ECTUENCR CO E CL
DE
3 1761 04413 2892
TED TUTLUA
. DISSERTATIO INAVGVRALIS
QVAM
AMPLISSIMO ORDINI PHILOSOPHORVM MARBVRGENSIVM m omnusnmiRS
AD SVMMOS IN PHILOSOPHIA HONORES RITE OBTINENDOS
OBTVLIT
VLVS DEVSSEN,
RHE 3 Adeo dom.
δε 2 d Xs adit τ $ Ma
" ies RE
Quaestiones quasdam impeditiores de Platonis Sophista huie libello mandare mihi propositum est, quibus et dialogi ars ac doctrina penitius paullo, quam adhuc factum est 1),
1) Eorum, quae de Sophista nostra aetate scripta mihi inno- tuerunt, quo brevius postea per compendia queant significari, con- spectum hic subicio. asterisco notantur quibus uti non potui. Schleier- macher, Platons Werke II, b, p. 87 sq. (paginas cito edit. III. Berl 1857). — Heindorf, Platonis dialogi tres, Phaedo, Sophistes, Protagoras, em. et. annot. instr. Berol. 1810. — Ast, Platons Leben und Schriften. Leipz. 1816. p.193—216. — Socher, Ueber Pla- tons Sehriften. Münch. 1820. p. 258—270. — Deycks, de Megari- eorum doctrina. Bonnae 1827. p.37 sq. — Ritter, Gesch. der Phil. II. p.174. 241 sq. ed. I. Hamb. 1830. — C. Fr. Hermann, Gesch. ἃ. Syst. der Plat. Philos. p. 502 sq. Heidelb. 18389. — Zeller, Plat. Studien. Tüb. 1839. p. 186—193. — Stallbaum, Platon. Op. VIII. sect. II. Gothae 1840. — Brandis, griech.- róm. Phil. II, a. Berl 1844. p.207sq. — Steinhart, in prolegomenis, quibus di- gnatus est Muelleri versionem germ. vol ÍII. Leipz. 1852 p. 415— 4783. — * Deuschle, die Begriffe der Bewegung und des Werdens bei Plato, in Jahni annal. vol. LXXI, 1855. p. 176—181. — Suse- mihl, die genet. Entwicklung d. Plat. Phil. Leipz. 1855 —60. I, p. 287-312. — Suckow, die Form der Platon. Schr. Berl. 1855. p.61. — * Alberti, zur Dialektik des Platon. Vom Theaetet bis zum Parmenides. Leipz. 1855. — Munk, die natürl. Ordnung der Platon. Sehr. Berl. 1857. p. 421—433. — Deuschle, der Sophist, in Plat. Werke III, 2. Stuttg. 1857. p.297—419. — * Michelis, die Philos. Platons etc. Münster 1859 —60. I. p. 182—207. — Zel- ler, die Phil. d. Gr. II, a. Tüb. 1859. p. 415. 436 sq. 699 sq. 180 sq. al. — Bonitz, Plat. Studien II. (Wiener Sitzungsber. XXXIII, 1. 1860.) p.285—338. — Ueberweg, Untersuch. über die Aechtheit u. Zeit-
1
2
pernoscantur, et ad controversias, quae de hoc libro nuper denuo exarserunt?), aliquid utilitatis redundet. Sed quon- iam singula, nisi totum perspicitur, suam lucem non ha- bent, de argumento universoque libri consilio ita disputabi- mus, ut eis, quae nota sunt et ab aliis bene iam exposita, breviter transactis, ad singula quaeque, prout res postulet, accuratius pertractanda descendamus. Quae vero omnino in artis operibus illustrandis optima ratio est, ut primum ana- lysi supremum operis propositum investigetur, tum ex hoec quomodo partes et singula omnia nata sint, synthesi quadam cognoscatur, eam viam nos quoque eo magis tenebimus, quo minus huius potissimum dialogi ars et compositio, donec non e proprio consilio, sed ex aliena comparatione per- penditur, intellegi potest.
Et de argumento libri ut breviores esse possimus effi- citur libello notissimo Bonitzii, in quo eximia cum diligentia Sophistae argumentum enarravit?), priorum erroribus partim
folge Plat. Schr. Wien 1861. p.152— 159. 202 sq. 275— 278. — Rib- bing, genet. Darstellung der Plat. Ideenlehre. Leipz. 1868. I. p. 188 — 221. — Stein, Sieben Bücher zur Gesch. d. Platonismus. Gótt. 1862-4. I. p. 221 -- 229. — Grote, Plato and the other companions of Sokrates. Lond. 1865. vol. IL. p. 896—474. — Stephan, der Plat. Dial. (der Sophist? ete. (Progr. d. Realschule in Magdeburg.) 1866. — Alia quaedam suo loco nominabimus.
2) Quod enim olim molitus erat Socherus, ut Sophistam a Platone abiudicaret, id nuper rursus suscepit Schaarsch midtius (Rhein. Mus. XVIII. 1862. p. 1—28) sententiamque suam ab Ha y- duckio (Ueber die Aechtheit des Sophistes und Politikos. Greifs- wald 1864. Gymnasialprogramm) et Albertio (Rhein. Mus. XXI. 1866. p. 180 sq.) damnatam, ab Ueberwegio (Gesch. d. Phil. I. p. 101. cf. p. 84. ed. II. Berl. 1865) ut verisimilem receptam iterum sustinuit in libro: Die Sammiung der Platonischen Schriften, Bonn 1866. p. 181—225. cf. p.96 sq. — Contra quem virum nobis carissi- mum strenue pugnare subinde coacti speramus fore, ut aut argu- menta nostra aut saltem pugnandi modus ipsi haud improbetur.
3) Bonitz, Plat. Stud. II, 285—305. | Non sumus nescii, esse qui hanc argumentorum seribendorum operam levem puerisque digniorem quam viris doctis iudicent. quibus suademus, ut cum Bonitzii libro vel cum ipso dialogo alia Sophistae argumenta com- parent, non Astii dico vel Stallbaumii, sed id, quod nuperrime suae
3
tacite, partim ampliore notatione convulsis. Illorum igitur varias de ea re opiniones nolumus retractare, nisi aut ad alia eorum commenta refellenda brevissimum nonnunquam erit ostendere, e falsa de ipsis Platonis sententiis opinione ea fluxisse, aut in eis, quae Bonitzius minus feliciter gessit, iustitiae erit, rectam rationem iam ante illum perspectam suo auctori vindicare. Contra ea, in quibus Bonitzius lapsus est, eo religiosius indieabimus, quo magis libri utilissimi cum bonis simul errores a posterioribus propagatos videmus. quam- obrem quae maxime paene omnium laudanda sunt, omni- bus paene magis carpentur et videbuntur nonnunquam propter ipsam praestantiam deteriora.
Àc primum quidem totius dialogi nemo non videt duas esse partes, alteram cingentem, cinctam alteram, quarum illa dividenda identidem artis notione iustam sophistae defi- nitionem septemplici conatu quaerat, haec vero illius defini- tionis gratia difficultates non-entis (zo? μὴ ὄντος) et deinde entis (τοῦ ὄντος) exponat et communi disputatione de gene- rum natura expediat. duas enim esse partes generales, qua- rum exteriorem bifariam (IA. B) interiorem in tres particu- las secandam esse (IL A. B. C), ita ut haec oriatur divisio: IA: 2210—232B; IB: 282 B—236 E, 2640—268D; ΠΑ: 237 A—241B; IIB: 242 B—250E; II C: 251A —264 B; con- tra Steinhartum et Susemihlium diverso modo quinque par- tes statuentes Bonitzius evicit (p. 305—315) *). Alia fuit de dividendo dialogo olim magni Schleiermacheri opinio, quam et Bonitzius silentio transmisit, neque nos denuo sollicita- remus, nisi eam recoctam nuperrime iterum proponi videre-
de Sophista dissertationi praeposuit vir narrandi arte insignis, Gro- teus (Plato II, 396—428). Ubi haud pauca perperam referuntur et insequentem de dialogo disquisitionem conturbant, quae Bonitzius recte iam proposuerat.
4) Nihilominus biennio post editum a Bonitzio librum Stein- harti divisio recurrit apud Sehieferdeckerum (Die dialekti- sche Ableitung der Grundbegriffe in Plato's Sophistes ete. Perleberg 1862. Programm d. Realschule p.2) ubi multa praeterea perverse disseruntur. At hominem istum, cum Steinhartiana, Susemihliana passim ad verbum describere et pro suis tacite venditare non eru- buerit, refutatione dignum non habeo.
4
mus. Cum enim de tribus potissimum rebus hoc dialogo ageretur, de sophista, de non-ente, de ente, tanquani prima parte alteram, sie altera tertiam includi Schleiermachero '(p. 90) plaeuerat, ita ut locus memorabilis 251A et tertiam partem et totum opus in medio divideret. Haee videlicet ante oculos habuit Stephanius, cum sic divideret 5): c. 1—218— 23 [24—-29 (80---80 || 37—39) 40—47] 48—952]
contra nos:
c. 1—2[8—23 [(24—29) (80—36) (37—47)] 48—52| Quae igitur nobis una pars est, II C (37—47) eam divisit mediam, tanquam priori particula (37—39) ens, altera (40 -- 47) non-ens enodaretur. at quod illa docetur, id hae exem- plis illustratur; totus autem locus ILC, cuius quasi thema legitur 241D (ἀναγχαῖον βιάζεσθαι, τό ve μὴ ὃν ὡς ἔστι χατά TL χαὶ τὸ ὃν αὖ πάλιν ὡς οὐκ ἔστι στ) ens et non-ens ita tractat coniuncta, ut separari nequeant. nam ens cap. 39 nondum esse transactum satis declarant quae subinde (cap. 40) leguntur,2540C: ἕνα τό τὲ ὃν καὶ μὴ ὃν εἰ μὴ πάσῃ σαφηνείᾳ δυνάμεϑα λαβεῖν xvÀ. cui loco cur dubitemus ad- dere alterum 256 B, quem Bonitzius (p. 302 n. 16) ad 249 CD referendum censet, postea apparebit.
Sed haec in transcursu. nunc redeundum nobis est ad partis exterioris divisiones (διαιρέσεις) et sophistae defini- tiones illis quaesitas. Ac varias quidem virorum doctorum de hac parte opiniones tum recensebimus, cum cognito uni- verso dialogi consilio quantum ad id illustrandum et reliqua omnia et sophista divisionesque faciant sub ipsum fere finem opusculi erit perquirendum; nunc, eum id dumtaxat aga-
5) Stephan, der platon. Dial. Soph. p. 8. Hic libellus, quam- vis ingenii haud inelegantis testimonium, tamen nullius fere utilita- tis est. nam scriptor tantum non totus pendet a Steinharto, aliorum notitiam vix habens. quae contra Socherum fundit p.4 sq. (Schaar- schmidtium enim neglexit) ea leviora esse non poterant. neque de- sunt insignis de rebus Platonicis inscitiae exempla, ut p.2 n.2. omnino autem qui de Platone dicturus reliquorum de eadem re opinionum cognoscendarum operam longam et — fateor -—— molestis- simam evitat, is haud facile quibus respondere operae pretium sit promet et — silicet dicere — quasi ἔξω ϑείου χοροῦ ἵσταται.
5
mus, ut solum dialogi consilium qua re contineatur statuamus, satis erit eorum sententiam examinasse, qui in hac parte exte- riore, (sive in divisionibus sive in sophistae definitione quaesita inventaque) supremum libri propositum, cui exsequendo quid- quid omnino disputetur inserviat, agnoscendum putant. a qua opinione quamquam omnes, prout huic includenti parti plus minusve auctoritatis vindicant, propius longiusve abesse videmus 9), tamen perpauci sunt, qui eam plenam ac totam amplecti sint ausi. Et 'Platonem in Sophista et Politico cernendi iungendique methodum illustri aliquo exem- plo patefacere et commendare voluisse! van Heusdei*) fuit olim nemini fere probata opinio 5) et fortasse Socheri, qui quidem in hoc dividendi negotio prope totam philosophiam a scriptore collocari opinabatur?). Contra eius opinionis, qua ad iustam sophistae definitionem inveniendam omnes ilas libri disquisitiones institui affirmatur, patrocinium nu- per suscepit Schaarschmidtius !?). Quod ab hoc potissimum
6) Proxime ad eam accessit exaggerata Schleiermacheri (p.88 sq.) de hac parte opinione Stephanius p.8: 30. widerspricht die ganze Anlage des Dialogs selbst am besten der Ansicht, als sei die Frage nach dem Sophisten nur Nebenwerk, sie ist vielmehr der leitende und für alle andern Erórterungen massgebende Gesichts- punkt, so jedoch, dass die wichtigen philosophischen Erórterungen in der Mitte zwar Glieder in der Kette der ganzen Entwicklung sind, die aber nicht bloss um des Ganzen willen ausgeführt werden, sondern auch abgelóst von dem übrigen ihre Bedeutung haben.
7) Init. philos. Plat. II, 6. p. 104 sq. ed. I. Traj. ad. Rh. 1827 —36 (cito sec. Stallb. p. 36).
8) Quamquam etiam Hermannus (p. 502) hanc dividendi dia- lecticam Eleaticae et Sophisticae methodo opponi putat ut melio- rem, nuperque Groteus similiter haec habet (p.469): “Ὁ is the method itself of good logical distribution, which Plato wishes to impress upon his readers — quod quam vere dictum sit mox ap- parebit.
9) Socher p. 268 cuius verba repetit Schaarsehmidtius probatque (Plat. Schr. p. 187).
10, Plat. Schr. p. 218: *'Dieser Zweck, das wird kühnlich be- hauptet werden dürfen, ist nun kein anderer, ais die Darstellung und Definition des Sophisten. — Die ontologischen und logischen Erórterungen — sind also Mittel zum Zweck, nicht der Zweck
6
factum miror. cum enim ea opinio, qua Platonis nota illa e Phaedro et Philebo dividendi methodus Sophistae et Po- litiei divisionibus exerceri perhibetur, tantum non omnium commendetur consensu 11), ludibrium vero, quo ipsa illa me- thodus in his divisionibus perstringitur, neminem qui dili- gentius eas percurrat possit effugere, ita ut Steinhartus et qui illum sequuntur Platonem sua vineta cecidisse seque ipsum irrisisse voluerint, alii aliter nodum difficillimum sol- vere sint moliti: quidni Schaarschmidtius, qui Sophistam a Platone abiudicans alio quodam dialogi loco !?) ipsum doc- trinae Platonicae fundamentum refutari haud sine aliqua specie opinatur, sicut illic ideas, ita hic statuit dialecticam Platonis a Platonico quodam posteriori carpi censerique ᾿ immutandam? Quam rationem, ut Sophista dialogo Platoni- cae doctrinae et obiectum (ideae) et methodus (dialectica), illud interiore parte, haec exteriore, impugnari putentur, omnibus eis, qui librum Platoni eripiunt — δίκαιον γὰρ, καὶ τὸ τοῦ λύχου εἰπιεῖν — commendatam esse volumus. Quoniam vero nostra etiam aetate sunt, qui in Sophista sophistam aliudque nihil quaeri putent, age, quid pro ea opinione afferri queat, quid contra dicendum sit, accuratius paullo videamus. Duae potissimum caussae sunt, quibus illa nitatur sententia, prima, quod sophista initio et fine dia- logi quaeritur et quidquid instituatur ad hanc unam quae- stionem expediendam suscipi aperte dicitur 18), ita ut haud sine quodam iure Schaarschmidtius suam opinionem commen- det ut naturalem !4); altera caussa est, quod Sophista am-
selbst, wobei sich freilich nicht in Abrede stellen lásst, dass sie weitergreifender Bedeutung sind, als unmittelbar erfordert wird.
11) His enim nititur auctoribus: Sehleiermacher p. 88. — Hermann p. 502. — Brandis p. 264 sq. — Steinhart p.435: fene ihm eigene anmuthige Selbstironisirung'. — Susemihl p. 292. — Munk p.425. — Deuschle p.308 n. — Zeller, Ph. d. Gr. II, a. p. 700. — Bonitz p.311. — Grote p. 469.
12) p. 248 A —249 D. de quo postea dicetur.
13) Quod argumentum post Schleiermacherum (p.87). bene illustravit Bonitzius (p. 315).
14) Plat. Schr. p. 219: *So lange Plato als der Verfasser galt, durfte man freilich bei der Sophistik als Zweck des Dialogs nicht
7
plae trilogiae, qua sophistam, politicum, philosophum tractare unius colloquii tenore scriptori propositum fuerat, primum tantum membrum est, et illius trilogiae quinam esse queat interior nexus, nisi in trium illorum virorum ut simili ita diverso ponatur negotio, ignoratur 15. Ad quae argumenta ita respondebimus, ut ostendamus, posse sese rem etiam aliter habere, revera enim aliud esse Sophistae propositum deinde studebimus demonstrare. Ac prius quidem illud ar- gumentuni, dummodo alia summi consilii statuendi necessitas se offerat, nihil contra eam valet. nemo enim harum rerum gnarus nescit, nihil usitatius esse Platoni, quam propositi gravitatem levi aliqua et fere aliena disquisitione obtegere !9) et similia effingere opera sua signis illis silenorum, ne cui, nisi qui rite recludere ea sciat, appareant simulacra deorum. Gravius videtur esse alterum argumentum: Sophistam, Po- liticum, Philosophum continuo sermone persequi Platoni fue- rat propositum, neque cum scriberet Politieum ab hoc consilio destiterat 11), quaeritur igitur, quem nexum interiorem inter
stehen bleiben, (quod eis, qui de Sophista scripsere, non admodum laudi est — si verum est) ^wenn aber Plato nicht mehr der Urhe- ber ist, stellt sich die sachgemásse Ansicht des Inhalts gleichsam von selbst wieder her.
15) Optime hoc iam Schleiermacherus (p. 88) persecutus est. Quae vero praeterea argumenta attulit, quibus parti exteriori auctoritatem quandam studet vindicare, ea quoniam per se nihil faciunt ad hoc probandum, alio loco perpendemus.
16) Hoc videtur esse, quod S chleiermacherus (Pl. Ww. I,a. p. 95. II, a. p. 6) dixit 'eine besondere fast schwere Künstliehkeit —in der Bildung der einzelnen Gespráche'; '*eine besonders künst- liche und fast schwere Construction nec tamen in ea parte, quam constituit alteram, sola occurrit.
17) Soph. 217 A. Pol. 257 B. — Secus Steinius I, 238: "Trotz der hierauf zielenden Bemerkungen im Eingange des Sophi- sten und Politicus ist es daher (quia philosophus in Soph. et Pol. satis iam sit descriptus) in keiner Weise als wahrscheinlich oder wol gar als ausgemacht anzusehen, dass Plato auch nur damals als er jene Worte schrieb, die ernstliche Absicht gehabt habe, durch Ausarbeitung eines "Philosophos" seine Trilogie von Dialogen zu schliessen. — Quid ei respondemus, qui in tanta certorum de re- bus Platonicis testium inopia spernit ipsa certissima ?
tria opera intercedere Plato voluerit. de qua re, cum Philo- sophus desit 18), quo facilius est, speciosi aliquid conicere, eo est difficilius certam rei condicionem aperire. -Hermanni opinio 15), tres trilogiae partes tribus illis scientiae definitio- nibus in Theaeteto propositis respondere, ita ut scientia ut αἴσϑησις in Sophista, ut. 0997 δόξα in Politico pingatur; Philosopho autem mansisse veram rationem significatam iam 0997 δόξῃ uerd λόγου amplius pertractandam, haec Her- manni coniectura, ut alia taceam, vel propter falsam de postrema Theaeteti parte opinionem corruit??) Alio modo Steinhartus tres illos viros componi e triplici ratione, qua homines scientiam tractent, studuit lueido sermone probare, ita fere, ut sophista speciem, politicus usum, philosophus veritatem scientiae obtineat 31). at primum nescio an e Pla- tonis ingenio rectius dividatur, si et in cognoscendo et in agendo veram et falsam rationem statuamus, quarum illa veritatem et bonitatem, haec speciem et voluptatem contine- at, ita, ut quadruplex oriatur partitio, cuius tamen duo membra, verus philosophus et verus politicus apud Platonem efficiunt unum. $Steinhartus vero, dum non solum ἃ falso politico verum, sed etiam a vero philosophum segregat, cum illa ipsa Platonis sententia, quae totius reipublicae Platonicae radix est??) quam etiam sub rebus in Politico expositis la-
18) Nam — ut alias coniecturas mittamus — Parmenidem Philosophi locum explere ipse omnium de Parmenide arbitrorum fa- cile princeps, Zellerus, cum olim cum aliis credidisset (Plat. Stud. p. 194 sq.) nune non iam audet obtinere (Ph. d. Gr. II, a. p. 346 n. 2). ,
19) Gesch. ἃ. Syst. p. 498—499.
20) ef. Zeller, Ph. d. Gr. II, a. p. 370 n. 8.
21) Steinhart III, 442. eiusdem verba apud M un k. p. 427 sq. — Semel hic monemus quod postea saepe recurret, solere nos eorum, de quibus dieimus, non verba sed sententiam referre; qua re fieri potest, ut eorum opiniones non ubivis assequamur, sive deteriora, sive etiam meliora eis ascribamus, quam ipsi voluerint. quae ratio nisi illorum caussa attamen rei caussa optima est visa, ἡμεῖς δὲ οὐ τούτων φρογτίζομεν, ἀλλὰ τἀληϑὲς ζητοῦμεν. Quo vero commodius quid ipsi dixerint comparari possit, numeros paginarum large ubi- vis appinximus,
22) cf. locum notissimum reip. V, 473 D.
9
titare sunt qui putent 33), pugnare mihi videtur. Sed omnino quam opinionem omnes, qui hoc modo trilogiae nexum stu- duere rimari, praeoccupaverunt, ut inesse revera intimam quandam tribus operibus coniunctionem putent, ne ea qui- dem opinio mihi satis certa videtur esse. nam in proponendo negotio (Soph. 217A) ipse scriptor a notis satis fortuitis proficiscitur. quia sophista, politicus, philosophus a vulgo facile confunduntur — quid autem vulgus non confundit! — ideo Socrates Eleatarum de eis opinionem audire cupit. Non dico, nexum non inesse; dico, non ideo, quia coniuncti sunt libri, etiam nexum interiorem esse necessarium. quod idem fere de altera dialogorum serie a Platone iuncta, Politia, Timaeo, Critia, Hermocrate dicendum est. cuius universum consilium adeo non constat, ut quid in Hermocrate Plato fuerit expositurus (cf. Crit. 108 A) satis dubium sit. reliquo- rum trium nexus quidem apparet, (Tim. 27 AB. 19 C.) sed huius potissimum nexus locique imprimis, quem Politiam inter et Critiam Timaeus tenet, necessitas artis legibus ob- stricta nescio an omnino nequeat probari. Αἰ, dixerit quispiam, quae natura sua non cohaerebant, eane potuit Plato extrinsecus copulare? potuit sane, sive aliam ob caus- sam, sive ne novo identidem prooemio addito aut sibi ad rem difficiliorem unice intento molestias crearet?*) aut le- gentium animos a propositi gravitate averteret.
Sed utut ea omnia, quae ad quaestionem de ordine librorum Platonis restituendo pertinent, se habent, sive nexus sophistae, politico, philosopho inest, sive non inest, sive latet, sive patet, id certe apparet, ex argumentationibus tam dubiis de Sophistae consilio nihil posse concludi, modo aliud sta- tuendi necessitas demonstretur, quod nunc exterioris partis singula quaeque considerando studebimus efficere.
Ac divisiones illas iterum excutere velle, postquam praeeunte Schleiermachero (p. 88) in singulis quibusdam
23) Susemihl,I,329. — Deuschle, der platonische Poli- tikos. Magdeb. 1857. (Progr.) p. 17.
24) Nam in ipsis librorum exordiis Platonem haud facile sibi satisfecisse ex eis colligi potest, quae de Politias initio traduntur Diog. L. III, 37. Dion. H. de comp. verb. 25.
10
Susemihlius (p. 292) in universo instituto Bonitzius (p. 310) vitia deprehendi ostenderunt, nescio an taediosum cuipiam esse videatur. certe necessarium est, cum illorum observa- tiones neque ad plenum de divisionibus iudicium ferendum sufficiant, neque prohibuerint, quominus etiam hodie diver- sis à partibus sententiae de ea re ferantur maxime perver- sae. cum enim ipsa illa in dividendo vitia fusius persequi eorumque caussam aperire e re fuisset, Groteus (p. 469) ea omnino neglexit, Albertius 35) autem et Stephanius (p. 11 54.) oculos ab eis avertunt, tanquam laudando alias res vitia illa excusarentur, Schaarschmidtius vero?9) quidquid vitiosi et inepti in divisionibus reperitur benigne amplectitur, haud satis secum reputans, ea, quae iam tractaturi sumus, 51. ab alio quam a Platone essent profecta, non faciliorem ha- bere explicationem sed multo difficiliorem.
Sed iam tempus est in ipsum Sophistam descendere et paucis de numero definitionum praemissis primum dicere de divisionibus et sophistae definitionibus, quae ante mediam partem, deinde de eis, quae post illam leguntur.
Habebis igitur definitiones si ipse cum Platone diligen- ter numeras usque ad cap. 19 (281C), quinque (cf. 225 E: τέταρτον). quae dum cap. 19 consummantur subito sex sunt factae 37); scilicet definitionem tertiam 224 D E, per se jam satis exilem, in duas dispescuit. quae mera scripto- ris neglegentia est?9)) Nos cum ultima, quae finem dialogo imponit, septem numeramus.
25) Rhein. Mus. 1866 p. 192. ubi dum divisionum *ieiunitatem minutamque subtilitatem excusat, ipsa contraria, quam quae sunt, eis vindicavit. non satis ieiuna sunt, quippe quae luxurientur ima- ginibus, non satis subtilia, scatent enim neglegentiis.
26) Plat. Schr. p. 187—192. Omnium fere Schaarschmidtii ar- gumentorum captüt est, quod divisiones serio vultu promuntur et in Politico repetitae etiam ἃ scriptore defenduntur. quae omnia re- ctissima sunt praeter unam voculam: non a scriptore defenduntur, sed ab hospite quodam Eleatico.
27) Id quod iam aSehleiermachero (not. ad 231 D. p. 335) et Bonitzio (p. 308 n. 24) observatum est.
28) Et per se quidem veniam habeto! quod enim mositris qui- busdam doctissimis accidit, Stallbaumio (p. 16) ut secundam fa-
11
His igitur septem sophistae definitionibus praemittitur ad methodum exercendam definitio piscatoris 219 A—221 C, in qua quaenam 'logica vitia! Schaarschmidtius dicat inesse (p. 183) nescio, nisiforte id ita appellavit, quod ad animalia dividenda fundamentum divisionis e loco petitur, ubi solent commorari 220AD, ita ut ab altera parte animalia pe- destria, ab altera natantia stent, in haec autem, prout aut per aerem volent aut in aqua reperiantur, duplex venatio- nis genus statuatur, ὀρνιϑευτιχή aut ἁλιευτιχή. Hanc divi- sionem si Aristoteles vituperavit (quod quidem satis dubium est) suo iure fecit 33). apud Platonem aecurata naturae con- templatione alieniorem per se nihil habet offensionis; nisi quod comparato simili Politici loco 264 E apparet inconstantia; ibi enim non ut hic animalibus terrestribus aves et pisces sed piscibus aves et terrestria tanquam unum genus oppo- nuntur. Ceterum haec praemissa piscatoris definitio omnium, quae dividendo in Sophista efficiuntur, optima est.
Quae enim deinde secundum hoc exemplar instituuntur sophistae definitiones, eas ne pro seriis accipiamus ipse scriptor optime providit. iamque in ipso initio apparet quod harum divisionum naturam legenti possit denudare. ut enim ad 'hominum venationem" (ἡμεροϑηριχήν) perveniatur, ho- spes statuit venationem animalium ferorum et cicurum 222 D. Theaeteto deinde hoc miranti: εἶτ᾽ ἔστι τις 9z oo τῶν ἡμέ- ρων; haecrespondet: εἴπερ γέ ἐστιν ἄνϑρωπος ἥμερον ζῶον. ϑὲς δὲ ὅπῃ χαίρεις, εἴτε μηδὲν τιϑεὶς ἥμερον, εἴτε ἄλλο μὲν ἥμερόν τι, τὸν δὲ ἄνϑρωττον ἄγριον, εἴτε ἥμερον μὲν λέγεις αὖ τὸν ἄνϑρωπον, ἀνθρώττων δὲ μηδεμίαν ἡγεῖ ϑήραν. τού- των ὁπότερ᾽ ἂν ἡγῇ φίλον εἰρῆσϑαί σοι, τοῦτο ἡμῖν διόρι- σον 39). quis haec legens non meminit Dionysodori illud ex
ceret tertiam, Steinharto, ut (p.438. 446) septimam (sextam) di- ceret quintam, Susemihlio (p.292) ut Steinhartum etiam in hoc fideliter sequeretur, id Platoni, utpote minus docto, facile ignoscimus.
29) Ar. de part. anim. I. 2. 642 B. 10. de hac re optime dis- seruit Ueberweg, Untersuchungen p. 1583. cf. Schaarschmidt in Rh. Mus. 1862 p. 2sq. Hayduck p.5. Schaarsechmidt Plat. Sehr. p. 102 sq.
30) Sine caussa Hermannus (praef. p . XXIV editionis Teub.
12
Euthydemo 275 E: ὁπότερ' ἂν ἀποχρίνηται τὸ μειράχιον, ἐξελεγχϑήσεται! sic hic quoque hospes: *quidquid respon- debis, artem meam definiendi probabo'. homo animal cicur aut est aut non est. hominum venatio aut est aut non est. tertium excluditur hic et illic. cum igitur verum in utroque esse nequeat, Theaeteto autem quidlibet abnuendi libera po- testas fiat, quid hine consequitur? disertius Plato significare nequivit, non veram rei naturam in his divisionibus quae- rendam esse sed bellum quoddam artificium, quale, praesti- giarum instar, eo maius audientibus solet videri, quo minus antequam factum est fieri id posse intellegitur. Haec sen- tentia confirmatur immanibus, quae deinceps in dividendo occurrunt neglegentiis licentiisque, quae aut consulto a scri- ptore admissae sunt suamque sibi postulant explicationem, - aut cogent nos abdicere librum non a Platone solum, sed paene a quovis vetere scriptore. sed ante omnia ipsas videamus. Quod in def.I sophistae propositum esse dicitur, ut adulescentes venetur 2292 A, id eiusdem definitionis sub finem alio pecuniae captandae proposito obscuratur 223 A, in con- summatione 223 B iterumque 231D utrumque legitur con- junctum 2). — Quamvis 219D χειρωτιχήν bifariam diviserint, τὸ μὲν ἀναφανδὸν 0À0v ἀγωνιστιχὸν ϑέντες, τὸ δὲ χρυφαῖον αὐτῆς πᾶν ϑηρευτιχόν, nihilominus 222 C huic clandestinae ϑηρευτικῇ subiungunt τὴν μὲν λῃστικὴν χαὶ ἀνδραποδιστι- χὴν χαὶ τυραννικὴν xci ξύμτιασαν τὴν ττολεμιχήν, ἕν πάντα βίαιον ϑήραν δρισαμενοι! — Contra 299 D χτητιχῇ δωροφορι- χήν subiunctam reprehendens Susemihlius (p. 292) τῇ τῶν
vol.I) hune locum sollicitavit. ae ne διοριστέον quidem e Bodl. re- ciplendum est. nam διορίζειν hic non est 'definire! sed 'statuere'. et statuendi libera potestas postquam Theaeteto permissa est, non iam hospitis est statuere sed statutum recipere. — ceterum ὁπότερα non ad posteriora duo cum Stallb. sed ad totam seorsim iudicandi libertatem traxerim, ita ut Theaeteto permittatur utrumque, aut sententiam ab hospite propositam amplecti, aut aliud quodlibet ponere.
31) Hane duplicis propositi inconstantiam scriptorem non praeteriisse patet e verbis, quibus alteram def. addendam ostendit 228 C: xoi γὰρ οὖν iv roig πρόσϑεν εἰρημένοις φάντασμα παρέχεται, μὴ τοῦτο, ὃ νῦν αὐτὸ ἡμεῖς φαμέν, ἀλλ᾽ ἕτερον εἶναί τι γέγος
13
ἐρώντων ϑήρᾳ τὸν νοῦν, ὡς ἔοιχεν, ovrt) πιροσέσχεν. — (Grex vitiorum deinde latet initio def. II, 225 C. ac primum in verbis: τὸ τῆν χτητιχῆς τέχνης διτελοῦν ἣν εἶδος που, τὸ μὲν ϑηρευτιχὸν μέρος ἔχον, τὸ δὲ ἀλλαχτιχόν neque coniectando cum Heindor- fio neque contorte interpretando cum Stallbaumio scriptori obtrudere volumus diligentiae quam ipse sprevit laudem. nam ὃν vocabuli post ἀλλαχτιχόν sive coniectura sive cogitatione supplendi nulla idonea caussa est. immo naturalem verborum ordinem intuentes sic construimus: τὸ τῆς χτητιχῆς εἶδος ἣν που διπλοῦν, μέρος ἔχον (sc. τὸ εἶδος) τὸ μὲν ϑηρευ- τιχὸν, τὸ δὲ ἀλλαχτικόν, cum quibus conveniunt Schleier- macheri, Muelleri, Deuschlei interpretationes. iam vero cum supra 219D χτητιχῆς fuerint μεταβλητική et χειρωτιχή, huius ἀγωνιστιχή et ϑηρευτιχή, hic est χτητικῆς cAAoxvux (i. e. μεταβλητική) et ϑηρευτική, nepte iam in filiae locum succe- dente. quod vero ἀλλαχτιχή nunc dicitur quae ante fuerat μεταβλητιχή, id parsimonia quadam fit, quia ἀλλαχτικῆς de- inde fiunt δωρητιχή et ἀγοραστιχή, huius αὐτοτετωλιχή et — ἡ và ἀλλότρια ἔργα μεταβαλλομένη — μεταβλητική. nihi- lominus in consummatione 224 D addita ad pristinum ordi- nem recurritur, χτητιχῆς fit μεταβλητιχή, quae cum deinde inter ἀγοραστιχήν et ἐμσοριχήν repeti debeat, simpliciter omittitur. ad hunc locum Stallbaumius imitatus operam Schleiermacheri in simili loco 223 B ingeniosam et ab ommni- bus fere probatam nec tamen ab omni parte felicem 83) *hic quoque', inquit, 'omnia turbata sunt'. quam vero deinde pro- creat coniecturam, eam — mali patris instar — paucis ver- sibus post 224 E, ubi necessario erat repetenda (nam ibi rursus legitur τὸ χτητιχῆς ἄρα μεταβλητιχόν, tyogcotixóv) prorsus ob- liviscitur. nimio igitur suorum amore — quod plerisque fieri solet — hic non laborat. sed redeamus ad locum 223 C. restat enim ibi maximum vitium et ab aliis iam observatum, quod
32) Legendum enim censemus 223 D. sic: ἡ τέχνης οἰχειωτικῆς, χειοωτιχῆς, ϑηρευτιχῆς, ζωοϑηρίας, χεοσαίας, ἀνθοωποϑηρίας, 10109 mo(as, μισϑαργνιχῆς, νομισματοπωλικῆς, δοξοπαιδευτικῆς, vel, nisi audacius est, γομισματοπωλιχκοδοξοπαιδευτιῆς. Αὖὐ ea firmare huius loci non est,
14
ἀλλαχτιχῇ, quae pars fuerat χτητικῆς, subditur Óenruxy. quamquam fortasse fieri potest, ut *dona dandi accipiendique' artem simul δωρητιχή significet, quae ratio habet aliquid commendationis e loco, ad quem haec respiciunt. 219 D: χτητιχῆς δὲ &g'ov δύο εἴδη; τὸ μὲν ἑχόντων πρὸς ἕχόν- τας μεταβλητιχὸν ὃν διά τε δωρεῶν xoi μισϑώσεων καὶ ἀγοράσεων. --- Venimus ad def. III, 224 DE, quae. 281 Ὁ pro III et IV numeratur. haec a def. II duabus tantum rebus differt. illic enim per ἐμπορικήν, hic per χατηλικήν descendi- tur; illie non αὐτοτεωλιχή sed μεταβλητική placuerat, hic utra- que admittitur (τὰ μὲν ὠνούμενος, và δὲ καὶ τεχταινόμενος αὐτός). at in consummatione, quae subinde sequitur, insigne vitium est. cum enim ab ἀγοραστιχῇ, per αὐτοτεωλικῆν simulque per μεταβλητικὴν ad χαπηηλικήν descendendum fuisset, perverse ἀγοραστικῇ nunc subiunguntur καπτηλικὸν εἴτε αὐτοτεωλιχόν, ἀμφοτέρως, tanquam haec sibi essent opposita et non potius χαπηλιχή cum ἐμπτοριχῇ, αὐτοττωλική cum μεταβλητικῇ an- tea fuissent copulatae. ita ut animus averet delere verba εἴτε αὐτοττωλιχόν ἀμφοτέρως (cum enim utrumque divisio- nis membrum huc pertineat, utrumque poterat omitti) nisi et consummatio 231D errorem firmaret, ubi haec ipsa duo membra χαπηηλιχή et αὐτοτεωλική tertiam et quartam defini- tionem efficiunt, et erroris origo manifesta esset comparato Politici loco 260 C, ubi αὐτοτεωλιχῇ re vera opponitur καεηλεκή. — In def. V, 225 Α τῆς χτητιχῆς ἀγωνιστιχή τι μέρος dici- tur, quod rectum est praeterquam quod non divisione sed subdivisione ad eam pertinebat. — Deinde ἁμιλλητικόν ua- χητιχᾷ oppositum quomodo ad xvgzx5v pertineat difficile est dictu. ut enim concedamus Stallbaumio, ἁμιλλᾶσϑαι de eis dici, qui cum alio de praestantiae in aliquo genere laude certent' tamen haec laus non vi ac manibus alii, qui eam possidet, eripitur, sed a spectantibus ultro datur. — Sed ea imprimis lepida irrisio hanc totam partem penetrat, quod τῇ χτητιχῇ, arti humilem quaestum comparandi, omnes istae artes subiunguntur, non solum ἀσηταλιευτική, ἐμττορική, κα- πηλιχή, αὐτοττωλιχή, sed etiam μαχητιχή, ἁμιλλητική, épt- στιχή, δικανιχή, ἐτειδειχτιχή, τευϑανουργική et ante omnes iden- tidem ipsa σοφιστιχή. Quod studium scriptorem etiam eo adduxit, ut tandem in χτητιχῇ inveniatur quaedam χρηματο-
15
φϑοριχή, nimirum — ut patet 225 D — ars ἀδολέσχου, quam artem nemini ignotam quod Steinhartus (p.444) de philoso- phis eristicis, Megaricis potissimum, accipit, id facile infeli- cissimum est eorum, quae nimium interpretandi omnia studium in Sophista produxit, quamquam infelicius etiam Susemihlius hanc rem gessit, qui χρηματοφϑοριχήν 'sine dubio" de Me- garicis dictam putat (p. 291) eisque etiam adiungit Anti- sthenem (p. 310). — Iam denique illud quoque intellegetur, quod quaerendum video sed non quaesitum, cur def. VI, qua non sophistam sed philosophum inveniri Bonitzius luculenter ostendit (p. 308 n. 24), non ab artis notione in universum sed a certo purgandi negotio proficiscatur. cum enim artis duas partes Plato statuisset, στοιητιχήν et χτητιχὴν — quae dua- bus χινήσεως partibus Theaet. 181 CD, Parm. 138B propo- sitis respondent, ἀλλοιώσει ztouytuxr, χτητιχή φορᾷ — ποιη- τιχῇ eam subiungere non poterat nisi hic iam in partis me- diae dubitationes incidere volebat, χτητιχῇ autem eam sub- dere nolebat — quod quidem eodem iure vel potius eadem iniuria, qua alia quaedam ei subegit, facere potuisset — ne diva philosophia servili χτητιχῆς generi, eui reliqua omnia parent, subdita inquinaretur. immo contraria eius natura vel diverso deducendi modo significatur. Ceterum in hae sexta divisione bona malaque miro modo permixta inveniuntur. nam — ut alia taceam — cui non placebit, erroris refuta- tionem ut purgationem quandam animae proponi? contra, cui non displicebit modus, quo hoc in divisionum quasi tor- mentis distrahitur? — sed praepropere ῥητορεύομεν. multis enim hoc quoque placuit. neque id quidem mirum; sunt enim quibus omnia soleant placere. nobis autem, utpote qui malimus intellegere quam admirari, quomodo placere potest, quod purgandi imagini praeter falsarum opinionum expul- sionem etiam subiungitur inscitiae, rei mere negativae, emendatio? quam enim lacunae explendae comparari facile patiaris, eam hic sub labis eluendae imaginem videmus co- actam. quod intolerabilius etiam apparebit, si spectaveris, quae inde consequantur. subiungitur enim propterea χαϑαρ- τιχῇ tota docendi ars, διδασχαλιχή 229 DB, id est non solum omnis Ζεαιδευτική, sed etiam ea ars, qua αἱ δημιουργιχαὶ διδα- σχαλίαι traduntur 229 D! — accedit, quod, cum ψυχῆς καϑαρ-
16
τιχή in πονηρίας et ἀγνοίας expulsionem divisa sit, huie subditam videamus totam νουϑετιχήν (ᾧ πρὸς τοὺς υἱεῖς χρῶνται, ὅταν αὐτοῖς ἐξαμαρτάνωσί τι}, quae non minus ad illam pertinet. — sed maximum fere malum est, quod, dum ut in corpore νόσος et αἶσχος, ita in anima zrovmoío et ἄγνοια dieuntur esse, contorta illa ἀγνοίας cum αἴσχει com- paratio oritur 228 C. qui locus dignus est, in quo paullum moremur. ἄγνοια est αἶσχος, quia ἀμετρία est. omnis enim ἀμετρία turpis est. bene. sed quomodo ἄγνοια fit &uevola? res est paullo difficilior. (certum aliquem finem petimus. ad quem assequendum certis instrumentis utimur. quibus si eum assequimur συμμετρίᾳ fit, si non assequimur, ἀμετρίᾳ. sed συμμετρία, ἀμετρία ibi demum sunt, ubi duae res compa- rantur. potest autem hic nihil aliud comparari, ac finis, quem petimus, et instrumenta, quibus eum petimus. horum συμμετρία est apud eum, qui scit, ἀμετρία autem apud eum, non qui nescit, sed qui errat. quodsi interpretes hoc loco ἀγνοεῖν per 'errare' transferunt, rem assequuntur sed non scriptoris opinionem, cui τὸ μὴ κατειδότα τι δοχεῖν εἰδέναι i. e. error non ἄγνοια est sed pars ἀγνοίας (229 C). sed haec etiam minora sunt. restat enim difficultas maxima haec: sit ἄγνοια (error) impar ratio (ἀμετρία) finis, qui petitur, et instrumentorum, quibus pe- titur. sequitur hinc, veritatem et scientiam positas esse in finis instrumentorumque concordia (συμμετρίᾳ). at subito scena mutatur. nam scriptor, nixus sententia neminem errare volentem' subinde finem ponit veritatem et scientiam, ἄγνοιαν ab eis aberrationem. quibus omnia conturbat. quae enim ante fuerat in fine petendo adiutrix, veritas seu recta instrumentorum et finis cognitio ac scientia, ea nunc in lp- sius finis locum successit. cy»vov« autem, quae supra erat mala quaedam et ἄμετρος mentis condicio, ea nunc fit ipsa a fine petito aberratio. non igitur iam condicio est sed ac- tio ex illa condicione profecta. — Haec detrimenta defini- tionis VI si cum eiusdem virtutibus comparantur, perquam verisimile faciunt, profectum esse scriptorem a pulcra illa et Platone digna erroris cum macula purganda comparatione, deinde vero huius iudicii: ἐλεγχτική est καϑαρτική, terminos, quos recte coniungi per se patebat, divisionibus illis parum naturalibus obscurasse magis quam illustravisse.
17
Haec fere vitia sunt, quibus priorem divisionum con- geriem perrepentes offendimus. Duplex eorum in universum genus est; partim enim neglegentia, partim in methodi lu- dibrium admittuntur.
Ac neglegentiae maximae varia illa vestigia si ut hac in parte ita per reliquum etiam opus occurrerent, non di- gnus esset Sophista, qui legeretur. cum vero in media ope- ris parte, ut videbimus, prorsus e contrario omnia eximia cum diligentia agantur, necessario sequitur, non inertiae scriptoris sed certo eius proposito tantam in dividendo in- curiam esse ascribendam. primumque apparet, ipsum his divisionibus non multum tribuisse. deinde etiam vix dubium esse potest, quin consulto ista immiscuerit, ne legentes huic parti magnum pretium statuant aut a potioribus rebus de- tineantur, quae medium dialogum ornant. cur vero his tam ridiculam farraginem omnino praestruxerit, synthetica parte quaeretur.
In praesens satis erit et hoc statuisse et alterum illud, quod haec dividendi methodus non solum ἃ scriptore conte- mnitur sed etiam aperta irrisione tractatur. huc pertinent varia illa, quae attulimus, summae licentiae vestigia, qua quod supra exclusum erat infra recurrit artisque cuiuspiam notio tamdiu secatur, donec reperiatur in ea, quod ei ipsi e transverso oppo- situm sit. accedunt partitiones identidem contra rei naturam e fortuitis et fere ridiculis notis institutae, accedit, quod eaedem artes modo hie modo illie contrariis sub generibus emergunt. Et — id quod egregie monuit Donitzius (p. 310) — cum adhi- bitae illius bipartiendi methodi potissima laus in certa progre- diendi ratione sit posita, qua cautissime omnia aliena subinde excludantur donec restet sola et sincera rei quaesitae notio, eo irrisionis scriptor escendit, ut sophistica diversis seque invicem excludentibus notionibus subiungatur.
Quid mirum, quod etiam definitiones sophistae hac ratione procreatae suam originem redolent? primum enim non una definitio sed sex reperiuntur eiusdem rei. tum vero hac methodo non cavetur, ne res maxime diversae, sophi- stica et philosophia confundantur. apparet enim haec, cum illa quaesita sit in def. VI. quantum vero reliquis definitioni-
bus sit tribuendum, id addita cap. 19 consummatione scriptor 2
18
ostendit, ubi haud sine ioco pro totidem sophistae defini- tionibus apparent ϑηρευτής, £uzt0goc, χάπηλος, αὐτοτεώλης, ἀϑλητής. et sicut initio huius de sophista disputationis quid exspectandum sit Plato loco 222 B, de quo diximus, signi- ficavit, sic sub eiusdem finem 232 A et definitiones adhuc inventas non sufficere et cur non sufficiant disertis verbis declaravit.
Quid vero iam Schaarschmidtio respondemus, qui varia illa et diserta ipsius scriptoris indicia adeo sprevit, ut serias omnes illas divisiones proponi serio ipse vultu asseveret? quid, quod ne verbo quidem attigit ingeniosam coniecturam, qua Bonitzius miras illius partis offensiones studuit explicare?
Nam Bonitzius, cum eum varia ioci et irrisionis per primos sex sophistae quaerendi conatus vestigia nequaquam . fugerint, nihilominus autem eandem dividendi rationem repe- titam videat in ea sophistae definitione, quae, utpote finem toti operi imponens, Platoni quoque videatur satisfacere, ea tamen differentia, ut tum demum, postquam sophistae defi- nitio iam ad certum quendam finem pervenerit, ad subiun- gendam illam dividendo artis notioni recurratur: id ipsum hoc instituto censet a Platone declarari, posse hanc divisio- num methodum tum demum cum fructu adhiberi, cum in- ventis iam antea summis et praecipuis rei definiendae notis et universa descendendi via et singula divisionum funda- menta ex ipsa rel quaesitae natura satis certe possint de- terminari?*). Huius opinionis, si quis demonstraret, ne ex- tremis quidem illis divisionibus Platonem sophistae definitio- nem serio absolvere voluisse, ipsam radicem demeteret. quod conari cum nobis propositum sit, strenui adversarii strenuos eosque multos socios videmus esse. nam sophistae quaesito satisfieri ultima illa, in quam dialogus desinit, definitione propemodum omnium opinio est. At nostris quoque partibus accedit ex insperato commilito, Schaarschmidtius. quamquam
33) Bonitz, Plat. Stud. II, p. 310. 311: Platonem vitiis illis videri declarasse 'dass erst nach gewonnener Einsicht in die we- sentlichen und charakteristischen Merkmale des Einzelobjectes der Forschung sich die Einreihung desselben in eine umfassende Gliede- rung mit Sicherheit vornehmen lasse' etc.
19
interest aliquid: nam scriptorem definitione postrema sophi- stae naturam absolvere et voluisse et potuisse cum plerisque putat Bonitzius, voluisse sed non potuisse Schaarschmidtius, ne voluisse quidem nos censemus. — Sic stant acies. Antequam septimam definitionem excutimus, alia quae- dam contra Bonitzium praemittenda sunt. Censet Bonitzius, Platonem in hac ultima def&nitione invenienda alium et di- versum cursum tenere, quam in reliquis. illic enim eum ab universa notione ad sophistam descendere, hic a singulari nota exiré inventumque demum 'aliquatenus' 55) sophistam divisionibus artis notioni inserere (p. 307 sq.). quod non pror- sus verum est. sicut enim in definitione sexta a domesticis quibusdam negotiis 226 B ad διαχριτικήν ascendebatur, deinde ab hae per χαϑαρτιχήν aliaque deinceps membra ad germa- num illum sophistam descendebatur, eodem modo in septima ab arte 'contradicendi sine cognitione! ascenditur ad εἰδωλο- ποιϊχήν 235 B seu μιμητικήν 235 O, deinde vero hospes iam ad sophistam descensurus iamque de eo triumphaturus 235 C, dum dubitat, utri εἰδωλοσοιϊχῆς parti, εἰχαστιχῇ an φαντα- στιχῇ ilum subdat, subito 236 C circumfunditur tenebris, quibus collustrandis tota dialogi pars inclusa (II A BC) in- servit. simulatque vero haec satis enodata sunt, omissam de sophista disputationem eodem puncto, quo reliquit, recipit, ita ut si qua peritiore manu exsecaretur tota illa pars me- dia, vix sentiretur lacuna. quod vero deinde ab etócozrod- 4j non statim ad sophistam descenditur, sed antea illius origo a σποιητιχῇ repetitur, id, cum modum quo fit considero, leve mihi nulliusque fere momenti videtur esse. — quod quidem argumentum precarium est. sed in artis operibus explicandis oceurrunt, in quibus acquiescendum videatur esse lectoribus ad suum de re proposita sensum delegatis ?*).
34) p. 310: '*erst nachdem die nach der zweiten Methode ge- suchte Definition bereits zu einem bestimmten Abschluss gelangt ist' etc.
35) Multo minus luctaremur in refutanda et Bonitzii et aliorum de divisionibus opinione, si nobis licere putaremus argumenta repe- tere e Politico eiusque divisionibus. ubi non solum nihil reperitur, quod Bonitzii rationem possit firmare, — idque in hae re idem est
20
Sed quid, eum certa suppeditent, sensum aestheticum, rem tam dubiam imploramus? nolumus exorare quae expo- scere possumus. profligabitur enim Bonitzii coniectura ipso se- ptimae definitionis instituto paullo accuratius considerato, si- mulque tandem illa quaestio, sitne dialogi consilium in hac exteriore parte quaerendum, ad exitum ducetur.
Quamquam nequaquam totam hanc partem contemnen- dam censemus. in qua et alia multa egregia ?9) et haec imprimis sententia, ut interiori parti proxima, ita omnium, quae de sophista hoc libro disseruntur, longe praeclarissima mihi videtur esse, sophistam non rem sequi sed speciem, non veritatem sed mendacium. hoc dicto grandius pleniusve de eis, quos Plato dicit sophistas — nos enim iam aliter de illis rectiusque iudicamus — neque aliud quidquam apud philosophum dici memini, neque laudatum illum a Schaarschmidtio (p.197) laudaadumque reipublicae
quod refutatio — sed etiam omnino, tanquam vera Sophistae prius editi ratio iam tum quosdam fugerit, multo apertius tota haec me- thodus et dum adhibetur et dum commendatur, immani perstringitur ludibrio. modo tecum reputes, quid per prima X capita quaeratur, quomodo quaeratur, quas dividendi regulas Eleates promat. — Sed sunt praeterea — fateor — in Politico, quae minus expeditam habeant explicationem ; saepe enim seria et iocosa, egregia et inepta miro modo coniuncta reperiuntur. Quamobrem satius duximus, et hic et omnino ad Sophistam explicandum in Sophista consistere. ex quo quae statuerimus, eis e Politico quivis postea poterit petere aut certiorem affirmationem aut refutationem facillimam.
936) Quibus imprimis ea adnumeraverim, quae de iuvene dei fidem senis auctoritate accipiente 265D leguntur. quamquam de his quoque diversa iudicia: Steinhart p.438: 'Schwerlich wird man für eine rein und harmonisch gestimmte Jünglingsseele ein bezeich- nenderes Lob finden, als jenes Wort unseres Eleaten, dem Theaetet brauche man die von so Vielen bestrittene Wahrheit, Alles sei durch Gottes Willen geworden, nicht erst zu beweisen, da ihn seine treff- liche Natur ganz von selbst und ohne Belehrung zu dieser Erkennt- niss hinziehe Scehaarsehmidt p. 185: '*(der Jüngling ist) recht haltungslos und zuweilen selbst albern, z.B. da, wo er in altkluger Reflexion über seine jugendliche Urtheilslosigkeit sich ergehend den Monotheismus auf Autoritát des Eleaten annehmen zu wollen erklart. — Haec, ne quis falso a nobis sensum aestheticum accusa- tum queratur!
21
locum (492 À sq.) amplius exprimere sophistae naturam pos- sum concedere. nec minus digna Platone illa sunt, quae etiam in definitionis ultimae tenebris emicant, sophistam ea, de quibus dicat, ignorare eiusque ignorantiae sibi ipsum esse conscium (δοξαστιχόν — εἰρωνιχόν), ita ut ne ei quidem, qui inscriptione libri inducti Sophistam adeant sophistam cognituril, operam perdant. modo ne — ut plerisque accidit — manifestam speciem secuti ibi eum quaerant, ubi, si serio res ageretur, maxime esset quaerendus, in definitione ultima "eisque, quibus congeritur, divisionibus. quod probaturi, ut antea, sie hic quoque primum de divisionibus, tum de de- finitione dicemus.
Et in divisionibus quod non plura neglegentiae et li- centiae vestigia apparent, id inde videtur fieri, quod aliae cognatae, quibus sicut sex illae priores comparari possint, hic desunt. quod vero Donitzius censet, scriptorem vitia, quae illie consulto admiserit, hie consulto evitasse, id verum non esse etiam jparciora vitiorum exempla docebunt. et id quidem priorum divisionum neglegentiae largiemur, quod ἀντιλογικός, qui in def. V χεητιχῇ erat subiunctus, nunc ad eam sophistae definitionem inveniendam adhibetur, quae tota sub ποιητιχῇ est, 232D, neque deest in definitione ultima, quamvis — est enim iam ἐναντιοττοιολογιχός — veste spe- ciosiore indutus. — Certior neglegentia est, quod iuum, quae 235 C eadem fuerat, quae εἰδωλοττοιϊχή, postea, 267 A vi mutata φανταστιχῇ et huius intercessione εἰδωλοπτοιϊχῇ sub- ditur. in quo quamvis dumtaxat duplici eiusdem vocis vi peccari dicere quispiam possit, evitasset tamen etiam hoc scriptor, si divisiones accurate procedere eius interfuisset. — Eodem loco licentiae opprobrium scriptori faciendum est. cum enim qa»- ταστιχή — ea ars, qua in imitando id adpetitur, ut species rei non sitsed videatur similis 837) — e rei natura in rerum aut visibilium aut invisibilium imitatione suum habeat divisionis fundamentum, debueritque ad eam divisionem perducere di- stinctio supra instituta (233D—234D) inter eum, qui res facere
97) p. 235 D—236 C. — Scenographia (die perspectivische Ma- lerei) huius artis aptissimum exemplum est. nec tamen hoc Plato utitur, ut plerique somniant, sed prorsus alio.
22
eumque, qui scire se eas ementitur: e contrario et ridicule dividitur ex eo, prout imitatio cum instrumentis vel sine instrumentis fiat — ridicule, nam, ut exemplum afferam, in comoedia is, qui senem agit, prout baculo utitur aut non utitur ad hanc aut illam partem pertinebit.
Sed veniamus tandem ad definitionem, quae extrema oc- cupat. quae, cum prima definitionis virtus sit, ut rem definien- dam illustret, adeo est contorta et obscura, ut per se omnino intellegi nequeat?9); cumque praeterea imprimis cavendum sit, ne definitio definito suo sit latior, neve angustior, utrum- que vitium in hoe monstro occurrit. Angustior definitio est: nam non solum τῷ ἐναντιοπτοιολογεῖν, alios refutando et conturbando, sophistae delectabantur sed aliis permultis variisque artificis, id quod neque Schaarschmidtium (p. 195) neque Platonem fugit, cuius rei testes sunt Protagorae, Gor- giae, Hippiae, Thrasymachi. Eadem definitio, ne quoquam definiendi vitio careat, latior est: nam non omnia, quae ad sophistae notionem necessario pertinere ipse Plato est auctor, complectitur, velut hoe, quod quidquid faciunt ad gloriam et imprimis ad divitias parandas suscipiunt, aliaque per- multa, quae per primam Sophistae partem passim occurrunt. An haec definitio non sola sed coniuncta demum cum sex ilis prioribus sophistam absolvit? tum tantum profecimus, ut pro sex septem iam habeamus, de quibus (232 A) δῆλον, ὡς ὁ πάσχων αὐτὸ πρός τινὰ τέχνην ov δύναται κατιδεῖν ἐχεῖνο αὐτῆς, εἰς ὃ πάντα τὰ μαϑήματα ταῦτα βλέπει. Sed quid multa? nonne vel caeco apparet, scriptorem, qui per totum librum apte et distincte loquatur, cum hie, ubi maxi- me debuerit esse subtilis, toto quasi flumine obscuritatis et ridiculae confusionis subito nos perfundat, iocari et ca- ' villari?
Quamobrem, cum neque in dividendo neque in defi- niendo quidquam sani prodeat??), desinamus tandem in
38) Rectissime de ea iudicavit Schaarschmidtius (p. 218 n. 4), nisi quod iocari non intellexit.
39) Accedunt aliae caussae, quas a Bonitzio (p. 315—106) op- time expositas nolumus repetere. quamquam cautius iusto censet idem, mediae parti esse *vielleicht die hauptsáchlichste Bedeutung
23
quaerendo sophista supremum libri propositum vel etiam secundarium conspicere, desinamus has divisiones sive omnes sive posteriores arte Platonis celebrataque eius dialectica dignas habere! Quamquam haec omnia plenam fidem tum demum habebunt, cum etiam illud, quem ad &inem tota haec cingens pars a summae artis scriptore reliquis sit circum- jiecta, a nobis erit cognitum. lam vero cur haec omnia Plato instituerit, cur naturam sophistae breviter et optime significatam simul cum studiis varii viri vagis et versicolo- ribus unius ac certae definitionis claustris coercere sive no- luerit sive nequiverit, cur hospitem Eleaticum taediosas illas et ineptas divisiones promentem induxerit, cur denique ad ima philosophiae sacra aditum hac ridicula et vere sile- nica facie obstruxerit: ea omnia plene et lucide, speramus, apparebunt, postquam rerum molestarum explicatione nimis diu iam implicati tanquam duri laboris dulce praemium ipsi- us illius philosophi ἀγάλματος nobis permiserimus contem- plationem.
Antea vero sub huius partis finem accipe denique parvum quasi δρᾶμα σατυριχόν. Groteus, nescio iocatus an parum a no- bis intellectus, Dianae similis, sophistae strenua venatione ve- xati patrocinium suscepit contra Platonem, hoc modo: primum: duo sophistae nomina, ἐναγντιοποιολογιχός et εἴρων ad So- cratem magis quam ad sophistas pertinent. idem Socrates νέων τιλουσίων x«i ἐνδόξων ϑήρας (229 A) magis noxius est quam sophistae (Grote p. 428—929). Contra alia duo in so- phistam opprobria, quod omnia se scire simulet (233 A), quod δοξαστιχήν τινὰ ἐπιστήμην habeat (233C), ad ipsum Platonem redundant. illud enim vitium passim in libris Pla- tonicis, hoc in Timaeo committitur (Grote p. 4318q.). — Et ad haec quidem Grotei παράδοξα iustum responsum legitur Soph.231A. Quod vero deinde idem Platoni obicit, eum, cuius negotium τὸ ἀγτιλέγεσϑαι sit, non posse induci omne VevOog negantem *?), id nemo concedet, qui meminerit, quo-
zuzusehreiben, quae verba neque artis necessitatem neque con- silii unitatem desiderantibus placebunt.
40) Grote II, p. 433: ἃ professed disputant may perhaps be accused of admitting nothing to be true; but he cannot well be charged with maintaining that nothing is false."
24
modo ἀντιλογικώτατος Euthydemus (Euthyd. 283 Esq.) ean- dem tueatur sententiam.
Demonstravimus, supremum Sophistae dialogi consilium in quaerenda sophistae definitione, qua re expletur exterior pars, positum esse non posse. in quo quod semel iam ausi sumus facere, ut scriptoris verbis, sophistam quaeri aliudque nihil declarantis, fidem non haberemus, id in mediae partis aditu iterum cogimur moliri. Est enim huius partis quasi prora et puppis, ut sophistae definiendi caussa demonstretur, 4d quod non sit, τὸ μὴ Ov, esse quodammodo. iam vero 51 haec quaestio, per se haud indigna multo studio, univer- sum libri consilium expleret, magna et gravissima disputa- tionis pars, qua ens tractatur, quoniam ad enodandas illas non-entis difficultates necessaria non est possetque satis commode paene tota omitti, loci sui explicatione careret 41). refragatur praeterea tota huius partis constructio, quae sim- plicissima est; primum enim (ILIA, 237 A— 242 B) exponun- tur difficultates non-entis; deinde (II B, 242B—250 E). satis levi de caussa (2420, 243 C) ad ens transitur, quod non minoribus quam illud nodis intricatum reperitur; tum, spe facta, fore ut utrumque simul lucem accipiat (250 E), modo prorsus abrupto et ita, ut omnia, quae sequantur nihil auxilii aliunde expetere, sed e mera experientia deduci vi- deantur, inducitur doctrina de generum communione (ILC, 251 A—259 E) ; denique, quod ad sophistam reperien- dum est necessarium, demonstratur quasi corollarii loco, non-ens misceri orationi et opinioni. Huius divisionis tri- partitae explanationem contraque secus statuentes defensio- nem, 51 cui videatur necessaria, amplissimam. inveniet apud Bonitzium (p. 311—15), qui praeterea (p.318) prorsus se- cundum compositionis naturam eis, quae IL C de generum communione disseruntur, supremum et ultimum dialogi con- silium putat contineri — quo iure, postea quaeretur. ante enim haec media pars paullo accuratius nobis erit illustranda, quod ita facturi sumus, ut subsidiis, quae tertia parte ipse
41) confer Schleierm. II, b, p. 90.
25
scriptor nobis porrigit, utamur ad profligandas primum non- entis, deinde entis difficultates. et sic omnes operis partes singillatim contuiti facilius iam atque certius quaesitum illud Sophistae consilium poterimus statuere. quod assecuti tan- quam e summo montis fastigio omnium circum, quae ante peragravimus, arvorum situm nexumque haud sine laetitia uno oculorum obtutu lustrabimus et singula omnia quid fa- ciant ad unum illud universum consilium exprimendum plenius ampliusque, speramus, quam adhuc factum est, assequemur. Sed interim per dumeta ac paludes ascendimus tractamus- que primum ratione proposita τὸ μὴ o».
Duo sunt, quae Eleatam de victoria triumphoque iam securum (235 BC) subito maximis dubitationibus irretiant, primum quod sophista, sive ad εἰχαστιχήν pertinet sive ad φανταστιχήν *?), omnino nequit reperiri, nisi est quodammodo non-ens, deinde quod non-ens esse posse neque a Parmenide conceditur, neque ipsa rei ratione statuere licet (237 B). huic duplici aporiae accurate respondet ea, quae deinde sequitur aporematum non-entis expositio, nisi quod mutatur ordo. primum enim demonstratur, non-ens, quoniam neque prae-. dicatum neque subiectum esse possit cuiusquam rel, quae sit, utramque ob caussam neque in dicendo neque in cogi- tando posse locum habere (287 B—E, 238 A— D); quo acce- dit, quod etiam is, qui haec ipsa demonstret, earundem contradictionum cogatur esse particeps (298 Ὁ ---299 O); de- inde haec ad quaestionem de sophista propositam ita ad- hibentur, ut exponatur quomodo sophista, sive illum dixeris εἰδώλου artificem (239 D—2400) sive ψεύδους fabri- catorem (240 D—241A), quaestionis difficultate ad effu- giendum possit uti 45). Ac posteriora haec de sophista, quon-
42) Quarum ad utram referendus sit in dubio manet (235 B. 2860: ὃ δέ γε χαὶ τότ᾽ ἠμφεγγόουν, ἐν ποτέρᾳ τὸν σοφιστὴν ϑετέον, οὐδὲ νῦν πω δύναμαι ϑεάσασϑαι σαφῶς) usque ad 264 C, ubi finita tota hac media parte ad sophistam divisionesque hospes regreditur.
43) Falso haec enarrantur apud Bonitzium, qui priorem aporematum partem postquam recte retulit (II A, 1. p. 291), subito haec omnia tum demum in sophistam cadere putat, si sub φαγτα- στικῇ quaeratur (usque ad mediam sententiam, quae legitur 239 D);
26
iam quid velint satis perspicuum est, mittimus. illam vero demonstrationem, non-ens neque pronuntiari neque cogitari posse, iam in quaestionem vocemus. Efficitur igitur haec mirificà seque ipsa refellens conclusio bis eadem viis diver- sis. Primum sie: ^non-ens praedicatum esse nequit. hoc sine caussis allatis conceditur 237 C: ἀλλ᾽ οὖν τοῦτό ye δῆλον, ὅτι τῶν ὄντων ἐπί τι τὸ ur ὃν οὐχ οἰστέον. — πῶς ydo
deinde (1 A,2) easdem diffieultates occurrere, si sub εὐχαστιχῇ so- phista quaeratur, Bonitzius censet doceri 289 D—240 C; denique (II A, 3) ad φανταστικήν regreditur, illaque si fallat sophista, eisdem eum subsidiis fugae uti posse putat exponi. — In hac Bonitzii dis- positione primum ordinem desideramus: nam a φαγταστιχῇ ad εἰ- χαστιχήν, ab hae iterum ad φαγταστικήν transitur. deinde ad eam obtinendam coniectura opus est. nam non propter grammaticam constructionem commendabilis, ut putat Bon., sed propter ipsum sensum, quem statuit, necessaria est emendatio, quam proponit, 289 D: ὅταν δ᾽ εἰδωλοποιόν (p.291. n. 5). quod enim sine illa Stallbaumius, quem eitat, verba potuit construere, id propterea fit, quia Stallb. prorsus aliam rectamque vim eis subiecit. Sed quid hae coniectura Bonitzius efficit? sententiae τοιγαροῦν χτλ. 289 D priorem partem ad ea, quae praecedunt, posteriorem ad ea trahit, quae sequuntur. illa de φαγνταστιχῆ, haee de εἰχαστιχῇ dici putat. et revera nomen φανταστιχκῆς in priori sententiae parte legitur. sed in posteriori non (ut secundum Bonitzium esset exspectandum) εἰχαστιχή sed εἴδωλο- ποιΐϊχη Occurrit, quae cum in εἶχ. et q«vr. supra sit divisa, non al- teri earum, εἰχαστιχῆ, poterat opponi. sed omnino tota haec εἶδωλο- ποιΐχῆς subdivisio 286 C relinquitur et demum 2640 — ut nota 42 diximus — recipitur. tota autem media parte omnia illa vocabula promiscue adhibentur. — Erroris Bonitziani participes sunt tacendo Hayduckius (p. 2 n. 3) loquendo Steinius (I, 224). Contra Al- bertius (Rh. Mus. 1866, p. 185), dum ^Bild? et ^Scheinbild? distin- guendum putat ut 'Sein' et 'Irrthum,! horribilis erroris suspicionem movet. sed hic ut plerumque tanta verborum obscurorum nube quid sentiat occulit, ut nusquam per illam quid tandem velit satis cernere possis. — Stephanius (p. 183) et Groteus (p. 412 supr), uterque dum proprio Marte rem gerit, proprio Marte errat uterque. — Nostra opinio, qua fallacia obiectiva (εἴδωλον) et subiectiva (ψεῦδος) distin- guenda est, non solum unice rem assequitur (cf. imprimis 239 D. 240 C.) sed etiam verbis, quae totius partis initio leguntur 236 E: τὸ γὰρ φαίνεσϑαι τοῦτο xci τὸ δοκεῖν, εἶναι δὲ μὴ (hinc εἰδώλου artifex) καὶ τὸ λέγειν μὲν ἄττα, ἀληϑῆ δὲ μὴ (hinc ψεύδους fabricator) πάντα ταῦτά ἐστι μεστὰ ἀπορίας χτλ. accurate respondet.
27
ἂν; — hinc colligitur, qui non-ens dicit, omnino non dicit.' Altera via haec est: 'non-ens entis subiectum esse nequit.' hoc iterum sine demonstratione sumitur 238 A: μὴ ὄντι δέ τι τῶν ὄντων Gc προςγίγνεσϑαι φήσομεν δυνατὸν εἶναι; — χαὶ πῶς; — hinc concluditur, eum, qui dicat non-ens, facere aliquid, quod fieri nequeat. Vides, inter duarum de- monstrationum exitum hoc dumtaxat interesse, quod poste- riori contradictio magis etiam pateat, quam priori, et ad eandem lucidius proponendam tertio loco additur, etiam eum, qui «à μὴ ὃν εἶναι refellat, cogi sibi contradicere.
Hae sunt non-entis difficultates, eaeque, ut videmus, maximae. nec nobis acquiescendum est, donec eas omnes vi- deamus enodatas, nec verebimur, si forte subsidia a scriptore data non sufficiant, vel ultra ea progredi quaerendo. fortasse 510 apparebunt, quorum caussa quaesivisse operae pretium sit. haud vilissima sunt, quae Plato ipsis legentibus solet invenienda relinquere. Sed antequam quae reticet indaga- mus, primum est exponendum, qua ratione ipse in tertia huius mediae disputationis parte non-enti vindicet essentiam. Quod per se quidem satis simplex est. distinguit enim, ut a multis iam est observatum 44), duo non-entis genera, logicum et ontologicum, vel rectius relativum et absolutum, sive, ut ipse dieit, id quod est ἕτερον τοῦ ὄντος et id, quod est ἐναντίον. quapropter, si apud Schaarschmidtium legimus, (p. 199) a scriptore logicum et ontologicum seu metaphysicum non-ens confundi et permisceri, hoc de priori illa parte, qua non-entis difficultates proponuntur, quodammodo recte dici potest; ea enim ipsa est caussa illarum angustiarum, quod nondum separata sunt duo non-entis genera, et ita illas scriptor superat, ut utrumque disiungat. sin autem Schaar- schmidtius omnino affirmare vult, duo non-entia per totum dialogum confundi, satis erit ei ipsius scriptoris verba oppo- suisse 257 B: ózóvav τὸ μὴ ὃν λέγωμεν, ὡς ἔοικεν, οὐ X ἐναντίον τι λέγομεν τοῦ ὄντος, ἀλλ ἕτερον μόνον “Ὁ.
44) Hermann, Gesch. τι. Syst. p. 505. Stallb. Soph. p. 43. alique post illos.
45) Schaarschmidtius, p. 199: *Das logische Nichtsein, " welches sich nur auf die Trennung zweier Begriffe bezieht, — ist
28
"Sed quid? ἐναντίον τοῦ ὄντος et ἕτερον τοῦ ὄντος nonne idem est? cum enim ens omnia, quae possint cogitari aut percipi amplectatur, quid, si illud excipis, remanet £re- eov quam absolutum nihil? potest cogitari ἕτερον καλοῦ, ἕτερον μεγάλου, sed ἕτερον τοῦ ὄντος non magis potest co- gitari, quam ἐναντίον vo? ὄντος illud Parmenideum non-ens.' — Haec fere sunt, quae Schaarschmidtii dissimillimus et simillimus contra Platonem monuerit Groteus (IL, 499 sq.), in eo lapsus, quod, cum verba essent reprehendenda, rem vituperavit. Ad quod demonstrandum dum accingimur, lec- turos monitos esse volumus, ut iudicium suum de re pro- posita differant, donec, singulari generum natura postea pro- pius inspecta, latius patere eam rationem erit cognitum, cuius unum et quidem maximum exemplum sumus exhibituri.
Aliud est τὸ εἶναι, notio essendi, quae omnia quae sunt permeat sive amplectitur, aliud τὸ ὃν, id quod est quia illius τοῦ εἶναι notionis est particeps. Haec duo quia Parmenides non distinxit, dum τὸ ov ibi tantummodo reperit, ubi τὸ εἶναι est, omnibus praeter essendi notionem abnuit essentiam. Haec duo quia Plato distinxit, maximum ante se philoso- phiae systema subvertit49). sed rem distinxit, nomen duobus reliquit idem: τὸ ov. Exemplo rem illustremus. Nos di- cimus: *x/vpe:g est ov sed non εἶναι. “κίνησις μετέχει τοῦ εἶναιϑ ed non est εἶναι. Contra eadem Plato sic: “χένησις
vom Nichtsein im metaphysischen Sinne himmelweit verschieden, so- fern Letzteres sich auf die Leugnung der Existenz bezieht. Unser Verfasser verwechselt aber oder identificirt vielmehr beides.' — Plato p.258E: μὴ τοίνυν ἡμᾶς εἴπῃ τις (velat Schaarschmidtius) ὅτι τοὐναντίον τοῦ ὄντος τὸ μὴ ὃν ἀποφαινόμενοι τολμῶμεν λέγειν ὡς ἔστιν. ἡμεῖς μὲν γὰρ περὶ μὲν ἐναντίου τιγὸς αὐτῷ χαίρειν πάλαι λέγομεν, εἴτ᾽ ἔστιν εἴτε μή, λόγον ἔχον ἤ καὶ παντάπασιν ἄλογον. ὃ δὲ νῦν εἰρήχαμεν τὸ μὴ ὃν κτλ.
46) Prorsus alia et harum rerum et totius Sophistae esset ra- tio, s iure Herbartius (commentatio de Platonici systematis fundamento 1805. Werke XII, p. 68 sq. ef. impr. p. 80 sq.) censeret, ad contradictiones γενέσεως Heracliteae effugiendas duorum elemen- torum, quae contineat, alterum, substantiam, a Parmenide (τὸ 0») al- terum, qualitates, à Platone (εἴδη) pro principio esse statutum. de qua re postea dicetur.
29
est ov et μὴ ὃν. καὶ ταῦτα ov δυσχεραντέον. “χίνησις μετέ- χει τοῦ ὄντος sed non est ὃν. At facillime ubivis cogno- veris, τὸ ὃν utrum ἃ quod est^ Plato dicat, an notionem essendi (τὸ εἶναι). Ubi vero ambo, τὸ ὃν et τὸ εἶναι, con- currant, quo lepido modo confusionem evitaverit, postea ostendemus. nunc enim haec ad non-ens adhibeamus.
Potest non-ens ei esse oppositum, quod est, τῷ ovzi; hoc Plato dixit ἐναντίον τοῦ ovrog. potest etiam excludere τὸ εἶναι; habes Platonis ἕτερον τοῦ ovrog. 'Quid? excla- mas, 14, quod τὸ εἶναι excludit, num id esse potest?' Po- test sane. nam sicut τὸ εἶναι (Platoni semper τὸ ὃ») expan- ditur per omnia quae sunt, per τὰ ὄντα, ita τὸ μὴ εἶναι (Platoni τὸ ur ὃν, sc. τὸ ϑάτερον) dissipatum est (xovaxe- χερμάτισται 251 C) per ommia τὰ ὄντα, non essentiam tol- lens, sed certam quandam essentiam, et sicut τὸ μέγα, τὸ χαλόν etc. est, quia particeps est τοῦ εἶναι (μετέχει τοῦ ovrog) ita τὸ μὴ μέγα, τὸ μὴ καλόν particeps est τοῦ μὴ εἶναι, τοῦ ϑατέρου et a Platone dicitur τῆς ϑατέρου φύ- σεως μόριον (258 A). Et sic etiam nobis οὐ δυσχεραντέον, quod ipsum τὸ εἶναι (Platoni τὸ 0v), cum non sicut apud Parmenidem totam essentiam absorbuerit (ut id, quod vi eius est, τὸ 0») ipsum particeps est τοῦ μὴ εἶναι; nam praeter τὸ ὃν nihil est, praeter τὸ εἶναι autem multa alia, χίνησις, στάσις etc.
En statuimus non solum cum Platone duplex μὴ ὃν sed etiam ultra eum modo respondente duplex ov. quod quamvis ne verbo quidem ab eo significatum sit, tamen si doctrinam in Sophista propositam non immutasse sed ad necessariam suam consequentiam propulisse videbimur, offi- cium Platonicarum rerum interpretis non excessum ἃ nobis putabimus, sed expletum. cumque Parmenidis doctrina dici possit similis esse feraci ovo, calore ingenii Platonici ad idea- rum vitam recluso, testae fragmentum, quod, originis indi- cium, pullus in capite gessit, cum Groteum offenderit, nos removimus 47).
47) Eadem illa zov ἐναγτίου et τοῦ ἑτέρου minus recta inter- pretatio caussa videtur fuisse Groteo alterius, qua Platonem per- sequitur, reprehensionis. Putat enim (p.450 sq.) Platonis doctrina
30
Ac de non-ente relativo satis dictum est. Iam adeamus alterum illud non-ens absolutum vel metaphysicum, de quo Plato se nihil omnino statuere cautissime declarat 258 E: ἡμεῖς ydg περὶ μὲν ἐναντίου τινὸς αὐτῷ (τῷ Ovm) χαίρειν πάλαι λέγομεν, εἴτ᾽ ἔστιν εἴτε μὴ, λόγον ἔχον ἢ καὶ παντά- πασιν ἄλογον. his verbis sunt qui putent significari materiam Platonicam 48). et revera, cum hoc non-ens absolutum id sit, quod remaneat, si omne ens, i.e. omnes ideas vel notiones, seu quidquid omnino intellegi queat, rebus detraxeris, re- maneat autem tum nihil praeter materiem, tantum quidem ab omnibus concedendum est, si ἃ doctrina in Sophista pro- posita cireumspicientes quaeramus, ubi locorum materies ha- bitet, non ex alia, atque ex hac non-entis absoluti regione eam esse repetendam 49) maiorem etiam veri similitudinem
toli universitatem principii contradictionis. cum enim duplex sit negationis virtus, primum ne quid affirmet, deinde ut id quod nege- tur excludat, apud Platonem, eum τὸ μὴ Ov ei sit ἕτερον τι, primum affirmari negatione, deinde non satis excludi negatum, ita ut, cum nihil obstet, quominus idem subiectum duo diversa praedicata ha- beat, Platoni autem negatio mere diversum significet, fieri possit, ut idem subiectum patiatur praedicatum simulque eius negationem. — Sed primum ex eo, quod Plato non solum statuit ideam χαλοῦ, i- χαίου, sed etiam μὴ x«AoU, μὴ διχαίου, nequaquam sequitur affirma- tiva vis negationis («Plato seems to consider the negative as a spe- cies of affirmative), nam cum negatio tum affirmatio Platoni in χοινωνίᾳ cum ideis posita est; deinde vero Plato, dum relationem inter τὸ μέγα et τὸ χαλόν nec non relationem inter τὸ μέγα et τὸ μὴ μέγα eidem generi ἑτερότητος subiungit, tamen utriusque relatio- nis discrimen indicare non neglexit, velut 257 E: τῶν ὄντων τινὸς ἑγὸς γένους ἀφορισϑὲν καὶ πρός τι τῶν ὄντων αὐπάλιν ἄντιτε- ϑὲν, οὕτω ξυμβέβηχεν εἶναι τὸ μὴ καλόν. possunt igitur ad idem subiectum pertinere duo ἀφορισϑέντα (μέγα, χαλόγν) sed non duo ἀγτιτεϑέντα (μέγα, μὴ μέγα).
48) Susemihl p. 807. Deuschle p.802. Munk p. 432.
49) Quamobrem vel propterea nequeo accedere eis, quae Har- tensteinium secutus proposuit Bonitzius, optans fere magis quam coniciens (p. 829 n. 50) 'voluisse fortasse Platonem generum com- munione mundum sensibilem e meris ideis deducere. nam omne illud ϑάτερον intra ideas, solum hoo τοῦ ὄγτος ἐναντίον extra illas cadit, cumque materies huius iam fimibus sit circumscripta, non am- plius illius ope poterat a philosopho quaeri. — Sed de hac re ple- nius postea disputari poterit.
91
haec opinio accipit e loco reipublicae 478 B, ubi dubium esse non potest, quin τὸ ὃν ideae, τὸ μεταξύ mundus sensibilis, τὸ μὴ Ov materies sit. ipsa autem verba reipublicae testan- tur, id non-ens, quod ibi proferatur, idem esse alteri ex duobus Sophistae non-entibus, ei, quod diximus absolutum. hoc quia à non-ente relativo non separaverunt, Socherus pugnare rempublicam cum Sophista putavit (p. 264), Gro- teus (p.457 ἃ) Socheri errorem dudum confossum resuscita- vit et defendit. Ritterus autem, qui duplicem non-entis naturam bene perspexit, quomodo relativum non-ens, quod idearum tantummodo inter se relatione continetur, ad rei- publicae illud μεταξύ, i. e. mundum sensibilem potuerit re- ferre, id mihi non patet 59).
Postquam non solum non-entis difficultates lustravimus, sed etiam ea, quae ad solvendas illas a Platone sunt pro- posita, e doctrina de generum communione excerpsimus, super- est, ut videamus, quomodo his subsidiis illa impedimenta possint removeri. Meminimus, duas illic fuisse propositiones, sine examine assumptas, e quibus non-ens neque dici neque cogitari posse concluderetur: ^non-ens neque praedicatum neque subiectum entis cuiusquam esse posse. patet, haec non de relativo sed tantummodo de absoluto non-ente posse valere. illud igitur, cum non omnino essentiam sed tantum certam quandam et determinatam essentiam tollat, neque à sermone neque ἃ cogitatione potest excludi; hoc autem, non-ens absolutum, revera neque praedicari de ente quoquam neque subici ei potest. quo concesso nullas consequentias debebimus extimescere. cum enim, ut alias apud Platonem, de fallaci conclusiuncula ad tentandos legentium animos vel ad perturbandum adversarium impudentiorem ?!) instituta hie
50) Gesch. d. Phil. II, p. 254 (ed. I): 'Daher kann die falsche Meinung.nur dadurch erklàrt werden, dass man einsieht, wie zwar das Nichtseiende an sich nicht gedacht werden kónne, aber wohl das Nichtseiende in einem Verhàltniss zu einem Andern, etwas was in der Mitte liegt zwischen dem Seienden und Niehtseienden. rep. V, p. 478?
51) Cuius rei illustre exemplum legitur reip. I, p. 349 A sq., quo loco Steinhartus et Zellerus quaedam sophismata deprendere
32
cogitari nequeat 9?), necessario sequitur, ut non-ens absolutum neque ἃ Platone neque a nobis sive dicendo sive cogitando possit attingi. --- Sed, per deos immortales! nonne Eleates, nonne Plato, nonne nosmet ipsi immemores concessi etiam atque etiam cogitando tractamus et nominamus non solum
relativum verum etiam incogitabile illud et ineffabile maxi-
mis necessitatibus non-ens absolutum? — ad haec respon- dere sive iussit Plato sive non jussit, certe conabimur. Excludimus negando. in quo negotio si eo procedimus, ut non haec vel illa res sed omnis omnino denique excluda- tur essentia, oritur ostento similis quaedam species, tanquam sit aliquid etiam id quod remaneat, idque nomine e rebus maxime diversis, negatione et essentia violenter conglutinato
audemus dicere 7'O "MH ON, qua voce, cum re vera nihil -
sit dictum, notionis quoddam simulacrum obrepimus, eaque obreptio perquam similis est ei, quod Plato in Timaeo (52 B) unicum intellegendi materiem subsidium proponit, λογισμῷ τινι νόϑῳ. Quamquam alia paullum ratione Timaeum legen- tibus ad rectam huius loci intellegentiam deveniendum est, quae res, quoniam optime illustrat, quomodo apud Platonem diversa ratione mutatisque omnibus rerum nominibus ad idem deducamur et simillima denique inveniamus, quae videbantur esse longe distantia, digna est, quae nos paullum moretur, eo magis, quia sic occasio datur, duos Timaei locos rectius, quam adhuc factum scimus, explicandi.
In Timaeo igitur Plato materiem describens dicit eam esse ἁπτὸν λογισμῷ τινι vó9« (p. 52B), quibus verbis Zel-
ausi a Susemihlio (II, 101 n. 844) propterea reprehenduntur. Sed vera rei ratio nondum, ut videtur, perspecta mea quidem sententia haec est. Postquam 'Thrasymachus eo ascendit impudentiae, ubi disputari iam nequeat, Socrates ei aliud praeter τὰ γομιζόμεγα (3948 E) respondendum esse dicit, idque sic deinde facit, ut promat demonstrationem, quae singulare in suo genere sit artificium. est enim referta immanibus captionibus; sed tam callide teguntur, ut Thra- symachus nihil sentiens in laqueos incidat captusque eis teneatur.
52) Quod enim maxime omnium sonat sophisticum 237 E: οὐδὲ τοῦτο συγχωρητέον, τὸ τὸν τοιοῦτον λέγειν μὲν, λέγειν μέντοι μηδέν, id serio expromi apparet e loco reip. p. 478 Β : (ἀδύνατον) δοξάζειν μὲν, δοξάζειν δὲ μηδέν.
xx
Sive
33
lerus olim eam contineri reprehensionem putabat, quae re- etissime cadit in Aristotelis ὕλην et nostram materiem, scilicet quod id, ex quo omnia facta sunt, quoniam aliter assequi nequimus, sub imagine materiae, ex qua domus exaedifieantur, animo concipimus ??). hane interpretationem, quam postmodo Zellerus omisit (2 ed. II, 464. 470 n. 3), omis- sam Susemihlius (II, 407 n. 1382) obtinuit, vel ideo probare nequimus, quia non παραδείγματι sed λογισμῷ ἁτιτὸν Plato dixit materiem. quamobrem lucem malumus repetere e loco consimili Tim. 51A, ubi materies dicitur ἀνόρατον εἶδός tt x«i ἄμορφον, πανδεχές, μεταλαμβάνον δὲ ἀπορώτατά scm τοῦ νοητοῦ χαὶ δυσαλωτότατον. quo pacto hic dicitur mate- ries μεταλαμβάνειν ἀπορώτατά πῃ τοῦ νοητοῦ ὃ Zellerus (2 ed. II, 486 n. 2) de modo difficili cogitat, quo ideae ma- terie exprimi dicuntur voózov τινὰ δύσφραστον xci ϑαυμα- στόν 00C. sed cum hic describatur, non narretur, μεταλαμ- βάνειν tantum est, quantum μιετέχειν. μετέχουσιν autem ἰδεῶν res sensibiles, non materies, quae hac ipsa re ab illis differt. aecedit, quod toto hoe loco nullo verbo de modo μεϑέξεως ἰδεῶν (ὃν εἰσαῦϑις μέτιμεν 50 C) agitur, sed, ut testantur et quae praecedunt et quod additur δυσαλωτότατον, sola materiae natura, qualis per se sit, describitur. Rectius paullo Koenitzerus 5*) ideo putat materiem νοητοῦ dici par- tieipem, quia sicut illud neque pereat neque sentiatur. sed tum tantae aporiae sufficiens caussa non esset. et quid tam longe repetimus explicationem, cum lucem multo simplicio- rem offerant verba ipsius loci: e? δός τι ἀνόρατον Notionem vel ideam ibi statuimus, ubi animadverti- mus aliquid, quod in rebus diversis est idem 59). iam vero
53) Zeller, die Phil. d. Gr. 1 ed. II. p. 225. “λογισμὸς νόϑος, d.h. wohl, ein Analogieschluss von der Beschaffenheit des Sinnlichen auf die Grundlage desselben. ipse iudicabis, an recte Zelleri ver- borum subobseurorum vim divinaverimus. In 2. ed. maluit nescire.
54) Ueber Verháltniss, Form und Wesen der Elementarkórper in Platons Timaios. Neu-Ruppin 1846, p. 26 sq. (ap. Susem. II, 408). In dubio rem reliquit Susemihlius (II, 407. 408), vir multa laude dignus, quia duas voces, ínon liquet? et *erravi', nusquam refugit.
55) 'O μὲν γὰρ συνοπτικὸς διαλεκτιχός ὁ δὲ μὴ ov. de Rep. 537 C.
3
94
eodem modo, quo ἃ rebus sensibilibus ad notionis puritatem ascendimus, eodem descendentes a sensibilibus mergimur in materiam. illie omne non-ens, hic omne ens exuimus. nam, ut Platonicis exemplis res agatur, si a tellure, aqua, aere, igne omnem formam, omnem οὐσίαν detraxeris, si id, quod omnibus commune est, petiveris, habebis — mirabile dictu ! — notionem materiae. ideo materies a Platone εἶδός τι dieitur, μεταλαμβάνον ἀπορώτατά πῃ τοῦ νοητοῦ, ideo ἁτιτὸν λογισμῷ τινι νόϑῳ, μόγις πιστόν. εἶδος est, ubi in diversis commune est. ut autem, cum sustuleris omne. μὴ ὃν, omne τόδε, in idearum luce versaris, ita, cum omne ov, omnem qualitatum diversitatem extinxeris, restant materiei tenebrae.
Vides eodem perducere Sophistae et Timaei doctrinam. illic negando omne ov, hie detrahendo ommes elementorum formas ad eandem devenitur notionem materiae, quam ne- gationibus partam omnibusque reliquis ideis ipsa natura sua contrariam et inimicam suo iure Plato spuriam dixit, neque quomodo aptius dicatur, equidem scio.
Verumtamen longius sumus egressi, quam ad intelle- gendum Sophistam necessarium est. quamquam enim ex anxia illa diligentia, qua Plato fhon-ens absolutum 258 E seponit εἴτ᾽ ἔστιν εἴτε μὴ, λόγον ἔχον Tv xoi παντάπασιν ἄλογον, subit suspicio, iam tum eum, cum haec scriberet, non-enti absoluto materiae in systemate partes sustinéndas destinavisse, tamen ad erroris naturam explanandam, quod est huius Sophistae partis exterum propositum, sufficit alte- rum illud ἕτερον τοῦ ὄντος non-ens, quod non τὸ ὃν exclu- dit, — est enim ipsum ὄντως or et idea, ut videbimus, inter ideas — sed τῷ εἶναι contrarium sicut illud super omnem οὐσίαν dispersum 55) principium est dissociationis idearum, αἴτιον τῆς διαιρέσεως, de qua re postea. Hoc igitur non- ens miscetur sermonis et opinionis ideis 57); cum enim enun-
56) p. 2960B: τὸ uiv δὴ μὴ ὃν ἡμῖν ἕν τι τῶν ἄλλων γένος ov ἀνεφάνη, κατὰ πάντα τὰ ὄντα διεσπαρμένον.
57) 2008 sq. Verbo monendum est, hanc mixtionem seu χοι- γωγίαν (260 E) peculiarem et prorsus diversam esse ab illa, qua omnes ideae, cum inter se differant omnes, participes sunt non-entis ideae.
ds.
35
tiatio constet e subiecto et praedicato 5), fieri potest, ut certo subiecto tribuatur praedicatum, quod ei natura sua non conveniat, sed alienum ab eo sit et ἕτερον, ideae non- entis particeps. sic — εἰ ϑέμις &wceiv — erroris idea oritur mixtis opinionis et non-entis ideis, sic error est opinio, cui non-ens est mixtum 59).
Vellicavit hanc Sophistae partem Schaarschmidtius (p. 198sq.) comparato simili Theaeteti loco, quo de errore, quo pacto esse possit, quaeritur. ubi tamen aliud proposi- tum est. nam Sophista obiectivam, Theaetetus subiectivam erroris naturam scrutatur. ille docet, errorem esse coniun- ctionem notionum contra rerum naturam vi ϑατέρου effectam. hie, quomodo fieri possit, ut notiones cogitando permutentur, studet rimari. ille metaphysicam, hic psychologicam erroris caussam persequitur. neuter officit neutri. quamquam hoc Schaarschmidtio concedendum est, id quod efficiatur Sophi- stae de ea re disputatione implicite iam contineri Theaeteti ἀλλοδοξίᾳ (189 B sq.) iteratamque disquisitionem minus fuisse necessariam. nihilominus haud temere haec iterum in So- phista Plato exprompsit, idque lucide apparebit,: postquam quid tandem toto hoc libro spectaverit erit a nobis co- genitum.
Antequam hanc de non-ente partem relinquimus, pàu- cis tangenda est mira Bonitzii opinio sub finem libelli (p. 333) proposita, qua, si recte quae velit intellegimus,
58) A quo copulam Plato nondum divisit. — Transimus opinio- nem R itteri (Gesch. d. Ph. II, 248 ed. 1.) a Brandisio (II, 217 sq.) probatam, Platonem linguae exemplo necessariam οὐσίας et γεγέσεως coniunctionem voluisse indicare, ita ut ὀνόματα οὐσίαν, δήματα γέ- γεσιν repraesentent. Cuius opinionis nullo verbo a Platone indica- tae si qua est veritas, quod equidem dubitaverim, certe extra no- strum dialogum est quaerenda.
59) Parm. 133 C: ὅσαι τῶν ἰδεῶν πρὸς ἀλλήλας εἰσὶν αἵ εἶσιν, αὐταὶ πρὸς αὑτὰς τὴν οὐσίαν ἔχουσιν, ἀλλ᾽ οὐ πρὸς τὰ παρ᾽ ἡμῖν εἴτε ὁμοιώματα, εἴτε ὅπῃ δή τις αὐτὰ τίϑεται, ὧν ἡμεῖς μετέχοντες εἶγαι ἕχαστα ἐπονομαζόμεϑα" τὰ δὲ παρ᾽ ἡμῖν ταῦτα, ὁμώνυμα ὄντα ἐχείνοις, αὐτὰ αὖ πρὸς αὑτά ἔστιν ἀλλ᾽ οὐ πρὸς τὰ εἴδη, καὶ ἑαυτῶν, ἀλλ᾽ οὐχ ἐχείνων ὅσα αὖ ὀνομάζεται οὕτως. Sic, quod ad dominum servus, id ad domini ideam servi idea est etc.
36
censet Platonem in Sophista errori realem q. d. essentiam vindicare voluisse, ita ut falsa duarum notionum coniunctio non in mente sola sed etiam in ipsa rerum natura inveni- retur, in eoque proposito, cum errorem ad veritatis honorem studeret extollere, nimirum fuisse frustra. ad quae exami- nanda paullum respiciamus. Negat sophista, errorem esse posse, cum errore credatur id, quod non sit, τὸ μὴ ov. quid hic dicitur non esse? non notiones, sed notionum contraria veritati coniunctio. iamque cum Plato propositum significet 241 Ὁ: eveyxoiov βιάζεσθαι τό τε μὴ ὃν ὡς ἔστι κατά vi χαὶ τὸ ὃν αὖ πάλιν ὡς οὐκ ἔστι πῃ, Oritur species, eum revera voluisse falsae notionum coniunctioni vindicare obiec- tivam essentiam. sed illud ἔστι κατά τι, ἔστι zc; vetat verba premere donec tanta emanet ineptia, patetque oxymori τὸ μὴ ὃν ἔστι non in se ipso sed in eis, quae sequantur, quae- rendam esse explicationem. est autem hoc μὴ ov Platoni, ut vidimus, τὸ ἕτερον. iamque si dixisset “τὸ μὴ o» est ἕγερον 0», recte quodammodo cum Bonitzio putaremus , errorem accipi pro veritate. nam falsa notionum iunctio diceretur recta, verum alia atque ea, de qua ageretur. At Plato τὸ μὴ o» non dicit ἕτερον ov sed ἕτερον τοῦ ὄντος eaque re pedetemptim à subiecti et praedicati iunctione τὸ μὴ ov i. e. τὸ ἕτερον transfert ad ipsum praedicatum, paulloque post enuntiatione in subiectum et praedicatum divisa veri falsique eam exhi- bet definitionem, qua meliorem nullus philosophus invenit, verum esse, cum de subiecto praedicetur quod ei natura sua (obiective, realiter) contingat, falsum, cum id, quod a subiecto natura rerum sit alienum. sic erroris existentia q. d. exemplo sumitur — neque profecto aliter quam ex usu statuere eam licet —, possibilitas autem ex eo, quod sub- iecto possunt propria praedicata (τὰ ὄντα), possunt etiam aliena (τὰ μὴ ὄντα) attribui, quatenus mentis errantis ratio- ne non habita fieri potest, luculenter deducitur. Et haec quidem contra Bonitzium, siquidem assequimur quae minus lucide, quam assolet, exposuit. Ceterum probavit hanc opi- nionem Albertio, qui ad eam explicandam et illustrandam ea affert (Rh. Mus. 1866. p. 195), quae intellegere nobis quidem datum non est. ita ut, nisi iocum excludit viro- rum gravitas, dixeris, Albertium Bonitzii candelam funden-
3T
tem hoc loco lucem minus claram eum vellet emungere, ex- stinxisse.
Satis, ut videtur, non-ens pertractavimus nec tamen fere ullam rationem habuimus eorum, quae non-entis diffi- cultatibus circumventus subsidio scriptor vocat. unde ap- paret, sua caussa expromi, quae de ente disputentur; quam- quam enim ea sunt, quae omnes philosophiae partes collu- strent proptereaque haud exiguam lucem non-entis tenebris affundant, tamen, quod ad illud solum attinet, poterant maximam partem omitti. Quod si verum est, sequitur, ut aut abdicere cogamur a Sophista eam perfectionem, qua verae artis opera ex uno consilio ad strictam omnium par- tium necessitatem exerescant, aut altius debeamus descen- dere, eo ut perveniamus, unde non-entis et entis simulque partis exterioris ad unius operis temperationem intellegatur compositio. huc vero fore ut deducamur diligenti eorum, quae de ente disserantur, contemplatione eo maior spes est, quo altius reliqua omnia a nobis tractata illorum exsupe- rentur grandi dignitate.
Quid est τὸ 0»? quid est illud, quod in rerum fuga sibi constet, quod in eorum, quae videmus, motu perpetuo idem semper manens aeternum illis fundamentum sit, unde gignantur, quo redeant? haec omnium philosophiae quae- stionum gravissima duabus partibus tractatur, quarum priori (IIB) postquam variis philosophorum de ente opinionibus lustratis in summas difficultates deventum est, altera parte (ILC) ea adduntur, quibus secundum scriptoris verba (250 E) omnium nodorum resolutionem exspectaveris. Quapropter, sicut in non-entis pervestigatione fecimus, hic quoque primum utramque partem per se, deinde quae ratio inter eas sit, considerabimus. Et quoniam haec dialogi pars non solum summas summorum virorum laudes verum etiam multorum cum alias gravissimas reprehensiones experta est, tum doc- trinae a Platone alienae variis modis est accusata, sic rem agere nobis propositum est, ut in proximis, seposita omni rerum Platonicarum memoria, primum quae tandem sit So-
38
phistae doctrina unice ex ipsis dialogi verbis studeamus statuere.
Ac primum ad censuram philosophorum recte intelle- gendam ante omnia haec scriptoris verba probe tenenda sunt, quae post absolutam illam crisin 251€ leguntur: tva τοίνυν πρὸς ἅπαντας ἡμῖν ὃ λόγος 7» τοὺς πώποτε περὶ οὐσέας xci ὅτιοῦν διαλεχϑέντας, ἔστω καὶ πρὸς τούτους (Antistheneos dicit) χαὶ πρὸς τοὺς ἄλλους, ὅσοις ξμσροσϑεν διειλέγμεϑα, τὰ νῦν ὡς ἐν ἐρωτήσει. λεχϑη- σόμενα. hine consequitur, e Scriptoris sententia eis, quae antecesserint, omnium omnino philosophorum de ente opi- niones esse tractatas. verum haec verba adeo premere viri docti non sunt ausi*?, quia neque Pythagoreorum 51) neque Anaxagorae 9?) ulla sibi videbantur vestigia depren- dere. EHuc accedit alia difficultas, quod in hoc philosophorum examine, quod tanquam prima historiae philosophorum li- neamenta celebrant, nihilominus quosnam singulis locis Plato dicat, admodum dubitatum et certatum est 58). peior autem historia philosophiae esse non potest, quam quae sic describat, ut descriptum nequeas agnoscere. qua in re im- primis illi εἰδῶν φίλοι (248A sq.) diversa iudicia experti sunt, cum 811 a Platone refutari Megaricos, alii a Megarico Platonem, alii a Platone Platonem reprehendi censuerint.
60) Velut Bonitzius p. 317 'eine Kritik Platos über fast die sámmtlichen Grundansichten! etc. — Groteus p. 485 verba quae attulimus sie explicat: *Plato announces his intention, — to confute all these different schools of thinkers, to whom he has made allusion.
61) Schleiermacher p. 94. Steinhart p. 447. 450 'aller- dings ist jene Zusammenstellung nicht ganz vollstàndig) Susemihl p. 312. Stephan p. 2, qui hie ut ubique Steinharti vestigiis ingredi- tur. — Contra Zellerus (II, 348 n. 2) Pythagoreos reperit 252 B, ubi tamen πέρας £yovre στοιχεῖα nihil nisi *certum elementorum nu- merum' significat.
62) Steinhart p. 450 eiusque pedisequus.
63) Conferas modo: Schleiermacher p. 98 sq. Ast p. 199. 201. Deycks p. 39. sq. Hermann p. 282 n. 52. Stallbaum p. 9. 11. 178. al. imprimis Steinhart p. 447. 449. not. 22—27. 450. 453. n. 96—39. Susemihl p. 312. 298. Bonitz p. 917 n. 84. n. 38— 40.
,
39
Et de hae quidem re quid statuendum videatur, cognito huius criseos principio, satis tandem, ut speramus, liquebit. id vero nunc iam facile quivis concedet, Platonem, si sibi proposuisset omnes omnium philosophorum de ente opinio- nes examinare, idque propositum ita esset exsecutus, ut gravissimae opiniones desiderarentur, reliquae vix agnosce- rentur, non laude fuisse dignum sed reprehensione. nec tamen iustior esset eius modi reprehensio, quam illa, qua, cum Plato in republica (VIII. IX) docuerit, quomodo variae civitatis constitutiones invicem sese excipiant, ab Aristotele in politicorum libro VI (extr.) carpitur, quia alio quoque modo, quam illic expositum sit, alium statum in alium posse transire usu atque exemplis constet. Verum Plato, sicuti illic non historiam constitutionum spectavit, fluxam illam ac fortuitis casibus obnoxiam, sed aeternam rerum necessitatem, qua quivis status reipublicae deterioris cuiusdam semina in se gerit, eodem modo in hac, quam Sophista exhibet, philo- sophorum lustratione, postquam brevi conspectu mythice ma- gis illos rem suam enarrasse, quam strictis argumentis de- monstrasse ostendit, reliquas eorum varias, quas attigit, opiniones alii tempori examinanda seponit$*), ens vero sub- inde propria et maxime philosopha via persequitur, qua
64) 243C: τῶν μὲν τοίγυν πολλῶν πέρι χαὶ μετὰ τοῦτο Gxtipo- μεϑ᾽ ἂν δόξῃ — quod quidem in hoc dialogo facere visum ei non est, sepositum fortasse *Philosopho' — περὶ δὲ τοῦ μεγίστου τε καὶ ἀρχηγοῦ πρώτου (sic optimi quique codd. — Bonitzius cum Vulg.: πρῶτον) δὴ σχεπτέον. OE. Τίνος δὴ λέγεις; ἢ δῆλον, ὅτε τὸ ὃν φὴς πρῶτον δεῖν διερευνήσασϑαι,ᾳτί ποϑ᾽ οἱ λέγοντες αὐτὸ δηλοῦν ἡγοῦνται. — Errat Bonitzius, dum (p. 298 n. 7) τὰ πολλά ad τοὺς ἄλλως λέγον- τας (245 E), τὸ ἀρχηγὸν πρῶτον ad τοὺς διαχριβολογουμένους (ib.) re- fert. Patet. enim τῶν μὲν τοίγυν πολλῶν πέρι referendum esse ad verba praecedentia χαὶ περὶ τῶν ἄλλων δὴ τῶν προειρημένων, haec vero respicere varios illos, quos attigit, de rerum compositione my- thos. hos igitur missurum se dicit et mittit, unum illud τὸ ἀρχηγὸν πρῶτον persequitur, ad quod omnia, quae deinde promit et contra τοὺς διαχριβολογουμένους et τοὺς ἄλλως λέγοντας unice spectant. in omnibus enim solum τὸ ὃν διερευνᾶται, τί ποϑ᾽ οἱ λέγοντες αὐτὸ δη- λοῦν ἡγοῦνται.
40
non solum videatur quot fuerint adhuc philosophorum de rerum principio sed quot omnino esse possint sententiae 95).
Meminerimus divisiones illas, quibus sophista quaeritur. quamquam in vitiis earum enumerandis multi fuimus, tamen universam eorum caussam nondum aperuimus. quae non in dichotomiae methodo sed in falso eius usu quaerenda est. cum enim notio tum demum recte pleneque findatur, si membra dividendo creata totum illius ambitum expleant, unice bipartiendo hoc assequeris si principium progrediendi nega- tionem faciens duo divisionis membra contradictorie semper oppones. ea enim demum dichotomia, cuius altero membro invento alterum illius negatione efficiatur, cum illud ov et hoc ur ov sese invicem excludentia semper maternam notio- nem consumment, quin falsa sit fieri non potest. utrum melius sit, in talibus definitionibus, qualis est sophistae, hane adhibere legem, habituram sane multum incommodi, an omittere omnino bipartiendi methodum, à qua est insepara- bilis, hic non quaeritur. nec decernere audemus, quatenus huius verae rationis sibi conscius fuerit Plato, cum eis, qui μετ᾽ ἐπιστήμης vellent διὰ τῶν λόγων πορεύεσϑαι adhibendum ἐν ταῖς διαιρέσεσι tanquam τῆς διαιρέσεως αἴτιον significaret τὸ ϑάτερον sive τὸ μὴ ov (253B C). Certe vero haec bi- partiendi regula, quae facile ei se offert, qui longius secum reputet expositam illam ἃ Platone non-entis non nihil sed aliud significantis indolem, melius illustrari non potest, quam methodo illa in dividendis philosophorum de ente sententiis a scriptore adhibita.
Quicumque de ente dixerunt et omnino dicere potue- runt, certum entium numerum aut defmiverunt (διακριβο- λογούμενοι) aut non definiverunt (ἄλλως λέγοντες, aliter atque illi; i. e. certi numeri ratione non habita, rem pera- gentes 95). quatenus de certo numero entium quaesivere,
65) Ipsis verbis utimur, quibus Carneadis et Antiochi, Acade- micorum, dividendi ratio a Cicerone (de fin. bon. V, 6, 16) laudatur. 66) 245 E. Vides vocabula vexatissima, hoc divisionis princi- pio cognito, quam simplicem vim prae se ferant. quamquam hanc quidem eis restituerunt iam partim Zellerus (II, 181 n.) partim Bonitzius (p.294 n. 7), praeterquam quod τῶν πολλῶν πέρι falso
41
aut plura statuerunt aut unum ens. quatenus vero omissa de numero quaestione aliter disseruere, cum praeter quan- titatem restet, de qua dici queat, qualitas, hanc scrutati enti aut corpoream naturam vindicaverunt, aut non corpo- ream. tertium enim, quoniam omnia, quatenus sint entia, ea- tenus unum esse demonstratum iam est, non datur. "Vides quattuor sie nasci sententias, quibus omnium capitum omnes Sensus contineantur. quinta enim esse nequit. has igitur deinceps sub examen philosophus vocat 57).
Prima eorum est, qui plura τὰ ovre statuunt, velut duo. quae enim cum his aguntur statim transferuntur ad alios omnes, ὅσοι πλεῖον ἑνὸς λέγουσι τὸ ττᾶν εἶναι. quam- obrem desinamus tandem somniare de physicis quibusdam, qui hie refutentur. quicunque pluribus vindicavere essen- tiam, Jonici, Pythagorei, Eleatae — nam his quoque extra τὸ ἕν nisi ipsae res sensibiles, attamen repraesentatio earum remanebat — ipse denique Plato, quatenus plures res sen- sibiles uni ideae subiciendas, quin etiam quatenus plures ideas statuit — omnes omnino compelluntur ad conceden- dam necessario omnium entium unitatem 558).
interpretatur, de qua re n. 64 diximus. — Fundamentum igitur di- visionis illud διαχριβολογούμενοι indicat; quod vero additur (ὄντος re πέρι) x«i μή, id aut ad 245 CD respiciens premendum non est (con- tra Schleiermacher. ad l. p. 339), aut contra iustum disquisitionis progressum ad non-entis a nobis expositas difficultates (ILIA) referen- dum testatur, quantopere hic, ut per totum dialogum, ante omnes obversentur scriptoris animo Eleatae, quod in statuendo Sophistae consilio gravissimum esse videbimus.
67) Ad hoc verum totius criseos principium perspiciendum nemo propius accessit; quam Ribbingius in libro sagacissime scripto — πλὴν zfuàí(ov γέ τινος δεῖται χολυμβητοῦ! — 'Genetische Darstellung der Platonischen Ideenlehre! (cf. I, p. 198. 200. 205 n. 417), cuius assensione saepius etiam laetabimur. Sin autem veri- tatis commendatio quaedam est, duos sua sponte ad eandem venisse sententiam, licebit monere, omnia, de quibus non disertis secus rem se habere denotetur, constitisse nobis, priusquam illius libri adeundi facultas fieret. Ceterum dolendum est, quod per linguae — ut vide- tur — iniquitatem haud ubivis quid voluerit vir doctissimus possis perspicere.
68) Haec opinio, omnium quae sint hic doceri unitatem, si
42
Transit ad eos, qui unum ens obtinent, quorum unicum exemplum praebebant Eleatae; nam in dualismum, quem diximus, inciderunt nolentes. horum igitur τὸ £v ov in plura
excipis Stallbaumii parum philosopham enarrationem (p. 21) omnium fere ante Bonitzium fuit communis sententia. adde v. c. eis, quos Bonitzius attulit Ritterum (II, 244) Brandisium (II, 211). Contra Bonitzius (p.295 n. 8) eis, qui duo principia statuant, non hoe solum putavit proponi, ut unum omnia esse concedant, verum etiam alterum, ut praeter duo illa τὸ ὃν ut teríium ponant. verum enimvero (quod vel e forma orationis possis conicere) serio hoc eis non proponitur. quid enim? duorum principiorum si alterum (utrum-
. E P" . 2 . vis, ἀμφοτέρως) dicant τὸ ov, alterum 'non esse eis demonstratur:
nonne eodem modo, si extra duo illa ponunt.zó o», duo illa non sunt? omnino autem hic est cardo totius doctrinae in hoc dialogo propositae, ut ante omnia demonstretur, cuncta, quatenus sint, unum efficere. nam tota illa, de qua postea, χοινωγία γενῶν hoc potissimum efficit, ut innumerabilium idearum cohors in unum quasi corpus compingatur. omnino autem ex eis, quae habemus dicenda, appare- bit, Bonitzii opinione demonstrationem everti ad totum dialogum recte intellegendum maxime necessariam. At, profecto, operae pre- tium est videre, quantum apud posteriores viri magni polleat au- ctoritas. Sequuntur enim Bonitzium cum Schaarschmidtius (Rh. Mus. 1862. p. 10. ubi infelicissime haec: *wenn dieser zugleich erklárt, dass von der angenommenen Zweiheit des Seienden aus ent- weder auf eine Dreiheit oder auf eine Einheit geschlossen werden müsse, sieht man ganz deutlich, dass die Ideenlehre mit ihrem viel- fachen Seienden nicht ausschliesslich Geltung für ihn haben kónne)) tum adversarius eius Hayduckius (p. 18. qui praeterea haec Schaar- schmidtio respondet: *Offenbar handelt es sich hier nicht darum, die Einheit des Seienden zu beweisen, sondern vielmehr jene dualistische Ansicht durch sich selbst aufzuheben, die Gegner von ihren eigenen Voraussetzungen aus zu widerlegen. Dass aber eine solche rein ne- gative Beweisführung keine Folgerungen auf die positiven Ansichten ihres Urhebers zulásst, ist an sich zu klar, als dass' etc. — Neutrum vim loci gravissimi attigisse videbis); etiam Steinius (I, 225) nimia credulitate laborat; Albertii sententia verbis latet (Rh. Mus. 1866. p.186); Groteus (p. 418) et Stephanius (p. 16), quamquam Bo-
nitzii rationem nusquam habent — quod melius fecissent! — tamen eiusdem erroris participes sunt, sicut quivis, qui quae dixerit scriptor magis spectat, quam quae velit. — Unum eorum, quos sciam, Bo-
nitzii errorem penitus perspexisse video, Bib bingium (I, p. 193 n. 387).
- -
43
diffindi $9) Plato demonstrat. rem enarramus, quo clarius methodus, quae omnia penetrat, appareat. Primum: duo nomina dicunt, £v et ὃν. aut haec duo nomina idem signifi- cant — hoc ridiculum est, aut (7 πῶς; 244C) — tacetur quod quivis potest explere. Deinde: ex eorum principio nomen omnino non potest esse. aut enim aliud est, quam res — en! duo habes, aut idem quod res; tum, si est idem, aut nullius nomen est — quod est absurdum — aut alicuius. sin hoc (quandoquidem idem sunt nomen et res possuntque propterea permutari) non solum dicere licet: ^nomen rei, sed etiam 'nomen nominis, 'res rei, (res nominis ; quae omnia absurda sunt??). Accedit tertium: quid est illud, de quo Parmenides loquitur, totum (τὸ 04ov)? aut aliud est, quam illud *anum' — patet consequentia; aut idem. si idem est, quoniam totum partes habet, unum quoque habet par- tes. has si habet, unum quidem esse potest, unitas (αὐτὸ τὸ Ev, τὸ ἀληϑῶς fv) non potest. ergo τὸ ov aut non est unitas, aut non est totum. χαλεττὴν προβέβληχας αἵρεσιν, ait Theaetetus. si τὸ ov non est unitas, plura sunt quam unum (τὸ ὃν et unitas; haec enim est, quia τὸ ὃν unum est, ergo unitatis μετέχει, quod fieri nequiret, si haec non esset). sin autem τὸ ὃν non est totum, quia sic unum tan- tum esset, non unitas (7 μὴ ὅλον διὰ τὸ πεπονϑέναι τὸ ὑπ ἐκείνου πάϑος — verba me iudice corrupta) e duo- bus alterum eveniet: aut enim totum est — tum τὸ ὃν, quo- niam totum excludit, non omnem essentiam amplectitur et, quatenus totum est, non est (ovx 0»); accedit, quod tum
69) Dissentit ab his Ribbingius; quae vero ipse narrat (I, 201: 'dass alle die Widersprüche, welche an dem Eleatismus aufge- zeigt werden, aus der Identification des Seienden mit der Ein- heit, oder daraus, dass das Seiende nur eins sein soll, hervorgehen") ea eodem fere redeunt.
70) Simplici huic, quam proponimus, loci vexatissimi explica- tioni omnes variorum interpretum argutias cessuras esse speramus. Modo restituas, antequam rem ponderes, pridem expulsam optimo- rum librorum (Bodl. Vat. Flor. i) lectionem (244 D): εἰ δέ τιγος αὐτὸ φήσει, συμβήσεται τὸ ὄνομα ὀνόματος ὄνομα UuOVOY, ἄλλου δὲ οὐδενὸς Ov. --- Οὕτως. — Καὶ τὸ ἕν γε, ἑνὸς ἕν ὃν uovov, καὶ τοῖ ὀνόματος «v τὸ (Schleierm. pro αὐτό) ἕν ov,
44
plura sunt, τὸ ὃν et τὸ 040v; aut totum non est, tum etiain τὸ ov neque est neque fit nullamque omnino habet, qualita- tem, quia quidquid est, fit, qualitatem habet, totum sit ne- cesse est 11).
Sic neque ei philosophi, qui plura principia, neque qui unum statuunt, Platoni satisfaciunt. restat, ut eis palma detur, qui utrorumque errores evitent. omnino autem hic iam monuisse utile est, per totam hanc crisin philosophorum, dum omnium partium vitia denotentur, prodire philosopham veritatem, quippe cui omnes illi lapsus sint effugiendi, aeni- gmatis instar magis magisque perplexi, donec subito aliunde petita eluceat plena eius resolutio.
Transit igitur philosophus a τοῖς διαχριβολογουμένοις ad τοὺς ἄλλως λέγοντας. sed quinam hi alii sunt? cum enim etiam ei qui de entium numero non disquisiverint, certum numerum eis esse necessario debeant concedere, omnes iam ea criseos pars, quam tractavimus, videtur amplecti. qui igitur restant, de quibus nondum sit dictum? At Plato nequaquam sic divisit, ut alios ab hac parte, ab illa alios velit esse positos: quatenus quantitatem entis philosophi sta- tuerunt, eatenus absoluti sunt. quatenus autem de qualitate disseruere, nondum sunt examinati. cum vero vix esse possit philosophus, quin de qualitate principi edat sententiam, omnes omnino philosophi altera examinis parte, ad quam iam transimus, recurrunt, alia ex parte illic tractati, alia hic tractandi.
Quieumque de ente sententiam tulere, aut in rebus corporeis id posuerunt, aut in incorporeis. restare videntur, qui in utrisque ponant. at eos secundae parti adnumeran- dos mox Plato demonstrat. Illae autem duae partes aeter- num bellum gerunt'7?). non igitur certae quaedam scholae
71) Postrema haec mance a Bonitzio (p. 296) exposita esse recte monuit Hay duckius (p. 2 n. 3).
12) 246 C. ἄπλετος ἀμφοτέρων μάχη τις ἀεὶ ξυνέστηκεν. Gran- dia haec et nescio quid metrici habentia verba, quae genus humanum, quale olim fuit et nunc est, in duas partes cogitando et paene vi- vendo contrarias dividunt — ab eis, qui Megaricorum caussam agunt ad scholasticas quasdam tricas deprimuntur.
45
m
opponuntur, sed ommes philosophi, quot fuere, sunt, erunt, digrediuntur in bina castra. antequam autem spectamus, quomodo haec agmina Plato in pugnam ducat, ut aliis alios frangentibus appareat ab utraque parte quid verum mansu- rumque sit, antea paucis agendum est de eis, qui incorporea rerum principia statuant. de his enim, cum principium to- tius huius *historiae philosophorum! parum perspiceretur, infinita interpretum pugna coorta est. plerique enim, Schleier- macherum secuti, non eadem semper, qua ille, modestia Me- garieos hie notari putarunt, alii de ipsa Platonis doctrina cogitarunt, cum aut librum a Platone abiudicarent, aut po- strema senectute philosophum opinionem suam mutasse coni- cerent, aut Platonem adeo versipellem haberent, ut quibus de caussis sententiam gravissimam desereret, vix operae pretium esset quaerere 13).
Verum si recta sunt, quae de totius buius criseos me- thodo exposuimus, si hariolatus non est Plato, cum omnes omnium opiniones a se examinatas diceret, mirifico modo omnes omnium diversae de hoc loco sententiae 15) subito in unam confluunt. Tum enim Plato eis, quae contra εἰδῶν φίλους profert, non hanc notat scholam vel illam, sed com- pellatos esse vult omnes omnino, qui in rebus incorporeis
73) Megaricos dici putant: Schleiermacher p.93. Hein- dorf p.382. Ast p.201 n. 2, qui Schleiermacherum non nominavit. Deyeks p.40. Hermann p.339. 503. Stallbaum p.9. Brandis p.115. Steinhart p. 428. Susemihl p. 298. Deuschle p. 304. Zeller p.180 n. Bonitz p. 318 n. 40., Ribbingl, p.55. Alberti p.186. Stephan p. 18. Caussae imprimis leguntur apud Schleierm. Deyeks. Zeller. — Ignotam nobis scholam notari putavit Ritter (Rh. Mus. 1828 p. 308) rectiusque postea quae hic dicuntur ad Elea- tieae doctrinae eam partem retulit, quae remaneat unitate iam refu- tata (Gesch. d. Ph. II, 246 ed. 1). — Platonem corrigi censent, di- verso modo rem expliecantes vel non explicantes, Socher p. 265. Ueberweg p. 277. Schaarschmidt (Rh. Mus. 1862). p. 12. Ha y- duck p. 20sq. Grote p. 396a, 415, 439. — Dubiam rem reliquit Stein II, p. 66 n.
74) Ne eam quidem singularem sententiam excludimus, qua de Pythagoreis cogitandum censet Mallet, histoire de l'école de Mé- gare etc. Paris 1845, p. LIII sq.
46
(εἴδεσιν) essentiam ponant, sive unam substantiam statuant, sive plures (£v ἢ xoi τὰ πολλὰ εἴδη λέγοντες 249 C). Sed unde poeticus ille vigor, quo hanc sententiam ad vitae veri- tatem expressit? — Mea quidem sententia per totum dia- logum ubivis Scriptoris oculis obversantur Eleatae. quam- quam vero huic quoque loco ex universo libri consilio mul- tum lucis accedet, tamen eis, quorum animi multitudine et auctoritate virorum non praestringuntur, ex ipso loco co- gnitu facile est, scriptorem agere quidem cum omnibus principii idealis amicis, ante oculos autem imprimis habere, unde vivida illa totius picturae lineamenta repetat, doctrinam Eleaticam; quamquam enim, unitate illa Eleatica iam supra refutata, magis hic conspicui sunt si qui πολλὰ εἴδη, quam ei qui ὃν εἶδος statuebant 15), tamen, ut vel loco allato, ἕν ἢ καὶ τὰ πολλὰ εἴδη λέγοντας, patet, praecipue ei spectan- tur ex εἰδῶν φίλοις, qui ἕν εἶδος solum colebant, idque lu- cide potest demonstrari. Quis enim non agnoscet Eleatas in eis, qui corpoream essentiam statuentium σώματα xci τὴν λεγομένην or. αὐτῶν ἀλήϑειαν χατὰ σμικρὰ διαϑραύοντες ἐν τοῖς λόγοις γένεσιν ἀντ᾽ οὐσίας φερομένην τινὰ προσα- γορεύουσιν ? Eleatae fuerunt, qui principii unitate nixi, ma- teriem pro essentia habentibus hoc imprimis poterant obicere, quod materies unitate caret, xov& σμιχρὰ διαϑραύοντες 79), quod argumentum ἃ στολλῶν εἰδῶν φίλοις adhibitum videli- cet multo minorem vim habet. Eleatae porro fuerunt, ut constat exemplo Zenonis in Parmenide Platonico, qui modo eristico (ἐν roig λόγοις Ὁ) rebus corporeis, quia unitate ca- rent, denegabant essentiam (γένεσιν ἂν τ᾽ οὐ σία ς) nec minus perpetuum rerum fluxum (γένεσιν — φερομένη») proferebuat. Huc accedunt diserta Platonis verba 248 D: τάχ' οὗν, "d Θεαίτητε, αὐτῶν τὴν τιρὸς ταῦτα ἀπόχρισιν σὺ μὲν οὐ χα- ταχούεις, ἐγὼ δὲ ἴσως διὰ συνήϑειαν. haec sunt eius verba, de quo nihil scimus, nisi esse eum τὸ μὲν γένος ἐξ Ἔλέας, ἑταῖρον δὲ τῶν ἀμφὶ Παρμενίδην καὶ Ζήνωνα (216 A); cumque illa verba satis commode possint abesse, cur ea
75) Cum his confer Ritteri sehtentiam not. 78 laudatam. 76) Àd quae verba intellegenda parum sufficiunt allata a Zel- lero (II, 182 n. 1) et Ribbingio (I, 207 n. 420), ut alios mittam
47
addiderit Plato, nisi quibus significaret ubi potissimum εἰδῶν φίλοι quaerendi sint, nemo poterit dicere. Omnino autem eorum, qui de Megaricis cogitant, efficacissimum quidem est argumentum, quod alios, quos notari putemus, non habemus, quae vero praeterea proferunt, ea ideo quadrant ad Mega- ricos, quia quadrant ad Eleatas, a quibus illi sunt orti. Qui vero hunc locum ex universo totius partis, totius dialogi consilio ponderat, is concedet, disputari haec contra omnes idealistas (εἰδῶν φίλους), qui et quatenus erroris, qui note- tur, sint participes, fingi autem hic poetico quodam vigore eorum imaginem plerisque lineis ex Eleatarum doctrina desumptis, nisi quod ad eos quoque extendatur reprehensio, qui — sive fuere unquam, sive non fuere 7), — non unum τὸ ὃν Sed plura εἴδη statuant, similes illos quidem extrin- secus Platonis, revera autem puros putos Eleatas.
Sed iam satis de his. veniamus tandem ad examen, cui ipsi non minus quam adversarii eorum subiciuntur. quod quoniam alias bene iam expositum legitur 135), nolumus plu- ribus hic enarrare. exhibemus sola, quae ad universum Pla- tonis consilium illustrandum faciant.
Materialistae sunt, quibus corpus et essentia idem est. at quoniam anima eiusque qualitates et adesse corpori et abesse ab eo possunt, esse etiam eas concedendum est con- clüsione Platonica, cumque, si non animae, saltem eius vir- tutum incorporea natura negarl nequeat, sunt res incorporeae i. e. εἴδη 19). essentia igitur — sic coguntur concludere materialistae — id est, quod illis simulque corporibus com- mune sit. quid hoc est? δύναμις τοῦ ποιεῖν ἢ πάσχειν. — Quicumque Sophistae legendi ius sibi peperit lecto Theaeteto quid haec sibi velint statim intelleget. traduxit enim philo- sophus materialistarum brutam illam et squalentem οὐσίαν
77) Alia quaestio est: Megarici an πολλὰ εἴδη statuerint? Quod nobis quidem verisimile esse non videtur.
78) Apud Bonitzium, qui Herculis similis Augiae quasdam cloacas hic perpurgavit (p. 297 n. 10).
79) Mala sane ideae Platonicae definitio! Verum quoniam quaevis idea est ens incorporeum, quodvis ens incorporeum — exci- pienda fortasse anima — idea, hic sufficiet.
48
ad sensualistarum commune cum Heraclito principium, per- petuam omnium quae sunt χίνησιν, ita ut sit, quod movea- tur, moveatur quod sit, οὐσία et κίνησις sint idem 89), Quid vero? refutatam iam in Theaeteto illam opinionem cur hic Plato revocat?
Tanquam mater amans, aegrotus cui iacet infans,
Anxia conquirens herbas dirumque venenum
Balnea mente parat scita medicata, suisque
Immergit manibus pueri torpentia membra,
Ut redeant misero vegetamina prisca salusque:
At simulac fecit, ne sint medicamina noxae,
Damnosas effundit aquas virusque recondit —
similiter Plato volubilem illam ac fervidam χενήσεως undam.
praeparavit, quam adhibeat ad animandum et excitandum rigidum illud ae paene emortuum Eleatarum o», adhibitam vero χίνησιν suae regioni, γενέσει, statim remittat. "Irans- fert enim xívyow illam seu δύναμιν τοῦ ztotelv ἢ) πάσχειν, eui γένεσιν tantum Eleatae tribuebant, etiam ad οὐσίαν, pri- mum demonstrans, οὐσίαν, quatenus cognoscatur, eatenus moveri quoque quodammodo, — de quo postea; deinde exclamans 831), τῷ σπιαντελῶς ὄντι derogare νοῦν, ζωὴν, ψυχὴν et propterea χίνησιν, id esse nefas. Sequitur, τὸ παντελῶς ὃν moveri 832); cumque igitur id, quod omnibus, quae sunt, commune sit, κίνησις sit: τὸ κινεῖσϑαι videtur esse τὸ εἶναι, τὸ χινούμενον autem τὸ ὃν, quam sententiam Plato, cum τὸ εἶναι et τὸ ὧν nomine — ut vidimus — non distinguat, ex- pressit sic: xoi τὸ xvovusvov δὴ xoi κίνησιν συγχωρητέον ὡς ὄντα 95) Hactenus scriptor cum materialistis, postquam ad sensualismum eos convertit, contra εἰδῶν φίλους pugnat,
80) Probe tenendum est, xévgow et δύναμιν τοῦ ποιεῖν ἢ πά- σχειν hic prorsus esse idem. nam τὸ ποιεῖν et τὸ πάσχειν non χιγή- σεις sunt sed ἔχγονα κινήσεως (sicuti δυνάμεως), quae et faciendi (τοῦ ποιεῖν) et fiendi (roD z&ay&v) quasi est mater. cf. Theaet. 156 A.
81) Secus Hayduckio p.2n.3 visum est.
82) Deest haec conclusio (cf.Bonitz p. 299 n. 11); vix tamen ea possumus carere, nescioque an exciderit.
89) 249 D. nisi forte haec quoque verba (cf. not. praece.) cor- ruptionis sunt participia. |
μὴ
49
ita ut paene timere incipias, ne iustum sit Schaarschmidtii convicium, eum 'einen groben Realisten' dicentis; at subito vera eius natura emicat simulque ingens discrimen, quo οὐσίαν et γένεσιν distare censet, hoc modo: 'verum est, nisi τὸ ov moveatur, tolli eius cognitionem. at nequaquam conce- dimus φερόμενα καὶ κινούμενα πάντ᾽ εἶναι (balneum adhibi- tum effundit). nam nisi τὸ ὃν habet se xer& ταὐτὰ xci περὶ τὸ αὐτό, non minus tollitur cognitio. quod cum ante omnia philosopho cavendum sit, sequitur, ut τὸ ὃν simul moveatur et non moveatur, quod puerorum voti inanis est simile.
Quis non videt, maximam aporiam hie proponi? — at multos viros doctos lusit securitas, qua hanc difficultatem Plato transit, ut multo minorem clamore extollat. Pergit enim sic: “τὸ ὃν et movetur et stat. ergo sunt motio et statio (conclusione Platonica), habent essentiam. ergo essen- tia tertium est praeter duas illas, quod eas in se contineat. ipsa vero essentia χατὰ τὴν αὑτοῦ φύσιν neque movetur, neque stat. quod absurdum est. Duas igitur habemus sen- tentias, quae bellum gerant civile et externum. primum: τὸ ὃν et movetur et stat. tum: zó 0» neque move- tur neque stat. his adde tertium nodum: τὸ ὃν neque potest esse πολλά, neque ἕν.
Hie finis, haec summa est aenigmatis, quod diximus. Philosophus, quaerens rerum omnium principium, pervesti- gavit quotquot esse possunt sententias; reliquis omnibus compulsus est ad principii Eleatici unitatem et immobilita- tem, sed neque in hac neque in illa licuit persistere. immo ad contraria reiectus in maximas, quas enumeravimus, repu- gnantias se induit. sequitur, solam eam sententiam veram esse posse, quae omnes aenigmatis nodos una resolvat, eam- que deinde exposita idearum communione Plato exhibet. ad quam priusquam transimus, pauca praemittenda sunt. quam- quam enim Plato ad ea, quae sequuntur modo prorsus abrupto transit, tamen futurae disquisitionis semina quae- dam eis, quae antecedunt, sapientissime iecit, eaque restat ut ostendamus. Orsus erat philosophus a primis philoso- phiae initiis, nihil praeter essentiam τοῦ ὄντος pro funda- mento ponens. demonstrando . deinde obtinuit τοῦ ὄντος
4
50
et unitatem et incorpoream essentiam, ita ut, cum idea Pla- tonica sit quidquid habeat incorpoream essentiam, dicere possis, hoc libro demonstrando expugnatam et contra vario- rum adversariorum obiectiones firmatam prodire omnium primam, utpote dominam et matrem, τοῦ ὄντος ideam. sed quoniam haec ipsa entis idea et motionis et stationis parti- ceps sit necesse est, apparet, conclusione Platonica, non minus alias esse duas ideas, κίνησιν et στάσιν. haec igitur tria demonstratur esse ὄντως ὄντα: κίνησιν et στάσιν et ipsum τὸ ov vel, ut distinguamus quae non verbis sed re distincta a Platone diximus, τὸ εἶναι. Iam vero haec tria non tan- quam tria corpora sese invicem excludunt et determinant, sed modo mirifico aliud alius ope indigent. participia enim sunt τὸ ὃν χιγνήσεως et στάσεως, κίνησις et στάσις τοῦ ὃν- τος, ita ut aliud sit aliud nec tamen sit, videanturque tria illa modo esse discreta atque inimica, modo in unum omnia confluentia. lamque nunc perspicere licet lepidum, quem diximus, modum, quo duo illa, quae statuimus, τὸ ὃν et τὸ εἶναι uno vocabulo usus Plato nihilominus distinguat. ut enim veteres rationes arithmeticas geometricis figuris sole- bant describere, similiter Plato, dum nos dicimus: “τὸ εἶναι tertium est praeter κίνησιν et στάσιν, sed omnia haec tria τοῦ εἶναι sunt participia et propterea ὀντα᾽ — haec eadem sic effatur: pina ἄρα vL παρὰ ταῦτα TO ὃν ἐν τῇ ψυχῇ τιϑείς, ὡς (777 ἐχείνου τήν τε στάσιν χαὶ τὴν κίνησιν 7U € Q L- ἐχομένην (250B). Nescio an huic loco particula saltem debeatur laudis, qua logici nostri celebrant eum, cui primo in mentem venerit, miram notionum excludendi et includendi vim pictis circulis illustrare. Sed haec in transcursu. tan- tum teneamus, tria apparuisse ὄντως ὄντα, i. e. tres ideas: tC ὃν, κίνησιν, στάσιν.
Quae de generum communione deinde Plato pro- fectus ἃ mera experientia demonstrat, genera neque omnia neque nulla, sed certa certo modo sociari, tum epica abun- dantia'*9*) quinque exemplis illustrat, ita ut et τὸ μὴ ὃν illud tandem modo, quem vidimus, denudetur et omnino
84) Verba Ribbingii (I, 217).
51
.notionum mira sese recipiendi facultas eluceat, ea omnia, cum et per se perspicua sint et a Donitzio satis exposita 5), bene Graece potius legantur, quam male Latine. Sed quae- nam sunt illa γένῃ, de quibus hie agitur? sunt enim, qui Steinhartum (III, 424. 441 al.) secuti distinguendum censeant apud Platonem inter. notiones et ideas 59); quibus hie de mentis notionibus tantum agi videtur. Contra plerorumque consensu eiusmodi distinctio apud Platonem omnino facienda non est$?. neque nos videmus, quid esse possit Platonis idea praeter notionem vel potius notionis quoddam obiectum, ὑσεοστάσει effectum. Sed fortasse de notionibus Plato logice hic disseruit quae metaphysice postmodo ad ideas trans- ferret? Hane Susemihlii (I, 302) opinionem cadere censuerim in xoi illa Theaeteti (184 C sq.), excludentia neque δόξαν neque errorem, quae ambo perfecta notionis eoque ideae cognitione exeluduntur, sicut omnino tota Theaeteti disqui- sitio mere psychologica est; at Sophistae γένη, de quibus dicimus, ideas esse demonstratu haud difficile est. quam- quam nequaquam probare possumus JBonitzi opinionem, qui putat (p. 331) disputationem de generum communione, si ad notiones, non ad ideas pertineret, fore admodum 'tri- vialem'. fuit enim profecto, cum essent novissima, quae hodie in scholarum logicarum triviis prostant, nec male quodammodo Schaarschmidtius dixit 55), non minus ista fore trivialia, si ad ideas pertinerent. Sed alia sunt, quibus de ideis cogitandum esse sine ullo dubio appareat. primum enim inter haec γένη et ideas distinguendum esse nullo nusquam verbo Plato indicavit; immo, omnia idearum no-
85) Bonitz p.299 sq. — Nisi quod verba 255 A B a Bonitzio (p. 301) praetermissa μειχρολογίας ἕνεχα monemus.
86) Similiter inter ideas Platonicas et notiones distinguit Schopenhauerus (Die Welt a. W. u. V. I, 8. 49. p. 275 sq. ed. 3); et ille quidem suo iure; non enim interpretari vult Platonem sed emendare.
87) cf. Susemihl in J. J. v. LXVIII, p. 414 sq. Bonitz p. 320. Ribbing I, 212 n.
88) Rh. Mus. 1862, p. 21. Quamquam postea χοιγωγίαν pro- pterea vult esse trivialem, quia logica sit, Plat. Schr. p. 217 sq.
52
mina: ἰδέαι, εἴδη, γένη, passim et promiscue hac Sophistae parte occurrunt, nec desunt alia illa : ὄντως Ov, μετέχει etc. Idem sequitur ex exemplis, quibus res geritur. Nam τὸ ὃν, χίνησιν, στάσιν ideas esse in praecedentibus a Platone vidi- mus demonstratum; quae vero accedunt, ταὐτόν et ϑάτερον, in eorum essentia firmanda multus est, 254 E—255E, ne- que video cur tam miram diligentiam ea in re adhibuerit, nisi quia de idearum essentia demonstranda agitur; quae omnia si cui rem dubiam relinquere videantur, ei persuade- bunt verba, quibus idea zo? μὴ ovrog describitur 258 B C 99). Sequitur igitur, ut omnia illa γένη, quorum haec quinque exempla sunt, i.e. omnia rerum praedicata (251A), cum et adesse possint et abesse (247 A), sint ideae (conclusione Pla- tonica) Quamquam autem huic sententiae, quae ad expo- nendam generum communionem sine demonstratione sumi- tur: 'esse ideas omnia rerum praedicata', peti potest ex eis quae antecesserunt quoddam fundamentum, tamen nostra opinione neque ipse Sophista neque Theaetetus sufficiunt soli ad firmandam eius auctoritatem. sed haec ultra nostrum propositum sunt. ceterum, cum eam sententiam mecum re- peto, e qua statuit Plato primum logicas notiones, postea metaphysicas ideas, subit animum recordatio mythi in Po- litico narrati, in quo senes ad infantiam redeunt.
Sunt igitur genera illa, quorum in Sophista exponitur communio, ideae aliudque nihil, neque eorum probamus sententiam, qui alio modo, quam supra dictum est, duplex 0v statuunt. Iam vero duplicem illam, quam de ente ob- servavimus, naturam latius per notionum systema effusam videmus, quae res, cum ad totam κοινωνίαν perspiciendam utilissima sit, paullo longius repetentibus est illustranda.
Vocabuli *est', quo subiectum et praedicatum iungimus, nemo non videt vim esse ambiguam. aut enim propriam naturam retinens significat, subiecti essentiam eo, quod sequatur, praedicato referri integram, ita ut subiectum et praedicatum sese invicem involvant et iudicium nascatur
89) Cum his conf, quae in eandem sententiam disputavit Rib- bing (IL, 212 sq. n.).
53
q. d. identicum. quoniam vero fieri solet notionum admira- bili in omne tempus indole, ut plures notiones in unam coniungere, ab hae vero cum aliis sociata rursus ascendere queas ad altiorem, etiam hie utimur vocabulo est, quo alte- ram notionem alteri subiectam indicemus. Iamque Graeci, ubi primum cogitandi vim experti sophistarum aetate ex- sultare coeperunt libertate nondum satis refrenata, cuius rei cum alia apud Platonem exempla sunt, tum Euthydemus exstat celeberrimum documentum: ea aetate maximo fuit subsidio, quo captiones tunc temporis incredibili voluptate exceptae latitare possent, duplex ille usus vocabuli est. ita ut vir gravitate magis quam ingenii lumine insignis, Anti- sthenes, in prima illa vocabuli vi adeo censeret persistendum, ut nulla iudicia nisi q. d. identica vellet concedere. quaesi- verunt, quomodo homo cogitans eo absurditatis potuerit devenire, suntque qui credant, Antisthenem (sicut sophistas) erroris, quem vendiderit, sibi fuisse conscium (εἰρωνιχόν.) Verum ut etiam nostra aetate esse videmus, qui doctrinam in- credibilem et penitus absurdam studeant propagare, nec tamen ideo simulatione utantur, sed candide ac sincere exiguum opinionum systema, quod bene cohaereat, falsum autem sit, cum constet e notionibus falsis, postquam bene diuque ex- positum tandem intellexere, disputando corroboravere, vi vendo adamavere, tueantur postea in omne tempus neque ullis rationum machinis ad veriorem intellegentiam queant propelli, sed mentis angustiis perfruantur errorisque beneficio sint q. d. felices — similiter mea sententia Antisthenis quo- que vitium cum Platone et Aristotele in mentis paupertate, πενίᾳ τῆς περὲ φρόνησιν χτήσεως (251C), quaerendum est, idque verum esse optime cognoscitur e labore, quo Plato in Sophistae parte, de qua dicimus, contrariam sententiam studet firmare. Etenim Plato, cum notionum (i. e. idearum) systema variamque earum societatem perspiceret, hanc vero non minus quam identitatem propter incuriam τῶν τῆς γλώσσης νομοϑετῶν, quam saepe accusat, eodem vocabulo 'est' videret significari, dum accurate loquitur copulae, so- cietatem tantummodo significanti, aliud vocabulum μετέχει substituit. hoc igitur vocabulo, quo alias uti solet ad μέ- Se&v ἰδεῶν significandam, quae est rebus sensibilibus,
54
in Sophista, ubi de illis omnino non quaeritur, adhibet ad explicandam rationem toto genere diversam, qua alia idea alius est particeps; quod a nonnullis confusum est. Iamque, quamquam χένησις non est ταὐτόν, ταὐτόν non τὸ ὃν etc., nihilominus χένησις quatenus μετέχει ταὐτοῦ, eatenus est ταὐτόν. hanc igitur duplicitatem per omnes ideas possis persequi, cumque in multis secum ferat speciem quandam ambiguitatis, in aliis etiam dupliei vocabuli forma potest internosci (ταὐτόν, ταὐτότης; κινούμενον, κίνησις); in entis idea, eum formis diversis exprimi queat, a Platone expressa non est. et sic in hoc quoque ambiguitas. quae enim nos dicimus: χένησις est ov sed non εἶναι, Plato duabus vocibus non disiunctis dicit: χίνησις μετέχει τοῦ ὄντος (τοῦ εἶναι proprie dixisset) sed non est o» (εἶναι); κίνησις est ov et ovx ὃν 99).
Magna et paene timida admiratio, qua eiusmodi senten- tiam scriptor promit non minus quam lata illa et operosa dili- gentia, qua omnia ab omni parte studet firmare, diserto testi- monio sunt, fuisse haec omnia illo tempore perquam nova. sicut autem puerulis, dum incalescunt narrando quae nobis dudum sunt notissima, haud invitas aures praebemus, similiter est quaedam voluptas spectare Platonem, dum prima omnis philosophiae cognitionis fundamenta, haud nescius ipse ?!), iacit. Iam vero ponas cum Schaarschmidtio (p. 221 sq.), ei qui Sophistam scripserit, praesto fuisse amplum illum Ari- stotelis apparatum logicum. quae caussa potest fuisse, cur, cum haec suppeditarent, in illis sese mallet excruciare?
Venimus ad extremam huius negotii analytici partem, qua generum communionem edocti illas studeamus vincere difficultates, quae τὸ o» quaerentibus in tam horridum aeni- gmatis ambitum excreverant. ac primae illae de numero entium dubitationes subito evanescunt. ens neque unum est neque plura, quia utrumque est. unum ens est, quod infini-
90) Conferas imprimis locum 256 AB.
91) 261 B. τέ γὰρ 0 γ᾿ ἀϑυμῶν ἐν τούτοις (non *quae leviora sunt ac faciliora? ut putat Stallb., sed *quae omnium aliorum fundamenta sunt? ut manifestum est ex insequentibus:) δράσειεν ἂν ἐν ἄλλοις ἢ μηδὲν ἐν ἐχείγοις ἀνύτων ἢ καὶ πάλιν elg τοὔπισϑεν ἀπωσϑεές:
55
tum eorum quae sunt, i. e. idearum, numerum amplectatur ; unum, quod in plura se findat, plura, quae in unum coeant. Nec difficilius is resolvitur nodus, quem pro difficillimo se habere scriptor simulaverat. στάσις et κίνησις sunt. id vero, quo sunt, τὸ ὃν neque στάσις est neque κίνησις. χατὸ τὴν αὑτοῦ φύσιν ἄρα τὸ ὃν οὔτε ἕστηχεν οὔτε κινεῖται; (250). rectissime, χατὰ τὴν αὑτοῦ φύσιν. quoniam vero nihil obstare vidimus, quominus ideae etiam eorum fiant participes, quae extra propriam naturam sunt, hac quidem a parte nihil impedit, quominus τὸ ov, quamvis a στάσει et χινήσει secretum, tamen vel moveatur, vel stet. Haec nos traducunt ad difficultatem omnium ultimam et gravissimam, quam si contigerit feliciter enodare, nihil re- stabit in Sophista, quod explicationem non habeat.
Τὸ ὃν, τὸ παντελῶς Ov, i. e. totum idearum regnum cognosci nequit nisi movetur, cognosci nequit nisi stat, sem- per idem manet; τῷ δὴ φιλοσόφῳ xai ταῦτα (cognitionem) μάλιστα τιμῶντι πᾶσα, ὡς ἔοικεν, ἀνάγχη, διὰ ταῦτα μήτε τῶν ἕν ἢ καὶ τὰ πολλὰ εἴδη λεγόντων τὸ πᾶν ἑἕστηχὸς ἀποδέχεσϑαι, τῶν τε αὖ πανταχῇ τὸ ὃν κινούντων μηδὲ τὸ παράπαν ἀχούειν, ἀλλὰ χατὰ τὴν τῶν παίδων εὐχήν, ὅσα ἀχίνητα χαὶ κεχινημένα, τὸ ὃν τε χαὶ τὸ πᾶν ξυναμφότερα λέγειν (249 C).
Magno et paene dixerim nimio testimonio est, quantam a legentibus diligentiam et industriam Plato postulet, quod hanc immanem difficultatem, tanquam rem promat paten- tem, praeterit, neque eam directo in eis, quae sequuntur, rursus tangit, nisi forte huc referenda est, quam postea dicit, στάσιμος κίνησις (206 B), quae res mihi non satis li- quet ??) neque fere magni momenti est. llla vero Platonis
92) "Unverkennbar ist die Rückbeziehung! iudice Bonitzio (p.302 n. 16), suntque quae hanc opinionem commendent. Quae vero me cogant in dubio rem relinquere haec sunt: primum loco 256BC forma conditionalis εἴ zy μετελάμβανεν — οὐδὲν ἂν ἣν «ronoy videtur indicare, sermonem hic esse de eis, quae fieri ne- queant. deinde de communione στάσεως et χιγήσεως sermo est, quae nequaquam mittelbar! sequitur, si τὸ o» utriusque est particeps. denique ἐλέγχοντες ὡς ἔστι χατὰ φύσιν ταύτῃ possis quoque vertere:
56
calliditas multos viros doctos in errorem induxit. Primum- que haud desunt, qui, dum ad minorem difficultatem animos advertunt, neque observant neque explanant maiorem 98). Ali eatenus rem tetigerunt, ut hoc unum intellegas, pro- priam loci vim eos fugisse; sive hanc statuunt sententiam tet χίνησις et στάσις sunt'?5); sive hane: “τὸ ὃν aut move- tur aut stat'?5); sive nescio quam vo? ὄντος mixtionem scri- ptori sibi videbantur obicere posse?9). Venimus ad eos, qui rei obscurae mysticam interpretationem convenire videntur putasse. Et quae quidem Astius, verba a Schleiermachero mutuatus, narrat de motu et statu in essentia, quam 'vitam" dicit, sese invicem *penetrantibus', ea ipse fortasse non ma- gis potuit intellegere, quam nos?") Contra Steinhartus in . τῷ ovr. ommia contraria 'sublata esse dicit, ad quod mira- culum efficiendum deum introduxit — ex machina, si quid sentiam licet dicere?5). Alteram verborum Platonis partem nimis, alteram parum prementes recentiori aetate sunt qui putent, in Sophista doceri idearum mobilitatem seu motio- nem. hinc Deuschleus quaenam sit illa ἰδεῶν χίνησις com- paratis aliis Platonis de motione sententiis studuit rimari 99),
'refutantes, hoc natura fieri posse, et ad eos locos referre, ubi x«;- σεως et στάσεως communio ταῖς μεγίσταις ἀνάγκαις ἀδύνατος dicitur 252 C. 254D. 255 E. cf. 250 A sq. Sed. ut dixi, non liquet, neque Heindorfi (p.413) et Schleiermacheri (p.343) aliquid excidisse suspicantium sententia tangitur eis, quae contra Stallbaumius (p. 195) incassum disseruit.
93) Brandis II, 214. Deuschle p. 304. Munk p. 429. Alberti p. 187. Stein p. 226.
94) Ritter Gesch. d. Ph. IT, 248. Susemihl (?) p. 300 *Man muss daher vielmehr Bewegen so gut wie Bewegtwerden für seiend erklàren oder, was dasselbe sagt, dem Sein beilegen. Grote p.441: “πὸ intelligible world contains — change and un- changeableness. cf. p. 461 n.
95) Socher p. 266.
96) Schaarschmidt Rh. Mus. 1862, p. 18.
97) Ast p. 212.
98) Steinhart III, 439. Nihil enim ad hune locum illustran- dum facere episodium (249 A) postea demonstrabitur. Steinhartum ali secuti sunt. cf. quae contra eos disseruit Ribbing 1, 214 sq. n. 428.
99) Deuschle in J. J. vol. LXXI, 1855, p. 176—181.
0T
Zelerus non moveri sed movere ideas ratus pro viribus eas accepit, quae rerum sensibilium sint caussae effectri- ces 100: motum idearum a sene Platone doceri Ueber- wegius 191), motum idearum a Platone doctum esse non posse Schaarschmidtius 193) censuere; eundem motum Hayduckius defendit, κινήσεως ideam nimirum χενεῖσϑαι (secundum illud *pistores quod edant semper habere solent?) parum feliciter ratus 195), — omnes omnino, puto, non satis secum reputan- tes, cur et quatenus Plato moveri ideas dixerit 199). Contra Schleiermachero obversata esse videtur ea, quam plerumque dicunt rerum in ideis inhaerentiam 1953), quam sententiam sie possis tueri: ideae semper eaedem manent. cum vero adsint rebus sensibilibus, eae autem perpetuo fluant, etiam ideae alia aliam semper excipiunt et quasi expellunt et propterea, quamquam nunquam mutantur (ἀλ- λοιώσει), tamen in perpetuo motu (φορᾷ) sunt. at si rem accurate perpendis non ideas moveri sed tantummodo res sensibiles facile concedes. nam non formae accedunt et abeunt, sed res in similitudinem formarum excrescunt et decrescunt 196), Utut autem ea res est, Sophista, ut postea
100) Zeller, Ph, d. Gr. II, p. 437 sq. Nequaquam hanc opinio- nem per se reprobamus, sed ab hoc loco arcendam censemus.
101) Ueberweg, Untersuchungen p. 275 sq. cf. Grundriss d. Gesch. d. Ph. I, (ed. 2) p. 107.
102) Schaarschmidt, Rh. Mus. 1862, p. 11. Plat. Schr. p. 205 sq.
103) Hayduck p. 15 sq.
104) Mirifico modo Bonitzius (p.328) quamquam recte cogi- tavit de possibilitate communionis, qua ideae sint 'vires', tamen, quia κίνησις et στάσις sint ὄντα, τὸ ὅν quoque censet posse χινεῖσϑαι et ἑστάναι, *da in der Gemeinschaft Gegenseitigkeit liegt? (!). — '[ransire cogor Ribbingiusm, quia eius dicta (1, 209 sq. n. 425) dedita opera ad sententiae unitatem colligere nequivi.
105) Schleiermacher p. 91: 'Zuerst wird auf das wahre Leben des Seienden, in welchem sich alle Gegensátze durchdringen, hingewiesen, und zugleich darauf, dass Erkenntniss weder ohne Ruhe noch ohne Bewegung, weder ohne stehendes noch ohne fliessendes, weder ohne Beharren noch ohne Werden bestehen kónne, sondern beider ineinander bedürfe/ cf. etiam Susemihl I, 299 sq.
106) Omnino, si licet opinionem iacere de re graviori, totum
98
demonstrabimus, in idearum cum rebus sensibilibus relatio- nem omnino non inquirit, qua in re etiam Stallbaumium 191) lapsum videmus, qui ceterum hoc quidem loco verae expli- cationi proximus est omnium.
Sed iam quid ipsi sentiamus exponendum est. — Ideae moventur et non moventur. Non moventur: nam sese sem- per habent xev& ταὐτὰ καὶ ὡσαύτως xoi περὶ τὸ αὐτό (249 C). et quamquam ideas in spatio non esse hoc quidem dialogo non docetur, tamen vel per se apparet, de ea mo- tione, quae in ἀλλοίωσιν et φοράν a Platone dividitur 198), quae id, quod movetur, ad γένεσιν detrahit, propter illud χατὰ ταὐτὰ χαὶ ὡσαυτως περὶ τὸ αὐτό omnino non esse cogitandum. immo mirifiea quaedam esse videtur motio, quae nihilominus ideis ascribitur, neque eam cernere possis nisi quaesieris, cur hic ideae moveri dicantur. Duae sunt caussae 195), quarum quae secundo loco legitur, ea caussa non est. Subito enim scriptor modo abruptissimo exclamat: quid? τῷ παντελῶς ὄντι potestne negari νοῦς ὃ sin autem γοῦν habet, nonne vitam, si vitam nonne animam, si animam nonne motionem habet?' — Strenua dialectica, Sophistae dialogi decus, his verbis, quae neque cum antecedentibus neque cum sequentibus cohaerent, subito interrumpitur; non jam certis notionibus sed mythice per anthropomorphismos q. d. res agitur; optatur, non demonstratur 119): futurae
hoc certamen, sintne ideae Platonis rebus *immanentes! an '*transcen- dentes, nescio quid habet permiri. cum enim Plato disertis verbis omne spatium ab ideis arcuerit, lepida res est quaerere et disputare, ubi locorum ideae quaerendae sint. Plato vero, dum spatium ideis non concedit, vetare mihi videtur, ne de communione idearum et sensibilium ultra imagines, quibus ipse utitur, progrediamur.
107) p. 40. *(1deae), quum et ad se ipsas et ad res singulares, quae iis subiectae sunt, referantur, quandoquidem ita demum aliquam inter se habent communionem, etiam moveri existimandae sunt.
108) Theaet. 181 CD. Parm. 138B.
109) Has duas ἰδεῶν κινήσεως demonstrationes confudit Schaar- schmidtius (Rh. Mus. 1862, p. 13), quod post Hayduckium (p. 17) iterum monendum est, quia Schaarschmidtius errorem mani- festum Hayduckio non concessit, respondens contra, quae legere operae sit pretium (Pl. Schr. p. 218 n. 2).
110) Rectissime de hoc loco Bonitzius iudicat p. 331.
59
quaestiones portenduntur, non tractantur praesentes; neque dialogum illa illustrant, neque ex eo lucem accipiunt. idque ipse scriptor satis declaravit, finito hoc episodio efficiens conclusionem insequentem (ξυμβαίνει γοῦν x74) unice ex eis, quae episodium ipsum antecedunt. ex his igitur solis, quae- rentes quam xívpot ideis Plato tribuat, lucem petimus. demonstratur autem ibi sic: mens cognoscit, ideae cogno- scuntur. cognoscere est facere, ergo ideae, si cognoscuntur, patiuntur et — διὰ τὸ πάσχειν — moventur. igitur: *qua- tenus ideae cognoscuntur, eatenus moventur 11). Sed quid omnino cognitioni cum motione est commune? — Duplex cognitionis munus est, primum, εἰς μίαν ἰδέαν ovvo- ρῶντα ἄγειν τὰ ττολλαχῇ διεσπαρμένα, deinde πάλιν xov? εἴδη δύνασϑαι τέμνειν, ut legitur loco Phaedri notissimo (265 Ὁ $q.); aut enim plures notiones uni subiungis, aut unam in plures secas; aut ascendis aut descendis in notionum gradato systemate, idque est negotium cognitionis et praeter hoc nullum. iam vero quis non videt hanc seiungendi et coniungendi industriam apte et commode sub imagine motionis repraesentari? qui sic cum notionibus agit, i. e. qui cognoscit, is movet quodammodo notiones; quod vero facit in notionibus, id fit in ideis, notionum obiectis; qua- tenus igitur cognoscuntur, eatenus moventur. Est igitur idea- rum motio aeterna illa relatio, qua alia alius vario modo est particeps, una plures, plures unam efficiunt et quasi gignunt, denique quidquid de χοινωνίᾳ γενῶν subinde doce- tur et exemplis illustratur. Bene hic teneas, cognitionem Platonis sententia excludere errorem. etiam qui errat in χοινοῖς versatur; sed ideae non reagunt q. d.; quidquid autem volvendo et movendo veras notiones efficitur, ei respondet idearum constans et aeterna relatio. similes sunt ideae speculo, quod, quamvis vitream planitiem retineat κατὰ ταὐτά, ὡσαύτως, tamen quidquid extra movetur, id fideliter
111) Mittamus Schaarschmidtium falso hic concludi pu- tantem (Hh. Mus. 1862, p.13), Hayduckium parum (p. 18) Alber- tium satis respondentem (p. 189. 196) quamvis nequaquam ideo a Schaarschmidtio landatum (Pl.Schr. 214 n. 1.) — nam hi omnes, ut dicam sententiam meam, a vera vi loci procul absunt.
60
refert. Iam et illud apparet, quo pacto ideis statio simul- que motio tribui possit. non vera est motio neque esse po- test, quia excluderet stationem, sed motionis imago, sicut, ubi generum communio exponitur, talia verba: δύνασϑαι, &9éAew, κοινωνεῖν, αἴτια εἶναι ἀλλήλων et alia passim ad- hibentur. Quaevis idea per se quidem aeterna est et ultra ullam mutationem ; nihilominus autem omnes ideae necessario ad unum idearum systema coniunguntur. velut omnes ideae persesunt; nihilominus sunt, quia entis ideae sunt par- ticipes; in qua re tantopere interpretes haeserunt !!?). simili modo omnes ideae, quamvis alieno subsidio nequaquam in- digent, tamen sese invicem excludunt et involvunt, susten- tant et extinguunt (τὸ μὴ ov). Nemo non concedet, hanc dissidentem idearum naturam a Platone perbene pingi ver- bis: Ideae non moventur et moventur.
Ascendimus summum totius dialogi fastigium ; finis hic est omnium difficultatum simulque officii nostri analytici. Antequam vero omnia quae singillatim tractavimus synthesi ad unitatem studemus colligere, paucis dicendum est de ratione, quae rebus in Sophista expositis ad res sensibiles sit. Qua de re post ea, quae hic illie diximus, breviter potest agi. Quamquam est quaedam voluptas, res sensibiles cum ideis quam arctissime coniungere, tamen ubivis bene tenen- dum est, esse eas ab illis et manere toto genere diversas; quamobrem si in communione generum forte vocabulo uevé- χει philosophus utitur aliisque similibus, nequaquam inde opinari licet, ideas deduci ad res sensibiles, quod nunquam fieri potest. immo ab ideis per ideas ad ideas Plato illa parte transit, posteaque, ubi ad ostendendum errorem mixtio alicuius opinionis cum aliquo non-ente erat probanda, sic rem gerit, ut inductione demonstret, opinionis ideam mixtam ideae non-entis efficere erroris ideam; nam si ideae possunt
112) Bonitz p.326: "Wáührend nàmlich einerseits der Inhalt eines jeden Begriffes, weil Object des Erkennens, darum an sich ist, kommt ihm andererseits das Sein aus der Gemeinschaft mit der Idee des Seienden, und die ihm an sich zugeschriebene Realitàt wird da- durch eine bedingte, aus der Beziehung zu einer andern Idee ent- lehnte.'
61 iungi, etiam res empiricae eis subiectae iunctionem non re- fugiunt. Quamquam autem posita illa quam dicere solemus conclusione Platonica (de qua postea), funditus, ut vidimus, deducitur idea entis et aliae, neque cur subito Plato omnia illa γένη ideas esse velit (251B sq.) dubitare possis, cum ad omnia possit adhiberi id, quod de paucis ante est demon- stratum (247 Α sq.): tamen Ribbingio (I, 209 n.) accedere nequimus, putanti, hoc esse dialogi consilium, ut exemplis doceatur quomodo in γενέσει οὐσία analysi possit deprendi. nam neque illud χατὰ ταὐτὰ ὡσαύτως nisi brevissime 249 C probatur, sed ab εἰδῶν φίλοις sumitur, et γένεσις, postquam illud ea non contineri cognitum est, sine mora seponitur (249 B). Omnino autem Plato hoc quidem in dialogo rebus sensibilibus non utitur nisi quasi ἐσιβάσει, unde simulatque ad ideas evolavit, illas omittit, in harum sublimitate versatur.
Perlustravimus omnes Sophistae dialogi partes, videtur- que relictum esse obscuri nihil. Restat ut iam brevibus supremum libri consilium statuamus et quomodo ab hoc omnia pendeant, quatenus egeat monitione, moneamus.
Recte fecit Bonitzius, quod sententias parum accuratas, quae tunc de Sophistae consilio ferebantur, contudit (p. 320 —324). quam vero deinde proposuit suam sententiam, ei accedere nequimus. primumque, cum antea soleret putari, fundamenta de ideis doctrinae in Sophista iaci, Bonitzius censuit, hac ipsa doctrina niti quaecumque in hoc dialogo disserantur. quod imprimis probare studuit ea, quam diximus, conclusione Platonica. concludi enim sic: 'anima est iusta. ergo iustitia est? 113). Verum est, hane conclusionem per totum dia- logum esse frequentissimam. et quidem positis ideis haec sequi- tur conclusio, non autem ubi conclusio adhibetur positas esse
113) Plat. Stud. II, p. 320. Huc etiam redeunt quae addit p.323. Adiungit, ei qui condere voluisset de ideis doctrinam non licuisse pro fundamento ponere (hoc non dixit, sed ni fallor debuit dicere) Megaricam doctrinam. sed quatenus eam fecit suam, eatenus, omnes alias excludendo, eius veritatem demonstravit, ut vidimus; neque deest illius x«r& ταὐτὰ ὡσαύτως brevis probatio 249 C,
62
ideas licet colligere. Immo, cum modum intueor, quo adhi- betur, veri similius mihi videtur esse, fuisse ipsam hanc con- clusionem quasi pontem, qui Platonem ad ideas traduxerit. Quo enim iure sic concludat ipse satis dixit: ἀλλὰ μὴν τό ye óv- νατόν τῷ παραγίγνεσθαι xoi ἀπογίγνεσϑαι πάντως εἶναι ti φήσουσιν (247À), eaque caussa adeo sufficere ei videtur, ut ne materialistis quidem satis verecundis reieere eam putet licere. Quam vero naturalis et per se patens ei haec con- clusio videatur, optime elucet ex eo, quod, postquam docue- rit/ró ὃν movetur et stat', deinde, quamvis nonnullis inter- positis ne repetat quidem illam sententiam, sed, tanquam adderet quae in ea simul contineri nemo non videret, statim introducat conclusionem: 'motio et statio sunt! 250 B 14). Quamquam autem, ut vidimus, fundamentum quoddam idea- rum doctrinae etiam 6 Sophista repeti potest, tamen omnia, quae huc pertinent, nimis breviter transiguntur, quam quibus solis vel primis Platonem ideas posuisse sit verisimile, id quod supra exposuimus.
Sed videamus, quae deinde Bonitzius statuat. Profectus, ut videtur, ab Herbartii de origine Platonici systematis opi- nione, qualem emendavit Struempellius !!5), Platonem censet primum ideas statuisse rerum qualitates, quibus essentiam non adnumerat; ne tamen omnia iudicia praeter identica tollere cogeretur, deinde τὸ ὃν ab ideis secernentem statuisse communionem idearum et inter se et cum entis idea, con- stantia systematis, quae postulet ut ideae essentiam in se ferant non ἃ τῷ ὄντι accipiant, corrupta et sublata. Schaarschmidtius, cui omnia videntur placere, quibus So- phistae scriptor appareat deterior, hoc quoque est amplexus. sed οὐσίας ideam etiam ab eo statui, qui Theaetetum scri- pserit, patere mihi videtur 116): illa vero Herbartiana de
114) Eandem sententiam aliis de caussis defendit Ribbing I, p. 210 n.
115) Herbart, de Platonici systematis fundamento. 1808. Werke XII, p. 68—96. Struempell, Gesch. d. theor, Phil. d. Griech, (p. 112 $q.).
116) Quamquam enim mea sententia in Theaeteto nondum de ideis, sed de χοιγοῖς errorem non excludentibus agitur, tamen cum
63
Platonici systematis origine opinio quantis dubitationibus sit obnoxia, Ueberwegius exposuit 117), neque hodie est ab- soluta quaestio, utrum essentia inter qualitates sit numeran- da, necne 113). Utut autem est, certe per se nihil obstat, quominus Plato tum iam, cum primum ideas animo conci- peret, eam secutus sit opinionem, quae postmodo caussa fuit cur demonstratio de existentia q. d. Dei ontologica propagatam per tot saecula traheret auctoritatem. | Sed quales fuisse censeamus Platonis ideas, priusquam commu- nionem earum doceret? "Vix aliae possunt fuisse, quam immotae illae et rigidae eorum ideae, quos εἰδῶν φίλους Plato reprehendit 113), cumque omnia, quae de eis narrentur, conveniant cum Platonis ea, quam PBonitzius putat, priori doctrina, quidni hanc notari cum Ueberwegio (cf. n. 73) mavult statuere, quam dubiam illam de Megaricis opinionem sequi? Sed nescio an secum pugnet Bonitzius, quia Phae- drum — rectissime, putamus — iuventuti Platonis tribuit 139), Phaedrum, in quo ea disseruntur de εἰδῶν διαιρέσει et ov»- αγωγῇ, quae antecesserit necesse sit quaedam de generum communione opinio. Accedit, quod eadem πολλότης, quam in rebus sensibilibus effugimus, statim in ideis recurrit sta- timque earum quoque unitatem debet poscere.
Plato ideam ὁμοιότητος, ἀνομοιότητος, ταὐτοῦ, ϑατέρου, Évóc statuat, non intellegitur, quidni etiam idea sit τοῦ εἶναι et τοῦ μὴ εἶναι, quae ibidem (Theaet. 185 D) enumerantur. — Quae Schaarschmidtio (Rh. Mus. 1862, p. 15) respondit Hayduckius (p. 28), ea suo iure Schaarschm. (Pl Schr. p. 208) non concessit Nam Hayd. ideam τοῦ ὄντος in Sophista reperiri infelicissime negat. nihilominus ideam τοῦ ὄντος ἃ Platone statui demonstrare studet loco reip. p. 509 B., ubi tamen οὐσίαν dici quidquid cognoscatur, i. e. omnes ideas, nemo non videt. Quod vero Schaarsch midtius (Pl. Schr. p. 208 n.) respondet, ideam boni dici αἰτίων ἐπιστήμης xci ἀληϑείας, non dici αἰτίαν τοῦ εἶναι vel τῆς οὐσίας, id conferre iuvat cum ipso reip. loco 509 B: ἀλλὰ καὶ τὸ εἶναί τε xci τὴν οὐσίαν Um ἐχείνου (τοῦ ἀγαϑοῦ) αὐτοῖς (τοῖς γιγνωσχομένγοις) προσεῖναι. --- Sed nimis facile est, talia refellere!
117) Untersuchungen p. 270 sq.
118) Quod censet Ribbingius p. 211 n. 425 extr.
119) Hoe monuit Ribbingius, I, 210 n.
120) Plat. Stud. II, 280 n. 22,
64
Omnino vero, quamdiu de ordine librorum Platonicorum tam diversae sententiae feruntur, quales nuperrime emergere vidimus, lubrica res est in statuendo dialogi consilio reliqua philosophi opera respicere. Unum est certissimum: Sophi- stam sequi Theaetetum, quaeriturque primum, Plato, cum Theaetetum scriberet, habueritne iam in animo, adnectere trilogiam, quam inchoatam postea adiunxit, i. e. quaeritur, nonne Sophista quoque fuerit in illo libello, quem Euclides cum Terpsione eommunicet? Plerique rem transiere. Mun- kius, suae hypothesi obnoxius, Euthyphronis gratia etiam trilogiam fuisse in Euclidis libello affirmavit 131). Verum enimvero nos idem praefracte negamus. nam e fine Theae- teti nihil licet concludere 133): sed e prooemio eiusdem libri necessario sequitur, Platonem, cum haec scriberet, solum Theaetetum componere sibi proposuisse 138): et illud quidem, quod varii varie censent, Platonem inter Theaetetum et So- phistam alia composuisse, verumne sit nescio; hoc vero scio, Platonem, cum Theaetetus Sophistam non postulet, si alia scripta tempore intercesserint, non coniuneturum fuisse So- phistam cum Theaeteto, nisi arctissime eos cohaerere voluis- set indicare. Haec vero ad consilium Sophistae statuendum maximi sunt momenti. quod quo magis appareat, parvum accipe prooemium.
Dialogorum Platonis consilium duplici modo potest quaeri. Aut enim eam studes assequi sententiam, sub cuius vexillo facillime possis varias operis partes ad unitatem colligere: quod quo facilius fit, eo perfectius est opus. haec quaestio ad artem pertinet. Aut rimari studes, quae caussa scriptorem impulerit, ut praesens opus componeret; unde profectus ad hanc potissimum sententiarum coniunctionem pervenerit: haec quaestio, cum genesin operis perquirat, historica est. Quo minus tale alterum consilium extra illud aestheticum deprendis, eo perfectius est opus. quamvis autem geneseos vestigia ab opere perfecto quivis artifex studeat
121) Natürl. Ordn. d. Pl. Schr. p. 421.
122) cf. Bonitz II, p. 285 cum n. 1.
123) Hoc e toto exordio apparet. velut e verbis: ἔφη δὲ τῷ re γεωμέτρῃ Θεοδώρῳ καὶ τῷ Θεαιτήτῳ. 148 B.
65
detergere, tamen saepe remanent, nescioque an plenius sa- tiusque etiam Platonicorum quorundam operum compositio perspici queat, si in eis, quae ex universo libri consilio mi- nus commode intelleguntur, quaeratur, nonne diversi ab initio consilii, a scriptore subinde mutati, testimonia sint. sed res ideo perdiffieilis est, quia illud πρῶτον χινοῦν compositione obrutum nonnisi extrema coniectura potest contingi. Qua in Sophista opus non est. nam quod raro apud Platonem fieri solet, id hic habemus, ut utriusque, quod diximus, consilii perspiciendi plena sit potestas, et utro- que exposito apparebit, id quod primum Sophistae consilium in mente Platonis genuerit, etiam dialogi, qualem habemus, supremum esse propositum.
Duo maxima ante Platonem systemata philosopha erant, Heracliti qui πάντα ῥεῖν, Parmenidis, qui τὸ πᾶν ἑστάναι docuerant. Necessitatem cum utroque sese compa- randi, utrumque superandi quam vivide senserit Plato, te- stantur verba Theaet. 181A. Et contra Heraclitum obtinuit doctrinam de ideis in Theaeteto, — nam qui Theaetetum scripsit, is ideas habuit — Parmenidem, cuius doctrinam, si ἐν στταρέργῳ tractetur, indigna pati censet (Theaet. 184 A), differt in aliud tempus (183 D sq.). Haec sunt ipsa Sophistae incunabula. Eisque respondet perfectum opus accuratissime. Nullum consilium, nulla sententia reperiri potest, e qua totus Sophista ad strictissimam omnium partium unitatem comprehendatur, praeter hanc: Parmenidis, principis philosophorum, doctrina recte considerata.ad Platonis ideas se expandit. Iam vero hic a Parme- nide ad Platonem transitus non theoretice docetur, sed vi- vido modo summaque arte oculis nostris spectandus propo- nitur. Hunc esse finem operis, hanc unitatem, ad reliquas dia- logi partes quod attinet, mox facile apparebit; una de re as- sensum vi tibi conabor extorquere. Quod quamvis audax sit et periculosum, tamen si refugimus, quomodo Sophista ad hane miram compositionem excreverit, haud facile erit dictu. Sed iam videamus, quomodo singulae dialogi partes unam illam, quam proposuimus, sententiam exprimant, vel, quod in hoc dialogo idem est, quomodo Plato profectus ab illa
sententia ad hoc opus componendum videatur pervenisse. b
66
Perlustrantibus carminis Parmenidei fragmenta, quibus pepercit temporum tristissima in hoc imprimis opere iniqui- tas, duo potissimum eorum, quae de ente Parmenides nar- rat, conspicua sunt, quod unum est et quod immobile est. Huie respondet, quod duo potissimum Zeno impugnavit, multitudinem et motionem. et sic Plato quoque Eleatarum doctrinam brevissime amplectitur his: ÓuoyvoíCovrou, ὡς ἕν τε πάντα ἐστὶ χαὶ ἕστηκεν αὐτὸ ἐν αὑτῷ (lheaet. 180 E). Huc accedit tertium, quod Parmenides omne 47 εἶναι etiam atque etiam pernegabat. Haec tria Eleatismi fundamenta totidem columnae sunt, quibus interioris Sophistae partis aedificium exstructum est. Diximus, in Sophista omnes omnino philosophos recenseri; sed ita recensentur, ut eorum multitudo ad unitatem, corporea essentia ad incorpoream compellatur, i. e. ut omnes in Eleatismum desinere demon- stretur 132. Omnia principia philosophorum in Eleatismo extinguuntur, Eleatismus ad idearum regnum evolvitur. 70 ov non solum £v est sed simul σολλά, non solum ἀχένητον sed simul etiam — quodammodo — xexvguévov; τὸ μὴ ὃν non solum non est (ἐναντίον τοῦ ὄντος) sed simul etiam est (ἕτερον τοῦ Ὄντος): aliter enim neque principium diffe- rentiae idearum esset, neque mendacium aut error possent explicari, quae tamen esse constat exemplo sophistae. Hinc nascitur sophistae quaerendi — si qua est — necessitas. Cum enim intima Platonis a Parmenide sit discrepantia, quod non unum immotum statuit, sed plura, quae, quamvis in unum coeuntia (xexwmuévo), tamen disiuncta inter se sint ac diversa, haec diversitas non melius poterat illustrari, quam si demonstrabatur, posse notiones imperfectas, quae
124) Haud diffiteor, Parmenidem a repraesentatione τοῦ ὄντος non omnia corporea praedicata arcuisse (cf. Zeller, Ph. d. Gr. I, 403 sq.), sed Plato non imperfectam principii formam sed ipsum prin- cipium ubivis spectare solet (Soph. 246D: ἡμεῖς δὲ οὐ τούτων φρον- τίζομεν, ἀλλὰ τἀληϑὲς ζητοῦμεν); sicut autem in Theaeteto sensualis- mum melius defendit, quam ipsi eius auctores videntur potuisse, etiam Parmenidi, quamvis eius inconstantiam haud ignoret (Soph. 244 E sq.) principium tribuit ideale (Theaet. 180 E : οὐκ ἔχον χώραν ἐν ἢ κινεῖται. Soph. 2490: τῶν ἕν ἢ καὶ τὰ πολλὰ εἴδη λεγόντωγ).
67
tamen idearum umbrae quaedam esse non desinunt, errore et mendacio permutari. cuius rei lucidius exemplum esse non poterat, quam sophistae. accedit, quod error et men- dacium e Parmenidis doctrina non solum explicari nequibant, verum etiam principii consequentia erant neganda; ita ut fortasse omnia illa, quibus Platonis aetate errorem esse ne- quire obtinebant, originem duxerint e schola, qualis tum erat, Eleatica sophisticis studiis haud aliena. Elegans Do- nitzii observatio est, Platonem eo libro, quo omnia philoso- phorum principia amplexus sit, sophistae quoque suum 10- cum extra philosophiam assignasse 1325); ante omnia autem ideo videtur sophistam quaerendum proposuisse, quia is erat, cuius definitio esse non poterat, nisi antea Parmenidis vetitum illud μὴ ov iussumque'simul ov confringebatur. Quamquam, cum plenam ac iustam sophistae definitionem ab initio usque ad finem dialogi non reperiri demonstratum à nobis sit, hac quidem a parte propositum non persolvitur, videturque Plato ea re docere voluisse, omnia illa, quae pinguntur, disparata πολυχεφάλου sophistae studia uno de- finitionis vinculo nequire colligi. quatenus vero sophistae definitio esse potest, eatenus haud deest. εἴδωλον et V/evóog sunt, quae Platonis opinione ipsam sophistae naturam con- stituant; et hae eius notae ad Eleatas convincendos suffi- ciunt. hae autem notae, unice verae, non dividendo invenie- bantur, sed ita, ut in sophistae indolem, qualis usu constaret, acrius inquireretur. Contra divisionibus illis quidquid effici- tur, id, quamvis sophistae naturam partim haud male illu- stret, tamen nihil minus quam iusta definitio est. lamque non amplius differre licet pavidum de divisionibus illis iu- dicium, quamvis haud facilem apud viros doctos fidem sit habiturum. Sed antea, quo quaestionis difficultas appareat, aliorum excutiamus opiniones.
Sunt, qui divisionibus aliorum philosophandi methodum carpi censeant, ignotorum, ut Astius (p. 215) Megaricorum, ut Stallbaumius (p.32 54.} putant. Caussas neuter addidit. Nec magis muniit sententiam suam Groenius !?9): Platonem,
125) Plat. Stud. II, 318 sq. 324. 126) Groen van Prinsterer, prosopographia Platonica, Lugd.
B. 1823, p. 75.
68
cum multi Eleaticae dialecticae laudem falso sibi arrogarent, hospite introdueto *exemplo docere voluisse, quantum inter ipsorum rationem et germanam Eleaticam Dialecticam inter- esset. Socherus (p.262 sq.) et qui illum sequitur Schaar- schmidtius (p.187 sq.) divisiones in caussis habuere, cur Sophistam a Platone abiudicarent; sicut autem omnino optime se rem suam commendaturos esse arbitrabantur, si pessima quaeque in Sophistae scriptorem congererent, has quoque divisiones, quia malae sunt, ideo Platone censuere indignas, haud satis secum reputantes, imitatoris vel discipuli non esse, maxima egregie vel, quod saltem concedent, accurate, multo minora neglegenter et inepte tractare. Contra, ut supra iam monitum est, si quis putaret — quod factum non video — Sophistam scriptum esse contra Platonem, ita ut non solum ideae eius media dialogi parte corrumperentur, : sed etiam dialectica Platonis methodus ipsis illis divisionibus taediosis et inutilibus carperetur, is quamvis falsam — me iudice — tamen haud ineptam promeret sententiam. nam dialectica illa dividendi methodus, quae in Sophista occurrit, leviter et obiter considerata methodo Platonicae perquam similis est. et sic praeter eos, quos citavi, quantum scio omnes Platonicam dialecticam hic sibi visi sunt agnoscere (cf. notam 11). nec temere, ut videtur. nam non solum διαιρέσεις Platonis ab Aristotele, ut notum est, laudantur, verum etiam ab ipso Platone dividendi ars maximis laudibus extolitur. At, hercule, quantum hae nostri dialogi divisio- nes differunt ab illo κατ᾽ εἴδη δύνασϑαι τέμνειν, κατ᾽ ἄρϑρα, ἢ πέφυκε, καὶ μὴ ἐπιχειρεῖν χαταγνύναι μέρος μηδὲν κακοῦ μαγείρου τρόπῳ χρώμενον, ut in Phaedro (265 E) commen- datur, cuius διαιρέσεως, si bifariam instituitur, αἴτιον est τὸ μὴ ὃν (Soph. 253C). ab hac vera dividendi methodo quam procul absint eae, quibus sophista quaeritur, divisiones satis superque nobis videmur antea ostendisse. Cuius rei, a multis 127) neglectae, sunt tamen, qui quaesiverint excu-
127) v. Heusde init. II, b, 104. Hermann p. 504; et, post- quam res iam satis est discussa, Stein p.239. Alberti p. 192. Stephan p. 5. Grote p. 399. cf. p. 407 n. a.
69
sationem. Ac Bonitzii opinionem supra (p. 188sq.) examinavimus. Aliter Zellerus censet, Platonem divisionis methodum, cum ab aliis videret irrisam, eo obstinatius obtinuisse et ne ridiculas quidem consequentias refugisse 5); at eo diligentius pro- fecto omnia elaborasset neque ullo pacto admisisset hasce neglegentias. Reliqui ad iocum et εἰρωνείαν, qua semet ipsum Plato perstrinxisset, confugerunt !??); tanquam philo- sophus suam dialecticam, quam summopere ubivis tollit et commendat, subito hic risui potuerit prodere eique iustissimo! Est, ubi res suas carpere Plato videatur; nunquam vero eas, quae seria reprehensione sunt dignae. Ceterum eorum, qui Platonem censent semet ipsum simulque alios una irrisisse, quo propior vero est sententia, eo est absurdior.
Vides quaestionem esse difficillimam. quamobrem col- lige quidquid habes benevolentiae et accipe ad quae me invitum compulerit necessitas.
Divisiones refertae sunt neglegentiarum. ergo scriptor serii nihil eis voluit assequi. proposito non solum identidem excidunt et usque ad finem nihil omnino efficiunt, verum etiam depravant quae bene se habent et ad ineptias gravis- simosque, qui esse possunt, errores 130) deducunt: ergo hanc methodum is, qui haec scripsit, ipse improbavit: ergo, nisi a Platone librum abiudicas, Platonica dialectica haec non est. Quid hoc aversemur? Solusne Plato potuit invenire quod paene sua sponte se offert, ubicunque doctrina oritur, cui variarum rerum copia in classes describenda et in iustum ordinem redigenda est? equidem etiam, cum attente lego lo- cos Phaedri 266 B Sophistae 264 E extr., vestigia quaedam mihi videor deprehendere, etiam ab aliis hane methodum fuisse exercitatam. horum igitur arbitrariam parumque na- turalem dividendi methodum imitando Plato irridet, simul verioris dichotomiae fundamentis media libri parte, ut vidi-
128) Zeller, Ph. d. Gr. II, p. 700.
129) Schleiermacher p.88. Steinhart p. 435. Susemihl p. 2922—4. Deuschle p. 308 n. Munk p. 425.
130) Dum def. VI philosophus et sophista permutantur; qualis permutatio, quae Socrati erat mortis caussa, Platoni imprimis om- nium videbatur esse errorum gravissimus.
10
mus, tacite iactis, ad quam rem amplius illustrandam for- tasse 'Philosophum' destinaverat; et sic verae ac falsae dialecticae discrimina, quamvis aliter prorsus, quam voluere quidam 131), in Sophista conduntur. Sed quosnam Plato divisionibus his usos perstringit?
De posterioribus Eleatis praeter hospitem nostri dialogi nihil fere accepimus. Ex Sophista discimus, eos Parmenidis doctrinae summam retinuisse, cetera ad eristicas disputatio- nes nimis propensos. Hos, si illas διαιρέσεις eis tribueremus, non magis cogeremus sibi contradicere, quam ipse Parmeni- des, dum res sensibiles explicat, principium suum deserit. Quaeritur igitur, quanta sit illis divisiones tribuendi com- mendatio.
Videamus hospitis Eleatici personam ab interpretibus nimis neglectam. tam nova haec figura apud Platonem est, ut suam certe habeat caussam. Quod plerumque solet afferri; disquisitiones dialecticas a Socrate fuisse alieniores, eo hoc tantum explicatur, quod Socratem scriptor non ad eas adhibuit 532), sed cur potissimum hospitem Eleaticum ὃ haec tecum reputa: nusquam alias Plato has singulares divisiones promit, atque in Sophista et Politico. nusquam alias, atque in his singulari utitur hospite Eleatico. An duae res singulares sese invicem illustrabunt? Sed mox melius res patebit.
Primumque, quod Schleiermacherus (p. 92) iam monuit, alii neglexere, non caecus Eleatarum cultor est hospes, sed ἑταῖρος τῶν ἀμφὶ Παρμενίδην xoi Ζήνωνα, amicus so- ciusque Eleatarum, ceterum ἀνὴρ μάλα φιλόσοφος, i. e. se- quitur Eleaticam doctrinam, quatenus non veritate cognita cogitur ab ea recedere. idque hoc dialogo sic fieri videmus: Proponit Socrates quaestionem satis simplicem, quae paucis poterat absolvi. Cur hospes tergiversatur? xe9' ἕχαστον,
181) de quibus Bonitz II, p. 320 sq.
132) In Parmenide, Sophista, Politico Socrates est auditor Elea- tarum. Eosdem hos dialogos gravissimos Aristoteles raro vel nun- quam commemorat. Idem Aristoteles saepissime Platonem laudat verbis: Σωχράτης φησί. Fortasse haec sunt coniungenda. Sed quomodo ?
71
inquit, διορίσασϑαι σαφῶς, τί ττοτ᾽ ἔστιν, οὐ σμιχρὸν οὐδὲ ὁάδιον ἔργον. Ultro offert quae postulata non sunt. Sed quid audiemus? διακηχοέναι γέ φησιν ἱχανῶς χαὶ ovx ἀμνη- μονεῖν : meditata ergo et memoriae dudum mandata promet. nonne profecto, ut Groteus putat 5?) omnia iam praeparata secum gerit, quae hoe dialogo exponuntur? quicunque in hoc opere formam dialogicam nullius esse momenti censuere — sunt autem sane multi — eos omnes eiusdem illius sen- tentiae aceuso absurdae. absurdae, quia secundum eam Eleates meditatam proferret acceptamque ab Eleatis Eleata- rum refutationem ; absurdae, quia is, qui nihil nisi provisa et praeparata promeret, ratam et fixam doctrinam edens, induceretur haerens, dubitans, summas difficultates querens, consultans pergatne an non amplius periclitetur, petens de- nique veniam, quia sursum deorsum fluctuet opinio (242A); quae omnia procul ab expositione dogmatiea sunt. Quaeri- tur igitur, quatenus hospes memorata referat, quatenus ad nova statuenda agatur. Quae διαχηχοέναι γέ φησιν ἱχανῶς, ea sunt ante illas angustias, sunt igitur in prima parte quae- renda. sed sophistae definitione contineri non possunt, poterat enim haec, ut docuimus, nisi fracta Eleatica doctrina omnino non dari. Restat, ut sit definitionem dividendo quaerendi me- thodus, quam οὐ ῥάδιον ἔργον dicat, a qua ἐπιδείξεως su- spicionem arceat (217 E). Cum hae opinione conveniunt omnia. Primum exhibitum in piscatore exemplum. quam vero in talibus rebus exercuerat hactenus methodum, ea mox apparet parum sufficiens, cum ad maiora adhibeatur. prima definitio non sicut in piscatore sophistae indolem to- tam refert. alteram addit, tertiam aliasque deinceps. unum hic identidem recurrit: divisionis methodus. lam, postquam haud sine quodam pudore irrita illa sex conamina enumera-
vit, iactis deinde sanioris disquisitionis fundamentis, — ut aegrotanti propter incontinentiam cum viribus simul prisca redit cupiditas — rursus fiduciam concipit methodi suae:
, 2! T » » / 2634 , , ^ σιάντως οὔτε οὗτος οὔτε &ÀÀO γένος οὐδὲν μῇ ποτὲ ἐχφυγὸν
133) Grote p.398: 'he (hospes) is from beginning to end affirmative and dogmatical.
72
ἐπεύξηται τὴν τῶν οὕτω δυναμένων μετιέναι καϑ’ ἕχαστά τε χαὶ ἐπὶ πάντα μέϑοδον (235 C). Quis non videt ironian, cum triumphantem sic paullo post maximae circumveniant tenebrae? Sed unde hae tenebrae? vidit hospes, cum defi- nitione sophistae convenire non posse dogma scholae Elea- ticae “τὸ μὴ) ov non esse. neque candidus vir difficultatem dissimulat. primum igitur dogmatice exponit quae tune, ut videtur, contra μη ὄντος essentiam ab Eleatis solebant ex- promi. Meditata hic promuntur: nam in singulas difficulta- tes non inopinatu incidit sed imminentes praenuntiat; scho- lastica sunt: aliter enim quid sibi velint ἀχροαταί (237 B) in quibus, tacentibus reliquis, Heindorfius (p. 348) frustra desudat, non intellego. Accedit, quod hospes has aporias pridem iam saepiusque ἃ se expositas esse ter disertis ver- bis narrat: 236 E, 2898, 242A. Nostra igitur sententia et divisiones et non-entis aporemata scholae Eleaticae, qualis tum erat, umbratiles exercitationes imitantur !?*). sophista autem quaesitus is est, quo utrumque artificium corruat. Iam vero hospes tum demum libera per vacuum ponit ve- stigia, tum demum incipit esse Plato, postquam Parmenidis doctrinam frangendam esse intellexit (241D). Quaeris, cur in fine Sophistae, cur in Politico ad divisiones recurrat, ratione ac principio iam superatas? solent suetis erroribus ei quoque teneri obstricti, qui verioris cognitionis semina in posteris oritura ipsi iecere.
Vides quam egregie Sophista dialogus exsequatur quod in Theaeteto erat propositum. Forma, qua tum utebantur Eleatae, philosophandi — si'quidem de divisionibus morem mihi geris — simulque tota eorum doctrina traducitur ad Platonismum, idque ita, ut ipsi contueamur virum illi dis- ciplinae addictum, ἄνδρα δὲ μάλα φιλόσοφον, ad veritatis lucem per omnes dubitandi angustias eluctantem. id vero unice fieri poterat forma dialogica. ut enim dicentium opinio-
134) Mirifioeo modo apud Groteum (p. 411, 1) vera quaedam inter falsa emicant: *he Eleate here recites this opinion (τὸ μὴ Ov non esse) not as his own, but as entertained by others and as one, which he did not clearly see through.
19
nes dicendo immutentur haec sola permittit 138), Quamobrem ne quis porro dieat, Platonem in Sophista dialogi formam vel molestam propter consuetudinem retinuisse! Neu quis in Sophista artem omnino desideret! Ea enim est summa ars, quae id quod petit assequitur ratione maxime accommodata. neque haec deest in aliis rebus, Theaeteti imprimis persona, adulescentuli modesti sed in perquirendis vilibus rebus lau- tioris neque semper satis attenti. Verum et haec et alia summae artis rei gratia repressae vestigia sponte sua se offerunt assidue legentibus.
Longiore cursu difficilem Platonis librum pervestigan- tes neque rei ullas refugimus tenebras, neque veriti sumus virorum doctorum sententias, ubi rei caussa utile visum est, exagitare. lam vero finito proposito melius quam inchoato perspieimus, de Platone promere quod eo dignum sit quam sit difficile, quam lubricum. Nam ne labaris et intima qua- dam familiaritate opus est, quae cum hoec potissimum scri- ptore nonnisi longo legendi, cogitandi, vivendi usu iungitur, neque eorum, qui antea de Platone sunt meriti, nisi totas sententias amplecteris, iustus in singulis arbiter poteris exsistere. Quamobrem, si quid hac ἃ parte peccatum sit, qua par est modestia deprecamur. Dum vero id nobis contigerit, ut et doctrina dialogi clarius paullo quam ante perspiciatur, et compositionis necessitas quomodo ex uno
135) Haec interior caussa formae dialogicae est. Exterior autem repetenda videtur ex Eleatarum disserendi more. Nam e com- paratis locis Sophistae 217 C: τῷ μὲν, ὦ Σώχρατες, ἀλύπως rt xc εὐηνίως προςδιαλεγομένῳ ὅζον οὕτω τὸ πρὸς ἄλλον, et Parmenidis 137 B: τίς οὖν, εἰπεῖν, μοὶ ἀποχρινεῖται ; ἢ ὁ νεώτατος; ἥχιστα γὰρ ἂν πολυπραγμονοῖ, xci ἕὲ οἴετιι μάλιστ᾽ ἂν ἀποχρίγνοιτο" xci ἅμα ἐμοὶ ἀνάπαυλ᾽ ἂν εἴη ἡ ἐχείνου ἀπόχρισις, verisimile est, quod etiam Stall- baumius (p.14) coniecit, morem fuisse Eleatarum. doctrinas aliquo respondente exponere; quod institutum eis omnino temporibus, qui- bus doctrinae philosophae non tam libris, quam praesentis magistri sermone solebant propagari, imprimis est accommodatum. pergra- tum enim et docenti et audientibus debebat esse intervallum quoddam inter singulas gravissimae auctoritatis sententias, quo et hi dicta
colligerent. et ille dicenda praepararet, *
T4
consilio fluxerit tandem satis appareat, neque otii const aut molestiarum, quae fuere multae, nos poenitebit, quid minus feliciter est gestum, id in amore Platonis. ad haec ardua nos excitavit, studioque referendi partic gratiae philosopho, cui plurima debere nos sentiamus quam habebit excusationem.
Bonnae, typis Caroli Georgi.
UTL AT DOWNSVIEW
D RANGE BAY SHLF POS ITEM C
39 11
10 013 7
28 04