| i - ZA b s v w ud Wd Vc Ro Noe : ! ; dix pow - A LA 2 À JULIA NDA. gu N | o | dui ü v. n " ^w À" nh 4 '] : E RN n bl. 1 í Wwiu1 Aw wA BDwA" uw ! » uh T Tw k | | - LI | | | ! | / - s l | | : E-7 ; | ] | , LA | 'v T: yw wv | "m Ae v pei " e VAM SEP ene (vis dl | iui Heu — | . | "d "y , J' dl w Mee derum : NINYV | ,NVV Hl d | E H OI PEU Juge | P TA D IN A [S ww ww i. 1 we 1 ] | 1 r I L| 1 | | ' ' ie "wl hd DE ANTENNIS INSECTORUM DISSERTATIO PRIOR FABRICAM ANTENNARUM DESCRIBENS, QUAM AMPLISSIMI ORDINIS PHILOSOPHORUM AUCTORITATE SUMMIS IN PHILOSOPHIA HONOBIBUS D. X. AUG. MDCCIC. IN ACADEMIA GEORGIA AUGUSTA RITE OBTENTIS & eof $ oS 7" INAUGURALEM EXHIBUIT M..C. GG LEHMANN DR. SOCIETATIBUS LITTERARBIIS NATURAE CURIOSORUM BEROLINENSIUM, GOTTINGEN- MBUS ET PHYSICAE ET LITTERIS HUMANIORIBUS ADDICTAE SsODALIs, nnum EMCCC M JÜ: MEME MENU EUMNUNNNNENNUNNM PROSTAT LONDINI, APUD BR. H. EVANS, xxvi PALLMALL. HAMBURGI, APUD Fh. PERTHES, HINTERM BREITEN GIEBEL. rd CoNH LP - Le nuUis [P red cognitionem univerfalem cer- tiorem reddere et magis perfpicuam, Conjungere quae fint ejusdem generis, fepa- rare diverfa, Removere errores repetitione fiabilitos, Hoc in primo libello auctor fibi pro- pofuit ; Omnes omnium de antennis opiniones fide- hnter colligere, Argumenta propofita candide recenfere, Falfe judicata argumentis, obfervationibus, experimentis reíellcre, Novam de earum uíu disputationem phy: fiologis proponere, Altera commentatione aufus est. A XTCX PERDE Who an TSUfUg RICHMOND | COLLECTION. , ^j Áa ;A& CEA Ut hifce obfervatores philofophi ad an- tennarum naturam facilius dijudicandam, ul- terius invefüigandam, melius docendam ad- juvarentur, Conjuncta opufcula edidit. Quantum e propofitis affecutus fit, judicabunt intelligentes ; Quae incuria deliquerit, ignofcent benevoli; Quae errore peccavit, cornigent exp ertes. FABRICA ÁNTENNARUM. Qnaefo, me noftra legentes, quoniam ex his minimis fpernunt multa, etiam relata fafii- dio damnent, cum inu contemplatione na- turae nihil poflit vidcri fupervacaneum. Pünius. $; 1. O'scc' ax 319: D. fenfibus externis animalium exfanguium haud longe abhinc comimentationem acade- micam exhibenti, hoc amici reprehendendum putarunt, quod in oculorum adumbratione non brevis, antenparum nullam plane de- feriptüionem adjeciffem; quas cujuscunque tandem fenfus fint organa, non minus fuiífe depingendas, quam aut oculos, aut fiem- 6 FABRICA mata, aut fjiracula. Equidem cum in fen- fuum naturam apud iníecta inquirerem, quamquam antennarum mentionem facere faepius cogerer, nec fabricam horum orga- norum filentio praeterirem , tamen univer- falem ifiarum partium notitiam, quae in fyfiematibus docetur, fupponendam putavi, accuratiorem internae prae ceteris ftructurae explicationem tradere vix volui. At vero, ne monitis amicis surdam praebere aurem videamur, neque ulli, quantum quidem in nobis fitum eft, deücere velimus, antenna- rum deícriptionem, quae defiderabatur adji- cere conamur, hac fpe ac rogatu, ne, quam expertum est primum illud in hisce fiudiis conamen, huic fupplemento denegetur Vi- rorum Doctorum indulgentia, $. 2. Hustorsa. Quicunque non plane coecus per fplen- didiffimam naturae fcenam oberraverit, illius attentionem fugere non potuerunt fingula- ria ifta in capite infectorum membra por- a ANTENNARUM, 7 recta, articulata, mobilia, agilia; qui ve- ro entomologiae vel paullulum fitudii di- caverit, eo magis ad haec organa atten- dere debuit, quod ea non folum ineffabili arte compofita funt, fed etiam per infecto- rum cohortes et numero et fitu et propor- tione et figura et apice et connexione et ar- ticulis et motu ita variant, ut nullibi abun- dantia naturae magis splendeat. Quare miü religio fit de alma matre rerum indignius aliquid pronuntiare, in his prae ceteris luxuriaffe atque lufiffe naturam — dicamus. Itaque non est, quod miremur, cum pri- mum naturae scrutatores infecta obfervaf- fent, haec capitis ornamenta, nequaquam elfe neglecta. At eadem non adeo omnium praecipuam curam et attentionem experta funt, priusquam Linnaeus ille Magnus in- fectorum £enera antennarum potiflimum va- rietate determinanda doceret, quin iisdem iufecta ipfa cexüfhime defini et ab aliis animalium clafübus, ut a Vermium tribu, difüngui putaret. Idem hifce organis, quae antiquiores modo cornua, modo tentacula, 8 oOSF &5REICA modo aliter appellaffent: antennarum nomen, isdem poft refiauvationem hiítoriae natura- hs inditum et vindicavit et fiabilivit. A quo inde tempore in examinanáis, diftin- gnendis atque delineandis antennis maxi- mam curam adhibuerunt. Nam cum, quas- cunque tentarent clafhficationes, quas fyfie- mata vocant, hisce praecipue fulcirent, imo acutifhimus' l'abricius,/ quamquam non nifi infirumenta cibaria in definiendis generibus fequeretur, tamen antennas generum cha- racteribus adjungeret: non defuere, qui di-. fünctiones, quas ad defcribenda infecta en- tomologiinveniffent, colligerent, et in ca- pita atque clalfes. redigerent. Quo quidem fiudio, quod ad externam varietatem atti- net, adeo diligentes fuerunt, ut differentias non fítructurae modó, f(ed etiam diverfita- tes figurae, terminationis, articulationis, ve- fütus, infertionis, imo coloris definirent, haud fcio, 'an nimis fubtiles *). Nam qui v. c. difünguunt inter antennas «) pelluci- das Pediculi, et 8) opacas Scarabaei, tali minutiarum confíectatione et otio fuo abuti ANTENNARU M. 9 et rem bonam in ludibrium vertere viden- tur. Neque tamen di(hcle fit, etiamfi mi- randum vocabulorum numerum comporta- verint, in enumeranda varietate palmam il- lis praeripere, (i quis farraginem denomina- tionum lis verbis augere velit, quae novif- fima claflificatio docuit 2). Haec enim tota fere in [fubtiliori antennarum examine ver- fatur, difünguit, quo modo capiti vel fub vel fupra vel inter vel ante oculos inferun- tur, denominatque non folum totius organi figuram, fed articulorum etiam numerum ) et fingulorum defcriptionem. 1) Ludwig de antennis haud ultra 47 diffe- rentias e Linnaeo, Schaeffero, Erxlebio, Müllero, hRetzio colligere potuit; .Bons- dorf de antenuis 160 varietates enume- ravit et totidem fere fubdivifiones. 2) Helvetifche Entomologie, bcr dignus, cui quislibet entomologorum optet con- tinuationem. — At editoris vana in ador- nandis typis oftentatio et duplex in ea- dem editione textus et vernaculus et Gallicus fatis argumenta praebent, e qui- bus fine divinatione neglectum operi va- ticinemur. 10 FABRICA $. 5. Difputationis ratio. Quaecunque talium difünctionum colle- ctae funt denominationes, hoc [fibi propo- fuerant, ut entomologorum deícriptiones fubtiles, per fe valde utiles, [ed faepius male cum entomologia ipfa commutatas, aut facilitarent aut illuftrarent. Quam ob yem quae allata funt enumerandis varietati- bus bene confilio xefpondent. | At eadem hoc loco recoquere iisque locupletatum de novo addere recenfum nos minime tentabi- mus. Nam nifi Ícribenti deelfet fedulitas ad talem tabulam componendam, legenti- bus tantum indulgentiae affuturum dubita- mus, ut talem lecuonem ferre poflint. Ete- nim alia eft defcribentis ratio, cui parvus pedis articulus ad diftinguendam [fpeciem vel plurimum infervit, alia fubjecta phyfio- logi provincia, cui ea potiffimum feligere liceat, quae contexto, figura, fitu, mo- tu, rel verbo: quae matura fingulari di- füncta, fingularis ufus [fpeciem prae fe ferunt, Hanc itaque nofiram facere de- ANTENNARUM. 11 ceat, ut praeter ea, quae in univerfum notanda fint, in iis explicandis haereamus, quae externa internave antennarum phyfio- logi curam mereantur. In quo quidem ex- 8 amine altera disquifitionis pars confiftit; re- 7 « fiat altera adjectis obfervationibus de u(u 4 horum organorum disputatura. Quam qui- dem ad alium libellum transferimus, cui fcribendo occafio jam in promtu eft, $. 4. Num careant antennis infecta? Quotquot funt animalia corpore, vita organisque diverfa, nula, praeter infecta, in capite antennas gerunt. Quam ob rem obvia est quaefíio, num omnia antennas habeant infecta? — .haec organa pertra- ctanti eo minus vitanda, cum in hoc op- itimorum auctorum maxima fíit difífenfio. Linnaeus, cum praecipuam infectorum de- finitionem ab antennis, defumendam puta- ret, omnibus infectis eas tribuit. Qua qui- dem in re a plurimis fecutus eft entomolo- gis, qui femper antennis ornatum elfe ho- '12 FABRICA rum animaleulorum caput pronuntiarent. At in fingulis fpeciebus defcribendis aliis aliter placuit. /Nepa fecundum For(fterum antennis breviflimis gaudet, a Schaeffero alisque defcripus, ^ Geoffroy, cui Hepa idem genus audit, longifhmas et cheliferas tribuit, negans atque pernegans, pedibus chelas illas annumerandas,- quo a plerisque: referuntur. Aranea Linnaeo antennis articu- latis ( mas capitatis) infignitur, quos pal- pos effe Degeerio placuit, qui veras anten- nas breviffimas fub pilis Aranearum latere et ob hanc caufam: inquirentium. acumen fugere putaret. At haec vana Fabricio vi- dentur, characteribus Áraneae annumeranti: ,.Antennas nullas.:** Eadem fere ratio- eft Phalangii et Scorpionis, quorum alteri Lin- naeus antennas pediformes, alteri cheliferas tribuit; Fabricius negat utrique. Idem haud aliter Trombidio, cui' anteiiilhs vindicat Bonsdorf. Quid tanta auctorum differen- - tia? Unde orta, quo terminanda elt ? — 'Tota res ad antennarum reducenda erit definiüionem, quam viri ingenii acumine c ANTENNARUM. 15 infignes aut dederunt parum accuratam aut datam neglexerunt. Nam, quibus antennae audiunt organa fenforia, hypothe(n defini- tionis loco ponunt; qui vero adjciunt: fenfu nobis ignoto, ad minimum rem obfcu- ram e diluculo in caliginem ducunt, Qua- propter fi conveniamus, elfe antennas or- gana articulata (plurimis quaquaverfum mo- bilia) duplicato numero (1. e. 2. 4. 6.) in- fectorum fronti inferta, porrecta, haud nel- ciamus, quae fint antennae appellandae, quae organa ab iis feparanda. ^ Sufliciat itaque nofiro u(ui haec definiüio, | quamquam, quod ad rem attinet, non omnibus nume- ris abfoluta videatur. Sed funt res, quae perfectam haud admittunt, quippe quarum aut minus nota fit natura, aut quae opi- nione male comprehendantur. Atqui mate- ria, noftrae difquifitioni fubjecta, haud [cio an utroque vitio gravetur. Quodf definitione, quam propofuimus, antennae comprehenduntur: funt infecta, quae iis omnino careant. Quae quidem oc- cupant genera Linnaei, (quem, nulhn ento- 14 FAZRIiCA | mologorum ignotum, in hifce difquifitioni- bus potiffimum fequamur) Phalangium, Ara- nea, Scorpio. Nam quae illorum nominan- tur antennae aut oris partes, palpi funt, aut arma lateri infixa. Prae ceteris vero anten- nis caret Monoculus, cujus pedes pectori infidentes eo officio funguntur, quod in aqua pedes exercere polfunt. Itaque mira- mur, quod ii, nefcio quo errore, ab omni- bus, quantum mihi quidem notum efi, en- tomologis antennis adjudicati (int. Haec quidem infecta carent antennis. Quem de- fectum quomodo compeníaverit mater re- rum, hoc altera difquifinonis parte illuftra- bitur, ab hac alienum. $8 5 Situs et infertio, Praeter illas proprietates, quas in defini- tione antennarum collegimus, haud multae funt, quae de omnibus in univerfum prae- dicari pollint. Totum infectorum corpus, quod oflbus caret, cute indurata, quafi ca- taphracta cornea tegitur, continetur, defen- ÀNTENNARUM, 15 ditur. Eadem in univerfum eft fabrica an- tennarum. Át quamquam f(inguli articuli velamine durion obtecti funt, tamen illud tegumentum reliquae infectorum crufíiae du- ritie cedit, imo in multis adeo molle efi, ut ad vermium delicatam fuperficiem proxis me accedat. Antennae ante os praetendun- tur, fed non eodem in omnibus fitu; [funt difiantes, funt bafi contiguae, nonnullae prope verticem inferuntur, nonnullae pro- bofcidi infiftunt; geruntur aliae fub oculis, aliae fupra eosdem, aliae in ipíis oculis. Sed etiamfi oculi quidam in circuli modum antennarum bafes circumdant, tamen non multa inter utrosque connexio effe videtur. Certe non ita funt difpofitae antennae, ut aut ad tuendos, aut ad poliendos oculos natae fint. Quid, quod oculi et fubftantia cornea et figura convexa multo duriores, retractis antennis faepius refugium dant. Quaecunque infectorum membra tegmini cruftaceo inferta funt, ne fine omn1 mobili- tate rigefcant, tefiae durae foraminibus in- haerere non polífunt, nifi per cuticulam 16 FAsnRICA mollem juncta fint. Quodfi in omnibus lo- cum habet, multo magis in antennis requi- ritur, ut earum agilitas, quaquaverfum di- recta, poflht exerceri. Adhaeret itaque an- tennae bafis, ut directioni cuilibet nihil ob- fiet, cuticulae molli laevique, fub qua muf- culi latent, qui antennas dirigunt. | Cui quidem ufui accommodata haec cuticula ad nullum alium pertinere videtur, quam cu- tis, qua Teíiudinis pedes chelyo adnati funt. Docet hoc comparauo cum infertio- ne ceterorum infecti membrorum, quippe quae haud alia cute mobilia funt, docet hoc obíervatio motus ipfius, quo femper antennae agitantur; nam eodem ita haec cu- ticula plicatur, extenditur, cóntorquetur, ut nullibi perceptionibus, quaecunque illae fint, majus impedimentum obíiet. $. 6. Figura Antennae fimpliciter extenfae. Iam eo pervenimus, quo in defcribendis diverfae figurae membris auctores mirum quantum [ibi placuerint, quo miranda varietate ANTENNARUM, 17 varietate omnes fere obfervatores ftupefcere folii fint. Nolumus nec horum nec illo- rum vefiigiis inlifiere, Inexpertes quidem delectantur formis fexcenties varlatis, tiro- nes ftupent diverfitates fine numero mu!ti- plicatas; at mens humana, íimne tramite va- gata, formulam. defiderat, quam in con- templando fequi poílit, neque natura deeft, quin [implicitate et ordine rationi huma- nae fatisfaciat. Quicunque fit antennarum in infectis ufus propofitus, a natura confitutum erat, ut protenderentur et quaquaverfum facillime verterentur; iam hoc quo alio modo po- tuit obtineri, quam plurium membrorum eorumque minimorum compofitione. Nam uti fpina dorfi humani, mammalium etc. quae idem fere officium vertebrarum multa- rum continuatione exercet, fic fimplici arti- culorum cumulatione antennae filiformes et fetaceae formatae funt. Numerus quidem articulorum ad rem parum facit; is enim eo confituendus erat, utrum longis anten- nis iisque valde mobilibus utendum íit, an P 18 FABRICA E] breviores et rigidiores cum infecti corpore et vita magis conveniant. Sic cum mira- tione quaeri folet: quid fit, quod inter in- fecta aquatilia ejusdem et generis et ali- menti et vitae Cancri antennas habeant tam diverfas? quid, quod longiffimae Macrouris datae, cum Brachyuri brevibus tantum fint infiÜructi? — — Refpondemus: eadem caufa, qua ili longam, hi brevem caudam ha- beant. Nam fi Cancer Gammarus 250 ar- ticulos protendit, C. Squilla 150; C. Pagu- rus et Maenas haud plures quam 5 aut 16: illi oblongum corpus fluctibus maris fecuri committunt, longa cauda ad natan- dum infiructi, longis antennis ad tentandas aquas agnofcendaque pericula ornati; hi ro- tundo fcuto tecti in limo tuti repunt, quam ob rem inutilis effet cauda, impedirent lon- gae antennae, Eae apud C. Gammarum plu- ribus quam ducentis articulis conftant, No- tonecta glauca duos tantum habet; nam ra- pax Notonecta celerrimo natatu impediretur longo capitis ornatu, hinc breviffimis uti- tur antennis atque ne longarum defectum ANTENNAAUM. 19 fentiat, magnis oculorum globis abundare vi- detur. At in examinandis hifce organis pro grediamur. $..7. Figura. Antennae regulares. Ab hac fimpliciffima, quae excogitari pof- fit antennarum forma non nifi paululum eo differunt aliorum antennae, quod fingula parva membra ver(us articulationem dimi- nuta fint, quo liberior reddatur articuli mo- tus, facilior totius antennae ufus. Quodfi ab utraque cujusvis membri parte factum fit; moniliformes habemus antennas, fi vero fola bafis, quae articulo infidet volumine diminuta fit, articulis obconicis vocamus antennas, aut ferratas aut dentatas, prout altera pars, bafi oppofita aut brevius trun- cata fit, aut in longiorem apicem exeat. Fac, tales àpices ab altero latere longiffime protuberare: jam exítant antennae pectinicor- nes, quas gerunt mares Ptini, Elateris rel. qui ab iis ipfis nomen acceperunt. At ifii proceffus articulatione juncti fint, füipati 20 FABRICA parvulis pilis, qui in omni antenna inve- niuntur: adíunt barbatae et ramofae, qui- bus antennis Phalaenae quaedam, T'nthredi- nes, Tipulae admirationem moverunt ob- fervatorum, eorum prae ceteris, qui per lentem vitream eas intuebantur et quibus phyfiologi nefcio quantum funt turbati. . Saepius etiam non omnia antennae mem- bra easdem habent protuberationes. Si ul- timus articulus ceteris crafhor efi, is voca- tur clava folida, ut in IDifiere; fi plures ar- ticuli cráfhtiem componunt, aut antennas fífhles appellamus aut, 16i clavae formam imitantur, clavam fifllem. At fi tenues la- minae medio articulo infident, ut foliolis fimiles videantur acu pertufis et in ea hae- rentibus: perfoliatae audiunt antennae, qua- les confpicuae funt in Silpha, Dytifco (Hy- drophilo Fabr.) xel. Figura, Antennae irregulares. Praeter eas formas, quas modo defcripfi- ins et quas haud injuria regulares appellare ANTZNNARUM. 21 velimus, antennae variam inducunt figuram, cum aut unus articulus aut plures longitu- dine, latitudine, craflitie, proceffibus diffe- rant; ut Curculiones quidam primo articulo longiori, quafi pedunculo utuntur, quapro- pter antennae eorum fractae vocantur, ut Cerocoma (apud Geoffroy et labricium) Meloe Profcarabaeus L. antennarum formam prae fe ferunt plane fingularem. — Non ina- nis efi ifie naturae lufus, ut puerili modo et opera fua vanitate et auctorum [cripta exclamationibus impleat. Imo fingulis cer- tus eft ufus ad reliqui corporis habitum et vitae rationem adaptus. Sic Curculionibus, ut hoc utamur exemplo fi in periculo erat falus praecipiti lapfu petenda, antennae ta- les defiderabantur, quae facillime et compli- cari poffent, et cum reliquis infecti mem- bris ita congruerent, ut haud difficulter eo- rum procelffibus tutae redderentur. Verum enim vero non eft haec praecipua fabrica neque ad explicationem antennarum genera- lem earumque ufum valet. Non poffumus non repetere, quam fupra induximus com- 22 FABRICA parationem cum [Ípina dorfi majorum ani- malium; mam vertebrarum figura in bove, equo, afino rel, varia ab anatomicis minime enumeratur, neque adducitur cum ufum fpinae generalem phyfiologi docent, procef- fuum in fingulis vertebris longitudo. $. 9. Apex; non perforatus, Hactenus de articulis antennarum, reftat ut de apice pauca adjiciantur. Is quidem eft in univerfum fimplex, hoc eft: ultimus articulus, reliqnis fimillimus aut truncatus apparet, ut in filiformibus, aut, quod feta- ceas confíiituit in acumen extenuatur. Át funt, quae crafliori articulo f. clava termi- nentur ut in Hifieribus. Nam, quae vulgo praedicantur, clavae fffiles Scarabaeorum et perfoliatae Silpharum et Dytifcorum eorum, qui jure Hydrophih Fabricio audiunt, illas ad apicem minime referimus; quippe quae e procefhbus articulorum ita compofitae funt, ut nihil cum apice commune habeant. Is enim in his durior, parvus, rotundatus ANTENNARU M. 23 confpicitur. At quicunque tandem eft apex, reliquis articulis ita inhaeret, ut plus mi- nufve extendi et iterum in proximi articuli interiora reprimi poflit. Haec flexilis com- politio cedens refiliensque ( elafiicitatem vo- cant) cum nulli antennae articulo defit, quod apicem offendit et tute et certe a capite fen- titur, etiamfi duriffima fit omnium crufia exterior. At multo acutior videtur in qui- busdam apicis teneritas. Aérei enim Papi- hones, Sphinges et multae Phalaenae, in univerfum omnia fere infecta, quae terram et fiercora haud perfodiunt, antennis in- firucta funt et per fe mollibus.et quarum apex in tenuiflimos pilos aut filamenta exit. Recti pili proítant in Papilionum clava, Sphinges fafciculum declinantem et uncina- tum gerunt; utrique inermi oculo appa- rent. Atque faepius non nifi per lentem confpicui, nihilominus, cum colorem men- üuntur candidiorem, obfervatori fe pro- dunt, Imo hoc in duriffimis Cerambycum Lepturae et Gryllorum nonnullorum anten- 24 FABBRICA nis confpicitur. Át vero nullos apices, quo tandem modo illi confiructi erant, diligen- tiffima quaefüiione invenire potuimus, qui tu- bulum aut faucem perviam prae fe ferrent. Quamquam in vivis infectis apices vitarent ilico infirumenta modo admota, fi in mor- tuis perfcrutaremur, aut tentaremus non li- beros: nullus ibi hiatus, me cuticula qui- dem perforabilor apparuit. Quae quidem difquifitio, licet fubtiliffima, non adeo dif- ficilis erat, quam illi opinentur, qui queri foleant, non nifi magno infirumentorum ap- paratu, fumptuofo plerumque, experimenta poffe infiitui fubtiliora. Nam cum foramen in apice, fi ullum, certe non magnum ef- fet, oculos ludens, acu vulgari minime de- tegi poterat. Quapropter, tentatis quae [fae tisfacere non polfent, vefparum aculeus ex- tractus, parvulo manubrio impofitus, prae- buit fpecillum fatis fubtile, quo minimum cayum explorari poffet, fatisque fragile, ut non terebraretur foramen. lam tale acu- men, quantumcunque ilo antennarum api- - ÁNTENNARU M. 25 cem pertentaremus, cum nullibi haereret, infirumento fidentes, nullum elfe foramen evicimus, $. 10. Antennae palffivae. Reductis itaque ad unius rationis fimpli- citatem omnibus, quas hucusque contem- plavimus antennis, refiat, ut generis cujus- dam mentionem faciamus ab hac regula alieni. Sunt enim Muscae mec non alia quaedam bipennia antennis infiructa, qui- bus deeft ille motus quaquaverfum directus, fed contra duo aut globuli aut cylindri a medio capite, cui parviflimis articulis affixi funt verfus os dependent et frontis cavitates implent hgurae fuae et magnitudini con- gruss; neque aliter ex iisdem cavitatibus promoveri poffunt, quam apice, qui depen- det paululum elevando. Atque huic qui- dem cylindro medio iníidet praeter pilos quosdam parviores feta aut ariíta ita infixa, ut cum illo rectos fere angulos formet et a capite proftet. Arifta et ipfa refilit comprelfa 26 j FABRICA et deprimit cylindrum membranaceum in cavitates, quarum fundus ipfe impulfui ce- dit, ut affirmare audeamus, nullibi magis naturam ea vi, quam elafüicitatem vocare folemus, caviffe, ne quo impetu pars defenfa laedi polffet. Iam hae antennae, quae aüt in vivis infectis per lentem obfe:- vatis aut in eorum figuris, qui de Mufcis etc. Ícripfere melius cerni, quam accura- tiffü-ma defcriptione difci poffunt, nullum alium motum habere videntur mifi eum, quem modo defcripfimus parum volunta- yium, ita ut haud incommode paffivae ap- pellari poffint. Tales antennas arviftatas i. e. aut feta aut pluma in medio infiructas pauca tantum bi- pennia, praeter Mufcas, habent, at fimiles et motu et natura antennas habent plurima fub eodem nomine militantia. Nam fi om- nia Diptera fecnndum fermonem vulgarem in duas phalangas diftribuamus et corpore rotundo infirncta Mufciformia, longiora te- nuia Culciformia appelemus ut his praeter. Culices plurimae Tipulae annumerentur, ANTENNARU M. 27 illorum Ííub nomine cetera halterata mifca- mus: Culiciformia quidem e parvo capite longas porrigent gntennas, at cetera in magno parvas tantum habent plus minus Mufcarum antennis fimiles, omnes tardiores ut paflivarum denominatione commode com- prehendantur. aec quidem f[íufhciant ad Diptera illa pertinentia. $. i:. De Fulzorarum et Cicadum antennis. Reftat Fulgora Laternaria, cujus anten- nas Sulzer defcripfit, plane fingulares. Ille »primo articulo rotundo** inquit ,,infidet »alter paululum | compreffus - innumerabili- , bus confitus protuberationibus, ut Echino haud difhmilis videatur ifie globulus, » Singula tubera foramine pertufa apparent, ,ut aditus pateat in globulum, qui vacuus eft, ut et primus articulus quaquaverfum ,Imobilis.* Equidem cum, poítquam ea legiffem Fulgoram Laternariam examini fubjicere non potuerim, quod ad tubera illa attinet, judicium differre cogor; at vero 29 FABnnRICA facilimus eft error, fi tam parva objecta non nifi in ficcis animalculis fcrutari potes. Nec non dubito, an careat Fulgora Later- naria feta, quae reliquorum ejusdem gene- ris terminat antennas. Quibuscum Cicada- rum antennae congruunt; quapropter earum delineationem ; hoc. loco adjicere deceat. Sunt eae fetaceae, articulis duobus tribusve infidet feta tenuiffima, quae in /arva nihil aliud efi, quam articulorum continuatio, ut craffiori cuilibet axticulo infideat tenuior. Quodü in imafinem larva mutata, primus artüculus f. antennae bafis ejusdem magnitu- dinis eft, quam ante fuerat, imo increvilfe videtur, cum contra reliqui in tenuifhmum pilum tranfierunt, ut coníiet antenna ex globulis quibus [feta infideat. Sic Cicadum et Fulgorarum in univerfum antennae, hifce natura fua fimiles Fulgorae Laternariae pu- tamus; de quo ii judicabunt, qui aut viva haec infecta examinare poffunt, aut quibus in fpiritu. vini fervata apportantur. At va- cuum non effe bafis globulum fine mora divinare audemus, Imo eít vacuus in nof[iris ANTENNARUM. 29 mufeis, ut funt pedes, ut eft totum corpus exliccatione arefactum , quod in vivo aui- mali longe aliter apparet. Eidem caufae ad- fcribimus foramina, quae Sulzer affert, do- nec vivi infecti obfervatione contrarium probetur., Verumtamen nihil cogitatione ponere fiudeamus nihilque nobis concedatur, etiamfi verifimilus videri pofht. Imo to- tam rem, quam obfervatione (tabilire non poffumus, indagationi integram linquamus. Hoc tantum evincimus, non effe ex altera parte ad haec recurrendum tam dubia; nec oblivifcendum: non decere ex ficca membri mortui cute argumentan ad vegeti organi ufum phyfiologicum confiituendum. 8...32. Differunt antennae fecundum fexum. At vero five fint Fulgorae Laternariae plane fingulares antennae, [ive eae conve- niunt cum reliquarum TPulgorarum et Cica- dum breviílimis antennis, non minus, quam, quas pallivas vocavimus a generaliori for- ma, fupra defcripta quodammodo feparandae 5o FABRICA videntur. Quod quidem minime officit ge- nerali reliquorum normae, eo magis tenen- dae, quod varietates, quae in eadem conti- nentur cum natura infecti nihil prorfus commune habent. Itaque non mirum vide- bitur, quod primo intuitu oflendere folet in fimillmis infectis antennas apparere di- verfas. Atque haec eadem res argumentum addit pro re noftra: nullo modo, quae fpe- cle externa variari videantur natura eífe va- rias, Quid ergo quod in eodem infecto al- terius fexus faepe fint aliae antennae! In univertfum quidem obfervatum eft, huncce capitis ornatum malo omine, mazri- bus effe majorem, craíhorem, magis con- [picuum , quod Scarabaei Melolonthae ex- emplo omnibus notum efi. Imo eorumdem haud raro pluribus confiftunt — articulis, quam quae feminis conceífae funt. Nam in Aphidum genere feminarum antennas non niü 6—7 articulos continere notum eft, cum mares viginti pluribusque infignes fint. Apium regina, quàmquam ceteris partibus magis confpicua antennas gerit ANTENNARU M. 51 non nifi feptem articulatas; maribus ni- hilominus undecim articuli eminent; [pa- dones fuperbiunt non minoribus, Et [funt aliae magis diverfae. Si quis Cerocomae (vid. Geoffroy et Fabr.) maris antennas ex articulis aliquot. cymbiformibus fine regula compofitas cum feminae fimplicibus monili- formibus comparaverit, non ad eandem fpe- ciem pertinere, yix ejusdem generi elfe ju- dicabit. At Elaterum feminae non minus filiformes tantum habent cum alteri fexui ferratae funt tributae. Non eft, quod Pu- num pectinicornem et reliqua infecta ejus- dem appellationis quae non nifi mares fpe- ctat, nominemus, cum omnes fciant, quanta fit quod ad antennas plurium Phalaenarum diverfitas. Quarum antennae fimplices fili- formes a maribus ita fuperantur, ut hi ele- gantíhmis fingulorum articulorum procef- fibus antennas gerant, ab utroque latere pe- cünatas in Phalaenae Atlantis cápite prae ce- teris infignes, Verum ommnes antennae ce- dunt, fi cum Tipularum plurium et Culi- cum comparantur. Nam quamquam femi- 52 lABRICA nae fihformes protendunt non mifi parviffi- mis quibusdam fetis inftructas: marium con- tra caput ornatum eft antenna e plurimis articulis confiante. Quorum [fingulis inhae- ret fecundaria, ut ita dicam , antennula non minus articulis compofita fetisque coronata; ita, ut haud facile dixerim, an fit aliquid, quod per lentem vitream contemplanti ele- gantius appareat "). Ex is, quae de marium antennis dixi- mus, in univerfum majoribus, multo ele- gantioribus in quibusdam , fequitur maribus anten- *) Impedimur quo minus tabula aenea ad- jungamus, quas antennas Oobfervatu di- gniores collegimus atque elegimus fub lente | pictas. Adeant itaque ftudiofi Beaumurium, Roefelium, Sulzerum, Schaef- ferum, Bafterum, Geoffroy et reliquos, qui infectis dclineatis antennas auctas exhi- buerunt. Naturam ipfam contemplaturis commendamus mares Culicis pipientis et Tipulae plumo[íae nec non Phalaenae difparis rel. ANTENNARUM. 55 antennarum ufum, quicunque tandem ille fit, tffe non plane diverfum, fed aut prom- tiorem aut magis meceffarium, cujus rei haud difficilis invefügatio. Nam mares, li- bidine incitati ubicunque feminas quaerunt, oefiroque delirantes et eas ipfi infectantur, et alios vi propellere conantur, cum contra femina marem exípectare folet, non adeo vagans. ltaque mares, qui et plura peri- cula fubeunt et haud raro optimis organis mutilantur ad illa fentienda et ad haec fup- plenda amplius a natura dotati funt. $215 Ejusdem generis diverfae antennae, Si in eodem infecto antennae ita variant, profecto non mirum eft, quod infecta, quae genere, habitu, victu, vitae modo confen- tiunt, antennarum [íiructura differant. Nam etiamfi Dytifcos, quorum alios antennis brevifhmis incrallatis perfoliaus infiructos, alios longioribus, filiformibus commode Geoffroy [eparavit, tamen eandem vitam degunt et Hydrophii et Dytifci. Neque 9 54 FABRICA opus eft hoc loco enumerare Gryllorum di- verfas fpecies, neque Phalaenarum varias antennas depingere. Quis efti, qui ignoret Elateres ferratis, filiformibus uti, at infi- gniuntur El. pectinicornis, flabellicornis, fafcicularis. ^ Tenthredinum 'fingulae fami- lae quantum difíiant quod ad antennas! Ci- mices plurimi cum quatuor articulos pro- tendant, cur alis auctus numerus alis quarta parte diminutus? Nullibi magis an- tennae, quam in Dipterum diverfis tribubus vanant, quid de Tipularum, Culicum, Mufcarum antennis dicamus, cum in ifio- yum infectorum vita non videamus, quod diverfitatem defideret ? $5714 Antennae eaedem in diverfíis infectis. Ut diverfae in fimillimis infectis apparent antennae, ita fimiles antennae diverfiffimis infectis datae funt. Quid poteft effe difian- tius, quam infecta aquatilia et terrefiria? antennae non ita variant. Nam Dyufci (Hydrophih) perfoliatas Silpha non minus ANTENNARUM. 255 accepit, nec moniliformes et filiformes, qui- bus pleraque infecta aquatilha gaudent, in- ter terrefiria minus vulgares funt; atque quos detexerunt Nepae et Notonectae per- parvos [crutatores aquae, iis refpondent Acari et Pulicis, qui aquam me attingunt quidem; neque magis Pbalangium caret an- tennis, quam Monoculus. Haec quidem atque his fimilia fufius hoc loco pertractari minime neceífarium e[t imo a re alienum videatur. Satis eft eo- rum memiuiífe, ne antennis difquirendis in externa fpecie carum naturam ponamus. Re- fiant, quae de internis nota funt. $. 15. Anatomes difbcultas, Qui internam organorum compofitionem explicare fiudent, anatomici, in adytum nma- turae penetrant, eo megis celatum, quo tenuior atque exilior pars eft, quam difqui- fiuoni [ubjecerint. Augetur difficultas, fi ab homine majoribusque animalibus inve- fügandi fiudium ad minora corpora proceí- 56 COVPAOB Bd ferit, quorum [fingula organa cultrum ana- tomicum vix admittunt. Neque profecto credibile eft, quod in his multum profece- rit ardens fiudium, mifi obfeuro tramiti lu- cem ahquam affundilfet analogia, quae a majoribus omnia quodammodo illuminat animala, fangvine praedita. At vero ab ilis, fi ad exfanguia progredi audemus, adeo remota eft illa lux, ut aut plane eva- nescat, aut ludere, quam lucere, magis vi- deatur. Itaque in infectis difquirendis, uti propter animalculorum exilitatem — magis magisque defiderandus effet talis dux, ita ab eodem plane defiitutus videtur invefüga- tor. Etenim coníiat, omnes exíanguium partes a majorum animalium organis pro- cul diftare; atque magis etiam diverfa funt, quam vulgo creditur. Neque minus, quam analogia, in his par- tibus deficit color varius, pro partium va- rjetate diverfus. Nam in minimis priorum ordinum animalculis diffecandis eo pluri- mum adjuvamur, quod et olla, et cartila- gines, et venarum tractus, et nervorum ÁNTENNARUM. 57 plexus, et mufculorum pulpa, et adipis coagulum — fuo quaeque colore difüncta non facile confundantur. Quot contra in infectis errores , quorum cum omnes partes concolores feu potius fine ullo colore tranf- parentes fint, vifum omnino fallunt, Ludunt et infirumenta. Etenim non (fo- lum extrema partium exilitas impedit, quo minus tractari poflint, fed magis etiam mol- lites omnium internarum, quae quafi gela- tinofam faniem confíiituunt, non nifi vario artificio aliquantulum confolidandam, ut aegre a fe invicem quodammodo f[eparari queant, Atque infuper, tanquam tot tantaque dif- fectionis obíiacula haud f(ufhciant, omnes animalculorum partes in. perfectis, quae vo- cantur infectis dura cruíta circumdatae et inclufae funt, cui ita adhaerent, ut illa ape- riri frangique nequeat, quin hae fimul di- frahantur. Quanta impedimenta, quo mmi- nus multum in univerfa infectorum anato- me efficiatur, 58 FAsnRnICA Quaecunque vero anatomiae tojius infecti obfiructa funt, omnia antennas circumdant atque eas omnino fere celant. Quamobrem in tanta obfícuritate non eft mirandum, quod [pecie decepti , falfas qmasdam opiniones viri docti ftatuerint, et, quas aliqui femel pro- tuliffent , multorum repetitione fiabilitae vi- deantur. - Inter tantam et vei difficultatem et opi- nionum Íluctuationem nos quidem, quam tractamus rem, ad liquidum perducere mi- nime tentabimus. Attamen in talibus rebus non minimi lucu eft, fi obfervatorum er- rores quidam refelluntur, praefertim qui au- ctoritate doctifmorum virorum fulü lau- dantur. $. 36. Foramen aut aérem ineífe negatur. Vulgaris opinio ftatuit, effe antennas ca- vas, vacuas, foramine pervias. Orta illa a Reaumurio eít, celebrata a fummo Linnaeo. Ile quidem cum Papiliones in aquam im- meriífet, bullas aéreas antennis erectis ad- ÁNTENNARU M. 59 haerere obfervavit; qua re lucem antenna- rum difquifitioni orituram putavit Y). Cui fine dubio fidens Linnaeus aérem elafiicum, immixtum humoribus, antennis contineri alleruit 2). His quidem auctoribus opinio recepta et aliquantulum aucta eft, ut omnes entomologiae phyfiologi antennas vacuos tu- bulos aére repletos habuerint ?). Bonsdor- fum unicum nuper invenimus, qui.profite- retur, fe lacunas illas detegere non potuilfe, at Linnaei auctoritatem vereni ^). Equi- dem non adeo religiofus, quamquam rem ipfam refellere non potuiffem, contra con- clufionem ex aéreis bullulis, fub aqua appa- rentibus, difputaram *). Nam omnibus membris minimis ficcisque aquae immiflhs aécrem adhaerere obfervaram. | Addendum. fuiffet, cum aqua in vafibus calefacta bul- lulas emittere foleat, quae proxima corpul- cula, moventia prae ceteris, fequantur: et Reaumurium et alios obfervatores facillime, decipi potuiffe. At nunc fabtilium partium difquirendarum. non plane inexpertes, nul- lam ineffe antennis cavitatem, neque ullum, 4o FAELRAICA quo aér emitti poflit, foramen apparere fci- mus. De foramine fupra dictum eft ($. 9.) Jam quotquot viventium infectorum anten- nas aqua mergere potuimus, f[imulac ille aér remotus effet, quem inter teneros pilos externos fecum in aquam duxiífent, nullum - ultra habuerunt, mifi quem forte ex aqua contraxiffent. Itaque decepti erant, quod in talibus experimentis facillime fieri potefi, optimi obfervatores; decepti, quod facilius etiam fieri folet, qui eorum auctoritatem fequerentur. Ac ne ulli dubitationi in hac re locum linqueremus plurium Papilionum antennas, nec minus Gryllorum, quorum antennis cavitatem Roefel dedit *) non mo- do faepius fub aqua obfíervavimus, fed im- merías etiam a radice ad apicem ita com- preffimus, ut denique rumperent, Quo fa- cto, cum lacteus quidem humor exiret, at nullus aér emitteretur, hunc iis minime ineffe plane evicimus. 1) Reaumur Memoires pour fervir a l'hiftoire des infectes, Vol. I. p. 224. 2) Linnaei Fundamenta Entomologica differt. p. 16. Amoenit, Acad, VII. p. 140. ANTENNARUM, ái 5) Sulzer, Kennzeichen der Jnf. p. 116. Lef- fer, theologie des Inf. par Lyonnet II. p. 24. Reimarus, Triebe der Thiere I. p. 554. ed. IV. Schelver, WNaturgefch. der Sinneswerkzeuge bey den Inf. und. W. pag. 18. 4) Differtatio de antennis p. 5. 5) Defenfibus externis anim. exfanguium p. 51. 6) Infectenbcelufügungen. V. II. p. 51. SX Mufículi; negantur interarticulares. Cel. Bonsdoxrf, cum antennarum varieta- tes externas fumma diligentia defcripfiffet, interiorem compaginem explorans et vafcu- lofam et mufculofam fabricam difiinxit. Idem nervos a vaículis difcernere non po- tuit, nec valuit mufculofam fabricam accu- ratius. determinare, | Nihilominus mufculos radicales, a capite primum antennae articu- lum moventes, et interarticulares defcripfit, quos per univerfam juncturarum feriem ab uno articulo in alium confcendere affir- mat ?). Nos quidem radicales tres quatuor- ve confpeximus, at vero, quos interarticu- laves vocat, nullo modo admittere polffu- 42 FAnRICA mus. Nam, quamquam in tali organorum compagime et oculorum et. infirumentorum acumen fugiunt partes fubtiliffimae, in om- nibus infectis non [unt adeo f[ubductae. Cancri Gammari fingulos antennae articulos non minus armato oculo, quam nudo et vivifectione et poft coctionem diligenter ex- aminavimus, nec tamen ullum talium muí- culorum veíiigium detegere potuimus, ut, quos interarticulares vocavit, ullos effe ne- gare audeamus. Quid, quod ipfe auctor, quae eft doctifhmi viri ingenuitas, candide profitetur, non vidiffe fe mufculos interar- ticulares, fed ex vario antennarum motu- eos conjeciffe tantum. At nullibi vero con- jecturae magis difhdendum, quam in inter- na organorum ftructura determinanda. Non adfunt ejusmodi mufículi in iis antennis, quarum fabrica oculo apparet, non corji- ciendi in iis funt, quarum compactio latet. Nam cum in tanta difquifitionis difhicultate non folum a conjecturarum vanitate abíü- nendum fit, fed ne inter omnia quidem in- fecta vagari liceat, nos Cancrum Gamma- ÀNTENNARUM. 45 rum, maximum in nofiris regionibus infe- ctum elegimus, cujus antennas examini fubjiceremus. Itaque in ejus antenna per- quifita unicus tantum apparebat mufculus in antennas penetrans, et, quantum oculi eum perfequi potuerunt, verfus apicem tendens. Is fingulis articulis hinc inde adnatus efi, quod in cocta antenna conípicitur, cum in recentis infecti non adeo conípicua compa- ges. Optime videbatur ille cum plurium mammalium mufículo cutaneo comparari poífe. Illius ope finguli annuli quaquaver- fum diriguntur, ut hujus fingulae Equi pli cae contorquentur. 1) 1c. p. Ucet? $. 18. Aperturae Bafteri in Cancro Gammaro non ad- mittuntur. Iobus Bafter, íirenuus ille inter Batavos marinorum indagator, omnes externas par- tes Cancri Gammari diligenter defcripfit, neque ejusdem infecti antennas neglexit. Quarum in [fingulis annellis majoribus fu- 44 FABRICA periore margine jufio ordine paribusque in- tervaliis viginti duas obfervavit aperturas et in plena latifinorum annulorum parte tres aut quatuor praeterea paulo inferius, non nifi boni microfcopü ope confpiciendas. Cancrum in aqua marina vivum narrat ex hifce aperturis parva aliquot fila alba te- nuiffhima emifife, eodem autem periculo fenüto illico contraxiffe ?). Quam Pafieri narrationem equidem, acutiffhimo viro fidens, cum de f[fenfibus exfanguium difputarem, laudato et auctore et loco, non repetivi modo, fed ad cetera etiam infecta minora conjectura transferre propofui. Sequenti au- tem tempore Cancros Gammaros- vivos in aqua marina obfervare potui;. at nunquam papillas albas confpicere mihi contigit. In vivi infecti antenna aperturae nullae cerne- bantur, at eae poft coctionem apparebant. Antennam vero ab interna pulpa, quantum feri poffet, purgatam fub aqua cum infla- viffemus, nullae bullulae foramen prodide- runt. Denique antennam acido muriatico, aqua diuto immeifhimus, quo cum per ÁNTENNARUM, 45 menfem, et quod f[(upereft, tentata effet, corii formam laxam et tenacem imitata, fa- cie comprimi atque a pulpa interioni eo- dem foluta purgari potuit. Quo facto va- cuam mercurio vivo implevimus, quippe qui tenuif[ima foramina penetrare folet. Sed is, quamquam valde comprellus exitum nulum invenit Aucta preíhonis vi non valuit mercurius puncta Bafieri aperire, fed quo annuli fibi invicem adhaerebant, de- mum erupuit. Quibus puto experimentis nullas effe aperturas, e quibus fila nervea exferi poíhnt, [atis videri demonlíiratum. Nefcio quid Bafteri acumen fefellerit utrum pili deceperint an vermiculi, an opticus lu- fus. Pofiremum quidem verifimilius. Nam cum tota antenna, mercurio valde compzef- fo, intumefíceret, puncta illa, quae aper- turae Bafiero audiunt, glandularum modo proftabant. Eaedem fortaíIe, nefcio quo ca- fu, in aqua confpicuae, doctrinam Bafie- rianam adduxerunt. Certe auctor ipfe non nifi femel obfervationem infütuiffe videtur. Nam quae in Opufcul. fubfecivorum Tomi 46 FABBRICA fecundi hbro primo, 1762 edito Latine narravit, quaeque tum iteratis obfervationi- bus fixmaturum fe promifit, eadem Belgice repetivit 1768. in Commentariis, quos So- cietas Harlemeníis edit, nulla ye addita, nifi quod Cancer Aítacus et aperturis illis et pa- pills careat *). 1) Bafter opuícula fubfeciva T. II. pars I. p. 9. Ej. over het Gebruik der Sprie- ten - Verhandlingen door de Hollandf. Maatfíchappye — der Wetenfchappen te Haarlem DXII. p. 147 feq. *) Defcripüt Baíter Aftacum marinum Fabri- ci, quem ipfe Afíiacum maris appellat, qui efi Cancer Gammarus Linnaei, cui aperturas in antennis ct cetera, quae fu- pra diximus adícribit; negat Afiacum aquae- dulcis i. e. Afiacum fluviatilem Fabr.; Cancrum Afítacum Linn. organa ila habere. Quod probe notent, qui experimenta nofira examinare velint, ne inanis oriatur diffenfio. Nam Dr. Schel- ver, vir doctifimus, (quem mihi ami- cum conciliavit, quod alias amicos fo- let feparare, certamen litterarium,) in- cauius Cancrum Afíiacum la emüttere ÁNTENNARAUM: 47 $. 19. Doctrina fufior ab argumento nofiro aliena eft. Hactenus ea tantum tractayimus, quae de antennarum anatome falfa vefellenda effent, et quae in eorum locum f[fubfütuenda. Atque haec fufficiant. Nam fi tractare ve- limus , quae Cancri Cammari antenna inte- rior prodat et opticis et chemicis admini- culis perquifita, praecedere deberet de tota infectorum phyfiologia commentatio, fines nofiros longe excedens. Attamen, etiam& ea in compendium reduci et coarctari pof- fet, legenti minime fausfaciat, nifi tabula- rum aere incifarum ope illuftretur. Quam ob rem illam tractationem, hoc loco alie- nam, futuris, [i fata velint, ftudiis ferva- amus, Etenim ad fequentem de antennarum ufu difputationem differtatiuncula haec viam apertura efti; ad ufum vero et intelligendum et judicandum haud mecelfaria videtur illa dixit. vid. Naturszefchichte der Sinnes- werkzeuge bey den Infecten uud Wür- mern v. Schelver p. 19. 49 , | FAsRICA ANTENNARUM. fubtilitas. Itaque brevifhme tantum per- lufiremus, quae univerfaliora antennarum anatomen coníütuunt. $. 2o. Summa notitiae anatomicae, Penetrat in antennas eadem pülpa, quam caput infectorum continet, eaque antennas penitus implet ($. 16.) at ubique duriori crufta fine foramine includitur ($. 9. 16. 18). Non unius generis illa efti, vaícula difüin- guuntur 7). Et mufculus intrat ?) duriori- bus annulis adnatus ($. 17.) quo et libere moveri et extendi retrehique fingula articula poffunt ($. 6. 17.) Prorepunt etiam recta a cerebro in antennas nervi ?), omnium fa- cilime imitandi. Nam [fingulis annulis ex- tenfis atque in fe invicem retractis ($. 9.) totius anrennae amplitudo variatur, qua re quidquid molle in dura crufíia continetur, mirum in modum moveri et aíhci debet. 1) Bonsdorf de antennis p. 4. . 9) Comparctti de aure interna comparata p. 296. 2) Scurpa de auditu et olfactu p. g. Com- paretti l. c. p. 299. » T b MEIY y A Sed EI DE ANTENNIS INSECTORUM DISSERTATIO POSTERIOR, USUM ANTENNARUM RECENSENS, QUAM AVO DILECTISSIMO, TOBIAE MARTINO ZORNIKEL, PASTORBI AD ST. PEThHI HAMBURGI MUNERIS SACRI, PER SEMISECULUM GESTI, SOLENNIA MENSE JANUAR. ANNI MDCCC. CELEDRANTI GBATULATURUS SOCBRIPSIT M. C. G. LEHM AOA'N, PH. DR. A. 1l. PRAEMISSA EST EPISTOLA GhLhATULATOZRIA, PROSTAT LONDINT, APUD R. H. EVANS, xxvi PALLMALI. HAMBURGI, APUD FH. PEBTHES, HINTERM BhREITEN GIZBÉEL. — AVO OPTIMO M. €. G. LEHMANN; DR. S. P. D. Si bonarum artium, quaecunque illae lint, omni ftudio flagramus, quod certe affirmare poffumus; [fi in eo, cui nos dedumus, litterarum genere non plane rudes fumus, quod femper fuit labo- rum noftrorum finis; fi patriae, pareau- tibus, amicis. hucufque non. dedecori fuimus, cui aflequendo vitai pie im- pendunus; fi forte aliquando ,. cui vota omnia noftra facramus, fiudiis noftris ulla litterarum particula, | quantulacun- que ila fit, fuerit paululum | aut. àim- 1$ nian | Insti; i u SS : RICHMOND COLLE 3442, M SPEC, » a tS 2o —— ? Te pm a: 4 Avo Orriwo plicata, aut explicata, aut ad commu- nem ufum magis aptata: ommia ifia, quam parva illa fint, noftra tamen om- nia, a Te, Ave, intimis praecordiis di- lecifhme, uti accepimus, ad 'Te pia mente referre debemus. Tu enim cum optimis parentibus fuifti, qui, priufquam ipfe cogitare, quin fentire poffemus, de felicitate noftra cogitares; Tu fuifti, qui puer et adolefcentul| viam dirigeres, ingenii fcintillulam excitare ftuderes, monitis, exhortatione, praemiis ftudium animares; Tu denique fuifü, qui nun- quam defineres officiis pariter ac bene- ficiis iuvenilem curfum comitari. Jam, cum adefílet tempus, quo ad vitam ho- minum attendere, quo quae imitanda, quaeve fugienda, optimis infüitutioni- bus docti, fcieremus; tum, Venerande Senex, Tuum exemplum, velut lumen e fpecula, oculis noftris obverfabatur, in quod intuentes habuimus, quo er- M. C. G. Lzuwaxnw. 5 rantes in rectam viam dirigi, quo du- bitantes firmari, quo baefitantes inci- tari poflemus. Nam uti memoriae tra- ditum eft, imagines maiorum, quorum gloria vigeret, intuentes ad praeclara facinora perpetranda incitatos efle ju- venes, [fic profecto melius confultum üs eft, qui mutae imaginis, eximiam virtutem non faepius, quam magna vi- tia fecutae, haud indigeant, [ed viva parentum exempla imitari pofíhnt. Ac mihi quidem hlicuit ifta. felicitate frui, ut Tuam virtutem, | Rortholtiorumque, quos Tu fecifti meos, gloriam quotidie ante oculos haberem. Sic infiructus et ita donatus petii externas regiones. Adii optimam Mufíarum fedem, iisdem ob- fecutus ftudiis, quae Te aeque, ac op- timum patrem, aluere, ut eandem pol- fem imitari rationem, qua Te tantam doctrinae laudem affecutum, tantorum meritorum gloriam adeptum effe vi- 6 Avo Orrriwo diffem. Atque mihi quidem prae cete- rs placuit ea [tudii no[tri pars, quae cun in emendandis et interpretandis veterum, fcriptis verfetur, totius theo- logiae, ut nonnullarum inter ceteras Ícientias, | fundamentum jufte appellari potefi. | Quam difeiplinam, quantum virium mearum iünbecillitas permitteret, fiudiofe colui. Interea cum vidilfem, quam arcte cum [ftudio meo cohaereat hiftoria naturalis, a. fodalibus meis plus jufto. neglecta, tantae [fcientiae quan- tum, unquam pollem cum arte mea con- iungere ftudui. ]llam ardens amplexus Ium, ill otium, lucubrationes, migra- tiones dicavi, omni ftudio enixus, ut diverfas eheu! axtes, fi modo vita mihi fuperfit, snagis fociare polflem. » Quid hucufque in AaÉis ftudus profecerum, quid fore fperandum fit, ut forte pro- ficere polfim, penes alios efto iudicium ; — ineum ífuit, ut optimos lequerer ma- M. C. G. LrznwAnNN. 7 gifiros, iisque fequendis nulli parcerem operae, nullam ulterioris indaginis re- cufarem moleftiam. An juftam ingref- fus viam? probabit eventus, atque pro- babunt Tibi fimiles, aequi rerum judi- ces, qui eo non damnabunt juvenem, quod in triviis quadriviifque haud fit moratus. ; Sed quorfum. haec omnia fyectant ; quid ifia, quibus non erat hic locus? Dicat aliquis, qui forte plagulam no- firam viderit. Cui certe, quifquis ille fit, non innotuit, quam arcte ifía cum Tuis in me ineritis fint conjuaücta; ne- fcit ille; nullam. me pofíe/ vitae meae rationem referre, nifi cuius fingula fpa- tia Tuis fint beneficiis metita; non pofle me, cum per naturam rei, tum per Tuam modefüz;n, ulam fequi melio- rem rationem; ut gratam Tibi mentem tefier, quam fingulis vitae mcae die- bus enumnerandis, quippe quorum: nul- 8 Avo Orrrxo lus Tibi fuerit legendus, qui non fit patemo in me animo Tuo infignitus, non fit beneficiorum in me Tuorum teftis. Quae cum ita fe habeant, quo tan- dem animo potui expectare illum diem, non Tibi folum, non folum Tuis ex- optatiffimum , fed cuilibet facrum, cui aliquid' falit in laeva parte mamillae. Nam quo rarius omnes labores atque molefiiae, quae in Tua civitate munus facrum profequuntur, longo aetatis fpa» tio fufüineri poffunt, eo offciofius oi» nes excipiunt Senem, per Semifeculum tali munere functum, et ita quidem functum, ut juvenis omnes fenes ex. perientia fuperare, [fenex nulh juve- num vigore cedere videreris. Nam qui alias folent firmiffimam mentem terere, diuturni «eorporis dolores, | animum Tuum, divino quafi halitu animatum, corroboraífe videntur; qui in longo, M. C. G. LrzuwaxNwv. 9 licet felici, vitae cur(u haud facile abef- fe folent, vari luctus, victi funt Tua animi magnitudine, et ei, quam faepe in Te miratus fum, cefferunt aequi- tati. Quibus fingularibus in Te dotibus effectum eft, ut fenem Te venerentur, qui vitae Tuae acta vel ex dimidia parte cenfeant, juvenem Te falutent, qui agere nunc Te videant. Quaprop- ter non vana pietatis fpes, animique voti compotis fuperbia eft, íi non ul- timum Te fíolennem muneris gefti diem nunc celebraturum credamus. — Jamjam expectat Te. novum ecclefiae noftrae, quod imminet, feculum; expectat Te intra luftrum dies, quo primum civi- bus Tuis in aedibus Sti. Petri proba- tus, quinquaginta annos eundem f[ug- geftum facrum, talis oratoris haud ex- pertum, ornaveris; exfpectat Te, an- no vitae feptuagefimo quinto iam per- acto, centefunus dies natalis. Utinam 10 Ávo Orrrwo M. C. G. Lruuaxw. ifa folennia eadem, qua nunc gaudes, animi tranquilhtate — peragere polhs! Utinam tun nulla cara Tibi pectora defiderentur! Utinam et ego, quem fata e [finu Tuo traxerunt invitum, quem terrae quem maria arcent a fefto Tibi facro, utinam tum anumi fenfum, quem aegre tabula poteft fignificare, ipfe praefens Tibi teftari poffim! Dabam in itinere Britannico menfe Dec. 1799. Ixpzx CarPrTcvuvw. Cap. I. Praemonenda ct difputationis leges. M CH Opiniones, quae fenfum externum in antennis haud admittunt. Cap. III. Olfactus an. infit antennis ? Cap. IV. Experimenta per aefthetofcopium refutant olfa- ctum in antennis. Cap. V. Auditufne infit antennis ? Cap. VI. Nec guítum intactum liquerunt. Cap. VII. Tactus. Cap. VIII. De fenfu ignoto. Cap. IX. Aerofcepfis. Cap. X. Diftinguendum eft. Corollarium. Cap. L Praemonenda et difputationis leges. Antennae infectorum , organa ifia tam va- rie atque tam artificiofe compofita, a capite horum animalculorum protenía, agila, eo accuratiorem difquifitionem fiudiumque di- ligentius merentur, quod ea cum ceteris animalibus omnibus negata infectis folis lisque fere omnibus data funt, tum fitu, figura, motu ab omnibus reliquorum ani- malium membris, ne vermium tentaculis quidem exceptis, plane divería reperiuntur. Nam vulgus quidem aut neghgit aut con- temnit, quae in rerum matura volumine minora languido fe fubtrahunt obtutui, nec defunt, qui elephantorum molem aut 1eo- num mugitum aut cometarum terribile ju- bar defiderent, priusquam tarda moveatur attentio. At vero qui in naturae invelüga- 14 Dr vsu tione finem rerum [pectantes, variis corpo- xibus varias partes tributas, prae ceteris animalia membris diverfiffimis iníiructa, et fiugula organa ad variam vitae rationem de- gendam, ad locum fuum in rerum natura occupandum et ad officium in eadem exfe- quendum accommodata — haec omnia qui contemplantur, philofophi in exfanguibus plura forte mirabilia invenient, quam in ommibus reliquis animalibus obfervarint. Quapropter ij, quae ad talem phyfiologiae particulam promovendam adhibeatur indu- (iria, graviter digneque confecratam judica- bunt; ac, mifi effectui operis affentiri pof- fint, conamen ipfum probare haud recufa- bunt. | Neque defuerunt, quamprimum in- fectorum hifioria explicaretur, qui anten- narum ufum quendam proponerent. Nam poft Plinium, qui (h. n. XI, 51.) cornicula praetendi ignava judicaret, omnes fere en- tomologi de ufu antennarum difputaverunt atque in ea re dijudicanda hypothefibus di- verfimode exítructis quisque mire fibi pla- cuilíe videtur. At cum nemo non antece[f- ÁNTENNARU M. 15 forum fententias parum firmas elfe intellige- ret, operae pretium eft contemplare, quam mifere auctores fe cruciaverint et qtaqua- verfum ambierint, ut novam quandam ho- rum organorum rationem definire poflent. Quae cum ita [fint, totam rem de integro tractare cuicunque cordi eít, oritur ingra- tum illud illepidumque officium. contrarias auctorum Opiniones recenfendi, atque aefii- mandi, quam f[ingulae mereantur fidem et auctoritatem. Quo quidem munere fufcepto ut rite fungamur, quae quisque protulerit argumenta, fiudiole collecta, candide refere: mus, et, quae ad refellendam opinionum vanitatem necellaria fint, [fine íiudio et ira adjiciemus. Priusquam vero ad fingulas opiniones re- cenfendas accedamus , duo ante omnia prae- monenda videntur. Nam cum in hac re, ut in multis fimilibus, quidquid hallucina- tum fit, ab alterutro derivari poteft, fciant ab initio, qui nofira legunt, quae potillh- mum, in re tractanda, vitia evitare ftudui- mus, et moneantur, qui de re judicabunt, 16 Dr vsv a quo errore in opinionibus examinandis maxime fit cavendum. Entomologos, ut omnes hifioriae naturalis cultores in duas claffes dividere folemus; ad alteram qui per- iinont; [yfiematicos fefe appellant, qui alte- ram confituunt, obfíervatores nominantur. Utrique generi, quod ad noftram quaefiio- nem, vitium [uum fÍ[ingulare innatum vi- detur. Nam ut eos taceamus , qui, cum de fuo quid proferatur ipfi haud habeant, mil nifi relata, et ex relatis relata, iterum re- ferre foleant; funt, qui e contemplandis in mufeo infectorum exemplaribus ficcis iisque conferendis et difponendis, nec non compa- randis iis cum aliorum animalium claffibus antennarum ufum quendam ponant, obliti, quantum interft inter viventis vegetique animalculi organon atqué exficcati cujusdam cataphractam ; immemores, non effe phyfio- logi quaefüiionem, cui ufui membra talia, ut antennae, infervire pofhnt, fed cui re vera antennae inferviant; negligentesque, hoc erui nequire, nifi fedula viventium per to- tam vitam obfíervatione. À quo quidem yitio ÀÁNTENNARUM., 17 vitio remoti in aliud inciderunt obfervato- res, non minus fugiendum. Namii, cum in uno alterove infecto, nefcio quem anten- narum motum obfervaffent, ex hoc ufum ilico conjecerunt et, quem forte conjece- rant non folum praecipuum atque unicum fiatuerunt, fed etiam ab illo, in quod forte neidiffent, infecto ad omnia hujus ordinis animalia tranfiulerunt, parum curantes, ne poffe quidem cetera infecta tali modo an- tennas adhibere. Cujus quidem rei exem- pla occurrent fatis multa. At philofophi in hiftoria naturali. nomen mereri qui audebit, a diligenti fpecierum difquifitione procelfe- rit, accurate viva animalia obíervaverit ea- que examinabit adhibitis repetitisque exem- plis, neque tamen, quaecunque in indivi- duis detexerit, univerfalem naturae legém confütueré | finget, priusquam ad ommia creata, Quibus obfervatio convenire pollit, caute adhibuerit et ea comparaverit, quibus, in univerfum fimillimis, id dccfi, quod in- vefigstioni anfam praebuiffet. Verum enim vero fyfiematici no[izis tempozibus clarue- * o -: 18 Dr Usu runt non mult, obfervatores praeterita ae- tate plures floruerunt, philofophi omni aevo fuerunt rari. llinc et in noíira re conjectu- rae, opiniones, hallucinationes fatis, verae difquifitionis non multum. Cap. II. Opiniones, quac fenfum externum in antennis haud admittunt. Ne plane inutiles declararent organa, quo- rum ufum nullum invenire potuerunt, pul- chritudini ea quidam adícripferunt. Audi- verant forte homines ingeniofi nitum illud: cui nafus amputetur eum faciei venufiate fpoliari. Quod cum ad infecta referrent, ne dimidium quidem elegantiae animalculis fu- perfuturum, tam confpicua capitis parte or- batis, conjiciebant; accuratiores in inqui- rendo facti antennas deprehendebant elegan- - tifimas plumarum criftas imitantes, atque fine dubio obfervarant, Struthiones et Pa- vones depilari, quibus puellae nofirae orna- menta mutuantur, capones fpoliari, ut mi- ANTENNARUM. 19 . lites infigniantur, multamque confarcixi mo- lem in crifpandis crinibus, qua matrones olim fuperbire meminimus: — hinc acutif- fime difputabant, non eífe talem infectis pauperibus conquirendum ornatum, quam ob rem almam naturam paraífe antennas, fcilicet ne calvi et incomti incedant fplen- didi Equites Troés atque Achivi. Miran- dam profecto providam naturae curam! Nec tamen cuilibet placuit infectorum ca- put cum [uo ipfius aut amicae comparare, a majorum potius animalium ratione fimili- tudinem ducendam. Scilicet in capite fixa funt Dovis, Cervi, Capreae arma et his cornibus pugnant ac fefe defendunt invi- cem. Hinc organa infectorum eidem loco allixa eodem modo applicari fibi perfuade- bant; pugnari itaque antennis placuit. Cai conjecturae haud [cio an aliquid opponi poflit, nifi: non pugnan, Quicunque fit antennarum vefütus, Íi cum reliquis infecti partibus comparatur zmnollior et delicatior efi, ut parum aptae fint eae ad impetus fa- ciendos repellendofve; quapropter cuui pri- 20 Dz vsu mum periculum fenferint ipfas antennas ab- fcondi et, quantum fieri poffit defendi ab animalculis vidernus. Imo ea infecta; quae faepius inter fe pugnant, ut Grylh, pri- mam atque praecipuam adhibent curam, ut has ipfas partes a. pugna removeant. Non multo mehDus fe habet eorum opi- nio, qui, cum prope oculos pofitae fint an- tennae oculos iisdem et contra injurias de- fendi et pulvere aliave immunditie purgari cenferent, atque inde palpebrarum iníiar fu- percilive adeífe putarent. Sunt quidem nonnullarum antennae baáfifetarum fafciculo, qui oculos tangit confitae, ut in plurimis Scarabaeis, et oculi revera iis fetis a fimo alisque, quas e quisquiliis collegerunt, ii- quinationibus purgantur; at vero haec pars tantum abeíi, ut primaria appareat, ut po- tius non mifi in paucifhmis adíi infectis, imo pluium antennae oculorum orbem ne atüngere quidem poflint. lure itaque mi- ramur hanc opinionem ab optimis alioquin obícrvatoribus effe conceptam, atque eo nugis jg»ramur, cum quomoco oculi in- ANTENNARUM, 21 fectorum purgentur quotidie obfervari li- ceat. Libellulas enim et Mufcas vix un- quam videmus fedentes, quin in oculis po- lendis occupatae fint. Antennis id faciunt? Minime, fed pedibus lanuginofis! lTigura antennae in Papilione clavatae comparata eft cum baculo hominum corpus vibrantium ; fed figura fimilis minime pro- bat eandem naturam. Ut pedes, palpi, ar- ma et cetera animalculorum membra ad motum qualemcunque facilitandum adaptan- tur, fic et antennae optimum [emper locum occupant. Docuit has artes animalculis na- tura et ufus, fed pedes inde non [unt ad volandum, caput ad vibrandum factum. Animadvérterant, | infecta, Igneumones prae ceteris, ad generationis opus fe accin- gentes. eodemque fungentes vehementer an- tennas vibrare, ex quo concludebant ad ge- nerationis organa easdem pertinere. — Mo- vent eas certe, ut equi in eandem rem in- tenti aures movent naresque patulas, ut paf- feres quatiunt alas. Sed quis, quaefo, un- 22 Dr vsu quam equi aures aviumve remiegia ad ge- nerationis organa retulit *)? *) Nos quidem, quamquam fingulas fere con- jecturas ad primos auctores rcferre et ip- fiffü:O-o-:!:d!ossnocorum verba, non nifi parce a fequentibus paululum mutata, recitare poffemus, tamen, cum in opinionibus dijudicandis tota verfetur difputatio, ab hominum auctoritate aliena, nomina nulla notare nobis propofuimus, Atta- men hoc propofito mneutiquam impedi- mur, quo minus injuriam bonis viris ilatam rcpellazm:us. Derham, quem hal- ]Iucinationis liujus auctorem mnomÀnant (Phyfico- thcolog. lib. IV. cap. 15. not. 12.) nec illo loco, nec ullo unquam tale quid pronunciavit, non nifi de li- bidine marium locutus ,,£Aey beat'* ait »and tickie with. their Breeches and Horns to cxcite the females to & Coit.** Neque Locfel unquam funilen habuit opinionem. Quam quidem hoc ioco de- fenfionem, cum alterutrum decies hac iu re citatum invenimus, manibus virorum fumme meritorum — debere putavimus. Nam haec in virorum laudatorum fatis ÀÁNTENNARUM. 25 Iam fexcentos alios in aliis ufus inveniri et enumerari poffint, quibus omnibus hoc commode objiciatur : Non elfe in eo haeren- dum, cui unum alterumve infectum aut an-- tennas aut partem quandam antennarum ad- hibeat, fed difüinguendum effe primum at- que praecipuum ufum eumque univerfalio- rem , neceffarium, cui exercendo eae fint ge- neratae ad quem [fint neceffariae. Quam- obrem pluris ratio habenda efi, quam ex- ternae antennarum Ípeciej, quam ii tantum fpectaffe videntur, quorum hucusque opi- niones retulimus. At pofiquam confidera- tum fuit capiti eas ingeneratas eíle nec ibi ignavas haerere, fed ad motus omnes orga- nifatione aptas effe, agilitate celeres; polít- quam praeterea notum eft nervum antennas intrare recta e cerebro, mec ullum effe, fi opticum excipias, magis confpicuum: in €o, quantum nos quidem ícimus, convene- runt phyfiologi, quod fenfus cujusdam or- fuiffe videtur injuria, ut verba eorum faepius recitarentur, quam opera lege- rentur, 24 . Dx vsu gana antennas judicarent. Sed haud fcio, an ulla fuit fenfus cujusdam pars, de quo ita diffentirent doctorum virorum judicia, quam ea, quae fe invicem in recenfu nofiro excipient., Cap. III. Olfactus an iufit antennis ? Ab olfactu ordiamur, quem plurimi en- tomologi ad antennas referunt. Atque hac in re ita difputare folent, ut primo facta quaedam exhibeant, quibus hoc fenfu infecia pollere probetur, deinde non effe eidem, praeter antennas, organon ullum ad(criptum, demonfíirare (itudeant. Quae quidem argu- menta ad probandum hunc fenfum infectis afferuntur, repctere eo minus mnecelfarium cenfemus, cum nihil addendum fit, quod in commentatione de fenfibus infectorum p. 27—31. fufius non tractaverimus. Nam ibi non folum [ítatuimus, femper naturae cultoribus notum fuiffe hunc. fenfum, fed etiam, «ífe eum infectis ad ipforum fuften- tationem et ad [obolis curam necelfarium, ÁNTENNARU M. 25 adduximus; imo eundem, cum in his prae- cipuus appareret ufus, olfactu mulcendo in- fecta allici capique, eodemque imntando fu- gan propellique, iünGnekis exemplis evici- mus, Quamobrem nullum [fupereffe dubium poteft, quin olfactus infectis tribuatny, At tribuendus eít antennis? Auctores id et ob- fervationibus et ratiocinio f[iabilire tentave- runt. Nam primo obfervatum eft, Scara- baeos, prae ceteris Sc. Meloloniliam, aura- tum et fafciatum, dum in flores fe demi:- tant, lamellas in antennarum clavis mox claudere mox expandere. Quod quidem fa. cere nectaris pollinisque fragrantia delectatos adjecerunt Ícriptores nec non fimilitudinem adduxerunt equi poít celeriorem curfum naribus patulis auram captantis. Bene qui- dem defcriplerunt motum illum antenna- rum, [fed addendum erat, non in floribus folum, neque poít adventum ita vibrari an- tennas, fed fieri etiam idem quocunque fit Scarabaeus, modo procedat, nunquam vero magis hunc motum obfervaii, quam quan- do ad volandum Coleopteron fe accingat. 26 Dr vsu Quod quidem ipfi pueri bene fciunt, Melo- lontham in digit apice fecuri geftantes, do- nec hoc quafi figno fugae follicitantur. At- qui ciim neque puerorum digiti nectare fra-. grare neque Scarabaei in isdem delectari foleant, . ab olfactu i(te motus plane alienus efi. Nares patulae equi concitati, nifi ab auctoribus ipfis in fimilitudinem vocatae lint, ad ridendam hypothefin magis, quam ad defendendam citatae videantur. Igneumonis laculatoris foeminas addunt folere antennas in foramina, a larvis Sphe- gis figuli terebrata, immittere, eo putant confilio, ut odore latebras larvarum cognol- cant, mne in vacuas fedes ovula ponant — Probatur obfervatione, fcrutari Igneumones antennis larvarum latebras, quo fenfu? non liquet; aufcultando inquient auditus fauto- res, tangendo tactus; miror, quod vifum hoc argumento antennis ad(cribere non ten- taverint. Nam in hoc plurimum peccari folet, quod bene obfervata, cum plus ex iis concludere auctores contendant, conjectu- rarum admiíüone corrumpuntur. Idem va- ÁNTENNAHRU M. 277 let de fcrutinio florum, quod Apium anten- nis tribuitur, Equidem ipfe volfella argen- tea non paucos Ílores fcrutatus fum, at ro- gati funto phyfiologi, ne olfactum noftrum in volfella ponant. Denique tubos illos ca- vos efe, poris pertufos, qui in aquam im- mifl, builulas aéreas emittant, a plurimis et poftulatur et conceditur, — utrumque falío, quod in priori difputatione, qua ana- tomen antennarum explicuunus, [atis evi- ctum eft. Nihil itaque ex iis, quas laudant, obfer- vationibus fequitur ad hunc fenfum in an- tenuis collocandum, | Quamobrem ratiocina- tionibus opinionem fulcire fiuduerunt, quam infaufto die foviffe videntur. Quid enim eft, quod dicant, guftus et olfactus organa in majoribus animalibus haud procul eífe feparata ? Quid hocad antennas, quae in Ce- rambycibus longitudine procul abíünt ab ore, quae in plurimis tendant directione verfus remotiflima ab ore loca, et quae in omnibus vicinitate cedunt mulüs aliis par- tibus, ori proprioribus? Sed fac, fint illae 29 Dr vsu ori propinquae imo proximae, quid inde concludi liceat, cum totum infectorum cor- pus a majorum animalium natura mirum quantum diverfum fit. $1 denique adjun- ctu videmus, non elfe alium inveniendum antennis ufum, neque alia olfactus organa detegenda , dubium eft, utrum argumenti levitatem miremur magis, an auctorum ne- gligentiam, qui hoc uti haud erubefcerent. Etenim priorem argumenti partem refellit tota haec difputatio, in vario, quem inve- nerunt ufu, magis, quam placuit, Occupa- ta; alteri, cum nefcio, quo errore adeo tri- ta fit, iterum fufius refpondere cogimur. Ne polfunt quidem antennae olfactui infer- vire, neque poteft ulla capitis infectorum pars, cum nec ila, mec ulla alia re[pira- tioni pervia efi. Iam olfactus aut nullibi efi, aut ubi aér hauritur. Quod qui negare audet, is ipfa negatione probat, nunquam fe de olfactus matura cogitaffe. ,, Ar odo- , ratis vaporibus plenus eft, per quos ani- ,Ralibus, quae omnia eo utuntur, pro di- .verfitate tum corporum, tum particularum, ANTENNARUM. 29 , quae aérn infunt, aut falutifer aut noxius ,T1edditur. Iam olfacere in ommibus ani- ,alibus nihil aliud eft, nifi organi cujus- » libet ope eas particulas fentire, quae in ,medio, quo vivunt animalia, (five aer fit, live aqua) folutae vagantur. Hoc fit in ,nobis et alis majoribus animalibus per ,.infpirationem, cum particulae illae cum ,»aére in naribus ad nervos ducuntur olía- ,Ctorios, pro diverfitete particularum aut ,fuaviter aut male affectos. Quid vetat, »quo minus eadem ratione infecta halitus »fentire cenfeamus ? Nobis aér in corpus ,per capitis partem ducitur, ibique olfa- » ctus; infecta per plura fiigmata aérem ac- ,cipiunt iisque ipfis partibus fentire, quid ,infpirent, conjicio. In eo omnes erraífe » videntur, quod fimiltudine nofiri olfa- , ctus decepti, in capite infectorum illum ,lenfum quaererent, haud memores, illo- ,.7Tum capiti id deeffe, quod plurimum ad ,Olfactum faciat, aéris puta ductum. — At- »que infectorum corpus ad fentiendos va- » pores per fügmata maxime accommoda- .50 Dr usu tum efi.** ,, Ganglion nervorum in ca- s» pite qui cerebrum nominare velit, is ce- »teriss in medulla fpinali per corpus hae- », rentibus ejusdem [ubfiantiae et magnitu- »» dinis, quae eodem modo nervos per cor- »» poris partes emittunt idem nomen negare »,»nequit, *** ,, dicit 1s, qui infectorum in- .teriora omnium optime perfpexit. (Lyon- ,neét, traité anatomique de la chenille P. »96.) Atque nervi ab iisdem in omnes » COrporis partes propagantur, in materiam etiam glandulofam, pinguem, quae tra- » cheas circumdat; (vid. l. c. p. 105.) majo- res vero tendunt verfus fügmata, (l c. » Tab. IV. fig. 5.) ubi in bronchiis finiun- s tur (l c. p. 202.). BEronchiae fimili modo » penetrant in nervos (l. c. p. 99. collat. » Tab. IV. fig. 6.) Arctifüma itaque con- ,]unctio ductuum, per quos aér in corpus intrat, et nervorum, fentiendi organo- rum. Nec locus me terret, ubi pofitus »lit, mea fententia, olfactus. | Ufui ille ; haud iniquus eft, Nam cavendum, ne ni- »12is ex fimiliudine cum majoribus ani- ÁNTENNARUM. 5i ,malibus (externa intelligitur) argutemur; .infectorum quippe longe alia ratio efi. ,»Olfactu enim mnutrimenta anquirenda ea- »que difünguenda funt. Cui ofhcio majo- »ibus in animalibus fenfus hic prope os » collocandus erat; infectm autem faepiflime minoribus eo, unde pafcuntur, quaeque ,ün efca ipfa faepe latent, prope os olfa- . cere neceffe non erat. Nam nutrimenti lo- .Cum indagare, conjugem [agire, locum » foboli idoneum inveftigare poffunt, quo- .Jcunque corporis loco olfactus pofitus fit. ,Atque in his comprehenduntur olfactus munera, haec per fiigmata commode effici »polfunt. E quibus colligo: omnibus ol- factus organon in iis locis quaerendum . effe, per quos infpirent. Infpirant certe ..a6érem, cujus particulas ea fentire neceffe »eft. lam [fentire, quae particulae infpiren- ,tur, quid aliud eft, quam olfacere *) ?« *) Ich habe hier diefelben Worte wiederholt, womit ich zuerft in der Abhandlunz: de fenfibus exfanguiume Gottingae 1798. 52 Dr vsu Hifce olim fügmatibus inelfe olfactum probare ftudui; et hanc opinionem, cum a nemine bewies, dafs weder die Fühlhórner, noch die Frefísfpitzen, noch irgend ein anderer Tlieil, aufser den stigmatibus, den GeruchDíimnn enthalten kónnten, weil ich in der That nicht im Stande bin, es deutlicher zu beweifen. Dem Hhecen- fenten der erwáihnten Schrift in der Neuen allgem. deutfchen Bibliothek, 51. Bd. 2. $t. 6. Heft, 19800. wollte diefs nicht eiuleuchten, welches ich beédaure. Der fonít gar nicht unbillige Beurthei- ler i& nicht heiter. gewefen, wenn er iur die obigen Worte überfetzt: ,,9B0: eur(f id atbme, babourcd) riecbe id) Qui ;** und hinzufügt: ,, 009 ift oo(f nidjt fo atígemein ridjtig, viete vffÓiere unb fetbit bec 9 Nenfd Eon: ne mit $ugebaltener 9Qafe ourd) een SQunoatbmen, aber nid t rice (en.** Háitte Jemand Luft, den Be- weis noch ftirker zu machen, fo mógte er fch, wie Spallauzani den Fledermau- fe, beydes, Nafe und Mund verklei- fieri, verpichen und verfegeln; eine màísize Oeíffuung in der Lufióhnre wür- de ÁNTENNAARU M, 55 nemine didiciffem meam putavi, donec in operibus Societatis Batavorum Haarlemii, a de ihn athmen laíffen, aber ich bin über- zeugt, er würde in den erregten Dün- ften eher eríticken, als das mindeíte da- von riechen. — Sicher alfo kaànn er ath- men, ohne da zu riechen, wo er ath- ét. Abér, Scherz bey Seite, hab ich denn je fo etwas gefagt? Ich kann, (und vveder MMenfch noch Thier kann es, fo lange der Geruch Geruch bleiben foll) Ich kann nirgend riechen, als da wo ich athme: (o fagte ich, und das ift doch micht gleich- bedeutend mit dem Satze: ich kann nirgend athmen, als wo ich rieche. ich füge das mur des- svegeu àn, da man Beyfpicle hat, dafs ciu folches Blatt Leuten inu die Hànde gefallen, deren Stárke die Logik eben nicht ilt, Die Freí:fpitzen verdienen eine ganz eigene Unterfuchung; fie find be- fándig in Bewegung und ficher prüfen viele Infecten damit ihr Futter. Aber man nenne dàs denn doch nicht fog!eich riechen, fonít verwirrt man ja allen Unterfchied zsvifcher den Sinnen. wie nóthig das Einathmen zur Em- pfBudung des Liechens fey, kaun Ieder Tm 54 | Dr vsu Baftero idem ominatum invenirem, quod fiatim candide adjeci. At nunc video jam H. S. Reimarum, optime de natura philo- fophantem, eadem conjeciffe ( Triebe der Thiere p. 555. ed. 4.) Quem quidem li- brum me tum non legiffe, cum de fenfi- bus fcriberem, erubefcens confiteor. — At nunc eo f(íiudiofius Reimarum commendo, cum plura et optime obférvata et acute ju* dicata in hoc uno libro inveni, quo nolira- tes gloriari polfunt, quam ex decem volu- minibus collegeram ; quinque linguis con- fcriptis. auch dadurch an fich felbft erfahren, dafs Campher und andere ftarkricchende Dinge felbft im Innern der Nafe keine, oder ganz andere Empfíindung erregen, wenn wir den Athem anhalten. | Unfere fo genauen Alten f[agten daher ganz xichtig von unangenehmen Dingen, wvcl- che fieIemandem durch den zarteften Sinn empfinden laífen wollten: ihm das zzter (nicht i2) die Nae reiben, ein Aus- druck, an welchen ich beym Schreiben diefer Note wahrlich nicht mehr dachte, als — an die Aegyptifche Finfternifs. ÁAÁANTENNARUM, 56 Cap. IV, Experimenta per aefthetoícopium refutant ol factum in antennis. Habuit itaque fummus ille philofophus conjecturam ifiam, quum is veram hujus olfactus cum ceterum animalium analogiam fequeretur non in protenfi a capite nafi fimi* litudinem irrueret. Eàndem nos, ut inda- gantibus fatisfaciamus, fufius demonfiraffe nobis videmur, Quam quidem rem, de- monítratione certam, ut experimentis infu- per lirmare valeremus, diu cogitavimus, quo tandem modo infecti varias partes, ita fepararentur, ut falvo infecto quaedam or- gana [ola aptis rebus ab reliquo corpore remotis aífici poffent. Nam quamquam nulli dubitationi locum relictum arbitraremur, tamen demoníirationem de rerum natura et cerüorem et faciliorem reddere [peravi- mus, Ífi oculis omnium fidelibus rem fubji- ceremus. Quamobrem lagenam vitream terebrari a latere curavimus atque foramen ilud ad pollicis diametrum dilataxi. Quod qudem foramen CeTa ita circumdedimus, 56 Dz vst ut, papyri cereati frufiulo impofito, facile claudi poffet. Tam hoc papyxi foliolum aut parva Rífura medio divifum, aut acu per- foratum admittüt aut àntennam aut caput infecti, ^ exclufis reliquis vivi animalculi partibus, ut v. c. Mulcae vivae cáàput in lagena fit, torax cum abdomine et artubus excludantur, integro illaefoque infecto. Quo facto aér in lagena inclufus per tubulum odoribus impleri, vaporibus humectari, igne calefieri, multis modis variari potefi, ita ut, intacto reliquo corpore inclufa animalis pars varie afficiatur. Hoc quidem modo cum fingulae partes, quibus rebus irriten- tur poffunt tentari, atque experimentis rite et copiofe infütutis [entiendi ratio fingulis organis propria tandem definienda erit, aeft- hetofcopium brevitatis caufa vas noftrum . appellare deceat. Nam, ut exemplo paulo rudiori rem explicemus, fi ampliori lagena hominis membra Íícrutentur (;pro papyro charta membranacea aut aliud corium fer- viat) et manus includatur calorem haec et frigus humidosque vapores fentire polht, at ANTENNARUM. 37 camphoram vel Aífam foetidam admotam ignoret; quas contra nafus inclufus indicare haud celfet, Iam in hoc vafe inclufimus antennas plurium Papilionum; Apum, Co- leopterum, quae omnium particularum olen- tium quas obtulimus, infenfiles fe probave- runt, Quibus enumerandis ne confilio tae- dium movifle videamur, pro exemplo fit Silpha germanica. Nam cum Silphae olfa- ctus fagacitate dudum famofae effent, et plures ipfo olfactu deceptae quotidie nobis caperentur, [aepius eas examinare et potui- mus et voluimus, At neque pennarum ufia- rum odor, neque [ulphuris incenfi foetor, neque, ut cetera taceamus, mne foemineus quidem paedor mares movebat. Quae om- nia, atque prae ceteris, quod ulümo loco nominavimus, vehementes turbas civerunt, fi trunco e vafe exclufo appropinquarent. Sed ad aefihetofcopium pofiea redeundum erit; olfactum antennis txibucrunt parum cauti, Etenim fi ratiocinio aliqua vis habe- bitur, £6 obíervatonibus fides, fi experi- 58 Dr vsu mentis auctoritas: de olfactu in antennis actum eft. Nec tamen omnes fenfus tam accurate expediri poffunt, cum. per rei natuyxam ta- lem difquifiionem haud admittant. | Nàm particulae odorae includi dirigique poffunt fonus nondum poteft. Et hunc antennis percipi, iisdem auditum infectorum conti- nen putaverunt. Cap. V. Auditufne infit antennis ? Quamquam movilfimis temporibus praeci- pue defenderunt opinionem de auditu an- tennis tribuendo, non adeo recens illa eft, quam opinati quidam [unt, a magnis bi- bliothecis yemotiores. Sed non eft nobis de auctorum jure litigandum, | argumento- rum vim tentemus, a quocunque tandem ila ortum ducant. Rem quidem ipíam eo- dem fere modo probare conati funt, quo olfactum iisdem organis vindicare alii ftu- duerunt, Scilicet evicto infectis hoc fenfu, ÁNTENNARU M. 55 organon quaefiverunt, cui illum applicaverit natura. Átqui pro/tare viderant quadrupedibus à capite aures; infectis aures non apparent; at profiant ab eorum capite antennae*), ergo an- tennae aurium inftar effe haud difficiles judica- bant; atqui ferviunt ii auditui, ergo et his idem ufus concludebatur — q. e. d. Cui fubve- niebat idem error, qui olfactum maxime fuftentavit, quo decepti credebant, antennas effe nil, nif tubulos cavos aut plane va- Quos aut certe meatu quodam pervios, quo aurium fimilitudo reverà adduceretur. Lifce quidem argumentis, íi modo argumenta ila appellari poffunt , nuper adjecta nova quaedam invenimus. E[le antennas, ajunt, fimiles canalibus femicircularibus, praeci- puis phyfiologorum confenfu audiendi mi- nifiis; moveri eas clamore (fubito facto, erigi Papilionibus, deprimi Curculionibus ; deeffe denique ifta organa Araneis, eafque jure furdas mutafque. praedicari. lam haec *) comme les lievres, comme ca? 4o Dz vsu funt, quae de auditu antennis vindicando protul&rint, Num ea probant? Suíhciuntne ad probabilitatem demoníirandam, Agedum Bngula pertractemus, Quamquam nulo modo probatum eft, omnia infecta auditu infiructa effe, tamen, cum certis et indubitatis obfervationibus et experimentis, quae maximam partem alio lococollegimus, multis infectis hic fenfus evi- ctus fit: omnibus facile auditum ineffe con- jecturam haud improbabilem judicarunt. Quam quidem impugnare haud facile veli- mus. At quid eft, quod antennis hunc fenfum annectunt ? Decepti funt aurium [pecie, cum cavas antennas falfo crederent, Obvius erat ifte error, nec facile evitandus, fi pro infectüs vivis exficcatorum cataphra- ctae examinarentur, Nam, quod nuper di- ctum miror, canalium femicircularium fimi- litudinem aliquam prae fe ferentes antennas ilarum vice fungi, equidem non is fum, qui hoc intelligere poflit. Sunt quidem inter tot diverfas formas antennae, quae, ut Oloris collum Elephantisque probofcis in ANTENNARUM. 41 figuram femicircularem nonnunquam — pof- fint — curvari. Sed quid eo evinciatur, etiamfi omnes ifiam figuram obtineant. At multae antennae cum organis, quae modo nominavimus, ne minimam quidem exter- nam formam communem habent, nedum interiorem naturam imitantur. Prodeunt ad antennarum motum, quo certe canalium fe- micircularium matura mon aequatur. — Sed agiles eae funt, quandoquidem clamores fu- bito erumpunt; eaedem [unt vigiles, lumi- ne fubito appropinquante, eaedem vibrant graveolentibus admotis, eaedem moventur, cibo haufto hauriendove, eaedem denique agitantur quando aut res infefiae laedunt aut voluptas titilat infecta. Suntne itaque om- nium fíimul fenfuum miniítri atque infuper generationis organa? Quis tam iníons efi, ut hoc afhirmare audeat? Atqui illa omnia fequuntur , & femel aliquam tali argumento vim tribuere volumus. Imo erigunt an- tennas Papiliones, quando aut (irepitu fu- bito aut alia re qualibet territi avolant, — quia avolant; deprimunt antennas Cuxculio- 42. Dr vsu nes, qui proni praecipitantur, — quia prae- cipitantur. At vero, me forte cuiquam in collocandis hifce argumentis adverfarii po- tius artüficium, quam judicis candorem adoptaffe videamur, transfcribamus obferva- üonem Bonsdorfi, viri celeberrimi et fa- cile principis inter eos, qui antennis audi- tum vindicare fiudent eandemque unicam, quae accurate defcripta eft et quam velut fpolia opima inter ceteras extollunt: ,,Nul- ,»lum a me, inguit, exoptari potuit lucu- lentius teftimonium vivacitatis antennarum. ;,ad tumultos rapidos attentionis, quam s» quod aecítate, proxime praeterlapfa in hor- .to praedii mei experi contigit, filentio ,non praetereundum: ambulationem nimi- »rumn iu virgeo et frondofis Coryli Avel- ,Jlanae arbuftis confito umbraculo matuti- .nam infectorum capiendorum gratia fuf- ,, tepturus , Curculionem. nucum e longin- quo confpexi folio tranquille et antennis ,demifls infidentem ac G fommo fe dedif- »fet; quam ob rem, quietis loco bene no- stato, "elefcopium vulgare mox apporta- ÁANTENNARUM, 45 ,tum et ramulo quinque circiter paffus a meta fultum ad fpectandum animalculum »&ccommodate direxi, quo vifionis puncto » praeftituto, clamorem, quem valui, hor- »rido breviffimoque intonui toto pectore »laetatus oecafione videndi | Curculionem non f(ufcitatum folum, fed etiam antennas »fuas, quas elongatas et geniculatas gerit, , fluctibus fonoris perculfas extendentem et ,motitantem, donec a novo fono confe(tim ,ltevato perterritus humi fe pro Curculio* ,num more demifit* Haec quidem funt ipfa auctoris verba; at quis non videt, in luculentiffimo, quod exoptari potuit, tefii- monio virum bonum propter totius pectoris laetitiam non; animadvertiffe! fluctus illos fonoros quos clamore horrido breviffimoque intonuit, fluctus, quibus intonans perculit, non mere fonoros fuiffe? Sed fac, fuiífe; quid inde fequeretur? — Curculionem idem feciffe, quod obfervatorem feciífe cre- dibile eft, fi effet fomnolentus ab aliquo horride intonanti territus: evigilans poxre- 44 Dr vsu xit — non aures — [ed. quae porrigi fo- lent, deinde auffngit. Reliquum eft, ut in Áranearum furditatem diligentius inquiramus. Hoc enim argumen- tum, quamquam non nifi praetereundo ad- ditum fit, inter cetera mirifice elucet. Nam fi probatum fit: audire infecta, quae anten- nas habeant, furda effe iis defiituta, id cer- tifímum, quod in rebus tam fubtilibus ex- fpectari poffet pro auditu in antennis judi- cari deberet. Haec res itaque prae ceteris indaganda erat, non adeo facilis; Nam ea ipfa infecta, quae antennis carent, fi pericu- lum fentiunt diffimulando et latendo optime fervari poffunt, quapropter foni percepti non adeo difiincta teftimonia edunt. In Opilionibns nihil aliud. apparebat, quam ad fubitum fonum levis contractio pedum et fumma quies. Eadem erat Arancarum ra- tio, quae mediis reticulis, ad verticem ten- dentibus (verticalibus) infidere folent. At quae in textura praedantur veríus finientem orbem (ogiCoyra) directa, ut Aranea dome- ÁNTENNARU M. 45 Íticá, melius ad hanc rem examinandam ad- aptatae erant. Latentes enim, mufca data, elicuimus, ut tentaremus an tormentuli py- riferi fragore terrerentur. Quo quidem ita edito, ut fumus venti flatu et vehementior aéris motus telae pyriferae directione remo- veretur, nec non fulmen, quantum feri potuit ab iis arceretur, nihilominus Aranea praedam reliquit, in oppofitum texturae la- tus refiluit, ubi fiupefacta per horae mi- nutam primam coníütit, — deinde f(ubi- to in latebras tali texto adjacentes refugit. Quo experimento faepius repetito vidimus: Araneas, nifi ita mul[ca potitas, ut praedam celeriter fecum ferre polfent, relicto captivo femper fonum graviorem fugiffe. Ita non furdas effe fatis probalfe videbantur. Ac ne quis forte objiciat, non poffe obfervatorem, fi tormentulo intonet omnes vehémentiores aéris motus ab Araneis ita arcere, ut tactus omnino non offendatur acutifimus, non poffe Araneam ita obumbrari, ut fulmen [u- bitum oculos non terreat, nec vento ita fu- mum repelli, ut olfactu omnino percipi non 46 Dr vsu poffit: perjucundum mihi erat, ut, poft multa experimenta diligenter infütuta, forte fe offerret occafio, omni exceptione supe- ior. Araneae Diadematis mas media aefiate conjugem , ut opinor, quaefiturus longilh- mo filo in tabulam propinquam fe demifit. Equidem priusquam ille folum attingere poffet, ore, quod libro aperto legeram, mo- dicum fonum in mufeo quieto edidi. Quo territus Áraneus retro fugiens, filum, quo fe demiferat, afcendit. Quo facto, ne ani- malculi oculis terrorem injicerem, tecto ore quietus fedebam, et intra minutam primam Araneum jam reducem eodem modo iterum fugavi. Idem, ni fallor, fepties repetitum totidem eundem effectum habuit. Atque cum libido Aranei timorem femper vinceret, tandem mon amplius territus iter ad fene- firam perfecit. Quibus nulli dubitationi lo- cus relinqueretur, quin et ipfe perfectiffime audiret et ad audiendum antennae minime neceffariae fint. Pofterius, ut ultro in aliis probaremus, piures Gryllos Verrucivoros Inares cepimus, auditus acumine celebres. ÁNTENNARUM. 47 £os antennis orbatos gramine et pyni frufítu- lns aluimus. Poft biduum, cum vulnus confenuiffet, bene paíüi noto firidore foemi- nas vocare et fe invicem cantu fuperare ftu- duerunt. At vero fimulac decem paífus, et quod excedit, abfentes fubito rumore turba- remus, omnes fimul tacuerunt, ut extra du- bii aleam ponerent, antennis mutilatis ne hebetiorem quidem fieri auditum. / Cadunt itaque omnia, quae nuperrime repetita elfe audivimus, poffe tremoribus fonoris antennas irritavi, po[Je membranas tenerrimas, quibus, ut moveantur, anten- narum articuli conjunguntur, [onu contre amefcere, po[fle antennarum nervos ad eas membranas progredi [(onumque excipere. Nam a polfe ad efTe non valet confequentia. Detecta funt in Cancris alia auditus organa, haec fi fonum excipere inferum, antennas longe aliter formatas fuperum capere dicant, equidem nefcio, quid rerum tam credulis objici poffit, Vereor tamen, ne talem le- gem [equentes per claffes animalium multa 48 Dr vsu alia foramina eruant, quae eodem jure au- res inferas appellent. Quid tandem eít, cum audiant infecta, audiendi organon? Hoc me nefcire profi- tear; àt [cio internum elfe auditus orga- num, non externum, adjuvan id externo in plurimis animalibus meatu, non necelfa- jio certe — cum mnon in omnibus audien- tibus aures externae. Propofui itaque aut cerebrum aut cerebri partem ad tremores fonoros percipiendos, ut in pifcibus, fine auditus meatu aperto. Quomodo id fit, quaefitum eft — equidem ignoro; at novi id fieri. Tactus, guítus, olfactus organa facilia funt explicatu, nec vifus latet tot ftu- diis detectum, . at auditus doctrina hucus- que multo obfcurior efi, quam optice. Sci- mus, fonum per aérem produci, at fcimus etiam, elle alios foni ductores eosque opti- mos, eundemque maxime perduci per cor- pora dunílima, bacillum ligneum, olfa, cet. Aurium foramina fi obturaverimus, horo- logi tinmulum [onum audire non polfumus, etiamfi * ÁNTENNARU M, 49 etüamhli horologium proxime ad aures ad- motum fit. Ore aperto, per tubos eufta- chianos fonus penetrare non poteft, cum in ore ipfo horologium non audiatur; at idem clare tinnit, fi dentes tanguntur, inclfores prae ceteris. Quin horologii catenula fpi- thamam longitudine excedens, dentibus fub- lata, auium foraminibus obtulis ad aurem internum perducebat notum horologii fo- num. Quid ergo? fimulac clare explicatum eit, quomodo hoc fat, infectorum audi- tus per cataphractam offeam explicatu haud diíhcihs manebit. Donec eo pervenimus ana- logiam fequamur modo veram, mec fiatim credamus, cuicunque placuit prominentiam, nefcio quam, pro fenfus hujus organo nobis obtrudere. Nihil enim magis fcientiarum profectui nocuit, quam ista credulitas inda- gandi ftudium enecatura. 5o Dr vsu Cap. VI. Nec guftum intentatum liqucrunt. Fuit inter obfervatores, qui aqua, facchari admiftione dulci, Papilionum antennas oble- vit. Quo facto cum dulcem liquorem pro- boscide ii removerent, guítum antennis tri- buit indagator ille. Cujus quidem judicio melius confultum exit, fi opinionem filentio praetereamus , quam fi refellendo halluci- nationem exponamus. Cap. VII. TET ucc XE oU os. Quos hucusque nominavimus fenfus, eo- rum nullum antennis inhaerere evicimus; itaque cum de vifu, nifi omnem rationem deferamus, mne hilum .quidem cogitandum fit, ad tactum recurrendum erit, quem an* tennis olim vindicavit patrius fermo: Fühl- hórner haec organa nominando. Ac ne no- bis fit, . quam faepe factam comperimus ta- ctus falfa interpretatio, fenfus hujus natu- ram nominisque vanum ufum explicare de- ANTENNARUM. 51 bemus. Etenim [unt in majoribus animali- bus per totum corpus expanfi nervorum ra- mufculi atque prae ceteis nervorum fafci- culi verfus externam totius animalis fuperfi- ciem ad epidermidem ufc;ue praetenduntur, Quo quidem 'efhcitur, ut nulla^ animalis pars, quam tenera iila fit, offendi laedive pofht, quin id ftatim ab animali fentiatur. Qui quidem nervorum affectus vocatur fen- tiendi facultas f. tactus, latiori figuificatio- ne. Atque is adeft omnibus fere infectorum partibus fatis mollibus ad eum invehendum; quamquam cataphracta durior, qua infecto- rum corpus tectum eft, in externam [uper- ficiem nervos minus admittat neque ad in- juriam indicandam tali monitore indigeat. Atque differt ab hàc fentiendi facultate exquifitior quidam tactus, fngularibus qui- busdam corporis partibus inditus, quas et fabricatione natura illi fenfui confecravit et ufu animal dedicat, ut objectorum fuperfi- ciem , duritiem, laevitatem, calorem et quae his funt oppofita explorare queat. Qnod quidem fieri non potefi nif contactu. Patet 52 De vsu itaque tactus ifle [crutando regnatque ?n iis partibus, quibus animalia atüngunt de in- dufiria; quodcunque explorare velint. Quam ob rem haud diíhcilis effe poteft talis fenfus invefiigatio. Nam probant infecta ufu quo- tidiano ad tractandum antenmas elfe aptas. Attendamus ad Curculionum motum, qui lente incedentes praetendunt antennarum api- ces, quibus fentiatur, quodcunque obftat, ut nullum viae impedimentum periculum afferat. Cerambyces quieti reclinant anten* nas, quibus porrectis fingulos palfus difqui- runt progredientes. Eandem imitantur ra- tionem Lepturae. Quin Aphides, [i femel, raro exemplo, E pafcendo et requiefcendo paululum deftiterint, cautae antennis prius tentant, quo pedem figere polhnt. Jam ut illa infecta providere videntur, nme quid caput ex adverfo laedat, fic a latere vigilant antennae Cimicum, Apis, Velpae et multo- rum Scarabaeorum; at Formica quaquaver- fum tangit, idem faciunt multa alia infecta. Quanta celeritate. Igneumonis et confangui- neorum vibrant tentacula ifia, quibus omnia ANTENNARUM, 55 explorant, quibus mil intactum relinquunt, imo quibus, fi foli faciem perambulant, deprehendunt larvam fub dorfo ejusdem frufira occultam. Notum eft, iisdem prae- dam inventam contrectari, deferi miferam campen alienis ovis jam impletam; quae fana fit larva, 3lli 1nvitae committi ova, ma- turae caedis auctores. Quid Phryganeae praecipitatum curfum tuetur, Blattae len- tum greffüm defendit? Quid in occultas Ia- tebras Dermefüdes ducit, quid Silphas ca- daverum perforatorum coecos labyrinthos docet? Quid furtivis Ptinis celatam trami- tem invefligat, quam antennae tangentes? Quid, £i Onifeum ex obícuro humidoque receffu protraxerimus, mne pedem quidem movebit, mif prius viam antennis perten- taverit; procedet celeriter, quam diu tu- tamque invenerit, fubfftet fimulac oifende- xit, quod curfum impedire poffet. Quod ut luculentius appareret, obfiruximus viam hinc inde aqua, lacte, butyro, oleo, effu- sis quae vifum fugere polfent. Nec cer- nere has res videbantur, quas evitarunt 54 Dr USU modo tactas antennis Lepifma, Scolopendra et alia infecta, Omnium vero cloaxiffime ap- paruit cura Oniíci, Afell et Iuli applanati, qui lente gradientes quaquaverfum antennas protenderent, ut coeci manibus fcrutari fo- lent, Ita mox [fentiebant, quodcunque ob- jectum effet, Quo facto, repetito iterum iterumque contactu, de periculo certiores, pedem vetraxerunt, — Pertentant itaque tan- guntque antennis; quamobrem tactus ea or- gana funt. Iam mirifice fabricatae funt ad tactum ex- ercendum antennae. Quamquam enim, ut totum infectorum corpus, [fic antennae cute indurata et ficca tectae funt, tamen eo ta- ctus acumen non impeditur. Nam in uni- verfum antennarum velamen, fi cum reli- quis infecti membris comparatur, tenerum appellari poffit, in nonnullis vero ita gra- cile eft, ut leviffimae impreffhoni cedat. Ta- les quidem funt v. c. Apum, Vefparum, For- micarum antennae, toto latere tangentes. Quae vero ad hanc rem apice utuntur, iis antenna aut adeo prolongata eft fenfimque ÁNTENNARUM. 55 attenuata, ut tenuifhmi apicis acumen nil fugere poffit, e quorum numero funt Can- cer, Phrygenea, rel aut pilorum tenuifhi- morum fafciculo terminantur, fitu, figura, ufü mammalium jvsgaxx imitante, quod Sphingibus contigit, aut duriora antennae articula tam laxe juncta funt, ut pro lubito extendi retrahique poflint; quo facto leviffi- me tacta percipiant necéífe efi. Quas qui- dem antennas cum omnia fere Coleoptera gerant, facillime ufus ratio obferyani poteft. At ea praecipue patet in clavatis perfoliauf- que antennis, Si Silpham germanicam, ut hnoc iterum exemplo utamur, tetigerimus, mortem fimulando cum omuia membra tum in primis antennas contrahet, Poftquam ali- quantulum requieyerit, periculum tentaturus antennas, fingulis articulis a fe invicem remo- tis, caute iimideque protendet. Quae fi nullibi offeufa erunt, alacris profiliet celerique fuga falutem quaeret; contra fi levifhime tactae fuerint antennae, praefenti periculo occur. rere non audebit. Atque eodem exemplo notavimus, quam acute ifie fen(us notas res 56 Dr vsu ab ignotus et novis difünguat. Nam fi an- tennula, cum extenderetur lapillum aut li- mi frufiulum tangeret, ab eo repulfa, reli- quum [fpatium iuvefigare pergebat; fi vero digiti infueto calidoque tactu laederetur, ter- rita refugiebat atque longius retinebatur priufquam iterum [peculari auderet.. Apüf- fimae itaque funt in capite ad tactum an- tennae. Atqui tactus organa, etamfi non omnibus, multis certe hoe loco nmeceífaria funt. Quot enim infecta in fimo limoque delitefcunt, quot in arborum fiipitibus pu- tridis, in cibis et exuviis opus faciunt, quot fub terra cunieulos agunt, tot, fine tactus organis in capite duro, aut nullis muneri- bus fungi poffint, aut fi fungantur, magnis certe difficultatibus laborent. — Multa qui- dem non nifi coeca nocte agunt; at funt alia neque lucis neque oculorum defectu coeca, quae tamen, coecorum inítar, cum incedunt, tangendo viam quaerere coguntur. Nam oculi, quamquam iis fatis abundant, ita in capite collocati funt, ut, quae proxi- me pedibus objiciantur, cernere nequeant, ANTENNARU M. 57 Obíiant alis infirumenta cibaria maxima, quae in Staphylino profiant; rugae capitis durifhmae impediunt alia, ut Carabos; aliis ipfae impedimento funt antennae cujus Ce- rambyces exemplo fint. Quibus omnibus oculi vigilant, ne majora, quae periculum minitare poflint, fuperveniant, dum antennae viam coe- cam tentant. Equidem nolo difputare, non po[fe haec infecta cernere, quae propiora et minora ex adverfo occurrant; at centies fex- centiefque obfervavimus, eadem, cum aliae capitis partes inier oculos et viam intercce dant, cerni ab iis non folere. Ut oculorum [itum in fenfuum difquifi- tione, quamquam is maximi moment fit, phyfiologi hucusque neglexiffe videntur, fic eos parum attendiífe credibile eft, in anten- narum difputatione ad earum in multis de- fectum et ad ea organa, quibus antennae compenfantur, Nam ubi defunt, earum vice funguntur tactus organa. Palpi enim dati funt, deficientibus antennis, porrect atque tangentes, ut in pluribus Araneis obferva- tur, aut manus geruntur (a Scorpionibus) 59 Dr vsu aut pedes elongati, antennarum modo ante Os porrecti, quo modo Aranea extenfa mul- taeque fimiles tangunt: pedes, five brachia mavis appellare, digitati et multfidi vi- brant in Monoculis; imo iidem antennarum figuram, teneritatem , articulationem , natu- ram apice affumunt in nonnullis Phalangiis. Quae quidem animalia nocturna iis utuntur ad praetentandum iter. Quae cum ita fint, primo Oobfervatione "ufus in infectis; deinde fabricatione, fitu, natura; tum meceífitate tactus. organorum protenforum; compenfatione denique, ubi defunt antennae, evicunus, tactus feufum plurimis antennis invehi. Quamobrem jure meritoque miramur, fuife, qui hunc fen- fum antennis omnino abnegarent, Verum- tamen fingularem miramque opinionem nul- lo alio argumento fulcire potuerunt, quam quod dicerent, defiderari tenuiffrtnum ner- vorum velamen, [ine quo tactus eflici ne- queat. Quibus brevi refpondeamus, illos ipfos, qui tam f[ubtüles de tactu arguunt, videri tactus naturam aut ignorare aut per- ÁNTENNARU M. 509 verfe interpretari , non adeo neceífariam elfe ad fentiendum tactu gracilem cuticulam, homines ipfos tenui velamine indutos, non tenuifima cute faciei aliarumque partium ad agitandum uti folere, fed digitorum api- eibus ufu durioribus; quin haud raro ad accurate difeernendum folam ifiam totius corporis human) rigidam duramque exter- nam partem adhiberi atque illius potiffimum fcrutinio fummam laevitatem et expolitionem firmari; unde ad unguem facti per[ectique nominantur. Quwuid vero poteft antennis du- rioribus (nam molles alias effe fupra vidi- mus) fimilius inveniri, quam humanae ma- nus unguis crufiaceus, [ub quo nervi tecti fint? Adde, quod coeci ungues potiflimum praeferre foleant, quando ignoto txamite offendi objectis timeant. Imo viros acutif- fimos, qui tantum non tactum .antennarum cernere poífunt, fi forte, tenebris obductis, inter trabes errent, tam cautos fore credi- mus, ut antennarum ratione hoc ipfo durif- fimo tegumento iter praetentare malint, quam coeco impetu tenuifümo nervorum 60 Dr vsv velamine in affulas omnes irruere; et tam liberales futuros fcimus, ut nihil tactui an- tennarum obíiare confiteantur. Cap. VIII. De fenfu isnoto. Verum enim vero non omnes antennae ad tangendum aptae funt. Multae enim figura, fitu et parvitate hunc fenfum plane abne- gant. MNotonectae antennae non nifi difficil- lime inveniuntur, parvae [fine agilitete la- tentes, ut ne tangi quidem polfe videantur, nedum tangere objecta. | Nepets tam parvu- Jas habet, ut multu viri acutifhmi ullas effe negarent. PFulgora plane fingulares gerit in difputatione antecedente defcriptas, quae ni- hil minus, Guam tractan&i organa effe pof- fint. Atque tam parva Libellularum, Ephe- merae et plurium Cicadarum haec organa funt, ut tactus officio refpondere nequeant. Cui quidem numero faitem non omnia Dip- tera adjungere poffumus. —Practerea et alia videmus infecta, quorum antennae neque ANTENNARU M. 61i figura neque fitu ad tangendum ineptae ju- dicenivs, quae tamen nihilominus, ad hanc rem aliis infiructa membris antennes parum adhibeant. Ia quibus praeceteris eminet Pa- pilionum cohors, qui primo pan pedum cum probofcide utuntur ad explorandam re- rum [uperhciem, quam volantes oculorum multitudine et acumine divites, antennis minime tangunt, et a qua nihil magis de- fendendum ills eft, quo minus laedatur, quam delicata teneraque antennarum clava. Cum hifce conjuncti funt Gryli multi et Culices. Miramur denique multorum in- fectorum antennas, arte multiplici tam va- rie ornatas, ut majus aliquid praeter fimpli- cem tactum divinare debeamus. Non ita- que contemnenda eft eorum r5tiocinatio, qui praeter noítros fenfus animalibus quibusdam alos fortaffe innatos difputaent. Atque eo- .rum argumenta ab entomologis pro anten- nis adhibita funt, ita ut tactum, quem mul- tis yindicavimus aut negligerent aut tolle- rent aut denique íecunézium et acceífo- 62 Dr vsu rium tantum judicarent. lam de fenfu ignoto fic fere a philofophis difputari folet: Natura multifida efi atque variae corpo- rum vires, quibus ut diverfimode afhcia- mur, organis diverfis opus eft. Qui certis organis piivati funt, inritationes, quibus ea aficiantur, percipere non polfunt. Coecis colorum lufus deeft atque fi nervis olfacto- riis careamus olfactus notio defit, nec intelli- gamus quo tandem. modo animalia poflint invenire res abditas ab oculis non minus, quam ab auribus remotas. Atqui [unt ani- malia fingularibus fenfus organis orbata; itaque ad certas perceptiones inepta. Con- va alia aliis organis donata funt, quibus nos caremus, quamobrem a ratione non ab- horret alio fentiendi modo eadem inftructá putare. lam intelligimus , ita agere multa animalia, ut rerum proprietatibus affici vi- deantur, quas nos nullo fenfu percipere poffumus , àtaque ad certitudinem u[que pro- babile efi, fenfum illis aut plures fenfus ad- effe nobis ignotos. ÁNTENNARUM. 65 Optime hucusque diíputatur, at plurimi tantum abfunt ab ingenua 13gnorantiae con- fefone, ut potius temere afürment, tales fenfus, cum ad eosdem exercendos organa fimilia nobis defint, nullo modo ab ullo homine intelügi unquam polfe. Non vi- dent illi, quantaefit arrogantiae negare, quod ipf Baud cognoverint, mentem humanam cognofcere non polfe. Nolumus quidem homines, qui ita difputarunt, in philofo- phorum [ícholas ducere, | quorum 1nfiitutio- nibus doceantur, non effe aliam omnium rerum naturam, mnobis non nifi de noftris rerum perceptionibus difputaundum. —Mitti- mus hanc argumentandi fubtilitatem , — plu- ribus, qui noíira legunt, fuperfluam, cete- ris invifam. Etenim cum períuadere quam cogere malumus, eadem potius via, qua hucusque proceffhimus, paulo longius pro- grediamur. Quo, quaefo, modo ad feníus ignoti notionem pervenimus? Obfervavi- mus animalium actiones fingulares, e qui- bus fingularem fentiendà modum conjeci- imus; vidimus propria organa, per quae 64. Dr vsu proprias perceptiones pofuimus, Quodfi in alium actionum invefüigatione perrexeri- mmus, diligenter iis inter fe comparatis ad divinandam perceptionem ipfam ducemur, Quam quidem íi cum membro, .cui inelfe creditur perceptio, fedulo computaverimus, naturam fenfus, quem ipfi non habeamus, dehnire non ineptum videbitur. Sic ca- num miram fagacitatem, [i modo candide fateri velimus, ipfi nullo noíiro fenfu perci- pere poffumus; at cognitis rerum exhala- üonibus et contemplatis canum facinoribus intellgere corum perceptionem haud diffi- cile ef. Eodem modo perfuafum mihi efi, fore, ut poft plura et accuratiora obfervata, cim aves migratorias ejusdem generis om- nes fimul fugere videamus, et eas, quae in cavea hucusque tranquillae manferunt, cibi inopia haud excitatas, anxie circumvolare audiamus, mente comprehendere poflimus, quid aves iftas, aut aduitas aut pofi pro- geniel curam et deplumationem bene patas titillare queat, QE focietate facta, loca di- fiantia petant, futuris |tempeftatibus haud fub- ANTENNARUM. 65 fubjecta. At multo clarius fenfus quidam ignotus in infectorum multorum antennis, cüjus. ne notionem quidem. nobis concedere volunt, explicari poffe videtur. Non adeo tenax eft natura, ut inveíügatoribus plane defperandum fit. Modo fedulo et fob:ie in- quirere non definamus, nec, fi tentamen mi- nus bene fuccefferit, rei obfcuritatem et na- turae injuriam, pro judicii nofiri hebetudi- né et difquifitionis levitate accufemus. — Qui po[Je 3iquid e naturae myfteriis intelligi ne« gant, horum non minus pefüferam putamus inevtiam, quam.illorum temeritatem , qui jamjam intellexiffe omnia fibi perfuadere au- dent. At nos ab iíüs fententiis, e majorum rerum. contemplatione obviis earumque per- fectioni infervientibus ad rem nofiram per- tractandam redeamus. Cap. IX. Ae€rofcepfis. À primis inde hifioriae naturalis initiis, qüantum ex antiquiffimis colligere poffumus doctrinae monumentis, notum [Íuit, eífe in- ' 8 66 —Drz vsu fectis quibusdam praefagium texnpeftatis' fu turae, Cui quidem quamquam a recentio- ribus adjecta funt pauca obfervata, tamen non effe plura neque totam rem hucusque invefügatam, quod non nifi conjuncta mul- torum opera eíhci poteft, maxime dolemus. Nam hoc fi factum fuerit, nos ipfi ratiowe. et ftudio talis fenfus ufu poti valebimus, cujus organum nobis negavit natura, Inter omnia infecta primam maximamqug moverunt obfervatorum attentionem illa, quae in majori focietate et tanquam in re- publica congregata vivunt, Apes cum Vef- pis et Pormicae, quibus Termites adjecig recentiorum inveíiigatio. Atque inter tot mirá, quae in Apibus confpicua funt, illud non obfervari non potuit, evolare eas hilari coelo futuro, contra infiante aut pluvia aut tempeítate in alveari tegi. Etenim cum fae- penumero repentináe mutationis nulla, quae in fenfus noíiros cadunt, appareant indicia: Apes nihilominus ita agunt, ut pluviam in- fiantem divinari probent. Nam illae fi longe lateque vagantur, [íi verfus noctem ÀNTENNARU M. 67 ferius redeunt, tranquillam harc ron folum futuram apiarii praedicant, [ed diem. fe- quentem etiam non minus profperam ex- [pectant. Eaedem vero quando non nifi cir- cum alveare fufurrant, quando tectum re- linquere timent, non procul abeunt et ocyus retro properant, etiamfi nulla alia appropin- quantis pluviae figna adfünt, tamen inopi- nato nubila condenfari videbis. De qua qui- dem re agricolae prudentiores ita certi funt, ut eos tempore me/lis, íi forte de coeli fe- renitate dubitaretur, alveare adiiffe vidimus, -quo futura optime diícere poffent. Nec mi- nus notum eít, quanta fobolis cura, quanto fiudio Formicae aut fruítula ad tegumen- tum habitationis comportent aut fubterra- neos cuniculos effodiant, ut larvas in iis noctu tegere, a tempeliate tueri poflint. Easdem cum in apricum aéris folifque caufa quotidie exportare foleant, tota refpublica brevi exíii;guatur, i femel nubila fubito €ontrahantur. Quod ne fiat, eae quamlibet coeli mutationem tam accurate pracfentiunt, ut nunquam repentinas tempeftates fuperve- 68 Dr vsu niffe didiceris, nunquam imberibus oppref- fas formicas deprehenderis.. Conops: calci- trans pecora per totum diem fequitur et prae ceteris equorum pedes infeftat. Ac fi nubila parvis infectis certam necem fub dio minitantur, in tectis nofiris refugium quae- runt atque noftris pedibus eo magis molefta funt, quo longius fore timeant, ut coeli intemperie ab eíca arceantur. Inde vulgus, quod externo: habitu. deceptum, | Conopem cim Mufíca confundit, tritüs verbis vatici- natur: Mufcae pungunt, inftat pluvia. Nec alia eft Culicum ratio, qui cum aut inter- diu vagantur aut vefpera numero infolito domiciha noítra petunt nofque ipfos inva- dunt, fuga intemperiem :coeli, voracitate jejunium infiare tefiantur. : Nam ii praefente pluvia, etiamfi ila plures dies noctesque, quinimo feptimanas plures continuetur, quam- quam in tectis ab omni humiditatis offen- fone tuti fint, nunquam latebras linquere audent. At vero ex his ingratis hofpitibus cum primum plures prorepant et pipientes eubiculum pervagentur, non hilarius folum AÁNTENNARUM. « 69 jam effe.coelum, fed ferenitatem etiam lon- gius. duraturam fcimus. Eadem de re cer- tiores fumus, quando Scarabaeos ftercorarios aliofve ejusdem generis verfus noctem mag- no fufurro volare audimus, neque injuria de €rafüno coelo. dubitamus, [íi in iis regioni- bus, quas Scarabaei inhabitant, verno dilu- culo nulli apparent. Grylli campefires quoti- . die ante folítitium fixident, verumtamen mu- tationem coeli. exfpectandam elfe didicimus, fi majori fbidore fecum invicem certant nec facile ab appropinguanübus terrentur, | Pro- . videt enim mas et cautus futuri ad accele- randum | connubium conjugem fiudiofe in- vitat. Araneas tacemus. Nam quamquam de iis magno fonitu buccinant, . tamen .id tam vagum eft,, ut mil certi inde colligi pofht ; at, quod nos obíervare potuimus, | jam. cum Sodalibus Berolini hiftoriam na- turalem colentibus communicavimus. Satis jam pro argumento hucusque allatum cft, ut divinationem multorum probetur iufecto- rum,^ nec non praebeantur exempla fatis multa,. e quibus de natuxa talis piaefagii 7o. Dr vsu argumentari poffumus. Illa «quidem. prae- fentiunt nubila et pluviam, inde fequitur, ut aut caufam ipfam, aut quae cum ea femper conjuncta funt, fentire poflint. Quae omnia in aére continentur; cujus fi denfita- tem, humiditatem, gravitatem, calorem et quae iis funt oppofita accuratiffime dignof- cere atque obfervata rite combinare valea- mus, non dubium eít, quin iis mutatis certiffime graviores mutationes, imbres, to- nitrua, procellas vaticinemur. Quae cum faciunt infecta, hunc fenfum nomine, quan- tum pollimus univerfali aZrofcepfin. appellare liceat. Ef itaque in univerfum animalium aérofcepfis: aéris mutati, unde tempefías varia originem ducit, viva perceptio. Quo quidem fenfu, etiamfi non omnia, multa certe infecta donata effe, ab ommi difputa- tione remotum putamus. Quinimo multis infectis ejusmodi divinatio plane mecelfaria videtur. Quodcunque enim de majoribus animalibus afferri foleat, quod ad hunc fen- fum referatur, a noftra difputatione alienum, id certe negari nequit, non lis tam necelfa- AÁNTENNAHRU M, 751 rium effe talem ducem, quam hifce animal- culis. Nam quid mifera infecta fervet, quae una guttula pluvialis exítinguat, quorum membra minimo frigore rigefcant, quorum alae parvo humore madefcant, rumpant fic- co calore, nifi praemonita de vehementiori- bus coeli converfionibus, toti generi inte- ritum minitantibus, latebras quaerant, quae- brevem vitam tueri polílint Eíi itaque aérofcepfis infectis, quae ea carere haud fa- eie queant; videamus an [int antennae or- gana, quibus hic fenfus exerceatur. Corpus infectorum durum efi, ad teneras perceptiones recipiendas ineptum. Anten- nae in omnibus delicatioves funt, hifce ten- tatur aér, [i ullo tentatur organo. Sic de omnibus disputari licet, fed funt, quorum antennas prae ceteris aérofcepfi accommoda- tas videmus, e quibus eas nominalffe fuffi- ciat, quae plumatae, pectinatae, verticillatae et plumofae vocantur, quibus utuntur mul- tae Tipulae, Phalaenae, Culices, Tentredines. Nam eae, etiamfi nervis ad exquifitam fen- tiendi facultatem parum aptae fint, fola vi 7A Dr vsu mechanica hümores in aére folutos non pof- fint non percipere. Etenim tanta arte in in- numeros ramulos diítxibutae funt, ut minimo fpatio immenfíam profecto fuperficiem aéri fcrutando praebeant. Rami vero ita collo- Cati, ita pilis, uncis, barbis fepti funt, ut minimae, quae in aére natant, particulae iisdem et capiautur et teneantur, Quod qui- dem ita confpicuum eft, ut mortui ctiam infectà antenna humidior aére gravetur. Nam cum hanc obfervationem jocofe. perfe- queremur, ex antenna Pbhalaenae Atlantis, cujus bafin globulo cereo in crine fufpenfo infgebamus, hygrometrum ludentes coufeci- mus, quod ad majora et meliora confíiruen- da anfam nobis praebuit. Atque ipfía infecta viva antennis ad fcru- tandum aérem utuntur, actiones antenna- rum cum aérofcepfi conveniunt. | Quo quaefo alio modo poflit explicari per aérem agitans continua moticillatio, quomodo ad leviffimos Ílatus attentio et antennarum cir- eiunactio, quomodo in óculatis Curculioni- bus. poft fimulatam mortem antennarum ver- ANTENNARUM. 73 fio? Et funt alia magis perfpicua. Melolon- thae Fabricianae fiffas antennas, ut nos digi- tos habent, atque hae nunquam ad volatum elytra aperiunt, priusquam teneris laminis explicatis claufisque invicem de aéris natura certiores factae fint. Eandem [cepfin omnes Scarabaei Linneani imitantur, clava fiffa, huic rei adaptati, Idem Silphae alia xatio- ne affequuntur. | Quae cum peifoliatas an- tennas ita extendant contrahantque, ut aé&- rem inter lamelles comprimant, eundem ie vera haud aliter difünguunt, quam nos in obfcuro liquida tentemus, Ífi dnobus propo- fitis vafculis, utrum- oleum contincat, utrum aqua plenum fit judicemus. Nam utrumque liquorum inter digitos confbicatum facile difcernamus, Sic Silphae etiam aérem in- vefligant, nec, quamquam ubique agitatae, unquam per euudem volatu fugerunt, mfi prius eo, quem defcripfimus, ^ modo caute aérem .exploralfent. Atque bene ifiam cu- yam adhibent; nam corporis gravitate ita volatu impediuntur, ut, (i aut aéris humo- re corpus prematur et alae madefiant aut 7á Dr vsv y folis calore earum textura nimium arefcat,: iniquo loco ex alto delapfae ad repetendum volatum ineptae in certum interitum ruere videantur. Papiliones cum [ub radiis folis quieü fedent, antennas erigunt; fi quem in aprico fedentem umbra obduxeris, clavas teneras nervo plenas hinc inde movebit fcrutaturus, quid acciderit; volans easdem ante caput protendet, minimum aut venti: flatum iniquum aut vaporem noxium illico excipientes. — Ilaud aliter Sphinges atque Philaenae, quibus quiefcentibus antennae fub pectore latent, eaedem volatu praeten- duntur. Convenit denique éum hoc fenfu maribus et fpadonibus in univerfum anten- nas majores elfe conceffas, quam feminis, imo multis longe diverfas multoque orna- tiores. Nempe ill aérofcepfi magis iudi- gent in aére femper vagantes, feminas quae- rentes, cum hae inertiores alterius fexus officia exfpectent neque in tot pericula incur- yant. Iam hujus fenfus praeter communem il- lam definiüionem et nimis univerfalem , ut ÁNTENNARUM. 25 paulo accuratius natnram invofiivaremus, infecta, quot poífemus, in aefihetofcopium mifimus, quod, cum olfactum antennis negare- mus fnpra fufius defcripfimus. Nondum qui- dem finita eft invefügatio nec proximis annis finienda, fed tamen eo pervenimus, ut ome nla calore maxime moveri, aére humido terreri firmaremus, — Átque iliud quidem prae ceteris in Melolontha vulgari, Scaras baeo íiercorario et Silpha germanica appa- ruit, quorum truncus carbonem proxime admotum fentire nou potuit, quando caput in aefihetefcopio inclufum effet; ejusdem calor per tubulum, ut cerni nequiret in vafculum immi(ífum antennas continuo fuf- citavit; quibus adhibitis fuo quisque more, aéris varietatem explorare; mox omnibus virdbus fugere conaretur. Contra Papiliones aridum calorem minus detefiarunt, vapores antennis admotos timuerunt. Jam illud qui- dem repetitis in pluribus experimentis fia- bilire potuimus; at pergemus in variis re. bus tentandis atque hortamur entomologos invefüigatores, ut nobifcum ftudia fua con- 76 Dr vsu jungant. Parvi pretii eft tale vafculum. nec multa exercitatione opus, qua animalcula par- va tractentux. Íloctantum moneamus, ne nifi repetitis experimentis fidem habeant. Nam facilime irritantur animalcunla tam incom- mode locata, ut vehementiori motu liberare . fe, conentur atque aegre excipere videantur, quodcunque in acefihetofcopium immiferis. Equidem cum primum fumum fulphureum Silphae . antennis. admoviffem e vehementi lucta infecti cruciatum conjecl, nec forte injuria,. cum fulphuris odorem ad fügmata fagaciflhima penetraífe credibile fit; at anten- nas fulphure incenfo haud irritari, | nili fu- mus calidué fit, centenis pofiea experimen- tis edoctus fum. Quae quidem cautio, fi adhibita fuerit, et calorem et humiditatem aéris ab antennis fenüri, experimenta con- firmabunt; et plures aérofcepfcos proprieta- tes addet obfervatio intelligentium, | quam primum in hac re tentamen definire poffet. Saüs pro [copo nofiro de aérofcepfi dixiffe videmur. ANTENNARÜU HM, 739. Cap. X. Difiinguendum eft. Qni novam quandam ingrefh funt viam, omnia poft inde in eundem tramitem duce- re, mnovaque ipforum inventa omni modo longius extendere folent. Quod cum [fum- mis viris in magnis rebus accidiffe faepe: doluimus, me in parvulis nofiris idem vi- tium imitemur, f(tudiofe cavendum erit, Certum eft, multis infectis aérofcepfin an- tennarum e[fe; equidem puto: plurimis; an omnibus? Hoc aílirmare nolumus. Imo vero putamus, effe multa, quibus hic fen- fus plane inutilis videatur, ut de eodem tol- latur omnis difceptatio. Quid enim Pulici aut Iulo profit aéris prudentia ? quid Cocco? quid Acaris? Nec Oniíco fylvefii in anti- quis nemoribus iíía divinatione opus eft, neque in vetufiis tuguriis praefagio caret Afellus. .A quibus itaque et ab aliis infectis : accuratius obfervandis antennae non (folum ad tangendum adhibentur, fed illis hic fen- fus praecipuus et unicus ineffe videtur. Longe alia ratio eft Mufcarum et aliorum Dipterum, quorum antennas pafhvas nomi. eB " Dz vst- Li navimus ad tangendum ineptas. Nos quidem, quamquam negare non polfumus ad aéro- Ícepfin eas adhiberi certe plurima hunc fen- fum non adeo probant, ut in eo fubfifiere cogamur. Quodfi multarum Mufcarum firn- plices antennas ariítatas accuratius examina- verimus, fi plurimorum bipennium brevilffi- mas antennas fereimmobiles, at flexiles, corn- paraverimus ad tuendum caput eas collocatas, nec alium effe praecipuum illis ufum, negare haud audebimus. Quod quidem probabilius etiam videbitur, fi horum infectorum meia- morphofin meminerimus. Nam illorum ca- put fub antennis non nifi tenera laxaque cu» ticula tectum efti, qua in veficulam inflata pupae durum involucrum ruperint. Iam ma- net femper ea pars tenerrima ceditque omni imprellioni. Itaque, nifi caute defendatur, vis ta infecti nunquam non fit in fummo difcri- mine, Át vero antennae ita conftructae atque ita difpofitae funt, ut omnem impetum a capite arceant. Vidimus eadem vi in vitream fenefiram ruere et Vefpam et Mufcam. Illa quidem ictu in antennis accepto ftupefacta praeceps cecidit; fed haec, longe aliis anten- ANTENNARUM. 7D nis defenfa, plagam non magis fenfit, qnam ut eundem impetum iterum iterumque fine damno repeteret. Quam ob rem haec infecta antennis defenduntur, quas alia defendere ma- ximopere curant. Num unicus illarum ufus in capite defendendo ponendus fit, équidern, eum experimenta mea rem non abfolvant, nec aílirmare nec negare aufim. Quod cüm ulteriori indagini relinquere coactu [umus, hoc futuris obfervatoribus vix fatis commen- dare pollumus: non effe nimis analogiae in his fidem habendam, Etenim quae tanderü eft ifta analogia inter antennas infectorum ? Non hercle! alia, quam fi nafus hominis, Elephantorum probofcis, Rhinocerotis cornu, Galli crifta et Rhamphafii rofirum compor- tenturatque de ifta mole conjecta in univerfum difputetur, Ad antennarum definitionem redea- mus, quam priori difputatione non aliam eruere potuimus, quam elfe antennas organa articulata (plurimis quaquaverfum mobilia) duplici nu- mero capitis fronti inferta, porrecta. Quam vaga illa definitio! Atqui nifi arctius con- firingi poteft, fequitur, quod in multis [cien- tis inveniri ploramus: male res, natura di: 80 Dr vst ANTENNARUM, verfas cogitatione effe comprehenfas. In hoc itaque fumma cautio adhibenda, ut, piius- quam aliquid in univerfum enuntiatur, fedulo res difiinguantur diverfae, ab iisdem aliena : feparentur. Quae quidem, utin omnibus na- turae difquifitionibus opus eft, fic in anten- narum ufu indagando prae ceteris necelfaria videtur, Corollarium. Itaque, ut corollario fummam opelt*»e re- petamus, vana eft opinio olfactum antennis ad- fciibens; quae auditum non vera; ridicula, quae guftum. Tangere multa antennis certum efi, aeque certum non omnia idem facere. Sen- fusignotus — définiendus erat, aérofcepfin evicimus. Àn fint antennae quaedam mere ad defendendum caput natae, nondum certe affir- marinec negari poteft, certe non funt inter fe omnes confundendae. Ad quae accuratius definienda fi opella noftra Sodales aliquantulum adjutura fit, finem pro* pofitum laeti adepti fumus. ——M * Lo LI "us ; A av " i ? t Lar [ ' tU E & ' ai E ! "PC | 4 - » - 4 LI : "iL b! * iz 1 *J hN vl SX cladexz a ^ | u - AMAA d At n Ln ua Vasettd pus Vin