vTfm!^-

i

(S.^m^

M. FABII QUINTILIANI

DE

INSTITUTIONE ORATORIA

LIBRI DUODECIM

AD CODICUM VETERUM FIDEM RECENSUIT

ET

ANNOTATIONE

EXPLANAVIT

GEORG. LUDOVICUS SPALDING A. M.

GYMN. BEROL. PROFESSOR ET ACAD. REGIAE SODALIS.

VOLUMEN IV.

CONTINENS LIBROS X-— XII.

LIPSIAE, 1816.

SUMTIBUS FRID. CHRIST. GUIL. VOGELir,

PRAEFATIO PHILIPPI BUTTMANNI.

V^uod ego non putaveram unquam futurum, ut Quintiliano, cui nunc demum juftum ob- tigilTe editorem laetabantur eruditi, edendi operam et ipfe navarem aliquando, id facere rae coegit cafus mihi, dum vivo, omnium prope acerbiflimus. Nam cum G. L. Spaldin- gium operi, cui ille per viginti fere annos optimas lioras fingulari ac paene inenarrabili cum ftudio impendiflet, proliigato jam et pro- pemodum ad finem perducto fubita mors die VII Jun. MDCCCXI eripuiflet: me potiflimum amicorum ejus deftinabat voluntas, qui cala- mum fumerem ipfo mortis die ab eo depofi- tum, et perfectore fuo orbatum opus, quoad proprium pateretur judicium, ipfius more et modo abfolverem. Demandatum negotium li- benter fufcepi , non quod ad bunc praecipue fcriptorem accuratius atque adeo cum editoris cura tractandum meorum me Itudiorum ratio duxiflet: fed quod per intimam multorum an- norum eum Spaldingio familiaritatem necefli- tudiuemque, quam in maxima felicitatis meae

1 *

IV - PRAEFATIO.

parte pono, ita virum pernofTe atque in inge- nii ftudiorumque ejus habitum infinualTe me Tidebar, ut, quam ille in expoliendo fcriptore viam inltitiflet, eam ego perfequi facilius com- modiusque poflem ; et, quidni proloquar, quod pectus jubet? quod certo fciebam, ipfummihi, li fatum praefagiflet, partes fuas traditurum fuiffe.

Opinabamur omnes, quibus cum Spaldin- gio vivere contigerat, telam eum plane perte- xuifle praeterexiguam extremi voluminis par- tem. Et pertexuerat fane, fi fummam rei fpe- ctes. Commentarium et criticum et exegeti- cum elaboratum reliquit usque ad libri XII. c. 3« §• 7« Qnem dum accuratius infpicio, facile intellexi, nondum talem ab auctoris manu exiifle, qualem ille emiffurus in publicum fuif- fet. Quippe et fingula prima fuderat manus, tot mutatis additisque, ut nifi diligentiore ca- lamo exarata typolhetae tradi non poflent, et multas animadverfiones ut inchoatas et imper- fectas notaverat Spaldingius ipfe, non pauca denique textum et apparatum criticum com- paranti occurrebant ejusmodi, quae iterum fcribens emendaflet vir omnium prope , quos novimus, accuratiflimus. Haec igitur defcri- bendi, perficiendi emendandique operam ego fufceperam, et, quo in opere primarium ille

PRAEFATIO. V

vltae fiiae munus exegififet, id meis ipfius ad- junxeram laboribus, qui neque deponi poflent nec deminui; a quibus non ita multum fu- perfore otii videbam negotio, quod fumma cum fide et religione exequi ipfa deceflbris auctoritas cogebat. Mox illa inciderunt tem- pora, per quae conllat maximorum minimorum iiegotiorum tenorem interruptum fubftitifTe aliquamdiu. Pluranon attinet afferre ad excu- fandam tarditatem meam, qui, quodintra men- fium aliquot fpatium peracturum me fperafrem, nunc demum, inito quinto polt Spaldingii obi- tum anno, peregerim.

ISIovi apparatus criticiinde a tertii volumi- nis editione nihil editori accefferat praeter duo codices non adeo magni quidem pretii, quos tamen paratos negligere noluit. Ouippe vir il- luftriflimus et doctiflimus H. F. de Diez, in cu- jus ditillimo rerum ad noftras litteras pertinen- tium thefauro primas partes occupat fupellex Santenii litteraria, quique hujus ufum bonis permittere in laude fua ponit, Spaldingio inde tum libellum obtulit varias lectiones Ouinti- liani ex codice aliquo excerptas continentem, tum Florilegium ab antiqua manu in membra- nis fcriptum, fententiasque ex Latinorum fcri- ptorum operibus collectas exhibens. Horum librorum alter, quem hoc figno Exc. Sant. no-

VI PRAEFATIO.

tavit Spaldingius , ignotas aliunde fcripturas non ofFert, fed ita fere cum codice Guelferby- tano confpirantes omnes, ut ex hoc ipfo eas ma- naffe pro comperto prope liabeam ; alter, quem Floril. Sant. nominat Spaldingius , haud raro quidem ab omnium librorum fcriptura recedit, ita tamen ut variationes ab illo ipfo, qui ilores hos excerpferat, aut fedulo, quo rotundiores exirent fententiae, aut neglectu etiam quodam admiffas fere effe, facile appareat. Tamen, ut de hoc ipfo conltaret, Spaldingii fecutus exem- plum diligenter inde fmgula et ipfe enotavi. Nam in ceteris quoque decefforis morem fer- vavi: quem cum ipfe non fatis explicuerit, paucis attingani. Nimirum ftatuerat ab initio editionem dare communi tantum ufui aptam, quam tamen parvo, quem tum fors obtulerat, apparatu ita exornaret, ut poffet inde augeri penus critica illa, quae apud Burmannum et Gefnerum proftat. Hinc factum eft, ut tam par- ca appareat in primo volumine notatio critica: quippe ex omnibus iis, quaeBurmannus habet, nihil repetebat Spaldingius nifi quo ad confti- tuendam confirmandamque fuam fcripturam opus videretur. Mox crefcente codicum copia, cum jam velut fe invito criticam fibi evadere editionem videret, quod tum utique ratio fua- debat, fecit : memoratis f uorum codicum lectio-

PRAEFATIO. VII

nibus, Burmannianos etiam, qui cum quaque concordarent,libros annotavit, ut Itatim hicle- ctori confuleretur; illas autem variationes a Burmanno Gefnerove jam notatas, quibus nova nulla auctoritas accederet, quarumque ufum perfpiceretnullum,ia fuam quoque editionem congerere detrectavit. Atque ad hanc plenita- tem,quae quamvis lectori docto criticoque fuf- ficeret, non tamen futuris editoribus aut re- rum antiquarum indagatoribus fupervacuas il- las redderet editiones, priora etiam volumina fupplementis augere aliquando conftituerat. Haec itaque nunc reftat provincia, quam et ipfam mihi traditam ego tum quidem non re- cufavi, nunc recufare invitus cogor; quippe qui expertus nunc intelligam , quantum mihi natu jam grandiori ille labor temporis fit con- f umpturus, neque tamen omittere mea debeam, quae proprio ductus itudio dudum mihi in his litteris pro Airili elaboranda propofui. Hoc igitur opto, ut ex juvenibus idoneus aliquis huic fuccedat operi, /7z/z>2^z/77i<7w<^, quod ftudiofi adhuc expectant, volumen^ fupplementa et in- dices complectens, digna et Quintiliano etSpal- dingio cura perficiat. Cujusmodi viro apud me praefto funt ex apparatu Spaldiiigii volumi- na aliqua codicum collationes; continentia, edi- tiones priores, chartaeque aliquot editoris»

^fn PRAEFATIO.

pi^aecipue autem ejusdem manu adfcriptae prio-r rum tomorum exemplis notatioiies, in quibus permulta funt, quae liujus operis lectoribus in-» videri nuUo modo debeant.

Illa vero confilii, quod in primo operis vo- lumine fequebatur Spaldingius, diverfitas aliud etiam incommodum peperit, quod, quamvis non grave, mancam tamen aliquatenus univer- -fam viri optimi operam effecit. Nam cum ei ad manum non effent multae ex faeculi XVI edi- tionibus, nec nifi admodum paucarum exiguus ufus factus eOet in Burmanni et decelforum ejus commentariis, fieri non potuit, quin mul- tis eum locis receptae feu vulgatae fcripturae f ons et ex alia in aliam transitus plane lateret. Neque tamen id admodum curabat Spaldin- gius in tali qualem tum parabat editione. Mox augefcente vetuftorum librorum numero cum accuratius exponendum effet de plurimis va-» rietatibus, aucta eft etiam fenfim necelfitas illi criticorum defiderio fatisfaciendi ; quodtamen quomodo fieri pofTet, in tanta illius aevi edi- tionum raritate non apparebat. Igitur etiam tum iis quas habebat opibus contentus Spaldin- gius, quoties mutatam aliquam inveniffet jam antiquitus fcripturam, id faltem ubique dili* genter notavit, in quonam Juorum librorum primo quaeque appareret. Sunt autem ilU

PRAEFATIO. w

libri ejusmodi fere, quos nihil primitus dare fatis conftat, ut Bafil. 1541. Grypli. Stoer. Hunc defectum explere ego neque potui, neque, fi potuiflem, in tam exigua, quae milii demandata fuerat, muneris parte ope* rae pretium fuilTet. Tenui itaque ad finem usque decefforis morem. Non tamen inju- ria a fupplementorum illorum confectore requiretur, ut illarum, quibus ille caruit, editionum, de quibus prae ceteris indico Ba- iil. I. (1527.), ed. Vidovaei (Parif. 1527. i5380> Vafcofani (Parif. i538. 1549.)' Afcen- fianam 1531. cum notis Philandri, et omnium maxime Gallandianas inde ab a. i558'5 co- piam fibi e Germaniae bibliothecis compa- ret. De Codice autem Turicenfi^ quod e Spaldingii ad Vol. I. praefatione conftat, ite- rum moneo , collationem ab Ulrico factam incipere a tertio demum libro. Igitur cum Sulzbergeri libellus ibidem memoratus va- rietatem librorum 1 et 2 non plenam, fed hic illic tantum excerptam praebeat, illorum etiam plena parari debebit collatio.

Jam, quamvis omnia, quae five augendis five corrigendis Spaldingii ad priores libros commentariis inferviunt, fupplemento illi re- ferventur commodius : non tamen alienum vi- detur,hic quaedam proferre, quae poftobitum

fic PRAEFATIO.

illius ad me pervenerunt. In quibus primo loco illa pono, quae in locum quemdam primi li- bri meo quidem judicio ingeniofe pariter ac vere a le nolata mecum per litteras communi- cavit vir in lioc litterarum genere celeberri- mus C. G. Scliiitzius. Verba Quintiliani haec funt I, 1, 27. „Cum vero jam ductus (littera- „rum) fequi coeperit (puer), non inutile erit „eas tabellae quam optime infculpi, ut per illos 9,velut fulcos ducatur ftilus. Nam neque er- ^rabit, quemadmodum in ceris (continebi- „tur enim utrinque marginibus) neque ex- „tra praefcriptum poterit egredi; et celerius „ac faepius fequendo certa veftigia formabit „articulos; neque egebit adjutorio manum „t'uam manu fuperimpolita regentis." Ad haec cum Spaldingius annotarit, quid hoe necjue extra praejcriptum poterit egredi dif- ferret ab illo neque errabit^ dicere fe non porfe, efle tamen in omnibus codd. : ofFen- diculum removit Schiitzius verbis fic diftin- guendis: IVam neque errabit, quemadmodum in ceris (continebitur enim utrinque margini" hus neque extra praejcriptum poterit egredi), et cclerius ac faepius Jequendo certa vejti^ gla formahit articulos. In quibus poftremis neglectam a Spaldingio fcripturam, quam cum plerisque libris Cod. Turic. pro hoc

PRAEFATIO. XI

formahit exliibet, firmahit^ unice veram elTe monet idem Scliutzius, cum firma puero manus quaeratur, dum certa fequitur illa veftigia, iftud autem formahit commodum fenfum hoc loco non praebeat.

His duo fubjungam loca feliciter, opi- nor, tentata a Guftavo Sarpio in libello, quem infcripfit uinalectorum ad G. L. Spal" dingii M. Fabium Quinctilianum fpecimen, Ha'' lis 18 15' 8. Alter eft i, 9, 3. Quod opus (fabellas Aefopi variando exprimere) etiam confummatis profefforibus difficile qui com- mode tractaverit, cuicunque difcendo jufficietz ubi confummatis profectibus ^ quos ille repo- nit firmatos ex altero loco 10, 5, i4- {dum

adolefcit profectus^ -■ cum eft confumma»

tus) fufFragor plane, ablativos tamen potius quam dativos agnofcens. Verior etiam, li modo veri funt gradus, in altero loco vide- tur conjectura, ubi cum vulgatum iit ita ar-' bos^ labos, vapos etiam et clamos^ ac lafes aetatis fuerunt^ e varia lectione et as pro «<?- tatis hanc ille extudit fcripturam, ac lafes et afa fuerunt. Quae ut merito laudamus , ita non pofTumus non monere, cetera quae libel- lus ille contineat, fi levioris momenti non- nuUa exceperis, ejusmodi effe omnia, ut viro- rum doctorum oculis fubjecta valde miremur.

xii PRAEFATIO.

Nam quae vel grammaticam vel aliam ob cau- fam ad mutandum textum conjectata, aut quae €odem ex genere obfervata funt, in iis plane defideramus fubactum illud grammatici judi- cium, fine quo in his litteris effici nihil po- teft. Quod ne durius dixifle videar, ponam hic fpecimina quaedam. Velut, cum in his ver- bis (1,1,56.) Projequitur haec memoria (fenten- tiarum ad imitationem fcribendi propofitarum) in Jenectutem^ et imprejja animo rudi usque ad mores projiciet^ fatis dilucide a Spaldin- gio explicitis, Sarpius voce usque fignificari vult Jemper Hve per totam vitam^ in eoque ufu confirmando Ahnelovenum et Spaldin- gium jion veretur adraonere Horatiani illius tamen usque recurret^ alia fe praeterire dicens exempla „quae fint o6a y/afxat^og rs ^ovig rt**: qui fi vel lexica infpexiflet, profariae orationis exempla nonnifi pauciflima, fi locos ipfos, nulla inveniflet. Sed fac, ita Cicerones etiara et Quintilianos locutos effe : ne illud quidem attendit vir doctus, particulas usqiie ad fic junctas nullis machinis diftineri poffe. Paulo fuperius in ejusdein capitis §. 24. 25. Quin- tilianus litterarum iiomina et feriem prius quam formas docere pueros vetat; obftare eniuj hoc agnitioni earuniy non intendentibus mox animum ad ipjos ductus^ duni antecedeiUem

PRAEFATIO. XIII

memoriavi Jequuntur. Haeferat in extremis verbis Spaldingius difFifus verae Gedoyni ex- plicationi, quam in noftro demum volumine ad lo, 7, lo. agnovit. Haerenti liic itidem Sarpio quis id vitio vertat? Sed quis ferat eraendantem dum antecedentem memoria Je» quunlur^ et haec ita explicantem „dum ante- 5,cedentem litteram memoria, nec fequentem „intuitu fequuntur"? Quod quid fit, aut, fi quid eft, quomodo ex more iilo litterarum nomina prius quam formas difcendi enafci queat, non facile aliquis dixerit; neque, quic- quid eft, deteriori illud oratione proferri po- tuit. Quale autem iftud viri judicium eft, cum in perverfiHima illa loquendi forma i, 4., 5. quae (mufica) vel Jola omni Jtudioruvi genere plus habeat operis quam ojtentationis^ facillimam certifHmamque in ante omni infe- rentium medelam refpuit, et ablativum com- parandi, quamvis ftatim fubjiciatur quam^ agnofcens hunc approbare conatur adliibito ablativo aeftimandi, qualis eft in liisce: „z/7z« y,{um Eine) piures tribus antiquarunt, quam „julferunt", et „z/7zo die {um Einen Tag) plus „vixi, quam vivendum fuit", fimilibusque? Quid porro intolerabilius quam quod in dif- ficili illo de cognominum origine loco i, 4, 25., quem corruptum magis etiam corrupit.

XIV PRAEFATIO.

pofita poft voceiTi Scauri majore interpun- ctione novum fenfum ita inclioat: Taliaque €t ex cajii nafcentium: hinc A^rippa etc. eruntz ut taliaque Iit pro talia quoque^ in quo fecu- rus utitur valde lubricis virorum doctorum ad Vell. 1, 85 2. Flor. 4> 2, 95. disputationi- bus; quae ut alio adhibitae certilfimae fint, funt tamen a Quintiliano et ab hoc potiflimum loco, ubi particula et intercedit, alienilfimae. Quae Iingula ideo monuimus, ut appareret, virum hunc, qui multos fortaffe antiquorum libros, quos perlegerit diligenter, acute in- ventis juvare queat, tamen qualem in hoc quidem opufculo cognovimus, neutiquam uni fcriptori, certe non Quintiliano, toti fofpi- tando idoneum efTe, neque ab illo nos expe- ctare, quae plurima adhuc poft optimorum vi- rorum curas in his libris expolienda fuper- fint.

Ceterum quoniam de alio fevere judican- tem feverius etiam de fe ipfo judicare opor- tet: eorum quidem, quae vel emendando vel explanando fcriptori noftra attulit opera, cen- forem hoc loco inepte agerem ipfe: illud ta- men non poITum reticere, cum alias, tum in lioc imprirais opere expertum me efle, quam parum fim latini fermonis peritus. Quippe faepius, ubi ex interiore fermonis fcientia ap-

PRAEFATIO. XV

probari lectori judicium noftrum debebat, ejusmodi aut parum aut niliil in promptu fuit; quin etiam nonnuUis de locis tacendum omnino putavi, cum certi niliil ex mea alio- rumve obfervatione fuppeteret. Hanc porro infcitiam fatis vel dictio noftra arguet ita ne- gligens interdum, ut hic illic incuria fuderit, quae fermonis norma et ufus refpuat; illa tamen una cum typothetae mendis ejicere per locorum diftantiam non licuit. Haec itaque aequorum lectorum judicio permitto , ex gra- viori tantum illo genere quaedam hic llatim corrigens, et alia fimul vel a me vel ab ami- cis de locis quibusdam obfervata adjiciens. Nam longiora quaedam additamenta , quae ad Spaldingii tantum animadverfiones perti- nent, ^ddendorum nomine iiifcripta extremo fubjunxi volumini, eoque in locis ipfis le- ctores relegavi.

12, 5, 12. qui fiihito, Monere debebam de ana- colutho quod eft in hoc qui, velut in priori etiani parte fuerit aliifuntf qui fe — tramtulerunt : lene tamen illud videtur, ut voculam qui tentari nolira, per quam oratio, qui nunc ejus eft tenor, nefcio quomodo melius videtur procedere.

12, 4-, 2. in not. exeg, poft verba inftar fenum Jimus adde: immo doctiores edam» cum plura fae- cula hiftoria complcctatwr, vita feni» nonnifi unum.

XVI PRAEFATIO.

12, 5» *• onimi praejtantiay guam, Veriffima ri- detur Heindorfii obfer\ atio fcribere quem jubentis.

12, 6, 6. tenerisque -^nitentem. Ipfe nUnc transeo in improbatam mihi antea fententiam, participiumque nitenteni a verbo niti repeto. Nititur enim revera ju- venis, fed teneris adhuc viribus, quae non lint operi paulo graviori fufFecturae.

12, 9, 2 0. idgue ejl tutius p.ilo, Plane dormitavi in hoc loco, quem ita cepi, quad de cogitatione /Zf/o juvanda loqueretur Qu. Sed ablativus Jiilo pendet a comparativo. Hoc autem dicit fcriptor, quae cogitata tantum fint, facilius pofi:ea etomitti et alio transferri, quam quae ftilo praeparata.

i2, 10, 12. 13. molliorem. Pojiea. Continuanda haec erant media tantum difi:inctione interpofita.

12, 10, 14. Non recte vel exiguam de verbo eon' eupierant dubitationem expreffi. Nam qui concupivit idem cupit, qui concupierat idem cupiehat. Inchoativa forma concupifcehat minus hic ellet idonea.

ic, 10, aS' guia hanc ejus terrae fidem Menander eludit. Ipfum Menandri locum indicavit mihi erudi- tiffimus idem atque fuaviffimus fenex, J. G. Schneider, proftantem inter fragmenta ex ejus TewgyuJ, fervatum- que a Stob. Serm. 55.

OJfJMt. (pi^ei yaa off« ^«cTj avJ^ij na\a.

PRAEFATTO. * xvii

Ktrrov, Sa(pvi)V' y.giSa; r' sav aitsi^vo, iravo A/KftJOf ttTrcSwHev airoaa^ av KarafiaXuj.

Quorum verfuum ultimum pofui ex eraendatione Tou- pii in Epilt. crit. p. 35. Lipf. l^aulo liberius autem Quintilianiis, quod de fuo agro dicit homo pauper in comoedia attica, in Atticam univerfam dilatavit.

12, 10, 49- <^""* ^^^ contineant. Sero verior, quae mihi quidem videtur, loci emendatio occurrit, ut le- gamus dum re contineantur. Nam illam quam de con* cinnitate movi difficultatem non magni elfe tnomenti fentio. Heindorfius conjecit dum rem contingant, quod nieo commento minime poftpono.

12, 10, 60. ut amnis. Tn nota pro ipfe orator fcrJ* bere debebam ipfe hic dicendi modust

12, 10, 64- ^t^ copia verborum^ atque. Oblitus fum 6bfervare, aut voculara et abjiciendam aut pro atque iterum fcribendum elfe et; nifi altius latet corruptela, cujus index eft diverfa etiam fcriptura in libris vetufiis. In prokimis autem haec quoque verba hunc itt deum homines intuehuntur diverfo characterenotare debebam: nam, ut mOnet Heindorfius , locis his Homericis alium Qui immifcuit ex Odyllea $, x 69 — 173. ubi ipfe Ulyf- fes de homine facundo haec, *E.o'^6fx&vov 0 ava aartj $SiOv wf sicooovjaiv.

12, 10, 6Q. In textu verfu ult. pro iis dare volui his, vulgata in not. crit. relcgata. Vid. not. exeg.

xviii PRAEFATIO.

,12, 10, 76. Litceat — Jiaec. Non animadverti, femi- ninum hoc non habere quo referalur. Sod facilis me- dela : legendura enim Luccant.

12, 10, 79. copia hahet modum. Hcindorfius fu- fpicatur fuilTe haheat; non quod hic indicativus com- modus non fit, fed quod non commode repetatur idem in feqq. et nitor ille cultum virilem cet. Veriffima autem cjusdem eft obfervatio in proximis diftinctionem poft rnagna, fuhUmia, cet. delere jubentis, ut, quod primo ubique loco pofitun^eft, inftar fubjecti fit; magna erunt non nimiaf et fic porro.

ic, 11,3. illa qualiacunque mala. In gratiam nunc redeo cum Gedoyno, qui hoc uno nomine reprehendi debuit, quod vocern qnaliacunque non expreffit, in ipfo fenfu me oculatior. „Cependant on ne pouvoit pas lui jjTeprocher qu'il plaidat mal, mais feulement moins ,,bien.'* Hunc fenfum non eftecillet, nifi mala adjective ctpraedicati loco cepilTet. Recte ille quidem. Sic pro- nomen illa transit in fubftantivi vicem, eique adhaeret hoc qualiacunque, non jam a pervulgata fua fignifiica- tione recedens. „Neque illa in quibus deficiebat, qua- ,,liacunque fuerint, erant mala, fed minora."

12, 11, 15. Vix intelligas quid velit nota mea cri- tica. Pro no/i rum xepone nojlra fcriptura.

M. FABII QUINTILIANI

ORATORIAE

INSTITUTIONIS

L I B R I XII.

AB.G VME N T UM L IBR I X.

De Legendis Auctorihus C. i. — 4 Facilita; paratnr fcri^ hendoi legendo, dicendo. — 14 Copia veihorum paranda; Jed cum judicio ; quod fit audiendo et legendo, r— 15 eadem via exempla quoque dicendi accipimus. — ig quid auditio -praeftet ; — 20 quid lectio. —- 22 qui et quo' modo legendi: — 24 orationss et contrariae et pro ea- dem caufa diverfae. — 26 Cctutum judicium . in optimif etiam fcriplorihus adhihendum, — 50 Ufus poetarum, — - 34 hiftoricorum, — 36 philofpphorum. — 4^ De h' ctione veterum et novorum in univirfum. — 51 Poet<te. Homerus. — 52 Hefiodus, — 53 Antiinachus. — 54 Panyafis. Apullcnius. — 55 Pifander, JSiicander, Euphp- rion, Tyrtaeus. — 58 Callimachus. Vhiletas. — Go Ar-

chilochus. 61 Pindarus. 62 Siefichorus. 63

Alcaeus. — 64 Simonides. — 66 Ariftophanes, Eupolis, Cratinus. Aefchylus, — 63 Sophocles, Euripides. — ya Menander, Fhilemon. — 73 Hift o rici, Thucydides, Her rodotus. — 75 Theqpompus , Pliiliftus , Ephorus , Clitar- chus, Timagenes. — 76 Oratores. Devwflhenes. — 77 Aefchines. Hyperides. — 73 Lyfias. — 79 Ifocrates, — 8° Dcmetrius Phalereus. — 8* Philofophi. Plato.-—< 8 2 Xenophon. — 83 Ariftoteles, Theophraftus. — ^4 Stolci. — 36 Romani Poetae. Virgilius. — 87 Ma-' cer. Lucretius. Varro Atacinus. — 88 Ennius. Ovidius. — 89 Cornelius Severus. — 90 Valerius FUiccus. Sale- jus Baffus. Rabirius. Pedo. Lucanus. — 92 Domitianus Caef. — 94 Tihullus, Propertius, Ovidius, Gallus. Luci^ lius , Horatius , Perfius, — 95 Varro. — 96 lamhogra- ■phi et Lyrici : Catullus, Bibaculus, Horatius, Caefius Baf fus. — - 98 Accius. Pacuvius. Varius. Ovidii Medea, Pom- ■ponius Secundus. — 100 Plautus , Ca^cilius , Terentius , Afranius. ■ — io4 Hiftorici. Salluftius, Livius. Servi^ lius Nonianus. J.ufidius Baffus. — • 112 Or at or e $, Ci'

ARGUMENTUM LIBRI X.

cero. — 115 Pollio. Mejfala. 114 Jn'. Caefar. —

115 Coelius. Calims. — 117 Scr. Sulpicius. Cajfius Se-

Vfriis. 113 Domitius Afer, Julius Africanm. — 119

Trachalus. Vihius Crifpus, — i22 Julius Secundus.

124 P h i lofop lii. Ciierc. Brntus. Celfns. Plancus. Ca-

tius, 131 Seneca.' C 2. De Imitatione. — 3 Imi-

tatio necejjaria; 13 "«'c tamen Jatis iinitari ; conten-

dendum etiam ad melius faciendum. — 13 judicio opus, ns omnia imitemur , et ne in pejus iiertamus. — 2i vi- res etiam conjulendae. — 26 fuo quodque loco imitan- dum, ■ — 28 Imitatio non fit iii verhis tantum, C. 3'

De fcrihendo. 4 Utilitas. — lo fcrihenduni cum mora

et diligentia; — 15 neque iamen nimia morofitate ; — • 17 Jed ratione adhihita. — 22 non dictandum. — 3° Secrctum ftudiis quaerendum : lucuhratio. — 33 Ceris opti- vie fcribitur. C. ^, De Emendando. C. 5* Quae fcri- henda. — 3 l' ertenda Graeca in latinum. — 9 Latina eiiam convertenda etvarianda. — 13 Quaeftiones, 3^i<Tiii', loci ccmmunes. — 1 6 Declamationes. Dialogi. Carmina. j£o in veris caufis cxercendum, — 23 Fiatio declamatio- num. C. 6. De cogitatione. C. J, De facultate dicendi (•X tempore : -— 4 tfuam neceffaria: — 23 <lu.omodo pa- retar: — 33 quomodo confervetur.

¥

M. FABII QUINTILIANI

D E

ORA TORI A INSTITUTIONE

LIBER DECIMUS.

876 1. Sed liaec eloquendi praecepta, iicut cogi- tationi funt necelTaria, ita non fatis ad vim dicendi valent, niii illis iirma quaedam

Infciiptio liujus libii in Tui ic. Flor. Guelf. haec : Dg copia verhoruni. Ouae legenda. (^u. graecoruju maxinie legendi (pofiremum fic Guelf. et a fec. manu Turic. ; reliqui duo elegendi), Qui Romanorum. De imitatione. Quomodo fcri- hendum. Quomodo emendandum.. ( Turic. enini dandum ) Quae maxime fcrihenda. De cogitatione. Quomodo ex (Guelf. et a fec. manu Turic. et) temporalis (Tuiic. tempora vel) facilitas (GueU. facultas) paretur et continuatur ( Turic. a fec. vnnnxx cotitinuetur. GueU. continetur. lege : contineatur. vid. 10, 7, ig. 24.). Nihil liorum in exculis , nec ullus prae- terea codex auctor eorum memoratur, nifi quod in illis de copia verhorum exc. Gibf. Obr. Gesn., nec e Camp. quidquam notavi. Caret infcriptione et Goth.

1. cogitationi. Sic Turic. Flor. Guelf, Exc. Santen. Tarv. cum Jenf. Reliqui cognitioni , jubente etiam Regio, fed dant Goth. Vall. Camp. Languct. Sic 10, 5, 19. cognitioni Steph. pro cogitationi. firma (juaedam. Turic. Flor. forma

quadam. lUe a fec. manu , Guelf. Exc. Sant. Cftrap. formae tjuaedam cuni Goth. Voll'. 2. Vall. et edd. ante Ald. Repofuit

1. De hac proprie disputat praemeditntique". Cf. et 2,

C. hujus libri 6. Nos hodie iz, 4« Opponit vim dieendi

meditationem dicimus, et no- huic cogitationi. ftcr 4, 5, 2. „nihil cogitati

Toni. ir. A

fl M. FAB. QUJNTILIANI

facilitas, quae apud Graecos 6^i.g nomiiiatur, accederit : ad quam fcrihendo plus , an legcndo, an dicendo roiileratur, folere quaeri fcio. Quod eifet diligenti nobis examinan-877 dum cura, fi qualibet earum rerum poflemus 2 una e[fe contenti. Verum ita funt inter fe connexa et indiscreta omnia , ut, fi quid ex liis defuerit, fruftra fit in ceteris laboratum, !N^am neque folida atque robufta fuerit un- quam eloquentia, nifi multo ftilo vires acce- perit: et citra lectionis exemplum labor ille,

noitrum Regius e §. 59- ubi Turic. item formam, Flor. Guelf. rectam fcripturam. i^«5. Turic. ex his , a fec. manu

lexis , et fic Flor. Guelf. (hic graec. litt.) Camp. Gotli. Jenf, (tac. Gesn.) cum VoIT. 2. et edd. ante Gryph. accejjerit:

ad quam. Sic Guelf. Goth. Exc. Saut. Jeuf. ( tac. Gesn. ) Camp. Tarv. cum VolT. 2. Alm. et edd. ante Locat. quae cum leliquis omittit ad , expungente Regio. Sed Turic. Flor. accefjcrat ad q. Ille a fec. manu accejjerit. conje-

ratur. Turic. Flor. conferuntur cum Alm. Sed Guelf. conjequantur, Tarv. conjequeviur. Reliqui conjequamur, Noftriim e conjectura. Plus igitur capiebant pro magis ; an jungebant gerundiis iftis , ut plus Jcriheretur cet. ? Hoc quidem contortum , illud non latinum.

diligenti nohis. Ita Camp. Andr. Ald. Bad. uterque et aliquot ap. Burm. edd. Reliqui diligentius nohis , facili cor- ruptela. ex. cura, Jl. Sic Turic. Guelf. Exc. Saut.

C.'inip. cuni Bodl, Bal. Goth. VofT. 2. et edd. ante Balil. acc. Obr. Aliquot liorum incidunt ante cwra , ut ea regat geni- tivum ; male. Turic. (a pr. man. ) Flor. ex citra Ji cum Alm. Reliqui omittunt.

2. Junt inter, Turic. Flor. Jint inter. quid ex

his defuerit, Turic. qui Jlex h. d. a fec. manu qui Jlexus vel hisdem defuerint, ut et Gueif. nili quod fine i'el et quod iisdem, cum Bodl. Voir. z. Jenf. (err. Gesn.) et edd. ante Balil. Sed Camp. qui fiexus hisdem d. Flor. qui flexus his defuerint et fic Gotb. (err. Gesn. ) atque rob. Guelf. Goth. (tac.

Gesn.) ac r. An fuit aut roh.'/

INST. ORATOR. LIB. X, i. 3

carens rectore, fluit: qui autem fcierit, quo qviaeque fint modo dicenda, nifi tamen in procinctu, paratamque ad omiies cafus, liabue- rit eloquentiam, velut claulis tliefauris incu- babit. Non autem ut quidque praecipue 5 necef[arium eft, fic ad efficiendum oratorem raaximi protinus erit momenti. Nam certe cum fit in eloquendo pofitum oratoris offi- cium , dicere ante omnia eft ; atque hinc initium ejus artis fuilfe manifeltum elt; proxi- mam deinde iniltationem, novifiimam ycri-

qui autem fcierit. Turic. (a prima manix) Flor. autem qui fcivit. Guelf. tf. a. fciunt. Apud Riccium textus ita ex- hibetur: fiuitahit. Etiam qui fciet , monente etiara Land- fidelio fiuitabit praeftare prae illo fiuit. Ex liis indiciis fcribam fiuitat (f. fiuitahit') : et qui fcierit. Ita concinniu» etiam neque — et — et — . quo quaeque fint niodo.

Sic Turic. Guelf. Camp. Gotli. ( tac. Gesn.). quo quaeque modo f. Jenf. ( tac. Gesn. ) cum edd. ante Ald. quae quoque f. m, Turic. (a m. pr. ) Flor. Reliqui quo fint quaeque m.

tamen. Sic Turic. (apr. m.) Flor. cum Alm. et Ricc. Reliqui tanquam. paratamque. Turic. (a pr. m. )

rior. cum Alm. Pieliqui paratam quidem.

claufis thefauris. Flor. claufos thefauros.

5. quidque. Turic. Flor. Guelf. Camp. quicquid ciun Alm. Sed Gotli. quicque ( err. Gesn. ),

2. fiuit. Obfervat Gesn. not. crit. Etiam in tliefauro

hoc dici pro fiuitando , flu- fuo Gesn. lioc uno fiuendi fic

ctuando et ponit exempli loco ufurpati exemplo defungi co-

Martial. 4, 66, i^- ,, Nec gitur. Forcellinus ipfum quo-

mprfa eft pelago , nec fluit que ignorat. Similius quiJ

uUa ratis", quae fane fracta noltro habet 9, 4> 129.

intelligitur , ut lacerae ejus claufis thefauris incubabit.

tabulae fluitent per undas. cf. Georg. i, 5<*7« defojfoqu»

Subit tamen dubitatio , an incubat auro. liic quoque fiuitat nofter

fcripferit , licuti eft 7 praef. 3. imitationem. Apparet

3. loco plane genvino. Cf. loco ipfo, quo hoc ponitur^

A 2

M. FAB. QUINTILIANI

4 hendi quoque dlllgentiam. Sed ut perveniri ad fumma, nifi ex principiis non poteft: ita procedente jam opere minima incipiunt elTe, quae prima funt. Verum nos non, quomodo inftituendus orator, lioc loco dicimus : nam id quidem aut fatis, aut ceite uti potuimus, dictum eft: fed atlileta, qui omnes jam per-

4. -perveniri. Tin ic. Flor, -pervenire. ad fumma.

Camp. Gotli. Jenf. ( tnc. Gc&n.) ad fummam ciini VoIT. 2. et edd. ante Bafil. Cf. 1 Vyo. 20. 10, 4, 9. iam opere

minima. Turic. rior. Guelf. £xc. Sant. Tacv. Jenf. j. o. javi m. Expunxit Regius. An fuit procedente etiam opere jani Tti. ? quomodo inftituendw!. Sic Tuiic. Flor. Guelf.

Camp. cum Gotli. VoflT. 2. et cdil. ante Balil. Reliqui infe- Tunt fit. fed athleta. Turic. /. adhleta. Flor. /. ad-

leta cum Alm. a fec. manu nterque /. ut a. et fic reliqui Omnes et fcripti et excufi ante Ald. acc. Bad. Ilie cum leli- quis /. ut athletam. omnes. Sic Balil. omnis Turic,

Flor. Sed a fec. manu uterque omnia cum rcliquis.

intelligi debere lectionem ; 4. quomodo inftituendus.

quae quomodo compreliendi Quod recentiores hic necelTa-

poITit et fignificarl imitatione, rio interponere fibi vifi funt

fateor me parnm alTequi. Nec fit , dilFertur ct poft praepa-

quisquam liaelit in loco. For- randus demum comparet;

lalTe confuetudine frc-quenta- quanqnam duriore hyperbato,

tum fuit, ut, cura imitationis fed quo brevitatem et acumen

caufa fusciperetur lectio opti- quaefierit nolter.

morum fcriptorum, ipfa quo- que liaec tractandi libros in- duftria imitatio appellaretur. Ita opus illud Dionyfii Ilal. quo veterum oratorum judi- cia proponit, cujusque non- nili aliquot partes reliquae factae funt, infcriptum fuilTe videtur de imitatione , quo indice memoratur a Scholiafte

omnes — iiumeros. Palae- ftrici numeri iterum dieuntuT a noliro i2, 2, i2. cf. 9, 4. 8« item 2, 8> i3' "bi pofitus Scnecae locus praeter nexus ,,magni luctatoris" etiam nu- meros habet. Adde Juvenal, 6, 249. ubi femina ,, omnes implet numcros " palaeltricos, cui loco non maleForcellinus

Hermogenis to vsq) ////jcjjciwf. confert alterum ejusdem 5, Vid, Taylori Lecit. Lyf. p. 122., in quo fLrnctorem nien- (Rsk. ) 162. fac „volanii cultello" et „clu-

INST. ORATOR. LIB. X, i. 5

didicerit a praeceptore niimeros, quo genere exei-citationis ad certamina praeparandus lit. 878lgitur eum, qui res invenire et disponere fciet, verba quoque et eligendi et collocandi ratio- nem perceperit , inftruamus qua ratione, quod didicit , facere quam optime , quam

numeros , quo. Sic Bafil. (ex Pliilandri, ut riJetur, con- jectura ) ctim Ricc. nutn muro quae Turic. (a pr. m. ). numeroque Flor. R-eliqui nimirum quo. Gallaeus (cf. 2, ii, 4, 6» 3> 47- 9)4' *550 glofTam accufat nimirum — -praeparandus fit. Burmaiinus nimirum gravatur ; recti/Time, Ceteii acquiefcunt. Satisfactum fpero noRra fcriptura Morgen- fternio, qui codd. deftitutus probabilcm eruerat fuo ingenio Tationem : ,,fed ut athleta , qui omnia jam perdidicerit , a praeceptore eruditur, quo — praeparandus lit; ita '* cet.

genere exere. Turic. Flor. Guelf. inferuut et.

Igitur euni. Sic Turic. a pr. m. Flor, Bnfil. cuni Alm. Grypli. (1536.). Priores quidem duo caiiitis prope inci- pientis modo dirimuut ab antecedentibus. Pveliqui ita eum, refpiciendo ad ut fuum ante athlct, eligendi. Turic.

rior. elicendi (cf. 5, 14, 29. 9 , 2 , 97. 9, 4, i»3-)'

qua ratione, quod didicit. Tujic. Floi". Guelf. Camp. qua in oratione quod (ita pronomen Turic. quam Flor. quae Guelf. Camp. cum Turic. fec. manu et rcliquis ) dicere cum Bodl. Alm. Gotli. Vofl. 2. et edd. ante Stocr. nifi quod quae in or. Grypli. Bafil. Sed nollrum jam Vafcofa. i542. fol. ct aliquot ap. Burm. Pofui quod did. pro reliquorum quae d. cum Philandro et Turicenfi. optime, quam. Sic

Turic. Flor. Camp. Gotli. Jenf. (tac. Gesn. ) cum edd. ante Stoer. Reliqui inferunt et. Guelf. quam optime omittit.

ronomonta" fecare altilia di- gerundiis eligendi, quo om-

cit, „donec peragat dicta ma- nis elocutionis doctrina de-

giftri Omnia." Numeros re- monltratur, et collocandi, quo

ctifTime hic et legunt et compofitionis. Eleganter enim

interpjetantur praeceptores totum operis fui tractatum

noltrates Melanthon, Velcu- comprehendit liisce : ,,qui— •

rio , Stigelius in ed. Riccii. fciet — perceperit. "

verba — perceperit. Accu- inftruamus. Non opus eft

fativum in vvrha cave referas cum Gallaeo hic reponere m-

ad perceperit; pendet ille a ftituamiis (quo ipfo ingrata

6 M. FAB. QUIjSITILIANI

5 facillime poITit. Num ergo dubium eft, quin ei velut opes lint quaedam parandae, quibus uti, ubicunque defideratum erit, poflit? Eae

6 conftant copia reruni ac verhormn. Sed res propriae funt cujusque caufae, aut paucis communes: verba in univerfas paranda: quae fi in rebus fmgulis ellent fingula, minorem curam poltularent : nara cuncta fefe cum ipfis protinus rebus offerrent. Sed cum fint aliis alia aut magis propria, autmagis ornata, aut plus efHcientia, aut melius fonantia, debent efle non folum nota omnia, fed in promtu, atque, ut ita dicam, in confpectu, ut, cum

5' Num. Camp. Noit cum Gotli. et edJ. ante Burm. Noftium et Turic. Fior. Guelf. cum Abn. cf. 5, 10, loc.

■parandae , quihus. Turic. Floi". Guelf. jyaraiida e quih, cum Goth. Jenf. parandae e q. Ald. uti , uhicutique.

Turic. uhique cumque. Fior. Guelf. Camp. omittunt uti cum Gotli. Voff. 2. et edd. ante Bafil. -pojjit? Eae con-

ftant. Turic. Flor. -pofite conftantia. Ille a fec. manu pafjit e ( 5,vel eft" additur a contercnte) conftantia , hicidem, fed. pofit una S. Cum Turiccn(is fec. manu GueLf. ut et Goth. fed. Voff. 2. p. eft conftantia. Camp. p. occurrere conftanti. Ald. p. ei occurrere (absque conft. ). Jenf. p. ei conftare cum edd. ante Balil. Hoc ut rotundius malit Burm. omiffo uti, et cum e ante quihus. Sed deftituit gravitatem praecipientis, quae prodit fe in ingreffu illo loci univerfi : Eae conftant.

6. f in rehus. Sic Turic. Flor. Camp. cum Goth. Alm. et- edd. ante Bafll. Reliqui omittunt in, fuadente jam Regio. Sed res — offerrent om. Guelf. minorem curam. Flor.

(a pr. m.) in aurem corain. Alm. JVIaurem coram. cf. prooem. tert. vol. p. V. offerrent, Tuiic. (a pr. m.) offerent.

Goth. offerunt. atque , ut. Turic. Flor, (a pr. m.

uterque ) inferunt id.

fit repetitio verbi quod erat accipias pro ea ratione inftruw modo in inftituendus) ; li mus qua. cf. de inftr. Q, 6, Z. ififtruamus qua ratione dictum

INST. ORATOR. LIB. X, i. 7

fe judicio dicentis ortenderint, facilis ex liis optimorum fit electio. Et quae idem fignifi.- 7 carent folitos fcio edifcere, quo facilius et occurreret unum ex pluribus, et, cum elTent 879 ufi aliquo, fi breve intra fpatium rurfus de- fideraretur , effugiendae repetitionis gratia

7. Et quae idem Jignlficarent. Turic. Flor. ( a pr. m. ) *. q. i. Jlgnijicareittur. Cainp. e. q. i. Jignijicent. Nobiscum faciuut Guelf. Gotli. Vall. Voff. 2. item Alni. nifi quod et omitteje nairatur, me quidem incredulo , cum edd. anie Bafil. fed Bad. fec, At q. cet. Mox, e Phil.mdii, opinor, cou- jectura, Equidem Jcio quosdam collccta quae idem J. vocahida.

Jolitos Jcio edijcere. Turic. Jolitas edijcere (a fcc. m. ) Jolitos edicere. Flor. Jolito Je dijcere. (a fec. facit cum Turi- cenlis prima.) Guelf. Jolitos Je dicere. Camp. Joliti Jaepe dicere. Gotli. Jolitos Jaepe dicere cum VoiT. 2. Vall. Ald. Sed Jenf. Jolitos Jcio dicere cum rell. autc Bad. qui (in xitra- que) Jolitos Jcio dijcere. Reliqui Iiinc cum Tuiic. eximunt Jcio, quod fupra pofuerant. Niliil facilius quam liinc excidiffe fcio. [Vid. infra Addenda. ] oceurreret. Camp.

occurrat cum Ald. ^JJ^^^ "f'" Turic. ejfent ufui.

Flor. Guclf. Camp. (liic et quoque omittit polt p/wr. ) ejjef ujui cum Gotli. VoIT. U. Aim. ( quanquam e duobus poftre» mis ejfet non affertur) et edd. ante Bafil. aliquo.

Camp. aliquid. Goth. uliquod cuni VoIT. 2. et cdd. ante Bafil.

Ji. Camp. omittit cum Gotli. Jpatium. -Turic.

Flor. Guelf. Jemet ipjum cum Goth. VoIT. 2. Vall. Jeuf. ct edd. ante Ald. cxc. Camp. qui cum hoc et Bad. fec. femst ipjos. Sed Badius noftrum ex fuperfcripta correcti.one Vallenlis. Qui vetuftam fcripturam tueri cupiat, ut fit voca- bulum poft fe prius politum rurfus ponendum, et modo pro hreve legatur hrevi; nunquam tamen probabit intra fic poITe dici pro poft. Veia igitur cenfenda euiendatio et mira cor- ruptela iuterim notanda. Unus Bad. fec. poft intra de fuo addit tempus cum marg. Vidovaei. dtfideraretur. Turic.

rlor. dffideratur cum Gotli. Jeuf. et edd. ante Ald. Sed Bad. pr. defideretur. Camp. Ald. confd^rant. Bad. fec. confde- rarent cum marg. Vidov.

8 3VI. FAB. QUINTILIANI

fumerent aliiid, quo idem intelligi ponet. Quod cum ell puerile et cujusdam infelicis operae, tum etiam utile parum: turbam enim modo congregat, ex qua fine discrimine occu- 8 pet proximum quodque. Nobis autem copia cum judicio paranda eft, vim orandi, non circulatoriam volubilitatem Ipectantibus. Id autem confequemur optima legendo atque audiendo* Non enim folum noraina ipfa rerum cognofcemus liac cura , fed cui quod-

quo idem. Turic. Fror. Giielf. qtiod i. cum Jenf. (juod (absque /.) Camp. -pojfet. Camp. fotpjt : item fumunt

modo pro fumerent. turham enim. Turic. Floi. (hic

a fec. man.) Guelf. (pofteriores diviJim ) turbamentum cum Palat. Gebhardi, unde is eruit ■purgamentum , amator talium, iccte notante Burmanno, cui eadem de homine fentit fratris iilius ad Prop. i, i, 1 1. Cf. lo, 7, 26. Inde e;iant cenurio- nes illi 4» 2, 124. Flor. turha amen.

8- voluhilitatem. Tinic. Guelf. Camp. volu-ptatem cum Bodl. Bal. et edd. ante Bafil. Nofirum huic in Vall. fuper- fcriptum najrat Badius, fed vindicant Flor. Goth. item , uc furpicor, ALm. confequemur. Flor. Guelf. Camp. con'

fequimur cum Ahn. Colb. Vo[[. z. ( fed G oth. feefuimur) Vall. Jenf. Tarv. enini folum. Sic Turic. Flor. Guelf.

Camp. Goth. Jenf. ( err. et tac. Gesn. etfi Goth. fola) cum edd. ante Balil. Reiiqui f. e. cui quodque loco flt

7. infelicis ojterae. cf. g. adhuc loco fit, nemo proba-

Pro. 2g. et 11, 2, 49« jjhaec bit ; quanquam eft fane in

rara infelicitas." congregat. Fuit cum proxi-

occupet. Potelt quaeri, mum quodque nominativum

quod fit verbi fubjectum ? interpretarer, et occupet pro

Oratorem fortaOTe recti/Tinie occurrat, praeveniat. Sed hoc

inteliiges, ut fit «to mi)>ov infolens nec perfpicuum. dictum et quafi pro occupes. 3- fpectantihus. Kix fectan-

Nam ut artificium illud ip- tihus ? cf. 8 . 5 > 25. Sed hic

fum , quod puerile dixerat minus necelTaria videtur mu-

parumque utile, hic fubjecti tatio; fi^mile noftro 5, 12,22.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 9

que loco flt aptifliiiium. Onuilbus eulm fere 9 verbis, praeter pauca, quae funt parum vere- cunda, iu oratioae locus eft. Nam fcriptores quidem iamborum veterisque comoediae etiam in illis faepe laudantur: fed nobis noftrum opus interim tueri fat eft. Omnia verba, ex- ceptis de quibus dixi, funt alicubi optima : nam et humilibus interim et vulgaribus opus, et quae nitidiore in parte videntur fordida, ubi res pofcit, proprie dicuntur. Haec ut 10

aftijjimum. Turlc. Flor. qund quoque loeis ita petijjlmum, Ille a fec. man. q. q. I. i. ■potijjzmum. G\xe\i. quid quoque loci fita -potijjimum. In pronominibus varie erratuv.

9. fcriptores quidem iamh. Sic Flor. Bafil. Grj-pli. Gibs. Obr. Burmanni aliquot et Bipont. Omittunt quidem Turic. Guelf. Camp. cum Goth. VoH. 2. et edd. ante Bafil. Reliqui f. quidam i, interim tueri fat. Tuiic. ( a pr. m. )

inter inveteris at. Flor. item in veteris at. Hic a fcc. itent in veteri fut. Balil. pro interim tueri non fine latione aliqua intueri; cf. 5 Fro. 4* ^ed fat Turic. Flor. Guelf. Reliqui fatis. cf. 8» 3> 53« nam. Turic. Flor. Guelf. omittunt

cura Alm. Goth. VoIT. 2. et edd. ante Bafil. Facillime exci- debat. vulgarihus opus. Sic Turic. Guelf. Camp.

Goth. Jenf. (tac. Gesn. ) cum edd. ante Bafil. Reliqui inferunt aft : Ald. hoc poft opus. nitidiore. Sic Bafil. Grj'ph.

C^536.). Sed Turic. tidiorem. FIoj'. tediore , fubjecta mox a ab alia manu. Ex Alm. tidiore. Guelf. utiliore cum Bodl. Bal. et edd. ante Ald. nili quod. Camp. occultiore. Reliqui cultiore cum Goth. Vofl". 2. cf. g, 3, 16.

9. quae funt parum vere- Horatianis epodis novimus,

cunda. cf. 8» 5» 38 ^^^' quam fit pudicus.

fcriptores — iamb. Quate- interim tueri. vid. not. crit.

rus phallica continentur iam- nitidiore in parte. cf. §. 35.

bis , et illa Archilochi et s>vel hiltorico — nitore." 44'

Hipponactis rabies proprium „nitidi — geneiis — amato-

habet iambum, qucm vel ex tores."

io M. FAB. QUINTILIANI

fciamus , atque eorum non fignificationem modo, fed formas etiam menfurasque norimus et, ubicunque erunt pofita, an conveniant, nifi multa lectione atque auditione alfequi nullo modo poffumus; cum omnemfermonem auribus primum accipianms. Propter quod infantes a mutis nutricibus julfu regum in folitudine educati, etiamfi verba quaedamsso emifilfe traduntur, tamen loquendi facultate 11 caruerunt. Sunt autem alia liujus naturae, ut idem pluribus vocibus declarent, itautnihil fignificationis, quo potius utaris , interfit: ut enjis et giadius : alia, quae etiamfi propria

10. fciamu^. Flor. fcimuf, et. vhieurique. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. cum Gotlt. et edd. ante Balil. nili qiiod Bad. fec. uC et u. Reliqui ut u. an conv. Sic Camp. Reliqui omittunt an. atque auditione. Camp. aut a. cum Obr. nullo modo. Sic Turic. Flor. cum Alm. Reliqui non , quod ipfum omittit Guelf. pojfumus. Turic. Flor. -pojjimus. omnem. Turic. Flor. omne mi. Ille a fec. man. omne enim. Guelf. omnem enim cum BafiU Quid lateat non exputo.

caruerunt. Turic. Flor. caruerint,

11. declarent. Turic. Flor. (a pr. m. uterqne) declarantm alia, quae. Turic. Flor. Guelf. Camp. aliave.

10. Recte liic Reg-us ad- profecto fuerit Qu. fufpicor

Rionet Pfammetichi regis pa- mutas nutrices dictas ab eo

fiori tradentis infantes, capri- efiTe pro beftiis. Cf. i, lo, 7.

no ubere nutriendos, quimox Gesncrus hic „Not»im cete-

fcecoi pronuuciant ; apud He- ,,roquin eft '' ait ,,furdos a

rod. 2, 2. add. Scliol. Apol- „natura ob id ipfiun mutos

lon. 4, 262. Lutat. in Statii „eosdem efTe, quod loquente»

Theb. 4, 275. etCiaudian. in ,,alios non audJant: idemqus

Eutrop. II, 251 — 54. Cujus „accidere, fi qui iint , ■5>)f<o-

hiftoriae cum memor liic ,,5j£irrsi5."

INST. ORATOR. LIB. X, i/ n

remm aliquarum Iint nomina , tqoth^co^ quali tamen ad eundem intellectum feruntur, ut jerrum et miicro. Nam per abufionemyzca- 12 rios etiam omnes vocamus, qui caedem telo quocunque commiferint. Alia circuitu ver- Lorum plurium oftendimus: quale elt, Ht prejji copia lactis. Plurima vero mutatione iiguramus, Scio, Non ignoro, et, Non me fngit, et, Non me praeterit, et, Qjiis nefcit? €t, Nemini dnhimn eft. Sed etiam ex proxi- 13 mo mutuari licet. Nam et intelligo, etfentioy

quajl. Sic Jcnf. Tarv. quare Tuvic. Flor. Guelf. cum Alm. Sed edd. reliquae ante Bad. fec. (acc. Bafil. ) lioc ponunt poit tamen; male; praeter Camp. qui cmittit cum ceteris. tropicos auteni latt. litt. mei codd. et aliquot edd. vett.

12. eonimiferint. Alia. Tiiric. Flor. commiferit in talia ; A fec. m. ille commiferint talia, liic commiferit talia. Poftre- jiium vocab. lic Guelf. Camp. cum Goth. VoIT. 2. et edd. ante Ald. Correxit Regius et repofitum noftrum jam in Vall.

fugit, et, Non. Sic Turic. Flor. Reliqui omittunt et.

Quis. Turic. Flor. Guelf. qui cum Goth. Vofl". 2.

nefcit? et. Flor. (a pr. m.) nefcite. Reliqiii omittunt et.

15. licet. Turic. Flor. Guelf, Camp. libet. Quamvis praeclari auctores non perfuadent.

11. T^owiKuif quafl. Neque fupprelTa et facile a legente enimjara verus tropusinhisce fubaudienda. cf. ad 2 , 1 1 , 7. agnofcitur ufu nimium vui- 9, 4» 84«

gatis. Et prejji. Virg. Ecl. 1, 8'«

feruntur. Mire dictum ;

malim referuntur vel verttin- 13. exjjroximo. Nonmodo,

tur , et praeftet conjunctivus quae fignificent eadem, verba

in verbo. poITunt libi invicem fucce-

ferrum et mucro. cf. 8» ^* dere, fed etiam in quibus

20. levis elt fignificationis diflFe-

12. Nam — ficarios. Cave i'entia. Hoc enim eR. ex -pro- ad proximam fententiam refe- ximo. Locitm non intellexit las nam. Interjacet alia, fed Gedoynus.

12 M. FAB. QUINTILIANI

et vldeOy faepe idem valeiit, qviodfcio. Quo- rum iiobis ubertatem ac divitias dabit lectio, ut non folum quomodo occurrent, fed etiam

i4 quomodo oportet, utanmr. Non femper enim haec inter fe idem faciunt: nec ficut de intel- . lectu animi recte dixerim , video , ita de vifu oculorum , inteUlgo : nec ut inucro gladium

»5 lic imicronein gladius oftendit. Sed ut copia verborum fic paratur, ita non verborum tan- tum gratia legendum vel audiendum eft. !Nam88»

ut non. Sic Tiivic. Flor. Guelf. C?.mp. cura Alm. Gotli. Voir. 2. et edd. ante Balil. R^eliqni infenmt his. occur-

rent. Sic Turic. Flor. ^a pr. m. uterque). ReLiqui occurrerinC

oportet. A Grypliio inde auie Gesn. edd. ojjorteat.

14. vifu. Turic. Flor. (a pr. m. uterque) Guelf. ufu cum Alm. Gotli. Vofr. 2. Per fe qTiidem potius eft, fed hic ob relationem ad ,,intellectuni animi" praeliare videtur noftrura.

15. copia V. fic paratur. Turic. (a fec. quidem manu ft) Flor. copiofus V. fic paratus , mox et Guelf. Camp. nili quod fit, cum Goth. VoIT. 2. Alni. etedd. ante Bafil. Error orfus a paratus , qualia menda funt frequentifiima ( cf. g, 5, 3. 9, 4» 125. item hic §. 21.), cui primitus accommodatum copiofus , raox etiam flt , pro quo fic in vett. lacinia quaH rcmanfit, per quam ex fuga retraheretur vera fcriptura , a Philandro Ivaud dubie , ut multa ,• velut liic §. 4> praeclare reftituta.

14. inter fe idem faciunt, „dari pofiulat ? SciLicet in

i. e. poITunt impune recipro- ,,ipfis etiam tropis verum

cari. ..inelTe debet ; recteque poeta

vifu oculorum. cf. not. crit. ,,mucrone peremtum aliquem

mucronem gladius. ,,Quin „dicit : neque enim profecto

„nec viucro femper gladium. ,,capulo. In hoc quidem

,,Qui8 enim nili fatuus dixe- ,,exemplo vix quisquam pec-

„rit , / puer , ajfer mihi mu- „cat ; utinam Jiec ia aliis."

t,cronem , cum gladium fibi Gesnerus.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 13

omnium , quaecunque docemus , hoc funt exempla potentiora etiam ipfis, quae tradun- tur, artibus, cum eo , qui difcit, perductus eft, ut intelligere ea line demonftrante , et fequi jam fuis viribus pollit: quia, quae doctor praecepit, orator oltendit. Alia vero audien- »6 tes, alia legentes magis adjuvant. Excitat, qui dicit, fpiritu ipfo, nec imagine et ambitu rerum, fed rebus incendit. Vivunt omnia

hoc funt. Turic. hec f. Flor. Guelf. Camp. haec f. cum Gotli. (tac. Gesn. ) Voff. 2. (fed liic a fec. m. noftruiti ) Alm. et cdd. ante Ald. Eecdus correxit, non fine ingenioj cf. 2, 21, 14. item liic §. 34. ubi ,,//flec potentiora " Turic. Flor. (a fec. m. uterq.) Guelf. Camp. cum Gotli. VoIT. 2. Jenf. Tarv. corrigente etiam Regio. praecepit. Sic

Turic. Flor. Gueif. cum Jenf. ( tac. Gesn. ) Tarv. Reliqui ■prueci-pit. Pro doctor autem decor Gotli. VolT. 2. par nobile. cf. 9, 4, 86. item liic $. 27.

16. uud. al. ieg. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. Goth. (tac. Gesn.) cum VoIT. 2. P.cliqui leg. al. aud. omnia

enim, Hoc ordine Turic. Flor. Guelf. Camp. Pveli<jui e. o. • Tertio loco pofitum enim vid. 5, 11, 37.

15. docemus. Sufpicabar artihus. Cf. not. ad 2, 15,

fuiffe docemur. Neque enim 4. p. 34/j. it. 8. 5, 2. 11, 1,

valde aptum, ut fe fuosque in 54. Apparet hic, pluralem

docendo focios liic refpiciat dici de phiribus iilis prae-

foios. Quid hominibus in ceptis, quibus continetur tota

genere accidat , oftendendum ars. Annotarant hoc Stige-

eft. li quidem difciint omnes, lius et LandlideKus.

non docent. Quia tamen x6. amhitu rerum. Iluic

mox eft qui difcit , retinenda ego locutioni infolentiori non

nunc videtur vulgata. concilior loco Pliniano , qiio

hoc — cjuia. Haec inter mollire eani ftudet Gesnerus,

fe invicem referuntur , quali H. N. 15, 50. f. 39. ubi ali-

■propterea — quod. Nulla au- quod lauri genus cum dictum

tem ratio hoc ftruendi cum eft elTe in amhitu nominum,

comparativo potentiora quafi deinde coniplura ejus voca"-

dictum pro tanto. biila recenfentur. Inde Ges»

n

M. FAB. QUINTILIANI

enim, et moventur, excipimusque nova illa, velut iiafcentia, cura favore ac folicitudine. Nec fortuna modo judicii, fed etiam ipforum, 17 qui orant, periculo aflicimur. Praeter iiaec, vox et actio decora, commoda, ut quisque

folicltudine. Turic. Flor, Goth. (tac. Gesn.) Camp. folitw dine. cf. 9, 2, 20. 6, 1 , ig.

17. vox et actio. Fioi'. (a pr. m.) omittit et. com-

moda , ut quisque. Turic. Flor. comnwdat aut quisquisque. a fec. m. uterque ■^ quid quisque. et iic Bodl. Sed Guelf. Jenf. ( tac, Gesu.) comnwdat ut qnid qnisque cum edd. ante Ald. commendat ut quid quisque Camp. cum Gotli. VoIT. 2. Vall. Bai. Bad. fec. Cervic. item Ald, fed liic line ut. Bad. pr. commendatur quid quisque ex R.e£:ii piaecepto. Aiii alitei». Noltrum, in mea quidem fupeiiectili, primum comparet iii marg. Choueti, recte erutum e vetuftilTiniis ; unde maio deflexit Obr. hisce : accommodata ad quid quisque ; Ricc, accommodata ut quid quisque ; itcm BeliiUs de Rat. emend. leg. coaijiciens commodahit quid quisqus.

nerus efficit, ambitum effe pro defcriptione live periphrafi. Facilius feram hahitu, quau- quam et ipfum fatis nove dictum. Pertinet tamen ad omne tegumentum exterius ; m eft ap. Cic. de Orat. 3, 52. fyhahitus orationis et quali color". Nofter 6 , 5, 26. 9, /4, 34. ,,hahitus oris". Land- lidelius amhituni inteipreta- tur „artificiofam compreiien- „Iionem atque expiicationem ,,rerum ad aucupandam gra- „tiam". Refpondet utique imagini liic five amhitus five hahitus, opponunturque fimul rehus ipfis. Modo fpiritns eft calor et vehementia dicentis, non quidem , ut Meiantlxonis

fert ratio , vjta ; nec fatis probo Stigelium , qui motunt ait efle oratioiiis „qui fit ex ,,jure fententiarum et fclie- ,,mate."

17. Praeter haec — docent, Plurimis brevifTimisque incifis faciendis elegantem fenfum palefacere conatus fum, quod quidem viris doctiinmis pa- rxim probari noii ignoro, qui talia adjumcnta perfpicuitatis, vcteribus incognita , iisdem uecefTaria negant. Attamen fic, ut feci , a Qu. ipfo haec fuilTe diremta intelligo , ipfa- que nafcente ex liac inter- ftinctione elegantia doceor ; quae ut primo quoque afpectu unicuique pateret iectori, ad-

INST. ORATOR. LIB. X, i. 15

locus poltulabit, pronunciandi, vel poten- tilHma in dicendo , ratio , et , ut femel dicam, pariter omnia, docent. In lectione certius judicium, quod audienti frequenter aut fuus cuique favor , aut ille laudantium clamor extorquet. Pudet enim dilfentire, et velut 18

■poftulahit. Turic. Flor. -poftulavit cum Bodl. Ricc.

et, ut. Camp. eft omifTo iit. docent. Camp.

doeet ciim Godi. CVofl'. 2. norirum. cf. §. 15.) Locat. (err. Bumn.) eoque recentioribus ante Leid. Peilime. audienti.

luric. audiendi. cf. 4, 5, 6. 6,5, 20. cuique. Camp.

Goth. Jenf. (tac. Gesn. ) cujusque cum edd, ante Bafil.

13. velut. Turic. Fior. Guelf. Camp. illud cum Goth. Bodl. Alm. Voir. 2. et edd, anie Ald. ah illis Ald. Bad. uter- que ex emendatione Regii. Noftrum in Bafii. prinia, de Philandri, puto , conjectura rerilEma. Mox §. 19. Flor. €t velud.

miniculis iftis ab arte libraria petitis uti licuit , opinor. Scilicet omne hoc pronuncia- tio erat doetura , fi audilTe- mus Fabium. Apporitnm de- cora utrique et actioni et voci redditur ; actio autem , id quod male negat Stigelius, h. 1. disjungitur a pronun- ciatione. IUud vel potentijjinia in dicendo parentlieti vice fungitur, quo protinvis caufa indicetur, quare tantum fit roomentum ad animum exci- tandum in iis quae audimus, non legimus ; quo in genere non minima vis eft particulae vel. Ad potentiff. cf. 4, 5, 8- 6» 7> 37. Ad ut femel dicarn 5, 13, 3. Et ante ut fernel dicam tertio fane loco coni- paret (cf. prooena. Vol. 3.

p. extr. ) , fed neque intex decora et commoda poni co- pula poterat, quia illa dis- junxiffet vocem ab actione, neque hic compendifieri ea- dem, quia debebat finem im- ponere et infertum illud ut — dicam quali praecurrere. Qui Jocet lingulari numerofcripfe- runt , aliud agebant; omnia non , quod eft, nominativum interpretantes , fed accufati- vum.

extorquet i. e. aufert, ne quis interpretetur „certura aliquod judicium reddere adi- git." cf. 4, 5, 6. Jucunda autem eft Hieronymi narratio a Gesnero pofita neque noftris lectoribus in\idenda. Epilt. ad Nepotianum de vita Cleri- corum fol. 16, b. Erasmi.

i6 M. FAB. OUINTILIANI

tacita quadam verecundia inliibemur plus iiobis credere, cum interini et vitiofa pluribus placeant, et a corrogatis laudentur etiam quae 19 non placent. Sed e contrario quoque accidit, ut optime dictis graliam prava judicia non referant. Lectio libera elt, nec actionis im- petu transcurrit: fed repetere faepius licet,^ live dubites, live memoriae afligere velis. Repetamus autem et tractemus, et ut cibos

tacita. Turic. Flor. tanta. cf. 9, 4> iS- placeant—-

laudentur. Turic. Flor. Guelf. Camp. -placent — laudantur cum Gotli. Voir. 2. et edd. aute Ald. Correxit Regius. In rior. lameu laud. non memoratur, in Tmic. a pr. m. laud&- tur , veltigium veri.

19. impetu. Turic. Flor. Guelf. Camp. impetus.

memoriae ajf. Sic MIT. et exculi aiite Bafil. ReliquL infe- runt -penitus. Fiepetamus. Turic. Floj. Guelf. Camp.

repetimus cum Gotli. VoIT. 2. et edd. ante Bafil. Sed tractemus

Vol. IV, I. p. 262. Ed. 4,2, 37. ubi corrogatos ad

Beued. ,,Praeceptor quondam laudandum inveuies ipfos in

,,meus , Gregorius Nazian- dispojlta ad clamorem inulti-

„zenus , rogatus a me , ut tudine. De liocce autem i-eci-

,,exponeret, quid fibi vellet tautium ambitu bene liic ex-

,,in I.uca Sabbatkum hvjrs- ponit Landfidelius e Plinii

„poxpwToy, eleganter lufit, Do- maxime epift. 2, 14. item Ju-

jjCebo tc, inquiens, fuper liac veual. 1. init. Horat. Epilt.

,,re iu Ecclefia , iu qua mihi 2. , 2, 67. 63. Claudian. 74,

,,oraui populo acclamante, 17. iS- ed. Gesn. iMartial.

,,cogeris iuvilus fcire quod paflim. Cf. Qu. 11, 3, i2i\ ,,nefcis : aut certe li folus 1 8- vitiofa pluribus. Con-

j.tacueris, folus ab omnibus ferantur haec ad 1, 6, 44«

sjftultitiae condeinnaberis. Ni- interim hic quidem non eft

,,lul tam facile , quam vilem pro interdum , fed fuo ligni-

„plebeculam et indoctam cou- llcatu et qunli valens tamen. „cionem linguae volubilitate 1 9. prava judicia. ci. 3»

„decipcre, quae quidquid non "J , iS»

,,intelligit plus miratur. " tractemus. Non dubito

Laudantiuni clanwrevi cf. ad quin fucrit a Qu. retractemus.

INST. ORATOR. LID. X, i. 17

.manros ac prope liquefactos demittimus, quo facilius digerantur, ita lectio 11011 cruda, fed raulta iteratione mollita et velut confecta, memoriae imitationique tradatur. Ac diu non 20 tiili optimus quisque, et qui credentem fibi minime fallat, legendus elt, fed diligenter, ac paene ad fcribendi folicitudinem : nec per partes modo fcrutanda omnia, fed perlectus liber utique ex integro refumendus, praecipue oratio , cujus virtutes f requenter ex induftria quoque occultantur. Saepe enim praeparat, 21 diilimuldt, infidiatur orator, eaque in prima

tucntur l^uric. Flor. Reliqui ct lioc corrumpunt in indica- tivum. In demittimus praepolitionis / litteram dant Mfl". et excufi ante Grypli. manfoj. Turic. (a pr. m.) m«ra-

fae. Flor. ( a pr. m. ) menfes. iteratione. Turic.

Flor. Guelf. ulteratione cum Alm. Pal. Gebli. qui vocabulum mirifice amplectitur, recte caftigatus a BurmannOj artilicium propriae in liisce ad cibos fpectantibus orationis demon- flrante.

zo. fihi. Turic. (a pr. m.) TIot. flve. fcrutanda.

'Turic. F^or. (a pr. m. uterq.) fcrutandi cum Alm. fcrutando Gueli. -praecipue. Sic Turic. Guelf. Camp. cum Alm.

Gotli. Voff. 2. et edd. ante Bafil. Reliqui praeci-pueque.

21. dijfimulat, infidiutur orator, caque. Turic. Flor. (quan- quam liic primam vocem non videtur mutare ) diffimilatim

cf. 2, 4> '5« ubi Flor. Ambr. jam fignificatu ufurpant. cf.

fl. retractatam , Ambr. j. Qu. 11,5, 19.

tractatam. 20. fcrihendi folicitudinem.

digerantur. Poteftate con- Nou opus corrigente Loch-

cp^«eM</t non quidem labentis, mm\no fcrihentis , quanquam

fed recentioris eft latinitatis, hoc ipfum in interpretatione

quod primum videtur iu den- ponit Melanthon, tibus cibum digerentihus i. e. praecipue oratio ,,et maxi-

minuentibus dictum, velut „me fi iiber ille fit oratio

Plin. H. N. n, 57. f. 61. „quaedam ciari alicujus pa-

Seneca tamen et Celfus noftro „troni." Gesner.

Tom. JK B

18 M. FAB. QUINTILIANI

parte actionis dicit, quae fmit in fumnia pro- futura. Itaque fuo loco minus placent, adliuc nobis , quare dicta fint, ignorantibus: ideo- 22 que erunt cognitis omnibus repetenda. Illud vero utiliflimum, noffe eas caufas, quarura orationes in manus fumferimus: et quoties883 continget, utrinque habitas legere actiones: ut Demoithenis atque Aefchinis inter fe con- trarias: et Servii Sulpicii atque Meffalae,

infidiatis oratore atque ciim Alm. ex quo duo pofirema non inemorantur: a fec. m. iiterque — injidias (Flor. injidiat) erator atque. et lic Guelf. Goth. cum Vofl". 2. Bodl. et edd. ante Bafil. Sed Camp. dijfimulat in injldias orutor atque. Noltrum ex conectione veriinma , qualis §. 15. Longe de- tejins Obr. dijjimulat interim injidias o, e. , minimeque pro- banda Burm. conj. dijjimulat vim injidiens o, e. Junt in.

Bafil. Stoer. Chouet. Leid. inferunt Jorte , quod rectiilime codd. auctoribus ejecit Gibf. monens , non debere temere oratoribus verba excidere ; quae ratio nunc vulgo negligitur.

dicta Jint. Jenf. (tac. Gesn.) d. Junt cum edd. recentt. ante Bafil.

22. Illud. Turic. Flor. Guelf. Illa , per errorem jun- gendi cum proximis ; cf. 5j 9> ^S- ^^ Servii Sulpicii atque, Sic Turic. Flor. Guelf. Goth. ( err. Gesn. ) Camp. Bahl. Reliqui ut S. S. et. Modo ante Aejch. Flor. Guelf. Camp. Goih. Jenf. (tac. Gesn. ) ct cum edd. ante Bafil. iion Turic. Sed Camp. ante CaJJ. omitlit ct. Minutae hae ct, atque, voculae non inconfulro funt dispofitac: iterum politum ut ante Serv. inepti fuerit tumoris. Praeterea monendum, in

21. actionis. Plane pro 2. in quo et ipfo Ser. Sulpi- oratione etiam fcxipta: cf. ad cius -pro Aufidia memoratur 4,1, 32. et eft particula -pro in ipfis,

22. Ser. Sulp. atque MeJJa- ut quidcm docemur , MS. lae. cf. 6, 1 , 20. Si in loco ductibus, loco alioqui mutilo. noitri4,2, 106. pro Aufidia Aii igitur tantae oblivionis liceret mutare in contra Au- accufare fuliinebimus no- fidiam, falva res elTet; fed ob- ftrum , ut illo libri fexti loco AatfragmentumFeftip. Dacer. aberraverit, cum fcribore vel-

INST. ORATOR. LIB. X, i.

19

quomm alter pro Aufidia, contra dixit alter: et Pollionis et Caflii reo Afprenate , aliasque plurimas. Quin etiam, fi minus pares vide- 23 buntur, aliquae tamen ad cognorcendam litium quaeftionem recte requirentur: ut con- tra Ciceronis orationes, Tuberonis in Li£:a-

Turic. pro Servii Sulpicii a pr. ni. fui^Te fervi fulpici ; e Flor. fervi, iiec pofiniodo correctum , afferri; ficut mox Turic. a pr. m. cajji: cf. 3, 5, 17. et praef. nofir. to. 1. p. 75. Sed videtur iii hac quaefiioue neglecta Charilii (p. Putfch. 10. 11.) ipfiusque Varronis (ib. 59. 60.) auctoritas. reo Afpre-

jiats. Turic. Ilo]'. ( a fec. m. uterque ; ille quidem a pr. afpsrnatae) reos afpernatus eft, et iic Guelf. Camp. qui et modo Cafjius cum Goth. (tac. Gesn. ) VoIT. 2. Sed Goth. reus afpsrnatus eft cum edd. multis: neque ulla rectum habet ante Bafil. Ipfa autem cum plurimis peccat transponendo liquid.im in nomine : cf. 1 1 , 1 , 57.

23. cognofcendam, Turic. Fior. (a pr. m. uterq. ) nos cogendam. Guelf. ignofcendam. Tuheronis. Tui'ic.

Flor. Gueif. tu vero nifi. in Ligar. Sic Turic. Flor,

Guelf. Camp, Goth. Jenf. (tac. Gesn.) cum edd. ante Bafil.

let „M. VaUrius Meffala „contra Aufidiam"? Eft enim fane magis confentaneum, ut prius alter hic refpiciat ad priorem. Interim fi quis cupiat videre hominem me- diocriter doctum, infultantem fe peritiori, jubebo legere notam Capperonerii vellican- tis Burmannum; rei ipfius difficultatcm ne attingentis quidem ; quare factum bene, quod ille lacelTenti nonpeper- cit Epift. p. 17.

Poll. et Cajf. reo Afpr. cf. dicta ad 6 , 3 , 73. et in prooem. Vol. II. p. 3. add. Ptolemaeus Flavius in Con-

jectaneis 58« (Lanip. Grut. I, P- 977.)

23. minus pares — Tuhero- nis — Hortenfii. ,,Tubero — ,,transiit a caufis agendis aJ jjjus civile ; maxime poft- ,,quam Q. Ligarium accufa- ,,vit, nec obtinuit — . Ser- „mone — antiquo ufus affecta- ,,vit fcribeie, et ideo parum „ejus libri grati habentur.** Pomp. de or. jur. Digeft. 1, 2, 2, 46. Vid. et Qu. 11, 1, 78« 8°' — ,,Dicebat melius, „quam fcripfit, Hortenfius. ** Cic. Orat. 33. v. et Qu. 11,

S. 8- B a

fiO

M. FAB. QUINTILIANI

rium, et Hortenfii pro Verre. Quin etiam, easdem caufas ut quisque egerit, utile erit fcire. Nam de domo Ciccronis dixit Cali-

Reliqui inferunt Q. Hortenjli. Turic. Flor. hortenji,

a fec. m. uterque liortenjium, et fic Guelf. Mox Turic, verri, (puin etiam , easd. Turic, Flor. Guelf. Camp. quis e. e, cum Goth. VoIT. 2. Jenf. Tarv. Correxit Regius, fed jam iu Vali. repofitum. ut quisque egerit, utile erit. Turic.

Flor. Guelf. Camp. utrisque eric ctim Goth. Voff, 2. Bodl. ( Alm. turbare dicitur) Jenf. Tarv. Regius ingeniofe jaiu tentavit , quanquam recipiente nemine , quis e. e. cj utrinqus egerit, utile erlt fcire ; fed poft varias einendatioues noitra demum in Bafil. ex praeclara conj. , nili fallor, Philandri, qui Regianam ad verum ipfum deduxit. wt quisque quantivis eft pretii. de domo. Sic Turic. Flor. Guelf. ( nili

quod hic omittit domo ) Camp. Goth. VoIT. 2. et edd. ante Ald. acc. Obr. Reliqui pro d. corrigente Regio. Calidius. Turic. Flor. callidus. Camp. callidio. cf. Cic. de Inv. 2, 9. ed. Burm. et Schiitz. Retineo hic et ubique fimplicem liqui- dam. Sic enim et 11, 3, 123. Flor. (Turic. et Ambr. 2. a Burm. qui ibi duplici nomen fcribit, recedere non narran- rur) Guelf. Goth. (tac. Gcsn.) Calidio ; fed VolT. 1.3. Calido -, et mox ibid. §. 155. Guelf. Goth. (tac. Gesn.) Calidio ; fed Turic. Flor, calio. Ambr. 2. nou memoratur. Item i2, 10,

Quin etiam, easdem. Vide juihi ne in exquifitioriim qui- dem vocabulorum ufu caven- tem fibi ab iteiaiioue no- Itrum ; nam niodo erat quin etiam (cf. 9, 4, 131. 9, 3, 780 •' nec anaphoram hic ullam po- tuit affectare.

de domo Ciceronis — Cali- dius. Ilunc oratorem , quo- que eloquendi genere ufus fuerit, coguofcas e Ciceronis Bruto 79. So- Meminerunt ejusdem Caef. B. C. 1 , 2. Feftus in Sufes, Eufebius in Chronico anno i96'o> item

nofter 11, 3, 155. 12, 10, 11. 39. Nofter autem locus nihil facit momenti in ifta orationis Ciceronianae, quam niinc h^gimus pro domo, caufa. Neque enim dubitatur, quin ad pontiflces de domo fiia dixerit Cicero : vid. ad Att. 4> 2. Orationem de domo (non -pro d.) infcriptam me- morant Aqiiila Romanns eC Julius Rufmianus, cf. Wolf. in praef. quatuor orationibiis (Berl. igoi. 8«) praemiffa p. 15. it. Marcland. ib. p. 63.

INST. ORATOR. LIB. X, i. m

dius: et pro Milone orationem Brutus exer- citationis gratia fcripfit, etiamfi. egilTe eum Cornelius Celfus falfo exiftimat. Et Pollio et Zi S84Me(fala defenderunt eosdem, et nobis pueris infignes pro Volufeno Catulo, Domitii Afri, Crifpi Paflieni, Decimi Laelii orationes fere- bantur, Neque id ftatira legenti perfuafum lit, omnia, quae magni auctores dixerint,

11. Guelf. Gotli. Ctac. Gcsn.) Camji. Calidii , feil Turic. calidi. Flor. callidi. Denique i2, lo, 59. Flor. Guelf. Gotli. (tac. Gesn. ) Colb. Calidio ; Turic. nou memoratur; Ambrofl'. duo deficiunt in liis extremis ; edd. fibi non con- ftant. et pro IMil. Goth. omittit. ^S'Jf^ euvu

Flor. e. eam.

24. et Mejf. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. Goth. Jenf. (tac. Gesn.) cum edd. ante Bafil. Pieliqiii ac I\I. infignes

■pro, Turic. Flor. Guelf. Camp. Goih. Jcnf. (tac. Gesn.) infe- runt at cum Vofl'. 2. et edd. anteAld. SedBad. pr. tres, quod in Vall. repofitum iiarrat. Vidimus at (5, 10, 9.) compen- dio fcribi pio alia, aliae; lioc autem librariorum errors interdum fuccedere voci illae (5> i^» 29.). An igitur fuerit hic illac? ut inlclligantiir cclebratlihmae quaedam oratione5, notae lectoribus. Supprimere vocem , quod fecit Regius, nimiae videtur levitatis. magni. Tuiic. onini. Flor.

omnis. a fec. m. uterque omnes, et fic Guelf. Camp. cumGoth. VoIT. 2. Colb. et cdd. ante Bafil. Egregia emendatione et liic profecto Philandcr repofuit vcrum , cujus femina in ve- tufti/hma fcriptura. Nihili enim quae pro altero urget Burm. quanquam praefcrens noflrum. Levius quod vetuItifRmi dno a pr. m. auctoris , et Turic. dixerit. Goth. Jenf. ( tac. Gesn.) dixcrunt cum edd. pofterr. ante Bafil.

■pro Milone — Brutus. cf. 24. Et Pollio et Mejfala.

3, 6, 93. it. prooem. Vol. II. Sufpicor et — et dictum ut

p. 6. Attende Celfum in eo tani — quam.

errantem, quod fatis notum ei infignes pro. cf. iiot. crit.

fuilTe nobis videri poterat. jerehantur. Huic verbo

Pedianus idem quod Qu. non utique ineit falfitatis

narrat. inlimulatio ; cf. 10, 7, 30.

£2

M. FAB. QUINTILIANI

utique elTe perfecta. Nam et labuntur ali- quanclo, et oneri cedunt, et indulgent inge- niorum fuorum voluptati: nec femper inten- duntanimum: nonnunquam fatigantur: cum Ciceroni dormit^re interim Demofthenes, Ho- *5 ratio vero etiam Hom.erus ipfe videatur. Sum- mi enim funt , liomines tamen : acciditque

animum : nonnunquavi. Sic TuTic. Flor. Guelf. Camp. Gotli. Jenf. ( tac. Gesn. ) cum edd. ante Bafil. acc. Obr. Reliqui inferunt et Demofthencs , Horatio vero. Turic. d. oratio v., a fec. m. demofthenis oratio rerum, et fic GueU. Camp. Goth.. Jenf. (tac. Gesn.) cum edd. ante Bad. qui, recte ajens dormi- tare fuperiores in li. 1. veriun reftituit ; raale tamen omilTo vero , quod loco reddit Baul. cf. ad y, 4» 8'

25« acciditque. Turic. rior. Guelf. occ, Carop. acced.

Sic enim rectiflime Burman- nus : ,,ferehantur i. e. celebra- 5.bantur, et in manibus liomi- .,num et ore erant. Ita Suet. jjCaef. 2 0. vulgo jerrentur hi ,,verjus. Non Bibulo quid- ,,quam cet. c. 55- inter quos ..temere quaedani feruntur. „C. 56. feruntur et a -puero „et ah adolefcente quaedam ,,fcripta. Terent. Eun. 2 , 3. „audieras ? Gn. faepe ; et fer- „tur in -primis : et fic pafGm ,,ita femnt."

lahuntur aliquando. „ No- sjfter cap. feq. (§- 15.) nam et ,,magnis quoque auctorihus „exciduTit vitiofa cet." ALme- loven.

Ciceroni dormitare — Home- ruT. Cic. Orat. 29. ,,Tantum „abeft ut noftra miremnr, ut 9,usque eo difficiles ac morofi

jjflmus, ut nobis non fatis- ,,faciat ipfeDemofllienes : qui ,,quanquam unus eminetinter „omnes in omni genere dicen- „di, tamen non femper implet „aures meas. Ita funt avidae ,,et capaces et femper aliquid „imraenfum infinitumque defi- ,,derant." Horat. ad Pif. 359. ,, — Indignor quandoque bo- ,,nus dorniUat Homerus." Ap- paret uno dormitandi verbo defunctum Qu. in utioque auclore, quanquam folus eo Horatius ufus erat. cf. 12, 1 , 22.

25. homines tamen, ,,For- „mula folennis, de qua Bnrm. „ad Petro. 75. ubi etiam Te- ,,rentiauum illud homo fum ,,initio HcautontimoTumeni a „communi huc trahentium ,,errore vindicat." Gesn. Cf.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 523

lils , qui , quidquid apud illos reperietur, dicendi legem putant, utdeteriora iniitentur, (id enim eft facilius) ac fe abunde fnniles putent, fi vitia magnorum confequantur. )85Modefte tamen et circumfpecto judicio de 26 tantis viris pronunciandum eft, ne, quod ple- risque accidit, damnent quae non intelligunt. Ac fi neceffe eft in alteram errare partem, omnia eorum legentibns placere, quam multa displicere, maluerim. Plurimum dicit ora- 27 tori conferre Tlieophraftus lectionem poeta- rum: multique ejus judicium fequuntur: ne- que immerito. Namque ab liis in rebns fpi- ritus, et in verbis fublimitas, et in aft^ectibus niotus omnis, et in perfonis decor petitur,

his. Sic Turic. (a fec. m. hos) Flor. Guelf. Caitip. Reliqui iis. cf. 9, 4» 79* i»o. 6, 4, 4. rcperietur. Sic Tuiic.

Ca pi'. m. reperiertui-). re-perierunt Flor. cum Bafil. reperitur Guelf. Camp. cum Ald. Obr. Balil. marg. Reliqui repcrerunt.

26. IVIodefte. Turic. Flor. (a pr. m. utprque ) modefta. Ac f. Gueli. -/it Jt cum Gotli. displicere. Flor.

Camp. difpicere. Guelf. defpicere cum marg. Bafil. nialuerim. Turic. Guelf. malnerint.

27. his in. Sic Turic. Flor. Camp. Gotli. Jenf. (tac. Gesii,} Tarv". cum Vofl". 2. Reliqui infcruut et fuadente Regio.

et Rulmk. ad Piutil. Lup. 3,VII. fumtum, de Callima-

p. 114. Heindorf. ad Plat. „cho Graramatico , audaci et

Sopli. 30. ,,iuepto llomeri correctoie,

25. 26. acciVZ/t — putant — . ,,putat I abrett. ad Cohuun. putent — accidit. cf. ad §. 25. ,,Traj. p. 5i." Almelov.

ffc. loc. ita mox 23« 29. fjuae- 27. Theophraftus. cf. 9,

dam — quaedam quacdum. 4> ijo'

26. alteram. cf. 5, 10, Cg. in psrfoiiis dccor. cf. 6, 1, damnent quae non intelli- 25. 8» Sj 22. 4, 2, 19. 11,

^unt, .5H0C ex Stiabone lib. 1, 44«

S4 M. FAB. QUINTILIANI

praecipueque velut attrita quotidiano actu forenli iiigenia, optime rerum talium blan- ditia reparantur. Icleoque iu liac lectione »8 Cicero requiefcendum putat jNIeminerimus taraen, non per omnia poetas efTe oratori fequendos, nec libertate verborum, nec licen- tia figurarum; genus oftenlationi comparatum, et praeter id, quod folam petit voluptatem, et eam, fingendo noii falfa modo, fed etiam quaedam incredibilia , fectatur , patrocinio

hlanditia. Tiiric. (a pr. m.) hlanditatum cum Alm. hlan- ditia tum Flor. (cf. g, 4, 143. it. liic 54-)* reparantur,

Jenf. Tarv. reperiantur cum Vofl". 2. non Gotli. (cf. §. i5« item 50. ). Correxit Regius.

23- Jigurarum; genus. Sic Turic. Flor. (quanquam in hoc vcrba tantum totumque illud deelTe narrantur ) Guelf. Camp. cum Goth. VoIT. 2. ALm. et edd. ante Bafil. Pieliqui (Plii- landro j fufpicor, fuadente) inferunt totumque illud Jiudiorum.

comjjaratum, ct. Sic Tiiric. Flor. Gueif. Camp. cum Goth. et edd. ante Gryph. Reliqui oniittunt et. et eam. Sic

Jenf. (lac. Gesn.) cum edd. pofter. ante Bafil. etiam eam Turic. Guelf. Goth. ( tac. Gesn. ) Camp. eamcjue ctiam Flor. cum Balil. Reliqui eamque. fectatur. Turic. (a pr. m.)

fectator.

velut attrita quotidiano. ,,fuppetere nobis poffe, quod

5,Hoc eft, quod Pctronius c. 5- »quotidie dicamus, in tanta

„vtdt: Jnterdum fuhducta foro ,,A'aiietate rerum , nifi ani-

,,det -pagina verfum, ubi v. j,mos noftros doctrina exco-

,,quae notavimus." Burniann. ,,lamus : aut ferre animos^

Cicero — jjutat. ProAich. ,,tyntam polTe contentionera,

6. j.Quaeres a nobis , Grati, j.nili eos doctrina cadem re-

„cur tantopere hoc nomine" ,,laxemus ?" (poetarum) ,, delectemur ? 23. genus. intellige poeti-

„Quia fuppeditat nobis, ubi cum , non poetarum. Minus

„et animus ex hoc forenli hoc durum videbitur, fi repu-

jjltrepiiu reficiatur, et aures tes, genera dicendi faepe dici

„convicio defeffae conqni- a noltro ; nec aliud effe , vi-

„efcaht. An tu exiftimas, aut deri faltem rhetori, poefin.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 25

quoque aliquo juvari : quod alHgata acl 29 ccrtam pedum neceffitatem non femper uti propriis pollit , fed depulfa recta via , neceffa- rio ad eloquendi quaedam deverticula confu- giat: nec mutare quaedam modo \erba, fed extendere, corripere, convertere, dividere cogatur: nos vero armatos Itare in acie, et 886 fummis de rebus decernere, et ad victoriam

jttvari : quoil. Vall. Batl. juvari -pofcit : quod.

alligata — P^^ffi^ — depulju recta — conjugiat — cogatur. Sic Turic. Flor. (iiili quod hic alligatam') Guelf. Sed Jenf. Tarv. alligata — jjofcit (lioc et Vall. Bad. et aliquot edd. iip. Burm. ) — repulfi a recta — confugiant -— cogantur. Reliqui ( quorum et Camp. } alUgati — poffnt — depulfl a tecta — confugiant — cogantur. Hiuc receduiit eatenus Gotli. ( err. Gesn. ) VofT. 2. quod aUigata — pofjit. Ald. repulfi a. Bafil. alligatuni — 'pojjit — depuljum a — confugiat — cogatur coufulto acconimodans ad gcnus. uti propriis. Sic

Fior. Canip. Goth. Jenf. ( tac. Gesn. ) cum edd. ante Bafil. in propriis Turic. Guelf. Reliqui propriis uti. mutare

quaedam. Turic. Flor. (a pr. m. uterq.) m. que.

Simile quid, etli noftro mol- modo pro genus — compara-

lius, lO, 7, 31, Ad compa- tum reponat gentem — com-

ratum fubaudies effe referes- paratani. Saepe gens abit iii

que ad meminerimus. genus et genitivus figuraruni

29. certam pedum neceffita- attrahebat gevus ; cui deiude

tem, cf. 1,8, i4« accommodaretur participium ;

alligata — depulfa. Fe- cf. §• 31. Si elTent illa par-

minina haec participiorum ticipia mafculina pluralia alli-

funt ab oblivione et grata, li gati —— depulfi in vetuftiinmis

cui ita appellaie lubet, negli- libris, cum Badio interpre-

gentia ejus, qui genus qui- tarer genus fubaudiendo ho-

dem, quod modo pofuerat, minum (ut ap. Virg. Georg. i,

noUet, utpote neutxum, diu- 63. noftrum 1, 1, 8«)» ^t ap-

tius ufurpare, et per fynefin pofitionis loco haberem, fub-

intelligeret poefin ( cf. 9 , 2, jectum voci poitas. Cf. not.

79.), iicuti mox tR. hiftoria. crit.

Nimiae enim fortalTe fuerit depulfa recta via. cf. 2,5,

audaciae criticae , fi quis 9. recto itinere lapfi.

s6 M. FAB. QUINTILIANI

50 niti. Neque ego arma fqualere fitu ac rubigine velini , fed fulgorem ineffe , qui terreat , qua- lis eft ferri, quo meiis limul vifusque prae- ftringitur: non qualis auri argentique, im-

31 bellis, et potius liabenti periculofus. Hiltoria

niti. Neque. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. cnm Goth. Voir. £. V.ill. Alm. et edd. antc Aid. acc. Stoer. Chouet. Leid. probantibus Badio , Capper. (fed fua loquacitate), Gcsnero ; improbantc Gibfono, cujus mira illa (§. Iti.) eruditio cito decoxit. Reliqui inCerunt decet, Regio magis fubaudieute quam interponi jubente.

30. e"o. Tuiic. Flor. Guelf. Camp, ergo cum Alm. Palat, Gebh. cf. 6, 5, 7')- 9> 3> 70- Drakenb. ad Liv. 37, 53, 11.

fqualere. Turic. Flor. fqualore cum Jenf. Tarv. Correx.ic Reffius. ruhigine. Turic. ( a pr. m. ) rohigine.

velim. Turic. verim. Flor. Guelf. verum, fulgorent

ineffe, qui. Turic. Fior. (hic fulgure) fulgore nimis feque cum Goth. Voff. 2. ( fed ex hoc qui"). fulgore minus fequs Guelf. ful^ore fepe Ca.m^. fulgore muniffe qui Jenf. cum edd. polter. ante Ald. fulgore mnnita effe qui Ald. Bad. ex conj. Regii. Noftrum in Bafil. Reliqui his inferunt poft fulg. qualis

eft. Flor. ( a pr. m. ) omittil eft. prueftringitur. Sic

Flor. jjerftringitur Turic. Guelf. Camp. cum Goth. Alm. Bnfil. Gesn. Bip. Reliqui perftringatur. Disputant Burm, et Gcsn. de perftr. an -praeftr. Ilodie nemo dubitat: vid. Drahenb. ad Liv. 40, 58, 4- Cf. $. 92. ubi Guelf. praeftrin- git, Goth. (tac. Gesn. ) Camp. perftringitur cum Voff. 2. Bodl. Andr. Roll. Veium autem Turic. Flor. et reliqui. In noftro loco Voff. 2. orania haec ferri — qualis auri omit- tit (cf. 27. it. 52.).

30. fulgorem — qui terreat. Liv. g, 17, 16. „(Darium

cf. 3, 5, 3. 5. j.Alexander) inter puipuram

hahenti periculofus. Able- „atque aurum, oneratum for-

gat Gesn. ad Curt, 3, 10 extr. ,,tunae apparatibus fuae, prae-

„aciem hoftiura auro purpura- „dam verius quam hoftem

s,que fulgentem intueri jubet, „devicit " et fua ad Flor. 1,

„praedam non arma geftan- 16 , 7. commentata. j,tem"; Freinshemius ibi ad

INST. OKATOR. LIB. X, i. sy

qiioqne alere orationem qnodam iiberl jucun- doque fucco poteft. Verum et ipfa fic eft legenda , ut fciamus , plerasque ejus virtutes oratori effe vitandas. Eft enim proxima poe- tis, et qaodammodo carmen folutum: et fcri- bitur ad narrandum , non ad probandum : tolumque opus non ad actum rei, pugnamque praefentem, fed ad memoriam pofteritatis , et ingenii famam componitur: ideoque et verbis remotioribus, et liberioribus figuris narrandi taedium evitat. Itaque, ut dixi, neque illa 32

51. quodam uheri. Tinie. Flor. Guelf. q. inoveri. Reliqui ^. molli. ^oltruni e conjectura. Sic anox 33. Tuiic. mutiles poft Xenophontcm. fucco. Flor. Guelf. fuco

ciun Goth. Praefertur a nonnullisj animadvertente jam Gcsn. cf. Forcell. in v. et fcrihitur. Turic. Flor.

(a pr. m. uterq.) eft et fcrihantur ( cum Alm. non memorato tamen eft) a fec. eft et fcrihuntur, et lic Guelf. cum Goth. Voff. 2. et edd. ante Balil. exc. Camp. qui eft et fcrihitur. Quid lateat fruitra quaero. Nam fi maximc repofueris et res fcribuntur, ad vetuftam fcripturam ne fic quidem accedes.

ad actum. Turic. ad tutum. Flor. a tactum. Ille a fec. m. ad intuitum, et fic Gueif. Camp. cum Goth. VolT, 2. et edd. ante Balil. acc. Obr. remotioribus, et liherioribus.

6ic Flor. ( a fec. m. ) Camp. Goth. ( tac. Gesn.) cuni VofT. 2.

31. uheri — fucco. cf. Plin. loca , cum multis nofiri, ubi

H. N. 13, 4. f. 9. pag. Hard. pugnae forenfis mentio , huc

685' 5,caryotae — fucco uber- magis exiftimo pertinere qiiam

jjTimae". Saepiffime pinguis illud vtrjjua et ayuivifffxoc Thu-

fuccus dicitur. cydidis, quo hinc dimittimur

■poetis. Sufpicor legendum a Gesnero , Pliniique locum

Tpo.ifi. Epiit. 5, 3, 11.

et fcribitur. cf. not. crit. ^,^,.^-^ remotiorihus. ab ufu,

ad nctum - pugnam. Fo- ^^ ^^ ^^ g^, 8» 2. i2 : g l^^o.

Tum dehgnatur, velut 7,2, „ 4». 5, 12, 17. Cic. de Orat.

i> 34- Brut. 9. quae qiddem 52. ut dixi, 4» 2, 45«

25 M. FAB. QUINTILIANI

Salliiftiana hrevitas^ qua iiihil apud aures vacuas atque eruditas poteft efle perfectius, apud occupatum variis cogitationibus judi- cem, et faepius ineruditum, captanda nobis eft : neque illa LAvii lactea uhertas fatis doce- bit eum, qui non fpeciem expolitionis, fed 53 fidem quaerit. Adde, quod M. Tullius ne Thucydidem quidem aut Xenopliontem utiles

Bafil. Grypli. fiSSC). remetiorihus e. l. TuTic. Flor. (hlc a pr. m.) temerioribus c. l. Gueli. Ilelic^ui lih, et rem. noflruiu probante Burinanno.

52. qua. Turic. Flor. Guelf. quia cum Jenf. (tac. Gesn.) Tarv. et edd. pofter. ante Ald. Sed Volf. 2. omittit haec : aj)ud vacuas — jierfectius ( cf. 30. it. ^i.). poteft ejje

jjerfectius. Turic. j)otus ejje perfectius. Flor. ( a pr. m.) potius ejje jyerfectius. Ille a fec. ra. jpoteft ejje jierfectum , et iic Guclf. Nobis vetuftam fcripturam confiderautibus vide- tur legendum fotius et perfectius. Livii. Turic.

(a pr. m.) Flor. levi. docehit. Goth. decebit cum

Volf. 2. e'Jd. ante Bafil. exc. Camp. Ald. expojitionis.

Goth. ( eir. Gesn.) compojitionis cum VoflT. 2.

33. Adde, quod. Turic. Flor. audeo. quia (cum Alm.} a fec. m. uterque audio quia. Guelf. audio qui. Goth. audio ♦ quod cum Volf. 2. et edd. ante Ald. exc. Camp. tjui Addo quod cr.m marg. Bafil. IIujus autem contextum (multum licere fibi rato , qui conjecit) habet: Quod dicere Jortiug uudeo , quia. Quod non debebat probare Burm. fi maximo fX libris elTct : vid. 12, 1, 4. ne Thw:. Turic. Flor.

Guelf, nec Th. Jeuf. (tac. Gesn.) et edd. pofter. ante Bad. neque Th, item ncc X. Guelf.

poteft ejfe perfectius. vid. Addit Gesnerus Brut. 83- ^^

Not. Crit. opt. gen. Oratt. 5 extr. ; fecl

Livii lactea uhertas. cf. 2, de Demoftheiie Thucydidis

5, 19. fiudiofoLucian. adv. ind. §. 4,

expofitionis. cf. 3, 9, 7. p. Reiz. 102.: faepiinme au-

33. Tullius — Thucydidem tem uti exemplisThucydideis

— Xenopliontem. Loca Cice- utrumque Dionyfium , et Ila-

ronis funt iu Orat. 9. 1 2. 19. licarnaffeum et Longinum.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 49

oratori putat, quanqnam illum helUcum canere^ 887liujas ore Mujas efje locutas exiftimet. Licet tamen nobis in digrellionibus uti vel liiftorico nonnunquam nitore, dum inliis, de quibus erit quaeftio , meminerimus non atliletarum toris, led militum lacertis opus elTe : nec ver- ficolorem illam, qua Demetrius Phalereus dicebatur uti , veftem bene ad forenfem pul- verem facere. Elt et alius ex liiftoriis ufus, 54 et is quidem maximus, fed non ad praefentem pertinens locum, ex cognitione rerum exem- ploruraque, quibus imprimis inftructus elle debet orator, ne omnia teftimonia expectet a

illum — canere. Tnric. i. — canerem , a fec. m. i. — ca- itorem, et iic Guelf. Gotli. (err. Gesn. ) Camp. Sed Jenf. illius — canorem cum edd. ante Gryph. his. Sic

Turic. Guelf. Camp. Reliqui iis , cf. §. 25. toris--^

lacertis. Sic Flor. Reliqui toros — lucertos. Nos , indicio Florentini ufi, opus, quod omnes omittunt, de ccnjectura addidimus. nec verjic. Turic. Flor. Guelf. ne v. et

mox Guelf. Valerius.

, 34« ne omnia. Turic. Flor. Guelf, Camp. Goth. Jenf. (tac. Gesn.) nec o. cum VoflT. 2. et edd. ante Bad. acc. Balil.

expectet. Sic Fior. Camp. cum Gotli. VoIT. 2. Eafil. Obr. et aliquot edd. ap. Burm. expectat Turic. Guelf. cum Alm. (cf. 27. it. 45« )• Hoc erat ab illo nec pro ne. Locat.

in kis, de quihus erit quae- ,,illa de Demetrio metaptora

ftio. Opponuntur digre/Tio- ,,ufus fit , nondum invenie-

nibus ex. hint qua de re agitur; ,,bam.** Gesner. Vid. interim

cf. 3. »1. 18. 8 Pio. 20.

toris — lacertis. ,,Vid. quae ad — -pulverem jacere. cf. 4»

,,de gladiatoria illa fagina 2, 55. not.

,,Lipf. Saturn. Serm. 1, 14." 34. ex cognitione — exem-

Gesncr. Cf. 10, 5 > i?. it- 8 plorum. ci. lib. 5« c. ji. et

Pro. ig. quidcm propter verba hos

verjicolorem — veftem, ,,Qui3 potentiora cet. §. 27«

J50 M. FAB. QUINTILIANI

litigatore ; fed pleraque ex vetuftate diligeiiter libi cognita rumat, lioc potentiora, quod ea 35 fola crimiiiibus odii et gratiae vacant. A plii- lofopliorum vero lectione ut eifent multa nobis petenda, vitio factum eft alio oratorum, qui quidem illis optima fui operis parte ceffe- runt. Nam et de jultis, honeftis, utilibus, iisque quae fint iftis contraria, et de rebus divinis maxime dicunt, et argumentantur acriter: et aitercationibus atque interrogatio-88S

Ven. Rufc. expetet. Reliqui expetat. Poterat dicere -petat; expetat non item. gratiae. Turic. Flor. Guelf. Camp.

Tarv. gratia cum Gotli. VolT. 2. Jeuf. Correxit et Fiegius.

55. multa nohis. Sic Turic. Flor. Reliqui n.vi. eft alio

oratorum. Turic. Flor. c. alia o. cum Alm. ( fed illi et viti» modo pro vitio). e. alias o. Guelf. Camp. Goth. VolT. 2. et edd. ante Bafil. Reliqui ejt orat. Nolirum e conjectura.

orat. qui. Turic. (a fec. m.) Gueif. Camp. T.irv. o. quae cum Goth. VofT. 2. Jenf. Tarv. Nobiscum facit Alm. quoque.

cejferunt. Tuiic. Flor. Guelf. Camp. Tarv. cenjentur cum. Alm. Goth. Vo/T. 2. (quanquam cenfetur ex eo Burm.) Vall. €t edd. ante Ald. Correxit e conj. Regius. iiscjue quae

fint iftis c. Turic. iis cjuaeque f. i. Flor. que (adhaerens voci util.) f. i. c. Guelf. hisque q. f. his c. Camp. iisque q. f. c. cum Goth. VoIT. 2. et edd. ante Bafil. Reliqui quaequa funt his (Bafil. iftis) c. Turic. Flor. (a pr. m. ) contrarii.

et altercat, Turic. (a fec. m. ) ex a. cum Goth. Voff. 2. Jenf. Tarv. et ex a. Guelf.

55. vitio — alio oratorum. non male ille quidem. Aliud

Vide Prooem. tot. opcris autem vitium appellare vide-

9— ig- et cf. dicta ad 8> 3i tur nofter, quia modo pra-

39. Pfeudo - Turnebus ad vam hiltoricorum et poeta-

Ciceronem quoque ablegatde rum imitationem reprehende-

Or. 1. 3. disputantem de hac rat : nifi. foTte malis pro eo

philofophorum cum oratori- fcribere illo ( cf. not. crit.

bus conjunctione cap. 15-20. §. 24.), vel aliquo.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 51

nibus oratorem futurum optimeSocratici prae- parant. Sed his quoque adliibendum elt 36 limile judicium , ut etiam cuni in rebus ver- femur iisdem, non tamen eandem efle con- ditionem fciamus litium ac disputationum, fori et auditorii, praeceptorum et periculo- rum. Credo exacturos plerosque , cum tan- 37 tum effe utilitatis in legendo jndicemus, ut id quoque adjungamus operi , qui lint, quae in quoque auctore praecipua virtus. Sed

36. disputationum. Jenf. (tac. Gesn.) Tarv. dispojltionum.

Poft lianc §. in Gueif. haec novi capitis infcriptio ; Qui auctores legendi Jint. Sed in Gotli. (tac. Gesn. ) ^ui prae- eipue auctores Juit legendi ciim Voff. 2. nili quod ex hoc Junt.

57. Credo exact. Guelf. inferit et. male. Jint, quae,

Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. cum Goth. VolT. 2. Abn. ct edd, ante Bafil. Reliqui inferunt legendi , Philandro, ut fufpicor, auctore ; nequaquam necelTario. Nifi forte dicas , cum in- ferior verfus in idem quod modo erat, legcndo , verbum in- ciderit, omiffam ab aberrantc librario hanc, quam recen- tiores addunt, vocem ; equidem tale quid accidiffe non credo.

quoque auctore. Turic. Flor. Guelf. Camp. Goth. Jenf.

Socratici. Dialogos Plato- praeceptorum et periculo-

nis , Xenophontis , Aefchinis rum. Hoc polterius dici pro

maxime delignaffe putandus judiciis non adeo infolens.

teft nofier; non eorum qui cf. 12, 7, 11. 4» 2, 122. Cic.

fectas novas condiderunt, quo pro Leg. Man. 1. Pro Arcli,

iiomine Gesnerus ponit Aca- 2. 6. Nepos in Phoc. 2. Ad-

demicos, quorum mentionem ditis quibusdam vocabuli»

ctiam Cicero habeat in praef. magis rem definientibus ctiam

Paradoxon. cf. 5, 7, 28- u, frequentius. Ahuelov. monet,

27. 12, 1, 10. Almelov. et hoc modo(§. 16.) dictum /or-

Ciceronis admonet de Fin. 2, tunam judicii. In voce prae-

1. qui tamen et ipfe Arcefi- ceptorum neutrum genus nemo

lam appellat. non agnofcet.

37. qui fint. i. e, ii, quos

36. litium ac dijputationum, maxime legendos cenfeaiu

*f' 7» 3» 12. 11, 1, 35. 70. auctores.

32 M. FAB. QLINTiLIANI

perfequi fingulos , inlinid fuerit operis. 58 Quippe cum in Bruto M. TuUius tot millibus verfuum de Romanis tantum oratoribus lo- quatur, et tamen de omnibus aetatis fuae, quibuscum vivebat, exceptis Caefare atque

Ctac. Gesn. ) Taiv. a. q. ciim edd. ante Grvpli. exc. Bad. fec. cf. 4» 2, 128« Neijuc tanien ceito dicam , an necelTario Danspofitum fit.

58. (juihuscum vwehat. Tuiic. quiJque contuuehit. a fec. m. quid quisque contuehat. Fldr. quod quid'' convivahit. Guelf. quid quisque convivchat cum Goth. (err. Gesn.) Vo/T. 2. Vall. nifi quod liic quidem connivehat dare narratur. Sed Camj). quihusque conviuehat cum Bad, fec. quidem quisqua connivehat Jenf. Tarv. Loc. Rulc. quidem quisque convivehut Venet. Noftrum ab Aldo inde obtinet, nifi qiiod Obr. quid quisque condiderat, improbante recte Burmanno. Regius legi vult qua quisque connivehat fenfu , nifi fallor, hoc, ut unusquisque ad pejorem dicendi rationem Ciceronis aetate defluxerit, quafi dormitando i. e. connivendo. Robullior enim fententia, fi oratores ipfos accipis conniventes , quam It judiccs oratoium , ut videtur inteilexilTe Badius , qui im- pi obat rationem Regianam ; recte ille. Buiniannus vulgatao tautologiam gravatus optet: qui cum maxime vigehant. Ges- jierus , idem eflTe negans in alicujus aetate, et iis hominihus quihuscum vivat ( praeterquam quod in critica nota tentat aetatis fuae quidem, quique tum vivehant; et id quidem mani- feltae iterationis) recte reponi cenfet quisque ^pro quihusque') convivehat', nibil obftaie putans, quod convivere notione con- vivandi ufurpavit nolter 5, 9, 14. 7, 3, 31. (addo 1, 6, 440* Hanc ego difiicultatem non adeo parvam cenfeo ; nec fatia comminifcor quid loco faciam. Ex Turic. iila fcriptura for-

38. tot millihus verfuum. gumcntum nrgeatur, negat

cf. 7, 1, 37. illum recte pofle accenferi iis,

exceptis — IVIarcello. vid, qui Ciceronis aetate maxime

Cic, Brnt. 71 — 75. Cum vigerent, quippe qui obierit

erraffe dictus elTet noller iu a. u. c. 704. et aliquanto ante,

Ed. Leidenfi, Burmannus, li quam in foro floruerit Cicero,

forte Hortenfii in Bruto facta celcbrari defierit. De loco

mentio liujus' accufationis ar- noftro vid. n«t. crit.

INST, ORATOR. LIB. X, i. 53

Marcello, filentium egerit: quis erit modas, fi et illos, et qui poftea fuerunt, et Graecos omnes, et pliilofoplios ? Fuit igitur brevitas 39 illa tutiflima, quae apud Livium in epiftola ad iilium fcripta, legemlos Demoftheiiein atque SS^Ciceroiiejn: tum ita ^ ut quisijue ejjet JJemo- ftheni et Ciceroni fimillimus. Non elt tamen 4o diflimulanda noftri quoque judicii fumma.

talTe eiuas quiscjne (i. e. quihusque") confuevit. Sefl praeter- quam quod fecunda modo manus liabet quiscjue , altei um illud, quod in vetuitilHma fcriptura comparet , U, nullum in noftra emendatione momentum facit ; male quidem. Nec certo exemplo docere contingit confuejfe homiiiiiius dici pro eonfuetudinem cum iis contraxiffe. Illam autem rajroXcy/af accufationem juxta cum Gefnero deprecor, et comparo Plin. Ep. 4, £7, 5. vivit cum Spurinna , vivit cum Antonio.

■philofojyhos? Fu. Sic (nifi qaod Turic. Flor. a pr. m, nterque philofophis) Tuiic. Flor. Guelf. Camp. cum Alm. Gotli. VoIT. 2. et edd. ante Ald. qui inferit perfequemur (cum Regius vellet perfequamur), Bad. uterque perfequar. A Bafil. i^de et poetas perfequi velim.

39. Fuit. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. cum Goth. Voir. 2. Jenf. Tarv. Reliqui Fuerit , fuadente Fiegio. quae apud. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. cum Gotli. Jenf. Tarv. Reliqui infeiunt eft.

40. tamen. Turic. Guelf. Camp. omittunt cum Goth. VoIT. 2. et edd. ante Bad. Miror, fed gaudeo, li habet Flor. FortalTe fed intercidit ^oR. Jlmillimus.

fi — philofophos. Repeten- autem poetas hic non recen-

dum perfequar ex illis „fingu- feat, de quibus tamen et ipfis

,,lo6 perfequi " : duriuscula dicturus eft, equidera nou

fane, fed, utBadiusait, non dixerim.

invenufta verbi ellipli: cf. 5, ^. . ^ „

, . .j 3q. Livium. ci. 8, 2, iR.

i2 extr. ubi ne erat quidem ^^

quod certo ex jjrioribus fub- ^o. noftri — judicii fumma.

audires; fed, viciilim , pro- ita ut ne lingulis fuas rationes

■v erbialis locutiQ , qualis hic fubjiciam , neque longiore

non poteft agnofci, Quare disputatione utar.

Tom. ir. C

34 M. FAB. QUINTILIANI

Paucos et vix ullum ex liis, qui vetultatem pertulerunt, exiftimo poire reperiri, quin judicium adliibentibus allaturus fit utilitatis aliquid , cum ie Cicero ab illis quoque vetu- itiflimis auctoribus, ingeniofis quidem, fed arte carentibus, plurimum fateatur adju- 4» tum. Nec multo aliud de novis fentio. Ouo-

et vix ullum. Sic Cr.mp. cuni Gotli. Voff. 2. et edd. ante Eafil. Sed Turic. Flor. Gnelf. enim vexillum. Reiiqui enim i;el -potius v. u. Alm. quoque vel pot. omittere narratur.

his. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. Pieliqui iis. ci. §. 33.

auin. Sic cum Obreclito fcripfi pro librorum omnium qui , cui a Locat. inde (acc. Camp.) addunt non polt adliih,, qiiod abeft a Turic. Flor. Guelf. Voff. 2. Abn. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. Pro adhihentihus Jenf. eoque pofterr. ante Ald. dant adeuntihus. NuUus autem ita Codex.

41. aliud. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. cum Voff. 2. Gotli. Alm. et edd. ante Bafil. Reliqui aliter. Non erat quod mutaretur , etfi multo aliter apud Varronem legitur, multo aliud dictum alibi demonftrare non contingit. Sed multo optinium nofter 9. 4, 26. multo foedijjimum ib. §. 72. et Plin. major faepiirmie, ubi plerumque longe ; item nofter liic §. 53. quanto alind. Nec quisquam dubitabit, fentio, fic liruere. novis. Turic. Guelf. Camp. nohis cum edd.

ante Obr. Sed Flor. Gotli. item Camerar. (referente Gefn.) noftrum : cf. 4> ^» ii4* Capper. operofe docet, quoties B ct V confufae. Quotus. Turic. quot. Idem a fec. m.

ingeniojls — arte carentihus. ubi illufirat eam Pfeudo-

cf. 1, 8» 8* Apparet, opinor, Turnebus : fed haec inl.exica

hic aliquid intereffe inter Iios nunc relata funt, Hi igitur

qui — pertulerunt tt vetuftijji- qui — -psrtulerunt funt, quos

mos illos. Nempe ingeniojos dicunt critici et rhetores «ra-

illos arte carentes fejungere tiquos, veteres, de quibus vide

mihi Qu. videtur ab his cet. nos ad 8» 5» ^2. (Sic Plin.

Non jam funt ii iii ornnium Ep. 9, 22. Propertium ac-

manibus , non celebrantur, csiitet veterihus : cf. et Horat.

igitur ne vctuftatem quideni Ep. 2, i, 54 fqq-). Hos quo-

pertulerunt, locutione petita a que dixit quafi demonftrans

vinis quae du!rent. cf. 2, 4» 9- eos, qui vulgo terantur.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 55

tus eiiim quisque inveniri tani demens poteft, qui ne minima quidem alicujus certe fiducia partis memoriam pofteritatis fperaverit? qui fi quis eft, intra primos ilatim verfus depre- hendetur, et citius nos dimittet, quam ut ejus nobis raagno temporis detrimento conltet

Fior. Camp. quod cuni Gotli. Vall. "VofT. 2. et edd. anto Bad. , qui e conjectura quid, et lic Guelf, Locum propter caliginem non aiterifci fed folis fplendore indin^ere fatis ur- bane Regins ait. Noitrum, niii fallor, a Pliilandro.

inveniri tam demens potejt, qui. Turic. (nili quod tic inveritande) Flor. in iJeritate mens potens quod (pronomen in Turic. eo compendio fcriptum, quod faepe pro qui); a fec. m. iiterque in veritate tumens potensque (quanquam enclitica e Turic. non refertur) et fic Guelf. Camp. cum Goth, Vofl", 2. et edd. ante Bafil. fuerit adeo timens pojieritatis <jui Obr., quam mutationem cum nofiia fcriptura, a Pliilandro profecta jepofita , comparando intelliges, non quidem quid vir viro praeftet (neque enim lioc proverbio uti velim in Obrechto} fed aliud elle tentare locum, aiiud perranare. minima.

Goth. Voir. 2. nimia ( cf. §. 32. item 42.) certe.

Turic.FIor. cettTi. Illeafec. m. ceterae, et fic Guelf. cum Goth. Voff. 2. (ni failor, Vall. ) et edd. ante Ald. Reliqui certae cum Camp. Noftrum Vidov. et Vafcof. (nili forte per erro- rem hunc nominat Gefn. ), probatum Gefnero. fcientiae Obr. male ingeniofus. pojteritatis fperaverit. Turic,

attis f. Flor. attidis peraverit: a fec. m. uterque artis f. et lic Guelf. Camp. cum Goth. VoIT. 2. Bodl. et edd. ante Balil. acc. Obr. , qui et modo partiri pro partis , ubi Burm. malit fortiri; mihi ^«;ta/ francogalliciuu videtur (pa/ta^er) , non latinum. Ex Alm. referunt artus f. Burmannum quidem miror hujus loci medicinam expectantem. quam ut.

Turic. Flor. Guelf. Camp. q. et.

41. memoriam pofieritatis in noftro, quam ei excuililTet

fperaverit i. e. nomen fuum profecto hodierna fcribentium

inter fcriptores libroruni pro- fedulitas, fi potuiffet cogno-

fellus fit, vel omnino aliquem fcere , pofieritatis memoriam

librum ediderit. Nimiae fane nequaquam cogitantium, fed

fmiplicitatis hoc videri poteft Soiiorum obolum.

C 2

Z6 M. FAB. QUINTILIANI

42 experimentum. Sed non quidquid ad aliquamsgo partem fcientiae pertinet, protinus ad facien- dam etiam ffQaOiv^ de qua loquimur, accom- modatum. Verum antequam de fingulis lo- quar, pauca in univerfum de varietate opi-

43 nionum dicenda funt. Nam quidam folos veteres legendos putant, neque in uUis aliis effe naturalem eloquentiam, et robur viris dignum, arbitrantur: alios recens liaec lafci- via> deliciaeque, et omnia ad voluptatem multitudinis imperitae compofita, delectant.

44 Ipforum etiam, qui rectum dicendi genus

42. fcientiae pertinet. VoIT. 2. fententiae p. Goth. nil aliud nin omittit -pertinet ( cf. §. ^i. item 740' (pfaffjv,

Mnltis modis inquinatur lioc vocabuium in libris , neqne in meis ante Tarv. incorruptum apparet. Sufpicor autem fuifle fac. et. ad (J)^. cum in Turic. fit adfarifm, a fec. m. affarejin. accommodatum. Kerum. Sic Turic. Flov.

Guelf. Camp. cum Goth. Voff. 2. et edd. ante Ba(il. Reliqui inferunt eft. loc/uar. Obr. oniittit nuilo , quantum

video, auctore (nam iierationem , loquimur, loquar , ferre didicimus); fed et mox §. 43. arhilrantur.

45. lafcivia. Turic. (a pr. m. ) las quia. Flor. (a pr. m.) quia (cf. ad proocm. Vol. 5. p. IV.). deliciaeque.

Turic. Flor. deliciaque cum Goth. VolT. 2. Vall. et edd. ante Bafil. exc. Camp, confulto etiam pofitum, fufpicante Badio.

44. Ipforum. Tuiic. Flo]'. ipfo cum Ahn. Sed Guelf. Camp. ipfos cum Goth. Voff. 2. et edd. ante Ald. Reliqui

42. ^qdatv. 8» *» !• liic 43' Tecens haec lafcivia. cf.

§.37. add. Senec. patr. p. 19S. 2) 5' 22. delicias vide 1, 8» 9.

ubi opponitur lexi. Item Jo. Improbat autem Qu. ot qui

Chryfolt. 4. -Kifu /spwyyvvj? et ad luiam actatem five anti-

Schaeferum in indice fubiecto quioreiu live recentem fe

libello Dionyfii de Comp. — aftringunt, et quos nonnili

De faciendo vid. 10, 3, 5. ununi ex uibus dicendi gene-

ribus (cf. 2, 17, Q.) deicctat.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 37

fequi volunt, alii prefla demum et tenuia, et quae minimura ab ulu quotidjano recedant, lana et vere Attica putant : quosdam elatior ingenii vis, et magis concitata, et alti fpiritus plena capit: funt etiam lenis, et nitidi, et compofiti generis non pauci amatores. De qua diilerentia difleram diligentius, cum de genere dicendi quaerendum erit. Interim fummatim, quid et a qua lectione petere

funt cuni maxima poft voltmt intlerpmictioiie , de conj. Regii. l^oftium et ipfum e conjcctura ( cf. 5> ^o, 91. not. crit. et jo, 7, 4. Sic et 11, 2, 41. Gneii. jwisconfulto ). Eximen- dus igitur liic locus numero queni pofui ad 4, 3, 16. item alter 11,1, 32. tenuia, et quae inin. Turic. Flor. tenui

atque m. lUe a fec. m. tenuia attjue quae m. et fic Guclf. Camp. Goth. Jenf. ( tac. Gefn. ) cuni VoIT. 2. et edd. ante Bafil. alti fpiritus -plena. Turic. alia fputius p. Flor.

alios fpurtius p., a fec. m. ille alias fpurtitiis p. Jiic alios fpur- citiis p. cum Iioc facientibus Gotli. ( nifi quody)7K;c/«y ; err. Gefn.) Voir. 2. Vall. cum illo Guelf. Bodl. et edd. ante Ald., qui primus a Regio corrigente fumpfit fpiritus. Bafil, i. ■plena fpiritus ( omiHo alias) et fic rell. praeter Obr. qui Iiabet acris f p. Noflrum e Burmanni conj. etiam

lenis. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. Gotli. Jenf. (tzc. Gefn.) cum Alm. Voff. 2. et edd. ante Bafil. Reliqui et l.

fummatim. Turic. Tlor. fumat cumAlm. a fcc. m. iiterque fuvima, et lic Guelf. Camp. Goth. Jenf. (tac. Gefn. ) cum Yoff. 2. et edd. antc Bafil. nifi qtiod Bad. fummavu

quid et a qua. Turic. Flor. Guelf. Camp. Goth. Jenf. (tac. Gefn. ) quia et a qua cum VofT. 2. et edd. ante Balil. (Bad. quidem quam et a q. ). Reliqui quid a qua praeter Gryph. (-1536) et Vidov. qui liabcnt quid a quaque (cf. i, 6, 16.), et

44. magis concitata illu- ,,ille malo cft," et Flori 2, 2,

ftrat Capper. riZ 'yopyw et ry 27. „fpirantibus ultiusVoenis"

««(p-j/oTijT/, de quibus Hermog. ubi vid. et Duherum. Apud

vEg] Tuiv llswv 2, 1. p. Stujm. noftrum clialtameiis 6 Pro. 7.

573 fqi' fl^tw" •iutem fpiritum fuhlimis fpiritus 10, 5> 4-

Burm. Ovidii loco Trift. 4, i, dijjoram dUi^eiitius. i2, 10,

74. „Altior \i\xa\&i\o fpirilus 63 — 70.

38 M. TAB. QUINTILIANI

poflint , qui coiifirmare facultatem dicendi 45Volunt, attingam. Paucos enim, qui funt eminentilTuni, excerpere in animo eft. facile eft autem ftudiofis, qui fuit liis fnnillimi,89i judicare : ne quisquam queratur , omilfos forte aliquos, quos ipie valde probet. Fateor enim plures legendos effe , quam qui a me nominabuntur. Sed nunc genera ipla lectio- num, quae praecipue convenire inteiidenti- bus, ut oratores iiant, exiftimem, perfe- 46 quor. Igitur, ut Aratus ab Jove incipiendiim

Obr. qui jioftiuni. -petere niox a Turic. Gnelf. omittitur et re- curiit polt confirmare , nou infreque^iti transponendi errore. Quod mir. et edd. anteBad. (exc. Carap.) dant -pojjit, malit for- taffc aliquis reponere volet pro volunt; fed niliii neceffe eft.

45. enim, qui funt. Turic. ^a pr. m.) Flor. omittunt qui cum Alm. Ille a fec. m. funt enim, et fic Guelf. Camp. cxim Voff. 2. (Goth. non memoratur) et edd. ante Badl. Hoc quoque a fec. m. in Turic. quod Guelf. Camp. et edd. ante Ald. inferunt et ante excerpere. Parentliefi lignanda fuccur- runt loco inde ab Aldo , qui et -paucis pro pauccs folus. Philahder haud dubie , inferendo qui , fanavit. flnt his.

Turic. Guelf. funt his cum Goth. Voff. 2. Jenf. Tarv.

omijfos. Turic. Flor. Guelf. amijfos. cf. g» 4» 29. 6, 2, 2.

aliquos, quos. Turic.Flor. Guelf. omittunt quos cum Goth. Voff. 2. Ncbiscum facere narratur Ahn. ( cf. §. 34. item 46.). A Bafil. inde inlerunt eorum, vitandi cacophoni gra- tia , line auctore. plures. Turic. Fior. plurimis cum

Alm. a fec. m. uterque plurimos et fic Guelf. Camp. cum Obr. Fuit anticjuitus pluris. qui a me. Turic. Flor. quia

cum Abn. Illi a fec. m. qui , et fic Guelf. Camp. cum Goth. Voff. 2. et edd. ante Bafil. acc. Obr. nominahuntur.

Turic.Tlor. nominahantur cum Alni. nominantur Goth. Voff. 2. cf. 95. perfequor. Sic Turic. (hic a pr. m. perfecor')

Flor. Camp. cum Goth. Reliqui perfequar.

jacultatem dicendi. cf. $. 1. ^S. Aratus ah Jove. „NotO

quare icrtaffe hic malis /aci7i- „initio $a/vo/^svwv, 'Ey. Aio; tatem. ,,a'{ij^w,uEffSa. lilud Horaeri-

INST. ORATOR. LIB. X, i. 39

putat, ita iios rite coepturi ab Homero vide- iiiur. Hic enini,, quemadmodum '^x oceano dicit ipfe amniiim vim fontiumque curjus ini- tium capere , omnibus eloquentiae partibus exemplum et ortum dedit. Hunc nemo in magnis rebus fublimitate, in parvis proprie- tate fuperaverit. Idem laetus ac preffus , ju- cundus et gravis, tum copia, tum brevitate mirabilis: nec poetica modo, fed oratoria vir- tute eminentilTimus. ISam ut de laudibus, 47 exhortationibus , confolationibus taceam : nonne vel nonus liber, quo milTa ad Acliil-

46. Hic enim. Tuiic. (a pr. m.) Flor. Cainp, Hinc e. ex oceano. Turic. ex aceono, a fec. iti. et cicero. vim.

Turic. Flor. Gotli. (tac. Gefn.) Camp. omittunt ciira Voff. 2. magnis rebus. Sic Turic. Flor. Camp. cum Alm. Bodl. Colb. Gotli. VoIT. £. et edd. ante Grypli. Reiiqui omittunc relms. fiiperaverit. Flor. ( a fec. ni. ) GuelL fuperaint

cum Gotli. et edd. ante Bafil. exc. Camp. prejfus.

Guelf. depreffus cum Jenf. (non Goth. eri'. Gefn. ) et edd. pofterr. aute Bad. fec. item Alni. quod miror (cf. §. 45» item 63.). poctica. Guclf. poctice cum Vofl. 5.

47. confolatignihus. Turic. Flor. (a fec. m. uterque) Gotli. Jenf. (tac. Gefn. ) Camp. addunt que iu fine cum edd. aatc Bafil. nouus, Turic. Floi". Guelf. Camp. unus cum Alm. Bodl. Vofl". 5. Modo non pro nonne Gotli. ( tac. Gefn.) cum Vofl". 2. Bodl. quo mijfa. Turic. Fior.

„cum ex oceano elt II. <&, 195. !fa.}Ma(jei kal vaffcct kqSjvoci. ,5'E? ov-Ktg TavTS; soT«/jtoJ k«« laetus — preffus. Cf. 5> i4»

jjxaffa SaXaffffix, Ra/ iracocj k^vj- 35. g Pro. 2.^. item 4> 2,

„va<, jtai (|)^staTa iroivnx va'oy- 1 i?. Recte revincit Cortium

„(r<v. — Ccterum de Ilomero Gefn. elatus fuadentem ad'

,.omnium doctrinaruin fonie Plin. Ep. 1, 3, 5'> nec Francii

,,v. Fabr. B. G. 2, 6." Gefner. conjectura latus probanda. Vid. et Dionyf. Hal. Vol. 47. vel — vbI — vel. cf. 2,

(Rsk.) 5. p. ^87- ("O/:c>)5>05) h^ 20, 2. ut et liic mox $. 48-

ov xwf rravrsf -KOTixuo) viai Traffa item 11,2. 50.

40

M. FAB. QUINTILIANI

lem legatio continetur, vel in primo inter duces illa conteiitio , vel dictae in fecundo fententiae, omnes litiuni ac confiliorum ex- 48 plicant artes? AfFectus quidem, vel illos mites, vel lios concitatos, nemo erit tam in- doctus , qui non in fua poteltate liunc aucto- rem liabuifle fateatur. Age vero, non utrius-892

(a. pr. m. uterq.) (jui omijju. dictae in fecundo.

Turic. Flor. (hic nojiniii a pr. ni. ) d. in dicendo in f. cum Alm.

48. 7ion (ante utrinsque). Sic Turic. Flor. Giielf. Camp. Cum Gotli. VofT. 1. 2. Reliqui nonne. Cf. Goerenz. ad Cic. Legg. p, 245. 285. Moclo (§. 47.) non foli Goth. et Camp. neque §. 50. ulli. Addunt in poft noriram vocem edd. a Badio inde exc. Baf. Obr. utriusque, Turic. Flor.

artes. cf. §. 15. Neque enim tam artijicia hic ca voce indicariarbitror, quam -prae- ce-pta rhetorica, piopter id quod adjicitur eypUcant.

48« ill^os mites — hos con- eitatos. i. e. :^S:-) •/.«/ •»r«S>). cf. 6, 2, 8- 9' m'IIoc autem de Home. „ro judicium Fabius hauriffe ,,vicletur ex Dionyf. Ilalic." Capper. Conferendus fane ad omnem hunc fcriptorum re- cenfum Dionyr, ed. Rsli. t. 5. p. 4^5 — 43^' Eodem enim fere procedit ordine Diony- (ius , fi modo is catalogi auctor , quo et Quintiliauus ; ut apparc.Tt utrumque fectae fuiffe Arittarcheae in elegen- dis quos imitationi proponc- Tcnt fcriptoribus. Quid autem diflenfcruit in hoc loco vete- res Grainmatici, velut in par-

tlbus Antimacho dandis Eu- phorion , fatis exploratum nimc eft VV. DD. indufiria, quos demonltravimus ad 1,4» 5- quibus mox acce/ht Wyt- tenbachius in vlta fummi ma- giftri. Locum de Antimacho probe et erudite pertractavit Schellenbergius in Pieliquiis Antiniacheis (Hal. Sax. 1786. 8.). Ubi aliquid reconditius proponendum erit ex horum copia, monebo, in reliquis lectore ad hos fontes , item- quc ad Bibl. Fabricianam ab Harlete auctam ablegato.

hunc auctorem. Infolentius, ni fallor, de poeta. cf. 2, 15, 56. et mox §. 49. „hoc „poeta. " Neque enim huc facit Cic. pi 0 Muren. 14. ;Mi- jjgeniofuspoeta «t auctorvalde „boniis.'*

INST. ORATOR. LIC. X, i. 41

que operis iiigrelTus iu paucillimis verfibus legem prooemiorum , non dico, fervavit, fed conftituit? Nam benevolum auditorem invocatione Dearum , quas praefidere vatibus creditum elt, et intentum propofita rerum niagnitudine, et docilem fumma celeriter coraprelienfa facit. Narrare vero quis bre- 49 vius , quam qui mortem nuntiat Patrocli, quis ligniiicantius poteft, quam qui Curetum Aetolorumque praelium exponit ? Jam limili-

(liic a pr. m. ) utrisque. Vocem hic omittit Bad. o-peris

ingrejjus. Sic Guelf. Gotli. VoIT. 3. \A\. Jenf. cum edd. pofteiT. ante Ald. quo acc. Bafil. o. fi i. Turic. Flor. liic quidem a fec. manu o. fui i. et fic Camp. cum VofT. 1. 2. (contra ac Gotli.) Ald. fui utriusque operis ingrejfu Bad. fui o. ingreffu Gryph. cum reliquis exc. Obr. qui omittit fui.

in j)auc. Sic MfT. (de Goth. tac. Gefn.) et excuii ante

Bad. qui omittit praepofitionem cum reliquis exc. Bafil. Obr.

Nam henev. Sic Turic. Flor. (hic a pr. m.) Camp. E.eli-

qui inferunt et. creditum. Turic. Flor. (hic a pr. m.)

creditur m.

49. fignijicantius, Turic. Flor. (hic a pr. m.) fgnijican' tibus.

ingrejfus — - conftituit. For- „haec vcrha laudat Plinius

talTe displiceat ( et gravatur ,,quoque Epilt. 4> n» ^2."

lioc Badius in nota) quod Gefner. Curetum Aetolorum-

perfona hic imponitur ipfi m- que praelium ejl II, /, 530.

§rejfui , qui Jervarit, confti- et luox P;iami rogatio w, 436.

tuerit, deinde etiam „bene- fgnificantius. cf. 1, 7, 52.

„volum , intentum, docilem 12, 10, 2i. Francogallum

„faciat auditorem", malitque Capperonnerium hic sV(p«-

aliquis hoc tribui Homero rtviuiTsgov fuum ingerere fane

poetae; et fic fane procedit jion miror.

vulgata fcriptura, quam tamen Jam fmilitudines — ita

nequaquam praeltant veteres viulta, ut. Hanc itructuram,

libri. quam contra omnes libros

49. mortem — Patrocli. „11. mutare conati funt editores,

5,(T, 20. Specimen brevitatis equidera verbo iinito carere

42 M. FAB. QUINTILIANI

tudines, amplificationes , exempla, digrefTuc, figna rerum et argumenta, ceteraque quae probandi ac refutandi funt, ita multa, ut etiam, qui de artibus fcripferunt, plurimi liaruni rerum teltimoniura ab lioc poetapetant. 50 Nam epilogus quidem quis unquam poterit illis Priami rogantis A chillem precibus aequari ? Quid? in verbis, fententiis, figuris, dispo- litione totius operis, nonne humani ingenii modum excedit? ut magni fit viri, virtutes ejus non aemulatione, quod fieri non poteft,

ceteraque quae. Sic mff. omnes et edd. ante Ald, HIc cum reliquis ante Gefn. omittit quae , jubente Piegio. Gef- nerus cetera quaeque. Verbum autem funt omnes jungunt fequentibus ita multa. plurimi. Turic. Flor. plurime,

a fec. ille manu -plurima , et lic leliqui. Noftrum e con- jectura. liarum. Sic Turic. Flor. Camp. cum Alni.

Reliqui earum. teftimonium. Sic Turic. Flor. ; a fec.

m. uterque teftimonia, et fic reliqui.

50. epilogus. Turic. et ph-iloclms. Flor. et epiloghus. Camp. et epilogus cum Voff. 2. Goth. et edd. ante BaQl.

quis. Turic. (a pr. m.) quas. An forte ftiox pro aequori fuit aequare? Priam. rog. Ach. Guelf. rog. Ach. Pr.

cum Goth. et edd. ante Bafil. accedente Obr. exc. Camp. quod. pjobat Gefnerus. excedit. Guelf. excejjit cuni

Voff. 3. Jenf. et edd. pofier. ante Bafil. acc. Obr. viri,

Turic. Flor. ( hic a pr. m. ) omittunt cum Alm.

exiftimo , idque fine vitio. funt genitivo rerum, et de»

tSunt refero ad relativnm ^uae .• lignantur ea, de quibus ege-

funt eninr ea prohandi etrefu- lat iibro 5» c. 9. 10. Quod

tandi, inteliige inftrumenta. copuia que annexa elt voci

Sic enumerantur per nomina- cetcra in fine pofitae, non rer

tivos quaecunque peti pofTunt cedit ab ufu veterum; vid.

ex Homero. Et de his qui- prooemium noftrum voluiui-

dem nominativis abfolutis cf. nis tertii p. XII. Ad tefti'

5» 14 > 3i* Signa et argu- monium cf. 1, g, i2. menta conjunctim appiicanda

INST. ORATOK. LIB. X, i. 43

fed iiilellectu fequi. Verum hic omnes Hiie 5i dubio, et in omni genere eloquentiae procul afe reliquit; epicos tamen praecipue: videli- cet quia clarifiima in materia fimili comparatio eft. Raro aflurgit Hefwdus^ magnaque pars ej us 52 in nominibus eft occupata ; tamen utiles circa praecepta fententiae, levitasque verborum et compofitionis probabilis: daturque ei palma in illo medio genere dicendi. Contra in yhi- 53

5j. epicos. Sic Tiiric. Flor. cum Bodl. Alm. VofT. 2. (contra ac Gotli. ) Balil. et marg. Gryph. Epicuros VoIT. 3. rieliqiii heroicos. Tot tautisque auctoribus obtemuerare debui , quamvis deterritus fiientio eorum , qui plurinii ac«r- rimique liujus loci inveRigatores vulgata fcriptura acquie- verunt. Sunt ii fane illud fecuti, quod metrorum genera hic diremta exiftimabant, cum praefertLm Hefiodum protiiius Homero fubjici viderent. Sed qui Antimacho fecundas djitas refert, is epicorum profecto numero eximit Hefiodum, qu^em, Ii heroicorum cenfus ageretur, diferte aut praeferri aut polt- }iaberi Antimacbo oportebat. Nec „fimiiis materia " pOteft ad metrum trahi. cf. §.88- clarijfima, Turic. du-

rijjima. fimili. Turic. Flor. Camp. Jimilis cum

Goth. VofT. 2. Bodl. et edd. ante Gryph. Jimilitudinis Guelf.

52. levitasque. Sic Turic. cum Jenf. et edd. pofteiT. ante Ald. acc. Capper. probante, non imitante Gefiiero. P«.eliqui lenitasque, quibus falfo eximere Goth. videtur Gefnerus. cf. 5,. 4, i44' 2, 5> 9- Accedit, monentibus Capper. et Gefn., teftimonium Dionyfii, apud quem p. Rsk. 4^9- eft XBiory^ro; cvoyuaTwv de Hefiodo ; cf. ct §. i2i. ■prohahilis Turic,

Camp. omittuut. daLurque. Turic. datur quae, a fec.

m. omittitur quae, et fic Goth. Jenf. (tac. Gefn. qui hoc ipfum optabat) VofT. 2. Vall. Camp. cum edd. ante Ald. acc. Bad. j>r. Mox palam Turic. pro palma, medio. Flor.

51. epicos. cf. not. crit. ig. ,,Lepta fuaviflimns edi-

52. utiies circa praecepta „fcat Hefiodum ,' et habeat in Jententiae. Exempli caufa „ore Tij; V «^£t>)5 ihqSirix." Pfetido - Turnebus demonftrat in illo med. gen. dic. cf. 2, locum Ciceronis Famill. 6, 17, g. item hic §. go.

44

M. FAB. QUINTILIANI

timacho vis et gravitas, et minime vulgare elo- quendi genus liabet laudem. Sed quamvis893 ei fecundas fere Grammaticorum confenfus deferat; et affectibus, et jucunditate, et dis- politione, et omnino arte deiicitur, ut plane manifefto appareat, quanto fit aliud proxi- 54 mum effe , aliud fecundum. Panyafin ex utroque mixtum putant in eloquendo, neu- triusque aequare virtutes : alterum tamen ab

(a fec. m.) Guelf. Gotli. Jenf. Ctac. Gefn.) mediocri cum edd. ante Bafil. cf. §. ^o. ubi mediocri Flor. (a fec. m.) Goth. Voff. 1. 3- foli.

53. fecundum. ^Turic. Flor. ( liic a pr. m. ) omittiuit cum Alm.

J',(^. neutriusque. Sic Turic. T\or. Camp. (quanquam liic ne utriusque ) cum Ald. Primus a fec. m. afcriptum fupra liabet una pars. Reliqui omittunt encliticam ; et recentioves plerique viogulam, quam ego polt eloquendo , poft putant «xli.ibent.

53. fecundas — fecundum. Cum fecundas a Giammaticis fere tuliffe dicitur Antimachus, nemini nih Homero compa- ratus effe ptitandus eft. Nec aliter intelligetur illa proximi et fecundi differentia , quam ut proximus fit inter quem et pTimum nihil intereft, quam- vis longo inde intervallo di- remtum, fecundus qui nonnili unum gradum defcendit ab jllius praeffantia. Hoc Gef- nerus docuit advocandis ver- bis Horatii: „ Jovi nil — .jviget fimile aut fecundum, „proximos illi tamen occupa- ,,vit Pallas honores.** Non erat igitur quare haereret in

loco et contrariam verbo- rum interpretationem tentaret Schellenbeigius 1. c. p. Sg. 39. Rem conficit verfus no- tiilimus Virgilii Aen. 5> 320. ,,longo fed proximus inter- jjvallo." Nec majore enco- mio Viigilium donat noiter §. 86- 6t Plin. Ep. 7, 20, 4. Secundae poffunt dari ei, qui non fit fecundus, fed tantum proximus. [Vid. Addenda. ] 54- Fanyafln, Heracleae auctorem , de quo vide im- primis Heynium in Indice auctorum ab Apollodoro laudatorum. Si quaeris , ex quo tandem utroque iu elo- quendo mixtum putarint ve-

INST. ORATOR. LIB. X, i.

45

€0 materia, alterum disponendi ratione fu- perari. jlpollonius in ordinem a grammaticis datum non venit, quia Ariltarclius atque Ari- ftophanes, poetarum judices, neminem fui temporis in numerum redegerunt: non tamen contemnendum edidit opus aequali quadam mediocritate. Arati materia motu caret, ut 55 in qua nulla varietas, nullus atlectus, nulla perfona, nulla cujusquam fit oratio: fufacit

judices. Iwric. judicium cxtm Alm. Sed a fec. m. juditio, et fic Camp. nifi quod per C. edidit. Tiiiic. Flor. (Lic

a pr. m.} reddit cum Goth. VofT. 2. rsddidit exAlm. affertur.

55. varietas , null. aff. nulla. Turic. Flor. (liic a pr. iti. ) omittunt cum Alm. Jenf. (tac. Gefn. ) et edd. pofterr. ante Ald. nulla cujusquam. Sic Turic. Flor. Guelf.

(nifi quod cujuspiani^ Camp. (fed cujusque ) cnm Goth. Voff. 2. 3. Alm. Ald. et aliquot edd. ap. Burm. quibus acce- dit Gefn. Roll. ex Harl. ed. Fieliqui omittunt nuUa et diri- inunt CMz usquam, Ptegio monente et Badio caufante, elTe qui- dem apud Aratum perfonas, fed non loqueutes.

teres Panyafin , Flefiodum re- fpondeo intelligi et Antima- chum. Hoc is qui fimilia liisce prodit Dionyfius dubi- tari retat. Fi.ecenfito enim Horaero, Hefiodo , Antima- cho haec fubjicit : Tla.vva.ati — Ta; — ecfji(polv d^iTag vjvsyy.oiro. Spectaii autem virtutes elo- quendi apparet iis, quae me- morantur in praecedentibus iftis duobus : 'Hff/o5o; /usv — s({)povT/(rsv — ovo/jLccrwv kao- TjjTOf yiai fft;v5£ff£W5 s/jt/JtsXoiJs — ,

'Avrif^a^Oi h ayviviaTty.yji

Tqayyry)ro^ xa/ toC cvvijSovg T^5 i^akkayyji (minime vulgare eloquendi genus Qu.). Superat

igitur Panyafis materia Hefio- dum , disponendi ratione (^iroikyiJiocrtix v.ai otv.ovojjiicf) An- timachum. Quanquam Grae- cus praeceptor utrique hac parte praefert Panyafin.

aequali quadam mediocri- tate. airTujTov appellat Lon- ginus 33, 6. judicio inter eruditos vulgato, ut videtur, in quo non acquiefcit Hey- nius Opufc. I. p. 81- Ideih fere nolter S, 5» 32. „dum „timent, ne aliquando cadant, j.femper jacent". item 2, 4> 9- „dum fatis putant — viituti- „bus carent."

46

M. FAB. QUINTILIANI

taraen operi, cui fe parem credidit. Admi- rabilis in £ao genere Theocritus ^ fed mufa illa rultica et paltoralis non forum modo , verum894 56 ipfam etiam urbem reformidat. Audire videor undique congerentes nomina plurimorum poetarum. Quid? Herculis acta non bene Pifandros? Quid? Nicandrwn frultra fecuti Macer atque p^irgiliiis? Quid? Eiiphorionem transibimus? quem nifi probaOet Virgilius, idem nunquam certe conditorum Clialcidico

o-peri. Tiiric. Flor. (hic a pr. m.) operis. jjarem

credidit. Guelf. aequalem c. parem cum VoCT. 1. 5.' p. c. vel aecjualem Jenf. cum edd. pofierr. ante Ald. Theocritus. Turic. te cus. Flor. tecus. lUe a fec. m. textus, Iiic noftrum. Mox pro fed uterque et. paftoralis. Turic. pojtu-

laris , a fec. m. popularis, et lic Camp. pafturaiis Flor.

56. Pifandros ? Nicandrum. Sic Turic. Flor. cum Alm. Reliqui inferunt Ouid? Guelf. dat JVlenandrum. Ex Voff. 3* lefertuj- Neandrum. Virgilius ? — Jlrgilius.

Interjecta liisce cum altero ipfo nomiue omittunt Turic. Flor.

56. Pifandros. Camiro, oppido Piliodi oiiundus, He- lacleae , epici caiminis de- perditi auctor. De eovidelu- culentam disputationem Hey- nii in Exc. 1. ad Virg. lib. 2.

Nicandrum — JVEacer atque Virgilius. De IVlacro cf. 6, 3, 96. quibus add. J. H. Vo/T. ad Tibull. praef. p. X. Vir- gilium exprefTiflre Nicandri carmen liinc difciraus , nec memini qui praeter noftrum prodat. Erat quidem in promtu Gcorgicon opus Ni- candri , faepi/Hme illud ad partes vocatum ab AtUenaeo,

quo uti poITet Virgilius. Sed velini ex liisce deperditi car- minisreliquiis aliquid oltendi, in quo imitantem agnofcamus poetam Latiiium. Macrobius in Satinnalioium opere Ni- candium quidem non recenfet inter Graecos eos , ex quibns profecerit Virgilius. Ubi vero exprellum a Virgilio Nicandrum agnoverunt VV. DD. Tlieriaca exeraplo illi fuille apparet : cf. Heyn. in Prooeniio ad Virgilii Georg.

Eupliorionem — prohaffet l irffilius. EcL 10, 50. Recte monet J. H, Voilius, alioram

INST. ORATOR. LIB. X, i.

47

verfu carminum fecifTet in Eucolicis mentio- nem. Ouid? Horalius fruftra Tyrtaeum Ho' mero fuljjungit? Nec fane quisquam elt tam 57 procul a cognitione eorum remotus, ut non indicem certe ex bibliotheca fumtum trans- ferre in libros fuos poifit. Nec ignoro igitur quos transeo, nec utique damno , ut qui dixerim efle in omnibus utilitatis aliquid : fed ad illos jam perfectis conftitutisque viribus

(hic a pr. in.) cum Alm. VoiT. ( quoto quidem non additur, nec credo lioium uilum carere liisce). Mox qui liabent ifta poft Kii-phor. inferunt fruftra Guelf. Flor. Camp. cum Goth. pt edd. ante Gryph.

in Buculicis, Guelf. omitlit cum VofT, i. 3. Obr.

Tyrtaeum. Flor. ( oblitterata piima manix) dirceum. Guelf. Camp. Gotli. Jenf. (tac. Gefn. ) Dyrcheum, Dircheumt Dircaeum, cum VofT. 2. Vali. et edd. ante Ald.

57. damno. Turic. Flor. magno : a fec. m. ille non agnovi , et mox (juod pro ut qui ; hic noftnim. fed

ad illos j. -perfectis. Turic. Flor. (apr. m. uterq. ) fed illos j. -perjectos.

ipagis fententiam hic proditam aQuintiliano quam fuam. Ne- que enim ipfe agnofcit, Eu- phorionem magni factum a Viigilio , fed Virgilii aucto- ritate obtrufam ejus lectionem ab iis , qui docti videri vel- lent. Et fatis profecto appa- Tet , hos , qui vehit invito ingerantur commemorandi fcriptores minus placuilTe noflro : ait enim ,,nec uiicjue j.damno". De Euphorione autem qui cupiat tam vete- rum quara recentiorum judicia cognofcere, adibit Ilarletem

in Bibl. Fabr. 1, 594- Quan- tum Ciceroni fordehat , tan- tum Tiberio probabatur hic giammaticus et poeta Chai- cide oriundus , Euboeae op- pido. Cum Cicerone in eo judicando fentit Lucianus de Confcr. Ilift. 57.

Horatius — Tyrtaeum. Ep. ad Pif. 401.

57. indicem. Alius eft in- dex , quales fingulis libiis infcribimtur vel applicantur, alius libellus recenfum conti- nens complurium fcriptorum, velut apud L. Senecaiu Epilt.

48 M. FAB. QUINTILIANI

58 reverteraur. Quod in coenis grandibus faepe facimus, ut, cum oplimis fatiati fumut, varie- tas tamen nobis ex vilioribus grata fit. Tunc et elegiam vacabit in manus fumere, cuius princeps liabetur Callimachus : fecundas con-

69 felfione plurimorum Philetas occvi\)di\it. Sed895 dum alfequimur illam fnmam , ut dixi , faci- litatem, optimis affuefcendum elt: et multa magis quam multorum lectione formanda mens , et ducendus color. Itaque ex tri-

58- Quod in. Sic Tuiic. Flor. Guelf. cum Vofl^ i. 2. 3. Gotli. Reliqui inferunt etiam, aliquct et. Cainp. et lioc omittit et in. in coenis. Turic. Flor. in^eniis cura

Alm. in fcenis Vofl". 3. grandihus. Tuiic. grandiis,

a fec. m. grandia. Guelf. grandis. uC, cum. Turic.

Flor. (liic a pr. m.) omittunt ut. Guelf. et cum. fumus.

Sic Turic. Flor. Floril. Saut. Camp. cum Gotli. Vofl". 2. Alra. P«.elic[ui conjunctivum.

grata fit. Tunc et elegiam vacabit. Turic. gratia fi tam certe licere jam vacavit , a fec. m. grata fi tamen — vacahit. Flor. ( oblitteiata fere prima manu) gratia (mox <rratia) fit. Tum et elegantiam licere jam (poltrema duo inox delentur) vocahit (uiox vacahit). Etiam Alm. Tuni certe licere jam. confefjione. Turic. Flor. Camp. — es.

rhllctas. GueK. Fhilatas cum Vofl". 1. 3. Ante Gefue- rum fere Philaetas.

5g. affequimur. Flor. a fec. m. adfequatur. et multa.

Turic. a pr. m. ut m. duc. color. Sic Turic. Flor.

39. index ■philofo-phorum , et Pliiladelplii praeccptor, Pro-

Plin. Epift. 5, 5, 2. ubi indi- pertio faepe memoratus et

cis vice fe functurum ait. In- cum Callimaclio conjunctus,

dices unius -cujusdam fcripto- iiec tamen nifl fi agmentis no-

ris a Piomanis criticis factos bis iunotefcens. Vide Gell. 3, 3. 59- «t dixi. cf. §. 1.

58. et elegiam. cf. 1, 8» 6. ex trihus. Duos reliquos

Philetas. Cous, gramma- recte Ruhnkenius 1. c. p. 99.

ticus et poeta , Ptolemaei defignat Simonidem et Hip-

INST. ORATOR. LIB. X, i. 49

bus receptis Ariftarclii judicio fcriptoribus iamborum, ad i^iv maxime pertinebit unus uirchilochus. Summa in lioc vis elocutionis, 60 cum validae, tum breves vibrantesque fenten- ' tiae, plurimum fanguinis atque nervorum, adeo ut videatur quibusdam, quod quoquara minor eft, materiae elTe, non ingenii vitium. Novem vero Lyricorum longe Pindarus prin- 6j ceps, fpiritus magniiicentia, fententiis, figuris, beatillima rerum verborumque copia, velut quodam eloquentiae flumine: propter quae Horatius eum merito credidit nemini iniita-

Camp. Gotli. Jenf. (tac. Gefn. ) ciim VoIT. 2, et edd. ante Balil. Reliqiii inreiunt eft. In Guelf. multo m. (juia. m. l, formandus et duc. cum Jenf. (tac. Gefn. ) et edd. pofterr. ante Stoer. nifi quod hae formanda mens. VolT. i. 3. mutili in li. 1. , fi recte memorantur , ceterum confentientes cuni Guelf. multa m. quam m. l. formandus et duc. Bafil. In Gotli. feftinanda pro formanda. ad s$iv. Turic. Flor. Camp.

ad haec cum Goth. VoIT. 2. Alm. Vall. (err. Burm. ) Ald. Bad. ad exitum Guelf. cum Jenf. et edd. poft. ante Ald. Noflrum egregie repofuit Pliilander. Modo Turic. a lec. ni. ■praeceptis , cum a pr. raeccptis.

60. quihusdam. Turic. quihas. t/uod quoquam,

Turic. (a fec, m.) q. quoque. E Flor. quo que , fed a fec. m. quod quidem, et fic Guelf. Gotli. (tac. Gefn.) Camp. cum edd. ante Bafil. ingenii vitium. Turic. ingenitivum.

61. copia, velut quodam. Turic. c. q. Noftrum Gotli. (tdc. Gefn.) Camp. cum VofT. 2. Relic[ui inferunt st poft cop.

ponactem. £?<v cf. ad §. 1. 60. vihrantesque fententiae.

Archilochiis a Cicerone prin- Poteftatem verbi intransitivam cipe locopofitus Orat. 1. ; qui- vide 9, 4, 55- Cic. Brut. 95» bus add. quae exhibet Fabric. 6. Translatam, ut hic, i 1, 3, Harl. Vol. 2. p. 106 rc[<i. 120. 12, 9, 3.

61. Horatius. Caira. 4, 2.

Tom. ir. D

50 M. FAB. QUINTILTANI

62 bilem. Stefichorum , quam fit ingenio vali- dus, materiae quoque oftendunt, maxima bella et clariilimos canentem duces, et epici carminis onera lyra ruftinentem. Beddit enimSQ^ perfonis in agendo limul loquendoque debi- tam dignitatem: ac, fi tenuifiet modum, vi- detur aemulari proximus Homerum poluiiTe: fed redundat, atque eftunditur: quod ut ett

63 reprehendendum, ita copiae vitium elt. ylU caeiis in parte operis aiireo plectro merito

62. Stejiclwrum. Tuiic. ifte fichorus. Flor. Stefichorus ciim Locat. et edd. poft. ante Gibf. exc. Bad. Giyph. (i544) et Stepliano aliquotqiie praeterea , quibus obfecutus elt Gibf. Sterfichorus Canip. cum VoIT. 1. g. Terpfcorus Guelf. Jenf. (err. Gefn. ) Tarv. canenteni — fuftinentem. Turic.

canente — fuftentem , a fec. m. canente — fuftinente , et lic Camp. cum Gotli. Voff. 2. Vall. et edd. poft. ante Ald. canente — fuftinentem Fior. canentem — fuftinente Jenf. ( err. Gefn. ) Nobiscum facit Gueif. Tarv. et rell. edd. , etiam nominativum dantes in Stef. fniul loquendoque. Turic.

fimullo quando , a fec. m. fmullo quandoque , et lic Flor. a pr. m. eft reprehend. Tuiic. Flor. inferunt refpexit

cum Alm. Pro repr. VoIT. 3. refpondendum. cf. 3, 5, 15.

62. Stefchorum. Omnium larideae, ctijus graves Came-

jnaxime cum hoc judicio con- nas Liudat Horatius quoque

fpiratDionyf. Hal. 1. c. p. 421. 4,9,8- Ingenioliflime noftri

"Oooc Ss Mftj Stj^ct/j^o^ov sv re nomenAriftidireddit Taylorus

roig i/nxTiocv tcuv v^ofi^yjfxivwj iuLett. Fyf. p. 242. Quod au-

(Pindari et Simonidis) irXio- tem epici carminis onera lyra

V£KTv)/!/aff< y.«ro(/5oi;VTa , ov /x>)v Stcf. fuftinere dicit Qu. , id

d\y.oc y.ai wv iJ^iivot Xiiirovroii rectilhme Propertio accom-

v.§arovvTCi • Xiyui hs ryj^ pLiyoc- modat Wyttenbachius Bibl.

Aoir^sxEiaf rijuv xarat T«f uxo- Crit. III, /\. p. 49- 5.'<7H,f (materiae) yp«7^"Twv. ^^^.^^ ^.^.^^^_ cf. 2, 4, 4.

ly 0/? T« YjSv) y.oci T* at^tiuixxra Twv T^offonrwv (perfonis debi-

tam dignitatem) T£r>)f-jy.sv. 63. Alcaeus — — aptior.

Himerenlis fuit, aetatis Pha- cf. nott. crit.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 51

donatur, qua tyrannos infectatus multum etiam moribus confert: in eloquendo quo- que brevis et magnificus, et diligens, et plerumque Homero fimilis: fed in lufus et amores defcendit, majoribus tamen aptior.

63. qua. Tuiic. Flor. (a fec. m. uterq. ) Goth. Jenf. (tac. Geln. ) Camp. quia cum VofT. i. et edd. ante Gryph. exc. Ald. qui nofirum , et Balil, qui dat qui, et lic Guelf.

infectatus. Sic Turic. Flor. Guelx. Camp. cum Goth. Vofl\ 2. Alm. Bodl. et edd. ante Ald. acc. Bafil. Reliqui infectatur. etiani moribus. Turic. a fec. m. et de amoribus,

confert. In Turic. confeftim. eloquendo. Guelf.

eloquentia. diligens. Turic. dicendi cum Alm. non

Flor. (cf. §. 46. item gyO* Mox copulam et ante yileruinqus liabent Turic. Camp. cum Alm. , reliqui omittunt. -ple-

rumque. Flor. Guelf. -plurimunique cum Bafil. Gryph. Obr. ■plurimum Camp. cum Andr. Ald. Sed omittuut vocem Jenf. Tarv. Venet. (err. et tac. Gibf.) cum edd. ante Ald. acc. Bad.

Homero. Turic. et a pi-. m. Flor. orationis cum Alm. VolT. 5. Horatio Ald. fed in lufus. Turic. Fior. (hic

a pr. m. ) fed et ejus fit cum Alm. fgd ethousflt Turic. a fec. in. fed et luflt Vofl^. i. 3. fed in lufos Guelf. fed in luxus Tarv. fed et in lufus Beftius conjicit in De latione emend. leges. et amores. Tnric. Flor. Guelf. Goth. Jenf.

( tac. Gefn. ) inferunt iii cum edd. ante Balil. exc. Camp. acc. Obr. a-ptior. Gueif. altior cum Vofl". 3.

Haec de Alcaeo inquinata efl"e a mutantibus, apparet. Pro Homero , quod nuuc vulgo legitur, repones oratorl, fi contuleris Dionyfium 1. c. p. 422. ■xcXXay^oZ yovv to fxsr^ov m ii vs^tsXoi , f>)ToftK^v «v sv^Of iroktTSLocv , pro quorum ex- tremis aut cum Sylburgio legendum voXirty.ijv «. s. qy^ro^siecv, aut pro iroXirsixv reponendum v^ixyfxotrsttxv. Mox iilud et £Jus fit nihil fere continere poteft nili haec: et Teius fit , cui longe aptius applicatur veteium prope omnium fcriptura ,,et ,,in amores defcendit ". Habebit igitur locus ita : ,,in elo- j.quendo quoque brevis et magnificiis et plerumque oratori ,,rimilis : fed et Teiius fit et in amores defcendit, majoribus 5,tamen aptior." Quid fignificent ea quae fic eruo , unus- quisque facile agnofcet ; an ita a modefto folutae orationis fcriptore, qualis eft nofter, dici potuerint, merito dubitabitur. ExempU quidem hunc in modum de Anacreontico poefeos

D 2

52 M. FAB. QUINTILIANI

64 SivioJiides^ tenuis alioqui, fernione proprio et jucunditate quadam coinmendari poteft: prae-

ceuere loquendi affeiie non contingit; nifi quod notus eft locus Ciceronis Tafcui. 4 , 55. „Fortis vii- in fua republica ,,cognitus quae de juvenuni amore fcripfit Alcaeus ? nam ,,Anacreontis quideni tota poefis eft ainatoria." Conjungun- ;nr vulgo Alcaeus et Anacreon, ut in iilo Ariftoplianis Irag- luento p. Brunck. 258- 'Aicov 5>) /aoi (!-/.oXiov n koc^wv 'AA- y.cxlov Kawav.flsvTOf. Max. Tyr. in defenfione Anacreontis Disp. 8- P- JDa^'- prioris ed. 96. rijv zoZ T>j(;y tJo(piffroZ riy^-j-.yj appellat; quanquam fentio quid interfit. Debebat omnis aniatoria poefis oltendi appellat.! T/jJa. Neque enim fnfficit - Horat. 1, 17, 18. (fide TeXa). Addam protinus quae liuc faciunt alioruan de Alcato prodita. Aureum -plectrum , quo donatur poeta , ab Iloratio accipit Carm. 2, 15, 26.; cujus judiciuin firmare liic nofler putandus cft. Alcaei ipfius verba quaedam obverfata utrique Rom.Muorum , quae eft Meierotto- nis fufpicio ( cf. Dubia p. 156), niinus fit probabile. Adde de eodem Ilorat. Cann. i, 32, 6 — i2. /\, 9, 6. ,,/n parte 3,operis" iaudari Alcaeum interpietaberis, ut aliquotiesmonui, oh partem , de parte. Huic autem parti, quae infectando tyrannos locum faciebat fententiis virtutem commcndantibus (^multum confert moribus), opponitur altera, lectioni ne- quaquam affLUiienda, de puerorum amoribus. Neque enim Jed referes ad elocjuendum modo , ubi jylerumque quidem Jlomero, vel oratori, lit Jlmilis , fed iu amores quoque de- fcendat; verum ad omnem ejus poelin , quae partim fit ad- I Jtiirabilis, partim ievis, nec digna viri gravis cura (cf. §. SSO- Gemina Alcaei in eloquendo laus eft apud Dionyfium : 'AXxa/su hs anoTvii ro iJt.iyaXo(pvsi v.a/ p^aj^y Ka/ yjhv fxtra hsf vorvfrog, irt h's v.al Toi/f cyj^jx<x.riCiJ.oiji /jnru aixipijvE/af. [ Vid. Addeuda. ]

64. Simonides , tenuls, Turic. Jimo id eft entm. Flor. (a pr. m.) S. enim. Alm. omittere dicitur [ec. vocem.

fermone. Turic. fermones. Au fuit olim fermonis pro' ■prietate et juc. ? Neque enini fatis placet jucunditate quadaiii ita line genitivo flructum , et nc ablativus quidem ille nudus fermone proprio. praecipua. Turic. Flor. Guelf. Camp.

64. Simonides , tenuis alio- Dionyfuis quidem haec 1. c. qui. Non memini, qui prae- p. 420. Siixvj\>ihov h's iraqix' terea fic fentiat de Simonide. rif^n t^v snkoyyjV rwv cvc/^««

INST. ORATOR. LIB. X, i. 53

cipua tamen ejns in commovencla miferatione virlus , ut quidam in liac eum parte omnibus ejus operis auctoribus praeferant. Antiqua 65 comoeclia cum fmceram illam fermonis Attici gratiam prope fola retinet, tum facundiflimae

praeci-pzie cum edd. ante Ald. acc. Bad. pr. An fuit praecipua eft? M.0A0 pot<ift omittit Guelf. comnwvenda mifera-

tione. Tuiic. Floi'. (hic a pr. m. ) c. miferationis. lUe a fec. m. commovendo miferationis , et fic Camp. Facile cor- rigas miferationes ', fed contorta oratio. ejus operis.

Sic Turic. Flor. Camp. Reliijui ejusdeni. Alm. omitiere dicitur.

65. Attici gratiam. Flor. (a pr. m. ) ad gratiani.

facundijjimae. Turic. (a pr. m. ) Flor. fecundijjimae cum Goth. Voir. 2. et cdd. ante Bafil. exc. Camp.

TWV, T^5 evvSiffSWi T>JU «V.fl- sXi-^-^f.tM Vjffff>^$Sli St//l«Vl8y « TO

/Ssiocv ' irfOi Tovzoig, kucS' o psX- yaq iXsyiHov irsk-j t^? xgpj to

riwv vj^iffy.srod y.aii Uivda^cv, ffvfji.-r(x2sg ksTcroz/^Tog fj.iTeysrj

TO oiy.TL^SffS-Ki fAYj fjLsyak^ST^s- Siksi , 0 roZ KiffyjjK^jv , cij

Tcuj, 10; iy.slvoq , aXXoc xix£^;^- i'ipaixsv , iffr]v ikkor^iov. Vid.

Ttxuj?. (Extrema transponendo et Faufaii. 6 , 9 , 2. Threni

fanavi : eft enim in libris in obtritos ruina conclavis

«XX' tt,'5 inslvoi x«5. ) Qune Scopadas aliquodfragmentum

hicde oiV.Trff/jiw ejus produntur fervatur a Stobaeo Seim. 103.

et a Qu. de commovenda mi- coUatis Phavorini verbis eo-

feratione, fpectant ad ©^vjvcuf, dem fermone excitatis paulo

iil quo opere excelluit Simo- inferius : vid. Jacobs. ad Si-

nides, liabuitque aemulum, monidis fr. 2. Cf. noftr. ii,

fed imparem Findarum: cf. 2, 14 — 16. Qualis auteni

Schneider. in fragram. Pind. vis fuerit Simonidis in mife-

p. 20. Aefcliyhmi quoque ratione movenda, exemphmi \

vicit idem h^udandis iis , qui habemus praecl.arum himen-

in victoria Marathonia occu- tationem Danaes apud Dio-

buerant ; qua de re piopoh- nyfium de ftructura extr. Ce-

tum fuit praemium in hidis terum in illo //ii /jt,syockoirgsTrw;

Olympicis. Sic enim auctor ineft aliqua tenuitatis figni-

vitae Aefchyli : 'Axij^ia hs (Ai- ficatio.

ffj^JXo;) wg 'Ispwva — sv tw slg 65. Antiqua comoedia —

Tovg iv Ma^a^wvi Tf.2vviKor(t;; hahet. Scabri quid inenfe fen-

54 M. FAB. QUINTILIANI

libertatis, etfi eft infectandis vitiis praecipua, plarimum tamen virium etiam in ceteris par- tibus habet. Nam et grandis, etelegans, et venufta: et nefcio an nulla, poft Homeruni897 tamen, quem, ut Achillem, femper excipi par eft, aut fimilior fit oratoribus , aut ad ora- 66 tores faciendos aptior. Plures ejus auctores: ^7'i ft ophanes Xd.inei\^ et Eifpolis, Cratim/sque praecipui. Tragoedias primum in lucem ^&fchyli/s protulit, fublimis et gravis, et grandiloquus faepe usque ad vitium, fed rudis in plerisque et incompofttus : propter quod correctas ejus fabulas iii certamen deferre

eft Infectandis. Sic Tiiric. Flor. Giielf. Camp. ciim Gotli. VoIT. 2. Jenf. Tarv. Ald. R-eliqui infenmt in. venufta,

Turic. Fior. ( hic a pr. m.) vetufta. Haereo fane in recepta, defiderans tenue iliud quod inter elegans et venuftum inter- cedere potelt discrimen. Neque tamen vetufta laudabili ligni- ficatione quomodo dici potuerit, comminifcor. an nulla,

Hoc dedi ex conjcctura ; libri enim an ulla, nifi quod Turic. Flor. ( hic a pr. m. ) an illa cum Bafil, cf. 9, 4, 1. 11, 3, 97.

queni, Turic. quae.

66. -propter quod correctas. Turic. Flor. (a pr. m. uterq.)

tio huic ftructurae , in qua „aXXwv AoiVtxZ'j /x?t' afxvfji.ovx

neceire eft ad genitivum illum ^Tlyjksiviva." Gefn. Ad pro-

fac. lihertatis graecam formam nomen nulla optime fubau-

euff« intelligamus. Nemo dietur poefis , non comoedia.

enim , opinor, gratzflm t^aliet 66. correctas ejus fahulas.

ad fac. lih. , in qua aatione De correctis veterum fabulis,

j-etinet debebat efTe poft Z/ierf. et hoc, quod prodit Quinti-

venufta. cf. not. crit. lianus , an recte narratum

Acliillem — excipi par eft. videri pofTit, nuper egerunt

„Quem excipit Horaerus v. g. viri doctiffimi Boeckhius et

„in laude Kiiei in Boeotia Godofr. Hermannus [ille in

„i80' N/jaCf og K.iXXteroi libello de Aefchyli, Sophoclis,

„av>]5> Oto "iktev i^kSsv Twv Euripidis quae fuperfunt tra-

INST. ORATOR. LIB. X, i.

1)0

polterioribus poetis Atlienieiifes permifere, funtque eo modo multi coronati. Sed longe 67 clarius illuftraverunt lioc oims Sophocles Siique ]?Airipi(les : quorum in dispari dicendi via uter fit poeta melior, inter plurimos quaeri- tur. Idque ego fane, quoniam ad praefentem

■p. qma rectas (poflremum Fior. foliis corrigit ) cum Alm.

Sed Camp. (juod jy. coneytas. jiojteriorihiis. Guelf.

•pofterioris; qui et modo i?leris. -jiermifcre , funtque.

Turic. perviiferunt quae , a fec. m. quod. Camp. perniife-

runt f. q.

67. dicendi. Turic. Flor. (liic a pi'. ra. ) difcendi,

uter. Tuiic. Flor. utcrque , ille a fec. m. uter quidem

cum Camp. liic iioRrum. Vocem omittit VoIT. i. ego

fane , quoniam. Tiiric. Fior. ( liic a pr. m.) eo f. q. Guelf.

goediis; liic in commenta- tione luci tum quidem defti- nata , fed nohdum edita ] quoium alter lecte fidem abrogare videtur nofuo, ne- mine piaeterea limile quid- quam prodente. Et quoties turbantem aliquid depielien- dimus Fabium iu remm ve- terum memoria! Cf. 2, 15, 30. 2, 16, 4. 3, 6, 4j). 3, 7, jg. 4, 1, 68.73- 5. 10,3. 17. 6, 1, 20. ( adde 10, 1, £2.) 6, 3, 67. 6, 5, 8- 7. 1. M- 8. 3, C4- 8= 4. 28- 9. 3. 8- 89. 9, 4> 101. vide et 10, 7, 27. Id quidem aiiorum quo- que teRimoniis confirjnatur, Aefchyli etiam moriui fabulas victoriam reportalTe, qua de re Pliiloliratus fuo more 'A5>)- v«7o« ait iv.ikoijv (a-^TOv) v.cu Ts5vacuTa s/; Aiovuf/m - ra. yixq Tou Ki<3yy\o\i YvjCp/ffft/xivwv avs-

Sjbatrx.STo y.ou svjvta £K v.aivvjq (Vit. Apollon. 6, 6.): cf. Pe- tit. Legg;-. Att. p. 63. Fabric. Ilarl. II. p. 163. Addit Boecliliius (p. 52.) locum Suidae v. E'J(pc5ii'wv , ubi liic Aefcliyli filius nairatur rc~ii rov xarjsf — cig i^.vj-rw yjv iirt- SfjHW/^isvoir > Ti.TQOiv.iq viv.y]S(xt. Unura Cjuidem correctae fabu- lae Aefcliyleae cxemplum per ingeniofam conjecturam affert idem Boeclihius ( p. 132.). Sufpicatur enim, Soplioclis fatyiicam fabulam, 'Aj^a/uiv cvXXoyo-J five cJv5£<wvov elfe coirectum exAefcliyli priore, cuju.s rci argumentuin fit fiun- ma illa loci ab Atlienaeo po- fiti limiiitudo 1. 1. p. 17. C. D. — Stigelius fui feculi eru- ditis hominibus hoc de Ae- fchylo judicium probarinegat.

56 M. FAB. QUINTILIANI

niateriam niliil pertinet, injudicatum relinquo. Illud quidem nemo non fateatur necefTe elt, iis , qui fe ad agendum cornparant , utiliorem 68 longe fore Euripidem. Namque is et iii fer- mone (quod ipfum repreliendunt, quibus gravitas et cothurnus et fonus Sophoclis vide-898 tur effe fublimior) magis accedit oratorio generi; et fententiis denfus, et in iis, quae a fapientibus tradita funt, paene ipfis par, et dicendo ac refpondendo cuilibet eorum, qui fuerunt in foro diferti, comparandus; in affectibus vero cum omnibus mirus , tum in iis, qui miferatione conftant, facile praeci-

ego quia et iic Obr. ego oro. Camp. jore Ewijyidem.

Sic Turic. Reliqui E. f. Hic quidein Turic. Euripiden.

63. et in fermone. Flor. qui et f. , a fec. m. et i>i et f. et fic Turic. Camp. cum Bodl. Ald. Omittunt in Guelf. cum Gotli. Voff. 2. et rell. edd. ante Bafil. acc. Obr. Si poITet probari liic lyim et fermonem ( cf. 5j lO» 55' ) oppo- nendi ufus, placeiet faue taiis ratio prae recepta, in qua fcabrities elt conjungendi hasce locutioues : ,,et — accedit — ,,et — comparandus " fnie verbo fmito in altera parte.

ipfum reprehendunt. Turic. i. quod reprehendet. Flor. i. qui reprehendet , a fec. m. reprehendit. Camp. i. reprehen- deret, Modo pro quod Guelf. Gotli. Jenf. ( tac. Gefu. ) quo cum edd. pofterr. ante Bafil. acc. Obr. fuhlimior) magis.

Turic. Flor. inferunt erit. et dicendo. Sic Turic.

Flor. (hic a pr. m.). Pieliqui inferunt /'«. Mox Turic. Camp, Goth. atque. Guelf. et. Mox pro cuilibet Guelf. civiliter cum Jenf. ( tac. Gefn. ) Tarv. qui miferatione. Turic.

Flor. inferunt in. conftant. Turic. ( a pr. m. ) conftat.

63. fententiis denfus. cf. in t-iSsd T^aycuS/ari) tiq dvirvylixv

locutione §. 102. item 2, riktvrwei — v.aJ 0 EJ^jTi'5>jf, il

5 , 3- ***' '''* o.Xkoc /uvj s-J o\y.c:ioiJitli

facile praecipuus. Ariftote- «XX« T^ay/xaiTsiTof y* ''""'i'

lcs (juoque xoA.X«} ait (EJfi- woojTuiv (poiiV£T«<. Reliqua de

INST. ORATOR. LIB. X, i. 57

puus. Hunc et admiratus maxime elt, ut 69 faepe teltatur, et fecutus, quanquam in opere diverfo, Menander : qui vel unus, meoquidem judicio, diligenter lectus, ad cuncta , quae praecipimus, eilicienda lufficiat: ita omnem vitae imaginem exprelTit; tanta in eo inve- iiiendi copia, et eloquendi facultas; ita eft omnibus rebus, perfonis, affectibus accom- modatus. Nec nihil profecto viderunt, qui 70 orationes, quae Charifii nomine eduntur, a

69. praecipuus — niaxime. Turic. praecipus et admiratus niiratus vi. a fec. m. praecipuus et adniirandus ni. et lic Bodl. cum Jeuf. et edd. poXterr. ante Balli, Sed Flor. p. et ad- mirandus miferatus m. a fec, m. p. e. adniiratus m. et fic Camp. Nobiscum faciunt Guelf. et Gotli. nifi quod omit- tunt et. teftatur. Turic. Flor. ( liic a pr. m. ) pre- ftatur. et fecutus. Turic. Flor. ( a fec. m. uterq. )

Camp. inferunt eum cum Gotli. VofT. 2. et edd. ante Balil.

e^icienda. Quos Codd. Gibfonus effingenda dare ait, neque ipfe indicavit , neque vidi ullos, MSS. duntaxat; nam edd. fane dant a Bafil. ante Gibf. cf. 5> i2, 2i. PlacuilTe Jioc Gibfono nec miror nec probo.

70. eduntur, a. Turic. Flor. ( hic a pr. m. ) adductura, Ex ALm. adducuntur.

liujus tragici fapientia et elo- S-tletiffiv ot TsSvvjy.oref A'ff$-^ffiv

quentia in vulgus nota ; et t?j(ov oivhqti, wc (pafflv rtvig,

copiofe illuftravit Valckena- 'Ar>)y$a/^>)v av , wJtt' iSsIv Eu-

rius in Diatribe. firi&>)v. (Cieric. p. 364. Ja-

69. Hunc — Menander. cobf. ad Anthol. to. II, 1,

Imitationis veftigia et ipfi de- p. i87- )

prehendimus, de qua faepe vitae imaginem exprefjit.

monet Valckenarius ; cf. Fabr. NotifTima vox Ariftoplianis

Bibl. Gr. Harl. II. p. 456. Byz. "fl Mivavgps Ka/ ^is , irj-

Ubi admirationem teftetur, tsjo; ap' u/jkDv voTsgov £/j.tfji.i)-

fragmenta nobis relicta non eoiro ; et Manilii (5, 470.)

oftendunt. Sed Philemonis ,,Menander Qui vitam often-

eft in eam fententiam illud in „dit vitae. " Anthologia Epigrammatum 70. Charifii nomine. Frag-

jiobis fervatuin: E< TaTj «X/j- menta ejus aliquot fervavit

58

M. FAB. QUINTILIANI

Menandro fcriptas putant. Sed milii longe magis orator probari in opere fuo videtur, nifi forte aut illa mala jndicia, quae Epitre- pontes, Epicleros, Locri liabent, aut medi-899

■putant. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. Gotli. Jenf. (tac. Gefn. ) cum VolT. 5. et edd. ante Stoer. acc. Obr. Reliqui ■putent. illa mcda. Turic. alia m. cum Bodl. VofT. 1. 5«

( fed Guelf. alia folum , omilTo mala} Jeuf. et edd. poft. ante Bafil. illa civilia Obr. Epitrep. — Locri. Sic

latiuis litt. Flor. Gamp. Guelf. (in ultimo quidem Acx^io/ Iiic dare videtur) Goilx. ( nifi quod ultimum /ecto.f, err. Gefn., cum edd. ante Stoer. exc. Bad. pr. qui Locre et Bafil. qui Locros , de Jenf. item er]\ Gefn. ). Mox edd. lochos et ab Obr. inde graecis litt. Hic tamen vitiofe iiriTqs(po-jr£i. lUud quoque a Bafil. inde plerorumque elt vitium, epitrepontas accufativum facicntium et reliqua eodem cafu accipientium, ( nam et jirr/.XijjsL; Bafil. ) quod vitavit Obr. Is effinxit Xoyo^ (puerpera) , cujubmodi nuila memoratur alibi Menan- dru. Mei quidem Fior. Carap. et reliqui Locre , quod e Voff. Z. et Vall. afferunt , cum ipfe diligenter alterum nota- rim e Gotli. nifi forte error eft meus, debentis defignare Guelf. dantem lectos. E Turic. niliil ponitur, quafi confen- tiente plane cum Burm. graeca emendatifllma dante; quocl contra elTe fufpicor. Gefnerus primus auctore Fabricio in bibl. AoKf 01' dedit ; ego malui, per.-Ievem mutationem e Locre, Romanaretinere elementa. vieditationes. Obr. illae dictiones.

Rutilius Lupus V. polyptoton, profopopoeia , antitheton ; iibi primo loco (p. 37')"^^* dendus Ruhnk. Cf. Cic. Brut. 83. Fuit aequalis Demetrii Phalerei.

orator prohari etc. „ In jjopere fuo h. e. in ipfis co- ,,moediis orator probatur Me- j,nander." Ita Gefnerus ; qui fimul rectilTime monet, ineffe ironiam, quam plerumqueiu- ducit formula nifi forte, Ne-

que vox mala alteri 'judicia Gonjungenda eft tanquam fa- ciens unum fubjectum , fed eft adjectivum pro attributo vel praedicato. Turpiter au- tem fe dedit Pavius in libro de Graecis mala haec judicia interpretatus pofthabitum Me- nandrum Pliilemoni. Jam qualia Gnt ea, quae memo- rantur judicia, etfi facile iu aigumeiitis twv 'ET/Tjexovrwv, quam comoediam Sidonius

INST. OriATOR. LIB. X, i. 59

tationes in Pfopliodee , Nomotliete, Ilypobo- Jimaeo non omiiibus oratoris numeris funt ab- folutae. Ego tamen plus adliuc quiddam 7»

Pfophod. — Hypoh. Flor. 'Camp. (liic tamen Sophode') Sophocle enomothete hippoholimeo ( ultimo in Flor. fupra- fcriptum y, item Hypoholime Gamp. ) C!im Guelf. Goth. (tac. Gefn.) quanquam vaiiante in quibusdam littcris fcriptura, velut quod Guelf. dat enomotheti, Gotli. enomothetae. Noltra ex liisce quam recte eruatur, apparct ; neque attinuit imitari eos qui giaecis litteris utuntui'. Turic. iie liic quidem me- jnorari miror. oratoris. Sic Turic. FJor. Guelf,

Gamp. Gotli. Jenf. (tac. Gefn. ) cum VolT. i. 2. et edd. ante Bad. Reliqui oratoriis. Ilos imitari religio fuit, cum cratorii numeri apud Qu. quidem niliil planc polllnt indicare, jiifi. compofitionis artificium ( cf. 9 , 4> 570' qnod hinc prorfus eft alienum. Noftrura ipfum clt quidcm non adeo confuetum, fed facile ferre pofTe %^idetur, quod folitae illi locationi omnihiis numeris ahfolutas hic adjicitur, cujus tan- dem artificii numeros accipcre debeamus. Nec convenientius erat orationis hic ponere, quanquam elotjuentiae fortaffe praefercndum. In hoc loco nifl forte — ahfolutae laborat et infelices conjecturas tentat Stigelius.

ApoUinaris Hecyrae Teren- De ipfa quidem hac fabula

tianae limilem ait, rijf 'Etti- vidc nos ad 1, 10, 13« Po-

jtXvj^ou ( cf. 7, 1, 14.), poteft terat autem haec ipfa Menan-

animo concipi, in fragmentis drei operis pars, quae medi-

qxiidem nobis relictis non tationibus cernitur, accommo-

apparet. JVIeditationes autem datior dici declamatoribus

funt pLiXiroii, orationes de re quam patronis. Fabularum

iion judiciali, cujusmodi di- quae hic recenfentur tituli

xeris illam fiy)fftv , difertifli- aliis quoque fcriptoribus com-

rnam profecto et fpiritus ge- memorati poITant infpiciapud

iierofi plenam, quam habe- Fabricium ab Harlete auctum

xnus inter fragmenta ex Hy- Vol. 2. p. 463 fqq. Nomothc

jiobolimaeo reliqua p. ed. fe« ut nofter fingularinumero

Clericii84 feq. cuiadd.Bentl. defignat Athenaeus p. 247.

in emcndatt. Phileleutheri plurali Ammonius v. Auxvisv. p. 64. multa dexterrime fanan-

tem ; item Toup. Epilt. p. 33. oratoris. cf. not. crit.

6o M. FAB. QUINTILTANI

collaturum eum declamatoribus puto , quo- iiiam liis necelTe eft, lecundum conditionem controverfiarum plures fubire perfonas, pa- trum, filiorum, militum, rufticorum , divi- tum, pauperum, irafcentiinn, deprecantium, mitium, afperorum. In quibus omnibus mire 72 cuftoditur ab lioc poeta decor. Atque ille quidem omnibus ejusdem operis auctoribus abftulit nomen, et fulgore quodam fuae cla- ritatis tenebras obduxit. Habent tamen alii quoque Comici, fi cum venia leguntur, quae-

71. eum. Sic Turic, Flor. cum Alm. Voff. 2. cmn Gotli. Onutlunt vocem Camp. et edd. a Gryph. ante Obr. P«.eliqui ^Jf^' Jiliorum , militum. Sic Turic. Flor. Camp. cum

Alra. Pieliqui inferunt mar itorum , improbante recte Burm. qui monet in reliquis omnibus pnria induci, quod liic repente deficiat. Saltem debebat elTe coelihum, maritorum.

cuftoditur. Turic. Flor. cuftodietur, decor. Sic

Turic. Flor. Guelf. Camp. cum Gotli. Voff. 2. 5. et edd. ante Gryph. Reliqui decorum (cf. 11, 3, 177.) quod non qui- dem ( ut cenfebat Badius , referente Burmanno, neque enim in meo exemplo invenio ) facit caudam hexametri, ut nec archipiratae , cenfente , mirum, lic ipfo Burmanno; cf. 11, Z , 1.

72. o-peris auctorihus. Turic. Flor. (hic quiderh a pr. m.^ operihus cum Alra. tenehras Guelf. omittit cum Voff. 1.

ohduxit. Tuiic. adduxit. Camp. induxit. Hahent

tamen. Turic. t. h. leguntur. Sic Turic. Flor.

reliqui legantur.

71. declamatorihus — ne- cum venia, ignorare. Cuinani cejfe — fuhire perjonas. cf. 3, datur haec venia ? Legenti 8> 5*' 6,2, 36. 4> 1» 47« sii fcriptori legendo? Pofte- n » 1« 55' liiis probat Gefnerus in The-

decor. cf. §. 27. et xi , 1, fauro Lat. memor hujus,

41. queni hic transcurrerat, loci :

72. f cum venia leguntur, excufando f quid minusprohw Ttteox me , quid fit legere hile occurrat, Sed quae haec

INST. ORATOR. LIB. X, i. €i

dam , quae poIFvs decerpere : et praecipue Philemoji^ qui ut pravis fui temporis judiciis gooMenandro faepe praelatus elt, ita coiifenfu tamen onjnium meruit credi fecundus. Hifto- 73 riam multi fcripfere praeclare, fed nemo du- Litat longe duos ceLeris praeferendos , quo- rum diverfa virtus laudem paene eft parem

■pojjis. Guelf. -pojjunt. VofT. i. 3. pojjint. Gotli. pojjit.

decerpere. Guelf. decernere cum Vofl. 1. 3. pravis.

Turi». Flor. Camp. prave cum Goth. VolF. 2. Colb. (nou Vall. ut Bui ra. ) et edd. ante Ald. Error elt a confufione litterarum I et E , qualis modo in locre. Guelf. oniilTo ut (cum VoIT. 1.) dat cjuamvis pro nofiro. Multi excufi quam- vis pro ut. judiciis. Flor. (a pr. m.) Rufc. judicis.

Guelf. omittit cum VofT. 3. tamen. Sic Turic. Flor.

Camp. cum Gotli. VoIT. 2. Vall. Alm. et edd. ante Bad. acc. Bafil. Keliqui omittunt , quorum elt Guelf. credi Jec.

Flor. (a feo. m.) c. ejfe J. cum Jenf. ( err. Gefn. ) et edd. ante Bad. Sed Guelf. ejje J.

73'. multi Jcripjere. Turic. multis Jcrihere , a fec. m. in inultis Jcrihere. longe duos. Sic Tmic. Flor. Guelf.

Camp. Gotli. Jenf. ( tac. Gefn. ) cum edd. ante Gryph. Pieli- qui d. l. parem. Turic. Flor. ( liic a pr. m.) priorein.

eft ratio addendi hoc de ani- vel ut §. 116. cum judicio.

mo ad indulgentiam compo- An forte hoo inejit, fi repo-

fito , qui bona quaedifm iu fueris cum verecundia? [Mihi

hisce fc}iptoribus fit inven- tanien fatisfacit Gefneri ratio.

turus ? Qui indulget vitiolis, Nam venia utique et indul-

is fane muita poterit probare ; gentia opus eft , fi quis cete-

fed verendum erit, ne plura ros comicos, a Menandro ob-

quam opus iit. An accipie- fcuratos, legere animum iu-

mus veniam iegendorum ta- ducat. Qui igitur a vitiis

lium a praeceptore difcenti illorum non ablterretur, is

concelfam ? At lioc plane jeju- inveniet, quae excerpere etiazu

num ; neque enim plus inve- volet. BUTTM.]

niet boni qui volente magi- , ,

a ] . 1 Philemon. cf. 3, 7, i^.

llro leget , quam qui nolentc.

Longe aptius erat , fi curn de- meruit. impetravit, nou

Uctu dixilTet, \t;lcumcautione, di^tius Juit : ct. g, 2, 92»

€2 M. FAB. QUINTILIANI

confecuta. Denfus , et brevis , et femper in- Itans fibi Thucydides: dulcis , et candidus, et fufus Herodotv.s : ille concitatis, hic remiflis aftectibus melior; ille concionibus, hic fer- 74 monibus; ille vi, hic voluptate. Theopompils his proximus, ut in hiftoria praedictis minor, ita oratori magis fimilis: ut qui, antequam eft ad hoc opus folicitatus, diu fuerit orator. Philiftjfs quoque meretur, qui turbae quam-901 vis bonorum poft eos auctorum eximatur, imitator Thucydidis , et ut mufto infirmior, ita aliquatenus lucidior. Ephorus, ut Ilocrati

fufus. Turic. (a fec. m.) Giielf. Camp. eJTufus cum Goth. VoIT. 2. Bodl. et edd. ante Grypli. ilte concitatis —

melior. Turic. Fior. ( liic a pr. m. ) omittunt cum Alm.

vi. Guelf. ut cum Vofl". i. zwluptate. Turic.

Fior. ( uterq. a fec. m. ) voluntate cum Jenf. ( tac. Gefn. ) et edd. polt. aute Ald. ^w/jtn — ©ouxuSi^Sv;? • vjhovyj — ^ii'jiyAO'JToi rov 'li^ohorov. Dionyf. 1. c.

74. ad hoc. Turic. ab hoc ; cf. 3, 6, 53. Mox §. go. ah hoc pro ob hoc Flor. ( a pr. m. ) Camp. Jeuf. Tarv.

qui turhae. Turic. qui turpe , a fec. m. quid turpe. Camp. quid turhae cum Vofl". 2. (non Goth. cf. §. 42. it. 82.) Guelf. qui tubae, eos. Sic Turic. Flor. Gueif. Vofl^. 2.

Reliqui ho>. eximatur. Turic. (a fec. m.) Guelf.

Camp. exiftimatur cum Goth. Vofl^. 2. et edd. ante Ald.

73. TJiucxdides — Herodo- folicitatus , ab Ifocrate ma- tus. Hic quoque Dionyiium giftro : vide Cic. de Or. 2,13. 1. c. p. 424 fqq- conferre ope- item ut ii\ Ephoro : cf. 2, 3, rae prctium fuerit, cui cum 11.

fere judicio confentiat nolter, meretur. Hic quidem alio

eloquendi virtute profecto quam modo (72.) fignificatu ; non elt pofthabendus. et plane Itructum Rcut dignus,

quod alias me legere non candidus. cf. §. 32. niemini.

aliquatenus. Sufpicor fuifl^o

74. praedictis. cf. g, 3, 83« aliquanto.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 63

vifam, calraribus eget. Clitarchi probatur ingeniuni , fides infaraatur. Longo poft in- 75 tervallo teniporis natus Timage/ies hoc eft vel ipfo probabilis, quod interniiiram liiftorias fcribendi induftriam nova laude reparavit. XejiopJion non excidit niilii , fed inter philo- fophos reddendiis eft. Sequitur oratorum 76 ingens manus, ut cum decem fimul Athenis aetas una tulerit. Quorum longe princeps DemoftJLenes ^ ac paene lex orandifuit: tanta vis in eo, tam denla omnia, ita quibusdam

75. Timagenes. Turic. FIoi". ( liic a fec. m. t anteponit) imagines, hoc eft vel. Turic. hoc e vel. Camp. h. v.

Guelf. Goth. Jeur. ( tac. Gefn. ) v. h. cum VofT. 2. et edd. ante Giyph. E.eliqui v. h. eft. fed inter. Turic.

Flor. inferunt mihi , itcruni pofitum.

76. ut ciim. Sic Turic. Flor. Gotli. Jenf. ( tac. Gefn. ) cum Voff. 2. 5. et edd. ante Gryph. exc. Cnmp, qui omittit cum. Sed Guelf. ut tum. Reliq^ui omittunt «t. lex

orandi. Turic. lexoran.

CUtarchi— infamatur. Hic 75. Timagenes. cf. 1, 10,

(relic[ui enim hic commemo- 10.

rati notiores funt, quam ut 76. ut cuvi. cf. 9, i, 3.

mea oratione indigeant) co- tam denfa omnia. Hoc

mitatus Alexandrum mox ejus denf vel crehri vocabulum

res expofuit. Fidem fcripto- frequentat inhisce ; vid. §. 63.

lis cum noftro elevat Cicero 73. 102. io6. cf. 2, 5, g.

Brut. 11. et quamvis inge- Sic et ■Kvy.ncv eft ap. Dionyf.

niofum judicio in elocutione Vol. (Pieifl,.) 5. p. 463. ^jo.

deftitutum notat Longinus 3, itom ffvyy.iy.^cry^fxivyi At^if

7. item Demetr. de Eloc. p. 538* Hermogenes de For-

cxtr. Vide et Heynium de mis p. 470' '^'^^5 Tuy.voTYjffi

fontibus Diodori in fronte twv ivvoiuJv.

Diod. Bip. p. S4' 85- ^^^ quihusdam nerins. Eadeni

Vhilifto cf. Cic. ad Q. fr. 2, compaiandi forma §. Ss.^acM-

13. ubi -paene -pufillum Thu- dam ■ deam. §. ^i. quodani

cydidem appetlat. Delphico — oraeulo.

6a

M. FAB. QUINTILIANI

iiervis intenta funt, tam niliil otiofum, is dicendi modus, ut nec quod defit in eo, nec 77 quod redundet invenias. Plenior u^ejchines^ et magis fufus, et grandiori fimilis, quo minus ftrictus eft: carnis tamen plus liabet,9oa minus lacertorum. Dulcis imprimis et acu- tus Hyperides: fed minoribus caufis, ut non

invenias. Tiiric. Flor. ( hic a pr. m. ) invenies.

77. Plenio); Turic. plenioi a , a fcc. ni. planiora. cf. 9, 4, 34' niinus lacertorum. Sic Turic. Flpr. Camp.

Gotli. Jenf. ( tac. Gefii. ) cum edd. ante Balil. E.eliqui /. ni.

minorihus caufis. Turic. Floi'. ( liic a pr. m. ) omittunt cuni Alm. a (juo fed c|uO(jue abeile narrant.

77. Plenior. Recte contra Bartliium ad Stat. Tlieb. g, 683' defendit noltram vocem Burmannus , ne reponatur, quod vult ille, -planior. Ne- que enim quidquam magis proprie oppouitur ftricto et gracili quam plenum, velut, indicante Burm. , Ovid. art. am. 2, 661. ,,Dic habilem, j.quaecuuque brevis , quae .jturgida, plenam. " et Fiem. 327. ,,Turgida, li plena elt, jjfi fufca eft, nigra vocetur." Qu. Declam. 7. p. Bip. 140. „folidum plenumque coipus.'* Ubi plus carnis , ibi plenius corpus.

Hyperiilcs. Qui hoc de minoribus caufis Hyperidis ingenio accommodatis difeite dicat praeter noftrum , non invenio. Eo tamen tendunt fere quae leguntur apud Dio- nyfium (p. 434 feq. ) , Her-

mogenem (p. 4^0. 49^«)» Longiuum c. 34., Ciceronera de Or. 5, 7. Or. 26. 31. Da Lyfia quidem lic cenfet Dio- nyfuis p. 488' 542. et Ciceio de opt. gen. Oratt c. 3. extr. Dolendum eft autem , illam quam Dioiiyfius proniifit Hy- peridis , Demolthenis et Ae- fchinis cenfuram defiderari : vid. p. 451. 629. Fimebris ejus laudationis fragmentura a Stobaeo fervatum p. 6i8« (ed. Gefn. ) nierito certatim laud.^.nt VV. DD. In quo pro hisce d/xwf hs j^^--) Sa^^iiv y.ai Tyj^ k\jvi)(; vocQOitviiv iti Tc svS«- ^ofjiivov legendum fufpicor — ryj Xuirvj x. aut t^; kvvy,g t«- ^«r^ sTv — . Si Libanio cre- dimus, Hyperideam elTe, non Demoltheneam , orationem TTSO/ Tuiv TfOf Aki:;j(vh^ov ffuv- 5>jJta;v, fatis illa oftendit lenio- jem quam elt Demolthenis characterem.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 65

dixerim utilior, magis par. His aetate Ljfias 73 major, fubtilis atque elegans, et quo nihil, fi oratori fatis elfet docere, quaeras perfectius: iiiliil euim elt inane, niliil arceflitum; puro tamen fonti, quam magno flumini propior. Ijocrates in diverfo genere dicendi nitidus et 79 comtus, et palaeltrae , quam pugnae magis accommodatus , omnes clicendi Veneres fecta- tus elt; nec immerito: auditoriis enim fe, non judiciis compararat: in inventione facilis, lionefti ftudiofus: in compofitione adeo dili- gens, ut cura ejus reprehendatur. Neque 80 ego in his, de quibus locutus fum, has folas virtutes, fed has praecipuas puto : nec ceteros parum fuifle magnos. Quin etiam Phalerea

73. ejjet, Turic. Caitip. eft. Reliqui fit. Noltrum e conjectura : cf. i , g» 5-

79. irt diverfo. Turic. Flor. (liic a pr. m. ) judici verfo.

auditoriis, Tnric. Flor. (hic a pr. m.) audituris. Guelf. Auditorihus, VoIT. 3. auditoris. fe, non. Turic, venit.

Flor. venum , a fec. m. iiil nifi non. judiciis. Turic.

Flor. (liic a pr. m. ) judicis. compararat. Turic.

Flor. Gueif. Camp. comparat cum Gotli. Volf. 2. et edd. ante .^ld. ( exc. Loc. Ven. ) acc. Leid. Gibf. Obr.

30. locutus fum. Sic Tiiric. Camp. Reliqui /. /. Phalereaillum. SicY off. 1. ^. phalere attillum Turic, a fec. in. p. atdii, item demetrii, Reliqui Phalereum illum. Guelf.

78- fatis effet, Atnoneft: ipfo noftri, non tamen adeo

cf. 4, 5, 6. congruit, ut po/Tit Quintilia-

neus iude exprelTus videri.

79. Ifocrates. Non opus Eft copiolius praeterea de

erat cum Capperonneiio appo- Ifocrate Dionylii judicium

liere locumDionyfii (p. 452.), ( p. 534 — 585). multa et

^ui etfi non alienus ab hoc ipfum continens hucfacientia.

Tom. IK E

€6 M. FAB. QUINTILIANI

illum Demetrium , quanquam is primus incli- iiane eloquentiam dicitur, multum ingenii liabuilTe et facundiae fateor, vel ob hoc me- moria dignum, quod uJtimus eft fere ex Atti-903 cis, qui dici poilit orator: quem tamen in illo medio genere dicendipraefertomnibusCicero-

81 Pliilofopiiorum , ex quibus plurimum fe tra- xilTe eloquentiae M. Tullius confitetur, quis dubitet Plalonem effe praecipuum, live acu- mine dilTerendi, five eloquendi facultate divina quadam et Homerica? multum enim fupra profam oratiunem , et quam pedeftrem Graeci vocant, furgit: ut milii non liominis ingenio, fed quodam Delpliico videatur ora-

g2 culo inftinctus. Quid ego commemorem

Canip. Phaleruim i. is ■primus, Turic. Flor. is primum.

eloquentiavi. Tuiic. Flor. (liic a p)-. m. ) eloquentiae.

medio. Fioi". (a fec. n»..) Guelf. mediocri cum VofT. i. 5.

gi. traxijje, Turic. Flor. (a pr. m. uterq.) transijje.

duhitet Platonem. Turic. Flor. Camp. inferuut et. Guelf. duhitat P. quodam. Turic. Flor. (liic a pr. m.)

quaedam. oraculo inftinctus. Turic. Flor. o. de in-

firictus. Illeafcc.ra. o. dei injtructus, hic de inftinctus. Camp. o. dei inftinctus. Ex Aiin. nil nifi inftrictus.

go. Demetrius — is jnimus gi. M. Tullius confitetur,

inclinajfe — dicitnr. cf. C^c. cf. Orat. 5. „Falcor me ora-

Brut. 9. „Hic primus in- ,,torem, li modo fim, aut

sjflexit orationem." „etiam quicunque fim, noii

■praejert — Cicero. „ Fi.e- ,,ex rhetorum ofFicinis, fed

jjfpicit, puto, quod jam obfer- „ex Academiae fpatiis exti-

„vatum Almelovenio, ad Orat. j.tifTe.**

„27., qui et alia quoque illius et quam pedeftrem. Parum

„elogia citat ex deOrat. 2, 23. placet conjunctio et , cujus

„et OfHc. I, 1." Gefnerus. — nullara fiic idoneam vim

Adde Leg. 3, 6. Fin. 5, 19. agnofco.

De medio genere dicendi cf. D<^/p/;;co— oracM/o. Laudant

j. 52. Cic. Brut. 51. iibi cuni Jove

INST. ORATOR. LIB. X, i. 67

Xenophontis illam jucunditatem inafFectatam, fecl quam nuUa confequi affectatio poffit? ut ipfae fermonem iinxiffe Gratiae videantur, et, quod de Pericle veteris comoediae teltimo- nium elt, iii hunc transferri juftillime poffit, in labris ejus fedilfe quandam perfuadendi deam. Quid reliquorum Socraticorum elegan- 83. 90.4 tiam? Q\:i\di yJriftotelem? quem dubito fcien- tiarerum, an fcriptorum copia, aneloquendi fuavitate, an inventionum acumine, an varie- tate operum, clariorem putem. Nam iii

82. illam jucunditatem. Sic Turic. Flor. Guelf. Goth. Jenf. (tac. Gefn. ) Camp. cum edd. ante Gryph. Reliqui j. i.

confequi ajfectatio pojffit. Sic Turic. Flor. ( uterque tamen adf. ) Camp. pojjit affectatio fequi Guelf. cum VoIT. 1.3. a. conf. p. Goth. JenL cum edd. ante Bafil, Reliqui ■p. a. c. fermonem finxijfe G. Sic Turic. Flor. f g- /•

Goth. Camp. Ald. Bad. fiuxijfe f g. Gueif. ipfef graecis f. vidsatur Jenf. cura edd. anteAld. quod recte improbatBadius, qui et ipfi non male fciibi poffe monet. Smgularem videatur et Turic. (a fec. m.) et Goth. de Per. — teftimonium.

Guelf. de veteri peride t. , item comoediae omittente Voff. x. ■peride autem dante Voff. 3. lahris. Turic. Fior.

(hic a pr. m.) lahoribus cum Alin. E Voff. 2. lahoris ; nil tale Goth. ( cf. §. 74. it. gS. )

83. elegantiam. Turic. Flor. elegentium. lUe a fec. m. ele* gantiumt Lic noftruxD. elotj. fuavitate. Turic. Flor.

comparatur Plato. Adde Cic. A>)/ao/f comoedia. Cf. Plin. Ep.

Legg. 2,7. de Or. 3,4. x, 20. ibique Gefn. Vide et

Valde iimilis fententiae figura nos ad Qu. fi, 16, 19. ubi po-

de Legg. 1 , 22. „ praecepti nitur locus Ariltophaneus, ad

„tanta vis — ut ea non ho« quem ipfos hosce Enpolidis

,,mini cuipiam , fed Delphico verfus profert fcholiaftes. Ci-

,,deo tribueretur." ceroni commemorantur in

82. vet. comoed. teftim. Lo- Bruto c. 9. 1 g. cus eft notillimusEupoIidisin

£ s

68 M. FAB. QUINTILIANI

Theophrafto tam eft loquencli nitor ille divi- nus , ut ex eo nomen quoque traxilTe dicatur. 84 JMinus indulfere eloquentiae Stoici veteres : fed cum lionelta fuaferunt, tum in colligendo probandoque, quae inflituerant, plurimum valuerunt: rebus tamen acuti magis, quam, id quod fane non affectant, oratione magnifici.

(liic a pr. m.) e. ufus f. cuni Gotli. VoIT. 2. e. vis f. Alm. e. ufu f. Gueli. cum VcIT. 5. Jenf. Tarv. loquendi

nitor. Sic Tuiic. Flor. (liicapr. m.) cum Alm. Oniittit eft Guelf. dans eloq, Sed loquendi totum defiderat Veneta. Reliqui eloquendi u.

34. Stoici. Turic. hyftori , a fec. m. hyftcrici. Flor. Jiyfioriae i fed. et eloquentiae omittit a pr. m. , a fec. ipfam noltram reponit fcripturam. colligendo. Turic. Flor..

( a pr. m. uterq. ) coligendo. Hic a fec. eligendo , et fic Jenf. cum edd. poit. ante Ald. acc. Bad. Colon. P.ariC Colin. .

■prohandoque , quae, Turic. om. quae , Guelf. encliticam cum VoIT. 3. jjrobandoque quod Goth. Jenf. ( tac. Gefn.) Camp. cum edd. aute Ald. acc. Bad. Placet. inftitueraiit,.

Turic. Flor. (a pr, m. uterq. ) inftitueram. valuerunt.

Guelf. om. cum Vofl. 5. J^'^^- Turic. Flor. (hic a,

pr. m.yfene. affectant. Tmic. Ilor. adfecti tacuerunt.

Ille a fec. m. affecti tacuerunt , hlc noltrum ipfum. Camp. affectaverunt. Goth. ajfcctaruizt cum Bafil. et edd. polt. ante Obr. aec. Roll.

35- magnifici. Idem. Guelf. inferit Ouid romanorum? cum Jenl. (err. Gefn. _) et edd. poft. ante Ald. qui romanorum iiiferit VoIT. 3.

83. loquendi nitor. Cum tus cultusque apud Athenaeum

variandi caufa, tum quia ma-. 1. p. 21. a. indicante Almelo-

gis fermone familiari quam venio. F)e nomine , quo-

fcriptis meruilTe hoc nomen fuum Tyrtami mutavit, cf.

videtur Theophraftus , lo- F)iog. Lafirt. 5» 38' "~" Faci-

quendi quam eloquendi ma- lius aliquanto fuerit, li pro

liiifTe Quintilianum fuipicor : tam eft fcribatur tantus eft, cf. 9, 4, i47' Miras loquendi

delicias fectatum vi«les apud 8ll- Stoici ^— colligendo

iioltxum 8 • i> 2. fed et vefti- prohandoque. cf. 2, 20, 7.

INST. OFx ATOR. LIB. X, i. 6d

Idem nobis per rLomanos quoqiie auctores 85 ordo dncendus eft. Itaque ut apud illos Ho- nierus, fic apud nos /^i/'^i////j"aurpicatiflimum dederit exordimn, omnium ejus generis poe- tamm, Graecorum noltrorumque, liaud du- bie proximus. Utor enim verbis iisdem, quae 8^ ex Afro Domitio juvenis excepi : qui mihi interroganti , quem Ilomero crederet-maxime accedere, Secundus^ inquit, eft Virgilius^ ■propior tamen primo^ quam tertio. Et liercule ut illi naturae coek Iti atque immortali ceflei*i-

Homerus, fic. Turic. Flor. (^hic qiiidem Jlt) Jiomeros fit f. a pr. iiterque m. Graecam formara letiuet Turic. et habet Alm. apud nos Virg. Turic. omittit nos,

mox pro eo reponit Jiomcmos, et idem jjro nos Camp. A pr. ni. Floi\ omittit a-pud. noftrorumcfuc , liaud. Sic Tuiic,

Fior. Guelf. Camp. Gotli. Jenf. ( tac, Gefn. ) cum Alm. Vofl. ,1. 2. 5. et edd. ante AlJ. acc. Bafil. Reliqui llegio jubente inferunt illi.

86. Utor. Sic Turic. Flor. Ut Guelf. cum Vofr. 3. Re- Jiqui Utar. ex yJfro. Praepofitionem a pr. m. omittunt

Turic. Flor. <juae defiderare narratur Alm. ab A. Jenf. cum edd. poft. ante Bafil. excepi. Sic Turic. Camp. cum

Aim. VoIT. 1. 3. et edd. ante Bafil. ( nifi quod Veneta cepi). Turic. Flor. (a pr, m. uterq.) excipi. Reliqui accepi. Malim fine praepof, quae Afro — elicui. hercule. Sic Turic.

Flor. Guelf. Goth, ( tac. Gefn. ) Camp, cf. 5, i2, 16, 10, 2, 5. Reliqui hercle. ut illi. Turic. Flor. (hic a pr. m.)

cum i. cum Goth. coelefti atque imniortali. Gueif.

c. atcjue divinae cum VoIT. 2. ( cf. §. 82. it. 88-) ^^^ Camp. divinae atcjue c. cum Ald. Bafil. (nifi quod haec divine at)

86. Utor enim. Quare pro- quae ex ylfro — excepi.

ximum appellarit, tuetur fe Parum terfa oiatio. cf. not.

auctoritate Domitii ; nec opus crit. lu accedendo cf, 6,

igitur utar fcribere cnm re- 2, 35.

centioribus, cum nihil novi ut — cefjerimus, ita. Cave

mox proferat. conjunctivum lepetas ab vt ;

70

M. FAB. QUINTILIANI

mus , ita curae et diligenliae vel ideo in lioc plus eft, quod ei f uit magis laborandum : et quantum eminentibus vincituur , fortafTeg^^S 87 aequalitate penfamus. Ceteri omnes longe fequentur. Nam Macer et Lucretius legeudi quidem, fed non ut plirafin, id eft, corpus eloquentiae faclant : elegantes in fua quisque materia, fed alter humilis, alter diilicilis.

ef. 5. io> 91- et liic §. 95. Sic et 10, 1, 5« ergo (ciim edd. poft. ante Ald. ) pio igitur ; item 10, 4 > 4« ideo.

Turic. Flor. ( liic a pr. m.) idoneo. quantum. Gueif.

quanto plus cum Jeiif. et edcl. pofi. ante Ald. acc. Bafll. quanto Ald. Obr. eminentihus. Sic Turic. Flor. Camp.

cum Alm. Reiiqui eminentiorihus.

37. longe. Turic. omittit. fequentur. Carap,

Obr. fequuntur ; male. Lucretius legendi. Turic. L,

loquendi. Fior. ( a pr. ra.) L. ejus loquendi. phrafin, icl

eft, corpus. Turic. pars in ideni c. Flor. ( a pr. m.) pars in I. e. c. Guelf. ph. i. e. ut c. cum Jenf. (tac. Gefn.) et edd. poft. ante Bad. elegantes. Turic Flor. (hic a pr. m.)

legentes cvLxn Alm. liumiUs. Flor. luminis.

eft indefinite pofitus pro eo : cedendum eft. Ufus autem fatis fiequens Latinoiuiii iu couiparandis fuis et Giaeco- rum aliorumve virtutibus, geutem fuara fuosque cives prima pluralis numeiiperfona delignandi: cf. §. 93. 99. 107. Ita Tacitus Ann. 1, 50. a, 3. bis. Agitur ipforum qui fcri- bunt res , cum deceitat Ro- manus cum alius populi cive. aequalitate. ,,AequalitatL'm „interpretor aequabilitatem." Gefuerus. Cf. §. 54. „aequali ,,quadam mediocritate." Vir- giliiis nunquam infra fe de- fcenditj quod Horaero tacite

quidem hic imputatur. Cf. etiam dicta nobis de nomino aequalius ad 5> 8> ^^'

g7. IVIacer et Lucretius, cf. §. 56. itera de Lucretio 1 , 4 > 4- unde apparet, quare difficilis appelletur: vid. et not. noftr. ad i, 8> 8- Rccte autem Burm. monet, idein operis propofitum lefpicien- tem Ovidium fuhlimem appel- lare Lucretium Amor. 1,15» 23. Eadem caufa Statio Sylv. 2, 7, 76. eft „ dat furor ar- „duus Lucreti." Humilis igi- tur Macer propter herbarum proprietates , quas carmino confectatur.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 71

Ataclmis Varro in iis, per quae nomen eft ailecutus, inlerpres operis alieni, non fper- uendns quidem, veruni ad augendam faculta- tem dicendi parum locuples. 'Rnniiini^ ficut 88 goSfacros vetuftate lucos, adoremus, in quibus graiidia et antiqua robora jam non tantam ha- bentfpeciem, quantam religionem. Propio- res alii, atque ad hoc, de quo loquimur, magis utiles. Lafcivus quidem in heroicis quoque

verum acl augendam, Turic. Plor. (a pr. m. uterc[.) verus augendam.

88- vetuftate lucos. Turic. Flor. (a pr. m, uterq. ) vetus tamcn locus. Ille a fec. m. vetnftatem locutos,

alii, atque ad hoc, de quo loquimur. Ita Guelf. cum Alm. Voir, 1, 3. Balil. aliasque ad hoc de qua loquamur Turic. a fec. ra. a. atque ad Jianc de qua loqnimur, et fic Flor. Camp. cum Gotli. VoIT. 2. Locat. Venet. Rufc. ad hanc atque de qua l. Jenf. Tarv. alii ad hanc -phrafin de qua l. Ald. Reliqiii a. a. a. hanc ■phrafin dc qna l, heroicis. Tuiic. Flor. (a p}-.

ra. uterq.) erois. Ex Alm. ereis. Quid fit quod e VofT. 3. quafi v.iriAns fcriptura ipfuui noftrum p?ofertur heroicis , non exputo. Fateor mihi aliquani de noltra fcriptura fufpicionem fubnafci ( cf. §. 5^-)- -An et liic fuit ^'pifif ? Nili materiam magis quam metrum refpexilTet nofter, non profecto lafciviam iiotaffct, quam nemo in verfu liexaraetro erat miraturus, cura tot fxnt fatirarum hexametri nequitiis referti. An voluit aiiquam Hcroidum mentionem injicere? Non puto. Neque

Ataeinus Varro. Scribo heroicis. cf. not. crit. De

fimplici T. contia quidem Ovidio nota omnia, dignus

libros plerosque, fed auctore tamen imprimis, cujus dehoc

Horatio Serm. 1, 10, 46. Cf. poeta prodita conferantur, Se-

Qu. 1, 5, ig. fed imprimis neca pater Controv. Z, 10.

Ruhnk. Ep. Cr.p. 199 — £01. Philippus quidem Melanthon

natura gr.ivem et tetricum

88- Ennium — rsligionem. hic agnofcit Qu., cui Ovidius

Miranda elocutionis in noftro partihus niodo laudandus fit

proprietas et majeflas. Cf. vifus ; effe enim totum lau-

nos ad 1, 8,'8« dandum.

72

M. FAJ3. QUINTILIANI

Oviduts ^ et nlmium amator ingenii fui: lau- 89 dandus tamen partibus. Conielius autem Se" ojeriis ^ etiamli verrilicator quam poeta nielior, fi tamen, ut eft dictum, ad exemplar primi libri bellum Siculum perfcripnflet, vindicaret

enim in elegiis qnisquam luxuTiantis ingenii delicias magno- pere improbabit, fi maxime alieuas a mationarum lieroicarum dignitate. E-pica profecto metamorpliofes potueiunt appel- lari, quarum nofter alibi quoque tetigit leritatem et lufus 4. 1, 77. tamen -partibus. Sic Turic. Flor. cum Alm.

Bafil. Sed a fec. m. Flor. t. parcius, et fic Camp. cura Goth. ct cdd, a Jenf. ad Bafil. laudandis partibus fine conjunctione Guelf. E VolT. 5. laudandus partibus. VoIT. 2, laudandus in partibus ( cf. 86. it. 89- )• Reliqui t. in p, Praepofitio omittitui- etiam 9, 9, 111.

89. etiamjl. Turic. etiam jit. Guelf. etiam fic cum Voir. 3. Fateor mihi terfiorem videri orationem, fi reponatur etiamjt fit , propter iilud quod mox iufertur alterum Jl tamen. Camp. et Ji. exemplar. Turic. exempla. Goth. exem-

pluin cura Vall. (cujus cura nuUa ap. Badium fit mentio, fufpicor elTe in Vofl". 2. cf. §. 88- "^m 91.). perfcri-

pfijjet. Turic. ( a pr. m. ) praejcripfijfet.

39. Cornelius — Severus. Cf. Voir. de Hiftorr. Latt. p. log. Si propter locum de Cicerone a Seneca patre prolatum , Suaf. 6., Jof. Sca- liger conjectabat, pro Siculum in noftro reponendum elfe eivile bellum; poterat viciflim, id quod monent Colomefius ct Gefnerus, Aetnae iila de- fcriptio, quara adhuc teri- mus, commemorata Senecae filio epift. 79. fufpicionem in- jiceje particulae ex iilo opere Siculae expeditionis decerptae. Carminis Severiani titulum

non memorat fcholiaftes Perfii ad 1, 95.

etiamji. cf. not. crit.

ut ejt dictum. Nihil ego hic fignificari exiliimo nili communem et pervulgatum inter homines iftius vel fupe» rioris temporis fermonem, qui de opere Severi ita judi- caverint. Non opus igitur requirere , a quo tandem hoc dictum fit, multo minus etiam memoriam torquere , ut is in opere Quintilianco locus in- veniatur. Neque enim foleC ita fua dicta defignare.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 73

fibi jure fecundum locum. Sed eum confum- mari mors immatura 11011 palfa eft : puerilia tameri ejus opera et maximam indolem ofteii- dunt et admirabilem, praecipue in aetate illa, recti generis voluntatem. Multum in Valerio 90 Flacco nuper amifimus. Velieniens et poeti- cum ingenium Saleji Bajfi fuit, nec ipfum

Sel eum. Flor. ferrenum. Giielf. Varrenum. VofT. i. 3. jarrenum. Alm. Terrenum. Bafil. Vayenum cum Gryph. inarg. Steph. Ricc. ,,Latere liic poetam aliquem certum B,milii eft; fed quia ilie raptus in prima aetate, paucis forte ,,notus et memoratus fuit. Varenum fi legatur, lorte *' (for- talTe) 5, ille fuit , vel ipfi gentilis , quem a Cicerone defen- ,,fum faepe apud Fabium noftrum legimus. Varenum accui- „fatum a Bithynis memorat Plinius 7, c. 6. fed quem hic jjintelligi vix puto." Burmann. „Cum Gothanus et primae ,,editiones confentiant, et praeterea videantur haec Severo „CorneIio convenire , iit de qtio modo dixerit, eum ai y,exemplar primi lihri hellum Siculum non perfcripjifjfe : nefcio ,,an opus fit quaercre, quod forte " (fortalTe) „nusquam elt." Gefner. Turicenfem, fummae auctoritatis librum, commemorari non video (cf. 63. item prooemium nofirum tertio vohimini praemiffum p. 4. 5- )• -A- Mediolanenlibus duobus nihil opis expectandum, quorum uterque mutilus eft in noftio loco. Nec tamen dubito, quin verum viderit Burmannus. Eum ^uem liiodo verfificatorem appellarat tantis profecto laudibus ■Qu. non mactavit. Quis vel Bentlejus vel Ruhnhenius -^eX Porfonus nobis eum demonfiraturus efi, qui hic delitefcit?

admirahilem. Sic Tuiic. Flor. Camp. cum Goth. VoIT. 2. Alm. BodL et edd. ante Bafil. Reliqui mirabilem.

90. Saleji. Flor. fali. Camp. Salei cum Pvufc. Ald.

fecundam locum. Inter epi- natur is, qui multa in hoc

cos Latinos a Virgilio. fuper poetis judicio Quinti-

Sed eum cet. cf. not. crit. lianeo reprehendit, Cafpar

90. in Valerio Flacco. Cf. Barthius Adverf. 56, 11. item

Fabr. Bibl. Lat. ed. Ern. ad Stat. Theb. 6, 93. 10,

Vol. 2. p. 250 feqq. Maligne 700.

hic laudatum poetam crimi- ingenium Saleji Bafji. cf.

74

M. FAB. QUINTILIANI

fenectute maturum. Rahirius ac Pedo non 907indigni cognitione, li vacet. i,r<,m7zwj" ardens.

Baa. Bafil. Sed Gotli. SaUi curo Jenf. Tarv. VoIT. 2. Palat. Gebli. Syllae Giielf. cum VoIT. i. 5. quan(juam \\i Jile.

fenectute muturum. Turic. /". ma turhi , a fec. m. fenectus maturavit cum Bartliii cod. Bodl. Anderana, et fic liaud dubie Palat. Gebh. Sed Flor. (a pr. m.) /. turbit. Colinaei et Vidovaei edd. f. maturuit et lioc inelTe fufpicor Turic. etFlor, In hac autem fcriptura an lit reprehenfio , qualem vulgo agnofcunt in reccpta, merito dubitatur. Res manifefta foret, fi pro ipfuni leg^eretur ipfa, ut iie ipfa quidem fenectus attu- lilfe ejus ingenio maturitp.tem diceretur. Nunc , quae eft Gebhardi fententia, poteft fane intelligi iramaturae tantum moitis fignificatio, et habet ,, nec ipfum " quo referatur, H raemineiis , illura live Varenum iive Cornelium Severum ante diem mortuum modo narrari, idemque in Valerio Flacco oltendi. Fatendum tamen, ingratum eH^e afyndeton in verbo maturuit, oiationem autem terliorem et molliorem in rccepta; quanquam vel ipfa haec, propter illud nec ipfum, potelt nonnili in juveutute extinctiim Salejum teltari. Quo tamen ordine recenfetur, totusque dicentis de eo habitus is fere elt, ut colligas , nou valde laudabilem ei vifum Salejum. lu

nos ad 6, Pro. 3. p. 4-15. De fenectute maturuni confuie not. crit.

Rahirius. Hic, qui carmine perfecutus elt bellum Achai- cum, aliquot fcriptoribus cum eximia laude memoratur, vcl- ut Ovidio (Pont. 4, 16, 5.) et Vellejo 2, 36. et L. Sene- cae (Benef. 6 , 3.). Cf. Volf. . de Hiftorr. Lat. 1, 2i. Niliil ejus reliquum.

Pedo. cf. 6, 3, 61. Ejus- dem Thefeida , quae et ipfa intercidit , demonltrat Ovid.

Pont, 4, 10,71. Verfus de navigatione Germanici pro- fert M. Seneca Suafor. 1. Cf. idem VoIT. de Poett. LaU p. 52.

Lucunus. Nota de hoc om- nia. Alii hiltoricis eum po- tius quam poetis annumerant. Serv. ad Aeneid. 1 , 386. ,,Lucanus ideo in numero ,,poetaium elTe non meruit, ,.quia videtur hiltoriam com- ,,pofuiire, non poema." Cf. interprr. ad Petron. 11 8- et nos ad 3 , Q, 23. Sed hic confule not. crit.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 75

et coiicltatus , et fententiis clariflitnus, et, ut dicam quod fenlio, magis oratoribus quam poetis annumerandus. Hos nominavimus, 91 quia Germanicum Auguftum ab inftitutis ftudiis deflexit cura terrarum , parumque diis gosvifum eft , effe eum maximum poetarum. Quid tamen his ipfis ejus operibus, in quae,

EpiH. ad Trypli. i. pro maturuijje Flor. (a pr. m. ) Guelf, Jenf. ( tac. Gefn.) Tarv. Ald. matujavijfe. annumerandus»

Turic. mitanclus , a fec. m. iniitandus , et lic Flor. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Camp. cum Alm. Bodl. Bal. VofT. i. 2. 3. Vall. Bad. Bafil. Gryph. marg. item Vafc. marg. Steph. Obr. numerandus Jenf. ( tac. Gefn. ) cum edd. poft. ante Gryph. Quam fcripturam Regio probatam Badius ( cui accedere Gal» laeum narrat Burmannus ) recte ferendam negat, vel enim inter oratores vel oratorihus annumerandus fcribendum fuifTe. . Praefert igitur quod dant MIT. cui ilrmando adhibet Gallaeus locum 10, 2, 21 ; non m?le ille. Quanquam , fateor, ter- fius aliquanto magisque explere animum lectoiis videtur, quod nunc lcgimus, ita tamen ut in hac ratione fcribere malim ,,fsd, nt dicam quod fentio. " Quomodo autem haec fcriptura, fi ipfa fuit Quintiliani, abire potuerit in eam, quam praeferunt antiquiillmi quiqiie libri, non exputo. Eft tameix praeterea, quod avertat a vulgata : fit enim claufula hexa- metri plena in hac; quod fecus eft in imitandus, Acutioribus itaque locum hunc relinquo.

91. -parumque diis. Turic. Flor. (hic a pr. m. ) ■parum quae liis. Alm. -parumque his , et iic Canip. Sed Guelf. omiltit encliticam cum VoIT. 3. Scribendum cenfeo J/i*, monofyllabo. tamen his, Sic Turic. Flor. Camp,

Reliqui t. iis. Guelf. his om.

91. Germanicum Auguftum. 4 Pro. 3. Poetas , qui eum

Diu eftcum viderunt VV.DD. adulati iint hoc nomine, re-

de Germanici Arateis hic ne- fert Dodwellus Annal. Quin-

quaquam elTe cogitandum, til. §. 14« hosce : Sil. Ital. 3,

fed foium demonltrari Domi- 618 — 2o. Valer. Flacc. 1,

tianum imperatorem, de cu- i2. Martial. 8> 8^. jus poetica laude vide nos ad

76 M. FAB. QUINTILIANI

doiiato imperio, juvenis fecefTerat, fublimius, doctius , omnibus denique numeris prae- Itantius? Ouis enim caneret bella raelius, quam qui fic gerit ? Ouem praefidentes Itudiis deae propius audirent? Cui magisfuas artes aperiret familiare numen Minerva?

donato. Sic Turic. Flor. Guelf. cum Gotli. (non Jenf. err. Gefu.) Bodl. Vofl". i. 5. Bafil. Gefn. Bip. Sed pro in tjuae donato VofT. 2. iniquae donatus , quorum prius et Gotli. (tac. Gefn.) cf. §. gg. item 109. Sed fiifpicor male excerptum VoIT. 2. Editoruni piimus Camp. donatus et fic reliqiii.

fecejferat. Hoc e Lipfii conjectura (ad Tacit. Hift. 4> 8^0 dedi polt Gefn. Bip. Libri omnes fuccejferat. Cf. Dral;enb. *d Liv. 2, 50, 3. gerit. Sic Turic. Flor. Guelf.

Goth. (tac. Gefn.) Vall. Camp. Ald. et edd. pofi. ante Burm. acc. Bip. Reliqui egerit. Eurmannus, curiofus infolentioris verbi, appellat Gronovium in ObfT. 2, 3. p. 173. docentem exemplis, agere quoque hellum dici ab antiquis, (add. Oudend. ad Suet. Caef. 45-) ^^ec attendit (id quod negat etiam) bel- lorum, quae , quoad rei publicae praeeft, adhuc gerat Do- mitianus, lieri mentionem, non eorum quae egerit. GefneruS, recta probans, Kbrum fuum fecurius infpexit. Probabat Regius Codd. fcripturam gerit , non fuam emendationem reponebat. Cf. Drakenb. ad Liv. Epit. 49- P- 957-

deae jpropius. Turic. ea propriis ; a fec. m. eo propiut, Flor. (a "pr. m. ) ea p. cum Alm. Jamiliare numen

IVIinerva. Sic Flor. Balil. Sed Tuvic. familia rennum minerva;

donato imperio. ,,Donato 16. ,, — cui geminae florent

y,imperio militari, condonato ,,vatumque ducumque Certa-

j.tum fufpicionibus fratris, ,,tim laurus : olim dolet altera

,,tum fuo in optimarum artium ,,vinci. "

„Itudia amori, in opera -pot- praefidentes ftudiis deas tam

„tica , h. e. ad ea elaboranda, prope audientes imperatorem

,,a ftrepitu rerum gerendarum recte Gefnerus refert ad ago-

„fecefrerat Domitianus." Gef- nem muficum, quem inltituit

ner. Illurtrantur haec locis ille auctore Suet. Dom. 4.

Taciti et Suetonii fupra a me Cf. Stat. Syiv. 3, 5, 28«

citatis. Valde geminus Quin- 31 — 33. et noitr. 9, 4> ii-

tilianeo adulandi color eft familiare numen Jllinerva,

apud Statium Achili. 1, 15. Se enim Minervae filium jacta-

INST. ORATOR. LIB. X, i. 77

Dicent liaec plenius futura fecula. Nunc enim 9» ceterarum fulgore virtutum laus ifta prae- Itringitur. Nos tamen facra litterarum colen- tes feras, Caefar, fi non tacitum lioc prae- terimus, et Virgiliano certe verfu teftamur,

Jnter victrices hederam tibi ferpere lauros,

Elegia quoque Graecbs provocamus , cujus 93 miiii terfus atque elegans maxime videtur auctor Tibidlus. Sunt qui Propertiiim malint. 0'vidius utroque lafcivior: /icut durior GaU lus. Satira quidem tota noltra eft, in qua

a fec. m. familiarem ennium minervae. Guelf. /. nomen IVli- nerva. Stoer. Cliouet. Leid. /. nomen Hlinei-vae. Reliqui f. numen JVIinervae , quorum et Bal.

92. Dicent. Turic. (a fec. m. ) Guelf. dicunt.

fecula om. Turic. ceterarum. Camp. exterarum.

fcras. Guelf. feres cum Voff. i. 3. tacitum,

Turic. Flor. (a pr. m. uterq.) tantum. Ille a fec. totum, quod pofllt blandiri. fraeterimus. Guelf. -praeterihimus,

93. quoque Graecos. Sic MSS. quos vidi omnes (negli- gentibus fere iis «jui contulerunt ) quo acc. VoIT. 2. et Vall. cum edd. ante Ald. Regius transpofuit G. q.j et lic reliqui.

Satira. Quid h. 1. fcripturae dent Codd. parum difco. Turic. quidem et Floi". videntur Satyra cumBurm. At Guelf.

bat Domitianus, quam in Gallus. Cf. 1, 5» 8- Pro-

rem narrat Philoiiratus Vit. dita de eo erudite collegit

Apoll. 7, i2. periilFe quen- J. H. VoiTius ad Virg. Ecl.

dam, £T6<6>j ^vunv ev T«'f avr/, 6 , 64. Copiofius habes ex-

ov >jpx^» /^^ ■Tpofs5>)KE Tftif 0/)- pofita ap. Fabr. Bibl. Lat. ed.

fxociaiq £-Jj^a7f, OTt Ac(*iri(x-/Oi Ern. I. p. 4^5 — So- A5>)va; £(>) xajf,

Inter victrices. Virg. Ecl. tota noftra eft. Idem pro-

8, 13. de Pollione. fitetur Diomedes Gramm. 3,

93. Elegia quoque. H. e. 482« Putfch. non epico folura carmine.

73

M. FAB. QUINTILIANI

primus infignem landem adeptus Lucilius quosdam ita deditos fibi adliuc habet amato-909 res, ut eum non ejusdem modo operis aucto- ribus, fed omnibus poetis praeferre non dubi- 94 tent. Ego quantum ab illis , tantum ab Ho-

Gotli. Camp. ctim Gefn. per I. Vulgo fane per Y. Cf. 9, 3, g. et Drakenb. ad Liv. 7, 2, 7. Sed mox §. 95. Tuiic. fatur egenus , quanquam a fec. m. fatyrae genus , ut et reli- qui , nifi quod poft Gefn. per I. adeptus Lucilius.

Sic Turic. Bafil. Reliqui inferunt ifi. Luc. quosdam.

Sic Guelf. Balil. (cum VoIT. i. 3,) quanquam priorum qui- dem uterque interpuncto ante , et niajuscnla iittera Q. Turic. Flor. (a pr. m. uterq. ) L. quodam. Reliqui iL. qui. euosdam. amatores Baril. fola omittit. Bianditur

fane.

Lucilius. Vix erit cui liic noftro primum loeo objicia- tur. Ipli aliquoties a Qu. commemoratum vidimus.- Cu- pidum notitia locorum de eo tractantium inltruet Fabr. ab Ern. auctus III. p. 230. 31. add. J. G. VoIEum de poetis lat. p. 9. 12. Agen- tem faepilTime ©l verbofiHime de lioc operis fui decelTore Horatium habes Serm. I, 4 et 10. II, 1. Qui liic a nolbo improbatur verfus Horatianus eft I, 4, 11.; neque Jubium, quin illa tollendi ratio fit in expungendo et repreliendeu- do , non in allumendo, eli- gendo, probando, ut cenfuere aliquot polt Acronem et Por- phyrionem VV. DD. , quo- rum eft liic etiam Gedoynus ; vid. Turneb. Adverf. 1 5 > 9« et Burm. ad h. 1. Horatius,

cimi lutulentus fluat Lucilius, mirandum elTe negat , fi ^t quod tollere ex eovelis. Quod fane judicium, ut parum me- mor eft Qu. lectorum fibi in auctoribus (cf. y, 4, 2Q.), de- biiitavit immutando , cum faciat dicentem Horatium „ali(juid elTe quod tollere y,pofJis." Sed ipfa ea notatio veteris poetae , tanquam qui flueret lutulentus , movebat ftomachum noftro. Eruditio- nem Lucilii maxime in piae- ceptis linguam fpectantibus agnofces , qualia tractavimus 1, 6, 3' (et ibi eruditiffimum. appellat nofier ) i, 7, 15. ig. IMec Horatius difHtetur 1, lo, 64 — 66. „fuerit Lucilius — • „limatior — Quam rudis et ,,Graecis intacti carminis ,,auctor." Cf. nos ad 1,5» 25« [Vid. Addenda.]

INST. OFiATOR. LIB. X, i. 79

ratio dilTentio, qui Luciliwn fliiere lutulentum^ et, eJJ^e aliquid^ quod tollere pojjis ^ putat. Nam eruditio in eo mira, et libertas, atque inde acerbitas, et abunde falis. Multo elt terfior ac purus magis Horatius^ et ad notan- 910 dos hominum mores praecipuus. Multum et verae gloriae, quamvis uno libro, Peiflus

9/^. lutulentum, Guelf. luculenter cum VoIT. i, luculentum VoIT. 5. fufpicora, nam lic Gotli. (tac. Gefn.) Camp. Sed Jenf. (tac. eod.) lutidenter cum edd. ante Ald. Nam

eruditio. Sic Turic. Flor. Camp. cum Gotli. VoIT. 2. et edd. ante Balil. Reliqui inferunt et. alunde. Turic,

Flor. (liic quidem a pr. m. et hah.) Camp. ahundantia cum Alm. cf. 4, 5, 15. Multo eft. Turic. multum et ejh.

Flor. Camp. multum etiam eft. Guelf. Multum eft cum Alm. Voff. 3. et edd. ante Ald. Sed Goth. multo etiam eft cum VoIT. 2. Noflrum et in VofT. 1. ut quidem videtur, etli tur- bante aliquid Burraanno. Mirnm profecto, quod vetuItifTimi libri ahunde non dant, quod fua quidcm fe commendat lati- nitate. An fuit „acerbitas et ahundantia, falis multum etiam" ? Sed ei, qui hoc probarit, docendnm fuerit, quid fit ahun- dantia lic per fe polita, deinde defendenda affectatio liiuctu- lae in ultimis iftis falis multum etiam. Quod mox recurrit viultum, in noltro non magnopere moror (cf. §. 42.); et am- plificatio ilta comparativi „muIto terfior" nimia, fateor, milii videtur in Quintiliano , non magno quidem Horatii admi- ratore. ad notandos liominum mores. Turic. non

lahor ejus amore cuui ALii. Sed Flor. (cf. ad §. 89-) Guelf,

94. Multum et verae gloriae. tenebrae vix poterant delectare

Non uno modo accipi potelt noltrum, cur tnnta laude pro-

conjunctio et , ut vel adjun- fequatur, nondum fatis intel-

gat modo Perfium' Horatio, ligo. Neque enim nunc de

vel, id quod praefero, valeat ipfo quaero, verum de Quin-

et quidem , hac fententia : tiliano eum judicante. Idem

„multum gloriae et quidem quod nofter de Peruo fentit

„verae gloriae. " Eft autem Martialis loco notillimo 4,

conjunctio in omnibus, quan- 29, 7. g. „Saepius in libro

tum video, libris. — meruit. 5,memoratur Perlius uno,

cf. ad §. 72. — Perfium, cujus s,Quam levis in tota Marfus

%

80 M. FAB. QUINTILIANI

jneruit. Sunt clari hodieque, et qui olim nomi-

niji lahor ejus amore cnm Goth. VoIT. i. 2. 3. et edd. anta Ald. exc. Camp. qui manifelto noftram dat fcripturam. Haec igittir , qiiam merito praetulit Regius, ubi inventam , quan- quam aliquot exemplaria appellans, non teftatus, nobis nunc ab editione urincipe fola commendatur (in qua liic quidem aliquid confulto mutatum non credo , cf. 6, 3» 47- ^t 9, 4» 113. ubi profecto aliquid interpretationi dedit Camp. ) ; nifi forte fidele efi; iilud Gibfoni in Biitannicis fuis filentium. „Sunt tamen , qui legant et in fcrih ndo lahor ejus amore ,,j}raecipuus : fed non procedit, de lyrico enim , in quo de „amore labor lit, paulo poft dicet." Badius. Non male ille; qui J« fcrihendo , i. e. defcjibendo , amore junxiffe videtur. Poftrema ejus parum intclligo. Quid enim de amoris lahoro in paucifllmis iftis , quae mox fequuntur, de lyrico genere? Reliqui in vocibus nifl — amore at^nofcunt eam fententiam, quae fupra legitur 6 , 3 , 3. ubi noftrum locum defignabat Burmannus, me quidem fruftraquaerente. Poteratea rectiflirae poni a Qu. agente de Cicerone fuo , de Horatio nequaquam; cf. proximam notam et malignam mox ejusdem laudem, item 1, 8» 6' Qiiod qui fpectet, eruat fortalTe e Turic. fcriptura „ nou enim labor ejus amore " i. e. tuto pronun- ciare poffum , 7^0« enim cet. Niliili tamen lioc coUatum ad noftrae lectionis proprietatem et veritatem et elegantiam, quae unice digna eft Quintiliano nec potuit profecto lic fponte nafci. Quomodo ea lateat in illis Turicenlis ductibus, difHcile dictu, quanquam nec defpero peritum criticum et diplomaticum lioc demonftraturum , ft praefertim ad obfcu- ratam fcriptionem mature accelTerit molefta corrigentis fedu- litas, qui illa ex fexto libro Ixuc obtorto coUo attraxerit, nixus maxime voce -praecipuus. hodieque. Camp. hodie

qucque cum Gotli. VoIT. 2. et edd. aute Grypli. Burmannus ablegat ad Gronovii notam in Liv. 1 , 26 , 13. unde a Dra- kenborchio dimittimur ad Liv. 5 , 27 , 1. nominahuntur.

Turic. Flor. (hic a pr. m. ) nominahantur. cf. 45-

„Amazonide"; ubi an Mar- Sunt — nominahuntur. cf. ,

fus lit is, de quo egimus ad 3, 1, 2i. undc hujus quoque

6,3, 102. piurimis locis Mar- loci interpretationem pete, ii

tiali ob epigrammatum elegau- forte haeres. Neque enim

tiam laudatus, merito dubi- dubium, quin utrobique idem

tatur. teftari voiueiit Qu. Qiii fint

INST. ORATOR. LIB. X, i.

o 1

iialmntur. Alterum illud etiani prius fatirae 95 genus , fed non fola carminum varietate raix- tum condidit Terentius Varro^ virriomano- rum eruditifiimus. Plurimos liic libros et doctillimos compofuit, peritiilimus linguae Latinae, et omiiis antiquitatis, et rerum Giae- carum, noftrarumque, pius tamen fcientiae collaturus, quam eloquentiae. lambus non 96

95- etiam — fei. Sic libii omnes et mei et aliorum aiite A»d. qui Jecepit Regianam eraendationem ejt et — ^uodf ctim omnibus relJ. exc. BaJil. ejt etiam dare narratiir Alm. me quidem incredulo , cum niliii lale fit in Flor. (cf. §. g/j.). (juod pro y<?f/, nifi ipfe dormitavi, liabet Camp. doctijji-

vios. Guelf. eruditijjitnos cum VoIT. 5« Vide permutatas ejusdem potefiatis voces §. 86. 98- Gramcarum. Turic.

(a fcc. m. ) gejlarum. coUaturus, quam eloquentiae,

Turic. Flor. ( liic a pr. m.) omittunt, cum Alm.

autem, quorum Iiic nomina reticeat nofter, nou eft dictu facile , ut nec altero loco quisquam diviiiavit. Juve- nalem, cujus fere iu mentem venire folet interprctibus, liic non iuteliigi, fatis liquet, fi vera funt quae disputavimus in praef. nofira to. I. p. 32 feqq. Intra fatirae autem fciiptores omnem lianc quae nunc fit cenfuram coe^citam elTe, nemo nttentior neget ; quare nec Martiaiem cum Al- melovenio fignificatum cre- dam.

95. Alterum illud — con- didit Tercntius T urro. Ilanc qtiae eft vctus , fcriptu]'am pjobans Gefnerus interpreta- tur -priui quali dictum pro

Tom. IV.

■praeftantius , ciim Cafraiboni ratio (de Sat. 2, 2. pag. Ramb. 199.*) vocandi Vanonianam Satiram priorsm, quia Ennium auctojem liabeat, Lucilio ma- jorem , nimis diferte pugnare videatur iis quae §. 93. dicat Fabius. Hoc quidem milii adeo manifeftum non fit, nec tamen znagis quam Gefnerus fido vocabulo prius tanquam incorrupto. Ipfe dubitat, an ex compenuio pofterius perius oitum Iit. Quid li proprium fuii, ut refpiceret Qu. ad lig- nilicatum ilJum priliiniun fw turae , quo leges dicuntur lOgapi per faturam i. e. mifcel' lae? (Vid. Noveil. 4, 1, 43.) In qua ratione /e<i locum op« time iuveniiet; poterat enim F

82

M. FAB. QUINTILIANI

fane a B.onianis celebratus eft, ut proprlum opus; quibusdam interpoillus: cujus acerbi- tas in Catullo, Bibacidp, Iloratio: quanquamgn illi epodos intervenire reperiatur. x^^t Lyrico-

96. opus ; quihusdam. Sic Tmlc. Flor. (hic a pr. ni.) Giielf. Reliqui inferimt a. Vofi". 5. et liuc et quih. omiliere nurratur. Horatio. Guelf. niacro. mire. illi.

Guelf. illa cum Voff. 1. 3. ille Jeuf. ( tac. Gefu. ) cum edd. polter. ante Ald. intervenire rep. Guelf. cum VoIT. 1.

intervenit rep. Turic. Flor. intcrve ( cf. 11 5-) "On rep., a fec. uterque na. intervenire non r. et lic reliqui omnes anto Grypli. qui nieorum primus omiitit nun de conjectura Regii, cuni poltcrioribus exc. Gefn. Bip. Acceduut quos in trans- cinfu evolvi codd. Italici r.on dantes onines. Recte omilti fententia non niagis ofiendit quam ipfi vctuftifllmorum Kbb. ductus. Nam fjllaba re liauRa a fequcntis vocabuli initio, 721 vel folum n a librario accipiebatur non {ci. 10, 2, 24. et leviore etiam occafione non exiftens liic §. 98- )• Argu- niento elt Guelf. quoque fcriptura. Qui vero cum Gefnero et Boettigero (ad Horat. p. 279.) tueri cupiat ncn, ei fal- tem illis reponendum erit pro iHi , ut inteiligantur Catullus et Bibaculus, non prior folus ; quanquam ne fic quidem exi- ftit fententia loco idonea. Ecce auteni iteruni , vel centies potiuSj Crifpinus Gallneus, qui a (juihusilam — reperiatur tanquam gloHam profcribit; cf. §. 4- reperiatur. Turic.

Flo]. ( liic a pr. m.) reperietur. Sic 99. referenturuteTqu.e hoxuni a pr. m. , ciun Alm. At. Turic. (a pr. m.)

videri mixtura ifia maxime Toculam quod libroruEh au-

diveiforum carminum confo- ctoritate confirmari putans.

ciatione efFecta. Cafaubonia- 9G. ntpropriumopus, QiihIq

nam loci nofiri interpretaiio- inter Graecos condiderimt Ar-

neni fequitur Dacciius in cliiloclixis, Hipponax, Simo-

commentatione de Satira iu- nides; cf. §. 59.

ferta tertio Vol. Acad. In- quihusdani ititerpojitns i, e.

fcriptt. probatus ilie Gedoyno aliis metris mixtus efi a qui-

in verlione francogallica. De busdam R.omanis.

Satira Varroniana cf. 1, 4> 4* Bihaculo. Cf. 8, 6, 17. itcm

Heinrichius, Kilonienfis phi- VoIT. de Poetis. De acerbi-

lologus (Explanatt. Horatian. tate iambi cf. 9, 4» i4'-

prooem. a^^^S- Januar. //. ) quanquam — reperiatur. Cui

pereorimim fuadet pro piius, Lic intcrveuire epodos dici-

INST. ORATOR. LIB. X, i. 83

rum idem Horatius fere folus legi dignus. Nam et iiifurgit aliquando, et plenus eft ju- cunditatis et gratiae, et variis liguns et verbis feliciinme audax. Si quendam adjicere velis, is erit Caejius Bajjus ^ quem nuper vidimus:

«. Giielf. omittit cum VoIT. i. 3. Nec Locat. An (ut Burm. ait), fed At. lilud autem Piufc. /en-j. Guelf. lege,

Goth. (t.ic. Gefn.) omittit /o/u^. 'Nam et inf. Gueif.

oraittit et. figuris et verhis, Jenf. (tac. Gefn.) v. e. f,

cum edd. pofter. ante Ald. feliciffime. Turic. (a fec. m.^

ferocifjime cum Bodl. Bal. Jenf. Tarv. quendam. Sic

Guelf. quidem Turic. cum VoIT. 1. Reliqui quem. An forte erat quem tamen 7 adjicere. Turic. adicere ( cf. 9,

3, 19. 3j 6, 10.) Flor. acdicere, a fec. m. addicere.

is erit. Turic. Camp. cum Gotli. VoflT. 2. omittunt iV, Flor. (a pr. m. ) titramque vocem , Jenf. folura erit , cum edd. pofter. ante Ald. Caefius. Turic. Flor. celfius,

Tarv. Ald. ccfjius. vidimus. Flor. (a jir. m.) videmus,

tur, is neque Horatius elt ne- ,,quando infurgit, aliquando

que , id quod etiam alienius, ,,]"ucunditatis plenus eft" : lic

Catullus ; fed intelligendus enimGraecorum virtutes, quo-

iamhus , qui cura fubjungit rum Pindarus, Alcaeus, Steli-

fibi epodon, jam noii purus cliorus fublimitate, lenitate ec

elt et videtur alius ab eo, jucunditate Anacreon Simo-

quod proprium appellatum nidesque praeftiterint , ab

erat opus. Epodos, minor Horatio confociatas liic com-

verfus accedens alteri, invento mendari. Quod vereor ne fit

Archiloclii uarratur frequen- ambitiofius pro Horatio in-

taii coeptus; vid. Hephaeft. terpretari.

p. 70. Terent. Maur. p. Putfch. verhis. Fateor parum ple»

a.i\Q.2. nam mihi videri hanc oratio-

infurgit aliquando. Malig- nem, quae fic fimpliciter ver'

nam hujusmodi laudem Ho- ha ponit, nullo comitante

ratii multi indignati non ta- appofito ; nam huc quoque

men eo pervenerunt ineptia- variis trahere , etiam magis

rum , ut cum C. Barthio pro jejunum. Sufpicor autem, »0-

aliquando reponi vellent aqui- rius reponendum effe pro

lae modo, Neque ego Bur- variis.

manno accedam geminanti quendam. v. not. crit.

fua interpretatione adverbiiuTi Caefius Bafjus. Hic eodem,

quafi partite pofitum „ali- guo et Plinius major, Veluvii

F a

84

M. FAB. QUINTILIANI

fed euin longe praecedunt ingenia viventium.

97 Tiagoediae lcriptores velerum ^dccius atquegia Pacuviiis clariJfimi gravitale iententiarum, verborum pondere, auclorilate perfonarum. Ceterum nitor , et furama in excoiendis ope- ribus manus, magis videri poteft temporibus, quam ipfis defuiife. Virium taraen Accio plus ti'ibuitur: Pacuvium videri doctiorem, qui

98 elfe docti aftectant, volunt. Jam V^arii 'Thye-^

97. veterum. Sic Flor. cum Alm. (cf. q5-) Giyp^'- C^SS^-) Baiil. Scd GueK. J eruni. Ueliqui omiituut , quoiiuu et Tuiic. cflfe miror. ciarijjiini. Tuiic, Flor. gravijjimus,

verhorum. Camp. verborumque cum Gotli. et eild. ante Bafil. acc. Grypli. -pondere , auctoribate. Sic Turic.

rior, (hic a pr. ra.) Guclf. Camp. Goth. Jeuf, ( tac. Gefu. ) cum Alm. Tarv. Pveliqui inferuut et. manus. Turic.

vianu. Guelf. magnis. Hoc quidem pro niagis dare narran- tur Voff. 1. 5. videri doctiorcm. Guelf. vendicare d,

cum marg. Bafil. Ex Volf. 1. 3. venderet doctiorem. ,

98. Varii Thyeftes cuilihet. Flor. varlis tuo tcjlis c. Guelf. Varrus c, Goth. (inc. Gefu.) varns c, cum Vail. VoIT. 1.2.3. Colbert. Bafii. et aliquot Buimauui ; cf. 3, Q, 45.

incendio periit, tefle Probo apud Schoiiarten Perfii. Ap- paret congruentia tcmporura. Perlius fextam ci iufciiplLt fatirarum fuarum,

longe — viventium. Miror, fi eum quem folum Horatio adjicere pofifis ,, longe prac- ,,cedunt ingenia viveutium". "VidebantuT ne ipfa quidem digna , quae cos^nofcereutUT, cum Horatius j, folus lcgi „diguus" eflet. Iloriim qui- dem aliquem, qui Quiutiliauo

obverfaretur , Statlum fuilTe fufpicor, cujus in Silvis funt Lyrica.

97. veterum. Fiefpicit hoc ad illud, quod mox eft in Vario et Ovidio Jam , et in fubfequenlibus, quos viderim,

■ ■•' u> o*

Accio — Pacnviiim. Ilorat. Epift. 2, 1, 55. „ — aufcrt „Pacuvius docti famam fenis, ,,A^cius ahi. " De Facuvio idein lentieutem vid. yCic, Orat, 1 1. iuit.

INST. ORATOR. LIB. X, i. S5

fles cuilibetGraecarum comparari poteft. Ovi' dli Mcdea videlur milii oftendere, quantum ille vir praeftare potuerit, fi ingenio fuo tem- perare quam indulgere maluilfet. Eorura quos viderim , longe princeps Pomponijis «S<?- CLnidiis^ quem fenes parum tragicum putabant, 9i5eruditione ac nitore praeltare confitebantur.

Graecarum. Sic Turic. Flor. (liic a pr. m.) cum Alm. probante jam , ncc recipiente BurmannOj qui recte vulgatam repetit indc, quod Jam Karus fuerit in quibusdam codd. Sic enim fcribeutliun iu Burmanni nota, pro Jam Variis, quod fphalma non debebat propagare corrector ille Capper. Reliqui Craecnrum. foteft. Gueif. valet cum Voff. i.

cf. §. 95. Sic et mox 102. VofT. 1. nominajfe pro clixijfe, quanquam fme fenfu. il'.e vir. Sic Turic. Camji.

Reliqui r. /. temperare — indulgere. T\ni.c. operari —

indulgere. Offecit o praecedens verbo tcmperare , mox iftud operari fojmae indul gere. Alm. operum — i. Bafil. impe- rare — /. quod aliquatenus tuetur Burm. ad partes vocato Senecae patris loco Controv. 1. 1. praef. ,,Nemo (Latrone) ,,plus ingenio fuo imperavit, nemo plus indulfit" liiuc alieno.

fenes parum tragicum. Turic. f. quem p. tradicum, a fec. m. /. pindarum traicum, et Pindarum quidcm Jenf. Tarv. In- venit et procuravit monftrum jam Regius. f non p. Gueif. cum Vofl'. 3. Ee[uidem pro illo Turic. quem repofueriiti quidem; cf. 96.

98. Ovidii Medea. Cf. 8» tes illi veteribus fuis et ani-

5 , 6. De hoc fibi nimium mati fere ut ii, quos redar-

indulgente cf. §. gQ. guendos libi fumit Iloratii

Poniponius Secundus. Cf. 8» epiftola fecundi libri prima,

3, 51. Quos fe vel alios „parum tragicum " elle judi-

vidijfe, eos horum pueritiam cabant Pomponium , quippe

vol adolefcentiam viveiulo at- qui nimium coiicederet nitori

tigiffe fignificatj ut niodo cuidam novitio. Horctius

§. 96. ii8« 5» I5 lo- Sic item comparandus mox in

ct ,,qtii a nobis auditu^ eft" Coraicis judicandis, ut et

102. (S*'??^ igitur tum, cum Gellius 15, 24. A6. fenes pw

ipfe juvenis eflet Qu. , faven- ruui cf. not. crit.

86 M. FAB. QUINTILIANI

99 In comoedia iiinxime claudic.imus ; licet Varro Miijas ^ Aelii Stilonis fententia, Plaiitino dic at JermoTie locuturas fuifje ^ Ji Latine loqui vellent ; licet Caecilium veteres laudibus ferant; licet Terentii Jcripta ad Scipionem Africanum referantur: quae tamen funt in lioc genere elfcgantiflima, et plus adliuc liabi- tura gratiae, ft intra verfus trimetros ftetiffent.

100 Vix levem confequimur imibram, adeo ut

gg. Varro IMufas. Sic Turic. Flor. Camp. cum Gotli. Voir. 2. et edd. nute Stocr. exc. Balil. acc. Roll. Reliqui liic inferunt dicat, quod uos cum illis infra poft Plautino. Quae latio (agnita illa, ni(i dormitavi, a Guelf. ipCo ) faciiior fane et minus implicita, JVIuJas, Aelii Stilonis fsntentia.

Turic. niufa fevi Jtilonis f. , a fec m. mrifas epiftilonis fenten- tiae. Flor. vi. epiftilonis f. Guelf. m. eliftelionis f. Camp. 111, F.piftolonis f. et fic Gotli. Jenf. ( err. Gefn. ) cum edd. ante Bafil. nifi quod excufi plerique Aep., Ald. autem diiem- tim Epi Stol. Litteiam I Stiloni poit Iladr. Juuium lioc docentem primiis dedit Burm. Ex VoIT. 3. afferunt Elifti- /on/j. Burmannus nialit ex Aelii St. fententia, Remanent tamen iu vulgata ipfa ambages, et malis : V. ex Ae. St. f. JVTufas P. dicat f. E noflra certe morofior aliquis poITit eruere, Varronem dixiJTc, Mufas fententias quidera ab Aelio Stilone, fermonem a Plauto mutuaturas. Nemo tamen, opinor, dixit: fentcntia alicujus loqui pro eo : cogitata et fenfa ejus proloqui, Turic. ( a pr. m.) locutura. Terentii. Flor. ferenti.

tamen. Turic. (a pr. m.) tam.

100. levem. Turic. legem , a fec. m. legem gentes. Flor. lenem.

99. Aelii Stilonis. cf. i, 5, Menandro , quam Soplaoclem

61. Sed et hic not. crit. Euripidi poftponebat nofter,

oratori formaudo fcilicet in-

phis — intra verfus trime- tentus. Noftri judicium pror-

tros. An tuo labori parcebas fus improbat Bentlejus in

ita judicando , labi ? Aiifto- fchediafmate de metrisTeren-

phanem ad tam ftmplicem tianis. — De Scipione, cui

numerum aftringere noluilles Terentiana afcripta fuerint, cf.

puto. Sed Iiunc fortalTe tam Sueton. in vita Terentii.

INST. ORATOR. LIB. X, i.

G7

mihi fermo ipfe Romanus iion recipere videa- tur illam folis conceffam Atticis venerem, quando eani ne Graeci quidem in alio genere linguae obtinuerint. Togatis excellit ^frd' jiius^ utinamque non inquinaQet argumenta puerorum foedis amoribus, mores fuos fanus. At non liiftoria ceiTerim Graecis, nec oppo-»oi

quaiulo. Tnric. Cainp. quoniam. Flor. quum, Gotli. Jenf. (tac- Gefn. ) cum cum edd. .-iiite Ald. An fuit anti- qiiitus (jucniain iine eani? nuerunt. Placet: fed folus. Flor. linguae quae.

utinamcfue. Turic. Flor, 5. 5- g. 3. 1.

ohtinuerint. Guelf. ohti- Idem linguae oitiittit, pro quo j4franius. Turic. ajricanus. ( liic a pr. m. ) utinam. cf. 6,

lOi. non hiftoria. Sic Tnric. Flor. Guelf. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) Cainp. Tarr. Transpofuit Regius, quera fecuti recentiores omnes. Nofirum acrins eft in negatione , velut illud Virgilii Georg. 4> 53o. j4t non Cyrene , quanquam ibi defit verbum. cejjcrim. Alm. omittit; nec aliter Turic.

quantum notantem capio Ulricum V. C. Sed manifeilo cejjerit Flor. (cf. 97.) cum leliquis omnibus. Nos primi expie/Timus emendationem Burmanni ,,ut fint jactantis Fabii „verba , qui antca falTus erat, claudicare Romanos in comoe- „dia. et lioc convenit fequenti verear." Recttis cafus hijtoria, qui eft in vulgata, et improprius eft et languet. Vide tamen, an reponendum fuerit cejjerimus, cf. 36. item 10, 7, 29. ubi Guelf. fecerim pro feceriinus.

100. obtinuerint, v. not. erit.

mores Juos fajfus. Cf. Au- fon. Epigr. 72, 4« Agnofco liic frugi liominem rhetorem nollrum , nec adeo me deli- ciae .irtis c.ipiunt, ut , quod hodie folent plerique, indig- ner tefiantem fenfus fuos et

aliquid virtuti concedentem. Idem optimus Gefnerus et liic fecit et, quo ablegat, ad Pliu. Epift, 4, 27, 4-> acri nec in- facunda oratione exagitansni- miam liujusmodi fordium pa- tientiam. Similis apud Boi- lavium Renierii reprelienfio in A. P. 1. 2. — De AJranio cf. Rutgerf. Var. Lectt. 4. 19-

C8

M. FAB. QUINTILIANI

nere Tliucydidi Salluftiiim verear: neque indignetur fibi Ilerodotus aoquari T. Liviinn^^i^ cum in narrando niirae jucunditatis, clarilFi- mique candoris, tum in concionibus, lupra quam enarrari poteft , eloqaentem : ita quae dicuntur omnia, cum rebns, tum perfonis, accommodata funt : affectus quidem , praeci- pue eos, qui funt dulciores, ut parciflime dicam , nemo liiftoricorum commendavit ma-

neque ind. — aeqiiarl. Turic. ne i. f. liero doctis ( a fec. m. dotis) ae. Canip. neque i. H. equari Jlhi , cujus ordo <fane placct, et finiilem fnaferat Regius 72. i. H. Jihi ae., cni nonnin Ald. et Colin. aufcultarunt, tofte Burm. adde Bad. neque e Gotli. ( tac. Gefn. ) et Canip. alTuuilinius ; reliqui nec.

clarijjimique candoris. Guclf. oniittit. enarrari.

Gueif. narrari cnm Voff. 3. Steph. Colin. ; male. ita

quae dic. Sic Tnric. Guelf. cum VofT. 3. itaque d. Flor. Gotli. ( tac. Gefn. ) Camp. cum Alm. VolT. 1. 2. cum edd. ante Ald. acc. Baill. Reliqui ita d. , corrigente Regio.

cuin rehy.S. Tuiic. cuni in rehus. funt. Sic Turic.

Flor. (a pr. ni. uterq. ) cum Alni. Reliqui yeJ. Pro accom- niodata Turic. accommoda. Flcir. (a pr. m.) adcommoda.

quidem , praec. Gucif. inferit et , non niale. Noltra» voces cum eos omittit Gotli.

101. clarijjimique candoris. Cf. 32. et nos ad 2, 5> iQ- Sed video exortum nofliae rationi novum adverfarium Wyttenbacliiurn , qui cando- rem malit ad animi Iincerila- tem ac benevolentiam reterii (Bibl. Crit. III, 4. p. 29.). IToc, opinor, dedit fuae de Patavinitate Livio exprobrata fententiae ; et vellem noflras rationes attigilTet et convei- lilTet, Nunc eas tcneo.

fupra qnam enarrari poteji. Plane pro inenarrahiliter, quod eft apud Liv. 4^» i5> 2. cf. 6,3.6.

commendavit. Fateor me liaerere in voce. Quod hic maxime expectabas, quodqiie reddidit Gedoypus, tractavit, ineffe non puto ; nili forte eft pro ,,ajrprohavit fuis lectori- ,,bus." Nam ornavit, ama' biles reddiilit non fufHcit.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 89

gls. Ideoque iinmortalem ilLam Salluftii velo- 102 citatem diverfis virtutibus confecutus eft. Nam milii egregie dixilfe videtur Servilius JVonianiis^ pares eos magis, quam fimiles: qui et ipfe a nobis auditus elt, elati vir inge-

102. illam. Tiiric. Flor. (liic a pr. m., fed reponit ante immort. quo loco et Guelf. liabet) omittunt, cum Alm. Sufpicor Lauitum a praecedentis extremis. Salhijtii.

Turic. (a fec. m.) Camp. Salluftius cum Jenf. Tarv. Conexit Regius. velocitatem. Turic. (a fee. m.) civili-

tatem. Servilius Nonianus. Guelf. Virgilius (cf. ad

8 5 5 » 33-) Novianus, et /ic in fec. nomine Jenf. cum edd. polter. ante Burm. S. Nomanus Goth. ( err. Gefn. ) cum Yoir. 2. S. Nomiaiius Camp. Noftrum et Vall. et vetu- fliilimi. elati z-ir ingenii. Turic. Flor. clarius in-

gsnii. Ille a fec m. clarus ingenio, et fic Camp. cum Gotli. Vofl\ 2. Colb. et edd. ante Bafil. Claret v. i. Guelf. Ex Vofl". 3. aifertiir daret v. i. Goth. elatus ingenio, in quo, niii poit Gefn. et ipfe connivi , verac demum fcripturae femina fervantur. Quis enim „clarum ingenium" dixit, niii forte ipfum Iiominem iignificaret, cujus elTet ingenium , ut 119. Elatuvi, quod idem eit ac fuhlatum i. e. amplum, fublime, poterant optime ii, qui fuhlatius vel elatius dicere opponunt ei, quod eft ■prejjius et tenuius. Quod faciunt Cicero et Pli-

102. velocitatem. Cf. 4> Servilius Nonianus. Homo

2, 107. Animadvertendum et morum et ingenii fama

autem fumma hic proprietate florens, qui Romanis rebus

poiitam vocem fubjecto con- tradendis inclaruit, poftquam

fequendi verbo. Et hoc diu foro celeber fuerat.

quidem unusquisque fentiet Verbis utor Taciti Annal, 14,

non dici nunc pro hahendo, 11). cf. Dial. de Oratt. 23.

acquirendo , fed cITe penfare, Plin. Epift. 1, 13, 5. Hunc

praecurrentem ita confequi, iit patrem coluit Perlius;

ut non lit potior ipfo qui vid. Suet. in vita. Ejus in

fequebatur ; quo nomine fepulcro in via Appia nuper

,, diverfae virtutes " aptiilime efFoITa ftatJia, confulari habitu,

dicuntur. De confequendo cuia Canovae, eximii fculpto-

cf. 10, 2, 7. Inimortalem ad ris optimique viri.

§. 86. 10, 2, 18. elati vir ingenii; vid. not.

Grit.

9»

M. FAB. QUINTILIANI

iiii, et fcntentiis creber, fed minus prelTus, losquam liiftoriae auctoritas poftnlat. Quara, paulum aetate praecedens eum Bajfuis ^hifi' dius^ egregie, utique in libris belli Germa- nici, praeftitit, genere ipfo probabilis in om- nibus, fed in quibusdam fuis ipfe viribus if>innnor. Supereft adhuc, et exornat aetatis noftrae gloriam , vir feculorum memoria dig-

nius minor. Cf. 6, C, 19. et liic 104. „elatum — fpiritum," it. 44- ,,elatiur itigenii vis," ubi Goili. Vofl". 2. clcuior pro elatior. Etiam 129. clarae fententiae T^oQint YidtYX eSe i^otiws elatne; neque tanieu opus mutatione; cf. §. 46. Noftrum itaque hic vepofui. creber. Turic. Flor. crebor ; a

fec. m. uterque crebiior, et lic Camp. cum Gotli. Voff. 2. Colb. et edd. ante Bafil. -prejfus. Turic. (a fec. m.)

Camp. expreffus cum Bodl. Parif. (1542,) Coiiii. poftw

lat Guelf. omittit cum VoIT. 1. 3.

103. Quarn. Turic. Fior. (liic a pr. m.) quia. Guelf. Queni cum VofT. 1. 3' praecedens. Tmic. pendens.

Aufidius. Guelf. Affiduus. ex Vod. 3. AJfidius. fed

in. Turic. Flor. (hic a pr. m.) omittunt. fais ipfe.

Turic. Fior. vis ipfe. Guelf. ipfe omittit cum VoIT. 3. Utrumque omittit Camp. cum Goth. Voff. 2. et edd. anto Bafil.

io4> Supereft. Turic.fuper ejus, s. fec. m. fermone fuperior ejns. adhuc, et. Turic. Flor. (hic a pr. m.) ad hoc,

omilTo et. inemoria. Turic. Flor. (hic a pi-. m.) memoriae.

fententiis crehcr ; cf. 63.

preffus ; c.i. 4,' 2, 117. 103. Baffus Aufidius. Ab hujus (hiftoriarum) fine avun- culum fuum reium geltarum libros condidiireXXXI, narrat Plinius minor Epift. 3, 5, 6. Lecti erant hi Aufidii libri jam Senecae patri , elogia Ciceronis inde haud dubie proferenti in Suaforia VI. Quare ilhim, cujus, quanquam

fenis admodum, multa cum laude meroinit L. Seneca Epift. XXX. filium illius fuilTe, fufpicantur Liplius eC Gerh. Jo. VofTius (de Hiftori- cis Lat. I, 22.).

104. Supereft adhuc — vir feculorum memoria dignus, ,,lUa Quinctiliani fortalTe ad „Tacitum referuntur. Ambigo ,,ideo, quia haec vivo Donii- ,,tiano Fabius fcripiiire vide-

INST. OrvATOR. LIB. X, i. 91

nus, qul oliiTi nominabitur, nunc intelligitur.

,,tur. Atqui noftev tunc, iit j.opinor, nil vulgaverat." Lipfius in teftimoniornm de Tacito lecenlione. Pliniiun majorem fignificari cnm aliis putat et defendit Gefnerus. Eurmannus (quae et Gedovni fentent.ia) neutrum intelligen- diim cenfet, idemque fufpica- tur in ifto rem vel remitti (cf. nott. crit.) latere nomen alicujus hiftorici. „Nam haec sjVerba," inquit, ,,neceire eft ,,capeTe de aliquo, qui hifto- ,,riam fuam, antequam ederet, ,,recitavit ; quae cum liber- j.rime eflTet fcjipta , fuere ,,quaedam quae dixerat cir- „cumcifa, et ita libeitas ei s.nocuit.'* Plinitini quidem, quidquid ad commendandum talem loci intellectum eruere libi videtur Gefnerus e Pli- jiiana , quam modo indicavi, epiltola, manifeito arcet tem- porum ratio, cum nimis in- credibile fit, haec a Qu. fcripta jam fuifle ante Domitiani imperium (cum Tito impe- xante Piinius perierit) , iilo autem rerum potiente retra- ctata modo atque edita. Sic enim hanc difhcultatem amo- liri conatur Gefn. Quidquid laobis ofFertur in hisce Infti- tiitionum libris , quanquam meditatum diu et probatimi a matuio fcribentis ingenio, fpecieni tamen habet fpoiite €t iliico nafcentis, non prae- parati, operisve tanquam cx

pridem artificiofe politis cdolatisque fruftis compofiti et telTellati. Nec poterat ferri talis commemoratio , veluc viventis , quam nulli certo homini effet aflignaturus vel peiitiflimus lector, cum prae- fertim intelligi etmi , quem nunc quidem non nominet, tam confidenter dicat fcriptor. Id quoque exchidi videtur his tam effufis fcriptoris iau- dibus, intercidiffe temporura injuiia et nomen et faniam ejus, quem hic commendarit noftej'. Aliqua tanti ingenii memoiia ad nos quoque erat perventuia, fi maxime fcripta fublata ef!'ent. In illo intel- ligenJi verbo cf. 6 , 3 , 38. Tacitum aut>jm quo minus hic invcniamus, multa fane poflunt Tetare ; quoruni tamen illud, quod a temporo editi ab eo operis repetitur, argumentum fatis infirmatuv, fi, id quod Burm. monet, re- citantem inter amicos quae nondum vulgavcrit fingamiis. Quales non folis poetis et oratoribus confuetas fuiffe recitationes nemo dubita- verit ; cf. in ServilioNoniano Plin. Epift. 1, 13. 1. c. Sueton. Claud. 41. Pvemanet fcrupu- lus , quod ipfa illa Taciti libertas Domitiano maxirae timenda erat , nec videnir eo fuperftite a tam obnoxio cul- tove cimi ulla laude potiufTe commemorari. Etiam hoc

92 M. FAB. QUINTILIANI

Habet amatores , nec imitatores; ut libertas, 9^5 quanquam circumcifis quae dixilTet, ei

Hahet. Turic. hahent. imitatores', ut. Turic.

inmeritQ remitti. Flor. (a pr. m.) inmerito remuti. Ex Aim. afFertur immerito remitti. Ex VofT. i. immeritorem ut. Ex Voir. 3. immeritores ut. Guelf. imitatores uti , et £\C Flor. (a fec. m.) Camp. — et uti Gotli. quoque (tac. Gefn.) cimi Voff. 2. — immerito ut Bodl. Ald. item marg. Bafi.1. (undc per errorem refert Burm. H. imitatores nec immerito) et Gryph. cum aliquot apud Burm. ei. Turic. Fior.

alTenfum coliibet, quod am- plioj-a fere funt, quae liic in hominem con^eruntur en- comia, quam quae cadant in aliquem conditionis et ordi- nis ejus, cujus fuit Tacitus. Dicas principis domum con- tingere eum vel magna lerurn geltarum gloiia florere, quem fic laudat nolter. Alioqui tempora belle congruunt, cum ex Dodwellianis rationibus fcribendi liujus libri Quin- tilianei annus incidat in quartum et trigefmium vitae Taciti. Si quis lentam illara et fere timidam dicendi ratio- nem, quam maxime probat Fabius, abKorruilTe judicet a veliementia et novitate Taciti, €um recordari velim, inlignem in aliquo genere , quamvis improbato , praeftantiam vix repudiari ab inteUigentiiTimo pTiIchrique et honelti ftudio- fiinmo judice, qualem nemo neget noftrum. Praeterea, quanquam rei manifefta non leperio teftimonia , nihil habet alienum a veri fimili- tudine , dilciplina quoque

Quintilianea fuilTe ufum Taci- tum , cui cum Plinio Fabii difcipulo familiaritatem in- terceflllTe novimus. Saltem conciliatum magiftri animum et generofis quibusdam vitiis minus infenfum iiiilii fingo in eo , quem fortafle Plinius commendarit. Cum primum autem victiun effet illud pe^ riculofae eloquentiae odium^ non poterat non vehementer amplecti et admirari nofter imprelfas ingenio Coineliano altiflimae fapientiae et m.agni animi notas. Sic equidem quo magis hunc fcriptoris mei locum animo revolvo, tanto facilius in eam concedo fententir.m , ut Tacitum hic qiiafl polteris promilTum et annunciatum putem. Mul- tum tamen abeft, ut \-erba ipfa Quintiliani recte plane- que interpretari milii videar, qui ne fana quidem aut emendata hic omnia cenfeam. Hahet amatores — nocuerit. Mirum dictu eft, quam in- folita etfi diverfa ratione verba ut — • nocuerit in hoc

INST. ORATOIV. LIB. X, i.

1)3

iiocuerit. Sed elatum abunde fpirituin, et au- daces fententias depreliendas eliam in iis,

(liic a pr. m.) vel. Ex Ahr). .iffertur illa. lu lioc et in illo uti latere alirjuid fufpicor. [Vid. Adtlendn.] nocueiit.

Guelf. Goth. (tac. Gefu.) nocuerat cuni VoIT. i. 2. 3.

Sed elatuin. Turic. Flo]'. fe latum. Hic a foc. m, fe elatum, Camp. fecl latuvi. et audaces. Tuiic. Flor, ut a.

Hujus quidem fecundam manum non fatis agiiofco, et fortafle nil nifi reccpta. cle-prehendas. Ttu'ic. Flor. deprehen-

denda fecl jam in his ; a fec. ni. uterque deprejiendendas, rior.

loco acceperint Badius et Burmannus ; et Gefnerus magis etiam infperata affert. Badius ut idem efTe ait ac ■poftquam. Burmannus, hoc improbiius, particulam inter- pretatur quamvis ,,quamvis „lihertas ei nocuerit." Annon fentiehat huic rationi obftare „ quanquam circumciiis '• ? ]Nam omittere fe id vocabu- lum nusquam dicit. Et quo- inodo credibile erat j,eum, „cui libertas nocuerit, habi- „turum imitatores'* ? Gefnerus ita ordinnt fententias : „Sc3i- „ptor hic a Qu. iaudatus nul- „lum habet imitatorem , iit „nec ipfa libertas habet imi- „tatorem , qnanquam liuic „libertati, circumcidendo no- ,,Guit." Quanquam enim non his iplis verbis interpretatio- nem profert, quae fi ponere voluillet, ipfe eam rejectuiiis erat, eo tamen les redit. Adeonc, quod in promtu efi, Latine doctilJimos viros non vidilTe ! Nempe Gedoynus non ignojavit, ut —— nocuerit elfe ire(iutiualiiliniam ilLiin

appendiculam, in qua ante ut fubauditur ita : „ramour de „la verite lui ayant ete fatal". Ego tamen et in eo haereo, quod nocuilTe dicitur libertas ei, cui amatores qnidem de- derir, fcd imitatores abstulerit ; nec omnia haec manifelto fic praeftat vctultilfima fcriptura. Ex ea quidem imitatorem magis eruas quam pluralem ; quo tamen iplo non mnltum proficimus. Paulo clarius videbaiur, fi transponeretur : 11. imitatores nec amatorem i volunt multi iimiles videri tanto ingenio , fed eidem laudes debitas invident ; taii- tum nocuit ei, quod multos, libere vitia notando , laefit. Sed quo ablegat Gefnerus 5. 126. geminam nimis often- dit orationem , quam ut hic quidquam folicites. Fateor tamen, me mihi non fatisfa- cere in hisce. Roilinus fumit, Tacitum multa tunc e fcriptis fuis metu temporum detra- xilfe, quae poltea reltituta hnt. [Vid. Aducudfl.]

9+

M. I AB. QUINTILIANI

quae manent. Sunt et alii fcriptores boni : fed nos genera deguftamus , non bibliothecas »05 excutimus. Oratores vero vel praecipue Lati- nam eloquentiam parem faceveGraecaepoflint. Nam Ciceronem cuicunque eorum fortiter oppofuerim. Nec ignoro, quantam mihi concitem pugnam, cum praefertim non fit id propofiti, ut eum Deniofthejii comparem hoc tempore: neque enim attinet, cumDemo- fihenem imprimis legendum , vel edifcendum

folus etiam, alter ibi relinquit priorem. Sunt et alii.

Turic. (a pr. ni.) fue et alie, non hihliethecas. Jenf.

(non Camp.) omittit non cum edd. antc Ald. Coirexit Regius ; cf. 9, 2, 103. 9, 3, 12. lideni mox male interponunt polt •parem.

105. ■pojjint. Sic Turic. Flor. (liic .1 pr. m.) cum Alm. Reliqui ■pojjunt. eorum. Turic. Fior. (liic a jpr. m.)

forum, cum Alm, Ille a fec. m. foro. non Jlt id.

Hoc ordine Flor. n. i. J. Guelf. Camp. Gotli. Jenf (tac. Gefn.) Tarv. E.eliqui /. n. f. quorum et Turic. videtur.

fcriptores. Hoc nomen, ficut o-JYYfatpETf apud. Grae- cos, liiftoricos maxime figni- ficat. Vetuftiiliiuos autem CaeUum, Sifennam, alioqui £bi memoratos, liic recenfere noluit.

105. parem facere. Hoc, nili fallor, confulto alTumfit e vocabulis rationum fubducen- dai um. Cf. nos ad 6, 3, 93. eorum. Facile lioc per fynelin promitur ex eo quod erat „Latinam el. jiarem fa- „cere Graecae", ut non opus iit corrigere cum Francio Graecorum (cf. 9 , 2 , 79.). De fortiter V. 1 , 5, 72.

cum praejertim — eompa- rem. H. e. ,,Gratis videor jjfufcipere tantas lites , quales ,,tum demum fultinere co- ,,gerer, fi propolitum operis „miiti elTet, quod a multis „fit, ut Dem. cum Cic. com- ,,pararem. Et facilius tum ,,poteram, velut in legitima ,,concertatione, impetum ho- ,,rum , qui lioc pro piaculo ,,abominantur , repellere." Haec monui, ut fatisfacerem Gefnero , Laerere fe fatenti, qui hoc minuat augeatve pugnam, fi compares, vel non compares. Genitivum pro- pofiti cf ad 7, 1, 50.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 95

potius putem. Quorum ego virtutes pleras- io6 Cjue arbitror limiles, confilium, ordinem divi- dendi, praeparandi, probandi rationem, deni- que, quae lunt inveiitionis. In eloquendo eft aliqua diverfitas: denfior ille, hic copio- fior; ille concludit altrictius , liic latius; pugnat ille acumine femper, hic frequenter et pondere; illi nihil detrahi poteft, huic nihil adjici; curae plus in illo, in hoc naturae. Salibus certe, et commiferatione, qui duo plu- 107 rimum affectus valent, vincimus. Et fortaffe epilogos illi mos civitatis abstulerit: fed et noLis illa, quae Attici mirantur, diverfa Latini fermonis ratio minus permiferit. lu

io6. dividendi. Turic. Flor. Guelf. Camp. videndi cum Gotli. Voir. 2. 3. et edd. ante Ald. probandi ratio'

nem. Tmic. Flor. (hic a pr. m.) -prohundi rationi. lile a fec. m. prohandae rationi. Csmp. prohandae rationis.

rat, deniqne. Sic Turic. Flor. (liic a pr. m.) cum Alm. Reliqui inferuiit omnia. aftrictius. Turic. adjtructiiy

a fec. mauu adftrictum. illi — huic. Turic. Flor.

(a pr. m. uterque) illic — hic.

107. qui — affectus, Turic. Flor. (liic a pj-. m.) q. — ad- fectibus cum Alm. Ille a sec. m. quae — in affectibus, et fic Obr. quae — affectus Camp. L-atini fcrmonis. Turic.

l. ferjiioni, a fec. m. latino fermoni. Guelf. nominis 1. (fed et diverfi) cum Vo/T. i. 3. latinis fermonis Goth. (tac. Gefn.)

106. et pondere. Compa- quanquam diferte quidera rat Burmannus g, 1, 20. ubi non inditur lioc nominis. tanien cum reprehenfione po- vincimus, cf. 36. Dc falibus nitur, quod liic fecus eft. cf. 6, 3, 2.

huic nihil adjici. cf. 6, 3, 5. mos civitatis. cf. 2, 16, 4.

12, 1, 20. et nohis. Conjunctio et hic

107. qui duo — affectus. fere vim habet vocis vicijjim. In joco quoqne ajjectujn cfle In ifiis diverfa — ratio vidinuis libri 6 capite 3^ cf. 100.

96

M. FAB. QUINTILIANI

epiltolis quidem, quanquam funt utriusque, dialogisve, quibus niliil ille, nulla contentio

»o8eft. Cedendum vero in lioc quidem, quodg^S ille et prior fuit, et ex niagna parte Cicero- neni, quantus eft, fecit. Nam milii videtur M. Tullius, cum fe totum ad imitationem Graecorum contulilTet, eflinxiire vim Demo- ftlienis, copiam Platonis, jucunditatem liocra-

»o9tis. Nec vero quod in quoque optimum fuit, Itudio confecutus eft tantum, fed plurimas,

quauquam funt. Gotli. (tac. Gefn.) q. fint. dialo-

gisve — ille. Tiiric. Floj-. dialogi fui quihus iiihil illi. Ex Alm. aflFertur dialogifmi quihus niliil iili. Obr. niliil dat nifi dialogisvp, profecto ex Argentoiatenli. Reliqiii liaec omnia omittunt. Apparet repofuifle nos e conjectura ille.

log. quidem. Turic. quod; a fec. manu ouiittit ; et lic Guelf. Camp. cum Gotli. Voll'. 2. ct edd. ante B.ilil.

ille et. Turic. Flor. Guelf. Carnp. omittunt ille, cum Goth. VoIT. 1. et ille Jenf. (tac. Gefn.) cum edd, ante Stocr.

^ecit. Sic et Turic. Flor. cum nec tiilus praeter Leid. facit (err. Harlete) quem per fphalma expfelTit Burm. editio ; exprobrante immodelle Cappcr. vide Epift. Burm. p. 56.

Ifociatis. Turic. Flor. Socratis ciim Bern.

109. quoque. Guelf. quocunque. E VoIT. 1. afiFertur

dialogisve, qziihus nihil ille. Spectat ad libros Ciceronis de Oratore , Brutum , iteni de philofophia agenles, in qTii- bus eft familiarium inter fe confabuLitio, cuiusmodi nihil fcriplit Demorthcnes. Oratio- nera vcro hic ego non prac- ftem, ncque cxcmpUs hmili- bus illultrem. Saltcm in in- feram aiite quibus , ut fub- audiatur ejfecit, -protulit. Niii iorte Jimile reponas antc ille.

nuLla contciitio eft. Tantum

praeitgt Cicero. Demoflhenis quidem epiftolae pauciiTimae, numeio fex, et de publicis ncgotiis fcriptae ad fenatum pleraeque , ixt ne potuerint quidem tam varias formas in- ducae , totque fententias ad fcientiam lerum humaitarum divinarumque pcitinentes tia- ctare. In epiftolis Ciceronia- nis viciiHm totus homo cer- nitnr, isquc Cicero, agilis mente neque ullius non vir- tutis ut artis capax.

INST. ORATOR. LIB. X, i. 97

"Vel potius omnes ex fe ipfo virtutes extulit immortalis ingenii beatiflima ubertate. Non enim plirvias^ ut ait Pindarus, aqiias colligit; Jed vivo giirgite exiindat^ dono quodam pro- videntiae genitus , in quo totas vires fuas elo- quentia experiretur. Nam quis docere dili-no gentius, movere veliementius poteft? Cui tanta unquam Jucunditas affuit? Ipfa illa, quae extorquet, impetrare eum credas, et.

quoquam. omnes. Turic. Flor. Canip. omittunt cuni

Alni. Sed Flor. (a fec. manu} f. vel ■plurimas -potius ex fe. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. f. vel -pl. p. omnes ex fe. Locrt. f. V. p. ac p. o. e. f. cum edd. pofterr. ante Ald. jubente Fiegio. Noftrum et Vall. extulit. Guel[. oniittit cum Vofl". i.

uhertate. Turic. Flor. Guelf. Camp. uhertas cum Alm. Bodl. Joann. VoIT. i. 2. (? an forte 3? neque enim Goth» cf. 91. item 10, 2, 17.) Bern. et edd. ante Gryph. exc. Bad. Noftrum dant ct Goth. Vall. Si ipfa effet in MSS. pjaer ferrcm alteram fcriptuiam. pluvias. Goili. (tac. Gefn.)

ut pluviales. Camp. plurimas. ait Pindarus. Fior.

(a pr. manu) ad pindoras. aquas. Canip. aliquis.

virts fuas. Turic. at. (cf. §. 24. item 10, 7, 14.) curas f. Flor. alias viresf. Guelf. virtutes f cum Bern. Jenf. eoque pofterr. ante Ald. Burmannus hunc e gloITemate errorem repetit (quo hinc ablegat) ad 2 , 1 , 5- i^^ 9^1° loco Obr. virius pro vis, citatis Servio ad Aeneid. 1, 169, et Schol. ad Hor. Carm. 5, 4» 66. Turicenfem fcripturam natam fufpicor ex nota critica ad vires appoiita : „alii curas,"

110. Cui tanta. Turic. Flor. (hic a pr. manu) alicui quart' quam, Sufpicor fuiiTe aut cui. ajfuit? Jpfa. Sic

Turic. Flor. (hic a pr. manu} cum Aim. Jens. et polterr. ante Ald. Reliqui inferunt ut. ^pf'^ — eum, Turic.

J 09. ut ait Pindarus. tamen ab Heynio in rndice

Neque extant haec liodie in auctorum fragmentis fubjecto. carminibus Pindari, neque

dum recepta funt in fragmen- 110. Cui tmnta, cf. not»

torum collectioncm ; ijidicata crit.

Toni, IV. G

93 M. FAB. QUINTILIANI

cnm transverfum vi fna judicem ferat, tamen iiiille non rapi videatur, fed fequi. Jam in omnibus, quae dicit, tanta auctoritas inelt, ut diflentire pudeat: nec advocati Itudium, fed teltis aut judicis aiferat fideni; cuni interim liaec omnia, quae vix fuigula quisquam inten- tiliima cura confequi poflet, iluunt illaborata, et illa, qua niliil pulclirius auditu eft, oratio prae fe fert tamen felicilfnxiam facilitatem, iiaQuare non immerito ab lioniinibus aetatis fuae regnare in jiuUclis dicius eft: apud pofte- ros vero id confecutus, ut Cicero jam non

ipfae illae quae extorque enm. Flor. (a pr. manu) ipfe ills quua extorquet eum, orailTo iiterqiie iinyetrare. ferat.

Tiiric. (a fec. nianu) Jenf. feriat cuni edd. polterr. ante Ald. Non Camp. correxit Regiiis. non rapi. Turic. n. rdpe.

Flor. (a pr. manu) n. repente. Goth. (l.ic. Gefii.) omittit Jion. cf. 104. /'"7"'' Turic. Ji qui, a fec. manuyi cui.

111. quae dicit. Flor. (a pr. manu) q. dicet. Canip. q. dixit. interim. Turic. (a fcc. manu) Camp. Jenf. Tarv. inter. quisquam intentijjlma. Flor. inferit et.

fluunt illahorata, Obr. inferit ut , male. nihil

■pulchr. Tuiic. Floi'. inferunt quae ; et pro auditu iidera linhGiit auditum. Sufpicor fuilFe : qua iiihil unquam pulchrius auditum eft. prae fe fert. Camp. p. f. ferat.

112. hominihus. Turic. Flor. Guelf. omnihus cum Alm. Voir. 3. id confecutus. Turic. (a fec. manu) id eft

lidcatur, M;ilim videtur. poteft conjunctivus in lioc

Nef]ue enim probarim, quod veibo, hov.oi av. plerique ante ipfa illa in- 111. Jiudium — fidem.

iei unt ut. Noflra raiio longe cf. 4> 1» 7- acrior et veliementior, cum auditu. cf. not. crit.

piaefeitim mox lit ,,tfinta in- 112. regnare in judiciif.

„eft ut," in quo nimia fovct ,,Piefpicit liuc ipfe Fam. 7, 24.

cum noflris ftruendi fimili- „olim, cum regnare exiftima-

tudo. Sed fortalle et iip ferri ,,hamur, et Fam. 9, i^. amijfo

INST. ORATOR» LIB. X, i. 99

hominls nomen , fed eloquentiae liabeatur. 517 IJunc igitur fpecteraus : lioc propofitum nobis lit exemplum: ille fe profecifTe fciat, cui Cicero valde placebit. Multa in yJfinio PoU\\5 lione inventio, fumma diligentia, adeo ut qui- busdam etiam nimia videatur: et confilii et animi fatis: a nitore et jucunditate Ciceronis ita longe abelt, ut videri polTit feculo prior. At Mejjala nitidus et candidus, et quodam- raodo praeferens in dicendo nobilitatem fuam ; viribus minor, C vero Caejar fi foro 1^4 tantum vacaflet, non alius ex iroftris contra Ciceronem nominaretur. tanta in eo vis eft, id acumen, ea concitatio, ut illum eodem animo dixilfe, quo bellavit, appareat. Exornat

fecutus (ubi recte videtur admonere Ulricus V. C. primam xuanum intellectam, quafi elTet idem fecutus, compendio c accepto pro em). Canip. Jenf. (de Goth. err. Gefn.) id eft c. cum edd. ante Bad. nom. fed el. Hoc ordine Turic.

Flor. Guelf. Gotli. omnesque Mss. et editi ante Bafii. Reli(jui praeter GeTn. Bip. f e. ».

113. invetitio. Tuiic. Flor. ventio. Hic a fec. m. invenio, et fic GueJf. cum Gotli. Bern. Jenf. Tar-v. feculo, Jenf. fecnndo cum edd, pofierr. ante Ald. non Camp. Coi'- rexifTe ex ingenio Regium fatetur Badius. ■piaeferens. vide ad 6, 2, 14. accedunt Flor. Goth. (tac. Gefn.) Ahn. VofT. 1. 2. 3. Reliqui prae fe Jerens. in dicendo, Turic. incidendo , a fec. m. incedtndo.

114. C. vero. Camp. G. vero. cf. 1, 7, 28- 4' 3» *3« aliiLS. Turic. Flor. (a pr. m. uterque) aliud. acumen, ea.

Turic. Flor. (hic etiam aen ; a pr. m. uterque) actum en ea,

fyregno forenf." Gefnerus. „detur mihi inter Menenios

Ad priorem locum recte Ma- ,,et Appios ftuduifle." nutius alterum demonftrat JMefJala. cf. 1, 5, 15. add,

pro Sulla 7. Voir. de Hift. Lat. I, p. gg'

113. feculo prior. cf. Dial. 11 4- eodem animo — «p-

de orr. 21. „Afinius — vi- parsat. Comparat Burman-

G 2

lOO

M. FAB. QUINTILIANI

tamen liaec omnia mira fermonis, cujus pro- »i5prie Itudiofus fuit, elegantia. Multum in- genii in Coelio ^ et praecipue in accufando multa urbanitas, dignusque vir, cui et mens melior, et vita longior contigidet. Inveni qui Calvum praeferrent omiiibus, inveni qui Ciceroip. crederent, eum nimia contra fe ca-gig

115. accufando multa. Turic. Flov. (a pr. m. uterque) accufanda niuta. di^nusque. Tuiic. a pr. ni. copulam

ornittit. Iiiveni — Ciceroni. Turic. al (ct. 109.)

nus locum Livi.mum 39, 50» cxtr. Dicehantur eniin ab eodeni animo ingenioque , a qno gefta erant ; cui ipfe inedelam hanc afFerre cona- tur : d, e. ah eo, eodeni a. i. tjuo g.e., merito non receptus a Drakenborclio, quanquiim judicium fuum tacente. Sal- tem in Eurmanniana illa cmendatione a quo non in quo refuigi debebat, fed in atqne. Alia de Caefare fententia Dia- logi de orr. c. 21.

cujus -proprie ftudiofus. Tentantem -proprii Gefnerum, ut fignificetur Caefar omnis infolcntiae dicendi impatien- tiiHmus (cf. Gell. N. A. a , 1 o.), probare non pofTum. Verins videtur quod ipfe fubjicir, proprie Itudiofum effe in pri- mis et maxime Itudiofum. Tacita mentio inelt librorum de analogia, de quibus vide i> 7» 34' Burm. recte de- monfbat locura Cic. Brut. 75. ,,Caefar autem rationem ad-

,,liibens , confuetudinem vi- j.tiofam et corruptam , pura ,,et incorrupta confuetudine jjemendat."

115. in Coelio. vide 4» ^»

123'

Calvum. vide 9 , 3 , ^S, et cf. Weaelium ad locum Bruti Cic. mox ponendum.

qui Ciceroni crederent. ,,Ijt ,,E]uto 8^« ubi inter alia: ,,Accuratius quoddani dicendi ,,et exquifitius afferehat genus : ,,quod quanquam fcienter ele- ,,ganterque tractahat, nimium „tamcn inquirens in fe, atque „ipfefefe ohfervans , metuens- ,,qne ne i'itiofum colligeret, ,,etiani verum fanguinem de- „perdehat. Haec cft illa ca- „lumnia , quae v.av.i^oraj^vew ,,fecit. Vid. fupra ad g- pr. 31. ,,Infclicem calumniandi fa „poenam damnat etiam nolter ,,10, 3, 10. et 10, 4, 5. et „infelicem verborum cavillatio- „nem 10, 7, i/j. add. omnino „12, 10, 77«" Gefnerus.

INST. ORATOR. LIB. X, i. loi

lumnia verum fauguinem perdidilTe. fed eft et fancta et gravis oratio, et cuftodita, et fre- quenter veliemens quoque. Imitator autem eft Atticorum, fecitque illi properata raors in- juriam, li quid adjecturus libi, non Ii quid detracturus fuit. Et Servius Sulpiclus in-ix6 ficrnem non immerito famam tribus orationi-

inve cjui con calva prttefercnt cmnihns im^e qui ciceronent, a fcc. manu : alii invectiva jjraejertint omnibus in verrein. Flor. Guelf. (nifi quod liic Calviuni praeferant) 1. q. C. p. i. tj. Ciceronem cum Alm. VoH. i. 3. Bern. Jenf. Tarv. Scd

Canip. tjui contra (pro qui Ciceroni) cum Locat. Rufc.

Ald. Gryph. Gibf. Obr. Noftra eft in Gotli. Voff. 2. Vall. Pro Calvuni Bafil. Caelium. perdidijje. Giielf. per-

fudijje. gravis. Flor. (a fec. m.) Gueif. hrevis cum

Bal. Joann. VoCf. 5. Bern. Jenf. ct edd. pofterr. ante Ald.

oratio. Turic. Flor. (liic a pr. m.) omittunt eum Alm.

cuftodita, Sic Turic. Flor. Camp. cum Aim. Reliqut eafiigata. autem efl. Sic Turic. Flor. Guelf. Canip

Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. ante Gryph. exc. Aid Reiiqui e. a. fibi. Sic Turic. Fior. (hic quidem

a fec. m. fuit, non omiirum mox , et fic Guelf. , fed Bern fuerit) Camp. cum Alm. Voil. 2. Gotli. Andr. Reliqui omittuut.

116. detracturus — trihus. Turic. d. fulpicius injignunt fuit ut fervius fulpicius infgnem non in mero (poftrema duo

Locus Plinii mlnoris 1, 2, 2. quibusdara vifam elTe 8stvoT;jT«

quem huc advocat Regius, Demoftheneam.

vereor ut recte fit ab eo . r ?•

T-x ri • 1 oratio — cu todita, Sic a

captus. JJemolthenem quidem . ■^

T • -1 • /- 1 j- • Plm. minore 9, 20, 12. quae

Latmum ibi L.alvum dici r i ■ rr t

,r- T-i • r • cultoditius vre husque tticun-

exiltimat. lluctuat eius lcri- •' r 1 !• •!

^ f, ■ r r tur, opponuntur lubiimibus et

■btura, et Cortianam h leqna- ' ^f, , • t

. . r audentibus; et modo in loco

Tis in extrcmis, eruas lane ^. . _, , . ,

„ , • ^•7-/A • j Ciceroniano erat Caivus ivlo

^ Calvum, qui twi (Arriano, ad ^ ^ '"^

-tH r •(! 1 j \ r lele ohlervaits,

■ quem elt epiltola dzta.) Jemper, •' •' ■'

inihi nuper eft vifiis Demo- 116. Servius Sulpicius, cf.

fthsnes. Neque abfonum ftri- §. 22. De non immerito — *'§blain illam 'Calvi "brevitatem meruit cf. 6, 4, 5«

102 M. FAB. QUINTILIANI

bus meruit. Multa, fi cum judicio legatur, dabit imitatione digua Cajfius Sevenis: qui, li ceteris virtutibus colorem et gravitatem orationis adjecirTet, ponendus inter praecipuos iiyforet. Nam et ingenii plurimum eft in eo, et acerbit s mira; et urbanitas ejus fumma: fed pUis Itomacho, quam confilio dedit. Prae- terea ut amari fales , ita frequenter amaritudo

vocabula fola e Flor. afferuntnr, non correcta illa a f«c, m.) /. id t. a fec. manu: </. iujignis — in merito f. id t. ncquo enim quidquam piaeterea immutatum refertur. Jenf. Tarv. d. fuit. hijignis et S. S. injignem immerito f. t. Mox Locat. et pofterr. ante Ald. lnfii^nis et S. S. i. non immerito f- t. Ald. jubente Regio Injlgnem et S. S. n. i. f. t. Goth. (err. Gefn.) a pr. tantiim manu non ante injignem inferit, alioqui noftram ipfam dans cum Guelf. Vall. (ut videtur) Camp. Eam ex ipfa Turic. prima manu veram cenfeo, quanquam minus placet Et in fronte pofitum. colorem. Fior.

(a pr. m.) calorem. foret. Turic. Flor. (bic a pr. m.)

omittunt cum Alm.

J 17. eft in eo. Turic. omittit. et acerhitas.

Turic. Flor. omittunt copulam. ejus Jumma, Sic

Turic. Carap. Jenf. (tac. Gefn.) cum Andr. et edd. ante Bad.

CaJJius Severus. cf. §. 22. gantilTiraum Erneltium in

coZo7^m. Nimiam affectuum, Technol. Lat. p. 65. qui

irae , malignitatis , invidiae, minus , ut opinor, erat affe-

iimplicitatem improbat in cutus Technol. Graec. p. 384'

CalTio nofter. Neque enim Colorem omnem depoiitura

ille quidquam eorum dilhmu- iinprimis videmus 11, 1, 57.

lare folebat , quae animum 117. Vraeterea — ridicula

pungerent et exafperarent ; eft. Refertur lioc ad eam,

fecurus qualis ipfe videretur quam in CafTio laudaverat ur-

judicibus, modo infamaret banitatera , interjecta brevi,

adverfarium. Tale quid hic quae fcnfura non interpellet,

eoloris vocabulo lignificari, fententia de errore Caini.

totius orationis feries docet. Adjuvatur enim illa fumma

Et video mecum facere ele- hujus oratoris urbanitas ipfa

INST. ORATOR. LIB. X, i.

lo;

ipfa ridicula eft. Suiit alii nmlti direrli, ng quos perfequi longum eft. Eorara, quos viderini, IDo?nilius y^fer^ et JuLius ^fricanus^ longe praeftantilTirai. Arte ille, et toto genere

acc. Bafil. Sed Tuiic. (a pi'. in.) et fummo cum VoIT. 3. Ex Alm. affertur et fumma (cf. 95). Flor. Guelf. et fermo cum Voir. 1. Bern. Reliqui et vis f. a quibus ftant Gotli. Vall.

113. Sunt alii. Sic Turic. rloT. Guelf. Camp. cum Gotli. Bafil. S. autem a. Jenf. ciim edd. ante Bad. Pieliqui in- ferunt et. -perfcqui longum eft. E.orum, ejuos Turic.

Flor. (liic a pr. ni.) omittunt cuni Alm. In caufa eft liomoe- , oteleuton quos. viderim. Tuiic. inderem , a fec. m.

videram. -Ajsr, et Julius. Turic. jeret j. a fec. m.

ferettius. longe -praeftantiffmi. Tuiic. /. at (cf. 11 5-)

■praefentifjimi , a fec. inanu reponitur nollrnm , nec deleto tamen, quod intejjectum erat. Flor. /. aliis praefentijfimi, a fec, m. l. a. •praejtanilfjimi. Ex Alm. nihil niH praefentifjimi affertur. Sufpicor crilicam luiffe notanijUt §. xog. Arte. Sic

cjus araaritudine, quae , vel fme falibus, per fe ipfa ridi- cula eft i. e. rifum mo^et auditorum. Fiidiculum efje iu laude dicitur, non in vitu- perio. Vid. 6,3, 22. feqq. Francii conjectura amanlur pro amari, fpeciem magis liabet quam fubltantiam.

118. diferti. An minus lionelto illo lignificatu hic iifurpat, ex quo eft dictura Antonii g- ^io. 13. ? Sed lioc vix credibile in magiftro fub facturum Domitio.

^longnm eft. cf. not. crit. ad 1, 6, 9.

Julius Africanus. vide 8> 5, 15. Fortaffe filius ejus, qui Tacito periffe narratur

fub Tibcrio Annal. 6 , 7. e Santonis Gallica civitate oriundus. Quae hic concitatio ei tribuitur , eadem funt vires i2, 10, 11. compojl- tione longior quod dicitur, refero ad iongiora, quae com- politionis gratia faciat, hyper- baia. cf. 8, 6, 65. 9, 4. 145- Dnmitiuni vide ad 5 > ?> 7* ^ujus loco modo dcfignato maturitas non longe elt ab ea, quae hic agnofcitnr, arte; jiidicium ejus efi; acerrimum, uunqtiam ablatum illud vehe- mentia vel nimia elegantiae affectatione. Similiter Te- rentium Horatius Epilt. 2, 1, 59- ^''^c '"'it vincere; quau- quam Bentlejus hoc ad m«-

io4

M. FAB. QUINTILIANI

dicendi praeier endus , et quem in numero veterum locare non timeas: liic concitatior, fedin cura verborum nimius, et conipofitionegTg nomiunquam longior, et . translationibus parum modicus. Erant clara et nuper ingenia. gNam et Trach ahis -pleYuinque fublimis, et fatis apertus fuit, et quem velle opLima crederes : audiius tamen major. Nam et vocis, quantam in nullo cognovi, felicitas, et pronuntiatio vel fcenis fuifectura, et decor, omnia denique

Tinic. rlor. (hic a pr. m.) cum Alm. Reliqui praemittunt verhorum. locare. Tuiic. Flor. (a pr. m. uterque)

litare, cum Alm. fed Flor. a fec. hahere, et lic Guelf. cum Bern. et edd. inde a Jcnf. ante Ald. acc. Bafil. Stoer. Chouet. Leid. aliisque apud Eurm. An primitus fuit citare vel recitare? modicus. Turic. (a pr. m. ) niodicum.

Guelf. modicis.

119. Nam et Trach, Turic. Flor. (hic a pr. m.) Camp. omittunt nam, cum Alm. Sed Camp. ut (pro nam et), quod poflit placere, iit vitetur iteratio horum A^azn et hac §. et 117. Sed cf. not. exeg. ad §. 25. 26. apertus. Turic.

Camp. ajJtus cum Bodl. AnUr. decor. Turic. (a fec. m.)

tiicam etiam virtutem refert in Schediasmate.

locare. vide not. crit.

119. TrachaJus. vide 6, 3, 78- Conferendo fmguLi, quae demonftrantur, loca apparebit, Trachalus quantopere debue- lit lectus defcendere ab eo, qualis videbatur auditus. Talis patrum noftrorirm me- moiia fuit, quem eloquentiae Germanicae exemplar laudat Fridericus magnus in libello de eruditione Germanoruro,

Piegiomontanus olim eccle- fiafces , Quaiitius nomine.

velle optima. Quo hoc op- timorum ftudium pertinet? An ad genus dicendi opti- mum ? Qualem vidimus bo- nam mentem 2, 12, 12. et mox eft §. 122. ad optima tendentium et §. 131. meliora vellet. INIalim tamen hic qui- dem ad honertatem et recti amorem tiahere, qui in lioc oratore apparuerit. Neque enim bonum dicendi genus

INST. ORATOR. LIB. X, i. 105

ei, quae funt extra, fuperfuerunt. Et Vihiiis Crijpus^ compofitus, et jucundus, et delecta- tioni natus : privatis tanien caulls quani publicis melior. Jidio Seciindo fi longioriao contigifTet aetas, clarifTunum profecto nomen oratoris apud pofteros foret. Adjecifret enim, atque adjiciebat ceteris virtutibus fuis, quod defiderari poteft. Id eft autem, ut effet multo magis pugnax, et faepius ad curam rerum ab elocutione refpiceret. Ceterum interceptus 121 quoque magnum fibi vindicat locum. Ea elt facundia, tanta in explicando, quod velit.

decora ciim Jenf. et edd. polter. ante Bad. extra. Tiiric.

Flor. (liic ». pr. ni.) ex Ira.

120. Id eft. Turic. ldem> ptignax. Turic. Flor. pugnans cum Alm. et fcepius. Turic. (a fec. m.) Canip. ut f. refpiceret. Tiiiic. (a fec. m.) refipifceret cuni Jenf. Tarv. Correxit Regius.

121. velit. Turic. vellet cum Alm. Sed Flor. vellit. (cf. 117.)

adeptus fuit, /i vifus modo id velle.

Vihius Crifpus. vide 5> ^S»

48.

j20. Julio Secundo. cf. i o, 3, i2. et nos ad 6. Pro. 3. p. 427. item 12, 10, 11.

adjiciehat. Attende vim imperfecti. Semper adjicie- hat, neque tamen adjecerat antequam moreretur.

refpiceret. cf. 5, 11, 26. iibi notatum fere Secundi illum enorem invenies, ut et hic §. 35. pugna autem eft caufae ipfius tractatio , folita iila negligi a cupidis fenten-

tiarum et locorum comnm- nium. Nimium igitur Se- cundus dabat rebus extra cau- fam, nec fatis pugnahat, ut ei magis puonaci fieri optandum effet. Hunc pugnae et pw gnandi ufum habes 4» 3» 2. 5, i2, 22,. 6 , 4> 4- 6. bic §. 79. et paflim locis in in- dice quaerendis. Sic apud Senecam patrem Controv. 2. praef. ,,Deerat illi oratorium ,,robur et ille pugnatorius • jmucro."

121. in explicando — gra- tia. Verbi originem ipfam tenere oportet, i^ forte expli'

io6

M. FAB. QUINTILIANI

gratia: tam caiididum et lene et fpeciofum dicendi genus: tanta verborum, etiam quae afTumta funi., proprietas: tanta in quibusdam »22 ex periculo petitis figniiicantia. Habebunt qui poft nos de oratoribus fcribent, magnara eos, qui nunc vigent, materiam vere laudandi» Sunt enim fumma liodie, quibus illuftratur

gratia: tant. Turic. gratani; a fec. manu gratia, nec tamen repofito tam. lew;. Turic. levo, a fec. m.

leve, et fic Flor. Guelf. cum Bern. Jenf. Tarv. (cf. §. 52.) Non improbanda Capperonnerio videtur fcriptura ; milii prorfus, cum Jiic nulla fit compolitionis mentio, fed vehe- menti et forti opponatur leiie d. g. velut 12, lo, 66. cf. et 9, 4» i3"- 136. liic §. 44- Eo quaecunquc mox lau- dantur in hoc oiatore confpirant omnia ; in aCTumtis proprie- tas, in periculofis lignificantia. Mox 10, 2, 23. in folis Jenf. et Tarv. levi, leviter, improbante recte Gefnero.

in quihusd. ex. Turic. Flor. (Iiic a pr. m.) Camp. ex q. irt, Ex Alm. affertur tantum q. in. Goth. ( tac. Gefn. ) noltris verbis anteponit etiam cum VofT. 2.

i22. ifai^Z)U7it. Turic. Flor. (a pr. manu uterque) ^aZ»«&fl72t.

fcrihent. Turic. (a pr. m.) fcrihet. magnam ens.

Turic. (a fec. manu) infeiit in cum Jenf. Tarv. materiam.

Flor. materiem (cf. g, 6, 7.). laudandi. Turic.

(a fec. ra.) laudanda cum Jenf. Tarv.

care accipias interpretari. Quidquid fcire. vult audito- rem , tam apte et decenter verbis eloquitur, ut nihil ob- fcurum remaneat in magnis, nihii vile videatur in parvis. cf. 8> 6, 8. Haec ipfa et Fabii noltri vel praecipua eft virtu8. Apud Senecam patrem Controv. i. 2. Praef. „expli- „catio — fplendida quidem, „fed operofa et implicita," Fateor autem placiturum ma- gis mihi, li fuerit quid v.

quam quod v. Nam alia ratio eft 8. 3. 61.

iene. vide not. crit.

afjuptta — ■profrietas, cf. g, 6. totum caput: ubi arcejjita funt, quae hic ajfumta.

ex ■periculo — fignificantia. Vel audaciffime novata in elocutione non carent per- fpicuitate. cf. 2, 1 1, 3. g, 6, 1 1. 11, 1, 32. item hic §. 49-

122. Snnt enim fumma. jjFloiebat Aper, Marcellus, ,,Maternus, MelTalla, Caecilius

INST. ORATOK. LIB. X, i. 107

forum , ingenia. Namque et confummati jam patroni veteribus aemulantur, et eos ju- venum ad optima tendentium imitatur ac fequitur induftria. Superfunt, qui de philo-125 fopliia fcripferint, quo in genere pauciflinios adliuc eloquentes litterae Romanae tulerunt. gaoldem igitur ikT. Tidlius^ qui ubique, etiam in lioc opere Platonis aemulus extitit. Egregius vero, multoque, quam in orationibus, prae- ftandor ^rzzZwj-, fuftecit ponderi rerum: fcias

125. fcn-pferlnt. Sic Turic. Flor. (liic a pr. m.) Giielf. Cum Gotli. Jenf. et edd. pofterr. ante Bad. V\.e\iii\xi fcri-pferunt, quorum ergo et Camp, aclhuc. Camp. omittit.

qiii uhicjue. Sic Flor. Guelf. cum edd. inde a Balil. ante Burm. cjiii uhi Turic. , fed a fec. m. ut uhique. Goth. (tac. Gefn ) q. et uhique (et pro etiam in hoc mox, item tac. Gefn., et in hoc, fibi conftans) cum Voff. 2. Sed Camp. q. ut uhique, et fic reliqui, in qua ratione parum grate fubauditur eft ad idem. orationihus. Guelf. oratorihus. ponderi,

Turic. Floi". (hic a pr. manu) pondere cum Alm.

sjPlinius, et multi alii : vide ^25. etiam In hoc. Leve

,,Tacitum." Pfeudo - Turne- fane in Iiac oratione •vitium,

bus. „Vide Plinianas epifio- quali ubique Platonis maxime

5,Ias paiTim , et 1. 9. Ep. 26. aemulus fit Cicero. Sed lioc

s,de fummis ingeniis quafi. ut vitaretur longiore anfractu

sjfcatentes." Aimelovenus. opus erat. Nempe ut ubique

veterihus aemulantur, Hoc Giaecorum praeftanti/Iimi cu-

ipfuin hujus Quintilianei fe- jusque, ita in hoc opere Pla-

culi videtur, quod promifcua tonis.

iititur ftructura aemulandi. Egregius — Brutus. Hoc,

cf. §. 62. ubi eft accufativus etfi. iniquior, Tacitus agno-

Terbo junctus. Alioqui dati- fcit Dial. De Oratt. £1,

vus additus aemulando iignifi- ,,B]utum philofophiae fuae

cationem habet in\ndiae et ,,ielinquamus. Nam, in Ora-

animi iniqui. Sic aliorum ,,tionibus romorem effe fama

«juoque verborum ftructuram 5,fua, etiam admiratores ejus

inflexerant novi ; vide 9, j.fatentur." Cf. Iiic. Brut.i, 97.

,3» 1» «1« Finib. 1 , 3.

108

M. FAB. QUINTILIANI

i24eum fentire, quae dicit. Scripfit non parum multa Cornelii/s Celjus^ Sextios fecutus, non line cultu ac nitore. Plancus in Stoicis rerura

124- Sextios. Sic Turic. Flor. Guelf, Camp. cum Cod. antiqui/Iimo Danielis (cf. 6, 2, ii.) tefte Nicolao Fabro 1. c. Goth. VofT. '2. Bern. et edd. ante AJd. S^^xtius Turic. a fec. m. Ex Alm. afFertur Srxtus. Ald. Bad. Sceptios. E Voll'. 1. Sceptior. E Voir. 3. fcectios. Pieliqui Scepticos, quae videtnr Pliilandri conjectur.-', fruRra illuflrata a Pfeudo- Turnebo, ipfoque nuper Gefnero. Bunnannum, qui Scliottum jnfpexerat ad Senecam Patr., fordes reliquiffe imprimis miror. Plancus. Turic. Floi'. plaujlus. Hic quidem a fec. m. Plautus, et fic Guelf. Jenf. cum Bern. et edd. ante Ald. qui tamen pcr fplialma Plaucns. Qua vero auctoritate eos, qui noflrum dant (quoriim funt Gotli. cf. 2, 14, 2. Camj).), cafiigate nomeii exhibere dixerit Piegius , equidem ignoro, nullo, quodfciam, usquam memorato Stoicae philofophiae

124« non paiuni inulta. Almelovenum niulta volen- tem tollei e lecte revincit Burraannus, amandans lecto- rem ad 6, 2, 3. ubi exempiis

patr. Controv. 1. 2. praef. p. 9(J. (ed. Parif. 1613. Fol.) Viue et F. A. Wolfium ad Sueton. IHuftr. Gramm. 13. et Fabricii Bibl. Graec. ab

Ciceronianis defcndit ufum Harlete auctam VoL I. p. 370.

nofirum. feqq. Ille Senecae in quaeftt.

naturall. locus hic eft : ,,Sex-

Conielius Celfus, Sextios fe- ,,tiorum nova et Romani ro-

cutus. „Duo — fueruntSextii. ,,boris fecta inter initia fua,

,,Q. videlicet Sextius pater, ,,cum magno impetu coepi!-

,,qui a divo Julio latum cla- ,,fet, extincta eft." cf. et

,,vum iibi obiatum recufavit, Phitarch. Quomodo fentias te

,,et ejus filius , de quo B. proficere p. 77. Loca de

,,Hicronymus anfto quo Chri- Sextio plurima apud Senecam

„ftum uatum tradit, haec re- invenies in Indice cd. Parif.

„fert: Sextius Pythagoricus 1613. Fol. Horum igitur

„philofophus nafcitur. — Sex- philofophorum fectam, Pytha-

jjtiorum , praeter Senecam in gorae aeraulam, fcriptis ex-

,,Epiftolis et libris de ira primere conatus eft is , qui

,,faepe, et cap. ult. lib. 7. onmis fere doctrinae com-

,,naturalium quaeftiommi, me- mentarios adornavit Ceifus.

s,minit Qu. c. 1. lib. 10." cf. 2, 15, 22. I^icolaus Faber, ad Senec. Plancus. cf. not. crit.

INST. ORATOR. LIB. X, l. 109

cognitione utilis. In Epicureis levis quidem, fed non injucundus tamen auctor elt Catiiis. Ex induftria Senecam in omni genere elo-iizs quentiae distuli, propter vulgatam falfo de

auctOTe, qiii lioc nomine fuerit. Piecenfetur nunc fane Plaiicus in Stoicorum Catalogo , quem adojnaTit Fabricius in Bibl. Graeca Vol. 5. p. 572. cui loco fubjicit Heumannus notara , demonftrantem Cic. Famil. 10, 12. unde Stoicus agnofcatur Plancus. Quod ut mihi in lioc liomine perfuadeat, multum abelt; minus tamen adducar, ut eum aliquid de phi- lofophia iitteiis mandalfe credam. In alia^ omnia abit Gefne- rus iu Indice Quintilian. eundem hunc PLnncum cenfens atque euni, cujus mentio clt ex Cicerone 6, 3> 44-5 (et hoc repetiit Ernefius in Fabr. B. L.) nam ne certum quidem ejus nomen. In hac memorati hic fcriptoris ignoratione, is videtur loco confulturus, qui P. aliquem Faujtum ortenderit Stoicorum dogmatum fcriptorem. Inefi; enim hoc maxime uominis in vetuftiflima fcriptura. Cf. Lipfius ad Tacit. Ann. 3, 48' fi ^' Folio exculpens J\J. LoUium. [Non inutile tameri erit obfervare, Rubellium illum Plautum, quiAuguIti Itirpcm attingebat et fub ISerone periit, Stoicae fectae ad- dictum et Mufonii familiarem fuilTe , ut docet Tacitus Ann, a4, 57. 59. Buttm.]

cogtiitione. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) cognitioni cum edd. pofierr. ante Stoer. exc. Bafil. acc. RoUino. Poteft placere, fed obftat quodammodo §. 128. „multa rerum cognitio."

Epicureis. Turic. Flor. Camp. Jenf. (tac. Gefn.) epicuris cum edd. ante Bad. injucundus. Tuiic. Flor. (a pr. m.

uteique) injucundis. auctor eft Catius. Ex. Fior.

ti. e. cautius. Ex. cum Bafil. Sed Guelf. Auctorem ex. cum VolT. 3. Sed Goth. (tac. Gefn.) Catius eft. Ex, omiffo auctor. Camp. a. Cacius eft ex. VofT. 1. a. et cujus. Ex. Jenf. ducto- rem ex cum Tarv.

125. eloquentiae distuli. Ald. Bafil. inferunt verfatum,

cognitione. cf. not. crit. „lius Fa^i. i^, 16 et 19."

Gefnerus. Catius. ,,Ille, cujus fpectra 125. Senecam — distuli.

r,(i*tlMX» Epicuri) ridet Tul- ,,Distuli de Seneca loqui, cum

iio M. FAB. QUINTILIANI

me opinioiiem, quia damnare eum, et invifum quoque habere fum creditus. Quod accidit mihi, dum corruptum et omnibus vitiis firactum dicendi genus revocare ad feveriora 126 judicia contendo. Tum autem folus liic fere

Regio jubente, queiii bene revincit Badius. Nec ab ejus et Burmanni ratione me abducit Gisbertus Koen in obss. MSS. mecum communicatis , quanqunm demonitrans Jo. Sares- berienfem, qui lioc verfatum ipfum pracfert Policrat. g, 13. p. 600. Quod enim Roenius negat, recte Fabium potuifTo dilatuni a fe in omni genere eloquentiae Senecam dicere, quia reftarent aliae liujus doctrinae partes ab ipfo explicandae hoc et feqq. libiis ; non attendit vir doctus, foium liic fignifi- cari cenfum fcriptorum, quem atiliuc egit Fabius lioc capite, in cujusque fine coliocatur Seneca. cf. $. 75. sjXenoplion — ,,inter pliilofoplios reddendus."

quia. Sic Turic. Flor. Camp. cum Goth. Jenf et edd. pofterr. ante Bafil. qune Voff. 1. Reliqui qua. Cf. 2, 15» 6.

eum, et, Guelf. omittit et, et omnihus, Gotli.

(tac. Gefn.) ex o, cum Voff. 2. revocare ad, Turic.

r. ai (cf. 11 80 ^^ ' ^ ^^^' ™- '"• nliquos ad. fcve-

riora. Turic. Flor. (a pr. m. uterque) feveria. mox ille feverut et lic Camp. Goth. (lac. Gefn.).

126. Tum autem. Turic. Flor. Guelf. Camp. cmii cum Goth. Voff. 2. (eir, Burm.) Jenf. Tarv. hic. Turic.

(a pr. m.) Flor. huic.

„de quocunque genere elo- Nec negligendum eft , quid-

„quentium , qui oratori fmt quid ibi exprobratur Senecae,

,,imitandi, loquercr : et cuni in iis quidem, quae fimt reli-

„de poetis : et cum de ora- quae , ejus operum partibus

,,toribus et cum de phi- non inveniri. cf Fabr. Bibl.

„lofophis E.omanis." Ba- lat. ed. Ern. Vol.2. p. 107.8-

dius. Hoc, quod ]'am lecturi Salluflium non ipfum carpit

fumus, de Seneca judicium aut irreveientius tractat, fed

quantivis elt pretii. Confe- pravos imitatores notat Epift.

lendum autem cum eo Gellia- 114. Fortaffe taraen nofter et

num (i2, 2.) in quo et ipfo familiares ejusdem fermones

accufatur Senecae protervitas refpexit. in carpeudis veterum fcriptis.

INST. ORATOR. LIB. X, i. iii

in manibus adolefcentium fuit. Quem non equidem omnino conabar excutere, fed potio- ribus praeferri non finebam, quos ille non deftiterat incelfere, cum diverfi fibi confcius 92igeneris, placere fe in dicendo poffe, quibus illi placerent, diffideret. Amabant autem eum magis, quam imitabantur: tantumque ab eo deiiuebant, quantum ille' ab antiquis defcen- derat. Foret enim optandum, pares, aut faltem 127 proximos, illi viro iieri. Sed placebat propter

Quem. Flor. (a pr. m.) Camp. omittunt.

conahar. Turic. Flor. Goth. (tac.Ge&i. ; pofieriorum uter- que a pr. m.) Camp. conahoT. praeferri. Turic. per-

ferre. Flor. (a pr. manu) praeferre. cum diverfl.

Turic. Flor. (hic a pr. m.) omittunt cum cura Alm.

Jjoffe, quihus. Sic Tiiric. C.^imp. (nifi quod liic jJoffem^ ciim Alm. BaFii. Grypli. (1536.). Inferunt in Fior. ( cf. 121.) Guelf. cum Gotli. VoIT. 1. 2. Vall. Jenf. et edd. polterr. ante Grypli. Reliqui inferunt iis, jubente Piegio. illi. Turic.

(a fec. m.) ille, quoa et ex Alm. affertur. -placerent.

Turic placere cum Alm. diffideret. Flor. (fi. recte

interpretor excerpentem) dijfiderent. Amabant autem

eum. Turic. am.. eum. Guelf. et am. aut. e. ah eo.

Sic Turic. Flor. Goth. (tac. Gefn.) Camp. Ald. Bad. Bafil. Reliqui ah illo.

127. enim optandum. Turic. Flor. e. aliquid o. cum Alm, Sufpicor fuiffe alioqui. Sed pro foret Turic. fore, Alm. fere (cf. 126.). aut faltem. Turic. Fior. Guelf. Camp.

Goth. Jenf. (tac. Gefn.) ac f. cum Voff. 2. 5. et edd. ante Bad. acc. Bafil. proximos, illi viro. Tuj ic. Flor. primos

i, viros. Guelf. illo pro illi. Sed placehat. Tiuic.

126. defluehant — defcen- ram Francianam defciverat

derat. Cf. i, 8' 9- Egregia pro defcenderat. Et en, ita

proprietas elocutionis. Oui dantem Carapanum ! (cf. §.94') cupiat noffe, quid fit fana et

elegantia mutando conum- 127. enim optandum. cf.

pere, is videat mihi conjectu- not. crit.

112 M. FAB. QUINTILIANI

fola vitia, et ad ea fe qulsque dirigebat eiriii- genda, quae poterat: deinde cum fe jactaret eodem modo dicere, Senecam infamabat.

»28Cujus et multae alioqui, et magnae virtutes fuerunt: iiigenium facile et copiofnm, pluri- mum ftudii, multa rerum cognitio: in qua taraen aliquando ab bis, quibus inquirenda quaedam mandabat, deceptus eft. Tractavit

«sgetiam omnem fere ftudiorum materiam. Nam et orationes ejus, etpoemata, et epiitolae, et dialogi feruntnr. In philofopliia parum

Flor. (liic a pr. ni. ) omittimt. ea. Tuiic. Flor.

omittunt.

123. alioqui, et magnae virt. Turic. (a fec. manu) aliae quidem m. v. Camp. alie quidem virt. multa. Sic

Turic. Flor. Guelf. Camp. cum Bafil. Reliqui multarum (cf. 9, S, 47. 5, 10, 91.) Jeuf. (tac. Gefn.) huic voci praemittit et cum edd. ante Bafil. acc. Grypli. cognitio. Turic,

Flor. (liic a pr. m.) omittuut. ah his, Sic Turic.

Fior. Camp. Reiiqui ah iis. cf. 8 » 6, 63. omnem.

Gotli. (tac. Gefn.) Camp. omnium. Jo. Saresber. omnem fere omnium ftud. mat. unde Gotli. fcripturam commendat Gisb. Koen. cf. §. 125. Noltrae fcj-ipturae favet 1, 4, 5. ,,omni jjftudiorum genere". materiam. JSiam. Turic. Flor.

(a pr. m. uterque) nam materiam. Ille a fec. m. toliit priore loco nam, nec reponit .iltero , et lic Alm.

129. orationes, Turic. Flor. (liic a pr. m.) orationem.

dialogi feruntur. Turic. Flor. dialoge f. lile a fec. m. dialogi ejferuntur , et lic Camp. Jenf. cum edd. ante Ald.

129. orationes. „Sive cau- „fcriptas , aut dictatas ; quo-

„farum actioues. Egit mul- ,,rum omnium levis memoria

5,tas et illuftres, atque in ipfo „fuperelt, et tulit, ut folet,

„fenatu : ut omittam quas ,,aevum." Liplius in Vita

„principi fcripfit, in fenatu Senecae. poemata „certum

5,recitandas. Neque dubito „eft ubertim fcripIilTe. Ipfe

,,Edicta ad populum et Epi- 5,in exilio fecille oftendit, et

s,ftolas graviores, ab illo con- „Tacitus,jam etiam feniorem»

INST. ORATOR. LIB. X, i. 115

diligens, egregius tamen vitiorum infectator fuit. Multae in eo claraeque fenLentiae, multa etiam morum gratia legenda: fed in elo- quendo corrupta pleraque, atque eo perniGio- fiflima, quod abundant dulcibus vitiis. \^elles 130 eum fuo ingenio dixilfe, alieno Judicio. Nam li aliqua contemfilfet, li parum non concu- pilfet, li non omnia fua amatfet, fi rerum

Secimda Flor. manus, noftra ipfa. Noftris vocibus Jenf. (tac. Gefn.) fubjicit et cum edd. pofterr. ante Ald. pro quo Regius fuadebat etjl. Multae — morum gratia.

Turic. Flor. multo viulti amorum g. Ille a fec, m. multa multis amorum g. Hic noltram ipfam. JVI. i. e. clarae f. m. e. m. g. Goth. (tac. Gefn.) Camp. Vicillnn e VoIT. i. multae' que i. e. c. f. m. e. m. g. V^ocem fuit ante noftra omittit Goth.

legenda. Turic. Flor. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. legendo.

atcjue eo. Gotli. (tac. Gefn.) inferit in. ahundant.

Guelf. Gotli. (tac. Gefn.) ahundat.

130. eum. Turic. Fior. (liic a pr. m.) Camp. enim. VofT. 1. cum. Nam fi aliqua. Turic. Flor. omittunt^.*

vici/Gm 10, 2., 3. Guelf. quam fi fuit pro quam fuit. Camp. n. in a. Flor. (a fec. m.) n. f nil aequalium, et fic Goth. Jenf. (err. Gefn.) cum Voff. 2. Vall. et edd. pofterr. ante Bafil. exc. Ald. (hic enim n. nifl a.) acc. Gryph. n. fimile quam Guelf. ; ex VofT. 1. n. fniile fine quam. parum non concu-

■piffet. Sic Turic. Flor. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Camp. cum

„€t in aula. Ita enim invidi /zaw, eorum folus RoUinus

,,calumniantur apud Nero- dignatus elt explanationis ali-

,,nem : Objicielant etiam, elo- quid afpergere : ,,Si quaedam"

f,quentiae laudem uni fihi afci- ait ille ,,orationis ienociniz

asfcere, et carmina crehrius „minus ftudiofe fectatus ef-

a,factitare , poftquam Neroni „fet." Praeter negiectum liic

f,amor eorum venifjet." Idem. accufativum ad concupiffet,

dialogi. „Quos Fabius nomi- qui omitti ita latine quideni

9,nat, nec ultra." Idem. non poteiat, parum nimis

' 130. y? parum non concu- leviter accipitur pro minui,

piffet. Hic cum plcrique, vel non. Gedoynus multa

contra MSS. quidem.omittant licere fibi ratus, iioftrum in-

Tom. IV. H

114

M. FAB. QUINTILIANI

poiidera rninutiJOTimis fententiis non fregiflet: coiilenfu potius eruditorum, quam puerorum

Vofr. 1. Pieliqul omittunt 7i07i, inter quos meorum primus Jc-nf. coufenju, Guelf. ratio fenju. (cf. 5, 15, 19.)

cifum priori conlinuat: „s'il j,eiit meprife certaiues beau- ,,teSj qui k le bien prcnil3"e ,,ne font pas des bcautes" (vide niihi Francogallos iftos omnia in A^^eteribus vertenJis circumloquentes !) ; „s'il en j.eiit niediocrenient defire ,,quelaues auties." Extundit libi fententiae objectum ! Standum autem eft auctoriiate MSS. qui omnes vindicant nOTi. Inde ego , timidus ta- men, nec mibi fatisfaciens, liaec interpretando eruo : ,,Si ,,non confulto quaefiviffet ea, ,,quae nimis tenuia infraque ,,(lignitatem rerimi pofita ef- jjfcnt." PaTiim igituraccufa- tiri loco habeo et iutcrpretor id ipfum cjuod /lon ejt fatis, quod eft exils et iniiiuLuni, Fateor interim hoc quod confeci fententiae nimis fimile videri illi alteii j,reruni ,,pondera — — non fregif- ;,fet". Verum eade-U accti- fatio providenda eft in altcro fententiarum paii. Quid cnim elt omnia fua amare nili hoc iiihil eoru7n , quae fuccurrant fcribenti , co^itenmere? Nifi. illud fortalfe discrimen agno- fcas, ut contemnere aliqua fit, transire omnino aliqua nec in

fcripto ponere ; noti omnia fua amare , quaecunque in- veneiis , iis non ad taedium usque indulgere omnibus, aut niultifariam variando et figu- rando lectoribus ea obtru- dere. Et fane horum quoque vitiorum bona efl copia apud Senecam. Vellem tamen in cuUiflimo hoc de Seneca loco nihil parum efFectimi aut pondcre fuo vacuum a nobis inveniri. Quare nec fuflicio mihi in iis , quae protuli. Fortaflfe reconditius aliquid latet in nollris ipfis , quae potuerunt et coiTupta elTe, rintequam ad nos perferren- tur. Nihil minus fero, quam quod Gedoynus : /j non omtiia fua atnajfst vertit : ,,s'il n'eut ,,pas ete amoureux de toute9 ,,fes productions". Neque enim fua ifia ad jufta opera rcfero , fed ad fubnatas inter fcribendum quascunque fen- tentias. Ad fracta illa /ninu- tifjimis fententiis rerum -pon- dera Colomefius verba Gel- liana ponit, non aliena fane> fed quorum mentionem fnpra jam injecifTet Pfeudo-Turne- bus ad 126. (cf. 3, 1, 14. et quae Burmannus eidcni ex- probrat ad 4, 1, 61.); quod

INST. ORATOR. LIB. X, 2. 115

amore comprobaretur. Verum lic quoque 131 jam robuflis, et leveriore geiiere fatis firmatis legendus, vel ideo, quod exercere potelt 922Utrinque judicium. Multa enim, ut dixi, probanda in eo, multa etiam admiranda funt: eligere modo curae lit, quod utinam ipfe fecilfet. Digna enim fuit illa natura, quae meliora vellet, quae, quod voluit, effecit.

II. Ex liis ceterisque lertione dignis auctoribus et verborum fumenda copia eft et varietas figurarum, et componendi ratio : tum ad exemplum virtutum omnium mens diri- genda. Neque enim dubitari potelt, quin artis pars mac^na contineatur iviitadone. Nam ut invenire primum fuit, eftquepraecipuum:

131. legendus. Guelf. legendum. judicium. Tiiiic.

Flor. Camp. judicem, cum Vall. a fec. ni. quae, <juod.

Turic. Flor. Guelf. omittunt (juae cum Alro. VojT. i. 5, Jenf. Tarv. Habent Gotli. et Vall. E VofT. 3. refertur et quod meliora, effecit, Turic. Camp. ej/icit cum Alm. Jenf.

Tarv.

1. copia eft et. Turic. Flor. Camp. omittunt eft cum Gotli. Jenf. et edd. ante Ald. Malim paene pro et i'eih. fcribi eft v., liic autem omitti verbum. Infcribitur caput ue irnitatione in Guelf. Gotb. cum edd. omnibus ante Gefn. exc. Obr. Nihil infcriptionis in Turic. Flor. Camp.

invenire. Guelf. omittit cum Vofl". 1. 3. Bern.

eftque praecipuum. Guelf. ejt quas -praecipue cum VoIT.

Almeloveno quoque, dociiori 131. zitrinque judiclum.

quidem illi, accidit in voce „Tam laudantium quam vitu-

illa C?.ligulae calcem fine „perantium". Badius. 6ic

arena appellantis Senecae utrninvis et facere et non

orationem (Suet. Cal. c. 53.), facere apud Cic. pro Fiofc.

itidem a Turnebo memorata. Amer. 30. CVid. Addenda.3

H a

ii6 M. FAB. QUINTILIANI

lic ea, quae bene inventa funt, utile fequi.

2 Atque omnis vitae ratio fic conftat, ut, quae probamus in aliis, facere ipli velimus. Sic litterarum ductus, ut fcribendi fiat ufus, pueri fequuntur: fic mufici vocem docentium, pictores opera priorum, ruftici probatam ex- perimento culturam in exemplum intuentur. Omnis denique difciplinae initia ad propoli-

3 tum fibi praefcriptum formari videmus. Et hercule neceffe eft, aut fimiles aut diflimiles bonis fimus. Similem raro natura praeltat, frequenter imitatio. Sed boc ipfum, quod tanto faciliorem nobis rationem omnium facit, quam fuit iis, qui niliil, quod feque- rentur, liabuerunt, nifi caute et cum judicio

4 apprehenditur , nocet. Ante omnia igitur imitatio per fe ipfa non fuFicit, vel quia pigrigas

I . g. Bern., nifi quod hi tres praecipua. utile. Camp.

utiliter.

2. ut, quae. Flor. utique, ipji. Turic. Flor. (liic

a pr. m.) ipf^- ductus, ut. Flor. doctus , a fec. m.

u pro o, fed non additum ut. vocem docentium.

Turic. Flor. ducentium, 6n\iffo voc. , liic a fec. m. o tan- tum pro u. intuentur. Jenf. tuentur cum edd. aiite Bafil.

initia, Turic. Flor. (liic a pr. m.) omittunt cum Alm,

5. Jiercule. Sic Turic. Flor. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Camp. Reliqui hercle. cf. 10, 1, g6. Jrequenter imi-

tatio. Flor. frequentem imitatis, a fec. manti o pro s.

rationem omnium. Sic Turic. Flor. (hic a pr. m.) Camp. cum Alm. Reliqui inferunt rerum. iis. Flor. (a pr. m.)

omittit. An erat q. his fuit qui? cf. 10, 1, 130. apprehenditur. Camp. apprehendatur. 4- /«^"f. Flor. (a pr. m.) fuffecit.

2. ruftici — jntuentur. 5,Vide 4- -^'^te omttia. cf. 5, 13,6.

„Coliuneli. XI, 1." Almelo- vel. „etiam propterea."

venius.

INST. ORATOR. LIB. X, 2. 117

eft iiigenii, contentum efle iis, quae Hnt ab aliis inventa. Qaid enim futurum erat temi- poribvis illis, quae fine exemplo fuerunt, fi. homines nihil nifi quod jam cognovifi^nt, faciendum fibi aut cogitandum putnfient? Nempe nihil fuilTet inventum. Cur igitur 5 nefas efi: reperiri aliquid a nobis, quod ante nonfuerit? An illi rudes fola mentis natura ducti funt in lioc, ut tam multa generarent, nos ad quaerendum non eo ipfo concitemur, quod certe fcimus invenifie eos, qui quae- fierunt ? Et cum illi, qui imllum cujusquam 6 rei habuerunt magiftrum, plurima in pofteros tradiderint, nobis ufus aliarum rerum ad

quae fint. Sic Tuiic. Flor. Reliqiii q. funt. quae

fine. Turic. qui f. , a fec. m. <juis f Camp. cum f

jam, Turic. Flor. (hic a pr. m.) imago. Guelf. Camp. oinittunt. Ex Alm. affertur in mago. Inde Burm. eruit jam majores , frulira ille. cognoviffenU Turic. Goth.

(tac. Gefn.) cognoviffet. Camp. agnovifjet.

5. nejas. Turic. Flor. inventus cum Alm. Ille a fec. m. inventum , hic noftrum. Pro eft Turic. (a pr. m.) es.

reperiri. Turic. Flor. (hic a pr. m.) reperire. Att.

Turic. tam cum Alm. (non Flor. cf. lo, i, 127.); a fec. iTianu tamen, et fic Camp.

6. cujusquam. Guelf. Camp. cujusque cum Goth. Nifi me retineret vetufiiirimorum lihrorum religio , mallem prope hoc, potcftate ea, de qua egi ad 4> 1» 4^' ^^ omnibus enim artibus (ea eft quaeque res) magiltro caruerunt primi illi.

hahuerunt. Jenf. Tarv. Ald. hahuerint. tradiderint,

Turic. Flor. Guelf. Camp. tradiderunt cum Jenf. Tarv. Ald.

ufus. Turic. Flor. (hic a pr. manu) omittunt cum Alm.

aliarum. Turic. Flor. (a pr. nj. uterque) aliorum. Loc. illarum cum polterr. edd. ante Bad. acc. Bafil. Gryplu item

5. Cur igitur nefas. „Ut tjatum quoddam five aeter- „hic nefas, fic fas f. g. ad „nam legem refertur, qua

118 M. FAB. QUINTILIANI

eruendas alias noii proderit, fed niliil liabc- bimus, nifi beneficii alieni? quemadmodum quidam pictores in id lolum ftudent, ut defcribere tabulas menfuris ac lineis fciant. 7 Turpe etiam illud eft, contentum efle id con- fequi, quod imiteris. Nam rurfus quid erat futurum, li nemo plus effecilfet eo, quem

Gibf. Obr. Capper. Mox pro eruemlas Turic. Flor. (liic a pr. m.) Guelf. Camp. erudiendas cum Bern. et edd. ante Ald. Noltrum, qiiod coii jicere videtur, aut videri vult, Regius, Goth. Vall. item Alm. Fateor tamen displicere milii rei et rerum continuationem , in quotidiano illo maxime rei vocabulo, quod ipfum languorem ingenerat orationi. Etiam , quo nomine Badius aliaruvi tuetur piae illarum, ufus notifTimae locutionis aliarum alias liic quidem non bcne piocedit, ubi nonnifi bipeitita divifio intelligitur , ut novae res ex priori- bus illis eruantur, non aliae ex aliis. Quod fi peteretur, pofitus talis decebat : rerum aliarum ad alias eruendas ufus.

quidam. Turic. -poeta et , a fec. manu -poetae et , et lic Camp. defcrihere — menfuris. luric. Flor. (a pr. m.

uterque) defcriherent — mevfuras. Guelf. d. tabula ac m.

7. etiam. Gotli. (tac. Gefn.) enim. confequi, quod

imiteris. Turic. confequi dimiterk , a fec. manu confequi de inetris, VolT. 2. c. cjuod mireris. Nam rurfus. Turic.

rurfus nam. erat. Goth. efjet. nemo. Gotli.

nihil. effeciffet. Guelf. ejficiet. Camp. ejfficijfet.

eo, quem. Jenf. Tarv. eo quae. Locat. eo quod cum edd. pofterr, ante Bad. qui verbofius, etfi non fine acumine, de

„perfectiones rerum poITibiles ,,Et quoties licet ita ponitur."

,,{(ptkoao(p-/^TiO'j y»q) determi- Gefnerus.

5,nantur: h, e, qua fui quidam 6. fictores — ac lineis

„fines rebus e.irumque virtu- fciant. Fateor parum hoc

„tibus a/Tignantur, ultia quos capi a me, nifi forte intelli-

,,afcendere per conditioneiii gantur ii pictores , qui, ut

,,fuam illis non liceat. Sic aliena opera in fuas tabulas

,,11, 3, igi. Neque tamen diligenter transferant, fingu-

,,illud eft nefas. Simile mox las eorum partes antea men-

,>io, 2, 26. Totum exprimere furis et lineis dimetiuntur.

„paene homini inconcefjjum. 7, Nam rurfus. Adverbium

INST. OKATOR. LIB. X, 2. 119

fequebatur? Niliil in poetis fnpra Livium ylndranicum; niliil in liiftoriis fupra Pontifi- cuni annales liaberemus : ratibus adliuc navi- garetur: non elTet pictura, iiifi quae lineas 9^4modo extremas umbrae, quam corpora in fole fecilTent, circumfcriberet. Ac H omnia per- S cenfeas, nulla fit ars, qualis inventa eft, nec intra initium ftetit: nifi forte nottra potilli- mum tempora damnamus hujus infelicitatis, ut nunc demum crefcat nihil. Nihil autem crefcit fola imitatione. Quodfi prioribus 9

fcripturae utriusque discriniine agit. hiftorils. Flor.

(a pr. maiiu) -pojteris. Cnmp. ■pojlerius. navigaretur,

Sic Turic. Flor. Cam]5. cuiu Alm. Reliqui navigaremus.

circumfcriheret. 1 lor. circumfcriheyent , et lic Jenf. cum

edd. pofterr. ante Ald. Sed Jeuf. larv. et modo feciffct. Correxit Regius.

8. ft. Turic. (a fec. m.) fit. damnamus. Guelf. mandamus. crefcat niliil. NiJiil. Turic. alterum 7i;7h7 omittit , quapropter transpofui voces , quae in reliquis quidem libris ita continuautur : nihil crefcat. Nihil. Stoer. Cliouet. crefcet. autem. Sic Turic. Flor. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Camp. cum Alm. V-^H. VoIT. 1.2. 5. Bern. Bafil. Grypli. (1536). Reliqui enim.

9. fi Turic. Flor. (a pr. m.) omittuzit.

refpicit ad 4« »>Quid enim -pictura — circumfcriheret.

„futurum erat". j,Hanc picturae originem af-

Z/ivium Andronicum — Pon- ,,lignant omnes : cui debea-

tificum annales. Recte ab- ,,tur, non convenit. vid. Plin.

legant VV. DD. ad Cic. de „35, 5. f. 5. Atbenag. Leg. pro

Or. 2, 12. item Brut. c. ig. „Chrifti. p. 59. Decbair. etc."

De Livio cf. et Bentlej. ad Gernerus. Horat. Epiftt. 2, 1, 71. Malim

prope -poifi prae pOdtis in g. damnamus -— infelicita-

loco noftro. cf. 10, 1, 29. tis. cf. 2, 5, 24.

120 M. FAB. QUINTILIANI

adjicere fas non eft, quomodo fperare poITumus illum oratorem perfectum ? cum in his, quos maximos adhuc novimus, nemo lit inventus, in quo nihil aut defideretur, aut reprehenda- tur. Sed etiam qui fumma non appetunt, »o contendere potius, quam fequi debent. Nam qui agit, ut prior fit, forfitan etiam , li non transierit, aequabit. Eum vero nemo poteft aequare, cujus veltigiis libi utique infilten- . dum putat. NecefiTe eft enim , femper fit pofterior, qui fequitur. Adde quod plerum- que facilius eft plus facere, quam idem. Tantam enim difhcultatem habet fimilitudo, ut ne ipfa quidem natura in hoc ita evaluerit,

adjicere, Flor. addicere, ut et mox i2o. VolT. 3. (a pr. m.) addsre. Sed VofT. 1. -prioribus oniittit. fojfnmus illum.

Jej\L pojjimus ullum cum edd.pofterr. anteBafil. Mox p.uUum ante Obr. acc. Roll. Sed noftram vindicant mei quoque MSS. et Camp. cum. Turic. Flor. quam. Ille a fec. m.

tjuamquam, liic (juum. his. Sic Turic. Flor. Guelf,

Reiiqui iis. quos. Turic. (a pr. m.) quo. inventus.

Flor. (a pr. m.) ivjeftus. fumma. Flor. Camp,

fummani cum Gotli. Volf. 2. et edd. ante Ald. acc. Bad, cf. 8 Pi'0. 1. appetunt. Turic. Flor. adpetent. Gotli.

Jenf. (tac. Gefn.) Camp. cum Voff. 2. et edd. ante Stoer, appete?it.

1 o. agit. Guelf. omittit. qui fequitur. Turic.

equitur, a lec. m. equatus. evaluerit. Tiiric, evalueris.

Jenf. valuerit cum edd. ante Ald. acc. Bad. cf. 9, 5, 13. et debebat in eodem capite §. 1. reponi evaluit pro valuit.

g. illum oratorem per- 1 o. res fimplicijfimae i. e,

fectum. Gefnerus recte ablegat minime vnriae, in quibus

ad totius operis Prooem. §. 9. niliil magnopere expectetur

hic §. £3- item Ciceronis im- discriminis, qualis fuerit

primis oratorem, initio : adde gramen , folium. Recte Gef-

et noftr. g, Pro. 13. 12, nerus hic admonet indiscerni-

1, 2i. Z»j7mni illorum. cf. 7. Praef. 4-

INST. ORATOR. LIB. X, 2. 121

ut non res fimpliciilimae, quaeque pares maxime videantur, utique discrimine aliquo discernantur. Adde quod quidquid alteri i» fimile elt, necelTe eft minus fit eo, quod imi- tatur, ut umbra corpore, et imago facie, et actus liiltrionum veris afFectibus. Quod in orationibus quoque evenit. Namque eis, quae in exemplum alfumimus, fubeft natura, 925 et vera vis : contra omnis imitatio ficta elt, et

res fim-plicijjimae — discrimine. Sic Turic. Flor. Camp, (ni(i quod liic quae) cum Alm. Bodl. Andr. Bafil. fed poltve- mus omittit utique. Obr. item, fed pro fimpl. dat fimillimae, ct lic narratur locum dare Bern. Sed e VofT. i. r. quae difjimillimae videhantur refertur. Fieliqui r. quae fimillimae V. d. nifi quodjenf. et rell. anteAld. acc. Bad. Gryph. (1544.} inferunt utique, Gotli. autem et VolT. 2. videntiir , indicati- vum liabent. discernantur. Turic. disnantur , a fec. m,

dijjocientur, et fic Obr. AtFlor. dejinantur, a fec. m. noitrum. Hoc quidem non ferendum duco, ob ingratam etymi itera- tionem discrimine discernantur, Latere fufpicor distineantur, cf. Drakenb. ad Liv. /\, 59, 5.

11. ejt minus Jit eo. Turic. e. m. eo, a fec. m. ejfe m. eo. Bern. ejt ejje m. Jit eo. Camp. e. cjje m. eo, et ficObr. necejjs ejt omittit Guelf. et imago — et actus. Turic. Flor.

omittunt copulam fecundam cum Alm., utramque Camp. et lic Obr. orationihus. Voff. 1. 3. oratione, foli.

Placet. oratorihus Grypli. evenit. Turic. Flor.

(a pr. m. uterque) venit. eis. Sic Flor. Camp. his

Guelf. Fveliqui iis. cf. g, 6, 63. 6, 1, 9. ajjumimus.

rior. ahfumimus. Guelf. fumimus cum \iiK. 1.

. *

natura, et vera. Turic. naturam et u> a fec. manu

naturae varia. Obr. naturae vera. contra. Turic.

(a fec. m.) contraria. Jicta. Turic. Flor. /«i u cum

discernantur. cf. not. crit. haereas in umhra; quare

I 1. actus hijtrionum veris et Gedoynus vertit ,,ainfi

affectihus. cf. falfos affectus „ Vombre eft plus foihle que

6, 2, 35. minus accipe de ,,le corps."

tota rei cujusque vi, non de Juhejt natura, et vera vis.

fola magnitudine^ ne forte cf. ij 3, 5.

122 M. FAB. QUINTILIANI

12 ad alienum propofitum accommodatur. Quo fit, ut rainus fanguinis ac virium declamatio- nes liabeant, quam orationes: quia in illis vera, in liis ailimulata materia elt. Adde quod ea, quae in oratore maxima funt, imita- bilia non funt , ingenium , inventio^ vis, faci-

13 litas, et quidquid arte non traditur. Ideo

Alm. Stoer. Ghouet. Leid. cf. 2, 15, g. Nequs enim vel liic plane elt de nihiio. Praefero tamen receptam, propter fequentia maxime. accomrtiodatur. Guelf. conimodatur

cum Leid. et marg. Choueti.

i2. Quo fit. Tuiic. Flor, Camp. (juod facit cum Alm. quod fit Jenf. Tarv. declamationes, Turic. Camp.

declamatores. haheant. Turic. Flor. (a pr. m. 'uter-

que) hahent. orationes. Turic. (a fec. m.) Camp.

oratores. Ineft aliquid fcabji cum in oratione tum in argu- mentatione horum. Malim e vetuItifTimis libris fic refcri- bere: et ad ulienum propofitum accommodat quod facit : ut minus fanguinis et virium hahent declamationes quam orationes.

quia. Sic Flor. fed a pr. m. et hic et Turic. quam cum Alm. ; a fec. m. Tiuic. quamquam. Reliqui quod.

affimulata. Turic. Flor. Camp. dijjimulata. Guelf. Gotll. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. ajjimilata cum Bern. Ald. cf. 9, 2, 27. Dicas dis natum e praecedente his , ut et hic malis repo- nere fimulata ; fed videtur frequentatum noftro hoc com- pofitum. quod ea. Camp. qui ea. Goth. (a fec. ro.)

omittit quod. oratore. Jenf. oratione cum edd.

pofteiT. ante Ald. inventio, vis. Turic. Flor. Camp.

inventionis cum Bodl. Colbert. VoIT. 2. Goth. (err. Gefn.) Loc. Ven. Rufc. Bad. Andr. inventiones Jenf. Tarr. Ald. cum VoIT. j. 3. Noftrum, nili dormitavi, Gueif. In edd. prima Bafil. et eft fortalTe a conjectura Philandri.

13. Ideo. Sic Turic. Flor. cum Alm. Reliqui Ideoque,

11. j2. accommodatur — • ter politum , breviflimo in- quam orationes. cf. nott. critt. tervallo (cf. 10, 1, 25.); fed

12. vis. cf. 8» 5» 88- 9» 2, 104. hoc fortalTe confulto. hic §. 25. Adde quod attende

INST. ORATOR. LIB. X, 2. 123

pleriqne , cum verba ex orationibus excerpfe- runt, aut aliquos corapofitionis certos pedes, mire a fe, quae legerunt, ef[ingi arbitrantur: cum et verba intercidant invalefcantque tem- poribus, ut quorum certiflima fit regula in confuetudine, eaque non fua natura fint bona aut mala : nam per fe foni tantum funt : fed prout opportmie proprieque aut fecus collo- cata funt: et compofilio cum rebus accommo- data fit, tum ipfa varietate gratiflima. Qua- 14

verha ex. Sic Turic. Flor. (liic a pr. m.) Camp. Reliqui irferunt quaedam. fe, cjuae legeruiit. Turic. fequa

elegerunt, a fec. m. fequi eleg. Goth. (tac. Gefn.) fe que elegerunt. Flor. Camp. Jenf. (tac. Gefn.) f, quae elegerunt cuni edd. ante Leid. acc. Roil. Sed Guelf. noftruni.

ejjingi. Turic. effendi , a fec. manu offendi, Flor. (a pr. m.) effenci. Vofl. 3. affiugi. cf. 10, 5, ^»

arhitrantur. Turic. Flor. arhitrahantur, cum et.

Turic. Flor. Guelf. et cum cum Alm. Jenf. Tarv. Sed omittit et Camp, cum VoIT. 2. Goth. et edd. ante Bafil.

intercidant, Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. intercident. Conexit Regius. invalefcantque. Turic. Camp. invalefcant

cum Jenf. Tarv. et invalefcant Loc. cum Ven. Rufc. jubente Regio. eaque, Guelf. ea quae, Goth. (tac. Gefn.)

€a fine enclitica. non fua, Guelf. inferityunt.

jjroprieque. Tuiic pro-prie. accommodata fit, tum.

Camp. omhtitfit cum Goth. et edd. ante Bafil. exc. Ald. funt poft collocata omittere narratur VoIT. 1. qui et tamen ipfa pro tum i.

13. intercidant invalefcant- pluraKs numerus deberi vi-

que. Unicuique fuccurrant detur librariorum focoidiae,

verfus nobililTimi Hoiatiani quorum jungenti huic voca-

JVIulta renafcentur quae jam bulo , non , ut par erat, ver-

cecidere cadentque cet. Ad his. Potuit etiam adhaerefcere

Pif. 70. feqq. cf. Qu. 8. 6, 52. hus ex eo quod fequitur ut,

Hic autem contra omnes cum antiqua ratione fcriptum

quidem libros reponere libet effet tempori. cf. 3, 3, 17.

tempore pro temporihus, qui Eadem opera lecte refcribag

124 M. FAB. QUINTILIANI

propter exactiflimo jiidicio circa lianc partem Itudioruin examinanda funt omnia. Primum, quos imitemur. nam funt plurimi, qui fimi- litudinem peflimi cujusque et corruptiflimi concupierunt. Tum in iplls, quos elegeri- mus, quid fit, ad quod nos efliciendum com- »5 paremus. Nam in niagnis quoque auctoribus incidunt aliqua vitiofa, et a doctis inter ipfos etiani mutuo reprelienfa. atque utinam tam bona imitantes dicerent melius, quam mala pejus dicunt. Nec vero faltem iis, quibus ad evitanda vitia judicii fatis fnit, fufliciat imaginem virtutis eflingere, et folam, ut licgzG

14. fludiorum examinanda, Turic. Flor. inferunt aZia cnm Alm. fed Obr. illa. quos imitemur. Turic. Flor. q. al (cf. 10, 1, 125) imitendum : ex Alm. modo q, imiten- dum. Ille a fec. m. (j. ad imitandum , liic noftrum.

concupierunt. Sic Fioi". cum Gotli. et edd. ante Bafil, exc. Camp. Sed Tu3'ic. non cupierunt, Pieliqui concupierint. cf. 4, 3, i6. Tum. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. cum

Alm. Pieliqui Deinde. fit, ad quod. Turic. Flor. Guelf,

Camp. omittiint ad cum Goth. VofT. 2. Vall. Coibert. Vofl". 1. 5. Jenf. Tarv. nos efficiendiim. Sic Turic. Flor.

Guelf. Camp. cum Jcnf. et edd. ante Grvpli. exc Bad. e^- ciendum nohis Goth. Vall. VoIT. 2. Colb. probante Badio, fed comparare lic dici non docente. Reliqui ejficiendum nos.

15. in maonis. Guelf. omittit in. Contra Camp. quoque. imitantes. Flor. (a pr. m.) imitandos. pejus. Turic.

pius , a. fec. m. prius . Flor. (a pr. m.) ejus. dicunt,

Turic. Flor. Guelf. Camp. dicant cum Voff. 1. et edd. ante Grypli. exc, Bad. evitanda. Camp. evitandum.

judicii fatis. Turic. Flor. (a pr. m. uterque) judicatis. Ille a fec. m. judicatur, fic, Turic. Flor. Guelf.

quaeque pro eaque ; quod reprehenforum exemplum g,

aliquantum turbat orationem, 5, 31.

15. Nam in magnis — vi- Nec — faltem. De falteni

tiofa, cf. 10, 1, 24. mutuo cf. g, 4» ^S'

INST. ORATOR. LIB. X, 2. 1125

dixerim, cutem, vel potius illas Epicuri figu- ras, quas e fummis corporibus dicit effluere. Hoc autem his accidit, qui non introfpectis »6 penitus virtutibus, ad primum fe velut afpectum orationis aptarunt: et cum iis feli- cillime celTit imitatio, verbis atque numeris funt non multum difFerentes, vim dicendi atque inventionis non affequuntur, fed ple- rumque declinant in pejus, et proxima virtu- tibus vitia compreliendunt, fiuntque pro grandibus tiimidi^ prejfis exiles^ fortibiis temerarii, laetis corrupti, compojitis exultantes^

Camp. omittunt ciim Yoff. i. 3. dixerim. Turic.

( liic per compendium n) Flor. dux urim, a pr. manu

uterque. cutem, Guelf. artem. Epicuri.

Guelf. Excerpta Santeniana epicarmi. quas e fummis.

Flor. (a pr. m.) (juae fe f. Guelf. quae fiimmis. Gotli. (tac.

Gefn.) quas fummis cum VofT. 1. 2. 3. ut fertur. q. ex fum'

mis Camp.

16. his. SicTuric. Flor. Guelf. Bafil, Reliqui iis. cf. §. 11, iis. Guelf. Camp, Eafil. his. imitatio, verhis.

Sic Turic. Flor. Gueif. Camp. cum Goth. VoH. i. 2. 3, Vall.

Jenf. Tarv. Capper. Reliqui infernnt qui , jubente Regio,

quem , eiH obfequens ei , recte improbat Badius. virtutihus. Guelf. virtutis. Camp. omittit.

cutem. cf. 5> » 2, 1 8. quan- „ J^ corjjore earum ; Quae

quam ufu hinc divcrfo. ,,quafi memhrana eft vel cortex

,,nomiriitanda , Quod fpeciem

illas Epicuri Jiguras. „ k qui- „ac formam fimilem gerit ejus

,,bus [unt fpectra illa Catiana, „imago, Quojuscunque cluet

„de quibus ad 10, 1, 124. t^de corpore fufa va°ari.''

sjDifertiffime, ut folet» Lucre- Gefnerus. Ablegant praeterea

j,tius 4» 48' cujus verba cum ad Gell. N. Att. 5, 16. ubi e

^refpexerit aperte noiter, hic noftro ejfluere pro ajjluere

5,afcribenda funt. Dico igitur iegendum monet Burmannus.

,,rerum ejfigias tenuesque figw 16. exultantes. cf. 3,3, 56.

„ras IXlitiier ab rehus fmnmo Gefnerus confert 9, 4, 66.

126

M. FAB. QUINTILIANI

i'} Jiniplicihiis negUgentes. Ideoque quihomde atque incompofite quamlibet illud frigidum et inane extulerunt, antiquis fe pares credunt: qui carent cultu atque fententiis, Atticis fcili- cet: qui praecifis conclufionibus obfcuri, Sallultium atque Tliucydidem fuperant: triftes ac jejuni Pollionem aemulantur: otioli

17. quamlihet. Sic rlor. cum Goth. Tall. (fed liic a fec, 111.) Gefn. Bip. quam licet Camp. qui licet Turic. , a fcc. m. quid licet. Reliqui quidlihet. illud frigidum. Sic

Turic. Flor. Guelf. Camp. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.^ cum edd. ante Gryph. exc. Bad. qui omittit illud. Reliqui/. z.

extulefunt. Jenf. (non Goth. err. Gefn.) extulerint cura edd. ante Aid. acc. Bad. carent. Turic. -parent.

Jtticis. Turic. (a fec. m.) Canip. atticos cum VoIT. 2. (nil tale in Gotli. cf. 10, 1, 109. item hic 24.) Obr. attici Guelf. cum Voir. i. 3. Bern. fcilicet. Camp. omittit

cum Goth. Bad. ac jejuni. Turic. acie juli, a fec. m.

ac ejuli. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) Camp. et j. cum edd. ante Ald. acc. Bad. et mox Bafil. ac fupini.

17. quamlihet illud frigi- dum. AflFectu nata transpofi- tio adverbii, pro : illud quam- lihet frigidum. [Mihi ante vocem quamlihet mente con- cipiendum videtur aliquid, ad quod referatur illud.

BUTTJl.]

Atticis fcilicet. Facile da- tivo huic applices ex priori- bus vocabuium -pares, fc. fe credunt. Sed caret concinni- tate haec oratio, cum unicui- que praeterea corruptorum generi certum reddatur ver- bum : fupsrant, aemulantur.

jurant. Quare fufpicor legen- dum : Attici funt fcilicet. Quibus carere dicuntur fen- tentiis , funt eae, quas ti'acta- vit noiter 1. S- c. 5. Mox re- lativum qui libeuter compen- difaciam, ad quod fubaudien- dum erat funt, minime necef- fario loquendi amfractu, cum triftes ac jejuni, otiofi et fupini iine his impedimentis proce- dant. Conclufiones autem cave ad numeros referas : funt fub- tiles illae conclufiones , de quibus agit v. c. Cornifi- cius memoratus nofiro 9, 3. 98-

INST. ORATOR. LIB. X, 2. 127

et fapini, fi quid modo longius circum- duxerunt, jurant ita Ciceronem locuturum fuiflTe. Noveram quosdam, qui fe pulclire 18 exprelliire genus illud coeleftis liujus in di- cendo viri fibi viderentur, li in claufula

^ pofuiffent, Ejfe videatur. Ergo primum ell, ut, quod imitaturus eft quisque, intelligat, et quare bonum fit, fciat. Tum in fufcipiendo onere confulat fuas vires. Nam quaedam 19

927funt imitabilia, quibus aut inlirmitas naturae non fuHiciat , aut diverfitas repugnet.

circumduxerunt. Camp. circumduxerint. locutu-

rum. Turic. (a fec. m.) Camp. locutum cum Gotlu

13. dicendo. Turic. (a pr. m.) dicendi. viri.

Turic. omittit. //. Turic. Flor. (hic a pr. m.)

omittunt. ■pofuijjent. Guelf. fotuijjent cum Bern.

cf. 8» 6> ^^' videatur. Guelf. vidercntur.

ut. Guelf. omittit. vires. Turic. Flor. (liic a

pr. manu) res.

19. imitahilia. Sic Turic. Guelf. cum Goth. et edd. anto Ald. exc. Camp. JVIirahilia VoIT. i. R.eliqui inimitahilia.

injirmitas. Camp. firmitas. fujficiat. Turic. Flor.

(hic a pr. m.) Camp. f"Jficit. aut. Turic. Flor.

(a pr. manu uterque) an. repugnet. Turic. (a fec. m.)

fupini. jjQualis Maecenas 19. imitahilia. Jam quidem

j.fui/Te dicitur, qui fu-pinus de iis non agit, quae imita-

„Juvenali Sat- 1, 66. et ita tione exprimi nequeant, neo

,,carpit compofitionem vitio- prius illud, quod dederat

,,fam Maecenatis nofter lib. praeceptum, trnctat, ut, quae

„g, 4." (lioc quidem Jupini- quisque imitanda fumeret,

tfltt non tribuam) ,,Tid. Mei- quare bona eifent, fciret ; fed

,,bom. Maecen. cap. 25, ita et ea quoque, quae et digna fmt

„Martialis 6, 42, Non attcn- imitatione eamque admittant

,>dis , et aure me fupina Jam in genere , non cuivis pro-

„dudu7n, {juafi negligenter mifcue fperanda effe jVionet.

f,audis." Burmannus. Perfequitur enim jyiteram

18. in claufula — EJfe vi- fuam legem ,,confulat vires."

deatu:. cf. y, 4> 73' Quare line negatioiie fcriben-

123 M. FAB. QUINTILIANI

Ne,cui tenue ingenium erit,fola velit fortia et abrupta: cui forte quidem, fed indoraitum, amore fubtilitatis et vim fuam perdat, et ele- gantiam, quam cupit, non affequatur. Nihil eft enim tam indecens, quam cum mollia dure 20 fiunt. Atque ego illi praeceptori, quem in- Xtituebam in libro fecundo, credidi non ea

Camp. repugnat. Ne , cui. Sic Turic. Flor. Guelf.

Gotli. (tac. Gefn.) cum Voff. 1. '2. 3. Vall. Bad. Reliqui

Nec cui. velit. Guelf. velut. cui forte. Turic.

Flor. Guelf. qui f. cum Gotli. VolT. 1. 2. 3. Jenf. Taiv.

A fec. manu Turic. qui fortem , et fic Camp. Mox amorem

Tiuic. (a fec. m.) Carap. cuiu VoIT. 1. 3. fuhtiUtatis.

Fior. (a fec. m.) fuhlimitatis cum Goth. Vall. Bad. Bafil.

Grypli. et aliquot apud Burni. -perdat. Turic. Camp.

■perdet. ajfequatur. Guelf. fequatur. Turic. Flor.

Camp. -perfequatur cum Goth. VoIT. 1. 2. 5. Bodl. Alm.

Colb. loanii. et edd. ante Balil. dure fiunt. Sic

Turic. Guelf. cum Goth. Vofl. 2. (quanquam hic durae) Vail.

(err. Badio) Bad. Stoer. Chouet. Leid. durefcunt Turic. (a

fec. m.) Camp. cum Bodl. et edd. anle Bad. acc. Obr. Reliqui

dura f.

20. Atque. Camp. At quae. illi. Tuiic. illa,

inftitueham. Sic Turic. Flor. Camp. cum Obr. Reliqui

inftitueram. in. VoIT. 1. 3. omittunt. credidi,

dum erat nomen imitahilia ; percenfentur Gngula, quae illo

quanquam iion elt quod du- praecepto continentur. bitemus de voce inimitahilis, cum mollia dure fiunt. Is

circa quam haeret et paulu- qui natura acer et vehemeus

luni aeftuat optimus Gefnerus {ingenium indomitum), G. fupra

inThefauro, fui Qu. immemor, moduni velit elegans elTe, eo

cujus locum defignat nlios niaxime displicebit, quod

fecutus 2, 17, 2. qui debebat dure et rigide faciet moilia

effe 2, 16, 16. Virgilius ea, quae captabit. nietro folo coactus variavit 2o. praeceptori — in lihro

non imitahile fulnien Aen. fecundo. Vide ejus libri

6, 590. cap. S. Nexum harum ego

Ne, cui. Pcndet hoc ab illo fententiarum talem commi-

„confulat fuas vii-es" j et jam nifcor. „Poffum videri con-

INST. ORATOR. LIB. X, 2. 129

fola docenda e^Te^ ad quae quemque difcipu- lorum natura compoQtum videret. Et ad- juvare debet, quae in quoque eorum invenit bona, et, quantum fieri poteft, adjicere, quae delunt, et emendare quaedam et mutare. Rector enim elt alienorum ingeniorum atque formator. difEcilius eft naturam luam iingere.

Sic Flor. (a priina quidem manu credi) Guelf. ctJm Alm, loann. VoIT. i. 3. Jenf. et edd. pofteir. ante Grypli. exc. Bad. credi Turic, a fec. manu c mutatur, inccrtum in O an T. Eeliqui tradidi, c[uorum Gotli, Vail. Camp. probante Piegio. cf. 3 , 3 , 4- tfuae queinque. Turic. cjuem quem,

n fec. manu quemquam, et fic Camp. cum VoIT. 3. quevi folura Guelf. videret — dehet. Turic. ut deret ea dutare

dehent, a fec. m. ut de re ea duhitare dehsat. Flor. (a pi-. m.) videret ea diuare dehent. Reliqui t'. Nam is et adjuvare (niG quod Fior. A^. et is, Camp. //. ipfe et, Guelf. adiuare) d. IvTofiram cum in ipfis vetuliis fcripturis latere videremus, ■omifimus nam is. Bievitei' fubjiciuntur liaec omnia et adj, — fingere; liabentque fpeciem parenthcfeon. Pluralis dehent matus, poltquam et adjuvare abierat in ea dutare vel diuare.

invenit. Sic Turic. Flor. Camp. cum edd. ante Giyph. exc. Bad. P>.eliqui invenerit. Ex Voil. 1. affertur viderit et in- yenerit. Ex Voff. 3. viderit hona et invenit. Rector —

formator. Turic. (a fec. m.) rectorem — formatorem, et fic Camp. alienorum. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) aliorum

cum edd. pofterr. ante Bafil. diJficiUus. Camp.

Difficile.

s,traria iis » quae fupra fua- „fumus, acquir.amus ? Sed

,,feiim, nunc docere. Si enim, „cum difficilius eft fuam na-

„id quod libro fecundo prae- ,,turam immutare, quam alie-

,*,tepi, magifter non debet in- ,,norum ingeniorum iieri

„dulgere difcipuiorura cujus- „re9tOJem; tum ne ille qui-

,,que 'ingenio , fed finjjere ,,dem, quaiem volebam,

,',illud iisque, quibus natura „doGtov ^ quidqiiam contra

sjCareat , infiruere : quidni ,,natuiam coiiabitur." Ap-

/jipfi quoqvie imitando virtu- pjiret iiihiL minus ferendum,

,,tes , ad quas minus nati quain G.iiiaei (cf. 10, 1, 96.)

Tom. ir. 1

130 M. FAB. QUINTILIANI

21 Sed ne ille quidem doctor, quanquam omnia, quae recta funt, velit elTe in luis auditoribus quam pleniilima, in eo tamen, cui naturam obftare viderit, laborabit. Id quoque vitan- dum, in quo magna pars errat, ne in oratione poetas nobis et liiftoricos, in illis operibus oratores aut declamatores imitandos putemus.

22 Sua cuique propofita lex, Tuus cuique decor ell. Nam comoedia noii colliurnis aflurgit, nec contra tragoedia focculo ingreditur.

21. tavien, ciii. Tiiric. inforit lii. Volebat profecto //- errat. Canip, erat cum VofT. 3. illis. Sic Turic.

Flor. Guelf. cuin Alm. VoIT. 1. 2. Cotli. et edd. poft Jenf. aiite Giyph. exc. 13ad. qui in majgiue nofirum. ullis Turic. a fec. manu, et fic fiodl. iitdlis Camji. Reliqui illorum, ope- rofa quadam an^t/ostcx, commeudante Badio.

22. Sua cuique ■prcpofita. Turic. (a pr. m.) tua cujusque ■propofito. Beiii. f. c. prcpofitio cum Vofl. 3. qui et addit eft.

fuus cuique. Turic. Flor. (a pi. m. nterque)yMJ5 c.

Nani. Sic Turic. Camp. cum Andr. quae tamen addit neque. Reliqui Nec. comoedia. Tuiic. Flor. (a pr.

manu uterque) conioediae. Quid lateat, non exputo.

non. Hoc dedimus e conjectura pro librcium omnium in,

cothurnis. Sic Turic. Flor. (hic a pr. m.) Canip. Reliqui cothurnos. ncc. Turic. (a fec. m.) Camp. omittunt.

focculo. Sic Turic. (quanquam tragoedias occulo^ cum Obr. , a fec. manu facculo. Camp. facco. Reliqui focco, Apparet hoc maxime loco , ficut et §. 20. et 10", 1, 107. 10, 3, 9. Argentoratenfem Obrechti codicem habere aliquid Tiiricenfis et Florentiuae auctoritatis. cf. praef. noftr. p. 52. 61.

illam tollendi audaciam, qui 22. decor. cf. 10, 1, 71,

verba „difficilius — fingere" item hic §. 27. piofcribeiida cenfet. Nec Navi comoedia. „Ex Ho-

tamen recte junguutur haec ,,ratii arte . po6tica fumtus

praecedentibus jjer voccni ,,eft hic fenfus fcribcntis'*

Atque , et fufpicor reponen- (v. gg — 92.) ,,Verfibus ex-

dum atqui. ,,poni tragicis res comica non

INST. ORATOR. HB. X, 2. 151

Habet tamen omnis eloquentia aliquid com- mune. iniitemur, quod commune elt. Etiam 25 928I10C folet incommodi accidere eis, qui fe uni alicui generi dediderunt, ut li afperitas iis placuit alicujus, lianc etiam in leni ac remifTo caufarum genere non exuant: fi tenuitas ac jucunditas, in afperis gravibusque caufis pon- deri rerum parum refpondeant: cum fit diverfa non caufarum modo inter ipfas con-

tamen. Camp. enlm. cf. 9, 4, 63. item 10, 3, 27. Gotli. (tac. Gefn.) cnim pro t.amen cum Voff. 2. 3. com'

mune. imitemur. Sic Tuiic. Fior. (liic a pr. m.) cum Aim. Reiiqui inferunt Id.

23. incommodi. Tiiiic. incom. a fec. m. in eo. Camp. transpouit acc. inc. Modo Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) folet hoc cum edd. polterr. ante BaQl. eis. Turic. ejus, a fec. m.

noftrum, et fic Flor. his Guelf. Bafii. Reliqui iis. cf. §.11.

uni. Turic. (a fec. m.) Flor. (a pr. m.) Camp. omittunt. Turic. pro ^ui fe uni alicui a pr. m. quis eum a. in quo elt nofLrum ipfum. iis. Sic Turic. Goth. Jenf. (tac. Gefn.)

cum edd. polterr. ante Bafil. Reliqui his. cf. §. 16.

etiam Flor. (a pr. m.) o-mittit. ac jucanditas, Sic

Turic. Flor. Camp. cum Alm. Bodl. Alm. (liifi quod ex Lis tribus aut). A fec. manu Flor. vel nuditas. Pieliqui aut (fed Jenf. [tac. Gefn.] Tarv. ac cum edd. pofterr. ante Bafil. exc. Aldo) nuditas. jjonderi. Turic. in ponderi , a fec.

manu in pondere. parum. Turic. (a fec. m.) pariuni.

refpondeant. Turic. (a pr. m.) refpondeat. inter

ipfas. Flor, (a fec. m.) Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) inferunt fe cum Von". a. et edd. poiterr. ante Bad. Hic (nihil ad noftrum quidem locum monens) fupra (§. 15. inter ipfos) ut et g» 6, 1. refert Vallam (vid. Elegg. p. 604.) annotaffe, utroque modo recte dici Grammaticis inter ipfos et inter fe. adde 4» 2, 13.

„vult: Tndignatur item pri- „tem." Regius. Monet Cap- ,,vatis ac prope focco Dignis peronn. Ciceronem aliquam j.carminibus narrari coena tamen „tragicas res paene „Thyeftae. Singula quaeque „comice tractandi" rationem „locum teneant foitita decen- tribuere Caefari, quem facit

I 2

132 M. FAB. QUINTILIANI

ditio, fed in fingulis etiam caufis partimn; fintque alia leniter, alia alpere, alia concitate, alia remilTe, alia docendi, alia movendi gratia dicenda: quorum omnium diflimilis atque 24 divifa inter fe ratio eft. Itaque ne lioc quidem fuaferim, uni fe alicui proprie, quem per omnia fequatur , addicere.

et de qiio Valla ijife agit 1. c. 6, 3, 32. Noftrum taraen locum iLidem poiiit cum pronomine fe. caufis par-

tium, Camp. jyatiuin caufae cum Vall. (niCi quod liic et in .reiiquis line fplialmate jmrtiutn) Locat. et edd. pofterr. ante Baril. jjarLtum caufis Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. quorum alter jnodo fimilihus pro Jenfiano fimilis ; emendata Regio et in fingulis mutata fcriptuia ; et fanum liabent MSS. et Camp. cum reliquis. j?artihus caufae Goth. (eii-. Gefn.) cum VofT. £. fintque. Tuiic. Jint quique. Can>p. fint. Jenf. fintque qxti cum Locat. et edd. poflerr. ante Bad. fintque quia Tarv.

movendi. Turic. Flor. (hic a jir. m.) moriendi. Camp. monendi. dicenda. Tuiic. • </jc/t cum Alm. a fec. m.

dicant, et fic Flor. diccnt Jenf. cum edd. pofterr. ante Bad. qui nofb um (ut et fintque) effe in Vall. teftatur. Addicunt Guelf. Goth. Camp. Contractum et coiTuptum indicativum e gerundiis et pai ticipiis paflivis vidimus, et viciJlira, ut 7, i> 9. 7' 5j 9- C'Juo loco id i])fum quod Ahii, liabet Flor.) 9, 2j 77. adde 9, 4> ^o'^' Q'*-i dicant , dicent fcripferunt, inler\"ierunt fuo illi, quod intcrpofuciant fupra qui.

divifa. Sic 1 uric. Flor. (hic a pi. m.) cum Alm. Reliqui ^iverfa.

24- fuaferim,uui fe aL Turic. Camp. fuaferimus non u. a, Flor. (a pr. m.) f. non u. a. cum Alm. addicere,

Turic. addici rei cum Alm. (nihil tale dante Flor. cf. §. 5.), Guelf. Camp. adjicere cum Gotli. (quod miror, cum VoIT. 1. non memoretur, et e Vall. noftium diferte Badius. cf. §. 17. item 27.) Jenf. Tarv. Eft aliquid incommodi in fequatur illo, tertia pejfona, quae quo referatur proprie non habet, quan- quam inteipjeteris iirh koivoD velut illud, de quo egimus, leLit 2 , 15- 12; durius tamen in minus generali verbo,

in Dialop;is de Oratore con- 24« ""* — addicere. cf.

fabul.inicm 5, 8« nott. critt.

INST. ORATOR. LIB. X, 2. 153

Omnium perfectiHimus Graecorum JDeviofthe' nes. aliquid tamen aliquo in loco melius alii : plurima ille. Sed non qui maxime imitanclus, et folus imitandus eft. Quid ergoV non efi: fatis 25 omnia lic dicere, quomodo il/. TtiIUus Aiyiit'^ IMibi quidem fatis^elfet, fi omnia confequi polTem. Quid tamen noceret, vim Caejaris^ afperitatem Coelii, diligentiam Pollionis^ judi-

qxxam elt vslle, dicere. Facile accommodandi caufa librarius poft um poterat fcribere alicui, etiamft in exemplo eCfet ali- quem. Sic eruas : uni le aliquem -p. q. p, o. fequatur a. Vel, transponendo, nt manifeltior appareat orailli in vetu- ftilTimis pronominis fe caufa : fe uni uHqueiii. Discerpta enim haec 'u\ fuaferimfeu ni (pro quorum poftremo nou, velut

10, 1, 96.). Advertit autem , quod vetuftiffimi ilLi dant addici palTivum , ctijiis ope fupervaciuini fit fe. Tmic. et Alm. tamen illud rei errorem prodit. Simplicillimam loci niedelam hauc dicas : uiii nos alicui p. q. p. o, fequamur (leni niutatione, cf. 4, 2, 89. S> 5> 82. 10, 1, 1. hic 7. et mox §. 27. Turic. imitahitur, item Voff. 1. adhiheamus lo, 5» 5- Goth. VoiT. 2. quaeratnr 10, 5> iSO addicere. Ex illo rei pflicias Eft enim, Omnium perf. Sic Fior. (a pr. m.).

Sed Tuiic. omnem p. cum Alui. (cf. modo). longe omnium p. Camp. cum Goth. VotT. 2. et cdd. ante Leid, exc. Bafil. acc. Roll. A fec. m. Flor. omnium longe p, Picliqui Longe p. quibus, nili dormitavi, adtlicit Gueif. aliquo in loco.

Turic. omittit in, Camp. in a. l, alii, Guelf. aliis.

ille. Burm. illi , ex fphalmate, ut videtur, propagato a

Ca^pper. et folus imitandus. Turic. Flor. Camp, omit-

tunt cum Goth. Alm. Pro et , quod Guelf. dat, edd. poft

Balil. etiam. acc. Bad. Transponit Tarv, et f. eft i.

25. omnia fic. Camp. omittit. I\Hhi. Flor. (a

pr, m.) mihil. Turic. nihil cum Alm. conjequi.

Guelf. fequi. noceret. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp.

cum Goth. Vofl". J. 2. et edd. ante Stoer. acc. Chouet. Roll.

Reliqui nocet. Pro vim Turic. vi , a fec. m. divi.

25. noceret. Intcllige : ct 1 , 7 , 34. i2, 10, 11. et ,,et)amri coufequi polTeni." cf. hic §. 12. De Coelii cf. 1,8' 5' ^'"" Caefaris vide afpcritate confule 4, c, 123.

134 M. FAB. QUINTILIANI

cium Calvi^ quibusdam in locis afTumere?

a6 INam praeter id, quod prudentis elt, quod in quoque oplimum eft, 11 poflit, fuum facere:

' lum, in tanta rei difticultate, unum intuentes "vix aliqua pars fequitur. Ideoque cum totum exprimere, quem elegeris, paene lit liomini inconceffum: plurium bona ponamus ante oculos, ut aliud ex alio baereat, et, quod

27 cuique loco conveniat, aptemus. Imitatio autem (nam faepius idem dicam) non fit tan- tum in verbis. llluc intendenda mens, quan- tum fuerit illis viris decoris in rebus atque perfonis, quod confilium, quae dispofitio, quam omnia etiam, quae delectationi videan-

26. tum. Guelf. tamen. cf. §. 13. item 10, 3, 10. Camp. Jed tamen pro fed tum. quod cuique loco. Sic Turic. (a fec. manu) Camp. cum Bodl. quod de cuique longo (cf. 9, 4, 94-) Turic. Flor. cum Alm. quod cuique (omi/ro loco) Gotii. Jenf. (tac. Gefn.) eum Vall. VoIT, 2. et edd. ante Bafil. acc. Bad. Reliqui quo quidcjue loco , et fic Guelf. fed.,mox veniat cum VoIT. 1. et aptaremus 'R?i?i\. (mire).

27. intendenda mens. Tuiic. intenda mens. Flor. (a pr. manu) intendamus. Alm. intendams. quantum. Turic, quae cum. Flor. (a pi. m.) quae tum. decoris. Turic. (a fec. m.) Obr. decori ; male. dispofitio. Flor. de- ■pojitio. Goth. (tac. Gefn.) disputatio. quam omnia etiam. Turic. quod omne jam. ex Alm. iiil niH Oit i. e. quod.

ajjumere i. e. foris arcef- ,,argumento" caufa defenda-

fere. Vult enim in toto tur. vide ct 10, 1, i2i. quam limillimus quidem efle 26. Jequitur. cf. g Pro. 13.

Ciceronis nofter ; nec tamen adde li, 2, 39- Mox ad

recufat virtutes ab bujus in- §. 27. Almelov. ponit locum

genio alienas aliunde mutua- Plinii Epiftt. i, 8, 14.

ri , Ciceroniani&que adjun- ,,Jequi — gloria, non appeti

gere. Sic Cic. Inv. 2, 24- „dcbet."

vocabuli ajjumtiva ratio red- 27. Jaepius ideni. cf.

ditur, quod ,,Joris adjuncto §. 13. x6.

INST. ORATOR. LIB. X, 2. 135

tur data, ad victoriam fpectent : quid agatur prooemio, quae ratio et quam varia narrandi, quae vis probandi ac refellendi, quanta in 929afFectibus omnis generis movendis fcientia, quamque laus ipfa popubiris utilitatis gratia affumta, quae tum eft pulcherrinia, cum fequi- tur, non cum arcelHtur. Haec fi pervideri- mus, tum vere imitabimur. Qui vero etiam 23 propria his bona adjecerit, ut fuppleat, quae deerant, circumcidat, h quid redundabit, is erit, quem quaerimus, perfectus orator: quem nunc confummari potiifnnum oporteat, ^

fpectent. Turic. fpectat. agatur. GotK. (tac.

Gefn.) agant. affectibus omnls. Turic. Flor. (a- pr. m.

wterque) actihus omnihus. IUe nil nifi oriinis corrigit. Ex Alm. actihus. movendis. Turic. Camp. movendi.

VofT. 3. viovenda. quamcjue — gratia. Turic. Flor.

(hic a pr. m.) omittunt cum A\ia. Pro ^uamque Guelf. quam quod. Jenf. quantaque cum edd. polteri'. nnte Gefn. Noltruni Goth. Camp. Bern. margo Bafil. et fuafit Regius. tuni

eft. Turic. cum e. Jenf. Tarv. tamen e. Mox Guelf. ante fe<j. omittit cum. Haec fi. Turic. Flor. inferunt cum.

■perviderimus. Guelf. providerimus. Goth. (tac. Gefn.) ■pervidehimus. Vo/T. 2. praeviderimus (cf. §. 24. item 10, 3, 13.) cum Jenf. et edd. pofterr. ante Stoer. exc. Bafil. acc. Gibf. Obr. Capper. Noftrum dat et Vall. vere Turic.

Flpr. (hic a pr, m.) omittunt cum Ahn.

23. redundahit, is. Turic. Flor. (hic a pr. m.) omittunt. Alm. redundahit omittere dicitur. A Camp". abeft is.

potifjimum. Camp. perfectijjimum. oporteat. Sie

ad victoriam fpectent. cf. 2, Eft frugor, qualis CicerOnem

4> 32. 5> ^2, 22. item 12, fequebatur 8> 5. 3- "bi §. 2.

lo, 48- ' eft ipfum noftrum.

laus — popularis — affumta. Quidquid coronae datur ad 28. deerant. Non male

plaufum petendum. Sic i2, Francius fuadet reponendum

10, 72. laus vulgi dicitur. deerunt.

136 M. FAB. QUINTILIANI

cum tanto plura exempla bene dicendi fuper- fnit, quam illis , qui adliuc fummi funt, con- tigerunt. ISam erit liaec quoque laus eorura, ut priores f uperalle, polteros docuiffe dicantur. III. Et liaec quidem auxilia extrinfecus adhibentur: in iis autem, quae nobis iplis paranda funt, ut laboris, lic utilitatis etiam longe plurimum alfert ftilus. Nec immerito M. Tullius hunc optinium ejj^ectorem ac magi^ ftriim dicendi vocavit. Cui fententiae perlo- nam L. Cralli in disputationibus, quae funt de

Turic. flor. Camp. Reliqui o-portehat. cum tanto,

Turic. (a fec. m.) imitando. Canip. imitando eum tanto.

■plura. Turic, Flor. (hic a pr. m.) Camp. ■plurima. Gal- laeus, nimium libi fnmens, fuadet c. t, pauciora e. h. d. f, quanto plura illis qui cet. fuperjint. Guelf. Camp.

fujjerfunt cum Gotli. et edd. ante Giypli. Sed Turic. qua fuper. F]or. (a pr. ni.) quia fuper. contigerunt. Jenf.

(err. Gefn.) contigerit cum eddi pofterr. ante Ald. qui con- tigerant. pnfteros. Flor. (a pr. manu) poteras,

1. Turic. infci". dat quomodo fcribendi fit, a fec. manu qui modus fcrihendi fit, et iic Gotli. cum edd. ante Stoer. Quo- modo fcrihendujn fit Guelf. cum edd. rell. ante Gefn. exc. Obr. Niliil infcriptionis in Flor. Camj). Et. Jenf.

hoc ipfum , ex quo At xefert Gefn. Sed fortaflTe in ejus exemplo A repofitum erat a miniatore, omifla enim a typo- theta prima littcra in Jenf. et Tarr. At Goth. Ald. male.

in iis autem. Turic. Flor. (hic a pr. m.) omittunt, Aliti. nonnifi in deliderare nanatur. Guelf. Flor. i. his a.

utilitatis. Flor. (a pr. manu) utilitas. Goth. (tac. Gefn.) transponit ctiam ut. ftilus. Turic. fterilis.

ac mag. Goth. (tac. Gefn.) et m. vocavit. Sic

Turic. a fec. m. , a pr. vocatii. Reliqui vocat.

Cui, Turic. Camp. cujus. L. CraJJi. Turic. t C.

1. ftilus. cf. 7, 1, 54- J^"" !,cetia fermonis Plauto con-

ferioris quidem aetatis aucto- ,,g) uentis." res non moror, velut Gell. N. A. 3, 3. „ftilo atque fa- M. Tullius. de Or. 1, 35.

INST. ORATOR- LIB. X, 3.

137

oratore, aliigoando, judicium fuum cum illius auctoritate conjunxit. Scribendum ergo 2 quam diligentillime, et quam plurimum, 930 Nam ut terra altius etrona generandis alendis- que feminibus fecundior fit: fic profectus non a fummo petitus, ftudiorum fructus et fundit uberius, et iidelius continet. Nam, iine liac quidem confcientia, ipfa illa ex tem-

a fec. m. } CraJJus , et fic Camp. ; dat enim vel Crajfus , (cf.

6, 1, 20.).

2. altius. rlor. (a pr. m.) altum. Guelf. alte , et fic Stoer. Chouet, Leid. Nofiium et Bodl. et fic Gebliardus (Crepp. 3, 3. p. 123.) legi jubet e Palat. fuo, uti videtur.

generandis. Camp. germinandis. fecundior fit.

Sic Tuiic. (a fec. n\.) Camp. cum Ald. Bad. Bafil. A pr. m. ille omittit fit, et fic Flo]-. Guelf. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) cum VolT. 2. 3. et edd. ante Ald. acc. Obr. Reliqui /. eji.

Jlc jyrofectus. Tu:ic. fi -p. ?l fec. vn. fi -profecto. Ku[c. fit jj.

a fummo. Turie. afjumo. et futidit. Sic Camp,

2. profectus non a fummo fetitus. cf. 1, 3, 5-

hac — confcientia. Niliil aliud eft haec confc. nifi hujus rei confc. Eit autem haec res infumtus in fcribendo lahor. Is demum, qui etiam duni ex tempore dicit, niemor elle poteft plurimorum a fe exer- citii caufa fcriptorum , fine inverecundia aut levitate prodibit ad orandum. Reliqui extemporalitatis gloriam pu- doris tantum ct feveiitatis jactura acquirent. Huic ego fententiae quid defit, non vi- deo ; quare confcientiam, hinc, iit putat, alienam, voce con- ftatitia mutantem Gefnerum

nequaquam fequor. Nofira ratio elt Rollini et videtur fuiffe eoium , qui huic loco haec interpretationis caufa adhibuerunt : nifi tihi con- fcius fis lahoris, Stigelii et I_,andfidelii. Idem fenfit

Gedoynus , ita reddens ille noftra, quanquam nimis ad novitium vocis fignificatum : „fi notre propre confcience ,,ne nous repond de cette ,,precaution.*' Facultas autera vel hic commode ceiTerit al- teri voci facilitas, cf.io, i, 44. cujusmodi ufus eft 2, 4, 17. 4, 1, 54. vide et 4, 1, 61. Noftrum quidem hic libji tuentur, Sic et §. 10. faci-

138

M. FAB. QUINTILIANI

pore dicendi facultas inaiiem modo loquacita- 3 tem dabit , et verba in labris nafcentia. lUic radices, illic fundamenta funt: illic opes velut fanctiore quodam aerario reconditae, unde ad fubitos quoque cafus, cum res exiget, proferantur. Vires faciamus ante omnia, quae fulficiant labori certaminum, et ufu non

cum Gotli. Bafil. GrypL. (1536.) Gefn. Bip. Sed Turic. ejfunditur (lioc ipfiini conjectat Gallaeus, fed onii/ris modo non et petitus , reficto continetur , verbisque his omnibus Nam fine — lahris nafcentia pio glofTemate profcribendis, funimum interpretans -profundijjimum e Plauti yi/ni/no -puteo ; cuius medici culter, quavis lica magis nefarius (cf. 10,2,20.) retunditur a loquacitate Cappeionnerii bonam quidem caufam tuente , fed taedii plenilTima). Colb. etiam Jandit. Vidovaei ed. (i538') ^t ejfundit, ^elitiui ejfundit. dicendi Ja-

cultas. Flor. (a pr. m.^ u. difflcultas ; natum ex inale con- tinuando vitium.

3. aerario reconditae. Turic. ea rnrios conditae ; a fec. m. facrario funt conditue cum Palat. Gebli. (Crepp. 3 , 18. p. 151.), et lic Camp. Sed Flor. ae. funt conditae. Guelf. ae. conditae, quod et exAlm. refertur. facrario r. Jenf. cumBodl. Andr. et edd. ante Ald. Nofbum et Goth. Vall.

quoque. Obr. omittit. exiget. Guelf. exigent.

Voir. 1. exigunt. Camp. exigit.

litas , quod habent duo editi, ut convenientius , blanditur ; collato maxime ioco §. 7. ubi eft fujpecta facilitas.

^. Janctiore — aerario. Quan- quam non uno loco hoc vo- cabuli legitur apud fcriptores, tamen non male Badius cenfet Livium niaxime ob oculos fuiffe nofbo 27, 10, 11. Vid. de fanctiore Romae aerario Manut. ad Cic. Att. 7. iS-

Juhitos quoque. „Sic omnes „Labent : forte" [ forufte ]

„quod quisque fuperlativum ,,exigit. Sed tamen aptins i,ad fuhitos quosque cafus di- „xiffe mihi quidem videi^e- „tur." Badius, non male.

Vires Jaciamus. cf. 7, 10, 14. 10, 1, 42- 87- lii'^ §• 10. facere in his eft acquirere, coUigere , alere. Illuftrat maxime illud a Gefnero in V. facere politum Phaedri (3> 8> 50 7"'' '^'^" Jecifti tantum Corporis?

lahori certaminum. ,,Cum

INST. OKATOR. LIB. X, 3. 139

exliauriantur. Niliil enim rerum ipfa natura voluit magnum eilingi cito, praepofuitque pulclierrimo cuique operi difficultatem ; quae nafcendi quoque hanc fecerit legem, ut majora aninialia diutius vifceribus parentis continerentur. Sed cum fit duplex quaeftio, quomodo, et quae maxime fcribi oporteat, jam

4. fffi^g' cJto. Turic. ejfugitio , a fec. m. effugere , fine adverbio ; effugere cito Palat. Gebliardi, qui hoc ipfum probat, Latinos, quod cito efFectum lit, ^jf^giffe dicentes jiarrans. Hoc cuiquam facile pexfuafurum eum rectiflime jiegat Burmannus, prolata de fuo conjectura e^ngere, unde noitram extudimus. Reliqui e^ci c/to. cf. lo, 2, 13. Con- fufionem verbb. eJjFingcre et ejjicere vide ad 10, 1, 69.

dijfficultatem ; quae. Turic. dijficultatemque quae , a fcc. jtianu difficultatem quoque. quoque hanc fecerit.

Xuric, (a fec. m.) quaeque h. fecerat. diutius. Turic.

dijunctis. Flor. disjunctis. -parentis. Sic Guelf. Camp.

cum Gotb. parentibus Turic. Reliqui -parentuvi. Noftrum jJiobat Gefnerus. Sed. Camp. omittit. Mox ante

„refpectu ad facra Graecorum, ,,vel folennia Romanorum, et „ipfa quoque Diis dicata, „fpectaculorum certamina. „Quin ipfa illa oratorum pro- jjfeHio, certamen eft, aywv, et j.togata quaedam militia." Gefnerus.

4. ejfxngi. „Ita capite s,praecedenti" (§. 15.) ,,ima- i,ginem virtutis ejfin ger e .'•' Burmannus. Vid. not. crit.

praepofuitque — dijfficulta- tem. An aliquid obverfabatur noftro Heliodiani illius x^o- "Ki^oiBiv ei&>]Kav '? *E. 289.

majora animalia diutius. „Elegans eft de elepliante „locus Achillis Tatii ab Al- „melovenio indicatus lib. 4. „(c. 40 P- ^^25 fq. Kuij fjL&v „(xiirov y) /wy)T>)^, j^^ovJWTftTOV hs. „Kaj yoiQ hiy.<x ivtocvrolg irkar- ,,rsi T>)v c-rofftv. MsTa 5s re- ,,ffC(vrijv STtuv ict^iohov TjHTSTa;, „crav 0 roy.og yi^wv yevv)rat. „A{a roZre, olixcxi, yivsTaj jueya^ „ryjv [j,o§(pi)v, a/zaj^o; ryjv aXK>)v, jjXoAuf T>jv pjOT>)v» ^§oihv; ry)v „rik&vri)v." Gefnerus. Arifto- telis et Plinii in eandem rera loca jam Regius demonftravit, et deinceps alii.

i4o M. FAB. QUINTILIANI

5 liinc ordinem fequar. Sit primo vel tardus, dum diligens, Ibilus : quaeramus optima, nec protinus offerentibus fe gaudeamus: adliibea- tur judicium inventis, dispofitio probatis. Delectus enim rerum verborumque agendus elt, et pondera fingulorum examinanda. Poft fubeat ratio collocan^i, verfenturquegs» omni modo numeri: non, ut quodque fe

6 proferet verbum, occupet locum. Quae qui-

quomodo inferit et. hinc. Guelf. hic. Obr. hunc.

cf. 2, 11, 1. 3, 1, 1.

5. ■pTOtinus. Taric. ■primus, a fec. manu jyrimo f?, et fic Camp. cum Bodl. Andr. Ald. o[f. fe. Hoc ordine Guelf. Bad. Bafil. ejffcretitibus fed Turic., a fec. manu feren- tihus. Flor. cfferenlihus fe. Eeliquiy^ o. gnudeamuf. Turic. Flor. (a pr. m. uterque) gaudemus. inventis — ■prohatis. Guelf. intuentis (hoc folum eBern. quoqne afltertur) — ■prohantis cum VoIT. 1. quanquam in pofiremo jier apirem modo. intentis Flor. (a pr. m. ) agendm. .Tenf. habendus cum edd. pofierr. antc Bafil. acc. Gryph. Gibf. RoU. Utrumque recte dici Burmannus putat, auctore Valla elegg. 5, 60, et adeft fane veibi agere exemphmi e Plinio (7, 2g.) a Gefnero in Thefauro politum. In ipfo tamen delectus vo- cabulo frequentius fahcm efTe hnhere Gibfonus recte itatuit. An differt, quod hic improprie ufurpatur ille delectus et eft quaii pro cenfura? Interim fiandum videtur libris vetufiilTi- mis. cf. 5, 6, 3. item 6, 3, 75. Poft. Turic. Flor. poteft, a fec. m. iiterque poftea, et fic Camp. _ cum edd. ante Stoer. exc. Ald. Balil. Poema Goth. (tac. Gefn.) Noftrum tuetur Guelf. et latet in antiquis. verfenturque. Turic. verfetur, a fec. m. ferventur, et fic Camp. Sufpicor a Turic. abelTe encliticam, ut abeft a Camp. omni modo. Guelf. Camp. omnino, proclivi crrore. proferek. Turic. Flor. (a pr. m. uterque) properet. Guelf. proferat. Camp.

profert. VoIT. 1. 3. omittunt non, ut fcriptorum proximot

Guelf. difTimiles, ut et Bern. quantum video.

6. Ouae. Bad. quem, fed per fphalma, ut fufpicor.

5. protinus — gaudeamus. adverbium , non paruci- Jungendum eft verbo finito pio.

INST. ORATOR. LIB. X, 3. 141

dem ut diligentius exequamur, repetenda faepius erunt fcriptorum proxima. Nam praeter id, quod fic melius juiiguntur priori- bus fequ^ntia, calor quoque ille cogitationis, qui lcribendi mora refrixit, recipit ex integro vires, et velut repetito fpatio fumit impetum; quod in certamine faliendi iieri videmus, ut conatum longius petant, et ad illud aliud, quo contenditur, fpatium curfu ferantur: utque in jaculando bracliia reducimus, et, expuifuri tela, nervos retro tendimus. Interim tamen, 7 (i feret flatus, danda funt vela, dum nos

ut — exequamur. Turic. Flor. (Tiic a pr. maiiu) exequi- mur, omilTa coiijuuctione. fcriptorum, Turic. (a lec.

au.) Flor, fcripLori cum Jenf. et edd. polterr. ante Bad.

Nam. Turic. non. mora refrixit, recipit, Turic.

morare refmxit finxit r,, a fec. manu mora revixit fic r. in roargine appolitum vel refrixit. Flor. morare refrixit fix r. Jenf. (tac. Gefn.) m. r. fic r. cum edd. pofterr. ante Bad. quorum Loc. Ven. Rufc. etiam recepit , male. Dicas lane latere /ic in illoyix; displicet tamen eo ingelium.

iinpeturti — conatum. Turic. impetu —- conatu, in altero cum Camp. ad iliud aliud. Sic Flor. A prima qui-

dem maiiu cum Turic. aliud folum. Hic a fec. m. in aliud. Obr. in illud. Pieliqui omittunt aliud. utque. Turic.

utique. Guelf. ut quae, Voff. i. uX, expulfuri tela.

Camp. inferit uti.

7. feret. Turic. Flor. Guelf. (qui et cum pro fl) fieret cum Voir. I. 3. Jenf. et edd. pofterr. ante Ald. ; a fec. in. illorum uterque /««/ /t, et fic Camp. cum Bodl. Goth. Voff. 2. Bad. et aliquot edd. apud Burrn. Noftium recte tuetiir Burm. advocatis de vento ferente Servio ad Aen. 7 , 27. Barthio ad

6. in certamine faliendi — in inceffu exercituiun duo-

in jaculando — expulfuri tela. rum.

Nimis fibi indulfit; elt prope 7. Interim tamen. Quid fit

Homericus fimilium proven- h. 1. interim , oftendit §. iJJ.

tus, et iu re levicula, non Aliquando tamen, cf. a, i, 8*

142

M. FAB. QUINTILIANI

indulgentla illa non fallat. Omnia enim noftra, dum nafcuntur, placent: alioqui nec fcriberentur. Sed redeanms ad judicium, et

8 retractemus fufpectam facilitatem. Sic fcri- pfiffe Salluftium accepinius : et fane mani- feftus eft etiam ex opere ipfo labor. Virgi- lium quoque paucillimos die compofuifle

9 verfus, auctor eft Varus. Oratoris quidem

Stat. Theb. 3, 29. ferri et fieri conimiitata , praeter Burin. hic e Victorii VV. LL. 22, 7, docet Drakenb. ad Liv. 5, 54> 6. Modo flautus Tinic. a pr, manu, et fletus Rufc. per eriorem.

g. Sic fcrij>fiffe. Tuiic. Flor. (liic a pr. m.') fed f.

accepimus. Tuiic. accepemus , a fec- m. acceptemus. Flor. ("a pr. m.) accipimus. lahor. Turic. Flor. (hic a pr.

m.) lahore. lile a fec. m. praemittit et. Varus. Flor.

(a pr. m.) Guelf. variis. cf. 6, 5, 78- et prooem. noltr. Vo-

g. Virgilium — Varus. cf. iiot. crit. Cognofcimus igitur aliquem ex iis, quos Gellius refert amicos familiaiesque P. Virgilii de ingenio mori- busque ejus memoriae quae- dam prodidilTe. li ,,dicere „folitum ferunt , parere fe „verfus more atque litu ur- ,,Qno. namqne, ut illa beftia „fetum ederet ineffigiatum „informemque, lambendoque ,,id poltea, quod ita edidilTet, „conformaret et fingeret ; 5,proinde ingenii quoqne fui ,,partus recentes rudi elTe fa- „cie et imperfecta: fed dein- ,,ceps tractando colendoque j.ieddere iis fe oris et vultus jjUneamenta." N. A. 17, 10. Ita lambendo paucfores factos efle vcrfus recte conjicitur ex

eo , quod Pfeudo-Donatus prodit in vita poetae : „Cum „Georgica fcriberet, traditur „quotidie meditatos mane „pIurimos verfus dictare foli- ,,tus, ac per totum diem re- „tractando ad paucilTimos red- „igere, non abfurde carmen ,,fe urfae more parere dicens, ,,et lambendo demum effia- „gere." ,

die compofuiffe. ,,Rarior ,,locutio pro in die, ut Petron. ,,cap. 44- loquitur : et ita de ,,LuciIio Horat. Serm. i,/j, g. ,,iK hora faepe ducentos — ,,verfus dictahat." Burnian- nus. An reponemus quotidie? Gefneius, ut ex indice ajjpa- rct , quoque (pionomen) die junxit, quod quidem non placet.

INST. ORATOR. LIB. X, 3. 143

alia conditio eft. Itaque lianc moram et fol- licitudinem initiis impero. Nam primum lioc conltituendum , lioc obtinendum eft, ut quam optime fcribamus : celeritatem dabit confuetudo. Paulatim res facilius fe often- dent, verba refpondebunt, compolitio profe- quetur : cuncta denique, ut in familia bene 932inftituta, in officio erunt. Summa haec eft rei. .Cito fcribendo non fit, ut bene fciiba- 10

lumini fecundo praemilTuni. Ibi per errorem recenfetur Colbert. codex in fcriptura V^arrus ; eft enim Colinaei editio (Parif. 1541- 40* Optes fane in lioc nomine aliquem oltendi MS. qui Iiabeat: Karius ; quem viiiim hoc prodidilTe multo credibilius fit, quippe familiarem Virgilii et circa opera ejus , ut conftat inter fcriptores , occupatum. Malim igitur vei nuilo libro auctore lioc nomen reftitui, nixus imprimis varietate, de qua vide lo, i , 93. In FJor. ad g, g, 45. niliil a vulgata recedit. Idem, qui liic error, in IVISS. Vir- gilii Bucol. g, 35. et in commentariis Philaigyrii ad Virg. Ecl. 2, 70. Servii ad Ecl. 5, 20.

9. Jioc conftituendum. Turic. Flor. (hic a pr. m.) eft c. Voff. 1. h. inftituenduvi. lioc ohtinendum. Turic. (a fec. m.) ac o. cum Obr. vide 5» 2, 3. ejh polt oht. omittit Camp. oftendent. Turic. Fior. Gueif. oftendit. Flor. a fec. m. oftendet. VoIT. 1. 3. oftendunt. refpondehunt. Turic. Flor. (hic a pr. manu) refpondeiiius, -profeque- tur. Sic Turic. Flor. cum Alm. et Obr. pro cujus nomine apud Burm. Capper. Gefn. Havl. per errorein Vojf. Sed Turic. a fec. m. -projequentur. Camp. perfequentur. Goth. per- fequetur ; unde Gefnerus eruit per fe fequetur, minus feliciter. Reliqui fequetur. fam. hene injt. Turic. Flor. Camp. omittunt hene cum Alm. Videtur librarii ad proxima aber- lantis error, cum voculam huc pertinere non putaret.

10. hene fcrihatur : hene. Turic. Flor. (hic a pr. m.)

9. in ojfflcio erunt. MinTis cito. 5,Pollio apud Plin. Se- memori fententia fupra pofita ,,cund. 6 epift. 29. Commode lecurrit; vide 8 Pro. 30. cf. ,,agendo factum eft, ut faepe infra 5. 15. ,,agerem : faepe agendo , ut

10. Cito fcrihendo — ui „ininus commudc," Pithoeus.

144^ M. FAB. QUINTILIANI

tur: bene fcribendo fit, ut cito. Sed tum maxime, cum facultas illa contigerit, refifta- mus, ut provideamus, et ferocientes equos frenis quibusdam coercearaus : quod non tam moram faciet, quam novos impetus dabit.

omittunt ycr. hene. Error elt ex liomoeoteleuto. Mox Turic. (a pi'. m.) fcrihendi. facultas. Ald. B.id. (err. Burm.)

facilitas. refiftumus. Tujic. rejtitamus. Fior. (a pr. m.)

rejlituamus. An luit rejiitemus? Fiequens contulio, cf. Dra- lienb. ad Liv. lo, 19, 5. Sed ipfum nofirum aliquoties apud Qu. liac poteftate, velut 9,3, 55. et mox §. 19.

ut jyrovideamus. Flor. Camp. et p. curti Alm. Obr. (ern Burm.) marg. Balil. Stepli. Sed Flor. a fec. m. ut prohibea- inus cum Goth. VoII". 2. et edd. ante Grypli. exc. Ald. qui ac prohiheamus , quod ex Vall. quoque refejt Badius, et Bad. nui prohiheamus , omilTa conjunctione. provideamus et Bern. de conjunctione nil proditur. et ferocientes equos.

Turic. Flor. efferentis e. cum Alm. Guelf. Camp. Bern. eC edd. ante Gryph. nili quod praeter antiquos illos ejferentes, ad quos redit Bahl. Sed Ald. et fsrentes. Goth. (err. Gefn.) ferentes cura VoIT. 2. Vall. ex quorum altero Badius et quo- que ponit. Noltrum qui conjecit, non recepit Badius. Turic. a fec. m. ejferentihus equis. Polt equos Flor. a fec. m. quos infcrit cum Vidov. Bafil. quihusdam. Turic.

Flor. (hic a pr. m.) quihus cum marg. Bahl. Sed omittic vocem Vidov. co'irceamus. Turic. ( a pr. m. ) coer-

ceamur. item frenos a fec. m. Non elt peifanatus locus, iu quo, ctim Badii illud /erocj<?;2tej quantumvis lit ingeniofum, et melius certe invento Burmanniano, placente Gefnero, ef- ferentes fe (^ieque enim de equis pioprie hoc me legere memini, aliud autcm elt ejferre line leciproco, cf. Drakenb. ad Liv. 4, 35, 10. fed hoc indigebat addito objecto) ; fubita illa nec ullo lemedio mollita equorum mentio non elt ferenda. Ingenio faue caret, fed fenfui fortalle fufficiat ante ferocientes infertum relut. Tum pro ut prov. malim et p. Multum tamen abclt, vit duplicem iliam mutationem toS ef- ferentes y.qtrty.wi lieri cenfeam. furentes reponentis Burmanni eruditioni condonabimus. Pi.egio defideranti aliquot \\ic verba nil tamen nili afcribendam elTe particulam ac liquet. Inferebat ille profecto ante coirc, novos. Turic.

INST. ORATOR. LIB. X, 3. 145

Neque enim rurfus eos, qui robur aliquod iii Itilo fecerint, ad infelicem calumniandi fe poenam alligandos puto. Nam qiiouiodo n fuilirete ofriciis civilibus poilit, qui lingulis actionum partibus infenefcat? Sunt autem, quibus nihil lit fatis; onmia mutare, omnia aliter dicere, quam occurrit, velint; incre- duli quidam, et de ingenio fuo pefiime meriti, qui diligentiam putant, facere fibi fcribendi dilficultatem. Nec pronitum eft dicere, utros i^ peccare validius putem, quibus omnia fua

novus, miro errantis torpore. Netfue enlm. Sic Turic.

Flor. Giieif. Nec 2'eio Camp. cum Ald. ci. 3, 3, 1, Reliqui Nec e. cf. 9, 3, 79. fecerint. Goth. JenX. (tac.

Gefn.) feceiunt cum edd. pofterr. ante Bafil.

calumnlandi fe, Turic. (a fec. m.) c. effe. Obr. c. fef», cf. 10, 2, 22. niale. vid. 9, 4, 84- ^S?'

1 1 . officiis civilibus fofjlt. Turic. ojficihus civiliis fit. a fec. m. noftrum, et fic Flor. Camp. o. p. c. Guelf. Reliqui c. o. j}. fingulis actionum. Turic. Flor. inferunt vel,

quod prior fec. m. mutat in velut, et fic Camp. Sufpicor tiansponenuum vel fingulis a. infenefcat. Guelf. in-

fuefeat. Camp. infenefcatur. occurrit. Camp. occur»

rat cum Obr. velint. Turic. Flor. velut cum Jenf.

et edd. pofterr. ante Ald. quidam. Turic. Flor.

quidem cum Bafil. ■pefjime meriti. Turic. Flor.

( a pr. m. uterque ) pojjim emeriti. Modo fuo omittunt Turic. Flor. (liic a pr. m.) Camp. cum Alm. FortaiTe nec znale; ,,ingenio nocent; ingenium infamant omne, non «,fuum folum."

calumniandi fe.ci. ^Tro. 51. i2, validius. „valdius non

item 10,7, i4-ubi idem iilud ,,efi: in ufu, ficut contra ravo

infelicitatis vocabulum. ,,valide dicimus." Eadius,

11. fingulis actionum. vide memoratus etiam Burmanno.

not. crit. Viciinm ad Declam. 9, i^^

de ingenio fuo -pejfime me- p. Burm. 2o2. idem dofide-

riti. cf. not. crit. rare narratur valdius, ubi vide

Tom, IV. K

1^6 M. FAB. QUINTILIANI

placent, an quibus niliil. Accidit enim in- geniolis adolefcentibus frequenter, ut labore confumantur, et in filentium usque defcen- dant nimia bene dicendi cupiditate. Qua de re memini narraffe niilii Julium Secundum illum, aequalem meum, atque a me, ut notum eft, famiiJaiiter amatum, mirae facundiae virum, iniinitae tamen curae, quid eflet fibi 13 a patruo fuo dictuni. Is fuit Julius Florus, in

1 2. enim ingenlofis. Sic Gnelf. cum Bafil. , fed Flov. etiam i, cum Goth. Jenf. et edd. pofierr. ante Ald. acc. Bad. Pieliqui enim etiam i. NofLra ratio placet, quanquam vetu- fliflimis libris auctoribus non factis ; vulgata vel ob infua- vem corapofitionem alienior. Ex male capta emendatione orta videtur geminatio conjiinctionum. cf. 6» 3> 9-

Julium Secundum — familiariter umatum. Turic. nil nifi viroter amatum, a fec. m. xnriliter armatum. Flor. a pr. m. et ipfe omittit omnia^haec, cum Alm. mirae facun-

diae i'irum. Turic. mira fecundiae ferum , a fec. m. mira facundia virum. Flor. diio poftrema itidem , a pr. m.

quid ejjet. Goth. quod e. Placet. patruo. Turic.

Burm. Poetae quidem in exemplorum in ea qualis hic

hisce recedunt a leliquo ufu, conftiuctionc. vclut Ilorat. Epiflt. 1, 9, 6. 15. Is fnit Julius Florus.

Ad Pif. 321. „Ilaphael qui ,fe codicem Val-

memini narrafje. j,Ob hunc jjlenfem vidiffe diilimulat:

5,locum reor Vallam ridere j,ex eo tranfcripfit nulla fyl-

5,eos qui memini cum prae- „laba mutata" fcil. notara

„fenti modo confiruendum fiiam. Badius. Quae in com-

„putant : cum quo tamen mentario Pxegiano liic com-

,,Cicero fere conltruxit : et paret nota , Julium Florura

,,Maro non raro." Badius. facit ex majoribus Flori hi-

An forte tale quid in codice ftorici aliquem, niillij ut air,

ipfo allitum a Vallae manu ? polteriorum fecundi. FuilTe

Neque enim in Elegg. in- autem hunc hiftoricum Quin-

venio. Sed tum non erat tiliani difcipulum, ut ex ip-

Badius dicturus j,reor.'* Et fius eloquentia liqueat. Sic

fane non deeft bona copia enim conjungo fentcntias

INST. ORATOR. LIB. X, 3.

147

eloquentia Galliarum, quoniam ibi demum

933exercuit eani, princeps, alioqui inter paucos

difertus, et dignus illa propinquitate. Is cum

Flor. patrio ; a fec. m, ille patre, et fic Carnp., hic noltrum. Guelf. patrono.

apiid Regium , cum ,,liquere ,,<fuod nulli fecundus fit ex ,,ejus eloquentia", nimis fatue dicatur, quanquam eo ducit difiinctio in editioni- bus commentarii. lUud al- terum tamen , Quintiliaui difcipulum fuilTe auctorera breviarii Florum, quare tanta fiducia ex oratione ejus col- ligatur a Valla Regioque, ignorare me fateor. Volater- ranus, ut notum elt , Epito- matorem Livii liiltoriaeque Romanae fcriptorem credidit elfe ipfum noftri Julium Se- cundum, cum aliquot libro- Tum fcripturam in titulo bre- viarii, Julii prae altera An- naei, probaret. Parum ille probabiliter ; nam ne aetas quidem congruit, cum Florus exeunte Trajani principatu fcripferit, Secundus fuerit Qii. aequalis. Burmannus quidquid eli mentionis FIo- rorum apud veteres , tempo- rum reliquarumque diveifi- tatum fere fecurus, congellit. Milii ea magnopere fe com- mendat ratio , ut hic, quem nofter demonlirat, ipfe ille fuerit, ad quem fcripta ell Horatii epiltola libri primi tertia. Si enim, id c[uod cen-

feo et agnoverunt VV. DD., Florus Senecae patri memo- ratus Controv. 25-, quauquam nomine non addito, idem eft noltro, plane congruit aetas, ut Latronem audierit is, qui Tiberii nondum principis fuerit familiaris , vid. nos ad g, 2, 91. Et praeterquam quod eft cx ,.ftudiofa co- ,,liorte" lloratianus ille v. 6,, idem v. 23. ,,linguam caufis ,,acuit." Reltat ut in Gallia verfatum probemus, quod inde quodammodo eruo, quia vocatus fuit Julius Florus ille apud Tacitum3, 40. Treve- rorum rebellis ; civitate do» natus, qiiam fortalTe nolter ei impetravit. Galliae quantum floruerint eloq^uentia, Lugdu- nentis illa acadeniia et ara (Suet. Calig. 20. Juvenal. 1, 44 0 argumento fuut.

alioqui. cf. 5. 6, 4« cujus- modi ufus adverbii elt et 2, 1 , 4. item Tacit. Annal. 4, 37. „(Tiberius) validus alio' ,,qui fpernendis honoribus." Simile et alias apud eundem Annal. 16, 1. ubi frufu-a Heinfius ei fuadet pro et. Non defiderare illud et vide- tur alioqui, fed ipfum com- plecti. Florus praeterquam K 2

143 M. FAB. QUINTILIANI

Secundurn, fcliolae adliuc operatum, triffem forte vidillet, interrogavit, quae caufa frontis

i4tam adductae? nec difliniulavit adolefcens, tertium jam dieru eiTe, quod omni labore inateriae ad fcribendum deflinatae non inve- niret exordium : quo fibi non praefens tantum dolor , fed etiam defperatio in pofte- rum fieret. Tum Florus arridens, ISlvmquid tu^ inquit, melius dicere vis^ quam potes?

15 Ita fe res liabet. Curandum eft, ut quam optime dicamus : dicendum tamen pro facul- tate. Ad profectum enim opus eft ftudio,

15. Secundum. Turic. Flor. fecmulo. fcholae.

Turic. (a fec. manu) fcevole. adductae, Sic Turic.

Flor. (a fec. in. uterque) Guelf. cum Gotli. Vofl. 2. Bern. Bafil. Grypli. (1 544.) aliisque apudEurm. eiid. a&JMCt^ Carap. cum Jenf. nifi quod ae. Reliqui ohductae, quod jam Tarv. Ablegat Burm. ad Heinf. in Ovid. Heroid. 21, 165. Turic. adducentem. Flor. adducente.

14. tertium. Turic. teitiam. quod, Sic Turic. Flor. Guelf. cum Bodl. Voff. 1. Obr. quo Camp. cum Jenf. (tac. Gefn.) Goili. Voif. 2. Tarv. R.eliqui ex quo. Noitrura probat Burm. dcfiinatae. Turic. (a fec. m.) deftinato.

15. -pro facultate. Turic. -proter facultatem , a fec. m. ■pro-pter facultateui , et fic Flor. a pr. m. Ad pro- fectum, Turic. Flor. adfecero tuni. Ille a fec. m. ut id

quod j,Galliarum in elo- j,fint communia, tamen, cum

5,quentia princeps," ubicun- ,,per fe poninitiir , rebus

que eum judicares , ,,inter „facris, utpotc divinis, et ftu-

„paucos difertus" erat. Cave „diis fanctioribus propria

tamen alioqui ad loci flgnifi- „funt.'* Badius. cationem aftringas. De demuni

vide 6 Pro. 11. i4- tertium — diem ejfe,

fcholae — operatum. ,,Fa- quod. Piane fic Plinius Epiftt.

jjbiana eiegantia dignum eft 4, 27, 1. ,,Tertius dies eft,

jjvocabulum. Cum euim fa- ,,quod audivi reciiantcm Sen-

„cere et operari ad omnia j,tium."

INST. ORATOR. LIB. X, 3. 149

non indignatione. Ut polTimus auteni fcribere etiam plura celerius, non cxercilatio modo praeftabit, in qua fine dubio multum eft, fed etiam ratio; fi non refupini, fpectantesque tectum, et cogitationem murmure agitantes, exfpectaverimus, quid obveniat, fed quid res pofcat, quid perfonam deceat, quod fit tem- pus, qui JLidicis animus, intuiti, humano quodam modo ad fcribendum accefferimus. Sic nobis et initia, et quod fequitur, natura ipfa praefcribit. Certa funt enim pleraque, 16

fecero tum, hic ad ■perfectuvi ciim Goth. -plura cele-

rius. Sic Turic. Flor. Camp. Goth. Jeuf. (tac. Gefn.) cxim VofT. 1. 2. 3. et edd. ante Ald. acc. Bad. Iieliqui inferunt et, In Guelf. videtur clTe hoc. Canip. modo et pro etiam.

tectum. Turic. Flor. (liic a pr. ni.) omittunt.

cogitationem viurmure. Turic. ccgitationuvi murmere.

ohiK fed quid. Turic. Flor. Guelf. Camp. omittunt fed cum Goth. Voir. 1. (Voir. 2. nuUa in hoc mentio) et edd. ante Gryph. Inferta efl particula ex ingenio , cujus quidem iiefcio, fed necelTario. intuiti. Turic. intulit. Flor.

intuUtu, a fec. m. intuitu, et fic Goth. Jenf. (tac. Gefn.) cuni Vall. et edd. pofteri. ance Ald. acc. Bad. Sed Camp. pro his intuiti h, q. m. a. fcrib. dat: guo intcrim animo tandem ad fcrib. et fic Ald. Noftrum repofuilTe videtur Philauder ; in- geniofe. Bonam copiam ejurat Regius, cui et corrupta noltraf et illa legebantur, quae ab audaculo Campano videntur pro- fecta. quod fequitur. Sic Turic. Floi\ (hic a pr. m.)

Camp. Reliqui quae fequuntur. jjraefcrihit. Camp.

15. refupini — quld oh- ohv. quo ipfe locus geminus

veniat. Accidit noflro, quod deducit.

fupra 5. 9, Tit fua repeteret liumano — modo. Sic F la-

immemor, quae funt 2, 11, 4- tinaai ,,paene non humana

( cf. nos in piaef. p. oSO- „voce" cfflandam dicit 12,

Sunt tamen utrique loco fuae lO, 29, unde putes „huma-

veneres, ut geminatione ca- ,,num modum" opponi mur-

rere iiolis. Malim hic quod muri fupra pofito. Sed quid-

150 M. FAB. QUINTILIANI

et, iiifi conniveamus, in oculos incurrunt: ideoque nec indocti nec ruftici diu quaerunt, 934 unde incipiant: quo pudendum eft magis, fi difficultatem facit doctrina. ]Son ergo femper putemus optimum elfe, quod latet; immute- icamus alioqui, fi niliil dicendum videatur, 17 nili quod non invenimus. Diverfum eft huic eorum vitium, qui primo decurrere per

■prafftahit cnm Ald. Grypli. et aliquot Burm. nec tamen (ut ille ait) Bafil.

16. cormiveamus. Turic. omitlit cum Alm. Nulla mentio Flor. cf. 10, 1, 39- commoiieavius VoIT. 3. ideoque, Goth. Jenf. (tac. Gefn.) Guelf. Camp. omittunt encliticam, cum edd. ante Ald. acc. Bad. -puclendum. Turic, rlor. (hic a pr. m.) ^utaiidum cum Alm. Sed Tuiic. a fec. m. quos. femper putemus. Sic Tmic. (quan(juam hic a pr. m. petemus) Flor. Camp. Reliqui p. f.

immutefcamus. Turic. ininmutefcamus , a fec. m. ne in- miitefcamus, et lic Floi. ^nifi quod imm.) cum Jenf. et edd. pofterr. ante Stoer. acc. Gibf. item Gefn. ipfe in Thelauro h. V. Sed Camp. Jiec imm. cum Goth. Voff. 2.

quod non inv. Guelf. omittit «0/1. Contra habet Goth. err. Gefn. qui pmi/Tionem et probat et ad notam fuam amandat lectorem, quae nuUa eft.

17. eorum. Turic. (a fec. m.) ergo. qui primo, Turic. inquiri modo. a fec. m. i?i quo queri eft mos. Camp. q. primum cum Goth. Addidit noftris quafi Jenf. cum edd.

quid certa ratione fit, huma- ,,184. f^ fata repente Con-

num eft et decet jjfanctius — ,,cidit, ahruptisque immutuit

j.animal mcntisque capacius ,,ore querelis ; ubi tanien

j.altae", cum ille, quem modo ,,quidam codices ohm. fed

adumbravit, advocandi afila- ,,Barthius ex fimillirao loco

tus divini impetus aut dei „lib. 5 » 54^' defendit imm."

cujusdani fit aut beftiae. Biumannus. Ex ea autem

quae liic eft fonna immute-

16. immuffcamus. ,,Raiio- fctmius alioqui facile apparet

.,ris ufus hoc vcibum eiiam jufia eraenJatio loci 2, 4, 30.

jjOccuiiit apud Statium lib. 6, Legemus ibi appareat alioqui.

INST. ORATOR. LIB. X, 3. 151

niateriam ftilo quam velocifllmo voUmt, et fequenles calorem atque impetum, ex tem- pore fcribunt; liaiic yz/r/z773 vocant: repetunt deinde, et componunt, quae elfuderant : fed verba emendantur et numeri, manet in rebus temere congeftis, quae fuit, levitas. Protinus ii ergo adliibere curam rectius erit, atque ab initio fic opus ducere, ut caelandum, non ex integro fabricandum fit. j^^liquando tamen affectus fequimur, in quibus fere plus calor,

poften". ante Bafil. Sunt haec tentamina cmendandi monitri illiiis Turic, in quo tamen nihii latet nifi noltra ipfa, ante- ceflente vitium, infequente dscurr. volunt. Turic.

velunt, a fec. m. velut. An fiiit v^liiit? cf. §. ii. Irigere videtnr illud volunt. Unam vidi Leid. hic protinus fubji- cientem hanc filv. voc. parentheti loco ; ordinem Gibfono merito improbatimi, manet. Turic. (a fec. m. )

mancnt, et fic Goth. Jcuf. (tac. Gefii.) Camp. cum VoIT. 2. et ^dd. ante Bafih congejlis. Turic, conceftis , a fec. m.

eontextis, et fic Flor. (fed a pr. m, conteftis). cf, i o, 7, 1 6.

fuit. Goth. fudit cum VofT, 2. Jenf. et edd. poftcrr. ante Bafii. PLicet Gefnero, immerito.

ig. Prctinns. Guelf. Fro-pter. caelandiim. Camp,

edendum. Alm, celendum. fequimur. Sic Turic. Flor.

Canip. Jenf. (tac. Gefu.) cum VoIT. 2. (Goth. non notavimus,

17. volunt. cf. not. crit. futuro opus fit in verbo; fed filvam vocant, In hac vo- quo intejdum fpectet confi-

cabuli potefiate conferendus lium orantis oftenditur, cui

maxime Ciceio , qui faepe ea fane iUam , cujus ante mentio

utitur. Sed loca demonrtran- fuit, velocitatem magis con-

tur in Lexicis, ubi-et reliqua ducere , qnam confideratam

dc hac voce quaerenda. nirais diligentiam. Ita modo

§. i5- quae fit perpetua natu-

18. opus ducere. cf. dicta rae raiio definiebatur, ryrae- ad 2, 17, 3. et Burm. ad Val. fcribit, non quid, certo cogi- Fiacc. 1, 429. tandi modo ufurpato, even-

Aliquando — fequimur. In tui um fit, Sctjuimur, interpie- hiscc non eft praeceptum , ut t<ire fectamur, quaerimus.

1A2

M. FAB. QUINTILIANI

qunm diligentia, valet. Satis apparet ex eo, qtiod haiic rcribentium negligentiam damno, quid de iliis dictandi deliciis lentiam.

per eiTOrem profecto. cf. lo, 2, 27.) et edd. ante Ald. acc. Bad. Reliqui fequemur. valst — damno. Turic.

Flor. (Iiic a pr. m.) omittunt cum Alm. In repoCitis Flor. oniittit ex eo. fcntiam. Flor. (a pr. m.) Camp. fen-

tentiam.

dictandi deliciis. ,,SciIicet ,,}am tum notabilis erat ea j.moHities, ut circa fcribendi „artem negligentiores eflent „liomines in aliquo faftigio „conftituti (vid. 1 , 1 , ag.) : „quae poltea ita invaluit, ut ,,dictare jam elTet eruditorum jjliominum opus, quemad- s,modum antea fcriherg. Ita- „que vario dictandi gencre „fupergie/rum fe alios dicit ,,Sidonius Ajjollinaiis 3, 6. et „ab initio ejusdem epiltolae ,jCOnjungit ftudia certandi, tydictandi, lectitandicjue. Vid, „quae liic Savaro, itemque ad ,datiffimae dictationis cam- „j}um 9, 9, Hinc apud Caf- „fiodorum Var. 85 iS- ex „perfona Atlialarici Fiegis „AnibroCius dictationihus ad- ,,hihetur, et fubjicitur, omnia „bona cumulat lingua diferta, „et Quod a nohis praecipitur, ,,gratia dictontis ornatur. „Sermo eft de Quaefturae ,,dignitate, cui nilul Iiodie ,,finiilius munere Secretario- ,,Tum intimorum. Hinc nati „de arte dicLandi (li. e. epi- „ftolas fcribendi) libelli.

,,Quae cum ita fint, non „errarre cenfeo, qui Eginhardi „de Carolo M. verba c. 25. „ita interpretantur , ut fcri- jjbendi artis et formandorum ,,ftiIo, calamo, penna elemen» ,,torum imperitimi fuilTe di- „xerit : quod nec in mentem „aliter venire potelt cuiquam jjipfa verba intuenti. Te?i' ,,tahat et fcrihere , inquit , ta- ,,hulasque et codicillos ad hoe ,,in lectulo fuo cervicalihus „circumjerre folehat , ut cuni ,,vacuum tempus ejfet, manura „effingendis litteris alfueface- ,,ret. Sed parum profpere ,.fuccejfit luhor praepofterus ac „fcro inchoatus. At incredi- ,,bile eft , doctum adeo prin- „cipem piiigere litteras ne- jjfcilTe ? At non minus incre- „dibile, nifi crederemus Caf- „fiodoro, Quaeftorem Prin- „cipis in fciibendis quae for- ,,maret Edictis Piincipalibus ,,manu fua non ufum , fed „dictaiTe. At funt loca aucto- ,,rum idoneorum, ubi /cri- „pfijje Carolus dicitur ? Ac „potuit lioc per alios. Sed ,,correxit, Thegano tefte de

INST. ORATOR. LIB. X, 3.

15;

Nam in Itilo quidem quamlibet properato dat 19 aliquam cogitatioui moram iion confequens celeritatem ejus manus : ille, cui dictainus, urget, atque interim pudet etiam dubitare, aut refiltere, aut mutare, quafi confcium infirmitatis nofrrae timentes. Quo fit, ut 20 935nonrudia tantum, et fortuita, fed impropria interim, dum foia eft connectendi fermonis cupiditas, eifluant: quae nec fcribentium curam,nec dicentium impetum confequantur.

19. Nam in, Turic. Flor. Camp. omittunt in cum VofT. 1. 3' -Alm. quamlihet -pro-perato. Guelf. quaelihet

et -p. Inferit et VoIT. i. quoque, cum Jenf. Tarv. Expunxit Repius. Goth. -perpetrato , folus. ejus. Turic. Flor.

omittnnt. ille. Camp. omittit. aut refiftere,

aut mutare. Turic. Flor. (liic a pr. m.) omittunt cum Alm.

sjgeftis Ludov. c. 7. lihros ,,facros ? Ita nimirum, tit ipfe „oculis uteretur, et quid cor- „rigi deberet, oltenderet. Ex jjSynodo ad S. Macram pjo- jjfertur, Carolum annotajfe ,yCjuaedam in tahulis, quas ad ,,capitium lecti fui cum gra- ,,phio haheret , et cum confi- ,,liariis inde tractajfe , idque ,,quidam ah illis audijfe dici- jjtur, Cjui interfuerunt. Nempe ,,animadverfi funt pugillares : ,,quid fibi vellent , aliquis „pro fua de Carolo opinione ,,interpretatus eft, Ofiendit sidocti/Timus Fontaninus Vin- ,,dic. diplom. 2,3. p. 170. j.Caroli tempeftate vulgo „principes viros et epifcopos

„quoque ejus artis xmperitos ^fuiOTe. A quibus ea res ini- „tiis profecta fit, fatis hic j,ipfe Fabii locus docet , et ,,Plinii utriusqTie confuetudo. ,,Junior enim de avunculo „fuo narrat 3, 5> ^S- de fe "9> 36* 2. 9, 40, 2. etc." Gefnerus.

19. refiftere. cf. not. crit. ad §. 10. Item 10, 7, 14« 11, 2, 46. 11, 3, 121.

20. impropria. Gefnerus hic recte remittit ad 8» 2, 6.

confecfuantur, cf. 10, 1, 10 2. 10, 2, 25. Eft ,,parem obti- „nere dignitatem."

154 M- FAB. QUINTILIANI

At idem ille, qui excipit, fi tardior in fcri- bendo, aut inertior in legendo, velut ofFen- fator fuerit, inhibetur curfus, atque omnis, quae erat , concepta mentis intentio mora et 2 1 interdum iracundia excutitur. Tum illa, quae altiorem animi motum fequuntur, quaeque ipfa animum quodammodo concitant, quo- rum eft jactare manum, torquere vultum, fimul vertere latus et interim objurgare,

20. ille, qui. Turic. Flo]'. (liic a pr. m.) omitumt qui

ciim Alm. tardior legendo. Turic. (liic quidem

cum Camp. etiam prius in omittit) Fior. (hic a pr. m.) t. i. f. a. incertior et diligendo, cum Alm. nifi quod ex hoc et non refertur. Incerticr etiam Guelf. cum Bern. maig. Bafil, et Vidov. ojfenfator. Turic. ojfeiifatur , a fec. m.

ojfenfatus. Flor. (a pr. m.) offenfalum. fuerit. Turic.

Flor. (a pr. m. uterque) Guelf. fuit cum Voff. i. Displicet recepta. Quid enim eft illud putidi discriminis, tardior uut inertior? Et quare legat is cui dictatur ? Puto, cum jubetur a dictante. Sed fic non fcriba mifer, vcrum ipfe libi impedi- mento elt, qui cogitat. Infuave etiam afyndelon ante velut. Refingam ifta hunc in modum : A. i. i. q. e. fi tardior fcri- hendo (five in f.) aut inccrtior, et delendo velut offenfator fuit (five fuerit). Nihil profecto fimiiius equo ojfenfatori (ejus enim proprium hoc vocabultim arbitror, quanquam hic folum oblatum, quare additum velut), quam delendo fe in- terpellans , qui fcribit. Ofcitatorem conjectanti Badio con- donabimus. cf. lo, 7, lo. ii,»3« ^5°. curfus.

Turic. (a fec. m.) cura ejus. concepta. Hoc conjecit

Regius, male improbatusBadio.Libri quidem omnes conceptae.

21. altiorem. Sic Guelf. cum Gryph. (1536.) Colin. Vidov. marg. Bafil. Obr. aptiorem Tuiic. Flor. Camp. cum Bern. cf. 10, 1, 63. Reliqui apertiorem. Mox Turic. Fior. viotum animis, hic deleto a fec. m. 8. vultum. Turic. Flor. (a pr. m, uterque) volutum. fimul vertere latus et interim. Tiu ic. finti elatus i. , a fec. m. fintie latus i.

tardior — offenfator fuerit. 2 1 . fimul — ohjurgare. vid.

vid. not. crit. not. crit. Quae hic nifi folum

INST. ORATOR. LIB. X, 3. 155

quaeqiie Perfius notat, cum leviter dicendi genus lignificat,

Nec pluteunjj inquit, caedib^ nec demorjbs fapit ungues ;

etiam ridicula funt, nifi cum foli fumus. Denique ut femel , quod eft potentiiTimum, 22 dicani: fecretum in dictando perit. Atqui

Flor. fimul et elatus i. Guelf. fimiil et interim , cum Stoer. Chouet. Leid. Unde fit vertere, nifi forte e Gotli. et VoIT. 2., jiondum difco, et haereo fane in verbo, quod ita fimpliciter junctum lateri non novi. An liaec fuit Quintiliani manus : tultum fimul, interim et latus (fcil. torquere') , ivterim objur- gare (fcil. latus)? Quanquam vel x o ci fimul diffido, veiut natae e ductibus vocis vultus. Unde autem littera S in Turic. ? Neque enim potuit elTe vultus. Illud imprimis tenejidum, ohjurgare lioc ioco elle ferire (cf. Graev. ad Flor. 1, 1, g. et intpp. ad Petron. 34.), et referendum ad latus^ accufativum. cf. 2, 12, 10. 11, 5, 123. quaeque

Terfius. Guelf. quae P. male. demorfos —— unoues.

Turic. Flor. demorfus — unguis, nifi quod Turic. jurcyuis, et a fec. m. jurgiis. foli fumus. Turic. Flor. (hic a ur. m.)

folis.

22. ■potentijflmum. Turic. Flor. Camp. Jenf. (tac. Gefn.) ■potijjimum cum VoIT. 2. (Goili. non notavimus) et edd. ante Bafil. in dictando -perit. Sic Turic. Flor. Camp. cum

Alm. Goth. VoII. 2. Bafil. Reliqui quod d. p. nili quod Guelf, q. d. comperit et marg. Bafil. q. d. conpetit (err. Burm.). Atqui. Hoc dedi ex conjectura. Libri enim

omnes atque, multi tamen polt maximam diftinctionem.

decere negat, eorum fimilia praeferas leniter. Elt genus

qui ixno modo praefente fa- dicendi negligentia corru-

ciat, furiofum paene judicat ptum, in quo fumma eft levi-

1, 2, 31; utrumque tamen tas , rerum pondere carens,

xecte et congruenter. nuUa lenitas, cf. §. ly, ^^in

Perfius — cum leviter di- „rebus — levitas." cendi genus. Sat. i, 106. 22. ut femel ~— dicam. cf.

Cave autem cum Gefiiero 10, 1, 17. 11, 1, 66.

156 M. FAB. QUINTILIANI

' liberum arbitris locum, et quam altiflimum filentium fcribentibus maxime convenire nemo dubitaverit. Non tamen protinus audiendi,qui credunt, apliflima in hoc neraora filvasque; quod illa coeli libertas, locorum amoenitas, fublimem animum, et beatiorem 23 fpiritum parent. Mihi certe jucundus hic magis, quam Itudiorum hortator, videtur efle fecelTus. Namque illa, quae ipfa delectant,

coeli lihertas. Flor. (a pr. m.) cicilii liheratis.

locorum. Sic Turic. Flor. Reliqui locorumque.

parent. Gotli. -parant, fed et modo quid pro quod (ubi Camp. qni^ cum interrogatione in claufula. Sclielius ad Dial. de Oratt. c. 12. conjicit par/fl;it, noltrum recte tuente Buriti. qui ponit loca O^idii Art. 1, 257. Remed. 8o5'

23. certe jucundus. Flor. inferit vim demoni, Alm. vide- moni. cf. §. 16. Bene raecum agitur, quod niliil ejusmodi habet Turic. meus. Sed vel nunc aegerrimo ammo bonam copiam hic ejuro. quae ipfa. Sic Turic. Flor. Guelf.

Omittit ipfa Camp. Reliqui i, q. Blanditur fane alter ordo, fed noltcr cum difBcilior videatur , deferere eum non fum aufus. Interpretor : ,,haec cum per fe, nuliis litterarum „lenociniis, voluptatem faciant." Vulgata jcjunior.

delectant. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. delectent cimi Ald, male : ut et advocent (cf. not. exeg.) cum edd. poIteiT. ante

a-ptijfima — nemora filvas- dendi in agris commendatio-

que. Locum , iu ipfa harum nem. Eo refpexit, ut moni-

deliciarum leprehenfione, mi- tum eft, Plinius ipfe 9, 10, 2.

rifice comtum nitidumque, Ut illic nemora et luci , ita et

vix legas fine recordatione hic uno variato vocabulo.

eorum quae Plinius , noftri Beatiorem autem fpiritum, pro

difcipulus , in diverfam fen- quo laetiorem reponere aufus

tentiam ; et adhibuit Gefne- eft Obrechtus , rectilTime de-

rus ; Epiftt. i, 6. 9, 36, 6.; fendit Burmannus , allegans

fed et alterius, quem ego Ta- locum noftri lo, 1, iog.

citum elTe adhuc teneo , qui Nec aliud dives vena Horatii. in Dial. de Oratt. c. 9. extr. et 23. quae ipfa. vid. not.

12. fuavillimam habet ftu- crit.

INST. ORATOR. LIB. X, 3. 157

necefle eft avocent ab intentione operis defti- nati. iSeque enim le bona fide in multa fimul intendere animus totum poteft: et, quocun-

936 que refpexit, definit intueri, quod propofitum erat. Ouare filvarum amoenitas, et praeter- 24 labentia flumina, et infpirantes ramis arborum aurae, volucrumque cantus, et ipfa late cir- cumfpiciendi libertas, ad fe traliunt: ut mihi

, remittere potius voluptas ifta videatur cogi- tationem , quam intendere. Demofthenes 25 melius, qui fe in locum, ex quo nulla exaudiri vox, et ex quo nihil profpici poftet,

Ald. Sed Voir. 1. (a m. pr.) amovent. refjyexit. Sic

Turic. Guelf. Camp. cum Goth. et edd. ante Bad. acc. BaliL Reliquae refpexerit. Parum recte. cf. g, 4> 9^'

24- infpirantes — volucrtimque. Turic. Flor. (Lic a pr. m.) I. rami (Loc et Guelf. cum VoIT. i. 3.) a. arme (Flor. tamen ae^ volucrum. Turic. a fec. m. i. rami a. volucrum , et fic Camp. nili quod ramis. vol. ifta. Camp. ik ipfa cum

Goth. voluptatis ifta Flor. quam. Turic. Fior, (hic

a pr. m.) omittunt cum Alm.

25. nulla exaudiri. Turic. n. extuidire , a fec. m. mdlam exaudire, et lic Camp. qiii et vocem. Flor. (a pr, m.) nulla ex- tiudire. Goth. ?i. audire. Obr. niodo a quo pro ex quo.

et ex quo. Turic. (a pr. m.) Flor. eft et quo. Guelf. et f quo. Goth. (tac. Gefn.) et ex qua, Jenf. (tac. Gefn.) poterat

avocent. Vomanus in An- Qu. 12, 1. ibique Burm.

thoL Burm. III, 51. „0b- item Senec. patr. Coutrov.

„lectat hortus, avocat, pafcit, L 5. pr?.ef. DuL. ad Flor. 2, 1.

„tenet;" quam fcripturam Gefn. TLef. v. Bonus p. 625.

ibi Burmannus e codd. re- Interdum refpondet Graeco

pofuit et noltro quoque loco any^vSig, non quidem Lic, feJ

firmavit; nam advocat illic illo declamm. loco. Minus

etiam vulgatum erat. recte Lic Badius interpretatur

bona fide. i. e^ plane, fedulo et diligenter. prorfus. (da vero ForceU. ex 25. Demojthenes melius, qui

nofiro loco.) Cf. Declani. fs -—■ recondebat. cf. 11,3, 54.

158 M. FAB. QUINTILIANI

recondebat, ne aliud agere meiitem cogerent oculi. Ideoque lucubrantes, filentium iioctis, et claufum cubiculum, et lumen unum velut 26 tectos maxime teneat. Sed cum in omni ftudiorum genere, tum in lioc praecipue bona valetudo, quaeque eam maxime praeftat,

£t ex quo cum edd. ante Bad. nid quod Aldus mox potejt pro -pojjet; utrumque recte irHprobante Badio , qui omiiTis nofiris nihilque cum edd. ante Obr. exc. Bafil. acc. RolL Sed Obr. mox poterat pro pojjet. recoiidehat. Jenf.

recumhehat cum edd. polierr. ante Ald. qui recipiehat.

nienteni cogerent. Turic. inferit occuli, fequente t«meii mox oculi.

Ideoque. Camp. Ideo. Placet. claufum. Gotll.

(tac. Gefn.) clufuni cum Vall. Bad. cf. 9, 4> 102.

velut tectos. Turic. Flor. et velud rectos. In illo inter et et velut fuprafcriptum vel. Guelf. Camp. v. rectos eum Alm. VoIT. 1. 2. Gotli. Bern. et edd. ante Leid. acc. Gibf. Interpretatur Badius : ,,velut recta in rem unam intentos, in ,,eam videlicet quam propofuerint." Tentat Burm. vel etiani lectus , multos teftatus qui de Piomanis in lecto ftudentibus prodiderint, Huic respondent Capper. ac Gefnerus^ mode- itiug liic et eruditius. Apparet, quam exigua fit, qua lii nituntur, receptae auctoritas. Mihi juxta ac Burmanno ,,nec tectos nec rectos fatis placet." Quare enim ,,velut ,,tectos" ? Num in cuhiculo claufo non funt tecti? Inprimis autem attendendum cenfeo et illud praemifTum in vetuftilli- mis. Latet aliquid, ni fallor, in ifto rectos, quem nomina- tivum fufpicor Graecae alicujus vocis. Ad Plinium quoque 9, 36, 2. vulgatam noftram tuetur Gefnerus.

Piutarch. in Vit. Demofth. lumen ununi, Ablegat Bur-

c. 7. iy. rourov itardyE/ov /xsv mannus ad Bynkershoekii

oiy.oloiJLyjffat /^EAsT/jrjj^/ov, 0 S^ Obferv. Juris Rom. 1, 14. ex

htsc-Jj^sro y.a} y.aS^" J1/^«?' hoc loco oftendentes, quid fic

Enarrantur ibidem et reli- lumen unicuni apud Ulpia-

quae viri exercitationes , de num. , quibus confeiendus etiam

Libanius in vita Demofth. velut tectos. vid. not.

(p. 4« ed. Deraofth. Reisk.) crit.

INST. ORATOR. LIB. X, 3. 159

frugalitas, necelTaiia eft: cum tempora ab ipla rerum natura ad quietem refectionemque nobis data, in acerrimum laborem conver- timus. Cui tamen non plus irrogandum elt, 937quam quod fomno fupererit, liaud deerit. Obftat enim diligentiae fcribendi etiam fati- 27 gatio: et abunde, fi vacet, lucis fpatia fufE- ciunt: occupatos in iioctem necellitas agit. Elt tamen lucubratio, quoties ad eam integri

26. frugalitas. Alm. fragiUtas , lolus. ab ipfa.

Tmic. Flor. ipfa cum ipfa. Hic ab altera inanu ipfa ah ipfa.

data. Camp. datam, haud deerit. Turic. Guelf,

Camp. aut d. cum Gotli. Voff. i. 2. et edd. ante Giypli. exc. Bad. qui noftrum , quod repofitum inveniebat in ValL !Nulla liic varietas notatiir , neque in Flor. neque Alm. uE lios duumviros (cf. §. 22.) fponfores habere videamur optimao emendationis. Fuit cum alteiam fciipturani fic interpre- tarer: tempus quod aut nimium impenditur fomno, aut natura ipfa eidem fubtraliitur , cimi iufomnes fumus cafu aut valetudine (cf. lO, 6, i. intermijfus fomnus). Sed hoc parum conveniret feqiientibus. Nec perfpicua oratia, fi hoc voluit. Nimium aufus Regius, recidens ille noltra; quem folus exprefTit Aldus. Modo pro fupererit Palat. fu- ■perarit, quod praefert Gebhardus (Crepp. 3, i80> ^^^^ caufa,

26. frugalitas. Cave ad quam quod foiniio — deerit.

nofbam hodie rationem cir- Ad cui intellige lahori ; ne

cumfcribas vocis poteltatem, forte neutrum accipias, de

et de fola cibi et potus tem- toto negotio in genere pro-

perantia intelligas. cf. 1 , 6, nunciatum. Quod fuperefi

17. 11,5, ig. ubi noli ad fomno, illud intelligitur tem-

facilem cihorum digejtionem pus, quod nimium a pleris-

afiringere vocabulum. 12, 1, que fomno concedi folet ;

3. Sunt honi mores. deeft autem, quidquid corpori

cum — convertimus. Displi- reficiendo parum eft. cet et indicativi itructura , et

cumulatum cum. Malim re- 27. // vacet — occupatos.

poni quo, ut refeiatur ad ftu- Attende oppofita, grate va-

diorum genus, riata iti-uctura.

lCo M. FAB. QUINTILIANI

ac refecti venimus , optimum fecreti geuus.

28 Sed filentium et feceffus , et undique liber animus, ut funt maxime optanda, ita noii femper polfunt contingere : ideoque non Itatim, fi quid obftrepet, abjiciendi codices erunt, et deplorandus dies: verum incom- modis repQgnandum, et liic faciendns ufus, ut onuiia , quae impedient, vincat intentio. quara fi tota mente in opus ipfam direxeris, nihii eorum, quae oculis vel auribus incur-

29 fant, ad animum perveniet. An vero fre- quenter etiam fortuita hoc cogitatio praeftat, ut obvios non videamus,et itinere deerremus : non confequemur idem, fi et voluerimus?

28- ut funt. Turic. (a fec. m.) Camp. quae f.

ita non, Tuiic. Flor. Camp. n. i. niale. impedient,

Sic Tiiric Flor. Guelf. Camp. Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. ante Gryph. exc. Bad. Reliqui impediunt. Ex Alm. VoCf. 1. affertmt impediant.

29. An vero. Turic. (a fec. m.) At v. Ald. Batil. Grjrph. (1536.) Au non, fuadente Regio. Sed poft vero inferunt fi Gryph. (1544.) Steph. frequenter etiam. Turic

(a fec. m.) /. et e. Camp. /. ac e. cf. 5» 2, 5.

fortuita. Turic. Flor. (hic a pr. m.) fortuitu.

hoc cogitatio. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) Camp. haec e. cum edd. ante Bad. male. itinere deerremus. Turio.

Flor. ita erremus cum Alm. A fec. nianu Turic. ita errw mus. Guelf. ita ne e. cum Voff. 3. Bern. nifi quod hi juncta

23. codice^. Plane pro co- hus faciendis §. 3. faciendm

dicillis, -pugiUarihus, cS. §. 32. forma 10, 6, 5.

quales funt apud Plinium 1. c. 29. An vero — non confc

inftrumenta laboris extempo- quemur. cf. 6, 2, 3*^- item

ralis. Cic. pro Rabirio perd. c. 5.

„Au vero fervos noftros —

fa^iendus ufus.SimAi modiO ,,nos ncque — n&que —

hic facere dicitur, ut in viri- ..neque."

INST. ORATOR. LIB. X, 3. 161

Non eft indulgendum caufis defidiae. Nam fi non nifi refecti, non nifi liilares, non nifi omnibus aliis curis vacantes , Itadendum exiftimaverimus , femper erit, propter quod nobis ignofcamus. Quare in turba , itinere, 5» conviviis etiam faciat fibi cogitatio ipfa fecre- tum. Quid alioqui fiet, cum in medio foro, tot circumftantibus jucliciis, jurgiis, fortuitis etiam clamoribus, erit fubito contiuua ora- 95Stione dicendum, fi particulas, quas ceris man- damus, nifi in folitudine reperire non poffu-

voce. non nlfi liilares. Tuvic. nonnifi nihil apres^

a fec. manu nonnifi nihilo jyrejp,. Flor. (3 pr. m.) non nifi nihil aps. Ipfa haec omittunt VofT. 1. 3. non Guelf. qui mox non habet omnibus, ut nec Bafil. Gryph. (1556.), cum viciiHm aliis delideret Jenf. cum edd. pofterr. ante Ald.

exiftimaverimus, Guelf. exiftimarlmus cum Alm. exifti- mavimus ex VoIT. 1. affertur. erit. Turic. Flor.

(hic a pr. m.) omittunt.

50. Quure in. Turic. (a fec. m.) Camp. inferunt fi.

itinere. Turic. itur ejfe, a fec. m. itur et. Floi'. (a pr. m.) intuere. VoCf. 1. itineri. VoIT. 3. itinerum. conviviis

etiam. Jenf. inferit vel concione cum edd. poiterr. ante Burra. exc. Bad. Stoer. Chouet. Leid. male voces reducente Gibfono , fuorum Codd. fecuro. Neque enim uUus AIS. haec (err. Gefn.) neque Camp. Badius quidem rectiiTime ,,hoc" inquit ,,ab aliquo imperito e margine in contextum jjintrufum opinor. Nam fi in concione auctor pofuifTet, in- „epte intulilTet: Quid alioqui fiet, cum in medio foro etc. cum „in^concione longe plus ftrepitus fit quam in foro : in foro „enim ad judices modo fit oratio , in concione ad univerfum „populum." fihi. Turic. Flor. (hic a pr. m.) ihi.

alioqui. Turic. Flor. (hic a pr. m.) aliquid.

judiciis , jurgiis. Flor. (a pr. m.) judicis , jurgis. Ex Alm. affertur virgis. mandamus. Turic. (a fec. ni.)

30. continua oratione — lae oiationum et disjecti fen-

•particulas. Lucubrando enim fus eftinguntur. et meditnndo nonnifi particu-

Tom. ir. L

i62 M. FAB. QUINTILIANI

iiius? Piopter quae idem ille tantus amator fecreti Demoltlienes, in litore, in quod fe maximo cum fono fluctus illideret, meditans, confuefcebat concionum fremitus non ex- 31 pavefcere. Ula quoque minora (fed niliil in Itudiis parvum eft) non funt transeunda, lcribi optime ceris , in quibus facillima eft ratio delendi: nifi forte vifus infirmior mem-

viandemus. quae iclem. Tuiic. quidem , a fec. m.

quod quidem, et fic Camp. in cjuod. Tuiic. Flor.

Guelf. Camp. i. quo cum Gotli. VofT. 1. 2. YA\. et Jenf. Tarv. BafiL fe. Camp. omittit cum Gotli. Vall.

maximo. Guelf. viaxime. illideret. Goth. illide'

rentur, fed e VofT. 2. illideretur, et fic Vall. Jenf. cum edd. pofterr. ante Ald. acc. Bad. illuderet VoIT. 3. an cum fe, non doceor. vide 5, 14, 34. ablegante Burm.

31. parvuvi. Turic. Flor. Camp. paruvi cum Alm. Hic quidem maximae auctoritatis libros fequendos efTe non putavi. Neque enim probatus vocis jyaruvi fignificatus, de quo vide 10, 1, 130. 3, i> 5- '> *» i8-' "oltro loco con- gruit, et plerumque in fimilibus ei, quae hic promiiur, fen- tentiis parvi nomine utitur auctor, velut 1, 1,8. 21. 1, 5, 7. 1, 6, 20. 1, 7, 35. Comparatur quoque jjarvum, nou paruvi, lecte minorihus. Qnanquam dicat aliquis, jiarvum fane efle in ftudiis, nihil autem quod nimis jtarvuvi fit i. e. jiarunu

Demofthenes, in litore. Aia ,,litum Demofihenem, ut fre-

hs TOVTO ( TO ivv.ixTd-irXyjy.rov „mitum affuefceret voce vin-

ilvott) (f^ixffhj «lItov «vsfxov ,,cere." Cic. de Fin. 5> 2.

nixy})oilov T>)poCvT« x«) Y.1V0V' 31- parvum. vide not. crit.

f*svy)v c(pol§ius T>)v SakocrToiv, fcribi — ceris. NecelTarium

T«^i Tovq ociyiocXoiig 'jiothi^ovr.y, videtur, quod in folo Fior.

Xtyitv y.oii TCJ T>)5 5aXaTT/)5 ^j^w a fec. nianu invectum video,

cvvBSi^scBat (pf^stv T»g rov iit praemittatur praepofitio :

hiifjiov y.aTa^odig. Libanius in in ceris. Niti forte vitavit

vita Dem. ,, — ex me — qui infuavem iterationem ,,in

,,iu Phalericum etiam defcen- ,, ceris in quibus " , facili ad

„derini : quo in loco ad fubaudiendura particulae ad-

jjiluctum ajunt declamare fo- jectione.

INST. ORATOR. LIB. X, 3. 365

branarum potius ufum exiget : quae ut juvant aciem, ita crebra relatione, quoad intingun- tur calami, morantur manum , et cogitationis impetum frangunt. Relinquendae autem in 32 utrolibet genere contra erunt vacuae tabellae, in quibus libera adjicienti fit excurfio. !Nam interim pigritiam emendandi angultiae faciunt ; aut certe novorum interpofitio- nem priora confundant. Ne latas quidem

Sed lioc proprie reddes quod non eft fatis , neque id liuc facere quisquam putabit. cf. i2, 2,4-

exiget. Turic. (a fec. m.) Camp. exigat.

juvant. Turic. vigant, a fec. m. vigeant. Flor. (a pr. m.) figant. Alm. jugant. ita. Guelf. omittit.

crehra — calanii, morantur. Turic. Flor. crehro relationi quod (Flor. a fec. m. quoad) inguitur (Turic. a fec. m. jun- gitur, Flor. intinguntur) calami repetitione m. cum Alm., niG guod quoad folum refertur, et, quos Pliiiander memorat, aliis , ex quibus tamen relationis quoad intinguntur. Guelf, trebro relationi q. i. c. m. Voff. i. 3. crehro relationi quod i. c. m. . cum Jenf. Tarv. crehrae r. q. i. c. m. Ald. crehro r. q. i. c. 771. Bafil. Burmannus, relatione vocabuli repetitione gloITam ratus, liaec conjectat : crehra, quoad tinguitur, calami repetitione. Significatus, quaiis liic, relationis plane pliyli- cus, fi ita loqui licet, ferendus quidem non videtur, medelam tamen loco non reperio.

32. contra erunt vacuae. Turic. Flor. c. e. vel quas, ille a fec. m. vel folum, hic noitrum. Guelf. c. eum v. cum Goth. VoIT. 1. 2. Bern. Vall. Jenf. Tarv. E.eliqui omittrmt interjecturo, fuadente etiam Regio. Sed Badius vacuae folum habet. adjicienti fit. Flor. fit adjicienda fint. Ex

Alm. adjicienda funt. Guelf. adjicienda f. cum Voll. 1. Bern. adjiciendi f. Camp. cum Goth. et edd. ante Stoer. acc. Obr. Cur non corrigebat Regius ut 4» 5» 6 ? Turic. quin noftrum ipfum det, non dubito. interpofitionem. Sic Turic.

a pr. m. cum Alm. Reliqui interpofitione. confundant.

crehra — calami, morantur. 32. confundant. Conjuncti-

vide not. crit, yus lecte ponitur, cum de-

L 2

i64 M. FAB. QUINTILIANI

ultra modum elTe ceras velim , expertus juve- iiem ftudiofum alioqui praeloiigos habuilfe fermones , quia illos numero verfuum metie- batur, idque vitium, quod frequenti admo- nitione corrigi non potuerat, mutatis codici- 33 bus elfe fublatum. Debet vacare etiam locus, in quo notentur, quae fcribentibus folent extra*ordinem, id eft, ex aliis, quam qui funt939 in manibus ioci, occurrere. Irrumpent enira optimi nonnunquam fenfus, quos neque in- ferere oportet, neque difterre tutum eft : quia interim elabuntur, interim memoriae fuae

Sic Turic. Flor. Guelf. cum Gotli. VoIT. i. 2. 5. Jenf. Tarv. Balil. confunduntur Locat. cum pofterr. edd. ante Ald. acc. Bad. Reliq^ui coujundunt. ultra viodurn. Canip. ad-

modum. praelongos hahuijje. Turic. Flor. (hic a

pr. m.) p. alius cum Alm. Ille a fec. manu poft longos alios.

quia — verfuum. Turic. (hic a fec. m. numeris) Flor. (hic a pr. m.) qui illis numeros ufum. Camp. quod i. numeris v>

admonitione. Canip. ammonitione. -potuerat. Flor.

(a pr. m.) potuerant.

!^3. id eft, ex. Turic. idem et. a fec. m. item et, et fie Camp. quam cjui. Goth. (tac. Gefn.) quancjuam.

in manihus. Guelf. Jenf. (tac. Gefn.) immanihus cum Tarv.

loci. Camp. locis cum Goth. et edd. ante Bafil.

Jrrumpent. Sic Turic. Flor. (hic a pr. m.). Reliqui /;- rumpunt. tutum. Guelf. tantum. interini

elahuntur, interim. Turic. Flor. (hic a pr. manu) omittunt cum Alra. fui. Turic. Flor. Camp. fuae cum reli-

monftretur, quod fieri po/Tit tudo parum ftudiofum arguat;

alio quodam eveniente ; nec nifi forte imparalus qui ad

fimilis ratio in faciunt , ubi orandum accedat verbofus fit,

adjicitur interim. „confufus idque fuerit expectandum a

,,fi;ilus" eft 1 , 1, 28- delidia raro aut nunquam ftu-

alioqui. cf. §.13. Neque dentis. Et haec fortalTe rectior

enim video, quomodo prae- ratio. Ad hahuiffe male re-

longorum fermonum confue- tuleris adverbiuin.

INST. ORATOR. LIB. X, 4. 165

iiitentos, ab alia inventione declinant : ideo- que optime funt in depolito.

IV. Sequitur emendatio ^ pars ftudiorum longe utiliflima. !Neque enim fine caufa cre- ditum eft, ftilum non minus agere, cum delet. Hujus autem operis elt, adjicere^ detrahere^ miitare. Sed facilius in iis fimpliciusque judicium, quae replenda vel dejicienda funt; premere vero tumentia, liumilia extollere, luxuriantia aftringere, inordinata digerere,

quis, exceptis Guelf. Goth. VoIT. i. iz. 5. Jenf. et edd. pofterT. ante Bafil. tum Gryph. (1544.) Steph. RoUin. Gefn. (refei tur et Abii. ; cf. §. 26,), qui omnes tuentur eruditif- fimam fcripturam.

1. iis. Sic Turic. Goth. Jenf. ( tac. Gefn. ) cum edd. pofterr. ante Balil. Reliqui his. de]icienda. Guelf,

adjicienda, aftringere. Sic Camp. cum edd. ante

Burm. (exc. Gryph. RoU.) Reliqui adftriugere. Solus Obr. ftringere. Male, cf. 2, 2, 4. Alterum eft brevitatis , ut 4, 1, 128« inordinata digerere. Turic. Flor. (a pr.

manu) omittunt ciini Alm, Pro altero Gueif. dirigere cum Goth. VoIT. 2. Vall. Bad. et aliquot Burm. fruftra defendente Badio, Burmanno faltem ferente. Cf. ii, 1, 6. Burm. mo-

1. ftilum — delet. Cum replenda—— dejicienda. Ex-

sjluxuriem iliam , quae in quifitius variata verba pro

j,fumma ubertate ineft, de- adjiciendo et detrahendo. II-

,,pafcitur." (Cic.de Or. 2,23.) lius commoda in Lexicis affe-

Fateor autem, pro illo quod runtur exempla Digeft. 42»

modo eft creditum malle me 1, 4. „lege repletur quod fen-

traditum. cf. 1, 10, 17. Qu."»n- ,,tentiae deeff et Ovid. Her.

quam utraque fcriptura oM- J o , 57. „ — quod voci

quod dictum vel praeceptum „deerat plangore rejjleham".

a veteribus raemoriae prodi- Hujus , raiioris item figniii-

tum defiderat; quod equidem catus, mentionem habetErne-

demonftrare non pofTum. ftus in CLave Cic

i6G M. FAB. QUINTILIANI

ioluta componere, exultantia coercere, duplicis

2 operae. ISam et damnanda funt, quae pla- cuerant; et invenienda, quae fugerant. Nec dubium eft, optimum eife emendandi genus, fi fcripta in aliquod tempus reponuntur, ut ad ea poft intervallum, velut nova atque aliena, redeamus, ne nobis fcripta jioltra,

3 tanquam recentes fetus, blandiantur. Sed iieque lioc contingere femper poteft, praefer- tim oratori, cui faepius fcribere ad praefentes ufus neceffe eft : et emendatio finem habeat. ^ Sunt enim qui ad omiiia fcripta, tanquam vitiofa, redeant, et quafi nihil fas fit rectum94o elfe, quod primum eft, melius exiftiment, i quidquid eft aliud, idque faciant, quoties

nente. Mox refoluta Turic. Flor. (a pr. ni.) Camp. Sed hoc adhaerefcebat ex omi/Iis illis et antecedente quoque.

2. -placuerant. Turic. Camp. Tarv. jjlacuerunt. Placet, et tum ad hunc niodum refingendum fugerunt, quod non facit Tarv. Mox et inv. — i^uh. eft Turic. Flor. Ca pr. m.) Camp. omittunt. ejfe. Turic. (a fec. m.) Camp. eft.

reponuntur. Sic Turic. Flor. (a pr. m.) Camp. Reliqui re-ponuntur. tanquam. Turic. Flor. (a pr. m.) quam. j

lUe a fec. m. quafi, et fic Camp. cum edd. ante Bafil. '

5. et emendatio. Sic Turic. Flor. (a fec. m.) Reliqui in- ferunt ipfa, Quanquam Turic. mendatio. habeat.

Sic Camp. hahent Turic. Rcliqui hahet. vitiofa.

foluta — exultantia. cf. 10, £. placuerant. vid. not.

2, 16. Apparet haec pertincre crit. ad numeros. Sed ipfa inor-

dinata quoque eodcm j efe- tanquam recentes fetus.

renda fufpicor, vid. 9, 4, 25— Pfeudo - Turnebus recte re-

32, quoniam de dispofitione, mittit ad Epilt. ad Tryph. 2. quam fane intelligere poteras,

nunc non agit nolter, fed de 3. melius exiftiment. Re-

fola elocutione. mittitGelherus ad 10, 1,115«

INST. ORATOR. LIB. X, 4.

167

libmm inmanus refuraferunt, fimiles medicis etiam integra fecantibus. Accidit itaque, ut cicatricofa fint, et exanguia, et cura peiora. Sit ergo aliquando, quod placeat, aut certe 4 quod fufficiat: ut opus poliat lima,non exterat. Temporis quoque erte debet modus. Nam quod Cinnae Zmyrnam novem annis acce- pimus fcriptam, et Panegyricum Ifocratis,

Guelf. ritia cum VoIT, i. manus. Guelf. manihus

cum VofT. 1. £. (an 3 ?) Jenf. ct edd. pofteTr. ante Bad.

refumferunt. Sic Turic. (a pr. m.) Flor. Guelf. cum Jenf. et edd. pofterr. ante Bad. acc. Bafil. Reliqui refumferint.

4. ergo. Sic Turic. Flor. cum Jenf. et edd. pofterr. ante Ald. acc. Bad. R.eUqui i^itur. opns — exterat. Tuiic.

■pus fpolliati Ca fec. nianu fimplex L) ima exterat. Flor. (a pr. m.) o. p. ima exterat. Cinnae — fcriptam , et.

Turic. Flor. (Iiic a pr. m.) omittunt cum Alm. Pro Panegy- ricum autem nihil liabeut nifi cum. Zmyrnam. Sic

cura pejora. ,,Non abfi- 5,milis elt locus iile Plinii 35, 5,10." [p. Hard. 695.] ,,no- ,,cere faepe nimiam diligen- „tiam." PalTerat. ,,D'j Tibe- s,rio lioc notat Sueton. cap. „70. illum ex tempore prae- ^tftantiorem hahitum quam a tycura." Burm.

4. poliat — non exterat. 5,Plin. lib. 5- epift. 11. Ita- „que opus non jam fplendefcit ,,lin!a,fed atteritur." Pitlxoeus. j.vide ct Plin. lib. 9. Ep. 35." Alm.

Cinnae Zinyrnam noi'em annis. C. Helvius Cinna lii- Itoriam Ziiiyrnae vel Myrrliae (cf. 9, 2, 64.) brevi fcd ob- lcuriiTimo carmine expofuit.

cui velut defoITo tliefauro novem annis incubuilTe dici- tur. Notum eft Epigiamma CatuUi : Zmyrna mei. Cinnae nonam poft denique mejfem, Quam coepta eft, nonamque edita pafi hiemem, cet. vide Burm. ad Antliol. 2, Ep. 250. et F. A. Wolfium ad Sueton. Gramm. c. ig. Inde Iloratii illud ad Pif. 338- Affert huc Gefneins , non intempeftive quidem, jocum in carmen de virgine AurelianenG. con- jectum non, ut ille putat, a Menagio, fed a Mommorio, fupplicum libellorum magi- ftro : llla Capellani duduni cxpectata puella Longo poft tandem tempore prodit anus. Cinnae Zmyrnam a Gedovnn

i6g M. FAB. QUINTILIANI

qui parciflime, clecem amiis dicuiit elabora- tum, ad oratorem iiihil perlinet: cujus nul- lum eril, fi tam tardum fuerit, auxilium.

V. Proxinmm eft, ut dicamus, quae praecipue Jcribenda fint. Hoc exuberan- tis quidem eft operis, ut explicemus,

Goth. (tac. Gefn.) nifi qtiod per I. Reliqui Smyrnam. cf. 9, 2, 64, item VV. Iil>. ad Tac. Annal. 4, 56.

(jui -parcijjime. Turic. q. partijjimuni , a fec. iti. ■parcijjfi- mum. Goth. (tac. Gefn.) Camp. quum p. tam. Goth.

(tac. Gefn.) omiltit.

1. fcribenda fint. Tuiic. Flor. Guelf. Camp. |Gotli. Jenf. (tac. Gcfn.) f. funt cum edd. ante Bad. Modo eft omittit rior. a pr. m. Infcriptionem autem nuUam habent neque hic , neque in proximo capitc , Turic. Flor. Camp. Sed Guelf. et Goth. Quae fcrihenda fint (rell. funt ante Bafil.) jvaecipue cum edd. ante Gefn. exc. Obr. Hoc. Turic.

liaec cum Jenf. Tarv. hec Camp. cum Goth. Voff. 2. cf. 8» 6, 2. exuherantis. Turic. experantihus id. a fec. manu

cxfuperantihus id. Floi. (a p3'. m.) ex imperantihus id , cum Guelf. Voff. 1. 5. (nifi. quod in his tribus id non coiriparet) Jenf. (err. Gefn.) Tarv. Id tamen et Goth. habet.

quidem eft operis. Turic. tfua idem oporis ( an fuit lahcris? ) , a fec. m. quia idem operis. Flor. (a pr. jn.) qua id operis. In hoc incifo quidem alieno elt loco, fi refertur ad Hoc , et facilius applicetur ei, quod in plerisque vett. antecedit, id. Tum reponat aliquis Haec exuperantis , ubi tamen neque Haec placuerit, neque vulgarius veibum fuc- cedens exquifitiori exuherantis. An igitur Hic erit proban- dum prae Hoc? Libentius taraen, quoniam eft exulat e vetuftiflimis , modo transpofitionibus induJgeri poflit, haec eruam : Hoc quidem exuherantis fit operis. cf. 10, 1 , 33. item hic §. 19. et 5, 1, 5. Sit corruptum in id. Ilie autera ablativus imperantihus natus ex male divulfo ex. Similis ufus Tov fit pro fuerit 7 , 9 , 5« explicemus, Turic.

fabulam fcenicam acceptam Phitarchus narrat in vita Ifo-

recte notat Capper. cratis.

qui parcijfime. Alii enim 1. Hoc — eft operis. vid.

quindecim annos alTignant, ut nott. critt.

I

INST. ORATOR. LIB. X, 5. 169

quae fint materiae : quae prima aut fecunda , aut deinceps tractanda fint: nam id factum eft etiam primo libro, quo puerorum, et fecundo, quo robu- Itioruni Itudiis ordinem dedimus : fed, de quo nunc agitur, nnde copia ac facilitas niaxime veniat. Vertere Graeca in Latinum 2 94iveteres noltri oratores optimum judicabant. Id fe L. CraiTus in illis Ciceronis de Oratore

sxe-plice in eis, a fec. m. exem-pli cui in eis. Flor. (a pr. m.^ explicem eis. tjriae fint. Tiiric. (a fec. itianu) Guelf.

Camp. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. q. funt cuni Voff. 2. Ald. et fecundo. Flor. inferit in. quo rohu-

Jiiorum. Sic Turic. quo jam rohuftiorum Guelf. quo rohw Jtorum Flor. (a pr. m.) Alm. Reliqui qvo jam rohuftorum. Noftrum conjecit Francius. cf. 2 , 2, 14. facilitas.

Turic. (a fec. ro.) Gotli. (tac. Gefn.) Camp. Bafil. facultas. cf. 2, 2, 11. 4» *?• *0» ^» 59- Pio ^'^ dant et Guelf. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) cum eJd. polterr. ante Gryph.

S. judicarant. Sic Turic. Flor. (hic a pr. m.) cum Alm.

Id fe. Turic. Camp. ipfe. Oratore. Turic. (quan-

quam per compendium) Flor. (hic a pr. m.) oratoriis. Ille a fec. m. oratore id fe. Camp. poft vocem noltram inferit

primo lihro — fecundo. mini me reperire in fcriptis

1. cap. 9. 2. capp. 4. 10. Ciceronianis, velut initio libb.

fed, de quo nunc agitur. de OfEciis, de Finibus, eaque

Commodum hoc pro quo le- parte Bruti, ubi de Itudio-

gendum fuadet Gefnerus. rum fuorum ratione exponit.

FortalTe lenius eo, Recepta Sufpicor et hanc frequen-

fcriptura impeditam habet tifjime de vertendo Graeca

flructuram, fi ex illo expli- praecipientis Ciceronis men-

cemus repetitur explicandum tionem elfe ab illa toties

eft. nobis animadverfa fecuritate

2. Craffus -— Cicero. Prius Quintiliani, qui libros cum-

vide de Or. 1 , 54. Alterum maxime laudatos neque me-

demonltrare non contingit. moria tenuerit neque in-

Keque enim nifi in genere fpexerit. Sed fuam inopiam

commendatam Graecarum lit- hic teltari interpretes debe-

terarum exercitationem roe- bant.

170

M. FAB. QUINTILIANI

libris dicit factitalTe. Id Cicero fua ipfe per- fona frequentiflime praecipit: quin etiam libros Platonis atque Xenopliontis edidit hoc genere translatos. Id MelTalae placuit: mul- taeque funt ab eo fcriplae ad liunc modum orationes : adeo ut etiam cum illa Hyperidis pro Phryne diiliciUima Romanis fubtilitate 3 contenderet. Et manifefta eft exercitationis hujusce ratio. ISIam et rerum copia Graeci auctores abundant, et plurimum artis in elo- quentiam intulerunt: et hos transferentibus, verbis uti optimis licet: omnibus enim

maximum. Id Cicero. Camp. Idcirco. Id IVIeJfalae,

Turic. in M. Obr. Idem M. Jenf. Marco i. M. cum edd. ante Bafil. exc. Camp. Id Flor. (a pr. m.) omittit.

Romanis — ccntenderet. Turic. romanus (a pr. manu romana) — contendere.

3. hujusce. Turic. (a fec. m.) hujus ejfet. Vofl". 1. 3.

Platonis — translatos. Pla- tonis quidem Timaeum et Pi otagoram , Xenophontis autem Oeconomicum. Rulin- kenius in praefatione Piutiiio Lupo praemilTa p. ig. lacu- nam arguit in hoc loco, quanquam nemini animad- verfam, quia non potuerit non elTe memor Qu. verfarum a Cicerone orationum Aefchi- nis et Demofthenis de caufa Ctefiphontis, cui operi prae- pofita de optimo genere ora- torum disputatio reliqua facta eft.

illa Hyperidis — fubtilitate. cf. 10, 1, 77. ubi citatis fcriptoruiu locis apparet, fub-

tilitatem magis quam robur laudari in Hyperide. Quae hic notatur in Romano fer- mone talium Venerum in- opia, eam fupra quoque figni- ficavit nofter 10, i, 100.

5. omnihus — noftris. „Tn in- „terpretatione e Graecis quid- ,,quid verborum bonorum j.adhibeamus nofirum eft, ,,nemo occupavit, libere „utimur; at in altero exer- j.citaiionis genere, quo alio- ,,runi vel poetarum vel ora- ,,torum , Fiomanorum qui- ,,dem, fenfus aliis Latinis „conamur reddere, dilHcul- ,,tatem res habet, cum optima „jam occupata fint." Gefnerus.

INST. ORATOR. LIB. X, 5. 171

utimur noftris. Figuras vero, quibus maxime ornatur oratio, multas ac varias excogitandi etiam neceflitas quaedam eft : quia plerumque a Graecis Romana dillentiunt. Sed et illa ex 4 Latinis converfio multum et ipfa contulerit. Ac de carminibus quidem neminem credo dubitare, quo folo genere exercitationis dici- tur ufus eife Sulpicius. Nam et fublimis fpiritus attollere orationem poteft: et verba, poetica libertate audaciora, non praefumunt eadem proprie dicendi facultatem. Sed et

hujus ejje. excogitandi etiam necejjitas. Turic. Flor.

(hic d pr. m.) omittunt cum Alm.

4. et illa. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) etiam i. cum VofT. 2. et edd. pofleiT. ante Bafil. dicitur ujus ejje. Turic.

ducitur eft. Flor. (a pr. m.) ducitur ejfe. Alm. dicitur ejje.

et Juhlimis. Turic. ejt J. Flor. (a pr. m.) e J.

audaciora, Turic. Fior. audatiore, a pr. m. ille audititiore, Lic auditiore. Guelf. audacior cum VoIT. 5- non prae'

fumunt. Sic Turic. Flor. cum Alm. Bafii. Burm. Gefn. Bip. nec p. Obr. Reliqui MSS. et excufi ante Locat. et p. et Camp. quidem praejumit. Mox omnes praejumunt folum, quo redit Capper. hinc alieniflima effutiens in nota. Gedoynus quoque e prava fcriptura meras nugas eliciens defungitur.

cadem. Turic. Flor. Guelf. eandem cum libris, ut videtur, omnibus exc. Camp. (nam hic exprelTe noitrum) Obr. Burm. Gefn. Bip. Noftrum fuafit Rollinus. proprie. Jenf.

Figuras rero-— excogitandi, cultatem. Nihil difficultatis

(^uae hic fignificantur /lou- in loco, modo memineris

rae , fimt iilae verborum pri- praejumere elle in antecejfum

mum, deinde etiam giamma- aujerre, cujus fignificationis

ticae potius quam rhetoricae, teltem Gefnerus recte citat

quoniam id fpectatur, quod locum ii, i, 27. Sed eodem

Romani et Graeci fermonis faciunt levi differentia, quibus

diverlitas facere vertentem utitur Burmannus, 2, 4, 7.

cogit. cf. 1, 1, »3. 4, 2, iig. ij 10, 27, 3, 6, 63. cf. nos

4. non praefumunt — Ja- ad 1, i, 20,

172 M. FAB. QUINTILIANI

ipfis fententiis adjicere licet oratorium robur, 5 et oniifla fupplere, efFufa fubftringere. iSeque ego paraphrafim elfe interpretationem tantum volo, fed circa eopdem fenfus certamen atqueg^a aemulationem. Ideoque ab illis diffentio, qui vertere orationes Latinas vetant, quia, optimis occupatis, quidquid aliter dixerimus, neceffe fit effe deterius. Nam neque femper eft defpe- randura, aliquid illis, quae dicta funt, melius

omittit cum pofterr. edd. ante Ald. fupplere, effufa.

Sic Tui ic. Flor. ( hic a pr. m. ) Camp. cvim Alm. Reliqui inferuiit et. Pro effufa Guelf. admiffa. Bern. autem omittit fupplere effufa.

5. paraphrafim. Sic Turic. Flor. (nifi quod pha, quod a fec. m. emendat Flor.) cum Locat. Ven. Rufc. paraphrafin Goth. (tac. Gefn.) et fic fec. Turic. manus. per yfrafim Camp. yeriphrafini (err. Gefn.) Jenf. Tarv. Reliqui graecis litt.

effe. Turic. Flor. (hic a pr. manu) omittunt.

volo. Turic. Flor. (hic a pr. m.) vero , fed per compen- dium ,'. vertere orationes. Guelf. veteres oratores.

Latinas. Tuiic. latina. vetant. Turic, Flor.

* (liic a pr. manu) omittunt cum Alm. vetent Camp.

optimis occupatis. Turic. optimus o. , a fec. m. optimis occupati. neceffa fit effe deterius. Turic. neceffet fed

erius, a fec. m. neceffe fit fed erius. Flor. (a pr. m.) n. f, deterius. femper eft defperandum. Turic. fed per

oratorium rohur. cf. 2, /\, 2. gantifTimura hujus verbi ufum

jjtanto robuftior , quanto ve- liabet et Ovidianus ille /«&-

,,rior."Poeticae enim fictioni ftricta gerens — ilia Ladon

inanem quendam tiunorem Metam. 3, 216. aftricta ilia

tribuit. nofter 8> 3» 10.

fubftringere. „Nefcio an 5- paraphrafim — interpre-

,,haec legerit Tertullianus, tationem. Facile apparet at-

„certe fimili modo hoc verbo tendenti, prius effe fubjectum,

,,utitur de Oratione c. 1. de alterum attributum ; ne forte

,,brevitate orationis domini- quis propter vim oppofitio-

„cae quantum — fuhftringitur nis attributum priore loco

„verhis , tantum diffunditur pofitum putet. „fenfibus." Burmannus. Ele- ab illis diffentio, Aliquid

INST. ORATOR. LIB. X, 5. 175

poITe reperiri: neque adeo jejunam ac pau- perem natura eloquentiam fecit, ut una de re bene dici, nili femel, non poflit. Nifi forte 6 hiltrionum multa circa voces easdem variare geftus poteft, orandi minor vis, ut dicatur aliquid, poft quod in eadem materia nihil dicendum fit. Sed efto , neque melius, quod •, invenimus, elTe, neque par : eft certe proxi- mus locus. An vero ipfi non bis ac faepius 7

illud d. a fec. m. Jic per illud d. Flor. (a pr. in.) Jed -per illud eft d. Alni. femper illud d. Obr. femper eft fperandum et modo et pro neque. nifi. Turic. non.

non pojjit. Canij). omittit non.

6. JSiJi Jorte. Turic. Flor. (hic a pr. m.) omittiint cum Alm. inulta circa voces easdem. Turic. muta c. vetes eadem. Flor. (a pr. m.) muta c. veteres eadem. Guelf. quo- que muta. Bafil. in marg. mutus. f^fi' Goth, praeter cum Voff. 2. et edd. a Jenf. inde ante Bafii. acc. Gryphio.

Sed. Turic. Flor. (hic a pr. m.) omittunt cum Alm.

effe. Sie Turic. Flor. Guelf. Camp. cum Goth. VoIT. i. 2. 3. Alm. Vall. et edd. ante Gryph. exc. Ald. Pieiiqui fit, corri- gente Regio ; fed eadem noltrae fiructura eft apud Horatium Epiftt. 1, ij gi. Efto — teneri. par. Turic. Flor.

(a pr. m. uterque) pars. proximus locus. Guelf.

proximis locis. Camp. proximis 1. cum Bad. Gryph. Stoer. Chouet. Rollin. Capper. Sed MSS. reliqui nofirum.

7. j4n vero ipfi non his. Flor. Guelf. A. v. i. nohis cum VofT. 1. 3. an non ipfi nos Goth. cum VofT. 2. (err. Burm.) : addat an omittat Goth. his, parum attendi. .//. v. i. nos fine his Camp. Jln non ipfi nohis Jenf. (err. Gefn.) Tarv. .An non ipfi nos his Loc. Ven. Rufc. Bad. Gryph. Rollin. An vero

eorum , quos hic improbat j,ipfo hifirione folitum, mrum

nofter, opinionis fimile de- «ille faepius eandem fenten-

monftrat Pfeudo - Turnebus j.tiam variis geftibus efficeret, .

apud Cic. de Or. 1, 34 initio. j,an ipfe per eloquentiae co-

6. hiftrionum — geftus. ,,piam fermone diverfo pro-

j.Satis conftat, contendere ,,nunciaret." Macrobius Sa-

„eum" [Ciceronem] „cum turn. 2, 10.

174 M- FAB. QUINTILIANI

de eadem re dicimus, et quidem continuas nonnunquam fententias ? Nifi forte conten- dere nobiscum poHumus, cum aliis non pof- fumus. Nam fi uno genere bene diceretur, fas erat exiftimari praeclufam nobis a priori- bus viam. Nunc vero innumerabiles funt 8 modi, plurimaeque eodem viae ducunt. Sua brevitati gratia, fua copiae ; alia translatis vir- tus, alia propriis. Hoc oratio recta, illiid figura declinata commendat. Ipfa denique utiliifima eft: exercitationi difficultas. Quid?

ijjfi nos his Ald. contendere. Turic. ad intendere,

a fec. manu ad id intendere. Flor, (a pr. m.) intendere. Politus voculae non miiiis eit in noflra fcriptura, ubi duo- bus verbis divellitur ab j4n fuo. Mox Nifi forte, exquifitior figura loquendi ingrate recurrit poft paucos verfus. Quan- quam cf. lo, 1, 23. An Iiic potius quam fupra §. 6. omitti debebant haec duo vocabula et fic fcribi tota fenteutia : An vero ipfi nos his ac faepius — fententias, ac contendere nohis- cum poffumuSy cum aliis non pojfumus? cf. 10, 3> 2g.

cum aliis non pofjumus. Turic. Flor. (a pr. m.) omittunt cum Alm, VoIT, 1, 3. uno genere. Sic Turic, Flor.

Guelf. Camp. cum Alm. Goth. VoIT. 1. 2.3. et edd. ante Ald. Hic noftris duntaxat fubjungit, Regio fuadente ; reliqui inferuut tantum. diceretur. Guelf. dicetur cum Goth.

VolT. 3. Jenf. et edd, polterr. ante Leid. exc. BaCl.

erat. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) erit cum edd. pofterioribus ante Leid. exc. Bafil. viam. Nunc. Flor, (a fec. m.)

Camp. inferunt in dicendo cum Goth. VoIT, 2, (ut videtur) et edd. ante Stoer. exc. Bafil. acc. Gibf. Obr. Pro nunc vero Alm. numero.

8. Sua hrevitati gratia, fua copiae ; alia. Jenf. five hrevi- tatis g. five c. a. cum edd. polterr, ante Bad. Sed Turic. f. h. gratiam ut alia, a fec. m. gratia, retento an omilTo ut nefcio. Flor. prima manus penitus abrafa , et fua copiae repofitum. Ahn. haec duo verba omittit. Guelf. /. hrevitato

INST. ORATOR. LIB. X, 5. 175

quod auctores maximi fic diligentius cogno- fcuntur? Non enim fcripta lectione fecura transcurrimus: fed tractamus fingula, et 943neceirario introfpicimus, et, quantum virtu- tis liabeant, vel hoc iplo cognofcimus, quod imitari non poflumus. Nec aliena tantum 9 transferre, fed etiam noftra pluribus modis tractare proderit: ut ex induftria fumamus fententias quasdam, easque verfemus quam numerolifiime , velut eadem cera aliae atque aliae formae duci folent. Plurimum autem 10 parari facultatis exiftimo ex fimpliciflima qua- que materia. Nam in illa multiplici perjo' narum^ caifjarum^ temporum, locorum, dicto-

g' f' copia cum VoIT. i. 3« auctores. Camp. oratores.

cognofcuntur. Turic. Flor. (a pr. m. uterque) cognofcan- tur cum Alm. ^ff'^' Turic. Flor. (a pr. m. uterque)

iffi. pojfumus. Turic. Flor. (Ixic a pr. m.) pojfnnus.

a fec. m. Turic. modo imitare.

9. plurihus. Goth. Jenf. plurimis cum edd. pofierr. ante Ald. acc. Bad. ; omittit modis Obr. per errorem.

aliae atque aliae forniae — folent. Turic. in alia alias quae forma -^folent, a fec. m. folet. Flor. in alias quae formae — /. , a fec. m. aliae aliaeque f. — f. Guelf. alia aliaeque f. — /. Alm. in alia aliasque formas — f. Camp. in alias atquc alias formas — folet.

10. parari. Turic. parare cum Voff. 1. 3. paratae Guelf. Nam in. Turic. Flor. Guelf. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) Camp. Tarv. omittunt in cum VoIT. 1. 2. N. in ulla Voir. 3. caufarum. Turic. Flor. (hic a pr. m.) omittunt cum Alm. Vicillim dictoruni abeft a VoIT. 3.

g.numerofiJJime.ci.gVio.Z. de eloc. §. 296. p. Schn. 115.

eadem cera — duci. cf. 10, Plin. 7, 9, 1/. Cic. de Or, 3,

3, 17. Eandem cerae fingenti 45. §. 177. habilis imaginem demonltrant

VV. DD. apud Demetrium 10. caufariwi, cf. not, crit.

17 G M. FAB. QUINTILIANI

rmn^ facto7'uin diverfitate flicile delitefcet iii- firmitas, tot fe undiqiie rebus, ex quibus ali- ii quam apprehendas, ofierentibus. Illud vir- tutis indicium eft, fundere, quae natura con- tracta funt, augere parva , varietatem fimili- bus, voluptatem expofitis dare, et bene dicere multa de paucis. In lioc optime facient infinitae quaeftiones, quas vocari &s(7£ig dixi- mus, quibusCicero jam princeps in re publica

Paria defiderantur tria , fed ego rerum fuilTe fufpicor pro caufaruni, et illiid quidem faciliiine excidebat.

delitefcet. Gotli. (err. Gefn.) delirefcet cuin Vall. Bad. male hoc probante. fe undique. Turic. fecundi.

Flo}-. (a pr. m.) fecundique. ex quihus, Turic. Flor.

et quihus , iiie a fec. m. e q., liic noflrum. aliquam

apprehendas. Turic. Flor. Guelf. aliquem a. (Guelf. depr.) cum Alm. offerentihus. Turic. offertiuni.

11. virtutis. Turic. Flor. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Camp. virtutum cum VofT. 5. parva. Turic. Flor.

■parte. lile a fec. m. parca, Ixic noftrum. Alm. partes.

voluptateni. Alm. voluntatem. Nil tale mei. cf. 10, 4» 33»

infinitae. Turic. Flor. (hic a pr. m.) infinitas.

Qkani;. Guelf. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) Camp. thefis cura edd. ante Aid. fed Bad. Thefeis. re publica. Turic.

rebtis,

11. fundere — contracta. Latioris iliius Ggnificationis

Contrarium eft illi §.4. ^ff^^f^ illud quoque Senecae Epift.

fuhftringere. Sic et Cic. de 55- p. ^ip' * 59- j.Frontem —

Finib. 3, iS- fundi — et — ,, — tantum novi, et expofita

dilatari, ubi pofito a Davifio „quae oftendit etiam transeun-

Senecae loco „latins vii tus ,,tibus."

„funditur" et aiiquoties Plin. S-sast;. cf. 2, 1, 9. Recte

Ilift. N. fundi in latitudinem. demonftrant Cic. ad Att. Q, 4«

Nofter 8> 3» 10. Novatum „Ne me totum aegritudini

dicendi genus , quod is, qui ,,dedam, fumfi mihi quasdam

dilatat aliquam rem, dicitur „tanquam ^iffstj" cet. cf. ep. g.

fundere eandem. „S-sast; meas commentari non

expofitis. cf. 2, 5, 19. „detino." Monet Gefnerus,

INST. ORATOR. LIB. X, 5. 177

exerceri folebat. His confinis eft deftructio 12 et coiifiniiatio lententiamm. Nam cum fit fententia decretum quoddam atque prae- ceptum; quod de re, ideni de judicio rei quaeri poteft. Tum loci communes, quos etiam fcriptos ab oratoribus fcimus. Nam qui liaec recta tantum , et in nuUos flexus 944recedentia copiofe tractaverit, utique in illis plures excurfus recipientibus magis abunda- bit, eritque in omnes caufas paratus. Omnes 13

12. deftructio. Turic. Flor. (liic a pr. m.) reftructio. Ille a fec. m. reftrictio, et fic Camp. cum Bodl. Andreana ed.

quoddam. Turic. Flor. (liic a pr. m.) omittunt cum Alm.

de re. Gotli. Jcnf. (tac. Gefn.) de reo cum VoIT. 2. Vall. et edd. polterr. ante Bafil. item compluribus apud Burm.

idem. Jenf. (tac. Gefn.) id eft cum edd. pofterr. ante Ald.

judicio rsi quaeri -poteft. Turic. Flor. (liic a pr. m. , fed quae) judicio que p, lile a fec. m. /. quoque p. Jlexus

recedentia. Tuiic. /. al (cf. lo, i, ii8-) recentia, a fec. m. f. alios recedentia, et fic Camp. Sed Flor. (a pi. m.)/. recentia. Guelf. /. recidentia. copiofe. Turic. compiofe. Guelf.

compofitione cum marg. Bafil. et Vidov. excurfus.

Turic. Flor. recurfus cum Alm. omnes caufas paratus.

Turic. omnis caufa fcratas, a fec. manu omni c. fcr. Palatinus Gebliardi o. c. feratas. Flor. (a pr. m.) o. c. eratas, a fec. m. o. c. gratus, et fic Gueif. Camj). cum Goth. jet edd. ante Obr.

Paradoxa elTe ejusdem gene- quos indicavimus 2, 4» ^S*

ris, quae et ipfa maturus jam addit Tlieonem in progymnn.

et lionoribiis defunctus Cicero p. Camerar. 64. feqq. In fen-

tractavit. tentia , quae eft de re judi-

12. deftructio et confirma- cium , fieri poteft idem quod

tio fententiarum. Transfertur in facto narrato, quod eft res

ad fententias et decreta ab ipfa. Idem , qui lioc monet,

liominibus propofita id quod Gefnerus ablegat ad 8» 3» ^*»

ufurpari proprie folebat de ut dcftruere oftendatur elTe

rebiis narratis. Narrationum rcjntare.

enim proprie eft avaffKsu^ vnxi loci communes, quos—Jcri-

KftTafftttuvj. Gefnerus ad eos, pLos. cf. 2, 4' 27. 4» ^» >*7'

Tom. JF. M

lya M. FAB. QUINTILIANI

enim generalibus quaeftionibus conflant. !Nam quid interelt, Cornellus Tvihuims plebis cjuod codicem legcrit^ reusfit: an quaeramus, Violeturne majeftas , // magiftratus rogatio- nem Juam populo ipje recitaverit? Milo Clo- dium rectene occiderit^ veniat in judicium: an, Oporteatne injidiatorem interjici^ vel per^ niciojum reipublicae civem^ etiamji non injidie^ tur ? Cato Marciam honejtene tradiderit Hor- tenjio: an, Conveniatne res talis bono viro? De perfonis judicatur, fed de rebus contendi- 14 tur. Declamationes vero, qaales in fcliolis rhetorum dicuntur, fi modo funt ad veritatem accommodatae, et orationibus fimiles, non tantum dum adolefcit profectus, funt utilif-

acc. Rolliii. exc. Jenf. Tarv. quae Gracchus. E Gebhardi emeiidatione noftrum. Modo liahundavit Flor.

13. quaeftionihus, Turic. Fior. (hic a pr. m.) omittunt cum Alm. conftat Turic. Tribunus -plehis. Turic.

r. pl. fi magiftratus rogationem. Turic. imniajeftas r.

a fec. m. /^uod r. Camp. fi r. Flor. (a pr. m.) fi niagijtratus omittit. recitaverit. Turic. recitavit. judicium : aiu

Guelf. Jenf. (tac. Gefii.) omiitunt an cum VoflT. 5. et edd. pofterr. ante Ald. acc. Badio, qui profcribendum falfo judicat. Mox pro ne Turic. Flor. (a pr. m. uterque) ngc.

non infidietur. Turic. Flor. inferunt niji.

hcneftene — Hortenfio. Flor. honefteque — hortentia (hoc a pr. m.)'. res talis. Flor. (a pr. m.) re falis.

»4. dicuntur. Tuiic. Flor. dicentur. fimiles.

Turic. Flor. (hic a pr. m.) fimilihus. adolefcit pro-

fectus. Turic. Flor. (hic a pr. m. fed ado) adulefcent in-

15« Cornelius — codiccni Cato JVIarciani. cf. 5> 5» ^^-

legerit. cf. 4> 4« 8- Cornelia- C.Tpperonnerius Catoni hoc narum fragmentum acUmc exprobiantes demonftrat Ter- negliectum legitur apudAqui- . tulliannm A-pclogetic. 39. et Liui Ronianum p. Ruhnl^. 156. Auguftinum de bono coniugii

INST. ORATOR. LIB. X, 5. 179

fimae, quae inventionem et dispolitionem pariter exercent, fed etiam cum eit confum- niatus, ac jam in foro clarus. Alitur enim atque enitefcit, velut pabulo laetiore, facun- dia , et alTidua contentionum afperitate fati- gata renovatur. Quapropter liiltoriae non- »5 nunquam ubertas in aliqua exercendi ftili parte ponenda, et dialogorum libertate geltiendum. Ne carmine quidem ludere con- trarium fuerit : ficut athletae , remilfa quibus- dam temporibus ciborum atque exercitatio- num certa necellitate, otio et jucundioribus epulis reficiuntur. Ideoque mihi videtur iC

ventus. Ille a fec. m. adulefcet juventu^, et fic (nifi qiiod o) Canip. cum Alm. Bodl. Andr. (fed lii praefens adolefcit).

et dispofitionem. Flor. Guelf. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. omittunt et, male. confummatiis. Turic. Flor.

(liic a pr. m.) confummatis, ille etiam claris a fec. m.

Alitur. Tiiric. aliter. enitefcit. Gotli. (tac. Gefn.)

nitefcit cum VofT. 2.

i5- ejjulis. Turic. Flor. (a pr. m. uterque) et ullis , cum Alm. Ille a fec. m. eduliis, et fic Bodl. Palatin. Gcbh. Vox quidem non elt rejicula.

18. et lib. de fide et operihus Salmaf. adTertullian. dePallio

7. item mentionem facti Iia- p. 261. 2. item citatos in

bentem Strabonem lib. n. oiv<xyv.o(pa.yi7v apud Hefych. et

p. 51 5« Vaicken. in Diatriba p. 79.

80. Eodem redit illa §. 17.

14. pariter exercent 1. e. r^.^^^ ^f^ ^^ Cic. pro Sextio

rimul cum elocutione . cujus gg_ rj.^^^^^ ^.^^^^ ^. 88- Noftr.

proprie elt in ftilo exerci- -„/: „ ^ a t\ ^\^^

* .^ ^ 1 1, 3, 20. 1 2, 10, 4 !• IJeclam.

9. 5- P- 173- Apparet in gla-

i5- cihorum — certa necef- diatore , qui comparatur de-

fitate. Redditur prelTe Graeca clamanti, elTe obefitatem, in

victus athletici appeliatio, milite, qui dicenti in foro,

iv<xyyiQ<^ixyi(x, de qua vide robur nervis aftrictum.

iVi a

180 M. FAB. QUINTILIANI

M. Tullius tantum intulilTe eloquentiae lumen , quod in hos quoque Itudiorum fecef- fus excurrit. Nam fi nobis fola materia fuerit945 ex litibus, necelTe eft, deteratur fulgor, et durefcat articulus , et ipfe ille mucro ingenii 17 quotidiana pugna retundatur. Sed quemad- modum forenfibus certaminibus exercitatos, et quafi militantes reficit ac reparat haec velut fagina dicendi: fic adolefcentes non debent nimium in falfa rerura imagine detineri, et inanibus fimulacris, usque adeo, ut difficile ab liis digreflbs fit affuefacere, ne ab illa, in qua prope confenuerint, umbra, vera discri- mina , velut quendam folem , reformident.

16. deteratur. Turic Flor. Ca pr. m. uterque) deteretur. Guelf. deterreatur. quotidlana jjugna. Turic. Flor. (liic duplici T) cotidiano alia p. lUe a fec. m. cotidiani a. f. liic noftrum. Ex Alm. Quotidio alia jj. Etiam Camp. per co.

17. exercitatos. Turic. Flor. Guelf. Camp. excitatos cum Alm. et quafi. Turic. et quas, a fec. m. equos.

fic adolefcentes — niniium in falfa, Turic. recalefcentes f. rlor. (a pr. m.) fecalescontes f. cum Alm. Sed Camp. in omittit. diJj-Lcils. Turic. Flor. dijficilius cum Alm,

difficilis Guelf. Camp. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) cum Voff. 2. 3. et edd. ante Grypli. exc. Bad. cujus , (juamqnam tacentis, noftra fcriptura videtur elTe emendatio. An fuit antiquitus dijficile iis digrejfos? digrejfos. Turic. (a pr. m.)

rior. Guelf. Camp. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) digrejfus cum VoIT. 2. 3. et edd. ante Gryph. exc. Bad. Mox Bafil. a(jfue- fieri ex conjectuia Pliilandri. confenuerint. Flor.

16. durefcat articulus.Kecte ti/Timae fimilitudines , velut

comparant mollem articulum 12, 10, 15. et apud Cicero-

2, x'2, 2. nem, ubi vide Erncllum in

ij. umhra —' folem. No- Claye,

INST. ORATOR. LIB. X, 5. i8i

Quod accidifle etiam Porcio Latroni, qui pri- 18 rnus clari nominis profefTor fuit, traditur: ut cum ei, fummam in fcholis opinionem obti- nenti, caufa in foro efTet oranda, impenfe petierit, uti fubfellia in bafilicam transferren- tur. Ita illi coelum novum fuit, ut omnis ejus eloquentia contineri tecto ac parietibus videretur. Ouare juvenis, qui rationem in- 19 veniendi eloquendique a praeceptoribus dili- genter acceperit : quod non eft infiniti operis, fi docere fciant et velint: exercitationem quo- que modicam fuerit confecutus, oratorem fibi

confuerint, a fec. m. confuerunt. Guelf. Gotli. (tac. Gefn.) confueverunt. Camp. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. confueverint.

13. etiam Porcio. Turic. Flor. inferunt in. An iuit JVl ?

■profejfor. Tuiic. Plor. (liic a pr. m.) ■profejfm. Item Flor. (a pr. m.) numinis. traditur : ut. Turic. traditus

autem. ut -— cjus, Turic. Flor. (liic a pr. m.)

omittunt cum Alni.

19. infiniti. Turic. Flor. Guelf. Camp. //?j/ti cum Goth. Voir. 1. 2. 3. Jenf. Tarv. cf. lo, i, 58. velint.

Turic. (a fec. m. fed ab eadem et fciat, et id quoque Camp.) Camp. velut. Guelf. vel in. Jenf. vel cum edd. ante Bafil. quae omittit cum reliquis ante Obr. acc. E.ollin. Noltrum

iS- Porcio Latroni. cf. g, „ac parietes defiderantem,

2, 91. In hafilica cf. 12,5,6. ,,quam impetiaArit, ut judi-

et Lexica. M. Seneca in praef. „cium ex foro in bafilicam

lib. 4- Controv. ,,narratur, — j.transfeiretur. Usque eo

j.declamatoriae virtutis Latro- „ingenia in fcholafticis exer-

„nem Porcium imicum exem- „citationibus delicatenutriun-

,,plum, cum pro reo in Hifpa- „tur, iit clamorem, filentium,

,,nia Rultico Porcio propin- ,,rifum, coelum denique pati

„quo fuo diceret, usque eo ,,nefciant." Vide his utentem

„eire confufum , ut a foloe- Wolfium in praef. ad edit.

,,cifmo inciperet, nec aute Marcellianae p. 25. ^potuilTe confirmari, tectiim 19. et velint. cf. 2, 3, 5.

1G2 M. FAB. QUINTILIANI

aliquem, quod jpud majores fieri folebat^ deligat, quem fequatur, quem imitetur; judi- ciis interfit quam plurimis, et fit certaminis, 20 cui deftinatur, frequens fpectator. Tum cau- fas vel easdem, quas agi audierit, ftilo et ipfe componat, vel etiam alias, veras modo, et utrinque tractet, et, quod in giadiatoribus fieri videmus, decretoriis exerceatur, ut feciffe 946 Brutum diximus pro Milone. Melius lioc, quam refcribere veteribus orationibus, ut fecit

et Flor. Alm. Goth. VoIT. 2. fpectator. Tum caufas.

Tiiiic. Flor. fpectatorem caufis, Ille a fec. m. fpectator in caufis, Iiic nofi.rnm.

20. vel etlain alias. Tiiric. Flor. fed v. e, alias vel alias. Hic noviflima duo vocabula tollit fec. m. utrinque.

Turic. Flor. Guelf. Camp. utrumque cum Gotli. et edd. ante Grypli. decretoriis. Turic. a\ — delectoris (cf. §. i2.

fed quid ibi fit lineolae interjectae non exputo). Flor. de lectoris cum Alm. (ubi tamen lioc effe narratur pro varia lectione) a fec m. de rhetoricis, cum Tarv. Ald. Bad. de rhe- toriis Guelf. cum Jenf. (tac. Gefn.) Loc. Ven. Rufc. retiariis Eafil. cum margine Cod. Vall. vel directoriis Camp. de recto- riis Vall. a pr. m. in derectoriis VolT. 1. 3. Bern. (fed hic fortaffe fine in). in rehiis actis Gryph. Stoer, Chouet. Leid. Gibf. Roiiin. dextris et laevis Obr. Noftrum tuentur Vall. (a fec. m.} VofT. 2. Goth. tt fuo ingenio Nic. Faber ad Senecani. orationihus. Camp. actionihus. cf. /^, 1, 32.

quod — /"5'i folehat. cf. crit.). Rem magnopere iliu-

iiotam noftram ad 6 Pro. 3. ftrat Sencca pater praef. lib, 4»

p. 426. item i2, 11, 5. Controv. ,,Gladiatores gra-

20. quns agi audierit i. e. ,,vioribus armis difcunt

quibus agendis interfuerit. „quam pugnant." Sic Cali-

decretoriis. cf. 6 , 4» ^- gi^l'* (Sueton. 54') «iBattuebat

Nolter quideni locus an folo ,.,jjugnatoriis'' (ea funt decre-

adjectivo defungi poffit, recte toria) ,,armis."

dubitabitur; et fufpicor prae- Brutum diximus. cf. 10,

jnittendum annis (cf. not. 1, 23.

INST. ORATOR. LIB. X, 5. 183

Ceftius contra Ciceronis aclionem liabitam pro eodem, cmn alteram partem fatis nofle non poflet ex fola defenfione. Citius autem 21 idoneus erit juveuis, quem praeceptor coegerit in declamando quam fimillimum elle veritati, et per totas ire materias : quarum nunc facil- lima , ut maxime favorabilia decerpunt. Obftant huic, quod fecundo loco pofui, fere turba difcipulorum , et confuetudo claffium

Ceftins. Sic Flor. cnm BaQl. terthis Guelf. Sextius GotK. Jeiif. (tac. Gefn.) cum Alm. (cf. §. ii.) et edd. pofterr. ante Bafil. Pieliqui Scftius. Noftrum probant Burmannus, Gefnerus, Wclfius. Vicillim M. Senecae (in praef. lib. 2. Controrv.} obtrufus Ccftius pro Sextio , monentibus Fabro, Schotto ct ad noftrum locum Buimauno. fatis. Turic. Flor.

fitis cum Alm. Ille a fec. m. litis, et fic Camp. cum Ald. et marg. Bad. Gryph. item aliquot apud Bmm. Hic noflrum, 21. autem idoneus. Sic Tuiic. Floi". Cajiip. cum Abn. a. fi i. Guelf. cum VoIT. i. 2. Goih. Jcnf. Tarv^ Reliqui a. fic i. totas irc. Turic. tota fcire^ a fec. m. totas

fcire, et fic a pr. m. Flor. ut maxime. Sic Turic.

rlor. cum Alm. Ille a fec. m. aut m. et fic Camp. Reliqui et m. Ohftavt. Sic Turic. Flor. Guelf. Reliqui

ohftat. loco. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. cum

Gotli. Voir. 2. Alm. loann. Fieliqui lihro. cf. i, lo, ig*

fere turha difcipulorum. Turic. Floi. ferctur d. Ilie a fec. iti, fremitus populorum. Hic noftrum, ut et Guelf. cum Gotli.

Ceftius. Homo fuit Graecae nente Capper. cf. Wolfius in

originis , rhetoricen factitans piaef. quatuor orationibus, a

Romae, qui, id ipfum quod Marclaudo notatis, adjecta

liic in Miioniana caufa fecilTe p. 2o. item nos in disputa-

narratur, folebat refcrihere tione de Marcelliana p. 54. Orationibus Ciceronis. Teftis 21. quod fecundo loco

eft Seneca pater p. Bip. 599, -pofui, i. e. ,,per totas ire

a quo et refertur in JMilovem „materias." cf. 7, 2, 9. „quod

recitans. Eandem Caligulae ,,tcrtio loco pofui." 9, 2, 6.

fuilTe temeritatem piodit primo l. pofuimus. Suetonius c. 53, recte mo- confuetudo — aeftimantium.

T84 M. FAB. QUINTILIANI

certis diebus audiendarum : nonnihil etiam perfuafio patruui, numerantiain potius decla-

samationes, quam aeftimantium. Sed, quod dixi primo, ut arbitror, libro, nec ille fe bonus praeceptor majore numero, quam fufti- nere poflit, onerabit: et inanem loquacitatem xecidet, ut omnia, quae funt in controverfia, non,ut quidem volunt,quae in rerum natura, dicantur : et vel longiore potius dierum fpatio laxabit dicendi necellitatem, vel materias divi-947

25 dere permittet. Una enim diligenter effecta

VofT. 1. 2. Vall. Bern. Jenf. et edd. poRerr. ante BaCil. exc. A\d. Reliqui frequeus t. d. (lectiillnie improbatum Regio) nifi quod Camp. lepide jremens t. d. Cappei. noitrum voluilTe videtur, appellans aliquot loca libri i. cap. 2. (velut §. 15.) ubi turha fine illo frequens (neqiie amant ejusmodi addita- nienta qui Itilo pollent); fed operae defuerunt : omittitur enim fere.

22. fuflinere. Turic. Guelf. fuflineri cum Ald. Stoer. Chouet. Leid. inanem. Sic Camp. Sed Turic. animam. Flor. ( a pr. m. ) animiam. Reliqui nimiam, cf. 10, 3, 2. recidet. Turic. Flor. Guelf. reeidere cum

' Gotli. Voir. 2. Alm. Bein. quidem. Sic Turic. Flor.

(a pr. m. uterque). Reliqui ^Mjiiflm, quafi ferio aliqui hoc vellent. dierum. Guelf. dixerim. materias

dividere. Turic. materiam fi d. , a fec. m. materiam fihi d. et fic Camp. cum Bodl. Andr. materias fihi d. Jenf. cum cdd. ante Bad. materiam d. Gotli. (tac. Gefn.) cum VoiT, 2.

23. Una enim. Turic. Flor. Guelf. omittunt cura Alm.

Recte Almelovenus ablegat ut quidem volunt. Decla-

ad 2, 7, X. mantes quidem juvenes hoc

22. -primo — libro. 1,2,15. volunt, aut velle potius vi-

Illud ut arhitror deliciandi dentur.

magis caufa dixiiTe mihi vide- materias dividere. Hoc ne

tur, quam propter oblivio- videatur pugnare illi, quod

nem. Ad quam fuftinere an cupit fieri, ut per tot.TS eatur

forte cjuem inferemus ? materias, tenendum eft, (quod

INST. ORATOR. LIB. X, 6. 185

pliis proderit, quam plures inchoatae et quafi deguftatae. Propter quod accidit, ut nec fuo loco quidque ponatur: nec illa, quae prima funt, fervent fuam legem : juvenibiis flofculos onmium partium in ea, quae funt dicturi, congerenlibus : quo fit, ut timentes, ne fequentia perdant , priora conf undant.

VI. Proxima ftilo cogitatio elt, quae et ipfa vires ab lioc accipit, et elt inter fcribendi

Vofl". 2. 5. Goth. Jenf. Tarv. Mox Loc. cum pofterr. ante Bad. Una folum. quidque. Turic. Flor. (a pr. m.

uterque) quicquid cum Alm. Ille a fec. quicquam, et £ic Camp. cum edd. ante Gryph. conjundant. Guelf.

confundunt.

1. Infcriptione carere videntur Turic. Flor. Habent xeceptam illam de cogitatione Guelf. Goth. Jenf. et reliqui, non Camp. accipit, et eft inter. Turic. accipiet quae i.

a fec. m. accipiet quod i. Flor. accipet quae i. , a fec. m. accipiet et eft quae i. Camp. (qui et hac) accipiet quod i. Sufpicor, primitus fuilTe : accipit eftque i. neque enim com- moda relatio eft inter et — et , cura prius rectius coalefcat

Rollinus monuit, vertendoque difcipuli humano, ut par efi,

exprelTit Gedoynus) piuribus et civili ingreffu (3, g, 50.)

declaraandi diebus ab uno utuntur, occafione promendi

quodam difcipulo totam per- bellas Xuas fententias mox

texi materiam, JLongius die- deltitutum fe iri timentes.

runi fpatium pertinet ad Confundere priora erit igitur

jjclaffes certis diebus audien- permifccre ea rebus alienis,

s.das." nec legitimo ordine tractari

23' fervent fuam legem. finere. Ampliora fere fiunt princi-

pia declamationum , refer- i. cogitatio eft. Placet

taque iis , quae minime ejus omitteus ^ Codex unus Flo-

fint loci. Neque enim in- rentinus.

choantes illi et deguftautcs accipit, et eft. cf. not. crit.

iq6 M. FAB. QUINTILIANI

laborem, exteniporalemque fortuiiam media quaedam , et iiefcio an ufus frequentiflimi. Nam fcribere nec ubique, nec femper pofTu- nius : cogitationi temporis ac loci plurimum eft. Haec paucis admodum lioris magnas etiam caufas complectitur. Haec, quoties intermifTus eft fomnus, ipfis noctis tenebris adjuvatur. Haec inter mcdios rerum actus aliquid invenit vacui, nec otium patitur. Neque vero rerum ordinem modo, quod ipfum fatis erat, intra fe ipfa disponit, fed verba etiam copulat, totamque ita contexit orationem, ut ei niliil praeter manum defit. Nam memoriae quoque plerumque inhaeret

CTim ipfa. ufuf frequentijjimi. Tiiric. unui frequen-

tijjime i>im, a fec. m. unius frequencijjimi vim. Ilor. unus fre- quentifflmi vim , in quo inanus fec. niutal^ ufus. Camp. ufus frequentijjimus cum Gotli. VoIT. 2. Vall. (fed hic obfcuie.)

nec uhique. Flor. Guelf. non uhique cum VofT. i.

cogitationi. Turic. Floi". (hic a pr. m.) cogitatio.

admodum horis, Tuiic. Flor. inferunt eft , idem mox intcr intermijfiis fomnus omittit Camp. vacui —

■patitur. Turic. Flor. v. n. experientium cum Alm. Ille a fec. m. V. n. experientiam, hic noftrum. Guelf. vacuuni otium p. cum VolT. i. 3. Bern. vacuum o. non p. Jenf. cum edd. polterr. ante Ald. v. n. o. pariter Camp. Sufpicor fuilTe V. n. patitur otium. cf. 7» 2, 14.

2. rerum. Turic. Flor. (hic a pr. m.) eum.

copulat, totamque. Turic. compula tamque, a fec. m. con- junctim. Fior. (a pr. m. ) Canip. copulatamque. Sed ille a fec. (praeter repofitam noftram) poft contexit inferit ple- rumque. Nam. Turic. Camp. namque. Flor. nam et.

Turic. et memoria. quoque, Guelf. omittic.

niedia quaedam, cf. \i, 2. practer manum i. e.

2, 3. praeter ftilum.

INST. OKATOll. LIB. X, 6. iQj

fidelius, quod nulla fcribendi fecuritate laxatur. Sed iie ad lianc quidem vim cogi- tandi perveniri potelt aut Tubito, aut cito. Nam primum facienda multo Itilo forma eft, 5 948quae nos etiam cogitantes fequatur: tum alTumendus ufus paulatim, ut pauca primum complectamur animo, quae reddi fideliter poflint : mox per incrementa tam modica , ut onerari fe labor ille non fentiat, augenda vis, €t exercitatione multa continenda eft, quae quidem maxima ex parte memoria conftat: ideoque aliqua niilii in illum locum diffe-

fidelius, quod. Turic. Flor. /. que diremtim , fed Guelf. jideliusque. Goth. /. quae cum Alm. VolT. 2. inhaereut f. quae n. f. f. laxantur Camp. c[uod placet. Omittit Gueif. fcri- hendi.

3. multo ftilo. Turic. pofterius, Camp. cum Gotli. et Vall. prius omittit. etiam cogitantes. Jenf. incogi'

tantes cum edd. pofterr. ante Ald. qui nec cogitantes.

tam modica — lahor. Turic. tam odit autonetari l., a fec. m. t. edita ut on. reliqua non adduntur a conferente. Flor. ( a pr. m. ) tam odit aut onerari l. vis. Sic

Turic. Flor. (hic a pr. m.) F«.elic[ui uju.

5. augffnda vis — quae — pofiquam forma comparata

memoria conftat. Significatur fuit plurima fcribendo. Sed

vis animi longam quoque iila „infcripta complectendi

orationem fine fcriptione 5,vis'* quid magnopere eft

complectentis ; eaque augenda nifi memoria? Itaque in illum

eft (ut vituium ferre alTue- locum (iib. 11. cap. 2.) dif-

fcendo mox taurum ferat, ferendus ex magna parte ejus

cf. I , 9, 50 ^t erercitatione tractatus. cf. ejus cap. §.41.

continenda (cf. de tali hujus ubi Milonis Crotoniatae finii-

verbi ufu dicta ad infcr. noftri litudine etiam Gefnerus utitur

libri et Burm, ad Petron. 2.), in nota.

188

M. FAB. QUINTILIANI

4 renda fant. Eo tamen pervenit, ut is, cui non refragetur ingenium, acri Itudio adjutus tantum confequatur, ut ei tam quae cogitarit, quam quae fcripferit atque edidicerit, in dicendo fidem fervent. Cicero certe Graeco-

4. ingenium. Turic. Flor. omittunt cum Alm. Alter a fec. m. repouit ingenio. ut ei tam. Turic, Flor.

ut ei etiam. Guelf. ut etiam cum Goth. VoIT. 1.2.3. Fieliqui ut ea etiam. Noftrum e conjectura. quam quae. Sic

Turic. ; a pr. manu quamque. VoIT. 1. 3, quoque. Reliqui quaeque, nifi qiiod Obr. aeque ac quae, probatus , non com- pilatus, ut criminatur Burm. , Rollino ; et fic Bip.

edidicerit. Turic. Flor. ederitit. Ille a fec. m. ediderit, et fic Guelf. Camp. Hic, nofirum. Vulgatam liorum ut — fervent ita refingi jubet Gefnerus : ut eandem q. c. quam quae f. a. e. i. d. f. f. magis iile confulens auribus quam Obreclitus. Pro atque raodo an Goth. mire !

4. Eo tamen pervenit, ut — tantum confequatur, ut. Nifi negUgentiorem toties experti effemus noltrum in vocabulis iisdem geminandis (cf. 10^ 5» 7.), magis fortalTe offendere- mur duplici hoc ut, quod liilo, ut ait ille, depafcendum fuilTe videbitur. Quare enim iion ita ordinavit orationem, wt defungeretur vmo ut cum fuo conjunctivo ? Aliena tamen fuerit x^iff/f, quae prius ut, itemque haec, tantum con- fequatur, expungenda fuadeat, ut talis ftructura Contingat. Conftitui autem debet, quod fit fubjectum in verbo -per- venit. Recte Gefnerus fimilem formulam demonftrat 10, 7, 19. In Larum locutionum

neutra iraperfonale verbum ■pervenire agnofces , vel fub- audies res, quo exprelTo opus erat, velut 6, 3, 51. Erit igitur noltro quidem loco vis illa e prioribus huc vocanda, in altero facilitas extempora- lis, Ita fimul apparet , quare verbotior fieri maluerit Qu. quam omittere mentionem ipfius, quara nunc tractabat, virtutis oratoriae. Haec quo- usque pervenire poITet, olten- dere volebat, non quid ho- mini ftudiofo accideret; quauquam res eodem redire poteft videri. Verum fic ad exemplum tantum recidebac id , cui dignitas praecepti quaerebatui".

Cicero — Metrodorum Sce-

INST. ORATOR. LIB. X, 6. 189

rum Metrodorum Scepfium et Empylum Rhodium, noftrorumque Hortenfium tradidit,

Scepfium. Turic. Flor. (hic a fec. m. noflruin) Scerfium, Camp. Sce-pcium. VoIT. i. Efcepfium. VoIT. 3. Bern. Efce- ptium. Jenf. Ephefium cum edd. poflerr. ante Ald, Hic Septium. Vall. Sceptiuvi cum edd. rell. ante Capper. exc. Bafil. Noftro addicere videntur Guelf, Goth. Infra 11, 2, 26. Turic, Guelf. Gotli. (tac. Gefn,) Camp. Sceptius cum Ald. Sed Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. Septius: ibi noftram alTerit Re- gius, et elt jam in Locat. Empylum. Sic Turic, Flor.

(nifi quod minuscula E) cum Vall. Bern. empilium Guelf. Empilum Voir, 1. EmpiUum VoIT. 3. Emphylum Goth. cum marg, Bad. Emphilum VoIT. 2. cum marg, Vali, Euripilum Camp. Emphillnm Jenf. Tarv. Eriphilum Loc. Ven. Rufc. Reliqui Eriphylum. Hunc non apud Ciceronem folum, qui ejus memor dicitur a noflro in vulgatis , fed apud omnes omnino fcriptores fruftra quaeri teflantur VV- DD. quod non debebat praetermitti ab editore Bibliothecae Fabricianae Vol. 6. p. 129. Apparet autem aliquid aufum Camp. refin- gendo nomine ad 11, 2, 15. in quo ipfo vitiofo, exigua eft librorum meorum varietas. Sed ille LarilTaeus eft, nofler Rhodius. Nomen, quale pofui^ vel reliqui potius ex vetu- Itiflimis, etfi alias ignotum, memoratur tamen a Plutarcho in Bruto (initio), diciturque ita audiiffe rhetor quidam fami- liaris Bruti, ab ipfo aliquoties in epiflolis appeilatus, cuju» fuperfit exiguus quidem nec contcmnendus de Caefaris caede libellus, infcriptus Brutus. Patria rhetoris a Plutarcho non proditur, Sed debebat ejus nomen adjici catalogo illi Fa- briciano. Schneiderus fane (ap. Wezel. ad Cic. Brut. 880 Charmadam ex Cic. de Or. 2, ^8» et altero noftri 11, 2, 26. loco, refliiuendum hic pro illo Eriphylo cenfet; fed mihi lioc non perfuadet, cum propter ductuum diverfitatem, tum propter patriam; Charmadas enim Athenienfis videtur, quan- quam exprelTum hoc apud neminem invenio. Quintuiano aliquem hic errorem imputare religio mihi quidem nou fueiit. Verum hominem aliquem, Empyli nomine, qui me- nioria imprimis polleret, inter veteres celebratum omnmo negare non fullineo ; cum vel Brutianus ille poflit intelligi. Ille alter ii, 2, 15. Eurypylus Larijfaeus , ut protinus con- feiTione hac ignorantiae defungar, etiam minus, quis et qualis

pfium et Empylum Rhodium. cf. not. crit.

190 M. FAB. QUINTILIANI

quae cogitaveraiit, ad verbum in agendo retu-

5 lide. Sed fi forte aiiquis inter dicendum

effulferit extemporalis color, non fuperftitiofe

cfiTet, indagari potuit. Longe enim fane abeft quod Petrus Gerardus Dukerus (Ubro intra meniorando) demonltiat apud Diogenem Laertium nientionera fieri Kuryloclii , fceptici (lib. 9, 68.) j item Eurylochi Larijfaei (2, 25.), liominis Socratis aetate potentis ct divitis, qui Libanio (Decl. 29.) fit Caryltius (mendofe tamen, ut recte monet IMenagius) : et ipfe hoc agnofcit Dukerus. Quod autem ad Ariftot. Polit. (in Addendis p. 49 ^O Schneiderus ^H^-^^p^/wm ex Aieuada- rum familia (in quo qtiidem eft patriae cum noftio com- munio) oftendit apud Herodotum 9, 53, item Eurypylum fcriptorem apud Athenaeum ii. p. 5o8'> ^^ ^' plures Eury- ■pylos et Euryfylen in bibliotheca Apollodori, hoc, inquam, femina faltem quaedam habet inveniendae fortalTe aliquando piobabilis de hoc nofiio conjecturae. Nihil praeterea apud VV. DD. reperi, nec ipfe quidquam erui.

5. aliquis. Turic. Flor. (hic a fec. m.) aliqui cum VoIT. 1. 3. -Burm. inde cfficit alicui ; fed pronomiiie indiget color. ejfulferit. Guelf. ohfulxerit. Goth. ejffluxerit cum Vall. VoII. 2. marg. Colb. Cf. Burm. ad Declam. 9 , 7. ubi ojfulfit reltituit e Codd., et Drakenb. ad Sil, 13, 114. (Cum fubito dextrum ofFuifit conatibus omen) ubi itidem pro effulfit alterum illud e MS. repofitum. Quod quo minus hic quoque placeat, obltare videtur inter dicendum. Litte- ram X Ixuic vocabulo infulciri folitam vide apud Drakenb. ad Liv. 2i, 62, 4« color. Turic. coliors cum Alm.

5. effulferit extemporalis Ipfi cogitationi idem ille

eolor. Quem Obrechtus hic calor tribuitur 8 Pro. 27.

fubftituere velit, calor , pro- 10, 5, 6. Sed effulgendi

batus Burmanno et Gefneio, verbum calori parum conve-

leniflima reponatur muta- nit, qui non fpectatur, verum

tione. Et in extemporalitate fentitur. Color autem, quem

eft fane culor; cujusmodi aii- technico illo tantum fignifi-

quid e fequenti capite $. 12. catu accipere nimis fortalTe

huc advocat Burm. ,,fi calor alTuevimus, de quo vide 4»

,,ac fpiritus — fucceffum ex- 2, ^S- ^cc. 10, 1, 116., hic

,,temporalem. " Opponitur fuerit fplendor, nitor. Alius

calor diligentiae 10, 3, i8« extemporalitatis color, alius

INST. ORATOR. LIB. X, 6. 191

cogitatis demum eft inliaerendum. Neque enim tantum liabent cuiae, ut non fit dandus et fortunae locus, cum faepe etiani fcriptis ea, quae fubito nata Tunt, inferantur. Ideoque totum hoc exercitationis genus ita inftituen- dum eft, ut et digredi ex eo, et regredi in id facile poflimus. Nam ut primum eft, domo^f afferre paratam dicendi copiam, et certam: ita refutare teniporis muncra longe ftultilli- mum eft. Quare cogitatio in lioc praeparetur,

(non Flor. cf. »o, 5« 2o.) Fiii/Te colos fufpicatur Buim., non ego. An aliqui — ejfulferint exteni-porales eolores? Sed hoc «lisplicuerit. regredi. Sic Turic. (a fec. ni.)

Camp. cum Palat. Gcbli. A pr. ille cum Flor. redi, qui a fec. m, redire, et fic reliqui.

6. ut primnm. Turic. et primo, domo. Turic.

Flor. (fed in lioc recentioris lioc manu3 elTe narratur, quae vetereni fcripturam eraserit) Guelf. domum. refutare.

Turic. Flor. res futuri cuin Alm. Alter a fec. m. refutari, et fic Guelf. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) cum YoS. i.. -2. et edd. pofterr. ante Ald. Sed Cainp. futari. munera. Tuiic.

omittit. ftultijjinmm. Turic. (a fec. m.) JtultiJJima,

extemporalis ; ille fpeciem dat XyjkvBoi (ib. i, i4.)- Mox

ex tenipore fufac orationis, liic nofter lo, 7, J. „fcriptorum

ex ipfo rei praefentis inftinctu ,,colorem" quem j.fubito ef-

oboritur. Proprie ufurpantes ,,fufa reddant" figniticat qui-

colorern i lietores fimulatio- dem fpeciem , fed ornatam

nem niagis fignificant, quam eandem et fplendore aliquo

ornatum ; latiore ufu color renidentcm. Laudatum in

tribuetur fingulis in dicendo extemporalibus, non quidem

locis, qui exquifitiore cultu Gallionem, fed Caflium Seve/-

iiitefcunt, quaedam veiut rum, fuaque praeparata longe

orandi munditiae. Ita Cicero antecedentem , apud Senecam

Pompejum, conferens eum ta- patrem (prnef. lib. Exc. Con-

bulae magni cujusdam picto- trovv.3.) demonftrat Gefnerus.

ris, „omnibus a fe pictum et 6. refutnre. Valde huic

„politum artis coloribns^' ait verbi poteitati congruit locus

(ad Atr. 2, 21.). Sunt quales Ciceronis pio Rabir. Poft. 16.

192 M. FAB. QUINTILIANI

ut nos fortuna decipere non pollit, adjuvare949 pofiit. Id autem fiet memoriae viribus, ut illa, quae complexi animo fumus,fiuant fecura, non follicitos et refpicientes , et una fpe fufpenfos recordationis , non finant provi- dere: alioqui vel extemporalem temeritatera nialo, quam male coliaerentem cogitationem. 7 Pejus enim quaeritur retrorfus, quia dum illa defideramus , ab aliis avertimur : et ex memoria potius repetimus, quam ex materia. Plura funt autem, fi utrumque quaerendum

adjuvare pojjlt. Giielf. omittit , folito errore.

ut illa, Camp. u. ea ciim Goth. et edd. ante Ald. acc. Bad. Grypli. complexi. Turic. compleri.

fumus. Turic. (a fec. ta.) fumimus. Camp. fimus cum Gotli. et edd. ante Bafil. fecura. Goth. omittit.

non follic. Turic. (a fec. m.) nec f. Jenf. ne f. cum edd. pofterr. ante Leid. exc. Balil. acc Roll. Capper.

foUicitos et. Turic. Fior. follicito fic. Ilie a fec. m. fol' licitos fic , hic noftrum.

7. dum illa. Sic Turic. Flor. Camp. cum Alm. Reliqui cum i. cf. 1 1 , 3 , 48- repetimus. Flor. (a pr. m.)

refpectihus. VofT. 3. Obr. res petimus. fi utrumque. •

Turic. Flor. ftrutius utrumque. Ille a fec. m. fed ftrictius «., hic nofirum. Camp. fi ftrictius u. cum edd. ante Bad. Aliquid. turbare dicitur Alm. Emendat Burm. fi utrum rectius, Gefn. fi utcunque, ut fit utcunque ,,quovis modo , omnino" ; ap- pellatis locis 11, 2, 24. 11, 3, 101. Ego tali fententiae

„quam bonitatem non modo p. 257. Incidit hoc plane in

„non afpernari ac refutare, Franco-Gallorum refufer, ut

„fed complecti etiam et et alio quodam fruftrandi

„augcre debetis ;" et conjun- fignificatu. vide mox renun'

git eundem cum nofiro Gefne- ciabit.

rus in Thefauro. Cf. et Salm. 7. fi utrumque. Cf. not.

ad Capitolin. in Ant. Pio 5- crit.

INST. ORATOR. UB. X, 7. 193

eft, quae iiiveniri poflunt, quam quae inventa funt.

VII. Maximus vero ftudiorura fructus eft, et velut praemium quoddam am- pliilimum longi laboris , ex tempore du- cendi facultas: quam qui non erit con- fecutus, mea quidem fententia civilibus oiliciis renunciabit, et folam fcribendi facultatem potius ad alia opera convertet. Vix enim bonae fidei viro convenit auxiliura in publicum polliceri, quod in praefentilli- mis quibusque periculis defit : ut monftrare

necefTaiiiim cenfeo utlcjue , non utcunque, in quo, li ftrutlus illud nilul in receffu liabere judicetur, equidcm acquiefcam.

1. Turic. infcriptionem hanc liabet Ouemadmodum ex- temporalis facilitus pateretur. Guelf. Goth. O. e. facultas paretur et contineatur cum reliquis ante Cefn. exc. Obr. l^ihil ejusmodi in Flor. Camp. et velut. Turic.

Fior. (hic a pr. m.) Camp. omittunt et. -praemium

{juoddam aTnpliJJimum, Turic. primus quidam plius (poftremae vocis piimis duabus litteris fuperponitur v littera). Flor. Guelf. primus cjuid amplius cum VolT. i. 3. Bern. Omittit amplijjimum Camp. cum Goth. VolT. 2. Vall. (fed ex hoc expuncta dicitur vox amplius) Gryph. Sed amplius pro fuperlativo reliquae edd. ante Stoer. Praemium et primum confundi a librariis docet hic Burm. cf. 3, ii, 23.

honae fidei. Turic. Flor. (hic a pr. m.) Camp. hona fide. Pollremus et Nec pro Vix cum Ald. et marg. Vidov.

quod in. Turic. Flor. omittunt. Ilie a fec. m. quod folum, et fic Guelf. Camp. cum Goth. et cdd. ante Bafil.

ut monftrare. Tuiic. Fior. Gueif. Camp. intrare cum Goth. Voir. 1. 2. 3. Vall. Bern. lohann. Aim. et edd. ante

1. renunciahit. cf. dicta ad v,t monftrare. cf. not.

1, 2, 20. p. 45. crit.

Tom. i/'". N

J94 M. FAB. QUINTIUANI

portum, ad quem navis accedere , nifigSo s lenibus ventis vecta, non ponit. Siquidem innumerabiles accidunt fubitae neceflita- tes , vel apud magiftratus , vel repraefen- *

Jili. acc. BaGl. Aldus quidem et Cervic, monftrare de con- jectuia Regii, Badius ut propius veteres ductus repofuit indicure, quod habeut reliqui, addito a Gryph. inde ut. Quod Bad. longius effe putabat ab antiqua fcriptura mon' ftrare, id proxime ad eam accedit, teitibus diplomatum tabulis ; nec veibi poteftas ipfa tam apta eft in indicando quam in monftrando. Sed inferendo «t poft dejit non poterant defungi, qui reliitutum cuperent locum.

■portum, ad quem navis. Turic. Flor. jp. at ai (cf. lO, 5» 20.) intra ■poffum n. Hic a fec. m. noftrum, ille pro intrare p. — n. reliquis omnibus deletis haec: intra portum navis. Quae quidem fcriptura eo me deducit, ut Qu. ipfius manum hanc fuilTe -putem : ut intrare portum navis nifi l. v. v. n. p. Im- plicatur fimilitudo ipfi orationi et per infperatum adnectitur rei, cui iliuftrandae infervit. Sic modo lo, 4> 4- "'^ opus poliat lima et g, 2, 73. ut — eludant, ubi non debebani nullam agnofcere comparationem. Subito oborta comparatio eft et infra §. 23. item 10, 3, 7. fiatus, danda vela. et 10, 1, 4. athleta. 10, 3, 10. ferocientes equos. i2 Pro. 25. tiec adhuc a littore. i2, 7, 4. portum. Praeterea frequentillimum eft noftro fubjungere fententias per ut inductas, de quo genere egi in disputatione de Marcelliana p. 61 — 65« lUa- profecto in Turic. et Flor. prima manus nihil nili criticam continebat animadverlionem : ,,intrare portum at alii" (vel potius alii folum) ,,intra portum.*' Mox cum obfcuratum effet verbum intrare, altero indigere fe fenferunt librarii, qui inferuerxmt accedere, quod nunc fane eft in ijsfis vetufiiflimis.

nifi lenihus ventis vecta, non pojjit. Turic. non l. ventibus V, n. p., a fec. m. non l. ventis vectari p. Camp. nifi l. v, veeta p,

2. accidunt. Turic. Flor. Camp. accedr.it. apud

magiftratus, vel. Turic. Flor. (hic a pr. m.) omittunt cum

vecta. Malim acta. Navem quoties nofter oftendit caufas

enim ventis vectam poetis, apud magiftratus oratas ex-

puto, relinquemus. cf. 5. 23. traordinario judicio, velut 3,

2. apud magiftratus. Ali- 10, 1. 4, 1, 72. 5, 13, 6.

INST. ORATOR. LIB. X, 7. 195

tatis judiciis continuo ageudi. Quarum fi qua, noii dico cuicunque innoceiitium civium, fed amicorum ac propinquorum alicui eve- nerit, ftabitne mutus, et falutarem petentibus vocem, ftatim, fi non fuccurratur, perituris, moras et feceflum et filentium quaeret, dum illa verba fabricentur, et memoriae infidant, et vox aclatus praeparetur? Quae vero patitur 5 hoc ratio, ut quisquam fit orator imparatus ad cafus? Quid, cum adverfario refponden-

Aliti. Elt honioeoteleiiton, ut fupia lo, 6, 6. et hic §. 24,

jiidiciis. Flor. judicis, a fec. m. judicihus, cuicunque.

Turic. quieumque. ftatim. Turic. Flor. Guelf,

Camp. ftatimque cum Goth. VoIT. 1. 2. et edd. ante Stoer.

quaeret. Turic. Flor. (hic a pr. m.) Camp. quaerat.

fahricentur. Turic. Flor. (hic a pr. m.) jahricantur. Jenf. Tarv. jahricetur. cf. y, 3, 6-

3. vero. Turic. Flor. (hic a fec. m.) mora cum Ahn.

ratio. Turic. Flor. Guelf. oratio cum Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. Sed Turic. a fec, m. orto. Goth. (tac. Gefn.) omittit patitur cum VolT. 2. imparatus ad cafus. Turic.

Flor. Guelf. aliquando mittere cafus ciim Goth. VoIT. 1. 2. 3, Alm. Bern. aliquando mitteretur c. Jenf. Tarv. Noltra quidem in ipfo Camp. fed repofita liaud dubie a corrigente. Bur- mannus tentat: qui aliquando mutiret ad cafus , verbum viutiendi errori locum dedilTe tenens, etiamfi aliter ordinata fuerit ftructura. Mihi tale quid fuccurrit : ut quisquani tiefciat orator aliqua committere cafui. Dativum quidera illum alibi vix reperio. Neque tamen cafu fcribere aufim, aritiquo more. cafus? Quid. Camp. inferit Aut.

repraefentata judicia, funt quodammodo §. 10. „brevia

maturata ante diem. „illa'' et §. 52. ,Jlla elabo-

petentihus — peritmis. Diim „rata"; ut non indigeamus

petuiit ii, qui, nifi fuccurra- mutatione, quam ad Dial. do

tur, ftatim perituri funt. Oratt. c. y. fuadet Schelius ,

illa verha. i. e. iila tam „illic verba." egregia, quibus fuperbit. Sic 3. ut quisquam—-ad cafus,

§• 8« jiVelocitas i7/«," etiam cf. not. crit.

N 3

196 M. FAB. QUINTILIANI

dum erit, fietl Nam faepe ea, qiiae opinati fiimus, et contra quae fcripfimus, fallunt, ac tota fubito caufa mutatur ; atque ut guberna- tori ad incurfus tempeftatam, fic agenti ad

4 varietatem caufarum ratio mutanda eft. Quid porro multus ftilus, et alFidua lectio, et longa ftudiorum aetas facit, fi manet eadem, quae fuit incipientibus, diificultas? Periilfe pro- fecto confitendum eft praeteritum laborem, cui femper idem laborandum eft. Neque ego lioc ago, ut ex tempore dicere malit, fed ut pofiit. Id autem maxime lioc modo confe-

5 quemur. Nota fit primum dicendi via. Neque enim prius contingere curfus poteft, quam fcierimus, quo fit et qua perveniendum. Nec fatis eft, non ignorare, quae funt caufa- rum judicialium partes, aut quaeftionum ordinem recte disponere: quanquam ifta fintgsi praecipua: fed quid quoque loco primum

ut guh. Turic. Flor. (hic a pr. ni.) omittunt ut. ad varietatem. Turic. Flor. (hic tamen retinet accufati* vum} aut varietate.

4. multus. Turic. Flor. (a pr. ra, uterque) multis. ajjidua. Flor. (a pr. m.) ad fua cuni Alni. ftudiorum. Gucif. ftudio cum VoIT. 1. 2. 3. Goth. cf.

jo, 1» 44' J^ ' » 3s 50' ideni. Turic. omittit cum

Vofl. 3. dicere malit. Fior. (a pr. m.) diceremus

alit. Bern. dicerem aliter. confequemur. Turic. Flor.

(hic a pr. manu) Camp. confequimur.

5. dicendi. Turic. Flor. al (cf. §. 1.) aliquendi cuin Alm. (fed hic omilTo a\). Ille a fec. manu alloquendi, hic noltrum. Camp. elnquendi. caufarum. Turic. Flor. (hic a pr. manu) omittunt. quanquam — fint. Sic

4. lon^a — aetas, Cf. 1, 8, g*

INST. ORATOR. LIB. X, 7. 197

fit ac fecundum, et deinceps : quae ita funt na- tura copulata, ut mutari aut intervelli fine confufione non pofllnt. Quisquis autem via 6 dicet, ducetur ante omnia rerum ipfa ferie, velut duce: propter quod liomines etiam modice exercitati, facillime tenorem in narrationibus fervant. Deinde, quid quoque loco quaerant, fcient, nec circumfpectabunt ; nec ofFerentibus fe aliunde fenfibus turba- buntur, nec confundent ex diverfis ora- tionem , velut falientes huc illuc, nec

Turic. Flor. Relicjui q. — funt. fit ac fec. Turic.

fei ail f, a fec. m. nofirum cum Voir. i. 5. Sed Fior. fi nd f. , a fec. m. fit quid f et Gc reliqui exc. Guelf. qui f. atcfue f et Camp. qui /. quidque f. et deinceps.

Sic Turic. Flor. Reliqui ac d. confufione. Guelf.

confefjione, cf. 4» 2, 47*

6. via dicet, ducetur. Sic Flor. vi adicet ducet ducetur Turic. vi adiciet d. a fec. m. adducet d. Guelf. ^nanique difcet d. Camp. viam difcet d. Gotli. VofT. 2. Vall. Bad. Bafil. viam ducet d. Voff. 3- *^''^ ducetur d. Jenf. cum edd. pofterr. ante Ald. (err. Burra.). P>.eliqui viam qua inpedien- dum fit difcet d. quod in quibus exeniplaribus is qui lioc tefiatur Regius invenerit, equidem non reperio , ut ipfius gloffam putem. circumfpectahunt. Turic Flor. rum

fp. Ilie a fec. m. iterum f, hic noltrum. confundent

ex. Turic. Flor. inferunt fed. velut falientes huc

illuc. Turic. Flor. valet falientihus hic illud , ille a fec. m,

5. mutari aut intervelli. referebat Iiic breviorem elTe, „Cf. 12, 9, 17." Gefneius. ut in re modo diligenter ex-

plicata, quid effet ,,dicendi

6. ina dicet i. e. ordine et „via."

ratione utetur in dicendo. cf. ante omnia — Deinde. cf.

2, 17, 4i- 4> Sj 3- 7. »o> 5. 5. 1 3. 6- Infolens tamen, quod

7, 2, 56. Cic. Orat. 33. initio. poft quisquis fecundo Joco

Quanqnam nullo horum qiii- pluralem ufurpat; fed inter*

dem iocorum adeo praecife venerant ifti homines, a.A

nfurpattir haec locutio. Sed quos deflexit oratio.

198

IVr. FAB. QUINTILIANI

7 usquam infiftentes. Poltremo habebunt modum et fincm, qui ede citra divi- fionem nullus poteft. Expletis pro facultate omnibus, quae propofuerint, pervenifife fe ad ul tiraum fentient. Et haec quidem ex arte^ illa vero ex ftudio: ut copiam fermonis optirai, quemadmodum praeceptmn elt, com- paremus; multo ac fideli ftilo fic formetur oratio, ut fcriplorum colorem, etiam quae lubito effufa funt, reddant; ut cum multa

8 fcripferimus , etiam multa dicamus. Nam

velut fal. (nefcio dativumne an accuf.) hinc in illud, hic» ve]ut jalientes hinc illuc. usquam. Turic. Flor. (hie

a pr. ni.} Camp. unijuam. GoiL. omittit nec usquam.

7. Expletis pio facultate, Turic. Floi-. (hic a pr. m.) omittunt pi o. omnihus — -pervcnijfe fe ad. Turic.

o. prcpofuiffe ad. Flor. o. propofuijfem ad, a fec. m. nofirura, nifi quod propofuerunt. fentient. Turic. Flor. (hic

a pr. m.) fentiunt, ex arie. Tiiric. et arta.

etiam quae. Goth. (err. Gefn.) e. ea q. cum VofT. 2. Jenf. et edd. pofterr. ante Bafil. effufa funt. Flor.

(a pr. m.) effulfa f. Guelf. e. fint, etiam multa. Turic.

infiftentes. cf. not. crit. ad

9, 4, i8-

7. Expletis — fentient. Scabra liaec eft oiatio ex co- pulae defectu. Inferam enim poft expl. Sed in eo quoque haereo, quod additur quae propofueiint , in quo magis eorum eft Hgnificatio , quae cum auditoribus communica- verint orantes, quam quae concinnitas poRulat; nec ge- ipfi intra fe taciti dispofue- minationem moror protinus riut ( cf. lib. 4. cap. 4-)' lecurrentis alia poteftate ut. llasce difHcultates vitaris le- (cf. 10, 6, 4.) gendo omnihus pervenijfe fe. etiam multa. cf. not. crit.

Quod fi audacius videatur, fcribe o. propofitis perveniffe fe. In participio cnim illa, quam dixi, potefias minus ineft. (cf. ad 3, g, 42- p- 584» fed et hic not. crit.)

quemadmodum praeceptuni eft. „Ab initio inde hujus „libri," Gefnerus.

comparemus ; multo. In- ferendum cenfeo ut, quod

INST. ORATOR. LIB. X, 7. 299

confuetiido et exercitatio facilitatem maxime parit, quae fi paululum intermiffa fuerit, non velocitas illa modo tardatur, fed ipfum os quoque concurrit. Quanquam ejiim opus eft naturali quadam mobilitate animi, ut, duiii

etlamque multa , a fec. m. etiam quam m. Camp. etiam et m. Jenf. etiam qui m. cum cdd. ante Ald. Iii quam lioc qui depravari a qiiibusdam narrat Regius ; inter interpretandum in auditoriis, fufpicor; neque enim in libris reperio excufis. Badius hoc ipfum fortalTe in codice fublatum a Valla exifii- mat, cum fententiam fuam tueri voluerit ; vide Elegg. Vall. j, 17. p. 55- feqq. Dubitari nequit, quin quam multum^ absterfa jam et evanefcente exclamationis forma, in poteftatem * intentionis abiei'it apud fcriptores, velut eft Cic. Verr. 3, 88» Tecerunt alii alia quam multa. Plin. H. N. 14, 2 1. p. Hard. yzg. quam multis -peremtis. vide Lexica. Itaque fane hic illud iplum quam a Qu. profectum fufpicor.

8« '^'^" veloc. Turic, Flor. (hic a pr. m.) omittunt non cum Goth. 2, Jed. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp.

cum Goth. Voir. I. 2. 3, Vall. Alm. et edd. ante Bad. Ex hujus quidem conjectura reliqui (praeter Bafil. ) noltxae yocuiae fubjiciunt et v«f h>j/x«, mira levitate. Idem et ftyv)//a (cf. Steph. Tv<.";n Vol. 1. p. 7 et 91.) hariolatus erat et tt(/x«. Graecum noniep uUum aut lacunam inferendo relictam cave credas inveniri in ullo librorum, quos negligentiores hic critici tacent. os quoque concurrit. Turic. Flor,

atque c. cum Alm. Alter a fec. m. coit atque c. et fic Guelf. VofT. 3. cum reliquis omnibus. Nolirum primi recepimu» ex verifTima Gefneri conjectura, qui et ipfe in textu ponere debebat. Turic. a fec. m. eque c. Quod autem idem concurret habct, verius puto, fed fupra fcribendum tarduhitur. Loch- manni conjecturae nihil hic proficiunt, fuadentis „fed ipfa" Jjvelocitas] ,,coit atque concurrit," vel „fed ut hoc ipfum ■jjCoit atque concurrit." Qnariquam. Turic. qui,

a fcc. m. quid. animi, ut. Turic. Flor. (hic a pr. m.)

8. os quoque concurrit. voce concurrendi. De tem- Quid apud Romanos flt os pore hujus verbi confule not. concurrens, Loxica doccnt in crit.

200 M. FAB. QiflNTILIANI

proxima dicimus, ftruere ulteriora pollimus, femperque noftram vocem provifa et formata 9 cogitatio excipiat: vix t iineii aut natura, aut ratio in tam multiplex officium diducere animum queat, ut inventioni, dispofitioni, elocutioni, ordini rerum verborumque, tum iis, quae dicit, quae fubjuncturus elt, quae ultra fpectanda funt, adhibita vocis, pronun-gss ciationis, geftus obfervatione , una fufficiat. lo Longe enim praecedat oportet intentio, ac prae fe res agat: quanlumque dicendo con- fumitur, tantum ex ullimo prorogetur: ut donec perveniamus ad finem, non minus pro-

omittunt ut cum Vofl". 5. /. ulteriora ■pojjimus.

Turic. rior. (liic a pr. m.) i/n Cra f. pojfuinus. Guelf. u, f. ■pojjumus.

9. disjjofitiorti. Turic. Flor. ^I>ic a pr. m.) disjjofitlo, Mox elocutioni omittit Guelf. curu Voff. 1. 3-

iist qua€ diclt. Turic. isque diiHtt a fec. m. is qui dicit, Flor. (a pr. m.) iis quaeedidit. "'' adhihita vocis^,

Turic. adhihati v. a fec. m.'-' ndhih att^ j>i'. g^J^^

ohfeivatlone , una. Turic. guftus i/t ,l';^u ohfervationum in una. a fec. m. in deletui- et praeceJenv"v ''^oci yron. applica- tur que enclitica. Flor. geftus in geftu obfen-atione in una. Guelf. g. ohfervatioiiem iji luha, cum Voif. i. 3. in ultimis duobus. Camp, g. ohfervationem una.

10. oportet. Guelf. omittit eum VbfT. 3.

ut donec. Turic. Flor. (hic a pr. m.) omitttint cum Alm. Mox pro perveniamus Guelf. perveniat, non minus —

.•"'!•-. ' :r

. >ao. praecedat — intentio. diderit Gedoynus ; fed cf.

Sijt intentio iiltra id quod 11, 2, 3.

cummaxime pronunciant. prorogetur i, e. repraefen-

Ejusmodi eft illa, in qua tetur, poteitate ad folutionem

'haeiebam, antecedens memoria pecuniarum pcrtineute , de

1, 1, 25. ut plane verum red- qua vide Lexica. Et idem

praerogare.

INST. ORATOR. LIB. X, 7. £oi

fpectu procedamus, quam gradu, fi uon in- terfiltentes ofFenfantesque brevia illa atque : concifa fingultantium modo ejecturi fumus. Eft igitur ufus quidam irrationalis , quern n Graeci olKoyov t^i(3y!v vocant, qua manus in fcribendo deciirrit, qua oculi totos fimul in lectione verfus, flexusque eorum et transitus intuentur, et ante fequentia vident, quam ^ priora dixerunt. Quo conftant miracula illa in fcenis pilariorum ac ventilatorum , ut ea,

■procedavius. Tiiric. Flor. (liic a pr. m.) id unus — ■proce- dimus. gradu — offenfantesque. Tiiiic. gradus inter-

ficientes cffenfansque. In Flor. fi non fiint recentioiis manus.

atque concifa. Turic. inferit iterum illa. Carap. a. confc\a,

fingulta?itium. Turic. fingultatium, a fec. m. figillatim.

ejecturi. Turic. elucturi cum Alra. a fec. m. elicturi. Ilor. (Blecturi (cf. lO, 5> 2o.). Burm. fuadet eructaturi, appellato Heinfio ad Ov. Metam. 14» 2ii. Nos , eluctaturi. De voce et verbis hoc Tacit. Annal. 4, -51. Stat. Acliill. 1, 125. Ejicere enim vix eR. fingultantium , fed nimis properum. fumus pro reliquorum fimus dedimus e Turic. Guelf. Camp. cum Goth. et edd. ante Stoer. '■

11. ufus quidam. Turic. vivi q. Camp. via quaedam.

irracionalis. Turic. (hic /«.) Flor. Guelf. irrationahilis cum Goth. VoIT. 2. 3. Alm. et edd. poft Camp. ante Stoer. acc. Gibf. Obr. Roll. (non Leid.). cf. 2, 16, 16.

qua — qua. Sic Turic. (nifi. quod fec. loco a pr. m. quam) Flor. Guelf. Camp. cum Vofl". 1. 2. 3. Bern. (hic tamen in priore non memoratur) JenL Tarv. Ald. Bafil. ■Reliqui quo — quo. fiexusque. Turic. Camp.

fluxusque. dixerunt. Tuiic. (a fec. m.) dixerint.

ventilatorum. Flor. (a pr. m.) Guelf. ventulatorum cura

ejecturi. cf. not. crit. lociim Ciceronis de Or. 2,

11. uAoyov T^*yS>)V. cf. 30. §. 130. 2, 15» 23. -pilariorum ac ventilatorum.

qua manus in fcrihendo. lUos refpondere pjaeftigiato-

Appofite demonftrat Gefnerus ribus quos hodie fcyphorum

S02

1VI. FAB. QUINTILIANI

quae emiferint, ultro venire in manus credas,

12 et qua jubentur decurrere. Sed liic ufus ita proderit, fi ea, de qua locuti fumus, ars anteceirerit, ut ipfum illud, quod in fe ratio- nem non liabet, in ratione verfetur. Nam niihi ne dicere quidem videtur, nifi. qui dispofite, ornate, copiofe dicit, fed tumul-

13 tuari. nec fortuiti fermonis contextum

Voff. X. 2. (An 3?) Bein. emiferint. Guelf. miferint.

juhentur. Turic. juventur. Alm. juventus. cf. §. 10.

12. fi ea, de qua locuti. Turic. alia fi eum tota loca l. a fec. m. niliil reponitur niCi ad alia. Fior. alia fi ea tota loca locutis. a fec. m. fi ea tota de qua l. Goth. (tac>Gefii.) f. de ea q. l. illud — in ratione. Turic. «'. non hahet

in oratione. Flor. item a pr. ni. nifi quod ratione. Camp. omittit in fe. Nam mihi ne d. Turic. Fior. (a pr. m.)

n. m, d. cum Alm. Sed Turic. a fec. manu non m. d.

fed tumultuari. Sic Turic. Guelf. lile a fec. m. /. tumuU tuati. Flor. Alm. Voff. 1. Jenf. Tarv. /. tumultuarii. Sed Goth. (tac. Gefn.) Camp. nffc tumultuarii cuni Voff. 2.

vel perarum lufores appella- jnus,Lexica doceut et quidem cx hoc modo loco, itemque unius infcriptionis auctori- tate apud Fabrettum. Plures enim ne apud Forcellinum quidem teftes invenio, fedu- lum alioqui lapidum littera- torum exploratorem. Hos plane nusquam praeterea rc- perimus liac quidem potefta- te , nifi forte huc pertinet, quem Gefnerus excitat in Thefauro , Prudentii verfus Perifteph. i4. 78' >.Tu ven- ,,tilator urbis", ubi commode agnofcas praeltigiatorem, im- ponentem vulgo ; pollis tamen et eum , qui ignem

ventilet. Accedit proxime ad Fabii notationem Suidas in voce ^yj^pokoyoi , qui 01 ^^yj- (poAoyet aitj to-jj KpSaX/jtovg

TW '■'''X*' '"^^ /X£T«5s<T€Wf TWV

\^>)(J)wv «xaruivT£f ffvva^Toc^ov- ffiv. Hujusmodi artificum mentionem apud veteres pcv- fequitur, quem indicat Burm., Cafaubonus ad Athen. 1, 16. p. 19. B. et magis quidem perfunctorie ad Theophr. Ts^) axovo/a; p. (Fifch.) 85- Cave ad miracula referas ge- nitivum pilariorum cet. , qui pendet a fcenis; ficut et AI- ciphron 3, 2o. ait fe ejj to ^iaz^ov adductum, cum venif- fet ad praeftigiatorem.

INST. ORATOR. LIB. X, 7. 203

mirabor unquam, qiiem jurgantilDus etiam mulierculis fuperiluere video : cum eo quod, 953 li calor ac fpiritus tulit, frequenter accidit, ut fuccelTum extemporalem confequi cura non poflit. Deum tunc affuifle, cum id i-» evenirfet , veteres oratores , ut Cicero ait, dictitabant. Sed ratio manifelta eft. Nam

Reliqiii Sed nec tumultuarii, revellentes ab antegreflls, quae diremtio eft in ipfo Guelf.

13. video: cum eo quod. Sic VoIT. 2. Goth. (nifi quod ex lioc indeo cum cum e. q. afteitur, quod quidem ego non pr.-ieltiteriin) Jenf. Tarr. cum edd. ante Bad. cum eo quod (onuITo video) Turic. Flor. Guelf. video quod Camp. cum Vall. Bodl. Andr. Obr. tfHod folum VofT. i. 3. Reiiqui video quem. jrequenter accidit. Sic Turic. Flor. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Camp. cum VofT. 2. et edd. ante Bad. acc. Bafil. Beliqui inferunt enim, cujus auctorem ap- peilare Vallenfem videtur Bad. fed per errorem haud dubie.

14. tunc. Turic. tamen, id evenijjet. Turic. ^ inter. Flor. (a pr. m.) interim. Alm. id evenijjet em mt,

Tinde Bumiannus eruit cum maxime, cujus glofla fuerit cum id evenijjet. VoIT. 3. id evenijje. ait, dictitahant.

Sic Camp. ex conjectura profecto, cf. 5> i3> ^9' fed quae fola fani quidquam coloris habeat. Guelf. dictitahant folum. dictahant Vofl. 1. 3. ajebant folum Goth. cum VoIT. 2. Reliqui (Flor. fane a pr. m. d. agehant) dicit ajehant, in quo ipfo latere puto dictitahant. Neque tamen eo acquiefcendum, quafi Cicero ipfe veterihus annumeretur iltis oratorihus , ubi opus erat fcribere velut, non ut. Locum quidem Ciceronis, in quo legatur hujusmodi vel ipfius vel veterum ab ipfo memoratorum fententia, oftendere non eft in promtu. Quod enim demonftrant de Orat. 1 , 46. §. 202. quicunque in- fpexefit, alia omnia inveniet. cf. 3, 1, §. Congruet aliquis eorum, fi repertus fuerit, locorum, ubi quae fumma cum elo-

13. cum eo quod — fre- „ut fuccelTus orationis ex-

quenter accidit. Eft fbuctura, „temporalis vincat fucceffum

qualem vidimus 2, 4, 30. ,,curae et meditationis." Sequentia autem ut fuccejfus i4» "t Cicero ait, dictita-

— non fojjit ita inteilige : hant. cf. not. crit.

so/f M. FAB. QUINTILIANI

bene concepti afTectus et recentes rerum imagines continuo impetu feruntur, quae nonnunquam mora Itili refrigefcunt, et dilatae non revertuntur. Utique vero cum infelix illa verborum cavillatio acceflit, et curfus ad lingula veftigia reftitit, iion potelt ferri con- torta vis, fed, ut optime vocum fingularum cedat electio, non continua, fed compofita elt. »5 Quare capiendae funt illae, de quibus dixi, rerum imagines, quas vocari (pavroiaiocg in- dicavimus, omniaque, de quibus dicturi erimus , perjonae, quaeftiones^ fp^^'> 'metvSy habenda in oculis, in affectus recipienda. Pectus eft enim, quod difertos facit, et vis mentis. Ideoque imperitis quoque, fi modo funt aliquo affectu concitati, verba non

quentia per extemporalem impetara fufa fint, dirinitus dicta peihibentur. affectus et. Tuiic. adfectet. i»^ fec. m.

(reficto etiam modo concepto) affectu ad. quae non.'

nunquam mora. Tiiric. Flor. (liic a pr, ni.) omittunt cum AJm. rejtitit. Obr. refiftit. Placet. cf. lo, 3, 19.

ferrl. Turic. Flor. (fed hic a fec. m. ai ferri. cf. 5. item 10, 1, logO Guelf. fieri cum Aim. furti Jenf. cum edd, pofterr. ante Ald.

15. Quare capLendaa. Turic. (a Tpr.m.)fi qua re capienda*

indicavimus. Camp. diximus cum Bodl. Andr.

affectus. Guelf. affectihus, Turic. adfectis.

funt aliquo, Turic. fint alio quo. Flor. fint a.

dilatae non revertuntur. cf. Elt enim contortus in laude.

lo, 3. extr. Ferendi i'erbum vide etiam

infelix illa — cavillatio. ad 9, 4, i^. cf. 10, 3, 10.

rejtitit. cf. not. crit. 15. de quihus dixi. cf. 8»

ferri contorta vis. Imitatur 3, 64. Item 11, 3, 62.

Ciceronem in eo qui fupra i2, 10, 6. demonltrant*

pofitus eft, loco 9, 4» 55' Gclhero.

INST. ORATOR. LIB. X, 7. 1205

deruiit. Tum intendendus animus, non in 16 aliquam rem unam, fed in plures fimul con- 954tinuas: ut, fi per aliquam rectam viam mit- tamus oculos, fimul omnia, quae funt in ea circaque, intuemur, non ultimum tantum videmus, fed usque ad ultimum. Ad dicen- dum etiam pudor Itimulos habet et dicendo- rum expectata laus: mirumque videri potelt, quod, cum ftilus fecreto gaudeat, atque omnes arbitros reformidet, extemporalis actio audi- torum frequentia, ut miles congeftu fignorum,

defunt. Turic. Flor. (hic a pr. m.) funt.

1 6. Tum intendendus. Guelf. tamen i. cum Jenf. Tarv.

non in aliquam. Flor. (a pr. m.) omittit in.

plures. Turic. Flor. (liic a pr. m.) omittimt cum Alm

continuas : ut, fi per. Turic. continua funt fu-per. Flor. (a pr. m.) continua^^ fi Juper. Ex Alm. fuper pro fi per.

funt in ea circaque. Flor. quae fiunt quae femper i, e. eirca quae, a fec. m. quae fiunt in ea circa quae.

intuemur, non. Turic. Flor. (hic a pr. m.) inferunt omnis cum Alm. tantum. Gotli. (tac. Gefn.) tamen,

Ad dicendum. Sic Camp. cum Goth. VoIF. 2. Colbert. Sed Turic. Flor. addifcendum, Flor. (a fec. m.) anteponit addit. Reliqui Addit ad d. Mox pro ftiinulos Turic. (a fec. m.) ftimulus. hahet. Sic Flor. Guelf. Camp.

cum Goth. VoIT. 2. Colb. et edd. ante Gryph. Sed Turic. Flor. (hic a pr. m.) haec omnia habet^ — laus omittunt cum Alm. Vofl'. 1. 3. Reliqui addit. mirumque. Turic.

marumque , et a fec. m. amarumque. Guelf. utrumque cum Voir. 1. 5. Jenf. Tarv. Sed Bern. mirum utrumque. Mox pro ftilus Flor. (a pr. m.) ftimulos. arhitros. Flor.

(a pr. m.) Camp. arhores. congeftu. Flor. Camp. '

concentu cum Andr. Ald. Bafil. Gryph. (1536.). contentus Alm. (cf. §. 14.) cum §eftu Vofl", 1. Valde obnoxium per- mutationi vocabulum (cf. 10, 3, 17.), nec eft quod aver- femur concentum fignorum, quae toties apud Livium alios- que fcriptores canere dicuntur. Sed, id quod recte monet

16. congeftu fignorum, cf. not. crit.

2o6 M. FAB. QUIjNTILIANI

17 excitatur. Namque et diiiiciliorem cogitatio- iiem exprimit et expellit dicendi iiecellitas, et fecuiidos impetus auget placendi cupido. Adeo praemium omnia fpectant, ut eloquentia quoque, quanquam plurimum liabeat in fe voluptatis, niaxime tamen praefenti frucfu

18 laudis opinionisque ducatur. Kec quisquam

Batlius, aliena hiiic fueiit commemoratio eornm , quae auditum feriunr, non ociilos. Sigiia fua finguli Labent mani- puli (cf. Duker. ad Liv. 33, 9, 8* it* Lipf- de militia 2, 8« p- 86.) ; quo plura ergo figna, eo fiequeutior militum con- curfus. Burmaiino t.imen militem liic accipienti de duce exeicitum alloquente, cujusmodi exhibitos fane in nummis lecte ille demonftiat apud Spanhemiiim de U. e. P. N. Difiert. 9. circumltantibus fignis, nequaquam accedo. Isrimium jacet fimilitudo oratori petita ab oratore et ipfo, guanquam militari.

17. dijjxciliorem cogitatioiiem. Turic. Flor. (hic a pr. m.) inferunt eJJTe. expellit. Turic. explevit. Flor. (a pr.

m.) explebit. In Alm. turbari aliquid narratur. expolit Grypliii (1544.) margo, Stoer. Cliouet. Leid. recte impro- batum Gibfono. praemium. Turic. Flor. Guelf.

Camp. pretium cum Gotli. Vofl". 2. Vall. Bern. et edd. ante Ald. acc. Bafil. Correxit Regius, rectiffime et laudabiliter ifta aetate. cf. quem demonftrat Burm. Gronovium Obferv. 2, 25. item Drakenb. ad Liv. 26, 40, 15. et Bentl. ad Terent. Andr. 2, 1, 20. fpectant. Camp. expectant

cum Voff. 2. Vall. Gotli. et edd. ante Bafil. haheat.

Flo]-, (a pr. n^.) omittit.

17. expellit. Auget hoc ducitur, ut fint haec epipho-

et intendit i,d quod praecef- nematis loco , non jultae et a

ferat exprimendi verbum, et reliquis diremtae fententiae,

in utroque eft vehementiae et quae abrupte nimis indu-

nifus , per quem aliquid elu- citur. cf. Drakenb. ad Liv.

ctanuir , fignificatio. Sic 2,43, *o- Locus Virgilii fimi-

erant 10, 3, 6. ,,expulfuri lis elt Georg. 3, 112. Tantus

5,tela." Refpondent ei contra amor laudis, tantae victoria

f,fecundi impetus." curae l cf. noftr. 1, i2, 7. De

ut— ducatur. Malijni et — — opinione vide 2, i2, 5.

INST. ORATOR. LIB. X, 7. £07

tantum fidat ingenio, ut id fibi fperet inci- pienti ftatim pofle contingere; fed, ficut in cogitatione praecipinjus, ita facilitatem extem- poralem a parvis initiis paulatim perducemus ad fummam: quae neque perfici, neque con- tineri, nifi ufu, poteft. Ceterum pervenire 19 eo debet, ut cogitatio non utique melior fit ea,fed tutior; cum lianc felicitatem non profa 955 modo multi fint confecuti, fed etiam carmine, ut Antipater Sidonius, et Licinius Arcliias: credendum enim Ciceroni elt: non quia noftris quoque temporibus non et fecerint quidam hoc, et faciant. quod tamen non ipfum tam probabile puto, (neque enim liabet aut ufum res, aut neceflitatem) quam exhor-

18. incipienti /iatim Camp. omittit. Mox Flor. pojjit.

praecipimus. Sic Turic. Flor. Camp. cum Gotli. VoIT. i. {An 2 ?) et edd. ante Ald. Pieliqui -pTaecfjjiinus. Modo pro Jicut Turic. fic. jacilitatem extemporalem. Sic

Turic. Flor. (hic a pr. m.) Camp. Reliqui inferunt quoque. ^19. tutior. Turic. utior, a fec. m. utilior, et ficFlor. cum BaGl. Grypli. (»536.). felicitatem. Turic. Flor.

Camp. facilitatem cum Bodl. Goth. VoIT. 2. et edd. ante Gryph. acc. Obr. cf. 5, 7, 17. non profa — etiani

carmine. Sic Turic. Flor. Camp. cum Goth. Alm. et edd. ante Ald. Reliqui in bis inferunt. enim. Turic.

Flor. ergo. non ipfum. Sic Turic. Flor. Guelf.

Camp. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. Reliqui i. n. Mox, Regio jubente, Guelf. Jenf. Tarv. omittunt tam.

puto, Goth. credo cum VoIT. 2. Colb. cf. 10, 1, 98.

habet aut ufum res, aut necejjitatem. Turic. /2. vifum tamen

18. in cogitatione. 10, 6,5- "Otz (^uia. ,,Poteram aequa-

19. Antipater — jirchias. ,,\es memorare, fed malo Ci- uDe illo Cic. de Orat. 5, ^o. ,,ceronis auctoritate uti, cui „de hoc pro ipfo «. g." ,,fidem negare nemo audeblt." Gefiierus. Gefneru»,

203 M. FAB. QUINTILIANI

tandis in lianc fpem, qi^i foro praeparantur,

20 utile exempluin. Nequc vcro tantam elTe unquam liduciam facilitatis velim, ut non breve faltem tempus, quod nusquam fere deerit, ad ea, quae dictnri fimus, difpicienda fuinamus; quod quidem in judiciis ac foro datur femper. ISeque enim quisquam eft,

21 qui caufam, quam nou didicerit, agat. Decla- matores quosdam perverfa ducit ambilio, ut expofita coiitroverfiu protinus dicere velint: quin etiani, quod eft impriniis frivolum

eft tamen hcihet aut n. Flor, (a pr. manu) h. hahet vifum eft tum tamen liahet aut n. a fec. iri. tam anteponit fenfui. Camp. h. tam aut u. r. a. n. fpeni, Turic. Fior.

fubjiciunt al (cf. i/J.) fjjeciem. Camp. Jpcciem.

2o. tantam — faltem tempus. Turic. lior. tantas eum, hrevem (l-^lor. hreve) faltem qui forv tempus. Ex Alm. tan- tam hreve faltem t. (cf. §. i6.) Guelf. t. e. u. fiducia ut n. h. f. t. VoIT. 1. 3. e.'u. tanta jiducia f. u. n. h. f. t. Gotli. Jcnf. (tac. GeCn.) e. u. t. f. — t. per iranspoGtionem, item- que omittunt vclim cum VolT. 2. Tarv. et edd. pofterr. ante Ald. qui et ipfe cum Bad. eodcm modo transponit. Bern. tanta e. u. f. f. ut n. h. f% t. Camj). tanta cuiquain effe dehet fiduciaf. u. n. h. f. t. (cf. §. 14.) cuni Andr. niCi quod Iiic cuique. Inferuit Pie^ius velim, vere , ut videiui'; iiam hoc cum abiilTet in vel , cvanuit. nusquam. Camp. nun-

quam cum Gotli. fimus. Sic Turic. Flor. Pieliqui

Jumus. difpicienda fuinamus. Turic. defpicientia

jummus. Guelf, defpicienda f. cum VoIT. 3. quod

quidem. Turic. Flor. (liic a pr. m.) omittunt cum Alni. Tiajiciendo liic peccatuni a librariis fufpicor. Verus ordo eiat hic : faltctn tempus ad ea, quae dicturi fimus, difpicienda fumanius : quod nusquam fere deerit, in judiciis ac foro 'latur femper. non. Flor. (a pr. m.) omittit. Camp. nec.

21. ducit. Turic. Flor. (liic a pr. m.) omittunt cum

20. quod quidem. cf. not. crit.

IN5T. ORATOR. LIB. X, 7. 209

ac fcenicum, verbum petant, quo incipiant. Sed tam contumeiiofos in fe ridet invicem eloquentia: et qui ftultis videri eruditi volunt, llulti eruditis judicantur. Si qua 22 tamen ibrtuna tam fubitam fecerit agendi iiecelfitatem , mobiliore quodam opus erit ingenio, et vis onuiis intendenda rebus, et in praefentia remittendum aliquid ex cura ver- borum, fi confequi utrumque non dabilur. 956Tmii et tardior pronunciatio moras liabet, et fufpenfa ac velut dubitans oratio : ut tamen deliberare, non haefitare, videamur. Hoc, 25 dum egredimur e portu, fi nos nondum aptatis fatis armamentis aget ventus: deinde

Aliii. dlfcst Giielf. cum Voff. 1.3. Bcrn. ac fceni-

cum, verhum. Flor. (a pr. m.) at enim controverfio,

contumeliofos in fe ridet. FIoi". c. irridet, a fec. m. inferit in fe. rolunt. Camp. velint ciim Gotli.

judicantur. Sic Flov. cuni Bafil. Reliqui videntur. cf. Q, 4« 107. Ceteroqui multa hic turbat Flor. <jui lic: et qui ftidti (a fec. ni. ftidiis) videri eruditis res eruditis (poftrema <luo tolhintur a m. fec.) volunt ftultis (fec. m. ftulti) eruditii judicantur. In judicando cf. 11, 1, 66.

22. mohiliore. Flor. meliore. et vis. Turic, Flor. (liic a pr. m.) omittunt. et in praefentia. Turic. Flor. (liic a pr. m.) ne i. jy, Ji confequi. Flor. fi non fequi. Guelf. // folum cum Bern. et edd. Steph. Rognii, Gryph. (»544-) Stoer. Chouet. Leid. Reliqui fi fequi. Noflrum ex conjectura. non dahitur. Flor. (a pr. m.) omittit non. non haefitare. Turic. Flor. (hic a pr. m.) omittunt non.

23. aptatis. Turic. Flor. (hic a pr. m.) optatis. ventus. Turic. Flor. (hic a pr. m.) ventis.

21. qui ftultis -— judicantur. fl2. in praefentia. cf. dicta

Egregia eft oppofitionis pro- 9, 4. 109.

prietas in hisce videri volunt £5. Hoc, dum egredimur e

_ — judicantur. portu. cf. 6 , 4* **^- Minuo

Tom. IF. O

210 M. FAB. QUINTILIANI

paiilalim fimiil euntes aptabimus vela , et clisponemus rudentes, et impleri finus opta- bimus. Id potius, quam fe inani verboram torrenti dare, quafi tempeftatibus, quo volent, 24 auferendum. Sed non minore ftudio conti- netur haec facultas, quam paratur. Ars enim femel percepta, non labitur: ftilus quoque intermiilione paululum admodum de celeri-

aptahimus — dlsponemus. Turic. Fior. (hic a pr. m.) cpia» j- mus—— disponimus. potius. Turic. Flor. Guelf. protinus

cum VoIT, 1. 2. g. (non Goth. cf. 10, 3, ig.) inani.

Goth. niari cum VoIT. 2, quo volent. Turic. rior.

Gueif. Camp. qui v. cum VofT. 1. 3. Vaii, (fed Voff. 2. nou memoratur) et edd. ante Bad. Sed mox Camp. Ald. aujeretuur.

24. percepta. Flor. (a fec. ni.) Guelf. praecepta ciun Goth. VoIT. 2. Stoer. Cliouet. Leid. non lahitur.

Turic. Flor. Guelf. Camp. n. capitur cum Gotli. VofT. 2. Eern. Vall. et edd. ante Bad. fec. fed Bafil. n. rapitur. Obr. rnora l, Unde fit noitrum, nondum reperio, Neque enini Voff. 1. 3'» <3"i tacentur, vindices credo hujus fcripturae. capitur dici poffe eo intellectu, quo captos oculis , inente, memhris ufurpemus, ii quis defendat, eum auctoritate carere xecte monet Gefnerus. paululum. Sic Tuiic. Flor.

apte huc adrocat Gallaeus quidquid in animo non eft

loca VirgiiianaGeorg. 2, 312. firmum aut rectum, lahare ec

352. 3.1nhac egregia quidem mox Za&i dicitur, in quo elt

fimilitudine, infignem tamen errandi poteitas. Velut Ovid.

naevum agnofco incuiiam Fait. 1, 190. „Pars mihi de

illam, qua in idem verbum 5,fefto ne lahet uWa. tuo." Elt

aptandi nofter reiabitur. cf. etiam lahi evanefcere, ut apud

$. 7. Stat. Theb. 4, 645. Alius

24. j4rs — non lahitur. eit generis et longe expedi-

Maxime accedit huic lahendi tius Plin. Epiftt. 2, g, 4' »^^

fignificatui, quod miniitrat ,,verbo quidem /a&ztar." Cete-

Forcellinus ex Virgilio Eci. rum gradus effe in hisce uni-

1, 64. ubi lahatur Scrvius cuique facile apparet; ars fir-

redditj.refpuatur vel oZ>//Dioni naiirime durat, itilus ipfe non

,,tradatur."In gGtiGxe qidd.eia, niuhiim damni accipit a de-

INST. ORATOR. LIB. X, 7. fiii

957tate deperdit: promtum lioc, et iii expedito politum, exercitatione iola continetur. Hac uti fic optimum eft, ut quotidie dicamus audientibus pluribus, maxime de quorum fimus judicio atque opinione foUiciti: rarum eft enim, ut fatis fe quisque vereatur. Vel foli tamen dicamus potius, quam omnino non dicamus. Eft illa exercitatio cogitandi, totas- 25

Camp. paulum Guelf. Gotli. Jenf. cum reliquis omnibus exc. Gefn. Bip. qui per erroiem -paulo. cf. ii, 3, 63.

deperdit, Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) perdit cum edd. ante Grypli. Sed Vall. noftiura. promtum. Guelf. in

proniptu. iii expedito pofitum. Gueli. inexpeditum p,

Flor. (a pr. m.) i. e. portum. Camp. inexpediio portu.

atque opinione. Sic Camp. Ald. Rcliqui ac o. cf. 5> 2, 3. Pro altero Goth. (err. Gefn.) optime. enim. Turic.

Flor. (liic a pr. m.) oniittunt. quistjue. Sic Turic.

rior. Guelf. Camp. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) cum VolT. 3. Bern. et edd. ante Gryph. exc. Bad. Reiiqui quisquam, jubente Reijio. foli tamen. Guelf. folita mendicamus (prava

conjunctione). Flor. folita enim. Colb. folitue tamen. Goth, folita cum Vall. et edd. ante Aid. exc. Camp.

dicamus — omnino non. Turic. Flor. (hic a pr. m.) omittuni cum Alra. (a quo tamen potius abelTe non narra- tur.) Camp. mox dicamus igno-rat. Goth. ( err. Gefn. ) d. p. q. non animo cum VoIT. 2. Reliqui onines non omninot quod primi, fuadente jam Ge[nero, transpofuimus.

25. Efi iila. Flor. et alia, Guelf. Camp. Eft alia cum Goth. VoIT. 2. et edd. ante Stoer. acc. Gibf. Obr. Roll.

fectu exercitationis ; promtum ad 9, 3, 20. item 1, 7, 10.

hoc ex tempore dicendi arti- 9» 4» 97* Cave autem hic

ficium folo ufu tenetur. aliam quandam ab adhuc me-

rarum — ut — fe quisque. moratis cogitandi exercitatio-

cf. dicta ad 4, x , 46. fed et nem agjiofcas ; eft et ipfa ex

20, 2, 6. tempore dicendi , fed quae

25. Eft illa. Inferendum cogitundo fiat. cf. Piiii. Epiftt.

cenfeo et. Structuram ride 9, 36, 2.

O 2

212 M. FAB. QUINTILIANI

que materias vel filentio (dum tamen quafi dicat intra fe ipfum) perfequencli, quae nullo non et tempore et loco, quando non aliud agimus, explicari poteft: et eft in parte utilior, 26 quam haec proxima. Diligentius enim com- ponitur, quam illa, in qua coatextum dicendi

(CappcT. idem volebat, fed operae non paruerunt.) Noftram dat et Turic. intra fe ipfum. Flor. (a pr. m.)

Camp. omittunt fe cum Vail. Locat. Ven. Rufc. contra ipfum Guelf. cum VofT. 1. 3. Jenf. Tarv. et tempore.

Flor. Guelf. eft t. cum VoIT. 1. 3. Jenf. Tarv. et omittunt Locat. ct pofterr. ante Grypli. ex t. Camp. cum Gotli. Voff. 2. et loco. Flor. (a pr. m.) omittit st (cum

VofT. 2. non Goth. cf. §. 23.}. te l. Guelf. cum VofT. 1. 3. locoque Camp. cum Ald. Bafil. re l. Jenf. cum pofterr. ante Ald. quando. Turic. Flor. (liic quidem a fec. m.

noitrum, fed praemilTo vel) Guelf. tjuomodo cum VofT. 1. 3. Bern. explicari. Turic. Flor. (liic a pr. m.) explicare.

ulilior. Turic. Fior. Guelf. utilitatis cum Aim. Bern. Sed VoIT. 1. 3. poteftate utilitatis pro parte u.

26. componitur. Flor. ( a pr. m. ) componuntur.

dicat intra fe. Malis fane dicitur coniponi, intclligen-

e communi formula dicas dus eft animus ejus , qui fe

intra te ; fed refpondet, quod exercet. Is enim accuratius

fupra erat §. 23. ,,quam fe feveriusque ad prudentem

j,dare" pro „quam te." cf. rerum dicendarum delectum

et illum tertiae perfonae componitur et temperatur;

ufum, de quo egimus ad 2, cum contra, fimulatque eloqui

15, 12. item i2, 7, 6. verba coepimus , fi vel foli

explicari. Ineft etymi vis, fimus , tamen intcrrumpeie

ut quafi tota aliqua res nuliis illum curfum et quaerendo

vel temporis vel fpatii an- faniora interim obmutefcere

guftiis coartata expromi pof- reformidemus, leviora potius

fit. cf. 10, 1, 121. et putida infercientes. Mox

rurfus pioprie dicitur pro

26. Diligentius — compo- contra, exadverfo : vide Serv.

nitur, Cum exercitatio ipfa ad Virg. Georg. 3, 138-

INST. ORATOR. LIB. X, 7. 213

intermittere veremur. Fiurfus in alia plus prior confert, vocis firmitatem, oris facilita- tem, motum corporis, qui et ipfe, ut clixi, excitat oratorem, et jactatione manus, pedis fupplofione, ficut cauda leones facere dicun- tur, hortatur. Studendum vero femper, et ubique. Neque enim fere tam elt ullus dies 27 occupatus, ut niliil lucrativae, ut Cicero Brutum facere tradit, operae ad fcribendum,

veremur. Turic. Flor. (hic a pr. m.) deheremus ciiin Alra.

in alia flus jjrior. Sic Tiiric. Flor. Guclf. Camp. cum inarg. Balil. i. a. -prior plus Goth. cum YoiT. 2. 3. Vall. et edd. ante Ald. qui (err. Burm.) illa alla pr. pl. VofT. 1. in illa pr, pl. Mox cum Badio reliqui illa pr. pl.

jinnitatem — facilitatem. Camp. firmitate — facilitate cum Goth. VoiT. 2. Alm. (nihil tale Flor. cf. §. 16.) et edd. ante Leid. exc. Bafil. acc. Roll. Sed poft Camp. et motu pro motum. Inde, pro ea, quam inveniebat, ceterorum con- ititutioiie, belle Gefnejus firmitati — facilitati , viotu (i. e. motui). qui et ipfe. Turic. Flor. (hic a pr. m.)

tjuae et ipfae. Camp. qiiae et ipfo. excitat. Turic.

Camp. excitant. Flor. (a pr. m.) exertant. Gebh. (Crepp. 3, iSO e Palatiuo affert et commendat exfertat, recte improba- tU8 Burmanno, homo fine judicio ingeniofus. cf. 10, 1, 7.

orutorem. Turic. oratore. Guelf. orationem.

27. ullus dies occupatus. Turic. Flor. (hic a pr. m.) ullis occupatis. Ab Alm. nonnifi dies abelTe narratur.

lucrativae — operae. Sic Guelf. Camp. cum Goth. Vall.

111 alia — vocis firmitatem. Studendum — uhique. AI-

Haec ineunda eft firuendi melovenus et Capperonnerius

ratio, ut accufativi illi, firmi- indicant locum fanctiflimi

tatem , facilitatemf motum, philorophi de Legg. libro 7.

epexegefi inferviant, pende- afliduum nec intermilTum

antque a praepofitione in. nocte dieque ftudium com-

ut dixi. 10, 3, 2i. Fruftra mendantem ingenuorum et a

Gefnerus refpicit ad 1, 2, 31. reliquis laboribus vacantiura

dicuntur, hortatur. Infuavis p. Steph. 807. d. e.

foni iteratio. An pracftabit ZJ.lucrativao — operae.Vri-

fcribere dicunt? itium, ubi hoc tradat Cicero,

S14.

M. FAB. QUINTILIANI

aut legendum, aut dicendum rapi aliquogSS momento temporis polTit. Siquidem C. Carbo

et edd. ante Ald. acc. Batil. eaque pofterr. ante Roll. lucra vel ut — o-pera Turic. (fed Iiic et traii pro tradit^. lucre- tur i'el ut — o-pera Floi. Reliqui , quoriim primus Andreas Alerienlis (1470.), lucri vel , ut — (quanquam Ald. lucri veliit inepti/Iime) , o-perae. Pofi: lucri omittunt vel Grypli. ('536.) Vidov. aut legenclum. Sic Turic. Flor.

vel ad l. Gotli. (tac. Gefn.) Carnp. Omittit haec Guelf. Reliqui a. ad 1, nifi quod mox ante dic. quoque ad inferit Rollin. Harl. momento, Flor. (a pr. m.) moden.

Camp. modo.

non cft in compeno. Demon- firant quidem VV. DD. locum Oratoris cnp. 10. §. ^/\. ,,J?.m ,,quantum illud eft, quod ,,in raaximis occupationibus ,,nunquam intermitlis ftudia ,,doctrinae ! femper aut ipfe „fcribis aliquid, aut me vocas ,,ad fcribendum," fed ipfi non acquiefcunt. Ouanquam fateor miJii hoc fufficere, qui perfu- foriam illam fcriptorum loca commemorandi rationem in noftro toties agnoverim. Deinde lucrativum hujus aevi vocabulum ei^e negant, nedum ut eo Cicero ufus fit (nam et hoc cavetBurmainius) in ipfo, qui refpicitur, loco. Ciceroni fane nihil tale obtjudemus; fed nec necefTe eft ipfa ejus verba pofuilTe noftrum. Vox fane ifta nec vetuftifrimis libris defenditur, neque apud alios quam juiis civilis aucto- res legitur. Attamen ftructu- ra , qualis eft in vulgata, ap- ti/Iime decurrit nec quidquam habet peregrini coloris ; cum

illa aliorum lucri vel — oy>e' rae, plaiie non fit fereuda. Neque ego hujus aetatis fcri- ptores abhoirere video a fin- gendis talibus adjectivis. cf. dicta ad 3, 3, 9. Lucrum im- primis eft, quod infpeiatum commodis noftris acquiritur. Itaqne operavi lucrativam a Qu. dici potuifTe cenfeo quid- quid opeiae injunctis et ne- cefTariis Jaboribus negotiis- que velut furriperetur et dilectis ftudiis accederet. Si- mili modo fubfeciva tempo' rum ufurpavit i, 12, 13.

C. Carho etiam in taherna- culo. IIoc ipfum de taberna- culo apud nullum alium in- venio auctorem ; fed Carbo- nis induftriam in exercitatio- nibus commemorat Cicero Brut. c. 27. (ubi vide Weiie- litim) et dc Orat. 1, 34. Hoc, eloqiientifinno fui temporis patrono, percellendo primum inclaruit magnus orator L. Licinius Ci affus , unius tum et viginti annoriun .^do-

INST. ORATOR. LIB. X, 7. 215

etiam in tabernaculo folebat liac uti exercita- tione dicendi. Ne id quidem tacendum, quod ag eidem Ciceroni placet, nuUum noltrum usquam negligentera efTe fennonem: quid- quid loquemur ubicunque, fit pro fua fcilicet portione perfectura. Scribendum certe nun- quam eft magis, quam cum multa dicemus ex tempore. Ita enim fervabitur pondus , et innatans illa verborum facilitas in altura

2g. tacendum , qiiod, Sic Turic. Flor. (liic a pr. m.) Reliqui inferunt eft. eidem. Turic. Camp. idem.

loquemur. Turic. Flor. Goth. (tac. Gefu.) Canip. loquimur cum VofT. 2. loqueremur VofT. 3. Mox Camp. infeiit vel.

fit. Turic. Flor. (hic a pr. m.) fint. fcilicet,

Camp. fit. -perfectum. Turic. Flor. (hic a pr. m.)

perfecte cumAlm. innatans. Turic. ina trans. riov.

lefcens. Scd eundem bellicas res geilifle non reperio, ut in tabernaculo meditari potu- erit, et rereor quam maxime, jie quid hic turba^- erit nofter permutatis inter feCn.papirio Carbone ter confule, Cinnae amico, Sullae adverfario, qui multis rebus geftis turpi fupplicio interemtus elt a Pomjiejo, et C. Papirio Car- bone, tribuno plebis, mox confule, Gracclianarum tur- barimi focio. Accedat igitur hoc rcliquis ejus erroribus, cf. 10, 1, 66. Pfeudo-Tur- nebus non male huc advocat Briitum in tentorio nocte ante pugnam Pharfalicam Polybii hiltorias excerpentem, quod narrat Plutarchus.

28- Ciceroni placet. Fruftr.i

quaefivi, quod rellqui fecuri transcurrerunt, ubi Iioc elTet apud Ciceronem. Qui locus dum appareat, ignoiabimus,, quantum ex ipfo fumferit nofter, quid de fuo addiderit. Id quod hic deelle videtur dehere poft vel ante effe, minus dieceFario defideratur, quia praecedit -placet. Ad loquemur autera nequaquam incidendum eft, ne uhicunque diremtum iude pendeat et vacillet.

innatans illa verhorum faci- litas. cf. 7, 1, 44. Advocant huc VV. DD. Colam. 4, 8- qui rulticorum illud artifi- cium ampuiandi fummas ra- dices vitium tangit, de eoque praecipit. cf. et I. H. VofFium ad Georg. lib. 2. p. Comment. 394. Ahla(pieationis elt voca-

2i6 M. FAB. QUINTILIANI

reducetur : ficut ruftici proximas vitis radices amputant, quae illam in fummum folum ducant, ut inferiores penitus defcendendo 29 firmentur. Ac nefcio an utrumque, cum cura et ftudio fecerimus, invicem profit, ut fcri- bendo dicamus diligentius, dicendo fcriba- nius facilius. Scribendum ergo, quoties licebit; fi id non dabitur, cogitandum; ab utroque exclufi, debent taraen anniti, ut

Camp. intrans cum Gotli. yoIT. 2. Aiidr. Ald. Bad. utraque Bafil. et aliquot Gibf. et Buim. jura trans Guelf. una trans Vo/r. 1. 3. trans in Jeuf. cum edd. polterr. ante Ald. vihrans Gryph. (1544.) cum aliqitot Burm. Meorum primus Stoerius Jiabet noftram , veri/Timam illam; quanquam iiride fumtam juxta cum Burm. ignoro. reducetur. Turic. reducemur. (ci. 10, 2, 24.) Guelf. reducatur cum VoIT. 1. 2. Gotlil Jenf. et edd. polleir. ante Ald. proxirnas — amputant. Turic -proximus vitiis a. Flor. (a pr. m.) -proximis vitihus a. Et Alm. omittere radices narratur, Guelf. p. vires r. ara •putent. Conjunctivum amputent etiam Jenf. Tarv.

ducant. Turic. dicunt. Flor. Goth. (tac. Gefn.) Camp. ducunt. ut — jirmentur. Tujic. Flor. (hic a pr. m.

fed et ab ea in fine formantur) et i. p. difcendi formantor. Guelf. u. inferiore p. d. f.

29. a7i. Turic. Flor. (liic a pr. m.) ac fi. Camp. an fi.

dicamus diligentius, dicendo. Turic. Flor. (bic a pr. m.) Camp. dic. dilig. Gotli. (tac. Gefn.) d. diligetuias.

exclufi. Guelf. exclufu. Optabat Burm. exclufus , fed fruftra. anniti. Turic. Flor. Guelf. inicere cum Bern.

(ex quo injicere). vincere Jenf. cum edd. pofierr. ante Ald. Sed Alm. micere. Vall. initere. Camp. inniti cum Gotli. (eir. Gefn.) Voir. 2. (cf. 6, 2, 7.) Ald. Bad. utr. anniti vel adniti Badl. et reliqui. Suadet Badius id agere. Ego antiquum illud vincere reponerem, fi aliud ejus exemplum ad manus eiret pro ejficiendo ufurpati, ut vice verfa efficere faepiflime eft pro vincendo five prohando. Nunc reliqui vulgatum, etQ. longa correctionum ferie e vefiigiis antiquae fcripturae deri-

bulum. Innatare autem com- 29. anniti, V. Not. Crit.

parant Graeco ivnroka^ttv.

INST. ORATOR. LIB. X, 7. 217

iieque deprelieiifus orator, neque litigator de- ^ ftitutus elle videatur. Pierumque autem multa 50 agentibus accidit, ut niaxime necelTaria, et utique initia fcribant, cetera, quae domo afFerunt, cogitatione complectantTir, fubitis ex tempore occurrant. Quod fecifle M. Tul- lium commentariis ipfius apparet. Sed ferun- tur aliorum quoque, et inventi forte, ut eos 959dicturus quisque compofuerat, et in libros digefii; ut caufarum quae funt actae a Ser. Sulpicio: cujus tres orationes exltant; fedii, de quibus loquor, commentarii ita funt exacti, ut ab ipfo milii in memoriam polteri-

vatum. neque (lejyrehenfus. Tujic. Ilor. inferunt a\

(cf. 5. 19.). dejtitutjis. Turic. deftinatus.

50. coniflectantur. Turic. comjylectuntur , et vicinim ajferant Jenf. Tarv. commentariis ipfius, Guelf,

c. fuis. Goth. fuis c. cum VofT. 2. Colb. commentari fi per fuis Voff. 1. qui et ajjpareret. et inventi forte.

Tuiic. et tinuenti f. Floi. (a pr. ni.) et lumenti fore. Camp. e. i. quoque f. dicturus. Turic. dicturis.

funt actae a. Turic. /. cA acta ea. Flor. f a\ actae a (cf.

§. 29.) Giielf. /. ajfte a. orationes. Turic. oratores.

ii. Sic Goth. (tac. Gefn.) Camp. Ald. iis Turic. Flor.

E.eli<jui hi. loquor. Turic. Flor. (liic a fec. m. locor)

30. commentariis ipfius. tiones prodieiint Ser. Sulpi-

vide dicta ad 4> i> 69. it. cii, aliquam multas tamen egit

Sigon. aut Andr. Patric. ad caufas : quarum cum forte

Cic. fragni. Or. pro Gabin. modo fervati videri po/Tint

in lihros digefti. In vcjbo comment^rii, tamen curam

digerendi cf. regerere ad 3, paene pofieritati fcribentis

6, 59. ortendunt. De ipfo cf. 10,

caufarum — tres orationes. 1, 116. Cuni non plures tribus ora-

S18 M. FAB. QUINTILIANE

31 tatis videantur elTe compofiti. Nam Cicero- iiis ad praefens modo tempus aptatos libertus Tiro contraxit: quos non ideo excufo, quia non probem, fed ut fint magis admirabiles. In lioc genere prorfus recipio hanc brevem annotationem, libellosque, qui vel manu teneantur, et ad quos interim refpicere

32 fas fit. Illud, quod Laenas praecipit, displicet mihi, quae fcripferimus , in fum- mas, five commentarios et capita, conferre.

locis cnm Alm. Vocem omittit VoIT. 3. videantur ejje.

Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. ante Stoer. exc. Bad, qui omittit effe. Reliqui e, v.

31. Nam. Guelf. Jam cum VoIT. 5. ideo. Turic. Flor. (hic a pr. m.) m eo ciua Alm. Ald. lihellosque — teneantur. Turic. lihellusque — teneatur, vel. Flor. omittit cum Ald. fas fit. Flor. (a pr. m.) faxit» (vide 2, 20, 9.) Guelf. dixit cum VofT. 3.

32. Laenas. Guelf. laudas cum Bern. praecipit. Turic. praecepit , fed et mox displicit. niihi, quae, Turic. Flor. Guelf. Camp. infcrunt ne in his cum Bodl. Alm. GotU. Voir. 2. (liorum uterque nec) 1, (liic hoc ne in his) 5. Bern. et edd. ante Bad. (poft Camp. quidem iis). ea folum inferit Obr. fcripferimus, in. Turic. Guelf. Gotli. (tac. Gefn.) Camp. inferunt vel cum Voff. 2. et edd. ante Bad. Sed Floi". Obr. velut. fummas, five coni' mentarios. Turic. fummas commentarium. Flor, (a pr. m.)

f, fine c, Guelf. /. in commentajium cum VoIT. 1. 3. Badius multum fibi licere ratus eam , quae liodie obtinet, invexit fcripturam. Nimis leviter ille, cum de loco defperallet Re- gius. Equidem fic eum leflitui poffe arbitror : mihi, vel in iis quaa fcripferimus velut in fummas commentarium et capita conferre, Hyperbaton quod eft in accufativo commentarium

31. qui vel manu teneantur. displicere milii vel iilud. cf.

„Td quoque permittam , ut not. crit.

„ipfa roanu teneat orator 32. Laenas. cf. 3, 1, 2i.

„ejusmodi iibellos et fubinde quae fcripferimus — - con-

j.infpiciat." Fateor tamen ferre. cf. not. crit.

INST. ORATOR. LIB. X, 7. 219

facit enim difcendi negligentiam liaec ipfa fiducia, et lacerat ac deformat ora- tionem. Ego autem ne fcribendum qui- dem puto, quod fimus memoria per- fecuturi. Nam id quoque accidit, ut revocet nos cogitatio ad illa elaborafa, nec finat prae-

locum dedit erroribus. Neqne enim cuiqur.m credam, com- mentarics e[[e poffe pro fynonymo fummarum et cnpitum. j.Conferre" autem ,,commentarium in fnmmas et capita'* niliilo aut panlo durius dictum cenfeo quani ,,conferre ea „quae fcripferimus in fuinmas et capita". Alias quidem „confeiTe aliquid in libros" perliibentur, velut Prooem. tot. op. 5. 25. 3.3. ^o- 3 Pio. J. Erit igitur liic conferra idem quod digerere. cf. ^. 30. „T''el in iis" interpretor, quia conrenientius magisque probandum erat, eorum quae cogitaramus modo, non autcm fcripferamus, conimentarium condere in capita et fummas digeflum. enim difcendi.

Sic Turic. Fior. Cnmp. edifendi Gotb. (tac. Gefn.) cum Voir. 2. loann. Pieliqui inferunt et. quod fimus.

Sic Guelf. Camp. (nifi quod hic fcimus) cum edd. ante Capper. exc. Ald. Coiin. Sed Turic. non fimus. Flor. (a pr. m.) quae fimus. Alm. 7t fimus (cf. §.26.). Keliqui inferunt non, quorum et Gotli. (tac. Gefn.) qui- et fumus. Ouod et non fibi invicem oCficientia vide §. 12. n&c modo pro 72^ Turic, Flor. perfecuturi. *'Sic Flor. (a pr. qiiidem m. -per-

fecutura) Guelf. cum Jenf. (tac. Gefn.) et edd. pofterr. ante Bad. item a Stoer. inde ante Obr. perfecuturia Turic, Re- liqui profecuturi. id quoque. Sic Turic. Flor. Camp,

lacerat ac deformat. ,,Cum ,,il)a concurrentis oris vitia

,,enim quaedam eorum quae ,,exiftC3e , de quibus ii, 3,

„fcripta funt in commentariis j,i2i." Gefnerus. „amplioribus , memoriae ad- quod fimus — perfecuturi.

„huc obverfentur, quaedam ,,Ubi fatis fidere polTumTis

,,exciderint, quaedam ex parte „memoriae, ne fcribendum

j,tantum fe ofiendant, emer- „quidem efle cenfeo." Talia

„gantque: hinc tenorem ora- funt 10, 6, 2. memoriae —

j.tionis multum interpellari, laxatur. item ibid. §. 4. de

j,ac difTimilitudinem quan- Hortenfio aliisque. Igitur

,,dara oriri necelFe eft, quin indigere locum negatione

220 M. FAB. QUINT. INST. OR. LIB. X, 7.

33 fentem fortunam experiri. Sic anceps inter utrumque animus aeftuat, cum et fcripta perdidit , et non quaerit nova. Sed de memoria deftinatus eft libro proximo locus, iiec liuic parti fubjungendus, quia funt alia 'prius nobis dicenda.

cum Alni. hoc q. Gotli. (tac. Gefn.) cum VoIT. 2. Colb.

Vall. Ald. Bad. Bafil. Reliqui hic g.

33- perdidit. Flor. (a fec. m.) jjeidit cum Gotli. VoIT 2.

Jenf. et edd. pofleir. ante Stoer. locus. Turic.

Flor. (^a pi". 111.) omittunt cum Alni. dicenda.

Turic. Floi-. Camp. fubjiciunt dc his (Turic. deis , Camp. 'de iis) quae funf cvLxn VolT. i. 3. Alm. ( hic de is"). Sed

Goth. (tac. Gefn.) Giielf. de his modo. Paulo ante Turic. J^uli pius pro funt alia -piius.

11 on puto, quam inferunt polt fequendi. Alioqui fane edifci

quod. Et hanc fidelitatem vult quae fcripta lint ab ora-

memoriae fignificari credo toribus, velut, quod refert

verbo perfequendi, non pro' Capper. 1 1, 2, 2. 44«

221

ARGUMENTUM LIBRI Xh

Afte dicendum ejfe. Caj). i — 5. in dlverfis caufarufn genc rihus — 6, iit fingulis oradonis -partibus — 3* quid deceat, ante omnia fpectandum — 12. non revera diver- funi h.oc ah utili — 15. imprimis dedecet jactatio eloquen- tiae — 17. an Ciceronis hoc vitium fuerit. — 25. conce' dendam tamen nonnunquam fiduciam, — 27. fuam aucto- Titatem oratori vel non vel parce ejje interponendam. — 29. alia morum vitia, — 5'- ^pf^ eloquentiae genera pro per- fonis diverfa — 39. neque pro perfonis oratorum tantum, fed eorum etiam pro quihus et de quihus dicunt. — ^5.

fed interejje etiam, apud quem dicamus /^6. hahendam

rationem temporis et loci — 49« conditionis caufarum.

— 57- eoTum contra quos dicirnus — 6y. quomodo in- terdum cavendum, ne offcndas eos contra quos dicere cogeris

— 75. quomodo judex captandas. — 7g. quomodo tractanda in aliis ea, quorum nos ipfi nohis confcii — g^. quomodo res pudendae — 35. ratio minueizdae invidiae.

— 92. Diverfijfima dicendi genera merito laudari — Cap. 2. Memoria excolenda. — f\, cuufa et natura memoriae

— 11. Simonides artis memoriae auctor — ig. ejus artis ratio — 24- ejusdem tamen in edifcendis iis, quae funt orationis , nuUus ufus — 27. Simplicior edifcendi ratio. — 40. Omnium maxime confert exercitatio. — 44« .^n ad verhum fit edifcendum. — 50. Cslchria memoriae exempla.— 6.3. Fronunciat^io five Attio.— \0. an rzidis actio fu^ciat. — i2. Naturae vitia. — 14« Vocis vii-

Z22 ARGUMENtUM LIBRI XI.

tutes et vitia — ig. cura vocis — 24. exercitatio — 33. ■pronuntiatio dilucida — 35. diftincta 40. ornata

43« aequalis eadeni et varia. — 53. Spiritus ratio,

— 57» Cantandi vitium. — 6i. Pronuntiatio apta. — 65. Geftus ratio — 69. decor — 71. fignijicatio. — 72, Vultus. —— 32. Ceterae corporis partes, — 38* Nimia imitatio, — 92. Recepti quidani majiuuni et digitoruni geftus, — 116. Vitiofi geftus. — i^i^ de aliis quihusdam quae inter orandum fieri et agi folent — 137. Cultus et amictus ratio. — 150« Actionis diverjitas pro perfonis et pro rehus , cum promifcuis quihusdam ad actionis decorem praeceptis. — 177« Non omnia tradi et doceri poffe, cum alia alios deceant ^ et naturam fuam quistjue confulere debeat.

1223

M. FABII QUINTILIANI ORA TORI A

INSTITUTIONE

LIBEK UNDECIMUS. ,

960 1. t arata, licut fuperiore libro continetur, facultate fcribendi, cogitandiqiie , et ex tem- pore etiam, cum res pofcit, orandi; proxima eft cura, ut dicamus apte: quam virtutem quartam elocutionis Cicero demonftrat, quae- que eft meo quidem judicio maxime necefla-

Infcriptionis nihil in Turic. Flor. Guelf. Camp. Sed Goth. (tac. Gefn.) litteris aureis De apce dicetido ; in Anibr. 2. littcris uncialibus defiynatur finis X. initium XI. libri.

1. fu-periore. Sic Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. Gotll.

Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. ante Leid. Reliqui yuperior/. pofcit. Sic Turic. Flor, Camp. Reliqui pofcet, (fuaeque eft vieo, Sic Flor. Canip. cnm Gotli. et

edd. ante Stoer. quemque eft m. Turic. Reliqui omittunt efi,

quod mox ponunt in fine poit neceff. praeter Ambr. 2.

Guelf. Tum Turic. neceffario : efje autem poii Cicero in-

ferit Goth. male.

1. ut dicamus apte. Rectif- Cicero. X)s Orat. 3, 10.

fime Capperonnerius remittit Quiuam igitur dicendi eft

nos ad Hermogenem de modus melior, — quam ut

Formis dicendi 2, g. qui latine, nt plane, ut ornate, iit

locus praeceptis refertns eft ad id, quodcunque agetur, apte

prudentiiTimis. con^ruetiterque dicamus?

224

M. FAB. QUINTILIANI

2 ria. Nam cnm fit ornatns orationis varius et multiplex, conveniatque alius alii: niii fuerit accommodatus rebus atque perfonis, non modo non illuftrabit eam, fed etiam deftruet, et vim rerum in contrariuni vertet. Quid enim prodeft, elfe verba et latina, et fignifi- cantia, et nitida, figuris etiani numerisque elaborata, nifi cam iis, in quae judicem duci

3 formarique volumus , confentiant? 11 genus fublime dicendi parvis in caufis, parvum limatumque grandibus, laetum triftibus, lenegSj

a. fit. Guelf. omnis. illuftrahit. Turic. Flor.

luftrahit cum Alxn. is luftrahit Comp. Mox et poft deftr. omittit Turic. -prodeft. Turic. ■pudem, Ex Aim.

pute. De Flor. liletur. cf. lo, 7, 20. et nitida,

Turic. ejt n. Flor. (a jjr. m.) effc et n. etiam nume-

risque. Tinic. Flor. (hic a pi'. m.) omittnnt cum Alm. Flor. pro iis in quae dat his Cjuae. duci. Flo]'. dici.

3. fi genus. VoIF. 1. jegnius. parvum limatumque.

2. non modo non illuftrahit. Polterius non codices aliquot, meorum quidem nuUus, omit- tunt : quod defendunt, qui hujus firucturae plurima apud veteres exempla agno- fcere fibi videntur. Nec facile refponderi potelt iis, quae Drakenborchus et dis- putat et auctoritate vincit ad Liv. 25, 26, 10. item ad 4> 21, 6. Adde Gefn. ad Plin. Epiftt. 8, 7» 2. Pierumque fane negante apodofi opus eit, iit recte omittatur in protati altera negatio ; quod folum fe cum Perixonio ad Sanctium ferre teltatur ad hunc locum Gefnei;us. cf. praeter Lexico-

graphos Ern. in Clave Cic. vocG. non et modo , nimis tamen leviter defungentem.

fignificantia. Refpondet

hoc voci plane in loco Cice- ronis fupra indicato. cf. 1 o, 1 , 49- itera, iu re quoque ipfa, 8 Pio. 51. Capper. et hic i/x0aff(v crepat.

3. parvis in caufis. Salva elegantia praepofitionem re- tineri hic pofTe non credo, cum praefejtim adhihendi verbum dativum flagitet. Neque tamen abelt ea ab ullo libro.

parvuni limatumque. Vide not. crit.

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 1225

afperis, minax fupplicibus, fummifrum con- citatis, trux atque violentum jucundis adhi- beamus? ut monilibus, et margaritis, ac velte longa, quae funt ornamenta feminarum, deformentur viri; nec habitus triumphalis, quo nihil excogitari potelt augultius, feminas deceat. Hunc locum Cicero breviter in tertio 4 de Oratore libro peritringit: neque tamen videri poteft quidquam omififfe, dicendo, non omni canjae^ necjiie audilori^ neque perjonae^ necjue tempori congruere orationis unum

Pro duobus hisce Bafil. limitatumque , pe/Time. -parum l, Guelf. Ex VofT. 2. ■parvum limatum , absque ^copula , non confpirante Gotli. (cf. lo, 7, 250« -An et ibi ,,-parum lima- ,,tum" ? neque enim in reliquis plus Hno appofito, pr.ie- terquam quod ultimo loco trux atque violentum. Sed quid tum fiet fententiae ? Satis limatum ut fit „ornatu fufHciente, ,,non parco et maligno, conditum", magnopere vereor. Nam Cic. de Or. i , 39. jungit ,,maxime, limatum atque t,fuhtilem" et Plin, Epp. 1, 2o , 2i. opponit „limatioris" et „majoris" ingenii vitium. Noltr. 2, g» 4* item liic §. 31.

fummijfum. Sic Turic. flor. Ambr. 2. Jenf. cum edd. ante Gefn. exc. Camp. Roll. Reliquiyu5m. cf. 6, 2, 16. 4> 2, 48« 7» 4> 27. Idem iidem 'mox §. 9. 16. (ubi tamen et Camp. fed per errorem fum mittentes, viciiTim fuhm. Guelf. Goth. Jenf. et edd. polten-. ante Gryph. acc. Roll. Gefn.)

concitatis. Turic. Flor. (hic a pr. m.) Camp. cogitatis. cf. 9, 4, ii3- Modo leve Guelf. et mox ac, item Camp. et vefte pro ac v. deformentur. Camp. deformetur,

Goth. deformantur , recte improbante Gefu.

4. Hunc locum. Flor. inferit lihrum. ci. 10, 5j 2i.

in tertio. Turic. Plor. (hic a pr. m.) omittunt, eum Alm. nifi quod in ibi remanere fignificatur. quidquam

omifijfe. Turic. quiquam mifijfe, Flor. q. fuhmijfe. Goth. (tac. Gefh.) omijfe. neque — neque — neque, Sic

4. Cicero, ,,de Orat. 3, 55« ,,ita accipienda, quafi plane „Ncc tamen haec Fabii vcrba „nihil, piaeter verba laudata, Tom. IK P

^26 M. FAB. QUINTILIANI

genus. Nec fere pluribus in Oratore eadem. Sed illic L. Craflus, cum apud fummos orato- res, hominesque eruditiflimos dicat, fatis Jiabet, partem lianc velut notare inter agno-

5 fcentes. Et hic Cicero alloquens Brutum teftatur efle haec ei nota; ideoque brevius a fe dici, quanquam fit fufus locus, tractetur- que a philofophis latius. "Nos inftitutionem profefli, non folum fcientibus ifi:a, fed etiam dilcentibus tradimus: ideoque paulo pluri-

6 bus verbis debet haberi venia. Quare notum fit aiite omnia, quid cojicilimido ^ docendo^ moDendo judici conveniat : quid quaque parte prationis petamus. Ita neque vetera, aut translata, aut ficta verba in incipiendo^ nar"

J^uric. Flor. Guelf. Camp. Reliqui nec — nec — nec, Modo Guelf. nec (quod et Gotli. tac. Gefn.) tamen. Mox §. 6. Fior. Guelf. Gotli. Jcnf. (tac. Gefii.) Camp. Tiec vetera cum edd. ante Grypli. acc. Obr. item Camp. nec decurr.

fere, Flor. (a pr. m.) flere. Oratore, Guelf.

poth. Jenf. (tac. Gelii.) Tarv. Camp. oratione.

5. haec ei, Flor. Gotli. (tac. Gefn.) e, h. latius. Camp. latinis. injtitutionem. Turic. inftitutione cum Voir. 1. 5. dehet haheri. Guelf. d. hahere, Gotli. decet h, cf. 3 , 9, g- 8» 3» * *• "^c tam male, quam videbatur Gefnero, fi veniam fciibatur. cf. 9 , 4> 67. Tac. Ann. 15, 67. „nofci decvbat miliiaris viri fenfus incomtos ,,et validos."

6. fit ante. Sic Turic. Flor. (liic a pr. m.) Camp. cum Alm. Reliqui inferunt nohis. . aut translata. Camp. nec t, cum Bad. Bafil. Obr. male. in incipiendo.

,,eiret apud Ciceronem de ,,Oratore c. 2i. fq." Gefhc-

„lioc argumento. Sunt enim riis.

jjplufcula. Ita illud aptum, notare. cf. 1, 5> *?•

,,quod -TT^sxov vocat, tractac in Q, conciliando, cf. 4> 3> 9»

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 227

rando^ argiimentaiido tractabimus, neque de- currentes contexto nitore circuitus , ubi divi- denda erit caufa, et in partes fuas digerenda,

Guelf. Camp. omittunt praepolitionem cum Gotli. VoIT. 2. et edd. ante Stoer, acc. Roll. im-ponendo Goth. cum Vo/T. 2. verho Flor. a pr. m. decurrentes. Flor. Guelf.

Ambr. 2. decurrentis cum Goth. et edd. ante Burm. exc. Canip. Modo §. 4- agnofcentis quoque Ambr. 2. et mox ■partis, fed foJus. Nortrum et Rollinus reponi juITerat.

dividenda, Turic. dividendo. Guelf. videnda.

digerenda. Turic. Flor. digetidas. Alter a fcc. m. quan-

tractahimus. Non elt dubi- extendere etiam ad fequens

tandum , quin tractare hic decurrentes circuitus dicitBur-

plane dicatiir pro ufurpure, mannus, etfi nemo oblocutus

in quo cum haereret Rolli- elt, quicunqi:e tamen locura

nus, apfatimKi fuafit reponere. diligenter infpexerit, nequa-

Keque erat quod huc traheret quam probabit. Noluit Quin-

Buimannus eum tractandi tilianus fingula hic Terba op-

fignificatum, in quo eft reli- jjonere (quare errarunt, qui

giofa quaedam cura et dili- pro „aut nanslata" mallent

gentia, anxiumque, ut ipfe „nec t."), fed integras fenten-

dicit, examen, et de hoc qui- tias, velut neque — tractahi-

dem cf. nos ad 4 » ^» *Pi' nius , neque —^ dahimus, nec

Sufhcit quod tractare cft (malim neejue) — ficcahimus.

manu apprehendere, qua ra- Ita, puto, apparet, decurren-

tione arma tractare dicimus, tes quoque illos circuitus de-

unde facile elicitur, qua hic fiderare fuum verbum , nec

opus elt, ufus frequentis figni- poITe illo tractandi, quod ver-

ficatio. Hanc ipfam feorfim his alTjgnatimi erat, defungi.

ex hoc loco recenfet Forcel- Cujus necelTitatis imprimis

linus in v. , ufus ille adhi- admonet, quod poHremo loco

hendi verbo in declarando, itidem intercurrit uhi — erit,

quod recte in hac poteltate ficut et hic. Quale autem hoc

improbat Ruhnlienius, indi- fuerit verbum , equidem non

cante doctiHimo Schaefero ad dicam, cum nuUum fuccurrat

Dionyf. de Compof. p. ^i. adeo proprium aut ductibus

Quo hinc remittit Burm. 7, congruens, ut alTenfum im-

1, 20. tractare aliud eft. Sed peret. Interim fuadebo poft

fupereft aliquid, quod vetet digerenda inferere continuahi-

me acquiefcere in hoc loco. mus , in cujus claufula reli-

Quod enim tractarg rim fuun quis hic comparentibus nirai»

P a

&2ii M. FAB. QUINTILIANI

neque Immile atque quotidianum fermonisgea genus, et compofitione ipfa diffolutum, epi- logis dabimus, nec jocis laciimas, ubi opus 7 erit miferatione , ficcabimus. Nam ornatus omnis non tam fua, quam rei, cui adhibetur, conditione conftat: nec plus refert, quid dicas, quam quo loco. Sed totum hoc, apte dicere, non elocutionis tantum genere conftat, fed eft cum inventione commune. Nam fi tantum habent etiam verba momentum, quanto res ipfae majus? Quarum quae eflet obfervatio, fuis locis fubinde fubjecimus.

tum quidem agnofco, dlfenda. Guelf. Camp. dirigenda cum Goth. Voir. 2. Bodl. Andr. et aliquot Burm. cf. lO, 4, 1. item Drakenb. ad Liv. g, 22, 5. neque humile,

Turic. nege h. Flor. (a pr. m.) neget h. lacrimas,

uhi. Aldus, E.egio obfecutus, inferit nec Eadio recie impro« batus. ofus. Flor. (a pr. m.) potius.

7. omnis non tam. Camp. negationem omittit. totum. Turic. Flor. (hic a pr. m.) circum cum Alm. fed eft — commune. Turic. f. et cum inventione. Flor. f. et in inventione. Ab Alm. nonnifi exulnre dicitur vox commune. Goth. f. etiam c. i. c. cum Jenf. et edd, pofterr. ante Ald. An primitus fuit f eft commune inventioni ?

hahent. Guelf. haheat cum VofT. 1. 3. haheant Ambr. 2. cum Ald. res ipjae. Turic. Flor. (hic a pr. m.) re

in ipfa. Ambr. 2. r. ipfe. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. r. ipfa.

inajus. Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) magis cum VoIT. 1. 2. 3. et edd. ante Ald. Cor- lexit Piegius. fuhjecimus. Turic. fuhiemus, Camp.

fuhjiciemus.

fimili erroris caufa facile dc- compofitione — dijfolutum,

prehenditur. cf. 11, 3, 84« cf. 10, 4, 1. ubi habes ,,continuos et d. I." 7. conditione conftat —

Circuitus quidem pro periodis genere conftat. Vide mihi

dici nemo non videt, ct cf. iisdem vocibus iterandis non

$.49. parcentem ! cf. 10, 2, 12.

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 229

Illud elt diligentius docendum, eum demum s dicere apte, qui, non folum qiiid expediat^ fed etiam quid deceat^ infpexerit. Nec me fugit, plerumque liaec e.Te conjuncta. Nam quod decet, fere prodelt: neque alio magis animi judicum conciliari, aut, fi res in con- trarium tulit, alienari folent. Aliquando 9 tamen et haec diffentiunt. Quoties autem pugnabunt, ipfam utilitatem vincet quod decet. Nam quis nefcit, niliil magis profu- turum ad abfolutionem Socrati fuifTe, quam fi

g. diligentius. Turic. Flor. (hic a pr. m.) fuhdiligentis, Tubev lioc eminens natum fufpicor eodem errore, quo iftam paulo ante omiflionem, §. 6. poit digerenda. docendum.

Camp. dicendum (qui et mox omittit demurn^ cum Jenf. Tarv. quid exp. Turic. Camp. quod e. cum Goth.

fed etiam — conjuncta. Nam. Turic. Flor. (hic a pr. m., nec fortafTe omnia haec, fed poft deceat modo) omittunt. Alm. et ipfe ignorat liaec : infpexerit — conjuncta, Nam, (cf. lo, 7, 26.) Inter haec pro q. deceat Goth. (tac. Gefn.) q. decet. quod decet. Flor. (a fec. m.) Ambr. 2.

Camp. q. deceat cum Alm. (qui et quid) Vofl". 1. 2. 3. Goth. Jenf. Tarv. judicum. Flor. (qui et mox folet) Camp.

judicium cum VofT. 3. cui Burmannus, ut et aliquot praeterea noftri etiam in Declamm. locis, praefidium fruftra quaerit ex gramm.atica, remittens ille ad. VV. DD. notas in Declam.310. (p. Burm. 610.). Ti_ vide nos ad 2, 16, 4- ubi totum cap. 16. libri fec. de Aiialogia VofTiani confulendum.

9. profuturum ad ahfolutionem. Turic. Flor. profuturam ahf. Ex Alm. nil nifi profuturam. Camp. hoc fohim mutat, ut ahfolutioiiem praeferat. Socrati. Flor. Guelf.

3. quod decet, fere prodeft. bius , quam praedicit, quid

,,Vid. quae iaudamus ad S pr. facturus fit optimus quisque

„19." Gefnerus. orator, idemque vir.

g. vincet. Frufira Francius profuturum ad ahfolutionem

reponere volebat vincat, Socrati. De hac re vulgo

Neque enim tam fuadet Fa- nota omnia, et recte lectorem

230

M. FAB. QUINTILIANI

eflet ufus illo iudiciali genere defenfionis, et oratione funiniifira conciliaflet judicum ani- nios fibi, crimenque ipfum follicite redar- 10 guiflet? Verum id eum minirae decebat: ideoque fic egit, ut qui poenam fuam liono- ribus fummis eflet aeltimaturus. Maluit enirn vir fapientillimus , quod fupereflet ex vita, fibi perire, quam quod praeteriflet. Et quando ab liominibus fui temporis parum in- telligebatur, pofterorumfe judiciis refervavit, 963

Camp. Socratis cum etld. ante Bad. Noftrum tueri videtur

Turic. illo. Turic. Flor. ille. Guelf. omittit ufus.

1 o. ■pofterorum. Turic. Fior. Guelf. Canip. pofteriorum cum VoII. g.

Gefnerus remittit ad Apolo- giae Socratis Xenoplionteae principium , ubi in editione Bacliio - Zeuniana leferuntur veterum loca huc facientia ; item contulendi VV. DD. ad Diogenem Laertium 2, 40. Quod efi mox de Lyfia, cf. 2, i6, 50.

10. ■poenam — aeftiniatu- r us. Cum lites, id quod monet Gefnerus, dicantur aeftimari quinquaginta v. C. talentis, ingeniofe potuit a Fabio dici Socrates foenam (i. e. quod adverfarii impcritique cives poena dignum cenferent) aeftimajfe fummis honorihus, qui fibi victnm in Prylaneo publice pracbendum adjudi- caffet. Idem Gefnerus lioc noflri loco poenae vocabulum vindicari cenfet apud Cic. de

Or. 1, 54. contra Criticorum dubitationes, cui accedit Er- neftus.

jyjaluit — praeteriffst. Vix fublimius ullum et gravitatis plenius dictum reperias ex ingeniofis iliis et a periculo petitis (2, 11, 5.), quae vo- cantur c^J/^w^a. Doleas, quod fuam quodammodo vim in- fringit, fibique ipfc officit nolter mox eadem iterando. Neque cnini hrevi detrimen- to — ultimae fenectutis aevum feculorum omnium confecutus Sociates (quanquam et haec per fe cgregie dicuntur) quidqunm aliud eft, quam hoc ipfum, quod nunc laudamus. Et fecula illa mox quoque recurrunt §. 15. Praeltabat prius folum ponerc , quod haud dubie melius eft altero.

i

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 231

■brevi detrimento jam ultimae fenettutis aevtim feculomm omnium confecutus. Itaque 1« quamvis Lyfias, qui tum in dicendo praeftan- tiflimus liabebatur, defenfionem illi fcriptam obtulilfet, uti ea noluit : cum bonam quidem, fed parum fibi convenientem, judicalTet. Quo vel folo patet, non perfuadendi, fed bene dicendi finem in oratore fervandum, cum interim perfuadere deforme fit. !Non fuit hoc utile abfolutioni : fed, quod eft majus, homini fuit. Et nos fecundum communem potius la loquendi confuetudinem, quam ipfam verita- . tis regulam, divifione hac utimur, ut ab eo, quod deceat, utilitalem feparemus. Nifi forte prior ille Africanus, qui patria cedere, quam

11. qui tum. Infeiunt unus marg. Bafil. et ed. Giypli. (1536.) quod collaudat Buiin. Sed auctoritate eaiet.

ohtuUjJet, Sic Turic. Flor. (hic per j>) Anibr. 2. Gi|elf. Camp. cum Gotli. VolT. 2. et edd. ante Gryph. Reliqiii attulijfet. cum honam. Flor. Camp. infcrunt eam cum

Ald. Dicitur ea inferere Alm. (cf. §. g.) -perfuadendi,

Turic. jperfuadendum. interinu Camp. interdum.

abfolutioni. Flor. ahfolutione.

12. Et nos. Guelf. Etiam n. cum. Jenf. et edd. polterr. ante Ald. (qui omittit particulam.) Non displicet.

quam. Turic. omittit. Goth. pro quam cum dat quantum.

jam ultimae. Nifi abelTe confufione. cf. inter plurima

prius» transponi tamen veiim, 9, 4, loi. Saltem oratio

11. non -perfuadendi — in magis quam orator accedit ad

oratore feri^andum. Conferen- ilhid rhetorices vocabulum,

dam effe nofiri disputationem quo proprie indigebat locus

lib. 2. cap. 15. certatim nofter.

monent VV. DD. Vix tamen Non — ahfolutioni : fed —

hic acqiiiefco in oratore, pro homini. In homine cf. 6,

quo reponendum mihi vide- 3, 54. tur oratione , frequentilhma i2. Africanus, tjui patria.

fi3S M. FAB. QUINTILIANI

cum tribuno plebis liumillimo contendere de innocentia fua maluit, inutiliter fibi videtur confuluiffe: autr.Rutilius,vel cum illo paene Socratico genere defenfionis eft ufus, vel cum, revocante eum P. Sulla, manere in exilio maluit, quid fibi maxime conduceret, nefcie-

»3 bat. Hi vero parva illa, quae abjectiflimus quisque animus utilia credit, fi cum virtute conferantur, defpicienda judicaverunt: ideo- que perpetua feculorum admiratione cele- brantur. Neque nos fimus tam humiles, ut

14 quae laudamus, inutilia credamus. Sed hoc

Mox de inn. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) Ambr. 2. Guelf. Tarr. omittunt de cum VofT. i. 2. 3.

Rutil, vel, Turic. Flor. (hic a pr. m.) omittunt cum Alm. Sulla, Libri quidem mei et hic Sylla, nec

quidquam contra eos annotatur e Turic. Flor. Ambr. 2. ut nec ullo praeterea, ubi hoc nomen legitur, loco, vel ex his, vel cx Ambr. j. Sed vici/Tim quoque filent conferentes ad *i» ij 85' "bi repente Burm. et cum eo Gefn. Sullut fraeter 1, 4, 25. nam et ibi Sullae Burra. Gefn. fed Flor. Ambr. 1. Syllae. Turic, liletur. Veterem |formam fuilT» per U, argumento funt iixn fullaturit 8» 3> 32. 8» 6, 32, ubi nulla de U in vett. dubitatio ; cf. nos ad 5, 10, 30.

quid fihi. Turic. Fior. Guelf. Camp. quod f. cum Goth. Jenf. Tarv. Modo revocantem Flor.

13. fimus. Flor. Camp. funius cum Alm. Noftrum Turic. (cf. 5. 11.), quod praeftat.

14. h.oc. Ambr. 2. Gueif. omittunt cum Goth. Voir. 2.3,

„Enarrat Liv. 38» 51 fq." Huf/ZiuJ. cf.5, 2, 4. Repulfae

Gefnerus. adde et cap. 56. hujus, quam ab eoSulla tulit, item Gell. 4> ^S' Appian. gloriam celebrant et Seneca Syriac. c. 40» P- (Schweigh.) aliquot ibi pofitis locis et 597 feq, Ovidius ex Ponto i , 3»

63 — 66.

INST. ORATOR. LIB. XI, i.

"^OO

qualecunque discrimen raro admodum'evenit. Ceterum idem fere, ut dixi, in orani genere caufarum et proderit, et decebit. Elt autem, quod omnes et femper et ubique deceat, g^^facere ac dicere honefte: contraque neminem unquam ulio in loco, tuiyiter. Minora vero, quaeque funt ex mediis, plerumque funt talia, ut aliis fint contemnenda, aliis non fint, aut pro perfojia , tempore , loco , cai/fa magis ac

Ald. evenit, Arnhr. 2. Caitip. eveniet cum Gotli.

Voir. 3. ( an 2 ? ) Alcl. evenlret Guclf, cum VofT. 2. (au 3 ?). Ceterum. Flor. Anibr. 2. Guelf. omir-

tunt cum Goth. VoIT. 1. Mox Turic. id eft pro idem.

uhique deceat , facere. Sic Turic. Omittit Flor.

Jacere , fed a fec. m. eo loco reponit -perfuadere, Ambr. 2. Guelf. Camp. u. -perfuadere cum VolT. 5. et edd. (de Jenf. err. Gefn.) ante Grypli. exc. Bad. pr. qui noftrum , nifi quod decet. Ex Alm. refertur, deceat irajectum effe poft honefie. (cf. §. 15.) Goth. u. fuadere cum Voff. 1. et reliquis edd.

honefte : contraque. Camp. Ald. Bad. fec. Bafil. iuferunt honefteque deceat facere (pjaeter primum, ultimo loco ponen- tes deceat) cum aliquot apud Burm. :Mox edd. ante Gefn. liaec tantum inferunt, facere deceat , quae nullus agnofcit codex. unquam ullo. Sic Turic, Flor. Guelf. Gotli.

Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. ante Stoer. acc. RoU. Reliqui transponunt. Mox in omittunt Flor. (a pr. m.) Camp. cum VoIT. 1. quaeque. Camp. quae , quod volebat

Regius. -plerumque. Flor. (a fec. m. ) Ambr. 2.

Guelf. plura cum Goth. Voff. 2. Vall. Bern. Jenf. et edd. pofterr. ante Gibf. exc. Ald. Balil. Gryph. talia, ut.

Turic. alii aut. contemnenda. Sic (nifi quod per p

poft ift) Turic. Flor. (hic a pr. m.) cum Alm. Reliqui con-

14. ut dixi. $. 8- ^^ mediis. Ita medias artes

Eft autem — honeft e.^Recte dixit 2, 20, 1. quae neque

Gefnerus confert §. 42. Mox laudari per fc neque vitupsrari

poft contraque an forte exci- pujjent.

dit quod? contemnenda. cf. 5» *3» 22i

2^54 M- FAB. QUINTILIANI

minus vel excufata debeaut videri, vel repre- 15 liendenda. Cum dicamus autem de rebus aut alienis, aut noftris, dividenda ratio eft eorum, dum fciamus pleraque neutro loco convenire. Imprimis igitur omnis fui vitiofa jactatio eft, eloquentiae tamen in oratore praecipue; aftertque audientibus non faftidium modo,

cedenda. excufata. Sic Tiiric. Flor, Ambr. 2. Guelf,

Camp. cum Alm. Voff. 1. 2. 3. Goth. Colb. Bern. et edd. ante Stoer. Reliqui excufanda. Mox Camp. dehent. Sed Bern. pro m, ac ni. vel e. modo m. vel ni. e.

15. tamen in oratore — audientihus non faftidium. Turic. Flor. (etfi. hic mentionihus , iiec appaiet, an det non ; fed omnia vulgata habet a fec. m.) t. entionihus non f. cum A\m. Modo eloquentiae omittit Camp. DifTidendum fane eft fup- plementis iis, quae recentiores praeftant Codd. et iilud ,,z/t jfOratore -praecipue" fupervacuum poteft videri, quippe cujus vis ipfa lateat in elloquentiae vocabulo. Deinde, nifi forte fuperftitiofa reterum libb. reverentia labor, affert non efTe illud, quod requirebatur, verbum dixerim, fed magnopere languere. IMovet expectabas, veliit eft '2, 4» 29 ; quanquam non nego fimilem fere ufum verbi 11, 3, 5, Neque tamen, G. maxime haec recte a me fentiuntur, expedio et eruo loci conftitutionem, quae vetuftiflimorum Codd. veftigia referat;

excufata. IMagis pro nomine (\i. e. pleraque) neque ab li-

lioc accipiendum quam pro tigatore proferenda, neque ab

participio. advocato.

15. loco. Attende hoc fere DJfzo/a jactat/o. „Cic. Divin.

diei hic pro -perfona. Qui ,,in Caec. 11. Cum omnis ar"

enim fua tractat, alio eft loco ,,rogantia odiofa eft, tum illa

quam qui aliena. Agitur hoc „ingenii atque sloquentias

praecepto de eo quod in „multo moleftijfima. Id. Orat.

crando aut iit litigatores di- „42. Eloquentiam illi ipfi qui

cimus, aut ut advocati, cf. 4» „confecuti funt, tanien ea fe

1, 45. 46. 6, 2, 56. item hic „valere difjimulant etc, plura

§• 38' 55- 59- 84- Hoc fi anira- „enim funt ibi patre eloquen-

advertifTet Gedoynus , non ,,tiae digniihma." Gefnerus. erat, quod haereret in verbis eloquentiae tamen — audi-

hisce. Sunt autem multa entihus. cf. not, crit.

INST. ORATOJR. LIB. XI, i. 235.

fed plerumque etiam odium. Habet enim i6 mens noftra natura fublime quiddam et erectum, et impatiens fuperioris. Ideoque abjectos, aut fummittentes fe, libenter alle- vamus? quia lioc facere tanquam majores videmur: et, quoties discellit aemulatio, fuccedit liumanitas. At qui fe fupra modum extollit, premere ac defpicere creditur, nec tam fe majorem, quam minores ceteros facere. Inde invident liumiliores (nam lioc vitium elt 17 eorum , qui nec cedere volunt, nec poflunt contenclere), rident fuperiores, improbant boni. Plerumque vero deprehendas arrogan-

quicl in iftis tionihus (pii enim eft a tamcn') lateat nequaqnara comminifcens. Cave tironibus inde exculpas, quoium nulla liic ratio. Illud fatis intelligere videor, fui e[[e delendum, quippe natum ex ma!e geniinatis vicinis inter fe litteris. Eloqueiitiae enim genitivus non recte procedit, cum jam alter auditus eix fui , nec locus convenit roci diremtae ab co unde pendet: jactatio. Alia res eft §. 50. Totum hunc fenfimi, vitiofa — humanitas, exliibet Floiilegium Santenianuin. In quo quidem omittuntui, fed confulto, eloquentiae — prac cipue et pro ahj. aut elt a. et, et in fine humilitas (monachimi decente vitio) fcribitur (cf. 9, 4, 880' Cetera congruunC receptae. Sententiae caufa Almelovenus comparat 1, 6, 40. ubi tamen longe minus odiojum quam hic odium. Etiaia /J, 1, 9. habes jactationem elocjuentiae.

16. erectum. Turic. Flor. (hic a pr. m.) Camp. rectum cum Alm. cf. 11, 3, 72.

17. nam hoc vitium. Sic Flor. (a fec. ra.) Camp. Ald. BaCil. Gryp]i. cum Vafcof. Steph. Roll. Cajiper. Scd Turic. Flor. nam hoc Ojfficium. OfHciunt fibi invicem nam et H (cf. 9, 4» i4oO> et officium faciie oriebatur ex hoc vitium. lUud ex Alm. quoque refertur, nam non item (cf. §. 14.).

honi. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Camj^. cum Goth.

17. invident humiliores — honi. Hac , quam Capper. rident fuperiores , improhant fignavit, parenthefi apparet

s,i6

M. FAB. QUINTILIANI

tium falfam de fe opinionem: fed in veris quoque fufficit confcientia. Reprelienfus eftges in liac parte non mediocriter Cicero, quan- quam is quidem rerum a fe geftarum major. quani eloquentiae fuit in orationibus ^tique >8 jactator. Et plerumque illud quoque non

VolT. 2. Vall. Alm. Locat, Venet. Rufc. Obr. Roll. Capper, Gefn. Bip. Sed Guelf. honis cura Jeuf. Tarv. Reliqui hcnos. Noftrum Tolebat et Regius. falfam. Sic Flor.

Camp. cum Bodl. Andr. Ald. Vidov. falfum Turic. Reliqui fallacem. de fe. Ambr. 2, Gueif. omittunt cum

Gotli. VofT. 1. 2. 5. in veris. Sic Turic. Flor.

Ambr. 2. Guelf. Camp, cum Gotli. VoIT. 2. cum edd. ante Grypli. acc. Obr. Gefn. Bip. in his veris VoIT. 1. 3. Reliqui in his veri. major quum. Ambr. 2. omittit, relict»

lacuna.

1 g. Et •plerumque, Sic Turic. Flor. Goth. (tac, Gefu.) Camp,

coiitinuari ifia , invident — rident — improhant ; falva et eleganti fiructura. Vulgo, quae et mea primum erat xatio, vitium refertur ad id quod proprie hic tractatur, jactationis vitium, ficut ali- quoties , quorum maxime iliud fit, quod reprehendat, folet fubjicere nofter, velut ao, 2, 16. Sed primum vix poteft demonftrari, eos qui fe fupra modum attollant omnes elTe tales, ut nec cedere velint iiec pojjint contendere , deinde nonnifi trajiciendo vocabula plura talis contingit interpre- tatio ; et fuafit ejusmodi quid Burmannus, duriore fane nec facile probanda medicina. Sine nam tamen procedere nequaquam poteft interjecta

haec fententia. Cum illo, ut carere poteramus hoc addita- mento, ita fua fe illud tuetur elegantia et proprietate.

in tieris quoque. Intel- lige „in veris rebus" vel, quod commendat Gefnerus, „eloquentiae honis."

Reprehenfus — Cicero, Te- Item hujusmodi de Cicerone judicii Pfeudo-Turnebus de- monftrat Plutarchum in com- paratione Demofthenis et Tullii, Is quidem contra quam nofter rikiVTwv 5s ait ou roc iqyoc. v.a;t rtxq ir^ai^iig /xovov, «XXi Ka< TOuj koyovi siraivsl roiig st^i)fji.svovi Cir avrov y.al yiy§oifji//.ivovg, wffirjo ^lffon^aTst y.a) Ava^tfxivsi toTj ac(piaTa~ki htocfxit^a^ivofxtvoi , oCi rov 'F«- fXKiMV lHjfxov ayuv at<«u vi«J

I

INST. ORATOR. LIB. XI, i. £57

fine aliqua ratione fecit. Aut enim tuebatur eos, quibus erat adjutoribus ufus in oppri- menda conjuratione, aut refpondebat in- vidiae: cui tamen non fuit par, fervatae patriae poenam palTus exilium: ut illorum, quae egerat in confulatu, frequens comrae- moratio poflit videri non gloriae magis, quara defenfioni, data. Eloquentiam quidem cum 19 pleniflimam diverfae partis advocatis conce- deret, fibi nunquam in agendo immodice

Ac p. Guelf. Jenf. (lac. Gefii.) cum edd. ante Stoer. Reliqui At p. Ambr. 2. omittit haec omnia, utiejue — quoque, cum lacuna item. fecit. Tuiic. Flor. Jacit cum Alra.

Vofl". 2. Gotli. Jenf. et edd. pofterr. ante Ald. acc. Bad. pr. ut et infra §. 43. Turic. fecit. Hic VoIT. 3. veliementer turbare et mutilare orationem dicitur. adjutorihus

ufus, Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. Reliqui u. a. Mox in omittunt Turic. Flor. (liic a pr. manu). Hic quoque Ambr. 2. pro enim — erat dat in et mox lacuna intercedento a. u. i. o. , iterum poit aliquod intervallum -pondehat. In altera omiiTione peccare dicuntur idem VolT. 1. 3. fed line lacimae mentione, ex quibus refertur jjonchat, unde aliquid cxculpere conatur Burmannus ; frultra ille. Nobis animad- vertenda eft Ambr. 2. et Voflianorum 1, 3. confpiiatio. Nihil ejusmodi in Guelf. in confulatu. Ambr. 2.

confula. VoIT. j. 3. confulatu. Guelf. Exc. Santen. conful oiim Goth. VoIT. 2.

19. concederet, fihi nunqnani. Turic. Flor. concedere f. omilTo nunquam, quod et abeit ab Alm. fed a fec. m. reponit

cf^ouv. Vocem vtique , quae utique •pro duntaxat : cf. mox TOOx legitur, aftringes ad in §. 21.

orationihus , ut, etiamfi forte

,. r ., j. . , 18. Telpondehat. ci. Silt"^^'

m alio fcribendi genere vel o jt v.»» /» t

cloquentiam jactaverit Cicero, 19. diverfae partis advoca-

in orationibus faltem niliil tis, Velut HortenCio Pro

ejusmodi fecerit. Eft igitur Quintio.

asa M. l'AB. QUiNTlLIANI

arrogavit. Illius funt enim, Si, judices, in" gejiii mei^ quod Jentio quam Jit exigiium. et, Quo ingenio minus poJTum^ Jubjidium mihi

2o diligenLia comparavi. Quin etiam contra Q. Caeciliura de accufatore in Verrem confti- tuendo, quamvis raultum ellet in lioc quoque momenti, uter ad agendum magis idoneus veniret, dicendi tamen facultatem magis illi detraxit, quam arrogavit fibi : Jeque non con- Jecutum^ jed omniaj eciJTe^ ut poJTet eam con-

siijequi^ dixit. In epiftoiis aliquando familia-

Flor. arrogavlt. Turic. ititerrcgavit. Flor. (a pr. m.^

inrogavit. Alni. introgavit. eniin, Si, judices, ingenii

mei. Sic Flor. (quauquam non doceor , an mei liabeat) Ambr. 2. (liic quidem ingeni). Sed Turic. ex liisce profcri- bit enim cum VoIT. 3. et Guelf. ut ojnnor, neque enim fatis clare notavi. lllius enini fi jud. i. mei Bern. Omittunt Goth. VoIT. 2. funt enim, et videtur, id quod ex VoIT. s. xeferunt, etiam Gotli. dare ingcnii niei. Camp, funt fi cjuid eft in me ing. jud. Reliqui f. enim fi quid eft iii me ing, jud. cf. 11, 3, 97. Duplex I fjenitivi iu Cicerone non tulerim, in Quintiliano referente Ciceronem libentiflime. cf. praef. noftr. p. LXXV. et, Quo ingenio minus. Sic Tujic.

Flor. (hic quidem poffum antevertit vocabulo minus) Ald. Conlentiunt Ambr. 2. Guelf. Vofl". 3. Eern. Jenf. et edd. pofierr. ante Ald. qui tanien pro tfuo dant ijuod; item Camp. Goih. (err. Gefn.) Vofl. 2. Vall. fed quia exhibentes pro quo. Pieliqui et nam quo m. i. diligentia. Tuiic. Camp.

diligentiam. Ald. fuhfidio — diligentiam cum Bad. Bafil. et edd. Cic.

20. magls idoneus. Flor. minus i. non confecutum,

fed omnia. Flor. n. fecus o. a fec. m. n. c, o. Mox ea pro eam idem cum Camp. Sed Ambr. 2. etiam.

lllius funt — comparavi. pro Archia ; mutata iila pau- Priiicipia funt vel ex princi- lum ab iis quae legimus in piib Quintianae et orationis nollris edd.

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 239

riter apud amicos, iioniiunquam in dialogis, aliena tamen perfona, verum de eloquentia fua dicit. Et aperte tameii gloriari, nefcio an fit magis tolerabile vel ipfa vitii hujus fimplicitate ; quam illa in jactatione perverfa, fi abundans opibus pauperem fe, nobilis ob- fcurum, et potens infirmum, et difertus im- peritum plane et infantem vocet. Ambitiofum

21. aliena. Ainbr. 2. Guelf. oniittunt cum VoIT. i. 3. Jcnf. et pofterr. ante Ald. fuh Goth. (tac. Gefn.)

tamen. Goth. cum, cum Jenf. et edd. polterr. ante Ald.

veiuin — gloiiari. Inieijecta oniittunt Turic. 1 lor. (hic a pr. ni.) cum Alm. Kapp. ipja vitii. Turic. Flor.

(nifi quod ex hoc cupit^ i. alia cupi cum Alm. i. illa v. Camp. cum Ald. Vidov. illa in jactations. Sic Tiuic.

Flor. Reliqui omittimt in. fe, nohilis. Turic. fed n.

Flor. // n. Nobiscuni faciunt Abn. Vafcof. Steph. Capper, Gefn. Bip. Reliqui et fcripti et excufi inferunt neget, Camp. .Tteget fi. infirmum, et difertus. Bad. inferit i. ^uam

fi fe d. cum pofteri'. ante Capper. Ipfe fane Bad. invexit hoc, fed ut 3 eniedium, fi retineretur neget, quod ipfum iniproba- bat; et fic fuadens, nec recipiens tanien, pro fi ante abun- dans. Gefnerus, carens ille prima Badii ed., auctorem hunc perverfae quae obtinebat fcripturae fufpicatur ; fed recta ante fe reftituentem Capper. tacet. vocet. Turic. Flor,

(hic a pr. m.) vocent. Ambitiofum. Sic Turic. Flor.

Reliqui Amhitiofijfimum,

21. illa in jactatione per- Amhitiofum. Plane pro

verfa. Neutro genere accipe fuperhum. cf. §. 50. 67. 12,

illa perverfa , nec quidquam 1 1, 14. et aliquot Senecae loca

ofFendet in loco , quem varie in epiftolis p. Bip. 407- 4o3»

tentarunt VV. DD. cum abef- bis. 410. Martial. 9, 63. itcm

fet in pi aepofitio- Simplicita- nos ad 6 , 4 , 6. Deridetur

ttm vide ad 2 , 2 , 5. et cf. auditor, cum quem divitem

Juvenalem 2, i}J. „Horum novit is ei fe pauperem ven-

j,/impZicjtaJ miferabiiis.'' ditat, ne fperans quidem

uUum mendncii fucceilum.

fl4p M. FAB. QUINTILIANI

fi2 gloriandi geiius elt, etiam deridere. Ab aliisgCe ergo laudemur. Nam ipfos, ut Demoltlienes ait, evuhejcere, etiam cum ab aliis laudabimury decet. ISleque hoc dico, non aliquando de rebus a fe geltis oratori efle dicendum, ficut eidem Demoftheni pro Ctefiphonte: quod tamen ita emendavit, ut necelTitatem id faciendi oltenderet, invidiamque omnem in

2 5 eum regereret, qui hoc fe coegiOfet. Et M. Tullius faepe dicit de opprefla conjura- tione Catilinae; fed modo id virtuti fenatus, modo providentiae deorum immortalium allignat. Plerumque contra inimicos atque

22. Ah aliis ergo. Turic. alia ah illis cum Alm. fed Flor. (a pr. m.) alia ah aliis, (cf. §. 17.) Illud confulto novatum puto, quod iuFloiilegio eft, ah aliis laudari merea- miir , ut mox nam nos eruh. eruhefcere, etiam cuin. Turic. e. id jam et c. Flor. e. etiam et c. laudahimiir, Guelf. laudamur cum Jenf. et pofterr. edd. ante Stoer. exc. Ald. hoc fe cocgiffet. Guelf. Excerpta Santcniana haec f. dicere c. Obr. noflris fubjicit eloqui. Burmannus Gro- novium appellat ad Liv. 4, 26, 10. ubi etiam copiofior Drakenb.

23. fed modo. Turic. inferit id, quod modo ante faciendi omittit Flor. a pr. m. Semel id liic ponit Camp. ante modo.

22. ut Demofihenes ait. ,,ganter ipfe caufam dicit pro pro Corona p. Rsli. 270. woD j.Domo c. 55. Quis miquam i's vixibiiixg coi SklAig [AV/ia&?)Vo.i; „audivit, cum e°o de me nifi v)q rujv ywsv cuf aAvj^iJuf rsTij^i)- ,,coactus ac neceffario dicerem? jtoTwv ovV ctv tis uvot Ts^i ,,etc." Gefnerus. Haec iis ftJreC TctoZrov ovhtv, akXoc y.av quidem, qui cum Marclando sT«fioy XsyovTog i^vS^idffstiv. faciunt, minus ad rem perti- Alter locus ejusdem eft ora- nere videbuntur. Fateor tionis in principio p. ib. 226. autem fcabri aliquid me fen- ay. tire iu Quintiliani oratione.

23. £t M. Tullius, „Ele- Qiiid elt quod id fequitur

INST. ORATOR. LIB. XI, i. £41

obtrectatores plus vindicat Hbi, Erant enim tuenda, cum objicerentur. In carminibus ^4 utinam peperciflet, quae non defierunt carpere maligni,

Cedant arma togae^ concedat laurea linguae» et

O fortunatam natam me conjule Jiomam.

Erant — ohjicerentur. TuriG. erat — ohiceretur. 24- laurea linguae. Turic. Flor. laudare. Hle fubjicic at linuae , criticani annotationem (cf. lo, 7, CQO; iiic

praecedente op-prejfa conjura- tione? Nec pluralem illum facile concoquo, Erant — oh- jicerentur. An reponemus haec: j.fed" (inteilige eam i. opprelTam conj.) ,,modo — • j.affignat. Plerumque — vin- ,,dicat. — Erat -— objicere- ,,tur." ut iterum intelligatur opprejja conj. cf. nott. crltt.

2 4- I"^ carminihus. Aptius videtur itrui locus , omifTa praepofitione , iit carminihus fiat dativus ; neque enim fa- cile intelligitur , cui tandem rei parcere debuerit Cicero, nifi forte fuis laudihus , fed nemo taba lectori fubaudien- da reliquerit. Verfus illi tot calumniis adverfariorum ob- noxii praeterea leguntur alter apud ipfum Cic. In Pif. c. 30. et Philipp. 2 , 8- aJter apud Juvenalem 10, i22. itcra noltrum 9, 4, 4^« EITe de- promtos ex carmine heroico de fuo confulaiu vel de fuis temporihus , fatis apparet. Nec dubito, qnia hi tituli

Tom. IF.

fint ejusdem operis, cum Manutius diverfa carmina cxiftimet ad Familiar. 1 , g. p. Graev. 91. Nihildum con- didiHe de rebus fuis Cicero- nem, aperte coliigo ex epi- ftola ad Luccejum Famill. 5, i2. quae fcripta eft ColT. Lentulo Marcellino et Mar- cio Phiiippo A. V. C. 697. Quod tertium ponit nolter, numeris refolutis , ex eodem opere decerptum facile credo, miror tamen, quare maluerit Qu. deliruere metra. Huc quoque aliquid ex illa pro domo oratione conlertGefne- rus, nec tamen fatis mani- fefto cum noliris conjunctum, cum ibi c, 34. Clodius ir- ridere fingatur, quod Cicero foleat dieere, fe Jovem elle, Minervam autem fororem fuam. Qui fint Graeci, quo- rum excmpla fecutus fit Ci- cero , non cquidem dixerim. Pericles enim ille Olympius et Afpafia Juno (cf. 2, 16, 19.) huc facere non videntur ;

2^2 M. FAB. QUINTILIANI

Et, Jovem illum, a quo in concilium deorvm advocatur. et, Minervam^ quae artes eum docuit: quae fibi ille, fecutus quaedam Grae*

25 corum exempla, permiferat. Verum eloquen- tiae ut indecora jactatio, ita nonnunquam concedenda fiducia eft. iSiam quis reprelien- dat liaec ? Quid putem ? contemtumne me ? Non video nec in vita^ nec in gratia, nec in rehus geftis^ nec in hac mea inediocritate in"

i^ genii^ quid defpicere poJp.t ylntonius. Et

noflruin a fec. in. Noftruin praeiiare illi altcri, laurea laudi, quod eft in libris Cic. in Pif. ex ipf» dicti latione nemo neget, aftipulante etiam Plutarcho in comparatione Cic. et Dera. 2. ; fed locus Pifonianus laudem retinere paene cogit. Poft noftras voces et oniittunt Turic. Flor. Camp. Contra O defiderant Ambr. 2. Guelf. cum VoIT. 1. 5. m conc.

Pracpofitionem omittunt Ambr. 2. Guclf. loann. (tac. Gibf.) cum VoIT. 1. 3. advocatur. Turic. advocatus cum

Alm. Sed Flor. vocatus. (cf. §. 22.) quae artes eunt

doeuit. Sic Turic. q. a. e. edocuit Guelf. q. e. a. edocuit Ambr. 2. cum Alm. non Flor. q. a. e. omnes d. Camp. q. e. a. edocuit Jenf. (tac. Gefn.) cum pofterr. ante Grypli. exc. Ald. qui cum reliquis q. omnes e. a. edocuit.

25. ita nonnunquam. Sic Turic. Flor. Camp. cum Alm. ita oniittunt Ambr. 2. Guelf. cum VolT. 5. Reliqui fic n.

reprehendat. Tuiic. rcprehendetur. Flor. Camp. repre- Jiendet. Alm. reprehendatur (cf. S^O- "^*^ '" vitOt

nec in gratia. Tuiic. Flor. (hic a pr. m.) Camp. bis omit- tunt in, Alm. antc gr.

etiam minus Pififtratus a Mi- expertiis erat 9, 5, 94. Quod

nerva reductus. Minervae iu altero , qui hic fequitur,

proprium Ciceroni cultum loco non tam eloquentiam

recte demonftrat Gefnerus, de laudari monet Gefnerus, quam

quo vide Cic. de Legg. 2, 17. ubeitatem materiae, recte id

Dion. CafT. 33, 17. quidem animadvertitur, fed

25. Quid -putem? Philipp. ineft tamen etiam facundiae

2, 1. Similem Antonii, fed fuae confcientia, quam com-

patrui, fuperbiam ipfe Cicevo modiillme diilimulata.

INST. ORATOR, LIB. XI, i. 243

paulo poft apertius : ^n decertare mecum sGjvohiit contejitione dicendi? Hoc qiddem bene- ficiiim eft. Quid enim plenins^ c/idd uberius^ cjuam mihi., et pro me^ et contra yintoidum t/zc^re PArrogantes et illi, qui fe judicafTe de 27 caufa, iiec aliter afFuturos fuiHe propoiiuut. Nam et iiiviti judices audiunt praefumentem partes fuas: nec lioc oratori contingere inter adverfarios, quod Pytliagorae inter difcipu- los, potelt, Ipje dixit. Sed iitud magis minusve vitiofuni elt pro perfonis dicentium. Defenditur enim aliquatenus aetate , digni' 23 tate^ auctoritate : quae tamen vix in ullo tanta fuerint, ut non lioc aifirmationis genus tem-

2.6. mihi, et ■pro. Sic Turic. Flor. Camp. cum Alm. et libris Cic. quani{iiam noltri mox omittunt et, male. Reliqui hic ignorant et. Pro uherius Ilor. verius cum Alm. (ut et mox 32. veriora Turic. Flor,} ; fed ex hoc ante infertum alia affertur.

27. affuturos. Obr. eam tuituros, mira audacia.

inviti judices. Turic. inutium d. Flor, noitrum, fed a rec. manu iu loco rafo. nec hoc. Turic. Flor. Guel^

ng hoc. difcipulof, potejt. Sic Turic. Flor. cum ALm.

Fieliqui inferunt contlgit. Camp. eliam ■pJiilofophos dat pro difc. minusve vitiofum. Flor. (a pr. m.) in ufu

vitiorum.

2S. quae tamen, Turic. quantum cum Alm. (cf. 25.) Scd Flor. quae tanta. fuerint. Turic. Flor. fuerunt.

ZJ.-proponunt.^Nove dictum judicibus arrogantes illi, fe

videtur, Accedit 12,1,15. fed fui litigatoris jultam agnolTe

ipfum mollius nofiro. Appa- vel petitionem yel defenfio-

ret ibi maxime ufum hunc nem ; ni feciffent, ne acturos

verbi effe rhetoribus peculia- quidem fuiffe ; nunc illico

rem, qualem vidimus lib. 4. probaturos talem.

c. 4- ^^ ipf^ igitur caufae praefumentem. ef, lO, 5» 4*

propofitione hoc praedicunt item 3, 6, 35.

Q 2

544- ^- FAB. QUINTILIANI

perandum fit aliqua mocieratione, ficut omnia, in quibus patronus argumentum ex fe ipfo petet. Fuiflet tumidius, fi accipiendum cri- minis loco negalTet Cicero, Equilis Romani efle filium, fe defendente? At iile fecit lioc etiam favorabile, conjungendo cum judicibus dignitatem fuam. EquiLis aiitem l\omani ejje filium^ criminis loco poni ab acciijatoribus^ neque vobis judicantibus oportuit^ neque dejen" tg dentibus nobis. Impudens, tumuliuofa, ira- cunda actio, omnibus indecora: fed ut quis- que aetate, dignitate, ufu praecedit, magis in ea reprehendendus. Videas auteni rixalores quosdara neque judicum reverentia, neque

Camp. fuerit. -petet. Tuiffet. Sic TutIc. Flor. (hio

a pr. m.) Reliqui infejunt (^uod. Ji accipiendum cri'

minis. Sic Turic. Flor. (liic a pr. m.); pro acc. Alm. dec. Pveliqui interjectum omittiuit. Camp. nifi pro fi cum Goth. et fec. m. Vallenfis. loco riegaffet. Sic Turic. Flor.

(liic a pr. m. ) Ambr. 2. Guelf. cum Goth. Jenf. et edd. polterr. ante Bafil. Reliqui inferunt ejfe, quorum recenferi et Camp. miror ; fed me dormitaffe fufpicor. autem

Romani. Transponunt Turic. Flor. Guelf. vobis

judicantihus. Sic Turic. Flor. Camp. cum Alm. Bodl. Andr. Aid, Reliqui his j. cum libris Cic.

2g. dignitate, ufu. Turic. dignitatem fuam u. cum Alm. (cf. 23.) Nil nifi fuam inferit Ilor. reprehendendus.

Flor. reprehendens cum Ambr. 2. (niS quod reprendens") Goth. reprehendes Gueif. cum Jenl. et edd. polterr. ante

0,%. Equitis autemRom.Cxc. 29. Videas — rixatores.

Pro Coelio c. 2. Aliquid Gmile horum vide

lib. 6. cap, 4.

INST. ORATOR. LIB. XI, i, 245

agendi more ac modo, contlneri: quo ab ipfo mentis habitu manifeltum fit, tam in fuici- piendis, quam in agendis caufis nihil penfi habere. Profert enim mores plerumque 30 oratio, et animi fecreta detegit. Nec fine S^scaufa Graeci prodiderunt, Ut vwat, qnemque etiam dicere. Humiliora illa vitia : fummiira adulatio, afFectata fcurrilitas, in rebus ac ver- bis parum modeflis ac pudicis vilis pudor, in omni negotio neglecta auctoritas ; quae fere accidunt iis, qui nimium aut blandi efle, aut ridiculi volunt. Ipfum etiam eloquentiae 31 genus alios aliud decet, Nara neque tam ■ plenum, et erectum, et audax, et praecultum

Ald. more ac. Turic. Flor. (liic a pr. m.) omittunt

cum Alm. Recte tenet Buitii. Praecipue enim neceffarium more, quod alterum magis fecum tiahit, quam ut po/Iit illud Cne hoc ferri. Camp. noltra verba pofteriore loco ponit et xnodo judiciorum TpTO judicum. contineri : quo ah ipfo,

Sic Turic. Camp. cum Alm. c. quo i-pfo Ambr. 2. Gueif. cum Bern. et quo ah ipfo Flor. (juos ipfo Andr. Ald. Gibf. Reli^ut «I (juo ipfo.

30. vivat. Turic. juhant. Flor. ("a pr. m.) jubeat. Guelf, Camp. juvat cum Goth. Jenf. Tarv. etium abeft a Turic. Flor. (a pr. m.) Camp. pro eo et Guelf. ac verhis.

Ambr. 2. Guelf. omittiint. vilis. Tiiric. verhis cum

Alm. ni(i quod hic per compendium.

3j. praecultum. Goth. petulcum. NonniE cafum inter- pretor. percultum Obr. maie. Non inauditum elt yocabulum

30. Graeci prodiderunt. So- tum afferunt, Eralinum in •

loni tribuitur fententia tov Adagg. i, 6, 5°' Menag. ad

Xiyov s*5uuXov «?v«« roJv i'^ywv, Laert. 1 , 58* Davil. ad Cic.

vel, olog 6 r^iirog, roiovrcj tn^at Tufc. 5> 16. xftj Tov Ao-yov. Vide, qui hacc vilis pudor. Attende nomen

indicant et aliter quoque ab adjectivum poteltate particl-

aliis eundem fenfum enuiitia- pii ufurpatum.

246 M. FAB. QUINTILIANI

fenibus convenerit, quam prelTum, et mlte, et limatum, et quale intelligi vult Cicero, cum dicit, orationem fuam coepifle canejcere; ficut veftibus quoque non purpura coccoque 32 fulgentibus illa aetas fatis apta fit. In juve- nibus etiam uberiora paulo, et paene pericli- tantia feruntur. At in iisdem ficcum, et fol- licitum, et contractum dicendi propofitum, plerumque aftectatione ipfa feveritatis invi- fum elt: quando etiam morum fenilis aucto- ritas immatura adolefcentibus creditur.

jioItruTn. convenerit. Turic. com<eniret cum Alm.

Sed Flor, cojivenit (cf. 29.). Camp. conveniet.

vult — canefccre. Turic. Flor. (liic a pr. m.) omittunt cum Alm. Modo iidem quali. Guelf, autem ante eam vocem omittit et. coccoque. Gotli. Jenf. crocoque cunc

Tarv. Loc. Ven. Ru.'c. j,Non aufim damnare antiquara ,,lectionem crocoque. Phrygibus objicitur Aen. 9, 61 4- 'picta ,,croco et fulgenti murice veftis," Gefue] us. Plurimi vetuftifll- micjue coccuni tuentur, et elt ufitata conjunctio mentionis purpurae coccique.

52. propofitum, plerumque. Turic. omittit, fed Flor. prius modo (a pr. m.) cum Alm. affectione uterque.

auctoritas. Turic. Flor. (liic a pr. m.) auctor cum Alm.

immatura adolefcentiuus. Sic Turic. Fior. Camp. Reliqui inferunt in.

»

31. coepiffe canefcere. Vide quando etiam morum. Con- Cic. Brut. c. 2. junctionis eadem vis eft quae

32. paene periclitantia. cf. alterius quoniam , ct graecae 10, 1, r2i. Apparet per/c/z- lirii (non 7«?), in quibus taniia ipfa vitiofa judicari, ut fignificatur ejus quod argu- quae in nugas illas magnificas menti loco tangitur inter jam abierint ; quare ca, quae omnes pervulgata notitia. juventuti poffunt concedi et Commonefacit quaQ illud gloriae duci, dicuutur paene quando lectoi em rationis ejus, periclitari. quam alibi faepe jam exper-

propofitum. cf. 9, 4» ^9« ^^^ ^^^- Nam li, id quod

INST. ORATOR. LIB. XI, i. £/f7

Simpliciora militares decent. Pliilofopliiam ex 33 profeflo, ut quidam faciunt, ofcentantibus, parum decori funt plerique orationis ornatus, maximeque ex alfectibus, qnos illi vitia dicunt. Verba quoque exquifitiora, et com- pofitio numerofa tali propofito diverfa. Non 34 enim fola illa laetiora, qualia a Cicerone dicuntur, Saxa atqne Jolitudines voci rejpon- clejit ; fed etiam illa, quanquam plena fangui- nis, J^os eiiim jam^ yilhani tumiili atque luci^ n:)OS ^ inquam^ imploro atque teftor , vosque^ yiihanorum ohrutae arae\ Jacrorum populi

33. dicunt. Camp. dehsut.

Z/\. foJu. Sic Turic. Flor. Goth. (tac. Gefn. fed pofte- liorum uterque ?. pr. m.) Guelf. Caiup. Pieliqui folum, ohrutae. Ambr, 2. ohtrutae. Camp. o Brute.

vulgo fentitur, ne mores qui- (3eni feveriirimi placent in adolefcentibus , veiut intem- pefuvi neque huic aetati de- biti, quanto minus orationis feretur gr.ivitas ea, quae aut ingenio carentem arguat aut fraudis f?.ciat fufpicionem.

33. Sinipliciora militares. Apparet fingulis et aetatibus et conditionibus fua dicendi genera accommodari, qua iu re milites tam brevi men- tione dimitti doleo et miror ; fed feflinat nolter ad iilam fatis fibi invifam philofoplio- rum nationem. cf. 10, 1, 55. et mox §. 34- harbam atque triftitiam. Sim-pliciora liic accipio non quidem de aninio, ut modo §. 21. fed de artifi-

cii rhetorici mafculo quodani ncglectu, et eft proba, in fumma brcvitate, praeceptio. cf. $. 45-

illi vitia dicunt. Reponen- dum cenfeo ducunt. ci. 6, 1, 7. ad fententiam.

34. Saxa — Alhani. Cic. pro Arch. g. pro INIil. 31. Al- tera haec ex Miloniana „quavquam plena fanguinis" dicuntur a noftro propterea, quod funt fevera et paene ficca, fi cum laetiorihus illis conferantur. Gedoynus qui- dem -plena fanguinis oppofita accepit laetiorihus , tanquam magis virum decentia , ut quanquam fpectaret ad non coni-eniat et mirum videretur, fi Ciceroniana haec, quanquam

248 M. FAB. QUINTILIANI

Homani Jociae et aequales : non conveniant

35 barbae illi atque triftitiae. At vir civilis, vereque fapiens, qui le non otiofis disputatio- 9^9 nibus, fed adminiltrationi reipublicae dedi- derit, a qua longiflime ifti, qui pliilofoplii vocantur, recefferunt, omnia, quae ad efficien- dum oratione, quod propofuerit, valent, liben- ler adliibebit : cum prius, quod honeftum Iit,

36 efficere in animo fuo conftituerit. Eft quod principes deceat, aliis non concefferis. Ira- peratorum ac triumpbalium feparata eft aliqua ex parte ratio eloquentiae : ficut Pompejus abunde difertus rerum fuarura narrator: et

55- dediderit. Ambr. 2. Guelf. dederit cum Goth. Stoer. Chouet. Leid. omnia, quae ad ejffieiendum, Turic.

omnique deficiendum eft. Flor. (a pr. m.) omnino id ejiciew dum eft. -pro-pofuerit. Turic. jjropofitione cum Alm.

Tion Flor. (cf. S'")- propofuerint Ambr. 2. (fed hic et modo quae') Guelf. Camp. et edd. ante Bad. quod honeftum.

Turic. Ambr. 2. Camp. quid h. cum Gotli. VofT. i. Jenf, TaiT. lihenter modo ab Obr. an confulto omilTum fit, non. dixerim.

'35. concefferis. Turic. Flor. (liic a pr. m.) Camp. cefferis. Primae fyllabae offecit quod praecedit non.

mafcula et robufta , tamen hominibus. vide Cfc. de Lege

fpernerentur a pliilofophorum Man. c. 14. ,,(Pompejus) quan-

fimulata triftitia. Quam in- „tum dicendi gravitate et

terpretationem a vocabulo „copia valeat, in quo ipfo in-

i\3[o fanguinls feiTi non credo, s.eft quaedam dignitas impc

ftructura fane vocis quanquam ,,ratoria, vos — - faepe cogno-

aliquatenus commendatam. „fti8." cf. et dicta nobis ad 3,

36. Pompfijus ahunde di- g, 50« Laudes illae facundiae

fertus. Ineft extenuatio quae- Pompejanae Cic. pro Balbo

dam in ipfo illo ahunde. Ne- c. 1. habere magis honoris

que enim magna eloquentia teflificationem quam veritatis

expectatuj ab ejus fortunae religionem , unusquisque in-

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 249

hic, qui bello civili fe interfecit, Cato elo- quens fenator fuit. Idem dictura iaepe in 37 alio liberum, in alio furiofum, in alio fuper- bum eft. Verba adverfus Agamemnonem a Tberfite habita ridentur: da illa Diomedi, aliive cui pari, magnum animum ferre prae fe videbuntur. ^go te cojijulem pi/tem^ inquit L. Craffus Philippo, cuvi tii me non pzites jena- torem? Vox honeltiflimae libertatis; non tamen ferres quemcunque dicentem. Negat 33

civili fe interjecit. Plor. (a pr. m.) civilis et interfuit, Camp. modo is dans pro hic placet.

r > • f .• ■ r» - . , , 1 /

*»-*-■ ,1. * i.^-A, i^j.

3 7« '" olio liherum. Flor. (a pr. ro.) i. a, lihrorum, Guelf. Ambr. 2. omittunt cum VoIT. i. 5. lerha.

Turic. verhiim. da illa. Turic. de i. Flor. Guelf.

Camp. at i. eum Gotli. VoIT. 2. Vall. et edd. ante Ald. ad j. Ambr. 2. Correxit Regius. pari. Ambr. 2.

Guelf. Camp. (fed in hoc apparet vitii origo ingenium dante pro magnum) -par cum Goth. VofT. 3. Bern. inquit JL.

Turic. vel cum VoIT. 3. Omittit Camp. L. Flor. cum Alm. inquit. Sed Flor. (a Tec. m.) Ambr. 2. Guelf. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) inquit inferunt poft Ego te, hic omittunt, cum edd. ante Gryph. Noflrum yerum eSe nequaquam dubito, live inquit folum abiit in vel, five nota praenominis per- peram accepta fimul oblitterata eft. Nam neque carere locum verbp fermonem indicante, neque dirimi iliud tani longe a fubjecto fuo fero. ferres. Goth. feres. Sufpicatur

Gefn. feras. Sed ot hoc pro potes ferre, ita illud pro poteras ferre, quoniam dictum aliquod certura fpectatur, femel pro- latum. cf. 6, I, 25.

telligit. vide et Cic. adAtt. 7, niultTim ejus eloquio)' tri-

17. qui miratur epiftolas fuas buentem.

aliis fcribendas mandantem 37. Verha — a Therfite ha-

Pompejum, De Catone Uti- fcjta. Iliad. 2, 225 — 242.270.

cenfi cf. Cic. Brut. c. 31. inquitL.CraJ[us.cLQ,5,^g.

250 M. FAB. QUINTILIANI

fe magni facere aliquis poetarum, iitrwn Cae." Jar ater an alhiis homojit: iiifania. verte, ut idem Caefar de illo dixerit , arrogantia elt, Major in perfonis obfervatio eft apud tragicos comicosque. Multis enim utuntur, et variis:; Eadem et eorum, qui orationes aliis fcribe- bant, fuit ratio; et declamantium eft. Non enim femper ut advocati, fed plerumque ut 39 litigatores dicimus. Verum etiam in his caufis, quibus advocamur, eadem differentia diligenter elt cultodienda. Utimur enim fictione perfonarum, et velut ore alieno loquimur: dandique funt iis, quibus vocem accommodamus , fui uiores. Aliter enim

38. ater • — ut idem. Turic. Flor. (hic a pr. m.) omit- tunt cum Alm. propter liomoeoteleuton. tragicos

comicosque. Hoc ordine Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) cum Voff. 3. nifi quod comedosque. Reliqui c. t.

enim utuntur. Turic. omittit. fcribehant. Turic.

Flor. (liic a pr. m.) Camp. fcribant. Gotli. fcribehat.

ut advocati. Turic Camp. et a. Guelf. cft a. Mox Carop. omittit ut (ante litig.), pro quo Flor. (a fec. m.) et,

3g, in his. Sic Turic. Flor. Reliqui i. iis.

advocamur. Flor, Guelf. advocamus cum Gotli. Jenf. et edd. polterr. ante Ald.

58- aliquis ■poetarum. Vide 16 caput orationis pro Coelio

quanto cum contemtu loqua- obrerfatur noftro, in quo funt

tur ; neque enim tum oblitus, etCaeciliani et Terentiaui pa-

hunc fuiffe Catullum (carm. tris perfonac. Ex Verrini»

92.), putandus eft. quae mox ponuntur, cum

qui — aliis fcrihehant. cf. compofitionem tractaret, a

5, 8> 5i. 2, 15, 30. 3, 1, 10. noftro jam in exemplum ad»

hibita funt 9, 4, 71. io2. vide

39. Aliter enim. cf. 3, 8, 54- et 4, 2, 106. Milonianae ipfnm

ubi idem Ciceronis locus re- illam, quam hic, virtutera

fpicitur, nlfi quod hic etiam tangit et 6, i, 25. 5, 10,

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 251

P. Clodius, aliter Appius Caecus : aliter Cae- cilianus ille, aliter Terentianus pater fingitur. 970 Quid afperius lictore Verris ? Ut adeas^ tan- 4o liim dabis. Quid fortius illo, cu]us inter ipfa verberum fupplicia una vox audiebatur, Civis Hovianus Jiim? Quam dignae Milonis in per- oratione ipfa voces eo viro, qui pro republica feditiofum civem toties compefcuiiret, quique infidias virtute fuperafiet ? Denique non 41 raodo quot in caufa, totidem in profopopoeia funt varietates: fed lioc etiam plures, quod in liis puerorum, feminarum, populorum, mutarum etiam rerum aflimulamus affectus, quibus omnibus debetur fuus decor. Eadeni 42

40. illo. Turic. Flor. (liic a pr. m.) o. viro, qui, Turic. Fior. (liic a pr. in.) inferunt alia cum Alm.

pro rep. fed. Turic. Flor. prope f. fed prior reditiofum. Camp. proprie qui pro R. P. f

41. plures, quod. Turic. Flor. (liic a pr. m.) Camp. omit- tunt quod cum Alm. feminarum. Turic. Flor. Camp. fubiiciunt que. populorum. Ald. Bafil. pupillorum

I cum Grypli. (i536.) vana conjectura. mutarum.

Turic. Flor. Ambr. 2. GueJf. Camp. muharum cum Alm. Bern. Jenf. Tarv. E Voll". i. 5. muhorum. Noltrum Gotli. Vall. et, ut credibile, Vofl". 2. VicilRm §. 32. „muta non ,,deformiter" Turic. Guelf. Neque dubito, quin recte habeat mutarum rerum , ipfe autem calidius pronunciaverim ad 6, 1, 25. ajjimuhimus. Turic. (quanquam hic adf)

Camp. afjimulavimus. Eratne igitur ajjimuluhimus ? Goth. (tac. Gefn.) ajjimilamus, cf. 7 , 10, 9. item I. F. Gronov. ad Tac. Annal. 11, 11. et, quo ipfe ablegat, in Diatribe Sta- tiana c. 6. recte improbantem I ; fed vide et Erneit. ad Tac. Agr. c. 10.

41. profopopoeia. cf, 5, g, poeia faciens partem alicujus 49. 9, 2, 31. Sed haec, quae caufae. nunc tractatur, eft profopo- decor. cf. 10, i, 71.

252 M. FAB. QUINTILIANI

iii iis, pro quibus agemus, obfervanda funt. Aliter enim pro alio faepe dicendura elt, ut quisque honefhis^ humilis^ invidiojus ^ favo" rabilis erit, adjecta propofitorum quoque et anleactae vitae differentia. Jucundillima vero in oratore humanitas^ facilitas^ moderatio, bejievolentia. Sed illa quoque diverfa bonum virum decent, malos odille, publica vice commoveri, ultum ire fcelera et injurias: et 43 omnia, ut initio dixi, honelta. Nec tanlura, quis et pro quo^ fed etiam, apud queni dicas,

42. adjecta. Turic. delicta cum Alm. adlccta Flpr. (a pr. m.) cf. §. 55. propofitorum. Turic. propofi' tionum. anteactae. Turic. Camp. actae. Flor. actae ante. Mox Turic. differentiae. humanitas. Goth. jucunditas, mire. ultum ire. Turic. Flor. vult cineris. Hic a fec. m. ulcifci. Mox et injurias iidem (.ilter a pr. m.) omittunt ciun Alra. qui in noftris turbare dicitur.

et omnla — honefta. Turic. Flor. (liic a fec. m. utrum- que ut toUit) ut q. u. i. d. ut h. pofterius cum Alm.

43. quis. Turic. Flor. qui cum Alm.

42. honeftus. Apparet ex modo §. 32. Eft aliquid fimi-

oppofito vis vocabuli, cf. 1, i, le 2, 2, 7. Sed egere de hac

Sjg. 9» 2, 61. XI, 3, »37- poteftate Lexicograplii ; id

Horat. ad Pif. 213. Ita. frugi monere non fupevvacuum vi-

iifurpat Plaut. in Aulul. 4> 9> 6. detur, propofitum effe ejus,

Eadera ratio eft invidiofi ad qui non in diem vivit, fed

fuvorabil^m, de quo vide nos certam fibi vitae rationem de-

ad 4 , 1, 20. et erat modo fcripfit, quae ex novitia lati-

5. 23. Invidiofus igitur hic eft nitate principia folent appel-

non, ut plerumque, qui facit lari.

invidiani, fed qui laborat ea ; puhlica vice commoveri. cf.

cf. dicta ad 4. *» 4^. 6, 2, 35.

propofitornm. Hic quidem ut initio dixi. ,,Nempe

propofita ad mores magis ,,hujus argumenti, de eo quod

fpectant, quam ad artis ratio- „decet. f. 14«" Gefnerus. nes, utpotc de quibus dixit

INST. ORATOR. LIB. XI, 1. fi53

interelt. Facit enim et fortuna cliscrimen et poteftas: nec eaclem apud principem, magi- ftratum, fenatorem,privatum,tantum liberum, ratio clt: nec eociem fono publica judicia, et arbitrorum disceptationes aguntur. ]Sam ut 44 orantem pro capite follicitudo deceat et cura, et omnes ad amplificandam orationem quafi machinae : ita in parvis rebus judicibusque vana fint eadem, rideaturque merito, qui apud 971 disceptatorem de re levifiima fedens dicturus,

tantum. Sic Tuiic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Gotli. (err.

Gefn.) Camp. cum Alm. VofT. 2. Bern. et edd. Leid. Roll.

Reliqui tavien. Probat autem noftrum Gefn.

fono, Fior. (a pr. m.) Camp. hono cum Aim. (cf. 42-) 44. amplijicandain. Tuiic. Flor. Camp. amplijicandum,

Dubito an recte. Mox Turic. maginae et, inferens copulara

ante ita. judicibiisque. Sic Flor. Ambr. 2. Guelf.

43. ■principem — tantum dicere , velut 12, 2, 2o.

liherum. cf. 4> ^» 7"- et loca 1, 10, 6.

ibi demonltrata, in quibus de 44- '" parvis rehus judici-

dignitate cognofcentis : adde husque. Ne longus fieret,

de principe judice 5, 13, 6. paulo infolentius ipfos juJiV^^

de privato 5> ^ 0> * 1 5« tantum dixit parvos.

liher (velut infimae conditio- fedens dicturus. Judicum

nis apud quem dicere po/Tis} quidem proprie eft federe ;

vocatur ut 7, 7, 10. tantum agunt tamen aliqui etiam

civis. Variae hominum con- fedentes, velut apud noftrum

ditiones, fed non tanquam 11, 3, 134. 135. et quidem

de jure cognofcentium , re- in minorihus rehus, itcm apud

cenfentur 5, 10, 2^. Plin. Epillt. 2, 19, 5. Cumu-

eodeni fono. In publicis lantur ergo liic quae exiguam

enim caufis paululum erit m- oftendant caufam : apud disce^

clamandum, cf. 2, 10, 10. item ptalorem, de re levijjima,

de judiciis publicis 3, 10, 1. fedc-ns. Ciceronis verba funt

Diverfam magnarum parva- in Divin. contra Caecil. c. 13.

rumque litium tractationem Quod corpore ipfo refert ex

tangit et fupra 3> 3> 1 4» Pj"o Cic. Quintilianus, curo apud

fono poterat fpiiituni q^uoqije ipfum legamus toto corpore»

j254 M. FAB. QUINTILIANI

utatur illa Ciceronis confellione , 720/2 modo Je euiimo commoveri, Jecl etiam corpQve ipjo per-

A^JiorreJcere. Quis vero 3iefciat, quanto aliud dicendi genus pofcat gravitas fenatoria, aliud aura popularisV cum etiam fingulis judican- tibus, non idem apud graves viros, quod leviores; non idem apud eruditum, quod militarem, ac rufticum deceat: fitque non- nunquam fummittenda et contrahenda oratio, ne judex eam vel intelligere vel capere non

46 poifit. Tempus quoque ac locus egent obfer-

(nifi quod liic j. quee diremtim) cum Voff. 3. et edd. ante Ald. judicibus fine copula Turic. Camp. Reliqui judiciisque, fuadente Regio et vindicantibus Goth. Vall. Deinde una Ambr. 2. Guelf. Camp.

45. quanto, Sic Floj. Ambv. 2. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) cum VoIT. 2. Obr. cuncto Tario. cum Ahn. (cf. 43.) cum Camp. Reliqui quin. Non debebat probari Ihuctura nefciendi, quaiis eft duhitandi per interrogationem aut negationem, fine auctoritate. Noftra figura eft 10, 1, 55.

aura. Ambr. 2. jura. Guelf. Exc. Sant. vita cum marg. Bafil. (err. Burni.) quod leviores. Turic. quos l.

Camp. inferit et, Mox et inter fummitt. contrah. omittunt Turic. Flor. non yoffit. Negationem ignorant

Turic. Flor. cum Alm.

hic quidem animadvertunt ii, 42. Mox 47- eadem

VV. DD. qualia memoriae ratione jorum et curia. aberrantis exenipla nobis plu- inteUi^ere — capere. Piius

rima funt obiata ct notata. ad /«rH»ii£ttf«JMm fpectat, alte-

cf. inter alia 8. 4> 28« et hic rum ad contrahemluvi. Subti-

§. ig. les nimis aut magnificas fen-

45. gravitas fenatoria — tentias non intelUgit judex

aura popularis. Eximia pro- ineruditior propter difficulta-

prietate opponuntur invicem tem , verboGorem orationem

fententiae et conciones. cf. 5, non capit propter anibitum.

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 255

vatione propria. Nam et tempiis tum trifte, tum laetum, tum liberum, tum angultum eft, atque ad haec omnia componendus orator: et 47 loco publico, privatone, celebri, an fecreto, aliena civitate, an tua, in caftris denique, an foro dicas, intereft plurimum, ac fuam quid- que formam, et proprium quendam modum eloquentiae pofcit: cum etiam in ceteris acti- bus vitae non idem in foro, curia, canipo, theatro, domi, facere conveniat ; et pleraque, quae natura non funt reprehendenda, atque interim funt neceffaria, alibi quam mos per- miferit, turpia habeantur. Illud jam dixi- 43 mus, quanto plus nitoris et cultus demonftra- tivae materiae, ut ad delectationem audien- tium compofitae, quam, quae funt in actu et contentione, fuaforiae judicialesque permit- tant. Hoc adhuc adjiciendum, aliquas etiam, quae funt egregiae dicendi virtutes, quo minus deceant, efHci conditione caufarum. An quisquam tulerit reum in discriniine capi- 49 tis, praecipue qui apud victorem et principem

46. tum tvifte, tum laetum, Hoc ordine Turic. Flor. Guelf. Caiiip. Reliqui t. laet. t. trifte. Chiafmus ineft.

47. quendam inoduvi. ']'(iric. ijuuedam. modn.

atquc interiin. Sic Turic. Camp. Reiiqui inferunt ideOt prae quo Gefn. malit adeo.

48. adjiciendum. Ambr. 2. Guelf. Exc. Sant. audievdum cum Voir. 1. 3.

4C). j)raecipue qui, Turic. Flor. ■praecipuaeque. ■principem. Turic. Flor. (liic a pr. m.) principalem cum

47. aliena civitats. Malim 48* 7**'" diximus. 8» 5> ^^»

inferi in. feqq.

49. vii.L^rem et jjrincipem.

Z5S . M. FAB. QUINTILIANI

pro fe ipfe dicat, frequenti translatione, ficti$ aut repetitis ex vetultate verbis, compofitione,973 . quae fit maxime a vulgari ufu remota, decur- rentibas periodis, quam laetiflimis locis fen- tentiisque dicentera ? N on perdant liaec onmia necefTarium periclitanti foUicitudinis colorem, petendumque etiam innocentibus

50 mifericordiae auxilium V Commoveaturne quisquam ejus fortuna, quem tumidum, ac fui jactantem, et ambitiofum inftitorem elo- quentiae in ancipiti forte videat? Non immo oderit reum verba aucupantem, et anxium de

5» fama ingenii, et cui efle diferto vacet? Quod

Alm. dicat. Turic. Flor. (Iiic a pr. m.) dicant,

aut repetitis. Sic MSS. et edd. ante Bafil. (Camp. quidem atque r. ; de Gotli. Jenf. tac, Gefn.) Reliqui ac r. BaHl. et n

(juae fit. Turic. q. Junt. laetijjlmis locis. Sic

Tuiic. Flor. Ambr. 2. Camp. cum Gotb. Vall. Tarv. Ald.^ Bad. Capper. Gefn. Bip. latijjimis locis Guelf. Reliqui /. jocis. -periclitanti. Turic. ■periclitantia. Jenf. •peri-

culi tanti cum poflerr. ante Ald. non Camp. Regius verum fuadet. Simili enore mox Flor. (a pr. m.) Guelf. Exc. Sant. inftitutorem.

50. Commoveaturne. Flor. conveniatne. Ambr. 2. Guelf. Gotli. (tac. Gefn.) Exc. Sant. moveaturne cum VoiT. 1. 2. 3. Colb. anxium. Turic. Flor. auxilium cum Alm.

diferto. Camp. difertum cum Goth.

Il.igarium defcribere noiter ^o. Non immo oderit. Ita

videtur Gedoyno. continuanda oratio per inter-

compofitione. cf. g, 4» *43» logandi figuram ; non , ut

ubi valde fimilia hiscc vuigo, Non a ceteris diftiu-

noltris. ctione revellendum, ut fit re-

laetijjimis locis. Sunt qui fponfio ad illam priorem

et uheres dicuntur 5, 13, 42. quaeriionem, cf. ad fententiam

4» 1, 59. et ipfum nofirum 11,5, 3.A^o/z eft pro /lonne, ut

appofitum eft 4» 5> ^> cf. nos modo §. 49, mox 52, cf. 10,

ad 10, 1, 46. , 1, 48-

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 257

mire M. Coelius in clefenfione caufae, qua reus de vi fuit, compreliendifle videtur milii,

JSfe cui vefirum^ atque etiam omnium^ qui ad rem agendam aJTunt^ vieus aut vultus mole- ftioT\ aiit ojox immoderatior aliqua^ aut deni" que^ quod nimium eft^ jactantior geftus fuiffe mdeatur. Atqui funt quaedam actiones in 52 ratisfactione,deprecatione, confelfione pofitae: \

5». vldetur miJii. Hoc ordine Turic. rlor. Guelf. Camp. Pieliqui m. v. ajjunt, vieus. Sic Turic. Gotli. (tac.

Gefn.) Camp. cum Bodl. VoIT. 2. 3. Obr. Eip. ajjumeris Guelf. Exc. Sant. Reliqui a. mens, quod et ex Ilo3\ diferte refertur. Hoc ipfum in Vall. fuifle priusquam a fciolo quodam lectio violata fit, nai^at Badiirs , Alduni laudans, hominem litteratifTimum, qui animadverterit praepofitum ad- jectivum fequentibus particulis aut, vel, et ex jjroba iatini- tate debere convenire utrique XMcabnlorum fequentium eas particulas. Hoc igitur iia aniinadverfum ab Aldo colligit ex ipfius fcriptura Badius; neque enim iibi aliquid criticae annotationis in Qu. ab Aldo fcriptum extet, compertum eft milii. At non erat, quod mutaret Aldus-, cum omnes ante eum, excepto Camp. , praeferrent meus. Regulam quidem iliam latinitatis non agnofco. IMens haec moleftior protinus excepta a vultu nequaquam placet. IMox juctatior Goth. cum Vail. Voir. 2., videantur autem Turic. Flor.

51« ^- Coelius — com-pre- qucd nimium eft. Unlce

hendiffe. Verbuni interpretor alTentior Rollino corrigenti

exhaufiffe , ita fignificaffe , ut q. minimum e. K.eccptae nul-

nullam ejus rei -partem , in lum cgo fenfiiiii comniinifcor.

fumma nctandi hrevitate^prae- Nam quod Gedoynus reddit,

termitteret. ci. J, 5, 12.. 10, 1, geftum Ji quis accufut, nimiam

43. fumma celeriter com-pre- elTe repreUendcndi afperita-

henfa. Coelii ilta oratio nic- tem , id quidcm alienilli-

moratur Suetonio de el.ois mum. jhett. c. 2. et Fefto voce

Oreae. Sufpicor inde fuilfe 5,2. fatisfactione. cf. 6, 1,

illud frugalitutis etymon i, 50. deprccatione 5, 13, 5. 16, £9.

Tom. IK R ,.

aSQ M. FAB. QUINTILIANI

fententiolisne flenclum erit? epiphonemata aut entliymemata exorabunt? Non quidquid meris adjicietur aiiectibus, omnes eorum diluet vires, et miferationem fecuritate laxa- 63 bit? Age, fi de morte filii fui, vel injuria, quae morte fit gravior, dicendum patri fuerit, aut in narrando gratiam illam expofitionis, quae continget ex fermone puro atque dilu- cido, quaeret, breviter ac fignificanter ordi- nem rei protulifle contentus, aut argumenta diducet in digitos, et propofitionum ac parti-

52. Jlcnclum erit. Turic. Flor. /. cperuit cum Alm. eplphojiemata. Turic. epiphontna. meris. Tnric.

Flor. (hic a pr. m.) meritis cuni Alm. Mox iidem (I lor. (a pr. m.) erroruni.

53. quueret. Turic. Flor. (a pr. m,) et ; alter fuper- fcriptum r.oftrum iterum tollit a manu 3. Turic. pro con- tin oet modo contingen , et horum uterque mox repro- tulijje (Flor. re pertulijje , hoc cum Guelt. Goth. Vofl*. 2. Camp. non Jenf.) contejtus, fed Flor. a pr. tantum manu.

diducet in digitos. Turic. Fioa\ ducet in dicitos cum Alm. in pr. voce. dicet i. d. Guelf. Exc. Sant.

epiplionemata. Habent illa dantes Ilerald. anim. in Salm.

fupevbiae et ferociae fpe- 5, ig, 15. Burm. ad Petron.

ciem, qualis eft in illo Milo- c. 25.F.ucian. Dial.Deor. 6 pr.

niano, quod ponit nofier 8' 5» "tii ujSp/o-r^f Ixion. et nofter

11. quo et ipfo loco conjun- inox §. i^/\. Pertinet eo hoc

gitur curn enthymeniate §. 9. quoquc, quod fiiipratus fe

I^eque enim, ut continuo hic fufpendit, taedio vitae poit

teftatur Qu., remilTa et humi- tantum dcdecus, 7, 4, 42.

lis oratio decent eum , qui de 53. aut in narrando — aut

fiupro maris conqueritur. Ea argumenta diducet. Badius pro

eft irjuria morte gravior, de iftis nut legendnm cenfet an

qua aliquid ad huuc locum utrobique. Eqnidem priore

exponunt Burra. et Gefn, lau- tantum ioco, ubi periiile an

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 259

tionum captabit leporem, et, ut plerumque 975 in lioc genere moris elt, intentione omni remifla loquetur? Quo fugerit interim dolor 54 ille? ubi lacrimae fubltiterint? unde fe iu medium tam fecura obfervatio artium miferit? Non ab exordio usque ad ultimam Yocem continuus quidam gemitus, et idem triftitiae vultus fervabitur, fi quidem volet dolorem fuum etiam in audientes transfun- dere ? quem fi usquam remiferit, in animum judicantium non reducet. Quod praecipue 55 declamantibus (neque enim rae poenitet ad hoc quoque opus meum, et curam lufcepto- rum femel adolefcentium refpicere)cuItodien- dum eft, quo plures in fchola finguiitur

54« (^"O fugerlt. Turic. Flor. Camp. qiiod f,

usquam. Tiuic. um. Gotli. (tac. Gefii.) Camp, unquam.

65' Quod praecipue. Prius omittunt Tniic. Flor. cum

Alm. femel. Tuiic. fentper cum Alm. noii Flor.

(cf. 45-) <jtto plures in. Turic. Flor. (liic a pr. m.) -tjuod p. efi in.

fufpicor ob id quod feqiiitur a fumma irae concitatione ;

in , mox a librnrio additum et debebat, qui, iiijnriam ac-

aut. cf. 5j 4 3 2. Argumenta ceptam vere doleiet, lioc coii-

diducta iii digitos liabes ad d, tentus elTe , non gratiam nar-

5, 25. ubi male 5 pro Soj rationis quaercre, 14 pro J14. Valde auteni

fufpicor intercidilTe liic Jicn 54' ohfervatio artium. Plu-

inter protulifje et contentus, ralem cf. ad 10, 1, 47. ohfer-

quod facile fiebat fequcnte vationem ad 9, 4» 95- 8» 2, 22. fyllaba con. Neque eiiim

hreviter et fignificunter oidi- 55- ^Jsque cnim——iefpicei3,

Jiem rei proferre alienufti eft r f, 7, 5, 50,

R 2

s.6o

M. FAB. QUINTILIANI

afFectus, quos, iion ut advocati, fed ut pafll, 56 fubimus : cum etiam lioc geiiu.s fimulari litium foleat, cum jus mortis a fenatu quidam vel ob aliquam magiiam infelicitatem , vel €tiam poenitentiam petunt, in quibus non folum cantare, quod vitium pervafit, aut lafcivire, fecl iie argumentari quidem nifi mixtis, et quidem ita, ut ipfa probatione

56. cum ju^. rlor. Ambr. 2. Gnelf. cujus cum Alin. Voff. 1. 3' item mox Flox. obliquam pro oh allquam,

folum cantare. Locat. inferit non cum polterr. edd. ante Ead. jubente Regio. cf. §. 2. Sed hic manifelta ratio omit- tendae negatioiiiB, pro qna teltem Badiiis appellat Budaeum, Gallornm doctilTimnm. Illud obfervatione dignimi, quod Jolum liic ponitur, non mcdo, in quo recentioris latinitatis notam agnofcerera, nifi iis, quae ad Marcellianam (p. 73-) nimis fecure a me oiim pronunciata funt, nunc paucifrima quidem fed aliqua tamen exempla obftare viderem ; qualia funt apud ipfum Ciceronem de Orat. i , 46. ,,neque folum jjinfcientiam meam, fed ne rerum quidem — " et ap. Liv. 5, 42. ,,non mentibus folum confipere, fed m auribus i,quidem — ". pervafit. Turic. Flor. Camp. per'

fuafit cum Alm. Bodl. Volf. 1. cf, g, 2, 2i.

nifi mixtis. Turic. Hor. in mixtus. Ex Alm. immixtist cui continuo antecedere dicitur arnumentis, me vix credulo.

ut ifja. Sic Turic. Tlor. Reliqui inferunt in.

affectus — fuhimus. „Primo itpajji ex Graecorum ufu po- g.fitum arbitror" [cf. 1 , 2, 51.] „iraClvri;, quod non ,,modo ad injurir.m ab alio ,,illatam , fed ad ipfam animi j.affcctionem pcrlinet: deinde ,,fuhinius et ipfum ex Craeco 5,v7ro6Lva< ductunr' [cf. 6, 3, 93. itemPlat. Goig. p. Stepli. 464. c. d.], „fubimus affect^us ..h. c. i„nquajn perfoiiam in-

,,duinii!s." Gefnerus. Vide et dicta ad §, 15.

56. cum etiam — foleat. Adnectitur lioc priori fen- lcnii.Te, quo magis, quod ibi defcnditur , probetur. Sic eft fupra §. 45. 47. Idera valet qiiando cum indicativo, vfilut §. 32. De genere hoc litium cf. 7. A, 39-

cantaie. Alia hic poteltate verbum, quani de qua egimus

INST. OPtATOR. LIB. XI, i. 261

magis emineant, afFectibus decet. Nam qui intermittere in agendo dolorem poteIt,videtur t-- polle etiam deponere. Nefcio tamen an 57 liujus, de quo loquimur, d^coris cuftodia maxime circa eos, contra quos dicimus, exa- minanda fit. Nam fine dubio in omnibus ftatim accufationibus Iioc agendum elt, ne ad eas libenter defcendiffe videamur. Ideoque mihi iilud CalTii Severi non mediocriter dis- plicet, jDH boni^ vivo: et^ qiio me qjivere ji/vety u4jprenatem reum video. Non enim jufta ex

in agendo. Floi. (a pr. m.) in egendo. Alm. negendo

Cci. 550-

.57. contra quos, rior. Ambr. 2. Camp. circa q. cum Beru. cf. 5» 13» 23, .. Nam fiite. Camp. latet f.

mire ! ne ad eas. Turic. Flor. (hic a pr. m.) nec a. e.

Goth. noRris praemittit ut , folus. Af-prenatem.

Tuiic. Ambr. 2. afpernaCem, cum Ald, et edd. a Gryph. aute Roll. Viliores etiam afpernantem, ut Guelr. Exc. Sant. Goth. Vall. Jcnf. (tac. Gefn.) Camp. Tarv. cum VolT. 1.2.3. ^NoUrum a Loc. inde ante Grvph. et mox a Roll. (in Ilavletis laltem editione). Flor. nobiscuiii facere dicas > fi fidele filentium.

adS» 6, 38. Conferendiis huc noHri iocus 11, 3» 57« fcqq.item ijo. \^'2. item Cic. Orat. c. 13. epilogus paene ca72t/cM7;z, Piin. Epp. 2, 14. i3' indicante Gefnero. Plafma vo- cabatur a nollro 1 » S' ^.

57. cuftodla — exnminanda. Mire iiaec junguntur, me quidem nullum ejusmodi locutionis exempium in promtu ii.tbente ; maiebas agitanda , agenda: ferre po-

teras exigenda, exhihenda, quanquam ne liaec quidem ufurpata reperio. Eritne igi- tur examinare lioc ioco : cum diiigentia adminiltrare, quafi. cuncta experiendo et minima discriminis momenta expio- rando ?

fine duhio. Spectat ad id quod mox infertur §. 58« Praeterhoc tamen. cf. 1, 6, i2. Deinde ftatim accuf. inter- pretare Graeco aOTi/.a.

Cajjii Seveii. cf. 10, 1, £2.

S.65, M. FAB. QUINTILIANI

caula vel neceflaria videri poteft poftulafTe eum, fed quadam accufandi voiuptate.

58 Pr.ieter lioc tamen, quod eft commune, pro-974 priam moderatioiiem quaedam cauiae defi- deraiit. Quapviopter et qui curationem bonorum patris"* poftulabit, doleat ejus valetudine : et quamlibet gravia filio pater objecturus, miferrimam fibi often- dat efle hanc ipfam necelFitatem : nec boc paucis modo verbis, fed toto colore actio- nis , ut id euni uon dicere modo , fed

59 etiam vere dicere appareat. Nec caufanti

58- tame?7. Cnmp. antcm. pojtulahit. Turic. Flov.

^hic a pr. m.) Camp. -poftulaint. imletudine. Twxic.

•Flor. Camp. (liic^quidem valit. cuiu Jenf. Tarv. Gefn.) ^aletudinem. cf. Drakenb. ad JAv. 5 » 1 1 » 5- item nos ad 3, 6, 76. Infra xi, 2, 35. Giielf. Goth. (tac. Gefn.) valitudo per I cum Jenf. et-|Jafterr. ante Ald. nec hoc. Turic.

Fior. Guelf. iie lioc cum Jenf. (tac, Gefn.) Tarv. An fiiit nec folum ?

59. Nec canfanti. Ambr. 2. veccanti. Guelf. Exc. Sant, n. Cati. ex Voff. 1. n. caferati, Cuni Pvollinus jam litigantent interpretatus hic efTet caufantem, incredulo tamen Burm'. qui latiuitate Quintiiianea hoc indignum putaret et intelli- ge3et caiifas afferentem , quare tutorem malae adminiftiatio- nis accufet, Gefuerus quidem praeter fimilitudiuem Giaecae rationis, ubi airo t^? t»i'y.q; dicatur §/Kft<|8!T5-a<, ufus eft tefli- monio loci ex Emaucipato Afrauii apud Nonium 2, 157. Vide ut facunde contra cauferis -patrem, plura daturus in The- fauro , ubi ea iiuuc eft videre ; ex folo tamen hoc Nonii capite et vetuftiflimis fnne latiuitatis auctoribus. Ncc plane Jinoi^iff^ixi inteliexit Nonius, cum reddidit: caufim dicere. cf.

58- ifui curationem — po- Qu. 549. in cujus fermone

ftulabit. Gefnerus lecte leniit- (p. Bip. 54*0 f^e hujus actio-

tii ad 7, 4> *^' ubi mox iiis rationc agatur. $. 29. fit de eadem deco^is obfervatioue. Item adDeclam. 59. caufanti, cf. not. crit..

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 263

pupillo fic tutor irafcatur unquam , ut iion remaneant amoris veftigia , et facra quaedam patris ejus memoria. Jam quomodo contra abdicantem patrem, querentem uxorem, agi caufani oporteret, in libro, ut arbitror, feptimo dixi. Quando etiam ipfos loqui, quando advocati voce uti deceat, quartus liber, in quo prooemii praecepta funt, coii- tinet. EfTe in verbis quod cleceat, aut turpe 60 fitj nemini dubium eft. Unum jam igitur

nos ad 4» i > ^Q' ^igo ne nunc quidem fads acquiefco in. tali ufu, qui mox nonnifi infimae fuit latinitatis. Et adeft facillima emendatio, ad quam manu quafi duciuuir ab Ambr. 1WC -peccanti. cf. 8» ^» 3o- 6, 2, 15. Stant tamen a lecepta magni teltes Turic. Flor. etiam Bern. Gotb. nec poteft negari plenior et robufiior in ea elTe fententia. Et funt acliones tutelae ma!e geftae inter controverfias fcliolafiicas, velut decl, Quint. 546. 555- cf. et 6, 2, i4- ■pujfillo. Ambr. 2.

jiupullo cum Bern. ut non rernaneant. Turic. Flor.

7ion omittunt cum Alm. oporteret. Yior. Caiaip.

oporteat. ijjjos loqui, quando. Turic. F!or. Ambr. 2.

Guelf. Exc. Sant. (liaec quidem etiam qnoque defideraut) Carap. Jenf. (tac. Gefn.) omittunt cum A!m. Voff. 1. 2. 5. et edd. ante Stoer. Unde fumferit hic, non reperio ; neque tamen dubito quin vere. Sufpicor antiquitus transpofitum Etiam quando , unde facilius intelligitur liomoeoteleuton occafionem faciens omifrioni. deceat, Sic Turic. Floi'.

Camp. Fieliqui deceret. Apparet fumma Turic. praeftantia, qui hic quidem cum Flor. confentit, fiipra in oport. non item, plane ad Ciceronianam convenientium temporum feve- xilatem. cf. §. 56. iteni 3, 6, 67.

60. EJfe in, Sic Turic. Flor. Fieliqui inferunt et,

in lihro — feptimo — 4' ^» 45- 4^. De iftis Quando

quartus. 7, 4, 24 feqq. ubi etiam ipfos loqui cf. not. crit.

quod hic cjuerentem uxorem Mox ( §. 60.) de eo quod

id efie vialae tractationis deceat in verbis, elt 3 , 3,

actionem, recte monet Capper. J 5 ""^ 4o«

y

«264- M. FAB. QUINTILIANI

liuic loco, quod eft fane fumniae di/ncultatis, adjiciendum videtur, quibus modis ea, quae funt natura parum fpeciofa, quaeque non dicere , fi utrumlibet effet liberum , maluilfe- mus, non tamen firit iiidecora dicentibus.

61 Quid afperiorem habere froutem poteft, aut quid aures liominum magis refpuunt, quam cum elt filio filiive advocatis in matrem perorandum ? Aliquando tamen necelTe elt, nt in caufa Cluentii Habiti: fed noii femper illa via, qua conira SafTiam Cicero ufus eft: non quia non ille optime, fed quia plurimum

62 refert, qua in re et quo modo laedat. Itaque illa, cum fiili caput palam impugnaret, ibr- liter fuit repellenda. J3uo tamen, quae fola

dlfficultatis — ejfet — vialuijfemus. Turic. dijjficultas —— ejfe (lioc cuin Flor., pr. m., Gotli., tac. Gefn., Camp.) — in- valuijfemns.

61. filiive. Sic omiies mei et fciipti et excufi (de Jenf. tac. Gefn.) aiite Leid^ cujus errorem filiisve propagarunt Gibf. Eurm. Capper. Hahiti. cf. 4, 2, 16. Afpira-

tionem et B litteram omnes quidem libri mei ; et Beckius ad Cic. fuum praefatione teRatiir Cod. j^. iu or. pro Clu, femper Ilahitum dare; item ad frontem orationis ipfius Vol. 3. p. 5. iibi fufpicor nuUum Cod. inventum, qui Avitum. Niliil agunt Manutius et Lambinus ad Lucret. p. 179. cum vide.amus iii Infcrr. Ilahitum p. Grut. 295. quo et Graevius utitur ad iioftj um in Cic. tuendum, et ejusdem origiuis uomina p. 673, 15. Hahendum, p. 7^2 , 5. Hahentem. Quanquam ylvili funt plurimi, nec error infrequens, velut Tac. Annal. 11, 55^ ^3> 34- Mox alterum nomen libri mei fiiupiici S dant Safiam aute Grypli. i544> ^'^^'^ quod Turic, nuila mentio. cf. 4> 2, 105.

Go. afperiorem — frcntem. 61. Inedat, mater illa, in

cf. 4, 1, 43. hic §. S5. quam dicimus.

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 265

fupererant, divine Cicero fervavit. Primum, ne oblivifceretur reverentiae, quae parenti- bus debetur: deinde ut, repetitis altius caufis, diligentiflioie oltenderet, quam id, quod erat in niatrem dicturus,non oporteret modo fieri, fed etiam neceife eflet. Pnmaque liaec ex- 63 ,pofitio fuit, quanquam ad praefentem quae- ftionem niliil pertinebat. adeo in cauta diflicili 975atque perplexa niliil prius intuendum credi- dit, quam quid deceret. Fecit itaque nomen parentis non filio invidiofum, fed ipfi, in quam dicebatur. Poteft tamen aliquando 64 mater et in re leviore ant minus infelta contra filium ftare : tum lenior atque fummiflior decebit oratio. Kam et fatisfaciendo, aut noftram minuemus invidiam, aut etiam in diverfum eam transferemus: et fi graviter dolere filium palam fuerit, credetur abefle ab eo culpam , fietque ultro miferabilis.

62. fervavit. Flor. fcrvahit, idem raox nec. eft (a pr. ra.) ; deinde

63. Tinic. pertinehit, Flor. ( a pr. m. ) diceret cum Guelf. Exc. Santen.

64. infeftu. Turic. Flor. Ambr. 2. Gnelf. Camp. infefte cum Vod'. 3. (Turic. Jenf. per AE) corrigente jam Piegio. Au voluit ambiguum vitare, quia poterat intelligi ablatirus '? Modo at Turic. Flor. (liic a pr. m.) tum lenior, Turic. cuvi l. cf. 11, 3, 40. 42. fiierit. Turic. Flor. fnerat. Goth. Jenf, (tac. Gefn.) erit cum pofterr. edd. ante Grypli. exc. Ald. culpam, Sic Turic. Flor. Guelf. Exc. Santen, cum edd. ante Grypli. exc, Camp. Reliqui culpa.

64» fatisfaciendo. ci", §. S^* uhro. Eadem poteftate

76. dictum (jua modo in divtr-

266

M. FAB. QUINTILIANI

65 Avertere quoque in alios crimen decet, nt fraude aliquorura concita credatur: et omnia nos paffuros, niiiil afpere dicturos, teltan- dum : ut etiamfi non poCTumus conviciari, nolle videamur. Etiam, fi quid objiciendum erit, olficium eft patroni, ut id filio invito, fed fide cogente, facere credatur. Ita poterit uterque laudari. Ouod de matre dixi, de utroque parente accipiendum elt. Nam inter

cf. S, 1, 51. Modo Arubr. 2. crederstur. cf. 5j i^j 4- Mox Guelf. Exc. Santen. advertere,

65« fraude aliquorum. Turic. inferit ultro miferahiles repetendo quae forte erant in fuperiore verfu ; et mox idera dicturo cum Flor. concita. Camp. concitata.

-pojfumus. Sic Flor. (Turic. (juidem pojjum , fed unius fyllabae intervallo relicto) Ambr. 2. Camp. cum edd. anto Grypb. Pieliqui -pojfimus. Huic autem verbo inde a Bafil. primo fubjicitur non, quod abeft ab omnibus qui collati funt MSS. fi^io invito, Turic. Camp. inferunt fuo

cum Alm. non Flor. (cf. §. 59.) Modo id Flor. (a pr. m.^ omittit; et mox Turic. dat lauJare, cum Alm,

fum, petita (ignificatione ab eo quod ufurpatui" ultro citro- que. cf. Drakenb. ad Liv. 40, x2, 4- Neque tamen fuflicit quod et ibi Drakenb. et in Thefauro Gefnerus interpre- tamento adhibent infuper.

65. concita , intelllge : ,,niater in iilium."

ut etiamfi non pojfumus conviciari , nolle videamur. Quod hic a recentioribus polt ■pojfumus iiifeiitur non fenfui nequaquam conducit. Erit enim non pojfe non conviciari vel invitum aUquid dicere

ignominiofum ; fed quis lioc appellet conviciari , in quo fcmper eit voluntas et libido injuriae inferendae ? neque ego Quintilianum puto cui- quam lioc conceffurum, iit aliquando necelle fuerit go«- viciari matji. Immo lioc vult rhetor, remiffum videri matri, quod omnino lieri ne- quibat, ut pictati reponatur, quod neceflitatis eft. Et lic reddidilGedovnus. Refpondet alterum mox fi quid ohjicien- dum erit. In noJendo cf. 9, 2, 72, item velle ibid. §. 76.

INST; ORATOR. LIB. XI, i. 2C7

patres etiaiii filiosque, cum interveniffet eniancupatio, litigatum fcio. In aliis quoque 66 propinquitatibus cuftodiendum eft, ut inviti, _et iiecefTaria, et parce judicemur dixiife: niagis autem aut minus, ut cuique perfonae debetur reverentia. Eadeni pro libertis ad- -verfiis patronos obfervantia. Et ut femel -plura complectar, nunquam decebit fic adver- fus tales agere perfonas, quomodo cpntra nos agi ab Lominibus conditionis ejusdem iniquo animo tulilfemus. Praeftatur lioc aliquando 67 etiam dignitatibus, ut libertatis noltrae ratio

emancufatio. Sic Tuiic. Fieliqni emancijjatip. cf. 6, i, 44« JMox idem litij2;atus.

66. necejfavia. Sic Tm ic. Flor. Cnnip. cum A\m. Reliqui necejjario. lidein mox -purte , cum Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. conigente Piegio.- libertis. Fl.or. (a pi-. m.) .Giielf.

ixc. Santen. lihertatis, -patronos. Ambr. 2. (relicto

aliqiiaiito lacunae, cunj fupra 65. pro fatroni dediffet patro\ Guelf. Exc. Santen. nos. Flor. patronus. perfonas.

Turic. Flor. perfonis ; ille modo fi pro fic.

- 67. etiani dignitatihus. Turic. inferit a\ (cf. §. iJ^.)» Camp. vel. Anibr. 2. Gueif. loann. (tac. Gibf.) e. dignatio- iiihus cum Jenf. et edd. pollerr. ante Ald. Burmanno lioc probanti, quia faepe haec forma in bonis Codd. fucceuat illi alteri (de quo cf. Drakenb. ad Liv. 2, 16, 5,) non accedam. in notionc 5 qualis Iiic elt, concreta , ut cum Dialecticis iioftris loquar. Turicenfis illam iiiterpolationem Ixic non, ut alias, indicem diverfae fcripturae accipio, verum aliis inler-

cum intervenijjet emancu» ,,caufari adverfus patrem."

patio. s^Qui enim alias liti- Gefnerus. sjgaret cuni patre filius, qui

,,iii ipfius poteffate eft ? FIuc 67. Praeftatur > — dignitati-

,,pertinet Afranianae fabulae hut. Prius cf. ad 2, 17, 2,

jjlitulus, quem modo lauda- Digtiitatesnutem dicuntur ut

sjvimus exNon. 2, 157. Nam poteftates pro liominibus iu

,,Emancipato dpniy.ui iicet aliqua dignitate conRitutis,

\ 263 M. FAB. QUINTILIANI

reddatur, ne quis iios aut petulantes in lae- dendis eis, aut etiam ambitiofos putet. Ita- que Cicero, quanquam erat in Cottam gravif- fime dicturus, neque aliter agi P. Oppii caufa poterat, longa tamen praefatione excufavit 6s oITicii fui neceflitatem. Aliquando etiam in- ferioribus, praecipueque adolefcentulis, par- cere aut mederi decet. Utitur hac modera- tione Cicero pro Coelio contra Atratinura,

jnetor, ut volueiit is, qui lioc daret, cum patiis, matris, pro2>inquorum cligiiitati aliquid concelTiim effet, aliis quoque (fiignitatibus quendam Iionorem lir beri. Sed displicet vel prupter id quod modo erat ,,aliis propinqq."

eis. Sic Turic. Flor. Camp. iis Ambr. 2. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) et edd. ante Bafil. Reliqui liis. cf, 10, 2, 11. Modo ut -petulantes Turic. Flor. (liic a pr. m.) cum Alm.

63. mederi. Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Exc. Santen. Camp. cum Voff. 1. 2. S- Gotli. videri. In Jenf. jam eft iioltrum (cf. 9, 5, 68.), quod in nullo equidem Cod. repe- xiri credo. An aliqua conjectura invectum fit, dubitari poteft. Neque tamen diflicultate caret, cum vix poITit demonllraii lociis, ubi fic dicatur aliquis mederi liomini (non rei) pro eo quod eft, corrigere, monere, emendare ; nifi forte intel- ligitur medicina, quae paratur leniendo dolori ex necelfaria reprehcnfione oito. Hanc enim Gedoyni Jationem elTe video, qui longo fane anfractu verborum brevia haec et praecifa reddit. Ipfa Codd. fcriptura fert interpi*efationem fatis pro-

magiftratibuSjprincipibus. cf. exemplum ponitur, cum antea

7, 1, 52. dictuni fuerit de inferiorihus,

in Cottani gravijp,me dictu- nifi forte ii addito illo prae-

Tus. cf. 5, 15, 20. cipue adolefcentulis ad aetatera

68- mederu cf. not. crit. folam aftringuntur. Fateor

■pro Co4lio. ,,In ipfo exordio tamen libentius me cariturum

,,aliquoties." Gefnerus. Co«tra iftis et nolilis, cum praefertim

Atratinum Iiic recte dici du- duplex et magis congiuat,

bito, et malim circa A. cf. 6, quam, ut nunc eft, triplex. In

1, 41. Mox poteft alienum Sulpicio mox eft nohilitas.

videri, quod nobilis alicujus Cf. not. crit.

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 269

976ut eum non inimice corripere, fed paene patrie monere videatur. iSJam et nobilis et juvenis; et non injulto dolore venerat ad accufandum. Sed in liis quidem, in quibus vel judici, ve) etiam aftanlibus ratio noftrae moclerationis probari debet, minor eft labor: illic plus diificultatis, ubi ipfos, contra quos dicimus, veremur oifendere. Duae fimul 69 liujusmodi perfonae Ciceroni pro Murena dicenti obftiterunt, M. Catonis Serviique Sulpicii. Quam decenter tamen Sulpicio, cum omnes concejQilfet virtutes, fcientiam petendi confulatus ademit? Quid enim aliud eflet, quo fe victum liomo nobilis et juris

babilem, ut videri jnngatur cum illo quod iterum fubaudi- tur parcere. j,decet aut parcere , aut fpeciem certe habere ,,parcentis.'* Neque efi qiiod lioc minus probemus propter mox illatum ymius' videatur in Qu. quem repetentem verba modo pofita toties vidimus. Nam et nohilis et juvc'

nis. Turic. et mohilis nam et j. Nofirum Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. Pieliqui N. et juv. et noh. aftantihus.

Sic Turic. Flor. (hic quidem adft.) Canip. cum Alm. Fveliqui afjiftentihus. Modo ne judici Turic. Flor. et mox oratio Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. cum VoIT. i. Bern. Jenf. Tarr. his fcripfi e Turic. Flor. Ambr. 2. Reliqui iis,

minor eft lahor, Ambi". 2. Guelf. oniittunt eft.

69. ohjiiterunt. Turic, ohftiterint, Camp. ajiiterunt.

•patrie monere. ,,Ouia vox 6g. Duae — -perfonce —

„illa -patrie a nullo, quod Jll. Catonis Serviique Sulpicii.

„fciam , ufurpetur, mallem Attende genitivum redditum

typatrio more monere , ut ex x ocnhulo jJerfonae, non nomi-

„primis fyllabis verbi monere nativum , ex proba latinitate.

„To more fit abforptum : fed cf. 3, 8> 53- 5. 2, 3. Id ipfuiu

„nihil definio. plura enim hic Badius quoque animad-

„F.-ibius primiis ufurpavit." veriit. Burmumiiis.

270 M. FAB. OUINTILIANI

aiitiltes magis ferret '? Ut vero r.itionem defenfionis fuae reddiclit, cum fe ftuduine petitioni Sulpicii contra lionorem IMurenae, non idem debere actioni contra caput,

70 diceret? Quam molli autem articulo tractavit Catonem? cujus naturnm funime admiratus, non ipfius vitio, fed Stoicae fectae, quibus- dam in rebus factam duriorem viderig?? volebat : ut inter eos non forenfem conten- tionem, fed ftudiofam disputationem crederes

71 incidilfe. Haec eft profecto ratio et, certifli- mum praeceptorum genus, illius viri obfer- vatio, ut, cum aiiquid detrahere falva gratia

Ut vero ratloneni. Turic. u. vereor Cpofi: hanc vocem in- tervallo relicto) actionum. Quid fit quod liiet ibi Icjiptura, non exputo ; neque enim quidquam comniode videtur pofTe inleri. Sed vulgata non acquiefco, et ex Turic. liaec eruo : Ut vcre rat. cum enim fcriptum elTet vulgari errore oratio' nem pro rat. mox or adhaefit illi vere. Jam vere rat. redd. habet illam veritatis poteftatem , quae eft cum aequitate et juilitia conjuncta, qnomodo dicitur vere aeftimare. Ut vere auteni pro quam vere varialTe putandus eft, veluti apud Cic. eftadAtt. 2, 2i. ut — humilis, nt demijjus erat ; in quibus ipfis locutionibiis ut non tam ad nomen pertinet adjectivura quam ad verbuni, ai fignificatur modus magis faciendi ali- quid, quam gradus praeftantiae aut viiitatis in re Ipfa vel perfona. Camp. ut non r. aetioni. Sic Turic. rior.

(hic a pr. m.) Camp. cum Alni. Andr. Reiiqui accufationi.

70. ftudiofam. Turic. Ambr. 2. ftudiofum. Camp. ftudio' rum. Ald. ftudioforum.

71. ratio et. Tnric. Flor. (hic a pr. m.) inferunt ut cum

Ut vero ralionem. cf. not. 71. certijfimum — genus.

crir. Hoc cave jungas verbo eft,

70. tractavit Catonem. fed appofitiouem agnofce

5,Locus eft diviilus c. 29 fc^." vocis objeiiatiu. Gefnerus. cf. 2, i2, 2,

INST. ORATOIA. LIB. XI, i. 271

velis, concedas alia oinnia: in lioc folo vel niinus peritani , quam in celeris , adjecta , fi poterit fieri, etiam caufa, cur id ita fit, vel paulo pertinaciorem, vel credulum, vel ira- tum, vel impulfum ab aliis. Hoc illis cora- 72 mune remedium eft, fi in tota actione aequa- liter appareat non lionor modo, fed etiam caritas : praeterea caufa fit nohis lufta fic dicendi : iieque id moderate tantum faciamus,

cum Alm. praefumtum ex fequentibus. poterit.

Flor. Ambr. 2. Guelf. Exc. Santen. -potuerit cum VofT. 5. Goth. Jenf. Tarv. cf. 7, 1, 44. 2, 22. id ita. Sic

Ambr. 2. cum loann. Alm. Vtpfl". 1. 3. Bern. Ald. dita Turic. dicta Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. F«.eliqui ita folum.

72. fi in. Turic. Flor. Guelf. Exc. Santen. Camp. nifi cum Goth. Vo/r. 2. Alm. Vall. (a pr. m. nt A'ifum Baiiio) et edd. ante Ald. qui //, fiiadente Regio. fit — Jic

dicendi, Turic. Flor. fit — fit dicenda. ex Alm. Jit — fic dicenda. Gueif. Exc. Sant. Camp. fit — fit dicendi. Jenf. fi — fit dicenda cum edd. ante Bad. JSToftrum ipfum eft in Gotli. Voff. 2. Vall. Hacret in hisce Gefnerus, qui illis referri pofTe negat nifi ad §. 63. i,iUis caufis, fpeciebus, iibi „adverfaiium iiolumus laedere etc", deinde malle fe dicit ex vetere illa edd. fcriptura lecipere : caufa fi nohis jufta fit dicendi. Milii quidem moleftum eit afyndeton in oratione noftra, quodque duo fenfus continui ordiuntur ab Haec, Hoc. ]Sec procedit vulgata ratio nifi mutatione illa Pvegio fuadente facta fcripturae nifi. Si illis neutro genere accipias pro talibus , ejusmodi rehus ; repoiii velim Nec (cf. xo, 5> *•)

in ceteris, adjecta. Oui toto §. 69., concedere pofcat ali-

hoc leufu ab in hoc folo ad quid in proximis fibi oppofi-

impuljum ah aliis acquieve- tum , qiiale ibi erat ademit.

Tunt adhuc, quod fciam, IntercidifTe igitur cenfeo ali-

omnes critici, videutur e voce quid; et quidem facillime

concedas recte elicere fibi vifi, dicas liauftum poft ceteris ante

quod deeft ei vejbum fini- adjecta.

tum. Id equidem probare 72. // in tota — caufa

non poHiun, cum, ut et modo fit — di<.endi. cf. uott. critt.

272 M. FAB. QUINTILIANI

73 fed etiam neceilario. DiveiTum ab lioc, fed facilius, cum hominum aut alioqui turpiura, aut nobis invifomm quaedam facta laudanda funt. Decet enim rem ipfam probare in qualicunque perfona. Dixit Cicero pro Gabinio et P. Yatinio, inimiciilunis antea fibi liominibus, et in quos orationes etiam fcripfe- rat: verum caufa jufta fit fatendo, non fe de

74 ingenii fama, fed de fide elfe folicitum. Dif- iicilior ei ratio in judicioCluentiano fuit, cum Scamandrum necefle haberet dicere nocentem,

illis commune r. e. nifi tota — caritas : praetcrea caiifa fit (pendente hoc conjunctivo itidem a nifi^ n. j. fie diceiidi etc. Ne id qiiideni fiieiit nimiuni, ut fcribns Aec ullum pro Iloc illis. Commune remedium iiitelligo xava/tEjav nliquam (paulo aliter quam mox §. gy. et fane plernmque); multae enim funt nofl.ri admonitiones, ne forte difcipuli perfuadeant fibi, fi certas quasdam artes perdidicerint fuoque loco ad- liibuerint, jani fatis effe provifum utilitatibus fuis, nec jam, ut totius orationis fuae curani gerant,— necelTe elTe. Valde fimilis locus eft 4> 2, 94 — 9G.

75, Decet. Flor. Camp. Dicet. Margo Bafil. Licet. ?.Iox Flor. rerum cum Alni. (cf. G^.) Guelf. reum. caufa

jiifta fit fatendo. Turic. Flor. Camp. et jufta fit faciendn. Guelf. et jufta fic faciendo cum Gotli. Volf. 2. Vall. (ut fignificat, quanquam non diferte prodens, Badius) Jenf. Tarr. Ex Alm. jufta fit fatendo, me quidem incredulo (cf. modo), quod ipfum dat Ald., cum pr.ieferant Loc. Venet. Piufc. et jiifta fit fatendo. Reliqui plane ad arbitrium Regii noftrani liabent fcripturam. Exc. Santen. liic filent, ficut et in vicinis fatis longo intervallo. In hisce potuirfe acquiefcere VV. DD. quam maxinie miror. Unde tandem illud fe, fi caufa eft fub- jectum ? Et quae eft ratio, ut jufta aiiqua fiat caufa eo,

73. -pro Gahinio et P. Va' verum — fclicitum. vide

txjtio. De altcro cf. Cic. pro nott. critt.

Rabir. Poftumo c. g. item Val. 74- Scamandrum — dicere

Max. 4, 2. Dio Cafl". 39.: de nocentem. Cic. pro Clu. c. 17.

altcro nos ad 6, i, 13. ^<^1*J"

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 273

cujus egerat caufain. Verum illud elegantif- fiiiie , cum eorum , a quibus ad fe perductus

quod is qiii agit eam fatetur (in quo et ipfo nulla fatendi, fed magis gloriandi occafio) fe non de fama ingenii, fed de fide effe folicitum ? Gedoynus quidem, ut folent Francogalli (cf. lo, 1, 130.) aliquam fententiam extudit, de ipfis verbis parum folicitus : Teftari Ciceronem, juftam elTe reorum cau- fam, ad quam defendendam non tam ingenio quam fide opus elTe fatSatur. Ut cetera taceam, lioccine dici poterit iu Vatinii caufa ? Omnis haec commemoratio caufarum diffici- lium Vatinii et Gabinii valde brevis elt et in qua vix jufta earum ratio reddi poffe videatur. Neque tamen quidquam longius intercidiffe dicam, cum appareat illud quod fequitur de Cluentiana diligentius tractatum et majore cura dignum habitum a noftro. Credibile igitur cito eum elTe defunctum in boc, quod levius videbatur. Equidem fane, quod pro- betur, nihil reperio. Nam ut infinitivus fe ejje folicitunt pendeat a veibo finito dixit, nimia fuerit ftruendi audacia> cum dicere priore loco plane fit alius poteftatis. Nemo enim ferat : ,,Dixit pro Gab. et Vatin. ; fed et hoc dixit fe etc. " Neque multum juveris fcribendo : verum ait juftu fic fac, 'Regianam illam correctionem fatendo pro faciendo alie- nillimam eSe nemo non admonitus fentiat. Jufta facere bene dicitur is, qui, quae vera fint, tueatur ; et eo referendura cenfeo fic, ut fit pro defendendis hisce reis. Sed quid huc faciat ifta moe/n'/, cujus iamam negligat, mentio, plane non alTequor. Neque enim, ne infans et dicendi imperitus liabe- jetur, timendum ei at Ciceroni priltinos adverfarios fuos de- fendenti. Illud aiterum fane non caret momento, fiderrl cerni probandis etiam inimicorum virtutibus , quod ipfuni modo agnofcebat noller „decet — perfona". Ipfe Cicero pro Rabir. Poftumo „fuam fe fidem de Gabinio gravius agere pati" negat. Quidquid eft de hoc loco , una et altera vel addita vel mutata voce lucem ei poffe contingere, non dubito, maxime fi quis fententias aliquas huc facientes ex ipCis illis orationibus Tullianis alicunde protulerit ; ut nunc elt, intel- ligi polle nego. [Vid. Addenda,] In illis non fe de Guelf. omittit fe.

74. illud. Flor. iud. Camp. id. ad fe. Turic,

rior. Guelf. a fe. Reliqui ipfe. Nofirum e conjectiira.

■perductus. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. cum Goth,

perductus ejfet. Non tam Scamander libertus Fabricii, Tom. JV. S

S74 M. FAB. QUINTILIANI

elTet, precibus, tum etinm adolefcentia fua excufat: detracturus alioqui plus auctoritatis,97 li, in caufa praeferdm fufpecta, fe eum effe, qui temere nocentes reos fufciperet, fateretur. 75 Apud judicem vero quod autpropter alienum commodum in caufa, quam fufceperimus, aut fuum, ut perfuadendi ardua ratio, ita dicendi

Voir. 2. et edd. nnte BaCil. E.eliqui -productus.

adolefcentia fua. Guelf. adolefcentiam fuavi cum edd. a Jenf. ante Obr. quorum Badius et fequentes preces quoque.

detracturus a. -plus. Turic. Flor. detractus a. plures. Guelf. d. a. -plure. ex Alm. nonnili plures, auctoritatis.

Tmic. auctoritas cum Alm. non Flor. (cf. 73.).

fi, in caufa. Turic. Flor, (lii etiam caufam) Guelf. Gotli. Jenf. (tac. Gefu.) Tarv. ficut i. c. cum Vofl". 2.

fe eum. Flor. fi e. cum Jenf. Tarv. fufciperet.

Turic. Flor. Guelf. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. ante Ald. exc. Camp. qui vacuus eft ab omnibus hic, quos Regius corrigit, erroribus, nam et tiinere eft in Jenf (tac. GeCn.) Trirv. Id propiium Gotli. et Vofl". 2. quod fufcepta pro

fufpecta.

i 75. quod aut. Turic. (quanquam incertiore compendio) qui aut. alienum. Turic. Flor. Guelf. Camp. aliquod

cum Gotli. 1. (lac. Gefn.) 2. Kapp. Alm. Voff. 2. Andr. et cdd. ante Bafil. in caufa. Turic. ac vafa. Mox ante

fufceperimus rior. inferit nos. aut fuum. Turic.

autem funt. Flor. Guelf. aut funt cum Goth. 1. 2. Kapp. ec edd. ante Ald. exc. Camp. , qui aut fumitur. Ex Alm. et Vofl^. 2. nofbumj falfo profecto. lu Vall. (fed qui a correctio-

quara hic ejusdem patrouus pJus auctoritatis. Expectes

nd Ciceronem perductus elt niultum, plurimum prae illo

ab Alctrinatibus, et ne hoc plus. An ivxit detr. ali<juanto

quidem ad Ciceronis narra- plus? V oiTit et auie fi in caufa

tioiiem accomjnodate dicitur, intercidilTe yVfc/. qui Aletrinates ait a Fabricio

doniun> fuam adducios. Sed 75. jdpud judicem — ant

memoriter talia leferre Qu. /«^^7«. vide nott. critt, novimus.

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 275

expeditiflima. Fiducia enim jaltitiae ejus no- Itrae caufae nihilnos timere fimulabimus. Ipfe erit gloria inflandus, ut tanto clarior futura fit fides ac religio in pronunciando, qtianto minus vefoffenfae vel utilitati fuae indulferit. Hoc et apud eos , a quibus appellatum erit,?^ fi forte ad eosdem remittemur: adjicienda ratio vel neceflitatis alicujus, fi id caufae

nibus liic non fit immunis) at fuum. Omitto plurima VV. DD. reitituendi pericula. Noftra iu Bafii. prima , deinde ininiu- tatn a Stoerio, fequentibus Cliouet. Leid. Ferri ad fentcntiam po/Ht, quod ex optimorum librorum fcriptura eruere tentavi : qui aut ira aut jjropter aliquod comniodum a caufa q. f. alienus fit (vel fueiit) ut cct. quanquam criticam rationem non ab omni partipiaefteni. ejus noftrae caufue. Turic. prae-

miffo obfcuriore compendio, quod refei t fere illud quo con fignatur (nififorte iliud elt quod ufurpatur in tertii et fcxti cafus exitu hus. cf. Q, 5> iS-^^ic §. gi.) et nonne c. Flor. et iioftrae c, Guelf. et non eft c. cum Gotli. 2. ni fallor, quanquam pro cari- fae affertur me. Reliqui e. non c. Noftrum e conjectura. MoxTuric, F\or. fimulavimus. Foii Fiduc. folus Flor. omittit enim. erit — inflandus. Turic. Flor. Guelf. erat, duo

poltremi et infandus, et Flor. mox (a pr. ni.) iticluferit.

76. Hoc et ajpud. Sic Turic. Guelf. CAmp. cum Alm. Gotla. Jenf. Tarv. Haec e. a. Locat. cum Andr. et edd. ante Bafil. et omittit Flor. Reliqui H. modo e. a. eos, a

quihus, Turic. Guelf. nos quihus cum Flor. nifi quod hic (a pr. m.) nos in quihus. remiitemur. Sic Flor. quan-

quam fimplici T ( a pr. m. ) cum Stoer. Cbouet. Leid. item Vafcof. (1542. F.) probante Gefnero. Rcliqui remittentur.

necefjitatis alicujus. Turic. Flor. Guelf. Canip. (poltremi quidem duo prius folum) necefjitas alicuis. caufae

76. Hoc et ajiud eos. Stru- mati. neccffitas illa et errovt

cturam cf. ad 10, 7, 23. ctfufpicio pertinent ad appel-

adjicienda — fufpicionis. lationem olim factam, nunc

Inelt afyndcton, fed aptum excufandam. De caufae cedit

-illud reliquo quod Iiic quae- yide not. crit, ritiir abruptae orationis fclie-

S a

276 M. FAB. QUINTILIANI

cedit, vel erroris, vel fufpicionis. Tatiffimum ergo poenitentiae confeffio, et fatisfactio cul- pae: perduceudusque omni modo judex ad 77 irae pudorem. Accidit etiam nonnunquam eadem caufa, de qua pronunciarit, cognofcat- que iterum : tum illud quidem commune, apud alium nos judicem disputaturos de illius fententia non fuiffe: neque enim emendari ab alio, quara ipfo, fas effe: ceterum ex caufa, ut quaeque perniittet, aut.ignorata quaedam,

eedit. Turic. Flor. Canip. caufa c. Guelf. c. credit, N^on ac- quiefco in vulgata, cujus fi eft fententia convenit, congruit, defideio auctoritntem ita dicendi. Quidni fuerit : caufa con- cedit? ut apud Cic. pro Quintio c. lo. £ illud adliaefit e:c mal^ intellecto conjpendio fyllabae con. ad irae,

Lepidum eft et criticae tironibus notandum quod hic in ple- lisque jMSS. (nec tamen Turic. aut Flor. quanquam Alm. ) adire , feliciter correctum a Ptegio, praeeunte Cainp. , noii Jenf. Tarv.

77. nonnunquam eadem caufa. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. cum Gotli. VoIT. 2. et edd. ante Ald. qui inferit ut. Bad. Bafil. nonnunquam eandem caufam. Reliqui n. ut eandem caufam. pronunciarit dediraus e conjectura, reliqui

■pronunciavit. cognofcatque. Turic. Fior. cognatque.

Flic (a fec. m.), Guelf. Exc. Santen. Camp. cogatque cumGoth. Vofl". 2. et edd. ante Ald. Hic a^atur transpofitum poft ite- rum, fuadente Regio. Sed Bad. Bafil. ut co2,nofcat. Tarv. co- gitatque. Reliqui cognofcat. quam ipfo. Sic Turic.

Guelf. Camp. cura Goth. et edd. ante Gryph. exc. Ald. Reli- qui inferunt ah. ut quaeque. Tiiric. Flor. Guelf. Exc.

Jj.pronunciarit, cognofcat- mox remittlr §. 78- que. Facile ex proximis in-

teiligitur judex. Conferen* eeterum ex cuufa, Refpicit

dus autem liuc efi locus de ad illud quidem ccmmune. Iii

■praejudiciis lib. 5. c. 2. quo ceterurA cf. 9, 4, JJ5.

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 277

ant defuine teftes, aut (quod timidiffiuie, et fi uiliil aliud plaue fuerit, diceudum elt) pa- 979tronos uou fuifeciRe, fuccurret. Etiam fi 78 apud alios judices agetur, ut iu fecunda affer- tione, aut in ceutumviralibus judiciis dupli- cibus, parte victa, decentius erit, quoties cou- tigerit fervare judicum pudorem: de qua re latius probationum loco dictum est. Poteft evenire, ut in aliis repreliendeuda fiut, quae ipfi fecerimus: ut objicit Tubero Ligario, cjuod in udfrica fuerit, Et ambitus quidam 79 damnati, recuperaudae CLiguitatis gratia reos Cjusdem criminis detulerunt, ut in fcholis luxuriantem patrem luxuriofus ipfe juvenis

Saiiten. aut q. timidijjime. Turic. Flor. Guelf. tumidijji-

me, vici/Tiui timidius §. 23. iidem duo priores, adjunctis Canip. et eJd. ante Ald. f^If^^^^Jf^- ^ic Tnric. (niti

quod//} Flor. Guelf. Exc. Santen. Canip. cum Gotli. VoIT. 2. Vall. Alm. Andr. marg. Bad. Vafcof. Steplianique, Obr. pro- bante Gefn. Titiliq^ui fatisfecijfe,

73. judices agetur. Alm. judex augetur , niliil tale danti- bus Turic. et Flor. (cf. 74-}* latius prohationum. Sic

Turic. Flor. Guelf. Camp, cuni Gotb. VoiT. 2. Alm. et edd. ante Bad. Fieliqui inferunt in. Modo Turic. Goth. (tac. Gefn.) contingerit, Kapp. contingit.

79. quidam damnati. Alterum dam defiderant liic Codd. et quidem Turic. Flor. pofierius, Gotli. Giielf. VoIT. 2. Exc. Santen. prius cum Jenf. Tarv. dignitatis. Goth. li-

hertatis cum VoII. 2. erroris folo, ut videtur, focio. cf. io>

78« -prohationum loco. 5> ""s ) ,, damnatus , fi. aliura

2, 1. jjCOnviccrit ,, in integrum re-

79. recuperandae dignitatis „ftituitur." Ubi recte confe-

gratia. Vide Digeft. 43, 14, runt VV. DD. Cic. pro Cluent.

1,2. ,,Qua lege" (JuUa anib- c. 36. init. videibi Manutium.

278

M. FAB. QUINTILIANI

accufat. Id quomodo decenter fieri poITit, equidem non invenio, nifi aliquid reperitur, quod interfit, perjona^ aetas^ tempus^ caiija^ 50 lociis^ animiis. Tubero juvenem fe patri hae- fiffe, illum a fenatu miffum non ad bellum, fed ad.frumentum coemendum ait,ut primum licuerit, a pardbus recefiiHe : Ligarium et per- feveralle, et non pro Cn. Pompeio, inter quem et Caefarem dignitatis fuerit contentio, cum falvam uterque rempublicam vellet, fed pro Juba atque Afris inimiciflimis populo Romano

1, 15. qnomodo decenter. Sic Obr. Sed Turic. Guelf.

quoniam docenter ; prius et Exc. Santeii. R.eliqui quam decen' ter. reperitur. Sic Turic. Flor. Guelf. Cainp. cum

Gorli. VofT. 2. reperietur Jeiif. Tarv. iideuic^ue modo aliud, Malim hic nifi fi. cf. 6, 1, 34.

80. ait, ut primum. Turic. (liic et rimum) Flor. Guelf. Goth. ( tac. Gefn. ) Camp. aut ut p. Modo exijfe pro haefijfe Guelf. Exc. Santeu. ut infi-a Camp. 11, 2, 11. heferat pro exierat. cf. Drakeub. ad Liv. 2, 10, 10. partihus,

Camp. Lcid. (hic quidem videtur mero fphalmate) patribus.

80. Tuhero — ait. Qnae liic caufatum Tuberonem pio- dit nolter, exejus quae iuter- cidit oratione defumta non debent negligi, fed diligenter comparari cum Ciceronianis in ipfius Ligariana. Nec pror- fus apparet, cjuomodo potue- rit patrem fuum Tubeio di- cere, ut primumlicuerit, apar- tihus Pompcjanis recejjijfe, fi vere narrat Cicero , eundem Africa prohibitura nec domum venifle, nec adCaefarem; fed ad Pompejum in IVJacedoniam

fe contulifTe , c. 8- 9« Sed fortaffe victo demum Pompejo licuit recedere ab ejus parti- bus. lUud quoque discrepat, quod Elius Tubero patrem nonnili ad frumentum coe- mentitim in Africam milTum ait a fenatu , Cicero reliqui- que lcriptores eam ipfi pro- vinciam fenatus confulto et forte obtigille produnt. cf. 10, 1, 23.

inter quem — contentio. Simiiiter 4, 2, 13. de laude inter iffos certatuni.

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 279

Itetiffe. Ceterum vel facilliranm est, ibi alie- 31 iiam culpam iucufare, iibi fateris tuam. Ye- rum id jam inclicis eft, non actoris. Ouod H nulla contingit excnfatio, fola colorem liabet poenitentia. Poteft enim videri fatis emen- datns, qui in odium eorum, in quibus errave- rat, ipfe converfus eft. SunL enim quidam, 32

gi. incufare, Sic Turic. Flor. cura Alm, recufare Guelf. ciim Jenf, Tarv. E.eliqu:i accufare. indisis. Sic Turic.

rlor. Piqliqui judicis, in quo fane nulla fententia, ut animnd- vertit Gefnenis. Gedoynus hasce nugas fecurus reddidit. Modo pro id Turic. Flor. ut cuin Aim. et mox contigitT Vixic. FIqi". cnm Kapp. Alm. emendatus.TMYic.Ylov.QnsM.

emendati, Turic. Guelf. Exc. Santen. quin pro qui in.

8 1 . Verum id jam — — acto- ris. Is , qui, nulla demon- ftrata facti difFerentia, eorum incufat alios, quae fe commi- fifle f.atetur, oratoris dignita- tem exuit et ad vilitatem in- dicio redimentium vitam fe deniitiit.

fola colorem hahet-poeniten- tia. cf. 10, 1, 116. item 4» 2j 88' loo. Qtii fe poeuitere tefiatur admifTorum , eumque affcctum tota actionis forma profitetur, is aliquain tamen fpeciem induit diflicili illi, q^uam tuendam fumfit, caufae, feque fua excmpia infectantem aliquatenus judicicommendat.

82. Sunt enim quulam, qui — faciant. Qui liac fcjiptura ac- quieverunt (nec quenquam video qui haeferit), id fpe- ctarunt, quod continuo indu- citur pater aliquis , ' qui ipfe

hanc i\ii exerapli improbatio- nem minus invifam faciat. Sed admoniti fentieut, puto, hoc non fieri ab hominis vo- liuitate, fed ab ejus conditio- ne ; quare pro mafculino hic longe aptius efle neutrum ge- nus , tit fcribatur qnaedam , quae , lenLGSma mutatione. Commendatur haec generis mutatio etiam eo quod elt §• 83' »^"a praetereo." Ne- que enini convenit argumen- tationi, fed, quocum toties illudpermutatiu-, etiam(c[.2, 13, 11.). Ita recte locum conftitui apparebit, fi contule- lis 4, 2, 5g. Haec funt quae — facianc. 4) 3> 16. plurima funt quae — injeruntur, 5, i3j 9- quaedam funt quae — poffunt, Sententia Gc explicatiu': „Quaedam accidunt (aifjiZs- ,,P>jv.?}-talibus caufii, quae effi-

280 M. FAB. QUINTILIANI

qui hoc natura ipfa rei non indecens faciant : ut cuni pater ex meretrice natum, quod duxe-980 rit meretricem in matrimonium, abdicat.^ Scliolaftica raateria, fed non, quae non poflit accidere, Hic igitur multa non deformiter

32. faciant, Sic Turic. Flor. Keliqui faciunt. Codd. ob- temperamus, cf. lo, i, 44« -patcr — in matrimonium,

Turic -patre ex meretricem immatrimoniu. Flor. patre ex me- retricem in matrimonium cum Guelf. et Aim. nifi quod liorum alter habet, alter dicitur habere -pater et meretrice, Goth. (err. Gefn.) -pater natum quod amet meretricem cum V^ofT. 2._(cf, 79O Mox Vali. pater natum ex meretrice quod (imet meretricem in matrimonium; fed valde fufpicor, hic alii]uam effe verfatam emendationem (quales non raro agnofcit in eo Cod. Badius, velut ad §. 72.); et haec eft obtineiis a Badio indc in omui- bus editis fcriptura, ordine tamen mutato ita : ex m. natum. Jenf. Tarv. pater natum quod amet ex meretrice in matrimo- niuni. Locat. Ven, Rufc, ( ex Regii mente) p. n. ex meretrice q. a. ex msretrice in m. Noftrum Camp. Andr. Ald. (nifiquod hic natum ex mer.) ex conjectuia liaud dubie, fed non im- probabili illa, et melioie profecto, quam eft librarii Gothani nullam rationem liabentis verboium in matrimonium , luide mox conflarunt VV. DD. portentofam locutionem amare in matrimonium Gefneio in Thefaui o quoque, ut et Forcellino, memoratam et explicitam. Brevius erat- ex mer. n. oh mere- tricis matrimonium ; fed nimis manifefta funt ifta in vett. veftigia meretricem in matrimonium, quorum ,tam fimilitudine quam litterarum M et N muhitudine jactuiam fecit locus. Si quid veri et antiqui e/Tet in iltis quod amet, probarem ego Fiancii conjecturam quod hahet, vei qui hahet, ita tamen ut fcribe- rem in matrimonio , fubnixus aiiqua Turic. auctoritate. Nunc opus elTe verbo praepofitionem in regente cum accufativo, apparet, nec fttccurrit ulium, qnod facilius intercidere po- tuilTe dicas. quae non. Turic. Fior. Guelf. omittunt.

„ciant, ut ne per ijjfam qui- fed non — accidere, An

„dem rei naturam haec repre- fuit /. ?2. quae in foro n.p.a.?

„hcnfio ejus, quod ipfe fece- cf. 4» 2, 97. Potuit elTe ex-

,,ris, fit indecens," Alia ratio heredationis elogium , quod

'i»2, 30. meretricem in matrimoniunt

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 251

dicet: vel quod omnium fit votum parentum, ut lioneftiores , quam fint ipfi, liberos ha- beant (nam et. filia nata, meretrix eam mater pudicam effe voluilTet), vel quod humilior ipfe fuerit (licet eiiim hoc dicere), vel quod iion habuerit patrem , qui moneret : quin eo 85 minus id faciendum filio fuilTe, ne renovaret domus pudorem et exprobraret patri nuptias, matri prioris vitae necellitatem : ne denique legem quandam fuis quoque fubinde liberis claret. Credibilis erit etiam propria quaedam in illa meretrice turpitudo , quam nunc hic pater ferre non poflit. Alia praetereo, Neque

Ab Alm. nonnifi (juae abeffe naTratur, et filia. Tu-

ric. Flor. Guelf. Exc. Santen. inferunt // cum Goth. VofT. 2. Vall. (de lioc prodente Burm. apud Bad. non repcrio). et fi fit absque filia Camp. dicere. Flor. (a pr. m.) du-

cere. FortalTe robuftior fententia in hoc, fi fcribas : licet enim huic (i. ejus conditionis homini) ducere i. meretricem. Quan- quam vel fic malis : licehnt, vellicuit, quod reponere intem- peiantius fane fuerit. Piecepta paiuni explet animiim. Anhoci volebat, poITe aliquem humilitatem fuae conditionis prifii- nam citra contumeliam fuam commemorare ? Sed non eft fclocutus.

85. id. Sic Turic. Flor. Camp. cum Bodl. Alm. Ald. Obr. Reliqui omittunt. fuhinde. Turic. fum. Ex Alm. fu.

Guelf. Exc. Santen. fine. An forte et hic fuh diem erat, ut 8 Pro. 2g? qua fententia eft in diem .npud Cic. pjo Coelio c. 24. ,,praefentis fraudis poenas in diem refervatis." Sed ipfum no- Hrum aliquoties eft pro deinde, mox. daret. Credihi-

lis. Sic Turic. Flor. (quanquam hic etiam credibile'). Reliqui inferunt et, -praetereo. Turic. Guelf. Camp. praeterea

duxerit, vide 7, 4> 2o. ibid. nunc — ferre nott -pojjit.

11. Poftquam ex illa humilitate

licet — dicere. cf. not. crit. ad profperiorem rei faniilia-

83. fuhinde. cf. not. crit. ris ftatum emerferat.

282 M. FAB. QUINTILIANI

enim nuiic declamamus, fed oftendimus, non- nunquam polTe dicentem ipfis incommodis

84 bene uti. IUic major aeftus, ubi quis pudenda queritur, ut ftuprum, praecipue in maribus, aut os profanatum. Non dico, fi loquatur ipfe: nam quid aliud ei, quam gemitus ac ile- tus, et execratio vitae conveniat? ut judex intelligat potius dolorem illum, quam audiat: fed patrono quoque per fimiles affectus eun- dum erit, quia lioc injuriae genus verecun-

S5 dius ineft paflis, quam aufis. MoUienda eft

cum Alm. Gotli. VofT. 2. et edd. ante Gryph. nunc

declamanins. Tiiiic. Flor. hunc d. dicentem Jpfis in-

commodis. Hoc ordine Tiiric. I ior. Guelf. Gotli. (tac. Gefn.) Canip. Relifjui ipf. inc. dic.

84« rnajor. Guelf. Exc. Santen. niajora. os pro-

fanatum. Gotli. (err. Gefn.) Camp. honos prophanatus cum Voir. 2. ( cf. 82.). ac fletiis, et. Turic. Guelf. aut f.

Canip. aut f. et. Jenf. ac f. fine et, cum Tarv. qui et exerci- tatio. verecundius — aufis. Turic. 2'erecundjf eft p.

q. a. Guelf. verecundaffem p. q, a. Gotli. omifTo modo inju- riae fic : verecundiae geniis eft p. q. a. Camp. verecundius eft p. q. a. Si recte filetur Flor. (memoiatus ille in lioc ipfo YeiTu qui ad hoc dare cum Guelf.) liabemus unum antiquiffi- mum teftem vulgatae fcripturae. Gefnerus e Goth. eruit quia hoc genus ( inteilecto, non exprefTo illo injuriae) verecundiae eft p. q. a. ad morem iiium fatis cognitum omitteudi adver-

84. verecundius — aufis. monitio ejusdem , li modo,

ef. not. crit. Ipfiun quidem, Quintiiiani(Decl.3i3.p.2io.):

qui lianc injuriam pertulerit, „Non erit alienum advocatum

facere loquentem in ista con- ,,dare liuic accufatori. — quo-

troverfia minus probare vi- ,jties caufa plus juris liabet

detur nofier, certe difHciiius ,,quam pudoris, ad eum trans-

judicare ( cf. §. 53. 54. ubi „ferenda eft, qui non eru-

valde gemina liisce noftris, «bescit." item 55.). Et proba elt ad-

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 283

9Siin plerisque alio colore afperitas orationis, ut Cicero de profcriptorum liberis fecit. Quid enim crudelius, qiiam homines ^ lioneftis pa- rentihus ac majoribus natos , a repuhlica Jum- moveri? Itaque durum id effe fummus ille tractandorum animorum artifex confitetur : fed ita legibus SuUae coliaerere ftatum civita- tis affirmat, ut liis folutis ftare ipfa non poflit. Affecutus itaque elt, ut aliquid eorum quoque

bium magis, de quo vide prae aliis Drakenb. ad Liv. 54j49» lo. In iilis Livianis tamen exemplis faepius tam deelle agnofcam quam magis , nifi ubi antccedit volendi verbum, lubricum iilud, quodque fortalTe cedere debeat alteri malle. Quintiliano autem in hoc uno loco tantum audaciae placuilTe, vix adducor ut credam. Recepta liabet quo fe tueatur in illa fatis mirabili ftructura 7, 1, 56. modo eft fcribatur pro inejt. Sed latere aliquid non finunt dubitare fcripturae prae- poiterae vett. libb. Nec videtur procedere vel illa ratio nifi interveniente infinitivo, ut aliquid facere dicatur elTe vere- cundum i. pudori alicui, non quidem illi foli, qui faciat, fcd cuicunque praefenti.

85- olio colore. Turic. Flor. Guelf. alia loco re, durum. Guelf. divi. ita. Flor. id. Guelf. Goth.

(tac. Gefn.) id a cum VoIT. 2. cohaerere. Gueif. coer'

cere cum Gotli, VoIF. 2. Jenf. Tarv. rcercer/ Camp. cum Andr, et edd. ante Bafil. ajfirmat. Turic. Flor. (liic quidem

a fec. m. ) Guelf. ajfirmat. ' AJJecutus. Turic. Flor.

35. alio colore. Sententiae tem non tulit, caufas bciie,

ita funt connectendae : „Ad- ut folet, exponit Freinslie-

huc quidem colorem fummae mius in opere Supplemento-

veliementiae dandum vidi- rum Livianorum 1. 10. c. 45«

mus actioni; fed lioc rarum advocatis veterum tefiimoniis,

eft, et plerumque mitigandis inter quae et Plinii illa lans

potius judicum auribus adbi- (7, 31. p. Bip. 35.) j.te ( AL

betur iile. «' Sufpicor itaque Tulli) ,,orante, profcriptoruni

legendum aliis pro alio. ,,liberos lionores petete pu-

Cicero de profcriptorum li- ,,duit." heris, Orationis, quae aeta- Jjfecutus, cf. not. crit.

284 M. FAB. QUINTILIANI

caufa videretur facere, contra quos diceret.

86 Illud etiam in jocis monui, quam turpis eflet fortunae infectatio: et ne in totos ordines, aut gentes , aut populos , petulr.ntia incurre- ret. Sed interim fides patrocinii cogit quae- dam de univerfg genere aliquorum hominum dicere, vel libertinorum, vel militum, vel

87 publicanorum, vel fimiliter aliorum: in qui- bus omnibus commuue remedium eft, ut ea, quae laedunt, non libenter tractare videaris; nec in omnia impetum facias, fed in id, quod expugnandum eft; et reprehendens, alia laude

Guelf. Exc. Santeii. Camp. fecutus ciim VoIT. 2. Gotli. Jenf. Tarv. Noftium e coriectione Regii. Sufpicor fuiffe confecw tus, cum piimae fyllnba.e compendium facile excideret. cf. g, 5,3. 10,1, 25. hic §. 93. Modo Turic. is pro his, et mox idem cum Flor. Guelf. dicere pi o diceret.

86. jocis. Turic. Flor. Guelf. Exc. Santen. Camp. locis cum Gotli. VoIT. 2. et edd. ante Ald. Regius corrcxit.

totos. Turic. Flor. Guelf. toto. mox pro jides Turic. Flor. fideles, ex Alm. tractes. tum interit Turic.

hominum. Guelf. Exc. Santen, omittunt. vel lih.

Sic Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. polterr. ante Grypli. Sed Tu- ric. Flor. Guelf. Exc. Santeu. Gotli. (tac. Gefn.) Camp. omit- tunt vel cum VoIT. 2. Pieliqui ut lib. cf. 9, 4, 53. Sic et 1 1, 3, 5. vel oniittunt Turic. Flor. (etfi liic a fec. m. reponit, fed ante Etjuidem'^ cum Alm.

87. laedunt. Guelf. Exc. Santen. legunt. re-pre- hendens. Turic. Flor. ( liic a fec. m. addit re et lic Camp.)

86. In jocis monui. 5,Su- derant W. DD. accurativura. „pra 6,3, 28- in calamita- Facile fuerit pro et leponere ,,cem nti ridiculo vetat etiam quod •• deinde malim paene „Cic. Orat. c. 26." Gefnerus. ■premens. Fraircius conjicit et vide et 6, 3, 54. ea r. R.oIlinus et quaedam r.

87. et reprehendens. Defi- Sed lingularis praeftat, quia

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 255

compenfes. Sic cnpidos milites dicas, fed non 88 mirum, quod periculomm ac fanguinis ma- jora fibi deberi praemia putent : eosdem pe- tulantes, fed lioc fieri, quod bellis magis,^ quam paci , aflueverint. Libertinis detra- lienda elt auctoritas: licet iis teftimonium reddere indultriae, per quam exierint de fer- vitute. Quod ad nationes exteras pertinet, 89 Cicero varie: detracturus Graecis teftibus

■prendens. Guelf. Exc. Santen. -preh.enden^. Mox Gotli. (tac. Gefn. } laudeni, Tuiic. mo<io quo exp. eft.

S8- Si'^ • — f^d. Turic. Flor. Guelf, f{ cupidum dsdicaffet. Gotli. ( err. Gefn. ) Camp. fi cupidum dicas effe cum VoIT. 2. et, ut fertur, Alm. Ji cupidos dicas cffe Jenl. cum edd. ante Bad. Hic cum reliquis fi milites cupidos dicas effe. NofLTum e conjectur.i ; et eadem niox S addimus poft petulantes , ubi in libris eft et. Camp. in proximis fibi conliat dans putet, eundem petulantem , affueverit, ubi Flor. affuerint, Goth. ad- fueverunt. Mox iis pro /nr fcripfi bis ex uno Goth. (tac. Gefn.). Pro (juod hellis Flor. quae h. Pro detrahenda Camp. tradenda.

unum impugnari volebat. Nec ,,ne pro Flacco c. 26. fq.

probo Lochmannum gemi- „Sardos contemnit in fr;«,m.

nanda voce alia loco fuccur- ,,0r. pro M. Scauro. Conten'

rentem. ,,des et poftulahis , ut ]VI, Ae-

,,milius cum Jua dignitate omni

S9. Quod ad exteras — ira- „ — JordidiJJimae , levijjimae,

rie. Ingeniofifhme ab FtolJino ,,vanif[imae genti, ac prope

reperta eft; haec diltinctio, „dicam pellitis teftihus condo-

quamet Gedojnaus et Capper. ,,netur, De Sardis vero fer-

exprellerunt, laudavit Biir- „monem effe, .irgumentum

mannus. Facile fubaudis : „Afconii fatis declar.it. " ( cf.

tractat, agit vel tale quid. 1, .5, g. ) ,,AUohrogum tefli-

,,Varie detraliere fidem Giae- „moniis credere vctat judicc3

,,cis" (ut vulgo haec ordiuan- ,,pro M. Foutejo c. Q. fqq. "

tur) quid fit, nemo dixerit. Gefuerus.

Craecisteftihus. „In oratio-

stQ6 M. FAB. QUINTILIANI

fidem , doctriiiam iis concedit ac litteras, fe- que ejus gentis amatorem e^e profitetur ; tS^r- dos contemnit; ^llobrogas ut holtes infecta- tur: quorum niliil tunc, cum diceretur , pa- rum aptum, aut remotum cura decoris fuit.

90 Verborum etiam moderatione detrahi folet, fi qua eft rei invidia, fi afperiifn dicas nimium

Jeveriim , injiiftum perjuajione lahi^ pertina- cem ultra modum tenacem ejje propojiti: ple- rumque velut ipfos coneris ratione vincere,982

91 qnod eft molliflimum. Indecorum eft fuper haec omne nimium : ideoque etiam quod na-

89- infectatur. Turic. Camp. infectatus. Mox hoftis Flor. Guelf. Cainp. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) cum Voff. 2. et edd. ante Bafil. Hic quidem cum cett. ante Roll. hofteis.

remotum cura. Sic Turic. Fl^r. Guelf. Camp. cum Gotli. VofT. 2. Alm. Jenf. Tai v. Ald. Bafil. et videt\iv liujus aevi fuiffe liaec liructura. cf. Sueton. Tiber. 42. Fieliqui inferunta.

90. moderatione. Turic. (fed liic et detrahit') Fior. Guelf. Exc. Santen. Camp. moderatio. afjjerum. Turic. afpere. ipfos. Gotli. ipfe, folus. Quod Obr. fic afpe- Tum reponit pro ji a. , non opus elt, cum yt referatur ad de- trani folet quafi definitionis index, quae fiat ifdus moderatio- nis. Turic. rationem pro ratione.

91. om?2e. Grj-ph. (i544-) omnia cum edd. ante Obr. Sed et Ex.c. Santen. noltruzn. hoc pro haec Gueif. Exc. Santen,

•

remotum cura. vid. not. crit. leferendum erit ad afperum

90. Verborum vwderatione. illum , injuftum , pertinacem.

cf. 3, 7, 25. 8> 4' *• 2. Quid lacunae opcriendae po-

plerumqtie velut. Locum la- tiihmum infervire pofht, haud

borare abrupto nimis nec facile dictu: ita poft propo-

praecedentibus commiffo di- fiti infertum fufficoie non vi-

cendi genere, et ipfe fentio dctjir. Nec tamen magnara

cum Rollino et Burmanno. jacturam factam arbitror.

Quare liuic maxirae accedo, c)i. omneniinium. Pertexint

non integrura fufpicanti. 'pfos Lic quam orfus erat §. 60. te-

INST. ORATOR. LIB. XI, i.

£87

tura rei fatis aptum eft, nifi uiodo quoque temperatnr, gratiam perdit. Cujus rei obfer- vatio judicio raagis quodam fentiri, quam praeceptis tradi poteft. Quautum fatis fit, et quantum recipiant aures. Non liabet liaec res meiifuram et quafi pondus , quia ut in cibis, alia aliis magis coniplent. Adjiciendum eliam 92

Camp. tft Flor. (a pr. m.) omittit. temperatur. SIc

Flor. temperatiis Turic. Guelf. Exc. Santen. Fieliqui tempere- tur. quodam fentJri, quam. Guelf, q. ferviri fentiri q.

Cum ExG. Sauten. etfi obfcuiius notata variei.;!te. q. fervari fentirique Gotli. ( err. Gefn. ). Quantum fatis. Turic,

rior. Guelf. Cnmp. quam f habet haec res. Turic.

Flor. Guelf. haheret re, Flor. a fec. m. res , Guelf. per comp. hret. Turic. etiam manfuram. quia ut incibis. Turic.

q. in cihy his (cf. §. 75- )• Flor. q. in cihis. Guelf. Exc. Santen. q. in cihis his cum Camp. (nifi quod omittit quia), q. in cihis iis Gotli. Jenf. (err. Gefn.) cum edd. ante Ald. Regius cor- rexjr.

lam, de tractandis pariim fpe- ciofis , poteratque peregifTe videri quod folum ibi facien- dum receperat, fed addit duo de apte dicendo Yraecepta, al- terilni de Kiodo et menfura, quod fane potentiflimum eft ad apte quodcimque admini- ftrandum, de diverfis alterura virtutibus, quae fuis quaeque locis convcniant neque in to- tum aut probari aut rejici pofllnt. Haec res non ergo ad remedia difticilium caufarum niodo rcleretur, verum ad elo- qucntiam in genere. cf. 6, 4,1 1. fentiri quam — - tradi. cf. g, 4, 120. et imprimis lib. 6. c. 5, uLi eciam huc dilFeriinur.

Ouantum — aures. PoIIit videri liaec fententia conti- nuanda prioribus, ut pendeat illud quantum a tradi poteft. Cenfeo tamen magis confen- taneum eKe , ut quae fentiri poITe ohfervatio eadem et tradi non poITe dicatur, ibique fi- nem liabeat fenfus antecedens. Sic noftra verba per aliquam apofiopefin pofita accipientur, quod genus orationis folet ei^Q in praeceptis generalibus, ubi cito defungimur; quafi prae- mifilTet haec: Tantum egoiu talibus praecipio dicere, ^uan- tum elc.

£88

M. FAB. QUINTILTANI

breviter Tidetur, quod fere dicendi virtutes diverfillimae iion folum fuos amatores lia- beant, fed ab eisdem faepe laudentur. Nam Cicero quodam loco fcribit, id ejje optimum^ quod cum te facile credideris confequi imita- tione , non pojjis. Alio vero, nop^ id egi^e^ ut ita diceret^ quomodo Je quilibet pojje conji- 93 deret , Jed quomodo nemo. Quod poteft pugnare inter fe videri. Verum utrumque,

92. fere. Turic. Floi. Guelf. //flt. mire ! liabeant.

Gotli. (tac. Gefn.) hahent , nec taruen laudantur. Mox idem iisdem. cum te. Turic. omittit, fed ab eadem manu

inferto non ante facile; et sic Flor. Guelf. te folum Camp. cnm Goth. Voff. 2. Vail. ni>n te Jenf. et edd. ante Ald. eae- dem mox pq^(?t. E.egius correxit. non id. SicTuric.

Flor. Guelf. Camp. cum VofT. 2. et edd. ante Ald. c^ui fe an- teponit, quod a Jenf, inde liabent poft ita. Reliqui non fe id. cf. 7j 1, 60. •

92. quodam loco — ^lio vero. Satis elt quod demon- ftrant VV. DD. Cic. Orat. c. 23. et 23. ubi funt liorum, quae Qu. refert, feminamagis quam exprefTa verba. Nec attinet laborare de inveniendis Ciee- Tonianis, quae ad amu/TIm re- fponde.int noftris, cum jam cognitam Labeamus Quinti- liani in afferendis alienis fecu- ritatem. Alioqui multa fane defunt illi fimilitudini ; ne- que enim priore loco tantura tribuit Cicero illi tenui gene- ri, ut optimum agnofcat, ne- que altero fe potilfimum hoc egiffe teitatur. In hanc

quidem fententiam aliquantb magis congruit locus a Gefn. indicatus Brut. c. 93. propter exquifitius et minime vulgare oratio?iis genus animos Jtomi- num ad me dicendi novitate converteram. Illud quoque Quintiliano hic disputanti ac- cedit, item a Gefnero reper- tum, in Oratore verfus finem :

l^oteft non folum aliud mi'

hi, ac tihi, fed mihi ipfi aliud alias videri. Ad iliam de falfo judicata facilitate fententiana recte Eadius admonet vei* fuum Horatii Epilt. ad Pif. 240 — 42.

INST. ORATOR. LIB. XI, i. 2. £89

ac merito, laudatur. Caufarum enim modo diftat: quia fimplicitas illa, et velut fecuritas iiiaffectatae orationis, mire tenues caufas de- cet, majoribus illud admirabile dicei)di genus magis convenit. In utroque eminet Cicero: ex quibus alterum imperiti fe poETe confequi credent; neutrum, qui intelligunt.

II. Memoriam quidam naturae modo efle

munus exiltimaverunt, eftque in ea non dubie

plurimum, fed ipfa excolendo , ficut alia

983omnia, augetur: et totus, de quo diximus

adhuc, inanis elt labor, nifi ceterae partes lioc

93. Caufarum eninimodo. T nvic. caiifu enim enimni. (prins quidem enim per coiiipeiiclium ). Flor. Guelf. Camp. caufa enim m. ciim Goth. VoIT. 2. Jenf. Tarv. Bafil. eoque recen- tioribus ante Gibfonum. Hic et reliqui caufa enim modoque, quod in optimis (ut ait) Codd. invenire profecto non potuit nifi fomnolentus liicce Criticus. Piegius (^Kf^fuaferat. Noftrum e conjectura. convenit. Flor. et venit. Guelf. venit.

ef. 85» eminet Cicero. Gueif. Camp. iuferunt et cum

Goth. intclligunt. Flor. Gueif. Exc. Santen. intelligent.

Incipit caput fine infcriptioue in Turic. Flor. Carop. in- fcribitur de memoria in Guelf. Goth.

1. omnia, augetur. Camn. plura agetur. inanis

tft, Guelf. Camp. omittuut eft cum Goth. VofT, 2. Vall. et

93. Caufarum — modo. cf. Ipvffswg, tj rij; aBcnvitov 4'VX'^f

modum litis 5, 6, 2. /Aolqx. Excolendo pafrive hic

1. quidam naturae — mu- dici monet Badius, a Valia

nus. Pfeudo - Turnebus nos jam animadverfum in Elegg.

xemittit ad 3, 3, 4. Almelo- i, 27. p. o9- cf- nos ad 6, i, 8« venus haec ponit PJiiloftrati : irianis eJi'lalor. Idem apiul

(Vir. Sopli. 1, 22, 2.) /^tvvj/xv) Ciceroutm judicium demon-

ftiv ya^ bibvifft rsyvxg, eiCrvj hs itrat Piegius de Or. 1, 5- "bl

ihthciy.rcg xa/ o-^iiJita riyvyj thefaurus quoque appcllatur,

aXwrog. icri yaq irAeovi/.T/j/^ct ut et ub Hereuuiano 5, 16.

Tom. ly. T

fl90 M. FAB. QUINTILIANI

velut fpiritu continentur. Nam et omnis di- fciplina memoria conftat, fruftraque docemur, fi, quidquid audimus, praeterfluat : et exem- plorum, legum, refponforum, dictorum deni- que factorumque velut quasdam copias, qui- bus abundare, quasque in promtu femper habere debet orator, eadem illa vis repraefen- tat. Neque immerito thejciiirus hic eloquen- 2 tiae dicitur. Sed non firme tantuni continere, verum etiam cito percipere multa acturos oporlet , nec quae fcripferis modo iterata lectione complecti, fed in cogitatis quoque

etld. ante Gryph. exc. A1<1. cctitineantur mox Jenf. et edd. qiiod cum Rcgius in fua conftitutione pofuiffet, nt et, nefcio qna aurium fuperbia, veluti ; lioc neceinirium elTe negavitBa- dius , alterum ob claufuiam hexametricam valde improbavit, facta iterum flrc/j/pjV«ta(? mentione , cf. lo, i, 71. le-

gum. Turic. Flor. Guelf. legem cum Goth. Jenf. Tai v. Modo Camp. audivimus, quod placet. clictoiuin deni(jue factorum-

que. Turic. d. dinequae factorumquae. Flor. d. heneque f. quae cum edd. ante Ald. nifi quod Camp. poiteriore loco que, quan- quam diremtum. Sed Guelf. d. henefactcrum quae. Obr. J. hene factorumque, quod optabat Gefn. Fieiiqui dictorum hene- que factorum. Noltrum e Turic. fcriptura correctum.

repraefentat. Turic. Flor. Guelf. Exc. Santen. Camp. -prae- fentat cum VoIT. 2. Gotli. et edd. ante Bad. Non aufus fum redu- cere, veritus ne medii aevi forJibus inquiuarer. cf. Gefn. in Thefauro^ it. Forcell. MoxTuric. Flor. concitatis ^xo cogitatis.

velut fpiritu continentur. omnihns inter fe concinentihus

Hanc loquendi formani fnga- ninndi partibus profecto non

citer Turnebus in Adverf. 4» pojfent, niji ea uno divino et

10. tianslatam vidit a Stoico- tuntinunto Jpiritu contineren-

rum placito quodam de mun- tur. Vid. plura dantem Tur-

do, quod his ipfis verbis pro- neb. I. J, et £urm. ad noltri

fertur apud Ciceronem dcNat. 4> 3» 5« Deor. 2, 7, Hatc ita Jieri

i

INST. ORATOR. LIB. XI, 2. 291

rerum ac verborum contextum fequi: et, quae fint ab adverfa parte dicta, meminifle: nec utique ea, quo dicta funt ordine, refutare, fed opportunis locis ponere. Ouid ? extemporalis 3 oratio nec alio mihi videtur mentis vigore conftare. Nam dum alia dicimus, quae dicturi fumus, intuenda funt. ita cum femper cogita- tio ultra id , quod est, longius quaerit, quid- quid interim reperit, quodammodo apud me- moriam deponit: quod illa, quafi media quae- dam manus, acceptum ab inventione tradit

2. ea, quo. SicTuric. Guelf. Camp. cum Vofl". 2. Vall. et ecld. ante Ald. acc. Bad. ea quae Flor. cum Goth. Reliqui eo tjuo, corrigeute Fiegio.

3. nec alio. Sic Turic. (niG. quod alla cum Flor. Guelf.} Guelf. Camp. cum Goth. Voff. 2. Vall. Obr. et edd. ante Ald. Reliqui non a. ultra — quaerit. Turic. Flor. (hic a pr. m.) ultre ad id quod (Flor. quae) e. l. q. Item modo Tu- lic. femper per. Fateor iiifolentius niihi videri dictum idquocl eft pro id quod adeft , id circa quod eft fcil. cogitatio. Nec fatis congruere arbitror indicativum cum quaerit ; debebat elTe dum q. fed hoc alienura, quia modo praecelTit dum diei- mus. An forte haec placere polTunt : ultra fit et quod eft longius quaerut ? interim. Turic. Flor. aiitem cum Alm. ; omittit Camp. quod illa. Turic. Flor. Guelf. quo i. inventione. Turic. Flor. Guelf. Camp. inten'

3. Ouid? extemporalis. ram deducere malit locum, txt

Alienum prorfus Quid? in a//o fiatneutrum. Parum recte

cujus abrupto et fubitario di- ille, cum alius vigor hic fit

cendi genere nemo acquiefcat. dictus pro alia anijui facul-

Malini igitur ^7Mzn. cf. 6, 2, 12. tate praeter memoriam i. fola

2, /j, 5. 2, 2, 13. memoria conftat extempora-

nec alio i. „non alio. " cf. lis oratio.

Drahenb. ad Liv. 3, 22, 7. ultra — quaerit. cf. not.

Bnrmannus inferendo quam ciit.

poft videtur ad iUam de qua media — manus. RectilTime

egerit fupra 2, 4, 13. ftructu- Burmannus conferre jubet iSf

T 2

2Q2 M. FAB. QUINTILIANI

4 elocntloni. Non arbitror autem mihi in lioc innnorandum , quid fit, quod memoriam fa- ciat: quanquam plerique imprimi quaedamy84 veltigia animo, velut in ceris annulorum figna ferventur, exiltimant. Neque ero tam credulus, ut quafi habitu tardiorem firmio-

tione ciiin Voff. 2. Gotli. et edd. ante Bafil. Videtur effe coi-« 3 ectum a Philandro ; verilTime. Nam intentio eadem eft cogi- tationi, cf. i o, 7, 10; et imperabat miitationem quod fequi- tur elocutioni,

4. Cjuid jit, quod. Turic. quid qtiod. Guelf. Camp. quicquid cum Voff. 2. Gotli. et edd. aute Ald. qjii quid folum. No- rtmm primus Bad. e Vali. Modo Tujic. in mora num pro immorandum. Mox Guelf. in -primis pio imprimi. ' ve-

ftigia animo. Sic Turic. Flor. Camp. (Gotli. noii memora- tur; cf. 84. et mox) Obr. cum Voir. 2. Inferit /?zGuelf. ; re- liqui noftro : qui et quae fubjiciunt, quod abeft a Turic. Flor. Guelf. Gotii. (tac. Gefn.) Vali. et edd. ante Ald. Utruraque «ddidit Regius. in ceris. Turic. Floi. in guris. Guelf.

in giris cum Jenf. et edd. pofterr. ante Ald. in figuris Camp. cum Gotli. VofT. 2. Andr. ( cf. modo. ) Noftrum in Vall. et Tepofitum a Piegio.

4. 5. tit quafi — naturam, fuhito. In loco tam vexato primum vett. libb. varietatem, deinde VV. DD. emendandi pericula recenfere fatis liabebo, aliqua de meo, fed tiniidilTi- me, fubjungens. Turic. nt quam ahitu t. f. m. fieri et autem

g, 4- Elt et fimile, qu.nn- „TLixoto-~?a« uJffxsp hoi¥.rvXluiv

quam manu omiffa, 10, G, j. ,,cv\fjiiic( x. t. X. Add. Pliileb.

1 1, 3, 62. utroque enim loco „p. 83." [Steph. 53. 59.] „ubi

compnrationis inde:-: particula ,,libro corai)arat. " Gefnerus.

Iignificat intelligi iliam, quae Pfeudo - Turnebus Ariftote-

hic exprelia eli, munum. leui laudat, qui (in libro de

Memor. et Remin. c. 1.) et

^. in ceris annulorum figna. ipfe memorandi actionem

,,Plato Theaet. p. 135. C. " compaiat ligilli impreffioni. [Stepli. 191. c.] ,,.0£j av Ta7j

,,^i:'^oi7( y,f.i(MV h Kijf ivov i/.//a- ut qurfi — naturam, fuhito.

jjysTov — y.aci ti toZto — «xo- cf. not. crit. Habet aiiquid

1

INST. ORATOR. LIB. XI, 2. 293

remque raemoriam fieri putem. Ejus autem, 5 quodad animum pertinet, magis admirerna-?

quoque ad animurrt pertlre in. admirari n. f. Flor. Guelf. ut quam liahitu t. f. m. fieri ea autem quod (Flor. quoque') ad ahimum -pertinere (Flor. a pr. m. pertire) m. admirari n. f Ex Alni. nihil nifi ut qua ahitu et abelTc putem, deinde admirere, et hoc quidem etiani iu Goth. (qui alioqui nihil quidquam mutat cxrecepta, ut nec uUus eorum, quos non ipfe infpexi) Vall. Jenf. et edd. pofterr. ante Ald. quo acc. Badius etmaig. Bafil. cum aliquot editorum apud Gibf. margine. Nam C.-imp. plane exhibet vulgatam. Obrechtus ut quemadmodum hahitu t. f. m. fieri , ejus putem caufani quoque ad artificium perti- nere : magis admlrari naturam fuhit tut. Gefner. nihil mutat ex recepta, nifi quod pro quafi hahitu malit corporis hahitu. Badius ahitu retinet et iuterpretatur ahsundo. Obrechtus quidem et Gefnerus manifeftam fentcntiam praeltant, quorum ille omne artificium in nicmoria efficienda negantem facitQu., hic nihil ejus a corpore repetendum eSe aflirmantem. Mihi liaec maxime ad veteres ductus accedere videbantur: ut qui (cf. 5, 10, 44' *0» *' 57* "^ qui dixerim. 74. ut qui —^ fuerit) hahitu t. f. m. fieri indeam , artem quoque audeam impertire. magis admirari naturam fuhit tot. Nequaquam fubventum loco per haec credo, fed aliqua verae euiertdationis femina inefle perfuafum eft. hahitum h. 1. et Pfeudo - Turnebus et Burmannus pro i^sj Graeca ufurpatum putant , quod et ipfe teneo, valde tamen adhuc diffidens huic vocis poteftati. Con- ferendus Graeci vocabuli ufus apud noftrum 10, i 3 i. 59* apudPiin.Epiftt. 2, 3, 4. Negat Fabius, fe illam ex eis, quae fcnfibus occurrant, impreiTionem , velut iu ceram , factam poffe probare, cimi nianifelto memoria durefcat diu habendo et retiuendo fuas notas, quod fieri nequeat, fi quotidie uovis veftigiis oblitteretur id quod ante imprelfum fuerit, et infu- per artem quoque memoriae, fi contingat ulla, qualem tamen ipfe janijam fit traditurus, omnem plane evertere cerae fimi- litudineni. (cf. 3,5, 40 Novi, quantum laboret iliud audeam, nec fugit me, arteni non addito ejus nimis fluctuare. Multum abeft, ut teneamus ipfam Quiutiliani fententiam. Sed nimis adhuc eam contaminarunt editorcs, et quidem ipfe ille princeps.

fimile, quae fupra eft, dispu- tur, cum miram vim extol- tatio de rifii, cujus et ipfius lit. 6, 3, 7. 8- 9« originem expiorare depreca-

S9/f M. FAB. QUINTILTANI

turam, fubito res vetuftas, tanto ex intervallo repedlas, reddere fe et oiferre : nec tantum requirentibus, fed etiam fponte interim : nec

6 vigiiantibus, fed etiam quiete compofitis. Eo magis quod illa quoque animalia, quae carere intellectu videntur, meminerunt et agnofcunt, et quamlibet longo itinere deducta ad atruetas fibi fedes revertuntur. Quid ? non haec varie- tas mira elt, excidere proxima, vetera inhae- rere? lierternorum immemores, acta pueri-

7 tiae recordari? Quid? quod quaedam requi- lita fe occultant, et eadem forte fuccurrunt?

requirentihus. Gnelf. inquirentihus cum Gotli. et-

iam f-ponte. Tiiric. Flor. (a pr. m. ) in fponte cum Alra. et fp. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) cum Voff. 2. Omittit interim Guelf. -^iox compofiti Gueii. cum Goth. Voff. 2. etY>rofed etiam ijuiete Flor. (a pr. m.) fe dectum tjuiete. Gvieli. fe tectum qui. Camp. /. et quiete.

6. Eo magis quod. Sic Flor. Reliqui magis ante eo reji- ciunt et prioribus annectunt. Turic. Guelf. Camp. eo quod. Reliqui eoque. videntur. Sic Flor. Guelf. videtur

Camp. viderunt Turic. Reliqui videmus. deducta. Sic

Turic. Flor. Guelf. Camp. Fieliqui diducta. Infra §. ig. vicif- fim deductam Guelf. Camp. Goth. Jenf. ( lac. Gefn.) Tarv. Mox Guelf. quoque (non Goth.) externorum pro heftertiorum cum VofT. 2. folito , ut nionet Burm. , librariorum errore, nblegans ille ad Ovid. "^^rift. i, 3, 44.

6. EiO magis quod. Tanto quid invenio , fed faepe quod dignior admiratione eft haec quaerenti non comparuit, leminifcendi facultas, quod ea aliud agenti praefio elt. Quae- ipfis quoque mutis animali- damvero quae ohverfantia mihi bus contingit. et jam ex aliqua parte fe often-

7. requifita fe occultant. dentia non po^uin occupare, Lepidus eft quem ponitGefne- eadem fecuro et compofito ani- rus Senecae patris locus: mo fuhito einergunt." in^^iaei. ,,Non enim dum quaero ali- x. iibri Contiow.

INST. ORATOR. LIB. XI, 2. 295

iiec manet femper memoria, fed aliquando etiam redit? Nefciretur tamen, quanta vis eJOfet ejus, quanta divinitas illa, nifi lioc lumen 985orandi extulillet. Non enim rerum modo, 8 ied etiam verborum ordinem praeftat: nec ea pauca contexit, fed durat prope in infinitum, et in longilfimis actionibus prius audiendi patientia, quam memoriae fides deficit. Quod 9 et ipfum argumentum eft, fubeCfe artem ali- quam, juvarique ratione naturam : cum iidem docti facere illud, indocti et inexercitati non pollimus : quanquam invenio apud Platonem,

7. nifi hoc, Turic. Flor. Guelf. Camp. inferunt in cum Gotli. Vall. et edd. ante Ald. liic cum reiiquis ante Obr. n. in Jioc l. vim (quod de Regii conjectura addunt) o. e. exc. Bad. qui n. et l. Badius in antiqua fcriptura fubaudiri fe monet, quae ratio non placet, ne addito quidem polt ififi eo quod. facile fane excidebat fe. Emendationem Obrechti recte de- fendit Burm.

g. deficit. Turic. (axii et patientiam') Tlor, GuelL defecit.

9. iidem. Guelf. Camp. idem cura Gotli. VoIT. 2. et edd. ante Gryph. exc. Bad. qui noftrum ab emendatore in Vall. repofitum narrat. Sed tuentur et Turic. Flor. in-

docti et inexercitati. Turic. Flor. Guelf. Camp. omittuntjet. Goth. (tac. Gefn.) ind. inexercitatique. ■poffimus. Tu-

nifi — extulijfet. 5,nifi elo- ,,rioribus priora dimittere. "

,,quentiam ad hoc, quodnunc Quo minus audiendus Fran-

,,elt, fafligium evexifTet. " cius, qui malit amittimus. Si-

8. Non enim — ordinem. milem Platonicae opinionem cf. lo, 6, 2. profert (indicante Pithoeo )

9. apud Platonem. InPhae- Caef. B. G. 6, 14* "bi, quod dro, Iqco notifTimo p. Steph. Druides doctiinam fuam litte- 274. 275. Demonfirat Gefne- ris mandare vetuerant , id fa- rus locum Plin.Epift. 9, i3>2. ctum duabus de caufis putat, nbi eodem quo hic ufu: ,,Ne ,,quod neque in vulgum difci- jimemoriam cogam — polie- ,,piinara efferri velint, neque

Qg6 M. FAB. QUINTILIANI

obftare niemoriae ufum litterarum : videlicet quod illa, quae fcriptis repofuimus, velut cuftodire definimus, et ipfa fecuritate dimit- lo timus. Isec dubium eft, quin plurimum in liac parte valeat raentis intentio, et velut acies luminum a profpectu rerum, quas intuetur, non averfa. Unde accidit, ut quae per plures dies fcribimus edifcendi caufa, cogitatione

xic. Flor. Guelf. Gotli. (tac. Gefn.) Camp. pojfumus cum Jenf. Tarv. Aid. videlicet quod. Turic. v. (juo- Flor. v. quari'

tum. Guelf. Cimp. v. quo niodo. Ex Alm. qm. An erat r., quatenus?

lO. -profpectu. Tiiric. Flor. Guelf. (liic quidem inferto P} pronitu cum Alm. Modo a Camp. omittit. intuetur.

Camp. iiituemur cum Gotli. qui et quafi pro quas: quorum illud placet. averfa. Tuiic. Flor. adverfa cum Alm.

edifrendi caufa, cogitatione. Turic. Flor. (liic quidem a pr. m. cogitatione) Guelf. e. fint cogitationes, Camp. fi edi- fcenda fint c. cum Bodl. Andi-. Ald. (neque enim poflremus funt.) Ex Alm. nil nifi funt pro caufa. Ohr. e. fine c. Mox etiam contineantur k\.A.\\?, , folus. Hic igitur fubjectum defi- deravit in vulgata , quod Badius in niargiue defignat : fcil. rnentis intentio. Reliqui fecuri transierunt. Recepta ipfa eft in Gotli. qui et hic (vide fupra 1 1, i, 82.) de fuo dedit caufa ■pro fint, nec edd. recedunt, iiifi. quod Jenf. Tarv. edicendi per fph. Potuit fane et Canip. ingenio aliquid dare in verbis liisce adornandis, cum Bodl. illa auctoritas imminuatur eo, quod ejus teltis fit Gibfonus. Sed acquiefcendum profecto noii erat. edifcendi caufa quin recte et eleganter fcribatur, non dubito, Obrechtianutii illud fine ne fatis quidem latinum cenfens (cf. 4> 2, iiqO^ fed noniinativo opus eft fententiae. Sive igitur fi edifcenda fint retines, five in obfcuriore ductii fint obreplifle pro caufa exifdmas , poftrema fic refingam :

5,eos qui difcant, litteris con- ,,ac mcmoriam remittant." fe-

,,fifos , minus memoriae ftu- curitateni vide etiam lo, 6, 2. ,,dere, quod fereplerisque ac-

,,cidit, ut praefidio litterarum lo. Unde accidic — conti-

,,diligentiam iii perdifcendo iieat, cf. not. crit.

INST. ORATOR. LIB. XI, 2. S97

ipfa contineat. Artem autem memoriae pri- n mus oftendiffe dicitur Simonides: cujusvul- gata fabula eft, cum pugili coronato carmen, quale componi victoribus folet, mercede pacta fcripfiffet, abnegatam ei pecuniae partem, quod more poetis frequentiffimo digreffus in laudes Caftoris ac Pollucis exierat. Quapro- pter partem ab iis petere, quorum facta cele- braffet, jubebatur. Et perfolverunt , ut tra- ditum eft- Nam cum eflet grande convivium »2 in honorem ejusdem victoriae, atque adhibi- tus ei coenae Simonides, nuntio eft excitus, quod eum duo juvenes, equis advecti, defi-

cogitationls ins i. c. cf. lo, 6, 4- "bi appaiet fcrihendo et edi' fcendo ab iiua parte opponi ab altera cogitationis vini. Sic mox caftores Turic.

11. ahnegatam — ■partem. Sic Turic. Flor. (quanquam discerptis mire fyllabis) Guelf. Camp. cum edd. ante Bad. Reliqui ahnegata — -pars eft, velut Vall. Gotli. Gudii quidem ad Phaedr. 4, 24. rationem legentis : abnegatas duas ei -pec, ■partes non video quid commendet; nec Gronovii ad Senec. de tranquill. 14. excitatus pro excitus. digrejfus.

Flor. degrejfus. Guelf. omittit. Mox ac pro et reliquorum dedi e Turic. Flor.

11. ahnegatam — partem. niusiu Opufc. Tom. 1. p, 159.;

,,Dependet a fahula eft." Ba- nec potuiffent tum pugnare

dius. Ea quidem fabula legi- Grammatici, quorum litem

tur apud Cic. de Orat. 2, 86- Platcnis auctoritas diremiffet.

Pliaedrum 4, 24. Carraen Laudatorem gentis Scopada-

ipfum lioc eflTe Simonidis, ex rum Simonidem Theocritus

quo particulam Plato afTerat celebrat nobiliffimo loco 16,

in Protagora p. Steph. 559, 56 — 47.

fufpicatur Duterus ( de quo 12. atque adhihitus. Vide-

mox) p. 98 > cui diverfa (fed tur i ectius omitti atque, quod

ante euxn fcribens) fentitHey- irrepferit inter iila JE AD.

298 M. FAB. QUINTILIANI

derare majorem in modum dicebaiitur. Et illos quidem non invenit, fuilTe tamen gratos 15 erga fe deos exitu comperit Nam vix eo li-986 men egreffo , triclinium illud fupra convivas corruit, atque ita confudit, ut non ora modo opprelTorum, fed membra etiam omnia requi- rentes ad fepulturam propinqui nulla nota polTent discernere. Tum Simonides dicitur memor ordine quo quisque discubuerat cor-

12. in modum. Turic. Flor. fliic a pr, m.) /. domo. ( et vrciflim §. 46. niodo Turic. Flor. Ambr. 2. Gnelf. Exc. San- ten. Camp. cum Alm. ubi frequentem lianc confufionem teftatur Burm. cf. Diakenb. ad Liv. 59. 15, g.) Ex Alm. i. lomo. Goth. defiderahantur a pr. m. mox fubteipungendo fiiftulit, nec quidquam repofuit (err. Gefn.). deos.

Guelf. Camp. eos cum Alm. ut fertur, quem tamen cum Tu- ric. Flor. nofirum dare fufpicor, quod ab Obr. inde obtinet. Reliqui omittunt ; ad quos rediit Capper. cor ille Zenodoti non Iiabens nec jecur Cratetis. Burroannus fimiliter confufa demonftrat, ut apud Liv. 1, 2i, 5. ubi tamen non admittit Dralienb. feje dautem Obr. nou probo,

15. eo limen. Flor. inferit ultra, cum Alm. non Turic. (cf. XI, 1, 78.) De ilructura receptae vide 5, 10, 96.

corruit. Turic. cor fuit. confudit, ut. SIc Gotli.

cum VoIT. 2. Bodl. et edd. ante Ald. acc. Bad. confunditur Turic. Flor. (liic quidem a fec. m) Camp. (fed liic fub^uncio etiam ut). confundit Guelf. (omilTo ut) confundit ut Flor. cum Abu. Pieliqui contudit ut. Modo fuper Gotli. Mox ■pojjunt Flor. Guelf. Prae contundendo autem Burmannus etiam pro- bat noftrum , appellans locum Ovid. Metam. 5, 53. fuaque ad Penonium annotata c. 105. ordine. Ald. (e Re-

13. confudit, Kt non ora DD., ordiiiis praeferri. Sed

modo, cf. not. crit. i^e transponere quidem quo

ordine quisque vel ita intelii-

ordine quo quisque. Haec gere attinet, fed referam or-

ci:m fit conftans libb. rett. dine ad reddidijfe. In omni

fcriptura, nolim illud qiiod alia ratione Qu. discubuijfet

conjectnra commendaruntVV. fcripturus videtur, non discu-

INST. ORATOR. LIB. XI, 2. 299

pora fuis reddidilTe. Elt autem magna inter ^4 auctores dilTenfio, Glaucone Caryltio, an Leo-

gii conjectura) ordinis cum edd. pofterr. ante Burm. acc. Capper.

14- Caryftio. Flor. Guelf. Exc. Santen. Careftio. INTox Leocranti Flor. cum VofT. 2. anagatacho Guelf. Exc. Santen. fchopae iidem , omnibus locis , ubi femel (1.5) Turic. fco-

huerat. Nam (ic et Cicero ,,quod meminifret, quo eorum ,,loco quisque cuhuijfet.*'- cf. $. 2. ordine refutare.

1 4. magna — diffenfio. Nos quidem erudita haec, Jupiter, et ingens controverfia latuit, intercidentibus eorum , qui agitarunt , Graramaticorum operibus. Quos cum agno- fcamus plerosque , Alexan- drini illius mufei alumnos, negotiiun tamen facefTunt Eu- rypylus et Apollas Callima- clius. Quorum prioris noti- tia erui poffe videtur nulla ( cf. 10, 6, 4.) ; alterius no- men fi diverfum eft ab iilo clariflimi poetae , plane ludi- ficatur nos eafus, cum Suidas (v. 2(//wviS>); ) Callimachi, quem diferte Cyrenaeum vo- cat, epigramma afferat, in quo illud ipfum proditur, de quo hic agit Qu. Vid. Fragm. Cal- lim. 71. ubi rectiflimc Bent- lejus locum illum a Qu. de- monftrari monet. Neque ta- men quisquam inventus eft veterum, qui hoc cognominis imponeret Callimacho. Oiet autem illud plane Syriacam nominum veterum conupte-

lam , cujusmodi eft Lucas, Silas. Equidem faevam fa- ne fed praefentem medici- nam adhibendam cenfco, ut refecetur Apollas, velut per- peram lepetitum ex eo quod ^raecedit y^pollodorus. Schnei- derns quidem in Addendis ad Polit. Ariftotelis (p. 491.) de- monftr.Tt Apoliam fcriptorem apud Athenaeum y. p. 369, adjuncto, qui correctione pof- fit eodem redigi, Apella 2. p. 65, fuadetque aut Apollani Callimachium fcribi aut infeii et, quae jam Bentleji fuit me- dicina. Pofteriorem ratio- nem prohibere videtur, quod nonnifi unum hominem Quin- tiliano obverfatum teftatur illud quod fubjicit pronomen quem. Alteram difficillimam reddnnt relicti nobis hodie verfus poetae Cyrenaei, quo- rum non meminiffe vix po- tuit Qu. Doleo nihil de hac difficultate proditum a doctif- fimis viris Dukero et van Goens in dilTertatione illius hoc praefide defenfa , dc Si- monide Traj. ad Rh. 1763. 4. Glaucum Caryftium celeber- rimum athletam vide apud

30O

M. FAB. QUINTILIANI

crati, an Agatliarclio, an Scopae fcriptum fit idcarmen: et Pl;arfali fuerit liaec domus, ut ipfe quodam loco fignificare Simonides vide- tur, atque Apollodorus et Eratoftlienes et Eu- pliorion et Lariflaeus Eurypylus tradiderunt; an Cranone, ut ApoUas Callimachus, quem ^5 fecutus Cicero lianc famam latius fudit. Sco- pam nobilem TlielTalum periiffe in eo con- vivio conftat, adjicitur fororis filius : putant et ortos plerosque ab alio Scopa, qui major

vha. Camp. idem bis. Crannone Guelf. Camp. Pkar'

fali, Guelf. Camp. pharfalii. Prior modo fit ante id omittit. Eurypylus. Dedi quod folum rationem haberet, cum Xocat. etmultis ante Burm. item Capper. etSchneider. ad Arift. Polir. 5, 5, 7. in Add. JMiror corrupto acquievilTe Dukerum et van Goens, quod dant plerique, Eurypilus ; aliqui etlara Euripilus, Camp. (per fpb.) Erypilus, Tarv. Euryphylus, Ald. Euriphylus. Scripfi autem Lari jfaeus pio reliquoiiim Larif- feus, itidem cum Scbneidero , fed et Dukero. Nam formam AocgicvB-og foli Jovi tribuit Steph. Byz.

15. fororis filius. Flor. inferit et , tmde efficere malirti £Jus. ^loio periffe Goth, alio. SicTuric. Flor. Guelf.

cum Alm. Ald. Obr. probante Burm. Pieiiqui illo. ma-

jor. Turic. niajora. Guelf. Carop. Jeuf. ( tac. Gefn. ) majore cum Gotb. Tarv.

Demofthenera pro Corona p. Reisk.331. Paufan. 6- p. Kuhn. 475. Lucian. in Herodoto, fin. et demonftraios ibi a So- lano.

hanc famam. quod Crano- ne acciderit illa triclinii rui- na ; neque enim totius hifto- liae hujus auctor liic appel- latur Cicero.

15. adjicitur. Ab iiiftoricis etiam ejus fororis filius per-

ii/Te narratur. Cf. not. crir. Iliud periijffe fubaudiendum ctiam mox ad putant.

ab alio Scopa. Hicquidem, Dukero in Diflertatione cita- ta fubtiiillirae calculos fub- ducente, fuit auctor gentis Scopadarum , quae viguit in TiiefTalia jam ante Oivmpia- dera 46 > tefte Herodoto 6, 127. unde apparet longe fu- pra Simonidis aetatem rele*

INST. ORATOR. LIB. XI, 2. 301

aetate fuerit. Quanquam milii totum de Tyn- 16 daridis fabuloium videtur: neque omnino liujus rei meminit usquam poeta ipfe, pro-

16. memimt usqiiam. Turic. Flor. (liic prius a pi-. m.) me- minerit unquain cum Aim. Pofterius et Gueif. Canip.

gari illius quidem primi Sco- pae vitam. Commodum au- tem poematis Simonidei lie- rocm defignat nobis Atlie- naeus lib. lo. p. 438. Sxoirav KfgovTo; /xsv u/ov , Sstcx* hs Tou iraAaicu vlihovv. Quau- quam Perizonius ad Ael. V. H. 12, 1. et Sclineiderus ad Ariftot. Polit. in Add. p. 491 fqq. potatorem liunc, de quo Atlienaeus, Scopam , non di- verfum putant a "Ey.o-tcc tw vsw- tI^w, de quo Aelianus 1. 1. , quique Cyro juniori monile tiansmifit ; Sv.OTrav autem t3v ■raXaiov de Simonideo iioftro intelligant, quem tamen mi- nus commode viri docti au- ctorem famiiiae Scopadarum dicunt, rationem non liaben- tes antiquiffimi illius Scopae, cajus disertam hic iiabemus mentionem. Creontis autem filius etiam , nifi prifcus ille, certe Simonideus Scopas fuit, cum Scopadas ejus aevi omnes Ji^acuvoaf nominet Tlieocritus 1. 1. ubi cf. Scliol. Succurri- tur autem ruiiiae doraus Sco- padarum ab ipfo nofiro, qui jion quideni oinnes, [edpleros- que ab illo piiino ortos per- iilfe in lioc convivio iiiftori- curuni fcntenti.im elle narrat;

modo, id quod mnnni, ad or- tos intelligas ■periijje ex pio- ximu , non aTo •.civou ejfe ; quanquam hoc plerisque W. DD. accidilTe fufpicor, inter quos Dnkerus etiam atliletas illos Glaucum, Leocratem, Agaiharclium ortos a Scopa vetufLilTimo, miro fane modo, fibi perfuadet p. 97. Idem rectiTime tenet (p. 980» ^io"- totam ibi Scopadarum gentem extinctam , nec tantimi caia- mitatis fignificari vocabulis aDqax dTuiXsix (v. Favor. ap. Stob. Serm. 103.).

16. neque — vieminit us- quam poiita ipfe. Disputat Gefnerus de firmitate liujus argumenti, quod tum demura alicujus elTe pondcris, finemo eorum, qui rem nairarint, ipixus poetae teftimonio fic ufus. Alioqui enim Quinti- li.^no vivente multa potuiiTe Simonidis opera vetviltate abolita elle. Equidem fcri- ptorem meum de talibus fere fecurum animsdverti, nec cre- do reputaffe, integer ad fe pervenerit Simonides an bona iui parte truncatus. Ceterum faiis recte puto argumentari noiirum, qui plurim.^ tamen Simonidis carmina cognove-

302

M. FAB. QUINTILIANI

» 7 f ecto non taciturus de tanta fua gloria. Ex lioc Simonidis facto notatum videtur, juvari987 menioriam fignatis animo fedibus, idque cre- dere fuo quisque experimento. Nam cuin in loca aliqua polt tempus reverfi fumus, non ipfa agnofcimus tantum, fed etiam, quae in liis fecerimus, reminifcimur, perfonaeque fub- eunt, nonnunquam tacitae quoque cogitatio- nes in mentem revertuntur. Nata eft igitur,

18 ut in plerisque, ars ab experimento. Loca

taclturus, Turic. tacitus. Modo Flor. Tyndariis, item ij}fa pro ipfe cuni Guelf. et iiiox y«z y>t' o fua.

17. Sinionidis. Flor. Simonis, a fec. m. Simonides, et fic Giielf. cum Jenf. Locat. et pofterr. ante Ald. notw

tum. Tiiric. Guelf. notavit cum Jenf. et edd. pofterr. ante Ald. notari Canip. cum Goth. VolT. 2. notavit ut Obr. No- Xtrum eft in Vall. et Flor. quoque (ut videtur). loca.

aliqua. Flor. loco aliqua. Guelf. Exc. Santen. loco de aliquc^ ah experimento. Tuiic. ahae experinienti, et continuo idem loci.

rat : neqiie enim, fi fama illius facti vivo jam poeta viguilTet, poterat non frequentiffima efTe ejus apud ipfuni mentio. Poft fata magnorum virorum taiia de iis narrari folent. Dukerus in differtatione modo memo- jata p. 102. 5. famam de Tyn- daridis evocantibus poetam ipfo demum mortuo natam fufpicatur , eodem , quo liic Fabius, filentii argumento jara antea (p. 70.) ixfus in elevan- da Pliaedri fide , qui celeber- limam omnia fua fecum por- tantis vocem Simonidi tribuit Fabb. 4, 21.

17. credere, Suadet Gefne-

lus reponi credet. Obreclitus nimia ductuum ipforum cura lelinxit credet et; Rollinus adjfciendum noltro putat po- tsft ; et lioc fortalle optimum, fi polt experimento excidiCe dicatur.

poft tempus. i. poft aliquod tempiis, paulo longiore inter- jecto tempore. Haec dicendi forma hujus videtur fuilTe ae- tatis, et iegitur apud ipfum, fimodo, noitrum Decl. Sgg. p. 145- ubi vide Burm. ut et ad Dccl. 388. p. 789. item ad

I. o. 12, 3. 5.

i8- Loca difcunt. Fateor ofFendi me in liisce quae di-

INST. ORATOR. LIB. XI. 2. 303

difcunt quam maxime fpatiofa, multa varie- tate fignata, domum forte magnam, et in multos diductam recelfus. In ea quidquid notabile eft, animo diligenter affigitur, ut fiiie cunctatione ac mora partes ejus omnes cogita- tio polfit percurrere. Et primus liic labor elt, non liaerere in occurfu. Plus enim quam

iQ. difcunt. Camp. difcant. Gotli. difcuntur cum Voir. 2. Vall. Colb. dicunt Ald. fed inox polt //o^Mflta infertis veibis concijjienda ejfe, nuilo haud dubie MS. auctore , quanquam et Camp. eadem interjicit. Guelf. continiio fpeciofa. no-

tahile. Turic. Flor. Guelf. Camp. nohile cum Alm. Bodl. Gotli. Vofl". 2. Vall. et edd. ante Ald. acc. Badio. Correxit Regius, neque ego cum Gefnero non malani dixerim antiquam fcripturam. cf. y, 5, 5« ajfigitur, Fior, adfigunt. MoX

pro cunctatione Tar%'. contactione.

fcuntur locis ; quanquam vi- deo fane aliquam ex ipfa in qua verfamur materia lucem iis contingere. Sed in illa toties animadverfa litterarum C et'G cosfufione, non fue:it temerarium refcribere deli- gunt.

non haerere in occurfu. Non adeo trita potefias occurfus , qui hic eft pro omni re, quae repente fe nobis offert. Ufus, quo nomen occurfus abit in •rem vel hominem ipfum qui occurrat, plus femel reperitur in Declamm. velut 8« p- i57» jjindifferentiam" (geminorum quorundam) — „mirantur ,,occurfus'' i. occurrentes. iQ. p. 322. jjlaudandus" (ob pul- chritudinem), ,oecuryVi)uj." Ca- ve autem haerere accipias pro

morandoi fignificat tituhare. Hic adverbium fit an prono- men, dubitari poteft. Hoc fi probas, refpiciet fenfus nofter ad pjaccedentera eumque re- petet. Eft enim hoc ipfnm non haerere in occurfu, cnia „fine cunctationeacmora par- „tes domus alicujus magnae „omnes cogitatio percurrit. " Sin adverbium agnofcis, hic i. in omni hoc negotio pri- mum erit, qnavis occalione data totam illam donium re- minifci, ne ante. fores quafi ejus occlufas fi.es nec intro- mitlaris. Occurfimi etiam non male iiirerpreteris quamvis illius domus partem , quae forte fe offerat memoriae, ex qna deinde in omnes Teli^n.i» ordine ea discurret.

304 M. FAB. QUINTILIANI

lirma debet e[[e memoria, quae aliam memo- »9 riam adjuvet. Tum quae fcripferunt vel cogi- tatione complectuntur , et aliquo figno, quo moneantur, notant: quod eflfe vel ex re tota potelt, ut de navigatione, militia ; vel ex verbo aliquo. Nam etiam excidentes, unius admo-

ig. Tum. Guelf. Exc. Santen. Tamen cum Jenf. Tarv. com-plectuntur. Turic. Flor. complectitur, aliquo. Sic

Guelf. Camp. cum VoIT. 2. Gotli. Colb. Ald. alio quo Tinic. Flor. Reliqui alio. moneantur, Turic, Flor. Camp. moveantut

cum Gotli. moneatur Gneli. fed coirectam ex moreatur. Haec a ^plii inde initio laborare, nemo non fentiat admonitus. Quid eft vel ante complectuntur, cui niliil deinde refpondet? Nifi forte et interpretati funt etiam, admodum quidem dure. Sed convenire fortalTe videbatur aZ/o, ut vulgo legunt : etiam alio i quam quid ? quaerere libet. Nec bene coit complectuntut praefens cum fcripferunt praeterito. Quare e veteribus baec eruere malim : vel c. complexi funt , expungendo fimul et velut nato ex evanido illo funt. Eo quoque inclinat animus, ut fervetur antiquum illud moveantur (quanqnam mox §. 2 i. eft admonentur, quod fane dubitationem iujicit). qiiia im.'-gine aliqua opus eft, animum feriente, acri, cf. locum Cic. §. 22. In prioribus, quae liic tento, noltram plane rationem Gedoy- nus fequitur. Secunda igitur in lioc memoriae artificio ea eft adminiftratio, ut liaerentibus jam animo noftro locis, feii- fus vel fcriptos vel cogitatos fuis quemque fignis inftruamus, jnox locis praeparatis eosdem illaturi. Sic apparet differentia locorum et imaginum ; ncc quidquam video, quod intelligi nequeat in liac ratione , quanquam valde, ut nobis quidem et ipfi Quintiliano videtur, operofa. excidentes,

ig. complectuntur — mo' Ita PioUinus; quem ego recte

iieantur. cf. nott. critt. lioc ex veterum ratione mne-

vel ex re tota — vel ex verho monica tenuilTe exiftimo, raa-

aliquo. ,, Signum illud vel xime conferendis iis, quae

,, ex re tota atfumitur , ut an- praecipit fcriptor Herennia-

5, cora, fi de navigatione aga- nus 3, 2o. £i.

„ tur ; vel ex verbo aliquo, ut, excidentes. Recte Capper.

, ,,fi periodus incipit a verbo liuc advocat ii, 3, 153. ubi

,,/o/et, poterityb/ effefignum." excidens , ficul ct liic , pvo

INST. ORATOR. LIB. XI, 2. 305

liitione verbi iiti memoriam lepoiiuntur, Sit autem figiium navigatioiiis, ut ancora; mili- tiae, ut aliquid ex armis. Haec ita digerunt. 20 Primum fenrum veltibulo quafi aflignant, fe- cundum atrio, tum impluvia circumeunt, nec cubiculis modo aut exedris, fed ftatuis etiam fimilibusque per ordinem conmiittunt. Hoc

unius. Obr. de fuo infeilt res, pe/Tinie. i fignum, Floi".

Guelf. Ttiagnum cum Alni. non Turic. cf. §. 13. art*

cora — - ut aliquid. Bodl. a. vel fpiculum m. aut a. folus, mire ; fed cf. §. 29. Modo in vel ex verho Camp. omittit ex.

20. digerunt. Turic. diligerunt. Flpr. diligenter. Guelf. deligere cum Goth. Voff. 2. et edd. ante Ald, nifi quod Jenf. diligere, Tjirv. autem diligunt. Camp. dirigunt cum Ald. No- Itrum narratur elTe in Alm. (qui, pro ita , itatjue liabeat cuitl aliquot edd. ), a fec. m.' in Vall. rejiofitum teftatur Badius. Prima dare videtur Andreana. fenfum vefiibulo. Tu-

ric. Flor. inferimt hello cum ; Gotli. Jenf. et edd. pollerr, ante Ald. hello tum. Camp. pro fenjum dat locum cum Andr. Ald. et aliquot Burm. Reliqui /. vel locuni v. Noftrum unus Ba» dius, qui fe omnem locum ex repofitione, i. emendatione, Vallenfis dediffe teftatur. Niliil erat hinc alienius quam /o- cus , ei praefertim qui errorem lectoris caveret, in quo ge- nere eximia eft Ouintiliani diligentia, fecunduru,

atrio , tum impluvia. Flor. Guelf. f puta aftrictum in pluvia^ Camp, J. puta atrium tum in pluvia , curn edd. ante Bad. niCi quodTarv. artium, (de Jenf. tac. Gefn.). Goth. /. puta a. t. i. cum Voff. 2. ex quo Burm. feculum. cuhiculis — exe»

dris. Flor. Guelf. cuhilis — hedris. Goth. Jenf. (tac. Gefn.J Camp, Bad. c. — exhedris (Goth, diremtim ex hedris). Tarv» cuhiculi — hexedris. Jtattiis. Flor. Jtatius. Alm. Jta-

cius. GiicU.ftatus cum Goth. Voff. 2. Noftrum eft in Camp. Andr, Ald. Obr. et aliquot Burm. ^eliqni Jtratis. Noftrum probat et bene exemplis illuftrat Erneftus in Clave Ciceron,

oblivifcente Feriem orationis. ,,ti*tubaverint — velut in gra- Ineft tamen ipfa cadendi fimi- ,,duin repoiiunturt** litudo. cf. 5, 7, 11. ubi c[ui

Tom. IV. U

3o6

M. FAB. QUINTILIANI

facto, cum eft repetenda mempria, incipiunt ab initio loca haec recenfere, et, quod cuique crediderunt, repofcunt, ut eorum imagine admonentur: ita quamlibet multa fint, quo-983 rum memininje oporteat, fiunt fingula con- nexa quodam clioro, ne errent conjungentes prioribiis fequentia folo edifcendi labore.

voce ini-pluvium. Ttlox Camp. incipimut, male. «t

eorum. Sic Guelt. Vall. ex eoque Bad. R.elic[ui et e. ita

quamlihet. Sic Flor. et q. Camp. Relicjui ut q. fiunt.

Sic Turic. Flor. Guclf. Camp. cum Goth. Vofl". 2. Vall. Jenf. Tarv. fiant Locat. cum pofterr. ante Ald. acc. Bad. Bafil. Obr. funt exliibent Exc. Santen. fortaffe per errorem conferentis, in tanta alioqui liujus Cod. et Guelf. fimilitudine. Reliqui fint. Modo multa fit Turic. Flor. Mox pro connexa Flor. (a pr. m. ) nececa, a fec. autem , nifi eft error conferentis , cow nixa, choro, ne errent. Turic. (quanquam ex Iioc re-

fertur coria") Flor. Guelf. Exc. Santeu. corio onerant. Solum corio oftenditur ex Bodl. Vall. et fic eft in Camp. Gotli. Mox conjequentia Flor. Camp. cum Aliu.

20. ut — admonentur. „Ut ,, i. fecundum quod. " Badius.

fiunt fijigula — edifcendi Libore. Hic fenfus cum nou conftanter ita, uthic comparet, in vetuftifllmis libris legatur, jios autem, quam miuimum fieri potuit, concelTerimus re- centium mutatiouibus ; tanien rion nifi fufpenfi et dubitan- ter de ejus fententia pronim- ciabimus. Nexa liaec omnia, quae animo affigimus , cum fint inter fe per illam aedifi- cii cujusdam magni fubjacen- tem cunctis imaginem, cave- tur error, in quem poterant incidere qui nihil aliud quam edifcunt verba ipfa, nullis nec

locls nec imaglnibus memo- riae fubvenientibus. Qualis nutem iUe eit error ? Poteft enim duplici modo accipi, ut vel eo ipfo erretur, quod con- tra quam debebant conjun- gunt prioribus fequentia, vel inter illud conjungendi nego- tium aliquid peccetur. Con' jungentes itaque eritaut: con- jungendo , aut : inter conjun' gendum. Prii^s fi probas, inutile memoriae oftenditur nulHs intervallis conftitutis totam orationem continuando femper prioribus fequentia detexere. Et fateor hanc ra- tionem mihi videri confenta- ne%m iis quae praeceduut:

INST. ORATOR. LIB. XI, 2. 307

Quod de domo dixi, et in operibus publicis, 2 et in itinere longo, ut urbiuni ambitu, et pi- cturis, fieri poteft. Etiam fingere fibi iias imagines licet. Opus elt ergo locis, quae vel finguntur, vel fumuntur: imaginibus, vel fimulacris, quae utique fmgenda funt. Imagi- nes notae funt, quibus ea, quae edifcenda

fii. ut urhium. Camp. et urhium cum Gotli.

iiotae funt. Tiiric, voce. Flor. note. Giielf. (hic an omil:- teret funt, non notavi ; fufpicor tamen) Exc. Santen. roces. Certe quod vulgatur otiofum elt et eju^dem xocahulin otae — notamus iteratione deforme. Nec quidqiiam vidi liniilius gloITae e margine textum invadenti quam liaec : hnai^ines notae funt , vel etiam nhsqu&^ funt. Vox autem quihus fine liis optime applicatur illis proximis per parenthefin infertis

fiunt fingula connexa. Dum fuus cuivis loco fenfus alTi- gnatur, recenfendis omnibus ab initio locis nihil nos po- teft eflFugere, nec praepoftero ordine profer: i ; fimul autem ita dirimuntur quoque a fe invicem fenfus diverfi, ut al- ter in alterum ne incurrat. Habet fane difEcultatem, quod fiunt jungitur participio con- nexa , prae quibus expectes connectuntur; nifi forte, id quod verum cenfeo , connexa hic nominis adjectivi pote- ftate dicuntur, ciii tamen ob- ftat adjunctus voci ablativus, unde participii proprietas mn- gis agnofcitur. „ Choro quo- „ dam" haec fingula con77exa fignificavit Qu. fi recte legi- mus locum , petita, non quj- dem a domo, in qua verfaba- niur , firailitudine, fed .^b ea

quae eft in choream duccnti- bus manuum conjunciione ; et fuadet tale quid etiam hic probare locus noftri geminus g, /j, 1529. „membra connexa „funt — ut homines -— con- jjtinentur."

21. Etiam fingere — licet. Miror neminem haetiire. In- commode certe imagines hic appellavit nofter, quod Zoc/ vocabulo indigebat, cnm mox et ipfe et omnes omnino fcriptores in mnemonices tra- ctatione imagines fedulo dis- cernant a locis. Neque enim quidquani profecto voluit-fi- gni^icare, nifi quodetiam ficta aediiicia, non modo quae ali- cubi inveniuntur extructa, poffunt infervire artificio mne- niouico. Idem docet Ilc^ren- nianus 3» i9- extr.

notae Junt. cf. not. cra.

U 2

308 M. FAB. QUINTILIANI

funt, notamus: ut, quomodo Cicero dicit,

locis pro cera^ Jimulacris pro litteris utamur, 22 Illud quoque ad verbum ponere, optimum fuerit: JLocis eft utendum multis ^ illvftribus^ explicatis^ modicis intervallis : imaginibus au" tem agentibus^ acribus^ injignitis^ quae occur" rere , celeriterque percutere animum poffnt. Quo magis miror, quomodo Metrodorus in XII fignis, per quae Sol meat, trecenos et

quae utique fwgenda funt. Sic nexus quoque manifeftior con- junctionis ut utamur cnm opus eft. FoTtalTe etiara cum Ges- nero inferendum et ante imaginihus. Mox difcenda Camp. £2. fuerit. Turic. Flor. Guelf. Exc. Santen. fuerat. modicis. Turic. Flor. Guelf. jnodis cum Alm. ■percutere. Guelf. Exc. Santen. Camp. Jenf. (" tac. Gefn. ) percurrere cum edd. ante Gryph. exc. Bad. qui e Vall. no- flrum. Modo pro autem Jenf. (fed liic per fpli. aliqui) Tarr. et edd. pofterr. ante Obr. acc. PloU. aliquid. tum Camp. cele' riter quemque. Flor. imaginis pro imaginibus. trece-

tios. Turic. Flor. Guelf. Camp. Jenf. (tac. Gefn.) tricenos cwm Goth. et edd. anteBalil. frequenti confufione. cf. Drakenb. ad Liv. 4°» 34» S» I^ic quidem ipfa tricenorum procefferit ratio,

Cic(?/-o J/cit. LocofuprainJi- quod fciam , MS. Gothanus

eato de Or.2, 36. item mox 87. fua dnt-piofuam; quod fane

IIU de cera et litteris mirifice placet, ut ad arte referatur

lefpondet Herenniani dictum pronomen, non ad memo-

3, iQ. imagines , ficut litterae, riam ; pofitu etiam vocis -po-

delentur, uhi nihil illis utimur : tius hoc fuadente. Jactabat fe

loci , tanquam cera, remanere Metrodorus mnemonica ma-

dehent. gis fua quam memoiia; ubi

22.Metrodorus. cf. 10,6. 4. alius ejus generisartifexunum

Oui hoc praeterea referret Me- ^' "'^"""^ "^ *3^°^" ^S"° J°-

trodori artificium in artum ^'"" ^«^'^^^^ ^«^""^ pofiaffet.

locum plurimas infercientis imagines , non reperi quen- quam. Malim autem quod ' ^'^ prae illo quQmodo, Mox unus.

ibi triginta definiens. Dc vanitate confule Jios ad 4 »

INST. ORATOR. LIB. XI, 2. 509

fexagenos invenerit locos. Vanitas nimirum fuit alque jactatio circa memoriam fuam po- tius arte, quam natura gloriantis. Equidem 23 liaec ad quaedam prodelTe non negaverim, ut fi rerum nomina multa, per ordinem audita, reddenda fint. Namque in iis , quae didice- runt, locis ponunt res illas, juenfam^ ut hoc ntar, in vejlibulo^ et pulvimim iii atrio^ et fic cetera : deinde relegentes inveniunt , ubi po- fuerint. *Et forfitan hoc funt adjuti, qui, 24

modo abGnt fexageni. Sed fatis frequens distribiitiva ponere pro cardinalibus. cf. eundera Drakenb. ad 4» 16, 6. Mani- feftus iraprimis Livii locus g, 30» S- trihuni militum feni deni in quatuor legiones , ubi plane quae Ixic apud «oltrum ratio. Modo ineat- Guelf. Camp.

25. ut fi rerum. Turic. Flor. Guelf. aut fi r. Camp. mox redd. funt. ponunt. Sic Turic. Flor. Guelf. Exc. San-

ten. Carap. Reliqui reponunt. veftihulo — atrio.

Turic. Flor. Guelf. ( liic taraen et videtur oniittere) Camp. V. et populum i. a. Reliqui v. in atrio pulvinujn , fed Gotli. et Votr. 2. item populum. Ordinem MSS. reftituimus, emen- dationem alicujus veterum illorum Criticorum, nefcio cujus, unice retinentes et probantes. Pro menfam in Guelf. eft mer- fam. fic cetera. Turic. Guelf. Exc. Santen. fi ejfet.

Mox Guelf. relegantes (a pr. m.} et pofuerunt, ubi Flor. repo- fuerint.

£4. forfitan hoc. Sic Obr. facillima emendatione. Adju- vat Flor. qui et ipfe niliil aliud nifi /. hi. Reliqiii inferunC in. Mox Fior. (apr. m.) GuGlLactione , et bic vendidijfet,

23. Equidem haec. Jam de praeftigias tantum illas Me-

hac quam nobis explicuit trodori pariim placere noftro.

mneraonice pronunciat in uni- Ciceronis qnideni fub perfona

verfum , minus ei tribuens, Antonii benignius eft de hac

quam vulgo folebant rlieto- arte jiidicium de Or. 2, 88«

res. Debebat ergo liic nofter Mox quae didicerunt facilliraa

fenfus diligenter apraecedenti correctione mutem in quae

fecerni, ne forte quis crederet, digerunt. cf. §. ig- 20.

10

M. FAB. QUINTILIANI

auctione dimilTa, quid cuique vendidifTent, teltibus argentariorum tabulis reddiderunt. Qnod praeltitilTe Hortenfium dicunt. Minus idem proderit in edifcendis, quae orationis perpetuae erunt. Nam et fenfus non eandem989 imaginem quam res liabent, ciim alterum fin- gendum lit : et liorum tamen utcunque com-

Tum e Turic. Flor. enotatum quae Hertenfius , non addita In illo quidem vulgata, in lioc autem difeite appotitum efi; vul- gatum Hortenfius. Infertum itaque videri debet illud quae fine fenfu polt illa quod ■praeftitiffe. utcunque, Sic

Turic. Flor. cumAlm. auctores facti conjecturae Gefnerianae, quam ipfc (immemor Alm.) in textum intulerat ; rectiflime, et obfequentibus Bipp. Reliqui utruinque. cf. lo, 6, 7.

24. Ouod — Hortenfium di- cunt. ,5 Hortenfius -^ a Si- „fenna provocatus in auctio- „ne perfedit diem totum et jjomnes res et pretia et emto- .jres ordine fuo argentariis re- sjCognofcentibus , ita ut in jjiiuiio falleretur, recenfuit. " Seneca pater in piaef. Controv. cf. et 10, 6, 4-

cum alterum fingendum fit, Pies quidem fuas fecumferunt imagines ; fenfus , i. cogitata noftia , fi notare volumus, fiiigendum eft ali<Juod noftra fponte fignum, nec iilud cer- tum aut unum modo eft: ,,nam — ita fit in imaginibus, ,,ut, quae nobis diligenter „notatae fint, eae parum vi- jjdeanturinGgnes aliis." (Scri- ptor ad Herenn. 3, 25.) Alte- runi quod hic dicitur, eft il- lud ipfum fignum, quo fen- funi notamus, diverfum illud

ab eo quem demonftrat fenfu ; duo enim profecto funt, ubi- cunque fignatur alterum, alte- rum fignat. Jam in rehus ne fignum quidem , i. alterum illud, fingere opus eft, quo- niam qui menfam reminifci cupit, is nihil nifi. menfae imaginem animo afBgere ne- ceile liabet. Et hanc quidem verborum noltrorum partera rectifllme exprefllt Gedoynus: „Les penfees ayant une image ,,purcment arbitraire. " lu reliquis vifio editionum erra- vit. Gefiierus alterum retulit ad fenfus ipfos , qui dicantur efl^e fingendi, cum res fe ipfae offerant. Sed hic fenfus ipfi non finguntur, verum efhcti et conflituti ante notari modo dcfiderant; verfamur enim in aite mnemonice, non in inventione oratoi^ia. Labor eft unicuique fenfui fuam dare

INST. ORATOR. LIB. XI, z: 311

monet locus: fed fermonis alicujus habiti verborum contextus eadem arte quomodo compreliendetur? Mitto, quod quaedam nul- 25 lis fimulacris fignificari polluut, ut certe

locus. Hoc dant Turic. Flor. cum Alm. Colb. item mar- gine Badii, exulans ab omnibus reliquis. Gefnerus carens noftro vocabulo (cum non attendifTet illam inBurm. ed.com- jnemorationem) , ad commonet intelligcre cogebatur ars ifta, dure profecto ; fed aliquanto major criticus Gallaeo , qui ec liic remedium fuum tentat, addititia haec verba ciim alterum—' commOTiet ^YOnnncians et (i. quia) inexplicabilia. cf. lo, 3, 2. fed — liabiti. Turic. Flor. ficut f alicui hahitii cum Alm. nifi quod fic. Guelf. Exc. Santen. // cum f a. hahitu cum Gotli. et fortaffe Bodl. Andr. ex quibus non aftertuv ha- hitu. Camp. fi cum f a. hahiti ( nifi forte in poftremo erravi, quod et ibi effet hahitu). Jenf. fed cum — hahitu cum edd. pofterr. ante Bafil. exc. Aid. qui ex vaga Regii conjectura jed cum f a. hahiti, infertis mox pofl; contextus hisce : eft edifcendus. Mihi quidem fermo hahitus hoc loco plane non ferendus videtur ; quo accedit foedi/Iima genitivorum coa- cervatio, fermonis hahiti verhorum contextus ; et fortalTe debe- bam in Jenfoniana acquicfcere , cujus liaec fententia : Sed quomodo Jimul cum toto fermonis alicujus hahitu poterit verho- rum quoque contextus eadem hac mnemonice comprehendi et contineri : fed retinebat^ quod vetuftillimi illi ficut dant, non fi cum. Inde efficias : fed, ut (poteftate quanquum) f a. hahitus, verhorum — comprehendetur ? Camp. comprehenditur cum Jenf. Tarr.

25. certe. Sic Giielf. Goth. (tac. Gefn.) cum Vo/T. 2. Bafil. Vidov. , quod i[)fum conjiciebat Gefn. Reliqui certae, nifi quod Jenf. caeterae, Tarv. caetere. Modo Flor. (a pr. m.) fignijicet. Annotatum efteFIor. poffunt, quod et ipfe e Camp. retirfi, quafiin editis e^Gtpofflnt. Nunc fufpicor in ilUs (Flor. et

imaginem. Aliquo tamen admonebitur illius, dum a- »«

modo {utcunque) huic necef- t;/Mmanimo obverfatur, etiam-

fitati fuccurrit locus ; et qui fi obfcurior fuerit imago, qua

V. c. atrio domus illius me- eundem inftruxerat fenfum. moriam occupantis aJlignavit certumorationis fuae feiifum, fed — habiti. cf. not. crit.

312 M. FAB, QUINTILIANI

conjunctiones. Habeamus enim fane, ut qui jiotis rcribunt, ceitas imagines omnium, et loca Icilicet infinita, per quae verba,quot lunt in quinque contra Verrem fecundae actionis libris , explicentur, ut meminerimus etiam omnium quafi depofitorum : nonne impediri quideni eorum, quae dicit decurfum necefle

Camp.) elTe con}unctivum, fcilicet. Camp. fed ; male,

ijieft tfiiim levis irrifio eorum, qui inuumera foient loca con- fiituere, velut Metrodorus iu Zodiaco. Nec correctione Obr, indigemus nominum pro omnium. IVTodo Flor. noti. Guelf. notae. per quae. Turic, Guelf, p. quem. quot

funt in quinque. Turic. Flor. quod f. i. q. Guelf, funt in quae fuut i. q. Reliqui quae f. i. q. Noftrum levillima mutatione €X antiquifTimis illis derivatum eft , aptum iilud imprimis in tam manifefto exemplo. ut meminerimus. Tnric. (hic

etiam meminerihus) rlor, Guelf. jie m. Guelf. mox inipedire.

quidem ■- — decurfnm. Turic. quod quae dicit dicurfum. Flor. Guelf. quod quae d. d. cum Alm. Ex liisce vetuflifllmo- Tum fcriptuiis tale ioco auxilium quaefivi: j,meminerimus etiam" (delevimus ne, velut natum ex errore repetendi litte- jns fimiles ; ut deinde ab librariis refictum ; pendet autera

85» conjunctipnes. „ Sive qui notis fcrihunt i. notarii,

sj grammatice accipias lianc de quibus vide 7, 2., 24, gjVOcera, verum eft ; da milii

„ enim notam, quae clare bre- ut meminerimus — - decur'

j.viterque fignet nam^ enim- fum. Haec niinime funt fana,

t^vero, tametfiP five conjun- et eft de iis dilpiciendum in

„ ctiones intelligas connecten- nott. critt. Sententia manife-

„ di et transeundi formulas. fta. Gravatur autem hancipfam

„Cic, de Or. 2, 88'Pi"- J^^uha mnemonices reprehenfionem

iifunt verha, quae quafi arti- Antoniui apud Cic, de Orat,

3,culi connectunt mcmhra ora- 2, 88- Neque i'erum eft, quod

i,tionis , quae formari fimiHtu-' ah inertihus dicitur, opprimi me-

i,dine nulla ■pojfunt: eorum niQriam imaginum pondere, et

^Jingendae nohis fiint imagi- ohfcurari etiam id, quodper fe

3,nes, quihus femper utamur." natura tenere potuijfet,^ Gefnerus. h\ conjunctionihus cf. j, 4, iZ^

INST. ORATOR. LIB. XI, 2. 313

elt duplici memoriae cura? Nam quomodo 2S poterunt copulata iluere, li propter fingula verba ad fingulas formas refpiciendum erit? Quare etCharmadas et Scepfius, de quo modo dixi, Metrodorus, quos Cicero dicit ufos liac exercitatione, fibi liabeant fua: nos fimpli- ciora tradamus, Si longior complectenda me- 27 moria f uerit oratio , proderit per partes edi- fcere : laborat enim maxime onere : et liae partes non fint perexiguae: alioqui rurfus multae erunt, et eam diftinguent atque conci- dent. Nec utique certum imperaverim mo- dum, fed maxime ut quisque finietur locus : 990 ni forte tam numerofus, ut ipfe quoque di-

oratio ab illa conce/Iione orfa fupra Ilaheamus fane, cf. 5, 10, 1.) ,,0. q. d. : nonne " ( malim non folum, cf. 11, 1, 50.) ,,impediri quoque" (tantum abeft ut adjuvetur lioc artificio mnemonico) ',,dicendi curfum n, e, d. m, cura ? "

26. Charmadas. Flor. Charneades , et reliqui ante Burm. omnes Cameades. Noftrum elTe in Turic. conferentis filen- tium teftatur. cf. Cic. de Or. 2, 88- Ern. not. Capperonerius demonftrat Fortunatianum ex Pithoeanis Cliarmadae memo- rein p. 75.

27. rurfus. Sic Turic. Flor. Guelf. cum Alm. Reliqui ni- niis. iMox Tuiic. Flor. mute. Guelf. conjunctim mutuerunt.

inodum. Turic. Flor. Guelf. modo cum Gotli. VoIT. 2. Jenf. Tarv. non Camp. Regius correxit. ni forte. Sic

Fior. Guelf. cum Gotli. Jenf, et edd. pofierr. ante Grypli. in f. Turic. (cf. de liac confufione Drakenb. ad Liv. 38, 50, 1.) Reliqui nifi f. quorum et Camp. cf. eundem ad 25, 1, Q. Su- fpicor autem pofi forte intercidilTe eft. tam numero-

fus. Sic Turic. Gueif. Camp. cuni Gotli. Volf. 2. cum edd,

27. lahorat. Malim lahora- locus. Certa tractandi pro-

tur (cf. 1 1, 3, 57.) ; nequc enim pofiti pars ; materiam barbare

in activo fubjectum efi mani- dicimus. numerofum c£. a.d 10,

fefium. et mox fed pro et. 5> 9-

3H M- FAB. QUINTILIANI

£8 vidi debeat. Dandi funt certi quidam termi- ni, ut contextum verborum, qui eft difEcilli- mus, continuet crebra meditatio, partes dein- ceps ipfas repetitus ordo conjungat. Non eft , inutile, iis, quae difficilius liaereant, aliquas apponere notas , quarum recordatio commo-

29 neat et quafi excitet memoriam. Nemo etiam fere tam infelix, ut, quod cuique loco fignum deftinaverit, nefciat : ut, fi erit tardus ad lioc, eo quoque adhuc remedio utatur, ut ipfae

ante Ald. acc. Bad. Reliqui inferunt //t Regio fuadente; fed

Badius (quanquam inepta quaedam de liexametri claufula

caufatus) veriflime monuit, adjectivum pendeie e veibo

■finietur. Mox Gotli. divelli pro dividi, mire, nec ineleganter.

23. partes — ipfas. Flor. Guelf. (qui et rsXs/av criyfjiijv ante deinceps) partis — 'pf'^' Prius cum ipfa illa diremtione etExc. Santen. Modo pro continuet Gneli. continet, Ohr. ccn- tineat. inutile — di^cilius. Turic. inutUisque diffici'

lius. Flor. Guelf. Exc. Santen. inutilis quo dijfficilius, ExGoth. iiil nifi. inutilis, ex Alm. contra folum dijfficiHus afFertur. Re- liqui inutile , quo facilius. Noflram e Turic. exfculpfimus. Recepta enim fingulis, quae edifcenda funt, notas apponere jubet, quod erat in illa, quam improbavit, arte. appo-

jiere. Gotli. (tac. Gefn. ) opponere cum VoIT. 2. ponere Obf. mire. Mox Camp. quae pro quafi.

20. ut, fi erit — notae. Tuiic. Flor. Guelf. u. f. e. trandus (Flor, a fec. m. tradendus et fic Guelf.) ad hoc — remedium utitur ut ipfae (Turic. Guelf. ipfe) n. cum Gotli. VoIT. 2. et edd. ante Ald. qui tamen oranes tradendus , ipfo accedente in liac quidem voce Aldo. Ex Alm. omifTio tantum verbi exei- tent memorata, per conferentium neglectum profecto. Sed Camp. e recepta niliil quidquam mutat, nifi quod utitur dat. XvTon igitur a Badio folo tardus , qui fic fe legere teltatur, et iam tum excitent infertum, ac remedio refictum. In liacce Itribligine cumuiandi maxime ut, <juod ter legitur in brevif-

29. ut, fi erit tardus — fupra pofui. cf. nott. critt.

INST. ORATOR. LIB. XI, «2. 315

excitent iiotae. Hoc enim eft ex illa arte non inutile, attendere figna ad eos, qui excidunt, fenfus : ancoram , ut fupra pof ui , fi de nave

fimo fenfii ftructura minime latina, potidHe acqiiiefcere tot VV. DD. jure mireris. Timide quidem, fed ut aliqua tameu laboranti loco medicina quaeratur, haec tento : aiit fi erit. tardus aliquis usque eo quoque , ad lioc remedium funt iterum ipfae notae. Si per compendium efTet fcriptum aliquis, pote- rat turbari aliquid ob illud, quo oculus aberrabat, infequens ad hoc. ,,Si una ad commonefaciendum uon fuffecerit nota, ,,quia obliti eramus , quo maxime pertineret ; alterara (boc ,,eft in iternm) apponendo priori iiii, vincimus eam ct fuo ,,loco alligamus. " Fateor tardus paulo acerbius dictum vi- deri, cum mira ante modeftia Qu. leniifTet idem infelicem ap- pellando. cf. lo, i, 7. Sed veram eile vetuftifTimam iliam fcripturae trandus emendationem, totius loci habitus dubitare non finit. Ita mox §. 34. Turic. Flor. (hicapr. m.) Ambr. 2. tradatur pro tardatur. Hoc enim eft. Sic Flor. quan-

quam inferto a fec. demum manu enim. Turic. h H eft, in quibus noftra ipfa latere unusquisque videt (cf. g. Pro. x5.). K.eUqui Hinc eft , nifi quod Bad. Hic e. Mox Guelf. omittit ex cum Gotli. 2. Pro illa Camp. i-pfa cum Goth. Voff. 2. Ald. attendere figna ad eos. Turic. Flor. adtentus a. e. Guelf. Camp. attentus a. e. cum Alm. Goth. 1, 'Z. Voff. 2. Bodl. et edd. ante Bad. qui repente nofirum, ratione reddita nuUa. Mox exciderunt a Badio inde ante Obr. acc. PloU. Burm. Cap- per. (item Alm. ut referunt, falfo profecto, neque enim uUus Uc codex). Pro attendere Obr. appendere, conjiciente hoc jam Francio. pofui. Flor. ( a pr. m. ) Camp. propo-

fui. Ne hic quidem fenfus recte legitur. Sufpicor autem, tra- jiciendis vocabuUs factum effe, ut ad fenfus eos, qui exc. fcri- beretur in aliis Codd. in aUis autem ad eos qui excidunt fen- Jus, quae ratio fane elegantior. Mox jungendo duas fcriptu- ras exorta eft praepoftera iUa veterum conftitutio non inutile adtentus a. e. q. e. fenfus. Nec adtentus per D fcriptum in- venio aUis locis in Turic. Flor. Ejecto igitur male nato iUo attendendi verbo , difficiUor fit ratio accufativi in ancoram, quod etfi faciie reUngatur in ancora, maiim tamen repeti a propofui (nam hoc praefero, cf. 4, 1, 59-); quo hoc maxime deducor, quod efjet fcribitur, pendens illud e praeterito pro- pofui, non eft, quo opus erat in vulgata conftitutione. Nana

3i6 M. FAB. QUINTILIANI

30 dicendum efTet: Jpicidum^ fide proelio. Mul- tum enim figna faciunt, et ex alia raemoria venit alia: ut cum translatus annulus vel alii- gatus commoneat nos, cur id feceriiijus. Haec magis adliuc aftringunt, qui memoriam ab aliquo fimili transferunt ad id, quod conti- nendum eft: ut in nominibus, fi Fahius forte fil tenendus, referamus ad illum Cunctatorem^ qui excidere non poteft : aut ad aliquem ami-

31 cum, qui idem vocetur. quod eft facilius in ^pris^ et in ZJrJis^ et Najone^ aut Crijpo, ut

qiii lioc reponat pio illo , parum critice faciat. Itaque fic legam verba nofira : Hoc enim eft ex arte illa, non inutile ad eos cjui excidunt fenfus (repetit quae modo dixerat: non eji inutile iis, quae dij^cilius liaereant, aliquas apjionere notas); ancoram, ut fupiu propofui, fi de iiave dic, efjet, fpiculum, fi de proelio. ad qiiae cf. §. 20.

30. cur id. Turic, Fior. Guelf, cum his. Tarv. cum haec cum Voir. 2. Gotlx. cum iis Jenf. Modo Turic. Flor. Camp. commoveat. Goth. paulo ante et fupra, item et cum.

qui memoriam. Sic Turic. Flor, Gueif. Reliqui quae m. Modo Camp. ftringunt.

31. et in Urfis. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. cum Gotli. et edd. ante Grypli. Reliqui oniittunt in. Modo Guelf. conci- tatorem. Mox pro nomina omnia Tuiic. Flor. Gueit. , piiores duo quidem et in omnihus antea. Mox Camp. Aut id mem.

30. ut cum — commoneat, in Apris,etin Urfis. Utriim-

cf. 5> lOj 44* 1"^ cognomen in quibusdam

magis — aftringunt i. fir- gentibus ufurpatum eft, vclut

miora reddunt, cf. 2, 2, 4. ad prius in Flavia apud Piin.

«juem ufum cf. exemplum Cic. epp. 5 > 1 4 > 4« ii^ Ania apud

ad Att. 10, 6. ,,pater — quid- Vopiscum in Nnmeriano, al-

s,quid ego aftrinxi, relaxat." terum frequcns in infciiptio-

quod continendum eft i. re- nibus apud Grutei'um et Mu-

tinendum, ut 10, 7, ig. ratorium. Artificium lioc

3i. quod eft facdius, Ma- mnemonicum qui inter recen-

Um fere quo e. f. tes Itudiis adliibueiint, recen-

INST. ORATOR. LIB. XI, 2. 317

id memoriae a/figatur, unde funt nomina. Origo quoque aliquando declinatorum te- 99inendi magis caufa elt, ut in Cicerone^ Verrio^ Aurelio^ fi debent inferi. Illud neminem non 32 juvabit, iisdem, quibus fcripferit, ceris edi- fcere. Sequitur enim veftigiis quibusdam memoriam, et velut oculis intuetur non pagi- nas modo, fed verfus prope ipfos, qui tum

fi — inferi. Turic. fed hj mifceri. Flor. fed hi miferi. Alm. fi hi mifceri. Gueli. Camp. fi dehet mifceri cum Bodl. fi dehet inferi Goth. VonT. 2. et edd. anteStoer. qui piimus plu- lalem in verbo; Parum juvit locum Obr. diftinctione mu'- tata , ut ad fequentia haec pertinerent : fi dehet mifceri illud, neminem. Burm. et ipfe transitum ad proxima agnofcens : Si (ve\ fed^ taedet his inhaerere : illud cet. Milii fuccurrit : Sed hahet miferiam (cf. i, 8» ^S' 5> *4» S^O^^ ^" 9^° tamen ab- ruptum illud et undique praecifum minime placet. Turic. compendium parum intelligo. magas fupra pro niaof^ in Jenf, ex fphahnate efTe telfatur Tarv. cai ens hoc vitio. Invetera- tius iUud, quod Flor. Guelf. mox ceteris pro ceris.

32. Sequitur. Turic, fq. Flor. /. q. Hic a fec. m. fecuntur, et Gc Camp. Guelf. (fed hic cum cett. fequuntur) cum Goth. Voir. 2. et edd. ante Bafil. Quod mox inferunt in poft enini Jenf. Tarv. merus error. quihusdam. Turic. quisdam,

Flor. (a pr. m.) quasdam. intuetui modo. Turic.

Flor. Guelf. intuentur non -paginis mihi. Camp. intuentur non paginas modo cum Goth. qui tum. Turic. Flor. Guelf.

queni cum cum Alm. Sed Camp. quae tum cum Goth. VoIT. 2,

fentem Morhofium in Poly- demonftraret, nemlnem re*

hift. 1, 2, 6. 43« f^q. demon- peri.

ftrat Gefnerus. fi dehent inferi. ci. not. crit.

32. Srquitur — fimilis le-

Cicerone , Verrio , Aurelio. genti. Etfi fententia utcunque

De primi tertiique horum no- eruitur ex verbis hisce ; du-

minum origine veteres lo- rilhma tamen eftilla tam longa

quuntur, ut Piinius, Plutar- fubjecti dilatio , quod in fine

chus, de Aurelio autem Feltus tantum comparet: qui dicit,

iu voce. Verrii qui originem Quare confulcndae nott, crittc

318 M. FAB. QUINTILIANI

dicit, fimilis legenti. Jam vero fi liturn aut adjectio aliqua atque mutatiointerveniat, figna funt quaedam, quae intuentes deerrare non 33 polfumus. Haec ratio, ut elt illi, de qua pri- mum locutus fum, arti non dilTimilis, ita, fi quid me experimenla docuerunt, et expedi- tior et potentior. Edifcere tacite (nam id quoque elt quaefitum) erat optimum, fi non

Jenf. Tarv. Equidem liaec ita refingam : Setjuimur enim v. q. VI. e. V. o. intuemur — quaecunque dicimus fimiles legenti. Continuo in -pojjumus piima perfona infertur. Nec quisquara dixerit, fubjectum elici ex nemo praecedente, etfi '\hi fcrijife- rit inde poterat pendere, ubi praeter necefTitatem Francius tentat fcripferis. Alia ratio §. ^G. qui locus tameu hunc uefen- dcre videri potelt. Nifi forte et legentihus fcribemus, cf. §. 47. atque mutatio. Sic Gotli. (tac. Gefn,) Camp. atque mu- tata Turic. Flor. Guelf. Reliqui aut mutatio. Modo Flor. litore ut. Guelf. litterae ut. JNIox deerrare Turic. quoque et Fior. cum Alm. et Palat. Gebh. quo a Burm. inde rectiiTime mutarunt errare reliquorum libb. omnium.

35. Haec ratio. Recepi olitoris iiiius Gallaci opportunani conjecturam pro libb. omniiim Efb r. ut eft illi. Sic

vTuric. Flor. Guelf. Exc. Santen. (poiteriorum quidem uter- que illa) cum Goth. VoIT. 2. Jenf. ut et illi Camp. Tarv. cum Aid. Reliqui omittunt cft. eft quaefitum. Turic. eft'

que fitum. Flor. e. quefitum. Guelf. Exc. Santen. e. quod fituin cum Alm. ex quo e. quod fi tum , falfo profecto, (cf.Ǥ. 13.). eft quod fine adjectione Goth. VoIT, 2. Reliqui ante Gefn. eft quod tum, diremtionc multum diverfa. Continuant enim fenfum priorem usque ad edifcere tacite ; noviun ordientes poft o'T/'y/a*)v rsXEiav Nam id quoque eft quod tum. Nec pre- menda laus Gallaei meliorem diftinctionem fuadentis ; aut Burmanni quaefitiim illud fola conjectura eruentis. Ille qui- dem et hic cultro rem gerebat, reponens: Edifccre tacitum erat optimum , in quo tamen tacitum prae tacite mirifice pla- cet ; niTi forte mavis tacentem, \e\ tacentes, Ji non.

55. illi — arti i. mnemo- cf. §.29. nicae, tractatae §§. iQ — 23.

INST. ORATOR. LIB. XI, 2. 31 9

fubirent velut otiofum animum plerumque aliae cogitationes, propter quas excitandus elt voce, ut duplici motu juvetur memoria, dicendi et audiendi. Sed liaec vox fit mo- dica, et magis raurmur. Qui autem legente 34 alio edifcit, in parte tardatur, quod acrior elt oculorum, quam aurium fenfus: in parte ju- vari poteft, quod, cum femel aut bis audierit, continuo illi memoriam fuam experiri licet, 992 et cum legente contendere. Nam et alioqui id maxime faciendum eft, ut nos fubinde ten- temus: quia continua lectio, et quae magis, et quae minus haerent, aequaliter transit. In 35 experiendo, teneasne, et major intentio eft, et niliil fupervacui temporis perit, quo etiara, quae tenemus, repeti folent: ita fola , quae exciderunt, retractantur, ut crebra iteratione

Turic. Flor. Guelf. omittiint fi cum Ahn. Omittit id modo ante quoque Guelf. item mox dat voci cum Exc. Santen. item decuerunt Gotli. ( tac. Gefn. ) cum VoIT. 2. et aw

diendi. Tnric. omittit cum Alm. non Flor. (cf. modo.) Goth, hic modo pro motu, quod ipfum optabat Francius, male.

34. acrior eft. Turic. oraittit, fohis. et quae mi- nus. Amhi: 2. oraittit. Guelf. et minus. Modo id omittitFlor. et paulo ante licet abefi; ab Voll. 1. 3- haerent, ae- qualiter. Flor. harent ae. Ambr. 2. haerente qualiter. Camp. (nifi qnod per E) hasret ae. cum Goth. Vofl". 2. et edd. ante Bad.

35. repeti. Flor. Gnelf. Exc. Santen. Camp. reperiri cum Goth. Voff. 1. 2. 3. Bodh loann. et edd. ante Aid. reperiti Ambr. 2. Modo Camp. fupervacanei cura Andr. Ald. Sed Goth. p e tit -^ro perit. Guelf. quo tenemus. Illa , quae eft in Voff. 2, omiflione horum : ita fola — quanquani jolent carei: Goth. Contra in Guelf. dcfider^ntur haec : quanquam folent — quod exciderunt. iteratione. Sic Turic. Flor, Ambr. 2.

520 M. FAB. OUINTILIANI

iirmentur: quanquam folent iioc ipfo maxime liaerere, quod exciderunt. Hlud edifcendo fcribendoque commune eft, utrique pluri- mum conferre bonam valetudinem, digeftum cibum, animum cogitationibus aliis liberum.

36 Verum et in iis, quae fcripfimus, compleclen- dis multum valent, et in iis, quae cogitamus, continendis prope folae (excepta, quae poten- tiflima eft, exercitatione) divijio et compojitio, Nam qui recte diviferit, nunquam poterit in

57 rerum ordine errare. Certa funt enim non folum in digerendis quaeftionibus, fed etiam in exequendis, fi modo recte dicimus, prima ac fecunda, et deinceps: cohaeretque omnis rerum copulatio, ut ei nihil neque fubtrahi

(qiii et creha") Camp. ciitn Stoer. Ciiouet. I^eid. Pioll. Obr. intentione VoIT. 1. Reliqui reiteratione , defendente niale Gibfono exemplo, quod eft i2, 4, 15. cf. Oudendorp. ad Sueton, Ciaud. c. 17. extr. Modo Turic. fcrihendo fine quct

36. Verum et in iis. Sic Ambr. 2. Camp. V. etiam i. i. Goth. Jenf. ( tac. Gefn.) cum Voff. 2. et edd. ante Bafil. qui f^. his. Gueif. V. et his. Pieliqui /'. et in his. folae — exercitatione. Turic. Flor. (fed hic fine praep. ^x) fola quae pot. eft et ex exercitatione. Ambr. 2. Guelf. Camp. (quanquam liic non Ixabct et) fola excepta q. p. eft et e. cum VoIT. 3. Bern. Error in fola natus e fequente E in excepta, neque erat quod iis lioc annumeraret exemj^lis Burmaunus, de quibus agit ad 7, 4j 3^' potifflma Gorh. Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. po- iterr. ante Chouet. exc. Ald. Quod Aim. ejusdem accufatur fcripturae, confufionem interpretor VoIT. 2. ponere volentis (cf. §. 33.). Sed §. 40. potifjimum Camp. cum Andr. Bafil. et aliquot Burm. DeinVoIT. 1. in praeniittit voci exercitatione.

37. ei nihil. Turic. Flor. (hic a pr. m.) et n. cf. 5, 10, 96.

37. fi modo recte dicimus. nimio fplendore rerum ipfa- Nihforteornamentis tam amb- i iim compagem et articulos itiofe iiidulgemus, ut eorum obfcuremus.

INST. ORATOiV. LIB. XI, 2.

;3i

fine manifefto intellectu, neque inferi pollit. 993 An vero Scaevola in lulu duodecim fcripto- 33 rum, cum prior calculum promovilfet, elfet- que victus, clum rus teiidit, repetito totius certaminis ordine, quo dato erralfet recorda-

modo dirigendis folito errore Gotli. ( tac. Gefn. ) cf. ii, 1. 6.

38. fcriptorum. Goth. fcru-porum cum Vall. Jenf. et edd. pofterr. ante Burm. exc. duabus. Nec dubito, quin VoIT. 2. quoque idera det , quanquam et liic et Alni. VoIT. que i, 3. lilentur a Burm. Vnde apparet, vilioribus Codd. accenfendos illos tres. Noftrum enim elt in Turic. Flor. Amhr. 2. Guelf. Camp. ipfo, Rufc. et Leid. quarum edd. ultima coliata fecum Exc. Santen. traliere videtur, acc. (tefte Tlioma Hyde in opere de Nerdiiudio) Bodl. (cujus liic omiirnm mentionem Gibfono recte exprobrat Burm. _) itemque Bern. rus tendit.

Flor. ostendit cum Alm. (non Turic. cf. §. 36.) reus tendit

38. -An vero — minus idem ordo. cf. 10, 3, 2g. De ludo duodecim fcriptorum hic agere nihil attinet, Lexicis (in voce Scriptum) quaevis eo facien- tia larga manu praebentibus. Confulenda etiam Clavis Cice- Toniana Ernelti. Id tameu non praetermittendum , cele- bratam fuilfe apud veteres in Mucio Scaevola, fummo ICto, liujus ludi peridam , cf. Cic, de Or. 1, 50. item vetus Epi- gramma a Salmafio proiatum ad Vopifci Proculum c, 13. et repetitum a Gefn. in The- fauro, a Burmanno in An- thol. III. Ep. 77, ubi vid.no- tas : — Hoc opus (i. hunc lu-

dum) ainavit — excellens

JVIucius ingenio. £rrores iii

Tom. JF,

dandis calculis (dare enlm in hac re verbum proprium } commilTos revocare licuilTe, aliquot veterum locis, ut ec noltro , apparet: vide impri- mis Aufon. ProfefTor. 1, 25, locum Gefnero citatum inThe- fauro, ubi itidem jactuum et datorum in hoc loco memo- ria laudatur. Similis in -jraT- Tiix Graecorum libertas, quo lelpicitPlato in Gorgia p. 461. d. et difertius auctor llippar- chi p. 229. e. Vid. Boeckh. in Plat. Minoem p. /lo. Fa- teor autem, quid ad hift riam noltiam faciat, quod prior cal- culum promovijjet , mihi noii liqueie. An , cujus prima eJlet calcnli promotio, lirecte luderet, non poterat vijici?

X

322 M. FAB. QUINTILIANI

tus, rediit ad eum, quicum luferat, isque ita factum e([e confelTus elt: minus idem ordo valebit in oratione, praefertim totus noftro arbitrio conftitutus, cum tantum ille valeat 39 alternus? Etiam quae bene compofita erunt, memoriam ferie fua ducent. Nam ficut faci- lius verfus edifcimus, quam profam oratio- nem : ita profae vincta , quam diffoluta. Sic contingit, ut etiam quae ex tenipore videban- tur effufa, ad verbum repetita reddantur: quod meae quoque memoriae mediocritatem fequebatur, fi quando interventus aliquorum,

Guelf. Exc. Santen. quicum lufcrat. Turic. tjuo d'i»

cum cluferat. Flor. quo die cum luferat, fed a fec. m. quo cuml. ct fic Arabr. 2. Guelf. Exc. Santen. Camp. cum VoIT. i. 3. Bern. Equidem per transpofitionem e vetuftis iliis eruo : quO' cum (zn quicum) pridie (inde efTe litteram fufpicor, quaeverbo luferat praemittitur in Turic. ) luferat, quo major appareat memoriae vis. conftitutus. Turic. Flor. Camp. cori'

ftructus cum Alm. Bodl. Andr. An fuit conftrictus? cf. 1, 13, !• 7> 3> i4' nihil hic fuerit niVi firmiter comprehenfus, Mox Camp. alterius. „Alterius conjiciebat Francius, fed perperam, „in duodecim enim fcriptorum ludo alternis luditur, et cal« „ culi promoventur, " Burmannus.

39. profae vincta, quam diffoluta. Sic ed. Leid. Choueti marg. Ambr. 2. (nifi quod hic profe). Sed Tuiic. profe victata q. diffoluta. Fior. profae junctata (a fec. ra. juncta) q, dijfolw ta. Guelf. Exc. Santen. (in Exc. quidem dijfoluta non memo» ratur) per fe juncta q, dijfoluta. Camp. profae juncta q, dijfo'^ luta. Reliqui profani vinctam q. dijfolutam , quod aures ipfae refpuunt. Noftram fciiptuiam infcius miratur Gibf., probat peritus Burm. Ceterum Goth. Jenf. junctam cum VoIT. 2. et edd. polterr. ante Bad. E Voff. 3. evincta memorat Burm. fi- dem noltrae faciens. INIox contigit Tiiric. Flor. fe'

quehatur, Guelf. Goth. (tac. Geln. fed a pr. tantura m.) fequc'

quicum luferat. cf. not. crit. Qg, fequebatur, cf. xo, 2, 26.

(onftitutus, cf. not. crit.

INST. ORATOR. LIB, XI. 2. 323

qui liunc lionorem niererentur, iterare decla- niationis partem coegiiTet: nec eft mendacio locusj falvis qui interfuerunt. Si quis tamen 4« unam maximamque a me artem memoriae qaaersLt^exercUadoeRet labor : multa ediicere, multa cogitare, et, fi iieri poteft, quotidie, po- tentiffimum elt. Niliilaeque vel augetur cura, velnegligentiaintercidit. Quareetpueriftatira, 41 ut praecepi, quara plurima edifcant, et, quae- cunque aetas operam juvandae ftudio memo- riae dabit, devoret initio taedium iliud et fcripta et iecta faepius revolvendi, et quafi eundem cibum remandendi. Quod ipfum lioc 994fieri poteit levius, fi pauca primum , et quae

hantur cum VoK. 3. Ordinant Gotli. Jenf. (tac. Gefii. ) cum edd. polteir. antc Stoer. ita i uiediocr. mem. quod nelcio quo- modo praeplacet. , coSgiJfet. Guelf. Exc. Santen. co-

gltajfet. Mox lepidns in VofT. 3. error emendatio pro eft men- dacio ; et plane fomnolentiae index in VolT. 1. honorare -pro iterare. Pro ncc eft m. Flor. ( a pr. m. } necejfe eft m. Modo Guelf. merentur, Ilor. quia hunc pro e^ui h.

40. edifcere. Tuiic. Flor. Camp. difcere. Mox Turic. con- citare , ubi loann. VoIT. 1. 5. agitare : fed ante edifc. YoIT. 5. multa omittit. Hacc in Florilegio Santen. corrupte enotan- tur : maxima memoriae ars eft exercitatio ' nil eque augetur ut eura ' vel intercidit ut negligentia. Mox Ambr. 2. plurime di- jcant. Guelf. -p. difcant.

41. et lecta. Turic. Flor. omittunt cum Alm. MoxTuric. revolundi. Camp. remordendi pro remand. et omittit et ante fcr. levius. Leid. lenidis , per fpli. haud dubie , nec egebat loquacitate improbantis recte quidem Gibfoni.

nec eft mendacio — inter- i\i. ftudio i. arte et indu-

fuerunt, Isefcio quomodo dis- Rria. Non dcfideraturus eras

plicet liaec alTeverandi' dili- vocem, fi abelTet. Vraecejut

gentia. Sed ea fupra quoque haec iiolter i, 1, 55. et 2, 7,

lifus eft. 4, 2, 36. 25. fq.

X 2

324 ^- FAB. QLINTILIANI

odium non afferant, coeperimus edircere : tum quotidie adjicere fingulos verfus, quorum ac- ceflio labori fenfum incrementi non afferat, in fummam ad infinitum usque perveniat: et poetica prius, tum oratorum, noviflime etiam folutiora numeris, et magis ab ufu dicendi

42remota, qualia funt jurisconsultorum. Difli- ciliora enim debent efle , quae exercent , quo fit levius ipfum illud, in quod exercent: ut athletae ponderibus plumbeis affuefaciunt manus, quibus vacuis et nudis in certamine utendum eft. Non omittam etiam, quod quo- tidianis experimentis deprelienditur, minime fidelem efle paulo tardioribus ingeniis recen-

43 tem memoriam. Mirum dictu eft, nec in promtu ratio, quantum nox interpofita affe-

odium. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Exc. Santen. Camp. cum Alm. Bodl. Vofl. i. 5. Andr. et aliquot Burra. Reliqui taedium. Modo yauci Ambr. 2. Guelf. item mox Tu- xic. 1 lor. (liic a pr. m.) adjervant cum Alm. Omittunt fingU' los Turic. Flor. Aim. Quod Turic. Guelf. Exc. Santen. addi' cere, levius fane. Pro ad inf. Guelf. Gotli. (tac. Gefn. ) ac i. cum VoIT. 2. Jenf. cf. 10, 7, 24» -prius, tum. Turic.

■pustum (etiam oratoriuni). Camp. -prius ■pojtmodum,

42. plumheis ajjuefaciunt. Turic. Flor. (liic a pr. m.) pU' Llicis adfuefacerent. Ex Alm. nomiili puhlicis. Ilta quo fit — exercent omittit Camp.

43. promtu ralio, Turic. Flor. (hic a. pr. m.) propter urw tio, Alm. poft compendium vocis propter liabet : cura. Modo

odium laboris liujus. cf. 3» <iZ> ufu dicendi i. oratorlo,

3,30. Hic quidem, quodraro ne forte ufum loquendi iutel-

ei coiitingit, taedinm modo ligas, cjui eft etiam remotior

pofitum eleganler odio varia- ab orandi majeltate, quaiti

yitj ne zdem recurreret* ICtoruiu illa carmina.

INST. ORATOR. LIB. XI, 2. 325

rat firmitatis, five requiefcit labor ille, cujus fibi ipfa fatigatio obftabat, five concoquitui*, feu niaturatur, quae firmillima ejus pars elt, recordatio : quae ftatim referri non poterant, contexuntur poftera die, confirmatque me- moriam idem illud tempus, quod ede in caufa folet oblivionis. Etiam illa praevelox fere cito 44 eiHuit , et, velut praefenti oificio functa niliil in polterum debeat, tanquam dimilfa discedit. Nec elt mirum, magis liaerere animo , quae diutius alExa fint. Ex liac ingeniorum diver- fitate nata dubitatio elt, ad verhiunjit edijcen- dum dicturis , an vim modo rerum atque ordi^ nem complecti fatis fit: de quo fine dubio non potelt iii univerfum pronunciari. Nani fi me- 45

Turic. Flor. dictum. requiefcit. Sic Ambr. 2. Goth.

Jenf. (tac. Gefn.) Canip. ciim edd. ante Bafil. requies c«nt Tu- ric. Flor. cum Alm. Reliqui quiefcit. five concoquitur,

fea maturatur, quae firm. Sic Turic. Flor. nifi qiiod ex hoc non refertur quae. Reliquiyi maturatur atque concoquitur fett firmlfjima, exc. Camp. qui in cxtremis hisce five quod firmif- fima; et Jenf. ac coquitur cum edd. pofierr. ante Ald. ( cf. 3» 4, 16.} item Goth. five conccquitur. -poftera die.

Camp. -poftero d. cum Ald. Bad. Bafil. Gryph. Gibf. Obr. Pioll. cf. 6, 3, 90. Mox confirmant quae Turic. Gaelf. Modo con-^ textum Camp. item referre cum Riifc.

44. eft, ad verhum. Sic Turic. Ambr. 2. Camp. cum Goth. Vall. VoIT. 1. 3. (e Votr. 2. afFertur an adverhium) Gefn. Bip. eft an v. Guelf. cum Jenf. Tarv. Reliqui e. an ad i\ quorum Flor. elTe mirer. Burm. noftrum probans debcbnt recipere ; cf. 5. 13» 11. Modo Gotli. (tac. Gefu.) Camp, -pervelox.GneVi, omittit discedit, item mox -poteft inter non et i«. Ambr. 2. dicturus. Goth. fatis eft, quod cf. ad /jj ^j 28«

45. quae ftatim — poftera referri iuterpretor flngulatiitl dir. Ilaec epiphonemalis loco rcpeti, contexi contiuuo oia- fubjiuiguntur per afyndeion. tionis Uumiuc decurrere.

326 M. FAB. QUINTILIANI

moria fafFragatur, tempus noii defuit, nulla me velim fyllaba eff ugiat : alioqui etiam fcri- bere fit fupervacuum. Idque praecipue a pue- ris obtinendum, atque in lianc confuetudi-995 nem memoria exercitatione redigenda, ne no- bis difcamus ignofcere. Ideoque et admoneri, et ad libellum refpicere vitiofum, quod liber- tatem negiigentiae facit , nec quisquam fe pa- rum tenere judicat, quod, ne fibi excidat, non 46 timet. Inde interruptus actionis impetus, et refiftens ac falebrofa oratio , et qui dicit edi- fcenti fimilis, etiam onmem bene fcriptorum gratiam perdit vel lioc ipfo, quod fcripfilfe fe confitetur. Memoria autem facit etiam promti ingenii famam, ut illa, quae dicimus, non domo attulilTe, fed ibi protinus fumfiffe vi-

45« dejuit. Sic Turic. Flor. Ainbr. 2. Guelf. Camp. cum Goth. Alm. Voir. 1. 2. Bern. Sed Jeiif. (tac. Gefn.) dejit cnrxx edd. pofterr. ante Grypli. Placet. Reliqui defit. Mox Guelf. ejfugi. At. Flor. (a pr. ni.) ejfugi. Mox pro fcribere fitTuric. fcriheres. Jenf. (tac. Gefn.) -praecipue a pueris inferit ■poR. fcri' here, eximens inde ubi nunc elt, cum edd. polterr. ante Ald. Correxit Piegiui. redigenda. Flor. Camp. religenda

cuni Alm. (non Turic. cf. sg.) modo Turic. hac confuetudine. Ambr. 2. Guelf. confuet, ne memoria. Turic. mox admoveri. Flor. judicant.

46. Inde. Turic. Flor. Camp. omittunt, quae fequuntur fuperioribus jungentes. Mox Goth. (tac. Gefn.) et falehr.

45- « -pueris ohtinendum, 10,5,19. Burmannus huc ad-

Cave intelligas ablativum pen- vocat Ovid. Heroid. 4. 8- (ubi

dentem a verbo : elt adver- inter VV. LL. eft reftitit ; v.

bium. cf. 2, 5, 19. Teltatur Heinf. et Burm. ) et Valer.

quae fequitur prima perfona Flacc. 6, 755. ubi ,,paulifper

ne nohis difcamus. facra refiftunt."

46. refiftens — oratio. cf. domo attulijfe. cf. 6, 3> 33«

INST. ORATOR. LIB. XI, 2. 327

deamur: quod et oratori et ipli caufae pluri- nium confert. Nam et magis miratur, et mi- 47 nus timet judex, quae non putat adverfus fe praeparata. Itaque in actionibus inter prae- cipua fervandum elt, ut quaedam etiam, quae optime vinximus, velut foluta enunciemus, et cogitantibus nonnunquam et dubitantibus fimiles quaerere videamur , quae attulimuS. Ergo quid fit optimum, neminem fugit. Si 45 vero aut memoria natura durior erit, aut non fuffragabitur tempus, etiam inutile erit ad omnia fe verba alligare, cum oblivio unius eorum cujuslibet, aut deformem baefitatio-

■plurlmum. Turic. Flor. (liic a pr. m.) ■primum. Modo ^uod de oratori Turic. et ante oratori omittunt Jenf. et edd. pofterr. ante Ald, acc. Bad. Mox Guelf. -putet.

47. Itaque. Sic Turic. Flor. (liic a pr. m. ) Camp. Ideo- que Jenf. cum pofterr. edd. ante Gryph. exc. Ald. Reliqui Idque. Mox junximus Guelf. Camp. cum Bodl. VofT. 5. Gotli. et edd. ante Ald. acc. Bad. Mox poft iionnunquam Turic. Flor. inferunt qua.

48- quid fit. T mic. qui f. et moyi fuffragantihus , fupra- fcripto E fuper T, an ut e^et fujfragatite fcil. tempore? Flori Ambr. 2. Guelf. Exc. Santen. indicat cum VoIT. 3. Bern.

Ad noftrum locum Burman- fione , fcd fimul magna fin>-

nus demonftrat in hac locu- plicitatis fpecies quaeratur.

tione Cic. ad Famill. 7, 25. cf. 9, 4» 77« f" illa cogitan'

ibique Victorium, et Petron. tium et dubitantium fimilitu-

c. 38. dine Gefnerus recte lectorem

47. quae optime vinximus. ad 9, 2, 61. remittit.

cf. §. 59. Pronunciatione ipfa /^Q.quidfit optimum.i.cuTa

fic divelli et rurfas conjungi omnia naturae bona refpon-

debent ea, quae fummo com- dent. cf. §. 45- Quod adhuc

pofitionis artificioftructafunt, tractabat honum; nunc transit

ut pereat quidem aiiquantum nd. remedium. cf. 1, 1, ii«

ex iliius virtutis aniinadver- inutile. cf. 5, 10, 82.

528 M. FAB. QUINTILIANI

nem, aut etiam filentimn inducat; tutiusque multo, comprehenfis animo rebus ipfis, li-

49 bertatem fibi eloquendi relinquere. Nam et invitus perdit quisque id, quod elegerat, ver- bum : nec facile reponit aliud, dum id, quod fcripferat, quaerit. Sed ne hoc quidem infir- mae memoriae remedium eft, nifi in iis, qui fibi facultatem aliquam dicendi ex temporegQ^ paraverunt. Quod fi cui utrumque defuerit, huic omittere omnino totum actionum labo- rem, fi quid in litteris valet, ad fcribendum potius fuadebo convertere. Sed haec rara in-

50 felicitas erit. Ceterum quantum natura ftu- dioque valeat memoria, vel Themiltocles teftis,

49. elegerat — dum id, quod. Turic. omittit cum Alm. HOnFloT. is enim verbo pro verhuni (cf. 450* Camp. Jum ^uo^ pro d. id q. paraverunt. Flor. ( a pr. m. ) omittit.

■Camp. j7raeparai'erunt. Modo Turic. quae ficut facult. Mox Turic. quo pro Quod, et omittit cui, utetFlor. (fed liic a pr. m.). Item Turic. committer e Tpro omittere. Turic. Flor. ( fed hic a pr. ra. ) integritas pro infelicitas cum Alm. Pro impe' Tobat Gotli. imperavit cum Jenf. et edd. ante Ald. acc. Bad, Sed Camp. imperaret.

4g. convertere intellige : jitJjv rTs^ffiSa ykSiaeoiv «x»»

«,iilud quod in litteris valet " ,,j^^cuvtu;5 sK/ua^wv. Cornelium

50. Themiftocles. ,, Apud „Nepotem fecutus videtur no-

„Thucyd. i, 137. annuum fibi ,,fter 2, lo, 1. qui multo com-

s,tempus dari petit, ut paret ,,modius enmn&rra.tverba apud

5,fe ad colloquium regis : de- ,,regem feciffe , quam hi pote-

jjinde c. i58' 0 ^' ^^ ''"^ X?°* ,,ranc, qui in Perfide erant

jjvw — T}j5 Tg ns^xr/Sci; ■yAcA;c-ff>jf „nati." Gefnerus. Idem in

,,oiTa JjSuvaTO naT8Voi)«, vtat Twv reliquis defignat de Mithrid.

„£x<T>j5iii/xaTwv T-^f j^ci^af. Vi- Pliu. 7, 2/\. 25, 2. Geil. 17,

,,de, quam circumfpccte. Plu- 17. ubi optimi lihri quinque

,,tarchus augere videtur p.229. et viginti et gentes et linguas

„H. Steph." [Wechel.p. 126. habeant. De Craffo VaL Max.

d. ] „'Evjai/T«v «<T>jff«/<iv8; Y.a.\ g, 7, 6. De Cyro Flin. 7, 24«

INST. ORATOR. LIB. XI, 2. 3. 329

quem unum intra annum optime locutumelle Perfice conftat : vel Mithridates , cui duas et viginti linguas, quot nationibus imperabat, traditur notas fuiflfe : vel Craffus ille dives, qui, cum Afiae praeelfet, quinque Graeci fer- monis differentias fic tenuit, ut, qua quisque apud eum lingua poftulafTet, eadem jus fibi redditum ferret: vel Cyrus, quem omnium militum tenuilfe creditum eft nomina. Quin 5» femel auditos quamlibet multos verfus proti- nus dicitur reddidilfe Tlieodectes. Diceban- tur etiam nunc eile, qui facerent, fed milii nunquam, ut ipfe intereffem, contigit: ha- benda tamen fides eft vel in hoc, ut, qui cre- diderit, et fperet.

III. Prommciatio a plerisque actio dicitur, fed prius nomen a voce, fequens a geftu vide-

50. jus fihi. Sic Tiuic. Flor. Ambr. 2. Giielf. Camp.Goth. Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. anteGrypli. Reliqui /i6f jus. Modo vel ante CraJJus Turic. omittit, mox qua Camp. ante quisque, poft idem afud Guelf. Transponit Camp. cred. eft tenuijfe nom. expeditiore ftructura. ^ui pro (puin Flor. (a fec. m. } Guelf. Dicehatur Guelf. cum Voff. i. Obr. Pro etiam nunc Turic. ei aut nunc, Fior. et aut, a fec. m. etiam folum, Camp. transponens etiam dicehantur nec. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) D. etiam effe nunc. Pro mihi nunquam Turic. Flor. (hic a pr. m. } nonnunquam, Turic. interejfe. Goth. (tac. Gefn.) interejfet. Guelf. ego pro iffe, Pro contigit JiabendaTnric. cogitahundat Flor. ( a pr. m. ) cogit h. Camp. nihil pro in hoc. Jenf. Tarv. ut omittunt. Goth. pluralem crediderint -f-perent, qui placet.

Infcriptio capitis uncialibus litteris fcripta legitur in Tu- ric. Ambr. 2., eadem in Guclf, Goth. Exc. Santen. fed minu-

Val. Max. 8,7. ext.i6.fedfabu- phontem Cyrop. 5, 3, 17.(46.) lofuxn,necrepeririapudXeno- 51. in hoc, cf. 6, 2, 27,

330 M. FAB. QUINTILIANI

tur accipere. Namque actlonem Cicero alias qvaji Jermonem^ alias eloquentiam quandam coiyoris dicit. Idera tamen duas ejus partes facit, quae funt eaedem pronunciationis, VO" cem atque motum. Quapropter utraque appel- 2 latione indiiferenter uti licet. Habet autem res ipfa miram quandam in orationibus vira ac poteftatem ; neque tam refert, qualia fint, quae intra nosmet ipfos compofuimus , quam quo modo efferantur : nam ita quisque, ut au-

fculo cliaractere, quo acc. Bern. Jenf. Tarv, In Canip- nulla elTe videtur, cum niliil aiinotarini ; a Flor. omnem infcriptio- nem abeffej diferte doceor. Eft autem haec ex Turic. de pro' nuntiatione fuh quo capite (Jenf. Tarv. caput) de vocis natura de cura ejusdem de gejlu de cultu quid cuique caufe (Ambr. 2. Guelf. Exc. Santeu. Bein. caufae, Jenf. Tarv. caufa) com>eniat quid cuique parte (Guelf. Exc. Santen. Gotli. Tarv. parti, Jenf. "pati) et fententiis et verhis quid (Goth. Jenf. Tarv. inferunt €t ante quid) quemque deceat intuendum e/t (Ambr. £. infti- tuendum eft, Guelf. Exc. Santen. Bevn. intuendum effe, Jenf. Tarv, intuendum, folum, Goth. utramque vocem omittit). Ex Vall. eundem capitis titulum affert Badius, nec tamen ultra vocem verhis, ReU(juae edd, ante Gefn. infcribuiit de pronun» tiatione, exc. Obr. * 1, eaedem. Turic. Ambr. 2. Guelf. Exc. Santen. Camp.

eadem, An forte rectius , ut ad fequens referatur, non ad partes? vocem enim et motuvi recte neutro genere complecta- ris. Modo Guelf. quendam; Goth. (tac. Gefn.) Item. Sed hic et inferit eft inter nonien et a.

2. neque tam. Sic Tuiic. Camp. Reliqui inferunt enim, ubi Goth. Jenf. et edd. pofterr. ante Bafil. Nec e. ( tac. Gefn. et in lam err.) cf. 4, 2, 84- Mox Flor. funt ; modo Goth. (tac. Gefu.) atque potsftatem. Voff. 2. (non Goth.) impofuimus pro eomp. nam ita. Turic. Fior. ( hic a pr. m.) Camp.

1. Cicero. De Orat. 3, 59. eloquentia, cum conftet e voc9

Eft enim actio quafi fermo cor- atque motu. yoris. Orat. C. 17. Eft enim actio quafi corporis quaedam eaedem, cf. not. crit.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 331

dit, movetur, Quare iieque probatio uUa, 997quae aliquo modo venit ab oratore, tam firma eft, ut non perdat vires fuas , nifi adjuvatur aJleveratione dicentis. AfFectus omnis lan- guefcat necefle eft , nifi voce , a^iultu^ totius prope hahitu corporis^ inardefcat. Nam cum 3 liaec omnia fecerimus , felices tamen , fi no- ftrnm illum ignem judex conceperit: nedum eum f upini fecurique moveamus , ac non ipfe

(fed liic ct Itaqm dat) omlttunt nam. quae aliquo

inodo. Sic Goth. Jenf. cum edd. pofterr. ante Bafil. q. ullo quo m. Turic. Reliqui quae modo. adjuvatur. Sio

Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. cum Alm. Gotli. Reliqui adjw vetur ; et Camp. ni. omnis languefcat — inardefcat. Sic

Turic. Flor. Camp. cum Alm. quanquam ex lioc languefcant nec inard. memoratur. Goth. omnes languefcunt (hoc tac. Gefn.) — inardefcunt cum Voff. 2. Sed Ambr. 2. omnes lan- guefcant — nzart/e/cMwf cum Jenf. et Vall. ut capioBadium. Re- liqui omnes languefcant — inardefcant.C^n\-p. totus -pro totius,

3. tamen, fi. SicTuric. Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. Goth. Jenf. (tac. Gefn. ) cum VofT. 2. et edd. ante Stoer. fumus, fi Obr. (err. Gefn.) fumus, fi tamen Bip. Obrechtum fequi fibi vifi e Gefneri nota. Pv.eliqui fi tamen. Mox eum omittunt Guelf. cum Goth. VoiL 2. (fed Vall. habet), item moveamur tiant Ambr. 2. Guelf. cum Jenf. et pofterr. edd. ante Ald. Pauio ante illum omittit Goth. ac non ipfe. Sic Tu-

ric. Flor. Ex Alm. et n. i. Goth. an non et iffa cum VoIT. 2.

2. quae aliquo — oratore tivum, facile fuccurrit ex au« „quae non tota eft inartificia- tecedentis verbi prima perfo- „lis."cf. 5, 1, 1. „quas*' (ora- na ; qualis in felicitatis prae- tor) „ — quodam modo gigne- dicatione frequens eft ellipfis, ret. " Neque -prohatio autem etiamfi hujus quidem ipfius valet ne -prohatio quidem. locutionis exempIiuTi demon- -• nifi — affevcratione dicentis. ftrare non contingit. T)e igne cf. dicta ad 1 , 4, 20. illo judici admovendo recte

3. feiices tamen, fi. Quod Aliuelovenus demonftrat Cic. hic omittitur verbum fubltan- de Or. 2, 45- «^xtr.

332 M. FAB. QUINTILIANI

4 aioltra ofcitatione folvatur. Documento funt vel fcenici actores, qui et optimis poetarum tantum adjiciunt gratiae, utnos infinito ma- gis eadem illa audita, quam lecta, delectent; et vilillimis etiam quibusdam impetrant aures, ut, quibus nuUus eft in bibliotliecis locus, fit

6 etiam frequens in theatris. Ouodli in rebus, quas fictas efle fcimus et inanes , tantum pro- nunciatio potelt, ut iram, lacrimas, follicitu- dinem afFerat, quanto plus valeat necelfe elt, ubi et credimus? Equidem vel mediocrem orationem, commendatam viribus actionis,

et /^/eGypli. (1544.) "''" ^* ^pf^ Stoer. cnm pofterr. ante Obr. Relic[iu ac n. et i,

4. jnfinito magis. Sic Gotli. Vo/T. 2. infinitae m. Guelf. cum Jenf. Tarv. Reliqui infinite m, Noftrum recte commen- £at Burm. duobus noltii exemplis 8» 4» 25. 11, 3, 172. Sio infinitum adverbii loco in Decl. Qu. 35?. p. 356. MoxGuelf. delectant. Modo Camp. auctores. impetrant. Sic Tu- xic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. cum Jenf. Obr. Gefn. Bip. im-petrent reliqui, quibuscum Goth. facit, err. Gefn. Mox nullis Jenf. Tarv. frequens omittit Guelf.

5. fictas. Camp. victas. cf. 6, 3, 9. vhi et credi- mus. Guelf. u. necejjeft uhi et cr. An fuit ihi ante nec. eft? Mox Flor, adfirmarim. VoiT. 1. a^rmatum omittens ille mo- menti.

4. vilijfimis — quihusdam gerunt, celebriores fortalTe

im-petrant aures. Concinnita- apud exteros quam domi. tis effe videtur ut poft qui- 5. Quodfi in rehus—uhi et

husdam inferatur ita. Simili credimus. cf. 6, 2, 35. Fateor

modo ita ufurpat nofter 1 Pro. autem, in extremis liisce ali-

extt. „ ita defunt, ut — cor- quid deeffe mihi videri ; adeo

„rumpant." 10, 1, 49. ,yita definit potius quam abfolvi-

s.multa, ut — petant." Cete- tur fententia. An a Quintilia-

Tum poetae, quales liic defcri- no fuit: uhi et creditur nohis

buntur> uobis quo^ue couti- et credimus?

INST. OKATOR. LIB. XI, 5. 533

affirmaverim plus liabituram eHe monienti, quam optimara eadem illa deftitutam. Siqui- ^ dem et Demoltlienes, quid effet in toto dicendi opere prinium, interrogatus, pronunciationi palmam dedit, eidemque Jecu7idu7?i ac tertium locum^ donec ab eo quaeri defineret: ut eam videri polfet non praecipuam, fed folam judi- 998 calfe : ideoque ipfe tam diligenter apud An- 7 dronicum Hypocriten Ituduit, ut admiranti- bus ejus orationem Rliodiis non immerito

6. dicendi opere. Guelf. d. genere. Gotli. genere d. cura VoIT. 2. et edd. a Jenf. ante Ald. o-pere dicendi Vall. Ald.Bad. JAo^ Jumnium pro primum Jenf. cum edd. pofterr. ante Grypli. acc. Obr. Item -palam Ambr. 2. Guelf. cum Bern. eidem Tu- ric. Tum definiret Camp. defierit Goth. Verbum quaeri oniit- tunt Vofl". 1. 3. Mox Gotli. (tac. Gefn.) pojjit 1^x0 pojjet.

7. ideoque. Turic. Flor. ideo cum Alm. Hypo- criten. Sic Bern. Capper. hypocrite Flor. Ipocrite Guelf. Hip- pocratem Gotli. Jenf. Tarv. hyppocratum VoIT. 2. Fieliaui

6. et Demofthenes — non dentis, able^ans ad ColumelL

immerito Aefchines. Demon- 6 pr. 5. , et Minoris de fiio

Itrant DD. VV. loca de bisce erga fratrem amore, Plutarcli.

veteriim : Cic. de Or. 3. 56. in Cat. p. 761. Plin. H. N. 7, 30. Val. Max.

g, 10. Plin. Epiflt. 2, 3, 10. 7- -Andronicum Hypocriten,

4, 5> ^- Plutarcli. in vitis X s» "^at^yrum nominat Plutarclius

rliett. PJiiloItr. de vitis So- p. 1556. (p. 349. Wecli.) iu

pliiftt. 1, 19, 5- Aufon. Pro- vita majore : fed in ea qua

felTor. 1, 19. Pliotium Bibl. novem reliquos complexus

n. 61. p. '2g. Hoefcli. Hiero- eft*' (quae fane citPfeudo-Plu-

nyra. in praef. bibll. ad Pau- tarclii) „ p. 1552. (p. (344.

linum. Illam rationem, qua Wech.) Neoptolemumi An-

omnis locus alicui rei tribui- dronicum denique eodem iu

tur, elegantibus exemplis illu- loco (p. 8450 "^bi ctiam tres

ItratGefnerus CatonisMajoris, iilas de actione f. iiypocrili

primum, alterum, tertium in refponfiones enarrat. " Gef-

xe ruiiica pafcere QliQ lefpon- nerus.

334- M. FAB. QUINTILIANI

Aefcliines dixijOTe videatur, qiiid Ji ipjum au-^ dijjetis? Et M. Cicero unavi in dicendo 8 actionem dominari putat, Hac Cn. Lentulum plus opinionis confecutmn, qi:jam eloquentia, tradit: eadem C. Gracchum in deflenda fratris necetotius populiBomani lacrimas concitaffe: et Antonium et Craflum multum valuiffe, plurimum vero Q. Hortenfium. cujus rei fides eft, quod ejus fcripta tantum intra famam funt, qua diu princeps oratorum, aliquando aemulus Ciceronis exiltimatus ell, novifllme, quoad vixit, fecundus : ut appareat, placuiffe aliquid eo dicente, quod legentes non inveiii-

Hypocritem. cf. i, lo, 4- 2, 17, 12. A pr. m. Flor. andro' nicam. audijjetis. Guelf. audijfent cum icarg. Bafil,

8. tlac Cn. L. Turic. haec N. Lent. Flor. Kam Cn. L. Camp. Hac enim L. Ante Gr. Turic. omittit C. pro tra- dit idem tradidit et quem' -^n quam. G\ie\(. fecutum.

et Antonium. Sic Turic. Flor. Camp. cum ALii. Reliqui omittunt et. qun diu. Sic Turic. Ambr. 2. Camp.

qnamdiu Flor. Guelf. (liic diremtim) cumGotli. VoIT. 2. Bern. Jenf. Reliqui qui d. Mox orator Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Gotli. Jenf. ( tac. Gefn. ) cum Volf. '2. 3. Sed Vall. et jam Camp. ct Tarr. noftrum dant; cf. 5» *o, 91.

Et ]VI, Cicero. Satis aliena ejus nimiis in agendo mun-

liaec videtur praenominis ad- ditiis et geftibus dicteria re-

jectio: quare malim Etiam ferentem. Cic. ut nionui ad j, i o, 4.

cf. praef. noftr. p. 79. Dixit 3. intra famam. cf. 3, 1, 1,

autem liaec Cicero de Or. ini- item liic §. 45- "e forte au-

tiocap. 56. DeLentulo, Grac- fcultes Gallaeo coiTigenti m-

ciio, Antonio, Crallo, Hor- fra f. ; quem revincit Burm.

tenfio loca funtinBruto c. 66. cf. Dukerum in Indice Flori

89- 58' 43« 88- ^e Orat. 3, h. v. nofiri quoque ioci non

56. Inllortenuo remittit jam immemorem. Regius ad Geliium 1, 5. de

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 535

jnus. Et liercule cum valeant tnultum verba 9' per fe, et vox propriam vim adjiciat rebus, et geltus motusque fignificet aliquid, profecto perfectum quiddam fieri , cum omnia coie- runt, neceffe eft. Sunt tamen quirudem illam, lo etqualem impetus cujusque animi tulit, actio- nem judicent fortiorem, et folam viris dignam : fed non alii fere, quam qui etiam in dicendo curam et artem et nitorem , et quidquid Itu- dio paratur, ut aftectata et parum naturalia 999folent improbare; vel qui verborum atque ipfius etiam foni rufticitate , ut L. Cottam di- cit Cicero feciffe, imitationem antiquitatis affectant. Verum illi perfuafione fua fruan- n tur, qui liominibus, ut fint oratores, fatis pu- tant nafci : noltro labori dent veniam , qui niliil credimus elfe perfectum, nifi ubi na- tura cura juvetur. Li lioc igitur non contu-

Q. hercule. Sic Turic. Guelf, Camp. Reliqux hercle. cL lO, 2, 3. Mox Turic. duni. VoIT. i. convaleant jixo ctim val. Pio adjiciat Tuiic. adiat. Pro vim Ambr. 2. viam cum VofT. 1.3. Bern. coierunt. Sic Turic. Flor. Camp. cum edd.

ante Bafil. coirunt Ambr. 2. cor. Guelf. coiere Goth.. Voff. 2. conniter. VoIT. 1. ^lodo fignificent Goiii.YoK. ^. ne fignificet Voir. i . eft Y>o[i necejfe omittit Guelf. Mox;ur/j Guelf. pro viris,

11. natura cura juvttur. Turic. n. juventus. Flor. ( a pr. m. ) n, juventur. Ah Alm. abeft cura. igitur. Camp.

10. Cottam dicit Cicero. Displicet homoeoteleuton Loca funt de Orat. 5, j 1, 12. continuum , quale et fupra Brut. 74. vide et nos ad 1, §. 9. profecto perfectuni. No- 4, 17. Piatio refeilendi hos ftro tamen loco remedio fuiffe qui artem excludunt eadem videtur cacophoniae, quod quae 9, 4» 3* 4« cura in penuitima liabet acu-

tum, natura circumflexum.

11. natura cura juvetur. j2. noii contumuciter, lu

33^ M. FAB. QUINTILIANI

maciter confentio , primas parte« elTe naturae.

2 2 Nam certe bene pronunciare non poterit, cui aut in fcriptis memoria, aut in iis, quae fubito dicenda erunt, facilitas promta defuerit: nec li inemendabilia oris incommoda obftabunt. Corporis etiam poteft efife aliqua tanta defor-

»3niitas, ut nulla arte vincatur. Sed ne vox quidem exilis actionem liabere optimam po- teft. Bona enim firmaque ut volumus uti licet: mala vel imbecilla et inliibet multa, ut infurgere et exclamare; et aliqua cogit, ut intermittere et deflectere, et rafas fauces ac latus fatigatum deformi cantico reficere. Sed

confentio, mox iterum dans. in ante fcriptis omittunt Turic. Flor. d efuer int Aiahr. 2. cumVofT. i.

13. exilis. Sic Turic. Flor. Ex Alm. exilli. Reliqui nifl liberalis. Mox hahere omittit Turic. item «t ante volunius omittimt Turic. Camp. Pro eodem Flor. fit. infur-

gere et exclamare. Sic Balil. i. et clamare Flor. (a pr. m. ). Reliqui omittunt et. ut intermittere. Sic Turic. Flor.

cum Alm. ut vel fihi intermittere Camp. Reliqui ut fummit- tere. Mox et nobiscum dant Turic. Ambr. 2. Gueif. VofT. 1.3. Reliqui omittunt. rafas. Camp. raucas cnm edd. ante

Obr. ni£i quod noltrum in marg. Grypliii (»5440'

unam vocem coalui/Te putan- pronunciandi modum, confu-

dae funt duae, veiut non ar- lentem illum confauciatis, i.

roe,anter in^xz- ^,2,q6. cf. i2, ra/iV, faucibus. cf. $. 2o. 23.

1, 20. deforme illud eft et parum

13. rafas fauces — refice- virile. cf. 11, 1 , 56. et quaa

re. In rafis faucibus, quae eft ibi demonftrantur loca. foe-

omnium MSS. fcriptura, non dum, quo vocabulo appeila-

debebant liaerere nec alia tur Iioc cantandi vitium, idem

omnia tentare VV. DD. de- plane eLi ac defonne. Satis

forme canticum nequaquam bene Gedoyiius: „ uji fauilet

vociferationem intelligemus ,,desagreable. " cum (jefneroj veruna moilem

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 337

nos de eo nunc loquamur, cui non fruftra praecipitur. Cum fit autem omnis actio, ut ^4 dixi, in duas divifa partes, vocem gefliimque^ quorum alter oculos, altera aures movet, per quos duos fenfus omnis ad animum penetrat affectus, prius eft de voce dicere, cui etiam geftiis accommodatur. In ea prima obferva- tio eft, qiialem haheas : fecunda, quomodo iitaris. Natura vocis fpectatur quantitate et qualitate. Quantitas fimplicior: in fumma 15

loquamur, Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Caitip. cum Gotli. VofT. 2. et edd. ante Giyph. Reliqui loquimur. cf. 5. 138- Modo Gotli. ( tac. Gefti.) et latus, luale; Camp. ^a- tigantium,

14. altera aures. Turic. Ambr. 2. Guelf. Exc. Santen. alter a. cum Voff. 1. Modo Flor. Guelf. divifas. Turic. gC' ftum fine enclitica, Camp. et geftum. Mox Flor. primus eft, et in fubfequentibus Turic. Camp. primo ohfervatio.

15. Quantitas. Turic. Flor. ( hic a pr. m. ) Camp, Quan" titatis cum Alm. enim noftro fubjicitur in Jenf. et edd. po- fterr. ante Bad. Pro eo eft habent Alm. Bafil. Gryph. Omit- tunt voculam nobiscum Turic. Ambr. 2. Guelf. Camp. cum. Goth. Voff. 2. Vall. et edd. ante Ald. Reliqui addunt eft poft

Jimplicior. Ingratus, fi attendas, Ilructurae rigor apparet et fimilitudo in iftis continuo jnnctis : Quantitas fimplicior, Qua- litas magis varia. Quare e vetere illa fcriptura haec eruo : Quantitatis fimplicior ratio. cf. 5, 13, ig. infumma.

Turic. Guelf. in fummam cum Goth. Voff. 2. cf. 9, 2, 72. ubi omnes confcntiunt in receptam. Lubrica fane eft hujus va- xietatls dijudicatio; neque enim momentura facit quoA. ad fummam folet dici aut quod in fummam proficere. NQltrani tueri videtur locus Ciceronis ad Qu. Fr. 5, 5. m omni fum-. ma. cf. nos ad 1 Pro. 20. Mox eft poft exigua omittit Flor. poft varia autem Ambr. 2. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) Camp. et edd. ante Ald. acc. IJad. Obr. funt multi nobisciun Turic.

15. Quantitas fimplicior* cf. not. crit. Tom. IV. Y

338 M. FAB. QUINTILIANI

enim grandis aut exigua elt : fed inter lias extremitates mediae funt fpecies, et ab ima ad fummam ac retro multi funt gradus. Qualitas magis varia eft, nam elt et candida^ et fujca^ et -plena^ et exilis^ et levis^ et ajpera^ et co72-iooo tracta^ etjufa, et dura, etfexibilis^ et clara^ et obtuja. Spiritus etiam longior, breviorc/ue. a6 ISTec caufas, cur quidque eorum accidat, per- fequi , propofito operi necedarium eft : eo- rumne fit differentia, in quibus aura illa con- cipitur , an eorum , per quae velut organa meat; an ipfi propria natura, an prout move-

Flor. Giielf. Camp. Reliqiii m. f. varia eft. nam eft

et. Tiiric. v. flena n. e. e. Flor. v. -pleiia eft e. ^ a fec. ni. v. eft eft e. et levis. Sic Ambr. 2. et Bern. Omittunc

liaec Ttnic. Flor. (qui tameu a fec. m. ante contracta inferit folum lenis") Camp. cum Alm. Plura defiderat Guelf. et qui- dem haec : et levis — et fiexihilis. Reliqui et lenis. Voci afperae opponeudam duxi levem(ci. 20.), quanquam et lenitas elt iu illa oppofitione, velut lo, 2, 25. ubi foli Jenf. et Tarv. V liabent pro N. cf. Erneftus in Technologia v. Xgiorvjg, ubi elt diverfa huic r^(xyv(pwvioi. Etiam Cic. de Nat. deor. 2, 53. vocis genej-a — lei>e, afpcrum.

16. accidat. Turic. Flor. Guelf. (hic et modo quicquid) nccidit cimi Goth. an eoruni. Flor. omittit an. Camp.

ac eorum. Guelf. rnodo cura. meat ; an. Guelf. media

candida. Hoc ad vocem ,,gatum ille quidem errorem

transiatum vocabulum de in- „fecutus, Cicero deNat. Deor.

dultria tractat Denietrius de ,,2,55. (^uae fpiritu ijipulmo-

eloc. §.36. Vide et Erneft. in ,ynes aninia dncitur, ex ea pars

Teclino]. Gr. in v. Asjy.6;. "De ,,redditur rcfpirando,pars cou'

levi voce cf. not. crit. Fufa ,,cipitur cordis parte quadani

facile apparet quomodo con- „etc. " Gefnerus.

tractae refpondeat, fi memi- per.quae velut organa meat,

iieris ufum fundendi 10, 5» 1 1- cf. 1, 2, 30.

1 6. in quihus gura illa con- an ipfi propria natura. Non

cipitur. „ Deeademre, vul- dubito, quin expungendumlit

INST. ORATOR. LTB. XI, 3. 339

tur; lateris pectorisve firmitas,an capitis etiam plus adjuvet. uara opus eft omnibus, ficut non oris modo fuavitate, fed narium quoque, per quas, quod fuperelt vocis, egeritur. Dulcis

tanquam. lateris ■pectorisve. Tmic. Ambr. 2. Guelf.

/. pectorime. Goth. (tac. Gefn.) pectoris laterisve. jiv

mitas. Turic. Flor. (hic a pr. m.) Camp. infirmitas QumAhii. capitis etiam plus. Goth. VoIT. 2. Jeaf. omittuut etiam cura edd. pofterr. ante Ald. acc. Bad. Gefn. Bip. ficut.

Hoc cum expuuctum vellet uncisque notaret Gefnerus, noii attendit, fpectare ifta omnia ad univerfa illa qnae praecedunt, deinde ne in ipfo quidem capite fufficientem folius oris fua- vitatem agnofci. Ita haec de ore et narihus exempli magis fpeciem habent, quam ipHus, de qua agitur, rei momentum; quo apparet, ficut rectilhme poni. fupercft. Turic.

rior. (hic a pr. m.) eft cum Alm. Mox egrediturTnYic.Flox. Jenf. (tac. Gefn.) cum Alm. Bodl. et edd. meis praeterCamp. et Ald. ante Stoer. muhisque apud Burm. redeunte eodem Rollino, quod elt frugibus inventis gh^ndes malie. E VoIT,

an. Proponitur hic novum quaeftionum par, quibus fin- gulis in initio nullum an praemitti oportet. Eadem ra- tione tertium explicatur, ubi, lateris pectorisve an capitisfir' mitas pius vocem adjuvet, in incerto elt. Sic enim, id quod cum paucis fecimus, haec di- rimenda fuerunt, ne forte movetur refei letur ad firmitas, cujus verbi fohmi fubjectum elt vox. De eo igitur elt du- bitatio, utrum propria cujus- que hominis vcci fit natura, p.n talis fit vox, qnalis vis ea, per quam propellitur.

dulcis — exjirobrans foniis. Hoc continuandum elt iis, quae dicuntur de refiduavocis

parte egerenda; ne forte quia credat, permitti a noftio gra- viorem fonantioremque fpiri- tum naribus excullum ( ele* ganter Gefnerus appellat anhe- latum naribus minaciter dis- plofis fonum), qualis narratur fuille Pliuii majoris dormien» tis (Plin. Epiftt. 6, i6, 13.). Is enim elt exprobrans fonus, qui fe audiri et animadverti quafi impeiat, qui fe auribus ingerit, qualis fignificatio eft in beneficiis exprohrandis , quae oblivifci eum non pati- mur, in quem coniulimus, Valde limilis eft poteftas /f/i- putandi §. 35. Fateor autCxn, pro tamen fortalle aptius fu- turum cnim; cf. 10, 2, 22.

y 2

340 M. FAB. QUINTILIANI

eire tamen debet, non exprobrans fonus.

17 Utendi voce multiplex ratio. Nam praeter illam difFerentiam , quae eft tripertita, acii^ tae^ gravis^ flexae: tum intentis, tum rejjiifl* fiSy tum elatis^ tum inferioribus modis , opus eft, fpatiis quoque lentiorihus aut citatioribus.

*8 Sed liis ipfis media interjacent multa: et, ut facies, quanquam ex paucillimis conltat, iiifi- nitam liabet differentiam : ita a)ox^ etfi pau- cas, quae nominari poffint, continet fpecies, ■propria cuique elt: et non haec minus auri-

19 bus, quam oculis illa dignofcitur. Augentur

j. g. fegeritur^ ejje tamen. Hoc oitline ThtIc. Flor.

Ambr. 2. (qui tres omittunt mox dehet cuni Alm. VoIT. 1. 5. Bern.) Guelf. Gotb. (tac. Gefn.). Reliqui t. e. Item Turic. ex- ■prohras fonos, VolT. 1. 5. e. focius, Camp. e. f. fed. An» omilTo dehet , fuit a Qu. manu : d. et lenis tamen n. e.f? ut plane hoc cohaereret antecedentibus , more appofitionis ad vocis (juod egeritur. Exc. Santen. ejfe dehet defiderare dicunt.

17. Utendi voce. Turic. utenda vocis cum Ahn. non Flor. (cf. iij 2. 49O An fuit utendae i>ocis? cf. Drakenb. ad Liv. 2,54» Ji. tripertita. Sic Ambi'. 2. Reliqui, quantum

video, tripartita, cf. 5» ' 4« 5« Nam omittit Goth. pro elatis autem Ambr. flatis» Guelf. Goth. (tac. Gefn.) infiatis cum Voir. 1. 2. 3.

13. his. Sic Ambr. 2. Guelf. Goth. (tac. Gefn. ) Bafil. Omittunt Turic. Flor. (hic a fec. jn. / j ) Camp. cum Alra. Reliqui iis. Mox conftet Goth. cum VoH. 2. Jenf. et pofterr. aiite Bad. cf. 1 Pro. ig. Verba hahet differentiam omittunt Ambr. 2. Guelf. ( hic et infinita dat) cum VoIT. 1. 5. et Jenf. ( tac. Gefn. ) pollcrioribusque aiite Ald. qui editi omnes infi- nita. SedGoth, (tac. Gefn.) infinita diffcrentia ita cimi VoIT. 2. Deinde pojjunt Turic. Bafil. pojjent Goth. Jenf. cum edd. poflerr. ante Ald. disnofcitur Turic. ut VoIT. 5. dinofcitur, de qua varietate hic agit Burm. et ad Declam. p. i57' et ipfum dinofcimus Turic. infra $.31. cuiu Alra. Voff. 1. 3.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 34.1

autem ficut omnium , ita vocis quoque bona, cura: iiegligentia minuuntur. Sed cura non eadem oratoribus , quae plionafcis, convenit : tamen nmlta funt utrisque comraunia, firmi- tas corpo?'is, ne ad fpadonum et mulierum et aegrorum exilitatem vox noitra tenuetur: quod ambulatio , unctio , veneris abltinentia, facilis ciborum digeltio , id elt frugalitas , loozpraeftat. Praeterea ut [int fazwes iiitegrae^ id 20 elt, molies ac leves, quarum vitio eX.frangi-

19. cura : negligentia, Turic. Flor. inferunt m cuni Alm. Pieliqui inteiponunt et; noltrum e conjectura. Poll nsgL Ambr. 2. Guelf. inferunt i'el iiifcitia cnm Gotli. VoIT. 1.2.5. Jenf. et edd. poiterr. antcBad. qui exulare ineptum emblema teftatur e Vall. ut abeft nofLris quoque bonis libris. JModo Camp. fpec. et ■propr. Guelf. voces cum JeuL et edd. polteix. qnte Ald. omnia quoque pro oninium edd. iliae. Camp. vera mox pjo non. Guelf. omittit communia. ad fpado- num. Turic. omittit ad, fed Flor. pro eodem a et mox exi-, litate, quod liabet et Aim. Mox vinctio Ambr. 2. cum Bern. junctio Flor. Guelf. Mox veneni Bern. Pro digeftio iterura ahfcinentia Turic. Flor. idem Turic. Goth. (tac. Gefn.) Camp» cum YoIT. 2. Bern. VoR. frugal. Camp. inferit et.

20. leves, Camp. lenes ciua edd. ante Bad. cf. §» i5."

ig. omnium. Malhnom?iia; „ commendatur : veneris ab-

vide not. crit. „ ufus ut toti nervorum ge-

amhulatio. „Cic. ad Att. 2, „ neri, fic his, quibus ad vo-

„ 25. pr. Cum recreandae vo- ,, cem formandam opus eft,

„culae caufa neceffe effet milu ,,inimicus: quare fihula im-

„amhulare, haec dictavi am- ,,poIita continebant cantores

„ hulans , ubi plura Graevius, „ et actores fuos magillri etc.

„ quae ad liujus rei rationem ,, Adde laudatam aliquoties '•

,,pertinent. Bre%'iter a/jzZ^uZa- [ velut ii, 2, 24.] „Senecae

,,tio digeltionem ciborum ,,de PorcioLatrone praefatio-

,,juvat: unctio tranfpir.Ttioue „nem. " Gefuerus. ,, nimia iropedienda vires con- id eft frugalitas. cf. 10, 3»

„tinet, quare etiam piitliificis 26.

342 M. FAB. QUINTILIANI

tin\ et ohjcuratur ^ et exafperatiir ^ etJcincU" tur vox. Nam ut tibiae, eodem fpirita ac- cepto , alium claufis, alium apertis foramini- bus, alium non fatis purgatae , alium qualTae fonum reddunt: iia. £auces tumentes /tra?igU' lant vocem , obtujae ohjcurant^ rajae exajpe- rant^ convuljae fractis funt organis fimiles. 21 Findltur' eiidim Jpiritus objectu aliquo, ficut lapillo tenues aquae , quarum fluxus etiamfi ultra paulum coit, aliquid tamen cavi relin- quit poft id ipfum, quod ofFenderat. Humov quoque vocem aut nimius impedit, aut con-

et exafperatur. Turic. Flor. (liic a pr. m. ) Camp. omittunt ciim Alm. Deinde i'OX abeft ab Ambr. 2. Guelf. f^OK ftrangulantur Turic, ex fequente liltera V.

2 1. Jluxus. Turic, Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. fpiritus cum Goth. VofT. i. 2. 5. Bern. Alra. Bodl. loann. et edd. ante Bad. ( nifi quod Jenf, per folitum com^endiiun fpus ). Illud notabile, quod Exc. Santeniana cum Leidenfi coilata nuUam hic varietatem ofiendunt. Bad. quidem et Bafil. fluctus e Badii conjectura. Noftrum nulla hic certa aucto- ritate nititur, ut et ipfum rarum eft apud fcriptores. Codd. fcriptura cnm repetendo antecedens nata videatur , tutius fuerit reponere curfus vel decurjus; nam ut propius accedas, non eft necefTe. Modo Guelf. Exc. Santen. fivguntur pro fin- ditur, item ohjecto Guelf. Humor. Turic. Flor. ( hic

a pr. m. ) tuj7i cum Alm. aut — aut. Sic Turic.

20. ohtufae fauces, in qui- factae. Ohefas equidem a

bus Ijaeret Gallaeus, fuadens tunientihus non dignofcam.

prae eis ohefas, facile agno- De rafis vidimus fupra §. 13.

fcuntur exeo, quod pervul- convulfae, quod ipfe Gallaeus

gatum eft ohlunJeie voceni, cenfet, funt fpafmo laboran-

cf. Drakenb. ad Liv. 7, 2, 9. tes. Cum enim claritateni amife- runt fauces, obtufae funt S.i. fiuxus. vide not. crit.

INST, ORATOR. LIB. XI, 3. 343

fumtus deftituit. Nam fatigatio, ut corpora, iion ad praefens modo tempus , fed etiam in futurum aiiicit. Sed ut communiter et plio- 22 nafcis et oratoribus necelTaria exercitatio, qua omnia convalefcunt, ita curae non idem genijs eft. Nam neque certa tempora ad fpatian- dum dari polfunt tot civilibus oiliciis occu- pato, nec praeparare ab imis fonis vocem ad

rlor. Camp. Pveliqui ut — ita. Nam fatigatio, ut,

Sic Turic. Flor. Ambr. 2. ( ex hoc tamen non affertur ut) Guelf. Camj). Gotli. Jenf. ( tac. Gefn. ) cum Voflf. i. 3. ( nili quod horum utercjue /at/o^ato) 2. et edd. ante Bafil. ^ Reliqui N. et fatigatio, non ad. Turic. Flor. (liic a pi". m.)

omittunt. Mox fed oratorihus Turic. Flor.

22. neceffaria exercitatio. Sic Tiiric. Camp. cum Alm. non Flor. ( cf. $. 17.) Reliqui inferunt eft. Mox polt, ^enuj omittunt eft Ambx'. 2. Guelf. cum Obr. Pro qua Flor. (a pr. m. ) quia. 'fpatiandum. Ambr. 2. Guelf. fpirandum

cum Goth. Vofl. 2. Vall. Jenf. et edd. pofterr. ante Ald.

nec praeparare. Turic. Flor. (hic a pr. m.) omittunt cum Alm. n. praeperare Ambr. 2. Cum haec afuerint ab antiquif- fimis libris, credibile eft, aliquid datum poftmodo foli con- jecturae. Neque enim mihi placet verbum praeparare in hoc loco; pro quo malim repetere vel tale quid, quod ei for- talle perfuadebo, qui infpexerit locum a Gefnero jam demon- flratum Cic. de Or. 1, 59- Hunc profecto locum ante ocu- los habuilTe noftrum, cum ifta fcriberet, nemo iacile dubitabit.

Nam fatigatio — ajficit. Accufativum autem ad ajfflcit

Hic quoque Nam interpretare ex proximo repete vocem; fic

refpiciendo ad fententiam pau- apparet, quid fit ut corpora,

lo ante fupprefTam ; quod Pariter ut corpora fatigatione

xectifTime tenuit, fuo more etiam in futurum debilitari

circumloquens , Gedoynus, videamus , ita et vocem cor-

duminterponit : Fatigationem rumpi monet. cavsre ne opus quidem eft , ea

enim etc. cf. 9, 4» 84» 1 > 5» 2;2. nec praeparare, vid«

67. 1, 11, 10. 2, 4> i9> 27. not. crit.

ZH M. FAB. QUINTILIANI

fummos, nec femper a contentione condere licet, cum pluribus judiciis faepe dicendum

25 fit. Ne ciborum quidem eft eadem obferva- tio. Non enim lam molli teneraque voce, quam forti ac durabili opus elt: cum illiioDa omnes, etiam altiflimos fonos, leniant cantu oris, nobis pleraque afpere fint concitateque dicenda, et vigilaudae noctes, et fuligo lucu- brationum bibenda, et in fudata vefte duran-

24 dum. Quare vocem deliciis non moUiamus, nec imbuatur ea confuetudine, quae duratura

Elt ibi : vocem — feufim excitant, eandemque — ah acutifjimo fono usque ail gravif/inmm fonum recipiunt et quafi quodammodo colligunt. Inde intelligitur, quid fit „vocem a" ( id elt foft^ „contentione condere." Eft enim hoc verbum in Turic. Flor. Ambr. 2. ut et Alm. Voff. 3. contendere Guelf. cum Jenf. et edd. poflerr. ante Ald. cedere Camp. cum Andr. conquiefcere Ald. e conjectura Regii. Reliqui concedere, quorum fnnt Gotli. Vall. Hoc Burmannxis interpretatur, domum ire vel aliquo, ubi requiefcamus; praepoftere : oportebat enim verbum effe, quod regeret accufativum vocem. Illud levius, quod pro imis fonis Ambr. 2. Guelf. Exc, Santen. imilfionis vel immijf, Mox pro Ne Turic. Flor. Camp. nec cum Alm.

23. dicenda. Turic. Flor. cum^enf. dicendi, Pro hibenda Flor. (a pi-. m.) vivenda, Sed infudata conjunctim , ut e Voff. 1. affertur et eft iu aliquot editis, meorum MSS.nuIlus.

24. (juae duratura — firmetur confuetudine. Turic. (qui et mox quo diff. ) Flor. Guclf. omittunt cum Alra. propter Lomoeoteleuton. Ambr. 2. quam defideratura fit f e. — f.c.

■plurihus judiciis. cf. 1 i, 1, gligentiae illi, qua laborat 78. ubi funt centumviralia iiofter in iterandis iisdem vo- judicia duplicia, cabulis, valde tamen offendor

^ . e X - liac ijeminata confuetudine,

23. cantu oris, cf. §. 13. '^ ■' .

quae quidem turbas quoque

24. nec imhuatur — confue- non exiguas dedit. vide nou tudine, Quauivis affuetus ne- crit.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 34.5

non fit: fed exercitatio ejus talis fit, qualis nfus : nec filentio fubfidat, fed firmetur con- fuetudine, qua diflicultas omnis levatur. Edi- 25 fcere autem, quo exercearis, erit optimum: nam ex tempore dicentes avocat a cura vocis ille, qui ex rebus ipfis concipitur, aftectus: €t edifcere quam maxime varia, quae et cla- morem, et disputationem, et fermonem, et ilexus habeant , ut firaul in omnia paremur.

cum Bern. quam defertura fit — f. c. Camp. cum Goth. (de omifTa roce noti tac. Gefn,) VofT. 2. Vall. quae defiderata non

fit — /. c. Voir, 3. quam defideratura non fit — /. c. Jenf. cum edd. pofteir. ante Ald. Cum et liaec vetufii/llmorum auctoiitate careant , fateor rae propendere in illam Ambr. fcriptuiam, cui par fere tamen fuerit Goth. niodo fcribatur quae. Noltra debetur Regii ingenio, qui no« jam invenie- bat in libiis. JModo imhuamur , quod pliirimae habent edd. (non Camp.) in nuUo elt MS. Deinde ne filentio Anibr. 2, Camp. cuni Goth. Jenf. Tarv. fuifideat autem Jenf. et edd. polterr. ante Ald, deGoth. err. Gefn. qui perperam etiam inde enotavit

firmiter. Mox levetur praeter Goth. et Vofl". 1. (an 2?) Camp. quoque, ut fufpicor; male. Sententiam hanc confuetudine dijficultas omnis levatur excerpfit Flo]"iieg. Santen.

25. quo exercearis, erit. Turic. Flor. (hic a pr. m,). quod non e. dicentes avocat a. Turic, Ambr. 2. dicentis

' avocata cum VofT, 3, Sed Flor, dicentis avocatur. Guelf. di- centis a notata. Camp. dicentis advocati cum VofT. 2, dicentis avocati Goih, dicentem advocata Jenf. cum edd. ante Ald. dicentem avocat a Gefn. Bip. FLcliqui dicenti avocatur. No- itrum e conjectura , praeeunte Gefnero. Mox Turic, quae. Polt affectus omittunt et Ambr. 2. Gtielf, cum Goth, Jenf, et edd, porterr, ante Ald, ; niale. ut notat Regius, flexus.

Tiiric. Camp. deflexus. Hic ne ipfi qnidem vetuftiirimo obfe- quendum duxi, quia de voce feniper tii flexus, non deflexus. Mox in omnia omittunt Turic. Flor, (hic a pr, m.) cimi Alm.

exercitatio — qualis ufus. cf. ille fonus, ad canticum paene

29. item 1, 11, i/f. accedens, cf. §. 170. 1,11,12.

25. etflcxusi. e. ejusmodi Malim fane flexum fingula-

locos, quos dcceat mifcrabilis riter.

346 M. FAB. QUINTILIANI

26 Hoc fatis eft. Alioqui nitida illa et curata vox infolitum laborem recufabit, ut alTueta gymna- liis et oleo corpora, quamlibet fint in fuis cer- taminibus fpeciofa atque robulta, fi militare iter, fafcemque et vigilias imperes, deficiant, et quaerant unctores fuos, nudumque fudo-

27 rem. Illa quidem in lioc opere praecipi quis ferat , vitandos foles atque ventos , et nubila etiam ac ficcitates ? Ita fi dicendum in fole, autventofo, humido, calido die fuerit, reos deferemus? Nam crudum quidem , aut fatu-1003

26. recufahit. Txiiic. recufavit, Modo Guelf. oitiittit illa, Mox Tiiric. Flor. (hic a pr. m.) et pro ut, adfueta iidem. Turic. item pro iter. fafcemque. Sic Turic. Ambr.

2. Guelf. (horum uterque male mox defiderat et) cum Alm. VofT. 3. Reliqui fafcesque. Aliquot etiara vett. edd. de infe- liciffima Regii conjectura facesque. (Similis error Badii, qui fjjatiofa fua in textum quoque alTumfit. ) Mox Turic. Flor. (hic a pr. m. ) implere cum Alm. deficient Ambr. 2. Guelf. cum Voir. 1. 3. Poltremus et quaerent , utrumque Flor. a fec. m. deficiat Camp. idemque victores. Flor. (a pr. m.) »«- dorem cum Alm. (cf. 22.) ludumque Bafil. non e fphalmate.

27. calido. Sic Flor. Ambr. 2. Guelf. cum Goth. VoIT. 2. 3. Jenf. et edd. pofterr. ante Ald. acc. Bad. gallico Turic, cum Alm. (cf. 2.6.y gelidove Camp. Reliqui calidove. Goth. C tac. Gefn. ) difereremus cum VofT. 2. defereremus Vall. (tac. Burm. ) diferemus Jenf. ( tac. Gefn. ) deferamus Tarv. dijfere' mus VoIT. 1. 3. Mox cjuidem crudum Taiic. Flor. Ambr. 2. Camp. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. NeceflTario transpofuit Regius. cf. 4» 2, 128. Guelf. quidam crudum et mox quidem. Turic. Flor. (hic a pr. m.) evecto.

26. fafcemque. Virgil. 7War/a?20i vide in Lexicis voce

Georg. 3, 46. 47- Romanus — viulus.

Injujto fub fafce viam- carpit. nudumque fudorem. Oppo-

Quoriim hic Pfeudo — Turne- nitur ei, qui in velteperferen-

bus mentionem ficit, mulos dus eft, §.23.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 347

rum, aut ebrium, aut ejecto modo vomitu, quae cavenda quidam monent, declamare ne- miiiem, qui fit mentis compos, puto. Illud 28 non fine caufa eft ab oranibus praeceptum, ut parcaturmaximevoci in illo a pueritia in ado- lefcentiam transitu, quia naturaliter impedi- tur, non, ut arbitror, propter calorem, quod quidam putaverunt; nam eft major alias; fed propter liumorem potius ; nam boc aetas illa turgefcit. Itaque nares etiam, ac pectus, eo 29 tempore tument, atque omnia velut germi- nant, eoque funt tenera et injuriae obnoxia.

28- omnihus. Tuvic. homimhu^. T\oy. (jxytr.m.) ominihus. Turic. Ambr. 42. (liic et adu) adolefcentia cum VofT. i. Bern. transi Turic. qui Turic. Ainbr. 2. Guelf. Camp. cum Bern. Gotli. Voir. 1. 2. Vali. Jenr. Tarv. non omittitur a Turic. Flor. (lioc a pr. m.) et Alm. -propter itidem a Turic. Flor. (hoc a pr. m. a qua et calor eft), Sed Guelf. non arhitror -p. c. et £ic Flor. a fec. m. alias. Turic. alas cum Alm. alis Arahr,

2. in aliis Camp. cum Gotli. et edd. ante Stoer. acc. Roll. Reliqui aliis. Noftrum e conjectura. haecGxieli. (et hic vicif- fim illo ) cum Jenf. non Tarv. Pro turgefcit Turic. fuccejft cum Alm. et Palat. Gebh. probaiite hoc, nempe ut fcribatur fuccefcil , quod verbum quis unquam legit ? nec quidquam elegautius vulgato.

2Q. germinant — tenera. Sic Turic. (nifi quod geminant et obfcurius enciiticam, quae poflit accipi quod) cum Ald. quod a quibusdam legi jam Piegius teftatur. Flor. Camp. g, eo quodfunt t. Ex Alm. o. eo quod t. (cf. 4 > 5 > 5-) Bafih g' eoque t. cura aliquot Burmanni. Pieliqui omittunt eoque funt. Ante germ. Turic. Flor. Camp. repetunt eo tempore. Jenf. priore loco inferit maxims inter eo et tempore cum edd. poJterr. ante Bad. nates quoque Guelf. pro nares. Pro ficut Turic. fic. Guelf, vox non. Ambr. 2. dicens. Pro orationi Turic. Camp. ordine cum Alm.

348 M. FAB. QUINTILIANI

Sed, ut ad propofitum redeam, jam confirma- tae conftitutaeque vocis genus exercitationis optimum duco, quod eit operi fimillimum, dicere quotidie, ficut agimus. Namque hoc modo non vox tantum confirmatur et latus, fed etiam corporis decens et accommodatus

50 orationi motus componitur. Non alia eft autem ratio pronunciationis, quam ipfius ora- tionis. Nam ut illa emendata, dilucida, or- nata, apta elTe debet: ita liaec quoque errieii- data erit, id eft, vitio carebit, fi fuerit os fa- cile, explanatum, jucundum, urbanum, id eft, in quo nulla neque rufticitas neque pere- grinitas refonet. Non enim fine caufa dicitur

31 harharum Graecuvwe. Nam fonis liomines,

50. l>*on alia eft autem. Turic. Flor. n. a. fed eft alia. Eiior natus e compendio a\ ( cf. 11, 1, 67.). Camp. non eft autem alia ; placet. De transponendo autem vide Drakenb. ad JLiv". 6, 17, 3. item Lexica. Omittit Guelf. quam ipf. or. item refonet. Pro -peregrinitas Camp. peregrinuin et graecum. J'erum pro graecumve. Nam. Mox Guelf. fuaviloquentiorem cum Jenf. Tarv. (quanquana Li luagis fua vi loquentiorem^ et edd. pofterr. ante Ald.

50. illa — haec. cf. g, 6, 8- propria gellus tractatio infe-

et mox liic §. 41. Gradus illi ritur.

virtutis oratoriae , ut iit ora- 3 1 . harharum Graecumve,

tio emendata, dilucida, orna- Hujus quidem proverbii nul-

ta, apta, ubique agnofcuntur lum praeterea auctorem repe-

a noftro, A-^elut 1,65 ^- liicau- rimus , et video accipi quafi

tem in pronunciatione per- dictum de eo, qui pronunciet

cenfentur iidem §§. 30 — 33. parum latine , proptereaque

(eniendata) 35 — 40« (diluci- aut barbarus videatur aut

da) 40 — 61. (ornata) 6 1 ad Graecus; quare Gefnerus re-

finem usque capitis (apta) ; mittit nos ad 1, 1, 13. ubi

nifi quod a\j. 65.inde adifj^. de corruptis Graeco fono la-

INST. ORATOR. LIB. XI, 3.

349

ut aera tinnitii, dignofcimus. Ita fiet illud, quod Ennius probat, cum dicit Juaviloqiiejiti ^oo^ore Cethegum fuljje: iion quod Cicero in liis reprehendit, quos ait latrare^ non agere. Sunt enim inulta vitia, de quibus dixi, cum in qua- dam primi libri parte puerorum ora forma- rem, opportunius ratus, in ea aetate facere illorum mentionem, in qua emendari pofTunt. Itemque fi ipfa vox primum fuerit, ut fic di- 3j

31. his. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. is Camp. Reli- qui iis. Jenf. Tarv. agit pro ait, non Cainp. Mox dixit Tn- ric. (cf. 9 , 5, 97. Etiam 6, 3, 47. Ambr. 1. ilixit, fed per compendium dix.) item arte. Mox Flor. (a fec. m.) Guelf. emendationem pro mentionem.

32. Itemqiie. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. cumGotli. Bern. Reliqui /fa^He. fi — fuerit, ut. Sic Turic. Flor.

tinis agitur. PoiTit tamen non de latina motlo pronuncia- tione ufurpatum eJTe , fed a Graecis ipfis . repetitum, ut harharus et Graecus liic elTet pro vitiofo et emendato in ge- nere; in qua ratione repo- nendum Graecunvis (cf. §.16.}. Sic apparet, nihil mediuai elfe, fed aut eruditum ant il- liberalem unumquemcjue pro- di, ut primura locutus fuerit. Nifi. forte, hoc fi voluifTet, transpoGturus erat Graecuni harharunuie. Haereo autem in eo quoque, quod neutrum ponitur, non mafculinum; neque cnim accufativum quo- modo hinc eruam rcperio ; et tamen in proximis honio dignofcitur, non res. Sed iu proverbiis cuui niulta fuppri-

mi foleant, potuit tamen et hoc accufativo mafcuiino ef- ferri, modo recte expleatur fententia, quod iis faciie, qui locutionem norunt. Cf. ad feiitentiam univerfam 3, 1, 3. et de praeftantia Romanae pronunciationis, cujus memi- nitGefnerus, Cic. de Or. 3, 11.

Ennius — latrare. ,, Apud „Cic. Bruto 15. ubi et illud, „Latrant jam quidam'oratores, ,,non loquuntur, Sic de Oiat. ssSs 54* dePericle, -/4i/2H;zc770?i ,,clamator aliquis ad clepfy- ,,dram latrare docuerat." Gef- nerus. cf. et nolir. 2, 15, 4.

in (juadam rjrimi lihriparte, „1. 1, 37. 1, 5, 32. 53. 1, „8, 1. inprimis vero 1, ii in- ,,tegro. " Gcfnerus.

32. Itemque fi —' paiietur.

350

M. FAB. QUINTILIANI

cani, Jann^ id eft, nullum eorum, de quihus modo retuli, patietur incommodum : deinde non Jurda^ rudis^ immanis,, dura^ rigida^ va- na^ praepinguis ^ aut tenuis, inanis ^ acerhay

( quanquam ex hoc fi ab initio non memoratur, per incuriam puto) Ambr. 2. Guelf. Camp. GotU. Jenf. (tac. Gefn.) cum Bodl. loann. Alm. VoIT. 2. 3. Bern. et edd. ante Giyph. Pie- Jiqui yiit j. V, p.,ut, omifTo fuerit. Cujus fcripturae vindices narrantur VoflT. 1. Andr. Sich. ita tamen ut/i habeant, non fit. Mox pro /jc Turic. Camp. /j. modo retuli. Sic

Turic. Flor. Ambr. 2. Camp. cum Alm. Bodl. Vofl". 1.3. et edd. inde aBurm. exc. Capper. is enim revocavit reliquorum nunc dixi , artis criticae et eloquendi peritifTimus homo. Ap- paret, quilintviliores Codd. (vehitGuelf. Vali. Goth. VoIT. 2.), hic fakem meliorum fcriptura medente vitio illi nimis fre- quenti in noftro , cum modo fuiflet ( §. 51.) de (juibus dixi, et hic ut fic dicam. -patietur. Sic Turic. Flor. Ambr.

2. Guelf. Camp. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) cum Voff. 1. 2. 5. Bein. et edd. ante Giypli. Reliqui patiatur. furda.

Sic Turic. Fior. cura Alm. Pi.eliqui fuhfurda. Mox Turic.

Pieferenda haec funt eo, qui- bus $. 30. opus efl^e diceba- tur, ut pronunciatio vitiis careret, quorumque ope exi- fteret illud, quod Ennius pro- bat. Verba autem fuerit et patietur fibi invicem :efpon- dent, utrumque futuri tcm- poris. "In patiendo ille eft Graecifmus, de quo egimus ad 1, 2, 51. quanquam de i e- bus ingratis modo ufurpatus. furda. Hoc vocis appofitum alibi non legitur, ut nec alte- rum, quod Iiic plerique, fed lecentiores , libri praeferunt fuhfurda. Facillima tamen in- tellectu vocabuli poteftas, quae non recedit ab ilfa, pcr quam

caecum dicitur quod non fpe- ctatur. Simplex compoiiio praetuli, praeter auctoritatem veterum libroium, eo quoque quod nihil hic in vocis malae vituperio erat mitigandum, ut nec reliqua , quae fubji- ciuntur , leniores hnbent ap- pellationes. Piecte Gefnerus utitur loco Ciceronis de Orat. 3, 1 1. vox ahfona atque uhfur- da. Alioqui, cum fuhrauca Cic. Brut. 38., quidni fuhfurda di- cta fiierit ? et fuhahfurda vidi- mus 6, 3, gg, fed non de voce. vana vox qualis fit, juxta cum Bmmanno ignoio, et veinm credo qiiod reponere velit ipfe, vajtu, cui conimen-

INST. ORATOR. LIB. XI, 3.

351

pitjilla^ mollis, ejf^eminata : Jpiritus, nec bj^e- 'vis , nec parum durabilis , nec in receptu dif- Jicilis. Dilucida vero erit pronunciatio , pri- 33 mum, li verba tota exierint, quorum pars de- vorari, pars dejtitui folet, plerisque extremas fyllabas noii perferentibus , dum priorum

■pura pro dirra. in receptu. Tiiric. Ambr. 2. i. prae-

ceptu cum Bern. Sed Flor. in praeceptum cum VoIT. i.S» '« perceptuni Guelf. z. interceptu Camp. i. perceptu Jenf. cum edd. poRerr. ante Bad. qui ex Vall. nofiarumj acc. Goth.

55. exierint. Sic Turic. Flor. Camp. cum Alm. Andr.Ald. Obr. exigerint Kn\hr.2. exegerint Guelf. Reliqiil exegerit. Fiultra Burmannus vulgatam tuetur loco 9, 4> 106. ubi ex/^/tKr£ignifi- catu longe huic diverfo. perferentihus. SicTuric. Guelf.

cum Alm. Bern. Pieliqui proferentibus, Modo Turic. nos pro

dando adhibet Columell. 1, 9. vaftitatem cris etj, i2. canem vajii latratus , praeter aliquot Ciceronis loca facilia inventu : yide et Ern. Clav. h. v. Lon- gius petitum et minus pro Quintiliani candore , quod et ipfum tentat iile, rava, ,,quae „eft, telte Fefto, parum liqui' „da, proxime canum latratum „fonans , unde rahulae dicti, „de qua vid. Heinf. ad Ovid. „ 1. Am. i2, 19." etipfe prae- fert alterum. Inanis, quaere- cenfetur inter diverfa vitia, rectillime monetur noftrum vocabulum planefalfum olten- dere. Faria, quae eft Gefneri conjectura, forte in ipfa Cam- pani ed. legitur ( elt autem frequcntilTima liarum vocum permutatio, vid. Drakenb. ad Liv. '22, 7. 4); et fueiit, ut

putat ille, jjinconftans, in qua 5,tenorem quendam fervare ,,uon polus, quam in poteftate ,,adeo non habeas, fed quae „fubito in alium tonum quafi ,,elidatur." Mihi quidem ea ratio minime placet. Elt vox varia etiam in laude §. 145« Capperonnerius Burmanni conjecturam maligne laudans et vulgatae praefidia quaerens nihil proficit.

33. perferentihus. Phis hoc elt quam proferentihus. Vix enim quisquam extremas fyl- lahas plane non profert, fed plerique non perferunt ad au- dientes. cf. Q Pro. 15. item 4, 1, 47. Deftitui fyllabas tum puto , cum iis julla vis vocis iion contingit; neque enim cum Gefnero discerptas a reli- quis, „fiiie quibus placeri; aut

352

M. FAB. QUINTILIANI

fono indulgent. Ut elt autem necefiaria ver- borum explanatio, ita omnes iraputare et vel- ut annumerare litteras, moleltum, et odio-

34 fum. Nam et vocales frequentilFime coeunt, et confonantium quaedam infequente A^^ocali diflimulatur. utriusque exemplum pofuimus,

JMultum ille et terris.

35 Vitatur etiam duriorum inter fe congreffus.

non, item non cum Flor. pro dum: acc. videtur Alra. qui et mox, itidem per compendium, fo7io non ind., ubi Turic. folo non i. imputare. Sic Turic. ( nifi quod inputatte')

Fior. Ambr. 2. ( et liorum uterque in, non iin ) Guelf. cum Gotli. Alm. Voir. 2. Jenf. et edd. pofterr. ante Ald. acc. Bad. Gefn. Bip. Reliqui computare. Camp., ut nos, annumerare cum edd. ante Burm.

34. dijfimulatur. Sic Turic. Flor. Reliqui dijfimulantur, Mox in loco Virgil. omittit Turic. ille. Gotli. inde pro unde ( cf. 9 , 4» 5i')' Camp. Idemque pro Ideoque. Flor. Catullo cum Camp. et edd. ante Ald. , quomodo et 6, 5> 8^» cum Guelf. fed fine liisce erroris fociis.

jjintelligi adeo non ponint" intelligo. Devoraiitur , quae vix piodeunt ore , deftituun- tur, quae claritate carent. Ad annumerandum a Gefnero recte citatur Cic. de Or. 3, 11. ex- ■primi litteras putidiiis. Supra ouoque apud noltrum elt ex- planatio vocum 1, 5, 33. et jaoAo os explanatum.viA.. Ein. Clav. Cic. h. V. itemnos adg,

4. 34-

34- pofuimus. 9, 4> 40. ,,con- ,,fonantium quaedam" liic elt non nifi una i. e. M, quare lingularis ponitur dijjimula-

tur. In exemplo qnidem illo libri noni hoc et terris ad- jectum non legimus, quo ipfo fit, ut utriusque, et eli- fionis vocalium et corruptae litterae M, non adeo mani- feftum fueiitexemplum. Num igitur eo loco haec vocabula afcribcntla funt? Sufpicor magig , hic , ubi nunc vevfa- rour, male memorem fuifTe noftrum cjus, quod fupia po- fuerit, cum praefertim id. ipfum alibi compareat 9, 3, 52. cf. not. crit.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 353

unde pellexit^ et colleglt^ et quae alio loco dicta funt. Ideoque laudatur in C?i\.\x\o fuavis appellatio litterarum. Secundum eft , ut Jit oratio diftincta., id eft, ut, qui dicit, et inci- piat ubi oportet, et definat. Obfervandum loosetiam, quo loco fuftinendus et quafi fufpen- dendus fermo fit (quod Graeci vTtodutOToViv vel v:io6Tr/fu.r)v vocant), quo deponendus.

55« id cfi) ut, qui d, Turic. idem qui d. Flor. Ambr. 2. Guelf, Camp. i, e. qui d. cum Gotli. Jenf. Tarv. Ex Alm. id qui d. E VoIT, i. ut tjuae dicat, Haeff, an fequeiidi elTent ve- tufiiirimi libri, hac fententia : Secundum illud, ut fit oratio diftincta , quod dixi , continetur lioc praccepto : et incipiat et definat is <jui dicit cet. in qua ratione vides alienum ut : fed cum facillime intercidere potuerit, inferendum fuadenti Regio contra ire non libuit. Ut nunc eft, conjunctivi incipiat, definat pe^ident ab ut ; alioqui elTent praecipientis , et pro imperatiiis. Locatelli ed. obtemperavejit Regio , an e MS. exprelTeiit fciipturam , dubitari potelt. et poft oportet, quod inferit Regius, mei praeter Jenf. omnes habent. Guelf. etiam incipiat. Modo ratio pro oratio Ambr. 2. Guelf.

quod Graeci. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. cum Alni. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) et edd. ante Grypli. Reli- qui quam. cf. 5, ii, 3. 7, g, 2. Modo Tuiic. fujlinendum , fed, Flor. fuftinendum et. Camp. fuhftituendus et.

OiroS(affToA>jv vel C-iroffTiy/ji^v. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. cum Goth. Vall. (tac. Burm. ) et edd. ante Ald. exc. Camp. (nam et Jenf. nonnifi unum vel) acc. Stoer. Cliouet.

35« ^^'O loco. Reponen- dum arbitror : illo loco (qua- lis fatis frequens eft confvifio, cf. 10, I, 24. item 1 1, 2, 15.). Jfeque enim potuic ftatim omittere ejus, quo nos modo remittebat, ioci mentionem ; modo latius eundem compre- hendas a §. 53. usque ad 40 finem.

172 Catulo. apud Cic. in Bruto c. 74.

Secundum eft. Spectat hoc ad ea, quibus dilucida fitpro- nunciatio §. 33«

fuftinendus — fufpendendus fermo. cf. 9, 4» 63. ubi fufti' netur fpiritus.

Tom. JF.

35^V M. FAB. QUINTILIANI

56 Sufpenditur, Arma mriimque cano: quia illud ad fequentia pertinet, ut fit, mrum^ Trojae quiprimus ah oris: et liic iterum. nani etiamfi aliud eft , unde venit , quam quo venit , non

Leicl. ReKqui inferunt vel v7roffveroXv}v , quod pro uxoS/a» CTok^v aliquot libri dare narrantur in Leid., mihi quidera non vifi. Ald, Bafil. Obr. tres voces dant, quamvis Bur- manno teltante , deliderare eos vel virotTztyixvjv. Turic. fane etAlm.reZ ■■jTOTTtyij.vjv oniittere dicuntur, fed in Turic. agnofco errorem, cum illud quod ex eo afFertur, ■oiro'izirXXv)v manifefto fit viro5'r/y//v)v. Fere fic et Ambr. 52. hTrocTiyaXtv Guelf. et •jTTocrctaroXyj. Sed aberrationes illae firmant noftram. Sic non folo Goth. duce, id quod doctifiTimus Schneiderus jam fecerat, Lexicis Graecis profcribemus novitiam vocem ; nec quidquam proficit verbofa Gibfoni fedulitas, fi maxime iu fuis Bodl. et loann. (quod ne raemorat quidem diferte} invenit uiroc-jTTrJ.vjv. Nec tantum ejus oculis credo. Miror quod Camp. a Gefnero discrepantem non notavi.

36. illud ad. Sic Turic. Flor. cum Alm. Reliqui infe- runt viruni. Modo Turic. quue, Flor. qui pro quia.

venit, quam quo venit. Turic. Flor. veniat q. quod v. cum Alm. Omnia haec non dijcinguendum — continetur abeCfe narrrailur a VoIT. 2. ubi fufpicor alterum vel tertium fimul deelTe venit. Nihil tale in Goth. ( cf. 10, 1, 32.). Recepta preniitur fane ilto polt mide indicativo , quem ego quomodo

36. quia illud — -pertinet. nunciandi ( quod nemo non

Omne id quod adhuc lectum facturus erat}; fed TsAs/av

fuit, deGgnatur pronomine i7- cr/y/xvjv ponere vetamur. Ad

Z«J, utnon opusfit cum pieris- fufpendiiur intelligendus fer-

que, fed receniioribus, libris mo, ne forte credas, ipfa verba

inferere i;z;Mm poltpronoracn, Virgiliana facere fubjectum,

qualis liructuia non elt pro Id vetat quod raox elt hic ad-

elegantia fcriptoiis noltri. cf. verbiuui. Subaudies igitur

I5 7> 8* 9» 5> 64' 9> 4> 65« Hoc ante illa verba : inhis, ad illa,

autem tenendum inpraecepto, vel tale quid. Quae noltii

quod fufpendere opponitur fenfus ratio facit, ut diffidam

deponendo vel diflin^uendo. ilJi, quam fupra (1, g, 1.) dedi

Neque enim jubemur intv'.r- diftinguendi verjum interpre-

vallum liis locis facere pro- tationi.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 355

diftinguendum tamen, quia ulrumque eodem modo verbo continetur, veiiii. Tertio Ita- ^l liam^ quia interjectio elt, fato ■projugus^ et continuum fermonem qui faciebat, Italiam Lavinaqiie, dividit. Ob eandemque caufam, quarto projiigus ., deinde, Lavinaque venit litora. ubi Jam erit diftinctio, quia inde alius incipit fenfus. Sed in ipfis etiam diftinctio- iiibns tempus alias brevius, alias longius da- bimus. Intereft enim, fermonem finiant, an fenfum, Itaque illam diftinctionem , Litora^zQ

tuear non reperio ; fed quod illud Turic. et Flor. in cujus vicinia recte erat liic modus, flare nequit. Praeterea prae- fens veniat loci hujus non eft ; debebat dici vensrit , quod tamen fi minus facere monientiun credatiir, inventam putcm medicinam , ut expungatur fecundo loco verbum (cujus ipf^ in hoc fenfu frequentia falebras liabet) fic : „ unde veniat ,,quam quo, non dift. — venit," eodem modo verbo,

o Sic Turic, cum Alm. (quanquam per compendium m). E.eli- qui omittunt modo.

37. qnia interjectio. Turic. (jftia injectio. Camp. qiiia in- jectio, cf. 3> 2, 15, 4, 2, i2i. de interjiciendo. divi-

dit — Lavinaque. Omnia haec omittit Guelf. Sed Camp. modo Italiam ignorat. quarto. Turic. Flor. quarta.

finiant. Sic Turic. Flor. Camp. cum ^lm. Obr. Re- liqui finiat. Mox illam ante diftinct. om. Guelf. Idem Jpi- ritu, et fequar, et altero pro altae,

37. qui faciehat. Infolens Sed in ipfis — dahimus.

hnecfaciendi fignificaiio com- Quanquam leiri fane haec

mune aliquid liabere videtur ftructura poteft, fateor magis

cum illa grammatica, quam mihi probari , fi, vel ex-

vide 1, 6, 13 fcqq. ,, Conti- puncta vel in /n'.? mutata prae-

„nuus fermo eam formam ha- pofitione f/z , dativus contiu-

„biturus erat, ut lee;erctur gat verbo dahimus. „protinus Lavinaque poft Ita- t,liam."

Z 2

356 M. FAB. QUINTILIANI

protinus altero fpiritus initio infequar: cum illuc venero, yitcjue altae moenia Romae^ de- ponam, et morabor, et novum rurfus exor- 39 dium faciam. Sunt aliquando et fine refpira- tione quaedam morae etiam in periodis: ut in illa, In coetu vero populi Ptomani^ negotium publicum gerens^ magifter equitum^ etc. Multa membra liabet; fenfus enim funt alii atque alii: et licutuna circumductio eft, ita paulum morandum in liis intervallis, iion interrum- pendus eft contextus. Sed e contrario fpiri-

3g. in ■periodis. Turic. inperio. Flor, in ■periho. Cotnpen- clium illud Guelf. et Goth. Jenf. (tac. Gefn.) mutant expieffo ipfo et cetera cum edd. ante Gryph. (cf. 5» ^ i> i2.)

IVlulta memhra hahet. lloc ordine mei praeter Goth. Jeuf. edd. pofterr. ante ILeid. Gefn. Bip. Hi enim multa h. m, Iti sfoli conjecturae dedi Gefnerianae, quod cum ipfo et Bip. fcripfi hahet fingulari numero, ceteris omnibus plujalem oftendentibus. et ficut — circumductio eft. Turic.

fuunam circumductionem. Flor. Camp. fuh unam circumductio- nsm cum Alin. VoIT. 2. Goth. (nifi quod hic addit ab initio aliquando ). et unam circumductionem Ambr. 2. Obr. ficut unam circumductionem VoCf. 3. ficut una c. e, Vo/f. 1. Mihi . liquet, in vetuftiilimo quoque ei[e fuh u. circumductionem» TJt autem tota haec ^^ff/f in vulgata laborat, ita Obr. maxime fequendum reor reftituentem fic : ,, ut enim illa In coetu iyvero — etc. multa niembra habent (fenfus enim funt alii at- s,que alii fub unam circumductionem) ; ita paulum — contex- ,,tu3." Geminatum brevifTimointervallo enim niliil moramur, cf. 6, 5, 4- ^^ modo §. 30. 31. fuh cum accufativo ftructum vide apud Drakenb. ad Liv. 2, 55» *• circumductio eft perio- dus, cf. g, 4> i'8' piulo pro paulum Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. pofterr. ante Ald. Sed e contrario. Sic Flor.

Camp. cuni Alm. Sed eft contrarios Turic. Hic item fpiritus

39. ficut —— circumductio Wjtj/eHfiMTn fpiritum cf. ad 4i i» efi. cf. not. crit. L,ocus Cice- 73. ronis eft Philipp. 2, 25. Jut'

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 357

tum interim recipere Hne intellectu morae iiecelTe efl: quo loco quafi furripiendus eft : alioqui fi infcite recipiatur, non minus afferat obfcuritatis , quam vitiofa diftinctio. Virtus autem diftinguendi fortaiTe fit parva. fine qua tamen effe nulla alia in agendo poteft. Ornata 4o ioo6eIt pronunciatio, cui fufFragatur vox facilisy magnay heata^ Jiexihilis^, firma^ didcis^ dura- bilis^ clara^ pura^ fecuns aera et aiirihus fc"

cnm rior. Carap. Modo Flor. contextis et niox Guelf. furri- ■piendum.

40. heata. Guelf. hoata. Obr. laeta. Burra. malit lata, ufus varietate in 5> ^4» Si- (ubi et Flor. Ambr. \. beatiffimi) et liic §. 32. ,,latiorem rocem." Gefnerus latum iii vitio poni flrbitratur §. 10. ubi vocabulo lioc nofter quidem non uti- tur, fed iis fane, quo ibi nos reniittit Qu., locis Cicero. -Bur- irianno autem demoiirtiatum exemplum ipfius conjecturae repugnat; ibi enim profecto eft in vitio latitudo vocis. JBea- tam igitur vocem cum Gefhero intelligere j,ut felix ingenium'* cogor, „ quae virtutes omiies liabeat, quae fufHciat una „omnibus contentionibus, remiiTionibus, quae eadem, prout ,,opus, fit acuta et gi^avis etc." quanquam planc quidem non acquiefcens in liac intei"pretatione. Illutl in genere videtur tenendum iu hac appofitorura vocis muititudine, non certa et ad artis formulam redacta discrimina liic notari, fed ali- quid latius fnndi, in quo polTit una appellatio alteri valde refpondere. Quid autem fit quod pro heata Gotk. 2». et Jvapp. dicuntur dare foris, plane non exputo [ Corruptum Tidetur e fortis interpretamento. B.}. Nib.il tale in meis qui- dem libris. Mirus etiam Aldus, id quod uemo notavit, polt heuta iuferens bona. Robertus Titius, indicante Eurm., elata rcponebat pro heata. atra et auribus. Sic Tuiic. Flor.

40. heata. cf. not. crit. ferto~hic demum et. Neque

fecaiii aera et aurihus fe- enim in tanta enumerationis

dens. Hoc conjungendum multitudine et ita fubjicere-

tmique vocis proprietati aC- tur, fi ukimum ae<}ue diita-

£ignaudum eft, ut apparet in- ret aproximo, quam areliquis.

358

M. FAB. QUINTILIANI

dtms. Elt eiiim quaeclam ad anditnm accom- mcdata, iion magnltudine, fed proprietate, ad lioc velut tractabilis, utique liabens omnes

Camp. (fed hic ora pio aira) cum Alm. Vo(r. 5. Ald. erecta a. Gnelf. iit et marg. Bafil. aerae taurihus Ambr. 2. Reliqni oniiltnnt et. Modo pro morae Flor. mori. Pro -pura Voff. 1. 3. pulchra, de qua confufione agentemBentlejum confulere

Conatur fcriptor virtutes vo- audierunt eam, qnod elTetali-

cis quam manifelti/rimis notis qua vox certo modo compa-

fignare, non qnidcm pniatis lata etc. Sed ii ante oculos

illi?, fed quas ipfe nunc fingat. non liabueiunt difTicultatem,

Quareminus alTentiorGefnero quae eft in latinis, ubi, polt-

fuavitatem liic magnam vocis qiiam fuffragari dicta elt or-

agnofcenti, „quae ita demul- natae pronunciationi vox

,,ferit auditorem, utetiam poft via°na, protinus fubjicitur

jjdicendi finem audire illam haec ejus rei caufa , quia vox

j,fibi videatur, quemadmo- [\t non viagnitudine, fed pro-

,,dum ille Nigrini Lucianei prietate accommodata ad au-

„auditor c. 7. T^5(pw.->;5, inquit, ditnra. Has tnrbas ut com-

»>o ■''/X°? *'■' fo^~t? OLy,oa~ii TaqaiJ.s- ponamus, mutandum erit

„VEt. '• Ego magis ad natu- enim in etiam ( quae eft fre-

jalem yocis habitum refero, quentiinma confufio, cf. i i, 1,

ut quae facile pofHt exaudiri g^- ). nt intelligatur , etiam

et in aures imaspenetret, nec praeter illam tantam vocis

quafi ad earum modo fores felicitatem, qualis modo tot

accidat. Aliud erat et magis ejus virtutibns enumerandis

figurate diictampdere 9, 4, 94. demonftrata erat.quaeque non-

Eft enim quaedam. Nemi- nifi raro Iiominibus contin-

nem hic quaefilTe video, qune gere poteft, effc aliquas na-

elTet ratio harum fententia- turae in hoc genere dotes,

rum per conjunctionem enim non onidem fumroas, fufli-

nectendarum. Ne id quidem cientes tamen huic negotio.

quisquam difertc monet, fub- Ad lioc, in ouo et ipfo lapfus

jecrum noftri fenfus non elTe eft Gedovnus, fignificatu ac-

j>ronu,nciationem , fed vocem. cipiendum erit eo, qnem vi-

Quanquam lioc agnovit Ge- dimus 5, 6, 55. Eft, quale

doynus, qui fuis fortaffe po- hic in initio fenfus , faepilTi-

pularibus recte dicere elt vi- me animadvertimus, velut 7,

fus, cuin ratlonem, qnare or- 2, 11. In hac fane rtrnctura,

vatum appellaietur aiiouod etiam ob foni fuavitatem et

pronunciationis genus, affcrri fere malis prae etiam, velut

INST. ORATOR. LIB. XI. 3. 359

iii fe, qui deQderantur, fonos intentionesque, et toto^ ut ajunt, 07*^yz/zo inftructa: cui aderit lateris firmitas, fpiritus cum fpatio pertinax, tum labori non facile cellurus. Neque gra- 41

jubet Burm. ad Hoiat. art. poet. v. 99. Mox Carap. atque pro utiquc. fonos. Ambr. 2. finus cum Beru, , blan-

dienti, fed inani, fpccie. VoIT. 1. 5. fimul, Guelf. fine.

et toto — inftructu : cui. Tuiic. et toto u. a. organa cui. Flor. et tota u. a. organa c«j cum Alm. (cf. §. 27.). Guelf. nihil nifi et defiderat, liaec dans : intentiones quae toto etc. Illa quidem Florentina fcriptuia carere poteft participio; ne- que tamen veram exiftimo. [v. Addenda.] cum fjia-

tio. Guelf. tum f. cf. 4» ^» 66. Poterat, Iicubi alias , liic re- ctum videri tum; fed diligentiorem tamen arbinor rationem vulgatae. Nec probandus Obr. qui mox tum eft ultra pro cum e. u. item §. 44* idem tum gratiam. facile cef-

furus. Turic. Flor. (bic primara voceni disjunctim} facilices rurfus, Camp. (omilTo antea 720») /. ceffurus rurfus.

4, 2, 123. Sed ne baec qui- „ne vero 169, organum elTe dem dura mutatio, ut enim ,,fyltema plurium fonoruni. tranfeat in et ; cf. Drakenb. ,,EIegans Tertulliani defcri- ad Liv. 34, 50, 7. Fortalle „ptio ex lib. de anirua c. 14. tamen praeftiterit a«£ef;i repo- ,,etiam bic legatur: Specta iiere pro enim, quae et ipfa ,,portentofifflmam Archimedis confufio rara non elt; cf. 3, ,,munificentiam, organum liy

5, 10. item bic §. 62. Ita „draulicum dico , tot memhrOt iiullum fuerit afvndeton in i,tot partes , tot compagines, noftra fententia. U ti q us [i^ni- ,,tot itinera vocum , tot com- ficat, id faltem non debeje ,,pendia fonorum, tot commerm defiderari in ifia vocis medio- ,,cia modorum, tot acics tihia- critate, ut omnibus fonis fa- „rum , et una moles erant tisfaciat. „omnia. Ctefibio tribuit , et

toto — organo inftructa. ,,nominat Plin. 7, 37. f. 58. et

„Cui non unus mouo atque ,,leguntur liodie macliinatio-

,,alter fonus rcrpondeat, fed „nes id genus in difcipuli

„quicunque fuiu iu polyclioi- ,,illius Heronis Spiritalibus ia

„do vel bydraulico organo, „fine. Poeticas defcriptiones

j.toni pareant. Vid. 11,3,16. „fuppeditavimus ad Chreftom.

,,iibi tubos quosdam vel ti- ,,Piini. 47. no. 12. p. 404."

,,bias intelligi, per quas fpiri- Gefnerus. „tus meet, apcrtum eft : fectio-

36o M. FAB. QUINTILIANI

viflimus autem in mufica foiius nec acutifll- mus orationibus convenit. Nani et hic parum clarus, nimiumque plenus, nullum afFerre ani- mis motum poteft: et ille praetenuis, et im- modicae claritatis, cum eft ultra verum , tum neque pronuuciatione flecti, neque diutius 42 ferre intentionem potelt. Nam vox, ut nervi, quo remiflior, lioc gravior et plenior: quo tenfior, hoc tenuis et acuta magis eft. Sic ima vim non habet, fumma rumpi periclitatur. Mediis ergo utendum fouis; hique cum au-

4'. autem, Sic Turlc. Flor. Ambr. 2. Giiclf. Carap. cum Gotli. et edd, ante Gryph. Reliqui ut, foediflimo afyndeto, nec ulla proba fenteiitia. et hic — et ille. Tuvic.

Flor. Gamp. in his — ille (omifTo aute et) , confpirante in priore varietate Alm. Seutentia quidem nou eft nulla in liac latiouc. m his pro horiim duorum ; nec ftatim fic recurrit perturbatus pronomiuum ordo , de quo vide modo §. 40« Elegantior tamen videri poteft vulgaia. Gotli. et ille — inten- tionem poteji omittit propter homoeoteleuton. (cf. §.36.) Pro ultra Flor. vulneia. praetenuis. Gaeli. protinus ( [ii-

perfcripta funt haec ptenuis, ^ennis). Obr. pertenuis, ut fecun- da Gueif. m.Tuus. Sed cf. 1 1, 1, 51.

42. hoc gravior. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Goth. ( tac. Gefn. ) Cnmp. cum Alni. Reliqui inferunt et ; fed vicif- fim unus Camp. idem iufercit mox ante tenuis. Pro quo au- tem tani Jenf. et pofterr. edd. ante Ald. correxit Regius. Er- Tore care^it MSS. et' princeps. Mox Turic. Flor. tenuijjem acutum pro tenuis et acuta , item Jummarum periclitatur pro fumma rumpi periclitatur, procUvri errore. ^rgo —

excitandi, cum. Turic. Flor. e. uttnfionis eique tum a. interpre-

\

4i. gravijjimus — in mu- lya, et recte v»)Tijf et .uTaTv);

ficd fonus. Klihilaliud in mu- admonet Pfeudo - Turnebuj,

fica hic fignificat, quam fi di- cf. 1, ro, 3. niuai effet in chordisy vei in

' INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 361

o-enda intentione excitandi, cum fummittenda funt temperandi. Nani prima eft obfervatio 43 recte pronunciandi, aeqiialitast ne fermo fub- fultet imparibus fpatiis ac fonis, mifcens longa brevibus, gravia acutis, elata fummiflis, et inaequalitate horum omnium, licut pedum, claudicet. Secunda varietas , quod folura eft pronunciatio. Ac ne quis pugnare inter 44

%

tatione e. tum. Arnbr. 2. igitur u, f. h. tum a. i. e. tum. et fic plane Guelf. (nifi quod ergo , et hi quoque, quorum utrmn- que et Gotli. tnc. Gefn. ) Ex Alm. mliil atFertur niQ inter' ■pretatione. Camp. e. u. f. ii quoque c. a. intentio eft e. c. cum Vall. et edd. ante Ald. Is enim iique cum Bad. ; hique daro nanantur Alm. Von'. i. 3. fed ii quoque VoIT. 2. intentione nobiscum VoIT. 3. Reliqui igitur (lioc edd. polt Camp. exc. Ald. cf. 5, 10, 54.) u. f. h. c. a. intentio eft e. c. Sufpicorpri- mitus fuilTe fonis eft hique , quo minus placet verbum fub» Itantivnm ponere pro ablativo intentione, Et hic et mox fuimniffls et per duplicem M, prae quo Gefnerus maluit fuhm. ( Nec in polterum auctoritatibus defendemus noltran» rationem, quacum Turic. Flor. femper, ni fallor ; reliquo- Tum optimi plerumque confpirant; cf. et fummoveri 11, 1, 85- 12, 2, 15.) Ambr. 2. poltremum /umm//V^e£, Turic. au- tem, Flor. Guelf. omittunt et polt participium (pro quo ipfo fummis Flor.). inaequalitatis mox Camp. Polt claudicet Jenf. inferit iterum fermo cum edd. pofterr. ante Stoer. male , nec uUo addicente MS. lidem qui liic et mox §. 45- fummijjo.

43. Secunda varietas. Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. fe- eundo vurietatis cum ALm. quod folum. Sic Turic.

Flor. Ambr. 2. Guelf. cum Jenf. et pofterr. ante Ald. acc. Leid. Roliin. Sed Gotli. ^uo^ yb/a. Camp. quae fola. Reliqui quae folum. Modo poft varietas mecum eft omittunt Turic.

43. quod folum eft -pronun- quae quidem mereatur hujus

ciatio, ' Non tam varietatem nomiuis lionorem , fi varietur

ipfam folam dicit effe pro- illa. Quare mnluit neutrum

nunt;iationem , fed tum de- genus liicprae teminino. cf. 9,

mum effe pronunciationem, 4i 53' item hic §, 35« Ita

S63 M. FAB. QUINTILIANI »

fe putet aequalitatem et varietatem; cum illi virtuti contrarium vitium fit inaequalitas, huic, qui dicitur juovo{:cd/)c, quafi quidara «nus afpectus. Ars porro variandi cum gra-iooy tiam praebet, ac renovat aures, tum dicentem ipfa laboris mutatione reficit ; ut ftandi , am-

Flor. Ambr. 2. Guelf. Gamp. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) cura edd. ante Bad. qui e Vall. inferuit, parum eleganter, nec credo , quod navrant, elTe in Alm. Ex illo varietatis vetU' ftijQimorum efHcio : varietas, id quod cet.

44, vitium fit. Sic Turic. Flor. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Camp. R.eliqui f, v, Modo -putat Turic. et fola Leidenfis omittit Ac ante ne quis. qui dicitur — qunfi quidam.

Turic. quae d. /a. (faltem nihil varietatis notatur in graeco) (j. q. Flor. quae d. z.v6iJ.oilx (Graecum valde fimile huic prae- fertTarv. fic: avo//i* ) q. q. Ambr. 2. ^u/ (fic enim refertur) tZ. MONOlAIa quifi q. Guelf. quae d. /j.o^uwhix q. q. Femini- num quae ex VoIT. 1. 2. quoque affertur, item que pro qui eft in Goth. (tac. Gefn.) Sed Bern. quae d. /aovcaidii qui fi quidem. Obr. quae d. uo-josillx q. q. Edd. ante Ald. hoc or- dine quae d. quafi quidam y.ovcithljg praeter Camp. qui ad amuirim noftrum dat, ut pofiit inde profeciDTe videri cor- rector ille R.egius ; fed ordinem hujus tenent omnes MSS.

afpectus. Ars porro v. cum. Turic. afpectos porro v, ei. Etiam Alm. narratur omittere ars. renovat. Ambr. 2.

Gueif. renovet. Hic et unum omittit ante diu.

fupra ne dicere quidem quen- deceptus, propter discordiae,

quam agnofcebat, nifi qui dis- quod ibi eft, vocabulum,

pofite cet. 10, 7, 12. Idem iu ijlovotovix Ciceronis

44. 45. Ac ne quis — foni utitur loco Brut. c. 66. vocis

intentio, In his qui oratio- parva contentio, omnia fere ut

nem expedixe cupiat, eum fimiliter atque uno modo dice-

notas criticas infpicere opor- rentur. Quod ait nofier paulo

tet. Discordantem ah oratione poft fe tractaturum, id eft iii

vocf7?i demonftrat Almelov. in loco de apta pronunciatione

loco Piiniano Epiftt. 2, 19, 6, a §.inde 6 i. Ad„niliil — uuum

fed levi firailitudinis fpecie ,jdiu" cf. 1, 12, 7.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 363

bulandi, fedendi, jacendi vices funt, niliilque eorum pati unum diu poflumus. Illud vero 45 maximum, (fed id paulo poft tractabimus) quod fecundum rationem rerum, de quibus dicimus, animorumque liabitus, conformanda vox eft, ne ab oratione discordet. Vitemus io;itur illam , quae Graece fzovorovia vocatur, una quaedam fpiritus ac foni intentio : non

45- fs^ i^' Turic. Flor. Camp. /. illud. Et mox Flor. pertrtictavinius pro poft tr. Turic. poft tractavimus, Ttem conjirmanda Tiiric. Flor. Ambr. 2. Giielf. cum Aim. VoIT. i. Gotl). et edd. ante Ald. exc. Camp. qui tamen ante lianc vocem inferit et. discordet — una quaedam. Turic.

discorde. V. i. i, (f. G. /u, v. ita q. Flor. item ita pro una, Camp. discordare videamur. Igitur illa q. G. fJt- v. u. q. Voir. 1. videmus pro vitemus. Gotli. quidem pro qiiaedam. In fequentibus VoIT. '2. ac toni dare narratur, quale niliil Goth, ( cf. §. 41.}; fed liic fupra ratione (tac. Gefh. ) pro oratione ante discordet.

Huc usque percenfui loci, iit nunc eft, vexatilTimi va- rietates, quo facilius multipliceni ejus difBcultatem demon- [tiare poITera. Namque, ut ab hoc ordiar, minime placet, quod, cum modo Graecum vitii vocabuium retulerit, conti- nuo, quafi nihil tale praecelTerit, iterum /i/ovorovjac, ut Graece vocetur, mentionem facit. Majus autem fit illud incommo- dum, fi fcripturas vetultiffimas prioris vocis Graecae intue- mur, Cenfet quidem Capper., quae eft fatua ejus oratio, ne- que enim lenius hic ullum congruit vocabulum , ,,ratis pro- „babilitatis habere videri lectionem Obrechti" ( quae elt et Bein. j, fed an vocabulum Graecum elTet /xovoijS/a, quaerere ne- gle:sit m.-ignus Helleiliftes. Mihi liquet verbum illud , ut quisque vetufliffimus eft liber, exhiberi ita : /xovwSi'a, nec caret auctoritate ifta appellatio , quae tamen ipfa fane novis nos premat interpretandi miferiis. Ut enim jam negligatur ea , de qua dixi, molefla //ovwS/af et //ovoTov/a? fimilitudo, quid eft, quod /^ovwS/av reddit nolter ,,quafi quendam unum „ufpcctum? " Nihii illic oculi gerunt, aurium eft negotiura. , At fi rurlus permittere te malis vulgatae, quippe quae careat

SC4. M. FAB. QUINTILIANI

folum iie dicamus omnia clamofe , quod infa- num elt,* aut intra loquendi modum, quod

hisce naevls, vide milii infolentiam et inconftantiam dicendi, ubi primum, id quod tetigi, in mero audiendi opere ajpectus foris arceflitur, deinde Graeca dictio lic implicatur orationi, ut fiat ea, non artis aliquod vocabulum, fed latini, quo uti- tur noiter in explanando, fubftantivi appofitum : ixovon- 5^5 afpectus. Nec usquam in libris ofienditur, quod tamen magis ferri poterat: ,, quod dicitur /jovosthti. " Quod autem Turic. nulla notatur in lioc Graeco difFerentia, obfcurioribus litterarum ductibus imputo, qui agnofci non potuerint. Equi- dem mihi ipfe irafcor, quod nihii fani extundo. Debebat enim , fi forte cantus excidilTet poft unus , ratio aliqua iniri inutandae vocis afpectus , in qua vitium fatis aperte demon- ftrat Turic, afpectos profecto non daturus , nifi aliquid male lectum ibi elTet a librario. Hoc niodo compendifaceremua melioreque aliquo mutaremus etiam moleftum illud ars, quod novitium corrigentis librarii commentum ellev plane mihi perfuadetur. Piurfus porro probum eft et habet folitam noftro vim in transitu et oppofitione. cf. 2, 5, 5- 3» 6, 8- AUoqui j}ronu.riciationis variandae fane blandiri poITit. Praeter haec falebrae funt in eo quoque, quod illud ne quis — putet manet ftvavTfltToSoTOv ; quanquam video pofTe intelligi fimplicem difTua- fionem ; fed lioc fi voluilTet Qu., dicturum arbitior: Necquis- quam — putet , non ut nunc eft, ubi Ac jubet expectare pen- deiitem inde fententiam. Neque enim credo jungi fic poITe: „Ac, ne — afpectus, ars porro cet." Alias enim porro in initio fenfuura poni folet. Sic apparet, opinor, etfi res et fententia fatis perfpiciatur in Lisce, orationem tamen longe eflTe a fani- tate, quam, ne conjecturis quidem tentandis, ei reddere milii contingit, contento utcunque liac difBcultatis expoGtione. Gallaeum, gloffas accufantem in hisce quafi — afpectus ec ]ina — intentio, commemorare vix attinet. Verba liaec ipfa laboris — - diu poffumus habet Florii. Santen. hisce folis mu- tatis: mutatio, nihil, vel nil. [Vid. Addenda. ]

intra loquendi. Turic. inter alloquentem cum Alm. quan- quam hoc per coippendium. Flor. intra alloquentem. Erroris

45. intra loquendi modum, di et dicendi oppoGtio, cf. 4» cf. $. 8. Solita autem loquen- 2, 118. qua ulus elt Eupolis,

INST. ORATOR. LIB. XI, 3.

365

motu caret; aut fummiflb murmure, quo etiam debilitatur omnis intentio : fed ut in ^6 iisdem partibus iisdemque aiFectibus fint ta- men quaedam non ita magnae vocis declina- tiones, prout aut verborum dignitas, aut fen- tentiarum natura, aut depofitio, aut inceptio,

origo patet in Turic. Pro dehilitatw Turic. Flor. dedi latus, Camp. dehilitetur. IMox declumationes foeduni vitium Guelf, cum Jenf. et edd. pofterr. ante Bad. Niliil lale in Canip. qu£ nec caret poft nwtu omittit cum Jenf. et edd. ante Ald. Sed funt — quidem paulo ante Tnric. Camp.

46. inceptio. Turic. Flor. Camp. intercejjtio cum Alra. male ; vox proba inceptio et hujus loci. Modo depropofitio Ambr. 2. dispofitio Gotli. Omnia haec omittit Guelf. aut verhorum — fententiarum natiira inter duo aut. Solitus error poftulavit in Turic. Flor. alia reductiora omittunt iidem cuiu Alra. fuhductiora dat Camp.

referente Plutarcho in Alci- biade p. 196. E. AaXjTy, a^j- CTog , cnhvvaTwTecrBg X^YSiv. Quid mox fit etiam, parura airequor. Sane dehilitatur murmure omnis intentio , ut non videatur opus hoc tan- quam inexpectatum lectori ingerere addendo etiam, Ai\ ita accipies : „ipfa quoque in- jjtentio debilitatur"? Ne hoc quidem valde placct.

46. aut depofitio, aut in- ceptio. Hacc transpofita

maiit Gefnerus; praeter ne- cefTiiateraj ut opinor, quo- niam claufulae notabiliores initiis, ut in compofitione (9, 4. 62.), ita in pronuncia- tione. Neque eidem aflentior depofitionem inteliigenti ^iffiv

talera, „cum ad finem fenten- jjtia non illa quidem eodein ,,plane tenore profertur , fed. „nec praecipitatur, fed mo- ,,derato quodam Hexu et in- ,,clinatione deponitur." Hoc clarum elTe ait ex iltis §. 38« dcponam — exordium fadiam, Equidem ibi nullum flexunx vocis neque quidquam pro- prium video artificiofae pro- nunciationis, fed plenam fen- fus enunciandi conclulionem, Tskiiav CTtyjxvjV diverfam ab UTOffriy/x-Jj. Sententiarum de- pofitio elt ubi nullus fit trans- itus ; neque enim ante huno plane deponenda vo^x., [ed JuS' pendenda; quod milii olten- di videtur illo ijjfo, quo Ges- nerus nos rcmittit, ioco.

3C6 M. FAB. QUINTILIANI

aut transitus poftulabit; ut qui fiugulis pin- xerunt coloribus, alia tamen eniinentiora, alia reductiora fecerunt, fine quo ne membris qui-

47 dem fuas lineas dedilTent. Proponamus enim nobis illud Ciceronis in oratione nobiliflima pro Milone principium , nonne ad fingulas paene diftinctiones, quamvis in eadem facie, tamen quafi vultus mutandus eft? Etji vereoVy judiceSy ne turpe fit^ pro fortijjimo uiro dicere

48 iiicipieiitem timere. Etiamfi toto propofito contractum atque fummifium , quia et exor- dium eft, et foUiciti exordium : tamen fuerit, necefie eft, aliquid plenius et erectius, cum dicit, Pro JortiJJcmo viro, quam cum, E^tji

47. nohilijjima. Turic. Flor. novijjlma cum Alm. Modo Camp. Praejjonamus, Pjo jacie idem facile. Flor. autem pro judices dat vidit.

43. Etiamji toto. Sic Camp. etiam toto Turic. Flor. cura Alm. Fieliqui inferunt ejt. Mox cornmijfum Turic. Flor. Camp. cum Alm. Pro guia Turic. Flor. quae, Ambr. 2. Guelf. qua, Camp. quod. Poftremus cum edd. ante Ald. polt con- junctionem omittit et, male. cum dicit. Sic Turic.

eminentiora — rednctiora. vultus. Egregie et maxima

His illuitrandis praeter alia cum proprietate opponuntur

minus propria aGhibet Bur- facies et vultus (magis quidem

mannus 2, 17, 21. quo loco quam//07W et /««>^ 4, 1, 42.),

enimere et reeedere dicuntur et ]iinc, quod tamen non adeo

quaedam in opere pictoris ; maniieitum , fua de vultu et

item PhilortT. in vita Apoll. facie fumfifTe VaUam (lileg-g.

2, 20. rh 8(Vexovet£5sx°'-'' "^^ 4» '3- P- 3 »50 fufpicatur Ba-

Olearius noitro utatur (cf. 8» «^ius.

5, 29.). Picturae vocabula 48- contractum atque Jum-

peritiflime ufurpavit; cf. g, mijjum. Hic verba prope fyn-

g, 25. onynia. Aliter vifurpata fu-

^■J. ineadenifacie,tamen — pra 11, 1, 45.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 567

ioo^ereoj\ et, Turpe Jit , et, Timere. Jam fe- 49 cunda lefpiratio increfcat oportet, et iiaturali quodam conatu, quo minus pavide dicimus, quae fequuntur, et quod magnitudo animi Milonis oitenditur, Minimeque deceat^ cum T, Amiius ipje magis rei publicae de Jalute^^quam de fua perturbetur. Deinde quafi objurgatio fui eft, Me ad ejus caujam parem animi magni- tudinem ajjerre non pojfe. Tum invidioiiora, 50 Tanien liaec novi judicii nova Jorma terret oculos. Illa vero jara paene apertis, ut ajunt, tibiis, Qui., quocunque inciderunt^ conjuetudi^

Canip. Reliqui dum. ci. lO, 6, 7. Inter viro et quam Gotli. (tac. Gefn.) inferit dicere cum Jenf. et edd. pofterr. ante Grypli. Sed Guelf. cum omittit ante Etfi, ut et Jenf. (tac, Gefii.) cum edd. pofterr. ante Ald. acc. Badio. Mox Camp. pro et Timere dat etiam T.

49. quod magnitudo, Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. cum £ern. Pieliqui quo m. rei -puhlicae de falutc. Sic Turic. Flor. R.eliqui de r. p. f. cum Cic. libris. Sed iidem modo majus. Mox partem et invidiofa ora Flor.

50. incideruiit, confuetudinem. Sic Turic. Flor. Guelf.

49. quo minus pavide dici- Inde eft quod Roilinus etpoft

vius. Dictum eft quo minus oportet fupervacuum ceufet,

pro quia minus (fic eo minus nifi forte fignificet etiam; cui

8» 5» ^30» "°^ "^ ^^ minus ; nihil opponit Burmannus.

fed lioc lacile intelligilur in- Sed xefpondet et lioc alteri

dicativo, non conjunctivo, ante quod ^ fententia tali:

fubjecto. Parum tamen hoc „Non folum naturali quodam

attenderunt qui niox fere om- „conatu, quia fequentia minus

nes i^quo magnitudo — often- „pavide dicimus, increfcat

,,ditur" verum crediderunt, „oportct fecunda refpiratio,

quo pronomeu relativum, nifi ,,fed etiam propterea quod

iallor, interpretantes, quod „ma';nitudo animi Milonis

xefeireLur ad „conatu", eo- „oftcndituT."' deaique trahentes prius quo, ^o. apertis— tihiis, Niliil

3^8

M. FAB. QUINTILIANI

nevi fori^ et prijlimwi morem judicLoram re- quirunt. Nam fequens latum etiam atque fu- fum eft, N^oji enim corona confejjzis ^vefter 5i cinctus eft.y ut folebat. Quod notavi, ut appa- reret, non folum in membris caufae, fed etiam in articulis effe aliquam pronunciandi varietatem, fine qua niliil neque majus neque minus eft. Vox autem ultra vires urgenda non eft. Nam et fujfocatur faepe , et majore

Camp. cumAlm. VofT. i. 3. Pieliqui inlerunt veterum e Cice- rone. Sed Camp. inciderit et requivit. Pro judiciorum Turic. Flor. judicio. cf. 10, 7, 4- Guelf. defiderant pro requirunt cum xnarg. Bafil. cf. Ern. not. ad loc. Cic. Modo pro tibiis Camp. oculis (manifefta iniperiti librarii correctione). Pro fufum Jenf. (tac. Gefn.) effufum curn edd. poiterr. ante Bafil.

51. neque majus — eft. Guelf. neque minus neque majus e. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. pofteiT. ante Stoer. nec mi- 71US nec majus e. Poft haec verba autem Canip. iterum infe- xit Non enim vefter——folehat. fuffocatur. Sic Camp.

ad Iiujus proverbii illuftra- tionem W- DD. aff"erunt, nifi utremittant ad 1, 11, 6. Equi- dem, Erafmo duce (Adagg. 1, 5, 96.)» huc limilitudinis certe caufa advocaverim, quibus utitur Gefnerus ad i, 2, 30. verfus Sophocleos (Brnnck. Fr. Incert. 80.) : "^vc^ yci^ eu Ofxi-/.qoi<7tv <xvXt<Jv.oiq &ti , AXA. «ypja/f (pvaoitai (^oq\iitai «tsj (cf.Langbaen. ad Long. p. 20.). Apparet hic minus tectam Cgnificari eorum quae fiant in judicio reprehenfionem , cum in proximis invidia niodo eidem facta fueiit,

Nam fequens — fufum eft. ,,Tantum abeft , ut fit con- „tractum atque fummilTum. '•

51. memhris — articulis. Elegans tianslatio , quo de- duxit ufus horum vocabulo- rum in fignris (9, 5, gg.) et in compofitione (9, 4, i22. item apud Cic. de Or. 2, 88-)' Quod autem fine hac varietato negat quidqnam majus aut minns clie, eodem redit quod dc picturamutuatus erat§. 46. Ncque cnim fine ea umbrae uiiae iii tabula.

INST. ORATOR. LIB. XI, 5. 369

nifu minus clara eft:, et inteiim elifa m illum fonum erumpit, cui Graeci nomen a gallorum immaturo cantu dederunt. Nec ^olubilitate 52 nimia confundenda, quae dicimus : qua et di- ftinctio perit, et affectus; et nonnunquam etiam verba aliqua fui parle fraudantur. Cui contrarium efx vitium nimiae tarditatis. Kani et diificultatem inveniendi fatetur, et fepiitia folvit animos, et, in quo elt aliquid, tempo-

fujfocat Taric. Flor. Reliqui /i^^oca^c, in quo elt pravus par- ticipii tanquam adjectivi ufus (cf. ii, 2, 2o.). Mox Turic. ufu, Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Canip. nixii cum Voff. 2. cf. g, 4, 9. 2, 12, 2. Guelf. illifa et iirum-pit, quorum polterius a pr. m. et in Gotli. fuit. Oraeci nomen, Sic Turic. '

rlor. Ambr. 2. Guelf. Gotli. (err. Gefn.) Camp. cumAlm.Jenf. et edd. ante Grypli. acc. Obr. Pieliqui K.Awc/aoy infeiamt, male; nec igitur attinet vocem , quae recentiorum huic loco iliu- ftrando commentum eft, emendare et ad veritatem redigere, in quo occupatur doctiillmus Schneiderus in Lexico Graeco.

52. qua et diftinctio, Turic. Flor. cjuae d. Camp. qua d, Modo quod fphalma Stephanianum confidenda mutat in con- cidenda GaUaeus , niliili eft. Iseque e^o magis quam BuTm, ullum vidi libruni, qui, id quod Salmas. ad Tertull. Pall. P- i58' tanquam ,,editionum'" lectionem notat, fundantur daret pro fraudantur. JMox Turic. Flor. inveniendis fateretur, item Turic. fed iniquos aliquid, Flor. fed in quos aliquod pro et in quo eft aliquid. Ex ALm. fi iniquos, omillo aiiquid, Verba -promtum fit os omittunt Turic. Flor. cum Alm. Pro lentum Goth. (tac. Gefn.) emptuin.

a gallorum — cantu, Quam cant Juvenalis (3» 9^v »»^^'

liic in mente habuerit Qu. ,,cem anguflam, qna detcriu»

giaecam vocem , viri docti „nec Ille fonat, quo mordeliir

non exputant : nam plane „gallina marito." alienus eft fufifectus ille haw- 52. eft aliquid fc. monicn-

cyuo; (v. Not. Crit.), quae ti , ut plene habes 9, 4, C f«

gallinarum eft glocitritio. Ad Cf. 9, 4, 65. xem autem recte buc advo- temporibuspraefinitis, PutO

Tom. ir, A«

370 M. FAB. QUINTILIANI

ribus praefinitis aquam perdit. Pronitum fit os, non praeceps : nioderalLim, non lentum.

53 Spiritus quoque nec crebro receptus concidatioog fententiam : nec eo usque trahatur, donec de- ficiat. Nam et deformis eft confumti illius fonus, et refpiratio fab aqua diu prefli fimi- lis, et receplus longior, et non opportunus, ut qui fiat, non ubi volumus, fed ubi neceffe eft. Ouare longiorem dicturis periodum colligendus eftfpiritus: ita tamen, ut id ne- que diu, neque cum fono faciamus, neque omnino ut manifeltum fit: reliquis partibus optime inter juncturas fernionis revocabitur.

54 Exercendus autem eft, ut fit quam longifli- mus: quod Demofthenes ut efliceret, fcan- dens in adverfum continuabat quam poflet plurimos verfus. Idem, quo facilius verba ore libero exprimeret, calculos lingua volvens di-

53» receptus. Flor. receptum cum Alrn. non Tiiric. (cf. §. 40.) Mox non ante uhi oniittuat Turic. Flor. cum Aim. fed Turic. prius quoque ante Gjjortunus defider.it. diu neque omittit Guelf. Mox Ambr. 2. -perihodon, Guelf. periodon. Pro opti' me Turic. Flor. optimum ei.

54. continuahat. Gueif. concinehat cum marg. Bafil, (fed ibi eit conciehat) Giypli. (t536.) referente Burm.

Idem, quo. Turic. Flor. de quo (juo. Pro ut corpora iidem et c. (cf. $.21.)

liic verfatum illum male con- tius lioc dicendi genus vix

tinuandi folitum librariis er- uilis probtt exemplis.

rorem, et reponendum elTc __ ;. ■ ^-7 /-» j

^-^ . . , . 55« rcliquispartibus. Ouod

■praefinitam. Qui enim dati- 7 •„ .^ - i- t?

r J r- ■ -7 ^*^ praemitti velit irancius

vum ■praefinitis teviporihus ■ n. c nn

' ■' , ,. '^ r- "'» "on opus elt. ci. 10, ij 88« repetat a. verho perdit , quafi

tempori perdatur id, quod 54. Demofihenes, Vid. ad

eidem non infervit, infolen- io> 3, 25.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 371

cere domi folebat. Eft interim et loiigus, et 55 plenus, et clarus fatis fpiritus, non tanieii finnae intenlionis, ideoque tremulus : ut cor- pora, quae afpectu integra, nervis parum fus- tinentur. Id ^Quy/ov Graeci vocant. Sunt qui fpiritum cum ftridore per raritatem den- tium non recipiunt, fed reforbent. Sunt qui crebro anlielitu, et introrfum etiam clare fo- iiante, imitentur jumenta onere et jugo labo- rantia. Quod affectant quoque, tanquam in- 56 ventionis copia urgeantur , majorque vis

55. Pf«7x°*'- Ambr. 2. EPAMON. Guelf. pxa/wov. Tarv. Ppoi-yMov. E vetuftijTimis nil aftertur diverrae fcripturae. Id ipfum quod Tarvifiua dat, Gefnerus conjectuia eruit, cura adhuc quidem vox ifta Graeca incognita fit, i epetens illnd e loco Hippocratis Epid. 7, 11. ubi tefte Foefio pro PfayX'"^*?? MSS. liabent Pfay/xwSjj?. Neq.ue enim in ^qocy/w , ut ufur- patum vidoamus a fcriptoribus , pofle, id quod liic fiat, agnofci longum, ■plenum, fatis clarum fpirituni. Deinde fon- tem vocabuli p^ay/wo? cum eodem Foeiio cenfet effe Pfax*'^^» quod apud IIe(ycbium reddatiir ^j/vjo-a», ^l/o^JJ^o-ftr (et notifli- mum fane Ilomericum siS^aj^?) ; unde deducit fignificatum fonum , qualis e Jiglinis vitiofis et rimani agentibus exeat; eumque bic a Fabio defcribi. Quae omnia fatis milii blan- diri fateor. J^SO. Flor. juga (folito errore, de quo §. 52.}. Alm. Jtonore pro oncre, ueutro meorum addicente (cf. 53-)-

56. majorcjue — quae. Tuiic. Flor. major qui fe loquentiae ingruatur major (fuae. An fortepraetuieris haec: atquevis — in-

55. p^jtt-yp^ov. cf. not. crit. Ne illud quidem Oiidendor-

Sunt qui — recipiunt — re- pii decretnm , verbis opinio-

forhent — imitentnr. Hic quo- nem et fenfus aninii fignifi-

que religiofe iibros fequimur cantibus conjunctivum afl^i-

iioihos , niiro modo primum gnans, hic quidquam profi-

indicativum, deinde conjun- cere video. ct. nos ad iij i,

ctivum dautes. cf. mox §. 60. 82. et 9, 4, 53,

Aa 2

372 M. FAB. QUINTILIANI

eloquentiaeingraat, quam quaeemittifaucibus poflit. Eft alii$ concurfus oris, et cum ver- bis fuis colluctatio. Jam tuflire, et expuere crebro, et ab imo pulraone pituitam troclileis adducere , et oris liumore proximos fpargere, et majorem partem fpiritus in loquendo penoio iiares effundere, etiamli non utique vocis funt vitia; quia tamen propter vocem accidunt, 67 potillimum liuic loco fubjiciantur. Sed quod-

giuat major quam quae? item tumure pro humore cmn A\m. immitti Goth. pro emitti. Mecuin expuere Camp. et edd, ante Gibr. Reliqui S inferunt, nec Codd. recedere narrantur, nifi quod Gotli. (tac. Gefn.) et fpuere. Gnelf. Camp. trocleis fine afpiratione cum edd. ante Grypli. exc. Tarv. Paulo ante alius pro aliis Jenf. (tac. Gef.) cum edd. polterr. ante Bafil. exc. Aldo. et ante aliis inferit meorum [olus Grypli. Sed Voff. 1. 3. Eft en al, loquendo. Sic Turic. Flor.

Ambr. 2. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. cum Alm. Vofl". C. et edd. ante Bafil. exc. Camp. Pieliqui eloquendo. Ut toties elo' qui repofuimus (cf. 1. 9. extr.), ita liic vicilTim expellendura erat. fpiritus. Ambr. 2. fpiritum, et fic e veteri libro

Salmallus ad Tertuil. de Pall. p. 164. qui tamen lianc in ac- cufativo duriorem itructuram exemplis non probr.t. Mox Turic. Flor. qua tamen, iidemque omittunt accidunt. Camp. vocis fint.

57. Sed, Turic. Flor, fe. Mox Turic. Ambr. 2. is pro

56. concurfus oris. cf. 10, fufpicionem primus memorat

7, 8' iteni Iiic $. 121. Laurenlius Valla apud Ba-

trochleis. Fateor lianc fi- dium, ita tamen ut ipfius

militudinem abruptius in- fuilTe haud acgre agnofcas.

ductam videri. Reponrtm proximos fparg'ire. „AbIe-

equidem quod facile excide- », gat nos hic Biumannus ad

b.at velut. Qui autem hiC „ fua in Petro. c. 44* obferva-

aliquid tentant, trachcis hrh- ,j ta et Scliol, Ariftoph. Acharn.

ftituere fuadentcs pro tioc/2/e/j, „ n49'" Gefnerus. Add. Cre-

ad partes vocaiis Macrobio foll. Vacatt. Autumn. 2, 7, 14.

(7, 15.) et Gel]io(i7, 11.), p. 245. nihil prorfus agunt ; ^uorum

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 373

cunque ex liis vitium magis tulerim, quam, quo nunc maxime laboiatur in caulis omni- bus fcholisque, cantandi: quod inutilius fit, an foedius, nefcio. Quid enim minus oratori convenit, quam modulatio fcenica, et non- nunquam ebriorum aut comifTantium iicentiae limilis ? Quid vero movendis afFectibus contra- 58 rium magis, quam, cum dolendum,irafcendum, indignandum, commiferandum fit, non fo- lum ab his afFec.tibus, in quos inducendus eft judex, recedere, fed ipfam fori fanctitatem ludorum talarium licentia folvere ? Nam Ci-

his, Gotli. (tac. Gefn.) iii. Tum Ambr. 2. liheratur cum Bern, SedTlor. candita 'pxo cantandi cum Alm. ubiBurm. fufpicatui" cantica, vel canticum, ineleganti ftrujtura. Giielf. inutilis. Tu-^ xic. Flor. ante jedius. (Nemo reponat anne.) Camp. inut, an fed. fit. comijjantium. Turic. commifantium. Bern»

somifantium. Guclf. comeffantium cum Goth. (fi modo) Lo- cat. et edd. pofterr. ante Burm. exc. Ald. Bad. Obr. eodem redeunte Capper. e quo liceat quaerere, qui lint quos comaf- fantium fcribere narrat tanquam a kw/w«^j(v. cf. 7, 10, 9. com- menfantium Camp. comefantium Voff. 2. Bad. qui a comedo repetens duplicem M profcribit, nec S geminatam fert. com— viefantium Jenf. (err. Gefn.) cum Vall. Tarv. Ald. commeffan- tium Obr. cf. Drakenb. ad Liv. 4. 7. 5- Nolhae rationi ad- dicere videntur Flor. Ambr. 2. tit et 3, 6, 26. Ambr. 1. ubi Flor. comefatur (a fec. m. comefator), Ambr. 2. comifatort Camp. comeffator. Pro dolendum mox Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. Jenf. (t.ac. Gefn.) Tarv. docendum cum VoIT. 1.. 3. cf. mox §.61.

58- his affectibus. Sic Turic. Ambr. 2. Guelf. Camp. Re- liqui iis a. Jenf. ( tac. Gefn. ) Tarv. effectihus. cf. Q, 6, 65. Mox indicendus Ambr. 2. cum Bern. foris Gudi. cum VolT..

57. inutilius. cf. 1 1, 2, 48« 58. ludorum talarium. Non

De cantu boc cf. §. 23. eit unum, iii quo liaereamus.

374

M. FAB. QUINTILIANI

cero illos ex Lycla et Caria rhetoras paene

cantare in epilogis dixit. Nos etiam cantandi

59 feveiiorem paulo modiim excellimus. Quis-

quamne , non dico »de liomicidio , facrilegio,

1. 3, rhetoras. Sic Turic. (nifi quod reht.) Flor.

Ambr. 2. (hic reth.) cum Ahn. Jenf. Tarr. Loc. Venet. ITo-^ ' ras VofT. 1. Reliqui rhctores. Modo litia Camp. item fevio- rem. Obr. in cautando male pro cantandi, \ibi Bern. in can- tandi. Mox quanquamne Turic. Flor. cum Alm. de ante hom. omittunt Ambr. 2. Guelf. Pro qaisquam Tnric. Flor. quis cnm Alm. Vxo fidihus ac tibiis Vofl. 1. 3. mir e fub his actio- nihus.

quod forma tertiae declina- tionis hinc aliena objicitnr, cnm, idquodnotant VV. DD., talarium, non talarem, Indum Cicero dicat Offic. i , 42. ad Att.i 1, 16. Sed longe diflici- lius dictu, quae fit ratio, cum fcenae rnodo admoniti fimus, ad aleae ludum protinus de- . veniendi. Cui equideni ne- quaquara iis concilior, quae Gefnero miniflravit Werlko- fius, Cvceronis verbis Philipp. 2, 23. „ Kominem omniuni jjnequiilimum, qni non dubi- „taret vel in foro alea ludere „cet." Etiam minus fatisia- cit Gefnerus talium reponi fuadens -pio talarium, quo dici non poteit quantum enervetur fententia. Ingeniofifrmia au- tem et nefcio an vera eft Pi- thoei (five Banielis eft, a Pi- thoeo relata, Dan. enim afcri- bitur, cf. 6, 2, 11.) emenda- tio, ita refingentis vulgatam : Lyciorum et Caruni. Iluic examuITim congruit quod cou-

tinuo infcrtur ,,Nam — illos „ex Lycia et Caria rhet. ", quodque in nulla alia loci conflitutione faniim videtur; cum nam ilhid hoc unomodo liabeat quo lefeiatur. Sic Ge- doynns quoque, quomodo haec verteret, rationem inve- nit. Nec obliat quod Cicero qiiidem eo, qui demouihatur, loco Orat. c. ig. i'hrygiani nominat, non JLyciam ; hoc enim elt e folitis noftri erratis, nec refpiciendum in remedio hic inveniendo nifi id, quod Quintilianus cogitabat, cura haec fcriberet. Si tanien pecca- tum forte fit hic a librario,. qui Lycia fcripferit pro eo, quod Qu. ipfe voluerit, quanquara memoria lapfus , Lydia, fiat etiam lenior medela reponen- do : Lydorum et Carum,

59. Quisquamne — lite can- tat. Quid fit faciendum in ilUs gravioribus oftendit, fed non proprio, ut hic, ad pro»

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 375

parricidio, fed de calculis certe atque rationi- bus, quisquam denique, ut femel finiani , iii lite canlat? Quod fi omniiio recipiendum eft, iiiliil caufae eit, cur non illam vocis modula- tionem fidibus ac tibiis, immo Iiercule, quod elt liuic deformitati propius, cymbalis adju- vemus. Facimus tamen lioc libenter: nam 60 nec cuiquam funt injucunda, quae cantant loiiipfi, et laboris in lioc, quam in agendo, mi- nus eft. Sunt et quidam, qui fecundum alia vitae vitia, etiam iiac ubique audi^ndi, quod

59. liercule. Sic Turic. Camp. ciim Alm, Reliqui meJier- cule, nifi quod Jeiif. (tac. Gefn.) mehercules cum edd. ante Grypli. quod contra Vall. fequi fe tefiatur Badius. cf. fi, 3, 74» turpius Camp. pro -pro-pius. Mox pro neo cuiquam Ambr. 2. 7ie avi (juam cumBerii. Sed Guelf. ne avi unquhm, Gotli. (tac. Gefn.) nec cuiuquam. Hinc fortalTe Obr. illae deliciae : Nam viore avium cuique funt jucunda. Singularem cantat ipfe non- nifi a Grypliio inde edd. ante Burm. Guelf. tamen ipfis. et Locat. Ven. Rufc. cantat : ipfi.

60. Suntet. SicTuric. Camp. cum Ald.ReliquijEtyuwt. Mox (jui pro quid daut etnon omittunt Tuiic. Ilor. pofterius cum

nunciationem refpectu 6, 2. male tamen ille ad liujusmodi

31. 11, 1, 53' 84* circa le- locutiones revocat iocum 9,

viora autem ridicula artificia 2, 79. ubi inutiles ad vocem

8> 3» *4' perfona referendo plane aber-

huic deformitati propius , ravit. Attendenda etiam op-

cymbalis. Perfonant enim pofitio in iftis nec — et. cf. g,

cymbala in Galiorum facris. 4> 38» '" agendo interpreta-

ct. pfalteria 1, lO, 31. re : „ in recta et ab hisce de--

„ iiciis aliena pronunciatio»

60. nec cuiquam — et laho- „ ns. " ris — minus eft. Recteftru- alia intae vitia, cf. 1, 3» 9«

cturam pronominis quisquam ,,omnia deliciarum viiia^^item

cum plurali defendit Buiman- liic §. 76. oculi inlecti often-

iius , cujus immemor erat duntur nioUitie liomiuumrel. Dr.ikenb. ad Liv. 9, 36, x. ;

376 M. FAB. QUINTILIANI

aures niulceat, voluptate ducantur. Quid ergo ? non et Cicero dicit efTe aliquem in ora- tione cantum objcuriorem ? et lioc quodam na- turali initio venit? Oftendam non niulto poft, ubi et quatenus recipiendus fit liic ile- xus, et cantus quidem, fed, quod plerique 61 intelligere nolunt, obfcurior. Jam enim tem- pus eft dicendi, quae fit apta pronunciatio. Quae certe ea eft, quae iis, de quibus dicimus, accommodatur. Ouod quidem maxima ex parte prrteltant ipfi motus animorum , fonat- que vox, ut feritur ; fed cum fint alii veri af- fectus, alii ficti et imitati, veri naturaliter erumpunt , ut dolentium , irafcentium , in-

Alm. naturali initio. Turic. natura i. (idem ante

^uodam iteriim inferit et). Noltrum dant Ambr. 2. Guelf. Jenf, et edd. .-inte Bafil. Sed Camp. naturae vicio. Pi.eliqui ante Gefn. qiii noftrum rcdiixit, /2. vltio, quorum videntur efTe et Fior. Alm. ( cf. 55-) Oftendimus Flor. cum Kapp. volunt (pto no~ lunt) Turic. Flor. Camp. cum VoiT. 2. et edd. anteLeid. exc. Gryph. Non memoratur Gotlianus. Nec habet cum VoIT. 2. Ct Jenf. (juid pro quod,

61. Jam. Turic. an. Flor. Goth. (tac. Gefn.) certa pro eerte. Flor. Ambi". 2. is pi-o iis. Flor. accommodatus. Camp. ■praeftat, hetn ficti alii, ordine elegantiore. Mox irafcentium, indignantium omittunt Turic. Flor. cumAlm. (cf. §.58- iidem

naturali inilio. Sic modo ante Cicero erit pro etiamf

5. 49- ^i^turali—conatu. Lo- nec tam eleganter referetur

cus auteni Ciceronis legitur ad alterum iliud antc hoc. in ipfo , quod paulo ante re- 61. fonatque — feritur.Ylic

fpexinius, c. 18- Oi'at., ubi et quidem z;ox plane fimilitudi-

illud de initio naturali, quan- iiem liabet chordae : nihil in

quam non his ipfis vocabulis, hisce voluntariifoni effe often-

iit poffis pro venit ojitare in- ditur , fed vox dicitur reper-

finiiivum venire, fed tum et cuffa animi moveutis imago.

INST. ORATOR. LIB. XT, 3. 377

dignaiitiuni ; fed careiit arte, ideoque funt difciplina et ratione formandi. Contra qui 62 cffinguntur imitatione, artem liabent : fed lii carent natura: ideoquein iis primum eft bene aifici, et concipere imagines rerum, et tan-

aniitii motus. ) Pro carent Gotli. canent. ideoque

funt. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Gnelf. Camp. cumBern. Stoer. Chouet. Leid. Reliqui infer^unt won ; pelliane, cum fic /or- inandi perperam accipiatur pro hoc formahiles. cf. et mox §. 62. ubi iu eadem vocis ideoque fubjectiono nuUa eft nega- tio. Naturalibus motibus adhibendum artis regiraen; fictis veritas naturae impertienda. In illa negatione noiter proti- nus ad eorum caftra transiret, quos reprehendit fupra §. 11. ]Non erat igitur quod hic y.qtriv,iv (^uV>;yua fpiraret Gibfonus, qui fuos Codd. non dare ne diferte quidcm teftatus bonum Schrevelium increpat, reddendaque fuae fcriptiuae ratione etiam philofophum prorfus exuit. Hanc autem emendare, non recidere modo debebat Cappcr. quem miror hic LTpfuni, cum fupra 4» 2, 29. veruni vidillet. difciplina et rn'

tione. Sic Turic. Flor. Camp. cuni Alm. probantibus i.ec ta- men recipientibus Burm, et Gefu. Reliqui difciplinae tra- ditione.

62. hi carent. Ambr. 2. f. c. (cf. 61. 56.) Goth. ii c.

iis ■priinum. Sic Turic Ambr. 2. Goth. Jenf. ( tac. Gefn.) cum edd. ante Bafil. Sed Camp. is p. Reliqui Jiis p, Modo Flor. ejfuginntur. Mox vcvhis idera et Turic. pro veris. Goth. fi velit. Turic. Fior. Camp. anohis cum Bodl. Ald.Bad. BaQl. Gryph. tribus edd. ap. Gibf. anni i54^- Gibf. F«.ollin. Capper. In tanta erroris facilitate nihil dandura auctoritati cenfui, contra quam Gibf. hic rcpente religiofus factus. Mox Goth. accepit et pro enim idem (t.ic. Gefn.) autem. Pro tan-

ideoque — formandi.ci, not. „ratione poffit," fed et millies

crit. Quantopere hujus loci ita Ciceronem dicere teftatur,

fit rationis vocabulum, Bur- neque fane attinet rem adeQ

mannus docet appeliandis fi- notara exemplis aftruere. Nam

milibus fententiis 11, 2, 9. et nofter fere femper ita ra-

12, 2, 4- (id quod huc maxi- tionem ufurpat. jne pertinet), Cic. de Orat.

a, ob' »»(virtus) fi modotradi 62. hene ajfici — imagines

378 M. FAB. QUINTILIANI

quam veris moveri. Sic velut media vox, quem liabitum anoltris acceperit, liunc judi- cum animis dabit. Eft enim mentis index , ac 63 totidem, quot illa, mutationes liabet. Itaque laetis in rebus plena et Jimplex et ipfa quo- danimodo lillaris iluit: in certamine erecta totis viribus , et velut omnibus nervis inten-ioia ditur. ^trox in ira, et ajpera ac denja^ et

quam Ambr. 2. tam. Flor. judicium pro judicum. in.'

dex, ac, Sic Turic. (nifi quod judex, ut et Guelf. Camp.) Flor. Ambr. 2. Guelf. cum Alm. VoIT. 1. ^. velut exemplar acGoili. (nifi quod ac videtur omittere) Jenf. et edd. pofterr. anteAld. Eeliqui i. et velut exemplar ac , ut et Camp. qui mox quod illa cum Flor. Ambr. 2. haheiis Gotli, ( tac. Gefn. } mutatio'

ne Flor.

\

63. plena et fimpl. et. Turic. Flor. plenef, e. Guelf. plena ctf. Reliqui plenaf. e. Noftrum e conjectura. Ideoque pro Itaque Guelf. cum marg. Bafil. fluit: in. Sic Turic. Fior.

Camp, Pi.eliqui inferunt at, Camp. accenfa pro ac denfa. Obr.

rerum. cf. 10, 7, i5- hene au- publico tritas fuilTe, fed lu-

tem dicitur pro prohe , na- ctari quodammodo noftrum

vitcr, cum lingua latina , ut rei pa-

velut media. ci, 11, 2, 3. rum manifeftae nec nifi aegre

notas admittentis, qualis eft

63. plena. Etfi non mul- vox, vocabuia fibi praeftet

tum liic video, fubit tamen figuificantia ; quae fane trans-

quaerere, an forte p/a«a repo- lata efTe oportet, cum prae-

Tiendum? cf. 9, 4» 34» Sed fertim. leves etiam ejus um-

niliil folicito. videenini^. 15. brae fignandae fint. Denfani

167. igitur vocem oppono ei, quae

denfa. Videntur iu lioc vo- liilaritate qnaii diffunditur,nec

cis appofito liaefilTe pleiique, valde, ut diverfam ab afpera

quod ottendunt yariautes fcri- ofiendam , laboro. Solenc

pturae. Milii, ut fupra quo- enim liaec nomina conjungi,

que monui ad §. 40« tenen- neque, id quod dixi, Iierba-

dum videtur, lias appellatio- rum quafi peritum Jiic agit

nes nou vulgo agnitas ufuque Qu. qui certas ex arte notas

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 379

refpiratione crebra. Neque enim potelt efle longus fpiritus, cum immoclerate elFunditur. Paulum in invidia facienda lentio]\ quia non £ere ad lianc nifi inferiores confugiunt: at in blandiendo, fatendo, fatisfaciendo, rogando, leiiis et JirinniifTa. Suadenlium , et monen- 64 tium, et poUicentium, et confolantium gravis. In metu et verecundia contracta , adhortatio- nibu&yo/t/j', disputalionibus teres^ miferatio-

pro eodem ac de-prejfa. Flor. mox crehras. Paulum.

Sic omnes raei etiam de quibus tacet Gefn. ante Grypli. quo duce reiiqui Vauluium, neque credo Burm. ex Alm. VolT. 2. nptanti Paululum. cf. lo, 7, 2.^. Sic et §. g^- Camp. paidu-^ lum folus. Sed §. 96. praeter Tuiic. Flor. Camp. jjaululuin omnes. Mox omittunt m Turic. Flor. Guelf. (qui et folus invidi) Gotli. (tac. Gefn.) Camp. cum Alm. VoIT. 2. Vall. Ex. Ambr. 2. affertur quidem in, uon fatis confido tamen. Ne- ceflaria praepoiitio (alia conditio \o, 1, SSO- Mox Ambr. 2. Gxielf. Exc. Santen. lenior cum loann. Vofl". 1. 2. 3. Vall. Obr. levior Jenf. cum pofteiT. edd. ante Ald. ac in hland, Tu- ric. Flor. errore fe ipfo fatente. cf. 5> 3> 2. et i. h, Gotli. aut, i.h. Voir. 3.

64- adhortationihus. Flor. ( Lic quidem divifim } Camp. (cf. 3, 6, 53.) ahhortationihus. Guelf. adliortantihus.

fingulis floribus et fruticibus tur in quibusdam libris , id

accommodet. Quod autem quoque fuadet quod infra

mox eft crehra, ablativum ca- §. 167. elt lenlius in fimili

fum accipio peitincntem ad fententia; unde apparet prae-

refpirationeui, Quae deinde terea, quid fit, quod injerio'

disputationihus (^nneritav teres rum liic fit mentio. . Neque

vox, ejus ipfius quoque ap- enim illi tam afpere folent

pellationem ab fimilitudine inceffere quibus nocere cu-

quaefitam recte Gefnerus vo- piunt. cf. et §. 111. Humilio-

luhilem alias dici monet. rum eire,|invidiam fupra quo-

lentior. Veram lianc Q^e que vidimus, 11, 1, 17. vocem, pro qua aliae objiciun-

350 INI. FAB. QUINTILIANI

ne fiexn etjldnlis, et conliilto quafi obfcu- rior: at in egYe[[ionibus fuja ^ et fecurae cla- ritatis, in expofitione ac fermonibus /'ec/^^z, et 65 inter acutum fonum et gravem media. ^t- tollitur autem concitatis afFectibus, compofi- tis dejcendit^ pro utriusque rei modo altius vel inferius. Quid autem quisque in dicendo poltulet locus, paulum differam , ut de geltu prius dicam : qui et ipfe voci confentit, et ani- luo cum ea Rmul paret. Is quantum habeat in oratore momenti, fatis vel ex eo patet,

fiehilis. Tiiric. Flor. Ambr. 2. Gtielf. Camp. fiexihilis cnm Alm. Vofl". 5. et edd. aiite Ald. Aiictoritates praegi"avat ratio ipfa ct locus geminus 170. Deinde Itant a nobis Goth. Vall. et fortafTe aliquot praeter lios. Mox chfcuri oratione ^rejjionihus tufa Turic. Flor. ubi vulgata trans ipfas turbantis libi-arii fordes pellticet. Ambr. 2, o. a. ingrefponihus f. cum Jenf. TarT. BaQJ. o. a. i. grefponihus /. Guelf. o. /. egreff. f, Camp. /ii/a omittunt VofT. 1. 3.

65. vei' Ambr. 2. Guelf. omiitunt cum Gotli. infeliciut Turic. Flor. pro inferius. Mos Turic. Flor. eos f. ■parrecti. Is. Modo di°eftu pro de g. Ambr. 2, ipfi autem Guelf. oraiore. Vid. not. exeg.

65. in oratore. F.iteor com- appofita et artis propria, unde

inoveri me altera, quae eft iu p.'iulo diverfa nafceretur fen-

C^mpani editioue, fola qui- tentia, ut, poftquam compo/?t»

dem, quantmu fcio, fcriptura : effent illi ante coj-citati aflfe-

in oratione. Confulio frequen- ctus, vox defcenderet, attol-

tiiiima ; neque tamen necelTa- leretur autem, cum concitaren'

ria mutatio. Quod .-.utem tur. Scd magis, ut dixi, con-

concitatos liic affectus Cappe- puit diverfas hic agnofcere

Tonnerius interpretatur Ta5>j, affectnum fpecies, ex rheto-

conipofitos ■IfS^, (ci. 10, 1,48- lum praeccptis notatas ; in

item 9, 2, 3,) recte eum faccre cu)usmodi rebus demonitran-

cenfeo; quanquara poterf.nt dis folet laudabilis elTe hujus

videri participia potius jit.T viri follertia. vocabula coiic. et comp., quam

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 38 1

quod pleraque, etiam citraverba, fignificat. Quippe non manus folum, fed nutus etiam 66 declarant noftram voluntatem, et in mutis pro fermone funt, et faltatio frequenter fine voce intelligitur atque aificit, et ex vultu ingreffu- que perfpicitur liabitus animorum : et anima- lium quoque fermone carentium ira, laetitia, adulatio et oculis et quibusdam aliis corporis fignis deprelienditur. Nec mirum, fi ifta,67 quae tamen in aliquo pofita funt motu., tan-

66. faltatio. Sic Turlc. Flor. Ambr. 2. cutn Alm. Vall. Bern. Burm. Gefn. Bip. Pieliqui falutatio. Teftes addidi locu- pletifEmos , nec debebat, qui obloqtiitur, Capper. dilTmiu- lare auctoritatem Vall. et Bern. quod ipfum exprobrat Burm. in Epiftola ad Capp, p. 63. Confufionem liorum falt. et/alut, Burm. demonftrat e notis Jureti ad Symmacbi Epiltt. 8> 4*' Mox adfigit Turic. Ojffigit Flor. cum Alm. Inter declarant autem et noftram Camp. inferit fcilicet, Turic. ( hic quidem vultum per errorem) Flor. Ambr. 2. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Exc. Santen. Camp. hoc, quo nos , ordine vultu ingreffuque cum Ald. Bafil. Gryph. Roiiin. Sed Jenf. (tac. Gefn.) v. pro- greffuque cuni pofterr. edd. ante Ald. acc. Bad. Reliqui i. vuU tuque. Ex Vofl". 1. 2. In -progreffu, Goth. (lac. Gefn.) mox ■profpicitur cum VoIT. 3. modo autem idem frequens pro /re- <]uenter.

67. pofita funt. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. ante Stoer. acc. Obr. Fieliqui /. p. Sed Turic. Flor. Camp. motum, et Camp. animali pro aliquo. Flor. volent. Mox pro tacens Turic. Flor. tanges. Turic.

66. faltatio. Pantomimo- „rit faltatlo" difcipoITit. cf. J,

Toja artem unusquisque hic 5, 36. Si quis forte inccffu

agnofcet, quam hoc vocabulo malit pro ingreffu^ conferat

nofter lignificat §. 89. 1. u, is 1, 3, 1. nbi Turic. Flor.

18» 19. indicante Geliiero. Ambr. j. quoque MSS. in-

Idem adraonet libelli Lucia- greffum tucntur; item imra

nei irtq\ o^-x^i]atwg, iinde „qua- $. ii2. jjiie et qunntae artis iila fue-

582 M. FAB. QUINTILIANI

tum in animis valeiit; cmTi pictura, tacens opus, et liabitus femper ejusdem, fic in inti- mos penetret aiFectus, ut ipfam vim dicendiiois nonnunquam fuperare videatur. Contra fi geftus ac vultus ab oratione dillentiant, triftia dicamus liilares, affirmemus aliqua renuen- tes: non auctoritas modo verbis, fed etiam fides defit. Decor quoque a geftu atque a ■68 motu venit. Ideoque Demofthenes grande quoddam intuens fpeculum, componere actio- nem folebat. Adeo, quamvis fulgor ille fini- ftras imagines reddat, fuis demum oculis cre- didit, quod efficeret. Praecipuum vero in actione, ficut in corpore ipfo, caput elt, cum ad illum , de quo dixi , decorem , tum etiam

Flor. Camp. in liuhitu pro hahitus cumAlm. ; et Camp, eodeui quoque. in ante intinios omittiint Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) Canip. cum Vall. Vofl. 3. Colb. Tarv. nh oratore Turic. Flor. Camp. cum Alm. Goth. (cf. 65-). Sed Turic. Flor. Afnbr. 2. dijjentiat (cum Voff. 1. 5.), iideni praeter Camp. (qui modo ant pro ac) triftitia. Mox ante motu praepofitionem omit- tunt Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. ; inferentibus Burm. accen- fet Alm. quod miror. Ego , quamvis operofior hic videri poilit repetitio piaepofitionis, fummae auctoritatis teftes fequi non audeO , cum atque proptcr fequentem vocalem politum videatur : cf. 9, 4, 157.

68- quoddam. Turic. huic voci praemittit cofzJaTO. Camp. pro eadem quoque. Pro fulgor Flor. vulgor (cf. 6, 3, 9.). Poft ille inferunt in Ambr. 2. Guelf. cum Jenf. et pofterr. edd. ante Ald. fed excufi illi etiam redeat (dojenf. err. Gefn.). Pio ijjfo Flor. ij>fe.

67. vimdicendi — fifperare. fpeculuni. Vid. praeter lauda-

Remittit Pfeudo - Turnebus tos ad 10, 3, 25. Apul. Apol.

lectorem ad 6, i, 32. p. ^7. Ed. Gentil. 2^^. El-

6Q. Deniojtlienes grandt — menh.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 383

ad fignificationem. "Decoris illa funt, ut fit 69 primo rectum , et feciindum naturam. Nam et dejecto Jiumilitas, et fupino arrogantia , et in latus inclinato languor, et praeduro ac ri- gente barbaria quaedam mentis oftenditur. Tum accipiat aptos ex ipfa actione motus, ut cum geftu concordet, et manibus ac lateribus

6g. Decoris illa funt. Diienitioneni, quam prinius reprae- fentavi, habnilTe videtur Eern. quem Burm. narrat incidere poft fignificationem. Vulgo in vetuftiilimis et ante Leid. haec continuantur usque ad ut fit. Mox interpunxerunt ante lllay quod pravum lentiens Obr. nimiuni fibi fumlit, non foium CTiY/A)jv TgAs/av ponens -pod fign. fed pro Decoris fcribens Ca- pitis. Mox Turic. Flor. Camp. Jenf. (non Gotlt. err. Gefn.) nobiscum et omittunt ante dejecto cum Alm. et edd. ante Ald. Reliqui inferunt. dejectio Ald. inclinatio Gueli. Goth. (tac. Gefn. ) Exc. Santen. langucre praeduro Ambr. 2. Guelf. Exc. Santen. langor et p. Goth. (tac. Gefn.) languens p. Camp. /. e. praedura Flor. (idem modo fupinn). languor p, Jenf. cum edd. ante Bad. ^pf^ actione — manihus. Pro hisce

Turic. Flor. ipfo fermone m. u. c. geftus c. m, cum Camp. qui tamen geftu dat. Ex Alm. gefius et omiirio copulae poft con- cordet. In tanta haec praeferentium auctoritate aegre patior inde me divelli et hanc comminifcor rationem interpretandi: „Quomodo movendum fit caput, id ex iis ipfis quae cum ,,maxime dicuntur (ex ipfo fermonej fumetur, ut, cuni gefius ,,dicendis quibusque confentiat, ipfum qtioque caput idem, ,,quod manus et latera" (nam ea faciunt geftum) „agat.*' Sed vulgata haud dubie magis blanditur, cum praefertim yermo- nem illum an recte inteilexerim valde haeream. confequaLur Jenf. cum edd. pofterr. ante Ald. et /fltm7)Mi Goih. (tac. Gcfn.)

69. Decoris illa funt. Haec toties agnovimus , congruen-

prior eft tractandi capitis in di, velut 11, 1, ^\. «ctione pars, mox §. 71. quan- fupino arrogantia. cf. in-

tiim fignificando-vAeat caput, dicante Gefnero §. iZ2. demonftrat. Dt'cor autem h. 1. ipfa actione — manibus, cf.

confuet.-^ eft fignificatione pul- not. crit. chritudinis, non ea, qiiam

384 3VX. FAB. QUINTILIANI

70 obfequatur. Afpectus eiiim femper eodem vertitur, quo geltus, exceptis quae aut damna- re, aut non concedere, aut a nobis removere oportebit: ut idem illud vultu videamur averfari, manu repellere :

.— — Dil talem aperiite pejlem.

. — — Haud equidem tali me dignor honore. *°*4

71 Significat vero plurimis modis. Nam prae- ter annuendi, renuendi, confirmandique mo-

70. aut non concedere, aut a nohis. Turic. FloT. autc. a n. Arabr. 2, Gufclf. Camp. a. c. a. a n. cum VoIT. 2. et edd. ante Giypli. qtuprimus habet noti. Quod Obr. ejecit denuo. Recte lioc fieri negatBurmannus, quia in exemplo Haud equidem cet. nulla fit concelTio. Equidem tam negantem quam ajentem hinc alienam judico fententiam; cumque in vetuftilTimis unum tantum verbura concedere interjiciatur iftis aut et a; illud quoque expungere malim, quam quidquam corrigendo ei foris arceffere. Exempia nonnifi duo atteruntur et da- mnandi et a fe removendi, neqne tam placent hic terna aut, quam bina. cf. xi, i, 63. et hic $. 35. An forte aliquis alle- verat ad damnare fynonymura condemnare , iinde factimi fic concedere? Guelf. adverfari. Mox terris e verfu Virgiliano oraittunt nobiscum Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. cum Voir. 3. quod ego non inde repeto cum Burm., quia libra- lius raemoria abenaverit ad Aen. 3, 265. Di talem avertite cafum; fed a folita ipfius noftri incuria; cf. 5, 11, 20. 9, 4» 55. lisdem auctoribus inter duo loca Virgil. profcripfi et, quibus accedunt Goth. Jenf. (tac. Gefn.) cura edd. ante Gryph. cf. 6, 2, 32. Turic. Flor. quidem. Aihbr. 2. cgo quidem cum

Voir. 3.

71. confirmandique. Guelf. confcrmandi, Exc. Santen, conformandique. Turic. Flor. Camp. omittunt et admiratio- nis cum VofT. 3. ceftu mifcenici turbae funt Flor. fed Guelf. g. fcenia et -putaverunt vitiofum, Locat. Ven. F«.ufc. communi

70. aut non concedere, aut Virgiliana vide Aen. 3» 620. a nohis. cf. not. crit. Loca 1, 335.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 335

tus, funt et vereciindiae, et dubitationis, et admirationis, et indignationis noti et commu- nes omnibus. Solo tamen eo facere geltum fcenici quoque doctores vitiofum putaverunt. Etiam frequens ejus nutus non caret vitio: adeo jactare id, et comas excutientem rotare, fanaticum eft. Dominatur autem maxime 72 vultus. IIoc fupplices, lioc minaces, Loc blandi, hoc triltes, lioc liilares, lioc erecti, lioc fummiffi fumus. lioc pendent homines,

errore guftum. nomen Turic. Flor. inferunt inter nutus et non cum Alm., lioc quidem per compendium. ideo Goth. cura VoIT. 2. id comasque et concutientem r, ■plireneticuni Obr. quod reponendo infia fe defcendit vir doctiflimus, quanquam et concut. pro excut. Bern. quoque. -plunaticum Guelf. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. pofterr. ante Rollin. Vetustiores libri lectam fcripturam dant.

72. Dominatur. Turic. dominator. Flor. dominatorum, Floril. Santen. fubjicit his in dicendo pro autem, ut fententia abfolvatur. Iwchlandi — fummijfi. Omittit haec omnia

Guelf. pro novifHmo ponens mijji. Turic. Flor. hocrecti. cf. 1 1, 1, 16. ubinon praeceditC. An ita voluit Qu. ? ut rectus homo effet cui recti oculi, de quibus Bentl. ad Hor. Carm. j, 3, ig. Infra §. 8^' erectam pro rectam Jeuf. cum edd. pofterr. ante BaliL Mox Floril. Santen. haec t. haec hylares haec e. haec f, proferre dehemus. ah hoc pendent homines hoc intuentur hoc fpectant etiam antequam fernio proferatur hic ejt f. -p. o. v, mira mutandi et turbandi libidinc. Id faltem nou ita male,

71. fanaticum efi. Quid fit guineum populis cecinerunt tri-

fanaticum, Lexica optime do- ftia Galli, item Ulpiani (Dig-,

cent, nec opus demonRrare XXI. tit. 1. de Aedih Ed. I.

loca plurima veterum, iibi 1. §.9.): apud Pivianuin

divino numine inftinctorum quaeritur, fi fervus inter fana^

talis habitus proponitur, quo- ticos non femper caput jacta-

l-um Badius, indicante Valla, ret — . Burmannus ad Floruni

fatis aptum pofiiit Lucani 1, remittit, ubi vide Dukeruxn

566: crinemque rotaiites Saii' 3, 19, 4«

Tom. ir. Eb

(

386 M. FAB. QUINTILIANI

liunc intaentur, Imnc fpectant, etiam ante«p | quani dicimus. lioc quosdam amamus, hoc "" odimus. lioc plurima inlelligimus, liic eft . 73 faepe pro omnibus verbis. Itaque in iis, quae ad fcenam componuntur, fabulis artifices pro- nunciandi a perfonis quoque alFectus mutuan-

qiiod ah hoc penclent maluit monaclius, ubi praeter Frar.cium itlcm A^olentem mire patientes video W. DD. duri/Timae flructurae. Reponam hinc pro hoc, quanquam ad defenden- dum nofirum Catulii loco ex ITpitlial. Thet. 70, utitur Bur- mannus. Turic. huc fjiectatur, pro quo ab eadem manu repo- fitum hunc, niliil mutata voce altera. Sed Flor. a pr. m. fpe- ctantur, mox fpectatur, Ambr. Guelf. Exc. Santen. hoc intuen- tur hic fpectatur. Jenf. hoc i. hoc f. cum edd. pofteriorr. ante Ald, Vulgatam a Vall. defenfam teftatur Bad. quocum con- fentiunt Gotli. Camp. et, ut fufpicoi', YoIT. 2. Recurrit autem Bad. ad eundem dc quo egit ad 3, 1 1, 26. vcrficulum, qui liic quidem revincatur. dicimus. Sic Flor. Ambr. 2.

Guelf. pro dicamus reliquorum cum Goth. VolT. 3. (an 2 ?). ducimus Turic. cum Aim. ( cf. 55. et de fb*uctura 3, 6, 1.). femper pro faepeTuTic. Flor. Camp. plura Goth. ut modo 70. plurihus Guelf. prae ornn. Goth. male.

73. Itaque. Goth. /fa cuni Voff. 2, 5. his Guelf. C^xm^.quae fcaenam Turic. quaui JcenamFlor. q. a. cenam Ambr. 2. q. in

72. hunc intuentur, hunc dientes, non dicentes ; neqtie

fpectant. Nifi quis manife- enim inteUigimus tignificare

Xtis auctoritatibus vicerit, ali- dicas : intelligere nos tefta-

quam elTe horum hoc loco mur. Ablativum igitur acci-^

vcrborum differentiam, a li- pies quafi ex hoc , propter

br.iriis ego, nona Quintiliano, hunc. Nec obftare arbitror,

elTe hasce reduvias couliden- quod modo fane in prima illa

ter dixerim et cultro fanan- perfona erant oratores ipfi.

das. Pofterius autem reci- Jntelligere ufurpatur eodem

dam. Cf. not. crit. etiam in quo 10, 1, 103. modo.

hoc pendent. 73. a perfonis. i. e. ab

hoc quosdam — inteUigi- ipfarum laivarum fcenicarura

mus. Poltiemo verbo apparet, liabitu. Quem autem Iiic

illos qui intelligaut elTe au- iiolui locus non admoneat

INST. ORATOR. LIB. XI. ,q.

387

tur : ut fit Aerope in tragoedia triftis^ atrox ]\/fedea^ attonitiis Ajax^ truciilentiis Hercales. In comoediis vero praeter aliam obfervatio- 74 iiem, qua fervi, lenones, parafiti, ruftici, niilites, meretriculae, ancillae, fenes aufteri

fcena Camp. j^trope. Sic Tinic. Flor. (quorum utcrque

et fi pro ut fit) Ambr. 2. cum Aim. Bcrn. item VoIT. ">. nifi quod liic Eiope. Guelf. Exc. Santen. Europae. Reliqui ISJiohe ( Camp. niohae). Etiaiu hic obnoxii coriigentium libidini apparent Codd. quales Gotli. V^oIT. 2. Vali. media Ambr. 2.

74- tfua. Turic. Flor. equa cum Alm. Sed Flor. et leO' nem. Guelf. parafciti. milites, meretriculae. Sic Turic.

Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. cum Gotli. Alm. VolT. i. 2. 5. < Jenf. Tarv. Aid. Bafil. Reli<jui inferunt vetulae , noflrum.

illiuslloratiani adPifon. 123. 124.?

Adrope — triflis. Aerope, Catrei Cretenfis filia, ftuprum palTa a patre tradita eft Nau- pliOj ut eam mari (ummerge- 3 et live, ut alii tradebant, apud exteros vendeiet. Veiiim liic Atieo five (iiam liaec eft con- Ilans in liac liiltoria confufio) Pliftheni in connubium eam dedit, e quo Agamemnonem poftea et Menelaum filios illa fuscepit. Ilaec, quae tangit Sopliocies in Ajace 1295 ff. pienius, tefte Scholiafte adli.l., expofita eraut in Creflls fabula Euripidis ( -J icTo^ioi &v ralg K^vjffcaf; Et;f ijri'Scu). Tamen ne prima illa Aeropes fata (de quibus cf. Apollod. quoque 5, 2, 2.), fatis aptailia quidem trifti perjonae efiingendae, ipfam fabulae materiam iuilTe credamus, obftant fragmenta

inde fervata , et maxime duo Sclioliafiae Ariliophanei telii- monia, alterum ad Vefp. 760. ubi jurgia inter Atreum et Aeropen inde memorantur, alterum ad Rau. 873. ubi Eu- ripides lianc feminam in Cref- fis dicitur iiitroduxilTe iro^- vivovffocv. ( Cf. Bentl. Ep. ad Mill. p. 23. five Ed. Lipf. 471.) Satis nota enim funt adulteria Aeropes cum Thy- efie, et inde orta luctuofiHi- ma il!a dillidia epulaequo Thyefteae. Quae omnia,

quantumvis tragica , tamen non ita funt comparata , uc ipfa Aerojae ex omnibus ve- teris tragoediae femmis prae ceteris tanquam triftis menti auctoris noiiri obveifari po- tuifle videatur : quanquara Sopliocles etiam , five in Atreo, five in altera iabula Thyefte , ultima ctiam Aero-

Bb %

388 M. FAB. QUINTILIANI

ac mites, juvenes feveri ac luxnriofi, matro- nae, puellae, inter fe discernuntur, pater ille, cujus praecipuae partes funt, quia interim concitatus, interim lenis elt, altero erecto, altero compofito eft fupercilio: atque id oftendere maxime latus actoribus moris eft,

tamen probante Gefnero. Mox ancillae omittunt Vofl*. i. 5« Janes Flor. latus. Sic Turic, Flor. Guelf. Camp.

cuni edd. ante Ald. acc. Gefn. Bip. latils Vall. Reliqui Lati- Tiis e prava latus fe intelligere negantis Regii conjectura ; inter quos filentio conferentis redigi Ambr. 2. miror. aucto- rihus Gvitli. inorihus etTuric. Flor. cum Alm. his Guelf. Camp.

pes fata , quam in mare abje- cerit Atreus , tractaviffe nar- leturap.Schol. Eurip. Or.Sio. et latinae quoque fuerint olim tragoediae Atreus, Tliyeftes, Ennii, Accii, Pacuvii, qui aliter tractare potuerint partes iliius feminAe. Verum liaec omnia tam funt incerta et la- cera, ut tutifTimum utique fe- ciffe videamur ; Spaldingius, qui quod antiquifGnii libri miniftraffent in textu poneret, de altera lectione, fivc ea cor- lectio eft , in notis monens; ego, qui lacunam in com- jnentariis iilius liic relictam ita explerem, iit quae de Ae- Tope et tragoediis illam exlii- bentibus mihi innotuiffent in medium jiroferrem , cetera doctiorum examini relin- quens. Conferri autem prae- terea poffunt Hygin. fab. 36 et 88- Schol. ad Stat. Tlieb. 4, 307. in Barthii Commenta- lio* Serv. ad Aen. 11, 262,

Niohes nomine fane nobililH- ma dramata infcripferunt Ae- fchylus etSophocles, de quib. vid. Brunck. in fragm. Soph. Sed nefcio an minus recte di- ceretur trijiis jSTiobe, quae fuperba potius et airogans fuit , quamque nonnifi in ul- timo dramatis actu fummo fane qui unquam fuit mae- rore oppieffam producerepo- tiiit poeta. BuTTM.

74- erecto — compofito — fupercilio. C. A. Boettiger in doctifTima Piolufione de Per- fonis fcenicis, vulgo Larvis, Vimar. 1794« 4- P- i5. not. uberiorem hujus loci de- clarationem a Spaldingio no- ftro expetiverat; cui defide- rio fatisfaciendi confilium tantum reperimus in fchedis ejus, ubi poft notulam con- ferre jubentem fupra 1, n, 10. et hic 5. 79., laudatam- que illam ipfara Boettigeri difTertationein fpatiiua va-

INST. ORATOR. LIB. XI, 3.

389

loisquod cum iis, quas agunt, partibus congruat. Sed in ipro \ ultu pluriraum valent oculi, per 75 quos maxime animus eminet, ut citra motum

75. animus eminet. Ambr. 2. GMeii. anima feminat. VoIT. 1. 3» anima Jemanat. Floril. Santen. anima fc. movet. Reliqui a. emanat. Noftrura e coiijectura dedimus, ut gnolticum Quin- tiliano colorem absteigeremus et foedifliraam lioc quidem loco iterationem ,j(lacrimae) manant." Eadem corruptela

cuum relictum erat. Quod nunc melius certe explerinou poteftj niG. inferendis iis ipfis, quae vir ille liarum rerum et omnis antiquitatis periti/Ii- mus huc fpectantia ibi protu- lit. Sunt autem liaec :

., Laudare debuifl^ent inter- j.pretes locum Pollucis, 4. i44' 5,ubi fenex •/lyijj.wv" [ li. e., monente eodem Boettigero p. 6. not. ,,qui priraas partes ,,agit in fabula, five, ut Quin- ,,tilianus li. 1., cujus ■praecijjiiae 3,partes funt"'] ,,tv)v oCp^uv ,yOi-j(xrtT(xy.sv (fic legendum e ,,Cod. Voff.) " [vulgo «vars- T»r«j, qtiod nou damnera. BuTTM.] tiTvjv 5e$j(x'v. Adde ,,quae de Lycomedeo fene „paulo inferius (145.) com- ,,memorat Pollux" [0 Is Au-

y.ofjLv]hiiog civtxTtivii rijv arg-

^av cX^iiv, ■Ko'kw(i(xyjxoa6v/iv •KOiqivhiiv.vvrixi]. „Huc pertinet „quod perfona Tliamyris in „lragoedia Sophoclis duplici ,,oculo formata eSs dicitur ,,ab eodem Polluce 4» i4i» ,,quod ad dimidiatas hasce „pcrfonas referendum efle „pulchre vidit LelEngius (ie-

f,hen des Sophoclesjp. lO^.fqq.) ,,veltigia fecutus Abbatis Du „Bos (Pieflexions crit. fur la „Poefie et la Peinture To. Ilf. „p. i89')' Atque hinc lucem „accipit obfcuriflimum epi- ,,gTamraa Calliraachi (53. Eru. ,,23. Brunc};.) ubi verba illa ,,-/}lxiffv 5' v.-rroci haud dubie „referenda funt ad perfonam „ejusmoc!i dimidiatam, cujus 5,altera pars in foruace figuli „nimis percocta et igne in- ,,fufcata elTet. — Nec defunt ,,in ectypis gemmarura, quas „Ficoronius publicavit, exem- „pla quae apprime huc fa- „ciunt. Huc enim referen» ,,dum elTe putem figuras tab. ,,XLVI. ubi quae diflectae et „quafi bifrontes apparent ,,larvae , in unum vultum' „coaluifle putaudae funt, et „tab.LX. ectypon e plafraate, „quod appellant, fm.iragdi." 75. auimus eminet. cf. 9, 2, 40. locum Ciceronianum. Item Cic. Tufc. Disputatt. 2, 26. „(animus) maxirae eminet „contemnendis et defpicien- „dis doloribus." Idera Somn. Scip. extr. „auimus — eininehit:

390 M. FAB. QUINTILIANI

quoque et liilaritate enitefcant, et triftitiae quoddam nubilum ducant. Quin etiam lacri- mas liis natura mentis indices dedit : quae aut erumpunt dolore, aut laetitia manant. Motu vero intenti, remifli, fupeibi, torvi, mites, afperifiunt: cj^uae, ut actus popofcerit, fin- 76 gentur. Rigidi vero et extenti, aut languidi et torpentes, aut ftupentes, aut lafcivi et mobi-

apiid Gell. lo, 3. in Cic. loco Verr. 5, 62. et viciflrim apud Liv. 5, a.-j, 4. ut cetera Turic. et cetera Flor. Oniittit et anto Jiilar. Tnric, fed Floril. Snnt. liaec omnia : citra ni. q. et.

trijtitiae. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Florileg. Santen. Camp. Jenf. (tac. Gefn.) cum Voff. 2. (Gotli. non no- tavin\us) et edd. ante AIJ. Reliqui triftitia de P>.egii conje- Ctura , inutili illa , cum quoddam iilud poft genitivum com- TOodifTime fubjiciatur. Obr. inducant, male. Turic. quia titrum punit. Flor. quia ut rumpunt. Cnmp. qua irrumjyunt, omifTo dolore. Jcnf. Tarv. letitiae. Turic. Flor. manent. Camp. manat. In liac voce liic definit Florileg. Modo his omittit Flor. iis dant Ambr. 2. Camp. cum edd. ante Bafil, fuper ultor vi Flor. mire discerpens et turbans.

76. et extenti. Ambr. 2. Guelf. omittunt copulam. 'et exerciti VofT. 1. 3. An fuit exerti? (cf. §. 92. ubi Turic. Flor. exercitur cum Alm. it. §. 116.) Nam quod illuitrandi caufa Burmannus demonftrat Tiberii (Suetou, Tib. c. 7,) „oculos ^tcontentos et tumentes," huc facere non arbitror. aut

ftupentes. Haec omittunt Jenf. Tarv. forte liaud dubie, fed

„foras." Liv. 2, 5. g. „eminen' oratore vi eximius, quem liic

,ite animo patrio" quajiquam quidem fpectavit nofter, locus

lioviirimum locum poills ali- eft Ciceronis de Or. 5, 59. ter interpretnri. Plin, cpiftt. quae — fingentur. Recte

5> 17» 5- ,,notAbiliter — pri- neutro genere ufus eft in eo,

,,mum metus ejus, mox giu- quales fierent oculi; habitus

j,diam eminuit," Ovid. He- enim oculorum deraonftian-

loid. 12, 33, „Eminet indi- tur, non oculi ipfi. „cio prodita flamma fuo , ««

jndicaute Oudend. ad Suet. 76. extenti. cf. not. crit.

Calig. 15. De ociilorum iu aut ftupeutes, cf. not. crit.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 391

les, aut nataiites et quadam voluptate fufFufi, aut limi et, ut fic dicam, venerei, aut pofcen- tes aliquid poUicentesve nunquam efle debe- bunt Nam opertos compreflosve eos in di- cendo quis, nifi plane rudis aut ftultus, ha- beat? Et ad liaoo omnia exprimenda in 77 palpebris etiam et genis eft quoddam

nihilo minus commode. Neque enim qniclquam vidi fimi- lius ailitae ad maj^ginem cjloirae, qua foitanTe torpentes inter- pretari aliquis voluerit. In ceteris qiiidem liisce omnibus bina ubique vitia producuntur; ftupeutes iCti oculi foli et incomi- tati comparent, nec quidquam liabent propriae aut a reliquis diverfae pravitatis. Turic. lafci. Camp. lafcivii. Gueif. ante lafc. dat et: eandem copulara ante nat. dant Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Gotli. (tac. Gefn.) cum VoIT, 2» male. Vicif- fim pari errore aut moh. Jenf. cum edd. polterr. ante Ald. inanantes Tuiic. narrantes "VoH^. 1. 3. venerii Amhr. 2. Guelf. aut pofcentes '^— effe dehehunt. Turic. aliquid -pollicen- tes dehehunt. e Flor. pojcentes dehehunt (pro poUicentes n. e. d. ubi diferte quidem non doceor an itejiim fit pofcentes, fed fufpicor ita efle). Alm. nunquam (vel nonnunquani) effe defi.- derare naiTatur. aut pofcentes pollicentesve dedecehunt Camp. Nofira eft in Ambr. 2. cum Goth. VoJT. 2. Bern. et edd. ante Bafil, Pieliqui nonnunquam pro nunquam prava fententia, quae .aperta vitia commendet. Sed ethanc, quam probamus, li- biariis, non fcriptori ipfi, deberi exiliimo, motus auctoritate vetultilhmorum ; et fortalle verum eli; et antiqi;um quod ex- hibet Camp. (cf. 3, 9, g. 8» 3« ^ i-) quanquam magis, fateor, piacebat nunquam decehunt ; fed nunquam non elt in MSS. ha- heat abelt a Flor., folo. comprejfosque Guelf.

77. et genis» Sic Turic. Florv Fieliqui inferunt i«.cf. §. 67.

nunquam ejje dehehunt^ cf. etiam appellantur, pilis ocu-

not. crit. lorum , idem Iiic reperitur ;

Namopertos — haheat? 'EjI^- nec diflFei t FrancognUorum

dem forma erat fupra §. 21. nunc quoque ratio, palpehras

item niox §. go. 117.4,1.11. (paupieres) praeter folitam

77. palpchris — et genis. poteltatem ita ufurpantium,

Qui elt apuJ Piinium ufus, ut tefte Lexico Academicorum. palpehrae fint pro iis,quae cilia

Zoz M. FAB; QUINTILIANI

78 deferviens iis minifterium. Multum et fuperci- liis agitur. Nametoculosformant aliquatenus, €t fronti imperant. His contraliitur, attoUitur, demittitur: ut una res in ea plus valeat, fan- guis ille, qui mentis habitu movetur, et, cum infirmam verecundia cutem accepit, effunditur

deferviens iis. Sic Gotli. (tac. Gefn.) Ald. Bad. d. is Turic. ferviens iis Ambr. 2. ferviens his Guelf. Exc. Santen. defer- viens absque pjonomine Camp. ohferviens iis Jeuf. cum edd. ante Ald. Reliqui d. his.

78. demittitur. Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Exc. Santen. Camp. emittitur cum Gotli. VofT. i. 2. 3. Vall. et edd. ante Ald. Piegius correxit, necellario. Protinus et Flor. pro ut. Camp. ut ulla in eo. Ald. u. nulla r. i. e. cum Bafii. Grypli. probantc id Regio. movetur ut cum Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) cum Voir. 2. et edd. poilerr. ante Ald. qui ipfe cum Bad. mov. cum ad Regii mentem. Diremtio autem ante Cliouet. perverfifliiaia obtinet, ut antc fanguis interpungatur.

accepit. Sic Turic. Flor, cimi Alm. R.eliqui «cci^Jit. Modo

78- ut una rcs — fanguis omnem erubefcendi rationera

ille. Hic , ubi plerique in- ponunt. Infirmam verecundia

terpretes niliil viderunt, cum ciitem liic appellat quod aliis

aquam fibi liaejere teftatus locis mollem frontem, cf. 6, //,

effet Burm., debebaiit Capper. 11. Acce-pit autem, non ac-

et Gefnerus, quorum alter cipit, dixilTe videtur^ ut lioc

profecto locum intellexit, femel ita uniuscujuaque na-

aliquid lucis affundere. Nec tuia comparatum deraonftra-

eft difHcile attendenti, ipfam ret, non varium et mutabile

eam rem unara, quae fola plus pro quaque occafione. Neque

fuperciliis in fvonte valeat, tameu certo dicam , refugit

elTe fanguinem illum , qui in producta au correpta penulti-

fronte aut profufiis aut re- ma pronunciari debeat ; quo-

prellns pudorem et metura niam in ea re niliil eft femel

prodit. Miium autem femper conftituti necperpetui; quan-

mihi vifum eft, quod veteres quam concinnius videtur, fi et

nunquam fere ruboris iilius illic fuerit praeteritum tem-

in pavte oris oculis inferiore pus , quod ipfum exprimitur

meminerunt, fed in folafrontc in participio temperatus.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 393

ioi6in ruborem; cum metu refusit, abit omnis et paliore frigefcit; temperatus medium quod- dam ferenum efiicit. Vitium in fuperciliis, 79 fi aut immota funt omnino, aut nimium mo- bilia, aut inaequalitate, ut modo de perfona comica dixeram, diflident, aut contra id, quod dicimus, finguntur. Ira enim con- tractis, triflitia deductis, hilaritas remifiis oltenditur. Annuendi quoque et renuendi

infirmam verecundiam Turic. infirma v. Guelf. Carap. Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. ante Leid. exc. Ald. Bad. et apollo rc Jrigefcit Flor. st pallor refrigefcit Guelf.

79. aut immota. Ambr. 2. Guelf. inferunt ut, Camp. au- tem i, Mox Turic. Flor. fomno pro omnino. Turic. inaequalia viodo cum Alm. ex quo et ipfo atiertur nota in littera A. Sed inaequalia niodo Flor. inaequalia aut m, Camp. inaequalia aut ut m. Tarv. inaequalitate aut m, Ambr. 2. in aequalitate u,m. Guelf. Jenf. (tac. Gefn.) Moxperfona c. Ambr. 2. omilTo de, fed perfonam comicam Guelf. Exc. Santen. item line prae- pofitione. dijfilent Flor. difjideret Camp. Pro Ira enim Guelf. Ut e, cum Jenf. Etenim Locat. cum pofterr. edd. ante Stoer, (exc. Tarv. Bad.) , quae omnes mox, cum Jenf. , inferunt pudor poft renvfjis, recte improbante Badio, qui noltiam eSe et in Vall. teftatur. Ex Alm. haec afferuntur : etenim con- tractis et 'hilaritas remifjis oftenditur, me quidem vix credulo, diductis Turic. Fior. cum Locat. ct edd. pofterr. ante Stoer. exc. Ead. qui verum dare narrat Vall. Mox hilaritate Turic. Flor. renuendique Guelf. renuendive Jenf. cum Goth. VoIT. 2. edd. ante Stoer. omnes Gne et praecedente. Pro rotione Ambr. 2. voratione cum Vonf. 3. moratione VoIT. 1. in ora- tione Guelf. Exc. Santen. Mox Turic. Flor. (hic et ut pro aut) Camp. remittuntur cuuiAlm. dimittuntur Ambr. 2. Guelf. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv, cum VoIT. i. 3. relevantur Camp.

pallore frigefcit. Ablegat ratione quidem naturali valde

nos hinc Pfeudo -.Turnebus alienum. ad lociun J.Iacrobii Satiirn. 7, 11. lepidum fane, quanquam 79. modo —-dixeram. ^.J/l,

394- M. FAB. QUINTILIANI

80 ratione demittuntur, aut allevantur. Nari- bus labrisque non fere quidquam decenter oftendimus, tametfi derifus iis, contemtus, faftidium fiiinificari folet. Non et corru^are nares^ ut Horatius ait, etinflare, et movere, et digito inquietare, et pulfo fubito fpiritu excutere, et diducere faepius , et plana manu refupinare, indecorum eft: cum emunctio etiam frequentior non fine caufa reprelienda-

81 tur. Labra et porriguntur male, et fcindun- tur, et aftringuntur , et diducuntur, et den-

80. decenter. Turic. Flor. decedenter. Florileg. Santen. vix quicquam pro non jere quidqu. Mox pro dirifus iis Flor. dori fui. Arubr. ii, Guelf. derifui cum VoIT. 3. derifim JenL Tarv. denfus Gotli. (tac. Gefn. ) Noftrum Obr. e conjectura, qui quod de fuo fubjicit interim, nequaquam probo. Reliqui derifus. Mox Fiorileg. Santen. copulam e£ ante quatuor prima verba defiderat , poft inqitietare demum eam reducens , fed oniittens idem verba et did. faep. Flor. Ambr. 2. Guelf. in- quitare. pulfo fuhito fpiritu. 5ic Turic. Flor. cum

Alra. impulfo f fpiritu Ambr. 2. Guelf. Reliqui impulfuf.fpi- ritum, Sed Camp. et pulfo — refupiiiare omittit. deducere Tu.- ric. Flor. Ambr. 2. Guelf. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) et ex plana m. refonare Turic. Flor. cum Alm. nifi quod inde ea pro ex. Tai-v. indecore. Guelf. frequenter cuxn Goth. VofT, 2. et edd, a Jenf. ante Ald. emunccio Ambr. 2.

31. Lahra et porri^untur. Turic. lahrae porrigatur. Camp. /. p. fine et cum K.?.pp. aftringuntur mecum Camp. et vett. edd. MSS. fere inferuut D. et ducuntur Turic. Flor. cum Alra. et doduc. Amb]\ 2, Guelf. Camp. ( liic mox et omittit) cura Goth. 1. 2. VofT. 1. 2. 3. et edd. ante Bad. ac plene Turic. Floir. ut et infra §. 85. iidem, eoque loco et Alm. et ante deiites

80. ut Horatius ait. Epilt, „dere , equidem me non fjtis 1» 5> 23. jjaffequi fateor. Cogitabara,

81. JLahra — fcinduntur. ,,an non fcindi queant dici la- „Quid hic fibivelit/a&ra ycm- ubra, ciiin a forti compreHio-

INST. OllATOR. LIB. XI, 3. 395

tes iiudant, et in latus ac pacne ad aurem tra- liuntur, etvelut quodam faftidio replicantur, et pendent, et vocem tantum altera parte di- mittunt. Lambere quoque ea et mordere, deforme elt: cura etiam in elFiciendis verbis modicus eorum eJTe debeat motus. Ore enini magis, quam labris, loquendum elt. Cervi- 8^ cem rectam oportet efle , noii rigidam aut fu-

C.imp. omittit, ante focem Turic. Flor, -pendcrent Camp. Jam veri pro lamhere Flor. cura Abn, (iiifi qnod z;erfi) non Turic. (cf. 72.). efferendis pro ej^ciendis Ald. li.id. Bafil, Gryph. ad inentem Pvegii, quod rectc improbat Burm. remittens nos ad I , 1 1 , 4» ubi idem tenet contra eandem aliquot edd, muta- tionem. cf. I. F. Gronov. ad Senec. de Ira i, 3. conjiciendis Floril. Santen. per compenJium. eoruni deheant Turic. Flor. Profecto et liic fuit eorum deceat. cf. n6. e. e(fe dehet Floril. Santen. effe extra verfum adjecto. C:unp. modici e. motus dc heant ejje.

82. Cervicem. Turil. Flor. Camp. cum c. Poftremus etiara oporteat, Pro colluni Turic, Flor. longujn cum Alm. Inferit

,,ne fubito laxantur , et cum tur , quod interpretari cona-

j.poppyfmate quodam dilH- tur Badius : „(fortafre) de in-

„liunt. Werlliofius lioc fpe- „ferioribus tantum loquitur

,,ct.ans, quod fcindere labra ,,(labris): nam , fi utraqua

,,o.ppofitura eft porrigendis, ,,deducantur, non nudentur

,,fimpliciter fcindi dicit, cum „dentcs. verum pro div( rfis

„a porrectione illa antrorfum „intelligatur, ut turpe fit et

jjfacta fubito in utrumque „deducere et facere ut denw

„latus trahuntur," Gefnerus, ,,dentur dentes." Ipfum fere Quintiliani ver- vocem — parte dimittunt.

bum retinens Gedoynus (fen- ,,Imitantur, hoc geftu eos, qui

dues) an popularibus intelli- ,,altero labiorum angulo tu-

gatur, parum novi. Fieri ,,bulum tenent Nicotianae,

poteft, ut ipfum illud quod ,,altero apertiore funuim

mox legimus diducuntur fit ,,efllant." Gefnerus. '

jamhicin /cirtf/tfrtt/o; ibienim eorum — deheat. cf. not.

veteres libri omiies deducun- crlt.

396 M. FAB. QUINTILIANI

pinam. Collum diverfa quidem fed pari de- f ormitate et contraliitur et tenditur : fed tenfo fubeft et labor, tenuaturque vox ac fatigatur. Alfixum pectori mentum minus claram, etioiy

83 quafi latiorem preflb gutture facit. Humero- rum raro decens allevatio atque contractio elt. Breviatur enim cervix, et geltum quendam humilem atque fervilem, et quafi fraudulen- tum facit, cum fe in liabitum adulationis, ad-

84 mirationis, metus fingunt. Bracliii moderata projectio remifCis humeris, atque explicanti-

in ante coll. Camp. trahitur Turic. Flor. et tenfo iidem ; item lahore. Flor. ininas clarum.

33. raro decens. Turic. Flor. inferunt et. Carap. raraetd. Turic. adlev. Flor. contractatio. Gotli. contradictio , qui et ac pro atque ( tac. Gefn. ). Turic. Flor. hreviatus. Camp. hreviata. Voir. 1. conjux. Guelf. fraudentum. Locat. hahitu cum Ven. Rufc. nec hahitus , ut putat Burm., fed ablativum et legit et improbavit Badius. admirationis omittunt Ambr. 2. Guelf. cum VoEf. 1. 3. nutus Bad. ex Ald. ubi nieis oculis metus agnofco, paulo obfcurius tamen iuAld. i5i4« exprelTum, nec abfimiie voci nutus. Male autem et lioc et aliud quoque,

32. diverfa quidem. Cave recliti, ut fufpicor, ingenio de-

lianc tZirer/iYate;?! referri putes bitam fcripturam , plane non

ad cervicem quae praecedit. probo. Pfeudo - Turnebus

Pertinet lioc ad alterum ipfius tenuatam vocem repetit inde,

colli vitium. quod distento collo tendatur

Affixum -pectori mentum, arteriaatque tenuetur ; itaque

!Niliil hic proprie de mento vox fit exilior ; contra, cum

praecipitur , fed prius illud detrahatur de longitudine ar-

contrahendi colli vitium ex- teriae , eandem tamen fieri

ponitur, quod fit, cum in latiorem et fic graviorem vo-

pectus procumbit caput. Inde cem erumpere. Recte ille, li

eft quod latior quae jam fit quid video. vox refpondet ei quae modo 83- cum fe — fingunt. Ma-

erat tenuata. Quare hehetio- lim cjuo prae cum, fatis leni

rem pro latiorem, foli Ob- emendatione. cf. 2, 15,6.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 397

"bus fe in proferenda manu digitis , continuos et decurrentes locos maxime decet. At cum fpeciofius quid uberiusque dicendum eft, ut illud, Saxa atqiie Jolitudines voci rejpondent, expatiatur in latus, et ipfa quodammodo fe cum geftu fundit oratio. Manus vero, fine 85 quibus trunca effet actio ac debilis, vix dici

motus , commendat Badius. ' manu. Flor. manum,

Ambr. 2. inagnum. Mox continuo fed decurrentis Flor. decur- rentis edam Ambr. 2. fpeciofius. Goth. (tac. Gefn.)

fpeciofum , idemque modo ^c pro At, Camp. autem Ut. Lo- cat. Aut cum Venet. Piufc. Pro uberiusque Campi aut uherius (err. Gef. in Gotli. qui non recedit), idemque yit mox pro eft, et refponderet in loco Cic. Flor. expiator. Turic. Flor. «t ipfa. Turic. fecum et fundito ratio.

85- actio. Turic. Flor. Gotli. (tac. Gefn.) fed liic a pr. m, oratio , male, aberrante ad fuperiora librario ; cf. 4» ^» 32« Sic vicilRm infra §. 96. Guelf. Exc. Santen. actioni cum Gotli. Jenf. et edd. pofterr. ante Stoer. Mox hic Flor. patet fjuod, Ambr. 2. ipfa verh. Goth. (tac. Gefn. ) perfequatur (idem aa deliderat ante dehil.'). Obr. profequantur , quod etiam Fran- cius conjecerat. Fer verum eft, quia hic non id fpectatur, quod manus -verh^. fequitur, fed quod oninia fequitur. Alioqui nihili £it paene. Ambr. 2. propeft. Turic. Flor. ipfa loquan-

84' decurrentes locos. cf. 1 1, fibi ipfe fingere quafi cogitur

1, 6. 9, 4> 61. i2, 9, 2. orationem, nec perfectam et

expatiatur in latus — ora- dubitatione vacuam accipit a

tio. Cave idem fubjectura fcriptore ; fubiit ex vetuftilli-

agnofcas in utroque verbo. niorum fcriptura , ut pro et,

Quae enim fuerit oratio quae haec eflicere : „Ht ipfa — fun-

expatietur in latus? At hoc ,,fZ«£ oratio." cf. §. gg. ,,Kt —

eft brachium, vel geftus bra- ^videatur." De fundendo con-

ehio faciendus, qui jam non fule 10, 5» **• Saxa et foli-

moderate projicitur i. e. ad- tudines Cic. pro Archia c. g.

verfum modo procedit, fed vide noftr. 11, J, 34. etiam in latus egreditur. cf.

$. 95. 114. Cum tamcn du- 85- vix dici poteft. Trans-

ritienoncarcatj ^uodlickctor ponendum cenfeo d, vix p.

393 M. FAB. QUINTILIANI

potelt, quot inotiis liabeant, cum paene ipram verborum copiam perfequaiitur. Nam cete- rae partes loquentem adjuvaut, bae, prope

86 eft ut dicam, ipfae loquuntur. His pofci- mus, pollicemur, vocamus, dimittimus, mi- namur, fupplicamus, abominamur, timemus; gaudium, triltitiam, dubitationem, confeflio- nem, poenitentiam, modum, copiam, nu-

87 nierum, tempus, oftendimus. Non concitant?

tur. Nefcio qnomoJo elegautius milii videbatur, fi elTet : prope ejt ut ipfae loquantur. Pro ejt Goth. Junt.

36. loquuntur. His. Sic Turic. Flor. cum Alm. Reliqui inferunt yinnon. Niniia fit et taedii pleniflinin interrogatio- aium iteratio ; necdiim in eo eramus, ut quaerendo quafi nota res geri poITet ; docendi fumus ante : mox recte fubji- ciuntur inftantes illae et afTenfum flagitantes quaeltiones. Simile noftro §. 7C. timemm ; gaudium. Sic Turic. rior-. cum Alm. ihtcrragumus inferunt Jenf. Tarv. Reliqui inferunt interrogamus negamm, nifi quod Guelf. /. negemus. VetuftifTimis teftibus libens obfecutus fum. Quanquam enim negamus fnne aliqu.-indo manibus, et aliquem interrogandi geltum confuetum teltatur nolter §. 101.; liic tamen inter iiicros aftectus incommode lentiores illi mentis motus infe- runtur ; etiam in fine , ubi infurgere debebat rerum magai- tudo. VoIT. 2. pro minamiir dat vofamur , quo vitio caret Goih, (cf. §. 450; quod autem vidilTe fe ait Bad. miramur, factum bene, quod in meis quidem libris non comparet, quia mox admirantur §. 37, Obr. ahominamur omittit; inconfuito, opinor. Tui-ic. poft tempus inferit duhitavimus cum Alm. fed rior. duhilavihus , Camp. duhitamus , furfum vngante librarii oculo.

37. Non concitant? _Sic Turic. Flor. cum Alm. Nam c,

■prope cft — loquuntur. cf. opinor: quanquam quae fit

not. crit. talis fignilicatio temporis, mi-

q6. numerum — ■ oftendi' nus liquet, rr dicas ortaffe,

viius. Admonet liic Pfeudo- liic quidem latius agi de ma-

Turncbus ai tis illius, de qua nus oiiicio, non artificialexu

vidimus ad 1, 10,35. Recie, illum gellum fpectari.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 399

inliibent? fupplicant? probant? admirantur? YerecundanturV Non in demonRrandis locis ac perfonis adverbiorum atque pronominum obtinent vicem? Ut in tanta per omnes gentes nationesque linguae diverfitate liic milii omniumhominum communis fermo videatur. Et hi quidem, de quibus fum locutus, cum 83 ipfis vocibus naturaliter exeunt geftus: alii funt, qui res imitatione fignificant: ut fi ae-

Camp. Reliqui inferunt eaedem, fed VofT. i. 5. eodem. No* ftro ordine inJiibc?it fupplicant Turic. Flor. Ainbr. 2. Guelf. Gotli. (tac. Gefn. ) inh. proh. fuppl. Camp. Reliqui /. i. p. Jenf. Nonne in. cum edd. polterr. ante Bad. cf. 10, 1, /fS* Camp. nobiscum ac perfonis. Turic. Flor. at p. Pieliqui atque ■p. Ambr. 2. Guelf. aut verhorum (pro adverhiorum) cum VoIT. 1. 3. Bern. praenoviinum Guelf. cum marg. Bafil. qui ctiara „et verb. et praen." Goth. cantu (pro tanta). Turic. Flor. Camp. omittunt hominum poft u.nniuni cum Alm. B.ecte utrumque retinendum fuadet Oudend. ad Sucton. Tit. c. 8- Polt videa- tur Obr. fubjicit haheri , unde plena fit Iiexametri claufula, quae in vulgata nonnifi a fcandente eruitur, et lioc quidem profae nocere rectilEme negat I. H. Volllus ; vide nos ad 9, 4. 52.

33. hi quidem. Sic Turic. Ambr. 2. Guelf. Camp. cum Alra. VoIT. 2. Bafii. Pveliqui ii q. fed Goth. Jenf. (tac, Gefu.)

87. fupplicant. Miror ne- ponendum fpernunt. [S:igax

ininera liaefi.Te in lioc verbo. titique inventuni ; quod li

Quid enim eft, qnoi fuppli- audax fimul videatur , auctor

candi iterum mentionem facit fim ejiciendi plane illud fup-

nofter (cf. modo §. 8^.), cum plicant , quod unum fedem

praefertim liic manifefta fint fixam in codd. non liabet: ut

actionum paria , nec fuppli- tria ultima vcrba line p.ar.il-

cant ita refpondeat illi pro- lelifmo adjecta fint, ficut ul-

hant, ut concitare inhihendo, tima etiam in praccedentibus

admirari verecundando? Su- noniina. BuTTM.J fpicor ergo f 10 fupplicant re-

400 M. FAB. QUINTILIANI "^

grum, tentantis venas medici fimilitadine, autioig citliaroedum , formatis ad modum percutien- tis nervos manibus, oftendas, quod eft genus

S9 quam longillirae in actione fugiendum. Abeffe enim plurimura a faltatore debet orator, ut fit geftus ad fenfum magis, quam ad verba, ac- commodatus: quod etiam liiftrionibus paulo gravioribus facere moris fuit. Ergo ut ad fe manum referre , cum de fe ipfo loquatur, et in eum, quem demonftret, intendere, et ali- qua liis fimilia permiferim : ita non, effmgere ftatus quosdam, et quidquid dicet oftendere.

90 Neque id in manibus folum, fed in omni geftu ac voce fervandum eft. Non enim aut in illa periodo , Stetit joleatus Praetor populi Homani, inclinatio incumbentis in muliercu-

etiam pro et cum edd. pofierr. ante 'Bs.d, fimilitiulmem Tuxic. Flor. cithari dtim Jormatur Flor.

89. a faltatore. Turic. Flor. omlttunt a. ad fen- fum, Sic Turic. Flor. Camp. cum Alm. Reliqui ad fenfas, Ambr. 2. accomodatur. Camp. aut in eum cum Ald. fihi pi'o his Gotli. iis Jenf. cum edd, polterr. ante Bad. et poft permife- rim inferunt Turic. •Flor. iidem niox dicet omittunt cum Alm.

90. illa per. Goth. ( tac. Gefn. ) illo p. Flor. propter po- pulum romanum, Camp. in muliercula. Turic. Flor. mejfana.

83« tentantis venas. Docet Gefnerus. Addit Almelov. hic

Burmannus exemplis Sueton. §. i8i« ct I. i. c. u. initiura,

Tiber. c. 72. et Ovid. Heroid. item 1, i2, 14. Erudite ad

20, 139. tentare proprium liimc locumLoclimannus dis-

effe verbum in explorando putat de corrupteb morum

Venarum pulfu. per pantomimos invecta, tefte

89. a faltatore. „Vid. fupra advocato Zofimo.

„66. Add. jnox 91. it. 128." 90. Stetit foleatuf. Cic. in

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 401

lam Verris effiiigenda eft: aut in illa, Caede* hatiir iii medio J oro MeJJanae, niotus laterum, qualis efle ad verbera lolet , torquendus: aut vox, qualis dolore exprimitur, eruenda. Cum 91 milii comoedi quoque peffime facere videan- tur, qui, etiamli juvenem agant, cum tamen in expolitione aut fenis fermo , ut iii Hydriae prologo, aut mulieris, ut in Georgo, incidit,

Hic et nwx pro vox. Ambr. 2. GueF. doluri ciim Alm. (nil tale in noltris, cf. gi.) Voir. 3. dolor Camp. erudienda Tuiic. Flor. cum Alm. Vofl". 1. Tenlat Eurm. edenda. Ego veruiii cenfeo vulgatum, quanquam infolgns eft, quod fciam, locu- tio. Sed eruitur quidquid cum labore ex :profundo pi otra- hitur, et ita rox lioc loco. cf. 6, 2,25. Eadem confulio 10, 2, 6. Quare jam xejicio , quod fuccurrerat emw^zentia (nara * eru^ienda et nimium et nusquam adliuc repertum). cf. 2, i2, 9- Ne Loclimanni quidem placet , quaiiquam lenilTima coio,- jectura : erudenda.

91. tamen in cxpofitions, Turic. Flor. Camp. omittunt in cum Alm. Tres priores ut Ilydriae. Modo quod etiam- fi pro qui e. Ambr. 2. Guelf. Camp. cum Vofl". 1. ( Ln Jiac ratione omnes iioc faciaut comoedi, quod non eft vero fimile. Alia ratio 5, 6, 64.). georgico Turic. Flor. georgio Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. pofterr. ante Bad. qui e Vall. no- Arum. Sed et in Guelf. Gotli. Camp. Iioc, cum V oIT. 2. lit- teram I inferere dicatur ante O. Mox et effem. Guelf. Adeo ut in Flor. Guelf. quoque qliqua Turic. Gotli. (tac. Gefn.) Camp. cum .VofT, 2. An fuit antiquitus : Adeo eft in illis quoque al. ?

Verr. 5, 33. cf. g, 3, 64. 65. tendenti patebaf. Nam, quo

Caedehatur. Verr. 5, 62. ablegat liinc nos, ad cap. 2.

vox — erucnda. cf, not. crit. lib. 4. lingulis propc renten-

tlis idem ingerens lectorem

91. in expofitione. Hicfor- enecat.

taffe non eft reprehendendus Hydrias — ■ Gcorgo. Me-

Capper. admonens elTe expo- nandvi fabularuni, m Ronia-

fitionem dictam pro narratio- iiam iortalfe confuetudineiti

ne ; quanquam faciie hoc at- tr<tjnsiatariuii « uoininA ha«c

Tom. IF. Cc

402 M. FAB. OUINTILIANI

tremula vel efFeminata voce pronunciant. Adeo in illis quoque eft aliqua vitiofa imita- 92 tio, quorum ars omnis conftat imitatione. Eft autem geftus ille maxime communis, quo niedius digitus in poUicem contraliitur expli- citis tribus, et principiis utilis cum leni in utramque partem motu modice prolatus, fi-

92. contrahitur. Tuiic. Flor. omlttunt cum Alm. Pro expUcitis Turic. Flor. explicis. Ambr. 2. rexplicitis. Guelf. replicitis. Mox Guelf. levi cum Gotli. Vall. Pro ad id quo Turic. Fior. adita. Ex Alm. refertur adita quo , me quidem -non credulo. Gotli. ad id quod cum VolT. fi. Camp, fed hic ■et ferat. Jenf. (tac. Gefn.) et id quo cum edd. polierr. ante Ald. exc. Tarv. qui et in quo. In recepta defidero auctorita- tem dicendi primum ,.obfecundare ad aliquid" deinde „ad ,,id quo"pro „eo quo." Sed dum tento ,,ita ut manus fera- „tui** mihi ipfe non fatisfacio. Moxfed Ju^jiTuric. Flor. cum Alm. Ald. (err. Burm. ) PolTit blandiri dum absque fed, Gueljf. exploranuo (idem mox §. 94.) C"™ raarg. Bafil. et Grypii. (1536.) Camp. exprohando et idem mox §.94.

effe Gefnerus monet. Vid. ap. rando eos qui deinde tradun-

Clericum p. 32. et 178. tur duo^ quorum novifTimus

g2. quo — contrahitur. Cdve ille indicis protenfi quam

eum animo concipias geltum, maxime eft manifeftus. Si

Tibi medius digitus apprelien- quaeris, qnid fit „geftus cer-

dat poUicem, qui non injuria ,,tus", cum addatur innarran'

inipi^obatur a Gottfcbcdio et </o, apparet fignificari geltum,

eft fane fatuae nefcio cujus qui narrantem niliil dubitare

elegantiae. Ccntrahitur digi- oltendat de iis , quae referat.

tus, ut mox apparet, ($. 93. Productior efi, cumlonginsin

fuh pollicem veniunt, §. 94. adverfmn abit a corpore lihe~

contracti — premuntur ) cura riusque, ut mox eft, exeritur.

in fuos articulos cpmprelTus cf. §. 84. Almelovcnum vifum

alteri fupponitur. Quanquam fibi agnovilTe liunc geftum

vel is, qui bic dcmonftratur apud Sponium Mifcell. p. 44.

geftus, paulo infolentiornobis in Polyhymnia, revincit Bur*

videri potefi. Facile tarocn niannus, agnofcitur, qualis fit, coinpa-

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 405

mul capite atque humeris fenfim ad id, quo maiius feratur, obfecundantibus : et in nar- rando certus, fed tum paulo productior : et in exprobrando et coarguendo acer atque in- Itans. Longius enim partibus liis et liberius io»9exeritur. Vitiofe vero idem finiftrum quafi 93 liumerum petens in latus agi folet: quan- quam adhuc pejus aliqui transverfum bra- chium proferunt, et cubito pronunciant. Diio quoque medii fub pollicem veniunt: et elt hic adhuc priore geltus inltantior, principio et narrationi non accommodatus. At cum tres 94 contracti poliice premuntur ; tum digitus ille,

coarouendo. Sic Tnrio. Flor. Ambv. 2. Guelf. cum Bafil. iii arguendo Gotli. Jenf. (tac. Gefii.) cum edd. porierr, ante Grypli. Reliqui arguendo. his. Omittuiit

Turic. Flor. cum Alm. nefcio an recte, ficut lo, i, 83. par- tibus dicitur pro alitjuot partibus. Receptam ravTokoylx labo- rare dicas. is Ambr. 2. iis Camp. cum edd. ante Bafil.

95. idem. Anibr. 2. id eft. Guelf. Exc. Santen. ad. Mox fi noftrum q. numerum Turic. Flor. (liic et mox §. 94. nume- rum, iibi idem Camp.) cum Alm. brachio Jenf. cum edd. po* Retv. ante Ald. fuppollunt veniunt VoIT. 5. adhuc prior aege- fias Vofl". 1. narratio Turic. Flor. commodatus Turic. Flor. Ambr. 2. (liic et adhuic') Guelf. Exc. Santen. cum Vofl". 1. £ern. Omittit 7ton Camp.

94> tum digitus. Tmic. Camp. tunc d. et fic, opinor, Flor. quoque, ex qup te, ubi fufpicor effe tc. cf. Drakenb. adLiv. 2, 12, 15. Cort. ad Plin. Epp. 1, 15. not. 4- Jenf. cum J. cum edd, pofter]-. ante Bad. M.oi)iO Atque G\xe\L obtinet t^x(>

ad id, quc. cf. not. crit. „Orat. 2, 45« ^'^ perfona An-

fenfim — obfccundantibus, „tonii: ^uae mehercule egOg

Piedditur idem raox §. loo. ,,Craffe, cum cl te tractantur

fub alfentientibus, „in caufis, horrere foleo : tan-

par tibus his. ci.not.crit. ,,ta i>is animi, tantus impetus,

5/j. digiuis ilU'. „Cic. de „taiiLus dolort .oculist . vultit».

Cc 2

404

M. FAB. QUINTILIANI

quo ufum optime CrafTum Cicero dicit , expli- cari folet. Is iu exprobrando et indicaudo, unde et ei nomen elt, valet: et allevata ac fpectante hunierum manu paulum inclinatus allirraat : verfus in terram et quafi pronus ur- 95 get: aliquando pro numero eft. Idem fummo

o-ptime Flor. m is in ex-p. (et Turic. qiiidem per cotnpendium exprobra) Turic Flor. wide et ci. Sic Flor. cum

Alm. non Turic. (cf. 90.) Reliqui omittunt et. Goth. manu ■parum. Poft inclinatus Turic. Flor. inferunt is cum Alm.

urget: ali^uando. Flor. Ambr. 2. Guelf. inferunt et cum Alm. VofT. 3. ; Turic. ut. Mox pro humero Camp. cum Gryph. (1536.).

95, Idem. Guelf. Id eft. Stoer. Chouet. Leid. Item. Mox, Jenf. leniter cum Alm. (ut fert Burm.) et edd. pofterr. ante Stoer. exc. Ald. acc. Gibf. Obr. cf. §. 105. item Walker. ad Cic. de N. D. p. Davifii 244. Vocem omittit Guelf.

„geftu, digito denique ifto tuo ,,jignijicari folet etc." Ges- lierus.

unde et ei. Videtur trans- ponendum et.

allevata — — ajffirmat. In- dicat Almelovenus numos quosdam Claudii apud Alb. Rubenium inNumifm. Ducis Croyiaci tab. ig. n. 3. et i2. cui figuram exhibent alii ju- Tenis , alii feminae indiccm altollentis, manu paulum ver- fus 03 inclinata, cum epigra- phe: Conltantia Augufti. Ad- inovit autem illis Piubenius qupque noftriun Quintiliani locum : quam recte, non di- xerim. Sed niulto minus Eckhelio afrentiripofTum, qui in D. N. to. VI. p. £36. ad

filentium viri confiantis eum geftum refert, cum tamen, fi fides quidem imaginibus, ni- mis ab ore remota fit manus, ita ut aeque facile humerum fpectare dixeris. Buttm.

aliquando pro numero eft, Haec verba minima diftin- ctione praecedentibus antea jungebantur: in qua fenfuum continuatione recte utique Spaldingius copulam et e ve- tuftis codd. inferlam volebar, de Regii et Pfeudo -Turnebi fententia , triginta numerum €0 geftu fignificari , verbo tantum in fchedis moncns, miiiime credulus iilis. Qui fecundis curis profecto in mcam fententiam deveniflet. Quippe iie^ue iiicne^ue5. 36.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 405

articnlo utrinque leviter apprelienfo, duobus jnodice curvatis, minus tamen minimo, aptus ad disputandum eit. Acrius tamen argumen- tari videntur, qui medium articulum potius tenent: tanto contractioribus ultimis digitis, quanto priores defcenderunt. Eft et ille vere- 96 cundae orationi aptiflimus, quo quatuor pri- niis leviter in fummum coeuntibus digitis, non procul ab ore autpectore refertur ad nos manus, et deinde prOna ac paululum prolata laxatur. Hoc modo coepifle Demoltlienem 97

apprehenfo. Turic. Flor, adfponfo cum Alm. depulfo VoIT. 1. apprenfo Ciim^. tamen inimo Kmhr. 2. t. in kwo Guelf. Exc. Santen. cum Jenf. et edd. pofterr. ante Ald. minimo — Acrius tamen omittunt Vofl. i. 3. jjropter homoeoteleuton. ultimus digitis Flor.

96. Eft et. Guelf. Et et. Voff. 1. 3. omittunt et. Turic. Flor. verecundi cum Alm. vere VofT. 1. 3. dignis VofT. 3.

refertur. Sic Turic. Flor. Camp. cum Aim. Reliqui fertur, exc. Aldo, <i\ii feratur. cf. §. 39. 103.

97. Hoc modo. Flor. horno cum Alm. non Turic. (cf. 940* creditur Jenf. cum edd. pofterr. ante Ald. acc. Obr. male. Guelf. deinijfoque. Exc. Sant. dimijfoque. Cnmp. Tejiphonte, Locum Ciceronis liic ut 11, 1, 19. exliibent Turic. Flor. Ambr. 2. (poftremi duo ingeni) Guelf. (nifi quod liic omittit fentio) cum Alra. Eern- Sed J cni. fi cjuid eft ingenii mei judi- ces <f. f. q. f. e. cum Vall. et edd. pofterr. ante Ald. Fuefinxit ad Cic. Pi.egius, fed jam Camp. ita, ut er relicjui. Superiore

de notlfTimo illo iu manunu- ne optimi quidem codicis

merandi ofBcio agi poteft, ut ulla poteft efle auctoritas.

lecte iHic viditSp. Cf. §. 117. Buttm.

Et liic quidem nonnifi fim- g^. articulumpotius. Trans-

plex fimpliciflimi numeri ex- pofito potius ciarior erat fen-

tenfo indice demonftratio in- tentia.

dicalur, ut noftra diftinctione 96. Eft etille. Hic quidem

admifTa ftatim apparct. In nuilum videtur aiiud fubje-

particula autem <?t poft urget ctxnax niii geftus. cf. xia..

4o6

M. FAB. QUINTILIANI

credo in illo pro Ctefiphonte timido fammif- foqtie principio: fic formatam Ciceroiiis ma- num , cum diceret, 6"/, jiulices, ingenii meiy cjuod fentio quatnjit exiguuni. Eadem aliqua- tenus liberius deorfum fpectantibus digitis colligitur in nos, et fufius paulo in diverfum refolvitur, ut quodammodo fermonem ipfum 98 proferre videatur. Binos interim digitos di-1020 ftinguimus, fed non inferto poUice, paulum tamen inferioribus intra fpectantibus, fed ne

• loco Jenf. et rell. a Cicerone non abludunt. in nos,

Sic Turic. Flor. Ambr. 2. GueH'. Camp. oum Alm. Ald. Gefn. Reliqui iii os, quorum eft Goth. Vall. Modo tnlHtur Voll. i. colli^it Jcnt. cum edd. pofterr. ante Ald. nos ejfufius Guelf. diveifa Goth. Jcnf. cum edd. poflerr. ante Leid. exc. Ald.

93. Einos, Ambr. 2. Guelf. honis. Alter et mox digitis a fec. m. Uein Jenf, (tac. Gefn.^ incerto cum edd. polterr,

ante Ald.

97. fic formatam Ciceronis. „Non ci cdit Fabio, certe non ,,probat hunc geflum P. Fian- ,,cius in Specim. Eloq. exter. »p. ^>3. Ac fane, live fepten- «jtrionaiis plaga frigldiores ,,no8 facit, five aetas noflra ,,moderatior tardiorve eft, ,,geftus quidam Quinctilianci ,,parum decere noltros Lomi* „iies videntur. '• Gcfnerns. Locum elfc principii Tullia- nae pro Arcliia nemo iic-Icit. cf. 11, 1, 19.

aliquatenus. Displicet quam maxime hoc adverbium alteri fuperadditum. Malim a/i- tjuanto , et rnagis etiam ali' quando.

in nos, Pv.?ctiirime Gefnerus hanc Icripturam tuetur, quia, quod alibi lcfritiii', in os ,,u. - ,,forum** fibi e{[e videatur ,,aut fimiarura , non orato- „rum. " cf. 5. 89. 103. Idem illufiiandis inis, ut quodam- modo — videatur, liaecaddit: „aa hoc fatis e[ie videtur, li ,,collecta et verfus dicentem „directa manus in diverfum „f. ad audilores dura refertur, „rcfolvatur, ut prodire ex ,,clauro videatur oratio. " Quod reponere velit Francius furfuni pro deorfum, facilio- rem fane ad iraaginandum praeftat geftum , fed hoc non elt criticum agere.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 407

illis quiclem tenfis, qui fupra funt. Interim 99 extremi palmam circa ima pollicis premunt, ipfe prioribus ad medios articulos jungitur: interim quartus oblique reponitur; interiui quatuor remillis magis quam tenfis, poUice intus inclinato , liabilem demonftrando in latus, aut diftinguendis , quae dicimus, ma- iium facimus , cum fupina in finiftrum latus, prona in alterum fertur. Sunt et illi brevesioo geltus, cuni manus leviter pandata, qualis voventium eft, parvis intervallis, et fubaffen-

99. Interim. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf, Camp. cum A\m. Bern. Reliqui praemittunt Duo , quod eodem redit, fed nec opus erat et anapliorae figiiia in fronte interim pofce- uat. unam pollicis Jenf. Tarv. Poft quam oinittunt tenjis Tu- lic. Flor. cum Alm. demonftrando in latus. Hoc or- dine Turic. Flor. Guelf. Camp, Reliqui i. /. d.

diftinguendis. Sic Turic. Flor, Ambr. 2, Guelf. Camp. cum Gotlx. Vofl". I. 2. Bern. Fieliqui diftinguendo. Mirum quod ex Alni. refertur demonjtrandis aut diftinguendo (^ci. 97.).

100. voventium. Turic. Jomentium cum Alm. Bodl. Et Flor. per compendium Jomtiu. Ambr. 2. Gotli. Jenf. (tac. Ge^n.) Joventium cum VofT. i. 2. 5. et edd.poftcrr. ante Gryph, (exc. Bafil. qui vomentium, in quns fordes forte, ut fpero, incidit) acc. Obr. Javentium Guelf. Exc. Santen. Noftrum jam in Camp. cf. §. 63. maxime altera Jacie pace e. q. dimide Turic. Flor.apte Camp. Ex Alm. m. altera Jacie apta parce.

100. leviter pandata. Non quod cum Gefnero metuas,

alienum , quod liic annotare contiariam efTe iiianum talem

Vallam Ladius refert, illud Jupinis illis, quibus vota fol-

Curtii , „ copidas vocabant lemnia fiebaut : recurvari

„gladios leviter curvatos fal- enim poteft manus etiam fu-

„cibus finiiles." Pandatur au- pina, li. e. cujus vola furfum

tem manus, cura, quantum fpectat; iieque hic , ut ipfe

fieri poteft, recurvatur, ita ut obfervat Gefnerus, follemnia

cavitas quaedam fiat in tergo vota indicat Quiutiiianus.

ejus, nou in vola. Neque eft Buttm.

403 M. FAB. QUINTILIANI

tienlibus liumeris movetur , maxime apta parce et quafi timide loquentibus. Eft admi- ralioni conveniens ille geftus , quo manus modice fupinata , ac per fingulos a minimo collecta digitos, redeuiite flexu fimul explica- loitur atque convertitur. Nec uno modo inter- rogantes geftum componimus: plerumque tamen vertentes manum, utcunque compo- fita eft. Pollici proximus digitus, medium- que, qua dexter eft , unguem poUicis fummo

Jenf. (tac. Gefii.) Tarv. -parte , et modo iidem fuh ajjent. dircmtim , acc. in hoc Ald. fcd Guelf. fuhajjentihus. Mox Jenf. lEt admirationi cuni edd. pofterr. ante Ald. £/t cum ad- mirationihus Voll", i. 3, ac fiirgulos a minimos Turic. ( liic po- ftrema ]'nnctim) Flor. cnm Alm. in mininio Guelf. ad f. Camp. digito JeiiL cum edd. poIteiT. ante Bafil. explicantur Tuiic. rior.

lOi. vertentes. Jenf. fcre^tej, ne Tarv. quidcm imitante, fed Jioc inveniebat et corrigebat Ilegius. utrumque Guelf. (cf. 11, 2, 24O uterque VofT. 1. mediumque, qua dexter eft.

Turic. mediumque quantum gueris d. e. Ilor. mediumque qua nngeris d. e. Alm. mediuinfjue quam queris d. e. Guelf. medium qua d. e. Camp. mediumque dcxtrae. Andr. mediumque contin- ^ens dextrae. Vidov. (i5580 mediumque contingens qua d. e. cum Colin. (154»-) Steph. (i542-) Vafcof. (i542.) pol-

licis. Sic Turic. Ambr. 2. Gucif. E::c. Santen. cumAlm. VolT. 1,

quo manus -— explicatur at- afpicientibus iis qui audiunt

que convertitur. Qui hunc ge- complicantur digiti, ut raini-

itum , qualis tandem deberet nius primus tangat quartum

Jnente concipi, nobis iiiter- et fic deinceps ? Qui infpexe-

pretari vellet, vidi neininem. rit Gedoynum, mira licentia

Scilicet manifeftior ejat, quam ulum nec tamen perfpicui

ut explanatione indigeret. E- q^uid eruentem inveniet. cf.

quidem nihil hic video ; illud §. 105. impi imis ignorans , quid fit

manus per Jingulos collecta xoi.mediumque, qua dexter

digitos, An igitur fenfim et eft. cf. not, ciit.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 409

fuo juiigens, remiQis ceteris, eft et approban- tibus, et narrantibus, et diftinguentibus de- corus. Cui non dinimilis, fed compreiTis tri-»oa

E.eliqui -poUlci. Hanc fciipturam qui teneat, nenio geitum expediet. Qualis enim fuus indici cft -jiollex? An ejusdem rnanus, cnjus et ipfe ? Apage ifias ambages. Genitivus folus probam fententiam praellat , iibi index (proximus pollici di- gitus ) inedium ■pollicis iinguem fuinmo fuo ( indicis ungui) jungit. Displicit tamen vel liic verbum jungendi, malimque prae fuo jungens haec : fuo contingens , non adeo dura muta- tione. In antecedentibus autem longe abeft ut acquiefcam. Primum quc encliticum , poft medium, qui ferri poffit , non video. Nam quod -proximus eft pollici, natura ipfius fit digiti et fabrica corporis liumani, cui geftus ille jungendi non poteft applicari per particulam quc, quafi vel junctio ifta pariter fic fcmpiterna vei vicinia poUicis et indicis ilidem a voluntate pendeat. Deinde vetuftae iiiae fcripturae fatis oftendunt, quod \'el absque iis patebat, verba qua dexter eft minime fana efTe ; nec VV. DD. niliil hic nionentes , vel capio vel fero. Doleo tamen et fubirafcor, quod nihil ipfe extundo. Neque enim fatis acquiefco in eo quod fuccurrit e §. 109. medium (_qui — vel quanquam — tantum geftus dexter eft). lUud autem contingens Andrcanae , a corrigente haud dubie erutum, neque ductibus veteribus fatisfacit neque ftructuram relinquit probabilem fequente jungens. Maxinie blanditur dextrae (cf. 109.) unguem facili COntinuatione ftructum , fed obftat, qui infertur, genitivus alter pollicis ; et tamenremanent illa Turic. Jior. Alm. nionflra procurationem defiderantia. Id quidem teneo, interjectis iftis fignificari unguem pollicis in dextra manu , ne forte quis credat, perinde efle, in utra- cunque fiat geftus. Eo deducor, quia mox in gefiu Grae- corum fophiltarum huic noftro fimili adjicitur etiam utraque vianu. Nec tameu eo magis fero unguem jungi qua dexter eft. Expectat locus felix aliquod critici acumen. et narrantihus. Turic. om, 6t,

102. compreffis. Turic. Ambr. 2. Gnelf. Camp. completis eum VofT. 1. 5. complitis Flor. cum Alm. (cf. 99.). complexis Gotli. cum Votf. 2. Vulgatam commendat §. 94. Modo Flor. non difiiniis. Vofl". 1. 3. indiffimilis. Turic. Camp. omittunt plurimum. Guelf. Eadem pro etiam. Turic. flor. fua g. coii-

410

M. FAB. QUINTILIANI

bus digitis, quo nunc Graeci plurimum utun- tur, etiam utraque manu, quoties entliyme- mata fua geltu velut corrotundant. Caefim

rutuiidant velut cefi. Ex Alm. niliil nifi qiiod omittere velut narratur. Ambr. 2. Guelf. (nifi quod hic caefini) fua g. co?- rutunda velut caefim fcum Gotli. 2. fed liic cefi. Camp. fua g. velut cornu tundunt cefus. J enL fua g. velut currotunda caefini cum Voir. 1. qui corrutenda, et 3, qui corrocunda, et edd, po- fierr. ante Ald. Hic fuo g. velut cornu tundunt caefim cum Vall. a fec. m. et reliquis ante Gefn., nifi quod praeter ipfum et Bad. fua. Gotli. i. fua g. velut cornu tundant caefim cum VofT. 2. Kapp. Noftrum primum in Vall. litura agnovit Ba- dius, Jjrobante Burm. cornu ex fola corrigentium libidine

102. enthymemata — cor- rotundant. RectifTime Gefne- rus ad fidem liuic fcripturae faciendam appellat Juvenalem 6 , 449- ubi matrona jufto doctior curvum fermone rotato Torqueat enthymema. Idem Dionyfii Halic. Xk^iv cr^oyyv- At^v, quam ille et Sjnavixvjv di- cat, et Ariftophanis (Acharn. 636.} GT^oyyvkoi gyjfjLOiTx, quo- rum coliectiones et conclufio- nes ipfo hujus geftus circulo Graeci illi oftenderint; fed vim vocis caefim' mUii qui- dem non fatis aperuit. Quod ego vocabulum utrocunque retulerim, quid ei faciam non reperio. Gefnerus fane fe- quenti fenfui tribuens, quam rationem praeivere Jenfonus, Tarv. et Aldus (non Badius, ut narrat Borm.) fic demum intelligi polTe cenfet, „ quae ,,fit manus Itnior aut quis fit „promittentis geftus ;" caefim €uim elTe extrorfum, quo pro-

jiciatur manus. Haec ita fe habere magnopere dubito. Nec tamen multum proficio ex vetuftiflima verborum col- latione, ubi eft corrotundant velut caefim , et comparatio- nis index particula adverbio caefim affignatur, non verbo corrotundare. Praeterquam

enim quod fanitatis illius et fobrietatis elTe non videtur, Quintilianum decentis , info- lentius hoc verbum fine ali- qua molliendi formula di- mittere , quomodo tandem caefim aliquid corrotundetur^ parum alTequor. Quod aii- quatenus huc faciat, reperio noftrum in enthymematum tractatione caventem , ne ni- mia eorum muititudine ftipe- tur oratio 5, 14» 3o. ubi eft oratio „conclufiombu8 certis „et crebris, et in unam prope „formam cadentibus, concifa." Sic et 9, 4, 126. caefim idem fere eft quod memhratim, Jaiu

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 411

io2imanus lenior promittit et alTentatur, citatior liortatur, interini laudat. Eft et ille urgentis orationem geftus vulgaris magis, quam ex arte, qui contrahit alterno celerique motu et expli- cat manum. Eft et illa cava et rara, et fupraios liumeri altitudinem elata cum quodam motu velut liortatrix manus. A peregrinis fcliolis tamen prope recepta tremula, fcenica eft. Di-

natnm. lenior, Camp. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. levlor

cum Voff. 3. a pr. m. ajjentantur Anibr. 2. (nifi quod adf.) cum Voff. 5. laudatur Tiixic. ( qui et hortator) Flor. Mox urgens Guelf. Carap. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) cum Voff. 2. et edd. ante Stoer. qiio rediit y.oiTrAWTixTog ille nofter Capper, Modo Camp. et folum finc eft. Flor. urguentis (ut et §. 94. Ambr. 2. urguet). Mox Obr. ( non Leid. quoque» ut narrat Capper.) orationis, male ; fed pejus Gibf. geftus. VoIT. 1. 3. vulgari. Turic. Flor. Camp. celeri fine inclii.ica , cum Alm. nefcio an recte. Modo contraJiitur Rufc. folus, fed pei" com- pendium , non Locat. ut refert Burm. Idem error Burm. §. X14. adverfus tribuentis Locatellianae, quod fplialma eft folius Rufc.

103. rara. Guelf. Jenf. (tac. Gefn.) rata cum edd. pofterr. anteBad. exc. Tarv. quimiraa Jenf. defectione verum. Zata Obr, Mox elatain Guclf. ornatrix Goth. (cf. 3, g, 54. et 8, 3, 1 1.)

tamen. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. cum Alm. VoIT. 2, Gotli. et marg, Bafil. tuni Camp. P».eliqui jam. Flor. (a pr. m.) receptat remula. Ambr. 2. item remula cum VoIT. 1.; apparet, quara arte liaec coierint in vett. libris. Turic. Fior. digitis.

revulfo lioc a manu leniore 103. rara . ,,\A elt divifis,

adverbio, non equidem ve- j.fedin co«ca2'Jtfl^e;M"(vocabu-

reor, ut intelligi ea pollit. lum fibi liabeat) „incurvis

Sin£.ulis enim digitorum ge- ,,digitis." Badius.

ftibus percenfendis liic aliquid A -peregrinis — fcenica eft.

de totius manus motu adji- Cavet, ne hortatrix illa, quam

citur, vel inferitur. Interira probat, manus tremorem quo-

quoniam niliil adliuc certi que alTumat ab oratoris di-

hic agnofco, Gefueii circulos gnitate alienum et fcenae foli

turbaxe nolui. debitum, Diiemtio haec a

412 M. FAB. QUINTILIANI

gitos, cum fummi coierunt, ad nos referre, cur quibusdam displicuerit, nefcio. Nam id €t leviter admirantes, et interim fubita in- dignatione, velut pavefcentes, et deprecantes, »o4facimus. Quin comprelTam etiam manum in poenitentia vel ira pectori admovemus, ubi

Camp. digiti. idem poft coier. inferit et. ad nos. Tu-

ric. Flor. ad eos cum Alm. Fleliqui ad os. Noltrum e con- jectura (cf. 96. 97. et mox 105J. Guelf. quihus displicuerint. Camp. quihusdani displicuerunt. Jenf. Tarv. quihusdani displi- ciunt ; correxit Regius. id poft Nam omittit Goth. cum VoflT. transponit Camp. cum Bafii. Gryph. (1536.) Vidov. leniter Turic. Fior. Ambr. 2. cum Goth. VoIT. 2. Jenf. ciim edd. poftcrr. ante Ald. acc. Bad. quem in notaVall. leviter dantem per fphalraa dicere arbitror. Commovent me magnopere auctoritates , nedum cum Piegio ne admonendam quidem lit- terae V reftitutionem cenfeam ; fed praegravat ratio §§. 95. c6. ubi Zet/ter plane eft pro paululum. cf. 10, 3j 2i.

104. Quin. Guelf. Qui cum VofT. 1. in poeni'

tentia vel ira. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. cum Stoer. Chouet. Leid. Reliqui infigi>um(niri quodBad. inconfulto, opi- nor, finum) poenitentiae vel. irae; quod revocanti Gibfouo ipfi fuboluit aliquid de gloffemate fortaOTe hic verfante ; fed loann. quem teftem addit et aliquot edd. auctoritas vicit

jiobis primis inducta efi, re- Francio folis -pvo fcholis pro-

liqui ante treniula interpun- fecto non indigebamus ; quod

cunt, eamque ad fcenica eft fi vicilllm fieret, ingenium

integram faciunt fententiam, erat. Iliud equidem certo

praecifam illam , nec Quinti- non dicam , a fcholis recepta

lianeae fanitatis. Nempequae- utrum fint fchoLie quae rece-

fiverunt aliquod attributum, perint, an Romani rhetores

qnod adderetur manui illi ca- qui a fcholis. Prius tamen

j;^g — rarae — elatae — horta- verius puto, et accepta in al-

trici. Sed eli in hisce prae- tera ratione dicendum fuiCfe,

ceptis imprimis frequentata quod tamen excludebatur ab

noitro ftructura verbi fubltan- illo prope. Gallaeimi fcholas

tivi, de qua egimus ad 9, 5, 1 2. hic provinciales agnofcentem

et alibi. Qualis hic valde ma- fatis probo, nifi. forte graecas

niferta §, loo. Corrigente hic in ipfa urbe notat noitex.

INST. ORATOR. LIB. XI. 3. 4^3

vox vel inter dentes exprelTa non dedecet, Ouid nimc agam? Quid J-ncias? Averfo pol- lice demonftrare aliquem, receptum magis puto, quam oratori dedorum. Sed cum omnisios motus fex partes liabeat, feptimus fit ille, qui in fe redit, orbis, vitiofa eft una circumver- fio: reliqui, ante nos, et dextra laevaque, et furfum et deorfum aliquid oftendunt: in po- Iteriora geftus non dirigitur. Interim tamen velut rejici folet. Optime autem manus a fini-io6

fufpiclonem, qiubus accedunt Goth. VofT. i. 2. 3. non

dedecet. Guelf. Camp. cum VoIT. i, non dec?t. Perfpp. Rufc. n. decedet. Qnod Burm. e notis Badii colligi exliibitum a quibusdam dedijfet narrat, nihil tale in ed. anni 1516., qua fola Badiana utor, notis inflructa, comparet (cf. 76.).

facias. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Reliqui /ac/aOT. Mox aliquem Turic. Flor. cum Alm. Reliqui aliquid. Modo adverfo Guelf.

105. haheat. Ambr. 2. Guelf, Goth. (tac. Gefn.) habet.

Omittunt (jue poit feptimus nobiscum Tuiic. Flor. Ambr. 2.

Guelf. Camp. Goth. Jenf. (tac. Gefn. ) cum Voff. 2. et edd.

ante BaCil. Reliqui addunt. gejium Turic. Flor. Camp. ( hic

et mox dirigunt, ut modo viciirim Vo/T. 1. oftenditur'). Modo

relinqui Flor. Pro velut rejici Turic. Flor. ut rei cum Alni.

velut rei VoiT. 1. i

J06. Optime autem. Turic. O. tamen. Mox Camp. in rfex- tram. Deinde poni nos e conjectura, nam Turic. Flor. Ambr. 2, Guelf. ponere cum Alm. Goth. VoIT. 2. Bern. Jenf. et edd, pofierr. ante Bafil. exc. Aldo, qui deponere cum BaCil. et aliquot edd. ap. Burm. ponitur VoIT. 1. 3. fed iidem modo quoque ponitur, Pieliqui deponi, quorum jam Camp. uifi forte

105. una circumverfio. E reprehenfio ita videtur acci-

feptem hisce motus partibus pienda, ut non fimul et cow

feptima fola (i. e. uiia) vitio- verfio improbetur, quae inter

fa, cum in fe redit orbis (i. e. gefuis eo, ubi haefimus, loco

circumverfio). Circumverfionis §, 100. leceufetur.

414 M. FAB. QUINTILIANI

ftra parte incipit, in dextra deponitur: fed ut poni, non ut ferire videatur: quanquam et in fine interim cadit , ut cito tamen redeat : et nonnunquam refilit vel negantibus nobis, vel admirantibus. Hic veteres artifices illud recte adjecerunt, iit manus cum Jenjii et inci'^022 pe7'et, et depojieretur. Alioqui enim aut ante vocem erit geltus, aut poft vocem: quod eft loyutrumque deforme. In illo lapfi nimia fubti- litate funt, quod intervallum motus tria verba e{[e voluerunt: quod neque obfervatur, ne- que fieri poteft : fed illi quafi menfuram tar- ditatis celeritatisque aliquam elfe voluerunt; neque immerito, ne aut diu otiofa eflet ma- nus, aut, quod multifaciunt, actionem con-

^ormitavi. Pofi; fine ante interim Iterum et Ambr. 2. Guelf. cum Voir. 5. Jenf. (tac, Gefn.) et edd. polterr. ante Bad. cito tuni Camp. nonnunquam et refilit Camp. vel ad artifices Turic. Flor. omiSxs mirantihus. Hicveteres. ^oxdeponeretGoth.JenL cum edd. pofierr. antcGryph. M.od.o manus confenfuYoS. 1.3.

107. In illo. VolT. 1. 5. In illa. Mox quod omittit Goth. metus pro motus Turic. Flor. Camp. neque ohf. neque nobis- cum Turic. Flor. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Camp. nec ohf. neque Ambr. 2. Jenf. (tac. Gefn.) ciim edd. pofterr. ante Bad. Pieliqui nec o. nec. Itcm Turic. Ambr. 2. Guelf. Camp. neque immerito. Rcliqui nec i, Pro quafi modo Goth. (tac. Gefn.) tanquam. Transponit Camp. celeritatis tarditatisque. Ambr. 2. alia quam. Guelf. aliqua. Jenf. (tac, Gefn.) omittit cum edd. pofteir. nnte Aid. divo bis pofito O folus Jenf. per fph. ejfe Jenf, (tac. Gefn.) Tarv. Correxit Regius.

106. veteres artifices. cf. 4» diusque §. z^S» item Plinius 1, 9. 4, 2, 113. Sed artifi- §, 143. 148. Laenas $. i85.

ccs funt praeceptores pronun- quorum tamen duo poftremi ciationis, ut mox §. 112. velerihus non accenfentur. quales fuere Plotius ]Nigi-

1

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 415

tinuo motu conciderent. Aliud elt, quod et^^S fit frequentius et magis fallit: funt quaedam lateiites fermonis percnlliones, et quafi aliqui pedes, ad quos plurimorum geltus cadit: ut fit unus motus, Noviim crinien ; alter C. Cae" far; tertius, Et ante lianc diem; quartus, JSfon z aiiditimi; deinde, Propinquus meus ; et, yld te; et, Quintus Tuhero ; et, Detulit, Unde»o9

log. quod et fit. Turic. Flor. Cainp. et omittunt cum Alm. et edd. ante Bad. manus (pio magis^ Voff. i. 3. latentis f.^erfecutione Turic. Flor. l. f, frequcntius Vofl'- 1. 3. lateif tis f. p. Guelf. Exc. Santen. cum Alm. Gotli. Jenf, et edd. pafterr. ante Gryph. exc. Ald. ad aliquos Jenf. (non Goth* exi'. Gefn.) cum edd. polterr. ante Ald. G. Caefar Camp. et liic et mox. Sufpicor a Qu. fuilTe fine compeudio Gai C. Mox non auditum nobiscum Turic. Flor. Ambr. 2. Gueli. Exc. Santen. Camp. cum VoIT. 1. 2. 3. et edd. ante Bafil. exc. Ald. qui cum reliquis inauditum e Cic. iidemque idem mox, nili quod in Exc. Santen. nulla mentio. propiiiquos Turic. et ad te apti et tuque tu vero (quod pro Tuhero non rarum in Tu- ric. teltatur Ulricus, ut eft 10, 1, 23.) et detulit Turic. Flor, et atte et que tuhero et d. Ambr. 2. ad te et Q. (hoc compen- dium habet Guelf. quoque, fed Camp. praenomen omittit) T. d. Goth. (tac. Gefn.) cum VoIT. 2. fed ex hoc et ante ad quoque refertur, quod abeft eo loco inGoth. Etate ^A Z". d. Voff. 3. et ad te quae T. et d. VoIT. 1. et ad te et^uintus T.d. Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. pofterr. ante Bafil. exc. Ald. Reli- qui et ad te Quintus T. d. Noftrum c iiquidis codicum ve- ftigiis.

107. conciderent. VerilTi- tur otiofae ejfentmanus. Nul-

mam cenfeo Regii v.qttjiv, qui lus tamen codex addicit. leponi volebat concideret, ut

ad manum referretur verbum, loS- magis fallit. Quod

non ad multos illos iu paren- cavimus ad 2, i2, 3., ne la-

thefi latentes; nam ad artifi- tere intclligeretur fallere,

ces veteres fpectnre nemo fanus etiam hic locum habet. dixerit. Altera profecto mi- percu(fiones. cL g, ^, Qi, 7S'

nus lenis mutatio, ut fcriba-

41 G M. FAB. QUINTILIANI

id quoque fluit vitium, ut juvenes, cum fcri- bunt, geltum praemodulati cogitatione fic componant, quomodo cafura maiius eft. Indd et illud vitium, ut geftus, qui in fine dexter elTe debet , in finiitrum frequenter definat. noMelius illud, cum fint in fermone omni bre-

109. ut juvenes. Turic. Flor. Camp. et j. cuni Jenf. Tarv. Modo quodque Turic. Flor. geftuin. Sic Turic. Ilor. Camp. geftus Goth. cum VofT. 1. 2.5. Reliqui geflu.

cogitatione. Sic VoIT, 1. 3. cum marg. aliquot edJ. Reliqni cogitationeni. cornponuut Tiiric. Flor. Camp. mcr- nus fit Goth. Jenf. cum edd. pofterr. ante Gryph. infinite Turic, Fior. pro in.fins. cum Alm. dextrae effe Camp. (cf. i o i.). in finiftram idem cum edd. ante Stoer. exc. Ald. (cf. 115.).

110. fermone omni. Amhr. 2. (qui et modo yVt pro/i«t) Guelf. Exc. Santen. /. omniu cum Bern. quidam Turic. atque (pro ad quae) Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. cum VolT. i. qui oinittit rscipere fpiritum, datque Jioc gejlum. Pro quia fequitur mox qui adquiritur Turic. Fior. Ex Alm. refeitur quia acquiritur. Mox hunc d, Camp. hicmodo, non fupra ; cum BnCil. et Stcph. utrobique dent mafcuiinum cum Cic. cf. Drakenb. ad Liv. Q, 11, 15. nos' ad 11, 2, 43. I. H. VolT.

109. geftum praemodulati eorum quae legimus 2, ii,

cogitatione. Hanc fciiptnram, 4- et 10, 3, iS' 2i. ubi ge-

quam fibi dari cupiebat Ges- ftus ipfe infervire inventioni

lierus» cum veturtilTimi libri cogitur. Sed nifi o-^aj eft

fere praeftent, non dubitavi qui fingitur cogitatione, lion

recipere. ,jlnter commcntan- video, quOmodo dici poflit

„dum" ait ille ,,fcribendum- cafura ejt manus, futuro tem-

,,quc de geftu ad illos pedes, pore. Id tauien fedulo ca-

..adlllas percuITiones, accom- vendum, quod Gefnerus qui-

„modando cogitant; unde fit, dem attendifle non videtur,

„ut componant nonnunqunm, ne coifiponere de alia re di-

,,ficut praemodulati et gefti- ctuni putemus quam de ««.-

j.culati intra animura funt." meris oratoriis. Qui compo-

Eft faiie in altera loci confti- nere, ziullo adjecto accufativo,

lutionc gcftu p. cogitalionem, ufurpet in genere pro lucii-

quod ipfum quoque vcrum hrando, fcrihenJo , is in ma-

poifit viderij fi memineris nifeftum GaiUcifiuuiu incidat.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 417

via quaedani membra, ad quae, fi necelTe fit, recipere fpiritum liceat , ad liaec geftum dis- ponere: ut puta, Novum crimen^ C. Cacfai\ habet per fe finem quendam fuum , quia fe- ' ^ quitur conjunctio : deinde, Et ante hanc dieni non auditiim.i fatis circumfcriptum eft. Ad haec accommodanda manus elt, idque dum io23erit prima et compofita actio. At ubi eam ca-"» lor concitaverit, etiam geftus cum ipfa ora- tionis celeritate crebefcet, Aliis locis citata, aliis prefla conveniet pronunciatio. Illa trans- currimus , congerimus , abundamus , feftina-

ad Georg'. i, 276. accbmviodanda. Sic Turic. Flor.

Canip, ciim Alin. Reliqui commodairda. Mox et pro eft Turic. Flor. Camp. dum erupit erit prima Jenf. Tarv. d. erumpit e. p. Locat. cum pofterr. edd. ante Bafil. qui d. irrumpit e. p. Sed d. eruperit p. Grypli. cum plurimis apud Burm.

111. uhi eam calor. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. (nifi quod e duobus liisce affertur color) Guelf. cum Bern. ut videtur. Omittit Camp. eam. Pi.eliqui u. jam c, eam. Poliremuni omittere narratur Alm. Mox concitavit ^ geftus Turic. Camp, nobiscum. Reliqui concitaverit etiapi g, O^nittit etiam Flor. quoque. Dein celeritatis ecrehrefcct et aliis Turic. Floi". et inferimt Camp. quoque et Alm. [De fcriptura crehefcet vid, Add. ] convenit Camp. ca gerimus Flor. ahundamus v. Not, Exeg. feftinavimus Turic, Flor. liac Jiamus Turic. Flor. cuux Alm. ac inftamus Guelf. cum VoIT. 1. 5. Jenf. Tarv. Bafil. cf. 11, 2, 41. aj[fingimus Camp. infingimus JenL Tarv. infici- mus VoIT. 1. infringimus marg. Bafil. citatio rafopus Flor. citatiores opus Ambr. 2. Mox ouuiia ha.ec fuit quod — matro- narwn gravior omittuiit Volf. z. 3« conwedias in tra^ocdias Turic. Flor.

110. ut puta. Rarior ufus probatum apiid LexIcogr.i-

exempLi inducendi, quem ta- plios videbis.

men aliquot bujus et fcquio- iilque dum erit. cf. 11, 1, 'j6.

ris aevi fcriptyruin lociscoiu- 111. abundamus, „DceIt

Tom. IK Dd

418 M. FAB. QUINTILIANI

nius : liac inframus, inculcamus, infigimus. Plus autem afFectus liabent lentiora : ideoque B-ofcius citatior, Aefopus gravior fuit, quod i^sille comoedias, hic tragoedias egit. Eadem motus quoque obfervatio elt. Itaque in fabu- lis, juvenum, fenum, militum, matronarum gravior ingrelTus eft : fervi, ancillae, parafiti, pifcatores citatius moventur. Tolli autem manum artifices fupra oculos, demitti infra

1 1 2. viotuS quoque. Gotli. motusque. Mox ohfervatione. Itaque Giielf. Exc. Santeii. ancillulae Axnhr. 2.. qnod nefcio ubi inventum recte improbat Badius. ancilliniae Rufc. (non I,oc.it. ut Burm.) Modo militum omittit Guelf. (cf. 73.), ejl autem nute ferviCtimjp. Pro pifcatores Badius malle [e venatu- reSf nihil tanien rautare ait. citatus moventur Flor. (ut fupra VoIT. i. 3. citator Aefopus). intra pectus Turic.Tlor. AmhT. 2. Guelf. Camp. (<jui tres poliremi dimitti) Jenf. (tac. Gefn.) cum Alin. (ex quo et demittere) Bern. et edd. ante Bad. eum petere Turic. Flor. (qui et a ante cap. omittunt) Ambr. 2. Guelf. JExc. Santen. cum Goth. Vofl". 1.2. 3. et edd. ante Ald. exc. Camp. cujus nuilam a Gefneri discrepautem fcripturam notavi.

j,hoc verbum Cod. Colb. ed. brorum nullus praeter ed.

jjPar. Steph. Vafcos. " ( anni Grvph. (i544.)omittitvocem.

1 5.42. omnes)„Gryph. "(1556.) Ficfcius — Jefopus. Cf. intcr

„Colin." (1541.) „Vidov." .ilia Cic. de Or. 3, 26. ubi

(i538') »>^^ certe gloITatoris ille alter eft Aef^pus , quem,

sjvidetur, qui congerimus ex- iit et alias Rofcium, virum

.,p!icabat : iria enim fequen- optimum idem Cicero olten-

,,tia verba totidem prioribus, dit Pro Sextio c. 56. 53.

„11011 quatuorj recte refpon- 11 2. fervi — citatius mo-

,,dent, et opponuntur, ntrecte ventur. «Hinc illeinHeauton-

„Eadius animadverlit." Bur- ,,timorumeni prologo v. 37.

jriaimus. Hanc ego v.qiaiv ve- ,,ferios currens non minus di-

liflimam cenfeo (cf. not. crit. ,,ferte fignatus quam iratns

ad 76.). Badius autena ubi ,,fenex ^ edax parafitus , fyco-

lioc dicat, non invenio ( cf. „plianta impudens » avarus

104, j. Meorura quidem U- „le:io," Gefnerus.

INST. ORATOR. LIB. XI. 3. 419

pectus vetant: adea a capite eam petere, aut ad imum ventrem deducere, vitiofum habe- tur. In finiftrum intra liumerum promove-115 tur; ultra non decet. Sed cum averfantes in laevam partem velut propellemus manum, finilter humerus profercndus, ut cum capire ad dextram ferente confentiat. Manus finiltran^ nunquam fola geltum recte facit: dextrae fe

113. Iit fitiiftrum. Sic Tunc. Flor. c\xm Alin. '(quancruato hic U aii A det in iiomine, diferte non doceor) m fiiuftrani BodJ. (err. Eurm,}. .yin;yZ/um.absc[ue praeporitioiie Canip. a(i finiJtramAmhr, 2. Guelf. cuni Colb. Stoer. et edd.pojterr* aiite Gefn. ad finiftiuin Ald. Reliqui At finifiram. (cf. 109.114.^

■promovetur. Sic Tuiicl Ipr. Anibr. 2. Guelf. cumAlm. (quanquam per compendiuni^ Stoer. et edd. pofteri;.. snfte Gefn. ■prcvehatur Camp. cum IBiOfil.-pjomoveatur A^d. Rg^liqui promovere. Mox adverfantes Turic. Flor. Guelf. Goth. Jenf. (tflc. Gefn.) Camp. pum Alm., Tarv. (cf. 4, i» io._et mox), eum pro cum Locat. Ven. Rufc. /mi iterum humerus Turic. (quanquam liic et umerus) Flfii. J,ini it/sr humerus .Alifi.fi ui' .fter iterum h. Camp. Equidem niiiii liic piaeterj^vjjlg^tmji latere arbitror. dextcram Guelf. Camp. , , .^.

114. geftum recte. Transponunt r. g. Guelf. Gotli. Jent. ( tac. Gefn. ) cum edd. pofterr. ante Stoer. adverfis Turic. Guelf. Camp, cum Alm. (non Floj-. cf. 102.) Jenf. (tac, Gefn.) et edd. ante Bad. Modo dege.rimus Flor. in finijiravi Camp. quod probat Badius nefcio ubiobla^ttm. «tmwioMe Jenf. cuia

adeo a capite eam petere — cum confpirat §. 1 ig. Neque

vitiofum, Cum conRans fit enim credo, 6H7n ita *ire >!otvou

veterum fcriptura , qua euvit potuiire dici, ut intelligeretur

mafculino genere, vindicatur, gejius ; quanquain tale , quicl

eandem adoptandam quidem eft §. go. Petere an ipfufti

non duco, fed quod fuadet quoque recte dicatur, in ueu-

Dan. (vid. ad 6, 2, 11.) euni tram parteni afHrmem. No-

geftuin repetere eatenus fe- ftrae rationi commoJifliiiie

quol , ut reponi cupiam a applicantur fe^ueiitia. capite geftum repetere., ^uo-

Dd 2

420 M. FAB. QUINTILIANI

frequenter accommodat, five in digitos argu- menta digerimus, five averfis in fiiiiftrum palmis abominamur, five objicimus adverfas, five in latus utramque distendimus, five »»5fatisfacientes, aut fupplicantes. Diverfi au- tem funt hi geftus , five fummittimus , five adorantes attollimus, five aliqua demonftra-

'jtiaiie aut invocatione protendimus, Vos AU hani tumiili atqiie liici. Aut Gracchanum

'illttdv' Quo me mifer conferam? in Capito-

cdcl. poKerr. ante Stoer. exc. Ald. et aliquot Burmanno cita- tisi c^wo rmle xeAiit Ohv.five fujjjilicantes Cava^.

.; ,i, 115. geftus, five fummittimus. Omittunt yiW Tuiic. Flor. Atnhr. 2* (qui et modo hio"^ Guelf. Camp. cum Gotli. VolT. 1. 2. 3. et ed<3. ante BaQl. Ineft in hisce multa fcabrities, duam ego fic emendo, meam ralioneni peritis faoile perfua- furus : distendimus. Diverfi a. f. h. g. five fatisfacientes aut fupplicantes fummittimus, five cet. Nec opus erat Pithoeano illo, feuDanielis, invento, ut poft /«/^/ijZ/c. infereretur _/m?ioi-

'jnus... Sed mox qui erant dativi demonftrationi , invocationiy necelTario erant mutandi ablativis, ut haberet quo referretur ftliqua; quod neminem attendiffe valde miror. Nihil fane

'adjuvabant Voff. 1. ^. deinonftrationis aut invocatlonis dantes. conferam? in Capitoliuin , ad fratris fanguinem? an. Sic Turic. (nifi quod iiic fraris^ Flor. Ambr. 2. Guelf. cum Alm. (femel enim fic ponit Burm. , deinde fanguinem redu/i' dat ibi elTe refert, falfo haud dubie) Goth. Voff. 1. 2. 3. (fed et hic Voff. 1. 3. (fuo me mlferant, Voff. 1. quo me vertam dare narrat Burm., turbans profecto aliqua) Vall. Jenf. Taiv. conf. i. C.^at fr. fanguinem madet an Camp. Reliqui c. quo

114. 11 5- dlstendimus —^ lius , five confulto conti*axit fummittimus. vide nott. critt. Qu. (ficut fecit 9, 3, 36.). fivo

115, Vos Alhani tumuli. memoria lapfus eft. Comphi- Cic. pro Milone c. 31. rium fcriptorum fimilem du-

Gracchanum illud. Idem bitationis colorem demonltrat refert Gicero de Or. 3, 56. Vulpius ad Catulh 65, 177. quanquara paulo aliteretube- p. 291, nec noitri immcmor.

INST. OKATOR. LIB. XF, 3. 421

lo^liiim^ ad fratrls fanguinem? ajidomum? Plas"6 eiiim affectus in liis jiinctae exhibent manus; in rebus parvis, triftibus, mitibus breVes; magnis , laetis , atrocibus exertiores. Vitia quoque earum fubjicienda funt, quae quidem accidere etiam exercitatis actoribus folent. Nam geltum poculum pofcentis , aut verbera"? minantis, aut numerum quingentorum flexo

vertam In CapitoHumne? at fr. fanguins redundat. an e Cice- rone, jiibente Rcgio ; Badio recte dubitante. domum?

Plus. Sic fupra pofiti cuin Camp. et edd. ante Bafil. P».e- liqui inferunt matremne ut miferam lamentantemque vidcam et ahjectam itidem e loco Cic.

116. triftihus, mitihus. Turic. Flor. Camp. cum edd. ante Bad. transponunt, quod fequentibus non congruit. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. pro mitihus dant viilitihus, quod corrigit Regius. Sed Camp. voci mitihus praeterea anteponit hrevibus. Mox hrevihus pro hreves Turic. Flor. Guelf. cum Jenf. et edd. po- fterr. ante Bad. exertiores dedimus e conjectura (cf. 76. et 113. ubi Locat. exercito). exercitiores Tmic. Flor. Camp. (liic quidem — ciores) cum Alm. exteriores Ambr. 2. Guelf. cum Gotli. (eir. Gefn.) marg. Bafil. Reliqui extenfiores. Ouod continuo reliqui fubjiciunt funt, abeft a Turic. Flor. Camp. ftihicicnt funt Turic. Flor.

ii6. junctae — manus.Cave §. S^- ^t 94- Qito in genere

complicatas feque invicem quid fcitum ineptumve fue-

apprehendentes intelligas, rit, a nobis definiri vix po-

qupd geftibus adliuc demon- terit. ,,Hunc (numerum) ita

firatis nequaquam conveniat. ..defcribit Ven. Beda, Quum

Sunt fimul geftum facientes ,,dicis quinquaginta , ■pollieem

dextra et finiltra, qua de re ,,exteriori artu inftar Graecae

a §. 114« inde praecepit. ,,literae T curvatum ad pal-

117. numerum — ejflcien- „mam inclinahis : quingenta

tis. Hic quidem geftus plane ,,vero in dextra, quemadmo-

jgitur improbandus ; neque ,,dum quinquaginta in laeva

enim alias numeros expri- ,,facies. Convenit Nic. Sravr-

mentem actionem ab arte „naeus, utcompofitumutrum-

alienam judicat nofter. cf. ,,que edidit in Spicilegio

^22 M. FAB. QUINTILIANI

pcllice eflicientis, quae funt a quibusdam fcriptoribus notata, ne in rufticis quidein "8vidi. At ut bracliio exerto introfpiciatur latus, ut manum alius ultra finum proferre non audeat, alius, in quantum patet longi- tudo, protendat, aut ad tectum erigat, aut repetito ultra laevum liumerum geltu ita in tergum flagellet, ut confiftere poH eum parum tutum fit, aut finiftium ducat orbem, aut temere fparfa manu in proximos offendat, aut

117. vidi. Pro lioc dixi Jenf. Taiv. quod corrigit Regius. Numeiuni Iiic quidem in Vall. primitus nota fignatum fuille tefLatiir Badius , mox quingenarium fcriptum , tandem corri- gendo ad Tulgatae rationem rcdactum ; fe cjuingentos malle. Tn vetuftioiibus libris nihil discrepat fcriptura.

11 3' -^it ut hrachio. Turic. Flor. aut vihratio cum Bodl. aut in h. Gueif. aut ut h. Ambr. 2. Carap, Jenf. (tac. Gefn.) cuiu edd. ante Bafil. err. Burm. qui loann. VoiT. 1. 3. ut lecte noftrae fcripturae tcftcs exhibeat, vereor. aut

a,d lectum. Turic, PJor. aut jectus cum Alm, interdum (pro in tergum) Turic. Camp. cum Alm. confifteret ilor. an Jini' ftrum Turic. Flor. totuni Ambr. a. Guelf. timere Ambr. 2. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. cum Bern. -proximoqus defendat Tu- lic. Flor. faepe fcio faepe venire Turic. Flor. f, fc. venire Jenf. ctun edd. poftcrr. (non Camp.) ante Ald.

5,IIuang. Pe. Poffmus, et cum pe] tinuerint, quae „(1 laxio-

,,lioc- Fabricius p. 16 5. fq. " ,,res elTent retro actae vel re-

Gefnerus. Cf.Fabr. B. G. Vol. „plicatae, nudam partem fub-

7r r^o' 77<^- "°t. Hari. Vol. 8. ,,axillarem oftenderent." pag. 674. finftrum ducat orhem. Elt

Loc illad vitium, quod teti-

11 3- inUofpiciatu latus. git fupra §. 109, ut in fini-

Hoc etiam Quintiliani aevo, ftrum geftus definat ; finis

uLi fane nullifine tunieaaiiii- cnim eft in orhe (^. 105.). cias, potuilTe fieri recte docet in proximos offendat- Hu-

Qefnerus, quia manicae tu- jus ftructurae unum adhuc

ry.oavun^ ad cubitiim , modo exemplum reperi indicante

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 4.23

cubitiim utrumque in diverfum latus ventilet, faepe fcio evenire. Solet efle et pigni, et»'9 trepida , et (ecanti fimilis : etiam uncis digi- tis, aut capite dejiciatur, aut eadem mana fupiiiata in fiiperiora jactetur. Fit et ille lia-

iig. fecanti. Turic. Tlor. fevam cuin Alm. OmilTo mox, quod reliqui Jiabent, intermi, Turic. Flor. fimilis etiarn cum Aim. Mox transponens Gotli. (tac. Gefn.) nnci! etiam. Turic. dicitis. Dein Turic. Flor. Guelf. Camp., ut nos, aut caplfe. Pieliqui inferimt c. Iteni manu fupinata nobiscum Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Camp. cum Alm. Fveliqui manus f Am-br. 2. Guelf. omittunt hahitus — folet cum Vou. 1. 5. qui ipfe in ftatuis Camp. -pretenfo Goth. Jenf. (tac. Gefn. hic tamen, ut fequentes, per ae) cum edd. ante Stoer. exc.

Forcellino Solin. c. 40- in ea (cornua) nffenderit. Sed eft et apud nothum 6, 3, 67. ad fornicem ojfendere.

1 j 9. Solet ejfe et pigra — jactetur. Hic nemo videtur quaefiire, quod elTet fubje- ctum. Nempe omnes manuvi agnoverunt, quod fatctur Ge- doynus, et fane, quoniam uncis aliquid digitis fieri nanatur, vix licet ab hoc fubjectorece- dere. Seutentia tamen ipfa idem valde alienum eft, Prae- terea apparet nequaquam fa- num elfe iocum ; nec falva res elt, fi cum Gailaeo etGefuero „wt eapite dejiciatur" fcripfe- lis. manu quidem fupinaia libris auctoribus reftitnimus, cum editorum manus , nomi- nativns, ferri plane nequeat. Ipfe igitur oltzo x.aivsU repe- tendum elfe cenfeo fubjectum, quod fit «ctjo. Sic eadem.

pronomen eo relatum, nomi- nativimi accipiemus. Con- junctivos dejiciatur, jactetur cum iis, quos dixi, VV. DD. ab ut repeto, quod ante uncii inferendum reor. Quid ta- men ad actionem capite deji- ciendam pj opiie faciant digiti unci, non fatis dixerim [vid. Addenda. ]. Ad fecanti fimi- lis elegans eft Gefneri anno- tatio : ^Tlqiovvt , ferra utenti. „Lepide Hippocrates f. qui ,,auctor eft operis de Diaeta „1 , 9. Alavtq 01 rbv.TOViq to „:;uXcy iTf iooffi , ■/.«< 0 /^kv tX- „v.ti , 0 h\ diS-eSi , ro (xvro tto;- j,80VTs;.** Vocem quae piae- cedit Jupinata GnUneiis, more vel potius niorbo fuo, ex« pungit.

Fit et ille — extendit. „Hunc „habitum five geftura adea j.frequentem in Itatuis n6c ,jipfe cognovi nec a fcriptori-

424-

M. FAB. QUINTILIANI

bitus, qui elTe in ftatuis pacificator folet, qui, incliiiato in liumerum dextrum capite, bra- cbio ab aure protenfo, nianum infefto poUice extendit: qui quidem maxime placet iis, qui

Camp. Alcl, inferte Ambr. 2. omittit Tuvic. -potens o manum hifejte ■pollici Jenf. (tac. Gefn.) Tai v. Voll. 3. protendit Turic. Flor. Camp. curti Alm. placentis qui Turic. Flor. Ambr. S. Guelf. cum VolT. 3.

sjbus tangi mcmini. " Hacc cum a Spaldingio hic adno- tata rcperifTem, artium anti- quarum peritos adii. Sed ne lii quidem talia in ftatuis vi- dere fe meminerant. Mone- bant tamen iidem de cominu- 3ii iila autiquorum fignorum, maxime in manibus , labe, quae multa hujus generis no- bis invidit. Sunt autem in fcriptura etiam quaedam ob- fervatu digna. Infeftum pol- licem aliquoties legimus , nc- que dubitaii poteft, quin ex 16 gladiatoria translata fit lo- cutio. Vid. poetam anony- mum in Antholog. Burm. iib. 3. carm. ga. v. 23. Sperat et in faeva victus gladiator are- na, Sit licet inieiio pollice turha minax. Hinc pollex ita contormatus, etiam ubi miti negotio inferviret, hoc tamen epitheton retinuit. Spectat aiitem huc maxime locus Ap- puleji Metam. 2. p. 124. Elra. 142. Oudend. ,, — fuberectus s,in torum porrigit dextcrr.m „et ad inflar oratorum confor- svmat articulum , duobusque «infimis conclulis digilis cete-

„T0S emincntes porrigens et

„infefto pollice clementer

„fubridens infit." Cui loco

recte admovetur ille Fulgen-

tii Planciadis de Contin. Virg.

p. 1 45. MunCh.' 742. Stav.

,,Itaque compofitus in dicendi

,,modum, erectis in iota duo-

,)bus digitis tertium pollicem

,,comprimens, ita verbis exor-

„fus eft. *' Quera locum du-

riuscule tractavit Gefnerus (iii

Lex. V. Pollex'). Nam com-

primere ex vi ipfa vocis nihil

aliud eft , quam ita contra-

here digitum, ut articulorum

tubera promineant. Unde cla-

rifhme jani apparet, quid fuerit

pollex infeftus. Qui cum in

lenilTima oratorum actione

oftendi folitus fuerit , multo

minus mirum , eundem fuifle

in habitu paciiicatoris h. e.

componentis fua gravitate

turbas popuiares viri alicujus

vel principis vel ducis , qui

terrere etiara malos debebat.

Et hoc igitur aliunde nobis

ignotum difcimus ex hac ipfa

Quintiliani relatione ; qui

eundera in oratoribus habi-

tum ut uimis arrogantem im-

INST. ORATOR. LIB. XT, 3. 425

>o25fe diceYe Jifhlata manu jactaiit. Acljicias licetiao eos, qui fententias vibrantes digitis jaculan- tur, aut manu fublata denunciant, aut, quod per fe interim recipiendum eft, quoties ali-

i2o. Adjicias. Turic. Flor. Ainbr. 2. Guelf. (Iiic quideni ce) adiciat cum Alin. (quanquam liic dnplici I) et edd. ante Ald. exc. Camp. qui Adjiciaut. Mox vibrantis Turic. Ilor. cuni Alm. Reliqui i-ihratis. Sed dicit Turic. dic Flor. pro digitis. Deinde ut manii Turic. Flor. Guelf. fuhlatu Turic. denuncianti Tuilc. Flor. cum Alni. ungnis Flor. Ambr. 2. quatiens Guelf. ungulis C.imp. erigantur Turic. Flor. Camp.

probaffe videtur. — Audacior aittem utique quam pro no- ftri more locutio hahitus pa- cificator : nam illa de anima- libus , bos arator , equus hel- lator , quae vel ipfa in profa oratione rara funt ( vid. Broukh. ad Tib. i, ii, 4^0» non ejusdem plane funt geue- ris. Tamen appofitum illud in genitivum aiiquem defle- ctere conari, audacius etirfm elTet in noftra criticorum quam illud in oratoris per- fona. — Denique pronomen lelativum ter Iiic pofitum in uno fenfu minus fe in noltro, qui ei vitio nos alTuefecerit, gravari, Spaldingius ait. Nam liaec omnia ab illo ad h. 1. p.raeparata erant : executus fum ego : quod ideo monen- dum erat, ne , fi quid in his commillum fuerit, iili impu- tetur. BuTTM.

fuhlata maiui. cf. 2, i2,'q,

i2o. fententias vihrantes.

cf. lo, i,Go. Addit Burman-

nus Petron. c. 1x3- fuaque ad

Petron. c. 47« annotata. In jaculando remittit nos Burm. ad 6, 3, 43. 9, 2. 79.

denunciant. Cave accufati- vo, qui praecedit, jungas hoc vcrbum; quae nihili effet lo- cutio. Tam confueta et pro- pria eft hujus verbi cum no- minibusmala, pericula, iras et fimilia fignificantibus con- junctio , ut per fe folum mi' nandi , mala denunciandi vim acceperit. Vid. Schulting. et Burmann. ad Quint. Dech 3, 9. Sic Cicero in Epift. ad Att. lib. 2. poftquam ep. 20. dixe- rat : Clodius adhuc mihi de- nunciat periculum, ep. 22. de eodem : volitat, furit, nihil hahet certi, viultis denunciat, ■per fe. Etfi ingenii quadani fpecie blanditur Gallaei con- jectura, xeponentis -parce pro hisce, nequaquam tamen mu- tatione locus indiget. Modo ne fiat hic geltus cumridicula fui venditatione, per fe inter- dum recte adhibebitui". Ita per fe Itructum aliquoties vi-

426 M. FAB. QUINTXLIANI

quid ipfis plaruit , iii uiig ues eriguiitur : fed vitiofum id faciuut, aut digito, quantum plurimum polTunt, erecto, aut etiam duobus, aut utraque manu ad modum aliquid portan- isitium compofita. Ilis accedunt vitia non na- turae, fed trepidationis, cum ore concurrente rixari; fi memoria fefellerit, aut cogitatio non fufFragetur, quafi faucibus aliquid obIti{:erit infonare; in adverfum tergere nures; obam- bulare fermone imperfecto; refiftere fubito

cum Alm. quantiim pluriunim. Sic Turic. Flor.

Guelf. Camp. cum Alm. R.eliqui quanto -pl. Mox recte Turic. Flor. cum Alra. item autem duobus Turic. -portandum Camp.

121. accedunt. Turic. Flor. Camp. accidunt. Mox natura Turic. Flor. Camp. trepidatione Camp. cum more Turic. Flor. Ambr. 2. Camp. incurrente Camp. fed memoria Gotli. (tac. Gefn.). copiatio Flor. non adverfum Guelf. quoniam omnia Ambr. 2. Guelf. cuiquae Ambr. 2.

diraus, ut Prooem. tot. op. nem requiro, et interim niliil

extr. 5, 8> 6- 7' 4» 7- 9« ^S- aliud fignificari fufpicor,

Cf, 4» *37' Geltum eundem quam quod vidimus §. Qo.

demonltrat 2, 3, 8' nares — plana manu refupi-

121. cum cre — rixari. cf. vare. Quod enim Gedoynus

§. 56. Sunt hi conatus, fed muci tollendi modum parum

irriti, vincendi /«/rt«t(?rn, quem decentem intelligit, hinc alie-

Horatius appellat ( Sat. i, 6, num videtur; et elt ejus rei

57.), pudorem. Cavc autem verbum proprium emungere,

fenfum a voculayi' ordientem In averfum teigeri videntur

cu™ boc conjungas ; pertinet nares, cum demulcentur manu

ad infonare , quod tenuit Ge- intra vergente et defcendente ;

doynus, reliqui non videntur in adverjum , cum eadem et

attendiffe ; Capper. manifefto furgit et extra tendit. Neque

turbavit. huic interpretationi officere

in adverfum — nares. Hoc credo, quod aliquo recidere

quid effet, nemo quaefivit, deprehenditur nofter, quod

fcilicet fatis per fe manife- jam tetigerat. ftum ; equidem interpretatio- refijttre, cf. 11, 2, 46.

INST. ORATOR. LIB. Xt,' 3. 427

et laudem filentio pofcere: quae omnia per- fequi prope infinitum eft. Sua enim cuique funt vitia. Fectus ac venter ne projiciantur,i22 obfervandum : pandant enira pofteriora; et elt odiofa omnis fupinitas. Latera cum geftu confentiant. Facit enim aliquid et totius cor- poris motus: adeo ut Cicero plus illo agi quam manibus ipfis putet. Ita enim dicit in Oratore, Niillae argiitiae digitoruin^ non acl mnnerum articulus cadens ^ trunco magis toto Je ipje moderans , et virili laterum Jlexione. Femur ferire, quod Atlienis primus fecifleiss creditur Cleon, et ufitatum elt, et indignan-

122. venter. Ambr. 2. vetev. Flor. ■pronunciantur cum Alin. -projiciatur Giielf. ■pronuncient Camp. Mox -pandent Voir. 1. otiofa Tuiic. Flor. viciofa Camp, fuppinata Tmic. Flor. cum Alm. (nifi quod liic fimpliciP), fupinatas Ambr. 2. fufpinatas VoIT. 3. in nuuierunt Camp. articulis Jeiif. (tac.

Gefn.) Tarv.

123. Cleon,et ufitatum eft. Tiiric. Flov. de oneflu fitatum eft (nifi quodFlor. /j tatu). Deon u, e. Voff. 1. (quietmodo ferre) 3. Modo creditur omittit Goth. folus, ut opinor. Guelf. jiolt ufit. eft inferit per alios, mire. indignatos Guelf. cum Gotli. Stoer. Cbouet. Leid. indignatus Vo/T. 1. ct polt Jecet omittunt Turic. Flor. Canip. defiderat etfrons Turic. Flor. Carap. Sufpicor fuilTe d. et Non f. Mox femur. Quanquam nobiscum Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. cumAlm. Voll', 1. 2.3, Goth. Jeuf. et edd. ante Gryph. Reliqui inferunt pedum (quod minimum eft)

laudem — pofcere. cf. 4> 2, errorcm ; minus tamen ^pan'

37. adde 8> 5' ^4- dendo repetes, quod accidit

122. fupinitas. cf. $.69. ei cujus ope ufus eft vir eru-

item 82- indicante Gefnero. ditiilimus in indice Quinti-

Modo pandant cave intrans- lianeo. itivum credas verbum cum inOratore. c. i8>

Geftiero in Thefauro, fed re- li^S- Cleon. Delioccf. nos

tractante ft.uim ipfo fuum ad 1, 10, 18» Hic quoque

428 M. FAB. QUINTILIANI

tes decet, et excitat auditorera. Idque in Ca- lidio Cicero defiderat, JSfon frons^ inquit, perculjfa^ non femur. Ouanquam, fi licet,to26 de fronte diffentio. Nam etiam complodere »24manus fcenicum eft, et pectus caedere. Illud quoque raro decebit, cava manu fummis digi- tis pectus appetere, fi quando nosmet ipfos alloquimur, coliortantes, objurgantes, mife- rantes: quod fi quando fiet, togam quoque inde removeri non dedecebit. In pedibus

nuUa fupplofio ex Cicerone, ubi tamen pedis. Nam

etiam. Sic Turic. FJor. Ambr. 2. Guelf. Carap. Gotli. Jenf. (tac. Gefn. fed prior No?i quoque pro Nam) cum Alm. VoIT. 2. et edd. ante Grypli. Reliqui JV. et. Mox et ante pectus omit- tunt Ambr. 2. Guelf. ; omnia autem interjecta inter manus et manu cum polteriore ipfo deCiderant Turic. Flor. Camp. cum Alm

124. raro. Jenf. rara, correctum Regio , fed folus. alloquimur. Sic Turic. Flor. (quanquam lii adl. et pofte- rior etiam cohartantes) Goth. (tac. Gefn.) Camp. cum Bad. allo- ^uamurBa.iiL F\.eliqui alloquemur. Mox /faf Jenf. cum edd. po» Iteriorr. anteBad. dedecehit. Sic Amhr. 2. decedehitT wiic,

Flor. cum Alm. in quo nofirum agnovit Burm. cf. §. 76. 80. Reliqui decehit. Modo removere Goth. (tac. Gefn.) cum Bad. Bafil. Grypli. ohfervatur Guelf. Camp. cum Obr. dextero Guelf. Gum Bad. Balil. eadem Turic. Flor. Ambr. 2. quorum pollremus deform eft. An primitus afuit eft?

traditur malim prae creditur: 124. non dedecehit. Cum

cf. 10, 2j 20. De femine fc' operae pretium erit tantum

riendo cf. 2, 12, 10. affectum prae fe ferre, quan-

in Calidio. cf. lO, 1, 23. tus eft in illo geftu, ne toga

Locus Cic. eft inBruto c. go. quidem debebit intervenire

defiderat, Nonfrons, cf. not. manui et pectori. Si impro-

crit. bare roIuilTet hanc togae re-

Nam etiam complodere. motionem (v. Not. Crit.) , ta-

,,Quod ipfum levius tamen vien erat inferturus alicubi ia

„eft et temperatius quam fron- hac fententia. ,,tem percutere."

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 429

obfervantur Itatus et incelTus. Prolato dextro ftare, et eandem manum ac pedem proferre, deforme elt. In dextrum incumbere interim *^5 datur, fed aequo pectore: qui tamen comicus niagis, quam oratorius geftus eft. Male etiam in finiftrum pedem inliftentium dexter aut attollitur , aut fummis digitis fufpenditur. Varicare fupra modum, et in ftando defof me eft, et, accedente motu, prope pbfcenum. Procurfio opportuna brevis, moderata, rara.126

^' 125. incumhere. JenT. jjvocunibere cum edd. pofierioiT. ante Ald. recumhere Obr. male. Jed eo quo pectore Flor, Omnla verba a jyedem (§. 124.) ad alteruln pedem, compre- henfo hoc, omittit Guelf. dextera ant tollitur TuTic.Tlor. dextera nt tollitur Ambt. 2. dextra toUitur Camp. dexter aiit 'tolliturGiieli, cum Alm.. et edd. anteBad. dextere a.a.YoK. 'Z, dextre a. a. Goth. dextra a. a. VoiT. 1. iii tanto Turic. Flor. cum AJm. inftando Jenf. cum edd. pofterr. ante Ald. eft aec. viuto Turic. Flor.

126. Procurfio, Camp. ■percufjlo. cf. g, 1, 27. conveni etiam et moderatio Turic. Flor. convenientia et a. Ambr. 2. Guelf. convenit e. et a. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) Camp. cum edd. ante Stoer. exc. Ald, qui convenit et a. , et Par. Vafc. Steph. qui convenit etiam a. Noftrum ipfum Stoer. Chouet. Reliqui conveniens etiam a. fed Obr. interpungens colo poft coniKf male. Ufura VofT. i. g. furo Bern. manilio Turic. Flor. Camp. cum edd. ante Burm. JVIanlio Ambr. 2. Guelf. Burm. et pofterr. mart///a Goth. (tac. Gefn.). Noftrum e Voff.

125. aequo pectore. „Non efTet quod pudicos dedeceat.

„propendente, corpusque iu Jn varicandoBmnxaniius nhle'

,,dextrum pedem proziuiu fe- gat ad Heinf. in Ovid. Art. g,

,,quente." 3og, memorem loci noftri.

ohfcenum, Cavet Gefnerus, 126. Procurfio — rara. Ap«

ne quis pudenda hoc modo pofitorum primum , cpportu-

afpici credat, tecta illa aut na, nttributum facit (cf. mox

tunicis aut certe campeflri- §. 123.), reliqua ad fubjectura

busj fcd iii ipfo motu etgeltu peitiiient, Qui hoc nona^no-

450

M. FAB. QUINTILIANI

Conveniet etiam ambulatio quaedara, propter .immodicas laudationum moras : quanquam -Cicero rarimi incejjimi^ neque ita longum probat. Discurfare vero, et, quod Domitius Afer de Sura Mallio dixit, Jatagere ^ ine- ptiiHmum : urbaneque Flavus Virginius inter-

■'j.. 5. et conftantia.e caufa. cf. Drakenb. a4 Liv. 34i. $3, 2. Epit. 67. de permutatione nominuni. Ad 6, 3, 54. Flor. "Ambr. j . H^anlium , nihil enim notatur. Jlavos Turic. Flor. Ambr. 2. ^of."'-7, -^i 40' "bi Flor. quoqne Jlavom, Aiubr^ 1. non notatur). Flavius edd. a Badio inde , qui hoc e Vall. confpirantibns in vitium Guelf. Goth. Noftrum edd» ante Bad. (err. Burm. ). Illud levius, quod jjerginius Turic. Flox', .Ambr. 2. Gnelf. antifophijte nobiscum Turic. Flor. Ambr. Q,. Guelf. Camp.Gotli. Je^f. (tac. Gefu.) et edd. ante Burm. Piq- liqui antifophifta. cf. 3, 4, 10. vide et Cic. Acad. 2,23. nomi- naxivixm faphiftes, et ad Att. 7, 3. p. 103. a. GraeciCmum in accufativo riraeea ufurpantein ; ilem noftrum 4» x» 7?. Mox ^uod Turic. Flor. Ambr. 2.

verunt, fententiani parum ab- foivi crediderunt ; totamque •turbarunt, cum vix dicturi fint, qualis intelligatur pro- curfio opportuna.

laudationum moras, cf. §. i2i. item Lucian. rhet. praec. c. 21. p. 22. Vol. 5. Pi.tz. ibi- que Gefneri not. Totus iile Luciani libelliis -Labet mul- tam eorum agendi vitiorum inffcctatioueiti , quae nofter quoque j epi eheudit , velut cantandi iufaniam(fupva§. 57. feqq.) c. 19.; motum obfcc- num (§. 125.) eodem c. ((3«- 2i^£ //4ra(p£^wv T^v iruyvjv) ; utrumque c. 15. (f*'tkoi ava/- cyyvTov na< pa§(ff/xa); nec pi- gebit couferre iiuegrum. Jfirt-

rus incejfus fuadetur a Cic. loco modo cit. Orat. <?. 13. De ambulatione agentem-Ho- tonianum demonftrat Capper. ad Cic. pro Rofc. Amer. c. g. p. Graev. i55. Crafli nulla erat frtamZ^K/at/o Cic. Brut. 45.

de Sura JVIallio. cf. 6, 3, 54. Hujuili loco natum fu- fpicor Lomiuem, li vera, ut videtur, quraii Manliortim et Mailiorum diverfitatem pro- bant Manutius ad Cic. pro Plancio c. 5. ^t Sigonius ad Faftos a. 648« Sura certe Man- liorum iion comparet cogno- men.

Flavus llr^inius. cf. gi 3» 53»

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 431

rogavit de quodam fuo antLfopliifte, quot mil- lorjlia pajjiaim declaviaffet? Praecipi et illud»^^ fcio, ne ambulantes avertamur a judicibus, fed fint obliqui pedes ad confilium nobis refpicientibus; Id fieri judiciis privatis noii poteft. Verum et breviora funt fpatia, nec

127. avartamur, Flor. avertamus, Indicativum yw/it Ambr. 2. concilium Camp. Jenf. (tac. Gefn.) cum" edd. ante- Buim; acc. Bip. adverfi Guelf. Jint — fimus Alra. folus MS., cum Locat. et poflerr. ante Leid. tamen iie recedere Turic. Flor. etiam refiliunt Camp. Tarv. Ald. Sufpicor fuilTe enim r. cf. Z, a3> 11-

de — fuo antifopJiifte. cf. Ernelt. ad Sueton. Tiber. ii. Lucianus hac voce aiiquoties utitur, fed figurate, ita ut ad- datur genitivus vitium ali- quod fignificans, velut p^ay ya\ii!dcg Pfeudomant. 43'> "^^^- (f)^; Calumn. c. j6. , ti^ivafjii- Twv Philopf. c. 39- Proprie geminum ufurpat 'vocabulum «vTiVsj^vov Saltat. c. 84« Ca- lumn. c. 2.5 idem et Grego- rius Nazianzenus, cujus loca profert Crefollius in theatro ihet. 5» i4-

127. ad confilium. cf. 4> I, 2l.

Id fieri — non fioteft. Quia unus tantum judex elt in ■privatis judiciis. cf. 8> 3j i 4« 5, 10, 115. Hisce enim lo- cis, praefertim fi adjungas Plin. Epp, 6, 33, 9, plane ap- paret, uon magis cum priva- tus judex , quani cum priva- tuin juuiciuin dicitur, on.uieiu

excludi centumviralium judi- ciorum mentionem. Tenen» dunii id quod monuimus ad 1. 5 > . caufam privatam agi poITe et apud centuiriviros et in judicio privato , quod im- primis Ciceronis verbis Orat. 21. probatur memorantis ftil- licidii caufam , quae tamen ipfa eft inter centumvirales illas de Orat. 1, 58« Qui no- Aro clt privatus judex, 15 Juris fcriptoribus dicitur pe- dansus , ( cf. et ii, 1, 44- )• Ceutumviralia, quorum fcena in bafilica Julia inftruitur, judicia habent fane talium praeceptorum obfervationem ; fed non iis folis profpicien» dum erat. Hoc privatarum. caufaruni et privati judicis dis- crinien qui probe tenuerii, is Siccamae (de Judicio CVii ali ed. Zepern. Hal. 1776. 8« p. 24.) fentcntiam juILis linu- tibus circuuifcribeu

432 M. FAB. QUINTILIANI

averfi diu fumns. Interim tamen recedere fenfim datur. Quidam et refiliunt, quod eft

'£8.plane ridiculuni. Pedis fupplofio, ut loco eit opportuna, ut ait Cicero, in contentionibus aiit incipienclis ^ aut finiendis : ita crebra et inepti eft liominis, et definit judicem in fe convertere. Eft et illa indecora in dextrum ac laevum latus vacillatio alternis pedibus in- fiftentium. Longiirime fugienda mollis actio, qualem in Titio Cicero dicit fuilfe, unde etiam faltationis quoddam genus Titius lit appella-

»29 tum. Repreliendenda et illa frequens et concitata in utramque partem nutatio, quam in Curione patre irrifit et Julius , quaerens,

128- aut finiendis. Turic. ut f. Mox ut fin. fit acrehra TloT.f.fic et crehra Camp. ac levem Turic. Flor. a. laevom Ambr. 2. ( cf . inodo 126.) ha^ilatio Turic. Flor. cum Alm. fed liic duplici L. cjualem initio Cic. Turic. Flor. tutius fit Ambr. 2. Gvielf. Exc. Santen. Ab Aldo inde ante Burm. edd. Tilyo'-' Tityus praepoftere (ut et 6, 3, 71.), nullus MS.

1-^9. liepr. et illa. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. 21. j?/t, f. .Camp. Reliqui il. eft et i. Mox mutatio Guelf. Gotli. j(tac. Gefn.} Camp. Curione praetore Guelf. cum marg. BaXil.

Julius. Sic Ambr. 2. Guelf. Goth. (tac. GeCn.) cura Voff. 1. 2. 3. Vall. Bafil. (fed liic et C. J.) Fieliqui Junius, quod cum optimi dent Codd. eo devenio fufpicionis, ut Qu. ipfe aliquid tuibaverit, librarii autem e Cicerone correctio- nem petierint. et ante lioc nomen omittitCamp. inluftre relo' queretur Turic. (liic quidcm divifim in /.) Flor. itt lunt relo- jjueretur Ambr. 2. i. lintere l. Guelf. e i. l, Goth. (abeiiante nota Gefn. ad declamaffet §. 126.) Camp. cum VofT. 2. Vall. JBad. et aliquot edd. apud Burm. : quod e Ciccrone affura-

Quidam et refiliunt. cf. not. plofio pedis in Craffo Cic. in

crit. Brut. c. 43. De faltatione cui

123. ut ait Cicero. de nomen T/fi«J c. 62, ibid. Orat. 3, 59. non crehra fup- 129. iii Curione patre^^

INST. ORATOR. LIB, XI, 3. 433

qiiis in lintre loqueretur? et Sicinius: nam cum, aflidente coUega, qui crat propter vale- tudineni et deligatus et plurirais medicamen» tis delibutus, multum feCurio ex more jactaf- fet, Nunquam^ inquit, Octnvi^ collegae tuo gratiam referes^ qui niji J uijfet^ hodie te ifiic mufcae comediffent, Jactantur et liumeri:i3o quod vitium I)emoftlienes ita dicitur emen- daffe, ut,cum in angulto quodam pulpito ftans diceret, liafta liuniero depeiidens immineret: ut, 11 calore dicendi vitare id excidiHet, offen- »o28fatione illa commoneretur. Ambuiantem ioqui ita demum oportet, fi in caufis publicis,

tum ; nec pTaeftare ad fenrentiam videtur. et Slci-

nius. Sic Turic. Flor. Ambi'. z, Guelf. (Iiic tamen fciinuT, Goth. fcinius cum VoIT, g. an 2.?) Camp. cum Goih. et edd. ante Bafil. Reiiqui infeiunt C. Mox adfijcentem Turic. Flor. ( liic poliyi infeiit /). medic. delibutus. Sic Tuiic.

Flor. Ambr. 2. Guelf. cura Alm. VoDT. i. 2. 3. Reliqui infe- lunt propter dolorem artuum e Cicerone ; luale. plurihus deli- hutus m. propt, dol. art> multum Goth. (tac. Gefn.) Camp. nifi quod hic plurimis. Mox Numcjuid Camp. referres Flor. tei- ftice Flor. Ambr. 2. transponit Goth. (tac, Gefn.) iftic te.

130. Jactantur et humeri. Turic. ac tantu et umeri. Pro vitare id Burmannum tentantem v. ictum nequaquam probo. oportet, fi in — judices, quod. Sic MSS. mei omnes et

Jalius '— Sicinius.cLCic.^Bivt. cum abactus ille mufcaruni

c. 60. unde ha^-c cxprefTn, tam apud Cic. <juam apud

quemque confulendo intelli- nofbum fiat iplo corpore va-

ges, <jua occafione affuerint cillantis Curionis, ftque

in concioneconfules Cn. Octa- etiam acrior jocus, fi. totus

vius et C. Scribonius Curio. Iiomo flabelli inllar fuifle di-

Uihil cgo hic transponendi catur, non tantura gefticulan-

medela fauandum aibitror, tes ejus manus. qualem tentat ; celeberrimus

Schneiderus ad locum Cice- 130. Dsmofihenes — - dici-

roiiis(p. Weael.XXXyiI. fq.), tur emendaffe. cf. §. 63.

Tom. IV, E e

/^34 M. FAB. QUINTILIANI

iii quibus multi funt judices, quod dicimus,

quafi fingulis inculcare peculiariter velimus.

»3illlud vero non ferendum, quod quidam, re-

cJd. autc Gvypli. cum Alm. VofT. 3. Reliqui fi ante quod. clemurn inreruiit: fed nullus MS. boc dare putandus eft, Vajis fingularis inculcare -pecuHaii Turic, Flor.

151. llluil vero non ferenduvi. Turic. Flor. Amb)'. 2« Guclf. I. non referendum cum Jenf. (err. Gefn.) et edd. po» ften'. ante Ald. I. vero referendum Camp. cum Goth. VofT. 2. Vall. l. vero non referendum Ald. /. vero refellendum Bad. Bafil. cum aliquot Burm. /. non ferendum ex Alm. VoIT. 1.5. refcit Burm. Videtur noflra efle e vera viri alicujus docti conjectura. rejecta numerum toge Turic. Flor. dextera Turic. usque lumhos Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. Goth. Jenf, (tac. Gefn.) cum Tarv. Ald. Ubi fine praepoCitione ftruatur usqne , nid cum loca, quo perveniendum fit, demonftrantur, non memini me animadvertcre. reauxerunt ut finijcra Turic» Fior. Camp. cum Alm. VoCT. 2. Goth. et edd. ante Gnph. ' exc. Ald. geftu Ambr. 2. cum VoIT. 1. fpacientur et fahulentur Camp. cum Bad. Bafil. (non Locat. ut Burm.) laevam exftrin^ guere luxic. l. cxtinguere Ilor. longus dextra Flor. moneo quoque ut id quidem Turic. FloT. cum Alm. nifi quod hio line ut, moneor unde n. i. q Ambr. 2. cum Vofl. 1. ut vide- tur. moneo quoque u. ne i. q. Camp. moneor ne i. q Jenf. cum cdd. pofierr. nnte Ald. qui moneor quoque u. n. i, q. fedTarv. inoneo. Nihil extundo.

131. lll*d vero non feren- fcriptori legitimum modo in«

dum — odiofum. Hic primum ter ambulandum loquendi

quidem objicitur difEcilis illa ufum docenti fuccurrebat. Ei

togae ratio, quam ut totam vitio nunc praepoftera fini-

expediat, a nemine expectari flrae nianus nudatae et exer-

polfe exifiiruo; quanquam tae gefticulatio accedit. Toga

-.tliquot VV. DD. niliil dubi- igitur, quae finiiira, minus

latiouis reliquilfe fibi vifi actuofa illa et vibrante, fufii-

fsmt. Noflra taiuen verba fa- neri debebat(cf. §. 141.), jam,

tis, opinor, alfequimur. De quo liberiox fit manus ipfa,-

indufiria liic togae mentio in humerum CiniftrTmr tota

non fit, fed levitas ilhi atque rejicitur ( cf. $. 144.), dum

irreverentia notatur fpatiandi reducendo ad lumbos finu

CLmulque fabuliindi, q^uae Jextra occupata corpori ap-

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 435

jecta in humerum toga, cum dextra Iinum us- que ad luuibos reduxeriint, riniftni geftum facientes fpatiantur et fiibulantui': cum eliam laevam reltringere prolata longius dextra fit odiofum. Unde moneor, ut ne id quideni transeam, ineptiflinie iieri, cum inter moras laudationum aut in aurem alicujus loquun- tur, aut cum fodalibus jocantur, aut nonnun- quam ad librarios fuos ita refpiciunt, ut fpor- tulam dictarevideantur. Inclinari ad judicem,i32 cum doceas, utique fi id, de quo loquaris» fit obfcurius, licet. Incumbere advocato ad-

132. fi id. Tuiic, TloT. fuis. Mox licet nobiscum Tujic, Flor. Camp. ut et Alm. decet reli<jui. diveifis Goth. (eir.

plicatur nec quidquam gefius peragit; quod quam Ilt alie- num et indecorum, eo impri- mis apparet, quod ne ea qui- dem , quae et lemper et ma- xime agfendo infervit dextra ( cf. 5. 1 1 4- ) ^"® ullo laevae minifterio probatur aut pla- cet. Sinus quidem reducitur hic, non deducitur , veiut a Caefare jamjam morituro (Sueton. c. Q^-) , dum a me- iliis genibus retractus, in la- tus congeritur atque alleva- tur, ubi aliricta dextrae ap- prekenlione conlinendus elt. Hoc elle videtur quod in laeva reftriiigcre raanum ap- pellat nofter, ufu verbi fane non ita frequenti.

Unde moneor. Haec fi elTet manifeXta Jibrorui)i fcriptuxai

fatis facile intelligeretur ; etCt paulo infolentior eft oratio, quod ait fe inue, quod modo reprebendebat , moneri, ut protinus alius quoque vitii notationem fubjungat. Sed fortaffe aliquid latet in iis quae luc turbantcodices. vid. not. crit.

fportulam dictare. Servis fuis librariis imperant prae- bendam effufis hisce laudato- ribus fportulam. Remittit nos Gefncrus ad Plin. Epiltt, 2, 14» 4* »iii media bafilica — „tam palam fportulae quam „in triclinio dantur." Notj^, fportulaium petendarum tur» pitudo, telie maxime Javenal© Sat. I, 117 — 26.

132. Incumhere advocata, Structurara attende e( cf^ 9«

Ee 2

436 M. FAB. QUINTILIANI

verfis rubfelliis fedenti , contunieliofnm. Re- cliuari etiam ad fuos, et manibus fuftineri, nifi plane jufta fatigatione, delicatuni; ficut i53palani inoneri, excidentis, aut leofere. TSam- que in liis omnibus et vis illa dicendi folvi- tiu", et frigefcit affectu'^, et judex parum fibi praeftari reverentiae credit. Transire in di- Terfa fubfellia, parum verecundum est. Nam et CalTiusSeverus urbane adverfus hoc facien- tem lineas popofcit. Et fi aliquando conci-

'Gefn;) a priina inann. in fedente coutumelwfum eft recl, Flo» lil, Sant. fedenti jtnn cont. Tnric. ciim Jenf. ct eild. poflerr. :nite Bad. Poft cont. inferunt efc plerique, nec taiuci) Turic. Ilor. Anibr. 2. Guelf. relinctri Turic. Flor. relinari Ambr. 2. Jncliiiari Cimp. fatigatione. Sic marg. Bafil. l\eliqiii/rt^i-

^utio cji , nifi quod a Jenf. inde ante Ald. omittitnt eft acc. liafil, d^'li^atuui nifi joalani Turic. I Jor. d. fuerit p. Obr. cxcedenlis Camp.

133. et vls -^ folvitur. Flor. et illa tuas de folvetur, Fateor displicerc mihi receptam , cum vis illa parum accom- modalc dicatur , quippe de qua nihil neque hic fneiit dispu- latuui iicqu« ita vulgo jactctur, ut pronomcu illa locum rectc tueatur. Qiiid infit Floi'. fciiptui ae , cui niliil fimile iu Turic. aut Aim. , iion exputo. e. v. i. d. refolvitur Camp. eum Voff. 1. 3. ct edd. antcBad. frigefcit et adfectus Amhr.2, revarentia Turic. Flor. Ambr. 2. C et feverus Turic. Flor.

facientem lineas. Sic Turic. Floi'. Ambr. 2. facienteni' lineaniGucli. faciontes lincasVod. ^. Fi eliqui facientes lineam. iMox coiicilatetur nunquani Turic. Flor. concitare iter Goth* (lac. Gcfn.)

3, 1. pro qua vetuftior eft hic tem lineas -po-pofcit. Quae hic

5. go. 125. advcrfa fuhfellia diciintur, lineas effe in am-

funt 6, 1, 3g. item adverfarii pliithcatris , ferreas cas fedi-

5» 7» 32» fed ct diverfa mox lia dirimentcs , fatis perfuaGt

5. 133. De excidente \idie 11, Gefncrus ct ad iiortriiui locum

2, ig. et in Thefauro iiemque ad

»33. adverfus hoc facieu' Varr. R. Fv. 3, 5, 4. Ne igi-

INST. ORATOR. LIB. XI,

437

tate itur, nunquam non frigide rcditur. l\Iulta«34 cxhis, quae praecipinius, niutari necefle eft ab iis, qui dicunt apud tribunalia. jSani et vultus erectior, uteuin, apud quem dicitur, iwgfpectet; et geftus, ut ad eundem tendens, ela- tior fit, necefl.e elt; et alia, quae occurrcre, etiam me tacente, omnibus poITunt. Idem- que ab iis, qui fedentes agent. Kam et fere

134. ^'Tulta ex his. Turic. ex iis (oni. JMuIta) ciiin Alni. et ex iis Flor. multum e. iis Ainbr, 2. Giielf. E.kc. Sauten. Gotli. ( tac. Gefii. ) cum Vofl". 1. 2, 3. Et multnui e. his Camp. e quo et Obr. his an'umflmus. -praecepimus Turic. FIoT. Guelf. Obr. viutare Ambr. 2. Guelf. Goth. (tac. Gefn.J cura VofT. 3. dicunt animalia trihunalia Flor. cum Alm. fpectat Turic. Flor. Camp. (quorum hic motlo ,,et cum"). Mox ut nnte ad omittuut Guelf. Goth. occurfe Flor. oc' eurrentes Goth. (tac. Gefn.). INIoJo pro quae Jenf. quoqua cum cdJ. nute Bad.' agent. Sic Turic. Flor. Cnmp.

cura Goth. Vofi'. 2. et edd. «nte Grypli. exc. Alcl. Reli- qui a^unt. Vocem omittunt Ambr. 2. Gnclf. nec male. jit lis in Camp. idem inipetus Flor. Ambr. 2. Guelf.

tur in alicn.i fubfellia irrum- peret is, qui riJeb.-tur , pa- tronus, in juJiciis quoque li- neas pan£;i inlht Calhus. Gui lationi cedont quae Salmalius probat in Exercc. Plin. p. 64?. de linea undc evolabanl cur- fores: cf. Pierf. ad Moer. p. 104. Anparet autem jocura femel coniectum in aliqua, quam Cafllus agerct, caufa, non vero improbatum ellemorcm, qui vulgo obtinuerit; quare xecte fingularem tuemur ja- cienttm. Sic participiis iioc numero , nec addito nomine fubftantivo, tuitur nofler 6, 3, 62. 64. 66. gg. 90. Tanto

impetu ag^entem Calmm de- monftrat Sencca pater Con- trov. 5, ig.

fri^ide, cuni lifu auillcn- tium. cf. 5, 7, 26. Sic fiy,i' dijfime 6, 1, 59.

1 54. apud trihunalia. Afcon» Ped. in Divin.-'.t. p. 34. ,,a ,,fuhfeUiis, non a tribunalioTiS, „Sunt enim fuhfcllia tribimo- ,,rum , triumvirorum ,. quae- .jftorum, ct huiuscemodi mi- ,,nora iudicia exerccntium, „qul non in fcllis curulibus ,,ncc trihunalihus, fed iu lub- „feHiis confidib.int." Cf. 156. fedentcs. cf. 11, J, 44»

438 M. FAB. QUINTILIANI

fitlioc in rebus minoribus: et iidem irapetus actionis ei^e non poflunt, et quaedam vitia

>35iiunt necefTaria. Nam et dexter pes a laeva ju- dicis fedenti proferendus eft, et ex altera parte multi geftus necede eft in finiftrum eant, ut ad judicem fpectent. Equidem plerosque et ad fingulas fententiarum claufulas video af- furgentes, et nonnullos fubinde aliquid etiam fpatiantes: quod an deceat,ipfi viderint: cum

i36idfaciunt, non fedentes agunt. Bibere^ aut

135. fedenti. Guelf. Camp. fedentis cum Gotli. Jenf. CeiT. Gefn.) et edd. ante Burm. exc. Stoer. Cliouet. Leid. Sed Bip. iterum fedentis. Nobiscura faciunt Turic. Flor. Ambr. 2. Verba et ex altera — neceffe eft abfunt ab Ambr. 2. Guelf. ut ct Voff. i. ^. finiftrum erant Tior. clau- fulas fententiaruni Turic. Fior. Guelf. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. ante Gryph. quod placet ob infuavem vetexis ftru- cturae fonum. affurgentes, ct. Sic Alm. affurgenti f

et Flor. adfurgenti funt et Turic. Reliqui affurgentes fihi et. Apparet, quo errore natura alienum »ifiud primum /arat, mox fibi.

156, Bihere. Flor. vivere. cf. 7, 2, 48« froferre Guelf. Exc. Saiiten. potius quani m. quam Turic. Flor. -potius m. tjuani Guelf. et continuo omittit Camp. conceptum Goth. (tac. Gefn.)

1^5. dexterpes — proferen- et proxima Ilc Tefingcre: num

dus efi. Hoc deforme elle di- fedentcs agant? Subauditur,

cebat §. 124. et commodifllme quidem : ,,id

geftus — in finiftrum eant, ,,faltem teneo, nequaquam fe-

contra praeceptum §. 114. „dentes eos agere, cum id fa-

aliquid — fpatiantes. Simili ,,clunt.*' Quod expreffit Ge-

ufu aliqnid pofuit 2, 10, 10. doynus. ,,paululum «//^u/tf inclaniarp."

ipfi viderint: cum. Niliil 156. Bihere •— ahfit. Tan-

liic difficultatis , qiiare infc- tae dementiae e^cemplum fibi

rere velis et cum Burmanuo, ipii oblatum iii templo S.

INST. ORATOR. LIB. XI. 3. 439

etiam effe iiiter agendum, quod multis moris fuit, et elt quibusdam, ab oratore meo pro- cul ablit. Nam fi quis aliter diceudi onera perferre non poITit, non ita miferUm eft non agere, potiusque multo, quam et operis et hominum contemtum fateri. Culius non elt»37 proprius oratoris aliquis, fed magis in oratore losoconfpicitur. Ouarefit, ut omnibus lioneftis debet effe, fplendidus et virilis. Nam et toga, et calceus, et capillus, tam nimia cura, quam negligentia, funt reprehendenda. Eft aliquid iii amictu ; quod ipfum aliquatenus tempo-

157. in oratore. Ambr. 2. in ora ctim Jenf. VofT. 5. iit hora Guelf. cum Cod. Boiig.irfii apud Salm. Exerc. Plin. p. 328- B. in ore niarg. Bafil. mora VolT. 1. more Leid. Burm, niarg. Chouet. ut omnibus. Sic Turic. Flor. Camp.

Reliqui inferunt in; fed Guelf. confpicitnr ut fit in omuihus, praepoUere. Mox honeftas Floril. Sant. quod liorum parti- culam exliibet, liac fola voce mutata. viridis Turic. Flor. negligentiae Ambr. 2. Guclf. contentione Guelf. Nani et ve- terihus Turic. Flor. Camp. hreves jyufillos fuerunt Flor. cum ALm.

Dionyfii prope Lutctiam te- modc aulem Almelovenus ad

Itatur Burniannus ad h. 1. ubi partes vocat Athenaci lo-

is qui parentabat duci Bituri- cum i. p. 21. c. ubi Cal-

gum bis vino os coilucrit in- liftratus, Ariftophanis Gram-

ter orandjim. matici difcipuius, dicitur in-

137. omnihus honeftis. cf, "cufalTe Arifiarchi in amicien-

11, 1, /)2. do ncgligentiam, (f)i^ovTo; rt

Eft aliquid in amictu. „Mo- v.xi tou to<outou xf 0; xa<58i'ac

,,mentum aliquod facit ad i^iraatv. Amictus, ut notum

„ commendandum oratorem cft , proprie pertinet ad to-

j.modus injiciendae humeris gam , ciuu induatur tunica et

„togae; fed in hoc ipfo, quid quidquid interius membra

„ deceret. aliis aliter tempo- tangit; „Tibu8 judicatum eft." Com-

440

M. FAB. QUINTILIANI

rum coiiditione iimtattim eft. Nam veteribus iiulli liiius: perquam breves poft illos fue- »58runt. Itaque etiam geltu iiecelfe eft ufos elfe in principiis eos alio, quorum brachium , fic- ut Graecorum , vefte continebatur. Sed nos de praefentibus loquimur, Cui lati clavi jus

^

*38' ^ifos. Tnric. Flor. vox cum Alm. principi eos Turic. Flor, aliquoruvi hracliium Ambr. 2. Guelf. (ex Exc. Santen. alioquorum conrinuatum) cnm Jenf. folo ; nifi quod a pr. m. Vall. ita dediffe creciibile eii. vpfles continehantur Guelf. cwi- lati clavius Flov. cui laticlavus Gotli. ( err. Gefn. ) cui latus clavus Vofl. ii. me quidem incredulo. genua lavium pojterio- rihus Turic. Flor. g. levium p. ex Alm.

i38' '" principiis. In pro- oemiis modo haec agendidif- ferentia: nequc enim pro- grefris longius oBerant angu- ftiae togarum ; quippe qui, ardentibus jam omnibus, in humeros veltem rejicerent. cf.

144. 45- 49-

quorum hrachium — conti' nehatur. j,Cicero pro M. Coe- ,,lio c. 5. Nohis quidem oliiii 3,annus erat uuus ad cohiben- ,idum hrachium toga conftitu- „tus. Loquitur do piimo in jjforum aditu. Seu. Exc. Contr. „5, 6. Apud putres noftros , t,qui forenfia Jiipendia aufpi- ,,cahantur, nefasputahatur hra- „chium extra togam exferere." Gefnerus.

ficut Crraecorum. ^Aefchi- Mnes in Timarch. p. 174. B." (^p. 4, 23. Steph.) ..Oi-Vw;

,,vot q^^Togig, 6 Heji/viX"); y.&i 6 sj©s//<90kA-^5 y.ai 0 'Aj'?£'0>}S> —

,,Mgs o 'Jvvi 'ravTsg tv eS^Ei ir^«T- „rO[ASV, ro tyjv ysl^x s^w a^ov- „r'ci Aiysiv , roTS roZro S^ccaii j,T£ " [edd. ri, recte] ^ihiase „stvcxi , ntxi euka^oZvro avro fftr^ixrTsiv' ac provocat dein- ,,de ad Solonis Salamine Ita- jjtuam, in qua «vaxsira/ ivrog „r>)v X*^?^ aj^wv." Gefnerus. Niiniium hic mos erat in an- liquiori Graecia frugi homi- num in omni vita, ut apparet e fcriptorum locis ad illum Aefchinis allatis a Tayloio : qui cum Quintilianum infra i2, 10, 21. de antiquis ora- toribus Atticis eadem iterum praedicantera ,,per ti"anslatio- „nem " ad ipfius eloquentiae frugalitatem fpectare putat, neque noltrum hunc locum ante oculos habuit, neque ipfa quae tractabat fui orato- lis vf iba bene perpendit.

i38' *39' ^"' ^*"^' clavi — — cinctis fummiffior. Hic lo-

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 441

non erit, ita cingatur, ut tunicae prioribus oris infra genua paulum, pofterioribus ad me-

•us ab omnibus, qui de re Veftiaria et maxinie de utro- que clavo fcripferunt, ad par- tes vocatus varieque tractntus eft. Proltant autem hae Aldi P. F. Manutii, Oct. Ferrarii, Alberti Rubenii, differtatio- nes in voiumine Thefauri Graeviani fexto, cui ipfe et- inm Graevius nonnuUa huc potilTimum facientia praefa- tus eft. Alberto autem Ru- benio illud imprimis acce- ptum debetur, quod de na- tuia clavorum illorum certio- res hodie fumus. Conftat onim nunc quidem inter o- mnes.clavum fuille lineam (ive virgam purpurei coloris ita tunicae intextam, ut a fummo pectore ad imam oram de- fcenderet: deinde, latum cla- vum nonnifi unum fuiffe in niedia tunica, cujus loco, qui- bus jus lati clavi non eHet, equites , duo angufios gere- bant. Nam ceterorum, qui- bus ne angufti quidera clavi jus elTet, ratio liic quidem nulla haberi potuit. Jam cura Quintilianus noflro hoc loco cincturae in tunica anguAicla- via rationem det, et mox lati modum praecipiat hunc ,, ut ,,fit pauliun cinctis fummif- ,,fior"; ipfa fcntentiaruni fe- lies jubere videtui-, ut cinctis liis pro ablativo habeamus, qui a comparativo pendeat.

Quod fi tcnemus, ex hac ciit' ctorum oppofitione manife- Ilum lit , tunicam laticlaviam cingi folitam non fuilTe, ut cum faltu aliquo latus ille cla- vus dellucret. Quae ratio con- firraatur loco Suetonii notif- fimo de Caefare, c. 45. „Ufum ,,enim lato clavo ad manus „fimbriato, nec ut unquam „aliter quam Juper eum cin- „geretur et quidem fluxiore „cinctura. Unde emanafle Sul- ,,lae dictum, optimates faepius j.admonentis, ut male prae- „cinctuni puerum caverent." Latum clavum ad manus fim- briatum omnes recte intelli- gunt de tunica laticlavia ma- nicata, quae fimbrias habue- rit in manicis. Hanc igitur tunicam, praeter morem, in- cinxilTe Caefarem, ex hoc loco, collato praefertim Quintilia- neo, nemo non intelligeret : nifi accederet tertius etiam Macrobii Saturn. 2, 3., ubi raemorata Caefaris ,,praecin- jjCtura" fubjicitur : ,,qui ita ,,toga praecingebatnr , ut tra- „hendo laciniam vclut mollis „incedcret : adeo ut SuIIa tan- „quam providus dixerit Pom- „pejo : Cave tibi illum pue- „rum male praecinctum." Hic itaque locus anfam dedit non- nuliis, maxime Graevio inno- tis ad Suctonii 1. 1., ut de einctura etiam to^ae cogita*

442 M. FAB. QUTNTILIANI

dios poplites usque perveniant. Nam infra

jent, quae proprio vocabulo ■praecinc^ura dicta fit. Eam fieri putant illo , quem mox Quii.tilianus nipmorat, veltit halteo. Quoti fi aiimittijnus, cinctls in noilio loco accipi etiam polTit pro dativo , ut praecipiat Qu. eam lati clavi longitudinem , qua, poft fa- ctam praecincturam iilam , •paulnm JurnmiJJior Gt h. e. aliqiiantum infra (inum pro- pendeat. Mihi tamen de ullo togam incingendi moie, prae- ter illum, qui dictus eft cin- ctus Gabinus, nondum perfua- [um eft, prfleciMctamque, juxta ac Ferrarius, eodem quo cin- ctuin Iigniticatu dictum exi- Itimo. Certe illud vocabu- lum non, utGraevius ait, fem- per de toga ufurpari, mani- feftum eft (id quod Ferrarius contra Riibenium jam tetigit pag. Thef. Graev. 1145.) ver- bis Pedonis in elegia de Mae- cenate, quibus discinclum Mae- cenatem praefert bene piae' cinctis, eidemque tiibuit tu- nicas folutas, in quibus apud Senecam quoque Epift. 114. incedit, ut et Maltliinus ille perfonatus apud Horatium Sat. 1, 2, 25. „ demiffis tunicis." Nec temere cuiquam credam, j.altius ac nos Praecinctis ,,Tmum" cum fcriberet Hora- tius fSat. ), 5. 6.), ante ocu- los habuiffe togam balteo illo couruictam. Quare iis mc ac-

cenfeo, qui tunica apud Ma» cjobium reponendum judi- cant pro toga. Vid. Ald.Nep. in Thrf. Graev. VI. p. 1197. B. C Ferrar. ib. p. G42. E. Nam quod hiciniani traxilTe Caefarem ait Macrobius, po- tuit ea tunicae effe , cum ta- lares tuuicae nequanuam Cnt inauditae. Stiper latmn cla- vum ut dictuni fit de ipfa pur- pura, non de tunica tota, ver- ba Suetonii ferrc mihi non videntur : nam qui jimhria- tum latum clavum dixerat , is cum eum mox dicit, eundem, hoc eft tunicam, defignarepu- tandus eft: noque ex veterum quidem fcriptorum relationi- bus ullam rationem commi- nifcor, qua infra puipuram (h. c. inferiore ad perpendi- culum loco; cingi potuerit is, qui, ut peculiare fibi, fuper illani ciuctus fuiffe narratur. Quam unicara dubitationem ipfe etiam Graevius (ad Sue- ton. 1. I.)folverc non valebat. Vulgo igitur, qui latum cla- vum haberent, intcriores mo- do tunicas cingebant, non eam, in qua elTet purpura; contra Caefar fuperipfamcingebatur. Tta apparet cinctos appellari a noftro, qui angufto clavo ute- rentur, qualis fuit Maecenas eques, cujus ipfe ang,uftus cla- vus discinctus fluebat. La- tus clavus infcrius demittitur quam anguftus, qui, ut recte

INST. ORATQR. LIB. XI, 3. 443

muliemm eft, fupra centuriouuin. Ut pur-13^ purae recte defcendant, levis cura eft. No- tatur interimnegligentia. Latiim habentium clavum modus eft, ut fit paulum cinctis fum- millior. Ipfam togam rotundam elfe , et apte caefam velim. Aliter enim multis modis fiet enormis. Pars ejus prior mediis cruribus opti- me terminatur, polterior eadem portione al- tius 'qua cinctura. Sinus decentilfimus , Iii4<J

i39' purpurae. Camp. -purpura, et mox Turlc. Flor. Camp. defcendat. Satis apparet occafio errori data, nt jtur-purae fcriberetur, quoniam fcquitur ro in recte ; nec dubitareur teuere fingularera , nifi hoc me moveret , quod. adliuc angu- ftom clavum liabentium actionem regere videtur nolter, ejus autem binas purpuras fuifTe non lioc folo loco telte doceat Rubenius; vid. not. exeg. Quare et adducor, ut 8j 5» ^g. latum pariter et angujtum clavum indicari credam. pau- lum cruris Guelf. fiet omittunt Turic. Flor. cum Alra. pofte' riore eadem Turic. Flor. qua cinctura. Sic Bern,

Gefnerus, propter ipfam cln- opponi quadratis vertibusRo-

gendi rationeni attollitur. manas, velut ciun, qui togam

[Vid. Addcnda.] exuerantmetuMitliridatis, di-

139. togam rctundam ejfe cuntur //sra/oc^f^fiffacSat Vczqi-

— velim, Haec togae rotuu- •y**'''"'^ ifxoirioc, apucl Athenaeum

ditas au fuerit plane circula- 1, 5. p. 215. coli. Cic. pro

ris, vehemcuter dubito, cum Rabir. Polt. c. 10. Sed hoc

r>)j3£vv:y Dionyfius ajat effe ne forte quisquam eo trahe-

:^}ji.tv.-jy.Xiov riZ (7yi)fxaT(. Quare ret, ut claufae fuerint togae

quod Gefnerus ad §. 151. te- indufiorum noltrorum inftar,

nendum firmiter ceufet, j.cITe diu elt cum caveruut VV.DD.

,,rotundam ciiculari fectione eadem — qua cinctura. Ut

,,in medio apertam ad eum priores tunicarum oras demif-

„modum, ut, fi explicatara fiorts elTc juITerat polteriori-

„humi ponas, utraque ejus bus, lic et eadem portione to-

„ora circularem lineam refe- gam alcendere vult a tergo

„rat, minorera majori inclu- fupra ejusdem oram priorem.

„fam" mihi ncquaquam per- 140. Sinus — fupra imam

fuadet. Tantiun fane liquet, tou,ain. Sinum togae, qui qui"

444 ^- FAB. QUINTILIANI

aliquanto fupra imam togam fueiit, nunquam

B.eliqui quam c, fed Gronovius (Tlicf. Giaer. V^ol. 6. p. 6q2. E. ) noftrum conjecorat; neceirario , cum absquc Ixac fcriptura locus ft uftra tentetur miroque VV. DD. errore in- telligere fibi vifi fint verba, quae fenteiitia plane cirent. Per- mutationem , pei- fe probabilcm, demonftrat in libris fre- quentem Dralienb. ad Liv. 6, 35» 9» et Goth. in noftri 4» I, 47 dat quam pro qua (tac. Gefn.}, ubi eadem antecedit, ut Lic quoque.

140. alicfuanto fupra. Turic. Flor, aliquo ultra.Gueli. ali- quo fnper. Mox unam pro imam Goth. (tac. Gefn.) cf. Bentl. ad llor. ad Pif. 32. ne ftrangulet VolT. 5. nec ftragula Tu- ric. Flor. eft fed et Ambr. 2. (qui tameu ^eft a fec. m, Labere dicitur) Guelf. et effet VoIT. 1. 3. continentur Guelf. inicicndus Ainbr. 2. Camp. injiciendo Guelf. extremum orant Turic. Flor. neque latere aliquid, neque folo cafu erratum dicere aullm.

3em proprie dicitur , cavum illud appellari, quod infra rugas in pectore tumentes ex capaciffimo veftiraento inte- rius corpori applicatur, vulgo ct Iine controverfia agnofci- tur. Cui rationi quomodo congruat, ut unquam liic fi- nus in ima toga Iiaeferit, ne- dum ut aliquando vel infra eam defcenderit, nequaquam comminifcor. Ferrarius fane in fumma illa togarum laxi- tate finus potuilFe longius fluere fignificat, hunc ipfum tractans noftri locum ; ut facci infiar infva extremam laciniam peudulum finum fibi iinxilfe videatur, quod Fabius tan- quam mollius improbaverit. Graev. Thef. Voi. 6. p. 694. C. Aldus nepos alfutos vel ap- penfos Euus aninio concipit, zieinini jam fuaoi lationem

probaturus ; quanquam et hoc modo intelligi queat finusima toga inferior. ib. p. 1198- -^» Hac fe difficultate premi feu- tiens Gefnerus, inreliquorum interpretum leviiHmo filentio, finum hic togac inteiligendum negavit, et tunicae aliqu^m finum affnofcendum ftatuit, quem fignificet nofter; et qui Caefaris quoque fuei"it mo- rientis, prodeutc SuetOiiio c. 82. Quod reniedium ut peri- culofum ita ab hoc loco alie- 'num exiftimo , cura tunicae jam habita mentione totus nunc in componendatoga ver- fetur fcriptor. Ad aliquam igitur rautationem devenio » quam nifi neceffariam duce- rem, ne verbo quidem indica- rem : tunicam reponendum cenfeo pro togam. In geni- bus linum deiinere vult Fa-

INST. ORATOR. LIB. XI, 3.

445

certe fit inferior. Ille, qui fub liumero clex- tro ad finiltrum oLlique ducitur, velut bal- lositeus, uec ftrangulet, nec fluat. Pars togae, quae pottea imponitur, fit inferior: uam ita et fedet melius, et continetur. Subducenda etiam pars aliqua tunicae, ne ad lacertum iii actu redeat: tura fiuus injiciendus liumero.

blus, et eae profecto funt^^ar- tes, quas finu abscondi lignifi- cat Juvenalis 9, 53. Sentio, quantum tiisplicitura fit con- jectura, qti.ie nigrum in can- dida viirtere •vii.etuv, fed tueor ine auctoritate Aidi nepotis, qni eantlem fuafit mutationem iu loco illo Macs obii : vid. ad 5. 139.

llle — vclut batteus. Hnnc elfe illum rugarum complica- tarum , qui ab aliis dicitur, umhonem, nd uiium omncs agnoveruiit. Tuber cft vefie amplifTimii fub Jcxtro liumero ad finiftrum procurrente ftru- ctum , in cujus ponderofa mole fulcrum habet et firmi- tudinem valtillimus togae amb* itus, cuiciue inferitur inniti- turque quae pars a finiltro humero demittitm-, fed ita ut infra ipfum umbonem depeu- deat, et liaec eft ea y,pars to- „gae, quae jjoftea impunitur." Res fatis apparet infpicienda illa, quae a Philippo Rubenio in Electis primum propofita fuit, itatua togata, mox Ai- herto Piubenio et Fcrrario re- petita; nec defunt plurimae Itatuarum eifigies idein de-

monfirantes. In illa fane lu- culentillima Rubeniana id im- primis dolendum, quod ne- que ipfe qui piotulit, nenue qui poflea funt ufi, indicaiunt, ubi inveniretur fpectanda haec imago. Neque enim exem- pli modo vice excogitatam credo ; quae fuerit alieninima diligentia. Habet ea inferio* rem oiam longe, quam Quin- tiliauus praelinit, demillio- rcm, ut Ciceronis tempoiibus congruere videatur. cf. §. > 43' Suhducenda — pars aliqua, tunicae, Cum colobia elfent tunicae , tamen aliqua earum pars ab liumero in lacertum porrigebatur , quae ne afTrl- ctu adverteret et turbaret agcntem, fuhducenda i. c. re- curvanda et in alas intruden- da erat. Recta verfione ufus elt Gedoynus, retroujfer.

tumfinus injiciendus humero. Hunc ego finura cum Rube- nio et Gefnero fluctuantem to- gae partem , non proprie fed generatim dictam, puto, quae dextro liumero injiciatur. Eft tanieu quod impediat intelle- ctuin tum, quafi ceteris, quae adhuc tractavitj jam pcractis

446 M. FAB. QUINTILIANI

cujus extremam oram rejecifle non dedecet. i^iOperiri autem Immerum cum toto jugulo non oportet, alioqui amictus fiet anguftus, et di- gnitatem , quae eft in latitudine pectoris, per- det. Siniftrum bracliium eo usque allevan- dum eft, ut quafi normalem illum angulum

141. alioqiii. Ambr. C. aliqui. Guelf, anguftior cum marg. Bafil, ; placet. amictu Jenf. cuin edd. polterr. ante Stoer. Mox petdit Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) Camp. ciun edd. .inte Bad. ijtum Guelf. angelum Flor. Ajnbr. S.. fupra quod Goth. (taC. Gefu.)

demum liumero injici hic fi- nifti-um humerum duci olien-

nus debeat. Haeret autemin dii, ut finiftram laciniam fub-

dextro plerumqiie vcterum eat, eaque tegatur, nequa-

ftatuarum liumeio togae pars, quam autem imponatur ei-

redncta illa a collo nec nifi dera ; «juod forlafTe contra

fummo fere tergo applicita, fuit in illo Graecorum , et

quam hic a noflro fignificari Platonis impriniis, sir<Ss5jix

plane credo. Eam fnne, cum av«p«A.X£<T5ai , de quo vide

primum araicimur toga et an- Heind. ad Theaetet. p. 4^°»

tequam fub dcxtro in luai» item Bottigerum ad vafa Ha-

ftrum humero rugae illae con^ miltoniana 2, p. 55. Quid

geruntur, exerto niox dextio fit rejicere extremam oram fi-

brachio continendae , imponi nus, infra disputabimus ad §.

necelle elt una cum parte fi» i44* Fateor autem, hic ma-

niftra. Neque enim, quo tem- xime mihi aquam haerere,

pore bracliium velte contine- cimi circuitum omnem ami-

batur, aliter injici toga potuit ctus oculis perfequi adhuc

c[uam ut pariter utrobique quidem nequaquam mihi con-

collum velaret; quae mox, tigerit. Solatio tamen eft Gef-

liberiore agendi more obti- neri de fe idem fatentis Gm-

nente, ut niinus in genere ad- plicitas. Gailaeus expungen-

ducebatur, ita a dextro maxi- dis pro glofla verbis injicien-

me collo recedebat, Quo mi- dus liumero cujus faciliorem

nus tamen, cum Ferrario fane nancifcitur loci rationem,

aliisque, finum hic fiiiiftro fed fuo , i. e. temerario, re-

humero injiciendum praecipi medio. putem, obftat afpectus ipfe

togarum in Itatuis , qui dex- 1^1, normalem — angulum.

tram veftis laciniaiu iu iu H- Qui fit; e kceito et brachlQ.

INST. ORATOR. LIB. XF, 3. 447

fiaciat. Super quod ora ex toga duplex aequa- liter fedeat. Manus uon inipleatur nniiulis,i4« praecipue inediosarticulos iion transeuntibus: cujus erit liabitus optimus, allevato pollice, et digitis leviter inllexis, nifi fi libellum te- iiebit; quod non utique captandum e(t. Vi- detur eiiini fateri memoriae difTidentiam, et ad multos geftus eft impedimento. Togami43 veteres ad calceos usque demittebant. ut Graeci pallium. Idque ut fiat, qui de geftu fcripfe- runt circa tempora illa, Plotius ^'igidiusque praecipiunt. Quo magis miror Plinii Serundi docti liominis, et iii hoc utique libro paene etiani nimium curioii, perfuafionem, qui fo- litum id facere Ciceronem velandorum vari-

142. fedeat. JManus non imphatur. Tiiric. Flor. omittimt, eum Alm. adlevatio Turic. Flor. niji libeUum Turic. 1 lor. Guclf. Goth. (tac. Gcfn.) Camp. Sic et mox §. 153. nifi fw nehres Gotlu (tac. GeCn.) cf. 4» *» 70. fed bellum Ambr. 2. cf. 3. 6, 73.

143. demittebant. Scribunt di Ambr. 2. Guelf. cum Vofl". 3. ■potitts giJiniLS(jue Turic. Flor. (hic quidem — niusque^, et niviium Goth. (tac. Gefn. ) jjelandorum. Sic Tu- ric. Flor. GuelK (liic duplici L) cum Alm. Goth. et edd. ante Ald. vel androrum Ambr. 2. cum Bern. K.eliqui velan- durum mutatione non necelTaria. Ambr. 2. modo homines

i43' Plotiu.f Nigidiusque. ad Fam. 4» i3- ubi vide W.

De priore cf. dicta ad 2, 4, 42. T)D.

Alterius de seftu iibros inter n;- ■• • » ,- ;-t

. ,P iHinii — in noc utique Libro.

pluxmios auus arejumenti qui o »• r- • 1 • r • t

* ^ ° ^ Studio i titulo inlcriptum h-

Praeter noilrum memoraret, 1 i j 1 !_• j r-

,, ^ .„ brum Jiaud dubie deh^nat

inveni nullum. DoctiJljmus , c ^ „ -. i •

„ r • r , noittr. cr. 3, 1, 2i. item hic

Romanorum etnit lecundum ^

Varronem, ejusdemque aeta-

tis. Ad eum epiltola eft Cic- velandoruni varicum gratia.

448

M. FAB. QUINTILUNI

cum gratia tradit : cum lioc amictus geuus in ftatuis eorum quoque, qui polt Ciceronem »44ftierunt, appareat. Palliolum, ficut fafcias, quibus crura veftiuntur, et focalia, et aurium ligamenta, Ibla excufare poteft valetudo. Sediosa liaec amictus obfervatio, dum incipimus: pro- cedente vero actu, jam paene ab initio narra- tionis, fiiius ab liumero recte velut fponte delabitur: et cum adargumenta ac locos ven-

pro genitivo cum VorT. 5. trahit Turic. Flor. (hic et gra^ tiam). facit Camp. Mox in aiite Jiatuis oniittunt Turic. Flor. ■potejt Ciceronem Ambr. 2.

i44- teftiuntnr, et focalia. Turic. (liic vocal.) Flor. Camp, V. f. cum Alm. incipiamus Turic. Flor. incoepimus Guelf. in- cepimus Jenf. Tarv. inceperimus Obr. initio nutlonis Flor. di- Ixioitur FJor. Camp. anni ftrotogam Flor. etiam haereat Turic. Flor. autem fi h. Camp.

Dio Caflius lioc quoque di- cterio Fufium fuum Calenum armat in Ciceronem 1. 46. p. P«.eim. 46^' Ij^ ejusdem va- rices dictum et Vatinius con- jecit apud Macrob. Saturn. 2, 3. Nofter cum| perfuafionem notet Plinii, fabit mutare tra' dit in credit.

144. Palliolum. „ Capiti ,,aegrotorum involvendo fer- „viebat. Ovid. Art. i, 733. ,,Arguat et macies, Jiec turpe „putaris Palliolum nitidis ini- i,pofuiJJe comis. Seu. Quaeft. ,,nat. 4- extr. lidebis quos- t,dam graciles . et palliolo fo- ,,calique cinumdatos pallentes „et aegros." Gefnerus. Cf. Rulink. adRucil. Lup. p. 104.

finus ah humero — de- lahitur. Cum finus mentio fiat, humerus non potelt efTe, nifi dexter ; a quo jam plane defluit toga. Apparet enim finum appellari quicquid a dextro humero demilTiun la- xius fluit, totam denique dex- tram togae laciniam ; cf. di- cta ad §. 140. not. 4« Quam- obrera cum mox finum jube- mur dejicere, cavc eodem re- feras, quo pertinet quod re- jicitur a finiftro ; nam et ibi dexter eft Hnus, ut cum Gro- novio agnofcit Gefnerus. Vi- cifTim toga dicitur quod one- rat liuraerum finiitrum. Ea cum rejicienda eft, reminifce- mur eorum quae praecipie- bantui §. 151 ; nec afinijiro

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 449

tum eft, rejicere a finiltro togam, dejicere etiam, fi liaereat, linum conveniet. Laevaai45

145. L,aeva. Sic Turic. Ambr. 2. Suelf. ctim Bern. Re» llqui (quod in Flor. maxime niiror) laevam exc. Loc. rt po- fterr. ante Bitrm. Cpr.Teter BaCil. Stoer. Cliouet.) qiii de Rcgii conjectiira laenam, praepoftera illa , cui nec Bodl. addicit nec Andr. indicante Gibfono. Vulgatam, multis fane telli- bus fubnixam, Gefuertis iiuerpretattir intelligens togam i, „partera togae laevam f. laevo Iiumero incunibentem, qitae ,,cum a brachio retrorfum, verfus liumerum, et hinc deor- ,,fuiti agatur, in lacerti regione coliigatur necefle eft." INIa- gis tamen libi placiturara teftatitr Burmanni eniendationem. Laeva etiam. Eam ipfam igitur cura praeftet Codd. optimo- lura fcriptttra, quanquam fono minits fuavi, quando niliil interjicitur continuis duabiis A, acquiefcendum eadem duxi, Ncc ut laeva hic de ulla aiia re quam de manu diceretttr, fe- Tcndum videbatur."^ Verum ne fic quidem fatis doceam, qui tandem accufativus intelligcndus fit ad ahduaere. Gelncrus jjFacile " ait „ eft togam fupplere ". Ilanc fi noftra ratione interpretatur pondus illud in laevo httmero aggefttira, eft faiie quod moiteattir abducendum a faucibtis et fummo pe- ctore, ne „jugulus totus operiattu"; fed tum miior huic

aliter accipiemus nifi neutro ad finiftrum elTe mafculino

genere, non fubaudito hu- genere, fubaudiendo hume-

mero, fed velut dictum a fini- rum. Propriam hanc reji-

ftra manu inde ; ut Gailaeano cisndi poteftatem fi recte te-

commento ad finiftrum ne- nenius , aptioi' fortalTe oon-

quaquam indigeamus. Eric tinget fuperiortim ( §. i/\o.y

igitur rejicere, nullo adjecto, interpretatio. Sufpicor enim,

farfum amOA^ere , in collttm exhemam ibi Jinus omm reje-

conjicere, qualem fignificatio- ctain, quae non dedeceat, ^a

nem, ut dixi, vidimus§. 131., altius et ad ipfum prope col»

et plane ut hic mox ftruitur Itim fubiatam in dextro hn-

verbum §. 146. in dextrum mero fumniam togam. Con-

humerum ah imo rejicere» ubi tinuatur faltem protinus cau-

ab imo refpondet rw a fini- tio, ne humerus cum toto ju-

ftro ; fed ibi quoque Gallaeo gulo operiatur. Ut nunc eft,

male tentante ad imum, Sic vetba ifta parum alTeQuor. in finiftrum ^. 109. 113. ii/f. 135. nec certo dicam $, 140. i^S- Laeva; cf, not. crir.

Tom. IV. Ff

45a 3VL FAB. QUINTILIANI

faucibus ac fummo pectore abducere licet. Ar- deiit enim jam omiiia. Et ut vox veliemen- tior ac magis varia eft, fic amictus quoque

j46liabet actum quendam velut proeliantem. Ita- que ut laevam involvere toga et inciiigi paene furiofum eft : finum vero in dextrum liume- rum ab imo rejicere folutum ac delicatum, fiuntque adliuc pejus aliqua: ita cur laxiorem finum finiftro brachio non f ubjiciamus ? Ha- bet enim acre quiddam atque expeditum, et

347calori concitationique non inliabile. Cum vero magna pars elt exliaufta orationis, utique afFlante fortuna, paene omnia decent, fudor ipfe et fatigatio, et negiigentior amictus, et

jniuirteiio adliiberi laevam nianum, quae difficilius id pera- gat. Gonti a fi finum, quo vocabulo utitur Burmannus, ab- ducenius a faucibus (et hunc accafativum e proxiino repeti confentaneum elt); non video, quid opus fit a f^ucibus abdu- cere id quod jam liumero dejectum eft. An et liic fraudi Tiobis eft iguoratio amictus Roniani? ardet enim Turic.

146. to«Yi. Turic. Flor. Ambr. 2. Camp. togam (fed hic et leva modo). eft fic finum in dextr. Camp. eft finui iK i. d. Turic. Floj'. deligatiim Turic. Flor. fi noftro hrachio Turic. calore concitationisque Turic. Flor,

147. fatigatio neglentior aut ictus Tuiic. Flor. et oniittit Camp. quoque.

146. laevani involvere tis manifeftmn eft, cum, revo-

toga, Hoc amictus fcliema cata a tcrgo iu pectus lacinia,

locis valde appofitis iliuftrat fibi ipfa eft cingulo toga. Qui

Ferrar. p. 626. B. C. velut tegae liabitus quoties furori-

Livii 35, 16, 11. ubi vid. bus quafi. accinxerit civilibus

DuKer. et Drakenb. R.omanos , apud Appianum

incingi—furiofum, Hunc iuipriniis videre eft, fi qius

cfTe cinctum Gabinunij de confulat indicem Schweig-

quo cgimus ad 5. 159, fa- liaeuferi voce S<*^wc-«'/xsvoj.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 451

foluta ac velut labens undique toga. Quo ma-i48 gis miror lianc quoque ruccuiTifTe Piinio cu- ram, ut ita fudario frontem ficcari juberet, ne comae tmbarentur, quas componi poft pau- lum, ficuti dignum erat, graviter et fevere vetuit. Milii vero illae quoque turbatae prae fe ferre aliquid affectus, et ipfa oblivione cu- rae liujus commendari videntur. At fi. inci-149 pientibus aut paulum progrelfis decidat toga, non reponere eam, prorfus negligentis, aut pigri, aut quomodo debeat amiciri nefcientis elt. Haec funt vel iiluftramenta pronuncia- - tionis, vel vitia : quibus propofitis, niulta co-

i48' curatam ut Tuiic. Flor. ficcari viveret FJor. qnam componituus -paulum Turic. Flor. quam c. p. p. Cainp.

149. J" capientihus Turic. injtrumeiita. pronunciationis Tn- ric. Flor. cum Alm. Habet fane iu quo liaereas illujtramenti vocabulum, quod alibi quidem non objicitur, et dicas, z'm- ftrumenta pro fubfidiis Tel liic pofTc ferri. Aptius tamen vi- tiis opponuntur illuftramenta , quae funt dicta pro luminibus, ut et illuftrare oratiouem /j, 5, 4. g, 6", 14. Ji, 1, 2.

i48* "^ comae turharentur, •■,efje corpore incitlto et horri-

„Videtur ob id ipfum vetuifle ,'<io. capillatior quam ante, har-

,,Plinius nimiam com.iruin ,,haque majore, Cic. in RuiF.

s.negligentiam, ne deinde cu- „2, 5-" Gefnerus. 5,ra moliiore et turpicula ca

„reparanda elTet. Quam male '49' f^ — decidat toga. Sl-

j.audierint alioquin, qui ni- gnificatur linus a dextro liu-

sjmis comae Ituderent, qui mero delabens. t,uno digito, ne turbarent ali- illuftramenta. cf. not. crif.

s,quid, caput fcalperent, no- quihus propofitis. „Quorum

s,tum eft." (cf. Juv. g, 155.) jjCum pofTit et debeat dele-

,,Turb3tas coaias affectus ali- 5,ctus fieri;" cf. dicta ad 5,

3,quid prae fefenevideii, non g, 42. Nam et Iiic propofita

„ignorabat RuUus ilte, qui ut non eltpraeterito temporenec

„,denunciaret omnihus vim tri- liiftorice accipiendum, fed ra-

itbuiiiciam, meditahatur etiavi tio eCt quae infra i2, i, 3.

Ff 2

'■- 452 M. FAB. QUINTILIANI

is^^gitare debet orator. Primum, r/z/zV» apiul qvos^ qidhus praejentibiis fit acturiis. Nam ut di-1033 cere alla aliis, et apud alios magis concenum eft : fic etiam facere. Neque eadem in voce , geftu, inceflu, apud principem, fenatum, po- pulum, magiftratus, privato, publico judi- cio, poftulatione, actione fimiliter decent. Quam differentiam fubjicere fibi quisque, qui

iSianimum iutenderit, poteft. Tum qua de re dicat, et efficere quid velit. Rei quadruplex obfervalio elt. Una in tota caufa. Sunt enim trifles, hilares, follicitae, fecurae, grandes, pufillae : ut vix unquara ita follicitari parti-

150. qiiis. Sic Tnric. Flor. Ambr. 5. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) cura loaiin. Alm. VofT. i. 2. Colb. marg. Bafil. Re- liqui (juiJ. Mox concejjum ejt Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Goth. Jenf. (tac. Getn.) Camp. cum Bodl. Alm.VoIT. 2. Bern. Andr. et edd. anie Giyph. Reliqui convenit. Item magiftra- tus Turic. Amb]'. 2. Guelf. Cnmp. cum Voff. i. 3. Bern. Re- liqui fingularem. decentium dijferentiam Turic. Flor. decent dijferentiani Camp.

151. nunc qua de re Turic. tunc q. d. r. Flor. Guelf. dicat et er litre ficere quid Turic. Flor. ut nunquam Camp. ut vix vunquam Locat. Ven. Rufc. de pracpoitera Regii conjectura. Campani ratio prae vulgata placet. non et fumma mrnerinus Turic. non et fumma meminerimus Fior. non et fummet minu- erimus Camp. ut non infumma m. Alm. Reliqui omittunt et.

150. P'imum,quis — actw privato — fltt/oHe pertinent ad

rus. Apparet primani divifio- -praefentes.

nis partem fieri forfonam, cui apnd — populum, cf. dicen»

raox fubjicitur §. 151. res. da mox ad §. 153. Perfqna autem eft et agentia poftulatione, De liac cf.

{quis^ ct audientium (apud Coel, ad Cic. famili. Q,6. ibi-

quos, quihus praefentihus). que Manutium. Au igitur

Horum apud quos mentio eft pro acticne refcribemus accu-

ad masifiratus usc[ue, reliq^ua fationel

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 455

bus earum debeamus , ut non et fummae nie- .minerimus. Altera^ quae eft in difFerentia »52 ^artium, ut in prooemio, narratione, argu- mentatione, epilogo. Tertia in fententiis ipfis , in quibus fecundum res et affectus va- riantur omnia. Quarta in verbis, quorum ut eft vitiofa, fi etficere omnia velimus, imi- latio: ita quibusdam iiili fua natura redditur, vis omnis aufertur. Igitur in laudationibus,i53 nili fi funebres erunt, gratiarum actione, ex- liortatione, fimilibus, laeta et magnifica et fublimis eft actio. Funebres conciones, con» folationes, plerumque caufae reorum, triftes atque fummiifae. In fenatu confervanda au- ctoritas, apud populum dignitas, in privatis

152. Quartam quoque in verhis Turic. Flor. A\\ fuit y.' denique in v.? Mox z7a poft imitatio omittunt, naturae aiite Tedditur[dia.i\t , igitur poft aufertur omittunt Tuiic. Flor.

153. exhortatio Turic. Flor. magnitudini et fuht. Turic* Flov. cum Alm. confultationes Guelf. cum Jenf. et edd. po- fterr. ante B?.d. confulationes Ambr. 2. C.imp. Vocem orait- tunt Turic. Flor. caufae deorum Turic. Flor. Ambi\ 2. Guelf.

152. efficeve omnia. Sufpi- deCignari exiftimo (quaiiquaiu cor reponendum effingcre c. et judicia fiebant iu fenatu. cf. 10, 3, 4- item hic §. 89- ^oc tempore), ubi maxime

153. Igitur in laudationi- opus auctoritate dicentis, <jui hus. Quam adhuc a §. inde niU gravis et honefuis appa- 150. propofuit partitionem, reat, uemini quidquam per« eam ordine percenfet hinc ad fuadebit. cf. §. i84-

5. 177. usque. apud jiopulum dignitaSt

plerumque caufae reorum. Qualia his quidem tenipori-

Eodcm afyndeto plerumque bus populi judicia cxpectes ?

ponitur 9, 1, 5. Qui nihil aliud quam ■puhlica

In fenutn — auctoritas. Hic judicia fignificari exiftimet,

quidexn deliberativum genus cum protiuus fubjiciatur iit

454 M. FAB. QUINTILIANI

modus. Departibus caufae, et fententiis ver- bisque, quae funt multiplicia, pluribus di- i54cendimi. Tria autem praeftare debet pronun- ciatio : conciliet^ perfuadeat^ moveat : quibus natura cohaeret, etiam clelectet. Conciliatio fere aut commendatione morum, qui nefcio quomodo ex voce etiam atque actione pellu- cent, aut orationis f uavitate conltat : perjua' dendi vis afFirmatione, quae interim plus ipfis»o34

Hxc. S^nten. Camp. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) cum Alm. VoCf. X. 2. 3. et edd. ante Aid. Sed Vall. reruni dare teitatur Ba- dius, per operarum vitium, ut opinor, cmn vellet fcribere reorum.

i54' cohaeret, etiam. Sic Tuiic. Flor. Camp. cum Abn. Reliqui inferunt ut. Sed cchaereat ut e. Ambr. a. Guelf. cum Jenf. Tarv. ac actione Gotb. (tac. Gefn.) cf. 11, 2, 41. 6, 2, 7. -perlucent Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. cum Gotb. et edd. ante Leid. exc. Bafil. cf. 6, 2, 13. ubi, ut hic Turic, ita viciilim Flor. cum recppta facit. 7, 10, 16. omnes con» fentiunt. . vide et g, 3, 25. Hic Obr. prolucent, forma quam «no Senecae loco defendunt de vita beatv c. 32. ubi tamen produxit meliores Codd. terte Forcellino. Mox auctorationis Flor. ajjeveratione pro ajfirm. Ald. cum edd. pofterr. ante Burm, de Regii optato. Sed noftriun tuentiu- MSS., etiam xnei omnes, quo acc. Exc. Santen. prohationis Flor.

f)rivatis, cf. 3, 10, 1. et hic lis fuit elocutionis 8» 3» *4*

$. 130, ei obftat quod modo Eo ipfo loco eft populus , fed

(§. ifiO') continuantur haec in fuadendo. An et hic de

apud pcpulum et puhlico ju- eodem cogitabimus? Sed ne

dicio. An igitur declr.niatio- fic quideni quidquam hic

nibus hoc totum a/fignandum agnofco nifi fcholara. erit, ubi caufae apud popu- 154. praeftare dehet. cf. $.

lum actae fingantur? In iis 151. efficere quid velit. •ii^nitas cuftodienda , ne uUa ex voce — atque actionepel'

Pw//oAcx''a contaminennu-. lucent. Sicuti ex oratione 6,

jyiodus denique in piivatis 2, 1 ^. idem ejftpronunciatioius, ^ua- ajj irmatione. Hanc plane

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 455

probationibus valet. An ifta^ inquit Calidioi55 Cicero, fi vera effenb^ fc a te dicerentur? et, Tantum abeft^ iit inflarnmares noftros animos : fomnum ifto loco vix tenehamus. Fiducia igi-. tur appareat, et conltantia, utique fi aucto- ritas fubelt. Movendi autem ratio aut in re-156 praefentandis eft, aut imitandis afFectibus. Ergo cum judex in privatis, aut praeco in pu- i blicis direre de caufa juITerit, leniter eft confurgendum : tum in componenda toga, vel, H neceffe erit, etiam ex integro injicien- da, duntaxat in judiciis (apnd prmcipeui enim et magiftratus ac tribunalia non licebit)

»55» «^'t/^' Turic. Fiov. omittunt cum Aliti.

156. autefi ratio Ambr. 2. autem efi r, Guelf. Cum Gotlu et edd. antc Bad. et c[uidera omifTo efi poft repr. (Goth. tac.- ' Gefn.); fed Guelf. utrobique. a. r. etiam «Ht Bad. repraefen- dis efi ut a mitandis Tuiic. re -praefenti aut imitandis Camp, re-prehendendis a. i. Vofl". i. 5. leniter eft confurgew

dum. Sic Turic. Flor. Camp. (nili quod hic leviter) cuni Alm. Vall. Reliqui efi omittunt. tum imponendo Gueif. t, ponenda Goth. (tac. Gefn.). dunt. injugus Turic. d- inuigits Fior. in jugiis Alm. et trihunalia Turic. Fior. Guelf. libebh

pro ajfeveratione dici, quam ,,epi(t. 2, 3, 2. antiquam le-

et huc inferre cupiebant, vi- „ctionem : Surgit, amicitur,

diihus ad 5« i2, i2. ,,incipit.*' Gefnerus. Jnjicien-

155. Calidio Cicero. cf. §. dam ex integro interpretoi,

123. Gumforte delapfafuithumerow^

i^G.repraefentandis — inii- cf. $. 149- i^o» tandis. fuis — alienis. In re- praefentando cf. 6, 1, 31. non licehit. ,.\n. qui^u-s

praeco — jujferit. vide 6, „fcilicet ad nutum paratus

4, 7. ,,aftat orator, ut ftatim inci-

in componenda toga. „Ita- „pere poffit." Gefnerus. cf.

„<jue probamus apud Plin, §. 134.

456 M. FAB. QUINTILIANI

. paulum commorandum, ut et amictus fit decen- tiov, et protinus aliquid fpatii ad cogitandum.

isyEtiam cum ad judicem nos converterimus, et confultus praetor permiferit dicere, non pro- tinus eft erumpendum, fed danda brevis co- gitationi mora. Mire enim auditurum di- cturi cura delectat, et judex fe ipfe componit.

iSSHoc praecipit Homerus Ulixis exemplo, quem ^ ftelijje oculis in terram defixis^ ivimotoquefce- jjtro^ priusquam illam eloquentiae procellam effunderet ^ dicit. In hac cunctatione funt quaedam non indecentes, ut appellant fcenici.

Tiiric. panluin cominoranJunu Sic Turic. Flor. Camp.

Reliqui /^ft inferunt. et -protenus Alui.

, t.57* converteremus Turic. Flor. confultus praeter -permi- jerit Turic, Ambr. 2. confultum praetcrmiferit Guelf. conful- tus permiferit Gotli, ( tac. Gefu. ) Camp. cum VoIT. 2, A\m. et edd. aute Stoev. exceptis Jenf. (tac. Gefn. ) et Tarv. qui confultiis praetermiferit. Mox mora. ira Turic. Flor. Camp. delectant Turic. Flor. componi Turic.

!,;..•.' * -

•' ■ i58- '"^^ totoque Anibr. 2. in Jianc cunctatione Turic. Ambr. 2. fufpirationem Turic. Fior. fufpitione Guelf, ea diu- tius Turic. Flor. Camp. cuui Alm. Gothi VofT. 2. eo di. Jenf. Cum ecld. polterr. ante Bafil. hic eoque d. cum Gryph. Gibf. et ali^uot Burmanni. ea diu cujus Ambj'. 2.

- et amictus — et protinns. quid fi poft cogitandum inter-

Ingratum fane eft, qiiod ad cidit contingat? Mliquid fpatii repetcre cogi- iSo* Homerus Ulixis exem-

muryi'£, cum praefertiuxpriore plo. Iliad. 5, 217. feqq, loco fola Qt, quam diciint, ut appellant fcenici. Su-

copula ad decentior pertinens fpicoi" deiiiourtrari, qui prae-

illa, hic aliquam quoque at- cepta dant actionis fcenicae,

tributi partein expleai, Nec quales vidinius oratorum

tamen Gallaeum, aute proti- actnmregentesartifices^. 106.

nus inferentem fitj probo. Scd Nifi forte rectius intelligun-

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 457

morae, caput mulcere, manum intueri, in- fringere articulos, iimulare conatum, fufpi- ratione foUicitudinem fateri, aut quod quem- lossque magis decet : eaque diutius, fi judex non- dum intendet animum. Status fit rectus, ae-159 qui et diducti paulum pedes , vel procedens minimo momento finifter: genua recta, fic tamen , ut noii exteudantur. Humeri remilfi.

159. patus quid rectum feu feel deducti Turic. ftatus cfuid eft rectu feu fed deducti Flor. ftatus quid r. ae. e. d. Canip. S, fi r. ae. e. d. Rufc. Status cjaidem fit r, ae. e, d. Ald. rectus aequi et ipfum ineft in iflis rectu feu fed, cum feu corruptum lit e littera S et male continuato equi, cujus ultima littera tlistracta et ipfa et corrupta cum fequenti copula transiit iii fed, Illud autcra quidein poft ftatus non magis probo quam Badius. pedes vel — fic tanien omittnnt Ambr. 2. Guelf. mo- mento oroittunt Goth. Jenf. ( tac. Gefn.) cum VofT. 2. et edd. poflerr. ante Stoer. exc. Ald. et marg. Bafil. ac Grypli. exr tendatn. Humeri Tuiic. dextera Gueif. -prolatum ultra Guelf. fpectans quando Ambr. 2. Guelf. Exc. Saiiten. cum Goth, Jenf. et edd. pofierr. ante Bafil.

tur ipfi comoedi et tragoedi. pite mulcendo, haecnoftri ver^

Rliytlimicos quidtm, quos ba Gefnerus cotnparat cum

comparare aliquis velit, amo- Ijuciani rhetore orationi praer

liti fumus 9, 4, 63. ludente T. 3, p. 15. (Rheto-

infringere articulos. Rectif- rum praecept.); non quidcm

fime Forcellinus in Lexico incommode, quanquam y.^i<Tti

huc advocat locum Petronii cjus minime probanda. Sed

(cap. 17.) ,,mnnibus inter fe ille sTriaTotcafxevog oxoroy irt

„usque ad articulorum ftrepi- ).oitov t^; i^o/jiyjg profecto ca-

,,tum contritis'% cum praefer- put demulcet.

tim aptid eundem mox c. 23. 159. procedens — finifter.

legatur j,j»/raciJimanibuscon- cf. §. 135.

„gemuit." Dicas tamen, dis- llumeri remiffi. Non opus

tenfos quoque usquc ad flre- efle arbitror emendatione

pituiii articulorum fingulos quani tentat Gefnerus : demif-

digitos poITe accipi. In ca- //. Sed ipfe idem ineiTe vul»

458 M. FAB. QUINTILIANI

vultus feverus, iion moeltijs, nec Itupens, nec languidus: bracliia a latere modice remota: manus finiltra, qualera fupra demonJftravi: dextia, cum jam incipiendum erit, paulum prolata ultra finum geftu quam modeftilfimo, i6ovelut expectans quando incipiendum fit. Vi- tiofa enim funt illa, intueri lacunaria, per- fricare faciem, et quafi improbam facere : ten- dere confidentia vultum, aut, quo fit magis torvus, fuperciliis aftringere : capillos a fronte contra naturam retroagere , ut fit liorror ille terribilis : tum, id quod Graeci frequentiffime faciunt, crebro digitorum labiorumque motu commentari, clare excreare, pedem alterura

160. perfrlcari Ambr. 2. Guelf. Exc. Santen. camVoff. i, 3. perfricare Goth. (tac. Gefn.). improhiorern Camp. cura Andr. et marg. Colon. confidentiam volum Turic. Flor. confidentiam v. Guelf. Camp. capillo Ambr. 2. ut fi h. Jenf. Tarv. frequentijfime omittit Guelf. lahorumque motum Tu- xic. Flor. prius etiam Camp. Jenf. ( tac. Gefn. ) Tarv. li- hrorumque m. Guelf. Exc. Santen. lahrorumejue m. Goth. (tac. Gefn.) cum Vall. VoIT. 2. Ald. ridere pro clare prava conjectura Obr. excreare omittunt Ambr. 2. Guelf. pacevi — tegure Turic. Flor. polterius cum Alm.

gato mox fufpicatur. In de- non lacunaria, dici jubentera

mittendo aliquis tamen actus p. Putfcli. 2246. In re ipfa

elt oratoris ; qui cum remit- cf, praef. nofir. p. LXXXVHT. tit liumeros , omnia naturae

lelinquit. Contrarium eft, crehro — viotu commentari.

cum ad occipitium ducuntur Elegans j^«^«xT>jp/(y//of de-

humeri %. 160. monftrans eum , qui jamjam

qualem — demonftravi. §. dicturus aftet, inveniendoad-

142. huc intentum et infpicienti-

160. /flc«72<Tr/a. Commodum bus audituris digitorum la-

Pafferatius Caprura demon- biorumque motu quae intr%

firat GxAva.i\\&ticum laquearia, fe cogitat manifeftantein.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 459

longe proferre, partem togae finiftra tenere, Itare diductum, vel rigidum, vel fupinum, vel incurvum, vel liuraeris, ut luctaturi fo- lent, ad occipitium ductis. Prooemio fre-16» quentillime lenis convenit pronunciatio. Ni- hil enim eft ad conciliandum gratius vere- cundia: non tamen femper. Neque enim uno modo dicuntur exordia, ut docui. Ple- rumque tamen et vox temperata, et geftus modeftus , «t fedens liumero toga, et laterum lenis in utramque partem motus , eodem fpe- ctantibus oculis, decebit. Narratio magis pro-i6a latam manum ^ amictum recidentem , geftum diftinctum, vocem fermoni proximam, et tan- io36tum acriorem, fonum fimplicem frequentif-

161. enim eji. Sic Turlc. Guelf. Gotli. (tac. Gefn. ) Caiup. Reliqiii eft enim. Mox Neque nobiscum pro alio- rum Nec Turic. Flor, Ambr. 2. Guelf. Camp. cf. 5, 10, i2o. enim modicuntur Turic. Flor. omnino in uno modo di- cuntur Guelf. et genus modeftius Turic. Flor. (hic tamen tertiam vocem cum vulgata). et g, m, Guelf. Camp. Reli- c[ui ac g. m. quod minus aptum.

162. diftinctuin omittunt Ambr. 2. Guelf. cum VolT. 1. 5. voci Turic. Flor. et tantum acriorem. Sic Turic, Flor. Ambr. 2. Guelf. cum Bodl. Alm. loann. Voff. 1. (nifi qtiod ac dicitur effe ibi). ac tamen acriorem Camp. cum Andr. Nobiscum facit Obr. fed omiffo et. Yo^- 3. cantum

161. ut docui. 4, X, 40 55. 47- cf. 4, 2, 36. ubi ipfa feqq. Quod -plerumque lcnem quoque pronunciatio diftin- convenire nit, ihidem eft5. 55. guendo adliiberi jubetur. Ca- fed eodem fpectat ctiam fj, 4, vetur ergo geftus generalior, 132. qai non ad fingulas fe appli-

162, geftvm diftinctum. Ilic cet res et fenfus, cujusque qualis fit, maxime apparet §. non lint partes manifefiae.

46o M. FAB. QUINTILIANI

fime poftulabit, iii liis daiitaxat, Q. enim Ligarius , cum ejjet in Africa nulla helli Ju- Jpicio^ et, .^. Cluentius Ilabitus pater hu- jusce, Aliud iii eadem polcent affectus , vel coiicitati, ISlubit genero Jocrus;^^e\ ilebiles,, Conjtituitur in foro Laodiceae Jpectaculum acerbum et mijerum toti udjiae provinciae, i6sMaxime varia et multiplex actio eft probatio- num. Nam et proponere, partiri, interro- gare , fermoni funt proxima , et contradictio-

acriorem lepido eirore. P«.ellqui ac t. apertiorem ab Jenf. inde. Q. enim. Sic Ambr. 2. (fiprtaffe tamen pleno

praenomine) Guelf. Goth. Jenf. (tac. Gelh. ) Camp. cum VoIT. 2. Vail. Tarv. cf. Erneft. ad loc. Cic. Reliqui Q. igi- tur et recentiores pleno praenomine. Sed Turic. Flor. enim.^ praenomine omilTo. in yJfrica. Sic Turic, Flor. Guelf.

Camp. cum Goth. VoIT. i. 2. Alm. Jenf. Tarv. Haec omit- 'tunt Loc. Ven. Rufc. Reliqui adhuc. Mox -pofcent Turic. Flor. Ambr. 2. Goth. Jenf. (tac. et err. Gefn. ) Camp. cum edd. ante Grj-ph. jjofceret Guelf. Reliqui pofcunt. Mox flevilis Turic. Flor. flexihiles Guelf. flehilis Camp. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. conftituatur Goth. (tac. Gefu.) laeudiciae Flor. laodiciae Camp. laodica Goth. (tac. Gefn.) Tarv. (hic per AE). lodiceae Jenf. cum edd. ante Ald.

Q. enim Ligarius, Pro Lig. dum efFectum fit, accipio et

C. 1. A. Clu. et AMZ)/t pro Clu. liic contradictionem adverfarii

C. 5- Con/t jtuUurinVerr. 1,30. praefumtam; cf. 5, 13, 46.

Proponere, partiri quid elTct,

163. contradictionem fu- de indultria tractavit nofter

mere. Non cquidem cum Gef- 1. 4. c. 4- 5« ^^ ^iis igitur

nero fumtam contradictionem nihil elatius fectandum erit,

interpretor repetitam eam , fed plane loquendum. Ut ma-

quae ab adverfario fueritpro- gnam cum compofitione affi-

lata. Sumere in argumentan- nit.ltom liabet pronunciatio.

do cum toties fit praefumere, Cf. ad haec de fermone 9, 4j

fiatuere quod argumentisnon- 131.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 461

iiem fiimere. Nam ea quoque diverfa pro- pofitio eft. Secl lianc tamen aliquando irri- dentcs, aliquando imitantes pronunciamus. Argumentatio plerumqua agilior, et acrior, eti64 inftantior, confentientem orationi poftulat et- iam geltum, id eft, fortem celeritatem. In- ftandum quibusdam in partibus, et denfanda oratio. Egrefliones fere et lenes, et dulces, et remilTae, raptus Projerpmae ^ Siciliae Je-

165. hanc tamen. Sic Turic. Flor. Omlttit pronomen Camp. Reli^ui haec t. Verba aliquando irridentes omittunt Tui ic. Flor. cum Alm. Voff. 3. Mox -pronunciatio pro vro- tiunciantes, Argumetitatio Turic. Flor. cum Alm.

164. geftus Turic. Flor. neuter tamen confentientes ante. poftulat enjm Goth. ( tac. Gefn. ). ccleritatem ftanduni Tu- ric. celeritates tantum Flor. poflerius cum Alm. Celeriter inftandum Obr. prava novandi libidine. fere et

lenes. Sic Tuiic. Flor. Camp. Reliqui omittuntet: cf. mo- do §. 161. et vox ttmp. Pro fere, vero Guelf. re-

mlffae, raftns. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Camp. cum VoIT. 3. et edd. ante Bafil. Reliqui inferunt ut. Mox Neque enim mirum Camp. Gotb. Jenf. (tac. Gefn.) cum cdd. ante Gryph.

Nam ea — propofitlo <°/f. pronuncianda, quoniam ea fo-

„Cum contradictlonem adxer- leat condiri aut irrifione ad-

,,farii ipf'; prior profers , ni- verfarii aut ejusdem imita-

„hil aliud quam proponis (ut tione, ad comicam prope fe-

,,hoc praecedenti fimile eSo ftivitatem accedente , nec jam

„liqueat), quanquam non tua folo fcrmone transigenda. Ita

,,tu argunienta , fed diverfae faltem horum inter fe fen-

„partis." Refcrebat oltendcre, fuum nexum agnofcere mihi

in contradictionibus quoque videor.

fumendis non elTe ultia fer- 164. fortem celeritatem.

monem pronunclatione ten- Elegans accommodatilTimige-

dendum. Mox tamen fate- fius ftgnificatio. tur, plus fccnicae viitutis exi- raptus Proferpinae — laus.

gi interdum in contradiciione cf. 4, 3, 13. item 9,2, 55.

46i2 M. FAB. Q.UINTILIANI

Jcriptio , Cii. Pompeji laus. Neque eiiim mi- rum, minus liabere contentionis ea, quae

le^Iunt extra quaeftionem. Mollior nonnun- quani cum reprelienfione diverlae partis imi- tatio, J^idebar Q)iclere alios uitrantes ., alios auteni exeuntes ^ quosdam ex vino /vacillantes. Ubi non diflidens a voce permittitur geftus quoque, in utramque partem tenera quae- dam, fed intra manus tamen, et fine motu

i66laterum, translatio. Accendendi judicis plu-

jieque mirum Turic. Reiiqui n. eft m. uifi quod pio po- ftremo nuuierum Ainbr, 2. Guelf. cum Bern. centuriones aeque funt Guelf.

165. vicino vacillantes Turic. Flor. discedens "ienl. Tarv. geftus quoque, in. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf.

Camp. cum VoIT. 1. 2. 3. Gotli. et edJ. ante Bad. Re- liqui g. quo fit iu de conjectura Rcgii. tenere quaedam Turic. Flov. fi intra Turic.

166. Accendendi judicis. Sic Gotli. (err. Gefn.) cum edd. ante Leid. acc. Gibf. Obr. RoU. Capper. accedendi judiciis

Pompejum ornatum in Cor- reprehenfione ; et recte fe lia-

neliana apparet etiam loco Q. bent haec, etfi illa et imita-

Ciceronis de Petitione Con- tio et reprehenfio non in di-

fulatus c. 13. verfam -partem , fed in clien-

165. cum reprehenfione —- tera ipfum diriguntur. Nec

imitatio. Locum ex G.illiana majoi error, quam qui erat

vidimus jam Q, 3, 66. Vide- in loco Rullianae g, 4, 28-

tur autem liic quoque aliqua geftus quoque, in utramque

noftro obrepfifTe oblivio , ut — translatio. Quod fubjici-

Gallium, cujus teiuuleutia no- tur illi gcftui, mera eft appofi-

tatur, adverfariura Ciceronis tio , ipfum dcfcribens ilLi.

nunc quidem acciperet. Ne- Nove tamen liic dicitur te-

que enim pro Gallio oralTe ncru — translatio , pro mode-

Ciceronem ignorare potuit. rata, levi.

Diverfae partis genitivus refe- i66. Accendendi judicis —

lendus ad iniitatio , nou ad gradus. Modo totiuu lioc ad

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 463

to37res fuiit gradus. Summus ille, et quo nullus ell in oratore acutior : Suscepto bello^ Caefai\ gcfto jajn etiaiji ex parte magna. Praedixit enim, Quantum potero voce contendam^ ut populus lioc Romanus exaiidiat, Paulum in- ferior, et liabens aliquid jam jucunditatis, Quid enim tuus ille^ Tubero^ in acie PJiarJa' lica gladius agebat? Plenius adhuc et len-167 tius , ideoque dulcius , In coetu vero populi

Tuiic. Flor. accedendi judices Guelf. accedendi judicis Camp. Reliqui accendendi judices fortnffe e fplialairite Leidenfis. pluris f. gaudiis Turic. primura et Flor. ex oratore au- ct/or Turic. Flor. gefto etiam, omillo jani, Gotli. (tac. GeCn.) Canip. cum ipfis Cic. libris; transponit Jenf. ( tac. Gefn. ) g. etiavi jam ex. cum edd. ante Bafil.

populiis hoc. Sic Turic. Flor. Guelf. cum Alm. et libri» Cic. p. Iiic Canip. p, haec reliqui. jam jucundita-

tis. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Jenf. (tac. Gefn.) cum Gotli. et edd. pofterr. antc Ald. qui cum reliquis eliam j. de Regii conjectura; fed Camp. ipfe hoc videtur dare. acie pars alia gladius Flor.

167. ccetu omittunt Turic. Flor. traheiidenque cunf. v. Tu- ric. trahendofjue t. v. Camp. Mox autera ante fauces oniit- tunt funt Turic. Fior. Quid faciam illo tum, plane non re-

folam pronunciationem aftrin- Suseepto — magna. Cic, pro

xeris, non erit quod niiveris, Lig. c. 3. item mo:s. ^uid enint

tam lentam, qualis eft inpro- tuus eodem cap. In coetu vero

tinus fequentibus exemplis, Philipp. 2, 25, fos Alb. pro

orationem appellari yu7ii;7iM7;i ^lilo.^J.. Saxa atque folit.-^T^O

accendendi judicis gradum. In- Arcli. g.

tendenda enim Toce unice hic 167. ideoque dulcius. Ni-

res geritur, quae fane facitad hil fane dulcedinis ineft ipfi,

afFectum audientibus moven- qui demonftratur, fenfui : fed

dum. Ejus autem acerrimam fola fpectatur vox, quae cum

fpeciem oftcndit effe in loco ab illo acutiffimi foni faftigio

Ligarianae priore. defcendit;^ lenior fit natura et

^H

M. FAB. QUINTILIANI

Romani negotium pi/blicum gerens. Produ- cenda omnia, trahendaeque tum vocales, ape- riendaeque funt fauces. Pleniore tamen haec canali fluunt, f^os^ Alhani tumuli atque luci. Jam cantici quiddam habent, fenfimque refu- pinafunt: Saxa atque Jolitudines voci rejpon- \dent. Tales funt illae inclinationes vocis, quas invicem Demofthenes atque Aefchines expro-

perio, quare incidi in mutationem, ut fcriberetur trahendae' que funt v. aperiendaeque jauces. Nifi forte liauftum aliquid credis, ut fuerit c«m — tum — [Milii tnm refpicere videtur iliud ipfum de lenta et dulci pronunciatione praeceptura» ,,cum tali actioni locus eft." Buttm] Jam can-

tici. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. cum Obr. (qui et mox hahentia, male}. Nam c. reliqui. fenfumque refpina funt Turic. fenfumque refpinant Flor. Ex hoc malim efFi- cere : fenfimque refupinantur.

163. voci refpondent — inclinationes. Omittunt Turic. Flor. folito propter liomoeoarcton errore. utramque Tu- ric. Flor.

jucundior. cf. lyg- jucundior — acrior. Pertinet. enim liaec ratio eo, quodmodo notabam, nihil horum effe ipfis fenten- tiis cenfendum, quae nec dul- ces nec acutae effe judicantur, verum accommodatam fingu- lisvocem habere acrimoni.-ira, jucunditatem, lentitudinem, pleniorem canalem, denique canticum ; quorum nihil non infervit accendendis i. affectu imbuendis judicibus.

trahendaeque tum vocales. vide not. crit.

Vleniore — canali. ,,Meta- „phora eft ducta a tubis et

i,canalihus aquaeductuum. Ita „enim transtulit ad arteriam „tracheam, quae canalis eft „vocis ". Pfeudo - Turnebus. cf. 7. 2. 51.

fenfimque refupina funt. vi- de not. crit.

163. Deinofthenes atque Ae- fchines. ,,V. G. Hle huic pro „Coro. c. 90." (p. Rfk. 322. 3)

,,5tJu? x«( kcxq-Lyyi<^wv. Hic vero ,,ha-Ar>:}a et TOVOV r^j (f)itivyji iili ,,obiicit c. 72 et fq." (contia Ctes.p.Rsh. 602.). ,,Jusjur.^n- 5,dum per IVIarathonis -^ prc- ,ypugnatores eft c, 60. pro Co-

INST. ORATOR. LIB. XI, 3.

4^5

braiit, non ideo improbandae : cum enim uterque alteri objiciat, palam eft utrumque fecilTe. Nam neque ille per Maratiionis et Plataearum et Salaminis propufi;natores recto fono juravit, nec ille Tliebas fermone defle- vit. Eft his diverfa vox, et paene extra or-169 ganum, cui Graeci nomen nmcwitudinis de- derunt, fuper modum ac paene naturam vo-

169. et his diverfa Turlc. Flor. et eft h d. Cainp.

fuper modum. Sic Turic. Ambr. 2. fupra m. reliqui. cf. 9, 3, 46. 8' 4» 6. exercere modum Turic. Flor. cum Alm. qui comp, Turic. Flor.

„rona " (p. Rsh. 297. n.) j.vid 9, 2, 62. 12, 10, i;4. ,,Lamentatio autem Aerchinis ,,de Tliebis c. ^^g. contra Cte- „Ciphontem" (p. Rfk. 544.) ,,No/-nV«T£ o^av rt;A.iO"KO/x6V)5V ryjv jjToXtv, TS/^uJv Karaffyialfaf, g/x- ^ir^Ylffiig oiyi.tSiV etc." Gefiierus.

neque ille — nec ille. In duplici ille cf. 2, g, 11. re- ctum fonum et fermonem con- jungi eidemque rei Cgnifi- candae adhiberi apparet, vei- ut modo §. 162. vocem fer- vtoni proximavi — fonum fim- plicem, cui opponitur Jiexus vocis (§. 170.) et plafna, [ed tale quod reprelienfione vulgo huic vocabulo haerente ca- leat: cf. de plasmate 1, 8» ^.

1 69. extra organurn. cf. $. 40.

Graeci nomcn amaritudinis. Hoc noniinis ufurpatum vide- tur Graecis artificibu» voceiu

Tom. IJ'''.

et pronunciationem formanti- bus, quoium quidem libri ae- tatem non tulerunt. Neque enim adhuc quisquam potuit ■jriK^iaj in voce ufum demon- ftrare apud Graecos fcripto- res, et quam Pfeudo - Turne- bus ille, vehit fatis cognitam, memorat x<xf o(pwviav, fruftra quaerimus. Res ipfa tamen,' quae fignificetur, facile agno- fcitur ; cum praefertim acerba eadem vox appelletur, quae denominatio eft §. 32. quo- que. Hinc Erneftus in te- chnologia Graeca p.Si^S-rectif- fime definit, j.eflTe vocem acer- ,,bam i. amaram, cum quis „indignatione vei alio afFecttt ,,abreptus ita faucium et vo- jjcis veluti terminos excedat, „ut fonus oriatur abfonus, „pueriiiter clamofus, atque ,,exiiitate fua peffime aures j,afFiciens. " Idem ia techu.

Ge

/,C6

M. FAB. QUINTILIANI

cis liumanae acerba : Quin compejcitis vocem ijiani^ imlicem JtuliiLiae^ tejtem paucitatis?' Sed id, quod excedeie luodum dixi, in illa i7oparte prima eft, Quin compejcitis. Epilogus, fienumerationem rerumliabet, defiderat quan- dam conciforum continuationem ; fi ad con- citandos judices elt accommodatus , aliquid»o38 ex iis, quae fupra dixi; fi placandos, incli-

170. concifiorum Ambv. 2. cum Bern. concijfiorem VoIT. j. 3. Hic vocem omittit: Camp. et mox inlerit polt dixi, omif- fis fi plucandos , quae deinde reponiintur inter quandam et lenitatem , onini fententia obruta. ex is Turic. Ambr. 2. ex Jiis Camp. Goth. (tac. Gefn.). dixi plagatos Turic. Flor. j}la- eatos ex Alm. affertur. quandam fi lenitatem Turic. Flor. eum Alm. lenitatem mifericordia Ambr. 2. Guelf. flexus Turic. rlor. Jlexihilem Guelf. Camp. quae praecipue Turic. Flor. ^uia pr. Guelf. quoque eft Turic. Flor. videhas Ambr. 2» Guelf. cum VolT. 1. etiam morhos Flor.

ILatina p. 5* valJe liuc facien- tem demonltrat Valerii Ma- ximi locum g, 7. extern. 1. ,,(Demofihenes) propter ui- ,,miam exiliiatem acerhamnn- ,,ditu vocem fuam exercita- „tioiie continua ad maturum ,,et gratum auribus fonuxn „perduxit."

Quin compefcitis. Cic. pro Rabir. perd. c. 6. ubi fane continetis legitur , fed in no- firo quidem fcriptore MSS. ad unum omnes dant noltrum, quibus accedit BarberinusGa- latonio memoratus ad loc. Cic.

170. conciforum continua- tionem. Brevia illa concifa (qua voce utilur et lo, 7, 10. cum plerum^ue appellentur

incifa, velut 9, 4» 2. 22. 44 ^' paffim, quanquam decimo li» bro adjectivi magis elt ufu, hic fubflantivi) celeripronun- ciatione funt continuanda, ut velocem, quae audienti prac- Ilatur, rerum «vax£(?)«X«iwr<v cito peragant. cf. 6, 1, i.feqq.

quae fupra dixi. cf. $. \()6, 169. fortalTe et 162.

fi placandos — commoven- dos. Rarior elt haec repeten- dae ante accufativos praepo- fitionis omilfio. Quam li con- tra libros inferere tentes, non congruere fentias ante vocem mifericordia. Quae ipfa no- ftro etiam haud dubia caufa fuit, cur infolentiorem jun- ctuaam admitteret.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 4.67

natam quaiidam lenitatem; fi mifericordia commovendos, flexum vocis, et flebilem fua- vitatem, qua praecipue franguntur animi, quaeque elt maxime naturalis. Nam etiam orbos viduasque videas in ipfis funeribus ca- noro quodam modo proclamanles. Hic et-17» iam fufca illa vox, qualem Cicero fuiffe in Antonio dicit, mire faciet: habet enim in fe, quod imitamur. Duplex elt tamen mifera- tio; altera cum invidia, qualis modo dicta de damnatione Philodarai: altera cum depre- catione demiflior. Quare, etiamfi elt in illisiya quoque cantus obfcurior, In coetu vero po-

171. dicit. Omittit Carnp. faciet. Sic Turic.

Flor. Ambr. 2. Guelf. (quanquam in hoc ob defeccura ver- fus deClnentis ci omittitur) cum Goth. Jenf. et edd. pofterr. ante Gryph, Reliqui facit, unde recedentein Camp. non no- tavi. imitamur. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf.

Camp. (quanquam hic imiramw) cum Alra. Voff. 2, Jenf. Tarv. miratur Goth. imitemur reli^ui. dicta omittit Camp. dampnatione Philolam Turic. dimijjior Flor. Camp.

171. Hic — faciet. Proba- 4- P* ''■^S' nec praetermittunc

biliter Francius reponit Huc Lexica.

pro hic. cf. 4» 2, 55. NiCi habet — quod imitamur,

tamen propria eft locutio nuVe Eum ipfum afFectum, quem

facere in aliqua re pro: -prae- fingendo imitamur, pr.iefiat

clarum effe, et multam virtu- fufca illa vox, qualem in An-

tem exerere, quale eft, quod tonio fuifTe narrat Cicero Bru-

fequitur %, 173. mire facit in to c. 58- ubi, quantopere mi-

•peroratione — confejfio. Et ferationi niovenda* profuerit

fuit obfervata haec faciendi illa, idem teftatur.

poteftas, quall remediorum modo dicta. $. 162.

proficientium propria, de qua 172. in coetu et J^os AU

agit BunUi ad no&xi DecL g> hani, vid. jj. 167. E[x dutein

Ge z

468 M. FAB. QUINTILIANI

pull Romani; iioii enim haec rixantis niodo dixit: et, J^os^ Albani tunmli; neque enim, quafi inclamaiet , aut tellauetur, locutus eft: tamen infinito magis illa flexa et circumdu- cta funt, Me mijerum^ me infelicem. et, Quid

f ■ refpondeho liberis meis? et, Rcvocare tu me in patriampotuifti^ Milo, per hos ; ego te in fiadem patria per eosdem retinere non potero ? Et cum bona C. Rabirii uno feftertio addicit,

iJsOmeum miferum acerhumquepraeconium. Illa quoque mire facit in peroratione velut defi- cientis dolore et fatigatione confellio : ut pro eodem JXIilone, Sed finis fit : neque enim prae iacrimis jam loqui po[fum. Quae fimilem ver-

172. Tpr. non eniin auafi inclainare et aut Turic. Flor. cum Alm. omiflis inteijccLis ex homoeoteleuto , quare fu- fpiceris, iterum quoque pio wei^u^ enim fuifTe non enim, quod anaphorae coniniendatione fane blanditur. quas inclamaret Ambr. 2. Guelf. detcftaretur Cnmp. cum Goth. Voff. 2. et edd. ante Gryph. quidquid refpondeho Ambi. 2. cum Bern. An fuit Quid? quid r, Mox adjicit Guelf. Camp. cum Jenf. Tarv. adicit Goth. (tac. Gefn.) miferum non acerbumque Tu- lic. Flor.

175. mifere facit Turic. Flor. Camp. dolore Ambr. 2. et pro eodem Camp. praeclarimis Flor.

obfervatio per fe acuta et ju- infinito magis. cf. 5.4. Loca

dicii plcniflima, illa auam- mox fuut Milonianae c. 57.

vis invidiofa in Antonium et et 58- extr. Pro C. Rabirio

Clodium nequaqtram incre- Poft. c. ij. Nec dubito, quin

pantis modo fiiiffe pronun- recte Bentlejus ad Horat. Sat.

ciata a Cicerone; et mirifica 1, 4, i/\. ex ipfo Cicerone re«

eloquendi concinnitas in his- poni jubeat nunimo pro uno*

ce : non rixantis modo dixit, Librornm tamen meoruni nul-

non,quafi inclamaret aut tefta- lus recedit a vulgata. retur, tocutus eft.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. /,69

bis habere debeiit etiam proniinciationeni'. Ponunt videri alia quoque liujus partis atqueiy^ ofFicii, reos excitare ^ piieros attollere ^ pro' pinquos producere^ veftes laniare: fed luo loco dicta funt. Et quia in partibus caufae talis eft varietas, fatis apparet, accommodan- dam fententiis ipfis pronunciationem , ficut oftendimus. Sed verbis quoque, quod no- viflime dixeram, non femper, fed aliquando. »039An non haec, mifellus eX. pauperculus ^ fum-175 milfa atque contracta; fortis et vehemens et latro^ erecta et concitata voce dicendum eft?

174. tdil qiioqiie Tiiric. Flor. caufae talis eft.

Sic Camp. cum Gotli. VoIT. 2. Vall. Bad. jyarte talis tft Tu- ric. Flor. cum Alm. profecto, qui liic turbare narratur. caufa et aliis e. Ambr. 2. caufae et nliis Guelf. cum edd. ante Ald;- caufae etiam aJiis e. reliqui, line fenfu manifeflo. fi verhis Turic. rlor. Carap.

175. At non Guelf. Gotli. Jenf, (tac. Gefn.) Tarv. Cum VofT. 2. Vall. Bern. et -pauperculus omittunt Turic. Flor. ve' hemens elatio Guelf. Jenf. ( tac. Gefn. ) cum edd. pofterr. ante Ald. dicendum eft pro dicenda funt Tiuic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. cum Alm. Goth. VoIT. 1.2. et edd. aute Ald. acc. Bad. Hoc igitur in tanto confenfu verum, eique in pr.ae- cedentibus hoc pro liaec aptanduiu judico. Cf. nos ad x, 11, 13. 2t 17. 30. (Vid. Addend.^.)

174. fuo loco dicta. Supra ,,proferendis oftendimus." Ne-

6, 1, 30. que enim haec partes caufae

quia — talis eft varietas. agendi differentia demonftrari

„Eo quod pro quaque caufae potuit nifi. fententiis ex qua-

j.parte varianda eft pionun- que caruni promendis. Re-

„ciatio, apparet protinus fen- fpicit autcm fuam divifionem

„tentiis quoque fingulis can- §. iSS-

,,dem effe accommodandam ; i75' h(iec — dicenda funt.

„quod ipfum tot exemplis Yid. not. crit.

470 M. FAB. QUINTILIANI

Accedit enim vis et proprietas rebus tali afti- pulatione: quae nifi affit, aliud vox, aliud

i76animus oftendat. Quid? quod eadem verba mutata pronunciatione indicant, afFirmant, exprobrant, negant, mirantur, indignantur, interrogant, irrident, elevant? Aliter enim dicitur, Tu mihi quodcunque hoc regni ; et, CanLando tuillum? et, Tune ille ^eneas? et, Meque timoris Argue tu^ Drance. Et, ne mo- arer, intra fe quisque vel hoc, vel aliud, quod volet, per omnes afFectus verfet: verum effe,

i77quod dicimus, fciet. Unum jam liis adjicien- dum eft, cum praecipue in actione fpectetur

176. negant. Omittit Camp. milii quod cuique eo regni Turic. Flor. cantando tullium Turic. done ille Turic. Flor. Aeneas fed fequem timoris argutiis tu dranie Turic. Flor. argue omittit Guelf. drances Camp. Et nemo rerum intra quisque Turic. Flor. Et nemo rerum i. f. q. Ambr. 2. cura £ern. Et nemo rerum inter J. q. Guelf. Et ne moremur i. f. q, VofT. 3. ho vel Ambr. 2. homo vel Guelf. per omnis Flor, Ainbr. 2.

nlfi affit — oftendat. Con- nis fecundae perfonae in lo-

junctivus in polteriore vorbo cis Virgilianis Aen. 1 , 73,

plane potentialis eft: hsi^itsv Ecl. 3, 25. Aen. 1, 617. 11,

«V. Quare alieniffima Fran- 383- Cum tamen ternis ter

cii conjectura oftentat; nec differentiis rem diftinguat (cf.

attendenda Camp. fcriptura per paria euntem §. 870» ™i"

oftendit, fortafTe et ipfa a cor- ror, plus tribus, minus no-

rigente profecta: cf. 5» *2, vem, exemplis defungi no"

20. ubi alia ratio. Itrum. Nunc nihil in Vir-

gilianls hisce agnofco, nifi

176. eadem verha mutata admirationem et contemtum,

•pronunciatione. Hoc commo- tam jecta oratioue quam por

de docet exemplo prouomi- intcrrogationem fignificata.

INST. ORATOR. LIB. XI, 3. 471

decor, faepe aliud alios decere. Elt enim la- tens quaedam in lioc ratio , et inenariabilis : et ut vere lioc dicLum elt, caput: ejje, decere quod facias ; ita id neque Iine arte elTe, ne- que totum arte tradi potelt. In quibusdam»78 virtutes non liabent gratiam, iri quibusdam vitia ipfa delectant. Maximos actores comoe- diarum, Demetrium et Stratoclea, placere di- verfis virtutibus vidimus. Sed illud minus mirum, quod alter deos, et juvene?, et bonos patres, fervosque, et matronas, et graves anus

177. decor. SIc Turic. Flor. Camp. cum Alm. decorum reliqui , nifi quod deorum JenT. (tac. Gefii.) Tarv. quod in- veniebat Regius. alios decedere Turic. Flor. ^lf^* decere. Sic Turic. (nifi quod captid modo, ct decedere) Flor. Camp. cum Alm. artis inferunt reliqui. Sed <}ui poft qnod addit male Camp. i/ia id Turic. Flor. id ita Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. ante Ald.

178. delectatur Turic. Modo in quihus vitia Floril, San- ten. per errorem. azictores Camp. cum Jenf. Tarv.

Stratoclea, Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. (quorum duo pofiremi omittunt et) cum Gotli. VolT. 1.2. 3. Bodl. Andr. Stratoclem reliqui. cf. 4, 1, 77. item 12, 10,24. vidijfemus Turic. Fior. Quid lateat, non exputo ; nili forte turbatura fuit male continuando t- /J/ fed illud jiiinus, Gotli. videmuf» cui obltat mox erat. Ambr. 2. illum miuus. Turic. Flor, me- lius fet enim. Guelf. m, fit e, VoIT. 1. 3. m, fit e, Goth. m, fiunt e. Camp. vi, fuiit e,

177. decor, cf. 11, i, 41. arte tradi, Id ipfum apparet

ca-put effe, decere. vide Cic. pofitu adverbii ut , quod in

de Or. J, 29. Mox quod po- Gefneri ratione inter eft et

teft Gefnerus mutandum cen- caput demum poni debebat. fet infinitivo poffe , non per- i78' Demetriuni et Strato-

fuadetmihi. Opponuntur haec clea. De his quidem actori-

verum eft caput effe decere et bus fcenicis njhil praeterea

nequit fine arte effe aut totum coinperi.

472 M. FAB. QUTNTILIANI

optiine, alter acres fenes, callidos fervos, pa- rafitos, lenones, et omnia agilatiora melius. • Fuit enini natura diverfa. 'Nam vox quoqueio^o »79Demetrii jucundior, illius acrior erat. An- notandae magis proprietates, quae transferri non poterant, manus jactare, et dulces excla- mationes tlieatri caufa producere, et ingre- diendo ventura concipere vefte, et nonnun- quam dextro latere facere geftus : quod nemi- neni alium praeter Demetrium decuit: nam-

179, adnotaudae memorlae magis Turic. Flor. ( ex hoc qiiidem memorae, et mox proprietatls) Camp. ciuti Alm. Bodl. Andr. Facilius fane fuit vocem moleftifTiraam ejicere quara emendare; fed ipfe bonam copiam ejuiare cogor. Id qui- dem apparet, adjecto aliquo appoflto ad proprietates longe melius procedere, quod fubjungitur iisdem , quae transferri non poterant. Indicabantur itaque proprietates , quae nuUo negotio videbantur cuni alio communlcari; ut eo mirabilius elTet, eas ipfas a Demetrio ad Stratoclea non potuiffe trans- ferri, nec vicilTim. [Quid fi miinicae? h. e. quae non in , hominis cujusque natura , fed in liiftiionis arte fitae erant; ita ut ab altero in alterum imitando viderentur poffe tifcis- ferri. Buttm.] theatri eam pr, Jenf. cum edd. po-

179. Annotandaemagis. c^. tur, alterum nA fummam laa.'

not. crit. gis caveam fpectet. cf . 2, i 2, 1 o.

et dulces — producere. IIic ventum concipere vejte. Po-

quoque nihil aliud asjnofco nnnt illuftiandi caufa locum

nifi plafnia (cf. §. i Gg.), quod Ovidianuni Art. 3, 301. Haec

non quiJem pro/errt/-«r modo, moi'et arte latus tunicisque

fed producatur i. diutius con- fluentihus auras Excipit, ex-

tinuetur ac trahatur , et qui- tenfos fertque fuperha pedes. dem theatri, i. fpecta(orum dextro latere facere geftus.

( cf. j , 2, 9.), caufa, iis ut Hoc illud ipfum effe cenfeo,

placeat actO)\ Ita mox ali- de quo agit §. 74. id often-

quid populo datur, eo tamen, dere tnaxime latus. ni iallor, uiscrimine, ut piius alium praeter Demetrium. cL

honefiiores etiam complecta- not. crit.

INST. ORATOR. LIB. XI. 3. 473

Cjue in liaec ornnia Itatura et mira fpecie ad- juvabatur. Illum curfus, et agilitas, et vel»8o parum conveniens perfonae rifus (quem non ignarus rationis populo dabat), et contracta etiam cervicula. Quidquid horum alter fe- ciffet, foediiTimum videretur. Quare norit le quisque, nec tantum ex communibus prae- ceptis, fed etiam ex natura fua capiat confi- lium formandae actionis. Neque illud tamen »81 eft nefas, ut aliquem vel omnia vel plurima deceant. Hujus quoque loci claufula fit ea- dem, necefTe eft, quae ceterorum eft, regnare

iterr. ante Ald. -producere ut in egredieiido Tuiic. p. ut ingre' diendo Flor. Camp. -p. et in ingr. Alm. dextra latere Jenf. Tarv. alium Demetrium Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. cum Alm. a. quam D. Camp. a. nifi D. VofT. i. 5. Sufpicor fuilTe atium ut D. omnia quafi ftatura Turic. Flor. Camp.

cum Bodl. Andr, Ald. o. quali ft. Alm. Fruftra quaero, quid lateat. fpatiae adjuuii-ur Turic. Flor. /. admirahatur Goth.

igo. curjufus Ambr. 2. -perfonae reus Turic. Flor. contra- ctnta Camp. cervicalia Camp. cum Goth.

181. claufulae eadem Turic. claufae eadem Flor. claufula eadem Alm. certorum eft Turic. Flor. non enim omittunt Tu- ric. Flor. neque oraittunt Turic. Flor. cum Alm. profeque- mur Camp. temporihus affectionihus omittunt Turic. Flor. cum Alm. temporihus affectationihus Jenf. cum edd. pofterr. ante Ald. qni affectihus cum Bad. qui lioc et in Vall. effe narrat; mirc, quoniam Goth. Voff. 2. nollrum. effictionihus Bafil. Gryph. de conjectura Rcgii. molefte putemur Turic, cum Alm.

iS^-f^lporum—- rifus. Uic ^n Tecte legnmus rifum, nulla

igitur fuerit ad aures acci- tamen alia voce magnopere

dens fpectatorum, movensque fe commendante. cf. not. crit.

alterum fibi refpondentem ra£/o;zji iuterpretare : rectae r. ipforura. Sed dubitari potelt, 181. nefas. cf. 10, 2, 5.

474 M. FAB. QUINTILIANI

maxime modum. Non enim comoedum elTe, fed oratorem volo. Qnare neque in geftu perfequemur omnes argutias, nec in loquendo diftinctionibus , temporibus , alfectionibus iSiHiolefte utemur. Ut fi fit in fcena dicendum,

Quid igitur faciam? non eam^ ne nunc qui-

dem^ Cum arcejjor ultro ? an potius ita me com"

parem , JS^on perpeti meretricum contumelias?

Hic enim dubitationis moras, vocis flexus, varias manus, diverfos nutus actor adliibebit. Aliud oratio fapit, nec vult nimium effe con- dita. Actione enini conftat, non imitatione. iBsQiiai^c non immerito reprehenditur pronun-io4j

igS. nicmeamCz.va'^. arces ultroTvLTic,Y\or. Hice duhitatione moris Turic. Flor. H, e. duhitationes m, Ambi , 2. Guelf. Exc, Santen. Gotli. Jenf. (tac. Gefn., nifi quod pofterior ciun Tarv. inferit eft poft enirn) Tarv. Ald. H. e. duhitatione moris Camp. H, e. duhitatione moras Locat. cum Alm. (ut fertur) et edd. ante Ald. de Regii conjectura. Noftra eft a Badio rectiffime emendante. varia manus Turic. Flor. diverfos natus Turic. d. ^ actus Camp. d. tutius Voff. i . orator fapit Guelf. Exc. San- ten. vult minimum Turic. Flor. Camp.

a83' aeque re non Turic. equare non Ambr. 2. ■pron. et vultuofa, Sic Turic. Flor. et omittunt reliqui.

diftinctionihus, temporihus, molefte , „nimia et odiofa

ujfectionihus, Lucem acci- ,,diligentia." Ufum adverbii

piunt duo priora §§. 35 — copiofe illufirat, noftro quo-

40. Poftrenium fanum effe que adhibito ioco, Vulpiusad

jiequit, nec quidquam me- Catull. 42, 8' P- i4o« cf.mox

lius xeperio Regiana eraenda- §. 183. et in re ipfa 1, ii, 3.

tione, fuadentis effictionihus ; i83' -pronunciatio — vul-

cf. §. 89> *52' 174' 175« tuofa. Gefnerus eodem voca-

INST. ORATOR. LIB. XI, 3.

47.

eiatio et vultuofa, et gelliculationibus mo- lefta, et vocis niutationibus refultans. Nec inutiliter ex Graecis veteres transtulerunt, quod ab iis fumtum Laenas Popilius pofuit, efle hanc inotiojam actionem. Optime igituri84 idem, qui omnia, Cicero praeceperat, quae

cL 5- i64' Tnolefie et Ambr. 2. cum Voir. i. molefta — muta- tionibus omittunt Turic. Flor. cum Alm. et Oraecis veteris Turic. Flor. et graeca v. Camp. ah iis. Sic Goth.

(tac. Gefn. ) Camp. ab is Ambr. 2. a honis Gueli. a nohis marg. Bafil. ab his reliqui (cf. $. 134.). Lenax Gotli. (•^^c. Ge£n. ) Nos nomen per diplitliongum fcribimus , liic qui- dem fine auctoritate libb. Sed ita Turic. et 3, 1, 21.

hanc mocofani Flor. Ambr. 2. cum Bern. (cf. Salm, ad Treb. PoUionis Gallien. c. 3« P* ^og, niliil agens et quan- lumvis erudite ineptiens non folum noltro fed et Ciceront ad Att. 1» 13. obtrudenda voce inaudita, revictus idem ab J. Fr. Gronovio ad Sen. Nat. Quaefi. 1, i.) h. vitiofam GuelS. h. invitiofam Goth. h. injocofani VofT. 1. 3. h. in ociofam, C&mp. h. mucofam Tarv. cum Andreana. actionc Camp.

bulo utentem demonftrat Ci- ceronem Orat c. 13. Simi- lia funt ipfius quoque Cicero- nis actuofus et feijuiorum ge- ftuofus.

veteres transtulerunt. De- nionltrantur ii, »^uos cogno- vimus §. 106. Cave autem transtulerunt accipias de vo- cabulo in latinum converfo, cui non congruit quod „ ex f, Graecis" dicitur, non ,, ex ,,Graeco." Nec, li hoc fpe- ctalTet Qu., integram locutio- rem fnb jeciffet : e(j[e hanc. A t)eterihus igitur hoc fumfit ipfo recentiorum unus prae-

ceptorura Laenas, Ae quo cf, 10, 7, 32.

inotiofam actionem. Necla- tinam, id quod fane non mi- rum , nec Graecum huic re- fpondens vocabulum demon- ftrare adliuc habuerunt VV. DD. niG quod aptiffime Gef- nerus confert Lucian. Philo» patr. c. 25« P* 61 4- ''■*)v ■"■*- kvKfjy^o\ov //aSjj^Jtrjx.yjv i. allro» logiam. Nec igitur dubitare licet, quin icy^oXov xiirov.qiaiv dixerint Giaeci rhetores, etfi nonduni nobis quidem ani- madverfi. Talis pronunciatio fuerit fatagentiumt non agen- tium. cf. §. 126.

47^ M. FAB. QUINT. INST. OR. LIB. XI, 3.

fapra ex oratore pofui : quibus fimilia in Bruto de M. Antonio dicit. Sed jam recepta eft actio paulo agitatior, et exigitur, et quibus- dam partibus convenit: ita tamen tempe- randa, ne, dum actoris captaraus elegantiam,' perdamus viri boni et gravis auctoritatem.

1^^. qua fupraTvLTic. WI.' Antonio. Sic Guelf. Camp.

Goth. Jenf. ( tac. Gefn. ) cum edd. ante Stoer. exc. Tarv. Plenuni leliqui praenomen, fi fides in talibus conferentium diligentiae. fed etiam Turic. Flor. Guelf. Goth, ( tac. Gefn, ) Camp. cum Alra. qui recepta et pro r. eft dare narratur. ■paulo etiam agitatior Obr. fed paulo ipfum omittit Guelf. et exigeritur Turic. Flor. et exiguitur Ambr. 2. etiam e, Jenf. Tarv. et jam e. Locat. cum edd. pollerr. ante Bad. acc. Bafil. ctiam et e. Bad. Gryph. Quid in verbo productius lateat eo, quod vulgo legimus, non exputo ; fed eft falebrarum ali- quantum in iftis et exigitur, ^t'^ cowvenjt. Jenfoniana quidem fcriptura paulo terfior, prae qua tamen malim : quae et exi' gitur et — convenit. Qui ex/^antl funt et judices et audi- toria. necdum actori ris c. actoris elegentiam Turic.

Flor. fumma vitii paritate, quanquam in Turic. actori in fine veifus et inde natus error.

jQ^. fupra ex oratore. ,,Re- ,,fpicit puto f, 122. In Bruto ,,de M. Antonio c. Sg. Ge- ,,ftus erat non verba cxprimens, ,,fed cum fententiis congruens :

,,fententilsque Gefnerus.

confentiens.

et exigitur. cf. not. crit. viri honi — auctoritatem.

,,manus, humeri, latera, fupplo- Latens et gratus ad ea quae „fio pedis , ftatus , incejfus, continuo tractanda funt trans- ,,omnisque motus, cum verhis itus.

477

ARQUMENTUM LIBRJ XII.

Pro. Gravitas argumenti. — Oratorem ejje dehere virum ho- num Cap. i. — 5. malum ne ■pojfe quidem oratorem fieri, cum idem careat fapientia; — 7. mente lihera; — 10. ipforum, cjuae tractet, fcicntia; — i3- fide. — 22. Quid respondendum iis, qui Demofihenem et Ciceronem tanquam malos viros chjiciant. — 32. malos deftitui eo , quod in quacunque re optimum fit et efficaciffimum, — 35- malas tamen etiam artes rhetori tractandas ^ffe, ut nofcantur. — 45. fieri item poffe, ut contra i^eritatem agat vir honus, malasque caufas defendat. — Cap. 2. Mores oratori exco- lendi. — 3« naturam ad virtutem non fufficere. — 10. phi- lofophiae opera danda, — J/\. dialecticae ; — 19. ethi- cae ; — 25' phyficae. — 51. oratorem nulli fe addicere fectao dehere , fed optima quaeque exercitatione et ftudio complecti. — Cap. 3- Ji^ civile nofcendum. — Cap. 4» Exemplorum copia paranda, — Cap. 5* Plurimum valere animi, et quihus data fit, corporis praeftantiam. — Cap. 6. Qua aetate initium agendi faciendum, — C. 7. — 7. Qua- les caufae potifjimum fufcipiendae. — i2. An gratis agen- dum. — C. ^. Summam in difcenda caufa diligentiam ejfa ponendam, litigatorem faepius audiendum, inftrumenta in- fpicicnda. — C. 9. — 7. Nimia laudis cupido reprehendi- tur. — 13. Male dicentiam nocere fere et caufae et acto- ri. — 21. Quaenam fcripto fint praeparanda et quomodo improvifis occurrendum. — C. 10. De genere dicendi. — 10. plurivium differre genera exemplo docetur pictorum et fculpcorum. — i2. Rscenfentiiv Oratorss Latini — 15-

/f78 ARGUMENTUM LIBRI XII.

Cic6ron'is laus et defenfio. — ic), Divifio inter Attlcos, ; Afianos, Rhodios, — 0,6. Demonftratur vera Atticorum vir- tus , contra affectatores ejus, — 55. Latinos elocutione tantum a Graecis vinci ; quodlingiiae inopia fieri in elenien- tis maxime et accentu docetur. — 59. huic incommodo fen- tentiis et luminibus medendum, — 48- refelluntur qui omnem ornatum repudiant, — 57. An discrimen fervan^ dum in agendo et in fcribendo. — • 65. Alia divifio in- ter fubtile , grande et fioridum genus, — 72. his multa interjacere mixta, —' 72. ufiim effe omnium, — 76. longe diverfum effe corruptuni licentiofumque genus. — Qo. hona ill(f. facilia etiam fieri ftudio : fed modum fervandum effe in omnibus. -— C. 11. — 7. Finem orandi faciendum ejfe antequam annis deficias, — Peroratio operis. — 13. noit magnam nimis et arduam ejfe tot artium conjunciionem, — So. tempus, xnodo recte utaris, non defieere. — 30. quid •praeftari poffit, exemplis virorum illuftrium docetur; et mo' dicae quoque eloquentiae uberrimos fructus ejfe monetur. — 31. Conclujio.

479

M. FABII QUINTILIANI

D &

ORA TORI A

INSTITUTIONE

LIBER DUODECIMUS. PROOEMIUM.

1042 V ENTUM ell ad partem operis deltinati longe gravifiimam. Cujus equidem onus fi tantum opinione prima concipere potuiffem, quanto mepremiferens fentio, maturius confuluiirem "vires meas. Sed initio pudor omittendi, quae promiferam, tenuit: mox, quanquam per fingulas prope partes labor crefceret, ne per- derem, quae jam elFecta erant, per omnes dif-

onus fit fi Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. cum VoIT. 1. 3, Modo quidem Camp. quanto jjremi forens Turic. Fior. q, m. -prime f. VoIT. 1. 3. An q. p. me f.7 Pro quanto Guelf. quantum, Camp. quam nunc, Mox omittendo Turic. FJor. praemiferam Camp. quoque partes Guelf, cum Jeuf. et edd. pofi. ante Stoer. libor Flor. me fuftentavit Turic. Flor. cum Alm. menfifs temptavi Guelf,

1. pudor omittendi, cf. ve- ipfum, illic verecundatur ^Mo^' recundiam ne^andi £xo. i^ 3. rum caufa. S* 5» ^5* 3ed hic pudst

480 M. FAB. QUINT. INST. OR. LIB. XII, i.

2 ficultates aiiimo me ruftentavi. Ouare nunc quoque, licet major quam unquam moles pre- mat, tamen profpicienli finem milii conftitu- tum eft vel deficere potius, quam defperare. Fefellit autem , quod initium a parvis cepera- mus. Mox velut aura follicitante provecti^o^s longius, dum tamen nota illa, et plerisque artium fcriptoribus tractata praecipimus: nec adhuc a litore procul videbamur, et multos circa velut iisdem fe ventis credere aufos lia-

3 bebamus. Jam cum eloquendi rationem no- viflime repertam, paucilTimisque tentatam in- grefli fumus: rarus, qui tam procul a portu receflilTet, reperiebatur. Poftquam vero no-

2. majori — mole -premar Camp. (uifi quod hic primar) cum edd. ante Stoer. acc. Gibf. qui et Bodl. teftem ad- jungit. Noltri noltram (quauquam molct Flor.), coinmen- datam ipfa varietate, cum modo quanto me premi praece/lerit. vini quam pro unquam Ambr. 2. ejficere potius VoIT. i, fpe- rare Guelf. initium aparuijje Flor. follicitanti Turic. Flor.

dum tamen. Sic Turic. Flor. Ambr, 2. Guelf. cura Alm. d. tantum reliqui. plerisque parcium Flor. velut iisdem omittunt Turic. Flor. Camp. auros hahemus Turic. aw ras hahemus Flor.

3. paucijjimos quae Turic. Guelf. Pro Jam — tentatam Goth. nil nifi tam. Turic. ingrejfumus. qui tam pro- cul. Primi dedimus e conjectura Gefneri. quia procul Turic.

2. deficere" — defperare. cf, focios noftrum appareat, qui

2, 12, 12. etfi longius provectus nihil ta-

nec adhuc —— et multos. Haec men praeter nota illa tractet.

legitimo illo copularum nec Dum, ut .aliqui quoque vidi-

atque et vinculo junguntur mus, proprio ufu indicativum

(ut mox §. 4. nec — et lon- praefentis libi vindicat. gius), ita ut et propelitus effe, 3. rarus -—rsperiehatur, cf,

e4 multos li.-ibereiiavigatioiiis 6, 2, 3.

INST. ORATOR. LIB. XII. PKOOEM. 431

bis ille, quem iiiltituebamus, orator, a di- cendi magiftris dimiflus, aut luo jam impeta fertur, aut majora fibi auxilia ex ipfis fapien- tiae penetralibus petit: quam in altum fimus ablati, fentire coepimus. Nunc coeliim undi- qiie et unclique pontiis. Unum modo in illa 4 immenfa vaftitate cernere videmur M. Tul- lium, qui tamen ipfe, quamvis tanta atque it:. i.iltructa nave lioc mare ingrelfus, contra- liit vela, inliibetque remos, et de ipfo demum genere dicendi , quo fit ufurus perfectus ora- tor, fatis habet dicere. At noltra tenieritas

qui procul Camp. q. jam jj. reliqiii. ratus qui Guelf. ratis quae Jenl. cum edd. poft. ante Ald. reperietur Turic. Tlor. cum Alm. orator jam dicendi Guell. o. dicendi Voff. i. 5. aut in fuo impetu Turic. Flor. et ipfis fententia Amhi: 2. fumus ablati Jenf. Tarr. cum Gotli. fententiae coepimus Guelf.

4. modo in illo Flor. Mox ipfo et itn omittit Guelf. mare hoc nave Guelf. contrahet Anibr. 2. eft de ipfo Tu- ric. Camp. At. Ambr. 2. ad, Goth. (tac. Gefn.)

coelum — pontus. Rectif- fime judicat Gefnerus, nihil hinc fcripturae Virgilianae Aeneid. 5» 9- accedere aiicto- ritatis, cum Quintilianus me- moiiter referens loca vete- Tum toties ea immutaverit. Sunt tamen MSS. qui pro vul- g.ito maria undiqua et undique coelum noftia ipfa exhibeant in verfu Virgiliano. Idem Gefnerus demonftrat Ovidia- num iliud Trift. i, 2, 22. Nihil eft nifi pontus et aHr , cui accedit Horatii dictura nihil ajtra praeter Vidit et ««-

Toml IF.

das Carm. 3, 27, 31. 32. Ali- quid ejusmodi obverfatum eft noUro.

4. B/[. Tullium. Tn eo, qui Orator infcriptus eft, libro. Fatcor autem , hanc per tot inembra continualnm fimili- tudinem mihi non A-alde pla- cerc: cf. 2, 4. 7-

inhihetque remos, De in' hihcndo non quideni remos, fed nai>em, nota res eft, quid fe erralTe Cic^ro ipfe confef- fus fit ad Att. 13, 21. qui ta- men loci de Or. 1, 53. fecu- rus fuit. Haud diligentius

482 M. FAB. QUINTILIANI

etiam mores ei conabitur dare, et alTjgiiabit oilicia. Ita nec antecedentem contequi pof- fumus, et longius eundum elt, ut res feret. Et probabilis tanien cupiditas lioneflorum, et velut tutioris audentiae eft tentare, quibus paratior venia eft.

I. Sit ergo nobis oraior, quem confti-io^^

^c. Dein mores enim Tiiric. Flor. adfigiiaint iiJem. ara- tecedentemque c, Camp. res -paret Turic. Fior. ciim Alm.

Et ■prohahilis. Sic Turic. Camp. conjunctionem oniittunt reliqui. velitioris Turic. Flor. cum Alm. quau- qnam ex lioc relitioris. Sed veluti oris Ambr. 2. Guelf. Exc. Sant, velocioris Carap. tutioris folum Goth. Jenf. cum edd. ante Grypli. vel tutioris leliqui praeter Obr. cui no- itrum acceptiun referimus. audentiae. Sic Ambr.

'j,. Cr.mp. cum VofT. i. 2. Obr. <iudiente Turic. cum Bodl. audientiaa Flor. Guelf. Exc. Sant. cuni Alm. uudaciae re- iiq^ui.

Infcriptio capitis in Amljr, 2. (ncque enint ulla in Turic. Flor. } Guelf. Gotli. non pojfe oratorcm cjje nifi 7'irum honuui, cum edd. pvaeter Camp. Obr. Gefn. Bip. l'rimus quidem folus uuciaiibus cam litteris dat. Nulla capitum liic diftinctio iu Exc. Santen.

1. conftituimus. Sic Turic. Flor. Ambi", 2. Guelf. Exc.

verfatumhic elTe noftrum cre- praeceJentibus continuanJa

do, aut mutandum remus iu funt; non autem ad fequentia

remis , quae ratio impeditior tralienda, quod quibusdam

efl deficiente accufativo. Nec c veteribus etiam placuit. Si-

retro cedentem fignificare vo- gnificaut autem -pro re nata,

luit Ciceronem, quod eft iu velut mox c. i. extr. inhihenda navc, plane ad ar- audcntiae. cf. 8» 3> 27. et

tis modulum dicta. Vide et videtur mollius vocabulum

V^alcken, ad Herodot. 8» 84« altero audaciae. Ante qui'

Not. 30. Mongaltus ad locum hus non eos intelligi, fed ea,

Ciceronis in noftra et ipfe eft lacile apparet. fententia, 1. conftiluimus, vid. not,

ut res fcrei. Haec verba crit.

INST. ORATOR. LIB. XII, i. 485

tuimus, is, qui a M. Catone finitnr, vir ho- niis^ dicemli peritus ; verum, id quod et ille pofuit prius, et ipfa natura potius ac ma- jus eft, iitique vir homis. Id non eo tan- tum, quod, li vis illa dicendi malitiam in- ftruxerit, niliil fit publicis privatisque re- bus perniciofius eloquentia, nosque ipfi, qui

Sant. cum Alm. VoIT. 5. Vall. Bein. Jenf. Tarv. iuftitui- mtis reliqui. ,, Senfus eft, is oiator qnem couriituimus i. jjdefinimus effe oiatorem, fit is qni etc. Non cnim jam ,,cle inftitutione fcd de conftitutione oratoris loquitur. " Badius. Nec fufficit quod Burmannus ait praeteritum poflfe agnofci in verbo , ciun praefertim optimi codd. alterum Tindicent. ,, Quem conftitniinns oratorem " eundem dicit jiofter quem mox ,,qui mihi fit orator." Alia videtur ra- tio infra §. 2{]. item 1. Pro. 9. Continuo q-.na Turic. Flor. (liic tamen diremtim) omifro /f. Sed Ambr. 2. Gnelf, et quia cum Bern. (polteiiores duo itidem diremtim). et tjuare Voff. 5. Mox difinitur Camp. ferum idque qnod et ille Turic. Flor. Camp. Nobiscum laciunt Ambr. 2. Gueif. Bafil. et ante ille omittunt reliqui. et ipfa. Sic

Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. Goth. (tac. Gefn.^ cum edd. ante Grypli. ctiam i. reliqui. non eo, omilTo IJ, Leid. cum Steph. vis ulla Goth. ( tnc. Gefn. ). .maZ/t/a Tu- lic. Flor. nos(^ue ipfi, Sic Turic. Flor. (nifi quod

« iV/. Calove finitur. cf. 2, flatucrunt fpectat, vel perti-

j5j 1- Mox utiijue vir hciuus net , cum eo ioci accipeient

referes adillud quod praccef- adverbium et fic devenirent

(eis^tfit nohis. Interjecta ilta /^ ad mnfandum mox quod in

tfuod ■ — majus ejt, lcgitimam ut. Eft autem jpro propterea.

habent (tructur.^m formulae cf, 4, 2, <^o. Nec tamen d.if-

id quod : ci. 3, 6, 1. iiic §, ficultate caret locus, cui ana-

Q. iteni Drakcnb. ad Liv. 6, coluthon guoddam ineft, non

17» 6. quidem iie,<^Iigentia, fed con-

Id non eo tantum. Qui hic fulto adniiirum. Procedcbat

aliquid interpretamenti affcr- enim ratio confueia hoc modo,

re dignati funt, veteres illi ut poft illud non tantum in-

philologi, raalc fupplendum ieiietur fed etiam, quod nus-

II h 2

484

M. FAB. QUINTILIANI

pro virili parte conferre aliquid ad facultatem dicendi conati fumus, pelTiiiie mereamur de rebus liumanis, fi latroni comparamus haec 2 arma, non militi. Quid de nobis loquor? Rerum ipfa natura in eo, quod praecipue in-

lii ipfa et continuo quae) Ambr. 2. Guelf. Exc. Sant. Camp. cum Goth. Voir. 1. 2. 3. et edd. ante Gryph. Ex Alm. nos quoque^ i. reliqui fed nos quoque i. Praepoftera rationef qua fuum damnum majus eloquentiae incommodo fignifi- cet, et mox tamcn a fua perfona, per figuram aliquam modeftiae , ad naturam ipfara recedat. Nimia fibi licere ratus eft, qui haec mutavit, ut fed cjuoque undeunde ex- tunderet. Tn mutata aurem ea, quae adhuc obtinuit fcri- ptura id quoque notandum , quod nulla eft diverfitas ea- rum rerum , quae per non tantum et fed — quoque oppo- nuntur invicem. -pro uili uili -parte Turic. pro uili utri p. Flor. comparamus. Sic Turic. Flor. Ambr. 2.

Guelf. Camp. comparemus reliqui. non multi Bern. vicilTim mox §. 6. militum pro multum Camp.

2. quideni de Bern. loquur Flor. quod praecipue — vi'

quam hic comparet. Senten- bet fane Id aliquam ftructu-

tia eo redit, non tantum elo- rae infolentiam, qua ut leva-

ouentiam omnemque ejus au- rentur, aliquot editores omi-

i^cndae et pi ovehendae Libo- ferunt, fatis leviter illi. Equi-

rem in damnum cedere hu- dem pronomen refero adprae-

mani generis, fi viri mali fiant ceptum modo datum , ut luV

oratores ; fed vocis ipfius mu- honus fit orator, nec quid-

nns a natura hominibus con- quam intelligo nifi illud

celTum fic converti in eorun- ipfum y/i, nominativum agno-

dem perniciem et poeiiam. fcens in vooabulo Id , non

Gradus eft ab arte nocente ad accufativuni, quafi fubaudien-

iiaturam novercam. Jam, pro do praecipio, dico , quae for-

illo quod expectabatur jed taflTe aliquis probet. Sed fim-

etiam, magno cum affectu iii- plicinima jatio eft, ut ita

terjecit: Quid de nohis lo- haec cogitando continuaverit

quor? Eleganter autem in- nofter : ,,vir bonus fit orator,

ftruxerit dictum eft quafi ar- „fitque id (i. talis) non pro-

muverit, fed levius , ut pof- „pterea folum, led" cet. [Vid.

fet mox infurgere oratio iis Add.] quae nicmorantur armls, Ha-

INST. ORATOR. LIB. XII, i. 485

dulfilTe liomiiii videtur, quoque nos a ceteris animalibus feparalTe, non parens, fed nover- cafuerit, fi facultatem dicendi, fociam fce- lerum, adverfam innocentiae, lioftem verita-' tis invenit. Miitos enim nafci, et egere omni ratione, fatius fuilfet, quam providentiae mu- nerainmutuam perniciem convertere. Lon- gius tendit hoc judicium meum. Neque enim io45tantum id dico, eum, qui mihi fit orator, virum hoiimn effe oportere: fed ne futurum quidem oratorem , nifi viruni bonum. Nam certe neque intelligentiam concelTeris iis, qui, propofita honeftorum ac turpium via, pejo- rem fequi malent, neque prudentiam, cum

detur oiTiIttunt Tuiic. Flor. cum Alm. quo -praeclpue Ambr. 2. cum Jenf. et edd. poft. ante Ald. (nifi quod prius omit- tit Rufc). induljijjet Camp. cum Gotli. inclufijfe VoIT. i. indulxijje Voff. 2. nos quoque Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. mala transponentes. qiio 710S fine que Turic. ^Flor. Continuo a om. Gotli. animantihus Camp. fuperajje Guelf. Exc. Sant. ■parans eft Turic. Flor. parens eft Cainp. multos enini fciet gere omni Turic. Flor. multos e. non n. e. e. o. Guelf. ni. autem n. e. e. o. Camp. multos Vofl". 2.3. qugque et Beru. JVIuros etiam n. Gotli. (err. Gefn.) IMuta e. Voff. 1.

3. tendit om. VoIT. 1. 3. qui mihi fit ora-

tor. Sic Camp. qui mi fit o. Turic. ^uf mifit o. Flor. cum Alm. mihi om. reliqui. oporlerem nifi virum, omi/Tis inter- jacentibus, Turic. cum Flor. et Alra. nifi quod ex his cporterem non affeitur. eis qui propofita Flor. his q. p, Guelf. priorsm Goth. (tac. Gefn.). malent. Sic

Turic. Ambr. 2. mallent Guelf. Exc. Sant. Goth. ( tac. Gefn.) cum Voff. 2. 5. malunt Camp. cura edd. ante Bad.

2. quoque vos — feparaffe. remittit ad 2, »6, >6. 17.

Recte Pfeudo -Turnebus nos

\

480 M. FAB. QUINTILIANI

in graviffiraas frequenter legum, femper vero mal le confcientiae, poenas a femet ipfis im-

4 provifo rerum exitu induantur. Quod fi ne- minem malum ef[e, niji ftultum eundem, non modo fapientibus dicitur, fed vulgo quoque femper eft creditum : certe non fiet unquara Itultus orator. Adde quod ne ftudio quidem operis pulclierrimi vacare mens, nifi omnibus vitiis libera , poteft : primum quod in eodem pectore nullum eft lioneftorum turpiumque confortium, et cogitare optima finiul ac de- terrima non magis eft unius animi, quam ejus-

5 dem hominis bonum effe 8(c malum: tum illa quoque ex caufa, quod mentem tantae rei in-- tentam, vacare omnibus aliis, etiam culpa ca- rentibus, curis oportet. Ita demum enim li- bera, ac tota, nulla diftringente atque alio

qui ciim reliquis ■malint ex ipfius conjectura : cf- i, 5> ^ j« ■prudentiam cujus in Turic. Flor. Camp. p. iis cuni in Vofl". 1. p. cuin Je;if. cum edd. ante Ald. Noftrum Ambi". 2. Guelf. cum Goth. Vo(r, 2. Obr. p. qui in Ald. cum edd. ante Stoer. p. iis qui in reliqui. inducantur Grypli. cum po- Iterr. ante Obr. peUime.

4- favientihus. Sin Tmic. Flor. cmn Alm. a f. reliqui. Adde om. Turic. Flov. cum Alm. cf. i o, i, 33. ftudia Turic. Flor. pulchcrrimae Flor. quod fi in Turic. Flor. CaiTip. cum Alm. honuvi rfi ar. Turic. Flor. ejfe honuni ac Camp.

5. omnihus eiiam culpa aliis carentihus aliam etiam cu-

4. fapientihus dicitur. Vcl- cnpientis. Xam quod modo ut toti Socraticae doraui. elt aliis — curis, Qiiintiliano

5. nulla — ducente caufa. condonanUum. Nec procul Non profecto displicct Rol- caufa.

lini conjectura, cura reponi

INST. OllATOR. LIB. XII, i. 437

ducente canfa, fpectabit fd foliim, ad q\iod accingitur. Quod fi agrorum nimia cora, et 6 lo^efollicitior rei familiaris diligentia, et vennndi voluptas, et dati fpectaculis dies, multum Itudiis auferunt: (liuic enim rei perit tempus, quodcunque alteri datur) quid putamus factu- ras cupidilatem, av^aritiam, invidiam? qua- rum impotentiirimae cogitationes fomnos et- iam et illa per quietem vifa perturbant. Ni- 7 liil eft enim tam occupatum, tam multiforme.

ris Turic. Flor. oporteat Turic. Flor, Camp. cum ALm. ut fuEpicor. male.

6. agrocorwii n. cur tuendi et foUitiora Turic. Flor. (hic folliciora), corporum pro agrorum Ald. cuiii edd. pofi. ante Stoer. de conjectura Regii levi illa et intemperanti, quam tamen reduxit Gibf. et venandi om. Turic. Flor. cum Alra. et latere videtur in illo quod praefuniferunt tuendi, Ant6 venandi om. et Guelf. Gotli. Jeiif. (tac. Gefn.) Camp. (qui transponit etiam vol. ven.), cum VofT. 2. et edd. aute Ba- fil. nec displicet, fi paria accipiantur duo occupationum, quibus fingulis interjiciatur copula. tjuorum impoteuti/Jime Turic. foinnus Turic. Flor. etiam et. Sic Turic. Flor. Camp. cum Alm. Inferunt ipfos i.eliqui. perturhetit Ambr. 2. Guelf. cum Jenf. Tarv.

7. Nihil enini cft Camp. tam om. Gotli. celeratum Tu- lic. Flor. mens mala Florii. Sant. nou displicet. fpecuriis Turic. prae curis Guelf. cum Gctli. VoIT. 2. Jenf. Tarv. lahore om. Turic. Flor. cum Alm. etiam cum Ambr. 2.

6. Quod fi agrorum nlmia quidquam liinc alieni liabet,

cura — dati fpectaculis dies. in quo tamen haeret Burman-

Aliquid firoil.ehisce 1, 12, »8' nus, quod impolcntes ajfe'

cupiditatem. cf. 5, i2, 6. ctuum cogitativnes perturhant

et mox 5. 24. cupiditus cor' fomnia i. terrore ea complent.

rumpat. Mox illa per quier vifa nominativutn exiltimare

tem z^ifa i. fomnia nemo non fuftinuit Ca^ppcjf. accufativuin acceperit, nec

488 M. FAB. QUINTILIANI

tot ac tam variis afFectibus concifum atque la- ceratura, quam mala mens. Nam et cum in- fidiatur, fpe, curis, labore diftringitur: et jam , cum fceleris compos fuit, foUicitudine, poenitentia, poenarum omnium expectatione torquetur. Quis inter haec litteris, aut uUi bonae arti locus? Non liercle magis, quam frugibus in terra fentibus ac rubis occupata, 8 Age, non ad perferendos ftudiorum labores necelTaria frugalitas? Quid igitur ex libidine ac luxuria fpei? Non praecipue acuit ad cu-

Guelf. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) Camp. cum Vall. et edd. ante Ald. et etiam cum VoIT. 3. et cum Ald. de Regii conj. fed fic et Floril. Sant. compos Juit. Sic

Camp. compofuit Turic. Flor. compofuerit Alm. compos fue- rit reliqui. poenit. et poen. Floril. Sant. follicitudinem omnium Turic. poenit. poen. omiflis. articulos. Non Flor. Ambr. 2. arti cultus. N. Jenf. cum edd. poft. ante Ald. acc. Bad. hercule Guelf. folus Iiic quidem ; cf. 1 1 , 3, g. interea Jenf. meorum folus.

8. aut luxuriae Jenf. cum edd. poft. ante Bad. et l. Gotli. (tac. Gefn. ^. nomen praecipue acui Turic. Flor. lau-

7. concifum atque lacera- forte melius ita explicandum :

tum, An dicemus, obverfa- patravit quod voluic. BvTTyi.']

tum elle locum Platonicum, aut ulli honae arti. Appa-

quo refpicit Tacitus Annal. 6, rere puto, artem liic genera-

6. ? cf. Ileind. ad Gorg. Pl.it. tim dici de omni occupatio-

^.•76.^.269. Eft enim longe ne , iiriTyihi-jfJiazi, moribus,

conTenientior Taciti verbis non proprie de eruditione,

ille ex Gorgia piolatus fen- quae jam erat in litteris, Ple-

fus , quam quem indicat Li- rumque enini honae artes [unt

pfius reipubLicae Plat. hominis , non ftudiofi, nec

ad iitteras pertinent.

compos fuit. Dictum pro g. necejfaria frugalitas, cf.

liisce : cotnpos factus eft. [Nifi 11, 5, 19,

INST. OFlATOR. LIB. XII, i. 439

piditatem litteramm amor laudis? Num igi- tnr malis efle laudem curae putamus? Jani hoc quis non videt, maximam partem oratio- 'iiis in tractatu aequi bonique confiftere? Di- cetne de liis fecundum debitam rerum digni- tatem malus atque iniquus? Denique, ut 9 maximam partem quaeftionis eximam, demus, id quod nullo modo fieri poteft, idem inge- ifii, Itudii, doctrinae, peflimo atque optuno io47viro: uter melior dicetur. orator? Nimirum qui liomo quoque melior. Non igitur un- quam malus idem liomo, et perfectus orator. Non enim perfectum eft quidquam, quo me- lo lius eft aliud. Sed, ne more Socraticorum nobismet ipfi refponfum finxiffe videamur,

dis e(fe. Nuvi iidem. laudum. N. Gotli. (err, Gefn.). Mox ejjc om. Guelf. in tractatum Flor. malos a. iniquos Flor.

9. eximiam Camp. cum Jenf. Tarv. Voff. 2. fed Godi. non item. demus de id Turic. Flor. et mox id enim in^e- nii iidem. quid liomo Turic. Fioi'. quod h. Camp. malis

I Idem Flor. malus id eft Ambr. 2. Non igitur — oiator om.

Camp.

10. eft nemo re Socr. Tmic. Flor. (nifi quod liic ne- more'). De eft et fed confufis cf. §. 2. fit aliis adeo Turic. Flor. cum Alm. et audeat Turic. futurum oratorem om. Ambr. 2. Gueif.

laudem curae. Ne hic qui- hoc referas ad ipfum verbum

dem laudis curam dixit; cf. demus , quafi nos ip[i imper-

3» 8» 4^* item 9» 3» 74- tiamus ingeniwn, ftudium, do-

VI tractatu aequi honique. ctrinam. Demus eSx conceda-

cf. 1. Pro. i6. mus ; cf. /), i, 24.

9. idem ingeuii. Sufpi- 10. more Socraticorum. Vi-

cor interponendum ejfe; ne- detur lioc vulgo objectum

que enim eo omiffo recte fub- elTe philofophis Socraticis,

jiciatur quod nullo modo fieri fingere fibi faciles nec valde

■poteft ; nifi putide admodum fonnidabiles adverfarios.

490

M. FAB. Q^INTILIANI

fit aliquis adeo contra veritatera obftinatus, ut audeat dicere, eodem ingenio, Itudio, do- ctrina praeditum nihilo deteriorem futurum oratorem malum virum, quam bonum. Con-

»1 vincamus hujus quoque amentiam. Nam certe iiemo dubitabit, omnem orationem id agere, ut judici, quae propofita fuerint, vera et ho- iielta videantur. Utrum igitur hoc facilius bonus vir perfuadebit, an malus? Bonus qui-

X2 dem dicet faspius vera atque honelta. Sed etiam fi quando aliquo ductus officio (quod accidere, ut mox docebimus, poteft ) falfo haec affirmare conabitur, majore cum fide ne- ceffe eft audiatur. At malis hominibus ex contemtu opinionis, et ignorantia recti, non- nunquam excidit ipfa fimulatio. Inde immo-

11. Kam certe. Sic Tiiric. Camp. hoc inferunt reliqui. dubitavit Turic. Flor. Camp. cum Alm. oratio- nem. Sic Turic. Flor. Ambi". 2. Gnelf. oratoreni reliqui. ggere vitium quae Turic. Flor. propnfita om. Turic. Flor. cum Alm. jjrepofita Anibr. 2. vara Ambr. 2.

(juidcm dicet. Sic Turic. Flor. Camp. et inferunt re» liqui.

1 2. quod occiderct Flor. majore om. Camp. malus ho-

12. ut mox docehimus. lufra a ^. inde 53. Qui ta- inen minus faveat noflro, po- terit fane miris modis exagi- tare eum lioc quoque inter commoda virtutis recenfen- tcm, quod fpecies ejus ex- terna et bona fama inde nata poITint interdum fucumfacere judicibus.

cpiiiionis. cf. 2, 12, 5.

immodefte — fine pudore, Puto interelTe, quod prius mo- do caret, alterum mentiendi turpitudinem non fentit. Pro- ponere enim poteftate iila ora- toria dicitur, qua indicunt res mox probandas : cf. ii« Sj 163. Vir malushic quo- qne nimia pollicetur, Itandi iis fccurus.

INST. OrxATOR. LIB.Xir, i. 491

defte proponunt, fine pudore afFirroant. Se- »5 quitur in iis, quae certum eft eitici non poffe, deformis pertinacia, et irritus labor. Nam licut in vita, in caufis quoque, fpes impro- "bas habent. Frequenter nutem accidit, ut liis etiam vera dicentibus fides defit, videa- turque talis advocatus malae caufae argumen- tum. ^unc de iis dicendum eft, quae mihi '4 quali confpiratione quadam vulgi reclamari videntur. Orator ergo Demofthenes nonpih? atqui malum virum accepimus. Non Cicero? atqui liujus quoque mores multi reprehende- runt. Quid agam? magna refponfi invidia

minihus Tuvic. Flor. conceptu Jenf. ciiTti pofterr. ?.nte Bad. unde immodejte Caxnp. pudore adjirmnntur Turic. Flor. pondere a, Carpp. cum Andreana.

13. pertinatio Flor. vita, in. Sic Turic. Flor.

Cauip. cum ALn. ita inferunt reliqui. ut iis etiam Turic, Placebat, nifi quod liis pro tulihus dictum accipio.

i4- reclamare Guelf. at quicqui malum Turic. Flor. at quicquid m, Camp. accipimus Turic Fior. Cicero qui hujus Turic. C. cujus Camp. C. atque h. Jenf. (tac. Gefn.} Tarv. viagni refponja TuriC' ^Flor. magis r. Camp. fuheunda miti" gandae, omiiro eft, Goth. Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. poft. ante Ald. Jubeunda ejt — ut omnia om. Flor.^

13. fpes improhas i, ni- quo eniti poITit natura liu- mias. nec ulii fruRrationi ce- mana, eloquentiam perveniffe dentes. dicturus elt §. ig. mitigat

talis advocatuT. Qualis Pol- ergo aures negans iUani niul-

lioni vifus eft Labienus. cf, tis creditam horum improbi-

4> 1» !!• tatem. De ipfa locutione cf,

4j 5, 9. Enivi, quo ievari

14. ntagna refponfi invidia. fe cupit Regius, inchoat il- Haec eo cernitur, quod nelios lam aurium mitigationem,(^u.oi quidem viros ad fummam, ipfum moniiit Badius.

492 M. FAB. QUINTILIANI

fubemida efr, niitigandae funt prius aures,io48 15 Mihi enim nec Demofthenes tam gravi mo- rum dignus videtur invidia, ut omnia, quae in eum ab inimicis congelta funt, credam; cum pulcherrima ejus in republica confilia et >6 finem vitae clarum leoam. ]Sec Marco Tul- lio defuide video in uUa parte civis optimi voluntatem. Teftinionio elt actus nobiliflime confulatus; integerrime provincia admini- ftrata; et repudiatus vigintiviratus; et civili- bus bellis, quae in aetatem ejus graviffima in- ciderunt, neque fpe neque nietu declinatus

i5- tom graviorum Turic. cum Alm. dlgnus om. Camp. eongeftas incredam Tuiic. cum ■pulcherrima. Sic

Turic. Camp. cum Alm. et inferuiit reliqui. ejus rei pw hlicae Ambr. 2. Guelf. ( quanquam liic r. j}.) cum Gotli. Jenf. et edd. poft. ante Ald.

16. Nec om. Turic. Flor. cum Alm. Pro JUarco no- tam folam Guelf. Goth. Camp. cum edd. ante Stoer. cujus optimi Flor. Camp. Tejiimonium eft habitus Camp. integer- rime — vigintiviratus om. Turic. Flor. cum Alm. neque fpe om. iidem. metus declinatus Turic. Flor. idem pro id eft Camp. optimis partihus rei p. fe j. Jenf. ( tac. Gefn. ) cum edd. polt. ante Ald. juugerentur Turic. Flor.

1 5. Demofthenes tam gra- tatis fatellitem. Invidia hic

vi — invidia. Gefnerus ad eft pro infamia , fed lenius

I^uciannm ablegat in encomio vocabulum. Nimis tamen

33emofihenis fumma quaeque prope fe ipfum hic fequitur. de ejus animo referentem :

qui certe, quae fuerit multo- 16. in ulla parte. cf. 2, i 6.

rum fui temporis hominum i8-

de oratore fententia, prodit. repudiatus vigintiviratus.

Nobis quoque opera Demo- vid. Vellej. 2, 45. coliato

flhenis %'olventibus nemo hoc Dione Caff. 58, 1 fqq., ipfum-

criplet, addicium p.-)triae ci- que Ciceronem ad Att. 9, 2.

vem fuiffe et rigidkm libei- et lib. 2, 6.

INST. ORATOR. LIB. XIF, i. 495

animus, quD minus optimis fe partibus, id eft, reipublicae, jungeret. Paruni fortis vi- 17 detur quibusdam: quibus optime refpondit ipfe, noii fe Liniidmn in Jufcipiendis^ fed in pj'ovidendis periadis : quod probavit morte quoque ipfa, quam praeftantifrimo fufcepit animo. Quodfi defuit liis viris fumma vir- »8 tus: fic, quaerentibus, an oratores fuerint, refpondebo, quomodo Stoici, fi interrogen- tur, an fapiens Zeno, an Cleantlies, an Chry- fippus, refpondeant, Magnos quidem illos ac venerabiles, non tamen id, quod natura lio-

18. fi interrogantur Turic. F\or. fi interrogarentur C&m-p. cum Goth. et edd. ant6 Ald. Hoc ipfiim vernm fufpicor, modo et mox refpondehant reponatur pro ref-pondeant. Ne- qne enim recte fe Stoicoruni exemplo tuetur nofter, 11 ii- lornm quoque refponfionem fingit modo, qualem poITint jcddere, non prodit eam, quam vere dederint. Latere au- f pm , quod probo, in ipfa vetufiifTima fcjiptura puto. C/iryfippu! ipfe, refp. Sic Ambr. 2. Ch. ipfi r. Turic. Flor. Guelf. Camp. cum Alm. VolT. 2. et edd. ante Gryph. ipfe om. reliqni. Sed Gotli. Ch. qui r. magtvo qui-

dem Flor. fummum hahehat Gotb. Jenf, (tac. Gefn. ) cum edd. poft. ante Bafil. /. haheat Camp. non male.

17. refpondit ipfe. Haec tionem arguit, qui ne morti

ipfa quidem, quae continuo quidem ejus multum fortitu-

recenfentur, Ciceronis verba dinis affuilTe cenfet, fimul ufus

iion invenio, nec demonftra- ipfa Senecae patris ad laudem

runt VV. DD. Sententiam Ciceronis tendente Suaforiay.

faepilli.me profert, cumin epi- praejlantijjivio — animo.

ftolis queritur <le temeritate Non eft quod cum Francio ec

Pompejanorum,- velut Famiil, Burmanno reponere velis

6, 21. multisque praeterea praejentijjimo. cf. 6, 1, 25.

locis. Gefnerus hanc vanam ig. j'i interrogentur. cf.

Ciceronis et pio ipfo jacta- not. crit.

494- M. FAB. QUINTILIANI

»9 minis fummum liabet, confecutos. K^am Gt Pythagoras, won Japiejitem fe, ut qui ante eum fuerunt, fed ftudlojimi Japientiae vocari voluit. Ego tamen fecundum communem»o49 loquendi confuetudiiiem faepe dixi, dicam- que, perJecLum oratorem efle Ciceronem; ut amicos et hoiios viros^ et prudentijjimos dici- nius Yulgo, quorum niliil nifi perfecte fa- pienti datur. Sed cum proprie, et ad legem ipfam veritatis loquendum erit, eum quae-

£0 lam oratorem^ quem et ille quaerebat. Quan- quam enim ftetiffe ipfum in faftigio eloquen- tiae fateor, ac vix, quid adjici poiuerit, in- venio, fortaffe inveuturus, quod adliuc absci-

ig. confecutos ut PytJi. Camp. fed ut qui Turic. fe et qui Jenf. Tarv. fe ut et qui Locat. Ven. Rufc. ante fuc' ruut CaiTip. et ftud. Turic. vocare vol. Turic. Flor. Camp. viros fed -prudentiffime Turic. Flor. Pollreinum Alm. quoque. cumque proprie Turic. Flor. erit cumque ora- torem Turic. Flor. ( qui pofierior infra etiam §. 34. cum ad pro eum ad) : ab Alm. quaeram abeflc dicitur. quac ram eloquentiae oratorem Camp. quaerehat om. Obr.

20. ftetiffe eum Camp. Jeiif. (tac. Gefn.) cum edd. ante Stoer. exc. Ald. eloquentiae om. Turic. Flor. Camp. c. Alm. quid adhuc Turic. Ambr. 2. Guelf. Camp. (qni vicifTim fupra quod adjici) c. Goth. Voff. 2. 3. Alm. et cdd. ante Gryph. ahscifurum. Ita fine libris etiam hic

emendare debui vulgatum ahfcijfurum, cum alibi addicente»

10. quem et ille quaere- abscifurum. cf. 10, 1, 106. illi

lat. Veluti in Oratore c. 2. Tiihil detrahi potefi, huic nihil

29. Demonftrat Gefnerus et adjlci. — adhuc i. ad ea f.

CrafTi fententiam de Or. 3 , praeter ea quac jam abscidilTe

£2. putandus eXt.

20. quid adjici-r- quod —

INST. ORATOR. LIB. XII, i. 495

farum puteni fuilTe (iiam lere fic docti ju- dicaveruut, ■pluriiniun in eo njirtiitum^ nonni- hil fuijfe mtiorujn : et ipfe fe multa ex juve- iiili abundantia coercui(Te teftatur): tamen. quando nec fipientis fibi noraen, minime fui contemtor, afleruit; et nielius dicere, certe data longiore vita, et tempore ad componen-

illos liabuilTem; rld. ad 9, 4» nS' Nemo q^uldquam ahfcln- det fupervacui, fed aut recidet aut ahscidet, iiani

et fuijje fic dicti Turic. Flor. i-pfe fe. Sic Turic.

Flor. Camp. transponunt reliqui. ex juvenili. Sic

Turic, Flor. cum Alm. ilia inferunt reliqui. juvenali Ambr. 2. tamen quia Guelf. quando donec fapientijfimum fihi Turic. Flor. Ex Alm. fapientijfimuni folum affertur. certa

data Guelf. longiora ut et tempora ad componen'

dam fecuriora Turic. Fior. cum Alm. ( quanquam ex lioc tempore , componendum , fecuriore afferuntur). Nos eam re- praefentamus fcripturam, quam Burmannus fuafit, et a qua libri cetcri in eo tantum lecedunt, quod pro et tempore ad dant et te ad Ambr. 2. Guelf. et fe ad Gotli, cum Voff. 2. et ad fe Camp. aetate ad Jenf. cum edd. ante Ald. qui nihil mutat nifi quod ex Regii coiij. da.t feveriore ; hinc Ba[il. et aetate ad fe c. fev. Gibf. Obr. et aetate ad c. fev. reliqui et aetate ad c. fecuriore, Quod autem Burmannus fcripturam Voff. 2. et Gotli. fe in feculo fortaffe mutandam efle putabal, fefellerat eura ratio mutationis confulto factae ab aliquo, qui componere dici pro elucuhrando non ferebat. Hic tamen ufus aliis quoque locis fit manifefius, velut i2, 10, 50. ubi iti- dem non additur id quod componitur, ut fit alibi et ibid. §, 49- ** componendis — orationihus, quae opponuntur di- cendo, Non igitur elt ubique numerorum cura intelligend», cum compofitio ufurpatur. jletatem liic quidem aevum Ci- ceronianum acceperunt, fed lioc in illa z;ztfle vicinia non ii- cebat, ubi unusquisque erat ad ipfius aetatem i. annos relatu-

ipfe — teftatur. cf. 1 2, C, cuerit ; ubi vide Wezel. 4. Gefnerus ponit locum e lon°iore—fecuriore.ci.not,

Bruto c. 91. de Moionc, qui crit. Ciceronem xedundantem coer-

49^

M. FAB. QUINTILIANI

dum fecuriore, potuilTet: non maligne cre- diderim, defuiHe ei fummam illam, ad quam 21 nemo propius accelTit. Et licebat, fi aliter fentirem, fortius id liberiusque defendere. An vero M. Antonius neminem aje vijum elo- cjuentem^ quod tanto miirus erat, profellus

riis> ut elt fupra §. 16. Illani ipfam tamen intellexerunt qui reponebant /er^r/o.r , praepoftere illi, fi plus qnam fexage- narium ad maturitatem tandem et feveritatem fcribendi per- venturum expectarunt. crediderunt defuijje Turic.

cnim pro ei Canip.

'21. et ligaliat fi Tlor. liheriusque. Sic Turic.

Flor. Guelf. Camp. cum Alm. et edd. ante Giypli. et liberius reliqui, eloquentiae quam t. m. erit Turic. Flor. enim pro et- iam Camp. Jiunc pro adhuc Guelf. c. Goth. VoflT. 2. 3. quae fein-per eft Turic. Camp. qui fupereft Guelf. aeternitatem Flor. cum Bern. (fiquidem , quod verofimile eft, figlae Bern. et Obr. confufae funt ap, Burm. in Addeiidis). perfectus Ambr. 2. cum Yo£[. 3« perfectum Guelf.

non maligne. Hoc fi-

mili modo continuandum ut

fupra 11, 3, 12.

2 1 . licebatjfi aliter. Non me-

tu, fed, vero praeftantiae Cice-

ronianae fenfu, tam cautefein

liac ejus reprelienfione ver-

fari teltatur. Quidni enim ipfi

liceat perfectum fortiter ne-

irare Tuiiium , cnm ne elo- o

quentem quidem („quod mi- ,,nus") fe unquam vidille di- cat Antonius , et TuUius ipfe quaerat, non inveniat eum , quem probaturus fit , orato- rem ? Ea vis eft in figura Drationis , quam aiiquoties animadvertimus , yln vero — ego non. cf. 11, 2, 3(3. Gefne-

rus mire aborrat, contemtum Ciceronis lioc aevo ingruen- tem, aulam principum ei mi- nus faventem , caufas exifti- mans, quare licuerit ei lioc fortius defendere; aut, fi aliam fententiam accipias de laudibus funimis Ciceronis, per Domitianum, qui has ei facile induUerit, licuilTe hoc etiam fufpicans. Loca Cice- ronis de Antonii et fuo judi- cio vide apud nofirum g. Pro. 15. et modo Iiic §. 19. Quae- rcndi autem vocabulum in quo confulto haeret nofter apud Cic. eft in Orat. c. 21." 29.

INST. ORATOR. LIB. XII, i. 497

eit; ipfe etiam M. Tullius quaerit adliuc eum^ et tantura imaginatur ac fingit; ego non au- deam dicere, aliquid in liac, quae fupereft, aeternitate inveniri pofTe eo, quod fuerit, per- losofectius? Transeo illos, qui Ciceroni ac De- fi« moftheni ne in eloquentia quidem fatis tri- buunt: quanquam neque ipfi Ciceroni De- mofthenes videatur fatis efle perfectus, quem dormitare interim dicit; necCiceroBrutoCal- voque, (^ui certe compofitionem illius etiara apud ipfum reprehendunt; nec Afinio utri- que, qui vitia orationis ejus etiam inimice pluribus locis infequuntur. Concedamus fane, 23 quod minime natura patitur, repertum elfe

22. aut Dem. Camp. in eloquendue Ambr. 2. fads — £)«- mofthenes om. Guelf. ex homoeoarcto , nam <juae continuo fequuntur ita ibi transpofita legimtur: fatis videatur ejfe, ut et in Gotli. Jenf. (tac. Gefn.}. fatis fecundo loco omittit Obr. interdum Camp. reprehendit Turic. Flor. Solum tamen reprehenforera Calvum agnofcere non placet. Nec infolens corruptela; cf. 5, 6, 5i2. -pluribus locis. Sic Tu- ric. Flor. Arabr. 2. in inferunt reiiqui.

23. patitur. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Goth. Jenf. (tac. Gefn. ) Camp. cum Alm. Voif. 2. et edd. ante Gryph. patiatur reli<jui. Cf. §. 9. id quod — poteft, iVIox

22. Ciceroni Demofthenes „filio, quoriuti hic de com-

— dormitare. Verbum ab Ho- ,,paratione patris et Ciceronis

ratio ad Ciceronem fecure ,,libros edidlt lectos Plinio

translatum. cf. 10, i, 24. ,,epift. 7,4» 4- et refutatos a

Cicero Bruto Calvoque —— ,,Claudio Imp. tefte Sueto. c.

apud ipfum. ci 9, 4, 1. Ap- ,)iJ- Aud. Gell. i7. J-" Gef-

'pa.ret igituY conipofitionemhic nerus. IniquifTimum Cicero-

effe nmneros oratorios, quo nis obtrectatorem Afinium

vel certe illud deducit. Pollionem oltendit Seneca pa-

Jfinio utrique. „P£tri et ter Suafor. 6.

Tom. ir. li

493 M. FAB. QUINTILIANI

aliqaem malum virum, fumme dilertum: ni- lijlo tamen ininus oratorem eumnegabo. Nam nec omnibus, qui fuerint manu promti, viri fortis nomen conceflerim, quia fine virtute

24 inteliigi non poteft fortiludo. An ei, qui ad defendendas caufas advocatur, non eft opus fide, quam nec cupiditas corrumpat, nec gra- tia avertat, nec metus frangat? fed prodito- rem, transfugam, praevaricatorem donabi- nius oratoris illo facro nomine? Quod fi me- diocribus etiam patronis convenit liaec, quae vulgo dicitur, bonitas: cur non orator ille , qui nondum fuit, fed poteft effe, tam fit mo-

25 ribus, quani dicendi virtute perfectus? Non enlm forenfem quandam inftituimus operam, nec mercenariam vocem, nec, ut afperioribus verbis parcamus, non inutilem fane litiumad- vocatum, quem denique canjidicum vulgo vo-

uihilo — negaho om. Guelf. euvi oni. Camp. Nam

om. Turic. Flor. cum Alm. et Turic. quidem apice impofito voci nec, pro qua Goth. (tac. Geln.) Camp. neque , ficut iiiox ante cupiditas dant neque Turic. Flor. Arabr. 2. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Camp. cf. 3, 9, 5. et mox $. 25.

£4- advocator Ambr. 2. gratia vertat Turic. Flor. Camp. cum Alm. transjugatorem Camp. ejfe fitam fit Guelf. majori' hus quain Flor.

25. (jiiendam Guelf. qnadam Turic. mercenaria Guelf. ne- (jue ut Turic. Aiiibr. '2. Guelf. Canip. (hic et neque merc). afperius verhis Turic. Flor. non utiles an elitium

ft5' ^t afperioribus — par' non i^iutilem — advocat^m.

camus, Rahulam, ut recte vide not. crit.

monet Pfeudo -Turncbus, di- caujidicum. Ita nonniQ per

cturus erat. vide infra i2, 9, contemtum nominari eos ,

12. quos patroni nomine, ncduiu

INST. ORATOR. LIB. XII, i. 499

cant; fed virum, cum ingenii natura prae- ftantem, tum vero tot pulclierrimas artes pe- nitus mente complexura, datum tandem re- bus liumanis, qualem nuUa antea vetuftas co- gnoverit, fingularem, perfectumque undique, optima fentientem, optimeque dicentem. In fi6 hoc quota pars erit, quod aut innocentes tue-

quem Tmic. Flor. Ex ALtn. afFertur non utile fane quem, unde Burmanmis conjicit n. inutilem plane advocatum quem, quoniam litium advocatum an recte dicatur dubitandum fit, Quod quidem plane ei afTentior ; fed medelam non item probo. Nam advocatum et ipfum abelTe ab Aim. oblitus vi- detur, nec valde credulus ego illi vocis litium omilTioni. Habetque lioc ctiam difFicultatem, quod, cum fit in liis roa- nifeltus ad honeltiora vocabula reditus , tamen advocatus aut potior eit (cf. 4. ^. 7-)' ^"t faltem non inferior caufidico. Ut non multum abfit, quin vetufta illa fcriptura indicio utar vocis litigium (ad modum mancipii) de lioraine etiam in fa- miiiari fermone ufurpatae (,,non inutile fane litigium"). Quod fi, ut par eft, displicuerit, vide an reponendum videatur litium inftrumentum. [Vid. Add.] caufadicum Ambr. 2. vul- go dicant Flor. eum pro cum Camp. praeftante Turic. Flor. tot Turic. Camp. omittunt. Placet. Mox agnoverit Camp, optime Jent. Goth. foius.

26. his hoc quod apers erit Turic. Flor. (hic afperferit'). tdiehatur Turic Flor. aderit om. Turic. Flor. cum Alm. fum- mum Turic. fummis Jenf. ( tac. Gefn. ) Tarv. operihus om.

omnium honorificentifTimo, j.fcio quern, neque proclama-

oratoris non digneris, docet j.torem, aut rabulam hoc fev-

Burmannus ad eum Petronii ,,mone noftro conquirimus,

locum (c. 46.), ubi cum prae- „fed eum virum, qui primum

cone (plane ut ap. Juv. 6, ,,fit hujus artis antiftes" cet.

438-) componitur caufidicus. Cf. etiam initium Dialogi de

Plane autem appofite ad no- Oratoribus. ftrum locum verba ibi afFe- 26. quota pars — quod.

runtur Cic. de Orat. i, 46. Imminutionem inefTe tali in-

„Non enim cauXidicum ne- tcnogationi exempla pro-

Ii2

500 M. FAB. QUINTILIANI

bitur, aut improborum fcelera compefcet, autiosi in pecuniariis quaeftionibus veritati contra calumniam aderit? Summus ille quidem in his quoque operibus fuerit, fed majoribus clarius elucebit , cum regenda fenatus confi- lia, et popularis error ad meliora ducendus. 27 An non talem quendam videtur finxiffe Vir- gilius, quem in feditione vulgi , jam faces et faxa jaculantis, moderatorem dedit?

Tuvi pietate gravem ac merltis Ji forte vi"

rum quem Confpexere , Jilent^ arrectisque auribus

aftant.

Habemus igitur ante omnia virum bonum^ polt haec adjiciet dicendi periturn^

Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. poft, ante Ald. fed ma-

jorihus. Sic Turic. Ambi'. 2. Guelf. Camp. cum Vofl". 1. 3. in inferunt reliqui. ac pofj. Camp.

27. tale quaedam Turic. inde fedit. Turic. de-

dit. Goth. Jenf. cum Vofl". 2. et edd. poft. ante Ba(il. adji- ciunt animi. Quod, refictum duntaxat in animis, necefla- xium ftructur.ie cenfeo, quae in iilo dedit finem non habet. aftant, Hoc, non adft., dare Turic. Camp. di- ferte moneor. adjiciet. Sic Turic. (<juan«juam adi-

bant ; nec erat quodBurman- reponere velim : IIujus hoe

nus {fuae optaret prae quod. quuta pars erit, tjuod. Quan-

Illud infolentius, quod non quaru cf. var. lect. «djicitur genitivus, velut lau- 27. dedit. vide not. crit.

fZ/^ aut fimilis ; iiam fic fere «c(/7ciet. Promittit qua[i hoc

ilruitur, ut apud Juvenalem noficr Virgiiium legentibus,

(3» 61.): quota portio faecis modo attendere velint apud

Achaeae i. Graecoruiii quidem poeram reqiientla ; etcongruit

nunimum. Neque tamen ideo illud ^uod praeceilic praefen».

INST. ORATOR. LIB. XII, i. 501

Ille regit dictis anivios ^ et pectora midcet,

Quid? iion in Lellis quoque idem ille vir, s8 queni inftituimus, li fit ad proelium miles coliortandus , ex mediis fapientiae praeceptis orationem trahet? Nam quomodo pugnam iiieuntibus, tot fimul metus laboiis, dolo- rum^ poftremo raortis iplius exciderint, nifi iii eorum locum pietas, et fortitudo, et ho- nefti praefcns imago fuccefferit? Quae certe «9 melius perfuadebit aliis, qui prius perfua- ferit fibi. Prodit enim fe, quamlibet cufto- diatur, fimulatio: nec unquam tanta fuerit loquendi facultas, ut non titubet atque hae- reat, quoties ab animo verba diflentiunt, Vir

eiet) Guelf. cum Vofl". 3. adjscit reliqui. dictis amicos Flor.

28« fimul mecum cmn lahoris Turic, Flor. do-

lorum. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Camp. cum VoIT. 2. 3. doloris reliqui. honefti -patris Jenf. e compendio fcripturae, ut recte Gefn. Sed ne in Tarv. <£ui- dem recurrit. Inreniebat Regius.

29. loejuendi. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. c. Goth. Alm. Voff. 2. 5. Obr. eloquendi reliqui. non pro ut non Turic. Flor. Arabr. 2. Camp. quae non Obr. tituhet adhac' reat quoties Flor. Ambr. 2. Gnelf, c. VofT. 1. 5. t. ac h. ^. reliqui, [Spaldingio certum crnt eliminare vitiofum ac, Ei- dem tamen t. Iiaereatque edi jubenti morem non geffi. Nam qui et non pofuit polt — et , eidem que obtrudere verebar ante qu — . Feci itaque quod unum reiictum erat. Buttm.] fub animo Guelf. Exc. Sant. Mox pro Vir a. m, aliud Turic. Flor. vir honus in aliis aliud.

hahemus, Locus eft Aen. 1, 2.Q. pugnam ineuntibus, cf,

143. 2. 16, 8-

502 M. FAB. QUINTILIANI

autem malus aliud dicat necelTe efi:, quam 30 leiitit. Bonos nunquam honeftus fermo de- ficiet, nunquam rerum optimarum (nam ii- dem etiam prudentes erunt) inventio: quae etiamfi lenociniis deftituta fit, fatis tamen na-< tura fua ornatur: nec quidquam non diferte, 3» quod lionefte, dicitur. Quare, juventus, im- mo omnis aetas , ( neque enim rectae volun-1052 tati ferum eft tempus ullum) totis mentibus huc tendamus, in hoc laboremus: forfan et confummare contingat. Nam fi natura non prohibet et efle virum bonum, et elfe di- cendi peritum : cur non aliquis etiam unus utrumque confequi pofFit? cur autem non 32 fe quisque fperet fore illum aliquem? Ad quod fi vires ingenii non fufFecerint, tamen

30. Bonus nunq. Ambr. 2. Bonis n, Guelf. cum Jenf. et edd. poft. ante Ald. honos unquam Turic. et mox iterum un- quam, lenocinii Jeni. (tac. Gefn.) Tarv. tamen fatis Flor. di- citur om. Guelf.

31. omnes aetates luxic. Flor. (liic quidem omnu) Camp. omnis aetate Alm. in hoc lahoremus, Sic Camp, in haec l, Turic. in haec elaboraremus Flor. in haec elahoremus Ambr. a. Guelf. c. Alni. in hac el. Goth. Jenf. c. VoIT. 2. Tarv. in hoc el. reliqni. Cf. nos in Prooem. Vol. 5. p. XI. fed et 2, 8> 8« coniingant Flor. Ambr. 2. Guelf. c. Vo/T. 1. et poft prohihet om. Carap. c. Stoer. Cliouet. Leid. bonuni om. Turic. Flor. dicidi p. Turic.

32. fufficerent Turic. Flor. cum Alm. usque om. Turic.

31. iti hoc laboremus, Milii Cic. ad Famil. 5, 12. p. Ald.

quidem dubitatione caret hoc ij^, b. in eo genere lahorarunt

eiFe accufativum, pro quo alienum hinc agnofcit, cujus-

Sencc. Epift, 108 in rem unam modi ell et noliri locus 5,

iahoremus nSeTtBuxm, etiiem 10, 119, cf. hic not. crit.

I

INST. ORATOR. Llfl. XH, i. 505

ad quem usque modum proceflerimus , me- liores erimus ex utroque. Hoc ceite pror- fus eximatur animo, rerum pulclierrimam eloquentiam cum vitiis mentis pofFe milceri. Facultas dicendi, fi in malos incidit, et ipfa judicanda eit malum: pejores enim illos fa- cit, quibus contigit. Videor milii audire quos- 33 dam, (neque enim deerunt unquam, qui di- ferti elfe, quam boni, malint) illa dicentes: Quid ergo tantum eft artis in eloquentiaV cur tu de coloribus, et difficilium caufarum defenfione, nonnihil etiam de cojifeflione lo- cutus es, nifi aliquando vis ac facultas di- cendi expugnat ipfam veritatem? Bonus enim vir non agit nifi bonas caufas, eas porro et- iam fine doctrina fatis per fe tuetur veritas

Flor. c. Alm. -procul eximatur Turic. (liic cximatus) Flor. Ambr. 2. Guelf. Exc. Sant. Camp. c. Alm. et edd. aute Ald. Correxit Regius. animo rem Turic. Flor. (hic conjunctim) Camp. animorum Ambr. 2. Guelf. c, Jenf. Tarv. rerum om. Ald. fofce Ambr. •2. incidat Camp. contigit. Sic

Turic. Flor. contingit reliqui.

53. neque enim, Sic Turic. Flor. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Camp. cf. 11, 3> 161. dicerent unquam Turic. erunt u, Guelf. Exc. Sant. dijerti ejjcnt Flor. r?!fl/«)7t Goth. (^cac. Gefu.). cuftode pro cur t.u de Flor, etiam defenfione Turic. Flor. c. Alm. e. de confeffo rclicjui. Noftrum e conjectura. eft pro es Turic. Flor. Ambr. 2. cum Bern. ac facultas.

Sic Turic. Flor. Guelf. Goth. (a fec. m.) et f. reliqui. iyfa in veritate Turic. Fior.

32. rerum ■pulcherrimam. ne, vehit .4. 2, 63 — 75- **» cf. 1, 12, 16. j, 76.

33. nonnihll — confeffio-

504 M. FAB. QUINTILIANI

34 ipfa. Quibus ego, cum de meo primum opereio53 reipondero, etiam pro boiii viri ofFicio, fi quando eum ad defenfionem nocentium ra- tio duxerit, fatisfaciam. Tractare enim, quo- modo aut pro falfis, aut etiam pro injuftis aliquando dicatur, non eft inutile, vel pro- pter hoc folum, ut ea facilius et deprehen- damus, et refellamus; quemadmodum reme- dia melius adhibebit, cui nota, quae nocent,

35 fuerint. Neque enim Academici, cum in utramque djfferuerunt partem, non fecun- dum alteram vivent: nec Carneades ille, qui IVomae audiente Cenforio Catone non mino- ribus viribus contra juftitiam dicitur difle- ruiffe, quam pridie pro juftitia dixerat, in- juftus ipfe vir fuit. Verum et virtus quid fit, adverfa ei malitia detegit, et aequitas fit

54» opere fpondeho Tiiric. Flor. o. refponJeho Alni.

Tractare. Sic Turic. Flor. Camp. c. Alm. protra- ctare Ambr. 2. c. Bern. Jenf. Tarv. -pertractare reliqui. ja- cilius non deprendamus refcllamus Turic. /. ut deprendamus r, Flor. /. e. deprendamus e. r. Camp.

35. m utraque Turic. dijjeruerunt. Sic Camp.

dijfenferunt Turic. Flor. dijferunt Goth. (tac. Gofn.) dixerunt Jenf. {tac. Gefn.) Tarv. dijferunt, fuadente Regio, reliqui.

vivent. Sic Turic. Flor. Camp. vivunt reliqui.

nec Carneades. Sic Turic. Ilor. Camp. Goth. (tac. Gefn.) m« C. Ambr. 2. Guelf. nec Am. Voff. 3. neque C. reliqui. minorihus verhis Camp. ei malitiae Flor. ex ini- quae contemplatio Turic. Flor. contra his proh. Turic. c. Alm.

35« Carwefltfej — dicitur dif- fius narrat, Lactattt. Divin. feruijfe. cf. ad 2, 15, £3. Con- Inriit. 5, 13. et 16. fulatur autem, qui h.nec fu-

INST. ORATOR. LIB. XTI, i. 505

ex iniqid contemplrjtione manifeftior, et plu- riina contrariis prob:^ntur. Debent ergo ora- tori fic eife adverfariorum nota coofilia, ut hoftium imperatori. Verum et illud, quod 36 prima propofitione durum videtur, poteft: afFerre ratio, ut vir bonus in defenfione cau- fae velit auferre aliquando judici veritatem. Quod fi quis a me proponi mirabitur, (quan- quani non eft liaec mea proprie fententia, fed eorum, quos graviJlimos fapientiae ma- io54giftros aetas vetus credidit) fic judicet, pie- raque effe, quae non tam factis, quam cau- fis eorum, vel honefta fiant, vel turpia. Nam 37 fi homineni occidere^ faepe virtus, liberos ne- care^ nonnunquam pulcherrimum eft; afpe- riora quaedam adhuc dictu, fi communis utilitas exegerit, facere concedilur: ne hoc quidem nudum eft intuendum, qualem cau- fam vir bonus, fed etiam quare, et qua men-

36. judicii veritatem Turic. Flor. fic judicent Tuiic. Flor. Ambr. 2. Guelf. c. Gotli. VoIT. i. 2. 3. nec displicet Bui- itianno ob antecedens fi quis. Ego errore natum fufpicor eorum , qui hoc cum graviffimis illis ftruerent.

37. ■pulch. elfe Turic. Camp. quidem unum quam intelle- gendum qualem Turic. Flor. c. Alm, q. nondum e. i. q. Jenf. Tarv. intuendiim om. VoIT. 1. 3. Sufpicor e recepta unquam excidilTe poft uuduni.

36. auferre — judici verita- i^- cxtr. cf. nolter 2, 17, 26

tem. cf. 4> 5> 6. „quos gra- feqq»;

„viirimos — aetas vetus cre- 37. Iwminem occidere-—

,,didit" inter eos imprimis necare. Sp. Ahalae , Scipionis

cenfendus videtur Panaetius Naficae, Bruti, Manlii exem-

ex loco Ciceronis de OfF. 2, pla animo obverfantur.

5o6 M. FAB. QUINTILIANI

38 te, defendat. Ac primum concedant mihi omnes oportet, quocT Stoicorum quoque afper- rimi confitentur, facturum aliquando virum bonum, ut mendacium dicat, et quidem non- nunquam levioribus caufis : ut in pueris ae- grotantibus, utilitatis eorum gratia multa fingimus, multa non facturi promittimus:

39 nedum fi ab homine occidendo graffator aver- tendus fit, aut hoftis pro falute patriae fal- lendus: ut hoc, quod alias in fervis quo- que reprehendendum eft, fit alias in ipfo fa- piente laudandum. Id fi conftiterit, multa jam video pofle evenire, propter quae ora- tor bene fufcipiat tale caufae genus, quale,

40 remota ratione honefta, non recepiflet. Nec

38« "*' -pueris Obr. non neceffaTia mutatione. non Jw etura Tuiic. Flor. cum Andreana. non futura Camp.

30. in feris Turic. c. Alm. refpondendus e. f alius i, i, f. laudandus Turic. Flor. c. Alm. alias in — eft fit om. in Voir. 2. retinet Goth. recepiffet, Sic Turic. Flor.

Ambr. 2. Guelf. Exc. Sant. Camp. c. Goth. Voff. 1. 2. 3. Bern. fufcepiffet reliqui, concinnitatis gratia.

40. fed ne hoc pro nec hoc Turic. Flor. c. Alm. Habet

38. ut mendacium dicat. cf. (Et hoc monet Capper. ) Elt 2, 17, 27. Exempla recte anacoluthiae quiddam in hac didimulandae veritatis habet ftructura voculae ne^um, qua- etiam Plato in lib. 2. reipubl. le, fed inoilius illud, apud p. 382. Steph. Livium 10, 32, 4* demon-

39. nedum. Hic longius ftrat Drakenborchus. (cf. et quid inferendum eft cogita- Liv. 45» ^9» 2. et Oudend. tione legentis, velut ut fit ad Sueton. Galb. 5-) Piopius vetitum mentiri. Nam utnunc etiam noftro Liv. 7, 4» 3^ eft, expectabas potius : fed ,,quem armorum etiam pro multo magis etiam, quod re- „patria fatietas teneret, ne<iK/u ferrctur ad levioribus caufis. „adverfus patriam."

INST. ORATOR. LIB. XII, i. 507

lioc dico, quia feverioies fequi placet leges, pro patre, fratre, amico periclitantibus ; tam- etfi non mediocris liaeiitatio elt, hinc jufti- Liae propofita imagine, inde pietatis. Ni- liil dubii relinquamus. Sit aliquis infidia- tus tyranno, atque ob id reus : utrumne fal- vum eum nolet is , qui a nobis finitur, ora-

duTitlei aliquantuin in fono nec hoc , in quo aliquoties ra- riare codd. vidinuis : cf. 4> 2, 93- 9> 3> Q7- Malini «e- que h. tametfi mediocris Flor. Ambr. 2. Guelf. Gotli. (tac, Gefn.) c. Bem. pelTime, et fpero immunem revera erroris Turic. inde pietas Guelf. cum Bern. Subiicitur non con- tinuo ante nihil a Gefnere folo , non quidem, ut videtur, per fpliaima, fed ut fuccurreretur tenebris fententiae. nihil duhitare linquamus Turic. Flor. c. Alra. nolet. Sic

Goth. Jenf. cum edd. poft. ante Gryph. (ni(i quod Bafii. vo-

4o. Impedltus locus, cu- jus explanatio cum neque Spaldingio neque mihi fuccef- fiffet, Boeckhium etiam con- fultavi. Is eura, qui uiius ve- rus fit, fenfum emergere pof- fe negavit, niH haec, Nec hoc dico -pro patre , Jratre , amico periclitantihus , jungan- tur, illa autem, quia feveriores fequi placet leges, feorfim di- qta et praeoccupata ibi exifti- menlur, cum vera eorum ad normam logices fedes fit poft verbum periclitantihus. Omnia autem plenioribus verbis fic effe explicanda : „Ncque hoc ,,ita dico, quafi pro patre, fra- ,,tre, amico periclitantibus re- „veraqtie noxiis contra verita- ,,tem et juftitiam dicere liceat: „feverioreni enim in talibus le-

„gem fequi mihi etiam placet : „tametfi non mediocris haefi- ,,tatio fit, ipfa pietate contra ,,juftitiam nitente : ut facile ,,fortan"e fit in hoc etiam ge- „nere caufam fingere, quae „plerisquc ad demonftranda „illa fatisfaciat. Sed ponamus ,,exemplum extra omnem du- „bitationis anfam pofitum. " Effe autem hanc veram fenten- tiarum feriem, mihi quidem plane exploratum eft ; neque breviloquentiam in illis, ne- que hoc dico pro patre etc» moraturum quemquara judi- co , immo ne ipfam quidem illam transpofitionem. modo pro quia fcriptum effet nam, Quare integrum aliis relin- quo judicium, an quia eiiam eo modo ufurpari poffit, an

508 M. FAB. QUINTILIANI

tor? aii, fi tuenclum fufceperit, noii tam falfis defendet, quam qui apud judices ma-

4» lam caufam tuetur? Quid fi quaedam bene facta damnaturus eft judex, nifi ea non elfe facta convicerimus: non vel lioc modo fer- vabit orator non iunocentem modo, fed et- iam laudabilem civera? Quid fi quaedam 3u-»o55 fta natura, fed conditione temporum inutilia civitati fciemus : nonne utemur arte dicen- di, bona quidem, fed malis artibus fimili?

-i^ Ad lioc nemo dubitabit, quin, fi nocentes mutari in bonam mentem aliquo modo pof- fint, ficut pofle interdum conceditur, falvos elle niagis e republica fit, quam puniri. Si

let) acc. Obr. nollet reliqiii. cf. §. 3. defendet qui apud quam judices Turic. multam caujam Turic. Flor.

41. quodfi tjuaedam hene Turic. mox in altero membro tfuid fi quidem Turic. Fior. juxta Turic. matura Guelf. ar- tihus fimilia Ambr. 2. Camp. c. VoIT. 1.3.0. fimillima potli. Jenf. ( tac. GeCn. ) c. edd. ante Burm. exc. Stocr. Chouet. Leid.

42. j4d hoc. Sic libri omncs ante Burm. qui yit h. e jnarg. Bafil. obfequente folo Gefnero. quid fi noc. Tu- xic. ( qui et duhitavit) Flor. quando f. n. Jenf. c. edd. poft. ante Ald. Correxit Regius. mutari honam Turic. Flor. imi- tare h. Camp, ittter conced. Turic. Prius omittunt Ambr. 2. Guelf. c. Voff. 1. 2. 3. Erat profecto interim.

ejje magis. Sic Turic. Flor. c. VofT. 1. eos inferunt re- liqui. et rempuhlicam Turic. Fior. uTile rei p. (omifTo/jt) Camp. liceat Turic. Flor. c. Alm. cf. 4, 2, 83* virum tum

cjus loco nam, vel fi mavis 42. Adhoc. Elt transeunJi

^Mia reponendum fit. BuTTM. formula, poteftate ea, quam

utrumne. Amat vocem no- vidimus 6, 3, 6. et paflim. fter. cf. 5, ii, 2«.

INST. ORATOR. LIB. XII, i. 509

liqueat igitur oratori, futurum bonum vi- rum, cui vera objicientur, non id aget, ut falvus fit? Da nunc, ut crimine manifeito 43 prematur dux bonus, et fine quo vincere bo- ftem civitas non poilit: nonne ei communis utilitas oratorem advocabit? Certe Fabricius Cornelium Rufinum, et alioqui malum ci- vem, et fibi inimicum, tamen, quia utilem fciebat ducem, imminente bello palam con- fulem fuffragio fuo fecit: idque admiranti- bus quibusdam refpondit, yl clve Je JpuUari malle^ quam ah hojte zenire, Ita, fi fuiffet

vem Flor. Camp. v. tunc v. Ambr. s.. Guelf. Exc. Sant. c. Voir. 1. V. cum V. Goth. c. VoIT. 2. Vall. et edd. ante Ald. ad aget et falvus Turic. et ex Alni. quoque afFertur.

43. lioftem. Sic Colbert. !VIf. et Obr. curis fecundis. Iioftes Camp. honeftem Ambr. 2. Jionefte reliqui. non jjcjfet Turic. Flor. nonne comm. Turic. Flor. c. Alm. nonne ei c. reliqui. Noftrum e con]*. Cf. ii, 3, 87« Videtur nofter magis amaie firnplex , ut modo aliquoties pofuit. advoca' vit Turic. advocahitur Guelf. Rujfuni Jent. c. edd. poft. ante Ald. ut et iLerum. et aliu(jui. Sic Turic. Guelf.

Gotli. Camp. et adoptavit Gefn. et alios qui Flor. et aliqui Ambr. 2. et alioquin Voff. 3. et aliquando Jenf. cum edd. poft. ante Ald. alioquiet, de conjectura Regii, rcliqui; ad quorum unum vel alterum cum collati fint codices mlT., eos nui filentur dixeris dare inverfum liunc ordinem ; quod milii tamen non fit probabile. quem pro civem Turic. Fior. c. Alm. utile Turic. Flor. idque admirantihus. Sic

nos e conj. atque adni. Turic. Flor. Camp. atque id adm. Goth. cum reliquis, ut fufpicoi, quos atque adm. dare Eurmannus refert, ante Eafil. atque id viirantihus reliqui, nimis operofe. f-poliare Camp. Ita, fi. Sic Tu-

43, Fahricius Cornelium. ■pide Cic. de Or. £, 66. item

510 M. FAB. QUINTILIANI

orator , iion defendifret eundem Rufinum vel

44 manifefti peculatus reum? Multa dici pof- funt finiilia, fed vel unum ex iis quodlibet»o56 fufficit. Non enim lioc aginms , ut iftud illi, quem formamus, viro faepe fit facien- dum: fed ut, fi talis coegerit ratio, fit ta- men vera finitio, oratorem ejje virum bo'

45 niim^ dicemli peritum. Praecipere vero ac difcere quomodo etiam probatione dirticilia tractentur, neceffarium eft. Nam frequen- ter etiam optimae caufae fimiles funt malis, et innocens reus multis verifimilibus premi- tur: quo fit, ut eadem actionis ratione de- fendendus fit, qua, fi nocens efCet. Jam in- numerabilia ftmt bonis caufis malisque com-

ric. Flor. Camp. cum edd. (de Jeaf. tac. Gefn.) ante Ald. hic inferunt reliqui.

44. dici ■pojjenc Jenf. c. edd. poft. ante Gryph. ex iis. Sic Turic. Ambr. 2. Camp. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) c. edd, ante Bafil. ex Jtis reliqui. viro re fit facisnda Turic. Flor. faepe tantum om. Camp.

45. Praecipue Guelf. (cf. 6, 5> 2.) oniilTis mox necef- fariuni eft. Sed Turic. Fior. neceffario cft cum Alm. ne- ceffe eft Gotli. Jenf. c. edd. poft. anie Gibf. exc. Ald. (cf. 5, 10, 69.). Tuentur noftrum Ambr. 2. Camp.

virifimil. bis Ambr. 2. eadem reffonfionis accommodo' tione Obr. mira libidine. def, fit. Sic Turic.

44. fi talis. Malim // ta- -prohatu diff. monente id jam

iia. [Mihi, ob nexum fen- Badio. Neque velim fcribi

tentiarum, praeftabilior vide- prohationi. ci. Drakenb. ad

tur vulgata, in qua verbum Liv. 45> 3o> 2. fpectat ad oratorem. Buttm.] Jam innumerahilia. Hic ne-

45- prohatione, Cave lioc mo de fubftituendo A^«m cogi-

referas ad tractentur, fed con- tet, ut hoc imputetur negle-

junctuiu voci dijficilia accipe ctui illi nofiri fcriptoris fo-

INST. ORATOR. LIB. XII, 2. 511

munia, teftes^ littei^ae, Jiijpiciones ^ opinio- nes. Non aliter autem verifimilia, quam vera, et confirmantur et refelluntur. Qua- propter, ut res feret, flectetur oratio, ma- nente lionefta voluntate.

II. Quando igitur orator eft vir bonus^ is autem citra virtutem intelligi non po- teft ; virtus, etiamfi quosdam impetus ex na- tura. fumit, tamen perficienda doctrina elt: mores ante omnia oratori Itudiis erunt ex- colendi, atque omnis lionefti jultique di-

Flor. Guelf. Camp. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) cum ecld. ante Stoer. acc. Roll. f. d. reiiqui. cuufis in aliisque in aliisque c. Tuiic. Flor. (fed hic nonnifi feniel). animi polt ojyi- niones inferit Camp. et ante conf. om. Ambr. 2. Guelf. c. Voff. 3. Bern. lefellentur Turic. Flor. Solum confirmantur dat Obr. non ex typograplii quidem fphalmate. ut refe- ret Turic. Flor. w. r. ferret Ambr. 2. u. r. fieret Guelf. fle- ctatur Guelf. c. Goth. Obr. oratio non manente h. Turic. Flor. Camp. c. Bodl. et Andreana. oratio , vero manente, et h. ed. Obr. Apparet, quantum nocuerit in o definens vo- cabulum. hon. vol. om. Ambi'. 2.

Infcriptio : Cognofcenda oratori quihus mores forman' tur Turic. Ambr. 2. ( hic litteris uncial.) Guelf. (hic for- mentur) Goth. (hic c. effe. o. — fonnentur). Ut Goth. etiam Jenf. c. edd. poft. ante Obr, acc. Burm. Capper. In Flor. nulia memoratur.

I. igitur a{ oratores xnr Turic. Quid hoc loco ligni- ficet not9> non exputo. oratori ante omnia Camp. exco*

lito : fed Jam nonmodo trans- g. item Drakenb. ad Liv. 3,

itum facit, fed novi quid ad- 34, g.

jungit, fignificatque praeter- i. virtus — doctrina eft. ci.

^a, infuper. cf. nos ad 6, /j, haec etiam citantem Valclie-

512 M. FAB. QUINTILUNI

fciplina pertractanda , fine qua nemo nec vir bonus efTe, nec dicendi peritus poteft. !Nifi forte accedimus iis, qui natura con- ftare mores, et niliil adjuvari difciplina pu- tant : fcilicet, ut ea quae manu fiunt, at- que eorum etiam contemtiflima, confiteantuno^? e£^ere doctoribus: virtutem vero, qua nihil homini, quo ad deos immortales propius ac- cederet, datum eft, obviam et illaboratam , tantum quia natj fimus, habeamus. Abfti- nens erit, qui id ipfum, quid fit abftinen- tia, ignoret? Et fortis, qui metus doloris,

lenda Turic. honeftius utique Flor. qua omnia eur honus Turic.

2. accedimus. Sic Gotli. (tac Gefn.) Cainp. c. Voff. 2. accidimus Turic. accedemus Ambr. 2. Guelf. c. Voff, 3. Bern. aceedamus reliqui. is qui Ambr. 2. cui folum Turic.

ea quae. Sic Turic. Flor. c. Alm. quidem iufe- runt rcliqui. jiant at quae eorum Carnp. regere doct. Tu- ric. Flor. Ambr. 2. Gueif. c. Voff. 1. 3. Bern. quo nihil Tu- ric. quo ad eos Turic. quod ad d. Ambr. 2. Guelf. Exc. Santen. c. Voff. 1. Bern. accedat Camp. c. edd. ante Bad. accedere Bafil. qui et modo quoad junctiui. ohv. illah. omif- fo et Ambr. 2. Gueli. Goth. (tac. Gefn.) c. Voff. 1. 2. ^. nati fumus Camp. c. Goth. et edd. (nifi (juod Jenf. Tarv. nacti) ante Stoer.

3. qui id ipfum oniittere dicitur Fior. fed Turic. quid ipfum , poft quae repetit ex antecedd. haec tantum quia — ahftinens erit et continuo peigit quid ft a. Aut igitiir li- brarius Flor. codicis, aut is qui hunc contulit, eandem rc- petitionem ante oculos habens, aberravii. Sed id ipfum ab- eft a Camp. Goth. Voff. 2. et edd. ante Bafil. quorum Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. quicquid fit. i^noret. Sic Turic,

naer. ad Hippolyt. v. 79. pag. apud noftriim 4- P^O. 3. 174. mores excolendi funt

INST. ORATOR. LIB. Xlf, 2. 513

mortis, fuperftitionis, nulla ratione purgave- rit? Et'3uitus, qui aequi bonique tractatum, qui leges, quae natura funt omnibus datae, quaeque propriae populis et gentibus confti- tutae, nunquam eruditiore aliquo fermone traclarit? O quam iltud parvuni putant, qair bus tam faciije videtur! Sed hoc transeo, de 4 quo neminem, qui litteras vel primis,, ul: ajunt, labris deguftarit, dubitaturum piito. Ad illud fequens praevertar, ne dicendi qui-

Flor. Ambr. 2. Guelf. Exc. Sant. Goth. (errr Gefn.)"6. '^ Alm. Voir. 1. 2. 3. Obr. ignoraret Carap. quod libi reper- tum correxit Regius ignorarit, obfequentibus reiiquia. ra- tione purgatiofiis Turic. Fior. c. Alm. ex errore illo per- peram continuandi; cf. 5, 9, 13. '"• pugnaverit Goth. (tac. Qefn.) c. Voir. 2. Gryph. 1536. cf. 7, 1, 12. Mox vir- tus. pro juftus Guelf. nunquam eruditiore. Sic

jios e conj. Nam Turic. Flor. quam e. cum Alm. num e^ Ambr. 2. nun e. Guelf. non e. reliqui. tractariC Sic

Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. c. Alm. VoIT. 3. tractaverit reliqui. parvum, Sic nos e conj. pavorem Tu-

ric, Flor. c. Alm. parum reliqui. Cf. 1, 1, i8- (juibus non facile Jenf. Tarv. 9. tam non f. Locat. Ven. Rufc.

4, degujtaret Ambr. 2. c. Voff. 1. deguftaverit G6tli. (tac. Gefn.') Ad iaLiud Camp. -- praevertar. Sic

5. tractatum — Cractarit. 4« ^^ ^"'^ neminem-'—*'Au'

Hic quideni infigniter fui ob- hitaturum puto, Quid igitur

litus erat nofter, et gravius cenfes illos, Fabi, qui virtu-

etiam peccavit quam in i,mO' teni doceii negraunt gravilTi-

y,do iilo moJo teiminato" 9,4, mi veteruin philofopkorum ?

125: tracffltMTO autem ae^ttJdi- Sed qui virtutis artem «ul-

cere imprimis amat, veiuthic lam agnofcerent, ii noilro vi-

$. 15. 16. 12, 1,8' 5j ^o, debantur quales qui nuliam

72. 118. fn genere de dis- eloquentiae. cf. 2, 2i, 3.

putatione philofophica hic §. ad illud — praevertar. Du-

19. tractatum. plicem difcipiinae moralis

Tom. ir. Kl^

5H M. KAB. QUINTILIANI

dem latis peritum fore, qui non et naturae ,vini omnem penitus perlpexerit, et mores

6,praeceptis ac ratione formarit. Neque enim fruftra iii tertio de Oratore libro L. Craf- fus cuncta, quae de aeqiio ^ jufto^ vero, hor 110 ^ deque iis, quae funt contra pofita, di- Gantur, propria elfe oratoris afFirmat : ac phi- lofophos, cum ea dicendi viribus tuentur, uti rhetorum armis , non fuis. Idem tamen •confitetur, ea jam elfe a philofophia peten- da , videlicet quia raagis haec illi videtur in

6 pofTelfione earum rerum fuilfe. Hinc etiam

rr i .i. :3.y 'i^i^vt idi:

Ambr. 2, (nifi quod -pre) Obr. praevertat Guelf. revertdr reliqui. Pro fincera illa fcriptura, quam et Burmannu» tuetur ad Gronov. not. in Plin. 38, 8- abIegan,Sj deferen- di fuerunt vel optimi codd. nec pro he Tuiic. Flor. Camp. fatis oni. Guelf. fore om. Turic. Flor. Camp. moris Flor. inorum Camp. Jormaret Flor. Jirmarii Gotli. (tac. Gefn.) Jirmavit Camp. cf.^ lo, i, 1. et Drakenb. ad Liv. 8» 55!» 'g^,"ttic qaidem Jormare, teitui diicrimine tamen, prae-

5. 'dicantur. Sic Turic. Flor. Anibr. 2. Guelf. Camp. e. Obr. dicuntur reliqui. adjirmate philofophos Turic. qui volebat, opinor, a. ct ph. Mox cum, ad dic. Turic. Fior. c. Alm. uti rhetorum om. Flor. fed lacuna relicta. jam philofophia Tuiic. Flor. (quanquam ab hoc abelTe a di- ferte non monetur) Camp. c. Alm. magis h. i. videtur iii om. Turic. Flor. c. Alra.

utilitatem defcripferat §. 1. cent Lexica, quanquam IIo-

lllud fequens plane fic dicitur ratius jam pofuit Serm. i^ 3,

iit 4f 5. »5« praeverti eft po' 38'

tiusfe convertere, quod Plinio-

Tum uterque (cf. iiot. crit.) 5« tertio de Or. libro. C.

ufurpat, et videtur liujus ma- 19. 27. 31. poRremo tameu

sime actatis fuilTe, ut do- maximc.

INST. ORATOR. LIB. XII, 2. 515

illud eft, quod Cicero pluribus et libris et epiftolis teltatur, dicendi facultatem ex in- timis fapientiae fontibus iluere: ideoque ali- lossquamdiu praeceptores eosdem fuifTe morum atque dicendi. Quapropter haec exhortatio mea non eo pertinet, ut efTe oratorem plii- lofophum velim: quando non alia vitae fe- cta longius a civilibus officiis, atque ab omni munere oratoris rece/lit. Nam quis philo- 7 fophorum aut in judiciis frequens, aut cla- rus in concionibus fuit? Quis denique iii

6. et libris. Sic Tnric. Flor. Camp. c. Alni. «t ora. reliqui. epiftolis om. Guelf. aliquando diu Camp. hoc exertatio Turic. haec cohortatio Guelf. Exc. Sant. mea mox abelTe dicitur ab Alm. VolT. 5. Mei quidem libri non de- Hderant.

7. ac jud. pro aut in j. Turic. (qui et judicis) Flor. ■plerique eorum vitandam -praecipiunt ex praepoltero Fiegii luonitu Bad. BaEl. Gryph. Gibf. Obr. RoH. praeter ali-

6. Cicero — — teftatur. Loca clemonltrare longum elt. Sed ex epiftoiis velim plura milii in promtu effe. Nimc unum, quod liuc traliam, reperio in epiftola ad Caconem ( faniil. 15, 4- extr.), ubi et ab illo et a fe ipfo philofophiam in forum atque in rempublicam deductam elTe ait. E lihris magna exemplorum copia fup- peditat, et hoc quidem ue juncto officio philofophi et oratoris, de Orat. 3, 15. ubi cf. noftri i. Prooe. 15. ficuti et in omni hac cum philofo- phis ^uafi lite. In jontibus

fapientiae ad partes vocandus locus Tuscul 1, 3. extr. item quodammodo Orat. c, 21.

oratoremphilofophum. Quod hic Gefnerus agnofcit Domi- ti.nni demerendi fludium , de eo egimus ad i. Pro. iS- P-i« thoeus commodum demon- firat Macrobii verba InSomn. Sc. a, 17, ,,Soli — fapien» „tiae otio deditos ut abunde jjGraecia tulit, ita Roma ne- j.fcivit" (quanquam ibi men- dofe vulg.itur non nefcivit, quod iuepte tuetur Pontanus). cf, et 11, i, 35.

Hh 2

^i6

m. FAB. QUINTILIANI

ipfa, quam maxime plerique praecipiunt, rei- publicae aclminiltratione veriatus eft? At- <[ui ego illum, quem inftituo, Romanum quenclam velim efte fapientera, qui non fe- cretis disputationibus, fed rerum experimen- tis atque operibus, vere civilem virum ex- 8 liibeat. Sed quia deferta ab his, qui fe ad eloquentiam contulerunt, ftudia fapientiae.

qubt edd. Buiinanno memoratns. Atqui. Sic Jenr.

(tac. Gefn.) cuni odd. poft. ante Leid. acc. Gibf. Obr. «1- ^7i<? reliqui ; cf. g, 4, 139. 8» 6, 32. g P^^o- ^7« ^o illum Ambr. 2. Guelf. Jenf. (tac. Gefn.) Tarv. c. Leid. fe ^nte vere inf. Ald. de conj. Regii.

3. ah his. Sic Turic. Anibi'. 2. Camp. ab iis reli-

'].cjuain — praecipiunt. Qiii liic aliquid iuferendum defi- derarunt, velut vitandam, fu- giendam, ii praecipere dictnm ■putaverunt velut fuadere , ita iit in recepta fcriptura pliilo- ifophi illi reip. adminifira- tionem Jufcipiendam praeci- perent. Et ufurpatur ita fane verbum , ut 1, 1, i6. idem j)raeceperu7tt , item §. 34. i> Xd, 29. fi — ftudium (mufi- ces) —~ praeciperem , ibid. §. 31. hanc a me praecipi. Sed eft et artem praecipere pro a. docere, ejus praecepta dare, Ut noftro 10, \, 6g. quae praecipimus, etOvid. Trift. 2, 48^' tirtem nandi praecipit: nam oratoriam artem praeci- pere, quod ex noftro ponit in Tiiefauro Gefncrus, non invenio. Frequentius eo ta-

men eft praecipere de arte, ut mox 5. g. Multi autem phi- lofophi reipublicae admini- ftrandae praecepta dederunt, Phormiones quidam Hanni- balem inftituentes vifi illi no- firo praeceptori, qui aver- fatur umbratiles doctores. Sen- tentiam recte tenuit Gedoy- nus ; cum Burm. et Capper. aberrariut.

Romanum — fapientem. Non Graeculi cujusdam fimilem ; ficuti nofter dixit Romanuni pudorsm 8. 3. 39. Mox ex- hihere, quod flruitur fine fe, quoniodo praeflare ufurpatur, defendit exemplis Burmannus Juflin. 8, 4. 27, 2. cf. etOu- dend. et Wolf. ad Sueton. Vi- tell. 17. vere civilem virum ha- bes et 1. Pro. xo. item 11, 1, 35. hic 5. 21.

INST. ORATOR. LIB; XH, 2. 517

non jam in actu fuo atque in liac fori luce verfantur, fed in porticus et in gymnalia primum, mox in conventus fcholarum re- ceflerunt; id quod elt oratori neceifarium, nec a dicendi praeceptoribus traditur, ab iis petere nimirum necefTe eft, apud quos losgremanfit, evolvendis penitus auctoribus, qui de vij'tute praecipiunt; ut oratoris vita cum fcientia divinarum rerum fit humanarunl- que conjuncta. Quae ipfae quanto majo- 9 res ac pulchriores viderentur, fi illas ii do-

qui. de quis pro qui fe Turic. ftudii fap. Turic. Flor. actus fuo Turic. ^t in. gynmafia. Sic Camp. et

latet praepofitio in liisce Turic. Flor. yorticu fed ingenii fi a (Flor. in genus ia"). nec adiciendi Flor. Ambr. 2. nec adicendum VoIT. i. n. adjiciendum VofT. 5, n. adjicendi Bern. n. adjiciendi Jenf. ( tac. Gefn.) Tarv. trad, et ab Goth. ( tac. Gefn. ) ab his Camp. neceffarium eft Turic. Flor. Camp. c. Alm, quos om, Ambr. 2. > evolvendis,

Sic Carap. volendi Turic. Flor. volvendi Alm. Evolvendi , diremta a proximis fententia, reliqui. auctorihus.

Sic Turic. Camp. ductoribus Flor. auctores relicjui. Mox pro ut oratoris Turic. Flor. autoribus,

Q. maj, hic, pulchr, videretur Turic. fi illa fi docere* tur Turic. Flor. fi illas l doc. Ambr. 2. fi illa fcilicet d. Guelf. c. marg. Bafil. jjoffunt Flor. c. Gryph. et pofterr. ante Obr. acc. Roli. utinam fiiie que Guelf. cf. 6, 3, 5«

Q.inactufuo, Ubiidipfum clarat. Bene autem Stoicam

agitur, quod itudia illa prae- a reliquis fectis fecernit, quo-

cipiunt. Ita rationem prono- niam ea folanon in gymnafio.

minis reddere videor. fcientia — humanarumque.

in porticus fcholarum» Nota veterum fapientiae de£i-

Pjimum quae apud veteres nitio ; cf. Cic. de Offic. 2, 2.

Giaecos fuerit pliilofophiae Tufcul. 4, 26. Diligenter au-

conditio, mox quae apud tera hoc loco vita cma fcien'

Romanos fuoque tempore de- tia componitur.

518

M. FAB. QUINTILIANI

cerent, qui etiam eloqui praeltantiflinie pof- fent? Utinamque fit tempus unquam, quo perfectus aliquis, qualem optamus, orator hanc artem fuperbo nomine et vitiis quo- rundam bona ejus corrumpentium invifam, vindicet fibi, ac, velut rebus repetitis, in lo corpus eloquentiae adducat. Quae quidem cum fit in tres divifa partes, naturalem^ mo- ralem^ rationalem: qua tandem non eft cum

hanc artent. Sic Ambr. 2. Guelf. c. Obr. h. partem reliqui; cf. i2, i, i6. Vulgata ob eas quae inox

( §. lo.) funt tres partes feiii nequit. vindicent Flor. Ad hujus §. Tocem Utinamque definit commentaiius Regianus.

lo. in triftis d. Flor. qua tandem. Sic Ambr. 2. Guj9lf.,.c. Bein. quam tamen Turic. tjuae tMmen Flor. Camp.

9. Utinamque-^ unquam. fufpectum (cf. i. Pro. i4.)in-

Pofterius recte tuetur B.Tdius vidiam fecerit, Ejus autem

contra Regium negantem ci- triplicem divifioneni tetige-

tra negationem poni. Sed ea rat in Prooemio quoque to-

ipfa efi: in interrogatione; qua- tiiis operis §. 15. Quarura

lem frequentiirimam demon- partium eadera, quae nofter

flrat idem Badius in illis en (cf. 6, 2, 80> vocabula po-

eritunquamlUe (Z/e^Viig. Ecl. nunt Seneca Epift. 39. et Ma-

g, 7. De liac fomia Burman- crobius iu tine libelli do

jius ablegat ad J. F. Grono- Somnio Scipionis; fed liic

vium ad Liv. 30» 21, g. Sed rationaletn nequaquam , ut

tractavit jam Erythraeus in cum Seneca Qu. , ad diale-

Indice Virgil. V. urt^uam. Opti- cticen aftringit, verum de in-

me unquavi reftitutum Ovi- corporeis fermonem elTe tra-

dii verfui Amor. 1, G, 25. ab dit, cum de mdtu et immor-

HeinEo monet Burm. ubi fa- talitate animae disputetur,

ne nulla nec negatio, nec in- quae naturali philofophiae ab

terrogatio. illis impertiuntur. Corpus

hanc artem. Significat phi- eloquentiae dicitur, cujug

lofophiam, cui nomen ab quali membra fint fingulae,

originis fuae raodeftia defie- quas orator mente complecti-

xiun, jamque arroganliae tur, artes (cf. 12, 1, 25.).

INST. ORATOR. LIB. XII, 2. 519

oratdris opere conjuncta? Nam ut ordinem retro agamus, de ultinia illa, quae tota ver- fatur in verbis, nemo dubitaverit, H et pro- prietates vocis cujusque nofle, et ambigua aperire, et perplexa discernere, et de falfis judicare, et colligere ac refolvere, quae ve- lis, oratorum eft. Quanquam ea non tam eft »» minute atque concife in actionibus utendum,: quam in disputationibus : quia non docere modo, fed movere etiam ac delectare au- dientes debet orator: ad quod impetu quo-: que ac viribus et decore eft opus; ut vis

c. Alm. quae tandem leliqui. agimus Taric. Flor. Caitip. in verbis om. Turic. Flor. cujuscumqite Turic. Goth. (tac. Ge£n,). nojjet amh. Turic. Flor. (Iiic .a pr. m. nofcet). nofce et a, Ald. oratorum eft. Sic Tuiic. Flor.

Ambr. 2. Guelf. Camp. c. Alm. VoiT. i. 3, Bern. oratoris_, eft reliqui.

11. caufa pro ea Guelf. cf. 4> *» i9> 9» 4> 63. fl pro eft Turic. Flor. confcife Camp. cf. 12, i, 20.

ac viribus et. Sic Turic. de v. et Flor. et v. ac xeliqui. vifa niajor Turic. vis ai major Voff. x. 3« via- jorem pro m. eft Ambr. 2. Guelf. ripus multosque gurgi" tis que tenuis Flor. (omiffis tract. flu.) tjuem tenuis Turic. Sed Alm. hic turbaro narratur, qui monfira Florcntina prae- ferre eft putandus.

10. fi— oratorum eft. Di- 11. uk vis amnium-^reful'-

citur yii ^TO fiquidem. cf. 1, 2, tantis, Luculentidima finii-

17. item 2, i4f 4- 6t Dra- litudo , fed eadem fere alterl

ienb. ad Lir. 7, 13, 6. col- 5, 14, 31. cf. I2, jo, 25»

ligere ac refolvere, quae ma- Minus huc facit, quod com-

nifefto fibi invicem opponun- parat Burmannus 5, 8> 2. ad

tur, prius ratiocinandi, rov quem locum decurrendi tra^

cvkXoyi^iffS-xi , alterum refu- ctum fimilibus dicendi gene-

tandi poteftate accipienda, In ribus e fcriptoribus illuftrat.

refolvendo cf. 5* ^3* ^^' 'n refultando cf. 9, 4, 66.

5ao M. FAB. QUmTILIANI

amnium major eft altis ripis, multoque gur- gitis tractu iluenlium, quam tenuis aquae, et

»fi obiectu lapillorum refultantis. Et ut palae- ftrici doctores illos, quos numeros vocant,»o6o non iccirco difcentibus tradunt, ut iis omni- bus, quos didicerunt, in ipfo luctandi cer-p- ^•tamine utantur, (plus enim pondere et fir- mitate et fpiritu agitur) fed ut fit copia illa, ex qua unum aut alterum, cujus fe occafio

13 dederit, efHciant; ita haec pars dialectica, live illam dicere malumus disputatricem^ ut

12. Sed at 77. Turic. Flor. Camp. -paeftrici Turic. nervos vocant Camp. c. Andreana , Ald. Bad. Bafil. et ali- quot Burmanni, qui eandein corruptelam demonftrat ap.' Ovid. Am. 1, 1, ig. Trift. 4, 4, 4. wt iis. Sib'

Ambr. 2. Camp. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) c. edd. ante Ba- Cl. vitiis Turic. ut his reliqui. guos didicerunt,

Sic no9 ex veftigiis codicum. quo didicerunt Turic. Flor. tjuae didicerunt Camp. c. Ald. qui didicerunt Jenf. ( tac, Gefn.) c. edd. ante Ald. hi qui didicerunt Bafil. ii qui di- dicerint reliqui. et firmitate et om. Flor. lacuna relicta.

jit copia. Sic Turic. Flor. c. Alm. fuhfit c. re- liqui, cuiusmodi niliil alibi vidi. eft pro fe Goth. (tac. Gefii. ) dederint Guelf. efficiantur Tarv. c. edd. poft. anto Ald.

13. ■maluniut, Sic Flor. Ambr. 2. Guelf. Gamp. ma-

85« **» 3> *85' »2, 10, 73. 13. disputatricem. ci. 2, 20t

8, 3, 56. 7. item 7, 3, 14. ubi cavil-

12. quos numeros vocant. latrix, et totus ille locus a

cf. 10, 1, 4« $• *2 — 17. ficuti alter quo-

unumautalterum — efficiant. que 4, 5» 25. quibus eadem

Pronomina plane funt mafcu- fere hisce noftris disputantur

lino genere accipienda et ad contra nimiam dialectices di-

numeros referenda ; unde eo ligentiam. Libro quarto et-

deducor, ut Dro efficiant re- iam, ut hic, yjgcantii verbo ope-

ponere velim effingant, cf. 1 1, rofitas dividendi notatur §. 6.

3. i8»- 25. Quo magis conciliemur

INST. ORATOR. LIB. Xir, 2. 521

eft utilis faepe et finitionibus et comprehen- lionibus, et feparandis, quae funt differen- tia, et refolvenda ambiguitate diftinguendo, dividendo, illiciendo, iniplicando: ita li totum fibi yindicaverit in foro certamen, ob- Itabit melioribus, etfectas ad tenuitatem fuam vires ipfa fubtilitate confumet. Itaque repe- 14 rias quosdam in disputando mire callidos, cum ab illa cavillatione discefferint, non ma- gis fufficere in aliquo graviore actu, quam parva quaedam animalia, quae in anguftiis mobilia, campo deprehenduntur. Jam qui- 13 dem pars illa moralls, quae dicitur JEthice^

luimus Gotli. (tac. Gefn.) c. VolT. 3. (an fi. ? ) malimus tc- liqui. et eft utilis Gotli. (tac. Gefn.) differentiae Turic. Flor. Camp. amhig. difting. Sic Tuiic. Ilor,

Ambr. 2. Guelf. Camp. Goth. Jenf. (tac. Gefn. ) c. edd, ante Bad. exc. Rufc. et inferunt reliqui. dividendo om, Turic. (qui diftigendo inliciendo) Flor. Guelf. c. Alm. oh-. ftavit Turic. Flor. ( ut et Flor. §. 31. dehevit). fectans Camp. confumat Turic. Flor. Camp.

14. Qnosdam rejyeries Fioril. Sant. integram et direm* tam fententiam efficiens. in disputatione et mox cum vero ah i. idem. c. ah illa vero Goth. c. Alm. Voff. 1. 2. JenL et edd. pofi. ante Stoer. fufficiunt Floril. Sant. discefferit Turic. jirava Camp. anguftis Turic. m campo Goth. Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. poft. ante Bafil.

15« fjuidem om. Goth. (tac. Gefn. ) et haec et certe Guelf. et hic certe Flor. et hic e certe Ambr, 2. certe

ufui huic infolentiori fectas remittendo lectorem ad 2, 1 5,

vires dicendi: vide et 5, 10, 1. 11. vide nos ad 11, i, 51.

go. 5» 11» 30. 14« quam parva — depre»

comprehenfionihus. Recte henduntur. Licebit et hic di-

Capper. hani; vocem illuftrat gitum inten^ere ad confuin»

522 M. FAB. QUINTILIANI

certe tota oratori eft accommodata. Nam in tanta caufarum (ficut fuperioribus libris di- ximus) varietate, cum alia conjectura quae- rantur, alia finitionibus doncludantur , alia jure fummoveantur, vel transf erantur , alia colligantur, vel ipfa inter fe concurrant, vel in diverfum ambiguitate ducantur: nuUa fere dici poteft, cujus non aliqua in parte

om. Camp. t, o. e, decommoilata Flor. t. oratoris e. ac' commodata Bern. t. oratori eft. Nam Ambr. 2. t. ora- toris ejt. Nam Guelf. c. Gotli. Jenf. et edd. pofi, ante Ald., recte improbante Bad. quia modo haec forma praecelTerit §. lo. tcta caufarum Locit. Ven. Rufc. ficut fu-

■periorihus. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. c. Alm. ficut in f. Voff. 3. ut in f. Goth. ut f. reliqui. alia •~— concludantur om. Turic. Flor. c. Alm. fummo'

veantur. Sic libri mei omnes Guelf. Goth. Camp. Fioll. GeTn. Bip. qui fubm. cf. 11, 3, /]2. non aliqua

in parte. Sic Camp. n. aliquam in ■parti Turic. n. a. i. ■parti Flor. m jparte non aliqua Goth. (tac. Gefn.) n. p. i.' a. reliqui. tracti aequi Turic. tracta ae. Fior. c. AliA. repperiantur Turic. Flor. reperidntur Guelf. c. Jenf. et edd. poft. ante Stoer. acc. Gibf. Obr. Roll. peffime ignorata ra- tione genitivi in aequi ac honi. quis nefciat Camp. fola om. Camp.

matiffimam, qua nolter pol- non efl: putandus. Monet is*

let , et comparandi et elo- vel . effe epexegeticum verbi

quendi proprietatem. Cf. $. fummovere, quo manifeitiu»

21. fiat lectori, ftatum translati-

15. vel transferantur. In vum fignificari illo jure fum-

liisce technicis et veteres fo- movente. Hoc autem , ut

lent dormitare interpretes et per fe fatuam quandam habct

Burmannus ac Gefnerus fecu- facilitatem fomnolento lectori

li fere transcurrunt, fi quid plus jufto indulgentem , ita

objicitur difficultatis. Solus minime congruitdupUci.quod

Capper. rei ipfi animum fere continuo infertur, vel. Ne-

intendit, qui ne hic quidem que enim quisquam dicet, vel

ccffavit, fed verum vidiffe ^" concurrant et vel -^ ducan'

INST. OPiATOR. LIB. XI!, 2. 523

tractatus aequi ac boni reperiatur. Pleras-

tur interpretando ilH colligan- Cur infcTvire. Tantum uni- cuique liqneat necelTe eft: P«.e- cenfentur diverfa caufarum ge- nera, et quidem fiatus i)con- jectaralis (c. cjuaerantur), 2) fi- Xiitivus (/. coucluduntur), 3) legalis (j. fummoveantur). Hu- jus quidem tertii llatus mox lingulae quaefiiones compa- xent: 1) fyllogifmiis (^alia col- ligantur, cf. lib. 7. c. g.), 2) ie- ^es contrariae ( ipfa inter fe eoncurrant, cf. lib. 7. cap. 7.), 5j amphibolia (m diverfum anibiguitate ducantur, cf. lib.7. cap. g.). In hoc, qui agitui", cenfu caufaruni facile defide- res 1) qualitatis ftatum, 2) quaefiionem legalom feripti et voluntatis. (cf. lib. 7. cap. 6.) Et prior quidem confulto eft praetermifTus, mox profereu- dus in illis : Plerasque — con- fiftant. Neque eniar attine- bat probare, qualitatis fta- tum indigere praeceptis phi- lofophiae moralis, quodfpon- te intelligitur. De illa autem quaeftionis legalis (fcripti et voluntatis) omifTione, alia res efir. Ea profecto carere non poterat haec enumeratio, ut effet integra. Quibus ita aC- curate, ut quidem mihi vi- deor, perpenfis, eo adducor, ut aliquo modo obrutam fu- fpicer hujus partis mentio- jiem, quae ab ipfo fcriptore haud dubie fuerit facta. Nam verba vel transferantur meram gloiTam interpretor, profe-

ctam illam ab ejusmodi li- brario, qualem fcriptorem Quintilianum Capperonnerius credidit. Accedit quod ne probat quidem transferendi appellationem nofter in hac re. cf. 3, 6, 68 — 84- Sed il- lud quoque in noftri loci fcri- ptura displicet, quod alia praemittitur verbo colligan- tur. Apparet enim, quoties alia hic ponatur, novum fi- gnificari ftatum ; cujusmo- di nihil eft in . colligendo , quo fpecies tantum aliqua legalium quaeftionum demon- ftratur i. fyllogismus. Ne- que hoc attendit is, qui alio-. qui fatis bene verfatus eft in. hoc loco, Gedoynus, Sed vi-' fus eft fibi majorem hic a- gnofcere divilionem, reddens ita : Iss autres enfin fur les loix, dont on fait voir la liai» fon avec le fait en queftion ■par vole de fylogisms; plu- rima ille de fuo addens ad. praecifam fcriptoris nofiri in. hoc loco brevitatem. Cenfeo igitur, loco illius alia hic quo- que vel reponendum elTe. Emendare autem haec tani corrupta ne aggredior qui- dem, quibus, me quidem ju- dice , et adjiciendo et fubtra- hendo nocuerint librarii. Sen- tentiae confuletur talibus fere: funimoveantur, ut i^el aliud fcriptuni ojtendatur (five mavis yVf) voluntas alia , vel aliqua collisantur etc.

524- M. FAB. QUINTILIANI

que vero efTe quis nefcit, quae totae in fola 16 qualitate conlirtant? In confiliis vero quae ratio fuadendi eft ab honefti quaeftione fe- pofita? Quid illa etiam pars tertia, quae laudandi ac vituperandi officiis continetur? Nempe in tractaiu recti pravique verfatur. '7 An de jujtitia^ Jortitudine^ abjtinentia^ tem- ■perantia^ pietate non plurima dicet orator?io6i Sed ille vir bonus, qui liaec non vocibus tantuni fibi nota atque nominibus aurium te- nus in ufum linguae perceperit, fed qui vir- tutes ipfas mente complexus ita fentiat, nec in cogitando laborabit, fed, quod fciet,

i6. eft ahfti quaeftlone Tuiic. Flor. e. ah honefta q, Voir. 1. 3. qui in laetitia quae laud. Turic. Flor. (fed liic let. et que) Quin i. e. p. t. q. l. Ambr. 2. Guelf. c. Vofl. 1. Bern. Jenf. et edd. poft. ante Gryph. (nifi quod Ba(ii. Gryph. 1536. Vidov. quinetiam illa). quid honefti quae laud. Camp. mire. Quid antem, praeter hunc, folus vindicare videtur Goth. nifi. quod Turic. qui, quod fere cum quid periuutatur. Nec video, quomodo aliter procedat ifta per nemjje inducta fententiae abfoiutio.

17. tantum fi hona nota Turic. Flor. c. Alm. t. fed n. Camp. tenus ac in Turic. Flor. Carap. c. Alm. Andr. Ald. pravo connectendi ftudio , cura neque copula indigeat fen- fus , et liaec ipfa corruptelam arguat. cf. i2, 1, 29. lin' gua Turic Flor. Ambr. 2. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Carap. c. Alm. Voir. 1. 2. Vall. perceperat Turic. Flor. c. Alm. £t qui Turic. Flor. fentiat. Sic Turic. Flor. Camp.

fentiet reliqui. nec in agendo cogitando Goth. (tac. Gefn.) cogitando lahorahit. Sic Turic. Flor. (nifi quod folito uterque errore — vit); ita inferunt reliqui, manife- ho repetitum ex proximis ; quanquam Badius non ita hic quoque interpretatur non multuni. quod fciret Turic. To- tus hic fermo parum videtur exploratus effe a VV» DD. Qui, cum fentiet legant omnes, continuare coguntur, quid-

17. necin cogitando — vere dicet, cf. not. crit.

INST. ORATOR. LIB. XII, 2. 525 v^ere dicet. Cum fit omnis generalis quae- »8

quid hic mbuitur viro bono , et foli pronomini gui ap- plicare, ut verbum ipfum fententiae repetendum fit ex illo dicet in quaeftione praecedente pofito, quati ita illi refpon- deatur: ,,dicet qnidem ' orator , fed ita demuni dicet, fi „fuerit vir bonus, qui etc." In Iiac autem ille hon placet, pofitu faltem aniandandum poft h^bnus et ne fic quidem fa- tis clarum. Hanc difficultatem mecum qui fenferit, fen- tentiam integram in hisce requiret , verbo fuo principali non carentem ; eaque potiemur, fi j>io fed quod Jcief lcri- pferimus et <j. f. unde legitima illa nafcetur copularum nec — et ftructura. Sic perceperit — fentiat abfolvit fubjectum i. eum, de quo agatur, viruni bonum, quem deinceps no- Iter dicat „nec laborare, et dicere". Si quis tAm en fed maluerit propter oppofita lahorandi et vere dicendi verba , ei fuccurret fcriptura Gotliana, unde haec eruat : nec in agen- do nec in cogitando lahorahit. Oneratur fane tribus fed liaec noltri oratio: fed hoc ferre didicimus ; nec quid- qu.am proficit Turic. et qui virtutes exhibens pro fed q. v. Attendere autem decet venuitam iocutionem auriuni tenus in itfum linguae, ubi demonflratur transitus ille celerrimus fe- verae de mojibus et virtute doctrinae ab aure ad os, pe- ctore animoque nequaquam contactis. Vir malus dicendi Itudiofus airipit quaecunque de jultitia audierit, ut mox deblateret eadem. Nec fatis illi, qui lingua fcriberent pro linguae, ceperunt ufum linguae , quae jara coepit in quaeftu effe (cf. 1. Pro. iS-), quaeque hic cum aiiquo contemtu di- citur, velut mercenaria vox i2, i, 25. ,, Qui auCem ita ftfentiat ficut loquitur" is demum audiendus eft de virtute dicens ; dicit enira vere i. fenfibus ex ipfo auimo promtis, quique fibi ipfi. fidem faciant apud auditores; cf. 4» 2, 33. Superelt ut moneamus, non iliud ante vocihus commune effe toti fenfui, non Stihaerefcere foli participio nota aut particulae tantum; quare propagabimus negationem ad ver- bum ipfum perccperit, cui deinde ie(poi\det fed-— ita fen- tiai. Hauc nos Itructurae rationem tollendis aliquot, quae male haec diltinebant et fepiebant, virgulis planiorcra fe- cimus. [Vid. Add.]

ig. Cuin fit omnis. Sic Turic. c. auteai o, Gucif. c.

ig. gcneralis cjuaeftio — his potentior accipias ea vi, ^uod univerfum eft. Cftve in qua njfuipatiun ejft 10, 1, 17, c£

526

M. FAB. QUINTILIANI

ftio fpeciali potentior, quia univerfo pars continetur , non utique accedit parti , quod univerfum eft: profecto nemo dubitabit, generales quaeftiones in illo maxime Itudio- 19 rum more verfatas. Jam vero cum iint multa propriis brevibusque comprehenfioni- bus finienda, unde etiam ftatus caufarum dicitur finitivus: nonne ad id quoque in- ftrui ab iis, qui plus in lioc Itudii dede-

Ooth. VoDT. 2. Jenf. et edd. pofi. ante Ald. acc. Bad. c. au- tem fit o. Camp. c. Ald. Ba£il. c. fit autem o. reliqui. qua pro quia Turic. Flor. -pars utique cont. Sic Tu-

Tic. Flor. utique oni. reliqui. <juod in univ. VofT. 1. eft om. Turic. duhitavit Tujic. Flor. Camp, verfatis Turic Flor. verfitas Guelf.

19. hreinque c. finiendis Turic. Flor. hrevibus c. finien' da Guelf. c. VolT. 3. finitimus Camp. ah his Turic. Camp. ftudio Flor. c. Alm. aequi dispofitione Camp. a pro aut Turic. pars ad rat. om. Camp. paruni ad mor. Ambr. 2.

c. voir. 1.

alibi, ubi ad caufas vincen- dasref«rtur. Quod cum ipfi Spaldingio liic acciderit, tur- batum hic aliquid putabat. Sed potentior dictum hic phi- lofophico fenfu ; plus enim valet gcneralis quaeftio et phira efficit, eo quod plura compJectitur. Illud porro , quod in quaque materia uni- verfum eft , nou utique acce- dit (sirgr*/, fic optime lioech- hius) parti. Quae cum ita fint, facile efficitur, eum, qui in dieendo fe nunquani delti- tui voiet, generalibus quae»

ftionibus operam dare d«bere ;

neque quisquam dubitabit» eas in illo maxime , quem graeci pLilofophi praefere- bant, ftudiorum more quam fubtiliirime femper tractatas elTe. Ita hacc fi explicamus, non folum in illo mor« (pro quo ne quis tentet genere, cau- tum volo) nemo haercbit, fed et perfectum verfatai non fine ratione adhibitum agnofce- mus, quod pro verfari politum et ipfe cum Spaldingio, ante- quam cuiuBoeckhio haec coiu- municarem, mirabar. Buttm.

INST. ORATOR. LIB, XII, 2. 527

runt, oportet? Quid? non quaeftio juris pmnis, aut verborum proprietate, aut ae- qui disputatione , ant voluntatis conjectura continetur? quorum pars ad rationalem, pars ad nioralem tractatnm redundat. Ergo 20 .natura permixta eft omnibus iftis oratio, quae quidem oratio eft vere. . Nam ignara quidem hujusce doctrinae loquacitas erret;, -^ necefle eft , ut quae vel nullos , vel falfos duces habeat. Pars vero natur-alis^ cum eft ad exercitationem dicendi tanto ceteris ube- rior, quanto majore fpiritu de divinis re- bus , quam huinanis loquendum eft , tum illam etiam moralem, fine qua nulla elTe, ut dpcuimus, oratio poteft, totam complectitur. Nam fi regitur providentia mundus, admi- ^» niftranda certe bonis viris erit respublica. Sj. divina noftris animis origo, tendendum ad virtutem: nep voluptatibus terreui corporis

20. quao quidem oratio om. Turic. Flor. c. Alni. loqua- citatis erit Flor., pofterius c. Alm. utique vel Turic. Camp. (fed hic prius dircmtim). heheat Camp. de om. Turic. Ambr. 2. Guelf. Camp. eloquendum eft Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Camp. c. VoIT. 3. Sed huc non videtur faCere com- politum ; cf. y, 4» i47'

21. ad virt. tendenduni Turic. (quanquam hic tenen' dum c Fior. ) Camp. In Turic. tamen nolter ordo per

20. quae quidem oratio eft wfc docuimus. modo §.

vere. feodem redit haec ex- 15. *^ ceptio, quo locus elegans 10,

7,12. Mox autemprOj.ignara 2i, fi regitur provid^ntia^

s, quidem " roalim „ i. quae- cf. 3, 5j 6.

tiilum".

528 M. FAB. QUINTILIANI

ferviendum. An liaec non frequenter tra- ctabit orator? An de auguriis^ refponjis, religione denique omni, de quibus maxima faepe in fenatu confilia verfata funt, non eritio6« ei differendum, fi quidem, ut nobis placet, futurus eft vir civilis idem? Quae denique intelligi faltem poteft eloquentia hominis o- sa ptima nefcientis? Haec fi ratione manifefta non eifent, exemplis tamen crederemus. Si- quidem et Periclem, cujus eloquentiae, «t- iamfi nulla ad nos monumenta venerunt, vim tamen quandam incredibilem cum liiftorici, tum etiam, liberrimum hominum genus, c6- niici veteres tradunt, Anaxagorae phyfici con- ftat auditorem fuifle : et Demofthenem, jprin-

notam reponitur. An de aug. Sic Camp. Jam

tl. a, reliqui. futuros fed vir Flor. idetn om. Camp.

22. rationi Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Gotli. (tac. Gefn.) Camp. faltem pro tamen Turic. Fior. c, Alm. Pe- riclem, accufativo Romano, ad unum omnes mei, quare ni- liil mutare fum aufus. pervenerunt Carap. placet. hiftori' cum etiam uherrimum Turic. Flor. poftremum c. Alm. et- iam om. Camp. c. Goth. hom. genus. Sic Turic. Flor.

Guelf. g. h. relic[ui. Graeciae oratorem Turic. Flor. Camp.

Quae denique — faltem. ricleae, maximus Thucydides.

Cum interrogatio fit inftar Liherrimi, nilxil erant adu-

negationis, facile intelligitur lationi daturi, et tunc ipfum

faltem , valens tjuidem. cf. 6, conviciahantur. cf. et 1 2, i o,

5» i5« ^4* ubi Demofthenicae Seivo-

Z2, liberrimum —• genus, co- T>)TOf origo Platonica iterum

mici. cf. 2, i6, 19. 10» 1,82* demonfiratur. Hoc autem de

De cum et tum cf. 4, 1, 66. philofophis doctoribus orato-

Hijioricorum, qui teftati funt rum fumfit a Ciceroue Orat.

praeftantiaoa elo^uentiae Pe- c. 4.

I

INST. ORATOR. LIB. XII, 2. 529

cipem omnium Graeciae oratorum, dedifle operam Platoni. Nam M. Tullius, nou tan- 23 tum fe debere fcliolis rhetorum, quantum Academiae fpatiis, frequenter ipfe teltatur. !Neque fe tanta in eo unquam fudiflet uber- tas, fi ingenium fuum confepto fori, non ipfius rerum naturae finibus terminaflet. Ve- rum ex lioc alia milii quaeltio exoritur, quae fecta couferre plurimum eloquentiae pofl^it: quanquam ea non inter multas potelt efle contentio. Nam in primis nos Epicuriis a 24 fe ipfe diraittit, qui fugere omnem difcipli- nam navigatione quam velocifliraa jubet. Ne- que vero Ariftippiis ^ fummum in voluptate io63Corporis bonum ponens, ad hunc nos labo-

23. teftatur. Sic Camp. teftatus Turic. Flor. teftatus efi reliqui. fuijfet ubertas Turic. Flor. Ambr. 2.; idem, fed omilTo etiam antea /<?, Camp. c. Voff. i. 2.3 Stoer. Chouet. Leid. fuiffe ubertates Gueif. rerum om. Gueif. (qui et «a- tura^ cum Goth. inter multos Camp. c. edd. ante Bani,

24. Epic. in -primis nos Goth. Jenf. (tac. Gefn. ) c. edd. poft.^ ante Stoer. ordine nequaquam displicente. a fe ipfo Goth. c. Voir. 1. 2. 3. (non Ald. ut Burm. ) velociffime Turic. Flor. (fed uterque veluc) Arabr. 2. Guelf. Camp. c. Goth. VoIT. i.etedd. ante Bad. acc Bafil. Pro juhat autem Tu- ric. juvet, Fior. viiet. Mox fum in volupt. Turic. ficut i. v. Camp. adhuc no sTuric. adhuc nos ad Tary. et edd. polt. ante

23. M. Tullius — teftatur. nifeftius Gt praecedenti. cf. 9,

Facile fuccurrit VV. DD. lo- 4, 84. In Pericle et Demo-

eu8 Orator. c. I^. fateor me — fthene conftabat hoc communi

extitijfe. Sed cum frequenter fama , fed Cicero de fe ipfe

dicat nofter, requiro plura teftatur.

hujus confeffionis loca. Nam fe — fudiffet. cf. i1j3>84' autem hic infervit transeun-

do ad aliquid, c[uod e tiam ma- 24« Epicuru^. cf. 2, 17, 1 5«

Tom. IF. I.J

6ZO M. FAB. QUINTILIANI

rem liortatur. Pyrrhon quidem quas in hoc opere liabere partes potelt? cui judices elTe, apud quos verba faciat, et reum, pro quo loquatur, et fenatum, in quo fit dicenda *5 fententia, non liquebit. Academiam quidam utililTimam credunt, quod mos in utramque partem dilTerendi ad exercitationem foren- fium caufarum proxime accedat. Adjiciunt loco probationis, quod ea praeftantiflimos in eloquentia viros ediderit. Peripatetlci ftu- dio quoque fe quodam oratorio jactant. Nam thefes dicere exercitationis gratia fere efl: ab

Ald. hortatur. Sic Camp. ortatus Turic. or-

tatur Flor. adortatus Alm. hortetur Jenf. c. edd. poft. ante Bad. adhortetur reliqui. Pyrrhon. Sic Flor.

Goth. Jenf, (tac. Gefn.) c. VofT. 2. 5. et edd. poft. ante BaCil. (quanquam plerique corrapta forma), Nos Graecam formam praetulimus, cf. 1, 5, 60. ii, 3, 178. Pro hoc tamen nomine Patronus Guelf. c. marg. Bafil. ha-

here -partes. Sic Turic. Flor. Ambr. 2. (et hi quidem tres ■partis) Guelf. Canip. hahere in hoc opere partes Goth. Jenf, (tac. Gefn.) c. edd. ante Gryph. t. h. o. partes hahere re- liqui. reruTii pro reum Ambr. 2.

25. quidem Tnric. Flor, Jenf. (tac. Gefn.) c. Alm. et cdd. poft. ante Ald. ad judicium loco Turic. Flor.

eft ah iis. Sic Ambr. 2. Camp. Goth. Jenf. (tac,

25. praeftantiffimos — vi- cuique autem in mentem ve-

ros. „Platonem primo ipfuni, niat, quos et Gefnerus me-

,,quem audivilTe modo dictus morat, Ariftotelis et Theo-

,,eft Demofthencs , tum Car- phrafti, item Theodectae alio-

„neadem , ipfumque Cicero- rumque. Sed exercitationem

,,neni.'* Gefnerus. Cf. ct 12, thetium dicendarura diferte

j, 55, tribuit Ariftoteli Cicero Orae.

ftudio — oratorio. i. ali- c. 14. extr. indicante Pfeudo-

quid fingulari fuo fe hujus Turuebo. vide ct 3» *» *4» artis amore pracftitifTe. Uni-

INST. ORATOR. LIB. XIE, 2. 531

iis inftitutum. Stoici^ ficut copiam nitorem- que eloquentiae fere praeceptoribus fuis de- fuiffe concedant uecefTe eft, ita nuUos aut probare acrius, aut concludere fubtilius con- tendunt. Sed liaec inter ipfos, qui velut fa- 26 cramento rogati, vel etiam fuperftitione con- ftricti, nefas ducunt a fufcepta femel perfua- fione discedere. Oratori vero niliil eft ne- celfe in cujusquam jurare leges. Majus enim 27 eft opus atque praeftantius, ad quod ipfe tendit, et cujus eft velut candidatus, fi qui-

Gefn.) nifi quod duo pofiremi transponunt ab iis eft c.

edd. poft. ante Stoer. eft ftahilis Turic. Flor. unde efFici

pofrit etiam ah illis. Reliqui eft ah his. opinione pro copiam Turic Flor.

26. vel pro zelut Guelf. ducant Turic. Flor. Carap. quod fortalTe praeferendum. oratorium nihil Turic. Flor.

o Fraudi fuit compendium u i. e. vero ; cf. g, 6, 43. 7, 2,

4». 7. ». 53. 6, 2, 30. 5. 14. 5«

27. enini opus omilTo eft Ambr. 2. Guelf. Gotli. Jenf. (tac. Gefn. ^ c. Vofl". 2. 3. et edd. ante Bafil. nec displi-

cQ-piam nitoremque — de- libi comraemoiatas, vel mi-

fuiffe. cf. Ciceronis I0CU8 po- litibus, vel enthuflafticorura

iitus ad 2, 15, 35. facrorum confortibus, velut

jere fraeceptorihus. Dubi- agyrtis quibusdara, corapa-

tari poteft, fuone morbo hic rat. Prius eft in mentione

iterum pofuerit fere nofter, facramenti (et eft facramento

an librariorum culpa irre- rogatos in Decl. Qiiint. 3. p.

pferit. Bip. 42. ut apud Livium quo-

26. Sed haec inter ipfos. que), pro quo mox redditut

i. philofopbos. De ftructura in leges jurare , plane ad mo-

cf. 11, 3, 144. Eodem enim dum loci Horatiani Epiftt. 1,

jedit fpecies haec apofiope- 1 , 14« Neque enim fas erat

feos. Philofophorum fectas, militem unquara abeffe H-

femper cum aiiquo contemtu gnis. cf. 7, 4, 14.

Ll 2

532 M. TAB. QUINTILIANI

dem eft futurus cura vitae, tum etiam elo- quentiae laucle perfectus. Quare in exem- plum dicencU facundilTimum quemque pro- ponet fibi ad imitandum: nioribus vero for- miandis quam honeltiffima praecepta, rectif- fimamque ad virtutem viam deliget. Exer- citatione quidem utetur omni, fed tamen erit plurimus in maximis quibusque ac natura 28 pulcherrimis. Nam quae poteft materia re- periri ad graviter copiofeque dicendum ma- gis abundans, quam de virtute^ de repu- blica, de providentia^ de origiiie animorum^ de amicitia? Haec funt, quibus mens pa- riter atque oratio infurgant : quae vere bona.

cet. exemplum dlcendl. Sic Turic. FIot. c. Alm.

hene inferunt reliqiii. vere pro vero Turic. diliget Ambr. 2. Guelf. Jenf. (tac. Gefn.) c. Eein. (err. Burm.)

quedam ut. Turic. Flor. quid eft u. Carop. et tamen Turic. Flor. -plurimis Turic. Fior. Guelf. quihus- que actura Turic. q, atque natura Guelf. quihus natura Camp. pulcherrimus Jenf. c. edd. poft. ante Bad. qui no- ftrum conjectura allecuius videtur.

23« vera hona Camp. c. Andreana. i^ero h. Jcnf. c. edd. ante Ald. quod mitiget Guelf. quae mitigent Bafil.

27. cum — tum. Hic quo- id eloquentiae quoque perfi-

que legitima agnofcitur par- ciendae necelTarium docemur.

ticularum raiio, quia mira- 28- 7««* vere hojia — opi-

bilius eft ipfara eloquentlam, nionihus vulgi. Haec valde

non vitam modo, indigere commonentillorum quae funt

majoribus, quam quae vul- apud Horatium Epiltt. 1, ig,

garis fectarum philofopliia q6 — 103., ita tamen, «t ne-

praeftet. Quanquam igitur quaquam inde fumta videan-

eloquentia infia vitam eft, ta- tur, fed titrique fcriptorum

nien infurgit oratio, fi, quod fponte fubnata, et quae utrum-

vitae foli deberi credebamus, que optimo cuique lectorun»

INST. ORATOR. LIB. XII, 2. 533

xo6^\(juul mitiget metus, coerceat cupiilitates^ exi- viat uos opinionibus vulgi^ animwnque coele' ftem. Neque ea foluin, quae talibus difci- 29 plinis continentur, fed magis etiam, quae fuut antiquitus dicta ac facta praeclare, et noITe, et anirao femper agitare conveniet. Quae profecto nusquara plura majoraque, quam in noltrae civitatis nionuraentis repe-

c. edd. polt. ante Obr. ut et coerceant, eximant eaedem, fed uullus 'ita vetus liber. nos om. I'lor. metum Camp. Poft coelejtem addunt pariant vel pariat Chouet. Leid. Gibf. Rollin.

29. neqne eam quae folum Turic. 7""'^ <"*"

tiquitus. Sic Tuvic. Camp. tradita inferunt reliqui , unde ilicla et facta contraliunt naturam nominum fubftantivo- rum , cum potius fint participia ad antiquitus referenda. dicta acta praecl. ,Ambr. 2. Guelf. c. VoIT. 3. convenit Guelf. c. Obr. nos quam Ambr. 2. Guelf. c. Bern. (ex quo non q. Burm, per errorem, ut fufpicor.) majora quam Guelf.

commeiidaverint olim et com- quare, cum ad mores regen.-

raendent. dos fere pertineant quae ad-

animumque coelejtem. Qui huc pofita funt verba mitigett

hic repetendo proximo verbo coHrceat , eximat , nihil con-

eximat acquiefci poffe judica- venientius reperio quam ut

runt, nihil plane vidiffe cen- duobus vocabulis inferatur

fendi funt. Manifelta eft la- deceat. [Elegans conjectura:

cuna, quam miror a Bur- cui tamen , cum in talibus

manno modo agnitam narrare certitudo attiiigi non poteft,

Gefnerum, de fuo fenfu ta- meam etiam adjungere lice-

centem. Supplementa adhuc bit : aniviumque coeleftem le-

tentata parum adjuvant. Ani- vet. BtTTM.J iitus coeleftis, poltquam cri- 29. antiquitus dicta ac fa-

gineni animorum inter quae- cta praeclare. Apparet hu-

iliones nofier recenfuit, non jusmodi adverbia in itus ex-

poteft nifi haufiam e divina euntia non tam locum et tem-

natura mentem declaTare ; pus «ntiefignificare, quamuii.

534^ M. FAB. QUINTILIANI

50 rientui'. An fortitudinem, juftitiam, fidera, continentiam , frugalitatem , contemtum do- loris ac mortis, melius alii docebunt, quam Fabricii, Curii, Reguli, Decii, Mutii, alii- que innumerabiles? Quantum enim Graeci praeceptis valent, tanlum Roniani, quod elt

31 majus, exemplis. Tantumque non cognatis id e rebus admoneri fciet, qui non modo proximum tempus, lucemque praefentem in-

30. ut pio An TuTic. Flor. c. Alm. fidem, continen' tiam oni. Turic. Fior. c. Alm. aliqua innum, Ambr. 2.

31. tantum quod Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. c. Vofl".

e 3. Vall. Ald. Bafil. Obr. non conognotis fi de rihus ad veri qui non Turic. non cognotis fi de rihus ad veri q. n. FloT. n, c, /. e r. admoveri q, n. Anibr. 2. n. c. i. e r. amoveri q. n. Guelf. n. c. idem r. admoneri q. n. Gotli. c. Voff. I. 2. 3. Vall. n. c. id eft r. admoveri q. n. Bern. n. c. fideribus admoneri q. n. Jenf. (tac. Gefn.J c. edd. poft. ante Ald. acc. Obr. Illud quod hic legimus fciet ntillus roeorum habet ante Grypli. (i5440> nifi quod defe.ctum ejus in Camp, non notavi, per errorem liaud dubie; nec quidquam princeps illa editio praeterquam quod id e omit- tit. lucemque pfaefentem. Sic libri et fcripti et

30. quod eft inajus. Ve- tem eft vox Ajacis apud Ovi-

lim anteponi hisce id, quod dium Metam. 13, 11. i2.

faciliime excidebat. Inde orie- „quantumque ego Marte fe-

tur legitima illa fiructura id „roci, Quantum acie valeo,

quod (cf. $. 8-)» qu^ie prae- ,,tantum valet ifte loquendo."

milTa voci exemplis excitat ie- Admonet PalTeratius loci Ci-

ctorem et pondus addit fe- ceroniani de Or. 3, 34. „ut

quenti. Certe Tacitum fi „virtutis a noftris, fic doctri-

fone dedecuerit minus prae- ,,nae funt ab illis " (Graecis)

cifa hujusmodi oratio, Quin- „exempla repetenda." tiliani iioilri eadem eft pror-

fus; nec Gejnero, gloITam fu- 31, Tantumque~—fciet. Dd

fpicanti, aiientiar. Simiiis ati- his cf. not. crit.

INST. ORATOR. LIB. XII, 2. 535

tneri fatis credat, fed omnem pofteritatis me- moriam , fpatium vitae honeltae, et curricu- lum laudis exiitimet. Hinc milii ille juftitiae

excnli ad unum omnes praeter Gefnerum et Bip. qui /o- cumque -p. Quae illius, nifi elt fphalma , audacula conje- ctura vix cuiquam probabitur. Acquievit aiitem Gefnerua in ea , quam , ab ipfo quidem non nominatus, praeiverat Capperonerius, interpretatione, ut tantum non effet -prope, diceretque Qu. „Quicunque polleritatis memoria curricu- ,,lum laudis metietur, is fciet i. e. fentiet, fe idem" (pvo- bat enim Gefn. Gotlianam fcripturam) i. e. ad eandem rem „cognatis prope exemplis adnioneri." Eandem rem intel- ligit, opinor, virtutem qualem praefiiterunt Romani illi lieroes. Prope autem cognata exempla vocat, quae ejus- dcm funt populi, quanquani non ejusdem familiae. At quam leve hoc, quamque non di;jnum , quod tam operofe fignificaretur ! AJde quod hanc vocum tantuiti non ftru- ctuiam apud noltrum uon reporio : cf. ad 6, 2, 4* Quan- quam in Declauiatt; Quint. eadem eft etiam frequeiis. Nec quidquam ngitur rccentiorum quibuslibet interprelationi- bus, cum omni anctoritnte careat, unde pendeiit illae, ver- bum fciet. Nihil equidem extundo ; fed hoc difpicere vi- deor, tantum quod non nequaquam elTe fuiicitandum, quod fpeciem pxaebeat illius apud Ciceronem quoque, pro nifi quod non, occurrentis formulae: cf. Erneft. Ciav. v. tan- tum, et Gronov. ad Liv. 31, 4> 6. (err. Ern.). Turicenli illi pro cognatis fcripturae aliquid reconditius fubeffe fu- fpicor : et in illis fideribus latet fortaffe fed rehus cum op- ■pofitione praecedenti ablativo reddenda. Ex illis autem ad veri, addenda Littera t, verbum finitum elt eruendum. Denique hoc etiam diligenter attendendum, fintne illa cre- daty exiftimet, ut nunc elt, modi potenti^les habendi, an refingendo iilo qui ( licut quin fcribit Obr.) ad praecepti rationem traducendi. Dolet fane hariolantis et trepidan- tis partes agere in loco honelti afFectus pleniffimo, non explanantis ; fed qui adhuc fibi vifi fuut iutelligere, lon- gius etiam a vero fuerunt. Quorum Gedoynus quidera Tobori et gravitati fententiae raasime protpexit, fecurus tamen verborum fcriptoris. Hiiic ante niihi om. Turic.

Flor. Ambr. 2. Gu«lf. Camp. «. Alaii Voff. 3. fuperatam libertatem GueiFi

fi^6 . M. FAB. QUINTILIANI

liaufUis bibat, liinc fiimlam libeitatem in caulis atque conriliis praeftet. Neque erit perfectus orator, nifi qui honefte diceie et fciet, et audebit.

III. Ji/ris quoque ciiilis necetfiria liuic Tiro fcieiitia eft, et morum ac religionura ejas reipublicae, quam capeffet. !Nam qua- lis ede fuafor in confiliis publicis privatis-1065 ve poterit, lot rerum, quibus praecipue ci- vitas contbietur, ignarus? Quo autem modo patronum fe caufarum non falfo dixerit, qui, quod eft \ti caufis potenliinmum, fit ab al-

1. Infcjiptio : necejjariam (Turic. — um) juris civilii oratori (Ambr. 2. — is) fcientiam ^Turic. fententiam) eft in Codd. meis (in Artibr. 2. quidem iincialibus litteris, in Goth. oratori continuo poft netejf.) exc. Flor., itemque in edd. ante Gefn. exc. Camp. et Obr. Sed a BaCil. inde effe inferunt ante fcient. Juris quodque Turic. J. quicque Flor. necejfario Flor. qui ante fcient. inf. Turic. Flor. Qiiid lateat, non exputo. -privatis vel Flor. vel -privatis Camp. dixerat Turic. Flor. ah om. iidem. dijfimulas Plor, ■poetarum fcripta irarum fcripta pron. Flor. c Alm. miro vitii confenfu: nihil ejusmodi e Turic. poeticaruni f. p. Camp.

in caufis atque confiliis ; ,,cultu oratoris atque impetu

apud judiccs et in feuatu : cf. „remittlt. Quod fortalTis ex

5' 3« ^S- ,,antiquo fcriptore mutuaium

1. Juris quoque civilis — ,,a Julio Severiano, Fabius

fcientia. „Julius Severianus „hic quafi ex profelTo repre»

jjlibello de Arte dicendi: Ora- „hendere videtur." PafTera-

„tori juris civilis neque omit- tius, communicante, ut vide-

fitendum Jtudium ejt, nec pe- tur, Pithoeo. Badius autem

,.nitus appetendum. Nam nec a Valla huc advocatum com-

,,rudis ejfe dehet juris orator ; mode locum Pomponii de

i,et, fi Je multum juris fcien- orioine juris ( Dig. I, tit. 2,

„tiae dederit, jplurimum de 2. §. 430 memorat, qui Ser.

INST. ORATOR. LIB. XIF, 3. 537

lero petiturus? paene non diflimilis iis, qui poetarum fcripta pronunciant. Kani quo- * dammodo mandata perferet, et ea, quae fibi a judice credi poftulaturus eft, aliena fide dicet: et iple liiigantium auxiliator egebit auxdio. Quod ut fieri nonnanquani minore inconmiodo poflit, cum domi praecept t et compofita, et ficut cetera, quae in caufa funt,

2. Turicenfis non dans pro A'am auctoritate fua pae- ne perfuaQt. Sed aptius tamen videbatur caufam fubjici, quare tam fimilis elTet patronus juris civilis ignarus co- nioedo aliena pronuncianti. -perjerret Turic. Flor. Jenf. (tac. Gefn.) c. Voff. i. 3. -perfert, omiffa copula et, Camp. ct ea om. Tarv. Loc. Vcn. Rufc. Sed Jenf. pro his dat eaque. tjuodqnod ut jieri Tujic. nec aliter Alm. (errante in compendio Burm.). quod autem fieri Guelf. cum marg. Bafil. ^uid quod fieri Camp. c. Bodi. Andreana et edd. ante Ald. qui (^uod fi fisri. Sed Quod ut ferri Voff. 1. Mox -pojjunt Camp. qui et percepta. et fit ut certa quae Turic. Fior. et ut fit certa q. Camp. In vulgata ficut et transponunt Stoer, Chouet. Leid. Gibf. Burm. Capper. Cum in minutis hisce plurima turbata Gntf rectam ratio- jiem fervaffe videtur Campanus (et , ut fit, certa quae in c. f.), Qua fcriptura admiffa participia ifta fat numerofa, ut praecepta, compofita, ficut et mox certa, accipiantur pro nominibus fubftantivis, cognita aiitem, tanquam verum participium, applicetur illi certa. „ Fievi potelt fiue ma- j.gno incoramodo, ut aliena, fibique aliunde tradita, pio- „nilnciet orator quatenus quae a litigatore domi praecepta"

Sulpicium, orandi poft Cice- nunciant i. hifiriones, operae

ronera principem , narrat, modo fcenicae, non eorum

confulto a fe aliquoties de quae dicunt auctores ipfi. Ita

jure Q. Mucio et parum in- his aliena fcripta tribuit uo-

tellccto, deinde ab hoc ipfo fier 6, 2, 35.

propter ignojantiara juriscor- 2. egehit auxilio. Similia

reptum, toium fe juri civili habcs 6, 4» 6. 7. ubi, ui mox

difcendo tmdidiiTe. hic quoque, minores.

qui foitaruut fcripta pro- cum domi — - ad judicem

533 M. FAB. QUINTILIANI

iii difcendo cognita ad judicem perferet: quid fiet in iis quaeftionibus , quae fubito inter ipfas actiones nafci folent? non defor- miter refpectet, et inter fubfellia minores

(Gc dicuntur, guoniam difcentf'. patrono praecipit litigator} s,accepit, et compojita i. condicta, item certa quae in caufa atfunt i. partem caufae nulli duhitationi obnoxiam (cf. 2, 4» »>33' 5» 4» 8- 3» 6« 30» quam probe ei, ut fieri folet, in- t,culcavit litigator, quatenus haec, inquam, judici expo- ,,nei:." Habet fane illud ut fit aliquantum obfcuritatis , ntue ad cognita referendum , ficut adhuc ipfe interpreta- tus fum , an ad peiferet. In hac quidem ratione fieri Vulgo dicet nofter, ut certa in caufa, neque magna juris- confulti follertia eruenda, verbofe tractent oratores ilLi a juris civilis fcientia alieni. ,,Quidquid a docente litiga- latore refcircere poteft patronus, id quidem fat beno oran- „do commendabit, vel nuUa juris peritia adjutus : fed ,,qnota haec pars eft in tota actione dicendorum?" [Hanc viri optimi denionftrationem , qua mihi quidem minime perfuafit, premere tamen nefas duxi; etfi, quod volebat idem, recipeie in textum Cainpani fcripturam non fuftinui. Uam cum toties fimilium vocum confufione peccatum fit in antiquilTimis illis , levis fane error erat /it ut facien- tiura ex illo ficut, et certa e cetera; manifeftaque huju» fcripturae correctura eft illud quod in fola principi edi- tione legitUT. Senfus autem vulgatae mihi quidem impe- clitus non videtur. „Non magnb incornmodo haec etiam, quae funt e jure civili petenda, domi a jurisperito prae- cepta et compolita (cf. 4, 1, 54«) et cum ceteris, quae in ipfa caufa funt, in difcendo cognita ad judicem. perferet. " BuTTM.] perferret Turic. Ilor. perfert Ambr. 2. c. Gotlu VoCf. 2. Ald. praefert Guelf. Exc. Sant. m his Camp. Pronomen omittunt Goth. et edd. rel. ante Ald. quarfi- tionibus Flor. ipfa fanctionihus nafci Flor. qui et mox non omittit , fed lacuna relicta. refpectet nifi fuhfelli m. Turic. lior. (hic quideiu fuhfeli). re fpectet inter f. vu Camp.

pcrjeiet. Vid. not. crit. — libri octayo. cf. 5, 7, 7. 7, Qiiid Ht caufam difcere, mox 1, 4« crtan ,ibit n\)fter capite hujus

INST. ORATOR. LIB. XII, 3. 5.-^9

advocatos interroget? Potelt autem fatis di- 3 ligenter accipere, quae tum audiet, cum ei dicenda funt? aut fortiter affirmare, aut in- genue pro fuis dicere? pofiit in actionibus: quid fiet in altercatione, ubi occurrendum continuo, nec libera ad difcendum mora eft? Quid, fi forte peritus jaris ille non aderit? Quid, fi quis non fatis in ea re doctus, fal- fum aliquid fubjecerit? Hoc enim eft ma- ximum ignorantiae malum, quod credit eum fcire, qui moneat. Neque ego fum noftri 4 moris ignarus, oblitusve eorum, qui velut ad arculas jfedent , et tela agentibus fummi- xo66niftrant: neque idem Graecos quoque ne-

5. Poteft aut Jenf. (mero fphalmate, quonlam ne in Tarv. quidem ) Ald. Bad. Bafil. ingrato afyndeto. cum adicienda funt Turic. Flor. Ambr. a. c. Alm. c. adjicien- da f Camp. VoIT. 1.3. c. dicenda f Guelf. Goth. ( tac. Gefn.) ingenue jjojfit pro fuis dicere in act. Jenf. c. edd. poft. ante Ald. qui plane omittit verbum ■pojfit. fiet om. Goth. Vall. /. intercatione Flor. ad dicendum Goth. (tac. Gefn.) ora Flor. hora Camp. quod fi forte TuTic. Camp. aderit et quid Camp. a. quod Jenf. non fatis om. Guelf. maxime Flor.

4. fumminiftrant, MIT. hic quidem Juhm. Graeco Turic. omiffo quoque, tufis pro caufis Flor.

5. in altercatione. cf. lib. 6. mox haftam capeffens. Certe

cap. 4. quibus arculis in ipfo proe-

lio ajfidare potuerit Achates

4. velut ad arculas—fum- non video, five in ipfo eas

miniftrant. Cf. 5, 7, 8- Ne- curru militari cum Gefnero

fcio autcm quam bene pro- fingas, five alibi. Quare iuiffe

vocant ad Virg. Aen. 10, 353. tales fufpicor in paiaeftris aliis-

nbi Achatae inclamat Aeneas ve exercitioruui locis. Butt-

Suggere tela- mihi, luagnam NA>».

540 M. FAB. QUINTILIANI

fcio factitalTe, unde nomen liis pragmaticQ» rum datum eft. Sed loquor de oratore, qui non clamorem modo fuum caufis, fed orania, 6 quae profatura funt, debet. Itaque eum nec inutilem, fi ad lioram forte conftiterit, neque in teftationibus faciendis elfe imperitum ve- iim. Quis enim potius praeparabit ea, quae, cum aget, elfe in caufa velit? Nifi forte imperatoreni quis idoneum credit in praeliis quidem ftrenuum et fortem, et omnium, quae pugna pofcit, artificem: fed neque de- lectus agere, nec copias contraliere atque in- ftruere , nec profpicere commeatus , nec lo- cum capere caftris fcientem: prius eft enim

5. nec utilem Anibr. 2. Guelf. c, Be7n. oram Turlc. Ambr, '2. (^)uis enim pro tuis Camp. jtraeparavit Turic. Flor, cum a°eret iideni. fi forte Flor, dilectus Flor. Ambr. S. c. Vofl. 3. agere om. Guelf. neque iiiftruere Guelf. certa yro certe Ambr. 2. Guelf, Jenf. (tac, Gefn.) c. VofT. 3. Bern. Tarv. Loc. Ven. -parere h. Flor.

prao^maficorKm. vid. 3, 6,59. ,,Cive in jure, ubi lis Vit con-

clamorem — fuiim. ,,Qiio ,,teftarda, vel in teftationibus

,,ad clepfydram latrent." vid. ,,faciendis." Ad contefian-

Cic. de Or. 3, 34, cf. et 6, dam autem litem et quod-

A, 6, cunque praevium apud piae-

5. fi ad horam — conftite- torem fiebat, hora erat cou-

rit. Rectillime coiitra Bur- dicta litigatoribus. Ad quam

mannum, de oratore ad cle- fi forte orator ille conftitiffet

pfydram diceute liaec inter- i. intereffet {confifcunt enim

pretanieni, Gefncrus obfervat, in jure qui nb alterutra parte

,,non clfe hic fermonem de adfunt; cf. Lexica), utilem et

5,agenda caufa apud judices, ipfiim vult efl^e Quintilianus.

,,fed de praeparandis c^Vl&c pa- BijITw.

,,tronus in caufa efl"» velit, in teftationibus faciendis. cf.

„nexupe vel epud praetorem 5, 7, 33.

INST. ORATOR. LIB. XII, 3. 541

certe parare bella, quam gerere. Atqui finiil- 6 limus liuic fit advocatus, fi plura, quae ad vincendum valent, aliis reliquerit : cum prae- fertim lioc, quod eft maxime neceffarium, nec tam fit arduum, quam procul intuen- tibus fortaffe videatur. Namque omne jus, quod eft certum^ aut Jcripto aut morihus conftat: dubium aequitatis regula examinan- dum eft. Quae fcripta funt, aut pofita in 7 more civitatis, nullam habent difficultatem: cognitionis funt enim, non inventionis: at quae confultorum refponfis explicantur, aut in verborum interpretatione funt pofita, aut

6. quae om. Turic. Flor. c. Alm. Sed ad, qiiod apud Locatellum non invenerunt Bad. et Burm. in meo certd exemplo legitur. reliquerint Flor. maxims om. Guelf.

nec tam. Sic Ambi". 2. Guelf. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) Camp. c. VofT. 2. et edd. ante Bad. nec tametz Turic. Flor. non tnm rellqui. omnis vis Turic. Flor. ce.rtum quod fcriptuut Turic. Flor. c. Alra. c. aut fcriptum Cam.p. c. ut fcripto Jenf. (tac. Gefn.).

7. liahet Turic. Flor. Mox inter difficultatem et co- gnitionis Turic. Flor. inferunt Terba ex §. i2. (quae tamen illic etiam ab iisdem ponuntur) ita : fequehantur aliqui pi- giitiae adrogantioris qui fuhito frontae confincta inmiffa- que ; cujusmodi illud quoque eft profecto, quod fuum cod. turbare multa inferciendo narrgt Almelovenus. cogitatio- nis funt enivi Turic. Flor. pofita jam in recti Turic,

t t t

6. nec tam fit arduum, Li- per demonltravit I. H. Vof-

brorum fcriptura nec facile fius ad Tib. 1 , 2 , 30. 37.

defenditur, fi memineris in- 1, 7, 45- 69. elTe nefitquidem tam arduum;

cujusmodiexemplanobis quo- Haec mane cum fcripGITet

que in fuperioribus funt ani- Georgius Ludovicus Spalding,

madverfa, nunc quidem non vefpere ereptus eft Quintilia-

occurrentia, et aiiquoties nu- no , et his litteris univer(is«

542 M. FAB. QUINTDLIANI

in recti pravique discrimine. Vim cujus- que vocis intelligere, aut commune pruden- tiura eft , aut proprium oratoris : aequitas 8 optimo cuique notifliraa. Nos porro et bo- iiura virum et prudentera in primis orato-1067 rem putanjus, qui cum fe ad id, quod eft optimum natura, direxerit, non magnopere commovebitur, fi quis ab eo confultus aif- fentiet; cum ipfis illis diverfas inter fe opi- niones tueri concelTum fit. Sed etiam fi nofle quid quisque fenferit volet, lectionis opus eft: qua nihil eft in ftudiis minus la-

■pofita aut recti Jenf. cum edd. poft. ante Ald. Mox notif- Jima eft Goth. Jenf. (tac. Gefn.) cum edd. poft. ante Stoei'.

8. virum honum Camp. Mox id om. Turic. Flor. Omp. natura dix.erit Flor, Verbum om. Ambr. 2. Guelf. nat. duxerit Jenf. c. edd. poft. ante Ald. commohiiur Flor. Ambr. 2. conahitur Goth. fi quis haheo c. Turic. dif- fentiat Jenf. (non Goth. err. Gefn.) c. edd. pofi;. anteStoer. exc. Bad. Bafil. etiam noffe fi quis quae fenf.

Camp. nolle Guelf. nofje quod quisque Turic. noffe quis- que Goth. lectione Alm. Vall. Bad. c. edd. aliquot poft. genitivum -vindicante G. J. VoIIio in Ariitarcho 7, 8. Mox quia nihil Turic. Flor. Camp.

et fiquid in quocunque ge- ipfis illis. Naturalis ver-

nere boni aut re aut huma- borum ordo erat „ illis — in-

nilTimo gaudio plaufuque ju- ,,ter fe ipfos", ut ipfos fub-

vandum erat. jecto infinitivi adhaereret.

8« Nos -porro. vid. ad a, Nunc more follemni ob ver-

3, 5. Directa autem eli op- bum concedendi mutatum in

pofitio, quae eft in voce por- dativum , et non fine vi in

ro, contra niniiam quam quis fronte locutionis pofitum efl.

tribuere poflit juris confultis „Quid mirum, Ci a nobis dif-

auctoritatcm. fentiunt, ^ui ipO. interle?''

INST. ORATOR. LIB. XII, 3. 543

boriofum. Quodfi plerique, defperata facul- 9 tate agendi, ad difcendum jus decliuave- runt; quam id fcire facile eft oratori, quod difcunt, qui fua quoque confelHone orato- res elfe non poflunt? Verum et M. Cato cum in dicendo praeltantiflimus , tum juris idem fuit peritillimus : et Scaevolae Servio- que Sulpicio concelfa eft etiam facundiae virtus. Et M. Tuliius non modo inter agen- 10 dum nunquam eft deltitutus fcientia juris, fed etiam componere aliqua de eo coepe- rat: ut appareat, poITe oratorem non di-

9. vel difcendum pro ad d. Guelf. fua quaeque Ambr. 2. mencato pro ik?. Cato Flor. jjraeftantijfimos Tuiic. tum — peritrjfimus om. Turic. Flor. c. Alm. fuit idem Goth. Jenf. c. edd. poft. ante Stoer. fervique Flor. iuftus pro virtus Turic. Flor. omiifis ob homoeoteleut. feqq. Et^- deftitutus.

10. in agendum Ambr. Guelf. in agendo Camp, nus- quam Obr. non dicendo Goth. Vofl". 2. loann. Camp. tanti juri Guelf. tanti viri Ambr. 2. etiam dicendo Flor.

9. defperata — declinave- artem redigendo. Quem cum runt. „ Cicero pro Murena abfolutum nunquam fuilTe ex „c. 15« Videntur plerique hoc Fabii loco fufpicatus ef- „jurisconfulti initio muho fet Bynckershoeckius , apte „hoc maluiffe (ut oratores fie- Bachius (Ililt. Jurisprud. Ro. „rent). Polt cum id alTequi 2, 2, 45.) repofuit, id hoc j,non potuilTent, iftuc potif- loco valere verbum coejiijfe, „fimum funt delapfi, utajunt qupd hoc uno libro editoini- s,in Graecis artificibus" etc. tium Cicero fecerit eorum, Ccetera quaere apud noftrum quae de jure civili fcriberein 8» 3> 79'] Gelnerus. animo haberet. Ceterum qui

10. ]\I. Tullius — coeperat. de Ciceronis Jurisprudentia Conftal e Gellio (1, 22.) li- fcripferint indicavit HarleHus brum fcripfi/Te Ciceronem qui in Noiit. Script. Lalin. TI. p. iirfcriptus erat Ja jure ciiili in 1.-^9.

544 M. FAB. QUINTILIANI

fcendo tantnm juri vacare, fed etiam do- 11 cendo. Verum ea, quae de moribus exco- lendis ftudioque juris praecipimus, ne quis eo credat repreliendenda, quod multos co- gnovimus, qui taedio laboris, quem ferre tendentibus ad eloquentiam necelle eft, con- fugerint ad haec deverticula defidiae. Quo- rum alii fe ad album ac rubricas transtule-

11. ■praecepimus neque in Jenf. (err. Gefn.) neque in ullo meorrim : lectum tamen id alicubi dicas Obrechto, "qni liinc effecerit fuum praecepimus modo (err. Burm.); vqui noltrum profecto nerao poftponet. nonne quis Guelf. Goth, Exc. Sant. c. Voff. i. 2. 3. Jenf. et edd. pofi. anto Bad. qui (ex cod. Vall. hand dubie , err. Burni.) noftram refiitiut, merito rejecto Aldino commento non aequius eo <juis cr. Mox reprend. Camp. qusm fere Flor. Ambr. 2. •Camp. diverticula Guelf. Canip. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) c. edd. a!iq. poft. Mox ad om. Turic. ruhrica Ambr. 2. Guelf. c. Voff. 3. formula velud Turic. fdrmula v, u. Flor. c. Alm. legii Turic. legu Flor. legum Aira. (juidem Tu- ric. Flor. Ambr. 2. Camp. c. Alm. ejjem mal. Turic ele- gentes Flor. egentes marg. Balil. folum Turic. Flor. Camp,

11. ad alhum — ejje ma- Tidebantur. Recte ille qui-

luerunt. ,,Hic aZ/>am dixit pro dem : fed male eadem reftri'

,,Jure praetorio et ruhricas ctio in legulejis relicta eft.

„pro Jure civili, qnod XII ta- Nam utique univerfum jus

„bLiUs continebatur : ut et civiie, quod inde a XII ta-

,,/o;mM/arjo5 ad praetorias re- bularum tempore legibus ,

jjtulit formulas , legulejos ad confuetudinibus et confulto-

,,jus civile et X'I tabb. le- rum refpoiifis obtinuit, ho«

,,ges." Verba funt Turnebi minesque qui haec omnia me-

in Adverf. 4, 5. quac nos ideo moria tenebant, a Quintilia-

hic ponimus, quod Gefnerus no demonltrantur. Sed in eo

quoque in Thefaurum fuum fane non falfus eftTurnebus,

V. Albus inferre ea dignatus quod ad jus civile r«6rica^ fpe-

eft, oraifHs tamen illis quae ctare dicit; hoc enim vel

ad Xli tabularum leges ru- fola illa ,,Mafuri rubrica '*

bricas juris civiiis reliringere apud Perfiura docet (5» 9^*

INST. ORATOR. LIB. XII, 3.

545

runt, et formularii, vel, ut Cicero ait, /e- gulejl quidam efle maluerunt, tanquam uti- liora eligentes ea, quorum folam facilitatem fe- quebantur : alii pigritiae arrogantioris, qui fu- »»

12. aliqui pigr. Tiiric. Flor. fupra §. 7. fed hic e Turic. nulla vaiietas. aliique jj. Flov. g. VoIT. 5. alique p. Anibr. 2. Guelf. Exc. Sant. (quae mox pi^ritiores). adro- gantiorisque fuhito Turic. Flor. (fed' fupra iiterque vulga- tam, nifi quod adr,') arrogantiores q. f. <3uelf. arrogatio-

Excepto fiquid JVIafuri ruhrica vetabat) , qtia libri Mp.rurii Sabini de Jure Civili intelli- guntur. Tales enixn libri, iu quibus totum jus civile tan- qiiarii in corpus redactum erat, manibus iliorum de vulgo ju- risconfultorum terebantur; et 77i/n/oiin illis aut verba ipfa legum , aut li mavis capita juris picta erant. De praeto- ribus autera edicta fua in al- ZiMmreferentibus et inpublico proponentibus vide plura apud eundeniGefnerum ; quo- rum huc maxime faciunt ,,/<?- jydentes ad alhum " i. leguleji edictum praetoris edifcentes et lingula aliis commonftran- tes, e Senec. Epift. 43. Ne- que tamen erat cur formula- rios etiam ad folum jus prae- torium fpectare putaret Tur- nebus. Quamvis enim for- inulae agendi apraetore prae- fcribi folerent; non tamen in his folis verfabatur hominuio

Tom, ir.

illorum peritia, fed in multi- tudine ilia formularuni, qiiae in oiiini re civili valebant, quasque illiiii numeiato fem- per hiibebant, agentibusque miniftrabant: quemadmodum hae etiam libris concinnatae habebantur, quales erant li- bri iLli Maniliani five leges venalium vendendorum a M' Manilio collectae, de quibus vid. Erneft. Clav. Cic. in In- dice Legum v. Manilianae. In legulejis denique nemo hae- reat. Quare reftat, ut quae indigitat Qu., apponamus ver- ba Ciceronis de Orat. 1, 55« „Ita eft tibi jurisconfultus „ipfe per fe nihil nifi legule- „jus quidam cautus et acutus, „praeco actionum, cantor for' ,,Tiiularum, auceps fyllaba- „rum."

12. fubitc. poft navatam per aliquod tempus eloquen- tiae operam.

M m

54^ M. FAB. QUINTILIANI

bito fronte conficta, immiflaque barba, veluti defpexiirent oratoria praecepta, pau-1063 lum aliquid federunt in fcholis pliilofophan- tium, ut deinde in publico triftes, domi dif» foluti, captarent auctoritatem contemtu cete- rorum. Philofophia enim fimulari potelt, eloquentia non poteft.

nisique qui f, Camp. confincta Flor. (et ita Turic. Flor. §. 7.) jjhilofophanti ut Turic. Flor. c. Alm. reliqui philofo- ■phorum ut, Nofirum e conj. Burmanni certilTima. Uam fui temporis „iftos qui pliilofophi vocantur" (11,1, 35.) philofophantes vocare noflrum decebat , non philofophos, quo nomine antiquos illos tantum, tametti in hos etiam iniquus, appellat; cf. i2, 2, 7. Sic philofophari per con- temptum cum Graeculis uturpavit rhetor ille in oration.e poft Redit. in Senat. 13. ubi Caefoninus Calventius plane iisdem, quos hic videmus, coloribus pingitur. ut demum in Camp. trifteque doniti Turic. Flor. diffolati Turic. his folati Flor. contempti Turic. contenti Flor.

conficta. Molefti funt W. „fcenis ? " et quae fequun- DD^ conftrictam, contractam, tur.

quin et conftructam frontem immiffa- Immittitur proli-

nobis propinantes, quafi vero xa coraa humeris » barba pe- fola fronte non fatis haec ctori: hinc immiffa utraque omnia indicentui-, neque opti- dicitur aeque bene ac pro- nmm fit conficta vocabulum. miffa. Exempla quaere in Vindicavit autem illud noftro Gefneri Thef. jam Davilius in curis fecun- defpexiffent. Praeteritum

dis ad Caef. B. G. i, 39. non refer ad tempus ilhid, quo rhe-

fatis apto quidem loco, fed torum fcholas quafi taedio

aptum afferens Senccae (de pleni relinquebant. Ut facile

Tranq. 15.) „ frontem fuam careamus arguta Gebhardi

,,fingere. " Commodum et- coxiiectur a. depexuiffent', quao

iam Badius admonet verbo- vel eo nomine displicet, quod

Tum Juvenalis (2, 30 ^e liis barbam hic immittunt, non qui

ipfis hominibus : „ Frontis confufam antea et impexam,

,,nulla fides. Quis enira nou fed qui tonfam potius et bene

„vicus abundat Trijiibus ob- curatam geffcrant.

INST. ORATOR. LIB. XII, 4. 547

IV. In primis vero abundare debet ora- tor exemplorum copia^ ctim veterupi, tum etiam novorum: adeo ut non ea modo, quae confcripta funt hiftoriis, aut fermonibus vel- ut per manus tradita, quaeque quotidie agun- tur, debeat noiTe; verum ne ea quidem, quae funt a clarioribus poetis ficta, negligere. Nam 2 illa quidem priora, auf teftimoniorum, aut etiam judicatorum obtinent locum : fed Iiaec quoque aut vetultatis fide tuta funt, aut ab liominibus magnis praeceptorum loco ficta creduntur. Sciat ergo quam plurima: linde etiam fenibus auctoritas major eft, quod plura rioffe et vidifTe creduntiir : qiiod Honierus frequentiflime teftatur. Sed non elt expe- loegctanda ultima aetas, cnm ftudia praelteiit,

1. Infcriptio : Item hijtoriarUm eit in Turic. Flor. Ambr. S. Guelf. Bern. Necejfariam oratori cognitionem , hi- ftoriarum Gotli. tum vet. Guelf. aaeo u. n. e. m. adeo

quae (Flor. que) Turic. Flor. conftricta Camp. in hifto- riis Guelf. auoque pro quaeque Ambr. 2. cotidie ag. de- h&ant n. Camp. clarihus Turic. claris Camp.

2. Nam illi quidam -priora Turic Flor. A^. ea tfui- dem propria Jenf. (tac. Gefn. de ea) c. edd. poft. ante Ald. N, i. quae propria VoIT, i. propria etiam Ambr. 2. Guelf. etiam om. Turic. Flor. Camp. vetuftis Ambr. 2. locafi- cta Flpr. ergp plurima Turic. Flor. nofje vidis cred. Tu- xic. praefentent Guelf. cogitationsm Ambr. 2. Guelf. e*

2. vetuftatis fide tuta funt, bus , tutum eft nobis etiam

Non quidem tuta funt hifto- idem facerc. rica fide : fed quoniam iis, ultima aetas i. fenectus.

tanquam exemplis ex liifto- praeteritis — videamur i. ja-

rica fumptis, uQ. funt homi- venes etiam inltar fenum £i-

nes nb antiquis iude tempori- mus>

Mm a

548 M. FAB. QUINTILIANI '

ut, quantum ad cognitionem pertinet rerum, etiam praeteritis feculis vixifle videamur.

V. Haec funt, quae me redditurum pro- miferam, inftrumenta, non artis, ut quidam putaverunt, fed ipfius oratoris. Haec arma habere ad manum, liorum fcientia debet effe fuccinctus, accedente verborum figurarum- que facili copia, et inventionis ratione, et disponendi ufu, et memoriae flrmitate, et actionis gratia. Sed plurimum ex his valet animi praeftantia^ quam nec metus frangat, iiec acclamatio terreat, nec audientium au- s ctoritas ultra debitam reverentiam tardet. Nam

Bern. (qui et modo tum pro quantum) pertinent Jeni, (tac. Cefn.^ videamus Turic. Flor.

1. Infcriptio : Quae fint artis oratoriae inftrumenta Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Bern. fed in Ambr. 2. fu- perfcriptura Q. f. alia oratoris i. ; in Guelf. autexri addi- tur : feu oratoris i. Gotlianus : Quae hujus artis et orato- ris i.

oratoris omittunt Ambr. 2. Camp. c. VoIT. i. quod fpecie non caret : tametfi non probo. horutn in fc. Turic. Fior. Camp. c. Alm. an cedente Flor. antecedente Camp. c. Bodl. facile Turic. Flor. memoriae fbmatae Jenf. (noh firmate, err. Gefn. ) c. edd. poft. ante Ald. qui a Loc.it. inde et quoque ante actionis omittunt. actionibus Turic. Flor. c. Alm. ex iis Jenf. (tac. Gefh. ) ne adclam. ter- rant Turic. tradet Flor.

1 . promiferam. Prooem. op. quitur Qu. lo, 5» ^p)» "quid

22. et prooem. hujus libri et quomodo inveuiendum lit,

$. 4- callet.

accedente—^ inventionis ra- ex his. Jam cnim compre-

ttone i. cum quis ,,rationem lienfa eft aninii praefiantia iis

j.iuveniendi accepit" (ut lo- quae dicta fuiit cap. 1.2.

(

INST. ORATOR. LIB. XII, 5.

549

ut abominanda funt contraria his vitia con- fidentiae, temeritatis, improbitatis, arrogan- tiae: ita citra conftantiam, fiduciam, for- titudinem, nihil ars, nihil ftudium, nihil profectus ipfe profuerit: ut fi des arma ti- midis et imbellibus. Invitus mehercule di- co, quoniam et aliter accipi potelt, ipfam verecundiam , vitium quidem , fed amabile.

2. fidentlae VofT. 3. peflime. improbahitis Flor. m- hil artes Flor. (quanquam ex hoc arter) Ambr. 2. Guelf. Gotla. profuerat Tuiic. Flor. fuerit Ambr. 2. Guelf. quod cave arripias : nam figuram elTe in his profectus nihil ■prO" fuerit facile fentias, et annotavit Bad. hellihus Turic.

mehercule. Sic Camp. et edd. ( de Jenf. tac. Gefn.) mei quidem ante Rufc. me hercules Turic. Flor. Guelf. Ceteri mchercle. Nos quod pofuimus conftantiae dedimus : nam vid. Spald. ad 6, 3, 74« quidem amabile VofT. 3,

2. profectus profuerit V.

11 Ot. crit.

vitium quidem, fed amahile. Haec verborum junctura, qua commendatio vitii per fed ad- jicitur, caufam reddit, cur i«- vitus illud damnet. Ouodideo moneo, ne quia omiffionem particulae fed in uno codice anipiat ad hunc fenfnm ex- tundendum : „ amabile qui- ,,dem vitium, et quae virtu- ,,tes generet, elTe tamen inter „adverfa." Non recte autem docent, qui duplicem e[ieve- xecundiara ftatuunt, quarum .alteram tantum hic vituperet Qu. Namfi ita eCfet, certe non lianc inrtutum genitricem prae- dicaret. Apparet igitur eum

non diftinguere ; fed in eo paradoxi aliquid quaerere, quod verecundiam fine discri- mine vitium elTe pronuntiat : id haud dubie fpectans, quod non fit cuT vereatur unquam vir bonus : vitium igitur, fed quod eo noroine veniam a fapientibus etiam impetret, quod homines, vitiofum ge- nus , a pejoribus haud raro abducat, et fiat quafi via ad ipfas virtutes. Ita et alibi ho- nefto loco verecundiam me- morat (vid. 4, 2, 88« 6, 3, 64' it. verecundior 4, 2, 8-) et hic per oxymoron amabile vitium dicit, fed vitium ta- roen, cui obnitendum fit, quo- ties ab honefUs reducat.

550 M. FAB. QUINTILIANI

et quae virtutes facillime generet, effe in- ter adverfa, inultisque in caufa fuilfe, ut bona ingenii ftudiique in lucem non pro- lata,* fitu quodam fecreti confumerentur. 5 Sciat autem, fi quis haec forte minus ad- huc peritus diftinguendi vim cujusque ver- bi, leget, non probitatem a me reprehendi, fed verecundiam, quae eft timor quidam,io7o reducens animuni ab iis, quae facienda funt; unde confufio, et coepti poenitentia, et f ub-

ejfe inter adverfa. Sic Turic. ( niCi quod hic ejjet) Ambr. 2. Guelf. Caitip. Gotli. c. Vall. Alm. Bern. ejfet interini adverfa Flor. (de interim tamen non diferte mo« ncnte qui contulit). ejfe interimque adverja VoIT. 5. ejfe • interque adverfam Voff. i. Ceteri ejje interim adverfam. Quae fcriptura bis peccat. Nam qui vitium quantumvis venia dienum dicit verecundiam , is , quafi de quo mo- ncndi fimus , inferre non potefl, eam interim e![e adver- Ipam : neque rurfus fi interim tantum elt adverfa, viultis illa potuit efTe perniciofa. Manifefto autem docent fequentia, (edulo recedere noftrum a vulgari opinione, qua verecun- dia a prohitate parum diftinguitur. Huic igitur fcriptoris menti unice convenit quod maximus optimorum librorum confcnfus praeftat ; dum vulgata in fcriptis adliuc coUatis, praeter levem illum VoIT. 2. ( liquidem recte filentem de po Burmanni^m interpretor ) integra nusquam extat. et hona Turic. Flpr. prolat^ fit a quodam Flor. confumma- lentur Camp.

5. aut Turic. Flor. quis ad haec Camp. Mox ad hune Turic. Flor. ( hic quidem junctim ). leges Turic. Flor. repraendi Camp. quae ante eft om. Tnric. Flor. quam pro quae eft Ambr. 2. Guelf. ahdueens Camp. cum Andreana. Sed praeftat vulgata. Timor enim non ahducit, fed eum qui jam ad faciendum procefferat reducit. ah his Guelf. Camp. funt facienda Obr. inde conjufio Turic. Flor. Ambr»

3. reducens. v. not. crit»

INST. ORATOR. LBB. XII, 5. 55 1

itum lilentium. Quis porro dubitet vitiis afcribere afFectum, propter quem facere hor nefte pudet? Neque ego rurfus nolo eum, 4 qui fit dicturus, et folicitum furgere, et co- lorem mutare, et periculum intelligere : quae fi non accident, etiam Iimulanda erunt. Sed intellectus liic fit operis, non metus: mo- veamurque, non concidamus. Optima eft autem emendatio verecundiae fiducia: et quamlibet imbecilla frons magna confcien-

2. Guelf. Camp. Goth. (tac. Gefn.) c. VoIT. 2. et edd. omn. exceptis Ald. et recentioribus irde a Grypli. In follemni et proclivi liarum vocum confufione vulgatam retinendam putavi, cum aptior liic videietur fenfuum continuatio.

4. Nego ego Goth. (tac. Gefn.) et ante folicitum om, Jenf. (tac. Gefn.) et edd. poft. ante Bafil. exc. Ald.

colorem mutare. Sic Jenr. (de priori voce tac. Gefn.} et edd. poft. ante Bafil. colore mutare Turic. Flor. Camp. Reliqui colore mutari. Apparet, mendum vetufium diverfo modo coriectum fuilTe. Nos priorum editorum rationem praetulimus, quod verifimilius abLativum natum putamuS ex accufativo cum apice , quam activum e paflivo. JVCu- iare colores Iiabes ap. Horat. I. Ep. 16, 33. ubi vid. Bentl. Alterius formulae, quamvis nemo inventam eam repudiet, exempla nunc non fuppeditant. AfFine tamen eft quod ap. Tacit. Ann. 4» 54- rnihi demonftravit amiciffimus Carol. Sclineider vultu et fermone Jlect.i. acciderent Turic. Flor. Ambr. 2. Guelf. Exc. Sant. Camp. c. Alm. Bern. accide- rant VoIT. i. 3. Mox erant Turic. Flor. Camp. c. Alm. hic fiet Flor. eoncidamur Flor. autem eft Camp. et quan^ tumlibet Goth. (tac. Gefn.) etiam tfuamlihet Jenf. Ven. et-

honefte. „Malim honefia." dationem meruifti; et Horat.

Ita Spald. in Schedis, ipfas Rex eris , ii recte facies; ubl

has artes, opinor, melius no- actiones ipfae ■ adverbio fi»

mine quam adverbio indicari gnantur.

ratus. Sed ita et 7, 1, 53. 4. colorem mutare v. not.

T« impie fecifti, cum exhere- crit.

559 M. FAB. QUINTILIANI '1

6 tia fuftiuetur. Sunt et naturalia, ut fupra dixi, quae tamen et cura juvantur, inftru- menta, "vox^ latus^ decor: quae quidem tan- tum valent, ut frequenter famam ingenii fa-. ciant. Habuit oratores aetas noftra copiofio- res: fed cum diceret eminere inter aequales Trachalus videbatur: ea corporis fublimi- tas erat, is ardor oculorum, frontis auctori- tas, geftus praeftantia, vox quidem non, ut Cicero defiderat, paene tragoedorum, fed fu- per omnes quos ego quidem audierim tra-

6 goedos. Certe cum in bafilica Julia diceret primo tribunali, quatuor autem judicia, ut moris eft, cogerentur, atque omnia clamo-

iam quaelihet Tarv. Locat. Rufc. (juod merum fphalipa mi- Terls adoptatum ab Ald.

5» ingenli Jacient Guelf. cum decere temere inter Tu- ric. Flor. aequalis (ut et paalo poit fuper omnis) Ambr. fi. non ut ante Cicero om. Turic. Flor. inferentes mox non ante -paene. ilefide paene Ambr. 2. defiderabat p, Guelf. audiverim Jenf. tragoedos, Certe cum om, Turic. Flor, c. Alm.

5. ut fupra dixi. Pro. op. „dus." Vldes In voce paena

47. De Trachalo vid. 10, memoria lapfum Quintilia-

I, II 9. num. Recte autem Cicero :

roodo ne FrancogaUorum no-

ttt Cicero. De Orat. I, 28» firi temporis tragoedos mente

,,In oratore autem acumen concipias. „ dlalccticorum , fententiae

„philofophoTum, verbavrope 6. bafilica Julia yid. Intpp.

,,poetaruin, memoriae juris- ad Suet. Calig. 57. ..confultoruni, vox tragoedo-

j.rum , geitus paene fummo- quatuor —judicia. cL 10, 5»

»,rum actorum eft requiren- .30. et not. Spald, ad 5» 2. 1.

INST. ORATOR. LIB.XU, 5. ^. 553

ribus fremerent; et auditum eum et intelle- ctum et, quod agentibus ceteris contomelio- fiflimum fnit, laudatum quoque ex quatuor tribunalibus memini. Sed lioc votum elt et rara felicitas: quae fi non allit, fane futfi- ciat ab iis quibus quis dicit audiri., Talis effe debet orator et liaec fcire.

1071 VI. Agendi autem initium fine dubio

fecundum vires cujusque fumendum eft. Ne- que ego annos definiam : cum Deniofthenem puerum admodum actiones pupillares ha^

6. auditiofum eum Turic. Flor. quod jtionftrum na- tum arbitror ex var. lect. iofum fuperfcripta voci contumelio' fijfimum: nam contumeliofum Goth. Jenf. ( tac. Gefn.) Ci edd. poft. ante Obr. exc. Ald. memineret fed Turic. Flor. notum VofT. i. Jenf. c. edd. poft. ante Balil. exc. Ald". Frequentem confufionem notavit Gefn. in Thef. v. Votum, fi non ad id fane Turic. Flor. c. Alm. ah his Turic. Ambr. 2. Camp. dicit om. Guelf. Mox et ante haec fcire om. Turic. Flor. Ambr. 2. c. Alm. Voff. i. 3. obfequente Obrechto, q-ui antea debet cjje.

I. Infcr. Quod fit incipiendi caufas agere tempus A.mbr, 2. Guelf. Goth. Jenf. et pofter. et ita Turic. nifi quod tjuid et agendi. Ceteri filentur. ditionis pupillares Flot.

laudatum. vid. ad 4» 2, 37.

votum. Mira et elegans breviloquentia de re votis tantum comprehendenda ; ut alias 1'otum eft res votis expe- tita et impetrata; vid. Geln. in Thef.

quibus (juis. Spald. in Sche- dist „Malim q. quisque : cf. „4, \, 4O.'* Non accedo. Nam

hic graece etiam t/; locum haberet, non 0 iil.

1. puerum admodum, fxti- ^oiY.vkXiov wv jto/xjSvj, ut ipfe Demofthenes ait, ubi hanc fuam contra tutores ipllus li- tem tangit adv. Mid. 23. (p. 539. Rfk.; Erat autemXVIII annos natus: vid. locos a . Spaldingio ibi allatos.

S5^ M. FAB. OUINTILIANI

builTe manifeftum Tit; Calvus, Caefar^ PoU lio multum ante quaeftoriam omnes aetatem gravifTima judicia fufceperint ; praetextatos egifle quosdam llt traditum; Caejar u^ugw ftus duodecim natus annos aviam pro roftris a laudaverit. Modus milii videtur quidam te-

c. populares Ambr. 2. Guelf. Goth. (tac. Gefn. ) Jenf. et edd. polt. ante Bad. qui veram e Cod. Vall. repofuit; re- labentibus tamen in \atiofam aliquot pofier. fi. fides Burm. qui Gryph. (i536.) quoque memorat: fed veram habet Gryph. i544' cplvos Flor. Pollio. IVIatius. ante Camp,

Ald. in hoc certe errante Burmanno, qui Andr. et Ald. Pollio JVlatius multum ante dare narrat, nimiumque haereC in fphalmate : cui Spaldingius etiam nc tantulum quidem tribuilTet, quantum fecit in nota ad 3, 1, 13. fi tum ei con- tigiffet fcire, nullum usquam in fcriptis codd. ejus nominis «ffe veftigium. fufceperunt Turic. Flor. c. JenC et edd. poft. «nte Ald. eosdem pro quosdam BaHl. altero in marginem Tejecto (turb. Burm.). natus om. Turic. c. Alm. laudavit Camp. c. Goth.

2. JHodus mihi om. Flor. vacuo tamen fpatio relicto*

Calvus, Caefar, Pollio — eund. Lipf. de Magifir. P. R.

fufceperint. Difertius de his c. 5. (to. 3. p. 1433.) Erneft.

tribus Dialogus de Oratorib. ad Suet. Calig. i, 1.

34. ,,Nonodecimo aetatis an- judiciafufceperint. Nonfub-

,,no L. Craffus C. Carbonem, tilitcr agunt, qui judicia caw

„uno et vicefimo Caefar Dola- fas hic interpretantur Capper.

j.bellam, altero etXX Afinius et Index Gefnerianus ; quam-

„Pollio C. Catonem, nonmul- vis ita etiam loqui potuiffet

„to aetate antecedens Calvus nofter. Nam li quis in judi-

,,Vatinium iis orationibus in- cium adducitur fahitque judi-

„fecuti funt, quas hodieque cium, patronus /«/cipe;<? illud

^„cum admiratione legimus." pro eo dici poteft ; ficut acci-

XJfus cft et hoc et nofiro loco pit judicium et reus et patro-

Lipfius in Exc. adTacit. Ann, nus. Vid. Cic. Quint. 2o. (6a

3, 2g. ubi fimul fat certis ar- -et 63.) Verr. III, 22. (55.)

^\xmeriX.\.s aetatem quaeftoriaiA Caefar Aupiftus. Sueton.

d«finitanneit^et»tisXXV. Add. Octav. g.

INST. ORATOR. LIB. XII, 6. 555 nendus, ut neque praepropere deltringatur

et mox podto tenenda. Verba milii videtur transponit Camp.' nec -propere Guelf. neque -propere Gotli. Jenf. c. ed. poft. ante Ald. deftringatur. Sic Ambr. 2. deftringan-

tur Flor. diftringantur Turic. diftringuatur VoIT. 2. Tar- vif, et edd. polt. aiite Ald. Pveliq^ni diftringatur. Veiara

2. deftringatur. V. not. Crit. ut ncque — deftringatur ■~-^ et — proferatur. Miror ne- minem adhuc quicquam mo- nuilTe de lioc loco, qui a fol- lemni illo conjunctionum nc que — et ufu plane abhorret ; cum pofierior pars non affir- mative, uti par erat, fed ne- gative velit intelligi. Fue- Tunt quidem qui fingula no- mina per neque — et copulari poITe crederent; quarum do- Ctrinam tangit et repudiat P-ulinken. ad VcU. 2, 45. (cf. Bentl. ad Horat. I. Sat. 6, 680 fed duo integra orationis mem- bra ita conjuncta nemo, quod fciam, fibi vifus eft invenire. Nam Livii locus (4» 29.): Hec lihet credcre, et licet, in variis opinionibus , cujus me pdmonuit amiciCfimus Caro- lus Sclineider, fed ita, ut di- verfum elfe ipfe intelligeret, huc tralii non poteft. Quam- vis enim in pofteriori ibi rnembro mcnte repetendum fit negatio non credere; ilico tamen fentitur et caufa et ma- xima diverfitas, eo quod non ad v€rbum licet r-epetenda eft jnegatio, ita ut et licet effet ■jpiO nee licet; quod longe

«lium ibi et incongruum fen» fum efficeret. Hic vero et — pr ofer a tur Tplane eft idem quod neque — projeratur. Per fo igitur tractandus eft nofter locus ; quem qui fanum ju- dicat, novo negligentiae ge- nere fcriptorem fuperius uC neque ita dicat refpexilTe, qua- fi fcripferit ne et. Quod cum in Quintilianum vLx cadat, reliquum eft ut corruptum locum ftatuaraus. Facillima autem corrigendi eum ratio elTet fane illa, quae et mihi et duobus amicis Schneidero et Boeckhio in mentem fta- tim venit, quaque ut nec (vid. V. L. ) mutaretur in ut ne. Verum hujus formulae ufus apud hos potilTimum aucto- res, qui ab antiquitate magis remoti funt, rarior eft , et femper caufam aliquam ha- bet; qualis eft, cum is qui lo- quitur ita fenfus disponero vult, ut negatio praefigatur rei ipfi negatae ferius ponen- dae, quo facto remanet ut iu/ fronte propofitionis (e. g. ut lex Fufia et Valeria ne valeat)i aut cum fenfus prohibitivus et cautionalis, qui eft in fim- plici ne, minui debet, quod

550

M. FAB. QUINTILIANI

immatura frons , et quicquid eft illud adliuc acerbum proferatur. Nam inde et contem- tus operis innafcitur, et fundamenta jaciun- tur impudentiae, et, quod eft ubique per- 3 niciolifrimum , praevenit vires fiducia. Nec rurfus differendum eft tirocinium in fenectu- tem. Nam quotidie metus crefcit, majusque fit femper, quod aufuri fumus : et, dum de- liberamus, quando incipiendum fit, incipere jam ferum eft. Ouare fructum ftudiorum viridera et adliuc dulcem promi decet, dum

fcripturam fine libris jam commendavit Burmannus perfua- fus iis quae Cuperus in OblT. 4 » 5« ^^ liis verbis obfer-» varat; taraetfi ufus in jronte ibi non tangitur. Sed fa- cile apparet particulae dis translatum huc fenfum elTe poff» nullum. eft uhicumque Turic. Camp. c. Alm.

3. dijferendus Ambr. 2. fenectute Flor. Camp. majus- que fit Goth. Mox alterum eft poft ferum omittere refer-

a noftro loco alienifTim.um efi:; aut cum confilium illud ne- gativum five cautio pendet a verbo vel fermone fenfus af- firmativij fed nondum abfo- luti, h. e. objectum aliquod defiderantis , qualia funt fa- cere, operam dare, munus ejus eft, poftulare, ut ne — ; quae omnia hujus loci non funt. Quare fervato illo ut neque,

.vocula et utique mutandM eft. Neque tamen ejus loco fatis-

■facit auti non cnim aut alte- rum aut alterum nieinenJnm «ft, li modus non tenetur, fed au°nmqu«. Unicum itaque.

ni fallor, relictum eft, ut le- gamus nec quitquid.

innajcitur, intell. animo ju« venili. Quod longe praeftan- tius inutili Obrechti conje- ctura, quam textui immifit, nafcitur.

3. fructum — Tiridem et ad' huc dulcem. Multum haereo in hac appofitoruni conjun- ctione. Hoc tamcn ex voce adhnc recte colligjre videor, cogitafTe noftrnm de fructu vitis (ci. 8, 3, 8-); fed rema- net dubitalio, potueritne m«- Jium, quod t^iride foi tafffe non inepte dicitur, iolofrUctus no-

INST. ORATOR. LIB. XII, 6. 657

et veniae fpes elt , et paratus favor , et au- dere non dedecet; et, fi quid defit operi, fupplet aetas; et, li qua funt dicta juvenili- ter, pro indole accipiuntur: ut totus ille Ci- 4 loyaceronis pro Sexto Rofcio locus, Quid enim tam commune, quam Jpiritus vivis^ terra mor- tuis\ mare Jiuctuantibus^ litus ejectis? Quae cum fex et viginti natus annos, fummis au- dientium clamoribus dixerit, defervifTe tem-

tur Flor. altcrum pofi fpes Ambr. 2. veniae f-pes.

Sic dedimus ex egregia, quam Spaldingius etiam admodum probaverat, Davifii conjectura, prolata in curis' fecundis ad Caef. B. G. 1, 4®' quamque certam reddit vel fola concin- nitas in liis veniae fpes et favor paratus. Libri omnes ve~ nia et fpes, foveret audere (an audire') Flor. favor au^

dere Jenf. (nbn Goth., err. GeCu.) et aliquot pofteriores. audire non decet VolT. 3. operari Turic. Flor. cum Alm. fuppleta etas Turic. Flor. fi quando funt d. Turic. Florl Camp. c. Alm. fi cjua dicta funt Gotb. Jenf. (tac. Gefn.) ;w- venaliter Ambr. 2. Guelf.

4. uti totus Goth. (tac. Gefn., qui contra errat, cum voculam pro omittere narrat eundem cod. ) luctus ejectis Ambr. 2. Guelf. c. VoIT. 1. 3. quae ex et vig. Flor. q. c. fex vig, Camp, deferviffe, Sic (nifi quod pars

roine indicari ; an vino, cui 4. fo Sexto Rofcio. C. 26.

quamvis dulci femper aliqua (72.) ubi eB. Etenim quid tam

aufteritas, five feveritatem ma- eft commune. Quae autem hic

vis, accedit, commode oppo- fubjiciuntur, defumpta funt

ni potuerint ipfae uvae, qui- ex Oratore 30. (107.), iibi

bus purpureis etiam i;/ror ali- ita Cicero : ,,Quantis illa cla-

quis adefi. Quicquid efi, prae- „moribus adolefcentuli dixi-

ludentem manifefto habes „mus de fupplicio parricida-

Quintilianum comparationi ,,rum ? Quae nequaquam fa-

Ciceronianae mox ponendae. ,,tis deferhuiffe poji aliquanto

pro indole. „i. tanquam Ci- ,,fentire coepimus." Ad haec

j,gna indolis magna quondam ipfa verba cum manifefto hic

«,proiXiitteiitis." Sfai.b. refpiciat Qu. , memini anie

558

M. FAB. QUINTIIJANI

pore, et annis liquata jam fenior idem fate- tur. Et hercule quantumlibet fecreta ftudia

per u) Ambr. 2. Guelf. Vall. GotTi. Jenf. (tac. de lioc Gefn.) Bad. heque aliter profecto in antiquioribns illis, nnde Tu- ric. de eruiff^e Alnr, deeruijfe. Reliqui deferbuijfe : ^uod quantvis in Cicexonis verbis, quae hic laudat Qti., hodie legatur (v. not. exeg. ), et utraque genuina fiit forma (v. Prifc. 9» p. 866.), nemo tamen invitis optimis libris noftro illam obtrudat. Eadem autem inter fcriptos et editos dis- crepantia ap. Cic. pro Coei. i8- ubi v. Lamb. et antc annis ora. Turic. hercule. Sic Guelf. Camp. squi-

hos vigintl amplius annos in magna quae tamen interce- dit inter utrumque locum «iiscrepantia multum laborare Spaldingium : qui id maxime mirabatur, quod defervijje Qu. hic dicat, quae Cicero nequa- quam defervijfe. Quod etfi iu utrovis feorfim loco non in- cpte dictum videretur: nam qui -poftea defervijfe narrat, idem eadem antea nondum de- fervijfe demonftrat: fufpica- bamur tamen, aliquid corru- ptelae acceQiITe, ut tanta exi- iteret fcrmonis diverfitas. Quam dum diligenter confi- dero, in fuperfluo illo amtis liquata detegere raibi videbar inifcre distractum Ciceronia- num iilud aliquanto : idque ftatini Spaldingio admodum probavi; qui ut maturius ^uondam de bis omnibus co- gitaret, in fchedas hoc meum obfervatum conjecit. Ubi «unc tandem non modo hoc, fed iUud eti^m reperio, quara

nimii uterque tum errmus, ut cetera etiam Ciceronis verba, quorum fpcctra qaaedam no- bis obvolitabanr, extundere- mus. Sed haec tempore nunc deferverunt. Apparet enim^ memoriter haec omnia refe- rentem Quintiliannm ita lo- qui, quafi Cicero in illo de- raum libro eam confelfionem faciat, quam pridem factam nanat. Quod fane, rem fi fpectas , leve discrimen eft. Quin illi ipfi aliquanto, quod fortaffe aliis ctiam bJandiatur, quodque omilTione copulae et in Cod. Turic. juvatur, pa- trociuari nunc non amplius fuftineo. Nam quantumvis displiceant vina illa liquata, quae difertillirao defervefcen- di verbo explicationis gratia fubjecta, non profecto juve- nilem exuberantiam fed feni- lem verbofitatem fapiunt: ve- reor tamen , ut recte aliquis dicatur aliquanto fenior ju- vene XXVI annorum. Ha-

INST. ORATOR. LIB. XII, 6. 659

contulerint, eft tamen proprius quidam fori profectus, alia lux, alia veri discriminis fa- cies; plusque, fi fepares, ufus fine doctrina quam citra ufum doctrina valet. Ideoque 5 nonnuUi fenes in fchola facti ftupent novi- tate, cum in judicia venerunt, et omnia fuis exercitationibus limilia defiderant. At illic et judex tacet, et adverfarius obltrepit, et niliil temere dictum perit: et, fi quid tibi fumas, probandum elt: et laboratam con-

dem Gotli. VoCr. 2. Reliqui hercle. Nos, quaravis antiquif- nini lileantur, conftantiam lecuti fumus: cf. i\, g, g. con- tulerunt Turic. Camp. alia viri Ambr. 2. plusquam fphal» ma iu Tarv. Rufc. non Locat. (err. Burm.) nequ«, quod fe- cit Eadius, Regio tribuenda Icriptura , cujus caiiigationes jam defierant in cap. 2. ufus doctrina quam, omifTo fine, Turic. Flor. c. Alm. ufum f. d. y. Camp. Mox citra ufum doctrinae Turic. Flor. Comp. valet, Sic Tuiic.

Floi. Camp. Reliqui valeat.

5. In voce exercitationihus deficit Ambr. 2,

tihi fumai. Sic Turic. {niii quod fummas) Flor. c. Alm. Reliqui inferunt ipfe, Sane fumere fihi eft arrogan» tiae verbum ; de eo autem quod fine probationibus in me- dium profertur fumere folum adhiberi folet (vid. 5, 11,3. 2, 11, it\.). Sed huic, fi quod eft, incommodo parum me- detur allitum ipff, quo alioquin etiam facile caremus. Il- lud autem tihi minime otiofum eft. Nam ficut apud Cice- ronem Acad. 4, 19. verbo eidem fumpfero oppofitionis cu- jusdam gratia additum elt a me; ita hic, ubi nihil, quod

beant itaque fua et Cicero ec nio Pediano XXVII. verbo

Quintilianus. tetigifTe fufficiat. Vid. Gel-

Ceterum leve illud dilTi- lium 15, 23.

diuminter eos, qui Feneftella 5. Jdeoque — defiderant.

duce XXVI annos natum pro Cf. lo, 5, xQ. et ibi notata,

Sex. Rofcio Ciceronem dixilTe quibus adde Petron. c. 1.

flatuebant, et qui cum Afco- tihi fumas, vid. not, Ciit.

SSo M. FAB. QUINTILIANI VTT

geftamque dierum ac noctium ftudio actio- iiem aqua deficit : et ominb magna femper llandi tumore hi.quibusdam caulis loquen- dum eft : quod illi diferti minime fciunt. 6 Itaque nonnullos reperias, qui fibi eloquen- tiores videantur, quam ut caufas agant. Ce- terum illum, quem juvenem tenerisque ad- huc viribus nitentem in forum deduxiraus, et incipere a quam maxime facili ac favo- rabili caufa velim, ferarum ut catuli mol-

in tuani rem fit, transiTiifrurus adverfarius ponitur, dativus commodi Tecte adjunctus eft. Neque vana tic eft fpecies •arrogantiae : tit fumere fihi ab omni parte tutuin fit; et ^ntiquiirimorum librorum fcripturam absque ceteTorum in- .terpolatione repraefentare debeamus. a (jua deji*

fiit Camp. Jenf. a qua defecit Tarv. et edd. poft. ante Ald. ;qui aaua defecit c. VofT. i. Bern. commijfo Turic. Floii

,tumere Flor. ilU Flor. deferti Jenf. ( tac. Gefn.)

6. reperies Jenf. (non Goth. err. Gefn.) c. edd. ante Bafil. inifientem in foro Turic. Flor. n. i. foro Camp. in- cipere qui cum maxime Tuiic. incipere m. fed vacuo reli- cto fpatio medio Flor. /. quam m. Guelf. Camp. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) c. VofT. i. 2. et edd. ante Grypb. Praepofitio- nem, quae, fi certa filentio fides, eft in Alm. VofT. 5. et aliis fortade, omittere non audeo, quamvis in autographo etiam codicis Turic. non videatur fuilTe. Omitterem, fi vel uiium exemplum hujus verbi cum ablativo folo fuppedita- ret; quod contra ratlonem certe non peccat. fsrw

rum ut catuli. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. neque ali- ter effe fufpicor in Alm. qui omittere illud ferarum narra-

6. virihus nitentem. Cave a re habet locum 8» 3» 6« ornatus

verbo nitl participium arcef- — fanguine et viribus niteat.

ias.quodaccidit eiquiindicem Unde tralatio etiam apparet 2

Gelnerianum confarcinavit v. nitore corporis juveniiis et

A7£/,duniinakeroverbo iVue- fucculenti.

INST. ORATOR. LIB. XII, 6. 561

xoysliore praeda faginantur : et non utique aB lioc initio continuare operam, et ingenio adhuc alendo callum inducere; fed jam fci- entem, quid fit pugna, et in quam rem ftu- dendum fit, refici atque renovari. Sic et 7 tirocinii metum, dum facilius eft audere, transierit, nec audendi facilitatem usque ad contemtum operis adduxerit. Ufus eft liac ratione M. Tullius: et cum jam clarum

..i L'iu:>

tur. «. c. /, reliqni.' fanguinantuV Floi-. feJ. etlam fclen- tem quld fit jam p. Tuii.c. Flor. (uifi quod hic oiu. fit) Cairip. et, quod mireris, Ald. (tac. ex parte JBurm.^. ac 6t renov. Guelf.

7. metuendum Guelf. meum dum VoIT. 3. audiendi Turic. Flor. facultatem Bern. et, •«t videtur, Argent. Obrechti enim temerit.TS procudit : mfitant — transierit,^ nec dicendi facultatem — . Ufus eft haS. Sic nos pri<-

mi. dediraus. Nam in libris fere omnibus ufw^ eft et h. Solus e noliris Guelf. omittit eft, vocabulo ufus praace- dentibus applicato, Eandem autem voculam iu Argent., ut videtur, non invenit Obr. qui dat Ufus et h. Sed longe moleftior eft conjunctio , tum ob fenfum , qui nuUam re» quirit, tum ob pofitum , cum deberet ante iVJ. Tullius'. Hanc igitur illo indicio tifi omifimus. Sed Obr-achtus omifit altcrum et ante cwm, ut participium ufus adhaere* v

faginantur. Hoc verbum bium vocant, exempla prae-

liic non , ut exhibent lexica ter illa quae iu lexicis eC

nonnulla, de fimplici nutri- apud Turfellinum funt, exhi-

tione pofitum elt, fed expri- bent Heufingei-, ad Cic. OfF.

mitur eo fimul roborandi ca- 5,3, 4, Goerenz. ad Cic. Leg.

tulos quali conlilium;' 1,4. §. 13. Fin, 3, 15. §.50,

f.et — transierit,nec — ad- J\'I. TuUius. Vide uberius

duxerit. Legitimae hujusftru- haec narrdntem ipfum iuB.ra-

cturae, quam funt qui iix du- to c, 91. , . ' ' /

Tom. IV, ■■ j!in

66a M. FAB. QUINTILIANI

meruiflet inter patronos, qui tum erant, no- men, in Afiam navigavit, feque et aliis fine dubio eloquentiae ac fapientiae magiftris, fed praecipue tamen Apollonio Moloni, quem Romae quoque audierat, Rhodi rurfus for- mandum ac velut recoquendum dedit. Tum dignum operae pretium venit, cum inter fe congruunt praecepta et experimenta.

*^ VII. Cum fatis in omni certamine vi- rium fecerit, prima ei cura in fufcipiendis caufis erit: in quibus defendere quidem reos profecto quam facere vir bonus malet : non

let verbo navigavit. qui tunc Jenf. et edd. poit. ante

Bafil. Romae om. Guelf. c. Bern. VoIT. i. 5. ex edd.

autem folus Bafil. rurfus reforniandum Jenf. (tac. Gefn.)

At edd. poft. a.nte Bad. item Bafil. refponfum reform. Goth. ITos non tautologiam cum Badio improbamns in illis rur- fns re — ; vid. Spald. ad 2, 4» *3'5 ^^^ niraietatem fenfu» ia folo reformandi verbo , miramurque Gefnerum, qui iu Thef. V. Reformo hoc praeferre videtur. tum inter Flori Camp. praecipuum venit Jenf. (tac. Gefn.) pretium tenuit Tarv. et edd. poft. ( tenuit L,ocat. tinuit Rufc. in quo fphalmate annotando de novo errat Burm.) ante Bad. qui veris argumentis genuinam fcripturam afl"eruit.

1. Infcr. Quae in fufcipiendis caufis oratori ohfervanda fint (Guelf. funt) Turic. Guelf. Goth. et edd. inde a Jenf. Cuni fatiri omnl ne certamine Turic. Flor. C. fatis in omn» tertamen reliqui. Noftra ad ductum vetuftorum librorum eonftituta; longe aptior enim hic certaminum quafi pa- laeftricorum (cf. 9, 4, 8v 10, 3, 6. la, 2, i2.), in qui- bus vires fecerit, mentio, quam forenfium, in quae. ju- rium Goth. Caiiip. res pro reos Turic. malet.

• fine duhio — fed — tamen. crit. — vires factre v. a<J » 6i Vid, ad 1, 6, 12. 3» 3. .-^ < !•

1. in omnicertaminev.not.

b

INST. ORATOR. LIB. XIF, 7. 565

tamen ita nomen ipfum accufatoris horre- bit , ut nullo neque publico neque privato duci poflit officio, ut aliquem ad redden- dam rationem vitae vocet. Nam et leges ipfae nihil valeant, nifi. actoris idonea voce munitae: et fi poenas fcelerum expetere fas non eft, prope eft, ut fcelera ipfa permilTa fint: et licentiam malis dari, certe contra bonos eft. Quare neque fociorum querelas, 2 nec amici vel propinqui necem, nec eruptu- ras in rempublicam confpirationes inultas pa- tietur orator: non poenae nocentium cupi-

Sic Tarv. Ven. Rufc. AM. Bad. Grypli. Obr. Bip. malUt Teliqui et fcripti quidem , fi fides conferentibus , omnes. CertilTima tamen noltra fcriptura ; quam Gefuerus , varieta- tem ignorans, conjectura aflecutus elt, fed malit etiam pro- ponens. Confentit in noltra Spald. in fobedis , conferre jubens i2, i, 40. iibi idem accidit in verbo nolet. ac cufationis Turic. Flor. Camp. c. Alm. Vofl". 1. Cern. ne' que -puhl. om. Turic. Flor. Camp. c. Alm. aliquid al Guelf. vocat Flor. valent Camp. et edd. ante Leid. exc. Ald. Sane conjunctivum in tali ftructura nou expectabam: tamen cum peccare eum in leges fermonis nemo dixerit, fcriptura editorum quamvis antiquiHimorum contra fcri- ptos omnes revocari non poterat. auctoris Guelf. au-

toris Bafil. Grypb. (1.536). voce in unitate Flor. v. uni' tate Alm. v. imitatae Camp. et fi pe celerum Flor. ex- pertae fas Guelf. exigere f. Floril. Sant. ut ora. Guelf. fint permijfa Floril. Sant.

2. neque ante amici et ante erupt. Camp. propinqui eedem id. necem recepturus in remp. Turic. nec eft rece' pturus i. r. Flor. necejfe pro necem Gotb. et ita e VolT. 1. confpirationis fimultas Flor. c. Alm. (ex quo tamen

nomen — accufatoris.Jta.no- cero de Oif. 2, 14. ubi in minari contigit M. Bruto, ju- eundem fenfum disputat. risconfulti filio, iit refert Ci- valeatit v. not. CTit.

Nn 2

5^4 3Vr. FAB. QUINTILIANI

clus , fed emendandi vitia, corrigendique mo- res. Nam qui ratione traduci ad meliora non^f'?^ 3 poITunt, folo metu continentur. Itaque ut accuCatoriam vitam vivere et ad deferendos reos praemio duci, proximum latrocinio eft; ita peftem inteftinam propulfare, cum pro- pugnatoribus patriae comparandum. Ideoque principes in republica viri non detrectave- runt lianc ofFicii partem: creditique funt et- iam clari juvenes obfidem reipublicae dare malorum civium accufationem , quia nec odilfe improbos, nec fimultates provocare,

prior vox non laudatur). c. multas Guelf. et fortalTe Goth. Camp. Jenf. (tac. Gcfn.) Tarr. Kufc. (non Locat. err. Bur- xnann.)

3. accufatoria vita Camp. defendoi Flor. defendeit' dos Turic. Camp. Jenf. c. edd. ante Bafii. exc. Ald. pr<f- 7711 duci Turic. ■primi d. Flor. praeiniis d. Camp. pri- mo d. Jenf. Tarv. Rufc. praepulf. Turic. Ideo p.

Guelf. Bafil. detractaverunt Edd. ante Bad. acc. Bafil.

(et fic 2, 1, 5- iidem exc, Bafil.) follemni variatione , de qua vid. laudatos Gefnero in Tlief. creditque fed Tu-

xic. et clari Goth. (tac. Gefn.) nec fultas provocarent n. Turic. Flor.

3. accufatoriam vitam in- rihus p. comparandum. Ean-

vere. Burmannus confert il- dem breviloquentiara in Ju-

lud Catonis apud Feftum ve- Hiuo 4> 3* demonftrat Bur-

sticulariam vitamvivere: quod mannus : aufi facinus nulli

blanditur; nam vecticularius tyranno comparandum. Simi-

eft TOij^wpu^Of ; feddictumeft lia congelTerunt Vorftius ad

illud non de vecticulariis ipfis, Jufiin. 1, 7. 2, 14. et J. F.

fed de iis qui inftar furum Gronovius ad Liv. Epit. ^6.

ejusmodi repente largiter ha- noHri etiam loci non oblitus.

bent, repente nihil. clari juvenss : vid. ad 5,

jnopulfare, cumpropugnato- J3i» 3.

INST. ORATOR. LIB. Xlf, 7. 565

nifi ex fiducia bonae luentis videbantur. Id- que rum ab Hortenlio, LucuUis, Sulpicio, Cicerone, Caefare, pluriniis aliis,tum ab utro- que Catone factum eft: quorum alter appel- \atus fapiens , alter nifi creditur fuifle, vix fcio, cui reliquerit liujus nominis locum. Ne- que defendet omnes orator, idemque por- tum illum eloquentiae fuae falutarem non et-

4. idque ab H. Turie. Fldr. i. cuni H. Guelf. ko» ftenfio Turic. culucullis Flor. lucillis Guelf. Gptli. Camp. Luculo Jenf. (err. Gefn.) Lucullo Tarv. et edd. poft. ante Bad. qui ex Vall. repofuit noftram. Vid. not. exeg. -ple- risquc aliis Camp. ■plurihusque a. Andr. pluribus a. Sroer. Cliouet. Leid. appellatus fap. Sic Turic. Flor. ejt

inferunt reliqui. Mox alter ante nifi om. Gueif. c. VoIT. 3. vix fotio cujus reliq. Turic. Flor. relinquerit Goth. (tac. Gefn.) reliquit VofT. 3. namque dejendac omnis

orator idem portumque Turic. Flor. (nifi quod ille dejen- dant, liic defendet, uterque partumque) Guelf. Jenf. et edd. polt. ante Bafil. (nifi quod defendet Bad. etiam ex Vall.); in qua fcriptura omnis nominativus liabebatur fingularis» ct poft idem difiinguebatur. Namque defendet omnis ora- tor, idemque portuni Camp. Bafil. et edd. poft. ante Gefn. eademque fcriptura ell in Goth, neque quicquam diverfita«

4. Luculli. L. Lucullus cui reliq. h. n. locum. Nove

eum M. fratre ( an confobri- dictum puto, fed ut facile ta-

no ; vid. Verheyk. adEutrop. men intelligatur. Nam cum

6» 7O '* quorum mentio et dicatur locus eft alicui rei vel

alibi conjuncta, ut in aedili- alicujus rei , dici proprie de-

tate magnifica ap. Cic. de beret „in me locus non elt

Off. a, 16. quique cum aiia „hujus noininis." Nunc pro

in prima aetate fimul egerunt, in me dativum pofuit ob ver-

tum P. Servilium augurem, bum relinquere. patris accufatorem, reum et

ipfum fecerunt: vid. Cic. idemqu-e. i. idera ille qui

Acad. 4. init. Plnt. iu Lueull. innocentes fervat. init,

566 M. FAB. QUINTILIANI

iam piratis patefaciet, duceturque iii advo- 5 cationeni maxime caufa. Quoniam tamen omnes , qui non improbe litigabunt, quorum certe bona pars eft, fuftinere non poteft unus, aliquid et commendantium perfonis dabit, et ipforum, qui judicio decernent, ut optimi

tis ab hac recepta olim notatur ex Alm. VolT. i, 2. 5. aliisque. In liac autem loci conftitutione, etfi. finguli fen- fus tolerari poteiant, nexus tamen manilefto vitiofus erat: lepidusque eft Pfeudo-Tuinebus ita haec ex.ponens, ut par- ticulas alienas aptioribus niutet. Idem tamen ex nefcio quo codice attulit neque pro namque : indeque certatira emendarunt VV. DD. neque defendet omnes orator , quod in textum Gefnerns deraum recepit. Merito. Nam etfi de codice illo fortaffe dubites , emendatio tamen eft facil- lima, quamque imperiofe flagitabat fenins. Sequentia et- iam idemque etc. foliicitabat Burmannus : perperam : vid. MOt. exeg. fuae eloq. Canip. etiam non Guelf. fpiratus Flor. advocationem nomine caufa Turic. Flor. c. Alm,

5. omnis Turic. Flor. Camp. litigahit Turic. Flor. certe -pars Turic. Guelf. Camp. c. Alm. Vofl". 2. 3. Goth. Jenf. et edd. ante Gryph. Vocabulum bona, quod boni codd. dant Flor. et Voff. i. et alii fortalTe eorum, quo- rum non continua mentio, per fenfum etiam abelTe non poteft. Subabfurdum enim illud certe pars ; quod cum de minimo etiam numero dici poffit, aliquid utique adden- dum erat. et conimend. Sic Turic. Fior. Guelf.

Goth. (tac. Gefn.) Camp. etiam c. edd. inde a Jenf. omnes. Sed noftrum videtur effe in fcriptis vel omnibus vel plu- ribus, quoniam et in lemniate ponens nonnifi impreffos, qui etiam dant, laudat Burmannus. commendatum Goth. (tac. Gefn.) aut optime Turic. Flor. ut optime Alm.

5- 9'"' yudicio decernent. i. ,,peche que rorateur ne don-

Titigantium, ut recte Capper. „ne quelque chofe auxrecom-

cf. 10, 1, 29. Vix monuif- „mandations, furtout a celles

fcni , nifi. roirum in modum „des juges." Sed neque Pfeu-

perverfam vidiffem iuterpre- do-Turnebus dat faniora.

tationem Gedoyni „i'ien n'em- ut — moveatur. „Si orator.

INST. ORATOR. LIB. Xii; 7. 567

cujusque voluntate moveatur: namque hos et amicifliraos habebit vir bonus. Summo- 6 vendum vero eft utrumque ambitus genus, vel potentibus contra humiles venditandi ope- io75ram fuam; vel illud etiam jactantius, mino- res utique contra dignitatem attollendi. Non enim fortuna caufas vel juftas vel improbas

aut optimi Jenf. c. edd. pofi. ante Gryph. moveamur

Turic. moveantur Flor. hos etiam a. Camp. hahehii

vir honus. Sic et fcripti et editi mei omnes ante Stoer. (tac. Gefn. de Goth. et Jenf. nili quod ex illo affert ha- bet, quod ex codice ipfo non annotavit Spald. ). Reliqui V. h, h,

6. vindicandi Guelf. vendicandi Camp. Jenf. et ali- quot poft. jactavtium Guelf. Gotli. (tac. Gefn.) utique om. Turic. Camp. utique ejfet dign. Flor. fortunae Turic. Cttufarum juftus Turic. Flor. c. Alm. vel impr, v. jufi.

,,qualem nos fingimus, per- „fonas litigantium refpicit, ,,fieri vix poteft, quin eos ,,fere fibi defendendos eligat, „ qui et optimi ho*mines ,, erunt."

6. utrumque amhitus genus. Illis quae verillima disputa- vit Spaldingius ad i, 2, 22. hoc addendum videtur, quod, cum vigente rep. nonnifi ad inferiores fpectarent amhitus et amhitio , tempore Caefa- rum , quando a potentibus tantum honores impetrandi erant, eadem vocabula in il- lorura gratiae aucupationem transierunt; ita tamen ut non evanuerit, quod hodie etiam viget, potentiorum Hudium

erga inferiores nimium faepe et perverfum. Haec igitur eft duplex illa amhitio, quam hic tangit Qu. yJmhitus au- tem vocabulum, quod olim nonnifi de eo ufurpabatur quod ipforum honorum caufa erga populum fiebat, aQuin- tiliano, ficut amhitio, de quo- cunque gratiae captationis ge- nere nfurpatur, ita tamen ut hoc ipfa facta fere denotet, amhitio autem habitum et ftu- dium ambitiofi ; unde, ut re- cte obfervat Spaldingius, hoc vocabulum iu omne gloriae vanum ftudium transiit, ubi nuUus eft gratiae locus, ut mox 8» 2.

minores utiqae contra di^ni-

568 M. FAB. QUINTILIANI

facit. Neque vero pudor obftet, quo minus fufceptam, cum melior videretur, litera, co- gnita inter disceptandum iniquitate, dimit- 7 tat, cum prius litigatori dixerit verum. ISFam et in lioc magnum, fi aequi judlces fumus, iSeneficiura eft, ut non fallamus vana fpe li- tigantem. Neque eft dignus opera patroni.

Guelf. oheft Camj). inter disceptaiidum. Sic Gotk,

Voir. fi. Ald. Stcph. Grypli. /. difcendum Turic. Flor. c, Bodl. Alm. Jeiif. et edd. ante Steph. i. dicendum reliqui (in quibus Bern. dicitur habere int. cogn. dic^. Vera vi- detur Gefneri obfervatio, neminem nifi levem fufcipere caufam, antequam didicerit. Sed mirum quoque, fi intev dicendum h. e. in ipfa oratione refipifcit orator. Quare utique praeferenduni erat inter disceptandum h. e. in dis- oeptatione forenti ; quod Badius etiam fuadebat. Et faci- lius Certe e fcriptiira disceptandum , quam ex alterutra re- liquarum iiafci potuerant ceterae. dimittas Goth.

7. verum ne iit hoc Turic. Flor. magnum.

Sic Camp. magimum tTuric. viaximum reliqui. Agnofcis gradus corruptionis. Aptior autem utique hic pofitivus. varia fpe Guelt, neque enim dignus Guelf. Goth. Jenf.

tatem attollendi, Male Gef- membro addftndum contra po-

ner. dignitatem apcipit, quafi tentes. Sed haec cum in ifia

dictuni elTet ,,contra merita tempora vix caderent, illud

caufae," folo nixus Ciceronis addidit , quod perinde eft ac

loco Inv. 2, 53. jufiitiam de- fi dixiffet „nifi contra poten-

liuientis ,,quae fiiam cuique ,,tes et digniores , certe con-

Mlvibuit djgnitatem" ; unde „tra dignitatem " i. contra

tamen nemo probel, digniLa- fuam fuique ordinis dignita-

tem in ufu ctiam fuilTe de eo tem.

qui non dignus efl lionore. dimittat — dixerit. In ver-

Optime autcm^Spaldingius bis liisce tertiae perfonae ab-

monetin fchedis, verbis hisce legat Spaldingius ad uotata

coiilra dignitatem refpici illa fibi ad 2, 15, i2.

contra humiles. Nimii um ex- 7. ji aequi judices fumus.

pectavi potcrat in altero lioi Hoc in fua Qu. perfona dicit.

INST. ORATOR. LIB. XII, 7. ' 5^0

qui nou utitur conCilio. Et certe non con- venit ei, quem oratorem efle volumus, in- jufta tueri fcientem. Nam fi ex illis, quas fupra diximus, caufis falfum tuebitur, erit ^ tamen lioneftum, quod ipfe faciet. Gratisne 3 ei femper agendum fit, tractari poteft. Quod ex prima ftatim fronte dijudicare, impruden- tium eft. Nam quis ignorat, quin id longe fit lioneftiflimum , ac liberalibus difciplinis et illo quem exigimus animo dignillimum.

Mox quae fupra Camp. neque taitien de omiffione vocls caufis quicqiiam notavit Spald. ; contra in Jenf. tis ocu- iis lego quas et omifluni tamen video caufis.

8- gratis ei Turic. Flor. fit poft agendum om. Flor, Mox fit longe Guelf. et in loquendo exigimus e Guelf.

enotavit Spald. in raarg. autem Bafil. figno pofito ante et, legitur tfuem in loquendo e. ( err. Burni.) Sed Bern, ct, ex Argeut. titique, Obr. et illo quem in eloquente exc gimus ( Obr. exigemus ). Cum nihil tale in ceteris mlT. compareat, illud autem m loquendo in Guelf. tam facile ex illoquem extiterit : dnae alterae fcripturae mihi quidem funt correctionis manifeftilTinTae. Neque apparet, cur elo- q,uentem prae oratore Quintilianus hic potilTimum nomina-

illud autem ut non fallamus certum modum capere per^

in oratoris : quae notabilis elt milTum efTet. Quae omnia di-

negligentia. ligenter perfecutus eltBrum.-

8. Gratisne. Hanc quae- mer in fingulari de lege Cin-

fiionem ne forte credas lege ,cia tractatu, recufo in Br um-

Cincia jam decifam, qua dona merianis Lipf. 1712. 8-

ob cauf.\m oraiulam capere iractari. „in utramque par-

vetitum erat; obfervandara tem disputari." Sp ald. cf.

eft, hanc legera fub Caefari- 10, 5, 8. 9.

bus, relatam quidem eile ali- quis igno.rat, quin. Infolita

quoties, fed ita ut tcmpeia- forma; de qua Spald. olim

menta quaedam acciperet, qui- fic : ,,Quaellio prA negatione,

bus dona reniuneaaloiia inli^ ut quin polTit fubjici." llectt.

570 M. FAB. QUINTILIANI

iion vendere operam, nec elevare tanti be- neficii auctoritatem? cum pieraque hoc ipfo pofiint videri vilia, quod pretium habent. 9 Caecis hoc, uf ajunt, fatis clarum elt: nec quisquam, qui fufficientia fibi (modica au- tem haec funt) poiEdebit, hunc quaeftum line crimine fordium fecerit. At fi res fa- miliaris amplius aliquid ad ufus neceflarios exiget, fecundum omnium fapientium leges patietur fibi gratiam referri: cum et Socrati collatum fit ad victum; et Zeno, Cleanthes, Chryfippus mercedes a difcipulis acceptave- 10 rint. Neque enim video, quae juftior ac-

rit, nbi viri notio prae qualitatis excitanda erat. nec

celehrare tanti Turic. Flor. c. Alm. neque elevare t. Camp. Merula autem in annotationis fuae lemmate (in mar^. Lo« cat.) habet et improbat levare; nefcio unde fumptum.

9. «fc audiu cum apice quodam fuper extreraa littcra Turic. c. Alm. annotante Ulrico, elTe fortafTe audivit; et fic difert^ e Flor. clarum om. Jenf^ et edd. pofi. ante Ald.

hi ne quaejtum Guelf. aut fi res Turic. Flor. at res

fpfcalina in Rufc. (non Locat., eir, Burm.) fordidum

Guelf. omnium. Sic Turic. Flor. Camp. Goth. Jenf.

(tac. Gefn.) c. Alm. VofT. i. 2. 5. et edd. ante BaQl. Re- liqui (in quibus certe Guelf.) omnes. Mox -patitur Tu-

ric. Fior. Camp. collocatum Jenf. ( tac. Gefn.) et edd.

poft. ante Ald. Zenon Guelf. Goth. (tac. Gefn.) c. Voff.

1. fl. 3. et ita Bafil. Recte fortalTe. Vid. 2, 20, 7. (fed l2, 1, ig. haec fcriptura ex nullo libro affertur) et cf. 1» 5. tio. 12, 2, 24. acceptaverunt Guelf.

Haec autem , nemo ignorat, 9. Socrati — ad victum. Ne-

idem valent, ac G. dictum cf- mo recte dicat pugnare haec

fet, dubium non eft^ Ne forte cum Xenophontis capite libri

credas, dici etiani poITc, uon I. Mem. Socr. fcxto. Longe

ignoro, ejuin-' — . tnim diflerebat luerces, de qua

INST. ORATOn. LIB. XII, 7. 571

quirendi ratio, quam ex honeftifiimo labore, et ab iis, de quibus optime meruerint, qui- que li nihil invicem praeltent, indigni fue- io76rint defenFione. Quod quidem non juftum modo, fed neceflarium etiam eft, cum haec ipfa opera, tempusque omne alienis negotiis datum, facultatem aliter acquirendi recidant. Sed tum quoque tenendus eft modus : ac n plurimum refert, et a cjuo accipiat, et qiian- tum^ et quousque. Pacifcendi quidem ille pi- raticus mos, et ponentium periculis pretia procul abominanda negotiatio etiam medio- criter improbis aberit: cum praefertim bo-

10. ah his Camp. meruerint ora. Tuiic. Flor. jufto modo Flor. tempusve Jenf. (tas. Gelh.} et edd. poft. ante Grypli. e.Kc. Ald. acquirendi requirunt Turic. Flor.

n. tum ne quoque Turic. Flor. quotisque Gotli. Jenf. (tac. de hoc Gefn.) fed jam in Tarv. correctum ; qui vi- cilTim liabet alterum illud fphalma , pacifcenda mox infer- tum ante negotiatio ;, item §. i2. ■preftijjime pro praefti- tijfe; quae omnia memorat Merula , neque fidem invenit apud Badium et Burmannum, imo „vanus" audit huic: quare fubvenietidum erat mortuo etiam contra mortuos. ponentium. Sic Flor. c. Alm. VofT. 3. poten- tium Turic. imponentium reliqui praeter Camp. qui habet impotentium. Noftrum Burmannus jam verfu Horatiano 2 Sat. 3, 23. adftruxerat, fntis tutum per fe. negotio Tu-

ric. etiam mediocriter. Sic Turic. Flor. c. Alm. a in-

lautifTime vivebant fophiltae, 11. quousque. ,,Ne forte,

a Itipe in victum tenuininnini, „poftquam patrociniis fuis di-

quoties opus ellet, collata. Ta- „ves factus fit , quaeftum fa-

lem vero ab Aiiftoxeno et- „cere pergat." Spald.

iam quamvis obfcuris illis Pacifcendi. Recte, opinor,

apud Laertium 2, 20, verbis Brummer 1. 1. cap. 9, 5. hoc

oltendi exiftimo. ad redemptiones litium refert,

572 M. FAB. QUINTILIANI

iios homiiies boiiasque caufas tuenti uon fit metuendus ingratus: quodfi futurus, malo 12 tamen ille peccet. Niliil ergo acquirere vo- let orator ultra quam fatis erit: ac ne pau- per quidem tanquam mercedem accipiet, fed mutua benevolentia utetur, cum fciat fe tanto plus praeftitiffe. Non enim quia venire hoc heneficium non oportet, perire oportet. De- nique ut gratus fit, ad eum magis pertinet, qui debet.

ferunt reliqui (fed pro etiant Camp. eft, Gotli. ejfe). ,,ah- ejfe alicui" noftro familiare, v". i, i2, i». 2, 5f ^5- 6, 3, 34. tuendi Turic. fint Flor. metuendis Turic. Flor. (juodfi. Sic Flor. quid fi Turic. Camp. Tarv, et ctld. poft. ante Ald. qui fi reiiqui.

12. utraque quam Jenf. et edd. poft. ante Ald. fatis eft Goth. mutua volentia Turic. Flor. uteretur iid. cum fciat fe om* Turic. Flor. duo priora tantum omittere nar- ratur Alm. fciet Guelf. Goth, c. VoIT. 2. 3» ^on enini

quia venire h. h, non oportet ■perire. denique Turic. Flor. Atque lianc fcripturam, in Argent. etiam haud dubie in- ventam, altero oportet ex ingenio auxiffe put?ndus eft Obr. queni iios fequimur. Ad antiquiffimos illos proxime ac- ccdit Guelf. particula enim tantum omiffa. Editi omnes poft verbum praeftitifjo ita : quia nec venire h. h. oportet, nec perire. D. in qua fcriptura confpirat e fcriptis Gotha- nus quidem omnino, e Voffianis autem 1. 3. in pofteriori tantum parte, 2. in prioi i : ex illis enim refertur non quia Tenire; eic hoc, non oportet perire. d. Vnlgatam cum pro- ;xime praecedentibus nuUo pacto cohaerere cuivis patet: at

qnibus caufas clientum quafi ciiones cjusmodi „cum gr.ivi

fnas fuoque periculo certa pa- „damno litigatoris et deprae-

ctionc fufcipiebant. Apta aa- „datione" fieri dicuntur. Cf.

tcia artevt idem qnamvis fe- priorum etiam temporum le-

riorum temporum legis Cod. ges ab intpp. ad iilani lauda.-

2.» t>» 5' veiba, quibus pa- us.

INST. ORATOR. LIB. XII, 8- 573

VIII. Proxima (TLjcendae caufae ratio, quod eft orationis fuiidamentuin. Neque enim quisquam tam ingenio tenui reperie- iio77tur, qui, cum omnia, quae funt in caufa, diligenter cognoverit, ad docendum certe ju- dicem non fufficiat. Sed ejus rei pauciflimis cura eft. Nam ut taceam de negligentibus, 2 quorum niliil refert, ubi litium cardo ver- tatur, dum fint, quae vel extra caufam ex perfonis aut communi tractatu locorum oc-

veriflimum et fenfum et nexum praebet vetufia illa fcvi- ptura, modo fenfus verbi oportet repetatur ad perire. Bur- . manno taiiieu dehet poft infinitivum inferere fuadenti, tan- quam haultum ab infequenti voce, morem nemo geret: nam quis vel negligenti in talibus noftro obtrudet quod mox ingratillime recurrat ? Quare extra omnem dubitationem pofitum credo quod Obrechtus dedit. Nifi ipfam omiffio- jiis anfam verius repraefentari putes fcribendo: iVb/i enim quia V. h. h. non oportet, op.ortet perira.

1. Infcr. Que in agendls Turic. per err. ^.7. docen- dis Flor. Guelf. c. Bern. Q, i. difcendis caufis fint ohfer' vanda Goth. et fic fere edd. Proximam Jenf. ora-

toris Goth. (tac. Ge&i. ) Jenf. c. Bern. et edd. poft Jenf. ante Stoer. acc. Gibf. Obr. Capper. In recepta confpirant Turic. Flor. c. AJm. Scriptos ceteros illa videtur infidera lectio. fundamenta Turic. Fior. enim om. Camp. quisq, negotio tenui Guelf. reperietur. Sic Guelf. Camp.

Jenf. (non Goth., err. Gefn.) c, Vall. VoIT. i. 2. 5. Ba- lil. repereretur Turic. Flor. c. Alm. reperitur reliqui (qui funt e mff. Goth. tantum, et edd. inde a Tarvif. omijes exc. Bafil.).

S.. taceamus Obr. qui vel Camp. c. Goth. ac com- muni Guelf. Jenf. (tac. Gefn.) a c. Goth. (tac. Gefn.) com- munium Camp. et hoc ipfum conjectaverat antea Spald., ut €X fchedis cognofco. Sed hoc ipfum in caufa eft, ut et

a. liommuni tract. loc. v. not. c;rit.

57^ M. FAB. QUINTILIANI

calionem clamandi largiantur : aliqiios e\ amTj- itio pervertit, qui partim taiiquam occupati, femperque aliud habentes, quod ante agen- duni fit, pridie ad fe venire litigatorem, aut eodem matutino iubent, nonnunquam etiam inter ipfa fubfellia didiciife fe gloriantur;

5 partim jactantia ingenii, ut res cito acce- piffe videantur, tenere fe et intelligere prius paene quam audiant mentiti, cum multa et diferte, fummisque clamoribus, quae neque ad judicem neque ad litigatorem pertineant, decantaverunt, bene fudantes beneque comi-

4 tati per forum reducuntur. Ne illas quidem tulerim delicias eorum, qui doceri amicos

illud in Camp. interpretamentum potius milii T-ideatur quam vera lectio. Neque enim abhorrere videtur ab ufu Latinori: n, ut idem appofitum, quod locis, tvactatui etiam locorum dari pollit. Planeque eodem modo fupra ,2, /\, 22. tractatum locorum communium memorat et generalem et fpe- cialem, qui nihil aliud eft quam tractatus locorum commn- nium vel '^eneralium vel fpecialium. Accedit in nofiro loco ordo verborum, £i receptara fervas, naturalis, in Campajii fcriptura non item. Mox tractam pro clamandi miro

fphalmate Turic. Flor. c. Alm. aliquo fed Flor. femper- que occupati inverfo ordine Flor. aliquid hahent Goth.

Camp. c. Ald. Sed praeftat aliud, ne videatur elTe prae- vium aliquid ad ipfam caufam fpectans. matut. vivent

Flor. inter fe fubfellia Turic. Flor. didicijfe fubfellia

Obr.

3. fe om. Obr. paene prius Goth. Jenf. (tac. Gefn.) et edd. poft. ante Stoer. (juam ut aud. Turic. Flor.

Camp. c. Alm. mentiri Flor. neque ducem Turic. Flor.

c. Alm. pertineat Jenf. (non pertinent, err. Gefn.) d^con- taverint Jenf. et edd. poft. ante Ald. redueantur iidem.

5. elamorihus, audientium; vid. 6, 4«

INST. ORATOR. LIB. XII, 8- 575

fuos jubeiit: quanquam minus mali eft, fi illi faltem recte difcant, recteque doceant. Sed quis difcet tam bene, quam patronus? Quomodo autem fequefter ille, et media li- tium manus, et quidam interpres, impen- det aequo animo laborem in alienas actio- nes, cum dicturis tanti fuae non fint? Pef- 5 fimae vero confuetudinis, libellis elfe con- tentum, quos componit aut litigator, qui confugit ad patronum, quia ]iti ipfe non fuf- ficit: aut aliquis ex eo genere advocatorum, qui fe non polfe agere confitentur, deinde faciunt id quod eft in ageiido dilficillimura. Nam qui judicare, quid dicendum, quid dij" xo^Qjimulandwn^ quid declinandum^ mutandumve^

4« fi (}v.is dlfcet Turic. tjuomodo aut feq. Turic. Loco TOcis interpres compendia quaedam obfcura in Fior.

cuni dicturis tanti fuae non fint. Hanc verilTimara fcripturam dederunt optimi codd. Turic. Flor. cum Alm. Bern. nifi quod in omnibus elt fit, et ex Alm. et Bern. affertur dicturus. E VoIT. 3. c. dicturus tantis fit. Aliorum libroTum (Camp. Goth. VoIT. 2.) fcriptura cum dicturus vere non fit nata eft inde haud dubie, quod tanti fue abierat in tantisve, et mox illud etiam tantis poft dicturis ob ho- inoeotelcuton omilTum erat. Tandem adverbium etiam vere a correctore quodam mutatum eft: reliqui enim omnes ita: cum dicturus ipfe non fit ; quibus verbis inepta admodura inefl repetitio ejus , quod una vox alienas jam abfolverat. Nemo autem, opinor, iiaereat in plurali dicturis, cum prae- cedat alienas actiones.

5. quod dicendum Turic. mutandum etiam fit Turic.

4. media — manus.v. 11, 2,^, letque tamen, nihilo minus :

5. deinde. Recte Gefner, vid. ad 8> 6, 32.

hic etiam admonet graeci si- declinandum. i. mollius H-

T«, quod objurgantis eft va- gnificandum, ob afperitatem

576 M. FAB. QUINTILIANI T

fingendinn etiam fit, poteft, cur non fit ora- tor, quando, quod difFicilius eft, oratorem 6 facit? Hi porro non tantum nocerent, fi omnia fcriberent, uti gefta fuut. Nunc con- filium et colores adjiciunt, et aliqua pejora veris: quae plerique cum acceperunt, mu- tare nefas liabent, et velut tiiemata in fcho-

Flor, c. Alnit imitandum etiam fit Camp. mutandum fin- gendum e. f, VoJT. 3. (cui rciiptuiae Vall. tefte Badio prae- mittit quid ex emend. haud dubie). imitandumve /. e. fi Jenf. (tac. de imit. Gefn.) et edd. poft. ante Ald. (err. in Locat. Burm.). Eadem, fed cum /;>, habent Ald. (err. Burm.) Bad. BaQL imitandum f. e. fit Giypli. imitandum

fugiendum e, J. aliquot ap. Burm. mutandum fugiendum e. f. Stoer, Chouet. Leid. Mihi recepta, quam tuentur Guelf. et Goth. quaeque in vetuftis illis nonnifi ob ho- raoeoteleuton manca eft, unice vera videtur: neque indi- get eadem Obrechtiano additamento quasdoque poft etiam. oratorem facit. Sic Turic. Flor. Guelf. c. Alm. Vpir. 5. Bern. ^nifi quod ex hoc eft et oratoretn). Hanc optimam fcripturam in V. L. delitefcere juITerunt VV. DD. aequo animo ferejites taediofam repetitionem vulga- tae, quae omittit vocabulum oratorem. Cf. 10, 1, 65»

_ 6. Nunc et confil. Obr, adicient Turic. Tum pro-

ximum et ante aliqua om. Turic. Flor. mutare.

Sic Turic. Flor. c. Ahn. Jenf. et edd. poft. ante Ald. acc. Bad. immutare reliqui. fchola Flor,

vel invidiam rei ; cf. 9, 2, „nes inepti adjiciunt faepe,

92, Idem , cum ita fit, iit ,,quae funt pejora illis." Hoc

plane diverfa res evadat, mu- ut monerera , RoUino debe-

tatio eft, diverfa a fictione, tur, nomen veris pro dativo

quae ne materiam quidem e habenti, et Obrechto in eun-

caufa fumit. dem fenfum interpungenti.

6, pejora veris^ ,,dum vera themata — cuftodiunt. vi(i.-

Mquae funt in caufa incom- 4» ^> ^8» ,,m9da velare ftudent, homi-

INST. ORATOIL LIB. XII, S- 577

lis poiita cuftodiunt. Deinde depreliendun- tur, et caufam, quam difcere ex fuis liti- gatoribus noluerunt, ex adverfariis difcunt. Liberum igitur demus ante omnia iis, quo- 7 rum negotium erit, tempus ac iGcum: exhor- temurque ultro, ut omnia quamlibet verbofe €t unde volent repetita ex tempore exponant. Non enim tam obeft audire fupervacua, quam ignorare neceffaria. Frequenter au- 8 tem et vulnus et remedium in iis orator inveniet, quae litigatori in neutram partem

cuftodiunt deprehen,duntur Tuiic. ex cujus litig. Flor. volue- runt Goth. ( tac. Gefn. ) ab adverf. Guelf. Goth. Jenf,

(tac. Gefn.) c. VoIT. 2. et edd. a Jenf. ante Stoer.

7. is (ex Alm. iis) nifi quoruin Turic Flor. c. Alm. erie Turic. verbuni om. Camp. ultro om. Turic. Flor. dixerisque natum e feqq., fed verius , ob eandem caufam omiirum. Plane enim hujus loci eft particula. j.Non pa- „tienter modo aufcultemus verbofe explicantes, fed ut ita jjfaciant, ultro exhortemur." quantumlibet Goth. (tac. Gefn.) volunt Turic. Flor. Camp. volet Guelf. repetita

ex tempore. Sic Jenf. (tac. Gefn. de illo ex) et edd. poft. ante Gryph. exc. Ald. repetito e. t. Turic. Flor. c. Alm. €X quo fphalmate nata, quam hucusque concoxere W. DD., leliquorum omnium fcriptura repetito tempore. Quod quam eleganter dictum fit, et quam bene hic praeripia- tur, quod mox (§. 8- ^^'^ femel etc.) docebitur, ipfi vide- rint. Noftrum quam necelTarium, v. laot. ex. exponau

Turic. exponavit Flor. exponat Jenf. et aliquot edd. ab- efk Flor.

g. in his Guelf. Camp, inv. et quae litigator

Flor. relicto mox fpatio loco horum m neutram. Mox

deprehenduntur. cf. 1,1, ex tempore. ut quam ve-

30. 1, 8» 21. riflime et pleniffime et line

7. ulcro V. not. crit. fuco exponant: cf. 9.

Tom. IV. O o

578 M. FAB. QUINTILIANI

habere momentum videbantur. Nec tanta fit acturo memoriae fiducia, ut fubfcribere audita pigeat. Nec femel audifle fit fatis: cogendus eadem iterum ac faepius dicere litigator, non folum quia efFugere aliqua prima expofitione potuerunt, praefertim ho- minem (quod faepe evenit) imperitum: fed 9 etiam , ut fciamus, an eadem dicat. Pluri- mi enim mentiuntur, et, tanquam non do- ceant caufam, fed agant, non ut cum pa- trono, fed ut cum judice loquuntur. Qua- propter nunquam fatis credendum elt, fed agitandus omnibus modis, et turbandus, et »0 evocandus. Nam ut medicis non apparen-

tanta fint Tiiric. Flor. t. funt Camp. memoriae diffici ufcTii- lic. Flor. c. Alm. iterum dicere ac faep. Guelf. dicam pro dicerejeni. (tac. Gefn.) non ^«la Voff. i. 3. (fui effu- sere Camp. quod eff. Turic. et pofitione Flor, ho'

minem profequens quod Turic. Flor. ( fed hic prefequens') cum Abn. In quo additamento quid lateat, felicioribus di- vinandum lelinquo.

9. non noceant Flor. fed cum judice Guelf. Goth. Jenf. et edd. poft. ante Bad. loquantur Flor. Guelf. Camp. Gotb. Jenf. c. Yoir. 2. et edd. ante Ald.

3. fuhfcribere. Suhfcrihimus, aflruere nequeo. Eft tamen

fubnotamus aadita, cum non ab eo, quod recte, opinor,

omnia verbo teuus tanquam dicitui' „non fatis credo tibi." dictata calamo excipimus :

fed ea potilllmum quae me» evocandus, velut e latebris,

moriae ufui futura funt. in quibus fe et vitia caufae

9. nunquam fatis creden- abfcoiidit. Ita iion opus Gef-

dum eft. nunquam ab omni neri, quam ipfe non admo-

parte fidendum eft ei. Quam dum urget, conjectura avo-

Tocis fatis rationem exempLis candus.

INST, ORATOR. LIB. XII, 8- 579

tia modo vitia curanda funt, fed etiam in- venienda, quae latent, faepe ipfis ea, qui fanandi funt, occulentibus : ita advocatus plura, quam oftenduntur, afpiciat. Nam cum xoygfatis in audiendo patientiae impenderit, in aliam rurfus ei perfonam transeundum eft, agendusque adverfarius, proponendum quic- quid omnino excogitari contra poteft, ' quic- quid recipit in ejusmodi disceptatione na- tura. Interrogandus quam infeftiflime , ac premendus. Nam, dum omnia quaerimus, i» aliquando ad verum, ubi minime expecta- vimus, pervenimus. In fumma, optimus elt in difcendo patronus incredulus. Promittit enim litigator omnia, teltem populum, pa- ratiilimas confignatione^, ipfum denique ad- verfarium quaedam non negaturum. Ideo- >2

10. fed etiam—fanandi funt om. Flor. ea ipfis Goth. Jenf. (tac. Gefn.) ct edd. ante Stoer. quae fw Ttanda funt Turic. (niQ quod ftn.) Carap. c. Alm. Sed hic defeiendi erant optimi codd. Quamvis enira iffi^ non in- eleganter fic ufurpatur, hic tamen, ubi praecedit medicis, non tolerandae foret negligentiae. Sed faciiis poft rocem ea lapfus erat librarii. In Obrechti autem fcriptura tjui curandi funt non correctionem fed enorem agnofco. «c- eipiat. nam Guelf. Marg. Bafil. impendeiint Guelf. rurfus perfonantur tr. Turic, Flor. transeundem Turic. ani- mo excog. Goth. (nimirum aJo, ojo). recipi Guelf. dis^ ■putationi Turic. Fior. disputatione Alm. discrepatione Voir. a. natra Turic, naturam Flor. nam Camp.

11. ad verhorum Flor. c. Aim. perveniemus Voff. i. Obr. . permittit Jenf. non egeturam Turic.

11. confignationes. j,Vide ,,gnationcs illae funt tabulae „Turneb. 2 Adv. 27« Confi' ,,teftimonialcs obfignatne, do

Oo 2

580

M. FAB. QUINTILIANI

que opus eft intueri omne litis inftrumeftw tum: quod videre non eft fatis, perlegen- dum erit. Nam frequentifiime aut non funt iOmnino, quae promittebantur, aut minus con- tinent, aut cum alio aliquo nocituro per- ;mixta funt, aut nimia funt et fidem hoc ipfo »3 detractura, quod non habent modum. De- nique linum ruptum aut turbata cera, aut

12. ome Turic. latus inftrumenta Turic. Flor. vi- d&ri Camp. nocitura Turic. Flor. Jenf. c. edd. ante Ald. hoc ante i-pfo ova. Guelf. non male.

13. denique linum tum rupa aut turhata certe Turic. Flor. nifi quod hic cere. — d, l. rupt. rupta aut turbata

s,quibus lib. 5« c- 7» Tefiatio- ,,nes vocavit c. 3. hujus li- „bri" (§. 5.). Capperonne- xius. Turnebus 1. L cum no- firo loco apte componit hunc Cic. pro Quint. 6. „necefla- ,,rio8 — corrogat; — veniunt „frequentes ; teftificatur ilte ,,P. Quintium non ftitifTe, et ,,fe ItitilTe ; tahulae maxi- a,mae fignis hominum nohilium nconfignantur."

13. linum — invenies. „A- „fcribamus hic etiam locum „clairicum PauUi fent. 5, 25. „5. Amplifjimus ordo decre- ttvit, eas tahulas quae puhlici a,vel privati contractus fcriptu- %,ram continent adhibitis tefti- i,hus ita fignari, ut in fumma %,marginis ad mediam partem itperforatact triplici lino con- itjtringantur, atque impofitum >,(c[uid fi impofitae ?) fupra li-

t,num cerae figna impriman' ,,tur , ut exteriores fcripturae ,,fideni interiori fervent. Ali- „ter tahulae prolatae nihil mo' y,menti hahent. Vide plena ,,manu ilta iliultrantes viros ,,doctos ad iila Sueto. Nero. „c. »7. Adverfus falfarios tunc ytprimum repertum, ne tahulae ,,nifi pertufae, ac ter lino per ,,foramina trajecto , ohfigna- ,,rentur. " Gcfner. Utilis et- iam Badii feu potius Vallae annotatio: ,,Et ad illud li- „num ruptum" (fc. annotavit Valla) „Ulp. lib. XXVIII. de „teltamentis" (Dig. 28. tit. j, 2£.) ,,Si figna turhata fint ,,ab ipfo tejtatore , non vide- „tur fignatuui. Etpaulopoll: „Signatas tabulas accipi opor- „tet, fi" (verius cditur et fi) ,,in linteo , quo tahulae jnvi- „lutae fint, figna impreffajue-

INST. ORATOR. LIB. XI[, 8- 58i Xiue agnitore figna frequenter invenies : quae^

j? irt fir, ■■ ^ ■ '

eera Camp. (fic Spald. quidem enotavit, niCi quod in voce rupt. in fuperiori litterae t parte lineolam imperfectani addidit, quam non iiitelligo). d. l. ruftum aut turbata caetera Voff. i. 3. Bern. Marg. Stoer. Nofiram (nifi quod Guelf. et aliquot edd. caera) dant Gueli. Goth. Jenf. ec edd. omnes ante Burm. qnibus libris accenfendi rolT. et- iam qui filentur, ut Alm. Vofl". 2. Burmannus autem pri- ajjus leoepit conjecturam SalmaGi (v. not. exeg.) turbatam eeram. Cui cum libri vetuiti certe non fuffragentur, refti- tuenda utique erat priftina fcriptura, ut liberum de loco aliorfum etiam utili judicium relinqueretur. Scriptura porro Obr. intervenient loco illius quod mox legitur inve- nies, manifelta eft correctio ejus qui illud turbata cera no- minativum crederet. Vid. not. exeg. fme agnitore.

tirint. Jufti. lib. II. de pupil- j.lari fubftitutione" (InHit. 2, 16, 1.) fsSeparatim infcrio- ,,ribus -partibus fcribere , eam- t,que -partem proprio lino pro- „priaque cera confignare et in ,,priori parte teftamenti cdve- „re, ne\inferiores tabulae vivo yfilio et adhuc inypubere con- „ftituto" (lioc verbum in edd. non comparet) „aperiantur. ,,Faulus in fententiis lib.IV." Sic. Appofitus autem eit idem illee libroV. Sent. locus cuin jiotabili in extrema parte va- xietate hac : atque impofito fupra lino cerea figna impri- mantur : ut exterior fcriptura fidem interioris fervaret. jili- ter tabulae prolatae nihil omni- no valent, Cum illo tenipore (ipfa Badii ed. eit anni 1516.) Pauli fententiae nondum fue- rint editae (£d. princ. eft a. x^^SO* p«ntiores judicentj fln

in codice haec ita fcripta in» venerit Valla, an tacite emen- darit : quod tamen in poftre- ma verba, quorum varietas fenfum non mutat, non ca- dit. Apparet autem ex hig oranibus ceram in Quintiiiani verbis non effe ceram fcripto-i riam, qui error videtur fuiffe Gefneri, Ciceronis illa Verr. 2» 76. (de liturisin cera) con- ferri jubentis, fed ceram fi- gnis imprimendis lino, quod tabulas cbnftringebat, infi- xam, Hanc ceram cura ipfi» fignis turbari neceffe erat, fi quis linimi ad aperiendas per fraudem tabulas inde expedirc conaretur. Jam igitur cam linum et cera junctim uni ef- fectui infervirent, nihil coge- bat turhatam* eeram feorfim in eafu accufativo hic memorftri, quem reponi jubebat Salma- fias de Mod. Ufur. p. 45» fq<l.

582 M. FAB. QUINTILIANI

iiili domi excuHeris, in £oro inopinata deci- pient: plusque nocebunt deflituta, quam non proraifla nocuilTent. Multa etiam, quae li- tigator nihil ad caufam pertinere crediderit,

Sic Camp. Gotli. ( err. Gefn. ) et ( inceTtum e codice an Salmarii auctoritate) Obr. /. adfiitoriae Turic. /. adfuto- riae Flor. c. Abti. /. agnitiona reliqiii. Noftrum Salraa- fius nullo, opinor, codice nixus fuaferat; neque tamen Burmannus et Gefnerns quamvis probatum fibi receperunt, id fortalTe reveriti, quod vocabulum agnitor ex nuUo liac- tenus bono fcriptore allatum fit ; quam eorum religionem nainime damno ; tametfi facile appareat, verbalia in tor, quae multis loquendi fonuis ita inferviunt, ut participia fubftantiva recte dixeris, iii latine loquentium potefiate fuilTe. Talis autem eft forma liaec, figna fine agnitore re- perire , i. figna quidem reperire , fed qui agnofcat ea ne- itiinem. Quod nequaquam latine dixeris figna fine agni' tione re-perire. Comparentur etiam vooabula notor , cogni- tor de tefte, qui teftatur fe nofle aliquem , et tSe illum ipfum, quem fe elTe dicat. Quare nunc ubi illam formam duo libri diferte exhibent; ipfaeque retuftiilimorum cor- ruptelae ejusdem, non alterius , veftigia monilrent; repo- nendum utique erat, quod, fi e Camp. editi noftri fluxiC- fent, nemo profecto hodie expelleret. quae ni Guelf.

Goth. excefferis Flor. Camp. c. Alm. docebunt Turic.

Flor. quam ■promijfa Flor. quam non provifa Camp. do- cuijfent Flor. quae dilrgator Flor. q. dicit litigator

ubi totam hanc materiam tra- gnificans, reperiri alias lae-

ctat. Imo optime et plane la- fam five ia lino five in cera

tina ftructura ablativi funtin- obfignationem , alias integra

Itar appofiti ad linum : „li- quidem omnia, fed falfls fi-

5,num ruptum aut turbata ce- gnis, quae a teftibus pro fuis

»»ra — invenies.'* Neque po- non agnofcantur. De vocab.

fierius aut prius iliud refpi- agnitor vid. not. crit.

cere credendum eit, quod ita deftituta. Secure hunc lo-

tautum ratio cogeret, li ter- cum transierunt VV. DD.

tium etiam praecederet aut quafi trita omnia offerentem,

ante linum. Nunc fimplex qui diligentius tanien infpe-

eft f^nfutixn contiuuatio il- ctus diffieultatis plenus elt.

INST. ORATOR. LIB. XH, g. 535

patronus eruet, modo per omnes, quos tra- didimus, argumentorum locos eat. Qnos ut 14 circumfpectare in agendo, et attentare fin- gulos minime convenit, propter quas dixi- mus caufas; ita in difcendo rimari neceifa- rium eft, quae perfonae, quae temporay quae loQolocay injiituta^ inftrumenta ^ ceteraque, ex quibus non tantum illud, quod eft artifi-

Voff. 1. -patronus feruet Guelf. c. Goth. Voff. i. 3. Bern.

tradimus Turic. Flor. Guelf. Camp. Goth. (non JenL, err, Gefn.) locos erat Flor.

14, circumfcriptare Turic. Flor. omiffis proximis his in ag. et attentare. Mox fit in difc. Flor. fic in d. Camp. ita etiam in d. Tarvif. et edd. poft. ante Stoer. exc. Bafll,

(juae -perfonae om. Guelf. quae tempora om. Turic. Flor. c. Alm. locus Turic. Flor. fed Alm. vocem omittit. tempora et loca Guelf. c. Goth. inftrumenta inftituta Camp,

ceterarum ex Turic. Flor. c. Alm. caetera ex Guelf,

Quanquam illud non moror, Fabium deftituto. „Plus haec

quod, cum praecedens quae „nocebunt oratori de/tituto,

nonniQ. ad indicia illa referri „quam nocuiffent non pro-

poffit, paulo negligentius eo „miffa ei a litigatore." Quip»

deflectit oratio, ut ipfa inltru- pe tum fibi caviffet vir peri-

menta fignificentur voce pro- tus remediumquc defectui

viiffa. Sed quid funt inftru- inveniffet. Ihenta deftituta? Quae quam-

ris auctoritate deftituta for- 14. 'propter tfuas diximus

taffe dixeris, hic tamen defti- „fupra 5, 10, i22 fq. Add.

tuentia potius, oratorem puta, „Cic. de Orat. 2, 34." Gef-

dicenda erant, cum oppofita ner.

fint non promiffis. Nam quod inftituta de moribus, con-

pofuit Gedoynus ,, car vous fuetudinibus , agendique ra-

,,ferez oblige d' abandonner tionibus oorum, inter quos

„ces pieces" non Cne acumine caufa verfatur, accipiendimi. quidem eft, fed a confuetu- non tantum-^artijiciale——

dine loquendi plane alienum. proh. genus, Cf. 5, 1, l. 2. Quare nou dabito fcriplifle

584 M. FAB. QUINTILIANI

ciale probationis genus, coliigi poUit, fed qui metuendi teftes, quomodo fint refellendi. Nam plurimum refert, invidia reus, an odio, an contemtu laboret: quorum fere pars pri- ma fuperiores, proxima pares, tertia humi- »5 liores premit. Sic caufam perfcrutatus, pro- pofitis ante oculos omnibus, quae proiint noceantve, tertiam deinceps perfonam induat judicis, fingatque apud fe agi caufam, et, quod ipfum movifTet de eadem re pronun- ciaturum, id potentillimum, apud quemcun- que agetur, exiftimet. Sic eum raro fallet feventus, aiit culpa judicis erit.

IX. Quae fint iu agendo fervanda, toto fere opere exfecuti fumus: pauca tamen pro- pria hujus loci, quae non tam dicendi arte, quam officiis agentis continentur, attingam.

eum Gotli. Jenf. prohati g. Turic. Flor. c. Alm. ■pojfet

Tunc. Floi . invidae Flor. ac odio Jenf. c. edd. polt. ante Ald. Male.

15. quae ante ■profint om. Camp. deinde perfonam Jenf. et edd. pofi. ante Stoer. exc. Ald. de eadem pronunc.

Turic. apud quenque Guelf. exiftimet. Sic. Haec

elt fcriptura Turic. Flor. Camp. Reiiqui inferunt et.

X. Infcr. Quae in agendis Turic. Flor. Guelf. c. Bern. Ouae fervanda in ag^do oratoti fint Gotli. ^. f. i. agendis caufis o. f. Jenf. et edd. plerique. In verbis auctoris :

Quae funt Gnelf. Camp. Jenf. et edd. ante Ald. opero

exfumus Turic. Flor. o. fumus executi Obr. officiis agen-

dis Tuiic. FloT. c, Voff. ». 3« Bern. ojficiis agendi reliqui. Vitiofum loquendi genus, Nam officium agendi vix quic- quam Ct, niti ofticium patroni ag^endi c.iufam clientis ; of- ficia agendi nihil omnino fignificant. Officia requiruntur ejus qui agit, agentis. Hoc autein revera fcripliire Quintilia-

INST. ORATOR. LIB. XII, 9. 535

Ante omnia, nCj quod plerisque accidit, ab utilitate eum caufae praefentis cupido laudis abducat. Nam ut gerentibus bella non fem- per exercitus per plana et amoena ducendus eft, fed adeundi plerumque afperi colles, ex- pugnandae civitates quamlibet praecifis im- pofitae rupibus, aut operum mole diificiles:

;niim ex mendofa Tctuftorum codcl. fcriptura patet: unAe feram jamdudum repofueram, cum cafu tandem ^filent €nim de eo Burmanhus et ceteri) vidi, edidiffe ita, Argenti- rienfi tjuoqtie, ut videtur, a gendis dante, Obreclitum. Ne- que de veritate liujus fcripturae dubitare finit illud quod fia- fim fubjicitur eam. Nam verbum quidem tertiae perfonao laepifQme, pronomen vero vix invenies, non expreffo in praecedentibus, ad quod referatur, nomine. iiec quod

Camp. ah om. Turic. Fior. ohducat Flor.

2. praefcifis Camp. impofitae rehus ut o. Turic. Flor. c. Alm. (quanquam ex hoc ut nou affertur). i- montihus a. o. Goth. Voff. 2. Colbert. Jenf. et edd. poft. ( exc. Ald.) ante Bad. qui (mero fphalmate, cum effet tpofitae) habet pofi» tae montihus a.' o. quod repelierunt aliquot pofteriores. Noftram poft Camp. et Ald. de meis primus habet Stoer. e fcriptis autem practer eos qui filentur (Voff. i. 3. Bern» etc.) certe Guelf. neque dubium, quin vera fit certaque drifis Burmanni, alteram montihus receptae interpretamen- tum effe. Illa autem vetuftorum fcriptura nata, non e com« pendio, qualia funt qui maximo eruditorum taedio ubiqu» comminifcuntur , fed ex Interitu aliquot litterarura , quo

1. praefentis. ,,Junge prae- ,,fragiis acquiritur. Conf. 4.**

fffentis laudis. Eft autem ea Spald.

„immatura illa laus et cruda, 2. praecifis. Non ita fre-

„quae in horam captatur, ver- quens de praeruptis et ahscif'

,,borumque lenociniis petitur, fis vocabulum, cujusque exem-

„pofiponenda tardiori illi, at plum hoc ipfum cum paucif-

„durabiii, quae re, vincendis- fimis aliis inLexicis poni fo-

«,quecaufispTudentiorum fuf- le^.

586 M. FAB. QUINTILIANI

ita oratio gaudebit quidem occa£ione laetius decurrendi, et aequo congrefla campo totas 3 vires populariter explicabit: at fi juris an- fractus, aut eruendae veritatis latebras adire cogetur, non obequitabit, nec illis vibranti- bus concitatisque fententiis velut mifiilibus utetur; fed operibus, et cuniculis, et infi-

genere toties in iisdem peccatum vidimus. tjuidem

gaudebit Caitip. male. occnfatione Turic. Flor. lae-

tius. Sio Tuiic. Guelf. Camp. c. Alm. Goth. VoIT. 2. /«fl- tus Flor. latius reliqui. Diligenter omnia perpendi ante- quam hanc fcripturam loco pellerera, cum late dicere, la- tus orator, fermo^ et fimilia toties apud noitrum etiam oc- currant (e. g. 3, 5, 15. 5, 14, 33. 12, xo, 23.)» com- paratio autem lati itineris tam apta hic videatftr. Tamen latam orationem non eandem elTe, quae florida, de qua hia agitur, ex ipfis illis locis, et ex fpecimine etiam lati vt fufi gcneris, quod habuimus fupra 11, 3, 50. cognofces. Con» tra lactum hujus imprimis loci elTe fentics conferendo illa 4> 3. !• 8» 3. 88- »»» »» 34- 12, 10, 8^. et prae ce- teris illud 11, 1,49- dccurrentibus -periodis, quam laetiffimit locis fcntentiisque dicentem. Translationem porro fpatii, ne- ceir<riam fane, dabit campus in illis quae fubjiciuntur ; non mi..us auiem necelTarium ell, quod refpondeat alteri parti ex planis et amoenis in imagine ipfa. Ita religio potius elTe debuit plurimorum et optimorum codd. fcripturam diutius e textu arcere. et quo congr. Turic. Flor. ex ac

auo c. Goth. (tac. Gefn.) tota Guelf. explicavit Turic.

3. at fi vires an factus Turic. Flor. erudiendae Flor, c. Voir. 1. ohequitavit ^ioi. amiculis Gueli. fed infi'

laetius r. not. crit. 3. operihns. Ex brevi fp»-

vopulariter. Haec una vox tio duplici, quanquam bellica

iiuer translatas omnes pro- utroque lignificatu repetitum

prie fignificat. Spectat enim vocabulum; de miiniraenti»

ad popularem per fententias modo ; hic de vineis arieti-

delectationem : cf. 2| 10,»»* busque. Ceterum digitum

8> 3, 12^ intendit Spaldingius in fche-

INST. ORATOR. LIB. XII, 9. 537

diis, et occultis artibus rem geret. Quae 4 Otnnia non, dum fiunt, laudantur, fed cum io8»facta funt: unde etiam minus cupidis opi- nionis plus fructus venit. Nam cum illa di- cendi vitiofa jactatio inter plaufores fuos de- tonuit, refurgit verae virtutis fortior fama:

diis Flor. Camp. Habet quod blandiatur; ut fit dlltlnctio inter ea quae machinis et inltrumentis, et quae altu fiunt. Tameu cura aliquis etiam per cognata transitus liic fit, novare nil volui , praefertim ubi tam pronus librarii la*- pfus. acutis Camp. regeret Flor. c. Alm.

4. etiam cupidiff^imis opinionis Turlc. Flor. Guelf. c. BodL Joan. Alm. Voff. i. ( qui et opinionibus) Jenf. et edd. pofi. ante Ald. e. cupidis minus o. Vall. VoIT. 2. 3. (hos duo enim Burmannus, qui VrtfT. i. memorat, utique non tacuiflet, fi a fua fcriptura recederent} Stoer. et edd. poft. ante Gefn. exc. Obr. qui codicum plurimorum fcri- pturam dedit, fed deleta voce plus , ita haec, ut videtur, intelligens : ,,unde (i. ex qua tardiori laude) vel cupidifTi- mis gloriae fructus venit": quod non uno nomine displi- cet. N08 praecuntibus Aldo et Gefn. in ea fcriptura ac- quiefcimus, quam non Gothanus tantum, fed, cujus major eft auctoritas, Camp. etiam exhibet. Nimium enim veri- fimile eft vetuftiorem fcripturam natam elTe fphalmate ex illo cupidis minus, ficut hoc ex noftra per mendofam qua- lem toties vidimus transpofitionem extiterat, illis minus opinionis, plus Jructus apparentem quendam fed revera nul- lum fenfum praebentibus. fluctus Turic, plofores Flor. retonuit Turic. Flor. vera et virtutis Turic. Flor. Camp.

a (e. Alm. q[ui habet Uet) et edd. ante Ald. cui rcripturae

dis in niniium hoc allegoriam. 4« opinionis. Vid, 2, I2, 5»

premendi liudium, quale no- et hic 7. taverat etiam 2, 4, 7.

588 M. FAB. QUINTILIANI '

nec judices, a quo fint moti, di/Hmulant; et doctis creditur; nec eft orationis vera laus,

5 nili cum finita eft. Veteribus quidem et- iam diflimulare eloqUentiam fuit moris: id- que M. Antonius praecipit, quo plus dicen- tibus fidei, minusque fufpectae advocato- rura infidiae forent. Sed illa dillimulari, quae tum erat, potuit: nondum enim tan- tum dicendi lumen accelTerat, ut etiam per obltantia erumperet. Quare artes quidem et confilia lateant, et quicquid, fi deprehendi- tur, perit. Hactenus eloquentia fecretum ha-

6 bet. Verborum quidem delectus, gravitas

Flor. addit fartior, fuaviter fenfum rotundans. ' jtldtcet

funt a quo fitit motus Turic. ;. a, q. f. motus Flor. cum Alm. et doctis <juae cr. Turic. Flor. FortafTe dijfimu-

lant ; doctisque creditur. finita et vet. Camp.

5. quod plus Turic. Flor. Camp. c. Alm. fed iU

lat forent mulari quae cum erat Turic. Fior. mira firibli- go, in qua nil tamen latere arbitror. obftanti er, Flor.

ohftantiam er, Camp. Gotli.

et doctls vid. not. crit. hiliorem hocpopulo orationem

5. Veterihus-—dijfimulare^ fore cenfebat fuam, fi omnino

Cf. 4» 1» 9. didiciffe nunquani putaretur,

M. Antonius praecipit. atque ita fe graviorem fore, ft

„Cvedo de ipfius M. Antonii — ne noffe quidem Graecos vi-

y^^ere loqui. Sed et apud deretur. ,5Ciceronem 2 de Orat. libro

„hoc ait M. Antonins." Valla. accefferat. Jejunum non

De libro Antonii vid. 3, 1, iramerito Spaldingio vifum

ig. Dlfpmulatorem arl is vo- olim lidc verbum, quare ac

eat enndem Qu. 2, 17. 6. cf. cendprat conjectabat, ut lu-

6. Locus Ciccronis , Vallae men fit quartus cafus. Si ite-

•bverfatus, eft in principio rum haec tractafTet, accenfum

illius libri : Antonias proha- erat foruffe tentayilTe^

INST. ORATOR. LIB. XII, 9. 589

fententiarum, figurarum elegantia, aut uon funt, aut apparent. Sed propter hoc ipfum oftendenda non funt, quod apparent: ac G. imuni fit ex duobus eligendum, caufa po- tius laudetur, quam patronus. Finem ta-

6. eligentia Flor. Sed propter. Sic Turic.

Flor. Camp. c. Alm. vel inferunt reliqui. often-

denda, Sic Turic. Flor. Camp. oftentanda reliqui; cujus fcripturae auctor non fenlit longe venufiius, ob refpondens apparent, proprium hic vocabulum ufurpatum efTe quam translatum. ac fi unum fit ex duohus. Sic Tu-

ric. Flor. c. Alm. nifi quod duo priores mendofe duahus, €X Alm. autem fit non affertur. Hoc tamen eft in Camp. ^uoque, ceterum confpirante cum reliquis, qui dant aut fi anum e duohus. Jenfoniana tamen pro e duohus habet eft duohus ; quod fphalma, quale mihi quidem videtur, Obrech- tus arripiens eft e duohus edidit. Vulgatam repetierunt VV. DD. imo gallice interpretati funt grammatico nexu contenti, logicum non curantcs. Atqui cum dicitur : „aut „fi unum e duobus eligendum", non aliter eft ac fi in an- tecedentibus forent haec : ,jneutrum quidem oitentandum ,,eft, neque caufa, neque oratoris elegantia ;" cui nunc fub- jungeretur : ,, fi tamen non potes quin ofientes aiiquid, jjCaufa potius fac ut laudetur." Quafi ne hoc quidem ef- ficere debeat feverior paulo orator. Sed vel eo folo da- mnanda erat vulgata, quod in praecedentibus quidem often» tatio in folis verborum lenociniis ponitur; formula vero aut fi caufae oftentatio, tanquam iliis comprehenfa , nunc feparatur. Adoptanda igitur erat vetufta fcriptura ac , qua vocula utrumque orationis membrum ad modeftiam ora- tori commendandam aequaliter fpectare demonftratur : vid. not. exeg. laudatur potius Goth. Jenf. (tac. Gefn.}

6. oftendenda. vid. not. „aut, fi illis indulgeas, ne-

crit. „gligenda fit caufa : tunc huic

fi unum fit ex duohus eligen- ,,potius quam fibi laudem pa-

dum, Unum i. unum modo. ,,rabit orator verae laudis ftu-

,,Si caufa tota ex iis tantum, „diofus." ,,quos fupra (§. 3.) tetigimus,

„locis pendeat, quae veneres Finem. „Eventum." Spald.

„dicendi parum admittant, Cf. ad 2. 15, 6, g, 3, 11.

590 M. FAB. QUINTILIANI

men liunc praeflabit orator, ut videatur opti- mam caufam optime egiiTe. Illud certum erit, neminem pejus agere, quam qui dis- plicente caufa placet: necelTe eft enim, ex-

7 tra caufam fit, quod placet. Nec illo fafti- dio laborabit orator non agendi caufas mi- nores, tanquam infra eum fint, aut detra- ctura fit opinioni minus liberalis materia. Nam et fufcipiendi ratio juftiflima eft offi- cium, et optandum etiam, ut amici quam minimas lites liabeant: et abunde dixit be-

8 ne, quisquis rei fatisfecit. At quidam etiam Xi forte fufceperunt negotia paulo ad dicen- dum tenuiora, extrinfecus adductis ea rebus

agere om* Turic. c. Alm. dispicent caufa p. Turic.

displicentiarti pl. Camp. (natum ex compendio "ca)' ex caw fam fi quod Turic. fi Flor. etiam.

7. nec ullo Turic. Jenf. et edd. poft. ante Bad. Re- cepta fcriptura digitum intendit in certos oratores ; altera fortior videtur, neqne parcit iisdeni. Anceps deliberatio : in qua fatius duxi auctoritatem fequi plurimorum , iliud tamen etiani xeputans, quod , fi ullo legatur, neceirarium fit jungere ,,faItidio non ageudi", quod infolitum Tideba- tu.r ; niinc non a^endi tanquam per appofitionem adjectum eft ad haec illo faftidio. laboravit Turic. Flor. ora'

tor om. iid. cum Alm. quam pro tanquam Gotli. (err.

Gefn. ) quamtam Jenf. /««£ Turic. Flor. fufpiciendi Tii-

ric. hene qui rei Guclf. c. Vall. Goth. Vofl". 2. Stoer.

et t ^.d. poft. ante Gibf. fatisfacit Turic. Camp.

g. etiam qui forte Obr. fiue caufa. fufceperint Goth. et edd. ante Stoer. paulum Guelf. Vali. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) et edd. poft. ante Ald. acc. Bad. Giyph. adduclis a

7. iUo faftidio — non agendi. vid. not. crif.

INST. ORATOR. LIB. XH, 9. 591

i.o8acircumliniunt, ac, fi defecerint alia, convi- ciis implent vacua caufarum; fi contingit, veris; fi minus, fictis: modo Iit mateiia in- genii, mereaturque clamorem dum dicitur. Quod ego adeo longe puto ab oratore perfe- cto, ut eum ne vera quidem objecturum, nifi id caufa exigit, credam. Ea elt enim 9 prorfus canina^ ut ait Appius, eloquenbia^

rebus Turic. Flor. circumlinunb Bern. Sed alteram for- mam praetulit etiam i, ii, 6. dijficerunt Turic. Flor,

(fed liic uno F). defecerunt Guelf. c. Bern. caufarum

conic veris (cum lineola fupra 1 mcdiae vocis ) Turic. c. conicit V. Flor. c. Ji comat v. Alm. c. f. contingat v. Camp. fin minus Goth. (tac. Gefn.). ingenua Guelf. Jenf. et edd. poA. ante Ald. mereaturque quedam ore modum dicitur Flor. chjectcrum id. exigitur Turic, Flor. credam eani. eft

Plor. Camp.

3. mereatur. rid. /}, 2, 39. 77. Eundem fenfum in for- ina activa v. infra 12, 11, 3.

g. caninat ut ait ^p-piui, eloquentia. Fons, nobis certe, hujus dicti eft fragnientnm Salluftii ap. Nonium voceiia- bula (lih. i.p, 6o.Ed. Merc.) „Tnde ct SalluAius, Canina, f,ut ait Appius, facundia exer- t,cebatur:" unde in comphi- rium auctorum fcripia niana- vit, quorum loca quaereapud intpp. ad Sallufiii fragm. Ha- verc. II. p. iig. et 129. La- ctantius autcm (6, ig.) in Ci- ceronemillud contorfit: quod ideo moneo, ne quis ab ipfo Saliuftio, aut etiam Appio qttodam, in Ciceronem dire-

ctum credat, deceptus ea fragmenti Salluftiani conce- ptione, quam videre eft apud Haverc. p. 129. Quis fuerit autem iile Appius, fruftra lo- cis indicatis quaeras. Sed facile eft conjectu, fuiffe anti- quum illum App. Claudium Caecum, cujus carmen mcrala vel fententiae lectae funt oliiTi, alleganturque Ciceroiii Tufc. 4» 2. Pfeudo - SaUuftio init. primae Or. de Rep. Ord. Fe- fto in Stuprum. Prifciano Vlfl. p. 792. Quae loca non fiiie voluptate a veneiandae illius antiquitatis ftudiofis conferen- tur ; quanquam m.itcria for- taffe fupereft quaeftionibus de antiquitate fermonis et deme- tro fragmentorum illorum.

592 M. FAB. QUINTIUANI

cognituram . male dicendi fubire : quod fa-

9. cognituram. SIc omn£S omnino mfT. (niCi quodFlor. eonnituram, Voff. 5. (Mgnitura) et edd. antiquiores ante Ald. qui piimus, ex mera haud dubie conjectura, invexit cenfu- ranit quod omnes deinde retinuerunt praeter unum Obr. qui, quod rationem non expofuit, imitatorem habuit neminem. SuTpecta tamen recepta fuit Rollino etiam. madicendilu.-

cognituram male dicendi fubire. Cogniturae vocabu- lum hucusque lectum eft in «nico tanium loco Suetonii Vitell. 2. ubi de aliquo /e- ctionibus et cognituris uherius compendium nacto narratur , eertumque eft fignificari eo munus vel officium cognito- ris i quod fatis probabiliter lefertur ibi ad cognitorem publicura, qui res gereret aerarii five fifci ejusque cau- fa cum maximo fuo compen- dio delatorem ageret. Gene- raliori autem notione cogni- tor eft, quicunque alienam li- tem Juam fac.it et loco veri li- tigaioris in foro agit, quem fenfum fupra tetigit Spaldin- gius ad 5» 6, 70. et uberius explicatum vide in Lexicis : ubiillud etiam invenies, odio- fum factum fuiffe cognitoris nomen , cum faepiffime five adulandi Gve alicujus com- modi caufa malae etiam et in- juftae Jites eo modo fufcipe- rentur: quo pertinet illud /i cognitor ap. Horat. 2. Sat. 5» 38- (vid. Bentl.) et illi „mu- ..liercularum taeterrimarum

„cognitorcs" apud Cic. Verr. 3> 34- §• 78' Hinc cum in- vidia adhibebatur v-ocabulum ; ut ap. Liv. 39, 5. „Ne fuas j.quidem fimultates pro ma- ,,giftratu exerccre boni exem- „pli effe : alienarum vero fi- ,,multatium tribunum plebis „cognitorem fieri turpe— -ef- ,,fe." Integrum hunc locum pofui ob aliquam cum noftro fimilitudinem. Nam patro- nus etiam, qui pro caufa tan- tum ciientis verba facere de- bet, quando ipfius affectus fi- multatesque fuas quafi facit, et, quod litigatori condones, convicia etiam in adverfarios jacit, non fine vi ct invidia ita traducitur, ut qui cogni- turam male dicendi fuheat, hoc eft, cognitor ejus fiat in ma- ledicendo. Cognituram enim fuhire eodem modo dictumut negotium fubire , defenfionem fubire et fimilia. Sed haec omnia per viros doctos igno- ta manerent, quorum focor- dia conftans omnium libro- rum fcriptuia, a jejuno Aldi commento loco turbata, iii varietate lectioiris latebat.

INST. ORATOR. LIB. XII, 9. 593

cieiitibus etiam male audiendi praefumenda patientia elt. TSlam et in ipfos fit impetus frequenter, qui egerunt, et certe petulantiam patroni litigator luit. Sed liaec minora funt ipfo illo vitio animi: quod maledicus a ma- lefico non diftat, nifi occafione. Turpis vo- »0 luptas et inliumana et nuUi audientium bono grata a litigatoribus quidem frequen- ter exigitur, qui ultionem malunt, quam defenfionem. Sed neque alia multa ad ar- bitrium eorum facienda funt: boc quidem quis liominum liberi modo fanguinis fufti-

lic. malis dicendi Camp. et male aud. Jenf. (^tac. Gefn.)

et edd. poft. ante Bad. ■petulantiam patroni. Sic

Turic. Flor. Guelf. Camp. Inveifo ordine reliqui. Hlo

ipfo Goth. ( tac. Gefn. ) Camp, quod, Sic Turic.

Flor. Camp. quo reliqui : quod fcabram facit orationem et in fe ipfum quodammodo redeuntem fenfum. Sed hoc fa« cilius fentitur quara verbis exponitur. Quare fatis habeo no- Itram fcripturam et codicum auctoritate firmare, et ufu Quin- tiliani. Nam infra etiam cap. lo, 17. quod ponitur ita, ut rationem reddat fententiae propofitae, rautarique poITit cum particulis nam, quippe ; neque dubium, quin multa e fupe- lioribus etiam exempla afferre poffem, fi minus hofpes ad liunc fcriptorera accefTiffem. maledictus a malefitio

(Flor. malevitio) non dictat Turic. Flor. maledictus eit etiam in Guelf. Jenf. (tac. Gefn.) et edd. poft. ante Ald. Sed hae funt aberrationes : ne quis forte tentet maledictum a malefi' sio; quod verum fenfum non haberet.

10. hona gratia Turic. Flor. hona grata Giielf. c, Voff. 3. fi neque Turic. eo facienda Turic. Flor. c.

Alm. eoruni arhitrium Goth. (tac. Gefn.) libc*

rinus fanguinis Guelf.

■praefumenda. „fumpta pa- quod maledicus. vid. aot.

,,tientia praeparare fe debet ad crit. i,maie audiendum." lO. Sed neque alia——: hoc

Tom. IK Pp

594

M. FAB. QUINTILIANI

neat, petulans efle ad alterius arbitrium? " Atqui etiam in advocatos partis adverfae libenter nonnuUi invehuntur: quod, nili li forte meruerunt, et inliumanura eft refpe- ctu communium oiFiciorum, et cum ipfi, qui dicit, inutile (nam idem juris refpon- furis datur), tum caufae contrarium, quia

11. nifi forte Guelf. Gotli. Camp. et edd. ante Gibf. exc. Ald. Gryph. Vid. not. exeg. meruerlnt Carap. et edd. ante Gryph. refpectum Flor. criminum offic. Guelf. eb tum ipfi Jenf. ( tac. Ge&i. ) et edd. poft. ante Bad. utils

Goth. (tac. Gefn.) ^ui plane Guelf. c. Voff. i. Bern. Tura

quidem — . Pronunciatione juvanda eft relatio, quae eft inter hacc duo membra, in Iiunc fenfiim : ,,Sed ficut alia „etiam multa ad eorum arbi- „trium non facienda funt, ita ,,hoc certe (quidem) minime : „nam quis — Tuftineat?"

petulans effe. Non eftquod lariorem hanc in foluta ora- tione conftructionem pronun- ciet Burmannus, quam fupra quoque 3, 6, 64. habuimus, quaeque in verbo fuftinere, quoties eodem fere quo au- dere iexd\x ufurpatur, plane neceffaria eft.

n. nifi fi forte. Cf. Spald. in not. crit. ad 3, 10, 2. Non ubique tamen duplicata haec forma locum habet: cerie fa- cile fentitur differentia inter id quod hic eft nifi fi forte et ironicum illud nififorte i, 10, 6. 25. 2, 3, 6. 3, 5, 3. •Sed 4, 1, 70. eUam, ubi nifi

fi eft in ironia , fi delendum erat. Nam cum libri omnes careant ibi voce nifi, male in- tegia hac particula fartus fuic defectus; cum fola fyllaba ni vere videatur abforpta aprae- cedente im. Contra 4> 3, 5» legitimum eft nifi fi, neque ullaibi varietas. Alium ufum, quo particulae nifi forte ad vitandam i] oniae fpeciem fe- parantur, apud Ciceronem no- tavit Goerenzius ad Fin. 1 ,

17. 56.

<juia plane— inimici. In- folitus vocis plane poQtus. Nam cum expectares ita di- ctuni „ quia adverfarii fiunt ,,plane inimici, " nunc plane ad totam orationem fpectat, pro eo quodplenius ita efferri poffis ,jquiaid plaue efficitur, ,,ut adverfarii fiant et inimi- „ci." Recte autem diftincdo ab Obrechto prim.um invecta eft, ne jungas : j,(ilii) liiuit

INST. ORATOR. LIB. XH, 9. 595

plane adverfarii, fiunt et inimici, et quan- tulumcunque eis virium eft, contumelia au- getur. Super omnia perit illa, quae pluri- 12 mum oratori et auctoritatis et fidei affert, io83modeftia, li a viro bono in rabulam latra- toremque convertitur, compofitus noii ad animum judicis, fed ad llomachum litiga- toris. Frequenter etiam fpecies libertatis de- »5 ducere ad temeritatem folet, non caufis mo- do, fed ipfis quoque, qui dixerunt, pericu- lofam. Nec immerito Pericles folebat optare, ne quod fibi verbum in mentem veniret, quo populus offenderetur. Sed quod ille de po- pulo, id ego de omnibus fentio, qui tau-

et ante adverfarii inferunt Grypli. 1544- et edd. poft. ante Obr. male. Mox et ante {juantul, om. Guelf. eis.

Sic Turic. Flor. Camp. iis Guelf. Gotli. Jenf. Ctac, Gefn.) et edd. ante BaG.1. qui his, cum reliquis. vitium fphalnia

Tarv. quod repetierunt polteriorea ante Bad. cum ipfo Ald. jurium Camp,

12. oratori auctorit. Guelf. infrahula Turic. infrahu- lam Flor. in tahulam Jenf. Tarv. quod fphalma cum ver- bofe, ut folet, et memorat et corrigit liomo fatuus fane et gloriofus Merula, mendax iterum audit Burmanno. latro-

■ nem qui Turic. latronemfjue Flor.

13. liheratis Flor. ijyfis cjuoque dixerint o-periculofam Turic. Flor. -periculofum Camp. in inente id. e^^o omnihus Turic. Flor. e, et o. Camp. Tum qui om. Flor.

,,plane adverfarii et inimi- f";,a« /u^jSsv lnTSfffTy a/tcvrcf «'J-

15. Pericles. Plut. in vita ava^n/efTTov. Quannuam in p. 284- ' ■*' ^pos "^e P"^f<« Pa- liis niliii proprie de offenfio- Sj^wv yiiyi^fo Tei; ^sols >c>jo« jie ; ut videatur aut Plutar-

Pp2

596 M. FAB. QUINTILIANI

tundem poflunt nocere. Nam quae fortia, dum dicuntur, videbantur, ftulta, cum lae-

i4 ferunt, vocantur. Nunc quia varium fere propolitum agentium fuit, et quorundam cura tarditatis, quorundam facilitas temeri- tatis crimine laboravit: quem credam fore in lioc oratoris modum, tradere non alie-

^5 num videtur. Aiferet ad dicendum curae femper quantum plurimum poterit. Neque enim hoc folum negligentis, fed mali, et in fufcepta caufa perfidi ac proditoris elt, pe- jus agere, quam poirit. Ideoque ne fufci- piendae quidem funt caufae plures, quam

16 quibus fuffecturum fe fciat. Dicet fcripta

14. nunc qui varium Jenf. hunc qui v. Tarv. vsrs Flor. facilitatis Guelf. modo tradere Goth.

15. afferret Guelf. affert Jenf. et edd. ante Ald. dicendum jure f. Flor. hoc folum. Sic Turic. Flor. Camp. c. Alm. hoc om. reliquir fed mali. Sic Turic. Guelf. Gotli. Camp. c. Alm. Ald. et mali Jenf. c. edd. poft. ante Ald. acc. Bad. fed et mali reliqui. caufa om. Tuxic. Flor. c. Alm. fe fuffecturum Camp.

clius latius aut nofier angu- j.plerumque vir, dum arma-

Itius extulilTe Periclis fenten- j.tur, expalluit, et Iigno pu-

tiam. ,,gnae dato ferociflimo militi

14. varium — fuit, et.—-la- „paululum genua tremue-

horavit. Memorabile liujus „runt." Quanquam ibi lon-

perfecti ioqtcTOv apud profae ge plus caufae eft in medias

fcriptorem (nam de poetis vid. res lectores rapiendi.

Bentl, ad Hor. 3. Od. 23, 19.) propofitum , vid. 9, 4.

exemplum , cui C. Schneider 19. 11, 1, 32. 42.

adjungendum mihi miniftra- 16. Dicet fcripta. ,,Scripto

vit illud ap. Senecam de Ira „praeparabit, quae dicturus

Sj 3. (Jtaque et fortilTiiuus *,elt."

INST. ORATOR. LIB. XII, 9. 597

quam res patietur plurima, et, ut Demo- Itlienes ait, fi continget, et fculpta. Sed hoc aut primae actiones, aut quae in publicis ju-

16. qaam res. Sic Tujic. Flor. Guelf. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) et edd. omnes ante Burm. qui primus in contextu po- fuit quuni , ne verbulo quidem de mutatione monens, nifi ^uod Obreclitum quam dare annotavit, quafi vero non ceteri omnes. Hinc, et ex confenfu meorum, tantum non certum eft reliquos etiam mlT. quam exhibere : quod reftitui : nam Gefn. et Bip. Burmannum fecuti funt; Capper. non item. patiatur Goth. Jenf. et edd. pofi. ante Ald. et ante fculjtta om. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) c. Voll. i. 2. 3. etiam fcul-

pta Camp. contingeret, fculpta dedit Obr. quod aptius fane videtur in re quae fieri non facile poteft. Nos tamen in ver- bis ex alio fcriptore fumptis , necdum inventis, a codicum fcriptura recedere nefas duximus. fculptas et ut hoc

nt prima actionis Turic. Flor. fed-haec Camp. Mox quaet om. Turic. Flor. Camp, c. Alm. puhlicis judiciis.

quam res patietur plurima. Alibi etiam obvia eft traje- ctio particulae quam in verbo poffe (^quam poffum plurima), cujus vicem plane gerit for- mula res patitur.

ut Demofthenes ait. „Non- jjdura inveni, ubi. Sed multa jjPlutarchus in vita p. i557 ,,fq. quam fugerit ex tempore jjdicere, quamque ea in re Pe- ,,riclem imitatus fit." Gefner. Dixerit hoc Demofthenes re- fpondens adverfario, qui illud ei objeciffet : ficut factum vi- demus in Midiana, ubi fe

y.«/« Al-y^iv concedit, et alio acute dicto telum illud advet- farii retorquet. Itaque in £en- fu verborum feulpta diceret qui merus eft jocus, non mul-

tum laborandum; quanquam major utique cura in expO" liendis, quae dicturus eft ora- tor, exprimitur hoc nimii fenfus verbo ; cui aptandum fortafTe contingeret (vid. not. crit.). Gedoynum autem qui vertit „ et meme qu'il n^ait t,perfectionne, f il y a moyen" in errorem inductum credo a Philandri nota, obfervantis Quintilianum hic, contraDio- medis regulam , dixiffe fcul* pta pro fcalpta. Quippe Dio- medes (v. Gefn. Tiief.) fcal- pere omni fenfu femper di- cendum contendit. Gedoy- nus autem videturnefcio quid de fcalpro eradendis litteri» intellexiffe.

in puhlieis jtidiciis, Ount

598 JVr. FAB. QUINTILIANI

diciis poft inlerjectos dies dantur, permife- rint: at cum protinus refpondendum eft, omnia parari non poflunt; adeo ut paulo minus promtis etiam noceat fcripfiffe, fi alia ex diverfo, quam opinati fuerint, occurre- «7 rint. Inviti enim recedunt a praeparatis, et tota actione refpiciunt, requiruntque , numio^

Sic Camp. Guelf. Goth. Jenf. ( tac. Gefn.) et edd. ante Leid. qui primus, nefcio au cafu, jufl. puhl. eumque fecuti funt pofteriores omncs. Sed Turic. Flor. fupplices judicis, c. Alm, nifi quod ex hoc judiciis, Tum -poft om. Guelf. aut tum

Guelf. aut cum VofT. i. 3. Mox marg. Bafil. habet ideo

«t narret pro noceat. An fuit ideo paulo m, p. e. nocet? Sed Vulgata praeftat. fi om. Turic. Flor. fuerint, oc-

currerint. Sic Turic. Flor. Guelf. Goth. c. Voff. i. 2. 3. (nifi quod 1. habet occurrint) Jenf. et edd. poft. ante Bad. fue- rint, occurrerunt Camp. fuerunt, occurrerint Bad. Bafil. Gryph. RoII. Capper. et alii ap. Burm. fuerant, occurrerint Stoer. » Chouet. Gibf. Obr. Burm. Gefn. Bip. fuerant, occurrent folus Leid. Vides e fcriptis iis, qui diligentius memorari folent, folum Alni. hic fileri; quo tanien neutiquam adducor, ut hunc dare Burmanni fcripturam credam. Plusquaraperfecto certe poft illa poffunt, noceat, locus nullus eCfe poteft. Re- pofuiitaque conftantem codicum fcripturam candemque giam- xnaticae rationi quam maxime confentaneam , parum curans delicias eorum , qui repetitam terminationem rint videntur non tuIiflTe.

17. nota actione Guelf. Goth. c. VoIT. 1. 2. 3. Io«n.

.ea , quae ad accuratius haec actione multa ab adverfario

intelligenda faciant, ab aliis prolata elTent, quae diligen-

in mediura proferantur, haec tiorem refutationem require-

interim fufficiant. In priva- rent; ob rei giavitatem ju*

tis judiciis femel prima actio- diciique dignitatem, nova poft

ne ad docendos judices jufta aliquot dies actio dabatur, in

oratione agebatur : cetera al- qua ab utraque parte praejia-

tercationc fere abfolvebantur, ratis iterum orationibus agi

In publicis judiciiamajor foU poterat. ieiuiutas. Quaie li prima

INST. ORATOR. LIB. XII, 9. 599

aliquid ex illis intervelli, atque ex tempore dicendis inferi poflit: quod [i fiat, non co- liaeret, nec commiiruris modo, ut in opere male juncto, hiantibus, fed ipfa coloris in- aequalitate detegitur. Ita nec liber eft im- ig petus, nec cura contexta; et utrumque al- teri obflat: illa enim, quae fcripta funt, re- tinent animum, non fequuntur. Itaque in his actionibus oniniy ut agricolae dicunt, pede

Jenf. et edd. ante Ald. aliquod Turic. inter belli at'

tjue Tnric. intervalli a. Guelf. c. Voff. i. 3- inlervallis a. Goth. Camp. Jenf. et edd. ante Burm. qui e VoIT. 2. no- Itrum Tecepit, quod elt etiam in Flor. et agnofcitur in Turic. corruptela. Vulgatura olim intervallis Obreclitua commate non poft fed ante hoc vocabulum pofito fenfui commodum reddere tentabat : frufira. dicendi Tu-

ric. Flor. dicentis Guelf. inferet VoIT. i. 2. jjojjunt

Turic. Fior. quod om. Guelf. c. VofT. i. vincto Camp, jg. liher inip. omiiTo eft Carop. oytat Guelf. iis actionibus Turic. Gotli. (tac. Gefn.} agricolae dehent

Gotli. (tac. Gefn.)

17. intervelli. Intervellew morlter ea proferamus ; quae

«Ji Tocabulum inLexicis fatis ex tempore dicuntur, Jibere

explicatum actum dellgnattol- vagantem animum quiti. fe-

lendi ex integio aliquo ea ^«Mntar. Contrarii motus : qui

quae nimia videntur; et ita fe invicem tollunt. Manife-

fere ufurpatum eft fupra 10, ftum liiuic Quintiliani fen- .

7, 5. Alias igitur avulfae il- fum tam parum alTecutu» eft

lae partes abjiciuntur : hic Obrechtus , ut nefando aufo '

vero iyitervelli per eontemp- plane interverteret eum fcri-

tum aliquem dicitur de iis bendo ex conjoctura: s.Ifia

quae ad ufum laptim excer- ,,enim, quae fcripta funt, le»

puntur. 5,tinentanimmn ; quaeextem-

iQ. illa enint-—— non fe^ ,,pore dicenda funt, non fe»*

i^uuntur. Quae praeparata funt, ,,quuntur.'* retinent animum , dum in id omni — pede ftandum eft,

ipfum intenti fomas « xxt lue- Graecitm eAt» iraVi idem pro-

6oo M. I AB. QUINTILIANI

t9 ftandum eft. Nam cum in propofitione ac refutatione caufa confiftat, quae noftrae par- tis funt, fcripta effe polfunt: quae etiam re- fponfurum adverfarium certum eft, (eft enim

r aliquando certum) pari cura refelluntur. Ad alia unum paratum afferre poflaraus, ut cau- fam bene noverimus; alterum ibi fumere, ut dicentem adverfarium diligenter audiamus.

20 Licet tamen praecogitare plura, et animum ad omnes cafus componere: idque eft tu-

19. -praepofitione Camp. et refut. Gotli. (tac. Gefn. ) ^uae iire parte funt Flor. q. non re -parte f. Turic, q. non reperta f. Carnp. ct fe poffunt qua etiam Taric. Mox alterum efi om. Turic. eft enini om. Flor. refel- lantur Camp. unum parum (non partum, err. Gefn.) Jenf. c. edd. poft. ante Ald. Mox et pro ut Guelf. ubi fw mcre Goth. (tac. Gefn.) fummovere dicentem Guelf. Sed in marg. Bafil., figno pofito ante fumere» eft fummopere.

diccnte Camp.

20. praecogitare multa Camp. omnis Flor. o. caufas Guelf. Camp. c. edd. ante Grypli. exc. Ald. exponere

verbium elTe, nemo dubita- ci vel alteri pedis lateri raa-

verit; quanquam non fatis ad xime innituntur nonnnlli. Sed

noftrum locum appofite okyf neque hoc fatis explanatum eft,

Ivvifjiti illud exponat Suidas, Cur agricolae potiHimum hoc

et plane inepte Apoftoles de V£rbo utantur. Credo autera

celeritate agendi intelligat. hoc fieri , cum demonftratur

Vocem autem omni cum Tur- parum proficere rufticum, qui

nebo (in Adverfariis etiam 7, uni alterive parti, ut frumen-

i9.)denumero accipere, quan- to , hortis, pomis, apibus»

quam hoc jocularimodo fieri pecori, foli operam det: nuU

polTit („man mufs auf allen lam negligendam elTe ; noii

,,iiifsen ftehn"), comparatio ideo tantum ut, cum per

tamcn graeci proverbii vetat. tempora jaceat una, fuftente-^

Quare ductum credo a vitio ris tamen ceteris; fed quo-

ftandi, quo vel digitis vel c«l- niam nulla eft quae non ex

INST. ORATOR. LIB. XH, 9. 601

tius Itilo, quo facilius et omittitur cogita- tio, et transfertur. Sed five in refpondendo fuerit fubito dicendum, five quae alia exe- gerit ratio, nunquam oppreflfum fe ac depre- henfum credet orator, cui difciplina et ftu- dium et exercitatio dederit vires etiam faci- litatis: quemque armatum femper, ac velut ai in procinctu ftantem, non magis unquam in caulis oratio , quam in rebus quotidianis ao domefticis fermo deficiet; nec fe unquam propter lioc oneri fubtrahet; modo fit cau- fae difcendae tempus : nam cetera femper fciet.

Jenf. et edd. polt. ante Ald. et five Flor. et fine Tu-

ric. Jed five refpondendis Jenf. ( de omi/To in tac. Gefn.) Tarv. fuerint Guelf. alia exegerit. Sic Turic,

Flor. Camp. ita inferunt reliqiii. non tjuae prejfum

Turic. Flor. non prejfum Goth. (de non tac. Gefn.) Carnp. (niti quod per ae) c. VoIT. 2. nunquam prejjum Alm. Vall. Jenf. et edd. poft. ante Ald. non opprejfum VoEf. X. 3. Bern. Pronomen fe omittere dicitur Alm. IVIox ac deprejfum Turic. Goth. (tac. Gefn. ) Camp. c. Voff. 1. 2. Vall. Locat. Ven. ac deprenfum Jenf. Tarv. Sed Guelf. haec omnia nunquam — orator ora. cum pro cui Jenf.

(tac. Gefn.) et ante exerc. om. Turic. Guelf.

2i. magis quamquam Turic. Flor. propter om.

Guelf. praeter hoc Goth. (tac. Ge&i.) dicendae fphal-

ma Gryph. 1544« quod transiit in polteriores ante Obr, quodqne repetiit Bip.

ceteris utilitatera capiat, nulta nus idoneam agnofcas et de-

quae ceteris non impertiat ali- leas, aut in commodiorem lo-

quid, quod (ine illis tanquam cum transferas. inutile abjiciendum eft.

20. facilius— et transfer- Jive <fuae alia, Forma quae

tur. Facile enim, dum fcri- alteri qua hic praelata ob eu-

|ita rel^gis, cogitationem ini- phoniam.

604 M. FAB. QUINTILIANI

X. Supereft, ut djcam de genere ora-io^ tionis. Hic erat propofitus a nobis in divi- fione prima locus tertius : nam ita promi- feram, me de arte, de artifice^ de opere di- cturum. Cum fit autem rlietorices atque ora- toris opus oratio, pluresque ejus formae, fic- ut oftendam; in omnibus his et ajs eft et artifex: plurimum tamen invicem difFerunt; nec folum fpecie, ut fignum figno, et tabula tabulae, et actio actioni; fed genere ipfo, ut Graecis Tufcanicae ftatuae, ut Afianus elo-

1. In Turic. et Flor. nulla infcr. De genere dicendi Guelf. Gotli. et reliciui. praejrofitus Guelf. rhe-

torices utique oratoris Tinic. Flor. rhetoris a. o, Guelf, Gotli. (tac. Gefn.) c. Vall. Voff. 2. 3. (nifi quod hic rhe- tores) Bafil. Stoer. Cliouet. Leid. r. a. cratores Camp, cmn. iis et Turic. Jenf. ( tac. Gefn. ) oninihus et Guelf. Goth. et tahula tabulae, et actio actioni. Sic Tu-

ric. Flor. (nifi quod hic actiones fequente et) Guelf. Obr- (ex Arg. haud dubie) Burni. Capper. e. t, t, e. actioni actio Jenf. et edd. poft. ante Bafil. acc. Gefn. Bip. e. t, t. e. actione actio Alm. Bafil. et tahula tahula et actione actio Goth. (tac. Gefn.) Gryph. item Camp. nifi quod hic iitrumque et omittit. e. t. tabnla et actio actione Stoer. Chouet. Leid. Gibf. VoITianos filet Burm. ut videantur nofiram dare. ut Graecis. Sic Flor. Guelf. Camp.

Goth. (tac. Gefn.) Obr. in Graecis Turic. ut a Gr. re- liqui. ut JJianus. Sic Turic. Flor. Guelf. (nifi

quod hic lepide afinianus^. et A. reliqui praeter Camp. qui conjunctionem omittit, iit modo.

1 . prapojituf, fupra 2, 1 4, 5« primordia illa artis refercnda,

Tufcanicae ftatuae. Fiecepta quaea Graecis inltaliam trans-

hodie efi: irter eruditos fen- lata, per colonias ejus genti»

tentia, Tufcanica qua« ab an- aliosque populos, Tufcos et-

tiquis dicunlur opera, et ipfi iam, invaluerint. Hujus au-

rdvora Graeca fuiffe, fed ad tem generis in ftatuaria non

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 603

quens Attico. Suos autem liaec operum ge- « nera, quae dico, ut auctores, fic etiam ama- tores habent: atque ideo nondum eft per- fectus orator, ac nefcio an ars uUa, non fo-

perinde atque in arcliitecto- nice- videtur potuifTe perma- nere ufus, cum in Italia quo- ^e elaboratior illa et proprie lic dicta Graeca ars vigeret : neque infra in enumeratione fculptorum Quintilianus ejus generis auctores ponit, quam- Tis ipfa opera ut rudia verbo tangat. Nifi itaque meliora roe artium liiftoriae periti edo- ceant, minus commodo hoc ufum exemplo noftrum cen- febo ; eum ratio ipfa et re- fpondentia illa Afianae et At- ticae eloquentiae genera, liic etiam duo diverfa quidem fed limul vigentia poftulent, quo- rumque non aniatores modo, antiquilTima quaeque deofcu- lantes, fed auctores etiam illis ipfis temporibus extiterint.

2. nefcio an ars ulla. „Dif- jjficilior liic ratio formulae f,nefcio an , cum non proti- ,,nus infequatur nlla" [ut fci- licet ope litterae n in vocula an fiat nulla'], „fed antever- ^t&txxtars. Non tamen auda- ,,cia videtur, vel hic repone- ,,re nuUa." Spald. Vid. eun- dem ad 6, 3^ 6. et not. crit. ad 7, 2, 4i. g, 4, 1. 10, 1, 65- In omnibus his lacis enim negationem e conjectura (nifi quod 7, 2, 41, unumCaiupa-

num auctorem liabuit) fatis facili fane poft ipfura an emen- datione, aut repofuit aut re- ponendam fuaQt. Sane 2, 1, 10. 3, I, 2. 6, 5, 8- 8» 4, 8* 1 2. 11, 17. formu- lani nefcio an fecundum le- gcm criticorum ufurpatam a Quiiitiliano invenio: fed, quod probe obfervanduni, in omni- bus hic locis (plura autem mihi quidem, qui ea quae edi- torem decet diligentia hunc fcriptorem non perlegi, non innotuei^int) is tantum vo- cum illarum ufus proftat, quo junguntur verbis augentibus, laudantibus , afleverantibus („nefcio an ■plurimum, viini- t,mae, eff icacius etc.")\ nega- tioni junctas easdem apudno- ftrum non reperio. Neque tamen hoc eo dicoi quod de aliorum auCtorum ufu fatis certo {haud fcio ah nemo eC fim. vid. Duker, ad Flor. 3, 12. Drakenb. adLiv. 37, 54.) dubitem : fed Quintiliani huic operi immittere meoarbitrio» quod libri ubique omnes (Q unflm ex tot, eC uno loco, excipis) nou agnofcunt, cu- jusque aliud exemplum apud eundem non elt; hoc, inquaras iion fuftineo , nollemque fa- ctum a Spaldingiov Quid enixu £i £uetuavu in boc etiain

6o4

M. FAB. QUINTILIANI

lum quia aliud iii alio magis eminet, fed quod non una omnibus forma placuit, par- tim conditione vel temporum vel locorum, partim judicio cftjusque atque propofito» 5 Primi, quorum quidem opera non vetufta- tis modo gratia vifenda funt, clari pictores fui ITe dicuntur Polygnotus atque ^glaophony quorum fimplex color tam fui ftudiofos ad- huc habet, ut illa prbpe rudia, ac velut

2. cjul aliud Turic. in alia Turic. Flor. Jenf. (tac. Gefn.) et edd. pofi. ante Ald. quod uno omn. Tu-

Tic. Flor. cuique Turic. Flor.

5. vetuftis Turic. Flor. vifcenda Turic. mifcenda

Vofr. 1. 3. (Dixeris fuilTe qui darent non vetuftis modo viifcenda.) funt. Sic Turic. Flor. Camp. Jenf.

(tac. Gefn.^ cuin edd. ante Leid. acc. Roilin. fint reliqui. tum fui Guelf. habeat Flor. c. Alm. illa pro rudia

ufus '? Quid fi Quintilianus eam normam fecutus eft, ut nefcio an -plurimum et fimilia fenfu affirniativo, nefcio an iillum, an enarrahile (cujiis- modi verba per fe non alTe- rerant, fed extenuant) nega- tivo ufurparet? Quin inter- eft aliquid intcr limplicem Hegationem , qualis eft nul- lus , quamvis per nefcio an diffidenter prolatam, et illam de ullo liaefitationem : at- que ego illam pro liac po- nendo fenfum minuere ve- lear.

Ceterum ars ulla, polt vo- cem orator, breviter dictum eft loco ejus, quod plenius eft artifex in arte uila.

3. clari -pictores. In his et in fiatuariis qui moxrecen- fentur faciemus ut Gefner. ec priores, fiudiofosque ablega- bimus ad Plinii libros 34« 35» et ad Francifci Junii Catalo- gum Artificum ; nifiubihaec etiam adminicula dubii ali- quid relinquunt, ut fiatim in primis duobus.

Polygnotum filium fuilT© Aglaophontis notum ex Simo- nidis epigr. ap. Pauf. 10, 27. ex Plat. lon. p-. 532. e. et ex Dione Chryf. 55. init. qui li* mul narrat eum patre in pi- ctura magiftro ufum. Quid igitur eft cur priori loco Po- lygnotum memorat Quinti- lianus hic, ubi tomporis ratio

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 605

io86futurae mox artis primordia maximis, qui polt eos extiterunt, auctoribus praeferant,

TuriG. I. -prorudia Flor. (iinde nimium tamen foret effln- gere praerudia ). prope prorudia Camp. futura Locat.

Ven. Bad. poft hos Guelf. pictoribus Camp. c. Goth. Voir. 2. Andr. Ald. praejerant. Sic Turic. Flor.

Guelf. Camp. Exc. Sant. c. Alm. Voff. 2. Bern. Goth. Ba-

aliqua habetur? Et ne hoc leveputes, en Plinium etiam, cjui lib. 35. c. g. Polygno- tum clarum fuilTe tradit ante 01. XC. , Aglaophontem illa ipfa. Erunt qui haec ita di- rimant, ut duos fuiffe Aglao- phontes pictores Itatuant, pa- trem et filium ; et hunc qui- dem effe dicant quem Dio Chrj'f. 1. 1. innuit his verbis : noA.uyvwro; Ss 0 <^u;-yf «$0; /.(xi o a5sA(pos afx.<^j) (fxxDijToci yi- yovafft) Tov xarpoj ^AyXao(p(uv- Toj. Sed alium jam hujus fi- lium , nobilem et ipfum pi- ctorem , Ariftoplwntem novi- nius cum aiiunde tum ex Pla- tonis Gorg. p. 443. b. E< Se «yg jJffTTS^ ^AqiCTo((>iuv 0 'A-yXao- (J)uivTOf, V) 0 oidiX(pog «'JroO, .7/4- irnqoi -^v Tij^vv)?, t/v« av aCrov c^S-ijJg £KaAoC/x£y ; ASjAov ct; ^My^dc(pov. Quid, tres igitur filios nobiles pictores habuit Aglaophon? Concedani ita effe potuifle : fed hoc certif- fimum elt, et Platonem et Dionem nonnifi duos in ani- mo habuiffeita nobiles, ut al- tero nominato alter fponte cuique in juentem veniret.

Quid multa? Noverant Grae- ci illi auctores non nifi Po- lygnotum et Ariftophontera, filios Aglaophontis. Quid igi- tur fiat Aglaophonti apudPlif nium et Quintilianum ? Idem profecto quod Aglaophonti apud Athenaeum. Is enim lib. i2. p. 534- ^- pictum ab eo narrat Alcibiadem celeber- rimorum ludoruin victorem^ quod in antiquum illum Po- lygnoti patrem pet tempora non cadit. Atqui idsm de Ariftophonte nanat Plutar- chus Alcib. p. 199. d. Vides igicur confufos pridem patrem et filium, pictorem utrum- que ; quod faepius factum, in tam fimilibus uominibus , et in Piomanorum m.ixime li- bris, nemo mirabitur; quam- vis non facile decernas, ipfin» fcriptores an doctiores etiara fubinde librarii ita peccaiint. Certe notatu dignum videtur, apud Plinium Aglaophontem quidem illum miuorem inter artifices memorari, fed nulia ejus opera recenferi mox cap. n; contra Ariftophontis ta- bulas indicari* cujus iuter ai-/

6o6 M. FAB. QUINTILIANI

proprio quodam intelligendi , ut mea opi- 4 nio tert, ambitu. Poit Zeuxis atque Par^ rhajius non multum aetate diltantes, circa Peloponnefia ambo tempora, (nam cum Par- rhafio fermo Socratis apud Xenophontem in- venitur,) plurimum arti addiderunt. Quo- rum prior luminum umbrarumque inve- nilTe rationem, fecundus examinafle fubti-

Cl. -praeferantur reliqui: perperam. vtodo poft intelli-

gendi inferunt Guelf. Jenf. et edd. polt. ante Ald. nt

ex ea opinio efi a. Turic. Flor. c. Alm. ut tnea op. efi a. Guelf. ut m. efi op. a. VoS. i. Noftrum eft in Goth. (tac. GeCn.) et edd. omnibus ante Gryph. ut m. fert op. a. leliqui: nefcio unde : nifi eft in VoIT. 2. 3. quos li- let Eurm.

4. Zeufis edd. antiquiores omnes cum ipfls Gibf. et Obr. Zenfius Camp. bis. pdoponnajjia Guelf. —

enfm Goth. (tac. Gefn.) Camp. Jenf. Cf. 4 , 2 , 7. „ Sunt qui hella fubftituant, et tempora deleant: fed nihil niu- tem." Sic Bad. qui quosnam intelligat, ignoro. Sed ju- dicium ejus utique probo, in mira fane fed facili brevilo- quentia. fecundum exam. Fior.

tifices antea nuUa mentio. Polygnotus, flagrante cum ma-

Quintilianum haec noniina xime eodem bello clari fue-

ipfum confudilTe, nihil im- runt. — Locus Xenophontis

pedit. «^ i" Memor. 3, 10, 1.

intelli^endi — amlntu. cf. 4, examinajje fuhtilius lineas,

1, 13. Aptum de tali affecta- et mox circumfcripfit ontnia.

tione Gefner. affert Plini» lo- Plin. 35, 10. de ParrhaGo:

cum 34, 2. f. 3. Prinius fymmetriani picturae

4. Peloponnefia tempora. dedit, — confejfione artificum

cf. not. crit. Accuratius au- in lineis extremis palmam ad.-

tem, ut ex Plinio aliisque pa- cptus. Haec eft in pictura

tet, ita tradendum erat, ilo- fumma fuhtilitas. Corpora

Tuiire hos circa finem Pelo- enim pin^ere et media reruni

ponnefii belli et poft: nara eft quidem magni cperis, etiit

illi antiquiores quoque, ceite <jUO multi gloriam tulerint :

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 607

lias lineas traditur. Nam Zeuxis plus mem- 5 bris corporis dedit, id amplius atque au- guftius ratus, atque, ut exiltimant, Homerum fecutus, cui validiflima quaeque forma et- iam in feminis placet. IUe vero ita cir- cumfcripfit omnia, ut eum legiim latorem vocent, quia deorum atque lieroum efFi- gies, quales ab eo funt traditae, ceteri, tan- quam ita neceire fit , fequuntur. Floruit 6 autem circa Pliilippum et usque ad fuccef- fores Alexandri pictura praecipue, fed di- verlis virtutibus. Nam cura Protogenes ^ ratione Pamphilus ac Melanthius^ facilitate Antijyhilus^ concipiendis vilionibus, quas

5. Ab hac inde paragrapho figla illa c\ (vicl. ad xo, 7, 14O ^^ Turic. et Flor. faepius recurrit, ut notabimus. Manifefto autem in quibusdam locis valet alias et cum ipfa lectionis varietate, ut itatim, in textum migravit; aliis locis nondum de ea milii quidem liquet. corporis a\ edidit dedit id Turic. Flor. aut auguftius Guelf. c. VoIT. 3. quoquc Camp. qui deorum Turic. tfui ad d. Guelf. (juod d. Camp. Mox funt om. Guelf. GotL. (tac. Gefii.) Jenf. c. VoIT. 2. jectautur Voff. i.

6. fed ex diverfis Guelf. Exc. Sant. c. VoIT. 2. Gotli, Jenf. et edd. polt. ante Grypb. f. a div. Camp. cum pro cura Guclf. Exc. Sant. Jenf. c. edd. poft. ante Ald. in qua fcriptura mox ratione retraliitur intcrpunctione ad praeccdcns nomenj et fic fec^uentes etiam ablativi, ut Apel-

[huc refer Zeuxin] : extrema mittat alia poft fe, oftendab'

corporum facere et definentis que etiam quas occultat.

picturae modum includere ra- 6. concipiendis vifionibus.

rum in fuccefju artis invenitur. Cf. 6, S, 29. 50. Apparet au-

Amhire enim dehet fe extremi- tem hunc artificem mirandum

tas ipfa et fic definere, ut pro- fuilTe in pingendis iis ^ua»

6o8 ... Jyi. FAB. QUINTILIANI

(faiTceciag vocaiit, Theon Samius, iiigenio et gratia, quam in fe ipfe maxime jactat, ..4pelies eft praeftantillimus. E,uphranoreni admirandum facit, quod et ceteris .optimisiogy Itudiis inter praecipuos, et pingendi fin- 7 gendique idem mirus artifex fuit. Similis in Itatuis differentia. Nam duriora, et Tu- fcanicis proxima Calloii atque HegeJiaSy

les tali finitione careat. -phantafias Camp. vacuum fpa-

tium in Jenf. iravToiffia; Tarv. Sed Locatellus primus re- cte. Theo folus Tarv. fed haec nulla auctoritas omilTo

tantum apice. et ingenio et gr. Guelf. ij)fe in fe

Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) et edd. poft. ante Stoer. exc. Ald. ipfae maximae al jacta tapellis Turic. i. m, al jactatapel- lis Flor. ceteris af optimis Turic. c. aliis o. Flor.

optimis et udis Guelf. o. erudis VoIT. 3. optimus erudis Voir. 1. et ante ping. om. Gotk. (tac. Gefn.)

7. tufcanis Turic. Flor. tufcliaicis Camp. Ca/-

lon. Sic Turic. Flor. callo Guelf. c. Voff. 3. Bern. calo marg. Bafil. et (addito que; vid. mox) Voff. 1. colon Vofl. fi. Calon reliqui. atque Hegefias. Sic Guelf.

Camp. Exc. Sant. a. Hegeitas Bern. et egeftus VoIT. 3. Sed Voff. I. praecedenti nomini ita adneciit Caloque et ege- fcas. Reliqui atcjue Egefias. Nos dedimus quod boni li- bri dant, optimi voluerunt. Sed cum ignotum inter fia- tuarios nomen Iit Hegefiae, Broukliufius et Burm. per- quam probabiliter emendaut Hegias. Hic enim inter an- tiquiores illos memoratur Piinio 34 > 8* ^^ Paufaniae 8» 42. ubi Athenienfis dicitur. Aliunde tameu haec etiam nominis forma non affertur; et apud Plinium quidem loco primario in antiquioribus editionibus efi Hegleas et Eglias; alter ejusdem capitis locus in iisdem fcribitur ita: ,,He- 9,giae Minerva Pyrrhusque rex laudantur« ct Celetizontes

raro aut plane non contingit eft mati'em occidens. Plin. 35t

videre. Quod confirmatur eo 11. Plut. de aud. poetis c. 3. quod in pauciffimis quaeejus

memoranlui; tabulis Oreltes 7. Hegefias. v. not. crit.

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 609

jam minus rigida Calamis\ inoUiora adhuc fu- pra dictis MyroTi fecit. Diligentia ac decor iu Polycleto iupra reteros, cui quanquam a ple- . risque tribuitur palma, tamen, ne niliil de- traiiatur, deefle pondus putant. Nam ut hu- 8 manae formae decorem addiderit fupra ve- rum, ita non explevilfe deorum auctorita- tem videtur. Quin aetatem quoque grayiQ-

„pueri ; et Caftor et Pollux ante aedem Jovis Tonantis f,yigefiae." Ultimum nomen non immerito omiferant po- fteriores: fed Harduinus c mlT., ut ait, reflituit Hegefiae, nihil praeterea de lioc nomine liic annotans; quod equi- dem e varietate lectionis irrepfiffe puto. AH priorem au^ tem locum Quintilianei Hegefiae meminerat Harduinus, eumque fibi vifus erat reperire in infcriptione apud Rei- nefium, quae eft notilTima illa in Roi'g]iefiano quem vulgo dicunt Gladiatore ArASIAS AIISI0EOT E^ESIOS EnOlEI. Nomen tamen 'A-yaff/af, £i genuinum , uerivandum elt ab ayafxixt mifcendumque neque cum ionico 'HyijT!»; , neque cum dorico 'Ay^cta^, Sed adhuc fortafTe diligcntius in- fpiciendum marmor ipfum, ut fciamus, an liquida lic illa fcriptura. Interim hoc quidem ex his omnihtis apparet, nondum licere editori Quintiliani a libris in hoc nomine recedere. jam minu frigida Turic. Flor. (uic qui-

dem junctim minufr. ). j. mulfrigida Guelf. lami frigida Jenf. j. 771. frigida Goth. (tac. Gefn.) Canip. c. Alra. VoIT. X. 3. Tarv. et edd. poft. ante Gryph. ;. m. frigidus Valh Recepta unde fumpta fit, nefcio : fed efTe videtiir in VoiT. 2. Deinceps loco nominis Calamis in Turic. Fior. eft a{. calmur. Sed calamus Vofl". 5. calinus Camp. Vali. Goth. VofT. 2. ■poiyclito hic et mox Guelf. c. VofT. 1. Bernl

fuper cet. Guelf. trihuatur Jenf. c. edd. ante Bad. acc. Ald> g. kumane decorem, omilTa voce formae, Guelf. ex- ■plicuijfe Goth. Camp. c. VoIT. 3. auctoritate llor. gra'

fufra dictis, j.his proxime poftpofltam (v. Spald. ad s,

«jdictis." Vid. 2, 1, 10. — 19, 2.) coroparativo ]un§a(

Vocem autem adhuc quamyis oportet. ,,

Tom. IV. Q q

6io M. FAB. QUINTILIANI

rem dicitur refugilTe, nihil aufus ultra leves genas. At quae Polycleto defuerunt, Phi- 9 diae atque Alcamcni dantur. Phidias tamen diis quam honiinibus efficiendis melior arti- fex creditur, in ebore vero longe citra ae- mulum, vel fi nihil nifi Minervam AtheniSy aut Olympium in Elide Jovem^ fecilTet: cu- -jus pulchritudo adjecifle aliquid etiam rece- ptae religioni videtur; adeo majeftas operis ;deum aequavit. Ad veritatem Lyjippum ac Praxitelem acceiliffe optinie affirmant. Nam Demetrius tanquam nimius in ea reprehen- ditur, et fuit fimilitudinis quam pulchritu-

iiorem Guelf. Exc. Sanu utra levis Flor. u. levas Guelf. «. lenes Goth. Alcmeni Goth. (tac. Gefn.) AlcimoniCavaT^.

g. creditur. Sic Turic. Flor. Camp. Guelf. Gotli. (tac. Gefn.) Exc. Sant. c. Alm. Bern. Voff. 2. Coib. Ald. traditur reliqui. In follemni permutatione (cf. lo, 2, 2o.) illiid praetuli non folum ob librorum auctoritatem, fed quoniam de Pliidiae arte et praeltantia non traditio quae- dam, fed judicium etiam tum crat et perfuafio. cuj.

■pulchr. adj. om. Turic. Flor. c. Alm. ideo Guelf. ac Praxit. Sic Turic. Flor. Gueif. Camp. et Cic in . fuperiori- bus bina femper nomina per atque. Reliqui et P. certe Goth. et edd. nam filentio de codd. nuUa in talibus fi- des. minus in ea GueLf. Exc. Sant. in ea nimius Camp. n. in eo Obr. (err. Burxn.)

9. efficiendis. „Pro effi- „leg. ult. de artific. Efficien-

s,giandis, ut cum Apulejo lo- ,,dos facros vultus." Colome-

„quar, vel effingendis. Ma- fius. Cf. 5, i2, 2i. itemDu-

,,crob. 5. Sat. \J. hac materia kerum ap. Oudend. ad Sue-

t,vel maxime in efficiendis fi' ton. Domit. 19. qui tamen

„mulacris utuntur.Cod.Thcod, znalebat h. I. effingendis.

INST. ORATOR. LIB.Xir,io. 611

dinis amantior. In oratione vero fi fpecies 10 intueri velis, totidem paene reperias inge- niorum quot corporum formas. Sed fuere quaedam genera dicendi conditione tempo- loBsrum horridiora, alioqui magnam jam inge- nii vim prae fe ferentia. Hinc fint Laeliiy yifricani^ Catones etiam Gracchiqvie^ quos tu licei Polygnotos \e\Callonas appelles. Me-

10. -penae (Flor. -poenae) at. recipias ing. Turic. Flor. jp. recipias i. Alm. p. reperies i. Jeiif. (tac. Gefn.} c. VolT. 3« tjuod corpora /. Flor. fuerunt Canip. Jenf. (tac.

Gefn.) et edd. ante Gryph. conditione ai corporum horr. Turic. Flor. c. corporum h. Alm. horridior Turic. alio' quin Jenf. (tac. Gefn.) et edd. aliquot pofi. magna alia

ingenii prae Turic. Flor. c. Alm. omilTa voce vim ; ut paene fufpicere magnalia Tertulliani jam noltro ufurpata. vim ingenii Camp. Goth. Jenf. (tac. Gefn. ) praeferentia Vofl". 1. 3. Hinc fint. Sic Turic. Flor. quos defe-

rere non poteram, cum hujus conjunctivi eadem fit ratio, quae fequentium teneant, ejflorefcat, Reliqui funt , liqui- dem diligenter omnes funt coUati. laedi Turic.

Catones ctiam, Sic Turic. Flor. ( nifi quod hi canores) Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Camp. c. Alm. Voff. i. 2. Ald. Reliqui etiam omittunt; quos cur contra fcriptos tantum non omnes fequerer non erat. Neque fine illo et- iam in fine longioris feriei fervari poterat que ; quod C'a- tones tantuni Gracclioscjue nunc copuiat. CaUonas,

Sic Flor. Camp. Callones Tarv. calones Goth. Jenf. et edd. polt. ante Bad, acc. Bafil. Gibf. Obr. Calonas reli»

10. fpecies. Hae generi- rantur autem in C. Laelii Sa-

hus hic etiam opponuntur. pientis et Scipionis Jfricani

Cf. §. 1. a. niinoris eloquenti.'» infi. §. 39.

magnamjam — vim. cf. not. it. 1, 1, 6. Cic. Brut. Q2. Ca-

crit. toneni Cenforium et Gracchos

Hinc fint Laelii. i. ex hoc con junctos habes etiam 2, 5,

numero (v. ad 3, 6, 37.) elTe Si. dicamua Laelios. — Confe-

Qq2

6i2 M. FAB. QUINTILIANI

diam illam formam teneant JL. Crajfus^ Q. 31» Hortenjius. Tum deinde elllorefcat non mul- tum inter fe diftantium tempore oratorum ingens proventus. Hic vim Caejaris, indo- lem Goelii^ fubtilitatem Calidii^ diligentiam Pollionis, dignitatem MeJJalae, fanctitatem Calvij gravitatem jBra^i, acvimen Sulpicii, acer- bitatem Cajfii reperiemus. In iis etiam, quos ipli vidimus, copiam Senecae^ vires AJri- canij maturitatem jijri^ jucunditatem Cri^

qui; nili quod Glentur manufcrlpti Burmanniani. td

nent Goth. t. vel Crajfusque Hortenfius Flor. t. L- CraJ- fus Hortenfiusque Gueli.

11. Verba Tum dslnde — -^ -proventus om. Guelf. diftantium tem-porum mendofe Stoer. et edd. poft. ante Burm. Hic vim. Sic Turic. Flor. Guclf. Camp. c. Bem, Hinc V. reliqui. Quae fequuntur, eo, quo nos, ordine

dant Turic. Flor. Gotli, (tac. Gefn.) Camp. Sed Alm. omit- tit Brutum, Sulpicium, Cajfium ; Guelf. cum Voff. 2. Pol- lionem JVIeJfalam, Calvum. Rcliqui modo nominatos tres wltimo loco exliibent; ut appareat, omilTo» primo, mox ad marginem notatos , tandem non fuo loco infertos elTe. Nam, ut hoc unum mcmorem, quam male gravitas, inter- jectis diffimillimis , distracta Iit a dignitate et fanctitate, nemo non fentiat. Nunc varietatcs fingulorum verborum ponemus. Calidii vid. ad lo, j, 23. Pro PolUonis VolT. 1. polidis, Turic. Flor, calvi quis , mire. Tum nejfalae Turic. Flor. fcantitatem Turic. Flor, calvii Camp, hre- viter pro Bruti Turic. fulpitia Turic Flor. cervitatem Turic. Flor. reperimus Goth. (tac, Gefn.) In iis.

Sic Turic, (nifi quod uno I) Guelf. his reliqui ; fed li- lentux Burmanniani. videmus Stoer. Chouet. Leid. judi- cantem Crifpi Flor.

11. Hic vim Caefaris etc. racteribus conferantur judicia Cum iis, qui in fingulis vi- de iisdem fupra 10, 1, 113. li» verbo hic indicantUJ', cha- usque ad finem capitis. Nam

INST. ORATOR. tlB. XII, lO. 613

fpi^ roiium Trachali^ elegantiam Secundi. At »2 M. Tidlium^ non illum hdhemvis Kuphrano- rem circa plurium artium fpecies praeltan- tem, fed in omnibus, quae in quoque lau- dantur, eminentillimum. Quem tamen et fuorum homines temporum inceflere aude- bant ut tumidiorem, et AHanum, et redun- dantem, et in repetitionibus nimium, et in falibus aliquando frigidum, et in compofi- tione fractum, exultantem, ac paene, quod procul ablit, viro moiliorem. Poftea vero »5 quam triumvirali profcriptione confumtus eft, paffim qui oderant, qui invidebant, qui ae- mulabantur, adulatores etiam praefentis po-

xS.. A M. Tullium Goth. (tac. Gefh.) adam T. Flor. plurimum Flor. quae tamen Flor. incejfore audiehant Tu- xic. Flor. timidiorem Jenf. (tac. Gefn._) et Ajianum et

videhunt et red. Turic. Flor. fed ex Alm. et videhitur af- fertur. Facile quidem elicitur et ridebant ut redundan' tem: fed illepida haec foret variatio , cum non appareat, cur tumidior quidem inceflatur, redundans rideatur. Quare ex male repetitis fyllabis et redund. natara credo ftribligi- nem olim, quae in verbum illud transierit. reddudantem Turic. et repetitionihus VoiT. 2. non male : vid. i, ii, 5« eompofitionem Turic. Flor. exultantem ora. iid.

13. pajpm ai. qui oderant pajfim quid inviderant Tu- ric. p. a\ qui oderant pajfim quod edcrant qui viderant Flor. p. quod erant q. i. VofT. 3. p. quod oderant q i. Vofl", 1 . inviderant Camp. quoque. qaae mulaban-

omnes ibi memorantur prae- qui debebat, fucceflit niox

ter Calidiunt, de quo vid. ad Toftea vsro quam.

10, 1, 23. exultantem. Cf. 9, 4» *o8»

12. Quem — inceJfere.Yid. 10, 2, 16. 12, 1, 22. et fuorum. In 13. qui aemiulahantur. "Son

locum alterius «t, quod fe- aeraoii iili virtutis et prae-

6 14 M. FAB. QUINTtLIANI

tentiae, non refponfuruni invaferunt. Ille tamen, qui ieiunus a quibusdnm atque ari- dus liabelur, non aliter ab ipfis inimicis male audire, quam nimiis floribus et ingenii af- lluentia, potuit. Falfum utrumque, Ted ta* »4 men illa mentiendi propior occalio. Prae- cipue vero prefferunt eum , qui videri Atti- corum imitatores concupierant. Haec manus,io89 quafi quibusdam facris initiata, ut alienige-

tur Turlc. <}. emulahant Guelf. refponfum Fior. atqu» ariilus. Sic Alm. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) et edd. poft. ante' Stoer. et a. reliqui. hahehatur Turic, Flor. quod ve«

rum fortalTe ; quanquam ab alt<>rutT(> nd alterum facilis lapfus in compendio h^btttur. Tum , omilTo non, Tuiic. Flor. ita : aliter ab ipfis inimicis alia inimicis quam niniius flor. Ex Alm. autem Burm. fic. ,,Aliter ah inimicis.'] Alia inimicis. " quae relatio ob omilTum quidem in lemmate ipfum fufpecta , tamen originem confuCionis in illis codd. pi'aebere videtur. Mox nimius Alm. quoque. fit tamen

Turic. Flor.

1 4. concujjiebant Turic. Flor. Camp. Jenf. (tac. Gefn.) et edd. antc Ald. acc. Grypli. Gibf. Obr. Roll. cupiehat (fic) Bafil. concupisrunt Gotli. In vitiofo concupiehant ,,fere omnes" confpirare Burniannus notavit. Noftrum dant praeter edd. aliquot recentiores Guelf. et Bern. In quo acquievi; quaravis concupifcehant vel cupiebant malira.

ifuafi om. Turic. Fior. c. Alra. ut alienigenam.

Aantiae (ut »0, 1, 62.), fed di, fed ipfum mendacium. „In

famae et gratiae» ut Horten- „iUum" itaque ,,fenfum men-

fius olimfuerat; vid. 11, 3» 8- ,»tiendi propior eft occalio.**

hahetur. vid. not. crit. 14, concupierant. v. not.

illa mentiendi propior oc- crit.

cafio. „iVIaIim fere agnofcere alienigenam i. non Atticum

,,ueutrum in illa." Spai,d, ettantum non barbarum. j7/jii.

Acute et vere. llla enim re- Atticae eloquentiae. De ce-

fpicit iiltid jejunus — hahetar, tevis hujus ct feq. §. cf. not.

quae non eft occalio mentien- crit.

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 615

riam parum Itudiofum devincturaque illis le- gibus infequebatur : unde nunc quoque aridi, »5 €t exucci, et exangues. Hi funt enim, qui fuae imbecillitati fanitatis appellationem, quae eft raaxime contraria, obtendunt; qui quia

■parum ftudiofum. Sic Camp. u. a. -p. ftatiofum Turic. Flor. c. Alm. «t alienigena metrum fuperftitiofum Guelf. Exc. Sant. it. Bern. quanquam ex hoc vox alienigena non po- nitur. ut alienigenam et virum fuperftitiofum reliqui, prae- ter Obr. qui effinxit u. a. metrorum fuperftitiofmn , quod recte displicuit Burmanno. Mihi fcriptura Canip. a qua leviter recedit corruptela vetultorum , fatis commoda vifa" eft (cf. 9, 4, 16.): inde autem conjecturis et mendis con- cretae reliquorum fcripturae. Non multum autem repu- gnem, fi quis et inde fumptum ante parum inferere velit; ' quanquam fine eo fequentia commodius fortalTe voci alie^ nigena ukerius explicandae inferviunt. Sed vocem eum indidem exculptam acceptiorem fortafTe legentibus tradam. Quae omnia ut incerta hic ponere malai. In ea autem ratione quam Burmannus et Gefner. commendant, et po' Tum fuperftitiofum , bene quidem habet fuperftitionis men- tio (cf. 4, 2, 85- 9> 4. 25.), fed discrepat ab ufu vor parum, quae non fatis valens, verbis fenfus deterioris jungi non poteft, nifi per ironiam, quae hic non placeret. de- victumaue Goth. (tac. Gefn.) c. Vofl". i. 3. infequehan-

tur Jenf. et edd. poft. ante Giyph. 1544- quod a Gefnero laudatum (cf. Ruhnk. ad Rutil. Lup. a, 1.) fi fcripti etianff tradant, nemo repudiet.

15. exfuti Flor. exfucti Veff. 1. exueci Carop. exu' ci Jenf. et alii. Ego exucci, exangues fr.ribendo Spaldingii conftantiam in hoc libro fervare utique debui (ipfo hic etiam in fchedis jubpnte), alias exfuccus , exfanguis , oculis, non fane auribus, fcribens; nihiloque minus eos ridenSa qui exfilium quoque et fimilia nobis anxie reljgioC. repraa- fentant. imhecillitatis fan. appellatione quae ex max.

Guelf. ohtendant ( Turic. optendant) qui quia Turic.

Flor. Guelf. Exc. Sant. Camp. Goth. Jenf. (tac. Ge.fn.) c. Bern. et edd. ante Stoer. unde non dubium ceteros etiam codices, quos Burmannus pcrinde ut editos tacet, ita ex- hibere. Reliqui, ex nefcio cujus arbitrio, locum ita confti-

6i6 M. FAB. QUINTILIANI

clariorem vim eloquentiae, velut folem, ferre noii poHunt, umbra magni nominis delite- fcunt. Quibus quia multa, et pluribus lo- cis Cicero ipfe refpondit, tutior mihi de hoc 16 diflerendi brevitas erit. Et antiqua quidem illa divifio inter y^tticos a.iqu.e ^fia?ios fuit:

tuunt, ut omilTo tjui, et verbis hi funt enim -~~ ohtendant parentliefeos iigno incluGs, verbum delitefcunt ex fuperio- ribus Unde nunc quoque aridi etc. pendere faciant. Qui Jion animadrerterunt nullam in liis elle logicam confecu- tionem. ,,Oiim Attici qui fibi videbantur Ciceronem infe- ,,quebantur: unde nunc quoque aridi oratores Atticorum ,,nomine fe tutantur. " Nam Jitticos indicari hoc magno nomine (cf. 2i. 26.) et illi viderunt ; neque in Ciceronem ( quem ratio fane iogica requiiit) quisquam hoc cogat. Et fac ad Ciceronem haec quocunque modo redeant; quomo- do „CiceTO ipfe refponderit" illis, qui „nunc quoque" eum inceflunt? Scd aridis illis omnium temporum pfeudo-At- ticis refpondilTe dici poteft. Reduxi igitur antiquam et bmnium codiciim fcripturam, in qua ad nunc quoque mente repetendum eft Ciceronem infequuntur. Tum novo fpiritu infit oratio : Hi funt enirn etc, Verum fic obtendendi et delitefcendi verba ad unum eundemque modum redigenda^ erant : quod contra codices me fecilTe nemo vitio vertet; eo minus, quod conjunctivi (obtendant) poft illa hi funt in tanta alTevera tione plane nulla fit ratio. Fieri |quidem poteft, ut in duabus hisce paragraphis ipfa Quintiiiani ma- nu8 nondum usquequaque fit repraef«ntata : fed omnia ta- men expuli quae nulla auctoritate nitebantur , et praeter indicativum ohtendunt , non repofui nifi quod libris legi- time firmatur, imo folam cditionis principis fcripturam, a qna antiquiflimi codices in levioribus tantum recedunt, re- duxi.

16. illa quidem Goth. (tac. Gefn.) Att. atque Af. Sic Turic. rior. Guelf. Gotli. (tac. Gefn.) c. Vofl". 2. Bodl. et edd. antc Gryph. (nifi quod Carop. A. et A.). Reli^ui

15. Cicero ipfe refpondit. c. ^Z [q<l, Orat. C. 7 fqq. Yid. Gefnero indicante Brut.

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 617

cum hi prefli et integri, contra inflati illi et inaiies liaberentur; in his nihil fuperllue- ret, illis judicium maxime ac modus deellet. Quod quidam, quorum et Santra elt, hoo putant accidifle , quod , paulatim rermone Graeco in proximas Afiae civitates influente, nondum fatis periti loquendi facundiam con- cupierint: ideoque ea, quae proprie fignari poterant, circuitu coeperint enunciare, ac deinde perfeverarint. Mihi autem orationis »7 differentiam fecilTe et dicentium et audien- tium naturae videntur: quod Attici, limati quidam et emuncti, nihil inane aut redun-

Af. atque Att. fcilicet ob feqncns hi—'illii cf. 1 1, 3, 30. cunt ii Guelf. Jenf. (tac. Gefn.) in his. Sic Tu-

ric. Flor. Guelf. Canip. cum Alm. Gotli. Jenf. et edd. ante Gryph. i544- acc. Obr. Reliqui et praemittunt. ma-

Ximi Turic. Flor. Guelf. maximum Jenf. Locat. modus

al denique quod Tuiic. Flor. m. denique <J. Alm, jtan- tra Goth. fanctra Jenf. Ald. fancta Flor. cum Kapp. Lo- cat. Yen. fatira Voff. 3. concupierunt Camp. figrta

■pot. Turic. Flor. dainde -perfev. Sic Turic. Flor..

Camp. c. Alm. Reliqui inferunt in eo, quod eft fcholium. •perfeveraverjnt Carop. Jenf. Ctac. Gefn.) c. edd. ante Bad. acc. Batil. jjerfeverarent Guelf. c. Voll. 3.

17. differentia Camp. atti cliin ati 'T!nric. qui'

dam, Sic Turic. Flor. Gueif. Camp. Goth. 0^^. Gelh.)

»6. Santra. Nobilis Gram- feverent adhihere, it. 3> 8* *9*

maticus, quem laudat auctor 7, i, 30.

vitae TeTeniii, faepiusqueFe- 17. (fuod Attici, vid. iS,

ftus et alii. y, t^. . . -

limati quidafn. Notus hic

perfevarariiit. .lloc verbum pronominis ^u/^<mi ufus, quo

liaeret eidem , cui coe-perint, additur vocabulis fignificatio-

infinitivo: cf. 6, 4, 19. f^er- nis translatae, -vel nimiaei vel

6i8 M. FAB. QUINTILUNI

dans ferebant; Afiana gens, tumidior alio- qui atque jactantior, vaniore etiara dicendi

18 gloria inflata eft. Tertium mox, qui haec dividebant, adjecerunt genus Hhodium: quod velut medium efle atque ex utroque mixtumiogo volunt. Neque enim Attice preifi, neque Afiane funt abundantes: ut aliquid liabere

19 videantur gentis, aliquid auctoris. u^efchi"

et, noli dubitare, fcripti omnes : nam Burmannus, qui nul- lum memorat, indiligentiae manifeitus eft. Edd. omnes inde a Jenf. quidem , quod vel pofitione falfum fe prodit» cum oppofitio Afianorum poft nomen Attici locum illi af- lignarftt. Sed ibi etiam facile eo caremus. Genuinum quidain igiioratio fenfus oblitteravit. enucti Turic. alio- tjuin et jactantior Jenf. et edd. poft. ante Bad. qui habet alioqat et j. cum edd. poit. ante Burm. qui primus dedit nofirum, unde fumpferit, ne verbo quidcm monens: effe taroen in Spaldingianis certe mfT. (excepto Guelf. qui ha- bet aliquid etiam jact.") et in Camp. iilentium in collatio- iiibus, quae factae funt ad edd. Burm. et Gefn. , demon- Erat. Itaque formam alioquin ante vocalem fpernere de-' bui, idqiie eo confidentius, quod infra etiam' §. 63. forma alioqui ante et optimis firmatur libris. Sed 2, 17, 31. ante uhi Flor. habet alioquin, Guelf. alioquim.

13. ac ex utroque e Goth. enotavit Spald., cam Gefn. pofuiffet netut tanquam varietiatem vocis atque. Mox ver- ba mixtum volunt—' — ut aliquid defunt in Turic. Flor. et Alm. aliquid ut hahere Camp. non niale.

alia de caufa excufandae , et 10, 38. Fin. 4» 7» *6' 5»

idejn fere viXel quod adver- 25, 74.

bia quodammodo, quafi, quo- alioqui. „cf. 2, i5f 9* >2»

runi poiteriori faepe etiam »0, 63." Spald.

junguur. Cf- fupra c. 3, u. ig. Aefchines. Scholam

leguleji quidan , it. hic 19. et rhetoricam Rhodi aperuiffe

fuperius 14.; ^t vid. Goerenz. Aerchinem, non contemnendi

ad Cic. Acad. 1, 5, 2i. .1, auctores narrant, Flutaxckus>.

INST. ORATOR. LIB.XH, lo. 619

nes enim, qui hunc exilio delegerat locurn, intulit eo Itudia Atlienarum: quae, velut fata quaedam coelo terraque degeuerant, fa- porem illum Atticum peregrino mifruerunt. Lenti ergo quidam ac remifli, non fine pon- dere tamen, neque fontibus puris, neque torrentibus turbidis, fed lenibus ftagnis 11- miles liabentur. Nemo igitur dubitaverit^ «o longe efTe optimum genus Atticorum, In quo ut elt aliquid inter ipfos commune, id eft judicium acre terfumque: ita ingenio-

19, delegerit Turic. Flor. ftudio iid. velud Turic. Jita Turic. Flor. caelum terramque iid. c. Alm. in quo accuf. Burm. ablegat ad Heinf. ad Ovid. Pont. 5, 1, 45. qnem eo tantum fructu conferas, ut fentias diveTfilTima efTe, quae proftant ibi exempla. fa-pore Flor. ubi fola

apicis omifTio ftructuram nobis poeticam protulit. -pe"

regrinum Guelf. quidam. Sic, niTi quod VoHianos

et Alm. iterum filet Burra. (vid. 17.), mlT. non modo omneSf Bernenfi etiam liic a collatore fuo non neglecto. fed editi etiaxn ante Bad. : ut dubium nemini erfe poITii, vulgatum quidem arbitrio five liuius five Vallae invectum elTe. Quod quamvis hic fine reprebenfione locnm obtine-r ret, confenfui tamen iibrorum dandum erat, ut iliud rcpo-' neremus, quod hic etiam legitima vi fua fungitur. hac

remiffi Turic. fontihus -pluris Fior. /. impuris (en corre-. ctorem !) Guelf. levis ftagnis Camp. lentibus ft, nia;rg.

Bafil. (err. Burm.)

20. communes Turic Flor. idem pro id efk Turic, item ins. Guelf.

in vit. Denioflh. p. 857' ^- meraores patris ejus ludimt*

Philoftr. de Vit. Sophill. 1 , gifiri.

18, 2. Phot. cod. 6i €1264. JJenti — ^«i Jam. Cf. 1 7. Mi-

unde ludum litterarum fece- tigatur autem hic pronomine

runt vulgare» grammatici, nonaen, quod videri poffii ni-

6fio M. FAB. QUINTILIANI

2» rum plaiimae formae. Quapropter mihi falli multum videntur, qui folos efle Atti- cos credunt tenues, et lucidos, et fignifi- cantes, et quadam eloquentiae frugalitate con- tentos, ac femper manum intra pallium con- tinentes. Nam quis erit hic Atticus? Sit Lyjias: hunc enim amplectuntur amatores

■ ; j f\ rtrt I 21. falfum multutn Turic. fallum m. Flor. videtur Taric. Flor. Camp. tenuis et Camp. tenuijfet Guelf. c. Vbir..3. et quadam. Sic Goth. (tac. Gefn.) c. Voir.

2. fed q. reliqui. Particula fed locum hic iion habet, cum Tie a lucido quidem et fignificanti fermone recte tanquam diverfa ie^ceTnatur eloquentiae frugalitas ; cf. not. exeg. nune tibi jam praecelTit tenuis, ferri plane non poteft particula ad- rerfativa. Unice verura ^i , quo annectitur id, quod prae- grelTa tria velut una cogitatione coraplectitur. Leviores au- tem auctores fequi poteram, ubi vel conjectura agere lici-. tum erat. Meurfiuni vero (Spicil. ad Theocr. p. 34.) pro- ponentem fignificantes fe — contentos , nemo audiet. Cf. 9, fl, 44, dilucida et fignificans defcriptio> fragilitate Guelf.

inter ■pallium, Camp. c. Voff. 1. amplectimur Goth. VolT. S.

imiae vituperationis. Cf. 11, „(1 ita fint"; ut in illo Hie

5, 52; miramur ap. Cic. Manii. 13.

•Ai. folos ejfe Atticos — te- et alibi faepius. TiHM etc. Cave in fubjecto et

praedicato erres. Subjectum huncenim — mo<fum.„ Men-

eft tenucs et quae fequuntur. j.furam omnis ejus, quod At*

lucidos, etfignificantes. Hae „ticum vocari debeat, ajunt

Tirtutes propriae funt generis ,,effe Lyfiam." Gefner. Re-

tenuis et fimplicis et eloquen- cte : ut amatoreJrefpiciatLy-

tiae illa frugalitate juvantur. liam , et nominis pendeat a

Cf. 5, 14, 33. 10, 1, 74. nomine modumi verbum au»

manum intra pallium. Vid, tem amplectuntur et ad Ly-

ad 11, 5, i38« fiam et ad modum referatur:

quis erithic Atticus? Non „hunc tftnquam modum et

pronomen hic, fed adverbium ..menfuram Atticae orationi»

aecipio, ita «xplicandum „haec „venerantur."

DSrST. OBATOR. LIB.XII, lo. .621

iltius iiominis modum. Non igitur jam us- que ad Cocczmi et ^mhcidem remittemur? Interrogare tamen velim, an Ifocrates At- 2« tice dixerit. Nihil enim tam eft Lyjiae di- verfum. Negabunt. At ejus fchola princi- pes oratorum dedit. Quaeratur fimilius ali-

ad cocum Guelf. Kapp. ad colum Flor, remittentur Camp. c. Goth. Voir. 2.

22. focrates Turic. Flor. et edd. ante Ald. (err. Burm.) eft ante Lyfiae om. Turic. Guelf. diverfum alia neganb

Turic. Flor. c. Ald. in qua fcriptura vox alia nata elt liaud dubie ex figla ai, cum qua toties iu his codd. variam le- ctionem, quae in textum migraverat, deprehendimus. Sed praeftat Negabunt poft illud velinu aliqua iwperidis Tu-

Non igitur jam zisijue ad Coccum. ,,Coccu3, Athenienfis, ,,Ifocratis difcipulus, lefteSui- ,,da in v. Sed Quinctilianus j,eum videtur antiquiorem fta- 5,tuere non folum Ifocrate, ,,fed etiam Lyiia. Nifi forte „locum fubobfcurum de Coc- ,,ci et Andocidis contemtuin» 5,terpretari malis." Ruhnke- nius in Hilt. Oratt. Gr. p. C4. Similia Spaldingius in fchedis, Ruhnkenii libro non- dum infpecto. Sed idem, cum niox Pericles, illis etiam vetultior, inter indubitate At- ticos recenfeatur, vidit, do aetate hic non agi. Nimirum C. et A. hic ponuntur tan- quara extremitenuitatis fines, ad quos tamen nihil impediac quo minus remittamur, fi De- znolthenem jam et Ifocratem relinquentes ad Lyliam nos

contulerimus. Non — remit- temur 7 i. non manifeftum elt, iios , quando Lyfiae nos ap- plicuerimns , ad C. etiam et A. remilTum iri ? Ita mini- me opus eft Gefueriana cor- rectione Num.

Jn feqq. jam hoc agit Qu., ut quos illi inter vere Atti- cos adraittant, multum tamen inter fe et a Lyfia dix^erfos, imo plerosque copia et fis^u- ris ad Afianum genus ver- gere demonltret; quosillire- fpuant, fontes tamen Atticae eloquentiae fuille moneat. De lingulis autem infpiciendum elTe eundem illura Ruhnkenii libellum, vix elt quod me- neam.

22. fimilius aliquid, Per- ilat in neutro polt illud ni- hil tam diverfum.

6«2 M. FAB. QITINTILIANI

quid. Hyperldes Atticus? Certe. At plus indullit voluptati. Transeo plurimos, iy- curgum^ ^riftogitojia, let liis priores, Ifaeum, Antiphontem: quos, ut liomines, inter fe fl3 genere fimiles diflFerentes dixeris fpecie. Quidiogi ille, cujus modo fecimus mentionem, Ae^ Jchines? nonne his latior, et audentiot, et excelfior? Quid denique Demofthenes? non cunctos illos tenues et circumfpectos , vi, fublimitate, impetu, cultu, compofitione fu-

yic. Flor. aliquid. Pericles Canip. certe plus, omi/To j4t,

Tuiio. Flor. Carap. Gotli. (tac. Gefn.) c. Alm. Voff. 2. e, aut p. Voff. 5. Bern. Receptam contia vetultos illos defen- do ; ram aliter non recte procedit diverbii ratio. et iis

■priores Jenf. (tac. Gefn.) ei edd. poit. ante Bafi.1. praeterTar- vif. qni lepide et diis p. Mox ifeneum antephofita Floi. (unde iniror ex Turic. non enotatnm Antiphonta). Sed is eum Guelf. verbis deinceps Antiph. — fimiles omiffis. Ifcum Goth. quo funt hom. Voff. i- 3« geners dijjimiles Jeni.

(tac. Gcfn. ) et edd. pofi. ante Bad. qui ex Vall. correxit. dixerat Turic. Flor.

23. facimus Guelf. notine his — Demofthenes om,

Guelf. iis Jenf, (tac. Gefn.) et edd. aliquot. nonne cun-

ctos Jenf. et edd. poft. ante Gryph. exc. Bad. qui nofiruni exVall. num c._ Camp. teretes pro tenues Camp. fuhli» mitate vi Goth. JenL (tac. Gefn.) in fuhl. Voff. 3. culto

utiwmines. ,«Sicut homi- ct Spaldingiinot. crit. adSi 14»

,,n6s, quatenus homines funt, 33. Quanquam non fatis per-

„genere fimiles (e. g. Attici) fpicio, qua niente ibihunc no-

,,fpecie tamen (facie, corpore, firum locum laudareiit. Nam

,,ingenio, cet.) differunt ; ita quod illicpro /ato ex Obrech-

,,ilIos, qua^enus oratores funt li conj. repofuit laeto, probo

„etc.** Minime difficilera fen- id quidem, ficul eandem mu-

fum non perfpexerunt tnmen tationem e codd. admifimu*

Badius et Gedoynus. fupra 12, 9, 2: fed nequo

£3. latior.'Ci, »1, 3, 50. hic propofitam eam iu fche-

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 623

peravit? non infurgit locis? non figuris gaudet? non translationibus nitet? non ora- tione ficta dat tacentibus VDcem? non illud 24

Turic. Flor. non furgitio non j. Turic. Flor. n. furgit

l, n. f. C^mp. n. ingurgit l. nec f. Guelf. dat ta-

centihus vocem. Sic TuTic. Flor. Camp. c. Gotli. Bodl. Jenf. et edd. ante Vafcof. i54^' tefte Gefnero, acc. Gryph. 1544. Gibf. Obr. Roll. datur (fed ur pev compend.) dicentihus Guelf. dat carentihus reliqui. Scd tacentihus e^e etiam in mff. Biir- znanni, ex eo patet, quod t.im mifere editos ille circum- fpicit, qui dent carentihus ; patetque Gmul, quam'nulla us- quam fit filentio ejus de mlT. fides. Non negarira tamen carentibus in mf. guodam , a Gallandio foTtaflTe, inventiim. Sed immerito praelatam lianc fcripturam contendo. Nimi- rum capti funt viri docti elegantia quadara, quae iliis vi- debatur, grammatica, qua verbum carentibus finc cafu fuo ante accufativum infertum eft: cum tamen majori etiam elegantia tacendi verbum de vocc carentibus ufurparctur. Sed quid elt cur proprium fenfum hinc excludamus ? Certe filcntio homiuum infacundornm, qui moelti aftaiit, filentio indignantium, mirantiura callidus orator utitur tanquam loquentium voce.

dis a viro optimo necelTariam Sic enim plane non apparet,

puto, neque in locis Cicero- cnr infurs^ere potifTimum //>-

nis et Taciti, quos noltro in cis dicatur or.itor. Lc.cis di-

nota illa ad 5, 14, 35. adjun- ctum liic ut 9, 4> 83- ^^ op-

xit, de tali correctione cogi- portunitate. Demolthenes,

tare potuit ipfe. Sane in loco orator alias minirae tumidus',

quem hic in margine notavit taraen, ubi opportunum eft,

Spald. e Dialogo de corr. eloq. et res pofcit, infurgit. Fa-

c. i4' conjungitur laeta etau- teor aliquanto negligentius

dentior oratio : fed non mi- Quintilianum hunc ablativum

nus commode latior et auden- ceteris diverfilTimis mifcuiffe.

tior hic; cum laetum oppo- Sed talem jam novimus no-

natur arido , latum angufto. ftrum: et hic tamen pofltus

locis. Cave hunc ablativum verborum , tenore juvandus,

eodem modo quo fequentes, ambiguitatem toUit. ,,Nou

figuris , translationihus , acci- ,,infurgit locis ? non figuris

pias et de locis oratoriis in- ,,gaudet?" teliigas, uti fecit Gedoynus. taventihus, vid. not. crit.

6fl4 M. FAB. QUiNTILUNI

jusjurandum per caefos in Maratlione ac Sa- lamine propugnatores reipublicae, fatis ma- nifefto docet, praeceptorem ejus Plaionem fuiiTe? quem ipfum num Alianum appella- bimus, plerumque inftinctis divino fpiritu vatibus comparandum? Quid Periclea? fi- milemne credimus Lyfiacae gracilitati, quem fulniinibus et coelelti fragori coraparant Co- «5 mici, dum illi conviciantur ? Quid elt igi- tur, cur in iis demum, qui tenui venula per calculos iluunt, Atticum faporem putent? ibi demum thymum redolere dicant? Quos ego exiftimo, fi quod in liis finibus uberius in-

24« tjuem num» omiffo ipfum, Turic. Flor. Camp. Aegre tamen hoc adjecto caream. appellavimus Turic. Flor. — amus Camp. Periclem Guelf. Camp. pericle afuijje

riec credimus Turic. Flor. Vix dubitari poteft, iu anti- quioribus. unde haec fluxerunt, fuilTe : Quid Periclem? afuijfene creJimus a Lyfiaca gracilitate? euclitica ne nota figura pjo nonne pofita. Sed haec nolui lectoribus obtru- dere, antequam de aliorum etiam codicum fcriptura con- rtaret. Nam Burmanno de omnibus fuis liic tacehti fidem liabere nequeo. lu forma accufativi 'nominis Pericles cf. 11. 3. I78- '»2, 2, 22. it. lo^ 1, 80' et ibi Turic. fra- gore Flor. Guelf. convlcientur Jenf.

25. Quod efi Turic. Camp. quid enim Gueli. Mox ^uod in his Camp. Bafil. his etiam Guelf. Sed quod in iis Ald. et edd. plerique poft. ante Stoer. venulae Guelf. pro calc. Camp. pcr calfus Turic. Flor. fed callus ex Alm. putant Guelf. uhi dem Turic. Flor. c. Alm. (uiti quod ex hoc junctim). fiii demum Voff. i . iis finihus Tu-

fi4' jusjurandum. vid. ad 9, fimilemne. v. not. crit. .

C, 62. In enthufiafmo autera fulminibus. vid. 2, 16, 19.

hujus Demofihcnei loci, Pla- 12, 2, 22. Conferatur etiam

tonem sguofcit Qu. Cic. de Or.it. 3, 54. uude, ut

INST. ORATOR. LIB.XII, lo. -625

yenerint folum, fertilioremve fegetem, ne- gaturos Atticam eile^ quod plus, quam ac- ceperit, feminis reddat; quia lianc ejus ter- rae fidem Menander eludit, Ita nunc fi quis a6 ad eas Demobftlienis virtutes, quas ille fum- mus orator liabuit, tamen quae defuifle ei,

ric. Jenf. ( tac. Gefn. ) et edd. polt. ante Bafil. fertiUo-

rumve Turic. Flor. fertilitatem ve Camp. negaturis acti-

cam Guelf. reddant Turic. Flor. hanc hujus ejus ter* rae iid.

26. Ita nunc fi quis ad. Sic Turic. FJ«r. C.imp. Ald. 1. f. q. nunc ad Alm. Vo(l. 1.3. /. nune f. q. nunc ad Jenf. (tac. Gefn. ) tt edd. polt. ante Ald. (in Locat. err. JJurm.) Itaque nunc f. q. ad Guelf. Obr. Itaque nuna

f. q. nunc ad Bad. Itaque f. q. nunc ad reliqui. lu illis Ita et Itaque v. Goerenz. ad Cic. Leg. 2, 2, 5- (p. m.) Jn noftro loco forma Ita indignationem adjuvat. Neque ignavum eft anteveafum iilud nunc. tamsn quae de gtj'

monet Spald. formam liujus obfervationis fumpfit Qu.

25. negaturos jdtticam. ,,Re- ,,ctc fane illi," dicant tirones. Oui monendi funt verbura negare hic in duo fua, ut ple- Tunique, elementa refolven- dum effe „ Dicent (nec Gne ijContemptu illi), non tamen jielTe liic Atticam."

„dixit. Menander jocatus vi- ,,detur in fideni tsrrae Atti' „cae, quae depolitum cum fi- „de, licet non cum fenore, ,,reddaE. Sterilem enim fuiffe „et apibus quani vervecibus „aut bubus opimis commo- 5,diorem, eaque dc caufaTsviar; „non niinus quam ■jronSa/a; lyffvvr^jo^ovg Atticos, pervul- jjgatum elt." Gefner.

hanc -^ fidem JVIenander. 26. Ita nuuc. v. not. crit.

i,Fides certa fegetis ap. Hor,

,,0d. 3, xS, 30. non minus tamen quae. Transponere

,,quam fundus mendax apud interpretando poffis lias vo-

s,eundera Od. 5, 1, 30. nota ces : fed melius tamen foi-

,,funt. Sed et Plinius Paneg. lemni ufu accipias pro eerte,

j)32, 4- fallacem unius anni faltem. „fidem de fterUitate Aegypti

Tom. ir. Rr

est6 M. FAB. QUINTILIANI

five ipfius iialura, feu lege civitalis videii- tur, adjecerit, ut affectus coucitatius mo- veat, audiam dicentera, Non fecit hoc De-iogz mofthenes? et fi quid exierit nuraeris aptius; .fortaiTe non poflit; fed tamen fi quid exie- rit, non erit Atticum? Melius de lioc no- niine fentiant, credantque Attlce dicere effe vj optime dicere. Atque in liac tamen opinione

nere five Turic. Flor. c. Alni. Miia variatio : in qua quid lateat, £ive quomodo ex aptiffima utique vulgata nafci po- tuerit, plane non affequor. Pro <'i autera et Gueli-. c. VofT. 3. feu. Sic juric. Flor. Guelf. fne reli-

qui. viderent Turic. Flor. c. Alm. audeat iiJ. au-

(liat Camp. c. VolT. 2. p, quid numeris exierit Guelf.

Camp. Gotli. (tac. Gefn. ) cuni VoIT. i. 3- «i^ quod lii launeris. Ob homoeoteleuton autem verba aptius — us- que ad alterum exierit om. Guelf. c. Voff. 1. 3. Sed pro exierit bis dixerit Turic. Flor. c. Alni. quod quamvis fiare pofllt, e mendo tamen natum judico, tum iucredulus cacco cafui Perfii imitatori (vid. not. exeg. )» tum variationem agnofcens in bifaria relatione : adjeierit — fecit — dc ora- tore ; cxierit — erit — de vocc.

lege civitatis. vid. ad 2, omnibus noto utatur? Add.

16, 4- "ot. crit.

et fi quid exierit. Non de Attice — optime dicere. Dif-

nibilo eft quod Badius uio- fimilis aliquanto , iit obfer-

nct, alludere noltrum ad il- vat Valla, elt Ciceronis fen-

lud Perfii Non ego cuin fcri- tentia Brut. 34- ita fiet, ut

ho, fi forte quid aptius exit : twn omiies qui Attice iidem

(^uando haec rara avis eft: fi liene , fed ut omnes qui hene

quid tamen aptius exit , Lau- iideni etiam Attice dicant.SeA

dari metuam. Nam quem poe- Cicero priori loco ficcos illos

tam illo 10, 1, 94. elogio or- ct jcjunos Atticorum imitato-

nat, cujusque et verfus et res notat. Cf. totum caput, et

verba toties in mediuni pro- de Opt. Gen. Orat. 4-

fert; quidni cleganti etiam 27. in hac tanien. Nos di-

aliufione loco ejus uiemoriter ceremus i/i j7/fl." refpicit enim

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. €27

perfeverantes Graecos magis tulerim. JLatina Tai\\\ facundia^ ut inventione, dispofitione, confilio, ceteris liujus generis artibus fimilis Graecae, ac prorfus difcipula ejus videtur* ita circa rationem eloquendi vix liabere imi- tationis locum. Namque eft ipfis Hatim fo- nis durior: quando et jucundiflimas ex Grae-

27. tnagis graeeos Gotli. (tac. Gefn. ) disputations confilio Guelf. caeterisque Jenf. (tac. Gefn.) et edd. poft. ante Stoer. difciplina ejus Guelf. Exc. Sant. Goth. Camp.

mutationis locum Camp. c. Vofl". 3. eft ipfis ftw

tim fonis. Sic Turic. Et ipfis quidem eit iu omnibus er fcriptis et edd. ante Obr. qui prinins e conj. repofuij; ipfi, quod ratio fane flagitabat ; cum fummo, praeter Tu- ric. , confenfu omnes qui quidem diligenter infpecti funt dent fonus ; et correctio dulcior pro duricr, qna .id Grae- cos haec referuntur, mcra fit correctio. Hanc Badius pri- iMUs, fed tacims, quod rairor, invexit ; ut ex Vallenfi co- dice, quem Valla correxerat, fumgfiffe videatur : e.inique fervarunt edd. ante Stoer. accedente Gibf. Ita ferri qui- dem poterat fermo; itncontianior tamen in liis „eft ipfis —' : j,quando — non hahemus". Turicenfis fcripturae praefian-

nimiam illam tenuitatis lau- aliter conltitata , prius illud

dem. Sic paulo ante hancfi- eb «vavrofiroSorov relictum eft,

dem non refpiciebat proxime jucundijfimas — litteras. Has

praecedens plus — reddat, fed elTe v et (() , non per exempl.»

illud de terra Attica judicium, tantum (quae depravata huc-

ob quod dixerat negaturus usque lecta funt, v. not.

cet. crit.), fed ceitius ex iis patet

quae de litter.-i Fmox itafub-

durior: quando et jucundif' jicit Qu. ut neceffario cum

fiinas. Primaria forma cogi- his vinculo conjungantur.

tationis erat : „Latina facun- Certe illis qui de litteraZ hic

„dia fonis durior eft : quan- cogitabant, lioc etiam, ut re-

,,doquidem et jucUndiffimns cte monet Gefner. , obltabat,

„Graecorum litteras non lui- quod. haec littera in latinam

wbemus , et triltes quasdam nullaro, ,,qaa Graecia careai",

s.habenius." Mox altera parte trausit.

Rr 2

628 M. FAB. QUINTILIANI

cis litteras non liabemus , vocalem alteram , alteram confonantem, quibus nullae apud eos dulcius fpirant: quas mutuari folemus, 28 quoties illorum nominibus utimur. Quod cum contingit, nefcio quomodo hilarior pro- tinus renidet oratio, ut in Ephyris et Ze- phyris. Qiiae £i noftris litteris fcribantur.

tiani demonfirare fuperfedeo. Illud adhuc moneo, inGotli. Jenf. (tac. Gefn.) hoc ordine fcriptum elTe 'p/is eft ftntim ; et fic in omnibus meis ante Stoer. E fcriptis noftrum or- dineni fervare Turic. Bern. diferte monemur: dc ceteris non liquet. Florentini autem hic nnlla omnino mentio, ut vicleri poffit dare ipf- nifi verifimilius effet hoc mi- nutum effugiffe magnam alias coUatoris diligentifcm. li- teris Goth. Ante litteras autem edd. aliquot ap. Burm. et Gefn. quibus adde Gryph. 1544- infeiunt v et ^ ex inter- pret. Mox alteram femel pofitum in Fioi^ Jenf. et .iH-

quot poft. dulcis fpirant Flor.

28' <^""i coiitigit Turic. Fior.. c. Alm. leviffimo iuter apicem et punctum discrimine, Aptius autem praefens. Jfam dum pronunciantur litterae, effectus ille fentilur. na-' cefjio Turic. Ilor. quoviodo hilarior, Sic Turic.

Flor. Gotli. Camp. et edd. ante Gryph. velut inferunt reli • qui. Pro renidet Goth. re cum vacuo fpatio, nt iii

Voff. 2.; fed iu illo fpatium pro fyllabis nidct nimiimi. At verbum receptum tuentur optimi libri. Kphyrif

et Zepliyris. Quae. Sic, nifi. quod utrumque nomen per I, Turic. Flor. quorum pofterior voculam quae linc forma, que, alteri nomini annectit. Zephyris zephiristjue ex ALm. VolT. 2. non referente Burmanno, an novum (juae feqtiM tur : credo tauieii : nam lic in Goth. Zephyris zephirisqus

nominihus. De propriis , impedit Ephyras etiam iirbes

non folis quidem, fed impri- cogitare.

mis tamen cogitandum et hic Quae, litterae graecae. nC'

et $. 33. ftris litteris, V et F : ficut fit

23. Ephyris, Populi no- in fue, mure, Cumis ; fama,

meu intelligo ; quanquam nil fure, ferendo etc.

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 629

jkurdum quiddam et barbarum efficietit, et velut in locum earum fuccedeiit triftes et lioiTidae, quibus Graecia caret. Nam et illa, 29

quae (tac. Gefn.). Zeph. Zophyrii ifuae Guelf. ZepJiiris ZO' jyhyrisque. (puae Canap. Grypli. x544* ij-^^ 'lic utrumque per Y). Z, zopyrisque quae Jenf. et edd. poft. ante Grypli. 1544. Ex VoJr. 5. Zephyri affcTtur pro priori nomine, aftero nou niemorato. Zephyris et Zopyris , quae reliqiri» ex edd. meis inde a Stoer. Apparet nomen Zopyris fero nulla niti auctoritate, nifi. in uno alterove forte eorum mlT. qui filentur ita fcriptum eft. Fons autem corrupte- lae mnnifeftus. Nam nomine Ephyris in repetitis illis Ze- pliyris femel oblitterato, fenllm inde enati funt Zopvri, juvante fimul falfa opinione, alteram litteram effe Z. Quod cum c feqq. non ita effe appareat; nihil ineptiu9 fingi poteft iilis Zopyris, qui unam tantum ex illis litteris p^jie- bent et fimilitudiue tamen praccedentis nominis in erro- rcm illum de littera Z lectorem inducunt. Elt itaque hic imus e fplendidioribus locis, ubi e folis optimis illis li- bris infignis Qiiintiliano medela facta eft. Spaldingius et ego, ante infpectos illos, nobis perfuaferamus , Zephyros folos hic a Qu. nominatos effe. furdum quiddam et b.

e. fonum Turic. Flor. c. Bodl. Voff. 2. Vall. Bad. Bam. et aliquot ap. Burm. et Gibf. acc. Camp, uifi quod luQ dat quidam, unde Jenf. et qiii eum fequuntur faciuut qui- dem. Primariam illam fcripturam non male tuetur Bad. diftinguendo poft quiddam, et illud et interpretando id efi. Inficeta tamen remanet compago : et longe rotundior fer- mo eft iu recepta, quae bonis et ipfa nititur libris. Vi- detur itaque vox fonum vetus effe interpretamentum, et 7>elud Turic. fed v. Guelf. Canip. Goth. (tac. Gefn.) c. Voff. 2. fuccedere Turic. Flor. c. Alni. fuccedunt Guelf. Camp. Goth, Jenr. et poft. ante Gryplx, exc. Ald. ex hor- ride Camp.

29. Nam et illa. Sic Turic. Flor. Camp. Jeiif. (tac. Gefn. ) et edd. ante Bafil. acc. Gryph. Gibf. Obr. Reli-

29. ISiam et illa. Conjun- triftem fonum cum rxtrtt ctio et refpicere mihi videtur omnem controverfiam pofi- vocaleraVj cujus fiivdum et tom cenferet Qu., de fola I?

6.^o

M. FAB. QUINTILIANI

quae eft fexta iioftrarum, paene non humana voce, vel oranino non voce potius, inter dis- criniiua dentium efflanda eft: quae, etiam cum vocalem proxima accipit quaffa quo- dammodo, utique quoties aliquam confo-

qui et omittunt. Curn tamen ratione hic non careat par- ticula neque temere facile in optimos libros ilTepere po- tuerit, redurendam putavi. tfuae eft fexta. Sic

Turic. rior. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Camp. q. f. e. edd. inde a Jenf, iwn vocem Flor. afflanda Turic. Flor.

deflat Guelf. Exc. Sant. verbo eft ad fequentia relato. ef- iam cutn non vocalem Goth. (tac. Gefn.) e. non v. Guelf. proxiina. Sic Turic. Flor. VoIT. 5. Bern. et fic Gibf. (non Leid., err. Rurm.) lacite, fed optimo judicio : reliquojum enim fcriptura proximam , fi recte attendiSf fenfu calTa eft. et utique Caipp. confonantem.

haec addit, et illam ingratilTi- mam effe dicens. — Nimia autem liaec vitnperaiio cum in liodiernam pliiiimarum gentium ejus littcrae pionun- ciationem miuime cadat, ap- paret aliquid pecnliare fuiffe in F Latinorum ; et in eo folo fortafle quaercndum il- lud inter Ph et F discrimen, quod hodie non obfervamus. vocalem proxima accipit — «p— , confonantem frangit, Fran- gi dictam litteram r in hoc ipfo verbo /rcnot ex hoc loco et altevo illo 1, 4. i»« 'iqui- do dcmonfirarunt Gelner. ct ad iilum locuni SpalJin^ius. In eo autem errafle mihi vi- dentur ambo , quod fonum nercio quem nobis iiiccgni- tum, quique in quibasdam

modo talibus juncturis acci- dat, hoc verbo indicatum pn- tarunt. Veteres, ut ex gram- maticorum lectione patet, nul- lam litteram integra fua vi et puram fonare cenfebant, nifi quae aut inciperet vocem aut proxime praemilTam haberet vocnlem ; ut confonantes r, t in vocibus re, te ; ara, late. Contra confonans quaeque lit- teram fequenttm accipere cre- debatur, ita ut velut partem poteltatis ejus in fe reciperet, neque integra haec fonaret. Impurae itaque fiebant poft- pofitae illis litterae, ut invo- calibus pervulgatum cft : fed de confonantibus etiam dice- batur, eas vel >t«5«^£U£/v vel non, hoc eft vel ab alia con- fonante praecedi vel non.

INST. ORATOR. LIB. XIF, lo. 651-^

nantem frangit, ut in lioc ipfo frangit^ >093niulto fit liorridior. yieolicae qiioque lit» terae, c^2l Jervum cervumque dicimus , et- iarali forma a nobis repudiata eft, vis ta- men nos ipfa perfequitur. Duras et illa 3? fyllabas facit, quae ad conjungendas demum

Sic Turic. Camp. c. Alm, Voff. 2. Jenf. et edd. ante Ald. acc. Bad. Balil. Vidov. confonantium xeliqui. frangit, n^^

i. h. i. frangit. Pro liis verbis ob liomoeoteleuton uni- cum verbum frangit Jegitur in Turic. FJor. (nifi quod Iii frinoit) c. Alm. et edd. inde a Lofcat. fere omnibus, exce- ptis Vafcofan. 1542. Gefn. Bip. Vid. ad 1, 4> *»• '^o*

licae GueJf. fi pro etiamfi id. vis tamen non fonus ipfe

perfequitur Turic. c. Alm. it. Flor. Camp. nili quod hi ■profeq. et Camp. vix pro vis. Sed vix tamen nos ipfa Jenf. Tarv. Locat. Ven. ris t. ipfa nos Guelf. vix t. nos fo'

Ha»c igltur a praecedente confonante velut imminatam poteftatem exprimit Quinti- lianeum illud frangi: fran- gunturque e. g. litterae t et r iu vocabulis ptera, pro, fran- go, Hoc itaque dicit Qu. littcr.ira F jam tum qualTam quodammodo fonare, cum vo- ealem proxima accipit i. pro- xime antecedit; fed multo horridiorem fieri, quoties ali- quam confonantem frangit i. ^uoties inter eam et vocalem alia confonans intercedit.

vis — peifeqnitur. Cf. nol. crit. In re autem cf. i, /ff 7' DisplicuiCfe autem videtur Quintiliano V confonantis fo- nus nonnili cum, ut in alla-

tls excmplis , conionans alia proxime praecederet.

30. et illa. Q litteram in- dicari exemplis patebat; ad- dere opus non erat. Itaque obfequiofos nos non invenit impcrium illud G. I. VoITii de A. G. 1, 22. ipfam Jitte- ram loco pronominis illa re- ponere jubentis: fatis pin- guiter.

ad conjung. — al. fupena^ cua. Litteia Q fua ipfins vf nil differt ab illa C: fuper- vacua igitur foret, nifi indi- cio elTet, lubjectam fibi V cum altera vocali conjungcu- dam effe ; ut in illis QVI et AQVAM; quae li C littera fcribantur, diltinctisvoGalibus fonent CVI-. ACVA^M.

63« M. FAB. QUINTILIANI

fubjectas libi vocales eft utilis, alias fuper- vacua ; ut equos liac et eqiiimi fcribimus ; cum etiam ipfae liae vocales duae eificiant foiium, qualis apud Graecos nuUus eft, ideo- 3*1 que ftribi illorum litteris non poteft. Quid? quod pleraque nos illa, quafi mugiente, lit- tera cludimus M^ qua nuUum Graece ver-

^us ipfe efFecit Ald. quo fenfu, nefcio. Videtur fuiffe : vis tamen nos et fonus ipfe perjequitur.

30. utilitas alias Turic. Guelf. c. VolT. 1. 5. Bern. QuoJ auteni vocem utilis in vet. codice omitti notatur in liiaig. Baf. aJ voculam ut referenduni Addetur. Hanc enim. dmittunt Turic. Flor. Guelf. Goth. Camp. c. VoflT. 1. £.3. fed eft in Bern. et fortalle in Alm. (vid. mox) neque ca- Teie ea poffumus. ut equos hac et equum. Sic

plene et d.iferte fcriptum affertur ex Bern. equos h. e. ecum Turic. (e Flor. et equum tantum enotatum, fed ita ut in* eertum fit, ac praecedat, necne). equos har. ecarn Guelf. e, haec et aecur Voff. 1. 3- ^- aeque cum Camp. e. aeque cur Gotli. VolT. 2. ut equos ac equum reliqui ; fed nuUus» opinor, mf. : nam quod Alm. in oranibus his ut —— equum plane filetur, Burmanni aut Almeloveni indiligentiae trL- Imo. Mendofo autem illo ac ope nunc optimoruni libro- rum levamur. lUud tamen incertum remanet, dederitne «t nos Qu. , an equos hac et aequuin. Sed cum diveifao tantum poft u vocales oftendi debuerint, quod in uno no- jniun cquus fieri poterat, nihil quod non opus effet novare Tolui. etiam ipfae. Sic Turic. Flor. Camp. Guelf.

Gotli. (tac. Grfn.); inverfo ordine reliqui. hecales due Flor. haec j'. d. Guclf. vocales d. omiffo pronomine Alm. Jenf. (tac. Cefn.) et edd. poft. ante Stoer.

31. quidquid Turic, Flor. (uti et mox). quod Guelf. quafi ignorat vitam cludimus Turic. Flor. c. Aira. cw

dimus Jenf, et edd. ante Bafil. exc, Ald. elidimus Bafil. ex mala, ut videtur, emendatione. in qua (pro iV?, qua}

Turic. Flor. Guelf. Goth. (a pr. m., err. Gefn.) Camp. cum Alm. Voir. £. 3. Bcrn. Jenf. et poft. ante Bad. Nofiram jpraeter Gotli. qui voci in fuperfcriptum habet /. m, hoc

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 633

buni cadit: at illi ny^ jucundam, et in fine praecipue quafi tinnientem illius loco po- liunt, quae elt apud nds rarinima in claufu- lis. Quid? quod fyllabae noftrae in B lit- 3« teram et D innituntur adeo afpere, ut ple- rique non antiquillimorum quidem, fed ta- men veterum, mollire tentaverint, non fo-

e^ five IVI, e fcriptis folus dare vitletur Voff. i. •iiy,

Sic Turic. nr Flor. IV. ^. ex Bcrn. vv Guelf. enivi (natum «X male intellecto n) Camp. Vcn. v. vel JV reliqui, prae- ter Jenf. qui plane omittit ( tac. Gefu. ). Poterat videri utramque litteram non pofuiffe Qu. contentus illo mugi- tus et tinnitus indicio ; qua ratione priori loco fcribendum effet in quani ( cL 33.). Sed cum liunc accufativum nul- lus omnino liber praebeat, ablativus autem fine praepofi- tione verbo cadere in liac terniinandi fignificatione fupra etiam gf, 3, 79, haereat: a libris oninino fiaiidum eft. illius colunt quae Turic. Flor. c. Aliu. rarijfimum clau-

fulis Turic. Flor.

32. quid fyllahae Goth. in B litteram et D inni-

tvntur. Hanc receptam tuentur Turic. Flor. nifi quod ille dat innii tuentur , hic innituentur, Scd Guelf. Jenf. ( tac. Gefn.) et edd. ante Ald. in oiuitttuit, fervatis ceteris ( in Locat. eiT. Burm. ): eadem porro praepofitione omiffa Voff. 2. littera — immittuntur, Golh. litteram — ' immittun- tur. antiquijfimum Turic. Flor. antiquomm Jenf. ec

poit. ante Bad. molire Flor. ' molliore Guelf. c. Voff.

ZZ.fyllahae noftrae.Hocne men in quo haeferis, haefe-

univerfe nimis dictum putes> runtque revera viri docti : uC

obfervandum, ex ingrnio liu- flatim in eo, quod forma arer-

guae iatinae ita etiam intel- fns, quae vulgaris eft, vide»

ligipoffe : „funtnobisfyllabae tur veteribus tribui. At ego

quae — ". hoc dicere noltrum exiftimo :

«t plerique S fuhji- antiqiiiffimos quidem forma

clendo. Ilaec fcriptura , qiia ab :, erj. •a u^os ette; tameu jara

faniorem ex varietate libro- veteres fuiffe qui primi vo»

lura non expifceris, habec ta- cem iila ratiouc mollieTiut.

634

M. FAB. QUINTILIANI

lum avcrja pro abverjis dicendo, fed et in

praepofitione B litterae abfonam et ipfam S

33 fubjiciendo. Sed accentus quoque, cum ri-

1. 3. Bern. averfa -pro ahverfis. Hanc, quam in Leid.

primum invenlo, fcripturam et ipfam tuentur Turic. Flor. verfa -pro ahverfis dantes, unam litteram omittentes , quam Tatio fuppiet. Quin, fi Burmaimi (qui edd. hie tantuin memorat) filentio fidcs, mfT. ejus integram dant receptam ; praeter Bern. ex quo adverfi^ affertur; et Gc {averfa pro adverfis) Camp. etiam et Ald. adverfapro adverfis GxielS, Gotli, 2. Jenf. Tarv. Bafil. (Locat. Ven. per fphalma om. pro adv.) afverfa pro abverfis Bad. cum hac nota : „averfa pro advierfis fic Aldus. Vallenfis autem pro abvelfis : quod fequar." Vides eum ex Vall. voluifTe dare nofiram. afverfa jtro adverfis de raeis Gryph. Stoer. Chouet. Ceteros vid. ap. Burm.. et Gefn. praepofitionihus litterae Turic. Fior.

adfonam Goth. 2. ipfam j fubjiciendo Flor. Guelf. cum

Goth. 1. 2. Vall. VoIT. 2. Bodl. Joann. Camp. et edd. ant* Aid. acc. BaCil. et aliquot ap. Burm. i. P f Kapp.

Pofterius porro exemplum cum nerao non de praepofi- tione ahs intellexerit, Gefner. xniratur, quomodo ope ahfo- nae litterae raolliri polTitfyl- laba, et cur abfona fit S. Ve- xura hoc eft nodos quaerere, quanquam non fortaffe in fir- po. Ahfona enim non per fe dicitur S , fed in hac cum B conjunctione ; quam taraen non ita afperam putarunt, ut afperior illc in B exitus ea non molliretur. Quod aurem dicit in praepofibione , quafi non etiam a , ab , Ct praepo- fitio, hoc ita explico. In priori illo exemplo non co- gltabat Qu. nifi de compofi- tis, in pofteriori de ipfa di- ttione ahst hoc eft, de prae-

poiitione. Nam grammatici» praepofitio eft pars orationis, non pars vocabuli. Porro varietatem a, ah, .quatenus et ipfa eft in parte orationis, non moUiendi ftudio natam fed originariam, adjectionem antem litterae S accefforiam credidit nofter. Quod autem in compofito averfus ftudium molliendi agnovit, illud in caufa erat, quod antiquiffimos nonnifi ahverfus dixiffe aut fcicbat aut fcire vidcbatur, Hanc certe loci uoftri expU- cationem conjecturi^s virorum doctorum quae apud Burnian- uum et Gefnerum vifuntiir omnibus praefero.

33. rigore. Hunc in ipf* pronunciationis latinae, quam

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. €35

gore quodam, tum fimilitudine ipfa, miiius log^fuaves habemus; quia ultima ryllaba nec acuta unquam excitatur, nec flexa circumdu- citur, fed in gravem, vel duas graves cadit femper. Itaque tanto eft fermo Graecus La- tino jucundior, ut noftri poetae, quoties dulce carmen efle voluerint, illorum id nominibus exornent. His illa potentiora, quod res plu- 34 rimae carent appellationibus, ut eas neceffe fit transferre, aut circumire: etiam in iis, quae denomiiiata funt, fumma paupertas iii eadem nos frequentillime revolvit: at illis non verborum modo, fed linguarum etiam inter fe differentium topia eft. Quare qui 35

33. fuaves a\ ah ejus Tuiic. Flor. integra prq in sravein Guelf. dulce tamen ejfe Tuiic. Flor. c. Alip.,

voluerint. Sic Turic. Flor. Camp. voluerunt 1'eliqui.

34. jjotentia Turic. Flor. c Alm. quod non r«s Turic. Flor. c. Alm. (^n nobis? ,cf. $. ^gO 7"^ ^^^ VoIT. j. 3. necejfit Flor. in his quae Guelf. Jenf. (tac. Gefn.} et edd. aliq. . dominata Turic. Fior. dfimnata Jenf. (tac. Gefn.) et poft. aute Ald. dijferentiam Flor.

35. quare aliqui lationit Turic. Flor. c. Alm. {f. gui labinis Vall. Apparet fyJlabas ali in vetuftorum fcriptura natas ex illo ot, quibus remotis remanet fcriptura fere Val- lenlls , quam non fequor tamen , licet exenipla talis ftru-

hodie non audimus, natura ferrndo poft graves locum

iitum puto. De cetevis cf. enienJemiis ?

3, 5, 30. 31. 34- (ftiae denominata funt,

Cf. 8» 2. 4« Male Gefner.

fed in — cadit femper. An videtur intellexiffe de adje-

negligentius locutum Quinti- ctivis a nomine defiexis. Sed

lianum dicamus ? an vox iu- bona exempla pofuit eju»-

656 M. I AB. QUINTILIANI

a Latinis exiget illam gratiam fermonis At- tici, det mihi in eloquendo eandem jucun- ditatem, et parem copiam. Quod fi nega- tum elt, fententias aptabimus iis vocibus, quas habemus , nec rerum nimiam tenuita- tem, ut non dicam pinguioribus, fortiori- bus •cerjte verbis. mifcebimus, ne virtus utra- 36 que pereat ipfa, confufione. Nam quo minus adiuvat fermo, rerum inventione pugnan-

eturae lexiea nobis ofFerant. eXigit Camp. Gotli. Jenf,

(taC. Gefn.) €um edd. ante Stoer. loquendo Turic. Flor.

Guelf. Gotji. Jenf. (tac. Gefu.) c. edd. aiite Bafil. acc. Gryph. »544. Tnfja §. 39. candem varietatem praebent Flor. Guelf. Gotli. Canip. c. Voir. 1. 2. 5. et edd. ante Ald. acc. Bad. Colin. Sed cloq. verum utrobiqHe, ficut fupra §. 27. et 3 Pio. 17. et aliis locis, ubi nulla varietas. /<?«-

tentiis ^uric. Flor. aptavimus Turic. his Guelf. Gotli. (tac. Gefn.) vocimus Turic. et non dicam Turic. fortio- ribus ora. Turic. Flori c. Alra.

36. . adjutoriam fermo Turic. Flor. c. Alm. Vereoi M,e iion temere ita varietur; nam adjutoris et adjutorii vo- cabulis faepius utitur Qu. Sed nihil exculpere poITum quod receptae fit praeferendum : ut fi ne litterula quidem mutata ponerem : „Nam quo minus adjutor jam fermo": iiifi adjutorem ejfe melius forte facultatem adjuvandi ex- iiriniir', quam verbum folum. Sed iftis non confido. in- venlio Flor. inventione rerwn Camp. minus iterum, pro

modi copiae vocabulorum La- guntur. His itaque fi res et

tinis negatae e Xen. Mem. fententiae nimium tenu£S pro-

Socr. 3, 1,6. et 3, 3, 9. ferantur, confufio quaedam

oriatur, qua utraque virtus»

55. iiec rerum- ipfa e,t proprictas ferraonis etpon-

confufione. Latini penuria dus fcntentiarum pereat. propriorum verborum trans-

latis fere et fortioribus et ^S, adjuvat fermo, vid.noU

tkiitum non pinguibus utico- crit.

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 637

dum eft. Senfus fublimes variique eruantur. Permovendiomnes ailectus erunt,oratiotrans- lationum nitore illuminanda. Non poffumus elfe tam graciles: finuis fortiores. Subtili- tate vincimur: valeamus pondere. Proprie- tas penes illos eft certior : copia vincamus.

rerum, ponlt Guelf. Exc. Sant. variique fenf. fuhl.

er. Bern. /. /. varii e. Locat. Ven. Obr. perpeiam. il-

lum. eft Gotli. Jenf. (de lioc tac. Gefn.) c. edd. ante Bad. acc. Bafil. tamen graciles Turic. Flor. vincamur iid. va- lcmus Guelf. c. Voff. i. 5. proprietates Flor. 77^0-

jyriHatis Gaelf. Alm. Jenf. c. cdd. poft. ( exc. Aid.) ante Stoer. in qnibus totus locus , arrepta fcriptura ingenio, ( quae tam«n non eft in Guelf. ) ita confiituitur : -proprie- tatis — certicr copia: vincamus ingenio. Graeconnn etiam minora fuos portus hahent etc. Hanc fcripturam noftrae ideo praeieit Badiu?, quod copiam paulo ante eiurarcrit Quinti- lianus ipfe. Sed quid ? Graecosne a Piomanis vinci in- £^enio dixerit idcm ? idque fubabfurde iu forma inipcrap- tiva ? Ut taceam de liac ceterorum vrrboruni cxplicatione : ,,Graecorum eliam niinora fc. opera, dicta aut iuventa :

Praprietas — vincamus. Pro- tis vitiuni. Copia autem cum

■prietas cum in laude oratoris abfolute in oratore nomina-

ponitur, alia elle nequit nifi tur, eft copia dicendi, non

iacultas utendi verbis cujus- copia verborum : nam paulo

que rei propriis ; cf. g» 2. ante §. 55- "bi copia de co-

init. Illa certior eft, quando pia verborunr dictum erat,

xarius deftituiraur ejusmodi proxime praecefferat in elo-

verbis. copia vincamus, idem quendo , quod ad verba tpc-

eft ac fi dixiffet „ Iit nobis ctat (cf. $. 27.), ficut dicera

„certior copia." cf. 10, 6, 6. ad res. Quanquam foiitam

Quod idco monemus, ne cui liic noftri fcriptorisin talibus

videatur e codicum veftigiis negligentiam non diflLmuio.

rcponendum csrtior: certio- Cujus gratiam fi feceris illi,

re-^. Ita enim vellioc ipfum aptiffinie utique proprietas et

certiore vel illud vincers fu- copia hic componuntur. Haec

pervacuum effet, quod maxi- enim certiores facit, quidt illa,

mum eft in ejusmodi antithe- quomodo dicaxnus.

€38 M. FAB. QUINTILUNI

37 Ingenia Graecorum, etiam minora, fuos por-1095 tus iiabent: nos plerumque majoribus velis moveamur, validior fpiritus noftros liuus tendat. Non tamen alto femper feremur: nam et litora inlerim fequenda funt. Illis facilis per quaelibet vada accellus: ego ali- quid, non multo tamen, altius, in quo mea

38 cymba non fidat, inveniam. Neque enim.

,,lioc eftj Graecos etiam tenuia dicta decent." certiore (jun- genduui voci copia ) Vall. Gotli. Vonf. i. 2. 3. quod lia- bet <]uo It> tueatur: cf. not. exeg. fed recepta fcriptura fidejullores optimos Iiabet Turic. Camp. Ald. nifi in Tu- ric. forte mendum jiroprietates fugit diligentiam Uliici.

37. ingenio ex Alm. et ita edd. niuUi: vid. paulo ante. Juos partas Tnric. movamur Turic. Guelf.

Camp. Stoer. quo admiffo periret neceflaria in talibus con- cinuitas, tertia propofitione inter duo antitheta iuferta.

noftros Ji non ttndat Turic. finus n. t. Gotli. Jenl. (tac. Gefn.) et poft. ante Stoer. feremus Flor. illi

facilis Turic. Flor. Gueif. c. Bern. iion dat Camp. non confidat Jenf. et poft. ante Obr. exc. Ald. qui confidat non inveniam? e conjectura nimirum. i/2ue;iirtt Turic. Flor.

^"j.fuos portus liahent: non moveaniur. cf. not. crit.

ubi tuta fint, ut male Gef-

ner. : nara fic plane non ap- c°o — inveniam, Ronia-

parerct, quid fibi velit illud nis etiaju iicebit lenui illo

etiani in minoribus navigiis: orationis gcnere uti (litora

fed portus hic funt emporia, fequi); iia tamen ut ob illa

iibi ob merces quas advehunt linguae fuae inipedimenta ma-

acceptae femper funt naves, et jore circumfpectione et dex-

acceptiores quo majores et lo- teiitate titantur (non nimis

cupletiores. Eatenus igitur prope accedant, pauio ahius

recte Gefner., quod de „glo- ad evitanda brevia et fcopulos

„ria , certe gratia" haec in- vehantur), quam necefle eft

terpretatur, quae vel minori- naturali Atticorum gracilitati. bus ingoniis non dellt.

mST. ORATOR. LIB. XII, lo. 639

fi tenuiora haec ac prefliora Graeci melius, in eoque vincimur folo, et ideo in comoe- diis non contendimus, prorfus tamen omit- tenda pars haec orationis; fed exigeiida ut optime poflumus : poflumus autem rerum et modo et judicio effe rimiles: verborum gra* tia, quam in ipfis non habemus, extrinfecus

38' y^ tenulora Gnelf. eo quo Goth. (tac. Gefn.) non omittenda ex Alrn. et ita (emendante, ut libi ridetur, Mernla) Locat. Ven. Bafil. Grjph. et al. ap. Burm, Sed ilJud attendendnm, qnod Pithoeanus ille Dan. (v. ad 6, 2j 11.) hic fuadet nohis pro non (cf. $.340» fortaffe e mf. cf. iiot. crit. ad lo, i, 124. Mox alterum

pojjumus oni. Turic. c. Alra. : feJ ■pojjimus affertui- pro al- tero (priori opinor) e Flor., pro ambobus e VofT. 2. ojjus fumus auteni Guplf, c. VoIT. 3. rerum modo et in

jnd. Jenf. et poft. ante Bad. 7. mrdo et j. Obr. gratia om. Turic. Flor. c. Aljn. oua m Goth. (tac. Gefn.)

33. prorfus tameii. Parti- cula tamen ad negationem re- ferenda. j,Naro, fi Graeci me- lius, non tamen prorfus no- bis omittend^ - — .' •

r,erhorum gratin -— • condlew da eft, Senfns manifeftus. Gratia, quae verbis ipfis non ineft, extrinfecus, i. actione potiffimum, illis conciliand.a five compeiifanda eft. Hoc quam apte exprimatur con- diendi veiho, fponte patet; et ipfum jam Qu.. fupra 11, j, 132. de actione verba juvante ufum eo vidimus. Haeferunt tamen omnes hic in. eo, <^uod

ipfum condimentum hic vi- deatur dicicondiendum. Qua- re varie tentatus eft locus : fed frnftra: nam certiffima eft loci explicatio, in qnani digi- tnm mihi inteudit Boechhius mens, gratinm hic fibi videri dicens effe illud (fuod ejficitur condiendo, Veriflime. Eft enim gratia neque cibus, ne- que condimentnm, fed fapor. Jam cibos quidem condire di- citur coquus : fed quis non ferat eundem etiam dicentem „ego tibi hodie hujus cibi „condiam faporem novum ju- -,,cuiidiffimum "?

640 M. FAB. QUINTILIANI

39 condienda eft. Annon in privatis et acutus, et non afper, et non indiltinctus, et non fupra modum elatus M. Tullius ? non in M. Calidio infignis liaec virtus? non Scipio, Laelius, Cato in eloquendo velut Attici Ro-

concidenda Guelf. Jenf. Taiv% condicerula Locat. Ven. Bad.

3g. at Tion Guelf. Jeiif. et poft, ante Ald, aut non Bern. quod non displicet : effet enim reciarguens illud aut, contra eos qui praecedcntia nceant: : non autem folum, ut toties, interrofjationeiT» iiichoaret. ui acutus Turic.

Flor. (an fuit in iis quae niox iii iisdem codd. intercidc- Tunt ita non ujper '/ Sic melius fortalTe negativi fenfus praecedentibus annecterentur.) et aeutis JenC, et poft, cum ipfo Ald, ante Bad, In feqq. proclivi errore varie omitti- tur in codd. et non afper et non indijt. om, Turic. Flor, c. Alm. et non afper om. dicuntur Vofl". i. 5. (an 2 ? nam ex 3. ap. Burm. mox iterum affertur hoc : acutus , indijtiiictus). non afper et non om. Guell. c. Bern. {acu- tus et indiftinctus). fupsr modum Flor. Guelf. fem-

■per m. Turic. elevatiis Turic. Flor, c. Alm. viflonis pro infignis Guelf. cum Scipio VoIT. 1. in elotjuendo vid. a<l §. 35, velud altico Turic. v. actio Flor.

5g. Annon — et non^—et 2, 23. in perfpicuitate ponun-

fion — : vid. not. crit, tur ut contraria dilucidis e't

non indiftinctus. Quid fit apertis. Apparet igitur hu-

oratio Jjyi/7zctfl, nonpetendum jus virtutis loeum in tenui

ex 1 1, 3. 35, ubi de pronun- potiffimum genere effe, cujus

ciatione tantuni agitur, fed ex funt caufae privatae, Cum

5j i4> 33* i^ibi ut praecipua igitur in his non indiftinctuni

argumentorum virtus poni- Ciceronem praedicat Qu,, non

tur ,,fermo purus et dilucidus hoc dicit, indiftinctum alias

5,et diltinctus", et ex 4,2,36. fuiffe, qui Dial, de Orat, xQ.

x\hi de narratione aperta et hoc ipfo nomine ut diftinctus

Jilucida requiritur, ut fit „di- Graccho et Craffo opponitur;

,-,rtincia rebus, perfonis, tem- fed in illis caufis demonftraffe»

„poribus" cet, Contra „in- fe, quamvis Romana lingua ct

tiOnlinata aut indiftincta" Q, elotjuentia utenlem, nou ideo

INST. ORATOR. LIB.Xn, lo. 641

manorum fuerunt? Qui porro non fatis eft, quo niliil effe melius poteft? Ad lioc qui- 4» dam nullam efle naturalem putant eloquen- lo^etiam, nifi quae fit quotidiano fermoni li- millima, quo cum amicis, conjugibus, libe- ris, fervis loquamui% contento promere animi

fuerint Guclf. Beni. cuinporro Turic. cui porro Flor. et mox qnod nihil uterque. cui porro non fatis ejfe, quo eft melius niliil, -poteft Jeiif. (tac. Gefn.) et poft. ante Ald. acc. Bad. cui p. n. f. eft, quo effe iiielius nihil -p. Ald. Bafil, item Gryph. nifi quod hic melius ejje. Reliqui eodem quo nos ordine, fed cum voce cui, quam Obrechtus folus mu- tavit in qui. Certe mira eft interrogatio : cui non fatis eft? curn non fatis fit utioue omnibus iis, qui hic refutantur. Huic incommodo aliquantum quidem fed non omnino me- detur fcriptura Jenfoniana : verum haec manifefta eft corre- ctionis , et multa praeterea fcabritie laborat. Unde pede- tentim in antiquam redierunt fcripturam editores : et ego fecutuc clTem, nifi admodum fe mihi commendafTet Obrechti fcriptura, quam, unice aptam fenfui fere perfuafum eft mihi inveniffe illum in cod. Argent. De follemni autem vo- cum qui et cui permutatione monere opus non eft.

40. adhuc quidani Turic. Flor. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) Camp. c. VofT. i. 2. Bern. Quis editorum primus habeat ad hoc , nefcio : e meis daut illud Gryph. 1544. tum Leid. et pofteriores omnes. Quos deferere nolui, ad- dicentibus etiam, ut videtur, Alm. et Vofl'. 3. Quanquam enim non ita liquida mihi quidem ubique videtur decifio (cf. 7, 1, 56. cum 9, 3, 80» "ot- Sp.); hic tamen ad hoe unice aptum videtur. cf. 8» 5» 22. et Sp.ild. ad 3, 6, 53. quam cum Camp. loquimur Goth. Camp.

Jenf. et edd, ante Stoer. acc. Gibf. Obr. contento.

Sic Flor. c. Voff, 3. contemptio Guelf. contemtio Exc,

eCTe indiftinctum, immo, nam Qui porro. v. not. crit.

Lic eft fenfus formae hujus

negativae, quam maxlme di- 40, Ad hoe. T. not, crit.

/tinctum.

Tonu JK S s

642 M. FAB. QUINTILIANI

voluiitatem, nihilque arcefliti et elaborati re- quirente: quiclquid liuc lit adjectum, id efTe afFectationis, et ambitiofae in loquendo -jactantiae, remotura a veritate, fictumque^i^^' ipforum gratia verborum, quibus folum na- tura fit ofFicium attributum, fervire fenfi- 41 bus: ficut athletarum corpora etiamfi vali- diora fiant exercitatione, et lege quadara ciborum, non tamen effe naturalia, atque ab illa fpecie, quae fit concella hominibus, ab- horrere. Quid enim, inquiunt, attinet cir- cuitu res oltendere et translationibus, id eft, aut pluribus aut alienis verbis, cura fua

Sant. Major autem et. certior confenfus in altero ablativo requlrente, «juem Jant Turic. Flor. Guelf. Exc. Sant. c. VoIT. 1. 3. Reliqui contenti (ccntempti Goth.) — requi- rentes, praetcr Obrechtum, qui ex Argcnt. fiio haud dubie ablativos repofuit: merito : nam a fcriba elTe non pof- funt. iilhllque et arcerti Turic. Fior. £x Alm. arccill

folum. accerfiti elahorati Camp. ^qui quiil

Turic. adcjfe Guclf. Exc. Sant. c. Vofl". 1. 3. adfectatio et Turic. Flor. affcctionis et Guelf. Jenf. et polt. ante Ald. amhitiofae et Flor. jnctore remotum Turic. Flor. gratia verhoruni oni. Guclf. c. Vofl". 1. 3. Bern. na-

tura. Sic Turic. Fior. Guclt. Camp. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) c. Vofl'. 1. 2. 3. Bcrn. et edd. ante Bad. a natura reli- qui, fed editi tantum : nam Ahueloveuii diligentiae in tam minuta re non nimis fidendum. Nou „a natura rerum" officium aliquod verbis affignatum;, fed „fua ipforum na- „tura" attributum i. proprinm eft. Hic enim hujus p»rti- cipii ufus abfolutus vel e lexicis notus eft, maxime e Ci«. luv. 1, 24. §. 34. aut trihutum Guelf.

/Ji. corporum etiamfi Turic. Flor. inquit at-

tinct Jenf. et poft. ante Bad. transl. idem aut pl.

uut Turic. t. ideni pl. et Goth. t, id ejt pl. aut Caiup.

attrihutum. r. not. crit.

INST. ORATOR. LTB. XII, lo. 643

cuique fint affignata nomina? Denique an- 4^ tiquilTimum quemque raaxime fecundum na- turara dixilfe contendunt: mox poetis fimi- liores extitifTe, etianifi parcius, fimili tameu ratioue, falfa et impropria virtutes ducentes. Qua in dispatatione nonniliil veri eft, ideo- que non tam procul, quam fit a quibusdam, recedendum a propriis atque communibus. Si quis tamen, ut in loco dixi compolitio- 43 iiis, ad neceffaria, quibus niliil minus eft, aliquid melius adjecerit, non erit liac calu- mnia repreliendendus. Nam milii aliam quan- dam videtur babere naturam fermo vul^^a-

o

ris, aliam viri eioquentis oratio : cui fi res

42. contrndant Tin ic. Flor. nos pro mox inl.

cum aliqua fpecie , fed vana. etiamfi puruni cujus

Guelf. virtute dicentis Turic. virtute ducentis Flor,

Guelf. virtute dicentes Camp. Gotli. Jeuf. (de pofteriori ver- bo tac. Gefn.J c. edd. poft, aute Ald. acc. Bad. £ VoIT. i. 3. virtute tantiim enotatur, fed ex Bern. diferte virtute ducentes: Ex omnibus autem liisce fcripturis nil melius excuipo no- ftra, quam Aldus primus recepit, quaeqiie eft in VoIT. 2. haec enim fides Burmanno i. 3. memoranti. Cf. 1, 5, 19. dis'

■putationis Flor. — ihus Camp. a quihus Turic. coinmunii^ Turic. qui proxima omnia oni. usque ad comjwfitionis cura hoc ipfo verbo, iocios Labens in iiac omiflioiie Flor. etAlxn.

45. ut in iila luco Camp. c. Gotli. VoIT. 2. Bafil. et

edd. pofi. r»nte Gibf. comp. fi ad te nec. a quihus Guelf,

c. VoIT. 1. 3« ^on enim hac Turic. Flor. vulgaribus Tu-

j-ic. Flor. viri psriti ac eloquentis oratio Bafil. in-

terpolamentum ignotae plane originis, fed fufpectum vel

fola forma ac. cui. Sic Turic. Flor, Guclf. Gotii.

Camp. et edd. uute Gibi. acc. Obr. qui reliqui.

43. in loco — compofitionis. 9, 4» 3 feqq.

Ss 2

€44 M. FAB. QUINTILIANI

< modo indicare fatis effet, niliil ultra verljorum proprietatem elaboraret: fed cum debeat dele- ctare, movere, in plurimas animum audien- tis fpecies impeilere, utetur liis quoque ad- jutoriis, quae funt ab eadem nobis conceffa

44 natura. Nam et lacertos exercitatione con- ftringere, et augere vires, et colorem traliere, naturale eft. Ideoque in omnibus gentibus alius alio facundior habetur, et in loquendo dulcis magis. Quod fi non eveniret, omneSiog^ pares effent, et idem omnes deceret: at lo-

modo indicare, Sic Turic. (nifi qiiocl judicare) Flor. Guelf. i- rn. Teliqui. Sed judicare Jenf. quoque cum ali- quot pofterioribus. nildl citra Turic. Flor. Camp.

n. extra Alm. Illud ferri poffet, fenfu particulae fine no- ftro familiari. Sed longe aptius hic ultra maxime poft il- lud fatis. proprietate elahora fed Turic. In verbo

delectare definunt codd. VoIT. i. 3. Bern. moveri Flor.

•plurimis animam Turic. Flor. his, Sic Turic.

Gueif. Camp. (fed hie quoque his). iis reliqui. funt

ab eadem. Sic Turic. Fior. Canip. Guelf. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) Ald. a. e. f reliqui jam inde a Tarv. in quo per fpliaima mox necejja natura.

44* ^t age vires Flor. aut a. v. Camp. eolorem

contrahere Guelf. calorem t. Jenf. et poft. ante Ald. acc. Bad. et loquendo Turic. Flor. (nifi quod hi loquenda')

Camp. Guelf. c. Alm. Goth. in eloq. Voff. 2. et eloej. eid. inde a Jenf. Noftrum e conjectura. idem omines altsr

decere ullocuntur Turic. Flor. nifi quod hic alter per com- pendium alt cum lineola litterae t fuperne adhaerente. /. o. d. alloquuntur Guelf. In recepta mirum videtur verbum loquuntur ita nudc poHtum et cum fequente copula ita ex-

44* lacertos — — trahere. rata et aftricta et laeertis ex'

Cf. 8 P»o. ig. Corpora fana preffa funt: ubi vid. not. Add.

et integri fanguinis et exerci- g, 3, 10. tatione firmata — — f f colc* at hquuntur. vid. not. criu

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 645

quuntur, et fervaiit perfonarum discrimen. Ita quo quisque plus elFicit dicendo, lioc magis fecundum naturam eloquentiae dicit. (^uapropter ne illis quideni nimium repu- 4s

plicandum : dum loquuntur f. in loquendo. Haec confide- ranti accepta fortaffe veniat Obrechti fcriptura At aliter lo- quuntur. Sed ufus vocis aliter pro diverfimode aliunde, «juod fciam, nondum probatus eft. Exemplum enim quod ex ipfius noftri loco, infra $. 70. peti poffit, non admitto ex caufis ibi exponendis. Neque illo alter , quod hic eft in vetuitis, tanquam veftigio uti aliquis poffit; hoc enim cura alieno loco pofitum fit, vix dubito natum ex figla illa fll, qiiae cum varictate lectionis decere in textum migra» verit, quamque limiles plane turbas feciffe vidimus fupra §. 2 2. et 35. Integram igitur rem felicioribus relinquo. falvaut Turic. Flor. Guelf. Goth. Camp. et edd. antc Gryph. Jalutant Voff. 2. Receptum fervant cffe in Alm. vix cre- diderim : quis primus intulerit, et an inventum in codice» olim patebit. Nunc utique retinendum ob motam illam pridem contra xerbum falvare ferioris feu abjcctioris Laii- nifmi fufpicionem, de qua vid. Gefn. in Tlief. Quamvis enim aliis in locis , ubi manifefla eft jalvuvi jaciendi no- tio, dubitationi loCus relictus eft: hic tamen per fenfum etiam aliena videtur aitcra forma: et conf. 2, 17, 6. ubi eft ,,ut Antonii perfona fervetur" fi.ne ulla varietate. dis' criminum Flor. c. Alm. itaque quo Goth, (tac. Gefn.)

naturam eloqueiitiae. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. cum Alm. Bodl. Voff. 2. Goth. naturae eloquentiam edd. inde a Jenf. omnes , praeter Ald. qui nofirum. Vulgata quin fit a correctore aliquo, dubitari vix poteft: ita feci, quod fa» cere voluit jam Gefn.

45- quapropter te ne Turic. Flor. ne in illis Camp.

fecundum naluram eloquen- Itaqtle, Gquidem efi aliquid

tiae. Illis qui naturam fem- eloquentia, naturaiiter etiam

per crepant obfervari debet, dicunt noniiifi qui fecunduxu

naturaliter agere eos, qui fe- naturam eloquentiae. cundum naturam cujusque rei.

6^6 M. FAB. QUINTILIANI

gno, qui dandara putant nonniliil etiara teraporibus atque auribus nitidius aliquid atque effectius poltulantibus. Itaque non folum ad priores Catone Graccliisque, fe<| ne ad lios quidem iplos oratorem alligan-

nonnihil etiam. Sic Camp. n. cft Turic. n. eJTe reliqui. Ex cornpendio et pro etiarn nata erat fcriptura eft, et inde per correctionein vulgata. nitidui Turic.

ejfectius. Sic fToth. affectius Guelf. Camp. c. Vall. Voff. 2. Obr. afjectihus Turic. Flor. Jenf. ot polt. ante Ald. affectatins leliqui, ex Aldi, opinoi , conjectura. !Noltjani Gelner. commendavit, recepit nemo. In reqq.

vulgatum erat liucusque ita : Itaque non fdum ad priores Catonein Gracchosque fed ne ad hos quideni oratorem alli' gandum puto. Quorura verborum loco in Turic. hae re- petitione turbae: i. n. f ad priores cati me grachisquc ita- que fed ne ad hos q. o. a. puto atque ajfectihus pojtulantis itaque non jolum ad piiorihiis catime grachisque fed ne ad hos quidem ipjis o. a, p, In qnibus inipriniis attendendum graciiis bis in ablativo, et pro Catonis mentione priori loco cati me, tnm catime, poft verba autem ad hos quideni altero loco additum ipfis. Ex Flor. nuUae hujusmodi tur- bae, fed haec mendofa tantum afferuutur catime grachis itw que fed ne ad hos quidem ipfis o, a. p, In Guelf. eft Ca- toiii me Gracchisque : in Camp. grachisque tantum, cetera ut iu vulgata, quam et liabet Jenf. fed ita interpolatam : ad priores me Catonem (tac. Gefn. ) c. poft. ante Ald. qui priraus dedit vulgatum, ut pofuinius fupra et uti eft in Goth. Voff. 2. Vall. Ex Aim. autem nil nifi ipfos poft iUa ad hos quidem enotatum ; ut hic etiam in ceteris vul- gatara habere vidcatur. Ilanc igitur Gefner. ita expUcabat, ut hos dictum putaret de iUis ,,qui nuper fuere et nunc ,,funt". Quod per fe hic duriffimum ( nam quis interje- ctis nominibus pronompu hos tam nudc, nc vocabulo qui- dem oratores adjecto, ita inteUigat?) ob ndjectum iUud qui

45* ejfectius. niaeis cura- lo, 5, 23. cf. etiam 11, 3, tuni et elaboratum. viu. Gefn. U.6. nitida et curata vox. in Thef. et fupra y, 3, QQ. adpriores-— — alligandum

INST. ORATOR. LIB. XII. lo. 647

dufti puto. Atque id fecifTe M. Tullium yideo , ut cum omnia utilitati, tum partem

nuper plane ferchdum non efi. Apparet enim , Gefnerum de Ciceronis pouffimnm aevo cogitaile: nam quis ad fe- riorcs illos ,,oratorera alligalTe" putandus elt? Aut, fi hoc tantum eft alligare, vctare ne quis nitidior et oraatior iiti reverane Quintiiianus in lioc genere ultra fui etiam teni- poris deciamaiores procedere intcrim oratorem voluit? Et «juoraodo tandem liis ita pofitis transitus per Atque i3. ad Ciceronem fieri poteft? His faniora cum e vulgata effici non poflfint, Obiechtus folus hucusqne repofuit priores Ca- tone GracJiis^ue, five diferte illud five tam manifelia ejus, ^ualia in optimis nofiris, veftigia in Arg. etiam codice in- Tenit : earaque fcripturam Sprdd. in fchedis unice proba- Ttt. Cui nos iu fubjectis verbis pronomen illud ijifos ad- didimus, quod co ccrtius efi, quo magis fenfu caret in eo- Ttlm, qui praebent illud, codicum fcriptura. omuium

vtil. fcripti omhrs et edd. ante Ald. acc. Bafil. quod fi e

■puto. Catoncm et Gracchos conjunctos ita habes etiam 2, 5, 2 1. Sed imprimis confe- rendus efi locus 8, 5, 35. ubi nimiis illis vetuftatis amato- ribus dicitur : Quornodo }>o- tejt -prohare Ciceronem, qui ni- hil putet ex Catone Gracchis' ^ue mutandum ? Sed- ante lios fimplicior adhuc ratio lo- quendi fuit. Qui locus fince- ritatem nofirae fcripturae egre- gie probat. Vides enim ibi etiam priores Catonc Gracchis- tjue indicari cafcos oratores, quos hic tanquam exemplaria illorum fimplicitatis fectato- tum quafi per ludibrinni me- morat. Magis autem feriis verbis et hic et illic cum iis agit, qui aliquod quidem iu eloquendo Iludium admitte-

hant, fed non ultra Catonera illud Gracchosque. Et ita demum ad Ciceronem, ut ve^ riim er.eniplar, hic pergit, a quo illic iuverfo argumentan- di ordiue iiichoaverat.

cuvt — utilitati , tum — de- lectationi. Legitime liic pet cum, tuni diverfa junguntur. Sequens autem cum, negligen- tius foTtalTe adjectum, cum verbis fuis ita accipiendum ac fi elTet et tum — dicebat, age- hat — . Tandem haec ageret awtem explicant et augent il- lud ipfam rem. Paulo ple- nius : „et tum dicebat fe fic ,,etiam ipfam rem agere ; age- „bat autem revera, et maxime „quideiu rera iitigatoris."

648

M. FAB. QUINTILIANI

quandam delectationi daret: cum et ipfam fe rem agere. diceret, ageret autem maxime litigatoris. Nam hoc ipfo proderat, quod 46 placebal. Ad cujus voluptates nihil equidem quod addi poirit invenio, nifi ut fenfus nos quidem dicamus plures. Neque euim fieri

Conj. correxit Ald. certiHlma illa fuit. dare Toiic. Floj-.

ageret autem. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. agehat a, reliqui, et quidem ita, ut inde ab Ald. verba age- bat autem maxime parenthefi includerent et vocem litig. praecedentibus applicarent : male: nam qui dixit rem ipjam, omnia dixit. agehat autern rem Htig- otnilTo mari- me Goth. Voff. 2. (fuijd phcet Turic. Flor. Guelf.

Exc. Sant. Camp.

46. iie fi fenfus marg, Bafil. fenfus non quidem

Turic. Fior. Exc. Sant. Camp. Leid. /. iT q, Alm. Rece- ptam tutautur, praeter fexifom, Guelf. Goth. Vofl". 2. plu-

46. fenfus — dicamus. cf. 12, 10, 36. 9. 3, 74. In iljo autem nos quideni excu- fatio quaedam per tempora ineffe videtur, ct. 45*

Nequf eniin —— — offecerint. Ilanc librorum omnium fcri- pturam fanam noii cfle, recte viderunt uiali illi medici, de quibus vid. not. crit. Ex il- lis autem <]|uae fequuntur ,,Sed me hactenas cedentem „nemo infequatur ultra," ap- paret, haec noftra in defenfio- nem adhuc illius licenti:\e di- ci: verumquc fententiarum nexum agnofces fimulac pro illo Neque reponas Hoc. Ne- que tamen hanc tibi medici- nam propono , fed aLiam, ut milii quidem videtur, certio-

rero. Nimirum oblitterata hic fuit duplex negatio Neque— non, cujus ufus eft, quoties non tam ipfi aftirmare, quam aliortim negativam fententiam negare volumus. Intellige- bat Qu. feveriores judices fibi objecturos ,,fieri hoc falva— • „ — iion poffe"; quibus re- fpondere occopat his verbis ; Neque enim fieri n on poteft cet. Ita CicerO ad Div. G, 1, 5. Nec enim is , qui in te adhuc injuftior, non magna figna dedit animi erga te mi- tigati. Corn. Nep. 9, 2, J. Neque vero non fuit apertum. Sed hacc pervulgata: vid. Turfell. V. Neque. Illud au- tem et ante invicem fervari poITe credo, ut utrumque ver-

INST. ORATOR. LIB.XII, lo. 649

poteft falva tractatione caufae et dicendi au- rtoritate, fi non crebra haec lumina et con- tinua fuerint et invicem ofFecerint. Sed me 47 hactenus cedentem nemo infequatur ultra: do tempori, ne hirta toga fit; non feiica;

ris Flor. Camp. falve Flor. Jt nou erehra et mox

et invicem. Sic Turic. Flor. Guelf. Goth. Camp. c. Alm. (uifi quod hic iterum n pro non) Vall. VoIT. 2. et edd. ante Bad. qui pTiinus locum ita coriexit, ut non ante cre' hra tolleret atque deleto et poneret ante invicem, fubaudiro jubens «t, quo^d ipfum mox inferuerunt editores (de mei« primus habet Gryph.) ita : ut non invicem ojfecerint, quod iegitime fane pcndere videbatur ab illo neque — fieri po- teft. Sed nemo obfervavit ab eadem phrafi pendere jam iUud falva tractatione cet. nullumque plane fenfurn inelTe his verbis : „fieri non poteft, ut haec lumina, falva tr?- „ctatione caufae, fibi invicem non ofFccerint. " Ergo per- eunte caufa fieri potclt, ut fibi non offecerint; falra verp caufa utique fibi officient? Ut taceam de niagno fenten- tiae hiatu inter iUud neque enim et quae praecedunt; quem quomodo favcire itudeat Gcfner., apud ipfura vide. Ita re* pudiata mer.i et vitiofa conjectura librorum fcriptura 19- ducenda erat, ut libcrum cuique de loco fit judicium. effecerint Guelf. Goth. Camp.

47. tempori nihi rato gafit ut non feriga Turic. t, nicliira toga fit non ut feriga Flor. ni hura toga fit (non ferica; fed haec filentur) Alm. nigra toga fitu non f, Guelf. Exc. Sant. ne nigra toga fit ncn f. Jenf. Ald, ne craffa toga fit ut non ferica Goth, Voff. 2. Canip. et Gc, fed omilTo «t, reliqui. Noffrum eft e certilTima Burmanni conjectura, quae nunc noUris codd. tantum nou compro- batur, fatis certa jam antea ex comparatione loci gemini iu Dial. de Or. 26. (vid. not. exeg.) Piecte autem toocis hir- tas Silio etiam (.1, 613.) vindicat Burmamius contra comas

hura (Jtierint, offe eer int) -pen- 26. Ceterum fi omiffo ojttimo

deat ab una negatione. illo et pcrfeciiffimo genere elo-

.'J.7. do tempori an- qusntiae eligsnda fit forma di-

nulos comtum. Dial. de Or. cmdi; malimhsrculeC. Grac-

650

jM. FAB. QUINTILIANI

ne intonfam caput; non in gradus atqueiogg annulos cointum: cum eo quod, fi non ad luxuriam ac libidinem referas, eadem fpe-

alioTum Ubrornm. atque unnulos eomtutn. Sic

Ald. et a'i]uot poft. cum Obr. atquc annullus comtunt Tu- xic. (fed liic an nuLlus) Ilor. a. anulos coptuni Camp. a, an nullus certum Guelf. a. a. totum comtum Gotli. Vall. Bad. et reliqni (praeter Jenf. etc. quos vide mox) item Voir. 2. qaem filet Bnrm. fed dubito de Alm. Quam fa- cile tot«;« nafci potuerit e cotuni, nemo non videt ; fed mo- lertnm qnoqne hoc augmcntum in re per fe viium non decefnte. Quod ramen iudicium non fecutus efTem, niti gra- viffimos auctoies liabuifiTem. cum eo quod, fi non

— rejeras. Sic Turic. Fior. Guelf. Goth. cum Vall. VofT. £. Aim. (quanquam ex hdc referas non affertur) Bad. itenl ante hunc Jenf. et poft. ante Ald. fed cum prava interpun» ctione. cum in eo , qui fe non — referat reliqui, praeeunte folo Camp. nullo vero lenfu. Atque nunc tandem pone-

mus miram illam horum oitinium depravationem, quae eft in Jenf. et poft. ante Ald. non fmarai^dus atque annuli centum fint cuni eo : quod fi — referas : quod nihil eft nifi auda- ciflima correctio ejus qui annulos in coma ignoraret.

chi impetum, aut L. Crajfi maturitatem , quam calami- Jtros JVIaecenatis , aut tinni- tus Gallionis. Adeo melius cft oratorem vel hirta toga in- duere , quam fucatis et mcre- triciis veftihus infignire, Ne- <]ue enim oratorius ifte, imnio hercule n^ virilis quidem cultus «ft, quo plerique temporum no- Jtrorum actores — utuntur. In gradihus autem comarum cf. 1, 6, 44. — In his non fe- rica, non — comtum, apparet deelTe ut , quod mentc repe- tendum eft ex praegreflo utro- bi^ue ne. Legitime hoc fieri

poffe iion dubito : tamen ipfum ut, quod priori loco praebent codd., quanquam jufto non- nifi unus pofitu, rccepiffem, ne eo quidem offenfus, quod Iic priori loco pofita, pofte- riori omifTa elTet pofitiva con- juiictio ; ni in talibus meo folius judicio agere vererei".

cum co quod. vid. 2, 4> 3o. 10, 7, 13. Senfus eft : ,,quo „accedit, quod haec hone- ,,ftiora revera funt fpeciofiora ,,quoque, fiquidem non ad li- „bidinem et luxuriam referas „pulchritudinem. "

INST. ORATOR. LIB. XII.io. 651

ciofiora quoque fint, quae honeftiora. Ce- 48 terum hoc, quod vulgo Jententias vocamus, quod veteribus, praecipueque Graecis in ufa lion fuit (apud Ciceronem enim invenio), dum rem contineant, et copia non redun-

' . ' 48- fententiis Turic. Flor. Guelf. tfuod veteri-

hus.-^ Sic Turic. Flor. c. Alm. et ita haud dubie iu Ari:. J epe- rit Obr. qui inde fecit quodque. Reliqui qtiod omittunt et, inde ab A!d., verba vsteribus — invenio parenthefis loco ha- bent. Paulo negligentior fane, fed minime infolens, jun- cturz. quod — quod — . Civeronein enim invenio, Sic

fcripti et mei et Burmanni omnes, et edd. ante Bad. acc. Ba- fil. Reliqui enim omittunt praeen|:jte Badio, qui in notis tamen pofuit illud cum hac obfervatione «redundat enim", Verum iion redundat, fed caufam potius redditj cur fenten- tlarum ufum non fuo tantura aevo tribuat Qu. Sane Spal- dingio etiam natum videbatur enim e vicinis utrinque litte- lis : fed tura confenfum oroniura librorum nondum vide- rat. copia dum redundent Turic. Flor. Camp. co-

•pia redundent Jenf et pofi. ante Bad. qui primus noftrum ex Vali. inventum deinde in reliquis etiam, certe in noltris»

48- Ceterum hoc. i. hoc ipfum, de quo agimus, fen- fns. Monemns hoc eorum caufa, qui adverbio ceterum utuntur cum ad .Tlia transeunt ; cum tamen antiquis non po- liatur nifi in aliqua ad fupe- riora oppofitione. Rcprehen- derat nimias fententiarum de- licias: nunc pergit: „Cete- „rum utiles elTe — ■ quis ne- 5,gat? "

quod veterihus — — invs' jiio. vid. not. crit.

rem contineant. Rem nu- jnero fingulari vix eft quin rem de qua agitur five cau- fam intelligas; atque fic no-

itex 7, 1, 25. de principali in jure quaeftione dicit, eam elTe quae caufam fere contineut; et propius etiam Cic. Brut. 2g, fenatoris alicujus ,,non pru- j.dentiam folum, fed, quod „maxime rem continebat, fi- „dem" laudat. Sed quis a fententiis, quibus carere et- iara poffimus, hoc pofcat, ut illud contineant in quo ma- xime cardo vertatur ? Nam hoc fere efle rem continere exemplis iliis patet. Spectare qiudem ad rem, acjovimoda- tae effe ei debent : fed hoc non eft continere: ct li vel niaxime ita intelligas, fentis>

652

M. FAB. QUINTILUNI

dent, et ad victoriam fpectent, quis utile neget? Feriunt animum, et uno ictu fre- quenter impellunt, et ipfa brevitate magis 49 haerent, et delectatione perfuadent. At funt qui liaec excitatiora lumina, etiamfi. dicere permittant, a componeiidis tamen orationi- bus excludenda arbitrentur. Quocirca milii xie hic quidem locus intactus eft omittendus.

Fiedundare feniper efi in vitio : cf. g, 5, 74. utilem

negent Tnric. c. Alm. utilcm neget Flor. et, nefcio quo er- rore, Ald. Malim utiles: nam displicet Hngularis inter haec ipfa fpectent, feriunt. /''^7' pellant Flor. de-

lectaticne. Sic nos certa emendatione: cf. 52. it. 8 Pro. 7. delectione marg. Bafil. deiectione Turic. Flor. Guelf. Goth. Camp. dictione reliqui, manifefta correctione , quam (nifi eft in Voff. 2. quem filet Burm.) egregio illo Jenfoni.inae pro- curatori debemus, quem iu ihiaragdis illis et centum annulis jam cognovimus.

49- At funt. Sic Camp. Bad. Ac f, reliqui. Omittendos Turic. Flor. om. a ■plurihus eruditorum Turic. Floi. Guelf. cura Alm. Mira varietas. An fuit in primo horuin omniuui autographo etiam putari? Sed hoc displice-

opinor, qnam inconcinne di- ctum fit debere eas ,,ad rcm .jfpectave, non iiimis copio- „fas eCfe, ad victoriam fpe- j.ctare": ubi quod primo et ultirao loco pofitum eft ad idem feie redit. Vix itaque aliud de fententiis primo loco requiri poterat, nifi ut ali- quid, non mera verba, conti- ixeant , quoniodo et accepit Gedoynus. Sed hoccine, cum de feutentiis in miiverfun: io-

qucris, eft rem continere? ne- que ftatim quisque revi illo ahero fenfu dictam credet? Quare hic etiam m in s mu- tato (vid. not. crit. utile) res contineant, legendtim cenfeo.

49. excitatiora. cf. 6, 1, S. et, ne forte fufpiceris legen- duni excitantiora, 9, 3, 10. ubi. fchema quoddam Horatianum duabus communibus loquen- di formis excitatius dicitur.

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 653

quod plures eruditorum aliam eflfe dicendi rationem, aliam fcribendi putaverunt: ideo- que in agendo clariflimos quosdam niliil po- fteritati manfurisque mox litteris reliquiffe, ut Periclem^ ut Demadeji: rurfus alios ad componendum optimos, actionibus ido- neos non fuifle, ut Ijocratem: praeterea in 50 agendo plus impetum poffe plerumque, et

let. quo jjlures VofT. 2. manfuris quae Camp. ut

Demaden. Sic Turic. Flor. Guelf. Cainp. (nifi qtiod duo poflrenii — eni). et Demadeni veliqui. optiniis Turic.

Gaelt".

50. inipetum' pojfe plerumque. Sic Camp. Obr. ini- petum plerum Taric. Guelf. impetuni plerumcjue FloT.c. Alm, VoCf. 2. Goth. Jenf. et edd. poft. ante Ald. acc. Bad. inipe' luf pl. Ald. BaCil. impetus pojfe yl. reliqui. Manu exara- torum <jui qiiidem diferte memorantur codicum fcriptura a Badio expiicatur fubaudiendo verbo facere: qualis tamen. omiflio non fapit noftri ftilum : Aldina manifefta eft corre- ctionis, ut impetus fit genitivus fubaudiaturque effe: male profecto : fed hinc apparet recentiorem fcripturam , uti nunc quidem eft, non effe e codice : nam verbum pojfe unde unde ac- ceptum infertum fuit in fcripturam Aldinam ita ut impetus fieret pluralis. Pteftituendus itacjue erat utique fingularis, et iic ambigi poterat, quod verbum et ubi inferendum elTet. Nam Spaldingius in fua Campani collatione illud pojfe non diferte pofuit, fed pofito verbo inipetum de omiHiona verbi pojfs nil monuit. Scd confidendum ccnfui ejus diligentiae, qua- lem toties cognovi. Non igitur e Gallandii, ul forfitan fu- fpiceris, conjectura, fed ex Ilbris derivatiuu mihi quidem koo

mox. Uncis incluferat Gef- Demaden. Yidt. Z, 17,

ner.; quod recte improbat in 13. fchedis Spald. illudque expli-

cat per „deinceps, h. e. poft- 50« impftum pojfe, rid.

,,quam detonuerunc rerba et not. crit. „voce8."

es^i M. FAB. QUINTILIANI

petitas vel paulo licentius voluptates; commo- vendos enira elTe dticendosqueanimosimperi- torum : at quod libris dedicatur, et in exemplum editur, terfnm ac limatum, et ad legem ac re- gulam compolitum elTe oportere; quia ve- niat in manus doctorum, et judices artis ha- 5' beat artifices. Quin ilii fubtiles, ut fimilesio99 ac multos perfuaferunt magiftri, ^iaQadsiyfKx

verbum videtur. vel petitas -paulo Camp. volupta-

tis Guelf. docendosque libri onmes, piaeter Voff. 2.

qui decendosque. Noftrum e conj. Burmanni, quae fatis fir* matur re ipfa, ut vix opus fit exemplo infra 74. et quae at- tulit Burm. ad Ov. Met. 1 x, 2. ad quis libris dedica-

tor in exemplum edantur et terfum Turic. ad quis l. dedica- torum et i. e. edantur et t. Flor. ad quis lihros dedicatorum i, e. dedantur et t. Guelf. Pieliqui noltram, nifi quod pro editur Jenf. redditur c. poft. ante AJd. et regulam

Goth. (tac, Gefn.) venient Flor. judicis artis Camp. judi- cis artes Gotli. judices artes Jenf. et poft. ante Ald.

51. ut pimiles ac multos pcrfuaferunt. Haec eft con- flans raanu exaratorum omnium fcriptura (ni(i quod Goth., tac. Gefn., et alii fortalTe, vid. Burm., et), quam fervarunt Canip. et Ald. Reliqiii omnes praeeunte Jenf. dant multi, e conjectura, iit apparet, quae tamen fatisfaccre non po- teft. £go fanius iiihii extundo illa BuTmanni craenda- tione : Ouin illi fuhtilcs (ut fihi ac multis pcrfuaferunt) ma- giftri — tradiderunt , quae aliquanto ciiam probnbilior fit Gefneriano additamento fihiinet. Tamen latinitatem hujus locutionis „ fubiilis ( ut fibi perfuafit) magifier" pro eo quod planius eCfet „ut fibi videtui" pf.icftarc noii auQm.

lihris dedicatur. Fateor mi- teuiplo fignuiu vel t.ibula de-

lii noii liquiere de hac for- dicatur. xnula : in qua vel hoc anib-

igo , dativumne an ablati- 5^« uL fimiles — ma°iftri.

vum illud lihris accipiam. Sed vid. not. crit. neque fcriptura certa elt. Ma- x«^«S£<y/u«— «v5uyu))/kt«, VJd.

liin laltem iii lihris: licuc m ad 5, 11, 2.

INST. ORATOR. LIB. Xlf, lo. 655

direndo, ivd-vftr^ua fcribendo efife aptius, tra- diderunt. Milii unum atque idem videtur bene dicere^ ac hene Jcrihere; neque aliud efTe oratio fcripta, quam mohumentum aclio- nis liabitae. Itaque nullas non, ut opinorj

Rern inte^am itaque relinquo. ejje altlus fcrinti

€t editi omnes ante Obr. nifi quod Jenf. folus praeclare ejje a tuis. Piecept.i, qua certius nihil , in Leid. priinum prolata eft cum figla Dan. (cf. $. 38- ) Stribligines pro graecis afferre nil attinet. ac idem Goth. et bene

Gutlf. itaque non illas modo ut opinor Turic. Ilor.

(nifi quod liic opinior) Guelf. Camp. In £xc. Sant. non illas tantum uotatum eft. i. non illas ne u. o. Aliii. i, non ullas non u. o. Vall. i. nullaS non o. VonT. 2. Ciim fatis certa fit prima haec fententiae pars, fervavi vuJrratam, ex qua facillime nata eft illa quae eft in Turic. confufioue compendiorum no et mo, et coalitione vocum n illas.

Itaque nullas non — — non ipfisque itaque vitiis vincer*

vitia. Impedlta haec utique interdum oratorem. Tamen

oratio et, ut videtur, corrupta ideo non hoc fe dicere, vitia

(vid. not. crit.). Omnem au- quoque inferenda effe ilU

tem ratiocinationis feriem re- nctionis monamento. Cujus

putanti hoc verofimillimiim rei caufam mox reddit. Haeo

mihi videbatur, geminandam itaque, quae expofui, omnia

elTe vocem rirtutes. Quip- contineri puto his verbis :

pe cum fubtiles ilii abelTe» Itaque (oratio fcripta) tiullns

quaedam voluerint ex oratio- non, ut opinor , dehet hahere

ne fcripta, qiiae tamen pro- virtutes : virtutes dico, non vi'

barent in ipfa actione ; Quin- tia : nam imperitis placere ali-»

tilianus unaui eandemque efle quando quae vitiofafunt, fcio.

ponens et fciiptam et actam, In qua fermonis forma nam

hinc infert, in fcripta omnia caufara reddit, cur de vitiis

efl"e debere, quae vicejint ipfa vel cogitari hic a quoquam

actione. Nam fi vicerunt, poffit. Kihilominus autem

virtutes illae erant, neque iis veniam daturus aliquibus et-

carere debet fcripta in exem- iani vitiis ejusmodi volunta-

plum oratto. Addit autem , nis, et in hoc discrimen ali-

fe probe fcire imperitis vitia quod tamen intcr fcriptam

quoque placere aliquando , oraiiojiem et habitaiu ponens.

656 M. FAB. QUINTILUNI

debet habere virtutes dico, non vitia. Jsam imperitis placere aliquando quae vitiofa funt, 5« fcio. Quo different igitur? Ouodfi milii des conrilium judicum fapientum, perquam multa recidam ex orationibus non Ciceronis modo, fed etiam ejus, qui eft ftrictior multo, De- mofthenis. Neque enim affectus omnino mo- vendi erunt, nec aures delectatione mulcen- dae, cum etiam prooemia fupervacua effe apud tales Ariftoteles exiftimet: non enim trahentur his illi fapientes: proprie et fi-

virtutes dico, non vitia. Sic fciipti et editi oznnes {parum diligente in Goth. et Jenf. Gefhero} ante invcctum illud quod recentiores praeferunt, quodque ex ed. Rob. Stepli. 1542. priraum afFert Gibfonus : virtutas. non dico nulla vitia. Sponte autem patet illud effe ex mero corri- gentis arbitrio. Secundum quod liaec elTet mens Quinti- liani. jjOratio fcripta, quae eadem cft ac habita, ob id j,ipfum vitiis plane immunis elTe non poteft; cnm ad im- ,,peritos directa effe potuerit, quibus placent aliquando vi- „tiofa quoque." Atqui diferte vetat Qu. $. 55. talia rclin- quere in oratione fcripta, ,,ne videantur propofiti effe, non ,,temporis." Aliter igitur difficultas antiquae fcripturae, quam ideo reduxi, folvi debct. vitiofa Jint Turic.

Flor.

52. different er°o Guelf.* qui fi mihi Canip.

fi m. Goth. Voff. 2. mifericordes pro viihi des Flor. fuavi-- ter. judicium fapientium Turic. Flor. Guelf. j. fapientiuni Camp. judicium f. Jenf. (tac. Gefn.) recitem Guelf.

quis eft ficlior Turic. Flor. fictijor Camp. etiam et JcHf. (tac. Gefn.) correctum jam in Tarv. Demofthenes Camp, ■propliemiae fupervacuae Fior. prohemio fupervacuae Camp. prooemium fupervaeuum Jenf. cum poft. ante Bad. AriftotS' ies effe ex. Guelf. his illis ahfentes Guelf. c. Abu.

illo quafi per pudorem cir- ^i.confiUum-^fapientum.ci» cuitu utitur, quem contiuent 2, 17, 23. 3, 8. 2. 4, 1, 21, $5. 52 — 55. Arifmeles. vid. 4, 1, 12-

i

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 657

gnificanter rem indicare> probationes colli- gere, fatis eCt. Cum vero judex detur aut 53 populus, aut ex populo, laturique fenten- tiam indocti faepius, atque interim ruftici: omnia, quae ad obtinendum quod intendi- mus prodeffe credemus, adliibenda funt; ea- que et cum dicimus proraenda, et cum fcri- bimus, ut doceamus quomodo dici opor- teat. An JDeviofthenes male fic egilTet ut 54

h. ill! ahfentes e Flor. iis i. f. Goth. Jenf. ('tac. Gefn.)

indignare Flor. Guelf. -prohationes. Sic, fed

per — is , Turic. Flor. Guelf. prohaciong reliqui. Sed quainvis in probatione formam fere indagandi et colligen- di fequimur, tameu frohatione rem rhori colligimtts, fed per- fpicuam aliis reddiuius ; cf. 2, 20, 5. 10, 1, 34. Sed colligere -prohationes idem eft quod 5, 7, i^. ,,fp^rfa colli- „gere argumenta , quoruni congrcgatione lactum conviH- „cimus."

53. vero alia judex Turic. Flor. c. Alm. alia natum ex a\ (cf. §. 44') videturque varietas nliqua liic olim fuifle pro judex. decur Flor. aut exemplo Turic. Flor.

Guelf. c. Alm. fentiam Turic. quae intendimus Jenf. c. aliq. pofi. credimus Gotli. VoflT. 2. Jenf. et edd.

ante BafiL acc. Stoer. et aliq. ap. Burm. eaqut

et. Sic Ald. ea quae et Jenf. c. poii. ante Ald. eaqut etiam reliqui, niendo manifelto. dicimus. Sie

omnes et fcripti et edd. ante I^eid. exc. Batil. qui dicemus cum reliquis. Jcrihimus. Sic Turic. Flor. Guelf.

Goth. Jenf. (tac. Gefn. ) c. Vofl'. c. et edd. inde a Jenf. ante Leid. acc. Gibf. Obr. fcrihemu» reiiqui.

54« -^'^ Demofihenc-s male fic ("gifjet ut f. a. Cicero. Sic Lugd. 1538- (male enim ap. Gefn. bis imprefTum 1523.) Obr. Gefn. Bip. et ita plane Turic. Flor. niG quod egiffe uterque. a. D. m. f. e. vel fcripfit aut Ciseronem Vofl^. 2. Goth. nifi quod ex hoc Gefner. (tacens iile <^uidem de

prohationes colligere. vid. not. crit. Tom. IF. T t

658 M. FAB. QUINTILUNI

fcripfit, aut Cicero? aut eos praeftantilHmos oratores alio quam fcriptis cognofcimus ? Melius egerunt igitur, an peius? Nam fi pejus, fic potius oportuit dici, ut fcripfe-»xoo rmit: fi melius, fic oportuit fcribi, ut di-

55 xerunt. (Juid ergo? Semper Iic aget ora- tor, ut fcribet? Si licebit, femper. Quodfi. impediant brevitate tempora a judice data, multum ex eo quod potuit dici, recidetur; editio habebit omnia. Ouae autem fecundum naturam judicantium dicta funt, non ita pp- fteris tradentur, ne \ ideantur propofiti fuiffe,

56 non temporis. Kam id quoque plurimum refert, quomodo audire judex velit: atque

. voce vel) pro male afFert vellemi non obloquente in colla- lione codicis Spald. an Demofthenem male — Ciceronem Camp. an Demofthenem m. f. egifje — Ciceroncm Guelf. Exc. Sant. an Demofthenem malle fit egiffe — Ciceronem Jenf. et ( fed correcto fic pro fit) poft. ante Ald. an Demofthenem mal- lem Jic egiffe — Ciceronem Vall. Ald. et reliqui mei omnes : de aliis ct. Gefn. alia qua Turic. Flor. Camp.

alia quam Guelf. £xc. Sant. Jenf. (tac. Gefn.) et polt. ante Grypli. exc. Ald. egeruntur igitur Flor. Camp. fi

ante pejus om. Guelf. potius ante alterum quoque oportuit inferunt Turic. Flor.

55' fcrihet. Sic Turic. Flor. Camp, c. Gotli. probante Gefn. fcriberet Guelf. fcribit reliqui. femper quac

■pediant Turic. Fior. f. quae imp. Guelf. ac judice

Fior. reciderunt Turic. Flor. Guelf. Exc. Sant. Camp. et edd. ante Bad. cum ipfo Ald. fed hic modo multumque, ut rerbum pendeat ab illo tempora: male. quaedam,

fccundum Turic. Flor. Guelf. Exc. Sant. Camp. c. Alm. dici funt Turic. Flor.

56. audirs judex» Sic fcripti omncs ct Camp. Jenf, 7. a. xeliqui. vtlud Turic. IrAor.

I

55. propofiti. Vid. II, 1, 42.

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 659

ejus vultus faepe ipfe rector eft dicentis, ut Cicero praecipit. Ideoque iiiftaiidum iis, quae placere intellexeris , refilieiidum ab iis, quae non recipientur. Sermo ipfe, qui facile ju- dicem doceat, optandus. Nec id mirum fit, cum etiam teftium perfonis aliqua mutentur, Prudenter enim, qui cum interrogalfet rufti- 57 cum teftem, an Anvpliiojiem nofj^et^ negante

e]us — rector eft dicentls. Sic Obr. ufus Kaud dubi» talibus in Cod. Arg. veftigiis, quaiia funt in noftris haac : ius vultus Flor. iis v. Turic. Guelf. rectos eft docentes Tu- jic. Flor. ei vultus — rectus e. d. reliqui. praeci-

■pit om. Flor. -praecepit Tarv. Locat. Ven. et al. ap. Burm. inftandum his Turic. Camp. Jenf. (tac. Gefn.) Ba« fil. refilendmn Jenf. rs filentium Flor. ire ( Tu-

ric. irae) filentium Tuxic. Guelf. c. Aim. ah his

Turic. Camp. Bafil.

57. teftem ad amphinionem negant et detraxit Turic. Flor. et fic Guelf. nifi quod amphiona ; t. ad amphinionem, negantem d. Camp. t. ad Ainphionem negant et detraxiffet Goth. (err. Gefn.) VoIT. 2. £. at Amphion negat et detra- xit Jenf. t. an Amphiona noffet negat et detraxit Tarv. Locat. Ven. Noftram Aldus primus dedit, fecutique ceteri omnes, nifi quod inde a Batil. praetulerunt formam Am- phiona; non bene, ut obfervat Badius (an in Ed. 1510? vid. Burm. ) , cum res acta fit in foro Romano. Necefla- rium illud an — noffet e mf. quidem nondum allatum eft : fed in Tarv. nulla conjecturae fufpicio. Verba negante eo an fint ex Aldi emendatione, nefcio. Dixeris ^^q eadem in

56. Cicero praecipit. Lo- nis exemplum nemo taraen

cum nondum quisquam iiidi- cum mera, qualem elTe puto,

cavit. conjectura Obrechti aptandus

optandus. „H. e. eligendus mutaverit; praefertim cum

„etfiudiofeconfectandus"Gef- haec etiam infolita (it ftru-

ner. Cf. eund. in Thef. Hoc ctiira „aptare fermonem» qui

quamvis in tali quidem fen- „doceat."

tentia rarum ejus fignificatio- 57, Amphionem. Burmair'

Tt 2.

eSo M. FAB. QUINTILIANI

eo, detraxit afpirationera, breviavitque fe- cundam ejus nomiuis iyllabara, et ille eum lic optime norat. Hujusmodi cafus efFiciunt, ut aliquando dicatur aliter quam fcribitur; ^um dicere, quomodo fcribendum eft, non 68 licet. Altera elt divifio, quae in tres partes et ipfa discedit, qua discerni pofle etiam re- cte dicendi genera inter fe videntur. Nam- que xxxvxxm Jubtile^ quod /'c^^i^oj/ vocant: alte- rum grande atque rohuftum^ quod ubQov con-

Alm. cmn ex lioc ap. Burni. nil notatum fit nlfi rerbi tiofjet defectus. fpiratlone hrevl aut que (Turic Guelf.

Voff. 2. quae, Goth. autque) Turic. Flor. Guelf. Cainp. cum Goth. Voir. 2. Jecundum Flor. fecunda eft e. n. fil-

iaha Camp. quani fcrihdtur ct ruox fcrihendum fit

Camp. non licet om. Guelf.

58. defcendit Turic. Flor. Guelf. Canip. c. Goth. Voff.

2. quod non vocant Turic. Flor. Guelf. quod lo^xyov

^Xoiov voc, Tarv. Locat. Ven. lcyyav Folum elt jam in Camp.

quod ahqov conftituunt. Sic Canip. q. ad ponus

nus obfervat, hoc noniine Am- leuui p. 3i5> Genuiua itaquo

phionis multos in lapidibus funt haud dubic graeca in no-

©ccurrere inter libcrtinos ftro contextu. Sed e codicum

praecipue et vilioris fortis ho- veltigiis apparet rw ley^vM et

niines. tw kh^vj addila fuiffe per >j co-

58. in tres partes ei ipfa. gnata quaedam vocabuhi, dif-

|\.elpicit §. i6. iS- Eandem ficiiia tamen illa conjectu.

autem divifionem in ah^zv, Nam Xsirrov , quod Capper.

iffj^vov, /xsaov habes apud Gel- propouit, de fubtili maxime

liam 7, 14. Ex aliis alias ge- quidem cft proprium, fed ni-

nerum dicendi five j^upaxr-^ fnium recedit a libronim fcri*

fwv divifiones profcrt Cappe- ptura ; ut fort.^ffe verius lit

ronncrius. In his eft etiam kirov ; cf. Dionyf. Hah de

fioridum ap.Macroh. r),i. avSif Demofth. p. (Sylb.) iG'|t ^B*

fo» ap. Froclum inChreflom. t>)v kirijv y.ai iffyvi)v ^^ah*.' '"■

(Pliot. cod. 239.), cui adde ■'•■■r.t

attctorem Vit. Hom. ap. Ga- ' conftituunt. cf. 9, 4» 54-

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 66 1

Itituunt: tertium alii niedhfm ex duobus, alii fioridum (namque id av&riQov appellant) ad- ^ diderunt. Quorura tamen ea fere ratio ^^^ 59 ut primum docendi^ fecundum movendi^ ter- tium illud utrocunque nomine delectandi five aliud interconciliandi praeftare videatur ofFi- iioiciura; in docendo autem acitmen^ in con-^

dionter c. Turlc. Flor. Guelf. q. c. ah^ov reliqui. id

anae poenim app. Turic. Flor. Guelf. (hic anepoenim% i.' rtV«iraiv^y a. Camp. ivSyj^ov in Tarv. pTimum comparet. In 6oth; ejus loco lacuna.

59. fec. amovendi Turic. Flor. /. admonendi Guelf, Camp. illud eft ultrocumque Turic. Flor. Guelf. Vcrbum eft habet Camp. quoque. videtur officiurn Jr-nf. quotl

niiendum hinc omnes , praeter Badii, editiones infcdit ante Gefn. iii conciliando. Sic Turic. Flor. c. Alm. Bafil.

interconciliando Guelf. cum Goth. Tenf. et cdd. poft. antcBad. interconciliandi Camp. in interconciliando leliqui ex Badi^

59« /"'"^ aliud interconci' liandi. Hoc verbum , £[iioil liusqpara prapterea occ.yrrit, GeCnero eb tantum tutum ri- tlebatur, quod bis hic poH- lum elTet, lectum nimirum hucusque altero etiam poft ialiquot verba loco. Nunc itaque , ubi ope optimorum codiciim manifeitorumque in cet«ris veftigionim ab altera tamen fede deturbatum eft, in- tegra de eo redit quaeftio. Jam cum Qu., qui fupra etiam 3, 5, lo. tria ppfuit, (juae prae- ftare deheat orator, ut doceat, moveat , delectet , poltea 11, 1, 6. eandem divifionem me- morarit his verbis, quid con-

cili ando , docendo, moven^, do judici conveniat : quis cre- dat eum hic potilTimnm info- lito illo et fesqtiipedali verbo ufum, cujus ne ratio quidem confiat ? Nam interconciliare quid elTe poteft, nifi. alio^ con- ciliare inter fe ? Quantilla au- tem haec pars operis orato- rii? Senferunt haec alii et- iam, et cum vox quoque aliud otiofa videretur, PTeumannus propofuit auditores conciliare ; quae Samen ingeniofa alias conjectura eoniaximo incom- niod.o preuiitur , quod non apparet, cur huic potilTimuni verbo pracniiirum fit quod eo- dem iure ad tvia etiara cetera

eSs M. FAB. QUINTILIANI

ciliando lenitas^ in movendo gravitas videa- tur. Itaque illo fubtili praecipue ratio nar- randi probandique conliftet; fed quod etiani detractis ceteris virtutibus, fuo genere ple- 60 num. Medius liic modus et translationibus crebrior et figuris erit iucundior, egreflioni- bus amoenus, compofitione aptus, fententiis

*ut Vallae conectione. monendo Camp. gravitas om.

licripti et mei et Burmanni onines cum Camp. fed Iiabet jam Jenf. qui e cod. IiaufifTe putandus eft, donec aut verius aut commodius aliud verbum iuveniatur. Quod fortaffe fuerit vis, fubjecto verbo etiam alio in locum illius i'ideatur, quod Jion ob ingratam folum repetitionem (quam^ non femper cu- lat nofter) fed ob ipdus inertiam plane non ferendum vide- batur Spaldingio quoque. In Guelf. eft movendo moveatur. narrandi quae conf. Turic. Flor. Guelf. Totum hoc proiandique oroittere narratur Alm. confiftet. Sic

Turic. Flor. Guelf. (a pr. m.) GotTi, Jenf. (tac. Gefn.) cum Alm. Voir. 2. et eddi ante Leid. Conf. mox erit jucundior, et feret cogetque. fed quae id etiam Turic. Flor. Guelf.

■plenum. Sic Turic. Flor. Guelf. Carap. cumVoIT. 2. Goth. et edd. .nnte Gvyph. plenum fit reliqui.

60. niedius hic medius Turic. Flor. Guelf. medius hie omilTa tertia voce Camp. c. Goth. VoIT. 2. et edd. ante Bad. qui noftruni ex Vall. medius his modu^ Bip. ex nefcio cuju» correctione, prava illa quidem, altsio, quo referatur his, in liac quidem fcrie nondum pcfito. amoenis Tiu-ic.

Flor. Jenf. ct poft. ante Ald. per fe non male, fed contra con- cinnitatem. captus Jenf. c. poft. ante Ald.

pertlnet. Equidem fervem il« fed qaod — plenum. Recte

lud aliud, quo diverfum ejus- Gefner. ita haec interpretatur

dem generis officium indica- ,,totas etiam in hoc genere

tur: et, ne niliil contulerim, ,,orationcs, pro materiae ni-

criticorum judicio fubmitto ,,mirum ratione, probabiles

hoc : delectandi , five aliud „eire poITe , etiamfi niliil ne-

item conciliandi—ojficium. „qu.e floridum habeant neque

gravitas videatur. vid. not. ,,grande."

*rit. 60. Meditts hic modus, Pro-

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 663

dulcis, lenior tamen, ut amni« lucidus qui- dam et virentibus utrinque lilvis inumbratus. At ille, qui faxa devolvat et pontem indigne- 61 tur et ripas fibi faciat, multus et torrens ju- dicem vel nitentem contra feret, cogetque ire qua rapit. Hic orator et defunctos excitabit, ut yJppium Caecum: apud hunc et patria ipfa exclamabit, aliquandoque Ciceronem in ora-

famen nam nis et lucidis qnidem (Turic. quide) eft vi- Tentihus Turic. Flor. t. nam vis et l. qui deeft v. Guelf. t. et amnis lucidus quidam eft et v. Jenf. in qua fciiptura fiatim Tarv. mutat ut amnis, et meorum primus Gryph. »544. eft omittit, quam nofiram invcnit ctiam in fuis Merula, dantque Goth. certc et Camp. nifi quod hic quidem; cf. §, 17. ig.

utrimtjue fihi fj verheratus Flor. fibi fin elt et- inm in Guelf.

61. indignatur Turic. Flor. Guelf. viittentem Flor. co- gitque ire quarta pite hic Turic. (nifi quod irae , pitae") Flor,

rapit om. Guelf. «imia iacuna relicta. defunctus Camp. rxxitavit Turic. Flor. exclamabit Turic. aliquando-

nomen hic refpondet fuo ille mitiget adjectum quidam, Vid.

in praecedentibus et fubje- laudata ad §. 17.

ctis : illo fuhtili — ; medius Gi.pontem indignetur, Yer-

hic — ; flt ille qui faxa — . ba funt Virgilii 8» 728" ».Ni-

a£ amnis. Pungunt me di- ,,mirum praecepta hic fimul

Terfae in optimis libris fcri- ,,funt exempla'% ut vere Gef«

pturae veftigia, maxime il- ner.

\i\A.nam, cujus prima littera ripas fihi faciat, Novas vi-

flx proximo tamen adhaefit. delicet, non curans moles ob-

Ilinc non jnutata ferie verbo- ftantes.

rum et nonnifi neceffariis mu- Appiuni Cascum. vid. 3, 8»

tationibus fit, lenior tamen 54.

amnis et lucidus quidam et •— patria — exclamabit, Cic,C?L-

inumhratus ; ut ipfe orator di- til. 1, 7.

catur amnis, ficut iva^yicn- Ciceronem — alloquetur ib.

poi» longe mox tertius ille, 11. Mira tamen videri po-

camque iocntionis audaciam teft ratio liftju.s fermonis;

664 M. FAB. QUINTILIANI

tione eontra Catilinam in fenatu alloquetur. 6a Hic et amplificationibus extoilet orationem, et in fuperlationeni quoque erigetur. Quae Ckarybdis tam ojorax? et Oceaims mediiis Ji- dius ipfe. Nola funt enim jam ftudiofis liaec lumina. Hic deos ipfos in congreffum prope fuum fermonemque deducet. Vos enim AU hard tumuli atqiie luci: vos ^ inquam^ yilha-

que Ciceronem. Sic oinnes et fcripti (nifi qiiod Turic. Flor. Guelf. quae diieniptini) et cditi, raei quidem , ante Gryph- i544- -^^ ^^^"^ autem iude lectum efi: aliqaemque ut ajjud Ciceronem, nifi quod Obr. omifit vocem apud. Quae omnia ut arbitraiias coiveciiones raerito abjecit Gefner. aniiquam- que reftituit. aliquando Clc. e folo VoIT, 2. affertur. Mox alloqfiantur Tuvic, Flor, alloquatur Guelf. Exc. Sanl.

62. stiam ampl. Camp. et infuper latiniorem

quoque erigetur Tujic. Fior. et uifuper latiniorem q. eriget Guelf. et in fuperlationem q. eriget Jenf. «t poft. ante Bad. et vi fuperlationum q. e. Camp. et vi fuperlationum q. eriget reliqui. Noftra e/t ipfa illa vetuftiorura librorum cum ne- ceffaria e ceteris correctione. In vulgata hucusque putida certa erat fermonis variatio , ,, orationem amplificationibus ,,extolIet et vi fiiperlationum eriget." funt enim et-

inm Turic. Flor. Guelf. c. Alm. funt etiam Camp. quo-

que pro piope Gu^lf. Mox bis nos pro vos Camp.

„apud hunc oratorem ( uni- „ipfias Ciceronis oratione al-

,,verfe cogitatum) patria ali- „loquetur."

„quando Ciceronera alloqne-

„tur": cuni mens fcriptoris 62. in fuperlationem. cf. 9,

fit ,,patria aliquando ipfum, 2, 3,

„qui dicit, alloquetur." Sed

ideo adjectum •?fi; hoc ,, iu Quae Charyhdis — , Ocea-

„oratione cont/a Catilinam", nus — . Cic. Phil. 2, 27. ubi

quod alias dixeris elTe fclio- vox ipfe non legitur, J^os

lion. Nunc perinde eft ac fi enim Albani — . Haec etiam

dixiflet: „in hoc gcnerc pa- memoriter recitata ex Or. pro

„tria aliquando Ciceronemin Mil. 31.

INST. ORATOR. LIB. :XII^ lo. €65

noviim ohriitae arae^ Jacrorinn popi/U Rovtani fociae et aeqiiales. Hic iiam, hic milericor- diam infpirabit: hic dicet, Te vidJt^ et ap^ pellavit^ et flevit : et per oniiies afFectus tra- ctatus hic itaque illuc fequetur, nec doceri defiderabit. Quare fi ex tribus his geiieri- 65

mfpiravitTaxic. Flor. h^ (fic, una litt.} di-

cit Turic. hic dicit Guelf. Gotli. ( tac. Gefn.) hic dicunt Flor. dicet hic Camp. te vidit et appella^it et fie'

vit. Sic Camp. te judet a. e. f. Tuiic. te videt a. e. f. Flor. c. Goth. VoflT. 2. te vidit a. e. f. Guelf. Bad. t. v. et fievit et app. reliqui praeeunte Jenf. tractatus.

S-ic Turic. tractatur reliqui. hic itaque. Sic Tu-

ric. Flor. Guelf. Vofl". 2. Gotli. Jenf. (tac. Gefn.) et poft. ante Gryph. i544' hinc i. reliqui praeeiixite jam Camp.

fequetur. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. Goth. Jenf. (tac. Gefn. ) et cdd. omnes ante Burm. ut linjus fu- fpicer fphalma merum fequitur, quod Gefn, et Bip. repe- tierunt, Capper. non item. doceri. Sic omnes ct

fcripti (nifi quod Goth. deceri, non decere, err. Gefn.) et editi, quos equidem viderini , praeter Burm. qui docere; quod tamen fphalma typographi non eft, cum doceri tan- quam v. 1. appictum fit. Haec omnia cum manifelto fint corrupta, Obr. ita in textu fuo ])ofuit: et per omnes af- fectus auditor huc atque illuc fequetur , nec doceri defidera- bit, quod iilum dedilfe e conjectura vel fola vox auditor et neglectum tractandi verbum prodit. Burm. itaque con- jiciebat et ita per omnes affeccus tractatus judex huc illui.

hic dicet doceri dffide- non carent : neque fortafTe

rahit. Haec cum nonnifi cor- errem, ii e Turicenfi — fcri-

Tupta dare potuerim , pofui ptura unica littera in fimilli-

ut funt in vetuftiffimis , ali- inam mutata hacc effecerim :

quot emendandi conatibus in Te , judex , appellavit et fle-

iiot. crit. allatis. Sed haec vit. Quae ad miferum ali-

etiam Te vidit — fievit, quae quein et a potentioribus op-

neque apud Ciceronem neque preiTum clientem relata, fcri»

alibi hucusque inv.enta funt, ptor ipfe ita £inxei;it. fufpicione apud me ^uidein

eCG M. FAB. QUINTILIANI

"bus necelTario fit eligendum unum, quis du- bitet lioc praeferre omnibus, et validifiimum alioqui, et maximis quibusque caufis accom-noa 64 modatifiimum ? Nam et Homerus brevem qui- dera cum jucunditate ^ et propriam^ id enim eft non deerrare verbis, et carentem Juper"

{e^ueivr, nec d. d. in qua loci confiitutione certe illud tra- ctatti<! nunc ab optimo codice confirmatur. Utriusque .lu- teni coijipcturac virtutes ita fortaffe commodiflime conjun- Xeris : fft pfr omnes ajfectus tractatus judex huc atque illue fequetnr n. d. d. ut fo]a vox judex exciderit in vetufla fcriptura et verba huc atque leviter fint corrupta ; quam poftremam emendatiouis psrtem certifTimam judico ; de ob- litterato verbi fequetur fubjecto aliorum judicia provocans* Add. et not. exeg.

63. elig. fit Goth. (tac. Gefn.) qui duh. Turic. Flor, hunc praef. Guelf. Gotb. VoIT. 2. et edd. ante Gryph.

aliqui Turic. Flor. Guelf. aliquo Camp. alioquin Jcnf, et polt. ante Bad. ex maximis Turic. quibus

abjccto que Turic. Flor. Guelf.

64. eum jucunditate, Sic Goth. Camp. (nifi quod in lioc nwi) c. Alm. VoIT. 2. cum jocunditatem Turic. Flor. animi jocunditatsm Guelf. et fic (fed per u) Tarv. et poft. ante Bafil. ox quo fphalmaie ( confufis tantuni compendiis cW ct aii) Philander, qnem foqiiitur Bafil., fecit amoris jw cunditatein. Pieliqui utrauTjue voccm conjunxerunt : cuvi animi jucunditate , quoH p.itienter hucusque tulerunt viri docti. enim non Camp. deerrare, Sic Cod.

64. Homeruf. Decantata 8>)V dyopsuev, Tlavgx /xfj, ikkcc

Iiaec de tribus dicendi gene- /i/aXa Xjyewf, gir£i oJ toXu/«"j-

ribus in tribns Homericis re- So; O05' «<pa/;x«{pT08iry)f. et de

gibus. Vid. Gell. 7, 14. Clark. Uly/Te v. 221. 'A>.A trf li) g'

et Heyn. ad IL y , 213 fqq. oira ts fxiyiX-^j £k (XrjjSeof "et

Placet autem verfus Homeri- Ka) sVsat v((&«5jff(jr.' soiy.oT» jf8<-

tos liic ponere, ut cum noftri fjipgiyi^iv ' OCa. »\> tirsiT 'Oljffyji

fcriptoris verbis comparentur. y t^leaetiv PpoTOf aXXo?. et de

'Hro< /xtv MsveXao; i-riT^oy^i' Neftore II. a, 249* ToC xai

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 667

qjacuis eloquentiam Menelao dedit, quae funt virtutes generis illius primi; et ex ore Ne- itoris dixit dulciorem melle projiuere Jermo-' nem^ qua certe delectatione nihil fingi ma- jus poteft: fed fummam aggrellus in Ulixe facundiam, viagnitudinem illi junxit; cui orationem nivibus hibernis, et copia verborum.

Palat. tefie Gebli. in Crepuncl, 3, ig. derrare Turic. Flor. c. Alm. . errare reliqui. et ante ex om. Jenf. (tac.

Gefn.) ef poft. ante Bad. dulciore — ferinone T\or. qua

cerit id. niagis Guelf. Sed fuvima regrejfus efi

inutilae facundiam et magn. illi viciffet Turic. Flor. Guelf. (niti quod hic inutile). Et ita Goth. etiam (non fatis ac- curate referente Gefn.), nifi quod habet in Ulyze, et ne ex Spaldingii quidem notatis appareat, an ut etiam poft eft ibi infertum fit , . quod tamen credcre me facit Voff. 2. (vid. tnox) et monflra haec Jenfoniana: fed Ji in maro grejfus effet ut in Ulixe fac, et inagn. illi junxiffet. Scd Camp. ita : fed ad fummam regrejfus eft in Ulixe fac. et magn. iUi vicijfe. Recepta aiitem inde a Badio erat haec: fed fum- mam aggreffus, ut in Ulyffe facundiam, magn. illi junxit, ^uam cum in Vall. et Aid. efTe dicit Badius, in poReriori quidem eatenus errat, quod ibi non nt legitur, fed cft, fer- vato mox et ante magn. Ex Alm. nihil refertur nili in- utile (pro ut in Ulixe) et juciffet, ut, niQ indiiigentifTimus fuerit Almelovenus, in ceteris codex credendus fit rece- ptam dare. Sed e VofT. 2. cum haec tantum proferat Burm. jfed fumma regreffus ejl «t in Ul. (fic), vix mihi perfuadco in reliquis hunc a Goth. recedere. Sat bonis tamen au- ctoribus nititur recepta, et facile potuit in illara vetufto- Tum fcripturam corrumpi ; ut itatim verburo iunxit in codd. multura fimile eft illi uicijfet. Quare cum fenfus etiam re- ceptae fit accommodatiflimus rei, ut veram, certe verae proximam eam fervavi, ejecto unico ut, quod alieniflimum erat, cum praeter UlyiTem nemo tali laude apudHomerum mactetur. ciim orationi fimilihus et copia Turic,

iiro yAtitfffij; '/*tX(roj ykvmatV magnitudinem illi junxit.

eitv «yS^. Prononien iion refpicit dele*

663 M. FAB. QUINTILIANI

6s atque impetu parem tribuit. Cum hoc igitur nemo mortalium contendet: liunc ut deum lioraines intuebuntur. Hanc Adm et celerita- tem in Pericle miratar Eupolis, lianc fulmi- nibus Ariftophanes comparat: haec eft vere

66 dicendi facultas. Sed neque liis tribus quali formis inclufa eloquentia eft. Nam ut inter gracile validumque tertium aliquid conftitu- tum eft, ita horum intervalla funt, atque in- ter haec ipfa mixtum quiddam ex duobus me-

67 dium eft eorum. Nam etfuhtili plenius ali- quid atque fubtilius, et vehementi remillius

Flor. Guelf. cum oratiove fimili nimhut et e, Caitip. eum eralioni >;. /(, e. c. Goth. Qui filentur, Alra. et Voff. 2. re- cepiae favere puiandi fuiit. impetum Camp.

65. intuchantur Flor. Jluminihus id. vere. Sic Turic. Flor, Guelf. Carap. c. Alm. (qui u. fupra pofito e) Gotli. Jenf. et edd. ante Bad. Reliqui vera. Sed illiid for- tius : neque rnetuenduni, ne vere dicendi jungatur: nara vere dicere, non adjecto vel intellecto, quid dicatur, in ufu effe non credo, fed verum five i^era dicerc; ut in fimbiguitatis vitium yuigata potius cadat.

66. Scd om. Camp. /rf Jcnf. (tac. Gcfn.) cloquentiae eji Flor. inter fe vallida funt Flor. inter fe vallaf. Guelf. Exc. Sant. cum Alm. marg. Bafil. Mira varietas, cu- jusmodi n^iliil tamen ex Tnric. refertur. niedium efi quQrum nam Turic. Flor. Guelf. et, omiffo nam, Camp. c. Goth. VolV. 2.

67. ut vehementi Turic. Guelf. Exc. Sant. vehementi re-

ctaiionem, ut videbatur Hey- z:erp. rid. not. crit.

nio 1, 1. fcd facundiam , cir«

lJLtyoif.:)'j. 66. tertium alitjuid. Me-

65. iii Vericle. vid. ad 2, dium illud et lene. \6, 19. cr \o, \, ^it.

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 669

atque vehementius inveiiitvir; ut illud lene aut afcendit ad fortiora, aut ad tenuiora fum- mittitur. Ac fic prope innuraerabiles fpecies reperiuntur, quae utique aliquo momento in- ter fe ditFerant; ficut quatuor ventos gene- raliter a totidem mundi cardinibus accepimus iiare, cum interim plurimi medii eorum, va-

mijfius omittere lefertur Flor. (iniruin ni atque etinm). afceri' det Turic. Flor. GueJf. aut tenuiora Tujic. Flor. Guelf. c. Goth. VofT. 2. fumitur Jenf. ("tac. Gefn.) ac fi -pro'

■priae Turic. ac fi p. Flor. Jenf. (tac. Gefn.) et poft. ante Bad. aeneraliter ventos Jenf. et edd. polt. ante Gefn.

exc. Obr. Proximnm autrm a oraittunt fcripti omnes , et f dd. ante Bad. carminibus Flor. pluriviuin Camp. cuni in- t.erim plures fint intermedii , fic in lexicis \'. Interim, et qui- Jeiu, quantum reperire potui, in Fiob. Stepliani primuni the- fauTO , lociis hic citatur, noftra tamen fcriptura fimul po- fita. Niliilominus piiorem non e codice , fed ex alicujus memoriter laudantis obfervatione derivatam puto. medil

67. interini. Hoc fenrulianc particuJam liabuimus^» i,^4» De formula ipfa cum interim (pro cum tamen) v. Bud. aJ Pand. Jib. 22, 3. (de proba- lionib.) 1. 28- (Si arbiter), nbi locus allatus Ciceronis eft pro Suil. 5, 16. /Gronov. ad Liv. 4, 5x. Ouodautem hilic formulae junximui indicati- vum deprehenduntJir , factum auctoritate omnium librorum, cum conjunctivus editoxibus tantum deberetur de gramma- tica follicitis. Atqui editoris eft non utiquc regulas fequi, fed ufum antiquorum inda- gare, qui noii femper illis aftiintitur. Ita haud rari

funt loci, ubi ufus particulae cuvi caufaiis delabitur in ai- terum temporalem, nec apud. poetis tantum, ut Hor. T. Od. 29. extr. Quii negei etc. cum tu codmtos — lihros Patiaeti — mritare loricis Ib^ris, pollicitus meliora, tendis ; fed apud Ci- oeronem quoque, ut in loco quem C. mihi Schneider. in- dicavit, ad Div. ,15, i2, 3. Oicam mihi facultHtem cum hia -^ cafus eripuit, tapieu' — petO' eic. Quid igitur mirumy fieri illud noftro etiam loco, ubi adjecto interim formam tem- poralem plaiie induit orario (jjvuhrend).

vrnri* — propriu vid. not.

Gjo M. FAB. QUINTILIANI

rie etiam regionum ac llumiiium proprii, de-»io3 68 prehenduntur. Eademque muficis ratio eft, qui cum in citliara quinque conftituerunt lo- iios, plurima deinde varietate complent fpa- tia illa nervorum, atque iis quos interpofue-

et eorum varia etiam reg. Turic. Flor. Guelf. Exc. Sant. Caiup. cum Goth. Voff. 2. (nifi quod liic et pro etiam). m. et eO' rum varietate r. Jenf. c. ■poR. ante Ald. medii corum, varie- tate r. reliqui impreffi omnes. Sed cum non appareat, quid fit j.proprii varietate regionum" ct valde verear, ne Jenfo- iiiani'm illud varietate nullo fcripto nitatur, codicum fcriptu- Tam cum facillima Gefneri correctione, omiffoque et, cujus nulla utique ratio cft, repofui. rcgutn Turic. Guelf.

Exc. Sant. cujus mendi fons deprehenditur in Flor\ ubi re- gium. Alni. in his omnibus „turbare'* tantum narratur. Mox ■pro-prie Jenf. c. edd. poft. ante Burm. exc. Ald. Nimirum oppofita haec vox videbatur illi generaliter ; fed neque loco fuo pofita, neque fic etiam admodum latina, et nullo fcri- pto nitens (nam ex Alm, ctiam et Voff. diferte proprii affer- tur) merito rejecta eft. deprehenduntur. Sic Turic.

Flor. Guelf. Goth, (err. Gefn.) Voff. 2. et edd. ante Gryph. deprehendantiir reliqui.

68. cum cithara Flcr. conftituerint Camp. at-

fu« his Guelf. Camp. atque his atque huc Turic. Flor.

crit. Venti nntem fiuminum Quinuliani haec mecum com-

•proprii iutelligendi funt, qui municavit. „Ut Quintilianus

proprietatem habere putantur ,,fonos muficos {<^^oyyov;) il-

afluniine aliquo regionisejus, „Iuftrandis dicendi geneiibus

«nde flant, derivatam. „adhibet, ita Dionyf. Halic.

SQ. quinque — fonos. Sonos „*sp' t. A>j/uoff5. htivor. c. 2.

lioc numero primarios cum ,,genus grave et fubtile cum

ziusquam apud antiquos me- „\j-K<xryj et vvjtvj octavam (5<i

znoratos invenirem, Vitruvius ..Tao-sJuv) compiectentibuscom-

autem etBofethius, adquosBa- „parat. Verba autem Quin-

dius nos remittit, quinque te- ,,tiliani ad Sectionem Canonis

trachorda nominent, quorum „fecundum fyftema perfectum

hicnulla ratio ; Boeckhiura „ex binis octavis conCiftens,

adii, qui iu ufum lectorum „^uod iade ab Ariftoxtineis

INST. ORATOR. LIB.XIIj lo. 671

runt, inrerunt alios, ut pauci illi transitus multos gradus habeant. Plures igitur etiam 6g eloquentiae facies, fed Itultifliniuni quaerere, ad quam ie recturus fit orator: cum omnis fpecies, quae modo recta eft, Iiabeat ufum, atque id ipfuni ojnne fit oratoris, quod vulgo

Gg. fe rectuTus fit. Sic Turic. Flor. Cainp. r. fit Guelf. fit fe r. Goth. (tac. Gefn.) j. /<?/j> reliqui. id ipfum

„ulltatiirimutn erat, refeienda ^funt. In eo octo quidcm „[\xnt foni immohiles, qui ante s.ceteros defignantur, quippe «^quinque tetracliordorum ter- jjmini, iisque inferuntur vio- jfbiles, quorum defcriptio vul- „go nftTaT-Jzvwtri; appellata eft ; „cujus loco QuintUianus Ter- „bo utitur co772phT2di, utVlato ,,(Tini. p. 36. a.) dixit ?jvs-

,,irkiJ^CVTO r« T£ htvkACKX K«(

,,rgiirXacicx 'btacrijixxTOi. Sed ex ,,immobilibus illis quinque tifoni totum fyftcma in maxi- s,ma intervalla dispefcunt, v^ti) sjVTtfPoXotjwv, /ae'<r>j etxpojA.oe//- ,,pavo/x£V05, quibus chordis „binae conftituuntur octavae, „ut apud nos fonis c", c, C, ,;et v>jT>) hts^svyiisvoiv atque jjUiraT/) ywlcwv, quae fingulas „octavas in quartam et quin- „tam dividunt, ut nobis i~et „f. Hos itaque quinque fo- „nos ut principes fecrevit „Quintilianus; reliquosque a,tres , quoniam illis minora „jam unius toni intervalia na- ,,fcuiitur, ciun proxi«aa KaT«.

„wy.vu/!rsi, qua octo immobi- „lium intervalla, fccimduni „genus diatonicum, omnium ,,fimpliciirimum , tonis ct lie- „mitoniis complentur , Lis „verbis eomplcxus eft : -plw „rima deinde varietate com- ,,j)lent fpatia illa nervorum. «Superelt defignatio minorum „intervallorum generi cliio- ,,matico et enharmonio pro- „priorum , ex qua novi ori- „untur foni prioribus inter- „pofiti. Huc fpectant verba: ,,Atque his quos — alios ; at- „que ita fonorimi varietas ea- „dem reperitur, quam in di- ,,cendi generibus agnofcit fcri- „ptor §. 66. „ita horum — : „,,cft eorum." Notitiam au- „tem fonorum et intervallo- „rum veteris fyftematis cete- „raque huc fpectantia pete in ^jcomraentitione mca de Con- „formation3 animae raunda- „nae in Platonis Timaeo, in- „ferta Studiis a Daubio et ..Creuzero editis T. III. P. I. „et in libro de Metris Pin- „dari ni. cap. 7/«

672 M. FAB. QUINTILIANi

genus dicendi vocaiit. Utetur eiiim, ut res exiget, omnibuS, nec pro caufa modo, led 70 pro partibus cauCae. Nam ut non eodem mbcjo pro reo capitis, et in certamine here- ditatis, et de interdictis ac fponCionibus, et de certa credita dicet; fententiarum in fe- natu, et concionum, et privatorum conillio- runi fervabit discrimina; multa ex differen- tia perfonarum^ locorum^ temporumque mo^. tabit : ita in eadem oratione aliter concilia- bit, non ex iisdem parlibus iram et miferi-1104

nonfit Taric. Flor. Guelf. cuni Alm. Gotli. VoIT. 2. Jenf. et edd. ante B.-ifil. exc. Ald. Ita librorum antiquorum un«4 Camp. habet receptam. Neque tamen in lioc haerenduni, recte monente Gefn. de confiifione notarum o et Os.

dic. genus Camp. tutetur Flor. fed pro. Sic

Turlc. Guelf. Jenf, ( tac. Gefn.) et edd. ante Bad. et infe- runt reliqui.

70. nam non ut Turic. Flor. Guelf. Camp. et

de internis Turic. Guelf. Camp. c. Goth. Voff. 2, et de intinf. Ahn. et intemis Flor. certa credita. Vid.

CertiflTimam crifin Spald. ad 4, 2, 61. g, 3, i4- Addatur autem codicibus priori loco nominatis Flor. fenten-

tiam Guelf. Exc. Sant. fententiarum quoque Flor.

multa. Sic Obr. neque dubium mihi quiderti, quin e cod. vita Turic. Flor. vitam reliqiii, praeter Alm. qui titraiti. conciliavit Turic. ' hisdem Turic. eis'

69. ■pro caufa i. ut caufa dilTe cenfentis , ut fcripferit exiget. Quiiit. in liuuc fere modum:

70. de interd. ac fponf. cf. „aliter inflammabit, aliter 2, 10, 5. de certa credita^r. 4, „conciliabit. " Burmannus 2, 61. quidem ad defendendam vul-

aliter conciliahit. Plane gatam provocat ad Gronovii

meiim facio judicium RoIIini not. ad Liv. 3, 37. Tac. Ann.

aheruin membrum hic exci- >, 63. fed ibi alienilTiiua in-

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 673

cordiam petet: alias ad docendum, alias ad movendum adhibebit artes. Non unus color 7* prooemii, narrationis, argumentorum, egref- fionis, perorationis fervabitur. Dicet idera graviter , fevere, acriter, veliementer, conci- tate, copiofe, amare, comiter, remiffe, fub- tiliter, blande, leniter, dulciter, breviter, ur- bane: non ubique limilis, fed ubique par

dem Leld. Burm. Gefn. Bip. Noftra fn omnibus mlT. ni£i quod Flor. et VoI£, £. in re minuta filentur. Sed loco

verbi partibus in Turic. FJor. legitur huajtihus , in Alm. hic aftihus , et £imile quid reperilTe videtur Obr. in Arg. unde effecerit fuum eventihus , quod ipfum tamen, fi vel fuerit in codice, nemini probabitur ; requiritur enim ali- quid, quod in poteftate et arte oratoris fitum fit. Ita quod ceteri codices praebent minime eft incommodum: ,,ex iis- ,,dem (artis fuae} partibus", eoque acquiefcendum putavi, donec probabilius aliquid e ftribliginibus illis excudatur. Mox alios — aliis Turic. aliis e Flor. etiam, fed incertum utro loco. ad vionendum Camp. ( fed jun-

ctim} Jenf. et poft. ante Bafil. exc. Ald. artis hic

laro confenfu Flor. Guelf. Gotli. Camp. ct edd, ante Ald. qui folus aiteis.

71. 72. non ubique fimul fed uhique jjar fibi fic fiet

venias. Aglt enim Gronovlus fpiclantur, locum liic non ha-

de voce «//«5 femel tantum in bent, cum ftatim diverfijtri-

altero membro polita, ut in mae docendi et movendi par-

Liviano virgis caedi, alii fe- tes fibi opponantur. Hoc ita-

curi fuhjicL Hic autem unum que tantum dicit Qu, , non

aliter loco geminati cum uno modo diverfarum caufarum

eodemque vcrbo pofitum ef- diverfa elTe dicendi genera;

fet: ut fit ,,aliter atque aliter, fedin eadem oratione mutan-

,,i. e. diverlimode, concilia- dum eSe genus , cum in ea-

„bit." Cujus formae nuilum dem judex fit et docendus et

exemplum affertur. Sed fac movendus et conclliandus.

latinam elTe, fenfus tamen non Jam his tribus hic quidem ab-

admitteret. Tam minutae folvi res poterat; nec male

enim dicendi generis diver- haec ipfa aZiter — alias — alias

fitates, quae in una eademque artesinx.tx fe referrentur; niCi

parte, ut in conciiiaado« con- intercederec illud noii ex iis-

Tom. ir. V vi

674 M. FAB. QUINTILIANI

72 fibi. Sic fiet cum id , propter quod maxime repertus eft ufus orationis, ut dicat utiliter et ad efFiciendum quod intendit potenter : tum laudem quoque, nec doctorum modo, fed

73 etiam vulgi confequetur. Falluntur enim plu-

cum Alm. et, nifi quod pars : ihij Guelf. n. u. finml fed uhicunque p. f. f. f. c. Gotli. VofT. 2. n. u. fimul fed uhi- cunque par fihi fiet. tum Camp. Gryph. Gibf. n. u. fimul fcd uhi pars ihi fic fiet cum Jenf. (non plene ref. Gefxi.) c. poft. ante Ald. et fic, nifi quod par, Bad. n. u. fimul fed uhicunque par fit : fic fiet tum Stoer. Claouet. Leid. RoU. Alios vid. ap. Burm. Noftram Aldus primus, fed prava diftinctione (par fihi fic fiet, cum); tum recentiores inde a Burm. eamque nunc demuni codd. firmant Turic. Flor. ut dicat utiliter. Sic Turic. Fior. Guelf. Gotli. (tac. Gefn.) Camp. ut et d. u. Jenf. (tac. Gefn.) et poft. ante Bad. ut d. et u. reliqui. intendi Flor. non

doctorum Jenf. et pofi. ante Bad. confequetur. Sic

Camp. Bafil. et polt. ante Burm. confequatur reliqui, prac- ter Tarv. Loc. (err. Burm.) Ven. qui mendofe confequan- tur. In codicum illa et a recentioribus adoptata fcriptura ingrata erat, et praeter Quintiliani morem turbata oratio ,,fiet cum id, ut— — dicat, tum — confequatur. " Aut igitur excidit in liis alterum ut poft tum; aut vera eft Campani fcriptura : in qua et ipfa quidem deceffum eft aliquantum a logica confecutione, fed longe gratiori modo. Naturalis enim forma eiat ,,cum— dicet, tum confequetur": haec in priori parte ob inferendum illud propter quod mutata eft in ,,fiet cum id, ut — dicat — ": neque tamcn haec forma nunc nimis follicite continuanda erat, fed in jiaturalem il- lam redire potuit fcriptor. Reduxi igitur priorum , et iu his illius qui inftar fcripti eft, fcripturnm ; idque eo con- fidentius, quod C. Sclmeider, nefcius illani cxtare, conje- ctura aOecutus erat.

73. falluntur enim plurimi Jcnf. (niCi quod hic per

</(?m — ptff<?t,quOd indicio eft, pars conciliationis. Ita fic

diverfas jam in eo quodprae- etiam manifeftum eft, quod

cedit artes indicatas effe, quae per fe patet, bis pofitum a

refponderent et irae et miferi- Qu. fuiffe aliter, ficuti mox

cordiae provocandae. Et pro- bis alias,

fecto irae inflammatio, quam- 72. cum id — confequetur,

vis in adverfarium, non eft vid. not. crii.

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. €75

rimum, qui vitiofum et corruptum dicendi genus, (juod aut verborum licentia exultat, aut puerilibus fententiolis lafcivit, aut im- modico tumore turgefcit, aut inanibus lo- cis bacchatur, aut cafuris, fi leviter excu- tiantur, flofculis nitet, aut praecipitia pro fublimibus liabet, aut fpecie libertatis infa- nit, magis exiftimant populare atque plau- fibile. Quod quidem placere multis nec in- 74 fitior, nec miror. Elt enim jucunda auri ac favorabilis qualiscunque eloquentia, et ducit animos naturali voluptate vox omnis:

fplialnia fallunt) et poft. ame Bad. exultat. Sic no»

ex Turic. Flor. in guibiis tamen exultet fcriptum, refultet Guelf. Camp. refultat reliqui; cf. 9, 4» 23. tum

oretur geftit Flor. leniter — florihm Camp. avet pro hahet Jenf. (tac. Gefn.) et poft. ante Ald. exiftiment Goth.

VoIT. 2. Camp. Bad. exiftimet Turic. Flor. Guelf. Jenf. et polt. ante Bad. Vides indicativum nullo (nifi quod Alm. fiietur) fcripto niti. Conjunctivum tamen neqae exemplis cleltitutus reponere, neque nimis feltinato judicio damnare aufim. Quid enim li pro eo quod plenius elFet „ Fallun- „Hir, fi qui funt, qui exiftiment" Quintiiianus prelliui di- cere potuit aut Toluit „Falluntur, qui exiltiment"?

74. infinitior Flor. jucundioris etfavorabilis qualiscuif <|ue eloquentiae. Haec efi conltans plerorumque librorum fcriptura cum liac tfintum varietate: jucundi oris in YoH. z. et in aliis Badio vifis divifim fcriptum ; favorahili Flor. favorahilioris aliquot edd. ap. Burm. acc. Grypli. i544* eloquentia Gotb. VoIT. 2. Mihi Gefneri conjectura ab lon- go indc tempore in notis proHans matura tandem yideba-

73. locis hacchatur. Non tjui-^exiftimant. vid. ixojt.

displicet obfervatio Badii, ai- crit.

ludi hic ad loca terrae , per 74. jucunda auri. vid. not.

quae Bacchae vagautur, ciit, favorahile »Htem ^i^s cui

Uu a

676

M. FAB. QUINTILIANI

neque aliunde illi per fora atque aggereiii circuli: quo minus mirum eft, quod nuUi 75 non agentium parata vulgi corona eft. Ubi vero quid exquilitius dictum accidit auri- bus imperitorum, qualecunque id, quod mo- do fe ipfi polfe defperent, liabet admiratio- nem; neque immerito: nam ne illud qui- dem facile eft. Sed evanefcunt haec atque emoriuntur comparatione raeliorum: ut laiia

tur, qiiae in contextum reciperetur. nec aLiunde

Camp.

75. exifuifitus dictu Camp. impeditorum Flor. neque merito id. nec imm. Camp. haec ora. Guelf. atque

jnoriuntur Guelf. Camp. c. Goth. Voff. 2. et edd. meis ante

favetur, e lexicis notum ; ci,

7, 1. 43. 11' 1» 42.

aggerem. Comparant VV. DD. verfum Juvenalis 6, 588« Plehejum in circo pofitum efh et in aggere futnm; de plebe hariolos et agyrtas in illis lo- cis confLiltante. Utroque au- tem loco aggerem Tarquinii fignificari Burmannus cenfet, quem merito Gefner. audiri vetat, donec oftendatur, ibi quoque ejusmodicirculosfuif- 'fe. Ipfe tamen aggerem intei- ligens fpinam circi , immo confidenter hoc in Thef. Lat. proponens , hanc appellatio- iiem non magis probat: nam ex ipfo Juvenalis loco pro- fecto hoc nemo eiTiciat. Re- ftat ut eo redeamus, unde non minus abegit lectores Gefner., viamque ■publicam omnem in-

telligamus utroque loco. Cf. Hor. 1. Sat. g, 15. Aggere in aprico fpatiari (via publica inEsquiliis fignificatur). luv. 5> 1 53' Tu fcabie frueris mali, quod in aggere rodit, Qui te- gitur parma et galea etc. (li- mia defcribitur plebeculam per phiteas oblectans). Quod auteni Gefner. ait, aggeres potius dicturum fuiffe hoc fenfu noftrum ; primum, fi ita leponere fuadeam, non it^ magnum facinus fuadeam ; dein fingularis etiam numerus in talibus quae univerfe enun- tiaiitui' ratione carere non vi- detur : nam fora phira et fin- gula, viae urbis continuatae et quafi una.

75« ut lana Ovidius

ait. Ovidiana haec efTe Quin- tiliano credendum eft : fed

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 677

^icslincta fiicn citra purpuras placet: at Ji con^ tuleris etiam lacernae^ conjpectu melioris ob- ruatw\ iit Ovidius ait. Si vero judicium his 76 cprruptis acrius adhibeas, ut fucinis fulfuva.

Gr^^pli. i544- <='• moravtur Turic. Flor. c. Alm. fuco

Locat. Ven. fuceo Bad. Bafil. -purpuras. Sic omnes

fcripti (non mem. tamen Alm.) et edd. ante Gryph. acc. Obr. ac fi Turic. Flor. Guelf. aut Ov.Ylor.

76. iis corr. Gotli. is c. Jenf. ut fucinus ful-

phura Turic. Flor. c. Alm. (niG. quod hic facinus). ut fuci-

unde furapta non facile eft conjicere. E tragoedia effe vohmt VV. DD. Et Heinfius quidem (non Colomelius, ut falfo Gefner. ait) corrigendo quaedam fenariura inde cum duobus phalaeciis efficit : quod metrura mirarentur fane fibi afFixum tragici veteres, Sed jieque argumentum ipfum la- cernaeque me*itio tragoediam fapit : nifi dixeris forte, nos rragicos quidem, fed Ovidium tragicum non noire. Ita haec quidem relinquo. Correctio- nes autera quas tetigi Heinfii funt vox fuco omiffa, et et- iam mutatum in eam. Quo- rum illud nemini fane perfua- debit, ut ne Gefnero quidem, cui totum tamen conamen raire placebat. Alterum fpe- cie non caret, cum vocis et- lam locus effe nullus poffit : fed eam nimis eft pedeftre, et rectius in corruptcla etiam la- tere dicas appofitura aliquod lacernae. Non enim audiendi funt neque Ferrarlus, qui,

cum puTpTireae fere fuerint honeftiorum lacernae, hic ipfam pro purpura pofitara effe putat ; neque Gallaeus, qui mendum Vallenlis libri, lace- nae, arripiens, Lacaenam fic nude pro Laconica purpura (Hor. £. Od. iS, 7.) ab Ovi- dio nominatam credit. Vix autem aptius quicquam exco- gitari poffe puto eo quod Al- drovandus (de Teftaceis 3, 5-) dudum propofuit Tyriae la- cernae: nifi quod ille vocem etiam non eliminabat, quam equidem ex fcriptura tiriae natam exiftimo; falvo tameii eo quod de metro hoc peri- tioresftatuent.

ut fucin is fuljura, Quae ho- runi loco hucusque lecta funt, ex fola fcripturae varietatum collatione tautum non mani- fefta fiunt aut corruptelae aut arbitrarlac correctionis. Ne- que melius eadem pfocede- bant re ipfa. Nara contra fcripturain ut huccino pUlpii- ram rerte boc mdvit^expii-

675

M. FAB. QTJINTILIANI

jam illum, quo fefellerant, exuant mentitum colorem, et quadam vix enarrabili foeditate pallefcant. Luceat igitur liaec citra folem.

ni/s ful-phura Guelf. ut fuccims f. Jnnf. et polt. aate Grjrph, ut buccinis -purpura jnarg;. Btfil. nt huccinum purpura Goth. Vall. ut bucinuui purpuram Voir. 2. ut buccinis purpuram Gry-ph. et recentiores praeter Obr. Apparet, opinor, fcri- ptaras fucinus, fuccinis eadem, quanquam in mflT. corruptio- aiis via proveniire, qua in fuperioribus fucum etfuccum; huccina autem elfe correctionem. Repraefentanda itaque erat vetuftorum librorum fcriptura, non tamen cum manifefto iadocti librarii mendo — us, fed in ea, quara nexus fenten- tiarum et comparatum illud fuccinis prius fuiffe doeent, datiri forma fucinis^ Quae vox an latina lit, an aliud quid verius, tic demum rite inveftigabitur. jam illum,

(pio fefellerantt exuant — paUcfcant. Sic nos o certis codi-

nio Gefner., quod in pretioQf- fimis erat buccinum et ad pur- puras ipfum referebatur. Im- inerito tamen idem probavit Ferrarii conjecturam ut buc- cini purpuram i. e. ,,ut fi fuco «atinctis pretiofilTimam illam »,buccini purpuram admo- jjveas"; quod per fe infice- tum, corruit ea fola obferva- tione, quae contra vulgatam illam etiam valet, quod illis Ovidianis de conferenda fuco purpura, non hoc ipfuin ite- rum per Si vero fubjici po- tuit. Haec reputanti Ilalim exploratum efle debuit, fcri- pturam fulfura alteram veri- tatis partem continere. Ne- que tamen fuccinis ideo, quae in aliquibus libris juncta illis erant, adhaerefcendum erat, cum ob iliepidum in aliud

genus digielTionem, tum ob rem ipfam ; nam corruptum aliquid aut vilc memoratum lequiiebatur , quale non elt fuccinura ; neque pro mango- nizato nefcio quo fuccino (vid. Gefn.) fuccinum ipfum nomi» naverit Quintilianus. Ita ve- rum fenfum haud dubie uni- cus adhuc Obrechtus reprae- fentavit, qui conjectura rem alfecutus pofuit ut fuco tin- ctis fulfura. Jam hoc ipfum alia forma hodie nobis prae- bent codices optimi levilTime tantum ope ceterorum libro- Tum emendati, fucina neutro gencre, ut in aliis coloribus faepe, e. g. in illo Martialis 2, 59. Coccina famofae donas et ianthina moechae. Quod au- tem non adhuc lectum eft aliis locis. adjectivum fucinus.

INST. ORATOR. LIB. XII, lo. 679

ut quaedam exigua animalia igniculi viden- tur in tenebris. Denique mala multi prx)- bant, nemo improbat bona. Neque vero 77 omnia ifta, de quibus locuti fumus, orator optime tantum, fed etiam facillime faciet. Neque enim vis fumma dicendi eft ad- miratione digna, fi infelix usque ad ulti- mum folicitudo perfequitur, ac oratorem

«um veitigiis, cum antea fuiffet jam illud, quod Jejellerat, sxuat — -pallejcat. Nam quo Je Jellerat Turic. Flor. (juo Jejellerat Goth. VoIT. 2. Vall. In Alm. jsronoraen omiffum. ■palejcant Turic. Flor. His adde Camp. qui omilTis illis a$ /mc. JulJ. Cic haec continuat: — adhiheas , jam illuui , quo Jucus fejellerat, fervata tamen in fequentibus quoque forma fingulari ; ubi veri veftigiis correctio efi; immifla. PraC' terea in Camp. elt enarrabilis , in Turic. Jeditante. Mox et ut quaedam Turic. Flor. Guelf. Camp. Jenf. (non Goth., err. Gefn. ) et edd. ante Gryph. ut et q. Giyph. Stoer. Chouet. Gibf. Obr.

77. nec T>ero Camp. neque eniim vim Jummam

dicendi eos admirationem dignum injelix Turic. Flor. Guelf. £adem in Alm. nifi quod eft adniirationem Jignum. In re- cepta habent ejjet pro ejt Goth. Voff. 2. Jenf. et edd. ante Gryph, Jollitudo Camp. -projequitur Guelf.

nec oratorem Turic. Flor. Guelf. cnm Alm, quod certe legitimi atque veftigium non eft. Intactum itaque re- liqui ac, indicium fortafle turbati ordinis ; nam magis pla- eeret perjequitur ac macerat oratorem ct coquit. Remanet autem fufpicio , in corrupta Tetuftorura fcriptura veftigia.

iieque in Graecis (puV.ivo;, hoc rivati forma huic ufui non

in talibus nuUius fere eftmo- iexftet : nain Jucafa profacerte

menti. Qui euim dixerunt oratione aliud lonant. Quod

coccinus, crocinus, Jaginus, (pi)- ii cui minus probavero, illi

yivog, ffvy.ivog, eosdemillo abs- fane hoc imum relictum eft,

tinuiffe nefcio qua religione ut hoc ipfum Jucatis e eodi-

ductos credis? Praefertim cum fcriptura, parum utique

cum alia adjectivi a fueo de- probabiliter, extundat.

€qo M. FAB. gUINTn.tANI

macerat et coquit, aegre verba vertentem, et perpendendis coagmentandisque eis intabe-

78 fcentem. Nitidus ille et fublimis et locuples circumiiuentibus undique eloquentiae copiis imperat. Definit enim in adverfa niti, qui pervenit in fummum. Scandenti circa ima labor eft : ceterura quantum procelTeris, mol-

jg lior clivus ac laetius folum. Et fi haec quo- que jam lenius fupina perfeverantibus Itu-

effe antiquioris ciijiisdam , rccept.tm autem nonniQ corre- ctionibus natam. Spaldingius iu fcliedas haec conjecerat: Neque enim vim funlmam dicc^idi et admiratione dignam in' felix — folicitudo ■perfecjuitur nec oratorem macerat cet. Dis- plicet tamen Iiaec fententiae inrerfi.o ,,vim d. admiratione ,,dignam foiicitudo non perfequitur" pro eo quod rectius eft in recepta „ f i vim d, foiicitudo perfequitur, non eft ,,adrairatione digna ". niaceret Alm. et tjuo (juid

Turic. Fior. c. Alm. verhentem Turic. Flor. coau-

getandisque Flor. coaugmentandisqite Gueif. Jenf. et aliq. poH.

78« eloquentiae opus Camp. e. pompis marg. EaQi. enim adverfa niti Turic. Camp. e. adverfanti Flor. fuadenti Fior. Gueli. c. Alm. lahoret Jenf. Tarv. lahores JLocat. Ven. mollier ciives Turic. Flor,

mollier dives Aim. mvllitur dircs Guclf. mollietur dives reiiqui ante Gefn. qui primus conjcctura alTecutus elt, quod nunc manifeftum o velUgiis optimorum codicum clivus fcri- benduni elle. Qui fi minus feftinanter liaec procuraffet» ex iiio quod ex Alm. jam ailatuni erat mollier comparati- vum etiam extudilTet; quo addito nunc demum locum in- tegritati reftituimus : nam durillima et vix latina erat com- pago : mollietur clivus, et laetius folum fc. fiet. ac

laetius. Sic Turic. Fior. Guelf. Canip. et I. feliqui.

79. qnoque Jiaec Jenf. et polt. ante Bad. lenius

fuprema Goth. VoIT. j2. ct edd. ante Bafil. levius vei lae-

77. ac maccrat, vid. not. verha vertentem , i. e. ab

rrit. onini parte coufideranteni, ut

INST. ORATOR. LIB.Xn, lo. 631

aio6diis evaferis , inde fructus illaborati offerunt fefe, et omnia fponte proveniunt: quae ta- men quotidie nifi decerpantur, arefcunt. Sed et copia iiabet modum; fine quo niliil neo laudabile, nec falutare eft; et nitor illexul- tum ^drilem, et inventio judicium. Sic erunt 80 magna^ non nimia; Jiiblimia^ non abrupta; fortia^ noii temeraria; fevera^ non triftia; gravia^ non tarda; laeta, non luxuriofa; jucunda^ non dilToluta; grandia, non tumida.

vius fu-prema edd. reliqui aute BuTtn. qui primus noftrum ex Alm. quod nunc firmatur etiam a Turic. Flor. Guelf. eveferis Flor. everteris Guelf. marg. Bafil. eva- ferit Jenf. et poft. ante Obr. off. faepe Turic. Flor.

Guelf. neque laud, Guclf.

go. nimium fuhlimia Jenf. et polt, ante Ald. abruta Guelf. ftrifticia Flor. jucunda non lux diffoluta

Turic. Flor. Apparet fcribam autograpki horum codicum per errorem relapfum ad luxuriofa, inceptum jam verbum non delevilTe. Hinc tamen natum non luxu dijfoluta iii Guelf. (quod notatu dignum ad gencfin hujus codicis) Ald. Bafil. grundia, non tumida. Sic Goth. VoIT, 2. fortia

n. t. Turic. Flor. (nifi quod hic tumidia) Guelf. c, Alm. Jenf. Bad. fortia n. timida Tarr. Locat. Ven. plena non tu- viida reliqui praeeunte Camp. Cum fortia nefcio quo cor- ruptionis cafu hiic venerit , apparet alteruuum certe eor rum, quae ejus loco legunxur, conectione fuffectum effe, Praetuli grandia non ideo fohini quod effet e fcriptis, fed aliqua etiam rei ipfius ratione habita. Nam primum tu- inidum fupra etiam lo, 2, 16. (ubi haec funt noltro loco

dicitur vertere quaeftioiiem et ipfum et ad verba animum

lim. patefacientia five, in tumido,

^o. grandia,nontumida.C,i. oltcntantia. Gf- praeter loca in

not. crit. Videntur autem not. crit, laudata, 2, 11, 5^

inagna quidem ad res fpe- 10, 1, 65. 77. i2, 10, Sgy ctare , srandia ad oratorem

682 M. FAB. QUINTILIANI

Similis iii ceteris ratio eft, ac tutiflima fere per mediura via, quia utriusque ultiraum vi- tium elt.

XI. His dicendi virtutibus ufus orator in judiciis, confiliis, concionibus, fenatu, in omni denique ofFicio boni civis, finem quo- que dignum et optimo viro et opere fanctif- fimo faciet: non quia prodefle unquam fa-no? tis fit, et illa mente atque illa facultate prae- dito non conveniat operis pulcherrimi quam iongi/nmum tempus : fed quia decet lioc quo- que profpicere, ne quid pejus, quam fece-

rongrna : Jlunt -pro grandihus tumidi, — fortihus temerariit laetis corrupti —) cum grandi ita compofitum habuimus* et 8» 3» i8' cum magnifico, quod idera eft. Contra jjle' ttum, quod ii, i, 5** opponitur preffo et 1 2, lo, 66. fub- tili, cognatum vitium Ouintiliani certe fermone non tuma- rem habet fed redundantiam. Fateor non fatis apparere, cut grandla a cognatis illis magnis , fublimihus etc. tam longe distineantur: fed valeret idem de omni verbo quod tumori recte adjungeres. Quare fubnafci poffit contra utrumque •rerbura fufpicio, et non inepte proponas mitia, non timi- da, vel fi quod aliud commodius timori adjungatnr.

ratio, omilTo efi, Goth. Jenf. et pofi. ante Bafil.

ac tutijfima. Sic Alm. Camp. Obr. accutijjima Tu- ric. acutifjima Flor. tuttjfima fine ac reliqui. (In Aldinis turbae: dijfoluta; non tumida. S. i. c. r. efi -plena ac tut.)

quod utriusque Turic. Scd Camp. conjunctionera omittit.

Novi capitis in Flor. Guelf. nulla infcriptio. Conclu- fio Turic. Quae -poft finem ftudia Goth. Jenf. et reliqni.

1. fenatu nomini Flor. ojfero honi cuius Camp. IVIox ille bis pro illa Turic. Flor. Guelf. Exc. Sant. prodito Guelf. Pro illis autem non conveniat Turic. Flor. Guelf. non quod eandem ; ex Alm. litq eandem, mira varietate,

qua long. Turic. Flor. Guelf. perfpicere Guelf. ne quid id Jenf, Tarv. ne quis id Locat. Ven. Valde pla-

*%. ne quid. cf. not. crit.

INST. ORATOR. LIB. XII, ii. 683

rit, faoiat. Neqiie enim fcientia iiiodo con- ^ ftat orator, quae augetur annis, fed vocey latere, firmitate; quibus fractis aut immi-* nutis aetate feu valetudine, cavendura eft, iie quid in oratore fummo delideretur, ne interfiftat fatigatus, ne quae dicet, parum au- diri fentiat, ne fe quaerat priorem. Vidi ego 3 longe omnium, quos mihi cognofcere conti- git, fummum oratorem, Domitium Afriim valde fenem, quotidie aliquid ex ea, quam meruerat, auctoritate perdentem : cum agente illo, quem principem fuifle quondam fori non erat dubium, alii, quod indignum vi-

ceret ne qua id. Mov. faciet Flor.

2. non interftat Turic. Flor. Guelf. (liic inter ftat'), In Exc. Sant. interftat folum notatum. non intcrfiftat Goth. et edd. ante Ald. acc. Bad. neejue dicet Turic. Guelf.

nec quae d. Goth. Jenf. (tac. GefB.) et poft. ante Ald. acc. Bad. nec quae dicat Canip. aud. fententia Turic.

Flor. Guelf. nec fe Turic. Ftor. Guelf. c. Bodl. Goth. et edd. ante Ald. acc. Bad. queratur perire Goth. VoIT.

2. Jenf. et polt. ante Ald. acc. Bad. Obr. Rollin. quera- tur -pejorem Ald. Colin, quaeratur (Hc) -prioreni Bafil. 1541. tjueratur priorem Gryph. (i544') Stoer. Chouet. Leid. Gibf.

3- vide ego Flor. vidi eo Camp. afrae Flor. quod mer. Flor. aliejuid indignum Flor. aliquod i. Guelf.

ulii i. Camp. videhatur Ald. et poft. ante Obr,

2. ne fe quaerat. „ Id efl [vid. nosad i2, 10, 48-3 ••quod.

,,delideret, fentiat fe immuta- „fuadet hic Fabius aliis, id fe

,,tum et plane aliuni. lilu- ,,feci(re ipfum teitatur fl, 12,

«Itrarunt hanc fornlulam lau- „12." Gefner.

„dati hic Burmanno Gracvius 5. quod indignum videatur.

a,Lectt. HeHod. c. 9. Broukh. Cf. 2, x6, 1. quidam — in-

,,ad Tib. 2, 3, 26. Barth. ad vehi folent, et, quod fit in-

,,Stat. AchiL 2, Si %. Cetcruin" dignijjimunit —*■ utuntur.

68/f M. FAB. QUINTELIANI

deatiir, riderent, alii erubefcerent : quae oc- cafio fuit dicendi, vialle eum deficere^ quavi dejinere. Neque erant illa qualiacunque mala,

4 fed minora. Quare antequam in has aetatis veniat infidias, receptui canet, et in portum integra nave perveniet. Neque enim mino-

. res eum, cum id fecerit, ftudiorum fructus

occafio alio fuit Turic. o. illo f. Flor. c. Alm, o. aliis f. Camp. o. illi f. Guelf. c. Gotli. VofT. 2. Jenf. Tarv. Bafil. o. illis f. reliqui (edd. tantum, duce Merula^ praeter Obr. qui mediam vocem omifit. Eum autem no» fecuti fumus; non quod nimium ei fideremus, fed propriis lationibus ducti. Nam cum vulgata, per fe inepta ( qui *enim funt ilH? ridentes ? erubefcentes ? utrique?) nulla- que auctoritate nitens, abjicienda elTet ; niliil tamen porri- gebant meliores libri, quod ejus locb fufFici poffet. Nam putidum cffet, aliis fcribendo tertium quafi genus addero duobus quae praecedunt. Neque ullo modo, li illi fcriba- inus et moK cum Guelf. Exc. Sant. enim pro eum, credi- bile eft, haec ipfum Afrum mira pertinacia dixilTe, cura fcilicet videret alios ridere, alios erubefcere. Admodum autem probabile eft ceteras fcripturas omnes prodiilTe ex. «na alio, quae mihi quideni videtur nata ex ilio ai appi- cto olim his fuit dicendi five ob aiiam quam nunc ignora- mus fcripturae varietatem (cf. i2, lo, 44') ^^'^^ ob illam quae eft in Goth. fuit dicendo, Pro malle autem male

Camp. Mox tfuam de fe venire Turic. Flor. Guelf. c. Alm.

4» canet in portui int. Turic. Flor. Guelf. ( nifi. quod

malle — defincre. „ Sen. notatu dignum. Nam cum

„Coutrov. 1, 8. Optimus vir- alias imminuendi poteftatem

,,tutis finis eft, antequam de- in hac formula agnofcere vi-

^,ficias definere." Spald. demur (vid. 74. et 75.); hic

Neque — qualiacunque mala, intentionem manifeftam habe-

fed minora. Mala hic funt il- mus. Enimvero re vera ne-

Jae irrifiones et amicorum ru- que minuit illa, neque auget-:

bor. Quod non viditGedoy- non enim quantitatis eft , fed

iius. (^fualiacunque nutem hic qualitatis : fed ubique in de-

INST. ORATOR. LIB.XII, ii. 685

profequentur. Aut ille monumenta rerum pofteris, aut, ut L. CralTus in libris Cicero- nis deftinat, jura quaerentibus tradet, aut elo*

portiu Flor. portu Guelf.) ■profequentur. Sic Flor.

Camp. Bafil. Gryph. (iSS^. rion 1544-) Obr. perfetjuentur Turic. Guelf. c. Vall. ALm. Gotli. VoIT. 2. fequentur reli- qui praeeunte Jenf. Apta quidem finiplex forma et Quin- tiliano familiaris de iis quae fponte proveniunt aut facile fiunt (vid. 10, ii , 26. 12, g, 18O' ^^*^ tamen, ubi fcri- ptus eam nullus firmat, retinere non debui. Neque -profe- tjui male fructus dicuntur, qui e vita publica decedentem c[ua£i comitantur nec in otio deferunt. Cf. 1, i, 36. 1, 11, ig. 6, 2, 30. aut ante ut om. VofT. 2. Jenf. (tac.

Gefn.) et polt. .inte Balil. qui aut habet, omifTo «t.

^rajfus Flor. Tum novum aut Turic. Flor. inferunt ante in lihras ; nam fic iidem. lihros Guelf. de-

ftinatur a q. Turic. Flor. Guelf. deftinat a- q. Alm. defti- nalyat q. reliqui praeter Obr. qui non dubium eft quin eadeoii illa, quae in noitris funt, in Arg. etiam repererit veftigia et inde effecerit jMra, fervato tamen imperfecto, quod nos iisdem indiciis freti Spaldingiique jtiiru mutavimus. reddet Tu-

terius vergit. Tta ad pefTima X. Craffus — dsftinat. i.

etiam fignificanda adhibetur. facturum fe dicit. Ita fenties

Cic. inPif. 12. cum tamen ille, unice aptum eHe Iiic praefens

qualiscunqiie eft, qui eft ah teropus. Nam quanquam me-

uno te improhitate victus , col- moriam aliquam fecutus do

legit ipfe fe. Tacit. llili, /\, g. CrafTo ita tradiderit Cicero ;

lonos imperatores voto expe- addito tamen in libris C. in-

tere, qualescunque tolerare. eptum elTet tempus praeteri-

Quod autem ubique in dete- tum. Locus autem Ciceronis

j-ius, id malo fi affigitur, in effe creditur de Orat. 1, 42.

pejus necellario vergit. Sen- §. 190. Quanquam ibi de

fus itaqne eft:. „Neque taman componenda juris civilis .''.rto

3,quae j^fer paffus eft ultima ioquitur CralTus : nt Quinti-

i,erant illa malorum, fed quae lianus haec quoque memoria

„tolerari adhuc poterant. Lon- falfus aliquantum immuca-

,,ge itaque graviora illi, qui verit.

t,eft minore ingenio, evenire jura — tradet. Spaldingio

„poffunt. Quare'* cet. placebat illud reddet (v. not.

4. profcquentur. Yid, not. crit.) notum fibi tunc e Guel-

crif; ferbytano tantum: qiii non

$S$ M. FAB. QUINTILIANI

quentiae compouet arteiii, aut pulcherrimisnos

5 vitae praeceptis dignum os dabit. Frequen- tabunt vero ejus domum optimi juvenes more veterum, et veram dicendi viam vel- ut ex oraculo petent. Hos ille formabit quafi eloquentiae parens, et ut vetus guber- nator litora et portus, et quae tempeftatum figna, quid fecundis flatibus, quid adverfis ratis pofcat, docebit, non humanitatis folura communi ductus officio, fed amore quodam

6 operis. Nemo enim minui velit id, in quo

ric. Flor. Guelf. Alm. Jenf. (tac. Gefn.) et poft. ante Ald. acc. Bad. (trte Flor. artem componet Camp. hos ddbit Flor.

C. Alm.

5. more votorum Flor. vere dicendi Turlc. Flot. Guelf. formavit Turic. Flor. (fuae pro <juafi Turic. Fior. Guelf. qua ctate peftatium Flor. quod adv. Turic. ratus Turic.

ratum marg. Balll. ratim Guetf. Nam hum. Goth. (tac.

Ge£n.) amoris Camp.

oftenfus eft itaque ejusdem de Sen. 8« 9- ct noftruiu 10,

verbi ad fuperiora jiionumenta 5t 19« rerum pofteris relatione. Sane

,,quaerentibus" jura„tradere" quid — ratis pofcat, „Nuiii

non fatis eongruum videtur; ,,rate vehetur gubernator ?'*

folentque fcriptores, cum duo Spaldingius quaerebat; me-

fenfus ad unura verbum refe- rito. Nam poeticum hujus

Tunt, propiori illud magis ac- vocis ufum de nave apud bo-

commodare quam remotiori. nae notae fcriptores non in-

Ita zeugmalxic, in verbo red- venias: alterum proprium ha-

dere (cf. 1, 10, 47« 8» 3» 5^-)' ^^s fupra 10, 2, 7. ratihus ad-

non adeo durum fit: et equi- huc navigaretur : adde 6, 3»

dem addicentibus nunc opti- 96. 3, g, 23. Verillima itft-

mis codd. plane iranseo iii que mihi quideni vidctur

Spaldingii fententiam. ejusdera Spaldingii emenda-

5. more veterum. Vid. Cic, tio : tjuid — ratio pofcat.

INST. ORATOR. LIB. XII, ii. 637

maximus fuit. Quid porro elt honeltius, quam docere quod optime fcias? Sic ad fe Coelium deductum a patre Cicero profite- tur: fic Panfam, Hirtium, Dolabellam iii morem praeceptoris exercuit quotidie dicens audiensque. Ac nefcio an eum tunc bea- 7 tiflimum credi oporteat fore, cum jam fe- cretus et confecratus, liber invidia, procul contentionibus, famam in tuto collocarit, et fentiet ^dvus eam, quae poft fata praeftari magis folet, venerationem, et quid apud po- fteros futurus fit, videbit. Confcius fum mihi, 8 quantum mediocritate valui, quaeque antea fcierim, quaeque operis hujusce gratia potue- rim inquirere, candide me atque fimpUciter

6. honeftus Flor. vero pro Cicero Turic. Flor. c. Alm. do tahellam Turic. Deinceps in om. Turic. Flor. Guelf.

c. Alm.

7. eum turhatijfimiim Flor. Guelf. Exc. Sant. fore om. Jenf. (non GotU. err. Gefu.) et polt. ante Ald. procul cont. Sic Turic, Flor. C.imp. c. Alm. Reliqui a inferunt.

fama Turic. Jenf. et pofi. ante Bad. collocavit e JenC. enotavit Gefn. fed in meo cx. liquido iegitur r. et

fententia et vivos Turic. Flor. et fententiat vivas Camp. et fsntentia vivns Alra. et fentiat et vivus Guelf. et fentiat v. jeliqui. Noftra eft e eerta Gefneri emendatione. ecu

quae Flor. facta Turic. Flor. folet et Flor. Guelf. Camp. videhat Guelf.

3. ofere h. gratie Camp. ac fimpl. Gueli^

6. „De Coelio ad Cicero- „fcipulis fuis ad Fam. 9, 16."

,,nemapatre deducto vid. Cic. [quauijuam nihil ibi de Pan-

„in Orat. pro eod. c. 4. De fa] „et al." Gefner. Cf. de

itHirtio, Panfa, DolabeUa di- iisdemnoftrum §• 3« ^4' ^"^''*

688 M. FAB. QUINTILIANI

in notitiam eorum, fi qui forte cognofcere voluiflfent, protulifle. Atque id viro bono 9 fatis eft, docuiffe quod fciret. Vereor ta- men, ne aut magna nimium videar exigere, qui eundem virum bonum effe, et dicendi peritum velim; aut multa, qui tot artibus in pueritia difcendis, morum quoque prae- cepta, et fcientiam juris civilis, praeter ea quae de eloquentia tradebantur, adjecerim: quique liaec operi noftro neceflaria efle cre- diderint, velut moram rei perhorrefcant,iiog

•protulijfent Flor. Giielf. quod fciret, Sic Tu-

Tic. Guelf. Camp. fcieret ex Alm. fcierit reliqui, quod ie- gitimum non credo. Alia enim ratio eit verbi fcierim in j)raecedentibus, ubi fermo finitus erat ,,docui et quae aw t,tea fcivi, et quae — potui". Hic autem fermo finitus eft «,dpcuit quod fciebat."

9. cxire Flor. fuperfcripto e folo. quae euadem Goth. (tac. Gefn.) effe dicendi Camp. aut iecerim Flor. qui

quae haec operi Guelf. quique operi Jenf. Tarv. quaeque op. Ald. Bad. Bafil. Gryph. crediderint, Sic liquido

Turic. Ediderunt autem ita Obr. Bip. crediderim reliqui. velut inorum rei Turic. (fed fuo more velud) Flor. V. mox rei ex. Alm. littera x nata ex fimili terminationis T-um compendio. v. pondus r. reliqui praeter Obr. qui de- dit velut remorcfm perhorr. ita fine dubio e conjectura cor- rigens eandem in Arg. inventam fcripturam, quam vetufii nofiri exhibent, quamque nos flmplicius multo emendare

Je clar. rhet. non procul ab ragraphum facilius mente ca-

initio; Sen. Controv. I. Pro- pias ita fenfus contrahendo:

oem. „Vereor, ne nimium videar

8. Atque. „An atqui? Vid. ,,exigere, quique haec necef- „4, 2, 10. not. crit." Spald. „faria crediderint, defperent."

quod fciret. v. not. crit. moravi rei. Sic mora palli-

9. aut multa. Repete ni- vo fignificatu genitivo jungi- mium, Totam auteru hanc pa- tur haudraro. Cic. Verr. 5, 64«

INST. OILITOR. LIB.Xir, ii. 689

ct defperent ante experimentum. Qui primum *o renuncient fibi, quanta fit liumani ingenii vis, quam potens efFiciendi quae velit: cum maria transire, fiderum curfus numerosque cognofcere, mundum ipfum paene dimetiri, minores fed difticiliores artes potuerint. Tura cogitent, quantam rem petant, quamque nul- lus fit hoc propofito praemio labor recu- fandus. Quod fi mente conceperint, huic »»

non dubltavimus. et dpfjyerent. SIc Turic, Flor.

(fed liic defperet) Guelf. Caiup. ac d. reliqui. ^,,-,

10. experimentnm. tum qui ■primum Tuiic. Flor. (nlli quod hic tu qui) Guelf. Exc. Sant. Camp. experimentum. Jii pr. Alm. e. namque pr. Gotli. VoiT. 2. e. namque qui ■pr. Jenf. Tarv. e. Sed hi pr. ex emend, Merulae reliqul, exc. Obr. qui noftram, quam m^nifelto indicant libri opti- mi. quantum Flor. humani generis Alm. Jenf. et

edd. poft. ante Stoer. acc. Glbf. demetiri Flor. Camp. m/- nores et d. Guelf. VoIT. 2, Goth. Jenf. (tac. Gefn.) et pofi. ante Bad. cogitant Guelf. quanquam Guelf. c. VoIT. 2.

§. 165« crudelijjimi taeterri- quoque non renunciatur nifi

mique judicii aliquam parvam quod nefciunt. Hinc neque

moram — ajferre. 166. fi non illnd fatisfacit, quod annota-

effugium , ne moram quidem vit Spaldingius , eflfe pro re-

vtortis. pro Rab, perd. 5. $. 3. fpondeant. Quare mihi qui-

cum ad judicii moram excufa- dem veritas hujus fcriptiuae

tio quaereretur. FloT. /^,g.fco- nondum in tuto eft.

Fulus et nodus et mora fecuri- ^ tvt r -^ -j -j

. •' artes. JNelcio quid accide-

tatis puhlicae Antonius. • t, r ^- 1 •

' ritBurmanno acculativumhic

10, renuncient fibi. „cogi- vldenti et In formula pojfum

,,tent, confiderent, ad ani- artes haerenti. Artes aliae,

,,mum revocent " lic Gefner, zjimore^ illae dignitate nec tan-

in Thef. non immerito obfer- tum ingenium fibi pofcentes,

vatu dignum hunc ufum di- quanquam difficiliores perce-

cens, cujus fimile aliunde non- ptu, maria traiisire cet. potue-

dum allatum efi. JNaia aJJis runt,

Tom. IV, Xx

$^o M. FAB. QUINTILUNI

quoque parti facilius accedent, ut ipfum iter neque impervium, neque faltem durum pu- tent. Nam id, quod prius, quodque majus eft, ut boni viri Iimus, voluntate maxirae conltat: quam qui vera fide induerit, facile easdem, quae virtutem docent, artes acci-

32 piet. Neque enim aut tam perplexa, aut tam numerofa funt quae premunt, ut non

^ paucorum admodum annorum intentione di- fcantur. Longam enim facit operam, quod repugnamus : brevis eft inftitutio vitae lio- neftae beataeque, fi credas. Natura enim nos ad mentem optimam genuit: adeoque difcere meliora volentibus promtura eft, ut vere intuenti mirum fit illud magis, malos

11. accendent Flor. quod pejus Turic. Flor. Guelf. Jlxc. Sant. viri fimul Flor. Guelf. voltmtatem Turic. Guelf. conftant Turic. Guelf. artis Flor.

i2. -premuntur Turic. legem meam facit op.

Turic. Flor. Guelf. Exc. Sant. c. Alm. inftituto Flor.

inftituti Guelf. Mox intuendi Flor. magis om. Camp.

11. neque faltem. vid. ad codex optimus nunc praebet. S, 1, 24. Aptiusad fenfum videturprae-

easdem, Plane nullam vi- cipiuntur, ficut 1, 10, 29. di-

deo liujus pronominis ratio- ctum eR.praecipere ftudiuma.U-

nem: nam virtutes nondum quod.

inerooratae funt, fed homo. fi credas. Mirum, viros

Quare fcribendum puto eas doctos apud Burmannum tan-

idem, quae. tum defudare inmutando ver-

12. quae prcmunt. Cor- bo convenientillimo. Anve- Tupta utique fcriptura. Ne- riti funt, cliriftianam effe fen- que tamen petuntur , quod tentiam ? Sed certa eft fcri- Obrechtus repofuit, fatisf..- : ptura oppolitione rerbi re' quanquam formam palTivain pugnamus: apteque Geliier.

INST. ORATOR. LIB. XII, ii. 691

efle lam multos. Nam ut aqua pifcibus, ut 13 ficca terrenis, circumfufus nobis fpiritus vo- lucribus convenit: ita certe facilius efle opor- tebat, fecundum naturam, quam contra eam vivere. Cetera vero, etiamfi aetatem noftram non fpatio fenectutis, fed tempore adole- fcentiae metiamur, abunde multos ad di- Jcendum annos liabent. Omnia enim bre- viora reddet ordo, et ratio, et modus. Sed »4 culpa eft in praeceptoribus prima, qui li- benter detinent quos occupaverunt, partim iiiocupiditate diutius exigendi mercedulas, par- tim ambitione, quo difFicilius fit quod pol- licentur, partim etiaui infcientia tradendi,

13. wt atque FloT. torrenis id. circurnfufum Flor. Gueif. cerit pro certe Flor. caetero pro edtera Guelf.

etiam fcietatem Flor. fed corpore adulefcentiam

Turic. Flor. (nifi quod ex lioc corpore tantum aftertur) Guelf. marg. Bafil. motiamur Turic. ad dicendum Goth.

(tac. Gefn.) ratio et ntundos Flor. r. e. mundus Guelf.

14. prima qui lihenter detinent occupaverunt Turic. Flor. Guelf. c. Alm. prima libenter detinentes puerum Voff. 2. p. l. detinentihus puerum Gotli. Camp. et edd. ante Obr. acc. Capper. Nolira in marg. Bafil. notata ab Obr. primo recepta elt. cupiditatem Jlor. divitiis Flor. Guelf. mercedulam Camp. amhitio Turic. Flor. Guelf. quod diff. Turic. Flor. fit om. Turic. Flor. Guelf. infipie»' tiam Turic. I Jor. infipientia Guelf. infcitia Gotli. ( tac. Gefn.) Camp. Aid. Balil. et po&. ante Obr. tradenti

affertillud Socraticumap. Cic. 15. Cstera. Refpicit ad

de Orat. 1, 47« (juihus id pcr- prius iWxid. et majus §. 11.

fuajum ejfet, ut nihil niallent tempore adolefcentiae. Tem-

fe ejfe cjuam honos viros , iis pus, ciim opponitur quali fpa-

reiiquam facileni efje doctri- tio, rov Ka/^ov fignificare acute

nuTii, in fchedis monet Spaldingius.

Xx2

692 M. FAB. QUINTILIANI

vel negligentia. Proxima in nobis, qui mo- rari in eo quod novimus, quam difcere

a5 quae nondum fcimus, melius putamus. Nam ut de noftris potiiTimum ftudiis dicam, quid attinet tam multis annis, quam in more eft plurimorum (ut de liis, a quibus magna in hoc pars aetatis abfumitur, taceam) declami- tare in fchola, et tantum laboris in rebus falfis confumere, cum fatis fit modico tem- pore imaginem veri discriminis, et dicendi

16 leges comperifle? Quod non dico, quia fit unquam omittenda dicendi exercitatio, fed quia non fit in una ejus fpecie confenefcen-

Turic. vcl neglegendi Turlc. Flor. Guelf. (fed hic

per I)» ■proximam in nobis Turic. proximam nohis

Camp. in eo quod nobis difcere Turic. Flor. Guelf.

15« nam et de Guelf. de iis a Gotli. Jcnf. (tac.

Gefn. ) Ald. Sed nofirum digitum intendere videtur in quosdam. -partis aetatis Turic. Flor. dis-

crimine fed Flor. Guelf. In Exc. Sant. discrimine tantum notatum.

16. quae pro quod Carap. non dico qua Turic. Flor. difcendi Turic. fed quia ima fit ejus fpecie confe-

nefcendum Turic. item Fior. nili quod liic in ima. Sed Guelf fed quia una ejus fp, c. ( nifi quod Spald. enotavit tantum usque ad vocem una, iit fere fufpicer, fugiffe illuni Verbum fit poft vocem una). fed quia non fit una cjus fp. c. Camp. Colin. Vidov. /. q. n. fit ejus fpecie c. Gotli. Von". 2. Jenf. et poft. ante Bafil. qui primus noftram, in- Gertum e cod. an e conjectura. Ipfane Quintiliani verba. habeamus, dubium : fed fenfum, credo, habemus. Nam vo- Cem una fi omittas, fpeciem dicendi dictum fit pro imagine dicendi. Quod faKum. Discriminis quidem imaginem tantum

15« de his, cf. MOt. crit. hac addifcendi potefiate ver-

comperijfe, Ignotiun iriihi bum. Au fuit comhibijfe?

INST. ORATOR. LIB.XII,ii. 693

dum. Cognofcere, et praecepta vivendi per- difcere, et in foro nos experiri potuimus, dum fcholaftici fumus. Difcendi ratio talis, ut non multos annos pofcat. Quaelibet enim ex iis artibus, quarum habui mentionem, in paucos libros contrahi folet: adeo infinito fpatio ac traditione opus non eft. Reliqua

Jeclamatlones illae praebebant; fed dicebatur revera. Ita vox una, qnae latet etiam in mendo ima, recte adoptata ©ft, ut fenfu logieo , ficut toties, dicta iit fpecies: nequo abjicienda vocula in, quam firmat Flor. Cognofcero

et. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp. cum Alm. Goth. Voff. £. et edd. ante Ald. acc. Bad. enim inferunt reliqui, ex Aldi, ut videtur, correctione minime necelTaria. prae-

cepti vivendi Turic. Flor. p. dicendi Gotli. quod alieniili- mum hinc probat tamen Gefn. in forones ex pe-

Tiuri Flor. in forenfibus experiri Camp. pojfimus id.

dicendi ratio Locat. quod fphalma transiit in pofte- riore?, exc. Ald. Veram omnium codd. fcripturam priraus refiituit Gefn. pofcat om. Turic. Flor. Guelf.

qnaelihet enim plus ex his partihus Turic. Flor. q. e. jtlus ex Jiis artihus Guelf. Camp. quantumlihet e. plus ex his a. Goth. (de plus tac. Gefn.) q. e. plus ex iis a. VoDT. 2. Jenf. ( de plus tac. Gefn. ) Tarv. q. e. ex iis partihus Bodl. Andr. lllud plus unde irrepferit, non perfpicio, niQ natura forte e voce prius margini adfcripta; vid. mox: fed inter artihus et partihus fluctuari poteft. Praefero tamen ar- tihus vel ob relationem ad §. g. quarum Jiahui. Sic

Turic. Flor. Guelf. c. Goth. Voir. 2. Jenf. Tarv. prius inferunt reliqui. contrahis f. Flor. non eft

16. Cognofcere. RoIIinus fcere , quod fpectat rerutn in

adjectum aliquid defi.derabat; vita cognitionem (§. 17.)» abr

cuiEurmannus non dubitabat folute primum politum eft,

tradere fequens praecepta: quo efficacius opponatur ufui

adeo nulla interdum viris il- declamitandi , exercendi , et

lis doctis cura fuit vel (impli- omni fcholalticae vitae.

ciffimarum verba ordinandi ^ideo — opus non eft. Cave

Jegum. Verum bene cogno- ftitfo reponas.quodfecitBadius,

694

M. FAB. QUINTILIAm

»7 eft, quae vires cito facit, confuetudo. Re- rum cognitio quotidie crefcit, et tamen quam

om. Turlc. Flor. Guclf. c. Alm. VofT. 2. Gotli. Jenr. Sed Camp. Tarv. Ald. foJum non omittunt. Goth. autem et Camp. modo finito: fcilicet fic fenfui medentes. Equidem quo cafu duae voculae, quibua tamen fenfus carere plane nequit, exciderint nefcio : nifi fuit forte olim non opus eft, figla autem o abforpta cft a voce opus. Mox pro con-

fuetudo Turic. Flor. confetitur C. Alm. conficitur Gueif.

17. tamen multorum omilTo quant Goth. VoIT. 2. Camp.

vel, quod pejus etiam, aded pro ideo dictum exiltimes, quod commifrum eft in in- dice Gefneriano non in Iioc tantum loco, fed in longe fa- ciliori §. 12. Adeo — eft in tali compofitione -ralet adeo certuni cft, — efje. Cf. 1, i2, 7. Adeo facilius eft multa fa- cere, quam diu.

17. Berum cognilio etc. To- tushic locus impeditus etval- de incertae adhuc cft fcriptu- rae. Apparet proxime fupe- riora refpicienti, Quintilia- num ca quae fcholarum funt, difciplinam et exercitationem, fecernere ab iis quae funt in- fequentis vitae, rerum cogni- tione, ftudio , ufu. Schola- Itica non ita longi temporis effe praedicat; improbat diu- tinam illam exercitationem (§. 15. j6.); et ne quis obji- ciat , ipfas artium difciplinas multum temporis abfumere, haec verba addit: Difcendi ratio etc. Jam rerum cogui- tionem vel line ftudio adipi-

fcimur ufu quotidiano : con- cedit tameu Qu. opus effe fi- mul affidua lectione. Hic ita- que ftatim offendor illo et ta- men quam multorum — .' Sen- tis enim, hoc non effe ex fer- mone quo refpondeatur illi querelae. Fatentis et mox re- fponfuii erat limplex tamen. Quare cum aliquot libri, mi- noris fane illi auctoritatis, omittant voculam quam; vide an leviorem alteiam et, poft fimilem vocis proximae exi- tum , itidem ejicere liceat. Mox „Iectio librorum, qui- „hus ab hiftoricis et ab orato- „ribus exempla petuntur" Iia- bet aliquid fcabri; quod ta- men non urgeo. Illud autem, quod „rerum cognitio** com- plecti dicitur „ exempla re- „rum^' et ..exempla dicendi", gravius videtur; ita tamen ut lioc etiam folitae noftri in ta- libus negligentiae condones. Res enim priori loco penum omnium eorum fignilicant, quae poft ipfam oratoris inlii-

INST. ORATOR. LIB.XU, ii. 695

multorum ad eam librorum necefTaria lectio eft, quibus aut rerum exempla ab hiftoricis, aut direndi ab oratoribus petuntur. Philo- fophorum quoque confultorumque opiniones, ficuti alia, velimus legere necelTarium eft. Quae quidem poITumus omnia : fed breve no- bis tempus nos facimus. Quantulum enim »8

et edd. ante Obr. ad eam. Sic Turic. Flor. Gotli.

(^tac. Gefn.) Camp. ad earum Gueif. ad eas leliqui.

necejfario lectio Flor. hiftoriit Turic, Flor.

Guelf. hyftoreis Camp. opinione Fior. Guelf.

velimus legere ne quod quidem poteft omnia Turic.

Guelf. Goth. Jenf. (err. Gefn.) v. l. ne quidquod poteft o, VofT. 2. V. l. non (Alm. n) quod quidem poteft o. Flor. c. Alm. V. l. neceffarium eft quod quidem poteft o. Camp. Tarv. Vulgata in Locat. primum comparet corrigente Me- rula. fecimus Turic. Flor. Alm. Guelf. Vofl". 2.

Goth. Jenf. (tac. Gefn.) et pofi. ante Gr)-ph. i544« Rece» ptam folus e vetuftis Camp. habet.

tutionem hillorice, ut nos lo- quot titulis displiceat, nc lon-

quimur, difcit idem, et in his gus fim, exponere fuperfedeo.

etiam multifaria, quae apud lu recepta quidem. fi ab his

oratores proftant, dieendi „(icuti alia, velimus" recedas,

exempla, quae per fe rebus cetera tam bene congruunt,

anguftiori fenfu recte oppo- ut, quamvis verba neceffarium

nuntur. Sed omnium impe- eft e fcripto nullo aliata fint,

ditiflima funtverba ,,Philofo- et haec quae — poffumus Me-

j.phorum — — omnia", quae rulaevideantur deberi, tamen

in fcriptis, quos quidem no- ex meris virorum non fane

vimus, libris non ita legun- doctiffimorum conjecturi»

tur. Quare Obrechtus qui- haec conflata credere non fu-

dem e codicum fcriptura fo- ftineam. Enimvero folet le-

lum ne vel non omittens ita vifl^imus ille homo, quoties

repofuit: Philofophorum — manifefta menda e notifliniis

opiniones, ficuti alia, velimus exemplis corrigit, ita loqui,

legere , quod quidem poteft, quafi ex ingenio haec depro-

omnia: fed breve nohis tem- inat, Quare e fcriptis libris

■pus nos facimus. Quae ratio derivata haec omnia credo. In

6oe

M. FAB. QUINTILIANI

Itadiis impartimur ? Alias lioras vanus fa- lutandi labor, alias datum fabulis otium, alias f^ectacula, alias convivia trahunt. Adjiceii tot genera ludendi, et infanam corporis cu- ram; traliat inde^peregrinatio, rura, calcu-

ig. ■partlmur Turic. Flor. Gotli. Camp. Locat. Ven. AU. patimur Guelf. Jenf. Tarv. impertimur Bad. Bafil. Obr. Noftrum in Gryph. primum invenio, neque feivare dubito, cum a fit in fcriptis omnibus , et aliunde quoque nota forma. varius Camp. faltaiidi Guelf. adiciet

xU Turic. Flor. Guelf. (fed hjc per ji). trajam per-

reliquis aTitem emcndandis a vero proxime, judice me, ab- eft Gefuer. pioponcns fi uti alias velimu<!, In qua ratione una vox alias non recte adlii- bita \idetur. Ouare aut ali- quando legendum aut plan*? delendum alia, quod eodem qi^o toties modo irrepferit : cf. not. crit. ad §. 3. Neque hoc „opinion€s legere" admodum. placet. Quare ope optimorum codd. Flor. et Guelf. ita for- taffe fcribendum : Philofopho- rum quoque confultorumque opinione fi uti velimus, legere necejfarium eft. Quae etc. In iliis nutem fed——nos facimus, pronomen nos fortiter pro- nunciandum ; eft enini pro ipfi. Plane niUIam rationem haberct hoc nos, . CL non vera elTet in proximis fcriptura quat — — pojfumus.

i8* impartimur, V. not. crit.

falutandi labor. Nota res de falutationibus Romanoruni,

quae n^iane fiebant in atriis potentiorum.

datum fahulis otium, prae- fertim ante fpectaculorum mentionem, de theatro intcl- ligi nequit. Referri poITit ad inanem nugalemque, qualis liodieque viget, lectionem, collato Cic. de Fin. 5, 19. (puid , cum fictas fahulas , e quihus utiUtas nulla duci po- tejt, cum voluptate legimus. Sed unice vera videtur de confa- hulationihus interpretatio. Pe- tron. 39. init. Jnterpellavit tam dulces fahulas Trimalchio. Plin. Ep. 8. i8- Uahes fabw las urhis.

trahat. Majores olim di- Hinctiones ante hoc verbuni et poft vocem animus pone- bantur. Sed trahat protafin cffe eorura quae fequuntur ne ea quidcm. etc. Gedo^Tius re- ctc. opinor, vidit. Equidem praecedentem quoque impe- rativum eidem protaQ inclufi.

iura. Negabat Burmaunus

INST. ORATOR. LIB. XII, ii. 697

lorum aiixiae follicitudines, mullae caufae li- bidinum, et vinum, et ilagitiofus omni ge- nere voluptatum animus : ne ea quidem tem- pora idonea, quae fuperfunt. Quae fi omnia 19 Itudiis impenderentur, jam nobis longa aetas et abunde fatis ad difcendum fpatia videren- tur, vel diurna tantum computantibus tem- pora : et noctes, quarum bona pars omni fo-

egrines rura Tuiic. Flor. trajavi perggrinatio jura Guelf. Trajani peregrinatio jura Gotli. (non plcne Gefn.) VoIT. 2. terrarum peragratio rura Canip. jura liabent etiam Vali. Jenf. et polt. ante Ald. anfia follicitudine Turic.

Flor. eum pro caufae Turic. Hor. caufa VoH. 2. fia-

gitiis onini Turic. Flor. Cnifi quod liic- — tus) Gueif. Jenf. flagitiofis o. Goth. (tac. Gefn.) VofT. a. Canip. (qui tamen jnox animus) Tarv. et polt. ante Bad. animis Turic. Flor. Guelf. Gotli. Voir. 2. Jenf. et poft. ante Bad. Noftram (^fia- ^itiofus — animus) Badius prinuis e Vall.

19. impedirentur Guelf. aetatis eC Flor. Carop. di- eendum Jenf. Tarv. ut diutnma — tempora , ut no-

etes Turic. et diutuma — temporet ut n. Flor. ut diurna — t. at n. Guelf. Camp. ut d. — t. aut n. Goth. et d. — t. at n. Jcnf. et d. — t. et n. reliqui inde a Tarv. E Voff. s. ut diurna affertur tantum. Noitrum e conjectura, cum toties vel et ut in codd. permutata fint, vulgata au- tera ob continuatum illud fenfu diverfo et ferenda non vi- deatur. computationibus Goth. Voff. 2. una pars

jftudium ruris honeftifllmum „perturbationes animi , vel

inter occupationes vanas et ..tiegotia adeo orta ex his,

inutiles poni potuiffe. QuaG. ,,quae enumerata funt." Gef-

non plurimi Romanorum fo- ner.

lius voluptatis defidiaeque

caufa rus feceffiffent. 1 9. ^uae — omnia. Vix.

caliulorum — foUicitudines : opus obfervare, haec non ad

cura peculii, fenus etc. proxima illa ,,quae fuperfunt

ne — fuperfunt. ,,Proptcr j.tempora" referenda effe, fed

„habitus raalos defidiamqixe ad omnia quae praecedunt. ,,nihii ageudo contractam, et vsl Jiunia. rid. not. crit.

698 M. FAB. QUINTILUNI

mno longior elt, adjuvarent. Nunc compu- tamus aunos, non quibus ftuduimus, fed qui-

20 bus viximus. Nec vero fi Geometrae et Gram- matici ceterarumque artium profefifores omnem fuam vitam, quamlibet longa fuerit, in fingu- iis artibus confumferunt, fequitur ut plures quasdam vitas ad plura difcenda defideremus. Neque illi didicerunt haec usque in fenectu- tem, fed ea fola didicilTe contenti fuerunt, ac tot annos in utendo, non in percipiendo ex-

sx hauferunt. Ceterum ut de Homero taceam, in quo nullius non artis aut praecepta, aut certe non dubia veltigia reperiuntur; ut JEleum Hippiam transeam, qui non liberalium

Gotli. eft om. Giielf. Goth.

20. nec riros in geometre Turic. Flor. geometri Guelf. viam Flor. quantumlibet Gotli. (tac. Gefn.) plura dicendi Turic. pluras dicendi Flor. in atendo om. Tuiic,

Flor. Guelf. Goth. (tac. de hoc Gefn.) Camp. et edd. ante Bad. qni tacite nofiram e Vall., ut videtur, repofuit.

■praccipiendo Jenf. et poll. ante Ald.

zi, aut praecepta. Sic Jenf. ct poft. ante Ald. aut perfecta reliqui (ut perf. Flor.) cui fcripturae quid praeter auctoritatem librorum faveat, plane non video. Artem per- fectam, artis perfectum exemplum novi; fed perfecta vefti' gia, quae plus quidem fint quam non dubia veftigia, me- jae funt nugae. Manifeltiflimum itaque hic habemus exem- plum optimae fcripturae in antiquis illis editionibus fer- vatae, cujus in noltris codicibus nullura veltigium. Nam ■praeccpta tantum non omnium doctrinarum apud Home- rum reperiri quis veterum non dixit ? aut certa

Turic. Flor. Guelf. helium Fior. Gnelf. Exc. Sant.

YolT. 2. Goth. Jenf. (tac. Gefn.) et poft. ante Ald. Elium Camp. Aeleum Ald. cjui non om. Turic. Flor. Guelf.

S.O. plures quasdam vitas. 2t. Hippiam, „Neraini

Cf. i2, ii. 17. 60. oignotum ex Cic. de Orat. 5»

INST. ORATOR. LIB.Xn, ii. 699

modo difciplinarum prae fe fcientiam tulit, fed veltem, et annulum, crepidasque, quae omnia manu fua fecerat, in ufu liabuit, at- que ita fe praeparavit, ne cujus alterius ope iiiaegeret ullius rei: Gorgias quoque fummae

fcientiam -prae fe Camp. per fe Alm^ Gotli. VofT. a. et aliq. edd. ap. Burni. crtpiddf quoque omnia

tullit vianu Turic. Flor. crepidas quaeque o. tulit m. Guelf. crepidasque quae o. tulit m. Goth. crepidasque quaeque o. m. Camp. crepidas quoque o. tulit m. Jenf. crepidasque quae- que o. tulit m. Tarv. Locat. Ven. Sed Von". £. liacc oninia fed — omnia omittit; nimirum per homoeoteleuton, cum. in ejus quoque autoffrapho verbum tulit bis legeretur. No- fiva in Ald. primum comparet. Non displiceret autem cre» pidas quoque , quae — fecerat: abjectiores cnim crepidae. Sed quo cafu alterum tulit irrepferit, divinare nequco.

m ufa Flor. atqui Camp. ad quae Goth. marg.

Bafil. alteris Flor. opere geret Turic. c. Alm.

ope regeret Flor. opere e. Camp. ullius rei. Sio

Voir. 2. Camp. Ald. nullius rei Goth. Jenf. et polt. ante Ald. ialufire Turic. Flor. Guelf. nflve ullius rei reliqui, ta- cite praeeunte Badio. Quae fcriptura falfum fenfum prae- bet: nam non id egit Hippias, ut nullius rei ope egeret; quod ne intelligi quidem lecte poteft ; fed ut iu omni re fibi ipfe fufficeret. Ita fimpliciffimum foret reponere m ulla re : hoc tamen cum nimiura recedere videretur ab illo vetuftorum codicum inlufire; revocavi principis editionis fcripturam , luxatam orationem praeferens et ftribligini in vetuftis et fenfui non fenfui in vulgatis. Proxime poft

illud inlufire in Turic. legitur tot quod fumma fenectutis, in Flor. Guelf. totque fumma f. in quibus latet ignotum

,,32. laxurie Africana de- non habere, patet tum ex mira

„fcriptum ab Apulejo Florid. lectionis varietate, tima ex

„p. 546. Elmenh." Gefner. ipfo fententiarum nexu. „Ut

crepidasque. cf. not. crit. „de Homeio taceam — ; ut

ullius rei. vid. not. crit. ,,Hippiam transeam — : Gor-

Gorgias — jubehat. Sincefra ,>gias quoque— — ". Quaenam

nos Quintiliani verba in hisce quaefo in Gorgia tanta gravi-

70O M. FAB. QUINTILIANI

fenectutls quaerere auditores, de quo quis- 22 que vellet, jubebat. Quae tandem ars digna litteris Platoni defuit? Quot feculis AriftO" teles didicit, ut non folum quae ad philofo- plios atque oratores pertinent, fcientia com- plecteretur, fed animalium fatorumque natu- ras omnes perquireret ? Illis enim haec in- venienda fuerunt, nobis cognofcenda funt.

fciibir. nomen. fenectutis quaersre auditores. Sic

Gotli. ( tac. Gefn. ) Von". 2. Camp. Ald. Bad. Obr. fene- ctutis hahet quod quere auditoris Turic. fen, (vacuum hic fpatium) quere auditoris Tlor. f hahetqua quaerere a. Guelf. f. quasrere audituros Alm. et aliq. edd. ap. Burm. f hic quaerere auditores Jenf. (tac. Gefn.) et edd. ante Ald. f id q. a. reliqui inde a Bafil. quisque disputari vellet

Carap. Ald. jubeat Flor. videhat Carap.

£2. platonis Turic. Flor. Guelf. Gotli. ( tac. Gefn.)

fuit Guelf. quot fcilicet Guelf. marg. Bafil. quod

faeculis Camp. Jenf. (tac. Gefn.) didicit ait ait non

Turic. rlor. aut ad oratores Camp. onus perqui-

reret Flor. otnnis perquirerent Guelf. enim om. Tu» ric. Flor. illi enini inv. Camp.

tas , iit illos praeteriens in male farta quacdam. Nam

Imnc quafi impetum faciat hoc „quaerere , de quo quis-

Ou ? Apparet itaque locnm ,,que vellet" nimis breviter

ita conrtituendum effc, utHo- dictum videtur : neque tamen

merum et fopliift^s transeun- verbum disputari, quod prin-

tes, in Platonem et Ariftote- ceps editio inferit, adopta-

lem deveniamus. Ita ex parte rim : fed illud hahetque f. ha-

quidem veram videar Quiati- bet quod, quod in vetuftis li-

Ijr-.ni manum reltituere, fi ve- bris confpicitur ante verbum

fiigia codicum fequens ita quaerere , indicio eft', aliter

fcribam : uA Gojgiam (fc. trans- plane baec olim lecta elTe ;

eam), qui funimae fenectutis — quorum caufa ad meliores li-

juhehat: quae tandem — Pla- bros aut ad feliciora ingenia

toni defuit? quot feculis Ari- provoco. ftoteles cet. Sed remanent 22, lllis cvim, Conjunctio

INST. 01\AT0R. LIB. XII, ii. 701

Tot iios praeceptoribus , tot exeraplis inftfu- xit antiquitas, ut poflit videri nulla forte na- fcendi aetas felicior, quam noftra, cui do- cendae priores elaboraverunt. M. Cenjorius 33 Calo., idem orator, idem hiftoriae conditor, idem juris, idem rerum rufticarum peritilTi- mus, inter tot operas militiae, tantas domi contentioues , rudi feculo, litteras Graecas aetate jam declinata didicit, ut elfet homini- bus documento, ea quoque percipi polle, quae fenes concupilTent. Ouam multa, immo paene 24 omnia tradidit Varro? Quod inftrumentum dicendi M, Tullio defuit? Quid plura? cum

jorte Flor. c. Alm. VolT. 2. Goth. et edd. ante Gry^h. elaborarunt Guelf.

23. JVIenfe igitur Cato Turic. Flor. Praenomen inte- grum feriptum in edd. inde a Stoer. oratorum Camp.

jjdritijfjimus fuit libri mei omnes et fcripti, et edd. ante Stoer. acc. Gibf. Burm. Revocare verbum non fufti- neo. Sed vide an tuerit olim fuit, intorque. Mox ofe- ris Turic. Fior. Gueif. opera Goth. (tac. Gefn.) Camp.

conrentionis Flor. Camp. Graecas om. Turic.

Flor. c. Alm. ut ejfe Flor. omnihus Camp. praecipi

Jsnf. et poft. ante Ald. -pojfunt Turic. Fior.

24- immo om. fcripti et mei et Burra. omnes, et edd. ante Grvpli. Carere tamen voce non pollum. hene

omnia Flor. varra id. inftrumenta Turic. Flor.

Guelf. Gotli. didicimus tullio Turic. Flor. Guelf. Goth.

caufam indicat, cur tam im- ,,octoge}iarius accufavit: ipfe

menfa fibi videantur, quae „quadragies quater accufatus,

praeftiterint illi. „gloriofe ahfolutus. Aur.Vict.

forte nafcendi. i, non omni j,Vir. ill. 47. Eadem Plut. in

^orte, fed ea qua nafcimur. „vita et Plinius 7, 27." Gef-

23. contentiones. „Accufa- ner.

sjtor ajfiduus malorum Galham Htteras Graecas. ,,Vid. Cic,

70B M. FAB. QUINTILIANI

«tiam Cornelius Celfus^ mediocri vir ingenio, non iolum de his omnibus confcripferit arti- bas, fed amplius rei militaris, et rufticae et- iam, et medicinae praecepta reliquerit? di- gnus vel ipfo propofito, ut eum fciffe omnia 25 illa credamus. At perficere tantum opus, ar- duum; et nemo perfecit. Ante omnia fuf- ficit ad exhortationem Itudiorum, non ca-

(riori mpnente Gefnero de omi/To M.). In Camp. mira fcri- ptura haec: auod quo inftrumento in Tullio defuit. Mox auis multa Gueif. quod m. Canip. quam etiam Guelf.

de iis Jenf. et poft. ante Bafil. circumfcripferit Camp.

regi Tnric. militari fed Turic. Fior. fed eft et-

iam in Guelf. ruftice et praecepta Turic. Flor. ru-

ftice etiam p. Guelf. c. Alm. ruftice p. Camp. Dixeris me- disinae mentionem a recentiori homine intrufam. Sed ple- ne omnia leguntur in Goth. certe.

25. ad perf. Guelf. arduum, Sic Turic. Flor.

Guelf. Goth. Camp. eft adclunt reli<jui. perficit

Turic. Guelf. Goth. (tac. Gefn.) ud exorcitationem

Turic. ad exercitationem Guelf. ad hortationem Camp. et, iunctim, Goth. ftudiorum, non cadere in rerum. Sic

Bad. tacite ; inventum, ut videtur, in Vall. et fic Gryph. Gibf. et alii ap. Burm. ft. capere id r. Turic. Flor. Guelf. Exc. Sant. c. Alm. (nifi quod ex hoc caperid id) Bafil. ft. non cupere r. Goth. (tac. GeCn. ) VoIT. 2. (ut fufpicor ; V. Burm.) Canip. ft. non capere r. JenL ( tac. Gefn.) et poft. ante Bad. fi. non •:apere id r. reliqui. Cf. mox 26. id pro in in Turic. Kon capere non videtur referri poffe nifi. ad res nimium magnas, quod hinc alienum ; nofiram formam habes etiam 2, 17, 34. hoc quoque in naturam rs- rum cadit , at duos fapientes aliquando jujtae caufae in di-

„Acad, 2, 2. (§.5.) et Hieroii. a5- ^f perfecit. Ob-

„Epift. felect. 2, iU." Alme- jectio. Ante omnia etc. Re;-

lovenus. fponfio.

S4. Celfus. Cf. 10, I, 124. non cadere in. ci'. not. crit.

INST. ORATOR. LIB.Xn, ii. 703

dere in rerum naturam, ut quidquid non eft factum, ne fieri quidem poflit; tum omnia, quae magna funt atque admirabilia , tempus iiisaliquod quo primum efficerentur , habuine. Quantum enim poefis ab Homero et Virgilio, »6 tantum faftigium accepit eloquentia a Demo- ftliene atque Cicerone. Denique quidquid eft opiimum , ante non fuerat. Verum etiamfi quis fumma defperet, (quod cur faciat, cui ingenium, valetudo, facultas, praeceptores non deerunt?) tamen eft, ut Cicero ait, pul- chrum in Jecimdis tertiiscjue conjiftere. Ne- «7 que enim fi quis Achillis gloriam in bellicis

verfum trahant. eo quicquid pro ut q. Tutic. FIot.

Gueif. nec fieri Camp. Oor. quod pro quidem Guelf.

tum — '—hahuijfe. Sic Camp. cum — habuijfe Tu- ric. Flor. Guelf. c. Alm. quin — hahuijfe Obr. cum — ha- luerint reliqui, nifi quod hahuerunt Goth. VoIT. 2. ali-

qua quo Turic. a, quod Guelf.

26. nam et -poetas ah homero Turic. (nifi quod omero') Flor. et in rafura Guelf. c. Alm. nam et foefis ah H. Camp. Nam quantum poefis ah H. Guelf. ( a man. fec. ) va- ftidium Flor. accipit Goth. Jenf. et polt. ante Bafil. a om. Turic. Flor. Camp. c. Alm. qui fumma Turic. Flor. Guelf. (a pr. m.) quod in Guelf. a fec. m. la- Cunae infcriptum. praeccptores. Sic Flor. quanquam per E, cui fuperfcriptum 8. praeceptore Turic. praeceptor reliqui. eft om. Camp. pulchrum id fecundis Turic. p. eft faeculis Camp. certisque Turic. Flor.

27. enim om. Flor. fpatio relicto. inhecillis Flor. ct (per M) Guelf. Camp. c. Volf. 2. Jenf. imhellis TarT.

26. ut Cicero ait. Orat. 1. honeftum eft in fecundis ter- {. 4' Prima enim fequentem tiisqus confiftere.

704 M. FAB. QUINTILIANI

confequi non poteft, Ajacis aut Diomedis lau- dem afpernabitur: neque qui Homeri non, Tyrtaei. Quin immo ii lianc cogitationem homines habuifleut, ut nemo fe meliorem fore eo, qui optimus fuifTet, arbitraretur : hi ipfi, qui funt optimi, non fuilTent; neque pofl Lucretium ac Macrum Virgilius, nec poft Crallum et Hortenlium Cicero, fed nec alii

Ven. Ald. non pojfit Camp. neque qui ho'

meri non fuerunt quin Tuiic, Flor. Guelf. Goth. c. Alm. Voir. 2. unde per merani, ut apparet, conjecturam Canip. neque Hefiodi eb Theocriti qui Homen non fuerint. quin cum Ald. et aliq. ap. Burm. Veram fcripturam Jenf. pri- mus exhibet, nifi quod Tyrrei; vsram autem diftinctionera Ead. : ut niireris Burmannum alia tentantem. qui ni-

mio Guelf. hominem Flor. eoque Turic. fuiffe Turic, Flor. Guelf. hi ipfi. Sic Turic. Guelf. Camp. ii

ipfi reliqui praeter Jenf. et poft. ante Ald. qui dant ii qui ipfi funt. Sed que funt FJor. funt om. Guelf. Iw

cretio Flor. aut IVIacruni Guelf. ac Blarcum Camp. c.

VoIT. 2. nec poft. Sic Turic. Flor. Guelf. Camp,

Goth. Jenf. ( tac. Gefn. ) et poft. ante Gryph. neque poft reli^ui. ciceronem fei Turic. Flor. fed, nec illi

2.J. fed nec alii poftea vice- cero , menteque repetendum

rint. Haec corrupta elle mi- optimus non fuifjet. Ita verba

lum tot viros doctos non vi- fed — vicerint futurum tem-

dilTe, certe non dixiffe. Nam pus fpectent. At hic fenfus

fi verbum vicerint commune fuperioribus per fed nullo

eft praecedentibus etiam ; modo annecti poterat. Solum

quid ? viceiintne revera, ju- vec locum haberet; et cum

dice Quintiliano, aliqui Vir- haec expane eflent conceden-

giliuiu ct Ciceronem ? Sed tis , ita fere dixilfet Quinti-

iie recte quidem haec jungun- lianus : „et fic fane neque alii

tur „non fuiiTent, neque — ,,poftea vicermt. " Veriora

5,viceriiic." Quare hoc, opi- itaque e fcripturae varietate

nor, certum elt, fententiam exculpenda: quod mihi ta-

abfolutam tlTe in nomine Ci' men noii fucceilit, Nifi ob»

INST. ORATOR. LIB.XII, ii. 705

poftea vicerint. Verum ut transeundi fpes 23 non fit, magna tamen elt dignitas fubfequen- di. An PoUio et MeiTala, guijani Cicerone arcem tenente eloquentiae, ag^xre; coeperunt, parum in vita dignitatis liahuerunt,, parum ad polteros gloriae tradiderunt? Alioqui pef- fime de rebus humanis perductae in fummum artes mererentur, fi, quod optimum fuiHet, defuilfet Adde quod magnos modica quo- 29 que eloquentia parit fructus, ac, fi quis haec itudia utilitate fola metiatur, paene illi per- fectae par eft. Neque er^t 4iffi;cil^» v^l ve-

■poft eos vicerunt Turic. Flor. Guelf. c. Alm. (niH qnod ex lioc pro poft affertur p ciim lineola inferius transverCa, ^uod alias eft per). f. n. alii paft eos viqeruntBodl.Ca.mjp. Andr. Ald. /. n. a. poftea vicerunt Gotli. YiOir. a. Camp, ec edd. ante Ald. iP^v)

,' ^" ag. ut om. Turic. Flor. Guelf. Goth. (tac. Gefn. )

' Cainp. c. Voir. 2. ciceroneni Guelf. tenentem Flor. Guelf,

alioquin Flor. Jenf. Tarv. ' Ald. '**'■* '.' ' fi quid

Camp. Ald. defuiffet om. fcripti omnes ciim Carap'.

39. fit fi quis Goth. haee om. Flor. fpatio relicto,

jectionis forte loco hanc ali- elTe omnes agnoverunt. Sed

quot librorum fcriptnram ad- neque Obrechti fcriptura «/-

jnittas : Sed. nec alii yoft eos feciffent, neque Rollini Gef-

7)icerunt: aut, quod haud dif- nerique conjectura defecijfet

/imile vcro Boeckhius fuadet, fenfum aptum praebent. ImV

poftea hos. Cui -objectioni re- mo opera omnisp6rditainh.<»C

fpondeatur his veabis Verum verbo emendando, quod o

ut etc. Sed neque illa obje- fola nefcio cujus conjectura in

ctio , neque haec refponfio Jenfonianam venit. Hoc ita-

mihiquidemfatisfaciunt. Qua- que ejecto f;\cile me pe^rftfa-

Te viderint acutiores. furum intelligentibus fpero'

23. fi, quod optimum fuif- legendum //, quod optimun^

fet, defuijfet. Haec mendofa idem ultimuriifwjfet, '^

Tc/m. IK y y

^bt ' iVr. FAB. QUINTitlANI * ^

^" tmbus V€l ndi^is exem[ lis palam facere, non aliuiide^^ihapres opes, honores, amicitias, lau- dem praefentem, futuram, liominibus conti- gilTe : fi tamen dignum litteris eilet, ab opere ^tflrherrimo, cujus tractatus atque ipfa pof- feffio pleniflimam ftudiis gratiam refert, hanc minorem exigere mercedem^ more eorura, (jui»"4 a fe non virtutes, fed voluptatem, quae fit

^ ^x virtutibns, "petidicunt. Iplara igitur orandi niajeftatem; qua nihil dii iinriiortales raelius lifoiiiihi dederunt , et qua riemota muta funt oihnia, et luce praefenti ac memoria pofte-

K&fe Turic. Flor. Guelf. opes, . honores. Sic Camp.

cpus h Turic. Flor. /i. o. reliqui. futurum Turic. Fior.

coutlcejjent fint d. Taric. Fior. Guelf. litteres ejfent Flor. iitterefcent Guelf. pcjf^o Turic. Flor. Guelf. Exc. Sant. Goth. (tac. Gefn. ) Camp. voluntatem Turic. Flor. Guelf. iqiuie fit Flor. virtutimus Flor. virtute Camp. quod

placet, correcto in fuperioribus vlrtutein. petus di-

cunt Flor. fpeties d. Gueif. p. dicuntup (non dicantar, err. Gefn.) Jenf. * , ^. , ,

,30. dfi mortcdes Flor. dum mortales Turic. con"ectum ita ai imj;i. a nian. fec. quod unum fere (praeker exigui quaedain momenti iu feqq.) fecundae manus in libris po- fteiioiibus veftigium, nifi quod pauio ante eadem m.iuus vitiofum exigege ( quod eft etiam iu Flor. ) correxit exi- gere. muta funt om. Turic. cum Alm. Gotli, Ya^.,

S.. (non Locat. certe nou in mep : e^iepiplo : vid. Burra.^ funt folum ora. Fior. Guclf. Camp. lucent pr. Tu-

ric. Flor. ao mem. Sic Turic Flor. Guelf. et nz»

.ao. virtutes — virtutihus. pofuerunt/virtutemque cbnfuC'

Tid.not. crit. — AfcripfitGef- runt oh eam rem ejje lauddn-^

per. Cicerpnis locum Off. 3, dam, cjuod efficiens ejjet volti-

55,, Ah Arijtippo Cyretvalci at- ptatis. Quihus ohjdletis Jloret

que Annicerii philojophi noml- JZpicurus ejusd^em fere adjutcr

nuti onuie honum in voluptate auctorque Jententiae.

INST. ORATOR. LIB. XII, u. 707

ritatis carent, toto aiiimo petamus, nitamiir- que feraper ad optima: quod facientes, aut evademus in fummum, aut certe multos in- fra nos videbimus.

Haec erant, IVIarcelle Victori, quibus 5* praecepta dicendi pro virili parte adjuvari poOe per nos videbantur: quorum cognitio Itudiofis juvenibus fi non magnam utilitatem afferet, at certe, quod magis petimus, bonam Toluntatem.

reliqui. tota Flor. autem vademus Flor. eait

vademus Guelf. autem ev. Camp, viulta Gueli.

31. Haec meus vitori Turic. fed a m. fec. correctum hahes. Sed in Flor. ita : Haec erat mf vitori. Reliijui Ha- hes 31. l\ Noftra e manifeftis codicum veftigiis. Pro

JVIarcelle autem Guelf. in ra(a charta. foliuu INI, a manu xecendori. mi yictori Camp.

Yy 2

A D D E N D A.

Ad lo, I, 7. Recepta ante Spaldingiura fcriptura erac iiaec : Equidem fcio quosdam collecta quae idem fignifica' rent vocahula folitos edifcere, quam liic repeto, quoniam mea etiam culpa aliquid obfcuTitatis in Spaldingii notis re- lictum erat. Tuxicenfis loco ]iorum omniuni liaec Jabat Et quae idem fignificarentur folitos edifcere. In his nien- dofum erat pafTivuiri , cujus loco ceteri plerique activum exliibent. Sed deerat verbum finitnm. Jam cum folitos edifcere perperam in nonnuUis ita diftinctum effet folito fe difcere, hoc tandem anfam dedit inferendo verho fcio, quod hoc quidem loco in fcripto nullo comparet. Sic nata Ba- dii fcripttira Et quae idem fionificarent folitos fcio di' fcere. Hanc itaque Spaldingius, nifi quod ex Turic. edi' fcere reitituendum fibi elTe cenferet, praepofuit fubfequen- tium editionum fcripturae pleniori, quam fupra pofui. Ne- que quisquam profecto damnet religionem viri, repetere verentis, quae unde Huxerint nemo dixerit. Quod autem e Philandri illa elTe conjectura fufpicaretur, animum non advertit vir optiraus ad notam marginalem Bafileenfis (1541 ; an antiquioris etiam 1529, nefcio) lianc : „ Longe aliter »,legit hanc periodum vetuftus codex" [e Polonia ad Si- chardum milTus] „et ipfe Aldus ; unde non dubitamus quin „a neoterico hic locus Ht converfus". Hinc apparet, Bali- leenfem editorem hanc fcripturam non tanquam Philandri, cujus cafiigationes in fronte libri promittit, emendationem adoptaffe, fed in editis jam reperilTe: quaerendunique ad- huc, in quonam primo compareat illa. In breviori autem illa fcriptura valde me offendit particula et in fronte, quae, cum pro etiam effe per fenfum non poffit, pro copula tan- tum eft habenda. Atqui rationem Itatim fibi repudiandam monitis fuis per et fubjungere, roe judice, non potuit Quintilianus. Neque placet folitos , fuppreffo fubjecto quos- dam. Sed quantumvis recte his offendar, nequaquaui ta-

ADDENDA. 705

men funt ejusTnodi, ut ab antiquioribus ilKs criticis eraen- dationera provocare potuerint, et omnium niinime tara operofam et ampUni. Contia li longiorem lianc primariam ponis fcripturam, f^cile apparet, oculum aberrantem ab ilio equidem ad infequentia quae idetn anfam dedilTe fcripturae illi, ex qua Turicenfis et reliquorum omnium manavit, omiffa tantum voce vocahula quoque , qua carere poterat fenfus. Ita equidem ad recentiorum editionum fcripturam redeo, non minus tamen circa fontem ejus curiofus.

Ad 10, 1, 53» "Ot. exeg. fecundas — fecundum. Spal- dingianam hujus loci interpretationem hoc maxime pre- mit, quod, fi eam fequaris, Quintilianus diverfo fenfu com- miferit has voces fecundas et fecundum , neque tamen talis differentiae, quam per acumen aliquod quaefierit, indicium dederit ulium. Quare non dubito veram pronuntiare Schel- lenbergii rationem. Nimirum non recte, li quid video, ufi iunt viri alias fagacilTimi ilKs poetarum locis; in quo- lum utroque manifeltum elt acumen poetiGum. Horatius enim ferraone pedeftri hoc fere dixilTet : primum elTe di- gnitate Jovem ; fecundam , quanquam magno intervallo, JWinervam. Jam fentis, quam magnifice hoc extoUat ne- gando ufurpari polle vocem fecutidus refpectu Jovis , qui unus fit femper et folus majefiate fibi propria. In voce porro proximus diftinguendus elt fuperlativus comparatio- nis a fuperlativo intenfionis, qui in omni voce perquam famiiiaris erat veteribus. Ita vocem etiam proximus fic nude ufurpare non poterant nifi de eo qui revera prope admodum abeffet. Per acumen itaque Virgilius quoque di- xit ,,longo fed proximus intervailo". Superlativum enim vult inteiligi comparationis (proximus inter ceteros), qui iionnili oppofitione fe manifeftat hic et apud Horatium. Apud Quintiiianum contra tali ufui locus non eft, qui ab- folute adhibet illud proximum effe, quod aliter accipi uequic cjuam valde prope accedere , iicut fecuudum effe nihil aJiud eit quara priorem effe tertio et retiquis. Plane fic in eadem re auctor epigrammatis in Anthol. Burm. I. p. 355, „Maeo- „nio vati qui par aut proximus , eStt , Confultus Paean ri- ,,fit" etc. ubi proximus tantum non par eft. Alterum au- tem epigramma, quod ibidem legitur , ut indefinitam for- talTe lianc quidem vocem reiinquit, ita iinriat nofirara de altera fententiam :

De numero vatum fi quis fepohkt Homexum, Froximus a prinio tum Maro primus eiit*

710 ADDENDA.

Et fi poft primum Maro feponatur Homeruin, Louge erit a primo quisque fecundus erit.

IIoc poftcrius epigramma in margiue fuo indicarat Spal- dingius per primum otium infpecturus : quo facto in ean- dem , ut confido , quam bic expofui fententiam ipfe quo- ^ue transiturus eiat.

Ad 10, 1, 63. uot. crit. Dum extrema liaec Spaldin- gii verba (p. 52.) l^g^, mirari fiibit, cur ioco illorum /<?<? et Tfiius fit, quibus tantopere ipfe diffidit» non propofue- jxt fed et lavis fit, quod a codicis fcriptura fed et cius fit tam prope abcft. Nara ab adoptanda codicum aliquot fcri- ptura fed et lufit vel fola perfecti forma, quae ceteris non bene coit, deterrete debet.

AA. 10, 1, 94- not. tKC^. Zjuciliuf. Haec ad ufum commentarii fui praeparaverat Spaldingius, cum mecum et cum Heindorfio, quos in contraria inveniebat opinione, multa disputaret. Memini autem enm , quo erat eandore, et folius verit.itis amantem in noftram tandem transiiffe fententiam. Sed ciim ante ultimam, quam notatis fuis ad- movere volebat, manum a fatis abreptus fit, factum ut an- tiquata illa iutacta tamen liic invenirem. Interim immu- tata relinqnere nunc eadem malui, et meas rationes quam brevifTimis poffem fubjicere. Maximam autem earum in ipfa imaginis veritate videbam. Nam /i totus eft lutulen- tus rivus, quomodo dici poteft ^elTe in eo" (recte, opinor, Quintilianus inferit „aliquid") „ quod improbes"? Omne illud lutum demptum fortaffe velis, ahe£e velis, non ipfe illud eufcrre et tollcie, qui verbi activi infinitivus ineptam liic faceret oratibnem. Immo de tollendv , hoc quidem fenfu, quicquid illud fit, cogitari plane non poteft in flu- mine aquae perennis. Mutatam ejus naturam optare tan- tum potes. Accedit quod in altero loco, ubi haec fua di- cta defeudit Horatius (1 Serm. 10, 50.) ila repetat ea „At dixi fluere hunc lutulentum faepe ferentem Plura „quidem tollenda Tclinquendis." Vides hic eum aliqua ad mentem fnam melitis declarandam addere. Dixerit autem foTtaire aliquis, confulto eum hic duris verbis onerare ora- tionem, ut vei haec fe defendere poffe oftendat. Parum il- lud quidem probabile. Sed fac ita effe : quomodo his ver- bis fubjicere poteft illa „ age quaefo , Tu nihil in magno „doctus leprendis Homero"? Sentire quemvis puto , mi- nime haec valere ad excufandum judicium, quo majorem

ADDENDA. 7;^

partem libri alicujus vituperaris. Contra optinie omnia pro- cedunt in contraria ratione. Imago defumpta a iluminevio- lento, qui lutum, ligna, lapides, et in his Iiaud pauca quae iifui infervire pofTunt, quin efi: qui auruni quoque, fecum rapit. Dictum autem priori loco non fine Itomaclio, ob nimios Lucilii laudatores, in hunc fere feufum: „in tam lu- „tulento flumine mirum fane non eft repeiiri etiam bona ,,et utilia quaedam". Quod autem pofteriori loco addit ,,plura quidem relinquendis", illud, fateor, lion fatis eft ex prima imagine. Sed apparet, haec nunc demum ad rainuen- dam prioris dicti invidiam addi, iplisque illis verbis , ut taedium operofae correctionis et explanationis vitetur, in- feri. Atque fic tandem recte fubjici potuit illud ,,tu nihil „in magno. " Jam ad Quintilianum noftrum nos conver- tentibus obfcurum e[[e vix poteft, plane eodem modo, quo nos et antiqui Horatii interpretes, nofirorum fcholiaitarum deceffores, illum etiam verba haec accepilTe. Nam cum di« cit „ab Horatio dilTentio , qui Lucilium Iluere lutulentum „et elTe aliquid quod tollere poflis, putat'*, vides, eum parti- cula et duas alTertiones tanquam pariter iniquas jungere et ab utraque dilTentire. Jara qui potuit obloqui judicio, quo fi(fe dicerentur nonnulla in Lucilii carminihus quae minus pla- cerent? Sed fi bono fenfu inteliexit verbum tollere, parcam illam laudem reprehendit, apparetque, hanc fuilTe caufam, cur vocem aliquidf quae in Horatii verbis latet , diferto addiderit. Haec fcripfi nondum vifo Heindorfii in Horatii Satiras commentario, quera avide expectant Itudiofa juven- tus et fcnectus : cujus de hac re disputationem , five in antiqua fententia permanferit, five in alteram tot ingenio- lis viris probatam transierit, non fine delectatione et fru- ctu legam.

Ad 10, 1, io4- Non texnere Spaldingius ejus, qui eitiendare hunc locum veliet, aniraum intendit in illud li- brorum uti et in variationem ei, vel , illa, Mihi quidem tria haec pariter infititia videntur, et illud uti natum e da- tivo cui. ,, Habet amatores, nec imitatorcs; cui libertas „quanquam circumcifis quae dixillet nocuerit", h. e. „cum „! — ei nocuerit." — Tacitum auteni quo minus hic agno- Icam, tum illa faciunt, quae Spaldingii quoque fiduciam infregcrunt, tum alia, in quibus non infimuro locum oc- Cupat illud „SupereIl adhuc"; quibus verbis hominem ju- jiiorem, fuum fortalfe difcipulura, futuris temporibus nun- tiare non potuit Qu. Quis vero fuerit, in eo non muitimi

ti2 ADDENDA.

defudabis, fl liinidam noflri naturam reputareris: qui qnam» vis fatis maiiifeftum fecerat, vivorum neminem libi attingi ; tamen non potiiit, quin fatiricos non folum fed lyricos et- iam riii temporis, non nominatos illos , tanta laude roa- ctaret (§. 94. 96.). Qua cum ne unum quidem dignura no- minare poITimus; quid mirum fi illum quoque ignoramus, quem longe alia , quam quae praetenditur , caufa hic indi- gitatum effe, ipfa elogii forma , qaod fenfit etiam Spaldin- gius, demonftrat.

Ad 10, 1,' 130^ not. excg. Equidera cle fententiae re- petitae crimine, quod fuae ipfe rationi Spaldingius objicit, follicitus non fim ; cum non liaec modo , fed omnia qiuie qnadruplici illo fi introducuntur , nonnifi leviter variatam eandem fentemiam exhibeant; ita tamen ut quidam per gra- dus afcenfus exiftat , quem hac fermonis forma manifeftio- rem reddam. ,,Seneca levia etiam et vero oratore indigna ,,lenocinia non femper contempfit; imo eoneupifcebat illa, at- „que, ut verbo dicam, omniafua amahat: quo factum, ut re- ,,rum pondera minutijjimis fententiis frangeret." Sed durus eft ille vocis paruni ufus, quem Sp. fingit. Mihi illud explo- ratuni eft, excidilTe poft illam vocabulum fenfus boni, a cu- jus primis litteris facilis aberratio elTet ad limilia quae fe- quiintur, in hunc modum ,,fi parum concupifccnda non con- „cupiiret" vel „fi parum convenientia non concupilTet." Cf. Cic. Famil. 15, 6. honos non nimis concu-pifcendus. Noftev infra 11, 3, »8^« ftirum conveniens perfonae rifus.

Ad 11, 1 , 73. VerilHmura eft Spaldingii judiciunii codicum fcripturam verum et jufta fic faciendo, quorum ver- boruui fehfum recte exponit, indubitatam elTe Quintiliani manum. Sed accuratius ea intuenti hoc etiam mihi manife- ftum fit , ante haec ipfa verba excidilTe quaedam non tam brevis fpatii, quam vifum eft eidem. Nimirum excidit ania omnia verbum unde pendebant haec non fe — ejfe follici' tum: hae autem particulae verum et indicio funt, excidifld alia praeterea, quae ab eodcm verbo penderent. Hoc porro verbura non lermonem aliquem Ciceronis indicalTe puto, fed fuilTe oftendendi fenfu. Ita eorum quae hic interciderunt non quidem ipfara fententiam, nedum ipfa verba, fed fchema tamen exliibere conabor ita. ,,Dixit C pro Gabinio et P. ,,Vatinio, inimicilEmis antea fibi hominibus, et in quos ora- j.tiones ctiam icrip erat. Oftendit itaque, pro illis nunc di' „cendo, non adeo ni-ilos fuijfe illos, quam videri poterant ex

ADDENDA. 715

,,illis quae contra ecs fcripferat ; verum et, jufia fic faciendo, j,non fe de ingenii fama, fed de fide effe follicitum. " iPo- terat enim nunc etiam contra illos dicere, et malam adver- fariorum caufam ingeniofe defendere.

Ad 11, 3, 4o- riot. crit. toto —' drgano inftructa. Satia inirari virum optimum liic nequeo antiquillimos fuos defe- rentem; et vellem rationes liujus judicii addidilTet. Milii certe optima videtur Flor. fcriptura ; et in levi Turicenfi» aberratione femina habes inierpolationis, quae eft in vul- g^ata. Organa pluraliter fere ubique leguntur apud alios et iioftrum §. iG. 20. 1, 2, 30. uti v. not. Unicus autem 5. 169. locus contra non valet: quem hoc noftro illufUari quidem, non huc refpicere cenfeo.

Ad 11, 3, 44- (not. ciit. p. 363. 5640 Nimium mihi

de hoc loco follicitus videtur fuiffe vir optimus. Nara

qnod ad fenfum vocia ixovoiihi\; per oculos explanatum at-

tinet, obfervandum, genus hoc vitii non ftatim difeite ad

orationem ejusque actionem hic referri, fed in univerfum

proponi, ut ipfa etiam iila inaequalitas, varietas cet. Recte

autem vox, quae a primitivo tlhoi; fnrmata efi, explicatur

notione afpectus ; quod tamen in hac fenfuum ferie non fa-

cit Qu. nifi addita particula quafi. Quod autem timide

prorfus, ob codicum confenfum, et ne conjecturae quidem

inftar proponit Sp. ,,quod dicitur /viovos/5s?", illud optiraum

equidem judico et veram fcriptoris noftri manum. Nam

poni hic debuit, quod ditFerret ab illa, quae fequitur, 1*0-

voTovia ut genus a fpecie. Retineri porro debet utique iliud

Ars , quod nefcio cur alio vocabulo mutatum optabat Sp.,

quodqiie nonnifi in uno alterove quamvis antiquifllmo 00-

dice faniliimo lapfu deeft. IlLud denique ne quis — - putet

ioco finiplicis difTuafionis habere non idoneis de cauQs de-

trectare mihi videtur Sp. Nani quod ait, dicturum. fuiffe

Qu. Nec quisquam — -putet, illud non conccdo : nusquara

ienim vox nec vel neque ita adhibetur, ut refolvenda fit in

vt ne : quarum particulaium loco in copulandis quidem fen-

tentiis ufurpatur neve vei neu; in transitu autem, quaiis liic

eft, aliter variari nequeunt iliae nifi hoc ipfo, quod hic legi-

tur , Ac ne.

Ad 11, 3, xii. crebefcet. Operam perdidit olim ele- gantifTmius ille fimul et erudirifnmiis Paulus iVIanutius, cum ad Cic. Famii. .7, 20. e maHifeftilliina verbortimtttfcer, rubo-

Ji4 ADDENDA.

fco analogla doceret hoinines, unice veram efl"e canclem in Terbo crebefco a creher formando rationera. Abripuit enim denuo femperque abripiet viros praeftantiirimos etiam infa- num illud etyma ubique repraefentandi ftudium. Tamen illo exemplo non absterreor, fi forte aliquos tamen ad fa- niora reducam. A nominibus in er duae funt cetera deri- vandi legitimae viae, quarum altera prelHus hanc ipfam forraam fequitur, ut in illis nigrefco, nigredo a niger, ma- crefco a macer , altera haud minus etymologica ipfi radici fe appUcat, ut in illo macies : cujus loco nemini, quod fciam, in , mentem venit macries nobis obtrudere. Sic ita- que in illo etiam ruber vides contrariam illi in voce ni- ger viam fervari: conftanter enim rubejco , rabedo, rubor etc. Neque caufa hic latet. Iteratio cavebatur litterae ca- aiinae. Quod fi in his vocibus fiebat, omnium minime ne- gligendum erat in illo crehrefcere, ubi ingratior longe eraC haec iteratio: nifi forte funt qui perfecto eti&Ta ■percrehruit. delectantur. Fieri fane poteft, ut apud antiquos etiam du- plex hic ufus obtinuerit: et abuti aliquis pofTit codicum confenfu in hoc quamvis unico in his libris loco, ut per- verfam rationem Quintiliano ufitatam fuilTe contendat. Sed in minutillimis hisce, in quibus nulla librorum auctoritas, dudum hoc apud viros doctos invaluit, ut quod certa, ne- que philofophica illa , fcd ex ipfa antiquitate deducta ra- tio fuaderet, in emendandis veterum raonumentiis, illo qui- dem periculo, conftanter reftitueretur.

Ad 11, 3, 119. not. exeg. Indubitatam huic loco medelam afferre non fpondeam : fed hoc ut certum daro audeo , iliud uncis digitis a fequentibus effe distinendum, iit per fe vitium exhibeat. Hoc autem pofito manus uti- que eft fubjectum. Nam Spaldingii rationi vel hoc folum me alienum redderet, quod illa «iro xo<vou actionis repeti- tio , in his femininis, quae omnia manus admonent lecto- rem, durilHma eft, neque alioqui tolerabilior illa, quam in 5. ii2. ipfe Sp. rejecit. Neque fi geftum recte alicunde repetere, dejicere dicas , protinus etiam actionevi. Quare vide an fervato manus fubjecto, ipfo tamen hoc vocabulo poft vocem eadeni deleto, ope particulae ut poft prius aut infertae» prppior faltem verae quae olim fuit exeat fcri- ptura Laec: Solet effe et p'gra, et trepida, et fecanti fimi- lis: ctiam iincis digitis: aut ut capite dejiciatur , aut ea- dbtti fupinata in fupcriofa jactetur.

Ad 11, 5, 138. »39- not. exeg. Hanc etiam annota- tionem won ; abfolutam invetieram in Spaldingii commenta-

ADDENDA. 715

Tiis (cf. p. 425' ^O» Quare cum in lententia cjus paucnla elfent, quae ut viris doctis fatis probari po/Tent vererer, haefi aliquantum, an ea premerem et quae veriora vide- lentur fubfiituerem. Mox, ut lecturis ipfis eligendi facul- tatem relinquerem, cautius vifum eft, ad illius mentem omnia illic exponere quantumque fieri poITet firmarc, liio vero de iis qnae fecus milii viderentur monere. Sunt au- tem illa nequaquam in re ipfa fita. Nam bini illi Quin- tiliaui et Suetonii loci, fi naturalem utriusque fenfum in- tueris, tam belle inter fe confpirant, ut temerarium fit fo- lius Macrobii caufa vexarc ulrumque. Videamus autem, an in Macrobio quoque fatisfacere nobis pofHmus. Nara illa togae in tunicam mutatio hic vel ideo displicere debet, quod infolite prorfus dictum foret praeeingi tunica pro iti tunica vel etiam ■praecingere, incingere tunicam: quod longe aliter eft in toga , quae, fi vera eft Graevii aliorumque lententia, ipfa praecincturae infervit, dum pars ejus ita aftringitur, ut cetera ea contineantur. Quamvis enim in eo minime alTentiar Graevio, quod verbum jjraecingere de fola femper toga inteiligendum efTe contendit; hoc tamea negari non debet, de toga quoque et illud et cingendi, incingendi verbum ufurpari poITe : quod imprimis manife- fium illo apud eundeni Macrobium ( 2 , 9. ) de Hortenfio loco, qui dicitur in jjraecinctu pofuilTe omnem decorem, quod ftatim amplius exponitur in cura ejus togam ftruen- di. Imo ille ipfe cinctus Gahivus, qui fuit in toga, demon- itrare videtur, alium eiiam fuilTe incingendi eam modum; et cum in illo pars togae fucrit inftar cinguli t in com- xn,uni autem inftar haltii ; fane non apparet, cur non utrum- que et ciuctum vocemus et ■praecincturam. Illud etiam Graevius contra Macrobiani loci emendatores monuit, la- ciniam, quani traxilTe dicitur Caefar, in tunica nullam elTe potuilTe : recte fane ; uti ncc in nofiris five indufiis , five palliis et lacernis, five quocunque vefiimento fubtus ro- tundato. Quid igitur? ipfum Macrobium haec confudiflo dicamus ? Sed quis credat, poft tam pauca faecula, fiante- que adhuc vetere Roma, doctilllmos etiam homines omnem togae rationem amififTe ? Quin potius eam viam ingredi- mur, quam omnis ubique nobis hifioria monftrat? Varie, ut fieri folet in talibus, narrabatur de Caefaris in veftitu ii,egligentia, dictumque Sullae alii ad tunicam, alii ad to- gam referebant ; quod eo tutius faciebant utrique, cum in utroque veftimento induendo pariter haud dubie peccare folebat ille.

7i6

ADDENDA.

Reftat ut moneain, virum erudidirimunj, qui Sueto- hium Eineftianum auctiorem procuravit, in notula ad lo- cum fupra laudatum fefiiiiantius fcripta in errorem inci- dilTe, (juem in ftudioforum gratiam vel ideo tangere de- beo, quod tanta nierito eft viri illius apud omnes ut apud me ipfum auctoritas. Nam cum ait folitos effe plerosque „magis infra latum claviim " cingi, ,,quo confpectior effet „clavi latitudo", Caefarem contra ita feciffe, ut clavus tu- jiicae prope tegeretur; manifcftum eft accidiffe ei, ut do clavo in traiisverjum eunte cogitaret: quod fecus fuiffe, profecto non ego doctior doceo, fed longe doctiorem xuoueo.

Ad II, 3, 175. Commiffum hic eft a me, ut textui non recte refpondeant notae Spaldingii. Nam cum tres ef- fent fcripturae, quarum ratio habenda effet , vulgata haec — dicenda funt , codicum haec —— dicenduni eft , Spaldingii- cue conjectura hoc ^— dicendum efi , ipfe Spaldingius hanc quidem textui deftinaverat. Mihi tamen tutius videbatur relinquere vulgatam et de reliquis in notis monere, quas rulgatae, ut vides, adaptavi. Nefcio itaque qui factum fit, ut codicum fcripturam textui immitterem. Nunc , poft- quam de eo monui, non adeo malum eft. Quare de re jpfa jam videbimus. Nempe ante nos haec verba ,,mifel- 5,lus et pauperculus" tit et haec ,,fortis et vehemens et la- „tro*' ita litteris diftinguebantur, ut copnlae quoque et — et — et eodcm quo nomina charactere expreffae effent. Ne- que quicquam contra monet Sp. Omnes itaque unam ver- borum coroplexionem tum in illis m. et p. tum in his /. et V. et l. agnoverunt. Quod fecus effe ipfa res docet, cum fingula verba etiam fuam habere pronuntiationem do- cere velit Qu. imnio tria pofteriora verba na coeant qui- dem bene. Haec confideranti fingulare hoc parum proba- bitur; quod fic foli voci mifellus applicandum et quin- quies mente repetendum effet. Hoc itaque fine libris ad- tnittere veritus fum, Interim quis contra libros optimos et tantum non omnes fervari velit vulgatum dicenda funt? Ita peritiorIbus''cogitandum relinquo, annon in hac fcri- ptura agnofcenda fit rarior illa utique in latinis ftructura, qua arcufativum regit verbale ncutrum in dum. Cf. Heu- ting. et Gernh. ad Cic. OfF. 1, 3»- $• ii2. qui tamen non recte utuntur exemplo ramil. 5, i?- extr. ubi verum eft gerundium {ad levandum), cujus diverfa eft ratio. Con- feratur etiam notus Ciceronis locus Sen. 2. viam longam.

ADDENDA. 7^7

quam nohis <fuoque ingredlendum fit, ubi nolim temere cor- rigas qua: hoc enim an „ longa fenectutis via ingredien- ,jdum nobif. fit" ignoramus, ,,ingredi eam" dici DOtefi c^ui- cunque in limine elt. v

Ad 12, 1, I. Veriilimam liujus loci, qnem priores certatim obfcurayerant, fcripturam e libris reltituit Spal- dingius. Cui fi fecundis curis relegere verba haec Quin- tiliani daium fuiCfet, hoc etiam vidillet, nihil jam iis in- eile quod a confueta ioquendi forma recedat, neque ana- colutlion , fed interruptum tantum aliquatenus effe fermo- nem. Quippe legitimo plane \inculo cohaerent haec 11 non eo tantuni • — cum illis §. 3- Longius tendit lioc judi- cium nieum. Illa autem, quibus lii fenfus distinentur, Quid de nohis loquor ? Rerum ipfa natura cet. prius dicta con- tinuant, hoc iere fenfu : ,,Uoc non ideo tantum dico, quod *,peTniciofa alias hominibus fit eloquentia, «osque qui eam .,tradimus, pellime de rebus humanis mereamur ; . quodque »,ipfa natura in dono vocis noverca fuerit: longius tendit „hoc judicium meum : nam ne pofjfe quidem oratorem „fieri nifi virum bonum contendo." Haec tam manifefta funt, ut ratio formulae Id non eo tant^um, quod— fit per fe pateat. Videtur autem mihi fubaudiendum eCTe foUe- jnne in hoc fenfu verbum valet; quo fi confilium aliquod indicatur, fequi fane debet ut;. liic, ubi caufa et vera mens definitionis datae verbis illis introducit^r, rpltun idQneuia erat quod. ,» , ^

Ad 12, 1, 25. Verba non inutilem fane adjectum re- quirunt nomen rei proprium ; quare optime eatenus de- currit vulgata, in hunc fenfum : „nec, quanquam haec ,,utilis eit alioquin perfona, advocatum in litibus, caufidi- „cum denique." Sed fi non recte jungitur advocatus li- tium, ipfique advocato, quem vetulli codices ignorant, dif- fidimus : indicio codicis Alm. ejiciam illud litium quoque; ut haec fcriptura exiitat: nec — - — , non inutilsm fane, quem denique caufidicum vulgo dicunt. Ita vox denique re- fpicit generaliora illa duo, iisque vocabulum proprium follemni ufu fubnectit ; nam denique illud ipfum valet „ut „Iine ambagibus rem ipfam nominem". Neque commo- diorem voci locum invenias quam ante ipfum nomen. Sed vide an nimis morofi fint W. DD. in illo litium advO' iato ; quo relicto fateor longe CQmmodius pofitam eKe vo- cem denique.

71^ ADDENDA.

Act''i2, a, 17. Certifnma eft haec quani Spaldingius inftifuit rententiarum diltinctio. lilud tamen obfervo, eos qixi fehtiet hucusque legebant, et ipfos claudere ibi fubje- ctum potuilTe, cum futurum ( in quod tempus vexbum quoque pereeperit trahi poterat) non minus legitimum fi.t in tali fenfu, et Quintiiiano perquam familiare. Sed ob perfpicuitatcra et librorum auctoritatem merito hic prae- lata eft forma conjunctivi. In altero vero orationis mem- "bro mihi praecedentia diligenter retractanti omnia, ut nunc legunitur, fana videntur. Agitur enim in hoc capite de philofophortim doctrina potiilimum et arte, quam oratoris propriara eJTe contendit nofier: quod pofiquam hic qui- dem in filigulis etliices quaeltionibus demonfiravit , digre- «litur in fuperius illud de probitate caput, obiter quafi inohehs, virum bonum non nota tantum et in memoria iabere haec oronia, fed fuperfedere etiam poffe in actione cogitandi labore; cum propria Cibi Ilnt eadem et infita. Habes hic illud etiam, quod cum negatione coaluit in par- ticulam nec, quae recte nunc alterum orationis membrum ordituT. Non deerunt ctiam fortalTe qui Gothanam illam /cfipturam i« agendo cogitando abjicere nolent ; nam hoc iirgeri potiffimtim debuit, in ipfa actione cogitando laho' rare iIlo8, qui non revera fint viri boni. S&d dictionis fuao adeo negligentem Quintilianum fingere mihi non poirum^ ut eandem gerundii formam diverfo fenfu copularit; quare ii ratio eft habenda illius fcripturae, aut inter agendum corrigatur, aut faltem verba trausponantur ita : iiec in agendo iaborahit cogitando.

E r r a t a.

Pag. g. not. crit. v. 8- inter 1. iter.

— 2i. — — V. 2. 1. FloT. cum Bern. ealUdi.

— 43. — — V. 12. gratia 1. grata, — - 5Q- — — V. 14. ferre 1. ferri.

— 138' ^ot. exeg. a. v. ult. fortafie 1. fortaffe.

— 177. not. crit. V. 8« marg. 1. margg.

^ jgp. — — V. 15. Gotlu Voir. 1. z. 5. 1. Goth. j. 2. Voir. 3.

— 203. not. crit. v. 13. em l. cjn.

^ — 243. — — V. 7. dele punctum poft litteram d,

— 244. text. V. 5. pro (?) pone punctum.

— 354' not. crit. V. i2. quod 1. quos. .— 394. text. V. 4. Non 1. Nam.

— 409. not. crit. v. 6. displicit 1. displicet,

— 437. text. V. paenult. Idemque 1. Itemque.

— 44». not. exeg. a. v. paenult. his 1. hic. ~ 48o. — — &. V. 4. aliqui i. alibi.

' — 533' — "" ^- ^* 9" poteft 1. point.

. 544. — — &. V. 1. ille 1. hoc.

— 571. not. crit. v. 4* P°^ quotisqus inf. pro quousque, M_ §85- "" "" "^- ^* ^^"^ ^* *^^'

\

E r r a t a.

Pag. p. not. crlt. v. 8- inter I. iter.

— 2 1. — — V. 2. 1. Flor. cum Bern. eallidi,

— 48« — V. 12. gratia 1. grata.

— 59' — — "^' i4- ferre 1. ferri.

— 138. not. exeg. «t. v. ult. fortafte 1. fortaffe.

— 177. not. crit. v. Q. marg. 1. margg.

— 199. — — V. 15. Goth. Voir. 1. 2. 3. 1. Goth.

1. 2. Vocr. 3.

— 203. not. crit. v. 13. em 1. an.

— 243. — — V. 7. dele punctura polt lltteram d.

— 244. text. V. 5- pro (?) pone punctum.

— 354, not. crit. v. i2. quod 1. quos.

— 394- text. V. 4- Non 1. Nam.

— 409. not. crit. v. 6. displicit 1. displicet.

— 437* text. V. paenult. Idemque 1. Itemque.

— 44*« "O*^' e^eg. a. v. paenult, liis 1. hic.

— 48°- — — ^* "^" 4- aliqui 1. alibi.

— 533. — — ''• V. 9. pcteft 1. poiTit.

— 544« — — ^'' V. 1. ille J. hoc.

— 55*. not. crit. v. 16. Carol. 1. Conrad.

— 555. not. exeg. a. v. 23. Carolus 1. Conradus,

— 57*' *^ot. crit. V. 4* po^ quotisque inf. pro qucufqug.

— 582. — — V. 18. monftrent 1. monftrant. ~~ 585' """ — "^* 6- ^^"* !• «"""!.

— 586. not. exeg. Z>. v. 1. Ex 1. En.

— 603. — — b. V. n. hic 1. his.

— 627. not. crit. v. 9. correctio 1. fcriptura,

— 663. — — V. ult. exclamahit 1. exdamavit,

— 667. — — V. 8« appareat 1. apparet.

L T P S I A E, /

IMPB.ESSIT FRID. CHRIST. G L'J L, V O G E 1. 1 1.

->i<^

PLEASE DO NOT REMOVE CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET

LL (^intilian

Q78deiS ^De institutione orafcoria]

V.4. De institutione oratoria

V.4.

J

■y

i-i

|;^ f

^_*'

i^