flBS irfltl! i itil I ühMmmlMwuMämlmhli iwitti mUm mmmmimm \ml\i I p! I ■i ■ IltüV.fll fORONTO IIB m Hmllwimw uiii ■HHL r f Hill! if! Ifl lliiii PIA M HfiJ'ln'f«!/ I'llpili IfiP 'i'P'P ' 11 ' II lilff Ii tfili M MilmiiMiifmnMmi MlimlHiilililiiHiNÜlMniiiif" IHffMtIMHIHJ lllJKARY II IIP I i ifinl i i $ 11 H i 1 h 1 lim I llln 8 ! In i {i IM S ^yüllüliüllö lffliil!!i!i! !rr>lllml{"d»f.»lHJ?JM'f'L''IJ IDBINö LISTAUG 1 1924. Das Pflanzenreich Regni vegetabilis conspectus Im Auftrage der Freuss. Akademie der Wissenschaften herausgegeben von A. Engler IV. 252 ^<^t Borraginaceae-Borraginoideae Cynoglosseae mit 197 Einzelbildern in 22 Figuren von A. Brand Ausgegeben am 22. November 1921 Leipzig Verlag von Wilhelm Engelmann 1921 QK pm? HePt7ß Alle Rechte, insbesondere das der Obersetzung, vorbehalten BoRRAGrlNACEAE-BoRRAGINOIDEAE- Cynoglosseae von A. Brand. (Im Manuskript abgeschlossen im Herbst 1916.) [Gynoglosseae DC. in Meisn. Comment. (1836 — 1843) 187, exclusis generibus Am- sinckia, Antiphytum, Eritrichium, Plagiobotrys, Krynitzkia, Echinospermum, Hetero- caryum, Diploloma, Rochelia; Prodr. X. (1 846) 117, exclusis iisdem generibus praeter Rochelia; Endl. Gen. (1836 — 1840) 650, exclusis generibus Asperugo, Echinospermum et genere »anomalo« Rochelia; Koch, Syn. Fl. Germ. ed. 3. (1857) 430, exclusis ge- neribus Asperugo et Echinospermum; Willk. et Lange, Prodr. Fl. Hispan. II. (1870) 506, exclusis iisdem generibus; Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 253, exclusis generibus Rochelia, Echinospermum, Asperugo; Benth. et Hook. f. Gen. II. (1876) 834, exclusis generibus Actinocarya et Harpagonella ; Battandier in Batt. et Trab. Fl. d'Algerie II. (1888 — 1890) 611, exclusis generibus Rochelia, Echiochilon, Echinospermum, Aspe- rugo; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3 a. (189 3) 97, exclusis generibus Brachy- botrys, Actinocarya, Selkirkia; Dalla Torre et Harms, Gen. Siph. (1904) 425, exclusis iisdem generibus.] Wichtigste Literatur: Colonna, Minus cognitarum stirpum E/.(poaoig (1616) 172 — 178. — Danty-D'lsnard, Etablissement d'un nouveau genre de plantes, que je nomme Oynoglossoides, in Act. Acad. Paris (1718) 325. — F. v. Paula Schrank, OmphalodeS) eine wiederhergestellte Gattung, in Denkschr. d. Münch. Akad. III. (gelesen 1810, gedruckt 1812), 217 — 222. J. G. C. Lehmann, Botanische Beobachtungen : Cynoglossum-Omphalodes, in Magaz. Ges. Naturf. Freunde Berlin VIII. (1818) 93 — 100; Piantae e familia Asperifoliarum nuciferae (1818) 134 — 196. — C.Koch, Catalogus pl. quas in itinere per Caucasum collegit, in Linnaea XVII. (1843) 302. — De Candolle et A. De Candolle, Gynoglosseae, in DC. Prodr. X. (1846) 146 — 174. — Hasskarl, Observationes botanicae II, in Act. Soc. Sei. Indo-Neerland. I. (1856) 44 — 52. — E. Hegel, Borraginaceae, in Bull. Soc. imp. nat. Moscou XLI. 1. (1868) 91 — 93. — Bentham, Borragineae, in Fl. austral. IV. (1869) 404 et 405, I.e. 408 — 410. — Willkomm et Lange, Prodromus Florae Hispanicae II. (1870) 507 — 51 1. — A. Bunge, Heliocarya, eine neue Borraginaceengattung, nebst einigen Bemerkungen über Borra- gineen überhaupt. Moskau 1871. — C. J. Maximowicz, Cynoglossum et Ompha- lodes, in Bull. Acad. Imp. sc. St.-Petersbourg XVII. (1872) 449 — 454; Thyrocarpus, 1. c. XXVI. (1880) 499; Omphalodes, 1. c. et 1. c. XXVII. (1881) 504. — Boissier, Borragineae, in Fl. orient. IV. (1875) 253—280 et (1879) 281—283. — Benth. et Hook. f. Gen. II. (1876) 834 — 849. — A. Gray, Borraginaceae, in Syn. Fl. II. 1. (1878) 187 — 188; Suppl. (1886) 421—423; A revision of some Borragineous Genera in Proc. Amer. Acad. Arts and Sei. XX. (1885) 257—259 et 262—264. — C. B. Clarke, Borraginaceae, in Hook. f. Fl. British India IV. (1883) 153—162. — J. G. Baker, Contributions to the Flora of Madagascar II, in Journ. Linn. Soc. Bot. XX. (1883) 211 et 212. — Pariatore et Caruel, Borraginaceae, in Flora Italiana VI. A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryoph. siphonog.) 252. Cynoglosseae. \ 2 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. (1886) 839 — 854. — Battandier, Cytioglossees, in Battandier et Trabut, Flore d'Algerie IL (< 888 — 4890) 611 — 615. — Gurke, Borraginoideae-Cynoglosseae, in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (»893) 97 — 106. — v. Degen, Über zwei neue Solenanthus-A^ten in Europa, in Magyar Botanikai Lapok II. (1903) 311. — W. Lipsky, Contributio ad floram Asiae Mediae II, in Act. Hort. Petropol. XXIII. (1904) 177 — 203; pars III, I.e. XXVI. (1910) 460 — 464, 480—493, 511, 568—572. — Baker et C. H. Wright, Borraginaceae, in Th.-Dyer, Fl. Trop. Africa IV. 2. (1906) 44—54. — Lojacono, Borraginaceae, in Flora Sicula II. 2. (1907) 87 — 90. — J. N. Kusnezow, Zur Systematik der kaukasischen Arten der Gattung Omphalodes, in Bull. Acad. Imp. sc. St.-Petersbourg (1908) 775 — 802; Die Herkunft der Gattung Rindera, in Travaux Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St.-Petersbourg VII. (1910) 20—70. — A. Brand, Drei neue Arten der Gattung Trichodesma, in Fedde, Bepertorium XII. (1913) 504 — 505; Zwei neue Borraginaceen-Gattungen, I.e. XIII. (1914) 81 — 83; Neue Gattungen und Arten der Cynoglosseae, 1. c. (1915) 545 — 550; Neue Borraginaceenstudien, 1. c. XIV. (1915) 146—156. — J. Bornmüller, Borragineae, in Beih. Bot. Centralbl. XX. II. (1906) 190—195; I.e. XXVIII. II. (1911) 472—474; I.e. XXXIII. II. (1915) 175— 179; 1. c. 304 u. 305. — J. Kusnezow u. N. Popow, Borraginoideae-Cynoglosseae, in Flora caucasica critica IV. 2. (1913) 100 — 160. Anatomie: Schlepegrell in Bot. Centralbl. XLIX. (1892) 231. — Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 73. — Solereder, Syst. Anat. Dicot. (1899) 627. — Kragge, Über die Festigkeit der Blätter der Borraginaceae und verwandter Familien. Hamburg 1911. Diss. Biologie: Loew, Bestäubung von Gaccinia strigosa, in Ber. deutsch, bot. Ges. IV. (1886) 171. — P. Knuth, Handb. der Blütenbiologie II. 2. (1899) 100, III. 2. (1905) 163. Chemie: Greimer, L., Über giftig wirkende Alkaloide einiger Borragineen, in Arch. experim. Pathol. u. Pharmak. LXI. (1898) 287 — 290 (vgl. Arch. d. Pharm. 238 [1905] 505). — C. Wehmer, Pflanzenstoffe (1911) 643. — Pulitzer, G., Über die Verbreitung des Alkannins bei den Borragineen und sein Auftreten in der Pflanze, in Oest. bot. Zeitschr. LXV. (191 5) 177—190. Character. Flores hermaphroditi, reguläres. Sepala 5, usque ad basin fere libera, rarius usque ad i/2 longitudinis connata, in fruetu ± elongata. Petala glabra, corollam 5-fidam rotatam vel campanulatam vel infundibuliformem vel tubiformem vel hypoerateriformem efformantia; faux corollae fornieibus 5 ornata, rarius nuda. Sta- mina 5, corollae inserta, libera, semper fere aequaliter affixa, inclusa vel exserta; flla- menta glabra, elongata vel subnulla; antherae ovoideae vel lineares, interdum apice longe aristatae. Pistillum superum; ovarium 4-loculare vel iam in alabastro vel demum in statu deflorato in nueulas 4 uniloculares divisum. Stylus e basi gynaecei inter ovarii segmenta ortus, simplex. Nuculae 4, gynobasi afüxae, monospermae, saepe cum stylo cohaerentes, nunc turgidae nunc plane compressae, plerumque glochidiatae. Semina exalbuminosa, complanata; embryo totum semen explens, rectus, rarius leviter curvatus; radicula plerumque brevior quam cotyledones orbiculares, rarius ovoideae. Herbae annuae vel biennes vel perennes. Folia alterna vel opposita, integra vel integerrima, basalia plerumque longe petiolata, caulina inferiora breviter petiolata, superiora sessilia. Inflorescentiae axillares et terminales, bracteatae vel ebracteatae, ex cincinnis compositae, raro flores solitarii. Species in summa 223, omnes regiones orbis terrarum praeter areticas et antarc- ticas inhabitantes. Formae singulares: 1. Flores feminei in Lindelofia lanata. 2. Lobi corollae villosi in Gynoglossum clandestinum. 3. Corolla bilabiata in Heliocarya monandra. 4. Tubus corollae extus 10 foveolis ornatus in Lacaitaea calycosa. 5. Stamina ge- niculato-arcuata in Gaccinia actinobole. 6. Embryo valde curvatus in Omphalodes scorpioides. 7. Caulis scandens in Gynoglossum limense. A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 3 Vegetationsorgane. Über die Keimung konnten Versuche an den Arten Cyno- glossum officinale, Solenanthus apenninus und Caccinia strigosa angestellt werden. Bei allen Arten erwiesen sich nur etwa 30 Prozent der ausgesäten Samen als keimfähig. Die Mitte März im Zimmer gesäten Samen von Cynoglossum officinale und Caccinia strigosa begannen die Keimung nach \! — 14 Tagen, die an gleichen Tagen ins Freie gesäten nach 4 — 5 Wochen; dagegen keimten die Samen von Solenanthus apenninus erst Mitte Juli, also 4 Monate nach der Aussaat. Die Keimblätter von Caccinia sind kahl, länglich-eiförmig, derb, fast fleischig, etwa 2 cm lang und \ cm breit, in einen breiten Stiel verschmälert, der nicht viel kürzer ist als die Keimblätter selbst. Bei Cynoglossum officinale und Solenanthus apenninus sind die Keimblätter fast kreis- förmig, mit starkem Mittelnerv, spärlich und fein behaart, gestielt; der Stiel ist etwas länger als die Spreite. Die Entwicklung der Plumula beginnt etwa 8 — 4 0 Tage nach dem Beginn der Keimung. Bei Caccinia ist sie bräunlich, bei Cynoglossum und So- lenanthus grün. Bei Caccinia wird sie zu einem dicken Stengelchen, an dessen Spitze zwei linealische, vorn stumpfe, gegenständige Blätter stehen, welche bereits die den meisten Cynoglosseen eigentümlichen Tuberkelhaare zeigen, Etwa i 0 Tage später ent- faltet sich das zweite Laubblattpaar, welches zum ersten eine dekussierte Stellung ein- nimmt. Das Wachstum erfolgt dann sehr langsam. Nach 5 Wochen waren erst 3 Blatt- paare (im Freien) ausgebildet. Allerdings hatte die Pflanze Mitte Mai einen starken Nachtfrost von etwa — 5° C. auszuhalten, der ihr im übrigen keinen Schaden zufügte, während die Blätter einer in der Nähe stehenden jungen Boßkastanie erhebliche Frost- schäden erlitten. Die im Zimmer stehenden Exemplare von Caccinia zeigten zwar ein verhältnismäßig schnelles Wachstum, brachten aber nur verkümmerte Blätter hervor. — Bei Cynoglossum officinale und Solenanthus apenninus entwickelt sich im Gegensatz zu Caccinia immer nur ein grundständiges Blatt, dem nach etwa 8 Tagen ein zweites usw. folgt. Jedes folgende Blatt übertrifft das vorige an Größe. Alle Blätter sind grund- ständig und fein behaart; die Keimblätter welken bald nach der Ausbildung des ersten Laubblattes. Einen Stengel treibt Cynoglossum officinale und Solenanthus apenninus im ersten Entwicklungsjahre nicht. Wie wenig diese uns bei den meisten zweijährigen Pflanzen als selbstverständlich erscheinende Eigentümlichkeit von den älteren Botanikern verstanden wurde, sieht man daraus, daß ein Mann wie Caspar Bauhin unter Cyno- glossum majus vulgare [C. officinale) die Bemerkung macht: »Hoc saepe sine caule reperitur, quod tarnen a caulifero diversum non est: hinc duae figurae apud Matthiolum, Lob. Dod.« — Den Keimling von Omphalodes linifolia Moench beschreibt J. Lubbock, Seedlings II. (1892) 261. Die Cynoglosseen sind einjährige, zweijährige oder ausdauernde Kräuter von sehr verschiedener Größe. Die Durchschnittshöhe der Arten beträgt 30 — 60 cm; bei den Gattungen Cynoglossum und Trichodesma wird dieses Maß jedoch häufig überschritten. Cynoglossum lanceolatum, Trichodesma xeylanicum und das strauchartige Trichodesma Scottii werden bis \ i/2 m hoch; Cynoglossum viridiflorum und amplifolium erreichen sogar eine Höhe von 2 m. Auf der anderen Seite fehlt es nicht an niedrigen, oft zwergartigen Pflänzlein. Die Stengel von Omphalodes littoralis werden nur 4 — 12 cm hoch; Pectocarya pusilla erreicht nur die geringe Höhe von \1/2 cm, und fast stengellos ist Paracaryum Bungei. Die Stengel sind meist aufrecht und markig; hohle Stengel kennzeichnen die Gattungen Solenanthus und Ldndelofia. Schwache, aufsteigende Stengel zeigen uns mehrere Arten der Gattung Omphalodes, niederliegende finden wir bei 0. scorpioides, kletternde bei Cynoglossum limense. Basenförmigen Wuchs zeigen Omphalodes Luciliae und Rindera graeca. Einen kriechenden Wurzelstock hat Ow- phalodes moupiriensis, Ausläufer treibt 0. verna. Fast ausnahmslos sind die ganzen Pflanzen stark behaart; Ausnahmen bilden die beiden so gut wie kahlen Arten Linde- lofia cerinthoides und Rindera ochroleuca, besonders letztere Art zeigt keine Spur von Behaarung; fast kahl ist auch Omphalodes brassicifolia. Die Blätter sind bald gegenständig, bald wechselständig; letzteres kommt häufiger vor. Bei Suchtelenia sind nur die untersten Blätter gegenständig, die übrigen wechsel- 1* * 4 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. ständig. Interessant ist das Verhalten der amerikanischen Gattung Pectocarya. Bis zum Beginn des Blütenstandes sind die Blätter gegenständig, von da ab wechselständig. Die Blüten aber stehen nicht in den Blattachseln, sondern sind den Blättern opponiert oder subopponiert. Dieselbe Eigentümlichkeit zeigen einige Arten der Hydrophyllaceen-Gattung Nemophila; man vergleiche, was darüber im »Pflanzenreich« Heft 59, Seite 5 ausgeführt worden ist. Die Größe der Blätter ist sehr verschieden. Bei den zweijährigen Arten muß man unterscheiden zwischen den Grundblättern des ersten und den StengeJblättern des zweiten Jahres. Die ersteren sind fast immer langgestielt und erreichen oft eine beträchtliche Größe. Wir finden bei Gynoglossum virfdißorum und Lindelofia cerinthoides Blätter, die mit Einschluß des Blattstieles 50 cm lang sind; an einem Exemplar von Solenan- thus cireinnatus habe ich als Maximum ein Blatt von 62 cm Länge gemessen. Es muß jedoch ausdrücklich bemerkt werden, daß im Herbarmaterial aus begreiflichen Gründen die Grundblätter des ersten Jahres oft nicht mehr zu sehen sind. Es gibt daher nicht wenige Arten, deren Grundblätter überhaupt nicht oder nur sehr unvoll- kommen bekannt sind. Möglicherweise übertreffen die Grundblätter einiger Arten (La- caitaea, Solenanthus-Spezies) noch das angegebene Maximum. Die größte Breite der Blattspreite habe ich bei Tysonia africana mit 1 8 cm beobachtet. Die Stengelblätter des zweiten Jahres sind in der Regel erheblich kleiner als die Grundblätter des ersten Jahres, die untersten sind (oft lang) gestielt, die mittleren kurz gestielt, die oberen sitzend. Die einjährigen und ausdauernden Arten zeigen Blätter von mäßiger Größe. Sehr kleine Blätter sind selten; bei Paracaryum Bungei sind sie 15 — 30 mm lang und 3 — 8 mm breit. Die schmälsten Blätter hat Solenanthus minimus\ bei dieser Art ist die \ — 2 mm breite Blattspreite kaum breiter als der Blattstiel. Bei sämtlichen Arten der Cynoglosseen sind die Blätter nicht nur ungeteilt, sondern auch ganzrandig. Es gibt zwar einige Spezies, deren Blattränder eine leichte Wellung oder Zähnung zeigen; dieses Merkmal ist jedoch nicht beständig und kann nicht als Charakteristikum angesehen werden. Im übrigen ist die Gestalt der Blätter so ver- schieden wie ihre Größe. Von schmal linealischen (Trichodesma angustifolium) bis zu kreisförmigen Blättern (Omphalodes aliena) sind alle Übergänge vertreten. Herzförmige Blätter finden wir bei vielen Arten der Gattung Omphalodes; nierenförmig-herzförmige zeigt Omphalodes acuminata. Die Nervatur zeigt bei den meisten Vertretern der Cyno- glosseae nichts Bemerkenswertes; 3 — 5-nervige Blätter sehen wir bei Cynoglossum latir- folium und C. limense, durch 9 — H -nervige ist Tysonia africana^ ausgezeichnet. Die Spreite ist papierartig-zart, derb bei den meisten Gaccinia- Arten , fleischig sind die Blätter der monotypen Gattung Myosotidium. Glänzende Blätter finden wir nur bei Cynoglossum Trianaeum\ auch diejenigen von Cynoglossum germanicum kann man als schwach glänzend bezeichnen. — Ge- flügelte Blattstiele zeigt uns Omphalodes japonica; im übrigen weisen die Blattstiele keinerlei Besonderheiten auf. Anatomische Verhältnisse. Die Unterfamilie der Borraginoideae ist von den übrigen Unterfamilien der Borraginaceae dadurch unterschieden, daß ihr die äußeren Bastfasern fehlen, während sie bei jenen einen mehr oder weniger starken Ring bilden. Im übrigen zeigt die Unterfamilie der Borraginoideae und somit auch die Tribus der Cynoglosseae keine wesentlichen allgemeinen Verschiedenheiten von den vorhergehenden Unterfamilien, so daß sich eine allgemeine Darstellung der anatomischen Verhältnisse an dieser Stelle erübrigt. Es seien jedoch einige Beobachtungen erwähnt, die sich auf einzelne Arten der Cynoglosseae beziehen. In der Rinde von Rindera tetraspis fand Schlepegrell große Palissadenzellen, bei Cynoglossum glochidiatum (C. Wallichii) findet sich ein einschichtiger Stärkering vor dem Phloem. Was die Blätter anbetrifft, so beobachtete Kragge, daß bei Cynoglossum clieirifolium sowohl das subepidermale Kollenchym als auch dasjenige vor dem Leitbündelstrang stark ausgebildet ist. Derselbe Autor schildert den Blattgrund von Lindelofia longiflora [L. spectabüis) folgendermaßen: A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 5 »Das Querschnittsbild zeigt den großen halbkreisförmigen Nerven, an den sich die schräg nach oben gerichteten kurzen Flügel ansetzen. In den Randpartieen dieser Flügel ist Plattenkollenchym, das in seiner Anordnung die Kontur der Epidermis wiederholt, zur Ausbildung gekommen und zwar in einer Stärke, wie sie sich ähnlich nur in der Mitte der Unterseite wiederfindet, während die flache Oberseite viel weniger und schwächer entwickeltes Kollenchym aufweist. Man sieht hier das Bestreben, die Festigkeitselemente wie bei dem dreikantigen Träger möglichst vom Mittelpunkt zu entfernen. Denn das Kollenchym des Flügels kann in diesem Fall nicht allein als Schutzmittel gegen Ein- reißen angesehen werden.« — Die Grundblätter der zweijährigen Cynoglosseen-Arten zeigen in ihren anatomischen Verhältnissen keine wesentlichen Unterschiede gegenüber den Stengelblättern der zweiten Vegetationsperiode. Von den von Gurke erwähnten 4 Typen der Haare kommen bei den Cynoglosseen nur 2 vor, und zwar die Striegelhaare und die Drüsenhaare. Zwar behauptet Gurke, daß die letzteren unter den Borraginoideae nur bei der Gattung Pulmonaria vorhanden seien ; indessen habe ich sie auch bei Caccinia Bauwolfii feststellen können. Der obere Teil des Stengels dieser Art ist ziemlich dicht mit sehr kleinen nur unter einer starken Lupe wahrnehmbaren Drüsenhaaren besetzt. Abgesehen von dieser Ausnahme finden sich nur die Striegelhaare, diese aber bei sämtlichen Arten. Nur bei Bindera ochro- leuca habe ich keine Spur einer Behaarung entdecken können. Abgesehen von der gewöhnlichen Gestaltung der Haare finden wir bei mehreren Arten der Gattung Caccinia am Blattrande Haare, deren vorderes Ende gemshörnchenartig zurückgekrümmt ist. Was die cystolithische Basis der Haare betrifft, so läßt sich diese besonders gut an der Gattung Trichodesma studieren. Die Bildung der Cystolithen scheint folgendermaßen vor sich zu gehen: sie sitzen zunächst unter der Epidermis; diese schwillt an, bedeckt aber zunächst noch die Cystolithen, dann durchbrechen diese geschwürartig die Epi- dermis. Die geplatzte Epidermis bildet einen Rand um die Basis der Cystolithen. Blüten Verhältnisse. Die Blüten Verhältnisse der Cynoglosseae stimmen mit den- jenigen der übrigen Tribus der Borraginoideae, sowie mit denen der anderen Unterfamilien der Borraginaceae überein*). Die Infloreszenzen sind einfache oder zusammen- gesetzte Wickel. Häufig bilden diese eine große Rispe (Trichodesma Scottii) oder einen langgestreckten Thyrsus (viele Solenanthns-Arten) oder einen großen, dichten Ebenstrauß (Myosotidiwm), seltener eine Dolde (Bindera umbellata, Kuschakewicxia turkestanica) oder ein Köpfchen (Cynoglossum magellense). Die Wickel tragen in der Regel keine Hochblätter, doch gehören auch solche, die mit Brakteen besetzt sind, keineswegs zu den Seltenheiten (Trichodesma, einige Cynoglossum-Arten, Omphalodes scorpioides). Besondere Beachtung verdienen diejenigen Arten, die scheinbar Einzelblüten aufweisen. Es sind dies Trichodesma indicwn und T. uniflorum, Cynoglossum latifolium, Om- phalodes mexicana und sämtliche Arten der Gattung Bectocarya. Da diese »Einzel- blüten« aber nicht in den Achseln der Blätter stehen, sondern ihnen opponiert oder subopponiert sind, so sind wohl auch diese Arten als wickeltragende anzusehen. Freilich sind dann die Wickel sehr locker und armblütig und die Hochblätter von den Laub- blättern in Gestalt und Größe kaum zu unterscheiden. Die Einzelblüten sind meistens *) Über die Entwicklung der Intloreszenzen konnte icli an einem im Keller überwinterten Exemplar von Cynoglossum officinale folgendes beobachten : Die Stengelbildung begann Anfang April. Infolge der dichten Beblätterung war der Stengel zunächst kaum zu erkennen, erst all- mählich bildeten sich die Internodien. Ende April begann die Anlage der axillären Blütenstände. Die unteren haben 2, die oberen \ Hochblatt am Grunde, der terminale keins. 8 — 1 0 Tage lang stehen die Knospen in dichten Scheinköpfchen, dann sondert sich die unterste ab und wird ge- stielt. Wenn der Blütenstand sich streckt, rücken auch die anfangs scheinbar gegenständigen Hochblätter auseinander. Cynoglossum microglochin , dessen Samen ich unter dem Namen »Eritrichium strictum* erhielt, blühte im Freien Mitte Juli auf. Den Anfang machte die un- terste Blüte, am nächsten oder übernächsten Tage folgte die zweite usf. Es blühten immer nur 2 Blüten an jedem Wickel gleichzeitig, wenn die dritte aufblühte, war die erste bereits verblüht. 6 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. zuerst sitzend, später kurzgestielt. Langgestielte Einzelblüten sind selten (Cynoglosswn latifolium, Omphalodes aliena, mexicana und Mimophytum omphaloides). Nickende Einzelblüten finden wir bei Trichodesma angustifolium und Gynoglosswm divaricatum. Die Blüten der Cynoglosseae sind hermaphroditisch; nur bei Lindelofia lanata kommen neben den gewöhnlichen auch weibliche Blüten vor. Von der Regel, daß die Blüten fünfzählig sind, gibt es keine Ausnahme. Der Kelch ist meistens fast bis zur Basis gespalten, bis zur Mitte verwachsen nur bei sehr wenigen Arten (Cynoglossum amplifolium, Trichodesma Hockii), bis zwei Drittel seiner Länge nur bei Trichodesma Verdickii. Die Sepala sind bald eiförmig und stumpf, bald lineal-lanzettlich und etwas zugespitzt. Diejenigen der Gattung Tricho- desma sind häufig am Grunde geflügelt, so zwar, daß die Flügel der benachbarten Kelchzipfel miteinander verwachsen. Durch diese Flügelung erhält die Basis eine herz- förmige, seltener eine pfeilförmige (Trichodesma indicum und uniflorum) Gestalt. Öfter sind bei Trichodesma die Sepala in eine deutlich abgesetzte Spitze zusammengezogen, am auffallendsten bei Trichodesma calathiforme. Von den Nerven ist meistens wegen der starken Behaarung nichts zu sehen, jedoch kommen Sepala mit einem deutlichen starken Mittelnerven nicht gerade selten vor. Dreinervige Kelchzipfel finden sich bei Rindera graeca und Adelocaryum malabaricum. Wenige Arten weisen kahle Kelche auf, nämlich Rindera ochroleuca, Lindelofia ce- rinthoides, Omphalodes Luciliae, Trichodesma Ringoetii und sinicum. Die Länge der Kelchblätter schwankt zwischen 1 !/2 mm (Cynoglossum lanceolatum) und 30 mm (Trichodesma Scottii). Ausnahmsweise klein sind die Blütenkelche der Gattung Pecto- carya (0,8 — 1,5 mm). Zur Fruchtzeit ist der Kelch mehr oder weniger vergrößert. Man möge bei der Beobachtung dieser Tatsache «mehr, als das bisher geschehen ist, das relative Größen- verhältnis zwischen Blüten- und Fruchtkelch berücksichtigen. Die bedeutendste Ver- größerung findet gerade bei den unscheinbarsten Kelchen statt. Wenn bei Pectocarya setosa der Blütenkelch \ mm, der Fruchtkelch 3V2 mm ^anS ist> so beträgt die Ver- größerung 250°/oo und übertrifft somit um ein vielfaches die Vergrößerung der statt- lichen Kelche von Trichodesma. Denn wenn auch z. B. bei Trichodesma Scottii der Fruchtkelch eine Größe von 40 mm erreicht, so beträgt doch die Vergrößerung noch nicht 50°/o<)7 da bereits der Blütenkelch eine Länge von 30 mm erreicht. Abgesehen von Heliocarya monandra, welche eine zweilippige Korolla besitzt und somit eine Übergangsform zwischen den Cynoglosseae und Echieae darstellt, ist die Blumenkrone regelmäßig fünfspaltig. Ihre Gestalt ist meistens glockenförmig oder radförmig-glockenförmig, seltener völlig radförmig (Myosotidium), trichterförmig (Cyno- glossum microglochin\ trompetenförmig (Lindelofia longiflora und tubiflora) oder stiel- tellerförmig (Caccinia). Die Kronenröhre ist meistens kürzer als der Saum, selten länger, so z. B. bei Cynoglossum clandestinum und den Solenanthus- Arten. Bei letzteren ist die Krone oft fast bis zur Spitze verwachsen. Durchgehends ist der Tubus kahl; nur bei Solenanthus Reverchonii ist er im Jugendzustande fein behaart. Der Saum ist meistens bis zur Mitte, seltener bis zum Grunde geteilt, z. B. bei Omphalodes sericea. Die Gestalt der Zipfel ist meistens breit eiförmig oder fast kreisförmig, die Gattung Rindera weicht durch linealische Zipfel ab. Fast pfriemförmig sind sie bei Solenanthus Reverchonii, an der Spitze nach innen umgerollt bei Kuschakeiviczia turkestanica. Durch eine kurze aufgesetzte Spitze zeichnen sich die Kronenzipfel der Gattung Trichodesma aus, eine lange Spitze hat Trichodesma calcaratum. Wie der Tubus, so ist auch der Saum stets kahl ; nur Cynoglossum clandestinum hat stark behaarte Kronenzipfel. Die gewöhnliche Länge der Korolla schwankt zwischen 5 — 10 mm; die größte Länge wurde bei Trichodesma Scottii mit 37 mm, die geringste bei Pectocarya setosa mit kaum i y2 mm beobachtet. Das Verhältnis der Größe von Kelch und Krone ist gewöhnlich das von i : \i/A — 2, selten 1 : 3 (Lindelofia longiflora). Ebenso selten sind auf der anderen Seite Korollen, die den Kelch an Länge gar nicht übertreffen (Paracaryum rugulosum). — Die Farbe A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. . 7 der Blumenkrone ist gewöhnlich blau, etwas seltener weiß. Besonderheiten in der Färbung wurden bei folgenden Arten beobachtet: Cynoglossum limense (weiß mit bläu- lichem Zentrum), Trichodesma Scottii (schmutzig-weiß), Rindera lanata (rosa), Rindera ochroleuca (schwefelgelb), Lindelofia cerinthoides (gelb, mit roten Linien auf den Zipfeln), Lacaitaea calycosa (gelblichbraun), Cynoglossum cheirifolium (weißlich -rötlich oder gelblich), C. viridiflorum (grünlich), C. officinale (schmutzig dunkelrot) und andere mehr. Eine Eigentümlichkeit der Unterfamilie der Borraginoideae sind die 5 epipetalen Hohlschuppen (fornices), die bei den anderen Unterfamilien nicht vorhanden sind. Jedoch gibt es unter den Cynoglosseae einige Gattungen, denen sie gleichfalls fehlen. Keine Spur derselben Gndet sich bei der großen Gattung Trichodesma und der mono- typen Gattung Heliocarya. Die ebenfalls monotype Gattung Lacaitaea zeigt an der Außenseite der Korolla \ 0 Grübchen, die man wohl als nicht zur vollen Entwicklung vorgeschrittene Hohlschuppen ansehen darf, da ja die Fornices Einstülpungen der Blumen- krone'von außen her darstellen. Kaum sichtbar, bisweilen gar nicht festzustellen sind sie endlich bei der Gattung Pectocarya. Mehrere Arten der Gattung Rindera haben als Ersatz für die Hohlschuppen unregelmäßig gehäufte Fältchen an der Innenseite der Korolla. Neben den Hohlschuppen haben Falten in den Buchten des Kronensaumes die mexikanischen Arten der Gattung Omphalodes, die gleichfalls mexikanische mono- type Gattung Mimophytum und das altweltliche Mattiastrum asperum. Die Gestalt der Hohlschuppen ist sehr mannigfach. Meistens sind sie fast viereckig, an der Spitze ausgerandet und daselbst dicht papillös. Schmal linealische, horizontal verlaufende Fornices sind ein Charakteristikum des in den Tropen außerordentlich häufigen Cynoglossum lanceolatum. Halbmondförmige, mit den Spitzen nach unten gerichtete Hohlschuppen finden wir bei C. Trianaeum, paniculatum und sphacioticum; bei letzterer Art verbindet eine horizontale Querlinie die Enden der beiden Hörner. Schmal linealische, aber vertikal verlaufende Hohlschuppen sind ein Charakteristikum einiger Arten der Gattungen Rindera und Mattiastrum. Trapezförmige Fornices weisen einige ostasiatische Omphalodes- Arien auf. Bei Lindelofia cynoglossoides und einigen Artan der Gattung Mattiastrum bestehen die Hohlschuppen aus einem breiteren Basal- teil und einer aufgesetzten kürzeren oder längeren Spitze; an der Grenze beider Teile sind sie mit 2 seitlichen Buckeln versehen. Durch Fornices, die an der Spitze ein- gerollt sind, zeichnen sich Cynoglossum javanicum und Kuschakewiczia turkestanica aus; bei letzterer Art sind sie außerdem dicht bärtig. In der Mitte eingeschnürte Hohl- schuppen hat Cynoglossum grande. — Die Einfügungsstelle der Fornices liegt fast stets dicht unter dem Kronensaum, so daß sie aus der Kronenröhre hervorragen. Eine Aus- nahme machen verschiedene Arten der Gattungen Solenanthus und Lindelofia, sowie die monotype Gattung Bilegnum, bei denen die Anheftungsstelle im unteren Teile der Kronenröhre liegt, so daß die Fornices in der Kronenröhre eingeschlossen sind. — Die Unterschiede in der Größe sind nicht sehr auffallend; bei wenigen Arten sind sie fast so groß wie die Kronenzipfel (Cynoglossum nebrodense), meistens bedeutend kleiner. — Über die Farbe der Hohlschuppen läßt sich nur in den wenigsten Fällen eine Angabe machen, wenn man auf das getrocknete Material angewiesen ist, da die Sammler wohl öfter die Farbe der Blüten, fast nie aber die der Hohlschuppen angeben. Bei den kultivierten Arten sind diese meistens blau oder weiß; braune Hohlschüppen hat Cyno- glossum officinale, gelbe Myosotidium hortensia. Andröceum. Die Zahl der Staubblätter beträgt ausnahmslos 5. Sie sind bald an der Spitze, bald in der Mitte, bald im unteren Teile der Kronenröhre eingefügt. Sie sind stets gleichlang mit Ausnahme derjenigen der Gattung Caccinia', bei Solenanthus petiolaris sind sie zwar gleich lang, werden aber in verschiedener Höhe frei. Mit dem Kronentubus bis zu den Antheren verwachsen sind sie bei der Gattung Kuschakewicxia. Nur { fruchtbares Staubblatt neben i unfruchtbaren zeigt die Gattung Heliocarya. Ein knieförmig gebogenes neben 4 geraden findet sich nach Bunges Angabe bei der von mir nicht gesehenen Art Caccinia actinobole. Die Staubfäden sind meistens sehr kurz, kürzer als die Antheren; doch auch lange, aus der Kronenröhre hervorragende 8 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Staubfäden finden sich nicht gerade selten (Solencmthus, Bilegnum). Die Antheren haben meistens eiförmige Gestalt; linealische zeichnen die Gattung Rindera aus; pfeil- förmige finden wir in der Gattung Lindelofia. Eigenartige Staubblätter besitzen die Gattungen Trichodesma und Lacaitaea. Die Staubfäden sind außerordentlich kurz, so daß die Antheren sitzend erscheinen. An der Spitze sind diese mit langen spiralig umeinander zusammengedrehten Grannen ver- sehen. Bei denjenigen Arten, die langzugespitzte Kronenzipfel haben, sind in der Knospenlage diese Zipfel mit den Grannen zusammen spiralig umeinander gedreht. Während bei den übrigen Gattungen die Staubblätter stets kahl sind, zeigt nur Tricho- desma calcaratum die gleiche Eigentümlichkeit. Bei allen anderen Arten sind die An- theren wollig behaart. Die Grannen sind bald kahl, bald ebenfalls wollig behaart, aber nur in ihrer unteren Hälfte. Grannen, die fast bis zur Spitze wollig sind, habe ich nur bei wenigen Arten feststellen können." Die Grannen sind meist so lang wie die eigentlichen Antheren, beide zusammengenommen erreichen oft eine für Staubbeutel stattliche Größe, so bei T. angolense eine solche von \ 7 mm. Bei T. uniflorum sitzt ein wolliger Bing unter dem Grunde der Staubblätter. Gynaeceum. Der Fruchtknoten sitzt auf einer undeutlichen Drüsenscheibe. Er ist zuletzt vierfächerig. Bei den Gattungen Trichodesma und Lacaitaea ist er während der Blütezeit ungeteilt und zeigt eine kegelförmige Gestalt, an seiner Spitze steht der Griffel. Erst nach der Blütezeit teilt er sich in 4 Klausen. Diese sitzen auf einem kegelförmigen Stempelpolster (der Gynöbasis oder dem Stylopodium), das sich aus dem Zentrum des Fruchtknotens gebildet hat. Etwas anders ist die Entwicklung in den Gattungen Paracaryum, Bilegnum, Mättiastrum, Rindera und Myosotidium. Hier zeigt sich bereits in der Knospe eine schwach kegelförmige Gynöbasis, auf der ein deut- lich vierlappiger Fruchtknoten sitzt, der ebenfalls an der Spitze den Griffel trägt. Die Klausenbildung beginnt auch hier erst nach der Blütezeit. Bei allen übrigen Gattungen ist der Fruchtknoten bereits in der Knospe in 4 Klausen geteilt. Bei Cynoglossum und den nächst verwandten Gattungen sehen wir bereits in der Knospe 4 kugelförmige, völlig voneinander getrennte Gebilde, die auf einer flachen Gynöbasis stehen. Der Griffel steht zwischen den Klausen. Nach der Blütezeit hebt sich die Gynöbasis kegel- förmig empor und wächst bis zur Spitze der Klausen heran, so daß der Griffel nun- mehr nicht zwischen, sondern über den Klausen steht. Die Klausen der Gattungen Lindelofia, Adelocaryum und Tysonia sind zwar auch schon in der Blüte deutlich als solche erkennbar, berühren sich aber mit ihren Bändern. So finden wir also in den Blüten der Cynoglosseae alle Übergänge vom ungeteilten vierfächerigen Fruchtknoten bis zu 4 voneinander getrennten Klausen. Eine Abweichung von der kegelförmigen Gestalt zeigt die Gynöbasis der Gattung Pectocarya; in dieser Gattung sieht sie den Früchten von Veronica täuschend ähnlich. Bei einigen Gattungen (Suchtelenia und Mimophytum) sowie bei einzelnen Arten anderer Gattungen (z. B. Trichodesma physaloides und angolense) bildet die regelmäßige Gestalt eine Ausnahme; in den meisten Blüten verkümmert sie zu einem unregelmäßigen Gebilde, das stets nur eine gut ausgebildete Frucht trägt. Der kahle Griffel, der von 0,3 mm (Paracaryum Bungei) bis 23 mm (Cac- cinia macranthera) lang ist, hat rundliche, seltener vierkantige (Cynoglossum grande) Gestalt. Am Grunde keulenförmig verdickt ' ist der Griffel von Cynoglossum clandes- tinum, bandartig flach zusammengedrückt derjenige von C. viridiflomm. Bei letzterer Art ist der Griffel so breit oder sogar etwas breiter als die Narbe, während er bei den anderen Arten schmaler ist. — Heterostylie ist bisher nur bei Paracaryum persi- oum beobachtet worden. Bestäubung. Für die Bestäubung lassen sich 2 Typen aufstellen, nämlich Blüten mit offenem Schlünde und solchen, deren Schlund durch die Hohlschuppen verengt ist. Der erste Typus ist bei den Cynoglosseae selten; wir finden ihn nur in der großen Gattung Trichodesma und der monotypen Gattung Heliocarya. Für die letztere, bisher A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 9 nur wenig bekannte Gattung liegen Beobachtungen noch nicht vor; dagegen hat J. H. Burkill in Journ. and Proceed. Asiatic Soc. Bengal, New Series IV. (1908) 227 die Bestäubung von Trichodesma indicum beschrieben. Da nun die Bestäubungseinrichtungen bei allen Trichodesma- Arten dieselben sind, so darf man mit einiger Wahrscheinlichkeit Burkills Beobachtungen mutatis mutandis als maßgebend für die ganze Gattung be- trachten. Seine Mitteilungen lauten folgendermaßen: "The flowers open at 7 A. M. They face earthwards. The corolla is 20 mm in diameter, pale blue, with claret- brown patches round the throat, alternating with the corolla-lobes. The tube is 8 mm deep, circular in section near the mouth, but pentagonal towards its insertion by reason of the way in which the filaments are attached. The anthers make a funnelshaped inverted cone with the stigma and shed pollen held in it. They shed their pollen first at the downwardly directed tip, later from the opposite ends: and it all slides down in the funnel. There are five ways to the honey, and Anthophora zonata (an insect which apparently especially visits this flower) hangs under the cone as it turns round to explore each in turn. The pollen is liberated on to the lower surface of its thorax in this act, if the flower be young and the stigma immature: when the flower is older, the now ripe stigmas project 4 mm from the empty cone and are rubbed by the insect's thorax and pollinated if pollen is there. The ways to the honey are well guarded by hairs." Unter den mit Hohlschuppen versehenen Blumen lassen sich wiederum 2 Typen unterscheiden, nämlich solche mit Staubfäden, die aus der Kronenröhre hervorragen (Solenanthus, Binderei), und solche mit Staubfäden, die in der Kronenröhre eingeschlossen sind. Von diesen sind, wie E. Loew in Ber. deutsch, bot. Gesellsch. IV. (1886) 4 71 ausführt, vorwiegend die ersteren proterandrisch, während die letzteren, meist durch sehr engen Blüteneingang ausgezeichneten Gattungen homogam sind. Bei ihnen er- scheint im Falle ausreichenden Insektenbesuches Fremdbestäubung in der Hegel ent- weder durch die Stellung der Narbe zu den Antheren oder durch besondere Rüssel- führung in dem sehr engen Blüteneingang gesichert, bei ausbleibendem Insektenbesuch ist dagegen Selbstbestäubung mehr oder weniger unvermeidlich. — Durch abweichende Bestäubungseinrichtungen zeichnet sich die Gattung Caccinia aus. Fünf ungleich lange Staubblätter sind dem Rande der Blumenkrone inseriert. Das eine Staubblatt trägt eine auffallend große Anthere, welche die Länge des weit aus der Bohre hervorragen- den Griffels erreicht, daneben stehen 2 kleine Antheren, während die beiden übrigen wieder etwas größer sind, aber noch vom Griffel ca. 2 mm überragt werden. Unter- halb des Fruchtknotens sondert eine dicke Nektarscheibe reichlichen Honig ab. Die wenigen Arten dieser Gattung stimmen in ihren Bestäubungseinrichtungen überein, und so dürften die Beobachtungen, die E. Loew a. a. 0. p. 167 über G. strigosa mitteilt, für die ganze Gattung zutreffen. Seine Ausführungen lauten: >Würden die 5 Antheren zu gleicher Zeit stäuben, so würde sicherlich die längste derselben bei Erschütterung die benachbarte Narbe mit Pollen bestreuen, und Selbstbestäubung würde unvermeidlich sein. Diese wird nun durch folgende Einrichtungen verhindert. Die 4 kürzeren An- theren stäuben nämlich zuerst und zwar bereits in der noch geschlossenen Knospe; der sie überragende Griffel behält seine anfangs zentrale Stellung nicht bei, sondern legt sich neben dem großen, geschlossen bleibenden Staubgefäß an den Rand der Korolle ; die Zipfel der letzteren orientieren sich so, daß an der Stelle der großen An- there und des Griffels ein größerer Zwischenraum zwischen ihnen freibleibt, als vor den kleineren Staubgefäßen. Die Blumenkrone erscheint in diesem Stadium fast zygo- morph in bezug auf eine durch das große Staubgefäß und den ihm gegenüberliegenden Korollenzipfel gelegte Ebene. Wie ich mich nun durch direkte Beobachtung überzeugte, saugen normale Besucher wie besonders Bombus hortorum L. immer in der Weise an der Blume, daß die 4 kürzeren stäubenden Antheren auf ihre Oberseite, der Griffel nebst der uneröffneten Anthere auf die Leibesunterseite zu liegen kommen, indem sie an der erwähnten großen Lücke zwischen den Korollenzipfeln anfliegen, wo sie auch sofort die Spitze des seitlich liegenden Griffels treffen und mit dem reichlich mit- gebrachten Pollen vorher besuchter Blüten streifen müssen. Selbstbestäubung bei Be- 10 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. rührung der Griffelspitze mit der langen Anthere ist solange ausgeschlossen, als letztere noch nicht stäubt, und Fremdbestäubung daher bei normalem Insektenbesuch voll- kommen gesichert. Bei ausbleibendem Insektenbesuch kann schließlich, nachdem auch die Pollenbehälter der großen Staubgefäße sich geöffnet haben, Selbstbestäubung eintreten. Die beschriebene Einrichtung zur Sicherheit der Kreuzung steht unter den Bor- ragineen, wie es scheint, ohne Analogon da. Die ungleichen Dimensionen der Staub- gefäße und ihre eigentümliche Verstäubungsfolge bei Gaccinia scheinen mit Anlage zu schräger Zygomorphie der Blüte zusammenzuhängen, wie sie auch bei Echium und Lycopsis vorkommt. Eine durch das lange Staubgefäß und den gegenüberliegenden Korollenzipfel ge- legte Ebene ist nämlich schräg zur ursprünglichen Blütenmediane gerichtet. Die un- gleiche Wuchsförderung der Stamina tritt übrigens schon sehr früh ein und zeigte sich bereits in einer nur ca. 1 cm langen Knospe vollkommen deutlich. Ich möchte daraus schließen, daß die spezifische Bestäubungseinrichtung von Gaccinia von einer ursprüng- lich gegebenen morphologischen Anlage herrührt, welche durch Anpassung an Insekten- besuch nicht erst hervorgebracht, sondern nur gefördert worden sein mag.« Frucht und Samen. Die Frucht der Cynoglosseae besteht ausnahmslos aus 4 einsamigen Klausen, welche nicht aufspringen. Sie sind trocken und häufig hartschalig. Aus diesen Gründen werden sie »huculae« genannt. Bisweilen abortieren I — 3 Klausen. Bei einigen Arten, z. B. bei Trichodesma angolense} scheint regelmäßig nur \ Nüßchen zur Ausbildung zu gelangen. Mit ihrer Innenseite, die auch als Bauchseite bezeichnet wird, sind die Klausen an der Gynobasis befestigt. Die Art der Befestigung bildet ein wichtiges Merkmal für die Einteilung der Cynoglosseae. Entweder nämlich sind die Klausen mit ihrer ganzen Unterseite oder nur mit einem Teil derselben an der Gyno- basis befestigt. Die Hauptvertreterin der ersten Gruppe ist die Gattung Mattiastrum. Es kommt allerdings auch in dieser Gruppe vor, daß die Klausen nur mit der einen Längshälfte an der Gynobasis befestigt sind, wie z. B. bei M. ancyritanum. Aber erstens ist das eine Abnormität, zweitens ist immerhin noch Spitze und Basis befestigt, während bei der zweiten Gruppe, deren Hauptvertreterin die Gattung Gynoglossum ist, die Befestigungsstelle, die wir kurz »cicatrix« nennen können, stets eine konzentrische Figur auf der Unterseite der Klause darstellt. Die Gestalt dieser Cicatrix ist bei allen Arten kreisförmig bis eiförmig, ihre relative Größe aber sehr verschieden. Bald ist sie so groß, daß sie fast die ganze Innenseite einnimmt (G paniculatum), bald mit bloßem Auge kaum sichtbar (G. sphacioticum).^ In der zweiten Gruppe gibt es eine große An- zahl von Arten, bei denen die Klausen nicht nur an der Gynobasis, sondern außerdem noch am Griffel befestigt sind. In diesem Falle befindet sich an der Spitze der nuculae ein bandartiger Strang, der seiner ganzen Länge nach locker mit dem Griffel ver- wachsen ist und sich bei der Beife von unten her bogenartig von ihm ablöst. Diese Art der Befestigung bildet teilweise ein Charakteristikum ganzer Gattungen (Solenanthus), teilweise kommen in ein und derselben Gattung sowohl die einfache als auch die doppelte Befestigungs weise vor. Letzteres ist der Fall bei der Gattung Gynoglossum; und dieser Umstand bietet die Möglichkeit, diese Gattung in Sektionen einzuteilen, was bisher noch nicht versucht worden ist. Die Gestalt der Klausen ist sehr mannigfach. Meist sind sie kugelig bis eiförmig, daneben gibt es solche, die ganz flach zusammengedrückt sind [Mattiastrum, Rindera; Fig. \ Y, Z). Bei einigen Gattungen (Gynoglossum, Solenanthus) sind sie mehr oder weniger dicht mit Stacheln besetzt (Fig. \P — S)\ dieses Verhalten erleichtert die Ver- breitung durch Tiere. Ferner lassen sich berandete und unberandete Klausen unter- scheiden. Bei den stacheligen Früchten ist es oft nicht leicht zu sagen, ob man sie als berandet oder unberandet bezeichnen soll, da vielfach der sogenannte Band nur durch das Zusammenwachsen der Basen der besonders dicht stehenden Randstacheln markiert wird (Gynoglossum xeylanicum). Oft findet sich ein stachelloser Ring zwischen Zentrum und Rand (G. cheirifolium u. a.). Sind die Klausen unbestachelt, so ist doch A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 11 häufig genug der Rand wenigstens scharf gezähnt (Trichodesma calcaratum, Fig. 1 C; Lacaitaea calycosa usw.). Ein ungezähnter Rand wächst oft wulstig sich wölbend empor, wodurch die Frucht eine kahnförmige oder napfförmige Gestalt erhält (Ompha- lodes, Faracaryum; Fig. \H — L, T — V). Fig. \. Früchte. A Trichodesma xeylanicum. — BT. arenicolum. — C T. calcaratum. — D T. Aucheri. — E Caccinia Kotschyi. — F Heliocarya monandra. — O Pectocarya pu- silla. — H Omphalodes scorpioides. — J 0. trichocarpa. — K 0. brassicifolia. — L 0. ru- pestris. — M Adelocaryum coeleslinum. — N Thyrocarpus Sampsonn. — 0 Mimophytum omphaloides. — P Cynoglossum ofßcinale. — Q C. borbonicum. — R G. glochidiatum. — S Solenanthus lieverchonii. — T Paracaryum Thomsonii. — U P. strictum. —- V P. tenerum. — W Bilegnum Bungei. — X Lindelofia longiflora. — Y Mattiastrum Reuteri. — Z Rindera karabaghensis. — Original. 12 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Eine Doppelberandung weisen die Gattungen Thyrocarpus und Bilegnum auf (Fig. i N, W). Die relative Größe des Randes ist verschieden; bisweilen ist er schmal (Omphalodes brassicifolia und rupestris; Fig. \K — 1/), bald übertrifft er an Größe die eigentliche Frucht [Mattiastrum incanum u. a.). Diese breiten Ränder finden sich haupt- sächlich an den flach zusammengedrückten Früchten der Gattungen Mattiastrum und Rindera', die leichten Früchte werden dadurch breit geflügelt und zur Verbreitung durch den Wind befähigt. — Eine ganz eigenartige Gestalt besitzen die Früchte der erst neuer- dings entdeckten mexikanischen Gattung Mimophytum (Fig. \ 0) ; sie sehen aus wie ein mit Nadeln bestecktes Nadelkissen. Die durchschnittliche Größe der Klausen beträgt 5 — 10 mm im Durchmesser; die kleinsten Früchte hat Paracaryum inconspicuum (2 mm), die größten Rindera tetraspis (16 mm). Rehaarte Früchte kommen nur bei einigen Arten der Gattungen Tricho- desma und Omphalodes vor. Glänzende Früchte charakterisieren die Sektion Leiocarya der Gattung Trichodesma. Die Wandungen der Klausen sind bei den meisten Arten dick, nur bei Paracaryum und den nächst verwandten Gattungen sind sie so zart, daß die Samen durch die Wandungen hindurchschimmern. Jede Klause enthält einen Samen, der meistens die ganze Frucht ausfüllt. Nährgewebe ist nicht vorhanden. Der Same besteht nur aus dem Embryo, der von einer dünnen bräunlichen, oft deutlich liniierten Testa umgeben ist. Der Embryo ist fast ausnahmslos gerade, leicht gekrümmt bei Suchtelenia, sehr stark gekrümmt nur bei Omphalodes scorpioides (Fig. \ H). Die Radikula ist meistens sehr kurz, ganz erheblich kleiner als die eiförmigen oder kreisförmigen Kotyledonen. Dies gilt jedoch nur für den ausgebildeten Embryo; im Jugendzustand sind die Keimblätter kürzer als das Würzelchen; in diesem Stadium hat der Keimling die Gestalt eines Pilzes. Rei vielen Paracaryum-Arten ist aber auch die Radikula des ausgebildeten Embryo fast so lang wie die Kotyledonen; bei Omphalodes scorpioides sind Radikula und Kotyledonen gleich lang. Keimlinge, bei denen die Radikula die Kotyledonen an Länge überträfe, habe ich nicht gefunden. Die durchschnittliche Länge des Keimlings beträgt 5 — 6 mm. Die kleinsten Embryonen von nur \ mm Länge hat Cynoglossum glochidiaium, die größten von { 0 mm Länge Trichodesma Scottii. Die kleinste Radikula hat Omphalodes lusitanica ; sie zeigt bei dieser Art die verschwindende Größe von 0,1 mm. Geographische Verbreitung. Die Cynoglosseae fehlen in der arktischen und ant- arktischen Zone, außerdem im ganzen atlantischen Südamerika östlich der Anden, sowie in Westindien. Das Hauptverbreitungszentrum ist das Mediterrangebiet, wo etwa 90 Arten vorkommen, also nahezu die Hälfte sämtlicher Vertreter der Tribus. Im Mediterrangebiet ist nun das östliche Recken bedeutend bevorzugt, von den 90 Arten kommen hier etwa 70 vor; nur 4 Arten sind dem westlichen und östlichen Mediterrangebiet gemeinsam. Im außermediterranen Europa gibt es nur wenige Arten; 2 in Westeuropa, 4 in Mitteleuropa und 2 in Osteuropa. In Sibirien kommen 6 Arten vor. Nähern wir uns nun von dort aus wieder dem Mediterrangebiet, so nimmt die Zahl der Arten erheblich zu. Aus Zentralasien sind bisher 25 Arten bekannt geworden, etwa ebenso viele aus Vorderindien mit Einschluß der Himalayaländer und der Gebirge des nördlichen Hinterindiens. Das angrenzende Tibet zeigt noch 9 Vertreter. Auf Ceylon finden sich nur 3 Arten. Die große westmalayische Provinz ist arm. Wir finden nur in Siam und auf Sumatra je \ und auf Java 3 Arten. Australien mit Tasmanien be- herbergt 4, Neuseeland \ Art. In Ozeanien fehlen die Cynoglosseae; auf den Philippinen wachsen ebenso wie in Japan je 3 Arten, aus China sind deren 12 beschrieben wor- den. — Das tropische Afrika weist 30 Arten auf, Südafrika dagegen nur 6. — Ver- schwindend gering ist die Zahl der amerikanischen Vertreter. Im atlantischen Nord- amerika kommt nur 1 Art vor, im pazifischen deren 5. Ebenso viel finden sich in Mexico und im andinen Südamerika. Was die Verbreitung der einzelnen Gattungen und Arten betrifft, so ist folgendes A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 13 zu bemerken. Die große Gattung Trichodesma fehlt in Amerika und Europa, findet sich aber in allen tropischen Regionen der anderen 3 Erdteile. Die größte Zahl der Arten wächst im tropischen Afrika. Unter diesen sind 2 wegen ihrer weiten Ver- breitung bemerkenswert. T. zeylanicum kommt zwar nicht an der Westküste Afrikas vor, wie bisher fälschlich angenommen worden ist, wohl aber fast an der ganzen Ost- küste, in Vorderindien, Ceylon, auf den Philippinen, auf Java und in Australien. T. africanum führt seinen Namen mit Recht; es ist eine in ganz Afrika häufige Pflanze, die die Grenzen Afrikas nur in Arabien und Palästina ein wenig überschreitet. — Die monotype Gattung Lacaitaea ist auf Ostindien beschränkt. Die ebenfalls monotype Gattung Myosotidium findet sich nur in Neuseeland. Die Gattung Paracaryum hat die meisten Vertreter im östlichen Mittelmeergebiet, einer von diesen wird auch noch in Turkestan gefunden; nur 2 Arten sind Bewohnerinnen des Himalaya. Die mono- type Gattung Bilegnum ist bisher nur aus Persien bekannt geworden. Von den 28 Arten der Gattung Mattiastrum gehören 22 dem östlichen Mittelmeerbecken an, die übrigen wachsen in Zentralasien und auf dem Himalaya; eine wird bei Bombay gefunden. Die Arten der Gattung Rindera verteilen sich ziemlich gleichmäßig auf das östliche Mittel- meerbecken, Zentralasien und Sibirien; 2 Arten kommen auch im östlichen Europa vor, eine ist in Algerien endemisch. Die kleine Gattung Adelocaryum ist in Turkestan und Vorderindien heimisch ; nur \ Art wächst fern von diesem Gebiet in Abessinien. Das- selbe Zentrum hat die Gattung Lindelofia, doch dringen einige Arten ins östliche Mittelmeerbecken vor; 2 Arten sind im westlichen Nordafrika endemisch. Die mono- type Gattung Tysonia ist auf Südafrika beschränkt. Die Gattungen Caccinia und Helio- earya kommen nur im außereuropäischen östlichen Mittelmeerbecken, die Gattung Pectocarya nur im pazifischen Amerika vor. Sehr ausgedehnt ist der Bezirk der Gattung Omphalodes. Das Hauptverbreitungsgebiet ist das gesamte Mittelmeerbecken ; ein zweites Zentrum liegt in China und Japan, ein drittes völlig isoliertes in Mexiko. Die beiden ersten Zentren stehen durch einige wenige Arten in Verbindung, die in Mittel- und Ost- europa, sowie auf dem Himalaya vorkommen. Eine Merkwürdigkeit stellt Omphalodes litoralis dar, der nur an einer kleinen Stelle der französischen Nord Westküste vor- kommt. Die nahe verwandte Gattung Thyrocarpus findet sich nur in China, während die im Habitus ähnliche, aber durch ihre Früchte stark abweichende Gattung Mimo- phytum bisher nur von einem einzigen Standort in Mexiko bekannt ist. Was nun die große Gattung Cynoglossum betrifft, so hat «sie die weiteste Ver- breitung von allen Gattungen. Sie findet sich in allen 5 Erdteilen. Wo Cynoglosseen vorkommen, da ist auch immer mindestens ein Vertreter der Gattung dabei, außer in Neuseeland. Das Vorkommen der Gattung in Mexiko ist zweifelhaft. Es ist zwar aus Mexiko unlängst eine Cynoglossum-Art beschrieben worden, aber da ich Belegexemplare nicht gesehen habe, so kann ich nicht beurteilen, ob wirklich ein Cynoglossum oder nicht vielmehr eine der so häufigen Verwechslungen mit der Gattung Lappula vorliegt. Die beiden Hauptverbreitungsgebiete der Gattung sind die Mittelmeerländer und der Himalaya. Bemerkenswert ist, daß in Europa Vertreter der Sectio Eleutherostylon nicht vorkommen. Von den einzelnen Arten sind ihres großen Verbreitungsbezirks wegen hervorzuheben Cynoglossum lanceolatum und offtcinale. Erstere fehlt zwar in Europa und dem größten Teile von Vorderasien, sowie in Australien und Amerika, wächst aber in ganz Afrika, Arabien und dem gesamten tropischen und subtropischen Asien; letztere bewohnt die gemäßigten Gegenden des gesamten europäischen und asiatischen Tief- landes und hat sich auch im atlantischen Nordamerika eingebürgert. Die mit Cyno- glossum eng verwandte Gattung Solenanthus kommt nur im Mittelmeergebiet und Zentralasien vor, die monotype Gattung Kuschakewiczia ist nur aus letzterem Gebiet bekannt. Die ebenfalls monotype Gattung Suchtelenia endlich ist nur in den an das Ostufer des kaspischen Meeres grenzenden Gebieten heimisch. Die meisten Cynoglosseae lieben einen mäßig feuchten Boden und sind an allen erdenklichen Standorten zu finden. Man trifft sie an Wegrändern und auf Ruderal- stellen, auf Äckern und Wiesen, in Hecken und Wäldern, auf Kalkhügeln und Felsen. 14 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Ausgesprochene Xerophyten sind die Arten der Gattungen Suchtelenia, Gaccinia und Pectocarya, sowie viele Arten der großen Gattung Trichodesma. Als Wüstenbewohner sind zu nennen Pectocarya setosa, Paracaryum rugulosum, Trichodesma africanum u. a. Als Hygrophyten sind hervorzuheben Gynoglossum borbonicum und rochelia, die in Sümpfen wachsen. Am sandigen Meeresufer findet sich Omphalodes litoralis, an nassen Felsen Mimophytum omphaloides, und eine echte Wasserpflanze ist die neuerlich von mir beschriebene Omphalodes aquatica, eine Art, von der allerdings trotz zahlreich vorhandener Exemplare die Frucht nicht bekannt ist, deren Zugehörigkeit zur Gattung infolgedessen nur vorläufige Geltung hat. Der einzige Halophyt ist Paracaryum salsum, einmal erst gefunden am Rande der großen Kewir in Persien. Alpine Pflanzen sind zahlreich vertreten. Als Beispiele seien genannt Cynoglossum holosericeum und micro- glochin, Mattiastrum himalayense und vor allem Lindelofia angustifolia, die in Tibet bis zu 5000 m über dem Meere emporsteigt. Verwandtschaftliche Beziehungen. Mit Recht stehen im System von Bentham und Hook er die Gynoglosseae an der Spitze der Borraginoideae, denn sie bilden ein Bindeglied zwischen den Heliotropioideae und den Borraginoideae. Der endständige Griffel, das Charakteristikum der Cordioideae, Ehretioideae und Heliotropioideae findet sich auch bei den Borraginoideae in 2 Gattungen, Trichodesma und Lacaitaea, wenigstens zur Blütezeit. Diese beiden Gattungen müssen daher an der Spitze der Gynoglosseae stehen, nicht Suchtelenia. Auf der anderen Seite sind die Cynoglosseae sehr nahe verwandt mit den Eritrichieae. Der Unterschied zwischen den Gynoglosseae und Eritrichieae besteht darin, daß bei jenen die Früchte mit den Spitzen die Gynobasis nicht überragen, während bei diesen die Spitzen der Früchte mehr oder weniger über die Gynobasis hinausragen, also frei sind. Die Richtigkeit dieses von Bentham und Hooker aufgestellten Unter- schiedes bestreitet A. Gray in seiner Abhandlung KA revision of some Borragineous Genera" (Proc. Amer. Acad. Arts and Sei. XX. [1885] 257). Er vereinigt nicht nur die beiden Tribus zu der einen der Cynoglosseae, sondern geht sogar so weit, daß er Eritrichium als Sektion zu der Cynoglosseengattung Omphalodes stellt. Hierzu mag wohl Gray unter anderem durch die Beobachtung veranlaßt worden sein, daß aller- dings auch die Früchte der Gattung Omphalodes oft die kleine Gynobasis nicht un- beträchtlich überragen. Aber Gray sowohl, wie fast alle anderen Autoren, haben auf den Ausdruck »Spitzen« nicht genug geachtet. Die Omphalodes-Früchte , die eine kugelförmige -oder fast scheibenförmige Gestalt besitzen, haben überhaupt keine Spitze, sie überragen zwar die Gynobasis, aber nicht mit einer freien Spitze, sondern mit der ganzen Rückenseite. Wo andererseits die Früchte der Tribus Cynoglosseae zugespitzt sind, da ist diese Spitze niemals frei und ragt niemals über die Gynobasis hinaus, sondern sie ist an der Gynobasis befestigt. Eine freie, über die Gynobasis hinaus- ragende Spitze der Frucht ist das charakteristische Merkmal der Eritrichieae. Fossile Reste der Cynoglosseae sind nicht bekannt. Erwähnt sei die Ansicht von A. v. Degen, der die Gattung Solenanthus zu den tertiären Typen zählt. (Mag. Bot. Lap. H. [4 903] 3H.) Allgemeine Verwendung. Nach einer Angabe von Maiden kommt Trichodesma xeylanicum in Australien als Futterpflanze in Betracht. In Afrika werden die Wurzeln derselben Spezies als Medizin verwendet (v. Trotha, handschriftlich im Berliner Herbar). Die Wurzel von Trichodesma africanum dient als Kosmetikum; sie färbt gelb-rot (Nachtigal, handschriftlich im Berliner Herbar). Eine Abkochung der Blätter von Trichodesma tinetorium wird im Kongostaat zum Schwarzfärben der Haare gebraucht (Verdick, handschriftlich im Brüsseler Herbar). Aitchison teilt mit, daß die Wurzel von Caccinia macranthera von den Afghanen gegessen wird und wie die Blüte als Medizin gebraucht wird; die Blätter von Kuschakewicxia turkestanica werden gekocht A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 15 und als Gemüse verzehrt. Mit den Wurzeln von Cynoglossum, lanceolatum reiben in Deutsch- Ostafrika die Eingeborenen bei Zahnschmerz ihre Zähne (Albers, handschrift- lich im Berliner Herbar). Ein alkoholischer Extrakt aus den Wurzeln von Cynoglossum ofßcinale, das Cynoglossin, wirkt kurareartig. Außerdem befindet sich ebendaselbst noch ein Glykoalkaloid, das Consolidin, das in seiner Wirkung dem vorstehenden ähnelt. Erhitzt man es mit Säuren, so zerfällt es in Glykose und das Alkaloid Consolicin, das dreimal giftiger ist als die Muttersubstanz (Greimer in Arch. f. experim. Pathol. u. Pharmak. XLI. [1898] 287 — 290). Nach Ascherson wird C. officinale auch zur Verfälschung des Bieres, sowie zur Abhaltung von Mäusen und Hatten -angewendet. In Chile endlich dienen die Blätter von C. creticum zur Verfälschung des Tabaks (nach Reiche). Einteilung der Tribus. Der Name Cynoglossum erscheint bereits bei Dios- corides. Welche Art er unter dieser Bezeichnung verstanden hat, läßt sich nicht mehr ermitteln; das jedoch dürfte unzweifelhaft sein, daß er die Art, die heute seinen Namen trägt, gar nicht gekannt hat, denn C. Dioscoridis wächst nur im westlichen Europa. Unter den Patres beschreibt zuerst Colonna in seiner Ey.cpoaoig (l 61 6) eine größere Anzahl von Arten der Cynoglosseae, denen er allen den Namen Cynoglossum beilegt; gleichzeitig bringt er uns die ersten guten Abbildungen. Erst 100 Jahre später wurde in der Kenntnis der Tribus ein Fortschritt gemacht: Tournefort stellte die Gattung Omphalodes auf und Danty D' Isnard beschrieb im Jahre 1718 ein neues Genus, das er Cynoglossoides nannte. Es ist die heutige Gattung Trichodesma, von der einzelne Arten zwar schon vorher bekannt, aber noch nicht von der Gattung Cyno- glossum abgetrennt worden waren. Linne's Species plantarum bringen keinen Fort- schritt, sondern eher einen Rückschritt. Die Gattung Omphalodes wird wieder mit Cynoglossum, Cynoglossoides mit Borrago vereinigt. Erst im Jahre 1810 erhalten beide Gattungen die ihnen gebührende Selbständigkeit zurück, erstere durch Schrank, letztere durch R. Brown. Die erste Monographie der Cynoglosseae ist in Lehmann's Plantae asperifoliae enthalten. Lehmann erweitert die Kenntnis der Tribus durch eine Anzahl neubeschriebener Arten; er ordnet sie aber alle den 3 bis dahin bekannten Gattungen ein. Die Gattung Rinderet, die 1771 von Pallas neu aufgestellt wurde, zieht er ein und verwendet ihren Namen nur für eine Sektion von Cynoglossum, die eup Gemisch von Angehörigen der verschiedenartigsten Gattungen enthält. — Der Tribus- name »Cynoglosseae*, dessen Autor De Candolle ist, erscheint zum erstenmal ziem- lich gleichzeitig in den Systemen von Meisner und Endlicher. Neu erscheinen die Gattungen Mattia und Solenanthus; von Gattungen, die heute nicht mehr zu den Cyno- glosseae gerechnet werden, finden sich Asperugo, Echinospermum und als >genus anomalum< endlich Rochelia. Im 10. Bande von De Candolle's Prodromus hat die »Subtribus« der Cynoglosseae eine erhebliche Erweiterung erfahren. Außer den oben genannten Gattungen zählt De Candolle noch folgende Genera zu den Cynoglosseae: Amsinckia, Gruvelia, Pectocarya, Antiphytüm, Eritrichium, Plagiobotrys, Krynitzkia, Heteroearyum, Suchtelenia, Diploloma, Caccinia. Rocfielia wird wieder ausgeschlossen und als Vertreter einer besonderen Tribus aufgestellt. Von den neu aufgenommenen Genera werden heute noch den Cynoglosseae zugerechnet die Gattungen Pectocarya (incl. Qruvelia), Suchtelenia und Caccinia. Das System von Bentham und Hooker bringt als neu die Gattungen Heliocarya, Actinocarya, Harpagonella, Thyrocarpus, Lindelofia, Myosotidium und Paracaryum. Gurke in den Natürlichen Pflanzenfamilien schließt Harpagonella wieder aus und fügt neu hinzu die Gattungen Brachybotrys, Sel- kirkia, Kuschakewiczia und Tysonia. Unverändert ist dieses System bei Dalla Torre und Harms geblieben. Neu hinzu kommt jetzt noch die Gattung Mimophytum, die erst im Jahre 1905 entdeckt worden ist. Ich sehe mich nun genötigt, 3 Gattungen aus dem zuletzt aufgestellten System auszuschließen, nämlich Actinocarya, Brachybotrys und Selkirkia. Die monotype Gattung Actinocarya, von der Exemplare der Original- sammlung zwar in allen größeren Herbarien liegen, die aber, da sie keine Bezeichnung 16 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. tragen, von Gurke nicht beachtet worden sind, hat eine flache Gynobasis, die von einem wulstigen Rande umgeben ist. Die Frucht, die große Ähnlichkeit mit den Früchten der Gattung Omphalodes zeigt, ist nur mit der Basis befestigt, ganz ähnlich wie die Klausen von Myosotis, in deren Verwandtschaftskreis das Genus gehören dürfte. Dasselbe gilt für die Gattung Brachybotrys, deren pyramidenförmige Nüßchen ebenfalls nur mit der Basis an dem flachen Stylopodium befestigt sind. Das Kennzeichen der Gynoglosseae ist eine kegelförmige Gynobasis; also ist Actinocarya und Brachy- botrys auszuschließen. Die Gattung Selkirkia zeigt zwar eine kegelförmige Gynobasis, aber die Klausen überragen dieselbe mit ihren freien Spitzen. Infolgedessen gehört das Genus zu den Eritriehieae. Man vergleiche, was in dem Abschnitt > Verwandtschaft- liche Beziehungen« über den Unterschied zwischen den Cynoglosseae und Eritriehieae gesagt ist. Ich selbst habe 4 neue Gattungen aufgestellt: Lacaitaea, Bilegnum, Mattiastrum und Adelocaryum. Die Gattung Lacaitaea habe ich aus dem Grunde von Trichodesma abgetrennt, weil die Korolla i 0 Hohlschuppen hat, eine Eigentümlichkeit, die sonst nirgends bei den Cynoglosseae angetroffen wird. Die Gattung Bilegnum habe ich von Paracaryum abgesondert, einmal weil sie Staubblätter zeigt, die die Krone weit über- ragen, während sie bei Paracaryum eingeschlossen sind, sodann aber wegen der eigentümlichen Frucht, die von einem doppelten Rande umgeben ist. Die Genera Paracaryum und Bilegnum verhalten sich demnach zueinander wie Omphalodes zu Thyrocarpus. Die Abtrennung der bisherigen Sektion Mattiastrum von Paracaryum und ihre Erhebung zu einer selbständigen Gattung scheint mir aus logischen Gründen notwendig zu sein. Die Gestalt der Früchte von Mattiastrum weicht erheblich von derjenigen von Paracaryum ab. Während Paracaryum becherförmige oder kahnförmige Früchte zeigt, sind diejenigen von Mattiastrum flach zusammengedrückt und gleichen durchaus denen der Gattung Rindera. Wer also Mattiastrum nur als Sektion auffassen will, muß sie durchaus an Rindera und nicht an Paracaryum anschließen. Wer das aber tut, der muß, wenn er nicht die Gebote der Logik verletzen will, auch die Gattungen Lin- delofia und Solenanthus als Sektionen zu Gynoglossum setzen; denn ebenso wie sich Rindera von Mattiastrum dadurch unterscheidet, daß bei jener Gattung die Staubfäden aus der Kronenröhre herausragen, bei dieser aber die Staubblätter im Tubus der Korolla eingeschlossen sind, so unterscheidet sich auch Lindelofia und Solenanthus von Gyno- glossum lediglich durch die Länge der Staubfäden. Da nun aber wohl niemand geneigt sein dürfte, den Gattungen Solenanthus und Lindelofia ihre Existenzberechtigung ab- zusprechen, so bleibt nichts anderes übrig, als Mattiastrum ebenfalls als selbständige Gattung anzuerkennen. Der alte Name Mattia konnte für die neue Gattung nicht in Betracht kommen, da er früher als Bezeichnung für Rindera vielfach verwendet wor- den ist. Die bisher beschriebenen Arten der Gattung Adelocaryum wurden von den Autoren entweder zu Gynoglossum oder zu Paracaryum oder zu Lindelofia gestellt. Mit keiner dieser Gattungen jedoch stimmen die Früchte überein, am wenigsten mit Paracaryum. Diese Gattung nämlich gehört zu derjenigen Gruppe der Cynoglosseen, deren Nüßchen mit der ganzen Unterseite an der Gynobasis befestigt sind. Die Nüßchen von Adelo- caryum aber sind nur mit dem oberen Teil der Unterseite, der sogenannten Narbe (cicatrix) an der Gynobasis befestigt, unterhalb der Narbe sind sie frei, genau wie die Nüßchen von Cynoglossum. Wer also die Arten von Adelocaryum lieber zu einer der alten Gattungen stellen möchte, der muß der Gattung Gynoglossum den Vorrang vor Paracaryum einräumen. Nun stimmt aber die Gestalt der Außenseite nicht mit Gyno- glossum überein; bei Gynoglossutn ist sie flach oder konvex, bei Adelocaryum vertieft, ähnlich wie bei den Früchten von Omphalodes. Lindelofia endlich stimmt in der Ge- stalt der Früchte mit Cynoglossum überein, unterscheidet sich aber von Cynoglossum und Adelocaryum durch die längeren Staubfäden und die pfeilförmigen Antheren. Während die früheren Autoren sich begnügen, die einzelnen Gattungen der Gyno- A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 17 glosseae aufzuzählen, machen Bentham und Hooker zum erstenmal den Versuch einer systematischen Einteilung der Tribus selbst. Das Haupteinteilungsprinzip, das auch Gurke zu dem seinigen gemacht hat, basiert auf der mehr oder minder starken Ver- größerung des Fruchtkelches. Dabei ist ihnen der Irrtum unterlaufen, daß sie die Gattung Pectocarya zu der Gruppe mit wenig oder gar nicht vergrößertem Fruchtkelch gesetzt haben. Freilich sind, wie oben erwähnt, die Fruchtkelche von Pectocarya setosa nur 3V2 mm lanm da aDer die Kelche derselben Art zur Blütezeit nur 1 mm messen, so übertrifft die Vergrößerung um ein ganz bedeutendes die aller übrigen Gattungen. Abgesehen davon halte ich Bentham und Hooker 's Einteilungsprinzip für zu künst- lich; ich glaube eine natürlichere Anordnung dadurch gefunden zu haben, daß ich bei der Einteilung der Tribus denselben Grundsatz befolge, nach welchem die ganze Familie eingeteilt ist, nämlich die Stellung des Griffels und die verschiedenartige Beschaffenheit des Fruchtknotens zur Blütezeit. Ich verweise, um unnötige Wiederholungen zu ver- meiden, auf das, was ich unter »Gynäceum« ausgeführt habe. Da nun aber die Ent- wicklung des Fruchtknotens innerhalb der einzelnen Gattungen nicht ganz gleichmäßig vor sich geht, da ferner in der aufblühenden Blüte der Fruchtknoten noch vierlappig sein kann, während er an der abblühenden Blüte derselben Pflanze bereits vierteilig ist, so eignet sich dieses rein wissenschaftliche System wenig zum Bestimmen der Gat- tungen; aus diesem Grunde schalte ich vor dem systematischen Teil einen künstlichen Bestimmungsschlüssel für die Gattungen ein. ( lavis artificialis generum. 1. Antherae apice aristatae aristis contortis n. 2. haud aristatae n. 3. 2. Faux corollae fornicibus destituta 1. Trichodesma. 1 0 fornicibus praedita 2. Lacaitaea. 3. Antherae inaequales n. 4. aequales (filamenta nonnunquam longitudine diversa) . n. 5. 4. Stamina omnia fertilia 11. Caccinia. 4 ad staminodia reducta 12. Heliocarya. 5. Nuculae haud tota facie interiore gynobasi affixae, ideoque »cicatrice« in facie interiore praeditae n. 6. tota facie interiore gynobasi affixae n. 15. 6. Gynobasis apice subcordata, formam capsularum generis Veronica imitans 13. Pectocarya. attenuata, coniformis . • n. 7. 7. Nuculae in facie exteriore pateriformes vel napiformes (hie confer Lindelofla lanata) n. 8. in facie exteriore planae vel convexae n. 10. 8. Margo nueularum simplex n. 9. duplex 15. Thyrocarpus. 9. Nuculae laeves vel hirtae 14. Omphalodes. glochidiatae 8. Adelocaryum. 10. Antherae in tubo corollae inclusae vel vix apieibus ex eo emergentes (hie confer Lindelofia cynoglossoides) . n. 1 1 . tota longitudine ex tubo corollae emergentes . . . n. 12. 11. Cicatrix ad basin nueularum impressa 16. Mimophytum. in parte superiore nueularum impressa 17. Cynoglossum. 12. Antherae lineares, sagittatae; stamina corollam vix supe- rantia 9. Lindelofia. ovatae; stamina corolla plerumque multo longiora . n. 13. 13. Nuculae apice cum stylo cohaerentes. 18. Solenanthus. a stylo liberae n. 14. A. Engl er, Dag Pflanzenreich. IV. (Embryoph. siphonog.) 252. Cynoglosseae. 2 18 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 14. Corolla cylindrica lobis brevissimis .' . . 19. Kuschakewicxia. campanulata lobis magnis 10. Tysonia. 15. Nuculae in facie exteriore pateriformes vel napiformes. . n. 16. in facie exteriore planae vel convexae n. 17. 16. Nucularum margo simplex 4. Paracaryum. duplex 5. Büegnum. 17. Semina per capsulam perlucentia; nuculae late mem- branaceo-alatae, plane compressae n. 1 8. per capsulam haud perlucentia; nuculae immargi- natae vel anguste marginatae n. 19. -18. Stamina inclusa 6. Mattiastrum. exserta 7. Rindera. 19. Nuculae immarginatae; calyx fructifer valde auctus . . .20. Suchtelenia." anguste marginatae 3. Myosotidium. Systema tribus. A. Ovarium in flore indivisum. a. Faux corollae fornicibus destituta. .... i. Trichodesma R. Br. b. Faux corollae 10 fornicibus praedita ... 2. Lacaitaea Brand. B. Ovarium in flore 4-lobulatum vel 4-partitum. a. Nuculae apice inter se cohaerentes .... 3. Myosotidium Hook. b. Nuculae liberae. a. Nuculae in facie exteriore pateriformes vel napiformes. I. Nucularum margo simplex i. Paracaryum Boiss. II. Nucularum margo duplex 5. Büegnum Brand. ß. Nuculae plane compressae, clipeatae. I. Stamina inclusa (>. Mattiastrum Brand. II. Stamina exserta 7. Rindera Pall. C. Ovarium iam in alabastro in 4 nuculas divisum. a. Nuculae in flore marginibus se attingentes. er. Nuculae in facie exteriore pateriformes (hie confer Lindelofia lanata) 8. Adelocaryum Brand. ß. Nuculae in facie exteriore planae vel cen- vexae. I. Antherae lineares sagittatae .... 9. Lindelofia Lehm. II. Antherae ovatae 10. Tysonia Bolus. b. Nuculae iam in alabastro omnino separatae. er. Antherae inaequales. I. Stamina omnia fertilia H . Caccinia Sav. II. Stamina 4 ad sfaminodia redueta . . 12. Heliocarya Bunge. * ß. Antherae aequales (filamenta nonnunquam longitudine diversa). I. Nuculae haud tota facie anteriore gyno- basi affixae, ideoque »cicatrice« in facie interiore praeditae. 1 . Gynobasis apice subcordata, formam capsularum generis Veronica imitans 13. Pectocarya DC. 2. Gynobasis apice attenuata, coni- formis. * Nuculae in facie exteriore pateri- formes vel napiformes. f Margo nucularum simplex ..14. Omphalodes Moench. ff Margo nucularum duplex . . 15. Thyrocarpus Hance. Trichodesma. 19 ** Nuculae in facie exteriore planae vel convexae. f Antherae in tubo corollae in- clusae vel vix apicibus ex eo emergentes. Q Gicatrix ad basin nucularum impressa 16. Mimophytivm Greenman. QO Gicatrix in parte superiore nucularum impressa. . . 17. Cynoglossum L. ff Antherae tota longitudine ex tubo corollae emergentes. Q Nuculae apice cum stylo cohaerentes 18. Solenanthus Ledeb. QO Nuculae a stylo liberae . 1 9. Kuschakewiczia Regel et Smirn. II. Nuculae tota facie interiore gynobasi affixae 20. Suchtelenia Kar. i . Trichodesma R. Rr. Trichodesma*) R. fir. Prodr. Fl. Nov. Holland. (1810) 496; Lehmann, PI. fam. Asperifol. (181S) 192; Roem. et Schult. Syst. IV. (1819) VIII; Endl. Gen. (1836— 1840) n. 3779; G. Don, Gen. syst. IV. (1838) 311; DC. Prodr. X. (1846) 171; Renth. Fl. austral. IV. (1869) 404; Roiss. Fl. orient. IV. (1875) 280; Renth. et Hook. f. Gen. II. (1876) 845; Clarke in Hook. f. Fl. Rrit. India IV. (1883) 153; Raul. Hist. pl. X. (1891) 381; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a (1893) 99; Dalla Torre u. Harms, Gen. Siph. (1904) 425; Rakcr and C. H. Wright in Th.-Dyer, Fl. Trop. Africa IV. 2. (1906) 44; Kusnezow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 102. — Cynoglossoides Danty-D'lsnard in Act. Acad. Paris (1718) 325. — Boraginella Siegesbeck, Primit. Fl. Petropol. (1736) 20; O. Ktze. Rev. gen. II. (1891) 435. — Boraginoides Roerh. ex Siegesbeck 1. c. — Pollichia Media Rot. Reobacht. (1783) 247. — Borraginoides Moench, Method. (1794) 515. — Friedrichsthalia Fenzl in Endl. Nov. stirp. dec. (1839) 53. — Leiocarya Höchst, in Flora XXVII. (1844) 29. — StreblantJiera Steud. in Flora 1. c. — Spirocomus Stev. in Rull. Soc. nat. Moscou (1851) I. 576. Calyx 5-fidus vel 5-partitus lobis imbricatis ovatis vel lanceolatis, apice attenuatis vel cuspidatis, basi saepe alatis, cordatis vel sagittatis; calyx fructifer satis auclus. Corolla subrotacea vel hypocrateriformis vel infundibuliformis, fornicibus destituta, lobis ovatis apice dz cuspidatis. Stamina tubo corollae inserta; filamenta subnulla; antherae magnae, oblongae vel lineari-lanceolatae in conum convergentes, apice aristatae, aristis contortis. Ovarium 4-loculare, conico-övoideum, in flore indivisum; Stylus fili- formis, stigmate parvo globoso. Nuculae ovoideae vel triquetrae vel subglobosae, laeves vel rugosae vel hirsutae, marginatae vel immarginatae. Semina oblonga vel fere orbi- cularia testa tenui circumdata. Embryo fere totum semen explens radicula brevissima, cotyledonibus magnis, rotundatis. — Herbae vel suffrutices. Folia alterna vel opposita. Flores in cincinnos multi- sed laxifloros dispositi. Species 38, regiones tropicas et subtropicas Africae Asiae Australiae inhabitantes. Clavis artificialis specierum omnium**). 1. Folia omnia sessilia vel subsessilia n. 2. vel inferiora petiolata n. 2 4. 2. Folia inferiora 5 — 10 cm longa n. 3. summopere 5 cm longa n. 1 6. *) Nomen derivatur a &qiS (capillus) et dto/jia (vinculum). **) Liceat clavem artificialem praemittere, quia satis multae species propter fructus ignotos in systema generis inseri nequeunt. ä* 20 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 3. Calyx basi haud alatus n. 4. alatus. . n. 9. 4. Folia omnia vel partim alterna n. 5. opposita vel subopposita n. 7. 6. Folia plerumque ovata 29. T. incanwn (pro parte). elliptica vel lineari-lanceolata n. 6. 6. Folia elliptica vel oblonga 29. T. ineanum (pro parte). lineari-lanceolata . 24. T. gracile. 7. Folia opposita, lanceolata vel elliptica 6. T. Droogmansianum. subopposita, lanceolata n. 8. 8. Flores albi 25. T. oleifolium. coerulei 35. T. Baumii. 9. Calyx basi sagittatus 31. 71 uniflorum. cordatus n. 10. 10. Nuculae immarginatae nitentes 33. T. amplexicaule, marginatae hirsutae • n. 11 . 1 1 . Lobi corollae brevissime cuspidati 1 . T. physaloides. longe acuminati n. 12. 12. Caulis glaber n. 13. pilosus n. 1 4. 13. Calyx in statu florifero ca. 15 mm longus 2. T. Ringoetii. ca. 25 mm longus 3. T. Bequaertii. 14. Folia 10 — 27 mm lata 8. T. Ledermannii. 30 — 50 mm lata n. 15. 1 5. Corolla calyce paulo maior 4 . T. Verdickii. multo maior 5. T. tinctorium. 16. Calyx basi sagittatus vel alatus n. 17. nee sagittatus nee alatus n. 2 1 . 17. Calyx basi sagittatus 32. T. indicum. . alatus n. 18. 18. Antherarum aristae multo breviores quam antherae ipsae. n. 19. paulo breviores quam antherae ipsae. ... n. 20. 1 9. Lobi corollae brevissime cuspidati 7. T. arenicolum. longe acuminati 8. T. Ledermannii. 20. Sepala lanceolata, longe acuminata 9. T. Dekindtianum. ovata, breviter acuta 1 0. T. Hockii. 21. Sepala sensim attenuata n. 22. e basi ovata subito acuminata n. 23. 22. Tota planta (in sicco) serieeo-incana 27. T. Aucheri. glabrata, fusca 11 . T. Welwitschii. 23. Aristae antherarum basi tantum lanatae 29. T. ineanum molle fere usque ad apicem lanatae 30. T. Boissieri. 24. Folia maiora ultra 5 cm longa n. 25. summopere 5 cm longa n. 35. 25. Folia ultra 10 cm longa n. 26. vix 10 cm longa vel breviora . . n. 2 8. 26. Folia lanceolato-oblonga %\. T. khasianum. ovata n. 27. 27. Folia basi euneata II. T. Scottii. late rotundata 23. T. grandifolium. 28. Tubus corollae multo brevior quam lobi n. 29. lobis aequilongus vel longior n. 31. 29. Folia ovata 36. T. Bentii. oblonga vel lanceolata vel linearia n. 30. Trichodesma. 21 30. Calyx usque ad basin fere partitus \6. T. africanum. medium connatus 1 2 . T. angolense. 3 i . Calyx fere usque ad basin partitus n. 3 2 . usque ad medium connatus n. 33. 32. Sepala 5 mm longa \$. T. Ehrenbergii. H mm longa 3 4. T. zeylanicum. 33. Folia late ovata vel oblonga n. 34. linearia vel lineari-lanceolata 1 5. T*. cmgustifoliwn. 34. Stylus calyce florifero brevior 26. T. calathiforme. longior 38. T. sinicum. 35. Calyx florifer basi cordatus n. 36. haud cordatus n. 38. 36. Antherae pilosae n. 37. glabrae . \ 7. T. calcaratum. 37. Calyx usque ad basin partitus 14. T. Hüdebrandtii. medium connatus 13. T7. cardiosepalum. 38. Folia ovata n. 39. oblongo-elliptica n. 40. 39. Sepala 4 mm longa \9. T. laxiflorum. 8 mm longa 20. T. microcalyx. 13 mm longa 37. T. pauciflorum. 40. Planta aspera setulosa ! 28. T. Stocksii. molliter tomentosa 30. T. Boissieri, Systema generis. A. Nuculae dense villosae, compressae Sect. I. Trichocaryum. B. Nuculae haud villosae. a. Nuculae tota facie exteriore setosae Sect. II. Acanthocaryum. b. Nuculae haud vel margine tantum setosae. ct. Nuculae marginatae. I. Margo planus, plerumque distincte dentatus. Sect. III. Friedrichsthalia. II. Margo tumidus, ideoque nuculae pateriformes vel calathiformes Sect. IV. Ommatocaryum. ß. Nuculae immarginatae. I. Nuculae rugosae Sect. V. Trachy caryum . II. Nuculae laeves nitentes Sect. VI. Leiocaryum. Sect. I. Trichocaryum. Trichocaryum Brand, nov. sect. — Nuculae fere orbiculares, compressae, dense hirsutae, margine integro vel dentato, dentibus sub villis absconditis. — Folia sessilia, raro breviter petiolata. Species 12, Africam tropicam inhabitantes. A. Folia omnia sessilia vel subsessilia. a. Folia inferiora 5 — 10 cm longa. ct. Calyx basi alatus. I. Lobi corollae brevissime cuspidati \ . T. physaloides. II. Lobi corollae longe acuminati. 1. Caulis glaber. * Calyx in statu florifero ca. 15 mm longus. 2. T. Ringoetii. ** Calyx in statu florifero ca. 25 mm longus. 3. T. Bequaertii. 2. Caulis pilosus. * Corolla calyce paulo maior 4. T. VerdicUii. ** Corolla calyce multo maior 5. T. tinctorium. 22 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. ß. Calyx basi haud alatus 6. T. Droogmansianum. b. Folia inferiora summopere 5( — 0V2) cm longa. «. Calyx basi alatus. I. Antherarum aristae multo breviores quam an- therae ipsae. 4 . Lobi corollae brevissime cuspidati .... 7. T. arenicolum. 2. Lobi corollae longe acuminati 8. T. Ledermannii. II. Antherarum aristae paulo breviores quam an- therae ipsae. 4. Sepala lanceolata, longe acuminata .... 9. T. Dekindtianum. 2. Sepala ovata, breviter acuta 4 0. T. Hockii. ß. Calyx basi haud alatus 4 4 . T. Welwitschii. B. Folia omnia vel pleraque petiolata 4 2 . T. angolense. 4. T. physaloides (Fenzl) A. DC. in DC. Prodr. X. (4 8 46) 4 73; Gurke in Engl, u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a (4 893) 98, fig. iOF] C. H. Wright in Th.-Dyer, Fl. cap. IV. 2. (4904) 41; Baker et Wright in Th.-Dyer, Fl. Trop. Africa IV. 2. (4905) 46. — Friedrichsthalia physaloides Fenzl in Endl. Nov. stirp. dec. I. (1839) 53. — Bora- ginella physälodes (sie!) 0. Ktze. Bev. gen. (4 89 4) 436. — Perenne. Caules ex caudice lignoso complures, simplices vel ramosi, angulati, hirti, 20 — 55 cm alti. Folia opposita sessilia, valde variabilia, elliptica vel lanceolata, 2 — 7 cm longa, 4 5 — 35 mm lata, utrinque tuberculis calcaratis nudis vel setiferis dense obsita, apice acuta, basi nunc attenuata, nunc rotundata et semiamplexicaulia. Cincinni terminales et subterminales, ample et laxe paniculati, pedicellis inferioribus floribus multo longioribus; calyx 4 2 — 4 5 mm longus, usque ad y3 longitudinis suae connatus lobis basi subcordato-alatis, apice cuspidatis, in statu fruetifero valde auetus, 30 — 37 mm longus; corolla coerulea vel dilute rosea vel alba, maculis 5 brunneis ornata, infundibuliformis, 35 mm longa, 30 mm lata, lobis late rotundatis, breviter apiculatis, fauce alba lobis tuboque aequi- longa; stamina basi tubi corollae in caveola in sicco brunnea aföxa, 4 0,/2mm longa, antherae oblongae villosae, aristae glabrae antheris distinete breviores; pollen album globosum; Stylus basi parcissime ciliatus 8 mm longus. Nuculae abortu solitariae, sub- orbiculares compressae, ca. 9 mm diametro, dorso dense hirsutae, facie interiore laeves et carinatae, marginatae; margo dentibus paucis grossis praeditus; embryo 5 mm longus, cotyledonibus magnis suborbicularibus, radicula brevissima. Östliches tropisches Afrika: Weit verbreitet und sehr gesellig auf offenen Plätzen, in der Steppe und im Buschwald. Nordgrenze im östlichen Sudan bei Fazogl am Bahr el Asrek unter 4 4° n. Br. (Kotschy n. 577). Land der Mittu, zwischen Ngama und Moro (Schweinfurth n. 2776); Land der Bongo bei Ssabbi (Schwein- furth Ser. III. n. 56). — Kilimandscharo-Gebiet: Aruscha-Moschi (Uhlig n. 488). — Mossambik: Beira (Braga). — Nördliches Nyassaland: Unyika, im Buschwald über 4 500 m ü. M. (Goetze n. 4 398). — Südliches Nyassaland: Mt. Milanji (Whyle). — Maschonaland: Bei Salisbury, 1550 m ü. M. (Engler n. 3055). — Matabeleland: Bulawayo (Bolfes n. 5003). — Gasaland: Lourenco Marques: Chiloane (Junod n. 604). Ngahodi-Tal (Swynnerton n. 2 112). — Süd- und West- grenze bei Pretoria in Transvaal, wo es massenhaft zwischen Dassportrand und den Magaliesbergen (Engler n. 2834a), außerdem am Aapies Biver und bei Pilgrims Best (nach Wright) vorkommt. — Die Ostgrenze wird durch die Küste gebildet. — Blüht vom August bis zum Dezember. Nota. Specimina austro-africana paulum differunt a ceteris. Lobi corollae breviores sunt et lana antherarum minus densa. — Semina plerumque abortiva; etiam nuculae bene maturae raro embryones normales includunt. 2. T. Ringoetii De Wild.! in Fedde, Bep. XIII. (4 9 4 4) 14 0. — Caulis glaber angulatus, ultra 30 cm altus. Folia opposita sessilia, obovata vel elliptica, 45 — 80 mm longa, 20 —35 mm lata, basi rotundata, apice acuta, supra albido-glandulosa, infra Trichodesma. 23 glabra. luflorescentiae terminales panicuJatae, bracteolae filiformes minimae, pedicelli gracillimi glaberrimi calyce longiores; calyx glaber, ad ^3 longitudinis suae connatus, 12 mm longus, basi anguste alatus, lobis lanceolato-acutis; corolla dilute coerulea, hypocrateriformis, 18 mm longa, lobis late ovatis abrupte et longe cuspidatis; limbus tantum ad medium parütus, ideoque lobi tubo multo breviores; stamina basi tubi affixa; antherae dorso velutinae longe aristatae. Fructus ignotus. Katanga: Nieuwdorp, im Oktober blühend (Ringoet n. 6, Herb. Brüssel). Nota. Quamquam fructus huius aliarumque quarundam specierum adhuc ignoti sunt, tarnen eas huic sectioni propter similitudinem characterum ceterorum adiunxi. 3. T. Bequaertii De Wild.! in Fedde, Rep. XI. (1913) 546. — Perenne? Caulis erectus ca. 50 cm altus, glaber, simplex vel parce ramosus. Folia opposita sessilia, supra setulis fere inconspicuis basi foveola circumdatis dense scabra, inferiora late ovato-elliptica, 5 — 7 cm longa, 30—45 mm lata, basi rotundata, apice obtusa, brevis- sime et abrupte cuspidata, superiora oblonga vel lanceolata, utrinque attenuata, 20 — 25 mm lata. Cincinni terminales laxiflori paniculam ± trichotomam bracteatam for- mantes, bracteis lanceolatis vel filiformibus, pedicelli graciles glabri calyce multo longiores ; calyx usque ad 1/3 longitudinis suae connatus, 2 5 mm longus, basi parcissime tubercu- lato-pilosus, ceterum glaber, basi anguste alatus, alis extrema basi tantum connatis, lobis ovato-lanceolatis acutis; calyx fructifer 33 mm longus; corolla coerulea et lutea, hypocrateriformi-rotata, 40 mm diametro, lobis late ovatis abrupte et longe cuspidatis tubo longioribus; stamina fere usque ad apicem villosa, aristae antheris aequilongae; Stylus in calyce fructifero 1 5 mm longus. Nuculae ca. 1 0 mm longae margine serrato- dentato; sernina 5 mm longa; embryonem non inveni. Ober-Katanga: Eukama, im Juni blühend (Bequaert n. 105, Herb. Brüssel). 4. T. Verdickii Brand in Bull. Jard. bot. Bruxelles IV. (1914) 392. — Caulis (e specimine manco) ultra 30 cm altus, angulatus, ramosus, parce tuberculato-setulosus. Folia opposita, sessilia, late ovata, 5 — 7 cm longa, 3 — 5 cm lata, basi subcordata, apice obtusa vel acutiuscula, brevissime et abrupte cuspidata, utrinque scabra tuberculis dense obsita, setulis fere inconspicuis. Cincinni terminales pauciflori, pedicelli tuberculato- hispidi, calyce non multo longiores ; calyx ad 2/3 longitudinis suae connatus 1 3 mm (post anthesin 2 1 mm) longus, hirtus, basi rotundatus et anguste alatus, lobis lanceo- lato-subulatis, sensim attenuatis; corolla 1 6 mm longa, lobis tubo aequilongis; aristae antherarum apice glabrae; Stylus calyce duplo brevior. Cetera speciei praecedenlis. Nuculae ignolae. Katanga: Lukafu, blühend im Oktober (E. Verdick n. 140, Herb. Brüssel). Nota. Confer notam sub n. 2. 5. T. tinctorium Brand in Bull. Jard. bot. Bruxelles IV. (1914) 393. — Caulis hirsutus (saltem in parte superiore, quae sola exstat in specimine valde manco). Folia superiora opposita, sessilia, ovata, 45 — 53 mm longa, 30 mm lata, basi subcordata apice obtusiuscula, abrupte et brevissime cuspidata, utrinque setulis basi tuberculatis scabra. Cincinni terminales multiflori paniculati, pedicelli dense hirsuti calyce longiores; calyx fere usque ad basin partitus, cordato-alatus (alis inter se haud connatis) 1 6 mm longus, 12 — 20 mm latus, lobis ovatis breviter apiculatis; corolla coerulea 30 mm longa, 35 mm lata, lobis tubo sesquilongioribus; cetera speciei praecedentis. Katanga: Lukafu, blühend im Oktober (E. Verdick n. 104, Herb. Brüssel). — Einheimischer Name: Kande. — »Maceration des feuilles employee pour faire noircir les cheveux. « Nota. Confer notam sub n. 2. 6. T. Droogmansianum De Wild, et Th. Dur.! in Compt. Kend. Soc. bot. Belg. XXXIX. (1900) 69; Baker et C. H. Wright in Th.-Dyer, Fl. Trop. Africa IV. 2. (190Ü) 47. — Frutex vel suffrutex? Caulis glaber internodiis elongatis. Folia opposita sessilia elliptica, 40 — 55 mm longa, 15 — 30 mm lata, utrinque setulis basi calcaratis obsitn, zh crassa, basi subrotundata, apice acuta. Cincinni terminales, ramosi, 4 — "-flori, pedicelli ca. 20 mm longi subglabri vel versus apicem setulosi; calyx ca. 17 mm longus, 24 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. profunde partitus, lobis oblongis apice acutis, sparse tuberculatis et setiferis, ca. 5 mm latis; corolla infundibuliformis ca. 25 mm longa, extus intra sinus calycis 5 lineis serieeis lere usque ad apicem longitudinaliter vergentibus ornata, lobis late rotundatis breviter apiculatis; antherae villosae aristis glabris; Stylus quam stamina minor. Katanga: Am Lualaba (Descamps, Herb. Brüssel). Var. glabrescens (Gurke) Brand. — T. glabrescens Gurke! in Engler's Bot. Jahrb. XXX. (1901) 389; Baker et C. H. Wright in Th.-Dyer, Fl. Trop. Africa IV. 2. (1905) 48. — T. frutescens K. Schum. in Just, Bot. Jahresb. XXIX. 1. (1901) 564 [erratum]. — Perenne. Caules e basi lignosa complures, stricto-erecti, angulati, glabri, ca. 50 — 60 cm alti. Folia lanceolata vel oblongo-elliptica, 2 — 7 cm longa, 1 — 2 cm lata. Corolla alba, intus 5 maculis brunneis ornata. Stylus calyci subaequilongus vel longior. Östliches tropisches Afrika: Unter T. physaloides und oft mit diesem ver- wechselt, aber viel seltener und weniger weit nach Norden verbreitet. Hauptverbreitungs- gebiet ist die Umgebung des Nyassa-Sees. — Nördliches Nyassaland: Ussangu: Lipange-Bücken, auf flachen rasigen Abhängen des Nordabhanges, 2200 m ü. M. (Goetze n. 1267, Original). — Östliches Nyassaland: Auf dem Matengo-Hochland, bei Kwa Djimna, auf lehmig-sandigem Boden (Busse n. 91 6). — * Südliches Nyassaland: Blantyre (Buchanan, Herb. Wood .n. 7032). — Transvaal: Pretoria (Bolus n. 9706). — Blüht vom September bis zum Januar. 7. T. arenicolum Gurke! in Engler's Bot. Jahrb. XXXII. (1902) 143 et in Baum, Kunene-Sambesi-Expedition (1903) 348; Baker et C. H. Wright in Th.-Dyer, Fl. Trop. Africa IV. 2. (1905) 50. — Perenne. Caulis erectus, simplex vel a basi ramosus, 15 — 40 cm altus, sicut folia sordide hispidus et praeterea setulis basi calcaratis ob- situs. Folia opposita sessilia, ovata vel lanceolata, 25 — 40 mm longa, 6 — 25 mm lata, cireuitu variabilia, nunc utrinque acuta, nunc utrinque subrotundata. Cincinni termi- nales laxiflori, pedicellis calyce longioribus; calyx ca. 12 mm (post anthesin ca. 20 mm) longus, usque ad medium coalitus, valde venosus, margine ciliatus, lobis ovatis, apice breviter apiculatis ; corolla viridi-brunnea vel alba, ca. 1 7 mm longa, lobis rotundatis breviter apiculatis tubo paulo brevioribus ; antherae usque ad apicem aristarum dense lanuginosae; aristae multo breviores quam antherae; Stylus calyce paulo brevior. Cetera specierum praecedentium. Nuculae 1 1 mm diametro, facie exteriore dense lanuginosae, facie interiore glabrae; margo serrato-dentatus utrinque lanuginosus. — Fig. %F— K. Südliches Angola: Huilla: Sandige Steppe am Kitembo, 1740 m ü. M. (De- kindt n. 40; Original). Huilla: ohne nähere Angabe (Antunes n. 317 u. A. 120). Auf trockenem Lateritboden am Kitanda zwischen Goudkopje und Kokakele, 1238 m ü. M. (Baum n. 195). — Blühend im September und Oktober. 8. T. Ledermannii Vaupel! in Engler's Bot. Jahrb. XLVIII. (1912) 529. — Tota planta usque ad calycem setulis basi calcaratis adspersa. Caulis erectus ramosus, 40 — 60 cm altus. Folia opposita vel alterna, lanceolata vel elliptica, sessilia, 40 — 55 mm longa, 10 — 27 mm lata, acuta, semiamplexicaulia, subtus incana. Cincinni numerosi, axillares et terminales, longissime peduneulati, pauci- et laxiflori ; pedicelli calyce lon- giores; calyx usque ad medium connatus, lobis oblongis acutis, 15 mm (post anthesin 25 mm) longus; corolla roseo-coerulea, ca. 20 mm longa, subrotata, lobis ovatis, longiuscule cuspidatis tubo longioribus; aristae antherarum basi tantum ciliatae ceterum glabrae multo breviores quam antherae lanatae; Stylus calyce brevior; cetera specierum praecedentium. Nuculae abortivae dense hirsutae. Sudanische Park- und Steppenprovinz. Adamaua: Am Mao Deo bei Laro in der Baumsteppe mit Borassus und Mimusoideen, 480 m ü. M., blühend im März (Ledermann n. 3080, Herb. Berlin). 9. T. Dekindtianum Gurke! in Engler's Bot. Jahrb. XXXII. (1902) 142 et in Baum, Kunene-Sambesi Exped. (1903) 348; Baker et C. H. Wright in Th.-Dyer, Fl. Trop. Africa IV. 2. (1905) 50. — Perenne, totum (calyeibus pedicellisque inclusis) Trichodesma. 25 setulis basi calcaratis dense vestitum. Caules e basi lignosa complures erecti, 20 — 40 cm alti. Folia inferiora opposita, superiora alterna, sessilia vel subsessilia, 20 — 45 mm longa, 3 — 1 I mm lata, lanceolata vel lineari-lanceolata, uninervia, utrinque attenuata. Cincinni terminales laxiflori, pedicellis calyce multo longioribus; calyx fere usque ad basin partitus, 15 mm longus (post anthesin 25 mm longus et 33 mm latus), lobis lanceolato-acutis, venosis, basi anguste alatis, alis inter se haud connatis; corolla Fig. 2. A—E Trichodesma Ehrenbergii Schweinf. A Pars caulis floriferi. B Calyx. G Corollae pars. D Stamen. E Nucula. — F—K T. arenieolum Gurke. F Pars caulis floriferi. 0 Co- rollae pars. H Stamen. J Calyx fructifer. K Nucula. — Icon. origin. alba vel dilute coerulea, 21 mm longa, lobis late rotundatis breviter apiculatis tubo plus duplo longioribus; aristae antherarum glabrae paulo breviores quam antherae lanatae; Stylus calyce paulo longior; cetera specierum praecedentium. Nuculae 10 mm longae, 4 4 mm latae, dense lanuginosae, dentibus marginis sub lana absconditis; embryo orbicularis 8 mm diametro, radicula brevissima. Hui IIa: Hügel von Lualla im Lande Tyivingiro, 1760 — 1800 m ü. M. (Dekindt n. 77, Original). Auf trockenem Moorboden bei Kuelleis (in der Maramba), zwischen Kassinga und dem Kubango, 1400 m ü. M. (Baum n. 234). — Blühend im Oktober. 26 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 10. T. Hockii De Wild.! in Fedde, Rep. XI. (1913) 546. — Perenne, basi lignosum, 37 cm altum, a basi ramosum, dense hirtellum, praeterea parcius hirsutum. Folia alterna sessilia, inferiora ovata, zb amplexicaulia, superiora elliptica, suprema bracteiformia, apice acuta, usque ad 35 mm longa et 20 mm lata, utrinque setulis basi calcaratis dense obsita. Cincinni terminales in paniculam amplam subtbyrsoideam multi- floram dispositi, pedicellis hirsulis, 2 — 3 cm longis, calyce Jongioribus; calyx supra medium connatus, 14 — 15 mm longus, basi cordato-alatus, segmentis ovatis basi rotundatis apice acutis; corolla 3 cm diametro lobis late rotundatis, breviter cuspidatis, tubo subaequilongis ; aristae antherarum villosae, apice glabrae antheris villosis aequi- longae. Nuculae ignotae. Ober-Katanga: Elisabethville, blühend im November (Ad. Hock, Herb. Brüssel). Nota. Confer notam ad n. 2. 11. T. Welwitschii Brand in Fedde, Rep. XII. (1913) 505. — Borraginoides zeylanica Hiern! Cat. Welw. Afr. PI. III. (1898) 720, non T. zeylanicum R. Br. — Annuüm? Caulis erectus simplex, 35 cm altus, parce setoso-hirtus. Folia alterna, sessilia, lanceolata, 35 — 45 mm longa, 8 — 1 0 mm lata, suprema minora, utrinque setulosa, apice et basi attenuata. Inflorescentiae terminales pauciflorae; flores longe pedunculati pedunculis glabratis hinc inde setulis adspersis; calyx fere usque ad basin partitus, dense setulosus, ante anthesin 9 — 10 mm longus, in statu deflorato 15 — 17 mm longus, sepalis venosis, oblongo-lanceolatis, apice attenuatis; corolla 1 6 mm longa, lobis late ovatis longe acuminatis tubo aequilongis; antherae villosae, longe aristatae, aristis glabris. Fructus ignotus. Angola: Zwischen Mumpulla und Nene auf steinigen Wiesen zwischen niedrigem Gebüsch (Wel witsch n. 5301; im Oktober abblühend). 12. T. angolense Brand, nov. spec. — ? T. ambacensis (sie!) Welw. Aponta- mentos Phyto-geographicos (1859) 589, n. 73, teste Hiern. [nomen subnudum et dubium ideoque hoc loco neglectum]. — Borraginoides physaloides Hiern! Cat. Welw. Afric. PI. III. (1898) 721, non T. physaloides A. DC. — Boraginella ambacensis 0. Ktze. Rev. gen. (1891) 435. — Perenne? Caulis simplex elatus strictus, 70 cm vel ultra altus, angulatus, hirtellus. Folia nunc opposita nunc alterna, oblongo-elliptica vel lanceolata, 5 — 8 cm longa, 12 — 30 mm lata, plerumque breviter petiolata, rarius subsessilia vel sessilia, utrinque attenuata, basi saepe sensim et longe in petiolum contraeta, supra tuberculis calcaratis nudis vel setiferis dense obsita, subtus hirtella vel margine fere inconspicue tuberculata. Cincinni terminales laxiflori, in thyrsum laxum, rarius in pani- culam thyrsoideam dispositi, pedicellis hirtis floribus multo longioribus; calyx usque ad medium connatus, 18 mm (post anthesin 30 mm) longus, hirtus, lobis lanceolato-acutis in statu florifero revolutis; corolla subrotacea, 34 mm longa; tubus ca. 10 mm longus, superne tumide marginatus, lobi late ovati longe cuspidati, tubo triplo fere longiores; stamina medio tubo affixa, antherae dense lanuginosae, aristae in parte inferiore ciliatae, ceterum glabrae, antheris duplo longiores; Stylus 11 mm (post anthesin 2 2 mm) longus. Nuculae abortu solitariae 1 0 mm diametro, fere orbiculares, compressae, facie exteriore dense hirsutae, facie interiore laeves cymbiformes, margine incrassato undu- lato, haud dentato. Angola: Bei Puri-Cacarambola (Wel witsch n. 5450, Original). Malandsche (v. Mechow n. 211 u. Gossweiler n. 1117). — Unteres Kongogebiet: Lutete (Buchner n. 577). — Blüht vom Juli bis zum Oktober. Nota. In libro rarissimo cl. Welwitschii supra citato haec leguntur: >No. 73. Districto: Ambaca (Borragineae). Trichodesma Ambacensis Welw. Herb. Angol. Herba %. 2— 21/2 pedalis, e basi ramosa, glaucescens, iloribus speciosis azureis, horticultoribus valde recommendanda ! (N. B. Est e sectione Friederichsthalia). In editis montosis District. Ambaca 4 857 leg. W.c (Director Horti Kewensis haec in litteris mecum communieavit). Trichodesma. 27 Sect. II. Acanthoearyum. Acanthocaryum Brand, nov. sect. — Nuculae ovoideae vel subglobosae, haud compressae, facie exteriore dense glochidiata, glochidibus marginalibus plerumque lon- gioribus. — Folia breviter petiolata vel sessilia. Species 3, Africam et Arabiam inhabitantes. A. Folia ovata vel oblonga. a. Calyx usque ad medium connatus 13. T. cardiosepalum. b. Calyx usque ad basin partitus ib. T. Hildebrandtii. B. Folia linearia vel lineari-lanceolata 15. T. angustifolium. 13. T. cardiosepalum Oliv, in Hook. Icon. XXV. (1896) t. 2436. — T. afrir canum Bak. in Kew Bull. (1895) 184? — Herba suffruticosa, hirta et setulis basi calcaratis obsita. Folia subopposita, breviter petiolata, oblonga vel ovato-lanceolata, 2 — 3 cm longa, 6 — 12 mm lata, obtusiuscula, utrinque adpresse setulosa, petiolus 2 — 4 mm longus. Cincinni 3 — 5-flori, pedicellis recurvis; calyx usque ad medium connatus, 6 — 10 mm longus, etiam in alabastro conspicue cordatus, lobis ovatis longiuscule cuspidatis; corolla hypocrateriformis, lobis rotundatis cuspidatis tubo subaequilongis; stamina paulo supra basin tubi corollae afßxa, antherae glabrae, aristae antheris aequi- longae, fere usque ad apicem pilosäe, pilis longitudinaliter seriatis dextrorsum sinis- trorsumque divergentibus. Nuculae subglobosae margine acute dentatae, dorso muricatae. Südöstliches Arabien: Am Fuße der Dhofar Berge (Bent n. H5). — Nicht gesehen. ib. T. Hildebrandtii Gurke! in Notizbl. bot. Gart. u. Mus. Berlin I. n. 2. (1895) 61 et in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a (1893) 99, fig. 40 G, H; Baker et C. H. Wright in Th.-Dyer, Fl. Trop. Africa IV. 2. (1905) 48. — T. physaloides Vatke! in Oesterr. •bot. Zeitschr. XXV. (1875) 168, non A. DG. — Caulis suffruticosus ramosissimus ca. 30 cm altus cortice albido vel dilute brunneo, setulis basi calcaratis obsitus, ramulis iunioribus praeterea pubescentibus. Folia plerumque opposita, 2 — 4 cm longa, i — 2 cm lata, breviter petiolata vel subsessilia, ovata vel elliptica, apice acutiuscula, basi angustala vel subrotundata, utrinque setulis minimis basi calcaratis dense vestita. Cincinni termi- nales, pauci- et laxiflori, bracteati; calyx usque ad basin partitus, 10 — 12 mm (post anthesin 1 5 mm) longus, sepalis basi cordatis, sese invicem tegentibus neque vero con- natis, venosis, hirtis; corolla hypocrateriformis, 13 mm longa, lobis suborbicularibus, longe cuspidatis; stamina paulo supra basin tubi corollae affixa, antherae villis inter- textis dense vestitae multo longiores quam aristae glabrae; Stylus calyce paulo brenor. Nuculae ovoideae, ca. 5 mm longae, tota facie exteriore dense et aequaliter glochidiatae, ideoque immarginatae. Nördliches Somali-Land: Ahlgebirge, ca. 1 000 m ü. M. (Hildebrandt n. 847a, blühend im März). — Ohne nähere Angabe (Robecchi-Brichetti n. 419, ein etwas zweifelhaftes Exemplar, da es weder Blüten noch gut ausgebildete Früchte zeigt). — Beide Exemplare im Herb. Berlin. 15. T. angustifolium Harv.! Thes. capens. I. (1859) 26, t. XL. (haud bona!); Wright in Th.-Dyer, Fl. capens. IV. 2. (1904) 14. — T. lanceolatum Schinz! in Verh. Bot. Ver. Brandenburg XXX. (1888) 269; Baker et C. H. Wright in Th.-Dyer, Fl. Trop. Africa IV. 2. (1905) 47. — Boraginella angustifolia O. Ktze. Rev. gen. (1891) 436. — Perenne. Caulis erectus, strictus vel virgato-ramosus, 20 — 60 cm altus, albo-pruinosus et hirtus. Folia alterna, brevitec petiolata vel sessilia, anguste linearia vel lineari-lanceo- lata, 3 — 8 cm longa, 2 — 8 mm lata, uninervia, utrinque attenuata, setulis basi cal- caratis obsita. Cincinni terminales, pauci- et laxiflori, flores in pedunculis longissimis nutantes; calyx usque ad medium connatus, 12 — 16 mm longus, post anthesin 30 mm longus et 28 mm latus; sepala basi late cordato-alata, saepius ex parte inter se usque vel fere usque ad apicem coalescentia, apicem versus valde attenuata, acuta, venosa; corolla dilute coerulea, late hypocrateriformis, ca. 26 mm longa, lobis ovatis longe 28 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. cuspidatis refractis tubo paulo brevioribus; staraina medio tubo corollae afüxa, antherae superne villosae, aristae in ferne pilosae, superne glabrae, antheris duplo breviores; slylus calyce paulo longior. Nuculae ovoideae ca. 8 mm longae, facie exteriore densissime glochidiatae, glochidibus marginalibus saepe multo longioribus marginem simulantibus. — Fig. 3. Süd-Afrika: Auf Sandboden. An der West- seite der Kalahari liegt die Nordgrenze unter 19°s. Br., an der Ostseite dagegen scheint die Art den Wendekreis nach Norden nicht zu über- schreiten. — Transvaal: Pretoria: Magaliesberg (Burke n. 313; Original). Auch sonst bei Pre- toria häufig gesammelt (z. B. Wilms n. 943), Klip Spruit, jenseits der Maquasi Hills, bei Potchefstroom (nach Wright). — Griqualand West: Kimber- ley, 1 200 m ü. M. (Marloth n. 780). — Orange Kolonie: Vet Biver, Bhenoster Biver, bei Boshof, Leeuw Spruit u. Vredefort (nach Wright). — Der Orangefluß bildet die Südgrenze. In Südwest- afrika vom Hereroland bis Namaland häu- fig: Scap Biver (Schinz n. 759, Original zu T. lanceolatum); Okahandja (Dinter n. 415); Aris (von Trotha n. 59 A); Keetmanshoop (Dinter n. 1522); Otavi (Dinter n. 925). — Blüht vom November bis Anfang Februar. Sect. III. Friedrichsthalia. Friedrichsthalia (Fenzl) A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 173, excl. § 1; Gurke in Engl. u. PrantI, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 99, ex parte. — Nuculae marginatae, haud setosae; margo planus, plerum- que distincte dentatus. Folia petiolata, rarius sessilia. Species 1 0, quarum 9 Africam inhabitant, una Indiam orientalem. A. Folia inferiora distincte petiolata. a. Folia vix 1 0 cm attin- gentia. a. Tubus corollae mul- to brevior quam lobi. I. Antherae villosae 16. T. africanum. II. Antherae glabrae 17. T. calcaratum. ß. Tubus corollae lobis aequilongus vel lon- gior. I. Folia usque ad 8 cm longa . . 18. T. Ehrenbergii. II. Folia summo- Fig. 3. Trichodesma angwtifolium Harv. Pere 5 cm lon8a- A Habitus. B Folium. C Flos. D, E * • Sepala 4 mm Stamen. j^ Nucula. — Icon. origin. longa . . . 19. T. laxiflortim. Trichodesma. 29 2. Sepala 8 mm longa 20. T. niicroealyx. b. Folia ultra 1 0 cm longa (hie cf. Trichodesma africanum abyssinicum). u. Folia 15 — 28 cm longa. I. Calyx in statu florifero 1 5 mm longus 2 1 . T. khasianum. II. Calyx in statu florifero 30 mm longus 22. T. ScotHi. ß. Folia 10 — 15 cm longa 23. T. grandifolium. B. Folia omnia sessilia vel subsessilia. a. Folia alterna 24. T. gracile. b. Folia subopposita 25. T. oleifolium. 16. T. africanum (L.) R. Br. Prodr. Fl. Nov. Holland. (1810) 496; Lehmann, PI. fam. Asperifol. (1818) 195 n. 150; Roem. et Schult. Syst. IV. (1819) 69 et 753; Drege in E. Meyer, Zwei pflanzengeogr. Docum. (1844) 93 et in Linnaea XX. (1847) 197; A. DG. in DC. Prodr. X. (1846) 173; A. Rieh. Tent. Fl. abyssin. II. (1851) 92; Vatke in Oesterr. bot. Zeitschr. XXV. (1875) 168; Ascherson-Schweinf. Illustr. Fl. Egypt. (1877) 111, n. 749; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. India IV. (l 885) 154; Deflers, Voy. Yemen (1889) 173; Post, Fl. Syria (1896) 535; C. H. Wright in Th.-Dyer, Fl. capens. IV. 2. (1904) 11; Baker et C. H. Wright in Th.-Dyer, Fl. Trop. Africa IV. 2. (1905) 4; Muschler, Man. FI. Egypt (1912) 788. — Cynoglossum, borraginis folio et facie, aethiopicum Plukenet, Almagest. (1696) 34. — Gynoglossoides africana verru- cosa et hispida Danty d'lsnard in Act. Acad. Paris (1718) 325, t. 11. — Borago africanah. Spec. pl. ed. 1.(1753) 138, ed. 2. (1762) 197; Burm. Prodr. Fl. cap. (1768) 4; Thunb. Fl. cap. ed. Schult. (1823) 161. — Borrago verrucosa Forsk. Fl. aegypt.-arab. (1775) 41; Sabbati in Bonelli, Hort. Roman. II. (1774) t. 22, teste A. DC. — Pollichia africana Medic. Bot. Beob. 1782 (1783) 247. — Borraginoides aculeata Moench, Method. (1794) 560. — Boraginella africana 0. Ktze. Rev. gen. II. (1891) 435. — Borraginoides africana Hiern! Cat. Afric. PI. Welwitsch III. (1898) 721. — Annuum. Caulis erectus, simplex vel ramosus, 20 — 170 cm altus, dz pilosus. Folia opposita, petiolata, forma et magnitudine valde variabili, nunc linearia nunc lanceolata nunc ob- longa, rarius late ovata, usque ad 1 7 cm longa et 7 cm lata, pilosa, utrinque attenuata. Cincinni simplices vel compositi, axillares et terminales, multiflori, laxiusculi, floribus primum sessilibus, dein longiuscule pedicellatis; calyx usque ad basin partitus, sepalis 10 mm longis, post anthesin 14 mm Iongis, late linearibus, venosis, pilosis; corolla coerulea vel alba vel lutea vel coerulea et quinque punetis purpureis ornata, centro luteo, calyci aequilonga, subrotata, lobis basi ovatis longe attenuatis, patentibus, tubo duplo longioribus; antherae dense villosae aristis glabris antheris subaequilongis; Stylus calyce brevior. Nuculae fuscae, triquetrae, 4 mm longae, facie interiore convexae et laeves, facie exteriore planae, parce tuberculatae et in medio ± carinatae, elevatim marginatae; margo crebre dentatus; embryo 3 mm longus, radicula brevi. Afrika: Auf sandigem und felsigem Boden, an Wegen und Feldern, auch in der Wüste nicht selten. Die Art ist vom Kap an an der ganzen Westküste von Afrika ver- breitet; fehlt in Marokko; tritt dann von Algier an zunächst spärlich, nach Osten zu häufiger auf, besonders in Egypten, sowie in den angrenzenden Teilen von Arabien und Palästina. An der Ostküste von Afrika kommt die Art nur in den dem roten Meer benachbarten Ländern vor. — Nach C. B. Clarke a. a. O. wächst die Pflanze auch in Persien, Afghanistan, Belutschistan und Ostindien. Wahrscheinlich handelt es sich hier um eingeschleppte Exemplare. Ich selbst habe kein Exemplar aus diesen Gegenden gesehen. — Blüht das ganze Jahr. Systema speciei. A. Caulis 20 — 100 cm altus sicut folia setulis basi calcaratis obsitus, inter tubercula glaber. Folia 5 — 9 cm longa, 2 — 5 cm lata var. a. homotrichum. 30 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. B. Caulis 20 — 50 cm altus sicut folia setulis basi calcaratis obsitus et inter tubercula pilis intertextis canescentibus hirtus. Folia ut in var. a var. b. heterotriohum. C. Caulis elatus usque ad 1 70 cm altus glaber vel paucis setulis adspersus. Folia saepe late ovata, usque ad 1 7 cm longa et 7 cm lata, setulis basi calcaratis obsita, inter tubercula glabra . var. c. äbyssinicum. Var. a. homotrichum Bornmüller et Kneucker in Allg. bot. Zeitschr. XXII. (194 6) 2. Im ganzen Gebiet der Gattung mit Ausnahme von Abyssinien. Kapland: an Flußläufen in der Karroo (nach A. DG.) und am Juk River (nach Wright). Auf Hügeln am Doorn River (Schlechter n. 4 087 4). — Klein-Namaland: zwischen Büffels River und Silver Fontein, zwischen Verleptpram und dem Orange (Drege); zwischen Felsen bei Ookiep (Bolus n. 641; Exemplar mit lilafarbener Blüte). — Orange Kolonie: am Vaal (Zeyher n. 4 239). Häufig in" Groß-Namaland, z. B. bei Angra Pequena (Herrmann n. 4 7), Tiras (Range n. 323), Keetmanshop (v. Trotha n. 4 48), Klein Karas (Schäfer n. 449). — Damaraland: Usakos (Marloth n. 4 44 1). — Angola (z. B. Welwitsch n. 5303). — Mittlere sudanische Parksteppenprovinz: Adamaua: Balda (Ledermann n. 4023), Mali (Ledermann n. 3428); Garua (Bauer n. 29). — Dahomey: Garimana (Gironcourt n. 404). — Östliche sudanische Parksteppenprovinz: Senegambien (Perrottet n. 2006). — Makaronesien: St. Vincent (Bolle n. 75), auf St. Nicolas gemein auf Feldern und an Wegrändern (Bolle). Nordafrikanisch-indisches Wüstengebiet. — Algerien: nur in der zen- tralen Sahara bei El Golea (Chevalier n. 457), ohne nähere Angabe (Hartert, mit der handschriftlichen Notiz >neu für Algerien«). — In der tripolitanischen Wüste bei El Kachela (Nachtigal); Fessan (Rohlfs n. 4 2). — Häufig in Ägypten vom 30° n. Br. ab südlich. Libysche Wüste: in der großen Oase (Schweinfurth n. 414). Bei Kairo sehr häufig (!) Von dort am Nilufer aufwärts bis Assuan, z. B. bei Heluan (Schweinfurth n. 4 45), bei Keneh (Schweinfurth n. 2085) usw. An der Küste des roten Meeres von Suez ab (z. B. Bornmüller n. 4 0874), bei Kosser (z. B. Klun- zinger) bis Ras Bennas (Schweinfurth n. 2083), wo die Varietät etwas nördlich vom Wendekreis die Südostgrenze erreicht. Ferner auf der ganzen Sinaihalbinsel ver- breitet (nach Kneucker). — Einheimische Namen: Mamataba (in Adamaua). Hannet el akreb (in der tripolitanischen Wüste). Für Ägypten: lusseyq; horreyq (nach Forskäl); hamim (nach Klunzinger); khodar und shök-ed-dab (nach Schweinfurth). Var. b. heterotriohum Bornmüller et Kneucker in Allg. bot. Zeitschr. XXII. (4 9 4 6) 3. — T. afrieanum var. canescens Boiss. mss. — Nuculae hirtae. Diese Varietät kommt nur in Ägypten, Ai'abien und Palästina vor und scheint auf wenige Standorte beschränkt zu sein. In Palästina nur am Ostufer des Toten Meeres: El Mezraah (Kersten n. 4 4), Unim Baghik (Kersten n. 4), Callirhoe (Post). Hier er- reicht die Art zwischen dem 3 4 und 32° n. Br. ihre Nordgrenze. Die typische Form fehlt hier. Ebenso kommt in Arabia petraea nur die Varietät vor (Boi ssier, Schimper n. 226). Auf der Sinaihalbinsel dagegen wachsen beide Formen. Kneucker sammelte die Varietät an 4 Fundorten: im Wädi Schelläl, im Wädi Aleyat am Serbai, im unteren Teil des Wädi esch-Schech und im Wädi Isle (Kneucker n. 4 2). Ferner im Wädi Beda (Kaiser n. 23) und am Sinai (Mush). Suez: Djebel Ataka (Born- müller n. 40875), Wädi Tour (Bornmüller n. 40877); hier an beiden Stellen unter der typischen Form (Bornmüller n. 4 0874 u. 4 0876). Bei Heluan anscheinend viel seltener als die typische Form (Bornmüller n. 4 0878). Dagegen ist in der ägyptisch- arabischen Wüste die Varietät viel häuöger als die typische Form gesammelt worden (Schweinfurth n. 214, 242, 246 usw). Var. c. äbyssinicum Brand, nov. var. — Friedrichsthalia Schimperi Schlechtend. ! in Linnaea XVIII. (4 844) 4 52. Geographisch von den beiden anderen Varietäten streng gesondert. Kordofan Trichodesma. 31 (Pfund n. 390). — Eritrea: Habab: Nakfa (Hildebrandt n. 487), Valle Arröt (Schweinfurth n. 689). — Abyssinien: Takasse-Tal (Steudner n. 860), Beschilo- Tal (Steudner n. 859), Djadja: auf Bergen und in Tälern (Schimper n. 204). Hier erreicht die Varietät und mit ihr die ganze Art etwas südlich vom Bahr el Azrek die Südostgrenze. Während die beiden anderen Varietäten nur in geringen Erhebungen angetroffen werden, steigt diese bis zu 2300 m ü. M. empor. 17. T. calcaratum Coss. in Bull. Soc. bot. France XXII. ((875) 64 [nomen nudum]; Chevallier! PI. Saharae algeriens. (1902) n. 458; Battand. Fl. Algerie Suppl. Phanerog. (1910) 219 et in Fedde, Rep. X. (1911) 219. — Boraginella calcarata 0. Ktze. Rev. gen. IL (1891) 436. — Perenne? Caulis ramosus, 12 — 25 cm altus, parce setosus et praeterea dense albido-sericeo-pubescens. Folia plerumque opposita, rarius alterna, valde variabilia, nunc distincte petiolata, nunc sessilia, nunc lineari-lan- ceolata, nunc oblonga, nunc fere elliptica, 15 — 35 mm longa, 2 — 14 mm lata, apice nunc acuta, nunc rotundata, basi attenuata, utrinque setulis basi calcaratis obsita et praeterea hirta. Cincinni terminales laxiflori, pedicelli hispidissimi floribus et calycibus fructiferis subbreviores; calyx fere usque ad basin partitus, pilosus, 9 mm longus, post anthesin 1 6 mm longus, basi profunde cordatus, sepalis e basi ovata sensim attenuatis, uniner viis; corolla subrotacea calycem vix superans, lobi e basi rotundato-ovata longe acuminati tubo brevissimo multo longiores; antherae glabrae aristis glabris subaequi- longae; Stylus longitudine calycis. Nuculae oblongo-ovoideae, 5 mm longae, laeves, facie exteriore longitudinaliter carinatae, margo crebre et profunde dentatus. Nordwestliches Afrika: Auf felsigem Wüstenboden; selten. Marokko: Djebel Turgueth (Ibrahim, ex Herb. Cosson). Algerische Sahara: zwischen El Golea und Inifei bei »Da-ia Saret« (Chevallier n. 458). — Blüht vom März bis zum Juni. 18. T. Ehrenbergii Schweinfurth! in Zeitschr. Ges. Erdkunde IV. (1869) 337; Ascherson et Schweinfurth, Illuslr. Fl. Egypt. (1877) 11 1 n. 750; Boiss. Fl. Orient. IV. (1879) 281; Muschler, Man. Fl. Egypt (1912) 789. — T. africanum R. Br. ß. lati- folium A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 173. — Borago arabica Ehrenberg! ex Boiss. 1. c. — Boraginella Ehrenbergii O. Ktze. Rev. gen. II. (1891) 436. — T. africanum var. Wirenbergii Post, Fl. Syria (1896) 535. — Annuum, simplex vel a basi diffuse ramosum, 7 — 50 cm altum. Caulis erectus, dense hirtus et praeterea setulis basi cal- caratis minus dense vestitus. Folia opposita, inferiora longiuscule petiolata, suprema sessilia, late ovata, sine petiolo 3,5 — 8 cm longa, 2 — 6 cm lata, apice subacuta, basi rotundata vel subcordata, sicuti caules vestita. Cincinni axillares et terminales, com- poaiti, paniculati, pedicelli hispidi floribus plerumque longiores; calyx fere usque ad basin partitus, sepala 5 mm longa, post anlhesin parum aucta, oblongo-lanceolata, uni- nervia pilosa; corolla dilute violacea, tubo flavo apice maculis 5 brunneis ornato, 7 mm longa, infundibuliformis, lobis e basi latiore acuminatis tubo brevioribus; antherae medio tubo sub maculis insertae, villosae, aristis glabris longitudine anlherarum; Stylus sepalis sublongior, sed sepala a medio reflexa aiiquantum superans. Nuculae 4 — 5 mm longae, triquetro-ovoideae, dentato-marginatae, facie exteriore tuberculatae, interiore convexae et laeves; embryo vix 3 mm longus radicula minima. — Fig. tA — E. Nordafrikanisch-indische Wüstenprovinz. — Ägypten und die angrenzen- den Gebiete. An ähnlichen Standorten und von ähnlicher, aber etwas südlicherer Ver- breitung, wie die varietas b. von T. africanum, die als Bindeglied zwischen beiden Arten zu betrachten ist; selten. An der ägyptisch-nubischen Küste von Koser bis nach Suakin, hin und wieder. Hindose (Klunzinger), Wädi Gadireh (Schweinfurth n. 2078), Wädi Etit bei Mirsa Wädi Lechuma (Schweinfurth n. 2081), Wädi Tarafe bei Mirsa Sebara (Schweinfurth n. 2080). Djebel Ferajeh am Pentadactylos-Berge bei Berenia (Schweinfurth n. 2079). Suakin: am Djebel Uaratab (Herb. Schwein- furth). Sinai-Halbinsel: bisher nur im Wädi Mossagavet im südöstlichen Teil, unter T. africanum var. a. (Kneucker n. 6). Nordgrenze. — Arabische Küste: WAdi Hedjan (Schweinfurth n. 1281), Wädi Djara bei Kunfuda (Ehrenberg n. 148; Original). Südgrenze, unter 19° n. Br. — Blüht vom Februar bis zum April. 32 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cyn 4 9. T. laxiflorum Balf. f.! in Proc. Roy. Soc. Edinburgh XII. (4 882) 84 ; Bot. Socotra (4 888) 4 85. — Boraginella laxiflora 0. Ktze. Rev. gen. II. (4894) 436. — Annuum. Caulis erectus, ramosus, parce setosus, ca. 40 cm altus. Folia opposita, petiolata, superiora sessilia; lamina 25 — 35 mm longa, 4 5 — 25 mm lata, late ovata vel elliptica, utrinque et margine setulis basi calcaralis obsita, apice acuta, basi rotundata, abrupte in petiolum attenuata [»basi attenuata, rarius rotundata« (Balf.)], margine obscure crenato-serrata, folia suprema basi subcordata. Cincinni terminales flagelliformes, • laxi- et pauciflori, pehcelli floribus longiores; calyx usque ad basin fere partitus, 4 mm longus, post anthesin parum auctus, sepala oblongo-lanceolata uninervia [»nervus medius inconspicuus« Balf.)] pilosa; corolla coerulea, cylindraceo-campanulata, 6 mm longa, tubo brevissimo, fauce ampla, lobis late ovatis brevissime cuspidatis saepe irregulariter dentatis ; antherae parce lanatae, aristae glabrae antheris subaequilongae ; Stylus lon- gitudine calycis. Nuculae oblongo-ovoideae, vix 4 mm longae, laeves, longitudinaliler carinatae, scarioso-marginatae, margine superne parce denticulato. Socotra: Ohne nähere Angabe (Balfour n. 532). Tamarida (Schweinfurth n. 293). Kereguiguit (Schweinfurth n. 788). — Blüht vom Februar bis zum April. Var. atrichum (Vierh.) Brand. — T. ßtrichum Vierh. in Österr. bot. Zeitschr. LV. (4905) 439. — Annuum, 45— 20 cm altum. Caulis parum ramosus, infra sparse, supra sicut rami pilis brevibus adpressis obsitus. Folia opposita flaccida, inferiora longe petiolata, lamina oblongo-ovata, 3 — 4 cm longa, supra setulis basi calcaralis obsita, subtus fere glabra, abrupte in petiolum 0,8 — 4 cm longum contracta, summa basi subcordata sessilia. Inflorescentiae pauciflorae; bracteae anguste lanceolatae, 4 — 2 mm longae; pedicelli 2 — 3 mm longi; calyx 2,5 — 4 mm longus, fructifer 5 — 6 mm longus, lobis lanceolatis supra apice puberula excepta glabris; corolla parva glabra, anguste cylindraceo-campanulata, 5 — 6 mm longa, tubus 4 mm longus, lobi suborbicu- lares, brevissime mucronati; stamina glabra cauda subaequilonga; Stylus 3 mm longus. Nuculae oblongo-ovatae fuscae glabrae, dorso sublaeves, intus glaberrimae, margine subscarioso-venoso parum remote denticulatae, paene 4 mm latae. Socotra: Abdal Kuri: Nordwestliches Gehänge des Djebel Saleh (Simony. 4 8.1. 99). — Nicht gesehen. Nach der Beschreibung lediglich durch geringere Behaarung des Kelches und die kahlen Antheren von T. laxiflorum verschieden. 20. T. microcalyx Balf. f.! in Proc. Roy. Soc. Edinburgh XII. (4 882) 84; Bot. Socotra (4 888) 4 85. — Boraginella microcalyx 0. Ktze. Rev. gen. II. (4 89 4) 436. — Annuum, erectum, 60 — 90 cm altum, setulis basi calcaralis vestitum, ramuli et folia iuniora praeterea dense hispida. Folia opposita, breviter petiolata, lamina late ovata, 35 — 50 mm longa, 4 5 — 25 mm lata, apice acuta, basi rotundata; petiolus ca. 4 cm longus. Cincinni terminales subflagellares pauciflori; calyx usque ad basin partitus, 7 — 8 mm longus, post anthesin vix auctus, sepalis linearibus obtusis vel acutinsculis pilosis, nervo medio prominente; corolla azurea, infundibuliformis, 4 0 mm longa, lobis late rotundatis mucronulatis tubo duplo brevioribus; stamina ex tubo exserta, sed lobis breviora; antherae basi vix villosae, in parte superiore villosae et contiguae aristis glabris aequilongae; Stylus calyci aequilongus. Nuculae ovoideae vix 4 mm longae, indistincte marginatae [»non marginatae« Balf.], facie exteriore parum concavae, minute tuberculatae, longitudinaliter carinatae, facie interiore parum convexae, laeves; margo apice tantum dentatus. Socotra: In den höheren Gegenden der Haghier Berge bei Adona (Balfour n. 538, nicht gesehen); an Hirtenrastplätzen am Djebel Firi, 4 000m ü.M. (Schweinfurth n. 632). — Blüht im Mai. 24. T. khasianum C. B. Clarke! in Hook. f. Fl. brit. India IV. (4 883) 454; Matsumura et Hayata in Journ. Coli. Sei. Tokyo XXII. (4 906) 258; Dünn in Journ. Linn. Soc. Bot. XXXIX. (4 94 4)502. — Fruticosum. Caulis erectus glaber flstulosus. Folia magna, breviter petiolata, lanceolato-oblonga, 4 5 — 28 cm longa, 25 — 75 mm lata, utrinque attenuata, supra setulis basi late calcarato-tuberculatis dense albido-punetata, Trichodesma. 33 subtus ad nervös hirta. Cincinni longe pedunculati, terminales et subterminales, panicu- lati, multi- et densiflori, pedunculi hirti, pedicelli fulvo-sericei floribus breviores; calyx usque ad basin fere partitus, 15 mm longus, post anthesin 22 — 26 mm longus, sepalis ovatis, fulvo-sericeis, venosis, e basi ovata 3 — 4 mm lata acuminatis; corolla late cylin- drica, tubus ca. 9 mm longus, sub insertione antherarum villosus, lobi lanceolato-ob- longi tubo duplo breviores; antherae parce pilosae, paulo infra medium tubo insertae, aristae glabrae antheris aequilongae; Stylus calyce duplo brevior. Nuculae triquetro- ovoideae 7 mm longae, facie exteriore laeves, longitudinaliter carinatae, facie interiore rugulosae, ad latera sub margine breviter ciliatae; margo latus, valde elevatus, distincte et irregulariter dentatus. Nordwestmalayische und hinterindisch-ostasiatische Provinz: in Assam und Manipur, nach Dünn auch in China. Khasia-Berge (Griffith n. 5989). Naga- Berge bei Kohima, 1600m ü.M. (Meebold n. 5155). Manipur: Nungba, 1600m ü.M. (Meebold n. 10809); ohne nähere Angabe, 2300 m ü.M. (Field [Wattj n. 5894). — Blühend im November und Februar. Var. calcareum (Craib) Brand. — T. calcareum Craib in Kew Bull. (1914) 8. — Caulis 1,2 — 1,5 m altus, subhispide albo-puberulus. Folia opposita, elliptica, apice acute acuminata, basi attenuata, usque ad 28 cm longa, 11,3 cm lata, chartacea, supra scabra, subtus molliuscule albo-puberula, nervi laterales utrinque 8 — 9, supra conspicui, subtus prominentes; petiolus ad 7 mm longus. Paniculae terminales pyramidales ca. 24 cm longae et 15 cm diametro, bracteae lineares vel lineari-lanceolatae, ad 1,7 cm longae; alabastra acuminata, ad 1,3 cm longa; calycis hispidi tubus sub anthesi 6 mm longus, lobi 8 mm longi, 4, basi 5 mm lati; calycis fructiferi ad 2,7 cm longi lobi recti; corollae albae tubus 8,5 mm longus, intus infra antheras densius villosus, limbus ca. 2,3 cm diametro, lobi caudato-acuminati, 1 cm longi; antherae villosae longe acumi- natae, 1 cm (acumine incluso) longae, exsertae; ovarium glabrum; Stylus 1,5 cm lon- gus, glaber. Siam: Doi Chieng Dao, crevices of limestone rock, 900 m (Kerr n. 2856). — Nicht gesehen. : Nach der Beschreibung nur durch die etwas breiteren Blätter und die etwas breiteren Kelchzipfel von T. khasianum verschieden. 22. T. Scottii Balf. f.! in Proc. Boy. Soc. Edinburgh XII. (1882) 81; Bot. Socotra (1888) 184, t. 55. — Boraginella Scottii 0. Ktze. Bev. gen. II. (1891) 436. -- Frutex, 1 — 13/4m altus, ramulis validis albo-pruinosis. Folia opposita, magna, lamina late ovata, 14 — 24 cm longa, l1/^ — 10 cm lata, apice acuminata, basi cuneata, utrinque setulis brevissimis basi calcaratis obsita; petiolus 3 — i cm longus. Cincinni terminales in paniculam magnam globosam corymbosam dispositi; pedicelli fructiferi calyce lon- giores; bracteae magnae foliis similes; calyx usque ad basin fere partitus, 30 mm longus, sericeo-pubescens, sepalis e basi cordata sensim attenuatis, uninerviis; calyx fructifer 40 mm vel ultra longus; corolla sordide alba, infundibuliformis, 37 mm longa, 40 mm lata, lobis ovato-rotundatis, breviter apiculatis, tubo duplo brevioribus; antherae hirtae, aristis glabris subaequilongis; Stylus in calyce fructifero 30 mm longus. Nuculae ob- longo-ovoideae utrinque planae, 1 3 mm longae, facie exteriore minute et adpresse hir- tellae, longitudinaliter carinatae, margine elevato, salis lato, irregulariter crenato cir- cumdatae; cmbryo 10 mm longus, 9 mm latus, radicula brevissima. Socotra: oberhalb Kischeu, 900 m ü. M. (Schweinfurth n. 623). In den höheren Gegenden der Haghier-Berge, 800 m ü. M. (Balfour n. 438). 23. T. grandifolium Baker in Kew Bull. (1894) 29; Baker et C. 11. Wright in Th.-Dyer, Fl. Trop. Africa IV. 2. (1905) 49. — Caulis herbaceus, setulis albis armatus. Folia opposita, ovata, inferiora breviter petiolata, 10 — 15 cm longa, 6-8 cm lata, superiora subsessiüa, basi late rotundata. Cincinni laxi, multiflori, pedicelli hispidi, gracillimi, inferiores 3 cm longi; calyx usque ad 1/4 longitudinis suae connatus, 15 mm longus, post anthesin 20 mm longus, lobis ovatis strigosis, longe cuspidatis; corolla tafundibuliforarie, calyce paulo longior, paulum ultra medium connata, cuspis loborum raborbictdarhnn duplo brevior quam lobi; antherae dense villosae, aristae inferne villosae, A. B n gl er, Das Pflanzenreich. IV. (Embryoph. siphonog.) 252. Cynoglosseae. 3 34 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. superne glabrae, antheris paulo breviores; Stylus calyce sesquibrevior. Nuculae tri- quetro-ovoideae, 6 mm longae, facie exteriore linea tuberculata in medio ornatae, margo latus elevatus dentatus. Nordostafrikanische Hochland- und Steppenprovinz: bei Adda Galla und Zafarug (James u. Thrupp; Original). Nicht gesehen. — Dooloo (Miß Edith Cole); ohne nähere Angabe (Mrs. Lort Phillips). Die beiden letzteren Exemplare stimmen in den Blüten- und Fruchtcharakteren völlig mit der Originalbeschreibung überein; die Maße der Blätter aber bleiben beträchtlich hinter deren Angaben zurück. 24. T. gracile Batt. et Trabut in Bull. Soc. bot. France LVI1I. (1911) 627 et 673. — Annuum vel perennans. Caules ramosi, demum indurata, strigoso-aculeati. Folia lineari-lanceolata, setulis basi calcaratis obsita, praeterea glabra, pleraque alterna, sessilia, inferna tantum opposita vel subopposita, petiolata, petiolo vix distincto. In- florescentiae gracillimae; pedicelli filiformes, hispidi, demum cernui, 10 — 1 i mm longi; calycis basi rotundati vel subtruncati haud calcarati pilis rigidis hispidi dentes longis- sime attenuati (10 mm longi); corollae coeruleae lobi patentes, apice subulato-attenuati ; antherae dorso hispidae, apice longe appendiculatae, appendicibus linearibus contortis. Achenia oblonga, dorso complanato-granulata, bina margine membranaceo planoque dentibus triangularibus cincta, bina ciliata ciliis rigidis. Stylus filiformis appendicibus antherarum aequilongus. Nordafrika: Land der Tuaregs: Tasili des Azdjer (De St. Leger). — Nicht ge- sehen. Verschieden von T. africanum »par ses feuilles elroites, ses fleurs plus grandes ä sepales longuement attenues, par son port plus grele et ses poils rigides moins longs et ä tubercules moindres.« — Da der Autor keine Angabe über die Länge des Kronen- tubus macht, kann hier kein Urteil darüber gefällt werden, ob es sich wirklich um eine Art aus der nächsten Verwandtschaft von T. africanum handelt. 25. T. oleifolium (A. Bich.) Baker ex Oliver, Fl. Trop. Africa IV. 2. (1905) 47. — Streblanthera oleifolia A. Bich. Tent. Fl. abyss. II. (1851) 93, t. 78. — Fruticosum, ramosissimum ; ramuli minute pubescentes haud setosi. Folia subopposita, vix petiolata, lanceolata, acuta, canescentia, 5 — 8 cm longa, superiora sessilia. Cincinni pauciflori laxi terminales, pedicelli strigosi, 12 — 20 mm longi; calycis lobi tenuiter strigosi lanceolati acuminati, demum 12 mm longi, basi haud cordati; corollae limbus albus, luteo-maculatus ad basin cuiusque lobi, 25 mm diametro, lobi suborbiculares, minute cuspidati; antherae pilosae, 4 mm longae, aristae antheris aequilongae. Nuculae ob- longae, anguste crenato-marginatae. Abyssinien: Chelicut (Petit). — Nicht gesehen. Sect. IV. Ommatoearyum. Ommatocaryum A. DG. in DC. Prodr. X. (1846) 174; Gurke in Engl. u. Prantl, Pfizfam. IV. 3a. (1893) 99, excl. T. laxiflorum. A. Folia 6 — 10 cm longa 26. T. calathiforme. B. Folia 3 — 4 cm longa. a. Folia omnia sessilia 27. T. Aucheri. b. Folia inferiora breviter petiolata 2 8. T. Stocksii. 26. T. calathiforme Höchst! in Flora XXVII. (1844) 29; A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 173; Deflers, Voy. Yemen (1889) 173; Engl. Hochgebirgsfl. Trop. Africa (1892) 352; Baker et C. H. Wright in Th.-Dyer, Fl. Trop. Africa IV. 2. (1905) 49. — Fried- richsthalia trichodesmoides Bunge! Del. sem. hört. Dorpat (1843) 7; Schweinf. Beitr. Fl. Aethiop. (1867) 115. — Streblanthera trichodesmoides Steud.! in Flora XXVII. (1844) 29; A. Bich. Tent. Fl. abyss. II. (1851) 92. — Boraginella trichodesmoides O. Ktze. Bev. gen. II. (1891) 436. — T. trichodesmoides »Höchst.« ex Gurke in Engl. u. Prantl, Pfizfam. IV. 3a. (1893) 99 fig. 401, K. — Caulis lignosus, erectus, ramosus, ca. 50 cm altus, setoso-hirtus. Folia opposita, inferiora breviter petiolata, superiora sessilia, late Trichodesma. 35 ovata vel oblonga, 6 — 10 cm longa, 20 — 55 mm lata, valde variabilia, apice obtusissima vel subacuta, basi angustata vel cordato-amplexicaulia, supra setoso-hirta, subtus dense sericeo-incana, vetustiora saepe denudata. Cincinni axillares et terminales, longe peduncu- lati, bracteati, laxi- sed multiflori, flores longiuscule pedicellati; calyx usque ad medium connatus, 15 mm longus, lobis e basi latiore lanceolato-subulatis, pilosis; calyx fructifer valde auctus stellatim patens 40 mm diametro; corolla alba, paulum rosea, infundi- buliformis, 16 mm longa, lobis late rotundatis longe cuspidatis tubum aequantibus; Stylus 13 mm longus; antherae dense villosae, aristae glabrae antheris aequilongae. Nuculae oblongae, calathiformes vel cymbiformes, 6 — 7 mm longae, margine corrugato vel dentato, facie exteriore glochidibus demum evanidis obsitae. Nordöstliches tropisches Afrika: an den südlichen Küsten beiderseits des Roten Meeres; nicht häufig. Massaua: Wadi Togodele (Ehrenberg). Ohne nähere Angabe (Schimper n. 710). — Somalland: Fullatal, am Bergabhang, im Geröll (Ellenbeck n. 238); ohne nähere Angabe (Hildebrandt n. 847). — Arabische Küste: Djebel Bura, 1000 m ü. M. (Schweinfurth n. 500). Bilad Fodhli, am Berge El Areys bei Serrja (Deflers n. 864). Yemen (Botta nach Deflers). — Einheimischer Name in Arabien: tuchän reb (nach Schweinfurth). — Blüht vom Januar bis zum April. Var. Schimperi (Baker) Brand. — T. Schimperi Baker! in Th.-Dyer, Fl. Trop. Africa IV. 2. (1905) 47. — Forma verisimiliter perennis. Calyces paulo minores quam in forma typica. Abyssinien: Ebbenat (Schimper n. 1472). Eine Gebirgsform, in Tälern in 2500 m ü. M. — Blühend im Dezember. 27. T. Aucheri DC. Prodr. X. (1846) 174; Boiss.! Fl. Orient. IV. (1879) 282; Bornmüller in Beih. Bot. Centralbl. XXVIII. II. (1911) 474. — T. iranicum Bornm.! in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. VI. (1906) 278; Beib. Bot. Centralbl. XX. II. (1906) 195. — Boraginella Aucheri O. Ktze. Rev. gen. II. (1891) 436. — Annuum, a basi ramosum, 10 — 24 cm altum. Gaules erecti vel ascendentes, graciles, hirsuti. Folia opposita vel alterna, sessilia, linearia vel lineari-lanceolata, 25 — 40 mm longa, 3 — 9 mm lata, uni- nervia, apice longe et sensim attenuata, basi subrotundata, nunc pilis hispidis basi vix luberculatis densissime obsita [forma angustifolia Bornmüller], nunc setulis basi calca- ratis minus dense vestita [forma viridis Bornmüller]. Cincinni terminales, laxi- et pauci- flori, simplices vel laxe paniculati; pedicelli calyce longiores; calyx usque ad i/3 longi- tudinis suae connatus, 10— 13 mm longus, post anthesin parum auctus, lobis oblongo- lanceolatis acutis; corolla punicea, infundibuliformis, 15 mm longa, lobis late ovatis breviter et abrupte cuspidatis, liaud patentibus nee reflexis tubo duplo brevioribus; antherae lanatae, aristae glabrae antheris sesquibreviores; Stylus calyce paulo longior. Nuculae urceolares, 5 mm longae, laeves, discus dorsalis in medio carinatus, intra mar- ginem tumidum integrum depressus, facies interior paulum convexa et ruguloso-venosa. — Fig. 1 D. Armenisch-iranische Mediterranprovinz, Übergang zur nordafrika- nisch-indischen Wüstenprovinz. — Unterprovinz: Gebirge des südöstlichen Persiens: von Korud bis Kerman und von Ispahan bis Laristan; nicht selten; z. B. bei Achmedabad (Strauß), auf dem Berge Raswend (Strauß), Kuh Laiesar (Born- müller n. 3916 u. 3917), bei Ispahan (Aucher), Kuh Bamu bei Schiras (Stapf), Sakawa (Haussknecht) usw. — Blüht vom Juni bis zum August. f. latifolium Brand, nov. form. — Folia oblongo-elliptica, usque ad 15 mm lata. Unter der typischen Form bei Kohrud (Strauß). Var. brachycalycinum Bornm.! in Beih. Bot. Centralbl. XXXIII. II. (1915) 179. — Flores minores; calycis laciniae abbreviatae, ovoideae, ideoque breviores quam corolla nondum expansa. Persien: Chonsar, auf dem Berge Kuh-i-Domine, Distr. Fereidan (Strauß, Herb. Haussknecht). Ganz ähnliche Blütenverhältnisse zeigen die Exemplare vom Kuh-Daena (Kotschy n. 706), nur daß hier die Kelchzipfel etwas schmäler sind. Mir machen alle diese Exemplare den Eindruck von Monstrositäten mit verkümmerten Blüten. 36 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 28. T. Stocksii Boiss. Diagn. pl. nov. orient. 2. ser. III. (1856) 140; Fl. Orient. IV. (4 879) 282. — Perenne? Totum setis brevissimis basi tuberculatis aliis tenuissimis intermixtis omnibus adpressis canescens, asperum. Caules 30 cm alti vel longiores, decumbentes, ex axillis breviter ramosi. Folia majora 2 — 4 cm longa, 17 — 2 0 mm lata, oblongo-elliptica, obtusa, basi attenuata, inferiora breviter petiolata, cetera sessilia. Cincinni subcorymbosi, 3 — 5-flori, bracteae minutae lineari-lanceolatae; pedicelli fructu longiores cernui; calycis lobi a basi rotundata lanceolati acuti, fructiferi aucti, a basi cordata trianguläres haud expansi ; corolla campanulata, calyce vix longior, lobi breviter ovati abrupte acuminati non reflexi; antherae latere exteriore lanatae, apice subcon- tortae. Nuculae breviter urceolares globosae margine membranaceo valde introflexo, ore poriformi. Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Unteres Baludschistan (Stocks). Mascat (Aucher n. 5025). »Huc quoque spectare videntur specimina florifera ex Ssertschah Persiae mediae orientalis« (Bunge). — Nicht gesehen. Sect. V. Trachycaryum. Trachyearyvm A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 173; Gurke in Engl. u. Prantj Pflzfam. IV. 3a. (1893) 99, excl. T. microcalyx et T. heliocharis. A. Aristae antherarum basi tantum villosae 2 9. T. incanum. B. Aristae antherarum fere usque ad apicem villosae . . . . 30. T. Boissieri. 29. T. incanum (Bunge) A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 174; Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 282; Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXVI. II. (1910) 490; Bornm. in Beib. Bot. Centralbl. XXVIII. II. (1911) 473. — Friedrichsthalia ineana Bunge, Del. sem. hört. Dorpat (1843) 7. — Boraginella ineana O. Ktze. Bev. gen. II. (1891) 436. — Perenne, totum dense incano-tomentosum, raro glabratum, usque ad 90 cm altum. Folia alterna vel opposita, sessilia, valde variabilia, nunc ovata, nunc elliptica, nunc oblonga, apice acuta, basi nunc attenuata nunc rotundata vel subcordata. Cincinni terminales, pauci- et laxiflori; calyx usque ad !/3 longitudinis suae connatus, 14 — 20 mm longus, post anthesin aliquantum auetus, lobis e basi ovato-rotundata longe et abrupte cuspi- datis; corolla coerulea, subrotato-campanulata, ca. 20 mm longa, limbo patente, lobis tubum duplo superantibus, e basi rotundata abrupte cuspidatis; antherae villosae, aristae glabrae antheris aequilongae; Stylus calyci subaequilongus. Nuculae ovoideae, 5 — 6 mm longae, immaturae et abortivae marginatae et facie exteriore coneavae, maturae immar- ginatae vel vix marginatae, facie exteriore convexae, rugosae, minutissime pubescentes; embryo 4V2 mm longus, radicula brevissima. In ganz Zentralasien, in Persien und Afghanistan, sowohl in der Ebene als auch im Gebirge, bis zu 2400 m emporsteigend, an sonnigen, felsigen Orten; nicht selten. — Blüht im Juni und Juli. Systema speciei. A. Folia 5 — 10 cm longa. a. Folia plerumque ovata Subsp. A. eu-incanum. b. Folia elliptica vel oblonga var. b. strictum. B. Folia 25 — 50 mm longa. a. Folia plerumque ovata Subsp. B. moUe. cc. Caulis incano-tomentosus vel pilosus. I. Folia incano-tomentosa var. a. eu-rnolle. II. Folia viridescentia subvar. ß. virescens. ß. Caulis glaber var. b. Griffithii. b. Folia oblonga f. Aitchisonii. Subsp. A. eu-incanum Brand, nov. subsp. — Caulis crassus lignosus, erectus, ramosus. Folia plerumque ovata, rarius oblongo-elliptica, 5 — 10 cm longa, 25 — 60 mm Trichodesma. 37 lata, basi nunc attenuata, nunc subcordata. Cincinni terminales, rarius subterminales, thyrsum valde laxum foliosum formantes; calyx 14 mm longus. Nur in Zentralasien, wo alle anderen Formen fehlen; daselbst nicht selten. Die Nordgrenze liegt etwas nördlich vom 42° n. Br., im Karataugebirge, bei Saylik (Kegel) und am ßoroldai (Regel) in der turkestanischen Provinz Syr Darja. Von dort an im ganzen südöstlichen Turkestan; z. B. bei Parkus im Tschirtschik-Tal (Regel), zwischen Taschkent und Chodjent (Regel), zwischen Taschkent und Samarkand bei der Station »Kutopatkino« (Bornmüller n. 2), im Tale des Sarafschan (nach Boissier), auf der Hissar-Kette bei Aman-Kutan (Bornmüller n. 92); in der Provinz Fergana (nach Lipsky). In Buchara in der Provinz Hissar mehrfach, z. B. bei Faisabad (Bornmüller n. 953), bei Baissun, Denan und Baldschuan (nach Lipsky), in den Provinzen Kuljab, Darwas und Schugnan, wo die Unterart die Südgrenze erreicht. — Nach Boissier soll die Unterart auch in der persischen Provinz Chorassan bei Mesched vorkommen; wahr- scheinlich handelt es sich aber um eine der anderen Formen. Var. b. striotum (Aitchison et Hemsley) Brand. — T. strictum Aitch. et Hemsl ! in Journ. Linn. Soc. XIX. (1882) 178; Boiss. Fl. Orient. Suppl. (1888) 355. — Bora- ginella stricto, 0. Ktze. Rev. gen. (1891) 436. — Caulis angulatus, hispidus, subsimplex, 60 — 9 0 cm altus, apice tantum florifer. Folia elliptica vel oblonga, 5 — 8 cm longa, 2 — 3 cm lata, apice acuta, basi rotundata, subamplexicaulia. Cincinni terminales et subterminales; calyx 20 mm longus. Afghanistan: Kurrum-Tal (Aitchison n. 864). Subsp. B. motte (DG.) Brand, nov. subsp. Var. a. eu-molle Brand, nov. var. — T. molle DC. Prodr. X. (1846) 174; Boiss. Fl. Orient. IV. (1879) 281; Wettst. in Denkschr. Akad. Wissensch. Wien L. II. (1885) 33; Bornmüller in Beih. Bot. Gentralbl. XX. II. (1906) 195. — Spiroconus glaucus Stev. in Bull. Soc. nat. Moscou (1851) I. 577. — Boraginella mollis O. Ktze. Rev. gen. II. (1891) 436. — Caulis erectus, rarius ascendens vel prostratus, subsimplex vel diffuse ramosus, 15 — 70 cm altus, deorsum hispido-lanatus. Folia valde variabilia, ovata, rarius elliptica vel oblonga, 25 — 50 mm longa, 15 — 35 mm lata, apice acuta, basi rotundata vel subcordata, semiamplexicaulia, utrinque dense incano-tomentosa et praeterea praesertim in nervis setulis basi calcaratis minutissimis sub pube lanuginosa absconditis obsita. Cincinni terminales, pauci- et laxiflori; calyx ca. 18 mm longus. Armenisch-iranische Mediterranprovinz. — Die Nordgrenze dieser Form liegt im südlichsten Transkaspien, dicht an der persischen Grenze bei Aschabad: Suluklü (Saratowka), (Sintenis n. 996). Von dort an ist sie auf den Gebirgen des nördlichen und westlichen Persiens verbreitet und anscheinend sehr häufig. Chorasan: zwischen Scharud und Nischapur (Bunge). Eiburs: beim Dorfe Deda im Talkan-(Talairon-) Tale (Bornmüller n. 7759); im Lura-Tale (Kotschy n. 540); Totschal bei Scheheristanek (Bornmüller n. 7763) usw. Aserbeidschan (Szovits n. 489). Dort die Nordwestgrenze. Kurdistan: zwischen Sinnah und Kermanschah (Haussknecht n. 702a), Pir Omar Gu- drun (Haussknecht n. 702); hier, östlich von Kerkuk, noch auf türkischem Gebiet die Westgreuze. Hamadan (Ekbatana): Jalpan (Pichler), am Berge Elwend (nach Wett- stein). Sehr häufig bei Suitanabad, z. B. auf dem Berge Mowdere (Strauß n. 410), Schuturunkuh und auf dem Berge Schasinde (Strauß) usw. Südgrenze auf dem Kub Daena (Kotschy n. 61 8). »Afghanistan«: Ohne nähere Angabe (Griffith n. 5992). Subvar. ß. virescens Bornmüller! in Beih. Bot. Centralbl. XX. II. (1906) 195. Folia viridescentia, oblonga vel lanceolata, superiora basi angustata. Hier und da unter der typischen Form. Eiburs: Distrikt Tal kau, beim Dorfe Dschorstan (Bornmüller n. 7758). Suitanabad: auf dem Berge Schasinde (Strauß n. 411). Letzteres Exemplar bildet einen Übergang zur typischen Form. Var. b. Grifflthii (Planch.) Brand, nov. var. — »T. Grifßthii Planch. ex Ca- talogo Hookeri« [nomen ineditum, manu scriptum in Herbario Monacensi]. — Caulis erectus simplex glaber flavescens angulatus, 30 — 50 cm altus. Folia ovata, 25 — 45 mm 38 A Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. longa, 10 — 30 mm lata, apice acuta, basi rotundata vel cordata, saepius semiamplexi- caulia, setulis basi calcaratis dense obsita, haud tarnen incano-tomentosa. Flores nunc axillares solitarii, longe pedunculati, nunc terminales in cincinnis pauci- et laxifloris; calyx 14 mm longus. Afghanistan: Sandige Hügel bei Leh Baba (Griffith n. 5988). f. Aitchisonii Brand, nov. f. — T. molk Aitch.! Bot. Afghanistan Delim. Comm. (1888) 88. — Caules prostrati. Chorasan: auf steinigem Boden in trockenen Wasserläufen, außerordentlich häufig im Harirud-Tale, sowie in Chorasan (Aitchison n. 70(>). 30. T. Boissieri Post in Journ. Linn. Soc. XXIV. (1888) 436; Fl. Syria (1896) 535. — Perenne; totum molliter sericeo-velutinum, cinereum, superne subpannosum. Gaules ascendentes, superne corymboso-paniculati, 30 cm vel ultra alti. Folia opposita, oblonga vel oblongo-lanceolata, 4 — 5 cm longa, ca. 15 mm lata, acutiuscula; inferiora quasi in petiolum attenuata subsessilia; superiora cordato-amplexicaulia. Cincinni ter- minales pauciflori; bracteae lineari-lanceolatae; pedicelli calyce 1 — 3plo longiores, demum cernui; calyx usque ad i/i longitudinis suae connatus, 16 mm longus; antherae villosae; aristae fere usque ad apicem villosae. Cetera speciei praecedentis. Syrien: Moab: zwischen den Ruinen des Tempels Chuosr-el-'Abd bei 'iraq-el-Amir (Post, Original; nicht gesehen); Felder westlich des Wadi Sahihi (Meyers u. Dins- more n. 1720); Gilead (Egger). — Blüht im April und Mai. Sect. VI. Leiocaryum. Leiocaryum A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 172; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a (1893) 99; excl. T. Ehrenbergii. — Leiocarya Höchst, in Flora XXVII. (18 44) 29 [genus]. A. Calyx basi sagittatus. a. Tubus corollae sub basi antherarum anulo villoso praeditus 31. T. tmiflorum. b. Tubus corollae anulo villoso destitutus 32. T. indicum. B. Calyx basi haud sagittatus. a. Calyx basi cordatus 33. T. amplexicaule. b. Calyx basi truncatus 34. T. xeylatiicum. 31. T. uniflorum Brand in Fedde, Rep. XII. (1913) 504. — Annuum. Caulis erectus ramosus, 12 — 30 cm altus, hirtus et praeterea setulis basi tuberculatis obsitus. Cotyledones persistentes breviter petiolatae oblongae obtusae. Folia tenuissime mem- branacea, opposita, sessilia vel subsessilia, oblonga vel elliptica, 50 — 75 mm longa, H — 26 mm lata, utrinque attenuata, apice obtusa, supra setulosa, subtus hirtella, in sicco supra brunnea, subtus incano-viridia. Flores axillares, solitarii, pedunculati, pe- dunculis calyce longioribus; calyx 13 mm longus, hispidus, fere usque ad basin partitus, sepalis lanceolato-acutis basi sagittatis; corolla coerulea, infundibuliformis, 1 2 mm longa, limbo patente, lobis late ovatis acuminatis tubo paulo brevioribus; antherae supra anulum villosum medio tubo insertae, usque ad apicem villosae, aristae longitudine antherarum; Stylus calyce brevior. Nuculae oblongae, facie exteriore laeves, interiore rugulosae. Kamerun: Bei der Johann-Albrechts-Hütte am Kamerunberg (H. Winkler n. 1255 als »T. indicum*.). Viktoria (Zahn n. 530 als »T. africanum*). 32. T. indicum (L.) R. Br. Prodr. Fl. Nov. Holland. (1810) 496; Lehmann, PI. asperifol. (1818) n. 148; Roem. et Schult. Syst. IV. (1819) 68 et 753; A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 172; Wight, 111. Indian bot. II. (1841) t. 172; Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 280; Baker, Fl. Mauritius (1877) 203; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. brit. India IV. (1886) 153; Robinson in Philipp. Journ. Sei. IV. (1909) 696. — Änchusae dege- neris facie, indiae orientalis herba, quadri-capsulai-is Plukenet, Almagest. (1696) 30, t. 76, fig. 3. — Cynoglossoides folio caulem amplexante Danty d'lsnard in Act. Acad. Paris (1718) 325, t. 10, teste L. et A. DC. — Borago calydnis foliis sagittatis erectis L. Hort. ClifT. (1737) 45; Fl. zeylan. (1747) 71. — Borago indica L. Spec. pl. ed. 1. Trichodesina. 39 (1753) 137; ed. 2. (1768) 197. — Pollichia indica Medic. Bot. Beob. (1783) 847. — Boiraginoides sagittata Moench, Method. (179 4) 516. — Borago spinulosa Boxb. Hort. Beng. (18 14) [13]; Fl. ind. I. (1820) 459; Fl. ind. ed. Carey et Wall. II. (18 2 4) H. — T. perfoliatum Wall. Catal. (182 8) n. 93 4. — T. spinulosum Voigt, Hort. Suburb. Calcutt. (1845) 444. — T. hirsutum Edgew. in Journ. Asiat. Soc. Bengal XXI. (1853) 175. — Annuum, setulis basi calearatis obsitum et praeterea hirtum. Caulis erectus rainosus, 14 — 35 cm altus. Folia opposila sessilia uninervia, laneeolala vel lineari- lanceolata, usque ad 40 mm longa et 15 mm lata, apice attenuata, basi subcordata semiamplexicaulia. Cincinni muiti- sed laxiflori; bracteae foliis caulinis similes, sed multo minores; pedicelli patentim hispidi, inferiores floribus multo longiores; calyx usque ad basin sagittatam partitus, ca. 11 mm longus, post anthesin vix auctus, sepalis e basi latiore sensim attenuatis; corolla lilacina infundibuliformis calycem vix superans, lobis Iate ovatis, abrupte et longiuscule cuspidatis ; antherae glabrae, aristae dense lanuginosae antheris sublongiores ; Stylus longitudine calycis. Nuculae ovoideae 5 mm longae, nitentes, facie exteriore paululum convexae, facie interiore triquetrae, rugulosae et tuberculatae ; embryo ZxJ species < e genere excludenda esse videtur. T. lith.ospermoid.es Roem. et Schult. Syst. IV. (1819) 69. — Calyx inauritus, nuculae laeves immarginatae. Folia subsessilia basi attenuata ibique margine subrevo- luta, oblique lanceolata, corollae laciniae subulatae. — Folia opposita bipollicaria et ultra, y2 pollicem lata acutiuscula, subtus praeter nervös glaberrima. Fasciculi foliorum minorum ex alis maiorum. Heimat unbekannt. Nota. Fasciculi foliorum minorum ex axillis maiorum in ceteris speciebus haud inveniunlur. Species excludendae. T. barbatum Vaupel! in Engler's Bot. Jahrb. XL VIII. (1912) 528 = Vaupelia bar- bata Brand in Fedde, Rep. XIII. (1914) 83. T. Bourgeaui »Max.c in Just, Bot. Jahresber. XXXIV. III. (1906) 1343 = Pedi- cularis Bourgeaui [erratum]. T. caucasiea >M. B. « in Just 1. c. = Pedicularis caucasica [erratum]. T. comosa »L.« in Just 1. c. = Pedicularis comosa [erratum]. 44 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. T. heliocharis S. Moore! in Journ. of Bot. (1877) 68 [deest in indice Kewensi] = Vaupelia heliocharis Brand in Fedde, Bep. XIII. (1914) 8 3. T. hispidum Baker et C. B. Wright! in Oliv. Fl. trop. Africa IV. 2. (1905) 45 = Vaupelia hispida Brand in Fedde 1. c. T. kissenioides Deflers! in Bull. Soc. bot. France XLIII. (1896) 119 = Vaupelia kissenioides Brand, nov. nom. — Paucis mensibus postquam de genere novo Vaupelia 1. c. disserueram, specimen huius speciei ex Herb. Boissier vidi. Itaque novum genus non modo in Africa, sed etiam in Arabia occurrere nunc patefactum est. T. macrantherum Gurke ! in Engler's Bot. Jabrb. XXXII. (1902) 142 = Vaupelia macranthera Brand 1. c. T. Mechowii Vaupel! in Engler's Bot. Jahrb. XLVIII. (1912) 52 8 = Vaupelia Meohowii Brand 1. c. T. medusa Baker! in Kew Bull. (1894) 29 = Vaupelia medusa Brand 1. c. T. pontiea »Boiss.« in Just, Bot. Jahresber. XXXIV. III. (1906) 1344 = Pedicu- laris pontiea [erratum]. T. pyenantha »Bornm.« in Just 1. c. = Pedicularis pyenantha [erratum]. T. stenosepalum Baker in Kew Bull. (1895) 221 = Vaupelia heliocharis Brand in Fedde, Bep. XIiI. (1914) 83. T. Wilhelmsiana »Fisch.« in Just I. c. = Pedicularis Wilhelmsiana [erratum]. 2. Lacaitaea Brand. Lacaitaea*) Brand in Fedde, Bep. XIII. (1914) 81. Calyx 5-fidus, paulo infra medium connatus, lobis ovatis acuminatis. Corolla late cylindrica, lobis 5 late ovatis abrupte acuminatis tubo multo brevioribus; faux corollae 1 0 fornieibus triangulari-obtusis ornata, quibus in facie exteriore 1 0 foveolae respon- dent. Antherae subsessiles, oblongo-lineares, inferiori parti tubi corollae adnatae, dense villosae, in aristas glabras vix contortas abeuntes. Gynobasis coniformis. Stylus glaber stigmate capitato. Nuculae 1 — 4, glabrae, facie interiore convexae, facie exteriore margine latissimo dentato erecto circumdatae, dentibus parum introrsum inflexis. Cotyledones fere orbiculares, radicula vix conspicua. — Herba robusta foliis basalibus maximis, floribus in paniculam amplissimam terminalem dispositis. — Genus mono- typicum. L. calycosa (Collett et Hemsley) Brand in Fedde 1. c. — Trichodesma calycosum Collett et Hemsley in Journ. Linn. Soc. XXVIII. (1890) 92; W.W. Smith in Becords Bot. Survey India IV. n. 5. (1911) 270. — Caulis erectus robustus, 1 m vel ultra altus, tetragonus, hirsutus. Folia basalia (unicum vidi) oblongo-elliptica, 42 cm longa, 16,5 cm lata, apice acutissima, basi in petiolum attenuata, utrinque dense incano-hirta, folia caulina minora usque ad 1 6 cm longa, lanceolata. Inflorescentia amplissima, ex cin- cinnis laxifloris composita, pedicelli calyce longiores. Calyx hirsutus, 13 mm longus, in fruetu valde auetus usque ad 45 mm diametro; corolla luteo-brunnea, calycem vix superans; antherarum aristae antheris aequilongae; Stylus calyce florifero subduplo bre- vior. Nuculae 6 mm diametro, atro-brunneae ; embryo 3,5 mm longus. Ostindien: Sikkim und Oberbirma, an feuchten, schattigen Plätzen; verbreitet, aber stets vereinzelt. Gesehen nur aus dem Forst unterhalb Kalimpong, ca. 800 m (Lacaita n. 16112 u. 16113 in Herb. Lacaita). Nach brieflicher Mitteilung Lacaita's liegen im Herb. Calcutta noch folgende Exemplare: Sikkim: Labdah, 1000 m (Bibu u. Bomos n. 3535); Mungpo (G. H. Cave n. 53); ohne nähere Angabe, 400 m (Kari n. 526); Sikkim Himalaya (G. A. Gammie); Biang bei Mungpo (Kari); Dumsong bei Darjeeling (Gamble n. 7544); Süd-Shan-Staaten (Collett; Original); Oberbirma: Mimbu (Mokim). — Blühend im April. *) Genus cl. Lacaita, botanico anglico, dedicatum. Myosotidium, Paracaryum. 45 3. MyOSOtidium Hook. Myosotidium*) Hook. Bot. Mag. 3. ser. XV. (1 859) t. 5137; Benth. et Hook. f. Gen. II. (4 876) 849; Baill. Hirt. pl. X. (1891) 382: Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 105; Dalla Torre et Harms Gen. Siphon. (1904) 426. Calyx 5-partitus lobis ovatis obtusis. Corolla hypocrateriformi-rotata, lobis late ovatis tubo brevi plus duplo longioribus; faux corollae 5 fornicibus subquadratis ornata. Stamina inclusa, filamentis brevissimis, antheris oblongis. Stylus glaber, stigmate piano indistincte bilobo. Nuculae 4 compressae, a stylo liberae, sed apice inter se cohaerentes, laeviusculae, late ovatae, marginatae, margine repando; semina haud perlucentia. — Herba perennis foliis basalibus maximis, floribus terminalibus corymbosis. — Genus monotypicum. M. hortensia (Decne.) Baill. Hist. pl. X. (1894) 383. — Myosotis Hortensia Decne. in Deless. Icon. select. V. (4 846) 42, t. 99. — Cynoglossum nobile J. D. Hook. in Gard. Chron. (4 858) 2 40. — Myosotidium nobile Hook. Bot. Magaz. 3. ser. XV. (4859) t. 5437; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 405, f. 42H— K; Gard. Chronicle 3. ser. XLIV. (4 908) 6, f. 5/6; Bev. Hortic. LXXX. (4 908) 370, f. 4 37/138. — Perenne. Caulis erectus simplex crassus, 30 — 45 cm altus, inferne glaber, superne parce pubescens. Folia basalia numerosa maxima, longe et crasse petiolata, usque ad 32 cm cum petiolo longa, usque ad 1 3 cm lata, 5^-7-nervia, ovato- cordata, obtusa, glaberrima, succulenta; folia caulina inferiora breviter petiolata, supe- riora sessilia, gradatim minora ; suprema subtus hirtella. Cincinni in corymbum termi- nalem densum et amplum dispositi; calyx 4 mm longus, hispidus; corolla 4 2 mm diametro, coerulea, lobis late ovatis margine albidis, disco atropurpureo striato; fornices lutei. Nuculae ca. 6 mm longae; embryo LlJ2 mm longus, cotyledonibus ovatis, radi- cula brevissima. — Fig. 4 0// — K. Neuseeland: Chatham-Inseln, 44° s. Br. (!) 4. Paracaryum Boiss. Paracaryum**) (A. DC.) Boiss. Diagn. pl. nov. Orient. XI. (1849) 128; Fl. orient. IV. (4 875) 253; Benth. et Hook. f. Gen. II. (4 876) 849; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (4883) 460; Baill. Hist. pl. X. (1894) 382; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (4 893) 4 05; Dalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (4 904) 425; Kus- nezow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (4 913) 4 47. — Omphalodes sect. Paracaryum A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 4 59 et Mattia § 3, 1. c. 4 69, ex parte. — Paracaryum sect. Euparacaryum Boiss. 1. c, Gurke 1. c, Dalla Torre et Harms 1. c, Kusnezow 1. c. Calyx quinquepartitus vel subquinquepartitus lobis lineari-lanceolatis vel fere ovatis. Corolla infundibuliformis vel subcampanulata vel cylindrica limbo erecto patulo breviter quinquelobo, faux fornicibus clausa. Stamina 5 inclusa, antheris ellipticis vel linearibus filamento longioribus. Stylus calyce semper fere brevior, stigmate capitato. Nuculae cum stylo cohaerentes, sed inter se apice liberae, rarius etiam a stylo liberae, calathi- formes vel scaphiformes, margine integro vel dentato, simplici. Semina parietem nuculae ± perlucentia. Embryo radicula cotyledonibus haud multo breviore praeditus. ■ — Herbae annuae vel perennes foliis basalibus numerosis longe petiolatis, caulinis alternis breviter petiolatis vel sessilibus, floribus cincinnatis. Species 4 4 vel 4 5, Aegyptum et Asiam occidentalem usque ad Himalayam (an etiam Chinam?) inhabitantes. A. Nuculae a stylo liberae. a. Corolla 4 — 5 mm longa 4 . P. microcarpum. b. Corolla 2 mm longa 2. P. inconspicuum. *) Cl. autor hoc nomen proposuit, quod putavit hoc genus generi Myosotis affine esse. "*) >Nomen ex situ laterali nucularumc (A. DC. Prodr. X. [4 846] 159). 46 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. B. Nuculae cum stylo cohaerentes. . > a. Radix annua; corolla minima, 2 — 2^2 mm longa, er. Nuculae conformes. I. Nuculae globoso-calathiformes ore angusto. 1. Nuculae ca. 3 mm diametro 3. P. intermedium. 2. Nuculae ca. 5 mm diametro 4. P. salsum. II. Nuculae oblongo-scaphiformes ore lato 5. P. Bungei. ß. Nuculae heteromorphae 6. P. calathicarpum. b. Radix biennis vel perennis; corolla 4 — 8 mm longa. ct. Nuculae margine glochidiatae 3 mm longae .... 7. P. Thomsonü. ß. Nuculae margine laeves, disco laeves vel aculeatae, 4 — 8 mm longae. I. Nuculae 4y2 — 6 mm longae. 1. Antherae e tubo corollae apice emergentes . . 8. P. persicum. 2. Antherae medio in tubo inclusae. * Folia integerrima cum caule adpresse pilosa 9. P. rugulosum. ** Folia margine undulato-crispa, cum caule pa- tule hirsuta 10. P. strictum. II. Nuculae 7 — 8 mm longae (species transitoriae ad genera sequentia). 1 . Nuculae disco laeves vel parce aculeatae . . . 1 1 . P. Sintenisii. 2. Nuculae disco dense aculeatae. * Pili sepalorum latitudini sepalorum aequilongi vel longiores 12. P. hirsutum. ** Pili sepalorum multo breviores quam latitudo sepalorum 13. P. tenerum. 1. P. microcarpum Boiss. Diagn. pl. nov. orient. 2. ser. III. (1856) 139; Fl. Orient. IV. (1875) 255; C. B. Clarke! in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 162. — Perenne, hirsutum, 22 — 45 cm altum. Caules numerosi ascendentes graciles, simplices vel ramosi. Folia oblongo-spathulata, inferiora cum petiolo longiusculo 5 — 1 1 cm longa, 10 — 20 mm lata, obtusa, in peliolum sensim attenuata, superiora breviora lanceolata sessilia. Gincinni axillares et terminales, plerumque gemini, basi bracteis paucis ornati, demum laxiflori, pedicelli fruetiferi reflexi, calyci plerumque subaequilongi, rarius longi- ores; calyx usque ad basin partitus, sepalis lanceolatis obtusiusculis uninerviis hirsutis- simis 3 mm longis; corolla infundibuliformi-campanulata, 4y2 mm longa; limbus pulchre coeruleus, tubo duplo fere longior, lobis late ovatis limbo duplo brevioribus; Stylus calyce duplo brevior; antherae apice basin fornicum attingentes. Nuculae a stylo liberae, 2Y2 mm longae, laeves, scaphiformes, margine integerrimo, cicatrice minima. Semina sub aqua per nueulam perlucentia, 1 ^2 mm longa. Westlicher Himalaya: waldige Stellen, vom Distrikt Kabul bis Kaschmir; zer- streut. Afghanistan (Herb. Griff ith n. 5975): > circa Choky, ad Otipore et in silvaticis Bharowul (Griff. Journ. 50 et 972)« (nach Boissier). Nordwestlicher Himalaya 2000 m (Thomson, als »Omphalodes? n. 7«). Kaschmir: Uri, 4000 m (Meebold n. 4237). — Abblühend im Juni. 2. P. inconspieuum Brand in Fedde, Rep. XIII. (1915) 549. — Annuum, incano- pubescens. Caules complures graciles ascendentes, 10 — 27 cm longi. Folia inferiora longiuscule petiolata, ovato-spathulata, 1 — 4 cm cum petiolo longa, 5 — 10 mm lata, obtusa, uninervia, folia superiora minima sessilia. Cincinni minuti dissiti, basi bracteati, pedicelli fruetiferi calyce longiores; cincinni fruetiferi elongati; sepala oblonga pilosa 1,5 mm longa; corolla tubiformis, 2 mm longa, lobis late ovatis brevissimis; fornices parvi subquadrati; stamina medio tubo affixa, filamentis brevissimis; squamae ad basin tubi; Stylus brevissimus, vix 0,5 mm longus. Nuculae vix 2 mm longae, ovoideae, a stylo liberae, scaphiformes, margine angusto humili transverse corrugato et minutissime Paracaryum. 47 denticulato; facies exterior (discus) minute tuberculata, facies interior glabra. Embryo nucula vix brevior; radicula distincta, cotyledonibus late ovatis. Afgbanistan (Herb. Griffith n. 5976). — Mittleres Persien: felsiges Gelände bei Ispahan, ca. 1700 m ü.M. 21. Juli 1892 (Bornmüller n. 4985, eben aufblühend, daher nicht mit Sicherheit zu bestimmen). 3. P. intermedium (Decne.) Lipsky! in Act. Hort. Petropol. XXVI. II. (1910) 487; Thellung in Mem. Soc. Sc. nat. et math. Cherbourg XXXVIII. (1912) 420. — Ompha- lodes intermedia Decaisne in Ann. sc. nat. 2. ser. II. (1834) 255. ■ — Cynoglossum intermedium Fresen. in Mus. Senckenb. I. (1834) 169. — Omphalodes micrantha et papulosa DC! Prodr. X. (1846) 159. — Cynoglossum linifolium Bove ex DG. 1. c. — Omphalodes glochidiata Bunge! in Mem. Acad. Sc. Petersbourg VII. (1851) 413. — Omphalodes physodes Bunge 1. c. — Paracaryum micranthum Boiss. ! Diagn. pl. nov. Orient. XI. (1849) 129; Fl. Orient. IV. (1875) 255 et var. a. urceolatum et ß. calathi- forme Boiss. 1. c. ; Post, Fl. Syria (1896) 538. — Paracaryum papillosum Gurke! in Engl u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 105. — P. Boissieri Schweinf. ex Aschers, et Schweinf. in Mem. Inst, egypt. II. (1889) 768; Muschler, Man. Fl. Egypt (1912) 790. — P. arabicum Velenovsky in Sitzb. Böhm. Ges. Wiss. XI. (1911) 6, ex descriptione. — Annuum, humile, radice exili, caulibus gracilibus ascendentibus, 7 — 30 cm longis pilosis. Folia basalia rosulata spathulata, quasi in petiolum attenuata, 2 — 4 cm longa, 3 — 6 mm lata vel siculi caulina linearia, 10 — 15 mm longa, 1 — 2 mm lata, hirsuta. Cincinni terminales elongati, multi- sed laxiflori, pedicellis fructiferis calyce brevioribus; sepala oblongo-ovata, 1 Y2 — 2 mm longa, hirsuta, uninervia; corolla coerulea, campanulato-cylin- drica, 2 — 23/4 mm longa, lobis late ovatis tubo subaequilongis ; Stylus calyce duplo bre- vior; cetera speciei praecedenüs. Nuculae cum stylo cohaerentes rotundato-calathiformes, ca. 3 mm diametro, nunc laeves nunc tuberculatae, margine membrana vel lata.valde introflexa bullato-rugosa vel breviore vix introflexa denticulata obsitae; semina perlucentia; embryo vix 2 mm longus, cotyledonibus ovatis radiculam crassiusculam subaequantibus. Von Ägypten bis nach Turkestan; in Kleinasien und Armenien fehlend. Ägyp- tisch-arabische Wüste: Wadi Tin (Schweinfurth n. 200), Wadi Arbar (Schwein- furth n. 150), Wadi Sanur (nach Boissier). Hier die West- und Südgrenze. Sinai- Halbinsel: am Berge Sinai (Schimper n. 123, Original zu Omphalodes papulosa). Unteres Wadi Isle (Kneucker). Arabia petraea (Boissier). Persien: bei Scharud (Bunge), Sser-Tschah (Bunge), bei Ispahan (nach Boissier), in der Provinz Kerman, an schattigen Felsen des Berges Kuh-tagh-Ali, 2100m ü.M. (Bornmüller n. 4980), sowie im ganzen östlichen Persien. Afgbanistan (Griffith n. 5962). Baludschistan (Stocks). Turkestan: Landschaft Goran, am Pandj, 2700 m ü. M., an der Grenze zwischen Afghanistan und Turkestan (nach Lipsky). Hier am 72° ö. L. die Ostgrenze. Samarkand: Oburdan; Sir Darja (nach Lipsky). Hier unter 41° n. Br. die Nordgrenze. — Einheimischer Name in Ägypten und der Sinai-Halbinsel: sileysele (nach Schwein- furth); suleisileh (nach Post). — Blühend im März und April; in Turkestan auf dem Gebirge noch Anfang August. 4. P. salsum Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 255. — Annuum, viride, pumilum, tandem semipedale, a basi dichotome ramosum, setulis basi calcaratis asperum. Folia carnulosa, oblonga vel oblongo-lanceolata, basi attenuata, inferior« subsessilia, 2 — 21/2 cm longa, 6 mm lata. Racemi fructiferi 1 0 — -1 3 cm longi, pedicellis fructiferis brevissimis vel nullis; corolla minima coerulea ea P. intermedii non maior (sed nuculae triplo maiores) calycem hispidum vix excedens. Nuculae globoso-nüathiformes, disco echinu- laliie, 4 — 5 mm diametro, membrana inflata valde introflexa margine rugulosa integra, ore angusto, stylo brevi. Persien: am Rande der großen Kewir, im Distrikt Weranin, südlich von Teheran (Bode, nach Boissier). — Nicht gesehen. 5. P. Bungei (Boiss.) Brand, nov. nom. — Echinospermum Bungei Boiss.! Fl. orient. IV. (1875) 252. — P. Bornmuelleri Brand in Fedde, Rep. XIV. (1915) 149. — Annuum, humillimum, dense hirsutum. Gaules tenuissimi vel subnulli. Folia inferiora oblongo- vel 48 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. lanceolato-spathulata, 15—30 mm cum petiolo longa, 3 — 8 mm lata, obtusa, in petiolum brevem sensim attenuata; folia superiora pauca minima. Inflorescentiae iam ex basi caulis emergentes, multi- sed laxiflori, calyces fructiferi subsessiles ; sepala oblonga obtusa parce ciliata, ca. 1,5 mm longa; corolla late cylindrica ca. 1,75 mm longa, lobis ovatis coeruleis tubo albido paulo brevioribus; fornices parvi horizontales, distincte latiores quam longi; stamina inferiori parti tubi afOxa, filamentis brevissimis, antheris fornices haud atüngentibus; Stylus minimus, ca. 0,3 mm longus. Nuculae 3 mm longae, ovoideo- scaphiformes, margine angusto parce et brevissime denticulato, disco satis dense glochi- diato; embryo radicula distincta ca. 2'/4 mm longus. Nördliche« Persien: bei Scharud (Bunge; Original). Südöstliches Persien: Provinz Kerman: auf dem Berge Kuh-tagh-Ali, 2300m ü.M. 2. Mai (1892) abblühend (Bornmüller n. 4979, Herb. Bornmüller); ebendort im unteren Teile des Berges Kuh- Sirdsch, 2300m ü.M. (Bornmüller, 1892, ohne Nummer, Herb. Bornmüller). 6. P. calathicarpum (Stocks) Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 254. — Echino- spermum calathicarpum Stocks in Hook. Kew Journ. IV. (1852) 175. — Annuum, pilis brevibus basi tuberculatis cinerascens, statu fructifero 15 — 20 cm altum, fere a basi racemos paucos ebracteatos, fructiferos elongatos, edens. Folia basalia oblongo- spathulata, caulina breviter oblongo-lanceolata. Racemi 7 — 15 cm longi, pedicelli in- feriores calycem aequantes, subpatuli; flores eis P. intermedii non maiores; corolla coerulea minutissima, limbus tubo subbrevior. Nuculae heteromorphae, axiles (poslicae) parvae oblongae ad discum et marginem angustissimum non membranaceum echinulatae, ceterum cyathiformes membrana introflexa valde inflata radiatim bullato-rugosissima circumcirca in tubercula conica abeunte marginatae, apertura centrali minima, disco parce aculeato; nuculae anticae duplo maiores cyatho magis clauso membranaque multo magis rugosa, rugis ad peripheriam in tubercula conica elongatis. Oberes Baludschistan (Stocks). — Nicht gesehen. 7. P. Thomsonii C. B. Clarke! in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (4 883) 161. — Perenne. Gaules e rhizomate robusto complures erecti, fistulosi, inferne glabri, superne hirti, simplices, elati, ca. 1 m alti. Folia oblongo-elliptica vel obovata, utrinque hirtella, nervosa; folia basalia et caulinorum inferiora longe petiolata, 10 — 14 cm cum petiolo longa, 30 — 45 mm lata, cuspidata, in petiolum attenuata; folia superiora breviter petio- lata uninervia; folia suprema sessilia. Cincinni axillares et terminales, longe pedunculati, pedunculo saepe 1 — 2-bracteato, pedicellis fructiferis calyce brevioribus; sepala elliptica 5 mm longa, obtusa, nervosa, villosa; corolla coerulea infundibuliformis, limbo ultra medium partito tubum subaequante; stamina superiori parti tubi affixa, filamentis brevis- simis; fornices subquadrati, apice emarginati; Stylus calyce paulo brevior. Nuculae ovoideae, 3 mm longae, napiformes, facie exteriore et margine angusto integerrimo salis longe glochidiatae. — Fig. 1 T. Im westlichen Teil des Himalaya. Kaschmir: Marganpaß, im Wald; 3000 m ü. M. (Meebold n. 4238). Alpines West-Tibet, Nubra, Baltal (Thomson als » Echinospermam n. I« ; Original). 8. P. persicum Boiss.! Diagn. pl. nov. orient. XI. (1849) 129. — Omphalodes persica Boiss.! 1. c. VII. (1846) 30. — P. rugulosum Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 276, ex parte minore. — P. rugulosum Boiss. ß. longistylum Bornm.! in Beih. Bot. Cen- trale. XX. (1906) 190; I.e. XXVIII. II. (1911) 472; I.e. XXXIII. II. (1915) 175. — Perenne, incano-tomentosum. Caules complures, subramosi, (7 — ) 15 — 55 cm alti. Folia linearia vel lineari-lanceolata, basalia longe vel breviter petiolata, 4 — 8 cm cum petiolo longa, 4 — 8 mm lata, uninervia, sensim in petiolum attenuata, apice acuta; folia cau- lina breviora sessilia. Cincinni axillares et terminales, laxi- sed multiflori, pedicellis fructiferis calyce brevioribus; sepala oblongo-linearia, 6 mm longa, distincte uninervia, hirta; corolla cylindrica, ~xji mm longa, lobis late ovatis tubo 5 mm longo multo brevioribus; stamina summo tubo affixa, filamentis brevibus, antheris ovato-oblongis fornices subquadratos apice paululum superantibus; Stylus nunc calyce brevior nunc calyci aequilongus nunc calyce longior. Nuculae oblongo-ovoideae, 5 — 6 mm longae, Paracaryum. 49 disco laevi vel saepissirae minutis- sime et parce echinulato, margine lato, introflexo-dentato; semina perlucentia ; embryo 4*/^ min lon- gus, cotyledonibus ovatis radicula sesquilongioribus. Westliches Persien: bei Dschekab, zwischen Sultanabad und Kaschan (Strauß), auf den Tefresch- Bergen (Strauß), auf dem Berge Haswend (Strauß), Girdu-Schlucht (Strauß n. 290), auf dem Berge Kuh- i-Kohrud (Strauß, forma viri- descens, foliis haud incanis, sed viridibus), bei Gulpaighan (Strauß), auf den Bergen bei Schahzinde (Strauß), Buinen von Persepolis (Kotschy n. 241; Original zu Omphalodes persica). Mittleres Persien: bei Kum (Strauß). — Bei Sser-Tschah (Bunge). — Blühend im April und Mai. Var. cyelhymenium (Boiss.) Brand. — P. rugulosum var. ß. cyelhymenium Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 256. — P. tenuieaule Hausskn. ! ex Bornm. in Beih. Bot. Centralbl. XX. (1906) 191. — P. rugulosum var. cy elhymenum (sie!) Bornm. 1. c. et 1. c. XXVIII. II. ( 1 9 U ) 472. — Nuculae rotundatae, 3 mm diametro, disco echinulatae vel lae- ves, membrana bullato-rugosa, mar- gine breviter denticulato-introflexa quasi alatae; embryo 2 mm longus. — An species propria? Armenisch-iranische Me- diterranprovinz: Westliches Persien: Auf dem Berge Mowdere bei Sultanabad (Haussknecht; Strauß; Original zu P. tenuieaule). NachBoissier auch in Nord-Per- sien bei Schahrud (jedoch gehören die in den Herbarien unter diesem Namen liegenden Exemplare zu Para- caryum jntermedium) . Ferner auf dem Berge Kohrud bei Kaschan, auf dem Berge Sofi bei Ispahan und m Süd-Persien (Aucher n. 4971, nach Boissier). 9. P. rugulosum (DC.) Boiss. ! Diagn. pl. nov. Orient. XI. (1849) 129; Fl. orient. IV. (1875) 276; Aitchis. Bot. Afghanistan Delim. Comm. (1888) 89; Post, Fl. Syria (1896) 538; Muschler, Man. Fl. Egypt (1912) 790", Kusnez. Fl. caucas. crit. A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryoph. siphonog.) 252. Cynoglosseae. 4 Fig. 5. Paracaryum rugulosum (DC.) Boiss. A Habi- tus. B Flos. 0 Corolla longitudinaliter seeta. D Calyx fruetifer. E Nucula a facie exteriore, F a facie inte- riore visa. — Icon. origin. 50 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. IV. 2. (1 9 1 3) 14 9. — Omphalodes rugulosa DC. ! Prodr. X. (1 8 46) 1 6 0. — 0. myosotoidea Fres. in Mus. Senckenb. I. (< 834) HO, non Schrank. — Gynoglossum cristatum Auch. ex DG. 1. c, non Lam. — Paracaryum rubriflorum Stocks in üook. Kew Journ. IV. (1852) 175. — P. rugulosum a. brevistylum Bornm.! in Beih. Bot. Centralbl. XX. (1906) 190. — Perenne, dense incano-hirsutum. Caules ascendentes vel erecti, 10 — 40 cm longi. Folia basalia oblongo-lanceolata vel lineari-lanceolata , longe petiolata, cum petiolo 5 — 17 cm longa, 2 — 15 mm lata, obtusa, basi in petiolum sensim atte- nuata; folia caulina plerumque linearia, sessilia, gradatim minora. Cincinni breves in paniculam thyrsoideam interruptam terminalem dispositi, pedicellis fructiferis calyci sub- aequilongis; sepala oblongo-linearia, 4 mm longa, hirsuta; corolla violacea vel purpurea, campanulato-cylindrica, calycem vix superans, limbus distincte venosus vix ad medium partitus tubo vix brevior, lobis brevibus ovatis; stamina medio tubo affixa fornices com- presso-subquadratos haud attingentia; Stylus calyce sesquibrevior. Nuculae ovoideae vel rotundatae 5 mm longae, disco laevi vel minutissime tuberculato; cetera speciei prae- cedentis. — Fig. 5. Mittlere und Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Vom Suezkanal an östlich durch die Sinaihalbinsel, Arabia petraea und Persien bis zum südlichen Transkaukasien und nach Afghanistan und Baludschistan. Fehlt, wie P. intermedium, in Syrien und Kleinasien. Ägypten: Wadi-el-Hadj (nach Muschler). Sinaihalbinsel: Im Tale >Nahamme« (Schimper n. 403; Original). Ebene von Räha, 1500 m ü. M. (Kneucker); am Sinaikloster (Kneucker n. 85). Arabia petraea (Boissier). Persien: zwischen Yesd und Ispahan in der Sandwüste (Bornmüller n. 4976). Kerman: auf dem Berge Kuh-tagh-Ali (Bornmüller n. 4975). Zwischen Mir und Kererud bei Suitanabad (Strauß). In der Wüste zwischen Yesd und Kerman (Bornmüller n. 4977). Chorasan (nach Aitchison). Afghanistan (nach Boissier). Baludschistan (Stocks). — Aderbeitschan (Szovits). Auf trockenen steinigen Hügeln des südöstlichen Transkaukasiens, in Karabagh und dem östlichen russischen Armenien (nach Kusnezow). Danach dürfte der 40° n. Br. die Nord- grenze der Art bilden. — Arabischer Name: >Rabesche«; auf der Sinaihalbinsel: > Um-Libbeid« (nach Post). — Blüht vom März bis zum Mai. 10. P. strictum (C. Koch) Brand, non Boiss. — Omphalodes stricta C. Koch! in Linnaea XVII. (1843) 302. — P. undulatum Boiss.! Diagn. pl. nov. Orient. XI. (1849) 129; Fl. Orient. IV. (1875) 256; Wettst. in Denkschr. k. Akad. Wiss. Wien L. II. (1885) 32; Bornm. in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. VII. (1907) 787 et in Beih. Bot. Centralbl. XXVIII. II. (1911) 472; Kusnez. Fl. eaucas. crit. IV. 2. (1913) 150. — Perenne, erectum, subramosum, 15 — 50 cm altum, selulis basi calcaratis dense albido-hispidum. Folia lanceolata vel oblongo-lanceolata, uninervia, margine undulato-crispa; folia basalia longe petiolata, cum petiolo 9 — 12 cm longa, 5 — 11 mm lala, apice obtusa vel acutiuscula, basi longe et sensim in petiolum alatum attenuata; folia caulina multo minora, sessilia, acutissima. Cincinni terminales et subterminales, laxiflori, pedicellis fructiferis calyce subbrevioribus vel sublongioribus; sepala 3 — 4 mm longa, lanceolata vel oblonga, uni- nervia, hirsuta; corolla azurea, iufundibuliformi-campanulata, 4Y2 — 6 mm longa, limbus ad medium partitus tubo aequilongus ; stamina medio tubo affixa, fornices subquadratos apice emargioatos attingentia; Stylus calyce paulo brevior. Nuculae sphaerico-calathi- formes ca. 5 mm diametro, margine lato introflexo dentato, disco minute tuberculato; semina perlucenlia (Fig. 1 U). Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Auf den Gebirgen zwischen dem Euphrat, bzw. dem Tigris und dem kaspischen Meer. Nordgrenze etwa unter 40° n. Br. am Araxes in Russisch Armenien (C. Koch, Original). Kurdistan: Mardin: Khanaki (Sintenis n. 740); hier die Westgrenze unter 41° ö. L. Wan u. Warak Dagh (Herb. A. Kronenburg). Nördliches Persien: Auf dem Eiburs (Kotschy n. 136), Aderbeidjan; Saidabad bei Täbris (nach Boissier). Im Tale des Flusses Sefidrud zwischen Rustanabad und Rudbar, 2600 m ü. M. (Bornmüller n. '739 u. 7741); Patsihinar (Bornmüller n. 7740.). Teheran: am Fuße des Berges Schimran bei Ferasad Paracaryum. 51 (Bornmüller n. 7738); hier die Ostgrenze. Westliches Persien: bei Jalpan nächst Hamadan (Pichler n. 127); auf dem Berge Elwend (nach Wettstein); zwischen Di- nawer und Kengower (Strauß), wo die Art die Südgrenze erreicht. Nota. Secundum cl. Weltstein discus nucularum nunc tuberculalus est, nunc in medio echinulatus, margine glaber. 11 . P. Sintenisii Hausskn. ! ex Bornm. in Beih. Bot. Centralbl. XX. II. (1 906) 1 9 1 . — P. modestum Bornm. in Beih. Bot. Centralbl. XXXIII. II. (19 15) 177, non Boiss. et Hausskn. — Bienne (?) vel perenne (?), dense albido-hispidum. Caules complures erecti, 25 — 60 cm alli. Folia basalia spathulata, in petiolum attenuata, 5 — 11 cm longa, 5 — 15 mm lata, uninervia, apice attenuata; folia caulina minora sessilia linearia. Cincinni terminales et subterminales, laxe paniculati, pedicellis fructiferis calyce nunc longioribus nunc brevioribus; sepala e basi latiore lanceolata, acuta, 3Y2 mm longa, plurinervia, hispida; corolla pulchre coerulea, campanulato-cylindriea, S1^ mm longa, limbus usque ad medium partilus tubum aequans, lobis late ovatis; stamina medio tubo affixa for- nices magnos subquadratos apice emarginatos attingentia; Stylus calyce duplo brevior. Nuculae cum stylo cohaerentes, oblongo-ovoideae, 7 — 8 mm longae, laeves, napiformes, supra semen perlucens carinatae, carina paucis glochidibus obsita, margo latus horizon- taliter inflexus dentatus; embryo 4 mm longus, cotyledonibus late ovatis, radicula brevi sed disüncla multo longioribus. Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Von den Gebirgen am oberen Euphrat an südöstlich bis an und etwas über die Grenze von Persien. — Blüht im Mai. f. 1. angustifolium Brand, nov. forma. — Folia caulina anguste linearia, 2 — 5 mm lata. Türkisches Armenien: Charput: Miadun (Sintenis n. 361), Schuschnas (Sin- tenis n. 295). Westliches Persien: Auf dem Berge Kuh-i-Marab, Paintagh (Strauß), auf dem Berge Kuh-i-Bitschab bei Kerind (Strauß). f. 2. latifolium Brand, nov. forma. — Folia caulina late linearia, 6 — 10 mm lata. Türkisches Armenien: Egin, auf felsigen Abhängen am Euphrat (Sintenis n. 2358). Hier die Nordwestgrenze der Art. Kurdistan: Hiwandous (an der Grenze Persiens) auf dem Berge Sakri-Sakran, 1600 m ü. M. (Bornmüller n. 1616). 12. P. hirsutum (DG.) Boiss.! Diagn. pl. nov. Orient. XI. (1849) 130; Bornmüller in Beih. Bot. Centralbl. XX. II. (1906) 19 2. — Omphalodes Ursuta DC. Prodr. X. (1846) 159. — Gynoglossum myosotoides Auch, ex DC. 1. c. — Paracaryum strictum Boiss.! Fl. orient. IV. (1875) 256; Kusnezow, Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 150, non Om- phalodes stricta C. Koch. — Dense albido-hirsutum, quasi lanuginosum. Caulis erectus strictus, 20 — 45 cm altus, simplex vel parum ramosus. Folia lineari-lanceolata, basalia longe petiolata (laminis in specimine mihi viso evanidis); folia caulina inferiora breviter petiolata, cum petiolo 7 — 8 cm longa, 5 — 6 mm lata, superiora sessilia. Inflorescentiae terminales, nunc elongatae, nunc subcorymbosae, apice dense et longe lanuginosae, pedicellis fructiferis calyce brevioribus; calyx (post anthesin) 41/2mm longus, lanuginosus, sepala ovato-oblonga; corolla (mihi non visa) coeruleo-violacea calyce duplo longior; Stylus calyce (post anthesin) vix brevior. Nuculae ovoideae, 8 mm longae, calathiformes, disco longiuscule echinato, latere subruguloso, margine inflexo muricato subdenticulato. Nord-Syrien: »In graminosis Ssoffdaghc , 1000 m (Haussknecht). Weitere Exemplare nicht gesehen. Nach De Candolle und Bossier kommt die Art noch vor in Armenien bei Charput und auf dem Taurus, nach Bornmüller auch in den persisch- kurdischen Grenzgebieten am Sakri-Sakran. Letztere Angabe bezieht sich aber vielleicht auf die vorige Art. 13. P. tenerum Bornmüller! in Beih. Bot. Centralbl. XXXIII. II. (1915) 175. — Perenne, subcaespitosum, dense albido-strigoso-pubescens. Caules teneri, simplices vel subramosi, ca. 1 5 cm alti. Folia basalia longiuscule petiolata, lanceolata vel lanceolato- oblonga, 4 — 5 cm cum petiolo longa, 7 — 12 mm lata, uninervia, apice obtusa, in petio- lum subito contracta; folia caulina perpauca, suprema bracteiformia, sessilia; superior pars caulis foliis destituta. Cincinni terminales, pauci- et laxiflori, pedicellis fructiferis 4* 52 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. inferioribus calyce multo longioribus; sepala laete viridia, lanceolato-oblonga, ix/2 mm longa, obtusa, uninervia, pubescentia; corolla pulchre coerulea, campanulata, 5 mm longa, limbus usque ad medium partitus tubo subbrevior, lobis late rotundatis venosis; stamina superiori tubi parti affixa fomices irregulariter deorsum semilunares attlngentia; Stylus calyce sesquibrevior. Nuculae rotundatae 7 mm diametro, indistincte napiformes, discus latus echinulatus, margo irregularis et irregulariter dentatus; semina perlucentia; embryo 4 mm longus, cotyledonibus late ovatis radicula sesquilongioribus. Westliches Persien: Sungur, auf dem Berge Kuh-i-Emrullah, 3. Juni 1906 (Strauß, Herb. Haussknecht). Nota. Forma nucularum huius speciei sistit formam transitoriam inter genera Paracaryum et Mattiastrum (Fig. 1 V). Species incertae sedis. 1 4. P. brachytubum Diels! in Not. Roy. Bot. Gard. Edinburgh V. (1912) 168. — Gaules complures, 30 — 50 cm alti, pilosi, basi rudimentis foliorum basalium praediti, ceterum foliati. Folia basalia longissime petiolata, obovata, 5 — 7-nervia, 12 — 20 cm cum petiolo longa, 2 — 3 cm lata, in utraque facie praecipue in nervis hispida; folia caulina gradatim brevius petiolata, summa sessilia acuta. Cincinni et terminales et ex axillis foliorum summorum pedunculati. Calycis hispidi tubus hemisphaericus vel hemi- ovoideus, 1,5 mm longus, limbi segmenta anguste triangularia, 2 mm longa. Corollae coeruleae tubus brevis, 1 — 1,5 mm longus, limbi lobi late elliptici vel suborbiculares, 4 — 5 mm longi, 3,5 — 4 mm lati; squamulae reniformes vel meniscoideae, dense pilo- sulae ad faucem insertae. Stamina ca. 1 mm longa tubo inclusa. China: W.-Yunnan, auf Bergwiesen der östlichen Seite des Tali-Tales, 3000 — 3100 m ü. M. (Forrest n. 4474). — Blühend Juli — August. Nota. Quoniam fructus ignotus est, genus dubium remanet. Mihi ex habitu et patria ad genus Paracaryum pertinere non videtur. 15. P. laxiflorum Trautv. in Act. Hort. Petropol. III. 2. (1875) 274; IV. 1. (1876) 172', Kusnezow Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 151. — Perenne, pilis tuberculis in- sidentibus hirsutum. Caules basi ramosi, ramis elongatis, fastigiatis, simplicibus vel apice ramulum gerentibus. Folia radicalia et caulina inferiora oblonga, in petiolum longum angustata, obtusa; folia caulina et ramea oblongo-linearia, acuta sessilia. Cincinni ter- minales ebracteati, laxi; pedicellis fructiferis calyce 2 — 4-plo, fructu paulo longioribus; calycis parvi, adpresse pubescentis, demum acuti laciniae elliptico-oblongae , obtusae, demum reflexae; corolla calycem superans. Nuculae ovatae vel rotundatae, dorso glochidiato-muricatae, margine membranaceo, magis minusve inflexo, breviter glochidiato- dentato. Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Russisches und türkisches Armenien, auf trockenen steinigen Abhängen. Chando. Kars. Bardus. Karakurt. Artwin. Zetlet. Schurtum. Bert. Surewan; usw. (nach Kusnezow). Erzerum: auf dem Berge Palänteken (Radde; Original). — Nicht gesehen; vielleicht eine Form von Mattiastrum leptophyllum mit längeren Fruchtstielen. Boissier hält beide Arten für identisch (p. 58). Species excludendae. P. anchusoides Benth. et Hook. f. Gen. II, (1876) 850 = Adelocaryum anchusoi- des (Lindl.) Brand. P. ancyritanum Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 260 = Mattiastrum. ancyritanum (Boiss.) Brand. P. angustifolium Boiss. Diagn. pl. orient. nov. XI. (1849) 131 = Mattiastmm racemosum (Schreb.) Brand. P. asperum Stocks in Hook. Kew Journ. IV. (1852) 175 = Mattiastrum aspemm (Stocks) Brand. P. Aucheri Boiss. Diagn. pl. nov. Orient. XI. (1849) 131 = Mattiastrum Aucheri (A. ÜC.) Brand. Paracaryuin. 53 P. axureum Boiss. et Heldr. ex Boiss. 1. c. = Mattiastrum racemosum (Schreb.) Brand. P. caelestinum Benth. et Hook. f. Gen. II. (1876) 850 = Adelocaryum coelestinum (Lindl.) Brand. P. calycinum Boiss. et Bai. in Boiss. Diagn. pl. Orient, nov. 2. ser. VI. (4 859) 125 = Mattiastrum calycinum (Boiss. et Bai.) Brand. P. cappadocicum Boiss. et Bai. in Boiss. Diagn. pl. Orient, nov. 2. ser. VI. (1859) 124 = Mattiastrum cappadocicum (Boiss. et Bai.) Brand. P. Capusii Franchet in Ann. sc. nat. 6. ser. XVIII. (^ 884) 218 = Adelocaryum Capusii (Franch.) Brand. P. cariense Boiss. Diagn. pl. orient. nov. XI. (1849) 130 = Mattiastrum litho- spermifolium (Lam.) Brand. P. corymbiforme Boiss. I.e. 131 = Mattiastrum corymbiforme (DC. et A. DC.) Brand. P. corymbiforme Tchihatch. As. min. Bot. II. (1862) 115 t. 21 = Mattiastrum racemosum (Schreb.) Brand. P. cristatum Boiss. Diagn. pl. orient. nov. XI. (1849) 131 = Mattiastrum crista- tum (Schreb.) Brand. P. denticulatum Boiss. et Huet in Boiss. Diagn. pl. orient. nov. 2. ser. III. (1856) 140 = praecedens. P. erigerifolium Schott et Kotschy in Boiss. 1. c. = Mattiastrum racemosum (Schreb.) Brand. P. erysimifolium Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 259 = Mattiastrum erysimifolium (Boiss.) Brand. P. glastifolium Boiss. Diagn. pl. nov. orient. XI. (1849) 131 = Mattiastrum glastp- folium (Willd.) Brand. P. glochidiatum Benth. et Hook. f. Gen. II. (1876) 850 = Lappula glochidiata (Wall.) Brand in Fedde, Rep. XIV. (1915) 146. P. heliocarpum Kerner in Rev. Naturw. Vers. Innsbruck I. (1870) 105 = Adelo- caryum anchusoides (Lindl.) Brand. P. himalayense C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 161 = Mattiastrum himalayense (Klotzsch) Brand. P incanum Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 262 = Mattiastrum incanum (Ledeb.) Brand. P. Lambertianum G. B. Clarke 1. c. = Mattiastrum Lambertianum (Clarke) Brand. P. lamprocarpum Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 258 = Mattiastrum lamprocarpum (Boiss.) Brand. P. leptophyllum Boiss. Diagn. pl. orient. nov. XI. (1849) 131 = Mattiastrum lepto- phyllum (A. DC.) Brand. P longiflorum Boiss. 1. c. 132= Lindelofia longiflora (Boiss.) Baillon. P longipes Boiss. I.e. 2. ser. VI. (1859) 1 2 6 = Mattiastrum longipes (Boiss.) Brand. P. macrotrichum Vatke in Zeitschr. ges. Nat. Neue Folge. XI. (1875) 125 = Mat- tiastrum modestum (Boiss. et Hausskn.) Brand. P. malabaricum C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (188 3) 160 = Adelo- caryum malabaricum (Clarke) Brand. P minutum Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXVI. II. (1910) 489 = Mattiastrum minutum (Lipsky) Brand. P. modestum Boiss. et Hausskn. ex Boiss. PI. orient. nov. Decas II. (1 875) 5 = Mat- tiastrum modestum (Boiss. et Hausskn.) Brand. P, myosotoides Boiss. Diagn. pl. orient. nov. XI. (1849) 130 = Mattiastrum litho- spermifolium (Lam.) Brand. P myosotoides Franch. PI. turkest. (1884) 2 1 8 = Mattiastrum himalayense (Klotzsch) Brand. 54 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. P obtusifoliüm Boiss. et Huet in Tchibatch. As. min. Bot. II. (1862) 115, nonien nudum. P ponticum Boiss. PI. Orient, nov. Decas II. (l 875) 9 = Mattiastrum leptophyllum (A. DC.) Brand. P. racemosum Brüten in Journ. Bot. XLIV. (1906) 343 = Mattiastrum racemosum (Schreb.) Brand. P. Reuteri Boiss. et Hausskn. in Boiss. PI. Orient, nov. Decas II. (1875) 6 = Mat- tiastrum Reuteri (Boiss. et Hausskn.) Brand. P. sarawschanicum Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXVI. II. (1910) 488 = Mat- tiastrum sarawschanicum (Lipsky) Brand. P. Sibfhorpianum Boiss. Diagn. pl. Orient, -nov. XI. (1849) 130 = Mattiastrum lithospermifolium (Lam.) Brand. P. stenolophum Boiss. Diagn. pl. orient. nov. 2. ser. VI. (1859) 124 = Mattiastrum stenolophum (Boiss.) Brand. P Straussii Hausskn. et Bornm. in Beih. Bot. Centralbl. XX. II. (1906) 192 = Mat- tiastrum Straussii (Hausskn. et Bornm.) Brand. P. tibeticum C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 161 = Mattiastrum tibeticum (Clarke) Brand. P trinervium Duthie in Kew Bull. (19 12) 39 = Mattiastrum trinervium (Duthie) Brand. P. turcomanicum Bornm. et Sint. ex Bornm. in Beih. Bot. Centralbl. XX. II. (1906) 193 = Mattiastrum turcomanicum (Bornm. et Sint.) Brand. P velutinum Post, PI. Postianae IV. (1892) 10 = Mattiastrum velutinum (Post) Brand. 5. Bilegnum Brand. Bilegnum*) Brand in Fedde, Rep. XIII. (1915) 549. Calyx usque ad basin partitus. Corolla cylindrica lobis brevibus. Fornices parvi, inferiori parti tubi affixi. Filamenta corollam duplo superantia. Stylus calyce paulo brevior. Nuculae cum stylo cohaerentes, laeves, scaphiformes, margine duplici praeditae; margo interior parce, sed grosse dentatus, margo exterior integerrimus vel subrepandus; margo interior supra discum, exterior supra interiorem introflexus. Semina perlucentia. — Herbae perennes, foliis lineari-lanceolatis, cincinnis corymbosis. Species unica. — Fig. 1 W. * B. Bungei (Boiss.) Brand 1. c. 550. — Mattia Bungei Boiss.! Fl. orient. IV. (1815) 274. — Rindera Bungei Gurke in Engler u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 106; Kusnez. in Trav. Mus. Bot. Ac. Imp. sc. St. Petersbourg VII. (1910) 35, t. III, f. 5; Bornm. in Beih. Bot. Centralbl. XXXIII. II. (1915) 30 4. ■ — Perenne, humile, caespitosum, incano- sericeum. Caules 5 — 1 0 cm longi, erecti, simplices. Folia basalia numerosa, 5 — 8 cm longa, 4 — 6 mm lata, acuta, basi longe attenuata, uninervia, folia caulina pauca linearia brevia. Cincinni in corymbum terminalem laxum pauciflorum dispositi, pedicellis fructi- feris calyce 2 — 3-plo longioribus. Sepala lineari-oblonga, 5 — 6 mm longa, obtusa, villosa; corolla 6 — 7 mm longa, lobis 1 y2 mm longis ovato-oblongis ; Stylus ö1/^ mm longus. Persien: bei Deh-Malloh 27. 5. 1858 (Bunge). Boissier gibt als Standort an: >in montibus Persiae boreali-orientalis prope Scharud<. 6. Mattiastrum Brand. Mattiastrum**) Brand in Fedde, Rep. XIV. (1915) 150. — Paracaryum, sectio Mattiastrum Boiss. Diagn. pl. nov. orient. XI. (1849), 130; Fl. Orient. IV. (1875, non 1879!) 254; Gurke in Engler u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 105; Dalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (1904) 42 6. — Mattia § 3 DC. et A. DC. in DC. Prodr. X. (1816) 169. *) Nomen derivatur a Hyvov »margo«, quia nuculae margine duplici ornatae sunt. **) Nomen derivalur a genere »Mattia« Schult. Maltiastrum. 55 Calyx usque ad basin fere partitus, lobis oblongis, rarius ovatis. Corolla tubi- formis vel infundibuliformis vel cylindrico-campanulala calycem plus minus superans, lobis ovatis tubo brevioribus. Fornices lineares vel subquadrati. Stamina filamentis brevissimis, antheris ovoideis, inclusa vel antheris vix e tubo emergentibus. Stylus calyce longior vel brevior. Nuculae tota facie interiore gynobasi affixae, cum slylo cohaerentes, in facid exteriore planae, plane compressae, late membranaceo-alatae. Semina perlu- centia. — Herbae perennes, raro annuae, foliis plerumque angustis, cincinnis axillaribus et terminalibus. Species 28, quarum pleraeque Asiam occidentalem, nonnullae Asiam mediam, una Indiam orientalem inbabitant. Sect. I. Macromattiastrum Brand. Macromattiastrum Brand in Fedde 1. c. — Fornices distincte longiores quam lati, plerumque lineares. A. Stylus calyce, plerumque etiam fructu longior. a. Nucularum margo integer vel obscure tuberculatus. a. Fornices haud gibbosi. 1. Sepala dense villosa. 1 . Corolla calycem aequans vel eo sublongior . . 1 . M. Aucheri. 2. Corolla calyce subduplo longior %. M. velutinum. II. Sepala parce ciliata 3. M. glastifolium. ß. Fornices gibbis duabus lateralibus ornati. I. Apex fornicum vix duplo longior quam gibbi . . 4. M. racemosum. II. Apex fornicum multo longior quam gibbi .... 5. M. corymbiforme. b. Nucularum margo dentatus vel echinulatus. er. Fornices gibbis 2 lateralibus ornati 6. M. incanum. ß. Fornices haud gibbosi. I. Sepala 4 mm longa 7. M. longipcs. II. Sepala 6 — II mm longa. 1. Sepala 6 mm longa. * Corolla calycem haud excedens 8. M. erysimifolium. ** Corolla calyce sesquilongior 9. M. ancyritanum. 2. Sepala 8 — H mm longa . . . 1 0. M. calycinum. B. Stylus calyce brevior 11 . M. leptophyllum. i. M. Aucheri (A. DC.) Brand in Fedde, 1. c. — Mattia Aucheri A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 169; Jaub. et Spach, Illustr. pl. Orient. IV. (l 850 — i 853) t. 365! — Cynoglossum lanatum Auch, ex A. DC. 1. c, non Lam. — Rindera Aucheri Bunge in Mem. sav. etrang. St. Petersbourg VII. (1 851) 415. — Paracaryum Aucheri Boiss. Diagn. pl. orient. nov. XI. (1849) 131; Fl. Orient. IV. (1875) 260. — Perenne?, pubes- centi-villosum. Caulis erectus, 30 — 45 cm altus, parce ramosus, apice subaphyllus. Folia lineari-suboblonga, basalia 2 —4 cm longa, basi attenuala, caulina vix breviora sessilia. Cincinni ramorum inferiorum solitarii, terminales 3 — 4, subcorymbosi, elongati, ebracteati, pedicellis fruetiferis 6 — 8 mm longis; sepala oblongo-linearia, villosa, obtusa, uninervia; corolla coeruleo-purpurea 6 mm longa, lobis brevibus late ovatis; fornices oblongi et stamina superiori parti tubi inserta faucem superantia; Stylus calyce sub- longior. Nuculae ala integerrima marginatae disco laevi secus lineam mediam minute tuberculoso. Kleinasien: bei Moglah (Aucher, nach DC). — Nicht gesehen. 2. M. velutinum (Post) Brand in Fedde, Bep. XIV. (1915) 151. — Paracaryum rrhitinum Post, PI. Poslianae IV. (1892) 10 et in Bull. Herb. Boiss. I. (1893) 26 et Fl. Syria (1896) 538. — Bienne? 30 cm altum vel ultra, adpresse velutinum, canes- rens. Folia basalia oblongo-spathulata, in petiolum longum attenuata; folia caulina lineari-spathulata. Cincinni 1 — 2, axillares; calycis lobi lineares, in fructu reflexi, pedi- 56 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. cellis reflexis fere aequilongi; corolla cylindrico-obconica, calyce duplo fere longior; fornices erecti oblongi lobis corollae 5-plo longiores. Nuculae 1 0 mm diametro, laeves glabrae, nitidae, late marginatae, margine denticulato. Syrien: Antilibanon: Chaldün. — Blühend im Mai. — Nicht gesehen. 3. M. glastifolium (Willd.) Brand in Fedde, Bep. XIV. (1915) 15 1. — Gyno- glossum Orientale Glastifolium flore atrocoeruleo Tournef. ! Coroll. Inst. (1703) 7. — G. glastifolium Willd.! Spec. pl. I. (4797) 764; Desf. in Ann. mus. hist. nat. X. (1808) 430, t. 35 et Choix pl. coroll. (1 808) t. 18; Lehmann, PI. asperifol. (1818) 171, n. 136. — Rinder a glasti folia Boem. et Schult. Syst. IV. (1819) 83. — Mattia glasti- folia G. Don, Gen. syst. gard. IV. (1838) 310; DC. Prodr. X. (1846) 169. — Para- cary um glastifolium Boiss. Diagn. pl. nov. Orient. XI. (18 49) 131; Fl. Orient. IV. (1875) 262. — Bienne? Caulis erectus glaber simplex, ca. 40 cm altus. Folia basalia longe petiolata, lanceolata vel oblongo-lanceolata, 12 — 16 cm cum petiolo longa, 10 — 22 mm lata, obtusa, longe et sensim in petiolum attenuata, supra indistincte, infra distincte tuberculata; folia caulina minora sessilia, lanceolata vel lineari-lanceolata. Cincinni terminales paniculati, pedicellis calyce multo longioribus ; sepala oblongo-linearia, 10 mm longa, plurinervia, parce hispida; corolla cylindrico-campanulata, 14 mm longa, limbus tubo plus duplo longior, lobis late ovatis brevibus; fornices lineares, apice attenuati, in parte superiore undique papillosi, in parte inferiore marginibus tanlum papillosi; stamina superiori parti tubi affixa, antherae lineares filamentis longiores, sed fornicibus breviores; Stylus 16 mm longus. Nuculae ovato-cordatae clipeatae, alatae, centro in- terdum aculeis solitariis bims vel tribus instructae, ala plana lata integra. Armenien: ohne nähere Angabe (Herb. Gundelsheimer; Böstel in Herb. Willd. n. 3340). 4. M. racemosum (Schreb.) Brand in Fedde, Bep. XIV. (1915) 151. — Cyno- glossum Orientale minus flore campanulato coeruleo Tournef.! Coroll. Inst. (1703) 7. — C. racemosum Schreb. in Nov. Act. Nat. Cur. III. (1767) 475. — G. emarginatum Lam. Tabl. Encycl. I. (1791) 400, n. 1799. — G. angustifolium Willd.! Spec. pl. I. (1797) 763; Lehm. PI. asperifol. (1818) 170 n. 135 et in Magaz. Ges. Nat. Freund. Berlin VIII. (1818) 94. — Rindera? seu Mattia emarginata Boem. et Schult. Syst. IV. (1819) 83 et 765. — Mattia angustifolia G. Don, Gen. Syst. Gard. IV. (1838) 310; DC. Prodr. X. (18 46) 169. — Paracaryum angustifolium Boiss. Diagn. pl. Orient, nov. XI. (1849) 131; Fl. Orient. IV. (1875) 263. — Rindera angustifolia Bunge in Mem. Savants etrang. St. Petersbourg VII. (1851) 415. — Paracaryum axureum Boiss. et Heldr. ! ex Boiss. 1. c. — P. erigerifolium Schott et Kotschy! in Boiss. Diagn. 2. ser. III. (1856) 140. — P. corymbiforme Tchihatch. As. min. Bot. II. (1862) 11 5, t. 21, non Boiss. — P. racemosum Britten in Journ. Bot. XLIV. (1906) 343. — Perenne, sub- caespitosum. Caules complures erecti, 12 — 35 cm alli, adpresse villosi. Folia lineari- lanceolata vel linearia, 25 — 75 mm longa, 2 — 5 mm lata, uninervia, in petiolum alatum longiusculum paulum et longe attenuata, utrinque villoso- vel subarachnoideo-pilosa. Cincinni terminales laxiusculi, corymbosi vel paniculati, pedicellis fruetiferis calyce multo longioribus; sepala lineari-obtusa 8 mm longa, uninervia, medioeriter pilosa; corolla pulchre coerulea, infundibuliformis, 1 6 mm longa, limbus tubum latum aequans, lobis late ovatis limbo plus duplo brevioribus; fornices trianguläres basi subcordati, apice tridentati, dentibus lateralibus gibbiformibus, dente intermedio lineari duplo longiore quam lateralibus; stamina paulum infra fornices affixa, antheris oblongo-linearibus, basi sagittatis; stylus 18 mm longus. Nuculae rotundatae clipeatae latissime alatae, cum ala 13 mm diametro, ala nitida integra; embryo 3y2 mm longus, cotyledonibus ovatis radicula brevi sed distineta multo longioribus. Mittlere und Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Kleinasien: Auf Triften und trockenen, steinigen Abhängen, zwischen dem 30° u. 40° ö. L., im westlichen Teil des Gebietes nicht häufig. Phrygien: Zwischen Caraja und Dudasch (Warburg u. Endlich n. 873). Lycaonien: Ghelindost, auf dem Wege nach Kara- gatsch und Konia (Heldreich n. 815). Cilicien: Im Tale Gusguta auf dem Bulgar Mattiastruni. 57 Dagh, 2700 m ü. M. (Kotschy n. 39; Original zu Paracaryum erigerifolium) ; bei Jachiaile (Kotschy n. 189); Karli Boghas, an Abhängen der Schneeschluchten, 2000 m ü.M. (Siehe n. 319). Kappadocien: Ütsch Kapu Dagh (Siehe n. 68); zwischen Siwas und Caesarea, zwischen Siwas und Arpakoi am Halys (Bornmüller n. 1681). Pontus : Mersiwan (Manissadjian n. 56). Türkisches Armenien: Sandschak Gümüschchane : Sladodopi (Sintenis n. 5791); Berg Kureolizos (Bourgeau n. 195); bei Baibut (Bour- geau n. 194). Ohne nähere Angabe (Boestel; Herb. Willd. n. 3337). 5. M. corymbiforme (DC. et A. DG.) Brand in Fedde, Bep. XIV. (1915) 151. — Mattia corymbiformis DC. et A. DC. in DC. Prodr. X. (18.4 6) 169 et var. polystachya 1. c. — Gynoglossum glastifolium Auch, ex DC. 1. c. — Rindera corymbiformis Bunge in Mem. sav. etrang. St. Petersbourg VII. (1851) 415. — Paracaryum corymbiforme Boiss. Diagn. pl. Orient, nov. XI. (1849) 131; Fl. Orient. IV. (1875) 262. — Bienne? (teste Boissier); perenne (teste DC), pilis brevibus adpressis canescens. Caulis simplex erectus strictus, 40 — 50 cm latus, vel caules complures, 27 cm alti e basi perenni sub- caespitosa enati (var. polystachya?). Folia basalia longe petiolata, oblongo-lanceolata, cum petiolo 12 — 15 cm longa, 10 — 15 mm lata, obtusa, in petiolum attenuata, uni- nervia; folia caulina lineari-lanceolata vel linearia, stricta, inferiora breviter petiolata, superiora sessilia gradatim minora. Cincinni terminales corymbum laxum formantes, pedicellis fructiferis inßmis calyce multo longioribus; sepala lineari-obtusa, 8 — 9 mm longa, uninervia, satis dense hispida; corolla cylindrico-infundibuliformis, 13 — 14 mm longa, limbus tubum aequans, lobis late ovatis brevibus; fornices apice tridentali, den- tibus lateralibus gibbosis, dente intermedio subulato longissimo; stamina sub ipsis fornicibus affixa, antherae filamenta aequantes; Stylus 14 — 15 mm longus; cetera speciei praecedenlis. Nuculae 1 1 mm diametro, disco echinatae, margine lato laevi in- tegro vel obsolete tuberculato. Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Türkisches Armenien: Auf den Bergen von Karahissar an östlich bis zur persischen Grenze; zerstreut. Süd-Pontus: Karahissar: zwischen Agdja und Chabanne (Tchichatcheff n. 748, nach Boissier). Armenien: am Kurutschai, zwischen Hassanar und Nerskiep (Sintenis n. 997 als Para- caryum incanum); Umgegend von Erzerum (Calv er t). Kössadagh (Sintenis n. 1321). — Blüht im Juni. 6. M. incanum (Ledeb.) Brand in Fedde, Bep. XIV. (1915) 151. — Mattia incana Ledeb. Fl. ross III. (1847) 173. — Rindera incana Bunge in Mem. sav. etr. Petersb.VII. (1851) 415. — Paracaryum "incanum Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 262. — Bienne? Incano- vel superne sericeo-villosum. Caules erecti, simplices vel ramosi, 15 — 53 cm alti. Folia basalia longe petiolata, lanceolata, ca. 15 cm cum petiolo longa, 10 — 16 mm lata, uninervia, obtusa, longe et sensim in petiolum attenuala; folia caulina inferiora breviter petiolata, superiora sessilia, minora, linearia vel lineari-lanceolata. Cincinni terminales et subterminales paniculati, pedicellis inferioribus calyce longioribus; sepala lineari-obtusa, 10 mm longa, uninervia, villosa; corolla infundibuliformis 14 mm longa, limbus calycem subaequans; Stylus 17 mm longus; cetera speciei praecedentis. Nuculae orbiculares 1 0 mm diametro, facie exteriore glochidiatae, margine lato denticulato. Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Inneres Kleinasien: Bei Angora (Bornmüller n. 3080); bei Aladja. zwischen Josgad und Tschorum (Bornmüller n. 1717); zwischen Keiner und Köpru-koi, 1000 m ü. M. (Bornmüller n. 1717b); im Norden von Caesarea am Halys, 1200 m ü.M. (Bornmüller n. 1717c). — Trans- kaukasien: an der türkischen Grenze (nach Boissier). — Blüht im Juni. 7. M. longipes (Boiss.) Brand in Fedde, Bep. XIV. (1915) 152. — raracarywn longipes Boiss. Diagn. pl. Orient, nov. 2. ser. VI. (1859) 126; Fl. Orient. IV. (1875) 261. — Bienne, pilis adpressiusculis longis hirsutum. Caulis elatus ca. 60 cm altus, paniculatus. Folia 8 — 10 mm lata, lineari-lanceolata, inferiora in petiolum attenuata, superiora anguste linearia, acuta. Bacemi fructiferi 15 — 20 cm longi laxissimi, tenues, flexuosi; calyx 4 mm longus adpresse hirsutus, laciniis breviter linearibus; corolla intense coeruleo-violacea calyce vix sesquilongior; fornices loborum basin non attingentes line- 58 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoidcae-Cynoglosseae. ares, truncato-retusü; pedicelli fructiferi arcuati fructu duplo loDgiores; Stylus fructui aequilongus. Nuculae disco parce echinatae, membrana lata plana nitida, margine crebre crispulo-denticulato. Kappadocien: Auf dem Berge Alidagh, 1400 m ü.M. (nach Boissier). — Nicht gesehen. 8. M. erysimifolium (Boiss.) Brand in Fedde, Bep. XIV. (19*5) 152. — Para- caryum erysimifolium Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 259. — Bienne, ca. 15 cm altum, facie Mattiastri leptophytti, pilis sparsis brevissimis adpressis obsitum, pallide virens. Caules pumili parce ramosi. Folia magis oblonga et tuberculis minoribus obsita quam in M. leptophyllo, 6 — 8 mm lata, inferiora oblongo-lanceolata obtusa, longe petiolala, superiora linearia acuta, basi attenuata. Cincinni tandem laxi, pedicellis fructiferis calyce sublongioribus ; calyx 6 mm longus adpresse hirsutus laciniis linearibus obtusis; corolla albida vel carnea calycem vix superans, fornices lobis corollae subaequilongi, lineares, apice subinfiati incurvi; Stylus calycem vix excedens. Nuculae (iuniores) disco et ad membranae marginem echinulatae. Türkisches Armenien: auf dem Berge Kurkulizos bei Gümüschchane (Bourgeau als Paracaryum corymbiforme var., nach Boissier). — Nicht gesehen. 9. M. ancyritanum (Boiss.) Brand in Fedde, Bep. XIV. (1915) 152. — Para- caryum ancyritanum Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 260. — Bienne (teste Boissier). Caules solitarii vel complures erecti, 30 — 60 cm alti, adpresse pilosi, vetustiores inferne glabrati. Folia basalia et caulina inferiora longe petiolata, oblongo-lanceolata, 45 — 100 mm cum petiolo longa, 6 — 15 mm lata, setulis basi calcaratis supra conspicue, infra subinconspicue obsita, apice obtusa, basi in petiolum attenuata; foüa caulina superiora sessilia, suprema linearia, multo minora. Cincinni axillares et terminales, dissiti, pedicellis fructiferis calycem aequantibus, raro eo longioribus; calyx 6 mm longus; corolla (mihi non visa) 8 — 9 mm longa, e sicco carnea vel rubella; fornices corollam aequantes, lineares, apice inflati obtusi. Nuculae rotundatae, 1 1 m diametro, in medio longitudinaliter carinatae, late alatae, facie exteriore et margine tuberculatae, embryo fere 5 mm longus, lobis late ovatis radicula distincta multo maioribus. Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Kleinasien: bei Angora und Kastamuni (nach Boissier). Türkisches Armenien: Sandschak Gümüschchane: Jamurdere, auf rasigen Stellen (Sintenis n. 6095). 1 0. M. calycinum (Boiss. et Bai.) Brand 1. c. — Paracaryum calycinum Boiss. et Bai. in Boiss. Diagn. pl. Orient, nov. 2. ser. VI. (1859) 125; Fl. Orient. IV. (1875) 261. — Bienne. Caules e basi lignosa complures, erecti, superne adpresse pilosi, in- ferne glabrati, 40 — 65 cm alti, simplices. Folia lanceolata, basalia longissime petiolata, setulis basi calcaratis dispersis fere inconspicue obsita, 12 — 15 cm cum petiolo longa, 10 — 17 mm lata, distincte uninervia, obtusa, in petiolum longe et sensim attenuata; folia caulina superiora sessilia. Cincinni thyrsoideo-paniculatif pedicellis fructiferis calycem aequantibus; calyx iam in aestivatione valde auctus, sepala 8 mm longa, lineari-obtusa, uninervia, adpresse hirta; calyx fructifer nuculis aequilongus; corolla cylindrica 11 mm longa, limbus ad medium parütus multo brevior quam tubus, fornices oblongo-lineares ; stamina summo tubo afQxa, filamentis brevissimis ; stylus 13 mm longus. Nuculae fere" orbiculares 1 0 mm diametro, in medio carinatae et parce echinulatae, margine lato sub- integro, parce et minute tuberculato-denticulato; embryo 4y2 mm longus, colyledonibus ovatis radicula distincta longioribus. — Fig. 6. Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Mittleres und östliches Klein- asien: auf felsigen Hügeln; zerstreut. Phrygien: Eski-Chehir, Komialimi (War bürg u. Endlich n. 412). Paphlagonien: Wilajet Kastambuli: Tossia (Sintenis n. 3653). Amasia: im unteren Teile des Berges Lagman, 400 — 700 m ü. M. (Bornmüller n. 728). Kappadocien: Ebene von Caesarea (Girard); »ad radices Argaei et in collibus prope Caesaream«, 1200 m (nach Boissier). — Blüht im Mai und Juni. Nota. M. ancyritanum et calycinum saepe vix discerni possunt. U.M. leptophyllum (A. DC.) Brand in Fedde, Bep. XIV. (1915) 152. — Mattia Mattiastrum. 59 leptophylla A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 170; Jaub. et Spach, lllustr. pl. Orient. IV. (1850 — 1853) t. 364! — Cynoglossum angustifolium Auch, ex A. DC. 1. c. — Om- phalodes pontica C. Koch! in Linnaea XXII. (1849) 646. — Paracaryum leptophyllum Boiss. Diagn. pl. Orient, nov. XI. (1849) 131; Fl. orient. IV. (1875) 258. — Rindern leptophylla Bunge in Mem. sav. etrang. St. Petersbourg VII. (1851) 415. — Para- caryum laxiflorum Trautv. in Act, Hort. Petropol. III. II. (1875) 274, fide Boissier. — Fig. 6. Mattiastrum calycinum (Boiss. et Bai.) Brand. A Habitus. B Pars infiorescentiae. G Flos. D Corolla longitudinalitcr secta. E Cincinnus. F Nucula. — Icort. origin. Paracaryum ponticum Boiss.! PI. Orient, nov. Decas II. (1875) 9; Fl. Orient. IV. (1875) 258. — Perenne, simplex vel ramosum, erectum, 20 — 30 cm altum, setulis basi cal- caratis dense strigillosum. Folia linearia vel lineari-lanceolata, 25 — 35 mm longa, 3 — 6 mm lata, inferiora in petiolum attenua(;i, superiora sessilia. Cincinni dissiti, ad apices ramulorum terminales, pedicellis fructiferis calycc paulo longioribus; sepala ob- longo-linearia, post deflorationem 6 — 7V2 mm longa, uninervia, pubescentia; corolla coerulea 6 — 7^2 mm longa, limbus ad medium partitus tubo duplo brevior; Stylus calyce brevior; cetera speciei praecedentis. Nuculae orbiculares, 8 — 10 mm diametro, 60 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. in medio carinatae, latissime alatae, margine denticulis nunc (in eodem specimine) erectis nunc introflexis dense obsito; embryo 31/2 mm longus, cotyledonibus ovatis radi- cula distincta duplo longioribus. Mittlere und Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Mittleres und öst- liches Kleinasien: sonnige, felsige Triften; sehr zerstreut. Phrygien: Eski-Chehir: Komalimi (Warburg u. Endlich n. 1040). Türkisches Armenien: Erzerum (nach Boissier). Koesoe: bei Kilitschü, zwischen Awschusch und Szadagh (Sintenis n. 3 062). Sandschak Gümüschchane : bei Stavrosdere und bei Elmedere (Sintenis n. 5725). Pontus: Lasistan: im Distrikte Sber (C. Koch; Original zu Omphalodcs pontica). — Blüht im Mai und Juni. Sect. Modestomattiastrum Brand. Modestomattiastrum Brand in Fedde, Bep. XIV. (4 915) 152. — Fornices sub- quadrati vel latiores quam longi. Stylus calyce semper brevior. A. Corolla 10 — 12 mm longa, in sinubus loborum plicata. 12. M. asperum. B. Corolla minus quam 10 mm longa, in sinubus haud plicata. a. Badix biennis vel perennis. or. Corolla 8 — 10 mm longa. I. Nuculae calyce vix longiores, 6 — 7 mm longae 13. M. modestum. II. Nuculae calyce sesquilongiores, 10 — 12 mm M. Lambertianum. M. kurdistanicum. 1. Margo nucularum integer 14. 2. Margo nucularum denticulatus et glochidiatus . 15. ß. Corolla summopere 6 mm longa. I. Corolla 5 — 6 mm longa. 1 . Nuculae zb glochidiatae aut margine denticu- latae vel tuberculatae. * Nuculae 10— 14 mm diametro. f Nucularum margo dense cristatus . . ff Nucularum margo superne parce denti- culatus, ceterum integer ** Nuculae 6 — 8 mm diametro. f Nucularum margo tuberculatus . . . . ff Nucularum margo denticulatus. Denticuli marginales curvati . . . Denticuli marginales recti .... *** Nuculae 4 — 5 mm diametro 2. Nuculae laeves margine integro. * Nuculae 6 mm diametro ** Nuculae 11 mm diametro II. Corolla 3 — 4 mm longa. 1. Nuculae 6 mm diametro; caulis plus quam 10 cm altus 24. 2. Nuculae 3 — 5 mm diametro; planta pumila, summopere 1 0 cm alta. * Nucularum margo integer 25. ** Nucularum margo dentatus 26. b. Badix annua; corolla 2 — 4 mm longa. ct. Folia basalia cum petiolo 5 — 7 cm longa; corolla calyce longior 27. ß. Folia basalia cum petiolo 1 — 4 cm longa; corolla calycem haud superans 28. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. M. cristatum. M. lamprocarpum. M. Eeuteri. M. lithospermifolium. M. cappadocicum. M. trinervium. M. stenolophum. M. tureomanicum. M. Straussii. M. saraivschanicum. M. minutum. M. himalayense. M. tibeticum. Mattiastrum. 61 4 2. M. asperum (Stocks) Brand in Fedde, Rep. XIV. (4 915) 4 53. — Paracaryum asperum Stocks! in Hook. Kew Journ. IV. (1852) 4 75; Boiss. FI. Orient. IV. (4 875) 264. — >Bienne.« Villoso-hispidum, cinereum, 20 — 30 cm altum. Folia lanceolata vel lineari-Ianceolata, basalia et caulina inferiora longe petiolata, 5 — 8 cm cum petiolo longa, 4 — 4 0 mm lata, acuta, in petiolum longe et sensim attenuata, folia superiora minora, sessilia linearia. Cincinni terminales et subterminales, ferruginei, pedicellis fructiferis inferioribus calyce longioribus; sepala 4 — 5 mm longa, lanceolato- acuta, hispida; corolla purpureo-violacea, infundibuliformis, 4 0 — 4 2 mm longa, in sinubus loborum plicata, limbus tubo sublongior, lobis latis brevissimis; fornices subsemilunares; stamina paulo supra medium tubum affixa, filamentis brevissimis, antheris oblongis forni- cum basin vix attingentibus ; Stylus calyce sesquibrevior. Nuculae orbiculares, 5 mm diametro, tota facie exteriore glochidiatae, satis late alatae, margine glochidibus intro- flexis obsito. Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Oberes Baludschistan (Stocks n. 906; Original). — Afghanistan (Griffith n. 59 45, als »Paracaryum stenolophum«), »ad Choky« (Griffith n. 49 4, nach Boissier.) 4 3. M. modestum (Boiss. et Hausskn.) Brand in Fedde, 1. c. — Paracaryum modestum Boiss. et Hausskn.! ex Boiss. Plant. Orient, nov. Decas II. (4 875) 5; Fl. Orient. IV. (4 875) 260. — P. macrotrichum Vatke! in Zeitschr. ges. Nat. Neue Folge XI. (4 875) 4 25*). — Perenne, dense albido-hirsutum. Caules complures, graciles, erecti, simplices, 20 — 35 cm alti. Folia lanceolata, uninervia, basalia longe petiolata, 7 — 4 0 cm cum petiolo longa, 3 — 8 mm lata, acuta, longe et sensim in petiolum atte- nuata; folia caulina multo minora sessilia. • Cincinni terminales laxiflori, pedicellis in- ferioribus calyce multo longioribus; sepala oblonga acuta 6 mm longa, uninervia, his- pida; corolla violacea, cylindrico-infundibuliformis, 8 mm longa, limbus tubo subduplo longior, lobis brevibus late ovatis; fornices subquadrati apice emarginati; stamina medio tubo affixa; Stylus claviformis calyce duplo brevior. Nuculae ovoideae, 6 — 7 mm diametro, facie exteriore supra semen perlucens parce glochidiatae, intra marginem repando-sub- denticulatam linea concentrica tuberculata obsitae. Südliches Persien: Kaserun, felsiges Gelände; Triften bei Nakschi Timur (Hauss- knecht). 4 4. M. Lambertianum (C. B. Clarke) Brand, nov. nom. — ? Paracaryum Lam- bertianum C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (4 883) 4 61. — Bienne? Strigo- sum, ramosum, ultra 60 cm altum. Folia (basalia mihi non visa) caulina sessilia, ob- longa vel obovata, 5 — 4 2 cm longa, 25 — 40 mm lata, utrinquc attenuata, multinervia, nervis in facie inferiore valde prominentibus. Cincinni numerosi elongati densiflori paniculam amplissimam formantes; flores nutantes, pedicellis calyce brevioribus; sepala ovata, 4 — 5 mm longa, post anthesin duplo aucta, multinervia, dense ciliata; corolla fere rotata, 9 mm longa, 4 2 — 4 3 mm lata; fornices subquadrati, apice emarginati; stamina medio tubo affixa, filamentis brevissimis; Stylus calyce sesquibrevior. Nuculae suborbiculares, 4 4 mm diametro, laeves, mafgine lato integro. Vorderindisches Gebiet: Bombay: Mahableshurn, \ 300 m ü.M. (Dr. T. Cooke, Oct. 4 890; Herb. DC). — Diese geographisch von den übrigen Arten weit getrennte Art ist auch dadurch merkwürdig, daß der Fruchtknoten bereits zur Blütezeit in 4 sich berührende Klausen getrennt ist. 4 5. M. kurdistanicum Brand in Fedde, Rep. XIV. (4 9 4 5) 4 54. — Bienne?, hirtum. Caulis erectus simplex vel superne ramosus, 30 — 60 cm altus. Folia oblongo- lanceolata vel lineari-Ianceolata, inferiora longe petiolata, 4 0 — 4 2 cm cum petiolo longa, *) Der Name P. modestum Boiss. et Hausskn. ist älter als P. macrotrichum Vatke, da Boissier's Decas II am 20. Februar 1875 ausgegeben wurde, Vatke 's Arbeit aber erst nach dem <6. April veröffentlicht sein kann (Bornmüller, brieflich). Man vergleiche, was Bornmüller über Vatke's Publikationen Boissier'scher Pflanzen in Mitt. Thür. Bot. Ver. XX. (4905) 33 und in >Reliquiae Straussianae« p. 4 73 ausgeführt hat. 62 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 6 — 4 6 mm lata, uninervia, obtusa, in petiolum longe et sensim attenuata, superior sessilia minima acuta. Cincinni subterminales et terminales gemini, elongati, pedice fructiferi calyce longiores; sepala oblonga obtusa uninervia ea. 7 mm longa; coroll campanulatae tubus 4 mm longus, limbus lobis late ovatis pulcherrime coeruleis ti longior; fornices subquadrati apice emarginati; Stylus calyce subduplo brevior. Nuci II mm diametro, disco glochidiato, late alalae, margine indistincte denticulatae glochidiatae. Embryo 3 mm longus. Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Kurdistan: Diarbekir: Karadj« daghj in Gebüschen. Blühend im Mai. (Sintenis n. 710, als Paracaryum longipes'i 16. M. cristatum (Schreb.) Brand in Fedde 1. c. — Oynoglossum Orientale, glossi folio, fructu umbilicato cristato Tournef.! Coroll. Inst. (1703) 7. — G. cristatw Schreber in Nov. Act. Nat. Cur. HL (1767) 476; Lam. Tabl. Encycl. I. (1791) n. 1800; Lehm.! PL asperif. (1818) 169 n. 134 et in Magaz. Ges. Nat. Freunde Berlin VI (1818) 9 4. — Omphalodes cristata Schrank, in Denkschr. Akad. Wissensch. Münche III. (1812) 221; A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 160. — Rindera cristata Boem. Schult. Syst. IV. (1819) 761. — Mattia cristata G. Don, Gen. syst. gard. IV. (4 83t 310; DC. Prodr. X. (1846) 1 70. — Echinospermum cristatum Bunge, Del. sem. Dorj (1839) 8. — Paracaryum cristatum Boiss.! Diagn. pl. Orient, nov. XL (1849) 13i Fl. Orient. IV. (1875) 258; Bornm. in Beih. Bot. Centralbl. XXXIII. IL (1915) 177. Paracaryum denticulatum Boiss. et Huet! in Boiss. Diagn. pl. Orient, nov. 2. sei*. (1856) 140. — Caulis erectus simplex, 25 — 70 cm altus, adpresse pilosus vel hirsuti Folia lanceolata, basalia longe petiolata, 5 — 12 cm cum petiolo longa, 5 — 10 mm lat in petiolum attenuata, folia caulina inferiora breviter petiolata, media et superior sessilia, minora, basi vix attenuata vel fere subcordata. Cincinni terminales, rarit axillares, bi- vel triiurcati, laxi, sed multiflori, pedicellis fructiferis calycem subaequa tibus vel eo brevioribus, fructibus igitur subsessilibus; sepala oblonga, 3Y2 — ^h longa, obtusiuscula, uninervia, dense ciliata; corolla pulchre coerulea, cylindrico-camj nulata, 4y2 — ö1/^ mm longa, limbus ad medium partitus tubo vix longior; cet speciei praecedentis. Nuculae suborbiculares , 12 — 14 mm diametro, facie extern media echinulatae, late alatae, margine db dense et irregulariter cristato-dentato ; embr 5'/2 mrn longus, cotyledonibus ovatis radicula brevi et crassa multo maioribus. Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Türkisches Armenien: Ol nähere Angabe (Tournefort; Boestel in Herb. Willd. n. 3341). Arabkir: Demish] baschi (Sintenis n. 862); häufig bei Erzerum und Baibut (z. B. Huet du Pavilloi n. 5; Original zu Paracaryum denticulatum). Westliches Persien: Auf dem Ber Kuh-i-Gerru, Distrikt Nehawend (Strauß). — Blühend im Juni und Juli. Var. Paropamisi Brand, nov. var. — Paracaryum, sp. Aitch.! Bot. Afgha Delim. Commission (18 88) 89. — Corollae limbus usque ad basin partitus. Nucula parce et valde irregulariter dentatae. — An propria species? Badchis: Kette des Paropamisus, sehr gemein auf den Hügeln und Abhänge bis zu 1700 m ü. M. (Aitchison n. 38' Herb. Boissier). — Blühend im Mai. 1 7. M. lamprocarpum (Boiss.) Brand in Fedde, Bep. XIV. 1. c. — Paracary lamprocarpum Boiss.! Fl. Orient. IV. (1875, non 1879!) 258. — P. lamprocariur, Boiss. Diagn. pl. Orient, nov. XL (1849) 131. — P. lamprocaryum Walpers, Anna bot. (1852) 143. — Bienne?, pilis albis longiusculis basi tuberculatis rigidulis asperi Caulis crassus erectus strictus, 30 — 40 cm altus. Folia lineari-lanceolata, uninervi basalia et caulina inferiora longe petiolata, ca. 1 0 cm cum petiolo longa, 1 0 mm lala, obtusiuscula, longe et sensim in petiolum attenuata; folia caulina superiora minora, sessilia. Cincinni terminales et axillares, haud numerosi, pedicellis fructiferis calyce vix longioribus; sepala lanceolato-oblonga, 4 mm (post deflorationem) longa, uninervia, his- pida; »corollae« [alabastra tanlum vidi] »brevis intense violaceae tubus calyce inclusus, limbi minuti lobi ovati«; (»corolla coerulea calyce sesquilongior, magnitudine ea Para- caryi myosotidis«); »fornices ovati, crassiusculi papillosi limbo vix breviores«; Stylus 5 mm longus. Nuculae nitidae orbiculares 1 0 mm diametro, facie exteriore laeves et Mattiastrura. 63 supra semen perlucens carinatae; ala plana lata, superne parce denticulata, ceterum integerriraa; embryo 5 mm longus, cotyledonibus orbicularibus radicula brevi sed distincta multo maioribus. Syrien: Nur in der Umgegend von Damaskus. Bei Zebdaine, zerstreut auf fel- sigen Abhängen >montis Garbi«, 1800 m ü. M. (Kotschy n. 129); an den Felsen des Antilibanon bei Suk Wadi Barrada (nach Boissier); zwischen Bascheya und Damaskus (Boissier, Herb. DC). 18. M. Eeuteri (Boiss. et Hausskn.) Brand in Fedde, Bep. XIV. (1915) i 55- — Paracaryum Eeuteri Boiss. et Hausskn.! in Boiss. PI. Orient, nov. dec. II. (1875) 6; Fl. Orient. IV. (1875) 257. — Perenne, subcaespitosum, tomentosum. Caules com- plures ascendentes simplices, 10 — 22 cm alti. Folia basalia longiuscule petiolata, lan- ceolata vel oblonga, saepius indumento densissimo quasi uninervia, 5 — 10 cm cum peliolo longa, 10 — 2 6 mm lata, obtusiuscula vel acutiuscula, in petiolum attenuata; folia caulina minora sessilia, linearia vel lineari-lanceolala. Cincinni axillares et termi- nales, pedieellis fructiferis calyce brevioribus; sepala lineari-oblonga, 4 mm longa, uni- nervia, villosa; corolla violacea cylindrico-campanulata 6 mm longa, limbus usque ad medium partitus tubo subaequilongus ; stjdus calyce subduplo brevior; cetera speciei praecedentis. Nuculae orbiculares 7 mm diametro, latissime alatae, in medio carinatae; carina paucis aculeis crassiusculis adspersus; ala margine incrassato tuberculato circura- data; tubercula saepe aculeo minuto praedita; embryo 4 mm longus, cotyledonibus orbi- cularibus radicula crassa sed distincta multo maioribus. — Fig. 1 Y. Mittlere Mediterranprovinz: Cataonien: An Felsen des Berges Berytdagh, 3000 m ü. M. (Haussknocht, syrisch- armenische Heise, 10. 8. 1865.) 19. M. lithospermifolium (Lam.) Brand in Fedde, 1. c. — Gynoglossum litho- spermifolium Lam. Encycl. II. (1786) 240; 111. genr. (1793) n. 1805. — Cynoglossum myosotoides La Billard. Je. pl. Syr. rar. II. (1791) 6, t. 2. — Omphalodes myoso- toides Schrank in Denkschr. Akad. Wissensch. München III. (1812) 222; Lehm. PI. asperif. (1818) 188 n. 146 et in Magaz. Ges. Nat. Freund. Berlin VIII. (1818) 99; DC. Prodr. (1846) 159. — Picotia lithospermifolia Roem. et Schult. Syst. IV. (1819) 86. — Omphalodes cariensis Boiss.! . Diagn. pl. Orient, nov. IV. (1844) 41; DC. Prodr. X. (1846) 159. — Paracaryum myosotoides et cariense Boiss.! Diagn. pl. Orient, nov. XL (1849) 130. — P. Sibthorpianum Boiss. 1. c. (deest in indice Kewensi). — P. myo- sotoides Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 257; Wetlst. in Denkschr. Akad. Wissensch. Wien L. II. (1885) 87; Halacsy, Consp. Fl. graec. II. (1902) 358. — Perenne. Caules com- plures ascendentes, 7 — 35 cm alti, hispido- vel villoso-hirsuti (speeimina fruetifera usque ad 45 cm alta). Folia basalia petiolata, spathulata vel lanceolata, magnitudine variabili: nunc 10—12 cm cum petiolo longa et 1 — 2 cm lata, nunc 3 — 5 cm cum petiolo longa et 5 — 10 mm lata, uninervia, obtusa vel acutiuscula, in petiolum attenuata, utrinque dense hirsula; folia caulina sessilia, gradatim minora. Cincinni terminales, solitarii vel gemini, primum capilati, dein valde elongati, laxi, usque ad 30 cm longi, pedieellis fructiferis infimis calyce multo longioribus; sepala lineari-oblonga, 3 — 4 mm longa, ob- tusa, villosa, uninervia; corolla coeruleo-violacea, campanulata, 5 mm longa; limbus ad medium partitus tubo subaequilongus; stamina medio tubo affixa; antherae filamentis paulo longiores basin fornicum attingentes; Stylus calyce subduplo brevior. Nuculae suborbiculares, 7 — 8 mm diametro, disco eebinatae, rarius laeves, ala lata nitida, mar- gine denticulis horizontaliter curvatis obsila, rarius integra; embryo 3 mm longus, cotyle- donibus ovatis radicula multo maioribus. Mittlere und Armenisch - iranische Mediterranprovinz: Auf trockenen felsigen Stellen der Gebirge, von 1500 — 3000 m ü.M.; zerstreut. Candische Unter- provinz: Kreta: in der alpinen Hegion der montes Sphaciotici, auf dem Mavros, dein Theodoros und dem Hagion Pneuma (nach Haläcsy). Taurisch-cyprische Unter- provinz: Cypern: auf dem Gipfel des Berges Trodos (Kotschy n. 741; Sintenis u. Higo n. 828). Cilicien: Bulgardagh (Kotschy n. 112a); auf dem Taurus (Kotschy n. 128b u. 14i); Kasmutlidagh (Siehe n. HO); im Tale Gusguta (Kotschy n. 39, 64 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. zum Teil); Karli Boghas (Siehe n. 32 1 ). — Syrien: Auf dem Berge Hermon häußg (Kolschy n. 246); auf dem Libanon über Cedros (nach Boi ssier) und am See von Jannina, dort auch auf Maisfeldern (Schwein furth n. 416 u. 417). — Westliche kleinasiatische Unterprovinz: Lycien: Beidagh (Pichler n. 466); auf dem Akdagh (Bourgeau). Carien: Cadmos (Boissier); auf dem Berge Ujukludagh (nach Wett- stein). Lycaonien: auf dem Berge Anemas unter Rumex scutatus (Held reich n. 1202). — Türkisches Armenien: Egin: Salaklu (Sintenis n. 2733); Gümüsch- chane: bei Retschi Kalessi (Sintenis n. 6093), Stavrosdere (Sintenis n. 5836). — Blüht vom Mai bis zum Juli. 20. M. cappadocicum (Boiss. et Bai.) Brand in Fedde, Rep. XIV. (1915) «55. — Paracaryum cappadocicum Boiss. et Bai. in Boiss. Diagn. pl. Orient, nov. 2. ser. VI. (1859) 124; Fl. Orient. IV. (1875) 259. — Bienne, pilis brevibus patulis asperum. Caulis elatus ample et stricte paniculatus, 60 — 75 cm altus. Folia oblonga, basalia in petiolum attenuata, obtusa, caulina stricta acutiuscula. Cincinni fructiferi 1 5 cm longi, laxi, pedicellis fructiferis erecto-patulis calyce sublongioribus; corolla ca. 6 mm longa, azurea, limbo e calyce subexserto; fornices ovati obtusissimi; Stylus fructu 5-plo brevior. Nuculae ovatae, 6 — 7 mm diametro, disco glochidiato-aculeato, ala concaviuscula mar- gine minute denticulato instructa; dentes conici recti nee horizontales. Cappadocien: auf dem Berge Alidagh, 1850 m ü.M. (nach Boissier). — Nicht gesehen. 2 1 . M. trinervium (Duthie) Brand, nov. nom. — Paracaryum trinervium Duthie in Kew Bull. (1912) 39. — Perenne. Caules erecti ramosi, superne serieeo-pilosi. Folia caulina sessilia, 5 — 8 cm longa, 7 — 13 mm lata, lineari-lanceolata, acuta, valde trinervia, dense et molliler pilosa. Racemi fructiferi elongati, pedicellis calyce breviori- bus; calyx 3,5 mm longus, lobis ovatis obtusis vel subacutis; corolla rotata coerulea, 6 mm diametro; tubus 2 mm longus, lobis late obovatis ad apicem rotundatis, fornices late reniformes; antherae inclusae, 1 mm longae; Stylus 1 mm longus. Nuculae ovatae, 4 — 5 mm longae, marginibus dentatis, dentibus glochidiatis, disco aculeato. — »Affine Paracaryo himalayense, sed foliis conspicue trinerviis, floribus multo maioribus calycis lobis latioribus differt. « Östliches Tibet: Lhasa, ca. 3650 m ü. M. (Waddell, nach Duthie). — Nie gesehen. 22. M. stenolophum (Boiss.) Brand in Fedde, Rep. XIV. (1915) 155. — Para- caryum stenolophum Boiss. Diagn. pl. nov. Orient. 2. ser. VI. (1859) 124; Fl. orient. IV. (1875) 260. — Bienne, pilis tenuibus patulis hirsutum. Caulis elatus, 60 cm altus, paniculatus. Folia inferiora oblongo-lanceolata petiolata, superiora anguste linearia acuta. Pedicelli fructiferi tenuissimi, filiformes, erecto-patuli, calyce sublongiores ; corolla ca. 5 mm longa; Stylus fructu 4-plo brevior. Nuculae laeves, ala concaviuscula subintegra angusta marginatae. — An varietas M. cappadocici? Cappadocien: Auf Hügeln westlich von Caesarea, 1200 m ü. M. (nach Bois- sier). — Nicht gesehen. 23. M. turcomanicum (Bornm. et Sint.) Brand in Fedde, 1. c. — Paracaryum turcomanicum Bornm. et Sint.! ex Bornm. in Beih. Bot. Centralbl. XX. II. (1906) 193 et in Fedde, Rep. X. (1912) 420. — Perenne?, parce hirtum. Caules complures erecti ramosi 28 — 45 cm alti. Folia basalia longe petiolata, pleraque evanida, pauca ex- tantia, oblongo-lanceolata, 7 — 9 cm cum petiolo longa, 10 — 14 mm lata, obtusa, in petiolum alatum sensim attenuata, uninervia vel subtrinervia; folia caulina sessilia acuta: Cincinni iam ex infima caulis parte enascentes, axillares et terminales, elongati, multi- flori, pedicellis fructiferis inferioribus calyce multo longioribus; sepala 5 — 6 mm longa, lineari-oblonga, ciliata, uninervia; corolla campanulato-cylindrica, calycem vix superans, limbus usque ad medium partitus tubo lato subduplo brevior; stamina summo tubo inserta; filamenta antheris aequilonga; antherae fornices subquadratos attingentes; Stylus calyce sesquibrevior. Nuculae suborbiculares 11mm diametro, laevissimae, latissime ae Mattiastrum. 65 alatae, margine integerrimo; embryo 6 mm longus, cotyledonibus late ovatis radicula crassa brevi multo maioribus. Transkaspien: Aschabad, auf den Bergen oberhalb des Dorfes Nephton (Sin- tenis n. 103); Kisil-Arwat: Karakala, auf sandigen Hügeln bei Kutenak (Sintenis n. 1702). — Blüht im Mai. 2 4. M. Straussii (Hausskn. et Bornm.) Brand in Fedde, Rep. XIV. (1915) 155. — Paracaryum Straussii Hausskn. et Bornm.! in Beih. Bot. Centralbl. XX. II. (190 6) 192; Bornm. I.e. XXVIII. II. (1911) 472; 1. c. XXXIII. II. (1915) 177. — Perenne, sub- caespitosum. Caules complures erecti simplices, 10 — 45 cm alti, inferne glabri, su- perne hirti. Folia basalia longissime petiolata, lanceolato-oblonga, usque ad 1 0 cm cum petiolo longa, 10 — 1 2 mm lata, uninervia, obtusa, in petiolum attenuata, utrinque dense sericeo-hirtella ; folia caulina paulo minora, basi dilatata, semiamplexicaulia. Cincinni terminales breves capitati densiflori; sepala oblongo-ovata, obtusa, uninervia, dense ciliata, 2 — 3 mm longa; corolla eylindrico-campanulata, 4 mm longa, limbus ultra me- dium partitus tubum aequans; cetera speciei praecedentis. Nuculae ovoideae, 6 mm longae, anguste alatae, margine integro. Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Westliches Persien: Sultana- bad: bei Barudschird (Strauß, Original); auf den Bergen bei Kengower (Strauß). Nehawend: auf dem Berge Kuh-i-Gerru (Strauß). Auf dem Berge Schutununkuh (Strauß). Burudjind, auf Bergen (Strauß). Kuh-i-Sefird, auf Bergen (Strauß). Kurdistan: Riwandous, an der persischen Grenze, in der alpinen Region des Berges Heelgurd, 2400 m ü. M. (Bornmüller n. 1636). — Blüht von Mai bis zum Juli. 2 5. M. sarawschanicum (Lipsky) Brand in Fedde 1. c. — Paracaryum saraw- seimnicum Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXVI. II. (1910) 488. — Perenne, caespito- sum, pumilum, vix 1 0 cm altum, setulis basi calcaratis incano-hirsutum, habitu fere EHtrickü villosi. Caules numerosi erecti vel decumbentes, parce declinato-ramosi. Folia basalia oblonga vel oblongo-linearia, basin versus angustata; folia caulina pauca, ob- longa vel lanceolata, subsessilia. Flores apice caulis et ramorum dense collecti, pedi- cellis calyci aequilongis vel eo brevioribus; calycis laciniae lineari - lanceolatae tubum corollae coeruleae subaequantes; Stylus brevissimus inconspieuus. Nuculae vix 4 — 5 mm diametro, disco glabrae, ala plana apice margine parce (2 — 4)-glochidiatae. Zentralasiatisches Gebiet. Samarkand: Sarawschan, 2750 m ü. M. (Ko- marow, nach Lipsky). Rewut, ca. 3000 m ü. M. (desgl.). Nowobad, 2750 m ü. M. (desgl.). Syrdarja: Tschotkai (Regel; speeimen subadpresse canescehti-hirsutum, nach Lipsky.). — Blüht vom Juni bis zum August. — Nicht gesehen. 26. M. minutum (Lipsky) Brand in Fedde 1. c. 156. — Paracaryum minutum Lipsky 1. c. 489. — Perenne, adpresse serieeo-incanum. Caules, ut videtur, numerosi, erecti vel basi parum declinati, apice parce ramosi, etiam fruetiferi vix 1 0 cm alti. Folia maiora (rosularum sterilium) 5 — 6 cm longa; folia basalia subspathulato-oblonga, in petiolum sensim attenuata; folia caulina inferiora similia, breviora, oblonga, sessilia. lacemi fruetiferi elongati, pedicellis flores aequantibus, demum recurvis; calycis laciniae fclongo-elüpticae ; corolla e calyce haud vel vix excedens; Stylus brevissimus nueula rnultoties brevior. Nuculae 3 — 4 mm diametro, disco parce tuberculatae ; ala planiafl- luhi lata, margine triangulari-dentata, glochidiata. Zentralasiatisches Gebiet. Samarkand: am Gletscher von Sarawschan, 2750 m ü.M. (Komarow, 5. 8. 93; nach Lipsky). — Nicht gesehen. 27. M. himalayense (Klotzsch) Brand in Fedde, Rep. XIV. (1915) 156. — Mattia himalayensis Klotzsch in Bot. Ergebn. Reise Waldemar (1862) 94, t. 64! — Omplia- lodes micrantha Henderson et Hume, Lahore to Yarkand (1873) 328, non DC, teste Lipsky. — Paracaryum himalayense C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 161; Gurke in Engler u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 105, f. 42 L— O; O. Paulsen in Bot. Tidskr. XXVII. (1906) 219; Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXVI. II. (1 91 0) 485. — Paracaryum myosotoides Franch. PI. turkest. (1884) 218, non Boiss., teste Lipsky. — Mattia echinata O. Fedtsch. in Denkschr. Ges. Nat. Antbrop. Ethnol. CHI. (1902 110, A. Engl er, Das Pflanzenreich. IV. (Embryoph. siphonog.) 252. Cync-Kln ;; 66 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. non Regel, teste Lipsky. — Annuum, dense albido-hirsutum. Caules erecti, subsimplices vel ramosi, 20 — 30 cm alti. Folia basalia lanceolato-spathulata, 5 — 7 cm cum petiolo longa, 5 — 4 0 mm lata, uninervia, longe et sensim in petiolum longum attenuata; folia caulina sessilia, lanceolata, multo minora. Cincinni pauci terminales et laterales, supremi bifurcati, pedicellis fructiferis subnullis; sepala oblonga, 2 — 3 mm longa, acutiuscula, uninervia, ciliata; corolla (ex sicco alba) cylindrico-campanulata, 3 — 4 mm longa, limbus tubum aequans, lobis brevibus; stamina paulo infra medium tubum afflxa, antherae filamentis paulo maiores basin fornicum subquadratorum vix attingentes; Stylus calyce triplo brevior. Nuculae suborbiculares, 7 mm diametro, facie exteriore parce glochidiatae, late alatae, margin« integerrimo glochidibus paucis hinc inde adpersae; embryo 2 — 3 mm longus, cotyledonibus ovatis vix longioribus quam radicula. — Fig. 4 0L — 0. Zentralasien: Auf den Alpen von Samarkand, Fergana, Hissar, Darwas, Schugnan, Roschan und Goran (nach Lipsky); z. B. auf den Alpen Sarawschan, im Gebiete des Flusses Jagnob, an felsigen Abhängen des Tales oberhalb Ansob, 2300 m ü.M. (Born- müller n. 546); beim See Jashil Kul, 3800 m ü. M. (Paulsen n. 1 025). Ferner auf dem nordwestlichen Himalaya (Thomson; Omphalodes n. 4). Fotulä Latlakh, 4600 m ü. M. (Meebold n. 4236). 28. M. tibeticum (C. B. Clarke) Brand in Fedde 1. c. — Paraearyum tibeticum C. B. Clarke! in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 4 61. — Annuum, gracile, ramosum, 7 — 30 cm altum, hispidulum. Folia basalia oblongo-lanceolata, 5 cm cum petiolo longii, 6 — 7 mm lata, obtusa, in petiolum brevem attenuata; folia caulina inferiora lanceolata vel oblongo-lanceolata, breviter petiolata, 4 — 4 cm cum petiolo longa, 2 — 7 mm lata, obtusa, in petiolum attenuata; folia caulina superiora minora sessilia. Cincinni termi- nales elongati laxiflori, pedicellis fructiferis calyce brevioribus; sepala oblonga, 2 mm longa, acuta, villosa; corolla dilute coerulea, cylindrico-campanulata, calycem vix ex- cedens, limbus usque ad medium partitus tubo sublongior; fornices latiores quam longi; fdamenta brevissima paulo infra medium tubi affixa; Stylus calyce duplo brevior. Nuculae cum stylo brevissime cohaerentes, ovoideae, 3 — 4 mm longae, facie exteriore carinatae, parce glochidiatae, late alatae, margine denticulatae. Nordwestlicher Himalaya: In der alpinen Region von 3000 — 4600 m ü. M., bisher nur in Ladakh (Thomson; Omphalodes n. 6). Skirbichan Ladakh, Wüste (Mee- bold n. 4235). Fotulä Ladakh (Meebold n. 4234). — Blüht im Juli und August. Var. Schlagintweitii Brand, nov. var. — Pedicelli fructiferi calyce plerumque longiores. Tibet: Provinz Balti: auf dem Wege von Hüshe zum Sospor-Gletscher (Schlag- intweit n. 6006, Herb. Boissier). — Blühend im Juli. 7. Rindera Pallas. Rindera*) Pallas, Reise I. (1771) 486, I. (1776) Anhang 34; A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 470; Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 275; Benth. et Hook. f. Gen. II. (1876) 849; BaiU. Hist. pl. X. (4894) 382; Gurke in Engler u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (4 893) 4 05; üalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (4 904) 425; Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St.-Petersbourg VII. (194 0) 29; Fl. caucas. crit. IV. 2. (4 94 3) 4 53. — Mattia Schult. Obs. bot. (4 809) 30, 32; DC. et A. DC. in DC. Prodr. X. (4 846) 4 67, ex parte; Boiss. Fl. orient. IV. (4 875) 273. — Cyphomattia Boiss. 1. c. 272. Calyx usque ad basin fere partitus lobis oblongis vel lanceolatis. Corolla cylin- drica calyce sesquilongior vel duplo longior, lobis oblongo-linearibus tubum aequantibus *) Pallas 1. c. (Rindera tetraspis): »Vernalis planta atque curiosissima, a me lecta in colli- bus ad Kinel fjuvium et iure dedicata in monumentum Hominis viri de Botanica Imperii Ruthenici praeclare meriti atque Celeb. A. Rinder M. D. et Medicorum Moscoviensium Decani, qui illam dum Orenburgi viveret duobus locis observavit, in deserto scilicet trans Rhymnum, 20. circiter ab urbe stadiis,- ad montes secundum quos via est ad salinas Ilezkienses et item citra Iaikum in collibus ultra rivulum nigrum in Iaicum defluentem, fortalitiumque a rivo nominatum.t Rindera. 67 vel eo brevioribus. Fornices vel distincti vel ad plicas reducti vel plane deficientes. Slamina medio vel surarao tubo corollae inserta, fllamenlis complanatis, antheris ob- longis exsertis. Stylus calyce longior. Nuculae cum stylo cohaerentes, in facie ex- teriore planae, plane compressae, late membranaceo-alatae. — Herbae perennes foliis plerumque angustis, cincinnis terminalibus. Species I 5, ex quibus una Africam septentrionalem, ceterae Europam orientalem et Asiarn extratropicam inhabitant. Sect. I. Mattia Kusnezow. Sect. II. Mattia Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Petersbourg VII. (1910) 30. — Sect. Mattiaria Kusnezow 1. c. — Sect. Mattiaria generis Mattia Coss. in Bull. Soc. bot. France III. (1856) 708. — Lobi corollae multo breviores quam cetera pars corollae. A. Fornices ovati vel oblongi, semper distincti. a. Antherae lobos corollae distincte superantes [Mattiaria) . 1 . R. gymnandra. b. Antherae lobos corollae haud vel vix superantes. a. Folia viridia; planta elata 2. R. unibellata. ß. Folia argenteo-sericea vel albido-villosa. I. Corolla calyce vix longior 3. R. regia. II. Corolla calyce sesquilongior 4. R. graeca. B. Fornices minimi, transverse pliciformes vel deficientes. a. Planta tota pilosa. ct. Corolla ad terthtm vel quartam partem partita . . 5. R. caespitosa. ß. Corolla ad sextam partem partita 6. R. Schlumbergeri. b. Caulis foliaque basalia glabra 7. R. baldshuanica. 1. ß. gymnandra (Coss.) Gurke! in Engler u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 105; Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Petersbourg VII. (1910) 30. — Mattia gymnandra Coss.! in Bull. Soc. bot. France III. (1856) 7Q8; Batt. et Trab. Fl. Algerie II. (1888 — 1890) 615. — Perennis, argenteo-sericea. Caulis erectus simplex, 25 — 10 cm altus. Folia lanceolata vel oblongo-Ianceolata, basalia cum petiolo 5 — 12 cm longa, 8 — 15 mm lata, acuta, longe et sensim in petiolum attenuata, uninervia; folia I caulina minora sessilia. Cincinni in corymbum terminalem sublaxum dispositi, pedicelüs fructiferis calyce vix vel duplo longioribus; sepala lanceolato-acuta, uninervia, 7 — 8 mm longa, lanuginosa; corolla anguste cylindrica, 10 mm longa, limbus tubo paulo brevior, lobis ovatis limbo triplo brevioribus; fornices oblongi; stamina summo tubo corollae affixa, longe exserta, antherae oblongo-ovatae filamentis multo breviores; Stylus 14 mm longus. Nuculae orbiculares I 2 mm diametro, in medio longitudinaliter carinatae, laeves, late alatae, margine dense crenato-dentato. Südliche Mediterranprovinz. Algier: Nur auf den Bergen von Djurdjura, östlich von Alger, an felsigen Abhängen; z. B. Tizi Tsennent (Cosson; Bourgeau n. 245), Aibu Gherdan (Letourneux), Aizer, Tizi Hut, Tizi Ugulmin (nach Battandier). — Blüht im Juni und Juli. 2. R. umbellata (Waldst. et Kit.) Bunge! in Mem. sav. etr. Petersbourg VII. (1851) 415; Gurke in Engler u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 105, f. 42P— S; Gard. Chron. 3. ser. XLII. (1907) 226, f. 97/98; Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Peters- burg VII. (1910) 31, t. III, f. 8. — Cynoglossum wribellatum Waldst. et Kit! Plant. rar. Hungar. II. (1805) 58, t. 148; Lehmann, Plant, asperifol. (1818) 172, n. 137. — Mattia umbellata Schultes, Obs. bot. (1809) 30; DC. Prodr. X. (1846) 168; Nym. Consp. III. (1881) 521; Grecesc. Consp. Fl. Rom. (1898) 414. — Perennis. Caulis solitarius simplex erectus angulosus floccoso-pubescens 20—60 cm altus. Folia basalia longe petiolata, valde variabilia, nunc linearia vel lanceolata, nunc oblonga vel oblongo- elliptica, 7 — 20 cm cum petiolo longa, 2 — 40 mm lata, tomentoso-hirta, acuta, angustiora OS A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Fig. 7. A—C Rindera umbellata (Waldst. et Kit.) Bunge. A Inflorescentia. B Flos. C Co- rolla longitudinaliter secta. — D—J Rindera graeca Boiss. et Heldr. D Habitus. E Apex folii. F Flos. 0 Corolla longitudinaliter secta. E Calyx fructifer. J Nucula. — Icon. origin. Rindera. 69 acutissima, in petiolum sensim attenuata, uninervia; folia caulina numerosa, inferiora in petiolum decurrentia, superiora sessilia. Cincinni terminales umbellam amplam for- mantes, pedicellis fruetiferis calyce multo longioribus; sepala oblongo-lanceolata, 10 mm longa, dense villosa, acutiuscula; corolla cylindrica 15 mm longa, limbus tubo aequi- longus; fornices subquadrati ; stamina superiori parti tubi affixa, usque ad basin lobo- rum corollae exserta, antherae oblongae filamentis fere sesquibreviores ; Stylus 1 6 mm longus; cetera speciei praecedentis. Nuculae late ellipticae 14 mm longae laeves late alatae margine integerrimo ; embryo 5 mm longus, cotyledonibus late ovatis quam radi- cula crassa brevis multo maioribus. — Fig. 1 A — C, Fig. 10P — S. Pontische Provinz: Hauptsächlich im Tale der Donau auf Sandboden, seltener aufwiesen; sehr zerstreut. Ungarn: Im Banat bei Petrovoszello, Ulma, Karlsdorf, Gre- benaez, Delibat, am häufigsten »in praediis Flamunda Suzara« (F. Schultz, Herb. norm, n. 2471; Degen n. 4746 usw.). In Lugos bei Mehadia (Heuffel). In Serbien an der Donau bei Ram (Adamovic) und Kladowo (Bornmüller). In Bulgarien zwischen Rustschuk und Bjela (Janka). Untere Moldau bei Tecuci, sehr selten (Guebhard, Herb. DG.); außerdem zwischen Rogova und Vinjuletju und bei Dealu-Mare unweit Birlad (nach Grecescu). In Bessarabien bei Bolgard, Kagul, Kasajaklia und Czadyr-Lunga (nach Kusnezow). — Blüht im Mai und Juni. Nota. Ocurrunt huius speciei duae formae: a. angustifolia Kusnezow 1. c. 32. ß. lati- folia Kusnezow 1. c. Folia prioris formae sunt linearia vel lineari-lanceolata, alterius oblonga vel oblongo-elliptica. 3. R. regia (Gmel.) Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Petersbourg VII. (1910) 32, t. III, f. 13. — Symphytum regium Gmelin, Reise durch Rußland III. (1774) 363, t. XXXVI, f . 1 ; Lara. Encycl. II. (1786) 346; Roem. et Schult. Syst. IV. (1819) 66. — Rhizoma crassum lignosum. Caulis erectus albo-lanatus simplex. Folia albo-villoso-lanata, basalia anguste lanceolata, in petiolum brevem sensim attenuata, apice acuta; folia caulina conferta, lineariJlanceolata, sessilia. Cincinni villoso-lanati in corym- bum terminalem umbellatum dispositi, floribus nutantibus pendulis cum calyce admodum lanatis ; corolla purpurea (?) calyce parum longior, lobis erectis obovato-oblongis obtusis corolla duplo brevioribus; antherae lineari-oblongae limbi laciniis parum breviores, fila- menta capillacea antheris multo breviora fauci inserta; fornices paivi obtusi sub in- sertione staminum dispositi; Stylus longissime exsertus. Armenisch-iranische Mediterranprovinz. Nördliches Persien: »in alpi- bus Samamisicis« (Gmelin?, nach Kusnezow). — Blühend im Juli. Nota. An haec species, mihi non visa, re vera generi Rindera adscribenda sit, propter nueulas ignotas dubium remanet. 4. R. graeca Boiss. et Heldr.! in Boiss. Diagn. pl. nov. orient. VII. (1846) 30; Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Petersbourg VII. (1910) 33, t. III, f. 6. — Mattia graeca A. DC.! in DC. Prodr. X. (18 46) 168; Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 273; Nym. Consp. III. (1881) 521; Haläcsy, Consp. Fl. graec. II. (1902) 358. — Mattia Schmidtii Heldr.! in Ann. sc. nat. 4. ser. XIII. (1860) 382. — Mattia brac- teata Orphanides ! ex Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 274. — Rindera graeca var. bracteata Boiss. et Orph. ex Kusnezow 1. c. — Perennis, caespitosa, adpresse argenteo-sericea. Caulis ereclus, 7 — 2 2 cm altus. Folia basalia linearia vel lineari-lanceolata, 5 — 12 cm cum petiolo longa, 2—10 mm lata, basi longe attenuata, apice acuta, uninervia; folia caulina anguste linearia sessilia, superiora perpauca squamiformia. Cincinni in umbellam terminalem dispositi, pedicellis fruetiferis calyce multo longioribus; sepala lanceolato- oblonga, 7 — 8 mm longa, acutiuscula, trinervia, dense villosa; corolla purpurea cylin- drica, 11 — 12 mm longa, limbus fere usque ad basin partitus, tubo subtriplo brevior, lobis lineari-oblongis ; fornices subquadrati ; filamentä superiori parti tubi corollae inserta, breviora quam antherae oblongo-lineares ; Stylus 1 2 mm longus. Nuculae orbiculares 12 mm diametro laevissimae, saepe nitidae, late alatae, margine repando; embryo 7 mm longus, cotyledonibus suborbicularibus radicula brevissima multo maioribus. Fig. 7 D — /. Mittlere Mediterranprovinz. Griechenland: auf sandigen oder steinigen 70 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Stellen der Gebirge, in Höhen von 1500 bis 2500 m ü. M., zerstreut. Epirus (Albanien): auf dem Berge Gamila (Baldacci n. 186). Euboea: auf dem Berge Dirphye (Delphi) (Heldreich n. 201, Original zu Mattia Schmidtii; Orphanides n. 5H, Original zu Mattia bracteata). Mittelgriechenland: auf dem Parnass (Heldreich n. 309) und dem Kithäron (Guicciardi in Herb. Heldr. norm. n. 575). Peloponnes: Auf dem Berge Chelmos bei Stygem (Orphanides n. 4 68); auf der Kyllene (nach Boissier); auf dem Gipfel des Berges Kronion (Molewo) oberhalb Kastanitza (Heldreich n. 309; Original ; auf dem Taygetos in der oberen Tannenregion, bei Vathiä Lakka und Megalo Stephani (Heldreich n. 1566). Auf der Insel Porös (nach Boissier). — Blüht von Ende April bis Anfang Juli. Var. incana Brand, nov. var. — Folia non argenteo-sericea, sed incano-hirsuta. Samos: auf dem Berge Ambelos (Forsyth Major n. 410*, Herb. Boiss.). Mykale (Forsyth Major n. 665). — Blühend im Mai und Juni. 5. R. caespitosa (A. DC.) Bunge in Mem. sav. etr. Petersbourg VII. (1851) 415; Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Petersbourg VII. (1910) 34, t. III, f. 7. — Mattia caespitosa A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 168; Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 273. — Cynoglossum umbellatum Auch, ex A. DC. 1. c. — Perennis, caespi- tosa, flavescenti- vel canescenti-tomentoso-villosa. Caulis erectus simplex dense foliosus, 5 — 20 cm altus vel ultra. Folia basalia lineari-lanceolata, longe petiolata, cum petiolo 3 — 8 cm longa, 3 — 6 mm lata, uninervia, acuta, basi longe et sensim in petiolum attenuata; folia caulina linearia sessilia stricta acutissima. Cincinni in corymbum ter- minalem dispositi, pedicellis fructiferis calyce multo longioribus ; sepala lineari-obtusa, 7 mm longa, villosa; corolla rosea aut coerulescens, anguste cylindrica, 10 — 12 mm longa; limbus ultra medium partitus tubo brevior, lobi lineari-oblongi; fornices parvi deorsum semilunares, >interdum deficiunt« (teste Boissier); Stylus 12 — 14 mm longus; cetera speciei praecedentis. »Nuculae tandem 1 2 mm longae, laeves, ala aequilata membranacea ovato-orbiculari radiatim subplicata erosula marginatae. « (Boiss.) Mittlere und armenisch-iranische Mediterranprovinz: auf der östlichen Tauruskette und den Gebirgen des türkischen Armeniens, in der alpinen Begion bis zu 3000 m ü. M. Kappadocien: am Euphrat (Aucher n. 2280 u. 2282, nach A. DC; Original); Aslandagh (nach Boissier). Auf dem Antitaurus (nach Kusnezow). Auf dem Taurus cataonicus, an der Schneegrenze des Berytdagh (Haussknecht n. 1197). Türkisches Armenien: Sipikordagh (Sintenis n. 2142); Techdagh bei Erzerum (Hu et). — Blüht vom Mai bis zum August. Var. longifolia Brand, nov. var. — Folia basalia 14 — 22 cm cum petiolo longa, 5 — 11 mm lata. Türkisches Armenien: auf dem Bingöldagh, zwischen Geröll (Kotschy Suppl. n. 695). 6. R. Schlumbergeri (Boiss.) Gurke in Engler u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1 893) 106; Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Petersbourg VII. (1910) 35. — Mattia Schlumbergeri Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 274. — Caespitosa, adpressissime cana. Caulis fere a basi laxe racemosus, pumilus, folia basalia vix duplo excedens. Folia basalia ovato-oblonga spathulata obtusa in petiolum aequilongum attenuata, lamina 20 — 27 cm longa, 12 — 16 cm lata, folia caulina lineari-lanceolata, sessilia, basi attenuata. Pedicelli inferiores axillares, ceteri basi nudi, omnes stricti, fructu 2 — 3-plo longiores, 16 — 18 mm post anthesin longi; calycis cani laciniae lineares; corolla purpurea, ca. 1 2 mm longa, calyce duplo longior, longe tubulosa, ad sextam partem in lobos ovatos fissa; fornices transverse pliciformes; filamenta corolla subbreviora. Nuculae (iuniores) membrana denticulata marginatae; Stylus fructu longior. Mittlere Mediterranprovinz: auf dem Libanon (Schlumberger, im Früh- jahr 1872). — Die schöne, von mir nicht gesehene Art, ist nur in einem Exemplar bekannt. 7. R. baldshuanica Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. sc. St. Petersbourg (1910) 37, t. III, f. 11. — R. cyclodonta Lipsky ex Kusnezow 1. c. non Bunge. — Perennis. Rindera. 71 Caules e rhizomate crasso plures elati erecti simplices glabri, superne racemoso-pani- culati. Folia basalia glabra, ± longe petiolata, oblongo-lanceolata ; folia caulina plura conferta late ovata sessilia, floralia ovato-cordata amplexicaulia apice lanata. Racemi foliosi; calyx molliter et cano-lanatus pedicellum subaequans, lobis linearibus apice ob- tusis; corolla calyce duplo longior ad quartana partem partita, tubus cylindricus sub fauce inter antherarum bases subgibbosus, lobi lineari-laneeolati, apice acutiusculi; fila- menta fauce longiora, corolla breviora; fornices ad plicas prope faucem sitas vix perspicuas nunquam deficientes reducti. Nuculae ignotae. Zentralasiatisches Gebiet. Buchara: Distrikt Baldshuan, Sang-tuda, am Flusse Wachsch (Regel iu Herb. Petropol. als R. cyclodonia Lipsky, non Bunge; nach Kusnezow). — Nicht gesehen. Sect. II. Eurindera Kusnezow. Sect. III. Eurindera Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Petersbourg VII. (19 10) 35. — Cyphomattia Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 272. — Sect. IV. Cypho- mattia Kusnezow 1. c. 43. — Lobi corollae aequilongi vel longiores quam cetera pars corollae. A. Nucularum margo cristatus. a. Pedicelli floriferi calyei aequilongi vel eo breviores . . 8. R. cyclodonta. b. Pedicelli floriferi calyce multo longiores 9. R. turkestanica. B. Nucularum margo integer. a. Sepala pilosa. er. Filamenta medio tubo corollae inserta. I. Fornices ad plicas reducti 1 0. R. karabaghensis. II. Fornices ovato-cordati, distineti. 1 . Lobi corollae lineares 4 1 . R. lanata. 2. Lobi corollae obovato-spathulati 12. R. Korshinskyi.' ß. Filamenta summo tubo corollae inserta. I. Nuculae omnino laeves . . '. . . 43. B. tetraspis. II. Nuculae ± echinatae 14. R. echinata. b. Sepala glabra ; corolla ochroleuca . . 4 5. R. ochroleuca. 8. R. cyclodonta Bunge in Mem. sav. etr. Petersbourg VII. (1851) 445; Boiss. Fl. orient. IV. (4 875) 275; Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXVI. II. (4910) 570; Kus- nezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Petersbourg VII. (4 94 0) 36, t. III, f. 1. — Caules humiles corymbosi. Folia basalia glabra, parce tuberculato-punetata, in petiolum aequilongum attenuata, usque ad 20 cm longa et 7 cm lata, >oblongo-ovata vel late ovata, rarissime lineari-oblonga« (Lipsky); folia caulina semiamplexicaulia oblonga, summa sublanceolata. Inflorescentiae cymoso-racemosae, ramis brevibus paueifloris laxis, pedi- cellis floriferis calyce brevioribus vel aequilongis, fruetiferis calyce longioribus, fruetu brevioribus; sepala lineari-oblonga, 7 — 8 mm longa, obtusiuscula, uninervia, adpresse villosa; corolla late cylindrica, ad faucem constrieta, 13 mm longa, limbus usque ad basin in lobos oblongo-lineares 6 mm longos partitus; fornices ad plicas irreguläres reducti; filamenta sub ipsas plicas inserta, breviora quam antherae oblongo-lineares; stylus 14 mm longus. »Nuculae plane compressae membrana orbiculari aoquilala radiatim plicatula, margine minute denticulato; Stylus fruetui subaequilongus.« Zentralasien: Vom Ufer des Aralsees über Syr-darja, Samarkand, Semirjetschensk bis zum Borochorogebirge; nicht häufig. — Nur ein Exemplar gesehen: Samaik.inil : Djisak (Regel, Herb. München). — Blühend im März. 9. R. turkestanica Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Petersbourg VII. (1910) 42, t. III, f. 2. — R. orütata Lipsky ex Kusnezow 1. c, non Roem. et Schult. — Perennis. Caulis e rhizomate crasso erectus elatus simplex glaber a basi usque laxe racemoso-paniculatus. Folia parce pilosula, basalia ovato- vel oblongo- 72 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Üynoglosseae. lanceolata, in petiolum ± longum altenuata; folia caulina rarissima ovata acuta sessilia; calycis molliter lanati laciniae lineari-lanceolatae acutiusculae vel obtusiusculae pedicello multo breviores; corolla coerulea calyce duplo longior et ad tertiana vel ad dimidiam partem partita, tubus apice subgeniculatus, sub fauce inter antherarum bases gibbosus, lobi anguste lineares vel lineari-lanceolati, apice acutiusculi, tubo sesquibreviores ; gibbi vel fornices minores subtriangulares obtusi; stamina corollae lobis breviora; antherae basi sagittatae. Nuculae laeves alatae cristatae. Zentralasiatisches Gebiet. Turkestan: Kendyr-aus bei Angren (Regel, nach Kusnezow). — Nicht gesehen. 10. R. karabaghensis Brand in Fedde, Rep. XIII. (1915) 550. — R. cyclodonta Aitch. Bot. Afghanistan Delim. Comra. (1888) 89, non Bunge. — Perennis. Caulis erectus simplex striatus 40 — 55 cm altus. Folia basalia longe petiolata, oblongo-lanceo- lata, usque ad 25 cm cum petiolo longa, 22 — 40 mm lata, glabra, acuta, in petiolum canaliculatum sensim attenuata, nervis distinctis ; folia caulina perpauca minima sessilia, suprema apice lanata. Cincinni in corymbum terminalem amplum dispositi, pedicellis fructiferis calyce longioribus ; sepala oblonga obtusa pilosa, 7 mm longa ; corolla 1 3 mm longa, tota coerulea, tubo late cylindrico S1^ mm l°ng°> lobis linearibus; fornices ad plicas irregulariter congestas reducti; stamina paulo infra plicas affixa, filamentis com- planatis brevibus, antheris lineari-sagittatis e tubo corollae emergentibus ; stylus Gliformis 1 2 mm longus. Nuculae (2 — 3 abortientes) plane compressae orbiculares 1 5 mm diametro, laevissimae, disco carinatae, margine lato integro. Embryo 7 mm longus, radicula crassa brevissima, cotyledonibus ovatis. — Fig. 1 Z. Zentralasiatisches Gebiet. Buchara: Karabagh, auf sandigem Lehmboden (Aitchison n. 548). Blühend im Mai. 11. R. lanata (Lam.) Bunge in Mem. sav. etr. Petersbourg VII. (4 851) 415; Kus- nezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Petersbourg VII. (1910) 43, incl. var. pubesc&ns 1. c. 49; Bornmüller in Beih. Bot. Centralbl. XXVIII. II. (1911) 473. — Oynoglossum lanatum Lam. Encycl. II. (1786) 238; 111. genr. (1793) n. 1802; Desf. in Ann. mus. nat. Paris X. (1808?) 432, t. 37; Choix pl. coroll. (1808) t. 20; Lehm. PI. asperifol. (1818) 175, n. 139. — Mattia lanata Schultes, Observ. bot. (1869) 31 ; DC. Prodr. X. (1846) 167; Bornmüller in Beih. Bot. Centralbl. XX. II. (1906) 193. — Mattia umbellata C. Koch! in Linnaea XVII. (1843) 30 2, non Schult. — Mattia um- bellata ß. armeniaea DC. Prodr. X. (1846) 168. — Mattia brachyantha Boiss.! Diagn. pl. Orient, nov. XI. (4 849) 127. — Rindera pubescens C. Koch! in Linnaea XXIII. (1849) 648. — Gyphomattia lanata Boiss. Fl. Orient, rv. (1875) 272. — Mattia alapadnochiton Vatke! in Zeitschr. ges. Naturwiss. N. F. XL (1875) 126. — Gypho- mattia lanata ß. brachyantha Boiss. ! Fl. Orient. IV. (1875) 273. — Perennis. Caulis crassus erectus, simplex vel a parte inferiore ramosus, 15 — 50 cm altus, parce hirtus vel tuberculatus. Folia basalia longe petiolata, linearia vel oblonga, 8 — 15( — 32) cm cum petiolo longa, 1 — 2( — 6) cm lata, nunc hirta nunc tuberculata nunc glabrata, ob- tusa vel acuta, basi cuneata; folia caulina inferiora basi attenuata, suprema amplexi- caulia nonnunquam late ovata. Cincinni numerosi, in paniculam amplissimam, rarius in thyrsum elongatum dispositi, pedicellis fructiferis calyce multo longioribus; sepala oblonga, 4 — 6 mm longa, uninervia, dense lanuginosa; corolla rosea, demum coerules- cens, campanulato-cylindrica, 6 — 11 mm longa, ad faucem gibbosa, lobi lineares, S^/a — 6 mm longi; fornices subquadrati, apice emarginati; antherae oblongae, multo breviores quam lobi corollae, filamentis superiori parti tubi affixis aequilongae; Stylus 9 — 12 mm longus. Nuculae orbiculares, 17 — 22 mm diametro, laevissimae, in facie exteriore carinatae, late alatae, margine integro vel repando; embryo 9 mm longus, cotyledonibus late ovatis radicula crassa multo maioribus. Mittlere und armenisch-iranische Mediterranprovinz: Im östlichen Klein- asien in Lykaonien Cilicien, Kappadocien, etwa vom 32° ö. L. an ostwärts; häufiger in Armenien, Kurdistan und im westlichen Persien bis zum 52 ° ö. L., auf den südlichen Gebirgen bis in die Gegend von Schiras, allmählich seltener werdend, auf den nördlichen Rindera. 73 bis in die Gegend von Teheran. Auf steinigem unbebauten Boden, auf Alpentriften, bis 4000 m ü. M. emporsteigend. — Blüht vom April bis zum Juli. Systema speciei. A. Folia inferiora linearia. vel lineari-lanceolata. a. Folia pilosa. a. Folia non plus quam 1 0 mm lata, 1 5 cm longa. I. Pedicelli fructiferi summopere 3 cm longi .... var. a. canescens. II. Pedicelli fructiferi 4 — 5 cm longi; margo nucularum saepe (non semper) coerulescens f. cyanoptera. ß. Folia basalia 3 cm lata, 32 cm longa f. Tournefortii. b. Folia glabrata, tantum tuberculata subvar. a. detonsa. B. Folia inferiora oblonga. a. Folia pilosa. a. Folia non plus quam 1 0 mm lata, 1 5 cm longa . . var. b. genuina. ß. Folia basalia usque ad 6 cm lata, 32 cm longa . . f. macrophylla. b. Folia glabrata, tantum tuberculata. a. Nuculae minus 2 cm diametro subvar. ß. punctata. ß. Nuculae plus 2 cm diametro f. euryptera. Var. a. canescens (A. DC.) Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. sc. Imp. St. Peters- bourg VII. (4 910) 48. — Mattia canescens A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 167 et 168. — Rindera canescens DC. 1. c. — Mattia eriantha Ledeb. ! Fl. ross. III. (1847) 173. — Rindera eriantha Ledeb. ex Bunge in Mem. sav. etr. Petersbourg VII. (1851) 41ö. — Mattia lanata y. stenophylla et d. brachyantha Bornmüller! in Beih. Bot. Centralbl. XXII. (1906) 194. — Rindera lanata var. eriantha Kusnezow! I.e. 47 et var. robusta Kusn. ! 1. c. 48 et var. ramosissima Kusn. 1. c. ex descriptione. — Rindera lanata var. stenophylla Bornmüller! in Beih. Bot. Centralbl. XXVIII. II. (1911) 473. Diese Varietät fehlt im westlichsten Verbreitungsgebiet. Häufig in Armenien; z. B. im Sandschak Gümüschchane : Noaldasdagh (Sintenis n. 583 4); zwischen Baibut und Ispir (Bourgeau n. 196); bei Erzerum mehrfach (Huet du Pavillon); alpine Flora von Wan (Kronenburg n. 150). Westliches Persien: auf den Bergen bei Suitanabad phäufig (Strauß). Südwestliches Persien: Berg Sawers (Haussknecht); auf dem Kuh- Barfi bei Schiras spärlich (Kotschy n. 332; Original zur var. brachyantha). Fehlt wieder im nordwestlichen Persien. f. cyanoptera (Bornmüller) Brand. — Mattia lanata t. cyanoptera Bornmüller! in Beih. Bot. Centralbl. XX. U. (1906) 194. Kappadocien: »ad basin montis Argaei« (Bornmüller n. 2829). Armenien: Sandschak Gümüschchane: Jumurdereh bei Cobran (Sintenis n. 6094). f. Tournefortii Brand, nov. form. — Cynoglossum Orientale, flore roseo, pro- funde laciniato, calyce tomentoso Tournef.! Coroll. (1703) 7. Armenien: ohne nähere Angabe (Herb. Gundelsheimer). Subvar. a. detonsa (Bornmüller) Brand. — Mattia lanata i. detonsa Bornmüller! in Beih. Bot. Centralbl. XX. II. (1906) 194. — Rindera lanata var. detonsa Born- müller! 1. c. XXVIII. II. (1911) 473. Westliches Persien: Tackt-i-Soleiman, nordöstlich vom Urumia-See (Strauß). Hamadan: auf dem Gebirge Wass (Strauß). Auf dem Kuh-i-Kinischt und dem Kuh- i-Gäsawend (Strauß). Var. b. genuina (Bornmüller) Brand. — Mattia lanata a. genuina Bornmüller! in Beih. Bot. Centralbl. XX. II. (1906) 194. — R. lanata var. eu-lanata Kusnezow! in Trav. Mus. Bot. Acad. sc. Imp. St. Petersbourg VII. (1910) 45. — R. lanata var. pumila Kusnezow! 1. c. 46 [caules in speeiminibus mihi visis haudquaquam pumili]. — Mattia lanata Wettst. in Denkschr. Akad. Wien L. II. (1885) 88, teste Kusnezow. Im ganzen Verbreitungsbezirk der Art. Lykaonien: Karadagh (Heldreich 74 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. n. 916; Original zu R. lanata var. pumila Kusn.). Kappadocien: Ebene von Caes (Girard). Nordsyrien: Aintab (nach Boissier). Oberes Mesopotamien: auf dem Nemruddagh bei Kjäcbta (nach Wettstein u. Kusnezow). Armenien: Erzinghan: Sipikordagh (Sintenis n. 1192). Kurdistan: Riwandous an der persischen Grenze, auf dem Berge Helgurd (Bornmüller n. 1612). Westliches Persien: Hamadan: auf dem Berge Elwend (Strauß); ferner auf dem Berge Raswend, auf dem Kuh-i-Sefidrhane, auf dem Berge Karaghan und auf dem Berge Kharguschdschica bei Kermanschah alle Exemplare von Strauß gesammelt, im Herb. Haussknecht). Fehlt im nördlichen und südwestlichen Persien. f. macrophylla (Hausskn.) Brand. — Mattia lanata ß. macrophylla Bornmüller! in Beih. Bot. Centralbl. XX. II. (1906) 194. — Cyphomattia macrophylla Hausskn. ms. Westliches Persien: Suitanabad: auf den Bergen oberhalb Chomein (Strauß); auf dem Berge Raswend (Strauß). Subvar. (i. punctata (A. DC.) Brand. — Mattia punctata A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 167. — Rindera punctata Bunge in Mem. sav. etr. Petersbourg VII. (I8*>f 415. — Mattia alapadnochiton Vatke! in Zeitschr. ges. Naturw. N. F. XI. (1875) 126. — Mattia lanata s. punctata Bornmüller! in Beih. Bot. Centralbl. XX. II. (1906) 194. — Rindera lanata var. punctata Kusnezow! in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Peters- bourg VII. (1910) 45; Bornmüller in Beih. Bot. Centralbl. XXVIII. II. (1911) 473. - Mattia lanata var. glabrata Boiss.! ex Kusn. 1. c. Cilicien: auf dem Kassan Oghlu bei Gorumse (Kotschy n. 56). Kurdistan: Diarbekir (Kotschy n. 236). Pir Omar Gudrun (Haussknecht n. 700). Armenien: Arabkir (Sintenis n. 866). Westliches Persien: Suitanabad: Tschai, Kuh Nogreh Kemer (Strauß n. 61); auf dem Elwend (Strauß). Im nördlichen Persien die aus- schließliche Form. Westlicher Eiburs: auf dem Kendewan (Bornmüller n. 7735); auf der Totschalkette bei Scheheristanek (Bornmüller n. 7736); auf dem Lädd auf der Schimrankette (Bornmüller n.7737); Getschesar (Bornmüller, ohne Nummer) u. sonst. f. euryptera (Hausskn.) Brand. — Cyphomattia euryptera Hausskn.! ex Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. sc. Imp. St. Petersbourg VII. (1910) 45. — Mattia lanata tj. euryptera Bornmüller! in Beih. Bot. Centralbl. XX. II. (1906) 194. Armenien: Egin: Szanduk (Sintenis n. 2357). Nota. Formam transitoriam inter formas detonsa et punctata foliis lanceolatis, 12 — 17 mm latis collegit cl. Sintenis (n. 204 in Herb. Haussknecht) in Armenia turcica apud Arabkir in declivibus ad Schepikoei. 12. R. Korshinskyi (Lipsky) Brand, nov. nom. — Cyphomattia Korshinskyil Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXVI. II. (1910) 511. — Perennis ; setulis basi calcaratis j hispida. Caules (fructiferi) 40 — 50 cm alti, ramosi. Folia basalia longe petiolata,] oblongo-lanceolata, caulina subsessilia et sessilia, oblonga et lineari-lanceolata. In- florescentiae albo-tomentosae ; racemi fructiferi elongati; calycis albo-lanati laciniae lineari-lanceolatae; corolla violaceo-rubella, calyce vix longior, ad medium in lobos obovato-spathulatos partita; stamina corollam aequantia ad medium tubum affixa; fila-. menta antheris breviora. Nuculae planae laeves orbiculares nitentes late alatae margine integro; Stylus fructui aequilongus. Zentralasien: Karategin: zwischen Garm und Nemitsch; Damburatschi (Kors-j hinsky, nach Lipsky). — Nicht gesehen. 13. R. tetraspis Pallas! Reise I. (1771) 486, t. 1, PI. 10, P. 353; Ledeb. Fl. alt. I. (1829) 193; Fl. ross. III. (1847) 174; Trautv. in Bull. Soc. Moscou XXXIX. II. (1866) 430; Regel in Bull. Soc. imp. nat. Moscou XLI. 1. (1868) 92; Nym. Consp. (1881) 521; Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXVI. II. (1910) 568; Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Petersbourg VII. (1910) 38, t. III, f. 10. — Cynoglossum Rindera L. f. Suppl. (1781) 130; Pallas, Fl. ross. II. (1788) 96, t. 88. — Cyno- glossum laevigatum L. Syst. ed. 13. (1791) 157; Lam. 111. (1793) n. 1801, L 92, f. 3; Lehm. PI. asperif. (1818) 174, n. 138. — Mattia laevigata Schult. Observ. bot. (1809) 31. — R. laevigata Roem. et Schult. Syst. IV. (1819) 83 et 765; DC. Rindera. 75 Prodr. X. (1846) 170. — R. corymbulosa C. Koch in Linnaea XXII. (1849) 648. — R. tetrasjvs var. angustifolia Kusnezow I. c. 39 [forma foliis lanceolatis] et var. sub- dentit'idata Kusnezow 1. c. [forma nucularum margine subdenticulato]. — Perennis. Caulis erectus simplex glaber, 18 — 40 cm altus. Folia basalia longe petiolata, glabra, Ianceolata vel oblonga, 12 — 18( — 28) cm cum petiolo longa, 10 — 35( — 55) mm lata, acuta, rarissime obtusa, in petiolum longe et sensim attenuata, nervo intermedio distinc- tissimo; folia caulina multo minora sessilia, suprema apice sublanata. Cincinni termi- nales et subterminales, corymboso-paniculati, pedicelli fructiferi bracteati calyce multo longiores; sepala oblonga 6 mm longa obtusiuscula, longe villosa; corolla late cylindrica ad faucem parum constricta, 1 2 mm longa, lobi oblongo-lineares purpurascentes limbo fere aequilongi tubo albido subbreviores; iornices parvi ovati; filamenta antheris sub- aequilonga, post basin caveola ornata; antherae oblongo-sagittatae lobis corollae sub- breviores; Stylus 12 mm longus. Nuculae suborbiculares, 16 mm diametro, laeves, late alatae, margine integro vel subdenticulato ; embryo 7 mm longus, cotyledonibus late ovatis radicula crassa multo maioribus. Im pontischen und sibirischen Tieflande, sowie in der turanischen und turkestanischen Provinz des zentralasiatischen Gebietes, auf Lehmboden, auf Hügeln und an Flußufern, bisweilen auch auf etwas salzhaltigen Stellen, weit verbreitet und stellenweise sehr häufig. Westgrenze bei Bolgrad in Bessarabien (nach Kusnezow); bei Nikolajew, Cherson, Jekaterinoslaw auf der nördlichen Krim (nach Kusnezow), bei Nowo- tscherkask(l), bei Anapa im Kubangebiet (Lipsky), an der unteren Wolga von Simbirsk (Nordwestgrenze) an, besonders häufig bei Zarizyn (!) und Astrachan (!). Am Ural bei Orsk(!), bei Orenburg (Ehrenberg) und Ilezk (nach Kusnezow). Auf dem südlichen Ural und den angrenzenden Steppen (L es sing n. 288). Transkaspien : am Flusse Irgiz (nach Kusnezow). In der Kirgisensteppe häufig in den Provinzen Turgui, Amolinsk und Semipalatinsk (!), am Irtysch abwärts bis Omsk (!), in Turkestan bei Ajagus (Karelin et Kirilow n. 3 57), am Alatau, am südlichen Altai unweit Kopal und an der Buch- thorma, am Berge Tschaly, am Nordufer des Saissan-Sees (nach Regel). Nordostgrenze am Jenissei bei Krasnojarsk, Kuraginskaja und Bolschoi Chabyk, dort nur noch spärlich (nach Kusnezow). — Blüht im April und Mai. Var. cordifolia Brand, nov. var. — Folia elliptica vel fere ovata, 6 cm lata, basi subcordata. Turkestan: Almaty-Schlucht (Regel, Iter Turkest. 1879. l/ö. Herb. Boissier). 14. R. echinata Regel in Bull. Soc. Imp. Nat. Moscou XLI. I. (1868) 92; Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXVI. II. (1910) 569; Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Pfitersbourg VII. (1910) 42. — R. cristulata Lipsky 1. c. ex descriptione. — Caulis ca. 45 cm altus, erectus, praecipue apicem versus villoso-pilosulus vel deinde glabrescens. Folia oblongo-lanceolata, pilosula vel glabrescentia vel tuberculata. In- florescentiae corymboso-paniculatae, laxe villosae, pedicellis erecto-patentibus nuculas subaequantibus vel paulo superantibus ; calycis laciniae tubo corollae breviores, oblongo- lineares, obtusiusculae, cum pedicellis villosae ; corollae coeruleae ca. 1 0 mm longae tubus laciniis subulatis paulo longior, cylindricus; faux omnino nuda; filamenta brevissima. Nuculae 1 — i, orbiculares, 16 — 17 mm diametro, late alatae, ala margine sub lente minute spinuloso-denticulato, discus muricatus vel echinato-spinosus, spinulis vel brevibus vel magis elongatis, apice glochidiatis. Turkestan: Syr-darja: Westlicher Karatau, zwischen Boroldai und Arys (Regel; Original); Kendyrausz (Mussa; Original zu R. cristulata). — Blühend im Mai. Nota. Haec species mihi non visa a specie praecedente differre non videtur nisi nuculis aculeatis. Etiara in aliis spociebus Cynoglossearum nuculae aculeatao inter nuculas laeves in una cademque specie inveniuntur (cf. Suchtelenia). Itaque haec species probabiliter mera varietas speciei praecedentis est. De R. cristulata Lipsky 1. c. ita disserit: Nuculae in area media longitudi- naliter aculeis latis glochidiatis in cristam ± conatis, margine alarum aculeato-dentatae. Notis ceteris a R. tetraspide non differt. 15. R. ochroleuca Kar. et Kir.! in Bull. Soc. Nat. Moscou XV. (1842) 408; A. DC. iu DC. Prodr. X. (1846) 170; Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Peters- 76 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. bourg VII. (1910) 41, t. III, f. 3. — Perennis, glabra. Caulis erectus, strictus, sub- simplex, 30 — 60 cm altus. Folia basalia longe petiolata, oblongo-elliptica, usque ad 25 cm cum petiolo longa, 5 cm lata, acuta, basi subito in petiolum canaliculatum con- tracta; folia caulina sessilia, lanceolata, basi sensim attenuata, minora, suprema semi- amplexicaulia. Cincinni terminales et subterminales, laxe corymboso-paniculati; sepala glabra, oblonga, 6 mm longa, obtusa; corolla ochroleuca, late cylindrica, 1 2 mm longa, lobi oblongo-lineares tubum aequantes; fornices ad plicas vix conspicuas reducti vel plane deficientes; antherae acutissimae lobis corollae duplo fere breviores, filamentis superiori parti tubi adnatis paulo longiores; Stylus 1 5 mm longus. Nuculae orbiculares, in medio longitudinaliter carinatae, laeves, 1 1 mm diametro, late alatae, margine integro. Dschungarei: Sandige Stellen an der Einmündung des Baches Makantschi in den Fluß Lepsa (Karelin und Kirilow n. 1743). — Bisher nur aus der Originalsammlung bekannt. Species excludendae. R. albida Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Petersbourg VII. (1910) 49 = Lindelofia albida (Kusnezow) Brand. R. angustifolia Bunge in Mem. sav. etr. Petersbourg VII. (1851) 415 = Mattiastrwm raeemosum (Schreb.) Brand. R. Aucheri Bunge 1. c. = Mattiastrum Aucheri (A. DC.) Brand. R. Bungei Gurke in Engl. u. Prantl, Pfizfam. IV. 3a. (1893) 106 = Bilegnum Bungei (Boiss.) Brand. R. Columnae Roem. et Schult. Syst. IV. (1819) 762 = Cynoglosswm Columnae Bivon. R. corymbiformis Bunge in Mem. sav. etr. Petersbourg VII. ( I 8 5 1 ) 415 = Mattia- strum corymbiforme (DC. et A. DC.) Brand. R. cristata Roem. et Schult. Syst. IV. (1 81 9) 761 = Mattiastrum cristatum (Schreb.) Brand. R. emarginata Roem. et Schult. 1. c. 83 = Mattiastrum raeemosum (Schreb.) Brand. R. glastifolia Roem. et Schult. 1. c. = Mattiastrum glastifolium (Willd.) Brand. R. glochidiata Wall. Catal. (1828) n. 926 = Lappula glochidiata Brand in Fedde, Rep. XIV. (1915) 146. R. incana Bunge in Mem. sav. etr. Petersbourg VII. (1851) 415 === Mattiastrum incanum (Ledebour) Brand. R. lateriflora Roem. et Schult. Syst. IV. (1819) 762 = Pectocarya lateriflora DC. R. leptophylla Bunge in Mem. sav. etr. Petersbourg VII. (1851) 415 = Mattiastrum leptophyllum (A. DC.) Brand. R. magellensis Roem. et Schult. Syst. IV. (1819)763 = Gynoglossum magellense Ten. R. pilosa Roem. et Schult. 1. c. 762 = Pectocarya lateriflora DC. 8. Adelocaryum Brand. Adelocaryum*) Brand in Fedde, Rep, XIII. (1915) 547. — Species generum Gyno- glossum et Paracaryum et Lindelofia aut. Calyx usque ad basin partitus. Corolla campanulata, lobis late ovatis tubo bre- vioribus. Stamina inclusa, filamentis brevissimis, antheris oblongo-ovatis. Nuculae cum stylo cohaerentes, pateriformes vel napifoimes vel scaphiformes, glochidiatae, facie in- feriore sub cicatrice saccato-rotundatae. Semina sub aqua perlucentia. — Herbae perennes vel biennes, foliis basalibus longe petiolatis, cincinnis terminalibus et sub- terminalibus. Species 7, Asiam mediam et Indiam et Africam orientalem inhabitantes. *) Nomen derivatur ab aSrj'kos >incertust et xc'tovov »nueula«, Nuculae huius generis ex parte cum nueulis generis Gynoglossum, ex parte cum nueulis generis Paracaryum congruunt, ut ideo incertum fuerit, cuinam generi plantas novi generis attribuas. Adelocaryum. 77 A. Folia basalia in petiolum sensim attenuata. a. Stylus longus nuculas multo excedens i.A. anchusoides. b. Stylus brevis nuculas paruni excedens. u. Corolla 6 mm longa 2.-4. Capusii. ß. Corolla 3 — 4 mm longa. I. Stylus calyce duplo brevior. 1. Humile, caespitosum 3. A. Schlagintweitii. 2. Caulis elatus, 70 cm altus 4. A. erythraeum. II. Stylus calyci aequilongus vel eo sublongior . . . 5. A. flexuosum. Folia basalia cordata. a. Corolla 4 — 5 mm longa 6.-4. coelestinum. b. Corolla 10 — 12 mm longa 7. A. malabaricum. 1. A. anchusoides (Lindl.) Brand in Fedde 1. c. 548. — Cynoglossum cmchusoides Lindl. Bot. Reg. XXVIII. (1842) L 14; A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 151. — Cyno- glossum Emodi Schouw, Ind. sem. Hafn. Coli. (18 46) 4. — C. macrostylum Bunge in Lehm. Reliq. Bot. (1847) 412; Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 266. — C. Emodum Schouw! in Linnaea XXIV. (1850) KiO. — Lindelofia anchusoides Lehm, in Hamburg. Gartenzeitung VI. (l 850) 352 et in Linnaea XXIV. (1851) 216; Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXIII. (1904) 177; 1. c. XXVI. (1910) 484: 0. Paulsen in Bot. Tidskr. XXVII. (1906) 218. — Paracaryum heliocarpum Kerner in Rev. Naturw. Vers. Innsbruck I. (1870) 105; Clarke in Hook. f. Fl. Brit. India IV. (1883) 161; Boissier, Fl. Orient. Suppl. (1888) 354; J. D. Hook, in Bot. Magaz. CXIII. (1897) t. 7520; de Wildernan, Icon. select. hört. Thenens. IV. (1903) 143, t. CLIII. — Cynoglossum maeranthum Regel et Smirnow in Act. Hort. Petropol. V. II. (1878) 623. — ? Cynoglossum maoro- pterum Borscz. ex Trautv. in Act. Hort. Petropol. IX. (1884) 49. — Rhizoma crassum, Iignosum, perenne. Caulis erectus simplex, 25 — 90 cm altus, incano-pubescens. Folia basalia longe petiolata, elliptico-lanceolata, 14 — 40 cm cum petiolo longa, 17 — 45 mm lata, ± distincte trinervia, apice acuta, basi in petiolum longe et sensim attenuata; folia caulina multo minora sessilia. Cincinni terminales et axillares, ebracteati, pani- culam laxam amplam subthyrsoideam formantes, pedicellis fructiferis calyce vix vel paulo longioribus; sepala oblonga, 4 mm longa, obtusiuscula, uninervia, dense pubescentia; ; corolla campanulata coerulea, 9 mm longa, limbus usque ad tertiam partem partitus, tubo sesquilongior, lobis late ovatis; fornices triangulari-oblongi, apicem versus parum attenuati; stamina medio tubo affixa, filamenta antheris lineari-sagittatis paulo breviora; Stylus 9 mm longus. Nuculae subdepressae, fere orbiculares, 5 mm diametro, facie exteriore pateriformes, facie interiore sub cicatrice subsaccoso-rotundatae, margine dense glochidiatae ; embryo 2,5 mm longus, radicula minima. Gebirge des südlichen Zentralasiens und nordwestlichen Vorderindiens, auf Wiesen und an Flußufern, auch an Ruderalstellen und auf Äckern, nicht selten, in Höhen von U50 bis 3000 m ü. M. Das Verbreitungsgebiet bildet ungefähr ein Dreieck, dessen nördliche Seite von Buchara über Taschkent zum Tianschan verläuft, die Süd- spitze liegt im südlichen Kaschmir. Gesehen von folgenden Standorten: Samarkand: bei Gusar, am Flusse Serawschan (Bornmüller n. 126). Buchara: Provinz Hissar: bei Rufigar (Bornmüller n. 852). Pamir: Wachan: bei Langarkischt (Paulsen n. 1362). Garan: bei Darmaraght (Paulsen n. 1503). Afghanistan: nördlich vom Hindukusch (Giles n. 91). Kurrum Tal (Aitchison n. 576). Tian-schan (Abramow). Nordwest- licher Himalaja: Branjen Wardwan (Meebold n. 4240). Kaschmir: Lind-Tal (Duthie n. 11526). Außerdem nach Regel und Lipsky 1. c. 1. c. bei Taschkent, am Flusse Syr-darja, in Schachrisjabs, Karategin, Darwas, Fergana, Szemiretsch, Kuljab, Denan und Schugnan. — Blüht vom Juni bis zum Oktober. 2. A. Capusii (Franch.) Brand in Fedde, Rep. XIII. (1915) 548. — Paracaryum Capusii Franchet in Ann. sc. nat. 6. ser. XVIII. (1884) 218. — Perenne, ca. 90 cm altum. Caulis angulatus simplex tenuiter pubescens. Folia pube brevissima asperulata, 78 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. ex viridi cinerea, basalia 30 cm longa et ultra, obovato-lanceolata, in petiolum alatum longe attenuata; folia caulina media oblonga, superiora breviter decurrentia. Inflorescen- tiae parce ramosae, ramis ereetis, pedicellis calyce vix longioribus; sepala 4 mm longa, lanceolata, obtusa, sericea; corolla vix ultra 6 mm longa coerulea; Stylus brevis nuculas maturas parum excedens. Nuculae fere 8 mm longae, ad margines aculeis glochidiatis triserialibus confluentibus ornatae, ad discum sublaeves vel tuberculis paucis asperulae. Zentralasiatisches Gebiet. Turkestan: »Turpag Bell, vallee de l'Ona Ulgane, 2300 m« (Franchet n. 939). Nota. Hanc speciem mihi non visam hoc loco insero, quoniam cl. autor dicit eam valde affinem esse speciei praecedenti. 3. A. Schlagint weitii Brand in Fedde 1. c. — Perenne, caespitosum, pilis brevibus basi tuberculatis dense obsitum. Folia basalia longe petiolata, lanceolata vel oblonga, 5 — 6 cm cum petiolo longa, 5 — 8 mm lata, obtusa, in petiolum attenuata. Caules complures humiles (quantum iudicari potest e specimine depravato). Folia caulina in- feriora breviter petiolata, superiora sessilia minima. Cincinni elongati, laxi-sed multi- flori; sepala oblonga obtusa, 2 mm longa, pilosa; corolla campanulata, 3 mm longa, lobis late ovatis tubo brevioribus; fornices latiores quam longi, subsemilunares ; stamina inferiori parti tubi affixa, filamentis brevissimis; Stylus calyce subduplo brevior. Nuculae (2 plerumque abortientes) gymnobasi minima multo maiores scaphiformes, in media facie exteriore glochidiato-carinatae, 4 mm longae, ovoideae, margine cristato, cicatrice minima. Embryo 2 mm longus, radicula distincta, cotyledonibus ovatis radicula longioribus. Zentralasiatisches Gebiet. Tibet: Provinz Dras: Kargil, zwischen Suru und Tsringmat (Schlagintweit n. 7211). — Blühend im Oktober. 4. A. erythraeum Brand, nov. spec. — Päracaryum erythraeum Schweinf. mss. in Herb. Boiss. — Caulis erectus ramosus, 70 cm altus, hirtus. Folia (basalia evanida) caulina lanceolato-oblonga, 6 — 7 cm longa, 10 — 15 mm lata, obtusa, basi attenuata, sessilia, utrinque setulis basi calcaratis sparsis obsita. Cincinni axillares et terminales, laxi- et pauciflori, pedicellis fructiferis calyce paulo longioribus; sepala ovato-oblonga, 2 — 3 mm longa, breviter ciliata, distincte uninervia, acutiuscula; corolla campanulata, 3 — 4 mm longa, limbus usque ad basin partitus tubo aequilongus, lobis ellipticis; fornices parvi, irregulariter semilunares ; Stylus calyce duplo brevior. Nuculae 5 mm longae, profunde pateriformes, ündique cicatrice parva excepta glochidiatae. Nordostafrikanische Hochland- und Steppenprovinz (Colonia Eritrea): östlich von Amba-Tokhan, 398 m, 27. 2. 92 (Schweinfurth und Biva n. 615, Herb. Boissier); oberer Teil des Tales Mogod, 1400 m, 8. 4. 92 (Schweinfurth und Biva n. 159 4, desgl.). 5. A. flexuosum Brand in Fedde, Bep. XIV. (1915) 149. — Annuum (?), patule pilosum. Caules graciles flexuosi, 30 cm vel ultra longi. Folia (basalia non vidi) caulina inferiora breviter petiolata, superiora sessilia, oblonga vel lanceolata, 3 — 4 cm longa, 10 — 16 mm lata, utrinque attenuata. Cincinni terminales, multi- sed laxiflori; pedicelli fructiferi infimi calyce longiores; sepala oblongo-elliptica obtusa vix 3 mm longa; corolla cylindrico-campanulata 4 i/i mm longa, tubo limbum aequante ; fornices sub- quadrati apice emarginato; stamina medio tubo affixa, filamentis brevissimis, antheris basin fornicum attingentibus ; Stylus calyci aequilongus vel sublongior. Nuculae 3 mm longae gymnobasi minima multo maiores vix scaphiformes, in media facie exteriore glochidiatae. Westlicher Himalaya. Kaschmir: Gures (nördlich von Srinägger, der Haupt- stadt von Kaschmir); ges. 3. u. 4. X. 1856 (Schlagintweit n. 7612, Herb. Breslau). 6. A. coelestinum (Lindl.) Brand 1. c. XIII. (1915) 549. — Cynoglossum coe- lestinum Lindl.! Bot. Beg. XXV. (1839) t. 36; DC. Prodr. X. (1846) 151. — Echino- spermum coelestinum Wight, Icon. IV. (1850) t. 1394! — Paraearyum coelestinum Benth. et Hook. f. Gen. II. (1876) 850; Clarke in Hook. f. Fl. Brit. India IV. (1883) 160. — Perenne, vel bienne (teste Lindley), maleolens. Caulis erectus fistulosus, 45 — 150 cm altus, subscabro-pubescens vel glabratus. Folia basalia magna longe petiolata, late ovata, 25 — 27 cm cum petiolo longa, 105—130 mm lata, 9 — 11-nervia, apice Adelocaryum, Lindelofia. 79 paulum attenuata, subacuta, basi cordata vel truncata, supra in sicco atro-brunnea, setulis basi calcaratis dense obsita, subtus sordide flavida, ad nervös tantum pilosa ; folia caulina multo minora, basi attenuata, sessilia. Cin- cinni terminales et subterminales, elongati, bifurcati, pedicellis fructiferis calyce breviori- bus; sepala ovata, 3 mm longa, obtusa, ciliata, plurinervia; corolla coerulea campanu- lata, 4 — 5 mm longa, limbus usque ad basin partitus tubo subbrevior; fornices magni semi- lunares; Stylus calyce paulo brevior. Nuculae rotundatae 6 mm diametro, napiformes, undi- que cicatrice excepta glochidiatae, margine lato elevato glochidiato. — Fig. 8. Südwestliches Vorderindien: Von Mahableschwar bis Mysore, auf wüsten Plätzen, Waldwiesen usw.; gemein (nach Clarke). Ge- sehen von Konkan: Castle Rock (Meebold n. 10309). — Abblühend im Oktober. 7. A. malabaricum (Clarke) Brand in Fedde, Rep. XIII. (1915) 549. — Paracaryum malabaricum Clarke in Hook. f. Fl. Brit. India IV. (1883) 160. — Caulis erectus, ultra 40 cm altus, fistulosus, scabro-pilosus. Folia basalia >ovato- cordata, tuberculato-hispida« ; folia caulina inferiora breviter petiolata, superiora sessilia, basi rotundata vel subcordata. Cin- cinni terminales vel subterminales, corymboso- paniculati, pedicellis fructiferis calyce breviori- bus; sepala ovata 5 mm longa, trinervia, dense villosa; corolla campanulata 1 0 — 1 1 mm longa, limlms usque ad medium partitus tubo longior; cetera speciei praecedentis. Nuculae ovoideae [suhglobosae ex Clarke], 5 mm longae, scaphi- formes, brevissime et parce glochidiatae, cica- trice magna elevata. Südwestliches Vorderindien: Ka- nara und Mysore (Thomson, als Cyno- ylossum n. 1 3). — Tihri-Garhwäl (Duthie n. 3 48; zweifelhaftes Exemplar). 9. Lindelofia Lehm. Lindelofia*) Lehm, in Hamb. Garten- zeitung VI. (1850) 351; Benth. et Hook. f. Gen. II. (1876) 848; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. India IV. (1883) 159; Baill. Hist. pl. X. (1891) 378; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 103; Dalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (1904) 426. — Anchu- *) >Nomen huic generi dedi in honorem equitis excellentissimi nobilissimi Fr. a Lindelol", botanices fautoris praestantissimi« (Lehmann). Fig. 8. Adelocaryum coclestinum (Lindl.) Brand. A Habitus. B Folium. G Flos. D Calyx fructifer. E Nucula. — Icon. origin. 80 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. sopsis Bisch. Del. sem. Hort. Heidelberg (1852) 8. — Omphalodes sect. 1. Pseudanchusa DC. Prodr. X. (1846) 158.— Trachelanthus Kunze in Bot. Zeitg. VIII. (1850) 665; Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 271. — Solenanthus sect. Trachelanthus Gurke in Engl, u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 104; Kusnezow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 146. — Cerinthopsis Kotschy in schedis (1859) n. 463; Benth. et Hook. f. Gen. II. (1876) 849. — Species generum Solenanthus et Rindera aut. Calyx usque ad basin partitus. Corolla cylindrica vel cylindrico-campanulata vel infundibuliformis, lobis late ovatis tubo brevioribus vel oblongis tubum aequantibus. Stamina superiori parti tubi corollae affixa, corollam vix superantia, antheris linearibus sagittatis. Stylus calyce longior. Nuculae cum stylo cohaerentes facie exteriore um- bilicatae vel planae, facie interiore sub cicatrice saccato-rotundatae. — Herbae perennes foliis basalibus longe petiolatis, cincinnis axillaribus et terminalibus. Species 1 4, quarum duae Africam borealem, ceterae Asiam mediam finitimasque regiones inhabitant. Systema generis. A. Sepala glabra Sect. I. Trachelanthus. B. Sepala pilosa. a. Nuculae facie exteriore umbilicätae Sect. II. Anehusophyton. b. Nuculae facie exteriore haud umbilicätae Sect. III. Eulindelofia. Sect. I. Trachelanthus. Trachelanthus Kunze in Bot. Zeitg. VIII. (1850) 665; Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 271. — Solenanthus sectio Trachelanthus Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3 a. (1893) 10 4; Kusnezow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 146. — Cerinthopsis Kotschy in schedis (1859) n. 463; Benth. et Hook. f. Gen. II. (1876) 849. — Lobi corollae oblongi vel lineari-oblongi tubum subaequantes. — Tota planta glabra vel inconspicue pilosula. A. Stylus minus quam 1 5 mm longus. a. Nuculae 8 mm longae 1. L. cerinthoides. b. Nuculae 12 mm longae , 2. L. kurdica. B. Stylus plus quam 1 5 mm longus. a. Corolla calyce subtriplo longior 3. L. Korolkourii. b. Corolla calyce paulo longior 4. L. hissarica. 1. L. cerinthoides (Boiss.) Brand, nov. nom. — Solenanthus cerintlioides Boiss.! Diagn. pl. nov. orient. XL (18 49) 127. — Trachelanthus cerinthoides Kunze in Bot. Zeitg. VIII. (1850) 665; Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 271; Bornmüller in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. VII. (1907) 788; Post, Fl. Syria (1896) 537. — Solenanthus coccineus Hort. Schönbr. ex Kunze 1. c. [deest in indice Kewensi]. — Perennis, glaucescens. Caulis erectus fistulosus ramosus glaberrimus, 50 cm altus vel ultra. Folia basalia maxima, praesertim in speciminibus cultis, longe petiolata, usque ad 50 cm cum petiolo longa et 1 2 cm lata, oblonga vel lanceolato-oblonga, obtusa vel acutiuscula, basi valde variabilia: nunc in petiolum attenuata, nunc rotundata, nunc oblique truncata, utrinque setulis vix conspicuis vel praeter basin calcaratam omnino evanidis dense obsita ; folia caulina multo minora, sessilia, basi cordata vel auriculata. Cincinni terminales et subterminales diffuse paniculati, floribus longe pedicellatis; sepala oblongo-elliptica, 7 — 8 mm longa, obtusa, venosa, basi imbricata, »inaequalia« (Kunze), aequalia in speciminibus mihi visis; corolla breviter et late cylindrica, 11 — 12 mm longa, lobi »luteoli, linea intermedia violacea« (Bornmüller) tubo sublongiores; fornices subtriangulares, apicem versus attenuati, basi cordati, appendices ad basin loborum corollae formantes; antherae filamentis brevissimis multo longiores; Stylus 12 mm longus. Nuculae late ovoideae, 8 mm longae, facie ex- teriore subplanae, undique breviter aculeatae, cicatrix oblonga nucula dimidio minor; embryo 6 — 7 mm longus, cotyledonibus rotundatis radicula crassa hrevi multo maioribus. — Fig. 9E—K. Lindelofia. 81 Armenisch-iranische Mediterranprovinz. Persien: Auf den Randgebirgen der großen Kewir, zerstreut. Auf dem Eiburs anscheinend am häufigsten. Im Tale Lur bei Getschesar (Bornmüller n. 7770); auf den Totschal-Alpen bei Scheheristanek Fig. 9. A — D Lindelofia lanata (L.) Brand. A Habitus. B Flos. 0 Corolla longitudinaliter secta. D Nucula longitudinaliter secta. — E—K Lindelofia cerinthoides (Boiss.) Brand. E Fo- lium. F Habitus. O Flos. H Corolla longitudinaliter secta. J Calyx fructiler. K Nucula. — Icon. origin. (Bornmüller n. 7769). Am Fuße des Demawend bei Ask (Kotschv n. 381). Auf den Bergen südwestlich der Kewir bei Kohrud (Bunge), auf dem Dehballo bei Jesd (nach Boissier) und in Kerman beim Dorfe Dschupar (Bornmüller n. 3915 in Herb. Berlin). Ferner im Gebüsch unterhalb Gulbar (Haussknecht). — Blüht im Mai und Juni. A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Enibryopli. siphonog.) 25'2. (Jynoglosseae. ß 82 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Var. stenophylla (Bornm.) Brand. — Traclielanthus cerinthoides var. stenophyllus Bornmüller! in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. VII. (1907) 788. — Folia basalia et caulina lineari-lanceolata. Corolla coerulescens. Südpersien: Kerman, beim Dorfe Dschupar, 2000 m; 8. VI. 92 (Bornmüller n. 3915 in Herb. Bornmüller). 2. L. kurdica (Kotschy} Brand, nom. nov. — Cerinthopsis kurdica Kotschy! in schedis (4 859) n. 463; Boiss. Fl. Orient. IV (1875) 271. — Traehelanthus kurdicm Boiss. ! 1. c. — Solenanthus kurdicus Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3 a. (1893) 104; Kusn. in Fl. caucas. crit. IV. 2. (191 3) 147. — Cerinthopsis foliosa Paine! ex Post, Fl. Syria (1896) 537. — Traehelanthus cerinthoides var. kurdicus Post 1. c. fig. 252. — Folia basalia »ampla, ovata, basi breviter attenuata« ; folia caulina magna, late ovata, usque ad 20 cm longa et 1 3 cm lata, basi cordata, apice obtusissima, sessilia. Cincinni terminales paniculati, floribus longe pedicellatis pendulis. Sepala 9 mm longa; corolla mihi non visa; Stylus 13 mm longus. Nuculae 12 mm longae. Cetera speciei prae- cedentis. Armenisch-iranische Mediterranprovinz. Kurdistan: Im Engpasse des Tales Teng bei Musch (Kotschy n. 463, nicht 493, wie Boissier schreibt). — Mittlere Mediterranprovinz. Palästina: Ostjordanland: Wadi el Haramijeh (Paine). 3. L. Korolkowii (Lipsky) Brand, nov. nom. — Traehelanthus Korolkowi Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXIII. (1904) 199. — Glaucescens, perennis, ad folia setulis basi calcäratis scabridula. Caulis glaber 75 — 100 cm altus in paniculam foliosam abiens. Folia basalia et caulina inferiora longe petiolala, oblonga vel oblongo-lanceolala, 30 cm cum petiolo longa et 5 cm lata, basi angu.stata; petiolus »intus« basi serieeo-hispidus ; folia superiora diminuta sessilia ovata, basi interdum subcordata. Panicula composita e racemis subcorymbosis paucifloris consistens; calycis laciniae sublineares, calcareo- tuberculatae ; corolla flavicans; usque ad 15 mm longa, lubulosa, apice ampliata, calyce subtriplo longior, supra medium in lacinias oblongas divisa, tubo e calyce longe ex- cedente; antherae basi sagittatae filamento brevi insidentes, e corolla non excedentes; Stylus paulo exsertus. Nuculae convexae, undique crebre echinato-glochidiatae. Turkestan: auf dem Alatau-Gebirge, zwiseben Ussk und Djana (Lipsky, 1. 6. 03). — Nicht gesehen. 4. L. hissarica (Lipsky) Brand, nov. nom. — Traclielanthus hissaricus Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXIII. (1904) 202. — Glaucescens, glabra, folia minute setulis basi calcäratis obsita. Caulis 1 m altus et ultra, crassus, in paniculam longam amplam ramosam abiens. Folia basalia longissima, oblongo-lanceolata, longe petiolata, 50 cm cum petiolo longa et usque ad 10 cm lata, basin versus angustata, petiolus »intus« basi serieeo-hispidus; folia caulina superiora diminuta, sessilia, oblonga et ovata, cordata et subcordata. Panicula ampla composita, e racemis subcorymbosis paucifloris con- sistens; calycis laciniae oblongo- lineares, calcareo-tuberculatae vel glabrae, posterius paulo auetae; corolla pallide lutea, calyce paulo longior, usque ad 15 mm longa, tubo e calyce non excedente, ad medium in lacinias lineari-oblongas divisa, stamina speciei praecedentis; Stylus longe exsertus. Nuculae convexae, margine crebre echinato-glochidiatae, area »calva« ad nervös tantum parce echinato-glochidiatae. Turkestan: Auf den Bergen von Hissar. Samarkand: Kschtut, 1100 m (Koma- row), Kuli-Mogif 2500 m (desgl.). Hissar: Chodschaobi-garm (Lipsky). — Nicht ge- sehen. — Blüht im Mai. Sect. II. Anchusophyton. Anchusophyton Brand, nov. sect. — Species generum Rinder a et Solenanthus aut. — Sepala pilosa. Nuculae facie exteriore umbilicatae. A. Fornices inferiori parti tubi corollae inserti. a. Cincinni ebracteati 5. L. albida. b. Cincinni bracteati 6. L. lanata. B. Furnices superiori parti tnbi inserti 7. L. tubißora. Lindelofia. 83 5. L. albida (Wettst.) Brand, nov. nom. — Mattia albida Wettst.! in Denkschr. k. Akad. Wissensch. Wien L. II. (1885) 32. — Rindern albida Kusnezow in Trav. Mus. Bot. Acad. Imp. sc. St. Petersbourg VII. (19 4 0) 49; Bornmüller in Beih. Bot. Centralbl. XXVIII. II. (1911) 473 et XXXIII. II. (1915) 178 et 304. — Perennis, caes- pitosa, incana, foliosa. Caules simplices, erecti vel ascendentes, 15 — 35 cm alti. Folia basalia longe petiolata, lanceolata vel lineari-lanceolata, 6 — 9 cm cum petiolo longa, 3 — 10 mm lata, acuta vel obtusiuscula; folia caulina lineari-lanceolata vel linearia, 3 — 4 cm longa, 2 mm lata, sessilia, acuminata, versus apicem pilis longioribus lanuginosa, saepe ibidem incurva. Cincinni ebracteati, floriferi densi, corymbosi, post anthesin elongati; pedicelli floriferi 3 — 12 mm longi; sepala 6 — 8 mm longa, oblongo-lanceolata, acuta, dense lanuginosa; corolla coerulea vel atro-purpurea, 9 — I21/2nim l°nga, m~ fundibuliformis, calyce nunc paulo nunc sesquilongior; limbus tubo multo longior lobis brevibus obtusis; fornices oblongo-lanceolati, apice acuti, basicordati; stamina fere ad basin corollae inserta, usque ad 3/4 longitudinis suae cum corolla coalita; antherae ob- longae lobos corollae nunc vix nunc distincte superantes; Stylus 10 — 11 mm longus. Nuculae ignotae. — »Flores infimi racemorum saepe corolla 1 0-loba, calyce 1 0-partito, decandri.« Westliches Per sien: Auf den Bergen zwischen Teheran und Kerind. Bei Aemaret- i-Djadje-rud, nordöstlich von Teheran (Bruns). Auf dem Karagban-Gebirge bei Schurab (Pichler n. 120; Original). Kerind: auf dem Berge Kuh-i- Bitschab (Strauß) und auf dem Berge Kuh-i-Emrallah bei Sungur (Strauß). — Blüht vom April bis zum Juni. Nota. Hanc speciem incerli generis propter formam corollae generi Lindelofia adiunxi. 6. L. lanata (L.) Brand, nov. nom. — Anchusa lanata L. Syst. ed. 10. (1759) 9 14; Spec. pl. ed. 2. (1762) 192; Lam. 111. (1793) n. 1813. — Cynoglossum cheiri- folium ß. Lehm. PI. asperifol. (1818) 141, n. 107. — Solenanthus lanatus A. DC. ! in DC. Prodr. X. (1846) 165; Batt. et Trab. Fl. Algerie II. (1888-1890) 615; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 104, f. 41, D— G; Murb. in Act. Univ. Lund XXXIV. II. n.7 (1898) 16, t. VIII, f. 7 — 9. — Caules complures e radice bienni vel perenni (?) erecti, crassi , 12 — 40 cm alti, simplices; iuniores sicut tota planta albo-tomentosi, vetustiores glabrati. Folia basalia longe petiolata, 9 — 3 0 cm cum petiolo longa, 6 — 35 mm lata, lanceolata vel ovali-oblonga, obtusa, basi longe et sensim in petiolum attenuata; folia caulina inferiora breviter petiolata, superiora sessilia, gradatim minora. Cincinni bracteati, terminales, pedicellis fructiferis inferioribus calyce saepe longioribus ; sepala lanceolato-oblonga, 7 mm longa, obtusa, dense villosa; corolla tubuloso-campanu- lata, 9 — 11 mm longa, tubo albo brevi, limbo roseo, lobis coeruleis, ovato-obtusis, brevibus, fornices ovoidei; stamina superiori parti tubi inserta ex limbo distincte ex- serta, antherae oblongae filamentis multo breviores; Stylus 14 mm longus. Nuculae 7 mm longae, facie exteriore semiglobosae, dense glochidiatae, in medio umbilicatae, umbilicus margine elevato glochidiato cinctus, facie interiore planae, dense glochidiatae, cicatrice trapeziformi satis magna ornatae; embryo 4 — 5 mm longus, cotyledonibus suborbicularibus radicula crassa brevi multo maioribus. — Fig. 9-4 — D. Algerien: Nur in den Provinzen Oran und Algier, an Wegrändern, auf trockenen Wiesen und Hügeln, seltener an feuchten Stellen, nicht selten; z. B. bei Maison Carree (Battandier u. Trabut n. 29), bei Budjariak (Bomain n. 209), bei Oran (Balansa n. 314) usw. — Berbername: »Messasoth« (nach Paris in schedis). — Blüht vom Januar bis zum April. Nota. Haud raro occurrunt flores feminei, antheris sterilibus corollam haud excedentibus. Var. ovatifolia Brand, nov. var. — Glabrior. Folia caulina late ovata. Hammam Bbira (Kuegler, Herb. Haussknecht, z. T.). 7. L. tubiflora (Murbeck) Brand, nov. nom. — Anchusa lanata Desf. Fl. atlant. I. (1798) 158, non L., teste Murbeck. — Solmanthus lanatus HC. et Batt. 1. c. 1. c, ex parte. — Solenanthus lanatus Bonnet et Baratte, Catal. rais. Tunis (1896) 303, non DC. — Solenanthus tubiflorus Murbeck in Act. Univ. Lund XXXIV. II. n. 7. (1898) 14, t. VIII, f. 5 et 6. — Tubus corollae calycem aequans vel paullulum excedens, coeru- 6* g4 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. lescens; limbus corollae coeruleus, superne haud dilatalus, lobis erectis semiorbicularil)us ; tubus 9 — 10 mm longus, limbus 5 mm longus; fornices oblongi, 3 mm longi; antherae corollam haud excedentes, vix longiores quam fllamenta; stylus corollae aequilongus vel paulum exsertus. Omnia cetera speciei praecedentis. Algerien: nur in der Provinz Constantine; und in Tunis, an ähnlichen Stellen, wie die vorige Art, anscheinend weniger häufig; z. B. Algier: niedere Höhenzüge bei Lambese (Buvry), Jetif (Dukerley), Hochplateau von Batua (Kuegler n. 168). Tunis: Djebel-Djelud (Pitard n. 205) usw. Nota. Species habitu ab antecedente haud distinguenda, sed characteribus floralibus, ut cl. Murbeck docuit, satis diversa. Occurrunt tarnen formae intermediae tubo corollae limbum aequante, corolla \ 0 mm longa. Ad has formas fortasse pertinet Solenanthus lanatus var. gla- brescens Batt. et Trab. 1. c. — >pubescens, non lanata, pedicelli fructiferi longissimi, folia caulina et floralia late ovata; stamina plerumque inclusa, setae valde incrassatae, omphalus minimus.« — El Achir (Constantine). — Non vidi. Sect. III. Eulindelofia. jEulindelofta Brand, nov. nom. — Species generis Solenanthus aut. — Nuculae facie exteriore haud umbilicatae. A. Fornices ad plicas reducti 8. L. eriocalycina. B. Fornices distincti. a. Stylus calycem haud superans 9. L. brachystemon. b. Stylus calyce distincte longior. a. Nucularum margo inflexo-dentatus 10. L. lonyiflora. ß. Nucularum margo glochidiatus integer. I. Corolla calyce duplo longior. 1. Fornices infra basin squamis ornati . . . . . 11. L. stylosa. 2. Fornices squamis destituti. * Folia basalia cum petiolo 20 — 30 cm longa . 12. />. angustifolia. ** Folia basalia cum petiolo 35 — 80 mm longa . 13. L. Olgae. II. Corolla calyce triplo longior . . . . • 1 4 . L. cynoglossoides, 8. L. eriocalycina (Boiss. et Buhse) Brand, nov. nom. — Solenanthus eriocalyci- nus Boiss. et Buhse in Nouv. Mem. Soc. Nat. Moscou XII. (1860) 156; Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 268; Kusnez. Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 142. — Viridis, 30 cm alta, praeter flocculos sparsos deciduos glabra. Caulis crebre et stricte foliosus. Folia in- feriora longe petiolata, oblongo-lanceolata, 6 — 1 0 cm longa, 3 — 4 cm lata, obtusiuscula, in petiolum longe attenuata, superiora late lineari-lanceolata, semiamplexicaulia. Flores in capitulum terminale foliis supremis involucratum conglobati, pedicellis calyce sub- brevioribus; sepala 8 mm longa, linearia, obtusa, dense lanata; corolla tubulosa calyce sesquilongior, lobis oblongo-linearibus obtusis; fornices ad plicas versus faucem sitas reducti; antherae lineares corollam aequantes, duplo longiores quam in specie insequenti. Nuculae ignotae. Transkaukasien: In montibus ditionis Talysch ad Massula, 2000 m (Buhse). — Nicht gesehen. 9. L. brachystemon (Fisch, et Mey.) Brand, nov. nom. — Solenanthus brachy- stemon Fisch, et Mey. ex Hohenacker! in Bull. Soc. Nat. Moscou XI. (1838) 306; DC. Prodr. X. (1846) 164; Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 268; Bornmüller in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. VII. (1907) 787; Kusnez. Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 142. — Cyno- glossum stamineum Hohenacker in schedis (1836), non Desf. — Virens, villis elongatis sparsis lanuginosa. Caulis ca. 60 cm altus, parce ramosus. Folia basalia longe petio- lata, elliptica vel oblonga, 20 — 30 cm cum petiolo longa, 4 — 7 cm lata, in petiolum attenuata, superiora oblongo-lanceolata, semiamplexicaulia, 14 cm longa, 2 cm lata, suprema minora. Cincinni longe pedunculati, bracteati, capitati, etiam post anthesin breves, confertiflori, pedicellis calyci subaequilongis, fructiferis elongatis; sepala obtusa, Lindelofia, 85 late linearia, 6 — 7 mm longa, posl anthesin 10 — 11 mm longa, villosa; corolla tubu- losa calyce nunc vix nunc sesquilongior, lobis oblongo-spathulatis, 3 mm longis; fornices triangulari-oblongi; stamina medio tubo corollae affixa, antherae oblongo-sagittalae lobos corollae paulo excedentes, filamentis multo breviores ; Stylus calycem aequans. »Nuculae marginatae, echinato-glochidiatae. « Transkaukasien: In Wäldern bei Lenkoran (Hohenacker; Original). Talysch (nach Kusnezow). — Nördliches Persien: Rescht (Buhse, nach Boissier); eben- dort in Wäldern bei Pirebasar (Bornmüller n. 7775). — Blühend im April. 10. L. longiflora (Benth.) Baillon, Hist. plant. X. (1890) 379; Gurke in Engl, u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 103, f. 42, A — G. — Gynoglossum longiflorum Benth. in Royle, 111. Bot. Himal. (1839) 305; Lindl. Bot. Reg. XXVI. (1840) t. 50. — Ömphalodes longiflora A. DC. ! in DC. Prodr. X. (1846) 158. — Paracaryum longi- florum Boiss.Diagn.pl. nov. orient. XI. (1849) 132. — L. spectabilis Lehm, in Hamb. Gartenzeitung VI. (1850) 352 et in Linnaea XXIV. (1851) 216; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. India IV. (1883) 159. — Anchusopsis longiflora Bisch. Del. Sem. Hort. Heidel- berg (1852) 8. — Gynoglossum longiflorum »Lehm.« ex Regel et Smirn. in Act. Hort. Petropol. V. (1877) 623 [erratum]. — Perennis. Caules solitarii vel complures, 15 — 45 cm alti, mediocriter villosi. Folia basalia longiuscule petiolata, lanceolata vel oblongo- lanceolata, 6 — 27 cm cum petiolo longa, 9 — 3 5 mm lata, utrinque attenuata, utrinque pilosa; folia caulina sessilia, 35 — 80 mm longa, 6 — 20 mm lata, basi rotundata vel cordato-amplexicaulia. Cincinni axillares et terminales ebracteati, pedicellis fructiferis calyce plerumque brevioribus ; sepala oblongo-elliptica, 5 mm longa, venosa, nervo inter- medio distincto, ciliata, acutiuscula; corolla cylindrica, 14 — 15 mm longa, limbus pulchre coeruleus usque ad basin partitus, tubo multo brevior, lobis late ovatis obtusis ; fornices magni trapeziformes ; stamina summo tubo inserta, antherae filamentis aequilongae; Stylus 1 3 mm longus. Nuculae ovoideae 4 mm longae, inflexo-dentatae, margine glochi- diatae; cicatrix nucula multo minor; embryo 2 — 3 mm longus, radicula brevissima. — Fig. iX et Fig. iOA—C. Westlicher Himalaya: Von Gurwhal bis Kaschmir, in Höhen von 3000 — 4000 m ü.M.; z. B. über Sulmang (Duthie n. 11274); Stak Prila (Meebold n. 421 7). — Blüht vom Mai bis zum August. Var. b. Falconeri C. B. Clarke! 1. c. — Caules stricti; folia lineari-lanceolata. Tubus corollae longior quam in forma typica. Kaschmir (Falconer). Var. c. Levingii C. B. Clarke 1. c. — Folia elliptica vel ovata, acuta. Flores speciosissimi. Kaschmir: Pir Pingul (Levinge). — Nicht gesehen. 11. L. stylosa (Kar. et Kir.) Brand, nov. nom. — Gynoglossum stylosum Kar. et Kir.! in Bull. soc. nat. Moscou XV. (1842) 409 [nomen prius, a. cl. cl. Fisch, et Mey. citatum]. — Solmanthus nigricans Schrenk ex Fisch, et Mey. Enum. pl. Schrenk II. (1842) 29; A. DC. ! in DC. Prodr. X. (1846) 165; Ledeb. Fl. ross. III. (1847) 171. — Solenanthus stylosus Lipsky in Act. Hort. Bot. Petropol. XXIII. (1904) 193. — Perennis; molliter et adpresse villoso-canescens. Caulis ca. 40 cm altus, erectus, fistu- losus, simplex, apicem versus aphyllus. Folia basalia longissime petiolata, oblongo- lanceolata, usque ad 35 cm cum petiolo longa, 3 — 4 cm lata, subtrinervia, apice obtusa vel acutiuscula, basi sensim in petiolum contracta; folia caulina lineari-lanceolata, sessilia, acutissima, superiora minima. Cincinni terminales paniculati, pedicellis fructiferis calyce multo longioribus; sepala 6 — 7 mm longa oblongo-lanceolata, acuta, uninervia, villosa; corolla atropurpurea, late cylindrica, 10 — 11 mm longa, limbus tubo duplo brevior, usque ad basin partitus, lobis oblongo-ellipticis ; fornices parvi trapeziformes, infra basin squamis ornati, antherae magnae filamentis brevibus summo tubo affixis sesquilongiores; Stylus calyce duplo longior. Nuculae late ovoideae, 7 — 8!/2 mm longae, undique bre- viter glochidiatae, facie exteriore planae sed rngosae, margine htimili indistincto, cicatricc oblonga, magna. 86 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Zentralasien: Auf den Gebirgen vom Issyk-kul bis zum Tarbagatai, nördlich vom Ala-kul; nicht häufig; z. B. auf dem Alatau am Flusse Sarchan (Karelin u. Kiriloff n. 1745; Original). Am oberen Taldy (Regel). Var. a. typica (Regel) Brand. — Solenanthus nigricans a. typicus Regel in Bull. Soc. imp. nat. Moscou XLI. I. (1868) 92. — Folia molliter pubescentia pilis basi vix incrassatis. +3 0 +S Fig. 4 0. A—O Lindelofia longifhra (Benth.) Baill. Ä Flos. B Corolla dissecta. C Squama faucis dissecta. — D — O Lindelofia lanata (L.) Brand. D Flos. E Corolla dissecta. F, 0 Nucula. — H — K Myosotidium hortensia (Decne.) Baill. 17 Flos. J Fructus. K Nucula. — L—O Mattiastrum himalayense (Klotzsch) Brand. L Flos. M Corolla dissecta. AT, 0 Nucula. — P—S Rinderet, umbellata Waldst. et Kit. P Flos. Q Corolla dissecta. R, S Nucula. — See. Engl. u. l'rantl, Pflzfam. IV. 3a. 104, Fig. 48. Lindelofia. g7 Am Ily-Gebirgszuge, am Djirgalak auf dem Issyk-kul-Plateau (nach Regel). Zu dieser Form gehören die oben angeführten Exemplare. Var. b. hispida (Regel) Brand. — Solenanthus nigricans ß. hispidus Regel 1. c. — Folia hispida pilis setulis basi tuberculatis insidentibus. Am Flusse Tscharys und auf dem Karkara-Plateau im Alatau transiliensis und im Thian-Schan- Gebirge bei 1300 — 2000 m Höhe (Regel). — Nicht gesehen. 12. L. angustifolia (Schrenk) Brand, nov. nom. — Solenanthus angustifolius Sehrenk ex Fisch, et Mey. Enum. pl. Schrenk II. (1842) 28; A. DC. in DC. Prodr. X. •1846) 165; Ledeb. Fl. ross. III. (1847) 174. — L. Benthami Hook, f.! Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 159. — Solenanthus stylosus Lipsky in Act. Hort. Bot. Petropol. XXIII. (1904) 193, ex parte; Paulsen in Bot. Tidskr. XXVII. (1906) 219. — Perennis, villoso-pubescens. Caules complures simplices fistulosi, 20 — 50 cm alti. Folia basalia longe petiolata, lanceolata vel lineari-lanceolata, cum petiolo 20 — 30 cm longa, 20 — 30 mm lata, apice acuta vel acutiuscula, basi longe et sensim in petiolum attenuata; folia caulina pauca, sessilia, multo minora. Cincinni breves densi, ad apicem caulis capitellatim congesti, pedicellis fructiferis inferioribus calyce plerumque paulo longioribus; sepala 6 — 8 mm longa, oblongo-lanceolata, acuta, dense ciliata, nervo intermedio distincto ; corolla coerulescens tubiformis, 1 1 mm longa, limbus i — 5 mm longus usque ad basin partitus, lobis oblongis obtusis; fornices magni trapeziformes squamis sub basin de- slituti; antherae filamentis subaequilongae; Stylus 14 — 16 mm longus. Nuculae trian- gulari-ovoideae, 7 mm longae, undique cicatrice magna excepta dense et breviter glochi- diatae, marginatae; embryo 5 mm longus, radicula brevissima. Zentralasien und Himalaya, häufiger als die vorige Art, von der sie schwer zu unterscheiden und mit der sie durch Übergänge verbunden ist. Auf dem Berge Tarbagatai (Schrenk; Original; nicht gesehen). Pamir: Trockene Ebenen bei Sary Mullach, 4100 m ü. M. (Paulsen, n. 674, als Paracaryum calycinum); beim See Jashil Kul, 3800 m ü. M. (Paulsen n. 863); bei Shatschan (Paulsen n. 728). Serafschan: See Kul-i-Kalau (Regel). Auf dem Himalaya häufig in Kaschmir und Westtibet {So- lenanthus n. 3); z. B. Lamayuru Ladakh (Meebold n. 4218); Provinz Lahol: im Bhaga- Tal zwischen Kardong und Dartse (Schlagint weit n. 2758); Dzamu: zwischen Padri- Paß und Bhadrar (Schlagintweit n. 3114); Zanshar: zwischen Sülle und Padum (Schlagintweit n. 6708); Balti: Tsorbat La Pass (Schlaginweit n. 5295); Spiti: Zwischen Tari- und Parang Pass (Schlagintweit n. 6949). Die Art wächst noch in 5000 m Höhe ü. M. (nach Hooker 1. c); das ist die höchste Erhebung, in der bisher eine Gynoglossee gesammelt worden ist. — Blüht im Juni und Juli. Nota. Rectissime J. D. Hooker 1. c. ita disserit: This (sc. Lindelofia Benthami) may prove to be Solenanthus angustifolius Fisch, et Mey.; it was placed in Lindelofia by Bentham, to which genus I would refer the Solenanthi with long anthers, as S. lanatus A. DC, S. brachy- stemon Fisch, et Mey. — Hanc sententiam viri clarissimi secutus aliquot species generis Sole- nanthus in genus Lindelofia transluli. 13. L. Olgae (Regel et Smirnow) Brand, nov. nom. — Solenanthus Olgas Regel et Smirnow! in Denkschr. Ges. Nat. Anthrop. Ethnol. Moskau XXXIV. II. (1882) 59; Lipsky in Act. Hort. Petrop. XXIII. (1904) 190; 1. c. XXVI. (1910) 461. — Perennis, 10 — 30 cm alta, viridis, parce pubescens nee cinereo-canescens. Folia basalia et caulina fere aequilonga, lineari-lanceolata, 35 — 85 mm longa, 5 — 7 mm lata, uninervia, obtusi- uscula, basin versus attenuata. Cincinni terminales, pauci- et laxiflori, pedicellis in- ferioribus iam in statu florifero calyce longioribus; sepala lineari-lanceolata, 6 — 8 mm longa, adpresse pilosa; corolla atro-purpurea, tubuloso-campanulata, 14 — 1 5 mm longa, limbus usque ad basin partitus, tubo paulo brevior, lobis oblongo-ellipticis [»suborbicu- laribusc teste Lipsky]; fornices magni oblongi; antherae filamentis brevissimis plus duplo longiores; stylus 10 — 14 mm longus. »Nuculae quam in L. stylosa minores.« Zentralasien: Auf den Alpen der Provinzen Samarkand, Fergana, Hissar, Schachrissjabs, Darwas, Karategin, Schugnan und Kuljab, in Höhen von 2500 — 4000 m verbreitet; z. B. am See Kuli-Kalon (Regel n. 23), bei Hasret Sultan (Regel), auf dem Berge Kuh-i-Frusch (Regel) usw. — Blüht im Mai und Juni. 88 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseac. Var. ß. intermedia Lipsky 1. c. XXIII. (1904) 192. — Statura raaiore (usque 30 cm) et habitu potius L. stylosae, sed glabrescens, corollae lobis brevibus et fornicibus longis. Samarkand: Pasrud u. Pinchow (Komarow, I 4. Mai 4 893). — Nicht gesehen; nach der Beschreibung kaum als Varietät zu betrachten. Var. y. tschimgani- cus Lipsky I. c. XXVI. (1910) 461. — Statura, habitus et floris structura ut in L. Olgae, sed planta cinereo- pubescens ut in L. stylosa. Alatau: am Fuße des Berges Tschimgan (nach Lipsky). — Nicht gesehen. \ 4. L. cynoglossoi- dea Brand, nov. spec. — Perennis , sordide incano- tomentosa. Caulis ereclus fistulosus, ultra 30 cm altus. Folia basalia ignota, caulina lanceolata, 5 — 6 cm longa, ca. 1 cm lata, distincte uni- nervia, acuta, basi atte- nuata. Cincinni breves, thyrsum laxum formantes, pedicellis filiformibus caljol longioribus; sepala elliptica, 2^2 mm longa, obtusa, late uninervia, breviter ci- liata; corolla campanulata, 7Va mm longa, limbus us- que ad medium partitus tubum aequans, lobis late ovatis obtusis; fornices magni oblongi, 2 gibbis la- teralibus ornati, apicem versus attenuati; filamenla medio tubo inserta, an- therae oblongo-sagittatae e tubo vix eraergentes fila- mentis aequilongae: Stylus crassus \ 0 mm longus. Nu- culae ovoideae, 4V2 mm longae, margine humili lon- giuscule glochidiato circum- datae, facie exteriore mi- nute glochidiatae, in medio carinatae, facie interiore sub cicatrice magna medio- criter glochidiatae; embryo 3 mm longus suborbicu- Fig. \\. Tysonia africana Bolus. A Habitus. B Folium. ,ar5s» radicula brevissima. C Alabastrum. D Flos. E Cincinnus fructifer. F Nucula. — Afghanistan (Grif- Icon. origin. fith n. 6978). Tysonia, Caccinia. 89 Species exclusa. L. anchusoides Lehm, in Hamburg. Gartenzeitung VI. (1850) 352 = Adelocaryum anchusoides Brand. 10. Tysonia Bolus. Tysonia*) Bolus in Hook. Icon. plant. XX. (1 890) t. 1 942 ; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 106; Dalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (1904) 426; C. H. Wright in Thiselton-Dyer, Fl. Cap. IV. 2. (1904) 12 {Tysonia F. Muell. in Chem. a. Drug. Austr. (Okt. 1, 1906) est genus Compositarum). Calyx usque ad basin partitus. Corolla campanulata lobis late ovatis. Stamina medio tubo corollae inserta corollam superantia. Stylus calyce longior. Nuculae a stylo liberae, dense glochidiatae, seminibus haud perlucentibus. — Herbae foliis basalibus maximis longe petiolatis, cincinnis terminalibus. — Species unica. T. africana Bolus! 1. c. ; Gurke 1. c. ; C. H. Wright 1. c. — Caulis ei*ectus glaber fistulosus, ca. 1 m altus. Folia basalia late ovata, usque ad 42 cm cum petiolo longa, 18 cm lata, 9 — 1 1-nervia, =b distincte sericeo-hirtella, apice acuta, basi abrupte in petiolum contracta; folia caulina inferiora breviter petiolata, superiora sessilia, oblonga vel lanceolata, minora. Cincinni in paniculam amplissimam dispositi, pedicellis calyce longioribus; sepala lanceolato-oblonga, 3 mm longa, uninervia, ciliata; corolla alba vel luteola, limbus fere usque ad basin partitus tubum aequans; fornices magni trapeziformes; antherae ovatae filamentis multo breviores; Stylus 4 mm longus. Nuculae late ovatae, 7 mm longae, cicatrice triangulari; embryo i1/^ mm longus, cotyledonibus orbicularibus, radicula minima. — Fig. 1 1 . Natal: Hill side; Polela (Wood n. 973); bei Bulwer (Wood n. 8115); am Fuße der Drakensberge (Wood n. 3557, nach Wright). — Griqualand East: an Bächen bei Glydesdale (Tyson n. 2117; Original). — Blühend im März in Höhen von etwa 2000 m ü. M. ii. Caccinia Savi. Caccinia**) Savi, Cose botaniche (1832) 1, t. 1; Endl. Gen. Suppl. I. (1840) 1403; DC. Prodr. X. (1846) 166; Boiss. Diagn. pl. nov. Orient. XI. (1849) 132; Fl. Orient. IV. (1875) 277; Benth. et Hook. f. Gen. II. (1876) 846; Baill. Hist. pl. X. (1891) 380; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 99; Dalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (1904) 426; Popow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 103. — Anisanthera Raf. Fl. tellur. III. (1836) 80. Calyx ad 2/3 vel 3/i longitudinis suae partitus, fructifer valde auctus. Corolla cylindrica, tubo elongato. Fornices magni. Stamina summo tubo corollae ad basin fornicum inserta, antherae ex tubo corollae exsertae, inaequales, maiores filamentis brevibus multo maiores. Stylus filiformis. Nuculae valde variabiles, nunc turgidae nunc fere compressae, plerumque 1 vel 2, laeves vel glochidiatae. — Herbae perennes foliis alternis, cincinnis terminalibus. Species 6 in Asia mediterranea et centrali. Sect. I. Eucaccinia Boiss. Eucaccinia Boiss. Fl. or. IV. (1875) 277; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 100. — Phyllobotrys Bunge, Heliocarya (1871) 6. — Oymnobotrys Bunge I. c. 8. — Omnia stamina recta. * »J am glad of Iho opportunity to dedicate this genus to Mr. W. Tyson, whose diligent collections in the little known districts of Upper KafTraria have added rauch to our knowledge of the botany of that region.« (Bolus I. c.) **) »Caccini, Mateo, nobile fiorentino del principio del sec. XVII. Teneva un orto scel- tissimo a Firenze in Pinti, nel quäle aveva dall1 estero introdotte molte rare piante che com- municava a suoi corrispondenti e specialmente a Clusio« (Saccardo, La Botanica in Italia I. [4 895] 41). 90 A- Brand. — Borraginaceae-Borr^ginoideae-Cynoglosseae. A. Nuculae immarginatae 1. G. Kotschyi. B. Nuculae marginatae. a. Nuculae facie exteriore rugosue. a. Caulis pars superior pilis glandulosis minimis vestitus . 2. G. Rauwolfii. ß. Caulis pars superior glaberrimus 3. C. macranthera. b. Nuculae facie exteriore laeves. «. Stylus e corolla longe excedens 4. C. strigosa. ß. Stylus corollam haud superans 5. G. dubia. 1. C. Kotschyi Boiss.! Diagn. pl. nov. orient. VII. (1846) 31; 1. c. XI. (1849) 145; Bunge, Heliocarya (1871) 8; Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 278. — Annua? Cai erectus parce setosus, 20 — 35 cm altus. Folia crassiuscula, oblonga vel elliptica, 8- 1 4 cm longa, 30 — 55 mm lata, apice obtusa, utrinque setulis basi calcaratis obsita, ii feriora basi valde et sensim quasi in petiolum attenuata, superiora minus attenuat Cincinni terminales breves, pedicellis calyce brevioribus; sepala oblonga, acuta, venc 5 mm longa, post deflorationem 8 mm longa; corollae tubus calyce plus duplo longior lobi oblongi, 6 mm longi, »antherae a superiore majore ad inflmam sensim dimini untur«; Stylus 16 mm longus. Nuculae ovoideae, 15 mm longae, facie exteriore planae eximie rugulosae, in medio longitudinaliter carinatae. — Fig. 1 E. Persien: An Felswänden des Berges Kuh-Ajub bei den Ruinen von Persepol (Kotschy [Hohenacker] n. 402; 20. 5. 42). Nota. In corolla unica mihi visa tria tantum stamina inveni, unum aliquanto maius, di minora inter sc aequalia. Nuculae mihi visae semper solitariae. 2. C. Eauwolfii C. Koch! in Linnaea XVII. (1843) 303; DC. Prodr. X. (184< 167, synonymum excludendum; Ledeb. Fl. ross. III. (1847) 172; Bunge, Heliocar (1871) 7; Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 277; Wettst. in Denkschr. k. Akad. Wien II. (1885) 33; Woronow et Schelkownikow, Herb. Fl. Caucas. (1912?) n. 140. C. glauca var. Rauwolfii Trautv. in Act. Hort. Petropol. IX. (1886) 462. — C. crc folia var. N. Popow! in Act. Hort. Jurjew. XII. (1911) 240; Fl. caucas. crit. IV. (1913) 105. — Caulis 20 — 30 cm altus, ramosus, parce setosus. Folia sessilia la ceolata, 8 — 12 cm longa, 15 — 245 mm lata. Inflorescentiae paniculatae terminales; cai] usque ad 12 mm longus; tubus corollae 9—15 mm longus, lobi 7 mm longi; fornic semilunares ex tubo corollae exserti; stamina ad basin fornicum affixa, omnia diver magnitudine; cetera speciei praecedentis. »Nuculae orbiculatae planae disco et mar§ cristaeformi dentatae, tuberculis stellatim glochidiatis creberrimis obsitae. « Transkaukasien: »in tractu Lori« (C. Koch; Original); bei Eriwan (Buhse) Provinz Elisabethpol: Bogdagh (Woronow u. Schelkownikow n. 140) usw. — Angabe für Südpersien (Boissier) erscheint mir zweifelhaft. — Blühend im März. 3. C. macranthera (Bussell) Brand, nov. nom. — Borago macranthera Ri seil, Nat. hist. Aleppo ed. 2. II. (1794) 246; ed. germ. II. (1798) 151. — >Lycops Dioscoridis Rauw. Itin. or. I. (1583) 120, t. 22« (ex DC). — Cynoglossum lo florum Lehm. Plant, asperifol. (1818) 162, n. 126. — Anisanthera ciliata Raf. tellur. II. (1836) 60. — G. Rauwolfii DC. Prodr. X. (1846) 167, non C. Koch. G. Russelli Boiss. ! Diagn. pl. nov. orient. XI. (1849) 134; Fl. orient. IV. (1875) 27t Bunge, Heliocarya (1871) 7; Post, Fl. Syria (1896) 535. — Ex Wettstein synonj Lycopsis Dioscoridis et Cynoglossum longiflorum ad C, Rauwolfii pertinent, sed patr haud quadrat. A. Inflorescentiae ample paniculatae, saepius usque ad basin caulis pertinentes var. a. m-macranthera. B. Inflorescentiae thyrsoideae vel paniculato-thyrsoideae, ter- minales, cetera parte plantae breviores var. b. crassifolia. Var. a. eu-macranthera Brand, nov. nom. — Biennis (teste Boissier). Caulis simplex erectus angulatus glaberrimus glaucescens ca. 30 cm altus, a basi ramulos flori- Caccinia. 91 Fig. 12. Caccinia macranthera (Russell) Brand f. linearifolia 0. Ktze. A Habitus. B Flos. C Calyx fructifer. D Nucula. E Semen. F Nuiula latitudinaliter secla. 0 Nucula longi- tudinaliter secta. — Icon. origin. 92 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. feros divaricatos protrudens. Folia sessilia, oblongo-lameolata, 8 — 1 I cm longa, I 0 — 15 mm lata, utrinque attenuata, supra et marginibus selulis basi calcaratis dense obsita, subtus ad nervum intermedium setulosa, alioquin glabra. Inflorescentia paniculam amplissimam pyramidalem formans, pedunculis glaberrimis, pedicellis calyce longioribus, parce setulosis, floribus bracteis oppositis; calyx usque ad l/3 longitudinls suae connatus, 7 — 12 mm longus, lobis lanceolatis setulosis; corollae tubus 9 — 15 mm longus, lobi oblongi 5 — 9 mm longi; stamina (saepius 2 abortiva) omnia inter se inaequalia vcl minora inter se aequalia ; Stylus calyce duplo longior; cetera speciei praecedentis. Nuculai suborbiculares, 1 0 mm diametro, facie superiore paulum convexae, glabrae, sed in iblii caulini modum elevatim venosae, facie interiore rugulosae, mai'gine hirtellae. Syrien: Getreidefelder in der Ebene von Damaskus (Gaillardot n. 2073). Auf Feldern und trockenen Stellen bei Aleppo (Russell, Kotschy n. 257, nach Boissier); zwischen Aleppo und Biredjik (Aucher n. 2348, nach Boissier). Palmyrische Wüste: Quaryetein (Post n. 41). — Blühend im April und Mai. Var. b. crassifolia (Vent.) Brand, nov. nom. — Borago crassifolia Vent. Descr. plant, jard. Cels. (i 800) 100, t. 100; Lehm. Plant, asperifol. (1818) 203, n. 154. — G. glanca Savi, Cose botaniche (1832) 1, t. 1, f. 1 — 6; DC. Prodr. X. (1846) 166; Ledeb. Fl. ross. III. (1847) 172; Boiss. Diagn. pl. nov. orient. XI. (1849) 132; Fl. orient. IV. (1875) 277; Bunge, Heliocarya (1871) 7; Gard. Chron. XX. (1883) II. 173, f. 27; Hook.! Bot. Magaz. (1886) t. 6870; Aitchis.! Bot. Afghanistan Del. Comiss! (1888) 88. — C. Gelsii Boiss. Diagn. pl. nov. orient. XI. (1849) 132; Bunge, Helio- carya (1871) 7. — G glauca Savi var. typica Trautv. in Act. Hort. Petropol. IX. (18 86) 462. — G crassifolia 0. Ktze.! in Act. Hort. Petropol. X. (1887) 212; Gurke in Engl, u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 100, f. 4 IC, D; Borrimüller in Beih. Bot. Centralis XX. II. (1906) 195; I.e. XXVIII. II. (1911) 473; I.e. XXXIII. II. (1915) 178; Popow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 104. — G. crassifolia f. persica Popow ! in Act. Hort. Jurjew. XII. (1911) 240; Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 106. — C. crassifolia f. obtusi- folia Popow 1. c. 1. c. 241 et 106. ■ — C. crassifolia var. echinata Popow 1. c. 1. c. [forma nueulis tuberculatis]. — Perennis, glaucescens. Gaulis (7-) 30 — 90 cm altus, simplex vel ramosus, dense foliosus. Folia in planta florifera tenuiter membranacea, post anthesin crassiuscula, valde variabilia, nunc linearia nunc lanceolata nunc oblonga, 7 — 23 cm longa, 6 — 40 (in speeiminibus eultis — 85) mm lata, apice nunc obtusa nunc acuta. Cincinni axillares et terminales, bracteati, laxiflori, pedicellis calyce brevioribus; sepala post deflorationem usque ad 15 mm longa; corollae tubus 15 — 18 mm longus; cetera varietatis praecedentis. Nuculae turgidae (Boissier: »compressae«) ovoideae, valde variabiles, 5 — 11 mm longae, facie exteriore rugosae vel rarius hirtellae vel setulis basi calcaratis obsitae, margine nunc distinete nunc indistinete dentatae; embryo 9 mm longus, cotyledonibus orbicularibus radicula brevi crassa subineurva multo maioribus. — Fig. 1 3 C, D. Das Verbreitungsgebiet dieser Varietät schließt sich östlich an das der vorigen an und erstreckt sich durch Assyrien und türkisch Armenien über Persien bis nach Transkaukasien und Transkaspien einerseits und nach dem nordöstlichen Afghanistan und Baludschistan andererseits. Nordgrenze etwas nördlich vom 40° n.^Br. — Nach der Form der Blätter lassen sich 2 geographisch nicht getrennte Formen unterscheiden: f. a. normalis 0. Ktze.! in Act. Hort. Petropol. X. (1887) 212 ; Popow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 104. — Folia oblonga, 1:3. Östliches Assyrien: auf dem Berge Dschebel Hamm (Bornmüller). Türkisches Armenien: Chama am Euphrat, zwischen Tuzla und Nerskiep (Sintenis n. 1026). Nordpersien*. häufig, z.B. Aserbaidschan (Szovits); zwischen Rescht und Kaswin, bei Patschinar (Bornmüller n. 7766); am Fuße des Demawend (Kotschy n. 368a). In Transkaukasien von Lenkoran bis Baku (nach Popow). In Westpersien häufig bei Suitanabad (Strauß); an der Grenze von Afghanistan häufig in Chorassan, im Hari- rud-tale und in Badgis (nach Aitchison). Nördlich vom Hindukusch (Giles). Trans- Caccinia. 93 kaspien (0. kuntze). — Persischer Name: »Gawseban« oder >Gule gawseban«, d. i. Rinderzungenblume. — Blüht vom April bis zum Juni. f. ß. linearifolia 0. Ktze.! 1. c.; Popow 1. c. 105. — Folia linearia vel lineari- laneeolata; 1:5 vel 1:6. — Fig. 12. Diese Form scheint in Transkaspien erheblich häufiger zu sein als die Form a; z. B. auf Bergen bei Kisil-Arwat (Sintenis n. 1693); bei Aschabad (Sintenis n. 147). Nordpersien: Berge bei Kaswin (Pichler n. 195). Südpersien: Provinz Kerman: auf dem Berge Kuh Seidin (Bornmüller n. 3914) usw. 4. C. strigosa Boiss.! Diagn. pl. nov. orient. XI. (1849) 134; Fl. Orient. IV. (1875) 278; Bunge, Heliocarya (1871) 8; Loew in Ber. deutsch, bot. Gesellsch. IV. (1886) 166, t. VIII, f. 13. — Perennis, glaucescens. Caulis erectus vel ascendens (»caules decumbentes« teste Boissier) glaber vel parce aculeatus angulatus, 25 — 30 cm vel ultra altus. Folia sessilia, oblonga vel obovata, 10 — 17 cm longa, 4 — 8^ cm lata, apice obtusa, basi valde quasi in petiolum attenuata, utrinque praesertim ad costas marginesque aculeata. Cincinni in paniculam ebracteatam terminalem dispositi, pedun- culis pedicellisque valde aculeatis, pedicellis calyce paulo longioribus; calyx usque ad J/3 longitudinis suae connatus, aculeatus, 9 mm longus, lobis ovato-acutis; corollae coeruleae tubus 11 mm longus, lobi 7 mm longi; stylus 19 mm longus; cetera speciei praecedentis. Nuculae suborbiculares 1 2 mm diametro, utraque facie convexae, exteriore laeves elevatim lineatae, margine angustissimo crassiusculo aculeis minutis obsito. Nördliches Persien: Am Fuße des Berges Demawend bei Ask, 2000 m ü. M. (Kotschy n. 368). — Außerdem zahlreiche Kulturexemplare in den meisten Herbarien. 5. C. dubia Bunge, Reliq. bot. Lehmann (1847) 242; Mem. Acad. Petersb. VII. (1854) 418; Heliocarya (1871) 8; Fedtschenko in Bull. Soc. Mose. CHI. (1902) HO; Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXIII. (190 4) 180. — Perennis, glaucescens, decumbens, carnosa, caulibus 50 cm longis vel ultra. Folia ovato- oblonga, obtusa, setulis basi cal- caratis obsita, in petiolum angustata, superiora sessilia. Racemi ramosi longiusculi; calycis floriferi dentes trianguläres strigosi, calyx fruetifer valde auetus, stellatim ex- pansus, lobis late ovatis; corollae tubus calyce sesquilongior, laciniis oblongo-ovalibus inaequalibus, 2 paulo maioribus; stylus e corolla non excedens. Nuculae 7 mm longae, 5 mm latae, facie exteriore planae nitentes, margine crenulatae. Türke stan: Häufig an trockenen abschüssigen Orten am Flusse Sarawschan ober- halb Samarkand (Lehmann, nach Bunge). Auch sonst in Samarkand und Fergana nicht selten (nach Lipsky). — ■ Nicht gesehen. Es ist sehr auffallend, daß in den großen deutschen Sammlungen nicht ein Exemplar dieser durchaus nicht seltenen Art vor- handen ist. Sect. II. Actinobole. Actinobole Bunge, Heliocarya (1871) 8; Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 279; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 100. — Anthera postica major medio ad insertionem transverse angulato-infraeta, anticae laterales minores. 6. C. actinobole Bunge, Heliocarya (1871) 8; Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 279. — Perennis, setis crassis basi tuberculatis albo-strigosa. Caules erecti, 15 — 30 cm alti, in paniculam thyrsoideam sub anthesi strietam abeuntes. Folia inferiora carnulosa, obovato- oblonga, 5 — 8 cm longa, 12 — 1 7 mm lata, obtusa, basi in petiolum attenuata. Thyrsus terminalis, cincinnis numerosis brevibus tandem laxis, bracteae minutissimiie, filiformes, pedicelli fruetiferi calyce longiores; calyx usque ad medium partitus, 4 mm longus, laciniis triangulari-ovatis acutis; corollae purpurascentis tubus calyce sesquilongior, laciniae oblongae subinaequales tubo 21/2"P'0 breviores; stamina omnino exserta inter fornices inserta, superioris filamentum crassius vix linea longius strictum ipso apice in- fractum et mediae antherae insertum; anthera caerulea medio angulato-plicata, basi subsagittata, apice attenuata; filamenta cetera aeque alte inserta multo breviora reeta; stvlus filiformis exsertus fere lacinias limbi aeqnans. Nucula (iunior) solitaria disco hispida, aculeis elongatis glochidiatis basi in alam confluentibus cineta. Nördl. Persien: Bergabhänge bei Scharud (Bunge u. Bienert). — Nicht gesehen. 94 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. «2. Heliocarya Bunge. Heliocarya*) Bunge, Heliocarya (1871) 4; Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 279; B« et Hook. f. Gen. II. (1876) 846; Baill. Hist. pl. X. (1891) 380; Gurke in Engl. Prantl, Pflzfam. IV. 3 a. (1893) 101, f. 4 IE; Dalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (1904) 426; Kusnezow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 106. Calyx ad medium partitus, fructifer accrescens. Corolla cylindrica, bilabiata, tubo elongato, lobis 2 superioribus maioribus reflexis, 3 inferioribus minoribus recurvo-patulis. Fornices nulli. Staminis superioris anthera pollinigera obovala, dorso sub apice flla- mento brevi piano affixa, gibbo faucis excavato inclusa ; staminum lateralium et anticorum rudimenta minutissima effoeta fauci inclusa. Stylus calyce brevior. Nucula abortu soli- taria, depresso-plana, radiatim glochidiala. — Herbae perennes foliis alternis, cincinnis terminalibus. Species unica. H. monandra Bunge! Heliocarya (1874) 4; Boiss. Fl. orient. IV. (4 875) 279; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 100, f. 41 E — G; Kusnezow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 107. — Tota pilis basi tuberculatis densissime albido-hispida. Perennis. Caulis simplex erectus 15 — 20 cm altus. Folia inferiora longe, superiora breviter petiolata, maiora cum petiolo 6 — 7 cm longa, 15 — 20 mm lata, oblonga, apice obtusa, basi sensim et longe in petiolum attenuata. Inflorescentia ampla, paniculata, cincinnis densi- et multifloris, pedicellis inferioribus calyce vix longioribus; calyx 7 nun longus lobis triangulari-ovatis ; corolla coerulea, 1 0 mm longa, lobis tubo multo brevi- oribus. Nuculae (nondum omnino maturae) ca. 7 mm diametro obovato-suborbiculares, facie exteriore planae leviter carinatae hirsutae, facie interiore convexae rugulc pilosulae, margine aculeis 12 — 16 glabris basi complanatis et in alam angustam fluentibus elongatis apice glochidiatis cinctae. — Fig. \F et Fig. 13.27 — G. Mittleres Persien: Auf Bergen bei Meibut und Aghda, zwischen Yesd und Isp (Bunge). So lautet die Originalangabe. Bei Boissier in der Flora orientalis heißt »In montfbus Sofi et Kohrud« ; und auf einem Zettel des Herb. Boissier steht: Kennan et Ispahan, April 1859, Bunge. < 13. Pectocarya dc. Pectocarya**) DC. ex Meissn. Gen. (1840) 279; Endl. Gen. Suppl. I. (1840) 1 [excl. syn. Oryptantha]] DC. Prodr. X. (1846) 120; Benth. et Hook. f. Gen. II. (181 847; A. Gray, Syn. Fl. II. I. (1878) 187; Baill. Hist. pl. X. (1891) 380; Gurke ir Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 101; Dalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (1904) 426. — Ktenospermum Lehm. Del. sem. Hort. Hamburg (1837) 17, nomen nudum. — Gruvelia A. DC. in DC. I.e. 119. Calyx usque ad basin partitus, fructifer valde auetus. Corolla tubulosa vel tubulosu- campanulata, lobis brevibus. Fornices minimi vel plane deficientes. Stamina fere ad basin tubi corollae inserta, brevia, inclusa; antherae ovatae filamentis breviores. (lyn-.- basis formam capsulae Veronicae imitans. Stylus brevissimus. Nuculae lateraliter affixae, geminatae, gynobasin lateraliter excedentes, margine pectinatae. — Herbae annuae humiles foliis oppositis linearibus, floribus remote spicatis bracteis oppositis vel sul>- oppositis. Species 3, Americam occidentalem inhabitantes. A. Corolla infundibuliformis ; nuculae oblongae 1. P. lateriflora. B. Corolla cylindrica basi dilatata; nuculae obovatae. a. Lobi corollae tubo breviores; calyx setosus i. P. setosa. b. Lobi corollae tubo aequilpngi; calyx haud setosus. . . 3. P. pusilla. *) Nomen derivatur ab tjXios sol, et xayvor nucula. **) Nomen derivatur a t.exios pexus, et xüyvov nucula. I'ectocarya. 95 1. P. lateriflora (Lam.) DC.! Prodr. X. (184 6 1 20 ; Reiche, Fl. Chile V. (1910) 205. — Cynoglossum laterif 'forum Lam.! Encycl. II. (1786) 239; Ulustr. (1791) t. 92, f. 2; Bert.! ex DC. 1. c. — Myosotis gracilis Ruiz etPav. ! Fl. peruv. II. (1799) 5. — Cynoglossum pilosum Ruiz et Pav. ! 1. c. 6, t. III, f. b; Lehmann, PI. asperifol. (1818) 167, n. 131; Hook, et Arn. Bot. Beechey's Voy. (1840—41) 371. — Cynoglossum lineare Ruiz et Pav. 1. c; Hook, et Arn. 1. c. — Echinospermum gracile Lehm. PI. asperifol. (1818) 129, n. 100. — Rochelia gracilis Roem. et Schult! Syst. IV. (1819) 111; Poepp. pl. exs. diar. n. 172 ex DC. Prodr. X. (1846) 120. — Rindera lateriflora Roem. et Schult. 1. c. 762. — Rindera pilosa Roem. et Schult. 1. c. — Ktenospermum linifolium Lehm.! in Linnaea XIII. (18 38) Litt. 8 4 [nomen seminudum]. — Mattia lateri- flora G. Don, Gen. syst. gard. IV. (1838) 310. — Mattia pilosa G. Don 1. c. 311. — P. chilensis DC.! Prodr. X. (1846) 120; Gay, Fl. chilena IV. (1849) 480, t. 52 bis f. 2. — P. linearis DC. 1. c; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 101, f. 41 H. — Annua, a basi diffuse ramosa, gracilis, adpresse puberula, caulibus decum- benlibus vel ascendentibus, usque ad 22 cm longis. Folia sessilia angusüssime linearia. Flores subsessiles vel breviter pedicellati ; sepala subulata, 1 y2 mm longa, fructifera 3^2 mm l°nga) hirsuta; corolla alba, 2 — 3 mm longa, lobis brevibus late ovatis; for- nices indistincti vel plane deficientes. Nuculae oblongae, 3—4 mm longae, margine usque ad basin pectinato-dentato; embryo fere 2 mm longus, cotyledonibus suborbicu- laribus radicula non multo longioribus. — Fig. 13Ü. Andines Südamerika: Auf Feldern und Weiden, auf dürren Ebenen und trockenen Hügeln, von Ecuador bis in das südliche Patagonien. Ecuador: auf den Anden (Spruce n. 5309). Peru: Berge von Barranco bei Lima (Weberbauer n. 1664); an der Lima- Oroya-Bahn auf Bergen im Norden der Station Chosica (Weberbauer n. 5330); am Titicaca-See (Meyen) usw. — Chile: Caldera (Philippi); Valparaiso (Buchtien); San- tiago (Philippi n. 684); bei Quillota, Laquinta und Oreolan (Bertero n. 211 u. 944); auf Feldern bei Concepcion (Ruiz; Original); usw. Südgrenze in Chile in der Provinz Bio-bio (nach Reiche). Argentinien: Sierra Famatima: La Incrucijada (Hieronymus u. Niederlein n. 466); am Rio Negro (Berg n. 81 u. 163); am Rio Chubut (Düsen n. 5 in Herb. Upsala). Hier die Südgrenze. — Blüht anscheinend das ganze Jahr. Var. Nuttallii (Spreng.) Brand, nov. nom. — C. Nuttallii Spreng. Syst. I. (182 5) 565. — Cy noglossum penicillatum Hook, et Arn.! Bot. Beechey's Voy. (1840 — 1841) 371. — P. penicillata A. DC! in DC. Prodr. X. (1846) 120; A. Gray, Syn. Fl. II. 1. (1878) 187; Piper, Fl. Washington (1906) 482. — P. chilensis var. Californica Torr. Pacif. Railw. Rep. V. (1856) 12 4. — P. linearis Torr. 1. c, A. Gray 1. c. autorumque, non DC. — P. linearis var. penicillata M. E. Jones in Proc. Calif. Acad. 2. ser. V. (1895) 709. — Nuculae plerumque irregula riter dentatae, margine fere nunquam usque ad basin fisso, interdum fere integro. Multis formis intermediis haec varietas cum typo conjungitur. Pazifisches Nordamerika: Von Britisch Columbia bis nach Mexiko und Nieder- kalifornien. Britisch Columbia: See Osoyoos (Macoun n. 76742). Washington: Wenache (Whited n. 86); Nord Yakima (Henderson); Pasco (Piper n. 2967); Douglas County (Spillman); Harrington (Sandberg u. Leiberg n. 223); Coulee City (Piper n. 3869); Walla Walla (Brandegee n. 984); Rattlesnake Mountains (Griffiths u. Cotton n. 22). Alle Angaben nach Piper 1. c. — Utah: St. George (Jones n. 1622). — Arizona: Tal bei Camp Lowell (Pringle); Santa Catalina Mountains (Lemmon); Beaverdam (Jones n. 5033). — Nevada: Eagle Valley, Ormsby County (Baker n. 1028). — Kalifornien: Russian River bei Ukiah (Bolander n. 3858). Kern County: Oil City (Heller n. 7586). Inyo County: Surprise Canon, Panamint Mountains (Coville u. Funston n. 721). Los Angeles County: Claremont (Baker n. 4135). San Bernardino Tal (Parish n. 41). San Diego (Jones n. 3052) usw. — Nieder- kalifornien: San Juentin (Palmer n. 627 u. 628). Guadalupe Insel (Palmer n. 69a). — Mexiko: Chihuahua: Sa. Eulalia Mountains (Pringle). 2. P. setosa A. Gray in Proc. Amer. Acad. XII. (1876) Kl: Syn. Fl. II. 1. (1878, 96 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 187; Suppl. (4 886) 421; Coville in Contrib. U. St. Nat. Herb. IV. (1893) 163; M. E. Jones in Proc. Calif. Acad. 2. ser. V. (1895) 709; Piper, Fl. Wushington (1906) 482. — Annua, humilis, simplex vel diffusissime ramosa, 3 — 18 cm alta, caulibus adpresse hirtis. Folia sessilia, anguste linearia, apice obtusa, basi paulum attenuata, setulis basi calc ratis dense obsita. Sepala lineari-lanceolata, obtusa, setosa, 1 mm longa, post anthesii 3y2 mm longa; corolla late cylindrica, vix 1 i/i mm longa; fornices nulli, sed 5 maculi indistinctae ad faucem; cetera speciei praecedentis. Nuculae ovatae. 2 mm longae, setosae, ad basin saepe hyalino-alatae ; embryo perlucens, 1 i/i mm longus, cotyledonibus late ovatis radiculae crassae aequilongis. Pazifisches Nordamerika: Von Washington bis nach Kalifornien und Arizona, auf Hügeln und felsigen Abhängen; zerstreut. Washington: Yakima County (Bran- degee n. 985) und Nord Yakima (Henderson n. 2560); nach Piper 1. c. — Oregon : Douglas County: Canyonville (Ho well); Malheur County: Hügel bei Dry Creek (Cusick n. 2555). — Nevada: Empire City (Jones n. 3992). — Kalifornien: Los Angeles County: Acton (Eimer n. 3706). San Jacinto Mountains (H. M. Hall n. 1183). In der Mojavewüste gemein (!). Coloradowüste (Parish n. 428). Inyo County: Silver Canyon, auf steinigen Abhängen (Heller n. 8187). — Arizona: Santa Catalina Mountains (Lemmon). 3. P*. pusilla (A. DC.) Gay, Fl. chilena IV. (1849) 482, t. 52 bis f. 3; Reiche, Fl. Chile V. (1910) 205. — Cynoglossum pauciflorum Bertero! Merc. chil. (Apr. 1829) 510, non Ruiz et Pav. — Gruvelia pusilla A. DC! in DC. Prodr. X. (1846) 119. — Annua, humillima, gracillima, simplex vel parum ramosa, erecta, 1 l/2 — 9 */2 cm alta, sericeo-strigosa. Cotyledones persistentes glabratae, ovato-spathulatae ; folia caulina minima sessilia anguste linearia strigosa. Inflorescentiae breviores quam cetera pars plantae. Sepala lanceolato-subulata, vix 1 mm longa, post anthesin 2 mm longa, villosa; corolla campanulato-cylindrica, 1 J/2 — 2 mm longa, lobis oblongis tubum aequantibus; fornices minimi, sed satis distincti. Nuculae 1 vel 2, raro 3, angulato-ovatae, ä1/^ mm longae, in medio longitudinaliter carinatae, margine incrassato setoso ; embryo 1 */2 mm longus. Cetera specierum praecedentium. — Fig. 1 G. Chile: Valparaiso: »in pascuis sterilibus collium loco dicto ,1a plaga ancha'« (Bertero n. 212); bei Valparaiso und dem Berge la Leona (Bertero n. 212, nach Zitat bei DC. 1. c); auf trockenen Hügeln bei Concon (Poeppig n. 58 diar. 276). Rancagua (Philippi n. 682). In den letzten Jahrzehnten nicht mehr beobachtet nach Reiche). — Blüht im August und September. Var. flagellaris Brand, nov. var. — P. pusilla A. Gray! in Proc. Amer. Acad. XII. (1876)81; Syn. Fl. II. 1. (1878) 187; Suppl. (1886) 421; Piper, Fl. Washington (1906) 482. — Inflorescentiae longiores quam cetera pars plantae. Caules usque ad 22 cm longi, flagelliformes , saepe a basi divaricato-ramosi. Folia 6 — 15 mm longa; calyx fructifer 2*/2 — 3 mm longus. Nuculae 2 — 4, aequaliter divergentes. Habitus a typo valde differt, nucularum structura plane congruit. Pazifisches Nordamerika: Washington: Klickitat County (Suksdorf n. 410). Oregon: »Dry prairies near timber« (Howell). Kalifornien: Gemein bei Ireka (nach A. Gray). Nordöstliches Kalifornien (Rattan). San Mateo County: Portola (Eimer n. 4676). — Blüht vom April bis zum Juni. 1 i. Omphalodes Moench. Omphalodes*) [Tournef. Inst. (1700) 140, t. 58] Moench, Method. (1794) 419; Hoffmg. et Link, Fl. portug. I. (1809) 192; Schrank in Denkschrift. Akad. München III. (1812) 220; Lehm, in Magaz. Ges. Naturf. Freunde Berlin VIII. (1818) 97; PL asperifol. I. (1818) 180; DC. Prodr. X. (1846) 158; Koch, Syn. Fl. Germ. ed. 3. (1857) 431; Willk. et Lange, Prodr. Fl. Hisp. IL (1870) 509; Boiss. Fl. orient. IV. (1875) *) Nomen derivatum ab outpiiXog umbilicus, propter formam nucularum. Omphalodes. 97 866; Benth. et Hook. f. Gen. II. (1876) 847; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. India IV. (1883) 155; A. Gray in Proc. Amer. Acad. XX. (1885) 262, Syn. Fl. II. I. Suppl. (1886) 422; Baill. Bist. pl. X. (1891) 379; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 101; Ascherson-Graebner, FI. nordostd. Flachl. (1899) 574; Dalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (1904) 426; Kusnezow, Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 107. — 1 vth *■€%*■ Fig. -13. A, B Braehybotrys paridiformis Maxim. A Flos. B Pistillum. — C, D Caccinia macranthera crassifolia (Vent.) Brand. G Flos. D Corolla dissecta. — E—Q Heliocarya mo- nandra Bunge. E Flos. F Corolla dissecta. 0 Nucula. — H Pectocarya lateriflora (Lam.) DC. Fructus. — J—L Omphalodes venia Moonch. J Habitus. K Flos. L Lobi corollae. — M 0. linifolia (L.) Moencb. Fructus. — N—P Cynoglossum officinale L. N Flos. 0 Corolla dissecta. P Nucula. — See. Engl.- Prantl, Pflzfaiu. IV. 3a. 100, Fig. 41. Picotia Hoem. et Schult. Syst. IV. (1819) 10. — Omphalium Roth, Enum. pl. Germ. I. (1827) 590. — Omphalodes § 1. Eaomphalodes A. Gray in Proc. Amer. Acad. XX. (I885) 262. (O. § 2. Eritrichium A. Gray 1. c. 263 sectio exeludenda). Calyx usque ad basin partitus. Corolla campanulato-cylindrica vel fere rotata, tubo brevi, limbo amplo, lobis late ovatis obtusis limbum aequanübus vel eo duplo A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryoph. siphonog.) 2ö2. Cynoglosseae. 7 98 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. brevioribus. Fomices distincti, plerumque deorsum semilunares. Staniina in tubo curollae inclusa, filamentis brevissimis, antberis ovatis. Stylus calyce brevior. Nuculae saepe multo maiores quam gynobasis minima, glabrue vel hirtae, sphaerico-depressae vel calathi- formes vel ovoideae, facie exteriore umbilicatae; einbryo rectus, rarissime curvatus, cotyledonibus late ovatis vel orbicularibus, radicula minima. — Herbae annuae vel perennes, foliis alternis, cincinnis bracteatis vel ebracteatis. Species 24 vel 25, aequis fere partibus regionem mediterraneam et Asiam orien- talem et Mexico inhabitantes. Sect. I. Maschalanthus A. DC. Masclialanthus A. DC. in DC. Prodr. X. (4 846) 161; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (4 893) 404; Kusnezow, Fl. caucas. crit. IV. 2. (4 94 3) 4 09. — Embryo curvatus, radicula cotyledonibus aequilongis adpressa. Flores axillares. — Species unica. 4. 0. scorpioides (Haenke) Schrank in Denkschr. Akad. Müncben III. (4 8 4 2) 222; Lehm, in Magaz. Ges. Naturf. Freunde Berlin VIII. (18 4 8) 4 00, t. 4! (non 7 vel 8); PI. asperifol. (4 84 8) 4 89, n. 4 47; DC. Prodr. X. (4 846) 4 64; Ledeb. Fl. ross. III. (4847) 468; C. Koch in Linnaea XXII. (4849) 646; Steven in Bull. Soe. Moscou (4854) 608; Koch, Syn. Fl. Germ. ed. 3. (4 857) 432; Nym. Consp. III. (4 88 4) 522; Suppl. II. (4 890) 226; Beck, Fl. Niederösterreich (4 890) 690; Fritsch, Excursionsfl. Öster. (4 897) 455; Schmalhausen, Fl. sredn. i jushn. Ross. II. (1897) 221; Garcke, III. Fl. Deutschland ed. 4 8. (4 898) 424; Ascherson-Graebner, Fl. nordostd. Flachl. (4 899) 574; Kusnezow in Bull. Acad. Imp. St. Petersbourg (4 908) 797; Fedtschenko u. Flerow, Fl. europ. Ross. (194 0) 776, f. 671; Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 109. — Gynoglossum scorpioides Haenke in Jacq. Collect, bot. II. (1788) 3; Marsch. Bieb. Fl. taur.-caucas. III. (4 8 4 9) 4 28. — Picotia scorpioides Roem. et Schult. Syst. IV. (4 84 9) 87. — Om- phalium scorpioides Roth, Enum. pl. Germ. I. (4 827) 590. — Biennis. Caules debiles, decumbentes, ramosi, 4 2 — 35 cm longi, parce hirtelli vel glabri, ramis ascendentibus vel erectis. Folia inferiora opposita, superiora alterna, tenuia, 2 — 4 cm longa, 5 — 20 mm lata, setulis basi calcaratis obsita, infima breviter petiolata, ovato-spathulata, cetera oblonga, basi quasi in petiolum altenuata, suprema basi latiore sessilia. Flores axillares, pedicellis calyce longioribus demum reflexis, in cincinnum terminalem laxum dispositi; sepala oblonga, obtusa, pilosa, 2 mm longa, post anthesin 5 mm longa; co- rolla breviter et late cylindrica, quasi subrotata, limbo usque ad 2/3 longitudinis suae partito, lobis ovalibus obtusis. Nuculae hirtae, sphaerico-depressae, umbilico rotundato, margine umbilico angustiore ; embryo 3 1/2 mm longus. — Fig. 4 H, Fig. 1 4 E — H. Mitteleuropa, mittleres und südliches Rußland, an Flußufern, in Gebüschen und Wäldern, nicht häufig. Fehlt in der Schweiz und in Tirol. Südwestgrenze in Bayern: Ludwigsbad bei Wipfeld (nach Garcke); Wehrwäldchen bei Schweinfurt (!). Nordwestgrenze am Nordwestrande des Harzes zwischen Othfresen und Salzgitter (!). Die Westgrenze bildet also etwa der 10° ö. L. Im Unterharz im Bodetal (!) und am Meiseberge im Selketal (!). In Anhalt bei Sandersleben (nach Garcke). Im Kyffhäuser- gebirge im Walde unter der Botenburg (Evers); in der Provinz Sachsen an der Elbe bei Barby (nach Garcke) und bei Grünewalde in der Nähe von Schönebeck (!). In der Altmark bei Arneburg (1894; nach Ascherson-Graebner). In der Niederlausitz am Lubstdamm unweit der Baudacher Mühle zwischen Gassen und Beikau (!). Fehlt in Posen und Pommern; mehrfach dagegen in Westpreußen: bei Thorn im Wäldchen bei der Wolfsmühle (!); bei der Judamühle bei Gronowo (nach Ascherson-Graebner) und bei Graudenz(I), wo die Art die Nordgrenze erreicht. Ferner in Sachsen: Plauenscher Grund bei Dresden (Hübner n. 25), bei Potschappel und Tharandt (nach Garcke), bei Kohlberg bei Pirna (!), bei Seiffersdorf, Sohland und Löbau (nach Garcke). Das Hauptverbreitungsgebiet liegt in Niederschlesien, etwa auf der Linie Bunz- lau (!), Liegnitz (!), Breslau (!), Ohlau (!), Schweidnitz (!), Waidenburg (!), Striegau (!). Die Art fehlt dagegen in Oberschlesien und Österreichisch Schlesien. Nicht selten ist sie in Omphalodes. 99 Höh inen, wo sie besonders im nördlichen Teil vorkommt, anschließend an das nieder- schlesische Zentrum. Münchengrätz (!). Reichenbach (?). An der Elbe bei Lobositz(l), bei Kulm (!), in Forsten hei Teplitz; bei Karlsbad unterhalb des Dreikreuzberges^nach Garcke); im Eichbusch bei Eidlitz nahe Kommotau (!). Bei Prag, besonders bei St. Ivan (!). In Südböhmen bei Horaczdowicz. In Mähren hauptsächlich im Tale der Iglawa. Iglau(!). Gebüsche bei Namiest(!), Waldränder bei Eibenschitz (!), bei Brunn (!). »Blanoko« (Hochs tetter). Niederösterreich: In den Auen der Thaya, am Pommersdorfer Berge bei Raabs, im Kremstale bei Senftenberg, am Gallyzinberge bei Wien (nach Beck); an der Leitha bei Lichtenwörth bei Wiener-Neustadt (Kerner n. 2935). Hundsheimerberg bei Hainburg (Degen). Oberösterreich: Linz (Rauscher). Salzburg (nach Fritsch). Steiermark: Gebüsche bei Gösting nahe Graz (Dörfler, herb. norm. n. 5144; Hayek n. 243); bei Brück (Freyolz). Kärnten (nach Fritsch). Ungarn: Kleine Karpathen bei Preßburg, auf dem Bilderberg (Baenitz, herb. eur. n. 2566); auf dem Gamsberg (Eschfaeller). In den Wäldern des Matra-Gebirges (!). Szantö (Lang). Sieben- bürgen: nur bei Blasendorf (Lang). Im westlichen Teil des mittleren Rußlands nicht selten: Polen und Wolhynien (nach Schmalhausen). Podolien: Pliskow (Fl. polon. exsic. n. 370); bei Roschnow am Dnjestr (!). Bessarabien: Kalarasch (!). Ferner in den Gouvernements Kiew, Poltawa, Orel, Kaluga, Moskau, Tula und Kasan, wo die Art die Ostgrenze erreicht (nach Schmalhausen). Jekaterinoslaw (Herb. Fl. Ross. n. 829); Cherson (Lindemann). Charkow und Kursk (nach Schmalhausen). Auf der Krim (nach Fedtschenko). Stawropol am Kaukasus. Südgrenze unter dem 45°. In Mitteleuropa überschreitet die Art nirgends den 46° n. Br. nach Süden. Endlich findet sich im Berliner Herbarium noch ein Exemplar mit der Bezeichnung: >Grusien. C. Koch«, und Kusnezow hat ein am Aragwa, einem Nebenflüsse des Kur, gesam- meltes Exemplar gesehen. Trotzdem erscheint ihm das Vorkommen der Art in Trans- kaukasien nicht als genügend gesichert. Nota. 0. scorpioides embryone curvato non modo a ceteris speciebus generis Omphalodes, sed ab omnibus Cynoglosseis valde abhorret. Sect. II. Euomphalodes A. DC. Euomphalodes A. DC. in DC. Prodr. X. (18 46) 161; Gurke in Engl. u. Prantl, Pllzfam. IV. 3a. (1893) 4 02; Kusnezow, Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) HO. — Embryo rectus, radicula brevissima. Cincinni plerumque ebracteali. A. Lobi corollae in sinubus plicati (species mexicanae). a. Flores solitarii. a. Pedicelli quam folia breviores 2. 0. cardiophylla. ß. Pedicelli quam folia longiores 3.0. mexicana. b. Flores in cincinnos laxos dispositi. u. Cincinni bracteati 4. 0. acuminata. ß. Cincinni ebracteati 5. 0. aliena. B. Lobi corollae in sinubus haud plicati. a. Nuculae sphaerico-depressae. a. Nucularum margo dentatus. I. Folia summopere 5 cm longa 6. 0. linifolia. II. Folia usque ad 15 cm longa 1.0. lusitanica. ß. Nucularum margo integer. I. Nuculae glabrae 8. 0. japonica. IL Nuculae glochidiatae 9. 0. Kramer i. b. Nuculae ovoideae vel calathiformes. «. Nucularum cyathiformium margo clevalus (species asiaticae). I. Folia basalia basi cordata vel truncata. i . Fornices glabri. 7* 100 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. * Pedicelli calyce multo longiores 1 o. 0. sericea. ** Pedicelli calyce paulo longiores 11. 0. moupinensis. 2. Fornices ciliati 12. 0. blepharolepis. II. Folia basalia basi attenuata. 1. Fornices pilosi 1 3. 0. Forrestii. 2. Fornices glabri. * Nucularum cyathus rotundatus apertus. . . 1 4. 0. trichocarpa. ** Nucularum cyathus rimiformis subclausus. . 1 5. 0. diffusa. ß. Nucularum ovoidearum margo haud elevatus (species mediterraneae). I. Nuculae glabrae. 1. Nuculae longitudinaliter carinatae 16. 0. brassicifolia. 2. Nuculae haud carinatae 17. 0. Lueiliae. II. Nuculae ± hirtae. 1. Rhizoma haud stoloniferum. * Folia 3 — 6 mm lata I 8. 0. litoralis. ** Folia 3 — 6 cm lata. f Folia basi cordata. Q Nucularum margo integer 19. 0. cappadocica. OO Nucularum margo dentatus 20. 0. cauoasica. ff Folia basi attenuata. O Nucularum margo integer 21.0. rupestris. OO Nucularum margo dentatus 22. 0. Lojkae. 2. Rhizoma stoloniferum 23. 0. verna. 2. 0. cardiophylla A. Gray ex Hemsl. Biol. centr. amer. Bot. II. (1882) 377 et in Proc. Amer. Acad. XX. (1885) 263. — Annua, 7 — 12 cm alta, hispidulo-pilosa, ramis gracillimis undique foliosis. Folia tenuia, basalia longe petiolata, omnia cordi- formia, gradatim acuminata, lamina maximorum 2 — 3 cm longa, basalium petiolus gracilis usque ad 7 72 cm longus, caulinorum petiolus 8 — 25 mm longus. Flores 6 — 10 mm diametro, axillares, solitarii, pedicellis quam folia brevioribus; calycis segmenta ovalo-oblonga, obtusa, exlus strigillosa; corolla alba, breviter tubulosa, squamis crassius- culis papillosis ornata. Nuculae calycem subpatentem haud superantes, pateriformes, circumalatae, maturae puberulae; ala vix incrassata, retroflexa, dentata, dentibus angustis longiusculis acutis; cotyledones orbiculares. Mexiko: Berge bei Saltillo (Palmer n. 894). — Nicht gesehen. 3. 0. mexicana Wats.! in Proc. Amer. Acad. XXV. (1890) 158. — Perennis, ramosissima, dense albido-villosa, caulibus gracilibus ca. 30 cm longis, verisimiliter ex fissuris rupium dependentibus. Folia inferiora longe, superiora breviter petiolata; lamina ovata, 15 — 25 mm longa, 7 — 12 mm lata, basi cordata vel truncata, apice acuta; petiolus usque ad 5 cm longus. Flores solitarii foliis caulinis oppositi vel suboppositi, longissime pedunculati; pedunculi usque ad 4 cm longi; sepala 3 mm longa, oblongo- lanceolata, acuta, uninervia, dense villosa; corolla breviter tubulosa, 5 — 6 mm longa, tubus 2 mm longus, limbus 8 mm diametro, lobis ovatis oblusis; fornices subquadrati; Stylus calyce paulo brevior. Nuculae ovoideo-oblongae, 2 — 3 mm longae, umbilicus parvus dentatus, embryo 1 i/2 mm longus. Mexiko: Nuevo Leon: In den Spalten trockener Kalkfelsen der Sierra Madre bei Monterey (Pringle n. 1878). — Blüht vom Juni bis zum August. 4. 0. acuminata Robinson in Proc. Amer. Acad. XXVI. (1891) 170. — Annua, villosa, caulibus gracilibus angulatis ramosis, 30 — 40 cm altis. Folia tenuissima, longe petiolata, 3 — 5-nervia, ovata, basi profunde reniformi-cordata, apice attenuata et bre- viter acuminata; lamina 30 — 45 mm longa, 25—43 mm lata; pelioli longissimi 10 cm longi. Cincinni terminales bracteati laxiflori, pedicellis calyce multo longioribus; sepala oblonga, 4 mm longa, obtusa, venosa, extus et intus pilosa; corolla rotata, tubus fere Omphalodes. 101 I mm longus, limbus 1 4 mm diametro, usque ad medium parlitus. plicis in sinubus loborum irregularibus ; fornices magni sublrapeziformes; Stylus calyce «luplo brevior. Nuculae sphaerico-depressae, 4 — 5 mm diametro, pateriformes, semper 2 ad quamque gynobasin, umbilico magno, margine acute dentalo, dentibus nunc ereclis nunc retro- flexis; semen dilute brunneum, 2^2 mm longum; embryo 1 y2 mm longus. Mexiko: Nuevo Leon: Kalkhügel der Sierra Madre oberhalb Monterey, 1000 m (Pringle n. 101^2, als O. aouminata »Watson«), — Blühend im März. 5. 0. aliena A. Gray ex Hemsl. Biol. centr.-amer. Bot. II. (1882) 377 et in Proc. Amer. Acad. XX. (1885) 2 62. — Annua, 20 — 40 cm alta, inferne dense et patenter villosa, superne longe et adpresse strigoso-pilosa vel glabra: caules erecti vel ascendentes gracillimi, basi tantum foliosi. Folia tenuia. longe petiolata, circuitu fere orbicularia, basi cordiformia, brevissime abrupteque acuminata; lamina 12- 40 mm longa, 12 — 35 mm lata, petiolus gracilis usque ad 6 cm longus. Cincinni laxi ebracteati, pedicellis filiformibus calyce multo longioribus; sepala 3 mm longa, e basi latiore sensim altenuata, extus et intus pilosa; corolla coerulea subrotata, tubus 1 ]/2 mm longus, limbus 9 mm diametro. Nuculae 3 mm longae; cetera speciei praecedentis. Mexiko: Nuevo Leon: Kalksteinhügel bei Monterey (Pringle n. 10205 u. 10206); zwischen Kalksteinfelsen in der Umgebung der Tropfsteinhöhle von V. Garcia, 850 m (Endlich n. 797). — Einheimischer Name: No me olvides (nach Endlich). — Blüht im März und April. Nota: De fructibus cl. Gray (1882) ita iudicat: »We think, there can be no doubt that the nucules of the species are dimorphous. the wing in a few of the lower ones being thickened, hispid and turned back, and in the rest thin, glabrous and flat«. Sed tribus annis post idem auctor dicit hunc >dimorphismum« esse »perhaps only a difference in age<. Mihi quoque haec sententia recta esse videtur. Fructus immaturi in exsiccatis plane compressi statu cocto turgidam faciein nucularum maturarum exhibent. 6. 0. linifolia (L.) Moench, Method. (1794) 419; Hoffmg. et Link, Fl. portug. I. (1809) 193; Schrank in Denkschr. Akad. München III. (1812) 2 21; Lehm, in Magaz. Ges. Naturf. Freunde Berlin VIII. (1818) 99 et PI. asperifol. (1818) 187, n. 145; DC. Prodr. X. (1846) 161; Beichenb. Icon. XVIII. (1852) 89, t. 425, f. I; Willk. et Lange, Prodi». Fl. Hisp. II. (1870) 510; Franch.. et Savat. Enum. pl. Japon. I. (1875) 337; Nym. Consp. III. (1881) 522; Suppl. II. (1890) 226; Batt. et Trab. Fl. Alger. IL (1888 — 1890) 614; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 102, f. 41; Ascherson-Graebner, Fl. nordostd. Flachl. (1899) 574; Bouy, Fl. France X. (1908) 336; Muschler, Man. Fl. Egypt (1912) 791. — Linum umbilicatum Parkinson, Theatr. bot. (1640) 1687. — Cynoglossum minus album Moris. Hist. III. (1699) 499 et sect. 4 1, t. 30, f. 11. — O. Lusitanica, Lini folio Tournef. Inst. (1700) 140. — Cynoglossum linifolium L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 134; ed. 2. (1762) 4 93; Gaertn. Fruct. I. (1788) t. 67, f. 4; DC. Fl. franc. III. (1805) 638. — Picotia linifolia Boem. et Schult. Syst. IV. (1819) 86. — O. linophyllum St. Lag. in Ann. Soc. bot. Lyon VII. (1880) 131. — Annua. Caulis erectus gracilis, parum angulatus, simplex vel ramosus, 8 — 30 cm altus. Folia basalia petiolata cuneiformia, caulina valde variabilia, plerumque linearia vel lanceo- lata, rarius ovata, 4 — 5 cm longa, 4 — 16 mm lata, margine strigis remotis ciliata, ceterum glabra, maiora -interdum tuberculata. Cincinni elongati, ebracteati, ima basi interdum subbracteati, laxi, pedicellis calyce multo longioribus, demum horizontaliter patentibus; sepala 3 mm longa, lanceolato-subulata, ciliata, post anthesin 4 — 4V2 mrn longa; corolla alba, raro coerulescens, subrotata, 5*/2 — 7*^ mm longa, 8 — 13 mm lata, limbo usque ad medium partito; fornices subtrapeziformes in medio maculis antheri- formibus obscuris ornati; Stylus brevissimus. Nuculae sphaerico-depressae 4 mm diametro, ciliatae, umbilico magno, margine crenulato-dentato ; embryo 2 72 mm longus. — Fig. UA—D. Südwestliche Mediterranprovinz, iberische und ligurisch-tyrrhenische Provinz: Auf der Pyrenäenhalbinsel und in Südfrankreich, auf trockenen Hügeln und Feldern, meist auf Kalkboden, nicht selten. Außerdem infolge von Kultur nicht selten verwildert. — Blüht vom April bis zum Juni. 102 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Fig. <*. A — D Omphalodes linifolia (L.) Moench. A Habitus. B Corolla loDgitudinaliter secta. G Nucula a latere. D Nucula a facie exteriore. — E—H Omphalodes scorpioides (Haenke) Schrank. E Habitus. F Flos longitudinaliter sectus. G Nucula a facie exteriore. H Nucula a latere. — Icon. origin. Omphalodes. 103 Systema speciei. A. Caulis eJatus. Folia superiora linearia vel lineari-lanceo- lata vel lineari-oblonga. a. Folia 1 — 6 mm lata, apice acuta. a. Flores albi Subsp. A. eu-linifolia. ß. Flores coerulescentes f. coerulescens. b. Folia 5 — 16 mm lata, apice obtusa f. obtusata. B. Caulis pumilus. Folia superiora elliptica vel ovata. a. Folia apice acuta, basi dilatata, semiamplexicaulia . var. pumila. b. Folia ovata obtusissima Subsp. B. Kusinskyanae. Subsp. A. eu-linifolia Brand, nov. subsp. Die bei weitem häufigste Form. Im östlichen, mittleren und südlichen Spanien, sowie im südlichen Portugal. Navarra: bei Tudela (nach Willkomm). Arragonien : bei Saragossa, auf Weinbergen bei Miraflores (nach Willkomm); bei Calatayud (!). Neu-Castilien: bei Aranjuez (!), Rivas, Torrelaguna und Toledo (nach Willkomm). Hauptverbreitungsgebiet im südlichen Spanien und Portugal; z. B. bei Cordova (nach Willkomm), Sevilla (!), Granada (!), Malaga (!), Cadiz (!), Elvas (Welwitsch n. 11 i), Lissabon (!). In Südfrankreich in Vaucluse bei Carpentras (!) und am Fuße des Berges Ventoux. Isle de Port Gros ; Alpes maritimes : Caussols ; Pyrenees orientales : Molitg (nach Rouy). f. coerulescens (DG.) Brand. — Gynoglossum linifolium var. B. coerulescens DC. Fl. franc. Suppl. (18 15) 422. — 0. Uni folia var. coerulescens Nyman, Gonsp. III. (1881) 522. — 0. linifolia subvar. coerulescens Rouy, Fl. France X. (1908) 336. — Corolla dilute coerulea. In Südfrankreich unter der typischen Form. f. obtusata DC. Prodr. X. (1846) 161. — 0. linifolia Ascherson-Graebner, Fl. nordostd. Flachl. (1899) 574. Eine anscheinend erst in der Kultur entstandene Form, die zahlreich verwildert and dann wie spontan erscheint. Alle in den Herbarien liegenden Kulturexemplare ge- hören zu dieser Form. Var. pumila Brand, nov. var. — Humilis. Inflorescentiae fere longitudine totius plantae. Folia caulina basi subcordata, semiamplexicaulia. Südportugal: Villa nova (M. Winkler, 3. Mai 1876, Herb. Berlin). Süd- spanien: Fuente de Piedre (Win kl er, Herb. Breslau; Übergangsform zum Typus). Subsp. B. Kusinskyanae (Willk.) Brand, nov. comb. — 0. Kusinskyanae Willk. ! in Ost. Bot. Zeitschr. XXXIX. (1889) 318. — Caulis humillimus. Folia infima spathulata, media elliptica, superiora ovata, obtusissima. Portugal: am Vorgebirge Cabo da Roca auf einem rasigen Felsen (Frau v. Ku- sinsky, Herb. Boissier). — Auf Hügeln bei Lissabon (Webb, 1850). Nota. Nulla afGnitas cum 0. litorali, quam cl. Willkomm laudat. 7. 0. lusitanica (L.) Pourr. Herb, ex Lange, Pugill. (1864) 194; Willk. et Lange, Prodr. Fl. Hisp. II. (1870) 510. — O. Lusitanica, elatior, cynoglossi folio Tournef. Insl. (1700) 140; Miller, Dict. ed. germ. II. (1782) t. 197, f. 1. — Gynoglossum lusi- tanicum L. Spec. plant, ed. 2. (1762) 193; Lam. Encycl. II. (1786) 239; Brot. Fl. Insil. I. (1804) 296. — O. nitida Hoffmg. et Link, Fl. porlug. I. (1809) 194, t. 25; Lehm, in Magaz. Ges. Naturf. Freunde Berlin VIII. (1818) 97; PI. asperifol. (1818) 181, n. 140; DC. Prodr. X. (1846) 161; Nym. Consp. III. (1881) 522. — Gynoglossum int/dum Willd.! Enum. plant, hört. Berol. 1. (1809) 181; Bot. Magaz. (1814) t. 2529. — Picotia nitida Roem. et Schult. Syst. IV. (1819) 84. — O. controversa DC. Prodr. X. (1846) 168. — Perennis (teste Bot. Magaz. 1. c). Caulis ereclus ramosus glaber, 25 — 60 cm altus. Folia oblongo-lanceolata, nervosa, supra glabra, nitida, subtus pubescentia, basalia longe petiolata, basi valde attenuata, usque ad 16( — 26) cm cum petiolo longa, i cm lata, superiora hasi rotundata, sessilia, 5 --7 cm longa, 10 I 5 mm 1Q4 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. lata. Cincinni longissimi ebracteati laxiflori, pedicellis adpresse pilosis calyce multo longioribus, horizontaliter patentibus; sepala elliptica, venosa, extus et intus dense hirta, 8 — 3 mm longa, post anthesin 6 mm longa; corolla subrotata, tubo 2 mm longo, limbo coeruleo, 3 — 4 mm longo, 7 — 8 mm lato; fornices semilunares; Stylus brevissimus. Nuculae vix 3 mm diametro, margine remote longeque dentato, radicula fere inconspicua, vix 0,1 mm longa. Nordwestliche Pyrenäenhalbinsel, nördlich vom Tajo, an schattigen, feuchten Orten; stellenweise häufig. Galicien: verbreitet; z. B. bei Ferrol, Santiago, Vigo, Lugo, Doncos (nach Willkomm), bei Orense (Winkler). Asturien: Bergige Gegend bei Rodigal (Levier), Gestrüpp bei Tineo (Bourgeau n. 2694). Leon: El Castro (Lange); Villa franca da Vierso (Winkler). Nördliches und mittleres Portugal: Gerez (Murray n. 8); Oporto (Buchtien); Sierra Estrella(I); am häufigsten bei Coimbra, wo die Art die Südgrenze erreicht (Schultz, Herb. norm. n. 868; Moller, usw.). — Nach Leh- mann 1. c. ist Cynoglossum lusitanicum L. eine sibirische Pflanze. Jedoch bezieht sich diese Äußerung nur auf das Herbar; in den Spezies wird Miller und Tournefort zitiert. Damit steht die Identität der Pflanze fest. 8. 0. japonica (Thunb.) Maxim.! in Bull. Acad. Petersbourg XVII. (l 872) 452 ; Franch. et Savat. Enum. pl. Jap. I. (1875) 337; Matsumura, Ind. pl. jap. II. (1912) 527. — Cyno- glossum japonicum Thunb. Fl. japon. (1784) 81; icon. dec. 3, t. 2; DC. Prodr. X. (1846) 155. — Yama ruri soo Jinuma, Somoku-Dzusetsu ed. Makino III. (1907) t. 29 (bona ex Maxim.). — Perennis (an etiam annua?); hirsuta, caulibus arcuato-decumbentibus ve ascendentibus, 8 — 22 cm longis. Folia oblonga, basalia longe petiolata, petiolo in un eodemque specimine nunc alato nunc exalato, 5 — 13 cm cum petiolo longa, 15 — 30 lata, apice nunc obtusa, nunc acuta, basi semper in petiolum attenuata, utrinque hirt margine integerrimo vel irregulariter et minute denticulato hirsuta; folia caulina minor sessilia. Cincinni terminales, nunc bracteati nunc ebracteati, laxi- sed multiflori, sir plices vel compositi, pedicellis fructiferis calyce nunc paulo nunc multo longioribi demum reflexis; sepala elliptica, 4 mm longa, uninervia, hirsuta; calyx fructifer napi formis, 6 — 7 mm longus; corölla coerulea, subrotata, 6 mm longa, tubus 2 mm longus limbus 9 mm diametro, usque ad 2/3 longitudinis suae partitus; fornices magni sut trapeziformes ; Stylus calyce duplo brevior. Nuculae glabrae integerrimae, 2 — 3 mi diametro, umbilico orbiculari profundo; embryo tenuissimus I mm longus. Japan: Hondo: Provinz Nambu (Faurie n. 21 90); Scbirakawa (Faurie n. 2528); Tosa (Osuma). Auf der Insel Schikoku (!). Kiu-schiu: Nagasaki (Maximowicz); usw. — Blüht im Mai und Juni. 9. 0. Krameri Franch. et Savat. Enum. pl. Japon. I. (1875) 337; II. (1879) 452; Matsumura 1. c. 527. — O. nova speeies Maxim, in Bull. Acad. Petersbourg XVII. (1872) 452. — Ruriso Jinuma, Somoku-Dzusetsu ed. Makino III. (1907) t. 28 (optima, teste Maxim.). — Caules simplices, vel rarius a basi ramosi, erecti, 7 — 30 cm alti, crispule pubescentes. Folia cum petiolo 8 — 11 cm longa, 2 — 4 mm lata, basalia in petiolum alatum attenuata, superiora sessilia. Corolla 8 — 12 mm diametro; cetera speciei praecedentis. > Nuculae per paria stellatim patentes calyce dimidio breviores, facie su- prema pilis glochidiatis conspersa, valde inflexa, foramine minimo, vesiculiformes«. Japan: Yedo (Savatier n. 865; Original; nicht gesehen). — Totruka Triogo (Hilgendorf n. 140). — Kokubunji, Musashi (Osuma). — Blüht im April und Mai. 1 0. 0. sericea Maxim.! in Bull. Acad. Petersbourg XVII. (l 872) 453; Franch. et Savat. Enum. pl. Japon. I. (1875) 337; Matsumura, 1. c. 527. — Perennis? Caules debiles, ascendentes, hirsuti, 1 8 — 25 cm longi. Folia basalia longe petiolata, petioli longiores usque ad 8 cm longi, lamina ovata, rarius elliptica, 25 — 35 mm longa, 16 — 22 mm lata, apice obtusa, basi cordata vel truncata, utrinque pilosa; folia caulina plerumque elliptica, brevius petiolata, suprema sessilia, dense sericeo-pilosa. Cincinni terminales bracteati, pedicellis serieeis calyce multo longioribus; sepala lanceolato-acuta, 3 — 4 mm longa, uninervia, sericea; corolla azurea subrotata, 7 mm longa, tubus 1 y2 mm longus, limbus fere usque ad basin partitus 10 mm diametro; fornices flavi magni; Stylus calyce sesquibrevior. Omphalodes. 105 >Nuculae calathiformes margine totam nuculam dimidiam alto erecto haud inflexo, laeves, inermes, ad marginem breve pilosiusculae«. Japan: Auf der Insel Kiusiu in der Provinz Bungo am Fuße des Bergrückens Kundscho-san (Maximowicz) und auf den Bergen von Fukuyama (Faurie n. 3833). — Blüht im Juni. Var. koreana Brand, nov. var. — Glabrata. Folia omnia, etiam suprema, petio- lata. — An species propria? Korea: >circa fontes Fusan« (Faurie n. 764). — Blühend im Mai. H. 0. moupinensis Franch. in Nouv. Arch. Mus. Paris 2. ser. X. (1887) 64; Diels in Engler's Bot. Jahrb. XXIX. (1901) 545, XXXVI. (1905) 93. — 0. cordata Hemsley! in Journ. Linn. Soc. XXVI. (1890) 148. — Perennis, rhizomate repente. Caules debiles, procumbentes (?) vel ascendentes (?) , 8 — 25 cm longi, hirsuti. Folia inferiora longe, superiora breviter petiolata, lamina 3 — 5 cm longa, 16 — 82 mm lata, ovata vel elliptica, apice acuta, basi ± cordata, utrinque pilosa. Cincinni terminales et laterales, subdensi- flori, pedicellis calyce nunc brevioribus nunc paulo longioribus; sepala lanceolata, 3 — 4 mm longa, hirsuta, post anthesin 6 — 7 mm longa, corolla fere rotata, 5 mm longa, tubus l3/4 mm longus, limbus usque ad basin partitus, 8 — 9 mm diametro; fornices horizon- taliter lanceolati; Stylus calyce duplo brevior. Nuculae 3 — 4 mm longae, margine in- distincte transverse corrugato; embryo 2 mm longus, radicula vix conspicua. China: Szechwan, Süd-Wushan, Patung (Henry n. 5610), Mupin (David; Original). Hupeh (Wilson n. 241 u. 4029). Schensi: Berg Sciu-ian-san, am Wasser Kan-y-huo, südlich von Lao-y-san (Giraldi n. 6104). — Blüht im April und Mai. 12. 0. blepharolepis Maxim, in Bull. Acad. St. Petersbourg XXVII. (1881) 504. — Biennis, setosa, caulibus erectis. Folia praeter summa basi attenuata, petiolata, basalia subcordato-ovata, oblusa, caulina ovato-elliptica, breviter acuminata, summa sessilia, lanceolata. Bacemi apice ramorum abbreviati foliati densi pauciflori, pedicelli bractea multo calyceque breviores; calycis laciniae lanceolatae acutae, corollae tubum aequantes, fructiferae accretae, supra nuculas conniventes; fornices albi parvi dense ciliati. Nu- culae stylo breviores cyathiformes, obtuse obsoleteque subtuberculatae, scabropuberulae, margine subcrenato, disco infra illum incluso laevi. China: westliches Kansu, am Oberlauf des Flusses Hoangho (Przewalski, 1880). — Nicht gesehen. 13. 0. Forrestii Diels! in Not. Boy. Bot. Card. Edinburgh V. (1912) 169. — Caulis debilis hirsutus, 15 — 30 cm altus. Folia inferiora petiolo ad 4 — 5 cm longo praedita, superiora sessilia, membranaceo-herbacea, hispida, subtus pallidiora, elliptica vel ovato-elliptica, 4 — 6 cm longa, ä1/^ — 3 cm lata. Cymae pedunculatae axillares bracteatae; sepala hirsutissima, lanceolato-acuta, uninervia, 4 — 5 mm longa; corolla coerulea, 7 mm longa, tubus 3 mm longus, superne constrictus, limbus ad medium partitus; fornices parvi longe pilosi; Stylus calyce plus duplo brevior. Nuculae tuber- culatae, cyatho margine integro incrassato praeditae. China: Schattige Plätze im Grase am Fuße von Klippen am Ostabhang der Lichiang- kette, fast 4 000 m ü. M. (Forrest n. 266 9). — Blühend im August. 14. 0. trichocarpa Maxim.! in Bull. Acad. St. Petersbourg XXVI. (1880) 500; Diels in Engler's Bot. Jahrb. XXXVI. (1905) 93. — Heliocarya sikkimensis Oliver mss. — Perennis? Simplex vel a basi ramosa, hispido -hirsuta vel hirta, 10 — 25 (» — 90«) cm alta. »Folia radicalia tanlum primo vere obvia, petiolus 30 mm, lamina 26:18 mm«; folia caulina inferiora breviter petiolata, superiora sessilia, lanceolata vel oblonga vel elliptica, 3 — 7 cm cum petiolo longa, 7 — 50 mm lata, apice obtusa, basi praeter summa attenuata, uninervia, utrinque selulis basi calcaratis dense hirsuta; »folia autumnalia usque ad 170: 55 mm magna«. Cincinni terminales breves bracteati, pedicellis flori- feris subnullis, fructiferis calyci subaequilongis ; sepala linearia vel lineari-lanceolata, 3 mm longa, post anthesin 4 — 5 mm longa, extus et intus hirsuta; corolla coerulea, rotato-cylindrica, 5 — 6 mm longa, tubus 2 — 3 mm longus, limbus 6 mm diametro, ultra medium partitus; fornices horizontaliter lanceolati deorsum subsemilunares; Stylus calyce 106 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. paulo brevior. Nuculae 2 — 3 mm longae, glaberrimae, umbilico magno, margine int gerrimo. — Fig. 1 J. Ost- und Zentralasien: Von der chinesischen Provinz Schensi bis nach Sikkir auf Wiesen, an Wegrändern, auf Bergabhängen, in der Nähe von Häusern ; stellenweis gemein; z. B. Schensi, Taipashan und Miaowangshan (Giraldi n. 2383 u. 61 31). Kans (Przewalski, Original). Osttibet: Tongolo (Soulie n. 2815). Sikkim: Chumbi (C. H. Bell Gyangtse (Walton n. 48). — Blüht im Spätsommer. Nota. Nomen huius speciei paulum fallax; nam calyx fructifer quidem hirsutissimi fructus ipse autem glaberrimus est. Specimina sikkiraensia corollam subbilabiatam praebe ideoque cl. Oliver specimen suum generi Heliocarya adiunxit; ceteris characteribus ab Helio earya valde abhorret et cum 0. trichocarpa congruit. 15. 0. diffusa Maxim, in Bull. Acad. St. Petersbourg XXVII. (1881) 504. Annua vel biennis, setoso-hispida. Caulis a collo in ramos decumbentes divisus. Fol praeter summa basi attenuata petiolata spathulata oblusa. Bacemi axillares peduncul pauciflori, pedicelli folio florali breviores, calycem aequantes; calycis laciniae ovat acutae, in fructu accretae, conniventes, nuculas tegentes, reticulato-venosae, sub antht tubum subaequantes; coi'ollae coeruleae limbus quam tubus brevior. Nuculae stylt superantes, obtuse tuberculatae, parce pilosae, cyatho rimaeformi longitudinali subclai disco sub illo laevi. China: Kansu, an Felsen am oberen Hoangho (Przewalski, 1880). — Nk gesehen. 16. 0. brassicifolia (Lag.) Sweet, Hort. Brit. ed. 1. (1827) 293; Boiss. voy. Espag (1845) 435. — Gynoglossum lusitanicum Vahl, Symb. II. (1791) 34, excl. syn., L. — 0. Lusifanica Schrank in Denkschr. Akad. München III. (1812) 221, non Pourr. — Gynoglossum brassicaefolium Lag. Cat. Hort. Madrid (1816) 10. — O. ar plexieaulis Lehm, in Magaz. Ges. Naturf. Freunde Berlin VIII. (1818) 98, t. 3; asperifol. (1818) 185, n. 143; DC. Prodr. X. (1846) 160; Willk. et Lange, Prodr. Hisp. II. (1870) 510; Suppl. (1893) 167; Nym. Consp. III. (1881) 522. — Anni foliorum marginibus exceptis glaberrima. Caulis erectus strictus, simplex vel virgat ramosus, 15 — 35 cm allus. Folia basalia petiolata, spathulata, raro usque ad 10 longa, plerumque sicut caulina minora; folia caulina sessilia amplexicaulia, lanceolal vel oblonga, 10 — 35(— 80) mm longa, 5 — 15( — 35) mm lata, margine db setulos Cincinni terminales, ebracteali, laxi, pedicellis calyce longioribus, demum horizontalit patentibus; sepala oblonga, acuta, ciliata, 4 mm longa; corolla subrotata, 8 mm long tubus 2 mm longus, limbus 12 mm diametro, usque ad medium partitus; Stylus bre- vissimus; fornices satis magni, fere galeiformes. Nuculae glaberrimae, 5 mm longae, longitudinaliter carinatae, lale ovoideae, margine integerrimo angusto; embryo 3l/z mm longus, radicula distincta. — Fig. 1 K et Fig. 1 5 A — E. Südatlantisches Iberien: Schattige, felsige Orte, gern auf Kalk. Nur in Anda- lusien und Granada. Am häufigsten bei Bonda (z. B. Beverchon n. 448). Sierra Prieta und Abdelajis, 900 — 1200 m (Huter, Porta, Rigo n. 819). Chiclana (nach Will- komm). — Blüht im Mai und Juni. — Die Angabe des Index Kewensis, die das Jahr 1814 als Veröffentlichungszeit für O. amplexicatilis nennt, ist falsch. Auf dem Unter- titel des 8. Bandes des Magazins der Gesellschaft naturforschender Freunde zu Berlin heißt es zwar: Zweites Quartal 1814; aber Lehmann hat, wie er selbst, angibt, seinen Aufsatz erst im Frühling 1816 geschrieben. Gedruckt ist er erst im Jahre 1818, wie aus dem ;Haupttilel der Zeitschrift hervorgeht. Deshalb darf der Name Cynoglossum brassicaefolium die Priorität beanspruchen. 17. O. Luciliae Boiss.! Diagn. pl. nov. Orient. IV. (1844) 41; Fl. Orient. IV. (1875) 267; DC. Prodr. X. (1846) 162; Jaubert et Spach, 111. pl. Orient. IV. (1850 — 1853) t. 366; Hook. Bot. Magaz. IC. (1873) t. 6047; Nym. Consp. III. (1881) 522; Haläcsy, Consp. Fl. graec. II. (1902) 357; Rev.r hortic. LXXX. (1908) 125, f. 39. — Perennis, caespitosa, glabra; caules floriferi 7 — 20 cm longi. Folia basalia longo petio- lata, ovata vel oblonga, plerumque in petiolum attenuata, apice obtusa, nunc laenl Omphalodes. 107 nunc albo-tuberculata, lamina 10 — 30 mm longa, 5 — 22 mm lata, petiolus 15 — 75 mm longus; folia caulina inferiora petiolata, superiora sessilia, omnia paulo minora quam basalia. Cincinni laxi- et pauciflori, basi tantum bracteati, pedicellis fructifei'is calyce multo longioribus horizontaliter patentibus; sepala ovato-oblonga, glabra, rhizomate repente fasciculos foliorum et caules floriferos hinc inde edente«, pilis adpressis hirtis praedita. Caules graciles, erecti vel'ascendentes, 15 — 25 cm longi. Folia basalia longe petiolata, ovata, lamina 6 — 11 cm longa, 3 — 108 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 6 cm lata, apice acuta, basi cordata, in sicco brunnea, utrinque dense hirta, nervi laterales arcuati, valde prominentes; petiolus 4 — 10 cm longus; folia caulina multo mi- nora, sessilia vel subsessilia, ovala, 15 — 20 mm longa, 6 — 10 mm lata. Cincinni elon- gati, basi tantum bracteati, pedicellis calyce multo longioribus; sepala ± argenteo- sericea, venosa, ovata, 3 — 4 mm (post anthesin 9 mm) longa; corolla subrotata coerulea, 7 mm diametro; Stylus calyce multo brevior. Nuculae ovoideae 3 mm longae, margine angusto incrassato integro hirtae. — Fig. \5F— K. Fig. 15. A—E Omphalodes brassicifolia (Lagasca) Brand. A Habitus. B Corolla longitudina- liter secta. 0 Calyx fructifer. D Nucula a f'acie exteriore. E Nucula a lalere. — F—K Omphalodes cappadocica (Willd.) DC. F Habitus. O Flos. H Calyx fructifer. J Nucula a facie exteriore. K Nucula a latere. — Icon. origin. Ostküste des schwarzen Meeres, von Rizeh bis südlich Lasarewski, auf Alpen- wiesen und schattigen, kalkhaltigen Stellen. Lazistan: Umgegend von Rizeh (Balansa n. 1 517). Gurien: Tolach-Kordon (AI b off n. \ 00); Tschiptschira (Alb off n. \ 26). Pro- vinz Batum: »In angustiis Adshariis Jorhuli« (Massalsky). Tschoroch (Radde n. 14; Omphalodes. 109 ein der 0. rupestris sich näherndes Exemplar). Mingrelien: Kernachoni, 1900 m (Al- boff n. 352); Djikisch, 2300 m (Alb off n. 40; eine alpine Form mit niedrigem Stengel und kleineren Blättern). Abchasien: bei Poltawskoje (Woronow); Berg Khöon (Al- boff n. 400; Alpenform). 20. 0. caucasica Brand, nov. spec. — O. cappadocica Kusnez. in Bull. Acad. Imp. sc. St. Petersbourg (1908) 797, t. 1, f. 2 et 4; Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) H 0 ex parte, exclusis varietatibus, non DC. — Radix videtur annua. Folia ovata, basalia inflma parva, cetera longissime petiolata, lamina 6 — 7 cm longa, 26 — 32 mm lata, 5 — 7-nervia, basi truncata vel subcordata, apice acuta, in sicco viridia (an semper?), supra nitida, hirtella, subtus strigoso-hirta; petiolus 9 — lOcmlongus. Cincinni basales, ca. 30 cm longi, multi- et laxiflori, sub floribus bracteolis paucis sessilibus ornati; pedi- celli calyce longiores; sepala 4 mm longa, post anthesin plus duplo aucta, oblonga, uni- nervia, argenteo-pubescentia; corollae subrotatae tubus 2^2 mm longus, limbus ad medium partitus 6i/2 mm longus; fornices magni, ovati; Stylus calyce plus duplo brevior. Nuculae ovato-rotundatae, ca. 3 mm diametro, minutissime hirtae, in medio carinatae, margine dentato. Kaukasus: Ostufer des schwarzen Meeres, Ssotschi, 10./23. IV. 1903, legit? (Name unleserlich; Herb. Bornmüller). — Dies ist die Art, deren Frucht Kusnezow als Frucht von O. cappadocica abbildet. Das Original letzterer Art, das Kusnezow nicht gesehen zu haben scheint, hat ganzrandige Früchte. Das Verbreitungsgebiet der neuen Art, zu der wohl die meisten Exemplare zu stellen sind, die Kusnezow unter O. cappadocica (typische Form) aufzählt, dürfte etwa dasselbe sein wie das von O. cappa- docica, vielleicht mit Ausschluß von Lazistan. 21. 0. rupestris Rupr. in Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 267; Kusnezow in Bull. Acad. sc. St. Petersbourg (1908) 798, t. 1, f. 1 et 6; Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 119. — Perennis, zb hirta. Caules erecti, 15 — 25 cm alti. Folia basalia longe petio- lata, forma et magnitudine valde variabilia, in una eademque planta nunc ovata nunc elliptica nunc oblonga, lamina argenteo-incana, 25 — 80 mm longa, 10 — 30 mm lata, apice nunc obtusa nunc acuta, basi plerumque attenuata, rarius cuneata, semper in petiolum zt decurrentia; petiolus 35 — 90 mm longus; folia caulina multo minora, breviter petiolata, superiora subsessilia. Cincinni terminales nunc bracteati nunc ebrac- teati; pedicelli extraaxillares calyce multo longiores, demum reflexi; sepala ovato-acuta, extus et intus hirta, post anthesin triplo aucta; corolla plane rotata, dilute coerulea, 9 mm longa, 10 — 20 mm lata, limbus usque ad medium partitus; Stylus brevissimus. Nuculae ovoideae 5 mm longae dense hirtae, margine angusto, integro vel subintegro; embryo 3Y2 mm longus, cotyledonibus basi subcordatis, radicula crassa brevi. — Fig. 1 L. Nur auf der Hauptkette des Kaukasus, an felsigen Stellen, 1800 — 2500 m ü. M. Abchasien: Kluchorstraße oberhalb Klitsch (Engler u. Krause n. 196); Kluchorpaß (Busch, Marcowicz, Woronow n. 215); an der Quelle des Flusses Teberda (De- soulavy). Ossetien: Balta (Marcowicz); von derselben Stelle stammt das von mir nicht gesehene Original. Mingrelien: Berg Tschita-Gwala (Alboff n. 339); Tscherno- morski : Berg Fichte (Alboff n. 438). — Blüht vom Juni bis zum September. 22. 0. Lojkae Somm. etLev.! in Act. Hort. Petropol. XII. (1892) 157; I.e. XVI. (1900) 352, t. XXXV; Kusnezow in Bull. Acad. sc. St. Petersbourg (1908) 798, t. 1, f. 3 et 5; Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 114. — Differt a specie praecedente nulla re nisi nueulis margine crenato-dentatis. Kaukasus: Svanetia libera: auf dem Berge Djodissük zwischen den Flüssen Neuska und Seken (Sommier u. Levier n. 978). Außer dem Original habe ich keine Exem- plare gesehen. Wie viele von den Exemplaren, die Kusnezow zu O. Lojkae stellt, wirklich zu dieser Art gehören, ist zweifelhaft; einige gehören sicherlich zu O. rupestris. — Übrigens dürfte wohl O. Lojkae nur eine Varietät von O. rupestris sein. 23. 0. verna Moench, Method. (1794) 420; Lehm, in Magaz. Ges. naturf. Freunde Berlin VIII. (1818) 98; PI. asperifol. (1818) 183, n. 142; DC. Prodr. X. (1846) 162; HO A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Koch, Svn. Fl. Germ. ed. 3. (1857) 432; Willk. et Lange, Prodr. Fl. Hisp. II. (187< 54 1; Moggridge, Fl. Mentone (4871) t. 83; Njrm. Consp. 111. (1881) 522; Suppl. (1890) 226; Pospich. Fl. öst. Küstenl. II. (1899) 505; Haläcsy, Consp. Fl. graec. i 1902) 357. — Symphytum pumilum repens Borraginis facie seu Borrago minh herbatiorum Lob. Icon. stirp. (1581) t. 577. — Symphytum minus borraginis fa Bauh. Pin. (1623) 259. — Borrago minor verna repens, folio laevi Moris Hist. pl. (1699) 437 et sect. 11 , t. 26, f. 3. — Cynoglossum mnphaloides L. Spec. pl. ed. (1753) 135. — 0. Omphalodes L. Syst. ed. 10. (1758—1759) 914; Spec. pl. ed. (1762) 193; Scop. Fl. carn. ed. 2. I. (1772) 123, t. 3; Curt. Bot. Magaz. I. (1781 t. 7; Mazziari in Anthol. Jonias V. (1834 — 1835) 186, teste Haläcsy; Pari, et Car. ital. VI. (188C) 841. — G. vemale Salish. Prodr. (1796) 116. — O. repens Schi in Denkschi-. Akad. München. III. (1812) 221. — Picotia verna Roem. et Schult. Sys IV. (1819) 85 et 765; Bertol. Fl. ital. II. (1835) 307. — Omphalium vernum Ro1 Enum. pl. Genn. I. (1827) 590. — O. omphalodes Voß in Vilmorin, Blumeng. ed. I. (1896) 693; Ascherson-Graebner, Fl. nordostd. Flachl. (1899) 574. — Perem stolonifera, 5 — 20( — 35) cm alta. Folia parce hirta, basalia longe petiolata, ovata ovato-cordata ; lamina 2 — 9 cm longa, 10 — 55 mm lata, petiolus 2 — 13 cm lonj folia caulina brevius petiolata et saepius elliptica, omnia apice mucronata vel muc natocuspidata. Cincinni terminales laxi, ebracteati vel basi tantum bracteati, solit vel gemini; pedicelli calyce fructifero longiores, reflexi, sepala oblongo-elliptica, pilc 4 mm longa; corolla coerulea rotata, 8 mm longa, 14 mm lata, limbus patens us<] ad medium partitus; Stylus calyce duplo brevior. Nuculae in calyce fructifero 9 longo, stellatim patente, usque ad medium partitö, extus et intus hirto, ipsae quo< hirtae, rotundato-ovoideae, in medio ± distincte carinatae, margine angusto integerrir — Fig. 1 3 J—L. Einheimisch wohl nur auf den südlichen Alpen und dem anschließenden T< des Apennin. Krain: Bei Idria (!), auf dem Berge Ci'imm bei Laibach (!), Zelir (Rastern n. 69), Veldes (Wochein), am Aufstieg zum »Zirkel« (Retzdorff). Sü< Steiermark: Buchenwälder bei Römerbad (!). Kärnten: Dornbach (!). Österreicl sc lies Küstenland: auf dem nördlichen Randgebirge nicht zahlreich, auf dem Be Sia in der Cicerei und bei Cerovlje in Istrien (nach Pospichal). Nordvenetien: mona in den julischen Alpen, auf Matten in 1400 m ü. M. (Meebold). Weitere Sta orte nach Pariatore 1. c. : Cividale, Stupiza, la Madonna del Monte, in Belluno, Bosco Montello, nördlich von Treviso (!), bei Bassano (!), Vicenza, häufig auf den Ber{ nördlich von Brescia, in den Bergamasker Alpen bei Astino, Albino (!) und Adrara, in Sü< tirol bei Bozen und Trient, aber nur verwildert; in Piemont nicht häufig, in Ligu- rien bei San Remo, auf dem Berge Fando, bei Dolcedo, bei Porto Maurizio unterhalb S. Salvatore, oberhalb Genua (!) häufig wie auf dem Berge Fasce, an der La Bocchetta, in Montaldo und Montobio, bei Chiavari, bei S. Stefano d'Aveto; in Toskana auf den Apuanischen Bergen an den Quellen des Frigido und bei der Turrite cava, im Kreise Lucca bei den Bagni in Ricavani und hinter Focci. — An allen anderen Standorten ist die Art infolge von Kultur verwildert und bisweilen eingebürgert; so an den ver- schiedensten Stellen von Mitteleuropa, aber auch in Frankreich, in Schweden, in Taurien und auf Corcyra. — In Spanien unter dem Namen »Ombliguera« in Gärten gezogen (nach Willkomm). — Blüht vom März bis zum Mai. Species incertae sedis. 0. aquatica Brand in Fedde, Rep. XIII. (1915) 545. — Perennis (?). Caules ascendentes (?), debiles, 17 — 50 cm longi, glabri vel parce pilosiusculi, angulati. Folia inferiora longe petiolata, intermedia breviter petiolata, superiora sessilia, late ovata vel elliptica, sine petiolo 17 — 52 mm longa, 15 — 25 mm lata, basi rotundata, apice in- feriora obtusa, superiora acuta, utrinque parce et breviter pilosa; petioli usque ad 7 cm longi; folia suprema sicuti calyces dense sericea. Cincinni terminales, breves et pauci- Omphalodes. 111 flori; pedicelli inferiores calyce niullü longiores; calvx iMtque ad basin partitus, sepala oblongo-lanceolata, acuta, 4 nun longa, distincte reticulata; corolla campanulato-rotata, 9 mm longa, 12 mm lata, tubus 2 mm longus, limbus fere usque ad basin partitus, lobis late uvutis obtusissinüs; fornices trapeziformes; stamina medio tubo affixa, fila- mentis brevissimis, antherae fere magnitudine fornicum; Stylus calyce duplo brevior. Korea: »in aquis vivis basi montium«. (Faurie n. 349.) Soul (Gottsche). — Blühend im Juni. Var. sinica Brand, 1. c. 545; Loesener, Prodr. fl. tsingt. (1918) Hl. — Folia minora, acutiora; sepala haud reticulata. Tsingtau: Lauschan, an feuchten Stellen, 600 m (Küntzel n. 93); Kap Jaeschke, feuchter Bergabhang, sandiger Lehmboden (Zimmermann n. 341); im Paischaho- Flußbett unter Steinen auf Sand, 300 m (Hass n. 90); Lauting, 1000 m (Engler n. 7018). — Blüte hellblau oder weiß; blühend im Mai. Nota. Cum fructus ignoti sint, genus dubium remanet. In herb. Boiss. vidi specimen, quod habitu plane congruit, sed nuculas ut in Lithospermeis exbibet. 0. Pavoniana Boiss. Diagn. pl. orient. nov. XI. (1849) 128; Willk. et Lange, Prodr. Fl. Hisp. IL (1870) 8 1 0; Nym. Consp. III. (1881) 522. — Glabra. Caulis foliatus erectus, superne ex axillis superioribus racemoso-paniculatus. Folia caulina omnia sessilia, basi subcordato-auriculata , ovata, acutiuscula, praeter nervös medios primarium et secundarios nervis binis margine parallelis semicircularibus ante apicem percursa; racemi pauciflori, breves, ebracteati; pedicelli erecto-patuli, calyci post anthesin accreto aequilongi; calycis laciniae lanceolatae serrulato-denticulatae patulae; corolla alba calyce subbrevior. Nuculae disco pubescentes, margine inflexo longe echinato cinctae. Spanien (Pa von). — Ebenso wenig wie Willkomm habe ich das Original nach- prüfen können. Vielleicht muß statt »Hispania« auf dem Zettel Pavons gelesen werden »Nova Hispania« d. i. Mexiko. Die Beschreibung paßt auf keine der bisher bekannt gewordenen Omphalodes- Arten, am wenigsten auf die spanischen. Ich halte es für aus- geschlossen, daß die Pflanze eine spanische Omplialodes-Arl darstellt. 0. Thomsonii C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. India IV. (1883) 155. — Perennis. Caules numerosissimi, 15 — 30 cm alti, gracilcs, strigosi. Folia basalia 2 cm longa, 5 mm lata, spathulata, petiolata, 5 — 40 mm longa; folia caulina elliptica vel oblonga, sessilia, 1 5 mm longa, 7 mm lata, utrinque strigosa, subobtusa. Cincinni laxi, sub- terminales, pedicelli 5 — 15 mm longi, in fructu recurvi; sepala 2 mm longa in fructu reflexa, corolla ignota? Nuculae 4 mm longae, basi paulum saccalae, marginibus sub- integiis revolutis membranaceis quasi inflatae. Westtibet: Nubra, 4000 m [Omphalodes -species 8, Herb. Ind. Or. Hooker f. et Thomson). — Nicht gesehen. Nota. Ex nucularum descriptione suspicor hanc speciem gcneri Adelocaryum altri- buendam esse. Species »excludendae. O. eariensis Boiss. Diagn. pl. Orient, nov. IV. (1844) 41 = Mattiastrum litho- spcrmifolium (Lam.) Brand. O. cristata Schrank in Denkschr. Akad. München 111. (1812) 221 = Mattiastrum cristahm (Schreb.) Brand. O. Fortisii (Roem. et Schult.) G. Don, Gen. Syst. Gard. IV. (1838) 352; DC. Prodr. X. (1846) 162. — Picotia Fortisii Roem. et Schult. Syst. IV. (1819) 87 et 766. — Quid? O. glochidiata Bunge in Mem. sav. elr. Petersbourg VII. (1851) 413 = Para- car/jum intermedium (Decne.) Lipsky. O. hirsuta DC. Prodi-. X. (1846) 159 = Paracaryum hirsutum (DC.) Boiss. O. Howardi A. Gray in Proc. Ainer. Acad. XX. (1885) 262 = Eritriehium Ho- u-ardi Rydberg in Mem. New York Bot. Gard. 1. (1900) 327. O. ?Ieumac Maxim, in Bull. Acad. Petersbourg XVII. (1872) 452; Franch. et Sav. 112 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Enum. pl. Jap. I. (4 875) 337. — Tsuru-kame-ba-soo Jinuma, Somoku Dztisetsu ed. Makino III. (1907) t. 28. — Species non nota nisi ex tabula citata. 0. intermedia Decne. in Ann. sc. nat. 2. ser. II. (1834) 255 = Paracaryum inter- medium (Decne.) Lipsky. O.longiflora DC. Prodr. X. (1 846) 1 58 = Lindelofia longiflora (Benlh.) Baillmi. 0. micrantha DC. Prodr. X. (1 846) 1 59 = Paracaryum intermediwm (Decne.) Lipsky. 0. myosotoides Fresen. in Mus. Senckenb. I. (1834) 170 = Paracaryum rugulosum (DC.) Boiss. 0. myosotoides Schrank in Denkschr. Akad. München III. (1812) 222 = Mattia- strum lithospermifolium (Lara.) Brand. 0. nana A. Gray in Proc. Amer. Acad. XX. (1885) 262 = Eritrichium sp. 0. nervosa Edgew. ex C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. India IV. (1883) 158 = Gynoglossum nervosum Benth. 0. papulosa DC. Prodr. X. (1846) 159 —Paracaryum intermedium (Decne.) Lipsky. 0. persica Boiss. Diagn. pl. orient. nov. VIII. (1 846) 30 = Paracaryum per sicum Boiss. O. physodes Bunge in Mem. sav. etr. Petersbourg VII. (1851) 413 = Paracaryum intermediwm (Decne.) Lipsky. O. pontica C. Koch in Linnaea XXII. (1849) 646 = Mattiastrum leptophylli (A. DC.) Brand. O. rugulosa DC. Prodr. X. (1846) 160 = Paracaryum rugulosum (DC.) Boiss. O. sempervirens D. Don, Prodr. Fl. nepal. (1863) 101 = Anchusa sempervirens O. stricta C. Koch in Linnaea XVII. (1843) 301 = Paracaryum strictum (C. Koch) Brand. 0. verna var. cachetica 0. Ktze. in Act. Hort. Petropol. X. (1887) 218 = Anchusa myosotidiflora Lehm, (teste Kusnezow). 15. ThyrOCarpUS Hance. Thyrocarpus*) Hance in Ann. sc. nat. 4. ser. XVIII. (1862) 22 5; Benth. et Hook. f. Gen. II. (1876) 847; Baill. Hist. pl. X. (1891) 378; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 102; Dalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (1904) 426. Calyx usque ad basin partitus, fructifer parum auctus. Corolla infundibuliformis, limbo magno usque ad medium partito, lobis late ovatis. Fornices magni, oblongi vel subulati. Stamina medio tubo corollae affixa, inclusa, filamentis brevibus antheras sub- globosas aequantibus. Gynobasis coniformis minima. Stylus calyce duplo brevior. Nu- culae gynobasin multo superantes neque tarnen apice praeditae, ovoideae, grosse tuber- culatae, pateriformes, margine duplici ornatae, interiore integro, exteriore dentato. — Herbae annuae (?), foliis alternis, sessilibus vel breviter petiolatis, cincinnis terminalibus laxis bracteatis. Species 3, Chinam inhabitantes. A. Fornices oblongi, apice obtusi, emarginati. a. Dentes marginis nucularum erecti 1. T. Sampsonii. b. Dentes marginis nucularum supra marginem interiorem convergentes 2. T. glochidiatus. B. Fornices subulati, acutissimi 3. T. fulvescens. 1. T. Sampsonii Hance in Ann. sc. nat. 4. ser. XVIII. (1862) 225; Maxim, in Bull. Acad. St. Petersbourg XXVI. (1880) 499; Diels in Engler's Bot. Jahrb. XXIX. (1900) 545. — Annuus (vel biennis?), longe et dense griseo- vel fulvo-sericeo-villosus. Caules complures erecti, 12 — 30 cm alti, simplices vel a basi ramosi. Folia magnitudine variabili, basalia rosulata, caulina alterna, inferiora breviter petiolata, superiora sessilia, ovala vel oblonga, utrinque attenuata. Flores nunc solitarii extraaxillares, nunc in cin- *) Nomen derivatur a &vo« ianua, et xaonoz fruclus. Thyrocarpus. 113 cinnos axillares et terminales mullifloros braeleatos dispositi; sepala 2 — 3 mm longa, elliptica acuta uninervia, longe et dense hispida; corolla coerulea, 4 — 6 mm diametro. Nuculae ovoideae ca. 2 mm longae, grosse tuberculatae, margo exterior acute dentatus, elevatus, saepe fructum proprium altitudine duplo superans, margo interior exteriori ad- pressus, humilior, anuli turgidi formam praebens; cicatrix minima. Embryo 1 — 1 y2 mm longus, leviter curvatus, cotyledonibus ovatis sensim in radiculam brevissimam attenuatis. — Fig. 1 6. Fi£. 1 6. Thyrocarpus Sampsonii Hance. A Habitus. B Cincinnus. C Flos. D Flos longitu- dinaliter sectus. E Calyx fructifer. F Nucula. 0 Semen. H Nucula laütudinaliter secta. J Nucula longitudinaliter secta. — Icon. origin. China: An Wegrändern und auf Brachen, südlich vom 35° n. Br. — Zerfällt in 2 Formen: a) parvifolius Brand, nov. forma. — Folia caulina 20 — 45 mm longa, 5 — 8 mm lata; folia basalia non multo maiora. Szechwan: Nan ch'uan (v. Bosthorn n. 2359). Kiangsu: Sutschau: bei Tschian- gungtschian vor dem Ta-yang-schan (Ozeanberg) (Limpricht n. 407). b) amplifolius Brand, nov. forma. — Folia basalia 6 — 15 cm cum petiolo longa, 20 — 35 mm lata; folia caulina 45 — 90 mm longa, 1 — 2 cm lata. So besonders in Hupeh (Wilson n. 1758; Henry n. 3367 u. 3391). Tschekiang: Insel Putu im Tschusan-Archipel (Limpricht n. 315). — Blüht vom Februar bis zum Mai. — Zu welcher Form das aus Kwangtung (Ting-i-shan, Sh. Sampson) stammende A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Kmlnyoph. siphono«.) 252. Cynoglosseae. 8 114 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Original gehört, kann ich nicht entscheiden. Mehr Standorte bei Dünn, Fl. Kwangtung (1912) 177. 2. T. glochidiatus Maxim, in Bull. Acad. Petersbourg XXVI. (1880) 499. — Annuus (?), a basi ramosus, longe et dense albido-villosus. Caules erecti graciles, 1 4 — 2 4 cm longi. Folia lanceolato-oblonga, usque ad 3 cm longa, usque ad 8 mm lata sessilia, utrinque attenuata. Flores in cincinnis bracteatis elongatis tarn laxis, ut flores inferiores diceres solitarios; pedicelli fructiferi calyce vix longiores; sepala vix 2 mm longa, uninervia, acuta; corolla minus nota, calyce videtur vix longior. Nuculae globoso- compressae, 2 mm diametro, dentibus rnarginis exterioris supra marginem interiorem conniventibus. Embryo leviter curvatus, 1 1/i mm longus, cotyledonibus late ovatis radi- culam crassam brevem multo superantibus. China: Provinz Kansu (Piasezki; Original, nicht gesehen). Nördliches Schensi: Lu-tun (Giraldi n. 2388); am kleinen Khiu-hin-san (Giraldi n. 2393). 3. T. fulvescens Maxim, in Bull. Acad. St. Petersbourg XXVI. (1880) 499. — Setis patentibus subfulvescentibus elongatis hispidus. Caulis ca. 45 cm altus, erectus, debiliter ramosus. Folia spathulata, inferiora in petiolum alatum laminae aequilongum attenuata, lamina ca. 10 cm longa, 20 — 25 mm lata, superiora angustata, sessilia; sepala acute ovata; corolla amoene coerula, 4 — 5 mm diametro; fornices ochroleuci subulati acutissimi, apice revoluti; antherae oblongae. Nuculae (nondum maturae) mar- gine externo obtuse suboctodentato, interno arcte applicito semiadnato, diametro aequilato. China: Provinz Schensi: am Flusse Han, oberhalb Sihanfu (Piasezki). — Nicht gesehen. 1 6. fflimophytum Greenman. Mimophytum*) Greenman in Proc. Amer. Acad. XLI. (1905) 2 42. Calyx usque ad basin partitus, post anthesin vix auctus. Corolla subrotata. For- nices deorsum semilunares. Stamina inclusa, medio tubo corollae afflxa, filamentis brevibus, antheris ovatis filamenta magnitudine vix superantibus. Gynobasis depravata (videtur coniformis). Nucula solitaria (ex 1 calyce fructifero) raphidognaphaloides, facie exteriore breviter et crassiuscule satis dense glochidiata. Embryo leviter curvatus, coty- ledonibus late ovatis radicula crassa, sed brevi multo maioribus. — Herbae perennes (?), foliis petiolatis alternis, cincinnis axillaribus. Species unica. M. omphaloides Greenman! in Proc. Amer. Acad. XLI. (1905) 242. — Caulis parce pilosus, erectus, gracilis, elongatus, 30 — 85 cm altus. Folia inferiora longe, superiora nunc longe, nunc breviter petiolata; lamina 5 — 7 cm longa, 25 — 40 mm lala, oblongo-elliptica, apice acutissima, basi profunde cordata, utrinque setulis basi calcaratis sparsim obsita, 3 — 5-nervia; petiolus hirsutus usque ad 8 cm longus. Cincinni axillares longissimi laxiflori basi tantum bracteati, pedicellis calyce multo longioribus; sepala ovata 3 mm longa nervosa, margine sub lente minutissime ciliata, extus hirtella; corolla 6 mm longa, limbo usque ad medium partito, plicis irregularibus in sinubus loborum late ovatorum praedita; Stylus calyce duplo brevior. Nucula 3 mm lata. Embryo 1 !/2 mm longus. — Fig. I O. Mexiko: Puebla: Unter feuchten Klippen in der Barranca unterhalb Honey Station, 1700 m ü. M. (Pringle n. 8822). — Blühend im Mai. 4 7. Cynoglossum L. Oynoglossum**) [Tournef. Inst. (1700) 139, t. 57] L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 134; ed. 2. (1762) 192; Schrank in Denkschr. Akad. München. III. (1812) 219; DC. Prodr. X. (1846) 146; Koch, Syn. Fl. german. ed. 3. (1857) 431; Benth. Fl. austral. IV. *) Nomen derivatur a /uipeio&ca [imitari] et q>vx6u [planta], quia novum genus habitu et corolla genus Omphalodes imitatur. **) Genus jam ab auctoribus antiquis hoc nomine designatum ob formam foliorum ; nomen derivatum a xvtov (canis) et yXüooa (lingua). Cynoglossum. 115 (1869) 408; Willk. et Lange, Prodr. Fl. Hisp. II. (1870) 507; Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 134; Benth: et Hook. f. Gen. II. (1876) 848; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. brit. Ind. IV. (1883) 4 55; Baill. Hist. pl. X. (4 891) 377; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 102; Dalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (1904) 420; Baker et G. H. Wright in Thiselt.-Dyer, Fl. trop. Africa IV. 2. (1906) 51; Kusnezow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 120. — Lingua canina Gels. V. 27, 18. — Lingua canis et Lingua Macedonica Apul. Herb. 96. — Cynoglossus Plin. Hist. XXV. 81; Apul. Herb. 96. — Kvvöyltoooov Diosc. IV. 129. — Kvvöyhooaog Nikandros. Calyx plerumque usque ad basin partitus, fructifer auctus. Corolla cylindrica vel infundibuliformis, limbo usque ad medium vel usque ad basin partito, lobis late ovatis. Fornices plerumque subquadrati, rarius oblongi vel semilunares. Stamina inclusa, tubo corollae nunc sub fauce nunc in medio nunc supra basin affixa, filamentis brevibus, antheris ovatis. Stylus calyce plerumque brevior. Nuculae ovoideae, glochidiatae, facie exteriore planae vel paulum convexae, sub cicatrice saccato-rotundatae. — Herbae biennes vel perennes, raro annuae, foliis basalibus longe petiolatis, caulinis alternis, cincinnis plerumque ebracteatis. Species ca. 50, totum fere orbem terrarum exceptis regionibus arcticis inhabitantes. Systema generis. A. Nuculae apice cum stylo cohaerentes, in maturitate arcuatim se a stylo solventes Sect. I. Eu-Cynoglossum. B. Nuculae iam ante maturitatem a stylo liberae . . . Sect. II. Eleutherostylum. Sect. I. Eu-Cynoglossum Brand, nov. sect. A. Fornices subquadrati vel lineares, erecti, plerumque longiores quam lati, rarius paulo latiores quam longi. a. Nuculae 5 — 8 mm diametro. — Species pleraeque medi- terraneae. a. Nuculae marginatae, margine elevato, faciem exteriorem nucularum planam vel subconcavam circumdante. I. Inflorescentiae ebracteatae. 1. Aculei nucularum omnes aequilongi. * Folia 20 — 30 mm lata; corolla sordide pur- purea \. G. officinale. ** Folia 5 — 10( — 1 9) mm lata; corolla coerulea 2. G Dioscoridis. 2. Aculei nucularum in facie exteriore breviores quam in margine et facie interiore. * Caulis dense villosus 3. G. Columnae. ** Caulis glaber 4. C. viridiflorum. II. Inflorescentiae bracteatae. 1 . Sepala acuta. * Sepala ovato-lanceolata 5. G paucisetum. ** Sepala lineari-lanceolata 6. G. magellense. 2. Sepala obtusa 7. G. cheirifolium. ß. Nuculae immarginatae, facie exteriore convexa aequa- liter glochidiata. I. Corolla calyce duplo vel vix duplo longior. 1. Inflorescentiae ebracteatae. * Lobi corollae dense ciliati 8. C. dandestinum. ** Lobi corollae glabri. f Folia supra nitida glabriuscula 9. C. ff Folia utrinque dense pilosa. 8* \\Q A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Q Corolla purpurea, usque ad 6*/j mm longa. A Fornices oblongo-trapeziformes vel subquadrati. D Folia sericeo-tomentosa, setulis basi tuberculatis destituta . . 10. G. holosericewn. D D Folia haud sericeo-tomentosa, setulis basi tuberculatis obsita. X Fornices sinus loborum co- rollae haud superantes . . M. G. montanwm. X X Fornices sinus loborum co- rollae superantes 12. C. nebrodmse. /\/\ Fornices deorsum seminulares, inter cornua linea transversa praediti . 13. G. sphacioticum. OO Corolla variegata, usque ad 8,5 mm longa 14. G. creticum. 2. Inflorescentiae bracteatae (hie cf. G. clandestinum) 15. G. divaricatum. II. Corolla calyce triplo longior . 16. G. virginianum. b. Nuculae 2 — 4 mm diametro. — Species extraeuropaeae. a. Nuculae marginatae. I. Stylus calyce multo brevior 17. C7. austräte. II. Stylus calyce paulo brevior vel paulo longior. 1. Corolla vix 3 mm longa 18. C. glochidiatum. 2. Corolla plus quam 4 mm longa. * Stylus calyce florifero paulo longior. . . . 19. C. microglochin. ** Stylus calyce florifero paulo brevior . . . . 20. G. Meeboldii. ß. Nuculae immarginatae. I. Fornices plani. 1 . Stylus calyce multo brevior. * Calyx usque ad 3/4 longitudinis suae partitus . 21. G. xeylanicwm. ** Calyx usque ad basin partitus 22. G. Hettwigii. 2. Stylus calyce paulo brevior 23. G. amabile. II. Fornices apice involuti 24. C. javanieum. B. Fornices semilunari-lineares, horizontales, multo latiores quam longi. a. Sepala 3 — 5 mm longa. a. Nuculae 6 mm diametro 25. C. Trianaeum. ß. Nuculae 3 mm diametro 26. G. panietdatum. b. Sepala 1 i/2 mm longa 27. C. lanceolatum. 1. C. officinale L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 134; ed. 2. (1762) 192; Lehm. PI. asperifol. (1818) 152, n. 4 19; Hook. Fl. bor.-amer. II. (1832) 85; Dietrich, Fl. boruss. II. (1844) t. 256; DC. Prodr. X. (1846) 146; Ledeb. Fl. ross. III. (1847) 165; Koch, Syn. Fl. germ. ed. 3. (1857) 431; Reichenb. Deutschi. Fl. XVIII. (1858) 92, t. 129; Trautv. in Bull. Soc. Moscou XXXIX. II. (1866) 428; Regel in Bull. Soc. imp. nat. Moscou XLI. 1. (1868) 91; Willk. et Lange, Prodr. Fl. Hisp. II. (1870) 509; Maxim, in Bull. Petersb. XVII. (1872) 450; Boiss. Fl. Orient. IT. (4875) 264; Nym. Consp. III. (1881) 521, Suppl. II. (1890) 226; A.Gray, Syn. Fl. II. 1. (1878) 187; Cur. et Parlat. Fl. ital. VI. (1886) 849; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 102, f. 41N— P; Garcke, 111. Fl. Deutschland ed. 18. (1898) 423; Ascherson-Graebner, Fl. nordostd. Flachl. (1899) 573; Rouy, Fl. France X. (1908) 338; Kusnezow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 4 22. — Gynoglossa maior Brunfels, Herb. I. (4532) 475. — Gynoglossum maximwn Lobel. Observ. (1576) 343 [forma eulta maior]. — G. malus vulgare Bauh. Pin. (1623) 257. — C. foetens Gilib. Fl. lithuan. I. (1781) 22. — G. ruderale Salisb. Prodr. stirp. (1796) 116. — G. officinale var. a. eollinum De Vis. Fl. Cynoglossum. 117 Dalm. II. (1847) 240. — G. vulgare Gueldenst. ex Ledeb. Fl. ross. III. (1847) 165. — G pictum ß. umbrosum Rouy! Excurs. bot. Espagne III. (1884) 45; Willk. et Lange, Prodi-. Fl. Hisp. SuppL (1893) 167. — Bienne; pilis basi db distincte tuberculatis vesti- tum. Caulis 30 — 100 cm allus, erectus, solitarius, rarius complures. Folia basalia magna, longe petiolata; lamina oblongo-elliptica vel oblongo-lanceolata, usque ad 23 cm longa et 9 cm lata, apice acuta, basi in petiolum attenuata; petiolus usque ad 18 cm longus; folia caulina inferiora breviter petiolata, superiora sessilia semiamplexicaulia, lanceolata vel oblonga, 7 — I 5 cm longa, 2 — 3 cm lata. Cincinni terminales breves densi panicu- lati, fructiferi elongati; pedicelli fructiferi calyce vix longiores, reflexi; sepala ovata, ob- tusa, dense hirsuta, 3 — 4 mm, post anthesin usque ad 9 mm longa; corolla sordide atropurpurea, breviter et late cylindrica, 5 — 6 mm longa; limbus usque ad medium partitus; fornices subquadrati pilosi brunnei; stamina superiori parti tubi affixa; Stylus calyce paulo brevior. Nuculae ovoideo-compressae, 6 — 7 mm longae, utrinque glochi- diatae; aculei marginis multo densioi-es quam centri; embryo 5 — 6 mm longus, cotyle- donibus suborbicularibus, radicula brevissima. — Fig. \P et Fig. 13jV — P. Im größten Teile der nördlichen gemäßigten Zone, an Wegrändern, Dorf- straßen, unter Gebüsch, auf Schutt, in lichten Wäldern, meist häufig. In Portugal scheint die Art zu fehlen, in Spanien ist sie selten, oft mit C. cretieum verwechselt. Möglicherweise sind alle auf der Pyrenäenhalbinsel gesammelten Exemplare als ein- .e geschleppt zu betrachten, mit Ausnahme der aus dein östlichen Katalonien stammenden, ■ wo die Art häufig sein soll. Dies macht das ganz vereinzelte Vorkommen auf der übrigen Halbinsel wahrscheinlich. Willkomm u. Lange führen nur 6 Standorte an: Galicien: um Orense; Neukastilien : Guadarama, Cercedilla, Madrid. Ferner bei Carta- gena und Almeria. Ich sah im Herbier Boissier ein Exemplar von »Garaballa« unter dem Namen » Cynoglossum pictum ß. umbrosum Rouy«. Spanische Namen: Vini- ebla, Lengua de Perro (nach Willkomm). — In ganz Frankreich ist die Art häufig, ebenso in Großbritannien und in ganz Mitteleuropa. Auf der Apenninen- halbinsel scheint sie nur in Oberitalien vorzukommen, wo sie als sehr gemein be- zeichnet wirdj Im westlichen Mediterrangebiet dürfte demnach etwa der 43° n. Br. die Südgrenze bilden, wofern die bei Cartagena und Almeria gesammelten Exemplare als »eingeschleppt betrachtet werden. Im östlichen Mediterrangebiet verläuft die Südgrenze um etwa 3 Breitengrade südlicher. Auf der Balkanhalbinsel wächst die Pflanze in Bosnien (!) und der Herzegowina (!), in Montenegro (nach Nyman), in Serbien (!), Ru- t mänien (nach Grecescu), Bulgarien (!) und Rumelien (!). In Griechenland dagegen j scheint sie nur eingeschleppt vorzukommen; mir hat nur ein bei Nauplia gesammeltes ' Exemplar vorgelegen. Weiter östlich kommt die Art, wenn auch selten, noch vor im j nördlichen Kleinasien (!), sowie in Russisch-Armenien (!) und im nördlichen Per- I sien(!). In Cis- und Transkaukasien ist sie häufig (nach Kusnezow). — In Rußland ist sie im südlichen und mittleren Teil nicht selten, ebenso in Dänemark, im südlichen Norwegen und in Schweden, mit Ausnahme des nördlichsten Teiles. | Die Nordgrenze im westlichen Norwegen liegt bei Öystese in Hardanger (60° 23' n. Br.) | und im östlichen Norwegen in Ringeba in Gudbrandsdalen (61° 30' n. Hr.). Auffallend r ist, daß im Gegensatz zu den meisten anderen Pflanzen die Art an der Westküste nicht so weit nach Norden geht als im Osten (Wille, brieflich). Die absolute Nordgrenze aber dürfte in Schweden zu suchen sein, wo die Art auf der Insel Alnö etwas nördlich vom 62° n. B. angetroffen worden ist (Juel, brieflich). In Asien läßt sich im An- schluß an das Mediterrangebiet das Vorkommen der Art weiter nach Osten verfolgen, doch scheint sie nur vereinzelt aufzutreten und ist vielleicht als nicht ursprünglich ein- heimisch zu betrachten. Folgende Standorte werden angegeben: Turkmenensteppe: Talysch (nach Boissier); bei Ajagus, auf den Vorbergen des Alatau an Bachufern, ebenso wie an den Ufern der Flüsse Dschilantschik und Tokran (nach Trautvetter); Djus Agatsch am Kokbekty-Fluß im Saissangebiete (nach Regel), bei Irkutsk und Werchne-Udinsk (nach Maximowicz). Hier die Ostgrenze. Mir hat aus diesen Ge- genden kein Exemplar vorgelegen. — In Nordamerika ist die Art eingeschleppt und 118 A.Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. hat sich stellenweise völlig eingebürgert; z. B. Ontario (!), Massachusetts (!), New York (!), New Yersey (!), Ohio (!), Illinois (!), Südwest-Virginien (!), Tennessee (!), dort auch mit weißer Blüte. — Blüht vom Mai bis zum Juli. f. hybridum (Thuill.) Brand. — G. hybridum Thuillier! Fl. Paris I. (1790) 94. G. bicolor Willd. Enum. I. (l 809) 180. — G. officinale ß. bicolor Lehm. PI. asperifol. (1818) 153; DC. Prodr. X. (1846) 147. — G. angustifolium Hortul. ex Steud. Nom. ed. 1. (1821) 251. — C. aXbvmi Gueldenst. ex Ledeb. Fl. ross. III. (1847) 166. — G. officinale f. bicolor Ascherson-Graebner, Fl. nordostd. Flachl. (1899) 573. — Corolla alba; fornices purpurei. Vielleicht ein Bastard zwischen C. officinale und G. creticum. Zahlreiche Kultur- exemplare in den Herbarien. Häufig auch wild; z. B. bei Zehlendorf (!), bei Boitzen- burg in der Uckermark (nach Ascherson-Graebner); bei Langenbielau (!), bei Aqui- leja (nach Pospichal), bei Bagusa (Neumeyer) usw. Var.? scabrifolium Willkomm et Lange 1. c; Bouy 1. c. 339. — Folia supra tuber- culato-scabra, subtus adpresse puberula, indumento omnium partium breviore tenuiore. Variat corolla alba. Pyrenäenhalbinsel: Katalonien: Berga, Lerida. Madrid: bei Casa de Campo, mit weißer Blüte (nach Willkomm u. Lange). Südfrankreich: Basses-Pyrenees : bei St.-Jean-Pied-de-Port (nach Bouy). Ich selbst habe ein von C. Koch in russisch Armenien gesammeltes Exemplar gesehen, auf welches obige Beschreibung gut paßt. Übrigens kommen Übergänge in allen Größen der tubercula vor. Erheblichere Abweichungen vom Typus zeigen die folgenden Varietäten : Var. b. areolatum (Boiss.) Kusnezow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 129. — G. nebrodense ß. areolatum Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 265. — Nuculae areola laevi vel glochidiis paucis tecta, margine crassiusculo prominulo aculeis glochidiatis basi dila- tata confluentibus crebre obsitae. Kaukasus: am Wege von Onsokul nach Bell; zwischen Tschodokol und Sant; Kodorsk und Chupro. Dagestan: Samno, Schosal, Kumur. Sarubasch. Mjudsch (alles nach Kusnezow). Außerdem bei Tiflis auf trockenen Hügeln (Sommier n. 976, Herb. Boissier). Nota. Haec varietas forma transitoria inter G. officinale et C. holosericeum esse videtur. Var. c. corsicum (Beverch.) Brand. — C. pictum Ait. var. corsicum Bev. in Baenitz, Herb. Europ. sine numero. — C. Dioscoridis Bouy, ex parte. — Flores ut in G. creticum; fructus ut in G. officinale. Korsika: Evisa (Beverchon 7./5., 6./7. 85). Im Buchenwalde bei La Fove de Vizzavoni (Kuegler). Die typische Form kommt auf Korsika nicht mehr vor. Nota. Haec varietas est forma transitoria inter C. officinale et 0. creticum. ?Var. d. parvifolium De Vis. Fl. Dalmat. II. (1847) 240. — Folia scabra utrinque albo-tuberculato-strigulosa, superiora subcordato-ovata obtusa. Dalmatien: auf dem Vellebith (nach De Visiani). Wahrscheinlich identisch mit G. montanum. 2. C. Dioscoridis Vill.! Prosp. bist. pl. Dauph. (1779) 21; Hist. pl. Dauph. II. (1787) 457; Lehm, in Magaz. Ges. naturf. Freunde Berlin VIII. (1818) 95; PI. asperifol. (1818) 150, n. 118; Lorey, Fl. C6te-d'Or (1831) 623; DC. Prodr. X. (1846) 147; Beichenb. Deutschi. Flora XVIII. (1858) 92, t. 131, f. II; Willk. et Lange, Prodr. Fl. Hisp. II. (1870) 509; Nym. Consp. III. (1881) 521, Suppl. II. (1890) 226; Bouy, Fl. France X. (1908) 340. — G. remotum Moench, Method. (1794) 419. — G. virginicum Willd.! Enum. pl. hört. Berol. (1809) 180. — G. elongatum Hornemann, Hort. Hafn. II. (1815) 956. — G. valentinum Lagasca, Nov. gen. et spec. (1816) 10, n. 133. — G. Xatarti J. Gay in schedis (1830) ex Nym. Consp. III. (1881) 521. — C. Moenchii Nocca et Boem. ex Steud. Nom. ed. 2. I. (1840) 464. — G. officinale? Willk. Sert. Fl. Hisp. (1852) 109, n. 714. — G. Loreyi Lange, Pugill. (1860—1865) 194; Willk. et Lange, Prodr. Fl. Hisp. II. (1870) 508. — Bienne. Caulis erectuB simplex, rarius a Cynoglossum. 119 basi ramosus, 17 — 45 cm altuS, dense villosus. Folia lineari-lanceolata, inferiora longe petiolata, cum petiolo usque ad 1 9 cm longa, 5 — 15 mm lata, superiora sessilia, amplexi- caulia, utrinque pilosa, acuta. Cincinni terminales et subterniinales, laxe paniculati, pedicelli fructiferi inferiores calyce longiores; sepala oblongo-elliptica, 3 mm longa, obtusa, venosa, pilosa; corolla coerulea (etiam in sicco) campanulato-infundibuliformis, 5 mm longa, 6 mm lata; limbus paulo ultra medium partitus, tubum aequans; slamina medio tubo affixa; Stylus brevis. Nuculae 5 mm longae; cetera speciei praecedentis. Östliche Pyrenäenhalbinsel und südliches Frankreich, auf rasigen Stellen, an Wegrändern, auf Feldern, gern auf Kalk; auf den Vorbergen der Gebirge, zerstreut. In Spanien bildet der 5° ö. L. die Westgrenze. Alt-Kastilien : auf öden Feldern bei Alar del Rey (Levier); bei Aranjuez (nach Willkomm u. Lange). Provinz Jaen: Barrancon de Valentina, 1700 m ü. M. (Reverchon n. 938). Provinz Cuenca: bei Valdecabras (nach Willkomm u. Lange). Arragonien: Provinz Valderobles, besonders auf dem Cabezo de la Caixa, ferner bei Valdecabriel, Bielsa, Parras de Martin, auf der Sierra de Albarrazin und bei Monroyo (nach Willkomm u. Lange); Provinz Teruel: Sierra de Camarena (Reverchon), Valacloche (Reverchon), Moscardon (Reverchon). Kata- lonien: Barcinon; auf dem Mont Serrat; von Monseny bis Olot (nach Willkomm u. Lange). Auf den östlichen Pyrenäen: bei Sallent (nach Willkomm); St. Paul (!), Prats de Mollo (!) usw. Auf den französischen Westalpen nicht selten (!). Anscheinend am häufigsten ist die Art an ihrer Nordostgrenze auf der Cöte d'Or (z. B. Magnier n. 1763; Genty n. 4130 usw.). Dagegen bezieht sich die Angabe von Rouy für Korsika höchst wahrscheinlich auf G. offidnale var. corsicum. — Blüht vom Mai bis zum Juli. Var. castrilense (Deg. Herv.) Brand. — > Cynoglossum valentinum Forma Castri- lense Deg. Herv.« ex Reverchon, schedae n. 1385. — Caulis glabratus. Folia caulina usque ad 19 mm lata. Spanien: Provinz Jaen: Sierra de la Cabrilla in Fichtenwäldern, auf Kalk, 1700 m ü.M. (Reverchon n. 1385). — Diese Form hat Ähnlichkeit mit den Kulturexemplaren, die sich gleichfalls durch breitere Stengelblätter auszeichnen. Hierher gehört C. vir- ginicum Willd. (Hb. Willd. n. 3332). 3. C. Columnae Tenore, Prodr. Fl. Neap. (1811) 14; Fl. Nap. HI. (1824—1829) 183, t. 116; Bivon. Manip. II. (1813—1816) 3; Lehm. PI. asperifol. (1818) 168, n. 133; Guss. Syn. Fl. sie. I. (1843) 224; DG. Prodr. X. (1846) 148; De Vis. Fl. Dalmat. II. (1847) 241, Suppl. (1871) 126; Reichenb. Deutsch. Fl. XVIII. (1858) 93, t. 130, f. 2; Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 266; Nym. Consp. UI. (1881) 522, Suppl. II. (1 890) 226; Pari, et Car. Fl. ital. VI. (1886) 817; Pospichal, Fl. öst. Küstenl. II. (1899) 507; Halac. Consp. Fl. graec. II. (1902) 360; Loj. Fl. sie. II. 2. (1907) 89. — Cynoglossa altera medio fruetu, cotylodes, sive lichniodes Colonna, "EiMpQaoig (1616) 177 et 178 tab. — Cynoglossum fruetu umbilicato C. Bauh. Pin. (1623) 257. — C. cristatum ß. Lam. Encycl. II. (1786) 238. — Rindera Columnae Roem. et Schult. Syst. IV. (1819) 762. — Mattia Columnae G. Don, Gen. syst. gard. IV. (1838) 310. — G. cheiri- folium Sieber ex Nym. Consp. III. (1881) 522. — C. Columnae a. genuinum Strobl! in Flora LXVII. (1884) 622. — Annuum (teste Pospichal et Lojacono). Caules erecti, solitarii vel complures, 15 — 75 cm alti, parce ramosi, dense villosi. Folia in- feriora longe petiolata, elliptica vel oblonga vel fere lanceolata, lamina 30 — 65 mm longa, 10 — 25 mm lata, obtusa, sensim in petiolum ± alatum usque ad 5 cm longum attenuata, utrinque tomentoso-villosa; folia superiora basi cordala, sessilia, acutiuscula, foliis inferioribus saepe aequilonga. Cincinni terminales et subterminales, multiflori, demum laxi, paniculam amplam formantes, pedicelli fructiferi inferiores calyci aequilongi; sepala elliptica 5 mm longa obtusa venosa, longe et dense villosa; corolla coerulea breviter et late cylindrica, 5 — 6 mm longa; Stylus calyce duplo brevior. Nuculae orbi- culares, 7 — 8 mm diametro; aculei. faciei exterioris multo minores quam aculei mar- ginis et faciei interioris; embryo 5 mm longus, cotyledonibus orbimlaribus, radicula brevissima. In Unteritalien und auf der Balkanhalb insel, an Wegrändern, auf Kalk- 120 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. hügeln, auch in schattigen Wäldern, zerstreut. Sizilien: am häufigsten auf dem Ge- birge Madunie (montes nebrodenses) (z. B. Todaro n. 1223] bis Palermo (Ross n. 51); ferner bei Termini, Ficuzza, Piana de greci, Monte Gallo, Carini, Castellamare, Segesta, Trapani, Sciacca, Priolo, Caltagirone (nach Paria tore u. Caruel). Campanien: Treglia; Avellino (!; zweifelhaftes Exemplar). Im Gebiete der Marser: in der Nähe des Dorfes Ortucchio, an der sogenannten »La Civita« (Grande; authentisches Exemplar). Abruzzen: auf dem Berge Majella (!), bei Auversa, Morone u. Corno (nach Pariatore u. Caruel). — Die Nordgrenze der Art liegt bei Fiume. Kroatien: auf dem Berge Terato (Pichler), bei Ostaria (Pichler) unter C. creticum, am Vellebit (!). Istrien: auf dem Monte Osero auf der Insel Lussin (v. Rastern); bei Susngevica, im Arsatale, bei Albona, Gimino und S. Vincenti (nach Pospichal). Dalmatien: Zara (Bornmüller n. IIS); Insel Lesina (Bornmüller); Bagusa (Bornmüller n. 301). Zweifelhaft ist es, ob die Art auch in Bosnien und der Herzegowina vorkommt, wie Nyman angibt. Alle Exem- plare aus Bosnien, die ich gesehen habe, scheinen mfr falsch bestimmt zu sein und zu G. officinale zu gehören. Blütenexemplare sind von C. offidnale durch die erheblich kleineren Blätter zu unterscheiden. In Montenegro und Albanien scheint die Art eben- falls zu fehlen, sowie an der ganzen Westküste der Balkanhalbinsel bis zum Golf von Korinth südlich. Ebensowenig kommt sie auf der nordöstlichen Balkanhalbinsel vor. Nordostgrenze in Mazedonien: Berg Kossov bei Zbersko (Dörfler n. 281). Am häufigsten in Mittelgriechenland und auf dem Peloponnes; z. B. Thessalien: Ma- lakasi (Sintenis n. 633); am Piraeus (Heldreich n. 38; Exemplar mit fast weißen Blüten); Kyllene (Orphanides n. 2567) usw. Südgrenze auf Kreta (Heldreich). — Blüht im April und Mai; auf Kreta bereits im März. Var. dolopicum Hausskn.! in Mitt. Thüring. Bot. Ver. n. Folg. VIII. (1895) 54; Haläcsy 1. c. — Folia haud tomentosa, sed breviter pilosa, obscure virentia; calycis laciniae saepe latiores, valde obtusatae. So auf dem Pindus bei dem Kloster Korona in Eichenwäldern (Heldreich, it. IV. Thess. 20.— 28. 6. 85); Ghavelle (Haussknecht; Original). Nach Haläcsy ferner auf dem Berge Karava in Thessalien und in der Tannenregion des Berges Tsumerka bei Vulgarelion in Epirus. Nota. Inveniuntur formae transitoriae inter typum et varietatem; cf. Sintenis n. 633. 4. C. viridiflorum Pallas! ex Lehm. PI. asperifol. (1818) 160, n. 123; Boem. et Schult. Syst. IV. (1819) 757; Ledeb. Fl. altaica I. (1829) 196; Icon. Fl. altaic. II. (1830) t. 106; Fl. ross. III. (1847) 167; Kar. et Kir. in Bull. Mose. (1841) 713; DG. Prodr. X. (18 46) 148; Trautv. in Bull. Soc. imp. nat. Moscou XXXIX. II. (1866) 428; Regel 1. c. XLI. I. (1868) 91; Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXVI. II. (1910) 482. — Caulis erectus elatus simplex glaber, 1 — 2 m altus. Folia basalia maxima, longe petiolata, lamina oblonga vel elliptica, 24 — 34 cm longa, 7 — 14 cm lata, utrinque attenuata, supra parce hirta ideoque viridia, infra dense hirta, quasi incano-tomentosa; nervus intermedius crassus; petioli usque ad 15 cm longi; folia caulina inferiora basalibus similia, sed minora, superiora sessilia, suprema mullo minora, lanceolata vel lineari- lanceolata. Cincinni albido-sericei, terminales et subterminales, longe pedunculati, ebracteati, thyrsum laxum formantes, pedicelli inferiores calyce distinete longiores; sepala oblonga, 3 mm longa, obtusa, uninervia, dense ciliata; corolla viridis campanulata, 5 mm longa, limbo usque ad basin partito; Stylus latus compressus calyce duplo brevior, post anthesin valde elongatus. Nuculae 6 mm longae, facie exteriore planae vel coneavae, parce echinatae, margine alto latoque dense echinato circumdatae, cicatrice maxima. Turkestan: auf feuchtem, fetten Boden, an Flußufern, stellenweise häufig. Bei Ajagus und Arkalyk (Karelin u. Kiriloff n. 355); am Flusse Tschirgiska (Pallas); am Bainamum, einem westlichen Zuflüsse des Dchin (Begel); bei Kuldscha in Chinesisch- Turkestan (Regel). Am Einflüsse der Assy in den Tchilik im Alatau transiliensis (nach Regel). Trautvetter gibt noch folgende Standorte an: an den Ufern des Flusses Emil, an den Quellen Attagaiasu, an den Ufern des Flusses Tersakan und auf dem Gebirge Chanlan. Nach Lipsky ist die Art in Fergana und Szemiretschensk häufig. Cynoglossum. 121 5. C. paucisetum Borbäs in Ost. Bot. Zeitschr. XXXVIII. (1888) 44. — C. »punc- tatum« Borb. ex Ind. Kew. Suppl. I. (1901) 121 [erratum]. — Caulis villosus, villis in stiperiore parte caulis et in axi inflorescentiae magis adpressis. Folia inferiora elongato-lanceolata, basin versus angustata, superiora multo breviora, e basi latiore rotundata et semiamplexicaulia, lanceolata, acuminata, subtus molliter pubescentia, supra setulis basi calcaratis sparsius obsita. Inflorescentia paniculam formans, apice solum aphylla, inferne bracteis lanceolatis praedita; calycis laciniae ovato-lanceolatae fructum superantes. »Caryopsibus antice planis, margine promin ulo crassiusculo cinctis, non nisi medio disci muricatis, partibus disci ceteris laevissimis albicantibus.« Siebenbürgen: In Wäldern au£ dem Berge Büdös (Juli 1878). — Nicht gesehen. 6. C. magellense Ten. Prodr. Fl. Neap. (1811) 33, n. 21; Fl. Nap. III. (1824— 1829) 183, t. 117; Lehm. PI. asperifol. (U81 8) 168, n. 132; DC. Prodr. X. (1846)154; Nym. Consp. III. (1881) 522, Suppl. II. (1890) 226; Pari, et Gar. Fl. ital. VI. (1886) 844. — Cynoglossa media montana incana angustifolia altera flore globoso Colonna, Stirp. min. cogn. ^E/.cfQccoig (1616) 173, t. 174. — Rindera Magellensis Roem. et Schult. Syst. IV. (1819) 763. — Mattia magellensis G. Don, Gen. Syst. gard. IV. (1838) 310. — Perenne. Caulis erectus solitarius simplex, rarius complures, 20 — 45 cm alti, adpresse villosi. Folia basalia petiolata, cum petiolo 10 — 30 cm longa, 1 — 3 cm lata, lanceolata vel lineari-lanceolata, apice nunc obtusa nunc acuta, basi sensim in petiolum lamina breviorem attenuata, utrinque dense incano-tomentosa; folia caulina minora, lineari-lanceolata vel linearia, sessilia, basi haud attenuata. Cincinni^ terminales in statu florifero capitulum formantes, dein elongato-paniculati, bracteati; sepala 7 mm longa, lanceolato-subulata, dense lanuginosa; corolla rubella, venosa, late cylindrica, 8 mm longa, limbo usque ad medium partito multo breviore quam tubo; stamina summo tubo afflxa, filamenta longitudine antherarum; Stylus calyce sesqui- brevior. Nuculae 9 mm longae, facie exteriore planae, laeves vel setulis paucis obsitae, margine et facie interiore dense echinulatae; embryo 8 mm longus. Italien: Auf Alpenwiesen und felsigen Stellen des mittleren Apennin, in Höhen von 2000 — 2700 m ü. M., nicht häufig. Standorte nach Pariatore und Caruel: Umbrien: Monte Regnolo, Monti Sibillini, Frandosa, Priore, Farino, Vettore (Batellü), Castellucio di Norcia (Batellü). Monte Cattini; Abruzzen: auf dem Gran Sasso d'ltalia (Marchesetti), Corno, Campo, Pericoli, Monte S. Franco, Monte Velino (Levier!), Monte della Costa bei Pizzoli, Monte Sirente (Levier!), sehr häufig auf dem Monte Morrone und im Canella-Tale der La Majella (Dörfler n. 4564; locus classicus), Scrima cavallo, Grotta Caprera, Maiellone, Valle della Rapina, Renani, Forca di Vado, Lama Bianca, Chiarino, Costone, Intermesole, Apennin von Sora bei Pescosolido und Pozzorvaro, auf dem Apennin von Tilettino und in Latium auf den Monti Quadaguolo. Außerdem ab- seits vom Hauptverbreitungsgebiet auf dem Monte Pollino in Kalabrien (Huter, Porta, Rigo n. 496). — ■ Nach Nyman soll die Art auch im nördlichen Sizilien vorkommen; Pariatore und Caruel, sowie Lojacono wissen davon nichts. 7. C. cheirifolium L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 134; ed. 2. (1762) 193; Lehm. PI. asperifol. (1818) 141, n. 107, excl. var. ß\ DC. Prodr. X. (1846) 154; Reichenb. Deutsch. Fl. XVIII. (1858) 93, t. 131, f. III; Willk. et Lange, Prodr. Fl. Hisp. II. (1870) 507, Suppl. (1893) 166; Ball, Spie. Fl. maroc. (1877) 570; Nym. Consp. III. (1881) 522; Strobl in Flora LXVII. (1884) 622; Pari, et Car. Fl. ital. VI. (1886) 845; Batt. Fl. Alger. II. (1888—1890) 615; Bonn, et Bar. Cat. rais. Tunis (1896) 303; Muri). in Act. Univ. Lund XXXIV. 2. n. 7. (1898) 14; Loj. Fl. sie. II. 2. (1907) 90; Rouy, Fl. France X. (1908) 338. — G. creticum primum Clus. Hist. V. (1601) 162, f . 1 . — Cynoglossa media argentea Apula, Colonna, 'Exq>QaoiQ I. (1616) 172, 1. 171. — C. creticum, argenteo angusto folio Bauh. ! Pin. (1623) 257 [forma monstrosn floribus quasi solitariis longe peduneulatis]. — C. argentcum Lam. Fl. franc. II. (1778) 277. — C. clavatum Viv. Spec. fl. Lib. (1824) II. t. 5. f. 2. — C. cheirifolium y? clavatum DC. 1. c. — G. lineatum Risso, ex Ces. Pass. et Gib. Comp. Fl. Ital. (1884) 380. — C. deeipiens Lojac. Fl. sie;. II. 2. (1907) 89, ex descriptione. — Bienne. Caulis erectus, 122 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. simplex vel a basi ramosus, 12 — 45 cm altus, dense albido-villosus vel tomentosus. Folia lanceolata, inferiora longe petiolata, lamina 7 — 10 cm longa, 15 — 20 mm lata, longe et sensim in petiolum usque ad 7 cm longum attenuata, apice obtusiuscula (in plantig minoribus, praesertim in Gallia meridionali multo minora); folia superiora sessilia, apice nunc obtusa nunc acuta, minora; omnia utrinque dense albo-tomentosa. Cin- cinni terminales bracteati, multiflori, thyrsoideo-paniculati, plerumque albo-tomentosi, rarius (praesertim in Sicilia Galliaque meridionali) aureo-flavicantes [C. decipiens Loj.lj pedicelli fructiferi inflmi calyce saepius multo longiores; sepala oblonga, 5 — 7 mm longa, indistincte venosa, acutiuscula, dense villosa; corolla primum rosea, dein purpurea, violacea aut coerulea, 8 — 9 mm longa, late cylindrica, limbus tubo brevior, lobis ob- tusis brevibus; stamina medio tubo affixa, filamenta brevissima, antherae apice fornices haud attingentes; fornices oblongi vel lineares, apice saepe clavati [G. clavatwm Viv.]; stylus calyce duplo brevior. Nuculae 5 — 8 mm diametro, dense echinulalae; embryo fere 6 mm longus. Westliches Mediterrangebiet. An felsigen Orten, Wegrändern, Ruderalstellen, Kalkhügeln der wärmeren Gegenden nicht selten. In Portugal und dem nordwestlichen Spanien fehlend. Die Westgrenze auf der Pyrenäenhalbinsel wird etwa durch folgende Linie bezeichnet: Jeres — Garzalema — Jaen — Talaveyra de la Reina — Madrid — Saragossa — Lerida — Montserrat. Ostlich dieser Linie ist die Art am häufigsten in Arragonien und Valencia (Winkler, Reverchon usw.). Ferner in Katalonien bei Barcinon, bei Vieh usw. (nach Willkomm u. Lange); in Navarra bei Caparroso (nach Willkomm u. Lange, Suppl.). Mallorca (Willkomm n. 197). In Murcia bei Fuensanta. Ferner auf der Sierra de Baza, bei Sagra de Huescar und Velez (nach Willkomm u. Lange). — In Südfrankreich an der Küste nicht selten; z. B. bei Narbonne (!), im Departe- ment Herault häufig (z. B. Neyra n. 2974), Marseille (!), Toulon (!), Alpes maritimes (Burnat n. 1413). Weiter landeinwärts nur in den Departements Aveyron, La Dröme und Basses Alpes (nach Rouy). In Italien kommt nach Garuel die Art nur in den wärmeren Teilen vor: Sizilien: Palermo, bei Boccadifalco, am Berge Cuccio, bei Mon- dello in der Nähe von La Favorita, bei Sciaccia, Canicatti (Lojacono n. 508), bei Caltagirone an verschiedenen Stellen, Vittaria, Comiso, Modica, Gapo Passaro, Noto, Avola, Syracus (!), Agosta, Lentini, Catania (!), Taormina (!) ; außerdem bei Pozallo (Fiori n. 630). In Sardinien bei Cagliari, zwischen S. Vito und Tertenia, bei Seni und Dorgali Oliena; außerdem zwischen Tertenia und Jerso (Sommier). Kalabrien: >ne' Principati Sannio«, bei Regio (!). Basilicata: bei Muro und San Paolo. Apulien: Tarent (La- caita), mit Vorliebe unter Ölbäumen, Barletta (Bruni), Monte Gargano (Porta und Rigo n. 129), Monte San Angelo, Vierti, San Nicandro. Kampanien: Caserta: Monti di Formicola, 650 m ü. M. (Lacaita). Nordgrenze in den Abruzzen (nach Caruel). — An der afrikanischen Küste in Marokko, besonders im südwestlichen Teil bei Agadir (!), wo die Art die Südgrenze zu erreichen scheint, bei Mogador (!) und Marokko (!). Da- gegen scheint sie im Nordosten des Landes zu fehlen bis in die Gegend von Oran in Algier. Sonst in Algier überall (nach Battandier u. Trabut), z. B. bei Maison carree (!), Buzarea (!), Constantine (!) usw. Berbername: >Tesselra« (nach Paris n. 11 9). — In Tunis findet sich die Pflanze an folgenden Orten (nach Bonnet u. Baratte): Ras Kamart, Dar-el-Auina, La Manuba, Tunis, Hammam-el-Lif; Dj. Bu-Kurnein, Dj. Zaguan; Djedeida, Le Battant, Teburba, Suk-el-Arba; Suk-el-Djema, Kessera, Sidi- el-Hani, oberer Wadi Margelil; Dj. Megila, Dj. Schambi, Süsse, Ksar-el-Self, Wadi el Halluf, Feriana, El-Aieicha. Außerdem nach Murbeck: Dj. Serdj; El Hafay; Bir Saad. Ich habe aus Tunis kein Exemplar gesehen. Über die Verbreitung der Art in Tripolis habe ich nichts feststellen können; dagegen tritt sie wiederum in der Cyrenaica auf, wo sie bei Derna (Taubert n. 164; Petrovich; Durand et Barratte, Fl. libye. prodr. [1910] 172) die Ostgrenze erreicht. Die Annahme (besonders der Patres), daß die Pflanze auch auf Kreta vorkommt, beruht auf einem Irrtum. Höchst wahrscheinlich liegt diesem eine Verwechslung mit C. creticum var. pseudocheirifolium zugrunde. Var. b. heterocarpum Kze. Chlor, austr.-hisp. in Flora XXIX. (1846) 694; Ball, Cynoglossun». 123 Spie. Fl. maroc. (1877) 570. — G. arundanum Coss. Not. pl. crit. (1849) 41; Willk. et Lange!, Prodr. Fl. Hlsp. II. (1870) 507; Nym. Consp. III. (1881) 522, Suppl. II. (1890) 226. — G. heterocarpum Kuntze ex Willk. Illustr. Fl. Hisp. II. (1892) 124, t. 4 60; Suppl. Fl. Hisp. (1893) 166. — Differt a typo tribus characteribus: 1) Sta- minibus haud medio tubo, sed superiori parti tubi affixis; 2) stylo calyce non duplo, sed paulo breviore; 3) nueulis non tota facie exteriore, sed in centro solum echinulatis. — Ex bis 3 characteribus plerumque unus deest; raro omnes tres in una eademque planta inveniuntur. Saepe etiam duo desiderantur, ex qua re cognoscas, quot formis intermediis varietas cum typo conjungatur. Im südlichen Verbreitungsgebiet der Art, aber erheblich seltener. Nur im südlichen Spanien und in der Cyrenaica scheint die Varietät häufiger zu sein als der Typus. — Spanien: Sierra de Ronda (Reverchon n. 311, [1889] falsch bestimmt als Celan- destinum, letzteres ist Reverchon n. 311 [1890]), Chiclana (Willkomm n. 508; Originalstandort), Torcal de Antequera (Hut er, Porta, Rigo n. 380), Sierra Caliosa bei Orghuela (Winkler); Dos Hermanos bei Sevilla (Fritze); Cartama (Reverchon); Malaga: Sierra de Libar (Gan doger); Gibraltar (Fritze). Murcia: Rullias (Gandoger n. 370); auf dem Fuensante bei Murcia (!). Hier liegt die Nordgrenze der Varietät. Sie fehlt in Südfrankreich und Italien. Vereinzelte Exemplare in Nordafrika: Marokko: Tetuan (Hooker). Algier: Constantine (Engler). Tunis: Süsse (Pitard n. 204). Cyre- naica: in der Küstenebene zwischen Rengasi und Schadabia (Rohlfs n. 127); an den Abhängen der Rerge ebendaselbst, 700 m ü.M. (Rohlfs n. 128). Subvar. mariolense (Rouy) Rrand. — C. heterocarpum ß. Mariolense Rouy, Ex- curs. bot. Espagne I. (1881) 17; Willk. et Lange, Prodr. Fl. Hisp. Suppl. (1893) 17. — Elatior. Folia basalia ovata vel ovato-oblonga, in petiolum contraeta. Spanien: Sierra de Mariola (Rouy). — Nicht gesehen. Var. c. stylosum Rrand, nov. var. — Stylus calyce longior. Algier: Oran, Hügel an der Küste (Debeaux 20. 4. 82; Herb. Berlin). — Blüte- zeit der Art und der Varietäten: In Afrika und Südspanien, sowie in Sizilien vom Januar bis zum April, im nördlichen Verbreitungsgebiet vom April bis zum Juni. 8. C. clandestinum Desf. Fl. atlant. I. (1798) 159, t. 42; Hoffmannsegg et Link, Fl. portug. I. (1809) 190; Lehm. PI. asperifol. (1818) 149, n. 117; DC. Prodr. X. (1846) 148; Willk. et Lange, Prodr. Fl. Hisp. II. (1870) 508; Ball, Spie. Fl. maroc. (1877) 570; Nym. Consp. III. (1881) 522; Parlat. et Car. Fl. ital. VI. (1886) 853; Batt. et Trab. Fl. Alger. II. (1888—1890) 614; Loj. Fl. sie. II. 2. (1907) 88. — C offieinale Brotero, Fl. lusitan. I. (1788) 295, non L. — C fulvum Rudolphi in Schrad. Journ. II. (1799) 279; Lehm, in Magaz. Ges. naturf. Freunde Rerlin VIII. (1818) 95. — Rienne (»annuum« ex Lojacono). Caulis erectus, 2 2 — 6 5 cm altus, plerumque soli- tarius, simplex vel parce ramosus, inferne albido-, superne fulvo-tomentosus, rarius caules e basi lignosa, ut videtur perenni, complures [praeeipue in speeiminibus afri- canis]. Folia basalia rosulata, valde variabilia, aut lineari-lanceolata aut oblongo-lan- ceolata, 6 — 20 cm cum petiolo laminae subaequilongo longa, 6 — 12 mm lata, obtusa, basi euneata, utrinque setulis basi calcaratis dense obsita; folia caulina inferiora basa- libus similia, lanceolata vel lineari-lanceolata, usque ad 24 cm longa, petiolo alato semi- amplexicaulia, superiora minora, basi rotundata semiamplexicaulia, sessilia, saepe fulvo- tomentosa. Cincinni ebracteati, rarius bracteati, terminales et subterminales, aureo- sericei, multiflori, paniculam amplam formantes, pedicellis fruetiferis inferioribus calyce iongioribus; sepala elliptica obtusa venosa villosa 6 mm longa; corolla violacea, late et breviter cylindrica, 6 mm longa, lobis apice villosis 2 mm longis; stamina superiori tubi parti affixa; fornices magni subquadrati; Stylus e basi latiore sensim subulfito-acutus, calyce paulo brevior (»exsertus« ex Lojacono). Nuculae orbiculnres 6 mm diametro, aequaliter glochidiatae, facie exteriore convexae; embryo 4 mm longus. Westliches Mediterrangebiet: Grasige Stellen, Wegränder, Hügel, auch am Meeresstrande; zerstreut. Portugal: Coimbra (Moller n. 6). Hier die Nordgrenze. Lissabon (!). Estremadura (Welwitsch n. 130). Südliches Spanien: Torremolinos 124 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. (nach Willkomm), Puerto de Santa Maria (!), Xeres de la Frontera (Winkler), San Roque (Winkler), Grazalema (Reverchon n. 311); Algeciras (Winkler); Malaga(!); Sevilla (!); Railen am oberen Guadalquivir (nach Willkomm). Endlich auf der Insel Leontina (Willkomm n. 470). Im südlichen Sardinien nicht selten, besonders in der Umgebung von Cagliari(I); ebenso in Sizilien; z. R. bei Palermo, Villafrate (To- daro n. 924), Alcanno, Syrakus, Girgenti usw. Auf dem italischen Festlande nur in Kalabrien. In Marokko hauptsächlich in der Umgegend von Tanger (!). »Krinfla< oder >Kunfla« (!) ; Alcazar(!); »Chelle« (!). Die Südgrenze anscheinend an der Westküste bei Rabat (Abdul Grant n. 11). In Algier an der ganzen Küste von Oran (Balansa n. 311) bis Constantine (!). Einheimische Namen: >Asan alschahan« (nach Schimper in schedis); »Tessebra« (Berbername nach Paris n. 119). Tunis: nur noch vereinzelt; z.B. Rordsch Schakir (Schweinfurth n. U85); Ghardimaou (nach Ronnet u. Raratte). Ostgrenze. 9. C. germanicum Jacq. Obs. bot. II. (1767) 31; Garcke, 111. Fl. Deutschland ed. 18. (1898) 423; Rrand in Koch, Syn. Fl. germ. ed. 3. germ. (1902) 1986; Rouy, Fl. France X. (1908) 339; Kusnezow in FI. caucas. crit. IV. 2. (1913) 130, excluso synonymo ultimo. — G sempervirens Rauh. Pin. (162 3) 257, ex descriptione et area geographica. — C. officinale var. y. L. Spec. plant, ed. 1. (1753) 193. — G. foliis planis sessilibus elliptico-lanceolatis asperis Hall er, Hist. Stirp. Helv. (1768) n. 588. — G. virens Schreber, Spie. Fl. Lips. (1771) n. 162. — C. montanum Lara. Fl. franc. II. (1778)277; Encycl. II. (1786) 237; >Lehm.« ex DC. Prodr. X. (1846) 147 [erra- tum]; Ledeb.! Fl. ross. III. (1847) 166; Gren. Godr. Fl. Fr. II. (1850) 537; Koch, Syn. Fl. germ. ed. 3. (1857) 431; Reichenb. Deutsche Fl. XVIII. (1858) 91, t. 132, f. I; Roiss. Fl. or. IV. (1875) 264, ex parte; Nym. Consp. III. (1881) 521, Suppl. II. (1890) 226, non L. — C. sylvaticum Haenke in Jacq. Collect. II. (1788) 77; Pursh, Fl. Amer. sept. I. (1814) 133. — G. apenninwm Roth, Tent. Fl. germ. II. (1793) 219, non L. — G Haenkei Schult. Österr. Fl. ed. 2. I. (1814) 362. — G pellucidum Lapeyr. Suppl. Hist. Plant. Pyren. (1818) 28. — G officinale var. ß. sylvaticum De Vis. Fl. Dalmat. II. (1847) 240. — G. officinale var. ß. umbrosum Parkt, et Car. Fl. ital. VI. (1886) 849, ex parte. — G. officinale ß. virens Rouy, Fl. France X. (1908) 3 39. — Rienne. Caulis erectus, strictus vel virgato-ramosus, 30 — 80 cm altus, villosus. Folia basalia longe petiolata, lamina 7 — 13( — 20) cm longa, 35 — 45( — 80) mm lata; petiolus usque ad 10 mm longus; folia caulina inferiora brevius petiolata, superiora sessilia, semiamplexicaulia, lanceolata vel oblongo-lanceolata, 10 — 18 cm longa, 15 — 45 mm lata; omnia supra glabriuscula, nitida, ± distinete tuberculata, subtus parce hirta. Cincinni axillares et terminales, breves et densi, fruetiferi valde elongati, laxi; pedicelli fruetiferi calyce breviores; sepala ca. 4 mm longa, oblonga, obtusa, venosa, ciliata; corolla rubro-violacea calyce vix longior, rotato-cylindrica ; limbus usque ad medium partitus; fornices subquadrati, apice haud emarginati, papillosi, marginibus haud riliatis; stylus calyce plus duplo brevior. Nuculae ovoideo-compressae, 6 — 7 mm longae, undique aequaliter glochidiatae ; embryo ca. 5 mm longus, radicula brevi, sed distineta. In feuchten Gebirgswäldern des westlichen und mittleren Europa, sehr zerstreut; vereinzelt in Osteuropa und Vorderasien. Auf der Pyrenäenhalbinsel scheint nach der Reschreibung die Art in Katalonien und Arragonien vorzukommen. In Frank- reich fast nur auf den Gebirgen. Nicht selten auf den Pyrenäen, z. R. bei Pau (Le- peletier), bei Argeies sur mer (Meebold), bei Quillan (Gautier). Ferner auf den Gebirgen am Westufer der unteren Rhone in den Departements Herault und Gard (nach Rouy), auf den ganzen Westalpen (nach Rouy), auf dem Jura und seinen Vorbergen, z. R. bei Resancon (Grenier), auf den Vogesen bis ins Departement Meure (nach Rouy); häufig auf der C6te d'or (z. R. Magnier n. 2796). In der Ebene nur bei Compiegne in der Umgegend von Paris (nach Grenier u. Godron). In England kommt die Art in den südlichen und einigen der mittleren und östlichen Counties vor, z. R. Norbury Park (Rennet n. 673; Rronn n. 867), in Irland ist sie selten und fehlt in Schott- land (nach Rentham). Über das Vorkommen in Italien kann ich keine Angaben Cynoglossum. 125 machen, da ich kein Exemplar aus Italien gesehen habe. Daß die Art auf den italie- nischen Alpen vorkommt, ist wahrscheinlich, daß sie in Süditalien fehlt, ist ziemlich sicher, ob aber die Angaben der Autoren für Mittelitalien sich auf G. germanicum oder auf C. officinale oder auf C. montanum beziehen, kann ich nicht entscheiden. In Bel- gien sehr selten, nur in der Provinz Namur (!). In Deutschland ebenfalls selten. In der Rhön und deren Vorbergen (z. B. F. Schultz, Herb. norm. n. 307), bei Kassel am Habichtswalde (!), am Herzstein, Großen Herbsthause, Braunsberge, Hühner- und Wurmberge (nach Garcke), am Ith bei Holzminden (!), bei Halle jetzt verschwunden; im Harz häufiger, z. B. bei der Marmorbrücke bei Rübeland (!), bei Allrode (!), im II- felder Tal, bei Netzberg (!), Sophienhof und Steinmühle (nach Garcke); auf den Lauen- steiner Bergen bei Hameln (!) und in der Wolfsschlucht des Deister-Gebirges bei Springe (!). Hier erreicht die Art die Nordgrenze in Deutschland. In Württemberg ziemlich selten auf der schwäbischen Alp: Lichtenstein bei Reutlingen (Hegelmai er), Urach, Heiden- heim (nach Garcke). In ^er bayrischen Pfalz am Donnersberg (Koch), Steinalbtal (nach Garcke). Im Elsaß am Sulzer Belchen und Roßberg (nach Garcke). In der Schweiz stellenweise, z. R. bei Basel, bei Neuchatel, auf dem Mont Saleve bei Genf(!). In Österreich mit Sicherheit nur in Niederösterreich; z. B. in Wäldern zwischen Kaltenleutgeben und Gießhübel (Dörfler, Herb. norm. n. 4682), Perchtoldsdorf (!), Ro- daun(!). Südsteiermark und Istrien (nach F ritsch). In Ungarn vereinzelt: »Keskehegy Budae« (Borbas), Viszoka in den Karpathen (!), am Domugled (Bornmüller), am eisernen Tor (!). In Siebenbürgen bei Tordai, Morgonda, Daröcz, Rodna (nach Si- monkai). Es ist jedoch noch zu untersuchen, ob es sich bei diesen Exemplaren nicht vielleicht um C. montanum handelt. Weiter östlich nur ganz vereinzelt: Ostrumelien: Rhodopegebirge bei Bellowam (Wagner). Krim (nach Kusnezow). Kaukasus (Steven). Dagestan (C. Koch). Kleinasien: Erzerum (Calvert). Letztere Exem- plare sind trotz ihrer Übereinstimmung mit dem echten G. germanicum vielleicht rich- tiger als Schatten- oder bygrophytische Formen von C. montanum zu deuten. Var. hungaricum (Simonkai) Brand. — C. hungaricum Simonkai! in Termesz. Füsetek (1878) 151. — Folia haud vel vix nitida, foliis C. montani hac re similia, sed latiora et minus dense pilosa quam in G. montano. — Est forma transitoria inter C. germanicum et G. montanum. Ungarn: Auf dem Adlersberg bei Budapest (Simonkai n. 2636; Original); Ofen: Wolfstal (Steinitz). C. germanicum X officinale (C. Modorense Rechinger) nov. hybr. in Allg. bot. Zeitschr. XX. (1914) 22. — Caulis erectus, sparse et patentim pilosus, ramosus. Folia subglabriuscula, aut subpilosa aut subtus scabriuscula, membranacea, subnitida, acuta; inferiora elliptica in petiolum attenuata, media basi angustata, summa cordato-amplexi- caulia, oblonga. Racemi ebracteati. Nuculae interdum plano-depressae, ad marginem non tumidae, interdum antice planae, margine vix prominulo crassiusculo cinctae. Ungarn: Kleine Karpathen, bei Modern (1908). »Klausen intermediär zwischen den Stammarten, meist mit sehr flachem, hervortretendem Rande«. — Nicht gesehen. 10. C. holosericeum Stev. in Mem. Soc. Nat. Moscou III. (1812) 255; DC. Prodr. X. (1846) 147; Ledeb. Fl. ross. III. (1847) 166; Boiss. Fl. orient. IV. (1875) 264; Kusnezow! in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 130. — Bienne, totum argenteo-sericeo- tomentosum, caespites latos formans. Gaules elati, simplices, ca. 50 cm alti. Folia basalia 20 — 25 cm cum petiolo longa, 20 — 25 mm lata, crebra, longe lanceolata, acuta, densissime sericeo-tomentosa, setulis basi calcaralis destituta; folia caulina slrieta, ab- breviata, basi amplexicaulia, oblongo-lanceolala, acuminata. Flores dense capilati, cin- cinni pauciflori, fructiferi brevissimi, subcorymbosi; sepala oblongo-lanceolato-acuta, 3 — 4 mm longa, dense lanuginosa; corolla purpureo-sanguinea, post anthesin sordide vio- lacea, late cylindiica, 7 mm longa [autores: calycem parum superans], limbus tubum aequans usque ad medium partitus; fornices magni antheris dimidio latiores; stamina medio tubo affixa; Stylus crassiusculus calycem aequans. Nuculae suborhiculares, planae, 126 A.Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 1 5 mm diametro, ± dense glochidiatae, immaturae margine angusto praeditae, maturae omnino imraarginatae. Kaukasus: In der alpinen Region des großen Kaukasus, von 2500 — 3300 m ü. M. iind auf den Alpen von Adjharia. Gesehen nur aus Gub. Baku, Distr. Kuba. »In angustiis Chandyk-derae ad p. Chinalag meridiem versus ad viam.« (Alexenko, Flora Caucasi n. 9651). — Weitere Standorte: Zwischen Chinalag und Wanda (Steven; Ori- ginal). An den Gletschern des Djultidagh (Ruprecht). Derewnaja Murana, Sarüb (Schelkownikow). Tufandagh (Fischer). Kartschchal (Popow). Badsgiret (Uwe- denski). 11. C. montanum L. Amoen. acad. III. (1764) 402; Ten. Fl. Napol. Prodr. (1811) 14; DC. Prodr. X. (1846) 147, ex parte; Lacaita! in Bull. Ort. Bot. Nap. III. (1911) 40. — Ginoglossa media altera, virente folio, rubro flore, montana, frigidarum regio- num Colonna, Excpoaoig (1616) 176, t. 175. — G. montanwn, virenti folio, maiori flore Tournef. Instit. (1700) 139. — G. sylvaticum Lehm. PI. asperifol. (1818) 157, ex parte. — G. officinale var. villosum Ten. Fl. Napol. III. (1824 — 1829) 171; Syll. pl. Neapol. (1831) 82. — G. Dioscoridis Ledeb. Fl. ross. III. (1847) 166, non Vill. — G. Tenorii Guss. ! ex Nym. Consp. III. (1881) 521. — C. officinale var. ß. umbrosum Pari, et Car. Fl. ital. VI. (1886) 849, ex parte. — C. germanicum Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3 a. (1893) 102, ex parte. — G. velebiticum Borb. ex Maly in Verh. zool. bot. Ges. Wien LIV. (1904) 239, sine descriptione latina [forma nuculis inter aculeos tuberculatis]. — G. nebrodense autorum plurimorum. — Bienne. Caulis erectus, simplex, rarius a basi ramosus, 10 — 55 cm altus, pilosus. Folia basalia (plerum- que evanida) lanceolata, 1 0 — 1 5 cm cum petiolo longa, sensim in petiolum alatum lamina breviorem attenuata, utrinque dense pilosa; folia caulina angustiora, linearia vel lineari- lanceolata, plerumque minora. Cincinni terminales, numerosi, pedicellis fructiferis culyce longioribus; sepala oblongo-lanceolata obtusa venosa, 4 — 5 mm longa, pilosa; corolla rubro-purpurea vel coerulea, breviter et late cylindrica, 4 — 6l/2 mm longa, limbus vix usque ad medium partitus tubo multo longior; fornices purpurei oblongo-trapeziformes, apice leviter emarginati papulosa, marginibus ciliati, lobis corollae multo breviores, apicibus sinus corollae haud superantes, raro attingentes; stamina stylusque brevissima. Nuculae 5 mm diametro, plerumque dense et aequaliter glochidiatae. An der Nordküste von Afrika in Marokko und Algerien, sowie in Abyssinien und dem Gallalande; ferner im östlichen Mediterrangebiet von Süditalien an bis in das nördliche Persien, nördlich ausstrahlend bis nach Ungarn. Auf Schuttplätzen, an Wegrändern, auf trockenen Hügeln und Bergen, in Afrika bis zu 3500 m emporsteigend. — Blüht im Mediterrangebiet vom Mai bis zum Juli, in Abyssinien und dem Galla- Lande anscheinend das ganze Jahr. Systema speciei. A. Corolla 5 — 6y2 mm longa Subsp. A. Linnaeanum. B. Corolla 4 — 5 mm longa. . Subsp. B. extraeuropa&um. a. Nuculae aequaliter et dense glochidiatae. a. Folia summopere 25 mm lata. I. Folia basalia usque ad 20 cm cum petiolo longa. 1. Folia basalia apice obtusa. f Folia caulina acuta var. b. asiaticum. f-j- Folia caulina obtusa subvar. ß. natolicwn. 2. Folia basalia apice acuta; flores intense coerulei var. c. II. Folia 2 — 3 cm longa, linearia var. d. parvifolwm. ß. Folia usque ad 6 cm lata var. e. latifolium. b. Nuculae parce glochidiatae, saepe fere glabratae . var. f. maroccanum. Cynoglossum. 127 Subsp. A. I/innaeanum Brand, nov. subsp. Die europäiscbe Form, häufig verwechselt mit C. germanicum, noch häufiger mit C. nebrodense. Italien: Nordgrenze bei Scarperia auf dem etruskischen Apennin (Heldreich). Monte La Majella: Valle Orfenta (Guadagno). Bei Villavallelonga an der »Tasseto« genannten Örtlichkeit (Grande). Häufig in Kampanien; z. B. Avellino: Monte Cerealto (Lacaita), bei Salerno (Lacaita), auf dem Monte San Angelo bei Castelhunare (Strobl) usw. Basilicata: Monte Impiso (Lacaita), Alpe di Latronico (Lacaita). Ka- labrien: auf dem Monte Pollino (Huter, Porta, Bigo n. 377). Auf dem Aspromonle (Strobl). Fehlt in Spanien und Sizilien, wo an ihre Stelle G. nebrodense tritt. Auf der Balkanhalbinsel sehr zerstreut. Kroatien: Ostarje (Pichler). Bosnien: am Srebevic bei Serajewo (Maly). Bulgarien: Osogorska Planina, Dragoman, Dermendere (nach Velenovsky). Mazedonien: Wegränder bei Allchar (Dörfler n. 282). Auf dem Pindus (Haussknecht, Heldreich), auf dem Olymp (!) und dem Pelion (!). Südlichster Punkt: Euboea auf dem Berge Dirphys (Orphanides n. 1 1 1 7). Ungarn: am Domugled (Bornmüller); Arad (Herb. Bornmüller). Hier erreicht die Art unter dem 46° n. Br. ihre Nordgrenze. Nördlich dieser Linie wird sie durch C. germanicum ersetzt. Am Domugled hat Bornmüller beide Arten gesammelt. — In Cis- und Transkaukasien ist die Unterart nach Kusnezow, der sie, wie die meisten Autoren, G. nebrodense nennt, sehr selten. Er führt folgende Standorte an : Kubansk, Tiflis, Cheledul, Adjharia, Batum. Ich habe nur folgendes Exemplar gesehen: Kartschchal-Gebirge : vereinzelt im Walde auf Lichtungen, am Wege von 1900 — 2700 m ü. M. (Bickmers n. 134; Dam- mer in Engler's bot. Jahrb. XXVI. [1899] 230, als G. offic.); doch ist dieses Exemplar schon nicht mehr ganz typisch. Subsp. B. extraeuropaeum Brand, nov. subsp. Var. b. asiaticum Brand, nov. var. — C. nebrodense Bornmüller! in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. VII. (1907) 787 aliorumque autorum, non Guss. — C. lycium Boiss. mss. In Vorderasien. In Syrien auf dem Libanon und Antilibanon nicht selten; z. B. am Sannin (Ehrenberg; Kneucker n. 124); im Zedernwalde oberhalb Bscherre (Schweinfurth n. 418; Bornmüller n. 12186). Auf den Bergen Kleinasiens weit verbreitet, aber auf dem Taurus anscheinend fehlend. Pisidien (Heldreich n. 661). Lycien: auf dem Berge Elmalu (Bourgeau). Karien: Tmolus (Boissier). Auf dem Ida (Sintenis n. 689). Bithynien: Keschischdagh (Bornmüller n. 5326). Pontus: Trapezunt (C. Koch). Jildindagh (Bornmüller n. 24 44) usw. Armenien: Kharput: Schuschnas (Sintenis n. 299). Egin (Sintenis n. 2419, fälschlich bestimmt als G. Columnae). Gümüschchane (Sintenis n. 5677). Nördliches Persien: Westlicher Eiburs im Tale Lur (Bornmüller n. 7733); einziges von mir gesehenes Exemplar aus Persien. Nach Boissier kommt die Pflanze auch bei Siaret vor, wo sie die Ostgrenze erreicht. Subvar. ß. natolicum (Bornmüller) Brand, nov. comb. — C. nebrodense Guss. var. natolicum Bornm.! in Mitt. Thüring. Bot. Vereins XX. (1905) 40. — G. Columnae Guss. ß. virescens Hausskn. et Bornm. mss. — G. Columnae var. obtusifolium Hausskn. mss. Nur in Kleinasien; seltener als die typische Form. Bisher nur aus dem öst- lichen Teil der Halbinsel bekannt. Paphlagonien: Tossia: bei Dikmen und bei Kawak Tschesme (Sintenis n. 5260); Inreboli bei Ibras (Sintenis n. 3735). Amasia: an Schuttplätzen und steinigen Abhängen häufig (Bornmüller n. 751 u. 1257). Tokad (Bornmüller n. 751b). — Cilicien: Güllek Tepe (Siehe n. 415). Am Berge Argaeus (Kotschy, Suppl. n. 231). Nota. Formam transitoriam inter var. b. et subvar. ß. legit cl. Sintenis ad montem Ida in monte Kapa-Dagh (Sintenis n. 689b). Var. c. alpinum Brand, nov. var. — Sericeo-adpresse pilosum. Folia basalia lon- giuscule petiolata, 10 — 20 cm cum petiolo longa, 15 — 25 mm lata, acuta, nervo inter- medio valde prominulo. — An species propria? Abyssinien: auf allen Alpen von 1300 m bis 3500 m ü. M. (Schimper n. 49). 128 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Auf Berg Gunna (Schimpcr n. 1194 vom 15. Sept. 1863). Ohne nähere Angabe (Schimper n. 227). Galla-Gebiet: Ego (Ellenbeck n. 374a); Hararmaja See (Ellen- beck n. 464); Gara Mulata (Ellenbeck n. 549); Schoa: Sequala (Ellenbeck n. 4 656). — Einheimischer Name: »SchagogoU. Var. d. parvifolium (C. Koch) Brand, nov. comb. — C. parvifolium C. Koch! in Linnaea XXII. (1849) 645. — Folia minima, anguste linearia, 2 — 3 cm longa, 2 — 4 mm lata. Nucularum setae pro nuculis magnae, paulo breviores quam Stylus. Pontisches Hochgebirge: Im Gau Pertakrek (C. Koch). Auf Bergen zwischen Erzerum und Ispir (Huet du Pavillon). — Gebirgsform. Var. e. latifolium Brand, nov. var. (vel monstrositas?). — Calyces fructiferi quasi monströse aucti. Kurdistan: Mardin: Khurs (Sintenis n. 1053). Var. f. maroceanum Brand, nov. var. — C. Dioscoridis var. nebrodensis Ball!, Spie. Fl. maroc. (1878) 569. — G. nebrodense Batt. et Trab. Fl. Alger. II. (1888— 1890) 614, non Guss. Nordwestafrika: Auf dem Atlas und seinen Vorbergen. Marokko: zwischen Mo- gador und Marokko (Ball). Gebirge im Südwesten der Stadt Marokko (Ibrahim). Djebel Labgurt (Ibrahim). Im Tale Ait Mesan (Ball). Zweifellos gehören zu dieser Form auch die Angaben für Algier: Djurdjura, Behni Sahla, Monzaia usw. Nota. De nomenclatura speciei cl. Lacaita in litteris haec mecum communieavit: »Cyno- glossum montanum L. Kein Exemplar davon in Herb. Linn. Wie aus dem Vorwort zu >Denionstr. Plantarum« von Hojer in Am. Ac. III, p. 394 sqq. erhellt, war die Pflanze in Hort. Ups. kulti- viert. Die Spezies beruht lediglich auf einem einzigen Synonym: C. media altera, virente folio, rubro flore, wiontana, frigidarum regionum Col. Ecphr. I, p. 176, tab. 175. Die Identität von Golonnas species ist ganz sicher: 1) ex descriptione, 2) ex icone, 3) ex loco in Aequicolorum mon- tibus, wo die Pflanze, die ich Ihnen gesandt habe, das einzige Gynoglossum ist, mit Früchten, denjenigen des C. ofßcinale ähnlich. Herr Grande, dem ich diese Bestimmung verdanke, hat seine Heimat >in montibus Aequitfolorum«. 12. C. nebrodense Guss.! Fl. sie. Prodr. I. (1827) 216; Syn. Fl. sie. I. (1843) 222; DC. Prodr. X. (1846) 148; Beichenbach, Deutschi. Fl. XVIII. (1858) 92, t. 131, f. I; Nym. Consp. III. (1881) 521; Strobl in Flora LXVII. (1884) 547; Parlat. et Car. Fl. ital. VI. (1886) 848; Lojac. Fl. sie. II. 2. (1907) 88. — G. Gussonei Strobl et G. Columnae ß. nebrodense Strobl! 1. c. 622. — Bienne [»annuum« Lojacono]. Caulis erectus simplex, rarius a basi ramosus, 10 — 55 cm altus, pilosus. Folia lanceolata, inferiora longe petiolata, media breviter petiolata, superiora semiamplexicaulia, sessilia; lamina 3 — 5 cm longa, 5 — 10 mm lata, utrinque pilosa. Cincinni terminales numerosi, pedicelli fructiferi calyce breviores; sepala 4 — 4y2 mm longa, oblongo-lanceolata, venosa, ciliata; corolla calycem vix superans, cylindrico-infundibuliformis, limbus usque ad medium partitus; fornices subquadrati pro corolla magni, non multo breviores quam lobi corollae, apieibus sinus corollae superantes. Cetera speciei praecedentis. Sizilien: Auf dem Monte Madonie oder Madunie [montes nebrodenses] in höheren Lagen im Walde (Gussone; Todaro n. 1224). Ferner bei den Gräben von S. Gan- dolfo, bei Zotta, im Tale von Sciaccia (nach Pariatore u. Caruel), am Pizzo di Pa- lermo (!), an der Colma grande (Lojacono n. 418). Ferner nach Lojacono: >Ferro Sopr. Minä; Lupa Grande Minä; Sparviere.« Var. b. pustulatum Boiss. Voy. Bot. Esp. II. (1845) 434. — G. pusMatum Boiss. Elench. (1838) 66. — Caulis 30 — 60 cm altus. Foliorum lamina 6 — 12 cm longa, 15 — 20 mm lata. Fornices distinete breviores quam lobi corollae, sed apieibus sinus corollae superantes. Auf den Gebirgen des südlichen Spaniens; besonders auf der Sierra Nevada (Winkler, Fritze). Sierra de Maria (Bourgeau n. 1309). Sierra de Camarena, Pro- vinz Teruel (Reverchon) usw. — Blüht, wie die typische Form, vom Mai bis zum Juli. 13. C. sphacioticum Boiss. etHeldr.! in Boiss. Diagn. pl. nov. orient. XI. (1849) 125; Fl. orient. IV. (1875) 263; Baulin, Descr. phys. et nat. Crete (1869) t. 1 6 ; Nym. Consp. III. (1881) 522; Haläcsy, Consp. Fl. graec. II. (1902) 359. — Perenne, Cynoglossum. 129 rhizomate repente; molliter albido-hirsutum. Caules erecti simplices, 6 — 18 cm alti. Folia lineari-lanceolata, usque ad 6 cm longa et 9 mm lata, basalia longe pefiolata, aculiuscula, sensim in petiolum gracillimum attenuata ; folia caulina sessilia, superiora multo minora. Cincinni 2 — 3, terminales ebracteati multiflori; flores breviter pedicel- lati; sepala oblonga 3 mm longa, obtusa, uninervia, dense ciliata; corolla atroviolacea, vix 4 mm longa, infundibuliformis; limbus vix usque ad medium partitus tubo sub- longior; fornices deorsum semilunares, inter cornua linea transversa praediti; stylus brevissimus. Nuculae suborbiculares vix 6 mm diametro, parce glochidiatae, facie ex- teriore paulum convexae longius aculeatae quam facie interiore plana; embryo vix 4 mm longus, radicula brevissima. Kreta: auf den höheren Gebirgen, selten. Auf Stravopodia, dem höchsten Gipfel der sphaciotischen Berge (Heldreich n. 1633). Auf dem Berge Volokio (Beverchon). Auf den Bergen Maorus und Theodorus (nach Haläcsy). — Blüht vom Mai bis zum Juli. 14. C. creticum Mill. Gard. dict. ed. 8. (1768) n. 3; Vill. Hist. pl. Dauph. II. (1787) 457; Parlat. et Car. Fl. ital. VI. (1886) 852; Bouy, Fl. France X. (1908) 340; Kusnezow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 134. — C. Creticum secundum Clus. Hist. V. (1601) 162, f. 2. — C. Creticum lati folium foetidum Bauh.! Pin. (1623) 257. — C. folio molli incano Moris. Hort. Blaes. (1669) 258. — C. appeninum Gou. Fl. Monsp. (1765) 20, teste Willkomm. — C. amplexicaule Lam. Encycl. I. (1783) 399; Illustr. (1793) n. 1794. — C. cheirifolium Jacq. Collect. III. (1789)30, non L. — C. pictum Soland. in Ait. Hort. Kew. ed. 1. I. (1789) 179; Hoffmg. et Link, Fl. port. I. (1809) t. 24; Lehm. PI. asperifol. (1818) 154, n. 120; Hook. Bot. Magaz. XLVII. (1820) t. 2134; DC. Prodr. X. (1846) 147; Ledeb. Fl. ross. III. (1847) 167; Beichenb. Deutsch. Fl. XVIII. (1858) t. 130; Willk. et Lange, Prodr. Fl. Hisp. II. (1870) 508; Boiss. Fl. or. IV. (1875) 265; Ball, Spie. Fl. Marocc. (1877) 570; Nym. Consp. III. (1881) 521, Suppl. II. (1890) 226; Strobl in Flora LXVII. (1884) 546; Wettet, in Denkschr. Akad. Wien L. II. (1885) 88; Bicknell, Flow. pl. Biviera (1885) t. 41; Batt. et Trab. Fl. Alger. II. (1888—1890) 614; Bonnet et Barratte, Cat. rais. Tunis (1896) 303; Mur- beck in Act. Univ. Lund XXXIV. 2. n. 7. (1898) 14; Hai. Consp. Fl. graec. II. (1902) 359; Loj. Fl. sie. II. 2. (1907) 88; Lipsky in Act. Hort. Petrop. XXVI. II. (1910) 483; Beiehe, Fl. Chile V. (1910) 206. — C. officinale Desf. Fl. atlant. I. (1798) 158, non L. — C. molle Phil.! in Linnaea XXIX. (1857 — 1858) 18. — C. pallidiflorum Grecescu, Consp. Fl. Boman. (1898) 413, ex descriptione [deest in indice Kewensi]. — Bienne. Gaules solitarii, rarissime complures, erecti, 20 — 70 cm alti, simplices, densi villosi. Folia inferiora longe petiolata, elliptica vel oblonga; petiolus 6 — 12 cm longus, lamina 10 — 15( — 22) cm longa, 3 — 7 cm lata, obtusa, sensim in petiolum alatum attenuata, utrinque tenuiter tomentosa, subcanescentia; folia superiora minora sessilia amplexi- caulia. Cincinni terminales et subterminales, multiflori, paniculam amplam formantes, pedicelli fruetiferi inferiores calyce nunc longiores nunc breviores; sepala oblonga, ob- tusa, venosa, villosa, 6 — 8 mm longa, post anthesin 8 — 9( — 13) mm longa; corolla dilute violacea vel rubella, venis obscurioribus ornata, breviter infundibuliformis, quasi subrotata, 8 — 9 mm longa, limbus usque ad medium partitus; fornices satis magni, subquadrati; stamina medio tubo affixa; Stylus calyce multo brevior. Nuculae 6 mm diametro, dense et aequaliter glochidiatae; embryo 4 mm longus. Im ganzen Mediterrangebiet, südwestlich bis zu den kanarischen Inseln; in Ägypten und Persien fehlend, aber noch in Ungarn und in Turkestan. Auf Buderal- stellen, an Wegrändern, auf Feldern, in Wäldern und an felsigen Orten, meist häufig. Systema speciei. A. Folia caulina basi laliora vel aeque lata atque in medio. a. Cincinni albido- vel incano-pilosi var. ct. typicum. b. Cincinnf, praesertim in speeiminibus iunioribus, aureo-tomentosi subvar. ß. pseadocheiri folium. B. Folia caulina basin versus attenuata var. b. siculum. A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryoph. siphonog.) 252. Cynoglosseae. 9 130 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Var. a. typieum Brand, nov. nom. — Im ganzen Verbreitungsgebiet der Art, Ausnahme des südlichsten Griechenlands und Kreta. Kanarische Inseln: Gran Canaria: Caldera de Baudama (Murray). Teneriffa (Betzdorff). Lanzarote (Bolle). Palma (Engler; Pitard n. 269). Madeira (!). Azoren: St. Michael (!). An der westafrikanischen Küste in Marokko von Agadir(!) an nordwärts, ebenso in ganz Algier (!), südlich noch in der Oase Biskra (Balansa n. 868). In Tunis nur im nördlichen Teil an zahlreichen Orten (nach Bonnet und Barratte). Weiter östlich in Afrika fehlend. Ein vom Herzog Paul von Würtemberg bei Alexandria gesammeltes Exemplar dürfte als eingeschleppt zu betrachten sein. — In Portugal häufig, z. B. bei Lissabon (!) und Coimbra(!); ebenso in ganz Spanien; z. B. bei Malaga (!), bei Barcelona (!), an der Bidassoa (Willkomm n. 21-1), auch auf den Inseln Majorca (Cambessedes) und Minorca (Hegelmaier); in Süd- und Mittel- frankreich bis etwa zum 48° n. Br.; z. B. bei Narbonne (Schultz n. 398), bei Nizza (!), Avignon(!), Clermont(!), Orleans(!) usw. Die Ostgrenze im mittleren Frank- reich bildet die Yonne (nach Bouy). In ganz Italien verbreitet, sowie im ganzen österreichischen Küstengebiet und in Südtirol. Auf der Balkanhalbinsel nicht überall. Humänien: Mogosoea; Comana (nach Grecescu). Bulgarien: Sta- nimaka(!), Trnova (Urumoff n. 481, eine Übergangsform zu G. montanum), Varna (Bornmüller), Sadoro(!). Ferner nach Velenovsky zwischen Bustschuk und Bjela, bei Caribrod, Sliven und Philippopel. Aus Serbien, Bosnien und der Herzegowina keine Exemplare gesehen; dagegen ist die Art wieder häufig in Dalmatien; z. B. bei Ragusa (Pichler), Spalato (Petter n. 127), Zara (Bornmüller). Kroatien: Ostarjo (Pichler). Montenegro (Ebel). Konstantinopel (!). Mazedonien: Kalamaria (Adamovic). Auf der Insel Thasos (Sintenis u. Bornmüller n. 261 )• Epirus: Janina (Baldacci n. 343). Thessalien: Volo (Sintenis n. 44). Auf dem Berge Athos (Sintenis und Bornmüller n. 824). Korfu (Sehr ade r). Cephalonia (!). Zakynthos (!). BeiAthen(I). Insel Porös bei Argolis (!). Im südlichen Griechenland, sowie in Kreta, scheint die typische Form nicht vorzukommen. Schließlich wächst die Art in Europa noch in Ungarn; z. B. bei Fünfkirchen (!) und auf den Bergen bei Budapest (!). Auch hier bildet wie in Frankreich der 48° n. Br. die Nordgrenze. Dasselbe scheint zu gelten für Südrußland, wo die Art nach Ledebour am Don, nach Kusnezow auf der Halbinsel Krim gefunden wird. Hierher gehört wohl auch ein von Pallas gesammeltes Exemplar, das im Herbar die Bezeichnung »Persia« aufweist. Aus Persien ist die Pflanze sonst nicht bekannt. — In Ciskaukasien ist sie nach Kusnezow seltener als in Transkaukasien. In ganz Vorderasien verbreitet. Kleinasien: Trapezunt (C. Koch), Amasia (Bornmüller n. 750), Paphlagonien (Sintenis n. 5260b), Angora (Warburg u. Endlich n. 750), Troja (Sintenis n. 1268), Phrygien: Sultandagh (Born- I müller n. 5325) usw. Auch auf den Inseln Chios (Pauli n. 88) und Cypern (Sin- « tenis u. Rigo n. 1 15). Kurdistan: auf dem Kuh-Sefin (Bornmüller n. 1 635). Meso- potamien: Orfa (Haussknecht n. 674). In Palästina häufig (!). Südostgrenze bei I Jerusalem. — In Zentralasien in Transkaspien bei Kisil-Arwat (Sintenis n. 1699), ] in Turkestan nicht selten, z. B. bei Buchara (Roshewitz n. 329), bei Samarkand (nach Lipsky), bei Taschkent (Regel), in Fergana, Kuljab und Kabadian (nach Lipsky). Ostgrenze der Art bei Kuldscha (Regel) in chinesisch Turkestan. — Außerdem findet sich die typische Form eingeschleppt in Chile, wo sie zu einem lästigen Unkraut ge- worden ist. Nach Reiche ist sie dort seit 1 855 beobachtet worden. Ihr Verbreitungs- gebiet erstreckt sich von Santiago ab südlich bis etwa in die Gegend von Nacimiento (Düsen). — Chilenischer Name: Trupa. — Blütezeit im südlichen Gebiet vom März bis zum Mai, im nördlichen vom (April) Mai bis Juni, in Chile vom November bis zum Februar. Subvar. ß. pseudocheirifolium Brand, nov. subvar. — ? G. tomentoswm Lehm. PI. asperifol. (1818) 144, n. 110, ex descriptione. — Folia densius tomentosa quam in forma typica. So hauptsächlich auf Kreta, wo die typische Form anscheinend 'fehlt (Sieb er, Cynoglossum. 131 .Weiß usw.). Außerdem in Griechenland hin und wieder: Euboea (Beck), Nauplia (ßerger), »Napoli di Romania« (Herb. Zuccarini). Auch in Palästina: Saida (Gaillardot n. 5), Damar (Gaillardot n. 2082), Ghezir (Gaillardot n. 2996). Var. b. siculum (Guss.) Brand, nov. comb. — G siculum Guss. Suppl. Fl. sie. Prodr. (1832 — 1834) 52; Pari, et Car. Fl. ital. VI. (1886) 854. — Folia angustissime lanceolata, in petiolum attenuala, apiculata, caulina etiam basin versus attenuata, mi- nute villosa. Sizilien: Sonnige Hügel, von Palermo bis Caputo (Gussone, nach Pariatore). — Nicht gesehen. Eine sehr interessante Monstrosität dieser Art ist auf der Insel Thasos bei Limenas in mehreren Exemplaren gesammelt worden (Sintenis et Bornmüller, iter turcicum 1891, n. 464). In den Blüten fehlen die Hohlschuppen, der Fruchtknoten ist nicht in 4 Klausen geteilt, sondern die Fruchtblätter sind in ihrer unteren Hälfte verwachsen und umgeben mit den freien Spitzen den Griffel nach Art der Eritrichieen. Der Griffel steht auf der Spitze des Fruchtknotens. Diese Monstrosität zeigt somit ein weit weniger vorgeschrittenes Entwicklungsstadium als die normale Form und stellt eine Art von Atavismus dar. 15. C. divaricatum Stephan! ex Lehm. PI. asperifol. (1818) 161, n. 124; DC. Prodr. X. (1846) 154; Maxim, in Bull. Acad. St. Petersbourg XVII. (1872) 450. — Caulis erectus, ramosus, adpresse pubescens, »sesquipedalis«. Folia supra glabra, viridia, subtus cinereopubescentia, inferiora longiuscule petiolata, lamina 10 — 15 cm longa, 4 — 6 cm lata, oblonga; petiolus 45 mm longus; folia superiora sessilia, oblonga vel lan- ceolata, 55 — 65 mm longa, 1 — 2 cm lata, uninervia, utrinque attenuata. Cincinni numerosi terminales, bracteati, laxiflori, pedicelli fruetiferi calyce multo longiores, mu- tantes; sepala oblonga, acuta, dense villosa, 2 — 3 mm longa; corolla azurea calyce vix longior, cylindrica, limbus tubo paulo brevior ultra medium partitus, lobi obtusi; for- nices azurei, subquadrati; stamina brevissima imo tubo affixa; Stylus crassus calyce subduplo brevior. Nuculae ovoideae, 5 mm longae, aequaliter et dense glochidiatae ; embryo 4 mm longus, radicula brevissima. Ostasien: Vom Jenissei an östlich, zwischen dem 38° u. 55° n. Br. an Weg- rändern, Bächen, Lösshängen; nicht häufig. Sibirien: ohne nähere Angabe (Stephan; Herb. Willd. n. 3329); Krasnojarsk und Werchne-Udinsk (nach Maximowicz). Östliche Mongolei: Gehol (David n. 1921). Nordchina: Tschili: Nankougebirge bei Huai-lai (Limpricht n. 496); am Bache Chun-che (nach Maximowicz). — Blüht im Juni und Juli. Nota. >Optime distinetum a G. officinale, quocum fruetu maturo onusto confuderat Turczaninow. E setninibus huius maturis Turczaninow sub nomine C. divaricati circa Irkutsk non crescentis transmissis prodiit G. officinale et in errorera induxit Ledebour utramque speciem identicam esse.« (Maximowicz I.e.) 16. C. virginianum L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 134; ed. 2. (1762) 193; Lehm. PI. asperifol. (1818) 136. — G. virginicum L. Syst. ed. 12. (1767) 146; Lehm. PI. asperifol. (181 8) 156, n. 121; Hook. Fl. bor.-amer. II. (1832) 85; DC. Prodr. X. (1846) 152; A. Gray, Syn. Fl. II. 1. (1878) 188. — C. amplexicaule Mchx. Fl. bor.-amer. I. (1803) 132. — G. lucidum Stokes, Bot. Mat. Med. I. (1812) 277. — C. pensyl- vanicum Herb. Paris, ex Lehm. 1. c. 157 in obs. — G. boreale Fernald! in Rhodora VII. (1905) 250. — Perenne, hirsutum. Caulis erectus, simplex, 30 — 80 cm altus, superne denudatus. Folia basalia minora quam folia caulina inferiora, ceterum similia, longe petiolata, ovalia vel oblonga, cum petiolo 12 — 26 cm longa, 18 — 95 mm lata, apice nunc rotundata nunc paulum attenuata, basi sensim vel subito in petiolum alatum attenuata, folia caulina inferiora usque ad 36 cm longa, folia caulina superiora sessilia, oblonga vel latissime linearia, 12 — 27 cm longa, 26 — 62 mm lata, basi profunde cor- dato-amplexicaulia, suprema minora. Cincinni peduneulo longissimo praediti, ante anthesin umbellati, dein valde elongati, laxiflori, pedicelli inferiores calyce multo lon- giores; sepala lanceolato-oblonga, 2 mm longa, hirsuta; corolla dilute coerulea, infundi- 9* 132 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. buliformi-subrotata, 7 mm longa, limbo usque ad basin partito; fornices trapeziformes ; stamina medio tubo affixa, brevissima; Stylus calyci aequilongus; nuculae immarginatae, 5 mm diametro, aequaliter glochidiatae, facie exteriore paulum convexae. — Fig. 4 7. Atlantisches Nordamerika: Lichte Wälder, Berge, verbreitet. Nördlichstes Vorkommen in Saskat- chewan (nach A. Gray). In Ontario am Nipigon River, in Quebec bei Larix und am Little Cascapedia River, in Neu-Braunschweig an der Quelle des Aroostook River, in Maine bei Orono, South Chesterville und Harrison (nach Fernald). Nei Hampshire: Franconia (Faxon!). Vermont bei Bristol und in Wälder am Lake Dunmore und bei Salis- bury, in New York bei Salamanca, in Michigan bei Sault St. Marie und Copper Harbour (nach Fernald). Im südlichen Gebiet häufiger. Indiana (!), Ohio (Krebs n. 459), Pennsylva- nien (!), New Jersey (!), Baltimore (Brenning n. 540) usw. südlich bis Nord-Texas (!), Louisiana und Florida (nach A. Gray). Nach Fernald soll die Pflanze auch in Britisch Columbü gesammelt worden sein, jedoch lie£ vielleicht eine Verwechslung mit eine anderen Art vor. — Englische] Name: Wild Comfrey (nac Krebs). — Blüht im Mai und Juni. 17. C. australe R. Brown, Prodr. Fl. Nov. Holl. (18 4 0) 495; Lehm. PI. asperifol. (1818) 177; DC. Prodi-. X. (1846) 151; Hook. f. Fl. Tasman. II. (1860) 368; Benth. Fl. austral. IV. (1869) 409. — Per- enne. Caulis erectus simplex, 3 0 — 45 cm altus, dense retrorsum hir- sutus. Folia inferiora longe petio- lata, lamina lanceolata, 6 — 8 cm longa, 10 — 15 mm lata, apice acu- tissima, basi in petiolum 45 — 65 mm longum longe et sensim attenuata, utrinque setulis basi calcaratis dense obsita; folia superiora gradatim minora, breviter petiolata et sessilia. Cincinni ebracteati, terminales et subterminales, subdicholomi, pedicelli fructiferi calyce paulo longiores; sepala elliptica, obtusa, hirsuta, S'/j mm longa; corolla cylindrica, 3 mm longa, limbus usque ad basin partitus tubo paulo bre- vior; fornices subquadrati apice involuti; antherae magnae, fornices magnitudine aequan- tes; Stylus brevissimus, etiam in fructu. Nuculae suborbiculares, 3V2mm diametro, facie exteriore planae, marginatae, undique glochidiatae, glochidibus marginalibus uniserialibus, cicatrice sphaerico-triangulari; embryo 3 mm longus, radicula brevissima, sed distincta. In Südaustralien, Neu-Süd-Wales, Viktoria und Tasmania (Müller, Hooker, usw.). — Blüht im Oktober und November. C Fig. 17. Cynoglossum virginianum L. A Habitus B Flos et nucula. C Corolla longitudinaliter secta. — Icon. origin. Cynoglossum. 133 Var. Drummondii (Benth.) Brand, nov. comb. — G. Drummondii Benth. Fl. austral. IV. (1869) 409. — Nuculae in facie exteriore laeves vel parce tuberculatae, margine elevato. Südaustralien: Mount Remarkable (F. Mueller); Mount Searle (Warburton, mit großen Blüten). Westaustralien (Drummond n. 504, mit kleinen Blüten); nach Bentham. Ich habe nur ein Exemplar dieser anscheinend nicht häufigen Varietät ge- sehen, das von Hans Andrae (Herb. München) gesammelt ist, aber leider keine nähere Ortsangabe aufweist. 18. C. glochidiatum Wall.! Catal. (182 8) n. 922; Lindl. Bot. Reg. XXVII. (1841) t. 15; DG. Prodr. X. (1846) 150; Schlechtend. in Linnaea XXV. (1 851) 201; Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 156. — C. stdluMwnx Wall. 1. c. n. 924. — G. canescens Wall. 1. c. n. 918. — C. calycinum Wall. 1. c. n. 923, non Meyer. — C. vesiculosum Wall. 1. c. n. 920. — G. Wallichii G. Don, Gen. Syst. gard. IV. (1838) 354; DC. Prodr. X. (1846) 150; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 157; O. Paulsen in Bot. Tidskrift XXVII. (1906) 219. — ? G. Edgeworthii A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 150; C. B. Clarke I.e. 158 sub specie dubia. — C. denticulatum A. DC. 1. c. G. Don, 1. c; C. B. Clarke 1. c. 157; Buser, Fl. orient. Suppl. (1888) 355; Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXVI. II. (1910) 480. — C. microcarpum A. Kerner, Nov. pl. spec. Dec. II. (1871) 13. — C. micranthiwn Var. Hook. f. et Thoms. ex C. B. Clarke 1. c. — G. sp. n. 6 Herb. Ind. Cr. H. f. et T.! — Annuum? Caulis erectus, 30 — 60 cm altus, simplex vel ramosus, hirsutus vel hispidus. Folia basalia longe petio- lata, lamina lanceolata vel oblonga, 8 — 11 cm longa, 25 — 45 mm lata, margine ciliata vel denticulata, apice obtusiuscula, basi in petiolum 7 — 8 cm longum attenuata, utrinque setulis basi ± distinete calcaratis dense obsita, ad nervum intermedium subtus saepe hirsutissima; folia caulina breviter petiolata vel sessilia, gradatim minora, apice acuta. Cincinni axillares et terminales, numerosissimi, mulli- et densiflori, pedicelli calyce frueti- fero breviores; sepala oblonga vel oblongo-elliptica, uninervia, ± dense ciliata, 1 */j — 2 mm longa; corolla coerulea, campanulata, 21//2~ 3 mm longa, limbus fere usque ad basin partitus tubum subaequans; fornices subquadrati multo maiores quam antherae; stamina brevissima medio tubo affixa; Stylus calyce subduplo brevior. Nuculae orbicu- lares, 2 mm diametro, margine dense glochidiatae, facie exteriore coneava parce glochi- diatae; embryo 1 mm löngus, radicula brevi sed distineta. — Fig. 1 B. Auf den Gebirgen von Zentralasien und des nördlichen und mittleren Vorder- indiens nicht selten; im südlichen Vorderindien anscheinend weniger häufig, in Ceylon fehlend. Nördlichster Punkt: Samarkand: zwischen Cheirabad und Dinram (nach Lipsky). Karategin, Darwas, Schugnan (nach Lipsky). Wachan: bei Langarkisht (Paulsen n. 1363). Afghanistan: Kurrum Valley (Aitchison n. 579). In Kaschmir sehr häufig (z. B. Meebold n. 4189, 4191 usw.). Tibet: bei Lassa (Walton); hier die Ostgrenze. Sikkim: Kurshiong (Clarke n. 35819). Assam: Pundua (Kasia) (Wallich n. 922; Original). Concan, Malabar (Stokes). Nilgirri (!).. Travancore (Wight n. 2068). Die Exemplare aus Zentralindien haben (nach Clarke) etwas größere Nüßchen, als die aus dem Himalaya und bilden einen Übergang zu G. Meeboldii. — Blütezeit: Juni, Juli. Var. alpinum (Clarke) Brand. — G. Wallichii var. alpina Clarke 1. c. — ? G. membranaceum A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 150. — Hirsutius. Caules prostrati vel decumbentes; folia plerumque parva. Westlicher, subalpiner Himalaya (nach Clarke). — Nicht gesehen. 19. C. microglochin Benth. in Royle, Illustr. Himal. (1839) 305; DC. Prodr. X. (1846) 151; Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 158. — Annuum, erectum, pilosum, 45 — 90 cm altum. Folia basalia longiuscule petiolata, lamina oblongo-elliptica, ca. 5 cm longa, 15 mm lata; folia caulina numerosa, subsessilia, ovata vel elliptica, acuta, subtus dense pubescentia, 8 — 1 0 cm longa, 4 — 5 cm lata. Cincinni densi, pedi- celli fruetiferi inferiores calyci aequilongi; sepala lanceolata, acuta, 3 mm longa, hirsuta; corolla pulchre coerulea, infundibuliformis, 5 mm longa, limbus 7 mm latus usque ad basin partitus, tubo vix brevior; fornices magni trapeziforraes ; Stylus calyce sublongior. 134 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Nuculae ovoideae, vix 3 mm longae, marginatae, facie exteriore concavae, laevet margine glochidiato, cicatrice triangulari. Westlicher Himalaya: von Kaschmir bis Kumaon, häufig; z. B. Kaschr (Schlagintweit n. 4591), Jehri-Gahrwäl (Harsukh, als C. Wallichii var.); Srinaga (Schlagintweit n. 12082); Kumaon: Bhimtal (Meebold n. 44 80). — Außerdem nict selten kultiviert (z. B. im Berliner Botanischen Garten als » Eritrichiwm strictum*) um bisweilen verwildert. Provinz Sachsen: Fabrikgarten in Derenburg(!). Westfalen: Hol wickede, in Gärten verwildert (!); auch bei Siegen (!). — Blüht vom Juli bis zu Oktober. Var. margananum Brand, nov. var. — Planta omnibus partibus, praesertim flori- bus, maior. Corolla 12 mm diametro. — An propria species? Kaschmir: Marganpaß, 3000 m ü. M. (Meebold n. 4181, Herb. Breslau). Blühend im Juli. Nota. Collectae sunt formae transitoriae inter C. glochidiatum et G. microglochin: \) specimen corolla vix 4 mm longa (ex Herb. W. Hans, Herrnhut, Sachsen, in Herb. Berlin sub >C. rupestre* ined.) in altioribus regionibus Himalayae; 2) specimen corolla 51/2 mm longa, stylo calyce paulo breviore in Kaschmir: Marganpaß (Meebold n. 4186, Herb. Breslau). 20. C. Meeboldii Brand in Fedde, Bep. XIV. (1916) 323. — G. denticulatum A. DC. var. zeylanicum Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 167, ex descrip- tione et teste Meebold in schedis. — Caulis erectus crassus ramosissimus usque ad 1,30 m altus, hispidus vel glabratus. Folia (basalia mihi non visa) inferiora longiuscule petiolata, obovata, 1 2 — I 8 cm cum petiolo longa, 5 — 6 cm lata, utrinque setuloso- pilosa, apice breviter cuspidata, basi in petiolum sensim attenuata, nervis lateralibus distinctissimis; folia superiora sessilia minora. Inflorescentiae terminales, primum capitato- paniculatae, dein in paniculam elongatae; pedicelli fructiferi calyce breviores; sepala ovata obtusa pilosa, uninervia, 3 mm longa; corolla breviter et late hypocrateriformis 6 mm longa, 9 mm lata, limbo usque ad basin partito, lobis ovatis obtusis tubo longi- oribus; fornices subquadrati, emarginati, filamenta medio tubo affixa, antherae ovales fornices haud superantes; Stylus calyce brevior. Nuculae cum stylo cohaerentes ovoideae 2 mm longae, undique — cicatrice parva excepta — aequaliter glocbidiatae, marginatae, margine nunc distinctissimo, nunc vix conspicuo. Südliches Vorderindien: Kulbutty Bababuden, 2000 m. November 1908, blühend und fruchtend (Meebold n. 6752, Herb. Breslau); Khandala, 700 m, September 1907, blühend und fruchtend (Meebold n. 8815, Herb. Breslau; forma glabrata). Nicht auf Ceylon! Die Angabe von Lehmann, die Clarke für das Vorkommen seiner Varietät auf Ceylon anführt, bezieht sich auf die folgende Art. 21. C. zeylanicum (Vahl) Thunb. ex Lehm, in Neue Schrift, naturf. Ges. Halle III. II. (1817) 20; PI. asperifol. (1818) 116. — Anchusa xeylanica Vahl! in Herb, ex Hörnern. Enum. Hafn. (1807) 3 et Hort. Hafn. I. (1813) 176, sine descriptione. — Myosotis xeylanica Swartz ex Lehm. 1. c. 1. c. — Echinospermum zeylanicum Lehm. PI. asperifol. (4 84 8) 416, n. 89; A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 142. — Rochelia xeylanica Boem. et Schult. Syst. IV. (4 84 9) 4 08 et 780. — C. furcatum Wall.! ex Hoxb. Fl. ind. II. (4824) 6 et Catal. (4828) n. 949; D.Don, Prodr. Fl. nepal. (4825) 4 00; DC. Prodr. X. (4 846) 4 49; Wight, Icon. pl. Ind. Orient. IV. (4 850) t. 4 395; Miq. Fl. Ind. batav. II. (4 856) 93 4, ex parte; Maxim.! in Bull. Acad. Petersb. XVII. (1872) 450; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (4 883) 4 55; Bobinson in Phi- lippine Journ. Sei. IV. (4 909) 696. — G. coeruleum Buch.-Ham. ex D. Don 1. c. — G decurrens Moon, Cat. pl. Ceylon (4 824) 4 2 (teste Trimen). — C. micranthum Desf. var. ß. decurrens Trimen! Handb. Fl. Ceylon III. (4 895) 203. — Bienne. Caulis erectus crassus, 30 — 85 cm altus, simplex vel ramosus, adpresse pilosus. Folia basälia longe petiolata, lamina oblonga vel elliptica, 4 5 — 2 0 cm (in speeiminibus eultis — 27 cm) longa, 35 — 8 5 mm lata, utrinque dense tomentosa vel setuloso-pilosa, apice obtusa vel acutiuscula, basi euneata; nervi seeundarii subtus valde prominuli; petiolus in speeiminibus eultis 6 — 7 cm, in speeiminibus spontaneis — 4 2 cm longus; folia cau- Cynoglossum. 135 lina inferiora breviter petiolata, superiora sessilia, gradatim minora, oblonga vel lanceo- lata. Cincinni terminales et subterminales, ebracteati, paniculam amplissimam formantes, multiflori, elongati, pedicelli fructiferi calyce breviores; calyx usque ad 3/4 longitudinis suae partilus, lobis ovatis obtusissimis, 3 — 4 mm longis, enerviis, villosis; corolla coerulea, infundibuliformis, 5 mm longa, limbus 8 — 9 mm latus, usque ad basin partitus; for- nices coerulei, subquadrati, multo maiores quam antherae; stylus crassus calyce duplo brevior. Nuculae ovoideae, 3 — 4 mm longae, undique dense glochidiatae, immarginatae, facie exteriore paulum convexae, cicatrice triangulari; embryo vix 2 mm longus, radi- cula crassa brevissima. Vorderindien und Ostasien, nicht überall, aber, wo es vorkommt, meist sehr häufig, an Wegrändern, Flußufern, Äckern, Triften, lichten Wäldern, in Höhen von 900 bis 3000 m ü. M. Nordwestgrenze bei Kabul in Afghanistan (nach Clarke). Im Himalaya nicht selten (!), auf dem östlichen Teil anscheinend häuflger als im Westen. Kumaon (Duthie n. 5798 u. 5801). Sikkim (Meebold n. 15708 u. 15709; Hooker u. Thomson). Ostbengal (Griffith n. 5970/1). Zentralindien (Meebold n. 4743). Konkan (Meebold n. 10308). Südindien (Meebold n. H 328) usw. Ceylon (Thwaites n. 1892; Hosseus n. 39; Meebold n. 4178 usw.). — Assam (Field n. 10500; Clarke n. 44181 usw.). Manipur (Meebold n. 5156 u. 6208). Im übrigen Hinterindien und im malayischen Archipel fehlt die Art, tritt wieder auf den Philippinen auf: Mindanao (Eimer n. 1 1 481). Luzon (Merrill n. 4299). Auf For- mosa und den Riu-kiu-Inseln wieder fehlend; dagegen nicht selten in Japan, z. B. bei Nagasaki (Maximowicz), bei Matsuschiro auf Hondo (Saida). Häufig im südlichen Hokaido; z. B. bei Mori (Faurie n. 972) und Otarunai (Faurie n. 2837). Hier er- reicht die Art die Nordostgrenze. Endlich ei scheint sie noch in China in den Pro- vinzen Yunnan (Henry n. 9365; Exemplar mit weißen Blüten; Limpricht n. 907), Szechwan (v. Rosthorn n. 304 usw.), Hupeh (Wilson n. 1090; Henry n. 5919) und Schensi (Giraldi n. 2397). — Blüht vom Februar bis zum Oktober. Var. lanceolatum C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 156. — G lanceolata (sie!) Heyne in Wall. Catal. (182 8) n. 921. — G Heynei G. Don, Gen. Syst. IV. (1838) 354; DC. Prodr. X. (1846) 150. — Caulis hirsutior; folia caulina basi angustata, nonnunquam indistinete petiolata, margine minute scabro. — Vix varietas. Vorderindien: Häufig auf den Nilgiris, Anamalays und den Bergen von Ceylon (nach Clarke). Gesehen nur 1 Exemplar von den Nilgiris (Wight, als > C. HeyneU var. alba, Herb. München). 22. C. Hellwigii Brand in Fedde, Rep. XIII. (1915) 546. — Caulis erectus, simplex (?), ca. 30 cm altus, minute strigosus. Folia (basalia mihi non visa) caulina lanceolata, subsessilia, ca. 6 cm longa, ca. 1 2 mm lata, ulrinque attenuata, utrinque dense et breviter strigosa. Cincinni terminales et subterminales, elongati, laxiflori; pedi- celli inferiores calyce vix longiores; calyx usque ad basin fere partitus, sepala ovata, acutiuscula, 2*/4 mm longa, hirsuta; corolla campanulata 3 mm longa, limbus usque ad basin partitus tubum aequans, lobis late ovatis obtusis; fornices magni subquadrati, duplo maiores quam antherae; stamina medio tubo affixa, antherae ovatae fornices attingentes; Stylus brevissimus. Nuculae immarginatae 3 mm longae, undique aequaliter glochidiatae, facie exteriore convexae, cicatrice triangulari; embryo 2 1/2 mm longus, radicula brevi, sed distineta. — Calyx fruetifer crassus gynobasi aequilongus. Neu- Guinea: Kaiser- Wilhelmsland: Finisterrae-Gebirge, zwischen den Steinen des Flußbettes; abblühend im Oktober (Hellwig n. 362; Herb. Berlin). Nota. Specimen maneum a C. xeylanicum floribus minoribus calyceque profundius par- tito diversum. 23. C. amabile Stapfet Drummond! in Kew Bull. (1906) 202. — Bienne? Caulis erectus, simplex, 35 — 63 cm altus, tomentoso-villosus. Folia inferiora nunc longe nunc breviter petiolata, lanceolato-oblonga vel lanceolata, utrinque tomentoso-incana, utrinque attenuata, longitudine variabili: cum petiolo alato nunc 6 — 8 cm nunc 10 — 20 cm longa, 12 — 30 mm lata, nervis lateralibus distinetissimis; folia superiora multo minora, 136 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. sessilia. Cincinni numerosi, terminales et subterminales, paniculam laxiusculam for- mantes, apice bifurcati, pedicellis fructiferis calyce brevioribus; sepala elliptica acutius- cula, dense villosa, vix 4 mm longa; corolla pulchre coerulea, campanulato-infundibuli- formis, 6 mm longa; limbus ultra medium partitus, tubo longior; Stylus calyce pauk brevior; cetera speciei praecedentis. Nuculae transverse ovoideae, 4 mm latae, facie exteriore paulum convexae, undique breviter et aequaliter glochidiatae, cicatrice triangulari ; Stylus crassus nuculas duplo superans. Ostasien: Nur in Osttibet, Szechwan und Yunnan; auf Bergwiesen. — Osttibet: Tongolo (Soulie n. 661), Olongche (Soulie n. 2822); Szechwan: Ta-tsien-lu (Soulie n. 1057 usw.). — Yunnan: ß(?)ong B(?)ehnan (Bonati n. 3308); Tali-fu, Bergwiesen des Tsangschan, 2500 m ü. M. (Limpricht n. 1002). Mengtse (nach Stapf 1. c). Dort bedeckt die Art die Ebenen in solchen Mengen, daß diese zur Blütezeit den Anblick blauer Seen gewähren. — Blüht im Juli und August. 24. C. javanicum Thunb. ex Lehm, in Neue Schrift. Nat. Ges. Halle III. II. (1817) 21; PI. asperifol. (1818) 118; A. DC. ! in DC. Prodr. X. (1846) 588; Miq. Fl. Ind. bat. II. (1856) 923; Maxim, in Bull. Acad. Petersbourg XVII. (1872) 451; Koord. Ex- cursionsfl. Java III. (1912) 129, t. 9. — Myosotis javanica Swartz ex Lehm, in Neue Schrift, naturf. Ges. Halle III. II. (1817) 21; PI. asperifol. (1818) 118. — Echino- spermum javanicum Lehm. I.e.; Hook, et Arn. Bot. Beechey's voy. (1838) 267; D( Prodr. X. (1846) 143. — Rochelia javanica Boem. et Schult. Syst. IV. (1819) 101 et 780. — C. borbonicum ß. latifolium Hasskarl in Act. Soc. Sei. Indo-Neerland. (1856) 50, non Bory. — Bienne. (?). Caulis erectus simplex vel ramosus, 35 — 100 ci altus, hirsutus vel hispidus. Folia inferiora breviter petiolata, forma valde variabi nunc lineari-lanceolata, nunc oblongo-elliptica, 3 — 7 cm cum petiolo longa, 1 — 5 ci lata, utrinque ± dense pilosa, apice acuta vel parum obtusiuscula, basi nunc attenual nunc rotundata vel cordato-amplexicaulia; folia superiora sessilia. Cincinni terminale et subterminales, elongati, paniculam amplam formantes, floribus pedicellatis; calyx pr< funde partitus, sepala ovata, acuta, ciliata, 2 mm longa, nervo intermedio praeserti in facie interiore valde perspicuo ; corolla coerulea vel rosea, cylindrico-infundibuliformis, 3 Vi — 5 mm longa, limbus usque ad basin partitus tubo paulo brevior; fornices apice involuti, magni; Stylus nunc calyci aequilongus nunc calyce subduplo brevior. Nuculae ovoideae, 3 mm longae, aequaliter glochidiatae ; embryo S1/^ mm longus, radicula brevi sed distineta. Java: nicht selten (z.B. Zollinger n. 1976; 2571; 2842). — Sumatra: Lem- bang, blühend im November (Wichura n. 2169). Zentralsumatra: in einer Schlucht bei Sariba Deleh, Tabahsee (Hagen n. l). Der Angabe, wonach die Art auch. auf den Biu-Kiu- Inseln vorkommen soll (Hooker u. Arnott) liegt wohl eine Verwechslung mit C. lanceolatum zugrunde. 25. C. Trianaeum Wedd.! Chlor, and. II. (1859) 90, t. 2458. — Stoloni- ferum? Caulis inferne glaber, superne hirtus, angulatus. Folia oblonga, supra rugu- losa, glabra vel apicem versus hirta, ± nitentia, in sicco fusca, subtus dense strigosa, incana, apice acuta, cuspidata, inferiora basi in petiolum sat longum alatum sensim contraeta, cum petiolo usque ad 22 cm longa et 4 cm lata, superiora multo minora, sessilia, semiamplexicaulia. Cincinni valde laxi, basi foliosi, pedicelli (etiam floriferi) calyce multo longiores, in fruetu nutantes; calyx profunde partitus, sepala oblonga, 5 mm longa, acutiuscula, villosa; corolla coerulea, cylindrico-infundibuliformis, limbus usque ad medium partitus tubo duplo longior; fornices deorsum semilunares; stamina medio tubo affixa, antherae fornices attingentes; Stylus filiformis calyce subduplo brevior. Nuculae 6 mm diametro, glochidiatae, glochides apice 2 — 5-uncinatae, cicatrix totam fere faciem interiorem explens ; embryo 5 mm longus , cotyledonibus ovatis rugosis, radicula brevi crassa. Auf den nördlichen Anden des tropischen Südamerika, in Wäldern an feuchten, schattigen Orten. Columbia: Antioquia, 2390 m ü. M. (Triana n. 2141; Original). El Päramo de Aponte, 2600 m ü. M. (Stübel n. 421). Cienegas de Santa Lucia, 2700 m Cynoglossum. 137 (Stübel n. 360a). Ohne nähere Angabe (Linden n. 913). — Ecuador: Chixuil-pe- Pacay (Sodiro n. 4 1 8/88 b). 86. C. paniculatum Poepp.! PI. exsic. (1888) n. 54 diar. n. 285; Hook, et Arn. Bot. Beechey's Voy. (1830) 37; DC. Prodi-. X. (4 846) 4 53; Gay, Fl. chilena IV. (1849) 478; Reiche, Fl. Chile V. (4 910) 806. — Annuuin. Caulis erectus, simplex vel parce rainosus, adpresse puberulus vel hispidus, 25 — 65 cm altus. Folia lineari-lanceolata vel oblonga, 5 — 4 0 cm longa, 6 — 81mm lata, uninervia, utrinque attenuata, utrinque hirtella, inferiora breviter petiolata, superiora sessilia. Cincinni axillares et terminales, laxi et pauciflori, ebracteati, pedicelli fructiferi calyce multo longiores; sepala lanceolato- acuta, 3 mm longa, villoso-hirta; corolla coerulescens, infundibuliformi-subrotata, 4 — 5 mm longa, limbus usque ad basin partitus; fornices deorsum subsemilunares; stamina stylusque brevissima. Nuculae subglobosae 3 mm diamelro, immarginatae, cicatrice maxima; embryo 4 V2 mm longus. f. 4. Azocarti (Phil.) Brand, nov. comb. — C. Axocarti Phil, in Anal. Univ. Santiago LXV. (4 884) 62. — G. paniculatum var. Axocarti Reiche, Fl. Chile V. (4 9 4 0) 207. — Caulis adpresse puberulus. Folia lineari-lanceolata, 6 — 4 0 mm lata. Chile: An schattigen Felsen des Talkessels los Chorillos (Poepp ig n. 54; Ori- ginal). Quillota: in schattigen Wäldern bei La Palma u. Raulen (Bertero n. 4 4 64). Valdivia (Philippi). Provinz Maule (nach Reiche). Concon (Poeppig). f. 8. Philipp ianum Brand, nov. forma. — Caulis hispidus. Folia oblongo-lanceo- lata, 4 2 — 24 mm lata. Chile: Cordillere von Chillan (Philippi n. 698). Concepcion (Neger). In Ge- büschen beim Landgut San Juan (Philippi n. 34 8). — Blütezeit: September bis De- zember. 27. C. lanceolatum Forsk. Fl. aegypt. arab. (4 775) 44; Lehm. PI. asperifoi; (4 8 4 8) 445, n. 4 4 l; Höchst.! ex A. DC. in DC. Prodi-. X. (4846) 4 49; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (4 883) 4 56; Hiern, Cat. Welwitsch PI. III. (4 898) 724; Baker et C. H. Wright in Thiselt.-Dyer, Fl. trop. Africa IV. 8. (4 906) 54. — G. micranthum Desf. Table ecole bot. ed. 4. (4 804) 220; DC. Prodr. X. (1846) 449; Miquel, Fl. Ind. bat. II. (4856) 931, ex parte; Hasskarl in Act. Soc. Sei. Indo-Neerland. I. (1856) 47; Maxim, in Bull. Acad. Petersb. XVII. (4 872) 454; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 4 56; Buser, Fl. Orient. Suppl. (4 888) 354; Engler, Hochgeb. trop. Africa (1892) 353; Trimen, Handb. Fl. Ceylon III. (4 895) 203; C. H. Wright in Thiselton-Dyer, Fl. cap. IV. 2. (1904) 14; Hayata, Fl. Formosae (4 908) 4 70; Robinson in Philipp. Journ. Sc. IV. (4 909) 696; Koorders, Excursionsfl. Java III. (4 94 2) 4 30. — C. hirsutum Jacq. Hort. Schoenbr. IV. (4 80 4) t. 489; Thunb. in Schrad. n. Journ. I. (4 806) 47. — C. canescens Willd. ! Enum. (1809) 4 80; Hörnern. Hort. Hafn. I. (184 3) 4 77; Lehmann, PI. asperifoi. (4848) 446, n. 442; Wall. Catal. (l 828) n. 9 4 8, ex parte. — G. racemosum Roxb. Hort. Beng. (4 84 4) [4 3]; Fl. indica II. (4 884) 6. — G. hispidum Jacq. ex Roem. et Schult. Syst. IV. (4 8 4 9) 78. — G. ovatum Moon, Cat. pl. Ceylon (188 4) 4 8, teste Trimen. — Echinospermum paniculatum E. Mey. ! in Drege, Zwei pflanzengeogr. Docum. (4 844) 4 3 4, 4 45, 4 58. — G. hirtum Hort, ex DC. 1. c. — G. lanceolatum ß? hirsutum DC. 1. c. 4 55. — C. platyphyllum Klotzsch! in Peters, Reise Mozambique, Bot. (4 868) 854. — C. Bottae Deflers, Voyage Yemen (4 889) 4 73, ex patria et descriptione. — G. abyssinv- cum Höchst, et Vatke! ex Engler in Abhandl. Preuß. Akad. Wiss. 4 894. II. (1898) 353. — G. Johnstoni Baker ! in Kew Bull. (4 894) 29. — C. flexuosum Lehm. mss. — Bienne. Caulis erectus, 60 — 150 cm altus, simplex vel rarius ramosus, ± hirsutus. Folia basalia (in plerisque speeiminibus evanida) breviter petiolata, lanceolata vel oblongo- lanceolata, 8 — 4 5 cm cum petiolo longa, 4 0 — 22 mm lata, obtusiuscula, sensim in petiolum attenuata, uninervia, utrinque setulis basi calcaratis dense obsita; folia caulina inferiora breviter petiolata, superiora sessilia, valde variabilia: nunc linearia nunc lanceo- lata nunc oblonga, 5 — 4 8 cm longa, 5 — 50 mm lata, acuta. Cincinni terminales et subterminales, laxe paniculati, multiflori, fructiferi elongati, pedicelli fructiferi calyce vix vel rarius (praesertim in speciniinibus arabicis) distinete longiores; sepala oblongo-elliptica, 138 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. *Vj — 2 mm longa, obtusa, ciliata, rb distincte uninervia; corolla alba vel dilute coerulea, infundibuliformis, 2 — 4 mm longa, limbus fere usque ad basin partitus, tubo subaequi- longus; fornices transverse lineares, multo latiores quam longae; stamina brevissima antherae ovatae multo minores quam fornices; Stylus crassus brevissimus. Nuculae subglobosae, 2y2 — 4 mm diametro, immarginatae vel marginatae, aequaliter vel in- aequaliter glochidiatae; embryo 1 J/2 mm longus, cotyledonibus rotundatis, radicula brevi sed distincta. — Fig. 18. Fig. 4 8. Gynoglossum lanceolatum Forsk. A Habitus. B Cincinnus fructifer. C Calyx fruc- tifer. D Nucula a facie interiore. E Cincinnus in statu florifero. F Flos. C? Corolla longi- tudinaliter secta. H Subsp. B. geometricum. Nucula a facie exteriore. — Icon. origin. In fast ganz Afrika und dem angrenzendeu südlichen Arabien, vom 4 7° n. Br. ab südlich. Fehlt an der Westküste von Afrika von Togo an nördlich, im ganzen Mediterrangebiet und Vorderasien. Tritt wieder auf im nordwestlichen Himalaya (hier die Nordgrenze unter 35° n. Br.), in Vorder- und Hinterindien, auf Java, den Philippinen, Formosa und den Hiu-kiu-Inseln, sowie in Südchina. Über- schreitet in Ostasien den 30° n. Br. nicht; fehlt demnach in Japan. In Wäldern und Steppen, auf Hügeln und an Wegrändern, nicht selten. — Blüht das ganze Jahr. . Cynoglossum. 139 Systema speciei. A. Nuculae aequaliter glochidiatae. a. Folia basalia lanceolata vel oblonga, 10 — 22 mm lata Subsp. A. eu-lanceolatum. b. Folia basalia elliptica, usque ad 55 mm lata . . . var. comoranum. B. Nuculae margine et in centro glochidiatae, anulo laevi inter centrum et marginem praeditae, rarius etiam in centro laeves. a. Corolla 3 — 4 mm longa Subsp. B. geometricum. b. Corolla 2 mm longa var. Mannii. Subsp. A. eu-lanceolatum Brand, nov. subsp. Im ganzen Verbreitungsgebiet der Art. Kapland (Eckion und Zeyher n. 49); King Williams Town (Penther n. 1819) usw. Transvaal: z. B. bei der Stadt Leyden- burg (Wilms n. 1008). Natal: z. B. bei Friedenau (Budatis n. 402). Bhodesia: bei Chirinda (Swynnerton n. 516). Blantyre (Herb. Wood n. 7010). An der West- küste fehlt die Art im Süden, auch in ganz Deutsch-Südwestafrika, sie tritt erst wieder auf im südlichen Angola. Huilla: bei Lopollo und am Moninofluß (Welwitsch n. 5300). Grasfläche bei Humpata (Bertha Fritsche n. 92). Mount Elende (Wellman n. 1294). Golungo Alto: in niedrigen Gebüschen am Ambacaweg und in dichten Wäldern am Luinhafluß (Welwitsch n. 5449). In Kamerun ein lästiges Unkraut, besonders bei Buea (Deistel n. 42 u. a.). Südadamaua (Mildbraed n. 4844). Togo: Bismarck- burg (Kling n. 173), Misahöhe: feuchtes Ufergebüsch am Toi bei Agome (Baumann n. 2 1 2). Auch an der Ostküste von Afrika scheint die Pflanze auf großen Strecken zu fehlen. Aus dem portugiesischen Gebiet und dem südlichen Deutschostafrika kein Exemplar gesehen. Erst vom 8° s. Br. an tritt die Art wieder auf, zuerst spärlich, nach dem Äquator zu immer häufiger werdend. Deutschostafrika: Usaramo (Stuhl- mann n. 9085). Uluguru (Stuhlmann n. 9068). Usambara (Holst n. 214). Kili- mandscharo, 3200 m ü. M. (Volkens n. 2021). Kawindjiro (Jahn n. 26). Massaisteppe (Fischer n. 436). Mpororo (Stuhlmann n. 2185). Buanda (Kandt n. 48) usw. Kongostaat: Steppe nordwestlich vom Albert Edward-See (Stuhlmann n. 3028). Bri- tisch Uganda: Lamuru (Scheffler n. 246). Britisch Ostafrika: Eldoma Bavine (Whyte). Somali: bei der Quelle Dafür (Hildebrandt n. 1415). Galla: Harar (Ellen- beck n. 47 usw.). Njamnjam: am Nabambisso (Schweinfurth n. 3743). Abys- sinien: Gaffat, überall auf Berg und Tal häufig während der Begenzeit von 2600 — 3600 m ü.M. (Schimper n. 1194, Original zu C. abyssinicum). Bei Adua (Schimper n. 297 u. 394). Bellaka (Schimper n. 333). Colonia Eritrea: Keren (Schwein- furth n. 722), Geleb (Schweinfurth n. 1384). Oberstes Lawatal (Schweinfurth n. 161 4). Suganeit (Schweinfurth und Biva n. 1704). Habab (Hildebrandt n. 472). Hier die Nordgrenze in Afrika. Arabien: El Ejan am Schibam (Schweinfurth n. 1656; das Original zu C. Bottae stammt von diesem Standort: >ad fauces montis Schibam«). Djebel Schibam (Schwein- furth n. 1752). Uossil (Schweinfurth n. 1139). Begma bei Hodjela (Schwein- furth n. 957). Von den afrikanischen Inseln nur 2 Exemplare gesehen: Madagaskar (Baron n. 3307). Ascension: Greenhill (Lesson). Afghanistan: bei Habibkalla im Kurumtale (Aitchison n. 900, nach Buser). Westlicher Himalaya: häufig (z. B. Meebold n. 4192 — 94; Schlagintweit n. 3102 u. 4503). In Vorderindien (!) bis nach Ceylon (!). Nepal (Wallich). Sikkim (Hooker u. Thomson). Assam: Shillong (Clarke n. 44186). Manipur: Saithu (Meebold n. 6509). Birma (Meebold n. 7696 usw.). Siam (Kerr n. 698). Tonkin (Balansa n. 3895). Im südlichen Hinterindien und auf Sumatra (?) fehlend; aber wieder auf Java (!). Philippinen (!). Formosa (Faurie n. 328). Riu-Kiu: Oshima (Faurie n. 4107). China: Yunnan (Bonati n. 6769). Szechwan: Nanchu'an (Bock u. v. Bosthorn n. 1261). Südliches Shensi (Giraldi). 140 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Einheimische Namen: In Angola: »Ovikutahomto« = »burr plant« (nach Wellman exs. n. 4294). In Deutschostafrika: »Ujotosi« oder >Ujotodje« (nach Albers n. 465 u. 481). Dschagganame : »Sambu« (Merker n. 743). »Endere- veng« (Jahn n. 26) bei Kawindjiro. >Butota udinya« (Stolz n. 302] bei Kyimbila. In Abyssinien : >Tanag Bage« (Schimper n. 297) bei Adua. Tigrename: »Dannak«. So heißen alle ähnlichen Arten, deren Früchte gleich Kletten in die Kleider sich be- festigen (Schimper h. 333). In Arabien: »kässak« (Schweinfurth n. 4 656). — Station Escarpment: »Wadamondu« (Thomas n. III. 34.). Var. comoranum Brand, nov. var. — Cincinni laxi; flores pedicellati. Comoren: Ohne nähere Angabe (Uumblot n. 97). Subsp. B. geometricum (Baker et G. H. Wright) Brand, nov. comb. — G. geo- metricum Baker et G. H. Wright! in Thiselton-Dyer, Fl. trop. Africa IV. 2. (4 906) 52. — Fructibus exceptis a forma typica non diversum; in nonnullis speciminibus fruclus utriusque subspeciei inveniuntur (cf. Preuß n. 756). Nur im tropischen Afrika, viel seltener als die typische Form. Nyassaland (Buchanan n. 727 u. 4445). Kongo (Kassner n. 3109). Kamerun (Schäfer n. 95); Kolawäldchen (Ledermann n. 5780); Markt Sing wa (Ledermann n. 4703) Bangwe (Conrau n. 4 32). Togo: Bismarckburg (Büttner n. 42 u. 254), San Salvador (Büttner n. 389). Deutschostafrika: Urundi und Buanda: Südfuß der Vulkan« Muhavura und Sabinjo (H.Meyer n. 659). Usafua (Götze n. 4 4 32). Usambara: Kwai, Gebirgsbaumsteppe, 4 600 — 4 800 m, häufig an Wegen (Engler n. 4 4 82 u. 4 4 93). Sakare: Bodung im Urwald, 4300 — 4500 m (Engler n. 963a) usw. Kilimandscharo (Völkern n. 4 430); Kibosho (Uhlig n. 263). Bunssoro (Stuhlmann n. 2470). Abyssiniei (Schimper n. 4 007). Colonia Eritrea: bei Arbaroba (Schweinfurth n. 558). In Asien fehlt diese Subspecies. Es liegen zwar in den Herbarien eine größere Anzal von indischen Pflanzen, die als »C. micranthum* bestimmt sind und die eigenartiger Früchte der Subspecies zeigen; bei näherer Untersuchung aber geben sich alle dies Exemplare als C. glochidiatwm zu erkennen. Var. Mannii (Baker et C. H. Wright) Brand, nov. comb. — C. Mannii Baker C. H. Wright in Thiselton-Dyer, Fl. trop. Africa IV. 2. (4 906) 52. — Vix varietas! Kamerunberg, 2300 — 2600 m (Mann n. 2005?, nach Baker). Wahrscheir lieh gehört zur Original Sammlung das von Kew verteilte Specimen mit der Bezeichnung: »C. micranthum*. West Trop. Africa. 4 859 — 63. Coli. G. Mann.« (Herb. Berlin.) Nota. O, densefoliatum Chiovenda in Ann. Bot. IX. (4 94 4) 82 est (ex charactere) forma transitoria inter subspecies A. et B. nueulas 31/2 mm diametro angustissime marginatas, sed centr aequaliter et dense glochidiatas praebens. Sect. IL Eleutherostylum Brand, nov. sect. — Species extraeuropaeae. A. Calyx fere usque ad medium partitus; folia magna ... 28. C. amplifolium. B. Calyx fere usque ad basin partitus. a. Corolla fere rotata tubo brevissimo. er. Corolla 9 — 4 4 mm diametro 29. C. petiolatum. ß. Corolla 4 6 — 4 8 mm diametro 30. G. nervosum. b. Corolla infundibuliformis vel campanulata tubo limbum sub- aequante. er. Corolla 7 — 4 0 mm longa. I. Sepalorum margines sub lente vix ciliati . . . . 34. C. limense. IL Sepalorum margines dense et distinete ciliati. 4. Antherae fornices superantes 38. C. viride. 2. Antherae fornices haud superantes. * Folia linearia vel lanceolata 33. C. occidentale. ** Folia ovata vel elliptica 34. C. grande. ß. Corolla 3 — 5 mm longa. I. Stylus brevissimus inter nueulas abditus. Cynoglossum. 141 1. Flores (inferioribus exceptis) breviter pedicellati. * Folia plurinervia 35. G. rochelia. ** Folia uninervia 36. G. monophlebium. 2. Flores longe pedicellati. * Nucularum facies interior laevis. f Folia lanceolata 37. C. suaveolens. ff Folia ovata 38. G. latifolium. ** Nucularum facies interior dense glochidiata . 39. C. hispidum. IL Stylus miculas superans. 1. Folia linearia, 4 — 10 mm lata. * Nuculae oblongo-ovoideae, 5 mm longae . . 40. G. borbonicum. ** Nuculae orbiculares, 3 mm diametro. . . . 41. G. coeruleum. 2. Folia oblonga, 12 — 45 mm lata 42. G. eelebicum. 28. C. amplifolium Höchst.! ex A. DG. in DC. Prodr. X. (1846) 149; Engler, Hochgebirgsfl. trop. Africa (1892) 353; Baker et G. H. Wright in Thiselton-Dyer, Fl. trop. Africa IV. 2. (1906) 53. — G cordifolium Höchst, mss. — Bienne? Gaulis erectus crassus lignosus, 30 — 200 cm altus, simplex vel ramosus, dz dense retrorsum et adpresse sericeo-pilosus, dein glabralus. Folia basalia longe petiolata ovata, lamina 10 — 16 cm longa, 6 — 8 cm lata, apice acuta, basi cuneata, nervis arcuatis subparallelis, utrinque setulis basi calcaratis dense obsita; petiolus 9 — 12( — 30) cm longus; folia caulina breviter petiolata vel sessilia, ovata vel oblonga vel lanceolata, suprema non- nunquam subtus dense lanata. Inflorescentiae iuniores aureo-sericeae, basi bracteatae, ceterum ebracteatae, cincinni terminales paniculati elongati laxiflori, pedicelli fructiferi calyce 2 — 3-plo longiores; calyx hirsutus usque ad medium partitus, 3 — 4 mm longus lobis ovato-acutis; corolla dilute coerulea, obscurius venosa, cylindrico-infundibuliformis, 4y2 — 5V2 mm l°nga? ümbus longior quam tubus; fornices subquadrati; stamina stylus- que brevissima. Nuculae a stylo omnino liberae, funiculo ex cicatrice exeunte arcte cum gynobasi coniunctae, plano-compressae, 5 mm diametro, facie exteriore paulum concavae, breviter glochidiatae vel rarius laeves, facie interiore densius glochidiatae; cicatrice triangulari; embryo nuculam tolam explens, radicula brevissima. Östliches tropisches Afrika, auf Bergen zwischen 2000 und 4000 m ü. M. von Abyssinien bis zum Ulugurugebirge südlich. Abyssinien: bei Endschedcap nach Schoata zu, an Bächen (Schimper n. 564; Original); Dschan Meda, zwischen lichtem Gebüsch (Schimper n. 1538). Arussi Galla: Djafa (Ellenbeck n. 1431). Britisch Uganda: Lamuru (Scheffler n. 237). Buwenzorigebirge (Mildbraed n. 2488, Stuhl- mann n. 2295). Buanda: Kirunga-Vulkan (Goetze n. 70). Kilimandscharo (Vol- kens n. 1846). Usambara: Südkrater des Niragongo, auf Lava (Keil n. 261). Ulu- guruberge (Goetze n. 284) usw. — Einheimische Namen: >Tschigolosch« und »Kifasi« in Usambara (nach Keil). »Kitumbatu-bumba« auf den Ulugurubergen (nach Goetze). — Blüht das ganze Jahr. f. macrocarpum Brand, nov. nom. — G. lancifolium Hook. f. in Journ. Linn. Soc. Bot. VII. (1864) 207; Engler, Hochgebirgsfl. trop. Africa (1892) 353; Baker et C. H. Wright in Thiselton-Dyer, Fl. trop. Africa IV. 2. (1906) 52. — Nuculae 10 mm diametro. So auf den Bergen von Kamerun, wo der Typus fehlt, anscheinend die aus- schließliche Form. Buea (Preuss n. 735). Auf der Spitze des Kamerunberges (Weber- bauer n. 14). Kumbo (Ledermann n. 5739) usw. Vereinzelt in Deutschostafrika: Kilimandscharo (Volkens n. 2022). Im Unterholz des oberen Teiles des Urwaldes des Elaneirobi (Jaeger n. 508). 29. C. petiolatum (Hook.) A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 149; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 158. — Anchusa petiolata Hook. Bot. Magaz. LXVII. (1841) t. 3858. — Erectum, pilosum, 60 — 90 cm altum. Folia inferiora oblonga, longe petiolata, cum petiolo ca. 25 cm longa, 2 — 3 cm lata, caulina pauca ovata acuta, subtus minute pubescentia. Cincinni ex axillis foliorum superiorum elongati nudiusculi; pedi- 142 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. celli calyce breviores ; calycis lobi ovati ; corolla coerulea, tubo brevissimo, lobis rotun- datis in centro linea obscura ornatis; fornices albi. Das Original hat außer Hooker niemand gesehen. Es ist ein Kulturexemplar, im botanischen Garten von Glasgow aus Samen entstanden, die aus Nepal stammen. Nach einem Vergleich mit der Abbildung gehören zu der Art auch einige Kulturexemplare, die in letzter Zeit im Berliner botanischen Garten aus Samen gezogen sind, die unter dem falschen Namen »Rindera canescens« aus Triest kamen. Clarke 1. c. setzt dazu ein Exemplar aus dem westlichen Himalaya: Zanskar, unweit des Umari Passes (Thomson). — Ich vermute, daß C. petiolatum eine Kulturform der folgenden Art, wenn nicht mit ihr identisch ist. 30. C. nervosum Benth. ex C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 158; Hook. Bot. Magaz. CXXIII. (1897) t. 7513. — Omphalodes nervosa Edgeworth ex C. B. Clarke 1. c. — Hirtellum. Caulis erectus ramosus usque ad 90 cm altus. Folia basalia (mihi non visa) anguste lanceolata, usque ad 20 cm cum petiolo lamina multo breviore longa, 3 cm lata; folia caulina breviter petiolata, elliptica vel oblonga, 8 — 12 cm longa, 2 — 5 cm lata, in apicem saepius subfalcatum sensim producta, basi cuneata, 5 — 6-nervia, nervis distinctissimis. Inflorescentiae axillares et terminales, primum capitatae, deinde dichotomo-paniculatae, etiam fructiferae densae; pedicelli fructi- feri calyce longiores; sepala ovato-acuta, 3 mm longa, hirta; corolla coerulea calyce multo longior, limbus 16 mm diametro; fornices subquadrati; stylus calycem superans. Nuculae ovoideae 4 mm longae, marginatae, margine dense, facie exteriore parce glochi- diatae, facie interiore laevi, cicatrix sat magna oblongo-ovoidea. Himalaya: In der alpinen Begion, von 2700 — 4300 m ü. M. Kulu: Yalauripaß (Edgeworth, nach Clarke). Garwhal und Kamaon (nach Hooker). Kaschmir: Gora (Meebold n. 4183). Marganpäß (Meebold n. 418£). — Blühend im Juli. 31. C. limense Willd. Spec. pl. I. (1797) 762. — G. foliis nervosis aoutissimis Feuillee, Journ. Obs. Phys. II. (1714) 765, t. 49! — C. decurrens Buiz et Pav. Fl. peruv. II. (1799) 6; Lehm. PI. asperifol. (1818) 142, n. 108; Hook, et Arn. Bot. Beecl Voy. (1830) 37; DC. Prodr. X. (1846) 153; Gay, Fl. chil. IV. (1849) 479; Beiche Fl. Chile V. (1910) 207. — G. decurrens ß? Limense DC. 1. c. — Caulis »scandens< angulatus, 60 — 90 cm longus, sulcatus, hirtellus. Folia basalia breviter petiolata, caulii sessilia, tenuissime membranacea, 3 — 5-nervia, oblonga, 7 — 12 cm longa, 2 — 3 cm lat« apice valde acuta, basi attenuata, subdecurrentia, supra sub lente hirtella, in sicco atrat subtus dense hirta, in sicco atroviridi-incana. Cincinni terminales laxi, ebracteati, pedi- celli fructiferi calyce paulo longiores; calyx usque ad basin partitus, sepala elliptico- acuta, 4 mm longa, acuta, trinervia, sub lente minutissime ciliata, marginibus praeterea hirtella; corolla alba, centro albido-coeruleo, cylindrico-infundibiliformis, 8 — 9 mm longa, limbus fere usque ad basin partitus tubo subbrevior; fornices deorsum semilunares, stamina brevissima medio tubo affixa ; Stylus basi dilatatus calycem aequans. Nuculae subglobosae 3 mm diametro, dense et breviter glochidiatae, cicatrice rotundata. Mittleres und südliches Chile: Tome (Philippi n. 700). Concepcion (Macrae). Valdivia (Lechler n. 321 als >(7. paniculatum*) usw. Südlich bis zum Sur (nach Beiche). — Feuillee gibt als Originalstandort für seine Pflanze, an deren Identität nicht gezweifelt werden kann, das Tal von Ylo bei Lima an; jedoch ist die Art aus dieser Gegend sonst nicht bekannt. — Blüht im Oktober und November. 32. C viride Eastwood in Proc. Californ. Acad. Sc. 2. ser. VI. (1897) 428, t. 59. — Caules complures, 15 — 2 0 cm alti, sericeo-canescentes. Folia basalia 8 — 14 cm longa, linearia vel oblanceolata, longe petiolata, folia superiora sessilia, 1 4 cm longa, 2 cm lata, basi dilatata. Flores capitato-cymosi, pedicelli 4 — 5 mm longi; sepala lineari- oblonga, uninervia, dense pilosa; corolla cylindrica, luteo-viridis, 1 cm longa; fornices obcordati; antherae fornices superantes. Südliches Kalifornien: Auf den Sierras, in Höhen von 1800 — 2000m ü.M. Sequoia Mills, Fresno County (Eastwood). Frazer's Mills (Brandegee). — Nicht ge- sehen. — Blühend im Mai. Cynoglossum. 143 33. C. occidentale A. Gray! in Proc. Amer. Acad. X. (1875) 58; Syn. Fl. II. I. (1878) 188. — Perenne (teste A. Gray). Caulis erectus simplex, 30 — 40 cm altus, hirsutus. Folia utrinque setulis basi calcaratis dense obsila, inferiora breviter petiolata, spathulata vel lanceolata, cum petiolo usque ad I 5 cm longa, ca. 2 cm lata, sensim in petiolum alatum attenuata, superiora sessilia, lanceolata vel oblonga, 12 — 15 cm longa, 20 — 35 mm lata, basi semiamplexi- caulia, suprema multo minora, ovalia vel oblonga. Cincinni terminales, ge- minati vel ternati, pedunculo com- muni longo suffulti, ebracteati, pedi- cellis inferioribus calyce paulo longi- oribus; sepala oblonga, obtusa,venosa, ciliata, 4 — 5 mm longa; corolla coe- rulea vel violacea, cylindrica, 7 — 8 mm longa, limbus usque ad basin partitus tubo multo brevior; fornices deorsum semilunares; stamina summo tubo affixa, antherae fornices attingentes; Stylus calyce paulo longior. Nuculae ovoideae, i 0 mm longae, aequaliter glochidiatae, immarginatae, facie ex- teriore paulum convexae; embryo 8 mm longus, radicula brevi, sed distincta. Pazifisches Nordamerika: Auf den Gebirgen des östlichen Ore- gon und auf der Sierra Nevada in Kalifornien bis zu den Greenhorn Mountains; zerstreut. Oregon: Crook County : Black Butte (C usick n. 2 8 1 3) ; sandige offene\Välder(Cusickn. 2676). Kalifornien: Siskyou County : Shasta Springs (Heller n. 7984). »Oakland Hills« (Hillebrand; höchst wahr- scheinlich Irrtum für »Silver Moun- tains«). Sierra County (Lemmon). Kern County: Greenhorn Mountains (Palmer n. 100) usw. — Blühend im Juni. 34. C. grande Dougl. ex Lehm. Pugill. II. (183 0) 25; Hook. Fl. bor.- amer. II. (1832) 85; DC. Prodr. X. (1846) 153", A. Gray in Proc. Amer. Acad. X. (1875) 58; Syn. Fl. II. 1. (1878) 188; Piper, Fl. Washington (1906) 476. — G. officinale Hook, et Arn. Bot. Beechey's Voy. (1833) 152. — G. laeve A. Gray, Syn. Fl. II. 1. (1 878) 1 88. — C. grande Dougl. var. laeve A. Gray 1. c. Suppl. (1886) 421. — C. Austinae Eastwood in Bull. Torr. Bot. Club XXXII. (1905) 203, ex descriptione. — Perenne. Caulis erectus, simplex, 30 — 85 cm Fig. 19. Cynoglossum grande Dougl. A Folium. B lnflorescentia. G Corolla longitudinaliter seeta. D Ca- lyx fruetifer. — Icon. origin. 144 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. altus, angulatus, vel omnino glaber vel infeme parce pilosus. Folia basalia ovata vel elliptica, 16 — 31 cm cum petiolo longa, 30 — 95 mm lata, apice attenuala et cuspi- data, basi valde variabilia: nunc cuneata nunc (saepius) truncata vel truncato-cordata, supra glaberrima vel parce hirta, subtus densius pilosa, peliolus hirsutus, rarius glaber (G. laeve), folia superiora multo minora, plerumque breviter petiolata, raro sessilia. Cincinni terminales in thyrsum elongatum interrupturn dispositi; pedicelli fructiferi calyce multo longiores; sepala oblonga, 6 — 7 mm longa, uninervia, dense hirsuta; corolla pulcbre coeruiea, cylindrica, ca. 10 mm longa, limbo tubum aequante; fornices magni subquadrati, omnibus lateribus emarginati; stamina brevissima summo tubo affixa; Stylus tetragonus, basi dilatatus, calyce paulo longior. Nuculae 5 — lömm longae, ceterum ut in specie praecedente. — Fig. 19. Pazifisches Nordamerika: Hügel, offene Wälder; nicht selten. Washington: nur im südlichsten Teil, und auch dort nur vereinzelt. Vancouver (nach Piper). West Klickitat County, am Columbia River (Suksdorf n. 92). Oregon (Howell). Im nörd- lichen und mittleren Kalifornien häufig. Plumas County (nach A. Gray). Butte County: Butte Creek (Bruce n. 2092, nach Eastwood; Original zu C. Austinae, das sich von allen anderen kalifornischen Spezies durch nuculae »not at all flattened or depressed« unterscheiden soll. Der Unterschied ist nicht spezifisch, sondern durch den Reifezustand der Früchte bedingt. Bis vor kurzer Zeit waren die reifen Früchte von G. grande noch nicht bekannt.) Mendocino County: Long Valley (!). Sonoma County: bei Santa Rosa (Heller u. Brown n. 5052). Amador County: New York Falls (Hansen n. 1 49 als »G7. occidentale«). Santa Clara County: Stanford Univcrsily (Baker n. 298) usw. Südgrenze bei Monterey (nach Gray). — Blüht im März und April. 35. C. rochelia A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 152. — Rochelia Borbotiica Bojer, Hort, maurit. (1837) 232, teste A. DC. — Myosotis Lappula Bouton ex DC. 1. c. — RocJielia asperata Boj. ex DC. 1. c. in adnot. — Annuum (vel bienne?). Caulis erectus, 30 — 90 cm altus, e radice annua simplex, e radice bienni(?) ramosus, adpresse pilosus. Folia basalia et caulina inferiora longe petiolata, lanceolata vel oblonga, pluri- nervia, 16 — 18 cm cum petiolo longa, 12 — 35 mm lata, utrinque setulis basi calcaratis dense obsita, utrinque attenuata; folia caulina superiora breviter petiolata vel sessilia, gradatim minora. Cincinni terminales et subterminales, paniculati, elongati, multi- sed laxiflori, floribus breviter pedicellatis; sepala oblongo-elliptica, 2 mm longa, acutiuscula, 1 — 3-nervia, extus et marginibus ciliata; corolla ex sicco alba, breviter et late cylin- drica, vix 3 mm longa, limbus suberenulatus usque ad basin partitus tubo sublongior; fornices transverse lineares emarginati. Nuculae immarginatae ovoideo-acutae, 3 mm longae, funiculo cum gynobasi cohaerentes, undique glochidialae, stylum brevissimum oecultantes; embryo 2 mm longus, rädicula brevissima acuta. Madagaskar: Ost-Imerina: Andrangolöaka, in Sümpfen und bei Dörfern (Hilde- brandt n. 3644a u. 3645). Reunion (Boivin n. 1247). Mauritius (nach DC). Der Angabe des Prodromus, daß die Pflanze auch an der Bassstraße in Australien vor- komme, liegt wohl eine Verwechslung mit G suaveolens zugrunde. Nota. Vidi florem fornieibus variabilibus partim transverse linearibus partim subquadralis praeditum. 36. C. monophlebium Baker in Journ. Linn. Soc. Bot. XX. (1883) 211. — Caulis erectus, dense ramosus, hispidus. Folia inferiora petiolata, 4 — 1 2 cm cum petiolo longa, 15 — 35 mm lata, uninervia; cetera speciei praecedentis. Madagaskar: Ivohimanitroforst (Forsyth Major n. 28). Zentralmadagaskar (Baron n. 1871 u. 2009, Originale); nicht gesehen. — »Insula Angasilia« (= An- jouan?): »in monte ignivomo circa stationem nocturnam« (Kersten). — Blühend im November. Nota. Verisimiliter mera varietas speciei praecedentis. 37. C. suaveolens R. Brown! Prodr. Fl. Nov. Holland. (1810) 495; Lehm. PI. asperifol. (1818) 148, n. 115; DC. Prodr. X. (1846) 156; Hook. f. Fl. Tasman. II. (1860) 368; Benth. Fl. austral. IV. (1869) 409. — Annuum. Caules numerosi sim- Cynoglossum. 145 pliccs, 12 — 35 cm ;ilti, strigosi, rarius pilis longioribus patentibus vestiti. Folia in- feriora longiuscule petiolata, lanceolata vel oblongo-lanceolata, 6 — 12 cm cum petiolo longa, 7 — 23 mm lata, apice obtusa, cuspidata, rarius acuta, in petiolum attenuata, unincrvia, utrinque setulis basi calcaratis dense obsita, folia superiora multo minora, basi latiore sessilia. Cincinni terminales et subterminales bracteati, elongati, laxi- sed multiflori , pedicelli calyce multo longiores , nutantes ; sepala elliptico- acuta, 3 mm longa, uninervia, parce hirta ; corolla campanulata 5 — 6 mm longa lobis reflexis tubo aequilongis ; fornices transverse oblongi. Nuculae stylum brevissimum occul- tantes, funiculo gynobasi af- fixae, orbiculares, 4 mm dia- metro, immarginatae, facie exteriore dense et aequaliter glochidiatae , paulum con- vexae, facie interiore laeves, cicatrice orbiculari; embryo vix 3 mm longus, radicula vix conspicua. Im südlichen Austra- lien und in Tasmanien, auf trockenem Boden, nicht selten. Neu Süd Wales: Blayney (Boorman). Nord- grenze? Am Darling(Becker). Goulburn (Becker). Victoria : Upper Yarra Biver (French). Südaustralien: Lofty Ranges (Menzel) usw. Tasmanien (Dufton, Gunn). — Blüht vom Dezember bis zum März. 38. C. latifolium R. Brown, Prodr. Fl. Nov. Holl. (1810)496; Lehm. PI. asperi- fol. (1818)162, n. 125; DC. Prodr. X. (1846) 156; Hook, f. Fl. Tasman. I. (1860) 280; Benth. Fl. austral. IV. (1869) 408. — Annuum? Gaules graciles ascendentes? vel scandentes?, simplices vel parce ramosi, usque ad 60 cm vel ultra longi, parce et minute aculeati. Folia breviter petiolata, ovata, 4 — 6 cm longa, 15 — 30 mm lata, apice acuta, basi rotundata, quinquenervia, supra setulis basi calcaratis dense obsita, subtus ad nervös ± aculeata, ceterum glabra; petiolus aculeatus. Flores extraaxillares, solitarii, longe pedunculati; sepala lanceolato-acuta, 2 mm longa, vix ciliata, enervia; corolla campanulata, 4 mm longa, lobi tubo paulo breviores; fornices subquadrali, emar- ginati. Nuculae stylum brevissimum occultantes, funiculo gynobasi affixae, oblongo- ovoideae, 3 — 4 mm longae, immarginatae, facie exteriore convexae, aequaliter glochidiatae, facie interiore laeves, cicatrice sphaerico-triangulari; embryo 1,8 mm longus, radicula parva acuta. — Fig. 20. v Bngler, Daa Pflaoseanlch. IV. (Kmbryoph. siphono«.) 252. Cynoglosseae. \q Fig. 20. B Flos. fructifer. Cynoglossum latifolium R. ßr. A Inflorescentia. C Flos longiludinaliter sectus. D Habitus. E Calyx F Nucula a facie exteriore. O Nucula a latere. — Icon. origin. 146 A. Brand. — Borraginaceac-Borraginoideae-Cynoglosseae. Australien: Im gleichen Gebiet, wie die vorige Art, an schattigen Plätzen. Süd Wales: Mt Wilson (Maiden), Clifton (ßetche). Victoria: Dandenongkette (Müllei Um Fernschaw (Toepfer n. 130). Tasmanien (Hooker) usw. Keine Exemplare Südaustralien gesehen. — Blüht vorn Dezember bis zum April. 39. C. hispidum Thunb. Prodr. pl. capens. (1*94) 34; Lehm. PI. asperifol. (\S\ 443, n. 4 09; DC. Prodr. X. (4 846) 4 55. — G. enerve Turcz.! in Bull. Soc. Nat. Moscou («840) 259; DC. Prodr. X. (4 84G) 154. — Echinospermum enerve E./Nley.\ in Drege, Zwei pflanzengeogr. Docum. (4 844) 47, 131, 4 37, 4 54; C. H. Wright in Thiselton-Dyer. Fl. cap. IV. 2. (4 904) 13. — Bienne; setulis basi calcaratis dense adspersum. Caules erecti simplices, solitarii vel complures, 25 — 65 cm alti. Folia basalia longe petiolata, oblonga vel lanceolata vel lineari-lanceolata, rnagnitudine valde variabili, lamina nunc 5 nunc 1 5 cm longa, 7 — 25 mm lala, apice nunc obtusiuscula nunc acuta, valde in petiolum usque ad 1 2 cm longum attenuala ; folia caulina perpauca, sessilia, multo minora. Cin- cinni terminales, longe pedunculati, ebracteati, elongati, laxiflori, apice thyrsoideo-ramosi, pedicelli calyce multo longiores, fructiferi nutantes; sepala ovato-acuta 2 mm longa enervia hispida; corolla cjlindrica 3 mm longa, limbus »rufescens« usque ad basin partitus, tubo subduplo brevior; fornices subquadrati. Nuculae stylum brevissimum inter se occultantes, immarginatae, lale ovoideae, 5 — 6 mm longae, dense et breviter glochidiatae, utrinque convexae, cicatrice triangulari parva ; embryo 4 mm longus, radi- cula brevissima acuta. Südafrika: Auf grasigen Stellen, an Flußufern. Kapland: von Kapstadt an wärts, z. B. zwischen Wynburg Butts und Klassenbosch, am Great Vals Biver (m Wright), Blesbock Fiats (Drege; Original zu C. enerve) usw. Pondoland (z. B. Bacl mann n. 1140). Basutoland: Leribe (Dieterlen n. 375). Orange Fluß Colonie (nac Wright). Transvaal: z.B. bei Lydenburg (Wilms n. 1004). Hier die Nordgrenze. Blühend im Februar. 40. C. borbonicum (Lam.) Bory, Voy. lies d'Afrique (1804) 382; DC. Prodr. (1846) 151, incl. var. ct. latifolium Bory et var. anguslifoliwm Bory et var. y. adsc dens A. DC. 1. c. 1. c. — Myosotis borbonica Lam. Tabl. encyclop. Bot. I. (1791) 31 Lehm.! in Neue Schrift. Naturf. Ges. Halle III. IL (1817) 25, t. 2. — Eehinospermt borbonicum Lehm.! PI. asperifol. (1818) 119, n. 9 2. — Myosotis strigosa Schied in Magaz. Ges. naturf. Freunde Berlin VIII. (1818) 233; Willd. ex Hoem. et Sehn Syst. IV. (1819) 783. — Rochelia Borboniae Hoem. et Schult. 1. c. 108 et 781 (fal in indice Kewensi = G. rochelia). — ■ Rochelia strigosa Hoem. et Schult. Syst. 1. 782. — Echinospermum strigosum Steud. Nom. ed. 2. I. (1840) 538. — Annui Caules solitarii vel complures, simplices, graciles, 30 — 50 cm alti, disperse et brevit hispidi. Folia basalia longe petiolata, linearia vel lineari-lanceolata, usque ad 1 7 cum petiolo longa, 4 — 10 mm lata, utrinque setulis basi calcaratis dense obsita, utrinc acutissima, uninervia; folia caulina inferiora breviter petiolata, superiora sessilia et axillis plerumque ramulos abbreviatos gerentia. Cincinni terminales gemini, pauci- laxiflori; pedicelli fructiferi calyce longiores; sepala oblonga, 2 mm longa, obtusa, vak uninervia, pilosa; corolla coerulea, infundibuliformi-cylindrica, 3 — 5 mm longa, limbi 4 — 10 mm diametro, usque ad basin partitus, tubo aequilongus; fornices non latior quam longi, semilunares; Stylus calyce paulo brevior. Nuculae oblongo-ovoideae, longae, marginatae, undique glochidiatae; cicatrix elliptico-oblonga ; embryo 3 mm lonf radicula brevi, acuta. — Fig. 1 Q. Madagaskar: Ohne nähere Angabe (Baron n. 3588, als >C. rochelia*). Imerina, in Sümpfen (Hildebrandt n. 3644). — Beunion (Boivin n. 1245; Guy< n. 27); auf dem Vulkan (K ersten). Mauritius (nach DC). 41. C. coeruleum Höchst.! ex A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 148; Engler, Hoch- gebirgsfl. trop. Africa (1892) 353; Baker et C. H. Wright in Thiselton-Dyer, Fl. trop. Africa IV. 2. (1906) 53. — G. dubium Höchst, mss. — Bienne (vel perenne?). Caulis erectus simplex strictus, 30 — 60 cm altus, adpresse (rarius patule) pilosus, in speeimini- bus iunioribus apice serieeo-tomentosus. Folia basalia longiuscule, caulina breviter Cynoglossum. 147 peüolala vel sessilia, lanceolata vel Imeari-lanceolata, 3 — 7 cm longa, 5 — 10 mm lata, apice acuta, in petiolum longe attenuata, utrinque setulis basi calearatis dense obsila. Inflorescentiae thyrsoideae, cincinni multi- et laxiflori, pedicelli iam in statu florifero calyce distincte longiores; sepala ovato-acuta longe ciliata, enervia, 1 i/2 mm longa; corolla infundibuliformis coerulea, 3 mm longa, limbus fere usque ad basin partitus tubn aequilongus; fornices latiores quam longi; Stylus crassus calyce paulo brevior. Nuculae suborbiculares ca. 3 mm diametro, marginatae, parce glochidiatae, facie exteriore con- cavae; embryo l1/^1™11 longus, radicula brevi acuta. Nordöstliches tropisches Afrika: Felder, Bergwiesen, zerstreut. Abyssinien: Enschedcap (Schimper n. 542; Original). Ohne nähere Angabe (Seh im per n. 3 43). Provinz Damat: Amidamit, auf Feldern nahe unter den Gipfeln des Gebirges, 3300 m (Rosen). Britisch Ostafrika: Sani (Kassner n. 752). Galla: Gardulla (0. Neu- mann n. 121). Didah, wasserreiche Grasfläche, 2600 — 3000 m (Ellenbeck n. 1488). — Blühend im Januar, April, Mai, Juli. Var. "Winkleri Brand, nov. var. — Folia inferiora anguste linearia, 15 cm longa, nunc puberula nunc lanuginosa. Caules complures ascendentes debiles; superior pars caulis aphylla. — Accedit praesertim habitu ad C. borbonicum, differt nueularum struetura. An propria species? Ostafrika: zwischen Mairoti und dem ostafrikanischen Graben, überall auf der Hochebene (Winkler n. 4183). — Blühend im September. 42. C. celebicum Brand, nov. spec. — Adpresse aureo-serieeo-tomentosum. Caulis erectus angulatus superne ramosus ultra 40 cm altus. Folia (basalia mihi non visa) caulina lanceolato-oblonga vel oblonga, 15 — 20 cm cum petiolo longa, i2 — 45 mm lata, apice paulum attenuata, basi in petiolum brevem semiamplexiQaulem sensim decur- rentia. Cincinni axillares et terminales densiflori ebracteati, longiuscule peduneulati, floribus sessilibus; pedicelli fruetiferi brevissimi cernui; sepala ovato-acuta, 3^2 mm longa; corolla alba, cylindrico-campanulata, 4 mm longa, lobis ovatis lubum aequanti- bus; fornices subquadrati; stamina medio tubo affixa tubum haud superantia; Stylus brevissimus, sed nueulas multo superans. Nuculae (immaturae) minimae rolundatae brevissime glochidiatae, ad basin gynobasis elongatae insertae. Celebes: Loka, 13. Oktober 1895 (Gebr. Sarasin n. 1289; Herb. Berlin). Species incertae sedis. 43. C. cemuum Baker in Journ. Linn. Soc. Bot. XX. (1883) 211. — Bienne? Ereclum, ramosum. Caules graciles hispidi. Folia lanceolata sessilia, membranacea, utrinque viridia, acuta, 3 — 5 cm longa. Cincinni apice densi, basi valde laxi, pedicelli inferiores cernui, calyce 3 — 4-plo longiores; sepala dense pilosa, 3 mm longa, ovata; corolla laete coerulea, pro genere »magna«, limbus paene 6 mm diametro, lobi orbicu- lares tubum aequantes. Nuculae (immaturae) tuberculatae, haud echinatae. Zentralmadagaskar (Baron n. 2033). — Nicht gesehen. 4 4. C. discolor Baker in Journ. Linn. Soc. Bot. XX. (1883) 212. — Bienne? Caules erecti graciles ramosi, 60 — 90 cm longi, pilis adpressis tenuiter vesliti. Folia membranacea, inferiora breviter peliolala, oblonga, superiora sessilia, lanceolata, inferiora 2V2 — * cm l°n8a, * — 2 cm lata, utrinque attenuata, supra viridia et parce hispida, subtus albido-incana. Cincinni deorsum laxi, pedicelli inferiores calyce duplo longiores, erecto-patentes; sepala 3 mm longa dense pilosa; corollae limbus 4V2 mm diamelro, lobi tubum aequantes. Fructus ignotus. Zentralmadagaskar (Baron n. 1828). — Nicht gesehen. Da die Frucht nichl bekannt ist, ist es zweifelhaft, ob die Pflanze wirklich zur Gattung Oynoglossum gehört. 45. C. imeretinum Kusnezow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 138. — Caulis ramosus, pilis adpressis canescens ramis ramulisque iunioribus atque (sie!) canescenlibus. Folia ovato-lanceolata vel ovata, basi in petiolum attenuata, apice acuta, integerrima. hirta, subtus molliuscule pilosa, subtrinervio-villosa. Racemi ramosissimi ebracteati. pedicelli abbreviati, fruetu niullo breviores; calycis lobi ovati, Bubacuti, hispidi. corollam 10* 148 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. parvam coeruleam subaequantes. Nuculae parvae vix lineam longae, ovalo-rotundatae, subcompressae, marginatae, undique echinatae. 0 vel (•}). Westliches Transkaukasien: Bei Kutais, Rion usw. (nach Kusnezow). — Nicht gesehen. 46. C. Pringlei Greenman in Proc. Amer. Acad. LX. (4 904) 30. — Caules foliosi usque ad inflorescentias, striati, hirsuto-pubescentes. Folia caulina sessilia, semiamplexi- caulia, oblongo-lanceolata, 3 — 4 2 cm longa, 4 — 4 cm lata, acuta, utrinque hirsuto- pubescentia. Inflorescentiae compactae, multiflorae, ± bracteatae, pedicelli 0,5 — 2 cm longi, demum reflexi adpresse pubescentes; calyx ima basi excepta glaber, lobi 3 — 5 mm longi, subrotundati, imbricati; Stylus 1,5 — 2 mm longus, persistens; corolla ignota. Nuculae late ovatae vel subrotundatae, 4 0 — 4 2 mm longae, compressae, facie exteriore glochidiato-hispidae, facie interiore laeves, cicatrice triangulari-ovata. Mexiko: Staat Mexiko: Fultenango Canon, 2500 m, 9. Okt. 4 902 (Pringle n. 4 4 350, Hb. Gray). >Morelia (Michoacän) et de Moro Leon (Guanajuato)«. A. Duges (Hb. Gray, coli, of 4 893). — Nicht gesehen. 47. C. rotatum Velenovsky in Sitzungsber. böhm. Ges. Wiss. 4 893 (4 894) XXXVII. 48. — Perenne? bienne? Radix caules plures florentes rosulasque foliorum edens. Gaulis 25 — 30 cm altus. Folia rosularum longe petiolata, petiolus 6 — 8 cm longus, lamina oblonga vel oblongo-lanceolata, 6 — 8 cm longa, 4 — 2 cm lata, in petiolum sensim attenuata, obtusa vel mucronata, folia caulina sessilia. Racemi ebracteati, pedi- celli calycem adaequantes; sepala oblongo-lanceolata, obtusa; corolla laete rubella, fere rotato-expansa, 4 2 — 4 5 mm diametro, limbus latus calyce multo longior. — Indumentum non canum, sed patule molliter pilosum. — Ex affinitate G offieinale et G. creticum. Bulgarien: Auf Kalkboden oberhalb Belledichan (Velenovsky). — Nicht gesehen. 48. C. triste Diels! in Not. Roy. Bot. Gard. Edinburgh V. (4 9 4 2) 4 69. — Caulis robustus, 30 — 50 cm altus. Tota pilis diversis hirsuta. Foliorum basalium petiolus 8 — 4 2 cm longus, lamina cordata, 6 — 8 cm longa, 5 — ö1/^ cm lata, apice acuminata. Folia caulina inferiora basalibus similia, superiora brevius petiolata, minus cordata, longiora, ovata vel elongato-ovata. Panicula e ramis 3 — 5 composita ebracteata; sepala lanceolato-oblonga, hirsuta, 5 — 6 mm longa; corollae tubus brevis, limbus atropurpureus ca. 4 0 mm diametro; fornices magni subquadrati; Stylus 2 — 2V2 mm longus. Nuculae valde complanatae, minute tuberculatae. China: Feuchte, schattige Stellen in Fichtenwäldern am Ostabhange der Lichiang- kette, 27° 4 2' n. Bi\, 3300—3600 m ü. M. (Forrest n. 2235). — Blühend im Juni. Nota. Cum nuculae mihi non visae sint, de sede huius speciei accuratius diöere non possum. Species dubiae vel excludendae. L. [error pro G] acutifolium »Steud.« ex Hook, in Journ. Linn. Soc. Bot. VII. (4 864) 207. — »0. acutifolium Steud.« non exstat. Au erratum pro »C. angusti- folium Hort, ex Steud. ?< C. albanicum Deg. et Bald, in Nuov. Giorn. Bot. Ital. Nuov. Ser. VI. (4 899) 337 = Solenanthus alhanicus Deg. et Bald. G. anchusoides Lindl. Bot. Reg. (4 842) t. 14 = Adelocaryum cmchusoides (Lindl.) Brand. G. andieolum Krause in Engler's Bot. Jahrb. XXXVII. (4 906) 635 = Lappula revoluta (Ruiz et Pav.) Brand in Fedde, Rep. XIV. (4 9 4 5) 4 48. G angustifolium Auch, ex A. DC. in DC. Prodr. X. (4 846) 4 70 — Mattiastrum leptophyllum (A. DC.) Brand. G angustifolium Willd. Spec. pl. I. (4 797) 763 = Mattiastrum racemosum (Schreb.) Brand. G apenninum L. Spec. pl. ed. 4. (4 753) 4 34 = Solenanthus apenninus (L.) Hohenack. G baicalense Pall. ex Roem. et Schult. Syst. IV. (4 8 4 9) 76 4 = Craniospermum subvillosum Lehm. Cynoglossum. 149 G Berter i Colla ex DC. Prodr. X. (1846) 4 53 = Selkirkia Berteroi (Colla) Hemsley. C. brassicaefolium Lag. Gen. et spcc. nov. (1816) 10 = Omphalodes brassicifolia (Lag.) Sweet. C. califomicum A. Gray, Syn. Fl. II. 1. Suppl. (1886) 476, in indite [erralum pro »Echinospermum*. califomicum]. G. calycinum C. A. Mey. Verz. Pflanz. Kauk. (1831) 100 = Suchtelenia calycina (C. A. Mey.) A. DC. G. cappadocicumWiWd. Spec. pl. I. (1797)767 = Omphalodes cajypadocica (WiWd. ) DC. C. Cavaleriei Levl. in Fedde, Rep. XII. (1913) 53 4. — Stirpe lignosa valde crassa ovoidea; folia saltem inferiora albo-pustulata aspera ovata vel lanceolala; caulinaria decrescentia dein bracteiformia; calyx hirsutus lobis sublinearibus; corolla coerulea, lobis apice rotundis, glabra; Stylus 2 — 3 cm longus deciduus. Kouy-Tcheou: Gan Pin (Cavalerie n. 2117). — Nicht gesehen. Nota. In ordine Cynoglossearum Stylus non deciduus, sed persistens est; in generc Cyno- glossum semper brevior quam 2 cm. C. cheirifolium ß. Lehm. PI. asperifol. (1818) 141 = Lindelofia lanata (L.) Brand. C. ciliatum Dougl. ex Lehm. Pugill. IL (1830) 24 = Lappula ciliata Greene. G. Clusii Loisel. in Dict. sc. nat. XII. (1818) 384 = Lappula echinata Gilib. G. coelestinum Lindl. Bot. Reg. (1839) t. 36 = Adelocaryum coelestinum (Lindl.) Brand. G. congestum Poepp. ex A. DC. in DC. Prodr. X. (1846) 132 = Eritrichium con- gestum DC. G. cristatum Auch, ex DC. Prodr. X. (1846) 132 = Paracaryum rugulosum (DC.) Boiss. C. wistatum Schreb. in Nov. Act. Nat. Cur. III. (1767) 476 = Mattiastrum cristatum (Schreb.) Brand. G. cyaneum Hort, ex Hook. f. in Gard. Chron. (1858) 2 40 = Myosotidium hortensia (Decne.) Baill. G. decumbens Gueldenst. It. I. (1787) 189. — Species dubia, teste Ledeb. Fl. ross. III. (1847) 167. C. deßexum Roth, Enum. pl. phaen. Germ. (1827) 589 = Lappula deflexa Caruel. C. diffusum Roxb. Hort. beng. (1814) [13] = Bothriospermum tenellum Fisch, et Mey. G.? Dunnianum Diels! in Not. Roy. Bot. Gard. Edinburgh V. (1912) 169. — Species excludenda, verisimiliter Lithospermeis aftribuenda. C. echinatum Thunb. Prodr. pl. cap. (1794) 84 = Lappula cynoglossoides Gurke. O. emarginatam Lam. Tabl. Encyc. I. (1791) 400 = Mattiastrum racemosum (Schreb.) Brand. G. Emodi Schouw Ind. sem. Hafn. Coli. (1846) 4 = Adelocaryum anchusoidcs (Lindl.) Brand. G. emodum Schouw in Linnaea XXIV. (1851) 160 = praecedens. C. erectum Schweigg. ex Schrank in Denkschr. Bot. Ges. Regensburg II. (1822) 29. — Bienne. Totum piloso-canescens, foliis anguste lanceolatis, basalibus petiolatis, caulinis semiamplexicaulibus, racemis terminalibus et axillaribus, floribus dissitis, calyce accrescente, corolla alba purpureo-maculata, nucibus undique aculeis glochidiatis obsitis. Patria ignota. Cultum olim in h. monac. lepid. G. Fiebrigii Krause in Engler's Bot. Jahrb. XXVII. (1906) 635 = Lappula revo- luta f. Fiebrigii Brand in Fedde, Rep. XIV. (1915) 148. G gileadense Willd. ex Roem. et Schult. Syst. IV. (1819) 761 = Solcnanthus apenninus (L.) Hohenack. G. glastifolium Auch, ex DC. Prodr. X. (1846) 169 = Mattiastrum corymbiforme (DC. et A. DC.) Brand. G. glastifolium Willd. Spec. pl. I. (1797) 76 4 = Mattiastrum glastifolium (Willd.) Brand. 150 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. C. glomeratum Fräser, Cat. (1813) ex Pursh, Fl. Amer. sept. II. (1816) 729 — Oreocarya glomerata (A. Gray) Greene. G. grandiflorwn Benth. in Royle, Illustr. Bot. Himal. (1839) 305 =" Lindeloßa longiflora (Benth.) Baill. C. hirsutissimum Lehm. PI. asperifol. (1818) 147. — Caulis erectus teres simplex hirsutissimus pedalis in pedunculos paucos et terminales et superne laterales racemiferos divaricatos divisus. Folia alterna, erecta, angusto-lanceolata, acuta, infima brevi-petio- lata petiolis basi dilatatis, 3 — 5 pollices longa, 3 lineas in medio lata, superiora sensim breviora, sessilia, omnia integerrima utrinque papilloso-hirsutissima, hirsutie densa patente. Flores parvi pedicellati secundi, in racemis et terminalibus et superne axillaribus solitariis pedunculatis elongatis divaricatis nutantibus ebracteatis. Calyces uti pedunculi et pedicelli hirsutissimi, laciniis oblongis rotundato-obtusis, crescente fructu elongatis et patentibus. Corollae tubus brevissimus, limbus erecto-patens, laciniis rotundatis. Filamenta brevissima medio tubo adnata, antheris ovatis inclusis. Stylus fere longi- tudine tubi corollae, stigmate capitato. Nuces 4 ovatae, depressae, aculeis apice glochi- diatis obtectae. Habitat in Africa. G. hispidum Pursh, Fl. Amer. sept. II. (1814) 729 = Oreocarya glomerata (A. Gray) Greene. G. Hoohstetteri Vatke ex Engl, in Abh. Preuß. Akad. Wiss. 1891. II. (1892) 353 = Lappula latifolia (Höchst.) Brand, nov. nom. G. Howardi A. Gray, Syn. Fl. II. 1. (1878) 181 = Eritrichium Howardi (A. Gray) Bydberg. G. humifusum Poepp. ex DG. Prodr. X. (1846) 133, in nota = Allocarya pro- cumbens (A. Gray) Greene. G. intermedium Fresen. in Mus. Senckenb. I. (1834) 169 = Paraearyum inter- medium (Dcne.) Lipsky. G. japonicum Thunb. Fl. japon. (1784) 81 = Omphalodes japonica (Tbunb.) Maxim. G. laevigatum L. Syst. ed. 13. (1774) 157 = Bindern tetraspis Pallas. G. lanatum Auch, ex DC. Prodr. X. (1846) 169 = Mattiastrum Aucheri (A. DC.) Brand. G. lanatum Lam. Encycl. II. (1786) 238 = Rindera larvata (Lam.) Bunge. G. lanceolatum Georgi, Beschr. Russ. Reich. III. IV. (1802) 754. — Species dubia, teste Ledeb. G. lanuginosum Lehm. PI. asperifol. (1818) 148. — Caulis erectus, sesquipedalis, sulcatus, simplicissimus, foliosus, lanugine Candida involutus. Folia numerosa, integer- rima, lineari-lanceolata, acutata, mollissima, lanugine Candida subfloccosa obtecta; basalia in petiolos versus basin et dilatatos et scariosos desinentia; caulina sessilia, inferiora 3 vel 4 pollices longa, 2 vel 3 lineas lata, superiora sensim breviora, semiamplexi- caulia . Flores pedicellati secundi in racemis ebracteatis laxis paucifloris dispositi. Calyces unguic ulares, uti pedicelli lanugine Candida involuti, laciniis lanceolatis obtusiusculis. >Corolla, quam nonnisi imperfectam vidi, cum Cynoglosso offlcinali convenire videtur. « Nuces quattuor ovatae, depressae, aculeis apice glochidiatis testae. — Patria ignota. G. Lappula Scop. Fl. Carn. ed. 2. I. (1772) 125 = Lappula echinata Gilib. G. lateriflorum Aubry, Progr. Morbihan X. (1801 — 1803) 25 = Omphalodes lito- ralis Lehm. G. lateriflorum Lam. Encycl. II. (1786) 239 = Pectocarya lateriflora (Lam.) DC. C. laxum G. Don, Gen. syst. Gard. IV. (1838) 356 = Lappula glochidiata Brand in Fedde, Rep. XIV. (1915) 146. G. leptostachyum DC. Prodr. X. (1846) 152. — Caule erecto paniculato-ramoso adpresse villoso-pubescente, foliis adpresse pubescentibus inferioribus ovali-lanceolatis in petiolum attenuatis, superioribus lineari-lanceolatis vix basi attenuatis, ramis remotis apice spicas geminatas graciles ebracteatas gerentibus, pedicellis demum patenti-recurvis Cynoglossum. 151 calyei aequalibus, corolla vix calyce longiore, nuculis subconvexis undique glochidiato- echinatis. 2J_? ad Cap. Bonae-Spei (Drege n. 4889). Flores vix linea longiores, albi? An var. C. ramosissimi*) (sie!) sed pubescens nee villoso-hirsutum, rami remotiores, spicae valde elongatae regula riter geminae, corollae minores, etc. Nota. Species valde dubia, a cl. Wright in Flora capensi sub speciebus minus notis enumerata. G. lineare Ruiz et Pav. Fl. peruv. II. (1799) 6 = Pectocarya lateriflora (Lam.) DC. G. linifolium Bove ex DG. Prodr. X. (18 46) 159 = Paracaryum intermedium (Decne.) Lipsky. G. linifolium L. Sp. pl. ed. 1. (1753) 4 34 = Omphalodes linifolia (L.) Moench. G. lithospermifolium Lam. Eneycl. II. (1786) 240 = Mattiastrum lithospermi- folium (Lam.) Brand. G. litorale Spreng. Syst. I. (4 825) 567 = Omphalodes litoralis Lebm. G. longiflorum Benlb. in Royle, Illustr. Bot. Himal. (1839) 305 = Lindeloßa longiflora (Bentb.) Baill. G. longiflorum Lehm. PI. asperifol. (1818) 162 = Gaccinia macrantliera (Russell) Brand. G. lusitanicum Fortis, Osserv. sopra Cherso ed Osero (1771) 68. — ■ Quid? G. lusitanicum L. Sp. pl. ed. 2. (1762) 193 = Omphalodes lusitanica (L.) Pourr. G. macrophyllum Royle ex DC. Prodr. X. (1846) 136 = Lappula macrophylla Brand in Fedde, Rep. XIV. (1915) 147. G. macropterum Borscz. ex Trautv. in Act. Hort. Pelropol. IX. (18 84) 49 = Adelo- caryum anchusoides(?). C. macrostylum Bunge in Lehm. Reliq. Bot. (1847) 412 = Adelocaryum anchu- soides (Lindl.) Brand. G. marifolium Roxb. Hort. beng. (1814) [13] = Heliotropium marifolium Koen. G. maritimum Willd. mss. = Omphalodes litoralis Lehm. C. mexicanum Cham, et Schlechtd. in Linnaea V. (l 830) 114= Lappula mexicana (Hemsl.) Greene. C. mollissimum Lehm. PI. asperifol. (1818) 165 = Solenanthus apenninus (L.) Hohenack. C. Morisonii DC. Prodr. X. (18 46) 155 = C. virginianum virenti folio, floribus et seminibus minoribus Moris. Hist. III. (1 699) 4 49 = Lappula virginiana (Lehm.) Greene. G. muricatum Thunb. Prodr. pl. cap. (I 794) 34 = Lithospermum flexuosum Lehm. G. myosotoides De la Billard. Ic. pl. Syr. rar. IL (179 1 ) 6, t. 2 = Mattiastrum lithospermifolium (Lam.) Brand. G. myosotoides Schimp. ex DC. Prodr. X. (1846) I 57 = Paracaryum rugulosum (DC.) Boiss. C. nitidum Willd. Enum. Hort. Berol. (1809) 181 = Omphalodes lusitanica (L.) Pourr. G. nobile Hook. f. in Gard. Chron. (l 858) 2 40 = Myosotidium hortensia (Decne.) Baill. G. Nuttallii Spreng. Syst. I. (1825) 565 = Pectocarya lateriflora var. Nuttallii (Spreng.) Brand. G. Omphalodes L. Syst. ed. 10. (1758) 914 = Omphalodes verna Moench. G. Omphalodes ß. Lam. Eneycl. IL (1 786) 239 = Omphalodes cappadocica (Willd.) DC. G. omphaloides L. Sp. pl. ed. 1. (1753) 135 = Omphalodes verna Moench. C. ovatifolium Griseb. Goetting. Abhand. XXIV. (1879) 271 = Lappula revoluta f. ovatifolia Brand in Fedde, Rep. XIV. (1915) 148. O. papillosum Thunb. Fl. cap. IL (1807) 352 = Lobostemon Swartxii Buek. G. parviflorum Krause in Engler's Bot. Jahrb. XXXVII. (1906) 634 = Lappula revoluta f. ovatifolia Brand in Fedde, Rep. XIV. (1915) 148. C. paueiflorum Bert. Merc. Chil. (Apr. 1829)510 = Pectocarya pusilla (A. DC.) Gay. *) >C. ramosissimum* non exstat. 152 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. G. pauciflorum Ruiz et Pav. Fl. peruv. II. (H09) 6. — Species dubia, forlasse generi Cryptantha attribuenda. Cf. Reiche, Fl. Chile V. (4 910) 208* G. penicillatum Hook, et Am. Rot. Reech. Voy. (1840 — 184«) 371 = Peetocarya lateriflora var. Nuttallii (Spreng.) Brand. C. pilosum Nutt. Gen. North-Amer. pl. I. (1818) 4 = Lappula JRedowskii (Lehm.) Greene. C. pilosum Ruiz et Pav. Fl. peruv. II. (1799) 6 = Peetocarya lateriflora (Lam.) DC. G. prostratum Buch.-Ham. ex ü. Don, Prodr. Fl. nep. (1825) 100 = Bothrio- spermum tenellum Fisch, et Mey. C. racemosum Schreb. in Nov. Act. Nat. Cur. III. (1767) 475 = Mattiastrum racemosum (Schreb.) Brand. G. Eeverehonii Debeaux ex Degen in Magyar. Rot. Lap. II. (1903) 311 = Sole- nanthus Reverchonii Degen. G. revolutum Ruiz et Pav. Fl. peruv. II. (1799) 6 = Lappula revoluta Brand in Fedde, Rep. XIV. (1915) 148. G. Rindern L. f. Suppl. (1781) 130 = Rindern tetraspis Pallas. OL? Ritchiei C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. TV. (1883) 157. — Folia cau- lina lanceolata, basi angustata; ealycis lobi in fruetu elongati, oblongi; nucularum facie exterior ovata, marginata, valde glochidiata ; gynobasis elongata conica ad basin, nueulac oblique adnatae. Vorderindien: Bombay: Belgaum (Ritchie). — »This closely resembles C. tieulatum var. zeylanicum and may be a form oft it, but the carpophore is muc dilated at base; the calyxsegments in fruit J/6 by Y20 mcb. This plant is a specie of Paracaryum aecording to the »Genera Plantarum« but it cannot well be removed fa from G. dmticulatum var. xeylanieum*- (Clarke 1. c). G. robustum Hasskarl in Act. Soc. Sei. Indo-Neerland. I. (1856) 44. — Suffru- ticosum robustum erectum, 1 m altum et ultra, inferne retrorsum, superne adpres pilosum. Folia serieeo-tomentosa, elliptico-lanceolata, acuta, basi attenuata, 15 — 17 longa, 60 — 65 mm lata, subtus valde nervosa, petiolus 6 — 9 mm longus; folia superioi sessilia, semiamplexicaulia, subcordata, oblongo-lanceolata, elongata, summa oblongo- ai ovato-lanceolata, semiamplexicaulia, acuminata, subtrinervia, omnia subtus valde elevat nervosa et reticulata. Bacemi fastigiato-corymbosi plurimi, ebracteati, pedicelli fruetiferi nutantes cum calyce violaceo- tineti, 4 mm longi; calyx florifer 3 mm longus, fruetifer valde auetus, 12 mm diametro; corolla hypoeraterimorpha; tubus calycem aequans, campanulatus, roseo-albidus; limbus pallide coeruleus, 6 mm transverse latus; fornices subquadrati. Nuculae 4 mm longae, 3 mm latae plano-depressae, ad marginem mer brana elevata glochidiata cinetae, in basi valde producta glochidiatae, discus rarius glochidiatus. Cultum in Horto Tjipannas, origine ignota. C. Roylei Wall. Catal. (1828) n. 917 = Lappula glochidiata Brand in Fedde, Rep. XIV. (1915) 146, ubi hoc synonymum deest. C. rugosum Sestini ex Roem. et Schult. Syst. IV. (1819) 764 = JüoWcia coerulea Lehm. G. scorpioides Haenke in Jacq. Collect. II. (1788) 3 = Omphalodes scorpioides (Haenke) Schrank. G. sessiliflorum Poepp. ex DC. Prodr. X. (1846) 133 = Allocarya sessiliflora (Poepp.) Greene. G. sessüifolium Poepp. ex Reiche, Fl. Chile V. (1910) 212 = Allocarya pro- cumbens (A. Gray) Greene. G. stamineum Bieb. Fl. taur. caucas. Hl. (1819)127 = Solenanthus Biebersteinii DC. G. stamineum Desf. in Ann. Mus. Paris X. (1807) 431 = Solenanthus stamineus (Desf.) Wettstein. G. stamineum Hohenack. in schedis (1836) = Lindelofia braehystemon (Fiscb. et Mey.) Brand. * Cynoglossum, Solenanthus. 153 C. stylosum Kar. et Kir. in Bull. Soo. nat. Moscou XV. (1842) 409 = Lindelofia stylosa (Kar. et Kir.) Brand. C. umbellatum Auch, ex A. DC. in DC. Prodi*. X. (1846) 168 = Rinderet caespitosa (A. DC.) Bunge. C. umbellatum Waldst. et Kit. PI. rar. Hungar. II. (1805) 158 = Rindera um- bellata (Waldst. et Kit.) Bunge. C. uncinatum Benth. in Royle, 111. Bot. Himal. (1839) 305 = Lappula glochidiata Brand in Fedde, Rep. XIV. (1915) 146. G. vernale Salisb. Prodi*. (1794) 116 = Omphalodes verna Moench. C. xeylanicum Wight ex Wall. Catal. (1828) n. 7018 = Heliotropium xeylani- cum Lam. 18. Solenanthus Ledeb. Solenanthus*) Ledeb. Ic. Fl. ross. (1828) t. 26; Fl. altaica I. (1829) 193; DC. Prodi*. X. (1846)163; Boissier, Fl. or. IV. (1875) 268; Benth. et Hook. f. Gen. II. (1876) 849; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 159; Baill. Hist. pL X. (1891) 379; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 103; Dalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (1904) 426; Kusnez. in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 138. — Sectio Eusolenanthus Gurke 1. c, ex parte. Calyx usque ad basin partitus, fruetifer parum auetus. Corolla cylindrica vel in- fundibuliformis, lobis brevibus. Fornices subquadrati vel oblongi, saepe profunde emar- ginati. Filamenta e tubo corollae exserta, plerumque corollam multo superantia, antheris ovatis vel subglobosis. Stylus calyce longior. Nuculae ovoideae vel subglobosae, mar- ginatae, ± dense glochidiatae, facie exteriore planae, sub cicatrice saccato-rotundatae. — Herbae biennes vel perennes caule plerumque fistuloso, foliis basalibus longe petiolatis, caulinis alternis, cincinnis nunc bracteatis nunc ebracteatis. — Species 14, regionem mediterraneam et Asiam mediam inhabitantes. Systema generis. A. Fornices medio tubo vel infra medium afflxi. a. Stamina corollam 8 — 1 1 mm longam paulo superantia. ct. Pedicelli fruetiferi calyce longiores 1. S. apenninus. ß. Pedicelli fruetiferi calyce multo breviores 2. 8. albanicus. b. Stamina corollam 5 — 7 mm longam duplo fere superantia. ct. Folia basalia in petiolum attenuata. I. Folia inferiora obovata vel oblongo-lanceolata. 1. Indumentum adpresse sericeum 3. S. stammen*. i. Indumentum patulum. * Lobi corollae tubo non multo breviores . . 4. 8. hirsutus. ** Lobi corollae tubo triplo breviores .... 5. 8. karateginus. II. Folia inferiora linearia. 1 . Folia basalia 1 0 cm longa vel longiora. * Folia basalia ca. 1 0 cm longa 6. S. strictissimus. ** Folia basalia valde elongata 7. *S. kokanicus. 2. Folia basalia parva, ca. 35 mm longa .... 8. S. minimus. ß. Folia basalia basi truncata vel cordata. I. Corolla calyce subtriplo longior 9. S. tenuiflorus. II. Corolla calyce paulo longior. 1. Lamina foliorum basalium plus quam 10 cm lata 10. 8. circinata*. 2. Lamina foliorum basalium minus quam 1 0 cm lata 1 1 . S. petiolaris. B. Fornices superiori parti tubi corollae affixi. a. Folia basalia elliptica 12. S. Bieberstcinii. b. Folia basalia lineari-lanceolata 13. S. Rererchonii. *) awXrjV (tubus); avüos (flos); ob formam corollae. 154 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 1. S. apenninus (L.) Hohenack. in Bull. Soc. Nat. Moscou XL (1838) 306; DC. Prodi-. X. (1846) 164; Nym. Consp. III. (4884) 521; Parlat. et Car. Fl. ital. VI. (1886) 840; Lojacono, Fl. sie. II. 2. (1907) 87. — Cynoglossa montana maxima frigidarum regionum Colonna, Ecphras. ed. 1. (1606) 175, ed. 2. (4 64 6) 168, t. 170. — Oyno- glossum sylvaticum rubente caule Bauh. Pin. (1623) 257. — O. montanum maximum Tournef. Inst. (1700) 139. — C. apenninum L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 134, ed. 2. (1762) 193; Lehm. PI. asperifol. (1818) 164, n. 128; Strobl in Flora LXV1I. (1884) 622. — C. mollissimum Lehm.! PI. asperifol. (1818) 165, n. 129. — C. gileadense (sie!) Willd.! ex Roem. et Schult. Syst. IV. (1819) 761. — Mattia umbellata C. Koch in Herb., an etiam in Linnaea XVII. (1843) 302.? — S. mollissimus DC. Prodr. X. (1846) 166; Boiss. Fl. or. IV. (1875) 269. — Symphytum Orientale Pallas in Herb. — Biennis? [testibus DC. et Lojacono]. Caulis 60 — 120 cm altus erectus simplex crassus fistulosus striatus villosus. Folia basalia 25 — 40 cm cum petiolo longa, 9 — 15 cm lata, ovata vel elliptica, utrinque attenuata, utrinque tornentoso-pubescentia, petiolus 8*/2 — 1 5 cm longus ; folia caulina linearia sessilia. Cincinni in thyrsum amplum terminalem dispositi, pedicelli fruetiferi calyce longiores; sepala oblongo-linearia, 7 mm longa, villosa: corolla purpureo-coei*ulea, cylindrica, 9 mm longa, lobis ovalibus oblusis brevibus; fornices oblongi medio tubo inserti; stamina medio tubo inserta usque ad */$ longi- tudinis suae cum tubo coalita, antherae corollam 1 mm superantes ; Stylus calyce paulo longior. Nuculae late ovoideae, 8 mm longae, marginatae, facie exteriore planae et parce glochidiatae, margine elevato et facie interiore dense glochidiatae, cicatrix ovoidea; embryo 7V2 mm longus, cotyledonibus orbicularibus, radicula brevissima acuta. Mittleres und südliches Italien: auf Gebirgswiesen und in Gebüschen, nicht selten. Nordgrenze am Monte Catria zwischen dem 42° u. 43° n. Br. (Piccini). Fernernach Pariatore u. Caruel bei Montigno, Monti di Sernano, Monte Volubrio, am Corno, bei Pacentro, auf der Majella, auf den Bergweiden des Gargano (Gerhard); auf der Westseite der Halbinsel in der toskanischen Maremme auf den Bergen von Prata und auf dem Monte Labbro, in Latium auf dem Berge Gennaro, Rascino, Antore di Subiaco, in Kampanien bei Settefrati >al Jaccio di monte Maro« und bei den Treconfini, bei Picinisco im Tale von Canneto, auf dem Matese, bei la Casella di Laurenzano und am Campo del Arco, beim Piano di cinque miglia, bei Revisandoli, auf dem Vulture bei der Serra dei giumentari, bei der Mancusa und zwischen Melfi und Monticchio, in Kalabrien am Pollino (!) und in der Valle Melara bei S. Agata d'Esaro (Lacaita). — Nördliches Sizilien: Monti di Caronia, Mistretta, Capizzi, Scavioli, Valdemone (Todaro n. 1034), Madunie: Polizzi (Tineo), am Piano della battaglia di Patralia (!), an der Colma grande. Monte Soro (Lojacono n. 613). — Blüht vom Mai bis zum Juli. — »Blüht erst im 4. Jahre nach der Aussaat« (U echtritz, im Herbar). Das Original zu Oynoglossum mollissimum Lehmann ist ein Kulturexemplar von Solenanthus apenninus, zu dem irrtümlicherweise ein Zettel aus dem Herb. Pallas ge- klebt worden ist, welcher lautet: »Symphitum Orientale. Gilan. (Herb. Pall.). (Gmelin hin.)« — Dieser Zettel gehört höchstwahrscheinlich zu Symphytum tauricum. 2. S. albanicus Degen et Baldacci! in Mag. Bot. Lap. IL (1903) 315. — Oyno- glossum albanicwn Deg. et Bald.! in Nuov. Giorn. Bot. Ital. N. S. VI. (1899) 337; Haläcsy, Consp. Fl. graec. IL (1902) 360. — Biennis. Caulis elatus, usque ad 80 cm altus, valde crassus, robustus, inferne elevatim striato-teres, superne profunde sulcatus, tomento tenui molli canescens. Folia basalia ignota, inferiora et media caulina approxi- mata, ovato-acuta vel ovato-lanceolata, 9 — 12 cm longa, 30 — 35 mm lata, superiora ovato-rhomboidea acuta, basi rotundato-angustata, sessilia, utrinque breviter et molliter tomentosa. Inflorescentiae breviter paniculatae, ramis brevibus crassis ; racemi ebracteati, fruetiferi densi; pedicelli calyce breviores; sepala (post anthesin) 7 mm longa, lanceolato- acuta, dense villosa; corolla (deflorata) 6 mm longa [8 mm longa. testibus*Degenfet Baldacci], infundibuliformi- cylindrica, summo tubo maculis 5 obscurioribus magnis ornata, lobis oblongo-ovalibus brevibus; fornices infra medium tubi inserti, utrinque emarginati; stamina usque ad medium cum tubo coalita, supra fornices libera, corollam Solenanthus. 155 ca. 3 mm superantia, antherae ovatae; Stylus calyce paulo longior. Nuculae ovoideae, 8 mm longae, immarginatae, facie exteiüore planae vel paulum convexae, undique aculeis crassis crebre obsitae, inter aculeos tuberculis minimis adspersae. Nördliches Epirus: Trockene Berghalden an der Quelle Bocikopoulon, Distr. Pogoni (Baldacci n. 188). 3. S. stamineus (Desf.) Wettstein in Denkschr. k. Akad. Wissensch. Wien L. H. [\ 885) 88; Stapf! in schedis Bornmüller n. 7776 (1902); Bornm. in Beihefte Bot. Centralbl. XX. II. (1906) 193, Bull. Herb. Boiss. 2. ser. VII. (1907) 788, Bot. Centralbl. XXVIII. II. (1911) 473; Macbride in Proc. Amer. Acad. LI. n. 10. (1916) 543. — Oynoglossum Orientale (in schedis: >cappadocicum«) vulgari si- mile flore minimo longis staminibiis donato Tournef. ! Coroll. Inst, rei herb. (1703) 54. — C. stamineum Desf. in Ann. Mus. hist. nat. X. (1807) 431, t. 36; Lehm.! PI. asperifol. (1818) 163, n. 12 7. — Mattia staminea Boem. et Schult. Syst. IV. (1819) 82 et 764. — Moltkia Libanotica Zucc. in Abh. Akad. München III. (1837—1843) 246, t. 3, f. 2. — S. Tournef ortii DC. Prodr. X. (1 846) 1 64 ; Boiss. Fl. Orient. IV. (1 875) 269; Haläcsy in Mag. Bot. Lap. IV. (1905) 259; Kusnezow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 145. — 8. conglo- bata A. DC. 1. c. 166 (specimen iunius), teste Boi ssier. — Perennis? Caulis erectus, 17 — 65 cm altus, fistulosus, simplex, dense foliosus. Folia basalia longissime petiolata, usque ad 44 cm cum petiolo longa et 6l/2 cm lata, lan- ceolata vel oblongo-lanceolata, apice acutiuscula vel obtusiuscula, longe et sensim in petiolum attenuata, utrinque sericeo-tomentosa; folia caulina multo minora, basi plerumque rotundata, ses- silia. Cincinni terminales vel subter- minales, densi et breves, paniculato- thyrsoidei; pedicelli fructiferi brevis- simi ; sepala oblongo-lanceolata, obtusa, venosa, ciliata, 5 mm longa; corolla rubra cylindrica vix 7 mm longa, lobis brevibus ovato-acutiusculis; stamina medio tubo affixa; fornices medio tubo affixi, superne emarginati, circuitu sub- Fjg 21 Solenanthus stamineus (Desf.) Wettstein. quadrati ; Stylus calyce duplo longior. ^ Habitus. B Folium. O Cincinnus. D Flos. Nuculae ovoideae apice attenuatae, 10mm E Corolla dissecta. — Icon. origin. longae, marginatae, facie exteriore pla- nae, parce glochidiatae, margine elevato dense glochidiatae, cicatrice magna nucula non multo minore, distincte venosa; embryo 8 mm longus, radicula crassa brevissima. Östliches Mediterrangebiet: Trockene felsige Stellen der subalpinen und alpinen Region, nicht selten. Griechenland: auf dem Berge Chelmos (nach Haläcsy); ein- 156 A- Brand. — Borraginuceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. ziger bis jetzt bekannter Standort aus Europa. Kleinasien: nur im östlichen Teil; z. B. in Cappadocien (Gundelsheimer), Cilicien (Kotschy n. 93,). Syrien: bei Da- maskus (Kotschy n. 79); auf dem Libanon (Bornmüller n. 1164). Oberes Meso- potamien: Nemrud Dagh (nach Wettstein). Häufig in Kurdistan (z. B. Gaillardot n. 2553). Türkisches Armenien (z. B. Sintenis n. 2120). Bussisches Armenien und Talysch (nach Kusnezow). Nördliches und westliches Persien: Aserbeidschan (nach Boissier); häufig bei Suitanabad (Strauß); bei Scheheristanek (Bornmüller n. 7773); auf dem Totschalgebirge bei Teheran (Kotschy n. 200). Ostgrenze. — Blüht im Mai und Juni. f. luteus Bornmüller! in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. VII. (1907) 202. — Corolla pallide lutea, stamina rufa (non purpurascentia). Persien: Alpine Begion der Totschalberge, 31 00 m ü. M. (Bornmüller n. 7774). Var. ovatifolius Bornmüller in Beihefte Bot. Centralbl. XX. II. (1906) 193. - S. ovatifolius Hausskn. ! ex Bornmüller 1. c. — Folia et basalia et caulina plerumque ovata. Unter der typischen Form, mit der sie durch Übergänge verbunden ist. So z. B. sind die von Bornmüller am Libanon gesammelten Exemplare (n. 1164) teils typischer S. stamineus, teils Übergangsformen zur Varietät. Die von demselben Sammler aus dem östlichen Pontus verteilten Pflanzen (n. 24 43) sind teils typisch, teils gehören sie zur Varietät. Endlich gehören die aus Armenien vom Berge Göldagh stammenden Exemplare (Bornmüller n. 3456) teils zur Varietät, teils sind sie Übergangsformen zum Typus. Das Original der Varietät ist von Sintenis im türkischen Armenien bei Egin gesammelt worden (n. 2545). 4. S. hirsutus Begel in Denkschr. Ges. Nat. Anthrop. u. Ethnogr. XXXIV. II. (1882) 60; Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXIII. (1904) 192. — Badix longa crassa mulli- caulis perennis. Caules 10 — 25 cm alti, interdum decumbentes, cum foliis patule hirsuti. Folia basalia elongato-lanceolata, longe petiolata, caulina inferiora basi angustata, lineari- lanceolata, subsessifia, superiora breviora basi ampliata semiamplexicaulia. Inflorescentia capitata, dein in racemos paucos breves scorpioideos transformata ; flores minuti 5 mm longi; calycis lobi oblongo-lineares ; corolla coerulea vix longior, supra medium in lobos erectos late lineares rotundatos divisa; stamina et stylus longe exserta. Nuculae margine aculeis pluriserialibus glochidiatis instructae, areola plana, parce et breviter echinulata. Zentralasien: Samarkand: Paß Szangi-Djuman ; Mogian usw. Schaehrisjabsz: Jagna-choda. Kuljab. Hissar (nach Lipsky). — Nicht gesehen. 5. S. karateginua Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXIII. (1904) 196 et XXVI. IL (1910) 463. — Badix crassa longa. Tenuiter velutino- et griseo-pubescens, saepius multicaulis; caulis foliosus. Folia basalia longe lanceolato-ovalia in petiolum longuni sensim attenuata, caulina breviora oblongo-ovata et oblonga, sessilia. Flores initio in capitulum terminale, dein in racemos elongatos congesti; flores coerulei; calycis lobi lineari-lanceolati, obtusiusculi, hirsuti; corolla subaequilonga, brevi tubulosa, limbi lobi tertiam partem tubi aequantes, oblongi, obtusi; stamina longe exserta. Nuculae quam in S. kokanieo maiores, margine aculeis pluriserialibus glochidiatis basi dilatatis in- structae, area plana praeter aculeos paucos echinulata. — Sat affinis S. kokanieo Begel, a quo differt: pubescentia molli patula velutina longiore non canescente, foliis latioribus praesertim caulinis (interdum subovatis), floribus paulo maioribus, calycis lobis paulo .latioribus, corolla longiore, lobis obtusis vel obtusioribus (non triangulari-lanceolatis acutis), fruetu subduplo maiore. Folia basalia interdum longissima. Zentralasien: Syr-dar: auf dem Berge Tschimgan bei Taschkent. Alatau, 2300 2 800 m. Am Flusse Andaulgan. Karabulak. — Semiretsch: Berg Szuszamyr-tau. Karategin: See Jaschilkul, 3800 m. Tal Karauhur usw. — Darwas: Gletscher Abd Hassun usw. — Fergana: Andishansk usw. (Alles nach Lipsky.) — Nicht gesehen 6. S. strictissimus Brand in Fedde, Bep. XIII. (1915) 546. — Biennis (?), tomen- toso-pubescens. Caulis elatus fistulosus simplicissimus strictissimus ca. 50 cm altus. Folia basalia linearia, ca. 10 cm longa, in petiolum alatum a lamina vix diversum ex- cedentia, uninervia, 5 mm lata; folia caulina breviora, sed latiora, sessilia. Cincinni itis : Solenanthus. 157 breves densiflori, in Lhyrsum terminalem interruptum apice capitaluin disposiü; pedicelli brevissimi; sepala linearia obtusa 4 min longa, dense pilosa; corolla cylindrica, supra basin paulum constricta, 6 mm longa, lobis ovatis brevissimis coeruleis; fornices ovati, sed ex hac structura saepe mutati vel depravati, ideoque nunc basi late trianguläres nunc indistincte bilobi, medio tubo vel paulo infra medium affixi; stamina sub fornicibus inserta, corollam longe excedentia; Stylus calyce paulo longior. Nuculae ignotae. Zentralasien: Nördlich vom Hindukusch (GiTes; Griffith n. 5980). 7. S. kokanicus Regel in Denkschr. Ges. Nat. Anthrop. Ethnogr. Moskau XXXIV. II. (1882) 89; Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXIII. (1904) 188. — Radix crassa longa. Caulis 30 — 40 cm altus (fructifer longior) cum foliis molliter canescens, usque ad in- florescentias foliatus. Folia basalia valde elongata, anguste oblongo-linearia, sensim in petiolum angustata, caulina inferiora brevius petiolata, superiora minora sessilia. Flores in paniculam brevem congesti, coerulei, ramis scorpioideis brevibus, fructiferis elongatis; calycis lobi anguste lineares; corolla calyce subduplo longior tubulosa, apice breviter 5-dentata, dentibus triangulari-lanceolatis; stamina longe exserta. Nuculae margine aculeis brevibus tenuibus pluriserialibus glochidiatis basi vix ampliatis instructae, areola plana praeter aculeos paucos echinulata. — Species proxima S. hirsuto, a quo differt pubescentia, caulibus altioribus usque ad inflorescentiam foliatis, corollae dentibus acutis. Foliis angustis basalibus valde elongatis insignis. Zentralasien: Samarkand: Berg Aksai, 800 — 2300 m. See Kuli-kalon. Rewat (nach Lipsky). — Nicht gesehen. 8. S. minimus Brand in Fedde, Rep. XIII. (1915) 547. — Perennis, humilis, argenteo-tomentosus. Folia angustissime linearia uninervia; basalia in petiolum vix angustiorem sensim attenuata, usque ad 35 mm cum petiolo longa, 1 — 2 mm lata, folia caulina breviora sessiiia. Inflorescentia terminalis umbellata, pedicellis calyce brevi- oribus; sepala lanceolata 6 mm longa; corolla tubiformis, ll/2 mm longa, lobis brevibus ovatis pulchre coeruleis; fornices subquadrati apice bilobi, paulo supra basin tubi albidi affixi; stamina basi cum tubo coalita, paulo supra fornices libera, corollam longe ex- cedentia; Stylus calyce vix longior. Nuculae ignotae. Nördliches Persien: Scharud (Christoph, Herb. Ascherson). 9. S. tenuiflorus Schrenk in Bull. Phys.-Math. Acad. Petersbourg IL (1844) 194; DC. Prodr. X. (1846) 165; Ledeb. Fl. ross. III. (1847) 170; Trautv. in Bull. Soc. Nat. Mose. XXXIX. IL (1866) 429; Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXI1L (1904) 185. — Glabratus. Folia subtus tenuissime pubescentia, basalia ovato-cordata, caulina sessilia oblonga ovatave, flores remoti, calyx corolla subtriplo brevior, fornices ad basin corollae, filamenta longe exserta, antherae ellipticae. Sibirien: Semipalatinsk: Täler bei Ulutau (Schrenk n. 599, nach Lipsky). — Bisher nur aus der Originalsammlung bekannt. — Nicht gesehen. 10. S. circinatus Ledeb.! Fl. alt. I. (1829) 194; Icon. Fl. Ross. (1828 ex Ind. Kew., 1829 ex Pritzel) t. 26; DC. Prodr. X. (18 46) 164; Trautv. in Bull. Soc. imp. nal. Moscou XXXIX. II. (1866) 428; Regel 1. c. XXXXI. I. (1868) 92; Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 270; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. India IV. (1883) 160; Aitch. Bot. Afghan. Delin. Corara. (1888) 88. — Echinospermum oircinatwm D. Dietr. ex DC. I.e. — S. amplifolius Boiss. Diagn. pl. nov. orient. XL (1849) 126; Fl. Orient. IV. (1875) 270; Post, Fl. Syria (1896) 536. — Caulis erectus crassus fistulosus simplex pubescenti- villosus, 30 — 120 cm altus. Folia basalia maxima, longissimc petiolata, usque ad 62 cm cum petiolo longa et ad 1 4 cm lata, saepius tarnen aliquanto minora, elliptica vel lan- ceolato-oblonga, apice acuta, basi truncata vel subcordata, utrinque rb dense hirta, folin caulina multo minora, basi cordata, semiamplexicaulia. Cincinni breves capitati densis- simi, dein racemosi, in thyrsum longum terminalem dispositi; pedicelli fruetiferi brevissimi; sepala tenuissima, oblonga, 3 — 4 mm longa, obtusa, venosa, villosa; corolla incano- coerulea, cylindrico-infundibuliformis, 5 mm longa, lobis acutiusculis brevissimis; fornices oblongi infra medium tubi corollae affixi; stamina ad basin triangulari-dilatata, inaequalia, longiora 1 0 mm longa; Stylus calyce duplo longior. Nuculae ovoideae, apice obtusae. 158 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. ü — 7 mm longae; facies exterior plana parce glochidiata sub margine elevato der glochidiato paene abscondita; facies interior sub cicatrice triangylari nucula diraic minore dense glochidiata; embryo vix 5 mm longus, radicula brevissima. Auf den Gebirgen des vorderen und inneren Asiens; sehr zerstreut. Syriei Antilibanon: zwischen Zebdani und Zacha (nach Post). Hauran: Jebel Chuleb (sie nach Post). Türkisches Armenien: Kharput: Angüsü (Sintenis n. 518). Ej Szanduk (Sintenis n. 2257). Russisches Armenien (Wagner). Östliches Persiei bei Radkan (Bunge). Afghanistan: auf dem Hindukusch (nach Aitchison). Westlicl Himalaya: Ladakh, im Chilungtal (Meebold n. 4242); Zanskar, Pangee (nach Clarkc Hauptverbreitungsgebiet: die Gebirge östlich des Balkaschsees. Ala Kul und Ut Ka'indi (Waldburg-Zeil n. 153 u. 153a). Auf dem Berge Arkalyk selten, häufiger Bächen auf dem Aktschaulygebirge (Karelin u. Kiriloff n. 358). Sarybulak Kuldscha (Regel). Auf Hügeln am Flusse Lepsa, am Djelanatschkul in der Saissa niederung und ebendort am Berge Bukonbai (nach Regel). Auf dem Berge Aktan am Brunnen Maitas (nach Trautvetter). — Blüht im April und Mai. H. S. petiolaris DG. Prodr. X. (1846) 164; Boiss. ! Diagn. pl. orient. nov. (1849) 125; Fl. orient. IV. (1875) 270; Wettst. in Denkschr. k. Akad. Wissensch. L. II. (1885) 32; Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXIII. (1904) 186; 1. c. XXVI. (1911 460; Bornm. in Beih. Bot. Centralbl. XX. II. (1906) 193, I.e. XXVIII. II. (1911) 47- I. c. XXXIII. II. (1915) 177 et 304, Bull. Herb. Boiss. 2. ser. VII. (1907) 788; Kusnf in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 146. — S. rumieifolius Boiss.! PI. orient. nov. dt II. (1875) 9. — S. stamineus var. euneatifolius Bornm. in Beih. Bot. Centralbl. II. (1906) 193 (synonymum a cl. autore ipso postea deletum). — S. petiolaris f. flora Bornm. ined. [speeimen giganteum cincinnis longissimis], — Perennis. Cai erectus, 30 — 120 cm altus crassus fislulosus simplex breviter villoso-pubescens. Fe basalia et inferiora caulina longe petiolata, 10 — 35 cm cum petiolo longissimo long 2 — 8 cm lata, elliptica vel oblonga, rarius ovata, apice nunc obtusa nunc acutiusci basi truncata vel subcordata vel distinete cordata, utrinque incano-pilosa ; folia cai media breviter petiolata, superiora sessilia semiamplexicaulia gradatim minora. Cinci terminales, primum densi breves thyrsoidei, dein valde elongati laxiusculi panicula pedicelli fruetiferi calyce breviores; sepala oblongo-elliptica, ca. 5 mm longa, venc obtusa, villosa; corolla coerulea calyce vix longior infundibuliformis lobis brevibus ol tusis; stamina basi haud vel indistinete dilatata, diversa altitudine libera et inaequilonga; Stylus calyce sesquilongior; cetera speciei praecedentis. Nuculae triangulari-ovoideae 6 mm longae marginatae, facie exteriore planae, parce et plerumque uniserialiter glochi- diatae, margine dense et pluriserialiter glochidiatae ; cicatrix triangulari-oblonga, nucula dimidio minor; embryo vix 4 mm longus, radicula brevi acuta. Vorder- und Zentralasien: In der subalpinen und alpinen Region bis zur Schneegrenze in 4000 m Höhe ü. M. aufsteigend; verbreitet. Südpersien: Provinz Kerman: Kuh Laiesar (Bornmüller n. 3911). Kuh Dschupar (Bornmüller n. 3912; Original zur f. laxi flora Bornm.) usw. Kuh-Bafi bei Schiras (Kotschy n. 325). Bach- liarengebiet : Kuh Kellar (Loftus). Westpersien: in der Umgegend von Süll anabad nicht selten (Strauß). Bei Ispahan (nach Boissier). Kurdistan: Pir Omar Gudrun (nach Boissier), Kuh Sefin (Bornmüller n. 1614) usw. Nördliches Persien: In Aserbeidjan (nach Boissier); auf dem Eiburs mehrfach (z.B. Kotschy n. 129). Nordwestgrenzc in Daghestan bei Petrowsk (Lipsky, nach Kusnezow). Afghanistan (Griffith n. 5979). In Zentralasien, von wo ich kein Exemplar gesehen habe, in den Provinzen Samarkand, Fergana, Sakas, Hissar, Schachrisjabs, Darwas, Baldschuan und Kuljab (nach Lipsky). — Blüht vom April bis zum Juli. Var. b. coronatus (Begel) Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXVI. II. (1910) 460. — S. coronatus Regel in Denkschr. Ges. Nat. Anthrop. u. Ethnograph. Moskau XXXIV. 2. (1882) 59. — Nuculae aculeis dilatatis in cupulam concretis. Samarkand: Felsen bei Szangi-Djaman (nach Lipsky). Schugnan: Tal bei Togus- bulak, unter Weiden zwischen Djiljand und Wankal (nach Lipsky). — Nicht gesehen. Solenanthus. 159 Nota. » Solenanthus petiolaris* non differt a S. circinata nisi nucularum aculeis elongatis niarginibus in cristam coalitis; sine fructu tarnen vix bene dignoscitur.< (Lipsky.) 12. S. Biebersteinii DC. ! Prodr. X. (1846) 165; Ledeb. Fl. ross. III. (1847) 170; Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 269; Nym. Consp. III. (1881) 521; Kusnezow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 143. — Cynoglossum stamineum M. B. Fl. taur. cauc. Suppl. (1819) 127, non Desf. — *S. dubius Fisch, et Mey. ex Hohenacker in Bull. Soc. nat. Moscou (1838) 306, nomen nudum. — Perennis? Caulis 30 — 45 cm altus listulosus simplex hirsutus. Folia basalia longe petiolata, 22 cm cum petiolo longa, 7 cm lata, elliptica, obtusa, sub basi rotundata subito in petiolum contracta, utrinque pubescentia, nervis lateralibus distinctis; folia caulina longe petiolata basalibus fere aequilonga, 16 — 20 mm lata, longe et sensim in petiolum attcnuata, suprema linearia, breviter petiolata vel sub- sessilia. Cincinni densiflori ihyrsum terminalem formantes; sepala lineari-oblonga, 5 mm longa, obtusa, venosa, villosa; corolla cylindrico-infundibuliformis, 5 — 6 mm longa, limbus tubo sesquibrevior, lobis ovalibus obtusis; fornices oblongi ad faucem afflxi; stamina cum tubo usque ad basin fere connata, inter fornices libera, 9 mm longa; stylus 8 mm longus. »Nuculae facie antica areolatae planae, parce glochidiatae, margine elevato- rotundato pluriserialiter aculeis confiuentibus glochidiatae. < Südosteuropa: Auf schattigen Bergen des südlichen Tauriens, im oberen Tale des Flusses Salgir zwischen Kisilkoba und Kurnosen (Steven). — In den Wäldern des west- lichen Transkaukasiens : Abchasia, Suchum, Bion, Osurgetti, Gurien (nach Kusnezow). 13. S. Reverchonii Degen! in Magyar Bot. Lap. II. (1903) 311. — Cynoglossum Reverchonii Debeaux! ex Degen 1. c. — Perennis? Caulis erectus simplex, 30 — 40 cm altus, adpresse pilosus. Folia basalia longe petiolata, 19 — 24 cm cum petiolo longa, 14 — 16 mm lata, lineari-lanceolata, distincte trinervia, apice acuta, basi longe et sensim in petiolum contracta, utrinque dense et molliter tomentoso-sericea ; folia caulina an- guste linearia, sessilia, 5 — 6 cm longa, 5 mm lata, apice acutissima, basi haud attenuata. Cincinni axillares et terminales breves, in Ihyrsum vel in paniculam thyrsoideam dis- positi, etiam fructiferi breves, compacti, longe pedunculati, floribus sessilibus, pedicellis fructiferis inferioribus calyce longioribus; sepala lineari-oblonga, 6 mm longa, obtusa, venosa, dense lanuginosa; corolla cylindrico-infundibuliformis, 6 — 7 mm longa, tubo primum piloso, dein glabrato, lobis brevissimis lanceolato-subulatis ; fornices subtrapezi- formes; stamina cum tubo corollae maxima pro parte connata, in supremo tubo libera, corollam distincte superantia; Stylus 9 mm longus. Nuculae subglobosae, 6 mm dia- metro, facie exteriore pateriformi laevi parcissime muricata, margine valde elevalo circumdata; embryo 5 mm diametro, radicula brevissima. — Fig. 1 S. Südliches Spanien: Provinz Jaen: Sierra de Castril; auf trockenein Kalkboden, 1800m ü.M. Bisher nur gesammelt von Beverchon im Juni und Juli 1903 (Be- verchon n. 1190; Herb. norm. Dörfler n. 4681). Species incertae sedis. 14. S. plantaginifolius Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXIII. (1904) 198; I.e. XXVI. (1910) 463. — Badix longa valde crassa. Perennis, multicaulis, griseovirens vel (iunior) canescens, ad inflorescentiam argenteo-alhus; caulis erectus, rarius paulo decum- bens. Folia basalia valde Plantagincm inaiorem referentia, ovato-lanceolata , alaln- petiolata, adpresse griseo-pubescentia, nervi laterales 3 subparalleli; folia caulina minora oblongo-lanceolata et oblongo-linearia, subsessilia et sessilia. Inflorescentia iunior alba fere subspicata ramis vix scorpioideis, dein in paniculam florentem longam albam densius- culam ramis subpalentibus non scorpioideis transformata; flores parvi; calycis laciniac oblongo-lineares, obtusae, argenteo-albae; corolla subaequilonga, brevitubulosa, lobi limbi breves anguste trianguläres, acuti; stamina corollam superantia. Fructllfl ignotus. — Species summopere insignis et forsan alii gencris. Caulis florifer usque ad 50 cm altus. Zenlralasien: In der Umgebung von Baldschuan und Kuljab (z.B. Boshcwilz n. 524. nach Lipsky). — Nicht gesehen. IßO A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Species excludendae. S. angnstifolius Schrenk ex Fisch, et Mey. Enum. pl. Schrenk -II. (1842) 28 = Lindelofia angustifolia (Schrenk) Brand. S. baicahnsis DC. Prodi*. X. (1846) 166 = Oraniospermum subvillosum Lehm. S. brachystemon Fisch, et Mey. ex Hohenack. in Bull. Soc. Nat. Moscou XI. (1838) 306 = Lindelofia brachystemon (Fisch, et Mey.) Brand. S. cerinthoides Boiss. Diagn. pl. nov. orient. XI. (1849) 127 — Lindelofia cerin- thoides (Boiss.) Brand. S. eriocalycinus Boiss. et Buhse in Nouv. Mem. Soc. Nat. Moscou XII. (1860) 156 = Lindelofia eriocalyäna (Boiss. et Buhse) Brand. S.kurdicus Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 104 = Lindelofia kurdica (Kotschy) Brand. S. Kuschakewiczii Lipsky in Act. Hort. Petropol. XXIII. (1904) 182 = Kuscha- kewiczia turkestanica Begel et Smirnow. S. lanatus A. DC. in DC. Prodr. X. (18 46) 165 = Lindelofia lanata (L.) Brand. S. nigricans Schrenk ex Fisch, et Mey. Enum. pl. Schrenk II. (1842) 29 = Lin- delofia stylosa (Kar. et Kir.) Brand. S. Olgae Begel et Smirnow in Denkschr. Ges. Nat. Anthrop. Ethnol. Moskau XXXIV. II. (4 882) 59 = Lindelofia Olgae (Begel et Smirnow) Brand. S. stylosus Lipsky in Act. Hort. Bot. Petropol. XXIII. (1904) 193 = Lindelofia stylosa (Kar. et Kir.) Brand. 19. KuSChakewiCzia Hegel et Smirnow. Kuschakewiczia*) Begel et Smirnow in Act. Hort. Petropol. V. II. (1878, falso 1877 Ind. Kew.) 625; Baill. Hist. pl. X. (1891) 379; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 105; Dalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (1904) 426. Calyx usque ad basin partitus, fructifer parum auctus. Corolla cylindrica lobis brevibus, plerumque introrsum revolutis. Fornices superiori parti tubi corollae affixi, deorsum revoluti, dense barbati. Stamina inferiori parti tubi corollae affixa, cum corolla coalita eamque multo superantia. Antherae subglobosae. Stylus calyce longior. Nuculae solitariae, a stylo liberae, immarginatae, compressae, fere orbiculares, undique et dense glochidiatae. — Herbae perennes, caule haud fistuloso, foliis basalibus longius- cnle petiolatis, caulinis alternis, cincinnis ebracteatis. — Species unica. K. turkestanica Regel et Smirnow in Act. Hort. Petropol. V. II. (1878) 626; Ailch. Bot. Afghan. Delim. Comm. (1888) 88; Fedtsch. in Denkschr. Ges. Nat. Mose. CIII. (1902) 108. — Solenanthus Kuscliakewicxii Lipsky! in Act. Hort. Petropol. XXIII. (1904) 182; 1. c XXVI. II. (1910) 463. — Solenanthus circinatus O. Paulsen in Bot. Tidskr. XXVII. (1906) 219, non Ledeb. — Solenanthus turkestanicus Macbride in Proc. Amer. Acad. LI. n. 10. (1916) 543. — Caulis erectus crassus, 40 cm vel ultra altus, adpresse villosus. Folia basalia 15 — 25 cm cum petiolo longa, 3 — 6 cm lata, oblonga vel elliptica, obtusa, in petiolum breviter attenuata, 3 — 5-nervia, pilis substrigosis dense obsita; folia caulina inferiora petiolata, superiora sessilia, lanceolata vel oblonga, 6 — M cm longa, 20 — 35 mm lata, utrinque attenuata. Cincinni breves, primum in capi- tulum, dein in umbellam terminalem longe peduneulatam dispositi; pedicelli fruetiferi calyce breviores; sepala oblonga apice paulum attenuata obtusiuscula, uninervia, pilosa, 3 mm longa; corolla calycem vix superans. Nuculae 8 mm diametro; facies exterior paulum excavata; cicatrix triangularis, nueula multo minor. Zentralasien: Auf Hügeln und Steppen; nicht selten. Afghanistan: Badghis; sehr gemein (Aitchison n. 132). Einheimischer Name: Bajindak. — Samarkand: auf *) Nomen dalum in honorem collectoris Kuschakewicz, qui plantam prope urbem Taschkent Turkestaniae detexit. — Cf. de eius collectionibus 1870—1879 Fischer von Waldheim, Histor. otscherk. Peterb. sad. (1899) 132. Kuschakewiczia, Suchtelenia. 161 dem Karatau (Sewerzow u. a.). In der Steppe bei ßalan Hur (Paulsen n. 112). In Kala- dian, Karategin, Hissar und Denau (nach Lipsky). Kuljab (Roshewitz n. 53 1 ). Bald- schuan (Roshewitz n. 434). — Blüht im April und Mai. 20. Suchtelenia Eareiin. Suchtelenia*) Karelin ex Meissn. Gen. Comm. (18 4 0) 188 et in Bull. Soc. imp. Moscou (1841) 16, t. 2; Endl. Gen. Suppl. I. (1840) 1403; DC. Prodr. X. (1846) 162; Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 276; Benth. et Hook. f. Gen. II. (1876) 845; Baill. Hist.pl. X. (1891) 381; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1 893) 98, flg. 40^4— C; Dalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (1904) 425; Popow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 101. Calyx usque ad medium circiter parti- tus, fructifer valde auctus. Corolla infundi- buliformis, limbo tubum subaequante, lobis tubum nunc aequantibus nunc eo fere duplo brevioribus. Fornices parvi paulo infra lobos corollae inserti, breviter coniformes, apice in- crassati. Stamina brevissima ad basin tubi corollae inserta, antheris ovatis. Stylus bre- vissimus. Nuculae raro 4, plerumque soli- tariae, ovoideae, apice attenuatae, tota facie interiore gynobasi affixae, facie exteriore con- vexae, nunc glochidiatae, nunc fere laeves. Embryo leviter curvatus, cotyledonibus ovatis radiculam crassam duplo superantibus. — Herbae annuae, foliis infimis oppositis, ceteris alternis, cincinnis elongatis terminalibus brac- teatis. — Species unica. — Fig. 22. S. calycina (C. A. Mey.) A. DG. in DC. Prodr. X. (18 46) 163; Bunge, AI. Lehm. Reliq. bot. (1851) 414; Boiss. Fl. Orient. IV. (1875) 276; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 89, flg. iOÄ—C; Popow in Fl. caucas. crit. IV. 2. (1913) 101. — Cyno- glossum calycinum C. A. Mey. Enum. plant, caucas. (1831) 100. — S. cermthifolia Karel. ex Meissn. Gen. Comm. (1840) 188. — S. acanthooarpa Karel. ! in Bull. Soc. imp. Mos- cou (1841) 16, t. 2; DC. Prodr. X. (1846) 163. — S. acanthocarpa ß. cerinthifolia DC. 1. c. — S. uniserialis Ledeb. Fl. ross. IH. (1847) 169. — 8. calycina a. laeviuscula ß. uniserialis y. acanthocarpa O. Ktze. in Act. *) Genus dicatum in memoriam Comitis »P. P. Suchtelen, viri celeberrimi, provinciae Orenburgensis gubernatoris militarist. A. Engler, Da8 Pflanzenreich. IV. (Bmbryoph. siphonog.) 262. Cynoglosseae Fig. 22. Suchtelenia calycina (C. A. Mey.) DC. A Habitus. B Cincinnus. C Flos. D Corolla longitudinaliter secta. E Ovarium. F Calyx fructifer. O Nucula a facie exteriore. J?Nu- cula a facie interiore. J Nucula a latere. K Nucula longitudinaliter secta. — Icon. origin. 11 162 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Hort. Petropol. X. (1 887) 21 8 et 21 9. — S. acanthophora »Kar.« ex Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 99 [erratum]. — Caulis erectus, 7 — 3t) cm altus, simplex vel ramosus, glaberrimus vel parce calcareo-tuberculatus. Folia infima opposita, cetera allerna, oblongo-elliplica vel oblonga, 3-4 cm longa, apice obtusa, inferiora in petiolum attenuata, superiora sessilia, subamplexicaulia, omnia ± calcareo-tuberculata et setulosa. Gincinni terminales elongati gemini ternative, multi- sed laxiflori; flores longiuscule pe- dicellati; calyx florifer 1 xj^ mm longus glaber, lobis ovatis obtusis; corolla 2y2 mm longa, azurea. Nuculae 5 mm diametro. Vorderasien: im Gebiet des südlichen kaspischen Meeres, auf den Steppen; sehr zerstreut. Im östlichen Transkaukasien (nach Popow). > Nebelgelände« am kaspi- schen Meer (Lessing). Auf den Inseln des kaspischen Meeres (Karelin). Nördliches Persien: bei Gatschinar (Bornmüller). Transkaspisches Gebiet: Kasandschih: auf den Tonsteppen bei Uschak (Sintenis n. 1600). Turkmenien (0. Kuntze). In den Wüsten Karakum und Kisilkum (Reliq. Lehm. n. 945). — Blüht im April und Mai. Genera excludeuda. 4. Actinocarya Beruh. Actinocarya Benth. in Benth. et Hook. f. Gen. H. (1876) 846; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 154; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 101; Dalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (1904) 426. Calyx usque ad basin partitus. Corolla campanulata lobis late ovatis tubo paulo brevioribus. Fornices minimi, transverse lineares, fauci affixi. Stamina inferiori parti tubi afflxa, brevissima, inclusa. Gynobasis plana, margine turgido circumdata. Stylus brevissimus. Nuculae basi tantum gynobasi affixae, ovoideae, parce sed longiuscule glochidiatae, margine grosse cristato elevato ornatae. — Herbae annuae procumbentes foliis alternis floribus solitariis vel laxe circinatis. — Species unica. A. tibetica Benth ! in Benth. et Hook. f. Fl. Brit. Ind. IV. (1883) 154. — Glabra vel parce pilosa, caulibus gracilibus, 12 — 16 cm longis. Folia inferiora breviter petiolata, superiora subsessilia, obovata vel spathulata vel lanceolato-oblonga, 15 — 35 mm longa, 4 — 7 mm lata, setulis basi calcaratis utrinque obsita. Pedunculi florum solitariorum longissimi, pedicelli florum circinatorum multo minores, sed calyce longiores; scpala lanceolato-subulata, $l/A mm longa, uninervia, pilosa; corolla 2V2 mm longa. Nu< -ulae 2 mm longae; embryo 2 mm longus, cotyledonibus ovatis radicula crassa brevi. Westtibet: Nubra; bei »Karsar village«, 4000 — 4500 m ü. M. (Hooker und Thomson). Nota. De sede systematica huius generis cf. p. 15 et 16. 2. Brachybotrys Maxim. Brachybotrys Maxim, ex Oliver in Hook. Ic. pl. XIU. (1878) 43, t. 1254; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. rV. 3a. (1893) 99; Dalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (1904) 425. Calyx usque ad basin partitus. Corolla infundibuliformis lobis ovato-oblongis tubum aequantibus; fornices magni subquadrati obtusi, fauci inserti. Stamina supremo tuba affixa, e fauce exserta, sed lobos corollae haud superantia, antheris lineari-oblongis filamenta aequantibus. Stylus calyce duplo longior. Nuculae pyramidiformes hirtellae, basi tantum angusta gynobasi planae affixae. — Herbae annuae, foliis inferiori lms alternis, superioribus subverticillatis, cincinnis solitariis terminalibus longe pedunculatis. — Species unica. B. paridiformis Maxim, ex Oliver in Hook. Ic. pl. XIII. (1878) 43, t. 1254; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 99, t. 41, A, B. — Caulis erectus simple^ angulatus et canaliculatus, glaber, nitens, 40 — 60 cm altus, inferne parce, superne dense foliosus. Folia tenuiter membranacea, inferiora longe petiolata, superiora breviter petio- Actinocarya, Brachybotrys, Selkirkia. 163 lata, multo maiora, obovata vel elliptica vcl oblonga, cum petiolo brevi 10 — 13 cm longa, 35 — 65 mm lata, apice acuminata, basi attenuata, utrinque hirta vel fere gla- brata; petiolus ± arachnoideo-villosus. Flores longe pedicellati, pedicellis dense et adpresse birtis; sepala linear i-lanceolata, acuta, 7 mm longa, hispida; corolla 9 mm longa; Stylus 13 mm longus. Nuculae 2 mm longae; embryo 1 l/4 mm longus cotyle- donibus orbicularibus radiculae aequilongis. Ostasien: Mandschurei am Flusse Jui-Fun (Komarow n. 1307); am Flusse Se- demi (Jankowski). Korea: »ni. Kan. Ouen. to.« (Faurie n. 330). Nota. De sede systematica huius generis cf. p. 15 et 16. 3. Selkirkia Hemsi. Selkirkia Hemsl. Bot. Challenger I. III. (1884) 47; Gurke in Engl. u. Prantl, Pflzfam. IV. 3a. (1893) 103; Dalla Torre et Harms, Gen. Siphon. (1904) 42 6. Calyx usque ad basin partitus. Corolla campanulata, lobis rotundatis tubo sub- brevioribus. Fornices transverse lineares fauci affixi. Stamina inclusa, inferiori parti tubi corollae affixa, antheris oblongis, nutantibus, filamenta brevia aequantibus. Stylus crassus calycem aequans. Nuculae marginatae, parce sed grosse aculeatae, apicibus gynobasin coniformem superantes stylumque aequantes. — Frutices foliis dense con- gestis, cincinnis terminalibus. — Species unica. S. Berteroi (Colla) Hemsl. Bot. Challenger I. III. (1884) 47. — Cynoglossum Berteri (sie!) Colla, Plant, chil. Bert. (1832 — 1833) n. 91, t. 43; DC. Prodr. X. (1846) 153. — Frutex »3-pedalis« ramis cinereis angulatis superne adpresse serieeis. Folia elliptica vel oblonga, inferiora in petiolum brevem attenuata, superiora basi rotundata, sessilia, 3 — 6 cm longa, 15 — 22 mm lata, supra minute strigosa, subtus setulis basi calcaratis minimis densissime vestita, apice distinete cuspidata, nervo intermedio valde prominulo. Cincinni paniculati vel corymbosi; pedicelli floribus longiores; sepala vix 3 mm longa elliptica uninervia ciliata; corolla 5 mm longa, 8 mm lata. Chile: Insel San Juan Fernandez (z. B. Philippi n. 35). Nota. De sede systematica huius generis cf. p. 15 et 16. Addenda et corrigenda. p. 12, Zeile 8 von unten, unter »Geographische Verbreitung« ist hinter den Worten »auf Java 3 Arten« hinzuzufügen: Auch von der Insel Celebes ist jetzt eine Art bekannt geworden. p. 46. In dem Bestiminungsschlüssel von 4. Paracaryum ist hinter den Worten •ß, Nuculae heteromorphae« der Speziesname zu streichen und die beiden folgenden Zeilen sind hinzuzufügen: I. Pedicelli inferiores calycem aequantes 6. P.. calatliicarpum. II. Pedicelli inferiores calyce 2— 3-plo longiores . . 6a. P. Boissieri. p. 47, 1. 15.. Bei 3. Paracaryum intermedium ist das Synonym P. Boissieri Schweinf. zu streichen. p. 47, 1. 29 lies: Schweinfurth n. 208 statt Schweinfurth n. 200. p. 47, 1. 30 ist zu den Standorten aus der ägyptisch- arabischen Wüste hinzuzu- fügen: Nördliches Wadi Ashar (nördliche Galata), östliche Wüste von Ägypten (Schwein- furth, 20. 4. 87). p. 48. Zwischen P. calathicarpum und P. Thomsonii ist einzuschieben: üa. P. Boissieri Schweinf.! ex Aschers, et Schweinf. in Mem. Inst, egypt. II. (1889) 7 68; Muschler, Man. Fl. Egypt (1912) 790. — Annuum gracillimum flagelliforme ci- nerascens, caulibus ascendentibus usque ad 35 cm longis. Folia spathulata, quasi in petiolum attenuata, 2 — 5 cm longa, 3 — 6 mm lata. Cincinni terminales et axillares, 11* 164 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. laxissimi, pauciflori; pedicelli inferiores calyce 2 — 3-plo longiores; flores ut in P. inter- rnedium. Nuculae aut triquetrae oblongae vix marginatae aculeatae aut cyathiformes membrana valde inflata marginatae, plerumque binae utriusque generis in uno eodemque calyce. Südliche Galata, östliche Wüste von Ägypten: im oberen Wadi om Ruthi, 1300 m ü.M. (Schweinfurth, 3.— 7. Mai 1887). p. 50, 1. 30 ist zu den einheimischen Namen von Paracaryum rugulosum hinzu- zufügen: Ommu geres (nach Schweinfurth). p. 55, 1. 27 lies: I. Sepala 4 — 5 mm longa. p. 57, 1. 3 füge ein hinter »Kappadozien« : Steppe bei Bereketli Maden, Vilajet Konia (Siehe n. 178) und in der vorletzten Zeile lies: calyx 4 — 5 mm longus. p. 58, 1. 4. »Nicht gesehen« ist zu streichen und statt dessen zu lesen: Steppen bei Bereketli, 1600 m (Siehe n. 378); Steppen bei Korasch im Lykaonischen Taurus (Siehe n. 507). — Blühend im Juni. p. 58, 1. 31. Füge hinzu: Auf Brachen bei Kaisarie in Kappadozien, 1200 m ü. M. (Siehe n. 427). — Blühend im Juni. Verzeichnis der Sammler-Nummern. Abkürzungen: C. = Cynoglossum. M. = Mattiastrum. P. = Paracaryum. S. = Solenanthus. L. = Lindelofia. 0. = Omphalodes. R. = Rindera. T. = Trichodesma. Aitchison (Afghanistan) 132 Kuschakewiczia turkestanica — 172 Caccinia macranthera crassifolia — 382 M. cristatum var. Paropamisi — 548 R. karabaghensis — 576 Adelocaryum anchusoides — 579 C. glochidiatum — 618 = 172 — 706 T. incanum Aitchisonii — 864 T. incanum strictum. Albers (Deutsch Ostafrika) 165; 166; 181; 221 C. lanceolatum. Alboff (Transkaukasien) 10 0. cappadocica f. alpina — 100; 126 O. cappadocica — 339 O. rupestris — 352 0. cappadocica — 400 = 10 — 438 O. rupestris. Alexenko (Kaukasus) 9651 C. holosericeum. Anderson (Vorderindien) 269 C. lanceolatum — 810 C. zeylanicum. Andrne (Australien) 144 G. australe. Antnnes (Angola) A. 120; 317 T. arenicolum. Ascherson n. Reinhardt (Sardinien) 364 G. creticum. Bachmunn (Südost-Afrika) 1135—1139 0. lanceolatum — 1140 C. hispidum. Baenitz (Herbarium Europaeum) 2566 O. scorpioides — 3879; 3880 G. germanicum. Bailey (England) 866 C. officinale. Baker (Californien; Nevada) 298 C. grande — 1028; 4135 Pectocarya lateriflora Nuttallii. Balansa (Algier) 311 C. clandestinum — 314 L. lanata — 367 O. Luciliae — 863 C. cre- ticum — (Orient) 1517 O. cappadocica — (Tonkin) 3895 G. lanceolatum. Baldacci (Albanien) 186 R. graeca — 188 S. albanicus — 343 C. creticum. Balfonr (Socotra) 438 T. Scottii — 532 T. laxiQorum. Ball (Marokko) 779 C. creticum. Baron (Madagaskar) 3307 C. lanceolatum — 3588 C. borbonicum. Bartsch (Schlesien) 242 O. scorpioides. Battandier n. Trabnt (Algier) 28 C. clandestinum — 29 L. lanata. Bauin (Südost-Afrika) 195 T. arenicolum — 234 T. Dekindtianum — 844 T. Baumii. Bauniann (Togo) 212 C. lanceolatum. Baur (Afrika) 29 T. africanum. Becker (Russland) 80 R. tetraspis. Bennett England) 673 C. germanicum. ßeqnaert (Katanga) 105 T. Bequaertii. Berg (Argentinien) 81; 163 Pectocarya lateriflora. y. Berg {Kleinasien) 75 C. montanum asiaticum. Bertero (Chile) 211 Pectocarya lateriflora — 212 P. pusilla — 944 = 211 — 1161 C. paniculatum f. Azocarti. Billot (Frankreich) 1937 O. venia — 2510 O. litoralis. Blanche (Libanon) 426 S. stamineus — 430; 431; 432 C. creticum. Blan (Bosnien) 347; 523; 1487 G. officinale. Bock n. r. Rosthorn (Ostasien) 1261 C. lanceolatum. Boivin (Reunion) 1244 T. indicum — 1245 C. borbonicum — 1247 C. rochelia. Bolander Californien) 3858 Pectocarya lateriflora Nuttallii. Bolle (Mukaronesien) 75 T. africanum. Bolus (Südafrika) 641 T. africanum — 9706 T. droogmansianum glabrescens. Bonati (China) 3308 C. amabile — 6769 C. lanceolatum. Borumiiller (Dalmatien) 1)5; 301 C. Columnae — 805; 1174; 1659 C. creticum. Bornmüller (Orient) 728 M. calycinum — 749 C. montanum asiaticum — 750 C. creticum \QQ Ä. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. — 751 C. montanum natolicum — 1164 S. stamineus — 1166 C. creticum — 1167 C. mon- tanum asiaticum — 1257 = 751 — 1612 R. lanata genuina — 1614 S. petiolaris — 1615 S. stamineus — 1616 P. Sintenisii latifolium — 1635 C. cretfcum — 1636 M. Straussii — 1681 M. raccmosum — 1717 M. incanum — 2443 S. stamineus — 2444 = 749 — 2829 R. lanata cyano- ptera — 3080 M. incanum — 3456 S. stamineus — 3911 S. petiolaris — 3912 S. petiolaris f. laxiflora — 3914 Caccinia macranthera linearifolia — 3915 L. cerinthoides et f. stenophylla — 3916; 3917 T. Aucheri — 4975; 4976 P. rugulosum — 4977 = 4976 — 4979 P. Bungei — 4980 P. intermedium — 4985 P. inconspicuum (?) — 5325 C. creticum — 5326 = 749 — 7733 = 749 — 7735; 7736; 7737 R. lanata punctata — 7738; 7739; 7740; 7741 P. strictum — 7758 T. incanum virescens — 7759 T. incanum molle — 7760; 7761; 7762; 7763 = 7759 — 7766; 7767 Caccinia macranthera crassifolia — 7769; 7770 L. cerinthoides — 7771; 7772 S. petiolaris — 7773 S. stamineus — 7774 S. stamineus luteus — 7775 L. bracbystemon — 7776 S. stamineus — 9793 0. Luciliae — 10874 T. africanum — 10875 T. africanum heterotrichum — 10876 = 10874 — 10877; 10878 = 10875 — 12185 C. creticum — 12186 = 749. Bormniiller (Turkestan) 2; 92 T. incanum — 126 Adelocaryum anchusoides — 546 M. himalayense — 852 = 126 — 953 = 2. Bourgeau (Algier) 24 R. gymnandra. Bourgeau (Armenien) 193 M. cristatum — 194; 195 M. racemosum — 196 R. lanata canescens. Bourgeau (Spanien) 339 O. linifolia — 1309 G. nebrodense pustulatum — 1310 = 339 — 2694 O. lusitanica. Braun (Deutsch Ostafrika) 1314 T. zeylanicum — 1925 T. zeylanicum f. longifolia — 2727; 2825; 2913 C. lanceolatum. Brenning (Vereinigte Staaten) 540 C. virginianum. Bronn (England) 867 C. germanicum. Buchanan (Nyassa) 135 C. lanceolatum — 268 T. droogmansianum glabrescens — 299 T. physaloides — 727 C. lanceolatum geometricum — 927 G. lanceolatum — 1041 T. physa- loides — 1145; 1373 = 727 — 7032 T. droogmansianum glabrescens. Büchner (Kongo) 577 TV angolense. Buchwald (Deutsch Ostafrika) 92 T. zeylanicum — 227; 264; 314; 315; 512a C. lanceo- latum — 597 C. lanceolatum geometricum. Bunge (Sibirien) 945 Suchtelenia calycina — 947 R. tetraspis. Barke (Südafrika) 313 T. angustifolium. Burnat (Frankreich) 1413 C. cheirifolium. Busch, Marcowicz, Woronow (Kaukasus) 215 O. rupestris. Busse (Deutsch Ostafrika) 357 C. lanceolatum — 445; 495 T. zeylanicum — 916 T. droog- mansianum glabrescens — 2654 T. zeylanicum. Büttner (Togo) 42; 86; 254; 389 C. lanceolatum geometricum. fallier (Schlesien) 640 O. scorpioides. Cheyallier (Algier) 457 T. africanum — 458 T. calcaratum. Choulette (Algier) 365 C. cheirifolium. Clarke (Sikkira) 34055 forma transitoria inter T. amplexicaule et T. indicum — 35410; 35537 C. lanceolatum — 35819 C. glochidiatum — 36041 C. zeylanicum — 36525 C. glochi- diatum — 37289; 37531 G. zeylanicum — 44181 C. zeylanicum — 44186 C. lanceolatum — 44292B C. zeylanicum — 44294 C. glochidiatum — 44541 C. lanceolatum. Conrads (Deutsch Ostafrika) 1 1 8 T. zeylanicum. Conrau (Kamerun) 132 G. lanceolatum geometricum — 190 C. lanceolatum. Corille u. Funston (Galifornien) 721 Pectocarya lateriflora Nuttallii. Cuming (Philippinen) 680; 686 T. zeylanicum. Cuslck (Oregon) 2555 Pectocarya setosa — 2676; 2813 C. occidentale. David (Mongolei) 1921 C. divaricatum. Deflers (Arabien) 864 T. calathiforme. Degen (Ungarn) 1746 R. umbellata. Delstel (Kamerun) 42; 653 C. lanceolatum. Dekindt (Angola) 40 T. arenicolum — 77 T. Dekindtianum. Delacour (Frankreich) 5285 C. creticum. Delalande (Frankreich) 158 O. litoralis. Dieck (Gilicien) 1; 10 S. stamineus. Diels (Australien) 2789 T. zeylanicum sericeum — 3674 T. zeylanicum intermedium. Dieterlen (Südafrika) 375 C. hispidum. Verzeichnis der Sammler-Nummern. 167 Dietrich (Australien) 403 T. zeylanicum intermedium. Diugler (Bithynien) 313 C. montanum asiaticum. Diuter (Deutsch Südwestafrika) 297; 415 T. angustifolium — 916 T. africanum — 925 T. angustifolium — 1213; 1382 T. africanum — 1522 T. angustifolium. Dombey (Peru) 371 Pectocarya lateriflora. Dörfler (Herbarium normale) 4564 C. magellense — 4565 C. Dioscoridis — 4681 S. Re- vcrchonii — 4 682 C. germanicum — 5143 0. verna — 5144 0. scorpioides. Dörfler (Türkei) 281 C. Columnae — 282 C. montanum. Drege (Südafrika) 650; 912 T. africanum. Drnmmond (Australien) 133 T. zeylanicum intermedium. Düsen (Kamerun) 402 C. lanceolatum. Dus6n (Patagonien) 5 Pectocarya lateriflora. Duthie (Vorderindien) 87; 90 (?) C. glochidiatum — M48 Adelocaryum malabaricum (?) — 2356 C. lanceolatum — 5798; 5801 C. zeylanicum — 11274 L. longiflora — 11526 Adelocaryum anchusoides. Dybowski (Polen) 975 C. officinale. Eckion u. Zeyher (Südafrika) 47 C. hispidum — 49 C. lanceolatum. Ehrenberg (Vorderasien) 148 T. Ehrenbergii — 155 C. montanum asiaticum. Eick (Deutsch Ostafrika) 1 92 G. lanceolatum geometricum. Ellenbeck (Galla) 238 T. calathiforme — 374a; 464 C. montanum alpinum — 471; 504 C. lanceolatum — 549 = 464 — 757; 1394; 1416 C. lanceolatum — 1431 G. amplifolium — 1U9 C, lanceolatum — 1488 C. coeruleum — 1656 = 464. Eimer (Galifornien) 3706 Pectocarya setosa — 4483 C. grande — 4676 Pectocarya pusilla flagellaris. Eimer (Philippinen) 6381 C. lanceolatum — 11481 C. zeylanicum. Endlich (Deutsch Ostafrika) 3 G. lanceolatum — 362 T. zeylanicum. Endlich (Kleinasien) 95 C. creticum. Endlich (Mexiko) 797 O. aliena. Engelmann (Missouri) 399 C. virginianum. Engler (Afrika) 963 a G. lanceolatum geometricum — 976 T. zeylanicum longifolium — 1182; 1193 = 963a — 2753; 2834a; 3055 T. physaloides. Engler (Tsingtau) 7018 O. aquatica sinica. Engler n. Krause (Kaukasus) 196 O. rupestris. Eyersmann (Sibirien) 127 R. tetraspis. Faurie (Japan; Korea) 328 C. lanceolatum — 330 Brachybotrys paridiformis — 349 O. aquatica — 764 O. sericea koreana — 972; 1904 C. zeylanicum — 2190 O. japonica — 2526 C. zeylanicum — 2528 O. japonica — 2530; 2531; 2837 C. zeylanicum — 3833 O. sericea — 4106 O. japonica — 4107 C. lanceolatum — 5961 G. zeylanicum — 7010; 7894; 9917 O. japo- nica — 1 371 5 C. zeylanicum. Field (Ostindien) 5894 T. khasianum — 10500; 24920 C. zeylanicum. Fiori (Sizilien) 630 C. cheirifolium. FiSfher (Deutsch Ostafrika) 436 G. lanceolatum. Fischer (Nubien) 196 T. africanum. Forrest (China) 2235 C. triste — 2669 O. Forrestii — 4474 P. brachytubum. Forsyth-Major (Kleinasien) 410; 665 R. graeca incana. Forsyth-Major (Madagaskar) 28 C. monophlebium. Freyer (Krain) 1177 O. verna. Fritsche (Angola) 92 C. lanceolatum. Gadecean (Frankreich) 131 6 bis O. litoralis. Gaillardot (Orient) 5 C. creticum pseudocheirifolium — 6 C. creticum — 2073 Caccinia macranthera — 2082 = 5 — 2553 S. stamineus — 2996 = 5. Gandoger (Algier; Spanien) 33 C. creticum — 34 L. lanata — 370 C. cheirifolium hetero- carpum. Genty (Frankreich) 1763; 4130 C. Dioscoridis. Gerard (Frankreich) 3554 C. Dioscoridis. Gill (Vorderindien) 23 C. zeylanicum. Giraldi (China) 2383 O. trichocarpa — 2388; 2393 Thyrocarpus glochidiatus — 2397 C. zeylanicum — 6104 O. moupinensis — 6131 O. trichocarpa. Giroucourt (Dahomey) 101 T. africanum. 16g A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. Goctze (Ostafrika) 70; 284 C. amplifolium — 1 1 32 G. lanceolatum geometricum — 1267 T. droogmansianum glabrescens — 1398 T. physaloides. Gossweiler (Angola) 1117 T. angolense. * Grant (Marokko) 11 C. clandestinum. Greenman, Lansing, Dixon (Illinois) 102 C. officinale. Grifflth (Vorderindien, Afghanistan) 5945 M. asperum — 5962 P. intermedium — 5970 C. glochidiatum et lanceolatum — 5970; 5971 C. zeylanicum — 5975 P. microcarpurn — 5976 P. inconspicuum — 5978 L. cynoglossoides — 5979 S. petiolaris — 5980 S. strictissimus — 5988 T. molle Griffithii — 5989 T. khasianum — 5992 T. incanum molle. Grote (Sinai) 70; 169 P. intermedium. Guyon (Algier) 5; 107 L. lanata. Guyot (Reunion) 27. C. borbonicum. Hagen (Sumatra) 1 C. javanicum. Hall, H. M. (Californien) 1183 Pectocarya setosa. Hampe (Harz) 241 C. germanicum. Hansen (Californien) 149 C. grande. Hass (Tsingtau) 90 O. aquatica sinica. Haussknecht (Orient) 674 C. creticum — 700 R. lanata punctata — 702 T. incanum molle — 1197 R. caespitosa. Hayek (Steiermark) 243 O. scorpioides — 378 O. verna. Heldreich (Griechenland; Kleinasien) 38 G. Golumnae — 201; 309; 575 R. graeca — 661 C. montanum asiaticum — 815 M. racemosum — 916 R. lanata — 1179 O. Luciliae — 1202 M. lithospermifolium — 1324 C. Golumnae — 1566 R. graeca — 1633 C. sphacioticum. Heller (Californien) 5052 C. grande — 7586 Pectocarya lateriflora Nuttallii — 7984 C. occidentale — 8187 Pectocarya setosa — 8428 C. grande. Hellwig (Neu-Guinea) 362 C. Hellwigii. Henry (China) 3367; 3391 Thyrocarpus Sampsonii amplifolius — 4029 O. moupinensis — 4720; 4981 C. zeylanicum — 5610 O. moupinensis — 5919; 9365 C. zeylanicum — 10124 T. sinicum. Herrmann (Deutsch Südwestafrika) 1 7 T. africanum. Tan Hensch (Frankreich) 4 C. officinale. Hieronymns u. Niederlein (Argentinien) 466 Pectocarya lateriflora. Hildebrandt (Afrika) 472 C. lanceolatum — 487 T. africanum abyssinicum — 847 T. calathiforme — 847 a T. Hildebrandtii — 1219 T. zeylanicum — 1415 G. lanceolatum — 1609 T. zeylanicum — 2438 C. lanceolatum — 3029 T. zeylanicum — 3644 C. borbonicum — 3644a; 3645 C. rochelia. HUgendorf (Japan) 140 O. Krameri. Hohenacker (Kaukasus; Vorderindien) 1090 C. lanceolatum — 1413 T. indicum — 2099 C. creticum. Holst (Deutsch Ostafrika) 205; 214; 3383 C. lanceolatum — 3452 T. zeylanicum. Holtze (Australien) 50 T. zeylanicum intermedium. Hossens (Ceylon) 39 C. zeylanicum. Hühner (Sachsen) 25 O. scorpioides. Hnet du Pavillon (Armenien) 3 S. stamineus — 5 M. cristatum. Humblot (Comoren) 97 C. lanceolatum comoranum — 202; 356; 1595 T. zeylanicum. Huter, Porta, RigO (Mediterrangebiet) 44 C. magellense — 377 C. montanum — 380 C. cheirifolium heterocarpum — 496 C. magellense — 819 O. brassicifolia — 820 O. linifolia. Jaeger (Deutsch Ostafrika) 214; 420 C. lanceolatum — 440 C. amplifolium — 508 C. amplifolium macrocarpum. Jagor (Java) 597; 619; 632 C. javanicum. Jahn {Deutsch Ostafrika) 26 C. lanceolatum. Jakuscher (Süd-Rußland) 139 R. tetraspis. Jamin (Algier) 64 L. lanata. Janensch u. Hennig (Deutsch Ostafrika) 2 ; 3 T. zeylanicum. Johnston (Deutsch Ostafrika) 33 T. zeylanicum — 46 C. amplifolium. Jones (Nordamerika) 1622; 3052; 3123; 3811 Pectocarya lateriflora Nuttallii — 3992 Pecto- carya setosa — 5033 = 1622. Juch (Südafrika) 2213 T. angustifolium. Junod (Ostafrika) 548 T. zeylanicum — 604 T. physaloides. Kaiser (Sinai) 23 T. africanum heterotrichum — 104 P. intermedium. Verzeichnis der Sammler-Nummern. 169 Kandt (Deutsch Ostafrika) 48 C. lanceolatum. Kareliii u. Kiriloff (Sibirien) 355 C. viridiflorum — 357 R. tetraspis — 358 S. circinatus — 1743 R. ochroleuca — 1745 L. stylosa. Kassner (tropisches Afrika) 752 G. coeruleum — 3109 C. lanceolatum geometricum. Keil Deutsch Ostafrika) 27; 261 C. amplifolium — 105 C. lanceolatum geometricum. Kellogg u. Harford (Galifornien) 761 C. grande — 773 Pectocarya lateriflora Nuttallii. Kerner (Niederösterreich) 2935 0. scorpioides. Kerr (Siam) 698 C. lanceolatum. Kersten (Palästina; Marokko) 4; 11 T. africanum heterotrichum — 82 C. clandestinum; Kling (Togo) 173 C. lanceolatum. Kneucker (Sinai; Syrien) 6 T. Ehrenbergii — 10 P. intermedium — 12 T. africanum heterotrichum — 85 P. rugulosum — 124 C. montanum asiaticum. Koch (Australien) 51 T. zeylanicum intermedium. Komaroff (Mandschurei) 1307 Brachybotrys paridiformis. Kotschy (Orient) 19 O. Luciliae cilicica — 39 M. racemosum u. lithosperraifolium — 56 R. lanata punctata — 79; 93 S. stamineus — 112a; 128b M. lithospermifolium — 129 (Syrien) M. lamprocarpum — 129 (Persien) S. petiolaris — 136 P. strictum — 144 M. lithospermifolium — 189 M. racemosum — 192 = 19 — 200 S. stamineus — Suppl. 231 C. monlanum natolicum — 236 R. lanata punctata — 241 P. persicum — 246 M. lithospermifolium — 305 = 19 — 325 S. petiolaris — 332 R. lanata canescens — 368 Caccinia strigosa — 368a Caccinia macranthera crassifolia — 381 L. cerinthoides — 402 Caccinia Kotschyi — 463 L. kurdica — 540 T. in- canum molle — 577 T. physaloides — 600 T. africanum — 618 = 540 — 695 R. -caespitosa longifolia — 706 T. Aucheri brachycalycinum — 741 M. lithospermifolium. Krebs (Ohio) 459 C. virginianum. Kronenbnrg (Orient) 150 R. lanata canescens. Knegler (Algier) 168 L. tubiflora. Kiintzel (Tsingtau) 93 O. aquatica sinica. Kusnezow (Kaukasus) 621 C. officinale. Lasch (Neumark) 57 G. officinale. Lechler (Chile) 321 C. limense. Ledermann (Kamerun) 1598 C. lanceolatum — 1703 C. lanceolatum geometricum — 2011 C. amplifolium macrocarpum — 3080 T. Ledermannii — 3128 T. africanum — 3927; 3980 C. lanceolatum — 4023 T. africanum — 5739 = 2011 '— 5780 = 1703 — 6000 C. lanceolatum. Lehmbach (Kamerun) 10 C. lanceolatum. Lessing (Sibirien) 288 R. tetraspis. Limpricht (China) 315 Thyrocarpus Sampsonii amplifolius — 407 Thyrocarpus Sampsonii parvifolius — 496 C. divaricatum — 907 C. zeylanicum — 1002 C. amabile. Linden (Columbia) 913 C. Trianaeum. Litwinow (Turkestan) 1122 T. incanum. Loher (Philippinen) 1547 C. lanceolatum — 1549 T. zeylanicum. Lojacono (Sizilien) 418 C. nebrodense — 508 C. cheirifolium — 613 S. apenninus. Maconn (Britisch Columbia) 76742 Pectocarya lateriflora Nuttallii. Macowan u. Bolus (Südafrika) 641 T. africanum — 813 T. angustifolium. Maguier (Frankreich) (siehe auch Genty u. Gerard) 1763 C. Dioscoridis — 2796 G. ger- manicum — 3554 = 1763. Maire u. Petitmengin (Orient) 1414 O. Luciliae. Mailleaud (Frankreich) 1482 C. creticum. Maly (Bosnien) 318 C. officinale. Manissadjian (Türkei) 56 M. racemosum. Marloth (Deutsch Südwestafrika) 780 T. angustifolium — 1411 T. africanum. T. Mechow (Angola) 211 T. angolense. Meebold (Vorderindien) 89 T. zeylanicum — 168 T. indicum — 4178 C. zeylanicum — 4179 C. lanceolatum — 4180 C. microglochin — 4181 C. microglochin margananum — 4182; 4183 C. nervosum — 4184; 4185 C. glochidiatum — 4186 forma transitoria inter C. glochidia- tum et microglochin — 4188 — 4191 C. glochidiatum — 4192 C. lanceolatum — 4193; 4194 C. lanceolatum — 4217 L. longiflora — 4218 L. angustifolia — 4234; 4235 M. tibeticum — 4236 M. himalayense — 4237 P. microcarpum — 4238 P. Thomsonii — 4240 Adelocaryum anchusoides — 4242 S. circinatus — 4244 T. indicum — 4245 T. amplexicaule — 4246 T. in- dicum subsessile — 42 '.7; 4248 T. indicum — 4743; 4926 C. zeylanicnm — 4934 C. lanceo- latum — 5014 C. glochidiatum — 5155 T. khasianum — 5156; 6208 C. zeylanicum — 6451; 170 A- Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. 6509 C. lanceolatum — 6752 C. Meeboldii — 6754 T. zeylanicum — 6755 T. amplexicaule 7696 C. lanceolatum — 8815 C. Meeboldii — 8816 T. amplexicaule — 8817 T. zeylanicur longifolium — 10306; 10307; 10308 C. zeylanicum — 10309 Adelocaryum coelestinum — 1080S T. khasianum — 11328; 15708; 15709 C. zeylanicum. Meinhof (Deutsch Ostafrika) 35 C. lanceolatum. Merker (Deutsch Ostafrika) 37—40 C. lanceolatum — 712 T. zeylanicum — 713 C. ceolatum. Merrill (Philippinen) 985; 2623 T. zeylanicum — 4299 C. zeylanicum — 4833 C. la ceolatum. Meyer (Deutsch Ostafrika) 329 C. lanceolatum — 659 C. lanceolatum geometricum. Meyers u. Dinsmore (Palästina) 1720 T. Boissieri. Mildbraed (Deutsch Ostafrika; Kamerun) 269 C. lanceolatum — 619 T. zeylanicum 873 C. lanceolatum geometricum — 2488 C. amplifolium — 3416 C. amplifolium macrocarpu — 3417 = 3416 et G. lanceolatum — 4844 C. lanceolatum. Moller (Portugal) 6 C. clandestinum — 467 C. creticum. Murray (Portugal) 8 O. lusitanica. Neumann (Britisch Ostafrika) 121 C. coeruleum — 122 C. amplifolium. Neyra (Frankreich) 2974 G. cheirifolium. Noe (Istrien) 53; 98; 1239 C. creticum. Orphanides (Griechenland) 168; 511 R. graeca — 865 C. Columnae — 1117 G. mont num — 2567 C. Columnae. Palmer (Californien) 69a Pectocarya lateriflora Nuttallii — 100 C. occidentale — 37S Pectocarya setosa — 380; 627; 628 Pectocarya lateriflora Nuttallii. Paris (Algier) 119 C. cheirifolium — 120 L. lanata — 258 C. creticum. Parish (Californien) 41 Pectocarya lateriflora Nuttallii — 428; 1324 Pectocarya setosa. Parry (Utah) 167 Pectocarya lateriflora Nuttallii. Pauli (Chios) 88 C. creticum. Paulsen (Pamir) 112 Kuschakewiczia turkestanica — 674; 728 L. angustifolia — 863 forma transitoria inter L. angilstifolia et stylosa — 1025 M. himalayense — 1362 Adelocaryum anchu- soides — 1363 C. glochidiatum — 1503 = 1362. Penther (Südafrika) 1819; 1824; 1831 C. lanceolatum. Perrottet (Senegal) 2006; 2007 T. africanum. Peters (Deutsch Ostafrika) 8 T. zeylanicum. Petter (Dalmatien) 127 C. creticum. Pfand (Kordofan) 390 T. africanum abyssinicum. Philipp! (Chile) 35 Selkirkia Berteroi — 286 C. limense — 318 C. paniculatum Philip- pianum — 437 Pectocarya lateriflora — 682 Pectocarya pusilla — 684 Pectocarya lateriflora — 698 = 318 — 699 C. creticum — 700 C. limense. Pichler (Vorderasien) 33 T. incanum molle — 120 L. albida — 127 P. strictum — 195 Caccinia macranthera linearifolia — 466 M. lithospermifolium. Pitard (Nordafrika) 204 C. cheirifolium heterocarpum — 205 L. tubiflora — 269 C. creticum. Poeppig (Chile) 54 C. paniculatum f. Azocarti — 58 Pectocarya pusilla — 59 Pectocarya lateriflora. Porta n. RigO (Italien) 6 C. montanum — 129 C. cheirifolium. Post (Syrien) 41 Caccinia macranthera — 78 M. lithospermifolium. Prenß (Kamerun) 735 C. amplifolium macrocarpum — 756 C. lanceolatum. Pringle (Mexiko) 1878 O. mexicana — 8822 Mimophytum omphaloides — 10162 O. acu- minata — 10205; 10206 O. aliena. y. Prittwitz n. Gaffron (Deutsch Ostafrika) 154 T. zeylanicum. Kadde (Kaukasus) 14 O. cappadocica, accedens ad Ö. rupestris. Bange (Deutsch Südwestafrika) 101; 323; 398; 413; 516; 713 T. africanum. Rastern (Krain) 69 O. verna. Regel (Turkestan) 23 L. Olgae — 275 R. tetraspis. Rehmann (Transvaal) 4759 T. physaloides. Rererchon (Spanien) 187 O. linifolia — 311 [1889] C. cheirifolium heterocarpum — 311 [1890] C. clandestinum — 332 C. cheirifolium heterocarpum — 44 8 O. brassicifolia — 844 C. cheirifolium — 938 C. Dioscoridis — 1190 S. Reverchonii — 1385 C. Dioscoridis castrilense. Ringoet (Katanga) 6 T. Ringoetii. Rickmers (Transkaukasien) 134 C. montanum. Verzeichnis der Sammler-Nummern. 171 Robecchi-Brichettl (Somali) 419 T. Hildebrandtii? Rohlfs (Nordafrika) 12 T. africanum — 127; 128 C. cheirifolium lieterocarpum. Rolfes (Südafrika) 5003 T. physaloides. Romain (Algier) 209 L. lanata. Roshewitz (Turkestan) 329 C. creLicum — 434; 531 Kuschakewiczia turkestanica. Rosa [Sizilien) 51 G. Columnae — 655 C. creticum. Y. Rostliorn (China) 304 G. zeylanicum — 2359 Thyrocarpus Sampsonii parvifolius — 2361; 2363 C. zeylanicum. Radatis (Südostafrika) 402 C. lanceolatum. Sample (Jowa) 505 C. officinale. Sarasin (Celebes) 1289 G. celebicum. Sauze (Frankreich) 3399 C. Dioscoridis. Schäfer (Westafrika) 95 G. lanceolatum geometricum — 149 T. africanum. Scheffler (Britisch Uganda) 237 C. amplifolium — 246 C. lanceolatum. Scbimper (Abyssinien, Arabien, Sinai) 35 C. amplifolium — 49 C. montanum alpinum — 68 T. calathiforme — 1-23 P. intermedium — 124 T. zeylanicum — 204 T. africanum abyssini- cum — 208 T. zeylanicum — 226 T. africanum heterotrichum — 227 = 49 — 277 T. zeylani- cum — 289 = 204 — 297 C. lanceolatum — 311 = 204 — 333 C. lanceolatum — 343 C. coe- ruleum — 384; 392; 394 C. lanceolatum — 403 P. rugulosum — 457 = 35 — 525 C. lanceo- latum — 542 C. coeruleum — 564 C. amplifolium — 625 T. zeylanicum — 670 = 204 — 710 T. calathiforme — 1007 C. lanceolatum geometricum — 1025 T. zeylanicum — 1194 [15. 9. 1863] C. montanum alpinum — 1194 [27. 11. 186*3] C. lanceolatum — 1209 = 204 — 1472 T. calathiforme Schimperi — 1538 G. amplifolium. Schinz (Deutsch Südwestafrika) 759 T. angustifolium. Schlagintweit (Innerasien) 840 C. lanceolatum — 2758 L. angustifolia — 3102 C. lan- ceolatum — 3114 L. angustifolia — 4237 C. glochidiatum — 4503 C. lanceolatum — 4591 C. microglochin — 4771 C. glochidiatum — 5295 L. angustifolia — 5426; 5805 C. glochidiatum — 6006 M. tibeticum Schlagintweitii — 6708; 6949 L. angustifolia -*- 7211 Adelocaryum Schlag- intweitii — 7612 Adelocaryum flexuosum — 10892 T. amplcxicaule — 12082 G. microglochin — 12587 T. indicum. Schlechter (Südafrika) 10871 T. africanum. Schleicher (Schweiz) 135 C. germanicum. Schmidt (Comoren) 259 T. zeylanicum. Schneider (Bulgarien; Ungarn) 316; 1633 C. officinale. Schrenk (Sibirien) 410 S. circinatus. Schultz (Australien) 525 T. zeylanicum intermedium. Schnitz (Herb, norm.) 104 O. verna — 307 C. germanicum — 308 G. creticum — 526 R. tetraspis — 868 O. lusitanica — 1629 O. litoralis — 2471 R. umbellata — 2766 C. creticum. Schweinfurth (Afrika) III. 56 T. physaloides — 32; 85; 145; 146 T. africanum — 150; 208 P. intermedium — 210 T. africanum — 211; 212; 246 T. africanum heterotrichum — 293 T. laxiflorum — 303; 411 T. africanum — 416; 417 M. lithospermifolium — 418 C. montanum asiaticum — 419 C. creticum — 488 T. zeylanicum — 500 T. calathiforme — 558 C. lanceo- latum geometricum — 623 T. Scottii — 632 T. microcalyx — 689 T. africanum abyssinicüm — 722 C. lanceolatum — 788 = 293 — 957; 1139 C. lanceolatum — 1183 G. cheirifolium — 1185 C. clandestinum — 1186; 1187 G. creticum — 1281 T. Ehrenbergii — 1295; 1299 T. zey- lanicum — 1338; 1373; 1384 C. lanceolatum — 1614; 1656; 1752 C. lanceolatum — 207s— 2082 T. Ehrenbergii — 2083—2090 T. africanum — 3743 C. lanceolatum. Schweinfurth u. Riva (Colonia Eritrea) 412 T. zeylanicum — 615 Adelocaryum ery- thraeum — 638 T. zeylanicum — 1127b C. lanceolatum — 1594 = 615 — 1704 G. lanceolatum. Sieber (Greta) 82 C. creticum pseudocheirifolium. Sieber (Mauritius) 100; 137; 157 T. indicum — II. 200 T. zeylanicum. Siehe (Kleinasien) 49 C. creticum — 68 M. racemosum — 110 M. lithospermifolium — 146 R. lanata — 178 M. racemosum — 183; 190 O. Luciliae cilicica — 275 S. stamineus — 319 M. racemosum — 321 M. lithospermifolium — 378 M. longipes — 415 C. montanum nato- licum — 427 M. ancyritanum — 505 O. Luciliae cilica. — 507 = 378. Simonkai (Ungarn) 2636 C. germanicum hungaricum. Sintenis (Orient) 44 C. creticum — 103 M. turcomanicum — 147 Gaccinia macranthera linearifolia — 194 G. Columnae — 204 forma transitoria inter R. lanata detonsa et punctata — 295 P. Sintenisii angustifolium — 299 C. montanum asiaticum — 361 P. Sintenisii angusti- folium — 518 S. circinatus — 633 C. Columnae — 689 C. montanum asiaticum — 689 b forma 172 A. Brand. — Borraginaceae-Borraginoideae-Cynoglosseae. transitoria inter C. montanum asiaticum et natolicum — 710 M. kurdistanicum — 740 P. stric tum — 862 M. cristatum — 866 R. lanata punctata — 996 T. incanum molle — 997 M. corymbi forme — 1026 Caccinia macranthera crassifolia — 1053 C. montanum latifolium — 1192 lanata — 1268 C. creticum — 1321 M. corymbiforme — 1600 Suchtelenia calycina — 16« Caccinia macranthera linearifolia — 1699 C. creticum — 1702 M. turcomanicum — 2120 stamineus — 2142 R. caespitosa — 2257 S. circinalus — 2357 R. lanata euryptera — 2358 P. Sintenisii f. latifolia — 2419 C. montanum asiaticum — 2545 S. stamineus ovatifolius — 2733 M. lithospermifolium — 3062 M. leptophyllum — 3429 C. creticum — 3653 M. calycinum — 3735 C. montanum natolicum — 5260 C. montanum natolicum — 5260 b C. creticum — 5677 C. montanum asiaticum, accedens ad C. montanum natolicum — 572 4 S. stamineus — 5725; 5725b M. leptophyllum — 5791 M. racemosum — 5834 R. lanata canescens — 5836; 6093 M. lithospermifolium — 6094 R. lanata cyanoptera — 6095 M. ancyritanum. Sintenis u. Bornmüller (Griechenland) 261 C. creticum — 464 C. creticum f. monstrosa — 824 C. creticum. Sintenis n. BigO (Cypern) 115 C. creticum — 828 M. lithospermifolium. Sodiro (Ecuador) 11 2/22 b C. Trianaeum. Summier n. Lerier (Kaukasus) 976 C. officinale areolatum — 978 O. Lojkae. Soulie" (Tibet) 661; 861; 1057; 2227 C. amabile — 2815 O. trichocarpa — 2822 C. amabile. Spicer (Australien) 120 C. suaveolens. Spruce (Ecuador) 5309 Pectocarya lateriflora. Steudner (Abyssinien) 859; 860 T. africanum abyssinicum — 867 C. lanceolatum — 868 T. zeylanicum — 869 C. lanceolatum — 89 1 C. coeruleum? Stocks (Balutschistan) 906 M. asperum. Stolz (Deutsch Ostafrika) 302 C. lanceolatum — 757 T. zeylanicum. Strauß (Persien) 41 Caccinia macranthera crassifolia — 61 R. lanata punctata — 77; 150 R. lanata canescens — 226 T. incanum molle — 245; 289; 290 P. persicum — 291 S. stami- neus — 292 S. petiolaris — 294; 410 T. incanum molle — 411 T. incanum virescens, accedens ad formam typicam — 453 S. stamineus. Stübel (Columbia) 360 a; 421 C. Trianaeum. Stuhlmann (Deutsch Ostafrika) 76; 237 T. zeylanicum longifolium — 268; 547 T. zey- lanicum — 918 C. amplifolium — 1275; 1680 C. lanceolatum — 1702 T. zeylanicum — 1871 C. lanceolatum — 2185 C. lanceolatum — 2295; 2315 C. amplifolium — 2463 C. lanceolatum — 2470; 2476 C. lanceolatum geometricum — 3028 C. lanceolatum — 3392 T. zeylanicum — 3443a C. lanceolatum — 4660; 6004; 6765; 6998; 7002; 7051; 7195; 7221; 7262; 7293; 7346. 7610; 7631; 8324; 8364; 8517 T. zeylanicum — 8887; 9068; 9085; 9257 C. lanceolatum — 9183 C. amplifolium. Suksdorf (Washington) 92 C. grande — 410 Pectocarya pusilla fiagellaris. Swynnerton (Südafrika) 516 C. lanceolatum — 2112 T. physaloides. SzoTits (Persien) 489 T. incanum molle. Tanbert (Cyrenaica) 164 C. cheirifolium. Thomas (Deutsch Ostafrika) III. 34 C. lanceolatum — III. 125 T. zeylanicum. Thwaites (Ceylon) 143 C. lanceolatum — 1888 T. zeylanicum — 1892 C. zeylanicum. Tiesler (Portugiesisch Ostafrika) 16 T. physaloides. Todaro (Sizilien) 924 C. clandestinum — 1034 S. apenninus — 1223 C. Columnae — 1224 C. nebrodense. Toepfer (Australien) 34 T. zeylanicum sericeum — 130 C. latifolium. Triana (Columbia) 2141 C. Trianaeum. T. Trotha (Afrika) 59 A T. angustifolium — 148 T. africanum — 152 T. zeylanicum. Ulilig (Deutsch Ostafrika) 9 T. zeylanicum — 196 C. lanceolatum — 244 T. zeylanicum — 263 C. lanceolatum geometricum — 373 C. lanceolatum — 488 T. physaloides — 501 C lanceolatum. Urumoff (Bulgarien) 481 forma transitoria inter C. creticum et montanum. Verdick (Katanga) 104 T. tinctorium — 140 T. Verdickii. Yiaud-Graud-Marals (Frankreich) 164 O. Jitoralis. Volkens (Deutsch Ostafrika) 41 T. zeylanicum — 24 t C. lanceolatum — 1231; 1429 C. lanceolatum — 1430 C. lanceolatum geometricum — 1441 T. zeylanicum — 1661 C. lanceo- latum — 1846 C. amplifolium — 1982 T. zeylanicum — 2021 C. lanceolatum — 2022 C. ampli- folium macrocarpum. Waldburg-Zeil (Sibirien) 153; 153a S. circinnatus — 163 R. tetraspis. Walker (Californien) 11 C. grande, Verzeichnis der Sammler-Nummern. 173 Wallich (Vorderindien) 918 C. lanceolatum — 919 C. zeylanicum — 922 C. glochidiatum — 932/1; 932c T. indicum — 935a T. zeylanicum — 961 C. lanceolatum. Wallis (Vorderindien) 253 T. zeylanicum. Walton (Sikkim?) 48 0. trichocarpa. Warbnrg (Australien) 18692 G. latifolium. Warburg u. Endlich (Kleinasien) 95 C. creticum — 412 M. calycinum — 750 C. cre- ticum — 788 M. calycinum — 873 M. racemosum — 1040 M. leptophyllum. Warnecke (Deutsch Ostafrika) 247 C. lanceolatum. Watt (Ostindien) 5894 T. khasianum. Weberbauer (Kamerun) 1 4 C. amplifolium macrocarpum. Weberbauer (Peru) 1664; 5330 Pectocarya lateriflora. Wcllinan (Angola) 1294 G. lanceolatum. Welwitsch (Angola) 5300 G. lanceolatum — 5301 T. Welwitschii — 5302 Vaupelia me- dusa — 5303 T. africanum — 5449 C. lanceolatum — 5450 T. angolense — 5471 T. africanum. Welwitsch (Portugal) 45; 114 0. linifolia — 130 C. clandestinum. Whyte (Nyassa) 33 T. zeylanicum. Wichura (Ägypten) 3104 T. africanum. Wichura (Philippinen) 1803 T. zeylanicum. Wichura (Sumatra) 2160 G. javanicum. Widemann (Deutsch Ostafrika) 157; 158 C. lanceolatum. Wierzbicki (Ungarn) 1238 R. umbellata. Wight (Vorderindien) 2068 C. glochidiatum — 2069 C. zeylanicum — 2070 T. indicum — 2071 T. zeylanicum. WilldenOW (Herbar) 3327 G. officinale — 3329 C. divaricatum — 3330 C. Dioscoridis — 3331 C. creticum — 3332 C. Dioscoridis, forma culta? — 3333 C. cheirifolium — 3334 S. apen- ninus — 3335 G. lanceolatum — 3337 M. racemosum — 3338 R. tetraspis — 3340 M. glasti- folium — 3341 M. cristatum — 3342 O. scorpioides — 3343 0. lusitanica — 3344 O. verna — 3345 0. cappadocica — 3346 0. linilolia (sie!) — 3347 O. litoralis — 3348 0. linifolia. Willkomm (Spanien) 103; 197 C. cheirifolium — 211 G. creticum — 470 C. clandestinum — 508 C. cheirifolium heterocarpum — 540 C. creticum. Wilms (Transvaal) 943 T. angustifolium — 1004 G. hispidum — 1008 C. lanceolatum. Wilson (China) 241 O. moupinensis — 1090 C. zeylanicum — 1758 Thyrocarpus Samp- sonii amplifolius — 4029 O. moupinensis. Winkler (Deutsch Ostafrika) 4001 T. zeylanicum — 4183 C. coeruleum Winkleri. Winkler (Java) 2030 C. lanceolatum — 2038 C. javanicum. Winkler (Kamerun) 140 C. lanceolatum — 693 T. indicum — 1255 T. uniflorum. Wood (Natal) 973; 8115 Tysonia africana — 7010 C. lanceolatum — 7032 T. droogman- sianum glabrescens. Woronow n. Schelkownikow (Kaukasus) 140 Caccinia Rauwolfii. Zahn (Kamerun) 530 T. uniflorum. Zenker (Kamerun) 229; 231; 300 C. lanceolatum. Zeyher (Südafrika) 12*9 T. africanum — 1249 T. physaloides — 1251 T. angustifolium. Zimmermann (Deutsch Ostafrika) 1 54 T. zeylanicum. Zimmermann (Tsingtau) 341 O. aquatica sinica. Zollinger (Java) 1976; 2571 C. javanicum — 2820 T. zeylanicum — 2842 C. javanicum. Register für A. Brand-Borraginaceae-Borraginoideae- Cynoglosseae. Die angenommenen Gattungen sind fett gedruckt, die angenommenen Arten mit einem Stern (*) bezeichnet. Acanthocaryum Brand (sect.) 21 , 27. Actinobole Bunge (sect.) 93. Actinocarya Benth. 162, n.1. (1, 15, 16). ♦tibetica Benth. 162. Adelocarynm Brand 76, n. 8. (8, 18, 16, 17, 18, 111). *anchusoides (Lindl.) Brand 77, n. 1. (52, 53, 89, 148, 149, 151). ♦Capusii (Franch.) Brand 77, n.2. (53). *coelestinum (Lindl.) Brand 7«, n.6. (11 Fig.1, 53, 77, 79 Fig. 8, 149). ♦erythraeum Brand 78, n. 4. (77). ♦flexuosum Brand 78, n. 5. (77). ♦malabaricum (Clarke) Brand 79, n.7. (6, 53). ♦Schlagintweitii Brand 78, n.3. (7 7). Allocarya procumbens (A. Gray) Greene 150, 152. sessiliflora (Poepp.) Greene 152. Anchusa lanata Desf. 83. ] an ata L. 83. myosotidiflora Lehm. 112. petiolata Hook. 141, n. 29. sempervirens L. 112. zeylanica Vahl 134. Anchusac degeneris facie, indiae orientalis herba Pluk. 38. Anchusophyton Brand (sect.) 80, 82. Anchusopsis Bisch. 79, 80. longiflora Bisch. 85. Anisanthera Raf. 89. ciliata Raf. 90. Asan alschahan 124. Bajindak 160. Bilegnum Brand 54, n. 5. (7, 8, 12, 13, 16, 18). ♦Bungei (Boiss.) Brand 54. (11 Fig. 1, 76). Boraginella Siegesbeck 19. africana O. Ktze. 29. ambacensis O. Ktze. 26. amplexicaulis O. Ktze. 39. angustifolia 0. Ktze. 27. Aucheri 0. Ktze. 35. Ehrenbergii 0. Ktze. 31. calcarata 0. Ktze. 31. incana 0. Ktze. 36. latisepala 0. Ktze. 42. laxiflora 0. Ktze. 32. microcalyx 0. Ktze. 32. mollis 0. Ktze. 37. physalodes 0. Ktze. 22. Scottii 0. Ktze. 33. stricta 0. Ktze. 37. trichodesmoides 0. Ktze. 3 4. zeylanica 0. Ktze. 40. Boraginoides Boerh. 19. Borago africana L. 29. arabica Ehrenberg 31. calycinis foliis saggitatis erectis L. 38. crassifolia Vent. 92. indica Blanco 40. indica L. 38. macranthera Russell 90. spinulosa Roxb. 39. zeylanica Burm. 40. Borraginoides Moench 19. aculeata Moench 29. africana Hiern 29. physaloides Hiern 26. sagittata Moench 39. zeylanica Hiern 26. Borrago 15. minor verna repens, folio laevi Moris. 110. verrucosa Forsk. 29. Bothriospermum tenellum Fisch. et Mey. 149, 152. Brachybotrys Maxim. 1 62, n.2. (1, 15, 16). *paridiformis Maxim. 162. (97 burr plant 140. [Fig. 13). Butota udinga 140. Caccinia Savi 89, n. 1 1 . (3, 4, 5, 6,7,10,13,14,15,17,18). ♦actinobole Bunge 93, n. 6. (2, 7). Celsii Boiss. 92 n. 3. crassifolia 0. Ktze. 92', n.3. var. echinata Popow 92, n.3. f. obtusifolia Popow 92, n.3. f. persica Popow 92, n.3. var. N. Popow 90, n. 2. ♦dubia Bunge 93, n.5. (90). glauca Savi 92, n.3. var. Rauwolfii Trautv. 90, n.2. var. typica Trautv. 92, n.3. ♦Kotschyi Boiss. 90, n. 1. (11 Fig.1). ♦macranthera (Russell) Brand 90, n. 3. (8, 14, 151). . var. b. crassifolia (Vent.) Brand92.(90,97Fig.13). var. a. eu- macranthera Brand 90. f. ß. linearifolia (0. Ktze.) Brand 93. (91 Fig. 12). f. a. normalis 0. Ktze. 92. Rauwolfii DC. 90, n. 3. ♦Rauwolfii C. Koch 90, n. 2. (5). Russclli Boiss. 90, n. 3. ♦strigosa Boiss. 93, n. 4. (2, 3, 9, 90). Cerinthopsis Kotschy 80. foliosa Paine 82. kurdica Kotschy 82. Craniospermum subvillosum Lehm. 148, 160. Cynoglossa maior Brunfels 1 1 6, n.1. altera, medio fructu, coty- lodes, sive lichnoides Col. 119. media altera, virente folio etc. Col. 126, 128. media argentea Apula Col. 121. media montana etc. Col.1 21 . montana maxima Col. 154. Cynoglossoides Cynoglossum 175 Cynoglossoides 4 , 1 i. africana verrucosa et liis- pida Danty d'Isnard. 29. folio caulem araplexante Danty d'Isnard. 38. Cynoglossum L. 4 4 4, n. 4 7. (4 , 3, 5, 8, 4 0, 4 3, 4 5, 4 6, 4 7, 4 9, 76, 79, 4 47). abyssinicum Höchst, et Vatke 4 37, n. 27. (4 39). acutifolium Steud. 4 48. albanicum Deg. et Bald. 4 48, 454. album Gueldenst. 4 4 8, n. 4. ♦amabile Stapf et Druiumond 4 35, n. 23. (4 4 6). amplexicaule Lam. 4 29,n.4 4. amplexicaule Mchx. 4 34, n. 4 6. ♦amplifolium Höchst. 4 44, n. 28. (3, 6, 4 40). f. macrocarpum Brand 444. anchusoides Lindl. 77, 4 48. andicolum Krause 4 48. angustilolium Auch. 59, 4 48. angustifolium Hortul. 4 4 S, 4 48. angustifolium Willd. 56, 4 48. apenninum L. 4 48, 4 54. apenninum Roth 4 2 4, n. 9. appeninum Gou. 129, n. 4 4. argenteum Lam. 4 24, n. 7. arundanum Coss. 4 23, n. 7. Austinae Eastwood 4 43, n. 34. (444). ♦austräte R. Brown 4 32, n. 4 7. (416). var. Druramondü (Benth.) Brand 4 33. Azocarti Phil. 4 37, n. 26. baicalense Pall. 148. Berteri Colla 149, 163. bicolor Willd. 4 18, n. 4. ♦borhonicum (Lam.) Bory 4 46, n. 40. (4 4 Fig. 4, 4 4, 441, 147). var. y. adscendens A. DC. 4 46. var. ß. angustifolium Bory 446. var. a. latifolium Bory 446. var. ß. latifolium Hassk. 4 3 6. boreale Fernald 4 31, n. 4 6. borraginis folio et facie, aethiopicum Plukenet 29. Bottae Ücflers 4 37, n. 27. (4 39). brassicaefolium Lag. 4 06, 4 49. californicum A. Gray 4 49. calycinum C. A. Mey. 4 49, 464. calycinum Wall. 4 33, n. 4 8. canescens Wall. 4 33, n. 4 8. canescens Willd. 4 37, n.27. cappadocium Tourn. 4 55. cappadocicum Willd. 4 07, 4 49. Cavaleriei Levl. 4 49. *celebicum Brand 4 47, n. 42. (444). *cernuum Baker 4 47, n. 43. cheirifolium Jacq. 4 29, n. 4 4. ♦cheirifolium L. 4 24, n. 7. (4, 7, 4 0, 415). cheirifolium ß. Lehm. 83, 4 49. y. clavatum DC. 4 24. var. b. heterocarpum Kze. 4 22. subvar. mariolense (Rouy) Brand 4 23. var. c. stylosum Brand 4 23. cheirifolium Sieber 4 4 9, n. 3. ciliatum Dougl. 4 49. ♦clandestinum Desf. 4 23, n. 8. (2, 6, 8, 4 4 5). clavatum Viv. 4 24, n. 7. Clusii Loisel. 4 4 9. coelestinum Lindl. 78, 4 49. coeruleum Buch.-Ham. 4 34, n. -24. ♦coeruleum Höchst. 146,n.41. (141). var. Winkleri Brand 4 47. congestum Poepp. 4 4 9. cordifolium Höchst. 4 44, n. 28.. Columnae Bivon. 76. ♦Columnae Tenore 14 9, n. 3. (415, 127). var. dolopicum Hausskn. 120. «. genuinum Strobl 4 4 9. ß. nebrodense Strobl 1 28. var. obtusifolium Hausskn. 127. ß. virescens Hausskn. et Bornm. 127. ♦creticum Mill. 4 29, n. 4 4. (446, 447, 448, 420, 448). subvar. ß. pseudocheiri- folium Brand 4 30. (4 22, 4 29). var. b. siculum (Guss.) Brand 4 34. (4 29). var. a. typicum Brand 130. creticum, argenleo, angusto folio Bauh. 421, n. 7. creticum latifolium foetidum Bauh. 4 29, n. 4 4. creticum primum Clus. 4 24, n. 7. creticum secundum Clus. 4 29, n.4 4. cristatum Auch. 50, 4 49. cristatum ß. Lam. 4 4 9, n. 3. cristatum Schreb. 62, 4 49. cyaneuin Hori. 1 49. decipiens Lojac. 4 24, n. 7. decumbens Gueldenst. 4 49. decurrens Moon 4 34, n. 24. decurrens Ruiz et Pav. 4 42, n. 34. ß. Limense DC. 4 42, n.31. deüexum Roth 149. densefoliatum Chiovenda 4 40. denticulatum A. DC. 4 33, n. 4 8. var. Zeylanicum Clarke 4 34, n. 20, 452. diffusum Roxb. 4 49. Dioscoridis Ledeb. 4 26, n.4 h*. Dioscoridis Rouy 4 4 8, n.4. ♦Dioscoridis VilL 118, n. 2. (15, 115). var. castrilense (Deg.Herv.) Brand- 4 4 9. var. nebrodensis Ball 4 28. ♦discolor Baker 4 47, n.44. ♦divaricatum Stephan 4 34, n.4 5. (6, 4 4 6). Drummondii Benth. 4 33, n. 4 7. dubium Höchst. 4 4 6, n. 41. Dunnianum Diels 4 49. echinatum Thunb, 4 4 9. Edgeworthii A. DC. 4 33, - n. 18. elongatum Hörnern. 1 1 8, n. 2. emarginatum Lam. 56, 149. Emodi Schouw 7 7, 4 49. emodum Schouw 77, 4 49. enerve Turcz. 4 46, n. 39. erectum Schweigg. 4 49. Fiebrigii Krause 4 49. flexuosum Lehm. 4 37, n.27. foetens Gilib. 4 4 6, n.4. foliis nervosis acutissimis Feuillee 4 42, n. 34. foliis planis sess. Haller 4 24, n. 9. folio molli incano Moris. 4 29, n.4 4. fructu umbilicato C. Bauh. 419, n. 3. fulvum Rudolphi 4 23, n. 8. furcatum Wall. 4 34, n. 2 4. geometricum Baker et C. H. Wright 4 40, n.27. germanicum Gurke 4 26, n.44. ♦germanicum Jacq. 4 24, n. 9. (4, 4 4 5, 4 2."), 4 27). var. hungaricum (Simon- kai) Brand 4 25. germanicum x officinale 4 25. gileadense Willd. 4 49, 4 54. glastifolium Auch. 57, 4 49. glastifolium Willd. 56, 449. ♦glochidiatumWall. 4 33, n.4 8. (4, 44 Fig. 4, 42, 446, 434, 4 40). var. alpinum (Clarke) Brand 4 33. 176 Gynoglossum glomeratum Fräser 150. •grande Dougl. 143, n. 34, Fig. 19. (7, 8, 140, 144). var. laeve A. Gray 143. grandiflorum Benth. 150. Gussonei Strobl 128, n. 12. Haenkei Schult. 124, n. 9. *Hellwigii Brand 1 35, n. 22. (116). heterocarpum Kuntze 1 23, n. 7. ß. Mariolense Rouy 123. Heynei G. Don 135, n. 21. var. alba Herb. München 135. hirsutissimum Lehm. 150. hirsutum Jacq. 1 37, n. 27. hirtum Hort. 137, n. 27. hispidum Jacq. 137, n. 27. hispidum Pursh 150. ♦hispidum Thunb. 1 46, n. 39. (U1). Hochstetteri Vatke 150. ♦holosericeum Stev. 1 25, n.1 0. (14, 116, 118). Howardi A. Gray 150. humifusum Poepp. 150. hungaricum Simonkai 125, n. 9. hybridum Thuillier 1 1 8, n.1 . japonicum Thunb. 104, 150. *javanicum Thunb. 1 36, n. 24. (7, 116). *imeretinum Kusnezow 147, n. 45. intermedium Fresen. 47,150. Johnstoni Baker 1 37, n. 27. laeve A. Gray 143, n. 34. laevigatum L. 74, 150. lanatum Auch. 55, 150. lanatum Lam. 72, 150. lanceolata Heyne 1 35, n.21. *lanceolatum Forsk.1 37, n.27. (3, 6, 7, 13, 15, 116, 136, 138 Fig. 18). var. comoranum Brand 140. subsp. A. eu-lanceolatum Brand 139. subsp. B. geometricum (Baker et C.H.Wright) Brand 140. (138 Fig. 18, 189). ß. hirsutum DC. 137. var. Mannii (Baker et C. H. Wright) Brand 140. lanceolatum Georgi 150. lancifolium Hook. f. 141, n. 28. lanuginosum Lehm. 150. Lappula Scop. 150. lateriflorum Aubry 107,150. lateriflorum Lam. 95, 150. *latifolium R. Br. 145, n. 38, Fig. 20. (4, 5, 6, 141). laxum G. Don 150. leptostachyum DC. 150. ♦limense Willd. 142, n. 31. (2, 3, 4, 7, 140). lineare Ruiz et Pav. 95, 1 51 . lineatum Risso 121, n. 7. linifolium Bove 47, 151. linifolium L. 101, 103, 107, 151. lithospermifolium Lam. 63, 151. litorale Spreng. 107, 151. longiflorum Benth. 1 51 . longiflorum Boiss. 85. longiflorum Lehm. 90, 151. Loreyi Lange 118, n. 2. lucidum Stokes 131, n. 16. lusitanicum Fortis 151. lusitanicum L. 103, 104, 151. lusitanicum Vahl 106. lycium Boiss. 127, n. 11. macranthum Regel et Smir- now 77. macrophyllum Royle 151. macropterum Borscz. 77, 151. macrostylum Bunge 77, 1 51 . ♦magellense Ten. 121, n. 6. (5, 76, 115). maius vulgare Bauh. 3, 116, n.1. Mannii Baker et C.H. Wright 140, n.27. marifolium Roxb. 151. maritimum Willd. 107, 151. maximum Lobel. 116, n. 1. | ♦Meeboldii Brand 134, n. 20. (116, 133). membranaceum A. DC. 133, n.1 8. mexicanum Cham, et Schlechtend. 151. micranthum Desf. 137, 140, n. 27. var. ß. decurrens Trimen 134. micranthum var. Hook. f. et Thoms. 133, n. 18. microcarpum A. Kerner 1 33, n.1 8. ♦microglochin Benth. 1 33, n.19. (5, 6, 14, 116). var. margananum Brand 134. minus album Moris. 101. Moenchii Nocca et Roem. 118, n. 2. Modorense Rechinger 125. mollePhil. 129, n. 14. mollissimum Lehm. 151,154. *monophlebium Baker 144, n. 36. (141). ♦montanum L. 126, n. 11. (116, 118, 125, 128, 130). var. c. alpinum Brand 1 27. var. b. asiaticum Brand 127. subsp. B. extraeuropaeum Brand 127. var. e. latifolium Brand 128. sübsp. A. Linnaeanum Brand 127. var. f. maroccanum Brand 128. subvar. ß. natolicum (Born- müller) Brand 127. var. d. parvifolium (C. Koch) Brand 128. montanum maximum Tourn. 154. montanum , virenti folio, maiori flore Tourn. 126, n.11. montanum Lam. 1 24, n. 9. Morisonii DC. 151. muricatum Thunb. 151. myosotoides Auch. 51. myosotoides La Bill. 63, 1 51 . myosotoides Schimp. 151. nebrodense Batt et Trab. 128, n.H. nebrodense Bornm.1 27, n.1 1 . ♦nebrodense Guss. 128, n.1 2. (7, 116, 126). ß. areolatum Boiss. 118. var. natolicum Bornm. 127. var. b. pustulatum Boiss. 128. ♦nervosum Benth. 142, n. 30. (112, 140). nitidum Willd. 103, 151. nobile Hook. f. 4, 5, 151. Nuttallii Spreng. 95, 151. *occidentale A. Gray 1 4 3, n. 33. (140, 144). offacinale Brotero 123, n. 8. offlcinale Desf. 129, n.1 4. officinale Hook, et Arn. 143, n. 34. ♦officinale L. 1 1 6, n 1 . (3, 5, 7, 11 Fig. 1, 13, 15, 97 Fig. 1 3, 1 1 5, 1 1 8, 1 20, n. 3, 125, 128, 131, 148). var. b. areolatum (Boiss.) Kusnezow 118. f. bicolor Ascherson et Graebner 118. ß. bicolor Lehm. 118. var. «. collinum De Vis. 116. var. c. corsicum (Reverch.) Brand 118. var. y. L. 124. f. hybridum (Thuill.) Brand 118. var. d. parvifolium De Vis. 118. var. scabrifolium Willk. et Lange 118. var. ß. sylvaticum De Vis. 124. var. ß. umbrosum Parlat. 124, 126. var. villosum Ten. 126. Cynoglossus Ktcnospermum 177 var. 1. virens Rouy 124. ol'iicinale Willk. 418, n.2. Omphalodes 110, 4 54. omphalodes /} Lam. 4, 4 07, 451. omphaloides L. 410, 151. Orientale Toum. 155. Orientale, Buglossi folio Tourn. 62. Orientale, üore roseo Tourn. 73. Orientale Glastifolium Tourn. 56. Orientale minus fl. camp. coer. Tourn. 56. ovatifolium Griseb. 1 51 . ovatum Moon 137, n. 27. pallidiflorum Grecescu 129, n. 14. ♦paniculatum Poepp. 137, n. 26. (7, 4 0,. 4 4 6, 142). var. Azocarti Reiche 137. f. 4 . Azocarti (Phil.) Brand 4 37. f. 2. Philippianum Brand 437. papillosum Thunb. 4 54. parviflorum Krause 4 54. parvifolium C. Koch 4 28, n. 4 4. pauciflorum Bertero 96, 4 54 . pauciflorum Ruiz et Pav. 4 52. *paucisetum Borbäs 121, n. 5. (14 5). pellucidum Lapeyr. 4 24, n. 9. penicillatum Hook, et Arn. 95, 4 52. pensylvanicum Herb. Paris 434, n. 46. *petiolatum (Hook.) A. DC. 4 41, n. 29. pictum Soland. 4 29, n. 4 4. var. corsicum Rev. 118. ß. umbrosum Rouy 117. pilosum Nutt. 4 52. pilosum Ruiz et Pav. 95, 4 52. platyphyllum Klotzsch 4 37, n.^27. ♦Pringlei Greenman 4 48, n.46. prostratum Buch.-Ham. 4 52. punctatum Borbas 4 24, n. 5. pustulatum Boiss. 1 28, n. 4 2. racemosum Roxb. 4 37, n. 27. racemosum Schreb. 56, 4 52. ramosissimum DC. 4 54. remotum Moench 4 4 8, n. 2. revolutum Ruiz et Pav. 4 52. Reverchonii Debeaux 4 52, 4 59. Rindera L. f. 4 52. Ritchiei C. B. Clarke 4 52. robustum Hasskarl 4 52. ♦rochelia A. D.C. 4 44, n. 35. (44, 444, 446). ♦rotatum Velenovsky 4 48, ii. 47. Roylei Wall. 4 52. ruderale Salisb. 4 4 6, n. 4. rugosum Sestini 4 52. rupestre Herb. W. Hans 4 34. scorpioides Haenke 98, 4 52. sempervirens Bauh.4 24, n. 9. sessiliflorum Poepp. 4 52. sessilifolium Poepp. 4 52. siculum Guss. 4 34, n. 4 4. *sphacioticum Boiss. et Heldr. 428, n. 43. (7, 40, 4 4 6). stamineum Bieb. 152, 4 59. stamineum Desf. 4 52, 4 55. stamineum Höh. 84, 4 52. stellulatum Wall. 4 33, n. 4 8. stylosum Kar. et Kir. 85, 453. ♦suaveolens R. Brown. 4 44, n. 37. (4 44). sylvaticum Haenke 124, n.9. sylvaticum Lehm. 4 26, n. 4 4 . sylvaticum rubente caule Bauh. 4 54. Tenorii Guss. 4 26, n. 4 4. tomentosum Lehm. 4 30, n. 4 4. ♦Trianaeum Wedd. 4 36, n. 25. (4, 7, 4 4 6). ♦triste Diels 4 48, n. 48. umbellatum Auch. 70, 4 53. umbellatum Waldst. et Kit. 67, 453. uncinatum Benth. 153. valentinum Lagasca 1 1 8, n.2. f. Castrilense Deg. Herv. 4 4 9. velebiticum Borb. 4 26, n. 4 4 . •vernale Salisb. 4 4 0, 4 53. vesiculosum Wall. 4 33, n.1 8. virens Schreber 4 24, n.9. ♦virginianum L. 4 31, n. 4 6. (4 4 6, 4 32 Fig. 4 7). virginianum virenti folio, fl. et sem. min. Moris. 1 54 . virginicum L. 4 34, n.4 6. virginicum Willd. 4 4 8, 4 4 9, n. 2. ♦viride Eastwood 4 42, n. 32. (4 40). *viridiflorum Pallas 4 20, n. 4. (3, 4, 7, 8, 145). vulgare Gueldenst. 4 4 7, n. 4. Wallichii G.Don 4 33, n. 4 8. 4 34, n. 4 9. var. alpina Clarke 4 33, n. 4 8. Xatarti J. Gay 4 4 8, n.2. *zeylanicum (Vahl) Thunb. 434, n. 24. (40, 446, 435). var. lanceolatum C.B.Clar- ke 4 35, n. 24. zeylanicum Wight 4 53. Cynoglossus Plin. 4 4 5. Cyphomattia Boiss. 66, 74. euryptera Hausskn. 74. Korshinskyi Lipsky 74. lanata Boiss. 72. ß. brachyantha Boiss. 72. macrophylla Hausskn. 74. Cyphomattia Kusnezow (sect.) 74. Dannak 440. Echinospermum 1, 4 5, 48. borbonicum Lehm. 4 46. Bungei Boiss. 47. calathicarpum Stocks 48. californicum Gray 4 49. circinatum D. Dietr. 4 57. coelestinum Wight 78. cristatum Bunge 62. enerve E. Mey. 4 46. gracile Lehm. 95. javanicum Lehm. 4 36. paniculatum E. Mey. 4 37. strigosum Steud. 4 46. zeylanicum Lehm. 4 34. Eleutherostylum Brand (sect.) 4 3, 4 4 5, 4 40. Endereveng 440. Eritrichium A. Gray 4,4 5, 97. congestum DC. 4 49. Howardi (A. Gray) Rydberg 441, 4 50. strictum 5, 4 34. Eucaccinia Boiss. 89. Eucynoglossum Brand 4 1 5. Eulindelofia Brand 80, 84. Euomphalodes A. DC. 97, 99. Euparacaryum Boiss. 45. Eurindera Kusnezow 74. Eusolenanthus Gurke 4 53. Friedrichsthalia (Fenzl) A. DC. (sect.) 21, 26, 28. Friedrichsthalia Fenzl 49. incana Bunge 36. physaloides Fenzl 22. Schimperi Schldl. 30. trichodesmoides Bunge 34. Gawseban 93. ggunguh 44. Gruvelia A. DC. 4 5, 94. pusilla A. DC. 96. Gule gawseban 93. Gymnobotrys Bunge 89. hamaye 44. hamim 30. Hannet el akreb 30. Heliocarya Bunge 94, n. 4 2. (4, 7, 8, 13, 15, 17, 18, 10 6). ♦monandra Bunge 94. (2, 6, 4 4 Fig. 1, 97 Fig. 13). sikkimensis Oliv. 4 05. Heliotropium marifolium Koen. 454. zeylanicum Lam. 153. horreyq 30. Kande 23. kässak 440. khodar 30. Kifasi 441. kimawicha kuku 41, Kitumbatu-bumba 141. Ktenospermum Lehm. 94. A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryoph. siphonog.) 252. Cynoglosseae. 4-2 178 Euschakcwiczia Mattiastrum linifolium Lehm. 95. Kuscliakewiczia Regel et Smirnow 460, n. 4 9. (7, 4i, 4 5, 18, 4 9). ♦turkestanica Regel et Smir- now 4 60. (5, 6, 7, 4 4). Lacaitaea Brand 44, n. 2. (4, 7, 8, 4 3, 4 4, 4 6, 4 7, 4 8). ♦calycosa ( Collett et Hemsley) Brand 44. (2, 7, 4 4). Lappula ciliata Greene 4 49. cynoglossoides Gurke 4 49. deflexa Caruel 4 49. echinata Gilib. 4 49, 4 50. glochidiata (Wall.) Brand 53, 76, 450, 452, 453. latilolia (Höchst.) Brand 4 50. macrophylla Brand 4 54. mexicana (Hemsl.) Greene 454. Redowskii (Lehm.) Greene 452. revoluta (Ruiz et Pav.) Brand 4 48, 152. f. Fiebrigii Brand 4 49. f. ovatifolia Brand 4 51. virginiana (Lehm.) Greene 154. Leiocarya Höchst. 4 9, 38. Kotschyana Höchst. 40. Leiocaryum A. DC. (sect.) 4 2, 24, 38, 84. Lengua de Perro 447. Lindelofla Lehm. 79, n. 9. (3, 7, 8, 4 3, 4 5, 4 6, 4 7, 48, 76, 83, 87). ♦albida (Wettst.) Brand 83, n. 5. (76, 82). anchusoides Lehm. 77, 89. ♦angustifolia (Schrenk) Brand 87, n. 42. (44, 84, 460). Benthami Hook. f. 87, n. 4 2. *brachystemon (Fisch. etMey.) Brand 84, n. 9. (152, 4 60). ♦cerinthoides (Boiss.) Brand 80, n. 4. (3, 4, 6, 7, 84 Fig. 9, 4 60). var. stenophylla (Bornm.) Brand 82. ♦cynglossoides Brand 88, n. 4 4. (7, 84). ♦eriocalycina (Boiss. et Buhse) Brand 84, n. 8. (4 60). ♦hissarica (Lipsky) Brand 82 n. 4. (80). ♦Korolkowii (Lipsky) Brand 82, n. 2. (80, 4 60). ♦kurdica (Kotschy) Brand 82, n.2. (80, 4 60). *lanata (L.) Brand 83, n. 6. (2, 6, 81 Fig. 9, 82, 86 Fig. 4 0, 4 49, 4 60). var. ovatifolia Brand 83, n. 6. *longiflora (Benth.) Baill. 85, n. 4 0. (4, 6, 4 4 Fig. 4, 53, 84, 86 Fig. 4 0, 4 4 2, 4 50, 454). var. b. Falconeri C. B. Clarke 85. var. c. Levingii C. B. Clarke 85. *01gae (Regel et Smirnow) Brand 87, n. 4 3. (84,4 60). var. ß. intermedia Lipsky 88. var. y. tschimganica Lipsky 88. spectabilis Lehm. 4, 85. ♦stylosa (Kar. et Kir.) Brand 85, n. 44. (84, 88, n. 43, 4 53, 4 60). var. b. hispida (Regel) Brand 87. var.a. typica (Regel) Brand 86. *tubiflora (Murbeck) Brand 83, n. 7. (6, 82). Lingua canina Cels 4 4 5. Lingua canis Apul. 4 4 5. Lingua Macedonica Apul. 4 4 5. Linum umbilicatum Parkinson 404. Lithospermum flexuosum Lehm. 451. Lobostemon Swartzii Buek 4 54. lusseyq 30. Lycopsis Dioscoridis Rauw. 90. Macromattiastrum Brand (sect.) 55. Mamataba 30. mamhasa 44. Maschalanthus A. DG. (sect.) 98. Mattia Coss. 4 5, 4 6, 45, 66, 67. alapadnochiton Vatke 72, 74. albida Wettst. 83. angustifolia G. Don 56. Aucheri A. DC. 55. brachyantha Boiss. 72. bracteata Orph. 69, 70. Bungei Boiss. 54. caespitosa A. DC. 70. canescens A. DC. 73. Columnae G. Don 4 4 9. corymbiformis DC. et A. DC. 57. var. polystachya DC. et A. DC. 57. cristata G. Don 62. echinata O. Fedtsch. 65. emarginata Roem. et Schult. 56. eriantha Ledeb. 73. glastifolia G. Don 56. graeca A. DC. 69. gymnandra Coss. 67. himalayensis Klotzsch 65. incana Ledeb. 57. laevigata Schult. 74. lanata Schultes 72. lanata Wettst. 73. &. brachyantha Born- müller 73. £ cyanoptera Bornmüller 73. «. detonsa Bornmüller 73. r]. euryptera Bornmüller 74. a. genuina Bornmüller 73. var. glabrata Boiss. 74. ß. macrophylla Born- müller 74. e. punctata Bornmüller 74. y. stenophylla Bornmüller 73. lateriflora G. Don 95. leptophylla A. DC. 58, 59. magellensis G. Don 4 24. pilosa G. Don 95. punctata A. DC. 74. Schlumbergeri Boiss. 70. Schmidtii Heldr. 69, 70. staminea Roem. et Schult. 4 55. umbellata C. Koch 72, 4 54. umbellata Schult. 67. ß. armeniaca DC. 72. Mattiaria Coss. (sect.) 67. Mattiastrum Boiss. (sect.) 4 6, 54. Mattiastrum Brand 54, n. 6. (7, 8, 4 0, 4 2, 4 3, 4 6, 18). ♦ancyritanum (Boiss.) Brand 58, n.9. (4 0, 52, 55). angustifolium (Boiss.) Brand 52. ♦asperum (Stocks) Brand 64, n.4 2. (7, 52, 60). ♦Aucheri (A. DC.) Brand 55, n.4. (52, 76, 4 50). *calycinum (Boiss. et Bai.) Brand 58, n.4 0. (33, 55, 59 Fig. 6). *cappadocicum (Boiss. et Bai.) Brand 64, n.20. (53, 60). ♦corymbiforme (DC. et A.DC.) Brand 57, n.5. (53, 55, 76, 149). *cristatum (Schreb.) Brand 62, n.4 6. (53, 60, 76, 4 4 4, 4 49). var. Paropamisi Brand 62. ♦erysimifolium (Boiss.) Brand 58, n.8. (53, 55). *glastifolium (Willd.) Brand 56, n.3. (53, 55, 76, 4 49). ♦himalayense (Klotzsch) Brand 65, n.27. (4 4, 53, 60, 86 Fig. 4 0). ♦incanum (Ledeb.) Brand 57, n. 6. (4 2, 53, 55, 76). ♦kurdistanicum Brand 64, n.4 5. (60). ♦Lambertianum (C. B. Clarke) Brand 64, n. 4 4. (53, 60). ♦lamprocarpum (Boiss.) Brand 62, n. 4 7. (53, 60). *leptophyllum (A. DC.) Brand 58, n.44. (52, 53, 54, 55, 76, 4 4 2, 4 48). mawicha kuku Omphalodes 179 *Jithospermifolium (Lam.) Brand 63, n. 19. (53, 54, CO, 111, 112, 151). *longipes (Boiss.) Brand 57, n. 7. (53, 55). *minutum (Lipsky) Brand 65, n.26. ('.3, 60). *modestum(Boiss.et Hausskn.) Brand 61, n.13. (53, 60). *racemosum (Schreb.) Brand 56, n.4. (53, 54, 55, 76, 148, 149, 152). *Reuteri (Boiss. et Hausskn.) Brand 63, n.18. (11 Fig. 1, 54, 60). *sarawschanicum (Lipsky) Brand 65, n. 25. (54, 60). ♦stenolophum (Boiss.) Brand 64. n.22. '54, 60, 61). *Straussii (Hausskn. etBornm.) Brand 65, n.24. (54, 60). *tibeticum (C. B. Clarke) Brand 66, n.28. (54, 60). var. Schlagintweitii Brand 66. ♦trinervium (Duthie) Brand '14, n.21. (54, 60). ♦turcumanicum (Bornm. et Sint.) Brand 64, n. 23. (54, 60). *velutinum (Post) Brand 55, n.2. (54). mawicha kuku 41. m burura 41. Messasoth 83. Mimophytum Greenman 114, n.16. (7, 8, 12, 13, 15, 17, 1!»)- *omphaloides Greenman 114. (ß, 11 Fig.1, 14). mkaro 41. Modestomattiastrum Brand (secl.) 60. Moltkia coerulea Lehm. 152. Libanotica Zucc. 155. Myosotidium Hook. 45, n. 3. (4, 5, 6, 8, 13, 15, 18). *hortensia (Decne.) Baill. 45. (7, 86 Fig. 10, 149, 151). nobile Hook. 45. Myosotis 16. borbonica Lam. 146. gracilis Ruiz et Pav. 95. Hortensia Decne. 45. javanica Swartz 136. Lappula Bouton 144. strigosa Schlecht. 146. zeylanica Swartz 134. Nn nie olvides 101. Ombliguera 110. Ommatocaryum A. DC. (sect.) 21, 34. Ommu geres 164. Omphalium Roth 97. scorpioides Roth 98. vernum Roth 110. Omphalodes Moench 96, n. 14. (1, 2, 3, 4, 7, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 45,46, 80, 97, 111). ♦acuminata Robinson 100, n.4. (4, 99). acuminata Watson 101, n. 4. *aliena A. Gray 101, n.5. (4, 6, 99). , amplexicaulis Lehm. 106, n.16. *aquatica Brand 110. (14). var. sinica Brand 111. ♦blepharolepis Maxim. 105, n.12. (1001. *brassicifolia (Lag.) Sweet 1 0 6, n.16. (3, 11, Fig. 1, 12, 100, 108 Fig. 15, 149). cappadocica Kusnezow 109, n.20. *cappadocica(Willd.) DC. 107, n.19. (100, 108 Fig. 15, 149, 151). var. intermedia Kusnezow 107. var. Wittmanniana Kus- nezow 107. *cardiophylla A. Gray 100, n.2. (9'). cariensis Boiss. 63, 111. *caucasica Brand 109, n.20. (100). cilicica Hausskn. 107, n.17. controversa DC. 103, n. 7. cordata Hemsley 408, n. 11. cornifolia Lehm. 107, n. 19. cristata Schrank 61, 111. ♦diffusa Maxim. 106, n. 15. (100). *Forrestii Diels 105, n. 13. (100). Fortisii (Roem. et Schult.) G. Don 111. glocbidiata Bunge 47, 111. hirsuta DC. 51, 111. Howardi A. Gray 4M. *japonica (Thunb.) Maxim. 104, n.8. (4, 99, 150). Icumae Maxim. 111. intermedia Decne. 47, 112. *Krameri Franch. et Savat. 104, n.9. (99). Kusinskyanae Willk. 103, n.6. lateriflora Macbride 107, n. 18. linifolia Ascherson et Graeb- ner 103, n.6. ♦linifolia (L.) Moench 1 01 , n. 6. (3, 97 Fig. 13, 99, 102 Fig. 14, 151). f. coerulescens (DC.) Brand 103. var. coerulescens Nyman 103. subvar. coerulescens Rouy 103. subsp. A. eu-linifolia Brand 103. subsp. B. Kusinskyanae (Willk.) Brand 103. f. obtusata DC. 103. var. pumila Brand 4 03. linophyllum St. Lag. 4 04, n.6. ♦litoralis Lehm. 4 07, n.4 8. (3, 43, 14, 100, 103, 150, 154). ♦Lojkae Somm. et Lev. 4 09, n.22. (100). longiflora A. DC. 85, 112. Luciliae Boiss. 106, n. 17. (3, 6, 100). var. cilicica (Hausskn.) Brand 107. Lusitanica, elatior, cyno- glossi folio Tourn. 103, n.7. Lusitanica, Lini folio Tourn. 101, n.6. *lusitanica (L.) Pourr. 103, n.7. (12, 99, 151). Lusitanica Schrank 10 5, n.16. *mexicana Wats. 4 00, n. 3. (5, 6, 99). micrantha DC. 47, 4 4 2. micrantha Henderson et Hume 65. *moupinensis Franch. 4 05, n.11. (100). myosotoides Fres. 50, 112. myosotoides Schrank 63, 112. nana A. Gray 1 12. nervosa Edgew. 112, 142. nitida Hoffnisgg. et Link 103, n.7. omphalodes Voss 110, n. 23. orientalis, Corni folio Tourn. 107, n.19. papulosa DC. 47, 112. *Pavoniana Boiss. 111. persica Boiss. 48, 49, 112. physodes Bunge 47, 412. pontica C. Koch 59, 60, 4 4 2. repens Schrank 110, n. 23. rugulosa DC. 50, 112. *rupestris Rupr. 109, n.24. (41 Fig. 4, 12, 100). *scorpioides (Haenke) Schrank 98, n.4. (2, 3V5, 11 Fig.1, 12, 99, 102 Fig. 14, 152). sempervirens D. Don 112. *sericea Maxim. 104, n.10. (6, 100). var. koreana Brand 105. stricta C. Koch 50, 51, 112. ♦Thomsonii C. B. Clarke 111. ♦trichocarpa Maxim. 105, n.14. (11 Fig.1, 100, 106). *verna Moench. 109, n.23. (3, 97 Fig. 13, 100, 151, 153). 42* 180 Oreocarya Rindera var. cacheticaO. Ktze.H2. Oreocarya glonierata (A. Gray) Greene 150. Ovikutahomto 140. Paracaryum A.DC. (sect.) 16, 45. Pnracarynm Boiss. 45, n.4. (8, 11, 12, 13, 15, 16, 18, 52, 54, 76). anchusoides Benth. et Hook. f. 52. ancyritanum Boiss. 52, 58. angustifolium Boiss. 52, 56. arabicumVelenovsky 47, n.3. asperum Stocks 52, 61. Aucheri Boiss. 52, 55. azureum Boiss. et Heldr. 53, 56. *Boissieri Schweinf. 1 63, n. 6 a. (47, n.3). Boramuelleri Brand 47, n. 5. ♦brachytubum Diels 52, n. 1 4. *Bungei(Boiss.)Brand 47, n. 5. (3, 4, 8, 46). caelestinum Benth. et Hook. f. 53, 78. ♦calathicarpum (Stocks) Boiss. 48, n.6. (46, 163). calycinum Boiss. et Bai. 53, 58, 87. cappadocicum Boiss. et Bai. 53, 64. Gapusii Franchet 53, 77. cariense Boiss. 53, 63. corymbiforme Boiss. 53, 57. corymbiforme var. Boiss. 58. corymbiforme Tchihatch. 53, 56. cristatum Boiss. 53, 62. denticulatum Boiss. et Huet 5.3, 62. erigerifolium Schott et Kot- schy 53, 56, 57. erysimifolium Boiss. 53, 58. erythraeum Schweinf. 78. glastifolium Boiss. 53, 56. glochidiatum Benth. et Hook. f. 53. heliocarpum Kerner 53, 77. himalayense C.B. Clarke 53, 64, 65. *hirsutum (DC.) Boiss. 51, n.12. (46, 111). incanum Boiss. 53, 57. ♦inconspicuum Brand 46, n. 2. (12, 45). *intermedium (Decne.) Lipsky 47, n.3. (46, 49, 50, 111, 112, 150, 151, 163). Lambertianum C. B. Clarke 53, 61. lamprocarium Boiss. 62. lamprocarpum Boiss. 53, 62. lamprocaryum Walpers 62. *laxiflorum Trautv. 52, n.15. (59). leptophyllum Boiss. 53, 59. longiflorum Boiss. 53, 85. longipes Boiss. 53, 57, 62. macrotrichum Vatke 53, 61. malabaricum C. B. Clarke 53, 79. micranthum Boiss. 47. var. (f. calathiforme Boiss. 47. var. «. urceolatum Boiss. 47. ♦microcarpum Boiss. 46, n. 1. (45). minutum Lipsky 53, 65. modestum Boiss. et Hausskn. 53, 61. modestum Bornm. 51, n.11. myosotoides Boiss. 53, 63. myosotoides Franch. 53, 65. obtusifolium Boiss. et Huet 54. papillosum Gurke 47, n. 3. ♦persicum Boiss. 48, n. 8. (8, 46, 112). var. cyclhymenium (Boiss.) Brand 49. ponticum Boiss. 54, 59. racemosum Bitten 54, 56. Reuteri Boiss. et Hausskn. 54, 63. rubriflorum Stocks 50, n. 9, ♦rugulosum (DC.) Boiss. 49. n.9 Fig. 5. (6, 14, 46, 48, 112, 149, 151, 164). a. brevistylum Bornm. 50. var. ß. cyclhymenium Boiss. 49. var. cyclhymenum Bornm. 49. ß. longistylum Bornm. 48. *salsum Boiss. 47, n.4. (14, 46). sarawschanicum Lipsky 54, 65. Sibthorpianum Boiss. 54, 63. ♦Sintenisii Hausskn. 51, n.11. (46). f. 1. angustifolium Brand 51. f. 2. latifolium Brand 51 . stenolophum Boiss. 54, 64. Straussii Hausskn. et Bornm. 54, 65. ♦strictum (C. Koch) Brand 50, n.10. (11 Fig.1, 46, 112). strictum Boiss. 51, n. 12. *tenerum Bornmüller 51, n.1 3. (11 Fig.1, 46). tenuicaule Hausskn. 49, n. 8. "Thomsonii C. B. Clarke 48, n.7. (11 Fig. 4, 46, 163). tibeticum C. B. Clarke 54, 66. trinervium Duthie 54, 64, n. 21. turconianicum Bornm. et Sint. 54, 64. undulatum Boiss. 50, n. 10. velutinum Post 54, 55. Pectocarya DC. 94, n.13. (4, 5, 6, 7, 8, 13, 14, 15, 17' 18). chilensis DC. 95, n. 1. var. Californica Torr. 95. ♦lateriflora (Lam.) DC. 95, n.1. (76, 94, 97 Fig. 13, 150, 151, 152). var. Nuttallii (Spreng.) Brand 95. (151, 152). linearis DC. 95, n.1. var. penicillata M. E. Jones 95. linearis Torr. 95, n.1. penicillata A. DC. 95, n.1. *pusilla (A. DC.) Gay 96, n. 3. (3, 11 Fig. 1 , 94, 151). var. flagellaris Brand 96, n.3. pusilla A. Gray 96, n. 3. ♦setosa A. Gray 95, n. 2. 6, 14, 17, 94). Pedicularis Bourgeaui 43. caucasica 43. comosa 43. pontica 44. pycnantha 44. Wilhelmsiana 4 4. Phyllobotrys Bunge 89. Picotia Roem. et Schult. 97. cappadocicaRoem. et Schult. 107. Fortisii Roem. et Schult. 111. linifolia Roem. et Schult. 1 01 . lithospermifolia Roem. et Schult. 63. littoralis Roem. et Schult. 107. nitida Roem. et Schult. 103. scorpioides Roem. et Schult. 98. verna Roem. et Schult. 110. Pollichia Medic. 19. africana Medic. 29. indica Medic. 39. zeylanica F. Muell. 40. Pseudanchusa DC. (sect.) 80. Rabesche 50. Rindera Pallas 66, n.7. (2, 6, 7, 8, 9, 10, 12. 13, 15, 16, 18, 56, 82). albida Kusnezovv 76, 83. angustifolia Bunge 56, 76. Aucheri Bunge 55, 76. *baldshuanica Kusnezow 70, n.7. (67). Bungei Gurke 54, 76. *caespitosa (A. DC.) Bunge 70, n.5. (67, 153). var. longifolia Brand 70. canescensDC. 73, n.1 1, 142. Columnae Roem. et Schult 76, 119. corymbiformis Bunge 57, 76. corymbulosa C. Koch 75, n.1 3. cristata Lipsky 71, n.9. Rinderzungenblume Suchtelenia 181 cristata Roem. et Schult. 62, 76. cristulata Lipsky 75, n. 14. cyclodonta Aitch. 72, n. 4 0. ♦cyclodonta Bunge 74, n.8. cyclodonta Lipsky 70, n.7. (71). ♦echinata Regel 75, n.4 4. (74). emarginata Roem. et Schult. 76. eriantha Ledeb. 73, n. 4 4. glastifolia Roem. et Schult. 56, 76. glochidiata Wall. 76. *graeca Boiss. et Heldr. 69, n.4. (3, 6, 67, 68 Kg. 7). var. bracteata Boiss. et Orph. 69. var. incana Brand 70. *gymnandra (Coss.) Gurke 67, n.4. incana Bunge 57, 76. ♦karabaghensis Brand 72, n.4 0. (4 4 Fig. 4, 74). *Korshinskyi (Lipsky) Brand 74, n.4:!. (74). laevigata Roem. et Schult. 74, n.4 3. ♦lanata (Lam.) Bunge 72, n. 44. (7, 74, 4 50). var. a. canescens (A. DC.) Kusnezow 73. f. cyanoptera (Bornmüller) Brand 73. var. detonsa Bornmüller 73. subvar. ct. detonsa (Born- müller) Brand 73. (74). var. eriantha Kusnezow 73. var. eu-lanata Kusnezow 73. f. euryptera (Hausskn.) Brand 73, 74. var. b. genuina (Born- müller) Brand 73. f. macrophylla (Hausskn.) Brand 73, 74. var. pubescens Kusnezow 72. var. pumila Kusnezow 73. subvar. ß. punctata (A. DC.) Brand 73, 74. var. punctata Kusnezow 74. var. ramosissima Kusne- zow 73. var. robusta Kusnezow 73. var. stenophylla Bornm. 73. f. Tournefortii Brand 73. lateriflora Roem. et Schult. 76, 95. leptophylla Bunge 59, 76. magellensis Roem. et Schult. 76, 424. ♦ochroleuca Kar. et Kir. 75, n.45. (3, 5, 6, 7, 74). pilosa Roem. et Schult. 76, 95. pubescens C. Koch 72, n. 4 4. punctata Bunge 74, n.4 4. *regia (Gmel.) Kusnezow 69, n.3. (67). *Schlumbergeri (Boiss.) Gurke 70, n.6. (67). *tetraspis Pallas 74, n. 4 3. (4, 42, 66, 74, 75, 450, 4 52). var. angustifolia Kusne- zow 75. var. cordifolia Brand 75. var. subdenticulata Kus- nezow 75. ♦turkestanica Kusnezow 74, n. 9. ♦umbellata (Waldst. et Kit.) Bunge 67, n. 2. (5, 68 Fig. 7, 86 Fig. 4 0, 4 53). La. angustifolia Kusnezow 69. f. ß. latifolia Kusnezow 69. Rinderzungenblume 93. Rochelia 4, 4 5. asperata Boj. 4 44. Borboniae Roem. et Schult. 446. Borbonica Bojer 4 44. gracilis Roem. et Schult. 95. javanica Roem. et Schult. 4 36. strigosa Roem. et Schult. 446. zeylanica Roem. et Schult. 434. Ruriso 404. Sambu 440. Selkirkia Hemsl. 4 63, n.3. (4, 4 5, 4 6). *Berteroi (Golla) Hemsl. 4 63. (4 49). shök-ed-dab 30. sileysele 47. Solenanthus Ledeb. 4 53, n.4 8. (2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 4 0, 4 3, 4 4, 4 5, 4 6, 4 7, 4 9, 80, 82, 84, 87). *albanicus Degen et Baldacci 4 54, n.2. (4 48, 4 53). amplifolius Boiss. 4 57, n. 4 0. angustifolius Fisch, et Mey. 87. angustifolius Schrenk 87, 4 60. *apenninus (L.) Hohenack. 454, n. 4. (3, 448, 449, 154, 453. baicalensis DC. 4 60. *Biebersteinii DC. 4 59, n.4 2. 4 52, 4 53. brachystemon Fisch, et Mey. 84, 87, 460. cerinthoides Boiss. 80, 4 60. ♦circinatus Ledeb. 4 57, n. 1 0. (4, 4 53, 159). circinatus O. Paulsen 4 60. coccineus Hort. Schönbr. 80. conglobatus A. DC. 4 65, n.3. coronatus Regel 4 58, n.44. dubius Fisch, et Mey. 4 59, n.4 2. eriocalycinus Boiss. et Buhse 84, 4 60. *hirsutus Regel 4 56, n. 4. (4 53). *karateginus Lipsky 4 56, n. 5. (4 53). ♦kokanicus Regel 4 57, n.7 (153, 456). kurdicus Gurke 82, 4 60. Kuschakewiczii Lipsky 4 60. lanatus A. DC. 83, 87, 4 60. var. glabrescens Batt. et Trab. 84. lanatus Bonnet etBaratte 83. ♦minimus Brand 4 57, n.8. (4, 4 53). mollissimus DC. 4 54, n.4. nigricans Schrenk 85, 4 60. /?. hispidus Regel 87. a. typicus Regel 86. Olgae Regel et Smirnow 87, 4 60. ovatiiblius Hausskn. 4 56, n. 3. ♦petiolaris DC. 4 58, n. 4 4 . (7, 4 53, 4 59). var. b. coronatus (Regel) Lipsky 4 58. f. laxiflora Bornm. 4 58. *plantaginifolius Lipsky 4 59, n.4 4. *ReverchoniiDegen4 59,n. 4 3. (6, 4 4 Fig. 4, 4 52, 4 53). rumieifolius Boiss. 4 58, n. 4 4 . ♦stamineus (Desf.) Wettstein 4 55, n!3. (4 52, 4 53, 4 56 Fig. 21). var. euneatifolius Bornm. 4 58. f. luteus Bornmüller 4 56. var.ovatifolius Bornmüller 4 56. ♦strictissimus Brand 4 56, n.6. (4 53). stylosus Lipsky 85, 87, 4 60. ♦tenuiflorus Schrenk 4 57, n. 9. (4 53). Tournefortii DC. 4 55, n.3. tubiflorus Murbeck 83. turkeslanicus Macbride 4 60. Spiroconus Stev. 4 9. glaueus Stev. 37. Streblanthera Steud. 4 9. oleifolia A. Rieh. 3 4. trichodesmoides Steud. 34. Suchtelenia Karelin 4 61, n. 20. (3, 8, 42, 43, 44, 45, 48, 4 9, 75). acanthocarpa Karel. 4 64. ß. cerinthifolia DC. 461. acanthophora Kar. 4 62. 182 su I eisileh Trichodesma ♦calycina (C. A. Mey.) A. DC. 4 64 Fig. 22. (40 Fig. 4, 4 49). y. acanthocarpa 0. Ktze. 464. a. laeviuscula 0. Ktze. 4 64. ß. uniserialis 0. Ktze. 4 64. cerinthifolia Karel. 4 61. uniserialis Ledeb. 4 64. suleisileh 47. Symphytum minus borraginis facie Bauh. 4 4 0. Orientale Pallas 4 54. pumilum repens Borraginis facie Lob. 4 4 0. regium Gmelin 69. Tanag Bage 440. Tessebra 424. Tesselra 422. Thyrocarpus Hance 4 4 2, n. 4 5. (4, 4 2, 4 3, 4 5, 4 6, 4 7, 4 8). *fulvescens Maxirn. 4 4 4, n.3. . (1'2). *glochidiatus Maxim. 4 4 4, n. 2. (4 4 2). *Sampsonii Hance 4 4 2, n. 4. (4 4 Fig. 4,4 12, 4 4 3 Fig. 4 6). b. amplifolius Brand 4 4 3. a. parvifolius Brand 4 4 3. Trachelanthus Kunze 80. cerinthoides Kunze 80. var. kurdicus Post 82. var. steno phyll us Born- müller 82. hissaricus Lipsky 82. Korolkowi Lipsky 82. kurdicus Boiss. 82. Trachycaryum A. DC. (sect.) 24, 36. Trichocaryum Brand (sect.) 24. Trichodesma R. Br. 4 9, n.4. (2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 4 2, 4 3, 4 4, 4 5, 4 6, 17, 4 8). africanum Baker 27, n. 4 3. *africanum (L.) R. Br. 29,n. 4 6. (13, 14, 21, 28, 31,34, 38). var. c. abyssinicum Brand 30. var. canescens Boiss. 30. var. Ehrenbergii Post 31. var. b. heterotrichum Bornmüller et Kneucker 30. var. a. homotrichum Born- müller et Kneucker 30. (29, 31). ß. latifolium A. DC. 31 . ambacensis Welw. 26, n.12. ♦amplexicaule Roth 39, n. 33. (20, 38, 40). *angolense Brand 26, n.12. (8, 10, 21, 22). *angu8tifolium Harv. 27, n. 1 5. (4, 6, 21, 28 Fig. 3). ♦arenicolum Gurke 24, n. 7. (11 Fig. 1,20, 22, 25 Fig. 2). atrichum Vierh. 32, n.19. ♦Aucheri DC. 35, n.27. (11 Fig. 4, 20, 34). var. brachycalycinum Bornm. 35. f. latifolium Brand 35. barbatum Vaupel 43. *Baumii Gurke 4 2, n.35. (20). *ßentii Baker et C. H. Wright 42, n. 36. (20). ♦Bequaertii De Wild. 23, n.3. (20, 21). ♦Boissieri Post 38, n. 30. (20, 21, 36). Bourgeaui Max. 43. *calathiforme Höchst. 34, n.26. (6, 24, 40 Fig. 4). var. Schimperi (Baker) Brand 35, n.26. ♦calcaratum Coss. 34, n.17. (6, 8, 44 Fig.4, 21, 28). calcareum Craib 33, n.24. calycosum Collett et Hems- ley 44. *cardiosepalum Oliv. 27, n. 4 3. (24). caucasica M. B. 43. comosa L. 43. *l)ekindtianum Gurke 24, n.9. (20, 2-2). *Droogmansianum De Wild. 23, n.6. (20, 22). var. glabrescens (Gurke) Brand 24. ♦Ehrenbergii Schweinfurth 34, n.18. (24, 25 Fig.2, 28, 38). frutescens K. Schum. 24, n. 6. glabrescens Gurke 24, n. 6. *gracile Batt. et Trabut 34, n.24. (20, 29). *grandifolium Baker 33, n. 23. (20, 29). Griffithii Planen. 37, n.29. heliocharis S. Moore 36, 44. Hemsleyana Leveille 43. *Hildebrandtii Gurke 27, n.4 4. (24, 40 Fig.4). hirsutum Edgew. 39, n.32. hispidumBakeretC.H.Wright 44. *Hockii De Wild. 26, n.4 0. (6, 20, 22). inaequale Edgew. 39, n. 33. *incanum (Bunge) A. DC. 36, n.29. (20, 36). f. Aitchisonii Brand 38. subsp. A. eu-incanum Brand 36. var. a. eu-molle Brand 37. var. b. Griffithii (Planch.) Brand 37. subsp. B. molle (DC.) Brand 37. var. b. strictum (Aitchison et Hemsley) Brand 37. subvar. ß. virescens Born- müller 37. ♦indicum (L.) R. Br. 38, n. 32. (5, 6, 9, 20, 39, 40). var. amplexicaule Th. Coöke 39. var. subsessile (Wall.) Clarke 39. iranicum Bornm. 35, n.27. ♦khasianum C. B. Clarke 32, n.24. (20, 29, 33). var. calcareum (Craib) Brand 33. kissenioides Deflers 4 4. KotschyanumFenzl40,n. 34. lanceolatum Schinz 27, 28, n.4 5. latisepalum F. Muell. 42, n.34. ♦laxiflorum Balf. f. 32, n. 4 9. (24, 28, 34). var. atrichum (Vierh.) Brand :<2. ♦Ledermannii Vaupel 24, n.8. (2i>, 22). lithospermoides Roem. et Schult. 43. macrantherum Gurke 44. Mechowii Vaupel 44. medusa Baker 44. ♦microcalyx Ball. f. 32, n.20. (24, 29, 36). molle Aitch. 38, n.29. molle DC. 37, n.29. ♦oleifolium (A. Rieh.) Baker 34, n.25. (20. 29). ♦pauciflorum Baker 4 3, n. 37. (24). perfoliatum Wall. 39, n. 32. *physaloides (Fenzl) A. DC. 22, n.4. (8, 20, 21,24,26, 40 Fig. 4). physaloides Vatke 27, n. 4 4. pontica Boiss. 44. pyenantha Bornm. 44. *Ringoetii De Wild. 22, n.2. (20, 21, 60). Schimperi Baker 35, n.26. *Scotüi Balf. f. 33, n.22. (3, 5, 6, 7, 4 2, 20, 29). sericeum Lindl. 42, n.34. ♦sinicum Brand 43, n. 38. (6, 21). spinulosum Voigt 39, n. 32. stenosepalum Baker 44. ♦Stocksii Boiss. 36, n.28. (24, 34). strictum Aitch. et Hemsl. 37, n.29. subsessile Wall. 39, n.32. ♦tinetorium Brand 23, n.5. (44, 20, 24). trichodesmoides Höchst. 34. ♦uniflorum Brand 38, n.34. (5, 6, 8, 20). ♦Verdickii Brand 23, n. 4. (6, 20, 24). ♦Welwitschii Brand 26, n. 4 4 . (20, 22). Trupa yavanga 183 Wilhelmsiana Fisch. 44. ''zeylanicum (Burm.) R. Br. 40, n.34. (3, 11 Fig.1, 13, 14, 21, 26, 38, 40 Fig. 4). var. b. australe Brand 42. subsp. A. eu-zeylanicum Brand 41. f. 1. intermedium Brand 42. var. latisepalum F. Muell. 42. subsp. B. latisepalum (F. Muell.) Brand 42. f. 2. longifolium Brand 42. var. sericeuin Benth. 42. f. 2. sericeum (Lindl.) Brand 42. f. 1 . typicum Brand 4 1 . var. a. vulgare Brand 41. Trupa 130. Tsuru-kame-ba-soo 112. Tschigolosch 141. tuchän reb 35. Tysonia Bolus 89, n.10. (8, 13, 15, 18). *africana Bolus 89. (4, 88 Fig. 11). Tysonia F. Muell. (Compositae) 89. Ujotodje 140. Ujotosi 140. Um-Libbeid 50. Vaupelia Brand 44. barbata Brand 43. heliocharis Brand 44. hispida Brand 44. macranthera Brand 44. Mechowii Brand 44. medusa Brand 44. kissenioides Brand 44. Viniebla 117. Wadamondu 140. Wild Comfrey 132. Yama ruri soo 104. yavanga 41. Druck yon Breitkopf & Härtel in Leipzig. Das Pflanzenreich I J! ! HUHHlIm t i M{ il II IlllilJ i II Pill Wiithilllilffi aniB ISliiliilllllilii lii l*ii§ll I ffläSWffi t iiMnMnH i \h\iMm mim RHBHK |]}«!/!lllfffil!lHiJi! I ii 8 ! Hnwn HP sl^^^b liPillillilliPP! ^iimH^HHI |!;|||ij|!!!|!i||lj||{p ilKJjJllJjmj llllil!j||i||jlj|i^ Ijjl || j j Ml ! Sil llillliPi ISiiPlifl HI^^^^^^^H IllÜlllPilli ijjjjlj) lifiyjfitiliSllIf hhMm