#' •„ '

llh - *

f

r V^

H|

•\

;

8

wszajo-

THE

WILLIAM R. PERKINS

UBRARY

OF DUKE UNIVERSITY

Rare Books

U

COENA DOMINL

ADVERSVS IODOCI

HARCHIIC MONTENSIS

D O G M A TA.

T H E 0 D 0 R 1 B E Z AE

Rejponfw.

10

GENEV^,

A?VD EVSTATHIVM VIGNON

M. d' L X X X.

DE COENA DOMINI,

ADVERSVS IODOCI H ARC H 1 1 MOMT EN S I S

D O G M A T A.

Theodori Bczae Refponfio.

%lSS18§S Onsfttuta Sacramentidefinitio- 5Sj| ne, & infuaspartes , idejtyin ^^$ fg^a &res ftgnificatasyparti- ! fjU? tione , mihi quidem vidcntur ^PiX omnes de Ccena Domini con- SgJX^S^^a trouerjia , qmbus ej nostra ey Vatrum memoria , tantopere agitata Ecclefiam vi- demmyad has qudjiiones commodifiime reuocari.

Qua fmt fi?na.

Qua resfivnificata.

Ou&fitfignorum ety rerum fignijicatarinn

analogia. G)u& ftgnoram & rcrum fgnijicatarum

copulatio. jguomodo percipiantur figna. Qupmodo percipiantur res fignificat*. ^ftafint Sacramentorum vjh-s ejfecia.

A.ij.

4 De Coena

Nulia cft attt&m iJJarumquxHivnttm , quam non deprauaritSatan mfinitis rnodis , vtSacramenta, velin contemptum adduccret, ea cxtent:andoyvcl ea [upra modum eferendo , in idola transforma- rei- qtio magis cmnes Pafiores , in quibm & ipfe nomen meu?n profiteor^ laborare de afercndavc- ritatt in tanti momenti controucrfia decet. De his i^iturommbix^ & cii PaptjHs^ <y cli Anabaptifis, tnjgna quanuis non vnim gencris nobis, editatn in Heluitia Confcjiionem vt veram amplexis, contcntio ejh Cum lis vero qui Lutheranidici^ habcri volimt,duabustantiim de rebm, nepetum de_fgnorttm cr rcrumfgnificatarum copulatioae, tumde rmimfgmfoatazum ptxxtptiontximtxjh^ uerfa fupereftji quibus de rehtts alias a nobis ple- nifsime, Deo fauente, dijptttabitur. Nuc vero cum Iodoco Harchio quodam Montenfl nobis negotiu?n cft, cum librum Fformati^f vera efi infcriptio, ante Jcptem annos editum quurn perlegiffem,pro- baui quidem hominis voluntatem , qui hdc a fe> faiptafedandis isiis controuerfis teUarctur : fed iltum adtantam caufam agendam crcdidi mnlto phis iudici/ , confidentu vero multo minus afferre debuffc. Tacui tamen >crlicet vrgentibtis non- nullis vtfalf.fimo fane ipfms dogmati, vtpote quo nou^potim controuerfiA excitarentttr ,quam vete- res toH crcntur y rcfn^ationem opponercm ,flcntio potms eiufmodt fcripta ejfe obruenda rejpondt. Nulium enim fore arbitrabar , qui tam abfurdis

fententik

JL> O M I N I . 5

fententiis ajfentlretur : qu&jjes qttum me fefellc- rit, cogor amicorum precibm, quam h&c vana Cint demonfirarc, ide(l,pcne cum ralione infanirc^j. Adfcribam autem prtmo loco tpfius lodoci verba exvariis eius libn paginis cptima fde dcfcriptay ' vt quajparfim^ prorfm perturbate fcrtpfit, adco denife djutdvJhc & obfiure^vtde indufivira texijfe potiu4 'quam apertefuum dogmafieffandum pro- pofuiffe videatur,melim appareant:& ne quam e- tiam, homini przfirtim,vt audio, iam morttto, in- iuriam in ipfius erratis annotandis,& refutandis, fecijfe ?ne quifquamfufiicetur.

Expagina 12. Qvje precor eft illa gratia quarn Dominus addidit pani &C vino? Rcfpodet Auguftinus vc fupra , Spiricus & vita, hoceft verbuiri viuifi- Ci cum &: Spiritus fan&us. Non igicur amicelc- " £tor,dat nobis Ghriftus corpus illud iuirm viui ficum,crucifixuolim,ore in Sacramento man- ducadum , fed fpirituale fuam carnem & diui- nam,impa!pabilem in viiibiU hoc fui camifi nutrimencodut nobss mente potiiTimum de- guftadam,(uce nimirum diuinitaris fttbftantia: quse vt vbiqueeftper generalem pra?(cntiarn, ita non nifi per verbum &c in nobis cft pcr fpe- cialcm habicationis gratia, & potiTimu in hoc Sacramcnto:cuicerte carni,vt aic Auguftinus, vtrobique debemus quoque fpccialem latrije

6 De Coena

cultum, extertiis vero ilhs rcbus , m quibus fic

habitat,fanctis fcilicct hominibus &. Sacrame-

tis (ne quis (n pofterum putet, eafic contemni

dcberc,vt ha&enus facKi cft , proh dolor/ ) ipe- » cialem vencrationcm. Subftantiam crgo diui- » nitatis accipimus in Sacramento , &C cum hac » licet fimilem, non tamen candem numero ( Sc 3» notajcorporisfui viiibilis fubftantiam.

Pagwa 13. „• In Sacramento folam fuam dat tibi diui- n>nitatcm> non animatam humanitatem, iiue

carnem.

Pagina 14 . " Spirituale&: impalpabile eft corpus quod " nobis dat Chriftus in alimoniam fpiritualem, " in viiibililicet fua? carnis Sacramento conten- " tam.Impalpabile igitur dico eiTe , quod nobis 55 vel extra Sacramentum, vel cum Sacramenco, >' fcdfideerutum , Sc propter certum Dei ver- >' bumin panem illapfum , daturmanducadum,

$c intro in animam recipiendum realitcr 8c

vere.

Pagwa 1$. Corpus Chrifti naturalcnon fufcipitur ore

afidclibusin Sacramento, fed fpirituale illud >>&; diuinumrdc quoinThrenis capice quarto 5' dicitur,Spiritus ante faciem noftram Chriftus

Dominus. Id exponcns Ambroiius de Sacr.

Corpus,inquit,Chrifti, corpus diuini eft fpiri-

tus.

Domini. 7

tus. proindeverbum illudseternum , quod ca- u ro fa6T:u eft,&: Spiritus fan&us , in Sacramento " nobis proponuntur , &: a fidelibus , in animam " fidei oreadmittuntur: qux tamen mirabiliter cf vnita pani &c vino, panem & vinum (uo modo « carnem 5c fanguine Chrifti efficiunt : ex qui- « bus etiam alitur caro Chriftiani. "

Pagina 16.

Quodnam corpus, precor, Chrifto vnitum cc eftvt homini , nonne corpus diuinifpiritus, cc nonne Verbum Dei xternu, nonne ipfa Chri- <c fti deitas,qua: fuo modo dicitur corpus? Pagina 19.

Magna cum laude afTeruerunt ha&enus ali- quot Euangelici,D.Zuinglius, Oecolampa- dius, Caluinus, Beza, Dathenus nofter, Petrus Martyr,Chriftum, in quantum homo eft, non nifi fide&:fpiritualiter,aut ( fi mauis ) fpiritua- li contemplatione paffionis eius ^manducari. Vnum illis videtur deefle , quod modum man- ducandi non adeo ftudiofe explicarut. At nos pro modulo facultatis nobisa Deo conceflar, adeo firmiter rationem mandiicanda; natura- lis carnis Chrifti ibla fide &. fpiritualiter tan- tiim fieri afteremus,&: cius rei modum ita luci- deexponemus , vt amplius nonfit futurus ( ni fallorjcotradictioni locus. Quod fi igitur quis, mei confilij ignarus , qiuxrat , cur alienis vcfti- giis infiftens aclum agam, Refpondeo , fruftra

A.iiij.

8 Dfc Coena

cquidcm & id attcntaturum fui(fc,nifi fimul id

>>quod Neotericis illis Euangclicis defuerat,

fut>fidio vctcrum Patrum &: doftorum refarci-

reprofpe reconciliationis adnitcrer. Nam fi-

cuti ncmo nonmultiscffcrat cncomiisillorum

&: diligcntiam,&: induftriam,quaaliquocPon-

tificiorum (non enim omnes ita (enferunc)im-

pium dogma fubuerterunr.ita ncmo eft,qui no

dolere debeat , illis tam paruce curc fuiite , vt

quemadmodum fpiritualis , ctiam Sacramcn-

talis manducationis & dignitatem paterace-

rent, & rei vcritatern digna veneratione cele-

5?brarent. Quum enimnonnulli cxiisvidcan-

„tur Sacramentapronudis fignis habcre, ncc

55 vllam rem fpirkualem > vim aut cnergiam cum

5, figno realitcr coiungere fimul & ineftabiliter,

,, &; fic diuinam inftitutionem minuerc : veren-

dumeft ( fianimohoc pcrucrfo & ambitiofo

fiatjne parem condemnationcm fubeant cum

illis, quiverbo Dominiaddunt: &tamreifint,

» qui vllam Domini carnem , aut ( vt mcliusj vl-

>?lam carn is eius fubftantia in Sacramento man-

» ducari auc ncgant, aut diifimuhnt , quam qui

fimpliciter ipfam,quae in carlo cft, dentibus al-

tcri dcfendunt. Eft quidcm poftcrior hxc opi-

nio ncfandiffima,fiteor,& intolcranda: prior

tamen non cft diffimulada, nifi Dominum no-

ftrum Iefum Chriftum , quifcad infiintia no-

ftram accpmodat,contcmncre vclimus, qui in

fenfibi-

Domi N I. 9

fenfibilibus dignatur nobis dare infenfibilia &: iinufibilia,quiafunuis corporei: vnde ctiam &- ftumeft, vtintcr Mart. Lutherum &: Phiiip- pum Melanchthoncm , nunquam fatislauda- tx & pietatis Sc eruditionis viros , tum inter i- pfum D. Zuinglium & Oecolampadium, Cal- uinumque nulla potuerit ha&cnus inueniri farcienda? cocordia? ratio. Lutherus enim cxa- minata vcterum Patrum dottrina facile colle- git aliquid reale eflccum pane poft confecra- " tioncm quam vocant,aliquidinquam carnis u dominica: quo aleretur caro Chnftiani , vt in- <c tcrim anima de Deo fatiaretur , Verum quo- u niamcam carnem ipfiffimum corpuseiie vo- luit,aut voluifte creditus eft,quod Chriftus ha foetiiicxlocumPontificiis, & (vtpaucis dica) Chriftumipfum realiterefTe cu pane& man- ducariore mon mirum eftfi eireftitcrunt & forticer & laudabilitcr tu Zuinglius tum Oc- colompadius. Contraiquum ipfe ZuingHus videretur Luthero & fuis omuia trahere ad Ipiritualem manducationem , nihilquereliqui « facere in Sacramento quo reuera alcretnr prg- u tcr communem vfumcaro Chriftiani , fa&um u cft vtpariobftinatia nccmmus laudabil/ cum conatuillis contradixerit. Inrerimhac dificn- fione adhuc tn hodiernum diemperduranrc, Sc religio pene abiit pefftfm (proh dolorj & rc- uerentia circa Sacramenta penitus intercidlt,

io De Coena

&:eorundemfufcipiendorum ferucns $£ quo- cidiantim deiidcriu pene eft collapfum. Proin- de vc concordiae aliquam vianvinucniamus, ncque tamen aut adfiniftram , aut ad dextram vera? doftrina* via declmemus , fpiritu Dei nos pcr gratiam adiuuantc , dicimus lpfum Zuin- glium fimul §£ Occolapadium/aliofqtie Chrifti manducationcm fpiritualcm bcne aireruiiTe,&: magnacumlaude cu Athanafio pronuntiafte, corpus Chrifti nosfpiritualiternutnreecek), qnoties vera fide erecli in ccelu Ieium Qiriftti &: fatemur &£ afpicimus propeceatis noftris (quibus tame mori ftatuimus)quondam natu, mortuu tade &: crucifixu:Cuius refurre&ionis beneflcio tu omniu bonoru eius fimus partici- pcs , ttt fpiritualis carnis & fanguinis ipfius oc- culta & potcnti opera S.fan&i cofortes.Et hxc eft puleherrimailladifpcnlatio carnis Chrifti, &: fanguinis potatio fpiritualis,qtiam ii fuiflent edofti Capernaitar, non itatcmcread Domini verbaexhorruuTent.Eam quoquc fi & nos ho- dic reciperemus^nihil horrcndi,nihil impi j aut doccremus ,aut committcremusmanducado, tatum fub ailuctarecordationc pafiionis Chri- fti, fpiritualitcr totus Chnftus manducaretur, &illius caro vclutiin partcs comminuta, auc diftra&a in vifccra cordis traiiccrctur. Vnde cxurgcrct in anima mirtis charitatis fapor,mi- rabilcamoris delcdamentum.

DOMINI. II

Pagina 2j.

Sacramentum vocatnr corpus Chrifti , id- « que non fine ratione. Namlicet naturalecor- pus Chrifti lbi non fit localitcr aut corporali- ter cum fua anima r (ed nomine tantum, vir- « tute &c imagine ( vti poftea dicemus Xab ea ta- cc men veluti a typo ad veritatem fcilicet,ad cor- « porisquod incoelo eft contemplationemin--" ducimur ( fi cceleftium aliquod nobis fupereft cc defiderium) vt poftmodum in erus quod eft m Sacramento porTeiTionem inducamur. Pagina 26.

Intelligis igicur &: percipis , amice le&or, quomodo in pane lateat gratia corporis cc Chrifti , lateat eius natura , dotes &: virtutes, " &; quomodo illa erui pofiint , hoc eft mandu- cari , extenta fcilicet fide & amore cordis fur- « fum ad fignata , priufqua manu vifibili & car- cc nali ad figna.Verum fi nec tibi fatis eftconiun cc gi Chrifto 111 virtutibusjin natura aut dotibus, ct fed vis quoque lubftantiam corporis ipfius <c tibi impartiri,& eam habesin Sacramento vi- fibili,habes & eam in teipfo. Pagina 27.

Duse funt carnes Chrifti , non numero, fcd natura & fpecieeadem,& fibi fimiles (vti dice- mus) quarum altera qua: eft il li naturalis , & e Maria virgine fumpta , in coelu glonofa afcen- dit , altera qua: cft in Sacramcnto virtutc & «

II DE CoENA

3> potentia, fada ex panc Sc vino, in alimoniam "corporis Chriftimyftici,hoc cft omnium fidc- » lium quotidic fumpta trafit, a qua fidclcs cor- 3> pus Chriftidicuntur. Si igitur vis carnis Chri- fti vcrum cxpcrin guftum , &: tibi non fufficit Sacramentu,tuurn arripe&: dcuora brachium. „Nam non alitcr differt caro Sacramenti a „tua carnc(modo vere fidelis fis)quam quod „ tua eft in a&u, illain potcntia, vtraque pcr „gratiam.

Pagr/fa, 28.

„ In pa*ne cft caropotentiaiimilisillifpccic,

„ quam ipfe geftas in corpore : ergo fumens pa-

,> nem, fumis tua carnem. Iam quum in panem

„ iefe infudcrit Verbum viuificum , &: Spiritus

„ fan&us, Sacramentum autem hocfit appara-

tum iis qui Spiritum fan&um habent,&:ridelcs

funt,dcniquc& per Baptifmum rcgenerati fe-

quitur quod fideles , qui in charitate,vnitatc,

veritatc perfeuerant,hincaccipiut nutrimcn-

tum pietatis,veritatis,charitatis, vnitatis, qux

funt ( tefte Auguftino) ipfum corpus Chrifti

„ fpirituale. Ifta igitur funt qua? videntur omi-

„ fiffe Neoterici aliquot Euagelici D.Zuinglius,

^ Caluinus, &: alij. Omiferunt inquam docere

,, populum(quod fcucriter vult fieriCyprianus)

„ quomodo panis fiat caro Chrifti, ex qua alitur

„ caro Chriftiani. Nam in eius rei cognitione

totum pcndet myfterium &: dignitas Sacra-

menti.

DOMINI. Ij

menti. At D. Zuinglium facile excufabit, o- " pinor^diuus Cyrilltisjqtri inloan.fcnbens, lib. <c i.cap.47. fic ait, Atcendamus,obfecro,nos qui " doccndi poceftaccm acccpimus , mclius cile vt u iimpliciter fidem, quam profundion ratione " diligcntius expofitam Ncophytis tradamus." Nam & lacte Paulus nutrit^&cEx hoc coJligis u leftor , no apud omnes fidei myfteria effc pro- " mulganda. Proinde fatisfecit D. Zuinglius " rudi fuo tempori,&: populo,iamduclum in ido lolatria fubmerfo , docendo quod Euchariftia non eflet Chriftus,nifi forfitan , eo modo quo petra erat Chriftus , de qua dicit Auguftinus, Petra erat ludads Chriftus vnobis Chriftus quod fuper altare ponitur. Iam autem quum " populus Chriftianus magnos fcceric in fidei u cognitione progreirus,aliqua opcra fucceden- u tium Euangelicorum , fine pcnculo doccre, & " poiTumus, &: debemus , quomodo Euchariftia <c fit caroChrifti. "

Pagiva jt. Scias Sacramenta noneile nudafigna , aut « illis diuinitatemadcfie vulgari modo,fcd inef- « fab.ili. Quocirca etfi ccrtu eft fidclcm omncm ali verbo viuifico , &: proinde fpirituali came Chrifti etiam extra comunionem , quorieni- cunqucfldcli oratione fibi tale alimcntuma Patre Deo propter Chriftnm depofcit : Vc ta- men Dcus imbccillitari fidci noftrx fcfe ac-

14 DE COENA

commodarcr,&:conuentus lidclium ftabiliret,

habcremuique uitibile noftne rcfurrc&ionis

fymbolum in vilibili fux carnis nucnmcnto

" itabilirum , denique vt ccrto fui concactu nos

w foris & intus iandiricarct,voluic quoque,c\:in

j3 Sacramctalcwi panc mcrrabili mpdo liuundi,

M vt tibi corporco in corporalibus quoquc icfc

« mifericorditer infinuarct.Proindc quicunque

» hac ineffabilem diumx miieftatis prxfcnciam,

M fnam alias etiam iuo modo vbique cft) 111 Sa-

M cramento non docct,&. annuncia«t,qua fit vt

,; panis , qui potentia caro eft , in carnis Chrifti

„ virtutcm ^naturam tranfeat,minuit Sacra-

» mcnti dienitatem , inde &: circa Sacramenta

deuotionem : & pcr confcqucns rciiftcre vidc-

tur Chrifto prxcipienti & dicenti, Accipitc&:

" manducatc. Ipfa eft ergo diuinitas iiue ver-

r bum viuificum quodfe infundit in panem,ma

" ncnte in ccclo Chrifto , iic tamen vc illa diui-

nitatis prcientiacum pane,pancm cfficiat car-

„ ncm Chrifti in potentia , exqua aliturcaro

»Chriftiani.

Pagma 32. CarncChrifti( quxeftinEucharillia) car- * ncs noftrx vera numdoncaluntur.Somniant " crgo (nc quid durius dicam; qui in Cccna Do- l3 mini folam alimoniam fpiritualem aifc&ant, 5 i\L facramcntalc iiuccarnalcm vcl ignoratvel refpuut.Quicotra Cvrilli doftnna Euangclio

confo-

DOMINI. 15

confonam nos vniti tantumChriftopcrSpi-" ritum>&: non per carnem affirmant. Pagina 32.

Panis & vinum altaris tranfeunt in virtu-* tem carnis & fanguinis Chrifti, virtwte ineffa- bilis praefentise diuiar,aut fquod idem eftj ra- tione my fticx benedi&ionis, vt vult Nyffenus, &: Nyffeno confentiens ipfe Cyrillus. Pagina 36.

Notabene amice le&or> vt fcias qW fuerit fides de Euchariftia per vniuerfum orbe, huius fanciiffimi viri tempore, Credcbant enim Eu- " chariftiam effe corpus,fiue carnem Chriftipo- tt tentia , &c habere eius imaginem, non tamen « Chrifto per omnia fimilem aut aequalem , fed « per gr atiam i iue ad me nfuram . "

Pagina 37.

Ergo conclude le&or , Euchariftia non eft K Deus: Nam licet Deus infuderit &: coniunxe- rit fe pani inefFabiliter , non tamen aflumpfit eumfibi in vnitatera perfona^vnde vere Chri ftus dici poffit : fubftantia tamen eft carnis 6S Chrifti viuifica &: creatura nobiliffima ( fa- " teor)at vt ait Ambrofius lib-4.de Sac.creatura licetfolennis. Vnde ctiam patet,quod non per vulgarem gratiam adeft Deus Sacramento, fed per misabilem &: ineffabilem. Pagina 38, Panis &vinum altaris per verbuna Dei a«

16 D E C OE N A

*> legitime ordinato miniftro pronuntiatu,fiunt

>» nu)x ctiam antc maducation^ m,caro vcrbi,&:

<»> fanguis vcrbi,non (anguis carnis. fic igiturvi-

num ianguis Chrifti non formalitcr,fed virtu-

ccjianguis inquam Chrifti uonidem numero,

fedfpecicidemcum fanguine quem Chriftus

habcc in ceelo , vcl (vr mox diccmus cum Cy-

rillo) idc fanguis per atfinitatcm: aut cum Epi-

« phanio ,idcm pcr gratiam. E(t igitur fanguii

» poccncia non actu , ianguis vcrbi non carms.

Nam vc fiat a&u fanguis,aut caro, debct man-

ducari non circungeftari , & nutritionisordi-

ne in veram carncm conuerti, & noitra: carni

afiimilari.

Pagina 39.

Si panis quem Chnftus comedcbat non e-

rat caro a&u ante manducationem,fcd potcn-

•» tia,itaneque nunccftin altari. Erat quidcm

,> &; ficbat cliuinus in Chrifto propter diuinita-

55 tcm m Chrifto habitantem. Sic & nunc eft $c

,> fitdiuinus in altari, propterinfufamillidiui-

35 nitatcm pcr Vcrbum. Vnde caro qua? ex pane

>, illo in nobis pcr concoclione efflorefcit,quum

» iit caro diuina , effitit vt magis iimus diuini:

37 quum iit fan&a, efficit nos fan£tiqres. Quod fi

» dicas mihi , cur Dominus igitur vocat fangui-

,> ncyn, ii no eft verus fanguis,cur carnem, ii non

>> cft vcra caro, &: in forma , vt dicunt? Non re-

fpondcbo tibi vc faciunt Pontificij , qui dicut,

id &.

D O M IN J. I7

id fa&um a Domino vc horror carnis euite- tur, quonia horrendum eft comedere crudam carnem , propterea voluifte eam Dominu tegi accidentibus. Nam obfecro,nonnea:quehor- rendum eftet fi quis diceret , Accipe, comede, hxc eft caro Patris tui te£ta faccharo,a?quc,in- quam, horrendurn, acfi non eifet tefta ? Audi '* igitur Auguft.de^&cnef. contra Manich.affir- c< mantem phrafim eife Scriptura? paffim vfita- c< tam, vtaliquid dicatur efTequodnoneft,fedc< quod vel mox erit , vel effe poteft. Informis, c< inquitillamateria quam Deus de nihilofecit appellataeftprimoccqlutn&: terra, non quia iam hoc erat, fed quiaefie poterat. Na 6c cod- lumdiciturpofteafadum.Quemadmodumfi femen arboris poftea confiderantes , dicamus effe radices,& robur &: ramos,&: fru&us Sc fo- lia, non quia ia funt,fed quia inde futura funt. Innumerabiles tales loquutiones in Scripturis diuinisreperies.haec Auguftinus. Exquodi-" fcis lector nihil effe abfurdum quod dicimus/c panem Euchariftie no eiTe carnem a£tu,etfi fic cc appelletur, fed quia manducatus abhominecc fideli,&: eo qui eft corpus Chrifti,tranfit demu cc in carnem a&ualem , vt fic dicam , licet antea" vim,virtutem,energiacarnis Chriftihabueht. cc Tagina 42. Duo genera funt eorum qui manducantcc corpus Chrifti , vnum infidclium &; hxretico <c

Bj.

l8 D E C OEN A

,>rum,,qui totum quidcm Sacramcntum man- ,'ducant teproinde corpus Chrifti , fcd nomi- „ne ScSacramcnto tcnus . altcrum coruqui in „ vnitate fidei in Ecclcfia pcrfeucrant, & hi rem „ accipiunt Sacrameti (vnitatis fidci donum fci- „licct:)qii£quoque(vt ahbi Auguft.)nonnullis „ccdit ad vitam, aliis ad morte. Tcrtium reftat, ,,& eft eorum qui & Sacramcntum & rcm,&: „ fru&um Sacramenti ( qui eft Spirkus fancti & „caro Chnfti fpiritualis)pcrcipiunt.

Pagina 4U

„ Corpus quod dat Dominus vel contem-

„plationis fideique ore lufcipiendum , citrapa-

„nem vifibilem extra cocnam nobis orantibus,

„vel quod in Ecclefia dat cum vclinparie, eft

„corpus Verbi£terni,quodtamen in-pancm il-

„lapfum mirabili & ineftabili modo, panem fa-

„cittranfirein fubftantiam illius carnis,quam

„furfum cuexit in ccelum , cftq; cum ea eiufdem

„generiscaro, exqua vere alitur carnis noftrx

„fubftantia. Manet ergo fubftantia vini , licct

ipiritualimutatione tranfeat innaturam fan-

guinis Chrifti.Sic ftabilitur pulcherrima& mi-

nime horrendamaducatio carnis Chrifti, eius,

inquam,carnis qu<j fit ex pane & vino,& eft in

Sacramento.

Pagina 4$. Si igitur qui Auguftanae funt confeflionis de tali fubftantia carnis Chrifti intelhgunc, quum

doccnt

DoMINI. 19

docent in fuis Catechifmis,Chriftum vere,fci- licet fecundum diuinitatem , &c fubftantialicer per (ubftatiam carnis , qua? fit ex pane & vmo, per gratiam adefle Sacramento, nihil abfurdi aut a Scriptura , aut a Patnbus alienum ha&e- nus docuerunc.

Pagina 47.

Panis Euchariftix eft caroChrifti potefta-" te &: virtute.non a&u, per graciam , no per na-" turam,denique caro qux fa&aeftcxpane &:» vino, 116 qux ex purifTimo Maria* virginis fan-" guine, nifi fpeciem accipias pro indiuiduo,aut,> partem pro toto , qua ratione dicebat Augu-" fti il . A ccipe in pane quod pcpedit in cruce, & " bibe de calice quod efFufum cft de latere.Nam " reuera diuinitas & xternum Dei verbum fu-» mitur cum pane,quod aliquando pependit(lo-" quendi quodam modojin cruce. Pagina 48.

Qupcirca certum nuric eft eos errare qui" nihil agnofcunt in pane aut carnis dominica?," aut maieftatis diuinae. Deinde bc eos grauiter " falli , qui eandem numero fubftantiam carnis" Chrifti ponunt in Sacramento cum illa qu<£ eft 111 ccelo. Proinde frede , Sc forfitandamna- biliter nonnulli,qui Anguftanae funt conref- fionis,intalifententia perfilterent. Licetenim (vt benedicit Cyrillus in loanem ) Chriftus Sc fpiritualiter $c carnaliter fit vitis^uos palmites,

B.ij.

io De Coena

vnde Chriftus noftri gencris carne habct,& nosquoquc ciutcic iubuancix carne cumipfo habcamus,proindc vnd (imus vnitatc in Chri- fto,ficuti palmites eiufdem fubftacia: funt cum trunco & vice,palmes tamcn truncus non eft, nec Petrus Chriftus cft: quare etia & hoc id fe- „ ro,quod etii fubftancia panis mirabili infuiione „ diuinicacis fattant fubftatia carnis Chrifti,pro- pccrea tamen panis Chriftus non eft , nifi no- minc &: per gratiam,ncc cius caro , nifi natura & fpecie.

Pagina 4p,

Quod ad meatcincr,&: crcdo,& ad mortem

vfque credam in re Sacramenti , & aliis fidej

myfteriis(Deo iuuantcJCypriano , Iren.Nco-

cxfarienil, Aug. Orig. Achin.&eiufmodi cum

iibiconfenciencibusin hacrc, cum Scripcura?.

Pr&terca concordi vocc docetibus,quod Sacr.

corporis Chrifti aliquo modo corpus Chrifti

cft , quem modumex Nyileno explicauimus.

7> Ex quo didicimus racione myftica: benedi&io-

^nis, quam accipimus in pane & vino , nos vni-

» ri Chrifto per carnem, vc homini,& pcr S.S.vt

Dco. Ec licet quoquc id quocidie fiat fpiritua-

licer cicra Sacra.fi c tamcn per Sacr.ad imbecil-

lis fidci noftra? robur magis efficaciter. Quum

enim per peccatum concra confcientiamfiue

morcalequis Spiricum fan&um concriftauic,&

afeexpulic,vcnonnifi prxuia pcenitcntiaea-

que

i ■-#

D o m r n i. 21

queferia propccr Iefum Chriftum fidereuo- catur, itati reuocacum &c quafi redeutem per- cipere cerco argumenco volumus , mulco me- lius id ex Sacrameto,cui fefe infudic cum Vcr- bo inerFabihcer, quam ex fccreco illapfu co- gnofccmus. Adeunda igirur eft Eccletia, &c pa- nis ille '(fh^cnQ^ a Domino dc facerdotis manu pccendus &c fufcipicndus, cu ad redeuncis gra- tia? fan&iquc Spiricus cercicudinem, cum ad augmencum noftra? fidei,quinimo ad fpiricna- lis pociifimum alimonise incremencum. Pagina $3.

Quancomelius o-mnes Patrcs , qui confti- cuunc panis fubftanciam,qui,quum iic pocefta- te caro, acceftione Verbi viuifici craniic in car- nemdiuinam,&;proindein S.icrametum car- nisChrifti. Siciuxcaid quodhabec maceriale" Euchariftia trantit in nos , iuxta id quod habet « fpiritualc,tranfimus in illud Sc fimus fpiricua- c< les, quia hacracione pafcimur carneChrifti" fpirituali,fpiritualicer tamen. «

Pagina $3.

Eft Chriftus in nobis propccr affinitate car- nis quailliconiungimur. Audisaffinitate car- nis,vc fcias fubftanciam carnis quceft in Sacra- mento,& quaalicur caro Chriftiani,non eiTe eandemidencicacenumerali cum Chrifticar- ne,fedeiufde generis & nacura? , iiue fimilem, fimilem dico,non ipfam eandem.

B.iij.

zi , De Coena

Pagina $4.

Dux 'proinde Chnfti carncs fiue duo illius

corporamaducari debcnt,fi vera&: anime cor-

porique falutaris communio cclcbrandcbet.

Vnacft Chnfti caro qux incxloeft gloriofa,

qux folafide&. contemplatione defiderioque

^virtutummanducatur , &equamyfticabene-

^diitiofiuefpiritualiscaro &: inpane &:innos

«tempore Ccen^prxfertim, derluit. Akcra eft

7?caroSacramcnti vifibilis &tangibilis ,qua?Sc

yyorcte fide( namhabet aliquid quodpcriftud

>>os mtrare debet ) manducatur adcorporis, tc

^animxpotifl]mum,ninritionem.

Pagma Sf.

» Vfitatus cibus Chrifti erat panis , qui ficuti

j>propterhabitantem in Chrifto diuinitatcfie-

?> hat diuinus quum maducaretur, ita noftcr pa-

»nis propter verbumilh additumpcrverbum,

» Hoc eft corpus meum , trafit in naturam Ver-

»bi,!k. quumfitcaro potentia,fit caro Chrifti

»quieft verbum Dei : proinde caro diuina, pro-

^pterhabitantemin eadiuinitatem. Dicet hic

aliquis , Si diuinitatis prxfentia in pane aut vi-

no facit panemeffe Sacrametum carnis Chri-

fti,ergo omnis panis eciam communis , cft Sa-

cramentumcorporis Chrifti. Nam fi diuinitas

omnia implet &: vbique prefens eft,ergo etiam

inomnipane&omni vino:quid igitur opus

pane altaris \ Audi amice lector, quid refpodet

Augu-

-

DOMINI. Ij

Auguftinus epiftola ad Dardanu. Vbiq; quide inquic^&cocus eftDeus per diuinicatis prefen- tia:fedno vbiq; per habicacionisgraria: dcinde ecia in quib9 habicac n5 tfqualicer habicac: nam vnde alij aliis eftenc fan&iores, nid abundacius habendoinfehabicacorem Deum? hxcille.Eft " proinde ffaccor) Deus in pane tuo vulgari per » diuinicacis pra?fcncia , fed non per habicationis » gratia : proinde nec corporis &: fanguinis Do- » minipropriumSacramcntum. Pag. $6,

Inalcari tria proponuntur,auc pociusqua- tuor , vt lucidions do&rina? gratia omniaex- plicemus. Primovidespanem, quemqui folo orefumunt,fi animalia fuerint irrationalia, fu- mut folum adbeneficiu prefentis vitxfi fuerit rationalia fumut illu ecia &: ad eu fine,fed qua? >> fi in infidelicace perfticerinc,quu ecia fumat cu » pane Deu per generalem prefentia diuinitatis, » iudice accipiunt no Saluatore.caufam (i requi- ris , refpodeo cu Paulo, O alticudo diuitiarum fcictia? &, (apietia* Dei.&: venio nuc ad fidelcs. 5> Ex his igitur funt qui accipiuntpane, cui vnica" eft diuinitas per habitationis gratiam: fed quia »'? talis nonadeft nifi operante Spiritu fancto, tria in altari proponutur , panis ex cuius ilmili fub- » ftancia au&aeft fubftanciacorporis Chrifti,di- " uinicas fauorabilis,tertiiim Spr.fandus.Fidelis» ergo credens eternum Dei filium incarnatum, » iifuerit extra peccatum morcale, fufcipitore»

B.nij.

w -

14 De coena

fubftantiam carnis , cui adeft diuinitas CJirifti fauorabilis iiue pcr habicationis gratia : proin- de Patrem habct in fe habitantcm & Filiu pcr fidem la cum Spintus fan&us cfficiat & opcre- tur,vt hoc pa&o adfit Dcus pani Sacramcnta- li jiidilcxerit Chriftum, accipict etiam iimul in fe opcrantcm Spiritum fanftum. quod fi di- ligctChriilum^diliget quoque domumhabi- tationis Chrifti : accum Chriitum crcdac ex mortuis rcdiuiuum iam rcli&aterraincxlos afcendiiTe , debebit quoquc reli&is tcrrenis ad fpiritualia contcndere, hoceft tranfire a vitiis advirtutes,quarumfumma eft Charitas: ergo charitatc & dilc&ione rctinetur& totus poiiidetur Dcus. Quum lgitur iint quiplus, alij minus diligat,fit(teftc Auguftino pre/ii&a Epiftolaad Darda.)vtalijaliis fint fan&iores, abundantius habcndo in fe habitatorem Dcu : y> vnde fit (fortc) vt quum panis abundantifli- » me habeat in fe Dcum , mcrito San&um tan- » &orumdicatur. Qui igitur nihil diligunt (funt autcm illi omncs qui in peccatis mortalibus perfeuerant &: fide hiftoriali tantum crcdunt in Chriftum ) hi pi\rfcntia? diuinitatis Chrifti bcneficio indigni adiudicium arterna? mortis accipiunt Sacramentum. Verum dehis toto hoclibro non loquimur, vtpoteadquosnon pertinct cccleftchoc de quo loquimur nutri- mcntum.

f*gh

M

Domini. iy

Pagina 62.

Sire&ecommunicamus,adCln'iftum fur- fum mentem dirigere debemus,quia nunirum eum realiter efte m pane non credimus , noti quod nihil fit in pane vcrbi viuifici &: fpiri- tualis alimonia^fedquiaquicquidineft quod ineft , &: in nos & in panem a fan&a Clirifti carne defluere debeat,veluti lumen a Sole. Pagina 63.

A Chrifto veluti maternis mamillis defluic in nos panis Angelorum, & ficVerbum in no- bis fit caro per habitationisgrariam non percc illam vnionem admirabilem & hypoftaticam u quac fa&a eft in Chrifto in Maria? virginis vce- cc robenedi&o. Quoniaergo hoc verbu viuifi- cum quod in folo Chrifto fiiio Dei corporali- ter habitat , a (an&a carne Chrifti , qua? totam viuificandi vim haufit, & ii\ Sacramenta, & iri nos defluere dcbet : non mirum fi appofice di- xic Raban.& Auguftin. quod fi re&e commu- « nicamus , ad Chriftum, qui in cxlo eft,mecem << dirigerc debemus, vt ex ipfius finu arternum cc Verbum exugamus. Proinde ficutihsec diui- <c nitas eft qux in Chrifto corporaliter habitans, u & hypoftaticeinefFabiliterque illi vnita Chri- cc ftum facit Deum abfolute,fempcr falua homi- « nis proprietate & natura : ita illa eadem miro cc modo de plenitudine fan&a? carnis Chrifti aut « innos aut in panem Coena?dominicx infufa, u

m I

l6 D E COEN A

*> propter fidem &: vcrbum Dei , facit panem &:

» nos diuinos quidem , fed non fimpliciter deos ,

99 quia pcr gratiam &: per menfuram, item&:

Chriftos , at nec idfimpliciter, fcd panem per

potentiam &: virtutem,nos vero aftu tales, de

quib.dicitur,Nolite tangere Chriftos meos.

Hinc etia fcquitur , quod ficuti nec noftra, ita

neccaro Sacramcnti eft naturalis caro Chrifti,

licet fpccie &: natura fit illi iimilis.

Pagina 6$.

Fatendum eftigiturquod latetaliqua caro

fub accidentibus panis,&: fanguis fub acciden-

tibus vini. Sed antea probauimus,quodilla

caro non fit aftu , fed potentia , deinde quod

non fit ipfiflima numero caro D. Iefu Chnfti,

fed fpecies illiufque imago , non vifibilis , fed

intellicnbilis.

Pagina 66.

Vides leftor Euchariftiam effe Chriftu qui-

dem, fcd in imagine intelligibili, no omnimo-

da veritate ? Accipe familiare exeplum vt me~

lius intelligas (vulgo enim loquor , nondoftis

5> ipfe indoftus.) Accipiat facerdos infante iam

» iam baptizatum &: nudum, efteratque eum ad

3> altare fupra humeros &: caput,&: dicat Deo Pa

» tri , Sufcipe fanfte Pater corpus hoc filij tui.

» Certe non mcntietur. Eft enim infans ille ve-

rum corpus Iefu Chrifti , &: quem dicere poffis

iure adoptionis efle ChriftiL At obfecro non-

neme-

D O M I N I. 27

nemerico confpuendus eiTec iacerdos ille, qut eum puerum &: proponerec &£ contcnderet adorandum ? Nemo negat,opinor , fed quare? (pecic aliquisjRefpondet prudentk>r,Quia etii " iic Chriftus, gratia eft Chriftus, no natura,etfi " fit vcra caro Chrifti in imagine,camen non ve- rirace :ecii iit Deus,parcicipacipne camen, non eiTencia.

Pagina 67.

Qui panem videt^quodammodo videt cor- » pus humanum, qui panis in corpore exiftes fic >> caro&traniitin corpus. Eftigiturpanisima-» go,intelligibilis fcilicet , non lineamecis mem- » brorum iniignis : eft inquam imago fignurn ii- » ue chara&er nacuralis carnis Chrifti, incerim » non nuda imagp , fed impleta Spiricu fantto » &: caro diuina. »

Pagma 68.

Caro Chrifti animata,coniun£ta eft in cxlo hypoftaticeque vnitadiuinicaci: at caro Sacra- ** menti ecil habec diuinicacem coninnftam per " habicacionis ineffabilem graciam , animaca ra- " mennon eft , a&ionibufque animalibus perfi- " ciendis idonea, ne inimpiam iilam & fcelera- tam de manducando homine opinionem in- cidas. *

Pagina 70.

Quocirca vc paucis totum de Sacramento conciliemus negocium, diligenter animaduer-

28 De Coena

tendum,quod aliud fit fumere carncm Chrifti

quae ficexpanc &vino,aliud carncmChrifti

manducare,quxeft in aelo.Siquide ha?c man-

ducatur ibla fide vc oftcndimus,adrecordatio •

ncm morcis quam Chriftus pailiis eft in ca car-

ne,ad xmulacionem virtutum quas in Chrifto

contcmplamur , dcniqucad immolatione fpi-

ricualcm pro impccrandanoftn apudPacrcm

yy rcconciliationc. Ac caro Sacrameci,qux eciam

" carnc fpiricuali Chrifti perfufi cft, & qux a

"palpabili came Chriftiin pancmdcftuxic,&:

" ore&: fidc fufcipitur , licec non cam ad corpo-

"risquam anirnas nutricionem, &:pociusadfi-

dci & charitacis quam ad ofrkim incremetum.

Prancrcacaro iiue corpus Chrifti quod in ca>

lo cft, animatum cft , ncc dcfccndic m pancm

tcmpore Cecna? , deinde veris membrorum li-

neamentis diftinitum eft,&: pocens proprios

mocus exerccre. Atcaro quce quocidieexpa-

ne& vino crcatur,&: dealcariafidelibus fumi-

tur, nacura quidcmeft iimilis carni illi , quam

" habcrChriftusinccclo, viuificanimirum ra-

" tione viuificantis diuinicacis , qux- fefe in pa-

"nem infudit &: commifcuic ineftabilimodo:

incereapoccncia cancum homoeft non a£cu,

vircucecaro non formaliter,&: deniquediuina,

quidem caro,fcd non Deus. Ex quibus omni-

bus iam fufficicntcr probacis pocerit foriican

redargui D. Zuinglij de Sacramenco do&rina,

quar

DOMINI. 19

quce nontantum illi tribuit quantum debet. Poterit reprehedi quoq; &: Auguftana , quam vocant confeflio , quae ita fubftantiam carnis Chriftiin Sacramcnto ftabilit,vt indeinrerat quodcum pane adiit Chriftus verus Deus&: homo. Vcrum hic illorum errdr hinc(opinor) ortuseft, quod initio fcipfos maluerint (equi quam Patres, a quibus facile didiciffent, quod « ratione Verbi viuifici mirabilitcr vniti cum « pane , panis fubftantia tranfic in naturam car- « nis Chr ifti : qux fubftantia non eft illa eadem « numero&dignitate parcum ea quam habet" Chriftus in coelo , fed fpecie eadem. Qnod fi « hacfimilitudine vti licet pro ftabiliendis Pa- trumdidis , Nonneouum cft imago quxdam gallina? ? & qui videt ouu intelleftu videt gal- linam.Nemo tarmen dicat ouum efTegillinam ipfam,qux ouum pofuit. Demde etfi gallina fitin ouo fubftatialitcr &: virtute,non tamen a&u &; formaliter. Prarerea nec fubftantia gallina: eadenjeftnumero cum fubftantiaoui, licet fpecie non differac.

Vagina 7/. Euchariftia eftcorpus Chriftifymbolicurn &: typicum , quod & boni & mali comedunt, fed ratione & ytilkate difpari . Qui enim <* mali habentquandam fidcm, cornedunt Sa- <t cramentum ad aliquod bonum vita: tempo- " ralis : fed quia non diligunt Chriftum imitan-

JO D E C OE N A

do,quem credtmt iricamatum*quondam mor

tuum,&:nuc m ca?lo giorioium , quia mquam non ca fide quas dilig t,fic c, um comediit, pro- pterea Hihrl illis prodeft Sacramcnci comeftio ad vita cetcrnam. Inde ncc mali , multo minus infidcles,dicuntur comedere corpus Chrifti. PagiffA js. Si quis cft igicur qui iic cum incuens credit incum,& pertacius fuae fcelerata? vita? dolec de fua mohcdiecia , ob quam (cic filium Dei paci, iiquis eft qui carnis fiur impudiciciam dece- ftatur & fcedicaccm , appecicqueiimilcm car- nemilliquam inChrifto concemplacur, pce- nitec quod omifent prarfencise diuinas fola- tium &graciam, vcllec quoque fibi reftitui Spi- ricum landum , admoueac manum ad Sacra- mentum, $c illud manducec ore & corde. Sic »enim & in carnem corpufque excrefcet illi ?> iimile, qualc Chrifti eft , parcicepfque eric di- » trinitatis,& Spiricus fan£ci,corporis,iiue carnis &: fanguinis Domini. Sic iicuci non nuda fym- bola carnis & ianguinis Chrifti accipicc , ica non ipfiffimam carnem & fanguinem Chrifti, quam fide incuecur& concemplacione in fto- machumdetrudec. Valeanc proinde qui hoc horrendum dogma adferucin Ecclcfiam > va- >y Icanc &c qui Sacramenca tam parui aeftimant, 35 vt in ea nec mirabilicer pra3fentemdiuinita- » cem agnofcant , nec operantem Spiritum fan-

dum

D O M I NI. jl

&umfufcipiant. Scio do&iflimum OEcolam- padium in ea non fuifle opinione: cuius verba iane pia &c catholica poftea apponam. Scio &; Petrum Marty rem in fuis fcnptis latentem in Euchariftia diuinam virtutem agnouifle,&: in eo praefertim libello quem de Euchariftia edi- dit ad Archiepifcopum Cantuarenfem, cuius h#c funt vcrba. Non mihi magncpere placer, inquit, quod noftri tam paruam faciunc men- tionem mutationispanis & vini, adquemPa- tres diligenter refpiciunt, nec eam dedignan- tur ScriptunE,cum Paulus vocet Sacramenta^ nonfimpliciterpanem, fed panem Do-mini. Eft enim in eis virtus quaedam latens , quam „ non habent ex fefe, fed ex infticutione Domi- „ ni y tum ex virtute Spiritus fancti , tum & ex „ verborum prolatorum efficacia. ha?c iile. Nec „ potuiflet Auguftinus multo plura aut augu- ftiora de Sacramenro dixifle.lam fcio quoque &: his pofteriorem licet,eruditione non impa- rem(fi rectciudico)Theodorum Bezamidem forte fentire , cuius harc funt verba aduerfus Veftphalum virum quendam doftum. , Augu- ftinus fatis indicat abfentia vere carnis Chrifti a Sacramento,licet fpiriru prxicnsfit in vcrbo (inquit.) En &: diuiniratem &; Spiricum fan- ftum fatetur cum pane.Rcftarct tantumfcum venia dicoj vt confcntiant ad pacem Ecclefuu cum antiquitate, &ad reuerentiamreligionis

3i De Coena,

circa Sacramcnta, vt in Catechifinis doceant, w quomodo ipfa diuina maicftas ineffabili mo- " do fefe infundat Sacramcntis , quomodo lbi n rcuera adfit no per generalem diuinitatis prx- 57 fcntiam tantum , fed (operante id Spintu ian- >7ftoJpcr fpecialem & admirabilem habicatio- nis gratiam.Cuius rationc,panis altaris potcn tia aiioqui caro, tranfit in natura carnis Chri- fti, non tam corporali quam fpirituali tranfi- tionc , vndc panis ftt iubftantia corporis , fiue | carnis Cbnfti. Hccc omnia concinnc breui- terquc, fed paulo intricatius ailcruiiTe videtur confeffio Auguftana , qua: dicit , quod Cana Domini cft communicatio corporis & farigui- nis Chrifti, in qua Chriftus vere & fubftantia- litcr adeft,&:(vt Melanchthon in Apologia explicatj non folum efficacia, fed ctiam fub- ftantia. V erc nanque adeft, vt cgo( pace illoru ) cxplico , ipfe Chriftus per vcrbum viuificum & perduinitatisfubftantiam,a qtia nonabeft Spiritus cius. Huius diuinitatis mirabilitcr pr»r fcntis ratione , fit vt panis ipfe altaris , qui antevcrba Domini jndeterminatxfpccieicor pus fiue caro crat , fiat fubftantia corporis ?> feu carnis Chrifti, mirabili quadam,quia fpiri- 35 titali mutatione. Vnde etiam Chriftus adeft >•> fubftantialitcr, hoc eft pcreiufdcm non nu- ?> mcri,fed fpecici fubftaciam Ji carncm fpcftes, »aiioqui reucra per eandem fubitantiam diui-

nitatis

Domini. 33

nitatis &: Spiritus , cuius refpe&u Ecclefia ve- rum corpus Chrifti eft , &: Chriftus ipfum ca- put. Sic (tiillorii mentem aftequor)non ipium Chriftum(qui in ccelotantum eft,faltem in vno loco cceli vt homo) ponunt localiter in Sacrameto,fed tacite cum Epiphanio gratiam corporis Chnfti in Euchariftia annuntiant, quam nomine tantum , ti corpus naturale fpe&es, &: re ti corpus Chrifti myfticum in- tuearis , appellant carnem Chrifti,qua? poten- tia interim caro eius eft non a&u , gratia non natura , ex pane &: vino fuuira 111 nobis , non realiter immediate , &: timpliciter ex virginis Maria? benedi&o fanguine. Fagma yp.

Fis proinde naturalis carnis Chrifti parti- ceps per hoc Sact amentum , non carnem eius naturalem , aut tangendo , aut in ftomachura admittendo , fed fide ante omnia eliciendo in panem & vinum delapfam a glorioia, quod » furfum eft, Chrifti corpore viuifici verbi vir- » tutem. »

Vagina S'o.

Non ergo defcendit caro Chrifti in panem, fed verbum de Deo verbo,& virtus illa nos vi- » uificansafancta carne Chrifti , &: in nos , & in » panem tempore communionis a fupernis de- » fluit. Sed nota bene,in hoc difFerimus , &: nos a pane , & panis a riobis , quod panis fiat vere

C.j.

34 De Coena

caro Chrifti , nos vcra caro , vtcrque alioqui per gratiam,licct rorte prupccr fidei defe&um inxqualem , &. vc vno vcibo abibluam > Panis eit potcntia &, virtute caro Chrift , nos a&u talcs fimus,etiam extra Sacramcncum. Pagina 82. Qu£ diligcnter nota , vt partim fcias non ita contemnendum panem Sacramentalem, vtha&enushorrende fecerunt nonnulli, qui cum lean le blanc vocarunt , quem Chry- foftomusdicitSpiritu fan&o vndiquecircum- ueftitum:partim vtcredaSjCertiflime aliquam cffe mutationem in ipfo panc Sacramcntali, non quidem ex dignitate iaccrdotis vcrba Chrifti prontmciantis fuccedentem,fedccrtis Chr fti vcrbis, &inftitutioncfirmatam. Errat proindenonnuili in hocparum Euagelici qui- dam,qui Eu chariuia1 pancm in eo tantum dir- fetre a panecommuni aflerunt, quia in alium &: fan&um vfum transrcrtur. Non enim pro- pter id folum,fed (vt difertis verbis omnes Pa- tres dicunr) quia mirabiliter, potenter, incffa- bihter panis fit caroChnfti,mutata quidem natura,fcd fcruata forma,&: fubftantiain diui- nam abeuntcnaturam (ait Gelaf.) non camen pereuntc.

Pagina 86. » Carnaliter & aliquo modo vnimtir Chrifto »per carnem , quia panis eft eiufdem natura*

caro

Domini. 3j

caro cum carne Chrifti , quandiu mirabi-„ lem hanc habet ii\ fe pnefenciam diuinica- „ tis &. Spiricus fan&i. Igicur coniuncho ha?c„ mirabilis diuinicacis cum pane , mucac panis 5> fubftanciam in iubftanciam carnis Chrifti. Eft }> proinde panis &: came ahus,quia diuinus,quia viuificus, &(quod mireris) quia panis fimul &:caro eft5panis forma,caro vircuce.

Fagma 87. Accipis quidem elemencnm cui^acceffit verbum & proinde Sacramencum,fed non ( vt rem)force ica vircuce a.ccipis Sacramenci.Nam panem quidem fan&ificacum vircuce myftica* benedi&ionis intromittis, fed Spiritum Dei fan&ificantem non admiccis ,

Pagwa 88. Sicucicertuseft & infandus aliquot Ponti- ficioru de traiTubftaciacione error, ica nonnul- „ lorum quoque Euagelicorum prxpofterus ze- „ lus(fimod6 zelus eftjreprehendendus eft , qui „ pncanc nullam efle mutationeminpane, nul- „ lam ad eum acceflionemdiuinitatis fieri mira- „ bilem. Deniquenon nifi in aitione panefan-5> ftificacionis graciam retinere, JP

?agina8g. Viuifica gracia perpecuo manet etiam in re- „ liquiis communionis. Necvalct quorundam „ argumentum quidicuc , quod ficutiBapcifmus tautum valet in vfu 5 ita nec Euchariftia, quo-

C.ij.

ji De CoEna

niam gcneratio eftadtio tranfiens,atalimen- tumrcsmanens. Proinde vtbencmonet Oe- colampadius contra Mclanchthoncm , quan- diu ,' benediftus panis fcruire potcft efui, tamdiu ad iandimoiiiam cft vtilis , a quo nun- qua feparatur Spiritus & viuificagratia. Qua- propter(adiicit)hcftcrnisrcliquiis fa&ificari q- 2;ros non nceamus > tametfi in Ecclefiaid fieri hortamur, vt verior fit Cccna dominica. Ha- crenus Oecolapadius Sc fane 6c catholice fen- tit de hac re,vti certefopinor)dc omnibus aliis religionis articulis, docens viuificam gratiam &; Spiritum fanfturri non abcffe vnquam a Sa- cramentis, quandiuillatcrrena clementama- nent incorrupta.Et certcquid alioqui(precor) dcfcrcbant Diaconi ad abfentes , tefte luftino inApologia? Quii petiit Scrapion fibi tranf- mitti per presbyterum, narrate Eufebio? Quid feruabat vxor Tertulliani domi (ux l Quid portabat frater Ambrofij transfretaturus ma- re? Quid inercmofolicanam vitamagentes a feipfis accipiebant communicantes vbi aberac facerdos ? tcfte Bafilio in epiftola ad Ca^far. Quid accipicbanc Diaconi in Eccefia , prxci- piente concilio Nicxno, &: diccnte, Proferant ipfi,fi presbyter ilon adfic qui eis porrigat,& e- dant? Videfne,le£tor, quod &: tunc feruabatur Euchariftia,&: quod hodic etiam non male fer- uatur in templo Chriftiai^orum? Si Sacramen-

tum

DOMINI. B7

tumeftverbum vifibile, quidloquitur intuen- tibus j nonne Hoc eft corpus meum , licet per 35 gratiam &: virtute, vt ait Epiphanius ? Aderit- neigiturgracia&: veritas corporis Chnfti ipfi figno & Spiritus Sacramento ? aderit cerce ( vt cx Cyrillo didicimus) aderit inqua , modo ad- fit obedientia,hoc eft fi fumatur, aut ad madu- cationis finem alTeruetur. Alias adeft quidem aliis , fed tibi nop adeft : receflit, qiii tamen eft vbiq-,: mortem ibireliquit qui omnia viuificat, &: diabolo locum dedit qui omnem alioqui lo- cum implet.Denique femper iiii adeft fpiritus &: vita,fed tibi aut no credenti , aut myfterium noniutelligenti,folus eft panis3folu eft vinum, ait Auguft.in Ioan. tract. z6. Quod ergo olim pijChriftianiinEcclefiaprius fumptse Eucha- riftia* portionem domum aliquando defere- bant, quod adargros quoque eam deporcabat, ouoniamad manducationis finem &: reconci- liationis cum Ecclefia fignu tendebat , non aut fuperfticionis aut adorationis, indulgentiafuit charitatis^opinorj non inobedieti^e peccatum. Vnde hocintuitu fuaferim ab iis idem fieri,qui nondumin fidead plenum func confirmati. Tagwa 90. Vnde fit vt non pofiim non approbare illa- rum Ecclefiarurri morem in Gcrmania refor- manda & pium, & fedulum,qui vt ftequentil- fime Coenam Domini celebrant, ica etiam po-

C.iij.

38 DE CbENA

fcentibus Euchariftiam infirmis benigne lllis

eam impartiuntur.

Pagin* 92. 97 Diuinitasiiuevcrbum Dei;eternum,meffa- 99 bili modo in panem illapfum , per mirabilem 97 gratiam nimirum(alioqui etiam vbique eft per 99 potentiam & prouidentiam) pancm mutat in 99 virtutem carnis Chrifti,cuius encrgias ratione, >y non immerito vocatur caro Chrifti , & corpus 99 eius.Caeterum hxc myftica benedi&io fiue hic 99 Spiritus fandi afflatus , a facra carnc Chrifti e 99 fupernis in nos & Sacramenta defluit.

PdgWA pj.

99 Caro Chrifti non dcfccndit ad nos, tantum " abeft vt eam ore & dentibus premamus,fed ab 99 ea veluti lumen a fole in nos & in Sacramenta "lllabiturVerbumdcDeo Verbo, vt vocat O- rigenes.

Pagwa 94.

Cuperes tibi fimile corpus,expofceres fimi-

Iealimetum quodfimul tibiefTecmedicamen-

tum,vt tandem in fimilecorpus excrcfcasfAd-

moue manum ad Sacramentum, & quale defi-

» deras,tum ore tum corde fufcipenutrimetum.

>* Siquidem hfc panisquem tagis, virtute& po-

» tencia caro eft, fimilis illi, quam cum tanta ad-

» miratione furfum contemplaris:&: vinum hoc

» fanguis eft virtute,illi fanguini cognatus & af-

» finis , quem e Chrifti latere diffundi profpicis^

plenus

DoMINI. 39

plenusvita&: Spricu fan&o. Eft proinde hoc» Sacramentum quoddeteprcmis , & cuiu^ vim » corde fugis, vera imago , <ed lnteliigibilis illius » corporis Chrifti quod furfum fideintueris, &: ■» ad vita: t\xx armulationem manducas. »

Pagina 9$.

Conclude igiturvel meo pcnculo ,le£tor, quod caro illa quam in pane cotcmplaris ( po- tentiatamen & virtute nona&u, nam debet manducarivt fiat veracaro) nofitillanatura- lis caro Chrifti <k numero ipfiflima qua in c^Io contemplaris : fed caro illi germana , caro iili ,, affinis,aurdeniquecaro vicina & natura fimi- „ lis carni Chrifti , plena tamen vica & Spiricu „ fan&o, ne typus&fimilirudo omni vericate,, deftituatur ; interim non eft tota veritas, ne„ nonfittypus.

Pagina pf.

Multi quos nouimus Euangelici facile ad " mittunt quodfit fignuir.,figurafiueimago,(ed " (quoddolendum) aut diffimulant ant ignorar, ,1 qu6d fit imago &: figufa non nuda aut inanis, » fed viuifico verbo plena Sc Spiritu tan&o. "

Pagina 9S.

Per hancigitur vim vitx fiue virtutem, qvx "

a carne Chrifti profluit in ^ane,dfcimus,qudd >*

inEuchariftiaeft vis fiueveritas carnis Chri-"

fti,vnde difFert a pane comuni. Hic enim cor- »

C.iiij.

40 De Coena

' pus tantum nucrit^ille autem & corpus Sc ani- ^ mam, quia&: fubihntiam habct teirenam&: 5 cceleitem.Proptercaegct &c orecarnis &: fidei, vt &: fidei &: carni noftrae pra?beat alimcntum. Pagina g8. Accipio inEuchar. fideidonum fiuevirtu- „ tem quadam a Chrifti carne illapfam, quse me „ coniungit Chrifto carnaliter,hoccft,facitmea „carnem Chirifti carnicongenerem. Pagina pp.

Sicut cognitio Patris & Filij vim vit# &: my- fticx benedi&ionis virtutem immittit > hoceft fidcm qua? nos coniungit Chrifto vt homini: ita cognitio &: cofeffio Spiritus fanfti qui a Pa- ; tre &: Filio proccdit, vim quandam infundit, qua? charitas vocatur.

Pagina. ioo~ Cum dicit vel Irenxus vel Cyiill. nos natu- rali partiapationevniri Chrifto per carnem, intellige id fieri potiffimum quando manduca- „ tur panis Eucfiariftix,quiob inexplicabilem „ vnionem(qua? tamenhypoftatica non eft)ver- „biviuifici cumpanetraniitin naturam carnis „ Chriftiiproinde per illu pane, qui vere nos nu- „ trit , naturas ta carnis Chrifti quam diuinitatis fimus participes,mod6accefterimus adcome- dendum & fidei & charitatis confortes. Pagina 103. Audeo(inquaro)&: fide qua polTum,&:diIe-

dionem

D O MI N I. 4?

£tione quama te accepi admittere in animam » meam corpus , hoc eft , fubftantiam Verbi tui » viuifici &: Spiricus fanfti^qui fecreta &: pr*epo- » tentivirtutepanis huius&: vini fubftantias a- » lenda^ carni mcx idoneas, in naturam fan&ifli- >' ma? carnis &: fanguinis dilc&i Filij tui Domini » noftri lefu Chrifti permiftica benedi&ionem » immutat.

-Ev 2. //£. In ca?lo totus Chnftus eft,in facrameto vero ipfius qu^dam imago fiue , vt ita dica, portio. Pagwa 114. Fruftra in manducando, hoc eft occidendo vetere Adamo tuo , fruftra in obferuada Lege defudas,nifi noui Teftameci beneficium quod in effufo Chrifti fanguine nobis oblacum eft, &: fide fufcipias , & aliis hoc dile&ionis chari- tatifquedonum propines. Bibite finquit Do- minus) huc mex charitatis fanguinem omnes, qui effunditur in remiffionem peccatorum: & » Facice,hoc eft (ait Orig.j paricer in alios efFun » dite. Quare ergo omnes? quia falutis fymbo- lum&remiffionis qua omnes egemuspecca- torum fignaculu.Iam quum in remiflione pec- catorum potius conftet noftra iuftitia (tefte Auguft.)quam perfeftione vircutum,ei potius oblatione fidei , uL amoris placecur Deus, quam facrificio iuftitia: operum noflrorum, potius etiam in bibendo fanguinem , hoc eft

42, DE COENA

fidei charicate iuftificamur,quam in legis mu* tila noftra obferuanria.

Pagtna, u6.

Sedhic infurget Chriftiana? militix ignauus

aliquis tyrunculus,& dicet,Si non magnopere

prodeft ad ialutcmobferuatiaLcgisiiueobe-

dientia,quam tu efcamChrilti appellas , vndc

§c totius Ecclcfiae, verum iufti fimus i\\ biben-

do fanguine Chrifti , hoc eft credendo qu6d

eflfudent fanguinem pro peccatoribus , aut fi-

deliterdiligendoDeum,quod appellas bibere

» nouumTeftamentum. Ergo cotra vctus Pon-

» tificum inftitutum bibamus de Calice, &: non

» comedamus de pane. Re&e quidem inters , fi

» temporeexcluderis.Quum cnim manducatio

longius exquirat tempus quam potatio,fi in

anim£ deliquium incideris,nonneinos potius

iniicies vinum quam carnes, quoniam illud ci-

tius repente dclapfas inftaurat vires? Et tamen

quis fucceftli temporis panem negligat,qui vi-

num diligit?

Pagina 132. Populus cumfitfacerdos facrificare etiam tenetur fub poena artern? damnationis,ne quis putet in pofterum in Ccena Domini nullum efle facrificium, quod ab Euangelicis aliquot (doleo ) nimis impudenter aut negatum aut omifTum , neque in Catechifmis explfcatum. Scio quod folus Chriftus fit facrificium pro-

pitiato-

Domini. 45

pitfatorium, folus interpellas Patrem pro pec- catoribus cum indubitataefficacia. Pagina 132.

Nemo interim negabit &: populo &: mini- ftris nouaelegis pr£terlaudis,precum,eleemo- fyna?,(pecialia duo alia eile &: commifTa,&: pra? cepta facrificia,quorurn vnum eft oblatio cor- porum fuorum, iuxta illud Pauli, Offcrte cor- pora veftra Deo hoftiam viuentem. Alterum paffio Iefu Chriiti,&: bencficiorum eius in nos comemoratio, iuxta illud Chrifti , Hoc facjtc in mei memoriam.

Pagina 136.

Panis duplicem habet analogiam. Vnam^ qua refpicit &: denotat Chriftum caput Ec- » clefix : altera analogia eft qua refpicic Eccle- >' fiam &: fingula eius membra , fideles fcilicet" omnes, 5>

Pagitta 142.

Auda&er panem &: vinum oflferamus , hoc eft,,corpus &animam noftram aeterno Abra- haosi,&£ Patrinoftro Deo. Pagina 143.

OfFeramus panem obedientix fcilicet,ofife- ramus vinum fidei& charitatis noftra? , & fuo temporeeffundamuseain proximum. Pagina iqs-

Proinde,mi Liridane , fi intclligerecis cano- nem veftrum,cum dicicis,Sufcipe fande Patef

44 De COENA

hanc oblationem,&:c.deinde, ube eam perfer- ri furfum per manus fan&i Angcli cui : tantum eftacfic diceretis,SufcipePaterme&: populii hunc,qui fumus corpus Filij tui fa&i in Baptif- mo per gratiam tui paflionis ipfius : fufcipe nos , inquam , qui in oblato hoc panereprae- fentamur. Ha;c igitur fuic cxcitas Ecclcfice Romana?,qu£ ii oculos aperire vellet,&: ad ve- rumredire facnficij Chnftianiintelle&um,id- que peragerc cum populo ( vt fit in refor- matis Ecclcfijs hodie ) vulgari &: mtclligibili linguafvtbcne meo iudicio inftituerac Bon- neniis reformatio fubpioillo Archiepifcopo Colonienfi , adiuuantibus &: fua operam eirei nauantibus Buccro &: Melanchthonejnon vi- » deo cur tam abominabilis reputaridebeat Ca- "non ille Pontificiorum , quam clamant non- » nulli magno boatu,seque ignari antiquitatis &: » veritacis,ac Pontificij.Id quod bene intellexif- fe videtur hodic nunquam fatis laudata Eccle- fia Anglicana, qua? fere totum Canonem reti- net, & in cclebranda Ccena Domini ipfam ve- tuftatem quam proxime semulatur, prafertim inconfecrationepanis & vini:quxetfinihilfa- ciunt ad confecratipnem , explicant tamen confecrationis Chrifti vim, & quxdam funt veluti paraphrafis,cuius hxc funt uerba, Con- cede mifericors Pater,vt hx creaturae panis &: vini per fanftum Spintum & verbum fan&ifi-

cata

D O M I N I. 4$

cata fiant nobis corpus & fanguis dile&i Filij tui,qui pridie quam pateretur,&c. Pagina 148.

Auguftinus panem &: vinum in altari con- fecrata fignaeffe dicit bona? noftrae voluntatis & puritatis cordis,quae Deo offeruntur: neque dicit figna effe prasfentis carnis Filij Deifiue integri corporis eius & animati. Pagina 14^.

Quum Chriftus feipfum , hoceft corpus &: animam obtuliifet Deo Patri in Spintu , pane Scvino repraefentatus,&:iufliffet vos potifli- mum ( alioqui pertinet ad omnes ) facere in comemorationem fui hoc eft memores , quod ipfeprior hoc feciffct ,vos contra, non vofi- pfos,fedipfum rurfus offerre vukis? Pagina 162.

Si non poteft offerri nifi per facerdotem iu- ftum , &: Bernardus dicit , quod facrilega cru- delitate fnrripitur pauperibus,quicquid facer- dotes pra:ter vi&um & veftitum accipiunt , Sc certum eft illos retinere ingentes diuicias , do- minia&: terras ,efurientibus egregie pauperi- busrergo omnes abbates,epifcopi, diaconi , ar- chidiaconi, cardinales, canonici funt facrilegi, aut menticur diuus Bernardus &c Auguftinns, &C vtinam officiofe mentiantur ( Deusitame amet vel vnius mei brachij ia&ura. ) Si igitur fiuic facrilegi , funt infames , proinde non tan-

jf.6 DeCoena

tum non pofTunt offerre,fed pcccnto contami- nant etiam eos (vt diximus ex Cypnano ) qui- cunque illorum oblationi afliitunt, etiamii ni* Bileuet amplius,quod in illis rcprehendas. Fagina 164. Offerturprimucorpus & caro fingulorum Chriitianorum , hoc eft Eccleiia militans Dco in precibuscommunicantium commendatur, quodctiambene obferuant Euangelici , & in pane id quadam analogiaficri non negant. Pagina 168. At cur non audis Cy prianum,qui monet lib. de Vnftione,vtmquiramus quomodo panisil- lc dicatur corpus Chrifti?Tunc rcfpondebit ti- bi Tcrtullianus, quodfit figura corporis licet noninanis.Clemens Alexandr. quodfit Tem- peratura vini & verbi. Origenes, qu6d fit ver- bumd c Dco verbo. Thcodo. quod ideo dici- tur Corpus,quia pani addiderit fua gratia Do- minus. IdemEpiphanius, idem Auguft. Vide- bitis,inquit,qu6dgratia eiusnon confumitur morfib. AudicsaNeoca:faricnfi,qu6d fitima- go carnis Chrifti impleta Spiritu fancto. A Chryfoftomo,quod fit aliquid intclligibile,in- uifibile&: inpalpabile.A Theophylafto, quod fitvirtuscarnis Chrifti. Gclafio quod fitpa- nis diuinus. A NyiTcno,quod fit panis cui vni« tum fit verbum. A Damafceno , quodilli con- iuncTafit diuinitas. A Cyrilio in Cacch. quod

iic

Domini. 47

ilc panis quidem , fed non nudus aur fim- plex , fed cum eo dsuinitas. Ab eodem ad Calofy r .quod Deus infuderit in eum vim vit£. ACypriano, quia in illo infufa eft diuinitas mirabilimodo. Ab Ambrofio,quiaeft fimili- tudo carnis, aut quia eft cum eo diuinus Spiri- tus. Ab Emiffeno,quia eft panis cuius fubftaw- tia propter praefentiam maieftatis diuinse fic mutatain melius.A Rabano,quoniameftcha- ra&er fiucfiguracarnis. A Nazianzeno, quia eft figura figur2e>& magni figmentum Dei. Ab Ambrofio,quiacreatura folennis. Denique ab omnibus,quiafubfigurapanis occultet (tan- tumhabebis ex me)figuram fiue Sacramen- tum carnis Chrifti, vt diximus ex Beda. De- mum qu6d in paneadfit ventas carnisChrifti* non tamen vera caro &: formata, vis illius non caro ipfiflima, &: fubftantia etiam eadem na- tura cum carne Chrifti,non eadem numero. Fagwa 171. Dixit Chriftus, Accipite,manducate,&: po- ftea,Facite.Nota!e£tor,ordinem,quemnefcio an bonozelo inuerteric antiqu^tas, qua?facic p^nem,hoceft (vtipfi accipiunt) offertpriuf- quamcomedant. Atfi ordinemverborumfe- quaris,priuscomedendumefletSacrametum, deinde ofFerendum , iic foris nullum effet vifi- bilefacrificium,fed totum in nobic,iuxtaPau- lum, Offerte corpora veftra Deo hoftiam fan-

4§a De Coen^.

ftam. Sic Petrus iubec nos ofFcrrc fpirituales hoftias. Dc panis &: vini hoftia nufquam leges in Scripturis, imoneque in Patnbus , nifica ratione ofreramus panem , & eiufmodi viiibi- lia quae Irenxus vocat crcaturas , vt non appa- rcamus in confpc&u Dei aut vacui,aut ingrati. Hxc quum oblata cedat in alimoniam paupe- rum, & admoneant populum fui officij fuiquc mentalis facriflcij, pulchrum efTet,&: monbus antiquorum confonum , vt ab Euangelicis re- uocarctur in vfum. Id quod fit (vt apparet) quando poft aut ante concionem colligitur eleemofyna , a iingulis pro fuo arbitratu Sc fa- cultatibus oblata.

Pagwa jj6.

Eft quidem panis altaris corpus &: cnro

Chrifti viruite §c per gratiam , &: proinde in-

tclligibilis admirabiliique Chrifti imago. At

>' tu, quifquis es , qui pancm digne fumis, fis

j>corpiisChriftivifibiIe, fenfu &ratione prae-

^ditum.

Hactenus Harchius.

D o m i n i. 49

ETh&c quide Harchius nominus obfture quam perturbate, vtquiabvna qu&ftione ad altcra defiliat,& plurimis ambiguis voabus ac formulis vtatur,adeo vt mihi fepiftime h&c omnia relegeda, <onfiderada,perfcrutada fuerint ,priufquam quid homo ftefibi vellet^intelligere , ejrinfuos locos di~ ftinttc fingula referrepotuerim. Itaa ne huius mei fcripti leclonbm ide eueniat^ diftinctisjvt eft a me $t * H> initio diffum, qu&ftionibus ,primtlm ommum ex- ponam quid de fingulis in Helu ettc£ confcftwus Esclefis docedtur , cui amnes-quoque Rhetic& > &- baudtcX) Gallic&, ^.ng/ican^ Scotics, , Bclgica, ejr Po/onicarum, Mor^uienfiumyBohtmicarum, Hun- garjcarjmukniquephirimjL£.cclcfiafubfcripferutt: acdeinceps quid Harchius de ijfdem rebus fenfe- ritoftendam , vtproindein quibus confentiamus vt/diffentiamm, cunciiperfpicue cognofcant.

De fignis in Ccena Domini.

Defignisftue Symbolisfiue Sacramentis(quum ifta vox anguftiore notatione fumitur ) h<ec doce- mus. Vrimum h&cfigna a rebus communibus qux figna nonfunt, eo dififerre, quodin his fubflanti& ipfie ad naturalem illarum vjum adhibeantur , illa. vero aliud quippiam quam quod ipfa funt, animis repr&fcntent,ac proinde adaliumquam naturalem vfumaccommodentur: vt exempli gratia, ccmmu- mspanii idcirco profertur & fumiturvt corporibus

D.j.

5°

De

C OE NA

nofiris naturale nutrimttumpr&beat exftti ipfius fubfiatia: panis aute Sacramentttfic ad naturalem njfittm adhibeturore comeHus & tn/vcntrtculo con- cocius, vttamen ncque inipftusfubfia&tia , nequc in naturalt ipfius vfufubfijiatflrfedadfiiritualcm cum Chrifio coalitionem anbnus afjurgat.Docemus

*> iur.-prjfrrn Zirr<i™rntnrum fgnifir itinnpm. ditlini-

™%tus infiHutam, neqtte nudam effe , qaidLSjfipicLx-

rjim imrtgi*"t™ ^rtlinrum Uuiuf/nndj <7iiflgirjr?v

fjgmrttm ^ftdjjmt-ipfa rerura fgmficatarum prt- Initiniie.cnniunElawineque in rebtts humanis ejrca- duciSifedin rebus cdcflihus & aternisverfiart. Sic excmpli. caufifin carnalis coniugij obligatwa^an- mli tradiiio nudum fignum namjLft ? fed quo ipfit coniugij obligatio fancitur. Pqri* ^utpm s«rr **».??!-

ti izfpiritPtlJ rUW ChrjJrn rnniuginfiinrjfd" "Jhi-

bittts, ffiritMlisACJperjfetHif cttm illo noHrx con- iuncfionls , & omnium ex ea dcfuentium in nos bonorttm ccrtifiimttm efipigmM. T)cj2/qurprnfgnic & Sacramentis in Ccena Domini primo loco cenfe- mus ipfam Domini infiitutionem , qua nobis totum illud m yfierium fignificatur . T)ei udep mfigniuwt tajttiiMpMm^Miwum,fed etiamfubfiatiales fa- cr& illius afiionis rittts habemus-ide quibus feorfim a nobisdifferetur.

Nos igtturhacde refic ex Dei verbofentire di- dicimus,nempetttm ex ijs qtta de veteribus Sacra- mentis aduerfiusplurbnos in refacrametaria erro- rcs a Prophctis & in epifiola ad Hebraos docentur:

tum

\

D O M I NI. yi

tum ex ijs qu& & de Baptifmo Mat. n.3,& A5l.ii. i6,& i.Pet.3.21, & de Ccena Domini, i. Cor. 10.4-, & i6,referuntur: qu& nunc attigijfe fatis efi. Quid autemHarchius? Agnofcitpams & vini fignis co- qitatione nofira admoneri carnis chrifiipro nohis crucifixA^ nunc no in terris fed in cdis co/iocatd, ex qua cunffa in nos Dei vera dona , ipfife in pri- mis vita atemaveluti ex capite infubiefrta mebra deriuetur. EthactenMS, quide recTefewW^rjLdem cozpims Chrjfii in terrisprjfentia^firmifiimisp/u' rjmis argumetis ^nobifiu refutas. Scdnwuumpro- fecToparce acieiune de ifio fignorum genere loqui- tur, quum ea fAVY,fA$o~wo& tatum vocat, quod etiam pi&ts imaginibus conuenit. ^Quamuis enimpoflea flus etiam i/lis quam nostribuere videatur,nedum vt illa extenuetfiquis tamen rem totampropius in fpiciat , comperiet omnem fignoru rationem ab ipfo

aboleri : Vf qtfjpanp-m 'dlwmfe *n}num.jllf(d } nny.

cazjiaris illim pra nabis traditi^fkiigmms. illaus fro^noh/k efflifi figna, , fed itofius effentialU *ter- nj Tdij T)pj rnftrppt.a.rul.a. ejfe contendat.T <Vt ficut

I Chrifli caro propter inhabitantem in ea lov Koyov hypofiafin faffa eflreipfa Dittina7fic propter eiufi dem effentialem in illofane & illo vino inhabita- tionem atqtte adeo cum illis vnitibnem , pjjtjsiUe (jr. vinumillud fint res diuimfiim^. : adeo vt ex il- Uwsfententiahac\oZ \oyov inpanc & vino inha- bitatiOy ab illa hypofiatica nototo generefiedfecun- duplus & minus dijferat.Hactenus videlicet qubd

D.ij.

jl D E C OE N A

htc cum ipfa carne chrifli fitpcmt/or & arctior, adcovt homo illc fitipfiemet Detss , ifia vero cum il/o pane & vino nonfit vfique adeo intima^vt ille panis cr illudvinu \fini ipfcmct aterni Dci Filiu>s: quehi teterrimum & p/ane cum manifefla impie- tate coniucfum errorem tuncdemum refutabimus^ 'quum eiufdemde rebws fignif/catis y& fgnorum cum rebus ipfis analogia , &vtrorumque interfe copulatione,itemquepcrceptione7 & eflecJisfienten- tiam expofiuerimiu , ne fixpius idem inculcarc co- gamur.

De rebus Sacramentaliter in Ccena Do minifignificatis.

Edocli Verbo Domini ,proutfionant & fignifi-

cant inflitutionis vcrbayp£rpanem ittum>corpm il-

lud chrifiipro nob is crucifixum :pervinum i//ud7

fianguinem illumpro nobis efifufum: pjerpanis Ulius

firactionem & i/lius vini ejfufionem>diros illosine-

narrabiles chriflipro nobis tum in corpore tum in

anima to/eratos cruciatus rper exteriorem eorun-

dcmfymbo/orum traditionemj interiorem ac fipiri-

tua/em Chrifii pr&bitionem : per eorundcm deni-

quefumptioncmyfpiritualcm eiufidcmperfidem re-

ceptioncm ^fkmirnenta/iter ex ipfins Ckrisiu&di-

uAtione fi gmficaridocemiis . Harchms verotripli-

cem nobis Chrifti carnemflatuit,vnam natura/emy

alteramfacramentalem,tertiam myflicam . Natu -

ra/em carncm definit eam,qua\m o ho^fibi hypo-

flatice

Domini. 55

jtatice vniuis nunc in calis gofiitam , ey cuius M>n- fjja-twctfintpams i/le & vinumii/ud^ficutpaulo ante diximttsdta videlicetvtil/acaro in hacfacra aciime nonaliter{ quamuis in diuerfum finem) fenfibus nofrris externis proponatur , quamimago^ vtreipic~t& admoneamur. Sacramentalem carnem autem vocatipfium iUumpanem gr i//udvinum,in qu& i/lapfia diuinitas ejfentialis tS h6ycv,eifque v- nita 7 faciatvt panis i/le &vinum Uludfint caro chrifii , non quidem eademnamero atque natu- rahs it/afied natura, ideflratione viuificantis Di- uinitatis , ei cami fimi/is. Tertiam deniquemy- fiicam nosipfios appel/atyquipane il/o virtute viuifi- ca pradito rite vtentes^ipfium Chrifli corpt/s euada- mus,

Defignorum &:rci (igniiicata* analogia.

ReEtiflimeficribit^ugufiimis , nificonuenien- tia & fimilitudo quadam ejjet inter figna ejr res fignificatas,nefigna quidem fore. Nam vifia equi vel bouis imagine , cui tandcm homo veniat in metem? £)uam autem analogiam interillafigna & r€s illas fignificatas fiatuarnus-, facile vcl nobis ta- cetibits, ex iis qu£ paulo ante diximm intetligipo- tefi. Apparet enim mox fiimilitudo apiifiima interpx ne& vinum-iidcfl corporalem alimoniam noflra^ Chrifium , exquo &tern& vit£ fuccum haurimus: itidcmqueinterpantsfractione-, & diros eiuscru-

J4 D E C OEN A

ciatus intervini in poculum infufioncm cjrfangui- nis iffius effufonem : acdenique inter corporalem cjrjpirttualem , tumpr&bitidnem tum reccptionem. Harchius autem.omnibus iflis neglecHsy duplicem analogiam no interfigna (yres figntficatasfcd ' in- ter rem effenttaliterin pane & vtno contentam^ intime ac tnejfabilitfr illis permixtam , eypanem iftum acvinum iflttd commimfcitttr. Vnam vide- licet,quod flcut caro chnfli naturalis per hypofla- ticam inhabitationis gratiam euafit caro cffcntia- liter Diurna , vtpote Filij Dei caro: ficpams ifle & vinum iflud eadem Diuinitate ipfis effentialitcr vnita fiantcaro Chrifli vcra,& illi cami naturali9 quod ' adviuificam illam virtutem attinet9fimilis: alteram autern in eo quod ficutpanis quo vefccba- tur Chriflus^virium quod bibebatjn terris ages, calore naturali concoffa , rjr9 vt loq uuntur medtci , (fttit autem profefstone medicus Harchtus, cttipro- pterea fimilitudines ifl& fortaffis in mentem ve- nerunt)carni illipro nobis ajfumf?t£9 & Diuiuitati 7oi ?s6you vniU afltmilata euadebant tpfaChrifli caro naturalis:ita ctiam quifquis illa Sacrarnenta (quibus eademiila Diuinttas quamuis non hypo- fiaticejamen effentialiter & abundantifitme vni- ta efl ac permixt a)rite 9id efitum ore tum viua fide fumit^flat verum Chrifti corpus , ey quodammodo ipfe Chnflus.

De

DoMINI. Jf

Delignorum5£ rerum fignificatarum Sacra-

mentah in cocna Domini coniun-

dionefeu copulatione.

Quum Sacramenta fint fignorumfipeciesfiaten- dtim efi neceffario fignificatiua relatione resper ea fignificatas cam ijs quodammodo coniungi. S&' qi<Hn/iutpm nnn qujdquid fip.wup.rhjt nudh T feii adiimclis pr^terea Symholjs ac vifihilihusfignis proimUitursre ipfia^pmftaMnidcirco non tantum fi- gnicatione jfaLeiiaw ipfiaznm-rerum fignjficjM: ruf^_j7jp^t^^fi-.itf.o?2P SacramentaUm coniun-

tf\(memfiup rnpuUtinnPfn dpfiyf.twf.tLS . Et h &C eH

Sacramentalis rerum communium tranfimntatio, qua fit nimirum-i vtex rebus ccmunibus fittvcra & nifiper nos fleterit, efficacifsima, noftra cti Chri- fio fancicnd& concorporationis fviritualis inftru* /

meta. jfl?™ "»^ tr*y>fi™«.t4t\nnrn» 'infnln nift^ vrnn fy^itt^

infubfvantiaipfius pamse>rvini pofitam}vni Dei ***'?;£ nwjJcum.pacij£.eMi^zmIaiMjJU trwu im u,s ; ex quo ^**^ efficiiur > quum Sacramtntalis hzc mutatio infiolo vfiupofita fit y illa S&cramentorum rationcm extra vfium , eumL legitime obferuatum> nullam habe- re. In hac autem doclrina qui non acquiefawt* [tranjfubfrantiatores nimirmn & coniuhflantiato- res ) hoc pr&terea reqnirunt > v£j£s_ftgjdfikjat£j% ipfia non tantumdari ( quod nos minime negamujs ) M fiedetiam in terris vna cttm ipfisfignis adefife di- ! cantur : quodquatenus concedamus , & quatenus

B.iiijk

$6 D E Coe N A

negemus ,fuo loco dketur. Ctferum Harchius no- fler in eodemprorfw atque illi errore verfatur >in eo tamen diuerfumfentiens , quodilli quidem cor- pusipfum, & fanguinem Chriflire ipfi adeffevo- lunt^ txajiffiihjUjiidAtm:^ &vi-

no, covfubflantiatores autem in,fuk> vcl uwifane ejryino : Harchius autem non ipfitm corpus, neqtte tpfumfanguincm, fed Diuinitatem ipfam effentia- lemlou Xoyov , & carnemillam potentialem cum pane & vino, atque adeo nobifcum cofubflantiat> ideoque extra vfurn quoquepanem ejr vinum ba- berefacramentorum rationem exiflimat.

Dc li<morum &: rerum hVnificatarum in Coena Domini perceptione.

gnu Sacrameta(Hocvocabulo latiore notatione

accepto)duabus reb.c'oHent,vna videlicct terrena>

altera cdeflhdocemw re terrenam,id eflpancm gr

vinum, terrenls inHrumentls , mann videlicet &

ore percipi , ejr fimiliter ritw Sacramentales ,fra-

tfionem videlicet , pr<tbitionem & rcceptionem,

corporeis itidem inflrumentis peragi ; tem autem

v c&leHem, id eflqmdquid per ULLfaaumentaliter

» fignificatur fflcuti menti obyciittftur,ficfliLLm£22te

*> fizrfidem apprehcndi. Rurfum vero Tranffubflan-

tiatores & Confub(lantiatores,propterea quodrem

cdeHem tampr&fentem ejfe volnt in terris quram

• rem

D o m in i. 57

rem ipfam terrenam, idcirco corporis inHrumcntis vtranque fimul percipi contenduntrnec aliterfen- tit Harchitis,eo quodmodo diximus excepto.

DeCoena^Domini effe&is.

CazuAm Dom'mLnjuz,pr/>pterpanem & vinum* \a Jed prapwa. kamm£j^ infiitutam effe dicimus >-&* tpridjexauultll&rufalutem. Sedquonia alij quidem digne (id eficum pcenitentia (jrfide) alij verb in~ dtgne (idefivelquid hoc reifit ignorantes , vel increduli.vel impcenitentes)ad eam accedunt,id- circo contraria duo effeffa illi tribuimus : vnum fzluifiuixn , piodi^fiusXjEnjipxcpxiu efi , altexum veiw}igQm4jJ^YMQ£^^ ynm

abipfa Cmm^fed^imdignAipfiu^ Verum igiturillius infolispcemtentibus & creden tibus effecium eft,cofirmatio confociationis ipforum cum ChrifioJpiritualu\qwiJti_vtJf!irJi^ ipfiiChri/io cQnnzxiy&fic tpfius meritoru omnium participes fatii , hoc etiam confequantur^vt <> ficuf in corpore naturali ammato memhra cum capitg cohdrentiafenfum &motum tnde p^rctpiunt :itA JpiritualiterJpfi Chrilio copulati , dona omniajpi- ritualiaregeneratorumpropria , ac tzndcmctiam vitamipfam&exnM/Lyk-Uzne Chrisii, ceu capitey in coh&rentia membra emanantem , magis acma,- gis adipifcaMur : cuim etiam propterca figillatim quidemmembra, cbiuncTwi vero myfiicum corptu

58 DE COENA

appellantttr. Et quontam feparata alia ab aliis membra nequevnumcorpus efficere, neqtte vnius eiufdim^ue capitis corpus vnum effe pojjunt, id- circo interCcenst Bominteffecia tn primis nttme- ramus charitatis incrementum , quo alq cttm alits fub eodemcapite arcitus coniungatttr \ficut ettn- dem Cbrisittm tifdem Sacramentis omnes parti- cipant. In hoc porrb mysieri 0 concurrentes ca u - fa<s fic disiinguimm^vtftcutvni dtuinx ordmatio- mfacramentalem, de qua diximus, tranfmatatio- ncm tribuimus , ita vni Spiritus fancii infiniU & inejfabilt potentut acceptamferimus infolidum il- lam noflri , qtti in terrtsfumus , cum Chrifio , per eius carnem qua nunc in ccela efi^ & nufquam a- libi , conjociationem , quam Paulus Epbefi$.j2. MyUerium magnum vocat . Qtibd autem fitc fatii fpiritualiter ipfius Chrish participes , fi- dei increme?itum , altaque cstlefiia dona , ac in primis hosira regencrattonis obftgnationem , ac tandem etiam atcrnam tum corporis tum anim<t vitam adipifcamttr , totum illud ab vno Chnflo Deo & homine ,per eitis camempro nobis affum- ptamycrucifixam^tandemfiupra res omnes crea- tas euec~iam,in nos emanarecredtmus. Inflrumen- tales denique caufas in his myfieriis agtzofcimus^ partim ipftus Dei refieciu, exteriores illas, quibus jtn externosfenfu* incurrentihus,mentes nofird ad rerumfignificatarttm conftderationem commouen- tur : nempe paliorem ipfum. fiverba infHtttHonis->

Symbo-

D O m I N r. <q

tymhda , &Sacr&m£2?td£L ritrn : partim noHri reftcciu fwterjw:£m& in nobis exDei dono b&- rentcm vnicam , nempe Fidem. Et rurfium inter hdc inHrumenta hoc dificrimenftatuimm , qtiod externis illis fiic vtatur Deus , vt tamen ipfiis nid- lam vim intrinfiecam efificientem infinuet , fed duntaxat quid ipfie vnus intw agat , nobis per ea teHificetur : interius autem illud quonosipfivti- mur,nempe Fidem->agnoficimtts hacvipradita effe, idque ex Dei ordwatione, vt ChriHum vere nobis fpiritualiter applicet. ^Qejuque zoiuoouc^fiue Con- fociationis voce ex ApoHolo defiumpta, nulla ipfipts corporis chrifti ctim noHris owjaQh , nullum rea- lcm contaclum •> ncque corporali , neque fpirituali modoftatuimm. ( ^uorfum enim h&c wonHrofit, Cyclopica^cum corporis Chriftiveritate & eiufdem in cdlis collocatione ex diamctro pugnantia-, & ab hoc cdefti myftterioprorftis aliena?) Scdita ffignifi- QLnJjztfimtSy quemadmodum^vtribo- naturdi~in ha&vjta . mitriajnurynofr-fiUs~ eft^pp4M£&s~effe-& appQfit^sdape.sfiedill^preiereare4pfiafiumerc^ €OMoquerx-ms4ifiortet,mini?ne alioquifuccum ali- menUrium inde hauHuros: (ic, vt meritis Chriftiy ejr iis qu<z ipfii infiuntfiruamur , ac in primis vt <e- ternA vit&fiuccumfieu vimfpiritualem ex eo hau- riamus , non faiis efifie qttod afifiumpta ab ipfio caro, tum acceptajpirittu plenitudine, tum in ara crucis fiit nobis iuftificandisfiancitficandis^ & tandcmglo rificadis,perfieciiftime aptata.fiedpr&terea oportere

6o D E C OE N A

vt ipfcmet Christus vere ac re ipfa nosterfiat, qtu

coatitwne mystica &flirituali,ipfe in nobis^ nos

in illo viuamus. H&c autcm arcttfltma credentium

curn tpfo Chriflo connexio, non adv/lum corporttm

contacittm^attt animarum realem coharcnttamfal

4d.,intimam injmbis ipfiu£Mfficacitjj_\_mkjrelata,

tranjlatitiis omnibiis il/isvjiuibalis , Comedendi,

Bibendi? Concorporationis<>InfitionisyCoiuguy Vni-

tionis deniquc, infacris literis figntficatttr, quibtts

videlicet arcttfiimit connexwnes naturales in

communi hominum vita declarantur. Poflremo

docemus ncque ipfius Chrifti virtutemfue tvipyiczv

poffe a nobis partictpari , quin ipfemet noster fiat

ejr nos i/lius : neque victfiim ipfum fieri nostrum

poffe,quin tpfius energumparticipemus^quodcaro

cum virtute, ac virtus cu tpfitts carnefic cohdreat,

vtneutra ab altcra dtuet/ivnquam pofiit. Exqjto

confquitur tuw in verbo nudo tum in vzzhtLLum

Sacrametis coniuncto^vnum &_eundem Chriflum

toturn cum ipfus Spirttu fcu virtutefaluifiauLokis

(piritualiter apprehendcndttm proponi , quamuis

accedentibus advcrburn Sacramentis fidcm vehe-

mentius in nobis commoueri, ac proinde efficacius

agere oportcat. Deinde & il/ud efficitur christum

ipfumfiueinnudo verbofiuein Sacramentis.non

niflt a credenttbus^ac proinde advttampercipi.

Quidautem Harchius? Ita varius efl acmulti- plex,vtvix,quidliquidbfentiat)inte//igerepotue-

rim.

DOMINI. 6l

rim. In fumma vero vult virtute benedictionis myfiic<e, (vt loquitur Pagina 32.) id eft,per verbii Dei a legitime ordinato miniftropronunciatu > (vt fcribit Pagina 3S.) diuinitatis Chrifti fubHatiamy qu&vbique efi perpr#fentiam gencralem (pagina .72.) Deum : (pagina 32.) Verbdmillud dtermtm, quod caro fditum cft : ( pagina //.) ipftim Chrifli Deitatem: (pagina 16 .) Verbumviuificum^ rjrSpi- ritum fincium : (pagina 28.) ipftam diuinitatem: (pagina 37.) Verbum <zternumy & effcntiam dmi- uam:(pagtna 4$.) diuinitatcm^qud in Chrifto cor poraliterhabitat ; (pagina 63.)carnem Chrifiiin- uifibilcm^d efr^ernum Verbum &Spiritumfan~ cl7im: (pagina jy. ) viuiftci verbi virtutem:(pagi- na jp.) verbum deDeo verbo: (pagina So.)virtu- tem &vim quandam a Chrifti carne:(pagina pj . ) fubftantia verbi viuiftci & $piritus fancii:(pagina. jo3.)quandam Chri/ii portionem : (pagina 106.) efje potiftimum in hoc Stcra?nento: (pagina 73.) folam dari in Sacramento : (eadempagina) In Sa- cramentocontineri:{pagina 74.) ore fufcipi a fide- libus:(pagina is.)alerecarnem Chriftiani:(pagina i6,& 21, & 2S,& 32,& $3,& 55> & 102.) inpane latere:{pagina 26.) infundere fteje inpanemyinef fabilimodo: (pagina ^S^yalibi fepe. ) immutare panem incorpm verbi:(pagina 3o.)impertirefeji per carnem non iliam.qux in ccelis efifedeam qu,t expane & vino conftituitur ^ftdeliumque corpori conitwgitnr : (cadcm pagina.) facere vt panis tn

6i DeCoena

carnis Christi virtutem & naturam tranfeat:

(pagrna ji.)facere panem corput Chrifti aciualey

quando manducatus cr concoffus eft ab homine fi-

deli, hominem faciens acfu corpus ipfius Christi:

(pagina 40.) fumi a quibufins , jed euanefcere in

tjs quicarent calore charitatis : (pagina 41.) illabi

inpanem inejfabili modor(pag.4f.)facere vtpanis

tranfeat in fubftanttam carnts Chrifti in ccelum

euecU: (eadcmpagina) perfundcrepanem: {pag>

46) mutarepanem infubftantiam chrifti infujio-

ne diuinitatis fecreto illapfu: (pag.^p.) vniri pani

mirabiliter, (jrperhabitationisgratiam: (pag.ify

&S<>,&74j & So,&Si.) facere vt panis abun-

dantifiimehabeatinfc Dcum: (pag.$y.) miromo-

do de plenitudine fancix carnis Chrifti in nos &

inpanem infufafacere pancm Chriftumperpotcn-

tiam ey virtutcm .-fideles vero aciu talesjde qui-

h:M dicitur.-Nolitc tagcr£ chriftos meos:(pag.6s.)

quotidie ex pane & vino creata , & de altari a fi-

delibusjumpta naturafmile ejfe iili carni-, quam

habet Chriftus incoclo , viuifica nimirum ratione

vimficantis diuinitatis , qutfef in pane infudit^

cjr commifiuit ineffabili modo : (pag.jo.) iilapjam

inpanem eidemvniri-futcera liqucfacia alterice-

r£ /iquefac7£:(pag.7 p.) facere mirabilitcr, poten-

tcr^ineffabilitersvt panis feruata forma &fubfian

tiajn diuinam abeat naturam: (pag.S2.) Difii.n-

^uens autem idem Harchius inter cos, qui ad Cce-

nam accedunt>vult,ft animalia fuerwtirrationa-

lia.

DOMINI. £j

lia,foh orepanem ijlumfumere ,fedduntaxatad

benejiciumpr^fentis vitd.fi verofuerint rationa-

lia fumere etiam illum , fednon pari exitu. nam

infideles quidem & hareticos Jumere etiam il-

lum a<J eundem finem , fed qui fi in infidelitate

persiiterint , cum etiam Jumant cum pane Deum

per generalem pr&fentiar/i diuinitatis,accipere iu-

dicemnon SeYuatorem:(pag.$6 .) &totum quidem

Sacramentu manducare^acproinde corpus chrifti^

fednomine &facramentotcnm: {pag.42.) malos

verb habcntes quandam fidem comedcre Sacra-

menium ad aliquod bonmn vita temporalis ,fed

quia non diligunt ea fide qua diligtt, nihil illis

prodcffe Sacramenti comesiionem advitam <zter~

nam: (pag.71.) Tertium genrn rcFtare eorum, qui

orc cyfide & Sacramentum & rem &fructum Sa-

cramenti percipiunt: (pag. 42.)& ta?wn mali ( in-

quit pag.yz.) multo minus infideles dicuturChri-

Jii corpus comedere . Idcm Harchins interdum

Baptifmum Ccena Domini ex<zquat, vtpagina 32.

aliquando mere Jpiritualem vim extra carnem

Chrisii ei tribuit, vtpag. 61 , non minus ( inqttit)

estcbrisius in Bapiifmo.quam in Eucharifiia,ve-

rumpcr diuinitatem^non humanitatcm. Fratcrea

quamuis Vapistas meriib reprehendat in eo, qubd

poculi vfum in ijs quos Laicos vocant fustulcrint,

ey illam Deitatem non minus in vinum quam in

panem velit infimdr. {pag.4 4 .)videturtamen vi~

ni & fanguinis illim viufici potum magis ctiam>

64 De Coena

quampanis ejumvrgere^ quonia(inquit)ex Ori- gene* (pag.iif.) non dixit Dominus, Htc cjtpanis noui Testamenti: ficut dixit, Hic est calix noui Testamenti : adco vtfi quisjp.ieiotemponsprema- tttr> idest> (vtloquitur pag.116.) tepore excluda- tur3malit pr&tenripanis vfum^quam calicts.jj)uu " enim (tnqutt) manducatio longius exquirattem- ' pus,quampotatiofii in anim&deliquium incidcris^ " nonne in os pottus tnijcies vinum , quam carnesy " quoniam illud citius repente delapfits instauratyi vires ? Prxterea male defiendens panem & vi- num Cuena Domini habere Sacramentorum ratio- nem etiam extra vfum ,t id tamcn non vult in Baptifmovalere. (pag.Sp.) Ccenamautem quate- nmvocet fiacrtficium , &bic rurfium\quot allego- riisfiacra myfieria contaminet Harchuts , fiuo loco> id estjn refiutatione dicemm.

De Cocnx Domini adminiilrandje modo ac ratione.

Ccena Domini adminiHrationemJicutipar esty *d institutwnis duiinx, normam <jr amttfitm cxi- gimus. Itaque a Domini inuocattone exorfi^ha- bita concione & repetitts prccibtts , ipfitm Domini tnfiitutionem magna cum attcntione recitatam \ populofoleni formula expHcamus>ac deinceps, cdi- ta fidei Chriftiana publicA pcr Apofiolict fym- , boli rcciutionem frofieftone , quod iujstt facere

BomintUy

D O M I N I. 6 J

Dominusfacimus. Pane enimfracJum > ejr vinum poculo infufum tradunt qttidem miniftri , acci- fiuntveroy comcdunt> ejr bibuntfinguli : quibzis, feractis > & rurjum gratijs Deoaclts , popttloque diligeterde coferenda elecmofyna> cdterifquecha- ritatis praftanda offlcijs commonefaclo , ( quibus vnis rationibus •> quatenm videlicet Deo gratias agimus,folenni noflritu corporis, tum animi > con- fecrationo ChriflianA charitatis officiifque^j te- fliflcata , hanc aciionem docemus ivx&ej&wv, fa- criflcium vocari ) minifler populum cttm folemni hazzdlffionc dimittiU Et quoniam facra esr in primis hac aftio, quafl in cdispotiiisquam in ter- ris celebranda : curamm^vth^comnia non tan- iurn honefte ejr dcccnter> (ficut reliqua omnia in domo dominifleri decet)fed etiam reuerenter & venerabiii cum grauitatradminiftrentur. Omnia autc?n illa qnorumquada ad impietatem>qu£dam adfuperftitionem conuerftfunt > quddam denique ridicula funt > & hiftrionic<e faltationi quam vfife adeofacris myfterijsconucnicntioraie domoDomi- ni tanquafordes^eiccimm : relicia in i/s,q?t£ adia- phorafuntfingulis Ecclcfiis libertate.Harchiiu au- tcm , quanuk panem & vinum Btuinx ipfitts cf fentialisloZ 7\dyov.virtute,ipfis abundantifli?ne>vt ipfe loquitur, vnita repleuerit : nihilominus tamen adorationem interiorem ad illa direBam tollit, vt exteriorem > quamvenerationem, afpcllat ■, fubfti- tftat:oblati one& o%i£ {fyv n o fimpliciter cla mna t:

E.).

66 D B COENJ\

lintea denique jkcerdotis vejle n~o improbat: impia tamen ey fuperjHtiofa qu&da ?nerito reprehedcns. Et hacienus quidem Harcbij fententiam de fingulis huius controucrfu quajlionibus cum no- (tra comparauimus. Itaque fupereffe hoc vide- tur , vt nojrris conjirmatis y dogmata i/Iius ex Dei verbo rcfutemus , acdemum tjs , qud pro fe p rofert^ refftondcamus . Erit a utcm hoc nobis eofa- ciliusy quodnc fpeciem quidcm vllam vllius argu- menti Harchius ex Dei verboprofert^ pr#ter vni- cum prorfus elumbe yquod fuo loco explicabimus. Primum^quodpanem & vinum dciamus figna ef fecumipfa rerum fignificatarum prtjtatione con- iunffayprobationc nonegety mfi apudTranffub- Jtantiatores, quipro mutatione rerum communium in Sacramenta,(tatutit earum annihilationem. Sed cum Harchio fentire non poffumus intra ipfaf.gna re ipfa contineri resfignifcatas , qu&cumque tan- demilUfint. Hocenim nequcipfa rcrum* idejty Sacramentorum autrerum (ignificatarum natura patitur : neque in facris literis vlla vocula inue- nieturyqua conftttui tale quicquam pofiit: vtplane videatur hacquide inparte miniis abfurda eorum fenjentia, qui chrifti corpus realiter adcffe volunt, quam eorti qui in ,fuby velctipane reipfa illudad- effe cotendunt.Sed Harchius magis ettaineptafen- tentiamtuetur ,qui,vt corporis naturalis localem pmfentiam excludat, deitatem ipfius vcrbiyex car- ne ajfumpta inpane illapfam>vclitintra ipfumpa-

nem

DOMINI. 6?

panem habitare , adeoque ipfi re ipfa vniri &per- mifceri. De quodogmate mox dicemus.

lam vero quodad res fignificatas attinet^ vt- rum illudipfum corpus naturale , & verum illum naturalemfanguinem Sacramcntis i/Iius panis & i/liusvim flgnificari , dicimus conHareex additis vocibus.gJO D TRADITVR.& gVI EF- F VND I TVR : item ex difertis Pauli verbis , /. Cor. 10.16, vbipanem quidemcorporis Chrifli ,po- culum autem,(id eftvinumpoculo contentum)fan- guinis Chrifticommunionem effe teftatur. T^ece- nim dubium effepotefl\quin idipfum quodtimuni- caturflt illudipfum, quod in Ccena Dqmini figni- flcatur & pr/ftatur. Itaqne nihil abfurdius fingi potuitifto Harchij commento ^quinominecorporis quod traditumfuit pro nob is-> &fanguinis quifuit effufus^Deitatem ipfam Chriftifiue verbumipfum Aternum Patris^ Spirfanttum intelligit. Diuer- fa eft autemqu&flio. QuidinCcenaDominifigni- cetur (jrprdftetur , ab ea qua qu&ritur^ quo fenfu corpus illud naturale depane illo,& Janguis iUe naturalis de vino illo dicatur. Ad hanc enim re- fpondendum eft, Sacramentale hoc effe dicendi ge- nus , qno , vtipfe Harchius agnofcere cogitur jrei f{gmficats> nomen ipfifigno tribnitur.Acproinde a- gnofcimus Corporis nome interdum non ipfum na- turale corpusfed eius Sacramentu fignificare: quod nonnulli ex vsteribus patribus corpus Sacramenta- le vocarut}idcftySacramentaliter inte/leffu, velu-

68 Decoena

ti qttum dicut. Corpus Domini videri, tangi, den- tcs in illnd tnfighin terrarn caderey crearijieri, cb- fumt:fed nttil \im propterea Dittmitatis Chrtflifue 7oj Aoyov in ipjis Suramentis realem inhabitatio- nemponimus. Prxterea @-hoc agnofctnws , EccU- fiam quoque_corptisJCkusli voulli fcdmyjiicumfi- up Jpiritualiter^myjieria magno.vt loquitur <^4po- Jio[us Ephefi.%.32 jjiterfefub vnv & eodemcaptte, Chrijio connexum }rjr eiufdem Spintu viuificatum, Eph 4.16. neque id quoque myjierium inficiamur Jignis pants ey vini , cr eo quod omnes ex eo- dem iHopanefumimns, & ex eodem ii/o poculo ii- lum Spiritum bibimus^i.Cor.io. iC.adumbrari at- que ettamfanciri \fedhocnnnquamprobabit Har- chitis, n eque aliits quifquam his vcrbis injiitutio- msccena Domini: CO RPFS ME VM QVO D , PRO VORIS TRADlTVR,Ecciefi{fueip(k Ecciefu mebra^td cft,corpii,s Chrtjii myfiicu inte/ii- gi.Pari.n.raiioneper HOC EST SANGVIS QVI EFEVN DITVR idem corpus myjitcum rurfum inteiligeretur^quod adhuc nemini venit in mentemjvt dtceret.Et certe ftcorpm il/ud effetmy- Jiicnm corpus , finguii fideies Eccieftam comcdere v;derentur. Apage igiturpiufquam aniies ijlius- modi nngas^cr vertiginofisfolis ijia deliria relin- quantur.

Tertto, analogia intercaducamhanc aiimoniam & vitam, & cceleHcm il/am naturaiis Chrijii car- nis virtutem, xternamque i.tde in nos , non inpa-

ne?n

DOMINI. 69

nem ast vinu cmanitemvitam, quuminfacris li- teris millies ;nculcetur & ipfi con\ubfiatiatores idi- ffum infexto loannis capite agnofcant, probatione non eget. Totum autem illud Harchij commentum depane commtinuquo chrifius vefcebatur,qui an- tea Swua/Jtei caro Chrifii , ab eodempoflea comefus ejr calore naturali coucgcIus euaferit mfyilct caro Chrifti,& quidern diuinayproptervnionemlov?^- you hypofiaticam , quafi propterea panis coenJt Do- mini corpus ipfius dicatur >quid aliud efi quim ebrij delirantis fomnium ? Nam etiamfi ifiud tam abfurdum commentum illi concederem, opor* tuiffetfane Chrifluprius hunc ipfumpanem, quem corpus fluum appellat comediffe^ cccoxiffe & jft ho- ?jpr auriktfs) reieciffe , acfic tandem facfum corpus fuum difcipulisprxbuijfe. Et nuncquoque vbicun- que & quoties Domini Coena adminiflraiur,chri- Hum oportuerit corporaliter frzfcntem hxc eadcm agere, aut inuifibiliter in ccelum fubducere^ne nu- dumpanemfumeremus . Verumnefc quidempa- nis illefuerit Domini caro , quum cihi excrementa nonfiant ipfiu<fumentis caro , fedis dcmnmcibi fuccus,qui carni fumetis aflimilatur. Sed his omni- busputatfepulchre occurrifll^quwt Chriflum di- citcarnem illamfuamfc expane creati in cdo ha- here , fed ex illacarne fuam Deitate infundcre in panem (pag.j6.) qui proinde diuinus effcclus , fit quoque.noflri refpeffu, caro Chifii ^vyijuiSi^ >■-} de- mum ethm credentes, ore &fide comefus .faciati-

E.iii.

70 D E COEN A

tidem diuinos & ivtpyticL ipfiu* chrifli carne?ny illi in cdis manenti naturali natura & fpecie , vt lo- quitur^fimiliSy atque adeo , vtloquitur ypag. 77, caro Chrifii caro inuifibilis , Aternum verbum , & Spirittts fanclus : qu£ non tantumfiultafed etiam impiaportenta quid attinet pluribus refutare^qtm nulla ne rationis quidemfpecie nitantur ? Abfit emm vt Patribus , quorum teflimoniis Harchium nullo cum pudore abutioflendemw, h&ctnonftra vnquam in mentem veniffe exiflimemus.

jgtibd autem ad Sacramentalemfymbolorum & rerumfignificatarum , id efl>corporis illius natura- lis pro nobistraditiy & fznguinis pro nobis ejfufi praftationem cum fignificatione coniunttam atti-* net y quodhacde re docemus.cerib & expreJfoDei verbo nititur. Qutim enim confiet Sacramenta de quibus agimus,efle promifiionibus Euangeltcis ad- iunffa, vt tanto magis de illarum pr&ftatione cer- tionesfiamus-, cofequitur neque ipfis promifiionum verbis , neque Sacramentis aliam coniunffionem tribuipoJfe,quam efficacisfignificationis qu& apra- mittentis fola vi fyfidelitate emanet. fyeximfpi-

rituAi/ifiitn±JfJi3 tummprhn , ttim S^r/tTtzfpt/c &

figmfic&ntMtL&fub F.mngtlkrt, id eft,fidei condi- tioneprAbenturrmere vero fpiritualia ac diuitfina. caiufmodi funt incorporatio in Chrisiu , & in eode collatum iuftificationisfancUficationis^ & tandem glorificationts feuvit&&tern<z donum , peralium vt vllo modo cfficientemcatifam fii quis nobistribui

exiflimety

D O M IN I. 77

exiftimet^aut rerum diuinarumprorfus eftimperi- tus^autflane impius^vt qui-,quodvniusDei efl in- communkabiliter tam proprium quamipfa eftDei- tas,adpanem &vinum>>res inanimatas Jransfc- rat^ aut certe cum illis communicent. Nfgo igitury ^Lp£megO-Deka.tem autvim vllam diuimm ind- pjaftgna wfwxdi ,& impiu effehoc dogma-mrfum dia^eo quidemfenfu quo loquitur & fcrtbitMar- chius.non quolocutifuntPatres, quorumfententia penitus deprauat>vtfuo loco dicemus. Aio (inquam ) impiu ejfe dogma, exiftimare quod res communesy ex Dei ordinatione Sacramentaftant,alitcr intelli- gere,qu!tm quod ad aliumvfumy id eft, adres di- uinasfgniftcandas^transferantur^qMjinm-pJt^^--y7 tj£nullo^jojo.-nx^cl-mm verbjsipfis_

iftftjtutioms7nequeafymboli^ nius Dei vi^niilli^rorfusru.creat^^jiqiLim.a^ mjmicata^effkitur Ta.lffti.mu eft igitur hoc delirJM ab Harchio tntntndUinrulr/i.tu,i.neff«hili mndn <7ff>v bum jpfurn jnp/inpyn fo <jtjnurpjpfr jlhhj ; tit 7\n~

mini cam. ftintJhvdf^ \ . Nec enim Sacramentalis mutatio eftmagis ?niraculofum autineffabile qtiip- piayquam quum ex comuni ceraftt autenticumpu- ■ blici inftrumeniifgillum. jQuanuis enim illa qui- demft diuina & diuinarum reru caufa , hac vero humana ^fancicndis rebus humanis inftituta or~ dinatio: tamen res ipfa in genere eade efl-, tantum in eo dijferestfuod in il/is Dcus devita /cternajjic vero homines de negotiis humanis pacifcuntur.

0)

J2 D E COE N A

<£uod cr Tranjfubftatiatores ftgnoru, & Ccfubfta- tiatores rerumjigniftcatarum)& quidem tnprimis Harchium^qui ipfum&ternum Deifiliummaxima cum impietatepam realiler vniri docet, faltem ex toties a nojhis citato Auguftmi loco lib.de Trinit.j. cap.io Mfcere oportuit:vbi Sacramenta dicit vt re- ligiofa honorem haberepojfe, non autem Uuporem vt admiranda.Sed hoc ijios omnesfefellit, qno^ea qn<z Domintts vere inejfabilitcr agitydum qtt£ cor- poraltterper fymbola figmficatjn credentium cor- dibus fpiritualiter fuavnius virtute exequitur, cum Sacramentali mutatione confundut : quum il- lud Dei opu>s,ideft,EcclejM & chriftifpiritualis il~ la connexio vere magnum (it myftcnum^vt loqni- tur K^dpoHolw.hoc v ero yid eftt, rerum aliqnarum a communi vfu ad aliu extra ordinariu fignifican- dum tranftatio a pacifcentiu voluntatepcndeat,ejr inter homines ctia fit quotidianum. §ed criftud co- mcntum>quo <zterna illa Aterni Filij Dei Deitasfe- cundumfubftantia?npani vnitttr^quomodo impin no efr. Quod enimHarchitts hypoftatica hacvnione Deitatis &panis non effe cotendttymanifette>vt in Scholis loquunturycontradiftioneimplicat.Quid e- nim aliud eftyhyposratice verbum illud Aternu Dei carniaffumptA vnitnmeffe.quam K&& lixo&unv ideftfua njsroswg/, won autemfola fvtpyttq, aut 7tcl- povjvt ilU carnivnitum ejfe? Scd audio quid Har^ chiu* refpondeat,verbum videlicetillud £temum fic illi carni vnitum effe^vtcum illa vnicum vqi&l-

Domini. 73

jufyjov conHituat , cnm pane verbfic vniri , vteum non aciu yfied^hvcl/u<l tatum efificiatcorpus->n~o idem illudipfium quod cfit in ccelis^fied aliud mimero^na- turatamen ejrfleciej id efl> etiampcr wbahitan- tem re ipfiainpane Deitatem diuinum ^postquam illud potentiale corptis ore &fidefiumptum , c ome- fium,& concottumfiueritXnimuero quid hocaliud efl , quam totidem incarnatos fllios Dei flatuerey quotadCcenam Domini rite ,&ficutipar efi, ac cedunt? Et inefifiabilem illam gratiam vni illi car- ni ex Maria Virgine afifiumpt&propriam , qnanuis tmpari , quod ad energiam attinet , efficacifate, cum credentibits omnibus communemfiiatuere? Vt autem apertiits etia inte/ligatur , quxm & ridicu- lum & impiumfit isiud commentum , quo ivfiemet Dei Tiliws cumfiymbolis re ipfa vnin dicitur , fin- gamu* Harchium non ipfum Deum , non Verbum ipfum dternumfed quandam duntaxat ipfitis vir- tutem , qudm carnem verbi , (jr vcrbum de Deo verbo Patru teflimonia non intelligesy velperucr— tensfiepiw appellat^intellexififie: & qu&vzm h<ccfit virttts, ejr cuius efificacta dtfliciamus . Dcu?n cert } vbique ovcicoJ&c qui effie negatyDei infinita effien- tiam negat. vbique autem illum effie , vt rerum creatarum partem , & quafi cum illis compofiitam, vetm Manich&orum dclirium esL Ettamen cumy vt dicit ApofiiohtSy in ipfoy id efl ipfiuts vnim vi vi- uamus , moueamur &fimm : & , vt ipfi yrophani Jcriptores cognouerunt y qua vi creata funt omma>

74 De Coena

eadem etiam illa quandiu funt fatendum ftt con- firuari.ex quo cfficiturDeum non tatuw owiooj&c. Jedetiam lvifyi\\aue(; rebus omnibus , quanms non eadem nec pari efficacitate adejfe. Sedeadem illa ejr vnica vis diuina non pariter fefe in rerum creatarum conferuatione exerityvt in prima earum crcatione fefe demonstrauit. Sic enim ipfa res ex nihilo condidit , vt non tantum prima yfed ettam fohfitrerum omnium existentia caufa ,feu matc- riamfcuformamjpectes. In rerum autemyquas ex pr<eiacente materia condidit y conferuatione y fiue Jpecierum propagatwnem , fiue indiuiduomm ferfeuerantiam Jpectemus , caufas fecunias ordi- nauit ypcr quas yquanu is iis minime deuinc~tusy re- rum omnium acfingularum naturas conferuat. Sic a coelo fe ab agriculturafoli vbcrtas : afole , lunay flellisy ventisy aeris constitutio : a cibis fu& natur& accommodatis animantium vitt dependet.Sed lon- gealiud eji rem aliqmm vi fibi diuinitus infita fouere,quam res ipfas ex nihilo condidiffe. Itaque illudfumma quada benignitatc rebus creatis Deus certis gradtbus conceJ$ity res naturales naturalibus caufis , prout tamen ipfi libuity conferuans. At illam ereandiyidejlyex nihilo aliquid efficiendiyvimfibi vnipropriam effe acpermanere voluity vtey ipfius natur& ordinis immutationcm. Etenim lehouaft oportet y qui quidpiam a Non effe adEjfe traducat: vnde etiam & Filq & Spiritm fantti Deitatem ex eoprobamm,quod ijs rerum omnium cxiHentium

creAtio9

Domini. 7j

creatio,vt& Patri>infacris literisfribuatur.gluod attinet autemad ordinis natur&mutationem , qua\ miraculi voce proprie accepta fignificatur : valde hallucinantur qui (vno excepto Chrifio bomi- ne) vim eiufmodi miracula edendi cuiquam *vn- quam infitam aDeofuijfe exiHimant. Itaque mi- raculaproprte appellata, quibus nimirum ordo ipfe natura immutatur vel etiam aboletur , nulli nec Angelonec homini accepta fereda sut> quaficaufis vilo^modo ef£cientibus->fed vt meris ac nudis in- fimmgtis.Namnec AngAiquidem boniynecfanHi hxtmines quicquamvnquam <z^^q>va-iy egerunt: fed illi quidem Dei mandatafunt executi , rerym natum non ipfis vlh mi)do 7fedDei vnius condito- ri&mancUtis obfequente. Sancfi autem homines^ itidem Dei mandato , fiue expreffa > fiue tacito & intrinfeco afflatufuggefia,fiueprecibus impetra tamiraculafic ediderunt ,vt nulla ipfis infitavis hoc effeceritjfedvnicum eorum externum minish- rium interuenerit. Multomagis ergo qu& ab im- purisfiuejpiritibus fiue hominibus edita leguntury vel mera fuerunt prasHgi* : vel caufarum natu- ralium nobis quidem occultaru^d^monibus autem* quos nulU res ifhufmodi latet, cognitarum effecJa^ qu/z tamen hominibus miracula videntur : vel ab ipfo Deoper rnalos etiam Angelos iusia fua iudicia exequenteycdita. Itaque non magis Mofes, quam ipfius virgajot miracula in AEgypto>& in deferto edidit:vpmeritb Marcus i6.2o7 Deumipfumdicat

j6 D E C OE N A

miraculis ApoHolicam dochinam confirmaffe^j^ AcLj.16. & 4.10. Petrus fanati claudi miracu- lum fic ad Chrtfti inuocatum nomen referat , vt fibi ejr loanni mhd prater externi ministerijpar- tes relinqttat.^d Chrisrum autem ipfum quodat- tinetyjtataendii eft> eum effe verttm Deum natura fiue e/fentia, cr qui etiam qttatenus homo eftjmpe- riumin res omnes inferiores acceperit -.fedtamen opera qu&pr&ter naturam edidit: AttguHJMMfwzi Dcltati *b hum<mitate 11 nv quidem fepjznta f fed diftwffd yAttribuit his~verbis Jxaff. in loan. g. £lttia (inqttit) MaxU-m^rat-maUr diuinitatis, " (X_per di mnitatem f'<t?iYj<m erat ?*>irar'jh<™ quod ' ' petebat, refpondit cU~quid mihi ey tibi mtdier? " Idem eodem loco^ : Efuriekat chriThsx, ^ini hamo >' crat.-pattit qumqiie.famkjMJMj»i]lu } qui<t T*ms " frat-dnrwifbi+rfuift homo eratjVe^U^ fe^u.FtihuA " imperauit.quia Deus e^. Et CyriHus in Ioa.lib.2. " cap.Tjp. Propriu eft( inqttit)fupremx fttbftantuy vt " mortuospofsit vittificare, qttod &qualiter Patri atyf Filio ineft^propriu(inqtta)dzivcovi]TZt);,Na alioqttin " non procederet Cyrilli argttmetum, Deitatem Filij exmortuos vittificandi virtute coUircntis \Et idem Cyrilltislib.de Trhut.$. Ei /jtta diuino modojacta » fimtlxdmfto^nm fun4-h^nanis-conditiQmbt4^at' " tribuenda fcdjutiur&4neffahili ejr omntmmtntem 5 » tranjfcejtdcntii idem eodem libro : Poffe implere » omnia , & tranfre per omnia , ejr fequi in omnibm n concedes etiamalteri natura} diuina, quam diui- »

ntf

D o m i n i. 77

55 na? Non equidem. n&uqu^chrifius ipfe tefiatur

Jiin Spiritu. Dci, eiicere d&monia \ tdeH, »?t idem

CyrttlusrecTe intezpzeUtur.in Spintu Jancto , qui

ejt cjr Vatris & Tilij virtm coejfentialis. Idcm Cy-

rillus libro in loan.primo, cap.j2. explicans it/a

BaptiH<z verba.Non enim admenjnram Ci dat Spi~

ritum , & Soiritum ipfum ejfentialem a donis ab

eodem per participationem communicatis dtHin-

" guens^Non ignoramus (inquit) ApoHolorum quo*

r que manibus datum Spiritum,fed orabant ii/i Spi-

"ritum,qui quum veniret^mambus eorum praberi

"diffus ejt. Non cnim ipfe heatus Mojes de Spiritu

" qui erat in eo accipere videbatur, $> aliisprdbere,

y fed foli diuinahoc feruatu ejlpotejtati. Solusenim

" Deus h<ec Jublimia Dcoque digna efficere potelt.

iJOuorJum autem h&c omnia? nempe vtfic aduerfus

Harchium colligamus. Siper hanc virtutem^cuius

i/tapfu reali per benediStionem myjlicam , vispa-

nem huncferi potentia corpus ChriHi , intettigis

ipfam aterni Filij Dei effentiam^ plus certe huic

panirei inanimatdt , quam ipfis etia ApoHolis con-

ceffumfuerit, vtqui Spiritus tatum participatione,

id ejl, dona ab ipfo in ipfis creata , & quidem ad

mcnfuram habuerint. de quibus late AvoHolus

i.Cor.j2: Deitati etianhvt oHendimm feruata itla

incomunicabili miraculorum , quibus ordo natura

immutatur.efjiciendorumpotejtate. Imo etiain eo

quodvim nosdiuinitus regeneradi dicis ejfentia-

liter itli pani infundi> plus huic pani,quamipji

ChriHi carni naturalifpcr Jfe,fiiie in fefe confide-

7% De Coena

rat&tribuis: vtpote qu&,ficut ex AuguHino & Cy- ril/o probauimus,i//a verefublimia crdiuina opera ediderit^ etiamnu edat,non gratia v/la habitua- Ihvt in fcholis loquunttiryfcdfola vnionis gratia> id efi , non quatenus homo fuit & efi omntbm do- ms,quorum capax effepoteft humana natura ypcr- fectifiime ornatusfedfolms,folius (inquam) infefe confideraU Deitatis reftectujjumanitatejaquam inflrumento^adea qu& mere human#funt prdflan da,vtentis:quauis operum Christi '"Sm-rtAitrjbyrnt, totip erfona aduerfus Nestoriu fint tribu eda. Jjhtpd jiperi/iam vim non ipfummet Filium Dei e/fentia- /iter,nec Spiritum ipfttmfanElum*>fed energiam in ipfa carne Chrifti naturaliab il/is creatam intel/i- gis3primum mer&s pr&Higiai profers \ Nu/la enim talis vimfica vis ipfi chrifti carni inferipotuit in fefe confideraUyVt ex ijs teHimoniis , qttaprotuli- mus,apparet. Qtipd enim htc caro viuificat , ideo fit , quia hic homo efl effentialiter Deus, non qtibd hdccaroftvita infefe : quodfivita infefe non efi, ne viuifica qttidpn eflinfefe. , ^uomodo igitur ex i/lum carne viuifica viscrcatafiue exparticipatio- ne in panem reipfa fefe infnuarit , qu& neque creata vnquam ef/ > neque crearipotuit , quoniam quicquid infemetipfo viuificum efl, Deus vtfitne- ceffe efly Deusautem effe nihil quodfit creatumpo^ teH? Et tamen tantum abefl, vtquoniam, ncpro- prietates cum Eutychete confundamus , negamus Chrifti carnem in fefe viuiftcandi vimhabere^y

propterea

Domini. 79

propterea natums cum NeHorio feparcmus. vel

homini Chrifto ,fiue cami Chrifti vim viuificamy

contra ipfius verba mamfefta adimamus^ vtcontra,

&^7TDTzX&ftyi& totiperfendj ficutidicfum eftjri-

huamusycontra Nestorium->& quum carnem chri-

fti dicimmpropter perfonaliter inhabitas verbum

illudAternum DeUnosproinde ejjentiali vi Deita-

tis viuiftcare-,multo plus ei tribuamus^quam ij^ qui

^proprietatibm naturarum cum Eutychete confufisy

virtute quadam creata cyparticipata^carnem illam

viuificamfacfam ejfe contendunt. f^ud quum ita

fe habeantjtcrum dico Harchiumfomniajfe^qimm

panem Coen& Domini ea vi9 qu& nufquamfuit^ne-

que eft,neque erit^ecarne Chriftidelapfa,non mo-

do dtuinti factum , fed etiam viuificandi vim,ad

nos videlicet re ipfa ejr acfu Chrifti corpus effi-

ciendos^adeptum diceret : quodfti veru ejfet^quan*

uis aliquidejfe aciu plusfit, quam ejfe $antum Jb-

vdjuet^tamen cum maius quiddam fit^acprAstan-

tiusfuim hahere alios viuiftcandi^quam ab alio vi-

uificariy & hocvtrum^ tribuatillipaniHarchim*

( nec enim viuiftcare nos Chrifli corpus poffet

hicpanis , nifiprius ipfemet ejfet talis effeffus) &

pofterius iftud tantum nobis relinquat Harchius^

maiorem certe gratiam Deusin hucpanem , quam

in vllos Chriftianos contulerit. Hunc autcm erro-

rem alij multi confequnntur ^diHincTe quoque re-

futandi. Quoniam enim exisHmat Harchiu* hane

vim huicpani reipfa inferi & vniri> hinc tria effi*

80 D E COE N A

ciuntttr neceffarto. rnttm,quamdiumancntpanis C? vinum^ perccpta Jemel benediffione mysiica, fiue fumantur , (iue non ftrmantur , id e/t extra vjum quoqne rationcm Snramentorum habere. Altertim,^ujcnnquc orc Sacramenta\nmat> vtrii- quefumere-, nempe ey tllafjmbola cy re ilhs retpfa infitam ejr vnitam.Tertittm den':que,Si Fdius tpfe T>ei cr Spirtfus fancius retpfa ty fubsiatialit er tjiis fmbolis inh^retjFilium Dei,& Spiritumfantiurft in iilis adorari debercquos & aljurdtjumos d tc- tcrrimos errores , Harchio cttm Tranffubjtantiato- ribm cr Confubjiantiatoribus comrnunes >feorfm rcfutabimus.

i^dd primum quod atiinet , quxttio in eo tota vertitur , Nu?n bcnediciione Sacramentali (ideft, ea recitatione- cr explicatione infiitutionis Ccend Dominiy qu<z fit in legitima ipfus admwijiratio- ne)panis & vinum certa qualitate qnapiam affi- ciantur>qud ipfis re ipfa inh.tr eat^vt etiamfi eo ipfo tempore.quohatcfittnt, non (umantur^ifia qualitax ipfs vtfubiecJis imprejfa pcrmaneat : acprowde^ ftttc ad abfentes eo ipfo tempore quo mysieria in ccetu peraguntur , deferantur jfitiefkorfim repefi- ta^pmut tulerit aigrotorum neccfitds^ipfisprtbean tto\noua confecrationCy id eji, inftitHtionis recita- tione & explicationcj dcnuo facia non fit opus. Nos qttanuis vetufinm effe fciamus rcliquiaruni Euchansii<e in hos & alios vfus referuationemy tamenyquoniam nequc ftwdamentum habent iHa

inDei

Domini. 8l

in Dei verho , neque aliwnde qttam kfuperftitione natafunt, ch vtfortafiis aliquando tolerabilis ifte mos fuerit {quod eo vfque nonnitlli putarintiftud aliquorum inftrmitati concedendum ) nunc ta- rnen,proptermox fequutam idolomaniam-,morem tstumprorfm abolendum cenfemtuy &fymknla do- rem"A evtr/t nfumyfueeytYA i/iarumfiumptjnrre^ J\& mtlhw h-abere Sacramentorum mtionem. Conftat enim hac myHeria religiofa meras ejfe aciiones continuas , ad quas idcircoMon adhibeantttr fiym- bolacorporea vtinijs fftatfefe cogitatio yfedcon- tra vt eos quibm pr&heniur ad aliud cogitan- dum & agendu commoueant.Itaque ficutpanis & vinum ex rehus communibus fiunt relatiueadre- ctum illorum vfmn Sacramenta , citra vllam rea- lem in ipffmet mutationem : ita mutationem illam Stcramentalem illofine ry vfu merito circunfcrtbi- mus. Afferimus & alias rationes ab exemplo tum veterum Sacramentorumjum etiam Baptifmifum- ptas. Ghttim enim qujftiam Uvc^m fine-ffivfufuA aj$uafm?h^wuM.ato FatriSyFil^ & Spiritusfanffi nomine^ftt Kftcramcntiifyjtied idew in circunci- fonefuit: & ide nosiri aduerfarij de fiuis illisfcH- tijsSacrametis Cofrmationis ^Extremd vnclionis, Pcenitentid cofiteri coguntur. Qubd aute excipiunt aliud flatuendnm effe in Euchariflia , quoniam in affione fola non confiftat,nihil cfi. NMLASia&e- tiusJiftLrtA^asMr-emn^

extj^^uam^^hfurdim^effufi^ie^m aliquam

F.}.

8l D E C OE N A

imagtnari : (? in Bapttfno qiioque aqtta^ a Pon- tifsfs quoque oleumtn Cofirmatione £r Vnciionc pluribm cr cperofiortbm rttibus prxparata adhi- bentur , quam panis cr vinum in Ccena Domini: qu& tamen ne ipfquidem Sacramenta vocant ,fed ad Sacramentorum adminiflrationem, vclutima- teriam adhibcriconcedunt. Siue ergo fatis fitfemel recitatam & expltcatamfuiffe in publico ccetufacra Coena inftitutionem , ad hoc vt fymbola ex rebus cornrnunibiM Sacramcnta euadant,ita vtinpraben dts eorum reltquijs adhibeantur^ quaji iampr<epa- rata-, fine repetita bencdicfione indtgeant: non ha- henttamen Sacramentorum rationem extra actio- nem his verbts pr^fcriptam : L^dCCIPITE COMEDITE: ACCIPITE, BIBITE. Narn ne in naturali qnidem alimoniapanis habet cibirattone?n, nifiin eo quipanevefcatur. Sedin eopanis hic cceleftis-, id eft.addjtiinum <>ftimfgr?i- ftcandum & prattanda extra ordinem deftinattM^ (ideoquc Sacramentum fafftts) a naturali differt, qitod naturalts vtm alimentarem fibi habetana- tura fic infita^vt quandiu pants efi,il^ non careat^ ftue quifpiam eo vtatur^fwe minus : pftnk autem ijic cxkflAdgvificatione^taJztum Sacxamentttm, td eft, fpi-ritualis cibus eft> tdrj, vfws ipftm refteBu, rtempe efus (ypotm: ficut aqna , qttd inBaptifmo adbihxtJdJiJzoJieftbapjifmi aqua^mfquis ea,ficuti pj2_eit-jingatur. Et hoc quidcm mirnm non eft j ranffnbsiantiatorcs & Harchium agnofcere^ \

noluiffe^

Do MINl. 8j

noluiffe,quum illi quidempanem in verum corptts Chrtfii reipft trajfubfiatiari dtcat-Harchms autcm <c ipfummet aternum Dei verbum , feu virtutem ex u came chrifii reipfa emanantem impanari ,idefiycc ipfi pani inferi <& vniri mystica benedifftonisu virtute veltt. Sed ConfubHantiatores ipfum- met corpus ChriHi non minus realiter in,fuby velcumpane copulantcs mirumvideri pofitt iMjid qitoque PhilippLverifiimum axioma yqmdfymho~ U extra^jfujn-MJMMjJieaint Sricr^inentorupizalia - mm,nan^vtq^&dm±-4lia,falfildL^ rej^ipfafatisfiipeiqtte dcmonH/aret nondumiHot hominesyquid dtcant atttfcribant fiatis cogiuffe^j.

. Profert atttem hoc loco Harchius nonnulla , qui- cc hus refiondendumvidetur.Nam (inqttitpag.Sp.) " mfiviuifica gratiaperpetuo manet etiam in reli- cc quiis communionis , quid deferebant Diaconiadu abfentes, tefie Iufitino in Apologet? Refi?ondeo>non aliud dicere luftinum , quarn qtto tempore Coena, Domini inpublico ccettt celebrabaturyh abita etiam fiuiffe rationem eorum , qui proptcr morbu abejfent a ccetu,(jr adillosfuiffe mifiaperDiacOnos Eucha- riHta. Vna igitur cjr eade erat hdc aBio^acproinde nihilpertinet ad afferttata* epuli ficri reliquias. " Profert Harchiwpoflea Serapionts cuiufdam exem <c plum ex EttfebioJib.6.cap.34. Cui animam agenticc notte miffu m fu erit p a ululum Ettch ariHU. Item-, <■ c quod dtcit Hieronymtts de Exttperio Epifcopo To-" lofano , qui corptts Domini portarit in caniHro, f«

F.ij.

84 Dt Coena

vfanguinem autem in vitro. item illud de Ter~

^tuUiani vxore ferttante domi fua EuchariFtiam.

>> Itemtllttdde Satyro fiatre Amhrofijy Bucharifiiam

,y quafi viaticttm in collo portante_j. Etde Heremi-

3> t/syfi aberatfacerdos , a \c ipfis EuchariFiiam acci-

vpientibtis : cuiufmodi alia plura repeti ex antiqua

hiFtoria poffunt. Ouorfum a utenT /wc ? nempe^j

vt co/Iigatur no iemere afferuatas o/imfuijje iflas

re/iquias^ nttnc ettam non ma/e in templis Chri-

Ftianorum feruari, manente in Sacramentis et-

iam afferuatis henedictionis virtute y vt difer-

te ad Co/ofyrium Jcribit Cyrilltts. Nos vero non

* an afferuaia rfed ajnmerito afferuata fuerint illa

fikgm enta q u arimm . ConFtat cnim ex Deiv erbo

diferie inhibttum a Domino fttiffe y ne qttid ex

agno Pafch&yexprejfo EuchariFtia noFtra typo , in

posierum dicm Jeruaretttr : & in a/iis facrificits

Lettit. 7. idem non temere prdapitur , nempey

vt omnts adittts fuperstttioni pnu/ttderctur. Et

ccrte qttttm Pattlus idolothyta in macello vanalia

expofita y non vult inter res prophanas cen-

feri y extra vfttm profanorum facrificiorum ,

fiatis etiam oFiendit y qu&nam vicifiim tumftte-

rit in Ecclcfia des Euchariiiici cpuli rcliquiis

fententia . Tum autjtm fuit valde difficile cr

pene aMv&Zsv > quum chriFtiani cibttm fimttl ca-

perent in jttis Agapls y (qttod ad muita fecu/ay

prjifertira in concurpt ad martyrum fawfJi&& vi-

gttit) ita dimetiri fanem & vinum qu& pectt-

liaritcr

D O M I NT. 8j

liartier Sacramentali cfui destinabantur , quin aliquid plerunque fiupere(fiet> de quihm varia7imb etiam repugnantia flatuta fuiffe ex vetuH-orum ficriptis apparet: ac proindc opinionemishm deLt Santtiflcationis alicuim in ipfis jymbolis inh&rw- tia non (latim irrepfifik^. Jubentur enim cx Cie- mente Romano Pontiflce , de Confiecr. Diflinct. 2 . cap. Tribtts gradibtis , Clerici reliquias fragmen- torum corporis Domini fiepofit&s in fiicrarium eo ipfo die confiumere:& Hefiychius Nazianzeni difii- puhis in Leuit.S.fiui ficculi moremfuiffie dccet ? vJ qujid^fiujLZrfitiiffkii cx^maretur : qucd e tiamnnm bodie in multis , vtloquuntur , cafiibtts apud ipfios Pontiflcios obfieruatur. Jpud Nicefhornm auicm lib.ij. cap.2S.&in Confilio Matifconcnfi ' fecundo, adhibebantur etiam Scholastici ilhs cdendis reli- quiis. fihiid ampliml Eatetur ipfie Harchitis ali- quando fiuijje vetitum , [velutt ConcilioTolctano primo cap.14. Et Cafiaraugufiano cap^.addita <c etiamperpetui anathematis pocna) ncqtus domum u Eucharihiam deportaret : contra quam fccit Gor- gonia Nanzianzenifioror, &(ghficente paulatim juperslitione^ qu^tandcm inistam horrendam cir- cunge&ationem & idolomaniam deucnit) alij pm- culdubio nonpa uci. firujd igitur hic profcrt Har- chitts j quo ishid fuum dogma confirmari popit? 3Sfjm> vtcdtera omittamy fqua ratio eft feruandt Eucharisfupanis-, eadcm etiamin akerofymbclo, nempevinovaleat nccefifie eflymfi dtfccrpcndain

'Eui.

8* De Coena

ejfe ' ptttet }qn&Dominm coritnnxit. Cedhveza-cur pjuiLmpotius ijli qriam vinttm ajfemant? nempe^j (tnqtati^ <xn&iaw'^

rjLi) jjuuL liwttm. fmlun acejatt , quurn_tAmen oiuncm vjni fnbjljj2tiam euanuijje velmt. Et h&c fort/tjTis fuit prxciptta ratio azymi vfttrpandi pa- nis , &orbicttlares illas tenucs ojfulas prabendi. Denique quisjan£ mentis non videt}<egrotts(nam aliitfupersritiones domi rejeruandijacri parits iam pridem apud ipfos objoleuerunt ) etiamfi illava- leret Jentenna-.longe meiiits confuli , ft deinte- grotohi. Sacramentalis aclio apud tpjos renouetur, quimfi rancido pane ypraterito verbo , quode/I Jy mboloni v elut anima qu£damypajcantur? Etde hoc quidcm hacfenus.

( yjlter error. ex. Ma reali ftue corporls ipjtus.jiue

DeltatisChriJli inpane &vino inexijtetia hic ejt,

quod quijquis ore fttmit fymbolayipfum etia chri-

fl:m orejumat , quodgrverbo Dei cxprejfo ej Sa-

cramentorttm natur& ex diametro repugnat. Acde

eorpore quidem ipjo chrijliphyjtco nunc non difpu-

fofjed aduerjm Harchium dico vix vllttmpojfe ma-

gisinfavircqtnm qui opineturDeitatem ipfim Ei-

lij & Sf.fanfli pofje corportsfenfibus percipi. 4d

hqcaute deliriu accedit etia duplex impieUtS-. unay

" gttXdcorpus Clmfti , quod vocatypuUt db infideUbus

97 eJjjj&JMZ£lkMjymiy qua(icomuriw v/Ia ejjepofiit

97 lucictt tevebrts : alteray qnodab ipfapercepta Dei-

"tate virtutemeius in nGnnu/Iis Jeparet : quod ejl

dpfarn

DOMINI. ' 87/!

ipfam Deitatem diuidere . J^ua de re mox di- cemus.

quarn modo toHitymodb in veneratio?iem tranfmu- tat, modbfiatuitHarchius:& certe,fveru efieiut dogma,de reali &effentiali atefni verbi &Spiri$t& flancii cumfymbolis vnitione , adoratio tum inter- na tum externa excludi necVotetinec debet. Qmm difputatio-nemin traciationcm qu&fiionis de Cecna Domini adminifirand^ ratione placet reijcere.

Nunc igitur agamm de Ceen& Domini eifeciis, qu& dupliciafiatuit Harchius: vna videlicct , qu£ ipfafymbola refpiciunt.vtpote qtui Deitatis illapfu reali fiant ipfum Chrifii corpm Jbvd/j,{ .- allera qu& ad nospertineant^ qui viuificorum fymbolorum ore ejr viua fide perceptorum virtute fiamus ipfum <c Chrifii corptu aciu , non tamen illudipfum idem cc numero^quod fumpfit ex Virgine^ quod nunc esi u in co?lis,fed ei fpecie cjr naturafimile. Et de iiiis u quidcmprioribwspaulo antecopiose diximtk^quod proprie pertmeant ad quaflionem de fymbolorum & rerum fignificatarum copulatione. .Ac promdc^> fuperefly vtdefosierioribus cigamm , id efi , de r, quorum in nobis cfficiendorum ,velpotius famiear dorum caufa Dominm h#c mysieria iniiitutt : qu<z tratiatio in tribws quafiionibtis pofita videtur. Vwl vidclicet, quid ex Coena Bomini confequa- mur ; ake.ra, per quid , ceu efficientem caufam , id eonfequamur.-txilia^quoperceptionis modo idcon-

F.iiif.

83 De Coena

fcquamur. Nam in his tribus valde <tb Harchio difcntimus. Vult cntm tpfe infumm&,quod adpri- mum qu&fitu attinet , nos nm tpfum tllud naturalc pro nobis tradttumcorpus , & naturalem illumpro nobis effufum fanguinemftcd 'potentiale corpuspar- ticipare,ex Deitate chrifti & Spiritus ftanchin pa- nem & vmum illud ftubsiantialiter tllapfa^ ipfis panis & vinifymbolis creatum:cu'ms manducatio- ne->potu, &concocttone tranfeamus in corpus chri- ftU ide&,fiamus homines Chrtfio,etft?ion A-qttales, tamen ftmiles. Deinde Deificationem dia nofiram v ult ex ipftftmet fy?nbolis ,quibus vnita eypermixta fitilla transfufz Dcitas , in nos emanare : vt,ftcut naturaliter & corporali huius feculi a!i?nonia,cor- ptis hoc noHrum alttur ftubftantia tpftapanis cjr vini propter vim nutriendts noftns corportbusa Deotl- tts infita?n : ita etiam fpiritualem illam vim , qua regeneramurin aternam vitam, exillo ipfopane propter Dettatem in ipfo cx Chrifti carne fubjia- tialiter'pcrmixtam,& quaftcumillis fmbolis tern- pcratam , & ore &fidc ftumamm. Vofiremo fpiri- tualem quide?n efte vult iflius in chri/fi corpus trafttionis modiiffedcu corporali, qttod adpanis & vint ftubftantias orcperceptsis attinet, coniuncium. 3S(j)s autem de primoprimum agamus .

Primtlm igitur qu&ro ex quo tande?n Scriptur* loco didicerit ,plura ipft chriflo corpora trtbuere: vnum videlicet naturaU , altcrum potentiale ex

Deitate

D O M I N I. 89

Deitate &pane confiatum : ac tertium deniqu^j

aciuale ex Deitate verbi ey Sp.fancii effentiaii &

illtspanis acvinifymbolis creatu.Scio refponfurum

ejje,vel jpfittsfautores, fiquos habet [quandoqut-

de hunc hominem Detts ex hoc mundo tempefiiue

Jujiuiit )Je non hac duo pofiertora corpora, qu<epo-

fiea in vnum confantur ipfi Chrijlo attribuere^

Jed potentiaic quidem in ipfis fymbolis confiituere : "

aciuale vero infingulis chnjii membris . Et for- iC

tafiis tam erunt etixm nonnulli impuden^s, vt ad

fuum iftuddeiiriu probanduverbi Dei teftimonits

abutatur.-quonia nimiru ejrpanis tlle corfmChrifti

dicitur , & vinum iilttd Chriftifanguis: & Ecclefia

quocfecorpus chriHivocatur. Sedjitalem corporis

chr/fti propagatione ' ftatuamw , quid fuperefini-

ftvt Valentini etiam a^dvaA ab inferis reuocemtts?

Res autem itafe habet.jjhtum de Filtj Dei incarna-

tione ioquimur , corptts intetiigimtit vere huma-

num, & anie &pofidepofita inftrmitatem circun-

jcriptum,vifibiie f(jr iocaie, vtpote cuigloria neque

fubfiantiam ipfam humand natur£,neque effentia-

lesproprietates ademit:qua in re Harchitts quoque

recie nobis afjentitur. £)uum autem fymbola au-

dimas corptts & fanguinem a Chrifio vocari , nos

itidem^ quod adipfas infefe voces att'wet,nul-

lam b/zct)vv{McLv fiatuimm , quum non aliud corptu

nifiverum illudfitpro nobts tradttum , nec altus

fanguisnifi ilie verm & natttraits pro nobis effu-

fus : (Jr exprefiisverbispanis tlle dicatur ejfe tilud

90 De coena

iffum corpuspro nobis traditum,& vinum i/leipfie /anguispro nobis effufius,fed Sacramentali {m\'juvu~ fjua. dicimas fymbolis attnbui rerum fignificata- riwi nomina y vt Sacramentalis fiignificatioms vis perfticiatur. <£uum autem Ecdefia Chrifii corpus vocaturjum corpons nomcn pro compacta creden- tiu multitudine bjumv/uca^ accipimus , veluti quu corpus alicuius ciuitatis,aut regni,aut col/egij no- tninamas : nec tamen diffitemur Ecclefiam non fimpliciter corpits ifcdcumadiectione chrifii cor- fus dici: nimirum quonia huius omniu mebrorum coniunffionis & deuinclionis vtnculum & velut anima qu&dam efiipfie Chriftus, vtcopiose dedarat multis locis Apoflolm, acprdfertim Ephefii. 23, & 4.16. Sed hoccorpm myflicum , quodnos fumus,a corporepro nobis tradito & fanguinepro nobis ef- finfio^de quibus demum in verbis infiitutionis Ccena Domini agitur,vfique adeo non diflinguere,vt hoc ctiam ad illudintroducedum extrudatur,non tan- iiim infianientis^fied etiam tmptj hominis effie vide- tur. ?/ittereapanis ilieiamtum quum in manus traditur ,imo quum verba inltitutionis Coen&ri- ie recitantur & explicantur,certe fit Sacramenta- liter Chrifiicorpus , aut inanis esi myftica benedi- ciio : autnon corpus Chrifli , fed panem accipiunt credetes. CMerum igiturdelirium eftopinari tum demumfteri chrifti corpu* quumper concocTianem tn corpore credentiumfaBam ipfitranfieiitin Chri- fticorpus^c proinde nonfiuerat dicendum HQ C

ESTy

Do M I NI. 91

EST,fedHOC ERIT CORPVS MEVM. Et rurfum ^fi , vtvult Harchius , istud de corpore myttico tntelligendum es~f, aut ipfe , autChruins (quod ab fit)mendax comperietur. Ethicoperapfe- cium eftintelligere , quomodo Harckius , quumfe premi v erbo E S T praCentis temporis videretyhuic obieclioni occurrerit. ( pagin. jy. ) Primum re- flondet ex '^duguftino^fvpe in Scripturis dicieffe quodnon eftfted quod v el mox ent >vel cffepoteH: Exquo ( inquit ) intelligere potes non effe abfur- dum quod 'dicimns, nempepanem Euchariftiz non effe carnem a£fus etfificappeUetur : fedquia man- ducatus ab hominefldeli , qui e(t corpus Chrifri, trafit demumin carnemaciudem,licet antea vim & cnergiam carnis Chrifli habuerit.Si hancphra- fin Scriptura Harchius idcirco protuliffet , vt hac verba, JQVO D TRADITVR.& gVI E F- E VN D IT VR, quamuis prsfenti te?npore enun- cientur^dere tamen moxfutura intell/gatur,appo- fite loquutus effct. ( Hoc eni?n hiftorica ipfa narra- tio demoftrat)fed quod interdii in Scripturis occur- rity hic locn habere^ vbi manifeHc no quidfninrus fit hicpanis 7poftqua comeft9 & cococfus fneritfed quidfitoftcnditur , id eft vt a communi vfn ad Sa- cramentalem trasferatur, extremdiprofecio eftim- pudentU . Vt demus enim pro EST fcriptum effe ERIT, an de corpore rnyBico iJhid , QJfO D TR A D ITVR & gjrI EFEVNDITVRyin- te/ligifoterit? ista igitur ne refutatione quidein-

4?L ])E COENA

digent.^fltera autem refponfioyquam ajfert Har- " chiusynon minus eltimpudens. Nec entm(inquit) " Dominus dixityHoc ettcorpus meumyaccipite com- " meditcfcd Accipitey comediteyHoc cstcorpusmcu^ " quoniam [inqmtpag. So.) etiamfi panis Euchari- " ftitjit virtute caro chrifhj&rtditer corpus verbi n ante manducationcm:tamen vtfiatactu vera caro " debetprius manducari , cr nutritionis legc in car- nisformaconuerti. GHiafivero res ipfa n~o ojtedat manifejle^voluijfe Chriltu difcipulos prius intelli- gere, quale effct quod illisprobebaty qnam id acci^ peret & comederet. Vtaute valeret Harchijfigme - tumypfius acceptum & manducatum fuijje pa- nem oporteret , quxm ex Chrilto , qnalis hic effct cibusyinte//igerenf: quodfiverum effet , quomodo ex fidepanem il/um manducafjent dijcipuliyquum verbis nondum ex Chrilto auditis credere non po- tuerintt Pr&terea quomodo ftxbitillud Harcbi/: panem etiam ante manducatione corpus vcrbi po- tentixliterjieri ^fimanducationcm^ nonpr&cedunt bencdtctionis vcrba ? Itaque nihil dicipotuit ijtis ineptius.

Sed cr illud ' cuiujmoditandem elttfuod fingu- losjdeles vult Christi mylticum corpusfieri , hoc {inquam)obfecro quxm ridiculum ejt? Necenim fingulifideles dicuntur Chriflicorpus yfed Chrifli membra,qu£ fimidfub Chrijlo capite coniucia Ec- clefiamconftitutit. Nec enim dicit ¥ aulmw (tco^ %K&$v$ iv/dfyjedh v5>fj& ol ttcMo) icr/ud^: & tamen

Harchitu

. »{IW

DOMINI. 0J

Harchiit4(pag.6 6 .)nefcio quo incptiflimo dialogi- Jmo vult infantem baptizatum effe corpus Chrt/H, irno etiam chriftum iure adoptionis: ey quodam e- tiam alio loco y nos neotericos Euangelicos Zuin- glianos & Caiuinianos quos vocat^ comminifcitur Jic loquentesprobarc. Proculdubio vero nobis im- primishic obieceritllarchim expatribusfipirituate iliam carnem->quam a cruciflxa diflingunnt.Quafi vero duplici refpectu}(corporalividelicet ejrjpiri- tuali modoflue corporisjenfu & intetieclu)carnem Chrifli confiderare & percipere , cfficiatduas car- nes exvna.-vt exittis duabm vna demumftt na- turalis & qualis eflvere humana , altera vcrofit ipfamet Deitasyidcirco carovocata, quoniam a car- ne Chrifli naturali in panem ineffabiliter i/laba- tur eique permifceatur , vtpoflea expotentialicor- porejiatnaturalis caro.

Jgind ' amplitis^Harchimfuum iflud idolufuprx ipfum quoy? Chrifluyquatenm mediator efl-, cuches (pag.libn ipfiusfecudo editi.\83.)infinita [inquii) <c iita beatdt Trinitatis effentia cum omnibus natura- " libus (jr ejfentidibus proprietatibus Chrifii ejr cor- " poris eiufdem , eftin hoc panc in terra , nunquam " abfens a Chrifloinccelo. ^dtqui ego adhuc credi- u di>quamuM vnica (it effentia diuina & trcsperfo- n£fintivV7R)su{Qi,nihilo?nin!S.s tamenfolam tS"Ac- y>v i7ro7&(r>v effe incarnatam. Itaque , (i vernm eft Harchij dogma^aut tota trinitas ( idem enim eft trinitatis effentia atquc ipfatrinitas ,fiuc cffcntix

g+ D E COE N A

abfoluie,non autem relate conftderata) carnem no-

ftra ajfumpferit:aut panis ifte pl/ts injeje illapfum

ftbiqf vnitum &pcrmixtum habebit7( vtpaftim lo-

quitur idem Harchit/<s)quam ipja Chrijti caro. Ita-

que iam iftepanis non erit appelUndm CO RP VS

VERBlftuc S? I RIT VSChnfthfic eniminter-

pretaturipjcmet Harchitts(pag.eiufdem libri 1S6.)

fedfpirttm Trinitatis: eyfictadem digne hunc pa-

nem recipientes non tanttim tranfbunt in Fhum

fedetiam in Patrem & Sptr.fanc7um.Et quis tande

erit iftorumportentorumfinisl Deinde ,fi na tura-

les cr effentiales omnes corporis chrifti propricta-

tes cceltttts in huc panem reipfafefeper myfttca bc-

nediciionem in terra injundunt -palpabtle autcm

cffc y ac locale , & circumfcriptum, naturaUs ac ef

fentialis eftprorfus corporls Chrifii quantumlibet

glorificatt proprietasy an no manifeftifttme fubuer-

tit Harchins quicquidcontra Tranffubfiantiatores

(jr Confubftantiatores hoc eode libro recie ajferuit?

jOu.eropr^terea7 quum ipfeminime ncgctopur-

tere nos ex Chrifti carne petcre , quicquid advi-

tam dlernam neceffarium eft , imo ipfammet etiam

dtcrnamvitam^quMo (inquam)quomodojecu ipfe

confcntiat fic fcribens pag.priorls libri 6i.7{on mi-

,> nus{ inquit) esi Chrisht* in baptifmo , quamin eu-

„ chartftia.verumperBiuinitate non humanitatem:

„ eytamcn non pudet cundem Harchium (pag. eiuf-

,y dcm iib \ fecundd editionis 1 42 .) h&c Origenisver-

„ baproferre: Sufcipimm carnem verbi nonfolum in

\ Sacra-

D O MI NI. 9^

Sacramento^fed etiam quumfideliter audimus Bei cc verbum\ & ifta Hieronymi^ jguando audimus ver- <c bum Dei, t#M caro Chrifti & fanguis eius in no-

s Hras auresfunditur. Cedo igitur, Harchij difcipu- li,quid amplius in hoc pane & hoc vino , quam in aqua baptifmi & infimphci verbo quaritis? Refiondet Harchius (pag.i^s.) In his quidempor- " tionem verbi aterni & Spiritus fanBi:in illis verb" totum corpus verbi aterni in Chrifto corporaliter" habitantis cum totaplenitudwe gratia apponi ,vtic quifque tantum de eo fumat^ quantum capitfides Ci jingulorumpropria. Atquihoc non eflreftondere-,

fed illudere^j . 2Jjc enim nunc quarimus , plus an minus in his vel illis detur, fed an idem detur y id eftfilla ipfa chrifti humanitas. Si hoc negatis^ergo extra Chrifii humanitatemfalutemponitis, id e(ty vultis aliquos feruari, qui veHru illud potentiale corpus ChriHinonperceperint3nififortaJJe abfolute neceffaria effe omnibus ad falutemputatis Eucha- riHia fumptionem : fin vero co-nceditis , deceperit fefe & vos Harcbius,quumhumanitatem chrifli a, baptifmo excluderet? & totum hoc veftrum dogma de corpore vcrbi & potentiali & aciuali corpore corruet . Sed quid fi rurfum oftendero veHrum Harchium alibiplus tribuere fimplici verbo> quam huic potentiali corpori ? cui totam Trinitatis effcn- tiamvnitamejfe vult? Sic enim illepagina eiufi dem hbrifecunda editionis S4^E>iligens leciiofan- ctarurn Scripturarum est veriuscorpus ChriHi , id

g6 DE COENA

y, efl,melius nobis Chriflum cr eiusfacla, dtclaqe ob ,, oculos pontt, (jr viuidius illius nobis ?nemorixm ^rcjricat, qttam panis Euchxrtsh<e , qtti memoria y) ta/iium eH , cfrnuta Chrifii figura. Et ne mirum ciiiquxm vidcatur Jicfcrtpjijfc Harchtu, ecce Attg. verba de vcrbis Domini in orat. 26. ab ipfo citata pxgpriorisitbri ioj.(Na inpolteriore editionepar ^ te hiit loci cofulio pr<zterijt)Int errogo vos,jratres, „ inqtiit Auguftimu , quid vobis plus effe videtur> 5, Verbum Dei , an corpus chrifti? St verum vultis „ rcfbondere, dicetis qiiodno minus fttverbum Dei. Intelligit a utem Auguftinusper Dci v erbum,iiiud quod per pr&dicatiGnem erogatur ,vt eodemioco fubijcit. Qmnam igitur Harchium fecum concilia- bimus? idccriefteri nbpoteft, niftin hacpofieriore fententia qua vcrifiima eft,abnegataprioreprorfus phanatica ,perjeuerct. Rcs enim itafe habet. Me- diator nofler eflvnicus chrisimfecunium vtran% naturam ,fcdita vtfcutpcrfona nondiuiditury ftc fua cuiquc nxtur& inconfuie tribnantur, dittina nimirum diuin&, hu?nana human^ , ficut Leo Ro- ?nxnus Epifcopu-s , operaprofccio cgregtx in hocar- trumento nauata , in iila cclcbratfiima Epiflola Jcribtt. Totum crgo illum fiert noltrum oportetvt in eo cltcia obtivcxwus adfalute neceffarix : & quum Jecundttm carne?n ad nos accedat , immo tdcirco faclusfit homo,vt frater tiofler effet , nccefje esivt- ivjius caro fit mediumpropinquum noflra cttrn ipfo coniuncftonis , quanuis a diuina virtuto_j ipfa

coniuncfto

DOMINI. gj

coniuc7iopendeat. Opm enim iftudinchoet&per- ficiat dittwa virtm oportet. Sed vt in Chrifto ele- fHfumus ita in ipfo diligimur , non tatitm adfiti^ fcd etia adfcijcedtr^pojiea vocamur ita vth&c di- uina virtm epm illudjuu extra camem Chrifii no efficiat. Et ne quis excipiatcum Harchio,virtutem tamenfeu vim illam diuina Chrifii,Jitte rhv Xoypv extra carne eiustefe exeruiffefalte anteqmm rei- pfa tn ytero virginis crearetur : refpondendum efb (Zhrifii carnem , quod ad Deum attinet , femper fuijfe in ipfius oadispr^entem^ vt no in ea qua- fiiamexifiente yatccrte propter eam najcituram^ ab origine mundi ejfufa fuijfe in omneseleffosdo- na adfalutem neccjfaria. Vidit enim L^braham diem Domini7 inquit Chrifius. Dauid autem pfal. 2.& ii o. inprimis Chrifium oculisfidei> quafiam Regem in cruce coronatum, g; ad dexteram Patris eueffum oculisfidei co?itcrmplatur: ey patres ean~ dematque nos cfcam comederunt •* & eundem po- tum biberuyitjd cfi Chriltum , interprete ^pofio- lo^quodadfolam Dcitatem ChrifiicumHarchio re- firingere, efr fundametafidei Ch rtjiian^ cou dlere . Statenimillud^Christm erat heri,& eFihodie' non modo quoniaDcus csiPatri (Tujjai<Pio(;fied etia quoniam ah aterno decretw efi fecundiivtramque naturam Mediator , quamuis in plenitudine tem- poru Verbnm ftfaclum caro. Deni^ Dcumin ido- lu trasformamus Ji citra fanguwis Filinpfus cjfu- f.one eum cxisnmamu* ALttqua fitiffe cuiqnam bo-

G.u

pS De Coena

mtni rccocilittum.ldotum entrn est Deus, qtri citr* pccnam condtgnam in vntcomedtatoreperjolutam qucnquam jeruauent : quarn ob caujam etiamy qnod ad propittxtioncm attinet , dicttur Agnm ille ab origine mundi occtjus. Sicutautem vnicus futt , efly & erit ad nouijumam vfqne dtem me- dtator Chrifltts fecundum vtramque naturam y td esi natnra humana pccnas nosiris peccatis de- bitas pcrfoluente , Dcitate vcro illi obedientU dignitatcm , ac efficaciamnecefhiamconcilian- te : tta vmcum Jemper fnit in Ecclefa ordina, rium injlrumcntum,quo electiad Chrtflumfbi ap- pltcadum idonci rcdderetur, Tides videlicetyvt v- muerfafcrtptttra teftatur: & h.tcrurfits fides>quum ft ex audttu{mutua enimcfi cyperpetua interDcu loquentem & cleffos audttis afjentientes, &credt- tafbi applicantes relatio ) confeqmtur Verbum E- uangelij tllud efje vnicum injirumentnmy quod mertto vocat Apofiolus , Detpotentiam adfalutem cuiuts credeti . Alioqut mentitm effet Petrus ^qnum diceret fuo ac difcipulorum nomine , Verba vitct Aternx habes : & rurfum quum verbn illud ipfum pr£dicatu$r£ceptoris Chrifti vefijg.ys infiftensfe- mentncorruptum appc/iaret. Quid autem cfifie- mineprms in quolibct generato? & quid illi ferni- ni deeffe potcft vnde profecr/4* fcetus gjgmtur f Nam etiarn altcnbi Harchms vuL\CyrilH teftimo- nio dbutens iEmcIj artftt&femen viutficum ine(feyeo (itum iilum effentU Tnnitatis in huc dtuinum pa~

nem

D O M I N I. pp

nern ilUpfum detorquens. At nos non a^nbigimits, ejr Chriflum totum-> & tottim Chrifli nobis tam in verbo fmplichquam Sacramentis adhibitis-, veluti nobis euidentiorefdcio yvereperfldem percipicn- dumproponiyquod neque Dcus elecios fuos aliter quam vni Chriflo fuo,veroDeo crvcro hominifpi- ritualitervmtos vnqua feruarit,aut feruet, autjit fcruaturw.nequea verboflmpUci Sxcrametaflgni flcau & prdbiU rei refpetiuffed fgniflcationis mo- do difftrre arbitramur, quonia videlicet^vtfcitifli- me loqniturAuguflinusfunt verba vifibiUajd efly hoc ipfum oculis renutiant,quodverba auribtts au~ dientiumfigniflcant.In fumma igiturtumin ver- bofimplici Euangelj/, tuminfacru myflerijs Chri- flus totus nobisjpiritualtterper fldem applicandus pr&betur : neque exiftimandws eft aut in verbum vocale, aut infymbola Sacramentalia illabi vel in- fundi reipfa ffed quod externisfenftbus vtraque illapromittut , hoc in cordibmcredentiu cfflcere & obfignare Sp.fancin dociorem illu veritatis^omnes axdentes Chriflo inferenfe,ex quo i//Jpoflea,quic- qutd adfilutem neceffarium cfi\hanriunt.

Guaro & illudvbi didicerit Harchius rem Sa- cramenti ab ipfmfruciu feiungere, idefl, a Chrifti carneper Diuinitatem in ipfa corporalitcr habitan- te viuifcata & viuiflca , viuificationemfeparare; T^am audio quidem Euangclium,idcfl,Euangclij pradicationem , alijs vitam , aliis mortem fpirare> 2.Cor,2. 1 6.at ipfummet Chriflum vitam non mor-

G.v.

joo De Coena

temejfe vbique inuento > ej chrtjlum quidem a~ gnofco credentes }eruaturnm,a qmbus mmtrumfi- derecipttur> catcros antemmorti adtudicatuntmy nempe a quibus rcijatur : & fymbola qutdem /e- <ro ab alijs dtgne ad vitam , ab alijs vero indi- gne ad ittdicium Jumi> rem autem ipfam fymbo- Itsfgnificatam aliter qulm vera fidejuminujqua lego. T^jtm emm qui verafidefumti , indigne fn- mit? Neque his obJiat,qt/od apud Patres &pr&fer- tirn ^AuguJlinum, corput Domini interdum Jumi etiam ab impijs diciiur. Tum enirn hac Corports ■voce non res Sxcramenti fignificata, fed fignumfi- gnificans inteHigitur: quo fenfu etiam h# locutio- nes intclligendd funt , Corpns Domini tntrare in os-, cadere in terram,confumi , & eiufmodiplnrima: idt% ita ejfe aperte idem Augujlinttsdocet, quu non de frucluyfed de re Stcramentijd cjl, de ChriHo i- pjo loquens? Hic cibtts(inquit) non eji ventris , fed mentis\ o°alibi corpns Dominiyfymbolicumvide- licetfine fymbolo repr<efentatnm,i, corpore Dominoy id ejlyab ipfa re Stcrameti manifesfe dijlwguit. Et lo£C profertquidem ctiam Harchitis adue>fusora- lem ipfiwcarms chrisii manducationem fedita,vt mtgis etiam abfurdum errorem inuehat. Vtrnm enim mdgis abfurdum efidicin , carnem Chrifii naturalemf pofitoreipfi tllaprjifentem effe, injuby vel cum bfo panefi quibufvis panem o^e fumenti- b',fs ore quoq. ftmulfnmi : an vero dicere cum Har- chioytotamipfins Trinitatis effentiam7vtputa pani

re ipfa

D O M I N I. iol

re ipfa vnitam & 'permixtam , tum ore tumfidc fumt, idd^ abfqu e fructu f. Nam h lc quoque eft a - liwipfins graiiiftimm ' error,quod in boc argume- to nominc Ftdeltu eos eti£ comprchcdtt^ qutfidcm tantltm hiftoricam habcnt : qua qui pr<edtti funt, nibilcertc ampHus? aut fortaftis etiammimts ha- bent quarn dzmones. Jtaque horrendum cjtcogi- tare tales v/lo modo exiftimare Deitatem injcfc recipere.quum nutiafitcommunio Chrijlo cumBe- liafne^tefte Apoftoloypofttnt effe participes menfe Domint & menjd damonioru. Nequehkmibiob- tjciatHarchius Diuinitatem vbique eftfe, acproin- de hocrefteciu abindiz/iis quoqucfumi. Nam hac rcfponfione non modo no ftabiliturjed etiampror- fus euertitur doamatis ipfim fundamcntum. Qut-

J O iJ .) <^^_;

nam enim dtxerit id inpanem illabi mjHicjz, be- ncdtcttonis virtute,quod iam antea, quufttvbiq, inpane etiam eratl At non per inhabitationts gratta{inquit Harchms. ) qttod fi cocejjero^cofeque turvcraftdc deftttutosji fumat rc Sacramentiynon tamcnfumcrequia Diuinitasfttvbique.Num ve- ro idcirco yquod Diuinitas infitin pancper inha- bitationis gratiam? Demus boc Harcbio(quodta- rncny vt ipfe quidem intcHigtt, falftftirmm est , vt mox explicabimus)concludcndumcrttprofecib > /- pfts etiam beHias(quandoquidem hanc habitatio- nem dcfinit rcali & ejfentiali cum ipfis fymbolis v- nitione) fi fymbola fumpferint , quodipfts fjmbolis reditcr cohdret , neceffarto fmnere : quamctiam

G.iij.

102 De Coena

confcqnutione cffugerc vllis Hrophis nequc Tranf-

fuhUa nliatores.neque ConfubHantiatores poflunt.

Veritas antem hacejl.Solam hypoHafin Filij vni &

foli ajjumpu noHra naturtfua tpfuisfubHtntia v*

nitam : hanccarncm effe vnicum,reale, crpropin-

qunm noHrst cum Deo reconcdiationis vinculum:

hanc recociliationem ad eos demum pertinere ,qni

fefe huic carniperveram fidem adiungunt.-hancfi-

dem effe Jingnlare Dei donum , cums efficacia a Sp.

ftncHopromanans ChriHi carnem ideshvinculum

illndcredentibus applicatum illos ChriHofpiritua-

Utervniat: Spir.fanHum , vthanc fidem in nobis

creet , <&femel creatam foueat,tum verbo fimplici

tum Sacramentis vti> non vimaliquxm illis inHd-

landojfedintusfua vnius vi efficiendo>quodver-

bum a uribm & Sacramenta oculis renuntiant : fo-

los igiturverafideprxditos rem Sacrameti ejr rcm

Verbiparticipare. Necindc confeqnitur , integrum

igitur Sacramentttfolis fidelibusprAeri.fiuepront

credentes vel increduli fuerint , qui ad menfam

Domini accedunt, Hatuendum effe vera vel fa/ft

ejfe Sxcrawenta .Hoc ( inquam)minime cofcquitur.

Pddicula enim eHvtraque h<ec confequutio^Datur,

ergoaccipitur:Non acnpitur^ergo no datur.Sed hoc

•vere concluditury ChriHus verax eH, ergo nuquam

offert facra fymbola, quin etiam vere offerat , quod

perilla fgnificat: ac proinde verafunt femper&

integra Sacramenta ex Dei verbo. Sed, quoniam

fymbola quidcm pr&bentur manni ejr ori , res au-

Hm

DOMINI. XOJ

tem fgnificat£^id eFt,ipftmet Chrifius mcntifideli pr&betur,idcirco omnes quidem mannm & os afife- rentesfymbolapercipiunt^mcns vero vera flde no pradita^rem Sacramenti repudiat : acproinde rem nonfit talis qnifpiam indigne fumti corporis &

fanguinis Domini , ( nif percorpus &fanguinem ipfa illormnfymbola metonjmia Sacra?nentaii in- telligat ) fed corporis & fanguinis Domini con- tempti^ rjrper incredulitatem repudiati , ipfiufqne adeotamfacra atlionh tnrpiter contaminata. Ita- que y vtfemel hunc locum cofkludam^ vfque adeo conittncta funt & connexa vita &caro ChriFtiy quoniam carojiltj Dei efi , vt neque vitx partccps effe quifquam extra illius carnisjvnki vinculi no- Ffr<c cum vita coiligationis ,p articipationem pofiii % nequeqnifquamillius effe particepsfiue in vcrbo^

fiuein Sacrametis^qui ex ea nonviuificetur:& atu contrariumfiatuunt ChriFtum diuidant^ de quibus qnid Ftatuendttm fit^ docct Spiritus fariffus >t .loan . 4. 3. Proinde quantum fallatur Harchius apparet^ qni Deitatem no modo in hypoflaf r£ Kcyov relate confideratam , qu&vna eftincarnata ,fed abfolu- te totius Trinitatis illabi vult in pancmsut Ulo ad Diuinitate?n potentiale?n redacto.poflea finguli

fiamus ipfius Chrifii attuale corpus. 4Qxffii vero cx carnc ChriFti emanarepofiit, qnod non efiin- carnatum: attt Chriflidiuinitas fitneHrti vnitio- nis vinculum^ac non potiuspercarnem adnos tpfe appropinquarit yvt pefeam noFtrnm factam^Deo

G.ittj.

J0A( D E C CE N A

adiunga mttr, quamnis hanc vtm ca ro non fbiqtta- ffubtei-io whjtrcntemjed quatcnus in f.lij Dci hy- poHaft fnbfifttt }obtineat; fiue ,vt vcre quamuis barbare loqunntur infcholisynode gratia vlla ha- hituali^fed dc gratia vnionts ft tftud accipiex- dum : quod qui noninte/Iigunt , multa Cynlliloca deprauat ,quafivt TfjHorqfiopnlum vitaret, Eu- tychianus euajcrit.

Sed tam tepus ejl aliquid de iHa inhabitationis gratia dicere.2{otw efltlie verfcttlus , Entcr pr£- fcnter Deus cfi & +b;a,poteter. Ethxcquidem efl v niuerfalis^id efi^ad res omnes creatas relata Dci tum exifl ntia,qu£, vt inquit Auguflinusy necmo- le diHenditur,nec partitione mwuttur :tttm etiam in iiiis qttamdiu & quomodo i/Ii libet^ conferuadis virttts ac potentia . Sed amplius aliquid (ignificatur Habitadt voce. Na & habitare in cceiis diciturDe9 nempe ab effeclis^quodvidclicet illuHrtora ibi col- locarit maieflatis ac gloria fttsfgnx . Sic etiam Ki- tiw eflin mediopovttlifui habitarcpartimproptcr vifbilia fu<p prtfcntU cumfnguLxri benignitate coniuncict fymbola partim propterca qr/od \c<eteris gentib/ss ad tempus defcrtis, hutcfolipopulo gratia il/amfuam faln*are impertiretnr: ftcnt & hodie in ijs qttorttm ,y animos & corporafhi ftncii fui Spi - ritus vtrtttte fancitficauit , dicitur Spintusfancius taquam in templo habitare , /. Cor. 3.i6:itidemcjue pater &fHitisJoan. 14. 23: dcnique dicitur pleni- tudo Dettaiis habitare in ChriHo. Colofl. z. g.

Difcri-

DOMINI. 10J

Difcrimen autem inter ista qui non intellexerunty iampridem teterrimos errores in Ecclefiam inue- xerunt , cuiufmodi fuit Manich&orum deliruim a Serueto nosira memoria renouatum , quod Dei effentia rebut omnibm fefe vniret y ficut apud Poetam dicitur Spiritu* fiuc^ mens totam mun- di molem fic agitare y vtfe magno in corpore^j mijceat. Contra vero Neflorim dterni verbi vnio- nem hypofiaticamcum humana natura non intelli- gens fola TsvL&vcricL vj&l cr%tcr<l , Deum putauit ih Chrifli carne habitare-, vt & m reliquisfanciis: re- UcJa tantum Chrifio d^id>d , id eft Autoritate cjr eminentia , vt inter multos fiatres primogenito. Hanc impietatemfuperioribiis annis ab inferis re- uocaruntBrentius ejr lacobus Andr&asydiferie fcri- bentes^Deumy quodadeffentiam attinety non ali- ter effe in Chrifio , quarn in rebus omnibm , fedpe- tendam cjfedisfwcTionem ab energia : & his ver- hisyVERBVM CARO TACTVM ESTnon aliudfignificari,quam quod Dews in reliquos qud- damy infilm autem Maruomnia donayimo omnes Deitatis proprjetates effttndat : vt fic cr fecundum Neftorium diuidaPur perfona , ^rfecundum Euty- chetenproprietates naturarum confundatur. Rar- chim autem contrariam prorfm viam ingrcffm vult non in Chrifti tantum came_j effentialiier vniri Verbum &ternumy vt illam reddat diuinamy (quod epitheto ambi^uu efl)fed etia illud in Coendt Domini fymboU retpflt cjr aciu illabi , eifque vniri

106 De Coena

gr permifceri , vt fint cr ipfa diuinapcr eandem tpfam Deitatem^ey qutdem non tantum verbi^Jed etiam totim Trinitatis) qua carnem naturalem Christi diuinamreddit:vt Jymbola fic fiant poten- ttaliter(ide(l,vt ego intcrpretorjjabitudine &difi pofitione quada) corpm Chrifti^non quidem idem ntimero atque illud phyficum & naturale quod est in ccelis , fed ei tamen virtute fimile : ac tan~ dcm vera fide^j praditi panem illum Jumentes ftant finguli afiuale cdrpus Chrtfii, hypoHatica ta- men vnione vni GbriHo feruata : quod abfurdif- fimum & wfanijumum dogma , quamuis a nobis aliquatcnus refutatumypriufquamplenitis refella- mtis , dtcendum arbitror , quid hac de re fit ex Dei verbo & orthodoxa, Ecdefia, fententia fta- tuendum.

Primum omnium iqitur cxiHentia illa Dei, qua ficut ejfentia ipfitts infintta efi & impartibilis , ita etiam vbtque eft » cjfcntialiter pr&fens , ejromnia ftbi habcnsprtfentia , neque tota ex integrantibus partibtts conjhns, nequevtin loco,fed non minus ineffabili &incomprehenftbilt modo^quamipfa eH tnfefe immenja, tum ab ipfim prafentia vniuerfa- Its energia diHinguenda efi,tum inprimis ab hy- poHafi Filij Dci incarnatione . <guanuis enim nufquamfit Deitas ociofa , tamen aliud eft Adeffe^ q/uam aliquidefficere,& huius effettionis nonvna efijpecies. Namalia eftvuiuerfalis res omnesea ipfa virtute , qua condttafunt , tum vifibiles, tum

inuifi-

DoMlNI. I07

inuifibiles : tum ex naturd ordine , tum pr&ter aut contra illum ordinem gubernans:alia eflvero ma- gis etiammirijica>& ipftsetiam Angelis incompre- henfibilis , qua videlicetfacium est , vt> quanuts tres perfon&fint vnica Deitas.non ex tribm aggrc- gatay fcd infingults vnica &prorfm eadem >fi#tfe h& perfona ivo7ivsTx!St , nihtlomtnm tamen foU perfona , qu& Filim Dei eH aternm , itafefe arcic cum noHra carne ex Dauidis filia Virghiefecrindn fuaspromtfiiones affumpta adtunxit , vt non modo cunciis,quarum capax ejfe res Treata potefl,dotibm illam perfefttfitme repleuerit^fed etiam, (fkltHs fcmpermanentibm & naturis ipfis & ejfcntialibm earumproprietatibm^quibm nimirumfubUtis cffe dcfinerentid quod funt,& qttibm immutattsjaits amplim non effent^quales funt^acproinde chriftm nec verm Dem effetynecverm homo)illa ad fuam ipftm hjpHafin redegeritmec iam Fdius Ule honti- nis fit diuinm duntaxat aut etiam diuinifiimm^ (id efl excelientifiimis donis Dei fupra res omnes aliits creata* ornatm) fed etiam ipfemet Dei Fdim non ex duobmfiliis confiatm fed a Ftlio Dei (vt ita loquar)perfonatm\<y ita in ChriHo fit quide Almd & Aliud^nempe 0 xby©',& indiuiduum humanu affumptum, nonfit autem Alius & Alim :ficut ad- uerfus Samofatenum ^tXov a>K$&>7SQV flatucntem: aducrfm Arium creatam Deitaiem inuehentemy eamque pro animain carne affumpta fubHitucn- tem ; aduerfm ' NeHorium <r%pmh & hGftWixb,

io8 De Coena

ficut ry hodie nosiri P'biqu:tarif^7rctpovcnctv loco hy- pojhtiai vntonis fub(hluetem:aduerfts Eutychen demque pro vnione confujionem naturarum po- nentemjota vetus Ecclejia ex Dei verbo,extnfni- tis diffcuitattbus ey certaminibus ciuclata ycon- flitutt.

SupereFi ea Habitatio qux fic buccvvfxax; cum fttpcriore ftgnt icatur yfed qux quttma Paulo , ad- ieffa parttcula ozdtm&.tw.Cuc. , cy j Patrtbus vnionis HypoHaticx vjcc determinetur>faciie ab ea dtfcer- natur. Ejlemm illa vm Chntto propria ^you^uxhiQ infiii/ hyposhf:tfla vero esrommbusfincris comti niSfty mere o"Xfn'<cv ?i iytpyyiww, quod ad Dettatis Chrifl, iparticipatione attmet ; humanx, vero nattt- r& nobis cdmunicaUrefpe5ltt etia hco*ixn,fedcitr£ vllarn ovvctp.v realcm: ac mcre fpiritualts^quanuis eius beneficium ad corptis etiam hominis redundet. Habitare igiturDeus injolis fuis fanciis dicitury non effentiaiis neqttc vniuerfiiis , acmulto minus hyposhtiCiC altcinus vnionis reflecittyfed ' qttoniam illos in Fiiio mcdiatore facit o?nnium ad vitam aternam ncccffariornm donorum participes. Dici- turautemcttam Detts habitare in iis , quibtis tum gratix tum etiam ludiciorumfuorum itifrrttmentis vtitur. T^am & in tabernaculo & in tcmplopafitm diciuir habitaffe & fatjfe in Prophetis , & arc£ ipfi tribuiturDei nomcn , quA rjr ipft habitatio tota eH faepynriKiijfeda fuperiore in eo dmcrfa ,• quod Detts tvere agit quicqnid Jpirituale eli > wftrumenta

verb

DOMINI. I09

verb > qiucunque tandem illafnt ^fiue inanimaU

videlicet?vt Sacramenta,fue animata>vt Prophe-

t<e,Pas~tores & alij,externumtantiim opus admini-

ftrant. Sed hdcomniafupereftvt ex verbo Deipro-

benrns . Quod a ttinet igitur ad illam vniueifalcm

tumprzfentiam, tum etiam potcntiam , non vide-

turprobatione indigere , cjtium nonfta nobls ad-

mrf^Epuureos wHituta d?fputa?io. Hjpostatkam

autem vmonem effe ipfaram nxtttrarum , &to!o

gene>e ab ea habitatione qua in fanffis eft, differ-

re.quum innumerabdibutpene testimonus aduer-

ftis omnia illa hareticorum monstra , omniumpa-

trum cjr veterum illarum decantatifumarum fyno-

dorum perjpicuo confenfu fuerit demonstratum,

nolui multas chartas istorum certaminum repeti-

tione implere. Tantum dico non effe hodie Chri-

ftianum cenfendum, qui chriftum vere ejr effcn-

tiali^erDcum & hominem cffe inficictur. Scd ha,-

bitationem Dei in fancHs mere (rygnxfa cjr htfjn-

nxhv ejfe, & rurfus eam , qu& eft in Sacramentis,

aliam ejfe prorfut ab ea , quam ponit Harchizts9

fupcreft vt ex Dei verbo demonsfremtts. Illudigi-

tur nobls tenendum eft, non aliter nos Chrislum

recipere, quamperipfim Spiritum , qui eftSpiritus

fanttus , & rurfum non dliter Spiritum a nobis

accipi.quamipfe Christus acceperit: qu<zquumfint

verbo Dei teftatiftima, citatis tcstimonijs non puto

indigere. Sed & illud conftat, chrifturn, quatenm

Deuseft, effe natura vnum cum Patre & Spiritu

iio De Coena

fmclo Deum, ac proinde femperfuijfe Patri & Sp. jancto ivv7nfsa%?v,vt tam vere dicere potuent chri- jius,SpintusJanc7us in meeft,& ego in eo , quam cidem prorjus ratione , dixit, Ego in Patre, & Vaterin me ejt :effe nt lalii er nimirum & ab aterno. Sccundum humana autem naturam Spiritumfan- ttum dicitur accepijje. Ioan.3.34. . Sed & Ioan.17. jq. dicitur feipfum fxnctificare. Ex quo inteUigi- tnnsdu&s effe naturasinvna Chrifiiperfona, Dei- tatem videlicet fanctifkantem , & humanitatem ftnctificatam : quod vtrunque diuintjtime Paulus declara utt, Collof.2 . p . qumn diceret totam plenitu- dinem Deitatis habitare in christo ow/u^cnTtcoq; fcut Ioannes Baptifta Ioan.3. 34 .per Spiritum non ad menfuram acceptum de Spiritu participato lo- quebatuY:vt& Spirit^s fanctus lfal.44,Vnxit te^j Deus DernUms oleo Utitia pra participibmtuis: in quem locum Cyrillus in Ioan. lib.2.cap.s. Memi- " ncris(iuquit)fecundumformamferui,qua Patre^s **. minor ejf,ejr a Patre ey * Spiritwfancto, & afeipfo-> 99 qui Verbum & Filius cst , effe fanctificatum , ficut >' ipfe dicit,pro eisfanctifcabo meipfum.ldque etiam apcrtijsime ab Apoflolo dcclaratur^q u ttm dicit ef/i- cacitate Dei Chrijtum, fecudum carncm videlicet, a mortuis fuiffe excitatam. Et hucJJ?cc7atappoJi- tifsima illa distinctioa Scholafiicis vfnrpata inter Cratiam vnionis ,fecttndum qnarn hic homo eft ejfcMialiter Dcus , vtpotc vcrbum c? DciFilius

vmge

DoMINI, III

vnigenitus;&Gratiam,quam habitualem vocant, Cyrillm autcm ar%vnx,h ,& Latini ex participa- tioneappe/lant ,fccundum quam hac affumpta na~ tura humana non eflDew effentia^fed qualitat^ & efficacitate diuinifiimus : nectamefkotpop&^vt i/lum vocabat NeHoriusperfona diuidens,vt puta qui hac diuinitatem carni,vt fubiectojnfitam non aliunde neque extrinfecus ,fed afemetipfo , id es% a Deitatc^ in ipfomet per gratiam vnionis in- habitante^? fibiipfi donet . ^tu quum itafe ha- beant,efficitur neceffarioDeum dici in nobisomni- bushabitare non effentialiter, (nam aliud effedi- ximus Adeffe quam Htbitare)fed crftTW&g fiucs wpyvmxcvg , ex carnis ChriHi participatione , vt moxoHendemus, Etcerte non aliter poffunt illa ch riHi v crba intel/igi 1I0an.14.23. Ego $ Pater veniemus , & manftonem apud eum faciemus. T^ec enim dici poffunt venire^j vbi iam erant effentialiter , fed fecundum energiam , uon il- lam vniuerfalem , de_j qua loquens Apoflolus Aclorum decimo feptimo , in ipfo fumus (inquit) mouemur & viuimus , fcd fecundum il/am fan~ ffis cjr elcciis in Chriflo propriam. Qt&od crgo dicit Paulus , 1. Corinth.6. 17 y Oui adh^ret Do- mino vnusfliritusefl: ey ittud Petri,Diuin<£ na- turdt f!eriparticipes,2 • Pet.i. 4 .ad energiam eydona Spiritus prxfertim illa d/A^t^Mrct , non autem ad vllttm effentialem intra nos i/Iapfum rcfcren- da fnnt, Datur igitnr , efl, & habitat in nob/s

III D E C OEN A

Sbirittu fanetus,fiuc Detts , fiue Pater , fiue Ttlim per tyiritumfincium> quia docet nos omnem vcri- tatemJoan.i6.jjy & Efai.s4.13 : Cr renunciat no- bis, qud ex chnHo accipit , Ioan.16.4: ey* operatur omnia tn omnibmvidelicet{anciis,i.Cor.i2.6: & tefiimonium reddtt Jpiritui noHro , quod Ftlij Dci fimus , Rom.8.16 : (f clamat in cordtbtts nosi/is Abba Pater> Gal.4.6 -,id eji-, facit vt damemusy Rom. 8. is : ac per eum acliones corpons mortifca- rnus y &ab ipfo ducimur>Rom. 8.13,14: eyper cum cognojcimus nos in Deo habitare , & ipfum in no- biSy iJoan.4.13 : & data nobis efimens , vtcogno- fcamtis eum,qui verax efi:cuiufmodi aliapene in- monerabilia exfacris literis depromipoffunt . Jta- que conjiat eyDiuinitatis qualttatem , idesidiui- nijitmas illas omnes dotes , quarum capax cjl caro ex Spiritu fanclo in vtero vtrginis concepta (di- Jiingnimus enim inter Siotiitci, id eji Deitatem, vt loquiturVaulus^quit efieffentialts:& §&*QiviTCL,qu<z efi qualitas creata) in Chrisii carnetanquam fub- iecio inl)Arentes> & dona Dei, quornm rejfeciu in fanciis dicitur habttare , adenergiam vt ad com- mune genus e(fe referenda , & fecundum phts & minus differrc : quoniam htidelicet cx chrisU ple- nitudme omnes accipiamus : tum etiarn in eo vel maxime ,quod i//d qualitates non fint in Chrtflo extrinfecus aduentitU ,fed ipfemet eas Deus fu£ carnirutftbi proprte & hypojiattc} vnitA pcrfechf- fimefuppeditet. Iam autem docendum nobis efi ex

eodem

DOMINI. I13

eodem Dei verbojvnde tandem UU qualitatespre- deant 7per quem&qmbut inlirumentis interue- nientibusinnobis efficiatur. Prouenire igitur illas omnes a Dei bomtate,natura ipfa quantumuis cor- rupta nos docet: grtefiatur etiam Scriptura lacob. i.ijftdque m Chriflo. Loquimur enim de donis fancrorum propriis, Spiritus emm{inquit) demeo accipiet^ annuntiabitvobis, Ioan.16.14: ?jr,Ego meipfum fancfifico, vt & ipfifanclificentur , Ioan. 17-19 : &•> Vaternos in ilh dileffo flbi gratis cffecit gratos,Eph.i.6:denife ex ipfins plemtudtne omnes accipimusjoan.i .16 . Cedo vero,num Chrifium hic confiderabimus yt inttrumentalem duntaxatcau- fam , qu& non agat,fed agatnr ? Minime id vero . Habet enim vitaminfemetipfoy ejr vere Mediator, ac Seruator efitotus , & fecundum fuitotum , quia, (vtrecJefiribit Auguftinus & alij): nec^ Filij Dei-" tasfine humanitate , neque humanitasfine Dei-» tate Mediatrix efi:fedita , vt cuique naturafua " tttm ovcn&,tum etiamvoluntas >tum operatio di- HinBe ydiuina diuina , humana humtnA feruen- tur -> quanuis ^faiTe^icrtfSLVzfinttotipcrfon&com- munia.

Omniaporrb ChrilH in Ecclefiam fuam proprie collata dona , ad quatuor reuocaniurab ApoUoloy i.Cor.1.30 : nempe ad Sxpientiam, IuIiificationemy Sanffificationem , & Redemptionem : quas inquit, faffum effe nobis Chriflum, idefl quarum caufa Chrifius fit in mundtm mijjusa Deo, (iuefacius

114 -D£ COENA

homo : qu<e ommavnicoviuficaticnis vcrbo com-

prebedtt Chrtftus,Ioan.$.2i.S:cy Apoftolus,Eph.2.

J,& S' Atemm cuius cHnatura viutjicare ? diuinx

certe vntus , cuius cjr creare , Dertt.jp.r, Sam.2. 6.

» & altbt tnfinitis locts. N<mt (vt inqutt Cyrillm li-

»bro de rccta fide ad Rcginas) poffe viuificare id

»quodvita indtgum cH , joli Deo conuenit:vndc_j

etiam Deitatem fua probat CbnHus > quum inqttit

fe haberc potcftatem dcponendi animamfuam &

rurfum illamfume?2dt-,Ioan. 10.1S : & ex coquod

Cbriftus fua ipfus virtute refurrcxtt , Deitatem

ipftus demonftrat Apoftolus ad Rom.i.4:quodfi lo-

cumhabetinhuius caduca vtU munerc vel tri-

buendo y vcUpoftqnam Jemel amiffum futt, reHi-

tuendo, multo cerie magisdc vita tlla £tcma iftud

intelligendum eH, qua cH ipJemetDeus , quatcnus

ipfc infefe Aternnm vinit : cyproprium ipfms effe-

cium in folidum > quatcnus res creat^s princi-

piumexiHentid habcntes vult diffolutionis cjfc^j

expertes.

Et vt ad tlla quatuor accedamus , qtu funt a, nobis ex ApoHolo commemorata , cuius eft naturx ad Sapientiam yidcft, ad faluificam veri Dei co- gnitioncm homines eo vfque ftta culpa delapfos, vt ipforum (pc$vvm& fit odittm aduerfus Deum, RomS.7, &qtt£ Deifunt ne cogitare quidem ex feipfis pofswt > 2.Corinth.s- S- reuocare , nift eius vnius , qui , quod nobis ingratts ittfto fuo iudicio ertpuit , vnus quoqtte^j poteft reftitncre^j? Sic

enim

Domini. ny

e nim chriltus Petri confeftionem laudans , Caro ryfanguis (inquit) hac non retexit tibi ,fedPater meus , qui efi in ccelis , Matth. 16.17 : & leannes Deum (inquit) nemo vidit vnquam , vnigenitus ille Filius, qui eftin finu Patris, nobis eum expo- fuit7 loan. /. iS . Vnde & Mud loan. 3. 6. <£uod genitum ex carne efl-, caro eft, & quod genitum ex Spiritu e$t > ftiritus eH. Narn Gignendi voce^j principium exiftentU declaratur : & quum Sa- fientia comparetur luci , ignorantia vero tene- hris , huc referendum eft, quoddicitur Eph.i.iy. Patrem glorid dare^ nobis Spiritum fapientU & reuelationis , illuminatis oculis mentis noltrx, quoddicendi genus paftim apudProphetas,&in fcriptis Apoftolicis notum eft inculcari. Etdefa- pientia quidem hactenus.

Cuinam autem Iusiificationem tribuemus? vni certe Deo , Rom.$.26, & 4-S > &$-4S > Galat.3.8: vnus fiquidem Deus peccata remittit, Luc.$.2r. Pofita eft autem omnis iuFtificatio in remiftio- ne peccatorum , Rom.4. 7 : & ideo iuflitia h&c in imputatione^ pofita , Rom.4.6 : iustitia Dei voca- tur>Rom.i.i7,&3.2i, 2.Cor.$.2i, Phtl.s.py& Efa.$3.n.

Iam vero quod ad Santtificationcm noFtram attinet , qu<z & regneratio &purificatiocordis , & noua creatio vocatur, tieceffe efi eam non aliunde oriri , quam ab eo , qui ipfamet eft fdnctitas,quem compejl^s Dauid,Cor mundum {iuquit) crea in me

H.ij,

n6 De Coena

Dem : nec diceretur noum homo natm ex Spiritu, nifi Spiritm fanclm ejfet iliim generattonis autor, Ioan.j.<),& j.Ioan.2.2p.

Superest redeptio , quo nomine Paulm inte/Iigit nostr& apeccato & morte liberattonis? ey in vitam beatam tntroductionis cliplementum^vltimo dcmu tfo die futurum,quomodo etiam loquiturDominm Luc.21.2S: & Rom.8.23 : quod beneficium quis in nobis perficere potefl^nifi vnm ille Dcm, cuiwgra- tiafumm .quicqnid fumm ?

Stat igitur illud abunde confirmatnm , vnim

ejfe diuina natura , h&comnia &fingula in nobis

efficcre^j. guum autemTrinitatis opera ita fint

triumpefonarum propria , vt tamen fmgularum

perfonarum difiinttio in eodem opere efficiendo

feruetnr : idcirco diciturPater nos w Ftlio ferua-

re^jyTilms autem perfemetipfum^ Spiritm fanclm

denique , quod mifjm a Patre & Filio mysterium

falutis nobis applicel? Sed Chrifii ficuti proprium

eftcorpm, itaproprinm eft opm, quodincorpore_j

fuopro nobisperegit:ab eo quidem non feparadum

fed difiinguendum , quodquatenm Dem efi com-

muniter cum Patre fjr SpiritufancJo efi cperatmy

ejr quotidie adhuc operatur.£)u£ dtfiinc7io,vtper-

fiicue intelligatur , ageperquatuorillay de quibm

diximm , genferalia Dei in nos beneficia decur-

ramm.

Chrifim Sapientia noHra efl,primum vt Dem cfi Patre ejr Spiritufanffo dtuina virtute, depulfis

depra-

DOMINI. , I17

deprauaU natura tenebrisyluce in nobls accendesy vt veri difcipulifiamus adintelligenda , qu& Dei funt. Deinde nobis eft Sapientia vthomo >inquo quum reconditi funt omnes thefauri fapientU & intelligenti^ Col.2.3. neceffe eflvth&s quoque ex ipfmsplenitudine hauriamus . Efl aute h m fapietU anim& Chrifli vt fubietto inh*rens , non illafa- pientia effentialis iffius carni hypoHatice vnitafed qualitas ab hacipfa vnita Deitate in animam Chri jiipleniflime & abundantifsime effufa , vt inde in omnes eleffos redundet ^quorum nimirum caufa humanam naturam , & omnes ipfitributas dotes affumpflt.

Sicnos quoque tum vtDem iuHificat^nobis non tmputans peccata^ gratis ea nobisremittens, atc^ adeo , loco eorum omnium qu<z mortem aternam merentur^ iuHifiimos etiam infefe homines ma- ledicTwni reddunt obnoxios,ea omnia nobisimpu- tanstfu& vitam Atemam expacio diuina legis me- rcntur. IuHificat igitur nos etiam vt homo 3 non iuftitia illa effentiali ipfivnita-,vtfomniauitimpu- rus ille Ofiander^fcd habituali fiue qualitatecrea- ta , & (ficut de fapientia diximus) ipfius ChriHi anima affumptajanquamfubiecio, inh#rente:qu& rurfus diflinguendanobis efl^ vttotumhocmyHe- rium imputatA nobis iuHitu Chriflipenitus per- Jpiciatur.

Habitualis ergo fiue creata illa iuHitia ChriHh partim Jigniflcat iilum perfeciifiima inttgratis &

U.itu

Il8 De COENA

ad implenda omnem iuftitia aptitudinis habitumy quoab ipfo conccptu perfecliftima & integerrima ifftus anima imbuta eft,cumperfec~la itidemcorpo- ris cjr omnittm ipfus fenjttum dijpofitione ,ad vltro implendum,qtticquid purifttma anima per corpus agere voluit.-partim autem iftius habitus effecJio- nes^ac-quiftam hoc etiam modo iuftitiam decla- rat. Itaquc tribus modis iufliftimus fuit^ & in &ternum erit Chriftus :vno ,effentialiter,quatenus eft verus Deus ; altero vt omnium virtutum ha- bitu pr&ditus homo : tertio denique , quatenus omnem iuflitiam reipfi implettit pcrfecliftimeprA- ftita Patris voluntate,propter qua miffus fuerat.-rjr cui Patri tu anima tu corpore ferfeffiftime obedies vfque ad mortem,mortem autem crucis,merito iu- ftiftimus hac etiam inpartc dicendus eft: idque^j contrario qua m hominibus accidat ordinc^j . Prd- ceditenim in hominibus (quatespotf lapfum nafci- mur.) fy&dicng ex fancli Spiritus gratia, qu& tan- dem ftrequenti vfu euadit %%te, , (de qua loquens Ioannes,Iushts eft,inqttit,qui iuffitiafacit,i.Ioan. S-7') hic quidem (vt modo dicemus) tnchoata, in altera autemde?num vita confummanda. Sed in Chriftopr&cefiit perfecliftima%fy$ , qu& realemal- teram iuHitiam in ipfo peperit ; qualis etiam erat futura Adami iuHitia, atfualis , nift habituali per feccatum excidiffet.

Ex hac autem iuftitia triplici ejfentialis illa tam fropria eft Deo ejr eikifdplSk , quam ipfamep

DeitaS)

DOMINI. 119

Deitas ,ac 'proindeft deliriu ofiadri valeretyomnes credentes effentiali Dei iuftitia iuftificati illud ipfum effent y quod eft Deus.-ficut homo illc affum- ptuspropterea dicitnr Deus,quod effcntialisDeitas verbi , ac proinde iuftitia fit ipfi vnita. 7{am recie emnino Cyrillus in loan.lib.2.ca.si. Nihil (inquit) firmum ac ftabile , nihil perpetuumfoli Deo attri- buetur? fi creatura quoque eafubftantiahter rjrper naturam fufcipere poterit , qu& in Deofubfiantia- Uterfunt. Ncc tamenpropterea cenfendu eftnullas effe effentialis iuftitU in nobis iuftificandispartes. Nam illa ipfa eft , qu& duplicem illam alteram iu- ftitiam creatam inenarrabili virtutc perfundit, vt Deo Patri infinite placeat,& propterea iuftitia Dei nuncupetur-, vtpote^j qu£ vnica coram Dei tri- bunali fit coronada. lam verbtfuumfjt aitEfaias, Puer ifte natusfit nobis : qmdetiam AngcUpafto- ribus inculcantyLHC2.il. vtraque etiam illa iu- fiitia noftri caufa affumpta eft : vfvidelicetDei iuftitia efficiamur in eo^.Cos.s.zi. id eft-futraque nobisy interuentujideiy imputata, non modo a pec- catis abfoluamur,fcd etia coharedes cum ipfofacti fimulquoque coronemur.

j\unc adSanctificationis hencficium veniamusj quod & ipfum duplex efl:vnu videlicet exfantti- ficatione human& natura Chrifti ab ipfo virginis vtero plenifiimefanctificatx, Mat. 1.20 >&Luc.i.$$. nobis imputata. Sanctificat nos ergo chriftusvt Dem , naturxfuse human& fanttimomam gratis

fflfck»,. "w*.

IIO D E C OE N A

imputans,qua non modo tegatur noftra omnit na- tiua corruptio, quampropterea in ajfumpta carne^j noftra aboleuit , fed etiam fincit & lmmaculati cenfeamur:&nos fancttficat vt homo,quoniam hdc ipft Janfftficatio qttx nohis imputatur, humana tpfttis natur&,vt fubteclo,inftdct rjr inheret,vtpote quafteipfumfanclificauent, vt tn eo fancttficare- mur , ftcut ipfemet loquitur Ioan .r/.ip. Alterum autem fancftficationis beneficium prorfws dtuerfum quiddamefi. Sicenimvocamus donum illud ,quo vetus quidem homo mortificatur , noutu autem in illius locumfuccedit , id efi-, tum mentisfacul- tates omnesytum mens ipfa illuminatur in agnitio- nem veritatis : volunta* autem immutatur,vtin- cipiamus &ve/Ieytjrfacere,qu£ Deifunt.Ethjceft tuftitia ,id eji , noua qualitas in nobisper meram gratiam creata , ey animo noftro quafifubiefto in- h<zrens,quam rurfum Chriftus vt Dcuscum Patre ey Spiritu ftariRo in nobis efficit,quamobre etia mo- do Patri,modh Tilio,modo Spiritui fancfo beneficiu iftud attribuitur.Rcffe aute Cyrillus in Ioan.li.n. „ cap.2S.Participatione Spiritttsfan&i viuificafe, fu- ^premA tantum natura opus eft.Sedrurfum eandem Chriftus,vt homolnon aliter, quam fons riuttm,in nobis gignit,quatentts videlicet ex ipftus human& natura perfecfa ftnciitate in nos ipft adiunffos, q ua ipfi libuit mefura, ejfunditur, qttod vtrumque henef.cium diuinifttmePaulu sftic explicat,RomJ.i. guum enim (inquit)legis impotentia nihilpoffet

w

D O M I N I. 1.27

in carne,Deus,fino ipfius Filio miffio,conformato car nipeccato obnoxi^ id^ propeccato ( id efl, adabo- lcndam in ipfo noftra carnis omnem corrnptionem e_r labcm) condemnauitpeccatumincarn^_j{ut il~ ludws Legis compleatur in nobis,qui nonfiecun- dum carnem incedimus ,fied fiecundum Spiritum. Etreffe Cyriffus,Spiritum{ inquit ) propter nos vt „ homo recepit , vt totam naturam fianBificaret , in „ loan . lib .z.cap.j. Kljcpigebitplura eiufidem Cy- 7 y rilh verba ex lib.in Ioan.n.ca.2.} ,refierrc_^,vtto- tum hocfiantiificationis tum in ipfia chrifti carne_j creat#,tum in nos ex illa emanantis myfteriu pla- nifiime explicetur. Sanctificari{inquit ) fiecundum legalem confiuetudinemdicitur , quod, vtfiacrum, Deo tribuitur : participationz_j vero Spir. fancli fianflificare_^,fuprem&tantum natnraopus ett: Et mox, Arbitramur autemcarnem Dominiper Spiri- tum fuifif<Ls fianctificatam fimilitudinz_j aliarum creaturarum ^proprio templo a Filio Dei perunclo, ficut PfalmiHa qnoqua_j vnigeniti perfionamcum humanitate c1)fiderans,clamat, Propterea vnxitte Deus Deus tuus oleo UtitUpra ccfiortib .tuis-.&pro- pter •nos feipfum fanffificar, vtab eo adnos redun- dante fianffificatione,ipfii fanctificemur in vcritate, id eftjn Spirfi&ncto. Item: l^nlla res ex nihilopro- duciafianBificationis frucJumper naturam habety id eft,a feipfia,fied eam gratiam ab eoacquirit, qui natura Canctus eft. guoniam ergo caro Chrijii non natura fiancJa ,fianc7ificata in Chrifto eft a verbo

* •

r22 De Coena

n Dei, cjuod habitatin ea^ quodque templum fuum

fancltficauit : Item,fed quomodofanttificatur , qui

naturaliter fanctus eft? nempe natttram noflram

abfolutifiime ahfque^jpeccato inejfabiliterfpont^

fibi coniungens, vt eam infeprimo ry per feipfum

" adprtftinampulchritudinem reflitueretwtque coc-

yy leftis ipfe homo rj- Adamfecundiu->primus omnium

97 innoua vita,iu(litia, & fanfitficatione fpiritalt co-

y ftituttts^cttnclfa perje hona generi noftro immittat.

" ^uum igitur faniius natttrafit Dcus,qttumque_j

" ipfefanitificatione Spiritus creaturis immittat, ef-

"ficiatqttc^ vtcreatura & fit cjrduret in fancto Spi-

9* ritu,propter nos fanstificatur^non ab alio idacqtti-

rens,fedipfefux carnifanEltficationem immittens.

Ita Spiritumfibi ipfivt Detts pr&bet, & vthomo,

accipit,quod nonpropter feipfum ^fed propter nos

fecityVt ex ipfo (jr in ipfoprimo recepta fantiificatio-

nisgratia adtotu gen* trafiret. HacJenus Cyrtlltts.

Cumhacfanliitate & iufiitia tum imputata

tum inhxrete vfque adeo coh&rctvita dternaper-

petuo nexUyfcnbcnte Habacuc Propheta Iufium ex

fide viuere_j ,vt Viuificationts nomine omniaftt-

periora intelligantur, quoniam videlicetvt omnis

malcdi5iio a pcccato eft,quodnos a Dei benignitate

feittngit^ feiunctio autem a Deo mprs.-ita bene-

diffio cum fanftitate^ & iuftitia cohstret^ qui-

hus Deo adtungimur. Coniuncitovero cum Deo

vita eft. Sed tn eo quarto Chrifti beneficio , quod

nobis nuncexplicandumfupereft) vit&nominein-

telli-

DOMIKI. 123

telligimusptrennem illumfelicifiimumHatumy in quocum Chnftocapite noftro in ccelis regnabimm, & cuius arrhabonem in mentibus noftris iam nunc obtinemtisyfidei <srXy\po^oei(t inuifibilia cernetesy & fteifirmitate quafi iam in ccelis confiflentes , & charitate^ fuis fruclibftt nofiram adoptionem in nobis tefiificante, alacriter huius viu curriculum emetientes^ donecnon morte^ ,fed fuauifiimo fo- mno fuperueniente^?) anima quidem ad Chri- fium emigret plenius felicifiimam illam vitamcu tllo degustaturaycorpus autemterra mandatum ad dqSzLpoicjbv paulatim formetnr ad vltimum vfqucs illum diem^in quo beatifiima vita totiperfruemur. Hancigitur vitam chriflus \quatenus Deus eftyno- bis cum Patre & Spi.fancJo largitur, quumfit Deus vnicusfons exifleti* ejr coferuationisreru omniuy acpr&fertim huius <ztern& felkitatis. Hnic autem opponitur mors tumprima tumfecunda , qnx, & &- terna vocatur : vtraque etfi iuflo Dei iudicio ordi- nata & decretajnimime tamen a Deo,feda Satha- na & peccato exorta. Deinde hanc ipfam vitam chrifius-, vt Deus , nobls non aliunde^quam infua ipfius carne largitur : qua de reficpnicherrime Cy- nllus in illud Chrifti Joan.6. Nifi manducaueritis carne filtj hominis^ &c. lib.in Ioan. 10.cap.13.Caro u vit&faffa vnigeniti caro advirtutem vita tradu- u c7a eftinon poteft igitur morte fuperari , propterea u innobisfitUa interitum a nobis expellit. None- <c nim abeftab ea vnigeniti Deifilius, idefa natura <c

ji4 De Coena

humana quttm affumerctur ab vnigcnitOjfaffa eft dterna vita viucnsper Dettatem , in quafubfiflit: vnde duo confequuntur , nempe nopofifi^ illam a rnortefuperariy & quoniam affnmpta eflnoftri vi- Uifkandi caufa , omnes quifiunt ciusparticipesjn illa quoque viuificari. Et ne quisputaret hanc vi- uificandi vim ab ipfa carnc^j , vt caufa efftciente, promanaYcs , addtt prudenter Cyrillus , viuificam efifc,non infefcfedin Verbo ipfi hypoftaticc vnito. (guemadmodum ergodefapientia, iuftitia,& fan- tlftate diximu4yita duplex eft in vnica Chrifti per- fona vita, vt & duplex natura.vna cw^^ce^nem- pe Deitas ipJa.-alterajHitts effctfum,vita videlicet creata crajfumpu natur£>vt qualitas , infita: ea^ rurfum duplex, nempe tum animalis , qua videli- cetfubfiHentem infefcaffumptam naturamtotam viuificauit 6 xby% adtempus, id eHjantifterdum pro nobts in infirmitate illtmfatisfierct : tumjpiri- tualis &4ternai qua poH peratfum fuum optts cce- lum ajcendensfrui ccepity&cuitts velutifemen ad- iuntfisjibi membrls tafn nunc inHiliat , donecplc- mftimetoti in eo & cum eofempiterna felicitatcs perfruamur.

Horum autem omnium,qu& de chrifti in nos be- neficijs diximut, htcfumma cH, Vnicam Deitatem Yatrisin FilioperSpiritumfantfum hdcomniaEc- clefi<e <7£g7jfc<£c non ejfcntialiterlargiri: depromi vcro ex chriHi humanitate , tanquam abundan- tiftimo nec vnquam edhauriedo , & in huncipfum

finem

D 6 m i n i. 115

fnem conHrutio diuinitus , &furnme locupletato tbefauro, vtinde in omnes credentes exuberet. Et bic quaHio duplex agitatur.Sunt.n.qui nobis^quos falfo ejr muidiofo nomine Zvvinglianos rjr Calui- nianos appcllant,hoc dogma tribuant, quodin Cce- na Dominiprore Sacramenti non corpus ipfumfro nobis traditum>nequc fanguinem ipjum pro nobis ejfufum ,fed Cbriftitantum merita Hatuamus. Saltem vero pro Meritorum voce dona & ener- giam CbriHi ftatuerent. gulverb nobts hocobij- ciunt ,quia ejr fymbola &remfigniftcatam (idefl, ipfumcorpus faipfum fanguinc) reipfa]cupane cjr vinoeodem loco fHivolunt : vtraque eodemoris inftrumentofumi a quibufvis contendunt:acproin- de,ficutinos accufmnt falso quafi energiam Chri- Jli abfqueparticipationecorporis &fanguwispona- mus,ita hoc in illis,& vere quidem reprehedimus^ quodpro fideifpiritualiorganoos corporeufubfti- tuant , (jr in indigne accedentibus corpus ChriHi energia viuiftca fpolient. ?{os autem fc de iliis fentimus ac docemm.

Jj)uum ChriHi beneftcia, tum qu£ perfolam im- putationem, tum quaper realem efficacitatem no- bis conferuturfmt qualitates ChriHicarni, vtfub- ieftojnhjt,rentes,a quo in credentesper Spirfanffu redundant , non minus abfurdum eHexiUimare^ quempiam fieri bonorum illorum compotem abfquc carnis ipfiusyid eflfubiecliycui proprie inharent,& a quo emanant -iparticipatione , quamfiquis dicc»

126 DE COENA

ret%corpuspojfe ex ea animx vitam haurirc^ , qud

ipfi non inJit,autpojfe quempiam cibo,que non com*

edat, autpotu qucmnon bibat nutriri. ltaque_j

tanium abcstvtjola illa ChrisH donx Jiue ener-

giamftue mentaft quis volet,pro re Stcramenti in

Cojna Domini Hatuamusfeclufa ipfuu ChrisHcar-

ne & fanguina_j,vt etia & infimplicis verbi pr#~

dicatione^ , & in baptifmo Chriftum femper /-

pfum in carnc^ nob is fer fidcm femper fumendum

proponi ajferamus, quoniam, ( vt recie inquit Cy~

3-> rillus) Spiritm in Chriftofumme cum carnc coiun-

3> cius eft, & caro etiamcum Spiritu : ita vtnequc^j

carnem ems abfque energia , neque energiam abf

quc carne Jumere vel in fimplici v erbo,vel in Sa-

cramentis poftimus. Sed hoc aduqmus ,ficut infim-

plici verbo verbum quidem pr&dicatum chriftum

nobisvoce annuntians aurium fcnfu percipitur,

ChriHu<$ autem ipfe verbo prtdicato Jignificatm

xon nifi intclleffu crcdente recipttur ; ita etiam in

Baptifm quidem corpm aqua illa tingi , mentem

vero credentisfanguineper aqua ftgnificato ablui-

in Ccenavero pane_j illo & vino illo corpuspx-

Jci,carne_j autd cjr Janguine Domini animam cre-

dentis ( vt loquitur TcrtulHxnm ) faginari. ^Sa-

ginatio autem ifta non eft in reali contaffu carnis

ipfius pofita (quod ne% carnis chrifti veritas , neg^

analogia inter chrifti carnemptfrceptam , rjr men-

tcm noftram,qua vclutinftrumentopercipitur)pa-

tipoteft, fedtotafpiritualis eft, & huc tendens , vt,

quem-

Domini. t*7

quemadmodum naturali vinculo anima cum cor- pore coniunclafenfum & motum naturalem corpo- ri infinuat: itafpirituali & ineffabili myfterio ( vt loqttitur Paultts Ephef j.jo.ejr 5-. ) cum ea chrifti natura quafraternojlerest ^perfidem apprehenfa conittnffi, ab ipja non ipfamcorporis aut fanguinis fubftantiam cum noftro corpore (jrfanguinc^ rea- liter adiungendam, nec ipfius ttnimam cum anima noflra reipfa agglutinandam ad nos atrahamus: {quaomnia nequevirtuti ,nequ<L*> nostr&falutis myfterio confentaneafunt ,fed Cyclopica & Caper- natt'tcai)vcrumvt qualitates in illayficuti dixi- mus , httmana Chrifti natura , noflra caufa Diui- nitus abipfo verbo ajfumentc^> creat<e>ficut etiam noftri caufa fuita verbo affumptaynobis fianffi Spi- ritus virtute vere communicentttr ■: alti quidem pcr imputationem , alid verbfefe nobts reipja infi- nuantesy & ex illius ceu capitis plentiudincsficut lumen ex luminc^ accenfum , & ficutcalorexca- lore prodiens , in nos fpiritualiter ipfi adhtrentia membra defluentes-.cuiujmodi funt illa Spir. fanffi X&&VM&'71*' & wpyv/Lynu , qtucommemorat Apo- ftolus y i. Cor. 12. tum omnibus fancfis communia* vtcognitionisveri DetfideifipeU charitatis, viui- ficddenique virtutis corpora etia noftra fuo tepore viuificaturdidonu: tumpro ditterfa paritculariu in Eccefta vocationum rationes yfpiritualiter huic & illi attributa. Verifiimw-n eft igitur, quodait Cy- rtllusyillam vitisparabolam ex cap. loan. i^.lucu- lenter aduerfus i^Amnos difputansfcribit : Fitti

uft De C oe n a

^nimirttm appet/ationes non ipfam perfe Chrijii

3 > Dcitatemfied Deifkatam carnem inteitigi , cui nos

,> injeri fpirttualiter oporteat,vt ctus fucco vtutficati,

j-> ceu p atmitc s fruct um feramus , ac proinde non ha-

^bitudine Jolitm ,qu& pcr chxritatem inlclligitur^

5> Chriflus fitin nobts: vcrum etiam participatione^j

,, naturali. Nam quemadmodum,Ji qttis igne liqtte-

}1fa£iamceramaly ftrd fimditer tiquefatta itami-

„fcuent> vtvnum quiddam ex vtrijquc^ factttm

>} videatur >' fic communicatione corporis & Jtvgui-

„ nis Chrifii ipfe in nobis efi\ & nos in ipfo. 2{onpo-

^teratenim aliter corrupiibtiis hccc natura corporis

„ ad incorruptibtlitatem & vitamtraduci , nifina-

„ turalis viu corpus ci coniungeretur. H<tc Cyrillus.

J^uem locum quoniam ey Tranffubstantiatores &

Confubfiantiatores infuaspartes trahunt , & Har-

chius quoquc^, pro\tpfk carne_j ejfentiam verbi

fu bftitu ens depratt at^Jciendurn eff non ipfiut nattt -

ralis participationis rnodu^fed quidparticipemuSy

ficdeclarari , quoetiapertinetcer* liquefaft* per-

mixtw. Hoc igitur dtclttm voluitCyritius:ipfum-

met chriflum tportere noflrumficri , vt> qua ipfi

infunt^ab eopoflca accipiamusrfy huiusnoftrdcum

ipfo coniuncitonis vincuium effe naturam , cuius

affumptione frater nofier primogenitus faftus eft.

i^jtfi quis iam qu&rat , quis fit eius participaiionis

naturalis modus , audtat refiondemcm Cyriilumy

cjr ex eo dtfcat.non orcfieri , fedmentcj , rjr vnica

Spirfancti virtuteivtmerefpiritual/s fit hie modus

ftue

DOMINI. 129

Jiue Diuinam virtutem veram illim efficientem caufam ->fiue fpiritum noftrum fidei quafimatium ejr inttrumentum recipiendo Chrifto adhibentem, fiue huitts coniunffioms effecJum 0fpiritualem vi- delicetvitamfpeffes: Agnofcite (inquitlib.inLe- uit./.)figuras effein Diuints voluminibus^ &ideb tanquamfpiritales , & non taquam carnales cxa- minate^f& intelligitequA dicuntur. Si enim qua- ficarnales iftafufcipitis, ledunt vos non alunt. Ejt & in Euangelio litera,qu<e occidit eum qui nonfpi- ritualiter ea qu<z dicuntur aduerterit. Si enimfe- cundum literamfequaris hoc ipfum quod ditfum eft^Nifi ' manducaueritls carnem meam,& biberitis fanguinem meum->occidit h&c litera. Et Bernardus in Cantica: jguafivero Chrittus , quum iamafcen- deritin cdum ytangi aut velit autpojsit: &vti- que poterityfed affetiu non manu , voto non oculo^ fide nonfenfibus . Sed de his fatis-, quum h&cmini- me negetHarchius , aduerfus quem proprte nunc difputamus.

Supereft-> vt quibtss inttrumentalibus caufis itta> cum Chrifto confociatio nottra fiat , & qu& fit illa- rum vis paulo plenius quam antea dijpiciamus. £)uod adDeum igiturattinet, ordinaria funteius inftrumenta ypattorcs ac dociores r <& verbum ex- ternu , interdumfimplex & nudum, interdumad- ditis Jymbolis veluti vettitum. ^dnos aute quod Attinetpercipiendis extemis illis inftrumentis^or- gana corporis adhibemus , aures mmirum ad.att-

i^o De Coena

dicndum ex Paftoribnsverbum, oculos pr&terta> os,& manus^totum denique corpus advijibilia Sa- cramentifymbola nobis applicanda ; rebus autem ipfis, tumperfimplex verbu , tumper adiectafym- bola t Deo ftgnijicatis fimul & oblatis percipicndis mcnte ey intelligentU vtimuryqu& ft fidei lumine illuHrata eft, tumfane res illas tjp intelligit, ejrftbi applicatyfn minus, afternatur, & interdum ettam irrtdet,aut etiam illis offenditur. Et h*c omnia ejfc vera^ex vniuerfo Dei verbo conHat , vt Eph.4 .11, Rom.ioJ, ejy 17, Ioan.ti.tijyi.Pet.s^iji.Cor.i.jjj & 2.16, Rom.p.30. & alibi paftim. lam vero^ quA fit illorum instrumentorum efftcaciaft qutratur, facile hocfuerit diiudicareftqua dere hic agatur: qua ft inHrumentorum extcrnorum.quibus Deits vtitur^natura: acdemque, qtufitnoHra tum exte- rior tum interiorvis , confderemus. {^Jgimus htc ergo de repenitns & mere diuina,nempe de noHra cum Deo per Chrifti carnem Jpiritualiter nobis communicatam reconciliatione ; de noui hominis noua creatione^ & veteris abolitione : de imputata iuHficatione : de totim hominis ad incorruptibili- tatem & cceleHcm perpetuam vitam traductione: quxrum rerumftvcl vnicam dicanms, ab vlla re creata^tanquam efficiente caufa innobis effici,ido- lolatrA fuerimus. Narn naturalibtss quidem effe- ttis Deits naturales caufts efficientes indidit, vt qui non tantum crearit animantiafted etiamaddi- derit>Crefcite & mult'tplicammi:nec tantumplan-

ta$

DOMINI. Ijl

tas crearit , fed etiam vnamquanque^fecundum fteciemfuamfeminificare iuffent. Sed in hommis lapfi inftauratione , qu& altera eft creatio, gloriam fuam non magis alteri dederit, quamquum omnia ex nihtlo crearety & quumfibiyvnico videlicet or- dinis rerum creatarumDominoferuaretintegram eitts prottt ipfi libuit immutandi potestatem. Facit enim mirabiliafolus.Hocigituropu* omniu\sSpqv- umw excellentifiimuy&omnium mtraculorum mi- rdtulofifiimum , nifi vnica vnius ipfius virtut^j acpotentu inchoari , gubernari , ac tandemperfici fateamuryplane idololatra fumtts. Etquum iam ante oHenderimus ipfum Chriftum , quanuis non abfa carneytamen nonfua carne,nifi vt ftbiproprio inftrumento yfedproprie duntaxat fua Deitate mi- racula in corportbtts agrotantium , & mortuorum edidtfifey quisferuorum aufus fiuerit fibiplus tribue- reyquam ipfe magiHer habueritl Sed nc rationibus & confecutionibus ex ratiocinationc humana peti- tis agere in re. tanta videamur , agey ex vnoBei verbofapiamus , quanquam HU fane rxtiones non altundefuntpetit&. ISljtllum cffe arbitror nobiliws Dei infirumentum iis in quibus pofuit reconcilia- tionis fermonem : & tamen y neque is qui plantat (inquitPaulus) neque is qui rigat , eft aliquid^ fedqui ihcrementum dat Dettsy i.Cor.f.f.&alibiy quumfedtxiffet laboraffey non ego tamen (inquit) fedgratia Dei, quA mecum eli. Itaque in admini- ftratione verbi ne tantillum quidem interiorts

tJf.

Ijl D E COEN A

iliius virtutismimsiris loqucntibus relinquitur: nequ^ hxnc qtt&ftioncm decidunt qui virtutis ilhus pr&ctpuas partes Deofectidtts hominibus tri- buunt , pcnnde acfi fcripfjjet ^poftolnsy Gratitt Dct mecum, vtvulgo Sophiftx :n\uisfcholis hunc locum diprauarunt : vt (jf illurn priorem > EST ^yi JL 1 oyvi o corrumpunt , addita glojfa , S 0 - LVSy VEL <^?BS£VE GRATIA. Ne- que tamen propterex ncgo ftdcles Pa/tores ejr Do- chres ejfe Dei <ju*XfioU,vt loquitttrPaulusyi-Cor. j.p.adeo quide,vtJuo TimotheofcribensyT.Tim.^. \6.in hdcverba erumpaty ^Attende tibi ipfe £r do- c7rina:id enim fi feceris & teipfum feruabisy ejr eos qui te audierint. £)u& vt intelligatur quamodo ac- cipienda fnt , obferuandum eftyin vnoej eodem opcre noftra vocationis duplex efjefpectandu opus ad illurn vnumjinem confpirans : vnum quidem cxterius ,quod per externa inftrumenta Deus fc exequituryvtipfa qttoqtt<z_j agant^quoniam agun- tur yquum homines ftipites ey trunci non ftnt in Deimanw.alterum interius , a quo tota infolidum prioris affionis extcrnx efficacitas depcndet , & quod fc eft Deitatis proprium , Patris videltcet in Filio per Spintum fanffum y vt iftius ne mini- mam quidem particulam, vel Angelus vel homo fibi pofiit fne facrilegio vindicare. Sunt igitura- liquidpasiores loquentes per eum ejr eius nomine qui ipfos mifit,fed in externo duntaxat opere. Nec enim aliud pojfunt^ quamfurdis loqui, nifiDeus

iffe^

D O M I N I. Ijf

ipfefua vnius vi aures det adaudiedum: qu& qtti dern aurium cordis apertio vnins Dei opus efl. A&. 16.14. Eides ergo ex auditn quidem efi, ideft, in- teruenientc externo operepr &dicationis>& audi tionis verbi auresfer\ent'is : & hoc eflexternttm opus, quod Deusper mifericordiam perferuosfuos mifjos efflcaciter exequitur , fed qtiod intelhgituT rjrflde recipitur hoc verbum, hoc efl interiusth pus in quo nullnm habetDeus a-ttuip^v.Suntenim omnes [inquitEjaias , citante etia loanne ,Ef $4. \$->& Ioan.6. 4j.)fooc/cfbK%i. Neque exifttman- dum eflyPattlumfic vocarefefe &fuos co//egas,Coo- peratores Dei^ vtEhil. 2. 2$. Epaphroditum vocat fuum Cwuip^pv x,cu~o-vcrggLri&rlw. Erantenimin eodem opere cxterno eandem operam nauantcsfub eodem domino^opcre ipfornm vtcnte. At in eo,quod interins efficit Dominns,&quod cst exterioris ope- ris vnicusfinis, nec^ fibi Paulm, nen^ collegis qttic- qua tribuit.Jj)upd enim miniXeriu ipfttis noftterit inutilejnfolidum ex Deo effefatetur , non qubd Deus hanc ipfi gratiamfecerit, vt corda potnerit immutareflue vimflcare. [quod ntt/li vnquam rei creatd comunicatum fuit , neque communicabitur) fed quoniamper Spiritumfuum Dcus dtfpofuerit audientium mentes aJ intelligenda , & veraflde Jibi applicanda^qu£ aures corporis ex ore Pauli au^ diebant. 2.Cor.j.6.quomodo etiam loquitnr.-j.Cor. 2.4.Gal2.8.Thef.3.$.

£>Jtpdfi in ipfis hominibus Verbum adminiflra-

IMj.

2J4 De COENA

tibus nulla vis interior inefl , fed eam totamfibi Deus integram feruarit,fatis ex eo intelltgitur^ quidft ipfiverbopronuntiato tribuendum.nempe veriftime^) quidem ideffe quod dicitur , Verbum viU <etern£3 loan.6. 63. & 68 :& potentia Deiad falutem,Rom.i.i6 :& quottis gladio penetrantius, Heb.4.i2:& feme incorruptibile,Luc.8.u:atnon quatenus vox eftauresferies,fed quatenus Dcus, ideft,fermo ille Dei viui interior meti id infulpit, quod auribusper externum verbum fignificaturt vt oftenditPetrus , 1 . Pet. 1 . 13. T^eque quum b&c dico, externumopus^ quod Deus per homines ad- miniHrat , ab interiore^quod vnius Devefl injoli- dum,feparo cum Entkufiaftis & phanaticts <>fed tantiim diHinguo: vt in eo commendetur fingula- ris Dei mifericcrdia , quod hominum minifterium adhibere^j in hominum falute dignetur, quodqui fpernant illa clementia feipfospriuent: & tamen fua Deitati gloria totaffcutipar eHferuetur.

Superfunt Sacramentales attiones , in quibus quu pr&cipuApartesfwt verbalis promifiionis , cui fymbola viftbilia, velutifgilla qu&dayn, adijciun- tur ,exijsqu<zmodo diximusde extcrioris vcrhi fr&dication<L~>fatis intellioipateH, non effe aliter de eoftatuendum propter fymbolorum adiunttio- nem. Ipfisverofymbolis aliquid Diuins, virtutis tribuere abfurdius eft quamfiverbo tribueretury quum illa ab iftohabeat , quodex rebus communi- hus SacramenU euaferint. Nota enim eHreguU

in

D o m i n r. ijs

mfcholis trita , fypter quodaliquid tale efl, idi- pfum magis tale. Totum igitur iflud commcntum Magis & Incantatoribtis relinquamm , & de his myflerijs idem quod defimplki verbo flatuamus: tnvna videlicet eademque acfione^ Baptifmi& Ccena Domini , Dcum aliquid agere per homines, (idvidelicet,quod in mylterioru inflitutione fieri externo miniflerio madauit)& aliquidfolu crper feinterins, qttauis no abfque illo:idnimirum quod verbifono fofymbolis verbo adiunciis , totoque^j Sacramcntali ritufuitfignificatum. Sic enim loqui nos docet Mofes cordis circuncifonem vni Deo tribuens, Deut. 30.6: vt & Faulus Rom. 2.19. Sit crgo BaptiJmtM lauacrumpurgationis per verbumy Ephef.$.6 '.& lauacrum regenerationis &renoua- tionts Spir.fancii , Tit.3. & ^cl. 22. 16. Sedita^ vt externus aqu<z Baptifmus non quidem fcfa- retur ,fed authorcs Ioanne Baptisia , (ficut afud quatuor Euangelisias inculcatur (frrepetitur.-SJff. /.5.) ab interiore Baptifmo Spiritnsfitncii,diflin' guatur , quo fe quoque baptizari oportere confeffus eflMath.3.14. Et ne quis fophifla quippu hicgar- riat de Baptifmi loannis & Baptifmi Chrisii v- triufque exterioris difrimine^j , audiatur Vetrtis falutem tribuens Baptifmo , non quo carnis fordes abijciuntur,fed quofit , vtbonaconfcientia Deum interroget, fliue,vt alij vertunt,Dco refpondeatper refurreclionem Chrifii:\ .?et . 3 . 2,1. id quodPaulus a>pioseexplicat,Rom. 6.3.ey 4.&C0I.2.12. Sed&

Liip

jj6 DE COENA

pulchre Tertullianus de refurrectyne carnis , Ani- ma( inquit ) non Uuatione^?,fedrefponfionefan- citur: alludens proculdubio adpublicam fideipro- fefiionem,qu& ab adultis baptizandis requireba- tur , vt difcrie fcribit Lucas K^dii. 8. jj.quod ridiculepoflea & imperiie a baptizandis infantib. requiricoepit. JSjcaliter cffe nobis de CcenaDo- mini fentiendum ,partim communis Sacramento- rum ratio demonfirat,partim etiam illud oflendit, qiiodnon omnes eandem efcam fumentes , nempe exteriorem ab hominibus adminittratam,& ha- cfenus fpiritualem(Sacramentum enim efl,non rcs communis ) nolit tamen Apoflolus ad vitamfume- re,fed quofdam etiam ad damnaiionem: i. Cor. 10.

3*& S-& u>27-

Etde his quidem haffenus , ex quibus fore fpe- ro vt omnibus ver& pietatis fne prdudicio flu- diofispateat,quam vana iflafnt Harchu commen- tadefubftantia Trinitatis reipfa in panem illapfay & alijs inde confequentibusportentis, acproindes quamfalf&fintcalumni<z , quibus homo tfle nos o- nerat, quafi inter Sacramenta & res communes nullum difcrimen conjlituamus , mutationem Sa- cramentalem ignoremus , aut tradere in catechif- mis noflris negligamus:adeo quidemimpudenter^ vt Oecolampadmm & Martyrem, beaUmemori* fideles Deiferuos, inpartesfuas audeat pertrahe- re: Zvvinglium atitem illum vere hominem Dei, partim infcitU ,partim etiam per ludibriumdifli-

muh-

DOMtNL 137

mulationis accufiif^ quafi difcipulorum habuerit

rationem , qui non fuerintfolida Theologia ad-

huc fatis capaces : tyuinimo me^j quoque^ Be~

zam, poflquam efl mihi affentatus multo honorifi-

centiore^s,quam merear,eruditionis teflimoniofibi

pene & alz/f perfuadet a potentiali & afiuali co-

mentltioChriflicorpore^j nonvalde diffentire^j.

tyuibiis calumnijs omnibus hoc fitfemelrefpon-

fum,datam effe hanc gratiam rnagnis illis feruis

Dei,quorum operapro' Papifmo verus Chrittiani-

fmus in Helueticis primum,Rheticis, & Sabaudicis

Ecclefiis obtinuerit, acfitdeinceps longe & lafe in

orbeterraru propagatm:vt neque de Ccena Dbmi-

niy necfe de vllofldei Chriflian& articulo almdfue-

ritprtdicatum-, quam quod grpriore &pottertore

Heluetica confeflione continetur : quorum vetti-

gtjsfic inflitiffe , & deinceps perrecJuros illorum

fucceffores coftdo> in quibtts & ipfe^Deofic volente,

nome meu profiteorjvt a Dei veritate.quam illi ad

extremum vfque halitum & voce & fcriptis per-

fpicue , & fne vlladiftmulatione teftatifunt , ne

latum quidem vnguem difcedamus.

Adhac autem errorum monflra de quibm dixi- mus y libet etiam alia duo adiungere^j , vtfi quos illein errrorem abduxit ,tempettiue in viamre- deant. Harchius igiturpoflqnamde effentia. diui- n<t in panempercolatione, & alus eiufmodi nugis, velutipotentialichrifli corpore, ejr noflrain Chri* flnm tranfitione, qua.fi fupra ccelos omnes tranCue-

IjJ DE COENA

tfus diftutauit^ tandem audiamys , quemtandem

fruffum nos velit ex hoc mysterio elicere^ , vbi

Chrijium ipfum loquentcm inducit, (paginapofte-

» rioris libri fui2-/\.) HO C F ACI TEy inquit

» Chriftus, ideft, ojferte Deo Patri:& deinceps, CO-

» MEDI TE, id efi,donum , quod eft in hoc vifibili

•>,pane , (fymbolo huius mei corporis cras pro vobis

^crucifigendi) cum dtleBione^j & fide Jufcipite , vt

» hincmeo exemplo difcatis offerre ve/lra corpora, &

» expontre vitam ad Dei gloriam grproximi defen-

,yfionemfiopus efty tum & bona omnia,qu£accipitis

„a Deo ,pari affuefcatis liberalitate ali/s egentibm

,,diftribuerey& fimili charitate in alios ejfundere_j.

Hdc vero , ftficfe habent , quid aliudfuerit Ccena

Domini,quam qu&dam, quantacunque illafit,ad

eolendam fraternam charitatcm incitatio \ T^eque

verb nos inficiamur longe pr&fiantifiimum hoc ejfe

diuin&in nos miferrimos peccatores charitatis pi-

gnus ,quomutu& noHra dilecttonis admoneamur;

fedabfityVt vel pracipuumhunc finem Coens, ef

fe exittimcmus , velhdc facra myfieria pro imita-

tionis exemplo & myftica tantum quadamcommo-

nefafiione habeamm .Sunt enimloge alia beneficia

nouifcederis , quodifiis tefferis nobifcum fancitur.

Frimus igitur & primarius huiws facra atfionis

finis eft , noftrd cum Chrifto confociationis , per

ipfius carnem ftiritualiter , adhibitis illisfymbolis-,

interuenientefide , nobis vere communicatam , &

snimi nofiri quafi intimis vifceribus infculptam

diuina

DOMINI. 139

diuina folennis confirmatio : alter verb, omnium donorum->qu& in ipfius carne infunt,nobifcumpar- ticipanda , tumper imputationcm , tnmperrealem .intra nos efjicacitatem magis ac magis fancita adeptio.Sunt enim h&c myfieriayvt ex Inftitutionis CJr ApoHoli verbis apparet, noui Tefiamenti teffe- ra in remifiwnempeccatorum : pr&cipuum videli- cetnoHra cum Chrifio reconciltationis beneficium, CJr quodc&terispr&ire oporteat.

Sedilludquoque mirarifubit, qulnam tandem Harchiutipofiquam nulla vinifatia mentione,vf que adeo panem illum Deificauit, in vino tamen illo nefcio quid amplitts, quam in pane *>idefi,m fanguine Chrifli amplius aliquid quam in eiu* corpore conHituat : adeo quidem, vt,fi tempore^ excluderis ( inquit pagina editionis prioris 116.) bibendumfit de calice , & non comedendum de^ m pane ,ficut fi quis in animi deliquium inciderit, « quod manducatio longius exquirat tempm qudm « potatio , in osfotim iniecerit vinum,quam earnes, " quoniam illudcitiits repente delapfas infiaurat vi- res. Enimuero, an non h&c potius ebriofum qukm Chriflianum hominem decent? Jguafi verb non manifeFte ChriHus duplex fignum in Coena Domi- ni inftituens,vnum cibi, alterumpottts,fic demon* firarit totam noHram alimoniam Jpiritualem in vno Chriftofitam effe,&quidem mortuopro nobis: quodetiam eo adumbratutn eH, qtibd feorfim vi- nufeorfimpanis diHribuitur, vtfanguis a corpore

.

140 D E COEMA

noftri caufafeptratusfuiffeftc quoqueftgniftcetur. Citat tarne profe Harchim duos teftes, Ambrofum videlicet , cy Originem ,fed quorttm neutrt in mentem venit , vt caliccm abfque pane rite fumi ' pojfe doceret^ quttmlonge certefit abfurdtusfobrijs omnibm ieiunis biberc^ abfquc cibo , quam ct- bumfumere abjqttepotu. Sed quid ait Ambroftus? , / . Cor. ii . Caro SeruatonsJfp falute corporisftanguis^ *fro anima cffujm est. H&c verba , fa teor, in Com- mentarjjs Ambrofto adfcriptis leguntur,eo quoque h&cverba Mofisdetorquenti, Leuit jy.ij.Anima carnis eft infiwguine,& ego dedi eum vobtsfiuper altare,ad expiandum ani?nasvefiras,quia fangup ipfe animam expiabit. Sedquis Ambroftoconcedet^ quod inde colltgit? nempe pro folo corpore oblatam fttiffe vic~iim& carnem,vt hocpoHea ad chrifti cor- pmpcrtrahatur. JS[on excludit ergo Mofes ab ex- piatione anim& , carnes oblaU vi£lim& fed pro- pterea qubd animalis vita in fanguine eft ,voluit offerentes non ipfiam materiamcarnis vic~iim& ,fed viciim& mortem in cffufwne fangttinis ft>etiare^>: quemadmodum ChriHi carnem , vtfitnobisfierua- trix,non debemm fmpliciter in fefie,ficttt eapr&di- tm fuit christm ,fed vt cruciftxam ejr mortuam tro nobis conftderare & participare : quamobrem etiamfi&pijume, vbi de noHraper Chrisium recon- ciliatione agitur,peculiarisfit eimfanguinis men- tio .-fedita vtcorpm minime cxcludatur. Nam de toto chriftodixit Ioanes,Ecce Agnm DeUquitollit

peccata

DoMlNI. 141

peccata mundh& Apoftolus Col. i.22,de totls nobts credentibus loquens, Reconciliauit nos (inquit) in corpore carnisfus permortem : & Heb.10.10 , qua, voluntate fwffiftc.iti fumuspcr oblationem corpo- ris Iefu Chnftifemelfaffam : & Pctrus i.Pet.2.24, gtu peccata noftra pertulit in corporefuofuperli- gnum^&c. K^dbfttigitur^vtin redemptionis noftr& myfterio allegoriamillam Ambroftanam>aut cuiuf qua alterius fequamur , quodtametanti viri pace ftt diffum. guid autem Origenes illeallegoriarum magiHer tum certefommans , quum attentiftime videtur vigilare ? Cur ( inquit Homilia jj. in Matth.) nodixit Dominus-, HIC EST PANIS NOVI TESTAMENTI, ficutdixit, HIC EST CALIX NOVI TESTAMENTI? quiapanls eft verbti iuftitU,qua maducates anim& nutriuntur,potus autemfme calix,eft verbu agni- tionis Chrifli fecundum myfterium natiuitatis & paftionis,&c. Pudet enim me iftmfmodi delirijs chartas implere^j* jguorfum enim nobis alle^o- ricam facramentorum transformationem , &qui-* dem vfque adeo infulfam ? Si quis tamen illuts quAJlionis explicationem defideret , fic potius rem accipiat. Sancitu quidemfuit fcedus nouum totius ChriHi oblatione ,fed qitia mors interuenerat.cui- dentiorfuit in effufo fanguine, quam in ipfa carnis materia. Proptereafub vetere fcedere Mofcs dixity Ecce fanguis foederis ,quod pepigit Dominus vobif- cum : ac proinde Chrifttumquoque vt veritatis ad

14^ De Coena

typum relatio Jieret expreflwr, notiifoederis appel*

lationem fanguim fuo potius, quam corpori appli*

cajfc-j, fic tamen vt corpus cuius fanguis fuit ejfu -

fus, nequaquam excluferit ab amm& wprimis re-

demptione. ^Addo cr aliamrationem,quod quum

Chriflus bibendi vini 3 quod fanguinem fuum ap-

pellat, mentionem feciffet , neceffe fuitillum noui

fcederis meminiffe , quoniamjub vetere fanguims

vfus diferte prohibcbatur , quod in altero panis

fymbolo exprtmere neceffariumnonfuit.

Expcclabit autem fortaffe leclor hoc loco,vtfw- gulis Patrum teflimoniis reftondeam, quorum multitudine putauit Harchius fuum illud comen- tum aperte confirmari , illis certe non diftimilis^ quibusfljpecillisviridtbus vtantur,viridia omnia apparent. Et mihi quidem propofitum hoc eraty quum hancfcriptionem aggrederer , fingulos vi- delicet Patrum locos ab Harchio citatos , oflendere partim mala fide defcriptos ,partim perperam ap- plicatos drmale ab ipfo explicatos ejfe,partim etiam jpfmsfententiam manifefte refellere. Sed tardius vosterioremipfim libri editionem >nac7us , inqu.t crdinepaulo mcliore fuum dogmaproponit:& tem porisfvacio exclufus, quantomihi adpriorarete- xenda fuiffet opw.cogor accuratiorcm hac inparte refutationem aliquantulum dijferre. Tantum inte- rim hoc dico.quemadmodum Tranjfubfiantiatores ejr Confubftantiatores videmus ignoratione , vei difsimulatione Sacramentalis tropi,quoflt,vtrei

figni*

DoMINI. 14$

fignificat& nomen ad figna transferatur , detor- tis Patrum tettimonijsfefe magis acmagisdemen- tare \fic etiam Harcbium, quacunque Patres de vi & efficacitate^ fpirituali facrorum myfieriorum diflferentes proferunt^adfuum illud commentum fubflantu diuin* reipfa in panem illapfz per- trahere^ : quod tamen , haud fcio an cuiquam vnquam , pr&ter hunc vnum Harchium , in mentem venerit , vt vel fomniando cogitaret% nedum vt fuerit vnquam hoc abfurdiflimum ejr falfifitmum dogma in Ecclefia ChriHiana rece- ptum. Nec illud etiam hominibusinveterumtum Gr&corum tum Latinorum le6tion^j verfatis i- gnotum effepotest , illos nonnunquamfuis allego- riis fuiffe plus £quo deleftatos , & hyperbohce cum de facramentali trafmutatione , tum defacrameto- rufructu{rebus illofeculocuiuis exEcclefia notisac perfpectis) nonunquam fuiffe loquutos : quibusta- men hyperbolis Tranflfubflantiationis & Confub- fiantiationisfomnium in Ecclefiam infcitia vel ne~ gligentiaPaftoruminuectum debemus. Sed alias hacde replurayfl Dominus dederit.

Nunc verofuperefiy vt , quidin Ccen& Domini adminiflration^ idem Harchius reqmrat > difpi- ciamus. Primum omnittm igitur cum cultum^quem modb adorationem , modb venerationem vocat,in EuchariflUcelebratione vultvfurparirfuje tamen non ad ipfafymbola^{quodin Papiflis meritb repre,- hendit:quj tamenfefe nonpanemnequevinnmy

144 D* Coena

fed ipfummet Chrijlum Deum & hommcm rei- pfa adorare^j refpondent ) fed ad totius Trimta- tis effentiam in panem de/apfam , & a carnls na- turalis Chrifti in coclo nuncftd mimme feparatam referatur. Ego vcroprimum qutro de qua ado- ratione ,feuvcneratione loquatur, interiore vide- licet,an exteriore^ande vtraque coniunttim.Nam quod ad interiorem attinet , quis vnquam ttafuit impudens^qui mentalem adorationem, atque adeo totiits cordis adDcum conucrfwnem, in illa tamfo- leni Chrifti mortis celcbrationc neceffino adhibe- dam ncgaret? Abfit igitur,vt illa fit in myfterioru celebrationcj in nojtris Ecclefiis fublata , quam potius^quumefjet infinitis modis inpapatu conta- minata^ advcrampuritatem reuocauimus. C)uod ad exteriorem autem corporls geftum attinet, fate- murquidem a nobis fublatas tum hiftrionicas illas gefticulationes ridiculas potius, quam religiofasy tum illa^quamuisperfc non damnanda,tamen hy- pocritis inpublico quidem ccetu, quam veris Chri- (tianis in fimplicitate Deum inuocatibtis conue- nientiora , veluti totius corporis proftrationem^ tcrr& deofculationem , alta fufpiria , peclorisper- cufiones , ey fmilia nimirnm multa:qu£ fortaf fe domi crpriuatim ,folo Deotefte & confcio ypof fint vt ver<c refipifcentufgna vfurpari . HoneUa autem illa,& communi populorumconfenfu apud Europaosadhiberi confueta,vtcapitis apertionem ac demif?ioncm,genuftexionem, £r fi quid est eiuf

modi

DOMINI. Ifj

modinonmodo in myfteriorum celebratione ,fed etiam in quotidiana verbi prxdkatione , & fa- crorum pfilmorum cantione, concionem ftc ey in- choantes & finientes >Hudiose , & quanta cum re- uerentiafieripoteft^ obferuamus. Sedhoc nimirum Harchium £r alios nonnullos male habet , quodin noHrx Eccleftisfrantes,necpofitis ad terram geni- bus^alicubi etiamfedentes^rurfum alkubi^vtin Anglia^ad menfam difcumbentes fymbola expa- ftorum & diaconorum manu accipiamus. Imo etia, (non defunt quipaftores vellent in illis ,, fi non ori- gine , atcerte vfu , vere Baaliticis vefttbus appa- rere. Scilicetquum ipfe adftans admenfam Domi- nus vere adorandus qua Deus>& qud Dem & ho- mo fimuUcoenam inftituebat ^furrexerunt fnguli difcipulivi in genua procumbentes panem illum eyvinum illud ex ipfius manu acciperent ; &i- gnorabant fcilketipfi Apoltoli quoritudeinceps celebranda myfteria Eccleflis traderent. Agapas quidem certe conftatvix ac ne vix quidem genu- flexionem admifffe. luftinus in Apdogetico nulla, facit iHarum rerum mentionem . In libello <Ji aZ&- yav Clementi adfcripto^cuius UturgU ritum fate- tur Harchius proxime ad Caluinianorum , quos iftivocantjformulam acccdere-, nulla <7&£$(nuuji\- ovctjs in ipfa fumptione, ne tenuiftima quidem mentioyfedaccedere post Epifcopum >presbyteros> diaconosy& populus reliquus iubetur /A*(k cySxQ H&i <$CA£/3?w ccvw fopifix , id eft } cumpudibunda

K.y

J4.6 De Coena

quadtm reuerentiiyfinc tttmultu accederc. Poftea nullusfuitexternii ritibtu adbibitm modtPsyhono- randomm myHeriorum obtenttt: EuchariHia>do- mum deportari, fcruari, collopro viatico appendi cocoit: contra vcro tandempiacttlumfuitillamvel rnanu laicis^quos vocan^attingere. Vuidplura? tandem noHra , cum Deo conjociationts pigntts Satan in^i7\vy/u^ , quo nunquam vllum execra- bilius ncque extitit, necpoHkacpoterit excogitari, apertc tiiiique cum erroris efjlcacia conuertit ,vt fymbolorum illorum ( fi modo fymbola cffepofint> in quorum pr&paratione lnftitutio Domtni tam horrendis modis coniaminatnr) adoratioprofum- ?na totim CkriHian& religionis habeatur. H<ec cattfi eftcur non modo #pTOAcflf£iW ipfamfedeim qtioque initia radtcitm euellereftudum^s :ferua- ta religiofa tum animi tum corporis adoratione, qticz vni Deo tota debctur:tum etiamgrauitate & reuerentia q/t£ inpublico ccetu ftncforum rcqui- riturdtligenter cuftodita . Quodftqui vel infirmi tatefuorwncoacHi^vcl ali&s ob caufas aliquid am- plius cx vetuftts iliis ritibttsfbi retinendum pu- tcntfua cttique maneat libertas. Sed quis ferat Hxrcbitr/n eos reprekendentemyquipanem aliquo modoputet adorabtlcm^quod lcfus Dci ftlitis vere Cjr realiteribi adfttcttm mera fua carne , cr mero fuo fanguinc:qu ttm tamen ipfe longe ftrmitls fta- tuat adorationis fundamentum -, realem videlicet cjr inejfabilem ipfufmet effentialis Deitatis cum

pane

D O M I N I. \4j

pane vnitione acpermixtione? Ex quo dogmate apparetjllum non multo aliter certe nuncinpane Christii adoradti cefere, quam qnum olim inpra- fenti carne in terris verfaretur.ld aute fi ita effet^ immemor profecio corum reperietnry qud tpjemet pag.iSp.ex Nicdno confdioprimo citauit , iffa vi- , , delicetjNe h&reamm humiliter intenti adpane& ,, vinumtfuapofita ftint Juper altarefedvtfidefur- ,* fum eleuemus corda.Namyobfecrofi deorfumjd ' eft in terris & in ipfo pane realiter & effentialiter vnita &permixta eft Deitas qu&vna proprie a- doranda eft,cur non ego mentis oculos ad ipfum panem conuerterim , vt in prafentem ipfuis car- ntmfi adhuc in terrisverfaretur? num quia caro incoelis nnnc esi.nonintcrris? ^ftqui h&c ratio nullim esimomenti . Nec enim prop ter carncm i- pfms chrisii adoratnr ipfws Deitas , fed Deitas non abfque ipfiws carne adoratur ,nc diffoluatur perfon&vnitds. Et de adoratione quidcm hacfe* nus,quam certefic ponit, vitollat Harchiits.

Superefinunc alia grauiftima tn?n noftri tum Luthcranorum^quos vocat, accufatio.quod nimi- rum vifbile Chrisii facrificium in imagine,fiuc itt^em oblationem fancix Euchariftia in Ecclefiis noliris - aboleuerimusjd csi,fcelws omnium maxt- mttm admittamns. Triplex antcm e(fe vult Har- chius hocfacripcium , quantum quide?n excapiti- hus ipfius libri 2 1 . 2 2 . 2^ cr 24 . coniicere potuiji- cet tam obfcnre & tam pcrplcxe feriptis, vtfortaffe

K ' tf.

14^ D E C OE N A

ne nuncquidemipfius fententiam fatis capiam.fed i,i fumma hoc mihi videtur fcntir ejripliccm obla- tionem i n mjHcriorum celebratione femper fuijfe a Deo requijitam (jr in Ecclefia ChnHiana objer- uatam.-vnam mere /piritualcm^qua fefe vnufquij- que corde contrito crfide prdditoc&am Deojiftit^ quam oblationem vnicam a nobis obferuari dicit Harchiiis:.thL'ramvifibile?nyaifcrentevnoquoque quidpiam ne coram Deo appareret vacuus : ter- tiam ipfius corporis &r fanguinis Domini , quam vtramque concludit Harchius a nobis qutdem fublatam , a papiHis vero penitus adulteratam. Ego Papi/fas minime defenderoyftcut etiam meum patrocimu rninime defiderant. Quod ad nos aute attmet,neutramftrecHeinte/Iigatur,a nobis ab- rogatam, (edpotius vtramqueij adverum vfum rcjocatam effe affirmo. Nam vt dc priuatorum oblationibuspriore loco dicamdiquetjum ex o/- ctis,tum ex EpiHolis ApoHolicis , itemque luftini & Tertalliani apologetico, & varijs antiquorum Synodorum canonibus quos hoc loco repetere nolui^ collatits fuijfe elee?noJynas , cx quibus*, tum com- rnunesepuLc.qnas Agapas vocabant, inHrueban* tur^tumminiHrisvcrbi , turnpaperibus, (jrali/s Ecclefu necejfariis vfibusfubueniebatur. Hxc autem ficcollecia w communiccetu,commoda ra- tione.puta velin mefa^velabaco adid cunftructo^ qui dvciwi&ov in Canonibus , quos ^sdpoftolicos vocant?Canone 2. vocatur \primum imponi con-

fueuerant,

D O^M I N I. I4Q

fueuerant & folcmri prcce adhibita Deo , idest, piis vfibus confecran , fepofitis in primis pane &vino,quibus feorfim ad Jacramentalem vfum benedicebatur->recitata cy explicata Domini insti- tutione , qua de re diHinBe mox agemus. il/as igitur oblationes distinBum aliqtud fuiffe afacris mjsierip constat: quod etiamnum hodie liquetex Romana Mijfte particula , quam Ojfertorium vo- cant : item ex illis precibus , quibus hdc dona & munera ( magno quidem cttm Ecclefut Cbrisiiana ludibr'io)adhuc hodie facrificuli Romani petttnt a Deo benedici Sublatis autem iampndc^n Agapis, (jr ita panlatim conflitutis in Ecclefia Chrisiiana rebus-yVt non de qudrcndis nouis facultaiibns la- borandum videaturquibus Ecclefiastiri alantur, fedpotius curandum, vt op es , qmbtts redundanty pijs vfibus impendantur.-quorjmn , obfecro , abla- tiones iftiufmodi in noftris Ecclefiis retinuiffe- mus? ltaque plerifque locis , vbi nimirum Chri- stianimagisiratus imperant , cautumeft,qua ra~ tione tum ministris verbi iulia ftipendia pcrfol- uantur , tum cuiufque lccipauperibus confulatur.- tum Jcholis instituendis & pauperibus alcndis fcholasticis ^rtuedis Ecclefarum ddiftciisprofti- ciatur.Nec propterea priuatarum eleemofjnarum colle&io , ]iue quu dmittitur publicus ccctusftue domatim collccia Ttipe,ncglfgitur.In ijsautcm lo- cisyin quibtts Romani quidcm ventres fuis adhuc facrilegiis fe(e ingurgitant ,pauperculi vcrople-

K.pj.

i/o De Coena

rique gregcs cumfuis pas/oribus efuriunt,ibiquo~ que\quaratione f/ert potefi, infiitutis diaconis, eleemofynxconferuntur. Rem igttur ipjam rcti- nuimm aut infllaurauwms potuls : formam antem illam vctercm oblationnm opcrofam , mo/cflamy nulla ceric lege in verbo Dei prjferiptamjam va- ric apudveteres-, vtex fynodorum canonibm ey Patrum fcriptis aPparet admintftratam,denique^j vt ambitiofampotins*, qtumre/igiofam abrogaui- mus. Quidautem Harchms? Vult omninofuifft mysiici con iiiuij->quod Sacriftcium appe//at>altera m partem:& velutipriorum omniumoblitm , ac in primis eitts quodtoties repetijt ynon de tflis obla- tiombusfledde eopane & vino^quod perfolos , vt /oqnitm\ facerdotes ojfcrtur-.cum videlicet pri- mum quidem pcr facrambencdic/ionem fleri po- tentiale^ac dciuceps comefum af/uale Chris/i cor- pusmyf/icumyijs nimirum, a quibm fumpttis , co- meflmyactandem concoc/tM efi,in vnum Chrifli corpus tranfeuntibm : e'ms ( iuquam ) rei oblitns, vult vifibi/es etiam iflas priuatorum ob/ationes fide vniufcuinfque offcrentts dup/tcem habuijfc^j fluefigur&,fiue Sacramentirationem. Primiim enim fuiflfe fymbo/nm eorum bonorum ve/tem- pora/ium ve/fiiritualiumy quaflbi quifque aut a- lijs darive/conferuari vel etiam augeri poflula- bant,velde quib.fbi coceflis gratias agebat.Dein de vu/t etia Harchimtranfmutatas eas fuiflein 0jriHicorpus mys/kum.Nam hxcfunt eius verbay

Domint. 151

pag.2S7- Ofjerebatpopulus ( &ccrti> adtalemo-» blationis vfiimreuocaridebet ) vifibile quidpiam » adaltarefdenotans inuifibilc,quod 'vel manduca- » bat, velpro quo gratias agebat : quin ejr eadcm " hosiia, cjr idemfimplexpanis oblatmfanciificaba- *> iur ab iiiorum fide & Spiritu Dei, qui in illis ha- ?> bitabat^ in Sacramentum fiue antitypon ey Eu- » charisiiamcorporis Domini tranjmutabatur ab i-» pfis. Et alterapagina ^Panis quem offert populw» fidelis^exiflcnsfmtiificatus apropria fide & Spi-» ritu Dei}que quifque pofiidetproportione fidei efy » charitatisfud^afigura carnis comunis ytrafibatin •>■> figuram fmeantitypon corporis Chrisitfed myfiici. ?> fUc ille, quafi quis roget l,quo fund^nento nttan- tur,cetre vel nouam aliquani nobis Ccena insiitu- tionem proferata Domino traditam oportet . • aut illam^quam tres Euangelifl& traduut^ ey ex Euan gelifiis Paulrn repetit, huc quoqiieperiinere nobis demonsiret : aut denique dennffum fe ccelitus 0- fiendat^qui noua nobis mysieria cuderet. ifia i* gitur ne refutationc quidem indigent, necfunt c- tiam in alium finem a me prolata, quhn vt hinc faltem , cuius fiiritus ifite magifier fuerit , omnes intelligant , nam quurn ne Patrum quidem tesii- monium vlium Harchius adhoc deliriumproban- du?n protulerit.Fuerintfane tamen obiationes ifid rerumvifibilium facrificij fie.cics ' fedqualesfunt* nominis Deiinuocatio, & eleemofyns iuuandis fratribus collat <z:quam facrificandt rationem tan?

K.iitj,

Jjl D E COE N A

tum abcit,vt infacrorum myflcriorttm cclebratio- nefustulcrinws , vt in quotidianis etiam caetibus hocinprtmis vrgeamtis.

Reflatpr<zcipuum tsiius accufationis capttt , fu- blatumvideltcet a nobis iugeillud facrtjicitim in Melchifedeco adumbratum, a Cfttalachiaprophe- ta pr^dictum , & quo fublato nullx in terris fuperft Ecclefa.Saltem vero tste tam rancidits no- bis accttfationes reponens, refutationes noflras re- felleret. 2(obts verofemper ne adrauim vfque inculcandum erit^uod & ipfetextus demonflrat^ nullam tn Melchifedeci hifioria fieri facrificij men- tionem , quantumuis fbi veteres in tflis Pants & Vini nominibfjplacuerint? Et quoties nobis illud iteradum erit , Malachiam de numinis cultu in Spiritu cjr veritate noui fcedens , abrogato vetere & adgentes tranflatoflormttlts dicendi , ex vete- re cultU) ceu Prophetxfolent , defumptis differen- tem^non Stcramenta no?ritneftffitws & oblationis mund&fled flacrificium illud declarare , quod^i- pofloltM copiosc Rom. 12, . 1 .dedarat? Nec enim Sa- cramcnta poptdi fttnt offerentis fled a Deo data re- cipientis : adco quidcm, vt nihil cflfc pofitt tf s ho- miriwmineptitis,qui Sacramentumcum facrificio confundttnt. IS^eque tamen inficior Ccenam Do- mini aliquam etiam habere nofiri refleffufacri- ficij rationem , eypropterea iam oltm Euchariftit appellatam. Verum idfieri negoproptcrpr^cipu- um ipfiusflnem^nempe vtnofira cum ChriBo con-

corpor

D O M I N I. IjTj

corporatio fanciatur , quum vniuerfam noflram vitam oporteat velutiperpetuum efle EucharisU- cum facnficiumy ^Jji_^UQtjd.iaj2JS wlxd£fi.a_cj£- tj]jM*foleMnkgxMimtm^ in.Chn.

Jhcjdldl^mkisJieneficus jCtiam extra\C(en<c Domi mjjdzb/MianemJi nobisxeqMiratur.Nihilommi^s tame quia peculiaris qutda mortis T>omini annu- tiatio in Ccena Dominiprmpitur ,fitfaneacdtca tur quod ad nos attinet y ^rh a riflinif/frrifirif{yi7. Idvero an nosfufiulerimus y ac nonpotiusymeri- ib fublatis ex veteri Canone quamplurimis, in- fiaurauerimusyage ex nofirarum liturgiarumfor- mulis{ &fi non peromnia in ipfis verbis , at cerfe in doffrina fubflantia penitiis confcntientibm)iu-- dicetur.Audiamm tamen y quid hic amplitis a no~ bis expatribws requirat. Iufiitnos (inquit) Chri- flusfacere quodfecit.Concedo : quamobrcm etiam humanos omnes illos riius in noflra liturgia aboleuimus. Sed Facere (inquit) eo loco idcm ett atque Sacriflcare. Imo idem eflatque panem acci- pere,benedicereyfrangere , comedendum prdbefCy itidemque poculumy px^eunt^Jie-ncdictione Joiben dum traderey quod ad minisiros attinet : flumen- tium autem refiectu^accipere , comedere , bibere, mortem Domini annuntiare. Itaque etiamfi Har_ chio concederem Facereidem effe eoloCo atque^j Sacrificareytamen quum totidemilla confleta no- his diligenterfierucalummatorin eo deprehende- furyquodfacrificium a nobisjubtatum eff^j> dicat.

IJ4 D E COENA

Jguum Autem negari nvnpofitt ^ facrificium ejfc^

vni Deo o(ferendum>quinam obfccrodicenturmi-

niftrifacrtficarc, quumpanem&vinum non Deo

fedpopulo acctpiendumprdtbent? Etrurfumpopu-

Ui4 ipfe panem & vinumacciptens , comedens , &

btbensjd eU> non offerens ,fed oblatum fibi acci-

ftens^quomodo facrijicare dicetur? Et tamen fa-

tendum efi,quum h&cfiunt, velfieri qu£ Chrifitus

fecit(jrfitciendapr£cepit>vel(quodabfit) non effe

h^cfacicndafied omittenda^ quum td demumin

Cocnafaciendumfitquodchrifiits fecit. Ex quo

efjicitur Facere non recte expltcariper Sacrificare,

quum Totum non rctie per ipfim Partem definia-

i^^ta^fttr.Bxs autemitafehabet. Patr£sC<rnam Dam'uu

'*>** Ahifacrifinum voc/trunttriplici refieBu.-vno^propter

3 fymbdQrwmbencdircJionemialtcxjL) pxtiptjocfitcrfi^

C!j,quodfini4l^r€hriHo //? rrurppcraBum eFK co~

m rworaf-iincr^-fjr qf<(itfddft?ft<h i**i"gt*"> s*rr,t -

mentortim rtprrfnt.itmnpm' tfrtin j prfipl^rfolcn-

ticmfidciprofefume-m^ptyces , ac pr&fertim gra-

tiarum affionem pcculiarem:qudiomniarecorda-

tionis nomtne a Chritto, & annuntiattonis mortis

Domini ab K^ApoUolo figmficantur. T^am vcrum

etiamfacrifictumefi, vt recfe fcrtbit Augufiinm,

" de Ciuit. Itb. i o.cap. 6 . Omne optts quodagitur , vt

" fanttafoctetate inh&reamm Dco. Totam verbfui

temporis liturgiamfic defcribit idem AuguHinws

" Epifi. sg. qttctH. $. Precationes accipimtts dtcias,

" quas facimm in celcbratione Sacramentoyum> an-

tequam

DOMINI. IJJ

tequam i/Iud, quod eflin Domini menfa , incipidth benedici: Orationes,quum benedkitur &ftnciifi->> catur,& addiHribuendm comminuitur^ quam to- » tampetitionernfere omnis Ecclefa Dominica ora-» tioneconcludit : ad quemintellecfumverbi Gr&ci» origo nempe ^rpocnvy^ nos adiuuat. Sic enimpro- » prie intelligenda esioratio , quam facimus advo-» tum, id cfl^ Ti&o-wyiw. Vouentur autcm omnia» qud offeruntur Deoymaximeftncii altaris oblxtio, » quofacramentopr&dicaturvotum il/udmaximti-, » quo nos vouimm in chriflo effe manfuros , vtique» incompage corporis ChriHi:cuius rei Sacra?ncntu» e&3 qiiod v nu* panis vnum corpus multiflmus. » Interpellaiiones autem , fiue poflulationes fiunt» quumpopulus benedicitur. Tunc cnim antisiites» velut aduocatifufceptos fuosper manmimpoftio- ->> ncm mifericordifltmd offerunt potefiati : quibus» peractis-><& participatotanto Sxcramento,gratiaru » affio cunlra concludit. H&c ille. Ex quibus quo fenfu veteres Cosnam Domini facrificium voca- rint,apertifitme liquet.OHendat aittem Harchius, ecquid tandemisiorum innofiris Ecclefis prdter- mittatur : rjr tunc a nobis vifibile facrifcium abo- litum effe clamitet. Nempe hoc illum maie babet, quod WJV*£/j/ , ideH , abominandd il/ius df\o?&- Tpciat caufam vnam ex pracipuis Juflulerimus: cuius tamen neque Clemens ille , quifquis efl , in Consiitutionibus ApoHoiicis quasvocat >neque^> Iuflinus,neque Tertullianus memincrunt:& qu&

\$6 D E C OE N A

Cbriflum a utorcm habere certe non potefi. Sit i- gttur vetufim htc rttusy cuius etiam mcminit Bafi- titcs ad Amphilochium, fimodo i/laomniiBafdtj funt : fueritetiam hoc non inuttlitcr UU$ temvori- busvfttrpatum, fiue quttm ex priuatommobtatto- ntbuspancm & vinumfepofuera,nt inpeculiarem Sacramentorum vfv.m^ fitte qttitmperaffu benedi- ffionc prtulum ad participationem praparabant. f}uu tamcn neqtte hic ritusfitnobis a Deo,neque ab^lpofiolils prafcriptus^ neque inilla vetufiifii- mapurifimaqttc Ecclcfiajvt apparet , obferttatus, Cr a iampridem idolomanictoccafioncm pr&bue- rit^fM, pcr?va;u\vtc i//a iv& Ji*%i vix ac nc vix quidem tol/i ex ho?ninum animispofttt , non modo nosyquum illam abrogaremus rectifiime feciffe^>y veritm ctiam eos a qmbus retinetur^ncqnchbi ne- quefuis gregtbus bene confulere arbitramur: que- admodum etiamin eo, quodfubiatapanisfracJio- nc(qtt£ nunquam in Orientefuit abrogata, &,vt expr^cedentibus apparet, Augufiini tempore apud i^Afros -obferuabatur , Sacramentalis nimirumri- tus a Cbrifto ipfij infiitutus)ojfuUs intcgras&qui- dem ori non manibus contra totius vctcris purio- ris Ecclefa morcm,inferunt> adhuc Papijfare fefe & horrenddfupcrfiitionis fomitemfouere , nefcio qua tandemratione inficiaripofiint, jQuid igi- tur? nempe etiam abfque hS^i falua manet o- blatioftcrificu incruentiyid efifacrametaliterper- actifiue bcnedictionem ipfam fymbolorum, idefly

Jnfii-

Domini. \$7

Infiitutionis Domini recitationem & explicatio- nem cumpraeuntibus &fubfeqttentibus a tota Ec clefia conceptisjpafiorepr^eunteprecibus coniucia, /petfes, quibns ipfa quodammodofilij pafiio, vtlo- qnitur Cyprianus,Deo Yatri offertur , cr tota Ec- clefia Chriflimortem annttntians , fefe qttodam- modo Deafacrificat.fmefidei Chriftiana folennem profefttonem.fwe denique gratiarum affiionem <& eleemofynarttcollationem Oblat'tonts& Sacrifictj nomine accipi^s.

Npqup de alia ohlatione loquutos effe P&rp^ ex ipflis ab Harchio prolatis teflimonits omnibus apparet:qui tamen^quotiesfcnbunt chriflum fefc Patri^ quumfacram Ccenaminfittueret , obtulijfey improprie loquuti funt :quum Chriflus fefe^j pro peccatis noflris non bisytmo videliatmvdojn- cguente-, alterovero cruente , fed femel dunta-

xaty fa qtdAp-m in a.r/t rruri.x in rpmjfiionempet-

catorum^MfhMiim obt.ulcrjt .• nihil ettam nobis oblatione illa incruenta ad vd proftitttra.iquttm te-

Be^4poftolo, ahfque fanrr^inP nnnftpPrr^to.YH^

t£rmfi&*Ex qu0 tfficitttr chriftum fefe non obttt- liffe Patriin Coena,nifi vniuerfam eitis vitamper oblationem iutelligasfed oblationis ?noxfequutn~ raSacramentalem commemorationem^ & nosirA cttmipjo Spiritualis coadttnationis myflerium Sa- cramentaliter reprefentandum ac Spiritttaliterper fidemfanciedum insfttttiffe.

^tihdautempoflremo loco Harchius addit^er-

158 De Coena

rare nimirumgrauitertum Lutheranos tum Cal- utniflasyquos appel/at yqui Chriflum dicantcertu ordinem facerdotij non ordmaffe a populari diflin clumycy v/lam peculiarem dan poteflatem per manuum impoftioncm els ad Eucharifliam Deo Patri oflerendam negent .Hoc (inquam) putidifli- mum iwpudentiflwu hominis eH?nedacium. Quis enirn hominum hoc ignorare poteU mntum nos ab eo abcjfe vtpafloresydoc7ores,presbyteros,dia- conos cum magiflratu vel cum plebe confunda- mus , ey cuiuis aut Euangelij in ccetu pradicandi aut Preces publicas conctpiendi , aut Baptifmumy Ccenamve Domini adminijlrandi , aut e/eemofy- nas reeipiendi & dif/ribuendi , aut Ecclefaflica iudicia exercendipoteflhte faciamusyvt contra & Ecc/cjiaflicas omncs tum elec/cOnesy tuordinatio- nes ad Apoflolicam normam cjr regulam Dei bene . fcio reuocauerimu4'y&qn)mfeueriflime{nifificu- '££!*£' bi priuaiim peccatur ) obfcruemus? Etenim ne- •**'<* . ' que viu neque morum exac~/um examenmeque^ docirinA & donorum adfuntfiones Ecclefaflicas obrundas neceffariorum di/igens exploratio : ne- qjiejnagiflratiis y/vbi chrifiianui efl7authortitas: nrq ueflektivolu*7 f/i w* confenfws, m^eMXMiA- tj. nuf-jo npglLgitnr , ne quis ambitioni velgratia ve/ 7ro$vct)7w\H"licL vel Jh&Jbxict, Ucus rc/inqut tur. Quod ad ordinationem autem attinet, huma- nos quidem illos omnes ritus tam op erofos , quhn inutileSyCr maxima iam exparte in fupers/itione

mani--

DOMINI. JSp

manifeflamverfosjmo etiam aliquatenus impie- tate contaminatos fujiulimu* 'fpd(, /ipnftflhr* nir- YAordtn^tJLn^ix Juhfi/tntiam rejhttiimut. Ftfi enim nonnutlts locis ceremonia impofnionis manuum non obferuatur, t±mpn rp< ipp difigetff.r.rrtfi'1/fi- tur^afionbjM legitim^d^LkAiJAndcjn ordinan^

dfxjrnrqwppptf/o dftp^n rapi.tr afiantihuA^.ruvp. gjrflui. rnm?HOM'prtinnp plennihuA prprihux Tipfi.

Opt^Max. cuius oper arif _fMtiau.fi nt iCammedaUs. JVupd autem Harchim impofitionem manuumy- ?Hc£ benedictionis nomine dignatnrjum ilii in eo affentiemur^quum veltalealiquod Sacramentum a Deo conflitutumfuiffe , vel hominibus iicere^j Sacramentacudere nobis fueritex Deivcrbode- monflratum:qnanuis maximu effe^pondusprecu Ecclefi&propaHore fuo minifierium ineunte Deii Opt.Max. interpe/tantis >minime injiciemur, vt quiverumideffereipfa quotidie experiamur. Sed perlepidiM esi tnprimis Harchius iHenofler^quipo stquam Pontificios vt omnts ordinis Apoflolici & veteribus etiam Canonibm conftituti , ?nanifeHos violatores atct adeh hareticos appett auitynihilomi- nmfuccefiionem fyoHolica in eis agnofcitjanqua faltem fuccefiionem ApoHolicam redolentibus , & fcceffnm a RomanaJidefl,AntichriHiana & chri- fiifundametum toltentc Pfeudecclefa fine excepiio ne non probat. J^uafvero ex omnibus veterib. etiam canonibas non aperte Hatuatur ciits ordina- tioirrita& quidem grani cum anathemate -. vt

i6o De Coena Domini.

ipfemet Harchim citat^eorum cmnittm, qui co?2tra

Jpofloltcam regulamfuerint eletti , autjeje vltro

adebeundam EcclefajUcam func~tionem obtrufe-

rint. Ext igitttr Harchim cumfuis ajfeclts omnib.

cy habeat pro Ecclejia cdtum a quo expuifus ejl

<vertM Chrifius totius ver& EcclefiA capttt , & in

ctuo ntillttm ah ipfo Vapa advltimttm clericumin-

uenirepoftts, qui Chriftumhabeatfu& veldoctri-

n&velfunttionis auctorem. T^os autem in vera,

veri chrtfti confeftione & vera eiufdem Ec-

clefia , aduerjus quam infcrorumportA

nunquapr&ualebunt,T)eofauentey

pergemus y ctti gloriaftt in &-

ternum. ^imen.

F I N I S.

Errata ficcorrigito. Pafjna.s.tcge induflria. p.66.dicamus. ibid-pofl^ui corpus Chriftirealiter^ lcgc abfapane. P-"}o.l j.dele caro. p -7 1 d ,i i .dele exiftirnarc.p.76. cwa/vavw7o?..

p.rj.difcerpenda.

m

Br

■i

« ...