BosTON MedicalLibrary in the Francis A. Countway Library of Medicine ^Boston

^«r^^/jsS •/^'/^

Prof.

B= Rostocli.

D=]iieil„R.Ko"bert

n fl Q r * ■ fj !•■< -r f

i-' i d U ;. . r\ I /. L .

D E

C OLIC A

PICTONUM.

^.

> ^

'#*

T. TRONCHIN,

ir^ ACADEMIA GENEVEJSISI MED. FROF. COLLEGII .MEDICI AMSTE^ LODAMENSIS OLIM IN SPECTORIS, ACAD. REG. SCIENT. BEROLIN. &c.

D E

C O L I C A

P I C T O N U M.

P^idi in arte peritijjimos buncce morbum non intelkxije. Spigel.

"1

\

G E U E V M, Apud Fratres CrameR-

MDCCLVII.

Dfgitized by the Internet Archive

in 2010 withjunding from

Open Knowledge Commons and Harvard Medical School

)ittp://www.archive.org/details/decolicapictonumOOtron

[CELSISSIMO PRINCIPI

P H I L I P P O DUCI AURELIANENSL

T. T R O N C H I N.

mmmUjufbelibelli, Cel/ijime Prin- ^ // jp ceps 5 Te frujira Patromm @^f#@ amhirem y Ji Patrocinio indi- gnus effet libellus , nec tam audaxjum ' nt dignum exijiimem, Animi vero grati leve monumentum Tibi confecra- re^ tot in me collata benejicia jubent ^ Tua^ GenerofJJime Princeps^ annuit humanitas. Paterno , quem infirmh laudarem^ amore^ vi mentis propridy inftum vicifi metum , gentilitiofque fuperafli terrores , ut atavis^egibus editam Prolem diris eriperes J^^^Us.

^ %^-"" In^

VI

D E D I C A T I O.

Infitioni a Te , Principtm Optimej mihi demanMtdi y ajpiravit Deus. Tu- ta knique hdc arte dileB.iJJimum Filium omnibus 5 licet teneris adhuc ,. virtuti- bus ornatum , formofamque Filiam chariffimam fervando , timid(Z dedijii Gallidi exemplmn feris nepotibus pro- futurum. Dubia fi fuperfint , delebit dies, Tuum interim immortale Nb- men pr^fens ac futura celebrabit atas.

LEC-

LECT

I

A U C T O R.

^^*S ^ 5 ineunte praxi , morbus mi- fK S )^ hi fuerit curatu difficiJis y ^^^M hunc fuifle lubens fateor , ac diffiteri puderet. Primi titubantes grellus 5 pede vix firmiori praeeuntes magiflri , artis medicse Principum fa- tale tyroni filentium, ipfa morbidiffi^ cultas anxium me faspe fecerunt. Fre- quens erat morbus , rara medicina Amflelodami. Invitus per mortes experimenta feci, tandem fenfim na- ta methodus facilior tutiorque fuit. Imbecillibus humeris nimium gravi, clinicae vdedicens medicinas, quae in popuIofifTimk urbe frequentiffima me edocuit praxis, mandare chartis ani- mus efl 5 foelix fi non fint ludibria

^ 4 ven-

vm L E C T 0 R l

ventis , accendantque facem , ne fa- xis mihi toties iniquis , aliorum illi- dantur naves. Apollini facrum quo fruor otium ^ a turbulenta praxi libe- rum y Iparfas ut hodie colligam char- tasjubet. Mature fblutus^equusj fa- nus adhucdum , fi non peccet , place- bit equiti. Si Tibi non difpliceat^ putrem quem ungul^ quafTit Variola-^ rum campum poftea recludam.

C A-

^S!©^^

C A P I T U M

ARGUMENTA.

Caput PRIMUM.

D

Olor tentris , quando i3 undc colicus di^us.

pag. I.

Caput secundum. Dolor colicusy quando £f undd Pi^onum didlus. 2,

C A P U T T E R T I U M.

Colici apud Pi^ones doloris defcrtptio» .3.

CaPUT aUARTUM.

Idem colicus dolor Jcepius ante Citejium defcriptus. 4.

CaPUT Q.U1NTUM,

Colicus dolor PidtonuMp poji Citejim rarb defcrip- tus. jl.

Caput sextum.

J)okris coliciy hodii Pi^onum di^i , defcriptio, 16.

*'5 Ca-

X C A P I T U M

C A P U T S E P T I M U M.

'Colki doloris PiBonum caufa prpxima. ■ pag. 1 8*

C A P U T O C T~A V U M.

CoUci Pi^conum doloris caufa rcmota, ' 20.

C A P U T N~ O N U M.

Caufa remota prima. Reliquia febrium imperfc^d crfi folutarum , ^el non- bend curatdrum. 2 o.

Caput decim u m. ^,».

Caiifa remota fecunda. Venena, 24:.

Caput undeci m u^.

Caufa remota tertia. Finipotufque acido-aufieriyfet' mentati , acidorumque immaturomm nimius u- fus. 32.

C A P U T HU O D E C i M U M.

Caufa remota quarta. Arthritis , ac Rheumatifmus.

38.

Caput decimum tertium. Caufa remota quinta. Impedita perfpiratio. 41,

Caput decimum auARTuJyi. Caufa remotafexta, Scorhutus. 44.

Ca-

/

A R G U M EN T A. XI

C A P U T JD EC IMUM Q.UINTU M.)

Caufa remota feptima».MelanchoUa. pag. 4.61

. Ca PUT wD E C I MU M S E X T U M.

Caiifa remota o^ava. Jmmi Pathemata. 45*

C A P U T D E C I M U M S E P T I M U M.

Diagnojis Colicce Pi^onum; 50.

, e A P U T D E C I M U M O C T A V U M.

Prognojis colicce Pi^onum. S^

CapUt decimum nonum. Anatomica Cadaverum infpe^io. . 52^

C A P U T V I G E 5 I M U M.

Symptomatum Colias Pi^onum hrevis diluciiatio, 54.

C A P U T V I G E S I M U M P R I M U M.

Spontanea qucs naturd fit Coliccs PiBonum cmatio^

Caput yigesimum secundum. CoUcce Pidionum curatio artefa^a. 6$.

Caput vigesim u m t e r t I u m^ Caufa remotce prima curatio. 66.

. - Ca-

XII CAPITUM ARCUMfiNTA.

CAPUTVIGESIMUM aUARTUlf*

Cauf(B remota feemda curatio. pag. 68*

CaPUTVIGESIMUM atJlNTUM.

Caufa remota tertia curatio^ 70.

CaPUT VIGESIMUM SEXTUM/

Caufa remota quarta curatio. 72*

Caput vigesimum septimum.

Caufa remota quinta curatio. 74*

Caput vigesimum octJavum.

Caufa remotafexta curatio» 75*

Caput vigesimum nonum.

Caufa remota feptima curatio» 77.

Caput trigesimum.

Caufa remota o^ava curatio. 7P*

Caput trigesimum pri>um.

Parefeos curatio. 80 •

m>

DE

D E

COLiCA PICTONUM.

C A P U T t

bolbr tcntris ,* guandb & undd Colkiis di^us^

^i^S^Olor ventris,eundem1icetin ventrenort DoUr ven- ^ D 5* ^^"^"^ locum, in ipfis ut pote lumbis-, ^^^'«f <^o^J- BS^^^ quandoque ad Ilia, faepe circa Umbili-^""''* ^4. -^m cum,fsepiirimein regione Coli faeviens, Colicus dicitur.

Re, non noitiine Hippocrati notus,d^fcrljptt!si?#o^m:l ab eo faepius videtur, ubi torminum alvi, dolo-"^^"-^* rumque circa umbilicum mentionem facit («).

Pofl Hippocratem , Diocles Caryitius tenuioris ^ DbcU inteflini morbum z^P^^i^^^y plenioris, l/Asoy nomi- Caryjiio navit. (b) diflintlut.

Caflius vero, quem ingeniofiffimum feculi fui ji Cajfia Medicum , dicit Celfus j omnium primus , quan- colicus tum novimus , dolorem ventris colicum vocavit, di^^is. medicamentumque v,q)\m%v di6lum, de quo gloria-

ba-

(d) "AAy^jR^ ^ efi(pa>»i in fcrlptis Hipj^ocratis paf. fim reperitur.

{h) A. C. Celfi de Mcdecinil l]b. 4» «ap* 13.

A

a De Colica Pi&onum.

batur , in venit , cujus formulam fer vavit Celfiis. (^) J Celfo Temporevero Celii , tenuioris inteftini morbus etiam. s)?iBQ^^ plenioris ico^nibi;^ jam vulgo nominatus fuit, (Z?) Coeliirfque Aurelianus de hoc morbo fcribens, (c) laudat remedia a Themifoneprsefcripta, Au- guflo regnante. Jmb a Phi- Imo Philo Tarfenfis Themifonis cosevus , fuum lone Tar- contra colicum dolorem laudat Philonium. {d) Error Pli- ^nde patet C. Plinii error, (e) ubi dixit, quod fiii^ Colum vel Colica liberii Cgsfaris principatu ir-

repferit, nec quifquam id prior Imperatore ipfo fenferit, magna civitatis ambage, cum edi6lo ejus excufantis valetudinem, legeretur nomen in- cognitum.

Ventris igitur dolor, a Callio primo, Colicus di^lus, hocce retinuit nomen , Galeno dein , aliif- quepoll illum Artis Medicae Principibus , facrum.

C A P U T II.

Dolor CoHcuSf qmndo' ^ undh ^ PiStonum diHus»

Colimum TTlppocratis cruciatus alvi , dolorefque circ^

dolorum JlI umbilicum , colici poftea indifcriminatim

variafpe- vocati, uti patebit, in fpecies tandem diflinfti^

^^^^* variis temporibus, varia, imo gentilitia accepere

nomina. '

Quando Sic itaque circa annum MDLXXII. Colicus

apud

(a) Ibid. lib. 5. cap. 25.

(b) Eodem vocabulo ufus efl Galcnus, oti patet ex lik 6. cap. 2. de loc. afFeft.

(c) Coel. Aureliani Moib. Chrbnic. lib. 4. cap. 7,

(d) Galenum vid. de arte curandi ad Glauconenj, (0 Hift. Nac. lib. 26. cap. 6.

jD{? Colka Pi&Gnum. j

apud Piftones jam faeviens dolor , Pi6lonumdein-p/^o„fi^j de nomen accepit , a F. Citefio Pi6lavienii Medi- dm, co , qui fexaginta feptem poftea annis, morbi hil- toriam dedit. {a)

Semel acceptum iiomen poflea retinuit, ]ktt ^stimiere tunc Armoricis, Santonibus, Engolifmenfibus,"^"^^"* totique ferme Aquitanias, seque ac Pidlohibus fa- miliaris effet. (b)

Im.6 tefle P. Droeto (c) faeviebac tunc in Picar- Lket alihi flia. In Moravia etiam^SiJefia, maximaque infQ- f^^^isntes, rioris Germaniae parte, uti ex Langii epiflola quam de torminibus a febre relidtis, fcripfit, Cratonif- que Jitteris anno MDLXXXII. de paralyfi ex co- .ygi,^. mitiis, conttat.

^ict^^Sija**!**!!**»!»»*^^

C A P U T IIL

Colici apud PiBones dokris defcriptto^

EO laborantium , fidere veluti percuflbrtiiii , Co/zV^ ?/<:- vultum decolorabat pallor , frigebant extre- ^ojimu de' ma, languebant vires, animus erat inquies, coxJ^^^^^^^* pus anxium, fomnus fere nuUus, leipothymia), feu potiiis cardiogmi frequentes , proftratus appe- titus, cum haufea, ru6tu, vomitQ ceruginofae bi- ]is , flngultu , fiti 5 ftranguria , hypochondriorum Seftu , interdum fine febre , fsepius cum febre lentai Ventriculi, Inteftinorum, Lumborum, Ilium, Inguinum dolor acutilTimus , quandoque cum alvi

fluo-

{a) In t)iatriba ,de novo^c populari apud Piftones do- lore colico biliofo.

(fc) Vid. ibid. cap. 2.

(c).Vid. confiHum novum tte peftilenti^, auftore I*. ! t)roeto anno JdDLXXII. fub fineui cap. 5.

h 2

4 ^^ Colica Pi&onum.

fluore, in initio frequenti , licet non copiofo; faepe cum ejus adftridlione. Crefcente morbo, humeri, brachia , mammae, totumque dolebat pe6lus, nec deerant quos plantarum pedum , mo- tu adhuc illgefo , crudelis vexaret dolor. Tandem remittente dolore, inopinantium, ac fefe melius credentium brachia pedefquerefolvebantur, cef- fante motu , fenfCi fuperftite. (a)

C A P U T IV.

Idem Coltcus dolorfapiiis ante Citefium defcriptus»

Colica Pic^\J^^^^ ^^^^^ ' ^^^^^ Paulus -^gineta , (b) colicus

tonum de- xN quidam morbus homines vexavit , inquo ab-

fcripta a foluta mociis privatio in artubus confequebatur,

^ti etd &J^2xime in iis qui fuperftites evafuri eflent. Ve-

^*'^ .' riim fenfus taftus illaefus confervabatur, unde fua

fponte rediit plerifque motus , temporis progreffQ.

Idem Paulus de eodem mprbo , alibi verba fa-

ciens, {c) Colicaquafi peflifera, ait, quadam con-

tagione terminabatur plerifque ad morbum Co-

mitialem, aliis ad artuum refolutionem , fervato

fenfu,- & qui ad Comitialem delapfi funt, pleri-

que perierunt, qui vero ad refolutionem , pleri-

que fervati funt.

Similis in Haly Abbate Colici doloris datur de-

Ah Hah f^^^P^^^» (^) ^ccidit autem faepius in Colica paf-

Amte. fio-

(fl) Vid. Citefii libr. cit. cap. r.

Q}) Pauli ^ginetae , de Re medica, lib. s.fub finem cap.

jB.cujus titulus elt,derefoIutioneexcolico morboobort^.

(c) Lib. cit. cap. 43.

(d) HalyAbbatis Liber totius Mcdicinas, lib. 9. cap. §• Lugdun. MDXXUL

Dc Colica Ft^omm* 5

fione & enervatio qnorundam memborum evul- fio,- cum morbus cretico finitur modo --- vidi nonnuIJos colicam patientes gravem , difficilis no- cumenti, quorum utrumque evulfum eft genu, quorumdam autem & genu unum & ancha, vi' di & cui fcapulae motus omnino ceflavit, fc. iQXi' fus erat bonus.

Hujus filius Avicenna dixit, (a) & CoHca qui-^3 Jvi- dem multoties permutatur ad paralyfim, & hm-cemA, tur per eam .... & quandoque fimiliter fanantur per dolores jun6lurarum. . . . dicit & alibi, {b) fit fortis pundlio , & fit quafi perforetur venter ejus terebello, autquafi fit abfconfa in inteftinis ejus acus , ftans , & quoties movetur dolet , & fit fortis fitis , & non fatiatur habens eam, licet bi- bat plurimum, quoniam, quod bibitur non pe- netrat ad hepar, propter oppilationes accedentes in orificiis Meferaicarum &. .. . de ventre haben- tis colicam, egrediuntur fquibalse , ficut ftercora

ovium , vel ficut ftercora caprarumo & fre-

quens fit vomitus cholericus , quoniam via chola- rse ad inteftina fecundumplurimum conftringitur, quare expellitur ad fuperiora.

Colica paifio, dicit Conftantinus Africanus (c) ^ ConJlani>. nimius eft dolor quem patitur inteftinum, quod ^"^'' ^^*"^" vocatur Colon : Nafcitur ex humoribus craflis & phlegmaticis , qui ciauduntur in Inteftini panni- culis. . ♦ , five de acuto & pungitivo aliquo hu- more. . . . quia Inteftina quafi terebello funt perfo- rata. . , . oportet autem intelligas quia paflio colica in dolorem arteticum fe mutat.

Co-

(a) Avicenn^ lib. 3. fen. 16. trad. 3. fub finem cap. 6,

(b) Ibid. cap. 7. ubi de fi^nis colicae.

(c) Conftantini Africani Medici Operum pars 2. lib. 9. cap. 29. de colica paffione.

A3

6 De Colica Pi^ontm.

A Johanne Colica , juxta Johannem a Gaddesden , aliquan*

tOaddes- do terminatuF in paralyfim, aliquando in arthri-

^sn, ticam , aliquando in Epilepfiam (a),

/iFernelio. ^^^^ infuper cruciatus , aic FerneHus {h) , qua-

'dam fimilitudine & vehementia Colici nuncupan-

tur , quibus tamen non in Colo inteflino fedes eflj^

fed vel in peritonoeo, vel in membranis quse ab?

domini ventrifque partibus obtenduntur. Hi fane

gravilTimi funt & admodtim diuturni, ac neque

ciyfleribus , neque Medicamentis, neque fomen*

tis, neque iis remediis quibus qui vere funt Coli^

ci c[olores,'deliniri folent. Eorum materia aut

flatus efl: tenuis , aut humor acerrimus»& serugir

nofus, membranarum fpaciis conclufu^, e quibus

detrahi vix potefl.

Jh Holk' Qpo^ autem a Veteribus fcriptum eft , dici^

¥h, Hollerius (c), Colicum dolorem tranfire in para?

lyfim, id rarum apud nos, famiJiare quibufdami

•populis ut Britonibus. Sacerdoti cuidam anno-

Tum XL. ex affiduo prope dolore colico para-

lyfis nata, dolorem folvit , fed manfit paralyfis

annis aliquot.

gy^^y Hinc fponte patet error Riolani, {(I) Citefium

^lQlmi» incufantis , quod ante Milonem Henrici IV. ar-

chiatrum, Colicum ifium dolorem, Medicis Pa-

rifienfibus ignotum efiTe dixerit. Ex Fernelio at-

que Hollerio didicerat Citefius , nomine Colici

nothi , dolorem ifl:um fuiffe defignatum qui in pa-

ralyfim definit. Morbus hic , uti obfervat ipfe

Kiolanus, populis Lutetiss vicinis Melodunenfi-

bm

(a) Vid. Rofam Anglicam cap. 20. Venet. MDII.

(fc) ]oh. Fernelii Patholog. lib. 6. cap. 10.

(c) Jac. Hollerii, De morbis internis lib. i, cap. 41. ir^ fcholiis Hollerii,

{d) Vid. Joh. B-iolani fil. Animadyerf. in A^^.tp.niiaiii LaurentiU in cap, de inteftinis.

Be Colica PBonum. 7

bus jamdudum fuerat endemius, Medicifque no- tus ante Citefium.

Neque inficias ibit querela Salmafii (^) , dolo- ^uerek re colico Lutetiae laborands , ubi Medicorum quo- Saimafii, rum popofcerat opem , nullus ex fymptomatis CGnje6lari, nomenve ipfius morbi dicere potuit, excepto Citefio qui colicam Pi61:onicam efie pro- nunciavit , Salmafiumque priftinse fanitati refi:i- tuit. Hodie enim , uii tempore Salmafii qui mor- bum ne nomine quidem cognofcunt procul dubio Medici dantur.

Colicus dolor, ait Droetus, (b) hoc zmo SuitjDroet9. revera epidemius , & exiiiofus , omnes enim fac- ti funt paralytici, vel epileptici, ex his non pau- ci interierunt , vel in ipfa acceflione , vel paulo pofl:, quemadmodum in aedibus nollri Mecaena- tis, & in Coenobio Cafae Dei , obfervavimus , non potuerunt enim Virgines hujus Coenobii aliter fibi falutem quasrere quam fuga & loci mutatione. Ante quindecim annos ifi:e Tyrannus Cives nof- tros folos opprimebat, prseterita tamen hyeme, totamhanc viciniam occupavit, ut anno MDLIV. Abbevillae graflTabatur.

Anno MDLIX. narrat Forefl:us, (c) VrsdtOY j4 Forejli, Leydanus dolore colico , & perpetuo cruciatus , vigiliis & nervorum contraffione laborabat, nec clyfl:eribus, nec anodynis,. nec fl:upefacientibus levari potuit , ceiTavit tandem dolor , fuperfl;ite crurum brachiorumque contra6lione.

Narrat etiam Forefius (d) Alcmarianum coli- co laborantem dolore,Iicet pofiea remittente, in

pa-

(a) De annis climadtericis. pag. 731, {b) Vid. loc. cit.

{c) Vid. P. Forefli obfervat. & curat* medicinal. lib. 2J. obf. 15. 00 Abid. lib. 21. obf. 5.

A 4

I 8 De Colica PiStonum.

paralyfim maniium incidifTe , e leviffima caufS do^ lorem recruduifTe, nec ceirafle paralyfim.

J Platm* Iliacus quoque dolor, ait Platerus, (:«) potiua Colicus , quamvis fic vulgonominetur, fsevus diu- quedurans, gravia inferens fymptomata oritur: quando nimirum , ficuti longa obfervatione cog-. novimus fignifque certis deprehenditur , bilis in inteitinorum fubfiiantiam fe inferens... illa velli-

cat, rodit, uritque jQuod & caufe efl:, cum

hoc fit, quod hserente illic bile diutius, vel con- tinuo de novo affluente, dolores adeo pertinace:?, dittturni, &quilicet mitigentur , mox tamen rer

deant A quibus gravibus noxis , cum Intef^

tina quee nervofa funt nimiiim offenduntur & foi- licitantur , nervofo genere tunc eompatiente , praefertim Q. biiis fpinse dorfi ilJicubi Intellina Me- fenterii beneficio adhaer^nt, ad illiQs medullam ufque pertingat , iilamque fimul afficiat. . . . Con- vulfiones tandem , & paralyfes fiunt.

^Mlmi^, Incredibile di6tii dicit Ballonius, (b) quantis do- loribus venter imus torqueatur inje6tis clyfteribus non folvuntar , medic^mentis paulo vehementio- ribus irritantur. Primus nofi:ra memoria Ferne- lius obfervavit faspenumero cruciatus excitari qui quadam fimilitudine, & vehementia Colici nun- cupantur, quibus tamen, non in Colo inteftino fedes eft , fed vel in peritonaeo , vel in membranis qu3B abdominis ventrifque partibus obtenduntur-, pon clyfteribus , non medicamentis leniuntur.

^Spfgslio* Vidi in arte peritifl^imos , dicit Spigelius (c) , |iun.cce morbum non intelkxifl!e 5 Modo infra um-

bili".

(a) Vid. Fel. Plateri Praxeos Medicae Tom. 2. cap. 13.

(b) Vid.G.BalloniiConriliorum Medicinaliura confil. 5. (0 Vid. ^d^Spigelii, de febre fe«iiWianUit>. 4«^:^?-»

15. & 14,

De Colica Pi^omm. - p

bilicum, modo fupra, vel circum, vel adlate- ra , verfus llia & Lumbojs , modo vero per totum v^ntrem ---- tunc fe extendit dolor faepius fupra i3mbilicum,& circa ventriculum, per tranfver- fum, ad inflar cinguli, utrumque cingens atque coar6lans hypochondrium. . . Alvus fit dura & claufa, praefentes in Refto foeces , primum ple- riimque educit enema , fecundum nil prseter mu- cum a tunica interna Re6li abrafum. Recidiv^ fat certum fignum, pondus eft five moleftia, quam tamen fine dolore fentiunt aegri , & circa Lumbos , & per tranfverfam regionem Epigaftri- cam , ab aflumpto cibo major fir. . . . . Urjna fic acris , unde ardor calculum mentiens , quem er- rorem dolor lumborum , vomitusque confirmant. Prseterea fentitur ab aegris amaror oris , fitis , inap- petenda , pulfus arteriarum, fubfultus interni, trem^res , vigilise , calor praecordiorum fsepe cum febricula continua . . . quae Ci diu nimis duret , ad tabem deducit segros , quam praecedunt , comitan- tur, fequuntur Epilepfia , Apoplesia, Convulfio, Paralyfis.

Sunt enim, ait Rodericus a Fonfeca (a) , non y^Rod.i parum affines Colicus dolor & Paralyfis , quia per FonfecA. tranfmutationem fit tranfitus alterius ad alterum, & frequentiffime in Germania ex dolore colico fit paralyfis.

Jacobus Cahagnefius edidit anno MDCXVI. ^jjr. c«- libelluin, cuititulus, Brevis facilifque methodus^«^«C/^<''^ qurandarum febrium , cujus calci adjecit peculiare Caput de CoUca Piftavenfi.

Talis Colica,dicit Sennertus (Z>),anno MDCXXI. A Senner^.

in-^^*

(a) Vid. Roder. i Fonfeca Confult. Medic. Tom. 2. confult. 57.

(b) Vid. Dan. Sennerti Praflicae lib. 3. part. 2, fe6t. j^» ^a^, 2, de goJica ab bmnore acn & fcoibutico.

ito De Colka PBonum,

ineuntevere, inSiiefia, in Ducata Tefchinenfi grafTata eft epidemice. Capitis dolor praeibat co- Jicum, hune fubfequuti funt doiores dorfi , pe- dum , omniumque fere exteriorum partium, al- vus dura omnibus refiftebat catharticis, & fi ce» deret, mox durior fiebat, cum appetitiis proftra- tione ac vomitlj. In arthritidem nonnunquam, fsepe in paralyfim aut epilepfiam abibat. Epilep- tici fere omnes moriebantur , emergebant Para- lyiici. -4 Mc. ^^^^ dolorem, iti refolutionem nervorum tran- Pifme. fire prsefertim in regionibus feptentrionalibus ob-'

fervaverat Nicolaus Pifo (a),

.JQir.Fi' Carolus vero Pifo (Z>) Nicolai filius , anno

pm. MDXCVI. Cardinalis Lotharingi^ jufTQ Coeno-

bium adiit Belliprati , explorandae Religioforum

valetudinis ergo , ibi nonnullos in venit abdominis

cruciatibus vexatos , cum tanto alvi flupoue , uc

nihil prorfus emitteret, alios autem iftis dolori-

bus jam liberatos inveterata paralyfi , emortua

pene brachia fcapulis aHigata gerentes , quofdam

infuper epilepticis infultibuSj lethargo, aliove in-

eluftabili fopore opprefFos. Septennio poft , aliud

•adivit Coenobium, ubi plures iifdem torquebantur

doloribus, nec pauci ceffere fatis: dolores cum

paralyfi commutarunt nonnuIJi. Hoc autem fse-

piiis videtur in Lotharingia , & Melunenfibus fa-

miliaris efl haec mutatio.

JFr. Cite- Tandem Pi6tavenfis , Regius dein Medicus ,

/«• Francifcus Citefius, anno MDCXXXIX. Diatri-

bam {c) edidit, de novo & populari, apud Pi^to-

nes,

(a) Vid. Nic. Pifonis, de morbis cognofcendis & curan-

dis lib. 3. cap. 20.

(&) Vid. Car. Pifonis obfervat. & confilior , fecl:. 4. cap. 2,

(c) Hasc diatiiba cum opufculis Medicis edita, typis

jnJindata eft farifiis, auno MDCXSXI-^.

J)e Colica Fi^onum, t%

nes , dolore colico biliofo, ubi de ortd , fignis, caufis curaque morbi dofle dilTeruit, morbo<jue Jia6lenus notho, nomen quod liabet, dedit.

Nec ita diu poft Rupellenfis Pharmacopoeus ^^^««- nomine Beauvallius , e Citefii diatriba, gallicum ' confecit hbellum, ubi prseter idionja mmatum , nil novi reperitur.

C A P U T V.

Colkus dolor Pi^ommi poji Citejium rarh defcriptus,

UNiverfum fere, poft Citefium , de ifto do- ^<?/^ ^'^'*«- lore colico , filentium , mirum ^idebitur-^J'^*^^^^ Medicis qui morbi frequentisg, pertinaciae , atque ^^orw» faevitiae gnari, non ignorant quam fit ipfius cu- yatio difBciJis.

Fruftra enim in nonnulHs qui morbum tamea viderunt , aliquid re dignum perquiritur, Teflis ^fto Sydenhamus (a).

Ita ut fi e Medicorum , poft Citefium , turba , feptem vel o(5lo excipiantur qui de hoc morbo loquuti funt , tres quatuorve in vivis foli funt qui de eo exprefle verba fecere. Boerhaavius enim oratione , non fcriptis de eo difl^eruit.

Proximus Citefio Riverius , dixit (Z>) quod Excepu biiis per vafa inteftinorum efFufa in eorum tuni- Rmm. ca , iifque imbibita , dolores acerrimos excitat , facitque Colicam Veteribus parum notam , eo transfertur a cyftide felleavel mefenterio , in crifi diuturna febrium, aut a vehemenu iracundia, a-

lia,

{a) Vid. ProceflT. iiitegr. de colica Piaonum.

\h) VW. La^aril^iYeriifxaJieosMedicje^lil). iaca|). r.

12 De CoUca Flltonuml

liaque caulS externa , quando propter obftruaro- nes ad vias communes efFundi non potefl:, fed motu prsepoftero ad praedi^las abdominis mem- branas excutitur. Hinc dolor crudeliffimus , coli- cum imitatus, qui tamen neque clyfleribus, ne- quefomentis, neque aliis remediis cedit, ad plu- res menfes perfeverans. Contabefcit corpus, fe- bris molellat lenta , tandemque remittentibus doloribus, fuccedir. paralyfis humore illo per ab- dominis membranas in fpinam dorfi fenfim irre- pente. lila paralyfis partes fuperiores magis affi- cit ^ crura vero plerumque dolent , in Cerebrurn irrumpens interdum bilis , convulliones epilepti- cas facit.

Wepfen, Narrat Wepferus (a) miferum per duodecim annos carceratum colico dolore , brachiorumque parefl laboraffe, urid^ digiti manuum incurvi re- inanferunt,alvo fuppreffa protinus ventris dolore torquebatur : A parefi , fine magno tamen medi- camentorum apparatu fanatus , fere femper poflea de dolore tenfivo prsecordiorum , cpnqueflus efl. Plures in Ccenobiis vidit hocmorbo afflidos, quo^ Tum umbilicus fsepe dorfum verfiis trahebatur.

Vidit & plures colica biliofa afFeftos, parefi tandem laborantes, in Aifatia, ad lacum Acro- nium , in Ducatu Wurtembergico (b).

Willifio. AfFe6lioni Colicae, dicit Willifius , (c) crebr6 ac graviiis obnoxii, demum paralytici evaduntt Cafus adeo frequens hic, ut morbi fucceffio, hu- Jus, inter illius prognoftica habeatur: Nam qui

u' tor-

(a) Vid. Joh. Jac. Wepferi hiftor. apoplea. hifl:. 13.

(b) Vid. in Ephemerid. Nat. cur. ejufdein Joh. Jac. Wepferi obf. 39. ann. 1670.de parefi poft colicamex vino.

(c) Vid. Thom. WilUs,de mmi bmtQrum ,• part, p^- ^Jiolog. cap. g^

De CoJka PiBonum* tg.

tormina in ventre, aut paroxyfmos atrociores , per intervalla redeuntes , pati folent, tandem in habitu Corporis , ac membris , dolores vagos , dein ftupores , denique nec raro refolutiones lubeunt.*. Videntur nonnunquam febres epidemicse , qua- rum colicus dolor fymptomafit pathognomicum , poflquam in ventre aliquandiii fa^viit ,T^penume- r6 lumbos, morboque ingravefcente , membra ac mufculos fere omnes in toto Corpore laceflit , tandemque nec raro in paralyfim terminatur.

Colica quam Pidonicam appellant , laborans Mujgtai seger, incidit in paralyfim, artubus marcefcenti-^^*^* bus , clinicus evaCt , in initio , ait Mufgravius (a) , dolores aderant erratici rheumatifmum mentien- tes; Dolor iile vagus tandem in fixum mutatus , tumore rubore articulorum , vere arthriticus eva- fit, & quod mirum,hacce depofita materie , artus per decennium flaccidi , tantumque noii mortui, floridi , omnia vitag vegetae indicia dederunt.

Narrat etiam Scheuchzerus (b) quod in Ange- ^cheuch limontano Ccenobio, colica faeviebat fpafmodica ^^^'"^* morbus admodum rarus, curatQ pertinax, qui to* tum fere corripuit monaflerium. Dolor erat co* Hcus verus, contumax, Colum, inteflina etiam tenuia, occupans, ubi fedatum , facile recidivans, vomitus erat frequens , proftratus appetitus , ob- fl:ru61:a alvus, flatus crebri, ardores praecordio- rum , dolores artuum urentes , primo fuperiorum , inferiorum denique ; Parefis brachiorum cum ref- piratione afthmatica, fenfQque ponderis peftori incumbentis.

Iit

(fl) Vid, G. Mufgrave, de arthrltide fymptomatid cap. lo. hifl:. 4, (b) Vid. Joli, Jac. Scheuchzeri Itiner. Alpin. it. i. ann,

1702»

iJ(, De Colica Pi^onum.

Boffman^ In tenuioribiis , dicit HofFmannus (a)\ acutidres ^'^' funt quatn in craffis inteftinis dolores^ hinc ad

umbilicum peffimi , unde Iliaci ab Hippocrate di6ti, nulla de Colicis fa6la mentionej nunc Co- lici dicuntur , qui cum horrore , tremore , frigido fudore^ virium proflratione , inquietudine , cor* poris ja61:atione ,**anxietate , lingultd , vomitu j alvo conftipata , tenefmo , urinas fupreffione , fpaf- itio veficss, febri, pulfu contrafto, fpirandi diiH- cultate ) quandoque delirio > atque convulfionibu^ epilepticis, tandem extremorum paralyfi , funt* In hoc dolore colico , ventris arftior fit compref- iio , ac umbilici introrfum retradlio , alvus efl conflipatiffima , ut neque flatus tranfmittat , ne- que clyfterem facile recipiat ; Adefl fimul ingens in lumbis dolor , ipfumque peritonoeum ^ mufculi* que abdominales violenter contrahuntur. fme S Nonne ejufdeni indolis Japonum ille Coh*cus E^mpfcro, dolor quem defcribit Kaempferus {b) ^ adeo apud eos familiaris, ut e decem adukisj raro unus fic qui eo non laboretj, nec parcit itinerantibus , fl tnodo Cerevifiam Sakki diftam bibant. Senki vo* catur morbus qui inteflina lancinando , motus con* Vulfivos escitat. Hujus afFe6lionis genius efr , quod abdominis mufculos , & membranas vellicet. Creduntque Japones caufam hujus morbi , noil intra cavum Inteflinorum , fed in ipfa fubftantia membranofa mufculorum abdominis^ peritonsei, omenti, mefenterii, inteflinorumque latitare^ Lim(^o. An illifimilis, colicus dolorquemdefcribit Lin- nseus (c) quo fylvatici laborant Lappones^ tJIIem

vel (a) Vid. Frid. HofeanniMedic. B.atit)n.fyftemat.Tom^ ' 4. partr 2. fc£l. 2. cap. 5.

(&) Vid. Eng. Kffimpferi, Amcenic. «ixotic. fafcie. ^* bbf. II. {€) In Flof. Lappoii*

Le CoTica PiSionum*^ t§

vel Holme diiSlo: Circa regionem umbflki corri- piuntur inteftina diriflimis fpafmis, qui fe exten- dunt ad pubem ufque , parturientium multo vehe* mentioribus, ita uc mifer Lappo , vermis ad in- ftar, repat par terram.

Neque filentio praetereundusefl colicusmorbus f^npri^^nis Damnonienfis , cujus hiftoriam dedit Huxhamus^^^^^^"** (a) 5 non novus equidem , uti credere finit defcrip- tioHuxhami, cum jam anno MDCCIT. mentio- nem huJLis fecerit Mufgravius, viginti & ultra annis poftea, apud Damnonios fseviic, angore ventriculi , fummo cum dolore flipatus in Epiga- flrio; pulfus erat debilis , inasqualis; fudor frfgi* diufcLilus, lingua obdu^la ; fcstens habitus. Sub- fecutus eft vomitus nunc viridefcentis nunc atrae? bilis, maxima acidae lentseque pituitae concomi* tantis copia ; Poft diem unam alteramve, adftric* ta admodum iiebac alvus, nec catharticis^, nec aliis medicamentis cedens : Vomitd paululum im- minuto, in regione umbilici, lumbis, fpinaque dorfi, faeviebat dolor, nephriticum mentiens^ cum urinae fupprefTione, imo cum ponderis fen- lu in peritonoeo. Urina multiim deponebat , ab- domen faepius durum, quandoque fpafmo con- tra6lum; Saepe dolor fixus vehemens , urens, in dextro hypochondrio; in Epigaftrio magna fae- pe pulfatio; alvin^ foeces duriffimae, globofae, parvae; tenefmus vero permoleftus. Remittenti- bus iftis paululum doloribus, novus per totam fpinam , humeros , inter fcapulas imprimis faevie- bat, brevique brachia invadens,manuum motum deftruebat. Femora & crura etiam dolebantj diimque ab intcftinis ad artus peteret morbus,fe-

bri-

(a) Vid. Joh. Huxham, de morbo colico Damnonienfl, ad calcein obfervacionmn de aere & morbis epidemicis.

i6 De Colicd PlHomm

bricula adei-at, quandoque cumdelirio, & ii pef totum morbi decurfum, urina eflet pallida find fedimento , diflentio fiebat nervorum , miferum- que folamen doloris ; paralyfis. Nec femper prsei- bant colici dolores , artuum fsepe prsecedebat do- lor; tandem accedebat parefis. DeCoUcd Huxhami opufculum anno MDCCXXXIX* TiBonum prodiit.

fcriptores. Sexcennio pofl: fuum de Colica Pi6lonum edi-* dit Gl. de Haen (a).

Tredecim annis poftea de hoc morbo Tenta* men evulgavit Opt. Grashuyfius (/;)• Equidera non sequQ Marte eertaverunt*

C A P U T VL

bolorjs Coliciy hodi^ Pi^omm diBi^ de/crlpthi

Votk^ •^Mnis doior colicus in epilepfiam vel para^ PiSionum ^Jf lyflm definens , nothus olim di6lus , pofl: ^mm Cicefium, dolor colieus Pi6lotium vocatus efl: ^ nulla habita ratione ipfius caufa^. Medici dein in arte exercitati , nomen hoc , ante natam paraly-* fim , vef epilepfiam , dederunt etiam colicis dolo- ribus e quibus oriri folent , five natura fuperen^ tur, vel arte prsecaveantur.

Dolorem fere femper praeit, ad minimum peif aliquot horas, faepiflime per aliquot dies, ponde- ris fenfus atque moleftiae, vel in regione epigaf- trica, vel in umbilicali , quandoque fed rarius in

hypoj (a) A. De Haen Medici Haga-Batavi Diflertatio de Co* lica Pidlonum. Hag. Comit. 1745.

(&) De colica Piaonum Xentaaien , aaore J. Cx^shufU Amftelod, 1552.

Se Coltca Pi^onufn. iy

Iiypogaftrica , nec hujus molefli ponderis fenrCis femunia funt hypochondria , eo imprimis dex- trum fsepius afficitur, afficiuntur &lumbi, om- niaque vifcera folito minus libera fentiuntur. Mens Futuiri mali quafi prgefcia triflior fit, nec tara facilis refpiratio frangitur fubinde fufpiriis. Minus fulgent oculi, vultus ipfe pallefcit. Leves tunc oriuntur dolores.in initio non continui, nec a moleftise fenfu facile diftinguendi, Appetitus fit minor, plerumque major fitis. Uti poft ni- inium paftum, nafcitur& hic fenfus repletipnis Jnoleftae, fed quse non eft expers doloris. AIvus fit fenfim durior , urina parcior , faftidium ma- jus, increfcit naufea cum doloribus qui mox con- tinui fiunt. Ru6libus praegreflis naufeae fuperve- nit Vomitus , le vans pro momento dolorem , fed qui mox recrudefcens , cum pari anxietate crude- lior fa6lus, totum exagitat corpus, nec fomno refici finit; . .

Abdomentunc, imprimis vero umbilicus, ad- hserens quafi vertebris , intro trahitur. Febrjpula fit cum puIfCi contra6lo , ja6latione corporis , an- xietate majori, finguku; tenefmo , urinoe fuppref- fione , fpafmo veficse & ani ^ qui intus etiam fic tetrahitur, ut ne flatus quidem emittat, clyfte- remte facile recipiat. Corpus emaciatur , fen- fimque marcefcit. Vox quae fit debilior, afpera, rauca , in aphoniam faepe perfe6lam definit.

Prserer Colicos , artuum urentes fiunt dolore.*? ^ fuperiorum prius, inferiorum denique; leniores &tunc, fenfimque, fiunt ventris dolores. Hoc kvamirie deceptus aeger,futuram quum fibi pro- mittit falutem, voluntati minus obfequiofos per^ fentit artus, q'.ii intra breve tempus, tandem pa- ralytici fiunt. Nec unicus hic eft miferandi mdr- fei exitus , feepiflime enim difficiliore fa6la refpi-

B ra-

i8 De CoUca PlSlonmii:

ratione, tinniciis aurium, tenebras oculis offun- dens nubecula,ignicu]ive ante eos volitantes nio- tus epilepticos miferis inopinantibus prsenuntiant , omnibus externis , internifque fenfibus deletis , totum his convellitur Corpus : Nec tam diu ple- riimque durant in morbo Comitiali vero , Con- vulfivi motus. Hos vidi, di^lu mirum, per o6lo- decim horas , poil colicos furores , uno tenore durantes in Viro Fatritio G. Pifonis pronepote , qui tunc tamen convaluit. Videram & ultra qua- draginta horas continuas, in Confulari Viro qui n obiit. Hicce , odliduo , ante obitum , Hydro-

phobus jacuit.

C A P U T VIl.

Colici doloris FlStonum Canfa proxima,

VF^Ocuit obfervatio medica , colici hujus do- ttm ' ^^ ^^^^^ remotam , poflea examinaridam , mul- dejcnptio. tiplicem dari caufam, atque ut proxima conflet ^ prius efle notandum, contentas in abdomine par- tes , atque continentes omnium corporis humani partium , ditiffimas nervis, doloris etiam capa- ciiTimas t^e, Harum nervi ab origine mire , uti patebit, prodo6li, expanfi, divifi , retiformes , coeunres, iterum divifi, cum omnibus aliis con- fentiunt, hinc fympathici fuerunt nominati.

Inter minimum quippe horum ramufculum & omnes , inter omnes , & minimum datur con- fenfus.

Nervi itaque per omnia fparfi Vifcera ubique ilia penetrant , nec datur pun6lum ubi defint , in partibus imprjmis quibus inhserent corporis radi-

De CoHca Pl^oninn. .^^

ces. Inde ftupendus nervorum apparatus m inte- llinis, atque mefenterio, illorum interiori mem^ branse villorum , papillarum , fphin61erulorum , infinitum fere numerum imperdens , huic ver6 plexus mirabiles , fenfura , confenfum, motum- que facientes.

Hi nervi in Vifceribus, imprimis ver6 in In- teftinis atqne Mefenterio , ubique preefentel , quas irradiant partes , doloris capacitlimas eiB- ciunt. Et hic doloris Colici Pidonum proxima caufa quserenda eil. Jrritati nempe atque crifpa- ti nervi phyficam nancifcuntur diathefim, qua fenfus doloris nafcitur in mente. Si fugax non flt ipfa diathefis , fed diuturnitate ipfius caufae , fubfifliat ,in confenfurii trahit nervos irritatis ner- vis confentientes , pertinaxque irritatio tandem afficit omnes: Fiunt tunc motus fpafmodici , con- vulfivi , epileptici , paralyfis , coma , lethargus , apoplexia , defiderandaque mors aerumnarum finis.

Interim a6lione nefvorom a6livae partes orga- iiic3e,horum diuturno fpafmo paiTiVce fa6i:8e,om- nium fecretionum atque excretionum organa ina- nia reddunt; Nerveis laqueis confi;ri6la vafa nec accipiunt nec emittunt, eademque caufa quae ex- halationem impedit, inhalationi obfi:at. Siccae fic partes atque exfuccse crifpantur, quo foveantur deficit mador, nec datur mucus , quo lubricentur ; uti vafa, haerent glandulse, nec quem non acce*- perunc crypt^, blandum eru6lant humorem.

Sic Corporis exficcantur radices , tandemqne doloribus fra6lum , nutriri defuetum , raarcefcit, pellis ofljbas hai^ret.

3 ^ C A^

Cdupe re motcB

C A P U T VIII.

CqVlci Piclonum boloris Caufce remot(S»

f(e re- y^^Olkl vero Pidlonum doloris caufa proxima oS;o, \^^ efFedlus eft unius pluriumve caufarum re- motarum , quae attenta morbi obfervatione ad fequentes redigi poffunt. Haec vero funt.

I. Reliquiee febrium imperfedla crifi foluta- rum, vel non bene curatarum.

II. Venena.

IIL Vini, potufque acido-aufleri fermentati^ acidorumque immaturorum nimius ufus. ^IV. Arthritis ac Rheumatifmus.

V. Impedita perfpiratio.

VI. Scorbutus. .VII. Melancho&.

VIII. Animi pathemata.

C A P U T IX.

Caufa remota prima*

ReliquicB fehrium imperfedta crifi folutarum ^vel

non bend curatarum.

Caufa. 1. TJ^c caufa Fernelio, aliifque , olim optiml

remotaop- |jj[ nota, hodie frequentiffime occurit. Diu-^

FenJiT turnisfebribus, dicit(^), fliccedunt Colici cru-

ciatus, aliifque biliofis morbis , quorum efl diffi-

cili9 (a) Vid, Fernelu loc. clt.

De Colka FBonum. 3|

cilis folutio ; Natura quippe crifim , noxiique hu- moris depulfionem in alvum molita , quum nuf- quam vacuandi viam promptam, & expeditan^ . nancifcatur , illum e venis (k vifceribus , in mem- branas fsepe avertit, ubi dolores exfurgunt mor- bo ipfo graviores. Obfervavit & continuas <Sc tertianas , fgepius vero quartanas febres hifce do- loribus terminari, qui diii circuitu certo exacue-? bantur, paremque acc^ffionurn Qrdinein retine- bant.

Nec fuit ignota Ballonio {d) qui hanc pofl di\x- Nec ignots turnas febres faepius vidit , ubi nimirum humor-^^^^^"^^- acer atque aeruginofus , diu in vifceribus haerens, inufitatam tandem viam in abdominis fpatium auc in peritonaeum fibi patefacir. Hoc imprimis ob- fervavit in illis , qui febris diuturnitate pertgefi , hancve natam illico refcindere conati, inito cum mulierculis , pra&ftigiatoribus , circulatoribufve confilio , motum impetumque materise impedie-. bant; refumptis pofl: fallaces inducias viribus,fu- ribunda iterum fe quaquaversum infinuat, facit-^ que dolores priore morbo deteriores.

Hanc vero Spigelius (b) , pofi: febres imprimis Uti&SpU Hemitritagas , optimus omnium notavit, qmmgsHo, natura biliofam ud Intefl;ina deponens materiem , tentat crifim vereque criticos , fub fine febrium , facit dolores ;. fed crifim abfolvere impar, noxios. equidem movet, nec expellit humores, non mo- do quia eos digerere nequit, veriim etiam prop- ter conftri6las partes atque obfl:ru6las , bili pu- tridse exitum negantes. Superveniens ided alvi fluxius folvit, intempefliive cohibitus, facit dolo- rem.

(«; Vid. Ballonii loc. clu !

(i?) Vid. loc. cit.

22 1^0 Colica Pi^onum.

mc 71011 inam pofl: tertianas febres obfervavit Car. Pifo

Car,Bi- (^), vidit.& fupervenientem continuis. Tertia-

Jmu . ^^ laborabat juvenis, incidit in continuam, fu-

pervenerunt ventris dolores , quadraginta diebus

durantes, brachiorum praedixic paralylim, o6U-

duo antequam accederet.

Plures etiam quartanarios iifdem doloribus af- feftos anno MDCXVIL vidit (Z^).

CitefiQ, Sub finem aeftatis, dicic Citefius (c), febres biliofss intermittentes, vel non curatae, vel nul- « ]a excretione judicatss , in dolores iflos degene- rant.

Eivsrio, Obfervat idem Riverius {d) dicens bilim per vafa intefl:inorum , in eorum tunicis , efFufam , iifque imbibitam dolores accerrimos exciiare , eo, in crifi diuturna febrium, a cyftide fellea vel me- fenterio, tranfiatam.

JVilliJio, Nec dubitat Wiiiifius (e) colicam diathefim fe- bribus intermitientibus diuturnis & contihuis , malejadicatisfrequenter fuccedere, porro non- nunquam febres epidemicas increbefcere , quibus colicus dolor fymptoma quafi pathognoraicum

orjrjaprpr

Poii an- Anno MDCCXXVIL Amfl:eIodami f^viit bi-

mm i727.1iofa febris adeo lethalis , ut pelHs modo non semu*

freqiieiis y^^ ^ pefi:em dixerintexteri,- Cortice Peruviano^

'f'^j fopita , turgente putrida bile , mefenterium mem-'

branafque intefi:inorum adeo infecit , ut Colicus

Pi6lonum doior preegreflae febris fymptoma pa-

thognomicum fuerit. Hujus reliquiae per annos

adhucdum fsevlentes Medicis familiarem fecere

inor-

(a) Vid. lib. cit. obf. 4.

ih) Vid. ubi fupra.

lc) Vid. libr. cic cap. 5.

(d) Vid. loc. cit.

^e) Vid. lib. cit. C{jp. 13« •

De CoHca Fidtomim. 23

morbum , utinam &' fanationem ! Miferi tunc fsepius vifi funt fuperftites per vicos veluti lar- vse , arte quafi progredienies , exfangues 5 pallidi , manibus iricurvis , pendulis , cum voce ciangofaj^ debili; nec deerant aphoni.

Sequentibus annis, novae febres imprimis au» tumnales , mixius licet epidemicse , iifdem dolori^ bus flipatse, frequentem vixque interruptam ob- fervandi occallonem dedere, crudelifque morbu.^, multis iniquus, nec generi,' nec facundise, nec pietati pepercit.

Vidi Confularem Virum , hodie ut olim bonis QhJ&rv, r. omnibus carum, nul!ique fecundum, fafcibus, quamvis neceffitate temporum depofitis , virtute fua involutum, pofl tertianam, vermis ad in- . llar , humi repentem.

Senatorem vidi Prsetoris fungentem munere, oyvru. 2. t;ertiana etiam prsegreffa , fimilibus vexatum do- loribus , manibus pedibufque refoIutum,-Cujus Pa- ter, Senatorii etiam ordinis, ante XXV. annos, pofl biliofam febrim continuam iifdem doloribus fraftus, utiiilius, fuic refolutus. Pofl hemitri-/ tseam , crudeles iflos vidi dolores pertinacilll- mosjin Nobili viro Prsepotentium FoederaiaeBel^ gia^ordinum, ad Regem ChriflianifSmum dele- gaco.

Eofdem vidi in Senatore Amflelodamenli ^do.jjje¥v, 3. Collegium Archithalafficum legato, peffima bilio-. fa hemitritsea prsegrefTa.

Vidi & pofl quartanam Cortice Peruviano fup- ohjsfu, 4. preilam in optimo Mercatore, qui ventris prius, mox artuum doloribus fere enea:us , tandem pa- ralyticus evafit, at notatQ digmim, cineri dolofo fuppofitus ignis, pofi: tres quatuorve Menfes ite- rum erumpens febris, primam fanationis fpen^ dedic. Pofl fimilem febrim a fimili caufa acro-

B 4 cift .

?54 ' I^s Colka Pi^omn^.

ciflimps Colicos dolores convulfivos vidic Baue- rus (a), Qbferv, 5. His omnibus nunc vegetis, nil nifi memoria ^' miferiarum fuperefl:. Utinam & Nobili juvenumj

pari fuperellet, quorum immaturam mortem de- fl,ent adhucdum Ampliffimi Parentes, Patrige Pa- tres. Utriufque biliofa febris tertiana prius , mbx. hemitritsea , Medicorum fapientiani illudens, irt colicos defiit dolores vere crudeles, quos, in confilium tandem accitus , in utroque vidi , mo- mento fere temporis , e Mefenterio ad os facrum^ petentes, horrendos pofl Epilepticos motus , in lethalem lethargum definere,

9 A P U T X.

Caufa remota fecunda. Fenena,

rfmotaon- A H^h^tico , narrat Fernelius (b) , plumbi pul-^ llmima XX veris fefquilibram , loco facchari , injufcu-* Mrnelio,' lis exhibuerat Empiricus, intra quind^cim die- rum fpatium duodecimo die incepit dyfenteria •crudelis, febre fiipata, cum gravifTimis non mo- do ventriculi, fed & abdominis torminibus; II-" lius tanta fuit dilFoIutio , nec non oris laefio , ut^ blandiflimum equidem conta6luin haud ferre va- jeret, tantaque erat ru6luum copia, ut in flatus mutari omnia viderentur: Dyfenteria fanata gra- ves ventriculi, ventris, lumbbrumquecruciatus, viginti dies perfeverarunt , cum moleftiffimo in«' ' ' " ■ ■ ' ^'' " ••■ ' ■' ■ ■ " ■• ter-'

(a) Vid. Aa:. Phyf. Med. G.ermanorum , Vpl. 3. obrj. 70. pag. 218. ' '.:

(&) Vid. Joh. Fernelii, de Lue Venerea» cap, 7«

jP^ Calka PMQmuu p.^

terni caloris fenfu, totidenique no6les egit in-

fomnes, nec rerpondebat alvus, nifi cathartico

follicitata aut clyltere , fursum deorsumve eva-

cqatse faeces , plumbeo erant omnes infeftae colo-

re. Totum interim 16lero fcedatum fuit corpus,

& haec omnia mala pondere miniisquara occulta

plumbi malignitate fa6ta funt,

Cortici Peruviano refiftebat Quartana , Sac- Ettmulkr

charum Saturni per aliquot dies exhibitum fuit , ro.

concentrato , ut ipfe fatetur Ettmullerus {a) fu-

gatoque fermento febrili, Colica fa6ta efl: Con-

vulfiva,

Angelimontani Coenobii (b) Religiofos ^XQ^hScheuchze"

omnes. fpafmodica Colica corripuit, furentes ar-»'».

tuum dolores parefi ceflere , tanti mali caula

quae.fitaeft, purum erat vinum, puriflima aqua.

Sed culinae vafa, five ad fervandos ^ivQ ad pa-

randos cibos , cuprea erant , nullo obdu^la fl:an-

no. Quam nocivae fint partes vitriolicge Cupri,

cum cibis perpQtim ingeftge., quis non novit?

Immanes cbJicos dolores a fumis Szixxxmms Hofmanm^ ^

ore hauftis, atque cum faliva deglutitis, bene

pefcripfit Hofiinannus (c), in illis imprimis* qui

dlumbi mineras tra6iant, ac ca]cinant,p]umbum-

ve ab argento in docimaflicis furnis feparant, ut

in Hercinia fit ubi morbus ifte familiaris eft.

Polor eft intolerabilis , a]vus conftipatiflima,

umbilicus introtra6lus , inquietudo fumm.a^ ar-

tuum tra^lio, naufea ac vomitus; in parefim,

paralyfim veram , vel afthma fpafinodicum abic

dolor, diuque miferostorquetaegros.

r Ejufdem generis dolori, riguli qui vafa figuh>

na

{a) Vid„ Mich Ettmulleri Colleg. Confult. caf, 260 ih) Vid. joh. Jac. Scheuchzeri loc. cic, h) Vid, Frid, Hoffmanni loc. cit.

'-' ■■ ■ 85-

26 De Colica Pi^onum.

na vitro ex plumbo obducunt , obnoxii funt. Teftantur quoque obfervationes pracliccej quod Medicameiita Saturnina, quibus Agyrtae in Go- norrhcea fananda utuntur, mvincibilem alvi flric- turam , cum immanibus torminibus relinquunt. OpJerV' I. Vir triginta annorum, in minerarum plumbi calcinatione Saturninos vapores , fapore dulces , infpiravit ; poftridie intolerabilis circa umbilicum . faftus eft dplor , cum pertinacillima alvi adftric- tione. Supervenerunt naufeiB, vomitus , cardial- gicas ianxietates , gelidufque fudor : Non ita diii' poft finiftram nianum , cum moius impotentia ,; afFecit dolor. Obferv. 2, Juvenis Gonorrhoea' laborans , ab iiaiprovido tincturae antiphtificse, pro baft Saccharum Satur- ni recipientis , ufli , in contumaciffimam adftric- tionemalvi, cum utriQfque manus paralyfi, ipi- cidit. Ohjcr-j, 3. Juvenem vidi Gonorrhoea etiam laborantem , qui prae pudore adierat Agyrtam , ac per XXL' dies, duos quotidie e Saccharo Saturni fumpferat pulvifculos , poft adftri6lam alvum , in colicos dolores incidit tam atroces, ut convulfus faepius, ' tandem cmnibus membris fuerit refolutus. Utrum- que habui confitentem reum. Qhferv, 4. Vidi & Maironam ante duodecim annos, quae haemoptoe kvi laborans Saccharo Saturni per loDgum tempus , parva licet dofi , fed fsepe re- petita, interne fueratufa, pallidam, tumidam , debilem , tremulam , manibus tandem refolutam. Fejfma in Qiiales vero ac quam peftiferae intra Venas fodinis, metallicas recondantur noxae, quotidie experiun- tur minerarum foflbres, qui dyfpnoese, phtyfi , cachexice, ariuum tremoribus, colicis doloribiis, paralyfi obnoxii funt, & licet horum pulmones maxime afficiantur, minerarum effluviis intra vi-

tse

De Colica Pitconum* 27

tse hofpitia a/^miliis , cerebrum ac nervi adeq Ixdiihiu: , ut tremores , ilupores ac paralyfes peillmi oriantur. Nec mirum quod ad mineras damnentur rel. Peffima^ autemp il ficc^, fiqui» dem agiiatus piilvis* foffionibus ^ afperamque pe- jiettaiis arteriam , parit in pulmonibus vitium quod Afthma vocatur, cum faiiva deglutitus co- licos dolores , atque paralyfim" faepe lethalem. Nec mirum quod in mineris dentur mulieres quae feptera nupferint viris , quos omnes venenati ha- litus immatura morte aitciunt. Tales in Fodinis Carpati Moniis, viduus vidit AgricoJa (a), Jmo animalia ifto veneno infe6la , pjeriimque turgef- cunt, mox motum amittunt,tandemque fine ftn- fCi pereunt. Miferi in mineris foiTores quotidie videntur e ptiteis , fcalarum gradibus afcendentes, ubi virus ilimpfit incrementum , in puteos rurfiis decidentes, prae manuum inertia, ac refolutione pedum.

Sic Figuli plumbo uilo ac calcinato utentes ad ^/^ jv. vitreanda vafa, diim plumbum terunt, liqmtovQpiumLj' plumbo vafa, antequam fornacem indantur, ob- ^-ff^^iw- liniunt , qtiod virulenti ineit aqua liquatum, auc folutum, naribus, o#3,totoque inhalant corpore, in manuum tremores incidunt, moxque paraly- tici fiunt.

Nec mirum quod adeo funeitum Corpori fit Mira ok" plumbum iicet non deglutitum, quum obferva-/^''^f^^2<? verit BoyJeus (b) argentum ipfum vivum, tem-^^^^^^' poris fere momento , pJumbi fufi vapore figi , ac folidefcere. Quid non efficiet, Ci lapidea contri- tum mola inhaletur ; fanguinem ttmc & fpiriais figit. . Nec

(a) ViJ. G. Agricolam de Re metallica lib. 6. png. m. 1 72. (h) Vid. the philofophical Wdiks of Rob. Jioyle \qL l;^a3. 89.

28 Be Colica PiStonum.

SQpmifera Nec fortiinata magis Pidlorum fors , qui p\e4 fihorum, rumque valetudinarii, raro diu vivunt. Internis. externifque orbatus fere fenGbus , tantum non mortuus vixit Correchius. In flore juvenrse e vivis divinus ereptus fuit Rapliaelv Horum mife- rias efficit quam traftant Colorum materia , Mi- nium, Cinnabarum, Ceruffa, Vernix, multaque ex variis foiTiJibus pigmenta : Ex Mercurio fit Cinnabarum ; Ceruffa ex Plumbo ; Viride ^ris e Cupro ; Argenti Soboles efl Ultramarinum , fic- que omnis fere colorum materia , ex Mineralium, claffe defumitur, cum metallici colores fint ve- getabilibus longe prgeftantiores. Haud igitur mu rum , fi Pi6lores iifdem ac Metallurgi , morbiS; laborent. Omnes pari ratione decolorati , pallidi,^ exiangues , iifdem doloribus , miferiifque obno- xii , iifdem afficiuntur. motibus convulfivis , tan- dem & paralyfi.

Pidtor Andegavenfis XXX. annos natus , firma^ ^orporis confi:kutione , manuum digitos folitd graviores , torpidiores , segriufque mobiles prif mo percipiens, hos contrahi cpnvellique fenfit ,, donec incurvi , penitus fine motu manerent ; Caf- pum atque brachia pervafit ■Jjffeftio, fublat^aque incedendi potentia , pedes idem vitium fenfere ,, tamen fine magno dolore, qui in ventriculo atque. hypochondriis , nullo aufcultans medicamini , dia no6luque fseviit , comprellione fola mitior erat. Ad Cinnabarum quo utuntur Piftores, morbum referebant Medici,, ficqueper tres annos excar- nificatus, exfanguis, tabidus obiit mifer. In a- perto cadavere tantorum malorum caufa frufi:ra qiiserebatur , cum enim penicillum non digitis. iRodo, fed incautus ore quoque detergeret ; in- ei^plicabili vitip^ atque malign^ oculos fugiente qualicate , acceptum Venenum Membrangs intus,.

iii-

Be Colica PiBonutii: 29

infecit , crudeliumque dolorum caufa occulta fuit (a).

Quamplurimos tales vidi miferos , verum ob- Mferrimi fervavi omnium miferrimos efle qui pigmenta ?"' P^g- ipfi praeparant , in fubtiliflimum enim atque '^^-Taram^'^' palpabilem pulverem contrita pigmentorum ma- teries , fertur in aera, infpirata pulmones, de- glutita ventriculum vi venenata afficit.

Nunquam excidet memoria trifl:is quem,inter Infpirata plures , jam ante fex annos , vidi , cafus. Vir Cerujfa fanifllmus, juvenis, corpore gaudens Athletico ,^^?/^^ licet periculi non ignarus, intrat incautus Mole- ^^^"^^ * trinam , ubi cerufla conterebatur , vix horulam eonfl:itit, calidus erat aer & ficcus,- domi redux, prima die, de levi anxietate pedloris conqueftus, fequenti die naufeofus , prgecordiorum anxietatem perfentit , alvus prius dura , cum doloribus fenfim increfcentibus , claufa mox evafit. Vomitus fere perpetui fubfecuti , intra paucos dies ^ una cum doloribus colicis in parefim defierunt.

Virum Nobilem vidit Mercurialis {b) ntxiM'" idem effec que manus ac brachioruminfigni imbecillitate vQ-tusab An- xatum, ab afllimpto ante fex annos Antimonio,^^"^^"^'^*

Ab eadem caufa, anno MDCCXXXIX. Ma- Repetita nuum crurumque vidi parefim, in Germano Chi^ ohjermtio, rurgo , qui navigans , confilio focii Societatis In- dise Orientalis Chirurgi , per plures feptimanas , aliquot grana Antimoniicrudiquotidie fumpferat, haud fine fufpicione veneficii. Parefim prascefle- rant Colici dolore?, quileves, pofl: fanationem , ''

per breve tempus redierunt.

Nec minus infaelices qui aquam plumbo divi- Trijiis ef-

tem/^^«^

(a) Vid. Joh. Fernelii De lue Venerea cap. 7. , {h) Vid. H. Mercurialis Confult. Medic. Tom. 3. con- fult. 136.

30 De- Collca Pl^onuml

aqu(scewf x^mhhxinx.' Plumbeis aedes tedae laminis, ubi j^ zjfipr^^-pluvialis fola bibitur, in cifternis colle6la, velin ?M^' plumbeis fervata vafis, quod petlitnum, frequen- tiorem muko faciunt morbum : & hsec efl ratio quare infolitus olim colicus dolor, graffetur nunc i\m{lelodami. Tegulis antea tedtse, hodie plum- bo teguntur sedes, fupernfj olim declives , nunc planse. Volitantia fub finem Autumni folia deci- dua, viridarium enim crederetis urbem,ventis iri tefta feruntur , macerata ibi aqua ftagriante , hanc inficiunc acore, quo folutum plumbum in Ceruf- fam abic, ad cifternam dein rapitur imbre, flc fenfim inficitur aqua. Nec mirum fi in aliis locis iibideficit plumbum , arborefque defunt, minus frequentes fmt colici dolores- Hinc intelligitur quare fi cadentibus foliis tenues nullaeve finc aa- rae, fi caute ligno tegatur plumbum, falubrior aqua fit.

Fidem obfervata merentur; vidi malum in in-

tegras fseviiffe familias. Undecim in una domd

uno tempore decumbentes, horrendis cruciatibus

convulfi , membris foluti , mutato te6io, reno-

vataaqua, convaluere. .

hmceruf- ^dQm pariunt efFedlum vina faccharo Saturni

jdautli- vel lithargyrio adulcerata , Rhenana imprimis ac

tbargyrin^ Mofeliana , hocce artificio fulgentiora colore ^

^^ '^^'" leniora fapore, tanto certius nocenc, quo tec-

tiiis gratiufque adulterantur.

In Biicaiu Jam ab anno MCCCCXXXVIL ubi Rhenansd

impruvis ad maturitatem non pervenerant uva?, vinaque

Wurtem' acida auftera dabantur , lucri cupidus oenopola

^ hac «rte doloia illa gratiora goftu , fanitati verum

inimiciiTima fecit. Sabfequentibus annis fraus

eadem hinc inde viguir. Trides tandem ejus

effecLUS in Ducatu Wurcembergico, Ulnice, aliif-

qne juxta Danubium iocis , anno MDCXCVL

obfer-

De Collca PtStonum* 3X

i^bremverunt Brunnerus, Gockelitis («), atque Camerarius (b), imo a Sereniflimo Duce, deci- mo Aprilis ejufdem anni, fancita fuit lex, frau- • de lethiFera reos morte ple6lens. Integra Reli- giofis fere orbata monafleria erant, fuperfUtes hominum umbrse, non homines, decolores, pal- Hdi, elumbes, pendulis artubus refoluti, tantiim non mortui Ipirabant.

Nec SuevisB peper^cifle ndcit^am artem anno /« Suevidi hujus fcculi feptimo dilucide docuit Zellerus (c), maledi6lo, inquit, artificio, Lythargyrio, vel Satufni Saccharo , immatura-acido , aufl:era vina , grata, atque dulcia reddunt, iftaque dulcedine fi6la generofiora reddunt. Frequentiflima ab ifto vino nata Symptomata fuere, colica convulfiva, tuflTis, aft:hma, halitus fl:ercoraceus , alvi con- flipatio, parefis, arthritis, convulfiones tandem quas mors excepit.

In Germania natam, transmiflam in '^^^gi^s ^ inpiuHhUs ubique dein difleminatam , nimis hodie notam , alHs kcis. fatalem vidimus artem. Ad fores ipfas aulse Chriftianiflimi Regis , anno hujus feculi quadra- gefimo nono, triftifiTime fseviit. Pliires tunc Praetoriani milites , colicis doloribus convulfivis ene6li occubuere.

Num ab eadem caufa endemia nunc in Colo- Jn C(.lon!^ hia Surinamenfi Colica Pi6i:onum , i\fricanis par- ^^^^^p^' cens, Europseos torquens? fiifpicionem verofi- "*^"-^^' milem facit , a quadraginta retro annis immode- ratus vini Gallici ufus ,"hoc foli madent Europsei.

Sub

. (a) Vid. Ephein. ^nt. Cur. Dec. 3. ann. 4. 5. & 6» ibi Brunneri ac Gockelii obfervata reperiuntur.

Qj) Vid. difTert. paretico-epilepticam.

(c) Joh. Zeller & Imm. Weifmann. Docimafia, figna, coufje & noxa vini Lithargyrio mangonifati/rubing. 1707.

32 tie Colka Pl^onuni'.

Sub circulo Sequinoxiali faciljirrie acefcens Biirdi- gallenfe vinum, quod bibunt Coloni, iniqua con' lervatur arte. Hoc-utique verum, ubi Maderen- fe bibitur, endemius non fit colicus dolor , nect* membra folvuntur. Simile quid olira in Helvetia bbfervaverat Wepferus {a) , plures in aliquot Monafteriis vidit colicis doloribus difcruciatos - qui propinato vino falubriore, nullifque inquin^; mentis propemodum venenatis adiilterato, fanio- res vivebant , rariiifque cruciatits iftos p^rpetie- bantuh

C A P U T XL

Caufa reniota tertia.

Vini potufque acido-aufteri , fermentati^ acidormn^

qde immaturotum nimius ufus.

paufa 3fl. TTiEmitritaeam iri coliciim dbldrem tranfmuta-

femotacog.][j^ tam ad XXIV. annos protra(5lam vidit Spi-

mta iipige- geijug {b) , fingulis fere menfibus recrudefcentem »

aufteri vini fobolem.

Car. pu Anno MDXCVI. juffli Cardinalis Lotharingi^

Jom^ Coenobium BelJiprati adivit Car. Pifo (c), explo-

randse Religioforum valetudinis ergo, plures gra-

viffimis colicis doloribus vexatos invenit, lanto

cCim alvi flupore, ut nihil prorfus emitterent ^

crebri erant vomitus , creberrimi ru6i:as, febri^

cula erat pertinax , doloribus liberati emortua

pene brachia homoplatis alligata gerebant , alii

epi-

(a) Vid. Joh. Jac. Wepferi hlflor. apopka. hift. 13'. \b) Vid loc. cic. {e) Vid. lOc. cit.

De Colica PiBonunu 35

epileptici erant, nonnulli lethargo, foporeve in- elu6labili opprimebantur , mero plus fatis dedid ac otiofi.

Septennio pofl aliud adivit Coenobium opulen- tiffimum; plures ibi erant Religiofi, rationis vic- tus non diflimiles, vanum veneficium , non vic- tum accufantes , qua in re dein fententiam muta- runt qui fobrii poflea evaferunt, quum multi ante fatis ceffifTent. Soli Presbyteri qui laute vive- bant afFe6ti funt, adolefcentes abftemii bene va- lebant.

Obfervaverat Sennertus (^) in Moravia , Au-Semem. flria , Franconia , aliisque nonnullis locis , ubi vina fortia, ac tartarea in ufu funt, familiares effe colicos dolores in paralyfim, arthritidem , epilepfiam , tranfeuntes.

Vina enim, inquit, Colicas etiam caufae funt, non modo quatenus foeces alvinas retinent , fed potiiis inteftina contrahendo , unde fit motus in- verfus quo omnia evomuntur. An hic agunt ad- ftringendo & mordicando uti vitriolum & alumen. Tunc forte humores , qui exhalari deberent , retenti ad venas regurgitant, vel ad caput ruunt, & convulfiones excitant , vel ad extrema Cor- poris & paralyfim procreant. Talis colica anno MDCXXI. ineunte vere in Silefia, in Ducatd Tefchinenfi epidemice graffata efl : epileptici fe- re omnes erant , emergebant paralytici.

Colicis doloribus imprimis obnoxios mendi- Citejto. cantes Fratres credidit Citefius (b) , utpote vina acida auflera hinc inde conquifita bibere coa6lo5. Anno MDCXIV. in Novallio Ccenobio Piacni- co, tredecim Patres, erant vero tantum trede-

cim

(a) Vid. loc. cit.

(b) Vid.loc. cir.

34 ^^ Colica Pi^onum.

cim numero, intra menfem gemebundi, dolen- tes, in ventrem proni, fuas dolebant vices, Pic- tonicum accufantes Coelum generofis aflueti vinis acerbiffimum biberant album. Coelo potuque mu- tatis , fanati funt. Cratoni. Ejufdem frequentis in Moravia morbi eandem

caufam incufat Crato (a) anno MDLXXXII. Cardam, Meminitque Cardanus {h) colici doloris non ventrem folum , fed pedlus etiam , dorfum <Sc cervicem, cum ingenti cordis palpitatione, affi- cientis , acerbi auflerique vini fobolis.

iFepfero, Similem efFeftum acerbi auflerique vini in Mo- nafleriis obfervavit Wepferus (c), Noflrates, in- quit, multo faniores rubrum bene maturum ple- rumque bibunt. Rari etiam apud Scaphufanos convuliivi mQCus, ubi e contra bibitur album vix fermentatum , frequentes dantur.

Monafterium erat in viciniis , obi Patres al- bum bibebant aufterum , horum nemo fere ma- lum efFugit. ^!^!'" Colicss Damnonienfis , nuper ab Huxhamo tam

gravio. pyichj.^ defcriptse, verba brevia facit Mufgravius (d), hanc acre facit pomaceum, ii quidem eos huic alfuetos folum afficit, annis hoc potu diviti- bus gralFatur, Pomona negante vix datur.

Kcempfero, Adeo immitem Japonibus colicam quam Senki appellant , ut illam e decem adultis vix unus ef- fugiat , cerevifia facit Sakki difta , fimul ac hanc bibunt , tefl:e Ksempfero , iifdem (^loribus tor- quentur advenae. Ex oriza co6ta ad vini genero-

fita-

(fl) Vid. Cratonis epidol. Medicin. Confil. lo. & ii.

epift. 3- & 4-

(b) Vid. Cardani Confil. pro dolore vago,

(c) Vid. Joc. cit. Id) Vid. loc. cit.

De Colka PiStonum* gj

iitatem haud frigide bibitur , at modice calefaSa forbillatur.

Mufgravii Damnonienfem colicam gr^^hic^ Huxhamo , depinxit Huxhamus {d), Apud Damnonios fae- ii^i CoU.i viit anno MDCCXXIV. angore ventriculi ^^^- ^^'^^^3^'^' mo cum dolore in Epigaflrio ftipatus , pulfus erat "J^4^p;j^^^^^^ debilis , inaequah^s , fudor frigidiufculus , ImguRdepinxit. obdu6la, halitus foetens, fubfecutus eft vomitus nunc virideicens, nunc ater, acida lentaque co« mitante pituita. Pofl unam alteramve diem , ad- flri6la fiebat alvus , nec catharfi nec em.etico for- tiori cedens. Vomitu paululum imminuto in re- gione umbilici , lumborum , atque fpinss dorfi faeviebat dolor mentiens nephriticum, cum fenfu ponderis in perinseo hasrebat urina , fi flueret craffa. Abdomen erat faepius durum, tenfum , quandoque fpafmodice contra6lum. Dolor in hy* pochondrio dextro , tumido , duro , fixus ac urens. Pulfabat fa^pe Epigaflrium. Foeces alvinae duriA fimse, globofse, parvae, quandoque tandem fan- guine tindlae, tenefmum excitabant, Remittenti- bus paululum iftis doloribus , novi pef totam fpi- nam inter fcapulas fseviebant , nec immunes eranc humeri, brachia mox manufqne "motQ carebant. Femora ac crura dolebant , artuum vix aderat rubor tumorve. Dum ab inteflinis ad artus repe- ret morbus aderat febricula, quandoque cum de- lirio. Si fine fedimento per morbi decurfum pal- lida effet urina, nervorum diftentio , delirium , manuumve paralyfis erat. In hocce fladio, fu" dor mukus, foetidus, acidum fpirans, leniebat dolores. Nonnulli fudore longo, remanente tac- . tu, manuum ufum penitus amifere. Miferorum folamen erat paralyfis, pedum motft fuperflite.

m

(a) Vid. loc. cit.

C 2

3e CoUca PIBomm,

CJia cirm fudore erutppebant puftulse, rubrae ^ prarientes, OTentes , evanefcebat dolor , opti- nanrque erat morbi exitus At plerumque coli- cam dolorem Rheumatifmus , Rheumatifmum excipiebat colicus dolor , morbo nunc ad artus, minc ad inteflina tranflato. Recrudefcebat im- prrmis , leviffimo frigore , Cerevifia , vel poma- ceo. I6berus nonnunquam folvebat morbum. Nec femper pr^ibant colici dolores , artuum fsepe primi erant dolores, vomitus dein, ventrifque cruciatus, tandem accedebat parefis. Nonnulli epileptici faSi occubuere , plures tamen emerfe- re* Caufa morfoi fuit , maxima hoc anno pomo- rom copia , tanta ut pomis vefcerentur porci , qui contabuere. Ad pomaceum fervandum defi- ciebant vafa. Pomis pro vi^tQ, pomaceo pro pmo , non multiim cariore aqua , nefcia periculi affktim ola efl: plebecela. Qui iftis abflinuerat Bemo morbo fuit correptiis , parce viventes non attigit*

Annls MDCCXXIL ac XXX. etiam pomiferis, dolores iide'm f^viere , hos f<elix fuperveniens diarrh(sa, caufara per alvum protinus ejiciens, levavit.

Pomorum fuccus recens expreffus effentiali fa- Je gaudetacido, tartaro di6lo , quanto acerbior fru£lus^ tanto crafTiorem ac copiofiorem falem habet , uti in vinis Rhenanis atque Mofellanis vi- dere eft , tartarum uti pomacea magna copia de- ponentibus. Utriufque mufta rheumaticis, arthri- dcifque nocent , nec impune bibuntur. In dies crefcit malum , ubi acidulorum potuum vino- ruroque cirefcit ufus.

Succi pomorum crudi male fermentati vel de-: fcecati, in primis iterum fermentant viis, aere ditiirimi illas diftendunts nec il]o.aere elaftico fo-

liira

Inm nocentj. vi inftiper ffini.ulante ac ablet^aite fumma gaudent, mufto abluti, wtl iapone, &« nudantur fere digiti. Blandus , quo internse de- fenduntur membranasy faponaceis iflis; fuccis ab* llergiiur mucuSj hinc diarrhoea , cholera,, voim« tus , dyfenteria , pofl: horum nimium ufum adea firequens.

Deterfo muco tunicam oSliniente vilfofam ^ nx^ di irritantur nervi furente periflialtica motu, fo- ras ejicitur hoftiSy vomitus fit» alvufque fluit^ faufto plerumque omine: (i vero haereat utrim«" que, crifpato nimium inteftinali tubo^ dQlar fkt atrox , tantaque vis Tartari immifcetur (anguini ut acore redundet, nullibi blandus generatur ma- cus, acri humore vellicantur nervi , omnia rigeP' cunt, mobilitas perit* convelluntur nervi^ mo- tus oriuntur epileptici, totum concutitur c^rpu?» Ipfa tunc corrumpitur bilisj, quae acida deberet domatur ab acidis, atque m coa| abit , in jecore flagnans omnia peffendS que fit irritans caufa* Maltimi interim patlausni" Epigaflrii atque Meienterii ar^riofa ¥ala nervo- rumque ibi haeren tes pfexus. Stngaans aeerrima bilis omnia rodit , uti mammam ftagnans btodas depafcitur humor, reje6t^, inftar fpiritus vitrio* li , ipfa metalla rodit.

Vidit Huxhamus {d) cochfeare argenteum in- oUiPs. ditum ore, atro infe6tum colore , Juvenis erat fucco limonum faturati , colicis inde ac rheuma- ticis doloribus cruciatL Bilis igitur acerrima , fo« ta calore , tandem liquefcens in fanguinem rapta, vel in inteftina effufa, nervos irritando, ipface- rebri vafcula rodit, dolores immanes , fpafmos pertinaces, horrendafque facit convulfiones.

An-

(o) Vid. ubi fupr^.

§8 T)s Colica Pi^onum.

Ohferv. 2, Anno hujus feculi quinquagefimo Senatorem yidi hodie incolumem , bilim , nefcio cur , vin- cere cupidum , fucco nimio citri fere enedluro , languitdiu, exfanguis, palJidus, cacheticus, co- hcique fenfim obord dolores, fummas pofl: an- xietates , in parefim defiere. Obfirv, 3. Succus ille fpiritui vini, oryzae, vel Sacchari, nuptus , Saccharo licet edulcatus , ac aqua dilu- tus , liquorem prsebet gratilTimum , nervis tamen inimicum, expertis credite Colonis Britannis at- que Batavis huic in America indulgentibus. Vi- dirou.> & ipfi ante aliquot annos,Hag3e Coraitum imprimift , ac Amfi:elodami , a nimio tunc in ufu ** hocce potu , faevientes colicos dolores in parefim

spfam definere.

Nec his immunes funt tenerse Virgines acida apperentes: plures vidi cruciatibus diris enedlas fere , ac horrende convulfas. Nunqu^m excidet memoria fgtalis cafus puellae quae errore pharma- copolae drachmam fpiritus vitrioli loco ipiritus citri in medicato potu infaelix biberat, nil tam dirum fuit, quod non perpefla fit.

C A P U T -XII.

Caufa remota quarta, Jrtbritis ac Rheimatifmus.

Caufa.j^. TrAm olim dixerat Conftantinus Africanus (a) rmota non I palTionem colicam in dolorem arteticum mu-

igmta Cofi' ^ i^i\

Jimt. i^.

(4) Vid. loc. cit.

De Colica Pi^onwn. 39

Annoque MCCCXX. Anglicam qui Rofam^^nV. fcripfic, Joh. a Gaddefden (a) , colicam in arthri- yob.^ lidem quandoque terminari obfervavic. ^ E^f/^f ^'^*

Hoc idem vidit Duretus (b) , qui ilJam arthri- tidis aliquando praenunciam dixit.

Vidic etiam And Laurentius (c) colici in ^v^Lauremio. thriticum , arthritici in coJicum dolorem , tranf. mutationem fieri.

Dixerat autem Hippocrates (d) , qui articulari morbo detentus, inteftini dolore vexabatur levJus habebat, ubi vero hic morbus fuit curatus, ma- gis dolebat ; quod etiam repetit in libro de Hu- moribus , Humoribus ad inteflina depofltis mi- rum non efl: articulorum dolores levari'^ ut & iis curatis iterum articulorum dolores ingravlefcere.

Idem adnotavit Rod. a Fonfeca,- (e) Degene-RodAFon- rat, inquic, aliquando arthritis in colicam paf-/^^^' fionem, & tunc dolor arthriticus fedatur, contra fedato colico afFe6tu , urgec arthritis.

Dixitque Mercurialis (/), a doloribus colicls Mefcuria- in articulares tranfitum fieri, dum humor ab in^H, teftinis ad articulos fertur.

Erraticis doloribus , rheumaticos mentientibuSjMw/^ra- Mufgravii (g) laborans aeger, praegreffis colici^*^^'^- doloribus incidic in parefim. Vagi dolores fa6li funt arthritici , tumuere, rubuere articuli, quod mirum hac depofita materie , artus per decen- nium fine fenfu doloris, flaccidi, caruere motu, patiens coeterum faniffimus erat, Agyrtae confilio

re-

(a) Vid. loc. cit. {b) Vid. loc. cit.

(c) Vid. Andr. Laurentii Quiefl:. Anatom. lib.4. qua^lt.S.

(d) Vid. Epidem. lib. 6. (Qd. 4.

(e) Vid. loc. cit.

(f) Vid. loc, cit.

(g) Vid. loc. cit.

C4

40 De Colica FiBonuml

refoluta membra unguento perfri6la fuere , aflh* ma fuperveniens occidit segrum.

Objerv, i. Ab arthritide natam Colicam Piflonum , imo plures eodem morbo in eadem familia decumben- tes vidi. Vir Confularis praefidis munere faepius fxmdlus, bonis omnibus carus, arbitrio quamvis popularis aurae e ^QdQ pulfus, par nobile fratrum, fororque Confuli nupta , arthritidis vagae miferse vi6i:im9e, pari ratione, immanibus praegreffis co- licis doloribus, omnes in parefim cecidere.

Objerv, 2. Fratris junioris conjux, virtutibus nemini fe- cunda , diu nimium in eodem lefto cum infoelici jacens marito , eodem etiam fimillimis fympto- matibus ftipato , afFedla efi: morbo. Hos toties vidi doloribus dilaceratos , membris folutos , humi repentes , arthriticis infuitibus femper levatos. Tribus fuperfl:itibus , vere epileptici occubuere duo.

Objerv. 3. De marito in uxorem, de uxore in maritum tranflatam tragoediam faepius vidi. Concubare vetant vifa.

Arthritu Impedita faepe perfpiratio , repetitus Mercurii

iiscaujce. ufus , immoderata Venus , nimiumvinum, fre- quens catharfis , animi pathemata , trift:itia im- primis ; praetimendse in hoc cafd arthritidis caufae principes videntur.

Ejiis effec' His enim vitiatum fubtiliffimum liquidum , va- fis minimis nervifque deltinatum , mire nocivam adipifcitur acrimonia^, quae ii Cerebrum petat, apoplexias , paralyfes , deliria , debilitates , fopo- res, tremores, convulfiones; Ci pulmonem afth- ma, tuffim , fufFocationes ; fi interiora thoracis, convulfivam pleuritidem; ii vifcera abdominalia, naufeas, anxietates, vomitus, ru6lus, tormina, fpafrnos, iliademque malorum colicum doloreni Piftonum concomitancium , crudelis efficit.

tus.

Ds Colica PiElonum. . 41

Arthritidis agnatus morbus Rheumatifmus , Anhrim humorum acrimoniae , vi6lus lautioris, calefafti '^^^aewx corporis fubito frigefadlijimpeditae perfpirationis ^?^^'^^^^ plerumque foboles, fi lumbos occupat, lumbagi- nem, fi coxam , ifchiaticum dolorem, fi inteftina, colicos facit dolores. Nidulatus ibi poft fimilem Ohferv. 4. miferiarum feriem , horrendofque cruciatus in pa- refim ) uti arthritis in intefi:inis , definit. Toties vidi miferos , doloribus vagis rheumaticis difcru- ciatos , colicis dein crudeliflimis tentatos. Ilii quandoque alternabant, evanidis externis, fsevie- bant interni, quibus levatis viciflim recrudefce- bant externi. Extremorum tandem paralyfi eva- nefcebant omnes. Hoc fsepius vidi. Bis in anno , fl:ato fere tempore , pedes atque crura fapientis viri Indiae Orientalis Moderatoris^ rheumaticus afficiebat dolor, pofl: aliquot dies mit^fcens , ad inteftina fubrepebat , colico dolore convelleba- tur.

C A P U T XIII.

Caufa remota quinta. Impedita Perfpiratio.

IMpedita perfpiratio vulgaris dum fit caufa ^^^r^ Rheumatifmi, hicce vero, uti mox patuit , rmota <uijc colicos faepiflime faciat dolores, inter dil\in6}:^s objervata, colicae Pi6lonum caufas, vix erat recenfenda. Hanc etiam videtur praeteriifTe Citefius, in inda- gandis caufis perfpicax tamen & accuratus , licet obiter dixerit poft abolitum pellitarum veftium ufum morbum frequentiorem evafjfl^e.

C 5 M/.

^ 4SM De CoUca FiSionum»

j^ttamen jvjihi in frequentiflima praxi toties occurrit frequens, Ai^(];elodami ut nullus dubitem quin fit caufa mor- bi revera frequentior ac vulgo creditur.

Nec folum externum Corpus omni momento expirat , internum etiam perfpirat , internae enim partes uti externse, tenui, volatili de ipfis exha- lante madent rore , fic ut omnis fuperficies , om- nium partium latens patenfque, revera cribrifor- mis omni momento exhalet. Notandum tamen eft, exhalantem in corporis externa fuperficie in- fenfibilem vaporem , five e cute proprie di6la , vel ex epithelio erumpat , excrementitiam efi!e ,• m mafiTam fanguinis*repercufi!a , hanc inficit acri- monia qu^ blandos inquinat humores , fitque irri- tacionis caufa miros in seconomia animali edens efi^e6lus. .

Rem iaaprico pofuit San6lorius (^), qui arte fua fi:atica ad fervandam , refi:ituendamque fani« tatem mira praeilitit.

Impedita igitur ifl:a perfpiratio acerbiflSmos faepe facit morbos , diris ftipatos doloribus. Oh[erv, i. i\nte quatuordecim annos optimum virum , fanum, vegetum, Commercii poflea Orientalis moderatorem , e Ie6lo calentem , matutinum urens momorderat frigus , foluta vefle nimis ar6la in- cautus exierat , in regione epigaflrica obortus dolor tam atrox evafit, ut omnibus perpefi^s Co- licse Pi6lonum niiferiis , manuum pedumque refo- lutione lugens tentatus fueric. Ohjerv. 2. Fidelis eodem in le6lo cubans uxor, quse infoe- lici diu no6luque aderat marito , multis tum fri- goris , tum defatigationis prsegrefiTis aerumnis , pofl: fimiles exantlatos dolores , trifi:emque parefim , convulfa periit. Nervorum mobiliflima fyntaxis

le-

(«) Vid. Santoii Static. Medicin.

De CoHca Pi&omm* ^^

lethalia omnia properavit fymptomata.

Haud ita diu pofl vir mihi cariffimus G. Pifo- o//^ri;. 3.

ris pronepos, ampliffimi Confulis filius natu mi-

nor, aedivo tempore, dum ruri eflet, frigidae

cupidus aurse, ante auroram e ledlo faepiiis fur-

gens, denudato fere corpore, fub Jove frigido ,

in aperto aere dormitare folitus , impedita per-

ipiratione, colico aiEciebatur dolore , qui fenfim

tam pertinax ac atrox evafit, ut. horrendis dein

motibus tortus epil"epticis , tandem etiara fato

cefierit.

Endemii colici doloris Surinamenfis amica ver- Endemius ba facienti mihi narravit in Medicis vere h^iQnscciicus do- H. N. Herbert {a) Coloniae in Para-maribo Pro- ^^^ Surina' to-Medicus, impeditam perfpirationem crudelisj^^^'^/.^^ ifl:ius morbi frequentilTimam efl^e caufam. Diur- pe^yp/ra- na prse calore diaphorefi exhaufii coloni, nudiUone. no6turno in penfiJibus Ie6lis frigore gaudent,aper- tis undique cubiculis libere perflans aer , vagis incautos aiBcit doloribus, colicis dein , mox con- vulfivis, in parefim tandem definentibus. Euro- pseorum, utpote debiliorum, maxima fitlbages, fortiores noxam laceffunt Nigritae.

Nec mirum £1 autumni hyemifque tempefras , infenfibili perfpiratione vere vel aeftate minus commoda , ut pote excrementitiam perfpirabilem in corpore retinens materiem , dolores in gene- re, abdominalefque fpeciatim gignat.

Hsec proculdubio caufa fuit, quare inter Coli- ca3 Pittonum caufas remotas, annumerata fuit.

(a) Doftam de Caflhvse amara; Surinamenfis radice dif- fertationem edidit anno MD.CCLIII.

CA-

44

De Colica Pi(tanuma

C A P U T XIV.

Caufa remota fexta. ScorButus,

Caufa 5. remota uhinam freqiien- tijiim.

SEptentrionalis maris accolis frequentiffimus morbus Scorbutus in Bricannos , Batavos , Danos, Norvegas, Germanos Septentrionales, populos Boreales , frigidiori fub coelo viventes fs^- viens , in vicinia maris ac in locis aqua marina fubmerfis maxime infeftus eft, otiofos imprimis^ afE Tit , faevit & in nautas falfis ac fumo induratis carnibus pifcibufve , farinaceis non fermentatis, cafeo falito , aqua denique corrupti utentes ; nec parcit iis qui melancholiae , labi hypochondria- cae, morbis chronicis obnoxii , fedentarie vivunt, fi imprimis nimio Cortice Peruviano fuerint u(i.

Morbi proxima caufa videtur ab una crafficies, ab altera parte tenuicas acris, falfa, alcalina , vel acida , inter alia phoenomena vix numeranda, dolores erodentes, lancinantes per omnes artus, junfturas, ofFa, vifceraque abdominalia mirum in modum excitans.

Haud itaque mirandum fi in colico Pi6lonum dolore tantas agat partes , hacce nec detur fera- cior , caufa , uti m plerifque qui de Scorbuto fcrip- ferunt videre efl. OptM Sufficiat unus horum vere princeps Eugale- maEuga-xius^ Ventriculum, inquit (^) , ac inteftina variis cruciatibus torquec Scorbutus , hinc nomen apud

Bel-

(fl) Vid. Sever. Eugaleni libr. de Scorbuto 5. 17. 24. & 25.

De Colka Pi^omtm ^

Belgas adeptum, cruribus languor advenit , fit idem in brachiis, nec ceiTant dolores qiiin in ar- tuum refolutionem , judicatione quafi caufa tran- llata, definant. Poil diuturnos igitur Scorbuti- cos colicos dolores , ^x intervallo nonnunquam recurrentes, srtuum refolutionem, cum convul- iionibus atque epikptieis motibus vidit.

Batavis amicum Mufis, claflis Indicse Oikn' Obfew, i. talis gubernatorum arbitrum , omnigenis prsegref- iis, etiam colicis, doloribus, cruribus pedibuf- que refolutum vidi. Ad Indias faepius navigave- rat ipfe , fanato fcorbuto , rediit motus , vivit liunc faniflimus.

Nec in longinquis navigationibus datur dies, quin tales miferos videant Navium Chirurgi, hos ii ad frugiferas appellant infulas, frudibus horaeis fanant.

Hoc tamen notandum, li a muriatica caufaOy^^. ^ liat refolutio, rigefcunt artus, ubi caufa alcalina vel acida eit ilaccidiores funt, penduli videntor ac molles. Vidi miferum optimi Chirurgi fra- trem , fale marino quo abufus erat turgentem , membris omnibus refolutum , pifcis ad inflar fole andurati , ficcum ac rigidum. Sudor fponte pro- rumpens falfifljmus erat, fibi permifi!us juxta na- fum abibat in cryfi^all^s , oculis facile detegendos , digitis friabiles. Hos fsepe vidi, tetigi.

CA.

4t5 De Colica Pi^onum.

C A P U T XV.

Caufa remota /eptima, MeJanchoUa,

Caufce 7. Tk yf Orbus in quo xgcv diu ac pertinaciter (Ine

remotds ori- j\j^ febre delirat , eidem fere ac uni cogitatio-

^^" ni plerumque tixus, melancholia vocatur. Oritur

ex illa humorum indole quam biiem atram dixere

Veteres. Siamente, quodrarius, oriatur, bilis

ipfa gignitur atra.

Pro materie terram cum rpiflb fanguinis oleo ar6le unitam habens , liquidiore ac blandiore par* te orbatam , fi tenax in vafis hypochondriacis accumuletur, mefenterium etiam ac inteftina af- ficit , intus & extus , fe6lione enim cadaverum patet tranfllidantem bilem vicina hepatis, atro , fufco , viridi colore fsspius inficere , infignefque nervorura plexus Meferaicorum per conta6lum quafi laedere. In his enim dolorum colicorura ple- riimque fedes efi:, horum ope mira fit vifcerum fympathia, quum ad ventriculura, veficam fel- leam, du6lus choledochos, ^teftina omnia, qua- quaverfum in cun6la fere totius abdominis vifce- ra denfiffime ferantur. Idcirco dum biiis atra in mineris effervefcens fuis , acerriraos in proximis doiores excitat , fpafmos facit in remotis momen- to temporis progredientes , diris fl:ipatos dolori-

bus. Optime Hanc bilem graphice depinxit Platerus {a) , ubi defcnpta a j;^.jj. ^^^^ inteltinorum ftMantiam penetrans ac Flatero. ^ - im-

(fl) Vid. Plateri loc. cit.

De Colica PiBonum. 47

imbuens, ea vellicat, rodit , urit , pertinaces mora fiunt dolores, ac diuturna irritatione, toto genere nervofo compatiente , convulfiones tandem ac paralyies fiunt.

Idem, iifdem fere verbis dixit Spigelius (a) , ^Spi^e. repetit Riverius (Z?) , bilis in tunicis inteftinorum/fo, acRu eiFufa iifque imbibita , dolores acerrimos , coli- "^*^^'^» cam veteribus parum notam facit , ubi nimiriim propter obllru^liones ad vias communes efFundi non poteft , (ed motu praepoilero ad abdominis membranas repente excutitur. Hinc doior crude- Mimus colicam imitatus , pertinacilfimus , qui nullis cedens remediis, foia tandem fuperveniente levatur paraiyfi.

Obfervaverat Citefius {c) teneilas moerore con- ACitefid, fe6las muiieres, pofl coiicos dolores convulfivos, paraiyticas fieri {d),

Rem iliuflrat obfervatio Wepferi {e) Jac^ Wepff Spoeriin per XII. annos carceratus, melanclioli-ro. cus, ianguens , ifciiuria, adflri6la alvo , colica, laboravit , parefis brachiorura fecuta efi: , biliofa hanc diarrhaea levavit.

Fiiiam chariffinam unicam immatura morteoy^ri?. i. ereptam no^lCi diCique deflens pater optimus vi- ce-praefidis in curia munere funclus, melancho- iicus evafit. Urentes in cute carbuncuii atram biiem haud dubie demonfirarant^ temporis lapfil in colicos, pertinaciflima aivi confiridlione fiipa- tos, dolores incidit, parefis brachiorum fecuta efl. Majalibus fuccis liberaiiter fumptis, Spadano dein medicato fonte fcelix convaluit. i\nno fe-

quen-

(a) Vid. loc. cit,

{h) Vid. loc. cit.

(c) Vid. libr. clt. cap. 7.

(d) Vid. loc. cit* cap. 7.

(0 Vid. Hiftor. Apoplea. hift. 13.

48 J^c Colica FiHonum.

quenti virum optimum novus afFecit moeror, re- cruduere dolores , rediit parefis. Objerv, 2, Matrona LX. annos nata, pofl: longum moe- rorem, fummis anxietatibus obnoxia, leves pofl colicos dolores, alvumque claufam, digitorum motu caruit. Succis faponaceis fruclibufque ho- raeis fufa bilis atra excitavit diarrhosam , cum le- vamine fymptomatum rediit motus. Aliquot an- nis poflea fubita percitam triftitia idem afFecit maium, dextra refoluta efl, finiftrae digiti om- nes, medio excepto, caruere motu. Similes ca- fus faepius vidi.

C A P U T XVI.

Caufa remota o&ava» Animi Fathcmata*

Caufam 8. A ^ iracundia natos colicos dolores in parefim

remotam Jljl definentes viderat Riverius {a).

viderat Qpis autem incredibiles efFe6lus animi pathe-

Rtverius. jj^^tum in nervos , imprimis verum in Epigaftri-

cos atque Meferaicos non vidit? Stupenda gau-

dent potefiate in omnes Corporis Sphin6leres ;

imo nonne vaforum , truncos inter & ramos , pro-

portionem invertunt ? Perfpirationem , intus &

extus, fudorem, alvinas foeces, urinam, lacry-

mas , femen ipfum tum expellere , tum cohibere

valent. Hic vomit ira , illi folvitur alvus , claudi-

tur in alcero.

Quodque in maximis , fit etiam in minimis. Sic mucof^e tunicae villofae glandulse itringuntur ,

fuc- («) Vid. Rlverii loc, ciu

De CuHca Pi^ontm. 49

iuccus ipfe gaftricus ac entericus fiflitur,inermes h^erenc papiilae in hypochondriacis , hyflericifque corporibus mire irritabiles , confentientes nervos in confenfum trahunt, motus fiunc fpafmodici , eonvulfivi, epileptiei, ac ii caufa perdurec, in parefim definunt.

Saepius in teneris foeminis hyfl^ericis, quando- que in viris hypochondriacis , genere nervofo mobiliffimis haec omnia vidi.

Anno hujus feculi XLI. Vir mihi cariffimus , Obferv, r; ordinis Senatorii , tenerrimse quam unquam vidi texturae , ingenio acer , facile iracundus , ad le- viffimum animi motiim , anxietate in praecordiis, alvo claufa , colicifque doloribus in parefim ma- nuum definentibus tentabatur, ad Venerem proni frequentes erant no^lurnse pollutiones , inimicif- fimsenervis. Perintegrumbiennium ,nunc ludlans cum morte , in epilepticos incidic motus , per o61:i- duum tandem hydrophobus jacuic. Ultimo hoc vitae durante adlQ horrendiffima rabiei caninse fymptomilta vidi. Somnus inquietus erac, terrore plenus , fubfultibus perpetuo turbatus , immanis circa praecordia erat anxietas, refpiratio fufpirio- fa, horror ad confpedlum potus,cujus leviffimus atta6lus inefFabiles anxietates , miros tremores , immanemque excitabat furorem. Lingua ^fpera erat, atque nigrefcens, os hiabac, ejulatus, la- trantis ad inftar canis , horrendi , raucam redde * bant vocem. Os tenaci redundabat fpuma, in adfl:antes fpuens, vifu orbatus , oculi enim eranc fanguine tincli , ri6l(^ fpumante frendens , quos morderet ferox tremula quaerebat manCi, gelidus tandem fudor inflantis mortis praenuntius mifer- ximae vitae finem exoptatam fecit.

Tribus annis antea, haec omnia, fexcepta foia di/^ru. 2; hydrophobia, in formofiffima videram matrona,

D quaj

^d De Colka tiSlonuni.

i^Lise longo teneris carique mariti defatigata mor- bo , fauciati atque cruenti adfpe6tii famuli per- terrefa6la , iliadem iftam malorum perpefFa eil. Ohjerv, 3. Vidi & in tenera uxore Collegse mihi fpedla- tiffimi qua? a leviflimo animi pathemate, colicis doloribus difcruciata , motibus epilepticis tentata^ parefi tandem laboravit. Caufiprts- In viris, plures enim vidi crudelis iftiiis mor- difponens bi viiSlimas, immoderata Venus tragediae caufa pnmadera- pj^oegumcna fuit. Ncc mirum fi Colicae Pi6lo- ta Fenus. ^^^ caufis etiam annumerata fuerit. Videtur ta- men remotior , ut pote mobilitatem nervorum- que irritabilitatem mire adaugens , hoc refpeftu equidem prsedifponentis caufse vice fungitur.

C A P U T XVII.

Diagnojis Colica Pictomnu .

jD7:^;2o/?j-'SikTU'nc fponte patet Diagnofis, five enimre- r /f^%- -*-^ liquise febrium imperfedla crifi folutarum , ^''^^ *'vel non bene curatarum , fivQ venena deglutita vel infpirata, five vini potufque acido-aufteri fer- mentati , acidorumve immaturorum nimius ufus, five arthritis ac rheumatifmus, five impedita pef- fpiratio, vel fcorbutus, aut melanchoh*a , animi- vepathemata, irritando, Intefl:inorum aut Me- fenterii crifpent nervos , dolor fit colicus olim nothus, nunc Pi6ionum di6lus: dolorem ferd femper antecedic ponderis fenfus atque moIefi:i9e, vel in regione epigaflrica, vel in umbilicali, quandoque, verum rariiis, in hypogaflrica, ac in lumbali , hypochondria ipfa , dextrum impri- mis s vifcei^ague folko minus libera fentiuntun

Tri-

Banmn,

De CoUca PiSionum. ^j

Tridior fic mens , nec tam facilis refpiratio, qu£e intermifcetur fufpiriis. Minus fuJgent ocu- Ji, facies ipfa pallefcit. Leves tunc oriuntur do- lores vix continui, nec a molefliae fenfu faciie diflinguendi. Appetitus minuitur, fitis augetur. Alvus fit durior, urina parcior, faflidium majus, incipit naufea, crefcic cum dolore qui tunc con- tinuus fit. Naufeae fuperveniunt ruclus, peri- flalticus invertitur motus. Frequentes ad vomen- dum conatus mox fequuntur, pro momento le- vans dolorem , mox recrudefcentem , fic tandem Vomitus. Exagitans corpus augetur anxietas , una cum dolore fomnum adimit. Abdominis tunc regio imprimis umbilicalis , intro trahitur. Febricula fit cum pulfu contra6lo, jaftatione cor- poris, angoremajori, fingultQ, tenefmo, iirinse iuppreffione, fpafmo veficse ac ani.

C A P U T XVIII.

Prognojis Colicce Fidtonum^

s

T recenfita fymptomata durent , marcefcit Pr^^

Corpus, vox fit debilior , rauca, fsepe peni-^?-A5?«« tus extinguitur. Artuum tunc, fuperiorum prius, p^/i^^^^^ inferiorum dein urentes fiunt dolores, diim coli- ^ '"^"^'' ci mitefcunt. Levamine deceptus aeger, melio- remque fperans fortem, voluntati fenfim rebelles perfentic artus, qui intra breve tempus tandem refolvuntur. Nec aerumnarum finisefl, faepif- fime enim diiBciliore fa6la refpiracione, tinnitui aurium , tenebras oculis ofFundenti nubeculae , fcintillifve micantibus, convulfiones^ motufque

P z epi'

52 De Colica FiSionutfi,

epileptici fuccedunt, externis internifque deletis fenfibus, totum concutitur Corpus Extremo- rum atrophia crefcit, aphonia, dyfpnoea, caeci- tas, phrenitis, lethargus fucceffivi mortis prse- Euntii dantur.

G A P U T XlXf

jdnatomica Cadaverum Infpettio.

In, morUs /^lJam fit incerta plerumque Cadaverum in« tiervoriim \J^ fpeftio, ut caufa ab efFe6lu dignofcatur,

Q

, fapitntes Medici non ignorant. Dum obfervatur

mfpe^io, ^ffe<^tis , faepe praeterlabirur caufa. Hoc impri-

mis verum in morbis ubi immediate afficiuntur

nervi. Et hsc efl ratio quare crudeliffimis extinc-

ti colicis doloribus cadavera , nil praeter pallida

fiatibus diflenta exhibent inteflina.

In colkd Teflis efto in fe6lione cadaverum exercitatifli-

rff^^^^.mus, ChriaianiirimiRegis Archiater, Diaphrag-

tiiu. matis Cordifque anatomica defcriptione clarifli-

mus Senac, mutuo epiflolarum amico commer-

cio, anno hujus feculi quinquagellmo , ubi de

colica Piftonum quseflio erat , quinquaginta &

ukra a Viro Clariflimo difTe^la fuiffe Cadavera ,

abfque ullis caufae veftigiis dete6tis mecum com-

municavic,

Te/le Fer- Defun6lum pi£lorem Andegavenfem culcro

fielio. anatomico fubjecit Fernehus (a) , jecur , lien ,

ventriculum ac renes bene conflitutos invenit ,

nulia in veficula fellis obflru6lio, nulla dabatur in

me- (a) Vid. Femelii de Lue Venere^ cap» 7.

De Colica FiSiomnu 53

mefenterio humoris vitiofi congeftio, nihil deni- que in ulla aJia oarte, quod tantorum fuiflet ma- lorum caufa, obfervari potuit.

Hoc utijue verum {i morbi caufae remotae ii\Q-Q}tandoqiii rmt venena, vini, potufqoe acido auiteri, aci- ; ^^ X .^, ^^^ dorurh nimius ufus , arthritis vel rheumatifmus , impedita perfpiratio, animi denique pathemata. Si verum reliquiae febrium imperfeda crifi folu* tarum, vel non bene curatarum, fi fcorbutus aut meianchoh'a ,' fecerint morbum, vefligia in ca- daveribus apparent.

Sic anno MDXCIl. Francifcani cadaver ^^er-Ohferv, 1. tum exhibuit inteftini jejuni membranas, bile aeruginofa turgentes , a fe invicem diftentas, non procui ab hepate. Tenuiori bili imbut^ inteftini lunicae videbantur, nec immune erat Epiploum , conta6lu , bilis colore tindlum. Flatibus diflen- ta^, bilifque acrimonia exefse inteftini tunicae, pene rumpebantur, externa a peritonsso nata fo- Ja manebac integra {a).

Recepia ClarilHmi Senac epiflola unum alte- Obferv. 2. rumve cadaver cultro anatomico fubjeci, melan- cholici erant poll graves aerumnas colicis dolori- l3us enefti, pars concava hepatis , partefque hu- jus vicinse atro viridi pigmento tindlae erant,

Anno fequenti colicis doloribus fcorbuticis de- Ohferv. r .. fundtum miferum diifecui, humorum acrimonia, inteflinalifque muci defe6lu interioris membrana? nudse papillsejleviffimam excoriationem in omni fere pun6to exhibebant, Inteflinorum atque Me- fenterii innumera erant varicofa vafa atro fangui- ne turgentia.

(fl) Vid. ad calcem operis Citefii fa^pius cit. ex. P. Mi- lonis Coll, IVled. Pidav. Decan. adverfariis.

D q C A-

54 ps Colica PiSottunt'

C A P U T XX.

Symptomatum Coliccs fiSlomm bTevis dilucidatio.

'G

iRaviffima Colicae PiSonum • Symptomata prsecipua, fequentia videntur. Tmderis !• Ponderis fenfus atque moleftw dolorem pr^eeuns , Jgnfus at- inflantis fpafmi praenuntius, incipientem neryo- ^iiemo^ rum contra6lionem indicat. Multiplicibus fecre- toriis j nec non excretorns abdominis organis leviter conflxi6lis, motus progreffivus humorura retardatur , ac prout increfcunt refiflentiaB, mo- leflus ponderis fenfus augetur. Nervorum abdo- minalium cum diaphragmaticis mira fymphatia nemini ignota , phoenomenon explicat. Qualis vero fit contraftionis caufa , perinde ell. Animi pathema , in epigaflricos nervos propius agens , idem efficit. Drffldiior II. Difficilior refpiratio , quoties pulmo idiopa- rejpnatio, jhice non afficitur, ab aftione laefa diaphragma- tis , imprimis pendet , prsediftis autem conftat abdominales atque diaphragrnaticos nervos mi- lum in modum confentire. In morbis hypochon- driacis evidens apparet ifle confenfus. Salvo e- nim pe6lore , affei^is tantum abdominalibus, dif- ficilis mixta fufpiriis refpiiratio fit. T)ohfesab' III. Dolores abdominales , effe debent , funtque ^Gjr*m»/f j. jgygj.^ in ratione compofitacaufae irritantis, at- que numeri nervorum , plus minufve irritabilium, hinc fit ut eadem data caufa , dolores, effe6luf- que dolorum, in hypochondriacis, ac hyftericis, quam in achleticis durifque corporibus fint niajo-

Be Colica Pl&onum, 55

res. Stupendus autem nervorum apparatus m Mefenterio, ac inteflinis , horum interiori mem- branse villorum , papillarum , fphin6terulorum , iili vero plexuum infinitum fere numerum imper- tiens, has omnes quas irradiat partes exquifidfH- mi fenfus , maximique doloris capaces efficit. Nec mirum fi irritatis his nervis fpafmodici , con*^ vulfivi, epilepticifiantihotus.

IV. Jhus claufa , Urina parcior, fpafmi fenfim ^^lvus increfcentis efFe6lus efi:. Spafmo perifialticus fi^^^^."/^» flitur motus, tubique inteftinalis nervei ftringun-^^Q^^']^ ^^^' tur laquei. Exhalans inhalanfque hseret organum, lubricantem mucum non eru6lant glandulaej gaf-

tricus ac entericus deficit fuccus, villofa ficcef- cit membrana , tenaces ficcae foeces , in conflridlo exfucco hserent tubo. Ipfa deficiente bili, omnes enim ceffant fecretiones , maxime efBcax ad pro- pellendas fc^ces , deficit caufa , nataque ab his omnibus refiftentia, omnes fuperat nixus. Spaf- modice conftri6lis nervis Meferaicis , nafcens in- de Plexus Renalis atque Hypogaftricus , uterque crifpatus , urinse fecretionem ac excretionem ira- pedit. Si diii claufa maneat alvus, augeaturquQ caufa fpafmi , ligamenta ipfa tendinea coli , fefe fuper Re6lum extendentia , contrahuntur , fur- fumque retro-^irahitur anus,

V. Naufca^ Rit^us ^ Vomitus^ ab eadem caufa Naufea^ minus magifve intenfa oriuntur. Si faucium , oefo- ''«^«^» phagi, ventriculi, inteftinorum , levis modo fic '^*'^'*^^^*^* convulfi.o , irritufque vomendi conatus, naufea

fic.

Sj[ fphin6leris oefophagei, oefophagi, oris fu- perioris ac inferioris Ventriculi, inteftinorumque fpafmi, aerem elafticum uno momento coerce- *

ant , aIte3:o 5 laxato clauftro, emitcantji Ru6tus; fiunt»

S6 ^e Cohca PlStonuin.

Sifibrarum mufcularium Faucium, Stomachi , Ventriculi, Inteftinorum , Diaphragmatis , muf- culorum abdominalium fortis fit convulfio , con- tenta ventriculo vomitCi expelluntur , ipfaque in- teftina atque vifcera, hac data porta, evacuan- ' tur. In hocce fl-adio haud fiftitur, fed periftal- ticus revera invertitur mptus.

Ita enim animale Corpus fa6lum efl, ut ipfi nocitura fponte, vel divite lympha abluantur,aut furfum deorfumve diarrhoea, vomituve expellan- tur. ^Snmnlde' VI. Somni defe^tus y continuo adfcribendus efl feUus. dolori , angore ilipato dolore ipfo crudeliori. Retrotrac' ^^^' Retrotra^io ahdominis , contradlionis in- tfo flWojKj-teftinorum., omniumque in abdomine contento- ^u. rum vifcerum , efFe6lus eft. E Lumbis nafcens-

Mefencerium nervorum Intercoflaliura tot plexi- bus dives , adl puntlum fixum originis fpafmodice retraclum, abdomen retrahit ipfum, inteflina , peritonasum , mufculi ipfi abdominales crifpan- tur, vaforumque rubrorum , feroforum, ac lym- phaticorum abdominale fyflema diim fpafmodica contra6Hone fit vacuum , fubfidens- abdomen ad. ipinam dorfi retro - trahitur. F^hricula. VIII. Fehricula ^ a generis nervofi irritatione oriunda,doIorifque fere comes , acrimonia humo.- rum quotidie increfcente , exeitatur, Obturata vafa Ia6]:ea , atque abforbenfia, chylo negant in- greffum, nec renovari finunt humores. Depau», peratus fanguis fit fenfim acrior , JapfCique tem- poris acerrimus, febriculae fomes evadic. Jtrophia, ' IX. Jltrophia , fic a continuo vomitCi nutritioni obflante, qui ^i perduret inediae vice fungitur , defeclCi fomni augetur. Somno enim, fine cibo vel potu nonnulia nutriuncur animalia , imo ^t '■" ' '" Mar;-':

De Colica PiStomm, jj

Martiali (a) credendum , pinguefcunt. Nimiae e contra vigiliae fpiritus difflant , corpus exficcant, craffiores ac acriores reddunt humores , qui foli- da dein flimulantes , motum augendo , febrim faciunt.

X. Focfs immimtio , raucitas , extindiio , obli- J^ocis m. nientis muci defe6lu in organo , nervorumque re- ""'"^^^^'o . folutione efficitur. Vox fit expulfu aeris in pul-,'^^^^^^ monecontenti, per caufas thoracem ar^lantes , in afperam arteriam , ventriculos qampaniformes , inde in glottidem ar6latam , tremulo , refonante , clangore , per nervos recurrentes excitato. Agi- ]itas mufculorum glottidis, ligamentorum Carti- lagines laryngis ne6lentium obfequiofa laxitas , major minorve glotiidis apertura, lubricans glan* dulse Thyroideae fuccus, vocem fonoram faciunr. Si haec omnia laedaotur, iftius fit imminutlo, fi penitiis deficiant , extinguitur. Mucum autem deiicere , nervofque refolvi omnia colicae Pi6lo- num phasnomena pronunciant.

XI. Jrtuum refoluuo^ diuturni nervorum fpaf- ^rtmm mi efFe6tus, ab occallefcentia nervorum oriri vlJ^fi^^^^^^' detur. E cranio exeuntes nervi vaginam defen- dentem a dura meninge accipiunt. Hanc inter & . nervum, ros fubtiliffimus exhalat, quo concretio impeditur , eadem pro tendinibus fapiens natura cautela utitur, ne vaginis adhaerefcant. Si defi- * ciatros, in utroque cafu concretio fit , immobi- jes fiunt tendines , nert7orum organica a6lio de- ftruitur, rigidi refolvuntur artus. Mufculi hume- rum moventes , carnofum perdunt habitum , qui brachium & ulnam primiim, poflea qui carpum, tandem qui metacarpum atqu^ phalanges movent jptiam gracilefcunt. Tendiiies vaginis alligantur,

it4

(a) Vi4. Martial, lib. 13 59.

D 5

58 ^^ Colka Pi^oniim,

ita ut abhumero ad extremos ufque digitos om- nia rigefcanc. Pedes , tibiae ac femora pariter af- ficiuntur. ^ Sic igitur fit paralyfis plus minufve perfefta, in nonnullis enim defiru6lo motu fuper- eft fenfus , ita tamen uc extenfores digitorum communes , fiipinatores , pollicunique extenfores , abduftores, atque adduftores primi pereant. Si pedes refolvantur, extenfores criirum primi affi- ciuntur, ita ut miferi decumbentes, licet diffici- le , varios motus dextrorfum , finiftrorfum , fur- fum etiam peragant, ;pedibus tamen infifi:ere ne- queunt. Ubi vero perfe6la fa6la efl: paralyfis , fupernse infernseque extremitates fenfCi motdque orbatae tantum non mortuas trunco pendulse hse- rent , pellis ofiibus haeret. Haudfaci- Utinam tam facile explicari quam enarrari poA li expiica- {Qnt mira hsec phcenomenat at limites dantur , ^"^- fapientibus non ignoti , quos ultra nequit confi-

ftere verum. Diuturnitate morbi occalefcentes nervi quo k Cerebro remptiores , e6 citius pe- reunt. Spiritibus depauperatus fanguis propiori- bus modd profpicit , fic eclypfis in remotis. Hoe imprimis obfervatur in icorbuticis qui leviores plerumque in abdomine palfi dolores , manibus tamen pedibufque refolvuntur. An brachiorum parefim ulterius explicat communicatio nervorum * abdominalium in cojlo cum brachialibus? An fe- morum, erurum, pedumque refolutionis proble- ma folvic , per medium iToam tranfeuntis molef- tus ex abdomine nervi cruralis exitus? Latente Phoebo , lucet Luna. Comuifio' XIL Comulfiones , motufque EpH^ptkiy ex appa- '/2ej,ac 7W0-J.JJJ.Q nervorum jn abdomine facile intelliguntur. j]J-''^/^^ ^^"Nervi magni Sympathici , vulgo , Intercofiales ' di6li , cum Carotide intern^ , ut quinto fextoque.

fe junganc pari , anteripra verfus afcendere viden-

|ur...

De Collca Fi^ormu 5^

tur. Angulus autem coDJun6tionis adeo acutus eft,ut pro recurrentibus haberi non poffint. Quod ergo pro origine defcendente nervi vulgo habe- tur , nil nifi afcendens ramus foret,qui intra cra- nium divifus fupra diftis fe jungeret nervis. Juxta corpora vertebrarum , ad radices tranfverlarum apophyfium , internamque offis facri Jateralem fuperficiem Intercoftales , magni Sympathici dic- ti , decurrunt. Funiculorum infl:ar , per totam iongitudinem pluribus dividuntur gangliis , ramis breviffimis collateralibus cum gangliis Spinalis MeduIIss, a parte pofl:eriore communicant, ab anteriore vero proprios ipfis difiribuunt ramos, Hsec ganglia mole, coIore,cpnfifientia diiFerunt, funtque totidem quafi origines maximi paris Sym- pathici. Superius Cervicale di6lum , maximum , fed molliffimum efl:, olivam figurarefert, pone Pharyngem , longitudinaliter, ad radicem fupe- riorum trium vertebrarum colli fitam. E ganglii fummitate nafcitur nervus qui cum Carotide^in- terna cranium intrat. Ganglium vero , o6lavi pa- ris trunco,^ fibrillarum ope adhaeret. Utrimque etiam breviffimis ramis cum primo, fecundo, tertio cervicali , imo ad laryngem cum oftavi pa- ris ramo communicat. Tranfeundo dat ramulos pharyngi, arterise Carotidi, longum tandem ad peclus mittit ramum.

Ab inferiore vero ganglii parte tenuis oritur funiculus,'fupr^ mufculos Vertebrales anteriores colli defcendens , o6lavopari, arteriseque Caro- tidi, in eadem quafi vagina, ad ultimam colli vertebram ufque adhserens»

Sic defcendens nervus a parte poflica , cum tertio, quarto, quinto, fa^pe & fexto Cervicali pari, brevibus obliquis ramuiis coeuntibus, fen- i^m craffipr faftus, communicat. Ju:;ta ultimam

col-

' .6o De Coiica FiStonm,

colli vertebram in gangHum Cervicale inferius , mox pone arteriam fubclaviam exteriora verfus inflexus, in majus ganglium, primum Dorfale cli6tum abit, ambo ill:a ganglia brevibus ramulis cum nervis vercebralibus vicinis communicant.

Ultimum ganglium Cervicale, quandoque pri- mum Dorfale, magno recurrenii dat ramulum, inde nafcitur nerveus funiculus qui pone arteriam Axillarem atque Carocidem, cum ramo coit oc- tavi paris, abitque in plexum Pulmonarium dic- tum, inde ad truncum communem Intercoftalis, o6lavique paris, ad plexum Cardiacum, nervum recurrentem finillrum, Cor, vicinafque Cordis partes &c.

Sub primo ganglio Dorfali defcendit truncus fupra ligamenta quibus coftse vertebris uniuntur. Sic defcendens inter utramque coftam , accipic ganglium quo retro duplici fibrilla brevifHma cum nervo Coflali , Dorfalive proximo communicat,

Inferiora verfus, quinque plerumque ramos eniittit, antequam ultimam dorfi vertebram per- tranfeat.

Hi rami una coeuntes, crafHufculum formant funiculum, coHateralem quafi, diaphragma per- forantem, datis prius nonnullis fuperficiei con- vexae fibrillis. Dat etiam nonnullas concavae, effidcque, pone glandulam fupra renalem, gan*^ gliifpeciem, plexus Semilunaris vuigo difti.

Dextrum finiflrumque ganglium, pone Ven^ triculum, fupra Cceliacam arteriam inter fe, ac cum o6i:avo pari communicant.

Fit & plexQs fpecies intermedii^Coeliacus dic- ti, qui, Coeliacam ample6titur, datque fibrillas Mefocolo.

A parte dextra plexus fit Hepaticus, qui non- liullisnerviDiaphragmatici fibrillis adunatus,ner-

vu«

De CoUca PiStonum. Ci

vulos dat arteriae Hepaticae, Venae Portarum, Veficulae fellis, Duodeno, Pancreati, Glandu- lifque fuperrenalibus. A parte finiftra, ganglii Semilunaris plexum faciunt Splenicum , qui me- diante plexa Stomachico , cum o6l:avo pari com- municans, fplenicam ample6litur arteriam , ac in Pancreas atque Lienem abit.

Ab utroque ganglio Semilunari, exeunt rami qui fibrillis gangliorum Lumbalium jun6li , plexum faciunt Renalem , fpermaticis vafis nervulos dan- tem.

Plexus hic Renalis, cum femilunari, magnus ut Meferaicus plexus formetur , maxime confert.

Bina ifla ganglia Semilunaria , proxime fub Diaphragmate , nerveos fafciculos qui Rete Ple- xiformeefficiunt, dant mutuatim.

Plexus Solaris nomine infignis , Mefocolo , Melenterio atque Diaphragmati , nerveas dat ra- diatim fibrillas, fpeciemque vaginae arteriae Me- feraicae fuperiori, ad ultimos ufque diffilientis ramulos , quos ad intefl:ina ^ glandulafque Mefe- raicas ubique comitatur.

Hicce plexus Meferaicus fuperior a plexu He- patico , Renali , ganglioque Semilunari imprimis conficitur, datque arteriae Meferaicae inferiori vaginam revera nerveam, arteriam ample6len- tem , ejufque ramos ad intefl:ina ufque profequen- tem , quod maxime notandum. Huic vaginse ejufque procefllbus Plexus Mefenterii inferioris nomen datum efl:.

Ex eadem origine nafcitur inferius , tertius Ple- xus , Hypogaflricus vere dicendus, ante ultimam dorfi vertebram , in duo comprelTa ganglia diffi- liens, partem pofl:icam Re6li ample6lentia , dac ramos Intellino , Veficae , Vafis Spermaticis, om- nibus tandera in Pelvi panibus contentis.

Emif-

^z De CoVica PiBonum,

EmifTo trunco collaterali , gracilior fit Inter» toftalis, inferioremque Diaphragmatis mufculum a latere perforat, fed mox accedentibus ramis duorum inferiorum parium Dorfalium craffior fic.

Sic inter Pfoam vicinofque tendines mufculi minoris Diaphragmatis defcendens , ad offis facri extremum, dexter jungitur finiflro , mufculifque. Re^li , ut & Coccygis , una cum facris ultimisl nervis , plurimas dant fibrillas.

Uc major lux afFulgeat , notandiim e gangliis omnes exeuntes nervos , intrantibus nervis rubi- cundiores, atque molliores, a dura meninge ac- ceptam vaginam exuere , novaque , quam ipfis dant ganglia, molliore tegi, a qua, ut a priore^ in progrefili defenduntur ; exeunt autem numerd plures, quafi priori amifla membrana coercente, in plures difiiliant ramos a centro undiquaque radiatim difFufos. Sic enim ganglium Meferaicum ad omnia inteftina ramulos difFundit nerveos , Semilunare verum ad Hepar , Lienem, Renes , omniaqueVifcera abdominalia. Infra ganglia ner- vorum mollities ac teneritudo , in abdomine , ubi tuto reconduntur , non obfl:at, quin in vaporis quafi hsereant balneo, ideo etiani nullibi ganglia fecit natura, nifi ubi in abdomine, vel intra ofTa latitant nervi, reliqui durae meningis vaginade- fenfi gangliis carent. Haec neurologica digreflio (a) Colicae Pidtonum diagnofi magnum affundens lumen , omnia fere explicat phoenomena, cori- vulfionumque, motuumve epilepticorum certam exhibet theoriam.

Nun-

(rt) Vid. miram B. EuflAchli Tab. XVIII. do61-i{nmam« qne Ar.r.tomicorum principis B. S. Albini explicationem. Vid. & R. VieulTens Neurogrnphia? cnp. 5. Tab* XXIII.

be Colicalri^onum. t^

Nunquam fatis revolvenda Wepferi (a) obfer- vata , recenfque natorum convulfivi motus ab acido, rem aperte demonftrant. Miris ergo Me- feraicis nervorum plexubus irritatis , totum con» vellitur Corpus.

Partis remotioris in confenfum raptae exem- plum efto gulse , mufculorum maxillam inferio- rem adducentium ^ labiorumque , herniotomise faepe fuperveniens , fpafmus* Pofl fextam a caf- tratione diem ^ quandoque tardius ^ deglutiendi difficultas occurrit , cynicus fubfequitur Ipafmus , arftiffima tandem fit dentium confl:ri6lio. Remo- tiflTimum confenfum^ miramque fympathiam de- monfi:rant motus epileptici a pedibus oriundi. Juvenem epilepticiim ^ veficante pedi appofito fanavit Wepferus (Z?).

XIII. Internorum ac externormn /enfaum ahoUtio^ masimse ac perdurantis nervorum irritationis ef- fe6lus efl:.

C A P U T XXI.

Spontanea quce naturd fit Colicm FiSionum Curatio.

IN Coenobio Cafae Dei , fuga ac loci mutatione, Fug^ ac dicit Droetus , (c) debuere^Virgines Mwttm^oci miita- fibi quserere. TLatT

Illud Citefium {d) docuit experientia, omnium ^^^^^ ^'

or-

(n) Pafnm reperiunda In hiflori-^ cicutse aquaticse. {b) Vid. Joh Jac. Wepferi Hift. cicut, aquat. cap. 8. (c) Vid. P. Droeti Joc. cit, {d) Vid. Citefii loc. cit.

'64 Ds Colica Pi&omm*

ordinum Monachos , Capucinos proefertim ac Fulienfes , quorum integras ablegaverat Coloniasi aere Pi6lonico exulatos, fanitati, Hne ullo artis praefidio, reftitutos vidit.

^grotantem Membris refolutum , omnibus ejuratis Medicaminibus , integram valetudinem recuperafle , vidit Wepferus (a). Quod vero fidem fere fuperat , fpontaneam diarrhoeam bi- liofam parefim folviffe femel obfervavit. Mira haecce obfervatio , a Medicorum nemine , quan- tumfcio, confirmata, morbi indoli tam parum confona, omnibus phaenomenis adeo repugnans, tanti viri , ut pro vera habeatur, audloritate e- get. Similem morbi folutionem nunquam fateor vidi , nec audivi. Verum fsepius vidi miferos Surinamenfes , omnes pofl: paflfas serumnas , mem- bris refolutos, in Europa reduces, ingratum lit- tus fugientes , falubriorum per aliquot menfes aerem Ipirantes , fanefcere.

(a) Vid. Joh. Jac. Wepferi hiftor. apoplcfl, hift, 13^

<£>

CA-

De ColM PiBorlufnd C^

t A PU T XXII.

CoIkcB PiS^omtm Curatio arte fa^a.

OMnibus rite perpenfis^ quee de mukiplici- Vnded- bus Colicae Pi6lonum remotis: caufis , fa- ^^m^s pienciffimorum in arte virorum, propriaque ^^''^one/icti' fervatione fulta, ingenue ha6l^nus ac cafle enar- randa Co- ravi , quis facile credet unam eandemque curandi Hca Fm- inethodum profuturam ? Cert^ dilputatio tatio- """*• iiis ac experientia , ad caufas rernotas feorfim attendendum efle pronuntiant. Si proximafola refpiceretur, infffilix foret medela. Tam diverfae enim morbi caufae uno eodemque medicato pot^ non funt fuperandse.

A febrium igitur reliquiis imperfe^la crifi folu- tarum , nafcentes colici dolores m par^fim defi- nentes, non eadem tradlabuntur arte, ac illi qui venenis , arthritidi , aut impeditag perfpiratiorii originem debent. Quid H hos efFecerint ariimi pathemata ? Imo ^\ morbus diu duraveric , nonne aliam efflagicabit opem ? Uc a prima Colicae Pic- tonum caufa remota initium faciariius poflulac ordo»

E C A-

6t Lk CoHca PiSonum^

C AP U T XXIII.

Caufa remota primes Curatio»

ketents YNHepate, hujufqiie vicinils retenta, difFufa hiiis effec JL dein in mefenterio ac inteflinis , bilis acris , ^^^' mpra acrior fa6la , nervofas vellicat partes , atque

nef voruni irritat plexus. Si in cavum inteftino- rum penetret defendentem abradit mucum, pa- pillas denudflt , his irritatis, In fecretoriis uti irl excfetbriis organis pef tinaciffimos facit fpasmos , alvi conftri6lione , colico dolore , naufea , vomi- tQ ftipatos. Cfifpatis vafis exhalantibus glandu- lifque mucdfis , quibus defenduntur pa^ilte, roi ac mucus deficiunt , colici tandem dolores in pa- refim definunt. M. S.for- (i) Praegrefli) morbo, cujus hic efFe6lus eft^ tiaque eme- fraftae plerumque vires" , miflionem fanguinii ^ikavitari'^^^^^^' Vetant & fortiora cathartica, quae uti dajmt. erhetica , fine irritation^e non agunt. Irritantiji quippe intiis ac extus vitanda funt. Superandus eft fpafmus , laxatifqite emun6loriis per alvumi inimica fenfim deducenda eft materies. Leni had arte folvifir fpafmus, foluto fpafmo laxatur al- vus , interna reftauratur perfpiratio , obliniens blandus regeneratur mucus, Jhdomen (2) MollifTuno fotii , blaridiiiimove Cataplaf- intiis ac mate , totum foveatur abdomen. Ex iifdem om- txtiisfo- j^j bi^orio repetenda fiatit enemata. Farinae e- "^cn unu jjiollientes , avena excorticata , hordeum, mica panis, flofes althiseae, malvae, oleum lini, buty- rum recens , promptilTimam fimpliciffimamque

me*

P^ Coltca Pi^onum': C?

ipe$cam exhibenc materiem. Haec larga manui fsepius repetenda, diu continuanda funt.

(3) Ex aqua tepida, vel hydrogala, faepe rei- Semicupia terata femicupia profunt. projmt.

. (4) Omnibus catharticis palmaih praeripiunt Sicut^ Manna, pulpaque Cafliae, aequali quantitate ^myg^^landijfima dalarum dulcium recenti oleo nqptae. Si hujusme-^*^*"^^^* dicamenti drachma una vel aJtera , omni bihorio aut trihorio, cum feri la6tis tepidi unciis quatuor fu- inatur , intra triduum plerumque refpondet alvus^ Ufu toties explorato comperta methodus , viro* Tum in arte principum au6loritate confirmatur; ,

Huic annuit Gefnerus (a) , Platerus (b) , Spige- iius (c), Sennertus , {d) Wepferus (e) , Willi* fius (//, Fabricius ab Aquapendente (g*), atque . HofFmannus (h). Citefius ipfe fortiora incautJl adhibens cholagoga , immanium tamen inde naf- centium confcius dolorum, ad oleum amygdala- rum dulcium , vel olivarum , firupo Rofar. folut^ nuptum , per plures dies continuandum prsecepi confugit, alvus sic laxata, fatetur ipfe (/), cum maximo aegri levamine fluit.

(5) Hac methodo tra6latus morbus colicis ca* Narcoticis ret furoribus , vigilesque naturae fatellites fomni-fl&^*'^^»"^ fero potu non funt fopiendi dolores> dolofo fo-^'"^-^'***

la.

(a) Vid. epiftol. Conr. Gefneri lib. 3. pag. 1 14.

ih) Vid. F. Plateri loc. cit.

(c) Vid. Adr. Spigelii loc. cit. cap. 14.

{d) Vid. Dan. Sennerti loc. cit.

(e) Vid. Toh. Jac. Wepferi Hifton Apopleft. hilt 13. Ephemer. Nat. Cur. obferv. 39. ann. 1670. ^

(f) Vid. Thom. Willis, de animil brutorum ^art. pa- tholog. cap. 15.

{g) Vid. H. Fabricii ab Aquapend. Medicin, Vi^Si, Ub* 3. cap. 46. (h) Vid. Frid. HofFmann. loc. cit. (0 Vid. Fr. Citcfu lib. cit. cap. §, pag, 214,

f8 be Colica PiliomM.

lamine tiecdecipitur segerj neque fallittir MediA

cus. In fpafmis enim cum materie tenaci , acri^

crifpante , prorfus alia res ell ac in iis qui (ine

materie dantur. In iftis mirus, incantamento

quafi, narcoticofum efFeftus, diuturniorem per-

tinacioremque in illis efficit morbum. Si non

claudatur alvus, fit dura narcoticis, quid ubi om-

ni ope conandum ut laxior fiat.

MofU re- (6) Per debitum tempus alvo foluta, pertimef-

liquics fu' cendae morbi reliquiae, fero laflis gramineo, fi

fmt'^ prsefens fit , mitioribufve faponaceij; fuccis , n\i\*

* lo addito fale, fugandge funt. Nondiim regene-

ratus mucus a^a vetati Becabungse atque tara-

xaci fucd , aliis omnibus praefiant.

Firmitai (7) Tunc, non vera prius, medicato fonte

partibns ablutae partes tutcr firmantur. Aqua& imprimis

conciiianda -py^^ixii afidulJE. His firmitas conciliatur parti*

^-^' bus, dum, fi quid peccantis humoris latitans fu-

perfit , abluuntf Quod Spigelio , Wepfero , Cite*

fio , nec non Wiilifio (a) minime ignotum fuit.

C A P U T XXIV*

Catifa reinota fecunda Curatio*

r^?ii«ommQTve ediilcatum Lithargyrio vinum, vel aqua

effe^us, |3 imprsggnata Cerufll , aut fubtilia deglutita

venena , Ventriculi ac Inteftinorum nervos lae-

dant , trifl:is efi^eftus idem efl:, Vaforum abfor-

bentium, exhalantium, la6ieorum, glandularura

mu-

(ir) Vid. laca cltatst;

B^ Colica PBQmm^ ^9

muci, Sphincleruli crifpantur, fucco gaflrico ac enterico, nec non obiiniente muco orbatae papil- Jseirritantur, difleminata per Mefenterium irri-! latio afficit Plexus , hi totum fympathicorum fys- tema in confenfum trahunt, hocce vero genus nervofum confentiens. Doloribiis fuperveniunt ipafmi, enarratis fymptomatibus flipati.

Praecedente minus materialis caufa , vixque fenfibilis, eofdem parit efFedus, mo^bus quamvis idem aliam tamen pofcit medelam.

(i) Hic faepe nullus alius prseit morbus, gr^- Qtiandoqu^ viffimorum enim in faniffimis vegetifque cox^o^-.jumtM^s, ribus fymptpmatum, i(5tu fulminis quafi, fubo» rientium , exempl^ dari vidimus. Si fanguine dives, plethoricum fit corpus, una vel alter^ miffio fanguinis fecjuiritur. Hac abft^nendqni , fi qorpus debile fit,

(2) Si recens caufa fit, emetica profunt , fi Aiiquanda duraverit , nocent; ubi conveniunt , praeftant^*'^/".'^' catharticis acrioribus, ut pote magis irritantibus/'"-^^ dubiique efFe6^us. (^uem excitant emetica orgaf^

mus, opio fedandus efl.

(3) Epithemate molli, vel cataplafmate , ab-i Momsn domen fine mpra fovendum , clyfmatibus oleofis, '"^^/^ ^^^ fsepe fsepius repetendis, reiaxandum. De bis jam ^^J^^^^^f^' fiipra. - *

(4) Balnea etiam profunt , fi tepida. Bainei^

(5) Poft peraftum fedantis opii efFeftum , pro/w/j^ laudato leni eccoprotico perpetim deglutiendo^^"*^/^' folvatur alvus, quam acria claudunt.. £a6iis fe,^^^^^"^^ r um , vel hydrogala propinerur.

(6) Antidoti vice fungens , lac afininum , equi- ^^i^^ num, caprinumve, ilico exhibendum. Hoc fo- Ipfere, omni pharmaco rebellis, abfolvitur Cu- r^atio. Mirum hunc Ia<^lis efFeftum fqbolfecerat

7^ ^^ Colica FiBonum.

Citefius (fl) , experientia olim confirmaverat Fer- nelius (/;). ' "

Veficantia, (7) Si haftenus omni medela majores perflent (Jolores , fortiora epifpaftica pedibus , cruribus veficantia applicentur , duobus doloribus fimul obords, vehementior alterum obfcurat. Qui experiundo non didicit , quam cito juvent Vq^i- c^ntia, vix crederet. In Arigeliniontano Coeno- fcio mira pfaeflitere (c).

C A P U T XXV.

Caufx remotce tertia Curatk.

^ffWorwwjTpfLerorumque fru^luun^ fuccus recens prefllis effeStus, ^ eflentiali fale gaudet acido , tanto craflTiore ac copiofiore , quanto acerbior^s fru6lus funt 5 hinc rheumatifmo neq non arthritidi adeonocet.'^ Hujus vi faponacea abfl:ergitur inteftinorum mu- cus i denudantur nervi. Ipfa corrumpitur bilis , in cbaguium abit , ac in jecore ftagnans, nova^ ipfa fit irricans caufa.

M. S. (jc-) Antequam diriflTimis ftipatus doloribus erumpat morbus, languentes, pallidi, cachedti- ci fiunt aegri , fanguinis rubra pars fenfim mi- nuitur , abeft plethora» Mifi5o fanguinis ergo i^oceret,

(2.)

(0) Vid. loc. cit.^ {b) Vid. loc. cit.

(c) Vid. Joh. Jac. Scheuchzcri Itiner, Alpin. ic. i. SI)tt 1702. '* •' r . •

De Colica Ti^onum^ 71

(2.) Nocerent & emetica fortiora , omniaque Ndcmt irritantia cathartica , fenfim enim nafcitur mor- ^^'^^'^*^^ bus, nec antequam altas egerit radices erumpit.^/^^,^^/^^' Bilis ipfa j caufa mprbi acris , n^ora acrior fac- thmkuL ta , fortiter moventia vetat ,• friabile hepatis , !n quo latitat , parenchyma non impune Jaceffe- rpnt, vicinas nerveas partes , hepatifque plexum mire irritabileni magis adhucdiim irritarent. Omni ope leniter folvendam alvum , irritanti^ qlaudunt. Ut concuffii tamen reclufus in hepate cxcutiatur hoflis, granum unum vel alterum tar- tari emetici aqua muka diluti , prudenti manft exhibendum eit. Motus efl compefcendus nar-? cotico.

(3.) Mollifotu intus & extiis , pertinacifTimus Mdmen folvitur fpafmus, emoljientiflima ac oleofa cata- ««^^j ac plafmata, uti&enemata, perpetim continuan-.^.^^^^^'"^^*

(4.) bi debiles , languentes , palhdi, fint se- Bainea gri, a balneis abflin^ndum, bis inde natum oQ-caM^ dema curatu difficillimum vidi , quotiefcnnque''^^^^^"^**" pars rubra fanguinis imminuta d^tyr , t^merq adhibentur. ,

(5.) Sirupo Rofarura Solutivo fimplici , olei Lejvffmis, amygdalarum dulcium tertia addita parte, cum ^^^^"^^'^"^ granis aliquot recentis ovi vitelli , ut mifcean-;^^^^^^^^^^^ tur , laxetur alvus ,• non ingrati , obtundentis vice fungentis , Iin6lQs continuus ufus fatisfacic indicationi. Oleum olivarum recens , cochlea- tim fumptum mira eiBcic. In hoc cafu , hordei mundati , aut avenae excorticatae tenuis cremor pro diluente vehiculo praeflat , firupo nymphsea©; fimilive edulcetur. Acefcentia quandoque pra^»* fens in primis viis v<?tat acidtfm.

((5.) Si, cum Jevamine fyn^ptomatum , ver- LaoSelu* ponderic alvus, hordeacea jufcula vitulina pTo-ranism^.

i^ 4, fontg^

72 De CQlica Pi^onum.

tmnmiri funt, lac ipfum tuto propinatur; pingulori prag- prodeft. ftg|. levius , fi Seltferanis imprimis nuptum fii:

aquis. Sic diu pergendum eft , ut in recelTibus

hepaticis nidulata bitis abluatur.

Vti £? _ (7.) Partibus tandem firmitatem reddunt fon-

thalyheati ^q^ chalybeati , cum equitatione , per menfem

fontes. integrum ac ultra prbpinandi.

Vix agunt (8.) Mordax in fummis doloribus bilis , irrita

^^sficmtia, fere veficantia facit, quse nifi mobilior caufa fit,

Vix agunt. V*';^

C A P U T XXVI.

' Caufa remotce quartcd Curatio.

JrtlritidisXylintSi pars fubtiliflima fanguinig, vafis minir

ac Rhm- y mis nervifque deftinata , fi in vifcera ab^

'"^^itT. dominalia ruat , riervofque ibi fympathicos affi-

ciat , naufeas , anxietates , vomitus , ructus,

tormina , ipafmos, iliademque malorum colicos

dolores concomitantiuqi , Arthritica di6la efficit.

A Rheumatifmo iiiinus fubtili causa , eadeni

tamen oriuntur mala.

Utraque nervos crifpat, intolerabiles facit do-

lores, ac pofl: fimilem miferiarum ferieiii „ in

parefim definit.

Qwimlo' (i.) Si fanguine turgentem fubito afficiat ae-

y i"^^^ grum , plethoricum , vegetum , fangiiis mitten-

* dus eft. Si fraftae fint vires , miflione Tan^uinis

abtlinendum.

^^crhpur- (2.) Hic imprimis nocent acria purgantia-, le-

gfmtia ac thifera funt emetica. Ad cutim vel ad extrema

emsim fubtilis irritans repellendus humor, his non im-

De Cqlicq IMmm* ^j

pune. movetur. Semper infefli miferis mondli-fempsr m^ bus Agyrtae , indifcriminaiim fanguinem funden-^ew^. tes, alvum turbantes, hos peirundant aegros.

(3.) Ilico furis apponenda funt Vefjcantia,r^7ica72fiX lata fiant ulcera , maneant aperta. Plantis T^t^cncurUiu.' dum admoveantur Cucurbitute ficcse , mane ^c^fj^J^f' vefperi renovandae, Subplantalia de ga}b^no u^cbappii, pofl cucurbitulas applicentur. Femora , crura,ne72fifa. ' pedes leni fQye^nti^r t^porf , Qdlemt moderaie fuperna.

(4.) Cham8?meli , fambuciq.qe flpribus farta Momen culcitra , ficca , tepepte , molli , tegatur abdo-/^"'/oiw» men , omni trihorio no6lu,s.diOqqe renovetur , ""^' minus difcutiente humido prseftat fotu.

(5.) Leni clyfniate , blandoque eccoprotico AlvusU. laxentur inteftina , quse hic inxprimis, li folvatur^C^'^*^^ ^^* :4)^fmus, fponte fere fluunt. ' ^ xanda,

f 6,)' Hydrogala , lacve purum afininum , equi- Lac prhi- num , caprinum , hic princeps medlcamenium^^^^ ''^"*^' efi:o. Hujus in nullp morbp fQpJicior ufus fatis *' commendari nequit.

(7.) Omnibus pacatjs, ut refocillentur vires , Suhfine^ vifcerijmque tonusrefiauretur, parcimanii, {^.'^iniimge'^ piug repetitaji genergfum ^c Jene vinum exhi-H^^^f^^^^ bendum efi. Acria, acida, falfa, diu vitanda.

(8.) Curationem abfplvit equicatio , fi frigi- %«^*^«*»«* dus , humidus verum imprimis, aer non obftet.

(9.) Sic tegatur Coppus ut s^^uabiliter fit per- ferfpkn^^ fpirabile. Fiunt enim ab impedita perfpiratione^^*'* &equentiirim33. in hpc morbQ recidivse.

E.5i C-A-

74 ^s Colica FiStcmrrU

j

C A P U T XXVII,

Caufs retnotaquint(^ CuKatto.

impeditcBQl contenta in abdomine frigore crifpentiir,

perfpiratio'^ humorque excrementitius perfpirabilis aa

j«j^^ir«c- yifcera repeiktur , bfandos papillas nerveas de-

fendemes fuccos inficit acrimonia, colicos dolo»

res, coiicifque fupervenientes oerumnas crudeiis

efficic.

Quando' (i.) Diim huic caufae, vi infita, athletica be-

mm indi' ne refiftant Corpora , debilia tentantur. Hinc

^tfiMfiW.S.jj^jljjQ fanguinis raro indicatur , quandoque ta-

nien necellaria eft. Praefentes igitur vires , co-

pia fanguinis , urgentiumque fymptomatum iri*

doies , num mitti debeat fenguis pronuntiant,

Prudens aufcuitat Medicus.

Brtiapur- (2.) Acria purgamia, fortia emetica miniroe

gantta, «^ indicantur. kritatione fpafraum augent , au6to-

mceiit^, que fpafmo horrenda faCiunc fymptomata , to^

tum convellitur Corpus. Leniaec- (^3.) I^eniffimis eccoproticis oleofis infifl:en-

^^yr' (4-) In hocce cafQ, externo abdomini appjp-

aUmini "^^^""^ ^^ Veficans promptum ac ampium, ibi

Qpponen- ratione fymptomatum plus minufve detinendum.

dum. Cucurbituiae etiam profunt.

Moiiia (5O Moiiia enemata, infufis floribus chamae-

enemata, nieii , faepius injefta indicantur.

Opium (6.) Semi granum opii cum grano caphura. ^mcapbtt-i;^^pil^ tuio omni trihorio, fi urgeant doiores,^"

Be Colka FiBomiu.. 75

repetendum , cum largo lenique ]igni faflafras in- fufo, mirejuvar.

(7.) Curationem abfolvunt , fulphure divites Themct Thermse omni medicamine prseflantiores, apud/»*!''^"»:^^. Foreftum {a) harum eifeftus mira obfervatio le- gitur. Denique ut perfpirec Corpus ritq att€:ri- dendum.

C A P y T XXVIII.

(^auf^^ rmoti^^ fcxta Curatio.

SAlfa, alcalina, acida, fcorbutiqa acrimonia , Smhmi. omnes inquinans humores, artuurn cruciatus^^^^"-^: horrencios, dplorefque colicos pertinaciflinia mem- brorum refolurione ffipatos fsepiiis efficit. XJrgen- tiflimum i*evera fymptoma nuncupandi, prompta egent medel^ colici dojores , quum nulli dentur, ratione caufsB;, curatQ difficiliores, magifqiie re- belles.

Hic enim de abrafo inteftinorum muco , ut in aliis colicis doloribus , non agitur folum ; ipfi , unde fecernitur mucus , humores vel omnino vi- tiati yel penitiis deficientes funt. Moc enim , quod n^axime notaudum fcorbuticse.labi proprium eft,quod mucilaginofas fajpguinis partes deftruat^ omnefque Corporis glandulas mucofas reddat i- nertes. Hinc artuum, imprimis vero junftura- rum, immobilitas, lancinantefque , no&Qingra- yefcentes, §unt dolores.

Tri-

(a) Vid. P. I^ojefli obferv, ac curas. me^ic. lib. 21.

obf. 15. ... . , . )

^dl

Ik Colica PiSomim»

Triplex harumce aerumnarum caufa , tripUcera^ ut fuperetur medendi methodum requirit , licet colici dolores una eademque curentur. M. S, (i) In fcorbuto erga, & in fcorbuticis colicis mcet. doloribus , miflionem fanguinis inutilem , uno cre fapientes Medici clamant, noxiam cSq con* firmat experientia. Vapidi enini humores acres , facile putrefcentes, quo, magis parte rubra fpo- liantur , eo vapidiores acrioref(}ue fiunt. Nec no& decipiat fsepe tumens fcorbuticorum vultus, in- cautos fallic mentiens plethoram , nec mirum li toties definat in hydropem,

(2) Interna externaque abdominalia , emol- lientibus» pinguibus, oleoGs foveantur, diQ noc* tiaque relaxentur,

' (3) Acria omnia cathartica vitentur , mucus enim , tunicse villofae papillas nerveas defendens, lion folum deficit , verum quicquid in primis viis fupereft humoris tanta imprsegnatur acrimonia , ut nervi mirum in modum irritentur , omnefqiie inteftinorum nervi per confenfum convellantur, Mannse, Caffise, oleoque amygdalarum dulciumjj Qbtundendi caufa, aliquot grana gummi Traga- canthi addenda funt. Serum laftis fuperbibendum juvat. Ifia , donec refpondeat alvus pertinaciter Continuanda funt. r.,»MM,. (4) Ouamvis in hoc caffi npn fit tam efficax uicera veficantium iffus, qupties immanes faeviunt do- juvauu lores , non efl: attamen fpernendus , manantia qrurum ulcera ventris tormina levant, noxiifque hurnoribus , fonticulorum inftar , exitum prae? bent. Equidem ulcus in pede fponte natum le* yavit mofbum. Colicis doloribus deviftis , fcort bntus ipfe curandus efl, ne, manente cauia , re«r crudefcat efFeftus. Hunc morbum fapienter trac- tare apus ac labor ell, difficillimum quippe,fi;

en*-

Extemi , inumique

fotUSJU'

vant, Eh^' dijjfimis ,

9leofis , alvus inO' venda.

be CoUca PiHonuin. ^.

^demius fit. Hydra perpetim renafcitur , fi ufquam , hic imprimis coeli toutatio neceflaria videtur.

(5) Hinc forte tam mire juvant, Medicati AeMeii* Fontes, fi ubi fiuunt bibantur. Qui ibi refpira-^^^'/^"^''» turaer, plerumque falubrior, refocillat gegros, Vim aquarum promovet: omnibus aliis praeitant Ghalybeataj.

C A P U T XXIX.

CmfiZ rcmota feptimce Curatio*

PUd fhaterie terram cum fpiflb fanguinis o\eo Meianch- unitam , blandiore parte orbatam habens me- ^*'^ ^ff^^' Janchblia , hujus in Vafis Hypochondriacis , Me-*"^* fenterio ac Intefl:inis ikdQS efl; Materiei tenacitas ac acrimonia , continui irritatione mire afiicit nervos, omniumque pertinaeifllmos fpafmds at- que dolores efiicit. Attamen notandum efl: , co- Jicos in melancholicis dolores , haud ita acres ^ inajori revera anxietate ftipari. Vix enim dolen- tes, diuturnis praegreflfis anxietatibus , miferos membris refolutos, vidi. Num qnia progredien- tes ad inteftina nervi, illaifis papillis, diuturno ftringuntur fpafmo , fenfumque fere amittunt ftric- ti? Hoc utique verum , alvi conftriftioni atque parefi , raro par eft dolor.

(i.) Diim morbum graviorem facitmifllo fan-^ M. S. guinis, illum pro tempore vix leviorem efficic. *"""^*^- Hanc colici fpernunt dolores. Fruftra tentatur.

(2.) Caufa quum recens non eflfe poflfit, forti- Nocem terpurgamianocent, irritant nervos, turbas ex-P"^^^"^*'<*

yS' ^^ Colica Pikomm

citant i piceam non mbvenc materibm. Nec> emeticoruni fcelicibr ufus. '^Profmt (3.) Emolliente fota addito fapone , totuni /^f* tegatur abdomen. Oleofo, molli, leviter melli- to , faepe repe|:^ndo clyfmate follicitetur alvus. Jilandijfi' (4.) Blandiffimis eccoproticis , fi naufea ferat ^ " ma ecco' becabuugse fimilive faponaeeo fucco nuptis , la- protica, xetur. Si levis acrimonia obftet, fimplici fero ladlis cum Sirupo Rofarum folutivo moveatur. Serum Ia6lis hic egregie juvat. Salnea, (jO Juvant & balnea quibus inco6lae embt- lientes herbae, fi modo finc tepida, acuantur fa- pone.

(6.) SihisomnibusreCftat, ut faepe fit, alvi fuppreffio, uriguento arthanitsB, omni trihorio, obliniatur abdomen, dum interim haftenuspraef-. cfiptorum continuatur ufus. J

(7.) Alvo folut^, tepidae, praellant acidulae," nocerent frigid^.

(8.) Eqiiitatio, ac pertinaces abdominis frk- tionfesiftirejuvant.

CA-

X>« CoJica PiSonum. 75

C AP U T XXX.

Caufa femotx oRavcB Curalio»

1N debilifllmls Hypochondriacis Hyftericifve^'»»»"» t^- Corporibus , quorum nervea fyntaxis valde*^^^^^"* mobilis eft, miros dum edilnfe efFeftus animi pa- themata, Inteflinale Organum muci, membra- naeque villofas exhalantia nec non inhalantia Va- faita quandoque Itringunt, ut in cavitate intef- tiriorum fecretio atque excretio nulla fit. Siccae tuhc papill^ neque muco neque rore defenfd^, fi acrioribus imprimis laedantur pharmacis , mirum in modum irritantur , nervorumque confenfi^, , epilepticos ipfos excitant motus.

(i.) In hocce cafi^ lethalis foret miffio fan-^gj^^^^' guinis.

(2.) Omnia pefTundarent cathartica ac emeti- . '^*'!?^*

^ . ^ A- ^ . • 1 • flc emettca

ca. Summa requiritur prudentia. peffma.

(3.) Animi ac corporis quies omni opis conci- Quies con- lianda. Procul a flrepitu in tenebris decumbat^*'^^"'^®» seger. Inordinati extrafto Thebaico cbmpefcan- tur motus.

(4.) Tepida pediluvia profunt. ^rnphHrii Pedes fo- fubplantalia juvant. Nec inutiles, inferiora ver-^i^endL fus, ficcse cucurbitulae dantur.

(5.) Auxiliantur fotus abdominales externi ac Fovendum interni, tepidi, non calentes, bJandiflimi abdomm,

(6.) Si motus urgeant convulfivi, rubifacieii- Leyijfma tia apponantur Suris Veficaniia, haud tute fol-/^'"/! ^^^' Vitur Epidermis, Cantharidum enim Sal acerri- mus, fi cutim penetret noxium fit, nimium in

hoc

8d D0 Coiid Ftit&num

hoc cafCi irritabiles vellicat nervos , praetimef^ ceridof<jae facit dolores. Negafearit fidern incau- ti, experti credent. Lac. (7.) Potus flthydrogala, atque lac afininum 5

cui perpetim aliquid purillimas addatur mannae. jimica (B.) Alvo foluta , prudentj manfi mitiffima

m^vis pa- amica nervis paregoricis nupta exhibeantur. Mi-

regorica. jjjjjius hic error crimen efl:.

:Baifamica (9.) Denique balfamicis nefviiiis non fpirituo-

fiervma. fis , fyftema nefvorurti cof f oboretur. Hic fnif a jiraeflat refiria Corticis Peruviani Cum faccharo ifitaj fi pafCa dofi fdtpim repetita lac comitetuf afininufn'. -^

C A P U T XXXI.

Par^feoi Ctiratio,

mtitumdsQl natura vel arte diuturniores fiant dolores >

coUe^ Pk>'^ perduretque fpafmus , fubtiliflimi defe6lijl ro-

X^ts^^^ ris, nervos inter horumque vaginas, exhalantis,

•^ ,' remotiores ferifim oGcailefcunt nervi, pari ratio-

ne ac tendines, quificci, concrefcentes vaginis^

rigidi, immobiles evadunt. Vaginis sic alligati

nervi atque tendines adiione organica orbantur. , .

Tarefis ■ Maxima artuum refolutio in fcorbuticis adeo

iVfficiiu^nl- £j.gq^ens , a deficiente nervorum atque tendinum

m vagmis heerentium lubncante lucco oritur.-

Hinc caufa proxima parefeos , fucceflivi progref-

ius, variique intelliguntur gradus. Qtiam fit cu-

ratu difficilis, cur toties incurabilis, inde etiam

^ elucefcit.

^articuhri Curationem igitur abfolvere nequit haflenus

De Colica PlStonwm 8x^

inflituta meckla , licet enim omnia quae fieri de- bebant, refpefilu abdominis fafla lint , nervi ideo tendinefve laefi minime reflaurantur , artuum refolutio perdurat, devidlifque in abdomine cau- fis colicae Pi6lonum enarratis , harum efFedlus longe lateque difFufi feorfim poflea curandi funt. '. Blandiffimi lubricanris roris defe6tu in vaginis, Scepe non nervos ac tendines concrefcere vidimus, curandi ejficaci , fi jnethodus haftentis expofita deficientem roris^^"^^"*"^* materiem equidem regenerat , exhalantia verum^^^^ organa intafta refinquit. Haec, fi morbus diu duraverit , deflru^l-a penitus non funt reftauf ari- da. Ultra limites artis haeret nialum.

Si vero recehs fit morbus , nec tam altas ege^ Profutura, ritradices, refolutos artus, emolliendo, foven- fi recens, do, fricando, movendo, concutiendo, vellican- do , vafa exhalantia referantur , horum vis orga- nica reflauratur.

(_i.) In evifceratis recens animalibus refoluti Evifcerato- detineahtur artus, tepidus ifle fotus, cui nullus*"^'?. ^"*' par ett, fsepius repetatur. ^^/Yi

(2.) Sulphuratae adhibeantur Thermae, qua- '^Thermis rum centies exploratus conftat efFe6tus. Pluri->^p6«'"rt* bus infanis incafTum tentatis, parefim quae coli-"^* co fupervenerat dolori , Thermis Aquisgranenfi- bus fanavit Forefbus {a), '

(3.) Strigili leniore, pannifve laneis non afpe- fri&ioni' ris , leviter in gyrum refolutae fricentur partes , bus. quo frequentius eo melius.

(4.) Bis de die, faepiurque fi ferre valeat cutis, Nermnis unguento Nervino aut Martiato , addita Balfami w«^"««*^*^' Peruviani tin6tura , liniantur artus. Spirituofis praefliant pinguia.

(5.)

(a) Vid. P. Forefli obferv. ac curat. Medlc. lib. 21. obf. 15.

F

82 De Colica Pi^onumi

Gummofis (5.) Galbani , fagapeni , opoponacis , ammonj^ iaijamicis. ^j gumnii balfamo de Mecca vel Peruviano nup*

tum, repetitis vicibus, parva copi^ fimul exhi-

bitum, diu continuatum, mireprodefl:. Baifamicis (6.) Profunt & vina lenia, generofa, pardt vmis. miniftrata manu , Canarinum , Malvaticum ^

Maderenfe, Graecumve palmam omnibus pra^ri^

piunt. C(8U mu'. (7.) Mira efEcit coeli mutatio, fi temperatum tatione. fit, aerque fpiretur falubrior , humidus frigidu&

que nocec.

F I N I &

J i- /

COUNTWAY LIBRARY OF MEDICINE

RA 1231 Lk T75

RARE BOOKS DEPARTMENT