Das Pflanzenreich. Regni vegetabilis conspectus. Im Auftrage der Königl. preuss. Akademie der "Wissenschaften herausgegeben von A. Engler. H*fr 3). iv. ii. Potamogetonaceae mit 221 Einzelbildern in 36 Figuren von P. Ascherson und P. Graebner. Ausgegeben am 29. Oktober 1907. *4p Leipzig Verlag von Wilhelm Engelmann 1907. QK P^> POTAMOGETONACEAE unter Mitwirkung von P. Ascherson (Seegräser) bearbeitet von P. Graebner. (Gedruckt im April bis Juli 11)07.) (Potameae Juss. Dict. V. (1826) 43, 93. — Potamogetonaceae Aschers, in Engl, u. Prantl, Pflzfam. II. 1. (1889) 194; Aschers, u. Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. 294. — Potamogeae Reichb. in Moessl. Handb. I. (1827) p. XX. — Potamogetoneae Reichb. Consp. (1828) 43; Kunth, Enum. pl. III. (1841) 126. — Najadeae A. Rieh. Elem. (1819) 416; Endl. Gen. pl. (1837) 229 p. pt. — Najades Spreng. Anleit. H. (1817) 114 p. pt. — Najadaceae Lindl. Veget. Kingd. ed. 3. (1847) 143 p. pt.; Benth. et Hook. f. Gen. III. (1880) 1069 p. pt.; Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. 2. (1894) I. — Fluviatiles S. F. Gray, Nat. Arrang. brit. pl. II. (1821) 31 p. pt. — Hydrogetones Link, Handb. (1829) 282). Wichtigste Litteratur. Systematik: Almquist, Potamogetonaceae in Hart- man, Handb. i Skandinaviens Flora 12. Uppl. (1899) 42 — 59. — Ascherson, P., Flora der Provinz Brandenburg etc. Berlin 18 64; Vorarbeiten zu einer Übersicht der phanerogamen Meergewächse, in Linnaea XXXV. (1867 — 68) 152; Potamogetonaceae in Engler u. Prantl, Natürl. Pflanzenfam. II. 1. 194 — 214, Nachtr. II. 1. (1897) 36; Potamogetonaceae in Boiss. Flor, orient. V. (1884) 14; Petermanns Geogr. Mitt. (1871) 241, 2 Karten. — Ascherson, P. u. Graebner, P., Flora des Nordostdeutschen Flachlandes (1898 — 99); Potamogetonaceae in Synopsis der mitteleurop. Flora I. (1897) 294 — 336. — Baagoe, Potamogetonaceae, in Vidensk. medd. Naturh. foren. (1893) 179 ff. — Baillon, Hist. pl. XII. (1892) 99 — 126. — Bennett, A., Potamogeton, in Ber. Schweiz. Bot. Ges. VI. (1896) 93 ff.; Notes on pondweeds (resp. Notes on Polamogetons) in Journ. of Bot. XVIII. (1880) — XXI. (1883); XXIII. (1885) — XXV. (1887); XXVII. (1889) — XLV. (1907). — Bentham, Fl. austral. VII. (1878) 164. — Bentham et Hooker f., Gen. III. (1880) 1014. — Braun, A. , in Sitzungsb. d. Ges. naturforsch. Freunde Berlin 1864. — Cavolini, Zosterae oceanicae Linnaei av&riaig (1792). — Chamisso, A., et Schlechtendal, D. , De planus in expeditione specu- latoria Romanzoffiana observatis, in Linnaea II. (1827) Potamogeton: 157 — 233 t. 4—6. — Crepin, Notes pl. Belg. fasc. IV. (1864). — Doli, J. Ch. Rheinische Flora (1843); Flora des Großherzogtunis Baden I. (1857). — Endlicher, Gen. (1838) 229. — Engler, A. Die systematische Anordnung der monokotylen Angiospermen, in Abh. Kgl. preuss. Akad. Wissensch. (1892) 12, 13. — Fieber, E. Potamogeton Böhmens. (1838). — Fries, E. Potamogetonaceae in Novit. Fl. Suec. ed. 2. (1828) 33. — Hartman, C. J. , och C. , Handbok i Skandinaviens Flora 12. udg. utgiv. af Th. O. B. N. Krok. — Koch, W. D. J., Potamogetonaceae, in Synops. Fl. germ. ed. 2. (1844) 775. — Kunth, Enum. pl. III. (1841) 111. — Lange, J., Haandbog i den danske Flora, 4 de udg. (1886 — 88). — Linne, C., Syst. vcg. ed. nova, cur. Roemer et Schul tes III. (1818). — Lorenz, J. R., Allgemeine Resultate aus der pflanzengeographischen und genetischen Untersuchung der Moore im präalpinen Hügel- lande Salzburgs, in Flora (1858) 209, 241, 273, 289, 345, 361. — Maout et Decaisne, Traitö gen. de bot. (1868). — Mertens und Koch, in Rohling, Deutsch- lands Flora I. (1827) 837 ff. — Morong, Th., The Najadaceae of North America, in A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Bmbryopbjrtft lipkonogMBft) 11. \ 2 P. Graebner. — Potamogetonaceae. Mem. Torrey Bot. Club. III. (1893). — Nolte, Novit, fl. Holsat. (1826). — Opiz, Potamogeton in Böheims Gew. (1823). — Beichenbach, L., Icon. fl. germ. et helv. VII. (1846). — Böper, Joh. , Zur Flora Meklenburgs. II. Bostock (I 844j. — Zeiske, M., Die Pflanzenformationen in Hessen und Nassau VII. 28. t. 302. Anatomie und Morphologie: Anderson, S., Über die Entwicklung der primären Gefäßbündelstränge der Monokotylen, in Bot. Centralbl. XXXVIII. (1889) 586, 618. — Arese houg, Fr. W. Chr., Bidrag tili Groddknopparnes Morfologi och Biologi. Lund (1857). — Areschoug, Fr. W. Chr., Jemförande undersökningar öfver bladels Anatomi; Lund (1878). — Bary, A. de, Vergl. Anat. in Hofmeister, Handb. der physiol. Botanik III. (1877). — Cosson, E., Note sur la stipule et la prefeuille dans le genre Potamogeton, et quelques considerations sur ces organes dans les autres Monocotylees, in Bull. Soc. bot. France. VII. (1860) 715—720. — Constantin, J., Etudes sur les feuilles de plantes aquatiques, in Ann. sc. nat. 7. ser. III. (1886) 94 — 162. — Duchartre, P. , Quelques observations sur les caracteres anatomiques des Zostera et Cymodocea, ä propos d'une plante trouvee pres de Montpellier, in Bull. Soc. bot. France, XIX. (1872) 289 — 302. — Duvernoy, G., Untersuchungen über Keimung, Bau und Wachstum der Monokotyledonen. Mit 2 Tafeln. Stuttgart (1834). — Eichler, A. W., Blütendiagr. I. (1875). — Elfing, F., Über einige horizontalwachsende Bhizome, in Arbeit. Bot. Instituts Würzburg II. (1880) 489 — 494. — Fleischer, E., Beiträge zur Embryologie der Monokotylen und Dikotylen in Flora (l 874) 369, 385, 401, 417, 433. — Frank, A. B., Über die anatomische Bedeutung und Entstehung der vegetabilischen Schleime, in Pringsh. Jahrb. V. (1866 — 67) 161—200 XV.— XVI. — Glück, H., Die Stipulargebilde der Monokotyledonen, in Verh. Naturhist. med. Ver. Heidelberg VII. (1902) 1 — 96. 5 Tafeln. — Grönlund, C, Om Bladribberne hos monokotyledone Planter, navnlig hos indenlandske Arter, in Bot. Tidssk. I. (1866) 167 — 189, 2 Tafeln. — Hanstein, J. , Die Entwicklung des Keimes der Monokotylen und Dikotylen, in Abh. aus dem Gebiete der Morphologie und Physiologie I. (1871). — Hegelmaier, F., Über die Entwicklung der Blütenteile von Potamogeton, in Bot. Zeitg. (1870) 281, 297, 313; Zur Entwicklungsgeschichte monokotyledoner Keime nebst Bemerkungen über die Bildung der Samendeckel, in Bot. Zeitg. (1874) 631. — Heiberg, P., Morphologisk Beskrivelse af Eleocharis palustris, in Bot. Tidsskr. II. (1867) 1 57 — 225. — Hieronymus, G., Einige Bemerkungen über die Blüte von Euphorbia und zur Deutung sogenannter axiler Anlheren, in Bot. Zeitg. (1872) 169, 185, 201. — Hildebrand, F., Einige Beobachtungen aus dem Gebiete der Pflanzen-Anatomie, Bonn (1861). ■ — Hochreutiner, G., Etudes sur les phanerogames aquatiques du Hhöne et du port de GeneveJ, in Bev. gen. bot. VIII. (1886) 90—110, 158—167, 188—200, 249—265. — Hofmeister, W., Neuere Beobachtungen über Embryobildung der Phanerogamen in Pringsheims Jahrb. I. (1858) 82 — 188. — Holferty, G. M., Ovule and embryo of Potamogeton natans. Wilh 2 plates and figures, in Bot. Gazette XXXI. no. 5. (1901) 339. — Irmisch, Th., Über die Inflorescenzen der deutschen Potameen, in Flora (1851); Über einige Arten aus der natürlichen Pflanzenfamilie der Potameen. Berlin (1858); Über das Vorkommen von schuppen- und haarförmigen Gebilden innerhalb der Blattscheiden bei monokotylischen Gewächsen, in Bot. Zeitg. (1858) 127 — 179; Bemerkungen über einige Wassergewächse, in Bot. Zeitg. (1859) 353 — 356. — Karsten, H., Die Vegetations- organe der Palmen. Ein Beitrag zur vergleichenden Anatomie und Physiologie; in Abhandl. der Berl. Akad. der Wiss. 18 47. Vergl. auch: Gesammelte Beiträge zur Anat. u. Physiol. d. Pflanzen. I. (1865) 353—357. — Karsten, G., Über die Entwicklung der Schwimmblätler bei einigen Wasserpflanzen, in Bot. Zeitg. (1888) 565 — 578, 581 — 689. — Lundstroem, A. N. , Om färglösa olje-plastider och olje-dropparnes biologiska betydelse hos vissa Potamogeton-arter, in Bot. Notis. (1888) 65 — 70. Deutsch: Über farblose ülplastiden und die biologische Bedeutung der Öltropfen gewisser Potamo- geton-Arten, in Bot. Centralbl. XXXV. (1888) 177—181. — Magnus, P., Über die Anatomie der Meeresphanerogamen, in Sitzungsb. Gesellsch. naturf. Freunde Berlin (1870) 85-90. — Mirbel, C. F., Brisseau-, Examen de la division des vegetaux , P. Graebner. — Potamogctonaceae. 3 en endorhizes et exorhizes, in Ann. du Museum XVI. (1810) 44 9 — 458. — Peter- sen, 0. G., Bemaerkninger om den anatomiske bygning af rod og rodstok hos nogle Monocotyledoner, in Bot. Tidsskr. VII. (1873— 1874) 210— JH. — Pringsheim, N., Über die Entstehung der Kalkinkrustationen an Süßwasserpflanzen, in Pringsheims Jahrb. XIX. (1888) S. 138 — 154. — Kaunkiaer, Danske ßlomsterplanter. Kopenh. (I 895 — 99). — ■ Bichard, L. C, Analyse botanique des embryons endorhizes du monocotyle- dones, in Ann. du Museum XVII. (1814) 223—254, 442—487, t. 5 — 9 (no. 1 — 5). — Bussow, E., Betrachtungen über das Leitbündel- und Grundgewebe. Dorpat (1875). — Sanio, C., Einige Bemerkungen in Betreff meiner über Gefäßbildung geäußerten Ansicht, in Bot. Zeitschr. (1865). — Sauvageau, J., Contribution ä l'etude du Systeme mecanique dans la racine des plantes aquatiques, in Journ. de bot. III. (1889) 61 — 72, 169 — 181; IV. (1890) 41, V. (1891) 33; Sur les feuilles de quelques Monocotyledones aquatiques, in Ann. sc. nat. 7. ser. XIII. (1891) 103 — 296; Assoc. franc. Congr. de Marseille II. ( 1 89 41 ) 472 — 477. — Schenck, H. , Vergleichende Anatomie der sub- mersen Gewächse, in Biblioth. Bot. Kassel I. (1886). — Schilling, A. IL, Anatomisch- biologische Untersuchungen über die Schleimbildung der Wasserpflanzen, in Flora (l 894) 280 — 360. — Schieiden , J. M., Grundzüge der wissenschaftlichen Botanik. Erste Auflage. II. (1843). — Scholz, M. , Über den Einfluss von Dehnung auf das Längen- wachstum der Pflanzen, in Cohns Beiträge z. Biologie der Pflanzen IV. (1887) 323 — 364. — Schumann, K. , Morphologische Studien. I. Leipzig (1892). — Schwen- den er, S. , Das mechanische Prinzip im anatomischen Bau der Monocotylen. Leipzig (1874). — Tyler, A., The nature and the origin of stipules, in Annais of the New York Acad. Sciences X. (1897) 99 t. 1 — 3. — Van Tieghem, Ph., Becherches sur la symetrie de structure des plantes vasculaires, in Ann. sc. nat. 5. sei*. XIII. (1870 — 71) 5 — 314. — Volkens, G., Zur Kenntnis der Beziehungen zwischen Standort und ana- tomischem Bau der Vegetationsorgane, in Jahrb. bot. Gartens zu Berlin. III. (18 84) 1 — 46. — Warming, Eug., Forgreningen hos Pontedcriaceae og Zosfera, in Vidensk. Meddel. naturh. Forening i Kjabenhavn. (1871) 342 — 346. — Weinrowsky, P., Untersuchungen über die Scheitelöffnungen bei Wasserpflanzen, in Fünfstücks Beitr. z. wissensch. Botanik (1899) 205. Biologie: Areschoug, Fr. W. Chr., Om klimatets inflytandc pä växternas Organisation, in Förhandl. ved de skand. Naturforskarnes tolfte mute i Stockholm (1880) 75 — 89. — Baranetsky, J., Die tägliche Perioilicität im Längenwachstum der Stengel, in Mem. de l'acad. des sc. de St. Petersbourg 7. ser. (1879) 20. — Graebner, P., Studien über die Norddeutsche Heide, in Engler's Bot. Jahrb. XX. (1895) 500—654, t. IX, X.; mit O. v. Bentheim, Handbuch der Heidekultur. Leipzig (1904). — Guppy, IL B. , Water-plants and their ways. Their dispersal and its Observation, in Science-Gossip. Newser. I. (1894) 145 — 147. — Hegler, B., Über den Einfluss des mechanischen Zugs auf das Wachstum der Pflanze, in Cohns Beiträge z. Biol. d. Pflanzen VI. (1893) 383 — 432. — Kirschleger, Etwas über flutende Pflanzen (Plantae flui- lantes) und sonstige Notizen in Bezug auf die rheinische Flora, in Flora (1856) 529 — 536. — Klinge, J., Über den Einfluss der mittleren Windrichtung auf das Verwachsen der Gewässer nebst Betrachtung anderer von der Windrichtung abhängiger Vegetations- erscheinungen im Obstbalticum, in Engler's Bot. Jahrb. XI. (1889 — 90) 264 — 313. — Leod, F. Mac, Over de Bevruchting der Bloemen in het kempisch Gedeelte van Vlaan- dern, in Botanisch Jaarboek uitg. kruitk. Genootsch. Dodonaea Vyfde Jaargang (1893) 156 — 452. — Lidforss, Bengt, Weitere Beiträge zur Biologie des Pollens, in Pringsh. Jahrb. XXXIII. (1899) 232 — 312. — Ludwig, F., Zur Biologie der phanerogamischen Süßwasserflora, in Zacharias, O., Die Tier- und Pflanzenwelt des Süßwassers I. (1891) 65 — 134. — Mer, E. , Des causes qui modifient la structure de certaines plantes aquatiques vegetant dans l'eau, in Bull. Soc. bot. France XX VII. (1880) 194 — 200; De quelques nouveaux cxemples relatifs ä l'influence de l'heredite et du milieu sur la forme et la structure des plantes, 1. c. XXIX. (1882) 81 — 87; De la Vegetation ü l'air des plantes aquatiques, in Compt. rend. XCIV. (1882) 175. — Piccone, A., I pesci 1* 4 P. Graebner. — Potamogetonaceae. fitofagi e la disseminazione delle alghe, in Nuov. giorn. bot. ital. XVII. (1885) 150 — 158; Ulteriori osservazioni intorno agli animali fitofagi ed alla disseminazione delle alghe, 1. c. (1887) 1 — 29. — Rimbach, A. , Zur Biologie der Pflanzen mit unter- irdischem Spross, in Ber. Deutsch, bot. Ges. XIII. (1895) 141 — 155. — Sauvageau, J., Notes biologiques sur les Potamogetons, in Journ. de bot. VIII. (1894) 1 ff. — Sernan- der, Den Skandinaviska Vegetationens Spridningsbiologie, Upsala (1901). — Staes, G., De Waterplanten, Bot. Jaarboek. I. (1889) 167—186. — Walker, J. II., Viviparie bj grassen, in Nederl. Kruidk. Arch. 2. Ser. V. (1891) 682 — 686. — Warming, Eug., Botaniske Eskursioner. 1 . Fra Vestkystens Marskegne, in Vidensk. Meddel. f. d. naturh. Forening i Kjebenhavn (1890) 206. Character. Flor es monoici vel hermaphroditi, actinomorphi, 1 — 4-radiati. Peri- gonium nullum, rarius in eius loco cupula poculiformis [Zannichellia et flores masculi Altheniae) vel tepala 3 distincta (flores feminei Ältheniae) vel interdum quod videtur connectivum dilatatum tepaliforme (Posidonia, Potamogeton). Staminum antherae semper sessiles interdum longitudinaliter connatae (vel receptaculo elongato affixae?). Gynaecei carpidia pluria libera vel sublibera vel carpidium unicum; ovulum semper fere unicum, plerumque in apice loculi ovarii pendulum, orthotropum, rarius in placenta parietali affixum anatropum; Stigmata tot quot carpidia vel in carpidio uno quoque duo longe lineari-elongata. Fructus drupacei vel pericarpio membranaceo, maturi non dehiscentes, monospermi. Albumen nullum. Embryo plerumque axi hypocotyleo magnopere evoluto, plumula in vagina cotyledonis plerumque valde evoluti inclusa, in Posidonia tantum plumula libera (cotyledone foliis sequentibus simili instructa). Herbae aquaticae aquae dulcis vel marinae submersae vel inflorescentiis promi- nentibus. Folia disticha alternantia vel rarius opposita, in axilla squamulis minimis (Achselschüppchen) instructa, saepe vaginis elongatis et ligulis variantibus praedita. Flores plerumque parvi (rarius majores [Posidonia, Cymodocea] submersi), singuli vel in spicas congesti. Vegetationsorgane und anatomische Verhältnisse. Die bei weitem größte Mehr- zahl der Arten ist ausdauernd und nur Potamogeton densus vielleicht mitunter (nicht immer!) einjährig. Das Ausdauern geschieht zumeist durch eine Grundachse, die meist im, seltener auf dem Boden der Gewässer kriecht. Die Grundachse ist mehr oder weniger ver- zweigt mit (wenigstens zum Teil) mehr oder weniger gestreckten Gliedern, nur bei Posi- donia und Phyllospadix bleiben sämtliche Glieder der dicken Grundachse kurz. An dem Knoten der Grundachse entspringen die Wurzeln. Die Verzweigung der Grundachse ist bei Zostera*), Buppia**) und bei Phyllospadix***), bei welch letzterer die Grund- achse ziemlich kurz bleibt (bis 2,5 dm, auf 1 cm Dicke), eine monopodiale, die im Wasser flutenden Sprosse stellen lediglich seitliche Verzweigungen aus den Achseln von Niederblättern dar. Bei den meisten übrigen Potamogetonaceen finden wir die Grundachsen sympodial verzweigt. Die Spitze der Grundachse wächst nach einem kurzen oder längeren wagerechten Stück in die Höhe und erzeugt im Wasser flutende oder schwim- mende Laubblätter, mitunter bleibt auch dieser Sprossteil kurz. Der Fortsetzungsspross der Grundachse bildet sich seitlich aus der Achsel von Niederblättern oder der untersten Laubblätter. Die über dem Boden erhabenen, meist in das Wasser hervorragenden, selten kurze und noch seltener an der Luft gedeihende Laubblätter tragenden Stengel sind in den meisten Fällen mehr oder weniger reich verzweigt, oft aber auch einfach. Bei allen Arten von Potamogeton sind die Wuchsverhältnisse die gleichen und zwar die folgenden f): Der im Boden wagerecht fortwachsende Spross bildet nach einem oft *) Engler, in Bot. Zeitg. XXXVII. (1879) 655. **) Irmisch in Abh. nat. Ver. Sachsen u. Thüringen II. (1858) 43. ***) Dudley in The wilder quartcr Century book. (1893) 406. +) Irmisch, Über einige Arten nat. Farn. Potam. 1858. Graebner in Kirchn., Loew, Schrot. Lebensgesch. Bliitenpfl. Mittcleur. I. (1906) 405. P. Graebner. — Potamogelonaccae. Kit,'. !• Uberwiiiteningsforinen und vegetative Vermehrung bei l'utamogrlon. — A—C P. lucens L. A Rhizoni im S..111 iii.-r mit den Schuppeiiblättern und don Rescrvesprossen; B, C Bhisome im Winter, angeschwollen (uach Irmisch). — 1), 8 Winterkuo.-pen von P. crispuH L. mit den bornartigen Blättern; l) nach Irmisch, E Original. — F In eine junge (irundachse augwachseiides Zweigstuek von /'. Intens L. (nach 1 r m i seil). — 6 Winterknospe von P. obtusifoltus Mort. et Koch (nach Iriniacb). — // Abgetrennter Zweig' von P. crispus L., junge Pttanzou erzeugend. — J Wintcrkuospe von P. pusillus (H, J nach Irmisch). g P. Graebner. — Potamogetonaceae. sehr verlängerten Internodiurn ein schuppenartiges nach oben gerichtetes kleines Nieder- blatt aus, bei dem ein deutlicher Mittelnerv nicht zu erkennen ist, und in dessen Achsel sich nie eine Knospe befindet. Nach einem zweiten meist ■ gleichfalls verlängerten Stengelgliede (vergl. Fig. 1 Ä) folgt ein nach unten gerichtetes derberes mit einem Mittelnerven versehenes Niederblatt, in dessen Achsel sich eine sehr kräftige Knospe be- findet. Nach einem sehr kurzen Internodium folgt dann wieder ein nach oben ge- richtetes größeres Niederblatt mit Knospe. Vom letztgenannten Internodium an richtet sich der Stengel in die Höhe und erzeugt dann, soweit er noch im Schlamme steckt, einige Niederblätter und darüber die Laubblätter. Die Knospe in der Achsel des zweiten nach unten gerichteten Niederblattes wächst meist fast gleichzeitig mit der Verlängerung des Stengels aus und kräftigt sich so, dass sie meist bald den Hauptspross zur Seile drückt und horizontal fortwachsend als direkte Fortsetzung der kriechenden Grundachse erscheint. Bald erzeugt sie dann wieder 2 Stengelglieder und ein nach oben und ein nach unten gerichtetes Niederblatt, welch letzteres wieder die Knospe für den Fort- setzungsspross in der Achsel trägt. — Die Knospe in der Achsel des dritten nach oben gerichteten Niederblattes entwickelt sich zumeist erst später und zwar zu einem Reserve- spross, der der Vermehrung der Grundachsen dient und zunächst auch ein (schwächeres) aus 2 Stengelgliedern bestehendes Rhizom mit, denen des Hauptrhizoms ähnlichen, Niederblättern erzeugt. Die Grundachsen sind wie bei vielen Wasserpflanzen leichter als Wasser; während also viele oberirdische Teile zu gewissen Zeiten im Wasser untertauchen, schwimmen die Rhizome, sobald sie von der Schlamm- oder Bodendecke befreit werden. Die Veran- lassung dazu geben die zahlreichen Luftgänge in der Rinde. In der Gestalt sind die überwinternden Teile der Grundachse meist nicht oder wenig von denen des Sommers verschieden, oft sind sie etwas dicker und kürzer und auch meist stärkereicher. Bei einigen, namentlich einigen Potamogeton-Arten, sind aber die überwinternden Teile «ehr abweichend; schon bei P. lueens sind sie stark verdickt und verkürzt (Fig. \B, G). Ganz besonders auffällig sind sie aber bei P. pectinatus, wo durch das starke Anschwellen vereinzelter kurzer Stengelglieder fast kugelige bis eiförmige Knollen entstehen*), deren sich oft mehrere aneinander gereiht finden. Die Ausbildung dieser Knollen geschieht dadurch, dass zunächst nach der Ausbildung der unterirdischen 3 Stengelglieder der (normalerweise zum Laubspross auswachsende) Haupttrieb verkümmert, resp. abstirbt, ebenso meist auch die den Reservespross liefernde Knospe. Die Grundachse wächst in- dessen aus der Achsel des zweiten Niederblattes kräftig weiter und erzeugt 2 normale nur wenig verdickte Internodien, an denen die Niederblätter etwas lockerer sitzen als an den übrigen Grundachsen, das dritte Stengelglied schwillt nun dick knollig an, ebenso das vierte. Das untere an der Knolle stehende Niederblatt wird meist bald gespalten, das folgende sitzt quer, meist schief um die Knolle herum und umfasst nach Art einer Zwiebelhülle deren obere Hälfte ebenso wie die sich halsartig verengernde Spitze (Fig. %Ä). Es trägt keine Knospe in seiner Achsel. Oberhalb des halsartigen Teiles sitzt wieder ein scheidenartiges Niederblatt, welches die Fortsetzungsknospe umgiebt, in der im aus- gebildeten Stadium schon die Anlagen für weitere Niederblätter und folgende Laubblätter fürs nächste Jahr sich vorfinden. Die letztgenannten Niederblätter sind ziemlich derb, und abweichend von denen des Sommers bestehen sie aus 5 Schichten stärkeführenden Parenchyms. Die Achsel des dem unteren knolligen Stengelgliede voraufgehenden Blattes trägt eine Knospe, die meist sehr bald zum Austreiben gelangt und morphologisch der Hauptfortsetzungsknospe der Grundachse entspricht. Beim Austreiben bleibt die daraus entstehende Achse ein Stück mit der Abstammungsachse, also mit dem unteren knol- ligen Stengelgliede verbunden, so dass sie erst scheinbar über der Mitte oder am oberen Ende desselben entspringt, der Gefäßbündelverlauf lässt aber auch später den Ursprung leicht erkennen. Der neue Spross erzeugt gleichfalls meist zunächst 2 dünne oder *) Vergl. Ir-misch, Über einige Arten aus der natürl. Familie der Potameen (1858) 29. Graebner in Kirchn., Loew, Schrot. Lebensgesch. Blütenpfl. Milteleur. I. (1906) 488 fig. 268, 3, 4. P. Graebner. — Potamogctonaccae. 7 ziemlich wenig verdickte Stengelglieder, die aber erheblich verkürzt sind, wodurch die beiden Knollen einander oft sehr genähert erscheinen. Je kürzer die Stengelglieder sind, desto weniger biegsam erscheinen sie, so dass sie leicht abbrechen. Der anatomische Bau der Grundachsen ist meist dem des Stengels sehr ähnlich, nur sind meist entsprechend der geringeren Inanspruchnahme auf Zugfestigkeit die I.citungselemente weniger stark im Innern zusammengedrängt. Das Rindengewebe ist meist stark entwickelt, die mechanischen Elemente innerhalb desselben treten indessen meist zurück, nur hin und wieder (vergl. z. B. Zostera*)) sind sie sehr kräftig ent- entwickelt. Außer der erwähnten hauptsächlichsten Form der Überwinterung durch die Grund- achse wäre noch das Ausdauern durch abgetrennte Sprosse und Sprossteile zu erwähnen, Fig. 2. Überwintcrungsformen bei Potamogclon pcctinatiis L. A Knollig angeschwollene Grund- achsen. B Der Vermehrung dienende Knollen an abgetrennten Zweigen (nach Irmisch). welches zugleich eine Vermehrung der Individuen bedeutet und wohl fast allen Pola- mogetonaeeen (auch Potamogeton densus), wenigstens den europäischen, eigen ist. Die \\ intriknospen, die viele Arten aufweisen, sollen später besprochen werden, hier sei nur auf die ursprünglich der Assimilation resp. der Blütenbildung dienenden Sprosse hingewiesen, die später zur vegetativen Erhaltung der Art beitragen. Ebenso wie im *) Vergl. Flahault in Kirchn., Loew, Schrot. Lebensgesch. Mütenpfl. Milteleur. I. (1906) 521 fig. 277. 3 P. Graebner. — Potamogetonaceae. Laufe des Sommers (meist durch gewaltsame Eingriffe oder Zufälligkeiten, seltener nor- malerweise) eine Anzahl von Trieben und Zweigen losgelöst werden, werden normal bei fast allen Arten, wenigstens bei denen der gemäßigten Zonen bei Beginn des Winters die im Sommer erzeugten Langtriebe abgeworfen (öfter sind dann schon solche fürs nächste Jahr vorhanden). Bei einer Anzahl von Arten zerfallen diese Sprosse dann mehr oder weniger vollständig und verwesen zum größten Teil, an manchen Standorten gehen sie sicher auch ganz zu Grunde. Bei den meisten Arten werden sie aber mehr oder weniger regelmäßig noch nutzbar verwandt, indem häufig, wenn das be- treffende Organ, also der abgeblühte, oft auch seiner Blätter beraubte Stengelteil, auf Schlammgrund zu liegen kommt, aus einer oder mehreren Blattachseln (z. T. schon deutlich vorgebildete) Knospen zur Entwickelung gelangen. Die Knospen strecken sich meist mehr oder weniger, öfter erzeugen sie sogar einige deutliche Blätter (so bei P. natans Phyllodien) und stets entspringen dann auch aus ihnen einige Wurzeln. Der häufig gestauchte, seltener gestreckte Spross aus der Knospe entwickelt dann am Grunde ein meist schwächliches Bhizom, welches in der typischen Weise gebaut und bewurzelt ist und der Begründer neuer Sprossgenerationen werden kann. Bei einigen Arten sinken die Stengelteile im Herbst nach dem Absterben der Blätter zu Boden und vermehren so die Pflanze zumeist an Ort und Stelle, es scheint, als ob da oft alle Teile zur Neu- bildung geeignet werden, so kann z. B. Potamogcton natans sowohl aus den seitlichen Knospen der entblätterten Stengel als aus den Achseln der obersten Schwimmblattstiele neue Phyllodien und Sprosssysteme erzeugen*). Ebenso ausgiebig ist die Vermehrung sicher bei P. gramineus, P. crispus u. s. w. Bei anderen Arten, namentlich den dünnstengeligen, lösen sich meist die Laub- massen vom Grunde los und schwimmen im fließenden Wasser getrennt oder verwebt davon. Sie treiben dann entweder am Bande der Gewässer, wo sie ausgeworfen werden, ihre kleinen Bhizome in den nassen Schlamm und kriechen allmählich wieder wassereinwärts oder sie erzeugen an den Stellen, an denen sie, im tiefen Wasser schwimmend, zur Buhe gekommen sind, irgend welche Sprosse der Knospen, die dann von der ganzen zerfallenden Masse, die allmählich untersinkt, zu Boden gezogen werden und dort wurzeln. Kräftig wachsende Pota?nogeton-Arten haben auch die Fähigkeit, mitunter überdies lange Sprosse nach unten zu treiben, um den Untergrund wieder zu erreichen oder doch wenigstens das überwinternde Stengelstück von der allen Tem- peraturschwankungen u. s. w. ausgesetzten Wasseroberfläche zu entfernen. Die im Früh- jahr bei aufgehendem Eise untersuchten vorjährigen Beste zeigten oft zahlreiche lebende und wachstumsfähige Teile (vergl. die zahlreichen Abbildungen in Kirchner, Loew, Schröter, Lebensbedingungen der Blütenpfl. Mitteleurop. I. [1906]). Sehr bemerkenswert sind die Kurztriebe (Blattbüschel) in den Blattachseln der Laubtriebe von Potamogeton trichoides (Fig. 3A), die dadurch zustande kommen, dass eine Knospe zur Entwickelung gelangt, deren Internodien sehr verkürzt bleiben und deren Blätter alle nur kleine sich umfassende Niederblätter darstellen. Diese etwa zu 4 bis 8 vorhandenen Niederblätter stehen streng 2-zeilig. Von ihnen kommen nur in den Achseln der der Hauptachse zugewendeten Blätter Knospen zur Entwickelung, die ihrerseits wieder in Laubtriebe auswachsen können, so dass also 2 bis 4 dicht anein- ander gedrängte Sprosse zur Entwickelung gelangen, von denen meist die unteren die geförderten sind**). Die Anatomie der Stengelorgane entspricht im wesentlichen der für untergetauchte Wasserpflanzen gewöhnlichen. Sämtliche untergetauchte Organe zeigen reichliche Durch- lüftungseinrichtungen in Gestalt weiter, oft einen großen Teil des Querschnittes ein- nehmender Luftgänge. Das meist nicht reichliche Chlorophyll findet sich wie bei sehr *) Vergl. Graebner in Kirchn., Loew, Schrot. Lebensgesch. Blütenpfl. Mitteleur. I. (4906) 407 flg. 230, 427 flg. 243. **) J. Gay, Note sur les caracteres essentielles de Potamogeton trichoides Cham., in Bull. Soe. bot. France I. (4 854) 46. P. Graebner — Potamogetonaceae. 9 vielen Wasserpflanzen der keine Spaltöffnungen enthaltenden Epidermis eingelagert. Die Gefäße der in den Stengelgliedern verlaufenden Bündel zeigen meist keine Ring- oder Spiralverdiekungen. Die angelegten Spiralverdickungen werden durch Resorption der Gefäße zu dem unten erwähnten Gange frei und bleiben nach Schenck nicht selten an den Wänden des Ganges haften. Die Gefäßbündel sind bei den verschiedenen Arten und Gattungen recht verschieden gebaut und angeordnet, ihre Ausbildung hängt im wesentlichen von der von dem betreffenden Gliede erforderten Zug- und Biegungs- festigkeit und dann in zweiter Linie sehr wesentlich von der Gestalt der Blätter ab. Die Größe der mechanischen Festigkeit ändert oft an einer Art sehr erheblich ab, so zeigen z. B. manche Formen von Potamogeton fluitans besonders in stark fließendem Wasser einen recht beträchtlich starken Belag peripherischer Bastbündel, die den im ruhigen Wasser wachsenden fast ganz oder oft sogar völlig fehlen*). Bei Salzwasser- formen macht sich gleichfalls eine stärkere Ausbildung der mechanischen Elemente be- merkbar, die z. B. bei Cymodocca eiliata, deren Triebe frei ins Wasser hineinwachsen, bis zum völligen Verschwinden der Luftgänge gehen kann. Aber auch bei ein und der- selben im Süß- und Salzwasser vorkommenden Art, wie Potamogeton pcctinatus, ist der mechanisch feste Teil viel mächtiger bei den in Salzwasser vorkommenden Formen ausgebildet als bei denen des Süßwassers. Ganz zarte und dünne Stengel (Zannichellia, AUJnnin) besitzen nur ein einziges centrales Bündel, von dem auch selbstredend dann in jedes Blatt nur ein seitliches Bündel abgeht. Mitunter sind diese centralen Bündel erheblich stärker gebaut, wie bei Potamogeton peetinatus, der aber als eine Art mit ganz schmalen Blättern auch nur ein solches concentrisch gebautes besitzt. In der Mitte befindet sich ein durch Besorption von Gefäßen entstandener, nicht mit Luft, sondern mit Wasser gefüllter Gang, an den sich nach außen eine mehr oder weniger feste Schicht von Holzparenchym anschließt. Außerhalb wird diese Holzzone mit einer ganz concentrischen Schicht von meist zartem Phloem und dieses wieder von einer meist schwach verdickten Schutzscheide umgeben. Beträchtlich komplizierter ist indessen der Bau der Stengel bei den mit breiten Blättern versehenen Arten. Hier finden sich fast stets mehrere, öfter zahlreiche Bündel, die bei der häufig vorkommenden unregelmäßigen, kantigen oder zusammengedrückten Form des Stengels auch nicht gleichmäßig über den Querschnitt verteilt sind. So beschreibt z.B. Schenck**) den Gefäßbündelverlauf im Stengel von Potamogeton perfoliatus. Hier fällt zunächst an der einen Seite ein großes abweichend gestaltetes Gefäßbündel auf, welches einen großen, kräftig entwickelten Xylemteil und 3 gesonderte Phloemteile aufweist. Verfolgt man dieses Gefäßbündel nach oben, so bemerkt man, dass es sich am nächstoberen Knoten in 3 gesonderte aber genähert bleibende Gefäßbündel spaltet, in dieser Gestalt das nächste Stengelglied durchläuft und in das darauf nach oben folgende Blatt abbiegt. Der zweizeiligen Stellung der Blätter bei dieser Familie entsprechend liegt dem zuerst beschriebenen Bündel mit 3 Phloemsträngen auf dem Querschnitt eine Gruppe mit 3 genäherten Gefäß- bündeln gegenüber, die ebenfalls aus einem vereinigten Gefäßbündel des nächslunteren Stengelgliedes hervorgegangen ist und der Blattspur des nächstoberen Blattes angehört. Außer diesen Bündeln finden sich dann noch 4 dem Stamme allein angehörige. Die Mitte des Stengels nimmt auch hier wieder ein ljsigener Gang ein. Außen um den Stengel herum liegt ein mehr oder weniger stark ausgebildeter Bing mechanischer Ele- mente und eine oft ziemlich kräftig entwickelte Schutzscheide. Zwischen den einzelnen Geftßbündeln liegen breite Markstrahlen. Zwischen dem von Potamogeton pectinatus und dem bei P. perfoliatus beschriebenen anatomischen Verhallen des Stengels halten die Mehrzahl der Potamogetonaceae die Mitte (vergl. Graebner in Kirchn., Loew, Schrot. Lebensgesch. Blütenpfl. Mitteleurop. I. [1906] 408 ff.). *) Schwendencr, Das mechanische Prinzip 122, vergl. dagegen Raunkiaer in Bot. Tidsskr. XXV. 3. (1903) 253 ff. **) Vergl. Anatomie der submersen Gewächse (1886) 40 t. 7, 8 flg. 35 — 43. K) P. Graebner. — Potamojretonaceae. Der Auftrieb des Wassers im Stengel ist augenscheinlich sehr gering. Hoch- reut in er fand*), dass bei einigen Arten in 2 Tagen eine ganz geringe, bis zu 1,5 dm hohe Wassersteigung erfolgte. Sehen ck bezweifelt wohl mit Recht bei verschiedenen Arten wegen der starken Reduktion aller Xylemteile jede nennenswerte hebende Wirkung derselben im Wasser. Scheifers**) machte die eigenartige Reobachtung, die auch Raunkiaer später***) bestätigte, dass die Zellwände des Centralcylinders der Stengel sowohl, als die der Rindengewebe sich chemisch in vielen Punkten ähnlich wie Kork verhielten. Die Zell- wände lösten sich bei Rehandlung mit concentrierter Schwefelsäure nicht auf, auch dann nicht, wenn sie wochenlang mit Schwefelsäure behandelt waren, und zwar zeigten alle Arten die gleiche Erscheinung. Eine Holz- und Cellulosereaktion war nur bei einigen Arten schwach zu erzielen. Das Rindengewebe der Stengel ist meist sehr mächtig entwickelt, die Anordnung desselben bedingt die äußere Gestalt des Stengels. Rei den breitblättrigen Potamo- geton-Xrten (ausgenommen P. crispus) liegt es meist fast gleich stark rings um den Centralcylinder, die Stengel sind daher fast stielrund, die schmalblättrigen Arten haben dagegen durch zweiseitige stärkere Anlagerung meist mehr oder weniger stark zu- sammengedrückte Stengel. Unter diesen ist der Stengel am stärksten zusammengedrückt bei P. co?npressus und P. acutifoliiis, schwächer bei P. obtusifolius und P. mucro- natus, am wenigsten bei P. pusillus und P. rutilus. Luftkanäle sind meist zahlreich vorhanden und zwar bei den Arten mit stielrundem Stengel zeigen sie sich auf dem Querschnitt in mehr oder weniger zahlreichen konzentrischen Kreisen angeordnet, bei den Pflanzen mit zusammengedrücktem Stengel werden sie je nach der Stärke der Zu- sammendrückung immer mehr seitlich gelagert. Die Luftgänge sind durch Wände aus parenehymatischem Gewebe getrennt, die bei manchen Arten (z. R. P. natans) bis 3 Zellen stark sind, bei anderen, namentlich den schmalblättrigen Potamogeton-Arten und dünnstengeligen Gattungen (Zannichellia, Ruppia) bestehen sie nur aus einer Zell- schicht; bei diesen ist auch oft nur eine Zellschicht, die Epidermis vorhanden, die die Luftkanäle von der Außenwelt trennt. Querwände (Diaphragmen) finden sich in den Luftkanälen in verschieden großer Zahl, auch sie sind meist durch eine Zellschicht ge- bildet. An den Vereinigungsstellen der längsverlaufenden Wände zwischen den Luft- gängen, wo häufiger eine größere (pfostenartige) Anhäufung von Zellen stattfindet, ver- laufen häufig mechanische Dündel, die mitunter im Innern noch etwas Siebröhrenelemente besitzen. Diese Ründel sind entweder über dem ganzen Querschnitt annähernd gleich- mäßig verteilt (z. D. P. natans, in diesem Falle sind sie öfter in sehr wechselnder [sogar von Internodium zu Internodium z. R. P. lucens] Zahl vorhanden), oder sie sind auf bestimmte Zonen beschränkt, so haben die Potamogdon- Arten aus der Gruppe Ghloephylli nur einen Kranz mechanischer Ründel unter der Epidermis, bei der Gruppe Coleogeton dagegen sind sie nur im Innern der Rinde vorhanden, P. fUiformis hat überhaupt nur ein Ründel, mitunter (so bei P. alpinus, P. crispus u. s. w.) sind fast keine Ründel in der Rinde vorhanden. Die mechanischen Ründel in der Rinde sind im Verlaufe eines Internodiums fast stets ganz ungeteilt, erst am Stengelknoten anastomosieren sie miteinander, sie ver- binden sich aber nicht mit den Gefäßbündeln des Centralcylinders. Chlorophyll ist im Stengel entweder nur in der Epidermis oder in noch 1 bis 2 tiefer liegenden Schichten vorhanden. Die Wurzeln, die wie bemerkt meist an den Knoten der Grundachse oder an denen des Stengels entspringen, verhalten sich in Rezug auf ihre Anatomie in ähnlicher Weise verschieden, wie die Stengel. Rei den dünnstengeligen Arten bemerkt man (Po- tamogeton pectinatus, Zannichellia u. s. w.) nur ein dünneres centrales Ründel, von *) Rev. gen. bot. VIII. (4 886) 163. **) Anatomie der Laubspr. von Potam. Inaug. Diss. Bonn (1877). ***) Danske Blomsterpl. (1895— 99) J9, 40. P. Graebner. — Potamogetonaceae. 11 der für die übrigen Arten meist charakteristischen Alternanz der Xylem- und Phloem- teile, die sich auch meist in der Fünfzahl linden, ist bei diesen nichts vorhanden*). Die Gefäße im Innern sind mehr oder weniger deutlicb, oft ganz undeutlich diffe- renziert, öfter fast ohne Spuren von Verdickung; Siebteile oder Gefäßteile rücken durch Wegfall von Elementen zusammen. Die Siebröhren stoßen mitunter unmittelbar an die dickwandige, meist wohlentwickelte Schutzscheide**). Zuerst wurde von Ir misch***) an Zannichdlia beobachtet, dass die Wurzeln dieser Art nicht gerade in das Wasser oder in den Schlamm hineinwachsen, sondern dass sie mehr oder weniger deutlich korkenzieherartig gebogen sind, namentlich die gerade nach unten gerichteten sind stark gekrümmt. Später wurde dieselbe Erschei- nung auch bei Potamogcton-\), namentlich bei den schmalblättrigen derselben, viel- fach festgestellt, und ich fand sie auch bei Zostcra. Das Vorkommen spiraliger Win- dungen an den Wurzeln (vergl. die Figuren bei Zannichdlia, P. obtusifolius u. s. w.) ist, soweit bisher bekannt, nicht häufig, außer bei einigen tropischen Epiphyten u. s. w. Bei den letzteren dienen die Windungen zum Festhaften der Pflanzen, und Hochreu- tiner hat auch von Zannichdlia eine Reihe von Fällen beschrieben und abgebildet, wo die Wurzeln zur Festhaltung der flutenden Stengel an Halmen u. s. w. dienen. Der Hauptnulzen der Windungen liegt aber sicher darin, dass die un verzweigten Wurzeln, wenn sie gerade wären, leicht aus dem Schlammgrunde herausgezogen werden würden, die gebogenen Wurzeln lassen sich nur mit einer erheblichen Menge Schlamm heraus- ziehen. Erhöht wird die Wirkung dadurch, dass meist eine recht beträchtliche Zone der Wurzel mit Wurzelhaaren besetzt ist. Die Blätter sind meist abwechselnd 2 zeilig gestellt, in der Nähe der endständigen Blütenstände jedoch sind je 2 Blätter so genähert, dass sie bei oberflächlicher Be- trachtung für gegenständig gehalten werden könnten. Bei Potamogeton detisus sind am ganzen Stengel je 2 Blätter derartig genähert, die sich auch bei Kulturen bei schwacher Beleuchtung, wo der Stengel sich selir stark verlängert, nicht voneinander entfernen. Bei Potamogeton alpinus Rasse Casparyi sind eine größere Anzahl von schwimmenden Blättern fast wirtelig gedrängt. Potamogeton natans und P. Inccm zeigen in der Mitte der flutenden Stengel eine ganz abweichende Stellung, die Blätter sind dort spiralig angeordnet ff). Bei Verzweigungen der Stengel setzen die seitlichen Sprosse die Blattstellung des Muttersprosses fort, die Blätter stehen über, resp. gegen- über dem Blatte, aus dessen Achsel der betreffende Spross hervorgegangen ist. Bei Zannichdlia und Althenia lassen sich indessen mehr oder weniger große Abweichungen von dieser Regel konstatieren. Die Gestalt der Blätter ist äußerst wechselnd. Die der Grundachse sind meist schuppenförmig, niederblattartig, wie auch die Vorblälter der Zweige. Die Laubblätter sind in den meisten Fällen linealisch bis pfriemenförmig oder nadeiförmig, meist sitzend und meist ganzrandig, selten stielrundlich wie bei Gymodocca isoctifolia, C. rnanatorum und bei den untergetauchten Blättern (Phyllodien) von Potamogeton natans. Sehr oft sind die Blätter einer Pflanze verschieden gestaltet, dann sind meist die unteren oder alle untergetauchten schmaler und die oberen schwimmenden werden breiter, oft sehr breit, besonders bei dem obengenannten Potamogeton natans\ selten (bei Formen von Potamogeton lucens und Verwandten) sind die obersten Blätter ganz schmal >stachelförmig« eingerollt. Bei einigen Arten sind alle Blätter breit, oft fast kreis- rund (Formen von Potamogeton perfoliatus). *) Schcnck, a. a. 0. 61 t. 10 fig. 77 — 81 . — De Bary, Vorgl. Anat. Vegetationsorg. Phancrog. (1877) 283 ff. **) Schenck, Vergleich. Anatomie d. submers. Gew. in Bibl. bot. I. (1886) 61 t. X. fig. 77—81. ***) Über ein. Art. a. d. natürl. Fam. Potam. (1858) 37—42 t. III. +) Graebner a. a. 0. (1906). ++) Irmisch in Abb. naturw. Ver. f. Sachsen u. Thüringen II. (1858) 15 Sep. Abdr. 12 P- Gracbner. — Potamof,retonaceae. In der Knospenlage sind die Blätter sehr verschiedenartig angeordnet. Bei den Gattungen mit linealischen Blättern liegen sie ebenso wie bei den schmalblättrigen Arten der Gattung Potamogcton und bei P. crispus flach aufeinander (Fig. 3l>). Bei Potamo- geton perfoliatus, P. praelongus und P. densus sind sie zusammengerollt (Fig. 3 G), d. h. die äußeren Blätter umschließen die inneren. Bei Potamogcton natans, P, poly- goitifolius, P. alpinus, P. gramineus, P. luccns und Verwandten sind die Blätter an- fangs eingerollt (Fig. 3 B), d. h. die Mittelrippe ist bei den jugendlichen Blättern sehr stark entwickelt, so dass die Blattspreite nur als Anhängsel erscheint. Jederseits der dicken Mittelrippe sind nur die Blattspreitenhälften nach innen, also nach der Blatt- oberseite eingerollt *). Die Nervatur der Blätter spielt in der Systematik der Familie bei vielen Gattungen eine hervorragende Bolle, namentlich die Zahl der Längs- und Quernerven und ihre Verteilung über die Blattfläche bei den grasblältrigen Potamogeton- Arten, Zostera u. s. w. Sehr bemerkenswert ist noch bei Potamogcton die größere oder geringere Deutlichkeit des sogenannten Mittelstreifnetzes ; es handelt sich hier darum, ob der Mittelnerv beider- seits von einigen genäherten feinen Nerven begleitet ist, die mit den sie quer verbin- denden Nerven längliche durchscheinende, grüne bis farblose Maschen einschließen, oder ob diese Bildung fehlt oder undeutlich ist. Sehr häufig sind namentlich bei den in Landseen wachsenden Gattungen, aber auch mitunter bei den Meeresbewohnern die Blätter ganz mit einer Kalkschicht bedeckt, die sich krustenartig ablösen lässt. Nach Pringsheim**) wird durch die Kohlensäure- assimilation der Pflanze der im Wasser gelöste Kalk niedergeschlagen. Baunkiaer unterscheidet 3 Formen von Blättern bei Potamogeton und zwar i. das flache untergetauchte Blatt, 2. das Schwimmblatt und 3. das dicke binsen- förmige untergetauchte Blatt. — Das flache untergetauchte Blatt (Fig. 3 K) findet sich bei weitem am häufigsten, am größten ist es bei P. lucens, P. pulcher und Formen des P. decipiens, dort ist es aber immer mehr oder weniger länglich, fast kreisrunde Blätter kommen vor bei P. pcrfoliatus, dagegen erreichen die bandartigen Blätter meeres- bewohnender Gattungen oft erhebliche Länge. Zwischen den zahlreichen Formen finden sich alle Übergänge. Merkwürdige Zwischenformen zwischen den flachen unter- getauchten und dem binsenförmigen Blatte bilden die Blätter von Potamogcton pectinatus. Zannicficllia und Ruppia, die bei schmalblättrigen Formen fast ganz stielrundlich werden und dann nur jederseits einen Luftkanal besitzen. Die Blätter der Seegräser sind meist mechanisch erheblich fester als die der Süßwasserformen. Das Schwimmblatt findet sich bei einer großen Zahl von Arten, aber nur in der Gattung Potamogeton, ausgebildet, es ist meist oval bis rundlich, selten bis schmal- lanzeltlich oder gar linealisch. Es ist meist derber, als die übrigen Blätter, oft fast lederartig. Ungefähr die untere Hälfte des Blattquerschnittes wird von großen Luft- räumen, die nur durch schmale Parenchympfosten von einander getrennt sind, ein- genommen. Dadurch schwimmt das Blatt leicht und wird durch den Auftrieb etwas über die Wasseroberfläche herausgehoben. Etwa in der Mitte des Blattes verlaufen die Gefäßbündel innerhalb eines ziemlich lockeren Parenchyms, dem nach oben das gleichfalls von großen Luftlücken durchsetzte, meist 3 — 4 Zellen starke Palissadenparenchym aufge- lagert ist. Die oberen Luftlücken sind durch Spaltöffnungen mit der Außenwelt verbunden. Das binsenförmige untergetauchte Blatt ist gleichfalls typisch nur bei Potamogeton vorhanden, ähnlich bei Ruppia und Zannichellia. Typisch ist es bei P. natans und P. lucens, es ist stielrund bis halbstielrund und zeigt auf dem Querschnitt (Fig. 3L, M) ein Maschenwerk von aus einer Zellschicht bestehenden Wänden, die die Lufträume von einander trennen. *) Vergl. Irmisch, Über einige Arten natürl. Fam. Potam. (4 858) t. I. — Raunkiaer, Dansk. Blomsterpl. (1895 — 99). **) Über die Entstehung der Kalkinkrustationen an Süßwasserpflanzen. Pringsheim's Jahrb. wiss. Bot. XIX. (4 888) 138. Fig. 3. A Morphologie der Büscheltriebo von Potamor/eton trichoiilcs. h HaupUriob, in der Achsel des Blattes 6 der dicke Kurztrieb, der nur in den Blattachsoln der dorn Haupttriobe zugewendeten Blätter Seitenzweige n besitzt (nach Gay). — B, 0, D Knospenlagen der LaubbhV.ter; li P. lucens mit eingerollton Blättern (20 : 1 ; nach Irraisch); 0 P. praelont/un mit zusammengerollten Blättern (30:1); D P. obtusifolim mit flachen Blättern (30:1; nach Rann- kiaer). — E Querschnitt durch den Centralcylinder der Wurzel von /'. natans; außon Schlitzscheide, inuon Xylom- ginge (470:1; nach Schenck). — F— M Blattquerschnitto von Potamogeton-Arten; F Schwimmblatt von /'. natans, unten mit großen Luftkammern, oben mit Spaltöffnungen (150:1); G, II, J von P. trichoides (H0:1); O Mitte eines Winterknospenblattes; ./ Mitte und H obere Hälfte eines Laubblattes. — K Laubblatt von /'. pusiüus (1)5:1). — L von P. pectinatus. — M binsenförmiges Blatt von P. lucens (22:1). — Q, H, J nach Sauvageau, die übrigen nach Haunkiaer. 14 P. Graebner. — Potamogetonaceae. Im übrigen ist die Anatomie der Blätter im wesentlichen der der meisten Wasser- pflanzen ähnlich, die oft großen Luftlücken und Luftkanäle sind meist nur durch die Epidermis oder außer ihr noch durch eine Zellschicht von der Außenwelt getrennt. Die Luftgänge sind im Inneren auch nur durch eine einfache Zellschicht getrennt. In ganz schmalen Blättern ist nur ein Nerv vorhanden, in breiteren laufen gewöhnlich mehrere Nerven streng parallel neben einander her und sind durch senkrechte Seitennerven wieder (gitterartig) mit einander verbunden. Selten wird nämlich bei breitblättrigen Formen die Nervatur mehr oder weniger netzartig. — Der Mittelnerv der Blätter besitzt bei einer Reihe von Gattungen (Potamogeton, Zostera, Phyllospadix, Halodule) einen Central- kanal, der sich an der Blattspitze oder auf der Blattunterseite nahe unterhalb der Blatt- spitze nach außen öffnet*). Die Scheitelöffnung (ouverture apicale) wird veranlasst durch die Abstoßung einer kleineren oder größeren Zahl von Zellen. Bei Zostera nana und Z. Muelleri ist die abgestoßene Gruppe besonders groß und es entsteht durch diese Abstoßung erst die für diese Arten so charakteristische Ausrandung der Blattspitze**). Bei Potamogeton liegt der Wasserporus bei den schmalblättrigen Arten an der Spitze des Blattes, bei den breitblättrigen etwas an der Unterseite, meist biegt sich dann die Spitze etwas nach der Seite über den Wasserporus. Nach Weinrowsky***) sind die Wasserporen die Abflussstellen des im Blatte zirkulierenden Wassers, sie sind be- kanntlich bei der Mehrzahl der Wasserpflanzen zu finden. Wie bereits oben bemerkt, ist indessen die Leitungsfähigkeit der Bündel durch die Resorption der Gefäße u. s. w. eine sehr geringe, die Blätter sind, wie später beschrieben wird, schwer benetzbar, die Wasserporen stellen deshalb den Zusammenhang der Xylemgänge mit dem umgeben- den Wasser dar und dienen daher wohl in erster Linie der Nahrungszufuhr u. s. w. Bei vielen Vertretern der Familie, namentlich bei einer Reihe von Potamogeton- Arten, aber auch bei einigen Seegräsern, fällt der eigentümliche Fettglanz der Blätter, namentlich solange sich diese im jugendlichen Zustande befinden, sehr auf. Hebt man diese Blätter (am stärksten ist es bei P. lucens^ P. nitens, P. praelongus u. s. w. aus- gebildet) aus dem Wasser, so fließt das Wasser unmittelbar ab und die Blätter zeigen sich unbenetzt oder sie bleiben doch nur an einigen Stellen nass. Lundström hatf) diese Blätter genau untersucht und hat in den Epidermiszellen Öltropfen festgestellt, die an kleine farblose Stäbchen gebunden erschienen, er nennt sie > farblose Ölplastiden«. Außer in den Epidermiszellen, die an die Hauptnerven und an die Wasserporen grenzten, fanden sich diese Öltropfen in allen Oberhautzellen vor. Lundström fand das Öl bereits in ganz jungen Zellen, in denen das Chlorophyll noch nicht entwickelt war, das Öl kann also kein direktes Assimilationsprodukt des Chlorophylls sein. Diese merk- würdige Einrichtung der Epidermiszellen hat von den Autoren sehr verschiedenartige Deutungen erfahren. Thatsache ist jedenfalls, dass auf den Blättern, solange sie ihren Glanz besitzen, eine Ansiedelung epiphytischer Algen u. s. w. nicht oder nur in geringem Maße stattfindet; dass es eine Schutzeinrichtung ist, dafür spricht ihr massenhaftes Vorkommen in den Nebenblättern, die ja gleichfalls Schutzorgane sind. Nach Lund- ström würde vielleicht auch die Reibung des Wassers vermindert; und was mir be- sonders wichtig erscheint, die Diffusion von Lösungen (Glykose u. s. w.) aus den jugend- lichen Zellen, in denen die Cuticula noch nicht genügend ausgebildet ist, in das um- gebende Wasser kann dadurch verhindert werden. Eine ähnliche Bedeutung, wie diese Öltropfen, haben vielleicht die schon von den älteren Schriftstellern bei den schmalblättrigen Potamogeton-Arlen , namentlich bei *) Sauvage au in Corapt. rend. Acad. Paris 1800. 14. August, vergl. auch wichtigste Lit- teratur. Anatomie. **) Vergl. Flahault in Kirchn., Loew, Schrot. Lcbensgesch. Blütenpfl. Mitteleur. I. (1906) 523 fig. 280. ***) Fünfstücks Beitr. z. wiss. Botanik (4899) 205. +) Vergl. Bot. Notis. (1888) 65 (T. und Bot. Ccntralbl. XXXV. (1888) 177 IT. P. Graebner. — Potamogetonaceae. 15 P. obtasifolim beobachteten »Drüsen« am Blattgrunde. Diese kommen durch An- schwellung des Nebenblattgrundes zustande; die in der Anschwellung entstehenden an- fangs durch Scheidewände getrennten Luftlücken werden durch Resorption der Scheide- wände vereinigt und es bildet sich so eine große Kammer, deren Zellen viel Ol ent- halten. Spaltöffnungen sind an den Blättern von einigen Potarnogeton- Arten und bei Z'itunchellia beobachtet, bald finden sie sich einzeln, bald zahlreich*). Die feineren Nerven bestehen oft nur aus Bastfasern. Blattscheiden finden sich mitunter sehr stark entwickelt, mitunter fehlen sie ganz. Die Scheiden sind bald geschlossen, bald offen. Auffällig erscheint, dass die Scheiden bei fast allen Salzwasserpflanzen stark entwickelt sind, bei den Süßwasserpflanzen indessen meist fehlen oder doch nur kurz sind. Ausnahmen machen nur die auch salzhaltige Gewässer bewohnenden Zamiichellia und Potarnogeton Sekt. Coleophylli. Die Blalthäutchen sind meist mehr oder weniger stark entwickelt, oft sehr groß. Häulig bilden sie (bei scheidenlosen Blättern) eine den Stengel in einer den Polygonaceae ähnlichen Weise umfassende Tute (Ochrea), die sich sehr häufig auf der Bauchseite, der dem Blatte abgewandten Seite spaltet, selten auch noch an der Rückenseite [Potarno- geton mucronattis, aber auch hier nicht konstant!) aufreißt**). Beide Formen, die Blattscheiden und Blatthäutchen führt Glück***) auf einen ge- meinsamen Typus zurück. Von den hauptsächlichsten von ihm unterschiedenen Formen der monokotyledonischen Stipulargebilde sind in der Familie folgende vertreten: 1 . Freie seitliche Nebenblätter (Stipulae laterales) bei Potarnogeton densus. 2. Blattscheiden solcher Blätter, die mit einer »Ligula« versehen sind (Stipula adnata), sie kommt offen, d. h. mit den Rändern übereinander greifend (bei Zostera, Potarnogeton pectinatus) und geschlossen (z B. P. filiformis) vor. 3. Stipula axillaris, ein freies, häufig als »Blatthäutchen« bezeichnetes blattachsel- sländiges und unpaares Gebilde, welches vielfach bei der Gattung Potarnogeton vor- kommt und dort immer offen ist, bei Zannichellia dagegen geschlossen erscheint. Den phylogenetischen Zusammenhang der 3 Formen beweist Glück aus der Keimungsgeschichte von ihm untersuchter Potarnogeton- Arten. Bei diesen besaß der Kotyledon zunächst 2 große häutige seitliche Anhängsel (Stipulae laterales). Die nächst- folgenden Blätter zeigten dann eine »Blattscheide«, welche als Blattgrund eines mit 2 langen schmalen Stipeln versehenen Blattes anzusehen ist, die nächsten 2 — 4 Blätter besaßen am Grunde eine Stipula adnata und eine Ligula, die als aus 2 Nebenblättern verbunden kenntlich ist. Die folgenden Blätter hatten dann erst die bei den meisten Potamogeton-Arten typische freie achselständige Ligula, das Blatthäutchen (Stipula axillaris). In phylogenetischer Hinsicht würden also die Stipulae laterales den ältesten, die Stipulae adnatac den späteren und die Stipulae axillares den jüngsten Typus dieser Nebenblattbildungen darstellen. In ökologischer Beziehung können nach Glückf) die Stipeln sowohl als Schutz- organe als auch als Reservestoffspeicher und als Assimilationsorgane dienen. Die nur als Schutzorgane dienenden sind farblos und weißlich und meist mehr oder weniger hinfällig, da sie ja nach der Entwickelung der Blätter meist überflüssig werden ; so ist es oft mit der Stipula axillaris der Fall. Die Stipula adnata dient später auch als Assimilationsorgan, wie das Blatt. Häufig sind die zum Schutze der überwinternden Sprosse vergrößerten Stipulae auch verdickt und enthalten dann Reservestärke. Die Achselschüppchen, die sich nur noch bei wenigen, den Potamogetonaceae auch thatsächlich verwandten Familien (Najadaceae, Hydrocharitaceae , Juncaginaeeae, Alis- *) Sauvageau in Ann. sc. nat. 1. ser. XIII. (1891) Bot. 263 ff. **) Buchen au in Verh. bot. Ver. Brandenburg III. (1864) 213— 21 ö. ***) Die Stipulargebilde der Monokotyledonen. Verh. Naturhist. med. Ver. Heidelberg VI. (1901) 1ff. i) In Kirchner, Loew, Schröter, Lehensgesch. Blütenpfl. Mitteleur. I (1906) 416 fig. 236 18 P. Graebner. — Potamogelonaceae. mataceae und Butomaceae) finden, sind ganz durchgreifend ausgebildet. Diese schuppen- förmigen Tricbombildungen wurden zuerst von Irmisch*) beobachtet und in ihrer weiten Verbreitung bei den Potamogetonaceae nachgewiesen. Die Achselschüppchen (squamulae intravaginales; s. Fig. 4) sind in verschiedener Zahl am Grunde innerhalb der Scheide oder, falls solche fehlt, am Grunde der Blattfläche vorhanden; in einigen Fällen giebt es ihrer nur 2, in andern steigt ihre Zahl bis 10. Mitunter sind die Achsel- schüppchen rings um den Stengel angeordnet oder sie stehen, wenn nur wenige vor- handen sind, beiderseits neben der Mittellinie des Blattes. Der Bau und die Funktion der Achselschüppchen sind namentlich von Schilling**) untersucht worden. Er fand, dass sie aus kleinen Zellgruppen am Grunde der Blätter hervorgehen und aus 2 Zellschichten bestehen. Anfangs besitzen sie eine feine Fig. 4. A Stengelknoten von Potamogeton per- foliatus L. nach Entfernung des Blattes, i In- sertionslinie, m Mittelnerv des Blattes, sq Achsel- schüppchen ; B ein Achselschüppchen (beide Figuren vergr.). (Nach C. Müller bei Ascherson in Engl. u. Prantl, Pflzfam. II. 1. Fig. 4 52). Fig. 5. > Flossenzahn« von Cymodo- cca ciliata Ehrenh. (Nach Magnus bei Ascherson in Engl. u. Prantl, Pflzfam. II. 1. Fig. 153). Cuticula, die sich aber sehr bald von der Zelloberhaut abzulösen beginnt, und durch Umwandelung der letzteren in Schleim bildet sich unter der Cuticula eine dicke Schleim- schicht. Die dünne Cuticula platzt durch die Spannung auf und der Schleim ergießt sich zwischen die jungen Stengel und Blattorgane, die ganz von einem Schleimmantel überzogen werden. Ähnliche Schleimüberzüge finden sich bei den verschiedensten Fami- lien von Wasserpflanzen vor und wurden auch von Irmisch***) zuerst für die Potamo- getonaceae festgestellt. Stahl hält den Schleim für eine Schutzeinrichtung gegen Thier- fraß und gegen die Ansiedelung von Algen, Göbel sieht in ihnen ein Mittel, die langsame Wasserverschiebung zu ermöglichen. Schilling hat durch Versuchet) nachgewiesen, *) a. a. 0. 12, 13. **) Flora (1894) 337. ***) Über einige Arten nat. Fam. Potamog. (1858) u. Flora (1858) 133. •B a. a. 0. 351 ff. P. Graebner. — Potamogetonaceae. 17 dass die Schleimschicht für Losungen mancher Salze und Farbstoffe vollständig undurch- lässig ist. Der Schleimüberzug verhindert also, dass die ganz jungen Zellen vom Wasser direkt benetzt werden, er verhindert also wie später das obenbeschriebene Öl das Ein- und Austreten von Lösungen aus ihnen. Eine besondere anatomische Eigentümlichkeit, welche die Potamogetonaceae nur mit wenigen Hydrocharitaceae und zwar mit der Gattung Thalassia gemeinsam haben, sind die »Flossenzähne« an den Rändern der Blattspitze. Diese eigentümlichen Zähne sind aus stark verlängerten palissadenartig nebeneinander liegenden Zellen gebildet, die nach vorn (außen) sehr stark verdickte Wände besitzen, so dass das Lumen nach außen hornförmig zugespitzt ist. Die Zähne erhalten dadurch thatsächlich ein auffällig an Fischflossen erinnerndes Aussehen. Die Flossenzähne sind beobachtet besonders bei verschiedenen Arten der Gattung Gymodocea (am besten sind sie bei C. ciliata aus- gebildet) und bei Phyllospadix , bei letzterer finden sie sich aber nur gegen die Spitze des jugendlichen Blattes hin*). Im nichtblühenden Zustande bieten die schon mit der Lupe deutlich erkennbaren Flossenzähne ein gutes Merkmal zur Unterscheidung der ge- nannten Gattungen von Zoster a (Fig. 5). Der Erwähnung wert sind die dünnwandigen mit wahrscheinlich farbstoffhaltigem sich später bräunendem Inhalte versehenen Schläuche, die sich bei den Sect. Phyca- grostis und Phycoschoenus von Cymodoeea und zwar in den peripherischen Schichten des Stengels und in der äußersten Zellschicht der Blätter finden. Bei Phycoschoenus werden sie nach Magnus**) von den chlorophyllführenden Nachbarzellen fast ganz über- wölbt, haben deshalb nur eine kleine Außenfläche. Winter knospen oder doch wenigstens denselben entsprechende Gebilde sind bei mehreren Potamogetonaceae zu beobachten. Besonders bei einer Reihe von Potamo- geton-Arten sind solche eigenartigen zum Zwecke der vegetativen Fortpflanzung umge- bildete Sprosse zu beobachten. Bei Potamogeton pectinatus bilden sich knollentragende Ausläufer***), bei P. trichoides, P. pusülus, P. mucronatus, P. gemmiparus und P. acutifolins-f) bilden kurze abfallende Kurztriebe die Winterknospen. Bei P. crispusfj-) dauern die angeschwollenen kurzen Seitenzweige als »glasige Zweige« aus. Die Achse derselben und der untere breite gezähnte Teil der Blätter ist derb, hornartig, der obere Teil der Blätter (zuweilen fehlend) ist dünnhäutig. Eigentümlich ist auch die Fortpflan- zungsart von Cymodoeea antar'ctica, welche nur sehr selten blüht und sich deshalb fast nur vegetativ fortpflanzt. Die oberen Teile, gewöhnliche Laubsprosse, bilden sich zu natürlichen Stecklingen heran (s. Cymod.). Auf ein gewöhnliches Laubblatt folgt ein becherförmiges in 4 Segmente geteiltes Niederblatt, welches ganz kurz bleibt, in dem aber die mechanischen Partien sehr stark entwickelt sind. Die zwischen den starren »knochenartigen« mechanischen Teilen liegenden weichen Gewebe sterben bald ab und es bleibt ein hartes kammförmiges Skelett (»Kammblatt«, s. Cymod.). Über dem Kammblatt schließen sich in normaler 2 zeiliger Folge wieder gewöhnliche Laubblätter an. Ist der Spross ausgebildet, so gliedert er sich unter dem Kammblatt ab, welches ihn am Grunde des Gewässers verankert, bis die junge Pflanze wieder durch Wurzeln festgehalten wirdfff). Über die Entwickelung des eigenartigen Kammblattes vergl. Ascher- son in Verb., bot. Ver. Brandenb. XXIV. (1882) 28—33. *) Sauvageau in Journ. de bot. IV. (1890) 328 fig. 6. — Dudley in The Wilder quarter Century book. (1893) 407 fig. K. **) Sitzber. Ges. naturf. Freunde, Berlin 1870, 85. 1872, 30. ***) Irmisch in Abb. naturw. Ver. f. Sachsen u. Thüringen II. (1858) 25 ff. Sep. Abdr. +) Sauvageau, Journ. de bot. VIII. (1894). •HO Reichenbach, Icon. fl. germ. helv. XVIII. t. 30 fig. 51 ; in The Phytologist n. ser. II. (1862) 69. — Clos in Bull. Soc. bot. France III. (1856) 350. — Irmisch, a. a. O. 20. — Bennett in Journ. of bot. XIX. (1881) 241. — Sauvageau in Journ. de bot. VIII. (1894). -Hf) Tepper in Royal Soc. of South-Australia 1880, 1881. — Ascherson in Verh. bot. Ver. Brandenb. XXIV. (1882) Sitzber. 28—30. Ä. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama) 11. 2 P. Graebner. — Potamogetonaceae. Bei den Potamogeton-krten sind außer den für P. crispus erwähnten sehr ver- schiedenartig scharf ausgebildete Winterknospen vorhanden. Bei einigen Arten, so bei P. natans, P. gramineus kann man nur beobachten, dass die oberen Teile der Stengel nach dem Untersinken wieder in der Blattform den Grundblättern ähnliche Blätter (Phvllodien) erzeugen und so abgetrennt überwintern. P. coloratus, P. alpinus, P. pectinatus u. a. bilden den überwinternden Grundachsensprossen ähnliche untersinkende Winterknospen. Die von P. lucens sind kleinen sterilen Trieben ähnlich. Sehr auf- fällig sind dann wieder die Winterknospen einiger grasblättriger Arten ; oft fast zapfen- ähnlich sind sie aus dichtgedrängten stark verdickten und verkürzten Blättern mit ihren Stipeln gebildet (vergl. die Figuren bei den Arten im systematischen Teil). Diese Winter- knospen sind meist zu bestimmten Zeiten specifisch schwerer als Wasser, sinken also unter. Blütenverhältnisse. Die meisten Potamogetonaceae besitzen endständige Blüten oder Blütenstände. Meist werden dieselben indes in verschiedener Weise durch seitliche Aus- zweigungen aus der Achse der obersten, dem Blütenstande vorangehenden meist paar- weis genäherten (vergl. S. II) Blätter übergipfelt , dadurch mehr oder weniger zur Seite gedrängt und oft scheinbar ganz seitenständig. Nun ist es bei verschiedenen Gruppen der Potamogetonaceae wieder ein Unterschied, ob der aus dem unteren oder aus dem oberen dieser beiden genäher- ten Blätter der geförderte oder allein vorhandene ist; dadurch kommen, weil meist jeder der geförderten seitlichen Sprosse wieder mit einem Blütenstande abschließt, eigentümliche fä- chel- oder sichelartig ver- zweigte Gesamtblüten stände zu stände, die besonders bei Gy- modocea Sekt. Pkycoschoenus als solche ausgebildet sind, da die Blätter der seitlichen Auszweigungen klein , kaum laubartig sind. Bei den mei- sten Potamogeton-Arlen und Ruppia *) entspringen die übergipfelnden Seitensprosse aus der Achsel des oberen der beiden genäherten Blätter, bilden also eine fächelartige Verzweigung , umgekehrt aus dem unteren bei Potamogeton pectinatus und P. trichoi- des**), sowie bei Cymodocea Sekt. Pkycoschoenus***). Fig. 6. Zostera marina L. A Blütenstand, die abwechselnd rechts und links stehenden Staubblätter und Fruchtblätter zei- gend. B Querschnitt durch einen jungen Blütenstand; a Staub- blatt; c ein Fruchtknoten, beide durch die Mittelrippe b ge- trennt; d Spatha. C Staubblatt mit 2 getrennten Hälften, die durch das gespaltene Connectiv verbunden sind. D Frucht- knoten, 1 von der Seite, 2 von vorn gesehen. (Nach Co 11 in in Flahault.) *) Irmisch in Flora (4851) 81. **) Irmisch in Abh. naturw. Ver. Sachsen u. Thüringen II. (1858). ***) Magnus in Sitzber. naturf. Freunde Berlin (1872) 32. P. Graebner. — Potamogetonaceae. 19 Nur bei Zostera und wohl auch bei Phyllospadix schließen die Blüten resp. die Blütenstände Seitensprosse einer unbegrenzt fortwachsenden Hauptachse ab, sind also wirklich seitenständig*). Bei diesen Zostereae kompliziert sich der Aufbau des Blüten- sprosses durch »Anwachsungen t. Der Spross stellt eine aus mehreren Sprossgenerationen bestehende Scheinachse dar. Auf Fig. 9 A ist die Sprossverkettung von Zostera schematisch dargestellt, die aufeinanderfolgenden Sprosse sind der Deutlichkeit halber abwechselnd schraffiert und weiß gelassen. Jeder der Sprosse trägt 2 Blätter: \) das Vorblatt (i\ — v&) ohne Spreite, aus dessen Achsel die nächste Sprossgeneration hervor- geht, und 2) das der Ähre unmittelbar vorausgehende Hüllblatt, welches die Ähre in seiner Scheide einschließt (Spatha, Fig. A 5 sp{. bis sp5.). Die Sprosse bleiben stets bis zur Exsertion ihres Vorblattes mit der Abstammungsachse verbunden. Bei Phyllo- spadix ist die Verzweigung, soweit sich eben nach trockenem Material beurteilen lässt, eine noch kompliziertere (vergl. Fig. \ 0). Jeder Spross trägt bei dieser Gattung 3 Blätter, nämlich zwischen dem Vorblatt und dem über demselben stehenden Hüllblatt noch ein mit denselben abwechselndes Laubblatt. In der Achsel dieses Laubblattes steht nun wieder ein Achselspross, der aber ohne alle weitern Auszweigungen mit einem Blüten- stande abschließt. Da dieses Laubblatt gerade dort steht , wo die nächstfolgende Sprossgeneration an der betreffenden Achse frei wird, so scheinen die Blütenstände in einer verzweigten Traube zu stehen, die an jedem Knoten 2 Ähren trägt. Bei Phyllo- spadix Torreyi stehen an jedem Knoten des weiblichen Blütenstengels 2 bis 3, an jedem des männlichen Blütenstandes 4 bis 5 Ähren. Bei P. Scouleri sind am weiblichen Blütenstengel überhaupt nur i bis 2 Ähren vorhanden**). Die Blüten stehen bei den Potamogetonaceae in einer allerseits-wendigen (Potamo- geton) oder zweiseitswendigen (Ruppia) Ähre. Bei Potamogeton stehen die Blüten fast stets in alternierenden 2 bis 4 zähligen Quirlen, seltener sind sie spiralig angeordnet. Nur bei P. pectinatus sind rudimentäre Tragblätter der Blüten beobachtet worden***). — Bei den Zostereae besitzt die Ähre eine flachgedrückte Achse (Kolben, Spadix), welche nur auf einer Fläche Blüten trägt. Diese blütentragende Fläche kehrt der Kolben der Spalte der ihn einschließenden Scheide des Hüllblattes zu und trägt in abwechselnd 2 zeiliger Anordnung die Blüten. Bei den meisten Zostereae finden sich in der Nähe des Bandes Hochblättchen (Betinacula), die sich anfangs über die Blüten hinüberlegen. Diese Hochblättchen dürften als (durch »Anwachsungen«?) verschobene Tragblätter der Blüten zu deuten sein. Bei vielen Potamogetonaceae ist es zweifelhaft, was man als Blüte anzusehen habe, ob jedes Staub- und Fruchtblatt eine einzelne Blüte darstelle oder ob die in Gruppen genäherten Geschlechtsorgane zusammen eine Blüte bilden. Der Mangel einer Blüten- hülle macht die Deutung in vielen Fällen schwierig, namentlich bei den Zostereae, Cymodoccrae und Zannichellieae, und unter diesen ist es wieder bei Zostera ganz beson- ders schwierig zu beurteilen, ob man es bei den Blüten auf der flachen Ährenachse mit Zwitterblüten zu tun habe oder ob die ganze Ähre einen einhäusigen Blütenstand darstelle. Bei den Potamogetoneae und Posidonieae ist es wohl nicht zweifelhaft, dass hier echte Zwitterblüten vorliegen, aber trotzdem ist auch hier die Meinung ausgesprochen worden, daei bei allen Potamogetonaceae jedes Staubblatt und jedes Fruchtblatt eine eigene Blüte bildet, dass also etwa Potamogeton eine »pseudohermaphrodite« Blüte besitze. Diese Anschauung ist am konsequentesten von Kunthf) durchgeführt worden. Nach der Auf- fassung von Aschersonff) sind die Blüten von Zostera, sowie die der Potamogetoneae und Posidonieae zwitterig, die Blüten der übrigen eingeschlechtlich und zwar bei den Zannichcllieae einhäusig, bei Phyllospadix und den Cymodoceeae zweihäusig. *) Engler in Bot. Zeitg. (4 879) 655. **) Dudley in The Wilder quarter Century book. (4893; 408 und in Zoü IV. (4894) 384, 385. ***) Irmisch in Flora (4 859) 4 36. +) Enum. III. 44 4. -H-; In Engl. u. Prantl, Pflzfam. II. 4. 198. 2* 20 P- Gjraebner. — Potamogetonaceae. Eine wirkliche Blütenhülle findet sich nur bei den Zannichellieae, und zwar bei den weiblichen Blüten von Zannichellia ein becherförmig dünnhäutiges Organ mit un- geteiltem Bande, also der Blütenhülle von Najas ähnlich. An männlichen Blüten von Althenia besitzt die Hülle 3 Zähne, sie ist möglicherweise aus 3 verbundenen Blüten- hüllblättern gebildet, die weibliche Blüte dieser Gattung besitzt in der That 3 völlig getrennte Blätter. Die Zahl der Staubblätter wechselt zwischen 1 und 4. Nur 1 Staubblatt besitzen die Zoster eae, einige Formen von Zannichellia und Althenia filiformis. 2 Staub- blätter beobachtet man bei Ruppia, den Gymodoceeae und einigen Formen von Zan- nichellia. 3 Staubblätter haben Posidonia und die übrigen Althenia- Arten ; und schließ- lich deren 4, wahrscheinlich in 2 zweizähligen Quirlen angeordnete, sind bei der ganzen Gattung Potamogeton vorhanden. — Die Zahl der Staubblätter stimmt meist mit der Zahl der Fruchtblätter überein, die Zostereae, Posidonia und Potamogeton trichoides haben nur 1 Fruchtblatt, die Gymodoceeae deren 2, Althenia 3, die Blüten der übrigen Potamogeton-Arten, von Ruppia und Zannichellia zeigen meist 4 Fruchtblätter, hin und wieder jedoch noch mehr, selten bis zu 10. Im Diagramm von Potamogeton, als die vielzähligste Gattung zuerst genommen, stehen die Staubblätter orthogonal, je eins der Abstammungsachse zu- und abgewandt, die beiden anderen, die nach Hegelmai er*) entwickelungsgeschichtlich eher erscheinen als das vordere und hintere, stehen seitlich rechts und links. Der normalen Stellung entsprechend stehen die 4 Fruchtblätter alsdann abwechselnd mit den Staubblättern, also diagonal. Bei Ruppia stehen die beiden einzigen Staubblätter median, also vorn und hinten, entsprechen also dem inneren Kreise derer von Potamogeton, die Frucht- blätter stehen gleichfalls diagonal. Bei den Cymodoceeae kreuzt sich die Medianebene der 2 Staubblätter und der 2 Fruchtblätter rechtwinklig mit der der vorausgehenden Laubblätter. Die 4 Fruchtblätter von Zannichellia sind diagonal zur Medianebene der Laubblätter gestellt. Bei Althenia scheinen Staubblätter und Fruchtblätter vor die Blütenhüllblätter zu fallen. Die Antheren sind stets extrors und, ausgenommen die von Althenia filiformis, die nur monothecisch sind, dithecisch. Bei den Cymodoceeae und den Zannichellia- Blüten mit 2 Staubblättern sind die Staubbeutel mit ihren Mittelbändern (Connectiven) der Länge nach verbunden. Bei Cymodocea schieben sich die Hälften beider Antheren nach der von der Scheidenspalte des vorausgehenden Blattes abgewandten Seite hin- über, so dass das ganze Gebilde den Eindruck einer einzigen 4-thecischen Anthere macht. Bei den Potamogetoneae und Posidonieae ist das Mittelhand in eigentümlicher Weise schuppenartig oder blattartig verbreitert, bei Potamogeton (s. allg. Teil) und Posidonia (Fig. 12 B bis 0) ist diese schuppenartige Verbreiterung sehr groß, so dass sie die Antherenhälften weit überragt. Nach Hegelmaier**) erscheint sie bei der Ent- wickelung der Blüte sogar eher als die Antherenhälften, sie wurde deshalb früher all- gemein für ein Blütenhüllblatt gehalten, dem die Anthere angewachsen ist, und that- sächlich hat sie auch vollständig das Aussehen eines solchen. Die Antherenhälften sind bei Potamogeton größtenteils, bei Ruppia und Posidonia völlig voneinander getrennt. Auch bei Zostera und wohl auch bei Phyllospadix***) sind die Antherenhälften von- einander entfernt, bei Zostera sind sie anfangs durch eine Art Mittelbandleiste an ihren Spitzen hufeisenförmig verbunden, welche Leiste später vollständig verschwindet f). Die Antherenhälften sind meist 2-fächerig, selten mitunter 1- oder 3-fächerig {Zostera). Die Form der Fruchtblätter ist sehr mannigfach, fast stets sind sie apocarp, die Frucht- blätter sind gänzlich frei. Eine Ausnahme macht nur Potamogeton crispus, bei welchem die Fruchtblätter am Grunde etwas verbunden sind. *) Bot. Zeitg. (1879) 285. **) Bot. Zeitg. (1879) 285. ***) Vergl. Bentham et Hooker, Gen. III. 1017. t) Grönland in Bot. Zeitg. (1851) 185. — Hofmeister in Bot. Zeitg. (1852) 121. P. Graebner. — Potamogetonaceae. 21 Bestäubung. In Bezug auf die Bestäubung lassen sich die Potamogetonaceae in solche zerlegen, die über Wasser, und solche, die unter Wasser blühen. Bei den ersteren erfolgt die Bestäubung fast ausnahmslos durch den Wind. Insektenbestäubung scheint fast ganz ausgeschlossen. Die einzige Ausnahme, dass die Blüten über Wasser ent- wickelt werden und doch nicht durch Wind bestäubt werden*), bieten einige Formen von Ruppia (besonders spiralis)] hier schwimmt der Pollen auf dem Wasser und ge- langt so schwimmend auf die gleichfalls an der Wasseroberfläche befindlichen Narben. Die unter Wasser blühenden Gattungen und Arten werden auch unter Wasser be- stäubt. Verhältnismäßig selten scheint es zu sein, wenigstens scheint nichts in der Litteratur bemerkt, dass normal über Wasser blühende Arten besonders von Potamo- geton (P. pectinatus, P. pusillus, P. dermis und auch wohl noch andere) unter Wasser kleistogamisch befruchtet werden. Solche kleistogamische Blüten dürften auch die bei einigen nordamerikanischen Potamogeton-Arten beobachteten arm- oder selbst einblütigen, kurz oder sehr kurz gestielten Ähren enthalten, die stets untergetaucht bleiben und neben den normalen, wie gewöhnlich beschaffenen auftauchenden Ähren sich finden. Die meisten unter Wasser blühenden Gruppen tauchen niemals auf an die Luft und sind in ganz eigentümlich zweckmäßiger Weise auf die Übertragung des Pollens durch das Wasser angepasst. Zostera, Posidonia, Cymodocea und wohl auch Halodule haben langen fadenförmigen, »confervoiden< Pollen (Spec. ,T.), wie er nur noch bei der Hydrocharitaceen-Gattung Halophila beobachtet worden ist. Im jugendlichen Ent- wickelungsstadium ist der Pollen denen der übrigen Siphonogamen gleich gestaltet, bald beginnt er indessen sich in die Länge zu strecken, erhält eine algenähnliche Form und liegt dann in der im spec. T. abgebildeten Weise in den Antherenhälften , seine Länge übertrifft die Dicke um ein Vielfaches. Der gesamte Inhalt einer Antherenhälfte wird auf einmal entleert. — Auch die Gestalt der Narben ist oft dieser Bestäubung unter dem Wasser angepasst. Bei Zostera, Cymodocea, Halodule finden wir band- förmige Narben, bei Posidonia solche mit langen Fortsätzen versehene. Gelangt nun eine solche algenähnliche Pollenzelle auf eine Narbe, so treibt sie nahe dem einen Ende einen kurzen stumpfen Fortsatz, der an einer Stelle der Narbe eindringt und als Pollenschlauch weiter wächst**). Abgesehen von den oben erwähnten kleistogamischen Formen, scheint bei den Potamogetonaceae fast durchweg Fremdbestäubung stattzufinden. Zostera, Potamogeton und wohl auch Posidonia sind ausgesprochen proterogyn, worauf auch schon die ex- trorsen Antheren hinweisen. Ruppia maritima subspec. R. spiralis ist deutlich pro- terandrisch, die Blüten der subspec. R. rostrata sind nach Ascherson***) wahrschein- lich homogamisch, wenn nicht gar proterogynisch. Der Bestäubungsvorgang bei Zannichcllia ist zwar noch nicht genau beobachtet worden, spielt sich aber sicher auch unterhalb des Wasserspiegels ab. Die Narbe be- steht aus einem großen Trichter, welcher aus einer dünnen hautartigen Wand besteht und keine Narbenpapillen besitzt. Er ist offenbar durch seine Gestalt geeignet (vergl. bei Zannichellia), niedersinkende Pollen aufzufangen und an seinem Grunde zu sam- meln. Die männlichen Blüten stehen nun z. T. direkt neben den weiblichen, so dass dadurch die Befruchtung leichter gesichert ist (Nees von Esenbeck hielt ja auch die genäherten Blüten für eine Zwitterblüte). Kerner beobachtete, dass die Pollenkörner nur so lange sie in den Antheren eingeschlossen sind, kuglig waren, nach Boze ver- größern sie sich beim Freiwerden um das Doppelte. Nach erfolgter Befruchtung tauchen auch die Blütenstände aller über Wasser blühenden Potamogetonaceae unter und zwar sind für das Auf- und Untertauchen ver- schiedene Einrichtungen getroffen. Am besten geschützt sind die Blütenstände der *) Graebner in Kirchn., Loew, Schrot. Lebensgesch. d. Blütenpfl. Mitteleur. 1.(1906) 419n~. dort auch die übrige Litteratur. **) Clavaud in Ann. Soc. Linn. Bordeaux (1878) 109. — Engler in Bot. Zeitg. (1879) 654 ***) In Engl. u. Prantl, Pflzfam. II. 1. 199. 22 P. Graebner. — Potamogetonaceae. Pota?nogeton-Arten mit Schwimmblättern, die zugleich die Wirkung kleiner Wellen ver- hindern und durch ihre große Schwimmfähigkeit das Überwasserbleiben der Blütenstände gewährleisten. Bei ihnen findet das Zurücksinken, wie auch bei einer Reihe von Arten ohne Schwimmblätter, durch Zurückkrümmen des Blütenstandstieles statt. Bei vielen Arten ist der Blütenstandstiel sehr luftreich (P. lucens), bei allen aber wird der Blüten- stand durch die oberen luftreichen Stengel- resp. Blattteile getragen, bei ihnen findet das Hinabziehen meist durch das Zurseitedrängen des Blütenstandes und das aufrechte Fortwachsen der Stengel statt. Bei Buppia spiralis wird der Blütenstandstiel spiralig eingezogen. Frucht und Samen. Bei fast allen Potamogetonaceae ist stets nur je eine Samen- anlage in jedem Fruchtblatt vorhanden, nur bei Posidonia ist hin und wieder eine zweite beobachtet worden. Die Samenanlagen sind hängend und geradläufig oder wie bei Potamogeton und vielleicht auch bei Posidonia fast horizontal und krummläufig, niemals aber aufrecht. Bei Ruppia ist dieselbe vor der Bestäubung geradläufig, krümmt sich aber nachträglich nach derselben*). Eine ganz ähnliche nachträgliche Veränderung ist bei Cymodocea zu beobachten (vergl. Fig. im spec. Teil). Die Frucht ist bei der größten Mehrzahl der Potamogetonaceae steinfruchtartig, seltener ziemlich dünnhäutig. Das letztere ist bei Zostera der Fall, bei welcher Gattung indes die Samen durch eine dicke Samenhaut geschützt sind. Die Samen sitzen meist lose in der Fruchtschale und sind nur bei Posi- donia mit derselben verwachsen. Die Samen- haut löst sich meist leicht und ist in der Gegend der Mikropyle bräunlich gefärbt. Nähr- gewebe ist nicht vorhanden, der Embryo füllt stets den Samen vollständig aus. Er ist meist mehr oder weniger gekrümmt, nur bei Posidonia ist er ziemlich gerade. Das Keim- blatt ist fast stets sehr stark entwickelt und macht fast immer einen großen Teil des Embryos aus, nur bei Posidonia ist kein als solches differenziertes Organ vorhanden, auch das allerunterste Blatt ist denen der Plumula völlig gleichgestaltet. Das Keimblatt ist meist mehr oder weniger gegen das hypokotyle Glied zurückgekrümmt, bei den meisten Potamo- getoti-Arten und Zannichellia ist es haken- förmig umgebogen, bei Althenia (vergl. die Fig. im spec. Teil) und bei Potamogeton Sect. Spirillus ist es spiralig eingerollt. Der Embryo ist mehr oder minder makropodisch. Bei Potamogeton und Zannichellia kommt das hypokotyle Glied an Rauminhalt dem Keimblatt mindestens gleich. Bei den Salzwasserformen übertrifft es dasselbe um das vielfache. Bei Ruppia und Cymodocea findet sich an demselben eine seitliche den größten Teil seines Volumens bildende Auftreibung (Fig. 7). Die sonderbarste Gestalt besitzt der Embryo aber bei Zostera (Fig. 9 F, G), wo der untere Teil der Achse einen mit einer tiefen Längsfurche versehenen cylindrischen Körper bildet. In der Mitte der Furche tritt ein schlank cylindrischer, hufeisenförmiger nach oben gekrümm- ter Fortsatz hervor, dessen absteigender Schenkel von dem oberen Teil der Achse, der aufsteigende aber vom Keimblatt gebildet wird. Bei Phyllospadix (Fig. iOF) ist der Fortsatz kürzer und nur nach unten gerichtet. Meist entwickelt sich eine kräftige Fig. 7. A Embryo von Ruppia maritima L; var. rostrata Mert. et Koch im Längs- schnitt, hyp seitliche Anschwellung des hypo- kotylen Gliedes aus großzelligem , stärke- rcichem Parenchym bestehend, fr Fibrovasal- strang desselben, pl Plumula. cot Kotyledon. r Hauptwurzel (nach Wille > exogene Neben- wurzel<). (Nach Ir misch, Natürl. Pflzfam. der Potameen.) B Embryo aus einem kei- menden Samen von Cymodocea [2/i), Be- zeichnung wie in Fig. A. (Nach Bornet, Recherches sur le Phycagrostis major.) *) Hofmeister, Neue Beiträge t. 2, fi{ P. Graebner. — Potamogetonaceae. 23 Hauptwurzel an dem unteren Ende des Embryo. Nur bei Ruppia befindet sich die- selbe seitlich neben der Plumula (Fig. TA), bei Gymodocea (spec. Teil) wird die Lage des Würzelchens nur durch die Entwickelung zahlreicher Saughaare angedeutet, während ihre Funktion sofort durch eine dicht unter dem Keimblatte hervorbrechende Nebenwurzel übernommen wird. Wille*) erklärt das als Hauplwurzel bezeichnete Organ des ift^m-Embryos für eine »exogene Nebenwurzel« und glaubt die Stelle der wirklichen Hauptwurzel durch einige am unteren Ende des Embryos in der Epidermis auftretende ungewöhnliche Teilungen (vergl. a. a. 0. t. I. Fig. 19) angedeutet gefunden zu haben. Es würde hier der sonderbare Fall vorliegen, dass ein verkümmertes Organ in so frühem Stadium durch ein neu auftretendes ersetzt wird, dass letzteres sogar sich in gleicher Weise entwickelt als das erstere und genau wie dasselbe den anatomischen Bau der Gesamt- pflanze beeinflusst. Die Analogie zwischen der verkümmerten Nebenwurzel von Gymo- docea und des von Wille als »exogene Nebenwurzel« bezeichneten Gebildes bei Ruppia ist unverkennbar und spricht sich namentlich auch im Verlauf des vom Grunde der Plumula nach der Wurzel sich hinziehenden Fibrovasalstranges aus. Wille benutzt den Verlauf dieses Stranges bei Halophila als Kriterium für die Lage der Hauptwurzel. Er kann sich der bei Gymodocea und Ruppia herrschenden Analogie nicht entziehen und erklärt deshalb ganz folgerichtig die bei der Keimung sich mit Saughaaren (Wurzel- haaren) bedeckende Stelle ebenfalls für eine »exogene Nebenwurzel«, hat aber offenbar übersehen, dass an dieser Stelle früher der Embryonträger angeheftet war, dass dieselbe sich mithin genau an dem morphologischen Orte einer normalen Hauptwurzel befindet**). Bei der Keimung wird die Fruchtschale häufig an bestimmten Stellen durchbrochen. Bei Potamogeton und Ruppia wird ein verhältnismäßig kleiner Deckel abgesprengt, während sich bei Althenia die Fruchtschale durch eine schräge Linie in zwei sehr un- gleiche Teile spaltet, ähnlich verhält sich die von Zannichellia , welche indessen nach Ir misch auch mitunter der Länge nach in 2 Klappen zerfällt. Bei Potamogeton keimen die Samen oft sehr ungleich; während einige Arten meist sehr willig keimen, so P. densus, P. pusillus u. a., bleiben die Früchte mancher Arten oft jahrelang liegen. Namentlich Sauvageau***) hat dies bei verschiedenen Arten genauer untersucht. Von P. natans bewahrte er 50 Früchte im Laboratorium auf; von diesen keimten während der ersten 2 Jahre keine, im dritten Jahre 6, im vierten deren 30. Ebenso erwiesen sich die von P. crispus nur als sehr schwer zur Keimung zu bringen. Verletzte er die harte Fruchtschale, so ging die Entwickelung viel schneller vor sich. Bei der Keimung von Potamogeton tritt als erstes das Keimblatt hervor und zwar der Lage des Embryos entsprechend an der oberen Seite der Fruchtschale, die noch lange am dicken Teile des Keimlings sitzen bleibt. Das dicke hypokotyle Glied endigt nach unten in ein scheibenförmiges Gebilde, welches in der Mitte warzig angeschwollen ist. Die warzige Anschwellung entwickelt sich dann zur primären, sich anscheinend nie verzweigenden, bei den verwandten Gattungen auch meist bald ab- sterbenden Wurzel. Am Grunde des Kotyledon entwickelt sich bald die gespaltene Scheide, aus der dann nach Verlängerung und Ergrünung des ganzen Gebildes das erste Laubblatt hervorbricht. Dieses letztere besitzt bereits ein Blatthäutchen. Der Scheiden- grund des Kotyledons und des Laubblattes verdicken sich bald stärker, und es brechen dann dort Seitenwurzeln hervor. Die erste Grundachse tritt aus der Achsel des ersten oder meist aus der des zweiten Blattes hervor. Bastarde sind besonders in der Gattung Potamogeton häufig, und einige der Arten scheinen, wie auch Fryer (Journ. of. Bot. XXVIII. [l 890] 173 ff.) annimmt, aus Kreuzungen hervorgegangen zu sein, so ist es beispielsweise strittig, ob P. fluitans eine * Vidensk. Meddel. Naturh. Foren. Kjoebenhavn 1882. **) Vergl. Bornet in Ann. sc. nat. 5. ser. I. (1864) t. 10, fig. 11. ***) Journ. de Bot. IV. (1890) 166. 24 P« Graebner. — ' Potamogetonaceae. Art oder ein Bastard Ton P. natans und P. lucens darstellt, ebenso wird P. nitens für hvbriden Ursprunges gehalten. Bezüglich des P. fluitans schlägt Baagoe (Vidensk. Meddel. Naturh. Foren. Kjoebenh. 1903) vor, die fertilen Formen mit kurzen unter- getauchten Blättern als Art, die häufigeren, kräftigeren sterilen Formen als Bastard zu betrachten. Wenngleich diese Auffassung vielleicht den natürlichen Verhältnissen am nächsten kommt, ist es doch außerordentlich schwierig diese Scheidung durchzuführen, denn wie bereits Fryer (1. c.) nachweist, ist die Sterilität keine absolute Eigenschaft der Bastarde. Von mehreren sicheren Hybriden sind, wenn auch ausnahmsweise, Früchte und gut ausgebildeter Pollen beobachtet, so dass also das Vorhandensein der Früchte den hybriden Ursprung nicht ausschließt. Vergl. auch P. fluitans im spec. Teil. Die gelegentliche Ausbildung von Früchten an Bastarden bewirkt auch, dass die Bastarde sich wieder mit den Stammarten zu kreuzen vermögen. Dadurch entstehen eine Reihe von Formen, die sich bald der einen, bald der andern Art nähern und scheinbar die Grenzen zwischen den Arten verwischen (vergl. z. B. P. gramineusx Zizii). Solche Formen sind meist außerordentlich kritisch, und bei der manchen Arten eigen- tümlichen starken Veränderlichkeit auch während der normalen Entwickelung im Jahre sehr schwer richtig zu deuten. Geographische Verbreitung. Eine Reihe von Potamogetonaceae sind nahezu über die ganze Erde verbreitet, besonders eine Anzahl der charakteristischsten Arten von Potamogeton und die monotypen Euppia und Zannichellia. Von Potamogeton-Arten sind besonders P. natans, P. crispus (fehlt in Süd-Amerika), P. pectinatus (bis 69° n. Br.) und P. filiformis, fast vollständige Kosmopoliten, dazu kommen noch als gleichfalls ungeheuer weit verbreitet und vielleicht (wenigstens zum Teil) hier und da nur übersehen: P. polygonifolius (der nur in Amerika fehlt, aber in Neuseeland und Afrika beobachtet ist), P. perfoliatus (in Australien, fehlt dagegen in Afrika und Süd- amerika), ebenso P. acutifolius, P. pusillus (fehlt nur in Australien und Polynesien). Auf die nördliche Hemisphäre beschränkt scheinen P. fluitans, P. praelongus und P. lucens. — Zannichellia fehlt nur in Australien, kommt aber auf Neuseeland vor. Die Meere bewohnenden Vertreter der Familie sind meist in den einzelnen Arten nicht so weit verbreitet. Die Gruppen der salzliebenden Potamogetonaceae bewohnen z. T. die tropischen und subtropischen Zonen (z. B. die Cymodoceeae, welche nördlich bis zum Mittelmeer, südlich bis zur Bassstraße reichen), teils die beiden extratropischen Zonen (Zostera, Posidonia, Althenia). Nur Phyllospadix ist auf eine kurze Strecke der Westküste Nordamerikas und eine vermutlich auch nicht sehr ausgedehnte Strecke der Gewässer Ostasiens beschränkt. Während die Bezirke der meisten marinen Gat- tungen und Untergattungen getrennt sind, haben die meisten Arten zusammenhängende Areale, wovon nur Zostera nana, welche außer dem nördlichen atlantischen Ocean noch an den Küsten Südafrikas und Madagaskars angegeben ist, eine Ausnahme macht, vorausgesetzt natürlich, dass die im Südindischen Ocean beobachteten Pflanzen wirklich hierher gehören. Das früher bezweifelte Vorkommen von Zostera marina im Stillen Ocean ist neuerdings bestätigt worden*). Die sehr auffällige Zostera tasmanica ist nur von einer kleinen Strecke der Südküste von Neuholland bekannt. Die nächsten Verwandten sind bei den meerbewohnenden Potamogetonaceae oft räumlich sehr weit getrennt, so bewohnen z. B. Posidonia oceanwa und Althenia fili- formis das Mittelmeer und anstoßende Meeresteile, die zu denselben Gattungen gehörigen Posidonia australis und die übrigen Althenia-Arten finden sich dagegen nur im extra- tropischen Australien. Ähnlich verhält sich Cymodocea, von der G. nodosa das Mittel- meer, die atlantische Küste der Iberischen Halbinsel und des nördlichen Afrika, sowie die Canarischen Inseln bewohnt, während G. isoetifolia im tropischen Indischen und Stillen Ocean und G. manatorum in Westindien zu finden sind**). *) Vergl. Ascherson in Neumeyer a. a. 0. (1906). ** Ascherson in Peterm. Mitth. 1871, 241 m. 2 Karten. P. Graebner. — Potaraogetonaceae. 25 Die angeführten Thatsachen berechtigen zu dem Schlüsse, dass die Mehrzahl der Potamogetonaceae aus einer geologischen Periode stammt, in welcher die Verteilung von Land und Meer und auch die klimatischen Verhältnisse von den jetzigen erheblich ab- wichen. Die paläontologischen Funde bestätigen diese Auffassung, da die wenigen fossilen Reste aus dem Tertiär und der oberen Kreide, die mit großer Wahrscheinlich- keit einer Gattung dieser Familie zugewiesen werden können, sich an Posidonia an- schließen. Auch die Deutung mancher anderen Abdrücke als Posidonia, Cymodocea-, Zostera-, und Potamogeton-Arten ist nicht unwahrscheinlich*). Verwandtschaftliche Beziehungen. Durch den einfachen Blütenbau ist die Er- mittelung ihrer nächsten Verwandten sehr erschwert. Die Mannigfaltigkeit des Blüten- baues (vergl. oben S. \ 8) bei der großen, selbstverständlich auf Anpassung beruhenden Übereinstimmung in den Vegetationsorganen hat sogar öfter zu dem Versuche geführt, der Familie einen polyphyletischen Ursprung zuzuschreiben. So hat man Zostera wieder- holt mit den Araceae verglichen**), ein Vergleich, der jedenfalls sehr viel mehr für sich hat als die von Delpino aufgestellte Behauptung, Posidonia sei eine marine »iraininee. Manche Übereinstimmungen, namentlich im Bau des Samens und des Embryos, deren Beziehung zu der Lebensweise wenigstens nicht deutlich ist, sowie das Vor- kommen der Achselschüppchen u. s. w., scheinen eine wirkliche Verwandtschaft mit einigen anderen Familien wasserbewohnender Monokotylen, besonders mit den Hydro- cliaritaceac und den Älismataceae anzudeuten. Mit den ersteren bilden vielleicht Halo- jiltiln, mit den letzteren die Juncaginaceae und Lilaea Verbindungsglieder. Die Umgrenzung der Familie war früher ziemlich schwankend und zweifelhaft, jetzt ist jedoch die nahe Verwandtschaft aller unter den Potamogetonaceae vereinigten Gruppen ziemlich allgemein anerkannt. Schon bei der großen Mehrzahl der älteren Autoren bildeten sie den größten Teil der meist als Fluviales oder Najadaceae, auch Potameae bezeichneten Familie. Die Selbständigkeit der Gattung Najas, die zuerst von Ascher- son***) zu einer eigenen Familie erhoben wurde und dann besonders von Magnusf) eingehend studiert wurde, begegnet jetzt kaum noch ernsten Zweifeln. Bentham und Hook er stellten zu den Potamogetonaceae noch die Juncaginaceae und Aponogetonaceae, von denen die ersteren jedoch durch ihre ziemlich normale Blütenhülle, die letzteren durch die ihre Sexualorgane umhüllenden lebhaft gefärbten Blätter (mag man dieselben als Hoch- blätter oder Blütenhüllblätter betrachten), beide aber durch aufspringende Früchtchen und durch aufrechte, umgewendete, zuweilen zahlreiche Samenanlagen abweichen und den Älis- mataceae näherstehen. Die früher zu den Potamogetonaceae gerechnete Gattung Halo])hila, deren einfächerige Frucht mit vielsamigen Wandplacenten allerdings, trotz Übereinstimmung in Wuchsverhältnissen, Samenbau und Lebensweise, in diese Familie kaum hineinpasste, hat ihren richtigen Platz unter den Hydrocharitaceae gefunden, seitdem Balfourff) an der weiblichen Blüte eine oberständige Blütenhülle, also einen unterständigen Frucht- knoten nachgewiesen hat. Aus scheinbar viel triftigeren Gründen könnte Lilaea mit ihren so einfach gebauten, monandrischen und eincarpelligen unbehüllten Blüten für die Potamogetonaceae beansprucht werden. Doch sucht ihr Monograph Hieronymusfff) für diese Gattung die nächste Verwandtschaft, wie herkömmlich, unter den Juncagina- ceae. Das deutliche Filament und die aufrechte umgewendete Samenanlage unterscheidet sie von allen unzweifelhaften Potamogetonaceae. Fossile Arten vergleiche am Schlüsse der Familie resp. der einzelnen Gattungen. *) Schenk u. Zittel, Handb. Palaeontologie II. 379. **) Engler in Bot. Zeitg. (1879) 655. **+ Fl. Prov. Brandenb. I. (1864) 669. +) Beitr. Kenntn. Gatt. Najas. Berlin 1870. •H) On the genus Halophila, in Trans, bot. Soc. Edinburgh XIII. (1879) 290—344 t. 8—11, 16. +++) Sitzber. Naturf. Freunde. Berlin (1878) 116. 26 [P. Graebner. — Potamogetonaceae. Allgemeine Verwendung. Die Blätter der Seegrasarten [Zostera und Posidonia) werden getrocknet zum Ausstopfen von Polstern und Matratzen verwendet. Am meisten entwickelt ist die Seegrasgewinnung zu diesem Zwecke in den Niederlanden, wo die Pacht der Seegrasbänke 1867 — 1869 42 630 fl. einbrachte und von den Seegrasmähern (Wiermaaiers) allein 1868 ca. 800 000 kg Trockengewicht geerntet wurden*). — Seit alter Zeit dienten die Blätter von Zostera und Posidonia als Packmaterial, am ge- bräuchlichsten waren sie dazu in Venedig zum Verpacken der Venetianischen Gläser. Die erstere Gattung war deshalb lange unter dem später auch auf Posidonia über- tragenen Namen Alga vitrariorum bekannt. Zos Dachbau. Zur Düngung werden die Potamogetonaceae da, wo sie in großen Massen auf- treten, hin und wieder verwendet und zwar besonders Zostera und Potamogeton- Arten, die letzteren hauptsächlich dann, wenn die Blätter stark mit Niederschlägen von Calcium- carbonat bedeckt sind. Die Pflanzen werden frisch oder gebrannt auf den Acker ge- bracht. Als Futter fürs Vieh dienen unseres Wissens nur einige Potamogeton- Arten, so P. natans, P. polygonifoliiis, und auch diese nur als Nahrung für Rinder, Schweine und Ziegen, während sie von Pferden und Schafen nicht gefressen werden. Manche Arten, wie P. perfoliatus und P. lucens, werden vom Vieh ganz verschmäht***). P. natans ist besonders im Herbst wegen der beim Einsammeln an den Pflanzen hängen- bleibenden sehr stärkehaltigen Grundachsen als Schweinemast beliebt. Bei den Kirgisen dienen diese etwas nussartig schmeckenden Knollen geröstet zur menschlichen Nahrung. Weitere erwähnenswerte Verwendungen wären das in Stranddörfem sehr ge- bräuchliche Befestigen sandiger Wege durch Zostera und das Schonen der Bestände besonders von Potamogeton perfoliatus und P. lucens als Schutz für die Fischbrut***). Offizinell waren früher die durch die Wellenbewegung des Meerwassers gewöhn- lich um ein Grundachsenbruchstück als Kern herum zusammengedrehten bis kinds- kopfgroßen Faserbälle aus Blattresten, Aegagropilaef) oder Pilae marina|e, franz.: Pelotesmarines. Weddellff) und Sauvageaufff) haben über ihre Entstehung aus- führliche Mitteilungen gemacht. Einteilung der Familie. Obwohl es bei mehreren der unter dieser Familie ver- einigten Gruppen, deren einzelne Gattungen stets deutliche Verwandtschaft zeigen, nicht genau feststeht, wie sie am nächsten unter einander verwandt sind, dürfte es zweck- mäßig erscheinen, bei der großen Variabilität der Blütenmerkmale innerhalb der Familie als Haupteinteilungsprinzip die Gestalt des Blütenstandes voranzustellen. Es werden durch die stielrunde Ährenachse die zweifellos nächstverwandten Posidonieae und Potamogetoneae herausgehoben. Die Zostereae und Gymodoceeae dürften ziemlich isoliert stehen. Allerdings werden durch diese Einteilung die Zannichellieae, die nach der Meinung mancher Schriftsteller den Potamogetoneae nahe stehen, von ihnen etwas entfernt. Systema familiae. A. Flores in spicas dispositi, perigonio carentes, plerumque hermaphroditi. *) Ou dem ans, Fl. Nederland III. 299. **; Prahl in Aschers, u. Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 298. — Hagen, Preußens Pflanzen II. 230. ***) Vergl. Berchtold in Fieber, Potamog. Böhmens 46. +) Bedeutet ursprünglich die sich im Magen der Bezoarziege findenden früher gleichfalls officinellen Haarbälle (Genaueres vergl. Aschers, u. Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. [1897] 301). ++) Actes Congr. bot. Amsterdam (1877) 58. ■H-r) Journ. de bot. VII. (1893) 95. Zostera. 27 a. Spica axi compresso, piano, sub anthesi in vagina folii supremi inclusa. Stigmata 2, loriformia, Stylus brevis. — Plantae marinae submersae. Pollen filiforme Tribus I. Zostereae. b. Spica axi tereti, sub anthesi non in vagina inclusa. er. Spica ramosa. Spiculae axillares, in axillis foliorum frondosorum longiorum. Stigma sessile, incisum laciniis loriformibus. — Plantae marinae submersae. Pollen filiforme Tribus II. Posidonieae. ß. Spica simplex, sub anthesi e foliis floralibus prominens. Stigma sessile vel fere sessile, parvum, papillosum. — Plantae aquae dulcis vel subsalsae, spica plerumque emersa. Pollen globosum vel curvatum . . . Tribus III. Potamogetoneae. B. Flores solitarii vel in cvmas dispositi, masculi vel feminei. a. Perigonium nulluni. Stylus stigmatibus (plerumque 2) loriformibus elongatis multo brevior. — Plantae marinae submersae. Pollen filiforme Tribus IV. Cymodoceeae. b. Perigonium in floribus femineis saltem adest. Stylus stigmatibus infundibuliformibus vel scutellatis vel cylindri- cis plerumque multo longior. — Plantae aquae dulcis vel saepe subsalsae (nee marinae). Pollen globosum Tribus V. Zannichellieae. Tribus I. Zostereae Dumort. Zostereae Dumort. Fl. Belg. (1827) 163 p. pte.; Aschers, in Engl. u. Prantl, Pflzfam. II. I. (1889) 201; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleur. Fl. I. (4 897) 296. Characterem conf. supra. Clavis generum Zosterearum. A. FlorQS androgyni (vel monoeci?). Spadix in pagina ad spathae fissuram speetante flores gerens. Stamina et pistilla in 2 series longitudinales aggregata, 1 stamen et 1 pistillum in altitudine aequa affixa. Stamen antherarum thecis dein separatis. Carpidium basi rotundatum. In pagina florigera interdum marginem versus retinacula, flores obtegentia . . 1 . Zostera L. B. Flores dioeci. Stamina et pistilla alternantia, disticha. Car- pidium basi profunde cordatum. Retinacula maxima, margine sese tangentia vel tegentia 2. Phyllospadix Hook. i . Zostera L Zostera*) L. (Wästgöta Resa (1847) 167) Amoen. acad. (1747) 138, Spec. pl. ed. \. (1753) 968, Gen. pl. ed. 5. (1754) 415; Aschers, in Boiss. Fl. orient. V. (1884) 24; in Engl, et Prantl, Pflzfam. II. 1. (1889) 201; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleur. Fl. I. (1897) 296. — Alga Lam. Fl. franc. III. (1778) 539. — Phucagrostis minor Cavolini, Phucagr. anthes. (1792) 14. t. 2. — Zoster St. Lager in Ann. Soc. bot. Lyon VIII. (1881) 159. Wichtigste Litteratur. Grönland, Beitrag zur Kenntnis der Zostera marina L., in Bot. Zeit;,'. IX. ;1851) 185 t. 4. — Hofmeister, Zur Entwickelungsgeschichte der Zostera, in Bot. /ott;q (lorum, Gürtel, Leibgurt, Riemen), quo nomine Theo- phrastus Hist. pl. IV. 6, i) Posidoniam oceanicam designavit. 28 P. Graebner. — Potaraogetonaceae. Clavaud, Sur le rentable raode de fecondation de Zostera marina, in Ann. Soc. Linn. Bordeaux XXXII. (4 978) 4 09— 4 4 5. — Engler, Notiz über die Befruchtung von Zostera marina und das Wachstum derselben, in Bot. Zeitg. XXXVII. (4 879) 655. — Jensen, H., Zostera' s Spiring, in Bot. Tidsskr. XVII. (1888—90) 462—467. — Sauvageau in Compt. rend. Acad. Paris CXI. (4890) 342. — Oudemans, Fl. Nederl. III. (1862) 299. — Rosenvinge, L., Om Zostera og Sandormen, in Bot. Tidsskr. XVIII. (4894) 8. — Rosenberg, 0., Über die Pollenbildung von Z., in Meddel. Stockholm Hoegsk. Bot. Inst. 4904. — Flahault, in Kirchn., Loew, Schrot. Lebensgesch. d. Blütenpfl. Mitteleur. I. (4 906) 54 6. Flores hermaphroditi nudi ex anthera et carpidio supraposito constantes, protero- gyni. Antherae thecae duae omnino separatae crista semilunari interne conjunctae, 4 — 3-plerumque 2-loculares rimis longitudinalibus dehiscentes ; pollen confervoideum ; foecundatio hydrogama. Carpidium deorsum calcaris ad instar productum, sursum in stylum in Stigmata duo fasciiformia divisum abiens ; Ovulum unicum suborthotropum. Fructus cylindricus membranaceus indehiscens vel raro dehiscens. Semen liberum pendulum maxima ex parte ex axis hypocotylei parte inferiore antice sulcata constans, quo in sulco pars axis superior cylindrica descendens cum cotyledone sursum reflexo in vagina plumulam valde evolutam fovente excipitur. — Rhizoma repens compressum, aurantiacum, ad nodos radicans monopodiale, postice cito destructum internodiis saepe subarcuatis. Rami secundarii erecti alii steriles breves, alii floriferi sympodialiter repetiti- ramosi. Folia disticha vaginantia ligulata, lamina lineari integerrima apice rotundata et plerumque emarginata. Caulis florifer compressus, inflorescentia spicata alterne disticha in axis apicis complanati (spadicis) facie antica, folii summi floralis vagina fissa (spatha) inclusa. Ramificatio ex axilla folii penultimi lamina destituti. Ramus quisque pro- phyllum lamina destitutum in axilla ramum sequentis ordinis ferens et folium florale gerens usque ad prophylli exsertionem axi praecedentis ordinis adnatus. Nota. Disquisitionibus organogeneticis a cl. Lanessan institutis (Assoc. franc. Nantes (4 875) 690) verosimillimum videtur florem Zosterae ex anthera et carpidio supraposito (nee ut Vahl secutus cum cl. Irmisch et Bornet prius admisi juxtaposito) compositum esse. An- theram unicam dithecam (nee ut cl. Lanessan cum cl. Duval-Jouve aliisque proponit binas monothecas) statui ex analogia Cymodoeeeae, etsi observante cl. Lanessan theca inferior prius- quam superior e spadicis superficie emergat. Antherae longitudinaliter non solum axi floris sed etiam axi spicae adnatae adeo insolitae sunt, ut organogenia exceptionalis etiam expeetanda sit [P. Ascherson). Clayis sectionum. A. Rracteae in spadicis margine nullae Sect. I. Alega. B Spadix margine bracteis (retinaculis) explicatis praeditus . . Sect. II. Zosterella. Sectio I. Alega Aschers. Alega Aschers, in Linnaea XXXV. (4 860) 165. A. Testa sulcata \. Z. marina. ß. Testa esulcata. — Planta paeifica 2. Z. paeifica. 4. Z. marina L. Spec. pl. ed. 4. (4753) 968; Reichb. Ic. VII. (4845) t. V. fig. 4; Aschers, in Boiss. Fl. Orient. V. (4 884) 25, in Engl, et Prantl, Pflzfam. II. 4. (4 889) 202, fig. 4 55, 4 56; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (4 897) 297. — Ruppia foliis linearibus obtusis Moehring in Philos. Transact. (4 744) 2 4 7. — Alga marina Lam. Fl. franc. III. (4 778) 539. — Zostera oceanica Weber, Primit. fl. Hols. (4 780) 65 nee L. — Algoides marina major longissima Mich, in Targ. Tozz. 1. c. (4 826) 84? — Zostera serrulata Bertol. Fl. ital. X. (1854) 5 p. pte. — Cymo- docea aequorea Freyn in Verh. zool. bot. Ges. Wien XXVII. (1877) ex Freyn in Aschers, et Graebner, 1. c. — Z. oregana S. Watson in Proc. Americ. Acad. (4 894) 131. — Planta robusta. Folia ad 1 m longa, 2 — 5 mm lata, vagina (praeter floralia) clausa exauriculata, lamina apice rotundata (in latioribus emarginata cum mucrone) 3 — 5-rarius 7 — 9-nervia, nervis lateralibus externis a margine distantibus, seeundariis in quovis Zostera. 29 interstitio numerosis. Spatha ad 8 cm longa internodio praecedenti (pedunculo) et laminae aequilata, floribus numerosis, normaliter ebracteatis. Testa (ut pericarpium) longitudinaliter sulcata. Fast auf die nördliche gemäßigte Zone beschränkt. Europa: In sandigen und schlammigen flacheren Meeresteilen an allen Küsten bis zum Weißen Meere und Island. Auch im Schwarzen Meere. Asien: An den Küsten Kleinasiens und Ostasiens (Debeaux et Franchet, vergl. A. Bennett in Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903) 197; bedarf der Bestätigung). Die Angabe von der Nordküste unsicher. Amerika: Mit Sicherheit an den Atlantischen Küsten Nordamerikas bis West- Grünland, ob südlich bis Florida (Chap man)?; und an den pacifischen von Alaska bis Californien (Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 63). Afrika: Die Angabe in Nord-Afrika, Mittelmeerküsten, schwerlich richtig, wohl sehr zweifelhaft (vergl. Ascherson in Neumayer, Anleit. wiss. Beob. Reis. 3. Aufl. [1905] 402). Aus Süd-Afrika ohne Angabe des Sammlers in Herb. Kew nach A. Bennett in Fl. capens. VII. (1897) 50 proles II. angustifolia Hörnern. Var. ß. stenophylla Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 297. — Z. angustifolia Reichb. Ic. fl. germ. helv. VII. (1845) 3. t. III. flg. 3. nee Hörnern. — Folia saepe 2 — 3 mm tantum lata, nervis seeundariis medio inter nervum medium et marginem. Wohl überall mit dem Typus über das ganze Verbreitungsgebiet der Art. Proles II. angustifolia Horneman in Fl. dan. (1820) t. 1501; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. — P. angustifolius Horneman ex Aschers, in Fl. orient. V. (1884) 25. — In partibus omnibus gracilior et tenuior. Folia plerumque 1,5 — 2 mm lata, iis Z. nanae similia, trinervia nervis lateralibus margini approximatis. Pedunculus basi valde tenuis. Betinacula interdum hinc inde obvia. Europa: Ostseeküste von Schleswig-Holstein zerstreut, Dänemark!, Schweden! Sicher auch an der deutschen Ostseeküste, England!, Frankreich! In der Adria bei Ragusa (Ascherson!). Zu dieser Rasse gehört nach A. Bennett (1. c.) das Exemplar aus Südafrika. Nota. An proles hybrida inter Z. marinam et Z. nanam? conf. Prahl, Krit. Fl. Schlesw. Holst. II. 211 et Ascherson in Boiss. 1. c. Bracteas a cl. Duval- Jouve depietas cl. Ascher- son cum cl. Lanessan pro spadicis marginis undulati prominentiis habet. De speciei usu conf. Allgem. Teil p. 26. Nota. Cl. Morong (in Mem. Torrey Bot. Club HI. (1893) 62) speeimina Z. oregonae cl. Watsonii examinavit et ea ad Z. marinam typicam pertinere declaravit. Fructus formam typicam exhibet, lamina in apice spathae deficiens putata est. 2. Z. paeifica S. Watson in Proc. Amer. Acad. XXVI. (1891) 131. — Z. marina var. (?) latifolia Morong in Bull. Torr. Bot. Club XIII. (1886) 160. — Z. latifolia Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 63. — Rhizoma valde crassum. Caulis robustus, ad 2 — 3 m longus. Folia 6 dm — ultra-metralia , 6 — 12 mm lata, latiora 10 — 1 3-nervia et 7 — 8 striis internervalibus (nervis seeundariis). Spadix 5 — 8 cm longus. Fructus 3 — 4 mm longi et ca. 2 mm crassi, cylindrici, apice stylo recto sub- aequilongo, basi pedicello brevi 20 — 25-costato. Testa glabra. Pericarpium membra- naceum, regulariter dehiscens. Nordamerika: An den Küsten des pacifischen Oceans im nördlichen Teile zer- streut südlich bis Kalifornien. Ostasien: Japan (vergl. Ascherson in Neumayer, Anleit. wiss. Beob. Reis. 3. Aufl. (1905) 403. Sectio II. Zosterella Aschers. Zosterella Aschers, in Linnaea XXXV. (1867) 166. — Spadix margine bracteis (retinaculis) explicatis praeditus. 30 P. Graebner. — Potamogetonaceae. Folii floralis vagina (spatha) non valde inflata. a. Folia apice rotundata, serrulata, plerumque inter nervum medianum et laterales nervis duobus intermediis percursa 3. 7j. b. Folia apice emarginata; nervi intermedii nulli. a. Folia apice minute emarginata, integerrima .... 4. Z. capricorni. Fig. 8. Zostera marinah. A Specimen fructiferum (deininoratum ex Reichenbach, Icon. Fl. germ.). — B Spadix floriferus, auctus; frb stamen; stb carpidium (ex Turpin). Zostera. M ß. Folia apice late retusi-emarginata in emarginatura ser- rulata 5. Z. Muelkri. B. Folia floralis vagina (spatha) valde inflata 6. Z. tasmanica. 3. Z. capricorni Aschers, in Sitzber. Ges. naturf. Freunde Berl. (l 876) 1 1; Abh. Bot. V. Prov. Brand. XVIII. (1876) 59, 60. — Habitus Z. marinae minus robustae, brevifoliae. Folia plerumque quinquenervia , nervis lateralibus margini approximatis, nervis secun- dariis in quoque interstitis 3 — 5 apice rotundato serrulatis. Spadix et spathae vagina quam pedun- culus et spathae lamina latior. Flores zb pauci; bracteae (retina- cula) subquadratae antice rotun- datae interstitiis 1 ij 2-plo latiori- bus separatae. Fructus . . . Australien: Bisher nur an der Ostküste bei Cap York, Fra- zers Island, Twofold Bay, More- ton Bay, Port Jackson. Neusee- land: Auckland (vergl. Ascher- son in Neumayer, Anleit. wiss. Beob. Beis. 3. Xufl. [4 905] 403). Nota. In planta Novo-Zelan- dica in exemplis quibusdam et foliis quarundam stirpium nonnullis nervi laterales desiderantur. 4. Z. nana Hoth, Enüm. pl. Germ. I. (182 7) 8; Koch Syn. ed. 2. (1844) 783; Beichb. Ic fl. germ. helv. VII. (l 845) t. II. fig. 2 ; Aschers, in Boiss. Fl. orient. V. (188 4) 25; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 29 8. — Phucagrostis minor Cavol. Phucagr. (1792) 14 t. 2 (nomen totum genericum non specificum est). — Z. iminervis Beichb. Fl. germ. exe. (l 835) 1 37 nee Vahl. — Z. Noltei Hörnern. Fl. dan. (1832) t. 2041. — Z. nodosa Guss. PI. Sic. Syn. II. (1844) 565 nee Ucria. — Z. minor Nolte ex Beichb. Ic. fl. germ. helv. VII. (1845) 2. — Z. pumila Le Gall in Congr. scienc. France XVI. (1849) 96, 144 (1850). — Z. angusti folia Loser in Österr. bot. Zeitschr. XIII. (1863) 382 nee Beichb. — Z. i marginata Ehrenb. et Hem- prich, Symb. phys. bot. tab. XIX. ined. ex Ascherson in Boiss. 1. c. (1884). — Planta tenella. Folia 5 — 30 cm longa et 0,5 — 2 mm lata, vagina superne fissa, biauri- culata, lamina angustissima apice emarginata, trinervi, nervis lateralibus marginan- tibus, interstitiis nervis seeundariis 3 — 4 percursis. Spatha 1 ,5 cm longa quam pedun- culus et lamina multo latior, floribus 3 — 12 intra spadicis marginem, juxta antheras Fig. 9. Zostera marina L. A Caulis floriferus schema- ticus, I—IV Generationes vegetativae; Vi — Vg Prophyllura; spi — sp-, Spathae cf. p. 19 (ex Eichler, Blütendiagramme). B et G Antherae, a insertio (ex Turpin). D Fructus, a insertio, n Stigma. E Fructus apertus, s semen. F Em- bryo longitud. sectus, hypi pars inferior hypocotyledonis, hyp-y pars superior; cot cotyledon. G Embryo transverse sectus, hypi et hypi ut in fig. F. (Fig. D—G ex Le Maout et Decaisne, traite de bot.) 32 P« Graebner. — Potamogetonaceae. bracteis oblongi-linearibus supra spadicem incurvis (retinaculis) totidem stipatis. Testa (ut fructus) laevis. Europa: In den nördlicheren Meeren viel seltener als Z. marina, nicht sicher, ob bis zum nördlichen Schottland, in Skandinavien noch im Christiania-Fjord, im Mittel- meer mindestens ebenso häufig. Schwarzes Meer. — Kanarische Inseln. Asien: Westasien; Smyrna (Balansa, PI. d'Orient. 1854 n. 393!). Einzige Meeresphanerogame des Caspischen Meeres. Afrika: In Nordafrika verbreitet, die Angabe im tropischen Angola und Loanda (Welwitsch n. 246B— -246) bezieht sich auf Halodule (Wrightii?) (vergl. auch A. Bennett, Fl. of Trop. Africa VIII. [1902] 225). In Südafrika: Kapland, Saldanha Bay (Bachmann!); Natal Bay (Krauss n. 70!, A. Bennett in Fl. Capens. VII. [1897] 51); Madagaskar, Nossi-Bee (Hildebrandt n. 324 5!, Boivin). Von der amerikanischen Küste nicht bekannt (vergl. Ascherson in Neumayer, Anleit. wiss. Beob. Reis. 3. Aufl. (1905) 404). Affinis (subspecies vel species nova) est: Z. japonica Aschers, et Graebner. — Caulis fluitans elongatus ad 2 dm et ultra longus, tenuis. Folia vaginis longis angustis, anguste linearia ca. 1,5 mm lata et ca. 1,5 — 2,5 dm longa, apice rotundata obscure vel distincte emarginata, crassiuscula non vel vix translucentia. Semina oblonga ca. 2 mm longa, nitida, obscure sulcata vel laevia. Japan: Insel Nippon, im Meere: Miyadzu (Faurie n. 4889!). Kanagonva(v. Martens!). Nota. Planta valde distincta, habitu formis lati- et longifoliis Potamogetonis pectinati similis. 5. Z. Muelleri Irmisch ap. Aschers, in Sitzber. Ges. naturf. Freunde Berl. (186") 16. Apr.; Aschers, in Linnaea XXXV. (18 78) 168. — Z. uninervis F. Müll. Fragm. IV. (1863—4) 114. — Z. marina Hook. f. Fl. Tasm. II. (1860) 44, nee L. an etiam R. Br. Prodr. (1810) 338? — Posidonia spec? F. Müll. Exsicc. ex Aschers. 1. c. (1867). — Differt a simiilima Z. nana Roth foliis apice retusi-emarginatis in emarginatura serru- latis, nervis seeundariis utrinque 4 — 6 (nee 2 — 4) minus distinetis; imprimis vero bracteis (retinaculis) ovatis (nee oblongi-linearibus), interstitiis triplo latioribus separatis. Fructus ignoti. Australien: An der Süd- und Ostküste nördlich bis Moreton-Bay und Tasmanien (Gunn!). — Das Vorkommen an der Küste Neuseelands ist zweifelhaft. Südamerika: Anscheinend auch an der Küste von Chile, Coquimbo (Philippü, vergl. Ascherson in Neumayer, Anleit. wiss. Beob. Reis. 3. Aufl. [1905] 404). 6. Z. tasmanica G. v. Martens ap. Aschers, in Sitzber. Ges. naturf. Freunde Berl. (1867) 16. Apr.; Aschers, in Linnaea XXXV. (1867) 168. — Caulis florifer filiformis, subcompressus more generis sed confertim ramosus. Folia trinervia, nervis lateralibus margine approximatis, seeundariis utrinque 2 — 9 percursa, apice rotundato minute emar- ginato, inferiora folia aliquot elongata, angustissima, superiora omnia breviora latiora. Axium floriferorum prophylla vaginae maximae, folii floralis vaginae (spathae) oblongae, valde inflatae omnino similes, lamina expertes. Internodium folium florale praecedens (pedunculus) breve, crassum, superne subdilatatum. Spadix e basi angusta lineari-ob- longus, sub-6-florus floribus nonnullis masculis. Bracteae (retinacula) lineares, spadicis dimidiam latitudinem aequantes. Fructus in singulo spadice 2 — 3-ni, ovales, striati. Australien: Südküste, Loutitt Bay; Port Phillip (F. Müller!); Western Port und wohl weiter verbreitet. — Nach F. von Müller (Fragm. VIII. 2) auch in Tasmanien (vergl. Ascherson in Neumayer, Anleit. wiss. Beob. Reis. 3. Aufl. [1905] 404). Species generis e familia exeludendae. Z. bullata Del. Fl. Egypte (l 8 1 3) 289 t. 53, fig. 6 = Halophila stipulacea Ascherson. Z. dubia Forsk. Fl. aeg. arab. (1775) 158 planta dubia aquae dulcis, an Na- jadis species? Z. lanceolata Lamoureux Herb. = Potamogeton spec. (fluitans?). Z. stipulacea Forsk. Fl. aeg. arab. (1775) 158 = Halophila stipulacea Aschers. Phyllospadix. 33 Fossile Arten. Zosterites Brongn. Prodr. (4 828) 115. Z. Agardhianus Brongn. 1. c. (1828) 115. — Höganäs in Schweden. Z. Brongniartii Ung. Gen. et spec. (1851) 319. — Z>. Orbignyana, Z. Bello- visiana, Z. elongata, Z. lineata Brongn. Mem. Soc. List. nat. Paris I. (1825) 317 t. XXI. — Insel Aix bei la Rochelle. Z. Lamberti Wat. PI. foss. bass. Paris (1866) 77 t. XVIII. fig. 1, 2. — Kalk von Brasle bei Paris. Z. marinus Ung. Chlor, protog. (1847) 46 t. XVI. fig. 1 — 3. — Oron, Canton Waadt in der Schweiz; Turin; Radoboj in Kroatien. Z. kiewensis Schmalh. ex Schenk in Zittel, Handb. II. (1890) 380. — Kiew, Tertiär. Z. tenuifolius Ettingsh. Fl. Tert. Haering. (1852) 28 t. IV. fig. 16. — Bituminöse Kalke von Häring in Tirol. Z. affinis Ettingsh. 1. c. (1852) 29 t. IV. fig. 21, 22. — Gleichfalls von Häring. Z. Kotschyi Ung. Iconogr. fl. pl. foss. (1852) 1 4 t. VI. fig. 1. — Tertiär von Thal- heim in Siebenbürgen. — Huc probabiliter Z. multinervis et Z. vittatus Debey ex Schimper, Trait. paleont. veg. II. (1871) 458. Z. taeniaeformis Brongn. Prodr. (1828) 115. — Miocän von Salcedo — dubius. Thalassocharis Muelleri Debey ex Schimper, Trait. paleont. veg. II. (1871) 458; Schenk 1. c. (i 890) 380. — Kreide Westfalens, Aachens und Maastrichts. — Huc aut ad Posidoniam pertinet: Caulinites Brongn. Prodr. (1828) 115. p. pte. — Pro parte valde dubiosi sunt. C. parisiensis Brongn. 1. c. (1828) 115 t. 86. — Amphytoites parisiensis Desmar. Mem. Soc. hist. nat. Paris (1823) 612 t. XXVIII. fig. 1. — Caulinites inde- terminatus Ung. Gen. sp. (1851) 322. — C. imbrieatus Wat. PI. foss. bass. Paris (1865—66) 78 t. XIX. fig. 4. — Kalk von Paris. C. nodosus Ung. Chlor, protog. (1847) 65. — Culmites nodosus Brongn. Prodr. (1828) 136. — Kalk von Paris. — Huc probabiliter pertinet: G. ambiguus Unger 1. c. (18 47). — C. gibberosus Wat. 1. c. t. XX. fig. 5. C. digitatus Wat. PI. foss. bass. Paris (1865—66) 8 1 t. XIX. — Beleu bei Soissons. C. Wateleti Brongn. in Wat. PI. foss. bass. Paris (1865—66) 82 t. XXI. — Cauli- nites formosus Wat. (1865 — 66) t. XXII. — Kalk von Marizy-Ste.-Genevieve (Aisne). C. dubius Heer, Fl. tert. Helv. III. (1861) 170 t. CXLVIII. fig. 1, 2. — Süß- wasserkalke von Locle; mittleres Tertiär von Turin. C. borealis Heer, Fl. foss. arct. (1868) 145 t. XXIII. fig. 13. — Miocän von Island. C. rhizomopsis Massal. Syn. fl. foss. Senog. (1858) 13. — Tertiär von Sinigaglia. C. rhizoma Massal. Fl. foss. eoc. Pastelio disp. III. (1858) t. III. — Eocän des Monte Pastelio bei Verona. C. Catuli Massal. I.e. (1848) 7 t. I. fig. 1 t. VIII. fig. 1. — . Aidarthophyton spec. Massal. 1. c. (1858) t. V. C. leiopitys Massal. 1. c. (1858) 8 t. IV. fig. 3. — Tertiär des Monte Pastelio. C. radobojensis Ung. Chlor, protog. (1847) 50 t. XVII. fig. 2. — Miocän von Radoboj. — C. Michelini Pomel ex Schimper, Trait. paleont. veg. II. 455 (1871)? 2. Phyllospadix Hook.*) Phyllospadix Hook. Fl. bor. amer. II. (1839) 171 t. 186; Ruprecht in Mem. Acad. St. Petersbourg 6. ser. IX. 2. (1855) 58; Watson, Bot. of California II. (1880) *) Nomen derivatum a yvllov (folium) et spadix propter retinacula frondosa. A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogaraa) 11. 3 34 P. Graebner. — Potamogetonaceae. 4 90 ; W. R. Dudley, The genus Phyllospadix in The Wilder Quarter Century Book. (1893) 403 — 420, 2 Taf; Phyllospadix, its systematic characters and distribution, in Zoe IV. (1894) 381—385; Aschers, in Engl, et Prantl, Pflzfam. II. 1. (1889) 204. Spadix late linearis membranaceus in spatham membranaceam foliiferam inclusus, juxta marginem retinaculis magnis ovati-oblongis instructus. Flores dioici. In spicis masculis antherae alternantim distichae, in spicis femineis carpidia cum staminibus sterilibus alternantia. Antherae ex Bentham et Hooker iis Zosterae similes, sed (ex Dudley) crista thecas connectens tantum in rudimentariis conspicua in fertilibus obsoleta et septa Fig. 10. Phyllospadix Scoulcri Hook. A Planta sterilis. B Inflorescentia plantae femineae, aucta, frb carpidium, r relinacula (in icone nimis patula!) (Fig. A et B ex Ruprecht in Abb. Acad. Petersb.). C Fructus a latere, D a dorso visus, a inserlio. E Seinen. F Embryo. (Fig. C—F auctae, ex Ascberson in Pflzfam.) thecarum loculos separantia persistentia. Retinacula in planta mascula demum reflexa (in feminea semper erectiuscula). Carpidium profunde sagittatiovatum , basi emargi- nationis affixum. Ovulum pendulum orthotropum. Stigmata 2" linearia subsessilia deci- dua. Fructus compressus, coriacei-membranaceus, indehiscens, late ovatus, rostratus basi 2 appendicibus acutis. Semen membranaceum. Embryo rhomboideus, subcompressus dorso convexo, venire sulcato, maxima ex parte axis hypocotylei constans. Pars cotyledonis Phyllospadix. 35 brevis in sulco descendens. — Rhizoma crassum breve. Caules etiam steriles sub- elongati, de caule florifero conf. p. 27. Folia valde elongata, anguste linearia, uni- vel trinervia apice emarginata vel rarissime serrulata, vaginis apertis, dorso herbacei- viridibus, apice 2-auriculatis, ligula brevis. Fecundatio bydrogama nunc in superficie, nunc intira aquam. Fi Planta in aqua profunda. E Planta i'oliis nalantibus. — F — J P. dimorphus Raf. F Planta florifera, foliis natantibus. G Planta submersa, infloroscontiis brevissimis. H Flos. J Fructus, embryo spiralis. — Iconcs originariao. 48 p- Graebner. — Potamogetonaceae. 178. Wahrscheinlich Australien: Queensland, Moreton-Bay (F. v. Mueller nach A. Bennett in Journ. of Bot. XXV. [1887] 177). Nota 1. Saepe pro P. hybrido simili sumptus, sed forma fructuum valde differt. Nota 2. Cl. Baum (Kunene-Sambesi Expedition no. 96) collegit specimina juvenilia huc portinentia quae in omnibus partibus typo majora et robustiora sunt. Folia submersa multo latiora sunt. Probabiliter species vel subspecies nova. Affinis videtur: P. variifolius Thore, Chloris Land. (1803) 47*). — P. fluitans Lara, et DC. Fl. franc. III. (1805) 14. — Caulis plerumque valde elongatus. Folia submersa anguste linearia, ad 1 mm lata, acuta, medio nervis plus minus numerosis sed nervis trans- versalibus paucis et saepe obscuris. Folia natantia oblonga vel anguste lanceolata, basi et apice acuta, 2,5 — 5 cm longa et 8 — 4 mm lata. Pedunculus caule subcrassior, apice non vel vix incrassatus. Südfrankreich: Departement des Landes bei Uza (Endress!); Gironde: in der Leyre beim Bahnhof Mothe (Durieu 1854 — 94) und bei Mios (Moteley). Beide nach A. Bennett briefl. Nota 1. Planta dubia. Formis elongatis aquae currentis P.javanici simillimus est, et cum speciminibus africanis fere congruit, sed nervatura foliorum submersorum nervis transversalibus fere deficientibus differre videtur. Fructus maturos non vidi. Nota 2. P. variifolius Thore a cl. Pohl (Tent. Fl. Boh. [1810] 137) ad P. natantem et a cl. A. Bennett in Journ. of Bot. XXIX. (1891) 75 ad P fluitantem reductus est. 5. P. asiaticus A. Bennett in Ann. Conserv. et Jard. Geneve IX. (1905) 103. — Caulis teres striatus, ca. 4 dm longus, patenti-ramosus, ramis saepe brevibus, foliis tantum 3 — 5, apice hybernacula vel gemmas gerentibus. Folia submersa inferiora lineari-setacea 7-nervia, nervis medio approximatis reticulatis, superiora lineari-lanceo- lata acuminata, 2 — 3 cm longa. Folia natantia, oblonga, ca. 1,2 mm longa, basi atte- nuata (6 — 12 mm), petiolata, 9-nervia, nervis . numerosis transversalibus, partim folia natantia linearia attenuata, inferioribus similia sunt. Stipulae evanesqentes, apice tan- tum conservatae. Pedunculus non incrassatus, 1 — 2 cm longus. Spica 8 — 15 mm longa densa. Connectivi appendices orbiculares, virides, longe slipitatae. Fructus parvi, facie ventrali recta, medio dente plus minus prominenti, apice stylo instructa, facie dorsali rotundata basi gibbis 3 parvis, carina media acuta, vix undulata, carinis lateralibus rotundatis. Asien: Mandschurei bei Wanfangoo (Litwinow n. 1712!). Nota. Ex cl. A. Bennett 1. c. P. javanico affinis et olim cum eo confusus, sed foliis submersis rigidioribus et ramis fere rectangulariter distantibus et fructibus etc. differt. 6. P. numasakianus A. Bennett in Ann. Conserv. et Jard. Geneve IX. (1905) 104. — Caulis gracilis, filiformis, ramosus. Folia submersa sessilia, lineari-setacea vel subulata, acuminata, 1- — 2,5 cm longa et 1 mm lata, 7-nervia, nervis transversa- libus longitudinalibus aequalibus, margine crassiore. Folia natantia semicoriacea, petiolis 8 — 15 mm longis, lanceolata vel lineari-lanceolata, acuta, 7-nervia, nervis transversa- libus, ca. 2 cm longa et 5 — 6 mm lata. Stipulae deeiduae. Pedunculus 2,5 — 3 cm longus, apice subincrassatus. Spica ca. 2 cm longa, distinete interrupta (P. pectinato similis). Fructus 3 mm longi, 1,5 mm lati, facie dorsali dense acute carinata, basi ad medium et medio ad apicem curvata, facie dorsali rotundata, carina media acute alata, undulata et tridentata, basi dente decurvato, carinae laterales non prominentes, basi dente instruetae. Stylus submagnus, recurvatus. Japan: Seen um Numasaki (Faurie 1809. n. 20). — Hierher nach A. Bennett L c 105 vielleicht auch Faurie 1893. n. 10 806. Nota. P. javanico affinis, sed foliis iis Sagittariae similibus, spica interrupta et forma fructuum iis P. trichoidis var. condylocarpi similium valde distineta. 7. P. miduhikimo (P. Miduhikimo) Makino Illustr. Fl. of Japan (1891) 2. t. 54; A. Benn. in Journ. of Bot. XXX. (1892) 229; Bull. Herb. Boiss. IV. (1896) 545. — *) P. variifolium Thore in Herb. Boemer ex Thore (A. Ben nett in litt.). Potamogeton. 49 Rhizoma repens, filiforme. Caulis ramosissimus filiformis, subrigidus, compressus. Folia subrigida, submersa e basi cuneata anguste linearia, setacea, elongata, 1 — 3-nervia, plana, stipulae striatae subpersistentiae. Folia natantia subopposita, petiolata, opaca, oblonga vel oblongo-lanceolata, integra, apice et basi acuta vel obtuse acuta, 4,4 — 2,2 mm longa et 4 — 6 mm lata, 5 nervis pagina inferiore impressis instructa, petiolo filiformi, folio subaequilongo vel subbreviore, stipulis elongatis, membranaceis, translucentibus, obtusis. Gemmae hibernae in axis foliorum inferiorum. Pedunculus incrassatus, saepe recurvatus. Spica pedunculo brevior, 4 — 8flora, laxa, rhachidi filiformi. Flores minuti, sessiles, oppositi. Staminum appendices, parvae, herbaceae, rhombeo-ovatae antherae subsessiles, ovatae, extrorsae. Ovaria libera. Stylus brevis, stigma subterminale. Fructus ple- rumque 4 — 3 parvi, sessiles, ovati vel late ovati, a latere compressi. Embryo spira- liter involutus. Japan: (Maximowicz! mit seinem P. hybridus gemischt); Provinz Akita (Faurie 4888. n. 2802!, 2085!; A. Bennett in Bull. Herb. Boiss. IV. (4 896) 548, 549); Nippon und Kiusiu (Maximowicz, Tschonoski, Makino u. a.). Nota. P. javanico similis, sed embryone spiraliter involuto valde discrepat. 8. P. cristatus Regel et Maack in Regel, Fl. Ussur. (1861) 9. t. 4 0, fig. 3; — 6; A. Benn. in Journ. of Bot. XXX. (4 892) 229; Journ. Linn. Soc. XXXVI. (4 903) 4 93. — P. hybridus Makino, Illustr. Flora of Japan (4 89 4) 2. t. 55 nee Mich. — Habitu P. javanico similis. Caulis filiformis, subbrevis. Folia submersa filiformia, fere setacea, ad 6 cm longa. Folia natantia elliptica vel oblonga vel lanceolata, tenue nervata, ob- tusiuscula vel acuta 4,5 — 2,5 cm longa et 4 — 4 0 mm lata. Stipulae tenues. Pedun- culus brevis (ad 4 cm longus) subincrassatus. Spica brevis 0,5 fere ad 4 cm longa, densa dein fere capituliformis vel oblonga. Fructus oblique late obovati, dorso recto, ca. 4,5 mm longi, dorso cristati-carinati dentati, lateribus planis vel impressis, apice stylo elongata ad 4,5 mm longo rostrati, plerumque virides. Ostasien: China zerstreut. Kiukiang (Maries!); Hupeh (Henry n. 2377!, 4739!, Wilson n. 2634); Mandschurei: Ussuri-Gebiet (Maack!). — Japan: auf verschiedenen Inseln zerstreut (Makino); Liu-kiu Inseln!, Formosa (Faurie 4 903. n. 528 (nach A. Bennett). Nota. Species forma fruetuum carina cristata et stylo rostriformi instruetorum valde distineta. 9. P. lateralis Morong in Bot. Gaz. V. (1880) 54; Mem. Torr. Bot. Club III. (4 893) 44 t. LH. — Caulis filiformis ramosissimus, plerumque internodiis elongatis. Folia submersa angustissima, linearia, 2,5 — 8 cm longa et 0,5 — 4 mm lata, 4-3 nervia, acuta, basi (saepe obscure) biglandulosa nervis lateralibus tenuissimis nervo medio prominenti et plus minus reticula binervato. Folia natantia (in turionibus sterilibus) coriacea elliptica, obtusa, basi in petiolum 6 — 20 mm longum attenuata, 8 — 10 mm longa et 2 — 4 mm lata, 5 — 7 nervia, nervis subtus profunde impressis. Stipulae parvae hyalinae, multinerviae, obtusae, deeiduae. Pedunculi pseudolaterales, dein distantes vel recurvati, 8 — 30 mm longi, apice incrassati. Spicae capitatae vel saepe interruptae, 3 — 4 florae. Fructus oblique obovatus, ca. 2 mm longus et 4,5 mm latus, lenticularis, dorso valde curvatus et 2 fossatus, ventro subeurvatus apice stigmate fere sessili in- struetus. Embryo ovali-curvatus. Nordamerika: in schwach bewegtem Wasser von ca. 4 m Tiefe, große dichte Massen bildend; in den Vereinigten Staaten in Massachusetts!, Connecticut, New- York und Michigan (Morong in Mem. Torr. Bot. Club. III. [4 893] 2. 45). Nota. Planta valde mirabilis, anthesi finiente jam turiones foliis linearibus instruetos et hybernacula iis P. pusilli similia producit. — Ex cl. A. Bennett in Journ. of Bot. XXXVIII. (4 900) 4 28 forsan forma hybrida P. paueiflorus X hybridus (P. foliosus X diversifolius). 4 0. P. Vaseyi Bobbins in A. Gray, Manual ed. 5. (4 867) 485; Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (4 893) 2. 43. t. LI. — Planta gracillima. Caulis filiformis, laxe ramosus; ca. 3 — 5 dm longus. Folia submersa plerumque capillacea, enervia vel uni- nervia, ca. 2,5 — 5 cm longa, basi saepe biglandulosa. Folia natantia (rarius, non nisi A. Eng ler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama) 11. 4 50 P. Graebner. — Potamogetonaceae. in aqua non profunda evoluta) coriacea, 1 — 4 par, obovata, 8 — 10 mm longa et 4 — 6 mm lata, 5 — 9 nervia, nervis subtus impressis, basi cuneata in petiolum 6 — 8 mm longum attenuata. Stipulae albae, tenues, multinerviae, acutae vel obtusae, 4 — 6 mm longae. Pedunculi 7 — 4 5 cm longi, dein incrassati. Spicae 4 — 6 mm longae, saepe interruptae, dein plerumque 2 — 6 fructibus instructae. Fructus rotundati-ovatus, ca. 2 mm longus et latus tricarinatus, carina media obtusa, apice stylo erecto vel recurvato; paginae impressae. — Fig. 1 4. Nordamerika: in Canada bei Ottawa (Fletcher) und auf den Great plains, in den Vereinigten Staaten in Vermont, Ohio, Connecticut!, Massachusetts und New- York (Morong! in Mem. Torr. Bot. Club III. [1893] 2. 44). Nota. Planta sterilis copiosior est in aqua 2 — 4 m profunda, sed nunquam floret. Caules formae sterilis multa hybernacula ferunt, qui speciem vegetative optime multiplicant. Variat latitudine foliorum etc. Var. ß. latifolius Morong 1. c. (1893) 44. — Folia submersa ca. 1 — 1,5 mm lata abrupte acuta et 1 — 3 nervia, conspicue glandulosa. Nordamerika: Ohio, Painesville (Beardley). 11. P. limosellifolius Maxim, in Korshinsky in Act. Hort. Petrop. XII. (1893) 393; A. Bennett in Journ. of. Bot. XLII. (1904) 69; Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903) 195. — P pusillus Hegel Fl. Ussur. (l 86 1 ) 139 non L. — Caulis ca. 1 dm longus, filiformis. Folia submersa anguste linearia, plerumque 2 — 3 cm longa, stricte et distincte uninervia sine ullo nervo laterali vel transversali. Folia natantia lanceolata vel ob- ovati-lanceolata, parva 7 — I 0 mm longa et 2 — 3 mm lata, obtusa vel acutiuscula basi sensim angustata, plerumque trinervia, nervis transversalibus ca. 8 — 10, distincte translucentia, densissime nervis tenuibus reticulata. Pedunculus vix 1 cm longus fili- formis. Spica ca. 4 — 6 mm longa, 2 — 4-flora laxa. Fructus valde complexus. Amurgebiet: in stehendem Wasser am Zawitaje bei Michailowskoje zwischen Zeja und Bureja (Korshinsky); am mittleren Ussuri bei Buldski (Maack). Korea: Reisfelder bei Chinampo (Faurie n. 687!). Mandschurei: Prov. Wanfangoo (Litwinow n. 1633!). Japan: Nippon (Faurie 1904, n. 5702!). Lutschu-Inseln (Wright in Herb. Hort. Petrop.). Nota. P. javanico affinis sed omnibus partibus minor et foliis submersis uninerviis medio nee reticulatis, foliis natantibus parvis paucinerviis satis differre videtur. Montiae rivulari similis est. P. miduhikimo Makino et P. cristato Regel et Maack et P. laterali Morong similis, sed forma fruetuum valde discrepat. Subsect. 3. Hybridi. Hybridi Graebner — P. hybridus- group Raunkiaer in Botanisk Tidsskr. XXV. 3. (1903) 263, 266. — Conf. p. 41. Subsectioni praecedenti similis sed folia sub- mersa plerumque vagina (stipula adnata) instrueta. Cortex caulis sine fasciculis libri- formibus Species americanae. A. Folia submersa uninervia. Inflorescentiae submersae pedun- culis 4 — 6 mm longis 12. P. hybridus. B. Folia submersa plerumque trinervia (nervis lateralibus mar- gine propinquis) raro 5-nervia. Inflorescentiae submersae nullae vel peduneulis brevissimis (ca. 2 mm longis) . . . 1 3. P. dimorphus. 12. P. hybridus Michx. Fl. bor. amer. I. ( 1 803) 101. — P porcatum Mühlenb. (Cat. [1793] 18). Cat. pl. Am. sept. (1813) 3. — P setaceus Pursh, Fl. Am. sept. I. (1814) 120. — P capülaceum Poir. Dict. Suppl. IV. (1816) 535. — P hetero- phyllus Torr. Comp. Fl. N. Stat. 88. (1824). — P Zetterstedtii Wallman in Bot. Zeit. I. (1843) 256?*) — P Spirülus Tuckerm. in Sill. Journ. 2. ser. VI. (1848) 228?; *) Ex cl. Morong (in litt, ad cl. A. Bennett) probabiliter ad P. dimorphum pertinet. Specimina non visa. Potamogeton. 51 A. Benn. in Journ. of Bot. XXVIII. (l 890) 2 97 (conf. P dimorphum sequentem). — P filiformis Pursh ex Tuckerm. in Amer. Journ. Sc. ser. 2. VI. (1848) 230. — P delicatulus Bertol. Mise. bot. (1854) 15 (conf. P. dimorphum). — P. dentieulatus Mohl et Schlechte!; in Bot. Zeitg. XIV. (1856) 783 (sphalm.) nee Link. — Cochlosperma Nutt. ex Trimen in Journ. of Bot. XVII. (1879) 314. — Zannichellia Cochlospermum A. Br. ex A. Benn. in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 298. — Spirillus Tuckermani Gay ex A. Benn. 1. c. (1 890). — P. eristatus et P. leptophyllus Wallroth in Herb. Berol. — P. diversifolius Raf. Med. Repos. 2. d. Hex. V. (1808) 354; Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 2. 48. — Caulis teres, plerurnque ramosissimus, nunquam recurvatus. Folia submersa setacea, plana, 2,5 — 8 cm longa et vix ultra 0,5 mm lata, 1 nervia, nervo saepe reticulato. Folia natantia coriacea, non ultra 2,5 cm longa et 1,2 cm lata, ovata, elliptica, obtusa vel lanceolati-ovata et acuta, petiolis subbrevioribus (interdum longiori- bus), filiformibus vel dilatatis. Stipulae obtusae vel truncatae, hyalinae 6 — 10 mm longae, in foliis submersis plerurnque petiolo adnatae, in foliis fluitantibus liberae. Pedunculi 6 — 15 mm longi apice incrassati, pedunculi submersi 4 — 6 mm longi clavati, saepe recurvati. Spicae 6 — 10 mm longae, interdum interruptae. Fructus ca. 1 mm longus et latus, tricarinatus, carina media anguste alata, plerurnque 7 — 8-dentata, carinae laterales acutae vel interdum obtusae. Stylus fere obscurus. Embyro 1 i/2 circulis curvatus. Nordamerika: in Sümpfen und Teichen von Neu-England ! bis Nebraska, südlich bis Florida und Texas (Lind he im er n. 31 0! Morong 1. c. 49). Die Angaben aus Canada zweifelhaft. — Bis 2500 m ansteigend (Mexiko A. Ben nett). Mexiko: San Luis Potosi (Schaffner n. 236!, 534!, Parry et Palmer n. 856). — Guba (Wright n. 3204 vergl. A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIX. [1901] 200). Südamerika: Neu-Granada (J. Linden n. 1441)? Die Angaben aus Japan (Makino, 111. Fl. Jap. (1891) t. 55) beziehen sich auf P. eristatus Beg. et Maack (A. Bennett briefl.). Var. ß. multi-denticulatus Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 48 sub P. diversifolium. — Fructus dentibus numerosis (ca. 1 2) in carina media, in carinis lateralibus ca. 6 — 8 instruetus. Folia submersa plerurnque latiora. Nordamerika: Delaware, Behoboth City (Parker), Connecticut, Pennsylvania, Louisiana, Florida (Regel n. 72). Var. y. trichophyllus Morong 1. c. 49 (1893) sub P. div. — Forma humilis saepe vix ca. 1,5 dm alta. Folia submersa tenuissima, enervia. Folia natantia desunt. Nordamerika: New Jersey, Connecticut: Lake Marcia, Sussex (N. L. Britton). Nota. Species saepe cum sequente simili et valde affini mixta est, sed foliis tenuibus uninerviis et peduneulis submersis 4 — 6 mm longis distineta est. 1 3. P. dimorphus (P. dimorphum) Raf. Month. Mag. crit. Rev. (1 8 1 7) 358 ; A. Benn. in Journ. of Bot. XXXI. (1893) 295 XXXIX. (1901) 200. — P diversifolius Barton, Fl. Philad. Prodr. (1815) 27, Fl. of North Amer. (1823) III. t. 84 nee Raf.? conf. A. Benn. 1. c. (1893). — P heterophyllus Ell. Sketch. I. (1821) 222. — P Zetterstedtii Wallm. in Bot. Zeitg. I. (1843) 256? conf. A. Bennett in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 298. — P spirillus Tuckerman in Amer. Journ. of science and art 2. ser. VI. (1848) 228 (conf. P hybridus) Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 2 49 t. LVI. — P tricostatus Wallroth in Herb. Berol. — P delicatulus Bert. Mus. Ben. 5. Mise. bot. XV. (1854) 17? ex A. Bennett in Ann. naturh. Hofmus. VII. (1892) 287. — Caulis com- pressus, ramosissimus 1,5 — 5 dm altus ramis saepe brevibus et recurvatis. Folia sub- mersa linearia, obtusa vel abrupte acuta, 3 — 5 cm longa, et 0,5 — 1 mm lata, superiora plerurnque 2 mm lata, plerurnque trinervia (nervis lateralibus margine propinquis) raro 5-nervia, saepe nervo medio reticulato. Folia natantia coriacea, obtusa, plerurnque oppo- sita, ovata vel elliptica rarius lanceolata, non ultra 2,5 cm longa et 1,2 cm lata, 5 — 13- nervia, nervis impressis. Stipulae iis P hybridi similes. Pedunculi submersi de- ficientes vel brevissimi ca. 2 mm longi. Spicae emersae 6 — 10 mm longae, continuae, 4* 52 P» Graebner. — Potamogetonaceae. capitatae, dein i — 4 fructus producentes. Fructus cochleatus, fere siccus, rotundatus, ca. 1,5 mm longus et latus, compressus et lateribus profunde impressus, tricarinatus, carina media alata, 4 — 5-dentata (vel edentata), carinae laterales obtusae. Stylus ple- rumque subobscurus. Embryo plerumque 43/4 circulis curvatus. Nordamerika: in Sümpfen, Gräben und Teichen. Neu-Schottland (E. G. Britton); Neu-Braunschweig, Quebec und Ontario (Macoun!); häufig in Neu-England, westlich bis Minnesota, Missouri und Nebraska, südlich bis Pennsylvania und Virginia ca. 35° n. Br. Ist weiter nördlich aber weniger weit südlich verbreitet als die ähnliche vorige Art. Südamerika: Brasilien (Lindman nach A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIX. [1901] 200). Nota. An a P. hybrido valde affini satis diversa? Subsect. 4. Fluitantes. Fluitantes Graebner. — P. amplifolius-group et P. polygonifolius-group p. pte. et P. sclerocarpus -group Raunkiaer in Bot. Tidsskr. XXV. 3. (1903) 262, 263, 265, 266. — Conf. p. 41. Plantae plerumque plus minus robustae. Folia natantia ple- rumque coriacea, submersa plus minus angusta. Inflorescentia fructifera plerumque crassa, raro tenuis. Fructus mediocres vel magni plerumque carinati. — Caulis in cortice fasciculis libriformibus instructus vel sine fasciculis. Nota. Divisio Subsectionis cl. Raunkiaerii non naturalis esse videtur. A. Folia submersa anguste lineäri-lanceolata vel linearia. — Species collectiva P. Nuttallii. a. Fructus distincte tricarinati. — Species australienses (asiaticae?) a. Spica elongata, ca. 2 — 3 cm longa. Fructus ca. 3 mm longi 1 4. P. tricarinatus. ß. Spica capitata. Fructus ca. 2 mm longi \ 5. P. Drummondii. b. Fructus unicarinati (lateribus costatis) vel obscure tri- carinati. ct. Folia natantia ovata vel rarius elongati-ovata apice rotundati-obtusa. — Species Novae-Zelandiae . . . <6. P. Cheesemanii. ß. Folia semper fere lanceolata vel elongati-elliptica. — Species americanae valde affines. I. Fructus apice stylo obscuro, endocarpio subspongioso. — Species Americae borealis et centralis . . . . { 7. P. Nuttallii. II. Fructus apice stylo brevi recurvato instructi, endocarpio lingnoso, duro. — Species Americae australis 18. P. sclerocarpus B. Folia submersa latiora, plerumque lanceolata. a. Folia submersa intermedia vel rarius maxima, non cris- pata (in P. indico et P. Drucei folia maxima raro sub- crispata). er. Fructus dorso carinati. — Species collectiva P. fluitans. I. Fructus magni ca. 4 — 6 mm longi. 1. Fructus dorso nee gibbosi nee muricati, basi tantum interdum tuberculali. * Folia natantia \\ — i 6-nervia, plerumque ovata vel late ovata, crasse coriacea in statu sicco fragilia. Spica fructifera densissima. Fructus maturus carinis 3 acutis. — Species africana \ 9. P. Richardü. ** Folia natantia 16 — 20-nervia, lanceolata vel Potamogeton. 53 ovata. Fructus carinis lateralibus tantum costati. — Species americana 20. P. montevidensis. *** Folia natantia 9— H-nervia, ovato-lanceolata vel sublanceolata. Fructus basi pagina ven- trali bituberculati. — Species Asiae orientalis 2 I . P. Delavayi. 2. Fructus dorso gibbosi vel muricati. * Folia natantia elliptica ca. 10 — 16-nervia. — Species americana 22. P. mexicanus. ** Folia natantia elliptico-rotundata, plerumque basi cordata, 30 — 36-nervia. — Species australiensis 23. P. sulcatus. II. Fructus intermedii vel parvi 2 — 3( — 3,5) mm longi vel (in P. Drucei) semper deficientes. \. Folia submersa natantibus plerumque multo an- gustiora et minora (conf. autem P. fluitans var. div.), plerumque (in medio caule saltem) anguste lanceolata, nee crispata, saepe sub anthesi jam evanescentia. * Fructus carinis plus minus integris. § Fructus intermedii ca. 2,5 — 3( — 3,5) mm longi. Folia submersa sub anthesi plerumque plus minus virentia. f Planta plerumque robusta. Folia sub- mersa plerumque omnia lanceolata, na- tantia plerumque elongato-lanceolata. — Species polymorpha 24. P. fluitans. ff Planta intermedia. Folia submersa su- periora ovati-lanceolata, natantia ovata, saepe basi subcordata. — Species austra- liensis et asiatica (americana?). . . . 25. P. Tepperi. §§ Fructus parvi, plerumque ca. 2 vel vix 2 mm longi. Folia submersa sub anthesi jam putrescentia et deficientia. f Stipulae dehiscentes et emareidae. Folia natantia elliptica. — Species Insularum atlanticarum 26. P. Leschenaultii. ff Stipulae amplae persistentes. Folia na- tantia oblonga vel oblongo-lanceolata. — Species Americae tropicae 27. P. stenostaehys. ** Fructus carinis sinuosi-alatis. Folia natantia rotundato-elliptica vel ovata ca. 2 cm longa 28. P. similis. 2. Folia submersa maxima, sub anthesi virentia plerumque late lanceolata. * Folia rubescentia, natantia ca. 7 — H cm longa. Fructus ca. 3 mm longi, oblique late obovati. — Species asiatica 29. P. indicus. ** Folia laete viridia, submersa ca. 2 dm longa, natantia ca. 1,5 dm longa, ovati-lanceolata. Fructus semper deficientes. — Hybrida? Eu- ropae borealis 30. P. Drucei. Fructus dorso ecarinati vel obtuse obscure carinati. Planta plerumque intermedia. Folia submersa ple- rumque lanceolata, in petiolum attenuata sub anthesi virentia 31. P. pol 54 P> Graebner, — Potamogetonaceae. 31a. P. Franchetii A. Benn. et Baagoe n. sp. cf. p. 67). b. Folia submersa partim maxima, valde crispata, lata (saepe iis P. lucentis similia), natantia plerumque magna. — Species americanae. a. Folia inferiora oblonga, opaca, superiora lanceolata pellucida, natantia basi distincte cordata, latissima. Spica densa. Fructus ca. 4 mm longi 32. P. pulcher. ß. Folia inferiora lanceolata, superiora ovata vel elliptica, natantia basi angustata vel rotundata, plerumque ovata. Spica dein sublaxa. Fructus magni, ca. 5 mm longi 33. P. amplifolius. 3 4. P. Fryeri A. Benn. n. sp. cf. p. 68. 14. P. tricarinatus F. Muell. in Herb. Kew; A. Benn. in Journ. of Bot. XXV. (4 887) 177; (nomen nudum) F. Muell. et A. Benn. in Journ. of Bot. XXX. (1892; 229 (descript). — Caulis simplex?, ca. 1 — 40 dm longus. Folia submersa plerumque ante anthesin decidua, lanceolata, semitranslucentia, paucinervia. Folia fluitantia coriacea, elliptica 3 — 4 cm longa, 18 — 24 mm lata, 15 — 17 nervia, dense et pagina inferiore distincte reticulata, 2 — 3 cm petiolata. Stipulae deciduae,' 2 — 3 cm longae, acutae, semitranslucentes , venis non translucentibus. Pedunculi subaequales, ca. 3 — 4,5 cm longi. Spicae densiflorae, obtusae, 2,2 — 3,5 cm longae. Fructus 3mm longi, 1.5 mm lati, compressi, pallide vel flavo-virides (dorso semicirculari , apice depresso) 3-carinati (carinae tuberculatae), basi 2 — 4-tuberculati, apice recurvati et incurvati. Embryo fere circulare curvatus. Australien: Yas und Murrambridge country (G. Bennettj. Van Alpin Biver (F. von Mueller); Queensland (F. M. Bailey nach A. Bennett in Journ. of Bot. XXV. [1887] 177). Ostasien: Ostmongolei (David? conf. A. Bennett 1. c). 15. P. Drummondii Benth. Fl. austral. VII. (1878) 171; A. Benn. in Journ. of Bot. XXV. (1887) 177. — Folia submersa, subnumerosa, tenuia, linearia vel lineari- lanceolata, elongata, plerumque 5-nervia, basi in petiolum attenuata. Folia natantia longe petiolata, oblongo-elliptica, 2,5 — 4 cm longa, tenuia, multinervia. Pedunculi elongati, graciles. Spicae capitatae, ovoideae vel globosae, ca. 7 mm longae, fructibus numerosis dense aggregatis. Fructus ca. 2 mm longi, 3-carinati, breviter acuminati. Semen plerumque spirale curvatum. Westaustralien (Drummond!, locus unicus ex cl. Bennett 1. c). Nota. P. hybrido Americano affinis, sed foliis magnis submersis et foliis natantibus tenuioribus elongatis differt. 16. P. Cheesemanii A. Benn. in Journ. of Bot. XXI. (1883) 66, XXV. (1887) 177. — P. natans Hook. Fl. austral. VII. (1878) 170. — P. Merophyllus Hook. Fl. Tasm. II. (1860) 41. non Schreb. — P. oblongifolium Hook. f. Handb. N. zeal. Fl. (1867) 742 ex A. Benn. in litt. — P. natans var. australis Kirk ex A. Bennett 1. c. ! — Caulis simplex, striatus. Folia inferiora alternantia, linearia, 6 — 10 cm longa, 6 — 10 mm lata, basi in petiolum attenuata apice subattenuata, 5 — 7 nervata, subcoriacea. Folia superiora saepe opposita, (lanceolata vel) ovalia, 2,5 — 4 cm longa, coriacea, 11 — 15-nervata. Stipulae latae, subacutae, diaphanae, deciduae. Pedunculi elongati (ca. 5 cm), medio subincrassati. Spicae densae, oblongo-cylindricae (ca. 2 cm longae). Sepala rhomboideo-orbiculata. Fructus parvi, ovato-rotundati, dorso carinati, apice breviter acuminati. Neu-Seeland: St. Johns Lake, North Island (Cheeseman, Kirk, Golenso); Tasmania (Story nach A. Bennett in Journ. of Bot. XXV. [1887] 177. — Früchte im Dezember). — Bis fast 1000 m ansteigend (A. Bennett). Nota. P. natans var. minor Hooker, Fl. Tasm. simillimus, sed foliorum inferiorum forma leviter differt. Potamogeton. 55 17. P. Nuttallii Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 226 t. VI., fig. 25; Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 2. 18. t. XXIX. — P. fluüam Pursh Fl. Am. sept. I. (181 4) 120. — P. pennsylvanicus Cham, et Schlechtd. 1. c. (1827) 227; A. Benn. in Journ. of Bot. XXV. (1887) 289; Graebner in Urban, Symb. Antill. IV. (1903) 72. — P. pumilus Wolfg. in Roem. et Schult. Mantissa III. (1827) 354 teste A. Bennett in Journ. of Bot. XXIX. (1891) 307. — P. Claytoni Tuckerman Fig. 15. Potamogeton Nuttallii Cham, ot Schlechtd. A Planta fructifera. B Fructus. (Iconcs originariae.) 56 P. Graebner. — Potamogetonaceae. in Amer. Journ. oi* science and art 1. ser. XLV. (1843) 38. — Caulis elongatus, compressus, plerumque simplex, plerumque 4 — 10 dm (interdum 2 m) longus. Folia submersa, linearia, 5 — 18 cm longa et 2 — 6 mm lata, 5-nervata (2 nervi exteriores margine approximati), medio distincte reticulata, in plantis juvenilibus saepe aggregata. Folia natantia saepe distantia, elliptica, interdum obovata, obtusa, basi in petiolum elon- gatum vel brevem angustata, 3 — 9 cm longa et 8 — 25 mm lata, 12 — 27-nervata. Stipulae obtusae, hyalinae, nervosae, ecarinatae. Pedunculi fere incrassati, 2,5 — 12 cm longi. Spicae 1 — 2,5 cm longae, sublaxae. Fructus rotundati-obovatus, 2,5 — 3,5 mm longus, 2 — 3 mm latus, tricarinatus , carina media acuta, laterales planae. Stylus brevis apicalis. Embryo 1 ^-plex curvatus. — Fig. 15. Nordamerika: in Sümpfen und Flüssen durch ganz Canada und von Neu-Eng- land bis Pennsylvanien und Süd-Carolina, westlich bis Oregon (Morong 1. c). Japan? vergl. unten. Nota. Ex cl. Morong descriptio et figurae Chamissonis et Schlechtendalii speciei P. Nuttallii optime cum planta Tuckermanii congruunt; itaque auctor ille non dubitat quin utraque ad eandem speciem pertineat. Cl. A. Bennett serius sec. schedulam Herb, berolinensis eandem opinionem approbavit. — P. pumilum Wolfgang sec. cl. A. Benn. Journ. of Bot. XXVIII. (1890) ex descriptione synonymum >P. lonchitis* esse videtur, sed specimina originaria Wolf- gang i ad »P Clayloni* pertinent. — Conf. etiam P. epihydrum sub spec. incert. sed. Variat ramis brevibus et pedunculis ramosis. Var. ß. cayugensis Wieg, in Rhodora II. (1900) 102. — P. epihydrum var. cayugensis A. Benn. in Journ. of Bot. XLII. (1904) 69? — Folia natantia majora, sub- mersa longiora, latiora, nervis numerosioribus instructa. Fructus major. Nordamerika: Central-New-York (Cayuga Lake etc.); Canada, St. Rose, Quebeck (St. Cyr). Japan? (Faurie). Var. y. portoricensis Graebner. — P. pennsylvanicus var. ß. portoricensis Graebner in Urban, Symb. antill. IV. (1903) 73. — Folia submersa lanceolata vel an- guste lanceolata. Portorico (Sintenis n. 1025!, 2537!). 18. P. sclerocarpus K. Schum. in Fl. brasil. III. 3. (1894) 688 t. CXX., fig. 2. (P. scleropus, sph.) A. Bennett in Journ. of Bot. XXXVIII. (1 900) 128, 129. — Caulis gracilis, teres, siccus quidem striatus, internodiis omnibus pro rata brevibus. Folia submersa linearia vel lineari-lanceolata, plerumque 7 — 8 cm longa et 5 — 6 mm lata, longe attenuati- acuminata, mucronulata, basi sensim angustata, trinervia, tenuiter membranacea. Folia natantia longe petiolata, oblongi-lanceolata vel lanceolata, 2 — 3,5 cm longa et 5 — 1 0 mm lata , obtusiuscula vel acuta basi attenuata vel brevius in petiolum angustata, plerumque 9-nervia. Stipulae internodiis brevioribus, acuminatae, hyalinae, amplexicaules. Pedunculi elongati, ca 5 — 8 cm longi, caulem crassitudine aequantes, superne interdum subincrassati. Spica brevis congesta. Fructus rotundati-rhombeus, 3 mm longus, 2,7 mm latus, dorso carinatus, lateribus costatus, stylo brevi recurvato, siccus sordide viridi-vineolus, endocarpio lignoso duro. Brasilien: in stehendem Wasser, Prov. Minas Geraes, bei Gongo socco (Riedel n. 533!); Prov. Goyaz: La Goa Feia (Ule n. 3154). Nota. P. Nuttallii Cham, et Schlechtd. Americae borealis valde affinis, sed plerumque foliis natantibus acutioribus habitu gracili spica laxiore plerumque breviore et forma fructuum (an satis?) differt. Folia submersa iis P. polygoni Cham, et Schlechtd. similia sunt. 19. P. Richardii Solms in Schweinfurth , Beitr. Fl. Aethiop. (1867) 194, 292; Durand etSchinz, Consp. Fl. Afr. V. (1895) 496; A. Bennett in Fl. capens. VII. (1897) 47, in Fl. Trop. Afrika III. (1902) 220. — P. americanus var. Richardii Solms ex Schweinfurth in Bull. Herb. Boiss. II. (1894) App. II. 8. — Folia natantia crasse coriacea magna 10 — 11 cm longa, 5 — 6 cm lata, 4 — 7 cm petiolata, ca. 16 — 20-nervia. Spicae floriferae 3,5 — 4,5 cm longae, ca. 6 cm pedunculatae. Spicae fructiferae ca. 5 cm longae et 7,5 cm pedunculatae, densissimae. Fructus 4,5 — 5 mm longi, 3 mm lati, et 2 mm crassi, acute tricarinati. Potamogeton. 57 In slark fließendem Wasser. Abyssinien (Schimper I. n. 135! 958!; Schwein- furth n. 891 !); Amba See (Schimper n. 571 !); Provinz Shireh (Dillon et Petit); Mai Gouagoua (Quartin Dillon); Uganda: in 1200 m Höhe (A. G. Bagshaw n. 954, nach A. Bennett briefl.). Süd-Afrika: Transvaal, Hooge Veld bei Standerton (Rehmann n. 6801). Nota. A P. fluitante foliis majoribus et fructibus majoribus magis compressis differt. 20. P. montevidensis A. Benn. in Annal. IC. K. Naturh. Hofmus. Wien VII. (1892) 293; K. Schum. in Fl. brasil. III. 3. (1894) 697. — Caulis simplex (in speciminibus omnibus examinatis saltem) semiteres. Folia submersa lineari-lanceolata, 9 — 1 1 cm longa. Folia natantia subcoriacea lanceolata vel ovata cum petiolo 7 — 1 1 cm (ovata) vel — 15 cm longa (lanceolata) 16 — 20-nervia, nervo centrali utrinque nervis transversalibus validis et venis indistinctis et irregularibus in ovatis immo conspicuis. Stipulae amplae 3,6 cm longae et 1,2 cm latae, pellucide papyraceae, acutae vel subacutae, nervis subtilibus. Pedunculi 9 — 1 4 cm longi spicam versus angustati. Spica 3 — 4 cm longa, densillora. Connectivi appendices reniformes, longe unguiculatae. Fructus 5 mm longus et 2 mm latus, compressus, in parte ventrali parum curvatus, in parte dorsali semi- circularis, carina centrali conspicua et sulcis 2 lateralibus minoribus, aculeo centri recurvato. Embryo unispiralis apice basim contingente, processu centrali parvo. Südamerika: Nur in Uruguay, bei Montevideo, bei Canada de la Carra del Lucia (Arechavaleta n. 1348, 2509). Nota. P. polygonifolio Pourr. affinis, tarnen indole fructus et jam melius stipularum ab eo discrepat. Habitus more generis secundum altitudinem aquae non paullulum variat. P. poly- gonifolium Pourr. ipsum adhuc civem americanum non certe cognoscimus, nisi formas similes pro specie supra laudata habemus fconf. P. polygonifolius Pourr.). 21. P. Delavayi A. Benn. in Journ. of Bot. XXX. (1892) 228; Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903) 194. — Caulis simplex, semiteres, striatus, 2 — 3 dm altus. Folia inferiora et media decidua, media lineari-lanceolata 4 — 5-venia. Folia superiora coriacea, ovati-lanceolata vel sublanceolata 9 — 11-nervia, distincte reticulata, ca. 1,8 — 3,5 cm longa, et 12 mm lata. Stipulae plerumque deciduae, ca. 1,8 cm longae, multinerviae, obtusae. Pedunculi graciles, ca. 5 — 7 cm longi, subaequales vel medio subincrassati. Spicae 1,8 — 2,2 cm longae, densiflorae. Fructus (maturescentes) rubescentes, ca. 4 cm longi, pagina ventrali basi bituberculata curvati dorso semirotundi, acute carinati (carinae laterales non prominentes), apex fere in medio fructu affixus. Embryo cur- vatus, fere circulosus. China: Yünnan, Gräben mit fließendem Wasser in der Ebene des Tali (Delavay n. 4750). Nota. Species formis angustifoliis P. polygonifolii similis sed fructibus multo (fere triplo) majoribus valde differt. 22. P. mexicanus A. Benn. in Journ. of Bot. XXV. (1887) 289; Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 2. 22 t. XXXIII. — P. peruviana Presl in Herb. Prag, ex A. Benn. in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 298; in Annal. K. K. Naturh. Hofmus. Wien VII. (1892) 286. — Bhizoma repens. Caulis simplex? Folia inferiora 7 — 13 cm longa, alternantia, loriformi-elliptica, basi et apice angustata, longe (7 — 13 cm) petiolata. Folia superiora 7 — 10 cm longa, plerumque alternantia (rarius opposita), elliptica, coriacea, 10 — 1 6-nervia (saepe nervis secundariis intermixtis), longe (5 — 15 cm) petiolata. Stipulae deciduae. Pedunculi ca. 5 cm longi, apice subincrassati. Spicae 'cum fructibus) ca. 2,5 — 4 cm longae, subpauciflorae. Fructus ca. 5 mm longi et 6 mm lati, oblique obovati, tricarinati, pagina ventrali subrotundati, stylo protracto, dorso rotundati, apice depresso stylo non superato, carina media obtuse denticulata, carinae, laterales gibbosae, lineis prominentibus ad carinam mediam radiantibus. Embryo in parte superiore curvatus. Mexiko: (Hartweg n. 243!); Valle de Mexico (Schmitz). Im Flusse bei Chasseltepec (W. Schaffner n. 199!); Agosto (W. Schumann n. 1703!)!, San Luis Potosi (G. Schaffner n. 237!). Früchte im August. 58 P- Graebner. — Potamogetonaceae. Nota. Species P. fluitanti Roth similis, sed forma fructus differt. Etiam P. tricarinato F. Müll, valde affinis, sed carinae fructus in P. mexicano incrassatae gibbosae, in P. tricarinato tenues et alatae sunt. 23. P. sulcatus A. Benn. in Ann. Naturh. Hofmus. Wien VII. (1892) 294. — Caulis 1,5 — 2,5 dm longus, rigidus, teres? aut subteres. Folia submersa ovali-elliptica tenuia, sed non pellucida, folia natantia elliptici-rotundata, cordata, coriacea, 30 — 36- nervia, omnia (aut fere omnia) apicem versus convexa, venis transversis numerosis in parte superiore folii distinctis. Stipulae deciduae (in statu fructificationis solum in foliis superioribus praesentes), conspicue striatae, subopacae. Pedunculus rigidus, medio ampliatus, 9 — 1 1 cm longus, striatus. Spica 3,5 — 6,2 cm longa densiflora. Connectivi appendices parvae, rhomboidei-orbiculares. Fructus 6 mm longi et 3 mm lau, compressi, in parte ventrali parum curvati, in parte dorsali semicirculares , tricarinati in lateribus tricostati, et inter costas carinati, in angulis acutis obtuse muricati et carinae et in latere basalis appendicis; appendix muricata et recurvata. Embryo subcircularis , ab appendice basi separatus; processus centralis validus. Australien: Victoria, Murray River (Wawra n. 476, Erkrit) Adelaide (T. S. Lea!); Queensland, Brisbane (Bailey), Port Jackson (R. Brown n. 5808'.). Hierher oder zu einer neuen Art gehört nach A. Bennett (Journ. of Bot. XLII. [1894] 73) wahrscheinlich auch eine auf Mauritius (J. Mac Gregor!) gesammelte Pflanze mit unreifen Früchten. Nota. Species P. polygonifolio Pourr. affinis et forma foliorum similis, sed forma fruc- tuum iis P. mexicani Benn. et P. tricarinati F. Müll, similis. 24. P. fluitans Roth, Tent. fl. germ. I. (1788) 72, II. (1789) 202 (conf. etiam Beitr. z. Bot. [1783] 126), Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 219; Reichb. Ic. Fl. germ. helv. VII. (1834) t. XLVIII. fig. 87, t. XLIX. fig. 88; Koch, Synops. ed. 2. (1844) 776; A. Bennett in Journ. of Bot. XXIII. (1885) 375; Fryer in Journ. of Bot. XXIV. (1886) 306, XXVI. (1 888) 273, XXVII. (1889) 56, XXVIII. (1890, cum A. Bennett et Tisel.) 249; Beeby in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 203; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 307. — P. natans ß. fluitans Cham. Adnot. (1815) 4. — P. petiolare Presl, Delic. pragens. 1.(1822) 151 conf. A. Bennett in Journ. of Bot. XXX. (1892) 228. — P. natans y. angustatus Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 838. — P. natans ß. fluviatüis Schlechtd. Fl. berol. (1823). — P. petiolatus Wolfgang in Roem. et Schult. Mant. III. (1827) 252, conf. A. Bennett in Journ. of Bot. XXIX. (1891) 75. — P. rigidus Wolfgang 1. c. (1827) 359? conf. A. Bennett in Journ. of Bot. XXXI. (1893) 133; Nyman Consp. fl. europ. Suppl. 286. — P. oblongus a. fluitans G. F. Mey. Chloris hannov. (1836) 519. — P natans explanatus Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. (1828) 837, p.p. Richter PI. Eur. I. (1890) p.p.? conf. A. Bennett in Journ. of Bot. XXIX. (1891) 75. — P. machianus Lowe in Herb. Kew et Brit. Mus. (f. foliis angustioribus). Mand. in litt.*). — Folia submersa inferiora parva, 6 cm lata et 1 4 cm longa, obovata, in petiolum attenuata, scariosa. Folia natantia ( — 2,5 dm longa) plerumque viridia vel rubescentia ovata vel oblongi-lanceolata, basi rotundata vel attenuata, latere petioli non rugata. Stipulae usque ad 6 cm longae, petiolis plerumque breviores. Spicae usque ad 5 cm longae, petiolo ( — 12 cm longo) instruetae. Fructus ca. 2,5 mm longi, fere rotundi, apice breviter acuti. — Fig. 16. Nota 1. Specimen Wolfgangii (P. petiolatus signatum) orig. in Mus. Brit. Londinensi forma foliis maximis subrubescentibus est. An Hybrida P. alpini? Nota 2. P. lacustre Roem. Herb. (Herb. Brit. Mus.) forma latifolia P. fluitantis esse videtur. Nota 3. Cl. Roth plantam descripsit: »P. foliis inferioribus longissimis lanceolatis, acu- minatis, membranaeeis ; superioribus ovali-lanceolatis, coriaeeis; omnibus petiolatisc. Fructus non descripsit. — P. fluitans planta valde litigiosa est, nam auetores alii eam pro varietate flui- tante P. natantis sumpserunt (comp. p. e. Buchen au, Fl. nordwestdeutschen Tiefebene 48), alii hybridam inter P. natantem et P. lucentem esse putaverunt, alii speciem optimam esse An huc etiam pertinet P. Besseri Steud.? conf. p. 43 (A. Bennett in litt.). Potamogeton. 59 existimaverunt. Fructus et pollen in parte formarum in Europa rarius norraaliter evoluti sunt. Ex cl. Baagoe (1. c.) sub P. fluitante semper duae formae mixtae sunt, jam a cl. Roth in diagnosi confusae. Planta slerilis (ex Baagoe) semper folia submersa longa (»foliis inferioribus longissimis« Roth, Tent. Fl. Germ. I. (1 788) 72 et »folia inferiora pedalia et longiora« Roth 1. c II. ^789) 202) praebet et hybrida inter P. luccntem et natantem est, planta fructifera (species propriai semper foliis submersis brevibus instructa est. Nomen Rothianum igitur dubium est et cl. Ha s ström nomen Poiretianum (P. nodosus) pro specie proposuit. — Contra locutus est cl. Raunkiaer, qui (Bot. Tidsskrift XXV. ;< 903] 277) formas anatomice perscrutatus est et exemplaria Rothii examinavit (Herb. Petropol.); 4 specimina Ro thii omnia elementis mechanicis in cortice carere invenit, itaque planta hybrida a specie fertili elementis in cortice numerosis differt. Raunkiaer igitur formam fertilem P. fluitans »Roth« norainavit, cl. Fischer nomen P. Noltei*) pro hybrida proposuit. Mihi quidem omnino dubium esse videtur, an characteres Uli valeant; formae certe inter se proxime affines sunt. Auetores de positione formarum opiniones longe diversas proferunt. Itaque omnes has formas in unam speciem (P. fluitans) conjungere prae- fero; conf. etiam Hybridae et p. 23. — Cl. Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 52 distinguit formas hybridas certe steriles (conf. Hybridae) et 2 formas fertiles »I. O-Endodermis, ± sine fasciculis libriformibus in cortice, et 2. C-Endodermis, cortex fasciculis libriformibus instruetas«. Proles I. petiolaris Presl, Delic. pragens. I. (1829) 151, sens. strict. — P. lucens X natans Auct. plur. etiam Bennett 1. c, Baagoe 1. c, Raunkiaer 1. c. — Planta plerum- que gracilis. Folia submersa (ex cl. Baagoe) longissima. Caulis plerumque in parenehymate corticali fasciculis plus minus numerosis mechanicis instruetus. Fructus plus minus rarus. Europa: Meist zerstreut, am meisten verbreitet im norddeutschen Flachlande, selten im Bergland und in den Alpen. Scheint im Ungarischen Flachlande zu fehlen. In England selten (Fryer in Journ. of Bot. XXXV. [1897] 355). — Die Angaben dieser Art außerhalb Europas beziehen sich nach A. Bennett (in Journ. of Bot. XXXIII. [1895] 372) nur auf die andere Unterart, in Fl. capens. VII. (1897) 46 führt er den Typus von P. fluitans auch aus Süd-Afrika vom Caplande und aus Transvaal an. Nota. Huc pertinent formae sequentes, quarum variationes foliorum etiam in subspecie altera inveniuntur. A. Formae foliis latiovatis vel ovati-oblongis, basi rotundatis vel subcordatis. Var. a. typicus Baagoe in Aschers, et Graebner Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 308. — Folia submersa lanceolata transparentia. Folia natantia ellipsoidea petiolo subaequilongo vel sublongiore. — Forma vulgaris. Var. (t. stagnatilis Koch, Synops. ed. 2. (1844) 776; Reicht). Ic. fl. germ. helv. VII. t. XLV1II. fig. 87, Aschers, u. Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 307. — P. natans ö. media Koch et Ziz, Catal. pl. Palatinat. (1814) 18 p. p.? — Folia submersa lanceolata minus transparentia. Folia natantia late ovata, breviter petiolata. — In aqua stagnante. — Cl. A. Bennett hanc varietatem formam prolis americanae esse estimat. — Huc etiam nonnullae formae terrestres, quas Cl. Fryer in Journ. of Bot. XXV. (1887) 306 (sine nomine) descripsit. Folia inferiora 2 — 3 anguste rugata, superiora latiovata vel ovata, brevissime petiolata, fere sessilia. Nota. Formae auctumnales a typo aestivali valde differunt: Folia omnia submersa sunt, anguste linearia, elongata, acuta graminea, in penicillio parvo nunc deeidente aggregata (conf. A. Fryer in Journ. of Bot. XXVI. [1888] 276). Var. y. Billotii (F. Schulz) Billot in Herb.; Richter, PI. eur. I. (1 890) 12; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 308. — P. Billotii F. Schultz in Archive de la Fl. de France et Allemagne I. (1842) 61. — P. spathulatus Kirschleger Stat. Veg. Strasbourg (1845) ex A. Benn. in Journ. of Bot. XXX. (1892) 229, Nym. Consp. (1882) 68 1. • — Gracilis. Caulis tenuis. Folia submersa plerumque anguste lanceolata, raro pauca subspathulata vel obovata. Folia natantia triplo saltem latitudine longiora, basi rotundata vel subeuneata, saepe rubra, longissime petiolata. Deutschland: Niederbronn im Elsass (Billot!). Nota. Varietas (probabiliter proles) valde distineta. *) Nomen jam antea a cl. A. Bennett adhibitum, conf. infra et inter hybridas. 60 P. Graebner. — Potamogetonaceae. B. Formae foliis lanceolatis vel anguste lanceolatis. basi in petiolum attenuatis. Var. d. sublucens Baagoe in Aschers, et Graebner Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 308. — Folia submersa late lanceolata subulata. Folia natantia vix coriacea, brevissime petiolata (lamina saepe pedunculo multuplo longior). Europa: Jütland (Baagoe!). Nota. Baron (Madagascar n. 2708 Herb. Brit. Mus.) specialen collegit foliis natantibus latioribus et foliis submersis iis P. lucentis simillimis. An huc pertinet? Var. e. rivularis Lange, Haandb. danske fl. 3. udg. (l 86 i) 129; Aschers, et Graebner 1. c. — Folia submersa anguste linearia ( — 25 cm longa) iis Zosterae marinae similia. Folia natantia singula, anguste lanceolata. Europa: Dänemark: Fünen und Jütland (Lange, Haandb. [danske fl. 4. udg. [1886 — 88] 190). Deutschland: in der Angerapp bei Insterburg in Ostpreußen (Kuehn!). — Blüht sehr selten, wächst nur in stärker strömendem Wasser. — Huc: Subvar. elongatus Kuehn in Schrift. Physik.-ökonom. Ges. Koenigsberg XXXIV. (1893) 55. — Folia submersa longe ( — 12 cm) petiolata. — Huc planta germanica supra citata (Kuehn!). Proles 2. syriacus (Cham, et Schlechtd.) Graebner. — P. syriacus Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 227. — Caulis brevis, in aqua prostratus, usque ad basin foliis est instructus. Folia submersa forma natantibus similia, inferiora, oblongi-lanceolata ad 6 cm longa et 1 cm lata, ca. 1 — 1,5 cm longe petiolata, basi cuneati-rotundata, supe- riora oblonga, ca. 6 cm longa et 1,5 — 2,3 cm lata, apice et basi cuneati-rotundata, ad 7 cm longe petiolata. Folia natantia coriacea, oblonga 5 — 6 cm longa et fere 3 cm lata multinervia. Stipulae inferiores membranaceae, superiores duriores, ca. 3 — 4 cm longae. Pedunculus subelongatus , caule subcrassior, apice non incrassatus. Spica densa ad 4 cm longa. Syrien: Beyrut (Ehrenberg!, L. Blanche ex A. Bennett in Ann. naturhist. Hofmus. Wien VII. [1892] 286). Nota. Forma critica ex cl. A. Bennett P. fluitanti affinis. Differt foliis submersis longe petiolatis, superioribus natantibus similibus. Fructus ignotus. Proles 3. mascarensis (Cham, et Schlechtd.) Durand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V. (1895) 495. — P. mascarensis Cham, et Schlechtd. 1. c. (1827) 228; Schlechtd. (?) ex Steud. Nomencl. bot. (1841) 384. — Fuscescens, nigrescens vel rufo infectus. Folia submersa petiolata, infima longe petiolata (5 — 7 cm) membranacea, pellucida, apice ob- tusiuscula acumine vel mucrone brevi obtuso aucta, ca. 7 cm longa longiorave, 1,6 cm lata. Folia natantia elliptica, acutiuscula, basi in petiolum longum decurrentia, 5 — 7 cm longa, 2,5 — 4 cm lata, nervosa, nervo medio crasso, lateralibus utrinque circiter 6. Mascarenen. Nota. Habitu P. Cheesemanii Bennett similis sed folia submersa latiora. Proles 4. owaihiensis (Cham, et Schlechtd.) Graebner. — P. owaihiensis Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 228. — Caulis ca. 3 dm longus, dodrantalis, inferne saepius foliis destitutus. Folia submersa membranacea, pellucida, linearia, minora vel majora, basi attenuata, inferiora subspathacea, petiolata, superiora in petiolum brevem decurrentia plurinervia, costa media crassa. Folia natantia coriacea, longe petiolata, elliptica, 5 — 7 cm longa et 1,5 — 2,3 cm lata, obtusa, basi paullo attenuata, multinervia et reticulati-venosa , nervis utrinque non prominulis. Petiolus longitudine variabilis, ad 1 ,5 dm longus, teres, aequalis, caule crassior. Spica brevis cylindrica, densiflora. Fructus ignotus. Sandwich-Inseln: Oahu (Chamisso!, Meyer!, John Lydgate!, Bennett!). Nota. P. canariensis Cham, et Schlechtd. valde similis esse videtur, sed folia semper ob- tusiora et plurinervia. Sine fructibus non certe determinanda est. Subspecies II. americanus Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 226; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 308. — P. nodosus Poir. Encycl. Suppl. IV. (1816) 535?; Hagström ex Baagoe in Vidensk. medd. Nat. For. Kjoebenh. Potamogeton. Q] (4 903) 179. — P. occidentalis Sieber ex Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 224; Graebner in Urban, Symb. antill. IV. (1903) 72. — P. americanus Cham, et Schlechtd. 1. c. (1827); A. Bennett in Journ. of Bot. XXXI. (1893) 297. — P. natans c. media Koch et Ziz. Catal. pl. Palatinat. (1814) 13 p. p.? — P. natans d. inter- media Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 839 p. p. conf. etiam P. polygonifolius var. lancifolius et P. fluitans var. stagnatilis. — P. montanus Presl in Bei. Haenk. II. (1835 — 36) 85? — P. natans c. antillanus Kunth, Enum. pl. III. (1841) 128. — P. Lonchites Tuckerman in Amer. Journ. of sciences and arts 2. ser. I. (1848) 226; A. Bennett in Journ. of Bot. XIX. (l 881 ) 240; Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 220. — Planta robusta. Caulis plerumque (?) in cortice sine fasciculis mecha- nicis vel paucioribus? instructus. Folia natantia plerumque longe petiolata, oblonga vel ovati-oblonga, basi saepe subcordata, apice attenuata. Fructus ovati, ventre fere rectilinei. apice breviter acuminati, dorso carina media acuta et carinis 2 lateralibus instructi, nigrescentes. Europa: Im nördlichen Teile sehr zerstreut!, im südlichen anscheinend etwas mehr verbreitet, so z. B. schon in der Schweiz (A. Bennett in Journ. of Bot. XXXI. [1893] 29); Irland (Boswell vergl. A. Bennett in Journ. of Bot. XIX. [1881] 240, gehört nach letzteren zu P. gramineus). Asien: In den gemäßigten Begionen sehr zerstreut, in Armenien (Bad de); Cen- tralasien (Paulsen ex Baagoe in Vidensk. medd. Nat. Foren. Kjoebenh. [190 3] 179; Sikkimhimalaya 3000 m (Hooker and Thomson); India (Wright n. 1212 in Herb. Glasgow); Pendjab (vergl. A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. [1895] 372); Ceylon (Thwaites n. 590 !). Östlich noch in der Mongolei. Afrika: Anscheinend durch den ganzen Kontinent zerstreut (A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. [1895] 138); Algier (Battand, et Trabut 1. c); Ägypten??; Abyssinien, Socotra (Balfour n. 733!); Angola: Huilla (Welwitsch n. 249); Kapland (Krauss n. 1233); Madagaskar (Hildebrandt n. 3519!). Nordamerika: Sehr verbreitet von Neu-Braunschweig und Ontario (Macoun); Neu-England bis Florida und Texas, westlich bis Washington und Californien (vergl. A. Bennett in Journ. of Bot. XXXI. [1893] 297; Mexiko, Cuba, mehrfach (Wright! etc.); Porto Bico (A. Bennett in Journ. of Bot. XXXI. [1893] 297). Südamerika: Brasilien (vergl. A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. [1895] 297); Uruguay!, Argentinien z. T. abweichende Formen. Aus Australien sah Bennett die Pflanze nicht. Nota 1. Haec subspecies ab auctoribus pluribus pro specie sumpta est, sed characteres nimis incerti videntur quin species caeteris aequivalens esse possit (conf. supra). — Ut subspecies prima haec subspecies valde variabilis est, sed formae supra citatae haud praecise definiri possunt. Nota 2. P. occidentalis Sieber a typo subspeciei valde differe et proles propria Americae tropicae esse videtur. Foliis natantibus semper stricte ovatis coriaceis et fructibus minoribus (in statu sicco) eximie subtricarinatis (an semper?) differt. — Conf. etiam Graebner in Urban, Symb. antill. IV. (1903) 72. Ex cl. A. Bennett (in litt.) melius huc ponendae sunt: Proles 2. Thunbergii Cham, et Schlechtd. — P. natans Thunb. Prodr. FI. capens. (1794) 22; Fl. capens. ed. 1. I. 578. — P. Thunbergii Cham, et Schlechtd. in Lin- naea II. (1827) 221 t. VI. f. 21. — P. capensis Mundt et Maire in Herb, ex Cham, et Schlechtd. I.e. (1827) — P. natans var. capensis Durand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V. (1895) 494. — P. americanus var. Thunbergii A. Bennett in Fl. capens. VII. (1897) 46. — P. capensis Scheele ex A. Bennett 1. c. (1897) nee 1905; conf. etiam A. Bennett in Bull. Herb. Boiss. IV. (1896) 547. — Caulis simplex, a prima spica bis vel ter dichotomus, ramo altero constanter abortivo. Folia inferiora sub anthesi jam putre- dine destrueta, breviter petiolata, elongata, lanceolata, membranacea, utrinque attenuata, pellucida, 5-nervia, nervo medio latiore (rete mediana), laxe rareque venosa. Folia natantia conferta ovata vel elliptica, ad 8 cm longa et 3 cm lata, acumine brevi ob- tuso, basi vix attenuata, nervosa coriacea, crassa. Pedunculi caule non crassiores, folii ß2 P- Graebner. — Potamogetonaceae. breviores. Spica cylindrica, densi- et multifiora, floribus apicalibus saepe sterilibus, ad 5 cm longa. Fructus oblique suborbiculares ca. 3,5 mm longi, diametro longitudinali transversalem vix superante, stylo faciali, dorso latissimo tricarinati, lateribus convexis in faciem obtusiusculam declivibus. Naucum crassum. Putamen crassissimum lignosum. Südafrika: Kapland, zerstreut (vergl. A. Bennett in Fl. capens. VII. [4 897] 46; Drege!). Blüten und Früchte Januar. Natal (A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. [18 95] 138). Transvaal. Nota. P occidcntalis et P Lechenaultü ex cl. autor. huic proximi, P. Thunbergii vero fructus brevior,*crassior, magis orbiculatus. Proles 3. canariensis (Link) Graebner. — P. nodosus Poir. Encycl. bot. XII. (1816) 535? (conf. supra); Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 223 t. VI. fig. 22. — P. canariensis Link in Buch, Beschr. Canar. Inseln (1825) 138. — P. natans var. cana- riensis Durand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V. (1895) 49. — Caulis teres, inferne tenuior, superne sub inflorescentia crassior. Folia submersa, membranacea, oblongi-lanceolata, ad ca. 1 dm longa et 1 cm lata, nervosa, tenuiter et laxe venosa, mox putrescentia et deficientia. Folia natantia conferta, oblongi-lanceolata, elliptico-lanceolata aut fere ellip- tica ca. 5 — 10 cm longa et 1,5 — 2 cm lata, utrinque acutiuscula, basi semper cuneata, nervosa, nervis vix subtus conspicuis, medio prominulo, lateribus subimpressis. Stipulae caulem amplectentes, ca. 3 cm longae. Pedunculus teres, subjecta caulis parte non crassior, apice non incrassatus, ad ultra 1 dm longus. Spica cylindrica multi- et densi- flora, ca. 2 — 3 cm longa. Fructus oblique obovati, ca. 3 mm longi, stylo faciali, dorso latiore tricarinato, carina media acuta lateribus obsoletis, lateribus planiusculis in faciem declivibus. Stylus subrecurvatus. Canarische Inseln (Buch!, Broussonet); Igueste (B. P. Murray!). Nota. Proles valde distincta, foliis natantibus elongatis basi cuneatis, caulibus gracilibus et forma fructuum mihi diversa videtur. Proles 4. novaeboracensis Graebner. — P. lonchitis var. novaeboracensis Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 2, 20. — Folia natantia majora et crassiora 7 — 1 4 cm longa et ca. 4 cm lata, 20 — 24-nervata, abrupte acuminata vel rarius obtusa, basi rotundata vel cuneata. Pedunculi 1 — 1,2 dm longi. Spica ca. 7 cm longae. Nordamerika: Vom Niagarafiuss und Eriesee östlich bis New-York (Morong 1. c). 25. P. Tepperi A. Benn. in Journ. of Bot. XXV. (1887) 178. — P. odonto- carpus Gandog. Bull. Soc. bot. France 3. ser. VI. (189 9) 3 93? conf. Maiden 1. c. 4. ser. II. (1903) 72. — Caulis simplex, ca. 1,5 — 2,5 dm altus. Folia submersa in- feriora ca. 1 dm longa et 1,3 cm lata, basi et apice angustata, superiora ovato-lanceo- lata. Folia natantia ovata basi subcordata vel basi angustata, 21 — 23-nervia, ca. 7 cm longa et 3 cm lata, coriacea, longipetiolata. Stipulae deciduae. Pedunculi 5 — 7 cm longi, apice incrassati. Spicae 2 — 3 cm longae, densae. Fructus semi- obovati, ventre stricti dorso rotundati, tricostati, breviter apiculati. Embryo parte superiore incurvatus. Asien: Von Sibirien und Indien über Japan (Faurie! mehrfach vergl. A. Bennett in Bull. Herb. Boiss. IV. [1896] 548; Journ. Linn. Soc. XXXVI. [1903] 196); Korea- nische Inseln und China zerstreut! zu den Südseeinseln und hierher nach A. Bennett in Ann. naturhist. Hofmus. Wien VII. (1892) 285 auch eine Pflanze aus Kaschmir (C. B. Clarke n. 29142). — Khasia bis 2000 m (A. Bennett). Amerika? (vergl. unten). Australien: Queensland, 500 englische Meilen nördlich Brisbane (F. M. Bailey); Südaustralien zerstreut, Biver-Cygnet, Knicks (J. G. O. Tepper nach A. Bennett a. a. O.). Nota. P. natans L. et P. polygonifolius Pourr. etc. affines sunt. Ab auctoribus austra- liensibus cum P. natante et P tricarinato mixtus. P floridanns Small, Fl. S. E. Unit. States 37. (1903) est species valde dubia descriptione nimis incompleta. A. Bennett mihi scripsit, hanc plantam jam a cl. Morong (Bull. Torrey Bot. Club XIII. [ 1 886] 145) descriptam nee nomi- natam sed fortasse P Tepperi Bennet tii eandem esse. — Florida. — Conf. etiam Journ. of Bot. XLII. (1904) 76. PotamoKeton. 63 Fig. 16. A—D, F I'otuhini/itou }iol/o)iifolitn< Pourr. A Planta fructifera (formae nanae). B Flos. C Fruetus. D Fruetus transseeti. F Koliura basale (bieinale). — E, O—J P. fiuitana Roth. E Planta florifera (valde demino- rata). G Flos. H Fruetus longitudinaliter sectus et J transversaliter seetus. — K—M P. pulclier Tuckorm. K Foliura submersum. L Folium natans. M Fruetus. — N, 0 P. coloratns Hörnern. N Planta rruetifera (formae minoris). 0 Fruetus. (Ieones originariae.) ß4 p- Graebner. — Potamogetonaceae. 26. P. Leschenaultii Cham, et Schlechtd. in Linn. II. (1827) 223 t. VI. fig. 23. — Caulis ca. 2 dm altus, subgracilis. Folia submersa longe petiolata sub anthesi jam putrescentia et deficientia. Folia natantia elliptica, 4 — 9 cm longa et 1,5 — 3 cm lata, obtusa, basi cuneata vel rotundata (rarius subcordata), carnosiuscula, minime lucida. Petioli plani, interdum longissimi. Stipulae membranaceae, obtusae, dehiscentes et emarcidae. Pedunculus teres, aequalis, apice non incrassatus. Spica densi- et multiflora, ca. 3 — 3,5 cm longa. Fructus parvus ca. 2 cm longi, oblique obovati, stylo faciali, subtricarinati, carina media subacuta, brunnei-nitentes. Nord-Atlantische Inseln: Teneriffa (Bory de St. Vincent, LeschenaultT, Herb. Kunth!); Madeira (coli. ign. !). — Azoren, Sta. Maria (Trelease n. 9 69!). Nota. Planta critica; cl. A. Bennett in Herb. Berol. eam pro subspecie P. fluitantis declaravit, sed folia submersa distincte longe (ca. 4 cm) petiolata fuerunt et fructus parvi, 2 mm longi et forma foliorum iis P. polygonifolii simillima etc.; mihi plantam ex affinitate P. poly- gonifolii indigitare videtur. — An huc planta insulae Mauritii, conf. sub P. suleato? 27. P. stenostachys K. Schum. in Fl. brasil. III. 3. (1894) 687 t. CXIX. fig. 1. — Rhizoma longe repens, horizontale. Caulis internodiis brevibus, inferne stipulis amplis laxe vaginatus. Folia submersa ignota, probabiliter elongati-lanceolata, vulgo sub anthesi jam evanida. Folia natantia longe vel longissime petiolata, oblonga vel oblongi-lanceolata, obtusiuscula, basi in petiolum breviter angustata, nervis 13 — 19 in- aequalibus percursa, petiolis laminam 2 — 3-plo superantibus. Stipulae amplae 4 — 5 cm longae, prope basin ca. 1 cm latae. Pedunculi elongati, quam caules conspicue tenuiores. Spica mox elongata, floribus laxiuscule dispositis obtecta. Connectivi appendices sub- rhombeae acutae, basi in unguem laminam longitudine superantem breviter extenuatae, dorso subglbbosae. Fructus pro rata minutus, complanatus, lateribus impressus, dorso carinatus, lateribus costatus. Stylus brevis incurvatus, fragillimus. Brasilien: In stehendem Wasser; Prov. Rio de Janeiro, in Lagoa de Paulista zwischen Macahe und Campos (Riedel n. 834!; Prov. St. Catharina, Sümpfe des Cam- pos d' Una bei Laguna (Ule n. 4 308!); Montevideo (Gilbert n. 1328!). — Blüht September. Nota. Species P. polygonifolio Pourr. valde afünis forma stipularum majorum, spica graciliore et fructu carinato stylo rostrato (an satis?) differt. 28. P. similis A. Bennett in Journ. of Bot. XL. (1902) 446. — Caulis brevis ca. 1 — 3 dm longus, subramosus, gracilis. Folia submersa membranacea lineari-lanceo- lata, ca. 5 cm longa et 4 — 6 mm lata, in petiolum attenuata, subacuta, 3 — 5-nervia, nervo medio reticulato. Folia natantia coriacea, rotundati-elliptica vel ovata, ca. 2 cm longa et 1 cm lata, 5 nerviis principalibus et 8 secundariis, nervis transversis nume- rosis instructa. Stipulae tenues et translucentes, deciduae, mox in fibras dissolutae. Pedunculus media parte incrassatus. Spicae multiflorae plerumque fertiles, ca. 1,5 — 2 cm longae. Fructus compressi, suborbiculares, stylo brevi instructi, tricarinati, marginibus sinuosi-alati, carina ventrali 2 dentibus parvis basi instructi. Australien: Swan River in Westaustralien (Drummond n. 117 [1847] und [1851], Diels n. 2604! u. 4912 ex A. Bennett in litt.); Tasmanien: Swanport (Story); Lagoon, York Piain bei Outlands (in Herb. Boiss.). Nota. P. Drummondii et P. tricarinato et formis parvis P. polygonifolii similis. sed forma fructuum etc. differt. — Ex cl. A. Bennett in litt, valde variabilis. 29. P. indicus Roxb. Fl. ind. I. (4 820) 452; Hook. f. Fl. Brit. India VI. (1894) 565. — P. Roxburghianus Schult, f. Mant. III. (1827) 367. — P. natans Thwaites, Enum. (1858 — 64) 333. — P. Madcraspranum Plunk. in Herb. Sherard ex A. Bennett in Annal. K. K. Naturh. Hofmus. Wien VII. (1892) 286. — Caulis teres. Folia submersa lanceolata, membranacea, interdum undulata ad 1 .5 dm longa, acuta, basi in petiolum ca. 4 — 3 cm longum attenuata. Folia natantia oblonga, elliptica vel elliptici-lanceolata, ca. 7 — 11 cm longa et 2 — 6 cm lata, obtusa vel obtusiuscula, basi rotundata vel acuta, opaca. Stipulae acuminatae, petiolis aequilongae vel breviores ca. 2,5 — 4 cm longae. Pedunculus crassiusculus vel gracilis, apice plerumque angustatus. Spica densa ca. Potamogeton. 65 3 — 5 cm longa. Fructus parvi, vix 3 mm longi, oblique late obovati, dorso distincte tricarinati, stylo brevi, subfrontali. Indien: Durch die ganze Ebene, im Himalaya bis 3000 m aufsteigend, Burma (Collettj; Ceylon (Th-waites); Andamanen, Tibet. Japan: Cap Yesen (Faurie n. 7530, A. Bennett in Bull. Herb. Boiss. IV. [1896] 548). Ähnliche Formen sind Faurie n. 4135, 10736. Malayischer Archipel und Sandwich-Inseln. Nota. P. owaihensi sirailis et affinis, sed plerumque major, foliis submersis latioribus) pedunculis apice subangustatis etc. (an satis?) differt. 30. P. Drucei Fryer, Potam. Brit. Isles (1898) 31 t. 21; in Journ. of Bot. XXXVII. (1899) 52 4. — Caulis elongatus crassus internodiis ad 2 dm fere longis. Folia submersa lanceolata vel late lanceolata, laete viridia, ad 2 dm longa, nervis valde reticulatis, nervo medio late reticulato, apice et basi acutata, saepius subcrispata, in petiolum ad 1 dm longum angustata. Folia natantia laete viridia longe petiolata, ovati- lanceolata, ad 1,5 dm longa, apice breviter acutata, obtusa, basi in petiolum breviter decurrentia. Pedunculi crassi, subbreves ad 1 dm longi. Spicae ad 4 cm longae, densae. Fructus saepe abortientes Europa: England, Berkshire im Loddon (Druce!, Dörfl. Herb. norm. n. 4593). Eine sehr ähnliche Pflanze sammelte Nolte in Trave und Eider in Schleswig-Holstein. Nota. Planta P. pulehro araericano valde similis sed folia submersa non crispata. — Cl. Fryer 1. c. pro hybrida P. alpinusX natans sumpsit, quod mihi valde dubium esse videtur. Nunc cl. Fryer (litt, ad A. Benett) speciem pro P. lueens X polygonifolius habet. 31. P. polygonifolius Pourr. in Mem. Acad. Toulouse III. (1788) 325; Aschers, u. Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 305; Beichb. Icon. VII. t. XLIV. fig. 78, 79. — P oblongum Viv. in Ann. bot. I. 2. (1802) 102; Cham. u. Schlechtd. in Lin- naea II. (1827) 214*); Koch, Synops. ed. 2. (1844) 775. — P. heterophyllus Biroli, Fl. Acon. I. (1808) 53? — P. Plantago Bastard, Essai (1809) 64; Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 216. — P. parnassifolius Schrad. ex Cham, et Schlechtd. 1. c. (1827). — P. paludosum Bory ex Cham, et Schlechtd. 1. c. (1827). — P natans Sturm, Deutschi. Fl. H. IX. (ca. 1800), Turner ex Cham, et Schlechtd. 1. c. (1827). — P. coloratus Hörnern, in Herb, nee Fl. Dan. conf. Fries, Novit, fl. Suec. 20 (1828; 3 02; Summa vegetab. I. 211, 212. — P Hornemanni G. F. Mey. Chloris hanov. (1836) 521 nee Koch. — P elegans Wall. Cat. (1828) 5178 conf. A. Benn. in Journ. of Bot. XXXI. (1893) 133. — P digynus Wall. 1. c. n. 5177 et Hook. Fl. Brit. Ind. VI. (1894) 566. — P natans paludosum Stokes ex A. Bennett in Ann. naturhist. Hofmus. VII. (1892) 287. — P cyprifolius Lowe Herb. (Herb. Kew). — P. fluitante similis. Caulis crassitudine vix ultra 2 mm. Folia submersa minuscula (saepe 2 dm longa et 5 cm lata) translucentia. Folia natantia usque ad 3,5 cm lata et 9 cm longa, basi rotundata vel vix cordata, rarius pauca in petiolum attenuata latere petioli sine reti nervoso medio vel obscuriore, apice obtusa. Nervi obscure translucentes. Stipulae plerumque ad 4 cm longae. Spicae 4 cm usque longae. Fructus iis speciei praecedentis minores, plerumque 3 mm longi, apice brevissimi. — Fig. 16. Europa: Besonders im atlantischen Teile verbreitet. Im nördlichen Europa (auf Island?), auf den Faröer (Ostenfeld!), den Britischen Inseln! (A. Bennett in Journ. of Bot. XXIV. [1886] 141, 362; A. Fryer in Journ. of Bot. XXV. [1887] 282); im südlichen! und westlichen! Skandinavien, in Finnland. Die Angaben von Livland (Kupffer nach Lehmann, FI. v. Poln. Livland, 1. Nachtr. Sep. u. in Arch. Naturk. Liv-, Ehst- u. Kurland 2. Ser. XI. 484) beziehen sich auf eine große Form von P gra- niineus und auf P. alpinus X natans (vergl. Kupffer in Korrespbl. Naturf. Ver. Biga IL. [1906] 158). Im mittleren Europa, in Frankreich!, dem westlichen Deutschland, be- sonders in den Heidegegenden; an der Ostseeküste östlich noch in Westpreußen: Kr. *) Huc (p. 216) etiam P. uliginosus Bönningh. citatus est, qui ex speeimine a cl. A. Ben nett (in litt.) viso ad P. polygonifolium pertinet (conf. p. 43). A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama) 11. 5 qq P. Graebner. — Potamogetonaceae. Putzig! sonst östlich sehr selten, doch noch in Polen: Dobrzyn (Zalewski in Kosmos XXI. 325); in Süddeutschland nur in Franken: Erlangen und Dinkelsbühl, im südlichen Europa in Portugal, Nord-Spanien, Ober- und Mittel-Italien, Adriatische Küstengebiete, Süd-Ungarn, Serbien, Griechenland. Die Angabe aus Nordwest-Ungarn bei Waag-Neu- stadtl (Keller in Math. es. term. közl. IV. [1866] 4 95) ist sehr zweifelhaft. Island (Solander nach A. Benn. briefl.). Asien: Gemäßigte Gebiete, Sibirien bis Ostasien; Indien: Nepal, Khasia-Berge, Singapore? (Hooker, Fl. Brit. Ind. VI. [4894] 566); Java (Zollinger n. 3784!). China! Mongolei! Japan! Afrika: Azoren Goodman!), Algier (Battandier et Trabut, Fl. Alger. [1884] 8; Durand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V. [< 895] 496) sonst zerstreut (A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. [1895] 138; Madagaskar: Imerina, Antananarivo (Hildebrandt n. 3590, 4031'.). Nordamerika: St. Pierre; Miquelon bei Neufundland (Brongniart nach Chamisso et Schlechtd. in Linnaea II. [1827] 216); Sable-Island bei Neu-Schottland (Macoun nach A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIX. [1901] 199). Auch in Neufundland (Bobinson in Herb. Harvard U. S. A. als P. heterophyllus). Ähnliche Pflanzen in Chile, Uruguay, Argentinien etc. (A. Bennett 1. c). Neu-Seeland (A. Bennett in Journ. of Bot. XXI. [1883] 66, XXIX. [4 891] 75), Canterbury (Cockayne n. 6727). Eine ähnliche Pflanze (vielleicht eine eigene Art) sah A. Bennett (Journ. of Bot. XXV. [1887]. vergl. XXXIII. [1895] 438) aus Australien. Blüht auf der nördlichen Halbkugel Juni — August. Nota. De speciei anatomia etc. conf. etiara Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (4907) 40, quo loco etiam litteraturam citatam invenies. Var. ß. lanoifolius Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (4 897) 306. — P natans c. media Koch et Ziz, Catal. pl. Palatinat. (18 4 4) 4 8 p. p. — P. na- tans d. intermedia Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 839 p. p. conf. A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. (1895) 372. — P oblongum f. laneifolia Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 215. — P intermedius Cham, et Schlechtd. 1. c. (1827) 221? — P polyg. var. pscudo-fluitans Syme in Fngl. Bot. ed. 3. (1869) 28; Fryer in Journ. of Bot. XXXIII. (1895) 97, 342. — Folia natantia angusta, lanceolata, inferiora in petiolum attenuata, superiora basi vix cordata. — Non raro, plerumque in aqua fluente. — Conf. etiam Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges, XI. (1907) 4 0. Huc pertinet: Subvar. 2. angustifolia Fr. Novit, ed. 2. (1828) 30; Tisel. Potam. suec. exsicc. n. 10. — Forma auctumnalis, foliis omnibus e basi cuneata lanceolatis. Subvar. 3. largior Tisel. 1. c. (4 896). — Folia majora, partim lanceolata, partim elongati-ovata. Var. y. parnassifolius Aschers, et Graebnex*, Synops. mitteleurop. Fl. I. (4 897) 306. — P. parnassifolius Schrad. ex Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. (4 823) 839 conf. Koch, Synops. ed. 2. 775 an etiam Linnaea (4 827); conf. supra et A. Bennett in Ann. naturh. Hofmus. VII. (1892) 287. — P natans e. minor Mert. u. Koch 1. c. (1823) p. p. conf. P. natans var. 'C. pygmaeus p. 44 — P oblongus a. ovato-oblongus Fieber, Potamog. Böhmens (18 3 8) 20. — P polygonifolius angustifolius A. Bennett in Herb. conf. Aschers, u. Graebner 1. c. — Caulis 1 mm tantum crassus. Folia na- tantia plerumque 8 — 9 mm lata et 1,5 — 3 cm longa, petiolo filiformi. Spica 2 cm longa, angusta, in apice petioli usque ad 1 2 cm longi. — In aquis ericetorum. Nota. Varietati praecedenti affinis. Var. ö. cordifoliu8 Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 306. — P oblongum f. cordifolia Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 215; Fieber, Potamog. Böhmens (1838) 20. — Folia natantia rotundata, usque ad 4,5 cm lata et 6 cm longa. — In aqua stagnante et in paludibus. Potamogeton. 67 Var. e. amphibius Fries, Novit, fl. Suec. (1828) 30; Aschers, et Graebner 1. c. — P. natam acaule Wahlb. Fl. Gothob. (1820 — 24) 23. — P. polygonifolius y. erv- cctorum Syme in Engl. Bot. ed. 3. (1869) 28. — Folia parva, brevissime pedunculata lere rosulata. — In locis nunc siccis nunc aquaticis. Var. sphagnophila Neuman in Bot. Notis. (1896) 91. — P. Scheelei G. Preuß in Herb. Berol. — Habitu P. colorato similis, foliis latissimis, basi interdum cordatis, laete viridibus. Schweden: In Sphagnumsümpfen. Var. microcarpus A. Bennett in Journ. of Bot. XXIX. (1891) 75; Ann. naturh. Hofmus. Wien VII. (1892) 287. — P. microcarpus Boiss. et Beut. Diagn. pl. nov. Hisp. (1842) 2. — Forma terrestris vel subterrestris humilis. Fructus minimi, iis P. colorati similes et subaequales. Spanien! Nota. Probabiliter proles vel subspecies. Formae dubiae: Specimina non certe determinanda collegit cl. Delavay in China, Yunnan (conf. A. Bennett in Journ. Linn. Soc. XXXVI. [1903] 196). — Cl. Dickson in Japan plantam affinem legit, sed robustior est, folia natantia elliptico- ovata, medio dilatata, 13 — 15 nervia. Ex cl. A. Bennett in litt. nov. spec. quae nunc descripsit et quae in correctura inserta est: 31a. P. Franchetii A. Bennett et Baagoe in Journ. of Bot. XLV. (Juni 1907) 234. — P. polygonifolio similis, vel major. Caulis 2,5 — 4 dm altus, substrictus. Folia' natantia lanceolata vel lanceolati-ovata, 4 — 6 cm longa et 2 — 3 cm lata, petiolis 6 — 11 cm longis, subcoriacea. Stipulae acutae 2,5 — 3,5 cm longae, subpersistentes. Spicae ca. 4 cm longae pedunculo 6,5 — 8 cm longo, apice subangustata. Fructus magnis, iis P. polygonifolio triplo majoribus, 3,5 mm longi et 2,5 mm lati, oblique-obovati, sub- compressi; pagina ventrali subrotundata, dorsali lunata, apice subdepresso. Carina centralis subproducta, subacuti-alata, carinae laterales subobsoletae; basis fructuum 2 gibbis parvis. Japan: Yososka, in Beisfeldern (Franchet n. 1244); Hirmnushria, Musaski (Makino; Dickson n. 339. — Herb. Kew). 32. P. pulcher Tuckerman in Americ. Journ. Sc. 1. ser. XLV. (1843) 38; Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 2, 16, t. XXVIII. — Caulis simplex, teres, nigripunctatus, plerumque 3 — 6 dm longus. Folia submersa forma varia sub anthesi plerumque omnia emarcida, inferiora pauca, crassiora, opaca, spathulata oblonga vel ovata, basi rotundata, petiolis 1,5 — 10 cm longis saepe dilatatis, superiora pellucida, lanceolata, longe acuminata, undulata, 7 — 20 cm longa, 1 — 3,5 cm lata, basi in petio- lum brevem attenuata, 10 — 20-nervata, medio irregulariter reticulata. Folia natantia ovata vel rotundati- ovata, interdum lati-ovata vel orbiculata, subcordata, 5 — 12 cm longa et plerumque 4 — 8 cm lata, 25 — 33-nervata. Petioli ± crassitudine caulis, 5 — 10 cm longi, maculati. Stipulae obtusae vel longe acuminatae, bicarinatae. Pedunculi caule sub- crassiores, 5 — 10 cm longi. Spicae ca. 2,5 cm longae, densae. Fructus aggregali, apice in stylum apicalem angustati, ca. 4 mm longi, et 3 mm lati, dorso acute tricarinati, carina media prominente, basi late rotundati. Embryo 1 ^-plex curvatus. — Fig. 1 6. Nordamerika: Sümpfe in Wells, Massachusetts (Harvey); Brattlebro (Frost); Ost-Massachusetts! Idaho! bis Pennsylvanien, Georgia und bis St. Louis (Engelmann!), Florida (Rugel sub P. natans in Brit. Mus.!); Kentucky (C. W. Short); Maine (vergl. A. Bennett in Journ. of Bot. XL. [1903] 146). Nach A. Bennett briefl. außer in den genannten Staaten in Vermont, Indiana! Rhode Island! Virginia! Blüht Juni, Juli. Variat foliis submersis coriaceis , et fluitantibus longissime petiolatis, petiolis supra 2,5 dm longis. In aqua profunda et in paludibus exsiccantibus valde variat et etiam foimas terrestres format. In Herbario berolinensi multa specimina Tuckermannii adsunt. 33. P. amplifolius Tuckerman in Amer. Journ. Sc. 2. ser. VI. (1848) 225; Morong in Mem. of the Torrey Bot. ' Club III. 2. (1893) 16. — Caulis plerumque gg P. Graebner. — Potamogetonaceae. simplex ca. 6 — 10 dm longus, interdum ramosus. Folia submersa magna, membranacea, pellucida, breviter petiolata, inferiora lanceolata, basi et apice angustata, acuta, ple- rumque plus 2 dm longa et 5 cm lata, ca. 25-nervata, saepe obliqua, curvata. Folia natantia coriacea, ovata vel ovalia, abrupte acuminata, basi rotundata 5 — 10 cm longa et 3 — 5 cm lata, 32 — 40-nervata, 7 — 12 cm longe petiolata. Stipulae angustatae, — 1 dm longae, 2-carinatae. Pedunculi apice incrassati, 5 — 20 cm longi. Spica crassa, cylindrica 8 — 5 cm longa. Fructus 4 — 5 mm longus, et ca. 2,5 mm latus, oblique obovatus, durus, tricarinatus, carina media prominente, lateribus non impressis. Stylus subapicalis. Embryo ± incurvatus. Nordamerika: in den westlichen Seen und Sümpfen meist häufig. — Canada: von Ontario bis Vancouver (Macoun); in den Vereinigten Staaten von Neu-England bis Kentucky und westlich bis Minnesota und Nebraska (Morong 1. c); Oregon (Hall n. 488a als P. rufescens); südlich bis Florida (Chapman als P. natans nach A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIX. [1901] 200, XL. [1903] 146, LH. [1904] 77). Nach A. Bennett briefl. auch Washington! und Californien usw., also fast durch den ganzen Kontinent verbreitet. Blüht Juli — September. Südamerika: Bahia blanca, Buenos Ayres, Argentina (M. G. Man sei); nach A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIX. (1901) 200 durch in den Stiel verschmälerte mittlere Blätter verschieden. Nota 1. Planta foliis valde variabilis, petioli plerumque plus quam 2,5 dm elongati sunt, in America occidentali formae foliis submersis magnis planis, in America orientali eae foliis curvatis vulgatae sunt. (Morong 1. c). Nota 2. Ex cl. Hill (in Bot. Gazette XV. [1890] 147) P. amplifolius in Lake Superior saepe caulibus ramosis et stipulis bicarinatis occurrit et itaque ad P. Illinoensem vergit, sed cl. A Bennett (in Journ. of Bot. XL. [1902] 149) in speciminibus numerosis semper folia sub- mersa valde distincta invenit. Var. ß. ovalifolius Morong ex A. Bennett in Journ. of Bot. XLII. (1904) 70. — Folia submersa ovata, natantia ovata semicoriacea. Nordamerika. Var. y. amphibius A. Bennett in Journ. of Bot. XLII. (1904) 70. — Folia omnia angustiora, minus nervosa, natantia minus coriacea. Nordamerika: in austrocknenden Sümpfen in Massachusetts (T. Morong N. Amer. Najadac. 17). 34. P. Fryeri A. Bennett in Journ. of Bot. XLV. (Juni 1907) 234. — Caulis simplex (?), 0,5 — 1 m longus. Folia submersa plerumque lanceolato-linearia, variabilia, saepe complicata et arcuata (iis amplifolii similia), 7 nervia (nervo medio reticulata, reticulis elongatis). Folia natantia longe petiolata, 1 — 1,5 dm longa, oblanceolata vel elliptica, basi in petiolum decurrentia, acuta vel subacuta, 2 1 — 3 4-nervia, nervis secun- dariis numerosissimis irregulariter reticulata. Stipulae 5 — 10 cm longae, subacutae, distinctissime striatae, nervis 31, cancellatis, fibris persistentibus. Pedunculi 1 — 1,5 dm longi, apice incrassati et sub spica ambito contracti. Spicae 2 cm longae, densiflorae. Connectivi appendices orbiculares. Fructus (immaturi) 5 mm longi, 2,5 mm lati, pagina ventrali stricti, stylo subacuto (ca. 1,5 mm longo) subcurvato, dorso rotundati; carina centralis prominens, acuti-alata, laterales subulatae. Embryo semi-annularis , medio subconstrictus. Japan: Kiusiu; Najasaki (Maximovicz); Shirkawa (Faurie 1877, n. 28); Nippon (Faurie 1905 n. 7184). Korea: bei Ouen-san (Faurie 1906 n. 217). Nota. Habitu inter P. natantem et P. amplifolium intermedius, a amplifolio et P. pulchro fructibus alatis, facie ventrali subacuta, embryoni semiannulari et foliis multo minoribus differt. Subsect. 5. Colorati. Colorati Graebner. — Conf. 41. Folia submersa lata, natantia lata, distincte reticulati-translucentia. Spica elongata, multiflora, densa. Fructus minimi. Species unica. Potamogeton. 69 35. P. coloratus (P. coloratum) Vahl ex Horneman, Fl. Dan. (1813) t. 1449 nee Herb.; Cham, et Schlechte!, in Linnaea II. (1827) 194; A. Bennett in Journ. of Bot. XXIX. (1891) 151; Aschers, u. Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 309. — P. plantagineum Du Croz ex Boem. et Schult. Syst. III. (1818) 504; Beichb. Ic. fl. germ. helv. VII. t. XLV., hg. 82—84 t. XLVI., fig. 85. — P. Hornemanni Koch, Syn. ed. 1. (1837) 674 ed. 2. (1844) 777 nee G. F. Mey. (conf. P. polygonifolius). — P. sieulus Tineo ex Guss. Syn. FI. Sic. II. (1842 — 45) 790; Bercht. et Presl, Bostl. I. (1821) Alism. 2 1. — P. fluitans forma graeca Heldr. in Herb. — Folia submersa sub anthesi plerumque viva, saepe rubescentia, lamina elongata vel lanceolati-ovata, usque ad 1 3 cm longa et 6 cm lata, ex parte latiore medio (vel submedio) ad basim in petiolum brevem (ca. 2 cm longum) attenuata, apice acuminata, distinete trans- parentia. Folia natantia ovata petiolo 1 — 2 cm longo, basi rotundata, apice obtusiuscula. Stipulae ad 4 cm usque longae, peduneulo foliorum longiores. Spicae graciles 3 mm crassae. — Fig. 1 6. In stehenden Gewässern, in Teichen und Sümpfen. Europa: Britische Inseln! sehr zerstreut (A. Bennett in Journ. of Bot. XXIV. [1886] 141, 362); Dänemark! Schonen; Insel Gothland; Frankreich; Niederlande; Belgien! Deutschland, im westlicheren Teile sehr zerstreut! Böhmen; westliche und nördliche! Schweiz; Ober- und Nieder- österreich; Spanien (Willkomm Suppl. 8); Italien; nördlich bis Savoyen und in Süd- tirol bis Bozen und zum Gardasee (Porta!); Ungarn selten bei Budapest und im Comi- tate Baranya (v. Janka in Neilreich Ung. Nachtr. 23); in Siebenbürgen zweifelhaft. Auf der Balkanhalbinsel nur in Istrien (Pospichal Fl. oesterreich. Küstenland 37) und in Griechenland; dort zerstreut! Asien: Arabien (Schimper n. 893!). Afrika: Algier! (Battandier et Trabut, Fl. Alger. [1884] 7). Nach Engler auch in Usambara; Socotra (Balfour n. 152); Durand et Schinz Consp. Fl. Afr. V. (1895) 495. Westindien (A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. [1895] 138). Bahama Inseln, Hog Island (Eggers n. 4080 ! conf. A. Bennett in Journ. of Bot. XXIX. [1891] 75, Bruce n. 395!). Australien (vergl. A. Bennett in Journ. of Bot. XXV. [1887] 177). Blüht auf der nördlichen gemäßigten Zone Juni — September. Nota. Pars inferior caulis non raro stipulas gerit, quae laminis plus minus distinetis instruetae sunt (conf. A. Fryer in Journ. of Bot. XXVI. [1888] 57). Variat longitudine et latitudine etc. foliorum. Var. ß. helodes (P. coloratus var. Helodes) A. Benhett in Journ. of Bot. XXXII. (1894) 203; Aschers, u. Graebner, Synops. mittelem-. Fl. I. (1897) 310. — P. Helodes Dumort. FI. Belg. (1827) 163. — P. plantagineum Beichb. Ic. fl. germ. helv. VII. (1845) t. XLV., fig. 82. — P. rufeseens e helodes Bichter PI. europ. I. (1890) 12. — P. plantagineus F. terrestris Tis. Potam. succ. exs. n. 8. — Folia angusta basi in petiolum attenuata. — In paludibus. Var. y. paehystaehyus Aschers, et Graebner, Synops. mittelem. Fl. (1897) 310. — P. plantagineus var. paehystaehyus Beichb. Ic. fl. germ. helv. VII. (1845) 25 t. XLVI., fig. 85. — Spica ca. 4 mm crassa. Var. d. rotundifolius Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 310. — P. plantagineus ß. rotundifolius Mert. et Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 843 conf. eliam Fryer in Journ. of Bot. XXV. (1887) 308. — Folia lata fere rotundata iis Plantaginis majoris similia. — Forma terrestris vel in aqua tranquilla oriens. Var. jamaicensis Griseb. Fl. Brit. W. Ind. Isl. (1859 — 64) 506. — Folia angustiora, tenuiora, minora. Australien: near the Biver Barwon bei Port Philip (J. B. Wilson nach A. Bennett in Journ. of Bot. XXV. [1887] 177). — Jamaica! 70 P- Graebner. — Potamogetonaceae. Lusus subspathaceus Aschers, et Graebner 1. c. (1897). — P plantagineus subspathaeeus Reichb. Ic. fl. germ. helv. (1845) t. XLV, fig. 84. — Folium spathaceum 6 mm longum et 5 mm latum basi spicae affixum. Nota. Haec species saepe (etiam ab cl. Hornemannio et G. F. W. Meyero) cum P. polygonifolio mixta est, sed plerumque foJiis natantibus membranaceis et fructibus parvis leviter differt. Subsect. 6. Alpini. Alpini Graebner. — Conf. p. 41. — Folia submersa inferiora sessilia, superiora tantum petiolata natantia vel submersa, rubentia. A. Folia submersa (superioribus tantum interdum exceptis) semper sessilia. a. Folia submersa plerumque lanceolata, natantia obovata vel oblongispathulata coriacea 36. P. alpinus. b. Folia submersa plerumque late linearia vel sublanceolata, natantia spathulati-lanceolata, vix coriacea 37. P, Griffithii. B. Folia submersa (an in P. linguato etiam inferiora?) petio- lata. — Species americanae vel Asiae orientalis. a. Folia submersa obtusa, tenuia, natantia coriacea, ovali- subcordata. Fructus ca. 3,5 — 4 mm longi, dorso cari- nati. — Species patagonica 38. P. linguatus. b. Folia submersa acuta (interdum obtusa) plerumque 3 — 1 3 nervia, plerumque 3 — 13 cm longa, natantia nume- rosa coriacea. — An Hybrida? boreali-americana . . . 39. P. Faxonii. 36. P. alpinus Balbis in Act. Jurin. X. XI. (1802 — 3) 329 emend. Aschers. Fl. Prov. Brandenburg (1864) 658 ; Aschers, u. Graebner, Synops. mittelem*. Fl. I. 311. — P. serra- tum Roth, Beitr. II. (1783) 126? conf. A. Bennett in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 298. — P. fluitans Smith, Fl. Brit. (1800 — 1804) 1391 nee Roth. — P fluitans Schumacher in Hörnern. Fl. Dan. (1813) t. 1450. — P. spathulatus Schrad. in Koch et Ziz Cat. PI. Palat. (1814) 18? ex A. Benn. in Journ. of Bot. XXVII. (1889) 243 XXX. (1892) conf. P. alpinus X polygonifolius. — P. semipellucidiis Koch et Ziz, Cat. pl. Palatinat. (18 15) 5, 18. — P rufescens Schrad. in Cham. Adnot. ad Kunth, Fl. berol. (1815) 5; Cham. u. Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 210; Koch Syn. ed. 2. (1844) 777; Reichb. Ic. fl. germ. helv. VII. t. 32, fig. 56—58; A. Bennett in Journ. of Bot. XXV. (1887) 372, XXVIII. (1889) 242. — P purpurascens Seidl in Presl, Fl. Öech. (1819) 25 emend. Fieber, Potam. Böhmens (1838) 16. — P lucens var. angustifolius Hörnern. Fl. Dan. (1819) t. 1635. — P microstaehys Wolf in Roem. et Schult. Mant. III. (1827) 359 sec A. Benn. in Journ. of Bot. XXV. (1887) 372? cf. autem t. XXIX. (1891) et inter varietates. — P nigrescens Fries, Mant. III. (1842) 17. 181. Laestadius in A. Bennett in Journ. of Bot. XIX. (1881) 66. — P oblongo-rufescens F. Schultz, Flora XXXII. (1849) 230? ex A. Benn. 1. c. 244 conf. P alp. X polyg. — P. Koehii F. Schultz, Arch. Fl. France et Allem. (1842—54) 72. — P lucens var. rufescens Benth. Handb. Brit. Fl. ed. 1. (1858) 493. — P alpino-natans F. Schultz in Jahresb. Pollichia (1863) 229? — P obtusus Wood ex A. Gray, Man. North. U. St. (1868) 486. — P lanceolatus Du Croz ex A. Bennett 1. c. XXV. (1887) 372; Hook, ex pte. sec. A. Benn. 1. c. (1889). — P retusum Sm. sec. A. Benn. 1. c. XXV. (1887) 372 et 1. c. (1889). — P lucens Lagasca ex pte. sec. A. Benn. 1. c. (1889). — P Thomasii Herb. Wien ex A. Bennett in Annal. naturhist. Hofmus. Wien VII. (1892) 288. — Rhizoma repens, plerumque ramosissimum, plerumque rufescens vel roseum. Caules plus quam 2 m longi, sicci saltem rufescentes. Folia omnia integra, immersa lanceolata, basi et apice dilatata, ca. 25 cm longa et 2,5 cm lata, obtusa, nervis medianis distinete reticulatis, natantia coriacea obovata vel oblongi-spathulata, in petiolum quam lamina breviorem attenuata. Stipulae ca. 6 cm usque longae, robustae, Potamogeton. 71 plerumque rufibrunneae. Pedunculus usque ad 7 cm longus et ca. 2 mm crassus. Spica elongata ad 4 cm usque longa. Fructus partiales ca. 2,5 mm longi, subcom- pressi, lentiformes. In Gräben, Bächen und Flüssen, gern in klarem Wasser. Europa: ganz Nord- und Mitteleuropa, östlich bis zum Don, in Südeuropa seltener: Spanien (A. Bennett), in Italien nicht beobachtet, in den Alpen bis 2000 m ansteigend. Ungarn sehr zweifel- haft: Großer Fischsee in der Tatra (Herbich in Verh. zool. bot. Ges. Wien XI. [ I 861] 50) später aber nicht bestätigt, ebenso nicht aus Siebenbürgen, dem österreichischen Küstenlande und Dalmatien bekannt. Auf der Balkanhalbinsel nur (aus Kroatien un- sicher) aus Bosnien, Montenegro und Bulgarien! angegeben. Nördlich noch auf den Faer-Öer (Ostenfeld!), Island (ex A. Bennett in litt.). Blüht Juni — August. Asien: Afghanistan (Boiss. Fl. orient. V. 16); Tibet, Nag-hoti, 5000 m (Stachel- et Winterbottom n. 3!); Dahurien (Turczaninow). — Vergl. A. Bennett in Journ. Fig. 4 7. P. alpinus Balbis. A Planta fructifera. B Fructus. (Icones originaria. P. Graebner. — Potamogetonaceae. of Bot. XXXIII. (1895) 372. — Japan (A. Bennett in Journ. of Bot. XXXVIII. [1900] 126). Afrika: Kapland; Braackriver (A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. (1895) 139; in Fl. capens. VII. (1897) 47. Nordamerika: zerstreut durch Canada von Neu-Schottland bis Vancouver und Alaska (Kennicot) und in den Vereinigten Staaten, den atlantischen Staaten bis Oregon, (Howell), Montana, Colorado und Californien. Blüht Juli, August (Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. [1893] 2, 20). Nota 1. Specimina americana a me visa omnia angustifolia sunt. Nota 2. Cl. Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 45 formas sequentes enumerat, quae praeter formas infra laudatas) praecipue profunditatc aquae et celeritate impetus aquarum formantur. I. Folia natantia non translucentia, coriacea, breviter (2 — 5 cm) petio- lata, apice rotundata. Plantae robustae, plerumque 3 — 5 inflores- centiis vulgaris Fischer 1. Folia natantia lata, obovata vel oblonga, fusca vel purpuras- centia purpurascens (Seidl) 1. Planta robusta major Fischer 2. Planta «racilis minor Fischer 2. Folia natantia basi angustata, apice dilatata, (± cuneato- spathulata), flavescentia vel fuscoviridia rara subbrunnea vel atriviridia viridicans Fischer II. Folia natantia cartacea plus minus translucentia, spathulata in petiolum attenuata, inferiora plerumque ca. 1 cm lata [angusti- folius Tausch) semipellucidus Koch 1. Folia natantia distincte spathulata, inferiora lanceolata . . . spathulifolius Fischer 2. Folia caulina inferiora etiam subspathulata, interdum subpetio- lata, subcrassa (forma aquae non profundae) amphibius Fischer Formae foliorum submersorum huc pertinentes sunt: 1 . Folia inferiora valde (ad ca. 3 cm) lata latifolius Fischer 2. Folia inferiora ca. 1 cm tantum lata angtistifolius (Tausch) s. str. Fischer 3. Folia inferiora valde (1 5 — 25 cm) elongata longifolius (Tis.) 4. Folia inferiora valde abbreviata (3 — 5 cm longa) et aggregata . brevifolius Fischer (conf. P. Casparyi Kohts) III. Folia natantia nulla vel parva, saepe post anthesim evoluta. Plantae plerumque graciliores, plerumque inflorescentiis 1 — 2. Pedunculus inferior interdum 15 — 18 cm longus, superior vel unicus brevis, fructifer curvatus. Folia paucinervia, ca. 1 cm lata vel latiora, 6 — 12 cm lata obseurus Asch. 1. Caulis internodiis brevibus (1 — 3 cm). Folia ca. 1 cm lata vel latiora, lanceolata. a. Folia natantia nulla typicus Fischer b. Folia natantia parva parvifolius Fischer 2. Caulis basi saltem internodiis sublongioribus, paucifoliatus, gra- cilis. Folia tenuia, vix 1 cm lata, 5 — 10 cm longa, lineari- lanceolata, flavescentia vel laete viridia minor Hartm. — Interdum caulis apice etiam internodiis longis [gracilior Tis.). Conf. etiam P. alpinus X gramineus. 3. Folia viventia et sicca laete viridia (in aqua profunda et frigi- diori) virescens Casp. Formae rariores sunt: 4. Folia distincte undulata, margine crispata (in fontibus frigidis et in rivulis). Conf. autem P. alpinus X crispus et P. alpinus x lucens unduiatus Fischer 5. Folia submersa iis P. praelongi similis; aut a) basi dilatata et abrupte attenuata, sessilia (non amplexicaulia), aut b) apicem versus dilatata, obtusissime rotundata, apice interdum galeri- culata (et in statu sicco pseudobiapiculata) praelongifolius Fischer Formae 4 et 5 non raro Status juveniles sunt semipellucidis etc. Potamogeton. 73 Var. a. purpurascens (Seidl) Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. 1. (1897) 311. — P. purpurascens Seidl in Presl, Fl. Öech. (1819) 25. sens. strict. ; Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 212. — P rufescens ct. palustris Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. 841 (182 3). — P. rufescens var. lanceolatus Meyer, Chloris hannoverana (1836) 522. — P. alpinus var. latifolia Baenitz in Sehr, physik.-ökonom. Ges. Koenigsberg XIV. (1873) 16. — Planta robusta. Internodia ca. 5 cm longa. Folia lata, submersa, usque ad 2 dm fere longa et 2,5 cm lata, natantia coriacea, ad 1 dm usque longa, obovata, petiolo ca. 5 cm longo instrueto. Spicae plerumque 3 — 5 cm longae, peduneulis elongatis. — In aqua mineraliis solutis completa. — Huc pertinet: Subvar. 2. n ervig er (Wolfg.) Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 311. — P. nerviger Wolfg. in Roem. et Schult. Mant. III. (1827) 359. — P. nervi- gerus Wolfg. Herb. Eichw. Skizze (l 830) 125. — Folia natantia subcoriacea, nervis distinete prominentibus. Subvar. 3. paluster Fries Novit, ed. 2. (1828) 30. — Folia confertiora, latiora, summa oblonga, brevius petiolata. In seichtem Wasser. Subvar. 4. iteratus Tisel. Potam. suec. exsicc. n. 18 (1896). — Folia submersa superiora breviter petiolata. An überschwemmten Orten, selten. Nota. Specimina cl. Wolfgangii in Herb. Brit. Mus. a typo vix differunt. Var. ß. angustifolius Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 311. — P rufescens ß. angustifolia Tausch, Herb. fl. bohem. 1804b (1834) ex Fieber, Potam. Boehmens (183 8) 17. — P. rufescens ß. rivularis Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 841. — P. rigidus Wolfg. in Roem. et Schult. Mant. III. (1827) 359? conf. P. fluitans et A. Bennett in Journ. of Bot. XXXI. (1893) 133. — P purpurascens ß. angustifolius Fieber 1. c. (1838) 17. — P. rufescens ß. praelongus Herb. Fl. Ingr. n. 605b (1864). — P. Unalaschka Cham. Herb.? ex Benn. Herb. Brit. Mus. — Folia natantia membranacea, transparentia, spathulata, sensim in petiolum attenuata. — In aqua fere stagnante, plerumque calidiore. Huc pertinent: Subvar. 2. longifolius Tisel. Pot. suec. exsicc. n. 15 (1886). — Caules, inter- nodia, peduneuli et folia valde elongata; folia summa etiam sessilia. In tiefem stehendem Wasser selten. Schweden. Subvar. 3. gracilior Tisel. 1. c. n. 17 (1882). — Planta debilissima et gra- cillima. Nördliches Schweden in tiefem kaltem Wasser. Subvar. 4. brevifolia Tisel. 1. c. n. 136 (1896). — Folia angusta breviora. In schlammigem Wasser. Subvar. 5. borealis Tisel. 1. c. n. 1 6 (1886). — Planta omnibus partibus minor et humilior. In Schweden in kaltem Wasser. Var. y. obscurus (DC.) Aschers. Fl. Prov. Brandenburg I. (1864) 658; Aschers, u. Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 312. — P obscurus DC. Fl. Franchise V. (1815) 311. — P alpinus Balbis, Act. Jur. XXI. (1802 — 3) 329 sens. strict. — P annu- latus Bellardi in Mem. Acad. Turin. X., XI. (1802 — 3) 447. — P. rufescens y. alpi- nus Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 842; Reichb. Ic. fl. germ. helv. VII. t. 32, fig. 57, 58. — P obtusus Du Croz in Gaud. Fl. helv. I. (1828) 488. — P serra- tum Roth Beitr. II. (1783) 126 sens. strict. Tent. Fl. germ. I. 73. II. 205. (1788 — 89); Cham, et Schlechtd. Linnaea II. (1827) 211 nee. L. — Planta minus robusta. Inter- nodia usque ad 2 cm longa. Folia omnia submersa, usque ad ca. 12 cm longa et 1 cm lata, nervis paucis instrueta. Spicae plerumque singulares, breves, peduneulo brevi. — Plerumque in fossis. Var. 2. longifolius Tisel. Potam. suec. n. 15 (1894). peduneuli, et folia valde elongata. Folia summa etiam sessilia. P. Graebner. — Potamogetonaceae. Schweden: Prov. Medelpad in stehendem Wasser! Nota. Forma valde distincta, foliis plus quam 2 dm elongatis. Subvar. 3. brevifolius Tisel. Potam. suec. exsicc. (1896) n. 136. — Folia omnibus partibus minora, ad 6 cm longa. Europa: Schweden: Prov. Södermanland. — Schweiz: Robenhausen (Jäggü). — Tirol (Zimmeter!). Var. ö. virescens Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 312. — P. rufeseens f. virescens Caspary in Schrift, physik.-ökonom. Ges. Königsberg XXIV. III. (1883) 70. — P. alpinus forma viridis Tiselius Pot. suec. exsicc. n. 14. — Folia (etiam siccata) viridia. Selten. — Bisher nur in Deutschland: Westpreußen, Ferse bei Pelplin!; Ost- preußen: Kr. Oletzko (F. Schultz); Hessen: Weilburg (Rudio); Bayern: Oberpfalz, Hintere Schwarzach westlich von Nürnberg (Schwarz!) Nota. Probabiliter prolem esse aestimo. Proles II. Casparyi (Kohts) Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 312, conf. Aschers, ex Weyl in Österr. bot. Zeitschr. XX. ( 1 870) 321. — P. Casparyi Kohts in Österr. bot. Zeitschr. XX. (1870) 289. — P. Casparii Weyl Ö. B. Z. XX. (1870) 321. — Caules simplices vel vix ramosi. Folia viridia, submersa remota, basalia fere opposita, superiora alterna, sessilia, late lanceolata, internodiis brevioribus, natantia approximata fere verticillata, spathulata, obtusa, sessilia vel in petiolum brevem alatum attenuata. Spica laxa. Bisher nur in Deutschland: Westpreußen: Galgensee bei Berent (Kohts!). Nota. Planta habitu et characteribus valde distincta. Proles III. microstachys (Wolfg.) Graebner. — P. microstachys Wolfg. in Roem. u. Schult. Mantissa III. (1827) 360. sens. strict. — P. rufeseens »forma angustifolia« Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 211. — P. obrutus Woods, Class book (1845) 178, (1861) 675, conf. A. Bennett in Journ. of Bot. XLI1. (1904) 72. — Folia sub- mersa angustiora, fluitantia saepissime absunt. Planta exsiccata nigrescens. Ostasien verbreitet (A. Bennett 1. c). Subspec. subflavus (Loret et Barrand.) Graebner. — P.subflavus Loret et Barrand. Fl. Montp. (1876) 671, ed. 2. (1886) 502. — Caulis subramosus. Folia omnia submersa, lanceolata vel lanceolato-elliptica utrinque attenuata, margine sinuato-crispula, petiolata, petiolis foliorum latitudine subaequilongis, membranacea, pellucida, etiam sicca subflava. Spica gracilis. Fructus parvi, lenticulari-compressi dorso subtricarinati. Frankreich: Montpellier, stehendes Wasser bei Mauguio (Duval-Jouve). — Blüht Mai, Juni. 37. P. Griffithii A. Bennett in Journ. of Bot. XXI. (1883) 65 t. 235; Bot. exch. Club Brit. Isles 1884, 114; Journ. of Bot. XXIII. (1885) 376; Fryer in Journ. of Bot. XXVI. (1888) 58. — P. alpinus X praelongus Aschers, et Graebn. Syn. I. (1897) 317. — Folia submersa 1 — 3,2 dm longa et 1 — 3 cm lata (rarius latiora), late linearia vel lanceolata vel subspathulata , subobtusa, natantia breviter (usque ad 4 cm) peduneulata, spathulati-lanceolata, sensim in petiolum attenuata, obtusa, vix coriacea, saepe rufescentia. Pollen et fructus non evoluti. Europa: England! Nota. Parte inferiore caulis saepe stipulae affixae sunt, quae laminis plus minus distinetis instruetae sunt (conf. A. Fryer in Journ. of Bot. XXVI. [1888] 57). — Sempervirens (A. Bennett in Bot. exch. Club Brit. Isles. Rep. f. 4884, 414; Babington in Journ. of Bot. XXIII. (4 885) 376 . — Ex cl. Fryer (Monogr. Potam. Brit. Isles II. [4898] 34) non hybrida est, sed fructus ignoti sunt. — Planta originis dubiosae. 38. P. linguatus Hagström in Düsen Kenntn. Gefäßpfl. südl. Patagonien in Oversigt K. Vet. Akad. Forhandl. IV. (1901) 259 — 62; A. Bennett in Journ. of Bot. XL. (1902) 146. — Caulis 3 — 5 dm altus, rigidus, teres vel subteres, 3 — 4 mm crassus, simplex vel vix ramosus, internodiis fere aequilongis, 4 — 5 cm longis. Folia submersa tenuia, integerrima lanceolato-linguata, 9 — 10 cm longa, 2;5 — 3,5 cm lata, obtusa, Potamogelon. 75 breviter (l — 2,5 cm) petiolata, nervis lateralibus principalibus fere ad medium folii cum costa centrali connexis. Folia natantia coriacea, ovali-subcordata, ca. 8 cm longa et 3,5 cm lata, obtusa, longe petiolata. Stipulae 4 — 6 cm longae persistentes, bicostatae, costis validis, ad basin stipularum valde prominentibus (costa altitudine crassitudinem stipulae 3 — 4-plo superans). Pedunculus 7 — 10 cm longus, non incrassatus. Spica mediocris, ca. 3 cm longa. Stigma parvum, ovale. Fructus 3,5 — 4 mm longus, 2 — 2,5 mm latus, apicem versus parte dorsali siccus conspicue carinatus, lateribus convexis, apice vix conspicue rostratus. Süd-Patagonien: Kark (Borge). Blühend und fruchtend im März. Nota. Ex cl. auctore P. fluitanti valde affinis, sed parenchymate hypodermali 2 — 3-cellu- lari (quod in P. fluitante, P. polygonifolio etc. deest) et forma stipularum differt. — Ex cl. A. Bennett (1. c.) P. alpino affinis. 39. P. Faxonii Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 2, 22. t. XXXII. — P Claytoni X rufescens (alpinus)? A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIX. (1901) 199. — P alpino similis sed differt: Folia submersa oblongi-lanceolata, acuta vel interdum obtusa, 7 — 13 cm longa et 1 — 2,5 cm lata, 5 — 1 3-nervata, medio saepe irregulariter reticulata, 1 — 5 cm petiolata. Nervi paralleli in apicem folii currentes. Folia natantia numerosa, coriacea, plerumque obovata vel oblanceolata, subacuminata vel obtusa, basi angustata, interdum iis P alpini similia, 5 — 9 cm longa et 1,5 — 2,5 cm lata, 13 — 17-nervata, petiolo 5 — 15 cm longo. Pedunculi caule subcrassiores, ca. 5 — 13 cm longi. Spicae densae 2,5 — 5 cm longae. Fructus ignotus. Nordamerika: Lake Champlain bei Ferrisburg (Faxon) in stehendem und heftig fließendem Wasser. Nota. Forsan forma hybrida inter P. alpinus et P. Nuttallii [P. Claytoni} vel P. lonchites, ex cl. Morong 1. c. et ex cl. A. Bennett P. Oriffdhii ejus valde similis. — Ex cl. A. Bennett in litt, planta valde dubiosa et specimina authentica valde variant. In societate P. alpini et loncliitis crescit. Subsect. 7. Lucentes. Lucentes Graebner. — P. lucens-group et P. malainus- gron? Baunkiaer in Bo- tanisk Tidsskr. XXV. 3. (1903) 262, 264. — Conf. p. 42. — Caulis plerumque ra- mosus vel ramosissimus (si raro [in herbario]) simplex, folia semper angusta omnia submersa). Folia submersa sessilia vel alati-petiolata, plerumque serrulata. Pedunculi plerumque apice incrassati. A. Folia submersa omnia petiolata, plerumque petiolo brevi, apice acuminata, mucronata. a. Folia submersa omnia plerumque alati-petiolata, superiora submersa petiolis vix longioribus. Folia natantia 0 vel breviter (7 — 10 mm) alati-petiolata. a. Folia omnia submersa plerumque magna lanceolata. Pedunculi distincte incrassati. Fructus fere rotundi . 40. P. lueens. ß. Folia submersa et natantia. I. Folia natantia lanceolata vel ovati-lanceolata, ca. 4 — 6 mm longa, submersa lineari-lanceolata. — Species africana 41. P. Schweint II. Folia natantia ovata vel late elliptica, ca. 1 — 1,4 dm longa, basi rotundata vel subcordata, submersa plerumque lanceolata, iis P. lucentis similia. — Species Americae borealis 42. P illinoensis b. Folia submersa superiora inferioribus longius petiolata (conf. etiam P Schweinfwthii et P. illinoensis). a. Folia superiora saepius natantia, inferioribus longius sed non longe (1 — 2,5 cm) petiolata, submersa iis 76 P. Graebner. — Potamogetonaceae. P lucentis similia sed minora. Fructus fere semi- rotundati 43. P Zixii. ß. Folia superiora longe petiolata, submersa omnia an- gusta, 1 — 2 cm lata. I. Folia submersa ca. 7-nervia, elliptica vel lineari- elliptica, ca. 5 — 8 cm longa, 2 cm lata (superiora interdum natantia?). — Species tropica . . . . 44. P. malainus. II. Folia submersa multinervia (nervis 11 — 18). 1 . Folia submersa lanceolata vel lineari-lanceolata, ca. 1,3 dm longa, natantia lineari-lanceolata vel oblongi-lanceolata. — Species Asiae orientalis . 45. P. distinctus. 2. Folia omnia submersa ca. 8 — 9 cm longa. — Species sumatrana 46. P. sumatranus. B. Folia submersa omnia sessilia vel superiora tantum petiolata, non mucronata, nervo medio distincte reticulato. — Species collectiva P. gramineus. a. Folia submersa lineari-lanceolata vel lanceolata, basi an- gustata. Conf. etiam 50. P. spathuliformis an hybrida inter P. Zdzii et P. gramineum? a. Folia omnia submersa vel submersa et natantia. Sti- pulae lineares vel fere lineares. — Species valde va- riabilis 47. P. gramineus. ß. Folia omnia submersa. Stipulae ca. 1 — 2,3 cm longae, vaginantes obtusae. — Species japonica 48. P. nipponicus. b. Folia submersa oblongo-lanceolata, basi rotundata, ple- rumque semiamplexicaulia 49. P. nitens. 40. P. lucens L. Spec. pl. ed. I. (1753) 126; Koch, Synops. ed. 2. (1844) 4 78; Reichb. Icon. VII. (1845) t. 36 fig. 64; Fryer in Journ. of Bot. XXV. (1887) 50. — P. serratus Weber in Wigg. Prim. Fl. Hols. (1780) 16. — P lucidus Gueldenst. Reisen I. (1787) 76; Salisb. Prodr. (1796) 68. — P amerieanus Roem. et Schult. Syst. III. (1818) 509? planta valde dubia ex A. Bennett in litt. — P fluviatilis Roem. et Schult. 1. c. (1818) 570 (Index). — P rotundifolius Schultz, Prodr. Fl. Starg. Suppl. I. (1819) 9 (status). — P Proteus a. lucens Cham, et Schlechtd. Linnaea II. (1827) 197. — P. lanceolatus Eichw. Skizze (1830) 126. — Rhizoma crassum. Caulis saepe plus quam 3 m longus, 3 — 4 mm crassus. Folia usque 3 dm longa et 4,5 cm lata, lanceolata, saepe margine undulata, inferiora saepe remota, superiora subapproxi- mata, omnia laete viridia, nitentia. Ligula usque ad 8 cm longa, plerumque apice rotundata, plerumque persistens. Pedunculi spicarum usque ad 2,5 dm longi, apice usque ad 7 mm crassi. Spicae usque ad 6 cm longae, crassiusculae. Fructus par- tiales ventraliter subconvexi, apice mucrone brevissimo instructi, dorso obtusissime carinato. — Fig. 1 8 A — D. Meist in tiefen Flüssen und Seen, in Nordeuropa bis über 1000m aufsteigend. Europa: fast überall, fehlt nur im nördlichen Skandinavien und Russland, sowie in den südlichsten Teilen von Spanien; Italien und Griechenland. Asien: Anscheinend im ganzen gemäßigten Kontinent verbreitet in West-! und Nordasien!, südlich bis zum Himalaya!, Kaschmir!, Kumaon bis 2000 m (Strachey und Winterbottom n. 2!, Hooker, Fl. Brit. Ind. VI. [1894] 567; Schlagintweit n. 4607!). Afrika: Algier, Ägypten (vergl. Durand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V. [1895] 494); Erythraea: Asmara (Schweinfurth n. 2110, Beitr. Fl. Äthiop. [1867] 292). Nach A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. (1895) 138 fast durch den ganzen Kontinent Potamogeton. 77 Fig. 18. A — D Potamogeton lucens L. A Planta fructifera. B Fructus. C var. acuminatus Fries; D var. lowjifolius Cham, et Schlechte!. — E, F P. malainus Miq. E Folium. F Fructus. — 0, H P.Zi-.ii Mert. et Koch. Q Planta fructifera. H Fructus. (Icones originariae.) 78 P- Graebner. — Potamogetonaceae. zerstreut, Britisch- und Deutsch-Ostafrika!, Nil (Speke et Grant), Oberguinea, Mozam- bique-Distrikte, die centralafrikanischen Formen z. T. abweichend und zu P Schwcin- furtlrii etc. gehörig. In Südafrika im Kaplande, Natal und Transvaal zerstreut (A. Bennett in Fl. capens. VII. [1897] 48). Nordamerika: nicht sehr häufig, Neu-Schottland und Ontario (Macoun), in den Vereinigten Staaten: in Massachusetts (Morong); New York; Indiana (Hill); Florida (Chapman, Bügel n. 613); Californien? (Brewer et Watson, Fl. Calif.); Florida (Gurtiss n. 6692 u. Small nach A. Bennett briefl.). Mexiko: State Michoacan (Pringle n. 3327). — Cuba (Wright, Pöppig!). Südamerika: Meist zweifelhaft, sicher nur Guatemala (Bernoulli n. 598!) und Argentinien mehrfach (Hieronymus n. 619!). Die Angaben für Brasilien (K. Schu- mann in Fl. brasil. III. [1894] 3) beziehen sich nach A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. (1895) "373 auf P. malainus? und die subspec. brasiliensis. Chile (Krause 1863 ex Philippü). Cuba (Poeppig ex A. Bennett litt.). Australien: Tambo-Biver, Victoria (F. von Mueller nach A. Bennett in Journ. of Bot. XXV. [1887] 177 die var. longifolius). Nota. De planta typica et forrais in Bavaria crescentibus conf. Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 03 ff. ' Var. a. vulgaris Cham, ex Aschers. Fl. Prov. Brandenb. I. (1864) 819. — P lucens a. lancifolius Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 819; veränd. Fieber, Potam. Böhm. (1838) 24. — Folia elongati-lanceolata, acuta, plerumque spicis longiora. — In fluviis et lacubus profundis forma communissima. — Huc subvarietates diversae: Subvar. II. longifolius (Gay) Cham, et Schlechtd. Linnaea II. (l 827) 198; A. Bennett in Ber. Schweiz, bot. Ges. VI. (1896) 96; Aschers, u. Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 318. — P longifolius Gay, Encycl. bot. XII. (1816) 535; Beichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) t. 40 fig. 70; Babington in Journ. of Bot. X. (1872) 229. — P. rnacrophyllus Wolfg. in Boem. et Schult. Mant. III. (1827) 358. — P lucens var. fluitans Coss. et Germ. Fl. Env. Par. ed. 1. {1845) 571. — Folia usque ad 4 dm longa et usque 3 cm (saepe 1 cm tantum) lata, longius pedunculata quam in typo, plerumque linearia. Diese Subvarietät auch im tropischen Afrika, Südafrika und Australien, also wohl mehrere sehr verschiedenwertige Formen darunter versteckt. Subvar. III. acuminatus (Schumach.) Fries, Novit, fl. suec. ed. 1. (1816) 46; Beichb. Icon. fl. germ. helv. VII. t. 36, fig. 63; Aschers, u. Graebner 1. c. — P. acuminatum Schumach. Enum. pl. Saell. I. (1801) 49; A. Bennett in Journ. of Bot. XIX. (1891) 151; etiam Trevir. in Boem. et Schult. Syst. III. (1818) 509 obs.? — P cornu- tum Presl Fl. Öech. (1819) 37 (ex A. Bennett in Ber. Schweiz, bot. Ges. VI. 95, 96, forma transiens apice foliorum rotundato subito in acumen cornutum contractu). — P. lucens ß. rnacrophyllus Wallr. Sched. crit. I. (1822) 65. — P volhynicus Besser ex Boem. et Schult. Syst. III. (1818) 509. — P caudatum Seidl in Opiz, Böh. Gew. (1823) 23. — P lucens var. diversifolius Mert. et Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 849; Kosteletzky, Cl. Ann. Fl. Bohem. (1824) 24. — P lucens a. comiculatus Meyer, Chloris hannov. (1836) 522. — P comiculatus Schur, Enum. pl. Transs. (1866) 633. — Folia longe acuminata; margines apicis involuti, in foliis inferioribus saepe nervus medianus tantum evolutus, lamina deest. In tiefen Seen oft massenhaft, die hornartigen Spitzen in großer Menge aus dem Wasser hervorragend. Nota. Conf. etiam Kupffer in Korresp. Bl. Nat. Ver. Riga IL. (1906) 161, qui P. longi- folium speciem propriam esse putat et etiam hybridam (P. longifolius X lucens p. 162) descripsit. Subvar. IV. insignis Tisel. Potam. suec. (1896) 56. — Folia lanceolato-producta, paulo longius acuminata et petiolata. Pedunculi incrassati. Schweden: Prov. Upland in stark fließendem Wasser. Potamogeton. 79 Subvar. V. excelsus Hagström in Neuman, Sveriges Fl. (1901) 797. — Caulis valile elongatus, internodiis ad 3 dm longis. Schweden. Subvar. VI. longipes Rohlena in Sitzb. Böhm. Ges. Wiss. Prag XXXIX. (1902) (5. — An praecedenti satis diversa? Nee mihi nee cl. A. Bennett visa. Var. ß, nitens (Willd.) Cham. Adnot. Kunth, FI. berol. (1815) 6; Aschers. Fl. Brand. I. (1864) 660. — P. nitens Willd. herb, ex Cham. 1. c. (4 8 4.5) nee Weber. — P. lucens a. ovalifolius Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 8 49; Fieber, Potam. Böhm. 25. — Folia ovata vel elliptica, obtusa, mucrone brevissimo instrueta, spicae aequilonga. — In aqua stagnante. Monstr. spica ramosa: Berlin: Müggelsee bei Köpenick (A. Braun!). Var. 7. azorica A. Bennett in Journ. of Bot. XLII. (1904) 71. — Habitu P. amplifolio Tuckerm. similis. Azoren: San Miguel (Hunt 1848; Trelease 1894). — Probabiliter proles. Formam foliis superioribus longius peduneulatis, subcoriaeeis, P. Zixii subsimilem ex cl. Baagoe (Vidensk. medd. Nat. Foren. Kjoebenh. [1903] 180) Paulsen in Asia centrali (Chiwa) collegit. Var. ö. floridanus A. Bennett n. var. descr. conf. Addenda. Nord-Amerika: Florida (Small). Nota 4. Cl. Fryer nunquam formam terreslrem observavit, folia in aere semper deeidua fuerunt (Journ. of Bot. XXV. [4 887] 340). Cl. Tiselius (Potam. succ. exsicc. n. 66, 67) plan- tam sub nomine P. lucens F. terrestris edidit, sed mihi P. Zixii forma terrestris esse videtur. Nota 2. See cl. A. Bennett (in Annuaire Conserv. et Jard. Geneve IX. [4 905] 93). P. Qaudichcatdii Cham, et Schlechtd. ex speeiminibus authenticis Gaudichaudii (Insulae Marianae) ad P. lucentem nee ad P. malainam Miq. pertinet. Subspecies vaginaus Bojer ex A. Bennett in Annuaire Conserv. et Jard. Geneve IX. (1905) 94. — Caulis longus, semiteres, basi internodiis elongatis, supra ca. \ — 2,5 cm longis, in statu sicco striatus. Folia sessilia vel semiamplexicaulia, undulata, integra, superiora lanceolata, inferiora oblongi-lanceolata 9-nervia, nervo medio crasso, reticulato, 5 ad supra i 0 cm longa et 4 — 2 cm lata. Stipulae internodiis superioribus aequilongae vel longiores, acutae, tenuissimae et translucentes, deeiduae. Pedunculus ca. 5 cm longus, apice subincrassatus. Spica ca. 2,5 cm longa, floribus numerosis sub- densa. Connectivi appendices oblongi-orbiculares. Madagaskar: Umgegend von Tananarivo (M. Goudot). Subsp. brasiliensis A. Bennett. — P. Brasüiensis (Subsp. P. lucentis) A. Bennett in litt. — P. lucens K. Schum. in Fl. brasil. III. (1894) 713 t. I 19, fig. 2. — Folia angustiora, atriviridia, marginibus undulata (pseudo-undulata), subabrupte in petiolum brevem attenuata, apice breviter mucronata. Fructus minores, carina media deeidue alati. Brasilien: Prov. Piauhy (Gardner n. 2756! conf. A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. [1895] 373). Nota. Figurae P. lucentis typici conf. apud Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (4 827) Bg. 16 11. d.; Fieber, die Pot. Böhm. (4 838) t. 2 fig. 4 0; Reiclib. Icon. fl. germ. helv. VII. (4 846) t. 36 fig. 64. (A. Bennett in litt.). Nota. Habitu P. praelongi Wulf, et P. deeipientis Nolte sed nervatura P. lucenti similis, itaque a cl. A. Bennett ad P. lucentem dueta. — Plantam similem Roxburgh in Mauritius collegit. — Plantam Subsp. P. vaginanti similem foliis elongatis breviter acuminatis iis P. Zixii magnitudine aequantibus fructibus immaturis collegit Litwinow (n. 2484) in Mandschuria pr. Zizikar. Cl. Bennett eam (in Herb. Brit. Mus.) ad P. lucens refert. — In Herb. Kew asser- vatur forma, a cl. Thomson leeta, peduneulis valde elongatis, spicis brevibus, ad 2 cm longis, foliis angustis subensiformibus; Kashmir. An species nova? Nimis juvenilis. 41. P. Schweinfurthii A. Bennett in Fl. Trop. Afr. VIII. (1902) 220. — P. ca- pe/isis Scheele in Herb. Buchenau; A. Bennett in Annuaire Conserv. et Jard. Geneve IX. (1905) 95. — Caulis ca. 6 dm longus, ramosus. Folia submersa inferiora lineari- lanceolata, acuta 8 — 10 cm longa et ca. 5 — 7 mm lata, basi in petiolum attenuata, 5-nervia, nervo medio reticulato, superiora lanceolata vel anguste lanceolata H-nervia, P. Graebner. — Potamogetonaceae. breviora. Folia natantia coriacea, lanceolata vel ovati-lanceolata, 10 — 1 3-nervia, 4 — 6 cm longa et 1 — fere 2 cm lata, obtusa vel acutiuscula, 5 — fere 10 cm longe petiolata. Stipulae 2,5 — 5 cm longae, acutae, multinerviae. Pedunculus pierumque ca. 1 dm longus, medio subincrassatus. Spica ca. 2,5 — 4 cm longa, densa. Fructus magni ca. 3 — 4 mm longi, facie ventrali fere stricti, dorso subrotundati, tricarinati, carinis distinctis vel sub- obscuris. — Fig. 1 9. Afrika: Abyssinien, Begemeder, im Tana-See (Schimper n. 1359!); Britisch Ostafrika, Mündung des Bahr el Arab (Schweinfurth n. 1223!,; Bahr el Ghazal, bei Nuer (Schwein- furth n. 4 4 65). Fruchtend Februar. Nota. Foliis submersis iis P. lucentis angustissimis similibus, sub anthesi vires- centibus valde distincta. 42. P. illinoensis Morong in Bot. Gaz. V. (1880) 50; Bull. Torr. Bot. Club XIII. (1886) 155; Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 227 t. XXXVI. — Bhi- zoma crassum, repens. Caulis ramo- sissimus. Folia submersa numerosa, pierumque lanceolata 1 — 2 dm longa et 2,5 — 5 cm lata, 13 — 19-nervia, acu- minata vel superiora acuta, interdum sessilia, pierumque basi in petiolum latum , planum attenuata , atriviridia, raro folia submersa plus minus in phyl- lodia reducta sunt. Folia natantia oppo- sita, numerosa, coriacea, ovata vel late elliptica, 18 — 27-nervia, 10 — 14 cm longa, 5 — 9 cm lata, apice brevissime acuminata, basi rotundata vel subcor- data vel interdum cuneata. Petioli saepe lati et alati, 7 — 10 cm longi. Stipulae 5 — 8 cm longae, obtusae, bicarinatae. Pedunculi pierumque caule crassiores, interdum apice incrassati, 5 — 10 cm longi. Spicae 2,5 — 5 cm longae, sub- laxae. Fructus rotundatus vel obovatus, '3- — 4 cm longus et 2 — 3 mm latus, dorso tricarinatus, carina media acuta, ventre recto vel curvato, Stylus ventra- lis, brevis. Apex embryonis incurvatus. Nordamerika: Bisher nur aus Illinois, Mississippi bei Oquawka (Pat- terson) und in Jowa, Emmet county, Armstrongs grove (Cratty). Fruch- tend August. Fig. 19. Potamogeton Schtceinfurthii A. Bennett. Nota. Planta liabitu P. lucentis A Planta fructifera. B Fructus. C Fructus trans- sed foliis natantibus , fructuum forma etc. sectus. (Icones originariae.) valde differt. Gl Tiselius (in Bot. Notis. Potamogeton. gl L4 887] 263) eam cum P. fluitans sed species (conf. Morong 1. c.) partibus omnibus valde discrepat. 43. P. Zizii Mert. et Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 845 (nomen solum) emend. Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 202; Reichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1805) t. 37 — 39 fig. 65 — 68; Trimen in Journ. of Bot. XVII. (1879) 289 t. 204; Brotherston in Journ. of Bot. XVIII. (1880) 380; Fryer in Journ. of Bot. XXV. (1887) 113; A. Bennett in Journ. of Bot. XXVII. (1889) 263. — P. lucens ß. fol. angustioribus Pohl, Fl. Böhm. (1810) 157. — P. lucens var. nitens Willd. (Herb. no. 3199. 2} Cham, in Add. fl. Berol. (1815) 6? sec. A. Benn. in Journ. of Bot. XXVII. (1889) 265, conf. autem cl. Ascherson p. 179. — P. lucens var. angustifolium? Gray, Nat. Arr. Brit. PI. (1821) 34 conf. A. Benn. 1. c. — P. angustifolius Berchtold et Presl, Bostlinär I. (1821) 19; Opiz, Böheims Gew. (1823) 23 emend. A. Bennett in Journ. of Bot* XXVII. (1889) 263; XXVIII. (1890) 298. — P. heterophyllus ß. fluviatilis Schlechtd. Fl. Berol. (1823) 116. — P. heterophyllus latifolius Mert. et Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 845. — P. Proteus Zizii Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 201. — P. lucens ß. heterophyllus Fries, Novit, fl. suec. ed. 2. (1828) 34. — P. gramineus a. platy- phyllus Mey. Chloris hanov. (1836) 520 nee Reichb. — P. gramineus y. Zixii Koch, Synops. ed. 2. (1844) 778. — P. lanceolatus Wolfg. (et Gorski) in Reichenb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) 24 sec. A. Benn. 1. c. — P. heterophyllus var. Zizii Boreau, Fl. Centre France ed. 3. (1857) 600. — P. lucens'? ß. angustifolius Blytt, Norges Fl. (1861) 365. — P. lucens b. Zizii Aschers. Fl. Prov. Brandenburg I. (1864) 660; Almquist in Hartm. Handb. skand. Fl. 12 uppl. I. (1889) 47. — P. ru- fescens Pesn. in Lloyd, Fl. Ouest France (1876) 293. — P. lucens var. minor Nolte in Hansens Exsicc. n. 521 conf. A. Benn. 1. c. (1889). — P. serratus Nolte 1. c. n. 1114 conf. A. Benn. 1. c. (1889). — P. heterophyllus X lucens Fryer in Journ. of Bot. XXX. (1892) 114. — P. lucens ß. lucescens Tisel. Potam. suec. (1896) 59; Baagoe in Vidensk. medd. Nat. Foren. Kjoebenh. (1903) 1 80. — P. Lindenbergii Lehm, in Herb. Brit. Mus. (?decip.). — P. lucens e. confertus Tisel. Potam. suec. exsicc. n. 62. — P. lucenti valde similis differt charactere sequenti. In partibus omnibus minor et gracilior. Rhizoma 3 — 4 mm crassum. Caules vix 1 m longi, plerumque 2 mm crassi. Folia superiora saepius natantia, usque ad 1 (rarius — 1,4) dm longa et 2 (natantia usque ad 3) cm lata; folia submersa plerumque falcati-recurvata. Ligulae usque ad 5 cm longae, plerumque acute acuminatae. Pedunculi spicarum plerumque 5 — 7 cm (raro usque ad 3,5 dm) longa, usque ad 4 mm crassi. Spicae plerumque 3 — 4 cm longae, rarius usque ad 7 cm longae et laxae. Fructus partiales ca. 2 mm longi, saepe carina ventricosa fere reeta, apice breviter acuminati. Europa: Fast im ganzen Mitteleuropa zerstreut; westlich in Frankreich! und auf den britischen Inseln! (A. Bennett in Journ. of Bot. XIX. [1881] 312, XX. [1882] 370), nördlich bis Dänemark!, südliches Schweden und Norwegen, westliches Russland. In den Alpen in der nördlichen Schweiz mehrfach und Haute Savoie: im kleinen See Habere- Poche (Puget ex Moquin in Bull. Soc. bot. France XLIII. [1896] 439). Ungarn: Sümpfe der unteren Drau und Theiß (Simonkai). Montenegro: Riblje Jezero unter den Mali Durmitor (Pantoczek in Ber. nat. Ver. Pressburg N. F. II. [1872] 28). Blüht Juni, August. Asien: Turkestan (Herb. Petersburg); Himalaya über 21 00m (Strachey et Winter- bottom); Kashmir 1700 m (C. B. Clarke n. 5150, 29139, Jacquemont n. 392, 613); Tibet (Hügel); China, Yunnan (Delavay, vergl. A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. [1895] 372; Journ.Linn. Soc. XXXVI. [1903J 193). Nordamerika: Canada, in den Provinzen Ontario (vergl. auch A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIX. [1901] 201) und Quebec (Macoun), in den Vereinigten Staaten in Massachusetts, New York, New Jersey, Illinois, Michigan, Wyoming, Montana, Texas (Beverchon, Wright); Florida (Curtiss); (Oregon Lyall ex Bennett in Ann. K. K. Hofmus. Wien VII. [1892] 290 zu lucens longi folius s. 78). Westindien: Cuba (Wright n. 3714!). A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama) 11. 6 §2 p- Graebner. — Potamogetonaceac. Afrika: Madagaskar (A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. [1 895] 139, Hum- blot n. 352). Nota. Planta valde variabilis in tempestatibus diversis formas valde variantes producit. (Conf. etiam Fryer in Journ. of Bot. XXVIII. [1890] 174). — De formis bavaricis conf. Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 66 ff. Var. a. elongatus Reichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) 24 t. 39 fig. 68; Aschers, u. Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 320. — P. angustifolins Berchtold et Presl, Rostlinär I. (1821) 19 sens. strict. — P. Jieterophyllus y. elon- gatus Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 845. — P. lanceolatus Wolfg. ex Reichb. 1. c. (1845) sens. strict. nee Smith. — Internodia elongata, usque ad 2 dm longa. Folia lanceolata vel elongati-lanceolata, superiora usque ad 2,5 cm petiolata, spicis multo brevioribus (saepe i/i longitudinis spicarum tantum). — Plerumque in aqua pro- funda. Subvar. 1. splendidissimus F. Schultz, Herb. norm. nov. ser. Cent. 27 (1890) 2693 nee Tisel. — Folia ca. 1 cm lata, anguste lanceolata vel fere linearia. — Forma rara. Subvar. 2. Tiselii Graebner 1901. — P. Zixii var. splendidissima Tisel. Pot. scand. exs. 4 s. (manuscr.) (1896) nee F. Schultz. — P. lucens i>. splendidissimus Tisel 1. c. (1896) 65. — Internodia elongata, usque ad 2 dm longa et peduneuli spicarum ad 3,5 dm usque longi. Schweden. Subvar. 3. longipedunculatus Tisel. Potam. suec. exsicc. (1896) 64. — Folia subsessilia. Peduneuli valde elongati, valde incrassati. Schweden: Prov. Jemtland, in stark fließendem Wasser. Subvar. 4. longipetiolatus Tisel. Potam. suec. exsicc. (1896) 60, 144. — Pe- duneuli paulo elongati. Folia superiora longe-petiolati. Schweden: In stehendem und fließendem Wasser. Nota. Specimina aquae currentis valde elongata sunt et ad var. elongatum pertinent, ea aquae stagnantis breviora sunt et ad var. validum vergent. Subvar. 5. subviridis Tisel. Potam. suec. exsicc. (1896) 61. — Peduneuli bre- viores. Folia subsessilia laete viridia. Schweden: Prov. Upland. Subvar. 6. foliosus Tisel. Potam. suec. exsicc. (1896) 63. — Planta valde fo- liosa, longior et omnibus partibus validior. Folia subsessilia. Schweden: Prov. Medelpad. Var. ß. validus Fieber, Potam. Böhm. (1838) 26; Reichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) t. 38 fig. 66, 67. — P. heterophyllus ö. latifolius Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 845. — Internodia breviora, plerumque 1,5 cm longa. Folia ovata vel ovati-elliptica, inferiora brevissime petiolata, saepius fere sessilia, superiora petiolo ca. 1 cm longo instrueta, spicis longiora vel breviora, saepe natantia (P. lucens hetero- phyllus Fries, Novit, fl. suec. [1828] 34). — Plerumque in aquis stagnantibus. Var. y. coriaceus (Nolte) Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. 1. (1897) 320 conf. Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1 827) 201 . — P. lucens var. lacustre Thore, Chloris des Landes (1803 vel' 1798?) 46? — P. lucens var. coriaceus Nolte ex Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 850; Reichb. Icon. Fl. germ. helv. VII. (1845) t. 37 fig. 65. — P. lucens y. amphibius Fries, Novit, fl. suec. ed. 2. (1828) 34. — P. gramineus a. platyphyllus Meyer, Chloris hannov. (1836) 530 nee Reichb. (sens. strict.). — P. Zixii a. validus a. Fieber, Potam. Böhm. (1838) 26. — P. coriaceus A. Ben- nett et Fryer in Journ. of Bot. XXIV. (1886) 223; Fryer 1. c. XXVII. (1889) 8. — P. lucens var. F. terrestris [minor] Tisel. Potam. suec. exsicc. n. 66, 67. — Caulis usque ad 1 m longus. Folia submersa peduneulata vel sessilia, oblonga vel obovata, plana vel subundulata. Folia natantia obovata vel oblonga vel rotundata 5 — 8 cm longa et Potaraogeton. 83 3 — 5 cm lata (raro elliptica) plus minus coriacea, aggregata, area mediana reticulata distincta instructa. Stipulae herbaceae. Fructus minores, acute carinati. In stehenden Gewässern und an schlammigen vom Wasser verlassenen Orten. Nota. Cl. Fryer (in Journ. of Bot. XXVIII. [4 890] 321) ipse P. coriaceum suura formam P. Zixii esse declarat. Subvar. major (Fryer). — P. coriaceus var. major Fryer in Journ. of Bot. XXVIII. (i 890) 321. — P. lucens F. terrestris major Tisel. Potam. suec. exsicc. n. 66. — Planta robuslior. Var. ö. connecticutensis Morong ap. A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIX. (1901) 199. — P. lucetis var. Connecticutensis Bobbins in A. Gray, Man. ed. 5. (1867) 488; Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 2, 31. — P. angustifolius var. Connec- ticutensis A. Bennett 1. c. (190*0- — Caulis flexuosus Folia acuminata. Fructus major, 3,5 — 4 mm longus et ca. 3 mm latus, distincte tricarinatus stylo ventrali. Nordamerika: Connecticut, Saltonstalls Pond, Fast Haven (Bobbins); New York, Pine Plains (Hoysradt). Ähnliche Formen in Vermont. Var. s. methyensis. — P. angustifolius [P. Zixii) var. Methyensis A. Benn. in Journ. of Bot. XXIX. (1 891) 151; Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. 2. (1893) 30. — P. Zixii Macoun, Cat. of Canad. pl. (l 890) 371; A. Benn. 1. c. (1891). — Folia media elongata angustata, folia superiora ovata, semicoriacea, longislipulata. Fructus minores. Embryo magis curvatus. Nordamerika: Methye Lake nördlich von Buffalo Lake 57° 30" (Macoun). Var. t. porrectifolius A. Bennett in litt. — Folia submersa ca. 3 dm longa et ca. 2 cm lata. Folia natantia ca. 1 dm longa et 3 cm lata. Nord-Amerik a. Var. rj. gracilis A. Bennett in litt. — Planta nana, gracilis. Nord-Amerika. Nota. Ex cl. A. Bennett in litt, formae americanae partim valde dubiosae remanent dum specimina tantum pauca adsunt. Formae terrestres non raro in paludibus et locis exsiccantibus inveniuntur (conf. Cham, et Schlechtd. in Linn. II. [1827] 201; Fryer in Journ. ofBot. XXV. [1888: 309). Nota. In Hungaria meridionalis (ex cl. Simonkai in Aschers, u. Graebner, Synops. mittel- europ. Fl. I. [1897] 321) rhizoma tuberosum ab hominibus et animalibus gustatum est. 44. P. malainus (P. malaina) Miq. Fl. Arch. Ind. (1871) 46; A. Benn. in Journ. of Bot. XXIX. (1891) 154. — P. Gaudichaudii Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 199? A. Benn. in Journ. of Bot. XXXI. (1893) 132. XXXIII. (1895) 373; Journ. Linn. Soc. XXXVI. (1903) 194. — P. mucronatus Presl, Epimel. bot. (1849) 2 45 nee Schrad. — P. japonicus Franch. et Sav. Enum. pl. Jap. II. (1879) 15 nomen solum. conf. A. Benn. in Journ. of Bot. XXX. (1892) 228. — P. Wrightii Morong in Bull. Torr. Bot. Club XIII. (1886) 158 t. 59; A. Benn. in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 298. — P. lucens Cuming n. 1381; Vidal, Phan. Cuming Philipp. 155 ex Bolfe in Journ. of Bot. XXIV. (1886) 60; K. Schum. in Fl. brasil. III. 3. (1894) 688 p. pte. nee L. — P. tretocarpus Maxim, in Herb. div. A. Benn. in Journ. of Bot. XXIX. (1891) 154. — Caulis internodiis ca. 3 cm longis. Folia elliptica vel lineari elliptica, ca. 5 — 8 cm longa et 2 cm lata, utrinque acuta rarius apice acuminata vel obtusa mucronata, breviter (superiora longe) petiolata, nervo medio crasso excurrente mucronata, juniora prae- sertim margine serrulata, 7-nervia, nervis seeundis validioribus, tertiis marginalibus ob- soletis, reticulati-venosa, membranacea pellucida, tenuia. Stipulae 2 fere cm longae, membranaceae, latae, laxae, amplexicaules, virescentes. Pedunculi teretes, graciles, foliis longiores, ad 1 fere dm longi. Spica ca. 2 cm longa, gracilis, cylindracea, 1 6 — 1 8 flora, floribus quam in lucenti multo minoribus. Nota. Planta gracilis P. lucenti admodum similis inflorescentiae forma difTert. Westindien: Cuba (Wright n. 3714!); Jamaica (Mac Fadyen!). Asien: Tibet; Kashmir 1900 m (Schlagintweit Cat. n. 10449 conf. A. Bennett in Journ. of Bot. XXVIII. [1890] 298); Java (Zollinger n. 3778!); Sumatra (Beccari 6* g4 P- Graebner. — Potamogetonaceae. n. 912!); Celebes (A. Bennett in Annal. naturhist. Hofmus. Wien VII. [1892] 289) Indien; China, verbreitet (vergl. A. Bennett in Journ. Linn. Soc. XXXVI. [1903] 194) Japan (vergl. auch A. Bennett in Bull. Herb. Boiss. IV. [1906] 548), Liu-kiu (Wright) Korea (Faurie n. 690 !); Formosa! (nach A. Bennett briefl. vielleicht eine neue Art mit deutlichen Schwimmblättern); Philippinen (Cuming n. 138l!, A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. [1895] 139); Borneo und Marianen: im Bache bei der Stadt Agafia auf der Insel Guajan (Gaudichaud?, A. Bennett 1. c). Nota 1. Folia natantia ex cl. A. Bennett (Journ. of Bot. XL1I. 1904 73) saepissime desunt et a cl. auctore nunquam visa sunt nisi in speciminibus cl. Henryi ex Formosa (n. 1203, 1203 a), quae sine fructu dubia manent et fortasse speciem novam sistunt. — Interdum folia natantia mihi praebere videtur. Nota 2. P. Gaudichaudii Cham, planta dubia (specimina originalia desunt) ex insulis Ladrones descripta est; indicatio ex insulis Sandwicensibus (H. Mann in Mem. Boston Soc. of nat. hist. I. [1 869] 538) ex cl. Bennett 1. c. erronea est. Nota 3. Planta Coraeana (Faurie n. 690) foliis superioribus longe — 3,5 cmj petiolatis elongato-ellipticis. abrupte acute acutatis distincta est. Nota 4. Specimina cl. Maximoviczii P. iretoearpi cum planta Miqueliana optime congruunt. Var. ß. tenuior Miq. Illustr. Fl. Archip. Ind. I. (1870) 47. — Folia tenuiora, angustiora elliptico-lanceolata subacuminata. Java: See Telaga Patengan (Junghuhn). 45. P. distinctus A. Benn. in Journ. of Bot. XLI1. 72. (1904). — Bhizoma longum, repens. Caulis ramosus ca. 4 dm longus, striatus, (compressus?), basi radi- cans. Folia submersa lanceolata vel lineari-lanceolata, ca. 1,3 dm longa et 1,5 cm lata, ca. 3,5 — 6 cm petiolata, basi nervis medianis reticulatis instructa, folia natantia subcoriacea lineari-lanceolata vel oblongi-lanceolata, ca. 8 — 1 3 cm longa et 2—3 cm lata, 13 — 18-nervata, 3 — 15 (plerumque 6 — 8) cm longe petiolata, superiora saepe fasci- culata. Stipulae ca. 2,5 — 3 cm longae. Pedunculi elongati, erecti, sensim apice in- crassati. Spica densa, cylindrica, ca. 4 cm longa. Fructus facie ventrali fere strictus, dorsali semiorbicularis tricarinatus, carina media subacuta, undulata, laterales obtusiores, basi plerumque 2-gibbosus, apice carinae ventralis breviter acuminatus. Embryo in- curvatus. Ostasien: Japan (Kiuashi); Amori (Faurie). — Mandschurei: Prov. Zizikar (Litwinow n. 2424). — China: Prov. Yunnan (Delavay n. 2805, 4757?). Nota. Species P. malaino Miq. affinis et ejus varietati tenuior Miq. simillima, sed forma fructuum valde discrepat. 46. P. sumatranus Miq. Fl. Ind. bat. Suppl. I. (1860 — 61) 259, 597; Illustr. Fl. Archip. Ind. I. (1870) 46. — Caulis teres. Folia omnia submersa, longe petiolata, 8 — 9 cm longa et 2 cm lata, 11 — 1 3-nervia, obtusa (mucronata), statu sicco brunnes- centia vel nigrescentia, membranacea, subtransparentia. Pedunculi cylindrici vix in- crassati, 4 — 5 cm longi. Spica 4 cm longa, densa, floribus irregulariter verticillatis. Connectivi appendices basi abrupte angustatae, rotundatae et concavae. Fructus ignoti. Sumatra: Gräben bei Padang und im großen See Singkara bei Padang Pandjang (Teysmann, Zollinger ex A. Benn. in Annal. K. K. naturh. Hofmus. Wien VII. [18921 289). Nota. Planta dubia, ex cl. Miquel foliis longe petiolatis, speciebus P. natans vel poly- cjonifolius similis, sed foliis omnibus submersis in sectionem »homophyllae« ponenda sit. 47. P. gramineus L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 127 emend; Fl. danica t. 222; Koch, Synops. ed. 2. (1844) 777; Aschers. Fl. Prov. Brandenb. I. (1864) 660; Aschers, u. Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. 322. — P. Jietcrophyllum Schreb. Spicil. fl. lip- siensis (1871) 21 emend. Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 843; Reichb. Ic. fl. germ. helv. VII. t. 41 — 43, fig. 71—78; Fryer in Journ. of Bot. XXV. (1887) 163; Hill in Bot. Gazette XV. (1890) 148; Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 2, 23 t. XXXIV. — P. graminifolius Benkö, Transs. I. (1778) 123. — P. lucens Geners. Fl. Scepus. (1798) 146. — P. palustris Teesd. in Trans. Linn. Soc. V. (1800) 43. — Potamogeton. 85 P. crispus Laterr. Fl. Bordel. (1811) 71 p. pte. ? — P lanceolatus Poir. Encycl. Suppl. IV. (1816) 536. — P lanciformis Roem. et Schult. Syst. III. (1818) 512. — P. Proteus heterophyllum Cham, et Schlechte!, in Linnaea II. (1827) 202. — P. cras- sipes Kit. ex Cham, et Schlechte!, in Linnaea II. (1827) 204. — P gramineus var. b. c. d. Meyer, Chloris hanov. (1836) 520. — P. Kochii 0. F. Lang in Flora XXYIIl. (1846) 471 nee F. Schultz. — Rhizoma tenue, rix 2 mm crassum, album, dichotome ramosum, apice saepe incrassato. Caulis ramosus, usque ad 1,2 m longus, plerumque Fig. 20. A — C Potamogeton gramineus L. A Planta fruetifera, proles heterophgllus Fries. B Fructus. C Proles graminifolius Fries var. myriophyllus (Robb.). — D, E P. nitens Weber. (Icones originariae.) usque ad 1 (in formis terrestribus 2) mm crassus. Folia raro semiamplexicaulia, siccata subnitida, natantia coriacea, usque ad 7 cm longa et fere 3 cm lata, petiolo usque ad 8 cm longo instrueta. Ligula (in foliis submersis saltem) linearis vel fere linearis, saepius lere filiformis. Pedunculi spicae (reduetionis internodiorum superiorum causa) saepe aggregati, 2 — 7 cm longi, 2 — 3 mm crassi. Spicae plerumque t — 3 cm longae, sub- densae. Fructus partiales ca. 1 mm longi, ovati, apice mucrone brevi et crasso, dorso carina crassa instrueti. 8ß P- Graebner. — Potamogetonaceae. Meist in stehenden, seltener fließenden Gewässern. Europa: In Nord- und Mittel- europa verbreitet, nördlich noch auf den Faer-Öer (Ostenfeld!), in den Alpen und Karpathen bis über 1000 m ansteigend (Schröter in Ber. Schweiz. Bot. Ges. VI. 95). In Mähren zweifelhaft. Fehlt im Mittelmeergebiete fast ganz und bereits in Steiermark. In Ungarn fast nur an der Donau und Theiß (Kern er in Österr. bot. Zeitschr. XXVII. [1877] 132), sonst im Comitat Szabolcs und bei Arad (Simonkai in Aschers, u. Graebner, Svnops. mitteleurop. Fl. I. [1897] 321). Frankreich, Spanien selten; Italien selten und nur im Norden; Serbien; Moldau?? — England bis ca. 800 m (A. Benn.). Central-Asien bis Japan (A. Bennett in Journ. of Bot. XXXVIII. [i 900] 126; Bull. Herb. Boiss. IV. (1896) 547). Nordamerika: nicht selten (Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. 2. [1893] 23). Utah bis 3300 m (A. Benn.). — Planta habitu et forma foliorum valde variabilis. Proles a. graminifolius Fries, Novit. Fl. suec. ed. 2. (1828) 36; Fryer in Journ. of Bot. XXX. (1892) 33 t. 317, 318; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 322. — P. gramineum L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 127 sens. strict. ex Fries, 1. c. — P. heterophyllus ß. paucifolius Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 844. — P. gramineus b. stenophyllus Meyer, Chloris hanov. (1836) 520. — P. heterophyllus a. gramineus Beichb. Ic. Fl. germ. helv. VIII. (1845) t. XLI. ; fig. 71. — P. grami- neus verus Patze, Meyer et Elkan, Fl. Preußen (1848) 105. — P. lucens var. minus Nolte in Herb. Brit. Mus. — Folia omnia submersa, lineari-lanceolata, plerumque laxa, superiora breviter petiolata, ea basi pedunculorum spicarum sine lamina vel lamina parva instructa, saepe ligula breviora. — In aqua profunda; planta rarior. — Huc varietates sequentes: Var. a. fluviatilis Fries, Novit. Fl. suec. (1828) 37; Aschers, u. Graebner, 1. c. 323. — P. lanceolatus Hartm. Handb. Skand. Fl. ed. 1. (1820) 79 nee Sm. — Folia magna, fere usque ad 1 dm longa, 4 mm — 1 cm lata, plerumque distantia, apice sensim attenuata, saepe infra partem mediam dilatata, sublateraliter curvata. — In fossis pro- fundis, planta rara. Nota. P. gramineus d. debilis Tisel. Potam. suec. exsicc. n. 33 (1895) vix satis differt. Huc pertinet: Subvar. II. marinus Tisel. Potam. suec. exsicc. (1896) 137. — Internodia valde elongata. Folia submersa crassiora, rigidiora, atroviridia. Schweden: im Brackwasser der Meeresbuchten. Subvar. 1. septentrionalis Tisel. Potam. suec. exsicc. (1895) 30 — 32. — Caulis valde elongatus, subsimplex, 2 — 3 m longus, internodiis longissimis. Folia oblongata, late lanceolata, 10 — 15 cm longa et ca. 1,5 cm lata, utrinque attenuata, breviter saepe tarnen eximie acuta sessilia, summa (floralia) interdum petiolis brevibus instructa, margine laevia vel leviter et inaequaliter denticulata, papyracea, pellucida, distinete reticulata (costa media crassa et prominente, nervi ceteri sunt tenues, inter se sub- similes 3 — 6 in utroque latere), laete viridia. Stipulae subpersistentes, 2 — 3 cm longae. Pedunculi paulum incrassati 2 — 3 dm longi. Schweden: in den nördlichen Gebieten im stark strömenden Wasser des Ljungan. Nota. Habitus refert et P.lucentem minorem et P. gramineum etsi hunc forsitan magis. — An proles septentrionalis? — Cl. Tiselius distinguit 3 formas «. major (1. c. n. 30), ß. minor (1. c. n. 31) et y. minimus (1. c. n. 32), quae magnitudine foliorum diversac sunt. Var. ß. lacustris Fries, 1. c. (1828). — P. distaehyum Bellardi in Mem. acad. Turin 10. XI. (1802—3) 447; Herb. Willdenow n. 3202! — Folia usque ad 5 cm longa, saepe complicata, abrupte breviter acuminata, semper supra partem mediam dilatata. In tiefen meist langsam fließenden Gewässern, wohl typisch nur in Europa. Huc pertinent: Subvar. 2. angustifolius Tisel. 1. c. (1894) 25. — Internodia elongata, folia angustiora; praecedenti similis. Schweden. Potamogeton. 87 Subvar. 3. jemtlandicus Tisel. Potam. suec. exsicc. (1894) 25. — Planta robusta internodiis elongatis, foliis majoribus. Var. ■/. myriophyllus Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 3 2 3. — P. heterophyllus forma? myriopJiyllus Robb, in A. Gray, Manuel ed. 5. (1867) 487 ex Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. 2. (1893) 24. — Planta parva, vix 1,5 dm longa, ramosissima. Caulis filiformis. Folia aggregata, non plus quam 2 cm longa et 2 mm lata, plerumque complicata, et falcata. Europa: Schweiz: Canton Waadt, Teich bei Amex unweit Orbe (Moehrlen ex A. Bennett in Schroeter in Ber. Schweiz. Bot. Ges. VI. 95); Hercegovina: im See Blidnije (K. Maly nach A. Benn. Journ. of Bot. XLII. [1904 70). Nordamerika: Massachusetts mehrfach, Connecticut (Allen). Nota. Cl. A. Bennett (Journ. of Bot. XLII. ^904] 70) hanc varietatem formam localem esse negat, ut cl. Morong (L c.) credit. Var. Ö. nigrescens Almquist in Hartm. Handb. Skand. Fl. 12. uppl. I. (1889) 48. — P nigrescens Fries, Mantissa III. (1843) 17? conf. Nota. — P. rufescens * nigrescens Nym. Consp. (1881) 681. — Varietati praecedenti similis. Folia iis P. alpini similia, sed obtusa, scariosa. Pedunculi spicae vix incrassati. Ex cl. A. Bennett in Annal. naturhist. Hofmus. Wien VII. (1892) 290 specimina Laestadii ad P. alpinum pertinent. Skandinavien. Nota. Cl. Fries sub nomine supra citato formam P. alpini descripsit, posterea plantam nostram nigrescentem appellavit; conf. A. Bennett in Bull. Herb. Boiss. III. 258. Proles (t. heterophyllus Fries, Novit. Fl. suec. (1828) 37; Aschers, u. Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 323. — P. heterophyllus a. foliosus Mert. et Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 844. — P Proteus heterophyllus Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 20 2. — P. gramineus c. heterophyllus Meyer, Chloris hanov. (1836) 520. — P heterophyllus Beichb. Icon. fl. germ. helv. VIII. (1845) t. 41 flg. 72, t. 42, fig. 73 — 75. — Folia submersa, plerumque lanceolata, subrigida, superiora ple- rumque natantia longe pedunculata. Fructus majores, dorso minus rotundati, minus carinati. Var. I. fluviatilis Fries, Novit. Fl. suec. (1828) 37; Aschers, u. Graebner 1. c. — P Proteus heterophyllus var. A. Cham, et Schlechtd. 1. c. (1827). — Caules floriferi et steriles heteromorphi, steriles submersi, breves, plerumque 6 cm non longiores, ramosissimi, flexuosi, internodiis 3 — 1 2 mm longis, foliis sessilibus, semiamplexicaulibus, — 2,5 cm longis, plerumque complicatis et falcatis. Caules floriferi solitarii, valde elongati, simplices, stricti, internodiis usque ad 9 cm longis, foliis paucis submersis, petiolatis, lanceolatis , sub anthesi plerumque jam destructis et 4 — 6 foliis natantibus, fere rosulatis, elongati-ovatis, longe pedunculatis, coriaceis. Pedunculi spicarum post anthesin falcati-recurvi. Europa: Schweden. Deutschland, Pommern: Heringsdorf, im Kleinen Krebssee (A. Braun!); Baden: Leopoldshafen (A. Braun!). Huc pertinent: Subvar. 1. pseudonitens A. Bennett in Journ. of Bot. XIX. (1881) 344. — Caules steriles longiores, foliis majoribus. Folia superiora transparentia subcoriacea. England. Subvar. 2. angermanica Tisel. Potam. suec. exsicc. (1894) 24. — Planta omnibus partibus major et robustior. Folia natantia superiora valde elongata. Schweden. Nota. Subvarietati praecedenti valde affinis videtur. Var. caule subsimplici cl. Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 203 nominant: P Augustani Bell, in Mem. Acad. Turin X., XI. (1802 — 3) 447?. — P augustanum Balbis, Mise. bot. (180 4) 14 t. 3. — Conf. autem P alpinus. Var. II. stagnalis Fries, I.e. (1828) 37; Aschers, u. Graebner, 1. c. 324. — P. gramineus F. ovatifolia Tisel. Potam. suec. exsicc. (1896) 138. — Caules floriferi P. Graebner. — Potamogetonaceae. et steriles aequales (ut in formis sequentibus). Folia natantia elongati-ovata, plerumque longi-petiolata, coriacea, inferiora saltem intemodiis longiusculis distincte remota. Europa und Asien häufig. Huc pertinent 2 formae simillimae: Subvar. 2. lanceolatifolius Tisel. Potam. suec. exsicc. (1896) 139. — Folia superiora longissime petiolata. Folia submersa valde elongata. Schweden. Nota. An a varietate longipeduneulatus Morong satis differt? Subvar. 3. sinuensis Tisel. Potam. suec. exsicc. (1894) 21. — Folia submersa magna et parva mixta, saepe omnia crispata. Schweden. Var. III. longipeduneulatus Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 2, 24 sub P. heterophyllo. — P. longepedunculatas Merat, Rev. Fl. Paris (1845) 494. — P. heterophyllus forma elongatus Morong 1. c. (1893). — Folia submersa 2,5 — 5 cm longa et 4- — 6 mm lata, acuta, natantia ovata. Internodia valde elongata, saepe ultra 1 dm. Pedunculi 7 — 15 cm longi. Frankreich: zerstreut. Nordamerika: Erie-See etc. in New-York, und Minnesota. Var. IV. maximus Morong ex Bennett in Journ. of Bot. XIX. (1881) 241; Morong in Bull. Torr. Bot. Club XIII. (1886) 155 nomen solum, Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 2, 25; Hill in Bot. Gazette XV. (1890) 326. — Var. major Morong in Herb. div. — Caulis simplex. Forma in partibus omnibus major et elongata. Caulis ultra tri- metralis. Folia submersa, 5 — 15 cm longa et 6 — 1 5 mm lata, 5 — 9-nervia. Folia natantia saepe lanceolata, acuta, 8 — 10 cm longa et 1 — 3 cm lata. Nordamerika: in den atlantischen Staaten verbreitet; nördlich bis Neufundland. England: Cambridgeshire (A. Bennett in Journ. of Bot. XIX. [1881] 241). Zweifelhaft. Nota. Ex cl. Morong varietas formae Tiselii var. fluetuans Europae similis est. Var. V. fluetuans Tisel. Potam. suec. (1894) 28, 29. — Caulis elongatus ramosus. Folia submersa iis typi similia, superiora lanceolata et petiolata. Folia natantia magna, ovata vel ovati-cordata (iis P. natantis similia), obtuse acuminata, longe petiolata, suprema laete viridia. Spicae rarae. Pedunculi longissimi, valde incrassati. Schweden: Prov. Nerike (Tiselius!). Nota. Forma valde a typo differt. Cl. Tiselius (1. c.) duas formas «. major et ß. minor distinguit. Var. VI. minimus Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 2, 25. — Caulis elon- gatus, fere capillaris intemodiis ca. 7 — 10 cm longis. Folia submersa aggregata in ramis brevibus lateralibus, 1 — 2,5 cm longa et vix 1 mm lata, acuminata, uninervia interdum obscurinervia. Folia fluitantia 1—4 cm longa et 6 — 20 mm lata, lanceolata. ovata, plerumque in apice caulis aggregata. Nordamerika: Massachusetts und New-Hamplshire. Var. VII. paueifolius (Opiz) Graebner. — P. paueifolius Opiz, Böh. Gew. (1823 nomen nudum); Naturalientausch (182 4) 223. — P. heterophyllus var. paueifolius Kosteletzky, Clav. Anal. Fl. Boh. Phan. (182 4) 24; A. Bennett in Journ. of Bot. XXIX. (1891) 75. — Folia pauca, valde remota. — Verbreitet. Var. VIII. platyphyllos Reichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1844) 24 (nomen) t. 43, fig. 76 — 78 nee Meyer. — Folia natantia numerosa late ovati-elliptica, breviter petiolata, subcoriacea, aggregata. Selten Europa. Var. IX. hybridus (Petagna) Aschers. Fl. Prov. Brandenburg I. (1864) 661. — P. hybridus Petagna Inst. bot. II. (1887) 289 nee Thuill. nee Mich. — Folia natantia basi subcordata. Selten Europa. Potamogeton. 89 Huc pertinent: Subvar. 2. riparius Fries 1. c. (1828) 38. — Caules brevissimi. Folia sub- mersa stricta, natantia (saepius desunt) sessilia vel breviter pedunculata. — Forma aquae stagnantis in sequentem transiens. Var. X. terrester [terrestris) Fries, 1. c. (1828) 38; Meyer, Chloris hanov. (1836) 521. — P. heterophyllus d. terrestris Schlechtd. Fl. berol. I. (182 3) 116 conf. Fryer in Journ. of Bot. XXV. (1887) 308. — P. oblongus Schneider in Verh. bot. Ver. Prov. Brandenburg XIV. (1872) X. nicht Viv. Nota. Forma stolonifera, stolones in apice caulis gerens a cl. Bennett in Britannia observata est (conf. Journ. of Bot. XVIII. [1880] 380). Proles y. Wolfgangii Graebner (Kihlman). — P. Wolfgangii Kihlman in Saelan, Kihlman et Hjelt Herb. Mus. Fenn. ed. 2. (1889) 128. — P. nigricans Saelan, Kihlman et Hjelt 1. c. ed. 1 . — P. gramineo plerumque robustior. Folia natantia sera et elon- gata, saepe tarnen in statu sterili aegre distinguenda. Fructus P. graminei multo minores, operculo rotundato, apud P. Wolfgangii semper operculum evidenter carinatum reperimus. Finnland: besonders im nordwestlichen Teile (Herb. Mus. Fenn. ed. 2. [1889] 33). 48. P. nipponicus Makino 111. Fl. Japan I. (1891) 2. t. 56. — Rhizoma repens. Caulis gracilis, basi ramis sterilibus instructus, ca. 1 m longus et 1 — 2 mm crassus. Folia omnia submersa, anguste lanceolata vel lanceolata, basi et apice attenuata, ca. 2,5 — 5,7 cm longa et 6 — 12 mm lata, subcrispata, minute serrulata, saepe recurvata, membranacea, translucentia, 3-nervia et nervis minoribus et transversalibus distinctis percursa, sessilia vel superiora subopposita, breviter (2- — 5 mm) petiolata. Stipulae 1.1 — 2,3 cm longae vaginantes, membranaceae, obtusae, translucentes. Pedunculi graciles 4 — -25 cm longi, apice incrassati. Spicae 2 — 3,7 cm longae, subdensiflorae, rhachide gracili. Flores parvi, sessiles, 3 — 3,5 mm diam. Staminum appendices rhom- boidei-orbiculares, persistentes, obscure virides, rectangulati-stipitatae. Antherae sessiles basilares. Ovaria libera, ovata, ca. 1,5 mm longa. Stigma sublaterale. Fructus sessiles ovati subcompressi, virides, apice breviter acuminati. Embryo curvatus. Japan: Shimokuke, Nikko in einem Gebirgssee (Makino); Sagami in Ashinoumi (Makino) — (Faurie n. 749? vergl. A. Bennett in Bull. Herb. Boiss. IV. [1896] 547). Nota. Habitu P. perfoliato vel etiam P. nitenti similis, sed foliis superioribus petiolatis, forma fructuum etc. differt. 49. P. nitens Weber Fl. holsat. Suppl. (1787) 11; Aschers, u. Graebner Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 325. — P. grami?ieus Wahlenb. Fl. Ups. (1820) 57; Meyer Chloris hanov. (1836) 520 p. pt. — P. Proteus curvifolius Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 205. — P. praelongus Breb. Fl. Normand. ed. 2. (1859) 250. — P. (graminea X perfoliato) a. Almquist in Hartm. Handb. skandin. Fl. 12. Uppl. (1889) 49 conf. Fryer 1. c. et Magnin in Bull. Herb. Boiss. V. (1897) 411. — P. re~ flexus Link in Herb. Berol. conf. A. Bennett in Ann. naturhist. Hofmus. Wien VII. (1892) 29 I. — Praecedente plerumque major et robustior. Caulis plerumque crassior. Folia submersa lanceolato-elongata vel lanceolata usque ad 13 mm lata, acuta vel ob- tusa, basi rotundata, semiamplexicaulia (conf. autem subvar. angustifolius), nitentia. Folia natantia plerumque deficientia, lamina parva instructa, petiolata. Ligula usque ad 1,5 cm longa, basi dilatata, saepe fere foliacea, diu persistens. Fructus distincte carinati. — Fig. 20/), E. Hauptsächlich in Seen und in langsam fließenden Gewässern. Europa: im nörd- lichen Teile zerstreut, im südlichen fehlend. Frankreich ziemlich selten! Auf den Britischen Inseln zerstreut! (Druce in Journ. of Bot. XXII. [1884] 150); (Fryer in Journ. of Bot. XXXII. [1894] 345). Island. In der Schweiz im Canton Aargau (Zschokke nach Bennett in Ber. Schweiz. Bot. Ges. VI. 93) und im Canton Bern (Schinz et Keller Fl. der Schweiz [1900] 26). Im Französischen und Schweizer Jura (Magnin Bull. Soc. bot. France XLI. [1894] p. CXI. und XLIII. [1896] 442). Fehlt in Belgien 90 P. Graebner. — Potamogetonaceae. und Holland. Im Königreich Sachsen und in Schlesien sehr selten, im nördlichen nord- deutschen Flachlande zerstreut. Dänemark, Schweden und Norwegen zerstreut, ebenso im nördlichen Russland, südlich bis Littauen. — Schottland bis 70 0 m (A. Benn.). Nordamerika: Wenham, Massachusetts, Indian River, Millsboro, Delaware (A. Commans). Navy Island und Queenstown, Ontario (W. Scott) Marys River, Sault de Ste. Marie, Michigan (E. J. Hill conf. A. Bennett in Journ. of Bot. XXXVIII. [1900] 126, XXXIX. [1901] 199, 200). Asien: Japan (A. Bennett in Journ. of Bot. XXXVIII. [1900] 126). Nota. Speciem auctores saepe non agnoverunt et cum speciminibus P. graminei commis- cuerunt vel (ob folia subamplexicaulia) pro hybrida (P. gramineus X perfoliatus) sumpserunt. Mihi hybridam non videtur, nam area geographica valde distincta est et ab ea P. graminei et P. perfoliati valde differt. Praeterea fructus, qui eil. Fryer et Beeby (Journ. of Bot. XXVII. Ll 889 65) saepe deesse dieunt, eximie discrepat. Variationes px*aecedenti similes sunt. Var. a. salicifolius Fries, Novit. Fl. suec. ed. 2. (1828) 34; Koch, Synops. ed. 2. (1844) 778; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 325. — P. Proteus curvifolius salicifolius Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 206. — P. gramineum (L. Spec. pl. ed. I. [1753] 127 p. pte.?); Wahlenb. Fl. Suec. I. (1824) 104 p. pte.; Reichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) t. XXXIV.. flg. 60. — Folia submersa flaeeida, ca. 7 cm longa. Folia natantia desunt vel singularia et imperfecta. In fließendem und tieferem Wasser wohl im ganzen Verbreitungsgebiete der Art. Nota. Cl. Tiselius (Potam. suec. exsicc.) formas diversas distinguit, quae a var. salieifolio mihi non satis diversae videntur: F. speciosa Tisel. {\. c. n. 36), f. subsimilis Tisel. (1. c. n. 39), f. fyrisensis Tisel. (1. c. n. 40), f. comparanda Tisel. (1. c. n. 441), f. subtilis Tisel. (1. c. n. 47). — Forma transiens ad var. lacustrem est f. maelarensis Tisel. (1. c. n. 35) foliis diversis. An huc pertinet?: Subvar. 2. obovatifolius Tiselius in Fryer Journ. of Bot. XXIX. (1891) 289. — Folia latiora suberispata. — Habitu P. perfoliato X crispo var. Cooperi similis. Skandinavien. Praecedenti valde affinis est: Var. ß. praelongifolius Tisel. Potam. suec. exsicc. 45, 46. — P. nitens f. lati- folia Tisel. Herb. — Caulis valde elongatus, parum ramosus. Folia, praeeipue superiora, sunt maxima, ad 1 7 cm longa, semiamplexicaulia , submutica, a basi latiora, magis magisque apicem versus attenuata (iis P. praelongi similia), basin versus ca. 2 — 3 cm lata, papyracea. Pedunculi aequales 8 — 15 cm longi. Schweden: Prov. Jemtland (M. Grönlund et Tiselius!). Nota. Forma distincta ex cl. Tiselio hybrida inter P. nitentem et P. praelongum esse potest. — See. magnitudinem foliorum etc. distinguit cl. Tiselius f. major et f. minor. Similes sunt subvarietates : Subvar. 2. maritimus Tisel. Potam. suec. exsicc. (1894) 42. — Folia minora, rigidiora. Internodia superiora breviora. Schweden: Södermanland in Meeresbuchten. Subvar. 3. vadosus Tisel. 1. c. 43. — P. nitens var. obovatifolius Tisel. Herb, div. — Folia breviora obtusa, summa obovata. Schweden: Provinz Södermanland, in Gräben mit Brackwasser. Var. y. lacustris Aschers. Fl. Prov. Brandenb. I. (1864) 661; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 326. — P. heterophyllus lacustris Cham. Adnot. (181 5) 5. — P. nitens heterophyllus Fries, Novit, fl. suec. ed. 2. (1828) 35. — P. curvifolius Hartm. Handb. Skand. Fl. ed. 2. (1832) 45; Reichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) t. XXXIV., fig. 62. — P. nitens F. typica Tisel. Potam. suec. exsicc. 34. — Folia submersa breviora rigidiora, saepe recurvata. Folia natantia deficientia vel imperfecta. An seichteren Stellen der Seen die verbreitetste Form wohl im ganzen Ver- breitungsgebiete der Art. Potamogeton. 91 Huc 2 subvarietates : Subvar. 1. latifolius Fieber, Potam. Böhm. (1838) 30. — P. nitens y. lito- ralis Fries, Novit. Fl. suec. ed. 2. (1828) 35. — Folia submersa ovati-lanceolata basi subcordata. Subvar. 2. angustifolius Fieber 1. c. (1838). — Folia submersa elongati- lanceolata, basi angustata, rotundata. Nota. CI. Tiselius (Potam. suec. exsicc.; forma jemtlandica Tisel. (1. c. n. 38) distinguit, quae a var. lacustre mihi non satis diversa esse videntur. Var. ö. terrester Fries, Novit. Fl. suec. ed. 2. (1828) 34. — P. nitens? f. ter- restris Tisel. Potam. suec. exsicc. 44, 142, 143. — Caulis brevissimus. Folia sub- mersa desunt, omnia subcoriacea. Auf Schlammgrund ziemlich selten. Nota. CI. Tiselius 1. c. 2 formas f. major et f. minor distinguit. Var. e. involutus Fryer in Journ. of Bot. XXXIV. (1896) 1. t. 353, 354; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 326. — Folia submersa in- voluta, natantia numerosa, oblongi-ovata, coriacea. England: wohl in Europa weiter verbreitet. Nota. Varietas P. Zixii habitu similis; etiam folia coriacea natantia Zixii similia sunt. Var. L. oceidentalis Graebner. — Folia elongata, iis P. perfoliati var. Richard- sonii similia ca. 1 dm longa et longiora. Nordamerika: Navy Island und Queenstown, Ontario (W. Scott nach A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIX. [1901] 199). Var. r>. cuspidatus A. Benn. in Herb. Brit. Mus. — Folia natantia ovata vel oblonga apice breviter et distincte acuminata. Dänemark: Seeland (Baagoe!). In hanc subtribum pertinet planta dubia sequens: 50. P. spathuliformis Tuckerman ex Bobbins in A. Gray, Man. Bot. N. U. S. ed. 5. (1878) 487; Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. 2. (1893) 26. — P. gra- mincus var.? spathulaeformis Bobbins 1. c. (1878). — P. varians Morong ex Fryer in Journ. of Bot. XXVII. (1889) 33 t. 287. — P. Zixii X gramineus Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 327 p. pt. — P. spathaeformis (Tucker- man 1. c. [1878]) A. Bennett in Journ. of Bot. XXXVIII. (1900) 130. — Bhizoma crassum bulbosum. Caulis subsimplex apicem versus ramis simplicibus primariis indi- visis. Folia submersa infima linearia graminiformia vel anguste lineari-lanceolata, supe- riora sessilia vel petiolata anguste lanceolata (apice et basi angustata) vel spathulata oblonga, plerumque plana rarius plicata recurvata. Folia fluitantia, alternantia obovata vel oblonga, vel spathulata vel orbiculata, coriacea rarius membranacea, longipetiolata, nunquam spicam in axilla gerentia. Stipulae angustae, herbaceae. Pedunculi late- rales plerumque folio membranaceo foliis submersis simili rarius stipula vel rarissime folio natanti oppositi, caule subcrassiores apice non incrassati, ca. 5 — 1 mm longi. Spica fructifera ca. 1,5 — 2,5 cm longa, sublaxa. Fructus parvi, latere impresse sub- rotundatii, apice breviter apiculati, carina media acuta, lateralibus indistinctis instructi. Planta rubriviridis vel laeteviridis, partes inferiores et juveniles saepe rubescentes. Nordamerika: Mystic pounds, Massachusetts (Tuckerman, Morong). England: Cambridgeshire (Fryer); an hybrida? Nota 1. Forsan planta hybrida inter P. gramineo et P. Zixii, sed cl. Fryer 1. c. spe- ciem bonarn esse putat, etiam Cl. Morong non hybridam censet, nam in loco classico plantae parentes hypothetici non observati sunt. Nota 2. Haec species saepe formas terrestres praebet, saltem in solo arido crescit radiis solis exposito (conf. A. Fryer in Journ. of Bot. XXV. [1887] 30S). Forma terrestris caule brevi erecto. Folia infcriora linoaria, media lineari-lanceolata, superiora ovata vel elliptica vel spathu- lata. Formae britannicae variant foliis natantibus parvis fere spathuliformibus ca. f,5 cm longis et foliis magnis (Herb. Brit. Mus. et Kew). 92 P« Graebner. — Potamogetonaceae. Subsect. 8. Perfoliati. Perfoliati Graebner. — P. perfoliatus-group et P. praelongas-group Raunkiaer in Botan. Tidsskr. XXV. 3. (1903) 262, 263, 264. — Conf. p. 42. Caulis ramosus. Folia omnia submersa, lata, ovata vel rotundata vel oblonga rarius oblongo-lanceolata, basi amplexicaulia, rarius semiamplexicaulia. A. Folia apice plana nee galericulata. a. Folia plerumque ca. 6 (—12) cm longa et 3,5 ( — 6) cm lata. — Species valde variabilis, late divulgata . . . . 5 1 . P. perfoliatus. b. Folia oblongi-linearia, ca. 2,5 — 4 cm longa et 2 — 6 mm lata. — Species (vel hybrida?) americana 52. P. mysticus. B. Folia apice galericulata, plerumque elongata vel oblonga. . 53. P. praelongus. 51. P. perfoliatus L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 126; Cham, et Schlechtd. in Lin- naea II. (1827) 188; Reichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1 845) t. 39 flg. 53, 54; Koch, Synops. ed. 2. (1844) 779; Aschers, u. Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 313. — P. erispus Darl. Fl. Cestr. (1837) 23. — P. amplexicaulis Kar. in Bull. Soc. nat. Mose. (1839) 173 nomen nudum. — P. amplexicaule C. J. Moser ex A. Bennett in Annal. naturhist. Hofmus. Wien VII. (1892) "290. — Rhizoma flexuosum. Caules ad 6 m usque longi, plerumque ramosissimi, recti, internodiis (raro usque ad 2 dm) longis. Folia plerumque 6( — 12) cm longa et 3,5 (raro usque ad 6) cm lata, margine interdum crispato, nervis medianis subobscure reticulatis. Ligulae albidae, membranaceae, caducae, late ovatae, raro plus quam 1 cm longae. Pedunculi ad 5 cm usque longi, crassiusculi. Spica usque ad 3 cm longa, plerumque subdensa. Fructus oblique obovati, vix 3 mm, longi, carina ventrali distinete convexa et acumine plerumque dorso subhamato, ca. 1 mm longo, lateraliter subcompressi (item embryo distinete spiralis). In stehenden und fließenden, bis zu 5 m tiefen Gewässern (nach F. Schmidt, Fl. Silur. Bod. [1855]), auch im Meereswasser, meist in großen Massen. Europa: fast ganz Europa, fehlt nur strichweise, z. B. auf den Nordseeinseln, aber auf den Faer-Öer- Inseln (Ostenfeld!). Fehlt in den südlichsten Mittelmeerländern. Blüht auf der nörd- lichen Halbkugel Juni — August. — England bis 750 m (A. Benn.). Asien: Durch den ganzen Kontinent verbreitet, von 70° nördl. Br. bis 8° nördl. Br. (Ceylon), auch in Central-Asien in mehreren Formen, bis 5000 m, südlich bis zum Himalaya von Kashmir bis Kumaon (Hooker, Fl. Brit. Ind. VI. [1894] 566), östlich bis China! und Japan (Faurie! conf. A. Bennett in Bull. Herb. Boiss. IV. [1896] 548). Afrika: Algier (Battandier et Trabut, Fl. Alger. [1884] 8, vergl. auch Du- rand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V. [1895] 495). — Marokko. Nordamerika: Gemein in Canada von Neu-Schottland bis Ontario (Macoun), bis 62° nördl. Br. in den Vereinigten Staaten fast durch den ganzen Kontinent ver- breitet (Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. [1893] 2, 34 t. XL.), südlich bis Florida, Santa Lucia und in Centralamerika in Guatemala. Fehlt in Südamerika (A. Bennett in Ann. Conserv'. et Jard. Geneve IX. [1905] 100). Australien: zerstreut, vergl. besonders die Var. Muelleri, fehlt in Polynesien. Clavis varietatum. A. Internodia 3 — 15 mm' longa. Folia distinete disticha. a. Folia ovata vel rotundata, cauli adpressa. a. Folia ovata iis formae typicae similia Var. a. densifolius. ß. Folia late ovata vel plerumque rotundata Var. ß. caudiformis. b. Folia elongati-ovata vel lineari-lanceolata, plerumque re- curvata Proles. I. pseudodensus. B. Internodia 3 — 30 cm longa. Potamogeton. 93 Fig. 21. Potamogeton pcrfoliatus L. A Planta fruetifera formae typicae. B Flos. C Fructus. /' Ifargo folii. E Rhizoma hiemale. F Turio vernalis. 0 var. rotundifolius Sonder. H var. Richardsonii A. Bennett. J var. pseadodensus Aschers, et Graebner. K var. cordatilanceolatus Mert. et Koch. [F ex Sauvageau; ceterae ic. p. pte. ex Graebner in Kirchner, Loew, Schröter p. pte. originariae). P. Graebner. — Potamogetonaccae. a. Caules 3 — 5 mm crassi. Folia plerumque plus quam 2,5 cm lata Proles II. Loeselii. a. Folia fere rotundata; fructus non alati ...... Var. a. rotuudifolius. ß. Folia ovata vel lanceolata (P. perfoliatus var. ob- longifolius A. Bennett in ßer. Schweiz. Bot. Ges. VI. [1896] 96); fructus non alati. I. Pedunculi breves. Folia minus amplexicaulia, sti- pulis pallidis. Spicae densae Subsp. Muelleri. II. Pedunculi longiusculi. Folia amplexicaulia. 1 . Folia late ovata Var. ß. typicus. 2. Folia ovatilanceolata Var. /. cordatilanceolatus. 3. Folia basi cordata, apicem versus angustata. . Var. d. Ricliardsonü. 4. Folia lanceolata obtusa Var. e. laneeolatus. y. Fructus dorso distincte alati Proles IV. mandschuriensis. b. Caules graciles, 1 — 2 mm crassi Proles III. gracilis. Var. a. densifolius G. Mey. Chloris hanov. (1836) 523 emend. Aschers, u. Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 313. — P. perfoliatus var. ß. Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 852 p. p. — P. perfoliatus A. Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 189. — Caules raro plus quam 2 dm longi subteneri. Folia plus minus imbricata. — In aqua pura. Var. ß. caudiformis Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 314. — Caulis crassiusculus. Folia obtusa, distincte imbricata. — In paludibus et ripis paludosis. Proles I. pseudodensus Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 314. — Caules graciles, plerumque vix 1 mm crassi. Folia tenera. Am meist sandigen Ufer der Heidetümpel und Seen, bisher nur Europa!, Frank- reich, England, Schweden, Deutschland. Nota. Saepe ab auctoribus cum P. denso mixtus est, sed leviter differt et folüs raro binis approximatis et nervis medianis foliorum subobscure reticulatis et stipulis. Proles II. Loeselii (Roem. et Schult.) Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 314. — P. Loeselii Roem. et Schult. Syst. III. (1818) 508. — Huc varietates : Var. a. rotundifolius Sonder, Fl. hamb. (1851) 98. — P. perfoliatus ß. Mert. u. Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 852 p. p. — In aquis stagnantibus Auch in Central-Asien (Baagoe in Vidensk. medd. Nat. Foren. Kjoebenh. [1903] 180). Var. ß. typicus Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 314. — Plerumque in fluviis et lacubus. — Huc subvarietates Subvar. 2. protensus Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 314. — P. perfoliatus B. Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (182") 190. — Folia inferiora usque ad 2 dm remota. Caules valde crassi. — In lacubus profundis. Subvar. 3. macrophyllus Aschers, et Graebner 1. c. (1897) 314 conf. Cham. et Schlechtd. 1. c. (1827) 190. — Folia usque ad 1 dm longa et 6 cm lata. — In aqua mineralibus solutis abundante. Subvar. 4. microphyllus Baagoe Herb.; Kupffer in Korrespbl. Naturf. Ver. Riga IL. (190 6) 160. — Folia minora vel minima. Seen: Skandinavien, nördliches Russland. Var. y. cordatilanceolatus Mert. et Koch. — P. perfoliatus var. y. cordato- lanceolatus Mert. et Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 852; Fieber, Potam. Böhm. (1838) 14; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 314. — P. perfoliatus var. ovate lanceolatus Reichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) 19 t. 29, flg. 54; Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 190. — P. perfoliatus var. lancifolius Vis. in Potamogeton. 95 Mem. Istituto veneto XX. (1877) 193. — Folia ovati-lanceolata. Interdum in prolem sequcntem transiens. Var. ö. Richardsonii A. Bennett in Journ. of Bot. XIX. (1881) 241; Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 2, 34; A. u. G. Syn. I. (1898) 314. — Var. lan- ceolatus Bobbins in A. Gray, Manual ed. 5. (1867) 488; A. Benn. in Journ. of Bot. XIX. (1881) 241. — Folia cordato-amplexicaulia apice angustata, acutata, — 12 cm longa. Schottland (Brotherston nach A. Bennett 1. c. [1881], später stellt A. Bennett die europäischen Formen zur folgenden Var.). Nordamerika: Im westlichen Nordamerika besonders häufig, aber auch im öst- lichen zerstreut (Morong 1. c. [1893]). Var. e. lanceolatus Blytt, Norg. Fl. (1861) 365; A. u. G. Syn. I. (1898) 314; Le Grand PI. Nouv. Dep. Cher. Bourges (1887) 17. — Folia lanceolata obtusa. Europa: In fließendem Wasser zerstreut, namentlich im Norden. Proles III. gracilis Fries, Novit, fl. suec. ed. 2. (1828) 42; Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 190; Aschers, et Graebner, 1. c. (1897) 314. — P. perfoliatus var. d. Mert. et Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 852. — Folia 1—2 (raro — 2,5) cm longa, scariosa, valde transparentia, rotundata vel lanceolata, acuminata. In stark fließenden kalten Gewässern, fast nur in Gebirgen: Europa: Skandi- navien!, Biesengebirge!, Alpen! Nota. Proles valde gracilis et notabilis, P. praelongo subsimilis, scd characteribus supra citatis differt. Proles IV. mandschuriensis A. Bennett in Ann. Conserv. et Jard. Geneve IX. (1905) 100. — A typo asiatico speciei differt foliis laete viridibus, internodiis elongatis foliorum superiorum et foliis elongatis undulatis, iis var. Richardsonii A. Bennett simi- libus. Spica crassior, fructibus numerosioribus. Fructus carina media distincte alati. Mandschurei: Dort überwiegend (Litwinow n. 405, 424, 425, 474, 2480, 3348, 3413), auch in der Songarei (Schrenk); Irkutsk? Subsp. Muelleri A. Benn. in Journ. of Bot. XXV. (1887) 178. — P. praelongus Benth. Fl. austral. VII. (1878) 172 et auct. austral. alior. nee Wulf. — Folia minus am- plexicaulia. Stipulae pallidae. Pedunculi breves. Spicae densae. Plerumque internodiis abbreviatis. Central-Asien: Pamir (Paulsen n. 1452 ex Baagoe in Vidensk. medd. Nat. Foren. Kjoebenh. [1903] 180). Australien: Victoria, Tambo Biver (F. v. Mueller! nach Bentham, Fl. austral. VII. [1878] 172); Tasmania? (Stuart nach Bentham a. a. O.). Nota 1. Habitu P. praelongo similis est. Nota 2. Cl. G. Meyer in Fl. hanov. excurs. (1849) 535 var. b. terrestris foliis dense imbricatis, strictis, crassiusculis descripsit, sed haec varietas probabiliter non forma terrestris vera est, sed forma in paludibus subexsiccatis crescens. Conf. etiam Fryer in Journ. of Bot. XXV. (4 887) 309. 52. P. mysticus Morong in Bot. Gazette V. (1880) 50; in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 2, 34, t. XLI. — Planta gracilis. Bhizoma repens. Caulis parte superiore irregulariter ramosus, 3 — 10 dm longus, fere filiformis, teres. Folia omnia submersa, oblongi-linearia, 2,5 — 4 cm longa et 2 — 6 mm lata, 5 — 7-nervia, obtusa, rarius apice obscure serrulata, basi abrupte angustata vel subamplexicaulia, sessilia. Stipulae ob- tusae, ca. 1,2 cm longae, hyalinae, multis nervis tenuibus percursae, plerumque deci- duae, interdum persistentes, vaginiformes. Spicae paucae, capitatae, 4 — 6-florae, pedun- culis 2,5 — 5 cm longis. Fructus (maturus ignotus) obovatus, minutus, ca. 1,5 mm longus, tricarinatus, stylo gracili, recurvato. Nordamerika: Massachusetts, Myslic Pond, Medford und Miacomet Pond, Nan- tucket (Morong!). Nota. P. perfoliato affinis, qui etiam saepe associatus est, sed forma foliorum par- vorum valde discrepat. Ex cl. A. Bennett in Journ. of Bot. XXXVIII. (1900) 128 forsan forma hybrida ex P. nitentc vel P. perfoliato. P. Graebner. — Potamogetonaceae. 53. P. praelongus Wulf, in Roem. Aren. III. 3. (1805) 33 1; Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. 11827) 191; Koch, Synops. ed. 2. (1844) 779; Reichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) t. 33 fig. 59; A. Rennett in Journ. of Rot. XXIV. (1886) 141 ; XLII. (1904) 70 ; Aschers, u. Graeb- ner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 315. — P. serra- tum Scop. Fl. carniol. ed. 2. I. (1772) 117 nee L. nee Huds. nee Roth. — P. lucens Weber, Primit. fl. holsat. (1780) 15. — P. flexuosum Wre- dow, Mecklenb. Fl. (1807) ex Schleich. Cat. pl. Helv. ed. 3. (1815) 23; ed. 4. (l 821) 27. — P. flexicaulis Dethard. in Strelitzer Anzeig. (1 809) n. 50. — P. acuminatum Wähle nb. Fl. Upsal. (1820) n. 116. — P. gramineum var. boreale Laestad. in Vet. Acad. (1825) 162? conf. Fries, Novit, fl. suec. ed. 2. (1828) 41 ; Saelan, Kihlman et Hjelt, Herb. Mus. Fenn. ed. 2. (1889) 128. — Gaules plus quam 2 m usque longi, basi plerumque efoliati, apice plus minus ramosi. Folia usque ad 1,3 dm longa et 4,5 cm lata, basi et apice attenuata, plerumque suberis- pata, nervis medianis distinete reticulatis. Ligulae robustae, albidi-brunneae vel stramineae, 1,5 — 6 cm longae. Pedunculi spicae usque ad 2 dm longi vel longiores. Spicae ca. 3 — 5 cm longae, subdensae vel basi laxae. Fructus partiales late-semi-obeordati, ca. 4 mm longi, carina ventrali fere reeta in acumen ca. 1 mm longum elongata. — Fig. 22. Meist im tiefen Wasser. Europa: Rritische Inseln! zer- streut (A. Rennett in Journ. of Rot. XXIV. [1886] 141); Dänemark ; nördlich bis Schwe- disch-Lappland 68° 5', Nor- wegen bis 69° 56', Russisch- Lappland bis 68° (Hjelt Fl. Fenn. 528), Inar und Tolum bis *3 Praeter illam ex affinitate P. pectinati L. altera cum P. pusillo L. affinis vel potius, quum formas non- nullas a P. pusillo L. nimis artificialiter diruptas cum eo iterum conjunxerim, eadera. Quum autem planta in Flora Peruviana t. 106 fig. b depicta sine ulla dubitatione P. striatum supra descriptum representet, aliena exemplaria certissime casu solo commixta mihi videntur (K. Schu- mann 1. c. 696)«. His adnotationibus cl. Schumanni consentio pro planta Buiziana, quam etiam et figuram Flora Peruvianae iterum examinavi. P. striatus Buiz et Pav. speciem ex affinitate P. pusilli sistere non potest, nam auctores in diagnosi »folia vaginantia« describunt. — Etiam Chamisso et Schlechtendal (Linnaea II. [1827] 169) hanc plantam »P. pectinato proximam« esse existimaverunt. 84. P. latifolius (Bobbins) Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 52 t. LIX. — P. pcctinatus var. latifolius Bobbins, Bot. Kings Exped. (1871) 338; Morong in Bull. Torr. Bot. Club XIII. (1886) 157. — Formis latifoliis P. pectinati similis. Caulis robustus, ramosus, ca. 6 — 10 dm altus. Folia numerosa plana, 2,5 — 8 cm longa et 2 — 4 mm lata, 3 — 5-nervia, reticulata, obtusa vel abrupte apiculata, an- gustiora acuta. Stipulae adnatae latae, multinerviae, scariose-marginatae. Spicae interruptae. Nordamerika: in fließendem Wasser sehr zerstreut, New Jersey (Martindale), Nevada (Bobbins), Nordost-Californien (Austin; Lemmon!). Nota. Planta in forma typica valde distincta, foliis latis, breviter obtusis et stipulis magnis albidis excellit. 85. P. strictus Phil. Fl. atacam. (1860) 50; A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. (1895) 374. — P. aulacophyllus K. Schum. in Fl. brasil. III. 3. (1894) 696. — Bhizoma pro rata staturae validiusculum, internodiis brevibus. Caulis brevis, 9 — 13 cm longus, ut videtur subcarnosus, teres, internodiis 1 ( — 2) cm longis. Folia anguste linearia, 3 — 6 cm longa, 1 mm vel paulo ultra lata, obtusa, carnosa vel crassiuscula, saltem Potamogeton. 1 29 supra canaliculata, subtus convexa et carinata, basi vaginatim (ca. 1 cm) dilatata. Ligula oblongi-linearis , 7 — 9 mm longa, obtusa. Pedunculi 2,5 — 4 cm longi, colore caulis vel fusciores. Spica interrupta, floribus 6 — 10 decussatis vel subdecussatis, superi- oribus capitati-congestis. Connectivi appendices cuneatae, obtusae vel truncatae basi attenuatae. Fructus oblique ellipticus parvulus, 2 mm longus, 1,5 mm latus, stylo sub- apicali, dorso crasso rotundato, carinis omnibus obsoletis. Südamerika: bisher nur aus Argentinien, im Flüsschen am Fuße des Pefion in der Cordillera de la Rioja, ca. 4000 m hoch (Hieronymus et Niederlein n. 226!]. Chile: in Bächen des Thaies Lonas 24° 8' S. Cal. ca. 3500 m (Philipp! 1. c). — Nicaragua (Bolandier n. 111, nach A. Bennett briefl.). Nota. Species P. pectinato afßnis, de quo cl. Schumann (1. c.) notat: Species habitu quam maxime insignis forsan varietatem alpestrem P. pectinati L. solam exhibit. Si autem P. marinus L. pro specie propria habetur, quod monographus generis, cujus opus hodie nondum perfeetum tantopere expectamus, probat, haec planta insignis sub titulo eodem describenda est. Cl. Hieronymus me docet, eam in valle climate asperrimo rivulum alpestrem parvum aqua frigidissima et leviter salsa prope limites vegetationis densissime farcis et certissime unum ex locis maxime elevatis generis tenere. Nuces parvae eas P. marini L. aequantes a P. pectinato L. facile distinguuut, insuper sectio transversa structuram peculiarem folii quae cum ea speciei alius non convenit, statim manifestat. Subsect. 2. Robbin siani. Robbinsiani Graebner. — P. Robbinsii-group Raunkiaer in Bot. Tidsskr. XXV. (1903) 261, 266. — Conf. p. 121. Habitus P. polygoni et specierum affinium. Species unica, sed P. Maackianus (conf. p. 107) probabiliter affinis est, qui etiam in foliis inferioribus saepe vaginas breves praebet; excl. A. Bennett (in litt.) melius huc ponendus est. 86. P. Robbinsii Oakes in Hovey's Magaz. VII. (1841) 180; Morong in Mem. Torr. Bot. Club III. (1893) 5 4 t. LXI. — P. pumilum Nuttall in litt, ex A. Bennett in Ann. naturhist. Hofmus. Wien VII. (1892) 292. — Caulis subrobustus, laxe ramosus, ca. 5 — 12 dm altus (interdum multo brevior). Folia anguste lineari-lanceolata, 7 — 14 cm longa, 4 — 6 mm lata, acuta, tenuissime multinervia, margine minute serrulata. Stipulae adnatae, vaginantes, ca. 1 cm longae, apice 2 dentibus 1 — 2,5 cm longis, acutis, per- sistentibus, albis plerumque laceratis. Pedunculi 2,5 — 8 cm longi, saepe in parte supe- riore (5 — 20) aggregati. Spicae interruptae 1 — 2 cm longae, semper submersae. Fructus rarissimus obovatus, ca. 4 mm longus et 3 mm latus, tricarinatus, carina media acuta prominens. Stylus subapicalis, crassus, subcurvatus oblique truncatus. Embryo in circulo curvatus. Nordamerika: nur im nördlichen Teile Neu-Braunschweigs, Ontario, Lake Su- perior (Macoun); Neu-England bis New-Jersey, westlich bis Oregon (Hall in Wilkes Explor. Expedit.). Die Angabe aus Central- Afrika ist sicher irrtümlich (A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. [1895] 139). Sectio V. Enantiophylli. Enantiophylli Koch, Syn. ed. 1. (1837) 678; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 353. — Qroenlandia Gay in Comptes rend. Acad. scienc. Paris XXXVIII. (1854) 703 pro gen. — Groenlandia Fourr. in Ann. Soc. Linn. Lyon. Nouv. ser. XVII. (1869) 169. — Folia omnia 2 (raro 3) approximata, subopposita, omnia submersa, basi semiamplexicauli sessilia, evaginata, suprema (floralia) tantum stipulis 2-partitis instructa, inferiora estipulata. Conf. p. 40. Species unica. 87. P. densus (P. densum) L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 126, emend. Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 160; Reichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) t. XXVIII. A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta sipbonogama) 11. 9 130 P. Graebner. — Potaraogetonaceae. Fig. 29. Potamogeton densus L. A var. rigidus Opiz. B Flos. C Inflorescentia. D Fructus. JE, F Fructus disectus. 0, H var. setaecus (L.) Reichb. H Connectivi appendix et flos. J var. serratus (L.) Aschers. [B — F, H ex Reichb.; ceterae icones originariae.) Potamogeton. 131 fig. 46 — 49; Irmisch, Flora (1859) 177 — 179; Aschers, et Graebner, Synops. mittel- europ. Fl. I. (1897) 354. — P. pauciflorus Lam. Fl. franc. III. (1778) 209. — P. maximus Roehl. ex Steud. Nomencl. ed. 1. (1821) 648, 649. — Groenlandia densa Fourr. in Ann. Soc. Linn. Lyon. nouv. ser. XVII. (1869) 169. — Perennis vel inter- dum annuus (conf. Sauvageau in Journ. de Bot. V. [1894] 4ff.). Rhizoma ca. 1 mm crassum, longiuscule repens, plus minus ramosum. Caulis subteres, ca. 3 dm longus et 2 mm crassus, plus minus ramosus, in parte superiore plerumque furcatim ramosus, inter- nodiis I mm — 6 cm longis. Folia (5 mm) plerumque 1,5 — 2,5( — 3) cm longa, ad 1,5 cm lata, apicem versus angustata, acuta vel obtusa, non mucronata, apicem versus denticulata, nervo medio reticulato distincto, et nervis transversalibus irregu- laribus, remotis. Pedunculus 5 — 15 mm longus, foliis brevior, post anthesin recur- vatus. Fructus ca. 3 mm longi, rotundati, dorso acute carinati, stylo fere 1 mm longo recurvato. — Fig. 29. Europa: in seichten fließenden Gewässern mit klarem Wasser, in Quellgräben und Bächen, seltener in Seen. Von Norwegen : Christiania, dem südwestlichen Schwe- den und den Britischen Inseln (vergl. A. Bennett in Journ. of Bot. XXIV. [1886] 140) durch das westlichere Deutschland und Frankreich bis zum Mittelmeergebiete zerstreut, aber auf weiten Strecken fehlend. Östlich noch in Posen bei Czarnikau (Strähler in Deutsch. Bot. Monatsschr. XI. [1893] 146!) und bei Königsberg (Abromeit in Schrift. Phys. ökon. Ges. Königsb. XXVI. [18 85] 3 8). Die Angaben aus Russland und Galizien unsicher oder falsch. Ungarn, Siebenbürgen, Kroatien sehr selten, Spanien (Bourgeau n. 601). Blüht Juni, August. Asien: Armenien, Anatolien, Afghanistan, Kurdistan, Himalaya, Kumaon, Sibirien, (Schreber, vergl. A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIII. [1895] 371). Nordafrika: Tunis (vergl. Durand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V. [1895] 494); Oran!, Algier (A. Bennett in Ann. naturhist. Hofmus. Wien VII. [1892] 291). Die Angaben aus Nordamerika sind irrtümlich (vergl. A. Bennett in Journ. of Bot. XXIX. [1891] 76, XXXIII. [1895] 138. Die Angabe in Australien ist irrtümlich (vergl. A. Bennett in Ann. naturhist. Hofmus. Wien VII. (1892) 291). Var. a. rigidus Opiz in Fieber, Potam. Böhm. (1838) 13; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 354. — P. densum L. 1. c. (1753) sens. strict. ; Reichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) t. XXVIII. fig. 48, 49. — P. denms a. Mert. et Koch, Deutschi. Fl. (1823) 859. — P. densus A. Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 160. — Folia late ovata, acuminata, 5 — 7-nervia, plerumque canaliculata, recurvata, omnia vel superiora saltem, dense approximata. Meist in Gräben und Seen, oft nicht blühend. Nota. Varietas P. perfoliati var. pseudodenso similis est. Var. ß. serratus (L.) Aschers. Fl. Prov. Brandenb. I. (1864) 667. — P. serratum L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 126 nee Herb. — P. oppositifolium Lam. et DG. Fl. franc. III. (1805) 186. — P. densus ß. laneifolius Mert. et Koch, Deutschi. Fl. (1823) 859. — P. densus B. b. Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 160. — P. densus a. major Meyer, Chloris hanov. (1836) 527. — P. laneifolius Roth ex Steud. Nomencl. ed. 2. II. (1841) 384. — P. densus ß. oppositifolius Reichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) t. XXVIII. fig. 47. — Caulis elongatus. Folia angustiora, lanceolata, marginibus fere rectis, trinervia, plerumque plana vel subplana, reeta. In rasch fließendem Wasser, meist häufiger als die vorige, auch noch in Nordafrika (vergl. Durand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V. [1895] 494). Nota 1. P. densus ß. laxifolius Gren. et Godr. Fl. France III. (1855) 320, Battandier et Trabut, Fl. Alger. (1895) 8 varietatem ß. cum y. conjungit. Nota 2. Ex cl. A. Bennett in litt, in herbario Linnaeano non haec forma deposita est, sed forma abnormalis P. crispi folius semiamplexicaulibus, apice serratis (an P. erispus X densus??). 9* 132 P« Graebner. — Potamogetonaceae. Huc pertinet Subvar. 2. laxifolius Rigo, Exs. Venet. (1871). — Internodia elongata, folia sublaxiora. Italien: Verona, in schwach fließendem Wasser (Rigo!). Var. y. setaceus (L.) Reichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) t. XXVIII. fig. 46. — P. setaceum L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 127. — P. oppositifolium ß. angiistifoliuni Lani. et DC. Fl. France V. (1815) 311. — P. densus y. angustifolius Mert. et Koch, Deutschi. Fl. (1823) 860. — P. densus B. a. Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 160. — P. densus ß. laxus Opiz in Fieber, Potam. Böhm. (1838) 13. — Folia lineari-lanceolata, ad 3 mm lata. Planta varietati praecedenti similis. In stark fließendem klaren Wasser, selten. Var. dubia est var. stipulatus Arcangeli, Comp. fl. It. ed. 1. (1882) 643. — Folia (an omnia?) stipulis distinctis. Hybrida e. P. acutifolius X compressus (P. bambergensis) Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 98. — P. xosterifolius X acutifolius Fischer 1. c. (1907) 121. — Folia et stipulae pro parte iis P. aeutifolii, pro parte iis P. compressi similia. Bayern. P. acutifolius X mucronatus A. Benn. in Journ. of Bot. XLV. (1907) 175. — Ex cl. auctor hybrida dubius examinandus. P. alpinus X americanus [P. rectifolius) A. Bennett in Journ. of Bot. XL. (1902) 147. — A P. americano differt foliis natantibus angustioribus, rubescenti-viridibus, petiolis brevioribus, spicis subpaucifloris. A P. alpino differt foliis natantibus magis coriaceis, siccis superioribus saltem rubescentibus petiolis elongatis. Nordamerika: Stoney Island, Chicago 111. (E. J. Hill [1900] 7l!). Nota. Ex cl. Bennett (1. c.) a P. Faxoni Morong valde differt et probabiliter planta hybrida est. P. alpinus X Claytonii? cf. P. Faxoni p. 75. P. alpinus X crispus (P. Baagoei) A. Benn. in litt. Dänemark. P. alpinus X gramineus Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 328. — P. graeilis Wolfg. in Roem. et Schult. Mant. III. (1827) 355; A. Bennett in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 299; nee Fries 1828. — P. salicifolius c. ß. lanceo- latus Hartman, Handb. Skand. Fl. 11. uppl. (1879) 432 p. pt. — P. alpinay^gra- minea var. graminifolia? Almquist in Hartman, Handb. Skand. Fl. 12. uppl. (1889) 46. — P. Wolfgangii Kihlman, Herb. Mus. Fenn. ed. 2. (1889) conf. A. Bennett in Journ. of Bot. XXIX. (1891) 76. — P. gramineus var. mongolicus Maxim, sec. A. ßennett in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 300. — Conf. etiam Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 73. Europa: im nördlichen Teile zerstreut, England, Skandinavien, Finnland, nörd- liches Russland. In Deutschland in Pommern und vielleicht in Mittelfranken. Asien: im nördlicheren Teile in Sibirien, der Mongolei: Ordos (Potanin) und Japan (Faurie n. 11005 ex A. Bennett in Bull. Herb. Boiss. IV. [1896] 547). Nota. Planta critica est, nara P. alpinus in Asia orientali dubius, item etiam hybrida. P. alpinus X lucens Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 328. — P salicifolius Wolfg. in Roem. et Schult. Mant. III. (1827) 355 p. pte.? conf. A. Rennett in Journ. of Bot. XIX. (1881) 240. — P Uthuanicus Gorski in Reichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) 19 t. XXXI. flg. 55. — P lanceolatus Reichb. 1. c. (1845) conf. p. 135 nee Sm. Nota. Cl. Gorski 1. c. hanc plantam >inter lucentem et praelongum medius« esse declaravit, sed P. praelongus certissime parens non est. Cl. Bennett (Journ. of Bot. XLII. [1904] 71) Aschersonio et Graebnero consentit et etiam P. upsaliensem Tisel. (et P. salici- folium Wolfg.) pro hybrida inter P. alpino et P. lucenti sumendum esse putat. Potamogeton. 1 33 P. alpinus X natans? (P Drucei) Fryer, Monogr. Potam. Brit. Isles II. (1898) 31. Cl. Fryer pro hybrida P natans X alpinus sumpsit, sed propter fertilitatem in Journ. of Bot. XXXVII. (1849) 524 speciem propriam esse declaravit conf. species p. 65. — Haec hybrida etiam a cl. Hagström in Neuman, Sverig. Fl. (1901) 798 e Suecia citatus est. — Conf. etiam Kupffer, Korresp. bl. Naturf. Ver. Riga IL. (1906) 169. P. alpinus X pensylvanicus A. Benn. in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 301. Nordamerika: Lake Ghamplain at Ferrisburgh, Vermont (Faxon). Die Bestimmung ist nicht sicher, nach Fryer -vielleicht zu P. Griffithii (P. alpinus X praelongus) ge- hörig. — Vergl. auch A. Bennett in Ann. naturhist. Hofmus. Wien VII. (1892) 290. P. alpinus X polygonifolius. — P. spathulatus Schrader ex Koch et Ziz, Cat. pl. Pakt. (1814) 5, 18; Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 212; A- Bennett in Journ. of Bot. XXX. (1892) 228. — P. rufescens var. Meyer, Chloris hanov. (1836) 522. — P. Kochii F. Schultz, Arch. fl. France Allem. I. (1842) 72 nee Lang. — P. oblongo-rufescens F. Schultz in Flora XXXII. (1849) 230. — P. rufescenti- natans F. Schultz in Jahresber. Pollichia (1861) 119. — P. alpino-natans F. Schultz in Jahresber. Pollichia (186 3) 229. — P. alpinus ß. spathulatus Marsson, Fl. Neu- Vorpomm. u. Rüg. (1869) 490; Almquist in Hartman, Handb. Skand. Fl. 12. uppl. (1869) 46. — P. alpinus X polygonifolius Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 333. — Folia submersa basi euneati-angustata, supra medium latissima, natantia laete viridia, ovata vel oblongi-ovata, plana nee basi auriculata. Europa: aus Deutschland mit Sicherheit nur aus dem oberen Rheingebiete, viel- leicht auch im nordwestdeutschen Flachlande. Norwegen, Schweden. — Über die Bayrischen hierher gehörigen Pflanzen und ihre Anatomie u. s. w. vergl. Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XL (1907) 47. P. alpinus X praelongus Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 317. — Huc probabiliter pertinet P. Griffithii A. Benn., sed cl. Fryer, Monogr. Potam. Brit. Isles IL (1898) 31 illum pro specie sumpsit et etiam cl. A. Bennett dubitat. Conf. p. 74. P. amplifolius X fluitans? — P. lonchites X amplifolius? A. Bennett in Journ. of Bot. XXXIX. (1901) 199. — Hybrida dubius. P. Claytonii X Zizii. — P epihydrum Raf. (P. Claytoni Tuck.) X P angusti- folius Bercht. et Presl [Zizii) A. Bennett in Journ. of Bot. XLII. (1904) 71. — Folia submersa et spicae iis P Zizii, nervorum distributio et stipulae et folia fluitantia iis P. Claytoni similes sunt. Nordamerika. Hierzu gehört vielleicht eine in Britisch-Columbien: Chiliwack Valley (Macoun) gesammelte großblättrige Pflanze. P. coloratus X Zizii Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 335. — P coriaceus X plantagineus (P Billupsii) Fryer in Journ. of Bot. XXXI. (1893) 353 t. 337, 338. Europa: bisher nur in England in Cambridgeshire. P. compressus X trichoides. — P zosterifolius X trichoides (P ripensis) Baagoe ex Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XL (1907) 121. Jütland. P. crispus X obtusifolius (P Bennettii) Fryer in Journ. of Bot. XXXIII. (1895) 1. t. 348, XXXVIII. (1900) 366; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. FL I. (1897) 349. England: die zweifelhaften Angaben aus der Mandschurei beziehen sich auf P serrulatus Reg. et Maack. P. crispus X mucronatus. — P Friesii X crispus (P Lintoni) Fryer in Journ. ol' Hot. XXXVIII. (1900) 366. — P crispi var. serrulato similis. P. crispus X perfoliatus Fryer in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 178, XXIX. (1891) 289 t. 313, XXX. (1892) 377; A. Bennett in Journ. of Bot. XXXII. (1892) 134 P- Graebner. — Potamogetonaceae. 154. — P. undulatus Fryer 1. c. (1890) nee Wolfg. conf. P. erispus X praelongus. — P, Cooperi (= erispus X perfoliatus) Fryer in Journ. of Bot. XXXV. (Juni 189"?) 311. — P. perfoliatus X erisjms (P. cymatodes) Aschers, et Graebner, Synops. mittel- europ. Fl. I. (August 1897) 337- — Folia margine remote serrulata. — P. cymbv- folius [P. erispus X perfoliatus) Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 89. Europa: Bodensee. England: ehester, Biver Dee (Billups, mehrfach nach A. Bennett). Bayern. Wohl weiter verbreitet. Nordamerika: selten. Varietates duae distingui possunt. Var. a. eu-Cooperi Graebner. — P. undulatus var. Cooperi Fryer in Journ. of Bot. XXIX. (1891) 289. — P. perfoliatus X erispus (P. cymatodes) var. Cooperi Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 337. — P. crispo magis affinis et habitu P. nitenti similis. Europa: nur in England. Var. ß. Jacksonii (Lees) Aschers, et Graebner, 1. c. (1897). — P. undulatus var. Jacksoni Fryer 1. c. (1891) 291. — P. perfoliatus var. Jacksoni Lees Bep. Bot. Bec. Club (1880) 150; A. Bennett in Journ. of Bot. XXI. (1883) 66. — P. perfoliato similis. Europa: England, Yorkshire (Jackson). Schweiz: Bodensee (Oberholzer nach A. Bennett ex Schroeter in Ber. Schweiz. Bot. Ges. 96, nicht ganz typisch). Nordamerika: Wenham Lake. P. erispus X praelongus (erispa X praelonga) Caspary in Schrift, phys. oekon. Ges. Königsberg XVIII. (1877) 98. — P. undulatus Wolfg. in Boem. et Schult. Syst. veg. Mant. III. (1827) 360; Baunkiaer, Dansk. blomst. plant, hist. (1896) 105; Baagoe in Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 338. — P. compressa X praelonga (sphalm.) H. von Klinggräff, Topogr. Fl. Westpreuß. in Schrift. Naturf. Ges. Danzig. N. F. (1880) 161 (80). — P. praelongus X erispus Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 338. — Folia margine plerumque integra. Europa: In Deutschland in Ost- und Westpreußen und in Schleswig-Holstein. Nördliches Bussland, Skandinavien, Dänemark. Nota. De hybrida (diagnosis et synonymia etc.) conf. A. Bennett in Annais Scott, nat. hist. (1907) 104. P. filiformis X pectinatus (P. filiformis X peetinata) Almquist in Hartman, Handb. Skand. Fl. 12. uppl. (1889) 55. — P. suecieus Bichter, PI. Eur. I. (1890) 15. — P. pectinatus X filiformis Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 353. Europa: bisher nur in Skandinavien mehrfach. P. filiformis X pectinatus Kupffer in Korresp. bl. Naturf. Ver. Biga IL. (1906) 1 69; Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 132. Ostseeprovinzen: Estland, Livland, Kurland. P. fluitans X natans. — P. Sehreberi G. Fischer in Mitt. Bayr. Bot. Ges. München XXXVII. (1905) 471; Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 58. — Auetor formas diversas descripsit 1. c. sed formam unam tantum (protensus 1. c. [1907] foliis plurimis longe vel longissime petiolatis, saepe decurrentibus) nominavit. Bayern. Nota. Cl. Fischer 1. c. (1907) plantam longe descripsit (et an anatomiam). P. gramineus X lucens Hagström in Neuman Sveriges Fl. (1901) 796. — P. lucens X gramineus (P. Heidenreichii) Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 327. — Planta P. gramineo similis, sed foliis majoribus pro parte distinete petiolatis et peduneulo apice subincrassato diversa. — Cl. Hagström 1. c. huc etiam multas formas P. Zixii [Tiselii etc.) citat. — Conf. etiam Kupffer, Korresp. bl. Naturf. Ver. Biga IL. (1906) 169. Ostpreußen; Bussland. P. gramineus X lucens X perfoliatus Hagström in Neuman, Sverig. Fl. (1901) 796. Schweden. Potamogeton. 135 P. gramineus X mucronatus Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 348. — P. lanceolatus Smith in Engl. Bot. XXVIII. (1809) t. 1985; Engl. Fl. ed. 2. I. (1824) 233; Cham, et Schlechte!, in Linnaea II. (1 82") 230; Hook, et Arnott, Brit. Fl. ed. 6. (1860) 469, 470; Babingt. Man. ed. 8. (1881) 380; in Journ. of Bot. XIX. (1881) H, 54; A. Benn. in Journ. of Bot. XIX. (4881) 65 t. 217 nee Davall, Wolfgang etc. — P. lucens var. lanceolatus Benth. Handbook, ed. 1. (1858) 493. — P. rufescens Gorski ex A. Bennett in Ann. naturhist. Hofmus. Wien VII. (1892) 290. — P. heteropkgllus X Fricsii Fryer in Journ. of Bot. XXXII. (1894) 339. — Bhizoma repens. Caulis gracilis, ramosissimus. Folia submersa plerumque alternantia, plerum- que 3 — 9 cm longa, lineari-lanceolata, basi et apice angustata, acuta vel subacuta, integerrima, diaphana, 3 — 6-nervata, area mediana reticulata distineta instrueta. Folia superiora oblongo-lanceolata, opposita, in petiolum brevem angustata, subcoriacea vel diaphana, 7 — 9-nervata. Stipulae liberae anguste subulatae vel lineares, superiores lanceolatae, 2-nervatae. Pedunculi plerumque 2 — 7 cm longi, apice non incrassati. Spica brevis 4 — 10 mm longa, ovoidea. Sepala rhomboideo-orbiculata. Ovarium oblongo- ellipticum. Fructus ignotus, semper deest. England: Burwell Fen, Cambridgeshire (A. Ben nett in Journ. of Bot. XVIII. [1880] 276); Wales: in Lligny, Anglesea (A. Bennett in Journ. of Bot. XIX. [1881] 66). — Irland (A. Bennett in Journ. of Bot. XX. [1882] 20), determinationes autorum aliorum erroneae sunt; Cahira Biver (O 'Kelly ex Levinge in Journ. of Bot. XXIX. [1891] 344). — Korfu, Cressidu (Letourneux ex A. Benn. in Bull. Herb. Boiss. III. [1895] 257). Nota. P. lanceolatus planta critica est nunc pro hybrida inter P. gramineum et speciem foliis linearibus donatis habita, nunc pro specie propria sumpta (cf. aut. div. in Journ. of Bot. XX. (1882) 20). P. gramineus X nitens Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 3 2 6, cf. Fryer in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 178. — P. {graminea X perfoliata) a. X graminea [P. innominata Tisel. Herb.) Almquist in Hartman, Skand. Fl. 12. uppl. (1889) 49. — P. intermedius Tisel. Herb, ex Fryer, 1. c. (1890). — P. nitens f. inter- medius Tisel. ex Fryer I.e. (1890); Potam. suec. exsicc. n. 48; Bot. Not. (1864). — P. nitens £. merloensis Tisel. Pot. suec. exsicc. (1894) 50. — P. nitens? s. innomi- natus Tisel. Potam. suec. exsicc. n. 49; Bot. Not. (1894). Europa: England, Orkney: Birsay Lock (Boswell). Holstein (Th. Bernhard!). Skandinavien. Huc pertinet Var. ß. falcatus Aschers.. et Graebner 1. c. (1897), conf. etiam Beeby in Journ. of Bot. XXVII. (1889) 66. — P. falcatus Fryer in Journ. of Bot. XXVII. (1889) 65 t. 286, XXVIII. (1890) 210. — Folia submersa plus minis falcata. Nota. Cl. Fryer etiam formam terrestrem observavit. P. gramineus x natans (P. graminea X natans) Tiselius ex Almquist in Hartman, Handb. Skand. Fl. 12. uppl. (1889) 48; P. gramineus X natans Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 73. — P. Tiselii Bichter, PI. Europ. I. (1890) 13 nomen solum. — P. dubius Tisel. Potam. suec. exsicc. (1894) 19. — P. natans X gramineus Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 333. — Folia infima fere phyllodia. 1) Folia submersa papyracea, sessilia vel basin versus in petiolum angustum contraeta, linearia, protractim acuta. 2) Folia natantia superiora ovati-cordata, coriacea, iis P. natantis similia, inferiora angusliora, breviter vel euneatim in petiolum decurrentia. Europa: bisher nur mit Sicherheit mehrfach in Skandinavien. Die Angabe in Irland unsicher (vergl. Fryer in Journ. of Bot. XXVI. [1888] 273); Ostseeprovinzen (Kupffer, Korresp. bl. Naturf. Ver. Biga IL. [1906] 170). — Wohl weiterverbreitet. Bayern. Nota. Conf. etiam P. natans proles sparganiifolius p. 44. — Haec planta, ut multae aliae hujus generis, exemplura non dubium praebere videtur formarum, quae nondum sint prorsus 136 P* Graebner. — Potamogetonaceae. perfectae neque adhuc fixam formam nactae sint. Eodem loco, ubi auctor hanc plantam legit, multitudinera vidit formarum, in quibus formae expositae i conjunctae sunt. Forsitan sit haec planta forma hybrida inter P. gramineum et P. nalantem, quae nondum tantum virium adepta sit, ut flores apertos et fructus proferre possit. Ex cl. Tiselio 2 formae distingui possunt. Var. er. pergramineus Aschers, et Graebner 1. c. (1897). — Forma P. gramineo proxima. — Forma intermedia est intermedius Kupffer 1. c. (1906). Var. ß. pernatans Aschers, et Graebner 1. c. (1897); Kupffer, Korresp. bl. Naturf. Ver. Riga IL. (1906) 170. — Forma P. natanti proxima. P. gramineus X perfoliatus Hagström in Neuman, Sverig. Fl. (1901) 796. Schweden. — Cl.. autor distinguit 3 varietates: a. subgramineus (conf. etiam Mühlen et Kupffer in Korresp. bl. Naturf. Ver. Riga IL. [1906] 170, 171) — ß. sub- perfoliatus — y. intermedius. — Ex cl. auctor interdum cum P. gramineus X per- foliato mixtus et huc pertinent formae diversae a cl. Tiselio sub P. nitens citatae. P. gramineus X polygonifolius. — P. polygonifolius X gramineus (P. Seemenii) Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 335. — P. gramineo sub- similis sed major et folia inferiora submersa spathulata, basi in petiolum elongatum attenuata, omnia statu sicco rubescentia. Europa: bisher nur auf Borkum: Kievietsdelle (O. v. Seemen!). Schweden (Hagström in Neuman, Sverig. Fl. [1901] 797). Die übrigen Angaben stellen wohl Formen des P. gramineus dar. Nota. Planta certissime hybrida inter parentes est, nam folia submersa petiolata spathu- lata nunquam in P. gramineo occurrunt. P. polygonifolius X heterophyllus Beeby n. 1077 in Herb. Kew mihi forma P. polygonifolii tantum esse videtur = f. [caneellatus Fryer, Pot. Brit. Isles. [1898] 21. sub polygnifolio). Cl. Hag ström distinguit 1. c. f. lanceolatifolius Tisel. P. gramineus X praelongus [P. graminea X praelonga) Almquist in Hartman, Handb. Skand. Fl. 12. uppl. (1889) 49. — P. Lundii Richter, PI, Eur. I. (1890) 13 nomen nudum. — P. praelongus X gramineus Aschers, et Graebner, Synops. mittel- europ. Fl. I. (1897) 330. — P. praelongus X heterophyllus — gramini / blius A. Bennett in Journ. of Bot. XLII. (1903) 166. Europa: südliches Schweden, östliches Smäland (Lund). In England zweifelhaft (conf. A. Bennett 1. c). P. gramineus X pusillus Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 3 48. — P. rivularis Gillot in Magn. Scrin. VI. (1887) 118; Bull. Soc. Dauph. XIV. (1887) 584; Herb. p. pt. ex A. Bennett in Bull. Herb. Boiss. III. (1895) 257; Fryer in Journ. of Bot. XXXII. (1894) 337. — P. heterophyllus X pusillus, P. lanceolatus var. rivularis Fryer 1. c. (1894) 338. — P. rufescens, P. rivularis Nym. Consp. Suppl. (1890) 287. Europa: bisher nur in Frankreich: Montemerle, Saöne et Loire (Gillot). Nota. Planta valde singularis. P. gramineus x Zizii conf. P. spathuliformis p. 91. — P. varians Fryer in Journ. of Bot. XXV. (1887) 308, XXVII. (1889) 33 t. 287 etiam Morong in litt. — P. lieterophyllus var. fluctuans Tisel. (conf. p. 88) ex cl. Fryer in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 174 forsan est hybrida inter P. gramineum et Zizii. — P. Zizii X hetero- phyllus A. Bennett m Journ. of Bot. XXX. (1892) 117 (p. pte. ?) — P. Zizii X gra- mineus Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 327 (p. pte.?). Europa: Schlesien; Bheinprovinz. England! Schweden. Nordamerika: die Angaben aus Nordamerika beziehen sich schwerlich auf diesen Bastard, sondern auf den noch etwas unklaren P. spathuliformis (vergl. p. 91). Nota. Hybrida valde variabilis, nunc formas pergramineus nunc pei--Zizii producit. Fryer in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 176. P. lucens X natans. — P. Noltei Fischer in Mitt. Bayr. Bot. Ges. München XXXVII. (1905) 472; Mühlen et Kupffer, Korresp. bl. Naturf. Ver. Riga IL. (1906) 171 nee A. Benn.; Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1901) 55. — P. fluitans conf. p. 58 ff. Potamogeton. 137 Ex cl. Fischer formae steriles P. fluitantis Roth hybridae sunt, formae fertiles speciem [»ropriam formant, conf. p. 5 8 ff. Nota. De forinis bavaricis et de anatmnia conf. Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XL (1905) 55. — Variat: Var. ß. Harzii (pernatans [lucens < natans] Fischer 1. c. (1907) 57. — P. na- tanti X Zizii similes. P. lucens X perfoliatus (lucens X perfoliata) Marsson, Fl. Neuvorp. Rüg. (1869) 491; conf. Uechtritz in Fiek, Fl. Schles. (1881) 42 1 p. pte.; Almquist in Hartman, Handb. Skand. Fl. 12. uppl. (1889) 47 p. pte.; Kupffer in Korresp. bl. Naturf. Ver. Riga IL. (1906) 172. — P. decipiens Nolte in Koch, Synops. ed. 2. (1844) 779 p. pte. — P. olivaceus 0. F. Lang in Flora XXIX. (1846) 472. — P. praelongus X lucens? Aschers. Fl. Prov. Brandenb. I. (1864) 662 p. pte. — P. decipiens var. affinis A. Bennett in Journ. of Bot. XX. (1882) 184; Fryer in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 177. — P. perfoliatus X lucens A. Bennett in Journ. of Bot. XXXII. (1894) 204; Aschers, et Grae.bner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 330. — P. lucenti X prae- longo foliis semiamplexicaulibus margine confertim denticulatis, nervo medio obscure reliculato differt. Europa: nördlich der Pyrenäen und Alpen zerstreut bis selten. Nach A. Bennett (Journ. of Bot. XLII. [ 1 904] 72) gehören die meisten P. decipiens der englischen Flora hierher (vergl. auch Journ. of Bot. VIII. [1870] 289), nach Hagström briefl. auch P. Heidenreichii S. 13 4, eine Deutung der ich nicht zustimmen kann. Asien: Indien, Nynee-Thal (Griffith [1845] 5); Altai (Duhmberg); nach A. Bennett die einzigen sicheren Standorte, Journ. of Bot. XXXIII. (1895) 372. — Sibirien. — Vergl. auch A. Bennett in Journ. of Bot. XXIV. (1891) 75. Huc pertinet P. longifolius X perfoliatus Kupffer in Korresp. bl. Naturf. Ver. Riga IL. (1906) 171. — P. lucens var. longifolius X perfoliatus Kupffer a. a. 0. (1906). — Conf. etiam Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 75. P. lucens X praelongus Caspary in Schrift, physik.-ökon. Ges. Königsb. XXVII. (1886) 44, Mühlen in Korresp. bl. Naturf. Ver. Riga IL. (1906) 172. — P. decipiens Nolte in Koch, Synops. ed. 2. (1844) 779 p. pte.; Reichb. Icon. Fl. germ. helv. VII. (1845) t. XXXV. fig. 63; conf. Fryer in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 137. — P. per- foliatus X lucens? Aschers. Fl. Pi-ov. Brandenb. I. (1864) 3663; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 331. — Differt a P. lucenti X perfoliato foliis ple- rumque oblongi-ellipticis vel oblongis, basi angustis, integris. Europa: im nördlichen Europa in Frankreich, Deutschland, West-Russland, Schwe- den, Dänemark und England. Hybrida valde variabilis. — Conf. etiam Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 75. Var. a. eu-decipiens Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 331. — P. decipiens Nolte 1. c. (1844) sens. strict. — P. praelongo similis. Folia latitudine 3-plo tantum longiora, ovata vel lanceolata, ad 4 cm lata, nervo medio indi- stincte reticulato, oblusa vel obtusiuscula. So am verbreitetsten. Nota. Cl. Tiselius (Potam. suec. exs. n. 68, 69 formam robustiorein sub nomine F. major dietinguit. Var. ß. berolinensis Aschers, et Graebner, 1. c. (1897). — P. berolinensis Graebner in Naturw. Wochenschr. (1907) 361. — A varietale praecedente differt foliis acute acumi- natis, saepe acumine ad 5 mm longo instructis. Interdum (1907) folia natantia pro- ducit. Planta dubia examinanda, quam cl. Hagström (in litt.) ad P. gramineum X lucentem ducit. Sed non P. Zizii noster(!j est. Europa: bisher nur bei Berlin, in den Grunewaldseen, dort nicht selten. Var. y. upsaliensis Aschers, et Graebner, 1. c. (1897) 332, conf. etiam Fryer in Journ. of Bot. XXVIII. 137. — P. salicifolius Wolfg. in Roem. et Schult. Mant. III. 238 P* Graebner. — Potamogetonaceae. (1827) 355 p. pte.? conf. Tiselius in Hartman, Handb. Skand. Fl. 12. uppl. (1889) 47. — P. upsaliensis Tisel. Bot. Not. (18 84) 15. — Habitu P. lacenti similis. Caulis plerumque flexuosus. Folia latitudine 4 — 7-plo longiora, oblongi- ad anguste-lanceolata, ad ca. 2,5 cm lata, nervo medio distincte reticulato, obtuse acuminala vel acuta. Europa: bisher nur in Schweden. Nota. Forma valde distincta ab auctoribus interdum ad P. alpinum X lucentem reducta. Cl. E. S. Mars ha 11 (in Herb. Brit. Mus.) putat, probabiliter P. perfolialum x Zixii esse. Cl. Tiselius distinguit formas sequentes: Subvar. 2. jaesevadensis Tisel. Potam. suec. exsicc. (1896) 82, 83, 84. — Folia lanceolata. Spicae mediocres vel longiores. Schweden: Prov. Upland, in fließendem Wasser. Subvar. 3. intercedens Tisel. 1. c. n. 81. — Folia paulo latiora et breviora. Schweden: Prov. Upland, in schwächer fließendem Wasser. Subvar. 4. major Tisel. 1. c. n. 77, 78. — Folia majora. Spicae majores. Schweden: Prov. Upland, in schwach fließendem Wasser. Var. ö. Babingtonii Aschers, et Graebner, 1. c. (1897) 332. — P. lonyifolius Babingt. in Engl. bot. Suppl. (1840) t. 2847; Burkhardt in Fl. germ. exsicc. n. 250 1! nee Gay. — P. lucens X perfoliatus (P. Babingtonii) A. Bennett in Journ. of Bot. XXXII. (1894) 202. — Varietati praecedenti afflnis, sed P. praelongo similior et foliis apice subcucullatis. Europa: im nördlichen Deutschland und in England. P. lucens X polygonifolius Fryer in litt. conf. P. Drucei p. 65. P. mucronatus X obtusifolius — P. obtusifolius X Friesii; P semipuetus A. Benn. in litt. Glino-See: bei Mides (Caspary). P. mucronatus X pusillus Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 117, 122. Bayern. Nota. Gl. Fischer distinguit (I.e.) 2 formas: I. permucronatus (P. mucronatus > pusil- lus); II. perpusillus [P. mucronatus < pusillus). P. mucronatus X rutilus? Für eine »intermediate form between P. Friesii and P. rutilus Wolfg.« hält Hagström eine Pflanze aus Central-Asien: Pamir (Paulsen n. 1117 ex Baagoe in Vidensk. medd. Nat. Foren. Kjoebenh. [1903] 181). P. natans X polygonifolius. — P. Gessnacensis Fischer in Mitt. Bayr. Bot. Ges. München XXXVII. (1905) 472; Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 42, 50. Bayern. — Huc forsan pertinet P Kirkii Syme in Engl. Bot. ed. 3. IX. (1869) 31; Fryer, Monogr. Pot. 16 conf. p. 45. Variat: Var. er. Bichtsfeldii Fischer 1. c. (1905). — Folia inferiora phyllodinea. Var. ß. Duschlii Fischer 1. c. (1905). — Folia omnia plana. Subvar. I. vulgaris Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 43. — Gracilis. Folia submersa angusta, natantia parva longi-petiolata. Subvar. II. spathulifolius Fischer 1. c. (1907). — Bobustior. Folia magna p. pte. spathulata. Var. y. Koissii Fischer 1. c. (1907). — Forma inter a. et ß. intermedia. P. natans X Zizii Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 332. — P. Zixii X natans (P crassifolius) Fryer in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 231 t. 299. — P. natanti similis, sed foliis submersis sublanceolatis iis P. Zizii similibus valde distinetus. Europa: bisher nur in England und Bayern (Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. [1907] 73). P. nitens x perfoliatus. — P (graminea X perfoliata) ß. Almquist in Hart- man, Handb. Skand. Fl. 12. uppl. (1889) 49. — P. perfoliatus X nitens (P. fallax) Potamogeton. 1 39 Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 330. — P. nitens? f. perfo- liatifolia Tisel. Potam. suec. exsicc. n. 41. Europa: nördliches Deutschland. Skandinavien, Island. P. perfoliatus X praelongus (P. cognatus) Aschers, et Graebner, Synops. mittel- europ. Fl. I. (1897) 347; conf. A. Bennett in Journ. of Bot. XXXII. (1894) 153. — Folia elongatiovata vel lanceolata usque ad fere 1 dm longa, basi cordiformi sessilia, apice et minus basi attenuata. Europa: England; Dänemark mehrfach (Baagoe! etc.), Deutschland: in der Spree bei Hangelsberg bei Fürstenwalde! Bussland: Ostbalticum (Mühlen in Korresp. bl. Naturf. Ver. Biga IL. [1906] 172). Nordamerika: P. intermixtus A. Bennett in Journ. of Bot. XLI. (1903) 166 a typo nostro differt. Nota. Ex cl. A. Bennett 1. c. (1903) P. Oriffithii ejus non P. perfoliatus X praelongus est, sed forma alior. Conf. etiam Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 75. P. perfoliatus X Zizii — P. Zizii X perfoliatus (P. Torssanderi) Tisel. Herb.; Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 69. P. polygonifolius X praelongus. — P. praelongus X polygonifolius [P. Macvi- carii) A. Bennett in Ann. Scott Nat. Hist. (1907) 106. — A P. praelongo differt foliis 3 nervis primariis et ca. 8 (nee 1 1 ) nervis seeundariis instruetis, basi subpetiolatis. Schottland: Argyllshire mit P. natans, P. praelongus und P. polygonifolius (Macvicar). P. praelongus X Zizii conf. Fryer in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 137. — Anscheinend sind einige als P. deoipiens in Herbarien liegende Pflanzen dieses Ursprungs. P. pusillus X trichoides P. franconius Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 123. — P. panormitanus X pusillus Fischer. — An P. trichoides var. capillaris Fischer supra p. 120 laudatus = P. panormitanus minor X trichoides? Fischer in Ber. Bayr. Bot. Ges. XI. (1907) 120. Bayern. Fossile Arten. P. acuminatus Ettingsh. Tert. fl. Haering. (1852) 29 t. IV. flg. 17; Schimp. Paleont. veget. II. (1871) 464. — Bituminöse Kalke von Haeringen in Tirol. P. amblyphyllus Beck ex A. Benn. in Journ. of Bot. XXVIII. (nee P. amblyo- phyllus C. A. Mey.) (1890) 301. P. amissus Heer in Sect. trav. Geol. Portug. Lisb. 1881, conf. Just, Jahresber. 1881, 2, 249. Tertiär von Portugal. P. Anconaei G. Bistori in Att. soc. Tose. Pisa VII (1886) 143. — Fol., fruet. P. Bruckmanni A. Braun in Heer, fl. tert. Helv. I. (1861) 102 t. XLVII. fig. 7. — Tertiär von Oeningen (ex A. Braun P. colorato similis), ex Knoll (Österr. Bot. Zeitschr. LIII. [1903] 270) exeludendus, probab. Alismatacea. P. caespitans Saporta, Etudes veg. tert. I. (1863) 76 t. IV. fig. 2. — Tertiär von Aix. — P gramineo similis. P. castaliae Ung. Iconogr. pl. foss. (1852) 17 t. VII. fig. 1. — Parschlug in Steiermark. — P. jmsillo vel P polygono similis. P. crebrinervis Wat. PI. foss. bass. Paris (1865—66) 88 t. XXIII. fig. 5—7. — Kalk von Arcueil. P. cuspidatus Ettingsh. Foss. fl. Tokay (1853) 789 t. I. fig. 8. — Trachyt von Erdöbenye bei Tokay in Ungarn. — An huc pertinent (etiam e Tokay) P. Wieseri, P. Fenzlii et P inquirendus Kovats, Fl. de Tallya en Hong. in Arb. Geol. Ges. Ungarn I. 465. (1856) ex Schimper 1. c. (1871) 465. P. dubius Heer in Öfvers. Kon. Vetensk. Acad. Förh. 1873 10. — Miocän von Grönland. P. enantophyllus Saporta, Etudes veg. tert. I. (1863) 197; Schimp. 1. c. (1871) 467. — Kalke von St. Zacharie bei Marseille. 140 P* Graebner. — Potamogetonaceae. P. enervis Wat. PI. foss. bass. Paris (1865—66) 88 t. XXIII. fig. 8—12. — Kalk von Arcueil. P. eocenicus Wat. PI. foss. bass. Paris (1865 — 66) 87 t. XXIII. fig. 3. — Belle- vue bei Paris, P. equisetiformis Saporta, Etudes veg. tert. II. (1833) 233 t. IV. fig. 13. — Tertiär von Armissan. — Folia subopposita, linearia. — Dubius est. P. erectus Saporta, 1. c. 77. — Tertiärer Gips von Aix. P. Eseri Heer, Fl. tert. Helv. I. (1861) 102 t. XL VII. fig. 8. — Kirschberg a. Hier in Württemberg. — P. gramineo similis. P. exstinctus Wat. PI. foss. bass. Paris (1865—66) 87 t. XXIII. fig. 4. — Kalk von Vaugirard. P. filiformis Saporta, Etudes veg. tert. I. (1863) 76 t. IV. fig. 3; Schimp. 1. c. (1871) 466. — Tertiär von Aix. — P. pusillo similis. P. geniculatus A. Braun in Heer, Fl. tert. in Helv. I. ( 1 8 6 1 ) 102 t. XLVII. fig. 1 — 6. — Tertiär von Oeningen und Priesen; Kutschlin in Böhmen. P. headonensis ? ex A. Bennett in litt. — Oligocän 1893? P. loclensis Heer, Fl. tert. Helv. III. (1 861) 170 t. CXLVH. fig. 35. — Locle im Jura. P. lucidus Saporta, Etudes veg. tert. I. (1863) 172; Schimp. 1. c. (1871) 467. — Gips von Gargas, Vaucluse. • ■ P. microphyllus Wat. PI. foss. bass. Paris (1865—66) 88 t. XXIII. fig. 15. — Kalk von Arcueil. P. Miquelii H. J. Geyler et Kink. in Abh. Senckenb. Ges. XV. (1887) 20. t. 2. fig. 4, 5 (fol.), 6 a, b. (fruct.). P. Morloti Ung. Gen. et Spec. (1851) 323. — Kainberg bei Graz in Steiermark. — P. alpino similis. P. multinervis Brongn. Tabl. (1849) 115. — Potamophyllites multinervis Brongn. Prodr. (182 8) 114. — Kalk von Montrouge bei Paris. — P. natanti et Otteliae similis. P. Najadum Ung. Chlor, protog. (1847) 61 t. XVIII. fig. 7. — Eocaen von Monte Bolca. — P. perfoliato similis. P. Nordenskioeldii Heer, Fl. foss. arct. I. (1868) 157 t. 30, fig. 1, 5, 6, 7, 8. — Häufig im Miocaen des Bellsund in Spitzbergen. — P. natanti affinis. P. obsoletus Heer, Fl. tert. Helv. I. (1861) 1 02 t. XLVII. fig. 10. — Rochette, Canton Waadt. P. ovalifolius Ettingsh. Tert. Fl. Haeringen (1852) 29 t. IV. fig. 18; Schimper 1. c. (1870). — Bituminöse Kalke von Haering in Tirol; Monod, Canton Waadt. P. pannonicus Ung. Icon. pl. foss. (1852) t. VI. fig. 9 — 15. — Tertiär von Ödenburg in Ungarn. — Fructus iis P. perfoliati similes. P. perpusillus W. Meigen, Fl. Umgeb. Wesel; Beil. Jahresb. Gymn. Wes. (1886) 40. — An pl. foss.? P. Poacitis Ettingshausen in Denkschr. Wien. Acad. XX. (1872) 159. — Tertiär von Sagor. P. praenatans Knoll in Osten*. Bot. Zeitschr. LDL (1903) 272 t. X. — Windisch- Pöllau bei Gleisdorf in Steiermark. — P. natanti affinis. P. quadrilaterus Wat. PI. foss. bass. Paris (1865—66) 88 t. XXIII. fig. 13, 14. — Kalk von Arcueil. P. rarinervis Wat. PI. foss. bass. Paris (1865—66) 87 t. XXIII. fig. 2. — Kalke der Umgegend von Paris. P. reticulatus Heer, Fl. tert. Helv. III. (1861) 170 t. CXLVH. fig. 33. — Miocaen von Locle, Jura. P. Rinkii Heer in Öfvers. Kon. Vetensk. Acad. Förh. (1873) 80. — Miocaen von Grönland. P. saviniensis Ettingshausen in Denkschr. Wien. Akad. XXXII. (1872) 159. — Tertiär von Sagor. Polamogeton. 141 P. schrotzburgensis Heer, Fl. Tert. Helv. III. (1861) 170 t. CXLVII. fig. 3 4. — Schrotzburg in der Schweiz. P. seifhennersdorfensis P. Scifhennersdorfensis) Engelh. ap. Wentzel in Verh. K. K. Geol. Reichs-Anst. (1881) 90. — Tertiär von Seifhennersdorf und Warnsdorf. P. semicinctus (P semicinctum) R. Ludwig, Palaeontogr. V. (1857) 86. — Tertiär. P. sirenum Unger, Gen. et spec. foss. (1850) 323. — Tertiär von Croatien. P. speciosus Ettingsh. Tert. fl. Haering. (1852) 30 t. IV. fig. 19. — Bituminöse Kalke von Haering in Tirol. P. stigmosus (P. stigmosum) R. Ludwig, Palaeontogr. V. (1857) 8 6. — Tertiär. P. stiriacus Knoll in Österr. Bot. Zeitschr. LHI. (1903) 274 t. X. — Andritz bei Graz in Steiermark. — Sectio Heterophylli. P. thalictroides Wat. PI. foss. bass. Paris (1865—66) 88 t. XXIII. fig. 19. — Carpolithes thalictroides Brongt. Descr. geol. envir. Paris (1825?) 5 fig. i, 5. — Lon- jumeau; Insel Wight. — An Potamogeton? conf. Schimper Trait. paleont. veg. II. (1871) 469, ex Ettingshausen etiam Carpolithes Websteri Brongt. Lc. ad Potamo- carpitem ducenda est; ex cl. Potonie (Palaeophyt. 326) Carpolithes Websteri autem ad Folliculitem (Paradoxocarpits Nehring = Stratiotes L.) reducendus est. ?P. Tritonis Ung. Chlor, protog. (1847) 59 t. XVIII. fig. 6. — Eocaen von Monte Bolca. — Ex cl. Unger P crispo similis, sed excl. Schimper Trait. paleont. veg. II. (1871) 465 dubius, an Caulerpa? P. Ungeri Ettingsh. Tert. Fl. Wien (1853) 10 t. I. fig. 3. — Wien. P. ? verticillatus Lesquereux in Heyden, Rep. Un. Stat. Geol. Surv. VIII. (1883) vergl. Just, Jahresber. (1884) 2, 34; A. Benn. in Journ. of. Bot. XXVIII. (1890) 301. — Tertiär der Laiamie Gruppe (Nordamerika). Species exeludendae vel incertae. P aneeps Muehlb. Cat. pl. Am. Sept. (1813) 9 nomen nudum, conf. A. Benn. et Britten in Journ. of Bot. XXXI. (1893) 133. P bifolius Lapeyr. Hist. abreg. Pyren. Suppl. (1818) 27, conf. Benth. Cat. pl. Pyren. et Lang. 113= Folium Viciae fabae. P. borealis Baf. in Med. Repos. V. (1811) 350, conf. A. Benn. in Journ. of Bot. XXXI. (1893) 133 (= P fdiformis??). P. capensis Scheele ined. ex A. Bennett in Ann. K. K. Naturhist. Hofmus. Wien VII. (1892) 287 (nomen solum) ex A. Bennett 1. c. nimis incompletus. Conf. p. 61. P. contortam Desf. Fl. atlant. I. (1798) 150 = Zannichellia contorta Cham, et Schlechtd. P. densus Schwein, ex Beck, Bot. Un. States (1833) 368 = Helodea canadensis. P. epihydrum Raf. in Bot. Repos. V. (1811) 350, conf. P Nuttallii p. 56. Nota. Multa nomina Rafinesqueana dubia sunt, etiam P. epihydrum. Cl. A. Bennett scripsit: Rafinesque dixit: »Le Potamogeton natans Mich, mon P. epihydrum*. Specimina Rafinesqueana pro maxima parte peidila sunt; cl. A. Bennett unicum tantum vidit in Herb. Delessert, quod (P. fluitans Arcansas signatum) ad P. Nuttallii pertinet. Ca. annis 1840—48 P. Nuttallii ab auetoribus americanis partim nomine P. fluitans partim nomine P. heterophyllus designatus est. P filifolius Phil. Fl. atac. (1860) 50 = Euppia maritima. P. ßiformis Raf. in Med. Repos. N. York ser. 3. II. (1811) 409. P glaueus Gueldenst. Reisen I. (1787) 49. P indicus Roth ex Roem. et Schult. Syst. Hl. (1818) 516 = Aponogeton mo- nostaehyus. P. intricatus Nolte ap. A. Benn. in Journ. of Bot. XXVHI. (1889) 297 (nomen, quid? ex cl. Uechtritz, Herb. prob. -— P. pusillus var.?). P controversus Nolte ex Junger ap. A. Benn. in Journ. of Bot. XXIX. (1891) 307. /'. latifolius Cham, et Schlechtd. in Linnaea II. (1827) 731 (Index) sphalm. (pro laticaulis?). 142 p- Graebner. — Potamogetonaceae. P. Liebmanni Buchenau in Abh. Nat. Ver. Bremen III. (1873) 349 = Schottern graminea Willd. — Heteranthera graminea Vahl, conf. A. Benn. in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 298. P. natans Desf. Fl. atlant. I. (1798) 148 ex Cham, et Schlechte!, in Linnaea II. (1827) 229. P. oetandrum Poir. in Lam. Encycl. XII. (1816) 534. (Hydrogeton heterophyllum Lour. Fl. cochin. [1790] 244). P. pectinatus var. enantiophyllus »Franchet« Camus 1. c. (188 8), conf. infra. P. petiolaris Raf. Med. Rep. II. hex. 3. (1811) 409. P. petiolare Raf. Bot. Repos. V. (1811) 350. P. pinnatum Walt. Fl. Carol. (1788) 90 = Myriophyllum scabratum Michx. P. reptans Humnicki, Cat. pl. Luxeuil. (1876) 61, conf. A. Benn. in Journ. of Bot. XXXI. (1893) 133. P siculus Bercht. et Presl, Rostl. I. Alism. (1846) 21. P. tenuifolius Raf. Med. Rep. II. (1811) 46, conf! A. Benn. in Journ. of Bot. XXIX. (1891) 152. P. tenuifolius Raf. Bot. Repos. V. (1811) 350, conf. A. Benn. in Ann. naturhist. Hofmus. Wien VII. (1892) 292; Journ. of Bot. XXXI. (1893) 133, 294. P trichoides var. coleophyllus »Franchet« Camus, Cat. pl. France Suisse et Belg. (1888) 278. Ambae varietates erroneae sunt, cl. Camus nomina sectionum in Franch. Fl. Loir-et-Cher 633 pro varietatibus sumpsit; conf. A. Bennett in Journ. of Bot. XXXI. (1893) 133. P. verticillatum Walt. Fl. Carol. (1788) 90 = Myriophyllum heterophyllum Michx. 5. Ruppia L. Ruppia*) L. Gen. pl. ed. 1. (1737) 277, Spec. pl. ed. 1. (1753) 127, Gen. pl. ed. 5. (1854) 61; Aschers, in Boiss. Fl. orient. V. (1884) 19, in Engl, et Prantl, Pflzfam. II. 1. (1889) 210; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 356 Roze in Bull. Soc. bot. France XU. (1894) 466. — Bucafer Adans. Famil. II. (1763). — Buccaferrea (Mich. Gen. pl. [1729]) Petagna, Instit. bot. V. (1787) 1826. — Dxie- dusxyckia Rehmann in Österr. bot. Zeitschr. XVIII. (1868) 374. Perigonium nullum. Stamina bina filamentis brevissimis squamiformibus. Antherae magnae, loculis binis extrorsis filamento medio dorso insertis, basi divergentibus. Pollinis cellulae anguste oblongae semilunares utrinque dilatatae. Carpidia quatuor (nunc ad 1 0) primum sessilia, demum plerumque longe pedicellata uniovulata. Stylus nullus, stigma sessile peltatum. Ovulum pendulum. Carpella fruetifera pyriformia saepe obliqua crustacea, ineunte germinatione operculo dehiscentia. — Herbae in aquis salsis vel sub- salsis crescentes habitu Potamogetonis pectinati. Flores 2 hermaphroditi in spicam ante anthesin vaginis foliorum floralium inclusam dispositi. Species unica. K. maritima L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 127; Mert. et Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 861; Aschers, in Engl, et Prantl, Pflzfam. II. 1. (1889) 210; Aschers, et Graebn. Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 356. — R. didyma Swartz ex Wickstr. in Vet. Acad. Handl. Stockh. (1825) 427. — R. marina Fries, Summa veg. Skand. (1846) 68. — R. pectinata Rydberg in Mem. N. York Bot. Gard. I. (1896) 18 (mihi ignota). — Caulis ad 4 dm longus, filiformis, internodiis ad 5 cm longis. Folia plerumque fili- formia, raro ca. 1 mm lata, incl. vagina ad 1 dm longa, acutissima. Vagina ad 2 mm et ultra lata. Pedunculus ad ca. 1 dm longus et ultra. — Fig. 30. Verbreitung wie die Subspecies spiralis L. Subspec. A. spiralis L. Herb.; Dumort. Fl. Belg. (1827) 164; Aschers, in Boiss. Fl. orient. V. (1882) 18; Aschers, et Graebner, 1. c. (1897). — R. maritima a. spiralis Heinrich Bernh. Rupp (1 688: — 1 71 9), auetor florae jenensis 1718. Ruppia. 143 Moris, St. Sard. elench. I. (1827) 43. — R. maritima Koch, Synops. ed. 1. (1837) 678; Reichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) t. XVH. fig. 26. — R. aragonensis Lose. Pard. Ser. in conf. pl. Arag. (18 63) 105. — Dziedusxyckia limnobia Rehmann in Osten*, bot. Zeitschr. XVIII. (1868) 374; Richter, Plant. Europ. I. (1890) 288, conf. Aschers, apud Delpino in Soc. It. sc. nat. XIII. (1870) 185, 186, Rot. Zeitg. XXIX. (1871) 465. — Caulis ramosissimus. Folia filiformia. Pedunculus post anthesin longissimus et basi spiraliter tortus. Antherarum thecae oblongae. Carpella fruetifera ovoidea, ob- liqua, ereeta, apice sensim attenuata, podogyno eis 4 — 1 0-plo longiore suffulta. Fig. 30. Ruppia maritima L. A Subspec. spiralis L. (ad nat.). B Flos in statu raasculo et C in statu femineo (auetus; ex Reichenbach et B icon. orig.). D Stamen (ex Reichenbach). E,F Fructus. Q Fructus germinans (ex Ir misch). H Subspec. rostellata Koch. «/Margo folii (ex Raunkiaer., 10:1). ]44 • P« Graebner. — Potamogetonaceae. Europa: meist in Gräben oder Tümpeln. Fast überall nur in der Nähe der Küsten nördlich bis zu den Lofoten beobachtet (Schlegel in Hartman, Handb. Skand. Fl. 12. uppl. [1889] 56), an allen Meeren, in der östlichen Ostsee anscheinend fehlend oder selten. Asien: an der ganzen südasiatischen Küste bis Ostasien verbreitet, auch an der Mittelmeerküste: Syrien etc., Central-Asien (Hagström in Baagoe in Vidensk. medd. Nat. Foren. [1903] 184). Afrika: im Mittelmeere. Algerien (Battand, et Trabut, Fl. Alger. II. 12), Tu- nesien (Bonnet et Baratte, Cat. Tun. 430); Ägypten (Aschers, et Schweinfurth, Illustr. Fl. Eg. [1887] 144); Botes Meer, Sokotra (Balfourn. 445). — Tropisches Afrika: nur Senegal (Leprieur nach A. Bennett in Fl. Trop. Afrika VIII. [1902] 224). In Südafrika in der Kapkolonie bei Kapstadt (Harvey, vergl. A. Bennett in Fl. capens. VII. [1897] 50). Amerika: in Nord- und Südamerika verbreitet. Australien und Polynesien. Huc pertinet: Proles ß. drepanensis (Tineo) K. Schum. in Fl. brasil. III. 3. (1894) 700. — R. drepanensis Tineo in Guss. Syn. Fl. Sic. II. (182 8) 878; Boiss. Fl. Orient. V. (1884) 20; Durand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V. (1895) 497. — R. maritima var. spiralis Moris Stirp. Sard. elench. ed. 1. (1827) 43. — R. trichoides Gay in Coss. et Durieu, Atl. Expl. Alger. t. 46; R. trichodes Gay in Coss. Notes crit. I. (1848) 40. — Caulis tenuissimus ramosissimus. Folia tenuissime setacea, flexuosa. Pedunculus post anthesin longissimus, spiraliter tortus. Antherarum thecae ovales. Carpella ovoidea, oblique erecta, podogyno eis 4 — 1 0-plo longiore suffulta. Europa: am westlichen Mittelmeere, östlich bis Apulien. Afrika: Algier (Battand, et Trabut, Fl. Alger. II. [1895] 12). Nota. Similis est var. floridana (R. Floridana Koernicke in Herb. Berol.) fructibus i — 3, fere orbicularibus, longius pedicellatis. Proles y. curvicarpa (A. Nelson) Graebner. — R. curvicarpa A. Nelson in Bull. Torr. Bot. Club (1899) 122. — Pedunculi longi. Podogyna 3 — 6 cm longa. Fructus ca. 2 mm longi, valde obliqui, basi gibbosi. Nordamerika: Wyoming. Subspec. B. rostellata Koch in Beichb. Icon. pl. crit. II. (1824) 66, t. CLXXIV., flg. 306; Synops. ed. 2. (1844) 782; Beichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) t. XVII., fig. 25. — R. maritima var. rostrata Agardh in Physiographiska Sällskapets Ärs- berättelse 6. Maj. (1823) 37; Aschers, in Aschers, et Schweinfurth, Illustr. Fl. Egypte in Mem. Inst. Egypte II. (1887) 144, in Engl, et Prantl, Pflzfam. II. 1. (1889) 210. — R. maritima ß. minor Mert. et Koch, Deutschi. Fl. I. (1823) 861. — R. ob- liqua G. F. W. Meyer herb, ex Meyer, Chloris hanov. (1836) 527. — R. salina Schur, Enum. pl. Transs. (1866) 634. — R. maritima (L. Wästgot. Besan et Herb.) Schlegel in Hartman, Handb. Skand. Fl. 12. uppl. (1889) 57. — Caulis tenuiter filiformis, ramosissimus. Folia filiformi-setacea. Pedunculus post anthesin neque elongatus nee spiraliter tortus. Antherarum thecae subglobosae. Carpella ovoidei-semilunata, apice valde et oblique attenuata, podogyno eis 4 — 1 0-plo longiore suffulta. Europa: an den Küsten und in der Nähe derselben vereinzelt auch im Binnen- lande nördlich verbreitet bis Nordland 66° 20' n. Br. (Schlegel 1. c), an den Küsten aller Meere. Asien: bis Indien (Hooker, Fl. Brit. Ind. VI. [1894] 568); Ostasien (A. Bennett, in Journ. Linn. Soc. XXXVI. [1903] 197); Koreanische Inseln und Formosa, Central- Asien (Hagström in Baagoe in Vidensk. medd. Nat. Foren. [1903] 183). Afrika: Küste des Mittelmeeres, Algerien (Battandier et Trabut, Fl. Alger. 12); Tunesien (Bonnet et Baratte, Cat. Tunes. 430; Tripolitanien (Durand et Baratte, Prodr. Fl. Trip. 24); Cyrenaica (Buhmer 1. c); Ägypten (Schweinfurth, Beitr. Fl. Ruppia. 145 Aeth. 292); Oasen der Libyschen Wüste (Ascherson); im tropischen Afrika, Ober- und Nieder-Guinea (A. Bennett in Fl. Trop. Afr. VI». (1902) 224; Mauritius (Baker, Fl. of Maur. [1877] 392); Rodriguez. Amerika: in Nord- und Südamerika verbreitet. Polynesien? Var. ß. obliqua (Schur) Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 357. — R. obliqua Schur ex Griseb. et Schenk, It. Hungar. in Wiegm. et Erichs. Arch. XVIII. (1852) 355; Schur in Verh. Siebenbürg. Ver. X. (1859) 112 nee G. F. W. Meyer. — R. transsilvanica Schur in Österr. bot. Zeitschr. X. (1860) 356. — Fructus (ad ca. duplo) majores apice acumine brevi recto instrueti. Europa: bisher nur in Siebenbürgen mehrfach. Proles II. brevirostris (Agardh) Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 358. — R. maritima brevirostris Agardh in Physiographiska Sällskapets Ars- berättelse 6 Maj (1823) 37. — R. maritima b. reeta Moris, St. Sard. elench. I. (1827) 43. — R. braehypus J. Gay in Coss. Notes quelq. pl. crit. I. (1848) 10; Boiss. Fl. orient. V. (l 884) 20 obs. ; Durand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V. (1895) 496. — R. brevipes Bertol. ex Griseb. Fl. Brit. W. Ind. (1864) 507. — R. rostellata ß. braehypus Marsson, Fl. von Neuvorpomm. u. Rüg. (1869) 498. — R. maritima braehypus Schlegel in Hartman, Handb. Skand. Fl. 12. Uppl. (1889) 57. — Caulis tenuiter filiformis. Folia filiformia. Antherarum thecae ovoidei-subglobosae. Carpella ovoidea oblique ereeta, podogyno ea vix aequante suffulta. Europa: an der Ostsee sehr zerstreut. Mittelmeerküsten, im westlichen Teile. Afrika: Nordafrikanische Küsten. Huc pertinet etiam R. subsessilis Thwait. Enum. pl. Zeyl. (1864) 333 et Var. ß. intermedia (Thedenius) Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 358. — R. intermedia Thedenius in Bot. Not. (1887) 83. — R. braehypus intermedia Schlegel 1. c. (1889) 57. — Pedunculus et podogynum subelongati, podogyna fructibus subduplo longiora. Europa: an der Ostsee mit dem Typus der Basse. Forma incertae sedis (sine fructibus) est Var. oceidentalis (Wats.) Graebner. — R. occidentalis Wats. in Proc. Amer. Acad. XXV. (1890) 138. — R. laeustris Macoun Cat. Canad. pl. V. (1890) 27. — Caulis robustus. Vaginae foliorum elongatae, ca. 2,5 — 5 cm longae vel longiores. Nordamerika: Britisch Columbien, Salzsümpfe bei Kamloops (Macoun). Blüht im Juni. Fossile Arten. R. pannonica Ung. Chlor, prot. (1847) 49, t. XV., fig. 2. — Miocän von Radoboj in Croatien. — R. maritimae valde affinis. R. stiriaca Ettingsh. ex Schimp. Trait. paleont. veg. II. (1871) 459. — Fohns- dorf in Steiermark. — Nimis incompleta. R. brevifolia Ettingsh. 1. c. (1871). — Brück a. d. Leitha. — Nimis incompleta. Species dubia. R. atacamensis R. A. Philippi ex A. Benn. in Journ. of Bot. XXVIII. (1890) 299 = Potamogeton filifolius B. A. Philippi, Fl. atacam. (1860) 357. Tribus IV. Cymodoceeae. Cymodoceeae Aschers, in Engl, et Prantl, Pflzfam. II. 1. (1889) 210; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 358; Dalla Torre et Harms, Gen. siph. (1900) 6. Character conf. p. 27. A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama) 11. 10 14(3 P- Graebner. — Potamogetonaceae. Clavis gener um. A. Antherae 2 pedunculo eadem altitudine insertae. Carpidia stigmatibus binis fasciiformibus elongatis 6. Cymodocea Koenig B. Antherarum altera altius exserta apice eadem longitudinem alteram superans. Carpidia stigmate singulo 7. Diplanthera Thou. 6. Cymodocea Koenig*). Cymodocea Koenig in Koen. et Sims, Ann. Bot. II. (1805) 96, t. 7; Aschers, in Boiss. Fl. Orient. V. (1884) 20, in Engl, et Prantl, Pflzfam. II. |, (1889) 210. — Phueagrostis major Theophrasti Cavolini, Phuc. Anthesis XIII. (1892) t. I. — Phyca- grostis 0. Ktze. Rev. gen. pl. II. (1891) 744. Wichtigste Litteratur (vergl. auch 4): Bornet, Recherches sur le Phueagrostis major Cavol., in Ann. sc. nat. 2. ser. I. (1864) 5 t. 1 — 14. — Tepper, Observations on the propagation of Cymodocea antaretica, in Royal soc. South-Australia 1880 u. 1881. — Ascherson in Verh. bot. Ver. Brandenburg XXIV. (1882) Sitzber. 28. Flores dioiei nudi. Foecundatio hygrogama. Flos masculus: Antherae 2 quadrilocu- lares pedunculo eadem altitudine insertae, lateraliter connatae, thecis longitudinaliter dehiscentibus appendicula subulata superatis. Pollen confervoideum. Flos femineus : Carpidia 2 collateralia , singulum stigmatibus binis fasciiformibus elongatis superatum. Ovulum unicum ex apice carpelli pendulum, suborthotropum. Carpellum maturum com- pressum semiovatum vel semiellipticum osseum indehiscens. Semen liberum pendulum ; testa solubilis. Embryo macropodum puncto radiculari laterali. Cotyledon cylindricus axi hypocotyleo superne appressus, in vagina plumulam valde evolutam fovens. — Plantae marinae submersae, rhizomate repente ad nodos radicante cum ramificationibus hinc inde foliorum delapsorum cicatrieibus plus minus prominentibus annulato. Folia disticha praeter ramorum prophylla omnia frondosa, vaginantia, vaginis apertis superne plus minus distinete biauriculatis, ad laminae basin in ligulam produetis. Subgenernm conspectus. A. Caulis frondosus brevis, duetibus aeriferis percursus. a. Folia plana, apice denticulata. Flores solitarii .... Subg. I. Phycagrostis. b. Folia teretia. Infiorescentia cyma multiflora . . . Subg. II. Phycoschoenus. B. Caulis frondosus elongatus sine duetibus aeriferis. Folia parum elongata lata. Flores solitarii Subg. III. Amphibolis. Subg. I. Phycagrostis Aschers. Subg. Phycagrostis Aschers, in Linnaea XXXV. (1867) 160, in Boiss. Fl. Orient. V. (1884) 21, in Engl, et Prantl, Pflzfam. II. 4. (1889) 210; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 259. — Phueagrostis Willd. Spec. pl. IV. (1806) 649 (genus, conf. supra). — Rhizoma ex internodiis brevibus et elongatis (quotannis alter- nantibus) exstruetum, cum ramis erectis brevibus molle facile comprimendum (vagina e cellulis libri ad instar incrassatis formata destitutum). Folia linearia duetibus aeriferis percursa apice rotundata denticulata vel serrulata dentibus herbaeeis. Flores in ramorum cum sterilibus conformium apice solitarii vel ramo usurpatore suprafastigiati spurie laterales. A. Foliorum cicatrices annulos clausos efformantes. a. Carpelli carina integerrima vel indistinete repanda . . . \ . G. nodosa. b. Carpelli carina grosse et acute dentata 2. G. rotundata. B. Foliorum cicatrices annulos apertos efformantes. Folia 4 — 8 mm lata . . . ., 3. G. serrulata. *) KvuoSöxt], Nereis quaedam antiquorum; nomen generis vix recte formatum. Cymodocea. 147 1. C. nodosa (Ucria) Aschers, in Sitzber. Ges. Naturf. Freunde Berlin (1867) 4; in Boiss. Fl. orient. V. (1884) 21; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 360. — Zostera nodosa Ucria, PI. ad Linn. op. add. 30 (ca. 1790). — Cymodocea aequorea Koenig in Koenig et Sims, Ann. Bot. II. (1805) 96; Aschers, in Linnaea XXXV. (1867) 161. — Zostera mediterranea Lava, et DC. Fl. franc. III. (180 5) 154. — Phucagrostis major (Cavol. 1. c. [1792] ut gen.) Willd. Spec. pl. IV. (1806) 649; Bornet in Ann. sc. nat. 5. ser. I. (1864) 1. — Kernera? nodosa Schult. Syst. veg. VII. (1829) 170? — Algoidastrum Mich, ex Targ.- Tozz. Cat. veget. mar. mus. sui (1826) 85, t. 2, flg. 1. — /^flT^X /flfi Zostera serrulata Targ.-Tozz. 1. c. (1826) 90; Bertol. Fl. Kai. (liVl\\l frß X. (1854) 5 p. pt. — C. Webbiana A. Juss. in Ann. sc. nat. Ff ■ illi 2. ser. XI. (1839) 355. — C. Preauxiana Webb et Berth. Phyt. ll I 11 1 ly|| canar. III. (1836 — 50) 302. — Zostera marina angustifolia vÄJiW itll Freyn in Verh. zool. bot. Ges. Wien XXVII. (1877) 43 (conf. \f^f W Aschers, et Graebner, 1. c. 360), et probabiliter etiam Pospichal, » Fl. Österreich. Küstenl. I. (1897) 3 4 nee Hörnern. — Bhizoma A B purpurascens 2 mm crassum, supra limum repens, cicatrieibus foliorum annulos clausos efformantibus. Vaginae cylindricae, , °' ' A 0. l , . f . ,. .. , dosa. — A otamen ju- 3 — 4 cm longae, 3 mm latae, diametro plunes longiores, distincte venile ^0:1) B stamen auriculatae plerumque totae secedentes. Folia anguste linearia, maturum (4:1) (ex septemnervia , ad 4 dm (ex cl. Webb usque ad 1 m) longa, Bornet). 1,5 — 5 mm lata, superne denticulata. Flos masculus longe peduneulatus (pedunculus ad 1 dm longus), e vagina folii supremi exsertus. Antherae flavae coccinei-punctatae 15 mm longae. Flos femineus praeter stigmatum apices inclusus. Fructus semiovati, albidi-fusca, 8 mm longi, carina integerrima vel indistinete repanda. — Fig. 31, 32. Europa: in mäßig tiefen schlammigen und etwas sandigen Meeresteilen bis zu 2 m Tiefe, oft mit Zostera nana, Mittelmeerküsten, Atlantischer Ocean nördlich bis Cadix. Im Schwarzen Meere nicht bekannt. Asien: Kleinasien: Dardanellen, Smyrna. Afrika: Nordafrika und atlantische Küsten bis Joual in Senegambien; Canarische Inseln (vergl. Ascherson in Neumayer, Anl. wiss. Beob. Reis. 3. Aufl. [1905] 398). Nota. A Zosteris foliis denticulatis facilo distinguitur. Rhizoma laete purpureum valde distinetuni est. 2. C. rotundata Aschers, et Schweinf. in Sitzber. Ges. Naturf. Freunde Berl. (i 870) 84; Aschers, in Boiss. Fl. orient. V. (18 8 4) 21. — Phucagrostis rotundata Ehrb. et Hempr. Symb. phys. bot. t. XI. 11 ined. ex Aschers. 1. c. (1884) — Praecedenti valde similis sed differt foliis 7 — 13-nerviis, plerumque paullo latioribus, 5 — 15 cm longis et 2 — 4 mm latis. Vaginae ad 4 — 5 cm longae et 3 mm latae, saepe Thalassiae ad instar partim laceratim-persistentes. Fructus carina grosse et acute dentata. Flores rnasculi adhuc ignoti. Asien (resp. Afrika): Botes Meer zerstreut nördlich bis Tor (Ehrenberg!), Kosseir (Klunzinger) und Mirsa Uadi Lechuma (Schweinfurth!). Im Süden bis Assab, Aden, Madagaskar, Sunda-Straße, Timor, Mindanao. Australien: an den tropischen Küsten im Nordwesten; Anachoreten, Neu- Hannover, Neu-Mecklenburg (vergl. Ascherson in Neumayer, Anl. wiss. Beob. Beis. 3. Aufl. [1905] 398). 3. C. serrulata (R. Br.) Aschers, et Magnus in Sitzber. Ges. Naturf. Freunde Berl. (1870) 84; Aschers, in Boiss. Fl. orient. V. (1884) 22. — Caulinia serrulata R. Br. Prodr. Fl. Nov. Holl. (1810) 339. — Posidonia serrulata Spreng. Syst. veg. I. (1825) 181. — Kernera serrulata Schult. Syst. veg. VII. (1829) 170? — Thalassia indica Wight et Arn. in WTight Herb. n. 2414 ex Aschers, in Boiss. 1. c. (1884). — Thalassia reptans Solander ms. in Herb. Mus. Brit. — Foliorum cicatrices annulos 10* Fig. 32. Cymodocea nodosa (ücria) Aschers, (ex Bornet). A Planta floribus femineis (magni nat.). B Flos masculus, a facies ventralis, b dorsalis (magn. nat.). C Flos masculus juvenilis transscissus (60:1). D Pollen oriens in matricibus, a maxime juvenile, b juvenile (250 : 1). E Anthera aperta, pollinibus filiformibus (5 : 1). F Pollen juvenile (250 : 1). Q Flos femineus, ov ovarium, gr. Stylus, n Stigma (magn. nat.). JffCarpidium juvenile, ovulo juvenili (4 5H). /Ovulum fecundatum (15:1). K Planta fructifera (magn. nat.). L Fructus apertus cum embryone, a insertio fructus, c cotyledon, gr. Stylus, hypaxis hypocotyleus (2:1). M Fructus germinans (magn. nat.). 2V" Rhizorna , a pedi- cellus floris feminei, sp squamulae intravaginales. Cymodocea. 1 49 apertos eflbrmantes. Vaginae obconicae 2 — 3-plo tantum longiores quam latae, distincte auriculatae. Laminae late lineares 11 — 1 9-nerviae superne distincte herbacei-serrulatae. Flores feminei praeter stigmatum apices inclusi. Flores masculi et fructus adhuc ignoti. Asien: im Roten Meere auch auf asiatischer Seite: Hodeda; im Indischen und Stillen Ocean an den tropischen Küsten: aus dem Bengalischen Meerbusen an der Küste Coro- mandel, Ceylon, aus der Straße von Singapore, Mindanao. Afrika: an den tropischen Küsten des Indischen Oceans: Sansibar, Mayotte und der Inseln Madagaskar, Nossi-Beh, Seychellen, und am Roten Meer: Kosser, Suakin, Assab. Australien: an den tropischen und extropischen Küsten im Süden und Osten, sowie von Neu-Caledonien (vergl. Ascherson in Neumayer, Anl. wiss. Beob. Reis. 3. Aufl. [1905] 398). Nota. A C. ciliata cui vagina et lamina latis brevibus (haec 5 — 12 cm longa, 4 — 8 mm lata, illa 25 — 30 mm longa, 1- — 10 mm lata) et serraturis distinctis adeo similis utcl. Ascherson eas prius (Linnaea XXXV. [1867] 162) confuderit, differt praeter notas histologicas a cl. Magnus (in Sitzber. Ges. Naturf. Freunde [1870] 88, 89) expositas ramis erectis brevibus, cicatricibus apertis, vaginae auriculis conspicuis, lamina Laud emarginata (Ascherson 1. c. [1884],. Subg. II. Phycoschoenus Aschers. Subg. Phycoschoenus Aschers, in Linnaea XXXV. (1867) 162, in Boiss. Fl. orient. V. (1884) 22. — Rhizoma et rami steriles Phycagrostis. Foliorum lamina teres, apice obtusiuscula, superne parum applanata, propter auriculas valde conspicuas in vaginae (lamina delapsa diu persistentis) apice quasi dorsalis, ductibus aeriferis percursa. Ramus florifer inferne laxe et distiche ramosus. Inflorescentiae cymosae multiflorae, demum in cymas spiciformes medianas (drepania Buchenau, conf. Magnus in Sitzber. Ges. Naturf. Freunde Berl. [1872] 32) abeuntes. Flores bracteis binis (quarum vagina brevis latis- sima laminaque brevissima decidua) involucrati. 4. C. isoetifolia Aschers, in Sitzber. Ges. Naturf. Freunde Berl. (1867) 3; in Linnaea XXXV. (1867) 163; in Boiss. Fl. orient. V. (1884) 22. — G. aequorea var. Wight, Herb. n. 2413!; Kunth, Enum. pl. III. (1841) 118 p. pte. excl. synonymis. — Rhizoma gracile rubrum. Foliorum cicatrices annulos apertos eflbrmantes. Vaginae cylindrici-obconicae ad 4 cm longae, superne 3 — 4 mm latae. Lamina 6 — 11 cm longa, 1,5 — 1 mm lata, laete virens, carnosa in sicco pallide glaucescens, longitudinaliter sul- cata, apice retuso subcartilaginei-tridentata. Drepania mascula densiflora, pedunculis brevissimis, feminea laxiflora. Carpella semiovalia, bracteae vaginam aequantia. An- therae 2 mm longae. Fructus 3 mm longi. Rotes Meer: verbreitet; Suez (Schimper n. 964!); Tor und Akaba (Lefevre); Kosseir (Klunzinger!); Mirsa Uadi Lechuma (Schweinfurth n. 699!); Hedeido (Schweinfurth n. 147!). Asien: an den Küsten des Indischen Oceans und dem tropischen Teile der asia- tischen Ostküste. Tropische Ostküste Afrikas: südlich bis Sansibarküste bei Lamu, Madagaskar, Nossi-Beh. Australien: Champion Bay in Westaustralien und angrenzende Inseln, sowie in Polynesien zerstreut: Neucaledonien, Viti- und Tonga-Inseln (vergl. Ascherson in Neumayer, Anleit. wiss. Beob. Reis. 3. Aufl. [1905] 400). Nota. Inter plantas siphonogamas marinas cum sequente foliis apice teretibus junci- formibus insignis. 5. C. manatorum Aschers, in Sitzber. Ges. Naturf. Freunde Berl. (1868) 19; in Neumayer, Anleit. wiss. Beob. Reis. (1875) 363. — A praecedente differt: Folia longiora graciliora in sicco nigricantia. Flores quam in praecedente plus duplo majores, scd iis C. nodosae minores. Westindien: Küsten von Martinique, Guadeloupe, Ste. Croix, St. Thomas, Porto- rico, Haiti, Cuba. Von der Südspitze Floridas: Key-West, und Bermuda-Inseln 150 P. Graebner. — Potamogetonaceae. (vergl. Ascherson in Neumayer, Anleit. wiss. Beob. Reis. 3. Aufl. [1905] 400). Einheim. Name in Jamaika: Mannittee grass (Sloane). Subg. III. Amphibolis (Agardh) Aschers. Amphibolis Agardh, Spec. alg. I. (1823) 474 ut gen. algarum; Aschers, et Magnus in Sitzber. Ges. Naturf. Freunde Berl. (l 870) 84, 89 ; Aschers, in Boiss. Fl. Orient. V. (\ 884) 23 ut sect. Cymodoceeae. — Graumuellera Reichb. Consp. (1828) 43. — Rhizoma / A Fig. 33. Oymodocea ciliata (Forsk.) Ehrenb. A Planta tota, deminorata, st Stigmata florum femineorum. B Apex folii (magn. nat. ex Hemprich et Ehrenberg, Symb. phys. bot. I. t. VI.). — C»Turiones« Cyrnodoceae antarcticae Endl., pct Folium pectinatum (ex Ascherson in Pflzfam.). Diplanthera. 151 cum ramis erectis elongatis saepe iterum ramosis durum sublignosum etiam in sicco teres, fasciculis fibrovasalibus centralibus vagina multis cellularum libri instar incrassa- tarum stratis formata circumdatis (conf. Magnus 1. c). Foliorum lamina plana late linearis ductibus aeriferis destituta. Inflorescentia Phycagrostis. 6. C. ciliata (Forsk.) Ehrenb. ex Aschers, in Sitzber. Ges. Naturf. Freunde Berl. (1867) 3; in Linnaea XXXV. (1867) 162 (p. pte.); in Boiss. Fl. Orient. V. (l 884) 23. — Zostera ciliata Forsk. Fl. aeg. arab. (1775) 157. — Thalassia ciliata Ko.enig in Koen. et Sims, Ann. bot. U. (1806) 97. — Phucagrostis ciliata Ehrenb. et Hempr. Symb. phys. bot. t. VI. ined. ex Aschers. 1. c. — Planta robustissima ramis quasi lignosis, erectis (ex Forskai viridibus), ex internodiis brevibus exstructis. Foliorum cicatrices annulos clausos formantes. Vaginae 2,5 cm longae, ad 1 cm latae, obconicae, tantum 2 — 3-plo longiores quam latae, auriculis exiguis. Laminae 6 — 1 4 cm longae, 7 — I 0 mm latae, 23 — 25-nerviae, apice emarginati-retusae, superne dentibus scariosi-mar- ginatis argute serrulatae. Stigmata apice tantum exserta. Flores masculi et fructus ad huc ignoti. — Fig. 33. Vom Roten Meere, dort häufig, durch den Indischen Oceah bis zu den tropischen asiatischen Küsten des Stillen Oceans. Tropische Ostküste von Afrika: Sansibar, Dar-es-Salam, Rowuma-Bay, Mündung des Luabo und anliegende Inseln: Madagaskar, Nossi-Beh, Beunion, Mauritius. Australien: Tropische Ostküste: Cap York, Port Denison (vergl. Ascherson in Neumayer, Anleit. wiss. Beob. Beis. 3. Aufl. [1905] 399). 7. C. antarctica (Labill.) Endl. Gen. (1836) 230; Kunth, Enum. pl. III. (1841) 119; Aschers, in Boiss. Fl. Orient. V. (1884) 23. — Ruppia antarctica Labill. PI. Nov. Holland II. (1806) 116, i. 264. — Caulinia antarctica B. Br. Prodr. (1810) 3 3 9. — Amphibolis bicornis Agardh, Spec. alg. II. (1822) 47 4. — Amphibolis xosteraefolia Agardh 1. c. (1822) 474. — Kernera antarctica Schult. Syst. veg. VII. (1829) 170. — Posidonia antarctica Spreng. Syst. I. (1825) 181. — Thalassia ant- arctica F.Müll, exsicc. ex Aschers, in Linnaea XXXV. (1867) 165. — Amphibolis antarctica Sonder et Aschers, in Linnaea XXXV. (1867) 164. — Planta praecedente multo minor et gracilior, internodiis longioribus. Folia apice late semilunati-emarginata, caeterum integerrima. — Fig. 33 C. Extratropisches Australien: West- und Südküste, das Vorkommen an der Ost- küste wurde von F. von Müller bezweifelt. — Tasmania. — Den Wendekreis scheint sie nach Norden nicht zu überschreiten (vergl. Ascherson in Neumayer, Anleit. wiss. Beob. Reis. 3. Aufl. [1905] 399). Nota. Plantue juveniles hujus speciei post innovationem valde singularem (conf. O. Tepp er in Trans, roy. Soc. South Austral. 1881 et Ascherson in Sitzb. Bot. Ver. Brandenb. XXIV. [1882] 28.) a stirpe matrice solutae statum sistunt a cl. Agardh pro novo Algarum genere propositum. Fossile Arten. Conf. etiam sub Zostera. Halochloris cymodoceoides Unger, Chloris prot. (1847) 55, t. XVIII., fig. 1 — 3. — Eocän des Monte Bolca; Sotzka in Steiermark. — Affinis est?: Mariminna Meneghinii Unger, Chloris prot. (1847) 58, t. XVIII., fig. 5. — Ex cl. Massalongo (Palaeoph. rar. 25) formae diversae in Monte Bolca distiguendae sunt. 7. Diplanthera Thou. Diplanthera Thou. Gen. nov. madagascar. (1806) 3; Aschers, in Engl.-Prantl, Pflzfam. II. 1. (1889) 212, Nachtr. 37; in Neumayer, Anleit. wiss. Beob. Beis. 3. Aufl. (1905) 400. — Halodide Endl. Gen. Suppl. I. (1841) 1368. — Halodula Benth. et Hook. f. Gen. III. (1883) 1019. Flos masculus pedunculo longiusculo, femineus tantum stigmatum apicibus exsertus. Fecundatio hygrogama. Antherarum altera altius exserta, apice eadem longitudine 152 P* Graebner. — Potamogetonaceae. alteram superans. Carpidia stigmate singulo (nee bims) superata. Carpella matura subrotundi-ovalia parum compressa. — Habitus Cymodoceae seetionis Pliycagrostis. Rhizoma gracile, sed firmum, foliorum delapsorum cicatrieibus prominulis annulatum. Vaginae cylindricae distinete biauriculatae et ligulatae. Lamina anguste linearis, apice dentibus duobus lateralibus acutis, trinervis, nervo medio lateralibusque binis, nervis seeun- dariis (qui in Phycagrostis et Zosterae speciebus conspicui) obscuris. Conspectus specierum. A. Lamina foliorum inter dentes apicales parum rotundati-pro- dueta. Antherae 3 mm longae 1. D. uninervis. B. Lamina plerumque semilunatim bicuspidata. Antherae 6 mm longae %. D. Wrightii. 1. D. uninervis (Forsk.) Aschers, in Engl, et Prantl, Pflzfam. Nachtr. (1897) 37. — Zostera uninervis Forsk. Fl. aeg. arab. (1775) 4 59. — Diplanthera tridentata Steinh. in Ann. sc. nat. 2. ser. IX. (183 8) 98 t. 4B. — Dipl. madagascariensis Steud. Nomencl. bot. 1. (1840) 515. — Ruppia spec. Zollinger, Verzeichn. (1854) 74. — Halodule australis Miq. Fl. Nederland. Ind. III. (1855) 227; Aschers, in Linnaea XXXV. (1867) 163; in Neumayer, Anleit. wiss. Beob. Reis. (1875) 364. — Zostera tridentata Ehrenb. et Hempr. Symb. phys. bot. t. XIX. ined. ex Solms in Schweinf. Beitr. Flor. Aethiop. (1867) 196. — ■ Phucagrostis tridentata Ehrenb. et Hempr. Herb, ex Aschers. 1. c. (18 67). — Halodule uninervis Aschers, in Boiss. Fl. Orient. V. (188 4) 2 4. — Folia cum vaginis 8 — 15 cm longa, lamina 2 mm lata, inter dentes apicales parum rotundati- produeta, saepe nervo mediano mucronati-excurrente tridentata. Antherae 3 mm longae. Carpellum (maturum haud vidi) 3 mm longum. Vom Roten Meere, schon bei Suez (Delile!, Schimper!, Frauenfeld!), dort sehr verbreitet, in Asien, durch den Indischen Ocean bis zum tropischen Ostasien: Indischer Archipel: Sumbava; Flores; Timor; Amboina. Afrika: an der tropischen Ostküste und auf den Inseln. Polynesien: Mariannen; Anachoreten; Neu-Hannover; Neu-Mecklenburg ; Neu- Caledonien; Viti- und Tonga-Inseln. Australien: Ostküste, Cap York, Richmond River (vergl. Ascherson in Neu- mayer, Anleit. wiss. Beob. Reis. 3. Aufl. [1905] 401). Nota. Formae tenerae (quales floriferae masculae semper et femineae interdum) Ruppiam aemulant; formae robustiores autem Zosteram nanam referunt. A Zostera nana Roth distinguitur praeter folia apice 2- vel saepius 3-dentata nervis seeundariis indistinetis et rhizomate elongato diu persistente. Zostera uninervis Forsk. vix alia nisi species nostra in mari rubro vulgatissima quacum descriptiones mancae Forskälii et Vahlii bene congruunt. Zostera nana Roth, in qua cl. Reich enbach contra cl. Noltei opinionem (qui speeimen typicum inspexisse videtur) speciem Forskälianam e Mocha descriptam quaesivit, non propius quam ad insulam Nossibe reperta fuit. Insuper nervus medianus »obscurus« exForskäl vix de Zosterae ullius foliis dici potest. 2. D. Wrightii Aschers, in Engl, et Prantl, Pflzfam. Nachtr. (1897) 37. — Halodule Wrightii Aschers, in Sitzb. Ges. naturf. Freunde Berl. (1868) 19. — Folia longiora et graciliora, plerumque apice semilunatim bicuspidata. Antherae ca. 6 mm longae, altitudine parum diversa insertae. Fructus maturi nigri. Westindien: Cuba, Haiti, Portorico; Ste. Croix; St. Thomas; Martinique. — Florida: Key-West. Afrika: Niederguinea, bei Loanda und Ambriz (Wel witsch), wohl hierher ge- hörend; vergl. Ascherson in Neumayer, Anleit. wiss. Beob. Reis. 3. Aufl. (1905) 400. Species dubia. Diplanthera indim Steud. Nomencl. bot. I. (1840) 515 (Wall. Cat. n. 7465) = H. australis'? Zannichellia. 153 Species exclusa. Diplanthera spec. Griffith Icon. pl. asiat. III. t. 161, C. fig. 2 = Halophila ovalis. Tribus V. Zannichellieae. ZannichelUeae Kunth, Enum. pl. III. (1841) 123; Aschers, in Engl, et Prantl, Nat. Pflzfam. II. I. (1889) 213; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 360. Character conf. p. 27. Conspectus generum. A. Flos masculus perigonio nullo, femineus perigonio membra- naceo brevi cupuliformi et carpellis 2 — 8 (plerumque 4) sub- curvatis 8. Zannichellia L. B. FJos masculus perigonio breviter cupuliformi, tridentato, femineus perigonii foliis 3 liberis et carpellis 3 rectis . .9. Althenia Petit. 8. Zannichellia l.*). Zannichellia [Micheli, Nov. pl. gen. (1729) 34] L. Gen. pl. ed. 1. (1737) 278; ed. 5. (1754) 416; Spec. pl. ed. 1. (1753) 969; Roze, G., Le mode de fecondation du Zannichellia palustris L., in Journ. de bot. I. (1887) 296 — 299; Aschers, in Engl, et Prantl, Pflzfam. II. 1. (18 89) 213; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 360. — Zannichella L. Syst. ed. 1. (1735). — Zanichelia Gilib. Exercit. II. (1792) 419. — Zanichellia Roth, Tent. fl. Germ. II. 2. (1793) 420. — Zannichallia Reut, in Compt. rend. Soc. Haller. (1854 — 56) 129. — Pelta Dulac, Fl. Hautes-Pyren. (1867) 43. Flores monoici, masculi et feminei plerumque arcte approximati. Flos masculus distincte, nunc longe pedunculatus, perigonio nullo, anthera (interdum binis) thecis binis connectivo excurrente longitudinaliter adnatis. Flos femineus perigonio membranaceo breviter cupuliformi basin carpellorum cingente. Carpella 1 — 8 (plerumque 4) sessilia vel stipitata oblonga compressa. Stylus brevis vel elongatus. Stigma peltatum. Ovulum unicum pendulum. Carpella matura coriacea compressa, germinatione in 2 valvas dehiscentia vel plerumque fissura unilaterali. Semen oblongum, testa tenui, albu- mine nullo. Embryonis cotyledon longe acuminata et circinnatim inflexa. — Rhizoma repens, tenue, internodiis ad 4 cm longis. Caulis tenuis, basi prophyllo vaginato, repens in nodis radicans vel parte superiore fluitans. Folia anguste linearia, stipula magna amplexicauli, rarius vaginata et 2 squamulis intravaginalibus. Conspectus sectionum. A. Folia basi stipula libera instructa. Fructus plerumque 2 vel plures, valde obliqui Sect. 1 . Euzannichellia. B. Folia basi vaginantia. Fructus solitarii vel gemini plus minus in vaginas foliorum inclusi Sect. 2. Pseudo- Althenia. Sect. 1. Euzannichellia Graebner. Character vide supra. Species unica. 1. Z. palustris L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 969; Aschers. Fl. Prov. Brandenb. I. (1864) 668; Boiss. Fl. orient. V. (1884) 14; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. *) Gian Girolamo Zannichelli (1662 — 1727), pharmacopola Venetianus, de flora veneta et istriaca optime meritus; conf. Ascherson et Graebner, Synops. I. p. 360. 154 P. Graebner. — Potamogetonaceae. Fl. I. (1897) 361. — Caulis tenuiter filiformis, ad 5 dm longus, radicans. Folia angustissime linearia vel filiformia, \ ad fere \ 0 cm longa, raro ad 2 mm lata, acuminata, stipulis intrafoliaceis. Carpella quasi in umbellam breviter pedunculatam congesta ad 2 mm longa, compressa oblique oblonga vel saepius semilunata, laevia vel margine dorsali convexo vel rarius etiam ventrali concavo, crenati-dentata. — Fig. 3 4. Fig. 34. Zannichellia palustris L. A Habitus formae typicae. B Fructus var. genuinae Aschers. C Morphologia caulis floriferi (ex Irmisch) conf. p. 1 9. D Flos femineus et latere dextro flos mas- culus (stamen elongatum); auctus. E Carpidium et Stigma magnum infundibuliforme. F Embryon. G H Fructus germinans. J Radices flexuosae. K Fructus prolis pedicellatae Wahlenb. L Fructus var. gibberosae (Reichb.) Aschers, et Graebner. [A Ic. orig.: B, F, K, L ex Reichenbach, G ex Irmisch, D, E ex Raunkiaer, 0,H, J. ex Hochreutiner.) Zannichellia. 155 In stehenden und fließenden Gewässern, in süßem und Brackwasser besonders häufig in Küstengegenden, fast über die ganze Erdoberfläche zerstreut, fehlt nur in Australien. In Afrika: im Norden (Ägypten, Schweinfurth, Beitr. Fl. Aeth. 292), Südafrika und Madagaskar, sonst in Deutsch Südwestafrika, Amboland (Schinz n. 12) und in Britisch Südafrika (vergl. A. Bennett in Fl. capens. VII. [i 897] 50). — In Europa bis etwa 800 m aufsteigend. Blüht dort Mai bis Herbst. Nota. Potamogetoni pusillo similis sed statu fructifero saltem facile separanda est. Valde variabilis habitu, longitudine caulium, magnitudine foliorum, numero carpellorum, longitudine fructuum et stylorum etc. — Cl. Gay species duas distinguit: \) Z. brachystemon J. Gay in Reuter, Cat. grain. jard. Genüve (1854) 4. Var. brachystemon Baker, Fl. of Maur. (1877) 393; Durand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V. (1895) 498. Afrika: Rodriguez (Baker 1. c). Flore masculo breviter pedicellato et anthera unica. — 2. Z. macrostemon Gay in Willk. et Lange, Prodr. Fl. Hisp. I. (1861) ;conf. Druce in Journ. of Bot. XIX. [1881] 251). Flore masculo longe pedicellato et antheris duabus. — Hae species ne pro formis quidem habendae sunt, conf. Ascherson etGraebner 1. c. p. 362. Proles ct. genuina Aschers. Fl. Prov. Brandenb. I. (1864) 668; Boiss. Fl. Orient. V. (1884) 15; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 362. — Z. dentata Willd. Spec. pl. IV. (1805) 181. — Z. palustris et Z. polycarpa Nolte, Novit. Fl. Holsat. (1826) 75; Koch, Syn. ed. 2. (1844) 782. — Z. marina et Z. polycarpa Nielson in Bot. Tidsskr. V. (1872) 204, 206; Lange, Haandb. dansk. Fl. 4. Uppl. (1886) 204, 205. — Z. palustris Prahl, Krit. Fl. v. Schlesw.-Holstein (1890) 210. — Floris masculi pedunculus elongatus. Fructus breviter pedicellati vel subsessiles, subdentati vel dentati, stylo 2 — 3-plo longiores. Stigma rotundum, plerumque den- ticulatum. Huc pertinent varietates sequentes: Var. I. repens (Boenningh.) Koch, Synops. ed. 1. (1837) 679; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897)362. — Z. repens Boenninghausen, Prodr. Fl. Monast. (1824) 272; Reichb.' Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) t. XVI. fig. 20. — Z. tenuis Reuter, Cat. graines jard. Geneve (1854) 4; Gremli, Exe. fl. Schweiz 3. Aufl. (1878) 252 nee 1 . Aufl. (1867), forma tenuis fructibus minoribus. — Z. palustris ß. minor Schur in Österr. bot. Zeitschr. XX. (l 870) 203. — Caulis repens, humilis, plerumque ad 1 dm longus, plerumque ramosissimus. Folia angusta, saepe filiformia. Meist in stehendem, flachem Wasser, an den Rändern von Seen und Teichen, be- sonders in Dorftümpeln, seltener in stagnierenden Gräben. Nota. Cl. Prcsl (Bot. Bemerk. [1844] 112) Zannichelliae formam citat: Z. repens Herb. Aeg. un. it. n. 10, quae cum icone Reichenbachiana non convenit, »qua propter nova potius species: Z. laevis Presl, stigmate spathulato obliquo, fructibus pedicellatis laevibus aut crista doisali denticulatis stylo longioribusc. Huc pertinet Z. Hausskneohtii Boiss. in Herb, aus Persien (Haussknecht!), parva, foliis inferioribus curvatis et: Subvar. b. polycarpa (Nolte) Prahl, Krit. Fl. von Schlesw.-Holst. II. (l 890) 210; Richter, PI. eur. I. (1890) 1 7. — Z. polycarpa Nolte, Novit, fl. Holsat. (1826) 75 sens. strict. — Z. cyclostigma Clavaud Herb. — Z. Schmitzii Schaffner Herb. (Forma tenuis). — Fructus 3 — 6, stylo 3 — 4-plo longiores. Europa: im Salzwasser an den Küsten der Nord- und Ostsee sowie den nördlich atlantischen Küsten. Irland, Britische Inseln bis östliche Ostsee. Var. II. Rosenii (Wallmann) Bichter, PI. europ. I. (1890) 17 nomen; Aschers, et Graebner, 1. c. (1897) 363. — Z. Rosenii Wallmann in Bot. Notis. (l 840) 43, conf. Flora, Litteraturber. XI. (1841) 13. — Caulis repens, subrobustior. Folia suberassa, obscure trinervia. Fructus sessiles, dorso alati-dentata. Europa: bisher nur in Schweden. Var. III. major (Boenningh.) Koch, Synops. ed. 1. (1837) 679; Aschers, et Graebner, 1. c. (1897) 363. — Z. major Boenningh. ex Reichb. in Moessl. Handb. ed. 2. III. (1829) 1591; Reichb. Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) t. XVI. fig. 20. — 156 P« Graebner. — Potamogetonaccae. 7j. pedunculata a. stagnalis Reichb. Fl. germ. excurs. I. (1830) 7; Fl. germ. exsicc. n. 501 !; Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) 21, forma fructibus longius pedunculatis. — Gaulis fluitans ad 5 dm longus, robustior. Folia ad 2 cm longa, plana. Fructus saepe 2 tantum maturantes. In Gräben mit fließendem Wasser, in starken Quellen, auch gern im Brackwasser in den Buchten und Strandseen der Meere. Nota. Specimina originaria Boenninghauseni ad prolem pedicellatam accedunt. — Z. intermedia Torr, in Beck Bot. (1833) 385 an (etiam Niels. Bot. Tidsskr. ser. 2. I. [1872] 205?) est forma americana fructibus levibus, dorso subintegris, stigmate dentati-crenato. Proles ß. pedicellata Wahlenberg et Rosen in Nov. act. Upsal. VIII. (1821) 227, 254. — Z. maritima Nolte, Novit, fl. Holsat. (1826) 75. — Z. palustris y. stipitata Koch, Synops. ed. 1. (1837) 679. — Z. digyna J. Gay in Breb. Fl. Normand. ed. 2. (1839) 252. — Z. pedicellata Buch.-Ham. (ex Wall. Catal. n. 5185); Fries, Novit. Mant. 3. (1842) 133; Koch, Syn. ed. 2. (1844) 782. — Z. stylaris Presl, Bot. Bemerk. (1844) 112. — Z. peltata Bertol. Fl. Ital. X. (185 4) 10, forma fruc- tibus sessilibus et stigmate magno, rotundo. — Z. palustris b. dentata Richter, PI. europ. I. (1890) 17 nomen. — Caulis plerumque fluitans. Floris masculi pedunculus abbreviatus. Pedicelli carpello aequilongi vel vix breviores, Stylus carpellum saepe aequans. Stigma saepe ovatum, denticulatum vel obscure denticulatum. Meist in Lachen, Bächen und Gräben mit salzhaltigem Wasser, seltener als Rasse genuina. Im Binnenlande meist wenig verbreitet. Afrika: Natal (Durand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V. [1895] 498). Central-Asien: mehrfach (Hagström inBaagoe in Vidensk. medd. Nat. Foren. Kjoebenh. [1903] 183). Huc pertinent varietates sequentes: Var. I. radicans (Wallmann) Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 364. — Z. radicans Wallmann in Bot. Notiser (l 840) 44; conf. Flora, Littera- turber. XI. ( 1 841) 20. — Z. repens Wallmann 1. c. (1840) nee Boenningh. — Caulis repens, radicans, plerumque filiformis. Folia tenuia. In flachem Wasser. Var. II. pedunculata Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 364. — • Z. pedunculata var. b. maritima Reichb. Fl. germ. excurs. I. (1830) 7; Fl. germ. exsicc. n. 302! — Caulis fluitans. Fructus (sine pedicello et stylo) 2 mm longi, dorso dentati. Verbreitete Form. Huc pertinent: Subvar. a. gracilis Hagström in Baagoe in Vidensk. medd. Nat. Foren. Kjoebenh. (1903) 183. — Planta gracillima. Central-Asien: Buchara (Paulsen n. 224a). Subvar. b. gibberosa (Reichb.) Aschers, et Graebner, 1. c. (1897). — Z. gibberosa Reichb. Fl. germ. excurs. I. (1830) 7; Icon. fl. germ. helv. VII. (1845) t. XVI. flg. 22. — Fructus carina dorsali et ventrali dentati. Viel seltener. Var. III. aculeata (Schur) Aschers, et Graebner, 1. c. (1897). — Z. aculeata Schur in Österr. bot. Zeitschr. XX. (1870) 203. — Caulis fluitans. Fructus (sine pedicello et stylo) ca. 1 mm longi, dorso spinuloso. Europa: bisher nur in Niederösterreich (Dichtl in Deutsch, bot. Monatsschr. I. 149) und in Siebenbürgen (Janka!, Barth!). Var. IV. contorta (Desf.) Durand et Schinz, Consp. Fl. Afr. V. (l 895) 4 98. — Pota- mogeton contortum Desf. Fl. atl. I. (1798) 150. — Za?inichellia contorta Cham, in Linnaea II. (1827)231; Kunth, Enum. pl. III. (1841) 125. — Folia subulato-filiformia, contorta. Afrika: Algier. Zannichellia. 157 Var. V. indiea (Cham.) Graebner. — Zannichellia indica Cham, ex Morong in Bull. Torr. Bot. Club XIII. (1886) 159. — Folia non 1 mm lata. Fructus plerumque 2 — 3, plerumque 2 mm longi, basi 3 — 4 mm pedicellati et stjlo ca 3 — 4 mm longo. Liu-Kiu-Inseln (Wright). Nota. Caulibus et foliis gracillimis et fructibus parvis longe pedicellatis et stigmatibus longis valde distincta est. A me non visa. Nota. Z. stylaris Preslii supra (p. 4 56) citata planta valde dubia est. Cl. Presl 1. c. scripsit: >stigmate spathulato obtuso obliquo, fructibus pedicellatis dorso cristato-dentatis latere utrinque unicostatis et obscure tuberculatis, stylo fructui aequilongo. Hab. in rivulis aut stagnis Capitis bonae spei«. Droge n. 8801. — >Habitus Z. palustris, longitudine styli ab hac et reli- quis speciebus diversa«. — Hacc planta capensis non species sequens esse potest, propter habitum et longitudinem styli. Sect. 2. Pseudo-Althenia Graebner. Character conf. p. 153. Species unica. 2. Z. Aschersoniana Graebner n. sp. — Planta tenerrima. Caulis ca. 1 — 2 dm longus fere filiformis, basi ramosus, supra plerumque simplex, internodiis brevibus ad 2 cm longis. Folia inferiora brevia, media et superiora anguste linearia, ca. 2,5 — 5 cm longa, angustissima vel ca. 0,5 mm lata, acuta, mucro- nata. uninervia, subrigida, basi di- stincte vaginantia, vagina membra- nacea, 3 — 6 mm longa, apice bi- auriculata. Flores sessiles vel sub- sessiles, solitarii vel gemini in vaginam folii inclusi. Stylus apice elongatus, liber. Fructus (maturi) rectiusculi vel subobliqui , ca. 3 mm longi , sub- sessiles vel pedicellati, ovato-oblongi undique tuberculati, in vaginam folii inclusi vel vagina flssa liberi. — Fig. 35. Kapland: Vaarsche Vley (Wol- ley Dod n. 3586!) und in Kommetji (Wolley Dod n. 3381 !). Blüht Okto- ber, November. Nota. Species valde distincta, foliis basi vaginantibus , floribus solitariis vel geminis et fructibus crassis fere rectis valde a specie polymorpha Z. pahistri discrepat. Habitu Altheniae spec. valde similis, sed flores et embryon Zannichclliae monstrat. Nota. Cl. Clavaud in Act. Soc. Linn. Bordeaux XLIII. (1888) p. LXVII. genus Zanni- chelliam dividit: Stirps Z. palustris L. (Caractöres du genre). Variations nombreuses. Section §. 1. Monopus. Pedunculus communis sed non pedicelli (stamina 4-locularia, magna). Spec. 1. — Z. cyclostigma Clavaud, 1. c. (1888) p. LXVII.; Bull. Herb. Boiss. I. App. 1. (1893) 20. — Stylus crassus et brevis. Stigma elingulatum et papillatum. — Z. macrostemon auet. div. >Se presente: major ou minor, longipes ou brevipes, viridis ou aerea*. Spec. 2. — Z. lingulata Clavaud 1. c. p. LXVIII. (1 888). — Stylus plerumque plus minus tenuis et elongatus. Stigma lingulatum (vix vel non papillatum). — Z. macrostemon auet. div. — Gironde. Section §. 2. Deuteropus. Pedunculus communis (longus vel brevis) et etiam pedicelli fruetuum. (Stamina plerumque 2-locularia, parva). Fig. 35. A Habitus A Zannichellia Aschersoniana Graebner. B Folium et fructus, prophyllum aper- tum. C Fructus. (Icon orig.). 158 p- Graebner. — Potamogetonaceae. Spec. 3. — Z. pedicellata Fries. — Stylus elongatus et gracilis. Stigma lingulatum (vis vel non papillatum). — Z. pedunculata Reichb. — Z. maritima Ts'olte. «. — homoeanihera. — Stamina omnia 8-locularia. ß. — dimorphantkera. — Stamina superiora 4-locularia. »Se presente major et minor.* Spec. 4. — Z. repens Boenningh. (Boreau). — Stylus crassus et brevis. Stigma clype- atum (et papillatum). — Z. dentata Willd. (Lloyd). «. — viridis (aqua dulcis). ß. — aerea (aqua subsalsa). »Se presente major et minor. La var. viridis est ordinairement major, la var. aerea m'a paru plus petite et plus grele.« Species excludenda. Z. ücberosa Lour. Fl. coch. (1790) 662 est Aracea. 9. Althenia Fr. Petit*). Althenia Fr. Petit in Ann. scienc. observ. I. (1829) 451; Aschers, in Engl, et Prantl, Pflzfam. II. 1. (1889) 213; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 364. — Belvalia Delile in Flora XIII. (1830) 2, 455. — Bellevalia Delile ex Endl. Gen. (1837) 231 nee Lap. — Lepilaena J. Drumm. ex Harvey in Hook. Kew Journ. VII. (1855) 57. — Hexatheca Sonder ex F. Muell. Fragm. VIII. "(1874) 217. Wichtigste Litteratur (vergl. auch S. 1): Prillieux, Recherches sur la Vegetation et la strueture de V Althenia filiformis Petit, in Ann. sc. nat. 5. ser. II. (4 864) 169 t. 15, 16. Flores dioiei vel monoiei. Flos masculus antheris 3 dithecis connatis vel anthera unica monotheca. Carpidia cylindrica pedunculata, apice stylo distineto. Ovulum in apice ovarii pendulum. Fructus subcompressi, coriaeei. Embryo cotyledone spiraliter involuto, radice basali. — Habitus et ramifleatio ut in Zanniehellia, sed planta tenuior. Folia subsetacea, vagina membranacea translucente et stipula brevi, superiora fere evaginata et stipuliformia. Clavis sectionum. A. Anthera unica, monotheca, longitudinaliter bivalvis. Stigma infundibuliforme Sect. 1. Eualthenia. B. Antherae 3, dithecae, longitudinaliter connatae. Stigma cylindricum Sect. 2. Lepilaena. Sect. 1. Eualthenia Graebner. Eualthenia Graebner. — Althenia Fr. Petit, 1. c. (1829) sens. strict. Species unica. 1. A. filiformis Fr. Petit in Ann. scienc. observ. I. (1829) 451; Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1897) 365. — Älteinia setacea Petit ex Delile, in Flora XIII. (1830) 2, 455. — Zanniehellia vaginalis et Belvalia australis Delile, 1. c. (1830). — Althenia setaeea Kunth, Enum. pl. III. (1841) 126. — Caulis ad 5 dm longus. Folia ad 4 cm longa, vagina ad 5 mm longa. Flores monoiei. Anthera unica, monotheca, longitudinaliter bivalvis. Stigma infundibuliforme. Fructus ca. 2 mm longi, fere 1 mm lati, stylo subaequilongo. Europa: in Strandseen an der Westküste Frankreichs: Insel Oleron im Departe- ment Charente inferieure ; südliches Portugal : Tavira ; und Spanien : Puerto Real ; Süd- Frankreich: Rhönedelta; Italien: Messina, Lago di Salpi in Apulien. Afrika: nur in Algerien, Oran (Battandier et Trabut, Fl. Alger. 11). Nota. De historia speciei conf. Ascherson et Graebner 1. c. 365. *) Genus dicat. P. Althen. qui eulturam Carthami tinetorii in Galliam introduxisse dicitur; conf. Ascherson et Graebner, Synops. I. p. 364. Althenia. 159 Subspec. er. eu-flliformis Aschers, et Graebner, Synops. mitteleurop. Fl. I. (1 897) 365. — A. füiformis Fr. Petit 1. c. (1829) sens. strict. ; Duval-Jouve in Bull. Soc. bot. France XIX. (1872) p. LXXXVI. t. Y. fig. 1, 3, 5, 8; Hervier in Bull. Herb. Boiss. III. app. I. (1895) 21. — Planta plerumque tenuis. Bhizoma 3 — 5 (rarius ad 1 0) cm longum, supra limum repens, basi caulium foliosorum prophyllis membranaeeis. Caulis abbreviatus plerumque 5 — 15 mm longus. Folia filiformia, supra plana, omnia (sub- penicillatim) aggregata, vaginis tegentibus, sine fasciculis mechanicis (conf. Sauvageau!). Fructus ovati, apice obtusi, marginibus alatis, in faciebus planis linea obliqua percursis. Semen ovoideum. Europa und Nordafrik'a wie die Art. Subspec. ß. Barrandonii (Duval-Jouve) Aschers, et Graebner 1. c. (1897) 366. — A. Barrandonii Duval-Jouve in Bull. Soc. bot. France XIX. (1872) p. LXXXVI. t. V. fig. 2, 4, 6, 7; Hervier 1. c. (1895). — Planta robustior et major. Bhizoma ad 5 dm longum, in limo repens, basi caulium sine prophyllis membranaeeis distinetis. Caulis 1 5 cm ad 5 dm longus, erectus, internodiis ad 4 cm longis. Folia setacea, pagina superiore et inferiore convexa, apice filiforrni acuminala, remota vel in regione florifera approximata, 2 fasciculis mechanicis marginalibus, vagina 8 — 12 fasciculis mechanicis instruetis. Fructus ovati-lanceolati, apice et basi attenuati, marginibus incrassatis, in paginis planis sine linea. Semina oblonga. • Europa: bisher nur in Süd-Frankreich in den Umgebungen von Montpellier und Cette beobachtet. Sect. 2. Lepilaena (Drumra.) Aschers. Lepilaena Drumm. 1. c. (1855) sens. strict. pro gen. ; Aschers, in Engl, et Prantl, Nat. Pflzfam. II. 1. (1887) 214 pro sect. — Character conf. p. 158. A. Stylus carpello multo brevior. Flores feminei in pedicellis dein elongatis, perigonii segmentis ovatis, carpellis multo brevioribus 2. A. australis. B. Stylus filiformis, carpello longior. a. Flores feminei pedicellis vagina longioribus, perigonii seg- mentis inconspieuis, carpellis fere aequilongis 3.-4. cylindrocarpa. b. Flores feminei pedicellis vagina brevioribus, perigonii seg- mentis carpellis sublongioribus, conspieuis 4. A. Preissii. 2. A. australis (J. Drumm.) Aschers, in Engl, et Prantl, Pflzfam. II. 1. (1887) 214. ■ — Lepilaena australis J. Drumm. ex Harv. in Hook. Kew Journ. VII. (1855) 58. — Caulis filiformis ramosissimus. Folia capillaria, subdilatata, basi vaginantia, serrulata. Planta mascula foliis floralibus pluribus, basibus dilatatis stipularibus involucrum ca. 2 — 3 mm longum formantibus; flores 2 — 3 inclusi. Flores basi I — 2 vaginis membranaeeis stipularibus plerumque elaminatis, antheris sessilibus. Planta feminea foliis floralibus basibus angustis stipularibus. Flores breviter pedicellati, pedicellis dein elongatis ad 3 — 6 mm. Perigonium non 1 mm longum, segmentis 3 ovatis. Carpella 3, oblonga, apice anguslata, stylo breviore; stigma oblongum dilatatum. Fructus. non 2 mm longi breviter stipitata. Australien: Swan river oder King Georges Sound (Drummond n. 100, 179, 184, 396); Hutt Biver (Oldfield). Tasmania: die von Hook er angegebene Zannichellia palustris gehört nach F. v. Müller (vergl. Bentham, Fl. Austral. VII. [1878] 179) vielleicht hierher. 3. A. cylindrocarpa (Körnicke) Aschers, in Engl, et Prantl, Pflzfam. II. 1. (1887) 214. — Zannichellia cylindrocarpa Körnicke in Walp. Annal. VI. (1860) 3. — Lepi- laena cylindrocarpa Benth. Fl. austral. VII. (1878) 180. — Hexatheca australis Sonder ex Menth. 1. c. (1878). — Caulis filiformis et folia A. australi similes, sed bases folio- rum vix dilatatae et vaginae stipulares foliorum floralium multo angustiores. Flores 160 P. Graebner. — Potamogetonaceae. masculi ut in A. australis. Pedicelli florum femineorum interdum iis A. australis longiores. Perigonium segmentis angustis et tenuibus fere non conspicuis, non car- pellis longioribus. Carpella ca. 2 mm longa, stylo filiformi carpellis aequilongo; stigma oblongum. — Fig. 36. Australien: in Victoria, Tasmania und Südaustralien zerstreut! per>^ Fig. 36. Altkenia cylindrocarpa (Koemicke) Aschers. A Flos masculus, per perigonium, a antherae. B Antherae connatae [A et B ex Sonder ap. Ascherson in Pflzfam.;. C Carpidium, p carpel- lum, stil Stylus, st Stigma (ex Gurke ap. Ascherson in Pflzfam.). D Semen. E Embryon, hyp axis hypocotyleus, r radicula, cot cotyledon [D et E ex Sonder ap. Ascherson 1. c). — . (Fig. omnes auctae.) 4. A. Preissii (Lehm.) Aschers, et Graebn. — Zannichellia Preissii Lehm, in PI. Preiss. IL (1846—48) 3. — Lepilaena Preissii F. Müll. Fragm. VIH. (1872 — 74) 217 p. pte. ; Benth. Fl. austral. VII. (1878) 180. — Caulis et folia plerumque gra- cillimi. Folia basi vaginis angustissimis. Flores masculi ut in praecedentibus. Flores feminei plerumque numerosi, foliis floralibus 2, vaginis angustis saepe scariosis. Flores breviter pedicellati, pedicellis vaginis brevioribus, rarius in statu fructifero sublongioribus. Perigonium segmentis carpellis sublongioribus, angustis, sed plerumque striatis et plus minus scariosis, conspicuis. Fructus cylindrici, plerumque sessiles ca. 2 mm longi; Stylus filiformis, carpello longior; stigma oblongum clavatum. Australien: in Victoria und mehrfach in Westaustralien. Species dubiae. Lepilaena bilocularis Kirk ex Petrie in Herb. — Neu-Seeland. — A. Preissii valde similis videtur. Lepilaena vnonandra Petrie in N. Zel. Journ. Sc. I. (1891) 70 nomen nudum. — . Neu-Seeland. Genus fossile*). Holstia Hagström. Holstia**) Hagström in Geol. Foren. Förhandl. Stockh. XXVIII. (1906) 90—92. — Fragmenta caulis ex cl. auctore anatomice determinata ad familiam Potamogetona^ cearum pertinent vel affinia sunt. Nota. Sine foliis, floribus et fructibus genus valde dubium remanet. H. splendens Hagström 1. c. (1906). — Süd-Schweden: Spätglaciale Schichten bei Toppeledagard in Schonen. *) Citate der fossilen Arten wurden z. T. freundlichst durch Herrn Prof. Potonie und Dr. Gothan ermittelt. **) Cl. O. Holst, geologus Stockholmiensis, fragmenta detexit. Addenda. 161 Addenda. P. 43 sub 1. P. natans est inserendum: Süd-Amerika: Patagonien (Düsen det. Hagström). Steigt in England bis über 800 m, in Turkestan bis 2000 m, in Indien bis 3000 m, in Californien bis 2000 m (A. Bennett briefl.). P. 4 6 sub 4. P. javanicuß est inserendum: Var. ß. major A. Bennett in litt. — Folia submersa ad 2,25 mm lata et 1 dm longa, folia natantia 2,5 cm longa et 2,5 mm lata. Australien (Maiden). Afrika: Hierher gehört nach A. Bennett auch die Pflanze von Baum n. 96. P. 65 sub 29. P. indicus est inserendum: Steigt in Madras von 300 bis 2300 m (A. Bennett briefl.). P. 66 sub 31. P. polygomfolius est inserendum: Steigt in Großbritannien bis über 700 m (A. Bennett briefl.). P. 67 sub 32. P. pulcher est inserendum: Conf. etiam Tuckerman in Amer. Journ. Sc. I. ser. VI. (1848) 224 — 5. — Die (oben nicht genannten) Angaben in Canada sind irrtümlich (A. Ben nett briefl.). P. 69 sub 35. P. coloratus est inserendum: Steigt in England nicht über 150 m an (A. Bennett briefl.). P. 72 sub 36. P. alpinus est inserendum: Steigt in den Alpen bis über 2000 m, in Großbritannien bis 1100, in Colorado in Nord-Amerika von 2 800 bis fast 4000 m. P. 78 sub 40. P. lueens est inserendum: Steigt in England bis 800 m, in Spanien bis 3250 m, in Kashmir bis 2000 m, in Kumaon (Indien) bis über 2100 m. P. 79 sub var. floridanus est inserendum: Caulis simplex. Folia ovati-lanceolata, ca. 5 cm longa et 1,6 cm lata, breviter petiolata, margine distinclissime undulata. Stipulae minores, ca. 2,6 cm longae, vix alatae, internodiis breviores. Pedunculi ca. 1,6 dm longi. (A. Ben nett in litt.). Florida: Miami (Small et Carter n. 1118). P. 97 sub 53. P. praelongus est inserendum: Steigt in Großbritannien bis über 8 00 m, in Frankreich bis 900 m, im Jura bis fast 1300 m, in Ober-Wallis in der Schweiz bis 2150 m. (A. Bennett briefl.). P. 99 sub 54. P. crispus est inserendum: Steigt in England nur bis 250 m, in Tirol bis fast 700 m; in Indien: Pundjab bis 1000 m, in Kashmir bis über 1700 m (A. Bennett briefl.). P. 109 sub 65. P. obtusifolius est inserendum: Steigt in England nur bis 200 m, im Nordwest-Himalaya bis 3000 m (A. Bennett briefl.). P. HO sub 66. P. foliosus est inserendum: In Westindien nach A. Bennett briefl. auf folgenden Inseln: Cuba, Porto Bico, Trinidad, Jamaika, St. Croix. P. 114 sub 71. P. pusillus est inserendum: Steigt in Indien bis über 1700 m, in Nord-Amerika bis 2700 m (A. Bennett briefl.). P. 118 sub 72. P. strictifolius est inserendum: Nota. Ex cl. A. Bennett in litt. P. rigidus Wolfg. vix huc pertinet sed probabiliter forma P. alpini esse videtur. P. 119 sub 75. P. confervoides est inserendum: Nach A. Bennett briefl. auch in New Jersey, Pennsylvania (Herb. Hance) und Maine. P. 123 sub P. pectinatus est inserendum: Steigt in Indien bis etwa 3500 m, in Tibet bis über 5000 m, in Pamir bis fast 5000 m, in Nord-Amerika: Nevada bis 2000 m, Dakotah bis fast 1500 m, in Süd- Amerika: Venezuela bis über 5000 m (A. Bennett briefl.). A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Einbryophyta siphonogama) 11. \i lg 2 P- Graebner. — Potaraogetonaceae. P. 124 sub Proles 2. interruptus est Inserendum: Nota. Ex cl. Hagström (in litt.) planta patagonica (P. juncifolins Hagstr. olim.) cum planta suecica (P. fHiformis X pectinatus, P. suecica Richter) bene congruit et pollen magna pro parte deformatum est (etiam fructus) atque notae sunt intermediae. — Neglecta admoni- tione cl. Hagströmii mihi planta valde dubia remanet; species pro parentibus sumptae in Patagonia non inveniuntur. P. 127 sub 80. P. filiformis est inserendum: Steigt in Europa bis 2200 m, in Indien bis 2 600 m, in Pamir bis 4300 m, in Nord- Amerika : Nevada bis 2000 m (A. Ben nett briefl.). P. 128 sub 84. P. latifolius est inserendum: Steigt bis 1300 m (A. Bennett briefl.). P. 129 sub 85. P. strictus est inserendum: Steigt bis 3600 m (A. Bennett briefl.). P. 129 sub 86. P. Kobbinsii est inserendum: Nach A. Bennett briefl. bisher in folgenden Staaten der Vereinigten Staaten be- obachtet: Maine, Connecticut, New Jersey, New York, Pennsylvania, Massachusetts, Michi- gan, Minnesota, Illinois, Indiana, Ohio, Delaware, Oregon und Montana. P. 131 sub 87. P. densus est inserendum: Steigt (in Großbritannien) bis 350 m (A. Bennett briefl.). P. 132 sub P. alpinus X crispus est inserendum: P. venustus Baagoe in Comptes rend. Congr. intern. Bot. (1900) 512 — 517. (A. Bennett in litt.). P. 133 sub P. compressus X trichoides est inserendum: P. ripensis, P. trichoides X zosterifolius Baagoe in Comptes rend. Congr. intern. Bot. (1900) 512—517 (A. Bennett in litt.). P. 134 sub P. gramineus X lucens est inserendum: Nota. Huc ex cl. Hagström (in litt.) pertinet P. berolinensis (conf. p. 137), quem P. Zixii esse declarat, sed P. Zixii ditionis marchicae valde differt, minus robustus est, planta fructi- fera est etc. Verzeichnis der Sammler- Nummern. Adrews, Cec. (Australien) 1064 P. pectinatus. Aitchison, J. E. T. (Afghanistan) 232 P. perfoliatus — 542 P. pectinatus — 569 P. crispus var. serratus — 867 P. polygonifolius — 4 1 74 (541 ) P. indicus. Alcock (Indien) 17 764 P. pectinatus. Arechavaleta (Uruguay) 1348 P. montevidensis — 1826 P. Gayi — 2506 P. Gayi — 2509 P. montevidensis. Asoherson, P. (Nord-Afrika, mehrere Reisen) 216 Ruppia maritima — 284 Ruppia mari- tima var. spiralis — 491 P. crispus — 492 P. pectinatus — 494 Ruppia maritima — 496 P. pusillus — 2256 Ruppia maritima — 2258, 2259 Zannichellia palustris var. repens. Bachmann, F. (Kapland) 246, 1742 Zostera nana. Bailey (England) 1121 P. pusillus var. tenuissimus — 1232 P. densus — 1233 P. com- pressus — 1244 Ruppia maritima spiralis. Baker, C. .F. (Colorado) 420 P. fluitans — 1838 P. filiformis. Balansa (Smyrna) 393 Zostera nana — 394 Z. marina. Balbis (Sardinia) 769 P. natans. Baldacci (Balkanhalbinsel) 366 P. perfoliatus — 260 P. pectinatus. Ralfonr (Socotra) 152 P. filiformis? — 445 Ruppia maritima var. rostellata. Barber (Süd-Afrika) 4 P. crispus. Barbour, W. C. (Nord- Amerika) 377 P. pectinatus. Baron (Madagaskar) 324, 524, 644, 995. 3492 P. fluitans — 2708 P. fluitans (f. major) — 4112 P. fluitans — 4113 P. javanicus — 4136 P. fluitans — 4137 P. javanicus — 4498 P. polygonifolius? (ex Bennett P. fluitans). Barter (Afrika) — 106S P. pusillus — 1089 P. javanicus. Kaum (Afrika) 96 P. javanicus. ßaur, B. (Süd-Afrika) 919 P. pusillus var. africanus. Beccari, O. (Sumatra) 912 P. malainus. Beddome (Indien) 1791 P. natans. ßedwill (Neuseeland) 102 P. Cheesemannii. Bell, A. S. (Indien) 126 P. indicus — 139 P. crispus. BergiuB (Süd-Afrika) 311 P. pusillus. Bernonlli, Gust. (Guatemala) 598 P. lucens var? (P. malainus? p.p. P. alpinus ?) — 600 P. perfoliatus — 601 P. pectinatus — 815 Ruppia maritima — 850 P. lucens. Bertero (Chile) 570, 1260 P. Gayi. Bertero (Portorico) 403 P. fluitans (occid.). — (Jamaika) 2267 P. fluitans (occid.). Bisset, James (Japan) 4408 P. gramineus. Blau (Bosnien) 703 P. pusillus — 749 P. crispus — 2201 P. pectinatus — 2202 P. per- foliatus — 2203 P. lucens — 2419 P. pectinatus — 2420 P. perfoliatus — 2456 P. pusillus. Böhm (Ost-Afrika) 35 P. polygonifolius — 119 P. fluitans var. Holunder (Californien) 6393 P. Claytoni. Bolus u. Mac Owan 1393 P. lucens. Bornmüller (Persien-Türkei) — 4714 P. perfoliatus — 4714 Zannichellia palustris var. pedicellata — 471 5 P. pectinatus — 1 837 Zannichellia palustris var. pedicellata — 4780 P. pectinatus. Bourgean, E. (Canarische Inseln) 533 P. fluitans (? nimis incompleta). Bove (Ägypten) 351 P. crispus. Bretschneider (China) — 778 P. Tepperi — 779 P. perfoliatus — 780 P. malainus — 893 P. crispus. — 904 P. malainus. Brldges (Californien) 258 P. natans var. pygmaea. Brotherns Gebr. (Kaukasus) 867 P. pectinatus. 11* ■Jß4 P. Graebner. — Potamogetonaceae. Brown, A. (Australien) 5808 P. nimis incompl. — 5809 P. perfoliatus — 5810 P. crispus — 5811 P. ochreatus — 5812 Posidonia australis. Brown, E. (Uganda) 223 P. Schweinfurthii. Bnrchell (Süd-Afrika) 669 P. pusillus — 2648 Zannichellia palustris. Burkhardt (Deutschland) 602 P. natans. Bush (Indian. Territor.) 4 205 P. hybridus. (handler, H. P. (Galifornien) 563 P. alpinus. Cheeseman, J. J. (Neuseeland) 140 P. ochreatus. Clarke (Kashmir) 4723 P. natans — 4744 P. polygonifolius — 29139 P. Zizii — 29145 P. natans — 47376 P. alpinus. Clarke, C. B. (Indien) — 7679 P. indicus — 8053 P. pectinatus — 14131 P. indicus — 24077 P. javanicus — 26 860 P. crispus — 27 041 P. javanicus — 29 058 P. lucens — 29142 P. fluitans äff. — 30 501 P. perfoliatus — 30 502 P. filiformis — 37 622 P. crispus. Clarke (Madera) 775 P. polygonifolius. Cockayne (Neuseeland) — 6727 P. polygonifolius — 6729 P. natans. Colenso (Neuseeland) 105 P. Cheesemanii — 247 P. ochreatus. Combs, Rob. (Cuba) 159 P. lonchites. Conway, W. M. (Himalaya) 126 P. pectinatus. Coville n. Fanston (Californien) 683 Ruppia maritima spiralis — 1278 P. fluitans. Crandall (Colorado) 2528 P. pectinatus — 2530 P. natans. Croall (Indien) 441 P. polygonifolius. Cuming (Philippinen) 1 381 P. malainus. Coming (Valparaiso) 42 P. fluitans (lonch. !) — 587 P. Gayi. Cunningbam, A. (Neuseeland) 322 P. polygonifolius? Cnrtiss (Nord-Amerika) 2716 P. hybridus. Cusick (Oregon) 2597 P. natans — 2598 P. foliosus var. californicus. Dayid (China) 1916 P. pusillus — 1949 P. Tepperi? (ex A. Bennett). Delayay (China) 2500 P. crispus — 2727 P. malainus — 4750 P. Delavayi. Dickie (Nyassa-See) 3 P. pectinatus (f. latifolia). Diels, L. (Australien) 2604, 4912 Potamogeton similis — 4919 Ruppia maritima — 5699 Althenia australis — 5699a Ruppia maritima. Drege (Süd-Afrika) — 1206 P. pusillus var. africanus — 4458 P. pusillus var. africanus — 8801 Zannichellia palustris. Drnmmond, J. (Australien) 117 P. carinatus. Drnmmond, T. (Nord-Amerika) 250 P. fluitans et P. natans — 272 P. Zizii — 382 P. hybridus. Dnss (Martinique) 1046, 1952, 1952 b P. fluitans (occid.). Dntble, J. F. (Kashmir) 190 P. natans — 4903 P. pectinatus — 10861 P. lucens — 11444 P. natans — 11446 P. lucens — 11463 P. pectinatus — 11689 P. polygonifolius. Eckion n. Zeyher (Süd- Afrika) 640 P. lucens — 644 P. pectinatus. Edgeworth (Indien) 162 P. indicus — 163 P. javanicus. Eggers (West-Indien) 884 P. fluitans (occid.) — 4080 P. coloratus — 2670, 2824, 3301 P. fluitans (occid.). Ehrenberg (Ägypten) 1 90, 191 Zannichellia palustris — (Arabien) 202 Ruppia maritima. Ellenbeck (Afrika) 743 P. pectinatus var. interruptus — 1663 P. polygonifolius. Eilerton Stocks, J. 375 P. filiformis — 380 P. perfoliatus — 382 P. indicus. Eimer, A. D. E. (Californien) 3503 P. rutilus. Engler, A. (Ost-Afrika) 2072 Cymodocea ciliata. Faber (China) 1 Zannichellia palustris pedicellata — 2 P. crispus — 314 P. Tepperi. Falconer (Indien) 1211 P. lucens. Fanrie*) (Korea) 682 Ruppia maritima — 684 Zannichellia palustris var. pedicellata — — 685 P. oxyphyllus? — 686 P. pusillus — 687 P. limosellifolius — 688 Ruppia maritima — 689 P. Delavayi? — 690 P. malainus — 693 P. Maackianus — 694 P. oxyphyllus — 4302 P. malainus? — 4303 P. Maackianus? — 4304 P. oxyphyllus. Fanrie (Formosa) 529 P. malainus? — 530 P. pectinatus. Fanrie (Japan) 1 8 P. pusillus — 1 9 P. perfoliatus — 20 P. numasakianus — 20 P. javanicus — 21 P. miduhikimo? — 28 P. natans? — 32 P. polygonifolius? — 34 P. polygonifolius? — *) Die Sammlungen von Faurie sind in verschiedenen Jahren verschieden nummeriert, leider fehlen mitunter die Jahreszahlen, so dass eine Trennung nicht möglich war. Verzeichnis der Sammler-Nummern. 1 65 39 P. oxyphyllus? — 44 P. Maackianus — 45, 46 P. oxyphyllus — 4 07 P. Tepperi — 236 P. natans — 531 P. Maackianus — 570 P. fluitans — 685 P. oxyphyllus? — 687 P. natans — — 694 P. oxyphyllus — 748 P. nipponicus ? — 1015 P. perfoliatus — 4 058 P. pusillus var. brevifolius — 14 05 P. gracilis (ex Bennett). Faurle (Japan) 2085 P. miduhikimo — 2450 P. Tepperi — 2450 P. polygonifolius — 2623 P. oxyphyllus — 2802 P. miduhikimo — 4135 P. alpinus — 4135 P. indico äff. (ex Benn.) — 5425 P. natans — 5425 P. Tepperi — 5592 P. praelongus — 5595 P. pusillus — 5700 P. fluitans — 5700 P. polygonifolius var.? — 5702 P. limosellifolius — 5703 P. oxyphyllus — 5704 P. fluitans — 5704 P. oxyphyllus — 7524 P. perfoliatus — 7526 P. gramineus — 7530 P. indicus — 7591, 7593 P. gramineus — 8586 P. javanicus — 8617 P. filiformis — 8632 P. perfoliatus — 10 242 P. pusillus — 10 243 P. alpinus — 10 331 P. nimis juvenilis — 10 331 P. gramineus — 10 332 P. natans — 10 333 P. pusillus — 10 370 P. compressus +P. Maackianus — 10 372 P. javanicus — 10 372 P. pusillus — 10 373 P. perfoliatus var. cordati-lanceolatus — 10 374 P. miduhikimo (vel javanicus) — 10 565 P. pusillus? — 10 578 P. oxyphyllus — 10711 P. pectinatus — 10 712 P. Maackianus — 10713 P. praelongus — 4 0714 P. compressus — 10715 P. perfoliatus — 10733 P. crispus — 10 736 P. indico äff. (ex Benn.) — 10 737 P. perfoliatus — 10 738 P. natans? — 10901 P. polygonifolius — 10905 P. gramineus — 44 005 P. gramineus — 44005 P. gracilis Wolfg. — 41006 P. pusillus — 4 4 466 P. malainus — 4 4 643 P. oxyphyllus — 4 4 729 P. malainus — 4 3 449, 4 3 504 P. polygonifolius — 4 3 505 P. pusillus vel miduhikimo — 4 3 778 P. javanicus. Fellmann, N. J. (Lappland) 224 P. perfoliatus var. Richardsonii — 226 Zostera marina. Fendler, A. (Neu-Mexiko) 837 P. mexicanus — 4 009 Zannichellia palustris. Fischer (Ost-Afrika) 64 5 P. lucens. Forbes (Java) 505 P. javanicus. Gardner (Brasilien) 4 444 Ruppia maritima var. minor — 4 442 P. Aschersonii — 2756 P. malainus. Gibbs, Miss L. (Rhodesia-Zambesi) 94 P. natans; P. fluitans. Gibert (Montevideo) 898 P. Aschersonii — 4 328 P. stenostachys — 4 434 P. striatus. Glaziou (Brasilien) — 2089 Ruppia maritima var. minor — 3634 P. polygonus — 4273 Ruppia maritima var. minor — 6459 Ruppia maritima — 4660 P. Aschersonii — 6721 P. poly- gonus — 6949 Ruppia maritima var. minor — 6998 P. Ulei — 4 3222 P. Aschersonii. Goetze, W. (Ost-Afrika) 4 292 P. pectinatus var. zosterifolius. Grifflth (Indien) 4 316 P. javanicus et P. pectinatus — 2790 P. malainus — 5605 P. fili- formis — 5605/1 P. javanicus — 5605/2 P. crispus et P. javanicus — 5605/3 P. malainus — 5605/4 P. lucens — 5605/5 P. malainus — 5605/6 P. malainus? — 5605/7 P. pectinatus — 5605/8 P. filiformis? — 5605/9 P. pectinatus — 5605/10 P. pectinatus — 5605/11 P. indicus — 5605/12 P. pusillus — 5606 P. pectinatus — 5607 P. lucens var. — 5608 P. perfoliatus. Grifflth (Afghanistan.) 5610, 6035 Zannichellia palustris. G und lach (Portorico) 4 4 90 P. fluitans (occid.). Gnnn (Tasmanien) 748 P. tricarinatus — 4 377 P. Cheesemanii. Haas (Neuseeland) 285 P. Cheesemanii. Hahn, L. (Mexiko) 2 P. lucens — 3 P. pectinatus var. scoparius. Hall, E. (Oregon) 484 P. natans. Hall, E. (Texas) 620 P. pusillus — 2490 P. Claytoni. Hall, H. M. u. Chandler, H. P. (California) 563 P. alpinus (f. angustifolia). Hance (China) 22 226 P. malainus. Harper (Georgia) 4 4 23 P. hybridus. Hartweg, Cal. 204 6 (424) P. pusillus — 204 7 (422) P. fluitans (lonchitis). Hartweg (Mexiko) 243 P. mexicanus. Harvey (Kapland) 484 Zannichellia palustris. Heldreich, Th. (Thessalien) 412 Zostera marina — 4 44 Z. nana. Heller (California) 5596 Zannichellia palustris var. polycarpa — 5824 P. fluitans — 5825 P. pectinatus. Heller, A. A, (Hawai-Inseln) 2387 P. foliosus — 2555 P. pauciflorus. Heyde n. Lnx (Guatemala) 4075 P. malainus — 4 076 P. pectinatus var. interruptus. Henry (China, Formosa) 2 P. crispus — 4 099 Ruppia maritima — 4 203, 4 203a P. malainus — 2366 P. Tepperi — 2377 P. cristatus — 3603 P. Tepperi — 4375 P. Hillii — 4739 P. tristatus. Hieronymns vergl. auch Lorentz (Argentinien) 226 P. aulacophyllus (et Niederlein) — 300 Zannichellia palustris — 404 P. pectinatus — 510 P. Aschersonii — 554 P. pectinatus — 619 P. lucens — 712 Ruppia maritima var. minor — 772 Zannichellia palustris var. Rosenii — 826 P. pectinatus — 902 Zannichellia palustris var. Rosenii. 166 P. Graebner. — Potamogetonaceae. Hildebrandt (Madagaskar) 95 (Suez) P. pectinatus — 105, 701 Diplanthera uninervis — — 743b Cymodocea serrulata — 743c C. ciliata — 744 Diplanthera uninervis — 1914 Cymo- docea isoetifolia — 3210, 3210 a C. ciliata — 3211 C. serrulata — 3212 C. rotundata — 3213 Diplanthera uninervis — 3214 Cymodocea serrulata — 3214 C. isoetifolia — 3215 Zostera nana — 3519 P. polygonifolius — 3524, 3532 P. javanicus — 3600 Zannichellia palustris — 4031 P. polygonifolius — 4066 P. javanicus. Hill (Nordamerika) 72 P. foliosus — 1465 P. pectinatus var. scoparius. Hoheuucker (Nilgerries) 1312 P. indicus. Holst (Usambara) 1305 (Dar es Salam) Cymodocea ciliata — 1318 C. isoetifolia — 3969 P. natans? Huet de Pavillon (Sicilien) 186 Althenia filiformis. Humblot (Madagaskar) 214 P. natans — 330 P. javanicus — 337 P. pectinatus — 352 P. Zizii. Jacqnemont, V. (Indien) 613 P. Zizii — 6)4 P. perfoliatus — 615 P. indicus — 616 P. natans. Jemnan (Britisch-Guyana) 5436 Ruppia maritima. Jones, M. E. (Utah) 734 P. alpinus — 1041 Zannichellia palustris — 1053 P. foliosus — 1297 P. alpinus — 1304 P. gramineus var. ad major vergens — 2309 P. pectinatus (f. tenuis) — 2310 P. gramineus var. major — 5636 P. foliosus. Karelin n. Kiriloff (Songarei) 1989 Zannichellia palustris var. polycarpa. Kerner (Fl. Austr.-Hung.) 1020 P. crispus — 1021 P. lucens — 2682 P. fluitans — 2685 P. gramineus var. heterophyllus — 2686 P. perfoliatus — 2687 P. densus — 2688 P. acutifolius — 2689 P. obtusifolius — 2691 P. pusillus var. tenuissimus — 2692 P. pectinatus — 2693 P. pectinatus var. interruptus — 2694 Zannichellia palustris (incompl.) — 2695 var. pedicellata. King (Indien) 380 P. indicus. Kirk, J. (Neuseeland) 138, 139, 140, 142 P. Cheesemanii — 159 P. polygonifolius —161 542, 1436 P. ochreatus — 1437 P. Cheesemanii. Kotschy (Abyssinien) 20 P. crispus — 366 P. crispus — 1014 P. crispus. Kotschy (Persia) 267 Ruppia maritima — 300 P. fluitans — (Cypern) 392 Zannichellia palustris var. dentata — (Cilicien) 547 Ruppia maritima. Krallk 395 P. pectinatus. Kranss (Süd-Afrika) 70 Zostera nana — 1233 P. fluitans (ex Bennett). Krebs, W. (Ohio) 7568 P. foliosus. Laws (Britisch Central-Afrika) 3 P. Livingstonei. Lawson, M. A. (Madras) 118 P. javanicus. Lenörmand (Neucaledonien) 1366 P. filiformis? — 1369 P. hawaiensis. Letourneux (Ägypten) 135 Ruppia maritima rostellata — 322 P. natans — 322 (a)P. fluitans. Lindberg (Brasilien) 578 P. polygonus. Linden, J. (Neu-Granada) 1441 P. hybridus? Linden (Cuba) 1820 P. americanus. Lindheimer (Texas) 200 Ruppia maritima — 310 P. hybridus — 311 P. fluitans? P. natans — 547 P. lucens (f. ad Zizii verg. vel P. Zizii). Litwinow (Mandschurei) — 84 Zannichellia palustris — 405, 424, 425 P. perfoliatus var. mandschuricus — 426 P. alpinus — 474 P. perfoliatus var. mandschuricus — 1612 P. asiaticus — 1633 P. Umosellifolius — 2445 P. Tepperi — 2480 P. perfoliatus var. mandschuricus — 2481 P. lucens subsp. — 3060 P. natans — 3064 P. alpinus — 3348 P. perfoliatus var. mandschuricus — 3351 P. Tepperi — 3374 P. gramineus — 3413 P. perfoliatus var. mandschuricus — 3415 P. natans var. lanceolatus. Loher, A. (Philippinen) 1596 P. malainus — 1597 P. lucens? — 1598 P. malainus. Lorentz z. T. mit Hieronymus (Argentinien) 23 P. pectinatus — 24, 25 P. Aschersonii — 25 a P. Berteroanus — 218, 220 P. pectinatus — 223, 499 P. Aschersonii — 500 P. fluitans — 504 Zannichellia palustris — 511b P. polygonus (m. H.) — 706 Ruppia maritima var. minor — 706b P. pectinatus — 721 P. Aschersonii — 729 P. pectinatus — 732, 733, 763, 814, 820 Zannichellia palustris — 934 (m. H.) P. Aschersonii — 1577 P. polygonus. Lowe, R. T. (Madera) 289 P. fluitans — 650 P. polygonifolius — 874 Ruppia rostellata. Maconn, J. (Canada) 94 P. alpinus — 98 P. gramineus — 300 P. major Morong — 447 Zostera marina — 1424 P. Claytoni — 1425 P. compressus — 1426, 1427 P. gramineus — 1429 P. lucens — 1430 P. lucens f. minor — 1431 P. natans — 1432 P. mucronatus — 1433 P. pauciüorus — 1434 P. pectinatus — 1435 P. perfoliatus — 1436, 1437 P. pusillus — 1438 P. Robbinsii — 1439 P. alpinus — 1440 P. spirillus — 1441 P. Vaseyi — 1448 P. lucens — Verzeichnis der Sammler-Nummern. 167 3048 P. perfoliatus var. Richardsonii — 417 2 P. spirillus — 4327 P. pusillus — 4369 P. Robbinsii — 16449 P. pennsylvanicus — 16467 P. filiformis. Macoun, J. M. (International Boundary Commission Collection) 26816 P. amplifolius Tuckerm. Mac Owau Süd-Afrika) 1992 P. pusillus var. africanus. Mac Owan u. Bolus (Herb. norm. Austr. Afr.) 1393 P. lucens var. longifolius. Malme, G. A. (Brasilien) 340 Ruppia maritima var. spiralis. Malzew (Sibirien) 403 P. pectinatus var. vaginatus — 404 P. luceDS — 421 P. natans. Maingay (Nord-China) 170 P. javanicus — 422 P. crispus. Man (Ion, G. (Madera) 232 P. fluitans — 233 P. polygonifolius. Mendes Pinheiro (Lusitania) 1307 P. natans. Miers (Buenos Ayres) 2607 P. Gayi. Miers, John (Organ Mt.) 4230 P. polygonus. Moller (Lusitania) 81 7 P. natans. Moore, Chat. (Australien) 34 P. crispus. Mosen (Brasilia) 2953 P. polygonus. Motley, J. (Borneo) 671 P. malainus. Mus. Bot. Acad. Imp. Sc. Petrop. (Herb. Fl. Rossicae) 343 P. fluitans. Nash (Florida) 1750 P. Zizii — 2511 P. hybridus. Nelson (Südost-Afrika) 70 P. crispus — 224 P. lucens var. longifolius — 225 P. pectinatus — 290 P. javanicus — 510 P. natans. Nelson, W. (Südostafrika) 514 P. natans. Nelson (Yellowstone Park) 6771 P. fluitans americanus — 6061 P. gramineus var. Niederlein, G. (China) 273 Zannichellia (nimis incompleta). 01(1(1 cid (Australien) 576 P. perfoliatus. Oldham (Korea u. Formosa) 381 P. javanicus — 635 P. malainus — 636 P. Tepperi — 637, 638 P. javanicus — 824 P. Tepperi — 825 Ruppia maritima spiralis — 1003 Ruppia maritima. Osten (Uruguay) 2890 P. uruguayense n. sp. — 3292 P. fluitans var. Mac Owan u. Bolas (Süd-Afrika) 1393 P. lucens. Palmer (Mexiko) 926 Ruppia maritima var. rostellata. Palmer, Edw. (Mexiko) 474 P. fluitans? — 707 Zannichellia palustris — (Californien) 2673 Ruppia maritima. Parish, S. B. u. W. F. ;Süd-Californien; 940 P. foliosus — 1435 P. natans. Paulsen, Ove (Pamir) ex Baagoe, 177 P. crispus — 217 Zannichellia palustris var. pedi- cellata — 224 a Zannichellia palustris forma gracilis — 224 b Ruppia maritima var. rostellata — 225 Zannichellia palustris var. pedicellata — 616 P. gramineus — 639 P. filiformis — 644 P. pamiricus — 711, 712 P. pectinatus proles amblyophyllus — 879, 1102 P. filiformis — 1H5 P. perfoliatus — 1116 Zannichellia palustris var. pedicellata — 1117 P. mucronatus — 1138, 1143 P. crispus — 1143 P. filiformis — 1444 P. perfoliatus — 1445, 1446 P. filiformis — 1452 P. perfoliatus var. Muelleri — 1456 P. pectinatus proles amblyophyllus — 1599 P. filiformis — 1678 P. crispus var. angustifolius — 1770, 1936 P. perfoliatus var. rotundifolius — 1951 P. fluitans — 1962 Zannichellia palustris var. pedicellata — 1980 P. fluitans — 1982 Ruppia maritima — 2076 P. lucens — 2077 P. perfoliatus — 2130 P. pectinatus. Peters (Mosambique) 71 P. pectinatus. Picarda (Haiti) 1 385 P. pectinatus (forma magna) — 1 653 P. fluitans var. — (Dominique) I'. fluitans (occid.). Pogge (Afrika) 1506 P. javanicus. Pohl (Brasilia) 1838 P. polygonus? (nim. incompl.) — 1956 P. Aschersonii. Post (Libanon) 45 P. crispus — 975 P. densus. Prenleloup, L. A. (Sto. Domingo) 629 P. coloratus var. jamaicensis — 630 P. fluitans occid.). Preuss (Kamerun) 451 P. Preussii. Pringle, C. G. (Mexiko) 1390 P. fluitans? — 3327 P. lucens. Qnartin-Dillon n. Petit (Abyssinien) 571 P. Preussii. Kegneil, A. F. (Brasilia) III. 1121 P. polygonus. Rehmaun, A. (Süd-Afrika) 2415 P. fluitans — 2880, 3558 Zannichellia palustris — 4024 P. pusillus — 6578 P. fluitans — 6801 P. Richardii (ex Bennett) — 9062 P. javanicus. Rehmann, A. (Cherson) 155 Zostera nana — 156 Zostera marina — 157 Ruppia mari- tima spiralis. Reichenbach (Deutschland) 622 P. natans. 168 p- Graebner. — Potamogetonaceae. Biedel (Brasilia) 44 Ruppia maritima — 538 P. sclerocarpus — 834 P. stenostachys. Robinson, B. L. u. Schrenk, H. (Neufundland) 207 P. perfoliatus var. Richardsonii — 232 P. gramineus f. major — 234 P. gramineus f. terrestris. Bohlfs u. Strecker (Tripolitania) 4 P. pectinatus — 76 P. fluitans — 77 P. pectinatus. Bosendahl (Vancouver) 790 P. natans — 838 P. pusillus. Bonlin (Creta) -159 P. natans var. rotundifolius — 4 60 P. pectinatus. Rovirosa, J. N. (Mexiko) 667 P. fluitans. Bügel (Florida) 72 P. hybridus — 4 68 P. hybridus — (Cuba) 233 P. fluitans (occid.) — 235 P. pulcher — 425 Ruppia rostellata — 613 P. lucens (f. longifolia). Ruhmer, G. (Cyrenaica) 34 7 Posidonia oceanica. Rydberg (Nebraska) 1390 P. pusillus — 4 424 P. fluitans var. minor — 4 439 P. pectinatus — 4 652 P. natans — 4 659 P. pectinatus — 4 664 Zannichellia palustris — 4 792 P. perfoliatus. Bydberg u. Bessey (Montana etc.) 3725 P. alpinus et forma angustissima. Salisbnry (Mashonaland) 540 P. natans. Sandberg (Idaho Nordamerika) 939 P. natans — 4 026 P. gramineus var. longipedun- culatus. Sanderson (Süd-Afrika) 204 8 P. crispus. Savatier (Japan) — 4 342 P. pusillus — 4 343 P. crispus (ex Fr. et S.) — 4 344 P. poly- gonifolius — 2095 P. japonicus Fr. et S. — 2344 P. polygonifolius. Schaffner, G. (Mexiko) 4 94 Zannichellia palustris (Z. Schmitzii) — 4 92 Ruppia maritima var. spiralis — 4 94, 4 95 P. pectinatus — 4 96 P. foliosus — 4 97 P. mucronatus — 4 98 P. foliosus — 4 99 P. mexicanus. Schaffner, J. G. (Mexiko) 235 P. pusillus — 533 P. foliosus — 534 P. hybridus — 535 P. natans. Schaffner, W. (Mexiko) 93 P. pectinatus — 95 Zannichellia palustris — 236 P. hybridus — 237 P. mexicanus — 534 P. hybridus. Schenck (Brasilien) 234 P. obtusifolius — 908 P. polygonus — 4 095 P. pusillus — 4 64 8, 4 655 Ruppia maritima var. spiralis. Schillings (Kilimandscharo) P. pectinatus var. scoparius. Schimper (Abyssinien) 4 0 Zannichellia palustris var. repens — 4 35 P. Richardii — 4 79 P. pusillus — 4 79 P. Preussii — 530 P. pusillus var. — 570, 896 P. Preussii — 947 P. crispus — 958 P. Richardii — 961 Cymodocea ciliata — 4 359 P. Schweinfurthii. Schinz (West-Afrika) 780 P. pectinatus var. (tenuis) — 4 004 P. javanicus. Schlagintweit (Indien) 2 Gen. 464 4 P. pectinatus — 464 7 P. natans — 4 2 653 P. lucens var. longifolius — 4 3 041 P. crispus. Schlagintweit (Indien) 464 5 P. indicus (et P. malainus?) — 4607 P. lucens — 4 4 046 P. pectinatus — 4 2 834 P. pectinatus var. — 4 2 954 P. pectinatus — 4 3562 P.-pectinatus — 2054 P. pectinatus var. — 7005 P. pectinatus — 4 460 P. pectinatus. Schlechter, B. (Süd-Afrika) 9592 P. pectinatus — 64 93 Ruppia maritima. Schomburgk (Sto. Domingo) 4 37 P. fluitans (occid.). Schümann, W. (Mexiko) 4 703 P. mexicanus — 4 704 P. fluitans f. sublucens — 4 705 P. pusillus. Schwacke (Brasilien) 5067 P. perfoliatus? — 5230 Ruppia maritima var. spiralis — 4 3 044 P. Ulei — 4 3 233 P. striatus? Schweinfnrth, p. pt. et Biva (Central-Afrika) 422 Diplanthera uninervis — 4 66 Ruppia maritima — 4 88 Cymodocea rotundata — 4 97 Cymodocea serrulata — 4 98 Cymodocea isoeti- folia — 697 (Ägypten) P. crispus — 698 (Äg.) Ruppia maritima rostellata — 699 Cymodocea isoetifolia — 769 P. Preussii? — 894 (mit Riva) P. fluitans subsp. Richardii — 896 (mit Riva P. Preussii — 999 Diplanthera uninervis — 4 223 P. Schweinfurthii — 4 225 P. javanicus — 24 4 0 (mit Riva) P. lucens — 2900 P. javanicus. Scott Elliot (Ägypten) 3338 P. crispus — 3379b P. filiformis. Sello (Brasilia) 2223 P. polygonus (Original). Sieber (Martinique) 275 P. fluitans (occidentalis). Siehe, W. (Kleinasien) 43 P. densus. Sintenis, P. (Orient) 4 Zostera nana — 2, 5 Zannichellia palustris — 6 P. pectinatus — 8 P. lucens var. rotundifolius — 4 6 Zostera marina — 227 Posidonia oceanica — 252 Zannichellia palustris pedicellata — 253 P. densus — 268 Zannichellia palustris — (mit Bornmüller) 693 Posidonia oceanica — 753, 753 b P. pectinatus — 754 P. lucens — 784 P. fluitans — 987 P. perfoliatus — 44 30 Cymodocea nodosa — 4 4 9S P. pusillus — 4199 P. natans — 4 200 Zostera nana — 4 204 Cymodocea nodosa — 4 230 P. pectinatus var. scoparius — 4 348 P. Verzeichnis der Sammler-Nummern. 169 pusillus — 4 375 Zannichellia palustris var. pedicellata — 1818 Zostera marina — 1869 P. ob- tusifolius? — 7592 P. densus. Sintenis, P. (Portorico) 836 Cymodocea manatorum — 837 Diplanthera Wrightii — 1025 P. JVuttallii var. portoricensis — 1025b P. fluitans — 2536 P. foliosus — 2337 P. Nuttallii var. portoricensis — 3357 Diplanthera Wrightii — 3489 P. foliosus — 3539 Diplanthera Wrightii — 5818, 6306 P. foliosus — 6310, 6501 P. fluitans — 6502 P. foliosus. Smith, Doilliel (Guatemala) 4075 P. malainus — 4076 striatus. Sodiro (Ecuador) 195/1 P. obtusifolius. Spruce 5886 P. australis Phil. — 6457 P. Aschersonii (P. tenuif. Phil.;. Staudt (Kamerun) 462 P. Preussii. Steudner (Afrika) 212 P. crispus — 712 P. crispus. Strachey n. Winterbottom (Himalaya) 1 P. indicus — 2 P. lucens — 3 P. alpinus — 4 P. crispus — 5 P. perfoliatus — 6 P. perfoliatus — 7 P. pectinatus — 8 P. pectinatus — 9 P. filiformis? Stuhlmanu (Ost-Afrika) 508 Cymodocea serrulata — 892 P. lucens var. longifolius vel n, sp. — 1595 P. pusillus? — 1596 P. javanicus — (Emin-Pascha Exped.) 2232 P. pectinatus — 3364 P. pectinatus. Taubert (Cyrenaica) 71 P. fluitans. Thomson, J. (Indien) 414 P. javanicus — 466 P. javanicus (nur Thom.) — 1967 P. indicus (Hook. f. et T.) — 1022 P. deeipiens äff. (A. B.) — 1023 P. pectinatus — 479 P. polygonifolius. Thwaites (Ceylon) 590 P. indicus — 3531 P. filiformis. Todaro (Sicilia) 183 P. pectinatus — 362 P. pusillus — 4 81 P. natans — 800 Zostera marina — 998 Zannichellia palustris genuina. Travers, W. T. L. (Neuseeland) 7 P. ochreatus — 63 P. Cheesemanii — 101 P. Cheese- manii — 116 P. Cheesemanii. Trelease (Azoren) 962 P. lucens — 963, 965 P. polygonifolius — 969 a u. b P. Lesche- naultii. Ule (Brasilia) 541 P. Aschersonii f. lauf. — 621 Ruppia maritima var. minor — 1307 Ruppia maritima var. minor — 1308 P. stenostaehys — 1398 P. polygonus — 1919 P. Ulei — 3766 P. Ulei — 4153 P. polygonus — 4505 P. Aschersonii. Van hoffen, E. (Grönland) 91 (232) P. fdiformis. Wallich (Indien) 455 P. javanicus. Walton, H. J. (Indien) 90 P. perfoliatus. Warburg (Ostasien} 5939 P. pusillus? — 5940, 6740 P. Maackianus — 6743 P. polygoni- folius — 7643 P.' Maackianus — 7646 P. polygonifolius — 10 626 P. fluitans var. sublucens — 10 628 P. fluitans var. — 10 629, 10 630 P. Maackianus? — 14 613 Cymodocea rotundata. Watsou, S. (Nevada) 1134 P. gramineus — 1135 P. perfoliatus var. acuminatus Robb. — 1136 P. pusillus — 1142 P. pectinatus var. latifolius — 1143 P. filiformis var.? oeeiden- talis Robb. Watt, Geo. (Indien) 6743 P. pusillus — 7410 P. crispus var. serratus — 7411 P. poly- gonifolius. Weddell (Brasilia) 149, 150 P. Aschersonii? Wehvitsch (Angola) 245 Ruppia maritima var. rostellata — 246, 246 B Halodule (Wrightii?) — 248 P. javanicus — 249 P. fluitans — 250 P. pectinatus. Wehvitsch (Portugal) 339, 693 Zostera nana. Wight (Indien) 2413 Cymodocea isoetifolia — 2414 Cymodocea serrulata — 2788 P. per- foliatus — 2789 P. indicus — 2794 Ruppia maritima — 2990 P. malainus. Wilford, C. (Korea) 168 P. javanicus — 928 P. javanicus. Wilms (Süd-Afrika) 1652 P. polygonifolius vel äff. — 1653 P. lucens äff. (n. spec? sterilis) — 1654 P. pectinatus var. — 1655, 1656, 1657 P. pusillus var. africanus (1655 cum P. pecti- natus mixt.) — 1658 P. crispus var. najadoides — 1659 P. pectinatus var. zosterifolius? — 2370 P. javanicus — 2371 P. Richardii — 2371 P. fluitans. Wilson (Central-China) 2634 P. cristatus. Winterbottom, J. E. (Kashmir etc.) 291 P. lucens — 292 P. natans. Wirtgen (Deutschland) 268 P. fluitans — 270 Zannichellia palustris var. pedicellata — 403bis P. polygonifolius — 437 P. polygonifolius — 635 P. fluitans var. stagnatilis — 636 P. alpinus — 637 Zannichellia palustris var. repens — 770 P. trichoides — 771 P. densus — 986 P. acuti- folius — 1044 P. lucens. Wolley, A. H. (Süd-Afrika) 3472 Ruppia maritima spiralis — 3381 , 3586 Zannichellia Aschersoniana — 3643 P. pectinatus — 3644 Ruppia maritima. \ 70 P. Graebner. — Potamogetonaceae. Wood, J. M. (Natal) 94 P. pusillus — 4 54 P. crispus — 490 P. lucens — 491 P. natans — 941 P. obtusifolius A.D. — 962 P. obtusifolius — 962 P. pusillus — 4300 P. javanicus — 4 889, 304 5 P. lucens var. longifolius — 3020 P. natans — 3055 P. obtusifolius — 3055 P. pusillus var. africanus — 300 P. javanicus. Wrlght, C. (China u. Liukiu) 320 P. malainus — 324 P. pusillus — 322, 323 P. crispus — 326 Zannichellia palustris pedicellata. Wright, C. (Cuba) 84 Diplanthera Wrightii — 85 Cymodocea manatorum — 603 mixta P. malainus? P. fluitans (occid.) — 604 P. fluitans (occid.) — 3202 P. fluitans — 3203 P. Claytoni 3204 P. hybridus — 3205 P. pauciflorus — 374 4 P. Zizii — 8202 P. fluitans (occid,. Wright, C. (Neu-Mexiko) 675 P. fluitans — 676 P. Zizii — 677 P. pusillus — 1676 P. lucens — 4 891, 4 893 P. fluitans — 4898 P. pauciflorus. Wnllschlaegel (Guyana) 849 Ruppia maritima var. minor. Zeyher (Kapland conf. etiam Eckion et Zeyher) 4733 P. pusillus africanus — 4328 P. pectinatus. Zollinger (Java) 3778 P. malainus — 3784 P. polygonifolius. Zollinger (Sumatra) 4 659 P. sumatranus — 3778 P. sumatranus. Register für P. Graebner -Potamogetonaceae. Die angenommenen Gattungen sind fett gedruckt, die angenommenen Arten mit einem Stern (*) bezeichnet. Aegagropilae 26. Aegle Dulac 37. Alati Fischer 101. Alega Aschers, (sect.) 28. Alga Ludw. 37. angustifoha vitrariorum Casp. Bauh. 26, 38. marina Lam. 28. marina Lobel 38. Algoidastrum Mich. 147. Algoides marina major longissi- ma Mich. 28. > Alpini Graebner (subsect.) 41, 70. Altoinia setacea Petit 158. Altbenia Fr. Petit 158, n. 9. 4, 9, 11, 20, 22, 23, 24, 153, 157, 158). ♦australis ( J.Drumm.) Aschers. 159, n. 2. (159, 160). ßarrandonii Duval-Jouve 159, n. 1. ♦cylindrocarpa (Körnicke) Aschers. 159, n. 3. (159, 160 Fig. 36). ♦filiformis Fr. Petit 158, n. 1. (20, 24, 158, 159). subspec. ß. Barrandonii (Duval-Jouve) Aschers. et Graebn. 159, n. 1. subspec. a. eu-filiformis Aschers, et Graebner 159, n. 1. ♦Preissii (Lehm.) Aschers, et Graebn. 160, n. 4. (159). setacea Kunth 158, n. 1. Ambigui Fischer 41. Amphibolis Agardh 146, 150. antaretica Sonder et Aschers. 151. bicornis Agardh 151. zosteraefolia Agardh 151. Amphibolis (Agardh) Aschers. (subgen.) 146, 150. Amphytoitcs parisiensis Desinar. 33. Aponogeton monostaehyus L. f. 141. Aularthophyton sp. Massal. 33. Batrachoseris Irmisch (sect.) 40, 97. Bellevalia Delile 158. Belvalia Delile 158. australis Delile 158. Bucafer Adans. 142. ßuecaferrea Bubani 40. Buccaferrea(Mich.) Petagna 142. Byrsophylli Fischer 41. Carpolithes Websteri Brongt. 141. thalictroides Brongt. 141. Caulinia DC. 37. antaretica R. Br. 151. oceanica DC. 38. oceanica R.Br. 38. ovalis R.Br. 39. serrulata R.Br. 147. spinulosa R.Br. 39. Caulinites Brongn. 33, 39. ambiguus Ung. 33. borealis Heer 33. Catuli Massal. 33. digitatus Wat. 33. dubius Heer 33. formosus Wat. 33. gibberosus Wat. 33. imbricatus Wat. 33. indeterminatus Ung. 33. leiopitys Massal. 33. Michelini Pomel 33. nodosus Ung. 33. parisiensis Brongn. 33. radobojensis Ung. 33. rhizoma Massal. 33. rhizomopsis Massal. 33. Wateleti Brongn. 33. Chartophylli Fischer 41. Chloephylli Koch (sect.) 10, 40, 100. Cochlosperma Nutt. 51. Coleogeton Herb. Berol. (sect.) 10, 120. Coleophylli Koch (sect.) 15, 40, 106, 120. Colorati Graebner (subsect.) 41, 68. Complanati (Reichb.) Fischer 106. Compressi Graebner (subsect.) 100, 101. Culmites nodosus Brongn. 33. Cyinodocea Koenig 146, n. 6. (4, 17, 18, 20, 21, 22 Fig. 7, 23, 24, 25, 146, 152). aequorea Freyn 28. aequorea Koenig 147, n. 1. aequorea var. Wight 149, n. 4. ♦antaretica (R.Br.) Endl. 151, n. 7. (4 7,4 46, 150 Fig. 33). ♦ciliata (Forsk.) Ehrenb. 4 51, n. 6. (9, 16, 17, 149, 150 Fig. 33). ♦isoetifolia Aschers. 149, n. 4: (11, 24). ♦manatorum Aschers. 149, n. 5. (11, 24). ♦nodosa (Ucria) Aschers. 147, n. 1. (24, 127, 146, 147 Fig. 31, 148 Fig. 32, 149). Preauxiana Webb et Berth. 147, n. 1. ♦rotundata Aschers, et Schweinf. 147, n. 2.(146). ♦serrulata (R. Br.) Aschers, et Magnus 147, n. 3.(146). WebbianaA. Juss. 147, n. 4. Cymodoceeae Aschers, (trib.) 27, 145. (19, 20, 24, 26, 421, 150). Deuteropus Clavaud (sect.) 157. Diplanthera Thou. 454, n. 7. (146,. indica Steud. 152. madagascariensisSteud. 1 52, n. 4. tridentata Steinh. 1 52, n. 4 . ♦uninervis (Forsk.) Aschers. 4 52, n. 4. (4 52). ♦Wrightii Aschers. 4 52, n. 2. (4 52). Dzieduszyckia Rehmann 142. limnobia Rehmann 4 43. Enantiophylli Koch (sect.) 40, 4 29. Eualthenia Graebner (sect.) 4 58. 172 Register. Euzannichellia Graebner (sect.) 153. Fluitantes Graebner (subsect.) 41, 52. Fluviales Engl. 25. Fluviatiles S. F. Gray 1. Folliculi tes 141. Genuini Fischer (subsect.) 41. Graumuellera Reichb. 150. Groenlandia Fourr. 129. densa Fourr. 131, n. 87. Groenlandia Gay 129. Halochloris cymodoceoides Unger 151. Halodula Benth. et Hook. f. 1 51 . Halodule Endl. 151. (14, 21). australis Miq. 152. uninervis Aschers. 152. Wrightii Aschers. 32, 152. Halophila Thou. 21, 23, 25. ovalis Hook. f. 39, 153. spinulosa Aschers. 39. stipulacea Aschers. 32. Helodea canadensis Casp. 141. Heteranthera graminea Vahl 142, Heterophylli Koch (sect.) 40, 41, 141. Hexatheca Sonder 158. australis Sonder 159. Holstia Hagström 161. splendens Hagström 161. Hybridi Graebner (subsecÜ 41, 50. Hydrogeton Lour. 39. heterophyllum Lour. 142. Hydrogetones Link 1. Javanici Graebner (subsect.) 41, 45. Kernera Willd. 37. antarctica Schult. 151. ? nodosa Schult. 147. oceanica Willd. 38. ovalis Schult. 39. serrulata Schult. 147. spinulosa Schult. 39. Lepilaena J. Drumm. 158, 159. australis J. Drumm. 159. bilocularis Kirk 160. cylindrocarpa Benth. 159. monandra Petrie 1 60. Preissii F. Müll. 160. Lepilaena (Drumm.) Aschers. (sect.) 158, 159. Lucentes Graebner (subsect.) 42, 75. Mannittee grass 150. Mariminna Meneghinii Unger 151. Monopus Clavaud (sect.) 157. Myriophyllum heterophyllum Michx. 142. scabratum Michx. 142. Najadaceae Lindl. 1, 15, 25. Najadeae A. Rieh. 1. Najades Spreng 1. Najas L. 20, 25, 32. Natantes Graebner (subsect.) 41, 42. Ochreati Graebner (subsect.) 1 00. Paradoxocarpus Nehring 141. Patamogeton Honck. 39. Pectinati Graebner (subsect.) 121. Pelotes-marines 26. Pelta Dulac 153. Peltopsis Raf. 40. Perfoliati Graebner (subsect.) 42, 92. Phucagrostis Willd. 146. ciliata Ehrenb. et Hempr. 151. major (Cavol.) Willd. 146, 147. major Theophrasti Cavolini 146. minor Cavolini 27, 31. rotundata Ehrenb. et Hempr. 147. tridentata Ehrenb. et Hempr. 152. Phycagrostis Aschers, (subg.) 146. (17, 149, 151, 152). Phycagrostis O. Ktze. 146. Phycoschoenus Aschers, (subg.) 146, 149. (17, 18). Phyllospadix Hook. 33, n. 2. (4, 14, 17, 19, 20, 22, 24, 27, 34). *Scouleri Hook. 36, n. 1. (19, 34 Fig. 10, 36). *serrulatus Rupr. 36, n. 3. (36). *Torreyi S. Watson 36, n. 2. (19, 35 Fig. 11, 36). Pilae marinae 26. Posidonia Dumort. 37. Posidonia Koenig 37, n. 3. (4, 20, 21, 22, 24, 25. 26, 33). antarctica Spreng. 151. *australis Hook. f. 38, n. 2. (24, 37 Fig. 12, 38). Caulini Koenig 38, n. 1. cretacea Hos. et von der Mark 39. ♦oceanica (L.) Delile 38, n. 1. (24, 27, 37 Fig. 12, 38). perforata Sap. et Mac. 39. Rogowiczii Schmalh. 39. serrulata Spreng. 147. Posidonieae Kunth (trib.) 19, 20, 26, 27, 36. Posidonium St. Lager 37. Potameae Juss. 1, 6, 25. Potamocarpites 141. Potamogeae Reichb. 1. Potamogeton L. 39, n. 4. (2, 4, 5 Fig. 1, 6, 8, 10, 11, 12, 13 Fig. 3, 14, 15 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 141). acuminatum Schumach. 78, n. 40. acuminatum Wahlenb. 96, n. 53. acuminatus Ettingsh. 139. acutifoliusHornem.102,n.57. ♦acutifolius Link 103, n. 58. (10, 17, 24, 101, 102 Fig. 24, 104, 108, n. 65, 132). f. angustifolia Fischer 103, n. 58. subspec. carinatus KuplTer 104, n. 58. f. ß. condylocarpus Fischer 104, n. 58. f. latifolia Fischer 103, n. 58. f. a. liocarpus Fischer 1 03, n. 58. subspec. mandschurensis A. Benn. 104, n. 58. var. ß. major Fieber 103, n. 58. var. y. minor Fieber 103, n. 58. acutifolius K. Presl 111, n. 70. acutifolius x compressus Fischer 132. acutifolius x mucronatus A. Benn. 432. affinis Benn. 43, n. 1. alpina x graminea var. gra- minifolia Almquist 132. alpino— natans F. Schultz 70, n. 36, 133. ♦alpinus Balbis 70, n. 36. (10, 12, 18, 41, 58, 70, 71 Fig. 17, 73, 75, 87, 99, 132, 140, 161). f. amphibius Fischer 72, n. 36. var. ß. angustifolius Aschers, et Graebn. 73, n. 36. f. angustifolius Tausch s. str. Fischer 72. n. 36. subvar. 5. borealis Tisel. 73, n. 36. f. brevifolius Fischer 72, n. 36. subvar. 3. brevifolius Tisel. 74, n. 36. subvar. 4. brevifolius Tisel. 73, n. 36. Proles II. Casparyi (Kohts) Aschers et Graebn. 74. n. 36. (11). subvar. 3. gracilior Tisel. 72, 73, n. 36. subvar. 4. iteratus Tisel. 73, n. 36. var. latifolia Baenitz 73, n. 36. f. latifolius Fischer 72, n. 36. subvar. 2. longifolius Ti- sel. 72, 73, n. 36. f. major Fischer 72. n. 36. Register. 173 Proles III. microstachys (Wolfg.) Graebner 74, n. 36. f. minor Fischer 72, n. 36. f. minor Hartm. 72, n. 36. subvar. 2.nerviger(\Volfg.) Aschers, et Graebn. 73, n. 36. var. y. obscurus (DC.) Aschers. 72, 73, n. 36. subvar. 3. paluster Fries 73, n. 36. f. parvifolius Fischer 72, n. 36. f. praelongifolius Fischer 72, n. 36. f. purpurascens (Seidl) 72, n. 36. var. a. purpurascens (Seidl) Aschers, et Graeb- ner 73, n. 36. f. semipellucidus Koch 72, n. 36. ß. spathulatusMarsson 133. f. spathulifolius Fischer 72, n. 36. subspec. subflavus (Lorret et Barrand.) Graebner 74, n. 36. f. typicus Fischer 72, n. 36. f. undulatus Fischer 72, n. 36. var. cf. virescens Aschers, et Graebner 74, n. 36. f. virescens Casp. 72, n.36. f. viridicans Fischer 72, n. 36. f. viridis Tiselius 74, n. 36. f. vulgaris Fischer 72, n.36. alpinus x americanus A. Benn. 132. alpinus x Claytoni 4 32. alpinus x crispus A. Benn. 72, n. 36, 4 32, 162. alpinus x gramineusAscherS. et Graebner 72, n. 36, 1 32. alpinus x lucens Aschers, et Graebn. 72, n.36, 132,138. alpinus x natans Fryer 65, 133. alpinus X pensylvanicus A. Benn. 133. alpinus x polygonifolius Aschers, et Graebn. 41, 70, n. 36, 133. alpinusx praelongus Aschers. et Graebn. 74, n. 37, 133. amblyophyllus C. A. Mey. 125, n. 79, 139. amblyphyllus Beck 139. americanus Cham, et Schlechtd. 61, n. 24. (45, 1 32.) americanus Roem. et Schult. 76, n. 40. var. Richardii Sohns 56, n. 19. var. Thunbergii A. Benn. 61, n.24. amissus Heer 139. amplexicaule C. F. Moser 92, n. 51. amplexicaulis Kar. 92, n. 51. ♦amplifolius Tuckerman 67, n. 33. (52, 54, 68, 79). var. y. amphibius A. Ben- nett 68, n. 33. var. ß. ovalifolius Morong 68, n. 33. amplifolius x ftuitans 133. anceps Muehlb. 141, Anconaei G. Nistori 139. angustatusWallm. 1 03, n. 58. angustifolius Hörnern. 29. angustifolius Berchtold et Presl 81, 82, n. 43; 121, n. 79; 133. angustifoliusCaley 1 0 1 , n. 56. var. Connecticutensis A. Bennett 83, n. 43. var. Methyensis A. Benn. 83, n. 43. angustissimus H. B. K. 121, n. 79; 125, n. 79. annulatus Bellardi 73, n. 36. *Aschersonii A. Benn. 111, n. 69. (107, 116). *asiaticus A. Bennett 4 8, n. 5. (46). Augustani Bell. 87, n. 47. augustanum Balbis 87, n. 47. aulacophyllus K. Schum. 1 28, n. 85. australis F. Philippi 1 26, 1 28, n. 83. Baagoei A. Benn. 132. Babingtonii A. Benn. 138. bambergensis Fischer 132. Bennettii Fryer 133. Berchtoldii Fieber 1 1 5, n. 71 ; 116. var. acuminatus Fieber 117. berolinensis Graebner 137, 162. *Berteroanus Philippi 1 1 8, n. 74. (107, 111). Besseri Steud. 43, n. 1 ; 58. bifolius Lapeyr. 141. Billotii F. Schultz 59, n. 24. Billupsii Fryer 41, 133. Bocconi L. 126, n. 80. borealis Raf. 141. Brasiliensis A. Benn. 79, n. 40. Bruckmanni A. Braun 139. caespitans Saporta 139. caespitosus Humnicki 1 1 3, n. 71. caespitosus Nolte 118, n. 73. canariensis Cham, et Schlechtd. 60. canariensis Link 62, n. 24. capensis Mundt et Maire 61, n. 24. capensis Scheele 61, n. 24; 79, n. 41 ; 141. capillaceum Moerck. 126, n. 80. capillaceum Poir. 50, n. 12. caricifolium Willd. 1 21 , n. 79. carinatus Kupffer 104, n. 58. Casparii Weyl 74, n. 36. Casparyi Kohts 72, n. 36; 74. n. 36. castaliae Ung. 139. caudatum Seidl 78, n. 40. ♦Chamissoi A.Benn. 100, n. 55. (97, 99). *Cheesemanii A. Benn. 54, n. 16. (44, 45, 52, 60). Claytoni Tuckerman 55, n. 17. (56, 75, 133). Claytoni x rufescens (alpi- nus)? A. Bennett 75, n. 39. Claytoni X Zizii 133. cognatus Aschers, et Graebn. 139. coloratus Hörnern. 63 Fig. 1 6, 65, 67, n. 31. *coloratus (coloratum) Vahl 69,n. 35.(18,41, 139, 161). var. ß. Helodes A. Bennett 69, n. 35. var. jamaicensis Griseb. 69, n. 35. var. y. pachystachyus Aschers, et Graebn. 69, n. 35. var. d. rotundifolius Aschers, et Graebn. 69, n. 35. lusus subspathaceus Aschers, et Graebn. 70, n. 35. coloratus x Zizii Aschers, et Graebn. 133. coloratus X Zizii var. coria- ceus Fischer 41. complanatum Willd. 102, n. 57. compressa x praelonga H. v. Klinggräff 134. compressum All. 103, n. 58. compressum Fl. danica 111, n. 70. compressum Roth 1 08, n. 65. *compressus (compressum) L. 102, n. 57. (10, 99, 100, 101, 102 Fig. 24, 103,106, 132). var. ß. acutus Schlechtd. 111, n. 70. f. angustifolia Fischer 1 03. f. cuspidatus Fischer 103. var. dimidius Crepin 111, n. 70. ß. elongatum Wahlenb. 111, n. 70. f. latifolia Fischer 103. var. «. obtusus Schlechtd. 108, n. 65. 174 Register. f. selenocarpus Fischer 4 03. compressus x trichoides 133, 4 62. compressus Smith 4 4 3, n. 74 . condylocarpus Tausch 4 20, n. 77. *confervoides Reichb. 4 4 8. n. 75. (106,107, 119,462). contortum Desf. 144, 4 56. controversus Nolte 4 44. Cooperi Fryer 434. coriaceus A. Bennett et Fryer 82, n. 43. (83). var. major Fryer 83, n. 43. coriaceus x plantagineus Fryer 4 33. corniculatus Schur 78, n. 40. cornutum Pres! 78, n. 40. crassifolius Fryer 41, 4 38. crassipes Kit. 85, n. 47. crebrinervis Wat. 4 39. crenulatus D. Don 97, n. 54. crispa x praelonga Caspary 4 34. crispatus Wallm. 97, n. 54. crispus Baker 4 00, n. 55. crispus Darl. 92, n. 54. crispus Laterr. 85, n. 47. ♦crispus (crispum) L. 97, n. 54. (5 Fig. 4, 8, 4 0, 4 2, 4 7, 4 8, 20, 23, 24, 98 Fig. 23, 400, 449, 131, 434, 444. 464). var. «. acutifolius Fieber 99, n. 54. subvar. III. angustifolius Fieber 99, n. 54. var. cornutus Linton 4 00, n. 54. ß. gemmifer Reichb. 98, n. 54. var. ß. Jacksonii (Lees) Aschers, et Graebn. 4 34. subvar. II. longifolius Fie- ber 99, n. 54. var. y. macrorrhynchus (Gandoger) Aschers, et Graebner 4 00, n. 54. var. S. najadoides Graeb- ner 4 00, n. 54. var. ß. obtusifolius Fieber 99, n. 54. subvar. IV. phialensis Post 99, n. 54. cc. planifolius Mey. 99, n. 54. var. ß. serrulatus (Schrad.) Reichb. 98 Fig. 23, 99, n.54; 4 33. crispus X densus 4 34. crispus X mucronatus 4 33. crispus X obtusifolius Fryer 4 33. crispus X perfoliatus Fryer 4 33, 4 34. crispus X perfoliatus Fryer var. «. cu-Cooperi Graeb- ner 4 34. crispus X praelongus 4 34. ♦cristatus Regel et Maack 49, n. 8. (46, 50, 54). cristatus Wallroth 54, n. 4 2. ♦Curtisii Morong 4 4 9, n. 76. (4 07). curvifolius Hartm. 90, n. 49. cuspidatum Schrad. 4 02, n. 57; 403, n. 58. cuspidatus Ettingsh. 4 39. cymatodes Aschers, et Graebner 4 34. cymbifolius Fischer 134. cyprifolius Lowe 65, n. 34. deeipiens Nolte 42, 79, 4 37, 4b9. var. affinis A. Bennett 437. *Delavayi A. Benn. 57, n. 21. (53). delicatulus Bertol. 54, n. 42; 54, n. 4 3. *densus L. 4 29, n. 87. (4, 7, 44, 42, 45, 24, 23, 94, 430 Fig. 29, 4 34, 4 62). A. Cham, et Schlechtd. 4 31, n. 87. y. angustifolius Mert. et Koch 4 32, n. 87. B. Cham, et Schlechtd. 4 34, 4 32, n. 87. ß. laneifolius Mert. et Koch 431, n. 87. ß. laxifolius Gren. et Godr. 131. subvar. 2. laxifolius Rigo 4 32, n. 87. ß. laxus Opiz 1 32, n. 87. «. major Meyer 4 31, n. 87. ß. oppositifolius Reichb. 4 34, n. 87. var. «. rigidus Opiz 4 34, n. 87. (4 30 Fig. 29). var. serratus (L.) Aschers. 4 30 Fig. 29; 131, n. 87. var. y. setaceus (L.) Reichb. 130 Fig. 29; 4 32, n. 87. var. stipulatus Arcangeli 4 32, n. 87. densus «. Mert. et Koch 4 34, n. 87. densus Schwein. 4 44. denticulatus Link 4 4 5, n. 74 ; 449, n. 77; 420. denticulatus Mohl et Schlechtd. 54, n. 4 2. digynus Wall. 65, n. 34. *dimorphus Raf. 54, n. 4 3. (47 Fig. 4 4, 50, 54). distaehyum Bellardi 86, n.47. *distinctus A. Benn. 84, n. 45. (76). divaricatus Wolfg. 4 08, n. 65. diversifolius Barton 5 1 , n. 1 3. diversifolius Raf. 51, n. 4 2. ♦Drucei Fryer 65, n. 30. (52, 53, 433, 4 38). *Drummondii Benth. 54, n. 1 5. (52, 64). drupaceus O. F. Lang 125, n. 79. dubius Heer 4 39. dubius Tisel. 4 35. elegans Wall. 65 n. 31. enantophyllus Saporta 4 39. enervis Wat. 4 40. eocenicus Watt. 4 40. epihydrum Raf. 4 33, 4 44. var. cayugensis A. Benn. 56, n.4 7. epihydrum Raf. X P. an- gustifolius Bercht. et Presl 4 33. equisetiformis Saporta 4 40. erectus Saporta 4 4 0. Eseri Heer 4 40. exstipulatum Mühlenb. 4 09, n. 66. exstipulatus Bonpl. 4 2 1 , n.79. extinetus Wat. 140. falcatus Fryer 4 35. fallax Aschers, et Graebn. 4 38. fasciculatusWolfg. 4 26, n.80. *Faxonii Morong 75, n. 39. (70, 4 32). Fenzlii Kovats 4 39. filicaulis Schur 4 25, n. 79. filifolius R. A. Philippi 4 44, 445. fdiformis Nolte 4 23, n.79. *filiformis Pers. 4 26, n. 80. (4 0,1 5, 24, 124, 122 Fig. 28, 424, 425, 441, 462;. var. ß. alpinus (Blytt) Aschers, et Graebner 4 27, n. 80. var. e. fasciculatus Wolfg. 4 27, n. 80. var. f. luxurians Hagström 427, n. 80. var. y. Macounii Morong 4 27, n. 80. var. tT. occidentalis A. Bennett 4 27, n. 80. var. &. rivicolus Hagström 4 27, n. 80. filiformis X pectinatus Alm- quist 4 24, 4 34, 4 62. filiformis X pectinatus Kupf- fer 4 34. filiformis Pursh 54, n. 12. filiformis Raf. 144. filiformis Saporta 140. flabellatus Bab. 4 24, n. 79. flexicaulis Dethard. 96, n. 53. flexuosum Wredow96, n. 53. floridanus Small 62. fluitans Bocc. 4 26, n. 80. fluitans Lam. 48, n. 4. fluitans Liljebl. 44, n. 4. fluitans Pursh 55, n. 4 7. Register. 175 *fluitans Roth 58, n. 24. (9, I 23, 24, 44, 45, 48, 52, 53, 57, 59, 60, 63 Fig. 46, 65, 75, 84, 136, 137, 141). subspec. II. americanus Cham, et Schlechte 60, n. 24. var. y. Billotii (F. Schultz) Billot 59, n. 24. Proles 3. canariensis (Link) Graebner 62, n. 24. subvar. elongatus Kuehn 60, n. 24. f. graeca Heldr. 69. n. 35. Proles 3. mascarensis (Cham, et Schlechte!.) Durand et Schinz 60, n. 24. Proles 4. novaeboracensis Graebner 62, n. 24. Proles 7. owaihiensis (Cham, et Schlechtd.) Graebner 60, n. 24. Proles 1. petiolaris Presl 59, n. 24. var. e. rivularis Lange 60, n. 24. var. ß. stagnatilis Koch 59, n. 24; 61, n. 24. var. (f. sublucens Baagoe 60, n. 24. Proles 2. syriacus (Cham, et Schlechtd.) Graebner 60, n. 24. Proles 2. Thunbergii Cham, et Schlechtd. 61, n. 24. var. a. typicus Baagoe 59, n. 24. fluitans Schumacher 70,n.36. fluitans Smith 70, n. 36. fluitans x natans 41, 123. fluviatilis Roem. et Schult. 76, n. 40. folio angusto pellucide fere gramineo Dood. 99, n. 54. *foliosus Raf. 1 09, n. 66. (1 06, 4 64). var. y. californicus Mo- rong 4 4 0, n. 66. var. ß. niagarensis (Tu- ckerman) A. Gray 410, n. 66. foliosus x diversifolius 49. *Franchetii A. Bennett et Baagoe 67, n. 34a. (54). franconius Fischer 4 39. Friesii A. Benn. 44 5, n. 74. Friesii Ruprecht 4 4 4, n. 70 ; 438. Friesii X crispus Fryer 4 33. ♦Fryeri A. Benn. 68, n. 34. (54). Gaudichaudii Cham, et Schlechtd.79,83,n.44; 84. *Gayi A. Benn. 4 4 0, n. 68. (4 07, 444). ♦gemmiparus Morong 4 20, n. 78. (17, 4 07). geniculatus A. Br. 4 4 0. Gesnacensis Fischer 44, 4 38. glaueus Gueldenst. 4 44. gracilis Fries 416. gracilis Wolfg. 132. graminea x perfoliata a. Almquist 89, n. 49. graminea x perfoliata ß. Almquist 138. graminea X perfoliata «. X graminea Almquist 135. gramineum Smith 4 08, n. 65. ♦gramineus L. 84, n. 47. (8, 42,48,64, 65, 76, 86, 89, 90, 94,441,134,135,136, 139, 140). subvar. 2. angermanica Tisel. 87, n. 47. subvar. 2. angustifolius Tisel. 86, n. 4 7. var. boreale Laestad. 96, n. 53. d. debilis Tisel. 86, n. 47. var. V. fluetuans Tisel. 88, n. 47. var. «. fluviatilis Fries 86, 87, n. 47. Proles 4 . graminifolius Fries 86, n. 47. (85 Fig. 20). Proles ß. heterophyllus Fries 87, n. 47. (85, Fig. 20). c. heterophyllus Meyer 87, n. 47. var. IX. hybridus (Petagna) Aschers. 88, n. 47. subvar. 3. jemtlandicus Tisel. 87, n. 47. var. ß. lacustris Fries 86, n. 47. subvar. 2. lanceolatifolius Tisel. 88, n. 47. var. III. longipedunculatus Morong 88, n. 47. var. major Morong 88, n. 47. f. «. major Tisel. 86, 88, n. 47. subvar. II. marinus Tisel. 86, n. 47. var. IV. maximus Morong 88, n. 47. var. VI. minimus Morong 88, n. 47. f. y. minimus Tisel. 86, n. 47. f. ß. minor Tisel. 86, 88, n. 47. var. mongolicus Maxim. 4 32. var. J. myriophyllus Aschers. etGraebner 87, n. 47. var. e. nigrescens Alm- quist 87, n. 47. f. ovatifolia Tisel. 87, n. 47. var. VII. paueifolius (Opiz Graebner 88, n. 47. var. VIII. platyphyllos Reichb. 88, n. 47. a. platyphyllus Mey. 81, 82, n. 43. subvar. 1. pseudonitens A. ßennett 87, n. 47. subvar. 2. riparius Fries 89, n. 47. subvar. 1. septentrionalis Tisel. 86, n. 47. subvar. 3. sinuensis Tisel. 88, n. 47. var.? spathulaeformis Robbins 91, n. 50. var. II. stagnalis Fries 87, n. 47. b. stenophyllus Meyer 86, n. 47. var. X. terrester Fries 89, n. 47. verus Patze 86, n. 47. Proles y. Wolfgangii (Kihlman) Graebner 89. n. 47. y. Zizii Koch 84, n. 43. gramineus x Iucens Hag- ström 4 34, 4 37, 4 62. gramineus X Iucens X per- foliatus Hagström 4 34. gramineus x mucronatus Aschers, et Graebn. 41. 135. gramineus x natans Fischer 41, 135. gramineus X natans Tiselius 135. var. a. pergramineus Aschers, et Graebn. 4 36. var. ß. pernatans Aschers, et Graebn. 136. gramineus X nitens Aschers, et Graebn. 4 35. var. ß. falcatus Aschers, et Graebn. 4 35. gramineus x perfoliatus Hagström 90, 4 36. y. intermedius Hagström 4 36. a. subgramineus Hagström 4 36. ß. subperfoliatus Hag- ström 4 36. gramineus X polygonifolius 41, 136. gramineus X praelongus Almquist 136. gramineusxpusillus Aschers. et Graebn. 41, 13 6. gramineus X Zizii 24, 4 36. gramineus Michx. 1 09, n. 66. gramineus R.Br. 4 04, n. 56. 176 Register. gramineus Savi 4 4 3, n. 74. gramineus Wahlenb. 89, n. 49. graminifolius Benkö 84 , n. 47. ♦Griffithii A. Bennett 74, n. 37. (70, 75, 133, 139). Grisebachii Heuffel 4 4 3, n. 74. headonensis A. Benn. 4 40. Heidenreichii Aschers, et Graebn. 4 34, 4 37. Helodes Dumort. 69 , n. 35. heterophyllum Schreb. 84, 88, n. 47. heterophyllus Biroli 65, 66, n. 34. heterophyllus Ell. 54, n. 4 3. heterophyllus Ham. 46, n. 4. heterophyllus Hook. 54 , n. 4 6. heterophyllus Reichb. 87, n. 47; 444. heterophyllus Torr. 50, n. 4 2. heterophyllus y. elongatus Mert. et Koch 82, n. 43. f. elongatus Morong 88, n. 47. var. fluctuans Tisel. 4 36. ß. fluviatilis Schlechtd. 81 , n. 43. «. foliosus Mert. et Koch 87. n. 47. a. gramineus Reichb. 86, n. 47. lacustris Cham. 90, n. 49. d. latifolius Mert. et Koch 84, 82, n. 43. f. myriophyllus Robb. 87, n. 47. var. paucifolius Kosteletz- ky 88. n. 47. ß. paucifolius Mert. et Koch 86, n. 47. &. terrestris Schlechtd. 89, n. 47. var. Zizii Boreau 84 , n. 43. heterophyllus X Friesii Fryer 4 35. heterophyllus X lucens Fryer 84, n. 43. heterophyllus X pusillus 4 36. ♦Hillii Morong 4 4 0, n. 67. (4 06, 4 41). Hornemanni G. F. Mey. 65, n. 31. Hornemanni Koch 69, n. 35. Huillensis Welw. 46, n. 4. hybridus Hook. f. et Thoms. 46, n. 4. hybridus Makino 49, n. 8. hybridus Maxim. 49, n. 7. ♦hybridus Michx. 50, n. 4 2. (4, 54, 52, 54). var. ß. multi-denticulatus Morong 54, n. 4 2. var. y. trichophyllus Morong 54, n. 12. hybridus Petagna 88, n. 47. japonicus Franch. et Sav. 83, n. 44. ♦javanicus Hasskarl 46, n. 4. (45, 47 Fig. 4 4, 48, 49, 50, 464). var. ß. major A. Benn. 161. ♦illinoensis Morong 80, n. 42. (68, 75). indicus Roth 141. ♦indicus Roxb. 64, n. 29. (52, 53, 161). innominata Tisel. 435. inquirendus Kovats 4 39. intermedius Cham, et Schlechtd. 66, n. 34. intermedius Tisel. 4 35. intermixtus A. Benn. 4 39. interruptus Kit. 124, n. 79. intricatus Nolte 141. juncifolius Hagstr. 162. juncifolius Kern. 4 24, n. 79; 427. juncifolius X pectinatus Fischer 4 24. Kirkii Syme 45, n. 1. (138). Kochii F. Schultz 70, n. 36, 1 33 Kochii' O. F. Lang 85, n. 47. lactucaceum Montand. 97, n. 54. lacustre Roem. 58. lanceolatus Du Croz 70, n. 36. lanceolatus Eichw. 76, n.40. lanceolatus var. rivularis Fryer 4 36. lanceolatus Hartm. 86. n. 47. lanceolatus Mazziani 4 24 , n. 79. lanceolatus Poir. 85, n. 47. lanceolatus Reichb. 4 32. lanceolatus Smith 44, 4 35. lanceolatus Wolfg. 81 , 82, n. 43. lancifolius Roth 131, n. 87. lanciformis Roem. et Schult. 85, n. 47. ♦lateralis Morong 49, n. 9. (46, 50, 4 4 8). laticaule Wahlenb. 4 02, n. 57; 403, n. 58; 444. latifolius Cham, et Schlechtd. 444. ♦latifolius (Robbins) Morong 428, n. 84. (4 24, 4 62). laxus Tisel. 4 25, n. 79. leptophyllus Wallroth 54, n. 4 2. ♦Leschenaultii Cham, et Schlechtd. 64, n. 26. (53, 62). Liebmanni Buchenau 4 42. ♦limosellifolius Maxim. 50, n. 4 4. (46). Lindenbergii Lehm. 84, n. 43. ♦linguatus Hagström 74, n. 38. (70). Lintoni Fryer 133. lithuanicus Gorski 132. ♦Livingstonei A. Benn. 127, n. 82. (4 24). loclensis Heer 4 40. Loeselii Roem. et Schult. 94, n. 54. Lonchites Tuckerm. 56, 64, n. 24; 75. var. novaeboracensis Mo- rong 52, n. 24. lonchites x amplifolius A. Benn. 4 33. longepedunculatus Merat 88, n. 47. longifolius Babingt. 4 38. longifolius Gay 78, n. 40; 78. longifolius X lucens 78. longifolius X perfoliatus Kup- ffer 4 37. lucens Cuming 83, n. 44. lucens Geners. 84, n. 47. lucens Lagasca 70, n. 36. ♦lucens L. 76, n. 40. (5 Fig. 4, 6, 4 0, 44, 4 2, 4 3 Fig. 3, 44, 18, 22, 24, 26, 54, 58, 59, 60, 75, 77 Fig. 18, 79, 80, 83, 86, 100, 132. 138, 161). subvar. III. acuminatus (Schumach.) Fries 78, n. 40. (77 Fig. 18). y. amphibius Fries 82, n. 43. var. angustifolium Gray 81, n. 43. ß. angustifolius Blytt 81, n. 43. var. angustifolius Hörnern. 70, n. 36. var. y. azorica A. Benn. 79, n. 40. subsp. brasiliensis A. Benn. 78, 79, n. 40. e. confertus Tisel. 84 , n. 43. var. Connecticutensis Robbins 83, n. 43. var. coriaceus Nolte 82, n. 43. «. corniculatus Meyer 78, n. 40. var. diversifolius Mert. et Koch 78, n. 40. subvar. V. excelsus Hag- ström 79, n. 40. var. (f. floridanus A. Benn. 79, n. 40. var.fluitans Coss. et Germ. 78, n. 40. Register. 177 ß. fol. angustioribus Pohl 81, n. 43. ß. heterophyllus Fries 81, 82, n. 43.' subvar. IV. insignis Tisel. 78, n. 40. var. lacustre Thore 82, n. 43. var. lanceolatus Benth. 135. k. lancifolius Mert. et Koch 78, n. 40. subvar. IL longifolius (Gay) Cham, et Schlechtend. 78, n. 40. (77 Fig. 48; 84j). var. longifolius X perfolia- tus Kupffer 4 37. subvar. VI. longipes Roh- lena 79, n. 40. 3. lucescens Tisel. 81, n. 43. ß. macrophyllus Wallr. 78, n. 40. var. minor Nolte 81 , n. 43; 86, n. 47. var. ß. nitens (Willd.) Cham. 79, n. 40. var. nitens Willd. 81 , n. 43. a. ovalifolius Mert. et Koch 79, n. 40. var. rufescens Benth. 70, n. 36. 9-, splendidissimus Tisel. 82, n. 43. f. terrestris Tisel. 79. f. terrestris major Tisel. 83, n. 43. f. terrestris minor Tisel. 82, n. 43. subsp. vaginans Bojer 79, n. 40. var. u. vulgaris Mert. et Koch 7S, n. 40. b. Zizii Aschers. 81, n. 43. lucensXgramineus Aschers. et Graebn. 134. lucens X natans Auct. plur. 59, n. 24. (41, 136). lucens xnatans var. ß. Harzii Fischer 137. lucens Xperfoliatus A. Bonn. 137, 138. lucens Xperfoliatus Marsson 437. lucens x polygonifoliusFrycr 138. lucens x praelungus Caspary 137. var. Makino 48, n. 7. (46, 50). Miquelii IL J. Geyler 4 40. monogynus Gay 119, n. 77. montanus Pres] f>l , n. 24. ♦montevidensis A. Benn. 57. n. 20, (53). monticola Schwcinilz 119, n. 75. Morloti Ung. 140. ♦Morongii A. Benn. 45, n. 2. (42). mucron.iliis Pres! .s.'f, n. 44. A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Kinbrjopliyta siptauiiogama) 11. ♦mucronatus Schrad. 111, ' n. 70. (10, 15, 17, 99, 404, 407, 409, 442 Fig. 27; 413, 4 4 6). var.,'?. angustifolius Fischer 4 4 3, n. 70. var. a. latifolius Ruthe 4 4 3, n. 70. var. y. obtusior Fischer 413. n. 70. mucronatus x obtusifolius 138. f. I. permucronatus Fischer 138. f. IL perpusillus Fischer 4 38. mucronatus x pusillus Fischer 138. mucronatus < pusillus 4 38. mucronatus > pusillus 1 38. mucronatus x rutilus 1 38. multinervis Brongn. 140. *mysticus Morong 95, n. 52. (92). Najadum Ung. 140. natans Desf. 1 42. natans Hook. 54, n. 16. *natans L. 42, n. 1. (2, 8, 10, 11, 12, 13 Fig. 3; 18, 23, 24, 26, 44, 42 Fig. 13; 45, 46, 48, 58, 59, 62, 67, n. 32, 68, 84, 88, 135, 136, 138, 139, 140, 161). acaule Wahlb. 67, n. 31. f. amphibia Fr. 44, n. 4. y. angustatus Mert. et Koch 58, n. 24. var. angustifolius Meyer 44, n. 4. c. antillanus Kunth 61, n. 24. var. australis Kirk 54, n. 19. var. canariensis Durand et Schinz 62, n. 24. var. capensis Durand et Schinz 64, n. 24. var. ellipticus Gaud. 44, n. 4. subvar. elongatus Fisch. 42, n. 4. var. explanalus Mert. et Koch 44, n. 4 ; 58, n. 24. ß. fluilans Cbam. 58, n. 24. subvar. fluvialis Fischer 46, n. 4. var. ß. fluviatilis Fries 44, n. 4. ß, fluviatilis Schlechtd, 58, n. 24. ■/.. gramineus Almquist 4 4, n. 1. (f. intermedia Mert. et Koch 61, n. 24 ; 66, n. 31. 12 TS Register. a. lucustris Fries 43, n. I. subvar. latifolius Fischer 43, n. 4. f. limosus Fischer 44 , n. 4. f. longifülius Fischer 43, n. 4. a. major Koch et Ziz 44, n. 4, subvar. maximus Baagoe 43, n. 4. 6. media Koch et Ziz 59, n. 24. c. media Koch et Ziz 61, n. 24; 66, n. 31. f. microphylla Baagoe 44, n. 1. var. minor Hook. 54. s. minor Mert. et Koch 44, n. 4 ; 66, n. 31. var. y. ovalifolius Fieber 43, n. 4. subvar. ovalifolius Fischer 44, n. 1. paludosumStokes65,n.31. var. tF. prolixus Koch 44, n. I. subvar. protensus Fischer 43, n. 4. var. £. pygmaeus Gaud. 44, n. 4. (66). y. riparius Fischer 44, n. 4. var. «. rotundifolius Bre- bisson 43, n. 4. var. b. serotinus Aschers. 44, n. 4. var. e. serotinus Boiss. 44, n. 1. proles sparganiifolius Almquist 44, n. 1 ; 135. var. spathulatus Magnin 44, n. 1. f. b. terrester A. Braun 44, n. 4. var. r], terrester A. Gray 44, n. 4. var. ß. vulgaris Koch et Ziz 43, n. 4. natans X alpinus 133. natans X gramineus Aschers. et Graebn. 4 33. natans x polygonifolius 41, 138. var. ß. Duschlii Fischer 4 38. var. y. Keissii Fischer 1 38. natans x polygonifolius var. (i. Richtsfeldii Fischer 4 38. subvar. II. spathulifolius Fischer 4 38. subvar. I. vulgaris Fischer 4 38. natans x Zizii Aschers, et [ Graebn. 4 37, 4 38. natans x Zizii var. coriaceus 44. natans Sturm 65, n. 34. iiaLuns Tliunb. 61, n. 24. natans Thwaites 64, n. 29. nerviger (nervigerus) Wolfg. 73, n. 36. Niagarensis Tuckerman 4 4 0, n. 66. nigrescens Fries 70, n. 36; 87, n. 47. nigricans Saelan 89, n. 47. *nipponicus Makino 89, n. 48. (76). ♦nitens Weber 89, n. 49. (4 4, 24, 42, 76, 55 Fig. 20, 90, 95, 4 00, 4 34, 4 36). subvar. angustifolius Fieber 91, n. 49. (89). f. comparanda Tisel. 90. var. rj. cuspidatus A. Benn. 91, n. 49. f. fyrisensis Tisel. 90. heterophyllus Fries 90, n. 49. f. jemtlandica Tisel. 94. s. innominatus Tisel. 4 35. f. intermedius Tisel. 4 35. var. s. involutus Fryer 9 1 . n. 49. var. y. lacustris Aschers. 90, n. 49. f. latifolia Tisel. 90, n. 49. subvar. latifolius Fieber 94, n. 49. y. litoralis Fries 94, n. 49. f. maelarensis Tisel. 90. f. major Tisel. 94. subvar. maritimus Tisel. 90, n. 49. C. merloensis Tisel. 4 35. f. minor Tisel. 94. var. obovatifolius Tisel. 90, n. 49. subvar. obovatifolius Tisel. 90, n. 49. var. £. occidentalis Graebn. 94, n. 49. f. perfoliatifolia Tisel. 4 39. var./S.praelongifoliusTisel. 90, n. 49. var. «. salicifolius Fries 90. n. 49. (91). f. speciosa Tisel. 90. f. subsimilis Tisel. 90. f. subtilis Tisel. 90. var. d. terrester Fries 91, n. 49. f. terrestris Tisel. 94 , n. 49. f. typica Tisel. 90, n. 49. subvar. 3. vadosus Tisel. 90, n. 49. nitens X perfoliatus 4 38. nitens Willd.79, n. 40. nodosus Poir. 59 , 60 , n. 24 ; 62, n. 24. Noltei A. Benn. 4 4 6, n. 74. Noltei Fischer 44, 59, 4 36. Nordenskioeldii Heer 4 40. ♦numasakianus A. Benn. 48, n. 6. (46). ♦Nuttallii Cham, et Schlechtd. 55, n. 4 7. (45, 52, 55 Fig. 45, 75, 444). var. ß. cayugensis Wieg. 56, n. 4 7. var. y. portoricensis Graebn. 56, n. 4 7. OakesianumRobbins45,n. 3. oblongifolium Hook. f. 54, n. 4 6. oblongo-rufescens F. Schultz 70, n. 36; 4 33. oblongum Viv. 65, n. 34. oblongus Schneider 89, n. 47. f. cordifolia Cham, et Schlechtd. 66, n. 34 . «. fluitans G. F. Mey 58, n. 24. f. lancifolia Cham, et Schlechtd. 66, n. 34. (44, 89, n. 47. u. ovato-oblongus Fieber 66, n. 34. obrutus Woods 74, n. 36. obscurus DC. 73, n. 36. obsoletus Heer 4 40. obtusifolius Benth. 4 04 , n. 56. ♦obtusifolius Mert. et Koch 4 08, n. 65. (5 Fig. 4,4 0, 44,43 Fig. 3, 4 5, 4 03, 404, 405, 406, 440, 442 Fig. 27, 4 4 7, 4 64). A. Cham, et Schlechtd. 4 09, n. 65. subvar. I. acutus Fieber 4 09, n. 65. var. ß. angustifolius Fieber 4 09, n. 65. subvar. II. apiculalus Fieber 4 09, n. 65. B. Cham, et Schlechtd. 4 09, n. 65. var. a. elongatus Fischer 4 09, n. 65. var. y. fluvialis Lange et Mortensen 4 09, n. 65. var. lacustris Fries 4 09, n. 65. var. u. latifolius Fieber, 4 09, n. 65. subvar. I. muticus Fieber 409. n. 65. subvar. II. obtusus Fieber 4 09, n. 65. var. ß. vulgaris Fischer 4 09, n. 65. obtusifolius X Friesii 4 38. obtusus Du Croz 73, n. 36. obtusus Wood 70, n. 36. occidentalis Sieber 64, n. 24. 62. *ochreatus Raoul 4 04, n. 56. (4 09). Register. 179 var. latifolius A. Benn. 4 04, n. SS. octandrum Poir. 142. octandrus Herb. Reichb. 46, n. 4. odontocarpus Gandog. 62, n. 25. Oederi Meyer 414, n. 70. olivaceus 0. F. Lang 4 37. oppositifolium Lam. et DC. 4 34, n. 87. oppositifolium ß. angusti- folium Lam. et DC. 4 32, n. 87. ovalifolius Eltingsh. 4 40. owaihiensis Cham, et Schlechte!. 60, n. 24. (65). ♦oxyphyllus Miq. 4 05, n. 62. (404, 406). var. ß. Fauriei A. Bonn. 4 05, n. 62. paludosum Bory 65, n. 34. j palustris Tecsd. 84, n. 47. ♦pamiricus Baagoe 4 27, n. 84. (424). pannonicus Ung. 4 40. panormitanus Biv. 44 6, n. 71. panormitanus f. ligulifolius Fischer 4 4 7. panormitanus minor x tri- choides Fischer 4 39. panormitanus x pusillus Fischer 4 39. parnassifolius Schrad. 65, 66, n. 34. parvifolia Buchenau 46, n. 4. pauciflorus Lam. 4 34, n. 87. pauciflorus Pursh 4 09, n. 66, 411. pauciflorus X hybridus 49. paueifolius Opiz 88, n. 47. pectinatus Aschers.et Graebn. spec. coli. 424. pectinatus Bot. Notiser 4 24, n. 79. ♦pectinatus L. 4 24, n. 79. (6, 7 Fig. 2, 9, 4 0, 12, 13 j Fig. 3, 15, 17, 18, 19, 21, I 24, 32, 48, 122 Fig. 28, 125, 126, 126, 127, 128, 129, 442, 4 62). A. Cham, et Schlechtd. 4 24, n. 79. Proles 5. amblyophyllus (C. A. Mey.) Graebn. 423, 425, n. 79. B. Cham, et Schlechtd. 4 25, n. 79. var.? cuscutiformis Reichb. 426, n. 80. J1. Mert. et Koch 4 25, n. 79. var. dichotomus Wallr. 4 24, n. 79. var. e. drupaceus Koch 4 25, n. 79. var. enantiophyllus Franchet 4 42. var. y. filicaulis (Schur) Graebn. 4 25, n. 79. var.flabcllatus Crcpin 1 24, n. 79. var. fluviatilis Schübler 124, n. 79. var. y. glaucescens Cham. et Schlechtd. 125, n.79. Proles 2. interruptus (Kitai- bel) Asciiers. 123, 124, 125, n. 79. var. latifolius Meyer 124. var. latifolius Robbins 1 28. n. 84. b. luxurians Doli 126, n. 79. Proles mongolicus A. Benn. 123, n. 79, 125, n. 79. f. pinguis Tisel. 125, n. 79. Proles 3. scoparius Wall- roth 123, 125, n. 79. (122 Fig. 28). b. setaceus Meyer 4 25, n. 79. ß. submarinus Fries 125, n. 79. var. tenuifolius Mert. et Koch 123, n. 79, 125, n. 79. subvar. III. tenuior Tisel. 125, n. 79. c. tenuis Meyer 4 25, n. 79. f. tenuis Tisel. 4 25, n. 79. var. ß. vaginatus (Turcz.) Aschers, et Graebn. 4 24, n. 79. subvar. II. validior Tisel. 4 25, n. 79. var. et. vulgaris Cham, et Schlechtd. 4 23, 124, n. 79. Proles zosteraceus (Fries) Caspary 4 23, n. 79; 424, 426, n. 79. pennsylvanicus Cham, et Schlechtd. 55, n. 4 7. pennsylvanicus var. ß. portoricensis Graebn. 56, n. 17. "perfoliatus L. 92, n. 54. (9, 11, 12, 16, 24, 26, 89, 90, 93 Fig. 21, 95, 131, 134, 140). A. Cham, et Schlechtd. 94, n. 51. B. Cham, et Schlechtd. 94, n. 51. var. ß. Mert. et Koch 94, n. 51. var. ß. caudiformis Aschers, et Graebn. 92, 94, n. 51. var. y. cordatilanceolatus Mert. et Koch 94, n. 51. (93 Fig. 24). var. cf. Mert. et Koch 95, n. 51. var. a. densifolius G. Mey. 94, n. 54. (92). subsp. lilil'ormisHook.1 26, n. 80. Proles III. gracilis Fries 95, n. 54. (94). var. Jacksoni Lees 4 34. var. e. lanceolatus Blytt 95, n. 54. (94). var. lanceolatus Robbins 95, n. 54. var. laneifolius Vis. 94, • n. 51. Proles II. Loeselii (Roem. et Schult.) Aschers, et Graebn. 94, n. 51. subvar. 3. macrophyllus Aschers, et Graebn. 94, n. 54. Proles IV. mandschurien- sis A. Bonn. 94, 95, n. 51. subvar. 4. microphyllus Baagoe 94, n. 51. subsp. Muelleri A. Benn. 92, 94, 95, n. 51. var. oblongifolius A. Benn. 94, n. 51. var. ovate lanceolatus Reichb. 94, n. 51. subvar. 2. protensus Aschers, et Graebn. 94 n. 51. Proles I. pseudodensus Aschers, et Graebn. 94, n. 51. (92, 93, 4 31). var. &. Richardsonii A. Benn. 94, n. 54. (91,93, 95). var. rotundifolius Sonder 94, n. 51. (93 Fig. 21). var. b. terrestris G. Meyer 95. var. ß. typicus Aschers, et Graebn. 94, n. 51. perfoliatus X crispusAschers. et Graebn. 134. var. Cooperi Aschers, et Graebn. 134. (90). perfoliatus x lucens Aschers. 4 37. perfoliatus X lucens A. Benn. 137. perfoliatus X nitens Aschers. et Graebn. 138. perfoliatus X praelongus Aschers, et Graebn. 97, 139. perfoliatus x Zizü 138, *39- perfoliatus Raunkiaer 92. pernatans (lucens < natans) 137. perpusillus W. Meigen 4 40. peruvianus Presl 57, n. 22. petiolare Presl 58, n. 24. 4 2* 180 Register. petiolare (petiolaris) Raf. 142. petiolatus Wolfgang 58, n.24 . Phialac Post 120, n. 77. pjnnatum Walt. 142. plantagineum Du Croz 69, n. 35. plantagineum Reichb. 69, n. 3"). var. pachystachyus Reichb. 69, n. 35. var. ß. rotundifolius Mcrt. et Koch 69, n. 35. plantagineus subspathaceus Reichb. 70, n. 35. f. tcrrestris Tis. 69, n. 35. Plantago Bastard 65, n. 3t. Poacitis Ettingsh. 140. *polygonifolius Pourr. 65, n. 31. (12, 24, 26, 41, 43, n. 1; 44, 45, 52, 53, 57, 58, 62, 63 Fig. 16, 64, 67, 69, 70, 75, 84, 111, 136, 139, 161). var. e. amphibius Fries 67, n. 31. subvar. 2. angustifolia Fries 66, n. 31. angustifolius A. Benn. 66, n. 31. f. cancellatus Fryer 136. var. J. cordifolius Aschers. et Graebn. 66, n. 31. /. ericetorum Symc 67, n. 31. f. lanceolatifolius Tisel. 136. var. ß. lancifolius Aschers, et Graebn. 66, n. 31. (61). subvar. 3. largior Tisel. 66, n. 31. var. linearis Syme 43, n. 1 . var. niicrocarpus A. Benn. 67, n. 31. var. y. parnassil'olius Aschers, et Graebn. 66, n. 31. var. pseudo-fluitans Syme 66, n. 31. var. spbagnophila Neu- inan 67, n. 31. polygonifolius X gramineus Aschers, et Graebn. 1 36. polygonifolius X heterophyl- lus Bceby 136. polygonifolius x natans 45, n. 1. polygonifolius X praelongus 139. ♦polygonus Cham, et Schlechtd. 104, n. 60. (56, 101, 105, 12'J, 139). porcatum Mühlenb. 50, n. 1 2. praelongus Benth. 95, n. 51 . praelongus Breb. 89, n. 49. praelongus Raunkiaer 92. •praelongus Wulf. 96, n. 53. | (12, 13 Fig. 3, 14, 24, 72, 79, 92, 95, 96 Fig. 22, 97, 132, 137, 138, 139, 161). var. angustifolia Graebn. 97, n. 53. ß. foliis angustioribus Hook. 97, n. 53. var. y. brevifolius Cela- kovsky 97, n. 53. var. y. elegans Tisel. 97, n. 53. var. ß. latifolius Alpen 97, n. 53. praelongus x crispus Aschers, et Graebn. 134. praelongus x gramineus Aschers, et Graebn. 136. praelongus x heterophyllus — graminifolius A. Benn. 136. praelongus X lucens 137. praelongus X polygonifolius A. Benn. 139. praelongus X Zizii 1 39. praenatans Knoll 140. ♦Preussii A. Benn. 106, n. 63. (101, 110). Proteus curvifolius Cham. et Schlechtd. 89, n. 49. Proteus curvifolius salici- folius Cham, et Schlechtd. 90, n. 49. Proteus heterophyllus Cham. et Schlechtd. 85, n. 47; 87, n. 47. Proteus a. lucens Cham, et Schlechtd. 76, n. 40. Proteus Zizii Cham, et Schlechtd. 81, n. 43. *pulcher Tuckerm. 67, n. 32. (12, 54, 63 Fig. 16,65, 68, 161). pumilum Nuttall 129. n. 86. pumilus Wolfg. 55, n. 1 7 ; 56. purpurascens Seidl 70, 73, n. 36. purpurascens ß. angusti- folius Fieber 73, n. 36. *Purshii Tuckerm. 45, n. 3. (42). pusillus Aschers, et Graebn. spec. coli. 107. pusillus Fieber 115, n. 71. pusillus Fl. Dan. 115, n. 71. ♦pusillus L. 113, n. 71. (5 Fig. 1 , 10, 13 Fig. 3, 1 7, 21, 23, 24, 49, 106, 107, 111, 112 Fig. 27, 116, 117, 118, 120, 128, 139, 140, 155, 162). A. Cham, et Schlechtd. 111, n. 70. var. acuminatus A. Benn. 115. var. ß. acuminatus Fieber 114, 115, n. 71. var. ß. acuminatus Fie- ber) Fischer 117, n. 71. var. y. acutus Fischer 117, n. 71. var. ö. africanus A. Benn. 114, 115, n. 71. f. a. angustifolius Fischer 117, n. 71. f. a. apiculatus Fischer 117, n. 71. ß. Cham, et Schlechtd. 115, n. 71; 118, n. 73. ß. et y. Koch 113, n. 71. Proles 2. Bcrchtoldii (Fie- ber) Aschers. 114, n. 71; 115, n. 71. var. brevifolius Meyer 1 1 4, n. 71. subvar. II. brevifolius Meyer 115, n. 71. f. a. brevifolius Meyer 117, n. 71. C. Cham, et Schlechtd. 115, n. 71. C.etD.Cham.etSchlechtd. 113, n. 71. ß. capillaris Gaud. 119, n. 77. var. capitatus A. Benn. 114, 116, n. 71. var. J. cuspidatus Fischer 117, n. 71. var. clongatus ! A. Benn. 114, 115, n. 71. f. clongatus (A. Benn. Aschers, et Graebn. 1 1 7. n. 71. subspec. flabellatus Hook. f. 124, n. 79. f. flavesccns Fischer 117, n. 71. var. ? gemmiparus Rob- bins 120, n. 78. f. gracilis Fischer 117, n. 71. var. gracilis Hartm. 116. f. intermedius Fischer 117. . var. interruptus A. Benn. 124, n. 79. var. interruptus Schulfes 111, n. 70. var. latifolius Meyer 111, n. 70. f. ligulifolius Fischer 1 1 7, n. 71. «. major Fischer 116, n. 71. a. major Fries 111, n. 70. ((. major Mcrt. et Koch 114, 115, n. 71. d1. minor (Biv.) Fischer 116, n. 71. var. mucronatus Fieber 114, 115, n. 71. var. «. mucronulatus Fischer 116, n. 71. Register. 181 Proles 3. panorniitanu- (Biv.) A.Benn. 414,116, n. 71. f. pauciflorus (Schur) Aschers, et Graebn. 4 4 7, n. 71. subvar. II. pauciflorus Schur 116, n. 71. f. perramosus Fischer 1 1 7, n. 71. f. pinnatus Fischer 1 1 7, n. 71. 1". platycarpus Fischer 1 1 6, n. 71. var. polyphyllus Morong 444, n. 71. var. pseudorutilus A.Benn. 4 18, n. 72. subvar. ramosissimus Fieber 114, 415, n. 71. f. ramosissimus Fieber 117, n. 71. f. ramosus Fischer 1 1 6, 117, n. 71. f. d. retifolius Fischer 1 1 7, n. 71. var. rigidus A. Benn. 114, 146, n. 74. y. rutiliformis Fischer 1 1 6, n. 71. subvar. II. simplex Fieber | 114, 115, n. 71. f. simplex Fischer 117, n. 71. f. spathaceus Fischer 1 1 7, n. 71. ß. sphacrocarpa K. Schum. 118, n. 74. var. squarrosus Aschers. et Graebn. 414, 14 5, 417, n. 71. f. squarrosus Fischer 1 1 6, 117, n.71. f. stinocarpus Fischer 1 1 6, n. 71. subspec. B. Slurrockii A.Benn. 114,117, n. 71. f. tenuifolius Fischer 117, n. 71. var. tenuifolius K. Schum. 111, n. 69. var. lenuissimus s. str. Fries 117. var. e. tenuissimus Mcrt. et Koch 114, 116, n. 71. if. trichoides Kunth 119, n. 77. f. typicus Fischer 117, n. 71. ß. vulgaris Fischer 116, n. 71. var. y. vulgaris Fries 114, 115, n. 71. pusillus X trichoides 139. quadrilaU'rus Wat. 140. rarinervis Wat. 4 40. rectifolius A. Benn. 132. reflexua Herb. Vindob. 102, n. 57. reflexus Link 89, n. 4 9. reptans Humnicki 142. reticulatus Heer 140. retusum Smith 70, n. 36. ♦Richardii Sohns 56, n. 19. (52). rigidus Wolfgang 58, n. 24; 73, n. 36; 118, n. 72; 162. Rinkii Heer 140. ripensis Baagoe 4 33, 4 62. rivularis Gillot 4 36. rivularis Lange 44. rivularis Nym. 136. *Robbinsii Oakes 129, n. 86. 4 04, 4 06, 108, 162). var. japonicus A. Benn. 407, n. 64. rotundifolius Schultz 76, n. 40. Roxburghianus Schult, fil. 64, n. 29. rufescens Gorski 135, 136. rufescens Pesn. 81, n. 43. rufescens Schrad. 70, n. 36. y. alpinus Mcrt. et Koch 73, n. 36. f. angustifolia Cham, et Schlechtd. 74, n. 36. ß. angustifolia Tausch 73, n. 36. e. helodes Richter 60, n. 35. var. lanceolatus Meyer 73, n. 36. * nigrescens Nym. 87, n. 47. «. palustris Mert. et Koch 73, n. 36. ß, praclongus Herb. Fl. Ingr. 73, n. 36. ß. rivularis Mcrt. et Koch 7 3, n. 36. f. viresecns Caspary 74, n. 36. rufescenti-natans F. Schultz 133. rutilus Richter 111, n. 70. *rutilus Wolfg. 118, n. 73. (10, 407, 442 Fig. 27, 415, 116, 418, 438). salicifolius Wolfg. 4 32, 137. ß. lanceolatus Hartm. 1 32. saviniensis Ettingsh. 140. Scheelei G. Prcuss 67, n. 31. Schrcberi Fischer 41, 134. f. protensus G. Fischer 134. schrotzburgensis Heer 141. ♦Schweinfurthii A. Benn. 79, n. 41. (75, 78, 80 Fig. 19). ♦sclerocarpus K. Schum. 56, n. 18. (52). scleropus A. Bonn. 56, n. 1 8. Seemenii Aschers, et Graebn. 41, 136. seifliennersdorfensis Engeil). 141. semicinetus (semicinetum) R. Ludwig 141. semipelhicidua Koch et 7iz 70, n. 36. semipoctua A. Beim. 138. serotinus Schrader 44, n. 1. serratum Huds. 97, n. 54. serratum L. 4 34, n. 87. serratum Opiz 99. serratum Roth 70, n. 36; 73, n. 36. serratum Scop. 96, n. 53. serratus Nolte 84, n. 43. serratus Weber 76, n. 40. serrulatus Regel et Maack 407, n. 64; 429, 133. serrulatus Schrad. 99, n. 54. setaceum L. 4 32, n. 87. setaceum Schumach. 126. n. 80. setaceus Gilib. 1 08, n. 65. setaceus Pursh 50, n. 12. *sibiricus A. Benn. 104, n. 59. (101). siculus Bercht. et Presl 142. siculus Tinco 69, n. 35. *similis A. Benn. 64, n. 27. (53). sirenum Ungcr 141. sparganiifolius Laestadius 44, n. 1. spathaeformis (Tuckerman) A. Benn. 91, n. 50. spathulatus Kirschleger 59, n. 14. spathulatus Nolte 44, n. 1. spathulatus Schrad. 41, 70, n. 36; 433. *spathuliformis Tuckerman 91, n. 50. (76, 136). speciosus Ettingsh. 141. Spirillus Tuckerm. 50, n. 12; 51, n. 13. *stenostachys K. Schum. 64, n. 27. (53). stigmosus (stigmosum) R. Ludwig 141. stiriacus Knoll 141. ♦slriatus Ruiz et Pav. 4 28, n. 83. (121, 122 Fig. 28, 126). striatus Torr. 1 1 3. n. 71 . ♦strictifolius A. Benn. 118, n. 72. (107, 4 62). *strictus Phil. 128, n. 85.(121, 162). Sturrockii A. Benn. 117, n. 74. subllavus Loret et Barrand. 74, n. 36. subtrichoides Schur 4 4 6,n.71 . succicus (suecica) Richter 434, 462. ♦sulcatus A. Benn. 58, n. 23. (53, 64, n. 26). 182 ♦sumatranus Miq. 84, n. 46. (76). syriacus Cham, et Schlechte!. 60, n. 24. tataricus Less. 108, n. 65. tenuicaulis F. Müll. 46, n. 4. tenuifolius H. B. K. 4 25, n. 79. tenuifolius F. Philippi 4 4 4, n. 69. tenuifolius Raf. 4 42. tenuissimus Hook. f. 4 1 6, n. 71. ♦Teppen A. Bonn. 62, n. 25. (43, 53). thalictroides Wat. 141. Thomasii Herb. Wien. 70, n. 36. Thunbergii Cham, et Schlcchtd. 61 , n. 24. (62). Tisclii Richter 41, 134, 135. Torssanderi Tisel. 139. tretocarpus Maxim. 83, n. 44. (84). *tricarinatusF. Muell. 54,n.1 4. (43, 52, 58, 62, 64) trichoides Benth. 116, n. 71. ♦trichoides Cham.etSchlechtd. 119, n. 77. (8, 13 Fig. 3, 17, 18,20,107,112Fig.27, 115, 120). var. e. capillaris Fischer 120, n. 77. (139). var. coleophyllusFranchet 142. var. ct. condylocarpus (Tausch) Aschers, et Graebn. 120, n. 77.(48). var. ß. liocarpus (leiocar- pus) Aschers. 120, n. 77. var. ;'. Phialae (Post) Graebn. 120, n. 77. var. d\ Trimmeri Caspary 120, n. 77. ß. tuberculatus Sonder 120, n. 77. trichoides x zosterifolius 162. trichoides A. Gray 118, n. 75. tricostatüs Wallroth 51 , n. 13. Tritonis Ung. 141. tuberculatus Tenore et Gus- sone 120, n. 77. tuberosum Bojer 100, n. 55. tuberosus Roxb. 97, n. 54. Tuckermani Robbins 1 1 8, n. 75. ♦Ulei K. Schum. 105, n. 61. (101, 105 Fig. 25). uliginosus Boenn. 43, n. 1. (65). Unalaschka Cham. Herb. 73, n. 36. undulatus Fryer 134. undulatusvar. Cooperi Fryer 134. Register. undulatus var. Jacksoni Fryer 134. undulatus Wolfg. 4 34. Ungeri Ettingsh. 141. upsaliensis Tisel. 132, 138. ♦uruguayensis A. Bonn, et Graebner 111. vaginalis J. Fisch. 124, n. 79. vaginatus Turcz. 124, n. 79, 127. Yaillantii Roem. et Schult. 124, n. 79. varians Fryer 4 36. varians Morong 94 , n. 50. variifolius Thore 48. (45, 46). ♦Vaseyi Robbins 49, n. 4 0. (46, 47 Fig. 4 4). var. ß. latifolius Morong 50, n. 4 0. venustus Baagoe 4 62. verticillatum Walt. 4 42. verticillatusLesquereux 4 44. volhynicus Besser 78, n. 40. Wieseri Kovats 4 39. Wolfgangii Kihlman 89, n. 47, 4 32. Wrightii Morong 83, n. 44. Zetterstedtii Wallman 50, n. 4 2, 54, n. 4 3. Zizii Macoun 83, n. 43. ♦Zizii Mert. et Koch 84 , n. 43. (76, 77 Fig. 48, 79, 83, 94, 434, 136,137.138, 4 62). var. &. connecticutensis Morong 83, n. 43. var. y. coriaceus (Nolte) Aschers, et Graebn. 82, n. 43. var. ff. clongatus Reichb. 82, n. 43. subvar. foliosus Tisel. 82, n. 43. var. gracilis A. Benn. 83, n. 43. subvar. longipedunculatus Tisel. 82, n. 43. subvar. longipetiolatus Tisel. 82, n. 43. subvar. major (Fryer) 83, n. 43. var. f. Methyensis A. Benn. 83, n. 43. var. porreclifolius A. Benn. 83, n. 43. var. splendidissima Tisel. 82, n. 43. subvar. splendidissimus F. Schultz 82, n. 43. subvar. subviridis Tisel. 82, n. 43. subvar. Tiselii Graebn. 82, n. 43. var. ß. validus Fieber 82, n. 43. Zizii X gramineus Aschers. et Graebn. 94, n. 50, 4 36. Zizii X heterophyllus A. Bonn. 436. Zizii x natans Fryer 4 38. Zizii xperfoliatus Tisel. 439. zosteraceus Fries 4 26, n. 79. zosteraefolium Schumacher 4 02, n. 57. zosterifolius F. Muell. 103, n. 58. zosterifolius Raunkiaer 101. zosterifolius x acutifolius Fischer 132. zosterifolius X trichoides Baagoe 133. zosterophyllus Dumort. 1 02, n. 57. Potamogetonaceae Aschers. 4, 9, 4 5, 16, 17, 18, 4 9, 24, 22, 24, 25, 26, 464. Potamogetoneae Kunth 39. Potamogetoneae Reichb. (trib.) 4, 49, 20, 24, 26, 27, 39. Potamogiton Raf. 39. Potamophyllites multinervis Brongn. 4 40. Pseudo-Althenia Graebner (sect.) 453, 457. Pusilli Graebner (subsect.) 4 00, 406. Robbinsiani Graebn. (subsect.) 4 24, 4 29. Bnppia L. 4 42, n. 5. (4, 4 0, 42, 48, 49, 20, 24, 22, 23, 24, 39, 452. antaretica Labill. 4 54. aragonensis Lose. 4 43. atacamensis R. A. Philippi 445. brach ypus J. Gay 4 45. braehypus intermedia Schle- gel 4 45. brevifolia Ettingsh. 4 45. brevipes Bertol. 4 45. curvicarpa A. Nelson 4 44. didyma Swartz 4 42. drepanensis Tineo 4 44. Floridana Koernicke 4 44. foliis lmearibus obtusis Moeh- ring 28. intermedia Thedenius 4 45. lacustris Macoun 4 45. marina Fries 4 42. ♦maritima L. 4 42. (4 44, 4 43 Fig. 30, 4 45). braehypus Schlegel 4 45. brevirostris Agardh 4 45. Proles I. brevirostris (Agardh) Aschers, et Graebn. 4 45. Proles y. curvicarpa (A. Nelson) Graebner 4 44. Proles ß. drepanensis (Tineo) K. Schum. 4 44. var. floridana (Koern.^ Graebn. 4 44. Register. 183 var. ß. intermedia (Tlie- denius) Aschers. et Graebn. 145. ß. minor Mert. et Koch 144. var. ß. obliqua (Schur) Aschers, et Graebn. 145. var. occidentalis (Wats.) Graebn. 145. b. recta Moris 145. subsp. rostellata Koch 144. (143 Fig. 30). var. rostrata Agardh 144. subsp. A. spiralis L. 142. (21, 22, 143 Fig. 30). maritima Koch 143. maritima Schlegel 144. obliqua G. F. W. Meyer 144. obliqua Schur 1 45. occidentalis "Wats. 145. pannonica üng. 145. pectinata Rydberg 142. rostellata ß. brachypus Marsson 145. salina Schur 1 44. spec. Zollinger 152. stiriaca Ettingsh. 145. subsessilis Thwait. 1 45. transsilvanica Schur 145. trichoides Gay 144. Ruppieae Kunth 39. Schollera graminea Willd. 142. Scuniumo 108. Spirillus J. Gay 40. Tuckermani Gay 51. Stratiotes L. 141. Taenidium Targ.-Tozz. 37. oceanicum Targ.-Tozz. 38. Tereticaules (Reichenb.) Fisch. 106. Thalassia Sol. 147. (17). antarctica F. Müll. 151. ciliata Koenig 151. indica Wight et Arn. 147. reptans Soland. 147. Thalassocharis Debey 39. Muelleri Debey 33. Zanichelia Gilib. 153. Zanichellia Roth 153. Zannichallia Reut. 153. Zannichella L. 153. Zannichellia L. 153, n. 8. (4, 9, 10, 11, 12, 15, 20, 21, 22, 23, 24, 39, 157, 158). aculeata Schur 156, n. 1. *Aschersoniana Graebn. 157, n. 2. (157 Fig. 35). brachystemon J. Gay 155. Cochlospermum A. Br. 51. contorta Cham, et Schlechtd. 141, 156, n. 1. cyclostigma Clavaud 155, ' n. 1; 157. var. aerea Clavaud 157. var. brevipes Clavaud 157. var. longipes Clavaud 157. var. major Clavaud 157. var. minor Clavaud 1 59. var. viridis Clavaud 157. cylindrocarpa Körnicke 159. dentata Willd. 155, n. 1; 158. digyna J. Gay 156, n. 1. gibberosa Reichb. 156, n. 1. Haussknechtii Boiss. 1 55, n. 1. indica Cham. 157, n. 1. intermedia Torr. 156. laevis Presl 155. lingulata Clavaud 157. macrostemon auct. div. 1 57. macrostemon Gay 155. major Boenningh. 155, n. 1. marina Nielson 155, n. 1. maritima Nolte 156, n. 1, 158. 'palustris L. 153, n. 1. (154 Fig. 34, 157, 159). var. III. aculeata (Schur) Aschers, et Graebn. 1 56, n. 1. var. contorta(Desf.)Durand et Schinz 156, n. 1. b. dentata Richter 156, n. 1. Proles a. genuina Aschers. 155, n. 1. (154 Fig. 34). subvar. b. gibberosa (Reichb.) Aschers, et Graebn. 156, n. 1. (154 Fig. 34). subvar. f. gracilis Hagström 156, n. 1. var. III. indica (Cham.) Graebn. 157, n. 1. var. III. major (Boenningh.) Koch 155, n. 1. ß. minor Schur 155, n. 1. proles ß. pedicellata Wahlenb. 156, n. 1. (154 Fig. 34). var. II. pedunculata Aschers, et Graebn. 1 56, n. 1. subvar. b. polycarpa(Nolte) Prahl 155, n. 1. var. I. radicans (Wallmann) Aschers, et Graebn. 1 56, n. 1. var. I. repens (Boenningh.) Koch 155, n. 1. var.II.Ro.senii (Wallmann) Richter 1 55, n. 1. y. stipitata Koch 156, n. 1. palustris Nolte 155, n. 1. palustris Prahl 155, n. 1. pedicellata Buch.-Ham. 15G, n. 1. pedicellata Fries 158. ß.dimorphantheraClavaud 158. tt. homoeanthera Clavaud 158. pedunculata Reichb. 158. var. b.' maritima Reichb. 156,"n. 1. a. stagnalis Reichb. 156, n. 1. peltata Bertol. 156, n. 1. polycarpa Nielson 155, n. 1. polycarpa Nolte 155, n. 1. Preissii Lehm. 160. radicans Wallmann 1 56, n. 1 . repens Boenningh. 155, n.1; 158. ß. aerea Clavaud 158. «. viridis Clavaud 158. repens Herb. 155. repens Wallmann 156, n. 1. Rosenii Wallmann 155, n. 1. Schmitzii Schaffner 1 55, n. 1 . stylaris Presl 156, n. 1 ; 157. tenuis Reuter 1 55, n. 1 . tuberosa Lour. 1 58. vaginalis Delile 158. Zannichellieae Kunth (trib.) 27, 153. (19," 20, 26). Zoster St. Lager 27. Zostera L. 27, n. 1. (3, 4, 7, 11 , 12, 14, 15, 17, 19, 20, 21, 22, 24, 25, 26, 28, 34, 39, 151, 152). angustifolia Loser 31 , n. 4. angustifolia Reichb. 29, n. 1. bullata Del. 32. *capricornis Aschers. 31 , n. 3. (30). ciliata Forsk. 151. dubia Forsk. 32. emarginata Ehrenb. et Hemprich 31, n. 4. *japonica Aschers, et Graebn. 32, n. 4. lanceolata Lamoureux 32. latifolia Morong 29, n. 2. marina Hook. f. 32, n. 5. *marina L. 28, n. 1 . (18 Fig. 6, 24, 27, 29, 30 Fig. 8, 31 Fig. 9, 32, 60). proles II. angustifolia Hörnern. 29, n. 1, 147. var. (?) latifolia Morong 29, n. 2. var./?. stenophyllaAschers. et Graebn. 29, n. 1. marina X Z. nana 29, n. 1. marina Visiani 38. mediterranea Lam. et DC. 147. minor L. 27. minor Nolte 31, n. 4. *Muelleri Irmisch 32, n. 5. (14, 31). var. a. spiralis Moris 1 42, 144. *nana Roth 31, n. 4. (14, 24, 27, 29, 30, 32, 147, 152. 184 Register. nodosa Guss. 34, n. 4. nodosa Ucria 4 47. Noltei Hörnern. 34, n. 4. oceanica L. 38. occanica Weber 28, n. 4. oregana S. Watson 28, n. 4. •■pacifica S. Watson 29, n. 2, (28). pumila Le Gall 31, n. 4. serrulata Bertol. 28, n. I. serrulata Rupr. 36. serrulata Targ.-Tozz. 4 47. stipulacea Forsk. 32. ♦tasmanica G. v. Martens 32, n. 6. (24, 34). tridentata Ehrenb. et Hempr. 4 52. uninervis F. Müll. 32, n. 5. uninervis Forsk. 4 52. uninervis Reichb. 34, n. Zosteraceae 3(5. Zostereae Dumort. (trib.) (4 9, 20, 26). Zosterella Aschers, (sect.) 29. Zosterites Brongn. 33. aflinis Ettingsh. 33. 4. 28, Agardhianus Brongn. 33. Bellovisiana Brongn. 33. Brongniartii Ung. 33. elongata Brongn. 33. kiewensis Scbmalh. 33. Kotschyi Ung. 33. Lamberti Wat. 33. lineata Brongn. 33. marinus Ung. 33. multinervis Debey 33. Orbignyana Brongn. 33. taeniaeformis Brongn. 33. tenuifolius Ettingsh. 33. vittatus Debev 33. Druck von Breitkopf & Härtel in Ieipzig. OK Das Pflanzenreich 97 P46 Heft 31 Bo 3 5 1 W -TN) .TN 3 .5