En VAN BALEN 


Zn DE EIEREN VAN 
ONZE VOGELS 


8 hi Á 16 2 


5 \ Sc il 
NO le NG Va 


js 


as 


H.P. TER BRAAK - DEVENTER 


hi 


_DP BIEREN VAN ONZE VOGELS 


OPGEDRACGEN 
AAN MIJN VADER. 


EN Lit LD zen n Kn, B tes n a 
a, es Rn Ken n 


Ì 
A3 B 


Rr 


Pl. LL. 


rutter 


2. Ekster, 


hed 


jn 


Haverkneu, 


3. Goudvink, 
Js 


hed 


4. Spreeuw, 5. Gewone Vink, 
1 Ee 


8A Roek, 9. Winterkominkje. 


(óp Raaf, 


SP) 


DE EIEREN 


VAN 


BINZ VOCPIS 


HANDLEIDING VOOR VERZAMELAARS 


DOOR 


HOG AN BALEN, 


MET 6 PLATEN IN KLEURENDRUK 


EN LIJSTEN VOOR HET DETERMINEEREN DER SOORTEN. 


Sins 
‚SG Ploeaft E: 
Brake. = 


5 der En 
SRRIEERELEEEAES 


DEVENTER. sen Msi up 


Tan 


Ee 4 len 
EES BATER, BRAAK: Lon ale 


/ 
led 4). 
Ld, iden 


VOORWOORD: 


Als hartstochtelijk bewonderaar der natuur heb ik mij van 
jongsaf zeer aangetrokken gevoeld tot de vogelwereld en naarmate 
ik onze gevederde vrienden beter leerde kennen, leerde ik vooral 
belang stellen in hunne levenswijze. Spoedig wijdde ihk ook 
mijn aandacht aan de eieren en besloot een verzameling eieren 
van de in ons land broedende vogels aan te leggen. Het gelukte 
mij dit voornemen wit te voeren, maar het bleek mij daarbij 
al dadelijk, hoe groot het gemis was van een goede, beknopte 
handleiding. 

In onze taal vond ik toenmaals slechts de eenige en on- 
overtroffen SCHLEGEL en J. Hendrik van Balen, die wit- 
voerige beschrijvingen van onze vogels hebben gegeven, doch, 
wit den aard der zaak nemen in zulke werken de beschrijvingen 
der eieren slechts een ondergeschikte plaats in. Hoewel ik er 
ten minste iets aan had, gaven zij niet, wat men noodig heeft, 
en ondervond ik dientengevolge vrij groote moeilijkheden. In 
bwitenlandsche werken trof ik meerdere gegevens, welke konden 
dienen, doch deze stonden overal verspreid. Bovendien zijn 
dergelijke werken gewoonlijk te hoog in prijs om onder ieders 
bereik te vallen. 

Het gemis van een beknopte en goedkoope handleiding deed 
mij toen het besluit nemen zelf een dergelijk werkje samen te 
stellen. Ik mam mijn verzameling als leiddraad en gebruikte 
die van anderen slechts, waar de mijne te kort schoot. 


6 


Zóó ontstond het boekje, dat ik hierbij in de belangstelling 
van onze vogelwrienden aanbeveel. Het zal den verzamelaar de 
noodige aanwijzingen verstrekken voor het vinden en conserveeren, 
het wetenschappelijk rangschikken en determineeren van zijn eieren, 
ganwijzingen, die voornamelijk aan de praktijk ontleend zijn. 

Dat mijn boekje miet volmaakt is, spreekt vanzelf. Het ús 
een eerste poging om in een bestaande leemte te voorzien en 
moet ook als zoodanig beschouwd worden. 

Ik merk hier nog op, dat er, betreffende het broeden van 
sommige vogels in ons land, onder deskundigen nogal verschil 
van gevoelen bestaat. Ik acht het daarom zeer noodig vooral 
ook op die betwiste punten het volle licht te laten schijnen, opdat 
de verzamelaar mede zal kunnen werken om dien twijfel op le 
heffen. 

Ten slotte druk ik den wensch uit, dat mijn boekje, zoo onvol- 
maakt als het moge zijn, nog velen een hulp zal wezen by het 
zoeken, bewaren en schikken van de eieren, welke zij dikwijls 
met groote moeite en inspanning, in bosch en veld, langs sloot 
en plas, hebben verzameld. Dat is mijn oprechte wensch, en ik 
zal mij gelukkig achten, indien ik langs dezen weg iets heb 
keummen bijdragen om onze vogels beter te leeren waardeeren en 
meer liefde tot de onovertroffen natwur in te boezemen. 


De Schrijver. 


TEE DD TANG 


Het verzamelen van vogeleieren heeft in den laatsten tijd, 
onder de liefhebberijen der jeugd, een zeer belangrijke plaats 
ingenomen. Noe niet zoo heel lang geleden werd zoon ver- 
zameling beschouwd als een rariteit, een curiosum. De school- 
jongen bewaarde de door hem gevonden eieren, aan een draadje 
geregen, opgehangen voor den spiegel of ergens anders en wees 
er op als op een trophee. Maar sinds er bij het groote 
publiek meer belangstelling is gewekt voor de natuur in het 
algemeen en de vogels in het bijzonder, is deze liefhebberij 
een wetenschap geworden. De eieren worden niet meer aan- 
geregen, doch behoorlijk volgens de regelen der wetenschap 
behandeld, geconserveerd, in doozen of kasten bewaard, van 
pamen voorzien en vormen zoo een wetenschappelijke ver- 
zameling, die waarde heeft. 

Dat voor het aanleggen van zoon eierverzameling kennis 
van de vogels en hunne levenswijze noodig is, zal iedereen 
beseffen. Toch behoeft ons dat niet af te schrikken, want de 
kennis van het leven onzer vogels is zóó belangwekkend, dat 
niemand de daaraan gegeven tijd verspild zal achten. De 
groote Fransche geleerde Michelet, die een onvergetelijk boek 
over den vogel schreef, noemde het ei »het grootste en heer- 
lijkste wonder der natuurs. En dat is het ook en alles wat 
daarop betrekking heeft: nestbouw, nestplaats, liefdesspel enz, 
is voor den oplettenden waarnemer even wonderbaarlijk. 


je) 


Bij het aanleggen van een eierverzameling nu moet men 
de vogels nauwkeurig gadeslaan, om de plaatsen te ontdekken 
waar men die eieren kan vinden; men leert den kunstvollen 
bouw der nesten kennen; de listen, welke de vogels gebruiken 
om hun broedsel te beschermen, bewonderen; kortom, een 
geheel nieuw veld van waarneming ontsluit zich voor onze oogen. 

Er is echter eenige kennis noodig om zich met goed gevolg 
aan deze wetenschap, die men oölogie noemt, te wijden; dat zal 
een ieder duidelijk zijn. Zonder die kennis zou men niet ver 
komen en allerlei flaters begaan. 

Wie b.v. het nest van een nachtegaal in de boomen wilde 
zoeken, zou een hopeloos werk beginnen; en wie in ons 
land eieren van een vale lijster zou willen zoeken, zou mon- 
nikenwerk doen, om de eenvoudige reden, dat, al behoort die 
lijster tot de vogels van Nederland, zij hier niet broedt. 

In de tweede plaats moet bij den verzamelaar als een heilige 
plicht op den voorgrond staan, dat hij zoo min mogelijk nesten 
verstoort Het getal vogels neemt in de landen, waar de 
cultuur zich gaandeweg meester maakt van de onontgonnen 
gronden, meer en meer af en het zou misdadig zijn dezen 
achteruitgang of vermindering in de hand te werken. 

Bij het zoeken van eieren moet men zich dan ook ten 
doel stellen het nest zelf en de omgeving zoo min mogelijk 
te beleedigen. Men. zorge er “voor struiken niet neer te 
trappen of uit elkaar te rukken en het nest zelf zoo min 
mogelijk aan te raken, maar trachte er naar het begeerde ei 
er zoo voorzichtig mogelijk uit te nemen. Verder zal men wel 
doen de eieren te verzamelen in den tijd, dat deze nog niet 
bebroed zijn, omdat aangebroede eieren, waarin het jonge 
vogeltje reeds min of meer ontwikkeld is, moeilijker te pre- 
pareeren zijn dan eieren, die nog niet bebroed zijn. 

Heeft men een nest ontdekt, waaruit men een ei begeert, 
dan wacht men tot er een zeker getal is geleed en neemt 
er eerst dan één uit. Ofschoon meermalen is gebleken, dat 


9 
de vogels niet ver kunnen tellen, bestaat bij het wegnemen 
van het éénige ei, dat er in is, toch het gevaar, dat de vogel 
het nest verlaat, iets wat men voorkomt door te wachten tot 
het legsel meerdere eieren bedraagt. Van het wegnemen van 
één van de 4, 5 of meer eieren schijnt de vogel niets te merken. 

De wetenschap, of een vogel dáár, waar men hem aantreft, 
zal gaan broeden, is gemakkelijk te verkrijgen. In het algemeen 
kan men er zeker van zijn, dat, wanneer men in het voorjaar, 
(de maanden Februari, Maart, April en Mei) ergens een 
vogelpaar voortdurend ziet, het daar in den omtrek ook zal gaan 
broeden. Men behoeft nu niet anders te doen, dan zich verdekt 
op te stellen en hen gade te slaan, wat op zichzelf reeds een 
genot is. Men gaat b.v. ergens in de struiken, tusschen hoog 
gras en planten liggen en houdt zich zoo stil mogelijk. Im 
dert aanvang zullen de vogels wel eenigszins op u letten, 
maar in vele gevallen vergeten zij u spoedig. Houdt men ze 
nu goed in het oog en let men aanhoudend op hunne bewegingen, 
dan zal men weldra ontdekken, dat zij steeds naar een bepaalde 
plaats terugkeeren en gewoonlijk zal men dan dáár hun nest 
ot het beein er van vinden. 

Heeft de vogel zijn nest reeds gereed, dan zal hij meestal, 
vooral als er reeds eieren of jongen in zijn, zich zeer onrustig 
toonen en luid alarm maken, zoolang men in de nabijheid van 
zijn nest vertoeft. Maar men houde hierbij vooral in het oog, 
dat ook vele vogels u trachten te misleiden, en juist door 
allerlei geluiden en bewegingen u van de plaats, waar hun 
nest is, trachten wee te lokken. 

Niet alle vogels maken een bepaald nest en zij, die dit wel 
doen, niet steeds in struik of boom. Er zijn vogels, die hun eieren 
open en bloot op den grond leggen; die slechts een kuiltje 
in het zand of de weide voor lief nemen en dit min of meer 
bekleeden; er zijn er, die “het nest ophangen aan de dunne 
uiteinden van takjes of het tegen een boomstam als het ware 
aanplakken, terwijl andere weer op den grond een nest in 


10 


den vorm van een bol of een bakkersoven maken. Zulke nesten 
te vinden vereischt eenige ervaring. 

En al is men met al deze kennis toegerust, bestaat nòg de 
mogelijkheid, dat de ervaren zoeker ze niet vindt; hoeveel 
moeilijker zal dan niet de nieuweling ze vinden, die niets van 
al die eigenaardigheden afweet; in 90 van de 100 gevallen 
zal hij de nesten voorbijloopen, ja misschien de eieren onder 
zijn voet vermorzelen, zonder ze te zien. 

Wie heeft nooit gehoord van beschermende kleuren ? Kievits- 
eieren zijn alleen door geoefende zoekers te vinden, òf het is 
toeval, dat men ze vindt; dat komt, omdat de kleur der eieren 
zoo bedriegelijk overeenstemt met de omgeving. En jonge 
kievitten smelten door hun kleuren als het ware zóó ineen 
met den bodem, dat men in het minst niet aan jonge vogels 
denkt. De nachtegaal broedt in eiken hakhout en maakt zijn 
nest uit afgevallen, dorre bladeren; het staat op of vlak boven 
den grond. Als nu de nachtegaal op zijn nest zit, op een 
bodem, die allerwege bedekt is met bruingele, dorre bladeren, 
is het bijna onmogelijk het dier van de bladeren te onder- 
scheiden, want het heeft dezelfde kleur als die bladeren. Het 
nest van onzen gewonen vink in een flinken pere- of appelboom- 
gaard te zoeken is zelfs met de wetenschap, dat het er moet 
zijn, volstrekt geen gemaklijke taak, omdat het, op een dikken 
tak gemaakt, zóózeer in kleur daarmee overeenkomt, dat het 
haast niet te onderscheiden is. De staartmees maakt een pracht 
van eeu nest en in den tuin van onze woning bouwde hij het 
tegen den stam van een populier. De buitenkant van dat 
nest bootste zóó bedriegelijk de schors van den popel na, dat 
men aan een of ander uitwas zou gedacht hebben en alleen een 
deskundige zien kon, dat het een nest moest zijn. 

De mannetjes der vogels zijn in vele gevallen schitterend 
gekleurd en in de meeste eevallen zeer verschillend van 
de wijfjes, veel levendiger. Men verkeert nog steeds in het 
onzekere omtrent de oorzaak daarvan, maar of het een gevolg 


je 


van de teeltkeus of iets anders is, dit staat vast, dat die kleur. 
verdeeling doelmatig is. Want stel u een schitterend gekleurde 
vogel voor op zijn nest, te midden van groen loof of gras; 
het dier zou terstond in het oog vallen. Doch de bruine of 
grijze, de grauwe of grijsgroene vogel in zijn eenvoudig kleed, 
is niet van den omtrek van het nest te onderscheiden. De 
kleur, die zich aanpast aan de omgeving, beschermt het dier. 
Men denke hierbij slechts aan de schitterend gekleurde fasanten- 
soorten; de wijfjes daarvan zijn steeds bruin, grauw, minder 
in het oog vallend en kunnen daardoor gemakkelijker aan de 
aandacht hunner vijanden ontsnappen. 

Wat nu het aanleggen van verzamelingen betreft, gewoonlijk 
bepaalt men zich tot het vormen van een zoo volledig mogelijke 
collectie eieren der in de streek waar men woont, in de 
provincie of in geheel ons land broedende vogels. Kan men 
ze door bemiddeling van anderen bekomen, dan kan men ook 
de eieren der niet ten onzent broedende, maar op den trek 
alleen hier verschijnende vogels, verzamelen. 

Er is echter noeg een andere soort van verzameling en dat 
is die van vogeleieren van één vogelsoort van verschillende 
kleur, teekening en vorm. Zoo zal men b.v. onder honderd 
kraaien- of musscheneieren geen twee eendere vinden. Juist 
om die groote verschillen aan te toonen verzamelt men dan 
een aantal van één soort. 

Het spreekt vanzelf dat men dit verzamelen van vogel 
eieren kan uitbreiden, zoover men zelf wil. Heeft men de ver- 
zameling van eigen land volledig, dan kan men b.v. een ver- 
zameling maken van de eieren der vogels van Europa, maar 
in dat geval komt het neer op koopen en niet op het zelf ver- 
zamelen, en daarin, nl. in dit laatste, zit juist de bekoring 
van het geheel, omdat aan elk ei, dat men heeft gevonden, 
herinneringen zijn vastgeknoopt aan gebeurtenissen, ja aan 
avonturen zelfs, welke men bij die gelegenheid heeft gehad. 

Maar boven en behalve dat, heeft het zelf verzamelen oneindig 


12 


veel voor, omdat men, zooals wij reeds zeiden, het schoone, 
het wendervolle, dat de Natuur ons in het vogelleven schonk, 
zoo leert waardeeren. Alleen reeds den nestbouw van den vogel 
te leeren kennen is der moeite waard, al die teedere wonder- 
nesten te zien, te beschouwen en te bedenken, dat dit alles 
door zulke kleine dieren gewrocht is. Dan kennis te maken 
met de groote verscheidenheid van eieren, de grootte, vorm, 
kleur en het aantal; te zien hoe de hoenderachtige vogels van 
10 tot 15 eieren leggen, terwijl de duiven er in den regel 
aan twee genoeg hebben; den bijna kogelronden vorm der 
uileneieren te vergelijken met den langwerpigen vorm van die 
der meeste vogels; te zien hoe de holenbroeders: spechten, 
uilen, enz., meest witte eieren leggen, de lijsters meest 
blauwe, enz. Dat alles levert een oneindige reeks van belangrijke 
feiten en waarnemingen, welke een ongekend genot verschaffen. 

Zoo opgevat, kan het verzamelen van vogeleieren niet anders 
dan veredelend werken op den geest, zal het onze kennis 
vermeerderen en de liefde tot de natuur en hare wonderen 
versterken. 


Wenken aan den verzamelaar. 


De eierenverzamelaar is iemand, die heel vaak handelt in 
strijd met de wet. Daarom is het noodzakelijk, dat elk ver- 
zamelaar van eieren op de hoogte is van de vogelwet. 

Om hem hierin tegemoet te komen, laat ik de door de wet 
beschermde vogels hier volgen: 

De koekkoek, de zwaluwvogels, de volgende insekten-etende 
zangvogels: winterkoning, zwartkop, tuinfluiter, grasmusch, 
braamsluiper, fluiter, fitis, tjif-tjaf, spotvogel, roodstaartje, 
zwart roodstaartje, roodborstje, graspieper, boompieper, gele 
kwikstaart, witte kwikstaart, basterdnachtegaal, goudhaantje, 
de meezen ; kokmeeuw, zilvermeeuw, mantelmeeuw, kl. zeemeeuw, 
kl. mantelmeeuw. Gedurende de eerste 9 maauden: de merel, 
grauwe lijster, veldleeuwerik en de spreeuw. In andere besluiten 
tref ik nog aan: de rietzangers, het blauwborstje, de tapuiten, 
duinpieper, groote pieper, groote gele kwikstaart, het baard- 
mannetje, de wielewaal, de bonte kraai, roek, kauw, de grauwe 
gors, geelgors, rietgors, de tuinmusch, ringmusch, beflijster, 
groote lijster, kramsvogel, koperwiek, boomleeuwerik, kuitf- 
leeuwerik, vink en ortolaan. 

Doch, hoe vreemd het ook moge klinken, de laatste groep 
vogels is door een later besluit weer geheel vervallen, en 
slechts de eerste vogels zijn overgebleven, zoodat men nu van 
slechts zeer weinig vogels de eieren nief mag weghalen, wat 
meer dan jammer is, daar de besluiten, die de tweede eroep 
ook opnamen, veel kwaads verhinderd zouden hebben. 

In iemands tuin of erf mogen echter wel de nesten en eieren 
uitgehaald worden van beschermde vogels, mits met toestem- 
ming van den gebruiker of eigenaar. 


14 


Wat het tonserveeren betreft, ieder verzamelaar zal wel 
weten, hoe hij de eieren uit moet blazen, nl. met het eier- 
boortje een gat aan den zijkant in de schaal boren en met het 
buisje den inhoud uitblazen of- zuigen. Deze buisjes en boortjes 
zijn o.a. bij Merkelbach te A'dam te verkrijgen. Wanneer de 
eieren bebroed zijn, kan hij ze, mits de schaal niet te dun is, 
met kaliloog bewerken. Door het geboorde gat brengt men 
kaliloog in het ei en roere het zoo lang, en verversche telkens 
de loog, tot het binnenste vloeibaar is geworden. Om de eieren 
schoon te krijgen, kan men het buisje voorzichtig door een 
rummislang verbinden met de waterleiding en een zachte straal 
in het ei laten spuiten. 

Bij het uithalen van eieren uit holen, waarin men niet met 
de hand kan komen of uit plaatsen welke men niet kan be- 
reiken, b.v. een tusschen riet en biezen liggend nest, moet 
men gebruik maken van een soort klein, diep lepeltje van fijn 
ijzergaas aan een lang, dik, buigzaam ijzerdraad bevestigd. 

Verondersteld wordt, dat ieder verzamelaar voldoende op 
de hoogte is, wat het bewaren van eieren betreft, waarbij 
hij natuurlijk oppast, dat er zoo weinig mogelijk licht bij komt, 
dat ze in doozen of laden in zaagsel of watten worden gelegd 
en dat van elk ei datum en vindplaats opgeteekend wordt. 

Voor het meten van de lengte en de breedte der eieren zijn 
aan te bevelen de eierenmeters of de draadmeters, die in alle 
ijzerwinkels te bekomen zijn. 


Eerste Orde: Oscines. | 
(Zangvogels). 


Familie Corvidae — Raafachtigen. 
Geslacht Zrypanocorar — Roeken. 
L. Zrypanocorar frugilegus == Roek. 


Deze vogel nestelt door ons geheele land en is geen zeldzame 
verschijning in steden en parken. Het liefst echter zoekt hij 
bosschen op, waarin hooge eiken en beuken zijn nest kunnen 
dragen en die zóó gelegen zijn, dat hij in niet te langen tijd 
bouw- en weilanden kan bereiken en lagere boschjes Steeds 
leven zij in groote troepen en bouwen dan ook gewoonlijk in 
één boom meer dan één nest, soms zelfs 10 tot 20 stuks, waardoor 
niet zelden de takken breken, daar de nesten jaar in jaar uit 
gebruikt worden en telkens weer worden opgehoogd. Het nest 
bestaat uit drie lagen: de buitenste uit dikkere takken, wortels 
en bastrepen, de middelste uit leem, waartusschen dunne 
worteltjes, de binnenste, waarop de eieren gelegd worden, uit 
zachte, lenige bastrepen, dunne worteltjes, paardehaar en wol. 
Onder het bouwen trachten zij elkaar voortdurend de neststoffen 
te ontstelen, wat onder luid gekras en geschreeuw geschiedt. 
De grond onder een roekenkolonie ligt gewoonlijk vol uit- 
werpselen, groote en kleine takjes, eierdoppen, en als de jongen 
uitgekomen zijn, ook nog uit de nesten gevallen en in staat 
van ontbinding verkeerende jongen en allerlei vedermateriaal. 


16 


Dit, gepaard met 't rumoer dat er steeds heerscht, maakt het 
geen aangenaam verblijf voor waarnemers. Het nest wordt 
reeds in Maart gebouwd, in April is het broedsel voltallig, soms 
reeds in Maart, en het tweede broedsel is in Juni gereed. Het 
aantal eieren is gewoonlijk 4 ot 5, soms 3 of 6. Deze eieren zijn 
meest eivormig en op blauwwitten of groenwitten grond gevlekt 
met onderliggende grauwe vlekken, eenige donkere puntjes 
en weinige bruine, bovenliggende vlekken, die gewoonlijk aan 
‘t stompe eind samenvloeien of een krans vormen. De lengte 
der eieren bedraagt van 42—45 mM., hun breedte 28—31 mM. 


Geslacht Corvus —= Raven. 
2 Corvus Corax — Raaf. 


De Raaf is langzamerhand als broedvogel een zeldzame 
verschijning bij ons geworden. Dit is een gevolg van het 
uitroeien der bosschen, daar hij nestelt in uitgestrekte, bosch- 
rijke streken, waarin vooral veel hovg opgaand hout voorkomt, 
en waarin dikke eiken, beuken en dennen hem keus aanbieden. 
Vandaar dat hij b.v. in het Westen van ons land waarschijnlijk 
alleen broedt in de Scheveningsche boschjes. Het is mij bekend 
dat daar soms nog eieren uitgehaald worden. Het nest rust op 
een paar stevige takken en bereikt wel een doorsnede van 
60 ecM. en een hoogte van 30 cM. Het is samengesteld uit 
sterke rijzen en takken, waartusschen dunnere takjes gewerkt 
zijn en van binnen gevoerd met wol, bast-repen, haren, lompen, 
enz. Deze vogel legt reeds in Februari en Maart zijn eieren, 
gewoonlijk 4 tot 6, die, behalve wat de grootte betreft, er geheel 
als een gewoon kraaienei uitzien, dus op groenachtigen grond 
gemarmerd en gevlekt zijn met grijs, bruin en olijfgroen. Ge- 
woonlijk bedekken de vlekken een groot deel der schaal. De eieren 
zijn ovaal, soms buikig peervormig, doch meest vrij lang gerekt 
en smal. De lengte bedraagt 54-— 59 mM., de breedte 32—35 mM. 
De schaal is grover dan bij kraaien-eieren. 


are 4e 


W 


Geslacht Colaeuns == Torenkraaien. 


5. Colaeus monedula —= Kauw. 


Overal in ons land, waar zich oude torens, flinke, ouder- 
wetsche schoorsteenen, bosschen met een aantal holle boomen 
bevinden, komt deze kleine kraaiensoort voor. Liefst nestelt 
zij gezellig, doch soms ook wel alleen. Ook hier heerscht er 
tijdens het nestelen groot misbaar, maar haar gesnater is 
aardiger dan dat der roeken. Het spreekt vanzelf, dat het nest 
niet te omschrijven is. De vorm richt zich geheel naar de 
nestholte; hier is hij laag en plat, daar meters hoog en smal. 
De eigenlijke nestholte is gevoerd met lappen, wol, bastrepen enz. 
De rest bestaat uit stroo en takken, die, bij het uithalen uit 
een schoorsteen b.v. wel een kar vullen. De 4—6 ovale, naar 
de punt vrij spits toeloopende eieren, worden in April en Mei 
gelegd. De schaal is glad en glanzig. De grondkleur is licht- 
blauw, en deze kleur is meestal duidelijk te zien, daar de 
vlekken niet dicht staan. De vrij groote, soms zeer kleine, maar 
steeds scherpe, niet talrijke vlekken zijn zwart of zwartbruin. 
De lengte bedraagt 35—38 mM., de breedte 24—27 mM. 


Geslacht Corone == Kraaien. 
4. Corone Corone —= Boschkraai. 


Deze kraai nestelt, in tegenstelling met de roeken, steeds 
alleen. Het nest is geheel gelijk aan dat van den roek, doch het 
ligt steeds in een min of meer stevigen gaffel of oksel, ook 
gewoonlijk dicht tegen den stam, terwijl de roek in dunnere, ver 
van den stam verwijderde takken bouwt. Zij nestelt door ons 
geheele land, liefst in alleenstaande boomen, die omgeven zijn 
door bosch en weide. Bij gebreke daaraan, nestelt zij ook 
elders en men heeft wel eens nesten gevonden in hooge struiken, 
ja, zelfs op een duin tusschen het helm op den grond en in een 


hollen boom. De grondkleur der eieren, 3—6 in getal, die in 
5 


ad 


18 


April tot Juni gelegd worden, terwijl in Maart reeds gebouwd 
wordt, is groen-blauw, soms lichtblauw of zuiver groen. De 
teekening bestaat uit grauwe onderliggende vlekken met daar- 
boven liggende olijfbruine stipjes en vlekjes, die soms strepen 
vormen. Dikwijls is een ei bijna geheel grauw, soms zóó dicht 
gemarmerd, dat het wel bruin schijnt en de ondergrond verdwenen 
is. De lengte bedraagt 37—50 mM., de breedte 26—36 mM. 


5. Corone cormax — Bonte kraai. 


Deze wintergast is in Utrecht, Friesland (en door mij in 
Overijssel) broedend aangetroffen. Zij nestelt het liefst in 
naaldbosschen of zooals de gewone kraai. De langwerpig 
ovale eieren zijn volkomen gelijk aan die van de Boschkraai, 
en het nest eveneens. De lengte bedraagt 41—46,5 mM., de 
breedte 28— 32. De eieren zijn 3—5 in aantal. 


Geslacht Pica == Eksters 
6. Pica pica — Ekster. 


Waar in ons land het bosch afwisselt met het vlakke land 
en hier en daar water stroomt, kan men zeker zijn nesten van 
de ekster te vinden, oude of nieuwe, soms wel drie boven 
elkaar in één boom. In allerlei boomen, dennen, populieren, 
eiken en beuken vindt men haar nest, zoo mogelijk in bijna 
onbereikbare toppen tusschen de dunste takjes. Soms is het 
wel in een dichten doornheg of in akkermaalshout gebouwd. 
Het nest bestaat voornamelijk uit doorntakken en is in twee 
gedeelten te verdeelen. Het onderste is precies een klein 
kraaiennest, van binnen voorzien van een verbazend sterken, 
harden leembodem, waartusschen zich zelfs wel eens ijzeren 
voorwerpen bevinden. De eieren worden gelegd op een onder- 
laag van worteltjes. Op dit onderste gedeelte is een kap vast- 


Lie) 


gemaakt van dorentakken, luchtig in elkaar gezet, waarin zich 
slechts één vlieggat bevindt. Deze opening is meest aan de 
zijde, welke niet tegen den stam rust, zoodat dieren, welke 
laugs den stam het nest willen bekruipen er niet in kunnen 
komen. Dit nest wordt soms jaar in jaar uit gebruikt; in dien 
zin, dat telkens weer een nieuw nest op het oude wordt ge- 
bouwd. In de onderste nesten bouwen dan musschen hun 
woning evenals zij dat doen bij reigers en raven. Deze 
slimme vogel gaat buitengewoon listig bij zijn nestbouw te 
werk: lo. bouwt hij alleen 's morgens zeer vroeg. Gewoonlijk 
begint hij al in Februari om pas in April klaar te zijn; 2o. 
is het nest geheel beschermd; 30. bouwt hij zijn nest steeds 
in dunne takjes, waardoor het haast onbereikbaar is, doch 
waardoor het er dan ook wel eens bij stormen uitwaait. De 
eieren, 5—8, soms wel meer, (ik heb er wel 9, 10, 11 en 
zelfs 12 gevonden), worden gewoonlijk in April gelegd. Zij 
zijn eivormig of ovaal, soms buikig of elliptisch en bezitten 
een tamelijk dunne, gladde schaal. De grondkleur is groen- 
blauw of groen met olijfbruin en grauw gevlekt. Soms 
bevinden zich slechts aan ’t stompe eind eenige vlekjes, ge- 
woonlijk echter zijn deze vrij regelmatig verspreid. In elk 
nest vindt men echter meestal minstens 1 ei met een krans 
om 't stompe eind. De lengte bedraagt 32—37 mM., de breedte 
22—26 mM. 


Geslacht Garrulus — Gaaien. 
7. Garrulus glandarius — Vlaamsche Gaai. 


Overal waar laag hout, vooral eikenhakhout is, vindt men 
gaaien; hier meer, daar minder, dat hangt af van de jacht- 
opzieners, die haar krachtig uitroeien. Ook zal men daar haar 
nest vinden in Mei en Juni, soms reeds eind April. Dit nest 
bestaat gewoonlijk uit een vrij onaanzienlijk, plat hoopje takjes, 
met een nestholte van worteltjes, op een horizontalen tak 


20 


liggend. Soms ligt het op een knotwilg of in een den, meest in 
eikjes. Het aantal eieren bedraagt gewoonlijk 4 ot 5, soms meer, 
tot 9 toe. Deze zijn ovaal, gestrekt of spits toeloopend en 
op grijs-groenen grond zóó gemarmerd en gewaterd met groen 
en olijfbruin, dat er van de grondkleur meest niets te zien is. 
Ook loopen er om het stompe eind dikwijls eenige bruine, slang- 
vormige lijntjes. De lengte bedraagt 27—33 mM., de breedte 
20—25 mM. 


Familie Oriolidae —= Wielewaalachtigen. 
Geslacht Orvolus == Wielewalen. 
8. Oriolus galbula of oriolus — Wielewaal. 


De Wielewaal is een onzer algemeen voorkomende broed- 
vogels, doch waarvan het ei tot de zeldzame gerekend mag 
worden, aangezien het nest zeer lastig te vinden is. Hij nestelt 
in hooge boomen, soms in stadstuinen en parken en vlecht daar 
aan een paar der dunste, onbereikbaarste twijgen zijn nest, een 
prachtstuk van bouwkunst. Het mannetje brengt de bouwstoffen 
aan, het wijfje bouwt het nest, door met ‘haren, woldraden, 
halmen, enz. rond de takjes te vliegen. Elke draad wordt om 
beide takken gewonden, dus b.v. eerst om takje A, dan in 
een boog naar B gebracht en daaromheen gewonden; zoo 
vaat het met alle draden en halmen, totdat de bodem klaar 
is. Hierdoor zit het nest zóó vast, dat het de hevigste 
stormen kan trotseeren. Is eenmaal de onderlaag en de 
naar buiten gekeerde nestrand tot stand gekomen, dan 
wordt de rest gevoerd met een dikke viltlaag van veeren, 
dons, pluisjes, enz.; daartusschen bevinden zich helder 
gele reepjes berkenbast, die veel bijdragen tot de schoon- 
heid van het nest. De op deze wijze gevormde nap is 
34 cM. diep en 7—8 cM. wijd. Einde Mei en begin 
Juni vindt men er het broedsel voltallig in, gewoonlijk 4 of 5, 


1 


2! 


meest zuiver eivormige eieren. Is het ei buikig, dan loopt 
't vooral naar de spits merkbaar toe. De gladde, glanzige, 
van fijne poriën voorziene, roomwitte schaal, is versierd met 
enkele zwarte en bruine vlekjes, die gewoonlijk het dichtst 
aan 't stompe eind staan. De lengte bedraagt 28—55 mM., de 
breedte 19—24 mM. 


Familie Laniidae — Waurgers. 
Geslacht Lanius — Klauwieren. 
9. Lamus excubitor — Klapekster. 


In den regel behoort deze vogel tot de zeldzame ver- 
schijningen in ons land, maar hij wordt toch overal broedend 
aangetroffen. Zijn nest vindt men in boschjes, akkermaalshout en 
andere aanplantingen van niet te hoog geboomte, die afwisselen 
met weiden en tuinen. Het staat gewoonlijk in een den, een 
spar of een eik tusschen tamelijk dikke takken of ligt op een 
horizontalen tak, ver van den stam verwijderd. Van buiten 
bestaat het nest uit dunne, dorre rijsjes, grashalmen en mos, 
dat met schapenwol en veeren doorvlochten is. Van binnen 
is het met paardehaar, veeren, wol of mos gevoerd. Gewoonlijk 
is het nest tijdens den broedtijd spoedig te vinden, daar het 
mannetje, dat het wijfje voert, op de dorens om het nest 
talrijke insecten, spitsmuizen, enz. spietst. Vandaar zijn naam 
doorndraaier. Kind April en Mei zijn de 5—7 eieren gelegd. 
Zij zijn langwerpig eivormig, een weinig buikig, of kort 
eivormig en sterk buikig met een stompe punt en een zacht 
atgeronde basis. De schaal is glad en glanzig. De grondkleur 
is lichtblauw, vuilblauwachtig wit of grauwwit. De teekening 
bestaat uit aschegrauwe onderliggende vlekken en olijfbruine 
bovenliggende dicht op elkaar staande vlekken, die meest de 
geheele schaal vrij gelijkmatig bedekken en soms een krans 


-) «) 


ee 


om het stompe eind vormen. Hun lengte bedraagt 25—30 m.M. 
de breedte 18—22 m.M. 


10. _Lautus senator == Roodkop-Klauwier. 


Ook deze vogel behoort tot de zeldzame: soorten, hij broedt 
het meest in 't Oosten en Zuiden van ons land, waar hij 
zich ophoudt in boschrijke, waterrijke streken, waar zich ook 
veel weiden en boomgaarden bevinden. Het nest wordt in 
‘t midden van Mei in een hoogen boom of struik gebouwd uit 
worteltjes, halmen, mos en reepjes schors, terwijl het van 
binnen gevoerd wordt met haar, vederen, insectenspinsels en 
wol. Eind Mei en Juni worden de 5 of 6 eieren gelegd. Zij 
zijn meest zuiver eivormig, soms buikig. De grondkleur is 
groenwit, geelgroen of grauwgroen. De teekening bestaat 
voornamelijk uit een krans van onderliggende grauwe en 
bovenliggende bruine en donkere stippen om het stompe eind, 
terwijl de rest van de schaal-oppervlakte slechts weinie stipjes 
vertoont. Hun lengte bedraagt 20—27 m.M. hun breedte 
16—20 m.M. 


11. Lanius collurio == Grauwe Klauwier. 

Minder zeldzaam dan zijn voorgangers, blijft hij toch altijd 
een niet alledaagsche verschijning. Overal in boschjes, in vlakke 
en heuvelachtige streken, in sparreboschjes die aan weiden 
grenzen, houdt hij zich op, indien er slechts heggen, laag 
hout, velden en water aanwezig zijn. Zijn nest vindt men 
meest in doornheggen of in laag eikenhout dicht boven den 
grond. Meestal is 3 M. het hoogste. Het bestaat uit een 
buitenwand van mos, die met droge stengels en wortels om- 
wonden is. Soms bevat deze laag vogelvederen, ja zelfs 
vleugeltjes. Op deze laag volgt er een van dicht in elkaar 
gevlochten halmen en daarop de nest-nap, die gevoerd is met 
dunne worteltjes, halmpjes en paardehaar. Sommige nesten zijn 


als reeds wezeed is, van buiten versierd met vederen. Büdeker 
(een bekend ornitholoog) vond er zelfs eens een, dat versierd 
was met veeren van den bonten specht, de gaai en den patrijs. 
Eind Mei en begin Juni, soms nog in Juli wordt het broedsel 
voltallige gevonden. Het aantal eieren bedraagt 5 ot 6. Hun 
vorm is meest buikig eivormig met een vrij scherpe punt en 
stompe basis, sommige zijn weer peervormig. De kleur is zeer 
verschillend. Evenals bij L. senator is het voornaamste kenmerk 
een krans om het stompe einde, doch deze krans is zeer ver- 
schillend gekleurd, al naar de erondkleur. De grondkleur is soms 
rose-achtie wit tot zalmkleurig, dan weer groenwit, blauw wit 
of groengrauw. Bij de roode grondkleur behoort een teekening 
bestaande uit grauwe onderliggende en roodbruine, ot voestroode 
bovenliggende vlekken. Bij de blauwwitte grondkleur behoort 
een teekening van grauwe onderliggende en olijfbruine, grauw- 
bruine en zwarte bovenliggende vlekken, die steeds een krans 
vormen, en op de andere deelen meer of minder talrijk aanwezig 
zijn. Im één nest vindt men steeds eieren van één kleur of tvpe, 
doeh in één streek kunnen beide types vertegenwoordigd 
zijn. De eieren zijn 20-25 m.M. lang en 15—20 m.M. breed. 

Het blauwe type is soms volkomen gelijk aan een ei van Ju. 
senator, het ei van den laatste is echter steeds iets grooter. Bij 
vergelijking van twee authentieke exemplaren zal men dit zien. 


Familie Sturnidae — Spreeuwvogels. 
Geslacht Sturnus — Spreeuwen. 
12. Sturnus Vulgaris == Spreeuw. 


Het ei van dezen algemeen voorkomenden vogel maes als 
bekend worden beschouwd, daarom zal ik hier kort zijn. Het 
nest, een onordelijk hoopje hooi, stroo en takjes, van binnen 


24 


met veeren gevoerd, wordt jaar in, jaar uit gebruikt. Het 
bevindt zich meest in holle boomen ot onder dakpannen, doch 
ééns vond ik een plat nest, op een tortelduiven-nest als grond- 
slag, vrij in een boom. De 4—7 in April en Mei, bij het 
tweede broedsel in Juni gelegde eieren zijn lichtblauw, glad, 
elanzig en eivormig met een vrij scherpe spits en buik of 
soms peervormig. Zij zijn 29 —58 m.M. lang en 20—24 m.M. 
breed. In de verzameling verbleeken zij sterk. 


Familie Fringillidae — Vinkachtigen. 


Onderfamilie Coccothraustinae —= Dikbekvinken. 


Geslacht Coccothraustes == Kernbijters. 
15. Coccothraustes coccothraustes — Appelvink. 

Deze vogel is in ons geheele land zeldzaam, ofschoon hij 
overal in lootboomen, boomgaarden en parken nestelt. Het 
nest is op manshoogte of hooger van den grond (tot 15 M.) 
op jonge, middelgroote beuken, elzen, vruchtboomen en andere 
loof boomen, of in hooge struiken gebouwd, soms dicht aan den 
stam, soms in de twijgen van den top. Het bestaat uit rijsjes, 
twijgen, worteltjes en stengels met grashalmen als onderlaag, 
Is zeer groot en daardoor te onderscheiden van andere vinken- 
nesten. Van binnen is het gevoerd met fijne halmpjes, soms 
met wol, paardenhaar of varkensharen. Het heeft den vorm 
van een dikken, diepen nap. Im Mei vindt men er 3—5 eieren 
in. Deze zijn nu eens kort eivormig, dan weer langwerpig. 
nu eens buikig, dan weer aan de basis vrij smal. Zij zijn 
door hun teekening zeer opvallend en kunnen niet verward 
worden met andere eieren. De grondkleur is groenachtig, 
groenblauw of geelgrauw, met grauwe, bruine en olijt bruine 
vrij breede slangvormige krabbellijnen, met aan het eind een 
duidelijke donkerbruine, groote stip. Ook de onderliggende 


25 


teekening bestaat uit grauwe aderen met stippen. Vooral bij 
het stompe eind loopen deze lijnen samen. Zij zijn 23—28 
m.M. lang en 18,5 - 20 m.M. breed. 


Geslacht Chloris == Groenvinken. 
14. Chloris chloris — Groenling. 


De Groenling behoort zeker wel tot de meest voorkomende 
onzer broedvogels; overal in lanen en bosschen, waar deze af- 
wisselen met laag hout, weiden, akkers en tuinen; ook wel in 
stadstuinen en singels treft men hem aan. Zijn nest plaatst hij 
Hefst in populieren, doeh ook wel in beukenheggen, lage struiken, 
inden, vruchtboomen, enz. Ik heb het zoowel 1 M. als 5 
M. en meer boven den grond gevonden, soms wel tot 20 M. 
toe. Meestal staat het nest dicht tegen den stam gedrukt, 
achter jonge uitspruitsels, in klimop, enz., doch het is ook 
wel in een vork geplaatst, die zich vrij verticaal verheft. 
Het nest is niet zoo mooi als dat van den gewonen vink, 
doeh toch fraai en goed esehouwd. Nu eens bestaat het uit 
groen mos, worteltjes, enz, dan weer uitsluitend uit worteltjes 
of enkel uit dorre dennetwijgjes, soms uit grashalmen, vezels 
en mos door elkaar. Hoe de vorm ook afwisselt, de vrij diepe 
nap is steeds zuiver rond, gevoerd met zachte halmen, paarde- 
haar en dunne worteltjes, en steeds zeer glad. Eind April 
of Mei is het eerste broedsel gereed, Juni of Juli het tweede. 
De 4—6 eieren zijn eivormig, soms iets ovaal of buikig, en 
zijn op blauwwitten erond met weinig vleeschroode vlekken 
en krabjes geteekend, terwijl zich daarbij, vooral aan 't stompe 
eind nog donkerroode, haast zwarte brandvlekken &) vertoonen; 
hier vindt men ook lichte wolkjes. Zij zijn 18,5—22 m.M. 
Jang en 14—16 m.M. breed. 


1) Brandvlekken noemt men vlekken met een donkeren, zwarten 
kern, die naar buiten toe in lichtbruin uitvloeien. 


26 


Onderfamilie Fringillidae = Ware vinken. 


Geslacht Fringilla = Vinken. 
15. PFringlla coelebs == Vink. 


De gewone vink behoort tot de welbekende vogels van ons 
land. Men treft hem door ons geheele land aan in bosschen, 
laag hout, heggen, singels, plantsoenen, stadstuinen, boom- 
gaarden, lanen, parken, tuinen, in 't kort, overal waar boomen 
en struiken staan. Ongeveer manshoog, doch ook wel lager 
of hooger (b.v. van l—16 M.) vindt men zijn nest, meest in 
loof- en ooftboomen, nu eens dicht aan den stam, dan op een 
stomp, op den horinzontalen tak, in een vork, soms in het klimop 
aan schuur of huis, in de top van jonge struikjes, aan hooi- 
bergen, op balken enz. Het half kogelvormige nest wordt reeds 
in Maart en April gebouwd. Van buiten bestaat het uit mos, 
en wel uit ’t meest voor de hand liggende, het mos van den 
boom, waarop het nest gebouwd wordt. Hierdoor valt het zeer 
weinig in ’t oog, en ziet men het meestal voor een stomp of 
knoest aan. Daar de vink verder het nest zeer zorgvuldig 
bouwt, schijnt het geleidelijk in den tak over te gaan, wat het 
vezichtsbedrog nog volkomener maakt. Is een boom sterk bemost, 
dan bestaat het nest geheel uit dat boommos, uitgezonderd de 
nap, doeh is dat niet het geval, dan bestaat het uit grondmos, 
halmpjes en paardehaar, bekleed met het korstmos van den 
boom. De prachtig ronde, gladde, diepe nap is + 5 c.M. 
in doorsnede en is gevoerd met paardehaar. Soms reeds in 
April, meestal in Mei en voor het tweede broedsel mda 
zijn de eieren (3—6) gelegd. Zij zijn nu eens buikig, iets 
toegespitst, dan weer langwerpig ovaal, nu eens rondachtig, 
dan weer eivormig. De gladde, glanzige schaal is helder of 
bleek zeegroen gekleurd, versierd met bleeke, wolkige onder- 
liggende vlekken van een roode, roodgrauwe en aschgrauwe 
kleur, terwijl de bovenliggende vlekken bestaan uit roode en 


27 
bruinroode fijne lijntjes en stippen, meest het dichtst om het 
stompe eind, waar zich ook wolkjes vertoonen, en waar meestal 
ook eenige „brandvlekken’’ zijn. De lengte bedraagt 18—21,5 
m.M. de breedte 13,4—16 m.M. 


Geslacht Curduelis — Distelvinken. 
16. Carduelis carduelis == Putter. 

In het Oosten van ons land wordt de Putter het meest 
nestelend aangetroffen, daar deze streken vooral rijk aan 
boomen zijn. Hij leeft nl. gaarne in boomgaarden, parken, 
lanen, akkermaalshout en aan boschzoomen. Het nest staat 
meestal hoog (6—10 M.) soms laag (2—5 M.) of zeer hoog 
(tot 16 M.) in de uiterste twijgen of in den dichten top van 
pere-, appel-, pruime-, of kastanjeboomen, esschen, populieren 
enz. Het wordt door het wijfje uit zachte, buigzame halmen, 
worteltjes, vezels, boommos, schapen- en plantenwol met be- 
hulp van spinnewebben en insectenspinsels dicht in elkaar 
geweven en van binnen met wol en dierenharen gevoerd. 
In Mei is het eerste broedsel (4—5), in Juli, soms zelfs 
in Augustus, het tweede broedsel klaar. De eieren zijn ovaal 
of kort eivormig. De zachte, glanslooze schaal is op helder 
eroen-blauwen grond geteekend met grauwe en roodachtige 
onderliggende vlekken en met bovenliggende donkere, zwart 
roode punten, strepen en haaltjes, die aan 't stompe eind vooral 
dicht staan, op het overige deel soms ontbreken. Zij zijn 
16— 19 m.M. lane en 13 — 14 m.M. breed. 


Geslacht Chrysomitris =— Sijsjes. 

17. Chrysomitris Spinus == Sijsje. 
In Groningen, Friesland, Gelderland, Zuid-Holland, Noord- 
Brabant en Limburg is deze vogel broedende aangetrotten. 
Het nest wordt steeds zeer hoog gebouwd in de toppen van 


28 


sparretakken, gaarne dicht bij het water. Daar het gewoonlijk 
ver van den stam verwijderd is, en onder de dichte naalden 
aan den top schuil gaat, is het lastig te vinden. Het bestaat 
dan ook bijna geheel uit mos, dat door rijsjes en rupsenspinsel 
saamgehouden wordt. In de diepe nestnap, die met wol, fijn 
mos, haren en veeren gevoerd is, liggen de 5 of 6, soms 3 of 4 
‘het laatste bij het tweede broedsel) eieren. Zij worden in 
Mei en eind Juni gelegd, zijn stomp ovaal of toegespitst 
eivormig en op bleekblauwen, soms blauwgroenen grond, gevlekt 
met roodbruine en Zwartroode stipjes en vlekjes, die gewoonlijk 
aan ’t stompe eind 't dichtst staan. Zij zijn 16—18 m.M. lang 
en 12—14 m.M. breed. 


Geslacht Cannabina — Barmsijsjes. 
18. Cannabina cannabina — Kneutje. 


Overal in de duinen en op zandgronden broedt dit vogeltje. 
Het nest kan men vinden in vorken van boomen, jonge naald- 
boomen, jeneverbessen-struiken, braamstruiken, meidoorn, slee- 
doorn, enz. Gewoonlijk is het niet hooger dan 2 M. boven 
den grond, doeh ook wel 6 M. Im de duinen en op de heide 
liet het wel in lage struikjes op den erond. 

Het nest is een halfbolvormige, goed gebouwde nap, van 
buiten uit grove stengels, worteltjes en heidetakjes bestaande, 
die naar binnen toe steeds fijner worden. Het is gevoerd met 
wol, veeren, paarde- en varkenshaar. Het eerste broedsel is reeds 
in April voltallig, het tweede in Juni, en vaak nog een derde 
in Augustus. Het eerste broedsel telt 5 of 6, het tweede 3 of 
d eieren. Deze zijn eivormig of toegespitst ovaal en vertoonen 
op lichtblauwen grond rose, roode en vleeschkleurige stipjes, 
vlekjes en wolkjes, die aan ’t stompe eind 't dichtst staan. 
Soms vertoonen zij op haast rosen grond nog donkere stippen 
en vlekjes. Zij zijn 17—19 m.M. lane en 13—14 m.M. breed. 


29 


Geslacht Passer == Musschen. 
19. Passer domesticus — Huismusch. 


Deze vogel is zeker wel de meest algemeene in ons 
land. De aard van zijn nestplaats loopt sterk uiteen; hij nestelt 
evengoed onder de dakpannen of in de rieten daken van huizen, 
schuren en stallen, als in nestkastjes, holle boomen, of vrij 
in dennen ot eiken. Ook bouwt hij zijn nest wel eens onder 
in de nesten van eksters, kraaien of ooievaars en neemt oude 
nesten in beslag. Soms bouwen zij op de zonderlingste plekken, 
b.v. in holle beelden, achter zonneblinden, in duiventillen, 
zwaluwnesten, enz. Het nest is gewoonlijk, wat vorm aangaat, 
afhankelijk van de plaats, waar het gebouwd is; is het echter 
vrij gebouwd, dan is het haast kogelvormig, met één klein 
vlieggat, dat soms direct, soms eerst door een gang, naar de 
nestholte voert. Terwijl de buiteuwand van het nest uit een 
dikke, ruw in elkaar gevlochten laag dorre grassprietjes, 
takjes, enz. bestaat, is het van binnen dicht gevoerd met een 
groote menigte zachte veeren, lapjes, haar, wol, papier en 
allerlei andere grondstoffen. 

In Maart vindt men soms al eierên, terwijl het laatste 
(Be of 4de) broedsel soms nog in Augustus uitkomt. Het 
aantal eieren bedraagt 4—8; de vorm is eivormig, stomp 
ovaal, peervormig of ovaal. De lengte bedraagt 19,5—25 m M., 
de breedte 14-—19 m.M. De schaal is niet of weinig glanzend, 
soms met vrij ruwe poriën. De grondkleur is wit, blauwwit, 
vuilwit of geelwit. De teekening varieert zeer sterk, soms 
zijn de eieren slechts fijn grijs gespikkeld, soms met weinig 
groote paarsachtige vlekken en grauwe onderliggende wolkjes 
versierd. Nu eens zijn zij bijna geheel chocoladebruin, dan 
weer blauwwit met grauwe lengtestreepen. Er is zoo'n ver- 
scheidenheid in, dat men er een afzonderlijke collectie van 
kan aanleggen. 


50 
20. Passer Montanus == Ringmusch. 


Het nest van den ringmusch wordt bij voorkeur in holle 
boomen, nestkastjes, in ooïievaarsnesten, enz. gebouwd, want 
deze vogel is een holenbroeder, ofschoon hij daarvan wel afwijkt 
en ook op de daken zijn nest maakt. Het nest is ook hier 
geheel afhankelijk van de holte waarin het gebouwd wordt, 
het is van binnen gevoerd met een massa fijne veertjes en Is 
meestal van boven open, soms echter ook overkapt. lets later 
dan zijn soortgenoot, de huismusch, begint hij echter reeds in 
April en eindigt met het 3de broedsel in Augustus. De eieren 
zijn. „kleiner, 19— 21,5 m.M. lang. en 14516 m.M. breed; 
57 in aantal, kort eivormig, tot stomp ovaal. De kleur is 
over het algemeen vrij helder bruin, soms donker, soms lichter; 
ook zijn de eieren op groenachtigen of blauwachtigen grond 
gevlekt met grauw en groengeel, het stompe eind is meestal 
dichter gevlekt dan de spits, en is dan voorzien van een 
krans. De eieren zijn van die van de huismusch te onder- 
scheiden: le. door de dunnere, zachtere schaal, 2e. door hun 
glans, 3e. door hun verschil in grootte, 4e. door den meer 
gedrongen vorm, 5e. door de fijnere, gladdere schaal. 

Geslacht Loxria — Kruisbek. 
21. Loria curvirostra == Kruisbek. 

Eens heeft men op Vlieland het nest van dezen vogel gevonden. 
Op het einde van Februari of het begin van Maart, worden de 3 
eivormige, grauwwitte, met onderliggende roodachtige vlekken en 
zwarte streepjes geteekende eieren, die van 21,5—25,75 m.M. lang en 


van 15,5—18 m.M. breed zijn, gelegd. Het nest zit in sparren of 
dennentakken, meestal zeer hoog en is samengesteld uit allerlei twijgen. 


Geslacht Pyrrhula == Goudvink. 
22. Pyrrhula pyrrhula europea == Goudvink. 
Ken zeldzame broedvogel blijft deze vogel steeds, doch in 
het Oosten en Zuiden van ons land, in laag hout, afwisselend 


met naald- en loothout, weiden en akkers, soms ook in tuinen 
of parken wordt zijn nest wel gevonden. Het is tot 6 M. 
boven den grond gebouwd, dicht tegen den stam aan of in 
vorken van takken van allerlei loofboomen, ook wordt het wel 
in naaldboomen, doorn- of jeneverbessen-struiken gevonden. 
Het nest rust steeds op een onderlaag van dorre rijsjes en 
takjes en bestaat verder uit worteltjes, halmpjes en boommos, 
terwijl het vrij los in elkaar zit. De sierlijk ronde broedholte, 
wordt met wol, dierenharen en halmpjes gevoerd. De eieren, 
46 in getal, worden in Mei en soms voor het tweede 
broedsel nog in Juni of Juli, gelegd. Zij zijn 19,5—24 m.M. 
lang en 15—17 m.M. breed, kort eivormig of kort ovaal. De 
gladde, zachte schaal is helder groen gekleurd en met weinig 
vleesechroode wolkjes versierd, terwijl de teekening bestaat uit 
grauwroode en violette onderliggende vlekjes en punten en 
donkere, zwarte bovenliggende punten en krabjes, die vaak 
aan het stompe eind samenkomen. 


Onderfamilie Emberizinae — (Gorzen. 
Geslacht Emberiza —= Gors. 
23. Kmberiza schoemclus — Rietgors. 


In het riet is dit een algemeen voorkomende broedvogel, langs 
plassen, slooten, rivieren, overal waar riet is, kan men zijn 
nest vinden, het is vaak tusschen kribwerk, op stompen van 
elzen en wilgen, tusschen hoog rietgras, biezen, op steen- 
hoopen, enz. geplaatst. Het is een eenvoudig nestje, geheel 
uit grasstengels, ranken en paardehaar gemaakt. De zuiver 
halve-bol-vormige broedholte is gevoerd met paardehaar. In 
Mei wordt het eerste, in Juli het tweede broedsel gelegd. De 
4—6 eieren zijn 19—21,5 m.M. lang en 14—15,5 m.M. breed, 
rondachtig ovaal, iets buikig of soms langwerpig. De grond- 


mre 


D Ys 
J) 


kleur is grauwwit of bruinwit; de teekening bestaat uit bruine 
en paarse wolkjes, die het geheele ei bedekken, waarboven 
zich nog dunne zwarte en violette lijntjes vertoonen, die soms 
dik worden en dan in een zoogenaamde brandvlek eindigen. 
Het ei ziet er uit alsof het met een donkeren inkt is bekrast. 


24. Emberiza citrinella — Geelgors. 


Overal waar akkers en weiden afwisselen met heggen, 
ruigte, boschjes, tuinen en bosschen nestelt deze vogel; het 
nest ligt steeds in een boschje of heg, dicht bij of op den 
grond, soms op lage stronken en stompen, aan slootkanten of 
beekoevers. Het is samengesteld uit vrij grof materiaal: stroo- 
halmen, stengels, wortels, hopranken, bladeren en mos, en ís 
van binnen met paardehaar en fijnere halmpjes, soms ook 
met wol ot varkensborstels, belegd. Gewoonlijk zijn er twee 
broedsels in April of Mei en in Juni of Juli. De eieren zijn 
kort ovaal, soms ovaal, 21—24 m.M. lang en 15,5 —19,5 m.M. 
breed, 4—6 in aantal. De kleur is vuilwit, roodwit ot violet- 
wit. De teekening bestaat uit eenige rossige tot paarse 
wolkjes en verder een groot aantal krabben, haaltjes, stippen 
en brandvlekken van bruine, violette, of zwarte kleur. Af en 
toe vormen deze lijntjes een band om het ei, en zijn dan op 
de zonderlingste wijze door elkaar geslingerd. De dichtheid 
van teekening wisselt sterk, daar sommige eieren bijna geheel 
wit zijn, met eenige grauwe lijntjes, terwijl andere door 
de dichte teekening haast geheel bruin zijn. 


25. Emberiza hortulana — Ortelaan. 


[n Noord-Brabant, Limburg en Overijssel is deze vogel 
nestelend aangetroffen, in ’t algemeen is hij zeldzaam, doch 
op sommige plaatsen in Limburg is hij algemeen. Zijn nest 
wordt gevonden aan den rand van naaldbosschen, aanplantingen, 
in heggen, lanen, akkermaalshout, enz., liefst in de nabijheid 


Plane 


r. Vuur-goudhaantje, 2. Gewone Grasmusch, 3. Sijsje, 4. Grauwe Lijster, 


s. Groenvink, 6. Roodstaartje, 7. Koolmees, 8. Taling, 9. Zwarte Lijster. 


5/0) 


van wegen, akkers of velden. Het is kleiner dan dat van de 
Geelgors en zeer eenvoudig samengesteld uit groote stengels 
en halmen, terwijl het gevoerd is met grasblaadjes, halmpjes, 
paardehaar en varkensborstels. Midden Mei is het broedsel 
voltallig, de 4—6 eieren zijn 20,5—22,5 m.M. lang en 16—17 
m.M. breed De grondkleur is wit of blauwwit. De teekening 
is karakteristiek, zij bestaat slechts uit groote zwarte punten 
en korte, gedraaide, dikke strepen; de teekenine is verre van 
dicht, soms echter vormt zich een krans om het stompe einde 
vam liet. ei. 


Geslacht Miliaria — Korengors. 
26. Miltaria calandra —= Grauwe Gors. 


Een zeldzame verschijning is de Grauwe Gors, ofschoon zij 
toch in alle provincies nestelt of nestelend is aangetroffen; 
zij bouwt haar nest steeds in graanrijke streken, soms in het 
koren, dan weer in hoog gras, kreupelhout of ruigten van 
slootkanten, ook in heggen, of langs spoordijken, zelden is het 
boven den grond. Het is vrij groot, dieper dan een gewoon 
nest, en vormt een halven bol; het bestaat van buiten uit 
dunne rijsjes, stroo, stoppels, grashalmen en stengels van 
kruiden, terwijl het los in elkander zit. Van binnen is het 
gevoerd met droog gras en paardehaar. In April wordt het 
eerste broedsel, in Juni of Juli het tweede gelegd. De eieren 
zijn 4—6 in aantal, eivormig of stomp ovaal, zij zijn van 
23,9—26 m.M. lang en 1/—18 m.M. breed. De grondkleur 
is egrauwwit of vleeschkleurig tot rood-wit. De teekening is 
een opeenhooping van wolkjes, vlekken en puntjes, van rood- 
grauw, violetgrauw, donkerbruin en roodbruin, terwijl dit 
afwisselt met donkere, haast zwarte krabben en brandvlekken 
en soms intens zwarte kladden. Zij zijn grooter en donkerder 
dan eieren van de geelgors. Het nest wordt door de ouden 
verraden, doordat deze, wanneer iemand het nadert, er angstig 
om heen vliegen, 


54 


Familie Alaudidae = Leeuweriken. 
Geslacht Alauda —= Leeuwerik. 
27. Alauda arvensis — Veldleeuwerik. 


Deze welbekende vogel is een echte bewoner van de weide; 
hier is hij dan ook overal te vinden, evenals, ofschoon schaar- 
scher, op heide- en korenvelden.“ Zijn nest maakt hij in een 
kuiltje in den grond, tusschen een paar aardklompen, hoog 
gras of op een molshoop; het bestaat uit een dun laagje, dicht 
ineen gevlochten worteltjes, grasstengels en halmpjes; van 
binnen is het gevoerd met paardehaar en zeer fijne gras- 
sprietjes. Kind Maart of begin April wordt het eerste broedsel 
reeds gelegd, in Mei het tweede en in Juni of begin Juli 
volgt het derde. Het aantal eieren bedraagt 3—6, gewoonlijk 
vindt men in het derde broedsel het kleinste aantal; zij zijn 
soms echt eivormig, dan weer peervormig tot ovaal, meest 
sterk uiteenloopend. De lengte bedraagt 22,5—25 m.M., de 
breedte 16—18 m.M. 

De schaal is zacht, dun en min of meer glanzend. De 
grondkleur is wit, grauwwit en zelfs wel eens groenachtig wit. 
De teekening bestaat uit een groot aantal chocoladebruine en 
egrauwbruine wolkjes, waaroverheen zich een dichte massa 
stippen en stipjes van grauwe, bruine en grauwbruine kleur 
verspreiden. Nu eens zijn de eieren zóó dicht gevlekt, dat zij 
wel egaal van kleur schijnen, dan weer zijn er meer duidelijk 
een aantal grootere vlekken aan waar te nemen. Heel vaak 
bevindt zich ook een krans om het stompe einde. 


Opmerking: TEMMINCK beweert, dat de Bergleeuwerik 
(Otocorys alpestris) hier broedt. Voor het geval men een 
nest mocht vinden, waaromtrent men in ’t onzekere verkeert, 
diene, dat de eieren van dezen vogel meer geelachtig zijn, 
niet dicht gevlekt, stomper en 22,5—25 m.M. lang, bij een 
breedte van 15—16,5 mM. Broedtijd Juni. 


[3 Wed 
9) 


Geslacht Galerita == Kuifleeuwerik. 
28. Galerita cristata — Kuitleeuwerik. 


Deze vogel nestelt voornamelijk in eenigszins bebouwde 
streken, d. w. z. in streken, waar het bouwland afwisselt met 
onbebouwde gronden en waar hier en daar boerenwoningen en 
wegen voorkomen; vooral de laatste schijnen een voorname 
factor te zijn in het leven van dezen vogel. Het nest wordt 
in korenvelden verstopt, meest bij een greppel, onder een 
aardkluit, soms ligt het zeer dicht bij menschelijke woningen, 
in groentekweekerijen, op rangeerterrein, langs spoorbanen, 
enz. Het nest is niets meer dan een kleine, uit stroo en 
grashalmen gebouwde holte, met iets fijner materiaal gevoerd. 
Eind Maart, soms begin April is het eerste broedsel 
reeds voltallig, in Juni wordt het tweede geleed en in Juli 
volet, bij gunstige gelegenheid, soms nog een derde. Het bestaat 
uit 3—7 eieren, die zuiver eivormig zijn, aan de basis afge- 
rond, met een iets toegespitste punt; soms zijn zij langwerpig 
ovaal of buikig, dan weer kort ovaal, met een zeer smalle, spitse 
helft. Zij zijn van 24—29 m.M. lang en van 17—19 m.M. 
breed. De schaal is dun en glad en vrij glanzend. De grond- 
kleur is wit met grauwe en bruine vlekken en punten zóó 
dicht bestrooid, dat de grondkleur nauwelijks te onderscheiden 
is. De eieren zijn vrij varieerend, nu eens fijn gevlekt, dan 
grof, soms roodachtig, dan weer grauw of groenachtig getint. 
Meestal hebben zij aan het stompe eind een krans. Het wijfje 
zit zeer vast, het vliegt pas op, als de wandelaar vlak bij is 
gekomen. 


Geslacht ZLullula — Boomleeuwerik. 


29, Lullula arborea — Boomleeuwerik. 


Zeldzamer dan zijn voorgangers, nestelt de boomleeuwerik 
voornamelijk in het Zuiden en Oosten van ons land, in heuvel- 


56 


achtige en vlakke boschrijke streken, waar bosch afwisselt 
met dichtbegroeide grasplekken of lage kreupelboschjes. Het 
nest is voornamelijk in een heidestruik geplaatst, méést op 
een vrij groot veld, soms ook op kleine stukken, en ligt in 
een verdieping van den grond tusschen en onder heide, varens, 
braamstruiken, graspollen, jonge dennen en sparren, enz. Het 
bestaat uit een vrij los samenstel van dunne halmpjes, mos, 
worteltjes en grasjes. De broednap is tamelijk diep en 
soms met haren, meestal met fijne blaadjes, gevoerd. In April 
en in Juni, soms nog een derden keer in Juli, wordt er een 
broedsel opgekweekt. De eieren zijn langwerpig, 3—6 in 
aantal, van 21—24 mM. lang, en van 15,5—17,5 mM. breed. 
De schaal is dun en glanzig en op helder grauwwitten grond 
met ascherauwe, licht rosgrauwe vlekken geteekend. Zelden 
treft men roodbruine variatie's aan. De basis heeft gewoonlijk 
een dichten krans, de grondkleur is steeds duidelijk zichtbaar 
en de scherp afgeteekende vlekken zijn lichter dan bij de 
eieren van de andere leeuweriken. 


Familie Motacillidae —= Kwikstaarten. 


Geslacht Motacilla == Boomkwikstaart. 
30. _Motacilla alba — Witte Kwikstaart. 

Overal in ons land nestelt de witte kwikstaart. In de nabij- 
heid van menschelijke woningen, langs water, bij akkers en 
weiden voelt hij zich thuis. Daar wordt het nest geplaatst in 
holen van muren, boomen, gebouwen, onder daksparren, in 
houtstapels, steile oevers, waterraderen, holle wegen, steen- 
hoopen, onder bruggen, tusschen boomwortels, in hooischelven, 
hooibergen, en allerlei andere, soms zeer vreemdsoortige plaatsen. 
Het nest bestaat van buiten uit mos, kleine twijgjes, worteltjes 
en stengels en is met koeien- en paardenhaar en varkensborstels 
gevoerd. De twee broedsels worden in April en Juni gelegd. 


37 


De eieren zijn kort ovaal, buikig, 4—8 in aantal, 19—21 mM. 
lang, 14,5—15,5 mM. breed. De schaal is zacht, dof wit, 
geelwit of blauwwit en op violetgrauwe ondervlekken voorzien 
van grauwe en bruingrauwe bovenvlekken, die soms wolkjes 
vormen aan de basis of daar zeer dicht opeengehoopt staan. 


aan 

Ken zeer zeldzame verschijning, slechts enkele malen neste- 
lend aangetroffen (Albarda). Het nest is vrij grof en wordt 
gebouwd uit stengels, mos en gras, soms ook uit bladeren en is 
vrij lomp in elkaar gezet. Het is gevoerd met wol en haar 


Motaculla alba lugubris — Rouwkwikstaart. 


van alle mogelijke dieren, ook 


18,5—20 mM. lang, 15—16 
langwerpig ovaal. De schaal 


gestipt en gevlekt met grijs 


van menschen. De eieren zijn 
mM breed, 
is grijswit, gelijkmatig dicht 
en omberbruin, soms voorzien 


5_—6 in aantal, 


van een krans aan het stompe einde. 
32. Motacilla melanope —= Groote Gele Kwikstaart. 


Twijfelachtige broedvogel. Schlegel geeft het Oosten van ons land 
als broedplaats aan. Het nest is slordig, de eieren zijn 4—6 in aantal, 
van 18—20 mM. lang en van 14—15 mM. breed, meestal eivormig, 
met vrij spitse punt of buikig. De gladde, weinig glanzende schaal 
is zeer zacht helder geel- of blauw-wit en min of meer (sterk wisse- 
lend) gevlekt met geelbruin en geel, soms vloeit de teekening tot 
een waas ineen. Meestal is een krans aanwezig. De vlekken zijn 
steeds onduidelijk, nooit scherp. 


Geslacht Budytes == Grondkwikstaart. 
Gele Kwikstaart. 

Een echte weidevogel, in moerassige, uitgestrekte, met hoog 
gras begroeide weiden, ook in korenlanden, steeds te vinden. 
Het nest ligt op den grond, verscholen tusschen gras, slinger- 
planten, wortels, enz., ook wel in koren-, erwten- of boonen- 
akkers. Het is zeer luchtig uit halmen, bladeren en mos in 


DK) 
1, 


Budytes flavus 


58 


elkaar gezet; van binnen stevig gevoerd met haren en vederen. 
In Mei of Juni wordt het broedsel, 4—6 eieren, gelegd. De 
eieren zijn 18—20,5 mM. lang en 13,5—15,5 mM. breed, 
meestal buikig, kort gedrongen. De grondkleur is grauwgeel 
of grauwbruin, naar 't rosse zweemend, doch deze tint verdwijnt 
haast onder de dichte matbruine, grauwgele, groenachtige en 
rosse stipjes, wolkjes, streepjes «en vlekjes. 


Geslacht Anthus — Pieper. 
5d. Anthus trivialis — Boompieper. 

Een vogel, die voornamelijk in de duinen en in onze grens- 
provinciën voorkomt, waar hij nestelt op open plekken in 
bosschen, in laag hout, dat afwisselt met heide of met zandige 
weiden. Het nest ligt tusschen hoog gras, heideplanten, brem, 
laag hout of boomwortels en steenen, gewoonlijk aan den rand 
van een of ander boschje. Het is steeds zeer goed verborgen, 
soms geheel overwelfd door de omliggende planten en ook 
verstopt onder een netwerk van wortels en doode stengels. 
Daardoor heeft het den schijn van niet open te zijn en maar één 
uitgang te hebben. Het bestaat uit gras en mos en is met paarde- 
haar en fijne halmpjes gevoerd. In Mei wordt het eerste, in het 
laatst van Juni het tweede broedsel geleed. De 4—6, soms 
7 eieren zijn 19,5—22,5 mM. lang en 14,5—17 mM. breed. 
Zij zijn eivormig, somtijds kort. De schaal is glad en zacht en 
is zeer verschillend geteekend. Elk nest bezit echter één type 
van eieren. Alle eieren hebben violet-grauwe, onderliggende 
vlekken, doch nu eens is de grondkleur grauwwit met muisvale 
vlekken of met roodgrauwe of zwartgrauwe, dan weer grauw 
met zwarte krabbeltjes en plekken of roodachtig met helder 
roode krabben en wolkjes; weer andere zijn op bruinrooden 
grond donker en zwart gevlekt en gestipt. Soms vereenigen 
de stippen zich tot lijntjes; ook komen er exemplaren voor, 
bij welke op blauwwitten grond gelijkmatig verdeelde, niet 


talrijke, grauwe vlekken en wolkjes voorkomen. 


39 
35. Anthus pratensis = Graspieper. 


Een echte weidevogel, die door ons geheele land voorkomt, 
waar vochtige weiden liggen met hier een boschje en daar 
een boom. Het nest wordt op den grond geplaatst, in een pol 
gras, of in een uitholling van den grond; het is uit dorre 
stengeltjes saamgesteld en zeer fijn gevoerd met paardehaar 
en dieren- en plantenwol. 

In April en in Juni worden de eieren gelegd. Zij zijn 
19—21 mM. lang en 13,5—15 mM. breed, 5—6 in aantal 
en langwerpig eivormig. De schaal is zacht, van blauw- of 
groenachtigen grondkleur, doch de teekening is zóó fijn, dat 
zij de grondkleur verbergt en de eieren er donker en bewolkt 
doet uitzien. Lichter gekleurde zien er grauwbruin of roodbruin 
uit. Eieren met duidelijke, scherp geteekende vlekken zijn 
zeldzaam. Meestal hebben zij eenige zwarte lijntjes aan het 
stompe einde. 


86. Anthus campestris == Duinpieper. 


Een duinvogel, zooals zijn naam reeds aangeeft, doch die 
echter ook op heidevelden voorkomt. Im ’t algemeen op zandige, 
onvruchtbare, schaars met gras en heide begroeide streken, 
langs boschranden en in heidestreken. Het nest staat op den 
grond, onder heidestruikjes of helmpollen verborgen, ook wel 
onder overhangende aardranden. Het is ruw samengesteld uit 
kweek, droge grasstengels, bladeren, soms mos, en is met haren 
en zachte halmpjes gevoerd. In Mei of Juni worden de 4—6, 
kort eivormige eieren gevonden. Zij zijn 19—22,5 mM. lang 
en 15,5—16,5 mM. breed. De eieren zijn sterk glanzend, op 
mat grauwwitten of bruinwitten grond met aschgrauwe onder- 
vlekken en meest in elkaar vloeiende, de geheele oppervlakte 
bedekkende, donkergrauwbruine, bruine, roodbruine, grauwe en 
bruinroode vlekken, punten en krasjes geteekend, terwijl het 
stompe eind zelden een krans vertoont. 


40 


Familie Certhiidae — Boomkruipers. 


37. Certha brachydactyla *) == Boomkruipertje. 

Door ons geheele land wordt dit vogeltje nestelend aan- 
getroffen: in bosschen, langs met hooge boomen bedekte rivier- 
oevers, in lanen, tuinen, enz., liefst met oude en holle wilgen 
of andere loofboomen. Daar nestelt het in spleten en gaten 
van boomen, in verlaten spechtennesten, tusschen van den stam 
wijkende schorsstukken, soms zelfs in huizen of schuren. Het 
nest is natuurlijk, wat vorm betreft, afhankelijk van de ruimte, 
waarin het gebouwd is. Het bestaat uit stroo- en grashalmen 
en reepjes schors, terwijl het gevoerd is met mos, werk en 
rupsenspinsels. Sommige nesten zijn geheel gevoerd met kleine, 
halfrotte stukjes hout. In April en in Juni wordt een broedsel 
gelegd; de 5—9, smalle, langwerpige eieren zijn van 16—17 mM. 
lang en van 12—13 mM. breed. De grondkleur is kalkwit, 
de onderste vlekken zijn violet, de daaropvolgende helder 
vleeschkleurig en de bovenste zeer donkerrood. Aan de basis 
staan de vlekken het dichtst. De tot nu toe als hier voor- 
komende soort aangenomen, C. familiaris, onderscheidt zich in 
de eieren van C. brachydactyla doordat de laatste helderder 
en grover vlekken vertoonen en talrijker gevlekt zijn: 
C. familiaris-eieren zijn fijner van teekening, zijn kort eivormig 
en de basis is vleeschrood gestipt. Vlekken 1 de schaal, als 
de violette bij C. brachydactyla, vertoonen zij niet, evenmin de 
tusschenliggende roode vlekken. De stippen vloeien vaak tot een 
krans ineen. De spitse helft is weinig gevlekt. C. familiaris nestelt 
meer in naaldbosschen — in tegenstelling met C. brachydactyla—:; 
ook heeft het nest dan meestal een onderlaag van dennen- 
twijgen. De eieren zijn 15—17 mM. lang en 11—1,25 mM. breed. 


1) Certhia brachydactyla is een variëteit van C. familiaris, die ge- 
woonlijk als Ned. broedvogel wordt aangenomen. Echter bleek uit de 
laatste onderzoekingen dat brachydactyla veel talrijker is dan familiaris, 
indien de laatste var. hier voorkomt. 


… 


41 


Familie Sittidae —= Boomklevers. 
Geslacht Sitta == Boomklevers. 
38. Sitta caesia == Boomklever. 


Ofschoon deze vogels door ons geheele land in vrij groot aantal 
broeden, is het nest toch lastig te vinden, daar het meestal, op vrij 
onbereikbare hoogte, gebouwd is in gaten, boom- ot muurspleten. 
Is het gat of de spleet hem te groot, met het oog op de 
veiligheid van de nestplaats, dan metselt hij dit met leem 
toe, tot er een klein vlieggat van ongeveer 4 cM. doorsnede 
overblijft. Het leem wordt op de zwaluwenmanier met speeksel 
doormengd. De schutmuur, op deze wijze verkregen, is van 
onderen 4—5 ecM., van boven 2 cM. dik, vrij sterk en laat 
zich niet licht indrukken. In het hol haalt hij voor den eigenlijken 
nestbouw een massa dorre bladeren en dennennaalden, schors- 
stukjes enz., zonder verder veel werk van het nest te maken. 
De eieren zijn kort, dik, gedrongen, ovaal, 6— 10 in aantal, 
18—21,5 mM. lang en 13,5—15 mM. breed. Zij zijn op een 
witte, zachte, glanzende schaal met onderliggende violette 
vlekken, daarboven geelroode en bovenliggende donkerroode, 
scherp afstekende vlekken geteekend. De vlekken zijn nu 
eens gelijkmatig verspreid, dan weer om het stompe eind 
saamgehoopt. Als variëteit komt af en toe een blauwachtige of 
groenachtige grondkleur voor. 


Familie Paridae —= Meezen. 
Geslacht Parus —= Mees. 
39. Parus major == Koolmees. 


Een echte holenbroeder, die overal in ’t land, in alles wat 
aan de eischen voldoet, broedt. Im boomgaarden, tuinen, knot- 
wilgen, loof- en dennenbosschen vindt men hem in boomgaten, 


42 


nestkastjes, muurgaten, ooievaars- of kraaiennesten, hoog en 
laag boven den grond, in een oude pomp, een hol beeld, een 
leegen bijenkorf, een brievenbus, geen plaats te gek of deze 
vogel nestelt er. Zelfs al verplaatst men de nestgelegenheid, een 
beeld b.v, een 50 M., dan wordt deze vogel nog niet verjaagd. 
Het nest zelf heeft geen bepaalden vorm, nu zit het zeer 
laag, dan b.v. in een hollen boom of in een oude pomp, wel 
1 M. hoog. Soms bestaat het uit een dikke laag takjes en 
twijgjes, halmpjes en bladeren, waar bovenop een warboel van 
wolhaar, mos en grashalmpjes. De voering bestaat uit veeren 
en haren. De broedtijd loopt van April tot Juli, de eieren 
zijn kort of regelmatig eivormig. Zij zijn 15,5-—19 mM. lang 
en 12—14 mM. breed. Het aantal variëert van 8—14. De 
helder kalkwitte, niet glanzende schaal heeft grauwroode onder- 
liggende en licht- of donkerroode bovenliggende vlekken, die 
gewoonlijk groot en regelmatig over het ei verspreid zijn, 


zonder in elkaar te vloeien. 


40. Parus coeruleus — Pimpel. 


Deze vogel gelijkt, wat de nestwijze betreft, volkomen op 
de koolmees. Hij verschilt daarin echter, doordat hij soms zelf 
in vermolmd hout een gat uithakt of een voorhanden nest- 
gang verwijdt. Ook is het nest gewoonlijk meer dan 3 M. 
boven den grond. Het nest is als dat van de koolmees, doch 
meestal niet zoo groot, gevoerd met haren, wol en vederen. Van 
April tot Juni kunnen de 6—10 korte, ovale eieren gevonden 
worden. Zij zijn 14,5—19 mM. lang en 10— 13 mM. breed. De glan- 
zend witte, dunne schaal, waar de dooier rosé doorheen schijnt, 
is met fijne violette stipjes onderliggend en bleekroode en 
roode bovenliggend gestipt. Aan het stompe einde komen zij 
meest tot een krans bijeen. Pimpeleieren zijn bijna altijd zeer 
fijn geteekend en hebben een iets meer grauwe kleur dan de 
koolmeezeneieren. 


43 


41. Parus ater —= Zwarte Mees. 


De Zwarte Mees is een zeldzame broedvogel, die voornamelijk 
in de Zuidelijke en Oostelijke provinciën nestelt, in dennen- 
bosschen, en wel in holle boomen, ook in aardgaten van 
hooge wallen, tusschen wortels, enz. Soms wordt het nest wel 
eens vrij op den grond staand of in een kuiltje gevonden. 
Van buiten bestaat het uit zacht boommos en het is van binnen 
met haren en veeren gevoerd. Een vrijstaand nest is dikwijls 
geheel anders samengesteld, b.v. een vrij diepe, trechtervormige 
nap, geheel uit fijne schors- en houtspaanders bestaande. Eind 
April en Juni worden 6—1ll eieren gelegd. Deze zijn 
14—15,5 mM. lang en 11—12 mM. breed, smal langwerpig, 
vooral smal aan de spits. De schaal is zeer zacht, glanzend 
wit en heeft violette onderliggende en grauwroode of bruinroode 
fijne bovenliggende stipjes als teekening. Deze eieren gelijken 
veel op pimpeleieren, doch zijn minder en flauwer geteekend. 


42. Parus palustus, var. longirostris == Glanskop-Zwartkopmees. 

Deze vogel, in Gelderland, Limburg en Utrecht broedend 
aangetroffen, komt waarschijnlijk in het geheele land broedend voor. 
In boomgaarden, vochtige bosschen, tuinen enz. vindt men zijn 
nest in knotwilgen, gaten van vruchtboomen, liefst in een zelf 
gehakt gat in een vermolmden boom. Maakt deze vogel het nest 
zelf, dan is het gat 8—12cM. diep en + 6 cM. in doorsnede. 
Het nest is zeer mooi en warm. De onderlaag bestaat uit 
worteltjes en zachte grashalmen, met mos vermengd. De 
voering bestaat uit haren, veeren, soms stukjes muizenvel of 
iets dergelijks. In Mei en in Juni wordt een broedsel gelegd. 
De eieren zijn ovaal, of kort ovaal, 15—18 mM. lang, 
1013 mM. breed en 6-—12 in aantal. De zachte, witte schaal 
glanst niet en is met grauwroode onderliggende en roode of 
donkerroode bovenliggende scherp afgeteekende vlekken voorzien, 
die soms zeer donker zijn. De teekening is meestal grof en 
herinnert aan koolmees-eieren. 


14 


43. Parus atricapillus rhenanus == Matkop-Zwartkopmees. 


In Noord- en Zuid Holland, Gelderland en Limburg nestelend 
aangetroffen, overigens geheel als P. palustus longirostris; 
daar er nog te weinig omtrent het verschil beider soorten bekend 
is, weet men ook hier nog geen kenmerkende verschillen te geven. 


Geslacht Lophophanes == Kuifmees. 


44. _Lophophanes cristatus == Kuifmees. 


Het nest is steeds geplaatst in een gat van een boom, dat 
geheel overeenkomt met dat, waarin b.v. zwartkopmeezen 
nestelen. Ook wordt het wel in oude eekhoornnesten gevonden. De 
vogel bouwt voornamelijk in naaldbossen, zoodat zijn broedgebied 
grootendeels tot het Oosten en Zuiden van ons land beperkt is. 
Het nest is halfbolvormig, en bestaat uit mos, haren en zachte 
stoffen als voering. In April en in Juni worden de eieren 
gelegd, die 5—10 in getal en regelmatig eivormig zijn, 
15,5— 17,5 mM. lang en 12—13 mM. breed. De schaal is 
glansloos en voorzien van onderliggende vleeschkleurige of 
bruinroode puntjes, die soms ook grauwrood zijn. De boven- 
liggende vlekken, meest aan de basis een krans vormend, zijn 
rood. Zelden komen er nog eenige zwartje krabjes bij. De meeste 
kuifmeezeneieren zijn — als oppervlakkige onderscheiding — 
grot roestkleurig gevlekt. 


Geslacht Aegithalus == Staartmees. 


45. Aegithalus caudatus == Witkopstaartmees. 


Over het al of niet broeden van dezen vogel in sommige 
streken van ons land, is men nog niet geheel in zekerheid ; in 
Holland (en door mij in Gelderland en Overijsel) is hij 
broedende aangetroffen. Het nest wordt tegen den stam van 
een boom gebouwd, meest vrij hoog, soms in heggen, dichte 
klimplanten en dicht bij den grond. Het wordt liefst in een laan, 


45 


park of tuin geplaatst, waar de vegetatie nogal atwisseling 
biedt. Het nest heeft den vorm van een buidel ot van een 
zakje, en gelijkt soms sprekend in kleur en vorm op een 
ineengedoken steeuuil. Het is zeer kunstig gebouwd uit allerlei 
soorten mos, steeds kleine stukjes boom- en korstmos, die aan 
elkaar verbonden worden door allerlei draden, als insecten- 
spinsels, paardehaar, wol, enz. Hier en daar worden er ook 
wel vlokken boomwol tusschen geweven. Van binnen is het 
vrij diep en geheel gevuld met fijne, zachte veertjes, zoodat 
soms het invlieggat, dat van voren en van boven geplaatst is, 
er door afgesloten wordt. Het nest is van boven + 6 cM. 
breed, van onderen + 13 cM. Het is ongeveer 20 eM. hoog, 
en het vlieggat heeft een doorsnede van 2,5 à 9 cM Im April 
en Mei wordt het eerste broedsel, in Juni het tweede gelegd. 
De eitjes zijn kort eivormig, 8—12, soms zelfs 15 in aantal, 
13—14,5 mM. lang en 10—12 mM. breed. De eieren zijn, 
wat kleur betreft, nog niet geheel onderscheiden van de hier 
volgende soort, doch beide nesten, die ik vond, hadden slechts 
witte eitjes, waarvan er slechts één iets rosé gestipt was. 
Door de dunne schaal schijnt de dooier zacht geelrood heen. 


46. Aegithalus caudatus vagans == Ziwartgevlekte Staartmees. 


Deze vogel is veel algemeener dan de voorgaande, de eieren 
zijn geheel als die van A. caudatus, doch schijnen bijna ge- 
regeld wit met fijne roode en vleeschkleurige stipjes en wolkjes 
te zijn; ook ongevlekte zijn echter niet zeldzaam. 


Geslacht Panurus — Rietmees. 
47. _Panurus biarmicus — Baardmannetje. 


Langzamerhand is deze’ eens zoo algemeene rietvogel een 
zeldzame, doch karakteristieke figuur geworden in onze riet- 
landen. Tegenwoordig is zijn broedgebied tot bepaalde plaatsen 


46 


beperkt. Het nest is meest dicht boven den grond gebouwd in 
dicht onkruid, eras en slingerplanten, of op een hoogen graspol, 
doeh steeds zóó hoog, dat door regelmatige rijzingen van den 
waterspiegel, het nest niet dadelijk geschaad wordt. Het is 
ovenvormig, heeft een onderlaag van dorre rietbladeren en is 
uit zachte pluimen saamgevlochten, goed glad afgewerkt en 
stevig bevestigd aan omringende planten. Vaak is het ook 
geheel open van boven. In Mei, soms in Juni nogmaals, worden 
de 5—7, kort eiervormige eieren gelegd. Zij zijn 17—20 mM. 
lang en 13—15 mM. breed. De schaal is zacht, glanzend wit, 
soms geelachtig, doordat het dooier er doorheen schijnt en is 
geteekend met zeer weinige, korte flauwbruine en grauwe 
krabjes, lijntjes en puntjes, die nergens bepaald talrijk zijn te 
noemen. 


Familie Regulidae —= Goudhaanties. 


Geslacht Regulus == Goudhaantje. 


48. Regulus regulus == Goudhaantje. 


Het Goudhaantje is in de meeste provinciën van ons land 
nestelend aangetroffen in naaldhout. Het nest is op zeer ver- 
schillende hoogte geplaatst, òf aan het eind van dicht met 
naalden bezette dennen- of sparren-takken, òf in de hoogste 
spits van een naaldboom, zóó dat de eerste zonnestralen het 
reeds beschijnen. Het is zeer kunstig gebouwd, en wordt geheel 
door het wijfje vervaardigd. Eerst worden de twijgen van den 
tak omwikkeld met schorsreepjes en grashalmen, zoodat die, 
goed bevestigd, en met speeksel aan elkaar klevend gemaakt, 
een flinken ondergrond vormen. Het nest wordt verder uit mos 
gebouwd, dat vooral aan den buitenkant bijzonder glad ge- 
streken wordt. Van binnen volgt op het mos een laagje gras- 
halmpjes, dat door ineenvlechting het nest stevigheid en vorm 


47 


geeft en dan een groote hoeveelheid veertjes. Het is haast 
kogelrond, dikwandig + 9—11l ecM. van buiten in doorsnede, 
6 van binnen en + 4 cM. diep. Het kleine vlieggat geeft op 
zijde toegang. Bij gunstige gelegenheid wordt er ééu keer in 
Mei en eens in Juli gebroed. De 6—11, stomp eiervormige 
eitjes zijn van 11,5—15 mM. lang, bij een breedte van 8,5—11 
mM. De schaal is zeer dun, glansloos, geelwit met aan de 
basis een kap, door leemgele en roodgele lijntjes en wolkjes 
ontstaan. Over het geheel is het ei met roode en geelbruine 
stipjes geteekend. Soms zijn er nog violette onderliggende 
vlekken aanwezig. 


Familie Troglodytidae = Winterkoninkjes. 


Geslacht Anorthura == Winterkoninkje. 
49. Anorthura troglodytes = Winterkoninkje. 


Overal even talrijk, door het geheele land, wordt dit vogeltje 
in tuinen, aan schuren en boerenwoningen, onder bruggen, aan 
steile beek- en rivieroevers, in heggen, conifeeren, dennen, 
liefst waar water en dicht laag hout in de buurt is, aan- 
getroffen. Het nest wordt ook wel gebouwd in dicht 
klimop, in muurgaten, houtmijten, zelts in een neskastje of in 
den kruin van een dichtbebladerd boompje. Het nest staat 
vaak op den grond, soms 4 den grond, meestal niet ver 
er boven, doch steeds is het goed verborgen. In het voorjaar 
bouwen vooral de ongepaarde mannetjes veel nesten; deze zijn 
echter nooit zoo zuiver afgewerkt, nòch van binnen zoo zacht 
gevoerd als de werkelijke nesten. Zij dienen als slaapplaatsen ; 
ook in den herfst en in den winter houden zij zich daarin dik- 
wijls op. Het nest vertoont oorspronkelijk den bolvorm, doch 
door de verschillende standen is deze dikwijls zóó gewijzigd, dat 
het soms een platten eivorm, soms een rechtopstaanden, ellip- 


48 


tischen vorm heeft. Ook de bouwstoffen regelen zich naar de 
omgeving. Gewoonlijk bestaat het nest uit mos, doch ook 
wordt dit geheel of gedeeltelijk vervangen door bladeren, als 
het tusschen een hoop dorre bladeren aan een beekkant ge- 
bouwd is, en door dennennaalden, als het in een den geplaatst is. 
Het is van binnen gevoerd met fijne, warme veertjes. Het 
vlieggat is gewoonlijk cirkelrond, soms echter heeft het den 
vorm aangenomen van een halve cirkel, met de boog naar 
boven. De onderzijde is gewoonlijk vrij sterk gemaakt. In 
Mei en in Juni worden de broedsels gelegd. De 5—8 ovale, 
ook kort ovale eieren, zijn glansloos wit met aan ’t stompe 
eind en menigmaal over het geheele ei kleine geelroode 
stipjes. De lengte bedraagt 14,5—1/7/ mM. De breedte 
11,25 —12,5 mM. 


Familie 
Accentoridae = Bastaardnachtegalen. 


Geslacht Accentor — Bastaardnachtegaal. 
00. Accentor Modularis — Bastaardnachtegaal. 


Door ons geheele land een zeer algemeene broedvogel, die 
in heggen, schuren, houtstapels enz. broedt. Gewoonlijk is het 
nest dicht bij den grond geplaatst. Het bestaat van binnen uit 
fijne haartjes en worteltjes, van buiten uit worteltjes en takjes 
met groen mos er tusschen gevlochten. In Mei wordt het eerste, 
in Juli het tweede broedsel gelegd. De 4 tot 6 eieren zijn 
ovaal, gewoonlijk vrij buikig; de schaal is zacht blauwgroen 
gekleurd en wiet glanzend. Zij zijn van 15—20 mM. lang, bij 
een breedte van 12—17 mM. en gelijken veel op roodstaartjes- 
eieren maar zijn buikiger en niet zoo glad en glanzig van schaal. 


LN) 


Pl. [I. 


r. Boomklever, 


5. Meerkoet, 


2. Bursemeester-Meeuw, 3. Groote groene Specht, 


4. Ysvogel, 


6. Nachtegaal, 7. Kievit, 8. Kerkuil, 9. Kruisbek. 


49 


/ 
Familie Sylviidae — Zangers. 
Geslacht Sylvia — Grasmusch. 
Dl. Sylvia Sylvia —= Grasmusch. 


Overal, waar men dichte heesters, heggen of boschjes vindt, 
aan boschranden, liefst in hooge doornboschjes, vindt men 
het nest van de grasmusch. Het staat niet hoog boven 
den grond, in heggen of doornstruiken, soms zelfs in brand- 
netels of in een graspol op den grond, is steeds goed verborgen 
en wordt uit zeer lange, soms 0,5 M. lange, dorre halmen of 
ranken gevlochten, die gewoonlijk geen grashalmen, doch 
meestal stengels van slingerplanten zijn. Het is zeer luchtig 
en zeer licht gebouwd; naar binnen toe worden de halmpjes 
dunner en in de broedholte worden zij vervangen door paarde- 
haar en zeer dunne worteltjes. Het is diep en gekenmerkt door 
allerlei insectenspinsels en plantenpluisjes, die er tusschen in 
gevlochten zijn. In Mei wordt het broedsel, bestaande uit 4—6 
eieren, gelegd. Deze zijn 17—19,5 mM. läng, en 13—15 mM. 
breed. Zij zijn kort of buikig ovaal. De kleur varieert nog al. 
Sommige eieren hebben een witte grondkleur, andere een geel- 
achtige, weer andere een blauwwitte. Henige exemplaren zijn aan 
het stompe einde sterk gestipt, over de rest van de schaal minder ; 
andere zijn over de geheele schaal dicht voorzien van fijne, 
olijfkleurige en gele spatjes, wolkjes en stipjes, terwijl er nog 
grootere, grijsblauwe vlekken over verspreid zijn, vooral aan het 
stompe einde. Weer andere zijn zeer donker met bruin 
en geel geteekend, of helder grauw gemarmerd met zwarte 
puntjes. Sommige’ hebben ook roestkleurige vlekjes of een roest- 
kleurig-groenachtigen grond. 


50 


52. Sylwia curruca == Braamsluiper. 


Een, vooral in ’t Oosten van ons land zeer algemeene broed- 
vogel, die in heggen, braamstruiken, Meidorens, heesters, takken- 
bosschen en soms in jong naaldhout nestelt. Het nest is zeer 
klein en dun van wand; soms is het vrij hoog, + 3 M. boven den 
gerond geplaatst en dikwijls zoo doorzichtig, dat men van buiten 
de eieren er in kan zien liggen. Het bestaat uit worteltjes, met 
halmpjes, paardehaar en insectenspinsel doorvlochten, ook wel met 
de afgesprongen bedeksels van jonge beukenknoppen. Van binnen 
is het gevoerd met paardehaar. De nestholte heett een door- 
snede van + 5 ecM. met een diepte van 2—4 cM. Het eerste 
broedsel wordt in Mei, het tweede in Juni gelegd. De 4—5, 
soms 6 eieren zijn van 15—17,5 mM. lang en van 13—14,5 
mM. breed. De vorm is ovaal, soms zeer gestrekt, soms zeer 
buikig, wat wel blijkt uit sommige maten, b.v. no. 1 is 15 mM. 
lane en 14,8 mM. breed, en no. 2 is 17 mM. lang en 13 mM. 
breed, wat dus varieert van bijna kogelrond tot zeer lang 
en dun. Op melkwitten, geelwitten of groenwitten grond zijn 
zij gevlekt en gestipt met onderliggende grauwe en boven- 
liggende grauwe en olijfbruine vlekjes. Nu zijn zij zeer fijn en 
als streepjes geplaatst, dan weer grooter. Meestal heeft elk 
vlekje een donkere kern, zoodat het iets op een brandvlekje 
gelijkt. Nooit is het geheele ei gelijkmatig bedekt. Steeds is 
er een krans aan het stompe eind, die gewoonlijk de stompe 
punt nog vrij laat. Soms is deze krans scherp en donker, 
soms breed en uitvloeiend of bestaat slechts uit weinig 
streepjes. De rest van het ei is nooit veel, doch steeds eenigs- 
zins gevlekt. Dikwijls vertoont het nog bruinzwarte, draadvormige 
krabbellijntjes. De schaal is zeer dun, matglanzend met duide- 
lijke poriën. 


53. Sylwia atricapilla = Zwartkop. 


Een vrij zeldzame vogel, die echter in ons geheele land in 
loofbosschen, akkermaalshout, laag hout aan rivieroevers, in de 


51 


duinen enz. voorkomt. Soms wordt het nest hoog, soms laag 
gebouwd, meest in dichte doorn-, braam- of andere boschjes en 
heesters. Het bestaat uit dorre grashalmpjes, terwijl fijnere met 
paardehaar de voering vormen. Het is dichter en dikwandiger dan 
dat van de grasmusch, doch nog steeds zeer licht en los en wordt 
pas gebouwd als de boomen bebladerd zijn. De eieren worden in 
Mei en het tweede broedsel in Juli gelegd. Zij zijn van 
19,5—22 mM. lang en 14—16 mM. breed; 4—-6 in aantal, 
eivormig, soms iets stomp. De schaal is zacht, glanzend, fijn 
geporied en geelwit gekleurd met paarsgrauwe vlekken in de 
schaal en geelbruine er op. De onderliggende vlekken zijn 
bleek, de bovenliggende donker met uitvloeiende randen. Ook 
zijn er soms nog talrijke fijne, slangvormige krabbeltjes en 
streepjes. Het stompe eind is 't sterkst gevlekt. Er komt een 
zeer mooie variëteit voor, die op rose-achtigen grond met 
violette schaalvlekken en oranjeroode bovenliggende vlekken 
geteekend is. Ook de streepjes en lijntjes zijn dan roodbruin. 
De niet roode eieren gelijken veel op sommige Tuinfluiter-eieren. 


54. Sylvia simplex — Tuinfluiter. 


Een onzer meest algemeene tuinvogels, die overal in heggen, 
parken en heesters nestelt. Het nest staat gewoonlijk niet ver 
boven den grond, in doornboschjes, braamstruiken, hazelstruiken, 
soms ook in brandnetels of in hooge, overhangende takken. 
Het nest is zeer licht, los gebouwd, haast doorzichtig; het 
bestaat uit grashalmen, wortels en stengels, de broednap is 
diep en met paardehaar of gras-aren gevoerd. 

Eind Mei of begin Juni vindt men het eerste, in Juli het 
tweede broedsel. De 5 —6 eieren zijn kort ovaal of ovaal, van 
19,5—21,5 mM. lang en van 14—16 mM. breed. De grondkleur 
der eieren is grauwwit, soms geelerauw of bruinachtig. De 


52 


teekening is gewoonlijk donkerder en dichter dan bij S. afr- 
capilla. De vlekken zijn ook aan de randen uitvloeiend, de 
onderste zijn gewoonlijk grauw, de middelste bruin en de 
bovenste donkerbruin. Soms is de grondkleur groenachtig of 
blauwachtig, in dit geval zien ook de middelste vlekken er 
groenachtig uit. Deze vlekken zijn steeds onduidelijk en gelijken 
op wolkjes. Dikwijls zijn zij versierd met donkere rijen 
punten of met fijne, kronkelende lijntjes. 


Geslacht Phylloscopus —= Boschzanger. 


55. Phylloscopus sibilator == Fluiter. 


Een echte boschvogel, die daardoor natuurlijk voornamelijk 
beperkt is tot de boschrijke streken van ons land. Hij is, ofschoon 
niet zeldzaam, toch nooit een bepaald zeer algemeene vogel. 
In lichte boschjes, heggen en tuinen met dichte struiken, onder 
hoog geboomte, bouwt hij zijn nest, op den grond, tusschen 
boomwortels of in graspollen of heidestruiken. Het bestaat 
uit halmen en paardeharen, met mos verbonden, en is buidel- 
of kogelvormig. De ingang ligt op zijde en is ongeveer 4 cM. 
wijd. Van boven is het nest geheel overkapt, van binnen met 
haar, wol en gras, nooit met veeren, gevoerd. De nesttijd is 
Mei. De eieren zijn van 16—18 mM. lang en van 12,5—14,5 mM. 
breed, 5—7 in aantal, soms kort ovaal, soms langwerpig, de 
vorm varieert tusschen die van een Tjif-tjaf en een Boerenzwaluw. 

De zachtwitte schaal is met fijne, donkerviolette puntjes en 
grootere bruine eu roode vlekken geteekend; sommige, die zeer 
spaarzaam gevlekt zijn, gelijken op die van den Tjit-tjaf. 

De vogel verraadt soms het nest, door zich vleugellam te 
houden, als men in de nabijheid komt. 


55 
56. Phylloscopus trochilus == Fitis. 


Een der algemeenste boschvogels, die zoowel in het Oosten 
als in het Westen, overal waar bosch is, voorkomt. Gaarne 
nestelt hij in jong naaldhout, dat afwisselt met berkenhout en in 
waterrijke streken; ook akkermaalshout, wilgenboschjes, enz. zijn 
zeer geschikte nestplaatsen. Het nest staat op den grond, soms 
iets hooger tusschen heide, graspollen, mos en andere dichte, 
lage planten en heesters. Het bestaat uit dorre grashalmpjes, 
is met mos en halmpjes en van binnen met paardehaar en patrijzen- 
veeren bekleed en is zeer goed verstopt. De ingang is op 
zijde, op den grond. De nesttijd is April, soms Mei of 
Juni. De 5—7 eieren zijn ovaal of kort-ovaal, van 14—16 mM. 
lang en 10,5—13 mM. breed. De grondkleur is wit. De 
teekening bedekt gewoonlijk het geheele ei gelijkmatig, het 
stompe eind iets meer. Zij bestaat uit zeer fijne oranje en geelroode 
puntjes en vlekjes, soms met eenige zwarte puntjes er tusschen 
en herinnert aan die van het pimpeltje. 


Die sh hylloscopùs rups == iitlTat. 


Evenals de Fitis een zeer algemeene broedvogel, misschien 
nog algemeener. Op of dicht boven den grond, aan de oevers 
van beken, tusschen de wortels en takken van struikjes, onder 
af hangende dennentakken, in laag braamhout en allerlei warrigen 
plantengroei wordt het nest gevonden, dat soms ook vrij in 
een aardspleet, een oud wagenspoor, enz. staat. Het nest is, 
evenals dat van den Fitis, kogelvormig, doch losser saamgesteld, 
met wijderen ingang, die op gelijke hoogte met den bodem van 
het nest ligt. Het bestaat uit dorre grasblaadjes, halmpjes, 
stengels, enz. en is van binnen gevoerd met plantenwol en veeren. 
In Mei en in het begin van Juli een tweede maal, worden 5—S8, 
kort ovale, iets puntige eieren gelegd. Zij zijn van 14—16 mM. 
lang en van 10—13 mM. breed. De grondkleur der eieren is 


54 


krijtwit. De stompe helft is dicht gevlekt met donkerroode, 
donkerbruine, roodbruine, bruine of violette stippen. Het spitse 
eind is weinig gevlekt. Door zijn zacht en klagend geroep 
verraadt de vogel het nest, als men in de nabijheid is. 


Geslacht Hypolais — Spotter. 
58. Hypolats hypolais = Spotvogel. 

Ook deze vogel is vrij algemeen, waar bosch atwisselt met 
parken, tuinen, dichte heesters, weiden enz. 't Nest staat van 
1-4 M. boven den grond, in vlier-, hazel- of jasmijnstruiken, 
enz. ook wel hoog in de oksels van eiken, beuken, populieren. 
of in de twijgen van jonge dennen. Het nest zelf is vrij hoog, 
diep napvormig of buidelvormieg, het gelijkt soms iets op een 
meer of minder hoogen cylinder. Van boven is het geheel open 
en 10 eM. hoog en 4—5 cM. diep, + 10 cM. breed, terwijl 
de nestholte 5—7 cM. breed is. Het is zeer kunstig saamgesteld 
uit dorre halmpjes, mos, stukjes berkenschors, insectenspinsel 
en zaadpluis, vooral de laatste drie bestanddeelen geven het 
een kenmerkend en frisch uiterlijk. Van binnen is het gevoerd 
met haren of veeren. De nesttijd is Mei en Juni, soms nog Juli. 
De eieren zijn 4—6 in aantal, eivormig, meest iets gerekt 
of puntig, zij zijn van 18—20 mM. lang en 13—15 mM. breed. 
Gewoonlijk is de grondkleur zacht rose, de teekening bestaat 
dan uit donkerroode en violette stipjes en puntjes. Soms echter 
is de grondkleur een helder rozerood met zwarte en donkere 
(soms zeer weinig) vlekjes en stipjes. Aan 't stompe eind komen 
ook wel zeer dunne kronkelstreepjes en lijntjes voor. Men 
vindt zelden bijna witte of blauwwitte variëteiten, met bleek- 
roode en grauwe vlekjes; verschillende variëteiten vindt men 
soms in één nest. 


Geslacht Acrocephalus == Rietzanger. 
59. Acrocephalus aquaticus — Waterrietzanger. 


Slechts eens is deze vogel hier nestelend aangetroffen, nl. 
op het Zwanewater. In ’t algemeen nestelt hij in laag riet, 


rte df" 


EE EN 
at 
pl Za 
EF 
ie 


55 


met hier en daar een wilgenboschje, in moerassen enz. Het 


nest staat op kleine hoogten of op eilandjes van riet, biezen, 
scheren, enz.; ook wel in hoog gras aan den oever. Het hangt 
aan rietstengels en bestaat uit mos, rietbladeren en halmpjes; 
de diepe nap is gevoerd met halmpjes, wol, haren en veeren. 
De 4—6 eieren zijn 16—17,5 mM. lang en 12,5—14,5 mM. 
breed. Zij zijn spits aan het eene einde, stomp aan het andere. 
De gladde, glanzige schaal is op grauwgelen grond gevlekt 
met zeer talrijke, olijfgroene en bruine stippen, punten en 
vlekken, die de grondkleur geheel bedekken en aan het stompe 


einde een krans vormen, die soms nog voorzien is van fijne 


lijntjes en streepjes. De vlekken vloeien soms zóó in elkaar, 
dat het ei egaal grauwbruin of bruingroen van kleur schijnt 
te zijn. 


60. Acrocephalus phragmitis — Rietzanger. 

Door ons geheele land aan de met riet en biezen bezette 
oevers van vijvers, meertjes, moerassen enz., ook in vochtige 
weiden of met riet begroeide slooten. Het nest is gewoonlijk 
op een moerassige, moeilijk te bereiken plaats gebouwd, soms 
ook ver, van water, het staat echter altijd laag boven den 
grond of er op, en is bevestigd aan rietstengels, soms ook in 
lage wilgenstruiken, bramen, elzen, enz. Het bestaat van 
buiten uit dorre grashalmen, eenige worteltjes, mos en bladeren 
en is met haren doorweven. De diepe nap is met zachte 
gras-aren en rietpluimen of met veeren en haren gevoerd. 
De nesttijd valt eind Mei, meestal Juni. De eieren zijn 4—6 
in aantal, kort ovaal met een zeer stompe, buikige basis, zij 
zijn van 17—20 mM. lang en van 13—14,5 mM. breed. De 
grondkleur is geelwit of groenwit, soms leemkleurig geel, 
hierop steken de bruine of groenbruine vlekken, die sterk in 
elkaar vloeien, weinig af: dikwijls heeft de basis een krans van 
donkere vlekken of vertoonen er zich zwarte puntjes en streepjes in. 


56 


61. Acrocephalus palustris — Boschrietzanger. 

Nest en nestwijze van dezen vogel komen bijna geheel 
overeen met die van den voorgaanden, het nest is echter 
nagenoeg kogelvormig, gevlochten uit dorre grasbladeren en 
-halmpjes, met aren en bastvezels versierd en met paardehaar 
en fijne halmpjes gevoerd. De rand is naar binnen gebogen, 
het heeft een zeer luchtigen onderbouw en is over het algemeen 
losser gebouwd dan de nesten der andere rietzangers. Van 
begin Juni tot begin Juli kan men de eitjes vinden, 4—6, 
stomp eivormig, ovaal ot kort elliptisch, van blauwwitte of 
groenwitte, soms blauwgroene grondkleur met scherp afge- 
teekende, niet in elkaar vloeiende, weinig talrijke, groote 
bleek-violette en bruine vlekken, die onder liggen, terwijl er 
fijne en grovere donkerbruine boven liggen. Soms komen 
daarbij nog enkele zwarte stippen. De grondkleur is hier altijd 
zeer helder en duidelijk te zien, evenals elke vlek op zichzelf, 
wat bij de vorigen niet ’t geval is. Zij zijn van 17,5—20,5 mM. 
lang en van 13—15,5 mM. breed. 


62. Acrocephalus streperus — Kleine Karkiet. 

Overal in riet en biezen en moerassige weiden met slooten 
en wilgen is dit vogeltje te vinden. Langs alle rivieroevers 
hangt hij het nest soms in boschjes of hoogere boomen, doch 
meestal in het riet, niet meer dan 1,25 M. boven het 
water. Het is stevig aan eenige stengels bevestigd, ge- 
woonlijk zóó, dat het niet op en neer bewogen kan worden, 
zooals het sprookje zegt. Het nest wordt gemaakt uit fijne 
halmen, zachte stengels, mos, plantenwol en insectenspinsels; 
als het in een boschje staat of aan takken hangt, is het half 
bolvormig met naar binnen gebogen rand, doch het heeft een 
hoogen onderlaag, als het aan rietstengels hangt. In het eerste 
geval hangt het niet altijd boven water, maar wordt wel door 
andere takken of knoesten ondersteund. De eieren, die in Juni 


a 


_ 


= 
DN 


gelegd worden, zijn van 18—21 mM. lang en 12,5—15 mM. 
breed. Zij zijn 3—6 in aantal, kort ovaal of gerekt en zijn, 
wat kleur aangaat, in drie afdeelingen te verdeelen: 1°. Op 
groenachtig witten grond met bleekviolette onderliggende en 
groene bovenliggende vlekken geteekend; 2°. Op bleek blauw- 
groenen grond met grauwe en grauw-bruine vlekken ; 
30, Op vuilwitten grond met onduidelijke, bruinachtige vlekken. 
Vele exemplaren hebben ook nog zwarte puntjes en krabjes. 
De tweede variëteit gelijkt eenigszins op de eieren van den 
Boschrietzanger, de eerste en derde op de eieren van de 
Musch. Gewoonlijk is er aan 't stompe eind een vlekkenkrans. 


63. _Acrocephalus turdoïdes == Groote Karkiet. 


Evenals zijn voorganger is hij een der meest algemeene 
rietvogels, die overal in waterrijke streken, aan plassen 
met riet en biezen, wilgen- en elzenboschjes omzoomd, 
is te vinden. Langs de rivieren, alle groote en kleine 
binnenwateren nestelt hij in het hooge riet, bij uitzondering 
in boschjes, of in Bitterzoet (Solanum dulcamarum). Het 
nest staat niet hoog boven den waterspiegel, meestal niet meer 
dan 1 M. en hangt aan drie of vier, soms tot zes riet- 
stengels, die door den wand gaan en geheel vast in het 
nestmateriaal geweven zijn. Het is korfvormig, veel meer hoog 
dan breed, van buiten is het 12—20 cM. hoog, en 8—10 breed, 
van binnen + 6 cM. diep en 5 of 6 breed. Soms echter is 
het hooger dan boven aangegeven is. Het is dikwandig met 
sterk naar binnen gebogen rand en is vast samengesteld uit 
nog frissche en dorre rietbladeren, rietpluimen, worteltjes, dunne 
gras- en rietstengels, enz. en is van binnen gevoerd met fijne 
halmpjes en rietpluimpjes, grasaren, paardehaar, enz. Het 
schijnt soms scheef gebouwd te zijn, d. w.z. het ziet er soms 
uit als een cylinder, die door twee evenwijdige, niet loodrecht 
op de as staande vlakken, doorgesneden is. De eieren, die in 


58 


Juni geleed worden, zijn van 22—25,5 mM. lang en 15—18 mM. 
breed. Zij zijn 4—6 in aantal, regelmatig eivormig, zelden 
stomp. De grondkleur is meer of minder helder blauwgroen 
of groenwit. De onderliggende vlekken zijn violet en grauw- 
blauwachtig, terwijl de bovenliggende olijfbruin zijn. Deze 
vlekken vormen, ofschoon zij regelmatig over het ei verspreid 
zijn, dikwijls een krans om ‘t stompe einde. De vlekken 
vloeien niet ineen. Het ei gelijkt veel op het ei van een 
Boschrietzanger. Soms gelijkt het ook op een musschenei, 
doeh deze zijn nooit zoo glanzig en zoo zacht van schaal. 


Geslacht Locustella == Sprinkhaanrietzanger. 
64. Locustella naevia —= Sprinkhaanrietzanger. 


Een zeldzame vogel, die echter door ons geheele land wel 
nestelend aangetroffen kan worden. Hij nestelt op open moe- 
rassige plaatsen, in moerassige weiden, in door onkruid en 
riet dichtbegroeide rogge- en tarwe-akkers, steeds dicht bij 
water; soms wordt zijn nest ook ver van water van eenige 
beteekenis gevonden in met riet doorgroeide doornboschjes… 
Het nest rust steeds op den grond, meest in dicht onkruid of 
hoog gras. Soms rust het op een onderlaag van mos; het 
bestaat uit een eenvoudige nap van droog gras en dorre 
halmpjes en is van binnen met grasaren bekleed. 

Meestal wordt tweemaal. per jaar een broedsel gevonden, 
in Juni en in Juli. De eieren zijn 14—20 mM. lang, en 
12—15 mM. breed. Zij zijn 4—7 in aantal; terwijl de punt 
sterk toegespitst is, is de basis zeer stomp gerond. De grond- 
kleur van de zeer zachte, matglanzende schaal is een zacht, 
roodachtig wit. De teekening bestaat uit zeer fijne en talrijke 
roode puntjes; de schaal is soms van eenige groote rosse 
vlekken voorzien en van weinig kleine, soms is zij nog met 
eenige grauwe vlekken versierd. 


59 
65. Loeustella luscinoïdes — Nachtegaal-rietzanger. 


Langs rivieren, in venen en moerassen, bouwt deze zeer 
zeldzame broedvogel zijn nest in hoog riet of in dicht, hoog 
kruid. Het is betrekkelijk groot, de onderlaag bestaat uit 
ruwe riet- en grasbladeren; het nest is verder zorgvuldig en 
losjes gevlochten uit stengels, grashalmen, worteltjes, enz. 
en is van binnen zorgvuldig met bladeren belegd. De nesten 
zijn van boven breed, naar onderen kegelvormig afloopend, 
plm. 10 cM. hoog, 9 cM. breed en 6—9 cM. diep. In Juni 
worden de 4—5, kort eivormige, soms elliptische, meest stompe 
eieren gelegd. Deze zijn van 18—21,5 mM. lang en van 
13-—15 mM. breed. De grondkleur is vuilwit of geelbruin. 
Het ei is meer of minder dicht, soms zeer dicht, doch steeds 
gelijkmatig bedekt met grauwzwarte of bruingrauwe puntjes 
en grauwe vlekken, die soms op het stompe einde een krans 
vormen. Deze eieren gelijken dikwijls sterk op eieren van den 
Witten Kwikstaart C(Motacilla alba) of van de Huis- of Ring- 
musch, doch door den glans en de zeer teere, gladde schaal 
zijn zij daarvan te onderscheiden. 


Familie Turdidae — Lijstervogels. 


Geslacht Merula — Merel. 


66. Merula Merula — Merel. 


Deze algemeen bekende vogel broedt door ons geheele land 
in tuinen, heggen, bosschen, boomgaarden, priëelen en stadstuinen. 
Soms rust het nest op den grond aan den oever van slooten 
en beken, doeh gewoonlijk ligt het + 1 M. boven den grond 
in heggen en struiken. Het is echter ook wel hooger tegen 


60 


den stam van een boom geplaatst, soms tot 8 M. hoogte. Op 
knotwilgen en in klimop vindt men het ook vaak. Het nest 
is zeer stevig en bestaat uit wortels, rijsjes en stengels. Hier 
en daar van buiten, doch door de geheele laag heen worden 
deze stoffen stevig vastgehouden door klei of leem. Van 
binnen is het gevoerd met paardehaar en grassprietjes. Zelden 
vindt men nesten, waaraan geen klei of leem besteed is. In 
Maart wordt het reeds gebouwd. 

Eieren vindt men van eind Maart tot begin Juli, daar de 
merel twee, soms drie broedsels groot brengt. Zij zijn van 26—37 
mM. lang, bij een breedte van 19—26 mM., 3—5 in aantal, 
langwerpig eivormig, soms zeer langgerekt, ook wel stomp. De 
grondkleur der eieren is blauwwit tot blauwgroen of zeegroen. 
Soms is zij geheel onzichtbaar door talrijke vlekken. De 
teekening bestaat uit onderliggende grauwe en paarsachtige 
vlekken met roodbruine, olijf kleurige en roestroode stippen en 
vlekken, die soms scherp afsteken tegen den ondergrond, soms 
in elkaar vloeien en het ei één tint geven. Vaak zijn zij aan 
‘t stompe einde dicht opgehoopt en vormen daar een roodbruine 
krans. Gewoonlijk zijn zij vrij dicht over het ei verspreid, 
doeh ook vindt men weinig gevlekte eieren, die slechts aan 
‘t stompe eind eenige groote vlekken vertoonen. De kleur der 
vlekjes varieert sterk, evenals de dichtheid der teekening en 
de vorm en grootte van het ei. De vlekjes zijn nu eens rood, 
bruin, bruinzwart, olijfgroen, grijsbruin, paarsachtig, galbruin, 
in allerlei tinten, scherp en flauw, dan weer zuiver rond, 
soms haarvormig of streepjes. In één nest vindt men soms 
allerlei variatie's, b.v. lange smalle eieren, korte breede, weinig 
gestipte, bijna egaal gekleurd door de lichte stippen, enz. 
Zelden vindt men eieren met aan 't spitste eind een krans. 


E 


61 
67. Merula torquata — Betlijster. 


Deze vogel, zeldzamer dan zijn voorganger, nestelt voor- 
namelijk in het Oosten en Zuiden van ons land in bosschen 
en dichte boomgroepen. Het nest staat òf tusschen de heide, 
òf tusschen verwrongen dennetjes, coniferen en andere dichte 
boompjes en struiken tot 4 M. boven den grond. Het 
gelijkt volkomen op dat van den merel. In Mei of Juni (soms 
in beide) worden de 4—7, rondachtige eieren gevonden, die 
24—30 mM. lang zijn, bij een breedte van 17—1S mM., dus 
iets grooter dan mereleieren. Op blauwgroenen grond zijn zij 
gevlekt met paars en roodbruin, evenals mereleieren, doch 
gewoonlijk minder dicht, en niet zelden alleen aan ’t stompe 
einde eenige groote vlekken, meestal helder roodbruin, tot 
een krans vereenigd. Sommige exemplaren gelijken mereleieren, 
doch de teekening is niet zoo aan verandering onderhevig en 
haast nooit zoo dicht. Ook valt de blauwe grondkleur beter 
in 't oog. 


Geslacht Purdus == Lijster. 
68. Turdus viscivorus == Groote Lijster. 


Deze lijstersoort schijnt in ons land, waar hij voor nog 
korten tijd een zeldzaamheid was, steeds algemeener te worden, 
zoodat hij dan ook in sommige streken, o.a. Bloemendaal enz. 
niet meer tot de zeldzaamheden gerekend mag worden. 't Nest 
staat vrij hoog, minstens 1,5 tot 15 M. boven den grond in 
oksels van naald- en loofboomen, dicht bij water en beken. 
‘t Bestaat van buiten uit dorre rijsjes, heidestengels en reepjes 
boombast; de tweede laag is klei, evenals bij het nest van 
den merel en is zeer vast, en de derde laag, de voering, 
bestaat uit. dorre blaadjes en halmpjes. Het is vrij diep, van 
boven iets nauwer als van onderen. Van April tot Juni kan 
men de eieren vinden, die 3—5 in aantal zijn, van 27—54 mM. 


62 


lang en van 19—24 mM. breed. Zij zijn eivormig; de grond- 
kleur is roomwit, groenig of bruinig getint. De teekening 
bestaat uit groote en kleine vlekken en punten van roodbruin, 
kastanjebruin en roodgrauw. De groote en donkere vlekken 
hebben vaak lichte randen en gelijken daardoor op de vlekken 
op vinkeneieren. Zij varieeren zeer in grootte en kleur, doch 
zijn steeds gemakkelijk van andere lijstereieren te herkennen. 


69. Turdus musicus == Zanglijster. 

Evenals zijn soortgenoot, de merel, een der meest algemeene 
Nederlandsche zangvogels. Hij nestelt overal, liefst in naald- 
hout, maar waar men dicht onderhout en water aantreft, is 
hij te vinden. Het nest staat nu eens op een boomstomp, dan in 
oksels van loof- of naaldboomen, in heggen, vruchtboomen of 
struikjes. Het ligt soms op een horizontalen tak op vrij grooten 
afstand van den stam. Het is gewoonlijk niet lager dan 1 M. 
boven den grond, ook wel 8 M. Het nest is kleiner dan dat 
van den merel en de wand is dunner, ook is het sierlijker in 
elkaar gezet. De buitenwand bestaat uit rijsjes en wortels, 
waartusschen vooral groen mos nooit ontbreekt, dat door 
vochtige aarde te zamen gehouden wordt. Het is napvormig; 
de binnenwand is nooit bekleed met haren, rijsjes of veeren, 
doch steeds met zachte, vochtige klei, die zeer glad eestreken 
is en met speeksel vochtig gehouden wordt, dat er door het 
wijfje met den snavel, van het midden uitgaande, opgesmeerd 
wordt. Het eerste broedsel wordt in April of Mei, het tweede 
in Juni of Juli gelegd. De 3—6 eieren zijn buikig of kort 
eivormig tot peervormig. Zij zijn van 26 —31 mM. lang, bij 
een breedte van 18—21,5 mM. De kleur is helder, glanzend 
blauw met eenige weinige zwarte, soms purper uitvloeiende 
vlekken, die gewoonlijk aan 't stompe einde dichter staan, 
doch spaarzaam over de geheele oppervlakte verspreid zijn; 
soms zijn de vlekjes bruinzwart. 


Ed 
| 
| 
pr 
N 


63 
70. Turdus acus —= Koperwiek. 


Een zeldzame broedvogel, die voornamelijk in Gelderland en 
Groningen broedend wordt aangetroffen. Het nest staat laag 
bij den grond, in struiken of dicht tegen den stam, in berken- 
en elzen-boschjes, liefst bij, water. Het is met leem goed op 
den tak bevestigd, bestaat van buiten uit grove stengels en 
halmen en is van binnen òf als dat vanden zanglijster gevoerd, 
òf met fijne grasjes en worteltjes. Zelden vindt men van 
buiten aan het nest mos. In Mei of Juni worden de 4—5 
langwerpig of rond eivormige, soms zelfs zeer sterk afgeronde 
eieren gelegd. Deze zijn van 24—30 mM. lang, bij een breedte 
van 19—23 mM. Zij zijn op blauwgroenen of groenen grond 
gevlekt met roodbruine en olijfgroene vlekken en strepen. 
Sommige zijn zeer donker en scherp gestipt, andere zijn weer 
uitsluitend met groen en olijfbruin gemarmerd en met eenige 
zwarte vlekjes versierd. Olijfgroen is hier de domineerende kleur. 


. 


71. Turdus pilaris = Kramsvogel. 


Evenals zijn voorganger meest in het Oosten van ons land 
nestelend aangetroffen. Hier broedt hij dan in dennen en 
loofboomen van bosschen en boomgaarden, in de nabijheid van 
water en weiden, soms in kolonies, dikwijls alleen. Ook niet 
zelden dicht bij menschelijke woningen. Het nest rust in den 
oksel van een tak, van 2—12 M. boven den grond. Van 
buiten bestaat het uit rijsjes, grove stengels en grashalmen, 
van binnen is het met fijner materiaal, soms met klei, gevoerd. 
De rand is iets ingetrokken, zoodat de ingang nauwer is dan 
de broedholte; het is ongeveer 9 ecM. wijd en 7 cM. diep. 
In Mei en Juni worden de eieren gelegd. Zij zijn 4—6 in 
aantal, soms rondachtig, doch gewoonlijk van denzelfden vorm 
als mereleieren. Op meer of minder helder blauwgroenen tot 


f 


64 


lichtblauwen grond bestaat de teekening uit roestroode, rood- 
bruine en chocoladebruine vlekken, punten en kladden, over de 
geheele oppervlakte verdeeld, doch vaak aan ’t stompe einde 
dicht op elkaar staande. Soms vindt men eieren die haast niet 
gevlekt zijn, doch men vindt er ook, die met weinige, groote 
kladden versierd zijn. Zij zijn van 26—32 mM. lang, bij een 
breedte van 18-22 mM. 


Geslacht Doulias — Nachtegaal. 
72. Doulias luscinia — Nachtegaal. 


Waar men lage boschjes vindt, met hier en daar vrij dicht 
begroeide plekken, liefst op eenigszins vochtigen grond gelegen, 
kan men vrij zeker zijn, nachtegalen te zullen aantreffen. Deze 
vogel bouwt zijn nest in een struik, laag bij den grond; onder 
overhangende takken, of op den grond. Het is bij uitzondering 
meer dan 1 M. boven den grond geplaatst. Het bestaat uit 
dorre bladeren, b.v. eikebladeren, die ordeloos aan elkaar 
bevestigd schijnen door middel van sprietjes en halmpjes. Zij 
vormen geen gladden rand, zoodat het nest weinig in ’t oog 
valt. De zeer diepe broedholte is met paardehaar en zachte 
sprietjes gevoerd. De broedtijd is Mei. De eieren zijn van 
20—22 mM. lang, van 14—17 mM. breed; kort, regelmatig 
of langwerpig eivormig en 4—6 in aantal. De zachte, glanzende 
schaal is bleekgroen tot bruingroen gekleurd. Het geheele ei 
is zóó dicht met olijfgroen, olijfbruin en chocoladebruin ge- 
waterd en gemarmerd, dat het één donkere, groenbruine tint 
krijgt. Soms zijn zij aan de spits iets lichter, soms over het 
algemeen licht, dan weer chocoladebruin. De teekening is 
echter zóó fijn, dat men pas na oplettende beschouwing ziet, 
dat het ei niet egaal gekleurd is. 


ENE 


r. Bonte Kwikstaart, 2. Reiser . Houtsnip, . Torenzwaluw, 
El ò ‚ 


5. Kok-of Kapmeeuw, 6. Snip, 7. Tjif-tjaf, 8. Zwaluw, 9. Bastaard Nachtegaal. 


65 
Geslacht Erithacus — Roodborstje. 
78. Erithacus rubecula — Roodborstje. 


Het nest van dezen, door ons geheele land broedenden vogel, 
ligt aan de steile kanten van slooten en beken. Daar is het 
verborgen onder een boomstronk, tusschen wortels, in een holte, 
een gat, onder een overhangende kluit aarde. Soms ligt het 
in een houtstapel of in een muurgat, doch meestal is het nest 
op of dicht bij den grond geplaatst. In heide-achtige streken 
wordt het gewoonlijk in een dichte heideplant gebouwd. Het 
wordt samengesteld uit mos, halmen, wortels en haren. 
Gewoonlijk ligt het los op een laag bladeren en is van buiten 
zeer glad bekleed met mos en korstmos. De rand, die uit mos 
en wol bestaat, is zeer zuiver afgewerkt. Van binnen is de 
kleine, zuiver half-bolvormige broedholte gevoerd met wol, 
veeren en paardehaar. Het eerste broedsel wordt in April of 
Mei, het tweede in Juni gelegd. Het aantal eieren bedraagt 
5—7. Zij zijn van 19—21 mM. lang, van 14—16 mM. breed 
en meestal iets afwijkend eivormig. Soms kort en dik met 
een gelijkmatig afgeronde basis, soms smal en puntig of 
gerekt eivormig. De grondkleur is geelwit of blauwwit, ook 
helder wit. De onderliggende vlekken zijn violet, de boven- 
liggende zijn oranje, geel of roestgeel; zij zijn aan de basis 
dicht opeengehoopt en vloeien daar in elkaar uit, en zijn aan 
de spits minder dicht en gewoonlijk scherp afgeteekend. Soms 
ook zijn het fijne puntjes, zóó over het ei verdeeld, dat men 
haast geen grondkleur kan onderscheiden en het geheel er dof 
bruinrood uitziet. 


Geslacht Cyanecula — Blauwborstje. 
74. Cyanecula suecica leucocyanea = Witgesterd Blauwborstje. 
Dit zeldzame vogeltje is op verschillende plaatsen door het 
geheele land broedend aangetroffen. Het nestelt in moerassige, 
boschrijke streken, in elzenboschjes, enz. Het nest is dicht 
boven of op den grond, niet ver van water geplaatst, liefst in 
5) 


66 


een moeras, in dichte struiken of heideplanten. Het staat 
ook wel in aardwallen, tusschen wortels of in aardgaten. Van 
buiten bestaat het uit groote stengels en droge wilgen- of 
elzenbladeren. Daarop volgt een laag fijnere halmpjes en 
stengels en dan de binnenste laag, die uit dierenharen, vederen» 
fijn gras, enz. bestaat. In April of Mei wordt het eerste, in 
Juni het tweede broedsel gelegd. De eieren zijn van 16 —21 mM. 
lang en van 183—15 mM. breed; zij zijn 5—7 in aantal en 
kort eivormig, buikig of iets langwerpig. De uiterst zachte, 
dunne en zeer glanzende schaal heeft gewoonlijk een grauw- 
groenen ondergrond, waarop bruine en bruinroode, uitvloeiende 
strepen, soms is zij ongevlekt. Zelden vindt men eieren, die 
op een groenen grond (als van Gekr. Roodstaartje) van scherp 
afgeteekende, vleeschkleurige vlekken zijn voorzien. 


75. Ruticilla phoemcurus — Gekraagde Roodstaart. 


Dit vogeltje broedt in ons geheele land vrij algemeen, 
steeds liefst in de nabijheid van water, bv. in knotwilgen, die 
langs slooten staan, in oude vruchtboomen, enz. Het nest ligt 
in een holte (soms klein, soms zeer groot) in boomen, muren, 
palen en daken van hooibergen, oude goten en daken, enz. 
Het is zelden lager dan manshoogte boven den grond. Het 
bestaat uit worteltjes, halmpjes, sprietjes, enz. en heeft van 
buiten geen bepaalden vorm, gewoonlijk vult het den bodem tot 
een zekere hoogte. Midden op dien hoop neststoffen bevindt 
zich de broedholte, die zeer glad gevoerd is met veeren en 
haren. Het eerste broedsel wordt in April of Mei, het tweede 
in Juni of Juli gelegd. De 5—7 langwerpig of buikig eivormige 
eitjes, die steeds een vrij scherpe spits hebben, zijn van 
18—21 mM. lang en 12—15 mM. breed. De gladde, dunne, 
zeer glanzige schaal is helder blauwgroen gekleurd. Soms 
komt er een variatie voor met enkele onduidelijke roode puntjes. 
Dit ei gelijkt veel op dat van den Bastaardnachtegaal, doch 
is over ’t algemeen smaller, niet zoo ruwkorrelig en glanziger. 


B 


edad ee > ER 


67 


76. Ruticilla titys — Zwarte Roodstaart 


Een zeldzaam vogeltje, dat nestelt in dorpen en steden in 
gaten van muren en daken, in loodsen, 


schoorsteenen, stallen, 
hooibergen, ruïnes, torens, enz.; 


Soms op de zonderlingste 
plaatsen b.v. op pilaren in het kerkgebouw, in schoollokalen, 
priëelen, enz. Het nest is vrij groot, losjes gebouwd uit halmen, 
worteltjes en haren. Van binnen is het gevoerd met vederen. 
De 5—7, dunne, zachte, elanzie: witte eieren, soms iets rose 
dóórschijnend, zijn 16—20 mM. lang en 13—15 mM. breed. 
Zij zijn aan de spits meestal zeer scherp toeloopend, terwijl 
het stompe einde zuiver afgerond is. 


Geslacht Saxicola — Tapuit. 
17. Saxicola oenanthe — Tapuit. 


Overal op droge, zandige gronden, op heiden, 
komt deze vogel voor. Het nest wordt geplaatst in gaten van 
heuvels, duinen, groeven, holle wegen, onder boomen, onder 
dichte jeneverbessen- of heide-struiken. Soms ook in hoopen 
plaggen, houtmijten, hoopen wortels, enz. Het nest is kunsteloos 
uit halmen, worteltjes enz. gebouwd, van binnen voorzien van 
dierenharer, wol, veeren, enz. In het laatst van April en begin 
Mei worden de eieren gevonden, het tweede broedsel in Juni. 
De grootte der eieren varieert van 20—24 mM. in de lengte 
en van 15—18 mM. in de breedte. Zij zijn 5—7 in aantal, 
kort ovaal, zelden langwerpig. De schaal is dun, weinig glanzend 


en meer of minder helder groenblauw gekleurd, zelden met 
eenige roode puntjes. 


in duinen, enz. 


78. Saxicola stapazina —= Blonde Tapuit. 


Het is niet zeker of deze tapuit in ons land broedt, doch, daar hij 
's zomers waargenomen is in de duinpannen bij Wassenaar en 
Haarlem en bij Oud Loosdrecht en Dedemsvaart. bestaat er kans, 
dat hij tot onze broedvogels gerekend mag worden. Het nest gelijkt 


68 


geheel op dat van Saricola oenanthe. De eieren zijn 4—6, stomp 
peervormig, van 19—22 mM. lang, en van 14,5—17,5 mM. breed. De 
sterk glanzende schaal is zeer mat groenblauw, voorzien van zeer 
kleine, onduidelijke violette onderliggende en roestgele bovenlig- 
gende vlekken, die nu eens over het geheele ei verspreid staan, dan 
weer dichter aan ’tstompe eind, zeldzamer aan de spits, staan. 


Geslacht Pratincola == Grastapuit. 
79. Pratincola rubetra — Paapje. 

Dit vogeltje nestelt door ons geheele land, liefst echter in 
waterrijke streken, waar hij zijn nest bouwt langs hooge rivier 
oevers, in een verlaging van den grond, langs slootkanten, 
hooge wallen, enz. Het nest bestaat uit mos, halmen, en 
stengels, van binnen gevoerd met paardehaar, dunne sprietjes 
en veeren. Het is gewoonlijk goed verstopt en lastig te vinden. 
In Mei of Juni worden de 5—8 eieren gelegd. De lengte 
varieert van 18—22 mM., de breedte van 13—15 mM. Zij 
zijn bijna peervormig, helder, glanzend blauwgroen, zelden aan 
't stompe eind rood gestipt. 


80. _Pratimcola rubicola == Roodborst-tapuit. 

Het nest van dezen vogel wordt geheel verstopt op plaatsen 
als dat van 't Paapje. Ook deze vogel broedt door ons geheele 
land, liefst echter op zandige plaatsen, die echter ook niet 
geheel en al waterloos zijn. Het nest is een kunstelooze hoop 
mos en worteltjes, van binnen gevoerd met veeren, paardehaar 
enz. Soms is het geheel en al in den grond verborgen en heeft 
dan slechts één klein, rond vlieggat. In Mei wordt het eerste 
broedsel grootgebracht; een volgenden keer broedt hij, misschien 
wat laat, of wel broedt hij nog twee keer na den eersten, 
want tot zelfs in Augustus vond ik eieren en kleine jongen. 
De eieren zijn van 1/—20 mM. lang en van 12—15 mM. 
breed. Zij zijn 4—5 in aantal, buikig eivormig en helder 
glanzend blauwgroen, gewolkt en gestipt met geelrood en rood, 
meestal met een krans om ’t stompe einde. 


É 


5 
EE 


É 69 


Familie Muscicapidae — Vliegenvangers. 
Geslacht Muscicapa — Vliegenvanger. 
SL. Muscicapa grisola —= Grauwe Vliegenvanger. 


Dit lieve vogeltje ontbreekt haast nergens in ons land in 
tuinen van eenige grootte of in eenigszins geschikte parken en 
plantsoenen. Het bouwt zijn nest in vruchtboomen, wilgen- 
koppen, in wingerd en klimop, op veranda’s en schuttingen, 
op balken aan huizen en schuren, in priëeltjes, enz. Het nest 
„bestaat uit droog gras, mos en bast-reepen, de voering uit wol, 
haren en veertjes. Van buiten is het meestal vrij netjes met 
mos bekleed. De haren in de voering zijn soms oorzaak, dat 
de jongen er met hun pootjes in verward geraken en daardoor 
omkomen. In Mei en Juni wordt het eerste broedsel, in Juli 
of Augustus het tweede gelegd. De lengte der eieren varieert 
van 16%/4—20 mM., de breedte van 13—15 mM. Zij zijn 
van gestrekt ovaal tot breed ovaal, soms regelmatig eivormig 
of toegespitst. Meestal is het aantal 4—6. De grondkleur der 
eieren is van roomkleur tot blauwwit, blauwgroen of bleekblauw. 
De teekening bestaat uit vlekjes en wolkjes van onderliggend 
grijs en roodgrijs en bovenliggend roodbruin en geelbruin. De 
schaal is dun, zeer weinig glanzend. Mannetje en wijfje broeden 
beurtelings. 


82. Muscicapa atricapilla —= Zwartgrauwe Vliegenvanger. 
Deze vogel is een zeldzame broeder in ons land, ofschoon 
hij op verschillende plaatsen broedend is aangetroffen. Hij 
nestelt in holen, onder bruggen, in nestkastjes, op boomstompen, 
enz. Het nest ziet er geheel uit als dat van M. grisola. De 
nesttijd is Mei. De 5—7, soms 8 eieren, zijn van 151/1—19!/2 mM. 
lang, bij een breedte van 101/4—15 mM. Zij zijn peervormig 
of ovaal tot puntig ovaal, soms buikig. De kleur is bleekblauw 
tot blauwgroen, zelden met bruine stippen. De schaal is glanzig. 


Het wijfje broedt alleen de eieren uit. 


70 É 


83. Muscicapa collaris — Withals-Vliegenvanger. 


Wat nest en nestwijze aangaat, is deze vogel niet te onder- 
scheiden van zijn voorganger, hij is echter zeldzamer. In Mei 
of Juni worden de 4—6 ovale of puntig ovale, blauw-groene 
eieren, iets helderder dan die van M. atricapilla, gevonden. Zij 
zijn van 18—18!/4 mM. lang en van 13,6-—13,8 mM. breed. 


Familie Hirundinidae = Zwaluwen. 
Geslacht Hirundo == Zwaluw. 
84. Hirundo Rustica — Boerenzwaluw. 


Aan stallen, onder bruggen, in boerenwoningen, schuren, aan 
kerken, enz. vindt men zijn nest, dat ongeveer 20 cM. wijd 
en 10 hoog is. Van boven is het open, bekleed met veertjes en 
strootjes, vrij vlak. Het bestaat verder uit met speeksel saam- 
gehouden leemklompjes, waartusschen grashalmen gevlochten 
zijn. Het gelijkt op een wierde deel van een bol. In Mei en in 
Juli of Augustus ten tweede male, wordt het broedsel gelegd. 
De eieren zijn van 17,5—22,5 mM. lang, bij een breedte van 
12,5—1,45 mM. Zij zijn 4—6 in aantal, ovaal, soms puntig. 
De grondkleur is wit tot rose-achtig wit, zij zijn steeds gevlekt 
met roodbruin, rood, donkerbruin en oker met onderliggende 
lilavlekken. Aan het stompe eind vormen de vlekken gewoonlijk 
min of meer een krans. 


Geslacht Chelidon — Meelzwaluw. 
85. Chelidon urbica — Huiszwaluw. 
Deze vogel nestelt nooit als zijn voorganger in alleen staande 


huizen of schuren, maar is een echte stadsvogel en huisvogel Hij 
nestelt in kolonie's aan kerken, dakranden, enz., soms wel meer 


5 


Ede 


A Bs ek 


ol en ar NK 47 


EKL oen verden dM nd ad 


a 


71 


dan 100 stuks bijeen. Het nest is een halve bol, met bovenin 
een Klein, rond vlieggat. Evenals bij de boerenzwaluw bestaat 
het uit leem, modder en halmen. In 12—14 dagen is het 
gebouwd Is het tijdens hun afwezigheid niet door musschen 
in gebruik genomen, dan gebruiken zij het jaren lang, het 
telkens verbeterend. In Juni worden de 4—6 ovale, gestrekte, 
soms korte, buikige eieren gevonden, die helder sneeuwwit 
zijn met fijne, glanzige schaal. Zij zijn van 18,5—21 mM. 
lang en van 13—17,5 mM. breed. 


Geslacht Clivicola — Bergzwaluw. 
86. Clwcola riparia = Oeverzwaluw. 


Zooals reeds door geslachts- en soortnaam aangeduid wordt, 
nestelt deze vogel aan de oevers van duinen, in hooge, steile 
duin- of heuvelafgravingen, meestal in vrij groote kolonies. 
Het nest wordt door mannetje en wijfje samen gegraven. Het 
bestaat uit een bijna horizontalen, zacht oploopenden gang, die 
soms zeer dicht onder den bovenrand van de afgraving is. Deze 
gang is 0,5—2 M. lang, en aan den ingang 5—10 eM. wijd. 
Zij vernauwt zich, verwijdt zich echter dan weer en stijgt 
zachtjes. Aan het eind bevindt zich een ruime ovenvormige 
broedholte, die gevoerd is met haren, veeren en gras. In Mei 
en Juni kan men de 5—6 puntig ovale, soms gestrekte, of 
kort buikige eieren vinden, die van 15—17,65 mM. lang, van 
114/2—131/4 mM. breed, helder wit, dunschalig en niet glan- 
zend zijn. 


Tweede Orde: Piciformes 
(Spechtvogels). 


Familie Picidae —= Spechten. 


Onderfamilie Picinae — Echte Spechtvogel. 
Geslacht Gecinus — Groene Specht. 
87. Gecinus viridis == Groote groene Specht. 


Voornamelijk aan dezen vogel hebben de alom bekende, talrijke 
»spechtengaten« hun oorsprong te danken. Im eiken, beuken, 
esschen, linden of ooftboomen hakt hij zijn nest, zoowel in 
alleenstaande boomen als in bosschen, boomgaarden, lanen, enz. 
en steeds in zieke boomen. Het nest staat gewoonlijk minstens 
3 M. boven den grond, 't wordt echter ook wel lager ge- 
vonden. Het is ongeveer 40 cM. diep en ongeveer 15—20 cM. 
breed en bestaat, zooals bekend is, uit een korte, horizontale 
gang, die zich verticaal naar beneden ombuigt om in een vrij 
ruime broedholte te eindigen. In Mei vindt men de 4—S8, 
elliptische of peervormige eieren, die van 28—35 mM. lang 
zijn en 221/2—235/4 mM. breed. De schaal is helder rose-achtig 


/ 


wit met een sterken glans. 


73 


Geslacht Dendrocopus == Bonte Specht. 


88. Dendrocopus major == Groote bonte Specht. 


Deze vogel nestelt, evenals de voorgaande, door ons geheele 
land in boomen met liefst eenigszins vermolmd hout of in 
boomen met zacht hout, als populieren. Het nest is ongeveer 
5 M. boven den grond geplaatst, doch wordt van lager tot 
20 M. hoog gevonden. Het wordt vaak niet geheel afgewerkt, 
is 25—30 cM. diep en 10—15 cM. breed. De eieren worden 
in Mei gelegd. Zij zijn van 22%/4—285/4 mM. lang, bij een 
breedte van 17%/4 204/2 mM. Zij zijn 4—6, soms 8 in aantal, 
langwerpig of peervormig en, evenals die van alle spechten 
glanzend wit, met een fijnkorrelige, zachte schaal. 


89. Dendrocopus medius == Middelste bonte Specht. 


Een zeer zeldzame broedvogel, die echter in het Oosten van 
ons land wel eens broedend wordt aangetroffen. Het nest is 
van 5—20 M. boven den grond in zachte of rottende boomen 
of takken uitgehouwen. Het is 18—24 cM. diep. Im Mei 
worden de 4—6 witte eieren gelegd, die aan beide zijden 
stomp, rondachtig, niet buikig zijn. Zij zijn van 21,5 — 25,5 mM. 
lang en van 17%/4—19 mM. breed. 


90. Dendrocopus minor — Kleine bonte Specht. 


Ook een zeldzaam broedvogeltje, doch algemeener dan D. medius 
Het nest is 15 cM. diep, 10—12 cM. breed, het vlieggat 
3—4 cM. breed. Het wordt van 1,5—20 M. boven den grond 
gevonden, altijd in vermolmde takken of stammen. Van Mei 
tot Juni worden de eieren gelegd. Deze zijn van 16—17,5 mM. 
lang, bij een breedte van 18!/4—16!/4 mM. Zij zijn lang- 
werpig rond, 4—7 in aantal en glanzend wit. 


74 


Onderfamilie Jyngidae — Draaihalzen. 


Geslacht Jynx — Draaihals. 


91. Jynr torqwilla == Draaihals. 


Deze vogel nestelt, ofschoon overal zeldzaam, door ons geheele 
land, in lichte boschjes, tuinen en boomgaarden met weide en 
akkers in de nabijheid. Het nest, dat slechts een hoopje molm 
is, liet in oude spechtenholen, nestkastjes, holle wilgen, enz. 
In Mei en Juni worden de 7—12 eieren gelegd. Deze zijn 
stomp ovaal of langwerpig eivormig. De lengte bedraagt 
18%/4—231/4 mM., de breedte 14—16%/4 mM. Door de fijn- 
korrelige, zachte, glanzende, helderwitte schaal schijnt de 
dooier eenigszins roodachtig heen, waardoor het ei soms 
vleeschkleurig schijnt. 


ge 


ji 
E 
4 
4 
6 
É 
A 
} 
i 
\ 


Oe EE 


Vn RS en 


Te Be an 


Derde Orde: Coccyges. 
(Koekoekvogels). 


Familie Cuculidae = Boomkoekoeken. 
Geslacht Cuculus —= Koekoek. 
99, Cuculus canorus — Koekoek. 


Zooals bekend is, nestelt deze vogel niet, maar legt zijn 
eieren in de nesten van andere vogels, zooals b.v. Kwikstaarten, 
Grasmusschen, Winterkoninkjes, Fitissen, Tjif-tjaffen, Kool- 
meezen, Vliegenvangers, Roodstaartjes, Roodborstjes, Nachte- 
galen, Blauwborstjes, Lijsters, Vinken, Gorzen, Klauwieren, 
Bastaardnachtegalen. In Mei en Juni, dus ongeveer tegelijk 
met den nesttijd van bovengenoemde vogels, kan men het ei, 
soms meer dan een, van dezen vogel vinden. Het is van 
19—24,5 mM. lang en van 14!/4—181/4 mM. breed, gewoonlijk 
stomp ovaal. De grondkleur varieert van grijswit tot bleekgroen 
en van bleekros tot grijsbruin, geteekend met smeren, kladden, 
vlekken en strepen van bruin, geel, olijfkleur of lila. Soms 
precies als een leeuwerik- of pieper-ei, soms bijna ongeteekend 
als een tapuit. Het is opmerkelijk, dat de eieren van den 
koekoek zoo vaak sterk gelijken op die van den vogel, in 
wiens nest hij zijn eieren legt. 


Vierde Orde: Strisores. 
(Snorvogels). 


Familie Macropterigidae=Grootvleugeligen 


Geslacht Apus —= Gierzwaluw. 
93. Apus apus — Gierzwaluw. 


Aan torens en oude gebouwen, in gaten en holen, ook wel 
in oude boomen of in’ nesten van oeverzwaluwen, nestelt deze 
vogel door het geheele land. Het nest is een warboel van met 
speeksel samengeplakte halmen, bladeren, lapjes, haren en 
veeren. Spreeuwen- of musschennesten worden ook vaak ge- 
annexeerd en verbouwd en jarenlang gebruikt. In Mei en Juni 
worden de 2 tot 4 witte, glanslooze, zeer lang gestrekte 
eieren gevonden, die van 25,5—27,5 mM. lang en 14°/4—16,5 mM. 
breed zijn. Tijdens den broedtijd worden de wijfjes onder luid 
geschreeuw door de mannetjes gevoerd. 


Familie Caprimulgidae = Nachtzwaluwen. 


Geslacht Caprimulgus — Geitemelker. 
94, Caprimulgus europaeus — Geitemelker. 


Deze in ons land vrij zeldzaam broedende vogel nestelt in 
dennenbosschen, duinpannen en -boschjes en op open plekken 


did 


in de bosschen. Het nest is niets dan een kuiltje in het gras, 
soms nog minder, onder struiken of heide, soms op bemoste 
boomtronken. In Juni ot Juli worden de eieren gelegd. Deze 
meten van 27,5—30 mM. in lengte en van 20—23%/4 mM. in 
breedte. Zij zijn langwerpig, aan beide einden gelijkmatig 
afgerond. Meestal bestaat het legsel slechts uit twee stuks. 
De grondkleur is wit of bleek aschwit en bedekt met kladden, 
smeren, wolken en stippen van aschbruin, geelbruin of bleekros 
met onder liggende grijze vlekken. Soms groote, duidelijke 
kladden, anders onduidelijk in elkaar vloeiende wolkjes. De 
onderliggende vlekken zijn gewoonlijk groot. De grondkleur 
varieert zeer, soms is zij roomkleurig of zalmkleurig of geelwit. 
Het bruin der bovenvlekken Foopt ook wel in elkaar uit, 
deels tot in groepen vereenigde groote vlekken; dikwijls is het 
zeer bleek en bestaat slechts uit door elkaar loopende strepen. 


Vijfde Orde: Insessores. 
(Zitpootigen). 


Familie Upupidae = Hopvogels. 


Geslacht Upupa — Hop. 
95. Upupa epops == Hop. 

Deze vogel, die steeds zeldzamer wordt, nestelt noe door 
ons geheele land in weiden met knotwilgen en akkers met voor 
hem geschikt hout. In holle boomen, vooral de koppen van knot- 
wilgen, onder wortels, tusschen aardklompen, aan hooge oevers, 
in muur- en aardgaten, ook in huizen. Het nest bestaat ge- 
woonlijk slechts uit een beetje houtmolm, of een hoop koemest, 
gemengd met halmen, worteltjes. enz. In Mei en Juni worden 
4—9 eieren gelegd, die gestrekt ovaal, zeer lang, blauw wit 
tot groenblauw, ook grijs of olijfbruin of chocoladebruin zijn, 
meestal ongeteekend, soms door de fijne poriën witgestipt. Zij 
zijn weinig glanzig en glad. De lengte bedraagt 22—285/4 
mM., de breedte 15°/4—19!/4 mM. 


Geslacht Alcedo — IJsvogel. 
96. Alcedo ispida = IJsvogel. 

Een vogel, die door ons geheele land vrij algemeen nestelt, 
liefst langs helder, vischrijk water, en beken met hooge oevers, 
onder bruggen, in wallen, muren enz. 

Met snavel, voeten en vleugels graaft hij een gat in den 


le) 


oever, soms in wanden van leemgroeven. De gang naar de 
nestholte wordt 1/a—l M. lang, is + 5 cM. wijd en loopt 
naar achter langzaam op. Aan het einde is de nestholte 
gelegen, een rondachtige, ovenvormige ketel, die van 10—13 
cM. breed is en 8—10 cM. hoog. De eieren liggen op bijeen- 
gehoopte vischgraten. In April of Mei vindt men de 5—11, 
kogelronde, witte, gladde, glanzige eieren, die van 21°/4—23°/4 
mM. lang en van 18—20 mM. breed zijn. De dooier schijnt 
door de dunne schaal rose heen. 


Zesde Orde: Striges. 
(Uilen). 


Familie Bubonidae —= Ooruilen. 
Geslacht Carine —= Steenuil. 
97. Carine noctua — Steenuil. 


De meest algemeene der in Nederland voorkomende uilen- 
Soorten. In ons geheele land nestelend, in knotwilgen, oude 
vruchtboomen, torens, ruïnen, boerenschuren en oude boom- 
stronken. Het nest, dat in een hol ligt, is soms niets dan het 
houtmolm van den boom, soms een dun laagje takjes. 

Van eind April tot begin Juni kan men de eieren vinden. 
Deze zijn bijna kogelrond, de schaal is glad en glanzig, de 
kleur is wit, zooals bij alle uilen. Zij zijn van 32—32.5 mM. 
lang, bij 261/4— 30 mM. breed, en 4—5, soms tot 7, in aantal. 


Geslacht Asito == Horenuil. 
98. Aso otus — Ransuil. 


Ook deze uil is in ons geheele land te vinden, nergens 
ontbreekt hij; in weiden met laag en hoog hout, in boschjes, 
enz. overal nestelt hij. In oude kraaien- of duivennesten, soms 
ook in een oud eekhoorn- of roofvogelnest, legt hij zijn eieren, 
zonder iets aan het nest te veranderen. De nesttijd is Maart 
tot Mei. De 4—6, soms 7, bijna ronde, soms ovale of elliptische, 
witte, glanzige eieren zijn van 8361/44 mM. lang, bij 


PE MV: 


r. Waterspreeuw, 


Tuinfluiter, 3. Kramsvogel, 


4. Lepelaar, 


6. Slechtvalk, 7. Kemphaan, 8. Bonte Kraat, g. 


je 


Koet. 


Sneeuwhoen, 


sl 


27.5— 32.25 mM. breedte. De eieren worden onregelmatig ge- 
legd, zoodat men in één nest eieren in verschillende graden van 
bebroeding kan vinden. 


99. Asito accipitrinus — Velduil. 


Deze meer zeldzame vogel nestelt op heiden of weiden, 
in eenigszins moerassige streken. Het nest is slordig uit eenig 
riet en gras opgebouwd en ligt op den grond. In April, Mei 
of begin Juni vindt men 4—10 eieren, die elliptisch zijn, ge- 
woonlijk iets minder rond dan andere uileneieren, wit en zeer 
glanzig. Zij zijn 35.5—42.5 mM. lang en 29 —33.75 mM. breed. 


Geslacht Syrnium == Boschuil. 
100. Syrnium aluco — Boschuil. 


Deze vogel nestelt voornamelijk in het Oosten van ons land 
in dichte bosschen met oude, hooge loofboomen. Hier legt hij 
zijn eieren in boomholen, hoeken en gaten van muren, daken 
of in verlaten eksternesten. In Maart of April zijn de eieren 
reeds gelegd. Deze zijn gewoonlijk 3, soms 2 of 4 in aantal, 
kogelrond, glad en glanzig. Zij zijn van 44 —50 mM. lang en 
van 361/4—40. mM. breed. Soms vindt men reeds in Februari 
eieren en bij hooge uitzondering jongen. 


Familie Strigidae —= Sluieruilen. 


Geslacht Stmixe == Sluieruil. 
101. Strix flammea — Kerkuil. 

Deze vogel nestelt bijna uitsluitend bij of in menschelijke 
woningen, als boerenhuizen, bijgebouwen, schuren, duiventillen, 
torens, zelden holle boomen. De eieren liggen op eenige stroo- 
halmpjes; zij zijn langwerpig rond, vuilwit, niet glanzend, en 
grofkorrelig. Zij zijn van 87—45 mM. lang bij een breedte 
van 28°/4—35 mM. en 6—9 in aantal. 


Zevende Orde: Accipitres. 
(Dagroofvogels.) 


Onderorde Falcones —= Valken. 


Familie Falconidae = Valkachtigen. 


Onderfamilie Accipitrinae —= Sperwers. 


Geslacht Circus == Kuikendief. 
102. Corcus cyaneus — Blauwe Kuikendief. 


Ofschoon deze vogel, door ons geheele land verspreid, voor- 
komt, is hij overal een zeldzaamheid. Hij broedt in streken, 
waar bouwland, weide en laag bosch afwisselen. Het nest ligt 
op den grond, soms in riet-, meestal in korenvelden. Het 
bestaat uit een onderlaag van twijgjes en takken en een 
bovenlaag van riet, stroo, gras en twijgjes, terwijl het gevoerd 
is met mos, haren, veeren, enz. Het ligt meestal verscholen 
tusschen het ombuigende koren of riet. Im Mei vindt men de 
4A—6 eieren. Deze zijn breed ovaal of elliptisch. Zij zijn egaal 
blauwwit, zelden grauw gewolkt of geteekend. De lengte 
bedraagt 38%/4—50 mM., de breedte 314/4—40 mM. 


85 


1038. Circus pygargus — Aschgrauwe Kuikendief. 


Nestelt op heidevelden, doch zeer zeldzaam. Nestwijze als 
voren. In Mei tot Juli vindt men de eieren, die bleekblauw- 
wit zijn, en in aantal en vorm geheel met die van den vorigen 
overeenstemmen. De lengte bedraagt echter 383/4—43%/4 mM., 
de breedte 28%/4—35 mM. 


104. Circus aeruginosus — Bruine Kuikendief. 


Deze vogel is een echte riet- en moerasvogel. Overal waar 
uitgestrekte plassen afwisselen met weiden en bouwland, 
nestelt hij. Het nest ligt tusschen riet en hoog gras op het 
land of op het water, drijvend tusschen vóórjarig riet. Het 
nest is gebouwd uit riet- en grasstengels met een ondergrond 
van takken en taaie waterplanten. Soms wordt een oud meer- 
koetennest in gebruik genomen. Im April, Mei en Juni kan 
men de eieren vinden. Ze zijn 4 of 5, zelden 6 in aantal, 
bleekblauw van kleur, breed ovaal of elliptisch en van 
45—53!/2 mM. lang bij een breedte van 35—41 mM. Wanneer 
men door het gat in de schaal naar het licht kijkt, zal men 
dit helder groen door de tegenoverliggende schaal zien schijnen. 


Geslacht Astur —= Havik. 


105. Astur palumbarius — Havik. 


Deze vogel nestelt bijna uitsluitend in Noord-Brabant en de 
oostelijke grensprovinciën. Het nest wordt gebouwd in dichte 
beuken- of naaldbosschen op hooge, oude boomen, gewoonlijk 
niet te ver van den rand van het bosch. Het ligt op ruwe 
takken, tegen den stam, is groot en vlak, ruw gebouwd uit 
dorre takken en dunne twijgen en is van binnen belegd met 
groene dennennaalden of met vederen. Het wordt elk jaar 
gerepareerd en opnieuw betrokken. Van Maart tot Mei worden 


84 


de eieren gelegd Deze zijn bleek blauw-wit, zeldzaam gevlekt 
met lichtbruin. De schaal is glad, dik en poreus. Zij zijn 
2 tot 4 in aantal, van ovaal tot elliptisch of langwerpig rond. 
In ’t midden buikig. De lengte bedraagt 51l1/4—611/4 mM., 
de breedte 40—50 mM. 


Geslacht Accipiter — Sperwer. 


106. Accipiter nisus — Sperwer. 


Evenals de voorgaande, nestelt ook de Sperwer grootendeels - 
in het oosten van ons land, doeh ook in de andere provinciën 
broedt hij. Het nest wordt gebouwd in streken met afwisselend 
laag hout, weiden en hooge boomen. Het is meestal hoog boven 
den grond, soms laag, en gewoonlijk is het een oud kraaiennest, 
terwijl het, als het zelf gebouwd is, een zorgeloos bijeengeraapt 
hoopje takken schijnt, van dennen- en sparrentwijgen, van 
binnen gevoerd met fijne worteltjes, haar en wol. In Mei 
en Juni worden de eieren gelegd; zij zijn van 344/4—46!/4 mM. 
lang en van 28°/1—35 mM. breed, gewoonlijk 4-6, soms 
3 of 7 in aantal. Zij zijn meestal breed ovaal, soms ook 
elliptisch of eivormig. De schaal is glad, maar glanst niet. De 
grondkleur is bleek blauwwit en de teekening verschilt zoowel 
in vorm als in uiterlijk zeer veel. Gewoonlijk is zij roodbruin 
of geelbruin, doch ook vaak chocoladebruin. Soms bestaat de 
teekening slechts uit weinig stipjes of vlekjes, maar gewoonlijk 
uit groote kladden en smeren, en deze vloeien dikwijls ineen 
en vormen een krans om het stompe einde of bedekken slechts 
het stompe einde. Zelden vindt men een volkomen ongeteekend ei. 
Vele exemplaren vertoonen ook onderliggende grijze of violette 
vlekken. 


85 
Onderfamilie Buteoninae —= Buizerden. 


Geslacht Buteo — Buizerd. 
107. Buteo buteo — Buizerd. 

In onze Oostelijke provincies, waar dichte bosschen afwis- 
selen met laag hout en velden, kan men het nest van den 
buizerd vinden. Het is gewoonlijk gebouwd op hooge boomen, 
meestal tegen den stam, in een oksel, soms in een top, of 
rustend op een sterken vork. Het nest is vrij groot (+ 80 cM. 
doorsnede), het bestaat van onderen uit dikkere, naar boven 
toe uit dunner wordende twijgjes. Van binnen is het gevoerd 
met mos, gras, haar, beuken- en eiken bladeren (versche en 
dorre), versche dennen-naalden en -twijgen, soms ook wel met 
leem. Het wordt jaren achtereen bewoond en dan telkens ver- 
beterd en met groene naalden opgesierd. Vandaar dat het 
boven breeder dan beneden is. Van Maart tot Juni kan men 
de eieren vinden. Deze zijn 50—62.3 mM. lang en 41!/4—47.5 
mM. breed. Zij zijn ovaal, soms elliptisch of eivormig. De 
schaal is ruw en niet of weinig glanzend. De grondkleur 
varieert van wit tot grauw- en blauw-wit en van roomkleur 
tot rose-wit. Veel eieren zijn ongevlekt of weinig gevlekt, 
maar gewoonlijk zijn zij beklad, gestreept en gevlekt, soms 
gewolkt met verschillende tinten bruin, roodbruin en met 
onderliggende streepjes, diep in de schaal, van lila of purper. 
Sommige eieren zijn geteekend met ineenvloeiende wolkjes van 
helder roodbruin, anderen zijn zeer dicht gestipt en gevlekt 
op één helft, terwijl de andere helft bijna ongevlekt is. 


Onderfamilie Aquilinae = Arenden. 


Geslacht Pernis —= Wespendief. 
108. Permis apivorus = Wespendief. 
Deze zeldzame gast broedde eenige malen in ons land, o.a. 
in N-Brabant en de Oostelijke provinciën. Het nest word in 


86 


loof- en naaldbosschen gebouwd op loofboomen, liefst berken, 
zelden op naaldboomen, hoog of laag boven den grond. Het is 
kunsteloos uit los over elkaar geworpen takjes saiaumgesteld, 
en ligt meestal ver van den stam. Soms worden oude kraaien- 
nesten betrokken en met eenige groene takjes broedklaar ge- 
maakt. Eind Mei of Juni worden de 2 eieren gelegd, 
(zelden 3). Zij zijn kort ovaal ot elliptisch, soms bijna kogel 
rond. De lengte bedraagt 47—55.5 mM., de breedte 37—42.5 
mM. De grondkleur is wit of roomkleurig, soms geheel ver- 
borgen door de teekening, die gewoonlijk helder roodbruin, 
chocoladebruin, zwartbruin of bruin is. De vlekken zijn zeer 
verschillend in grootte en vorm. Soms zijn de eieren als 't ware 
beklad op de stompe helft; soms één groote vlek aan 't stompe 
eind, terwijl de rest van de schaal dun gestipt is; weer 
anderen zijn voor drie vierde deel bedekt door vlekken, klad- 
den en smeren, terwijl er ook voorkomen, die slechts door één 
soort stipjes, dicht, alsof er een waas over geleed was, bedekt zijn. 


Geslacht Falco == Valk. 
109. Falco subbuteo == Boomvalk. 


De Boomvalk nestelt is ons geheele land, vooral echter in 
de Oostelijke provincies en Noord-Brabant. In hooge boomen, 
tusschen laag hout, afwisselend met vlakte en bosch, bouwt hij 
zijn nest; liefst in gladstammige dennen. Zeer vaak vormt 
een oud kraaien- of eksternest de basis waarop een eigen 
nest gebouwd is. Van binnen is het gevoerd met repen boom- 
bast, paardenhaar en andere harige stoffen. ’t Wordt niet 
zelden meer dan één jaar bewoond. Im Mei en Juni, soms in 
Juli worden de eieren gelegd. Deze zijn 2—4, soms 5 in 
aantal, 341/4—42 mM. lang en 28%/—33 mM. breed. Zij 
zijn breed ovaal of langwerpig rond en gladschalig. De grond- 
kleur is geelwit, zij zijn daarop gespikkeld en gestipt met 
verschillende tinten roodbruin, chocoladebruin en zwartbruin. 


87 


Soms zijn zij over 't geheel helder rossig gespikkeld met een 
donkerder tint van dezelfde kleur en nog voorzien van eenige 
zwarte vlekjes. Gewoonlijk ontbreken de kladden en smeren, 
die de eieren van andere valkensoorten kenmerken. 


110. Falco aesalon — Smelleken. 


Deze vogel is voor het eerst in Juli 1907 broedend in ons 
land aangetroffen, nl. bij Winterswijk. Het nest ligt op de 
heide op den grond en is gewoonlijk slordig gemaakt. Im 
Mei, Juni, soms Juli worden de eieren gevonden, die 35—45 mM. 
lang zijn bij een breedte van 2834—81!/4 mM. Zij zijn 
3—5, zelden 6 in aantal. De vorm is meestal langwerpig 
eivormig of elliptisch, soms kort, bijna rond. Op geelachtigen 
grond zijn zij met veel bruinwitte, grauw- of olijfbruine vlekken 
geteekend, soms is de schaal geheel door de vlekken bedekt. 
Zelden zijn zij voorzien van zwarte vlekken. Deze eieren 
gelijken veel op Torenvalk-eieren. 


Geslacht Cerchneis — Roodvalk. 
11. Cerchneis tinnunculus — Torenvalk. 


Deze vogel nestelt veel in alleenstaande boomen of in ge- 
dunde naaldbosschen. Soms ook in ruïnes of in torens (Am- 
sterdam b.v.) Hij is nergens in ons land zeldzaam, in het 
Oosten zelfs alwemeen. Dikwijls nestelen zij in kolonies bij 
elkaar, soms tot 100 stuks. Gewoonlijk bouwt hij zelt een 
nest van takjes en strootjes, als een kraaiennest en voert dit 
met wolgrassprietjes en boombast. Niet zelden neemt hij oude 
kraaien- of eksternesten in beslag. In Mei of Juni worden 
de 4—6, (soms tot 9), eieren gelegd. Zij zijn rondachtig tot 
breed ovaal. De lengte bedraagt 30,5— 44,5 mM., de breedte 


88 


27,5—84 mM. De grondkleur is geelwit tot zeer bleek bruin- 
geel. De teekening bestaat uit allerlei tinten van geelbruin en 
roodbruin; soms is de ondergrond duidelijk zichtbaar, soms 
geheel onzichtbaar gemaakt door de dicht ineenvloeiende 
vlekken en strepen, die evenals op Gorzen-eieren, op allerlei 
manieren door elkaar geslingerd zijn. Soms ontbreken echter 
deze strepen geheel en gelijkt het ei wel geheel rood. In één 
nest vindt men soms zeer verschillende gekleurde eieren, die 
dikwijls ook in vorm veel uiteen loopen; zoo vindt men 
wel donkerbruine, langwerpige eieren bij ronde, kleine, geel- 
achtig bruine. 


Ad 


Achtste Orde: Columbae. 
(Duiven). 


Familie Columbidae —= Duifachtigen. 
Geslacht Columba == Boschduif. 
112. Columba oenas — Kleine Boschduif. 


Deze vogel is een zeldzaam hier broedende vogel. Het nest 
wordt gemaakt in oude, holle boomen, soms in naaldbosschen, 
soms in loofbosch, doch steeds in gaten of holen. Daar de 
boomgaten langzamerhand zeldzamer worden, behelpt zij zich 
reeds met konijnenholen. Het nest is niet meer dan een slordig 
hoopje rijsjes of molm strootjes en takjes. De twee of drie 
broedsels worden gelegd van April tot Juli. Gewoonlijk bestaat 
elk broedsel uit 2 eieren, die zuiver eivormig zijn, van 
35,5 38!/4 mM. lang, en van 29—30,5 mM. breed. De 
schaal is dun, poreus en glanzend wit. 


> 


113. Columba palumbus == Woudduit. 


Een zeer algemeene broedvogel, die zoowel in de dichtste 
naaldbosschen, als in loofboomen op onze singels nestelt. Het 
nest wordt op zeer verschillende hoogten gebouwd, varieerend 
van 2—30 M.; het bestaat steeds uit een slordig hoopje rijsjes 
en takjes, van binnen gevoerd met fijne worteltjes, zóó ondicht 
dat men de eieren meestal van onderen, door het nest heen 


90 


kan zien liggen. Van April tot Juni worden de eieren 
gelegd, in twee tot drie broedsels. Soms vindt men ook nog 
eieren in Juli. De eieren zijn van 39—43!/4 mM. lang, en 
van 29—33!/s mM. breed. Gewoonlijk 2, soms 3 in aantal. Zij 
zijn eivormig, glanzend wit, dunschalig en ruwkorrelig. 


Geslacht Zurtur == Tortelduif. 
114. Zurtur Turtur — Tortelduif. 


Ook deze vogel broedt zeer algemeen in ons land. Hij 
nestelt in tuinen, dennen- en loof bosschen, in alleenstaande boomen, 
laag hout, enz. Het nest wordt meestal niet hoog, zelden 
meer dan 10 M. boven den grond geplaatst, soms dicht bij 
den stam, soms ver er van verwijderd op een uitstekenden, 
horizontalen tak. Het is ruw gebouwd, een klein hoopje dunne 
takjes met een kleine, ondiepe broedholte. Gewoonlijk ziet 
men er de eieren van onderen doorheen schijnen. In Mei 
wordt het eerste, in Juli het tweede broedsel gelegd. De twee 
eieren zijn van 28—31%/4 mM. lang en van 21!/2—23 mM. 
breed, eivormig en glanzend melkwit. 


Negende Orde: Rasores. 
(Krabvogels). 


Familie Phasianidae = Fazanten. 


115. Phastanus colchicus — Boschfazant. 

Door ons geheele land wordt deze al sinds eeuwen hier 
wilde vogel nestelend aangetroffen. Het nest wordt in het 
dichte hout op den grond onder een dichte struik, een bosje 
koren, gras of dicht groen, verborgen. Het is gewoonlijk slechts 
een verdieping in den grond, die soms, dieper uitgekrabd, een 
vrij aanzienlijke holte vormt, en ook wel met bladeren gevoerd 
is. In April en Mei worden de 10—20 eieren gelegd. Zij zijn 
van 43.2—48.3 mM. lang bij een breedte van 34.3—36.9 mM. 
De vorm is kort ovaal tot kort peervormig. De harde, gladde, 
fijn geporiede schaal is égaal grauwgroen, olijfbruin, olijfgroen 
of bruingeel. Zelden komen ook nog groenblauwe variëteiten 
voor of eroenwitte en roomwitte. 


116. Phasianus torquatus == Ringfazant. 

Deze vogel nestelt geheel als zijn voorganger, waarvan hij 
soms als variëteit beschouwd wordt. De eieren zijn echter 
40.7—44.7 mM. lang, bij een breedte van 33.1—35.6 mM., 
en zijn gewoonlijk steenkleurig of vleeschkleurig, soms ook 
naderen zij de olijfkleur. 


92 


Familie Perdicidae —= Patrijzen. 


Geslacht Perdix == Patrijs. 
Id vereerde pending — Pats: 

Im ons geheele land is in weiden en korenvelden een patrij- 
zennest te verwachten, vooral, als deze eenigszins zandig zijn 
en er zich in de nabijheid eenig bosch bevind. Het nest wordt 
verborgen in een dichte graspol, onder jonge dennetjes, in 
laag dicht hout, enz. Het is een klein, ondiep kuiltje, door 
het wijfje uitgekrabd, gevoerd met dorre grashalmen en steeds 
door gras overwelfd. In Mei worden de 10—20, soms wanneer 
meer dan één wijfje hetzelfde nest gebruiken, wel tot 40 eieren 
in het nest gevonden. Deze zijn van 32—385 mM. lang en van 
25.5—27 mM. breed. Ze zijn stomp peervormig of buikig, en 
de gladde, glanzende schaal is égaal olijfbruin, soms bruinrood 
gekleurd. Witte en blauwgroene variëteiten komen ook zelden 
voor. Soms, als het nest op roode ertsaarde ligt, schijnen zij 
gevlekt, doch deze vlekken verdwijnen bij wasschen. 


Geslacht Coturnix — Kwartels. 
118. Coturnie Coturnix — Kwartel. 

Deze, eens zoo algemeene vogel, is langzamerhand een zeld- 
zame verschijning geworden, doch nog steeds wordt hij overal, 
ofschoon in kleinen getale, nestelend aangetroffen. Hij nestelt 
meestal in korenvelden of uitgestrekte grasvelden, in een 
kleine holte, die soms met een paar halmpjes gevoerd is. Ge- 
woonlijk worden de eieren niet voor Juni gelegd, zij zijn 6—15 
in aantal, ovaal en van 47.5—52.5 mM. lang, bij een breedte 
van 34—36 mM. De grondkleur is roomwit, bleekgeel, rossig- 
geel. De teekening bestaat uit vlekken, stippen en vlekjes van 
roodbruin of zwartbruin. Soms is een ei licht geteekend, met 
stipjes of wolkjes. Soms ook zeer donker met bijna zwarte 
kladden. Meest zijn zij versch, groen getint. 


93 


Familie Tetraonidae —= Boschhoenders. 
Geslacht Tetrao == Ruigpoothoen. 
119. Tetrao tetrix — Korhoen. 


Het korhoen nestelt op de heide in het oosten en zuiden 
van ons land, meestal in boschrijke, hooge streken. Het nest 
wordt verborgen tusschen hooge heide, moerasplanten en laag 
houtgewas. Het wordt in een uitgekrabde holte uit halmpjes 
en strootjes gemaakt. In Mei worden de eieren gelegd, naar 
den ouderdom van de hen 6—15 in aantal. Zij zijn van 
47,5 52,5 mM. lang, bij een breedte van 20,5—24 mM. 
Zij zijn ovaal, roomwit, bleekgeel of roodachtig geel met 
vlekjes, vlekken en stippen van roodbruin of zwartbruiu. 
Gewoonlijk hebben deze eieren een groenachtigen tint. Soms 
vertoont een ei alleen stipjes, anderen alleen vlekjes en weer 
anderen alleen kladden, die soms zeer groot worden. 


Als bijzonderheid deel ik hierbij nog mede, dat het Steppen- 
hoen (syrrhaptes paradoxus), hier verdwaald, in 1863—64 en 1888— 89, 
bij ons nestelde. De eieren zijn 40—44 mM. lang, 29—32 breed; elliptisch, 
4 in aantal en bleek groengrijs of bruingrijs met omberbruine vlekken 
en stippen. Zij worden in Mei en Juni gelegd in een klein + 12 cM. 
doorsnede bezittend nest. 


4 
| 


Tiende Orde: Steganopodes. 
(Roeipootigen). 


Familie Pelecanidae = Pelikanen. 
Geslacht Phalacrocorax — Aalscholvers. 
120. Phalacrocorax carbo —= Aalscholver. 


Deze, in ons land langzamerhand zeldzaam geworden vogel, 
nestelt nog verspreid in kleine kolonies, in moerassen, moeras- 
sige bosschen, enz. Het nest is gewoonlijk een oud reigersnest, 
liefst aan de zeekust, maar soms wordt het ook zelf gebouwd 
uit dorre rijzen en takken, met groene twijgen, rietstengels, 
riethalmen en bladeren versierd. Het is even groot en stevig 
als een reigersnest. Dit wordt gewoonlijk, bij in gebruik nemen, 
met bladeren en riet verbeterd. Het eerste broedsel wordt in 
April of begin Mei, het tweede in Juni of begin Juli gelegd. De 
3 of 4 eieren zijn van 56—73 mM. lang, bij een breedte van 
36 —45 mM. Zij zijn zeer lang gerekt elliptisch. De kleur 
van de schaal is bleekblauw, soms vrij helder blauw, doch de 
geheele schaal is met zoon kalklaag omgeven, dat hij ge- 
woonlijk wit, vuilwit of zeer licht bleekblauw schijnt. Hier en 
daar komt de oorspronkelijke kleur er doorheen. 


Elfde Orde: Gressores. 
(Stapvogels). 


Familie Ardeidae = Reigerachtigen. 
Geslacht Phoyx — Purperreiger. 
121. Phoyx purpurea — Purperreiger. 


Aan stille plassen en meren, zoowel in Noord- en Zuid- 
Holland als Friesland en Overijssel nestelt deze vogel. Het 
nest gelijkt dat van den Blauwen Reiger, maar is meestal 
meer uit riet samengesteld en versierd met groene grashalmpjes 
en twijgjes. Het wordt geplaatst in het riet en de biezen van 
moerassen, ondiepe meertjes enz, op graspollen of een hoop 
riet. In April of Mei worden de 3—5 ovale eieren gelegd. 
Deze zijn van 51—61 mM lang, bij een breedte van 36—44 mM. 
Zj zijn helder blauwwit, vrij bleek en glansloos. 


Geslacht Ardea — Reiger. 
122. Ardea cinerea — Blauwe Reiger. 


Een zeer algemeene vogel, die door ons geheele land, in 
kleine kolonies verspreid, nestelt. Liefst nestelt hij dáar, waar 
bosch afwisselt met water, en waar de boomen talrijk genoeg 
zijn om een kolonie te vormen van 20-150 paar. Soms vindt 
men in één boom 5 of 6 nesten. Geregeld worden de nesten 
weer betrokken en verbeterd, d. w. z. hooger gemaakt. Hierdoor 


96 


en door de scherpe uitwerpselen, waarmede de takken lang- 
zamerhand bedekt worden, lijden de boomen zeer. In najaars- 
stormen wordt dan ook menig zwaar nest uit de doode takken 
gewaaid. Het nest bestaat uit groote en kleine, dikke en 
dunne takken, en is pl.m. 1 M. in doorsnede, het wordt soms 
in 2 of 3 dagen, meest in één week door het wijfje gebouwd. 
Van onderen naar boven nemen de takken in dikte en lengte 
af; van binnen is het nest gevoerd met fijne worteltjes en 
sprietjes of met haren en veeren. Soms reeds in Maart, 
meestal in April worden de 3—5 langwerpig ovale, in het 
midden buikige eieren, gelegd. Deze zijn van 56—66 mM. 
lang, bij een breedte van 40—46 mM. Zij zijn helder blauw- 
groen, terwijl de ruwe schaal geheel glansloos is. Im de ver- 
zameling verbleekt de kleur sterk. 


Geslacht Nycticorax == Nachtreiger. 
123. Nycticorax nycticorax — Kwak. 


Deze zeer zeldzame vogel nestelt slechts op sommige plaatsen 
in Zuid-Holland, in waterrijke, moerassige, goed van riet en 
biezen voorziene landen, meestal in de nabijheid van geboomte. 
Het nest wordt gebouwd op takken van wilgen en populieren, 
soms tusschen andere reigersnesten in. Het gelijkt op het nest 
van den blauwen reiger, maar is kleiner en gevoerd met 
groene takjes, soms zijn er tusschen de takken ook riethalmen 
gevlochten. In Mei of Juni worden de eieren gelegd, ge- 
woonlijk 4 of 5, zij zijn 42,5—52,5 mM. lang, bij een breedte 
van 35—45 mM. en zijn langwerpig eivormig. De niet: 
glanzende, weinig poreuse schaal is zeer mat bleekblauw ge- 
kleurd. Deze vogel broedt zeer vaak in gevangen staat, o.a. 
in diergaarden als Artis, Rotterdamsche- en Berlijnsche 
Diergaarden. 


en Bids pl ee | 
en }- Elies 
EP. wis {- 


É: ME ni 


Pl. VI. 


Lo) 


in 


0 


r. Autkendief, 2. Zeezwaluw, 3. Groote Mantelmeeuw, 4. Kleine Mantelmeeuw, 
5. Fuut, 6. Drieteenige Meeuw, 7. Wulp, 8. Kleine Bonte Specht, 


g. Witte Kwikstaart. 


97 
Geslacht Ardeola —= Ralreiger. 
124. Ardeola ralloïdes — Ralreiger. 


Denkelijk nestelt deze vogel, tenminste naar zeer jonge ex. 
te oordeelen, in Zuid-Holland, het nest is betrekkelijk klein, 
luchtie en doorzichtig, het is gevoerd met rietbladeren en vezels 


en geplaatst als dat van den kwak. De 4 of 5 eieren worden 


in Mei gelegd en zijn van 834—42,5 mM. lang, bij een breedte 
van 27,5—82,5 mM. Zij zijn ovaal, iets toegespitst en glansloos 
egroenwit gekleurd, de schaal is dun en kalkachtig. 


Geslacht Ardetta = Dwergroerdomp. 
125. Ardetta minuta — Woudaapje. 


Deze kleine roerdomp als het ware, is in Noord- en Zuid- 
Holland, Noord-Brabant, Friesland en Overijssel nestelend 
aangetroffen. Hij broedt in rustige, met riet en biezen begroeide 
vijvers, meren, moerassen en poelen, waar ook boschjes voor- 
komen. Het nest wordt in het dichtste riet, dicht boven het 
water op rietstoppels, pollen en drijvende riethoopen gebouwd. 
Het bestaat uit dorre rietstengels, rietbladeren en dunné 
wilgentwijgen; het is slordig, doch stevig gebouwd en met 
biezen en gras gevoerd. Eind Mei of begin Juni, soms nog 
later, vindt men het broedsel voltallig, gewoonlijk worden er 
3—5 eieren gelegd, deze zijn breed ovaal, gelijkhelftig, terwijl 
de gladde, poreuse schaal wit, soms zeer weinig blauwgetint, 
gekleurd is. Zij zijn 30—385 mM. lang en 22,5—25,5 mM. breed. 


Geslacht Botaurus == Roerdomp. 


126. Botaurus stellaris = Roerdomp. 


Nest geheel als van den purperreiger, is echter meestal geheel 
uit riet en biezen saamgesteld en meer of minder sterk. Van 
binnen is het gevoerd met grashalmen, rietpluimen, enz. Van 


ler 


ij 


98 


April tot Juni kan men het broedsel voltallig vinden, de 
eieren zijn 3—5 in aantal, ovaal, en van 50—55 mM. lang 
bij een breedte van 36—40 mM. Zij zijn éénkleurig, mat 
geelbruin of groengrauw gekleurd, terwijl de schaal glad, 
diep geporied en sterk, doch geheel glansloos is. 


Familie Ciconidae —= Ooievaars. 
Geslacht Cicoma — Ooievaar. 
127. Cicomia alba —= Ooievaar. 


Deze zeer algemeene vogel nestelt steeds zeer ongezellig, 
d. w. z. één vogel houdt er een gebied op na, waar geen 
ander zijn nest mag opslaan. Hij nestelt in steden op daken 
van huizen, op schoorsteenen, enz. evenzoo ten platte lande 
op daken en schuren, of op een wagenwiel op paal of boom 
geplaatst. Hij nestelt echter steeds bij menschelijke woningen. 
Het nest is een groote massa takjes en takken, van binnen 
gevoerd met gras, stroo, stroomest, lappen enz. Eind April 
of Mei worden de 4 of 5 eieren gelegd. Deze zijn ovaal 
en de gladde, zeer sterke en diep geporiede mat glanzende 
schaal is wit gekleurd. De eieren zijn van 67—75 mM. lang 
en van 46.5—55 mM. breed. 


Familie Plataleidae —= Lepelaars. 


Geslacht Platalea == Lepelaars. 
128. Platalea leucerodia == Lepelaar. 


In Zuid- en Noord-Holland, Friesland en Noord-Brabant is 
deze vogel nestelend aangetroffen. Hij nestelt gewoonlijk in 
uitgestrekte rietvelden en moerassen, meest in koloniën, 


2) 


het nest staat op omgeknakt riet of op een hoopje riet of een 
pol rietgras. Het rust op een onderbouw van dorre stokken 
en takken, en gelijkt veel op een reigersnest. Het is met dorre 
rietbladeren, biezen en grashalmen van binnen gevoerd. In 
Mei of Juni worden de 2—4, ovale, puntig toeloopende eieren 
gelegd. Zij zijn 60—75 mM. lang en 42.5—45 mM. breed. 
De ruwe, glanslooze schaal is op een witten of geligen grond 
met vlekjes en kladden versierd van geelbruin, roodbruin, 
donkerbruin of zwart. Soms zijn deze gelijkmatig verspreid, 
soms staan zij alleen aan ’t stompe eind. De onderliggende 
vlekken zijn bleek purper. 


Twaalfde Orde: Cursores. 
_(Loopvogels). 


Familie Rallidae —= Rallen. 


Geslacht Crex —= Veldral. 
129. Crex cren — Kwartelkoning. 

Een, in onze hooilanden, algemeene broedvogel, die steeds 
een klein gebied tegen alle soortgenooten verdedigt. Het nest 
liet in een ondiepe holte en is gebouwd uit gras en worteltjes. 
In Juni of Juli worden de 6—12, ovale, soms iets peervor- 
mige eieren gelegd. Deze zijn van 34—38 mM. lang, bij een 
breedte van 25—27 mM. De fijnkorrelige, gladde, glanzende, 
doch stevige schaal is op roomwitten of bleekgelen, roodachtig 
gelen of groengelen grond met groenachtigen glans, (die in de 
verzameling verloren gaat) gevlekt met onduidelijke aschgrauwe 
paarse en bleekpurperen onderliggende vlekken en vlekjes en 
roodbruine, bruine en bruingele bovenliggende vlekken, vlekjes 
en stippen, die vooral om het stompe eind staan. 


Geslacht Ortygometra == Moerasral. 
130. Ortygometra porzana — Porceleinhoentje. 

Dit vogeltje is, ofschoon het overal nestelt, steeds een 
zeldzame broedvogel. Het nestelt in rietlanden, met riet en 
biezen dicht begroeide plassen, natte, met riet en biezen 
begroeide, door slooten doorsneden weilanden, enz. Het nest 
wordt op zeer verborgen plaatsen, vèr van open water geplaatst, 


101 


zeer moeilijk genaakbaar, op door water en slijk omgeven 
grasboschjes, rietpollen, drijvende riethoopen, enz. Het is 
napvormig en uit dorre halmen, rietstengels, biezen, rietgras 
en rietbladeren tamelijk slordig gevlochten. In Mei of Juni, 
ook wel in Juli, vindt men het broedsel, uit 9—12 eieren bestaande. 
Deze zijn van 31—35,5 mM. lang, bij een breedte van 
22,5—24 mM. Zij zijn mooi ovaal, achter het midden eenigs- 
zins buikig. De fijnkorrelige, gladde, glanzende schaal is op 
grauwgelen of vuil roestgelen (in de verzameling donker wor- 
denden) grond met donker aschgrauwe, onderliggende vlekken, 
meer of minder dichtstaande, roodbruine punten en kladden en 
vele kleine roodachtige puntjes en stipjes geteekend. 


131. Ortygometra intermedia = Kleinste Waterhoentje. 


Zeer zelden broedend, nestelt geheel als de volgende soort, 
Eind Mei of begin Juni worden er 7 of 8 ovale eieren gelegd. 
Deze zijn van 26—30 mM. lang en van 20 —22,5 mM. breed. 
De gladde, mat glanzende schaal is op olijfgelen of grauw- 
gelen grond olijfbruin, geelbruin of grauw gemarmerd en 
donkerder gekleurd dan de (grootere) eieren van het kleine 
waterhoentje. 


132. Ortygometra parva — Kleine Waterhoentje. 

’s Hertogenbosch, Rotterdam en Kampereiland broedend aange- 
troffen, doeh wordt waarschijnlijk evenals het Porceleinhoentje en 
kleinste Waterhoentje over het hoofd gezien, daar hij geheel 
in het teruggetrokkene leeft. Op een grondlaag van omgeknakte 
halmen bouwt hij zijn napvormig nest uit droge rietbladeren, 
halmen, en biezen, die hij stevig in elkaar vlecht. Hind Mei 
of Juni, soms later, worden de 6—10 ovale eieren gelegd. 
Deze zijn van 31 —385 mM. lang, bij een breedte van 21 — 24 mM. 


Dit vogeltje is zeldzamer dan zijn voorganger en is slechts bij 


102 


De gladde, zeer weinig glanzende schaal is op mat bruingelen 
grond met zeer vele, ten deele in elkaar vloeiende geelgrauwe 
en geelbruine vlekken, puntjes en kladden, dicht geteekend, 
waardoor deze er geel en bruin gemarmerd uitziet. 


Geslacht Rallus —= Waterral. 
183. Rallus aquaticus — Waterral. 

Door ons geheele land broedend; in sommige provincies is 
het nest nog niet gevonden, ofschoon hij er geregeld in den 
broedtijd voorkomt. Hij nestelt in koschrijke rietvelden, langs 
slooten, in moerassen, poelen, enz, liefst op moeilijk toe- 
gankelijke, zeer verborgen plaatsen, b.v. op rondom door water 
en biezen omgeven biezen- en rietpollen, in dicht gras en riet, 
onder boschjes en riet, aan randen van vijvers, slooten en 
dergelijke plaatsen. Het nest is een ronde, tamelijk diepe nap, 
los gevlochten uit dorre riet- en grasbladeren, biezen en 
halmpjes. Van midden Mei tot begin Juli is het broedsel 
voltallig, er zijn dan 6—9 soms 10 eieren gelegd. Deze zijn 
van 839—37 mM. lang, bij een breedte van 24—27 mM. Zij 
zijn langwerpig ovaal, terwijl de gladde, glanslooze schaal op 
vleeschwitten, vleeschrooden, geelrooden, okergelen of gelen 
grond (ook met groenen glans) met kleine en grootere, aan 
t stompe eind een krans vormend, elders vrij spaarzaam voor- 
komende, zacht aschgrauwe en violeterauwe onderliggende 
vlekken en grauwbruine en roodbruine bovenliggende vlekken 
en punten geteekend is. 


Familie Fullicidae —= Bleshoenders. 


Geslacht Gallinula — Waterhoentje. 
134. Gallinula chloropus — Waterhoentje. 
De meest algemeene broedvogel van onze rietstreken. Overal 
in ons land, langs slooten, in vijvers en moerassen, langs 
rivieren, nestelt deze vogel, in alle met riet, biezen en irissen 


105 


_ 


dicht begroeide waterplekken, bij voorkeur als ze met hout 
omzoomd zijn soms zeer dicht bij menschelijke woningen. 
Het napvormige nest, uit dorre en groene riethalmen en 
bladeren door mannetje en wijtje tamelijk kunsteloos samen- 
gesteld, staat gewoonlijk op een hoopje omgeknakt riet of op 
een rietpol in een boschje, meestal is het niet ver van den 
oever verwijderd. Er worden twee broedsels gelegd, één eind 
April of in Mei, en een in Juli. De 7—10, soms 11, in het 
tweede broedsel gewoonlijk maar 5 of 6 eieren, zijn ovaal en 
van 88—42 mM. lang, bij een breedte van 28—31 mM. 
De gladde, weinig glanzende schaal is op roodachtigen of bleek 
roestgelen grond, (die bij uitzondering melkwit is, doch dan 
in de verzameling donkerder wordt) met meer of minder talrijke, 
soms aan het stompe einde opgehoopt staande, asch- en violet- 
grauwe onderliggende punten en roode, roodbruine of chocolade- 
bruine vlekken, kladden en punten geteekend. 


Geslacht Fulica —= Koet. 
135. Fulica atra — Meerkoet. 


Bijna een net zoo algemeene broeder als het waterhoentje; 
hij nestelt ook door ons geheele land, verspreid in meertjes, 
slooten en moerassen, enz., die sterk met riet en biezen begroeid 
zijn. Soms ook dicht aan zee. Het nest is geheel als dat van 
het waterhoentje gebouwd en verstopt, maar gewoonlijk vast- 
gelegd tusschen eenige riethalmen, waaraan het bevestigd is. 
De eieren, 7—10, soms tot 15 in aantal, worden eind April, 
gewoonlijk Mei of Juni gelegd. Zij zijn van 50—57 mM. lang, 
bij een breedte van 33.5—39 mM. Zij zijn ovaal, soms ellip- 
tisch of kegelvormig, tijnkorrelig, glad, glansloos en op een 
ondergrond van roomkleur, bleek-geelbruin, vleeschkleur of 
leemgeel gevlekt en fijn gestipt met roodbruin, bruin en bruin- 
zwart, terwijl bij uitzondering de vlekken groot en weinig 
talrijk zijn. 


104 


Familie Oedicnemidae = Grielen. 
Geslacht Oedtenemus —= Griel. 
136. Oedienemus oedicnemus —= Griel. 


Deze vogel is broedend aangetroffen in de Noord- en Zuid- 
Hollandsche duinen en op de Noord-Brabantsche heidevelden. In 
t algemeen nestelt hij op rustige, zandige, hier en daar be- 
groeide plaatsen. Het nest is slechts een kleine holte. In 
„April of Mei worden de eieren gelegd, deze zijn van 49—59 
mM. lang, bij een breedte van 37—40 mM. Het aantal 
bedraagt gewoonlijk 2—4. Zij zijn ovaal, en niet of weinig 
glanzend. De grondkleur, varieerend van roomwit, bleekgeel 
of steenkleur tot leemgeel, groengeel of bruingeel, is gevlekt 
met gelijkmatig verspreide vlekken en vlekjes vän donkerbruin 
en zwart, die soms ineenvloeien en het halve ei bedekken. 
Onderliggende vlekken en vlekjes zijn grijs of licht purper 
en duidelijk zichtbaar. 


Familie Charadriidae —= Plevieren. 


Geslacht Haematopus == Scholekster. 
‘187. Haematopus ostrilegus == Scholekster. 


Ofschoon de scholekster voornamelijk langs onze kusten 
nestelt, vindt men hem ook wel eenige uren landwaarts in, langs 
de rivieren. Het nest is slechts een kleine holte tusschen 
‘t gras. In de laatste helft van April of later vindt men de 
2 of 3 langwerpig eivormige eieren. Deze zijn van 51—6l1 
mM. lang, bij een breedte van 37.5—43.7 mM. De vaste, 
glanslooze of weinig glanzende schaal is op bruingelen, zand- 
kleurigen, soms rose getinten grond, gevlekt met onderliggende 


Lif 
Aen 
ee 

mt + 
ee 


en er” edt’ 


hin en 


5 


EMT BOUR 


ce 


105 


grijze en purperen en bovenliggende zwarte, zwartbruine of 
grauwbruine vlekken en kladden. Gewoonlijk zijn deze gelijk- 
matig verdeeld. In April 1905 vond ik bij uitzondering een 
nest, dat op den kruin van een knotwilg in het molm uit- 
gekrabd was. Het bevatte drie eieren, die de vogel waar- 
schijnlijk dáár gelegd had, omdat het omringende land zeer 
vochtig was en ten deele onder water stond. 


Geslacht Vanellus == Kievit. 
138 Vanellus Vanellus — Kievit. 


De meest algemeene broedvogel van onze vochtige weiden en 
akkers. Het nest is slechts een klein kuiltje in den grond, 
soms in een molshoop of hoogte uitgekrabd en belegd met fijne 
grassprietjes en halmpjes. De kievit maakt, evenals de kemp- 
haan, vele mannetjes- of speelnesten, die meestal kleiner zijn 
en niet met gras belegd. Van einde Maart tot begin Mei kan 
men het broedsel voltallig vinden. De 4 of 5 eieren zijn van 
48—51 mM. lang, bij een breedte van 30—36 mM. Zij zijn 
peervormig, buikig, en de glanslooze, zeer fijnkorrelige schaal 
is op bleek olijfbruinen, geelbruinen of steenkleurigen grond 
met vlekken en kladden van zwartbruin en bruin geteekend. 
Deze vlekken zijn zeer dicht geplaatst en laten de punt vrij. 
De grootte der vlekken is zelden klein, doch dan is het geheele 
ei dicht gestipt en gekrast. De kievitseieren varieeren sterk 
in kleur en grootte. 


Geslacht Charadrius == Plevier. 
139. Charadrius pluvialis == Goudplevier. 

Deze plevier is broedende aangetroffen in N-Brabant, Gel- 
derland, Friesland en op Ameland. Hij nestelt op hooge heiden 
en veengronden. Het nest is niets dan een kleine uitgekrabde 
holte, die, daar de grond vochtig is, met dorre halmpjes is 


106 


belegd. Deze zijn 46—52 mM. lang en 33—38 mM. breed. 
De zachte, fijnkorrelige, glanzende schaal is op bleek olijfgelen 
of bruingelen grond, die echter ook wel grijsgroen of helder 
ledergeel is, gevlekt en gestipt met bleek purperen, nauwelijks 
zichtbare onderliggende vlekken en talrijke, groote en kleine, 
ronde of onregelmatige, tegen het stompe eind talrijker voor- 
komende diepbruine of zwarte vlekken en enkele punten en 
krabben. 


Geslacht Aegialites = Bontbekplevier. 
140. Aegialites hiaticula — Bontbekplevier. 


Een zeldzame, alleen op onze eilanden gebroed hebbende, 
gast. Het nest is een kleine holte in het duinzand. De peer- 
vormige eieren zijn 32.5—40 mM. lang en 23—27.5 mM. 
breed, 4 in aantal en worden in Mei gelegd. De schaal is 
zacht en glanzig en is op roomkleurigen of bleekgelen tot bruin- 
gelen, meest groen getinten grond geteekend met vlekken, en 
kladden van roodbruin, donkerbruin en zwart, die gelijkmatig 
verspreid zijn. Soms bestaat echter de geheele teekening uit 
kleine vlekjes en krasjes of alleen uit kladden. De onderlig- 
gende vlekken zijn bleek purper en soms zeer onduidelijk. 


141, Aegialites dubius — Kleine Plevier. 

Dit vogeltje werd in Noord-Brabant eenige malen nestelend 
aangetroffen. Het nest is een klein kuiltje in het zand van 
de zandige, kiezelige rivieroevers of meertjes. Einde April of 
Mei, soms ook Juni, worden de 4 peervormige eieren gelegd. 
Deze zijn van 27.5—32 mM. lang, bij een breedte van 21 —24 
mM. De niet glanzende eieren gelijken sterk op de omliggende 
kiezelsteentjes of op het zand, doordat de bleekgele, grauwgele, 
groengele of roestgele grondkleur gevlekt is met onderliggende 
aschblauwe vlekken en zeer fijne, bruine, zwarte, zwartbruine 
of omberbruine bovenliggende vlekken, vlekjes en krasjes. 


107 
142. Aegialites alevandrinus — Strandplevier. 


Een in de duinen en op het strand tusschen de schelpen- 
hoopen vrij talrijk broedende vogel, die in het eerste geval 
zijn nest in een kuiltje samenstelt uit eenige grashalmpjes, 
in het tweede een geheele wandversiering maakt van kleine 
schelpjes en stukjes van grootere schelpen. In Mei of Juni 
worden de 3 of 4 peervormige eieren gelegd, die van 30—35 
mM. lang zijn en van 23—25 mM. breed. Zij zijn op bleek 
grauwgelen, bruingelen of groengelen grond bedekt met asch- 
grauwe onderliggende vlekken en vlekjes en met vlekken, 
stippen en krasjes van donkerbruin of zwart, die aan het 
stompe eind een krans vormen. 


Familie Scolopacidae —= Snipvogels. 


Geslacht Recurvirostra —= Kluit. 


143. Recwrvirostra avocetta —= Kluit. 


Deze vogel nestelt in troepjes op de dicht bij zee gelegen 
weiden of aangeslibden grond langs onze stroom-mondingen, op 
de eilanden en op sommige plaatsen langs de kust. Het nest 
is een ondiepe met halmpjes belegen holte, waarin in Mei de 
3 of 4 peervormige eieren gelegd worden. Deze zijn 43—52.5 
mM. lang, bij een breedte van 32—36 mM. De zachte, weinig 
glanzende schaal is op grauwgelen, grauwgroenen of geel- 
bruinen grond met weinig grauwe onderliggende vlekken en 
talrijke, tamelijk gelijkmatig verdeelde donkerbruine en zwart- 
bruine bovenliggende vlekken geteekend. Soms zijn de vlekken 
alleen klein, in andere gevallen uitsluitend eroot. 


108 


Geslacht Scolopax — Houtsnip. 
144. Scolopar rusticula — Houtsnip. 


Ofschoon zeldzaam, nestelt hij toch in de meeste provincien 
van ons land. Het nest wordt in uitgestrekte, rustige, 
schaduwrijke en vochtige loof- en naaldbosschen op open voch- 
tige plekken in den bodem uitgekrabd. Het is tusschen wortels, 
braamstruiken, hooge planten, enz. goed verstopt en met eenige 
dorre bladeren en halmen gevoerd. In April of Mei, soms 
reeds eind Maart worden de 3 of 4 kort peervormige, puntig: 
ovale, of ovale eieren gelegd. Deze zijn van 40—48 mM. lang 
en van 31—36 mM. breed. De gladde, zwak glanzende schaal 
is op roomkleurigen, bleekgelen, grauwen of bleek rooderauwen 
grond geteekend met vlekjes, vlekken en. wolkjes van geel- 
bruin, omberbruin of roodbruin, die naar het stompe eind 
dichter staan en bleek purperen onderliggende vlekken. 


Geslacht Gallinago — Watersnip. 
145. Gallinago major — Poelsnip. 

Deze zeldzame vogel is wel eens broedend aangetroffen in 
Noord-Brabant, Groningen en Friesland. Hij nestelt soms bij 
troepjes, liefst op hoogbegroeide, vrij droge eilandjes, in 
moerassen en moerassige weiden. Het is niets dan een natuur- 
lijke holte in den grond. In Mei of Juni worden de 4 peer- 
vormige, iets buikige, soms ovale eieren gelegd. Zij zijn van 
42548 mM. lang, bij een breedte van 80—85 mM. De 
tijnkorrelige, gladde, zwak glanzende schaal is op bleek geel- 
groenen, grauwgelen of olijfbruinen grond met uitvloeiende 
onderliggende vlekken en wolkjes van bleekgrijs en scherp 
afgeteekende bovenliggende vlekken en kladden van bruin en 
bleekbruin geteekend. Aan het stompe eind staan ze gewoon- 
lijk dichter. Soms komen ook nog verwarde haarlijntjes aan 
‘t stompe einde voor. 


3 

Je 
EK. 
Mis 


nde 


PPE 
kre ae 
ek 


+ 


he tien  * 


TN Te ED 


Pan, pe 


maf 
fes 


109 


146. Gallinago gallinago — Watersnip. 


Door ons geheele land op lage veen- en kleigronden, natte 
weiden, moerassige met biezen en riet bedekte stukken land, 
broedt deze snip. Eind April of Mei tot Juli legt hij 4 peer- 
vormige of ovale eieren in een kleine holte in den bodem. De 
lengte der eieren bedraagt 87.5—45 mM., de breedte 26—29 
mM. De glanzige, gladde schaal is op bleek grijsgroenen, 
bleekgroenen, steenkleurigen of groengelen gerond geteekend 
met vlekjes en vlekken van bleekbruin, roodbruin of bruin 
en met onderliggende purperen of grauwe wolkjes. Meest is 
het stompe eind dicht, het spitse schaars gevlekt. 


Geslacht Pelidna == Strandlooper. 
147. Pelidna alpina schinzi = Kleine Bonte Strandlooper. 
In Friesland, Noord-Brabant en aan den Hoek van Holland 


broedend gevonden. Hij nestelt aan slijkerige oevers, op moeras- 
sige heiden, venen, vochtige weiden, enz. in een groote graspol 
of op een kleine verhooging. Het nest is niets dan een kuiltje, 
waarin in Mei of Juni de 4 slanke peervormige eieren gelegd 
worden. Deze zijn van 33.5—836 mM. lang en van 23—25 
mM. breed, De dunne, gladde schaal is op grauwgelen grond 
met aschgrauwe onderliggende en olijf bruine of kastanjebruine 
bovenliggende vlekken en vlekjes onregelmatig geteekend. 


Geslacht Pavoncella == Kemphaan. 


148. Pavoncella pugnar — Kemphaan. 


Meest langs de zeekust broedend, is hij ook dieper het 
binnenland in geen zeldzaamheid. Hij nestelt geheel als de 
kievit; men zie dus voor nest en nestwijze aldáár. Van eind 
April tot Juni kan men het broedsel, uit 4 langwerpig 
peervormige eieren bestaande, vinden. De lengte bedraagt 


110 


41-48 mM., de breedte 28—32 mM. De gladde, glanzende 
schaal is op bleekgroenen of olijfgroenen grond geteekend met 
bleeke, purperen onderliggende wolkjes en met bovenliggende 
vlekken van donkerbruin, omberbruin, olijfbruin of geelbruin 
(nooit zwart) die aan het stompe eind meestal een vlek of 
krans vormen. 


Geslacht Ahyacophilus == Boschruiter. 
149. Rhyacopmlus glareola == Boschruiter. 


Een zeldzaam broedende vogel, die zijn nest maakt op 
moerassige heide, in venen, moerassen, enz. Het nest staat 
aan of dicht bij het water, liefst op plekken, die door hoog of 
laag hout beschut zijn. Het nest is niets meer dan een kuiltje. 
In Mei legt hij zijn 4 peervormige, spitsgepunte eieren, die 
van 351/4—383/4 mM. lang en van 25-—27,5 mM. breed zijn. 
De zeer glanzige schaal is op bleekgroenen of groenwitten, 
soms chroomgelen of helder geelgroenen grond met bleek-paarse 
onderliggende vlekken en met bovenliggende vlekken, vlekjes 
en kladden van helder roodbruin, chocoladebruin en geelbruin 
geteekend. Soms is ’t stompe eind zeer sterk gevlekt en het 
spitse gedeelte geheel ongevlekt. 


Geslacht Pringoïdes — Oeverlooper. 
150. Fringoïüles hypoleucos == Oeverlooper. 


Langs de oevers van meertjes en plasjes op onze eilanden 
nestelend. Hij kiest steeds zandige oevers uit, waar hij, zonder 
vrees voor overstrooming, zijn nest dicht bij het water kan 
bouwen. Het nest, waarin men in Mei de 4 peervormige eieren 
vindt, is een eenvoudig kuiltje, belegd met droge halmen en 
is goed verstopt tusschen gras en andere planten. De eieren 
zijn van 34—41 mM. lang en van 25,5—27 Mm. breed. De 
gladde, glanzende schaal is op bleek roestrooden of geelrooden, 


EL 


soms roomwitten grond met wolkachtige, grauwe onderliggende 
vlekken en talrijke roodachtige rood- en zwartbruine boven- 
liegende vlekken en punten tamelijk gelijkmatig bedekt. 


Geslacht Totanus — Ruiter. 


151. Totanus totanus =—= Tureluur. 


In onze kustprovinciën en op de eilanden een zeer talrijk 
broedende vogel, die liefst op uitgestrekte vochtige weiden of 
venen nestelt. Het door gras steeds overkapte nest is zeer 
fraai gerond en met halmpjes gevoerd. Van einde April tot 
Juni kan men er 4 peervormige eieren in vinden. Hun 
lengte bedraagt 41 —49 mM., hun breedte 27,5-—32,5 mM. 
De gladde, glanzige schaal is op roomkleurigen, bleek chroom- 
gelen tot helder okergelen grond, die vleeschkleurig getint is, 
geteekend met vlekken, vlekjes en stippen van helder chocolade- 
bruin, zwart en omberbruin met bleekpurperen, onderliggende 
vlekken. De teekenineg is op ’t stompe eind dichter dan elders 
en vormt een vlek, die zeer onregelmatig van vorm is. Sommige 
uitzonderingen zijn op bleekblauwen grond fijn gestippeld met 
vleeschkleur of met zwart. De groene tint, die de eieren in 
verschen staat bezitten, gaat in de collectie verloren. 


Geslacht Limosa — Grutto. 
152. Limosa lapponica == Rosse Grutto. 

Twee keer is deze vogel in ons land nestelend gevonden 
(Hoek van Holland en Vlijmen). Voor algemeene regel geldt, 
dat hij op vochtigen zandgrond aan den oever van een meertje 
of plas nestelt. Het nest is een kuiltje, waarin in Mei of 
Juni de 4 langgerekte, peervormige eieren gelegd worden. 
Deze zijn 52,5—57,5 mM. lang en 37,5—42,5 mM. breed. 
De olijfgroene grond is op verschillende wijze geteekend, nu 
eens fijn met wolkjes en onduidelijke smeren van bleek-bruin, 


112 


dan weer met scherp afstekende vlekken en vlekjes van donker 
omberbruin. Gewoonlijk zijn zij regelmatig verspreid. De onder- 
liggende vlekken zijn purper en zeer onduidelijk. 


158. Limosa limosa == Grutto. 

Naast de kievit is de grutto wel de meest algemeene wei- 
land-vogel (plevierachtigen). Het nest, een klein kuiltje, van 
binnen met worteltjes en halmpjes gevoerd, staat tusschen 
hoog gras. De 4 sterk buikige, eenigszins gerekt peervormige 
eieren worden in April, Mei of Juni geleed. Zij zijn 51—58 
mM. lang en 35-—40 mM. breed. De grondkleur is olijfgroen 
tot olijfgeel, geteekend met vlekken, vlekjes, smeren en wolkjes 
van bleek geelbruin en omberbruin, gewoonlijk gelijkmatig 
verspreid. Sommige exemplaren zijn over het algemeen zeer 
donker. Soms komt er ook één groote vlek aan ’t stompe eind 
voor, door ineenvloeiing der kleine vlekjes, waardoor zich dan 
nog eenige donkere haarlijntjes slingeren 


Geslacht Numenius — Wulp. 
154. Nwmenius arcuates = Wulp. 


In onze hooilanden en op onze heiden een zoo niet alge- 
meene, toch niet zeldzame broeder, die liefst op moerassigen 
zanderond of heide zijn nest op een hooge, droge plek, dicht 
bij water bouwt. Het is niets meer dan een ondiepe holte. De 
4 gestrekt, soms gedrongen peervormige eieren worden in 
April, Mei of Juni gelegd. Zij zijn van 64—70 mM, lang en 
33—48 mM. breed. De soms glanzende schaal is op een grond- 
kleur van verschillende tinten olijfgroen, soms steenkleur, ge- 
teekend met vlekken van bruin, geelbruin en’ omberbruin, die 
gelijkmatig verdeeld zijn. De onderliggende vlekken zijn bleek 
purper. Sommige vlekken zijn klein en scherp, andere groot 
en ineenvloeiend, sommige eieren bleek, andere donker. 


Dertiende Orde: Longipennes. 
(Langvleugeligen). 


Familie Laridae —= Meeuwen. 
Geslacht Larus =—= Meeuw. 
155. Larus argentatus — Zälvermeeuw. 


Deze vogel broedt gewoonlijk in koloniën in onze duinen; 
het nest is niets dan een holte, met halmpjes gevoerd. In Mei 
worden de 2 of 3 ovale eieren gelegd, die van 65—75,5 mM. 
lang en van 44-—52,5 mM. breed zijn. De iets glanzende, 
grofkorrelige schaal is op helder of donker blauwgroenen, 
olijfgroenen, helder olijfgelen tot oliebruinen grond met regel- 
matig verdeelde grauwe en helder blauwgrauwe onderliggende 
vlekken en (bij lichte grondkleur zeldzaam, bij donkere kleur 
meer algemeen voorkomende) zwartbruine en bruine boven- 
liggende vlekken en stippen geteekend. 

Larus canus = Kleine Zeemeeuw. 

Nestelde vroeger op Texel, tegenwoordig niet meer; grootte der 
eieren 52—67,5 X 40—44 mM. Aantal 2 of 5, buikig eivormig, grof- 
korrelig; op roestgelen of olijfgroenen grond, die soms donker room- 
kleurig is, gevlekt met donkerbruine, haast zwarte bovenliggende 
vlekken en vlekjes en grauwe of bleek-purperen onderliggende vlekken. 


156. Larus ridibundus — Kapmeeuw. 

Op de eilanden, aan den binnenkant der duinen, dieper het 
land in langs rivieren, aan en op meren, plassen, enz. Het 
nest drijft soms op het water of rust op den grond. Het rust 

8 


114 


gewoonlijk op een grondlaag van omgeknakte biezen of riet- 
bladeren, waarop het nest, bestaande uit fijne halmpjes, biesjes, 
gras en stroo vastgeweven zit. Op het vaste land is het een 
kleine, met halmpjes gevoerde nestholte. Van begin Mei tot 
begin Juni worden de eieren gelegd, die van 48—56 mM. lane 
en van 34—38 mM. breed zijn. Zij zijn 3 of 4 in aantal, 
peervormig, langwerpig ovaal, kort eivormig, stomp-peervormieg 
of elliptisch. Evenals de vorm loopt ook de kleur sterk uiteen. 
Nu eens komen er geheel bleekblauwe voor, dan weer room- 
witte met zwarte. en donkerbruine krabjes, of eieren, die 
geheel aan gorzeneieren doen denken of aan roodborstjes-, 
kauwen-, vliegenvangers-eieren. Zeer donkerbruine variëteiten 
zijn ook niet zeldzaam. Het type is echter een olijfgroene 
grondkleur met lichtbruine vlekken en eenige grauwe onder- 
liggende vlekken. 


Larus minutus = Dwergmeeuw. 


Vroeger eens aan een meertje aan den Hoek van Holland broedend, 
tegenwoordig naar het schijnt niet meer. De 3 eieren zijn 37,5—44 mM. 
lang en 22—245 mM. breed. Zij zijn ovaal en op gladde schaal 
dofbruin met aschgrauwe onderliggende en helderbruine boven- 
liggende vlekken geteekend. 


Familie Sternidae —= Zeezwaluwen. 
Geslacht Sterna == Zeezwaluw. 
157. Sterna cantiaca — Groote Stern. 


Deze vogel, steeds in koloniën nestelend, broedt voorname- 
lijk op Texel, Schouwen, Hoek van Holland, enz. Het nest is 
een klein kuiltje. In Mei worden de 2 of 3 langwerpig 
eivormige eieren daarin gelegd, die van 48.5—54 mM. lang 
en van 33—39 mM. breed zijn. De grove schaal is op vuil 
geelwitten, groengelen of roodgelen grond geteekend met 
grauwe en purperen, deels flauw zichtbare en zeer verspreid 
staande onderliggende vlekken en tamelijk duidelijke gele en 


kkn en zakenkrant 


a à ad 


115 


donkerbruine bovenliggende vlekken en stippen van verschil 
lenden vorm; de vlekken treden naar het stompe eind talrijker 
op, zijn hier vaak groot en kransvormig ineenvloeiend, of eroot 
en rond, regelmatige velden vormend, soms ook klein als stipjes, 
punten en krasjes. 


158. Sterna hirundo — Vischdietje. 

Door ons geheele land, op lage eilanden, in moerassen, 
weiden, enz. nestelend, ook wel in koloniën, langs de kusten, 
riviermondingen, enz. Het nest is een eenvoudige holte in het 
zand. In Mei of Juni, (soms later van een tweede broedsel) 
worden de 2 of 3 ovale eieren gelegd, die van 37.5-—40 mM. 
lang zijn en 29—31 mM? breed. De fijnkorrelige, niet glan- 
zende schaal is op witachtigen, wit- of bruingelen, olijferoenen 
of olijf bruinen grond geteekend met violet- en aschgrauwe 
onderliggende vlekken en met roodachtige en langwerpige 
(soms naar een kant scheef staande) bovenliggende vlekken, 
die meestal tamelijk regelmatig verdeeld zijn en niet te dicht 
staan, soms echter naar ’t stompe eind dichter optredend, hier 
soms een vlekkenkrans vormend. 


159. Sterna macrura — Noordsche Stern. 

Geheel als voren, doch zeldzamer, wat nestwijze betreft. De 
eieren zijn echter van 36—44 mM. lang en van 26—31l mM. 
breed, terwijl de grondkleur groenbruin, geelwit, olijf bruin of 
groengeel is, en de onderliggende vlekken grauw en min of 
meer wolkachtig zijn. De bovenliggende vlekken zijn groen- 
of grauwbruin en diepzwart. Ook hier maken zij vaak allen 
één hoek met de lengte-as, soms echter staan zij zonder eenigen 
regelmaat door elkaar en vormen aan ’t stompe eind een krans. 
Over ’talgemeen zijn zij bijna niet te onderscheiden van de 
eieren van Sterna hirundo. 


116 . 


160. Sterna minuta — Dwergstern. 


Op de eilanden aan den Hoek van Holland en te Callantsoog, 
liefst op zandige, onbegroeide, van steentjes en schelpjes voor- 
ziene plaatsen nestelend. Het nest is een ondiepe holte, met 
kleine mosselschelpjes belegd. In Mei of Juni worden de 5 
ovale, soms puntig ovale eieren gelegd. Deze zijn van 29—33 
mM. lang, bij een breedte van 21—26 mM. De grondkleur 
is roomwit, soms geelachtig of iets bruingeel, soms groen 
getint. De onderliggende wolkjes zijn grauw of purper ge- 
kleurd. De kleine bovenliggende vlekjes en stipjes zijn bruin, 
roodbruin, zwart en blauwachtig. Niet zelden is de grondkleur 
lichtblauw. 


Geslacht Hydrochelidon — ‘Moeras-zeezwaluw. 
161. Hydrochelidon nigra == Zwarte Stern. 

Een in ’t binnenland zoowel als langs de kusten zeer alge- 
meene vogel, die op stilstaande, zoete ‘wateren, veenpoelen en 
moerassen zijn nest bouwt, in koloniën van 4—100 nesten, 
Op scheren drijvend gelijkt het nestje wat bouw aangaat veel 
op de binnenste laag van een lijsternest, daar het zuiver rond 
is afgewerkt, doch zeer dun en licht is. Het rust ook wel op 
drijvende hoopen biezen en riet. De 3 eieren zijn 31—38 mM. 
lang en 21—28 mM. breed, worden in Mei of Juni gelegd, 
en zijn kort of puntig ovaal. De gladde, fijne schaal is op een 
groengelen, bruingelen, geelwitten, geelachtig olijfgroenen of 
olijf bruinen grond geteekend met weinige, onduidelijke onder- 
liggende vlekken en talrijke bovenliggende vlekken van don- 
kerbruine en zwarte kleur. Nu eens vormen die een krans om 
het midden of om het stompe eind, dan weer staan zij als 
kleine stipjes gelijkmatig over het ei verspreid; de punt 
echter is steeds ongeteekend. Soms, vooral als de eieren 
grooter zijn, zijn de vlekken lichter en grover en vormen 
geen bepaalde krans, ofschoon zij toch dichter aan het stompe 
eind staan. 


ahd 


Veertiende Orde: Anseriformes 
Ee NER 


Familie Anatidae — Eendachtigen. 
Geslacht Anser —= Gans. 
162. « Anser anser —= Grauwe Gans. 


Op sommige Friesche meren nog af en toe in de dichtste 
rietvelden broedend. Het nest staat op een klein eilandje, is 
groot en kunsteloos uit riet en biezen saamgesteld. De rand 
wordt eevoerd met halmen en bladeren en van binnen met uit 
haar borst getrokken veeren. In Maart worden de 7— 14 ovale 
eieren gelegd, die 83— 92 mM. lang en 56,4—63 mM. breed zijn. 
De sterke, grot korrelige, fijngeporiede, glanslooze schaal is wit, 
naar ’t lichtblauw hellend ; in de verzameling wordt hij geelachtig. 


Tabel voor de grootte en het gewicht der schalen 
van eendeneieren. 


breedte lengte gewicht 

in mM. in mM. eG: 

VOGELNAMEN. NET : EN 

als lalslslelelkl|e 

|? si eh ee Eg ik 

EN onja ls eol al s 
Anas boscas. . . . . .| Wilde Eend aools 57 [56,362,5,50 [ais 535,848 
Tadorna tadorna . . . .| Bergeend . .}46,949,544 165.771 (60,5f719/864/570 
Spatula clypeata . . . -|Slobeend . 7,539 834,552,3,56,5/48 [275/306/234 
Chaulelasmus streperus | Krakeend . .…|37,559,5/54,5/55,9157 (Ol [285/312/264 
Mareca penelope . . . .| Smient . . .|38,840,5136 |55,8,59,5)51 [314/348/278 
Nettion crecca . . Wintertaling.f32,5/55 |80,5/44,449 41,5/163/180/144 
Querquedula querquedula Zomertaling .|32,5/34,5/50,5/45,5/4S |41 |189/210/162 
Daftila acuta . . .«. . .| Pijlstaart . .f39,842 36 [55 61 [al 1325/360/276 
Netta rufina. . . . …. .| Krooneend .1,543,540 [57,3159 |54,5/470/468/420 
Nyroca ferina . . . . .| Tafeleend . .f43,646,541,5/61,3,68 (53,5|612/702/504 


118 


Daar de eend-eieren bijna alle dezelfde kleur hebben en de 
nestwijze ook weinig uiteen loopt, evenmin als soms de grootte, 
heb ik in vorenstaande tabel ook nog het gewicht wegeven 
van droge doppen. 


Geslacht Tadorna — Holeneend.. 
165. Tadorna tadorna — Bergeend. 


Nestelt in onze duinen in konijnenholen of kunstnesten. De 
gang is + 30—50 ecM. diep, als de vogels het zelf graven. 
Van binnen is het nest met dons bekleed. In Mei of Juni 
worden er 7—l4 ovale, helderwitte eieren gelegd. 


Geslacht Spatula — Lepelbekeend. 
164. Spatula clypeata — Slobeend. 


In ons geheele land nestelend, niet zeer zelden, komt voor- 
namelijk in het Westen voor. Im moerassen, poelen en met 
rietplanten begroeide weiden nestelend. Het nest is niet met 
veeren, slechts met dorre halmpjes gevoerd. Het is goed ver- 
stopt. In Mei of Juni, soms al in April, worden de 6—14 
gestrekt ovale, fijnkorrelige, fijngeporiede gladde, geelgroene 
of roodachtig getinte eieren gelegd. 


Geslacht Anas — HKend. 
165. Anas boscas — Wilde Eend. 


Deze vogel nestelt door ons geheele land in moerassen, langs 
sloten, vijvers, rivieren, in rietvelden, vochtige weilanden, enz, 
liefst in de nabijheid van geboomte. Soms nestelen zij op een 
of anderen knotwilg. Het nest is vrij mooi. Het bestaat van 
buiten uit dorre halmpjes en mos, het is zuiver rond, goed 
verstopt onder allerlei dorre ot levende planten, die ook tot 
grondstof van den buitenrand dienst doen. Van binnen is het 


OT 
glad gevoerd met uit borst en buik getrokken veeren en heeft 


9 


t een mooie ronding. Het staat gewoonlijk dicht bij het water, 
doeh is er ook wel eens een 60—80 M. van verwijderd. 
Ook worden de eieren wel eens in een oud kraaien- of roof- 
vogelnest gelegd. 

In Mei of April worden de 11—12, soms tot 16, eieren 
gelegd. Zij zijn langwerpig rond, glad, sterk en de schaal is 
fijnkorrelig, erauwgroen of vuil groenblauw gekleurd, en voor- 
zien van vuile smeren, die bij wasschen verdwijnen. 


Geslacht Chaulelasmus — Krakeend. 
166. Chaulelasmus streperus — Krakeend. 


Zeldzaam, doch door het geheele land langs poelen en plassen 
verspreid. De 8-—10 eieren zijn ovaal en geelachtig wit. 


Geslacht Mareca = Fluiteend. 
167. Mareca penelope = Smient. 


Slechts in Noord-Brabant nestelend aangetroffen, verder neste- 
lend als boven. De 7—12 eieren zijn gestrekt ovaal en bleek- 
geel op glanslooze schaal. 

Geslacht Nettion — Krikeend. 
168. Nettion crecca = Wintertaling. 

Zeldzaam, broedende als boven, meest in dicht begroeide 

plaatsen. In Mei worden de 8—15, ovale, witgele eieren gelegd. 


Geslacht Dafila — Luangstaarteend. 
169, Dafila acuta — Pijlstaart. 
Nestelend als boven, alleen in Noord-Brabant aangetrotten, 


een vrij los nest bouwend. Eind April of Mei worden de 7—10, 
ovale, vuil grauwe of bruingroene, mat glanzende eieren gelegd. 


120 


Geslacht Querguedula — Taling. 
170, Querguedula querguedula — Zomertaling. 

Nestwijze als boven, soms ver van water in koren- of gras- 
velden; het mooi afgeronde nest bouwend onder wilgenboschje, 
graspol, enz. De 7—12 eieren worden in April of Mei gelegd. 
Zaj zijn langwerpig ovaal of rondachtig ovaal. De sterke, 
gladde, fijn geporiede, nauwlijks glanzende schaal is in verschen 
toestand geel, groen getint, later bleek bruingeel. 


Geslacht Netta == Krooneend. 
171. Netta rufina — Krooneend. 
Zeer zeldzaam in ons land. Im Mei of Juni legt hij 5—6 
ovale, geelgroene eieren. 
Geslacht Nyroca — Duikeend. 
172. Nyroca ferina — Tafeleend. 
Zeer zelden in ons land nestelend; eind Mei of begin Juni 
worden de 7—12 kort ovale, fijnkorrelige, niet glanzende, 
bleek olijfgroene of grauwgroene eieren gelegd. 


Vijftiende Orde: Urinatores. 
(Duikerachtigen). 


Familie Colymbidae —= Duikers. 
Geslacht Colymbus —= Fuut. 
173. Colymbus cristatus = Fuut. 

Door ons geheele land op plassen, poelen, meertjes, die 
steeds dicht met riet bezet, doch ook vrij diep zijn, voorkomend, 
niet zelden meerdere paren bijeen. Het nest drijft op het 
water, tusschen het riet of onder overhangende biezen verbor- 
gen. Het is zeer slordig gebouwd, en zóó vlak, dat het zich 


121 


nauwelijks boven het water verheft. Het bestaat geheel uit 
doode, soms reeds half rottende biezen, die de eieren dragen. 
Deze liggen soms half in het water. Er bestaat geen verschil 
tusschen zoo’n nest en een drijvend hoopje biezen, zoodat, als 
de vogel bij het verlaten de eieren onder biezen en blaadjes 
verborgen heeft, het als nest bijna niet te herkennen is. Het 
is + 20 eM. in doorsnede en onder en boven water tezamen 
+ 15 eM. hoog. 

In Mei en Juni worden de 3—5 gestrekt ovale eieren ge- 
leed. Deze zijn van 50-56 mM. lang en van 33.5—37,5 mM. 
breed. De groenwitte of blauwwitte schaal is met een dikke 


kalklaag bedekt, zijn de eieren bebroed, dan worden zij geel- 
achtig of bruin gewolkt, nog later worden ze haast bruin. 


174. Colymbus griseigena == Roodhals-fuut. 
Als de vorige, doch zeldzamer. De eieren worden in Mei 
gelegd, zijn 45—52 mM. lang en 31.5—35.5 mM. breed. Zij 
zijn gestrekt ovaal en 3—5 in aantal; kleur als boven. 


175. Colymbus auritus == Kuifduiker. 


In Noord-Brabant broedend aangetroffen. De eieren zijn 
39.6—47.25 mM. lane en 28.8—30.5 mM. breed. 


176. Colymbus mgricollis == Geoorde Fuut. 
In Zuid-Holland en Noord-Brabant broedend aangetroffen. 
De eieren zijn 40.8—48.8 mM. lang en 28—30 mM. breed. 


177. Colymbus fluviatilis == Dod-aars. 

Door ons geheele land nestelend langs poelen, plassen en 
meren. Het nest ligt goed verborgen tusschen 't riet, zoover 
mogelijk van land. De eieren zijn 34—39 mM. lang en 24— 28 
mM. breed, 3—6 in aantal, gestrekt ovaal, aan beide einden 
toegespitst. 


LIJSTEN TOT HET DETERMINEEREN 


DER VOGELEIEREN. 


Eieren zonder vlekken of vlekjes … . . Zie bij Groep 


Eieren met > ) > Ala Fre RS) 


GROEP [. 


Eieren zonder vlekken of vlekjes. 


IeLEn SML Er terne een | ten RETE ER arr TR ZS HONK 
ienen blaauw wit smeden werk 0 B eeen rijk > » 
Eieren groen, bruin, doch niet wit of blauw wit > > 


A. Eieren wit. 


Gevonden in een hol 
Gevonden in een open nest 


1. Witte eieren, in een hol gevonden. 
In een gat, gegraven in den grond 
In een boomgat RRA 
In een muurgat of in een huis. 


2. Witte eieren, in een open nest gevonden. 
In een boom he ded 
Nest op het water of op den grond 


» 


Ë 
TE 


Á. 


at 


6. 


sl 


ml 


In 


Ei kogelrond, nest van vischgraten . . . . … IJsvogel. 
Ei langwerpig, dunschalig, klein . . …. . Oeverzwaluw. 
Ei groot, als eendenei, in duinholen. . . . Bergeend. 


Eieren kogelrond, minstens 2,5 cM. in doorsnede . Uilen. 
Eieren ovaal, glad, sterk glanzig Spechten (met Draaihals). 
Ki elliptisch, geheel als van tamme duif . Al. Boschduif. 
Nest: het bekende zwaluwnest … . . . . Hwiszwaluw. 
Nest: een hoopje rommel in een muurgat, 

ei lansserekt ….t tr 7: en ep Gers Wold. 
Nest vrij klein, netjes EBR kt, ei klein Zw. Roodstaart. 


Nest: een oud kraaien- of eksternest, eirond. …. Ransuil. 
lbanewerpige, ovale eieren. «4 a. “Duwen. 
Ziooe afoot alsan zene ns Mime Mn ntDe Pee Ek a OOde vaar: 
Nest op het water of er boven ….. … . Wowudaapje. 
Nest met vele eieren, op den grond. …. . . . Veldwil. 


B. Eieren blauwwit. 


Nest op ot boven het water Ibs 
Nest aan slootkanten ot op den grond 2. 
Nest in een boom of struik. De 
Nest in een hol. 4, 
Nest op of boven het water. 

Eieren rond, nest vrij groot .… . …. Brwine Kwikendief. 
Eieren ovaal, langwerpig, klein, onaan- 

zienlijk MESBper wiegen ne Ee op ger oe tens 
Eieren zeer groot . …. dra Gran we Gans: 


Nest boven het water, eieren Pil m. 50 x 82 mM. Awak. 


2. Nest aan slootkanten of op den grond. 


Nest op den grond, groot, ronde eieren . Kwikendieven. 
Nest aan slootkanten, bekende eieren . . . …. Henden. 


124 


3. Nest in een boom of struik. 


Groot ‘nestin hoogen:boom 4.7 eren le Melano 
Klein nestje in struiken, eitjes lichtblauw Vliegenvanger. 
Eh ke En Basterd- 
Klein nestje in struiken, eitjes helderblauw 

nachtegaal. 
Groot nest met langgerekte eieren . . . Aalscholver. 

4. Nest in een hol. 

Bie Klein vO waal ze, sel Eh afte ee DFE DOD 


C. Eieren niet blauwachtig of wit. 


Bretten: bIWErOEN WT ant AL De be Eat NI 
Eieren bruinachtig 


© 


L. Eieren blauw=groen. 


Nest in een hoogen boom, eieren groot, dof . Reiger. 
Nest op het water, eieren vrij groot . . Purperreiger. 
Nestsins eens hol tm-den-stondh 5 Se sie dem GAD AEN: 
Nest in een boomhol …*. . … … . . _Roodstaartje. 


2. Eieren bruinachtig. 


Nest-'opshet water See ste ot Le A te HE TOC ODE 
Nestum een gatevtdoever OL SCron ket sina NeR ERD 
Nest op den“ grond, eitjes kleine: 11,4 ws Nachtegaals 


Nest in een kuiltje, eieren vrij groot Fazant en Patrijs. 


GROEP II. 


Eieren met vlekken of vlekjes. 


Raeren een“mest neen dre ae ie ondermn 
Bieren in een kuiltje in den .erond > 5 zeen 


125 
D. Eieren in een nest. 


Open nest. odes A js 
CEO AE bereke mgb en ee ART el 


Ll. Open nest. 
Nestrup tot woven het-materkenn 4, AREN AE Mrs oord 


hj 


Nest in een boom of struik 


t 


Nest op den grond 


2. Nest in een hol of gat. 
Ei blauwwit met bruine en zwarte stippen . . Kauw. 
Eitjes wit met roode stippen . Meezen en Boomkruiper. 
Ei van spreeuwenei-grootte, met bruinroode 


SOM PETE Set NDS ac eta Bel Aret OOM lever: 
Helblauwgroen met roode wolkjes en stippen, 

MES RENE EO de ere BI en ee Pee EGM DLEN 
Wit met bruine, dichte teekening . . . Ringmusch. 


Nest op of boven het water. 
Nest op het water, eieren geelbruin met 


9 
5 


brmüroode vlekken. „eel oor Waterhoenders. 
Nestje boven het water, vast in 'triet. . Bietzangers. 


Nest op het water, groote, witte, roodgevlekte 

GIA Dik ee OE DLA AE Io a MDO OLO 
Nestje op waterplanten liggende, eitjes 

bruin met zwarte vlekken … . . . Zwarte Stern. 
Nest op riet drijvend, ei groen met grauwe 

vlekkorbj me Meten Man bie EE cn, ECD MCE VU 


4. Nest in boom of struik. 
Nest open 
Nest met kap en vlieggat 


Le 


5. Nest op den grond. 
Eitjes wit of geel, rauw gevlekt, rondachtig Kwikstaarten. 


00 


9: 


Nestje overkapbs-Sn! tres Mia Esen ee Pean BOSCH NME 
Leewweriken 
en Piepers. 
Eitjes blauwwit met roode wolkjes Rood- en Blamwborstje. 
Ki geelwit met bruine en roode vlekken Kwartelkoning. 


Eieren sterk bruin en grauw gewaterd. 


Nest open. 
Nest in doorsnede kleiner dan 1.5 dM... . . … 8. 
Nest in doorsnede erooter dan 2.5 dM... & … 8: 
Nest in doorsnede daar tusschen in gelegen . . . 10. 


Nest met kap en vlieggat. 
Mooi mosnest, tweemaal zoo hoog als breed. Staartmeezen. 
Mosnest vrijwel even hoog als breed, ei wit, 


geel Seshpti. sleten onee ron leg er ee AMT U 
Nest van grashalmen, eitjes rood gestipt . Boschzangers. 


Nest groot, ruw, eieren grauw of grauwbruin Huismusch. 


Nest met een doorsnede kleiner dan 1.5 dM. 
Nest van mos, eieren blauwachtig, roodbruin ge- 


GEEN EE ETE egen is LE Sa roe SEIUn 
Nest in struikjes, los uit grashalmpjes; eitje 

wit, grauw geteekend _… … « … … … Gwrasmusschen: 
Nest op een stomp, eitjes rose, zwartrood ge- 

beekenid-fe «den vw Abt een Beeker a ES DOLOR 
Nest laag bij den grond, ruw uit halmpjes, eieren 

met donkerpaarse. schrappen =t AA. ten ten MONZEN. 
Klein mooi nestje in 't riet, eitje wit met 

erauwekrabjes: u nt toer nd de SONGS 
Zeer klein restje in de sparren, zeer kleine eitjes Goudhaantje. 
Eitjes lichtblauw, bruingeel gevlekt. . Gr. Vliegenvanger. 
Nest uit klei, aan schuren, huizen enz. . Boerenzwaluw. 


Ei wit, grauw gestipt, niet in ’t nest behoorend Koekoek. 


Nest met grooter doorsnede dan 2.5 dM. 
Fieren roodbruin. semarmerd se amen gh te Sen: 
Groote eieren, blauwwit, weinig bruin geteekend Bwzerd. 


127 


Kleinere eieren, blauw wit, groote, roodbruine vlekken Sperwer. 
Eieren groenblauw met grauwe en bruine vlekken. Kraaten. 
Nest overdekt, eieren blauwachtig met bruine vlekken. Eksters. 
Plat nest, eieren sterk olijfgroen gewaterd. Vlaamsche Gaai. 


10. Nest tusschen die maten in gelegen. 
Prachtig geweven met witte, zwartgestipte eieren Wielewaal. 
Vrij stevig nest, dunschalige, gladde, lichtblauwe 
(vleeschkleurige) eieren, geteekend met grauw 


EON SLOD de EEA ge Re Canea ELO Teen: 
Eieren blauwgroen, geteekend met groen, grauw 
CELLO ELD OE, AE Hee Rhee Weke TUS LENS. 


Eieren zalmkleurig met De uinroode Sin Groote Lijsters. 
Eieren wit met zwarte vlekjes en streepjes, nest 
Oke enen an RE ee se  te aaermdsbeke 


E. Nest slecht een kuiltje in den grond. 


Nest op heidevelden, ei bruinrood gevlekt en ge- 


Marmerd ee ta 4e Seen wtb ADL ennn wiene lekken. 
Nest op open beanmiken ot in duinen, ei 

mbs eranwseewolkt sat Rs Ane one ee NUChtZ Wal UW. 
Nest in korenvelden of hooilanden, ei geel, bruin- 

Semele ng et ee Al Lan thee VM eL 


Nest in hooge heide, ei An intens DE uin gevlekt . Aorhoen. 
Nest in de duinen, ei als kippenei zoo groot, bruin- 


warten overlanmsdher vlekken nw van Abt Me NG Me 
Ei groot, plm. 55 X 40 mM., geelbruin met zwarte, 
kondewvlekken Mes Nn. Rb a me SCH OL EISTE? 


Ei peervormig, geelbruin met zwarte reken bekend Atevst. 
Ei peervormig, roomwit met kleine, zwarte krab- 

Helmes se ME Ibm MEE eene an Bens lek Me Plevieren. 
Ei roodbruin, met groote zwartbruine vlekken, 

Bleeker SOE MM. barn tr deet ene e Growdplevien, 


128 


Ei grauwgroen, met bruine vlekken, peervormig. . Swippen. 
Nest in boschgrond, ei vleeschkleurig met bruine vlekken Houtsnip. 
Ei peervormig, grauwgroen, roodbruin gevlekt, 

34 X 23 mM. HAER … … … _Strandloopers. 
Ei groengrauw met zwarte en ni 48 X 32 mM. Kluit. 
Ei peervormig, groen, bruin gevlekt, gladde schaal, 


plm: 42 DOME Arsen pdr TR EGON EA 
Ei peervormig, roestgeel met roodbruine vlekken, 
plm Der AME BA zak: de, Oeverlooper. 


Ei groengeel met bruine ien plm. 37 X 27 mM. Boschruiter. 
Ei tolvormig, bruingeel met roode en bruine vlekken en 


streepjes, plm:.43 XX 30, mM zeer n ete LELLTE 
Ei langgerekt, groen met grauwbruine vlekken, 
plm oa anM tn nn GT 


Ei, net zoo gekleurd, peervormig, plm. 66 X 45 mM. Wulp. 
Ei groengrauw met bruine en zwarte ver uiteen- 


staande vlekken, erove schaal . . . …. … … . Meeuwen. 
Eieren grauwbruingeel met zwarte en bruine 
vlekken … … … Noordsche. Stern _en- Vischdiefje: 


Ei geelachtig met bruine vlekken, plm. 55 X 35 mM. Groote Stern. 
Ei wit met grauwe vlekjes en wolkjes, 
plmsat HS mME SAP Bent red EOD STO 


ALPHABETISCH REGISTER. 


A 


Balsecholwers …. 4% 
Accentor modularis 
A GGIpIters AISUS … 
Acrocephalus acuaticus. 8 
x palustris …-… 
phrogmitis 
» streperus . 
EN turdoides. . 
Aegialitus alexandrinus. . … 
» Guri orhn Chen SA ME 
buatieula® et be 
Aegithalus caudatus . .…. . 
E pi vagans . 
AAI ATVENSIS se Ale 
ENIGedotispida,. …: uw. 
Anas boscas . . pas 
Anosthura troglodites 
Anser anser BERN 
Anthus campestris. . …. … 
je PIAGENSISW ml Rd Te 
5 trivialis . 
Appelvink . 
Apus apus. 
Ardea cinerea 
Ardeola ralloïdes RA 
BATE LERT A eee ee oe 
Asio accipitrinus 
TOUS Sne fe 5 
Astur palumbarius 


Baardmannetje . …. .. 
Bastaardnachtegaal . … 
Blauwborstje (witgesterd) 
Boomklever... Ea 4 
Boomkruipertje . 


Bosechlraalss sen Pee zi: 


Boschruiter alde 
Botaurus stellaris -. . .… 
Braamsluiper . 

Budytes flavus 

Buizerd . 


ButeombuteDr sans sans 


C 


Cannabina cannabina 
Caprimulgus europaeus . 
Garduelis carduelis- —… … 
Garmenoctua ! 
Cerchneis tinnunculus 
Certhia brachydactyla 


Sn 
94 


Charadrius pluvialis 
Chaulelasmus streperus . 
Gh eldOmsurol canne 
Chloris chloris 
Chrysomitris spinus 
CICOPA ee Le a. 
Circus aeruginosus . . .. 
4 cyaneus … 
ne pygargus. . . . 
Ghvacolasripariam ns 
Coccothraustes coccothraustes 
Colaeus monedula . . .… 
Columbaroenas nme 


4 palumbus 
Jolymbus auritus 

Ô CRISE US Je 

1 fluviatilis 

griseigena … 

N niericollis. 


Coturnix coturnix . 
Corone cornix 


5 CORONER 
GOLVOSTCOrAEE a ens KE 
OTE KEREN TURNEN EREN 
Cuculus canorus .…. … Ek 
Cyanecula suecica leucocyanea 

D 


VOREN EISEN oe gba 1e BAP 
Dendrocopus major 


e medius . 

minor 

Dodaars f ke: 

Doulias luseinia. : 
Draaihals 


Duif (Kleine Bosch- EN 
Ak Lortejamr: 
ENVOI 

Duiker (Kaif-) 


E 

Bend Bersi) Cet Aere a 
Eend (Krak-) . Afar 
Eend (Kroon-) 
Eend (Slob-) .… 
Eend (Tafel-) . 
Eend (Wilde). 
Ekster 
Emberiza c itrinella 

2 LOEDER ene le ie 

4 schoeniclus 
Erithacus rubecula 


F 
Falco aesalon 

„ isubbuteo. 
Fazant (Ring-) 

4 (Bosch-) . 
Fitis ee AE 
Fluiter pek 

ei (Tuin-) … 
Fringilla coelebs 
Fulica atra 
PEC Fool wer dt | ee 

(Geoorde) … 
„ __(Roodhals). 


Gaai (Vlaamsche) 
Galerita cristata 
Gallinago gallinago 
“ major . 

Gallinula chloropus 
Gans (Grauwe) 
Garrulus glandarius 
Gecinus viridis … 
Geitemelker 
Gors (Geel-) 

„ (Grauwe) 

(Riet) 
Goudhaantje . 
Goudvink 
Grasmusch 
Griel . 
Groenling 
Grutto : 

„ (Rosse) 


Haematopus Geene 8 


Havik E 
Hirundo rustica 
Hoen (Kor-) 

„ __(Steppen- ) 
Hoentje (Por Seen 
Fop % 
Hydrochelidon nigra . 
Hypolais hypolais 
Huismusch- 2 


J 


Jynx torguilla 


K 
Karkiet (Groote) 
5 (Kleine) 


130 


Kauw. 
Kemphaan. 
Kievit 
Klapekster. 
Klauwier (Grauwe) 5 
5 (Roodkop-). 
JE eN Ee 
Kneutje . 
Koekoek 
Koet (Meer-) . 
Koperwiek . 
Korhoen 
Kraai (Bonte) 
„ _ (Bosch-) 
Kramsvogel 
Kruisbek 


Kuikendief (Asch grauwe) 


(Blauwe) . 
(Bruine) … 


” 


Kwak. 
Kwartel . 5 
Kwartelkoning 
Kwikstaart (Gele) . 
7 (Groote gele) 
(Rouw-) 
(Witte) 


L 


Lanius collurio … 
5 excubitor 
sh senator 
Larus argentatus 
canus 
4 minutus 
ridibundus 
Leeuwerik (Boom-) 
» (Kuif-) . 
s (Veld ). 
Lepelaar . 
Limosa Lapponica. 
Ee limosa 
Lijster (Bef-)". 4 
„ (Groote) . 
” (Zang-) 
Locustella luscinoïdes 
JS naevia . £ 
Lophophanes cristatus … 


‚ Loxia curvirostra 


TLsullula arborea . … 
Mm 


Mareca penelope 


Meerkoet 


Mees (Glanskop-, Zw artkop- js 


(Kool-, 

GRtanbje 

(Matkop-Zwar rtkop- je 
„… _(Witkop-Staart-) 

(Zwarte) 


(Zwar tgevlekte Staart- te). 


Meeuw (Dwerg-) 


AR CKOp-) 

Ef „Kleine Zec-) . 

5 (Zilver-) . 
Merel . ' 
Merula merula 

5 torgquata . 


Miliaria calandra 
Motacilla alba E 
alba lugubris . 
melanope 
Musch {Gras-) 
(Huis- ) 
es (Ring-) À 
Muscicapa atracapilla 
d colaris 
8 grisola … 


Nachtegaal . 

Nettion crecca 

Netta rufina : 
Numenius aquatus. 
Nyetieorax nyeticorax 
Nyroca ferina 


Oedienemus oedicnemus 
Oeverlooper 
Ooievaar. 
Oriolus oriolus 
galbula … 

Ortolaan . 
Ortygometra intermedia. 

il parva. 

hs porzana . 


P 

Paapje dl 

Panurus biarmicus 

Barusvater 
atricapillus rhenanus 
cocruleus . 
major 


131 


Parus palustus 
Passer domesticus . 
„ montanus 
Patrijs 
Povonecella pugnax 
Peldana alpina Schinzi . 
Perdix perdix 
Pernis apivorus . 
Phalacrocorax carbo . 
Phasianus colchicus 
ee torguatus … 
Phoyx purpurea. 
Phylloscopus sibilator 
rufus 8 
trochilus … 
Pieper (Boom- ns 
4 (Duin-) 
” (Gras-) 
Pica Pica 
Pijlstaart 
Pimpel 
Platulea leucirostra 


Plevier (Bontbek-) . 
ke (Goud-) . 
5 (Kleine) . 


N (Strand-). 
Pratincola rubetra . 
id rubicola 
Putter k 6 
Pyrrhula pyrrhula : 


a 


R 
Batte 4 
Ral (Water- ) 
Rallus aguaticus 
Recurvirostra avocetta 
Regulus regulus. 
Reiger (Blauwe). 

N (Purper-). 

4 GRE v99%. Ä 
Rhyacophylus glareola d 
Rietgors . aen 
Rietzanger . hed 

n (Bosch) ; 

E (Nachtegaal-) 

5 (Sprinkhaan-) 

5 (Water-) 
Ringmusch. En 
Roek 


Querquedula guerquedula . 


Roerdomp … 
Roodborstje h A 
Roodstaart (Gekraagde) A 
(Zwarte) 
Ruticilla phoenicurus 
5 titys 


Ss 


Saxicola oenanthe . 

5 stapazina . 
Scholekster : 
Scopolax rusticula 
Sitta caesia 
Sijsje . 8 
Smelleken … 

Smient p 
Snip (Hout- ds 

„ (Poel-) 

„ (Water-) 

Spatula clypeata k 
Specht (Groote Bonte) 

ee (Groote Groene). 

„ (Kleine Bonte) ; 

A8 ee ole) : 
Sperwer . 

Spotvogel 
Spreeuw . 
Stern (Dwerg- ) 

at Groote) p 

„ (Noordsche) . 

„… (Zwarte) 

Sterna cantiaca … 

5 hirando 

macrura . 

5 maart an. 
Strandlooper (Kleine Bonte) . 
Stix flammeá . Ne: 
Sturnus vulgaris Ss 
Sylvia atricapilla 

„ _curcured 

„ «simplex 

4 sylvia . 

Syrnium aluco ä 
Syrrhaptes paradoxus 


T 


Tadorna tadorna 
Taling (Winter-) 
je (Zomer-) . 
Tapuit RN 
se (Blonde). 
(Roodborst-) 


Tetrao tetrix … 
Tjif-tjaf . f 
Totanus totanus 
Tringoïdes hypoleucos 
Trypanocorax frugilegus 
Tuinfluiter. : B 
Turdus iliacus 

à musicus . 

eed DilaTIS 

13 viscivorus … 
Tureluur 
Turtur turuur 


Uil (Bosch-) 

„ (Kerk-) 

„ (Rans-) 

„ (Steen-) 

smV eld) 
Upupa epops . 


A 


Valk (Boom-) 

„ (Foren-) Á 
Vanellus vanellus … 
Vinke. ess 

„ ‚ (Appel-) 

ten (Goud) 


Vischdiefje … Je 


Vliegenvanger (Grauw ve) 


5 (Witgehalsde) 
k (Zwartgrauwe) 
we 

Waterhoentje. 

(Kleine) 

Ne (Kleinste) 
Waterral zie 
Wespendief 


Wielewaal . 
Winterkoninkje . 
Woudaapje 
Wulp . 


1 

P AN 
Zwaluw (Boeren-) … 

ke (Gras-) … 

9 (Huis-) . 


si (Oever-) 
Zwartkop 


IJsvogel . 


Pe 


ALT 


LME 


3 9088 00703 0612