This ıs a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before ıt was carefully scanned by Google as part of a project to make the world’s books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that’s often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear ın this file - a reminder of this book’s long journey from the publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google 15 proud to partner with lıbraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work 15 expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google’s system: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text ıs helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google “watermark” you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users ın other countries. Whether a book 15 still in copyright varies from country to country, and we can’t offer guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book’s appearance ın Google Book Search means it can be used in any manner anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google’s mission 15 to organıze the world’s information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world’s books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
αἰ ΠΕΡ: //books.gooqle.com/
7 Z
R-HARVARD LI
‚Mi Ἷ | ji | es
Harvard Depository Brittle Book
IN DIVINITY SCHOOL
OF THE
-
LIBRARY
m rn
!
ι
Kirchen- und do gmengeschichtliche | Quellenschriften.
I.
Sammlung ausgewählter kirchen- und dogmengeschichtlicher j Quellenschriften
als Grundlage für Seminarübungen, he egeben unter Leitung von Professor Dr. Go Krüger.
Erstes Heft. Die Apologieen Justins des Märtyrers
herausgegeben . von
A, 2 a Lie. Dr. 6. Krüger,
a. 0. Professor der Theologie in Giefsen.
Freiburg i. B. 1891.
Akademische Verlagsbuchhandlung von J. C. B. Mohr. (Paul Siebeck.)
ale a] EEE Γι
Vorwort.
In der Theol. Lit. Zeitung (1889, Nr. 19) habe ich darauf hingewiesen, dafs Einzelausgaben von Schriften der Väter ein Bedürfnis sind, das sich jedem, der Seminarien oder Übungen zu leiten hat, fühlbar machen wird. Wenn man in der alten christlichen Litteratur mit Studenten eine Schrift lesen will, die nicht zu den „apostolischen Vätern“ gehört — von Augustins Bekenntnissen sehe ich ab —, 80 wird man stets daran scheitern, dafs die betreffende Schrift einzeln entweder gar nicht oder nicht zweckentsprechend herausgegeben ist. Diesem Mangel will unsere Sammlung abhelfen. Sie soll, was den Inhalt angeht, unter dem Ge- sichtspunkt angelegt werden, dafs solche kirchen- und dog- mengeschichtliche Dokumente, welche sich zur Lektüre und Besprechung in Seminarübungen vornehmlich eignen, darin zum Abdruck gelangen. Eine Beschränkung auf die pa- tristische Litteratur ist grundsätzlich nicht beabsichtigt; doch wird eine Ausdehnung auf mittelalterliche oder Schriften der Reformationszeit davon abhängen, dals das Interesse für das Unternehmen lebhaft genug bleibt. Für die Form muls der Gesichtspunkt mafsgebend sein, billige und gute Textausgaben herzustellen. Eine neue Textrezension verbietet sich von selbst. Dafür sind die kritischen Aus- gaben da, und wo es eine solche nicht giebt, mufs man sich bis zu ihrem Erscheinen in Geduld fassen. Der billige Preis ist aber ein ausschlaggebender Faktor deshalb, weil
IV Vorwort.
dringend zu wünschen ist, nicht die Seminarbibliotheken durch Ankauf einer Anzahl von Exemplaren zu bereichern, sondern den einzelnen Studenten zur Anschaffung zu veranlassen. Es wird keinem schaden, auch in späteren Jahren eine solche Schrift hin und wieder in die Hand zu nehmen.
Justins Apologieen eröffnen unsere Sammlung zweck- mäfsig, weil es nicht leicht eine Schrift der ersten Jahr- hunderte giebt — die „apostolischen Väter“ nicht aus- genommen —, an die sich ganz ungezwungen eine gleich reiche Fülle von Bemerkungen aus allen Gebieten der Kirchen- und Dogmengeschichte knüpfen läfst, während sie doch verhältnismälsig wenig gelesen wird. Zwar giebt es von den Apologieen eine Einzelausgabe von Braun (3. Aufl. von Gutberlet, Limburg 1890); sie ist indessen 1) noch zu teuer und schleppt 2) einen unnötigen Ballast von lateinischen Anmerkungen meist früherer Kommen- tatoıgn mit sich, die an sich gut sein mögen, deren Ver- wendbarkeit indessen fraglich bleibt: der Lehrer kann nicht an sie anknüpfen, und der Student liest sie nicht. Eine kurze, den Bemerkungen des Lehrers nicht vorgreifende Einleitung und ein das Nachschlagen wichtiger Stellen er- leichterndes Register kann meines Erachtens hier bessere Dienste thun. Die an sich wünschenswerte Bezeichnung der Schriftcitate durch anderen (gesperrten) Druck mufste aus Rücksicht auf die Kosten unterbleiben.
Giefsen, am 3. Dezember 1890.
6. Krüger.
Einleitung.
Unter christlichen Apologeten sind, im engeren Sinne des Wortes, Theologen der alten Kirche zu ver- stehen, welche den Versuch unternahmen, die christliche Religion vom Standpunkt der Wissenschaft und des Rechtes gegen alle Vorwürfe zu verteidigen, welche ihr heid- nischerseits in Theorie und Praxis gemacht werden konnten, und gleichzeitig nachzuweisen, dafs die christliche Re- ligion allein unter allen den an die wahre Religion zu stellenden Anforderungen genüge, insbesondere aber ihre Bekenner zu einem reinen, sittlich unanstöfsigen Leben verpflichte. Ä
Ihre Blüte hat diese Schriftstellerei im 2. Jahrh. er- lebt. Die Anfänge sind uns, da wir über die dem Kaiser Hadrian (125?) überreichten Apologieen des Quadratus und Aristides nur unvollkommen unterrichtet sind, nicht bekannt; doch gestattet die Art der uns erhaltenen spä- teren Werke den Rückschlufs, dafs die Anlage von Anfang an eine ähnliche, sich wesentlich gleichbleibende gewesen ist. Der Hauptvertreter dieser Litteraturgattung ist Justin, mit dem Ehrennamen des Märtyrers, Sohn des Priscus und Enkel des Bacchius aus Flavia Neapolis, dem alten Sichem, jetzigem Nab(u)lus im palästinischen Syrien (Sa- marien).. Wohl noch im 2. Jahrh. geboren und unter Ha- drian (117—138) Christ geworden (vgl. Euseb. Kirchen- gesch. IV, 8), wirkte er als Lehrer und Apologet des
VI Einleitung.
Christentums unter der Regierung des Antoninus Pius (138—161). Er hatte während dieser Zeit seinen ständigen, nur durch einige Reisen (z. B. nach Ephesus) unterbrochenen Aufenthalt in Rom, wo er in eignem Hörsaal, wohl unter dem Titel eines Lehrers der Philosophie, das Christentum einer wachsenden Zahl von Schülern verständlich zu machen suchte. Die noch erhaltenen, anscheinend treuen Märtyrer- akten setzen seinen Tod in die Präfektur des Rusticus, d. ἢ. „schwerlich vor 163 und nicht nach 167“ (Zahn, Theol. Litt. Ztg. 1876, Sp. 445).
Justin hat eine Anzahl von Werken verfalst, von denen Eusebius (vgl. KG. IV, 18) noch folgende acht gekannt hat: zwei Apologieen, deren ursprünglicher Titel unbekannt ist, gerichtet an Antoninus Pius, bezw. Marc Aurel; λόγος πρὸς Ἕλληνας; ἔλεγχος; περὲ ϑεοῦ μοναρχίας; ψάλτης; περὶ ψυχῆς; διάλογος πρὸς Τρύφωνα. Ααΐδοι- dem wissen wir durch Justin selbst (1. Apol. Cap. 25), dafs er ein σύνταγμα κατὰ πασῶν τῶν γεγενημένων αἱρέσεων verfalst hat, dem nach dem Zeugnis des Irenäus IV, 11, 2 (Harvey) 6, 2 (Stieren) ein σύνταγμα πρὸς Magxiuva gefolgt ist. Von den jetzt unter Justins Namen gehenden Schriften sind zweifellos echt nur die beiden Apologieen und das Gespräch mit Trypho, während alle anderen ent- weder zweifelhafter Echtheit oder entschieden unecht sind. Eine nähere Untersuchung dieser Schriften hat vielmehr ergeben, dafs spätere theologische Schulen, besonders die Apollinaristen, geneigt waren, ihre Machwerke mit dem Namen des allgemein angesehenen Kirchenvaters zu decken.
Erste Gesamtausgabe von Robert Stephanus, Paris 166]. Fol. Letzte von C. Th. v. Otto in: Corp. Apologetarum Christian. saec. sec. Tom. I—III. edit. III. Jenae 1876—1881. Die Apologieen im 1. Teil des 1. Bandes. Eine neue kritische Ausgabe ist in Vorbereitung. Wichtige Vorarbeiten
Einleitung. vu
für eine solche hat Harnack in: Die Überlieferung d. griech. Apologeten d. 2. Jh. in d. alten Kirche u. im MA. (Texte u. Unters. z. Gesch. d. altchristl. Liter. I, 1. Lpz. 1882) ver- öffentlicht. — Eine gute Übersetzung der Apologieen von
P. A. Richard in: Biblioth. d. KVäter. Kempten 1871. Justin ist in erster Linie von grolser Bedeutung für die Geschichte der christlichen Theologie. Er war durch eingehendes Studium der griechischen Philosophie, insbesondere der platonischen und stoischen, zu der Ein- sicht gekommen, dals er eine Befriedigung seiner religiösen Bedürfnisse hier vergeblich suche. Erst im Christentum hat er gefunden, was er suchte, und der Mut, mit dem die Christen für ihre Sache in den Tod gingen, hat ihn in der Überzeugung bestärkt, dafs diese Sache die wahre sein müsse. Er selbst hat diesen Bekehrungsprozefls mit dichte- rischer Freiheit in der Erzählung von dem Greise dar- gestellt, der ihm die Augen für die Mängel der Griechen öffnet und ihn durch die Propheten zum Christentum führt (Ein- leitung zum „Trypho“). Durch die bewufste Anerkennung der griechischen Religionsphilosophie als einer Vorstufe für die Wahrheiten der christlichen Religion erscheint Justin als der Erste und Vornehmste in der Reihe derer, die eine Vermittlung zwischen Christentum und aufserchristlicher Bildung angestrebt haben. Er ist auch als Christ stets Philosoph geblieben. Das Christentum, wie er es ver- stand, d. h. die durch die Erscheinung des Logos in der Person Jesu Christi beglaubigten und verbürgten Lehren von Gott, Tugend und Unsterblichkeit, ist doch nur das Siegel auf die Wahrheiten, welche auch die heidnische Re- ligionsphilosophie geahnt und tastend geäufsert hat. Seine Theologie ist darum grundverschieden von der des Ur- christentums, bezw. des neuen Testamentes, selbst wo diese, wie bei Paulus oder im 4. Evangelium, mit hellenistischen
vı Einleitung.
Spekulationen versetzt erscheint. Die Überzeugung von der Versöhnung des Sünders mit Gott, von der Erlösung der Welt und des Einzelnen durch Christus tritt bei Justin gegen die von der Beglaubigung übernatürlicher Vernunftwahrheiten gänzlich in den Hintergrund. Die Gefahr, dafs das Christentum rationalisiert und als Er- lösungsreligion entwertet werde, ist in dieser Theologie nicht vermieden, und ein Blick auf die gleichzeitigen Gnostiker zeigt, dafs diese, trotz der naturhaften Fassung des vrlösungsproblems, ein weit tieferes Verständnis für die Verderbtheit der menschlichen Natur und darum auch für die Erlöserkraft der Person Christi besessen haben als die Apologeten. Eben darum ist ihre Theologie auf die christ- liche Gemeinde, die im allgemeinen weniger auf die Gewinnung einer einheitlichen Weltanschauung als auf die Befriedigung ihres Sehnens nach Erlösung und Versöhnung angewiesen war, nur von geringem Einflufs gewesen. Vgl. M. v. Engelhardt, Das Christentum Justins des Mär- tyrers. Erl. 1878. bes. 5. 327 fl. — A. Harnack, Lehrb. d. Dogmengesch. Frbg. 1886. I, S. 372—422. 2. Aufl. (1888) 5. 413—468. — F. Loofs, Leitf. z. Stud. d. DG. 2. A. Halle 1890. S. 67 fl. — C. Clemen, D. religions-philosoph. Bedeutg. ἃ. stoisch-christl. Eudämonismus in Justins Apologie. L. 1890. Dennoch ist uns gerade Justin ein wichtiger Zeuge für die Beschaffenheit des christlichen Gemeindelebens um die Mitte des 2. Jahrh. geworden. Während wir hierüber sonst keine zusammenhängenden Nachrichten besitzen, ent- hält Justins erste Apologie einige Abschnitte (Cap. 61 ff.), die für uns in dieser Beziehung von höchster Wichtig- keit sind. Aber auch Justin selbst erscheint uns als ein Mann, der ganz auf dem Boden der Gemeinde stehen wollte und sich auch Glaubensartikel anzueignen verstand, die mit seiner Theologie kaum in Einklang zu bringen waren,
Einleitung. | IX
offenbar, weil sie zum - christlichen Symbolglauben ge- hörten.
Für die Geschichte der neutestamentlichen Schriften sind uns die Werke Justins eine wichtige Quelle. Eine in sich abgeschlossene Sammlung derselben, einen Kanon neuen Testamentes, hat er nicht gekannt, Quelle für Lehre (und Leben) Jesu sind ihm die ἀπομνη- uovevuara τῶν ἀποστόλων (synoptische Evangelien?), aus denen er häufig eitiert,. während er als solche das 4. Evan- gelium, trotz seiner Bekanntschaft mit demselben, nicht behan- delt. Neutestamentliche Briefe klingen gelegentlich an, er- scheinen aber nicht als Autorität. Die Apokalypse als ein Erzeugnis prophetischer Eingebung steht in hoher Achtung.
Vgl. hierüber die Einleitungen in das neue Testament von Holtzmann (Frbg. 1885. 2. Aufl. 1886) und Weifs (Berl. 1886) und die dort angegebene Sonderlitteratur.
Aus der Lektüre Justins gewinnt man den Eindruck einer liebenswürdigen Persönlichkeit, der es um Ver- ständigung mit dem Gegner redlich zu thun ist. Die Un- billigkeit — er ist geneigt, es Ungerechtigkeit zu nennen — des Ausnahmeverfahrens gegen die Christen empfindet er lebhaft und tief, aber er hat volles Vertrauen auf den Sieg ‚der Waffen des Geistes über die Willkür. Dementsprechend ist er als Theologe weitherzig, als Schriftsteller breit und etwas langweilig. Schon Gottfried Arnold hat richtig über ihn geurteilt: „Man findet bei Justin einen feinen schmack der ersten gravität und lauterkeit, wiewol er manchmal neben andern eigenen Gedanken auch aus der Philo- sophie etwas untermenget, die ihm noch von seinem heyd- nischen Wesen her anhienge“. (Kirchen- u. Ketzerhist. 1740. I p. 57.)
Im allgemeinen vgl. aulser dem angeführten Werke von Engelhardt dess. Artikel in PRE2, VII, 8. 318—327. —
x Einleitung.
Holland im Dict. Chr. Biogr. IH, Sp. 560—587. Ferner: Ὁ, Semisch, Justin ἃ. Märt. Bresl. 1840—42. 2 Tle. — Beste Bibliographie in: Richardson, Bibliographical Synopsis (Ante- Nicene Fathers. Supplement. Buffalo. 1887).
Es liegt kein Grund vor zu bezweifeln — wie u.a. Volkmar (Theol. Jahrb. 1855) und in besonderer Wendung Harnack, Die Überlieferung u. 8. w. 5. 136 ff., gethan haben —, dafs die beiden Apologieen als getrennte, gegeneinander selbständige Schriften ausgegeben wurden. Über die Abfassungszeit läfst sich mit Sicherheit nichts sagen, doch dürfte unter Voraussetzung der Zuverlässigkeit der ‚Zuschrift der ersten Apologie diejenige Ansicht die richtige sein, nach welcher die erste Apologie im Jahre 138 geschrieben und dem Kaiser Antoninus Pius überreicht, die zweite wahrscheinlich gegen Ende der Regierung dieses Kaisers verfalst wurde, nach Eusebius sogar erst unter Marc Aurel. Jedenfalls hat sich der in ihr erwähnte Pro- 208 unter der Präfektur des Urbicus in den Jahren 144 bis 160 abgespielt. Nach Ansicht der genannten Gelehrten uw A. ist auch die erste Apologie innerhalb dieses Zeit- raums abgefalst worden.
Vgl. Krüger, Zur Abfassungszeit d. Apologieen Justins in: Jahrbb. f. prot. Theol. 1890, 4, und die dort angeführte Litteratur.
Die Abweichungen unserer Ausgabe vom Ottoschen Text zu gunsten der handschriftlichen Lesart oder einer Konjektur sind im Anhang aufgeführt. Eine kritische Ausgabe wird sich jedenfalls ganz anders mit den Ab- weichungen des Justintextes beim Eusebius auseinander- setzen müssen, als es bisher und auch in unserer Ausgabe geschehen ist. Das Sachregister soll nur das Nachschlagen wichtiger Stichwörter erleichtern.
ne eh er
ne
X ser Rn, N
Die erste Apologie.
1 1 αὐτοκράτορι Τίτῳ Alkip ““δριανῷ Ayrwvivgo Evoe- Bei "Καίσαρι Σεβαστῷ, καὶ Οὐηρισσίμῳ υἱῷ φιλοσόφῳ, καὶ Aovzig φιλοσόφῳ, καίσαρος φύσει υἱῷ καὶ Εὐσεβοῦς εἰσ-͵ ποιητῷ, ἐραστῇ παιδείας, ἱερᾷ τε συγχλήτῳ καὶ παντὶ δήμῳ “Ῥωμαίων, ὑττὲρ τῶν ἐκ τταντὸς γένους ἀνϑρώπων ἀδίκως 5 μισουμένων καὶ ἐπηρεαζομένων, ᾿Ιουστῖνος Πρίσκου τοῦ Bax-
᾿ xelov, τῶν ἀπὸ Φλαουΐας Νέας πόλεως τῆς Συρίας Παλαι-
’ T 3 - ΒᾺΣ \ ’ vv % “ στίνης, εἷς αὑτῶν ὧν, τὴν προσφωώνησιν καὶ ἔντευξιν ἡτοιοῦμαι.
τ v2 [4 > « \ [4 [d 2 ı Τοὺς κατὰ ἀλήϑειαν εὐσεβεῖς καὶ φιλοσόφους μόνον τἀληϑὲς τιμᾶν καὶ στέργειν ὃ λόγος ὑπαγορεύει, παραιτουμέ- τὸ ’ w > -« RN - 7 2 \ vovg δόξαις παλαιῶν ξξακολουϑεῖν, ἂν φαῦλαι wow" οὗ γὰρ μόνον μὴ ἕπεσϑαι τοῖς ἀδίχως τι πράξασιν ἢ δογματίσασιν ὁ σώφρων λόγος ὑπαγορεύει, ἀλλ΄ ἐκ παντὸς τρόπου καὶ x w ς - “« \ ᾽ ΒᾺΝ ’ > « πρὸ τῆς Eavrov ψυχῆς τὸν φιλαλήϑη, καν ϑάνατος ἀπειλῆται, τὰ δίκαια λέγειν τε καὶ πράττειν αἱρεῖσθαι dei. 4 “Ὑμεῖς μὲν τὸ οὖν ὅτι λέγεσϑε εὐσεβεῖς καὶ φιλόσοφοι καὶ φύλακες δικαιο- . λέγε ς καὶ φ φ φύλακες δικαιο ’ x \ . > ; Dad ) x σύνης καὶ ἐρασταὶ παιδείας, ἀκούετε πανταχοῦ" εἰ δὲ καὶ ς ’ ’ 2 x ᾽ὔ «ς “ x vrrapyete, δειχϑήσεται. 4 Οὐ γὰρ κολαχεύσοντες ὑμᾶς δια -“Ψ nz 7 > \ \ ’ ς ’ 2 2 τῶνδε τῶν γραμμάτων οὐδὲ πρὸς χαριν ομιλήσοντες, ἀλλ, ἀπαιτήσοντες κατὰ τὸν ἀχριβῇ καὶ ἐξεταστικὸν λόγον τὴν 20
1 Vgl. Euseb. KG. IV 12. 9 Vgl. 55. Parallel. Cod. Rupef. unter den Werken des Joh. v. Damasc. (Le Quien II 753). 1
2 2,3 —41
κρίσιν ποιήσασϑαι προσεληλύϑαμεν, ur προλήψει und ἀνθρωπαρεσκχείᾳ τῇ δεισιδαιμόνων κατεχομένους ἢ ἀλόγῳ δρμῇ καὶ χρονίᾳ προκατεσχηχυίᾳ φήμῃ καχῇ τὴν καϑ᾽ ξαυ- τῶν ψῆφον φέροντας. « Ἣμεϊς μὲν γὰρ πρὸς οὐδενὸς πεί- 1 ες σεσϑαί τι κακὸν δύνασϑαι λελογίσμεϑα, ἢν μὴ κακίας ἐρ- γάται ἐλεγχώμεϑα ἢ. πονηροὶ διεγνώσμεϑα᾽ ὑμεῖς δ᾽ aro- κτεῖναι μὲν δύνασϑε, βλάψαι δ᾽ οὔ. "8 1τ.54λ} ἵνα μὴ ἄλογον φωνὴν καὶ τολμηρὰν δόξῃ τις ταῦτα εἶναι, ἀξιοῦμεν τὰ κατηγορούμενα αὐτῶν ἐξετάζεσϑαι, 10 καὶ, ἐὰν οὕτως ἔχοντα ἀποδεικνύωνται, κολαάζεσθϑαϊϊζῶς πρέ- πον ἐστὶ, [μᾶλλον δὲ κολάζειν)" εἰ δὲ μηδὲν ἔχοι. τις ἐλέγχειν, οὐχ ὑπαγορεύει ὃ ἀληϑὴς λόγος διὰ φήμην πονηρὰν ἄναι- τίους ἀνθρώπους ἀδικεῖν, μᾶλλον δὲ ἑαυτούς, OL οὗ neiası ἀλλὰ πάϑει Ta πράγματα! ἐπάγειν ἀξιοῦτε. 2 Καλὴν δὲ καὶ 15 μόνην δικαίαν “πρόκλησιν ταύτην πᾶς ὁ σωφρονῶν ἀποφα- ' νεῖται, τὸ τοὺς ἀρχομένους τὴν εὐθύνην τοῦ ξαυτῶν βίου καὶ λόγου ἄλητττον παρέχειν, ὁμοίως δ᾽ αὖ καὶ τοὺς ἄρχον- τας μὴ βίᾳ μηδὲ τυραννίδι ἀλλ᾽ εὐσεβείᾳ χαὶ φιλοσοφίᾳ ἀχολουϑοῦντας τὴν ψῆφον τίϑεσθϑαι᾽ οὕτως γὰρ ἂν καὶ ol 20 ἄρχοντες καὶ οἱ ἀρχόμενοι ἀπολαύοιεν τοῦ ἀγαϑοῦ. ς Ἔφη γὰρ που καί τις τῶν παλαιῶν" "Av μὴ οἱ ἄρχοντες φιλο- σοφήσωσι καὶ οἱ ἀρχόμενοι, οὐκ ἂν εἴη τὰς πόλεις εὐδαι- μονῆσαι. « Ἡμέτερον οὖν ἔργον καὶ βίου καὶ μαϑημάτων τὴν ἐπίσκεψιν σᾶσι παρέχειν, ὅπως μὴ ὑπὲρ τῶν ἀγνοεῖν τὰ 25 ἡμέτερα γομιξόντων τὴν τιμωρίαν, ὧν ἂν πλημμελῶσι, ἐυ- φλώττοντες αὑτοῦ ξαυτοῖς ὀφλήδωμεν᾽ ὑμέτερον δὲ, ὡς αἱρεῖ λόγος, ἀκούοντας ἀγαϑοὺς εὑρίσκεσθαι κριτάς. 5 Avano- λόγητον γὰρ λοιπὸν μαϑοῦσιν, ἢν μὴ τὰ δίκαια ποιήσητε, ὑπάρξει πρὸς Heor. 80 4 ı Ὀνόματος μὲν οὖν προσωνυμία οὔτε ἀγαϑὸν οὔτε κα-
21 Plato Staat V 473 DE (Stephanus).
4,1 -- 9 8
κὸν κρίνεται ἄνευ τῶν ὑποπιπτουσῶν τῷ ὀνόματι πράξεων" ἐπεί, ὅσον γε ἐκ τοῦ κατηγορουμένου ἡμῶν ὀνόματος χρηστό- c U 2 3.» \ 2 “ ’ ς ’
τατοι ὑπάρχομεν. 2 AAN ἐπεὶ οὐ τοῦτο δίκαιον ἡγούμεϑα, διὰ τὸ ὄνομα, ἐὰν κακοὶ ἐλεγχώμεϑα, αἰτεῖν ἀφίεσϑαι, πτά- λιν, δἰ μηδὲν διά TE τὴν προσηγορίαν τοῦ ὀνόματος καὶ διὰ 5 τὴν πολιτείαν εὑρισχόμεϑα ἀδικοῦντες, ὑμέτερον ἀγωνιᾶσαί > ı I D N \ , ᾿ = ‚ ἐστι, un ἀδίκως κολάζοντες τοὺς un ἐλεγχομένους τῇ δίκῃ
’ 2 ’ 2 >, \ \ N >) r κόλασιν opAmonte. 3 Ἐξ Ovöuarog μὲν γὰρ ἢ ἔπαινος ἢ κό- λασις οὐκ ἂν εὐλόγως γένοιτο, ἢν μή τι ἐνάρετον ἢ φαῦλον δι᾿ ἔργων ἀποδείκνυσθαι δύνηται. « Καὶ γὰρ τοὺς κατηγορου- 10 μένους ἐφ᾽ ὑμῶν πάντας πρὶν ἐλεγχϑῆναι οὐ τιμωρεῖτε᾽ ἐφ᾽" » . We 7) ς- τὴ ἢ ἢ a. > ἡμῶν δὲ τὸ ὄνομα ὡς ἔλεγχον λαμβάνετε, καίττδρ, ὅσον γ8 ἐκ τοῦ ὀνόματος τοὺς κατηγοροῦντας μᾶλλον κολάζειν ὀφείλετε.
6 Χριστιανοὶ γὰρ εἶναι κατηγορούμεϑα" τὸ δὲ χρηστὸν μισεῖ-
σϑαι οὐ δίκαιον. ς Καὶ πάλιν, ἐὰν μέν τις τῶν κατηγορουμέ- 15 ὺ - m ie 1 >
γων ἔξαρνος γένηται τῇ φωνῇ un εἶναι φήσας, apiere αὐτὸν
ὡς μηδὲν ἐλέγχειν ἔχοντες ἁμαρτάνοντα, ἐὰν δέ τις ὅμολο-
’ | \ \ ς ’ 4 Ξ , \ N ς΄ γήσῃ εἶναι, διὰ τὴν ὁμολογίαν κολάζετε δέον καὶ τὸν τοῦ ὁμολογοῦντος βίον εὐϑυνειν καὶ τὸν τοῦ ἀρνουμένου, ὅπως
- er a
διὰ τῶν πράξεων ὅποῖός ἐστιν ἕκαστος φαίνηται." τ Ὃν 90 γὰρ τρόπον παραλαβόντες τινὲς srapa τοῦ διδασκάλου χρι- στοῦ μὴ ἀρνεῖσϑαι ἐξεταζόμενοι παρακελεύονται, τὸν αὑτὸν τρόπον κακῶς ζῶντες ἴσως ἀφορμὰς παρέχουσι τοῖς ἄλλως καταλέγειν τῶν πάντων Χριστιανῶν ἀσέβειαν καὶ ἀδιχίαν αἱρρυμένοις. 6 Οὐκ ὀρϑῶς μὲν οὐδὲ τοῦτο πράττεται" καὶ 45 γάρ τοι φιλοσοφίας Ὄνομα καὶ σχῆμα ἐπιγράφονταί τινες, οὗ οὐδὲν ἄξιον τῆς ὑπέὀθχέσξως ττράττουσι᾽ γινώσκετε δ᾽ ὅτι καὶ οἱ τὰ ἐναντία δοξάσαντες καὶ δογματίσαντες τῶν πα- λαιῶν τῷ Evi ὀνόματι προσαγορείονται φιλύσοφοι. 9» Καὶ τούτων τινὲς ἀϑεότητα ἐδίδαξαν, καὶ τὸν 4ία ἀσελγῇ ἅμα 80
τοῖς αὐτοῦ παισὶν οἱ γενόμενοι ποιηταὶ καταγγέλλουσι" κἀ-
“κα die
’ \ ‚ € ’ > τ x κείνων Ta διδαγματα οἱ μετερχόμενοι οὐχ ξεἰργονται πρὸς 1:
2
Eu} u.
! T, 7 ΓΗ
4
4 4,9 — 6, 2
c w. 3 j α ὑμῶν, ἀϑλα δὲ καὶ τιμὰς τοῖς εὐφώνως ὑβρίζουσι τούτους τίϑετε. op‘ 3 - 2. 0} 2 » IC »ν ς , 5 ı Τί δὴ οὖν τοῦτ ἂν εἴη; ἐφ᾽ τμῶν, ὑπισχνουμένων μηδὲν ἀδικεῖν μηδὲ τὰ ἄϑεα ταῦτα δοξάζειν, οὐ κρίσεις ἐξδ- ’ 2 \ > [4 4 \ ’ ’ [4 stalere, ἀλλὰ ἀλόγῳ παϑει καὶ uaorıyı δαιμόνων φαύλων ἐξελαυνόμενοι ἀκρίτως χολάζετε μὴ φροντίζοντες. 2 Εἰρήσεταε γὰρ τἀληϑές" ἐπεὶ τὸ παλαιὸν δαίμονες φαῦλοι, ἐπιφανείας [4 x - y [4 \ “ὉὋ [4 ποιησάμενοι, καὶ γυναῖκας ἐμοίχευσαν καὶ παῖδας͵ διέ- x 2; ΄ φϑειραν καὶ φόβητρα ἀνϑρώποις ἔδειξαν, ὡς καταπλαγῆναι 10 τοὺς οἵ λόγῳ τὰς γε μενδς πράξεις οὐκ ἔχρενον, ἀλλὰ δέει συνηρπασμένοι καὶ μὴ ἐπιστάμενοι δαίμονας εἶναι φαύλους ϑεοὺς προσωνόμαζον, καὶ ὀνόματι ἕκαστον προσηγόρδυον, ὅπερ ἕκαστος ἑαυτῷ τῶν δαιμόνων ἐτίϑετο. 84 Ὅτε δὲ Σω- χράτης λόγῳ ἀληϑεῖ καὶ ἐξεταστικῶς ταῦτα εἰς φανερὸν 15 ἐπειρᾶτο φέρειν καὶ ἀπάγειν τῶν δαιμόνων τοὺς ἀνθϑρώ- πους, καὶ αὐτὸν οἱ δαίμονες διὰ τῶν χαιρόντων τῇ κακίᾳ > 4 y » ς 2, \ 2 Ad > ’ ἀνθρωττων ξγήργησαν ὡς αϑεον καὶ ἀσεβῆ ἀπογχτείνεσϑαι, λέγοντες καινὰ εἰσφέρειν αὐτὸν δαιμόνια᾽ καὶ ὁμοίως ἐφ᾽ C- m Α ΣΝ > “- 2 \ ’ c ἡμῶν τὸ αὑτὸ Evepyovaıw. « Οὐ γὰρ μόνον ἐν Ἕλλησι 20 διὰ Σωχράτους ὑπὸ λόγου ἠλέγχϑη ταῦτα, ἀλλὰ καὶ ἐν βαρ- βάροις vr αὐτοῦ τοῦ λόγου μορφωϑέντος καὶ ἀνθρώπου \ w - T , γενομένου “ai ᾿Ιησοῦ χριστοῦ κληϑέντος, ᾧ πεισϑέντες - “ 2} ἡμεῖς τοὺς ταῦτα πράξαντας δαίμονας οὐ μόνον μὴ ὀρϑοὺς 3 ἢ 2 δ \ 09 ; , (' \ eival φαμεν, ἀλλὰ κακοὺς xal ἀνοσίους δαίμονας, ol οὐδὲ 25 τοῖς ἀρετὴν ποϑοῦσιν ἀνϑρώποις τὰς πράξεις ὁμοίας ἔχουσιν. 6 1 Ἔνϑεν δὲ καὶ ὥἄϑεοι χκεχλήμεϑα᾽ καὶ ὁμολογοῦ- ΄“- ’ , w P]} 5 > 4 2)" μὲν τῶν τοιούτων νομιζομένων ϑεῶν ἀϑέεοι εἰναι, ἀλλ᾽ οὐχὶ τοῦ ἀληϑεστάτου χαὶ πατρὸς δικαιοσύνης καὶ σωφροσύνης καὶ τῶν ἄλλων ἀρετῶν, ἀνεπειμίχτου τε κακίας ϑεοῦ" « ἀλλ > _»- » \ \ 2 2 “- εν" , \ ’ 80 Exelvoy TE καὶ τὸν παρ αὑτοῦ υἱὸν ἐλϑόντα καὶ διδάξαντα ἡμᾶς ταῦτα, καὶ τὸν τῶν ἄλλων ἑπομένων καὶ ἐξομοιουμέ- ῳ © - x γων ἀγαθῶν ἀγγέλων στρατόν, πνεῦμά TE τὸ προφητικὸν
Ὁ]
6,2 — ὃ, 4 5
[a \ m ’ ΟΝ 2 ’ m σεβόμεϑα καὶ προσχυνοῦμεν, λόγῳ καὶ ἁληϑείᾳ τιμῶντες, ΄ ’ : ΠΣ καὶ παντὲ βουλομένῳ μαϑεῖν, ὡς ἐδιδάχϑημεν, ἀφϑόνως σεαραδιδόντες. , 2 ’ ᾿ Bi \ ‚ 2%
T ı Alla, φήσει τις, ἤδη τινὲς ληφϑέντες ἠλέγχϑησαν χακοῦργοι. « Καὶ γὰρ ττολλοὺς πολλάκις, ὅταν ἑχαάστοτξ 5 '. [d \ [4 > ΄ > 9 > \ \ τῶν κατηγορουμένων τὸν βίον Ederalnte, ἀλλ᾽ οὐ διὰ τοὺς
3 -
Χπρολεχϑέντας xaradınalere. 3 Καϑόλου μὲν οὖν κἀκεῖνο ς pe c [ΑἹ 7 ς νι ὦ \ ) » > \ ὁμολογοῦμεν, Orı 09 τρόπον οἱ Ev Ελλησι Ta αὑτοῖς ἀρεστὰ δογματίσαντες ἐκ παντὸς τῷ Evi ὀνόματι φιλοσοφίας προσ- ayopevovraı, καίπερ τῶν δογμάτων ἐναντίων Ὄντων, οὕτως 10 καὶ τῶν ἐν βαρβάροις γενομένων nal δοξάντων σοφῶν τὸ ἐπικατηγορούμενον Ὄνομα κοινόν ἐστι Χριστιανοὶ γὰρ πα»ν- τες προσαγορεύονται. « Ὅϑεν πάντων τῶν καταγγελλομέ- ψων ὑμῖν τὰς πράξεις κρίνεσϑαι ἀξιοῦμεν, ἵνα ὁ ἐλεγχϑεὶς ὡς ἄδικος χολάζηται, ἀλλὰ μὴ ὡς Χριστιανός" ἐὰν δέ τις τι > fü ’ ) [4 c \ 2 4 > w ἀνέλεγκτος φανηται. ἀπολύηται ὡς Χριστιανὸς οὐδὲν ἀδικῶν. s Οὐ γὰρ τοὺς κατηγοροῦντας κολάζειν ὑμᾶς ἀξιώσομεν"
Q σὰ - “« -᾽ ἀρκοῦνται γὰρ τῇ προσούσῃ πονηρίᾳ Hei τῇ τῶν καλῶν ἀγνοίᾳ.
8 ı Aoyioaode δ᾽ ὅτι ὑπὲρ ὑμῶν ταῦτα ἔφημεν ἐκ 90 τοῦ ἐφ᾽ ἡμῖν εἶναι ἀρνεῖσϑαι ἐξεταζομένους. « Alk οὐ ’ - ad ng \ Ἵ [4 \ βουλόμεϑα ζὴν ψευδολογοῦντες᾽ τοῦ γὰρ αἰωνίου καὶ χα- ϑαροῦ βίου ἐπιϑυμοῦντες τῆς μετὰ ϑεοῦ τοῦ πάντων πατρὸς
nd ER - 9 Ὁ καὶ δημιουργοῦ διαγωγῆς ἀντιποιούμεϑα, καὶ σπεύδομεν ἐπὶ τὸ önokoyeiv, οἱ πεπεισμένοι καὶ πιστεύοντες τυχεῖν ’ ’ ΒΞ \ Α x > 2» ἢ ca τούτων δυνασϑαῖ τοὺς τὸν ϑεὸν δι ἔργων πείσαντας, ὅτι αὑτῷ εἵποντο καὶ τῆς παρ᾽ αὐτῷ διαγωγῆς ἤρων, ἔνϑα κακία - Σ x ; “ οὐκ ἀντιτυπεῖ. 4. “Ὡς μὲν οὖν διὰ βραχέων εἰπεῖν, ἃ τε . - - Land x 2 προσδοκῶμεν καὶ μεμαϑήχαμεν διά τοῦ χριστοῦ καὶ δι- δάσκομεν ταῦτά ἐστι. « Πλάτων δ᾽ ὁμοίως ἔφη 'Ῥαδάμαν- so
τὸ a
24 1 Vgl. Joh. 4, Hr 30 Gorgias 523 Ἐπ 524 A,
6 8, 4 --- 9, ὅ
ϑυν χαὶ Mivw κολάσειν τοὺς ἀδίκους παρ᾽ αὑτοὺς ἐλϑόντας" ἡμεῖς δὲ τὸ αὐτὸ πρᾶγμα φαμεν γενήσεσθαι, ἀλλ᾽ ὑπὸ τοῦ χριστοῦ, χἀν τοῖς αὐτοῖς σώμασι μετὰ τῶν ψυχῶν γινο- μένων καὶ αἰωνίαν κόλασιν κολασϑησομένων, ἀλλ᾽ οὐχὶ 5 χιλιονταετῇ περίοδον, ὡς ἐκεῖνος ἔφη, μόνον. 5 Εἰ μὲν οὖν ἄπιστον ἢ ἀδύνατον τοῦτο φήσει τις, πρὸς ἡμᾶς nde ἢ πλάνη 2oriv ἀλλ᾽ οὐ πρὸς ἕτερον, μέχρις οὗ ἔργῳ μηδὲν ἀδικοῦντες ἐλεγχόμεϑα. 9. 1244 οὐδὲ ϑυσίαις πολλαῖς καὶ πλοκαῖς ἀνθῶν τοτιμῶμεν οὺς ἄνϑρωποι μορφώσαντες καὶ ἐν ναοῖς ἱδρύσαν- τὸς ϑεοὺς προσωνόμασαν, ἐπεὶ ἄψυχα καὶ νεκρὰ ταῦτα γινώσκομεν χαὶ ϑεοῦ μορφὴν μὴ ἔχοντα (οὐ γὰρ τοιαύτην ἡγούμεϑα τὸν ϑεὸν ἔχειν τὴν μορφήν, ἣν φασί τινες εἰς τιμὴν μεμιμῆσϑαι), ἀλλ᾽ ἐκείνων τῶν φανέντων κακῶν δαι- 15 μόνων καὶ ὀνόματα καὶ σχήματα ἔχειν. « Τί γὰρ dei εἰ- δόσιν ὑμῖν λέγειν, ἃ τὴν ὕλην οἱ τεχνῖται διατιϑέασι ξέον- τες χαὶ τέμνοντες χαὶ χωνεύοντες καὶ τύπτοντες; καὶ ἐξ ἀτίμων πολλάχις σχευῶν διὰ τέχνης τὸ σχῆμα μόνον ἀλ- λάξαντες nal μορφοποιήσαντες ϑεοὺς ἐπονομάζουσιν. 8 Ὅπερ 40οὐ μόνον ἄλογον ἡγούμεϑα, ἀλλὰ καὶ ἐφ᾽ ὕβρει τοῦ ϑεοῦ γίνεσϑαι, ὃς ἄῤῥητον δόξαν καὶ μορφὴν ἔχων ἐπὶ φϑαρτοῖς καὶ δεομένοις ϑεραπείας πράγμασιν ἐπονομάζεται. « Καὶ ὅτι οἱ τούτων τεχνῖται ἀσελγεῖς εἰσι καὶ πᾶσαν κακίαν, ἵνα un καταριϑμῶμεν, ἔχουσιν, ἀχριβῶς ἐπίστασϑε᾽ καὶ τὰς 25 ξδαυτῶν παιδίσκας συνεργαζομένας φϑείρουσιν. κα Ὦ τῆς ἐμ- βροντησίας, ἀνθρώττους ἀκολάστους ϑεοὺς εἰς τὸ προσκυ- νεῖσϑαι πλάσσείν. λέγεσϑαι καὶ μεταποιεῖν, καὶ τῶν ἱερῶν, ἔνϑα ἀνατίϑενται, φύλακας τοιούτους καϑιστάναι, μὴ συνο- ρῶντας ἀϑέμιτον καὶ τὸ voeiv ἢ λέγειν ἀνθρώπους ϑεῶν 80 δἦναι φύλαχας.
5 Plato Staat X 615.A. Phaedrus 249 A.
ΟΠ ΩΒΩΜ ΠΥ
[3 Ei Na
en αὐ α΄. rn ΠΡ a NEE TEE ET ET Te, TE I EN he N dl
10,1— 11,2 7
10 ı AN οὐ δέεσϑαι τῆς παρὰ ἀνθρώπων ὑλικῆς προσφορᾶς παρειλήφαμεν τὸν ϑεῦν, αὑτὸν παρέχοντα χεάντα ὁρῶντες" ἐκείνους δὲ προσδέχεσθαι αὑτὸν μόνον δεδιδάγ- μέϑα καὶ πϑπείσμεϑα καὶ πιστεύομεν, τοὺς τὰ προσόντα τ αὐτῷ ἀγαϑὰ ἐμουμένους, σωφροσύνην καὶ δικαιοσύνην Hals φιλανϑρωπίαν καὶ ὅσα οἰκεῖα ϑεῷ ἐστι, τῷ μηδενὶ ὀνό- ματι ϑετῷ καλουμένῳ. 42 Καὶ πάντα τὴν ἀρχὴν ἀγαϑὸν ὄντα δημιουργῆσαι αὐτὸν ἐξ ἀμόρφου ὕλης δι᾽ ἀνθρώπους δεδιδάγμεϑα' οἱ ἐὰν ἀξίους τῷ ἐκείνου βουλεύματι ξαυτοὺς δι᾿ ἔργων δείξωσι., τῆς μετ᾽ αὐτοῦ ἀναστροφῆς καταξιωθῆναι τὸ παρειλήφαμεν συμβασιλδύοντας, ἀφϑάρτους καὶ ἀπαϑεῖς γενο- μένους. 8 Ὃν τρόπον γὰρ τὴν ἀρχὴν οὐκ ὄντας ἐποίησξ, τὸν αὑτὸν ἡγούμεϑα τρόπον διὰ τὸ ἑλέσϑαι τοὺς αἱρουμένους τὰ αὐτῷ ἀρεστὰ καὶ ἀφϑαρσίας καὶ συνουσίας καταξιωθῆναι.
+ Τὸ μὲν γὰρ τὴν ἀρχὴν γενέσϑαι οὐχ ἡμέτερον ἣν" τὸ δ᾽ 15 ἐξακολοὐυθῆσαι οἷς “φίλον αὐτῷ, αἱρουμένους δι᾿ ὧν αὐτὸς ἐδωρήσατο λογικῶν δυνάμεων, πείϑει TE καὶ eig πίστιν ἄγει =; ἡμᾶς. 5 Καὶ ὑπὲρ πάντων ἀνθρώπων ἡγούμεϑα εἶναι τὸ μὴ εἴργεσϑαι ταῦτα μανϑάνειν, ἀλλὰ xal προτρέπεσϑαι ἐπὶ ταῦτα. s Ὅπερ γὰρ οὐκ ἠδυνήϑησαν οἱ ἀνϑρώπειοι γόμοι 20 πρᾶξαι, ταῦτα ὃ λόγος ϑεῖος ὧν εἰργάσατο, εἰ um οἱ φοῦ- λοι δαίμονες κατεσχέδασαν πολλὰ ψευδῆ καὶ ἄϑεα κατηγορή- βατᾶ, σύμμαχον λαβόντες τῆν ἐν ἑκάστῳ χακὴν πρὸς πάντα χαὶ ποιχέλην φύσει ἐπεϑυμίαν, ὧν οὐδὲν πρόσεστιν ἡμῖν. 0 ᾿ 25
11 1 Kai ὑμεῖς, ἀκούσαντες βασιλείαν προσδοκῶντας ἡμᾶς, ἀκρίτως ἀνθρώπινον. λέγειν ἡμᾶς ὑπειλήφατε, ἡμῶν τὴν μετὰ ϑεοῦ λεγόντων, ὡς καὶ ἐκ τοῦ ἀνεταζομένους ὑφ᾽ ὑμῶν ὁμολογεῖν εἶναι Χριστιανούς, γινώσκοντες τῷ ὅμολο- γοῦντι ϑάνατον τὴν ζημίαν κεῖσϑαι, φαίνεται. 4 Εἰ γὰρ ἂν- 80 ϑρώπινον βασιλξίαν προσεδοκῶμεν, κἂν ἠρνούμεϑα, ὅπως μὴ ἀναιρώμεϑα, καὶ λανϑάνειν ἐπειρώμεϑα, ὕπως τῶν προσδο-
8 11, 2 — 12,7
’ ’ 2 2). γ \ 2 γ \ - \ N κωμένων τὐχωμεν᾽ all ἐπεὶ οὐκ εἰς To νῦν τὰς ἐλπίδας ἔχομεν, ἀναιρούντων οὐ πεφροντίχαμεν τοῦ χαὶ πάντως ἀπο- ϑανεῖν ὀφειλομένου.
12 1 Agwyoi δ᾽ ὑμῖν καὶ σύμμαχοι πρὸς εἰρήνην ἐσμὲν
s πάντων μᾶλλον ἀνθρώπων, ol ταῦτα δοξάζομεν, ὡς λαϑεῖν \ [4 I ’ ὉΝ ’ pe Wr} ) ’ ϑεὸν καχόεργον ἢ πλεονέχτην ἢ ἐπίβουλον ἢ ἐνάρετον ἀδύνα- τον εἶναι, καὶ ἕκαστον ἐπ᾿ αἰωνίαν κόλασιν ἢ σωτηρίαν κατ᾽ ἀξίαν τῶν πράξεων πορεύεσϑαι. « Εἰ γὰρ οἱ πάντες ἂν- ϑρωποι ταῦτα ἐγίνωσκον, οὐκ ἂν τις τὴν καχίαν τιρὸς OM- 10γὸν ἠρεῖτο, γινώσκων πορεύεσϑαι ἐπ᾽ αἰωνίαν διὰ πυρὸς καταδίχην, ἀλλ᾽ ἐκ παντὸς τρόπου Eavıov συνεῖχε al [2 ἐχόσμὲι ἀρετῇ, ὅπως τῷν παρὰ τοῦ ϑεοῦ τύχοι ἀγαθῶν χαὶ τον κολαστηρίων ἀπηλλαγμένος εἴη. 4 Οὐ γὰρ διὰ τοὺς ὑφ᾽ ὑμῶν κειμένους νόμους καὶ χολάσεις πειρῶνται λαν- [4 > w > ’ > 2} ww; ς - ıs daveıv ἀδιχοῦντες,( ἀνϑρώπους δ Ὀντὰας Aavdaveıy υμᾶς δυνατὸν ἐτειστάμενοι ἀδικοῦσιν") εἰ δ᾽ ἔμαϑον καὶ ἐπείσϑη- σαν ϑεὸν ἀδύνατον εἶναι λαϑεῖν u; ποὺ μόνον πραντόμενον ἀλλὰ καὶ βουλευόμενον, κἂν διὰ τὰ ἐπικείμενα ἐχ παντὸς ζ τρόπου χόσμιοι ἦσαν, ὡς καὶ ὑμεῖς συμφήσετε. « AAN” ἐοί- x -- ᾳ 2o χατξ δεδιέναι μὴ πάντες δικαιοπραγήσωσι, καὶ ὑμεῖς ovg
D „ 2 N ᾿ ‚ an „ \ με κολάζητε ἔτι οὐχ ἕξετε δημίων ὃ ἂν εἴη τὸ τοιοῦτον ἔργον, ἀλλ᾽ οὐκ ἀρχόντων ἀγαϑῶν. 5 Πεπείσμεϑα δ᾽ Ex δαιμόνων φαύλων, οὗ καὶ παρὰ τῶν ἀλόγως βιούντων q@L- τοῦσι ϑύματα καὶ ϑεραπσείας,( καὶ ταῦται, ὡς τεροέφημδϑν,
25 ἐνεργεῖσθαι I ἀλλ᾽ οὐχ ὑμᾶς, ol γε εὐσεβείας καὶ φιλοσο- aan N) \
ὲ φίας ὀρέγεσϑε, ἄλογόν τι ὅεραςσε ὑπειλήφαμεν. 6 Ει δὲ καὶ ὑμεῖς ὁμοίως τοῖς ἀνοήτοις τὰ ἔϑη πρὸ τῆς ἀληϑείας
m a w \ τιμᾶτε, πράττετε 0 δύνασϑε᾽ τοσοῦτον δὲ δύνανται χαὶ 2) \ m 3 ἢ “-- ο x \ ἄρχοντες πρὸ τῆς ἁληϑείας δόξαν τιμῶντες, 0009 καὶ λῃσταὶ
80 ἐν ἐρημίᾳ. τ. Ὅτι δ᾽ οὐ καλλιερήσετε, 6 λόγος ἀποδείκνυσιν,
24 Vgl. Cap. 5. 28 SS. Parall. ἃ. ἃ. Ο. 446.
[2
12,7 — 13, 2 9
4 ’ \ , 2" \ 4 1. ου βασιλικώτατον Rau δικαιότατον aoXovra μετα Το» Yev- (
ἃ γήσαντα ϑεὸν οὐδένα οἴδαμεν ὄντα. ες Ὃν γὰρ τρόπον διαδέ- Bes o
' Ν ’ ΔΛ. 2 ; Α ς - [4 ει χεσϑαι πενίας ἡ τεάϑη ἢ ἀδοξίας srargırag υφαιροῦνται 1τα»-
c ao ΝΜ ς ’ ς ᾽ 4 -« « »-Ἥ ( τῆς, οὕτως καὶ 000 ἂν ὑπαγορεύσῃ ὁ λόγος μὴ δεῖν αἱρεῖσϑαι κῶν \ 3 or ’ - , ὃ νουνεχὴς οὗχ αἱρήσεται. 5 Γενήσεσϑαι ταῦτα πάντα προ- © εἴττε, φημί, ὁ ἡμέτερος διδασχαλοὸς καὶ τοῦ πατρὸς παν- των καὶ δεσπότου ϑεοῦ υἱὸς καὶ ἀπόστολος ὧν ᾿Ιησοῦς ’ >.» T \ Ν ΝΕ G N χριστός, ap οὐ καὶ τὸ Χριστιανοὶ Errovoualeodaı ἐσχή- χαμεν. ı0 Ὅϑεν καὶ βέβαιοι γινόμεϑα πρὸς τὰ δεδιδαγμένα ὑπ᾽ αὐτοῦ πάντα, ἐπειδὴ ἔργῳ φαίνεται γινόμενα ὅσα φϑά- τὸ σας γενέσϑαι προεῖπεν᾽ ὅπερ ϑεοῦ ἔργον ἐστὶ, πρὶν ἢ ye- νέσϑαι εἰπεῖν καὶ οὕτως δειχϑῆναι γινόμενον ὡς προείρη- Σ 7 \ N ται. τι Ην μὲν 009 καὶ ἐπὶ τούτοις παυσαμένους μηδὲν προστι- ϑέναι, λογισαμένους ὅτι δίκαιά τε καὶ ἀληϑῆ ἀξιοῦμεν" ἀλλ᾽
ἐπεὶ γνωρίζομεν οὐ ὅᾷον ἀγνοίᾳ κατεχομένην ψυχὴν ὀυντό- τὸ
μως μεταβάλλειν, ὑπὲρ τοῦ πεῖσαι τοὺς φιλαλήϑεις μικρὰ προσϑεῖναι προεϑυμήϑημεν, εἰδότες ὅτε οὐκ ἀδύνατον ἀλη- ϑείας παρατεϑείσης ἄγνοιαν φυγεῖν.
18 1 AYe0oı μὲν οὖν ὡς οὔκ ἔσμεν, τὸν δημιουργὸν 50 τοῦδε τοῦ παντὸς σεβόμενοι, ἀνενδεῆ αἱμάτων καὶ σπονδῶν : \ ’ ς 2 ’ ’ [4 2 w \ καὶ ϑυμιαμάτων, ὡς ἐδιδάχϑημεν, λέγοντες, λόγῳ εὐχῆς καὶ
εὐχαριστίας ἐφ᾽ οἷς προσφερόμεϑα πᾶσιν, 007 δύναμις,
αἰνοῦντες, μόνην ἀξίαν αὐτοῦ τιμὴν ταύτην παραλαβόντες, \ \ : -
TO τὰ ὑπ᾽ ἐκείνου εἰς διατροφὴν γενόμενα οὗ πυρὶ δαπανᾶν, 25 ὕὔ 2 er \ «Ψ
ἀλλ᾽ ξαυτοῖς καὶ τοῖς δεομένοις προσφέρειν, 5 ἐκείνῳ δὲ
2 “ἢ 2 \ „> x ı ὦ ’ ξὐχαρίστους Ὄντας διὰ λόγου πομπὰς Aal υὑμνοὺυς TTEUTTELV
ς . Pr Ἵ ’ Ἂς , τ ΑἹ
ὑπτέρ TE τοῦ γεγονέναι καὶ τῶν εἰς εὑρωστίαν στόρων πᾶ»ν-
"(ἀκῳνίχα
(0 x \ w \ m m “ των, ποϊοτήτων μὲν γενῶν καὶ μεταβολῶν ὡρῶν, καὶ τοῦ πάλιν ἐν ἀφϑαρσίᾳ γενέσθαι διὰ πίστιν τὴν ἐν αὐτῷ αἱ- 80
1 Vgl. Hebr. 8, 1.
ran
10 18, 8 — 14, 8
τήσεις πέμποντες, --- τίς σωφρονῶν οὐχ ὁμολογήσει; 8 Τὸν διδάσκαλόν TE τούτων γενόμενον ἡμῖν καὶ δἰς τοῦτο γεννη- ϑέντα Ἰησοῦν χριστόν, τὸν σταυρωϑέντα ἐπὶ Ποντίου Πι- λάτου, τοῦ γενομένου ἐν ᾿Ιουδαίᾳ ἐπὶ χρόνοις Τιβερίου καίσα- δρος ἐπιτρόπου, υἱὸν αὐτὸν τοῦ ὄντως ϑεοῦ μαϑόντες καὶ ἐν δευτέρᾳ χώρᾳ ἔχοντες, πνεῦμά TE προφητικὸν ἐν τρίτῃ τάξει ὅτε μετὰ λόγου τιμῶμεν ἀποδείξομεν. « ᾿Ενταῦϑα γὰρ μανίαν ἡμῶν καταφαΐίνονται, δευτέραν Ξ χώραν μετὰ τὸν ἄτρεπτον χαὶ ἀδὲ ὄντα ϑεὸν καὶ „ γεννήτορα τῶν ἁπάντων 10 ἀνϑρώπῳ"σταυρωϑέντι, διδόναι ἡ ἡμᾶς λέγοντες, ἀγνοοῦντες τὸ e ἐν τούτῳ μυστήριον, ᾧ προσέχειν ὑμᾶς ἐξηγουμένων ἡμῶν ζεροτρεπόμεϑα. 14 ı ᾿ΠΡΟΛΕΥΌΜΕν γὰρ ὑμῖν φυλάξασϑαι, μὴ οἱ προ- --- διαβεβλημένοι ὑφ᾽ ἡμῶν δαίμονες ἐξαπατήσωσιν ὑμᾶς καὶ 15 ἀποτρέψωσι τοῦ ὅλως ἐντυχεῖν καὶ συνεῖναι τὰ λεγόμενα (ἀγωνίζονται γὰρ. ἔχειν ὑμᾶς δούλους καὶ ὑπηρέτας, καὶ ποτὲ μὲν δι᾿ ὀνείρων ἐπιφανείας, ποτὲ δ᾽ αὖ διὰ μαγικῶν στρο- 1 φῶν χειροῦνται πάντας τοὺς οὐχ ἔσϑ᾽ ὕπως ὑπὲρ τῆς αὐτῶν σωτηρίας ἀγωνιζομένους), ὃν τρόπον καὶ ἡμεῖς μετὰ τὸ τῷ so λόγῳ πεισϑῆναι ἐκείνων μὲν ἀπέστημεν, ϑεῷ δὲ μόνῳ τῷ ἀγεννήτῳ διὰ τοῦ υἱοῦ ἑπόμεϑα" 2 οἱ πάλαι μὲν πορνείαις χαίροντες, νῦν δὲ σωφροσυνὴν μόνην ἀσπαζόμενοι" οἱ δὲ καὶ μαγικαῖς τέχναις χρώμενοι, [νῦν] ἀγαθῷ καὶ ἀγεννήτῳ ϑεῷ - ἑαυτοὺς ἀνατεϑεικότες" χρημάτων δὲ καὶ κτημάτων οἱ πό- 35 ροὺῦς παντὸς μᾶλλον στέργοντες, νῦν καὶ ἃ ἔχομεν εἰς κοινὸν φέροντες καὶ παντὶ δεομένῳ κοινωνοῦντες" 8 Οἱ μεσάλληλοι δὲ καὲ ἀλληλοφόνοι καὶ πρὸς τοὺς οὐχ ὁμοφύλους διὰ τὰ ἔϑη καὶ ἑστίας κοινὰς μὴ ποιούμενοι, γῦν μετὰ τὴν ἐπιφάνειαν τοῦ χριστοῦ ὁμοδίαιτοι- γινόμενοι, καὶ ὑπὲρ τῶν ἐχϑρῶν 40 δὐχόμδνοι, καὶ τοὺς ἀδίκως μισοῦντας πείϑειν πειρώμενοι, ὅπως οἱ κατὰ τὰς τοῦ χριστοῦ καλὰς ὑποθημοσύνας βιώ- σαντες, δὐέλπειδες ὦσι σὺν ἡμῖν τῶν αὐτῶν παρὰ τοῦ πάντων
—
14, 8 — 15, 7 11
δεσπόζοντος ϑεοῦ τυχεῖν. « Ἵνα δὲ un σοφίζεσθαι ὑμᾶς δόξωμεν, ὀλίγων τινῶν τῶν παρ᾽ αὑτοῦ τοῦ χριστοῦ διδαγ- μάτων ἐπιμνησϑῆναι καλῶς ἔχειν πρὸ τῆς ἀποδείξεως ἡγησά- μδϑα, καὶ ὑμέτερον ἔστω ὡς δυνατῶν βασιλέων ἐξετάσαι εἰ ἀληϑῶς ταῦτα δεδιδάγμεϑα χαὶ διδάσκομεν. 5 Βραχεῖς des καὶ σύντομοι παρ᾽ αὐτοῦ λόγοι γεγόνασιν᾽ οὐ γὰρ σοφιστὴς c mn 2 \ ’ - € ’ > .».ΟὕνὉ ἢ ὑπῆρχεν, ἀλλὰ δύναμις ϑεοῦ ὁ λόγος αὑτοῦ 1. \ ’ 3 , m 3 a 15 1 Περὲ μὲν οὖν σωφροσύνης τοσοῦτον εἶπεν „ Ος ἂν ἐμβλέψῃ γυναικὶ πρὸς τὸ ἐπεϑυμῆσαι αὑτῆς ἤδη ἐμοί- χευσε τῇ καρδίᾳ παρὰ τῷ ϑεῷ“. « Kai‘ „Ei ὃ ὀφϑαλμός 10 ς \ ἢ » » I, / , σου 0 δεξιὸς σκανδαλίζει σε, ἔχκοιψον αὑτον᾽ συμφέρδι γὰρ ’ > - Ἵ x ἢ - > -“ σοι μονάφϑαλμον εἰσελϑεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν, Ν x w ’ - > \ vo - κ( [2 a ῃ μετὰ τῶν δύο πεμφϑῆναι εἰς τὸ αἰωνιον πῦρ“. s Kai’ „Os γαμεῖ ἀπολελυμένην ap ἑτέρου ἀνδρὸς μοιχᾶται“. « Kai‘ , Εἰσί τινες οἵτινες εὐνουχίσϑησαν ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, εἰσὲ τὸ δὲ οὗ ἐγεννήϑησαν εὐνοῦχοι, εἰσὶ δὲ οἵ εὐνούχισαν ξαυτοὺς διὰ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. πλὴν οὐ πάντες τοῦτο χωροῦσιν". κ΄'Ὥσπερ καὶ οἱ νόμῳ ἀνθρωπίνῳ διγαμίας ποιού- μενοι ἁμαρτωλοὶ παρὰ τῷ ἡμετέρῳ διδασκάλῳ εἰσὶ, καὶ ob προσβλέποντες γυναικὶ πρὸς τὸ ἐπιϑυμῆσαι αὐτῆς" οὐ γὰρ 20 ς 7 3,7 y ’ » P] ΩΝ 3 x \ c μόνον ὁ μοιχεύων ἔργῳ ἐχβέβληται παρ᾽ αὐτῷ, ἀλλὰ χαὶ ὃ μοιχεῦσαι βουλόμενος, ὡς οὐ τῶν ἔργων φανερῶν μόνον τῷ ϑεῷ ἀλλὰ καὶ τῶν ἐνθυμημάτων. ς Καὶ πολλοί τινὸς καὶ πολλαὲ ξξηκοντοῦται καὶ ἑβδομηκοντοῦται, οὗ ἐκ παίδων > ’ u - „ ’ \ Pi ἐμαϑητεύϑησαν τῷ χριστῷ, ἀφϑοροι διαμένουσι" καὶ EUXO- 25 μαι χατὰ πᾶν γένος ἀνθρώπων τοιούτους δεῖξαι. τ Τί γὰρ \ [A x > [4 1 . > 3 ' καὶ λέγομεν τὸ ἀναρίϑμητον πλῆϑος τῶν ἐξ ἀκολασίας μεταβαλόντων καὶ ταῦτα μαϑόντων; οὐ γὰρ τοὺς δίκαίους οὐδὲ τοὺς σώφρονας εἰς μετάνοιαν ἐκάλεσεν ὁ χριστός, ἀλλὰ
᾿ 8 Matth. 5, 28. 10 Matth. 5, 29. 18, 9. Marc. 9, 47. 18 Matth. 5, 32. Luc. 16, 18. 15 Matth. 19, 11. 12.
12 15, 8 — 15,.14
4 En vv» ’ τοὺς ἀσεβεῖς καὶ ἀκολάστους καὶ ἀδίκους. 5 Εἶπε δὲ οὕτως" 3 3 \ , „Ova ηλϑὸν καλέσαι δικαίους, ἀλλὰ ἁμαρτωλοὺς εἰς μετά- ς N] w γοιαν΄. Θέλει γὰρ ὃ πατὴρ ὃ οὐράνιος τὴν μετάνοιαν τοῦ ς - > )\ \ ' > « 4 4 κω- ᾽ ἁμαρτωλοῦ ἢ τὴν κόλασιν αὑτοῦ. ο Περὶ δὲ τοῦ στέργειν ! μηνί ων [2 ἅπαντας ταῦτα Edidabev „EI ἀγαπᾶτε τοὺς ἀγαπῶντας € w x 2 \ m w ὑμᾶς, τί καινὸν ποιεῖτε; καὶ γὰρ οἱ πόρνοι τοῦτο ποιοῦσιν. cC » 2 \ -- ΄“- “ ᾿Εγὼ δὲ ὑμῖν λέγω: Εὔχεσϑε ὑπὲρ τῶν ἐχϑρῶν ὑμῶν καὶ 2 -- -“ ς “- \ “- ἀγαπᾶτε τοὺς μισοῦντας ὑμᾶς καὶ εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμέ- ς.υ 2 -“ m ’ γους ὑμῖν καὶ εὔχεσϑε ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων ὑμᾶς“. 10 Εἰς 10 δὲ τὸ κοινωνεῖν τοῖς δεομένοις χαὶ μηδὲν πρὸς δόξαν στοι- εἶν ταῦτα ἔφη , Παντὶ τῷ αἰτοῦντι δίδοτε καὶ τὸν βουλό- μενον δανείσασϑαι μὴ ἀποστραφῆτε. Ei γὰρ δανείζετε 9 ὃ ’ - ἢ \ «Ψ “ὦ \ c sag ὧν ἐλπίζετε λαβεῖν, τί καινὸν ποιεῖτε; τοῦτο καὶ οἱ τελῶναι ποιοῦσιν. τι Ὑμεῖς δὲ μὴ ϑησαυρίζητε ξαυτοῖς ἐπὶ 15 τῆς γῆς, Ὅπου σὴς καὶ βρῶσις ἀφανίζει καὶ λῃσταὶ διο- ούσσουσι- ϑησαυρίζετε δὲ ξἕαυτοῖς ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ὕπου » \ ” m > ’ ἢ N , » » οὔτε σῆς οὔτε βρῶσις ἀφανίζει. 16. Τί γὰρ ὠφελεῖται ἂν- 9. Rn ὃν , ολ ὃ ’ ἢ δὲ \ 9 w ροωπος, ἂν τὸν κόσμον 0A0v κερδήσῃ, τὴν δὲ ψυχὴν αὑτοῦ 2 ; N ; ’ > ὦ 2 ’ U 3 > ἀπολέσῃ; ἢ τι δωσει αὑτῆς ἀνταλλαγμα; Inoavgilere οὖν ὃν 20 τοῖς οὐρανοῖς, ὅπου οὔτε σὴς οὔτε βρῶσις ἀφανίζει“. 18 Kai‘ εΓίνεσϑε δὲ χρηστοὶ χαὶ οἰχτίρμονες, ὡς καὶ ὁ πατὴρ - x , ΄- ὑμῶν χρηστός ἐστι καὶ οἰκτίρμων, καὶ τὸν Tlıov αὑτοῦ ἀνατέλλει ἐπὶ ἁρματωλοὺς χαὶ δικαίους καὶ πονηρούς. - Mr, μεριμνᾶτε δὲ τί φάγητε ἢ τί ἐνδίσησϑε. Οὐχ 85 ὑμεῖς τῶν πετεινῶν καὶ τῶ» ϑηρίων διαφέρετε; καὶ ὁ ϑεὸς 3 ΒᾺΝ τρέφει αὐτά. τὸ Mn οὖν μεριμνήσητε τί φάγητε ἡ τί ἐν- δύσησϑε᾽ οἷδε γὰρ ὃ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος ὅτι τούτων χρείαν ἔχετε. ı6 Ζητεῖτε δὲ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν, καὶ
2 Matth. 9, 18. Luc. 5, 32. 5 Matth. 5, 44. 46. Luc. 6, 32. 13 Matth. 5, 42. 46. Luc. 6, 30. 34. 14 Matth. 6, 19. 20. 17 Matth. 16, 26. 6, 296, 21 Matth. 5, 48. 45. Luc. 6, 35. 24 Matth. 6, 25f. 81--38. 21. Luc. 12, 22—24. 34.
15,14 — 16, 7 13
- , | N ς»ν co N: ταῦτα πάντα προστεϑήσεται ὑμῖν. Οπου γαρ 6 ϑησαυ- [4 γ > - x <c m m 2 ’ μ ᾿ς x 009 ἔστιν, ἐχεῖ καὶ ὁ νοῦς τοῦ ἀνθϑρωπου“. τι Kat’ „Mn w “ - ς \ - ποιῆτε ταῦτα πρὸς τὸ ϑεαϑῆναι ὑπὸ τῶν ἀνϑρώπων᾽ εἰ δὲ μή γδ, μισϑὸν οὐκ ἔχετε πεαρὰ τοῦ πατρὸς ὑμῶν τοῦ Ev τοῖς οὐρανοῖς“.
ot
OÖ - 3 x 16 ı Περὲ δὲ τοῦ ἀνεξικάχους εἶναι χαὶ ὑπηρετικοὺς
en v2 ’ A A A | “ - , , πᾶσι καὶ ἀοργήτους ἃ ἔφη ταῦτά Eorı' „I@ τύπτοντί σου τὴν σιαγόνα πάρεχε καὶ τὴν ἄλλην, nal τὸν αἴροντά σου
\ mw ὉΝ oc U x ’ a > \\ ς - τὸν χιτῶνα ἢ τὸ ἱμάτιον un κωλύσης. 2 Ὃς δ᾽ ἂν οργισϑῖ, ἔνοχός ἐστιν εἰς τὸ πῦρ. Παντὶ δὲ ἀγγαρεύοντί σε μίλιον τὸ ἀχκολούϑησον δύοΌς “αμψάτω δὲ ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα Eu- προσϑὲν τῶν ἀνθρώπων, ἵνα βλέποντες ϑαυμαάζωσι τὸν
αν - eo. δ -.-Ἣ
πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς“. 8 Οὗ γὰρ ἀνταίρειν δεῖ" οὐδὲ μιμητὰς εἶναι τῶν φαύλων βεβοίληται ἡμᾶς, ἀλλὰ διὰ
- « “- \ [4 > » 4 \ > ’ τῆς ὑπομονῆς καὶ πραότητος ἐξ αἰσχύνης καὶ ἐπιϑυμίας τὸ
- w ΒΩ ’ N \ τον: ΠΟ ΟΣ. ΟΕ. ΘΡ ΟΝ ΟΥ̓ΡΑΒ προετρέψατο. «Ὁ γὰρ καὶ ἐπὶ πολλῶν τῶν παρ᾽ ὑμῖν γεγενημένων ἀποβεῖξαι ἔχομεν" ἐκ βιαίων χαὶ τυράννων μετέβαλον, ἡττηϑέντες ἢ ἢ γειτόνων καρ- τερίαν βίου παρακολουϑήσαντες ἢ συνοδοιπόρων πλεονεκ- τουμένων ὑτεομονὴν ξένην κατανοήσαντες ἢ συμτεραγματευο- 36
[4 , \ \ --- \ 2 ’ c 2 “μένων πειραϑέντες. 5 Περὶ δὲ τοῦ μὴ ὀμνύναι ὅλως, τὰ- ληϑῆ δὲ λέγειν ἀεὶ, οὕτως παρεκελεύσατο „Mn ὀμόσητε c 27 \ € -Ὡ \ 3 ’ \ N ’\ ΒΩ \ Α ὁλως" ἔστω δὲ ὑμῶν τὸ ναὶ val, καὶ τὸ οὐ οὐ" τὸ δὲ
x 4 2 w wg c \ \ \ 3 περισσὸν τούτων ἔχ τοῦ πονηροῦ". 65 ὥς δὲ καὶ τὸν ϑεὸν μόνον δεῖ πτροσχυνδῖν, οὕτως ἔπεισεν Einwv‘ „Meyiorn Ev- 95 τολή ἐστι) Κύριον τὸν ϑεόν σου προσχυνήσεις καὶ αὑτῷ μόνῳ λατρεύσεις ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου, κύριον τὸν ϑεὸν τὸν ποιήσαντα σε“. τ Καὶ προσελ- ϑόντος αὐτῷ τινος χαὶ εἰπόντος. „Audaonale ἀγαϑέ, ἀπε- 2 Matth. 8, 1. 7 Luc. 6, 29. vgl. Matth. 5, 39. 9 Matth. 5, 29.
41.16. 22 Matth. 5, 84. 37. 25 Marc. 12, 29-31. 29 Marc. 10, 17. 18. Luc. 18, 18. 19.
14 16, 1 — 17,2
> > \ x j € xoivaro λέγων" Οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ un μόνος ὃ ϑεός, ὃ ‚ \ ’ « a 2. 2» \ ς, - ποίῆσας τὰ παντα΄. s OL ὃ ἂν um εὑυρίσκωνται βιοῦντες, ὡς ἐδίδαξε, γνωριζέσϑωσαν μὴ ὄντες Χριστιανοί, κἂν λέ- γωσιν διὰ γλώττης τὰ τοῦ χριστοῦ διδάγματα οὐ γὰρ στοὺς μόνον λέγοντας, ἀλλὰ τοὺς καὶ τὰ ἔργα τεράττοντας ’ 27 Ἵ x ca ᾿ 2." w ς ΄ σωϑήσεσϑαι ἔφη. 9 Eine γὰρ οὕτως) ,Οὐχὶ πᾶς ὁ λέγων ! ’ 2 ͵ > . ’ -“- 2 μοι Κυριξ κύριξ εἰσελεύσεται εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρα- γῶν, ἀλλ᾽ ὃ ποιῶν τὸ ϑέλημα τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν τοῖς «« Ἁ “ἦ a οὐρανοῖς. 10 Ὃς γὰρ ἀκούει μου καὶ ποιεῖ ἃ λέγω ἀκοῦει το τοῦ ἀποστείλανετός με. τι Πολλοὶ δὲ ἐροῖσί μοι΄ Κύριε χύριε, οὗ τῷ σῷ ὀνόματι ἐφάγομεν καὶ ἐπίομεν καὶ δυνάμεις ἐποιήσαμεν; καὶ τότε ἐρῶ αὐτοῖς" ““ποχωρεῖτε ἀπε ἐμοῦ, ἐργάται τῆς ἀνομίας. ı2 Tore χλαυϑμὸς ἔσται καὶ βρυγ- \ m nr c « \ ' ! ce ca μὸς τῶν ὀδόντων, ὁταν οἱ μὲν δίκαιοι λαμψωσιν ὡς ὁ nArog, c \ » ’ 2 x . ἢ ον x 15 01 δὲ ἄδικοι πέμψωνται εἰς τὸ αἰώνιον πῦρ. ı8 Πολλοὶ x c 2 \ - 2 ’ [4 9) 4 7 γὰρ ἥξουσιν ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου, ἔξωϑεν μὲν ἐνδεδυμένοι 3 m δέρματα προβάτων, ἔσωϑεν δὲ ὄντες λύκοι Gonayss’ ἔχ τῶν ἔργων αὐτῶν ἐπιγνώσεσϑε αὐτούς. Πᾶν δὲ δένδρον, μὴ ποιοῦν καρττὸν χαλόν, ἐκκόπτεται καὶ εἰς ig βαλλεται“.
8014 Κολάζεσϑαι δὲ τοὺς οὐκ ἀκολούϑως τοῖς διδάγμασιν αὑτοῦ βιοῦντας, λεγομένους δὲ μόνον Χριστιανοὺς, χαὶ ὑφ᾽ ὑμῶν ἀξιοῦμεν.
, ’ \ \ > x - c ᾽ ς “- 17 ı Φορους δὲ καὶ εἰσφορὰς τοῖς ὑφ᾽ ὑμῶν Teray- μένοις πανταχοῦ πρὸ πάντων πεειρώμεϑα φέρειν, ὡς ἐδι- “-᾽ > -ὕ7 w »-.-
35 δάχϑημεν rap αὐτοῦ. a Kar ἐκεῖνο γὰρ τοῦ καιροῦ προσελ- ϑόντες τινὲς ἠρώτων αὑτόν, εἰ δεῖ Καίσαρι φόρους τελεῖν. Καὶ ἀπεκρίνατο „Einare μοι, τίνος εἰκόνα τὸ νόμισμα ἔχει“; Οἱ δὲ ἔφασαν᾽ , Καίσαρος“. Kai πάλιν ἀνταπεχρί-
‘
6 Matth. 7, 21. 9 Vgl. Matth. 10, 40. Luc. 10, 16. 11 Matth. 7, 22. 23. Luc. 18, 25—28. 18 Matth. 13, 42. 43. 15 Matth. 7, 15. 16. 19. 25 Vgl. Matth. 22, 17—22. Luc. 20, 21—26.
17, 2 — 18, 6 15
- ER: Ἂν γατο αὐτοῖς" „Anodore οὖν τὰ Καίσαρος τῷ Καίσαρι καὶ x 22 Ed “- - (( c N Α , m τὰ τοῦ ϑεοῦ τῷ ϑεῷ“. 3 Οϑεν ϑεὸν μὲν μόνον προσχυνοῦ- - „ ς ον en μεν, ὑμῖν δὲ πρὸς τὰ ἄλλα χαίροντες ὑπηρετοῦμεν, βασιλεῖς καὶ ἄρχοντας ἀνϑρώπων ὁμολογοῦντες καὶ εὐχόμενοι μετὰ τὴς βασιλικῆς δυνάμεως καὶ σώφρονα τὸν λογισμὸν ἔχοντας ὑμᾶς εὑρεϑῆναι. « Εἰ δὲ καὶ ἡμῶν εὐχομένων καὶ πάντα . \ , 3 9 ’ 2 \ ς - εἰς φανερὸν τιϑέντων ἀφροντιστησετε, οὐδὲν ἡμεῖς βλαβησο- μεϑα, πιστεύοντες, μᾶλλον δὲ καὶ πεπεισμένοι, κατ᾽ ἀξίαν τῶν πράξεων ἕχαστον τίσειν διὰ πυρὸς αἰωνίου δίκας, καὶ \ > N, ς᾽ .» , . » \ , χερὸς ἀναλογίαν ὧν ἔλαβε δυνάμδων παρα. ϑεοῦ τὸν λόγον τὸ 2 , « ς x ,) ἢ . ,, T N ἀπαιτηϑήσεσϑαι, ὡς ὁ χριστὸς Eunvvoev sinwv‘ „S2ı πλέον 39) ς x ’ x > [4 > > eg ἔδωκεν ὃ E05, πλέον καὶ ἁπαιτηϑήσεται παρ αὑτοῦ“. 18 : ᾿“ποβλέψατε γὰρ πρὸς τὸ τέλος ἑκάστου τῶν γενο- μένων βασιλέων, ὅτι τὸν κοινὸν πᾶσι ϑάνατον ἀπέϑανον᾽ ’ 3 » ’ ὅπερ εἰ εἰς ἀναισϑησίαν ἐχώρει, ἕρμαιον ἂν ἣν τοῖς ἀδίκοις τὸ πᾶσιν. « AAN ἐπεὶ καὶ αἴσϑησις πᾶσι γενομένοις μένει καὶ κόλασις αἰωνία ἀπόκειται, μὴ ἀμελήσητε πεισϑῆναί τε καὶ πιστεῦσαι ὅτι ἀληϑῆ ταῦτά ἐστι. 3 Νεκυομαντεῖαι μὲν γὰρ καὶ αἱ ἀδιαφϑόρων παίδων Enörciedoeıg καὶ ψυχῶν ἀνθρωπίνων κλήσεις καὶ οἱ λεγόμενοι παρὰ τοῖς μάγοις ὄνει- 20 ροπομποὶ καὶ πάρεδροι καὶ τὰ γινόμενα ὑπὸ τῶν ταῦτα εἰδότωνοπεεισάτωσαν ὑμᾶς, ὅτι καὶ μετὰ ϑάνατον ἐν αἰσϑήσει +
nr
εἰσὶν αἱ ψυχαὶ, a καὶ αἱ ψυχαῖς ἀποϑανόντων λαμβανόμενοι
καὶ δῥιπτούμενοι ἄνϑρωποι, οὐς δαιμονιολήπτους καὶ μαινο- ; μένους ᾿ χαλοῦσι πάντες, καὶ τὰ παρ᾽ ὑμῖν λεγόμενα μαντεῖα 25 Augılögov καὶ Δωδώνης καὶ Πυϑοῦς, καὶ ὅσα ἄλλα τοι- avra ἐστι, s καὶ τὰ τῶν συγγραφέων διδάγματα, ᾿Εμττεδοκλέους
καὶ Πυϑαγόρου, Πλάτωνός τε καὶ Σωχράτους, καὶ ὃ παρ᾽ Ὁμήρῳ βόϑῥος καὶ ἡ κάϑοδος Ὀδυσσέως εἰς τὴν τούτων ἐπίσκεψιν, καὶ τῶν τὰ αὐτὰ τούτοις εἰπτόνεων᾽ 6 οἷς κἂν 30
11 Luc. 12, 48.
16 18, 6 — 19, 7
c N ς - ΕῚ ’ 2 T 5) N m ’ ὁμοίως ἡμᾶς ἀποδέξασϑε, οὐχ NTTov Exeivwv FEW πιστεῦ- 3 \ - a \ x ’ \ 2 -ὠ fi οντας ἀλλα μᾶλλον, οὐ καὶ τὰ verpovusva χαὶ eis γῆν βαλλό- μενα πάλιν ἀπολήψεσθαι Eauzwv σώματα προσδοκῶμεν, ἀδύνατον μηδὲν εἶναι ϑεῷ λέγοντες. δ 19 ı Καϊκχατανοοῦντι [τ] ἀπιστότερον ἂν μᾶλλον δόξαι, ἢ εἰ ἐν σώματι μὴ ὑπήρχομεν καί τις ἔλεγεν, ἐκ μιχρᾶς τινος ῥανίδος τῆς τοῦ ἀνθρωπείου σπέρματος δυνατὸν ὀστέα TE καὶ νεῦρα καὶ σάρκας δἰκονοποιηϑέντα, οἷα ὁρῶμεν, yE- γέσϑαι; 4 Ἔστω γὰρ νῦν ἐφ᾽ ὑποϑέσξως λεγόμενον᾽ εἶ τις Pr 4 3 fi 10 ὑμῖν μὴ οὖσι τοιούτοις μηδὲ τοιούτων ἔλεγε, τὸ σπέρμα τὸ \ pP. w T
ἀνθρώπειον δεικνὺς καὶ εἰκόνα γραπτήν, ἐκ τοῦ τοιοῦδε οἷόν
7 , ο,»ρ; \ a0» ’ , ’ , Te γενέσϑαι διαβεβαιουμενος, πρὶν ἰδεῖν γενόμενον ἐπιστεὺ-
Pr F 3
care; οὐκ ἂν τις τολμήσειεν ἀντειπεῖν. 8 Τὸν αὐτὸν οὖν τρέ- πον διὰ τὸ μήπω ξωρακέναι ὑμᾶς ἀναστάντα νεχρὸν ἀπιστία
2’ > >» Q ’ N > \ ? PN 2 ’ = -
15 ἔχδι. a AAA 09 χρόπον τὴν ἄρχην οὐχ ἂν ἐπιστεύσατε ἐκ τῆς μικρᾶς ῥανίδος δυνατὸν τοιούτους γενέσϑαι, χαὶ ὁρᾶτε γινο-- μένους, τὸν αὐτὸν τρόπον λογίσασϑε, 'ὅτι) διαλυϑέντα καὲ δέκην σπερματων εἰς γῆν διαχυϑέντα τὰ ᾿ἀνϑρώπειᾳ σώ- ματα χατὰ καιρὸν προστάξει ϑεοῦ ἀναστῆναι καὶ ἀφϑαρσίαν
20 ἐνδύσασϑαι (οὐκ ἀδύνατον.) 5 Ποίαν. γὰρ ἀξίαν ϑεοῦ δύναμιν
ἐὐδηεῖ τα ’ Pr « Ἐπ λέγουσιν ot φάσκοντες εἰς ἐχεῖνο χωρεῖν ἕχαστον ἐξ οὐπερ ἐγένετο, Aal παρὰ ταῦτα μηδὲν ἄλλο δύνασϑαι μηδὲ τὸν {7 , > yr , Ian) ᾽Ὧ)᾽. vl ta >) HEoV, οὐχ ἔχομεν λέγειν' ἀλλ᾽ ἐκεῖνο OVvvopwuer, ὁτι οὐκ ἂν ἐττίστευσαν δυνατὸν εἶναι τοιούτους ποτὲ γενέσϑαι, ὅποί-
25 ους καὶ ἑαυτοὺς χαὶ τὸν σύμπαντα κόσμον καὶ ἐξ ὁποίων
γεγενημένα ὁρῶσι. s Κρεῖττον δὲ πιστεύειν καὶ τὰ τῇ ξαυ- w 4 \ 3 ’ 3 ’ N ς« -“ , τῶν φύσει καὶ ἀνθρώποις ἀδύνατα, ἢ ὁμοίως τοῖς ἄλλοις ἀπιστεῖν, παρειλήφαμεν, ἐπειδὴ καὶ τὸν ἡμέτερον διδάσκαλον ᾿Ιησοῦν χριστὸν ἔγνωμεν εἰττόντα' „Ta ἀδύνατα παρὰ av- so ϑρώποις δυνατὰ παρὰ ϑεῷ“. τ Καί „Mr φοβεῖσϑε τοὺς 29 Matth. 19, 26. Marc. 10, 27. Luc. 18, 27. 30 Luc. 12, 4. 5. Matth. 10, 28.
r-?
19, 7 — 21, 2 17
ἀναιροῦντας ὑμᾶς καὶ μετὰ ταῦτα μὴ δυναμένους τι ποιῆσαι, Ύ ’ \ x \ ep) m U \ [sirze,] φοβήϑητε δὲ τὸν μετὰ τὸ ἀποϑανεῖν Övvauevov καὶ ψυχὴν καὶ σῶμα εἰς γέενναν ἐμβαλεῖν. 5 Ἢ δὲ γέεννά ἔστε τόπος, ἔνϑα κολάζεσϑαι μέλλουσιν οἱ ἀδίκως βιώσαντες nei μὴ πιστεύοντες ταῦτα γενήσεσθαι ὅσα ὃ ϑεὸς διὰ τοῦ χρι- δ στοῦ ἐδίδαξα. 20 ı Καὶ Σίβυλλα δὲ καὶ "Yoraomıg γενήσεσθαι τῶν Ὁ », » τ \ 3) ε ἢ Ἢ φϑαρτῶν ἀνάλωσιν διὰ πυρὸς ἔφασαν. « Οἱ λεγόμενοι δὲ Sun ’ \ ΕΣ \ Fr > » > ’ Σεωϊχοὶ φιλόσοφοι καὶ αὑτὸν τὸν ϑεὸν εἰς πῦρ αναλύεσϑαι ΟΝ 3 \ 4 N δογματίζουσι καὶ av πάλιν κατὰ μεταβολὴν τὸν κόσμον YE- τὸ γέσϑαι λέγουσιν᾽ ἡμεῖς δὲ κρεῖττόν τε τῶν μεταβαλλομένων m x ’ Ἃ \ γοοῦμεν τὸν πάντων ποιητὴν ϑεόν. 4 Ei οὖν καὶ ὁμοίως Teva τοῖς παρ᾽ ὑμῖν τιμωμένοις ποιηταῖς καὶ φιλοσόφοις λὅγο- μεν, ἔνια δὲ καὶ μειζόνως καὶ ϑείως καὶ μόνοι μετ᾽ ἀπο- δείξεως, τί παρὰ πάντας ἀδίκως μισούμεϑα; « Τῷ γὰρ Akyaıy ı5 ἡμᾶς ὑπὸ ϑεοῦ πάντα κεκοσμῆσϑαι καὶ γεγενῆσϑαι Πλάτωνος δόξομεν λέγειν δόγμα" τῷ δὲ ἐκπύρωσιν γενέσϑαι Στωϊκῶν" τῷ δὲ κολάζεσθαι ἐν αἰσϑήσει καὶ μετὰ ϑάνατον οὔσας
: τὰς τῶν ἀδίκων ψυχὰς, τὰς δὲ τῶν erröndeiem ἀπηλλαγμένας
τῶν τιμωριῶν εὖ διάγδιν, ποιηταῖς καὶ φιλοσόφοις τὰ αὐτὰ 20 λέγειν δόξομεν" 5 τῷ δὲ καὶ μὴ δεῖν χειρῶν ἀνθρωπίνων ἔρ- γοις προσκυνεῖν, Μενάνδρῳ τῷ κωμικῷ καὶ τοῖς ταῦτα φή- σασι ταὐτὰ. φράζομεν. μείζονα γὰρ τὸν δημιουργὸν τοῦ σκευαζομένου ἀπεφήναντο.
21 1 Τῷ δὲ nal τὸν λόγον, ὃ ἐστι πρῶτον γέννημα τοῦ ες ϑεοῦ,) ἄνευ ἐπιμιξίας φάσχειν ἡμᾶς, γεγεννῆσϑαι) ᾿Ιησοῦν χριστὸν. τὸν διδάσχαλον ἡμῶν, καὶ τοῦτον σταυρωθέντα καὶ ἀποθανόντα καὶ ἀναστάντα ἀνεληλυϑέναι εἰς τὸν οὐρανὸν, οὐ παρὰ τοὺς rag ὑμῖν λεγομένους υἱοὺς τῷ Διὶ καινόν τι φέρομεν. 2 Πόσους γὰρ υἱοὺς φάσχουσι τοῦ Διὸς οἱ rag 80 ὑμῖν τιμώμενοι συγγραφεῖς, ἐπίστασϑε᾽ Ἕρμῆν μέν, λόγον τὸν Eoumvevrinov καὶ πάντων διδάσκαλον, ᾿Δσχληπιὸν δέ,
2
18 2,2 — 2,2
’ χαὶ ϑεραπευτὴν γενόμενον, κεραυδωϑέντα ἀνεληλυϑέναι eis οὐρανόν, Διόνυσον δὲ διασπαραχϑέντα, Ἡρακλέα δὲ φυγῇ πόνων Eavrov πυρὶ δόντα, τοὺς ἐκ “ήδας δὲ Διοσκούρους, καὶ τὸν ἐκ Δανάης Περσέα, καὶ τὸν ἐξ ἀνθρώπων δὲ ἐφ᾽
εἵππου Πηγάσου Βελλεροφόντην. 3 Τί γὰρ λέγομεν τὴν Agı-
ἡ ἀἄδνην καὶ τοὺς ὁμοίως αὐτῇ κατηστερίσϑαι λεγομένους; καὶ τί γὰρ τοὺς ἀποθνήσκοντας rag ὑμῖν αὐτοκράτορας, οὗς ἀεὶ ἀπαϑανατίζεσϑαι ἀξιοῦντες καὶ ὀμνύντα τινὰ προάγδτε ἑωρακέναι ἐκ τῆς πυρᾶς ἀνερχόμενον εἰς τὸν οὐρανὸν τὸν
10 Ἀατακαέντα καίσαρα; ı Καὶ ὁποῖαι ἑκάστου τῶν λεγομένων υἱῶν τοῦ Διὸς ἱστοροῦνται αἱ πράξεις, πρὸς δἰδότας λέγειν οὐκ ἀνάγκη, πλὴν ὅτι εἰς διδρορὰν καὶ προτροπὴν τῶν ἐχ- παϊδευομένων ταῦτα γέγραπται᾽ μιμητὰς γὰρ ϑεῶν καλὸν εἶναι πάντες ἡγοῦνται. κ᾿4Ἵπείη δὲ σωφρονούσης ψυχῆς ἔγ-
ἱσγορία τοιαύτη περὶ ϑδῶν, ὡς καὶ αὑτὸν τὸν ἡγεμόνα καὶ γεννήτορα πτάντων κατ᾽ αὐτοὺς “ἰα-πατροφόντην τε καὶ πα- τρὸς τοιούτου γεγονέναι, (ξρωτί" τε καχῶν καὶ αἰσχρῶν ἢδο- γῶν ἅχτω. yerousvor ἐπὶ Γανυμήδην καὶ τὰς πολλὰς μοιχευ- ϑείσας γυναῖκας ἐλϑεῖν, καὶ τοὺς αὐτοῦ παῖδας τὰ ὅμοια
so πράξαντας παράδέξασϑαι. 6 AAN, ὡς προέφημεν, οἱ φαῦλοι δαίμονες ταῦτα ἔπραξαν" ἀπαϑανατίζεσϑαι δὲ ἡμεῖς μόνους δεδιδάγμεϑα τοὺς ὁσίως καὶ ἐναρέτως ἐγγὺς ϑεῷ βιοῦν- τας, κολάζεσϑαι δὲ τοὺς ἀδίκως καὶ μὴ μεταβάλλοντας ἐν αἰωνίῳ πυρὶ πιστεύομεν.
25 22 1 Υἱὸς δὲ ϑεοῦ, ὃ ᾿Ιησοῦς λεγόμενος, si καὶ κοινῶς μόνον ἄνϑρωπος, διὰ σοφίαν ἄξιος υἱὸς ϑεοῦ λέγεσθαί" πατέρα γὰρ ἀνδρῶν τε ϑεῶν TE πάντες συγγραφεῖς τὸν ϑεὸν καλοῦσιν». a Εἰ δὲ καὶ ἰδίως, παρὰ τὴν κοινὴν γένεσιν, γεγεν- νῆσϑαι αὐτὸν ἐκ ϑεοῦ λέγομεν λόγον ϑεοῦ, ὡς προέφημεν,
80 χοινὸν τοῦτο ἔστω ὑμῖν τοῖς τὸν Ἑρμῆν λόγον τὸν παρὰ
20 Cap. 5,2. 29 Cap. 21, 1.
ϑεοῦ ἀγγελτικὸν λέγουσιν. 4 Ei δὲ αἰτιασαιτό τις ἐσταυρῶσϑαι αὐτόν, καὶ τοῦτο κοινὸν τοῖς προκατηριϑμημένοις παϑοῦ- σιν υἱοῖς καϑ' ὑμᾶς τοῦ Διὸς “ὑπάρχει. « Exeivwv Te γὰρ οὐχ ὅμοια τὰ πάϑη τοῦ ϑανάτου ἀλλὰ διάφορα ἵστο Frogel- ται" ὥστε μηδὲ To ᾿ἴδιον τοῦ πάϑους ἥττονα δοκεῖν εἶναι ὃ τοῦτον, ἀλλ᾽, ὡς ὑπεσχόμεϑα, προϊόντος τοῦ λόγου καὶ κρείττονα ἀποδείξομεν, μᾶλλον δὲ καὶ ἀποδέδεικται" ὁ γὰρ χρδίττων ἐκ τῶν πράξεων φαΐνεται. 5 Εἰ δὲ καὶ δια παρ- ϑένου γεγεννῆσθαι φέρομεν, κοινὸν καὶ τοῦτο πρὸς τὸν Περσέα ἔστω ὑμῖν. εἿΩι δὲ λέγομεν χωλοὺς καὶ παραλυτι- 10 χοὺς καὶ ἐκ γενετῆς πονηροὺς ὑγιεῖς πεποιηκέναι αὐτὸν καὶ γεχροὺς ἀνεγεῖραι, ὅμοια τοῖς ὑπτὸ ᾿Ὡσκληπιοῦ γεγενῆσϑαι λεγομένοις καὶ ταῦτα φάσκειν δόξομεν.
23 1 Ἵνα δὲ ἤδη καὶ τοῦτο φανερὸν ὑμῖν γένηται, ὅτι ὁπόσα λέγομεν μαϑόντες παρὰ τοῦ χριστοῦ καὶ τῶν προελ- τὸ ϑόντων αὑτοῦ προφητῶν μόνα ἀληϑῆ ἐστι καὶ πρεσβύτερα πάντων τῶν γεγενημένων συγγραφέων, καὶ οὐχὶ διὰ τὸ ταὐτὰ λέγειν αὐτοῖς παραδεχϑῆναι ἀξιοῦμεν, ἀλλ᾽ ὅτι τὸ ἀληϑὲς λέγομεν" 4 χαὶ Ἰησοῦς χριστὸς μόνος ἰδίως υἱὸς τῷ ϑεῷ γεγέννηται, λόγος αὐτοῦ ὑπάρχων χαὶ πρωτότοχος καὶ δύνα- 90 μις, καὶ τῇ βουλῇ α αὐτοῦ γενόμενος ἄνϑρωπος ταῦτα ἡμᾶς ἐδίδαξεν ἐπ ἀλλάγῇ καὶ ἐπαγναγωγῇ τοῦ ἀνθρωπείου γέ- νους" ὁ. [καὶ τρὶν ἢ ἐν ἀνϑρώποις αὑτὸν γενέσϑαι ἄνϑρωπον φϑάσαντές τινες διὰ τοὺς προειρημένους κακοὺς δαίμονας τὰ τῶν ποιητῶν ὡς γενόμενα εἶπτον ἃ μυϑοποιήσαντες ἔφη- 5 σαν, ὃν τρόπον καὶ τὰ καϑ᾽ ἡμῶν λεγόμενα δύσφημα καὶ ἀσεβῆ ἔργα ἐνήργησαν, ὧν οὐδεὶς μάρτυς οὐδὲ ἀπόδειξίς ἐστι, — τοῦτον ἔλεγχον ποιησόμεϑα.
24 1 Πρῶτον μὲν ὅτι τὰ ὅμοια τοῖς “Ελλησι λέγοντες μόνοι μισούμεϑα δι᾿ Ovoua τοῦ χριστοῦ, καὶ μηδὲν ἃἂδι- 380
6 Cap. 18. 24 Cap. 5; 21, ὅ. 98%
“Ὁ
20 24, 1 -- 26, 2
κοῦντες ὡς ἁμαρτωλοὶ ἀναιρούμεϑα, ἄλλων ἀλλαχοῦ καὶ δένδρα σεβομένων καὶ ποταμοὺς καὶ μῦς καὶ αἰλούρους καὶ ’ N Po 2δη7 , \ , \ 3 » κροχοδείλους καὶ τῶν ἀλόγων ζώων τὰ πολλὰ, καὶ οὐ τῶν 29 ἐ-.ῳ- « \ G [4 > 9 " > ’ ca 3 αὑτῶν ὑπὸ πάντων τιμωμένων ἀλλ΄ ἀλλων ἁλλοχόσε, WOT ten \ Bee δ δἶναι ἀσεβεῖς ἀλλήλοις πάντας διὰ τὸ μὴ τὰ αὐτὰ σέβειν or ͵ 1 .»ν ε x RE I RE ERBE £ 2 Orteo μόνον ἐγκαλεῖν ἡμῖν ἔχετε, ὁτε μὴ τοὺς αὑτοὺς vuiv σέβομεν ϑεούς, μηδὲ τοῖς ἀποθανοῦσι χοὰς καὶ κνίσας καὶ ἐν γραφαῖς στεφάνους καὶ ϑυσίας φέρομεν. «Ὅτι γὰρ οὖν 4 2" > T N ’ 2 T \ ’ > T τὰ αὑτὰ παρ οἷς μὲν ϑεοί, παρ οἷς δὲ ϑηρία, rap οἷς 10 δὲ ἱερεῖα νενομισμένα ἐστίν, ἀκριβῶς ἐπείστασϑε.
25 1: Jeireoov δ᾽ ὅτι ἐχ παντὸς γένους ἀνθρώπων οἵ πάλαι σεβόμενοι Διόνυσον τὸν Σεμέλης καὶ ᾿πόλλωνα τὸν “4ητοΐδην, ( οἱ δι᾿ ἔρωτας ἀρσένων ὅσα ἔπραξαν αἶσχος καὶ λέγειν δ καὶ οἵ Περσεφόνην καὶ ““φροδίτην, (τὰς διὰ τὸν
15 “δωνιν οἰστρηϑείσας, ὧν καὶ τὰ μυστήρια ἄγετε,. ἢ “Ἵσκλη- πιὸν ἢ τινα τῶν ἄλλων ὀνομαζομένων ϑεῶν, καίπερ ϑανά- του ἀπειλουμένου διὰ ᾿Ιησοῦ χριστοῦ τούτων μὲν κατεφρο-
’ m \ --φ ἢ ν΄. 2 oc \ ‚9 2 γήσαμδϑν, 4 ϑεῷ δὲ τῷ ἀγεννήτῳ καὶ ἀπαϑεῖ ξαυτοὺς ἀνεϑήκα- . α ΒΩ 2 2 ’ \ \ 2 ς ’ 3 N \ usv, 09 οὔτε En «Αντιόπην χαὶ τὰς ἄλλας ὁμοίως οὐδὲ ἐσὲ
80 Γανυμήδην δι΄. oloseov ἐληλυϑέναι πειϑόμεϑα, οὐδὲ λυϑῆναι
ἢ ’ \ , CO τς Ü »_ » βοηϑείας τυχόντα δια Θέτιδος ὑπὸ τοῦ ξκατονταχειρος Exei- vov, οὐδὲ μεριμνῶντα διὰ τοῦτο τὸν τῆς Θέτιδος Ayıllea διὰ τὴν παλλακίδα Βρισηΐδα ὀλέσαι πολλοὺς τῶν Ἑλλήνων.
\ [2 > -“-ἷ΄ \ 3 [4 BD | s Καὶ τοὺς πειϑομένους ἑλδοῦμεν᾽ τοὺς δὲ τούτων αἰτί-
35 0vG δαόμονας γνωρίζομεν.
26 1τ Τρίτον δ᾽ ὅτι καὶ μετὰ τὴν ἀνέλευσιν τοῦ w 4 9 \ U « ’ 3 ’ χριστοῦ εἰς οὐρανὸν προεβαλλοντο οἱ δαίμονες ἀνθρώπους τινὰς λέγοντας ἑαυτοὺς εἶναι ϑεούς, οὗ οὐ μόνον οὐκ ἐδιώχ- ςζς 3 <c w 2 \ \ ον ’ 5 ’ ϑησαν ὑφ᾽ υμῶν, ἀλλὰ καὶ τιμῶν κατηξιωϑησαν᾽ a Σίμωνα 80 μέν τινα Σαμαρέα, τὸν ἀπὸ κώμης λεγομένης Γιττῶν, ὃς ἐπὶ
26 ff. Vgl. Euseb. KG. II, 18, 8. 4.
26, 2 — 8 21
Κλαυδίου καίσαρος διὰ τῆς τῶν Evspyovvrow δαιμόνων τέχ- γης δυνάμεις ποιήσας μαγικὰς ἐν τῇ πόλει ὑμῶν βασιλίδι “Ῥώμῃ ϑεὸς ἐνομίσϑη καὶ ἀνδριάντε παρ ὑμῶν ὡς ϑεὸς τε- τίμηται, ὃς ἀνδριὰς ἀνεγήγερται ἐν τῷ Tißeoı ποταμῷ με- ταξὺ τῶν δύο γεφυρῶν, ἔχων ἐπιγραφὴν ῥωμαϊκὴν ταύτην" SIMONI DEO SANCTO. s Kai σχεδὸν πάντες μὲν Σαμα- ρεῖς, ὀλίγοι δὲ καὶ ἐν ἄλλοις ἔϑνεσιν, ὡς τὸν πρῶτον ϑεὸν ἐκεῖνον ὁμολογοῦντες προσκυνοῦσι" καὶ Ἑλένην τινά, τὴν περινοστήσασαν αὐτῷ κατ᾽ ἐχεῖνο τοῦ καιροῦ, πρότερον ἐπὲ τέγους σταϑεῖσαν,͵ τὴν UN αὐτοῦ ἔννοιαν πρώτην Yevo- μένην λέγουσι. « Μένανδρον δέ τινα, καὶ αὐτὸν Σαμα- ρέα, τὸν ἀπὸ κώμης Καπιταρεταίας, γενόμενον μαϑητὴν τοῦ Σίμωνος, ἐνεργηθϑέντα καὶ ὑπὸ τῶν δαιμονίων καὶ ἐν “Ἀντιοχείᾳ γενόμενον πολλοὺς ἐξαπατῆσαι διὰ μαγικῆς TEX- γης οἴδαμεν, ὃς καὶ τοὺς αὐτῷ ἑπομένους ὡς μηδὲ ἀποϑενή- σχοιδν ἔπεισε᾽ καὶ νῦν εἰσί τινες ἀπ᾽ ἐκείνου τοῦτο ὁμολο- γοῦντες. 5 ἸΠαρκίωνα δέ τινα Ποντικόν, ὃς καὶ νῦν ἔτι ἐστὶ διδάσκων τοὺς πειϑομένους, ἄλλον τίνὰ νομίζειν μείζονα «τοῦ δημιουργοῦ ϑεόν᾽ ER κατὰ πᾶν γένος ἀνϑρώπων διὰ τῆς τῶν δαιμόνων συλλήψθδως πολλοὺς πεποίηκε βλασφημίας λέ- yeıv καὶ ἀρνεῖσϑαι τὸν ποιητὴν τοῦδε τοῦ παντὸς ϑεόν, ἂλ- λον δέ τινα, ὡς ὄντα μείζονα, τὰ μείζονα παρὰ τοῦτον Öuo- λογεῖν πεποιηκέναι. 6 Πάντες οἱ ἀπὸ τούτων δρμώμενοι, ὡς ἔφημεν, Χριστιανοὶ καλοῦνται, ὃν τρόπον καὶ οὐ κοινῶν ὄντων δογμάτων τοῖς φιλοσόφοις τὸ ἐπικαλούμενον ὄνομα τῆς φιλοσοφίας κοινὸν ἐστίν. τ Εἰ δὲ καὶ τὰ δύσφημα ἐκεῖνα μυϑολογούμενα € ἔργα πράττουσι; λυχνίας μὲν avasgo- πὴν καὶ τὰς ἀνέδην μίξεις καὶ ἀνθρωπείων gagnuiv βορᾶς, οὐ γινώσκομεν" ἀλλ᾽ ὅτι μὴ δεώκονται μηδὲ φονεύονται ὑφ᾽
10
20
25
ς τιν ΝᾺ "» co ὑμῶν, κἂν διὰ τὰ δόγματα, ἐπιστάμεϑα. s Eorı δὲ ἡμῖν a0
11 fi. Vgl. Euseb. II, 26, 3. 1718. IV, 11,9. 24 Cap. 7, 8.
22 26, 8 — 28, 2
καὶ σύνταγμα χατὰ πασῶν τῶν γεγενημένων αἱρέσεων συν- τεταγμένον, ᾧ εἰ βούλεσϑε ἐντυχεῖν, δώσομεν. 27 «τ Ἡμεῖς δέ, ἵνα μηδὲν ἀδικῶμεν μηδὲ ἀσεβῶμεν, ἐχτιϑέναι καὶ τὰ γεννώμενα πονηρῶν εἶναι δεδιδάγμεϑα" δητρῶτον μέν, ὅτι τοὺς πάντας σχεδὸν ὁρῶμεν ἐπὶ zrogveig προάγοντας, οὗ μόνον τὰς χόρας ἀλλὰ καὶ τοὺς ἄρσενας, καὶ ὃν τρόπον λέγονται οἵ παλαιοὶ ἀγέλας βοῶν ἢ αἰγῶν ἢ προ- βάτων τρέφειν ἢ ἵππων φορβάδων, οὕτως γῦν καὶ παῖδας eis τὸ αἰσχρῶς χρῆσθαι μόνον᾽ καὶ ὁμοίως ϑηλειῶν καὶ 10 ἀνδρογύνων καὶ ἀῤῥητοπτοιῶν RAN208 κατὰ πᾶν ἔϑνος ἐπὶ τούτου τοῦ ἄγους ἕστηκε. 3 Καὶ τούτων μισϑοὺς καὶ εἰσ- φορὰς καὶ τέλη λαμβάνετε δέον ἐκκόψαι ἀπὸ τῆς ὑμετέρας οἰκουμένης. 3 Καὶ τῶν τούτοις χρωμένων τις πρὸς τῇ ἀϑέῳ καὶ ἀσεβεῖ καὶ ἀκρατεῖ μέξει, εἰ τύχοι, τέκνῳ ἢ συγγενεῖ 16 ἢ ἀδελφῷ μίγνυται. 4 Οἱ δὲ καὶ τὰ ἑαυτῶν τέχνα καὶ τὰς ὁμοζύγους προαγωγεύονται, καὶ φανερῶς εἰς κιναιδίαν ἀπο- κόπτονταί τινες καὶ εἰς μητέρα ϑεῶν τὰ μυστήρια ἀναφέ- ρουσι, καὶ παρὰ παντὶ τῶν νομιζομένων παρ᾽ ὑμῖν ϑεῶν ὄφις σύμβολον μέγα καὶ μυστήριον ἀναγράφεται. κ5 Καὶ τὰ 20 φανερῶς ὑμῖν πραττόμενα καὶ τιμώμενα ὡς ἀνατετραμμένου καὶ οὐ παρόντος φωτὸς ϑείου ἡμῖν προσγράφετε᾽ ὅπερ ἀπηλλαγμένοις ἡμῖν τοῦ πράττειν τι τούτων οὐ βλάβην φέρει, ἀλλὰ τοῖς πράττουσι καὶ ψευδομαρτυροῦσι μᾶλλον. 28 ı Παρ᾽ ἡμῖν μὲν γὰρ ὁ ἀρχηγέτης τῶν κακῶν δαι- 95 μόνων ὄφις καλεῖται καὶ σατανᾶς καὶ διάβολος, ὡς καὶ ἐκ τῶν Δμετέρων συγγραμμάτων ἐρέυνήσαντες μαϑεῖν δύ- γασϑε᾽ ὧν εἰς τὸ ποῦρ πεμῳφϑήσεσϑαι μετὰ τῆς αὐτοῦ στρα- τιᾶς καὶ τῶν ἑπομένων ἀνθρώπων κολασϑησομένους τὸν ἀπέραντον αἰῶνα, προεμήνυσεν ὁ χριστός. » Καὶ γὰρ ἢ 80 ἐπιμονὴ τοῦ μηδέπω τοῦτο πρᾶξαι τὸν ϑεὸν διὰ τὸ ἀνϑρώ-
29 Matth. 25, 41.
28, ἃ — 30, 1 98
σπτένον γένος γεγένηται" προγινώσκξι. γάρ τινας ἐκ μετανοίας σωϑήσεσϑαι μέλλοντας καί τινας μηδέπω Lows γεννηϑέντας. \ \ 3 \ \ \ [4 c “ 2 A w \ 8 Καὶ τὴν ἀρχὴν νοερὸν καὶ δυνάμενον αἱρεῖσϑαι τἀληϑῆ καὶ 3 ͵ EU πράττειν τὸ γένος τὸ ἀνϑρώτεινον πιξητοίγκεν, ὥστ᾽ ἀναπο- λόγητον εἶναι τοῖς πᾶσιν ἀνϑρώποις παρὰ τῷ ϑεῷ᾽ λογικοὲ s γὰρ καὶ ϑεωρητιχοὶ γεγένηνται. 4 Εἰ δέ τις ἀπιστεῖ μέλειν τούτων τῷ ϑεῷ, ἢ μὴ εἶναι αὐτὸν διὰ τέχνης ὁμολογήσει, ἢ ὄντα χαίρειν κακίᾳ φήσει ἢ λίϑῳ ἐοικότα μένειν, καὶ μηδὲν εἶναι ἀρετὴν μηδὲ κακίαν, δόξῃ δὲ μόνον τοὺς ἂν- ϑρώπους ἢ ἀγαϑὰ ἢ κακὰ ταῦτα ἡγεῖσϑαι" ἥπερ μεγίστη τὸ ἀσέβεια καὶ ἀδικία ἐστί. \ G \ w > ὔ \ 3 29 ı Καὶ πάλιν, un τῶν ἐχτεϑέντων τις μὴ ἀναληφ- \ “- 3. > ϑεὶς ϑανατωθϑῇ, καὶ ὦμεν ἀνδροφόνοι: ἀλλ᾽ ἢ τὴν ἀρχὴν P] 4 we. 2 x Α [4 Φ wo ὍΝ ’ οὐκ ἐγαμοῦμεν εἰ μὴ ἐπὶ παίδων ἀνατροφῇ, ἢ παραιτού- \ , ’ > ἔς τ. ἴω . ἡ μενοι τὸ γήμασϑαι τέλεον ἐνεγκχρατευόμεϑα. «5 Καὶ ἤδη τις τ τῶν ἡμετέρων, ὑπττὲρ τοῦ πεῖσαι ὑμᾶς ὅτι οὐκ ἔστιν ἡμῖν μυστήριον ἡ ἀνέδην μίξις, βιβλίδιον ἀνέδωκεν ἐν .4λεξαν- δρείᾳ Φήλικι ἡγεμονδύοντι ἀξιῶν ἐπιτρέψαι ἰατρῷ τοὺς δι- δύμους αὐτοῦ ἀφελεῖν᾽ ἄνευ γὰρ τῆς τοῦ ἡγεμόνος ἐπιτρο- πῆς τοῦτο πράττειν ἀπειρῆσϑαι οἱ ἐκεῖ ἰατροὶ ἔλεγον. 8 Καὶ 20 μηδόλως βουληϑέντος Φήλικος ὑπογράψαι, ἐφ᾽ ξαυτοῦ μεί- νας 6 νεανίσκος ἠρκέσϑη τῇ ξαυτοῦ καὶ τῶν ὅμογνωμόνων Ω > - συνειδήσει. « Οὐκ ἄτοπον δὲ ἐπιμνησθῆναι ἐν τούτοις ἡγη- Ἁ ww mw Q \ σάμεϑα καὶ ᾿Αντινόου τοῦ νῦν γενομένου, 09 καὶ πάντες : αν ᾿ ’ ’ 3 ws ϑεὸν διὰ φόβον σέβειν ὥρμηντο, ἐτειστάμενοι τίς Te ἣν 25 καὶ πόϑεν ὑπῆρχεν. 80 1: Ὅπως δὲ μή τις [eisen] ἀντιτιϑεὶς ἡμῖν, τί κωλύει x \ > c « ’ ͵ P 14 2 ’ καὶ τὸν παρ τμῖν λεγόμενον χριστόν, ἄνϑρωπον ἐξ ἀνϑρώ- ΄-- ᾳ ’ ’ πων Όντα, μαγικῇ τέχνῃ ἃς λέγομεν δυνάμεις πειτοιηκέναι \ ’ x - «" mw 5 \ > [4 2 καὶ δοξαι διὰ τοῦτο υἱὸν ϑεοῦ εἰναι, τὴν ἀπόδειξιν ἤδη 80
4 Vgl. Röm. 1, 20. 23ff. Vgl. Euseb. KG. IV, 8, 8.
24 30,1 — 31, 6
ποιησόμεϑα, οὐ τοῖς λέγουσι mıorsvovreg, ἀλλὰ τοῖς προφη-
τεύουσι πρὶν ἢ γενέσθαι κατ΄ ἀνάγχην πειϑόμενοι, διὰ τὸ
χαὶ ὄψει ὡς προεφητεύϑη ὁρᾶν γενόμενα καὶ γινόμενα "
ἥτεερ μεγίστη καὶ ἀληϑεστάτη ἀπόδειξις καὶ ὑμῖν, ὡς νομί- 5 Couev, φανήσεται.
81 εἴάνϑρωποι οὖν τινες ἐν Ἰουδαίοις γεγένηνται ϑεοῦ προφῆται, δι᾿ ὧν τὸ προφητικὸν πνεῦμα προεκήρυξε τὰ γε- γήσεσϑαι μέλλοντα πρὶν ἢ γενέσϑαι" καὶ τούτων (οἷ; ἐν Ἰουδαίοις κατὰ καιροὺς (γενόμενοι βασιλεῖς) τὰς προφητείας,
10 ὡς ἐλέχϑησαν Ὅτε προεφητεύοντο, τῇ ἰδίᾳ αὐτῶν ἑβραΐδι φωνῇ ἐν βιβλίοις. ὑπ᾽ αὐτῶν τῶν προφητῶν συντεταγμένας MM (κτώμενοι wenn)” 4 Ὅτε δὲ Πτολεμαῖος, ὃ «Αἰγυπτίων βασιλεύς, βιβλιοθήκην χατεσχεύυαζε καὶ τὰ πάντων ἀνθϑρώ- πων συγγράμματα συνάγειν ἐπειράϑη, πυϑόμενος καὶ περὶ 15 τῶν προφητειῶν τούτων, προσέπεμψε τῷ τῶν Ιουδαίων τότε βασιλεύοντι Ἡρώδῃ ἀξιῶν διαπεμφϑῆναι αὐτῷ τὰς βίβλους τῶν προφητδιῶν. 8 Καὶ ὃ μὲν βασιλεὺς Ἡρώδης τῇ προ- εἰρημένῃ ἐβραΐδι αὑτῶν φωνῇ γεγραμμένας Grersöunbaro. ı Ἐπειδὴ δὲ οὐκ ἦν γνώριμα τὰ ἐν αὐταῖς 7εγραμμένα τοῖς 40 «Αἰγυπτίοις, realıy αὐτὸν Υξίωσε πέμψας τοὺς μεταβαλοῦντας αὐτὰς εἰς τὴν ἑλλαάδα φωνὴν ἀνθρώπους ἀποστεῖλαι. 5 Καὶ τούτου γενομένου ἔμειναν ai βίβλοι καὶ παρ᾽ «Αἰγυπτίοις μέχρι τοῦ δεῦρο, καὶ πανταχοῦ παρὰ πᾶσίν εἰσιν Ιουδαίοις, οἱ καὶ ἀναγινώσκοντες οὐ συνιᾶσι τὰ εἰρῃμένα, ἀλλ᾽ ἐχ- 25 ϑροὺς ἡμᾶς καὶ πολεμίους ἡγοῦνται, ὁμοίως ὑμῖν ἀναι- ροῦντες καὶ κολάζοντες ἡμᾶς ὁπόταν δύνωνται, ὡς καὶ 'πεισ- ϑῆναι δύνασϑε. s Καὶ γὰρ ἐν τῷ νῦν γενομένῳ ἰουδαϊκῷ πο- λέμῳ Βαρχωχέβας, ὃ τῆς Ἰουδαίων ἀποστάσεως ἀρχηγέτης, Χριστιανοὺς μόνους εἰς τιμωρίας δεινάς, εἰ μὴ ἀρνοῖντο
27 fi. Vgl. Euseb. a. ἃ. O. IV, 8, 4.
a8)
31, 6 — 32, 4 20.
᾿Ιησοῦν τὸν χριστὸν καὶ βλασφημοῖεν, ἐκέλευεν ἀπάγεσϑαι.
2 \ = m “- ᾿ ο; ΄ Ü 1 Ev δη ταῖς τῶν προφητῶν βίβλοις εὕρομεν πρυκηφυσσο- AITNIUR “A usvov παραγινόμενον, γεννώμενον διὰ παρϑένου, καὶ ἀνδρού- uevov, καὶ ϑεραπεύοντα πᾶσαν γόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν καὶ νεκροὺς ἀνεγείροντα, καὶ φϑονδύμενον καὶ ἀγνοούμενον 5 καὶ σταυρούμενον ᾿Ιησοῦν τὸν ἡμέτερον χριστόν, καὶ ἀπο- 2 , \ > 3 N > ’ ϑνύσχοντα καὶ ἀνεγειρόμενον καὶ εἰς οὐρανοὺς ἀνερχόμενον, -ὔ- Ὑ καὶ υἱὸν ϑεοῦ Ὀντὰ καὶ neninusvov, καί τινας πεμπομένους ὑπ᾽ αὐτοῦ εἰς πᾶν γένος ἀνθρώπων κηρύξοντας ταῦτα, καὶ τοὺς ἐξ ἐϑνῶν ἀνθρώπους μᾶλλον αὐτῷ πιστεύξιν. 8 Προ- τὸ ἐφητεύϑη δέ, πρὶν ἢ φανῆναι αὐτὸν, ἔτεσι ποτὲ μὲν ττδντα- χισχιλίοις, ποτὲ δὲ τρισχιλίοις, ποτὲ δὲ δισχιλίοις, καὶ πάλιν χιλίοις καὶ ἄλλοτε ὀκτακοσίοις" κατὰ γὰρ τὰς δια- δοχὰς τῶν γενῶν ἕτεροι καὶ ἕτεροι ἐγένοντο προφῆται. “ .. αν bj In 2 2 [2 32 1 Mwüong μὲν οὖν, πρῶτος τῶν προφητῶν γενόμε- ψος, εἶπτεν αὐτολεξεὶ οὕτως" Οὐκ ἐκλείψει ἄρχων ἐξ ᾿Ιούδα 291 ς , - - I » , ὯΝ ΡΣ ς᾽», οὐδὲ ἡγούμενος ἐχ τῶν μηρῶν αὑτοῦ, ἕως ἂν ἔλθῃ ᾧ ἀπό- κειται" χαὶ αὑτὸς ἔσται προσδοκία ἐϑνῶν, δεσμεύων πρὸς Tex ἄμπελον τὸν πῶλον αὐτοῦ, πλύνων ἐν αἵματι σταφυλῆς τὴν στολὴν αὐτοῦ“. 4 Ὑμέτκερον οὖν ἐστιν ἀκριβῶς ἐξετάσαι καὶ - ’ ; 3 , x N 2 ’ μαϑεῖν, μέχρι τίνος ἣν ἄρχων χαὶ βασιλεὺς ἐν Ιουδαίοις ἴδιος αὐτῶν" μέχρι τῆς φανερώσεως ᾿Ιησοῦ χριστοῦ, τοῦ ἡμετέρου διδασκάλου καὶ τῶν ἀγνοουμένων προφητειῶν ἐξγη- γηξοῦ, ὡς προεῤῥέϑη ὑπὸ τοῦ ϑείου ἁγίου πορυφηεικον. πνεὺ- ματος διὰ τοῦ ᾿Μωῦσέως μὴ ἐκλείψειν ἄρχοντα ἀπὸ ᾿Ιου- 25 δαίων, ἕως ἂν ἔλϑῃ ᾧ ἀπόκϑιται τὸ βασίλδιον. a Ἰούδας \ 7 2 , » } [4 vo) - - γὰρ προπατωρ ᾿Ιουδαίων, ap οὐ καὶ τὸ Ιουδαῖοι καλεῖσϑαι ἐσχήκασι" καὶ ὑμδῖς μετὰ τὴν γενομένην αὐτοῦ φανέφωσιν,
μι
0
’ καὶ Ἰουδαίων ἐβασιλεύσατε καὶ τῆς ἐκείνων πάσης γῆς ἐκρα-
τήσατε. « Τὸ δὲ „Aurog ἔσται προσδοκία ἐθνῶν“ μηνυτικὸν 80
4 Vgl. Matth. 4, 28. 9, 35. 10, 1. 16 Gen. 49, 10. 11.
26 32,4 — 12
ἣν ὅτι ἐκ πάντων τῶν ἐθνῶν προσδοκήσοισιν αὐτὸν πάλιν παραγενησόμενον, ὕπερ ὄψει ὑμῖν πάρεστιν ἰδεῖν καὶ ἔργῳ πεισϑῆναι᾽ ἐκ πάντων γὰρ γενῶν ἀνθρώπων προσδοκῶσι τὸν ἐν ᾿Ιουδαίᾳ σταυρωθέντα, μεϑ᾽ ὃν εὐϑὺς δοφιάλωτος εὑμῖν ἢ γῆ Ιουδαίων παρεδύϑη. 5 Τὸ δὲ „Aeouevwv πρὸς ἄμπελον τὸν πτῶλον αὐτοῦ καὶ πλύνων τὴν στολὴν αὑτοῦ ἐν αἵματι σταφυλῆς" σύμβολον δηλωτιχὸν. ἣν τῶν γενησομένων τῷ χριστῷ καὶ τῶν ὑπ᾽ αὑτοῦ πραχϑηδσομένων. e Πῶλος γάρ τις Ὄνου εἱστήκει ἔν τινι εἰσόδῳ κώμης πρὸς ἄμπελον 10 δεδεμένος, ὃν ἐχέλδυσεν ἀγαγεῖν αὐτῷ τότε τοὺς γνωρίμους αὐτοῦ, καὶ ἀχϑέντος ἐπιβὰς ἐκάϑισε καὶ εἰσελήλυϑεν εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα, ἔνϑα τὸ μέγιστον ἱερὸν ἣν Ιουδαίων, ὃ ὑφ᾽ ὑμῶν ὕστερον κατεστράφη. καὶ μετὰ ταῦτα ἐσταυρώϑη, ὕπως τὸ λεῖπον τῆς ττροφητείας συντελεσϑῇ. τ Τὸ γὰρ 15 νΠλύνων τὴν στολὴν αὐτοῦ ἐν αἵματι σταφυλῆς“ προαγγελ- τικὸν ἦν τοῦ πάϑους οὐ πάσχειν ἔμελλε, δι’ αἵματος χαϑ- αίρων τοὺς πιστεύοντας αὐτῷς 8 Ἢ γὰρ κεχλημένη ὑπὸ τοῦ ϑείου πνεύματος διὰ τοῦ προφήτου στολὴ οἱ τειστεύοντες αὐτῷ εἰσιν ἄνθρωποι, ἐν οἷς οἰκεῖ τὸ παρὰ τοῦ ϑεοῦ 40 σπέρμα, ὃ λόγος. 9 Τὸ δὲ εἰρημένον αἷμα τῆς σταφυλῆς σημαντικὸν τοῦ ἔχειν μὲν αἷμα τὸν φανησόμενον, ἀλλ᾽ οὐκ ἐξ ἀνθρωπείου σπέρματος ἀλλ᾽ ἐκ ϑείας δυνάμεως. τὸ Ἢ δὲ πρώτη δύναμις μετὰ τὸν πατέρα πάντων καὶ δεσπέτην ϑεὸν καὶ υἱὸς ὁ λόγος ἐστίν" ὃς τίνα τρόπον σαρχοποιηϑεὶς 25 ἄνϑρωπος γέγονεν, ἐν τοῖς ᾿ἑξῆς ἐροῦμεν. τι Ὃν τρόπον γὰρ τὸ τῆς ἀμπέλου αἷμα οὔκ, ἂν πρῶτος seescoinnev ἀλλ᾽ ὃ ϑεός, οὕτως καὶ τοῦτο ἐμηνόξτο ar ἐξ ἀνθρωπείου σπέρματος γδ- γήσεσϑαι τὸ αἷμα ἀλλ᾽ ἐκ δυνάμεως ϑεοῦ, ὡς προέφημεν. 12 Καὶ Ἡσαΐας δέ, ἄλλος προφήτης, τὰ αὐτὰ δι᾿ ἄλλων δήσεων 80 προφητεύων οὕτως einev' „Avarelsi ἄστρον ἐξ ᾿Ιακὼβ, καὶ 8 Α΄. Vgl. Matth. 21, 1f. 24 Vgl. Joh. 1, 4. 80 068. 11, 1. 10.
Num. 24, 17.
|
32,12 — 88, 5 27
ἄνϑος ἀναβήσεται ἀπὸ τῆς δίζης Ἰεσσαί" καὶ ἐπὶ τὸν βρα- χίονα αὐτοῦ ἔϑνη ἐλπιοῦσιν“. 18 Aotoov δὲ φωτεινὸν ἀνέ- ἢ 3 \ T ς τειλε, καὶ ἄνϑος ἀνέβη ἀπὸ τῆς δίζης Ἰεσσαὶ, οὗτος ὃ χρι- στός. τι Διὰ γὰρ παρϑένου τῆς ἀπὸ τοῦ σπέρματος ᾿Ιαχώβ,
- ’ x > (4 w ’ 3 ’ τοῦ γενομένου πατρὸς Jovda, τοῦ δεξζηλωμένου ᾿Ιουδαίων 5 πατρός, διὰ δυνάμεως ϑεοῦ ἀπεκυήϑη᾽ καὶ ᾿Ιεσσαὶ προ- πάτωρ μὲν κατὰ τὸ λόγιον γεγένηται, τοῦ δὲ Ιακὼβ καὶ τοῦ ᾿Ιούδα κατὰ γένους διαδοχὴν υἱὸς ὑπῆρχεν.
89 ı Καὶ πάλιν ὡς αὐτολεξεὶ διὰ παρϑένου μὲν τεχ- ϑησόμενος διὰ τοῦ Ησαϊΐου προεφητεύϑη, ἀκούσατε. ᾿Ελέχϑη 10 δὲ οὕτως" , Ιδοὺ ἢ παρϑένος ἐν γαστρὲ ἕξει καὶ τέξεται «»ὔ \ - > δ --}) » > m 3 « - € LBR υἱόν, καὶ ἐροῦσιν ἐπὶ τῷ Ovouarı αὐτοῦ Me ἡμῶν ὁ ϑεος".
a \ 3 2 397 , \ » 2 a4 ylo ἣν ἄπιστα καὶ ἀδύνατα νομιζόμενα παρὰ τοῖς üv- ϑρώποις γενήσεσϑαι, ταῦτα ὃ ϑεὸς προεμήνυσϑε διὰ τοῦ τερο- φητικοῦ πνεύματος μέλλειν γίνεσϑαι, ἵνα ὅταν γένηται um 15 ἀπιστηϑῇ, ἀλλ᾽ ἐκ τοῦ προειρῆσϑαι πιστευϑῆ. 4 Ὅπως δὲ μή τινες, μὴ γογ σαντὲς τὴν δεδηλωμένην προφητείαν, ἐγκα- 0 λέσωσιν ἡμῖν ἅπερ ἐνεχαλέσαμεν τοῖς ποιηταῖς, δἰποῦσιν ἀφροδισίων. χάριν ἐληλυϑέναι ἐπὶ χυγαικας τὸν Als, διασα- φῆσαι τοὺς λόγους πειρασόμεϑα. + Τὸ οὖν , Ἰδοὺ ἡ ἢ παρϑένος 50 ἂν γαστρὲ ἕξει“ σημαίνει οὐ συνουσιασϑεῖσαν τὴν παρϑένον
-« > - 3 ovAhaßeiv‘ εἰ γὰρ ἐσυνουσιάσϑη ὑπτὸ ὁτουοῦν, οὐκ ἔτι ἣν παρϑένος᾽ ἀλλὰ δύναμις ϑεοῦ ἐπελϑοῦσα τῇ παρϑένῳ ἐπεσκίασεν αὐτήν, καὶ κυοφορῆσαι παρϑένον οὖσαν πεποίηκε.
\ ς 2 \ N \ 2. " \ ὔ 2 5 Καὶ ὁ arooraleig δὲ πρὸς αὑτὴν τὴν παρϑένον καὶ 25 ἐκεῖνο τοῦ καιροῦ ἄγγελος ϑεοῦ εὐηγγελίσατο αὐτὴν εἰτπτών" εΙδοὺ συλλήψῃ ἐν γαστρὶ ἐκ πνεύματος ἁγίου καὶ τέξῃ υἱόν,
\ \ c ’ ’ x fd x» » “- καὶ υἷος ὑψίστου κληϑήσεται, καὶ καλέσεις τὸ Ovoua αὐτοῦ ’Inooiv, αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὑτῶν“, ὡς οἱ ἀπομνημονεύσαντες πάντα τὰ περὲ τοῦ σωτῆ- 80
11 Jes. 7, 14. Vgl. Matth. 1, 38. 15 Vgl. 708. 14, 29. 28 Vgl. Luc. 1, 35. 27 Luc. 1, 31. 82. Matth. 1, 21.
28 88, ὅ — 85, 3
οος ἡμῶν ᾿Ιησοῦ χριστοῦ ἐδίδαξαν, οἷς ἐπιστεύσαμεν, ἐπειδὴ καὶ διὰ Ἡσαΐου τοῦ προδεδηλωμένου τὸ προφητικὸν πνεῦμα τοῦτο γενησόμενον, ὡς περοεμηνύομεν, ἔφη. ὁ Τὸ πνεῦμα οὖν καὶ τὴν δύναμιν τὴν παρὰ τοῦ ϑεοῦ οὐδὲν ἄλλο νοῆσαι ϑέ-
s μις ἢ τὸν λόγον, ὃς καὶ πρωτότοκος τῷ ϑεῷ ἐστι, ὡς Mwü- ons ὃ προδεδηλωμένος προφήτης ἔμήνυσε' καὶ τοῦτο ἐλ- ϑὸν ἐπὶ τὴν παρϑένον καὶ ἐπισκιάσαν οὐ διὰ συνουσίας ἀλλὰ διὰ δυνάμεως ἐγχύμονα κατέστησδ. τ To δὲ ᾿Ιησοῦς, ὄνομα τῇ ἑβραΐδι φωνῇ, σωτὴρ τῇ ξλληνέίδι διαλέκτῳ δηλοῖ.
108 Ὅϑεν καὶ ὃ ἄγγελος πρὸς τὴν παρϑένον eine‘ , Καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ιησοῦν᾽ αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν". ο Ὅτι δὲ οὐδενὲ ἄλλῳ ϑεοφοροῦνται οἱ προφητεύοντες εἰ μὴ λόγῳ ϑείῳ, καὶ ὑμεῖς, ὡς ὑπολαμβάνω, φήσετε.
15 84 1: Ὅπου δὲ καὶ τῆς γῆς γεννᾶσϑαι ἔμελλεν, ὡς προ- εἶπεν ἕτερος προφήτης ὃ Μιχαίας, ἀκούσατε. Ἔφη δὲ ov- τως „Kai σὺ Βηϑλεέμ, γῆ ᾿Ιούδα, οὐδαμῶς ἐλαχίστη ei ἐν τοῖς ἡγεμόσιν ’Iovda‘ ἐκ σοῦ γὰρ ἐξελδύσεται ἡγούμενος, ὅστις ποιμανεῖ τὸν λαόν μου“. « Κωμη δέ τίς ἐστιν ἐν τῇ
20 χώρᾳ Ἰουδαίων, ἀπέχουσα σταδίους τριάκοντα πέντε [80000- λύμων, ἐν ἢ ἐγεννήϑη ᾿Ιησοῦς χριστὸς, ὡς καὶ μαϑεῖν δύ- vaode ἐκ τῶν ἀπογραφῶν τῶν γενομένων ἐπεὶ Κυρηνίου, τοῦ ὑμετέρου ἐν Ιουδαίᾳ πρώτου γενομένου ἐπιτρόπου.
35 1 Ὡς δὲ καὶ λήσειν ἔμελλε τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους
85 γεγνηϑεὶς ὃ χριστὸς ἄχρις ἀνδρωϑῇ, ὅπερ καὶ γέγονεν, ἀκού- cars τῶν προειρημένων εἰς τοῦτο. 3 Ἔστι δὲ ταῦτα" »Παι- δίον ἐγεννήϑη ἡμῖν, καὶ νεανίσκος ἡμῖν ἀπεδόϑη, οὗ ἡ ἀρχὴ ἐπὶ τῶν ὥμων"" μηνυτικὸν τῆς δυνάμεως τοῦ σταυροῦ, ᾧ σπιροσέϑηκε τοὺς ὦμους σταυρωϑείς, ὡς προϊόντος τοῦ λόγου
so σαφέστερον δειχϑήσεται. 3 Καὶ πάλιν ὃ αὐτὸς προφήτης
17 Mich. 5, 2. Vgl. Matth. 2, 6. _ 26 568. 9, 6.
85, 3 — 86, 2 29
Ἡσαΐας ϑεοφορούμενος τῷ πνεύματι τῷ προφητικῷ Epn' „Eyw ἐξεπέτασα τὰς χεῖράς μου ἐπὶ λαὸν ἀπειϑοῦντα καὶ ἀντιλέγοντα, ἐπὶ τοὺς πορευομένους ἐν ὁδῷ οὐ καλῇ. « Ai- τοῦσί μὲ νῦν κρίσιν καὶ ἐγγίζειν ϑεῷ τολμῶσιν“. s Καὶ πάλιν ἐν ἄλλοις λόγοις δι᾽ ἑτέρου προφήτου λέγει" «Αὐτοὶ 5 ὠρυξάν μου πόδας καὶ χεῖρας, καὶ ἔβαλον κλῆρον ἐπεὶ τὸν ἱματισμόν μου“. 4 Καὶ ὃ μὲν Δαυϊδ ὁ βασιλεὺς καὶ προ- φήτης, 6 εἰπὼν ταῦτα, οὐδὲν τούτων Enadev‘ ᾿Ιησοῦς δὲ χριστὸς ἐξετάϑη τὰς χεῖρας, σταυρωϑεὶς ὑπὸ τῶν ᾿Ιουδαίων ἀντιλεγόντων αὐτῷ καὶ φασκόντων μὴ εἶναι αὐτὸν χριστόν᾽ 10 καὶ γάρ, ὡς εἶπεν ὃ προφήτης, διασύροντες αὐτὸν ἐκάϑι- σαν ἐπὲ βήματος καὶ δἴπον᾽ Koivov ἡμῖν. τ Τὸ de „ Ὡρυ- Eav μου χεῖρας καὶ srodag“ ἐξήγησις τῶν ἐν τῷ σταυρῷ πα- γέντων ἐν ταῖς χερσὶ καὶ τοῖς ποσὶν αὐτοῦ ἥλων ἦν. s Καὶ μετὰ τὸ σταυρῶσαι αὐτὸν ἔβαλον κλῆρον ἐπὶ τὸν ἱματισμὸν τὸ αὐτοῦ, καὶ ἐμερίσαντο ἑαυτοῖς οἱ σταυρώσαντες αὐτόν. 9 Καὶ ταῦτα ὅτι γέγονε, δύνασϑε μαϑεῖν ἐκ τῶν ἐπὶ Ποντίου Πι- λάτου γενομένων ἄκτων. ı0 Καὶ ὅτι ῥητῶς καϑεσϑησόμενος ἐπὶ πῶλον ὄνου καὶ εἰσελευσόμενος εἰς τὰ Ιεροσόλυμα 7τροξτπτ8- φήτευτο, ἑτέρου προφήτου τοῦ Σοφονίου τὰς τῆς προφητείας so λέξεις ἐροῦμεν. 11 Εἰσὶ δὲ avıcı' , Χαῖρε σφόδρα, ϑύγατερ Σιών, κήρυσσε, ϑύγατερ ερουσαλήμ᾽ ἰδοὺ ὁ βασιλεύς σου ἐρχεταί σοι πρᾶος, ἐπιβεβηκὼς ἐπὶ ὄνον καὶ πῶλον υἱὸν ὑτεοζυγίου“.
86 1: Ὅταν δὲ τὰς λέξεις τῶν προφητῶν λεγομένας ὡς a5 ἀπὸ προσώπου ἀκούητε, μὴ ἀπε αὑτῶν τῶν ἐμττετενευσμένων λέγεσϑαι νομίσητε, ἀλλ᾽ ἀπὸ τοῦ κινοῦντος αὐτοὺς ϑείου λόγου. ς Ποτὲ μὲν γὰρ ὡς προαγγελτικῶς τὰ μέλλοντα γε- γήσεσϑαι λέγει, ποτὲ δὲ ὡς ἀπὸ προσώπου τοῦ δεσπότου πάντων καὶ πατρὸς ϑεοῦ φϑέγγεται, ποτὲ δὲ ὡς ἀπὸ προσ- 80
2 Jes. 65, 2. 58, 2. 5 Ps. 21 (22), 17. 19. 15 Matth. 27, 85. 21 Sach. 9, 9. Vgl. Matth. 21, 5.
30 36, 2 — 87, 9
w m > 69 ὠπου τοῦ χριστοῦ, ποτὲ δὲ ὡς ἀπὸ προσώπου λαῶν ἀποχρινομένων τῷ κυρίῳ ἢ τῷ πατρὶ αὐτοῦ" ὅποϊον καὶ ἐπὶ τῶν παρ᾽ ὑμῖν συγγραφέων ἰδεῖν ἔστιν, ἕνα μὲν τὸν τὰ πάντα συγγράφοντα ὄντα, πρόσωπα δὲ τὰ διαλεγόμξενα
s παραφέροντα. 8. Ὅπερ μὴ νοήσαντες οἱ ἔχοντες τὰς βίβλους τῶν προφητῶν ᾿Ιουδαῖοι οὐχ ἐγνώρισαν οὐδὲ παραγενόμενον τὸν χριστόν, ἀλλὰ καὶ ἡμᾶς τοὺς λέγοντας παραγεγενῆσϑαι αὐτόν καὶ, ὡς προεχξκήρυκτο, ἀποδειχνύντας ἐσταυρῶσϑαι ὑπ᾽ αὐτῶν μισοῦσιν.
a x \ - er \ fi 2. ν
10 37 ı Iva δὲ καὶ τοῦτο ὑμῖν φανερὸν γένηται, ἀπὸ προσ- ὠπου τοῦ πατρὸς ἐλέχϑησαν διὰ Ἡσαΐου τοῦ προειρημένου προφήτου οἵδε οἱ λόγοι. „Eyvw βοῦς τὸν κτησάμενον καὶ ὄνος τὴν φάτνην τοῦ κυρίου αὐτοῦ, ᾿Ισραὴλ δέ με οὐκ ἔγνω
. ς ’ > -« 3» x 3%» c ’ \ καὶ ὁ λαὸς μου οὐ συνῆκεν. 2 Oval ἔϑνος ἁμαρτωλὸν, λαὸς
15 πλήρης ἁμαρτιῶν, σπέρμα πονηρόν, υἱοὶ ἄνομοι ἐγκατελί-
\ G u \ ’ 2 -Γτ 0 , € 5." σξτε τὸν κυριογὅ, 3 Καὶ πάλιν ἀλλαχοῦ, ὁταν λέγῃ 0 αὑτὸς > ἣν ur προφήτης ὁμοίως ἀπὸ προσώπου τοῦ πατρός" , Ποῖόν μοι οἶκον οἰκοδομήσετε; λέγει κύριος. « Ὃ οὐρανός μοι ϑρόνος, x ς wc ’ “- “- [74 \ [4 ’ καὶ ἢ γῆ ὑποπόδιον τῶν ποδῶν μου“. 5 Καὶ πάλιν αλ- w Α ’ « “ Α \ ’ »Ρν «ς ’ go λαχοῦ „Tag νουμηνίας ὑμῶν καὶ τὰ σαββατα μισεῖ ἡ ψυχὴ μου, καὶ μεγάλην ἡμέραν νηστείας καὶ ἀργίαν οὐκ ἀνέχομαι" 54) ᾽Ν PLZ 2 w ’ . ᾽ὔ ς - ’ οὐδ᾽, ἂν ἔρχησϑε ὀφϑῆναί μοι, εἰσακούσομαι ὑμῶν. ὁ Πλη- ρξεις αἵματος αἱ χεῖρες ὑμῶν. τ Κἂν φέρητε σεμίδαλιν, ϑυ- μίαμα, βδέλυγμα μοί ἐστι᾿ στέαρ ἀρνῶν καὶ αἷμα ταύρων \ - - mw
86 οὐ βούλομαι. 8 Τίς γὰρ ἐξεξήτησε ταῦτα ἐκ τῶν χειρῶν ὑμῶν; ᾿Αλλὰ διάλυς πάντα σύνδεσμον ἀδικίας, διάσπα στραγ- γαλεὰς βιαίων συναλλαγμάτων, ἄστεγον Aal γυμνὸν σκέπε,
Ὁ Α . 3 διάϑρυτττε πεινῶντι τὸν ἄρτον σου“. 9 Ὁποϊα μὲν οὖν ἐστι \ m x [ καὶ τὰ διδασκόμενα διὰ τῶν προφητῶν ἀπὸ προσώπου τοῦ
80 ϑεοῦ, νοεῖν δύνασϑε.
12 Jes. 1, 8. 4. 17 Jes. 66,1. 20 Vgl. 768. 1, 11—15. 58, 6.
88, 1 — 39, 3 31
38 Ὅταν δὲ ἀπὸ προσώπου τοῦ χριστοῦ λέγῃ τὸ τερο- φητικὸν πνεῦμα, οὕτως φϑέγγεται᾿ , ᾿Εγὼ ἐξεπέτασα τὰς χεῖράς μου ἐπὶ λαὸν ἀπειϑοῦντα καὶ ἀντιλέγοντα, ἐτεὶ τοὺς πορευομένους ἐν ὁδῷ οὐ καλῇ“. = Καὶ πάλεν' Τὸν νῶτόν μου τέϑεικα εἰς μάστιγας χαὶ τὰς σιαγόνας μου εἰς ῥα- πίσματα, τὸ δὲ πρόσωπόν μου οὐκ ἀπέστρεψα ἀπὸ αἰσχύ-
4 x <c ’ [4 fi Ἔ x γης ἐμπτυσμάτων. 8 Kai ὁ κύριος βοηϑὸς μου ἐγένετο" διὰ τοῦτο οὐκ ἐνετράπην, ἀλλ᾽ ἔϑηκα τὸ τερύσωτεόν μου ὡς OTE- 0869 πέτραν, καὶ ἔγνων ὅτι οὐ μὴ αἰσχυνϑῶ, ὅτι ἐγγίζει ὃ δικαιώσας μδ΄. ε Καὶ πάλιν ὅταν λέγῃ" ,.-Αὐτοὶ ἔβαλον τὸ
[ad x x % 4 , κλῆρον ἐπὶ τὸν ἱματισμόν μου, καὶ ὠρυξᾶν μου πόδας καὶ
“- 2 \ \ [4 ıco \ 3 ’ c χεῖρας. 5 Ἐγὼ δὲ ἐκοιμήϑην καὶ ὕπνωσα, καὶ ἀνέστην, ὅτι κύριος ἀντελάβετό μου“. 6 Καὶ πάλιν ὅταν λέγῃ" „ Ελάλησαν ἐν χείλεσιν, ἐκίνησαν κεφαλὴν λέγοντες" “Ῥυσάσϑω Eavror“. τ Atıva πάντα ὅτι γέγονεν ὑπὸ τῶν Ιουδαίων τῷ χριστῷ, μαϑεῖν δύνασϑε. 8 Σταυρωϑθέντος γὰρ αὐτοῦ ἐξέστρεφον τὰ χδίλη καὶ ἐκίνουν τὰς κεφαλὰς λέγοντες" , Ὁ νεχροὺς ἀνδγεί- ρας δυσάσϑω ξαυτόν“.
89 1 Ὅταν δὲ ὡς προφητεῦον τὰ μέλλοντα γίνεσϑαι λαλῇ τὸ προφητικὸν πνεῦμα, οὕτως λέγει" „En γὰρ Σιὼν 80 ἐξελεύ γόμος καὶ λόγος κυρίου ἐξ I λή ὶ
δλεύσεται νόμος καὶ λόγος κυρίου ἐξ ᾿Ιερουσαλήμ, καὶ er I N ’ ΡῚ “- \ δ] ’ \ ’ \ κρινεῖ ἀνὰ μέσον ἐθνῶν καὶ ἐλέγξει λαὸν zrolvv' καὶ συγκόψουσι τὰς μαχαίρας αὐτῶν εἰς ἄροτρα καὶ τὰς ζιβύνας αὑτῶν εἰς δρέπανα, καὶ οὐ μὴ λήψονται ἔϑνος ἐπὶ ἔϑνος μάχαιραν καὶ ov μὴ μάϑωσιν ἔτι πολεμδῖν“. ς Καὶ ὅτι οὕτως as γέγονε, τεεισϑῆναι δύνασϑε. 3 Arco γὰρ Ἱερουσαλὴμ ἄνδρες x m ’ \ ξ δεκαδύο τὸν ἀριϑμὸν ἐξῆλϑον εἰς τὸν κόσμον, καὶ οὕτοι ἰδιῶται, λαλεῖν μὴ δυνάμενοι, διὰ δὲ ϑεοῦ δυνάμεως ἐμή- γυσαν παντὶ γένει ἀνθρώπων ὡς ἀπεστάλησαν ὑπὸ τοῦ -ὦὖὨ 4 , \ _ m ᾽ \ « G χριστοῦ διδάξαι πάντας τὸν τοῦ ϑεοῦ λόγον" καὶ οἱ πάλαι 30
2 768. 65, 2.. 4 50, θ6- 10 Ps. 21 (22), 19. 17. 3,6. 18 Ps. 21(22),8.9. 16 Vgl. Matth. 27,39—43. 20.Jes.2,3.4. 28 Vgl. AG. 4, 13.
φι
μιὰ
δ
32 39,3 — 4,7
ἀλληλοφόνται οὐ μόνον οὗ πολεμοῦμεν τοὺς ἐχϑρούς, ἀλλ᾽, ὑπὲρ τοῦ μηδὲ ψεύδεσθαι μηδ᾽ ἐξαπατῆσαι τοὺς ἐξετάζον-. τας, ἡδέως ὁμολογοῦντες τὸν χριστὸν ἀττοϑνήσκομεν. 4 Ζυνα- x 3 τὸν γὰρ ἣν τὸ λεγόμδνον δ Ἢ γλῶσσ᾽ ὑμώμοκεν, ἡ δὲ φρὴν ἀνώμοτος -« - -“- - 3 x - ποιδῖν ἡμᾶς εἰς τοῦτο. 4 Γελοῖον ἦν δὴ πρᾶγμα, ὑμῖν μὲν τοὺς συντιϑεμένους καὶ naraleyousvovg στρατιώτας καὶ 7500 τῆς ἑαυτῶν ζωῆς καὶ γονέων καὶ ττατρίδος καὶ πάντων τῶν oixeiwv τὴν ὑμετέραν ἀσπάζεσϑαι ὁμολογίαν, μηδὲν ἄφϑαρ- 10 τὸν δυναμένων ὑμῶν αὑτοῖς παρασχεῖν, ἡμᾶς δέ, ἀφϑαρσίας ἐρῶντας, μὴ πάνϑ᾽ ὑπομεῖναι ὑπὲρ τοῦ τὰ ποϑούμενα παρὰ τοῦ δυναμένου δοῦναι λαβεῖν. 40 1 Axovoare δὲ πῶς καὶ περὶ τῶν κηρυξάντων τὴν διδαχὴν αὑτοῦ καὶ μηνυσάντων τὴν ἐπιφάνδιαν προεῤῥέϑη, 15 τοῦ προξιρημένου προφήτου καὶ βασιλέως οὕτως εἰπόντος διὰ τοῦ προφητικοῦ πνεύματος: “Ἡμέρα τῇ ἡμέρᾳ ἐρδύγθεαι ῥῆμα, καὶ νὺξ τῇ νυχτὶ ἀναγγέλλει γνῶσιν. « Οὐκ δἰσὶ λα- \ 5φῳν ’ T 3» x 2 , ς ᾿ > m 3) Aut οὐδὲ λόγοι, ὧν οὐχὶ ἀκούονται αἱ φωναὶ αὑτῶν. 4 Eig « Ἁ -- w c ’ 2 -«- 4 \ ’ πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φϑόγγος αὐτῶν καὶ εἰς τὰ πέ- m > ’ \ [4 2 -“- 2 φῤζςη > 20 PRTa τῆς οἰκουμένης Ta δήματα αὑτῶν. « "Ev τῷ ἡλίῳ ἔϑετο τὸ σκήνωμα αὐτοῦ, καὶ αὐτός, ὡς νυμφίος ἐκπορευόμενος ἐκ m 2 - 2 U ς ’ -᾿ € [RT \ σεαστοῦ αὑτοῦ, ἀγαλλιάσεται ὡς γίγας δραμεῖν 0009". 5 Πρὸς τούτοις δὲ καὶ λόγων ἑτέρων τῶν προφητευϑέντων δι᾽ αὖ- τοῦ τοῦ Δαυὶδ καλῶς ἔχον καὶ οἰκείως ἐπιμνησθῆναι kelo- T “ὦᾧῪ eo) πὰρ ss yiousda, ἐξ ὧν μαϑεῖν ὑμῖν πάρεστι πῶς προτρέπεται ζῆν τοὺς ἀνθρώπους τὸ προφητικὸν τενεῦμα, ς καὶ πῶς μηνύει τὴν γεγενημένην Ηρώδου τοῦ βασιλέως ᾿Ιουδαίων καὶ αὐτῶν ᾿Ιουδαίων καὶ Πιλάτου τοῦ ὑμετέρου παρ᾽ αὐτοῖς γενομένου ἐπιτρόπου σὺν τοῖς αὑτοῦ στρατιώταις κατὰ τοῦ χριστοῦ co [4 2) ς \ 9 x so συνέλευσιν, τ καὶ ὃτι πιστευεσϑαι ἔμελλεν ὑπὸ τῶν ER τεαντὸς
5 Eurip. Hippol. Vers 607. 16 Pa. 18 (19), 8--6.
γέγους ἀνθρώπων, καί ὅτι αὑτὸν υἱὸν καλεῖ ὃ ϑεὸς καὶ ὑποτάσσεδιν αὐτῷ πάντας ἐχϑροὺς ἐπήγγελται, καὶ πῶς οἱ δαίμονες, ὅσον ἐπ᾽ αὐτοῖς, τήν TE τοῦ πεατρὺς, τεάντων καὶ δεσπότου ϑεοῦ καὶ τὴν αὑτοῦ τοῦ χριστοῦ ἐξουσίαν φυγεῖν πϑιρῶνται, καὶ ὡς εἰς μετάνοιαν καλεῖ πάντας ὃ ϑεὸς πρὶνε ἐλϑεῖν τὴν ἡμέραν τῆς κρίσεως. 8 Εἴρηνται δὲ οὕτως" „Ma-
’ 2 \ a > ‘ -« } ς«- \ c - κάριος ἀνὴρ ὃς οὐκ ἐπορεύϑη ἐν βουλῇ ἀσεβῶν καὶ ἐν ὁδῷ ἁμαρτωλῶν οὐκ ἔστη καὶ ἐπὶ καϑέδραν λοιμῶν οὐκ ἐκά- ϑισεν, ἀλλ᾿ ἢ ἐν τῷ νόμῳ κυρίου τὸ ϑέλημα αὐτοῦ, καὶ ἐν
-“ ’ 9 m ’ « \ ’ ν 2) τῷ νόμῳ αὐτοῦ μελετήσει ἡμέρας καὶ νυκτός. ο Καὶ ἔσται το ς Α ’ x ’ ı \ ’ w ς ’ ὡς τὸ ξύλον τὸ πεφυτευμένον παρὰ τὰς διεξόδους τῶν υδα-
a x « ἥν nd των, ὁ τὸν καρπὸν αὐτοῦ δώσει ἐν καιρῷ αὐτοῦ, καὶ τὸ
’ > m 3 2 De } \ ’ a ΛΝ «-
φύλλον αὑτοῦ οὐκ ἀποῤῥυήσεται, καὶ παντὰ 000 ἂν ποιῇ
, 2 c « 3 “- 2 ca > P] κατευοδωϑήσεται. 10 Οὐχ οὕτως οἱ ἀσεβεῖς, οὐχ οὕτως, ἀλλ ἢ ὡσεὶ χνοῦς, ὃν ἐκρίπτει 6 ἄνεμος ἀπὸ προσώπου τῆς γῆς" τὲ διὰ τοῦτο οὐκ ἀναστήσονται ἀσεβεῖς ἐν κρίσει οὐδὲ ἁμαρτω- λοὲ ἐν βουλῇ δικαίων, ὅτι γινώσκει κύριος ὁδὸν δικαίων, καὶ ὁδὸς ἀσεβῶν ἀπολεῖται“. yır «ἵνα τί ἐφρύαξαν ἔϑνη, καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν καινά; Παρέστησαν οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, καὶ οἱ » 4 \ ἄρχοντας συνήχϑησαν ἐπὶ TO αὑτὸ κατὰ τοῦ κυρίου καὶ κατὰ 20
α«-- ΄- > - ’ὕ Ξ ὔ δ \ τοῦ χριστοῦ αὑτοῦ, λέγοντες" 4Διαῤῥήξωμεν τοὺς δεσμοὺς
3. ὦ u } ’ 2)ϑ 5.2 € “ \ \ P) w c αὐτῶν καὶ αἀποῤῥίψωμεν ap ἡμῶν τὸν ζυγὸν αὑτῶν. ı2 Ο κατοικῶν ἐν οὐρανοῖς ἐχγελάσεται αὐτούς, καὶ ὁ κύριος ἐκ- μυχτηριεῖ αὐτούς" τότε λαλήσει πρὸς αὐτοὺς ἐν ὀργῇ αὑτοῦ,
\ 4 mw w > w ’ 3 ’ 2 \ φν" καὶ ἐν τῷ ϑυμῷ αὑτοῦ rapaseı αὑτοὺς. 18 Eyw δὲ κατδ- 35 στάϑην βασιλεὺς ὑπ᾿ αὐτοῦ ἐπὶ Σιὼν ὅρος τὸ ἅγιον αὖ-
- ’ \ [4 [4 ’ τοῦ, διαγγέλλων τὸ πρόσταγμα κυρίουρΤ 14 Κύριος εἶπε
[4 ’ τ \ \ ’ [4 πρός με᾽ Υἱός μου ei σὺ, ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά σε. Ὁ» 2 - \ ’ ,»ἴἵὕ Α ἢ ı5 Altnoaı παρ᾽ ἐμοῦ, καὶ δώσω σοι ἔϑνη τὴν κληρονομίαν σου, καὶ τὴν κατασχεσίν σου τὰ πέρατα τῆς γῆς ποιμανεῖς 80
6 Ps. 1. 18 Ps 2.
34 40, 15 — 42, 3
αὐτοὺς ἐν ῥάβδῳ σιδηρᾷ, ὡς σκεύη κεραμέως συντρίψεις αὐτούς. ιτε Καὶ νῦν βασιλεῖς σύνετε, παιδεύϑητε πάντες οἵ ’ 4 = ΄ - , ᾿Ὶ , . κρίνοντες τὴν γῖν. τ Ζουλεύυσατε τῷ χιρίῳ ἔν φόβῳ, καὶ > « » -- 7 [4 ’ [4 [4 ἀγαλλιᾶσϑε αὑτῷ ἐν τρόμῳ. ıs 4ραξασϑε παιδείας, ur ποτε 5 ὀργισϑῇ κύριος, καὶ ἀπολεῖσϑε ἐξ ὁδοῦ δικαίας, ὅταν ἐκ-
u ’, «ς x 3 - ’ ε« χκαιϑῇ ἐν τάχει ὃ ϑυμὸς αὑτοῦ. το Maxagıoı πάντες οἱ πε- ποιϑότες ἐπ᾽ αὐτόν“.
Α 4 3» ’ [4 Α
41 ı Καὶ πάλιν di ἄλλης προφητείας μηνῦον τὸ προ-
x “- 2 3 “ οἵ». [ x \ - φητικὸν πνεῦμα δι αὑτοῦ Δαυΐδ, ὁτε μετα τὸ σταυρωϑῖναι
, ς \ c - ᾿» = ὴ ” 10 βασιλεύσει ὁ χριστὸς, οὕτως Eisiev‘ „Aloaıe τῷ κυρίῳ πᾶσα ἢ γῆ, καὶ ἀναγγείλατε ἡμέραν ἐξ ἡμέρας τὸ σωτήριον αὑτοῦ" ὅτι μέγας κύριος καὶ αἰνετὸς σφόδρα, φοβερὸς ὑπὲρ ττάντας τοὺς ϑεούς᾽ ὅτι πάντες οἱ ϑεοὶ τῶν ἐθνῶν εἴδωλα δαι-
, "ᾳ" ς 4 x Α 2 x > ’ ’ μονίων εἰσὶν, 6 δὲ ϑεὸς τοὺς οὐρανοὺς ἐποίησε. 5 Aoba
16 καὶ αἶνος κατὰ πρόσωπον αὐτοῦ, καὶ ἰσχὺς καὶ καύχημα ἐν τόπῳ ἁγιάσματος αὐτοῦ: δότε τῷ κυρίῳ, τῷ πατρὶ τῷν αἰώνων, δόξαν. s “αβετε χάριν καὶ εἰσέλϑετε κατὰ πρόσω- πον αὐτοῦ καὶ προσκυνήσατε ἐν αὐλαῖς ἁγίαις αὐτοῦ" φοβη- ϑήτω ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ πᾶσα 7 γῖ͵ καὶ κατορϑωϑήτω
30 καὶ μὴ σαλευϑήτω. « Εὐφρανϑήτωσαν ἐν τοῖς ἔϑνεσιν" ὃ κύριος ἐβασίλευσεν“ ἀπὸ τοῦ ξύλου.
42 «Ὅταν δὲ τὸ προφητικὸν πνεῦμα τὰ μέλλοντα γίνεσ- ϑαι ὡς ἤδη γενόμενα λέγῃ, ὡς καὶ ἐν τοῖς προειρημένοις δοξάσαι ἔστιν, ὕπως ἀπολογίαν μὴ παράσχῃ τοῖς ἐντυγχά-
25 vovoLy, καὶ τοῦτο διασαφήσομεν. « Τὰ πάντως ἐγνωσμένα γενησόμενα προλέγει ὡς ἤδη γενόμενα᾽ ὅτι δὲ οὕτως δεῖ ἐκδέχεσθαι, ἐνατενίσατε τῷ vol τοῖς λεγομένοις. 4 Ζαυϊὸ ἔτεσι χιλίοις καὶ πεντακοσίοις πρὶν ἢ χριστὸν ἄνϑρωπον γενόμενον σταυρωϑῆναι τὰ προξδιρημένα ἔφη, καὶ οὐδεὶς τῶν
30 πρὸ ἐχδίνου γενομένων σταυρωϑεὶς δὑφροσύνην παρέσχε τοῖς.
101 Chron. 16, 23. 25—81. Ps. 95 (96), 1. 2. 4—10.
42, 4 — 48, 1 85
ἔϑνεσιν, ἀλλ᾽ οὐδὲ τῶν μετ᾽ ἐκεῖνον. «Ὃ καϑ'᾽ ἡμᾶς δὲ 2 - \ \ ὰ ep } 9 \ 3 y N | Inoovg χριστὸς σταυρωϑεὶς χαὶ ἁποϑανων ἀνέστη, καὶ εβα-
’ δ᾽ N 4 ) ,ἤ ΝΞ ΕΣΒ. » 2 > m \ σίλευσεν ἀνελϑὼν εἰς οὐρανόν, καὶ ἐπὶ τοῖς παρ αὐτοῦ διὰ τῶν ἀτεοστόλων ἐν τοῖς πᾶσιν ἔϑνεσι κηρυχϑεῖσιν εὐφροσύνη ἐστὶ προσδοκώντων τὴν κατηγγελμένην dire αὐτοῦ ἀφϑαρσίαν. 5
48 «τιὍπως δὲ μή τινες ἔκ τῶν προλελεγμένων ὑφ᾽ ἡμῶν δοξάσωσι καϑ᾽ εἱμαρμένης ἀνάγκην φάσκειν ἡμᾶς τὰ γινόμενα γίνεσϑαι, ἐκ τοῦ προειτεεῖν πτροεγνωσμένα, καὶ τοῦτο διαλύσομεν. 2 Τὰς τιμωρίας καὶ τὰς κολάσεις καὶ τὰς ἀγα- ϑὰς ἀμοιβὰς κατ᾽ ἀξίαν τῶν ττράξεων ἑκάστου ἀποδίδοαϑαι 10 διὰ τῶν προφητῶν μαϑόντες καὶ ἀληϑὲς ἀποφαινόμδεϑα" ᾿ x Ἄ \ „1 3 ᾿ \ » ςε , wu: ἔπτεὶ δὲ μη τοῦτο ἔστιν, ἀλλὰ καϑ εἱμαρμένην πάτα
’ ΒΩ \ , 2 » \ c γ \ ER γίνεται, οὔτε τὸ ἐφ᾽ ἡμῖν ἐστὶν ὅλως" εἰ γαρ εἵμαρται
’ N, ua x y \ ἢ - Ya? T 2... ἢ φόνδε τινὰ ἀγαϑὸν εἶναι καὶ τονδὲ φαῦλον, ουὐϑ οὗτος ἀπό-
- 3 dextog οὐδὲ ἐκεῖνος μεμτττέος. 3 Καὶ av ei μὴ προαιρέσει 15 ἐλευϑέρᾳ 7005 τὸ φεύγειν τὰ αἰσχρὰ καὶ αἱρεῖσθαι τὰ καλὰ ) Γ᾿. δύναμιν ἔχει τὸ ἀνθρώπειον γένος, ἀναίτεον ἐστι τῶν ὅπωσ- δήποτε πραττομένων. « AAN ὅτι ἐλευϑέρᾳ προαιρέσει καὶ en \ , ca > ’ \ N κατορϑοῖ καὶ σφαλλεται, οὕτως ἀποδείκνυμεν. 5 Τὸν αὑτὸν ἄνϑρωπον τῶν ἐναντίων τὴν μετέλευσιν ποιούμενον ὁρῶμεν. 20 , \ c ὌΝ w N Pr >} 9 2) 6 Ei δὲ εἵμαρτο ἢ φαῦλον Υ σπουδαῖον εἶναι, οὐκ ἂν ποτε
A | ἢ \ T \ , ’ «9.2 > τῶν ἐναντίων δεχτικὸς ἣν καὶ πλειστάκις μετετίϑετο᾽ ἀλλ
2 >) « \ 3 - « \ - 2 \ \ ς οὐδ οἱ μὲν σαν σπουδαῖοι, οἱ δὲ φαῦλοι, ἐπδὲ τὴν εἰμαρ- μένην αἰτίαν [ἀγαθῶν καὶ] φαύλων καὶ ἐναντία ἑαυτῇ πράτ- τουσαν ἀποφαινοίμεϑα, ἢ ἐκεῖνο τὸ πιροειρημένον δόξαι ἀλη- 5 ϑὲς εἶναι, ὅτι οὐδέν ἐστιν ἀρετὴ οὐδὲ καχία, ἀλλὰ δόξῃ
[A > Ne | NR \ , co ς , ς μόνον ἢ ἀγαϑὰ ἢ κακὰ νομίζεται᾽ ἧπερ, ὡς δείκνυσιν ὃ ἀληϑὴς λόγος, μεγίστη ἀσέβεια καὶ ἀδικία ἐστίν. 1 AAN εἱμαρμένην φαμὲν ἀπαράβατον ταύτην εἶναι, τοῖς τὰ καλὰ
PL ὴ Α - ἐχλεγομένοις τὰ ἄξια ἐπιτίμια, καὶ τοῖς ὁμοίως τὰ ἐναντία 80
25 Vgl. Cap. 28, 4. 9:
36 43, 8 — 44,9
τὰ ἄξια ἐπίχειρα. s Οὐ γὰρ ὥσπερ τὰ ἀλλα, οἷον δένδρα καὶ τετράποδα μηδὲν δυνάμενα προαιρέσδι πράττειν, ἐπεοί- ς \ \ » τ δον \ 3 ” 3 w >) ησεν ὁ ϑεὸς τὸν ἀνϑρωπον᾽ οὐδὲ γὰρ ἣν ἄξιος ἀμοιβῆς ἢ 2 ’ > 3» « - «ς4το47 \ 2 fü > \ 9 ἐπαίνου, οὐκ ἀφ᾽ ἑἕξαυτοῦ ἑλόμενος τὸ ἀγαϑόν, alla τοῦτο Ύ € m 5 γενόμενος οὐδ᾽, εἰ κακὸς ὑπῆρχε, δικαίως κολάσεως Eruyyaver, > >» 3 « -«- wo » ) 2 2 \ 7 τ οὐκ ἀφ ξαυτοῦ τοιοῦτος ὧν, ἀλλ᾽ οὐδὲν δυνάμενος εἶναι a ἕτερον τεαρ᾽ ὁ ἐγεγόνει. 2 ’ \ c w ,«- \ c \ 4 1 ᾿Εδίδαξε δὲ ἡμᾶς ταῦτα τὸ ἅγιον προφητικὸν πνεῦμα, διὰ Μωσέως φῆσαν τῷ πρώτῳ πλασϑέντι ἀν- ἢ y m < \ w “ c > \ \ [4 10 ϑρώπῳ εἰρῆσϑαι ὑπὸ τοῦ ϑεοῦ οὕτως „Idov πρὸ προσωπου >» \ N N BU . 2 « \ , σου τὸ ἀγαϑὸν καὶ τὸ κακῶν, ἔχλεξαι τὸ ἀγαϑόν“. 2 Καὶ πά- λιν διὰ Ἡσαΐου, τοῦ ἑτέρου προφήτου, ὡς ἀπὸ προσώπου τοῦ \ w co \ ” .- 2 w eo πατρὸς τῶν ὁλων χαὶ δεσπότου ϑεοῦ εἰς τοῦτο λεχϑῆναι οὕτως" 8.,.Δούΐσασϑε, χαϑαροὶ γένεσϑε, ἀφέλετε τὰς πονηρίας 15 ἀπὸ τῶν ψυχῶν ὑμῶν, μάϑετε καλὸν ποιεῖν, χρίνατε ὀρφανῷ καὶ δικαιώσατε χήραν, καὶ δεῦτε καὶ διαλεχϑῶμεν, λέγει j 3 “ - κύριος" καὶ ἐὰν ὦσιν αἵ ἁμαρτίαι ὑμῶν ὡς φοινικοῦν, ς \ el) n \ γ. 3 ς ,ὔ ς woei ἔριον λευχανῶ, καὶ £0v ὡὠσιν ὡς κόχκιγον, ὡς ’ ΄-ῳ \ >\ ’ Α ’ ’ χιόνα λευκανῶο ε Καὶ ἐὰν ϑέλητε καὶ εἰσακούσητέ μου 40 μάχδριρα ὑμᾶς κατέδεται" τὸ γὰρ στόμα κυρίου ἐλάλησϑ “ κ δ \ , er « ταῦτα“. 5 To δὲ προειρημένον ἥιαχαιρα ὑμᾶς κατέδεται οὐ λέγει διὰ μαχαιρῶν φονευϑήσεσϑαι τοὺς παρακούσαντας, ) 2 ςε U m mw \ w T \ ; ε ἀλλ᾽ ἡ μάχαιρα τοῦ ϑεοῦ ἐστι τὸ πῦρ, οὐ βορὰ γίνονται οἱ \ w , < [4 \ wo ’ τὰ φαῦλα πραττειν αἱρούμενοι. 6 Aıa τοῦτο λέγει" „Mo- 25 Xaıpa ὑμᾶς κατέδεται" τὸ γὰρ στόμα κυρίου ἐλάλησεν“. ı Εἰ δὲ καὶ περὶ τεμνούσης καὶ αὐτίκα ἀπαλλασσούσης μα- χαίρας ἔλεγεν, οὐκ ἂν εἶστε, Κατέδεται“. ς “Ὥστε καὶ Πλάτων εἰπών" „Aria ἑλομένου, ϑεὸς δ᾽ ἀναίτιος", παρὰ Mwücews - ” \ Fi ὔ Α .. > \ τοῦ προφήτου λαβὼν eine‘ πρεσβύτερος γὰρ Mwüong καὶ su πάντων τῶν ἐν Ἕλλησι συγγραφέων. » Καὶ πάντα, ὅσα περὶ
10 Vgl. Deut. 80, 15. 19. 14 Jes. 1, 16—20. 28 Plato Staat X, 617 E (Steph.).
44,9 — 45, 1 37
ἀϑανασίας ψυχῆς ἢ τιμωριῶν τῶν μετὰ ϑάνατον ἢ ϑεωρίας οὐρανίων ἢ τῶν ὁμοίων δογμάτων χαὶ φιλόσοφοι καὶ ποιη- ταὶ ἔφασαν, παρὰ τῶν προφητῶν τὰς ἀφορμὰς λαβόντες καὶ γοῖσαι δεδύνηνται nal ἐξηγήσαντος 10 Ὅϑεν παρὰ πᾶσι σπέρματα ἀληϑείας δοκεῖ εἶναι" ἐλέγχονται δὲ μὴ ἀκριβῶς 5 γοήσαντας, ὅταν ἐναντία αὐτοὶ ἑαυτοῖς λέγωσιν. χυἱ Ὥστε 6 φαμεν, πεπροφητεῦσϑαι τὰ μέλλοντα γίνεσθαι, οὐ διὰ τὸ εἱμαρμένης ἀνάγχῃ πράττεσθαι λέγομεν" ἀλλὰ τερογνώστου τοῦ ϑεοῦ ὄντος τῶν μελλόντων ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων σραχϑήσεσϑαι, καὶ δόγματος Ὄντος παρ᾽ αὐεόν, κατ᾽ 10 ἀξίαν τῶν πραξεων ἕκαστον ἀμείψεσθϑαι μέλλοντα τῶν ἀ»- ϑρώπων, καὶ τὰ rap αὐτοῦ xar ἀξίαν τῶν πραττομένων ἀπαντήσεσϑαι, διὰ τοῦ προφητικοῦ πνεύματος προλέγει, εἰς ἐπίστασιν καὶ ἀνάμνησιν ἀδὶ ἄγων τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος, δεικνὺς ὅτε καὶ μέλον ἐστὶν αὑτῷ καὶ προνοεῖται αὐεῶν. 15 15 Kar’ ἐνέργειαν δὲ τῶν φαύλων δαιμόνων ϑάνατος ὡρίσϑη κατὰ τῶν τὰς Ὑστάσπου ἢ Σιβύλλης ἢ τῶν προφητῶν βίβλους ἀναγινωσκόντων, ὕπως διὰ τοῦ φόβου ἀποστρέψωσιν ἐντυγ- χάνοντας τοὺς ἀνθρώπους τῶν καλῶν γνῶσιν λαβεῖν, αὐτοῖς δὲ δουλεύοντας κατέχωσιν" ὅπερ εἰς τέλος οὐκ ἴσχυσαν πρᾶξαι. 30 18 “ἀφόβως μὲν γὰρ οὐ μόνον ἐντυγχάνομεν αὐταῖς, ἀλλὰ καὶ ὑμῖν, ὡς δρᾶτε, εἰς ἐπίσκεψιν φέρομεν, ἐπιστάμενοι πᾶσιν εὐάρεστα φανήσεσθαι" κἂν ὀλίγους δὲ πείσωμεν, τὰ μέγιστα χερδήσαντες ἐσόμεϑα" ὡς γεωργοὶ yag ἀγαϑοὶ παρὰ τοῦ δεσπόζοντος τὴν ἀμοιβὴν ἔξομεν. 8δ 45 1. Ὅτι δὲ ἀγαγεῖν τὸν χριστὸν εἰς τὸν οὐρανὸν 5 πατὴρ τῶν πάντων ϑεὸς μετὰ τὸ ἀναστῆσαι ἐκ νεχρῶν αὐτὸν ἔμδλλε, καὶ κατέχειν ἕως ἂν πατάξῃ τοὺς ἐχϑραίνοντας αὐτῷ δαίμονας, καὶ συντελεσϑῇ ὃ ἀριϑμὸς τῶν προεγνωσμένων αὐτῷ ἀγαθῶν γινομένων καὶ ἐναρέτων, δὲ οὖς καὶ undenw τὴν 30 ἐπικύρωσιν πεποίηται, ἐπακούσατε τῶν εἰρημένων διὰ Δαυϊδ
38 45, 1 — 46, 3
ἂν ὔ „ Νὴ w 3 3 c [4 w ’ τοῦ προφήτου. 2 Ἔστι δὲ ταῦτα᾽ „Einev ὁ κύριος τῷ κυρίῳ μου Kagov ἐκ δεξιῶν μου, ἕως ἂν ϑῶ τοὺς ἐχϑρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου. 3 Ῥάβδον δυνάμεως ἐξαποστελεῖ σοι κύριος ἐξ ᾿Ιερουσαλήμ᾽ καὶ καταχυρίευξ ἔν μέσῳ τῶν εἐχ- οϑρῶν σου. ε Mera σοῦ ἢ ἀρχὴ ἐν ἡμέρᾳ τῆς δυνάμεώς σου ἐν ταῖς λαμπρότησι τῶν ἁγίων σου ἐκ γαστρὸς πρὸ &wo- , >», , « \ 3 4 , ς ’ ’ φόρου ἐγέννησα 08". 5 To οὖν εἰρημένον, Ῥάβδον δυνάμεως ἐξαποστελεῖ σοι ἐξ Ιερουσαλήμ“ προαγγδλτικὸν τοῦ λέγου τοῦ > - Q 2. Δ ς x ce.» ’ > »Ἥ 2 , ἰσχυροῦ, 09 ἀπὸ Ϊερουσαλὴμ οἱ ἀπόστολοι αὐτοῦ εξελϑόντες 10 πταγταχοῦ ἐχήρυξαν, [xai,] καίπερ ϑανάτου δρισϑέντος κατὰ τῶν διδασκόντων ἢ ὅλως ὁμολογούντων τὸ ὄνομα τοῦ χριστοῦ, ς -4« - , 3 ’ 4 ’ ᾽ \ ἡμεῖς πανταχοῦ καὶ ἀσπαζόμεϑα καὶ διδασχομεν. 6 EL δὲ x ς - € 2 vv» ’ - - ͵ > [4 καὶ ὑμεῖς ὡς ἐχϑροὶ ἐντεύξεσϑε τοῖσδε τοῖς λόγοις, οὐ πλέον τι δύνασθε, ὡς προέφημεν, τοῦ φονδύειν᾽ ὅπερ ἡμῖν μὲν 2 ; U ’ co \ \ - EN > ’ > ı5 οὐδεμίαν βλάβην φέρει, vuiv δὲ καὶ πᾶσι τοῖς ἀδίκως ἐχ- ϑραίνουσι καὶ μὴ μετατιϑεμένοις κόλασιν διὰ πυρὸς αἰωνίαν ἐργάζεται. ᾿ ee 46 1. Ἵνα δὲ μή τινες ἀλογισταίνοντες εἰς ἀποτροπὴν τῶν δεδιδαγμένων ὑῷ ἡμῶν εἴπωσι πρὸ ἐτῶν ἑκατὸν πεντή- 80 Kovra γεγεννῆσθαι τὸν χριστὸν λέγειν ἡμᾶς ἐπὶ Κυρηνίου, δεδιδαχέναι δὲ ἃ φαμεν διδάξαι αὐτὸν ὕστερον χρόνοις ἐπεὶ Ποντίου Πιλάτου, καὶ ἐπικαλῶσιν ὡς ἀνξευϑύνων ὄντων τῶν προγεγενημένων πάντων ἀνθρώπων, φϑάσαντες τὴν ἀπορίαν Avaousde. a Τὸν χριστὸν πρωτότοκον τοῦ ϑεοῦ elvaı ἐδι- 4 [4 nd 45 δάχϑημεν καὶ προξδμηνύσαμεν λόγον Ὄντα, οὐ πᾶν γένος 3 ’ \ « x ’ ’ ’ ἀνϑρώπων μετέσχδ. 8 Καὶ οἱ μετὰ λόγου βιώσαντες Χριστιανοί εἰσι, κἂν ἄϑεοι ἐνομίσϑησαν, οἷον ἐν Ἕλλησι μὲν Σωκράτης καὶ Ἧρακλειτος καὶ οἱ ὅμοιοι αὑτοῖς, ἐν βαρβάροις δὲ “““βραὰμ καὶ Avaviag καὶ Alapias καὶ Μισαὶλ καὶ Ἡλίας καὶ ἄλλοι ἕξ \ \ ’ ἢ so πολλοί, ὧν τὰς πράξεις ἢ τὰ ὀνόματα καταλέγειν μακρὸν
1 Ps. 109 (110), 1---8ϑ. 14 Cap. 2, 4. 11, 2. 24 Cap. 28, 2.
46,8 — 48, 1 | 39
ΕΣ [A - [4 c 4
εἶναι ἐπιστάμενοι τανῦν παραιτούμεϑα. «Ὥστε καὶ οἱ προ- γενόμενοι ἄνδυ λόγου βιώσαντες ἄχρηστοι καὶ ἐχϑροὶ τῷ χριστῷ ἦσαν καὶ φονεῖς τῶν μετὰ λόγου βιούντων" οἱ δὲ μετὰ λόγου βιώσαντες καὶ βιοῦντες Χριστιανοὶ καὶ ἄφοβοι καὶ ἀτάραχοι ὑπάρχουσι. 5411 ἣν αἰτίαν διὰ δυνάμεως τοῦ ἐ λόγου κατὰ τὴν τοῦ πατρὸς πάντων καὶ δεσπότου ϑεοῦ βουλὴν διὰ παρϑένου ἄνϑρωπος ἀπεκυήϑη καὶ Ἰησοῦς ἐπωνομάσϑη,
\ \ \ 2 x )», ν 2 NR 2 καὶ σταυρωϑεὶς [καὶ] ἁἀποϑανὼν ἀνέστη χαὶ ἀνελήλυϑεν εἰς οὐρανόν, ἐκ τῶν διὰ τοσούτων εἰρημένων ὃ νουνεχὴς καταλα- βεῖν δυνήσεται. 6 Ἡμεῖς δὲ, οὐκ ἀναγκαίου ὄντος τανῦν τοῦ τὸ σεερὶ τῆς ἀποδείξεως τούτου λόγου, ἐπὶ τὰς ἐπειγούσας ἀ ἀπο- δείξεις πρὸς τὸ παρὸν χωρήσομεν.
47 Ὅτι οὖν καὶ ἐχπορϑηϑήσεσϑαι ἡ γῆ Ιουδαίων ἔμδλλεν, ἀκούσατε τῶν εἰρημένων ὑπὸ τοῦ τπεροφητικοῦ πενεύ- ματος᾽ εἴρηνται δὲ οἱ λόγοι ὡς ἀπὸ προσώπου λαῶν ϑαυ- τὸ μαζόντων τὰ γεγενημένα. a Εἰσὶ δὲ οἵδε᾽ , Εγενήϑη ἔρημος Σιών, ὡς ἔρημος ἐγενήϑη Ἱερουσαλήμ, εἰς κατάραν ὃ οἶκος, τὸ ἅγιον ς - ν΄ « ’ Α 2» «ς ,ὔ ς w Ri ἡμῶν καὶ ἡ δόξα, ἣν εὐλόγησαν οἱ πατέρες ἡμῶν, ἐγενήθη πυρίκαυστος, καὶ sravra τὰ ἔνδοξα αὑτῆς συνέπεσε. ς Καὶ ἐπὶ τούτοις ἀνέσχου καὶ ἐσιώπησας καὶ ἐταπείνωσας ἡμᾶς σφόδρα“. 20 ı Καὶ ὅτι ἠρήμωτο ᾿ἱερουσαλήμ, ὡς προδίρητο γεγενῇσϑαι, rre- σεισμένοι ἐστε. 5 Εἴρηται δὲ καὶ περὶ τῆς ἐρημώσεως αὑτῆς, καὶ περὶ τοῦ μὴ ἐπιτραπήσεσϑαι μηδένα αὑτῶν οἰκεῖν, διὰ ς 7 od ’ co ἢ ε - 3 w B7/ ΡῈ Ἡσαΐου τοῦ προφήτου οὑτως᾽ „Hl γῇ αὑτῶν ἔρημος, ἔμπτροσϑεν αὐτῶν οἱ ἐχϑροὶ αὐτῶν αὐτὴν φάγονται, καὶ οὐκ ἔσται ἐξ as
> wo c m > -Ἧ( c x ’ ςζς 23 c - αὑτῶν ὁ κατοικῶν ἐν αὑτῇ“. 6΄Οτι δὲ φυλάσσεται vp ὑμῶν ὅπως μηδεὶς ἐν αὐτῇ γένηται, καὶ ϑάνατος κατὰ τοῦ κατα- λαμβανομένου 'Iovdalov εἰσιόντος ὥρισται, ἀκριβῶς ἐπίστασϑε.
48 τὍτι δὲ καὶ ϑεραπεύσειν πάσας νόσους καὶ νεκροὺς ἀνεγερεῖν ὃ ἡμέτερος χριστὸς περοδφητεύϑη, ἀκούσατε τῶν 80
16 Jes. 64, 10—12. 424 Jes. 1, 7. Jerem. 50, 8 (vgl. 2, 15).
40 48, 2 — 49, 6
Aeleyutvov. «4 Ἔστι δὲ ταῦτα. , Τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ ἁλεῖται \ u χωλὸς ὡς ἔλαφος, καὶ τρανὴ ἔσται γλῶσσα μογιλάλων" τυφλοὶ ἀναβλέψουσι χαὶ λεπροὶ καϑαρισϑήσονται καὶ νεχροὶ ἀνα- στήσονται καὶ περιττατήσουσιν. 8 Ὅτι τε ταῦτα ἐποίησεν, δ ἐκ τῶν ἐπὶ Ποντίου Πιλάτου γεγρομένων ἄχτων μαϑεῖν δύ- γασϑε. ε Πῶς Te προμεμήνυται ὑπὸ τοῦ προφητικοῦ πενεύ- ματος ἀναιρεϑησόμενος ἅμα τοῖς ἐπὶ αὐτὸν ἐλπίζουσιν av- ϑρώποις, ἀκούσατε τῶν λεχϑέντων δια Ἡσαΐου. 5 Ἔστι δὲ ταῦτα" „Ide ὡς ὃ δίκαιος ἀπτεώλετο, καὶ οὐδεὶς ἐκδέχεται τῇ ’ va ’ „ \ 2 x = 10 χαρδίᾳ᾽ καὶ ἀνδρες δίκαιοι αἴρονται, καὶ οὐδεὶς κατανοεῖ. > \ ’ 2 ’ 3 ς , up 7, 3 vo» 6. Arto προσώπου ἀδικίας ἤρται ὁ δίκαιος καὶ ἔσται Ev εἰρήνῃ -ὡὡψ Σ [2 N ταφὴ αὐτοῦ" ἧρται ἐκ τοῦ μέσου“. 49 ı Καὶ πάλιν πῶς δι᾿ αὐτοῦ Ἡσαΐου λέλεχται ὅτι οἵ οὐ προσδοχήσαντες αὐτὸν λαοὶ τῶν ἐϑνῶν προσκυνήνουσιν 16 αὑτόν, οἱ δὲ ἀεὶ προσδοκῶντες ᾿Ιουδαῖοι ἀγνοήσουσι παρα- [4 3 " fi \ ε , ς > ν" ’ γενόμενον αὑτόν᾽ ἐλέχϑησαν δὲ οἱ λόγοι ὡς ἀπὸ προσώ- 3 ΩΝ “- - > T x που αὑτοῦ τοῦ χριστοῦ. 4 Εἰσὶ δὲ οὗτοι" ᾿Ἐμφανὴς ἐγενή- ϑην τοῖς ἐμὲ μὴ ἐπερωτῶσιν, εὑρέϑην τοῖς ἐμὲ un ζητοῦσιν" r 2 ᾽ὔ Ἵ 27 % 3 4 Ü u 7} ’ einov' ᾿Ιδού εἰμι, ἔϑνει, οὗ οὐκ ἐχάλεσαν τὸ Ovoud μου. 508 Βξεχτέεασα τὰς χεῖράς μου ἐπὶ λαὸν ἀπειϑοῦντα καὶ ἄντι- λέγοντα, ἐττὶ τοὺς πορευομένους ἐν ὁδῷ οὐ καλῇ, ἀλλ᾽ ὀπίσω τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν. «Ὁ λαὸς ὃ παροξύνων ἐναντίον μου“. 5 Ἰουδαῖοι γάρ, ἔχοντες τὰς προφητείας καὶ ἀεὶ προσδοκή- σαντες τὸν χριστὸν, παραγενόμενον ἠγνόησαν, οὐ μόνον δὲ, 2 \ \ [4 r « \ 2 4 m 3 ων , 45 ἀλλὰ χαὶ παρεχρήσαντο᾽ οἱ δὲ ἀπὸ τῶν ἐθνῶν μηδέποτε \ Α nd [nd T « μηδὲν ἀκούσαντες περὶ τοῦ χριστοῦ, μέχρις οὐ οἱ ἀπὸ “Ιερου- Ἁ Ἵ ‘ 2 [4 > w > , \ \ > eo σαλὴμ ἐξελϑόντες ἀπόστολοι αὑτοῦ ἐμήνυσαν τὰ περὶ αὑτοῦ καὶ τὰς προφητείας παρέδωκαν, πληρωϑέντες χαρᾶς καὶ πίστεως τοῖς εἰδώλοις ἁπετάξαντο καὶ τῷ ἀγεννήτῳ ϑεῷ διὰ 80 τοῦ χριστοῦ ξαυτοὺς ἀνέϑηχαν. ὁ Ὅτι δὲ προδγινώσχετο τὰ 1 Jes. 35, δ. 6. Vgl. Matth. 11, 5. 9 068. 57, 1.2. 17 Je. 65, 1--- 3. 28 Vgl. AG. 13, 27. 48.
49, 6 — 50, 10 41
δύσφημα ταῦτα λεχϑησόμενα κατὰ τῶν τὸν χριστὸν ὅμολο-
γούντων, καὶ ὡς εἶεν τάλανδς οἱ δυσφημοῦντες αὐτὸν καὶ τὰ N % \ y - ’ 2 [4 a
παλαιὰ EIN καλὺν εἶναι Tnoeiv λέγοντες, ἀκούσατξ τῶν βραχυ-
u , fd x<c ch 2 \ w ’ x - εἑπῶς εἰρημένων δια Ἡσαΐου. τ ἔστι δὲ ταῦτα" ,Οὐαὶ τοῖς λέγουσε τὸ γλυκὺ πικρὸν καὶ τὸ πικρὸν γλυχύ“. δ
50 Ὅτι δὲ καὶ ὑπὲρ ἡμῶν γενόμενος ἄνϑρωπος πα- ϑεῖν καὶ ἀτιμασϑῆναι ὑττέμεινε, καὶ πιάλιν μετὰ δόξης παρα- γενήσεται, ἀκούσατε τῶν εἰρημένων δὶς τοῦτο προφητειῶν.
_ T 4 Ἔστι δὲ ταῦτα᾽ „AvF ὧν παρέδωκαν εἰς ϑάνατον τὴν ψυχὴν αὑτοῦ, καὶ μετὰ τῶν ἀνόμων ἐλογίσϑη, αὐτὸς ἁμαρτίας 10 σεολλῶν εἴληφε χαὶ τοῖς ἀνόμοις ἐξιλάσεται. 3 Ide γὰρ συνή-
« -᾿ x <c ’ \ ’ σει ὁ παῖς μου, καὶ ὑψωϑήσεται καὶ δοξασϑήσεται σφόδρα.
a , ’ \ \ , ca 3 ’ 2." « Ὅν τρόπον ἐχστήσονται πολλοὶ ἐπὶ σέ, οὕτως ἀδοξήσει ἀπὸ
3 [4 \ - ’ 4 c , > \ “- ) ὔ ἀνϑρώπων τὸ εἰδὸς σου καὲ ἢ δόξα σου ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων, οὕτως ϑαυμάσονται ἔϑνη πολλά, καὶ συνέξουσι βασιλεῖς τὸ 18 στόμα αὐτῶν" ὅτι οἷς οὐχ ἀνηγγέλη περὶ αὑτοῦ [Ὀψονται), καὶ οἱ οὔκ ἀκηκόασι συνήσουσι. κ Κύριε, τίς ἐπίστευσε τῇ ἀκοῖ
ς σ΄“ xvc ’ ’ ’ > ͵ 2 ’ ἡμῶν; καὶ ὁ βραχίων κυρίου τένε ἀπεκαλυφϑῆή; Aynyyeilauev ἐνώπιον αὐτοῦ ὡς παιδίον, ὡς δίζα ἐν γῇ διψώσῃ. ς Οὐκ » % 3 “ ; \ ’ \ "Ἢ" » 13 \ > ἔστιν εἶδος αὑτῷ οὐδὲ δόξα καὶ δίδομὲν αὐτὸν, καὶ Οὐ 20 εἶχεν εἶδος οὐδὲ κάλλος, ἀλλὰ τὸ εἶδος αὐτοῦ ἄτιμον καὶ
> « Α Α 2 , „ - N ἐχλεῖσχεον παρὰ τοὺς ἀνϑρώπους. τνϑρωπος ἐν πληγῇ ὧν καὶ εἰδὼς φέρειν μαλακίαν, ὅτι ἀπέστραπται τὸ πρόσωπον
2 - > ’ \ > ’ T \ > ’ αὑτοῦ, ητιμάσϑη καὶ οὐκ ἐλογίσϑη. sOvrog τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν φέρει καὶ περὶ ἡμῶν ὀδυνᾶται, καὶ ἡμεῖς ἐλογισάμεϑα 95 αὐτὸν εἶναι ἐν πόνῳ καὶ ἐν πεληγῇ καὶ ἐν καχώσει. ο «Αὐτὸς δὲ ἔτραυματίσϑη διὰ τὰς ἀνομίας ἡμῶν καὶ μεμαλάκισται διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν παιδεία εἰρήνης ἐπ᾽ αὐτὸν, τῷ
[4 2 w c - 9 ’ c [4 μώλωπε αὑτοῦ nueig ἰάϑημδεν. 10 Πάντες ὡς πρόβατα ἐπλα- γήϑημεν, ἀνϑρωπός τῇ ὁδῷ αὐτοῦ ἐπλανήϑη" καὶ παρέ- 80
4 Jes. 5, 30. 9. 768. 53, 12. 11 Jes. 52, 18---58, 8.
42 50, 10 — 51, 6
δωκεν αὐτὸν ταῖς ἁμαρτίαις ἡμῶν, καὶ αὐτὸς διὰ τὸ κδκα- κῶσϑαι οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα αὐτοῦ ὡς πρόβατον ἐπὶ ») \ - σφαγὴν ἤχϑη, καὶ ὡς ἀμνὸς ἐναντίον τοῦ κείροντος αὑτὸν 2 2 x nd ἄφωνος, οὕτως οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα αὐτοῦ. 11 Ev τῇ ταπει- ’ Σ᾽» ς , >», « N | \ 5 γώσει αὑτοῦ N κρίσις αὐτοῦ ρϑη“. ı2 Mera οὖν τὸ σταυρω- τω \ m ϑῆναι αὗτον καὶ οἱ γνώριμοι αὐτοῦ πάντες ἀπέστησαν, ἀρνη- c “- 2 σάμενοι αὐτόν' ὕστερον δέ, ἔκ νεκρῶν ἀναστάντος καὶ Op- 3 « « [4 nd ϑέντος αὑτοῖς καὶ ταῖς προφητείαις ἐντυχεῖν, ἐν αἷς πάντα ταῦτα προείρητο γενησόμενα, διδάξαντος, καὶ εἰς οὐρανὸν 10 ἀνερχόμενον ἰδόντες καὶ πιστεύσαντες χαὶ δύναμιν ἐκεῖϑεν αὐτοῖς πεμφϑεῖσαν ap” αὐτοῦ λαβόντες καὶ εἰς πᾶν γένος ἀνϑρώπων ἐλϑόντες, ταῦτα ἐδίδαξαν καὶ ἀπόστολοι 7εροσ- ηγορεύϑησαν. | 51 υεἽνα δὲ μηνύσῃ ἡμῖν τὸ προφητικὸν, πνεῦμα ὅτι ὃ 15 ταῦτα πάσχων ἀνεχδιήγητον ἔχει τὸ γένος καὶ βασιλεύει τῶν ἐχϑρῶν, ἔφη οὕτως᾽ , Τὴν γενεὰν αὐτοῦ τίς διηγήσεται; Ὅτε , > -- - N -ὖ - - w αἴρεται ἀπὸ τῆς γῆς ἡ ζωὴ αὐτοῦ, ἀπὸ τῶν ἀνομιῶν αὑτῶν ca - - ἤχει eig ϑάνατον. a Καὶ δώσω τοὺς πονηροὺς ἀντὶ τῆς ταφῆς αὐτοῦ καὶ τοὺς πλουσίους ἀντὶ τοῦ ϑανάτου αὐτοῦ, ὅτι ἀνο- , 2 > , Ian CC » , m ’ 2 δ 80 μίαν οὐκ ἐποίησεν οὐδὲ ευρέϑη δόλος ἐν τῷ στόματι αὑτοῦ καὶ κύριος βούλεται καϑαρίσαι αὐτὸν τῆς πληγῆς. « Eav δῶτε περὲ ἁμαρτίας, ἡ ψυχὴ ὑμῶν ὄψεται σπέρμα μακρόβιον. ı Καὶ βούλεται κύριος ἀφελεῖν ἀπὸ πόνου τὴν ψυχὴν αὑτοῦ, δεῖξαι αὑτῷ φῶς καὶ πλάσαι τῇ συνέσει, δικαιῶσαι δίκαιον 3 ᾽ -οὦὦ \ \ «ς ’ c w > u‘ 25 ev δουλεύοντα πολλοῖς, καὶ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν αὑτὸς ἀνοέσει. υ Διὰ τοῦτο αὐτὸς κληρονομήσει πολλοὺς καὶ τῶν ww = ’ T ’ ἰσχυρῶν μεριεῖ σκύλα, ἀνϑ᾽ ὧν παρεδόϑη εἰς ϑάνατον 7 ) δ -ἢἅ \ ψυχὴ αὑτοῦ, καὶ ἐν τοῖς ἀνόμοις ἐλογίσϑη, καὶ αὑτὸς ἁμαρ- ’ - 2 7 \ x \ > ’ > -“-ἤ »" τίας πολλῶν ἀνήνεγκδ καὶ διὰ τὰς ἀνομίας αὑτῶν αὑτὸς so παρεδόϑη“. ε«'(Ὡς δὲ καὶ εἰς τὸν οὐρανὸν ἔμελλεν ἀνιέναι, 7 Vgl. Luc. 24, 25. 26. 446. 9 Vgl. AG. 1, 8. 9. 17 768. 59, 8—12.
51, 6 — 52, 9 43
χαϑὼς προεφητεύϑη, ἀκούσατε. τ᾿ Ελέχϑη δὲ οὕτως" „Agare πύλας οὐρανῶν, ἀνοίχϑητε, ἵνα εἰσέλϑῃ ὁ βασιλεὺς τῆς δόξης. Τίς ἐστὶν οὗτος ὃ βασιλεὺς τῆς δόξης; Κύριος κραταιὸς καὶ κύριος δυνατός“. 54. Ὡς δὲ καὶ ἐξ οὐρανῶν παραγίνεσϑαι μετὰ δόξης μέλλει, ἀκούσατε καὶ τῶν εἰρημένων εἰς τοῦτο δ διὰ Ἱερεμίου τοῦ προφήτου. » Ἔστι δὲ Teva‘ „Idov ὡς υἱὸς ἀνθρώπου ἔρχεται ἐπάνω τῶν νδφδλῶν τοῦ οὐρανοῦ, καὶ οἵ ἄγγελοι αὐτοῦ σὺν αὐτῷ“.
52 1 Ἐπειδὴ τοίνυν τὰ γενόμενα ἤδη πάντα ἀπεδεί- xvuuev πρὶν ἢ γενέσϑαι προκεκηρύχϑαι διὰ τῶν προφητῶν, τὸ ἀνάγκη καὶ περὶ τῶν ὁμοίως προφητευϑέντων, μελλόντων δὲ γίνεσϑαι, πίστιν ἔχειν ὡς πάντως γενησομένων. «Ὃν γὰρ τρόπον τὰ ἤδη γενόμενα προχεκηρυγμένα κἂν ἀγνοούμενα ἀπέβη, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τὰ λείποντα, κἂν ἀγνοῆται καὶ ἀπιστῆται, ἀπτοβήσονται. 3 Δύο γὰρ αὐτοῦ παρουσίας ı5 σροξκήρυξαν οἱ προφῆται᾽ μίαν μέν, τὴν ἤδη γενομένην, ὡς ἀτίμου καὶ παϑητοῦ ἀνθρώπου, τὴν δὲ δευτέραν, ὅταν μετὰ δόξης ἐξ οὐρανῶν μετὰ τῆς ἀγγελικῆς αὐτοῦ στρατιᾶς παρα- γενήσεσϑαι κεκήρυκται, ὅτε καὶ τὰ σώματα ἀνεγερξῖ πάντων τῶν γενομένων ἀνθρώπων, καὶ τῶν μὲν ἀξίων ἐνδύσει 20 ἀφϑαρσίαν, τῶν δὲ ἀδίκων ἐν αἰσϑήσει αἰωνίᾳ μετὰ τῶν φαῦ- λων δαιμόνων εἰς τὸ αἰώνιον πῦρ πέμψει. « Ὥς δὲ καὶ ταῦτα προείρηται γενησόμενα, ÖnAwoousv. κ᾿ Εῤῥέϑη δὲ διὰ Ἰεζεκιὴλ, τοῦ προφήτου οὕτως" ,ἸΣυναχϑήσεται ἁρμονία πρὸς ἁρμονίαν καὶ 001809 πρὸς ὀστέον, καὶ σάρχες ἀναφυήσονται. ς Καὶ 2s πᾶν γόνυ κάμψει τῷ κυρίῳ, καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογή- σεται αὐτῷ“. ı Ev οἵᾳ δὲ αἰσϑήσει καὶ κολάσει γενέσϑαι μέλλουσιν οἱ ἄδικοι, ἀχούσατε τῶν ὁμοίως εἰς τοῦτο εἰρη- μένων. 85 Ἔστι δὲ ταῦτα" „O σκωληξ αὐτῶν οὐ παυϑήσεται, καὶ τὸ πὺρ αὐτῶν οὐ σβεσϑήσεται“. 9 Καὶ τότε μετανοήσου- 80
1 Ps.28(24), 1. 8. 8 Dan. 7,18. Vgl. Matth. 25, 81. 9 Cap. 80 24 Ezech. 37, 7. 8. Jes. 45, 23. (Vgl. Röm. 14, 11?) 29 Jes. 66, 24.
44 52, 9 — 583, 4
σιν, ὅτε οὐδὲν ὠφελήσουσι. τὸ Ποῖα δὲ μέλλουσιν οἱ λαοὲ τῶν Ἰουδαίων λέγειν καὶ ποιδῖν, ὅταν ἴδωσιν αὑτὸν ἐν δόξῃ παραγενόμενον, διὰ Ζαχαρίου τοῦ προφήτου προφητευϑέντα ἐλέχϑη οὕτως ,᾿Εντελοῦμαι τοῖς τέσσαρσιν ἀνέμοις συνάξαι 5 τὰ ἐσκορπισμένα τέχνα, ἐντελοῦμαι τῷ βοῤῥᾷ φέρειν, καὶ τῷ vorw μὴ προσκόπτειν. τι Καὶ τότε ἐν ᾿Ιερουσαλὴμ κοπετὸς μέγας, οὐ κοπετὸς στομάτων ἢ χειλέων, ἀλλὰ κοπετὸς καρδίας, χαὶ οὐ μὴ σχίσωσιν αὐτῶν τὰ ἱμάτια, ἀλλὰ τὰς διανοίας. , \ x N \ , 21} > a ı2 Κόψονται φυλὴ πρὸς φυλὴν, καὶ τότε Ὀψονται εἰς ὧν Α - - 2 10 ἐξεχέντησαν, καὶ ἐροῦσι Τί, κύριε, ἐπλάνησας ἡμᾶς ἀπὸ - c m ς ’ Q > ‚ e N ς m τῆς οδοῦ σου; H dose, ἣν εὐλόγησαν οἱ πτατέρες. ἡμῶν, ἐγενήϑη ἡμῖν εἰς Ὀνειδος“. \ \ 3 νι ε», ä ’ 2) 53 1: Πολλὰς μὲν οὖν χαὶ ἑτέρας προφητείας ἔχοντες εἰπεῖν ἐπαυσάμεϑα, αὑὐτάρχεις καὶ ταύτας εἰς πεισμονὴν τοῖς ej 15 τὰ ἀκουστιχὰ καὶ νοερὰ ὦτα ἔχουσιν εἶναι λογισάμενοι, καὶ νοεῖν δύνασϑαι αὐτοὺς ἡγούμενοι ὅτι οὐχ ὁμοίως τοῖς μυϑο- - wo εν ὧν \ ς EN ποιηϑεῖσι περὶ τῶν νομισθέντων υἱῶν τοῦ Διὸς καὶ ἡμεῖς ’ Ian) > > = y κεν vun μόνον λέγομεν, ἀλλ᾽ οὐκ ἀποδεῖξαι ἔχομεν. » Τίνι γὰρ ἂν fü 3 ’ ͵ ’ a ’ λόγῳ ἀνθρώπῳ σταυρωϑέντι ἐπειϑόμεϑα, οτι πρωτότοκος οοτῷ ἀγεννήτῳ ϑεῷ ἐστι καὶ αὐτὸς τὴν κρίσιν τοῦ παντὸς ἀνθρωπείου γένους ποιήσεται, δὲ μὴ μαρτύρια πρὶν ἢ ἐλϑεῖν \ B7) \ - ’ αὐτὸν ἄνϑρωπον γενόμενον χδχηρυγμένα περὶ αὑτοῦ εὕρομεν καὶ οὕτως γενόμενα ἑωρῶμεν, 8 γῆς μὲν ᾿Ιουδαίων ἐρήμωσιν, καὶ τοὺς ἀπὸ παντὸς ἔϑνους ἀνθρώπων διὰ τῆς παρὰ τῶν 46 ἀποστόλων αὐτοῦ διδαχῆς πεισϑέντας καὶ παραιτησαμένους T ͵ τὰ παλαιὰ, ἐν οἷς πλανώμενον ἀνεσεράφησαν, ἔϑη, ἑαυτοὺς ς Ω < mw , 7 3 > ’ \ Ἵ “- ἡμᾶς ορῶντες, πλείονας τὸ καὶ ἀληϑεστέρους τοὺς ἐξ ἐθνῶν . 2. 12 ἢ x " \ 0 ERS τῶν ἄπο Ιουδαίων καὶ Σαμαρέων Χριστιανοὺς εἰδότες; « Τὰ μὲν γὰρ ἄλλα πάντα γένη ἀνθρώπεια ὑπὸ τοῦ προφητικοῦ so πνεύματος καλεῖται ἔϑνη, τὸ δὲ ἰουδαϊκὸν καὶ σαμαρειτικὸν
4 Vgl. Sach. 2, 6 (768. &% ὅ. 6; 11,1%. Sach. 12, 10—12 (vgl. Joh. 19, 37). Joel 2, 18. Jea. 68, 17. 64, 11. 15V. Matth. 13, 9. 12 δ,
58, 4 — 54 2 45
φῦλον ᾿Ισραὴλ καὶ οἶκος ᾿Ιακὼβ κέκληνται. «Ὡς δὲ προεφη-
A ’ .ς » x w - ’ m 3 \ τεύϑη ὅτι πλείονες οἱ ἀπὸ τῶν ἐθνῶν πιστεύοντες τῶν ἀπὸ ᾿Ιουδαίων καὶ Σαμαρέων, τὰ προφητευϑέντα ἀπταγγελοῦμεν. ᾿Ελέχϑη δὲ οὕτως" ,Εὐφράνϑητι στεῖρα ἡ οὗ τίκτουσα, δῆξον καὶ βόησον ἡ οὐκ ὠδίνουσα, ὅτι πολλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου κα
w RN w ΓῚ ’ \ P 7} “ 2), \ 3 ’ μᾶλλον ἢ τῆς ἐχούσης τὸν ἀνδρα“. 6 Ερημα γὰρ ἣν πάντα
x» > w - es 2) ’ 3 -» τὰ ἔϑνη ἀληϑινοῦ ϑεοῦ, χειρῶν ἔργοις λατρεύυοντα" Ιουδαῖοι δὲ καὶ Σαμαρεῖς, ἔχοντες τὸν παρὰ τοῦ ϑεοῦ λόγον διὰ τῶν προφητῶν παραδοϑέντα αὑτοῖς καὶ ἀεὶ προσδοκήσαντες τὸν
x “ a χριστόν, παραγενόμενον ἠγνόησαν, πλὴν ὀλίγων τινῶν οὕς 10 γεροεῖπτε τὸ ἅγιον προφητικὸν πνεῦμα διὰ Ἡσαΐου σωϑήσε-
5 \ ς 3ϑ " “ 2. -» γ \ RN σϑαι. τ Eins δὲ ὡς ano προσώπου αὑτῶν" „Ei un κυριος ἐγκατέλιπεν ἡμῖν στεέρμα, ὡς Σόδομα καὶ Γόμοῤῥα ἂν ἐγενή- ϑημεν". 8 Σόδομα γὰρ καὶ Γόμοῤῥα “τόλεις τινὲς ἀσεβῶν
εν - . ’ a ἀνδρῶν ἱστοροῦνται ὑπὸ Μωυσέως γενόμεναι, ag πυρὶ καὶ τὸ ϑείῳ καύσας ὃ ϑεὸς κατέστρεψε, μηδενὸς τῶν ἐν αὐταῖς σω-
- € ϑέντος πλὴν ἀλλοεϑνοῦς τινος Χαλδαίου τὸ γένος, ᾧ ὄνομα [4 \ - Aut‘ σὺν ᾧ καὶ ϑυγατέρες διεσώϑησαν. 9 Kai τὴν πᾶσαν “- . 3 αὐτῶν χώραν ἔρημον καὶ κεκαυμένην οὖσαν καὶ ἄγονον μέ- c [4 ς » Ῥω c \ v9) ’ γουσαν οἱ βουλόμενοι ὁρᾶν ἔχουσιν. τὸ Ὥς δὲ καὶ αληϑέστεροι 30 οἱ ἀπὸ τῶν ἐθνῶν καὶ πιστότεροι προδγινώσκοντο, ἀπαγ-
m \ 3 ’ xvc ."» m ’ 2 γελοῦμεν τὰ εἰρημένα διὰ Ἡσαΐου τοῦ προφήτου. τι Ἔφη δὲ οὕτως" „Logan ἀπερίτμητος τὴν καρδίαν, τὰ δὲ ἔϑνη τὴν ἀχροβυστίαν“. ı2 Τὰ τοσαῦτα γοῦν ὁρώμενα πειϑὼ καὶ πίστιν
-ν 2 3 ᾽ὔ ᾿Ν x m ı € \ τοῖς ταληϑὲς ἀσπαζομένοις καὶ μη φιλοδοξοῦσι μηδὲ ὑπὸ 25 “πταϑῶν ἀρχομένοις μετὰ λόγου ἐμφορῆσαι δύναται.
54 τΟὶ δὲ παραδιδόντες τὰ μυϑοποιηϑέντα ὑπὸ τῶν ποιητῶν οὐδεμίαν ἀπόδειξιν φέρουσι τοῖς ἐκμανϑάνουσι γέοις, καὶ ἐπὶ ἀπάτῃ καὶ ἀπαγωγῇ τοῦ ἀνθρωπείου γένους εἰρῆσϑαι ἀποδείκνυμεν κατ᾽ ἐνέργειαν τῶν φαύλων δαιμόνων. « .4κού- 30
-.
4 Jes. 54, 1. 12 Jes. 1,9. 23 Jerem. 9, 26.
46 54,2 —7
σαντες γὰρ διὰ τῶν προφητῶν κηρυσσόμενον παραγενησόμενον τὸν χριστός. καὶ κολασϑησομένους διὰ πυρὸς τοὺς ἀσεβεῖς τῶν ἀνϑρώπων, προεβάλλοντο πολλοὺς λεχϑῆναι γενομένους « Α -“- le ’ , h} w ἢ υἱοὺς τῷ Aut, νομίζοντες δυνήσεσϑαι ἐνεργῆσαι τερατολογίαν 6 ἡγήσασϑαι τοὺς ἀνθρώπους τὰ περὶ τὸν χριστὸν καὶ ὕμοια τοῖς ὑπὸ τῶν ποιητῶν λεχϑεῖσι. 8 Καὶ ταῦτα δ᾽ ἐλέχϑη καὶ ἐν Ἕλλησι καὶ ἐν ἔϑνεσι πᾶσιν, ὅπου μᾶλλον ἐπήκουον τῶν προφητῶν πιστευϑήσεσϑαι τον χριστὸν τεροκηρυσσόντων. «Ὅτι δὲ καὶ ἀκούοντες τὰ διὰ τῶν προφητῶν λεγόμενα οὐκ 10 ἐνόουν ἀκριβῶς, ἀλλ᾽ ὡς πλανώμενοι ἐμιμήσαντο τὰ περὲ .. [> 2 5 τὸν ἡμέτερον χριστόν, διασαφήσομεν. s Mwüong οὖν ὃ προ- ’ 3 φήτης, ὡς προέφημεν, πρεσβύτερος ἣν πάντων συγγραφέων, καὶ δι᾿ αὐτοῦ, ὡς προεμηνύσαμεν, προεφητεύϑη οὕτως" „Via δ] ’ 2) 2 > ᾽ x € ὔ > -ὖῆ “ 2 “- ἐχλείιψδι ἄρχων ξξ Ιοὐδα καὶ ἡγούμενος ἔκ τῶν μηρῶν αὑτοῦ, c N 5» ὃ »γ ’ \ 2." 2» ’ 4 “- 15 ἕως ἂν EAIN ᾧ ἀποόοχειται᾽ καὶ αὑτὸς ἔσται προσδοχία ἐϑνῶν, δεσμεύων πρὸς ἄμτιελον τὸν πῶλον αὑτοῦ, πλύνων τὴν στολὴν > ὦ - Σ - ἂν αὑτοῦ ἐν αἵματι σταφυλῆς“. s Τούτων οὖν τῶν προφητικῶν λόγων ἀκούσαντες οἱ δαίμονες Διόνυσον μὲν ἔφασαν γεγονέναι εν -“ FÜ c \ \ [% > % ’ \ υἱὸν τοῦ Arog, evgernv δὲ γενέσϑαι ἀμπέλου παρέδωκαν, καὶ - > w \ 20 0909 ἐν τοῖς μυστηρίοις αὑτοῦ ἀναγράφουσι, καὶ διασπαραχ- ϑέντα αὐτὸν ἀνεληλυϑέναι εἰς οὐρανὸν ἐδίδαξαν. τ Καὶ 4 Η x w .ο.. ἢ ’ > ΟΣ ’ ἐπειδὴ δια τῆς Πωὐσέως προφητείας οὐ δητῶς ἐσημαίνετο, εἴτε υἱὸς τοῦ ϑεοῦ ὁ παραγενησόμενές ἐστι, καὶ εἰ ὀχούμε- 3 \ “ »] \ w - ὌΝ ᾽ν ΡῚ x P} ’ γος ὅπτι πώλου ἐπὶ γῆς μενεῖ ἢ εἰς οὐρανὸν ἀνελεύσεται, 85 καὶ τὸ τοῦ ττώλου Ὄνομα καὶ. ὄνου πῶλον καὶ ἵππου σημαί- γειν ἐδύνατο, μὴ ἐπιστάμενοι 8ἴτε ὄνου πτῶλον ἄγων ἔσται σύμβολον τῆς παρουσίας αὐτοῦ εἴτε ἵππου ὃ τεροκηρυσσό- μενος, καὶ υἱὸς ϑεοῦ ἐστιν, ὡς προέφημεν, ἢ ἀνθρώπου, \ ; , \ 2 \ > 5 ' ’ ΡΣ τὸν Βελλεροφόντην καὶ αὑτὸν ἐφ᾽ ἵππου Πηγάσου, ἀνϑρωπον ») 2 ’ ’ , > \ 2) 2 ’ 80 δξ ἀνθρώπων γενόμενον, εἰς οὐρανὸν ἔφασαν ἀνδληλυϑέναι.
12 Cap. 44, 8. 13 Cap. 82, 1. 13 Gen. 49, 10. 11. 28 Cap. 21, 2.
54, 8 — 55, 6 47
8 Ὅτε δὲ ἤκουσαν διὰ τοῦ ἄλλου προφήτου Ἡσαΐου λεχϑέν, ὅτι διὰ παρϑένου τεχϑήσεται καὶ δι᾿ ξαυτοῦ ἀνελεύσεται eig τὸν οὐρανὸν, τὸν Περσέα λεχϑῆναι προεβάλλοντο. 9 Καὶ ὅτε ἔγνωσαν δἰρημένον, ὡς προλέλεκται ἐν ταῖς προγεγραμ- μέναις προφητείαις, ,“Ισχυρὸς ὡς γίγας δραμεῖν ὁδόν“, τὸν Ἡρακλέα ἰσχυρὸν καὶ ἐχπερινοστήσαντα τὴν πᾶσαν γῆν ἔφασαν. ιο Ὅτε δὲ πάλιν ἔμαϑον προφητευϑέντα, ϑερα- πεξύσειν αὑτὸν πᾶσαν νόσον Aal νεκροὺς ἀνεγερεῖν, τὸν ᾿Ἰσκληπιὸν παρήνεγκαν.
δδ 1 .41λλ᾽ οὐδαμοῦ οὐδ᾽ ἐπί τινος τῶν λεγομένων υἱῶν 10 τοῦ Διὸς τὸ σταυρωϑῆναι ἐμιμήσαντο᾽ οὗ γὰρ ἐνοεῖτο αὑτοῖς, συμβολικῶς, ὡς προδεδήλωται, τῶν εἰς τοῦτο εἰρημένων πάντων λελεγμένων. « Ὅπερ, ὡς προεῖπεν ὃ προφήτης, τὸ μέγιστον σύμβολον τῆς ἰσχύος καὶ ἀρχῆς αὑτοῦ ὑπάρχει, ὡς καὶ ἐκ τῶν Ur’ ὄψιν τειπτόντων δείκνυται" κατανοήσατε γὰρ τῦ πάντα τὰ ἐν τῷ κόσμῳ, εἰ ἄνευ τοῦ σχήματος τούτου διοι- κεῖται ἢ κοινωνίαν ἔχειν δύναται. 5 Θάλασσα μὲν γὰρ οὐ τέμνεται, ἢν μὴ τοῦτο τὸ τρόπαιον, ὃ καλεῖται ἱστίον, ἐν τῇ it σῶον μείνῃ" γῇ δὲ οὐκ ἀροῦται ἄνευ αὐτοῦ" σκαπανεῖς δὲ τὴν ἐργασίαν οὐ ποιοῦνται οὐδὲ βαναυσουργοὶ ὁμοίως εἰ 30 μὴ διὰ τῶν τὸ σχῆμα τοῦτο ἐχόντων ἐργαλδίων. « Τὸ δὲ ἀνθρώπειον σχῆμα οὐδενὶ ἄλλῳ τῶν ἀλόγων ζώων διαφέρει, ἢ τῷ ὀρϑόν τε εἶναι καὶ ἔκτασιν χειρῶν ἔχειν καὶ ἐν τῷ προσώπῳ ἀπὸ τοῦ μετωτπείου τεταμένον τὸν λεγόμενον μυξω- τῆρα φέρειν, δι᾿ οὐ ἥ τε ἀναπνοή ἐστι τῷ ζώῳ, καὶ οὐδὲν 25 ἄλλο δείκνυσιν ἢ τὸ σχῆμα τοῦ σταυροῦ. s Καὶ διὰ τοῦ προφήτου δὲ ἐλέχϑη οὕτως" , Πνεῦμα πρὸ προσώπου ἡμῶν χριστὸς κύριος“. ς Καὶ τὰ παρ᾽ ὑμῖν δὲ σύμβολα τὴν τοῦ σχήματος τούτου δύναμιν δηλοῖ, [λέγω δὲ τὰ τῶν οὐηξἤλλων nei τῶν τροπαίων, δι’ ὧν αἵ τὸ πρόοδοι ὑμῶν πανταχοῦ 80
5 Ps. 18 (19), 6. 12 Cap. 85, 6. 27 Klagel. 4, 20.
48 5,6 — 57,1
ἢ “ 2 -“-ὦὝ \ [4 N - [4 γίνονται, τῆς ἀρχῆς καὶ dvvauswg Ta σημεῖα ἐν τούτοις δεικ- νύντες, εἰ καὶ μὴ νοοῦνεες τοῦτο πράττετε. τ Καὶ τῶν παρ᾽ ὑμῖν ἀποϑνησχόντων αὐτοχρατόρων τὰς εἰκόνας ἐπὶ τούτῳ τῷ σχήματι ἀνατίϑετε, καὶ ϑεοὺς διὰ γραμμάτων ἐπονομά- slere. s Καὶ διὰ λόγου οὖν καὶ σχήματος τοῦ φαινομένου, c ’ PARAT om. > ’ „ \ 00n δύναμις, προΐζρεψαμενοι ὑμᾶς ἀνεύυϑυνοι oldauev λοιπὸν ὄντες, κἂν ὑμεῖς ἀπιστῆτε᾽ τὸ γὰρ ἡμέτερον γέγονε καὶ πε- πέρανται.
56 τΟὐκ ἠρχέσϑησαν δὲ οἱ φαῦλοι δαίμονες πρὸ τῆς
10 φανερώσεως τοῦ χριστοῦ εἰπεῖν τοὺς λεχϑέντας υἱοὺς τῷ Aü γεγονέναι, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ, φανερωϑέντος αὐτοῦ καὶ γενο- μένου ἐν ἀνϑρώποις, καὶ ὕπως διὰ τῶν προφητῶν προεκδ- κήρυχτο ἔμαϑον καὶ Ev παντὶ γένει πιστευόμενον καὶ προσ- δοκώμενον ἔγνωσαν, πάλιν, ὡς προδδηλώσαμεν, προεβάλλοντο
ı5 ἄλλους, Σίμωνα μὲν καὶ Mevavdoov ἀπὸ Σαμαρείας, οἱ καὶ μαγικὰς δυνάμεις ποιήσαντες πολλοὺς ἐξηπάτησαν καὶ ἔτι ἀπατωμένους ἔχουσι. 3 Καὶ γὰρ παρ᾽ ὑμῖν, ὡς προέφημεδν, 2 - ’ nt x ’ #6‘ ‚ c ἐν τῇ βασιλίδι Ῥωμῃ ἐπὶ Κλαυδίου χκαϊσαρο;γενόμενος ὁ Σίμων καὶ τὴν ἱερὰν σύγχλητον καὶ τὸν δῆμον “Ῥωμαίων
80 εἰς τοσοῦτο κατεπλήξατο, ὡς ϑεὸν νομισϑῆναι καὶ ἀνδριάντι,
ὡς τοὺς ἄλλους παρ᾽ ὑμῖν τιμωμένους ϑεοῦς, τιμηϑῆναι. c ὔ N “ x wur \ c [4
8 Οϑεν τήν τε ἱερὰν σύγχλητον καὶ τὸν δῆμον τὸν ὑμέτδρον συνετειγνώμονας ταύτης ἡμῶν τῆς ἀξιώσεως παραλαβεῖν αἰτοῦ- μεν, ἵν᾽, εἴ τις εἴη τοῖς ἀπ᾽ ἐκδίνου διδαγμασι κατεχόμενος,
95 τἀληϑὲς μαϑὼν τὴν πλάνην φυγεῖν δυνηϑῇῆ. « Καὶ τὸν ἀν- δριάντα, ei βούλεσϑε, καϑαιρήσατβξ.
5 τΟὺ γὰρ μὴ γενέσϑαι τὴν ἐχπύρωσιν ἐπὶ κολάσει τῶν ἀσεβῶν οἱ φαῦλοι δαίμονες πεῖσαι δύνανται, ὄνττδρ τρό- σεον οὐδὲ λαϑεῖν τὸν χριστὸν πιαραγενόμενον ἴσχυσαν πρᾶξαι, > P] “« ’ὔ \ > [i ΄- \ u
so ἀλλ᾽ Exeivo μόνον, τοὺς ἀλόγως βιοῦντας καὶ ἐμπαϑῶς ἐν
nn α
14 u. 17 Cap. 26, 2 δ.
57,1 — 58, 8 49
ἔϑεσι φαύλοις τεϑραμμένους καὶ φιλοδοξοῦντας ἀναιρεῖν - m «- a - ἡμᾶς καὶ μισεῖν, δύναντωι ποιῆσαι" οὖς οὐ μόνον οὗ μεσοῦ- mev, ἀλλ᾽, ὡς δείκνυται, ἐλεοῦντες μεταϑέσϑαι τυρεῖσαι βουλό- μ8ϑα. 2 Οὐ γὰρ δεδοίκαμεν ϑάνωτον, τοῦ πάντως ἀποϑανεῖν ὁμολογουμένου, καὶ μηδενὸς ἄλλου καινοῦ ἀλλ᾽ ἢ τῶν αὐτῶν υ - m T ἐν τῇδε τῇ διοικήσδι Ὀντων" ὧν El μὲν χόρος τοὺς μδνα- m ı 3 , en \ σχόντας κἂν ἐνιαυτοῦ ἔχῃ, ἵνα ael wor καὶ ἀπαϑεῖς καὶ 7ἅ - - « ’ ’ } - ᾿ ἀνενδεεῖς, τοῖς ἡμετέροις διδάγμασι ττροσέχειν δεῖ. 3 Ei δ᾽ ἀπιστοῦσι μηδὲν εἶναι μετὰ ϑάνατον, ἀλλ᾽ εἰς ἄναι- ’ En x 2 [4 2 ’ - σϑησίαν χωρεῖν τοὺς ἀποϑνήσκοντας ἀποφαίνονται, παϑῶνιο. τῶν ἐνταῦϑα καὶ χρειῶν ἡμᾶς δυόμενοι δὑεργετοῦσιν, ἑαυτοὺς δὲ φαύλους καὶ μισανϑρώπους καὶ φιλοδόξους δεικνύουσιν" 2 \ c > “ c mw 2 m 2 2 « 2 οὐ γὰρ ὡς ἀπαλλαάξοντες ἡμᾶς ἀναιροῦσιν, ἀλλ΄ ὡς ἀποστε- ροῦντες ζωῆς καὶ ἡδονῆς φονεύουσι. 58 ı Καὶ Παρκίωνα δὲ τὸν ἀπὸ Πόντου, ὡς προέφημεν, G c - ’ a > « x \ προεβάλλοντο οἱ φαῦλοι δαίμονες, ὃς ἀρνεῖσϑαι μὲν τὸν ποιητὴν τῶν οὐρανίων καὶ γηΐνων ἁπάντων ϑεὸν καὶ τὸν προκηρυχϑέντα διὰ τῶν προφητῶν χριστὸν υἱὸν αὐτοῦ καὶ - ’ὔ » , ’ x νὴ γῦν διδάσκει, ἄλλον δέ τινα καταγγέλλει παρὰ τὸν δημιουρ- \ \ U \ x c n ς-, ZT \ γὸν τὸν πάντων ϑεὸν χαὶ ὁμοίως ἕτερον viIov' 2 πολλοὶ 20 πεισϑέντες ὡς μόνῳ τἀληϑῆ ἐπισταμένῳ, ἡμῶν καταγελῶσιν, > ἢ ’ . ὃ ’ „ > x Iar ᾿ ἀπόδειξιν μηδεμίαν περὶ ὧν λέγουσιν ἔχοντες, ἀλλὰ ἀλόγως ς € x ᾽ 2» \ α«- > ’ ὡς ὑπὸ λύκου ἄρνες συνηρπασμένοι βορὰ τῶν ἀϑέων δογ- [4 \ [4 Ü 3 \ 2, ) ı μάτων καὶ δαιμόνων γίνονται. 3 Οὐ γὰρ ἄλλο τι ἀγωνγί- Α ζονται οἱ λεγόμενοι δαίμονες, N ἀπάγειν τους ἀνθρώπους ὡς ἀπὸ τοῦ ποιήσαντος ϑεοῦ καὶ τοῦ πρωτογόνου αὐτοῦ χριστοῦ" καὶ τοὺς μὲν τῆς γῆς μὴ ἀπαίρεσϑαι δυναμένους τοῖς γηΐνοις καὶ χειροποιήτοις προσήλωσαν καὶ προσηλοῦσι, τοὺὶς δὲ Ἐπὶ ϑεωρίαν ϑείων δρμῶντας ὑπεκκρούοντες, ἣν μὴ λογισμὸν [di x \ \ > “- Π 27 Ἵ ’ σώφρονα καὶ καϑαρὸν καὶ ἀπαϑῆ βίον ἔχωσιν, εἰς ἀσέβϑιαν 30 h} , ἐμβαλλουσιν. 15 Cap. 26, 5.
με So
50 59, 1 — 60, 4
59 εἽνα δὲ καὶ παρὰ τῶν ἡμετέρων διδασκάλων, λέγο- μὲν δὲ τοῦ λόγου τοῦ διὰ τῶν προφητῶν, λαβόντα τὸν Πλά- σῷ ' 7 τωνα μάϑητε τὸ εἰπεῖν, ὕλην ἄμορφον οὖσαν στρέψαντα τὸν ϑεὸν κόσμον ποιῆσαι, ἀκούσατε τῶν avrolesel εἰρημένων διὰ > ἹΜωὺσέως, τοῦ προδεδηλωμένου πρώτου προφήτου καὶ πρεσ- _ T βυτέρου τῶν ἐν “Ἕλλησι συγγραφέων, δι᾿ οὗ μηνύον τὸ προ- φητικὸν πνεῦμα, πῶς τὴν ἀρχὴν καὶ ἐκ τίνων ἐδημιούργησεν ς \ x ’ 2 ca A 2 3 5 ’ ς Ν ὁ ϑεὸς τὸν κόσμον, Epn οὑὐτως᾽ 2 „Ev ἀρχῇ Ertoinoev 6 ϑεὸς \ u N w 5 τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. ὁ Ἢ δὲ γῆ ἣν ἀόρατος καὶ ἀκα-. 10 τασκεύαστος, καὶ σκότος ἐπάνω τῆς ἀβύσσου" καὶ πνεῦμα - »"» fi 4 ’ - ς ’ \ ΕΣ ς ’ ϑεοῦ ἐπεφέρετο ἑπάνω τῶν ὑδατων. 4 Καὶ εἶπεν ὁ ϑεὸς" Γενηϑήτω φῶς. Καὶ ἐγένετο οὕτως“. κε Ὥστε λόγῳ ϑεοῦ 2 “- ς , \ [ x DL | EX τῶν ὑποκειμένων καὶ προδηλωϑέντων δια Mwvosws ye- γενῆσϑαι τὸν mavra χόσμον, καὶ Πλάτων καὶ οἱ ταὐτὰ fd x c “ > ’ 4, c - - [4 15 λέγοντες καὶ ἡμεῖς ἐμάϑομεν, καὶ ὑμεῖς πεισϑῆναι δύνασϑε. \ x 4 2, \ 6 -᾽ > m 6 Καὶ τὸ καλούμενον ἔρεβος παρὰ τοῖς ποιηταῖς εἰρῆσϑαι πρότερον ὑπὸ Πωύσέως οἴδαμεν. 60 1 Καὶ τὸ ἐν τῷ παρὰ Πλάτωνι Τιμαίῳ φυσιολο- γούμενον περὶ τοῦ υἱοῦ τοῦ ϑεοῦ, ὅτε λέγει" „Exiaosv αὑτὸν je } w \g \ .. ’ \ c ’ ie | x P 2089 τῷ παντι", παρὰ Mwüosws λαβὼν ομοίως Eintev. 2 Ev γὰρ ταῖς Mwvoews γραφαῖς ἀναγέγραπται, ὡς κατ᾽ ἐκεῖνο - _ c -- 2 Ἁ 2 , « 23 “ " τοῦ καιροῦ, ὁτὲ ἐξῆλϑον ἀπὸ Alyunıvov οἱ ᾿Ισραηλῖται καὶ FR > - , > Ὁ I. we. 3 , ἢ γεγόνασιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, ἀπήντησαν αὑτοῖς ἰοβόλα ϑηρία, 5) \ > ’ 9 “ fi Qa ’ ἐχιδναί τε καὶ ἀσπίδες καὶ Opewv πᾶν γένος, ὁ ἐϑανάτου 25 T09 λαόν᾽ « καὶ κατ᾽ ἐπίπνοιαν καὶ ἐνέργειαν τὴν παρὰ τοῦ ϑεοῦ γενομένην λαβεῖν τὸν ἸΠωὐσέα χαλκὸν καὶ τπεοιῆσαι τύπον σταυροῦ καὶ τοῦτον στῆσαι ἐπὶ τῇ ἁγίᾳ σκηνῇ καὶ δἰπιεῖν τῷ λαῷ: , Ἐὰν προσβλέπητε τῷ τύπῳ τούτῳ καὶ πιστεύητε, ἐν αὑτῷ σωϑήσεσϑες. « Καὶ γενομένου τούτου Α \ 2) 3 - > » \ \ \ 80 TOVG μὲν Opeıg ἀποθανεῖν ἀνέγραψε, τὸν δὲ λαὸν ἐκφυγεῖν
8 Gen. 1, 1--8ὃ.. 19 Plato Timäus 86 BC (Steph.),, 28 Num. 21, 8.
(1!
60, ὅ --- 61, 3 51
τὸν ϑάνατον οὕτως παρέδωκεν. 5 A ἀναγνοὺς Πλάτων καὶ μὴ ἀκριβῶς ἐπιστάμενος, μηδὲ νοήσας τύπον εἶναι σταυροῦ ἀλλὰ χίασμα νοήσας, τὴν er τὸν πρῶτον ϑεὸν δύναμιν κεχιάσϑαι ἐν τῷ παντὶ eine. ς Καὶ τὸ εἰπεῖν αὐτὸν τρίτον, ἐπειδή, ὡς προείπομεν, ἐπάνω τῶν ὑδάτων ἀνέγνω ὑπὸ ἹΜωΐῦσέως εἰρημένον ἐπιφέρεσθαι τὸ τοῦ ϑεοῦ πνεῦμα. τ Δευ- τέραν μὲν γὰρ χώραν τῷ παρὰ ϑεοῦ λόγῳ, ὃν κεχιάσϑαι ἐν τῷ παντὶ ἔφη, δίδωσι, τὴν δὲ τρίτην τῷ λεχϑέντι ἐπιφέρεσϑαι τῷ ὕδατι πνεύματι, εἰπτών"., Τὰ δὲ τρίτα περὶ τὸν τρίτον“. 8 Kai ὡς ἐχπύρωσιν γενήσεσϑαι διὰ ἹΠωῦσέως προεμήνυσε τὸ προφητικὸν πνεῦμα, ἀκοίσατε. υ Ἔφη δὲ οὕτως" , Κατα- βήσεται ἀείζωον ig καὶ καταφάγεται μέχρι τῆς ἀβύσσου κάτω“. 10 Οὐ τὰ αὐτὰ οὖν ἡμεῖς ἄλλοις δοξάζομεν, ἀλλ᾽ οἱ πάντες τὰ ἡμέτερα μιμούμενοι λέγουσι. τι Παρ᾽ ἡμῖν οὖν ἔστι ταῦτα ἀκοῦσαι καὶ μαϑεῖν παρὰ τῶν οὐδὲ τοὺς χαρακ- τῆρας τῶν στοιχείων ἐπισταμένων, ἰδιωτῶν μὲν καὶ βαρβάρων
᾿ τὸ φϑέγμα, σοφῶν δὲ καὶ πιστῶν τὸν νοῦν ὄντων, καὶ πτηρῶν
\ ’ “- N‘ PLZ r € « >} ’ ΕῚ
χαὶ χηρῶν τινῶν τὰς οΟψεις᾽ ὡς συνεῖναι οὗ σοφίᾳ ἀνϑρω- - ’ > x ’ ἣν ,
πείᾳ ταῦτα γεγονέναι, ἀλλὰ δυνάμει ϑεοῦ λέγεσϑαι.
ᾳ ΄ \ \ ’ -᾿ - 61 ı Ov τρόπον δὲ καὶ ἀνεϑήκαμεν ἑαυτοὺς τῷ ϑεῷ καινοποιηϑέντες διὰ τοῦ χριστοῦ, ἐξηγησόμεϑα, ὅπως μὴ τοῦτο παραλιπόντες δόξωμεν πονηρεύειν τι ἐν τῇ ἐξηγήσει. c ὉΝ mw x ’᾽ 3 “ nd h) ςζς } 2 Οσοι ἂν πεισϑῶσι καὶ πιστευωσιν ἁληϑῖ ταῦτα τὰ υφ Υ̓ ὥ ὃ ὃ ! \ λ, ΄ 5 \ w ca ὃ ᾽ ‚uov διδασχόμδνα καὶ Λεγόμενα εἶναι, χαὶ βιοῦν οὕτως θυ- νασϑαι ὑπισχνῶνται, εὔχεσϑαί Te καὶ αἰτεῖν νηστεὔδντες παρὰ τοῦ ϑεοῦ τῶν προημαρτημένων ἄφεσιν διδάσκονται, ἡμῶν συνευχομένων καὶ συννηστευόντων αὐτοῖς. 3 Ἔπειτα ἄγονται ὕφ᾽ ἡμῶν ἔνϑα ὕδωρ ἐστί, καὶ τρόπον ἀναγεννήσεως, a m ; - 09 καὶ ἡμεῖς αὑτοὶ ἀνεγεννήϑημεν, ἀναγενγνῶνται" ἐπ᾽ ὀνό- 5 Cap. 59, 3. 9 Pseudo-Plato Epist. II, 312E. 11 Deut. 32, 22.
18 Vgl. 1. Kor. 2, 5. 29 Vgl. Matth. 28, 19. 4*
τῷ
DEN
5
92 61,3 — 18
ματος γὰρ τοῦ πατρὸς τῶν ὅλων καὶ δεσπότου ϑεοῦ καὶ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ χριστοῦ καὶ πνεύματος ἁγίου τὸ ἐν τῷ ὕδατι τότε λουτρὸν ποιοῦνται. « Καὶ γὰρ ὃ χριστὸς eirsev‘ „Av μὴ ἀναγεννηϑῆτε, οὐ μὴ εἰσέλϑητε εἰς τὴν βασι- ' “- 2 -μμ c E \ vv» 4 4 x ᾽ 5 λξίαν τῶν οὐρανῶν“. κ΄ Ὅτι δὲ καὶ ἀδύνατον εἰς τὰς μήτρας τῶν τεκουσῶν τοὺς ἁπαξ γεννωμένους ἐμβῆναι, φανερὸν πᾶσίν 2 \ N cc «hs m ’ ς ’ ἔστι. 6 Καὶ dia Ἡσαΐου τοῦ προφήτου, ὡς προεγράαψαμεν, εἴρηται, τίνα τρόπον φεύξονται τὰς ἁμαρτίας οἱ ἁμαρτή- σαντες καὶ μετανοοῦντες. τ᾿ Ἐλέχϑη δὲ οὕτως" „Aovaaose, 10 χαϑαροὶ γένεσϑε, ἀφέλετε τὰς πονηρίας ἀπὸ τῶν ψυχῶν ὑμῶν, μάϑετε καλὸν ποιξῖν, χρίνατε ὀρφανῷ καὶ δικαιώσατε! ᾽ \ u x - ’ ’ ri x γν" χήραν, καὶ δεῦτε καὶ διαλεχϑῶμεν͵ λέγει κύριος" καὶ ἐὰν ὦσιν αἵ ἁμαρτίαι ὑμῶν ὡς φοινικοῦν, ὡσεὶ ἔριον λευκανῶ, N x 73 ς ’ ς , -“ IqmN \ [2 καὶ ἐὰν ὡὠσιν ὡς κόκχινον, ὡς χιόνα λευκαγῶ. s Eav δὲ μή 15 εἰσαχούσητέ μου, μάχαιρα ὑμᾶς κατέδεται" τὸ γὰρ στόμα ’ > LA m 4 \ [4 x ] “- x “- κυρίου ἐλάλησε ταῦτα“. -ο Καὶ λόγον δὲ εἰς τοῦτο παρα τῶν ἀποστόλων ἐμάϑομεν τοῦτον. 10 Ἐπειδὴ τὴν πρώτην γένεσιν ἡμῶν ἀγνοοῦντες na’ ἀνάγκην γεγεννήμεϑα ἐξ ὑγρᾶς σπορᾶς x «ὁ x 22 7 x 3 [4 \ ἐν pP} χατὰ μῖξιν τὴν τῶν γονέων πρὸς ἀλλήλους καὶ ξϑεσι 20 φαύλοις καὶ πονηραῖς ἀναστροφαῖς γεγόναμεν, ὕπως μὴ ἀνάγ- ung τέκνα μηδὲ ἀγνοίας μένωμεν ἀλλὰ προαϊρέσξως Kai ἐπε- στήμης, ἀφέσεώς τε ἁμαρτιῶν [δ ). ὧν προημάρτομεν τύχω- μὲν, ἐν u ὕδατι ἐπονομάξεται τῷ ἑλομένῳ ἀναγεννηθῆναι καὶ μετανοήσαντι ἐπὶ τοῖς ἡμαρτημένοις τὸ τοῦ πατρὸς τῶν ca \ ’ wo > 4 ww ’ ἢ 25 ὅλων καὶ δεσπότου ϑεοῦ Ovouc, αὑτὸ τοῦτο μόνον ἐπιλέγοντος τοῦ τὸν λουσόμενον ἄγοντος ἐπὶ τὸ λουτρόν. τι Ὄνομα γὰρ -Γ >» ὔ “« 2 4 2) b } - ι 2 ’ ’ 3 τῷ ἀῤῥητῳ ϑεῷ οὐδεὶς Exeı εἰπεῖν" ei δέ τις τολμήσειεν sivaı λέγειν, μέμηνε τὴν ἄσωτον μανίαν. ı2 Καλεῖται δὲ τοῦτο τὸ λουτρὸν φωτισμός, ὡς φωτιζομένων τὴν διάνοιαν τῶν ταῦτα , \ ». 2. » 4 ) od “- m 80 μαγϑανόντων. ı8 Καὶ ἐπ᾿ ὑνόματος δὲ Ἰησοῦ χριστοῦ, Tori 4 Joh. 8, 3—5. Vgl. Matth. 18, 38. 7 Cap. 44, 28. 9 Jes. 1 16-20. ᾿ : u
61, 18 — 68, 8 58
σταυρωϑέντος ἐπὶ Ποντίου Πιλάτου, καὶ ἐπ᾽ ὀνόματος τενεύ- ματος ἁγίου, ὃ διὰ τῶν προφητῶν προδκήρυξε τὰ κατὰ τὸν ᾿Ιησοῦν πάντα, ὃ φωτιζόμενος λούδται.
62 1 Καὶ τὸ λουτρὸν δὴ τοῦτο ἀκούσαννος οἱ δαίμονες διὰ τοῦ προφήτου κεχηουγμένον ἐνήργησαν καὶ ῥαντίζειν ἑαυτοὺς τοὺς εἰς τὰ ἱερὰ οὐτῶν ἐπιβαίνοντας καὶ τυροσιέναι αὐτοῖς μέλλοντας, λοιβὰς καὶ κνίσας ἀποτελοῦντας᾽ τέλδον δὲ nei λούοσθϑαι ἐπιόντας πρὶν ἐλϑεῖν ἐπὶ τὰ ἱερά, ἔνϑα ἥδρυνται, dvegyoücı. = Καὶ γὰρ τὸ ὕπολε εσϑαι ἐπιβαίνοντας τοῖς ἱεροῖς καὶ τοῖς αὐτοῖς τοὺς ϑρησκεύοντας κολδύεσϑαι τὸ ὑπὸ τῶν ἱδρατευόντων ἐκ τῶν συμβάντων ἸΜωῦσεῖ τῷ εἰρη- μένῳ προφήτῃ μαϑόντες οἱ δαίμονες ἐμιμήσαντο. 3 Kor’ ἐκεῖνο γὰρ τοῦ καιροῦ ὅτε ἸΠωὺσῆς ἐκελεύσϑη κακελϑὼν εἰς “4 ἔγυπτον ἐξαγαγεῖν τὸν ἐκεῖ λαὸν τῶν ᾿Ισραηλιτῶν, ποιμαί- γοντος αὐτοῦ ἐν τῇ ἀῤῥαβικῇ γῇ πρόβατα τοῦ πρὸς μητρὸς ı5 * ϑοίου, ἐν ἰδέᾳ πυρὸς ἔκ βάτου προσωμίλησεν αὑτῷ ὁ ἡμέ- τερος χριστός, καὶ einev‘ ͵“Υπόλυσαι τὰ ὑποδήματά σου καὶ προσελϑὼν ἄκουσον“. «Ὁ δὲ ὑτεολυσάμϑνος καὶ προσελϑὼν ἀκήχοδ κατελϑεῖν eis Alyurssov καὶ ἐξαγαγεῖν τὸν ἐκεῖ λαὸν τῶν. ᾿Ισραηλιτῶν, καὶ δύναμιν ἰσχυρὰν ἔλαβε παρὰ τοῦ λαλή- σαντος αὐτῷ ἐν ἰδέᾳ ττυρὸς χριστοῦ, καὶ κατολϑὼν ἐξήγαγε τὸν λαὸν ποιήσας μεγάλα καὶ ϑαυμάσια, ἃ ei βούλεσϑε μαϑεῖν, ἔχ τῶν συγγφαμμάτων ἐκείνου ἀκριβῶς μαϑήσεσϑε. |
63 1 Ἰουδαῖοι δὲ πάντδο καὶ νῦν διϑάσχουσι τὸν ἄνω- νόμαστον ϑεὸν λελαληκέναι τῷ ἸΠωῦσεῖ. «(Ὅϑεν τὸ προφητι- 95 κὸν πνεῦμα διὰ Ἡσαΐου τοῦ προμεμηνυμένου προφήτου ἐλέγ- χον αὑτούς, ὡς προεγράψαμεν, εἶπεν᾽ Ἔγνω βοῦς τὸν κτησά- μϑνον καὶ ὄνος τὴν φάτνην τοῦ κυρίου αὐτοῦ, ᾿Ισραὴλ δέ με οὐκ ἔγνω καὶ ὃ λαός μὲ οὐ συνῆκε". 5 Καὶ ᾿Ιησοῦς δὲ ὃ χριστὸς, ὅτι οὐκ ἔγνωσαν ᾿Ιουδαῖοι τί πατὴρ καὶ τί υἷός, 80
ὧι
ι ©
17 Exod. 8, 5. 27 Cap. 37,1. Jes. 1, 8.
* 3 Meran won hen, Aryloun ἡ δέξδυυ, He Inf Yynkau, Pe γε αἰ λνν ku
54 63, 8 — 63, 11
ς ’ ’ 2. N \ IN y ὃ 2 \ 2 x ὁμοίως ἐλέγχων αὑτοὺς καὶ αὑτὸς εἶπον „Ovdeis ἔγνω τὸν a νι ς κε γῶν N εν > oc \ \ πατέρα εἰ μὴ ὃ υἱός, οὐδὲ τὸν υἱὸν el un ὃ πατὴρ καὶ οἷς ἂν ἀποκαλύψῃ 6 υἱός“, « Ὁ λόγος δὲ τοῦ ϑεοῦ ἐστιν ὃ υἱὸς 9 -“- ες ’ . .»Ἅ : \ - er | ’ αὑτοῦ, ὡς προέφημεν. 5 Καὶ ἄγγελος δὲ καλεῖται καὶ ἀπό- 2. ν" \ > , ca « -«ψ. vv» ’ 5 στολος αὑτὸς γαρ ἀπαγγέλλει 000 δεῖ γνωσθῆναι, καὶ ἀποστέλ- ’ cr 2 Ti ς \ 2." ς 4 € - λδται, μηνύσων 000 ἀγγέλλεται, ὡς καὶ αὑτὸς ὁ κύριος Υμῶν τ - ς ΕῚ -οΡἥἯ ’ 2 [4 wo) ἢ ’ « \ einev' „O ἐμοῦ ἀκούων ἀκούξι τοῦ ἀποστείλαντός με΄. 6 Καὶ ἐχ τῶν τοῦ Πωὐσέως δὲ συγγραμμάτων φανερὸν τοῦτο γδ8- γήσεται. 7 .Δέλεκται δὲ ἐν αὑτοῖς οὕτως „Kai ἐλάλησε . m 3 -- 2 \ \ 2 - G \ ı0 Mwvoei ayyeAog ϑεοῦ Ev φλογὲ πυρὸς Ex τῆς Parov καὶ einev‘ ᾿Εγώ εἰμι ὃ ὧν, ϑεὸς Aßpaau, ϑεὸς ᾿Ισαάκ, ϑεὸς “Ἰακώβ, ὃ ϑεὸς τῶν πατέρων σου. s Κάτελϑε εἰς Alyumıov καὶ ἐξάγαγε τὸν λαόν μου“. ὁ Τὰ δ᾽ ἑπόμενα ἐξ ἐκείνων [4 - ’ pi B) x \ G 3 βουλόμενον μαϑεῖν δυνασϑε᾽ οὐ γὰρ δυνατὸν ἐν τούτοις ἄνα- ıs γράψαι πάντα. τὸ .4λλ᾿ εἰς ἀπόδειξιν γεγόνασιν οἵδε οἱ λόγοι, ὅτε υἱὸς ϑεοῦ καὶ ἀπόστολος ᾿Ιησοῦς ὃ χριστός ἐστι, # \ σέρύτερον λόγος ὧν, καὶ ἐν ἰδέᾳ πυρὸς ποτὲ φανείς, ποτὲ δὲ \ > ’᾽ 3 G _ \ \ ’ -ΡὔῤῤΦὋ- x καὶ ἐν εἰκόνι ἀσωμάτων᾽ νῦν δὲ διὰ ϑελήματος ϑεοῦ ὑπὲρ τοῦ ἀνθρωπείου γένους ἄνϑρωπος γενόμενος ὑπέμεινε καὶ 2» παϑεῖν ὅσα αὑτὸν ἐνίργησαν οἱ δαίμονες διατεϑῆναι ὑπὸ τῶν ἀνοήτων Ιουδαίων. 10 Οἵτινες ἔχοντες ῥητῶς εἰρημένον ἐν τοῖς Πωὐσέως ovvrayuacı“ „Kai ἐλάλησεν ἄγγελος τοῦ ῳ κἂν ΦφΦο [2 ΄
ϑεοῦ τῷ Mwüoel ἐν πυρὶ φλογὸς ἐν βάτῳ καὶ εἶπεν" ᾿Ἔγω εἶμι ὃ ὧν, ὃ ϑεὸς ᾿Αβραὰμ καὶ ὃ ϑεὸς Ισαὰχ καὶ ὃ ϑεὸς Ἰακώβ“, 25 τὸν τῶν ὅλων πατέρα καὶ δημιουργὸν τὸν ταῦτα εἰπόντα λέγουσιν εἶναι. το Ὅϑεν καὶ τὸ προφητικὸν πνεῦμα ἐλέγχον 2 \ y A 2 x ’ ) 9) x ς [4 3 αὑτοὺς eiriev' „loganı δέ μὲ οὐκ ἔγνω, καὶ Ο λαὸς μὲ οὐ συνῆκε“. 11 Καὶ πάλιν ὃ Ιησοῦς, ὡς ἐδηλώσαμεν, rap’ αὐτοῖς ὋΝ ΕῚ " 2 N »ἢ N 2 ν,.ς-ς εν > ax N ὧν δίπεν" „Ovdeis ἔγνω τὸν πατέρα ei μὴ ὁ υἱὸς, οὐδὲ Tor
1 Matth. 11, 27. 4 Cap. 21, 1. 22, 1f. 28, 2. 32, 10. 7 Matth. 10, 40. Luc. 10, 16. 9 Exod. 8, 2. 6. 10. 14.15. 27 Jen. 1, 8. 29 Matth. 11, 27.
68, 12 — 64,4 55
υἱὸν δἰ ur ὃ πατὴρ καὶ οἷς ἂν ὃ υἱὸς ἀποκαλύψη“. 12 Tov- δαῖοι οὖν ἡγησάμενοι ἀξὲ τὸν πτατέρα τῶν ὅλων λελαληκέναι τῷ Μωὺῦσεῖϊ, τοῦ λαλήσαντος αὐτῷ ὄντος υἱοῦ τοῦ ϑεοῦ, ὃς καὶ ἄγγελος καὶ ἀπόστολος κέκληται, δικαίως ἐλέγχονται καὶ διὰ τοῦ προφητικοῦ πνεύματος καὶ δι᾿ αὐτοῦ τοῦ χρι- 5 στοῦ ὡς οὔτε τὸν πατέρα οὔτε τὸν υἱὸν ἔγνωσαν. 18 Οἱ γὰρ τὸν υἱὸν πατέρα φάσκοντες εἶναι ἐλέγχονται μήτε τὸν πατέρα ἐπιστάμενοι, μηϑ᾽ ὅτι ἐστὶν υἱὸς τῷ πατρὶ τῶν ὅλων γινώσ- χοντες᾽ ὡς λόγος καὶ πρωτότοκος ὧν τοῦ ϑεοῦ καὶ ϑεὸς ὑπάρχει. τὲ Καὶ πρότερον διὰ τῆς τοῦ πυρὸς μορφῆς καὶ 10 δἰκόνος ἀσωμάτου τῷ Mwüoei καὶ τοῖς ἑτέροις προφήταις ἐφάνη" νῦν δ᾽ ἐν χρόνοις τῆς ὑμετέρας ἀρχῆς, ὡς προείπομεν, διὰ παρϑένου ἄνθρωπος γενόμενος κατὰ τὴν τοῦ πατρὸς βουλὴν ὑπὲρ σωτηρίας τῶν τιστευόντων αὐτῷ καὶ ἐξουϑενη- ϑῆναι καὶ παϑεῖν ὑπέμδινεν, ἵνα ἀποθανὼν καὶ ἀναστὰς 15 γιχήσῃ τὸν ϑάνατον. ıs Τὸ δὲ εἰρημένον ἐκ βάτου τῷ Mwü- σεῖ" „Eyw εἶμι ὃ ὧν, ὃ ϑεὺς Aßoaau καὶ ὃ ϑεὺς ᾿Ισαὰκ καὶ ὃ ϑεοὸς Ἰακὼβ καὶ ὃ ϑεὸς τῶν “τατέρων σου“, σημαντικὸν τοῦ καὶ ἀποϑανόντας ἐκξδίνους μένειν καὶ εἶναι αὑτοῦ τοῦ χριστοῦ ἀνθρώπους" καὶ γὰρ πρῶτοι τῶν πάντων ἀνθρώπων ἐκδῖνοι 20 περὶ ϑεοῦ ζήτησιν ἠσχολήϑησαν, ᾿᾿βραὰμ μὲν πτατὴρ ὧν τοῦ ᾿Ισαάκ, ᾿Ισαὰκ δὲ τοῦ ᾿Ιαχώβ, ὡς καὶ Πωὺσῆς ἀνέγραψε.
64 : Καὶ τὸ ἀνεγείρειν δὲ τὸ εἴδωλον τῆς λεγομένης Κόρης ἐπὶ ταῖς τῶν ὑδάτων πηγαῖς ἐνεργῆσαι τοὺς δαίμονας, λέγοντας ϑυγατέρα αὐτὴν εἶναι τοῦ Διὸς, μιμησαμένους τὸ 25 διὰ Μωῦϊσέως εἰρημένον, ἐκ τῶν προειρημένων νοῆσαι δύ- γνασϑε. « Ἔφη γὰρ ὃ Mwüorg, ὡς προεγράψαμεν' „Ev ἀρχῇ ἐποέησεν ὁ ϑεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. 3 Ἢ δὲ γῆ ἣν ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος, καὶ πνεῦμα ϑεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τῶν ὑδάτων". ε Εἰς μίμησιν οὖν τοῦ λεχϑέντος ἐπι- 30
9 Vgl. Joh. 1,4. 12 Cap. 82, 14. 27 Cap. 59, 2.
6 64, 4 — 66, 1
φέρεσϑαι τῷ ὕδατι πνεύματος ϑεοῦ τὴν Κόρην ϑυγατέρα τοῦ Ars ἔφασαν. ς Kai τὴν Adıyav δὲ ὁμοίως πονηρευόμενθι ϑυγατέρα τοῦ Διὸς ἔφασαν, οὐκ ἀπὸ μίξεως, ἀλλ᾽, ἐπειδὴ ἐννοηϑέντα τὸν ϑεὸν διὰ λόγου τὸν πόσμον ποιῆσαι ἔγνωσαν, 5 ὡς τὴν πρώτην ἔννοιαν ἔφασαν τὴν “4ϑηνᾶν᾽ ὕπερ γελοιότατον ἡγούμεϑα εἶναι, τῆς ἐννοίας εἰκόνα παραφέρειν ϑηλδιῶν μορφήν. « Καὶ ὁμοίως τοὺς ἄλλους λεγομένους υἱοὺς. τοῦ Διὸς ai πράξεις ἐλέγχουσιν. | 65 1 Ἡμεῖς δὲ μετὰ τὸ οὕτως λοῖααι τὸν πεπεισμένον 10 καὶ συγκατατεϑειμένον drei τοὺς λεγομένους ἀδελφοὺς ἄγομεν, ἔνϑα συνηγμένοι εἰσί, κοινὰς εὐχὰς ποιησόμενοε ὑπέρ τὸ ἑαυτῶν καὶ τοῦ φωτισϑένεος xal ἄλλων πανταχοῦ πάντων εὐτόνως, ὅπως καταξιωϑῶμεν τὰ ἀληϑῇ μαϑόντες καὶ δι᾽ ἔργων ἀγαϑοὶ πολιτευταὶ καὶ φύλακες τῶν ἐντεταλμένων 15 εὑρεθῆναι, ὅπως τὴν αἰώνιον σωτηρέαν σωϑῶμεν. « .4λλήλους φιλήματι ἀσπαζόμεϑα παυσάμενοι τῶν εὐχῶν. 3’ Ἔπειτα προσ- φέρεται τῷ προεστῶτι τῶν , ἀδελφῶν ἄρτος καὶ ποτήριον ὕδατος καὶ χράματος, καὶ οὗτος λαβὼν αἶνον καὶ δόξαν τῷ πατρὶ τῶν ὅλων διὰ τοῦ ὀνόματος τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ πενεύ- βοματος τοῦ ἁγίου ἀναπτέμστει καὶ εὐχαριστίαν ὑπὲρ τοῦ κατη- ξιῶσϑαι τούτων παρ᾽ αὐτοῦ ἐτεὶ πτολὺ ποιεῖται" οὐ συντελέ- σαντος τὰς εὐχὰς καὶ τὴν εὐχαριστίαν πᾶς ὁ παρὼν λαὸς ἐπευφημεῖ, λέγων" “μήν. « Τὸ δὲ ἀμὴν τ ἑβραΐδι φωνῇ τὸ γένοιτο σημαΐνει. 5 Εὐχαριστήσαντος δὲ τοῦ προεστῶτος καὶ 25 ἐπσδυφημήσαντος παντὸς τοῦ λαοῦ οἱ καλούμενοι παρ᾽ ἡμῖν διάκονοι διδόασιν ἑκάστῳ τῶν παρόντων μεταλαβεῖν ἀπὸ τοῦ εὐχαριστηϑέντος ἄρτου καὶ οἴνου καὶ ὕδατος καὶ τοῖς οὐ παροῦσιν ἀποφέρουσι. 66 ı Kei ἡ τροφὴ αὕτη καλεῖται παρ᾽ ἡμῖν εὐχαριστία, 40 ἧς οὐδενὲ ἄλλῳ μετασχεῖν ἐξόν ἐστιν ἢ τῷ πιστεύοντι ἀληϑῆ εἶναι τὰ δεδιδαγμένα ὑφ᾽ ὑμῶν, καὶ λουσαμένῳ τὸ ὑπὲρ ἀφέσεως ἁμαρτιῶν καὶ εἰς ἀναγέννησιν λουτρὸν, καὶ οὕτως
66,1 — 67,5 57
βιοῦντε ὡς ὁ χριστὸς παρέδωκεν. Οὐ γὰρ ὡς κοινὸν ἄρτον οὐδὲ κοινὸν πόμα ταῦτα λαμβάνομεν. ἀλλ᾽ ὃν τρόπον διὰ λόγου ϑεοῦ σαρχοποιηϑεὶς ᾿ξησοῦς χριστὸς ὃ σωτὴρ ἡμῶν καὶ σάρκα καὶ αἷμα ὑπὲρ σωκηρέας ἡμῶν ἔσχεν, οὕτως καὶ (τὴν! δι᾿ εὐχῆς λόγου τοῦ παρ᾽ αὐτοῦ εὐχαριστηϑεϊσασιτροφήν, ἐξ ς ἧς αἷμα καὶ σάρκες κατὰ μεεαβολὴν τρέφονται ἡμῶν, ἐκείνου τοῦ σαρκοποιηϑέντος ᾿Ιησοῦ καὶ σάρκα καὶ αἷμα ἐδιδάχϑημεν εἶναι. 5ΞΟἱ γὰρ ἀπόστολοι ἐν τοῖς γενομένοις ὑπ᾽ αὐτῶν ἀπομνημονεύμασιν, ἃ καλεῖται εὐαγγέλια, οὕτως παρέδωκαν ἐντετάλϑαι αὑτοῖς τὸν Ἰησοῦν λαβόντα ἄρτον εὐχαριστήσαντα τὸ εἰπεῖν, Τοῦτο ποιξῖτε eis τὴν ἀνάμνησίν μου, τοῦτό ἐστι πὸ σῶμά μον" καὶ τὸ ποτήριον ὁμοίως ᾿λαβύσεα καὲ εὐχαρεστή-
σαντα eirceiv‘ , Τοῦτό ἐστι τὸ αἷμά μου“ καὶ μόνοις αὐτοῖς „en ot
μεταδοῦναι. « Ὅγχτερ καὶ ἐν τοῖς τοῦ Midge μυστηρίοις παρέ- ' δωκαν γίνεσϑαι μιμησάμενοι οἱ πεονηροὶ δαίμονες" ὅτε γὰρ... 2; \ , c , » » IE oe ἄρτος καὶ ποτήριον ὕδατος τίϑεται ἐν ταῖς τοῦ μυουμένου +“
‚ sekezaig μετ᾽ ἐπιλόγων τινῶν, ἢ ἐπίστασϑε ἢ μαϑεῖν δύνασϑε.
67 ı. Ἡμεῖς δὲ μετὰ ταῦτα λοιπὸν ἀξδὲ τούτων ἀλλήλους
ἀναμίβνήσχομεν᾽ καὶ οἱ ἔχοντες τοῖς λειπομένοις πᾶσιν ἐπι- κουροῦμεν, καὶ σύνεσμεν ἀλλήλοις ἀεί. 3 ᾽᾿Επὶ πᾶσί τε οἷς zo προσφερόμεϑα εὐλογοῦμεν τὸν ποιητὴν τῶν πάντων διὰ τοῦ υἱοῦ αὑτοῦ Ιησοῦ χριστοῦ καὶ διὰ πνεύματος τοῦ ἁγέου. a Καὶ τῇ τοῦ ὑλίου λεγομένῃ ἡμέρᾳ πάντων κατὰ πόλεις ἢ ἀγροὺς μενόνεων ἐπὶ τὸ αὐτὸ συνέλευσις γίνεται, καὶ τὰ ἀπομνημονεύματα τῶν ἀποστόλων γΥ τὰ συγγράμματα τῶν 95 ἐῤ να ἀναγινώσκεται ; μέχρις ἐγχωρεῖ. « Εἶτα παυσα- ' μένου τοῦ ἀναγινώσκοντος ὁ προεστὼς διὰ λόγου τὴν vor- ϑεσίαν καὶ πρόκλησιν τῇς τῶν καλῶν τούτων μιμήσεως ποιεῖται. 5 Ἔπειτα ἀνιστάμεϑα κοινῇ πάντες καὶ εὐχὰς πέμπομεν" καὶ, ὡς προέφημεν, παυσαμένων ἡμῶν τῆς 80
3 Vgl. Joh. 1, 4. 4 Vgl. Joh. 6, 54. 57. 11 Luc. 22, 19. 20.
13 Matth. 26, 28. 30 Cap. 65, 8.
58 67,5 — 68, 4
εὐχῆς ἄρτος προσφέρεέαι καὶ οἶνος καὶ ὕδωρ, καὶ ὃ Ζρο- ἑστὼς εὐχὰς ὁμοίως «καὶ εὐχαριστίας, vun δύναμις αὐτῷ, ἀναπέμπει, καὶ ὃ λαὸς ἐπευφημεῖ λέγων τὸ Au, καὶ ἢ μετάληψις ἀπὸ τῶν εὐχαριστηϑέντων ἑἕκάστῳ γίνεται, καὶ τοῖς οὐ παροῦσι διὰ τῶν διακόνων πέμπεται. s Οἱ εὗπο- ροῦντες δὲ καὶ βουλόμενοι κατὰ προαίρεσιν ἕκαστος τὴν ἑαυτοῦ ὃ βούλεται δίδωσι, καὶ τὸ συλλεγόμενον παρὰ τῷ 00801071 ἀποτίϑεται, καὶ αὑτὸς ἐπικουρεῖ ὀρφανοῖς τε καὶ - a χήραις, καὶ τοῖς διὰ νόσον Ὁ δι᾽ ἄλλην αἰτίαν λειπομένοις, “« «᾿ Σ x “«᾿ 10 καὶ τοῖς ἐν δεσμοῖς οὖσι, καὶ τοῖς παρεπιδήμοις οὖσι ξένοις, ἉἭἉ c “- εν « ’ 3 x ’ N καὶ ἁπλῶς πᾶσι τοῖς ἐν χρείᾳ οὐσι κηδεμὼν γίνεται. 8 Τὴν δὲ τοῦ ἡλίου ἡμέραν κοινῇ πάντες τὴν συνέλευσιν ποιού- 2 x ’ 1 ες; ı ὃ ς x \ , x μδϑα, ἐπειδὴ πρώτη ἐστὶν ἡμέρα, ἐν ἢ ὃ ϑεὸς τὸ σκότος καὶ
| c ’ ’ ᾽ Be 7 \ c
τὴν vAnv τρέψας κόσμον ἐποίησε, καὶ Imaovs χριστὸς ὃ Puma) ΄- σα -- 3 -ὖ
15 ἡμέτερος σωτὴρ τῇ αὑτῇ ἡμέρᾳ ἐκ νεκρῶν ἀνέστη" τῇ γὰρ πρὸ τῖς κρονικῆς ἐσταύρωσαν αὑτόν, καὶ τῇ μετὰ τὴν κρο- γικήν, ἥτις ἐστὶν ἡλίου ἡμέρα, φανεὶς τοῖς ἀποστόλοις αὑτοῦ
4 « 56,9 w c 2 b} ἢ “΄ Co καὶ μαϑηταῖς ἐδίδαξε ταῦτα, ἅπερ εἰς ἐπίσκεψιν καὶ ὑμῖν ἀνεδώκαμεν.
20 68 : Καὶ εἰ μὲν δοκεῖ ὑμῖν λόγου καὶ ἀληϑείας ἔχεσϑαι,
“τιμήσατε αὑτά" εἰ δὲ λῆρος ὑμῖν δοκεῖ, ὡς ληρωδῶν πραγ- μάτων καταφρονήσατξ, καὶ μὴ ὡς κατ᾽ ἐχϑρῶν κατὰ τῶν
. 2 ’ ‚ Cru λα. N SE μηδὲν ἀδικούντων Iavarov Opilere. 2 Προλέγομεν γὰρ vuiv a > r \ er - »" , ax ὅτι οὐκ ἐχφεύξεσϑε τὴν ἐσομένην τοῦ ϑεοῦ κρίσιν, ἐὰν ἐπι-
φν «« ᾳ . [2
25 μένητε τῇ ἀδικίᾳ" καὶ ἡμεῖς ἐπιβοήσομεν" Ὃ φίλον τῷ ϑεῷ τοῦτο γενέσθω!
8 Καὶ ἐξ ἐπιστολῆς δὲ τοῦ μεγίστου καὶ ἐπιφανεστάτου καίσαρος Adpravov, τοῦ πατρὸς ὑμῶν, ἔχοντες ἀπαιτεῖν < - \ > [4 wm \ ’ > ὑμᾶς καϑὰ ἠξιώσαμεν κελεῦσαι τὰς κρίσεις γενέσϑαι, οὐκ
- - ἐν ς x» “ m 3 ’
30 ἐκ τοῦ κεχρῖσϑαι τοῦτο ὑπὸ «Αδριανοῦ μᾶλλον ἠξιώσαμεν, 3 39.»,μ. γ w , ’ > m \ e [IB δ ἀλλ᾽ ἐκ τοῦ ἐπίστασθαι δέκαια αξιοῦν τὴν προσφώνησιν Kai Ir ’ c ἢ \ vo ee δξήγησιν πετοεήμ8δϑα. « Ὑπεεαξαμεν δὲ καὶ τῆς ἐπιστολῆς
8,4 -- 10 59
᾿Αδριανοῦ τὸ ἀγτίγραφον, ἵνα καὶ κατὰ τοῦτο ἀληϑεύειν ὑμᾶς γνωρίζητε. 5 Καὶ ἔστι τὸ ἀντίγραφον τοῦτο᾽ ἹΜινουκίῳ Φουνδανῷ.
ε᾿ Ἐπιστολὴν ἐδεξάμην γραφεῖσάν μοὶ ἀπὸ Σερηνίου Ιρα- γιανοῦ, λαμτπτροτάτου ἀνδρός, ὅντινα σὺ διεδέξω. τ Οὐ δοκεῖ οὖν μοι τὸ τερᾶγμα ἀζήτητον καταλιπεῖν, ἵνα μήτε οἱ ἄν- ϑρωποι ταράττωνται καὶ τοῖς συκοφάνταις χορηγία κακουρ- γίας παρασχεϑῇ. s Av οὖν σαφῶς εἰς ταύτην τὴν ἀξίωσιν οἵ ἐπαρχιῶται δύνωνται διϊσχυρίζεσϑαι κατὰ τῶν Χριστιανῶν, ὡς" καὶ πρὸ βήματος ἀποχρίνεσθϑαι, ἐπὶ τοῦτο μόνον τρα- πῶσιν, ἀλλ οὐκ ἀξιώσεσιν οὐδὲ μόναις βοαῖς. » Πολλῷ γὰρ μᾶλλον προσῆκεν, εἴ τις κατηγορεῖν βούλοιτο, τοῦτό σε “διαγινώσκειν. 10 Εἴ τις οὖν narnyopei καὶ δείκνυσί τι πεαρὰ τοὺς γόμους πράττοντας, οὕτως διόριζε᾽ κατὰ τὴν δύναμιν τοῦ . ἁμαρτήματος" ὡς μὰ τὸν Ἡρακλέα, ei τις συκοφαντίας χάριν 'τοῦτο προτείνοι, διαλάμβανε ὑπὲρ τῆς δεινότητος, καὶ φρόν- zıle ὕπως ἂν ἐκχδικχύσειας.
Die zweite Apologie.
1 ı Kai τὰ χϑὲς δὲ καὶ πρώην ἐν τῇ πόλει ὑμῶν
’ x > ἢ 2 ς m N N w C [2 γενόμενα ἐπὶ Ovoßixov, ὦ Ῥωμαῖοι, καὶ τὰ πανταχοῦ ὁμοίως ὑπὸ τῶν ἡγουμένων ἀλόγως πραττόμενα ἐξηνάγχασέ με ὑττὲρ c c “- 2, vv» “- ᾽Ὰ > - \ 4 ἡμῶν, ὁμοιοπιαϑῶν Ὄντων καὶ ἀδελφῶν, κἂν ἀγνοῆτε καὶ μὴ
5 ϑέλητε διὰ τὴν δόξαν τῶν νομιζομένων ἀξιωμάτων, τὴν τῶνδε
“ ! G [4 “-- U a a τῶν λόγων ovyrasıv ποιήσασϑαι. 2 Πανταχοῦ yap, 05 ἂν ’ ς Α \ ὉᾺ ’ RN , δ fi a σωφρονίζηται ὑπὸ πατρὸς ἢ γείτονος ἢ τέκνου ἢ φίλου ἢ 2 - Ὁ 3 4 N x > 2. \ δν ἀδελφοῦ ἢ ἀνδρὸς ἢ γυναικὸς κατ ἔλλειψιν, χωρὶς τῶν πεισϑέντων τοὺς ἀδίκους καὶ ἀκολάστους ἐν αἰωνίῳ πυρὶ [4 x » 2 , x € ’ “ ‘
10 κολασϑήσεσϑαι, τοὺς ὃ ἐναρέτους καὶ ὁμοίως χριστῷ βιω- σαντας ἐν ἀπαϑείᾳ συγγενήσεσϑαι τῷ ϑεῷ (λέγομεν δὲ τῶν γενομένων Χριστιανῶν), διὰ τὸ δυσμετάϑετον καὶ φιλήδονον καὶ δυσκίνητον πρὸς τὸ καλὸν ὁρμῆσαι, καὶ οἱ φαῦλοι δαί- μονες, ἐχϑραίνοντες ἡμῖν καὶ τοὺς τοιούτους δικαστὰς ἔχοντες
Ύ “-
15 ὑποχδιρίους καὶ λατρεύοντας, ὡς οὖν ἄρχοντας δαιμονιῶντας, φονεύειν ἡμᾶς παρασκευάζουσιν. 4« Ὅπως δὲ καὶ ἡ αἰτία τοῦ παντὸς γενομένου ἐπὶ Οὐρβίκου φανερὰ ὑμῖν γένηται, τὰ πεπραγμένα ἀπαγγελῶ.
2 1 Γυνή τις συνεβίου ἀνδρὶ ἀκολασταίνοντι, ἀκολασταί- ογουσα καὶ αὑτὴ πρότερον. 2 Ἐπεὶ δὲ τὰ τοῦ χριστοῦ δι- δάγματα ἔγνω, αὐτὴ ἐσωφρονίσϑη “καὶ τὸν «ἄνδρα ὁμοίως σωφρονεῖν πείϑειν ἐπειρᾶτο, τὰ διδάγματα ἀναφέρουσα, τήν
19 Vgl. Eus. KG. IV, 17, 2---.-18.
2, 3 --ἸῚ 61
te μέλλουσαν τοῖς οὐ σωφρόνως καὶ μεεὰ λόγου ὀρϑοῦ βιοῦ- σεν ἔσεσϑαι ἐν αὐωνίῳ πυρὲ κόλασιν ἀπαγγέλλουσα. ς Ὁ δὲ ταῖς αὑταῖς ἀσελγϑίαις ἐπιμένων ἀλλοτρίαν διὰ τῶν πράξεων 3 6 ἢ fl 2 ἢ x ς« Α x < ἐποιδῖτο τὴν γαμετήν. 4 _Aceßts γὰρ ἡγουμένη τὸ λοιττὸν ἢ γυνὴ συγκατακχλίνεσϑαι ἀνδρί, παρὰ τὸν τῆς φύσέως νόμον ὃ χαὶ παρὰ τὸ δίκαιον πόρους ἡδονῆς ἐκ παντὸς πειρωμένῳ ποιδῖσϑαι, τῆς συζυγίας χωρισϑῆναι ἐβουλήϑη. ς Καὶ ἐπεὶ ἐξεδυσωπτεῖτο ὑπὸ τῶν αὐτῆς, ὅτι προσμένειν συμβουλευόν»- c 2 ’ Ar ca ὔ -“᾽σ᾽α 9: \ των, ὡς εἰς ἐλπείδα μεταβολῆς ἡξοντὸς ποτε τοῦ ἀνδρὸς, βια-
ς x fü > \ ı € ͵ 9» > ζομένη ξαυτὴν ἐπέμενεν. ὁ Ἐπειδὴ δὲ ὁ ταύτης ἀνὴρ εἰς τὸ τὴν. Ahebavögeıav πορευϑεὶς χαλεπώτερα πράττειν ἀπηγγέλϑη, ὅπως μὴ κοινωνὸς τῶν ἀδικημάτων καὶ ἀσεβημάτων γένηται, μένουσα ἐν τῇ συζυγίᾳ καὶ ὁμοδίαιτος καὶ ὁμόκοιτος γινο- μένῃ, τὸ λεγόμενον παρ᾽ ὑμῖν )berrovdıov δοῦσα ἐχωρέσϑη.
c N \ > N ‚ > ἢ ΜΕ ; c
τ O δὲ καλὸς κάγαϑὸς ταύτης ἀνήρ, δέον αὑτὸν Xalgeıy ὁτι τὸ ἃ πάλαι μεεὰ τῶν ὑπηρετῶν καὶ τῶν μισϑοφόρων εὐχερῶς ἔπραττε, μέϑαις χαίρουσα καὶ κακίᾳ πάσῃ, τούτων μὲν τῶν σράξεων πέπαυτο καὶ αὐτὸν τὰ αὑτὰ παύσασϑαι πράττοντα
2 ’ \ fi 2 ’ ’ ’ ἐβουλδτο, μὴ βουλομένου ἁπαλλαγείσης κατηγορίαν πεποίη- ταὶ, λέγων αὐτὴν Χριστιανὴν εἶναι. 58 Καὶ ἢ μὲν βιβλίδιόν 20 σοι τῷ αὐτοχράτορι ἀναδέδωχε, πρότερον συγχωρηθῆναι αὐτῇ διοικήσασθαι τὰ ἑαυτῆς ἀξιοῦσα, ἔπειτα ἀπολογήσασϑαι πδρὶ τοῦ κατηγορήματος μετὰ τὴν τῶν πραγμάτων αὐτῆς διοίχησιν᾽ καὶ συνεχώρησας τοῦτο. » Ὁ δὲ ταύτης ποτὲ ἀνήρ, πρὸς ἐκείνην μὲν μὴ δυνάμενος τανῦν ἔτι λέγειν, πρὸς 26 Πτολεμαῖόν τινα, ὃν Οὔρβικος ἐκολάσατο, διδάσκαλον ἐκείνης τῶν Χριστιανῶν μαϑημάτων γενόμενον, ἐτράπετο διὰ τοῦδε τοῦ τρόπου. 10 Ἑχατόνταρχον εἰς δεσμὰ ἐμβαλόντα τὸν Πτολεμαῖον, φίλον αὑτῷ ὑπάρχοντα, ἔπεισε λαβέσϑαι τοῦ Πτολεμαίου καὶ ἀνερωτῆσαι αὐτὸ τοῦτο μόνον, εἰ Χριστεανός 30 ἐστι. τι Καὶ τὸν Πτολεμαῖον, φιλαλήϑη ἀλλ᾽ οὐκ ἀπατηλὸν
δφν ’ ı ᾽ »ἬΣ c ᾽ « \ 5 οὐδὲ ψευδολόγον τὴν γνώμην Orra, ὁμολογήσαντα ξαυτὸν δῖναι
ἘΞ
62 2, 11 — 3,2
Χριστιανόν, ἐν δεσμοῖς γενέσϑαι ὁ ἑκατόνταρχος πεποίηκε, καὶ ἐπὶ πολὺν χρόνον ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἐκολάσατο. 'ı2 Te- λευταῖον δέ, ὅτε ἐπὶ Οὔρβικον ἤχϑη 6 ἄνϑρωπος, ὁμοίως αὐτὸ τοῦτο μόνον ἐξητάσϑη, εἰ εἴη Χριστιανός. 18 Καὶ πάλιν, τὰ καλὰ ξαυτῷ συνεπιστάμενος διὰ τὴν ἀπὸ τοῦ -- \ \ ἢ “- [a 2 “- ς 7 χριστοῦ διδαχῆν, τὸ διδασκάλιον τῆς ϑείας ἀρετῆς wuolo- ynoev. 14 Ὁ γὰρ ἀρνούμενος ὅτιοῦν ἢ κατεγνωχὼς τοῦ πράγ- ματος ἔξαρνος γίνεται, 7 ἑαυτὸν ἀνάξιον ἐπιστάμενος καὶ “« T
ἀλλότριον τοῦ πράγματος τὴν ὁμολογίαν φεύγει" ὧν οὐδὲν 10 πρόσεστι τῷ ἀληϑινῷ Χριστιανῷ. ıs Καὶ τοῦ Οὐρβίκου
‘ 3." > -« ’᾽ 7 4Ὶ > \ N κελείσαντος αὐτὸν ἀπαχϑῆναι “οὐχκιός τις, καὶ αὐτὸς ὧν Χριστιανός, ὁρῶν τὴν ἀλόγως οὕτω γενομένην κρίσιν, πρὸς τὸν Οὐρβικον ἔφη" ı0 Τίς ἡ αἰτία; τοῦ μήτε μοιχὸν μήτε πόρνον μήτε ἀνδροφόνον μήτε λωποδύτην μήτε ἅρπαγα μήτε c α΄ ᾽ ’ , ’ > [7 ’᾽ ἣ
15 ἁπλῶς ἀδίκημα τι πράξαντα ἐλεγχόμενον, Ὀνόματος δὲ Χρι- στιανοῦ ττροσωνυμίαν ὁμολογοῦντα τὸν ἄνϑρωτπτον τοῦτον ἐκο- λάσω; Οὐ πρέποντα εὐσεβεῖ αὐτοκράτορι οὐδὲ φιλοσόφῳ
‚ \ an - ς ’ ’ 3 ” καίσαρος παιδὲ οὐδὲ τῇ ἱερᾷ συγκλήτῳ κρίνεις, ὦ Ovoßıne.
. Ὁ 2 [N „ > ᾽ \ 4 \ [4
ι Kai ὃς οὐδὲν ἀλλο ἀποκρινάμενος καὶ πρὸς τὸν Aovnıov 80 ἔφη Aoxeis μοι καὶ σὺ εἶναι τοιοῦτος. 18 Καὶ τοῦ Aovxiov
‘ ’ ’ \ 2 x P} - ’ φήσαντος. αλιστα, πάλιν καὶ αὐτὸν ἀπαχϑῆναι ἐκέλευσεν. ιο Ὁ δὲ καὶ χάριν εἰδέναι ὡμολόγει, πονηρῶν δεσποτῶν τῶν τοιούτων ἀπηλλάχϑαι γινώσκων καὶ πρὸς τὸν πατέρα καὶ βασιλέα τῶν οὐρανῶν πορεύεσϑαι. 20 Καὶ ἄλλος δὲ τρίτος
25 ἐγεβλϑὼν κολασϑῖναι προσετιμήϑη.
> j “- “.
8 ı Κἀγὼ οὖν προσδοκῶ Une τινος τῶν ὠνομασμένων ἐπιβουλευϑῆναι καὶ ξύλῳ ἐμπαγῆναι, ἢ κἂν ὑπὸ Κρίσκεντος τοῦ φιλοψόφου καὶ φιλοκόμπου. 2 Οὗ γὰρ φιλόσοφον εἰπτεῖν »»Ἥ \ » ca νι. c “- Q \ ’ ᾿ ἄξιον τὸν ἄνδρα, ὃς ye περὶ ἡμῶν ἃ μὴ ἐπίσταται δημοσίᾳ
80 χαταμαρτυρεῖ, ὡς ἀϑέων καὶ ἀσεβῶν Χριστιανῶν Ὄντων,
26 Vgl. Eus. IV, 18, 3—6.
8, 2 -- 4, 8 63
πρὸς χάριν nal ἡδονὴν τῶν πολλῶν τῶν πετελανημένων ταῦτα πράττων. 5 Εἴτε γὰρ un ἐντυχὼν τοῖς τοῦ χριστοῦ διδαγ- μασι κατατρέχει ἡμῶν, παμπόνηρός ἔστι καὶ ἰδιωτῶν πολὺ . 7 χείρων, οὗ φυλάττονται πολλάκις περὶ ὧν οὐκ ἐπίστανται ᾿ \ -ς ἫΝ 2 x x “ διαλέγεσθαι καὶ ψευδομαρτυρεῖν᾽ ἢ ei ἐντυχὼν, μὴ συνῆκε 5 τὸ ἐν αὑτοῖς μεγαλεῖον, 7) συνεὶς, πρὸς τὸ μὴ ὑποπτευϑῆναι τοιοῦτος ταῦτα ποιεῖ, πολὺ μᾶλλον ἀγεννὴς καὶ παμπόνηρος, ἰδιωτικῆς καὶ ἀλόγου δόξης καὶ φόβου ἐλάττων av. « Καὶ γὰρ προϑέντα μὲ καὶ ἐρωτήσαντα αὐτὸν ἐρωτήσεις τινὰς τοιαύτας καὶ μαϑεῖν καὶ ἐλέγξαι, ὅτε ἀληϑῶς μηδὲν ἐπείστα- ται, δἰδέναι ὑμᾶς βούλομαι. 5 Καὶ ὅτι ἀληϑῆ λέγω, εἰ μὴ ἀνηνέχϑησαν ὑμῖν αἱ κοινωνίαι τῶν λόγων, ἕτοιμος καὶ ἐφ᾽ ὑμῶν κοινωνεῖν τῶν ἐρωτήσεων sralıy' βασιλικὸν δ᾽ ἂν καὶ »- " el) > \ \ ‚ co» ς- 5» ͵ τοῦτο ἔργον εἴη. s Εἰ δὲ καὶ ἐγνώσθησαν ὑμῖν αἱ ἐρωτήσεις μου καὶ αἱ ἐκείνου ἀ:τοχρίσεις, φανερὸν ὑμῖν ἐστιν ὅτι οὐδὲν τὸ τῶν ἡμετέρων ἐπίσταται" ἢ εἰ καὶ ἐπίσταται, διὰ τοὺς ἀκού- \ 3 w ’ ς ᾽ ) ’ ) \ οντας δὲ οὐ τολμᾷ λέγειν, ὡς προέφην, οὐ φιλόσοφος ἀλλὰ , 3 Ν ' ca \ x \ 2 ’ φιλοδοξος ἀνὴρ δείκνυται, 05 γε μηδὲ τὸ σωχρατικὸν ἀξιέ- a Ps 2 ) Ὁ», N ) ἢ , θαστον Ὁν τιμᾷ „AAN οὔτι γε πρὸ τῆς ἀληϑείας τιμητέος ἀνήρ“. ı Advvarov δὲ Κυνιχῷ, ἀδιάφορον τὸ τέλος προϑε- 20 μένῳ, τὸ ἀγαϑὸν εἰδέναι πλὴν ἀδιαφορίας. , 4 ’ 3 4 1 Ὅπως δὲ μή τις ein‘ Πάντες οὺν ἑαυτοὺς povev- σαντες πορεύεσϑε ἤδη παρὰ τὸν ϑεὸν καὶ ἡμῖν πράγματα m a - μὴ παρέχετε ! — ἐρῶ di’ ν αἰτίαν τοῦτο οὐ πράττομεν, καὶ 3α m “ δι ἣν ἐξεταζόμενοι ἀφόβως ὁμολογοῦμεν. a Οὐκ εἰκῇ τὸν 55 χόσμον πεποιηχέναι τὸν ϑεὸν δεδιδάγμεϑα, ἀλλ᾽ ἢ διὰ τὸ 3 -« τῳ ἀνϑρώπειον γένος᾽ χαίρειν TE τοῖς τὰ τεροσόντα αὐτῷ μι- μουμένοις [προέφημεν], ἀπαρέσκεσϑαι δὲ τοῖς τὰ φαῦλα ἀσπτα- ὉΝ \ 3 ’ ζομένοις ἢ λόγῳ T ἔργω. 4 Εἰ οὖν πάντες ἑαυτοὺς φονεύ- Vouev, τοῦ μὴ γεννηϑῖναί τινα καὶ μαϑητευϑῆναι εἰς τὰ 80
μιά
0
19 Plato Staat X, 595 C. (Steph.). 27 Vgl. Apol. I, 10, 1.
64 4, 8 --- ὅ, 6
ϑεῖα διδάγματα, ἢ καὶ μὴ εἶναι τὸ ἀνθρώτεειον γένος, ὅσον , 23 ςυύου »Ἤ 4 ’ > ' δὰ - - a x ἐφ᾽ ἡμῖν, αἴτιοι ἐσόμεϑα, ἐναντίον τῇ τοῦ ϑεοῦ βουλῇ καὶ
3 \ - 4" “ [4 2 ’ 4 αὑτοὶ ποιοῦντες, ἔἐαν τοῦτο πράξωμεν. « E&eralouevo δὲ οὐκ ἀρνούμεϑα διὰ τὸ συνεπίστασθϑαι ἑαυτοῖς μηδὲν φαῦλον, > \ x <c ’ \ x Ü ΕΣ ’ Qa \ ’
5 ἀσεβὲς δὲ ἡγούμενοι un κατὰ πάντα ἀληϑεύειν, ὁ καὶ φίλον τῷ ϑεῷ γινώσχομεν, ὑμᾶς δὲ καὶ τῆς ἀδίκου προλήψεως ἀπαλλάξαι γὺῦν σπεύδοντες.
5 ı Εἰ δέ τινα ὑπέλϑοι καὶ ἡ ἔγνοια αὕτη ὅτι, εἰ ΓΕ ὡμολογοῦμεν βοηϑόν, οὐκ ἄν, ὡς λέγομεν, ὑπὸ ἀδίκων ἐκρα- ιοτούμεϑα καὶ ἐτιμωρούμεϑα, καὶ τοῦτο διαλύσω. « Ὁ ϑεὸς τὸν πάντα χύόσμον ποιήσας καὶ τὰ ἐπίγεια ἀνθρώποις ὕὑπο- τάξας καὶ τὰ οὐράνια στοιχεῖα εἰς αὔξησιν καρπῶν καὶ ὡρῶν μεταβολὰς κοσμήσας καὶ ϑεῖον τούτοις νόμον τάξας, ἃ καὶ αὐτὰ δι᾽ ἀνθρώπους φαίνεται πεποιηκὼς τὴν μὲν τῶν ἂν-
15 ϑρώπων καὶ τῶν ὑπὸ τὸν οὐρανὸν πρόνοιαν ἀγγέλοις, οὖς ἐπὶ τούτοις ἔταξε, πταρέδωχεν. 4 Οἱ δ᾽ ἄγγελοι, παραβάντες τήνδε τὴν τάξιν, γυναικῶν μίξεσιν ἡττήϑησαν καὶ παῖδας > 9 ἢ c € [4 ’ \ ἑτέχνωσαν, οἵ εἰσιν οἱ λεγόμενοι δαίμονες. « Καὶ προσέτι λοιττὸν τὸ ἀνθρώπειον γένος ἑαυτοῖς ἐδούλωσαν᾽" τὰ μὲν διὰ
α΄ὡ- ΓΝ \ \ \ ᾽ \ eo T ’
20 μαγικῶν γραφῶν, τὰ δὲ διὰ φόβων καὶ τιμωριῶν, [wv] ἐπέ- φερον, τὰ δὲ διὰ διδαχῆς ϑυμάτων χαὶ ϑυμιαμάτων al.
- T > - , \ \ , En σπονδῶν, ὧν ἐνδεεῖς γεγόνασι μετὰ τὸ πάϑεσιν ἐπιϑυμιῶν δουλωθῆναι᾽ καὶ εἰς ἀνθρώπους φόνους, πολέμοις, μοιχείας, ἀκολασίας καὶ πᾶσαν κακίαν ἔσπειραν. 5 Ὅϑεν καὶ ποιηταὶ.
ο5 χαὶ μυϑολόγοι, ἀγνοοῦντες τοὺς ἀγγέλους καὶ τοὺς ἐξ αὐτῶν γεννηϑέντας δαίμονας ταῦτα πρᾶξαι εἰς ἀῤῥενας καὶ ϑηλδέας
\ ’ x 2 c [4 4 ὃ" \ \ καὶ πόλεις καὶ ἔϑνη, ἅπερ συνέγραψαν, εἰς αὑτὸν τὸν ϑεὸν καὶ τοὺς ὡς ἀπ᾽ αὑτοῦ σπορᾷ γενομένους υἱοὺς καὶ τῶν λὲχ- ϑέντων ἐχδίνου ἀδελφῶν καὶ τέκνων ὁμοίως τῶν ἀπ Eusi-
n \ ‚ 2.» 2 _ \ so vwv, Ποσειδῶνος καὶ Πλούτωνος, ἀνήνεγκαν. ο΄: Ονόματι γᾷρ' ἕχαστον, ὕπερ ἕκαστος ξαυτῷ τῶν ἀγγέλων καὶ τοῖς τέκνοις
ἔϑετο, προσηγόρευσαν.
6,1 — 7,2 65
29) \ 0 ’ \ \ > ᾽ »" 6 ı Ovoua δὲ τῷ πάντων πατρὶ ϑετον, ἀγεννήτῳ ὄντι, [4 N \ . 2) οὐκ ἔστιν᾽ ᾧ γὰρ ἂν καὶ Ovoua τι προσαγορεύεται, πρεσβύ- 9 \ ’ > 1 \ \ \ \ \ τερον ἔχει τὸν ϑέμενον To oOvoua. « To δὲ πατὴρ καὶ eos καὶ κτίστης καὶ κύριος καὶ δεσττότης οὐκ ὀνόματά ἔστιν, b) Σ ww > “9 “ὦ \ “- »„ ᾽ὔ ς ἢ ἀλλ᾽ ἐκ τῶν εὐποιϊῶν καὶ τῶν ἔργων προσργσεις. 3 Ὁ δὲ εν ς ᾿ N co ς ἢ δ υἱὸς ἐκείνου, ὃ μόνος λεγύμενος κυρίως υἱός, 0 λόγος πρὸ τῶν ποιημάτων καὶ συνὼν καὶ γεννώμενος, ὃτε τὴν ἀρχὴν δι᾽ αὐτοῦ πάντα ἔκτισε καὶ ἐκόσμησε, χριστὸς μὲν κατὰ τὸ χεχρῖσϑαι καὶ κοσμῆσαι τὰ πάντα δι᾽ αὐτοῦ τὸν ϑεὸν λέ- Q yeraı, ὄνομα καὶ αὐτὸ περιέχον ἄγνωστον σημασίαν, ὃν τρόπον \ καὶ τὸ ϑεὸς προσαγόρευμα οὐκ Ὀνομά ἐστιν, ἀλλὰ πράγ- [4 2 an ’ ἊΣ 2 [4 [4 ματος δυσεξηγήτου ἔμφυτος τῇ φυσει τῶν avdowrwv δόξα. ı Ἰησοῦς δὲ καὶ ἀνθρώπου καὶ σωτῆρος ὄνομα καὶ σημασίαν ἔχει. 5 Καὶ γὰρ καὶ ἄνϑρωπος, ὡς προέφημεν, γέγονε κατὰ τὴν τοῦ ϑεοῦ καὶ πατρὸς βουλὴν ἀποκυηϑεὶς ὑπὲρ τῶν χειστευόντων ἀνθρώπων καὶ ἐπὶ καταλύσει τῶν δαιμόνων" χαὶ νῦν ἐκ τῶν ὑπ᾽ ὄψιν γινομένων μαϑεῖν δύνασϑε. 6 Δαιμονιολήστους γὰρ πολλοὺς κατὰ πάντα τὸν κόσμον καὶ >) wo « [ä \ _ «ς , 2 [2 -“- ἐν τῇ ὑμετέρᾳ πόλει πολλοὶ τῶν ὙΥμετέρων ἀνϑρώπων, τῶν Χριστιανῶν, ἐπορκίζοντες κατὰ τοῦ ὀνόματος ᾿Ιησοῦ χριστοῦ, m \ ᾿ς “- , τοῦ σταυρωϑέντος ἐπὶ Ποντίου Πιλάτου, ὑπὰ ᾿τῶν ἄλλων πάντων ἐπορχιστῶν καὶ ἐπᾳστῶν καὶ φαρμακευτῶν μὴ ἰα- ϑέντας, ἰάσαντο καὶ ἔτι νῦν ἰῶνται, χαταργοῦντες nal ἐκδιώ- κοντες τοὺς κατέχοντας τοὺς ἀνθρώπους δαίμονας. c u } «ς \ ° [4 \ G T «ιὍϑεν καὶ ἐπιμένδι 6 ϑεὸς τὴν σύγχυσιν καὶ κατά- λυσιν τοῦ παντὸς κόσμου μὴ ποιῆσαι, ἵνα χαὶ οἱ φαῦλοι » 4 ’ . 7, N 3 \ N ayyehoı καὶ δαίμονες καὶ ἄνϑρωποι μηκέτι ὡὠσι, διὰ τὸ σπέρμα τῶν Χριστιανῶν, ὃ γινώσκει ἐν τῇ φύσει ὅτι αἴτιόν Ἴ > \ > \ - Σ 2 ὟΝ 2 ı CC, - , ἐστιν. 4 “Ἐπεὶ εἰ μὴ τοῦτο ἣν, οὐκ ἂν οὐδὲ ὑμῖν ταῦτα ἔτι ποιεῖν καὶ ἐνεργεῖσθαι ὑπὸ τῶν φαύλων δαιμόνων δυνατὸν
7 Vgl. Joh. 1, 8. 14 Apol. I, 38, 8.
5 .
10
15
20
25°
30
66 1.2:2=9
ἥν, ἀλλὰ τὸ πῦρ τὸ τῆς κρίσεως κατελϑὸν ἀνέδην πάντα διέκρινεν, ὡς καὶ πρότερον ὃ κατακλυσμὸς μηδένα λιπὼν ἀλλ᾽ ἢ τὸν μόνον σὺν τοῖς ἐδί ᾿ γμῖν καλού Νῶ ἢ τὸν μόνον σὺν τοῖς ἰδίοις παρ᾽ ἡμῖν καλούμενον Νῶε, 2 ες.» N , 4 , « - , παρ᾽ ὑμῖν δὲ Δευκαλίωνα, ἐξ οὐ παλιν οἱ τοσοῦτοι γεγό- € x _ - δγασιν, ὧν οἱ μὲν φαῦλοι, οἱ δὲ σπουδαῖοι. 3 Οὕτω γὰρ «ς m x ὔ ’ [A ἷ 2 2 2 ς « ἡμεῖς τὴν ἐχπύρωσίν φαμεν γενήσεσθαι, ἀλλ᾽ οὐχ, ὡς οἱ Στωϊκοί, κατὰ τὸν τῆς εἰς ἄλληλα πάντων μεταβολῆς λόγον, a u ᾽ ’ PR > 2 Ion 3 « , 0 αἴσχιστον ἐφανη" ἀλλ΄ οὐδὲ καϑ εἱμαρμένην πράττειν τοὺς ἀνθρώπους ἢ πάσχειν τὰ γινόμενα, ἀλλὰ κατὰ μὲν τὴν 10 προαίρεσιν ἕκαστον κατορϑοῦν ἢ ἁμαρτάνειν, καὶ κατὰ τὴν τῶν φαύλων δαιμόνων ἐνέργειαν τοὺς σπουδαίους, οἷον Σω- χράτην καὶ τοὺς ὁμοίους, διώχεσϑαι καὶ ἐν δεσμοῖς εἶναι, Σαρδανάπαλον δὲ καὶ ᾿Επίκουρον καὶ τοὺς ὁμοίους ἐν ἀφ- ϑονίᾳ καὶ δόξῃ δοκεῖν εὐδαιμονεῖν. « Ὃ ur νοήσαντες οἱ 15 Στωϊχοὶ καϑ' εἱμαρμένης ἀνάγκην πάντα γένεσϑαι ἀπεφή- γαντο. 5. .Αλλ᾽ ὅτι αὐτεξούσιον τό τε τῶν ἀγγέλων γένος καὶ m > ’ \ 2 \ > ’ ς N ’ ς \ τῶν ἀνθρώπων τὴν ἀρχὴν ἐποίησεν 6 ϑεὸς, δικαίως ὑπὲρ [4 x a) ὧν ἂν πλημμελήσωσι τὴν τιμωρίαν ἐν αἰωνίῳ 7rvpi κομί- σονται. 6 Γενητοῦ δὲ παντὸς δὲ ἡ φύσις, κακίας καὶ ἀρε- - \ 3 _ οοτῆς δεκτικὸν εἶναι" οὐ γὰρ ἂν ἣν ἐπαινετὸν οὐδὲν αὐτῶν, ei > ὍΝ 29 2 [4 [4 x [4 5 οὐκ ἂν ἐπ᾿ ἀμφότερα τρέπεσϑαι [καὶ] duvanıv εἶχε. τ Ζεικ- γύουσι δὲ τοῦτο καὶ οἱ πανταχοῦ κατὰ λόγον τὸν ὀρϑὸν γομοϑετήσαντες nal φιλοσοφήσαντες ἄνϑρωποι ἐκ τοῦ ὑπα- γορεύειν τάδε μὲν πράττειν, τῶνδε δὲ ἀπέχεσϑαι. 5 Καὶ ol 95 Στωϊχοὶ φιλόσοφοι ἐν τῷ περὶ ἡϑῶν λόγῳ τὰ αὐτὰ τιμῶσι καρτερῶς, ὡς δηλοῦσϑαι ἐν τῷ περὶ ἀρχῶν καὶ ἀσωμάτων λόγῳ οὐκ εὐοδοῦν αὐτούς. 9 Εἴτε γὰρ καϑ᾽ εἱμαρμένην φίσουσι τὰ γινόμενα πρὸς ἀνθρώπων γίνεσϑαι, ἢ μηδὲν δἶναι ϑεὸν παρὰ τρεπόμενα καὶ ἀλλοιούμενα καὶ ἀναλυόμενα 80 δὶς τὰ αὐτὰ ἀεί, φϑαρτῶν μόνων φανήσονται κατάληψιν ἐσχηκέναι καὶ αὐτὸν τὸν ϑεὸν διά TE τῶν μερῶν καὶ διὰ w «ο΄ ’ , ’ ὯΝ \ 5 , ) τοῦ ὁλου ἐν πάσῃ κακίᾳ γινόμενον ἢ μηδὲν eivan καχίαν und
1,9 -- 92 67
ἀρετήν" ὅπερ καὶ παρὰ πᾶσαν σώφρονα ἔννοιαν καὶ λόγον καὶ νοῦν ἔστι.
8 : Καὶ τοὺς ἀπὸ τῶν Στωϊκῶν δὲ δογμάτων, ἐττειδὴ χἂν τὸν ἡϑικὸν λόγον κόσμιοι γεγόνασιν, ὡς καὶ ἔν τισιν οἱ ποιηταὶ, διὰ τὸ ἔμφυτον παντὶ γένει ἀνθρώτεων σπέρμα τοῦ
τῳ ᾿ - c λόγου, μεμισῆσϑαι καὶ πεφονεῦσϑαι οἴδαμεν. Ἡράκλειτον μέν, ὡς προέφημεν, καὶ Movouwıov δὲ ἐν τοῖς καϑ᾽ ἡμᾶς ν ,») ” c \ > [4 [4 \ ἫΝ καὶ ἄλλους οἴδαμεν. 2 Ὡς γὰρ Eonuavauev, πάντας τοὺς κἂν δητωσδήποτε κατὰ λόγον βιοῦν σπουδάζοντας καὶ κακίαν [4 - 23." R] [4 «ε ’ 2 x \ φεύγειν μισεῖσθαι ἀεὶ ἐνήργησαν οἱ δαίμονες. 3 Ovdev δὲ ϑαυμαστὸν, εἰ τοὺς [οὐ] κατὰ σπερματικοῦ λόγου μέρος, ἀλλὰ - ' ΄ῳ eo κατὰ τὴν τοῦ παντὸς λόγου, ὃ ἔστι χριστοῦ, γνῶσιν καὶ
ϑεωρίαν πολὺ μᾶλλον μισεῖσϑαι οἱ δαίμονες ἐλεγχόμενοι᾽
ἐνεργοῦσιν᾽ οἱ τὴν ἀξίαν κόλασιν καὶ τιμωρίαν χκομίσονται > 4 ’ \ > [4 , \ ς Ἁ - 2 7
ἐν αἰωνίῳ πυρὲ ἐγκλεισϑέντες. 4 Ei γὰρ ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων ἤδη διὰ τοῦ ὀνόματος ᾿Ιησοῦ χριστοῦ ἡττῶνται, δίδαγμα ἐστι τῆς καὶ μελλούσης αὐτοῖς καὶ τοῖς λατρεύουσιν αὑτοῖς ἐσομένης ἐν πυρὲ αἰωνίῳ κολάσεως. 5 Οὕτως γὰρ καὶ οἱ προφῆται πάντες προδκήρυξαν γενήσεσϑαι, καὶ ᾿Ιησοῦς ὃ ἡμέτερος διδάσκαλος ἐδίδαξε.
ω \ ,’ el \ ’ c \ -
9 ı Iva δὲ un τις einen τὸ Asyousvov ὑπτὸ τῶν νομιζο- μένων φιλοσόφων, ὅτι κόμποι καὶ φόβητρά ἐστι τὰ λεγόμενα ς 3) ς m c 4 b) , ’ \ PL} \ \ ὑφ ἡμῶν οτι κολάζονται ἐν αἰωνίῳ πυρὶ οἱ ἄδικοι, καὶ διὰ
΄ ) 2 , \ \ \ οὶ ep ] x 2 ’
φόβον ἀλλ΄ οὐ διὰ To καλὸν εἶναι καὶ ἀρεστὸν ἐναρέτως βιοῦν τοὺς ἀνθρώπους ἀξιοῦμεν, βραχυεπττῶς πρὸς τοῦτο 3 εκ a) wo
ἀποκρινοῦμαι, ὅτι, εἰ μὴ τοῦτό ἐστιν, οὔτε ἔστι ϑεός, ἢ, εἰ ἔστιν, οὗ μέλει αὑτῷ τῶν ἀνθρώπων, καὶ οὐδέν ἐστιν ἀρετὴ οὐδὲ κακία, καί, ὡς προέφημεν, ἀδίκως τιμωροῦσιν οἱ νομο- ϑέται τοὺς παραβαίνοντας τὰ διατεταγμένα καλά. 3 AN
1ὅ
20
> \ 2 Pl h} ΩΝ vv € 3 m « x > 2 m errsi οὐκ ἄδικοι ἐκεῖνοι καὶ ὁ αὑτῶν πατὴρ, τὰ αὑτὰ αὑτοῖς go
7 Apol. I, 46, 8(). 26 Apol. I, 34, 4. 28 Cap. 7, 7. 5*
68 9, 2 — 10,6
’ x _ ᾽ , ς ’ ’ πράττειν δια τοῦ λόγου διδάσκων, οἷ τούτοις συντιϑέμενοι > 7 2 x , & [2 ᾽ - 2 οὐκ ἄδικοι. 8. Ἐὰν δέ τις τοὺς διαφόρους νόμους τῶν ἃ»-
. T ϑρώπων προβάληται, λέγων ὅτι παρ᾽ οἷς μὲν ἀνϑρώποις ᾽ ’ \ \ Ἵ N ’ 3» \ \ 2 ads καλα, τὰ δὲ αἰσχρὰ νενόμισται, παρ᾽ ἄλλοις δὲ τὰ παρ ἐκείνοις αἰσχρὰ καλά, καὶ τὰ καλὰ αἰσχρὰ νομίζεται, ἀκου- ἔτω καὶ τῶν εἰς τοῦτο λεγομένων. « Καὶ νόμους διατάξα- σθαι τῇ ἑαυτῶν καχίᾳ ὅμοίους τοὺς πονηροὺς ἀγγέλους ἐπιστάμεϑα, οἷς χαίρουσιν οἱ ὅμοιοι γενόμενοι ἄνϑρωποι, x καὶ ὀρϑὸς λόγος παρελϑὼν οὐ πάσας δόξας οὐδὲ πάντα δόγματα καλὰ ἀποδείκνυσιν, ἀλλὰ τὰ μὲν φαῦλα, τὰ δὲ ἀγαθά" ὥστε μοι καὶ πρὸς τοὺς τοιούτους τὰ αὐτὰ καὶ τὰ co 239 \ ᾽ὔ \ ’ \ ’ 3 ouoıa εἰρήσεται, καὶ λεχϑήσεται διὰ τελειόνων, ἐὰν χρεία 7. 5 Τανῦν δὲ ἐπὶ τὸ προκείμενον ἀνέρχομαι. N 3 10 1: Meyalsıoreoa μὲν ovv πάσης ἀνθρωπείου διδασχα- ἢ ᾿ς», N \ of \ ; 15 λίας φαίνεται τα ἡμέτερα διὰ τὸ λογικὸν τὸ λον Tor φανέντα δι᾿ ἡμᾶς χριστὸν γεγονέναι, καὶ σῶμα καὶ λόγον καὶ ψυχήν. c \ n » x. ’ \ T ς N 2 Ὅσα γὰρ καλῶς ἀεὶ ἐφϑέγξαντο καὶ EV00v οἱ φιλοσοφή- σαντες ἢ νομοϑετήσαντες, κατὰ λόγου μέρος δι᾿ εὑρέσεως καὶ ’ > \ , 2 En > 4 \ > [4 \ ϑεωρίας ἐστὶ ποονηϑέντα αὑτοῖς. 85. Ἐπειδὴ δὲ οὐ navra τὰ 20 Tod λόγου ἐγνώρισαν, ὃς ἐστι χριστός, καὶ ἐναντία ξαυτοῖς πολλάχις εἶπον. « Καὶ οἱ προγεγενημένοι τοῦ χριστοῦ, κατὰ τὸ ἀνθρώπινον λόγῳ πειραϑέντες τὰ πράγματα ϑεωρῆσαι ν. 3 2 «ς 2 - \ ’ > ‘ „ καὶ ἐλέγξαι, ὡς ἀσεβεῖς καὶ περίεργοι εἰς δικαστήρια ἡχϑη- ἴω \ - 2 σαν. 5 O πάντων δὲ αὑτῶν δὐτονώτερος πρὸς τοῦτο γενό- τ ’ \ > x co. [2 Β \ \ PL 25 μδνος Σωχράτης τὰ αὐτὰ ἡμῖν ἐνεκλήϑη" καὶ γὰρ ἔφασαν \ a «ς αὐτὸν καινὰ δαιμόνια εἰσφέρειν, καὶ οὺς ἡ πόλις νομίζει “- 4 Ἁ ᾽ ϑεοὺς μὴ ἡγεῖσϑαι αὐτόν. cs Ὁ δὲ δαίμονας μὲν τοὺς φαύ- ᾳα ᾿ x x λους καὶ τοὺς πράξαντας ἃ ἔφασαν οἱ ποιηταὶ, ἐκβαλὼν τῆς πολιτείας καὶ Ὅμηρον καὶ τοὺς ἄλλους ποιητὰς, παραι- Pr [2 . 3 40 τεῖσϑαι τοὺς ἀνθρώπους ἐδίδαξε, πρὸς ϑεοῦ δὲ τοῦ ἀγνώσ-
oa
1
Φ
26 Plato Apolog. 24 Β (Steph.). 80 Vgl. AG. 17, 28.
10, 6 — 11,5 69
του αὐτοῖς διὰ λόγου ζητήσεως ἐπίγνωσιν TrEOVTEETTETO, 2 N \ , x x U Ya? « - εἰπών" , Τὸν δὲ πατέρα καὶ δημιουργὸν πάντων οὐϑ' εὑρεῖν
[4 “« ᾳ ῥάδιον, οὔϑ᾽ εἰρόντα εἰς πάντας εἰπεῖν ἀσφαλές". "A ὁ ἡμέτερος χριστὸς διὰ τῆς ἑαυτοῦ δυνάμεως ἔπραξε. 5 Σω-
’ \ x 3 x ’ c \\ [4 ud ’ χράτει μὲν γὰρ οὐδεὶς ἐπείσϑη ὑπὲρ τούτου τοῦ δόγματος 5 > ’ “Φ ’ ΄-- \ c 4 ὔ 2 ᾽ ἀποϑνήσκειν" χριστῷ δέ, τῷ καὶ ὑπὸ Σωχράτους ἀπὸ μέ- ρους γνωσθϑέντι (λόγος γὰρ ἦν καὶ ἔστιν ὃ ἐν παντὶ ὧν, καὶ διὰ τῶν προφητῶν προξιτεὼν τὰ μέλλοντα γίνεσθαι καὶ δι᾽ ἑαυτοῦ ὁμοιοπαϑοῦς γενομένου καὶ διδάξαντος ταῦτα), οὐ φιλόσοφοι οὐδὲ φιλόλογοι μόνον ἐπείσϑησαν, ἀλλὰ καὶ χει- τὸ ροτέχναι καὶ παντελῶς ἰδιῶται, καὶ δόξης καὶ φόβου χαὶ ϑανάτου καταφρονήσαντες" ἐπειδὴ δύναμίς ἐστι τοῦ ἀῤῥήτου πατρὸς καὶ οὐχὶ ἀνθρωπείου λόγου χατασχευή.
11 1 Οὐκ ἂν δὲ οὐδὲ ἐφονευόμεϑα οὐδὲ δυνατώτεροι
ς » 3 ’ 4” „ x ’ > \ , ἡμῶν ἤσαν οἵ τε ἄδικοι ἄνϑρωποι καὶ δαίμονες, εἰ un πάν- ı5 τως παντὶ γεννωμένῳ ἀνθρώπῳ καὶ ϑανεῖν ὠφείλετο" ὅϑεν χαὶ τὸ ὄφλημα ἀποδιδόντες εὐχαριστοῦμεν. 2 Καίτοι γε καὶ τὸ ξενοφώντειον ἐκεῖνο νῦν πρός τε Κρίσκεντα χαὶ τοὺς ὁμοίως αὐτῷ ἀφραίνοντας καλὸν καὶ εὔκαιρον εἰπτεῖν ἡγού- μεϑα. 8 Τὸν Ἡρακλέα Erri τρίοδόν τινα ἔφη 6 Ξενοφῶν 90 βαδίζοντα εὑρεῖν τήν τε ἀρετὴν καὶ τὴν καχίαν, ἐν γυναικῶν μορφαῖς φαινομένας. « Καὶ τὴν μὲν κακίαν, ἁβρᾷ ἐσϑῆσει χαὶ ἐρωτοττεποιημένῳ καὶ ἀνθοῦντι ἐκ τῶν τοιούτων προσ- , , ων \ x „ 3 > - ὠπῳ, ϑελχτικχὴν TE εὐϑυς πρὸς τὰς Οψεις οὖσαν, εἰπεῖν
\ x ς N a ἫΝ I ὃς N nr ’ \ πρὸς τὸν Hoaxkca οτι, ἣν αὑτῇ ἕπηται, ηἡδομενόν TE καὶ 55 κεχοσμημένον τῷ λαμπροτάτῳ χαὶ ὁμοίῳ τῷ περὶ αὐτὴν κόσμῳ διαιτήσειν ἀεὶ ποιήσει. 5 Καὶ τὴν ἀρετὴν ἐν αὐχ- μηρῷ μὲν τῷ προσώπῳ καὶ τῇ περιβολῇ οὖσαν εἰπεῖν" AAN γν ἐμοὶ πείϑῃ, οὐ κόσμῳ οὐδὲ κάλλει τῷ δέοντι καὶ φϑει-
\ [1 -- LK x “«
ρθομένῳ ἕαυτὸν κοσμήσεις ἀλλὰ τοῖς ἀϊδίοις καὶ καλοῖς κοσ- 30
2 Plato Timäus 28 C (Steph... 20 Ergg. an Soer. II, 1, 21 Ν.
70 11,6 — 12,5
\ [4 > ς - ’ ’ x uoıs. 6 Καὶ πανϑ οντινοῦν πεπείσμεϑα, φδύγοντα τὰ δοκοῦντα καλά, τὰ δὲ νομιζόμενα σκληρὰ καὶ ἄλογα μεδτερ-
[4 3 [4 4 ᾿ « 4 ' [4 χόμενον, δυδαιμονίαν ἐχδέχεσϑαι. τ H γὰρ xaxia, πρόβλημα ἑαυτῖς τῶν πράξεων τὰ “τροσόντα Ti, ἀρετῇ καὶ Ὄντως ὄντα
5 καλὰ διὰ μιμήσεως ἀφϑάρτων περιβαλλομένη (ἄφϑαρτον γὰρ οὐδὲν ἔχει οὐδὲ ποιῆσαι δύναται), δουλαγωγεῖ τοὺς χαμαι- πετεῖς τῶν ἀνϑρώπων, τὰ προσόντα αὐτῇ φαῦλα τῇ ἀρετῇ πϑριϑεῖσα. 5 Οἱ δὲ νενοηκότες τὰ προσόντα τῷ ὄντι καλὰ καὶ ἄφϑαρτοι τῇ ἀρετῇ " ὃ καὶ περὶ Χριστιανῶν καὶ τῶν ἀπὸ
ιοτοῦ ἄϑλου καὶ τῶν ἀνθρώπων τῶν τοιαῦτα πραξάντων, ὁποῖα ἔφασαν οἱ ποιηταὶ περὶ τῶν νομιζομένων ϑεῶν, ὕπο- λαβεῖν δεῖ πάντα νουνεχῆ, ἐκ τοῦ καὶ τοῦ φευχτοῦ κατα- φρονεῖν ὑμᾶς ϑανάτου λογισμὸν ἕλκοντα.
12 1 Καὶ γὰρ αὐτὸς ἐγώ, τοῖς Πλάτωνος χαίρων ἀὐδάγε ıs μασι, διαβαλλομένους ἀκούων Χριστιανούς, ὁρῶν δὲ ἀφόβους x 4 \ A N 7 , \
προς ϑάνατον χαὶ πάντα τὰ ἄλλα νομιζόμενα φοβερὰ, Eve- γόουν ἀδύνατον εἶναι ἐν κακίᾳ καὶ φιληδονίᾳ ὑπάρχειν»
2 ’ , \ ‘ N 2 . v2 ’ αὑτοὺς. 3 Τίς γὰρ φιλήδονος Υ ἀχρατὴς καὶ ἀνθρωπείων
“ο N 2 \ « 4 ’ ὉΝ G > [4 σαρκῶν βορὰν ἀγαϑὸν)ἡγούμενος δύναιτο ἂν ϑάνατον ἀσπά- c -.« » 2 - Am 2ὴ2} ᾿ N so ζεσϑαι, ὁπως τῶν ἑαυτοῦ ἀγαθῶν στερηϑῆ, all οὐκ ἐκ παντὸς Liv μὲν ἀεὶ τὴν ἐνθάδε βιοτὴν καὶ λανϑάνειν τοὺς ἄρχοντας ἐπειρᾶτο, οὐχ ὅτι γε ἑαυτὸν χκατήγγελλε φονευ- ϑησόμενον; « Ἤδη καὶ τοῦτο ἐνήργησαν οἱ φαῦλοι δαίμονες διὰ τινων πονηρῶν ἀνθρώπων πραχϑῆναι. a Φονεύοντες γὰρ αὐτοί 45 τίνας ἐπὶ συχοφανείᾳ τῇ, εἰς ἡμᾶς καὶ εἰς βασάνους εἵλκυσαν οἰκέτας τῶν ἡμετέρων ἢ παῖδας T γύναια, καὶ δι᾿ αἰχισμῶν φοβερῶν ἐξαναγκάζουσι κατειπεῖν ταῦτα τὰ μυϑολογούμενα, C _ € N N ’
ἃ αὐτοί φανερῶς πράττουσιν᾽ ὧν ἐπειδὴ οὐδὲν πρόσεστιν
«« = N Α 2» ’ ἡμῖν, οὐ φρονείζομεν, ϑεὸν τὸν ἀγέννητον καὶ ἄῤῥητον μαρ- go ξῦρα ἔχοντες τῶν ve λογισμῶν καὶ τῶν πράξεων. 5 Τίνος γὰρ
14 Vgl. Eas. KG. IV, 8, ὅ.
12,5 — 18, 8 71
’ I ı \ “- ’ « - 2 x \ χάριν οὐχὶ καὶ ταῦτα δημοσίᾳ ὡμολογοῦμεν ἀγαθὰ καὶ φιλο- σοφίαν ϑείαν αὐτὰ ἀπεδείκνυμεν, φάσκοντες Κρόνου μὲν μυστήρια τολεῖν ἐν τῷ ἀνδροφονεῖν, καὶ ἐν τῷ αἵματος ἐμ-
4 -“»" -
πίπλασϑαι, ὡς λέγεται, τὰ ἴσα τῷ παρ᾽ ὑμῖν τιμωμένῳ 2 , ξ > ’ 2ὴ 7 , ’ D > \ εἰδώλῳ, ᾧ οὐ μόνον ἀλόγων ζωων αἵματα προσραίνεται ἄλλα καὶ ἀνϑρώπεια, διὰ τοῦ παρ᾽ ὑμῖν ἐπισημοτάτου χαὶ Evye- νεστάτου ἀνδρὸς τὴν τερόσχυσιν τοῦ τῶν φονευϑέντων αἵματος ποιούμενοι, Διὸς δὲ καὶ τῶν ἄλλων ϑεῶν μιμηταὶ γενόμδνοι Ἄ -ςὈ 22 - x. \ 2 -Ὁ ’ 2 ᾽} ’
ἐν τῷ ἀνδροβατεῖν καὶ γυναιξὶν ἀδεῶς μίγνυσθαι, Ἐπικούρου μὲν καὶ τὰ τῶν ποιητῶν συγγράμματα ἀπολογίαν φέροντες; 6 Ἐπειδὴ δὲ ταῦτα τὰ μαϑήματα καὶ τοὺς ταῦτα πράξαντας καὶ μιμουμένους φεύγειν πείϑομεν, ὡς καὶ νῦν διὰ τῶνδε
“Ὁ [4 3 ᾿ , ’ 2. 2 2 τῶν λόγων ἠγωνίσμεϑα, ποικίλως πολεμουμεϑα" ἃλλ᾽ οὐ φροντίζομεν, ἐπεὶ ϑεὸν τῶν πάντων ἐπόπτην δίκαιον οἴδαμεν. ı Εἴϑε καὶ νῦν τις ἂν τραγικῇ φωνῇ ἀνεβόησεν ἐπί τι βῆμα
N Q wu ὑψηλὸν ἀναβάς" Aldtodnte, αἰδέσϑητε ἃ φανερῶς πράττετε εἰς ἀναιτίους ἀναφέροντες, καὶ τὰ προσόντα καὶ ξαυτοῖς καὶ
- ς , U ’ T „po, 2342). , ν" τοῖς ὑμετέροις περιβαάλλοντες τούτοις ὧν οὐδὲν οὐ ἐπὶ
\ [4 > [4 ’ ’ ποσὸν μετουσία ἔστί. κα 'ἴἥεταϑεσϑε, σωφρονισϑητε.
18 ı Καὶ γὰρ ἐγὼ, μαϑὼν περίβλημα πονηρὸν εἰς ἀπτο-
a C 27] 3 c w στροφὴν τῶν ἄλλων ἀνθρώπων περιτεϑειμένον ὑπὸ τῶν’ φαύ- λων δαιμόνων τοῖς Χριστιανῶν ϑείοις διδάγμασι, καὶ ψευδο- λογουμένων ταῦτα χαὶ τοῦ περιβλήματος κατεγέλασα καὶ τῆς
x -ο - ’ \ < - \ 2 , παρὰ τοῖς πολλοῖς δόξης. 2 Χριστιανὸς ευρεϑῆναι καὶ EUXO- μενος χαὶ παμμάχως ἀγωνιζόμενος ὁμολογῶ, οὐχ ὅτι ἀλλό-
Sa \ , ’ - - Ian) ὦ τρια ἐστι τὰ Πλάτωνος διδάγματα τοῦ χριστοῦ, ἀλλ᾽ οτι
2 27) ἤ ca c } \ \ 2 „ .. - οὐκ ἔστι πάντη ὁμοία, ὥσττερ οὐδὲ τὰ τῶν ἀλλων, Στωϊκῶν τε καὶ ποιητῶν καὶ συγγραφέων. 48 “ἝἝχαστος γάρ τις ἄττὸ μέρους τοῦ σπερματιχοῖ ϑείου λόγου τὸ συγγενὲς ὁρῶν καλῶς
ot
fer\
0
15
20
4 ! « x 2 , c - 2 ’ . ,} ’ ἑἐφϑέγξατο" οἱ δὲ τἀναντία ξαυτοῖς ἐν κυριωτέροις᾽ ξιρηχοτες 80
2 N " - ’ οὐκ ἐπιστήμην τὴν ἄποπτον καὶ γνῶσιν τὴν ἀνέλεγκτον φαί-
72 18, 4 — 15, 3
γονται ἐσχηκέναι. « Ὅσα οὖν παρὰ πᾶσι καλῶς εἴρηται, ἡμῶν τῶν Χριστιανῶν ἐστι" τὸν γὰρ ἀπὸ ἀγεννήτου χαὶ ἀῤῥήτου ϑεοῦ λόγον μετὰ τὸν ϑεὸν προσχυνοῦμεν χαὶ ἀγα- πῶμεν, ἐπειδὴ καὶ δι’ ἡμᾶς ἄνθρωπος γέγονεν, ὅπως καὶ στῶν παϑῶν τῶν ἡμετέρων συμμέτοχος γενόμενος καὶ ἴασιν ποιήσηται. 5 Οἱ γὰρ συγγραφεῖς πάντες διὰ τῆς ἐνούσης ἐμφύτου τοῦ λόγου σπορᾶς ἀμυδρῶς ἐδύναντο ὁρᾶν τὰ ὄντα. ὁ Ἕτερον γάρ ἐστι σπέρμα τινὸς καὶ μίμημα χατὰ δύνα- μὲν δοϑέν, καὶ ἕτερον αὐτὸ οὐ κατὰ χάριν τὴν ἀπ᾽ ἐκείνου το ἡ μετουσία καὶ μίμησις γίνεται.
14 : Καὶ ὑμᾶς οὖν ἀξιοῦμεν ἱπογράψαντας τὸ ὑμῖν δοχοῦν προϑεῖναι τουτὶ τὸ βιβλίδιον, ὅπως καὶ τοῖς ἄλλοις τὰ ἡμέτερα γνωσϑῇ καὶ δύνωνται τὴς ψευδοδοξίας καὶ ἀγνοίας τῶν καλῶν ἀπαλλαγῆναι, 0% παρὰ τὴν ἑαυτῶν αἰτίαν ὑπεύ-
15 ϑυνοι ταῖς τιμωρίαις γίνονται [εἰς τὸ γνωσθῆναι τοῖς ἀν- ϑρώποις ταῦτα], 2 διὰ τὸ ἐν τῇ φύσει τῇ τῶν ἀνθρώπων εἶναι τὸ γνωριστιχὸν καλοῦ καὶ αἰσχροῦ, καὶ διὰ τὸ ἡμῶν, οὺς οὐκ ἐπίστανται τοιαῦτα ὅττοῖα λέγουσιν αἰσχρὰ πράτ- τειν, καταψηφίζεσθαι, καὶ διὰ τὸ χαίρειν τοιαῦτα πράξασι
20 ϑεοῖς καὶ ἔτι νῦν ἀπαιτοῦσι rrap& ἀνϑρώπων τὰ ὅμοια, ὡς ἐχ τοῦ καὶ ἡμῖν, ὡς τοιαῦτα πράττουσι, ϑάνατον ἢ δεσμὰ ἢ ἄλλο τι τοιοῦτον προστιμᾶν ξαυτοὺς καταχρίνειν, ὡς μὴ δέεσϑαι ἄλλων δικαστῶν.
15 ı[Kai τοῦ ἐν τῷ ἐμῷ ἔϑνει ἀσεβοῦς καὶ πλάνου
25 σιμωνιανοῦ διδάγματος κατεφρόνησα. 2 ’Eav δὲ ὑμεῖς τοῦτο προγράψητε, ἡμεῖς τοῖς πᾶσι φανερὸν ποιήσαιμεν, ἵνα εἰ δύναιντο μεταϑῶνται᾽ τούτου γε μόνου χάριν τούσδε τοὺς λόγους συνετάξαμεν. ς Οὐκ ἔστι δὲ ἡμῶν τὰ διδάγματα κατὰ κρίσιν σώφρονα αἰσχρά, ἀλλὰ πάσης μὲν φιλοσοφίας ἀνϑρω-
80 πείου ὑπέρτερα᾽ ei δὲ μή, κἂν σωταδείοις καὶ φιλαινιδείοις καὶ ἀρχεστρατείοις καὶ ἐπικουρείοις καὶ τοῖς ἄλλοις τοῖς
15, 8 —5 78
τοιούτοις ποιητικοῖς διδάγμασιν οὐχ ὅμοια, οἷς ἐντυγχάνειν σεᾶσι, καὶ λεγομένοις καὶ γεγραμμένοις, συγκεχώρηται. ı Καὶ
. 3 Ἁ παυσόμεϑα λοιπόν, 0009 ἐφ᾽ ἡμῖν ἣν πράξαντες, καὶ προσ- ἐπευξάμενοι τῆς ἀληϑείας καταξιωϑῆναι τοὺς πάντη πάντας > ’ , 3 ı CC » 2.5} 2 ‚ \ ἀνθρώπους. 5 Ein ovv nal ὑμᾶς ἀξίως εὐσεβείας χαὶ φιλο- 5 σοφίας τὰ δίκαια ὑπὲρ ἑαυτῶν κρῖναι.
Anmerkungen zur Textkritik.
(A = Cod. Reg. Par. CDL. B == Cod. Claromont. LXXXI. E = Euse-
Ss. 1,2.
1,8.
2,11.
bius. O = Otto.)
Καίσαρι Σεβαστῷ E. Σεβαστῷ Καίσαρε ABO. Vgl. Momm- sen in Theol. Jahrbb. 1855, 5. 245.
ποιοῦμαι E (nach AEO. Ruf). πεποίέημαε ABO. E (nach FPGH). ποιήσομαι E (nach CF»-KRe®).
ὡς πρέπον ἐστί, μᾶλλον δὲ κολάζειν AB. ὡς πρέπον ἐστὶν ἁλόντας χολάζεειν Ο. Letzteres gut, doch unnötig, wenn man u. δ. x. als Glosse fafst. Vgl. dazu S. 3,13 und 5, 17. ἐπάγειν ABO. vnaysıv? ἐτάζειν Ὁ
πρόκλησιν ΑΒ. πρόσκλησιν Ο.
αὐτοὶ ἑαυτοῖς OÖ. αὐτῶν αὐτοῖς AB. Vielleicht nur αὐτῶν streichen.
προλεχϑέντας scheinbar hülflos verderbt. προελεγχϑέντας ὃ οὐ δέεσϑαι AB. οὐδὲ δέεσϑαι O.
Vielleicht χαχοῦργον Ὁ
ἐπικείμενα Ο. ἀποκείμενα ὃ
μεταβάλλειν ΑΒ. μεταβαλεῖν Ο.
γῦν Ο. fehlt in AB.
ὥσπερ AB. ὥστε Ὁ.
τί Ο. fehlt in AB.
εἶπε f. AB.
‘Yoraonıs AB. Ὑστάσπης 0.
καὶ 0. f. AB.
γραφαῖς AB. ταφαῖς 0. vgl. 5. 16,11.
μηδὲ ΑΒ. ur E. Richtig?
γενομένου E. γεγενημένου ABO.
εἴπῃ O. f. AB.
γενομένῳ E. γεγενημένῳ ABO.
.u. ö. Die Schreibweisen Μωυσῆς u. Mwons wechseln in den
Handschriften. un 0. f. AB.
Anmerkungen zur Textkritik. 75
προσύπου O. f. AB.
ὅτι Ο. f. AB.
ὡς γίγας AB. ἰσχυρὸς ὡς γίγας Ο.
ἀγαϑὼν καὶ Ο. f. ΑΒ.
καί Ο. ἢ, ΑΒ.
καὶ Ο. f. AB.
Ο. interpungiert εἰρήνῃ. ἢ τάφη a. 7. &. r. μι nach Tryph. 97 u. 118. Unnötig.
ὄψονται 0. f. AB.
κἂν von .O. vermutet, doch nicht in den Text aufgenommen. χαὶ AB.
παραγενησόμεγός ἐστι AB. π. ἃ. [ἢ ἀνθρώπου] O.
λέγω δὲ τὰ τῶν οὐηξί Ο. f. ΑΒ. a
τὸν πάντων ΑΒ. τῶν π. O.
Ἃ Ο. ἢ AB.
προέφημεν vermutlich Glosse. So auch O., der jedoch nicht einklammert.
ὧν O. f. AB.
καὶ νῦν AB. ὡς x. v. 0.
χαὶ O. ἢ, AB.
οὐ Ο. f. AB. |
αὐτοῖς vermutete Sylburg. αὐτῷ ABO.
ἀνϑρωπείων E. ἀνθρωπίνων ABO. Vgl. 5. 21,28.
ἑαυτοῦ E. αὐτοῦ ABO.
. 15. Die eingeklammerten Worte der Handschriften sind wahr-
scheinlich Glosse u. von O. gestrichen.
Verzeichnis der Bibelstellen.
Die Zahlen bezeichnen die Seiten und Zeilen.
Gen. 1,1-—3. . . ... 580,8 |Jes. 7,14. . Exod. 3,2. 5. 6. 10. 96... 14.15 . . . .58,17. 54,9 11,1. 10 Num. 21,8 . . . . .. δ0,28 (11,12 24 7 . . . . .. 936,80 85,5.6. Deut. (80,15. 19) . . . . 86,10 (48,5. 6) 82,22 ...2..-... 81,1 45, Be 1 Chron. 16,23. 25—31. . 34,10 50,6—8 . ῬΕ I: u. 22: au 08 52, 13-58, 8 Din a el ei 33, 18 58, 8—12 8:0: ὩΝ κοὐ 31,10 53, 12
18(19, 3-6 . .32,16. 47,5 54,1.
21 (2) 8. 9. ... 81,18 57,1. 2 21 (22), 17.ὄ 19. . 29,5. 81,10 58,2. 23(24,7.8. .... 48,1 (58, 6) 95(96),1. 2. 4-10 . . 34,10 638,17... Ps. 109(110,1—8. . . . 881 64,10—12 . Mich. 5,2. . . . . .. 948,17 64,11 (Joel 2,133)... ... 44,4 65,1-383 . Sach. (2,6) - . 2.2.2... 44,4 65,2. (12,10—12) . . . . 44,4 661. . 99... ne .... 929,21 66,24 . 24.5.18. . . . .80,12. 54,27 | Jerem. (2, 15) 14... . ... 80,12 9.26. 17... .... 89,824 δ0,3ἃὩ.. 1,9 . . . ...ὕ. Ψ 4,12 Klagel. 4,20. . . (1,1—15) . . - . . 80,20 | Ezech. 81,7. 8. 1,16—-—20 . . .36,14. 52,9 | Dan. 7,18 9.8.4. . 2... 81,20 | Matth. 1,21.
5320222222. 41,4 (1, 28)
FEBRSERES S
ΡΕΞΒ
ΤΥ:
SET
ὃ &
ὃ u
FEBER:
τὰ ἘΝ ΒΡ 9 ΘΝ 6. τ ΕΝ δ RIES
SSHSEHS: 8
BASEE ERORSNRBERgTUT®
=
-
Matth. (2,6) .
7,15. 16. 19 .
21. 7,22. 23 9,18.
(9, 35)
(10, 1)
(10, 40)
10, 40 (11,5) 11,21 .. (13,9. 198.) 13,42. 48 16, 26
LIE)...
21,5) .. (22, 17—22 (25,31) . (25,41) .
Verzeichnis der Bibelstellen.
28, 17 | Matth. 26, 28
25,4 51.838 .. 18,9 ΩΤ, 89 -- 48) 11,8 (98,19).
. 11,10 | Marc. 9, 47 .11,15 10, 17.18 13, 22 10, 27
18,2 5, 89 12,13 6,29 12,16 6, 30. 34 18, 2 6, 32
12, 23 (10,16) .
14,5 12,48
14, 9 18,26. 38
12,1 18,18. 19 £ 25,4 18, 27
25,4 (20, 21—26)
14,8 22,19. 20 . 54,7 (24, 25. 26. 4446) .
. 54,1. 29 (1,4). . 26,4. 55,9. . 4,15 7 σοι
11,15 | AG. (1,8. 9). . 16, 29 (13,27. 48). 26, 8 (17,28) . 29,21 | (Röm. 1,21) . 14, 24 (14,11?). 48,6 |(1. Kor. 2,5). 22,29 | (Hebr. 8, 1)
Namen- und Sachregister.
Schriftcitate und damit in Verbindung stehende biblische Namen sind nicht berücksichtigt.
ἀγαϑός (ϑεός) 10,28.
ἀγγελικὴ στρατιά 48, 18.
ἄγγελος (01) 4, 82. 27, 26. 28, 10. ὅ4, 4 (Aöyos). 55, 4 (λόγος. 64, 15. 16. 25. 31. 65, 27. 66, 16.
ἀγέννητος (ϑεός) 10,21. 28. 20, 18. 40,29. 44,20. 65,1. 70,29. 72,2.
ἄγνωστος (ϑεός) 68,30.
ἀδελφοί 56,10. 17. 60, 4.
᾿4δριανὸς (1,1). 58, 28. 80. 59,1.
Adorıs 20, 15.
ἀεὶ ὧν (ϑεός) 10,9.
ἀϑανασία 37,1
ἄϑεος 4,4. 17. 26. 27. 9,20. 22, 18. 88, 27. 49,23. 62, 80.
ἀϑεότης 3,30.
᾿4“ϑηνᾶ 56, 2. 5.
Alyuntıoı 24, 12.20. 22.
Alyuntos 5, 22. 53,14. 19.
αἴσϑησις (αἰωνία) 43, 21. 27.
αἰών 22,29.
ἀχολασία 11,27. 64, 24.
ἄχτα 29,18. 40,5.
Alstavdgsıa 28,17. 62, 11.
ἀληϑύς (ϑεός) 4, 28.
ἀληϑινός (ϑεός) 45,7.
ἀλλαγή (τοῦ ἀνϑρωπείου γένους) 19, 22.
ἀμήν 56,23. ὅ8, 8.
᾿Αμφέλοχος 15, 26.
ἀναγεννᾶσϑαι 51,29. 52, 23.
ἀναγένγησις 51,28. 56, 32.
ἀναγενώσχειν 57, 26.27.
ἀναισϑησία 49,9.
ἀνάλωσις διὰ πυρός 17,8.
avdoovoda 28, 25.
ἀνεγείρειν 25,7.
ἀνέλευσις (τοῦ χριστοῦ εἰς οὐρανό») 20, 26.
avevdens (αἱμάτων χαὶ σπονδῶν καὶ ϑυμιαμάτων ὃ ϑεόρ) 9, 21.
ἀνεπίμεχτος (καχίας ϑεός) 4, 29.
ἀνέρχεσϑαε εἰς (τὸν, τοὺς) οὐρανὸν (οὺὐς) τὸν χρεστόν: 17,28. 25, 1. 35,3. 89, 8. 42, 10. 80 (ἀνεέναι). 46, 24. 41, 2. Aoxinnıov: 18, 1; καίσαρα: 18,9; “εόνυσον: 46, 21;
Βελλεροφόντην: 46, 80.
ἀνίστασϑαι ἐκ νεχρῶν 17, 28. 85, 2. 37,27. 89, 8. 42,7. 55,15. 58,15.
’Avılvoog 23, 24.
Avrıönn 20,19.
Ayrıöyeıa 21,14.
Avrovivos Εὐσεβής, Tiros Alisos ᾿Αδριανός 1,1.
ἀνωνόμαστος (ϑεός) 53, 24.
ἀπαϑανατίζεσθϑαε 21,8.21.
ἀπάϑεια 60,11.
Namen- und Sachregister.
ἀπαϑής (eos) 7, 11. 20, 18.
ἀπογραφαί 28, 22.
Anollaw 20, 12.
ἀπομνημονεύεεν 27,30.
ἀπομνημονεύματα 57,9. 25.
ἀπόστολος (04) 35,4. 38,9. 40, 27. 42, 12. 44, 25. 52,17. 57, 8. 25. ὅδ, 17. χρεστός: 9,7. 35, 4. 54, 16. λόγος: 54,4. 55, 4.
ἀρετή (personificirt) 69, 21. 27.
᾿Δριάδνη 18,5.
79
ΓΕ τῶν οὐρανῶν 62, 34. Βελλεροφόντης 18, ὅ. 46, 29. βίος αἰώνιος ὅ, 38.
βοηϑός (ϑεός) θ4, 9.
Βρισηΐς 20, 28.
Γανυμήδης 18,18. 20,20.
γέεννα 17,3.
γέννημα πρῶτον τοῦ ϑεοῦ ὁ λόγος 17,25.
γεννήσας (ϑεός) 9,1.
ἀρνεῖσθαι 8,19. 5,21. 7,81. 24, 99. | γεννήτωρ (ϑεός) 10, 9. (Ζεύς) 18, 16.
42,6. 49,16. 62,7. 64, 4. ἄῤῥητος (δόξα καὶ μορφὴ ϑεοῦ:) 6, 21. (ϑεός :) 52,27. 69,12. 70,29. 72,3. ἀρχεστράτεια (ἢ) διδάγματα 72,31. ἀρχηγέτης (δεάβολος) 22, 24. ἄρχων (λόγος) 9,1. ἀσέβεια 28,11. 835, 28. 49, 80. ἀσεβής 4, 11. 12, 1. 19,27. 20, ὅ. ι22, 14. 45,14. 46, 2. 48, 28. 62, 80. 64,5. 68,28. Aoxinnıös 17,32 (ϑεραπευτής 18,1) 19, 12. 20,15. 47,9. ἄτρεπτος (ϑεός) 10,9. αὐτεξούσιον 66, 16. αὐτοχράτωρ 1, 1. 48, 8. 61, 21. 62,17. ἄφεσις (ἁμαρτιῶν . προαμαρτομέ- var) 51,26. 52, 22. 56, 82. ἀφϑαρσία 7,14. 9,30. 16,19. 32, 10. 35,5. 48, 21. ἄφϑαρτος 7,11. 70,5.9. Agyeodlrn 20, 14. ᾿Αχελλεύς 20, 22.
Baxyeios 1,6.
βάρβαροι 5,11. 33, 28. 51, 16. Βαρχωχέβας 24,28.
βασιλεία (οὐχ ἀνϑρώπενος) 7,26. βασιλεῖς 11,4. 18, 8. 14.
Γιτταί 20,30.
γνώριμος 42, 6.
γνωρίστικον (τὸ, αἰσχροῦ. καὶ x0- λοῦ) 72,17.
γνῶσις 37,19. 67,12. 71, 81.
Γόμοῤῥα 45, 14.
ΤΓρανιανός 59, 4.
δαίμονες 4,öff. 6,14. 7,22. 8,28. 10,14. 18,21. 19,24. 20,25. 27. 21,1.20. 22,24. 38,3. 37,16.29. 43, 22. 45, 80. 46,18. 48, 9. 28. 49, 16. 24. 25. 53,4.12. 54, 20. 55, 24. 57,15. 60, 14. 64,18. 26. 65, 16.24.27.30. 66, 11. 67,10. 18. 68, 27. 69, 15. 70,28. 71,22.
dawuorın 4,18. 68, 26.
Δανάη 18,4.
δεσπόζων (τῶν πάντων ϑεός) 11, 1. 37,25.
δεσπότης (#805) 9,7. 26,28. 38, 4. 86, 12. 39,6. 52,1.25. 65,4.
Atvxalıov 66, 4.
δημιουργεῖν 7,8. 50,7.
δημιουργός 9,20. 17, 28. 21,19. 49, 19. 54, 25. 69, 2.
διάβολος 22, 25.
διαγωγή (μετὰ ϑεοῦ) ὅ, 24. 21.
διάχονοι 56, 26. 57,5.
80 Namen- und Sachregister.
δίδαγμα 67, 16. σιμωνιανόν: 72, 25. διδάγματα τοῦ χριστοῦ: 11, 2. 60, 20. 22. 63,2. τὰ ϑεῖα d.: 64, 1. τὰ Χριστιανῶν ϑεῖα d.: 71,22. τὰ (Χριστιανῶν) d.: 49, 8.
ἐπαναγωγή (τοῦ ἀνϑρωπείου γέ- vovs) 19, 22.
ἐπαρχιῶωταε 59, 9.
ἐπευφημεῖν 56, 25. 58, 8.
ἐπιϑυμία 7,24.
12,28. Σίμωνος d.: 48,24. Πλά- | Ἐπίκουρος 66,18. 71,9.
τωγος d.: 70,14. 71,26. ποιητικὰ d.: 73,1.
διδασχαλία 68, 14.
διδασχάλιον 62, 6.
διδάσχαλος (χριστός:") 8, 21. 9, 6. 10,2. 11,19. 16,28. 17,27. 25,28. 50, 1. 67, 20. Ἑρμῆς: 17, 32. Πτολεμαῖος: 61,26.
διδαχή 32,14. 44,25. 62, 6. 64, 21.
δίκαιος (ϑεός) 71, 14.
“ιόνυσος 18,2. 20, 12. 46, 18.
δόγμα (re) 21, 25. 80. 37,2. 37,10. (παρὰ ϑεόν). 49, 28. 68, 10. Σω- χράτους: 69,5. Πλάτωνος: 17,17. Στωϊχῶν: 67,3.
δύναμες (ϑεοῦ ὁ λόγος") 11, 7. 19, 20. 26, 28. 27, 6. 28. 28, 4. 8. 81,28. σταυροῦ: 28, 28, 41, 29. τοῦ λόγου: 38,5. ϑεοῦ: 5], 19. χοιστοῦ: 69,4. πατρὸς: 69, 12.
Audavn 15, 26.
εἵμαρϑαε 35, 13. 21.
εἱμαρμένη 35, 7.12. 23.29. 37,8. 66, 8. 15. 27.
ἐχπύρωσις 17, 17. 48, 27. 51, 10. 66, 6.
Ἑλένη 21,8.
Ἕλληνες 4, 19. 5, 8. 19, 29. 20, 28. 86, 30. 38, 27. 46, 7. 50, 6.
᾿Εμπεδόκλης 15, 27.
ἐμπηγνύναε (ξύλῳ) 62, 27.
ἐνέργεια (παρὰ ϑεοῦ) 50, 25.
ἔννοια (πρώτη) 21,10. 56, ὅ. 6.
ἔξαρνος 3,16. 62, 8.
ἐπιχούρεια (διδάγματα) 72,81.
ἐπίπνοια (παρὰ ϑεοῦ) 50, 25.
ἐπίτροπος 10,5. 28, 28. 82,29.
ἐπιφάνεια (τοῦ χριστοῦ) 10, 28, 82, 14.
ἐπεφανεῖαι (ϑαιμόνων) 4,7. 10,17.
ἐπόπτης (ϑεός τῶν πάντων) 71,14.
Ἔρεβος 50,16. Ἑομῆς 11,81. 18,80.
εὐαγγέλια 57,9.
εὐδαιμονεῖν 66, 14.
εὐδαιμονία 70,8.
εὐλογεῖν 57, 21.
εὐσέβεια 2,18. 8,25. 73,5.
εὐσεβής (1,1). 1,16. 62, 17.
εὐχαριστεῖν (09a) 56, 24.27. 57, 10. 12. 58, 4. 69, 17.
εὐχαριστίαϑ, 23. 56, 20.22.29. 58, 2.
εὐχάριστος 9, 27.
εὔχεσθαι 10, 30. 51, 25.
εὐχή (al) 9, 22. 56, 11.16.22. 57,29. 58, 1.2. 71,24.
Ζεύς 3,30. 17,29. 30. 18, 11. 16.
19, 8. 27,19. 44,17. 46, 4. 19. 47, 11. 48, 11. 55,25. 56,2.8. 71,8
ἡγούμενοι 60, 3.
ἦϑος 66,25 (ὁ περὶ ἡϑῶν λόγος). ἠϑικὸς λόγος 67,4.
ἡμέρα τοῦ ἡλίου 57,23. 58, 12. 17. — τῆς χρίσεως 88, 6.
— xoovızn 58, 16.
Ἡρακλῆς 18,2. 47,6. 59, 15. 69, 20.
25.
Namen- und Sachregister.
Ἡράκλειτος 88, 28. 67, 6. Ἡρώδης 34,16.117. 82,27.
ϑέλημα (ϑεοῦ) 54,18.
ϑεοί 4,12.27.. 8, 11 90, 7. 9. 16. 28. 22, 18. 48, 4 (αὐτοχράεορες). 21. 68, 27. 70,11. 71,8. 72, 20.
Θέτις 20, 21. 22.
ϑεωρεῖν 68, 22.
ϑεωρέα 67, 13. 68, 19. (οὐρανέων :) 37,1. (ϑειῶν ἢ) 49,29.
Ἱεροσόλυμα 26, 12. 28,20. 29, 19.
Ἱερουσαλήμ -91, 26. 88, 9. 39, 21. 40, 26.
Ἰησοῦς 4,22. 9,7. 10, 8. 16, 29. 17, 26. 18,25. 19, 19. 20,17. 25,1.6. 22. 27,29. 28, 1. 8.11. 21. 29, 8. 35, 2. 39,7. 52, 2.30. 58, 3. 29. 54,16. 57,3.7.10.22. 58,14. 65, 13.20. 67,16. 19.
Tovdai« 10,4. 26,4. 28, 28.
᾿Ιουδαῖοε 24, 6.9.15. 293.28. 25,21. 25. 27.29. 26,5.12. 27, 5. 28, 20. 29,9. 30,6. 31, 15. 82,27, 28. 89,
18.28. 40, 15.28. 44,2. 28. 28. 45, 8.7. 58,24. 30. 54, 21. 29.
55, 1. Ἰουστῖνος 1,6.
Ἰσραηλῖται 50,22. 53, 14. 20.
καινοποιρεῖσϑαι 51,21.
χαῖσαρ 1,2. 18,10. 21,1. 48, 18.
58, 28. 62, 18. zaxte.(personificirt) 69, 21. 22. Ἀαππαρεταία 21,12.
καταδίχη (αἰωνία διὰ πυρός) 8,11.
κατακλυσμὸς 66, 2. Κλαύδιος 48, 18. κοινωγεῖν 10,26. 12,10. κοινωνία 47,17. (62, 12).
81
χόλεσις (αἰωνία) 6, 4. 8,7. 15, 17. 35, 9. 36, 5. 38, 16. 48,.27. 48, 27. 61,2. 67,14. 18.
Κόρη 55, 24. 56,1.
κόσμος 16,25. 17,10. 31, 27. 47, 16.
. ὅθ, 4. 8. 18. 56,4. 58,14. 63, 26. 64,11. 65, 18. 26.: 69, 27. 30.
κρίσις (letzte) 33, 6. 44, 20. 58, 24. 66,1.
Kotoxns 62,27. 69, 18.
Κρόνος 71,2.
χτίστης (ϑεός) 65, 4.
Kuvıxos 68, 20.
Κυρήνιος 28, 22. 38,20.
κύρεος 30,2. 54,6. 65,4.
Anda 18,3.
Anrosdns 20, 13.
λόγιον 27,7.
Aoyıxov, τό, 68,15.
λόγος (die gewöhnliche Bedeutung als Wort, Rede u. s. w. ist nicht berücksichtigt) 4, 20. 21. 8, 30. 10,20. 26, 20. 24. 35,28. 88, 8.25. 26. 39, 24. 45, 8. 50, 2. 54, 17. 55, 9. 56,4. 65,6. 67,6 (σπέρμα τοῦ A.) 11 (orepuatıxög). 12. 68, 16.18.20. 69,7. 71,29. (σπερ- ματικὸς ϑεῖος A.) 12, 7. λόγος ϑεῖος: 7,21. 28,13. 29,28. λόγος ϑεοῦ: 11,7. 17,25. 18,29. 19, 20. 28,5. 81,80. 50,12. 51,7. 54,8. 57,3. 72, 8.
«Μούχιος (χαίσαρος υἱός) 1, 8.
Aovxıos (Χριστιανός) θ2, 1]. 19. 20.
Aor 45,18.
μαγικχαὶ στροφαί(δαιμόνω»ν): 10, 17. τέχναι: 10, 28. 20, 14. 28, 29. δυνάμεις: 48,16. γραφαί: 64, 20.
μαϑηταί 58, 18.
82
μαντεῖα 15,25.
Ἱαρχίων 21,17. 49, 15.
Μένανδρος (Dichter) 17, 22.
Μένανδρος (Gnostiker) 21,11. 48, 15.
μεταβολή (der Elemente im Abend- mahl:) 57,6. τῶν πάντων: 06,7.
μετάληψες 58, 4.
μετανοεῖν 43,30. 52, 9.
μετάνοια 11,29. 12,2. 28,1. 88, 5.
Midoas 57,14.
Miwvoiuxsos Φουνϑανός 59, 8.
Mtvos 6,1.
μορφὴ ϑεοῦ 6, 12.13.21.
μορφοῦσϑαι 4,21.
Movowaviog 61,7.
μύεσϑαι 57,16.
μυστήριον (ὦ 10,11. 20,15. 22, 17. 19. 23, 17. 46, 20. 57,14. 71,8.
vexvouovreiaı 15, 18. γηστεύειεν 51,25. Νῶε 66, 8.
Ὀϑυσσεύς 15, 29. Ὅμηρος 15,29. 68, 29. ὁμολογεῖν 8, 17. 19. δ, 25. 7, 29.
41,1. 62, 16. 22. 68, 25. 64, 9.
71,25.
ὁμολογία 3,18. 62,9.
ὀρφανοί 58,8.
Οὐηρίσσιμος 1,2.
Οὐρβικός 60, 2.17. 61,26. 62, 3.10. 13. 18.
ὄφες 22, 19. 25 (διάβολος).
ξένοι 58, 10. Ξενοφῶν 69, 20. ξενοφώντειον, τό, 69, 10.
παρεπέδημοι 58, 10. πάρϑενος 19,8. 25, 8. 27, 4. 9. 21 ff. 28, 1.10. 39,7. 47,2. 55, 18.
Namen- und Sachregister.
παρουσία (ia) 43, 15. 46, 27. πατήρ (Heös:) 4, 38. 5, 28. 9, 6. 18, 27. 26, 28. 29, 80. 80, 11. 17.
33, 3. 37, 27. 39, 6. 52, 1.24. 53,80. 54,25. 55, 2.6 ff. 13. 56,19. 62,283. 65, 1.3.15. 67,30.: 69,18. Ζεύς: 18,16. Marwv: 69,2.
Περσεύς 18,4. 19,10. 47, 8.
Περσεφόνη 20, 14.
Πήγασος 18, ὅ. 46, 29.
πιστεύεεν (εσθαι) 7,4. 1ὅ, 8.18. 16, 1.12. 15.24.26. 27,16. 28,1. 82, 80. 42, 10. 45, 2. 48, 18. 51, 28. 55, 14. 56, 80. 65, 16.
πίστις 7,17. 9, 80. 40, 29. 49, 12. 45, 24.
Πλάτων (2, 21). 5,30. 6, 5. 15, 28. 17,16. 36,27. 50,2.14.18. 51,1. 70,14. 71,26.
Πλούτων 64,30.
πνεῦμα 28,3. 51,6.9. ἅγεον 52,2. 57,22. ϑεοῦ: 56,1. προφητεχόν: 4,82. 10,6. 27,14. 28, 2. 29,1. 31, 1.20. 32, 16.26. 34,8.22. 87, 13. 39, 14. 40, 6. 42, 14. 44, 29. 50,6. 51,11. 58,25. 54,26. 55,5. ἅγιον προφητιχόν: 86, 8. 45,11. ϑεῖον ἅγιον προφητιχόν: 35, 24.
ποιητής (τῶν πάντων ϑεός) 17,12. 21,21. 49, 17. 57, 21.
πολιτεία 3,6.
Πόντιος Πίλατος 10,3. 29,17. 82, 28. 88, 22. 40,5. 58,1. 65, 21.
Πόντος 49, 15.
Ποσειδὼν 64,30.
IIotoxos: 1, 6.
προαίρεσις (ἐλευϑερα) (7,11). 86, 15. 18. 86, 2. 52,21. 57,6. 66, 10.
προεστώς 56, 17. 24. δ7, 27. 58, 2.8.
πρόχλησις 57, 98.
Namen- und Sachregister.
προσχυνεῖν (σϑαι)ὅ, 1. 13,24. 15,2. 17,22. 12, 2.
προσφέρειν (σϑαι) 57,21. 58,1.
zewroyovos 49, 26.
πρωτότοχος (ὁ λόγος, ϑεοῦ) 19,20. 28,5. 44,19. δδ, 9.
Πτολεμαῖος (Αἰγυπτίων βασιλεύς) 24,12.
Πτολεμαῖος (χοιστεανός) 62, 26. 29 fi.
Ππυϑὼ 15,26.
πῦρ (αἰώνιον) 8,10. 15,9. 117, 8.9. 18, 8. 24. 22, 27. 86, 28. 88, 16. 43, 22. 46,2. 60,9. 61,2. 66, 1. 18. 67, 15.18.28.
᾿Ῥαδάμανϑυς 5,30. ὁαντίζεεν 53,6.
Ῥωμαῖοι 1,5. 48,19. 60, 2. Ῥώμη 21,3. 48, 18.
Σαμάρεια 48, 15.
σαμαρειτιχκός 44, 80.
Σαμαρεύς (eis) 20, 80. 21, 6. 11. 44, 28. 45, 8. 8.
Σαρϑανάπαλος 66, 18.
σαρχοποιεῖσϑαι 26,24. 51, 8. 1.
σατανᾶς 22, 25.
Σεμέλη 20, 12.
Σερήνιος Γρανιανός 59, 4.
Σίβυλλα 17,7. 81,11.
[σιμωνιανόν (didayur)] 72, 35. Σίμων μάγος 20, 29. 21, 8υ.7 (ϑεός). 6. 18. 48, 15. 19. 20 (ϑεός).
Σόδομα 45,14.
σταυρός 28, 28. 29, 18. 47,26. 50, 27. 51,2.
σταυροῦν (09as) 10, 3.10. 17,27. 19, 1. 25, 6. 26, 4. 28, 29. 29,9.15. 30,8. 31,16. 34, 10.29.30. 35,2. 39,8. 42,15. 44,19. 47,11. 58,1. 58, 16. 65, 21.
83
στοιχεῖα 51,16. οὐράνια : 64,12.
στρατιά (ἀγγελεχή) 22, 21. 48, 18.
Zrwixot 11, 9. 17. 66, 7.15.22. 67, 8. 11,21.
σύγχλητος 1,4. 48, 19. 22. 62, 18.
συζυγέα 62, 1. 18.
σύμβολον 22, 19. 46,27. 41, 14. 28.
συνέλευσις 57,24. 58,12.
συνουσία (μετὰ ϑεοῦ) 7, 14.
σύνταγμα (8. Einleitg.) 22,1.
Συρία Παλαιστίνη 1,7.
σώζεσϑαι 56, 15.
Σωχράτης 4,14, 20. 15, 28. 88, 27. 66, 11. 68, 25. 69, 4. 6.
σωχρατιχόν, τό, 68,18.
σωτάδεια διδάγματα 72, 80.
σωτήρ 27,30. 28,9. 52,2. 57,3. 58, 15. 65, 18.
σωτηρία 8,7.10.19. 55, 14. 56,15.
τελεῖν (μυστηρια) 71,8.
τελεταί 57,17.
τερατολογία 46, 4.
Τίβερες 21, 4.
Τιβέριος 10,4.
Τιμαῖος 50, 18.
τιμωρία (ἴαε, ewige) 35,9. 86,1. 64, 20. 66, 18. 67,14. 12, 15.
υἱὸς (τοῦ) ϑεοῦ 4,30. 9,7. 10, ὅ. 21. 18, 25. 26. 19, 19. 28, 80. 25, 8. 26, 24. 88,1. 46,28. 28. 49, 18. 20. 50, 19. 53,30. 54,3.16. 55,83. 6ff. 57,22. 65, 6.
υἱὸς (ol) (τοῦ) Διός 17, 29. 80. 44, 17. 46, 4.19, 47,10. 48,10. 56,7.
ὕλη ἄμορφος 7,8. 50,8.
ὕμνοι 9, 27.
Ὑστάσπες 17,7. 87,17.
φανέρωσις (τοῦ χριστοῦ) 25, 22. 28. ‚10.
6*
84 Namen- und Sachregister.
φηὴλεξ 28,18, 21.
φιλαινίδεια διδάγματα 72, 80. φίλημα ὅθ, 16. : φΦλαουΐα Νέα πόλις 1,7.
φῶς (ϑεῖον) 22, 21.
φωτίζεεν (σϑαι) 52,29. 56, 12. φωτισμάς 52, 29.
Χαλδαῖος 45, 17.
χαραχτῆρες (τῶν στοιχείων) 51, 15.
χῆραι 58,9.
χειλεονταετὴς περίοδος θ, ὅ.
χορηγία (καχουργίας) 51,7.
Χριστιανός (ή, of) 3,14. 24. ὅ, 12, 15. 18. 8, 4. 9, 8. 14, 8.21. 21, 24. 24, 29. 38,26. 89, 4. 44,28. 57,9. 60, 12. 61, 20.27.30. 62, 1. 4. 10. 12. 15. 30. 65, 20.28. 70, 9.15. 71, 22. 12,2.
χρεστός 3,24. 34, 28. 49, 18. 60, 10.
1
|
65,8. 66,12. 68,20. 69, 6. ὁ χρο-
στός: 5,29. 6, 8. 10,29. 81. 11,2.
25.29. 14,4. 15,11. 17,5. 19,15. 30. 20, 27. 22, 89. 28, 38. 4, 1. 25,6. 26,8. 27.3. 28, 25.. 29,10. 80,1.7. 31,1.15.30. 32,3.29. 83, 4. 84,10. 37,26. 88, 11.20.94. 89, 3.30. 40,17. 94,26, 80. 41,1. 45, 10. 46,2. 5.8.11. 48, 10.29. 49, 26. 51, 21. 52,3. 58, 17. 21. 9. 54,16. 55,5.19. 57,1. 62,6. 68, 2. 68, 16. 91. 69, 4. 71,26. ᾿Ιησοῦς
χοιατός 4,22. 9,7. 10,8. 16,29. ᾿
17, 96. 19, 19. 20, 17. 25,22. 28,1. 91. 29, 9. 35,2. 52, 2. 30. 51, 8. 22. 58, 14. 61, 20. 65, 30. 67,16.
ψυχή (et) 1,14. 6,3. 9, 15. 15, 28.
17,19. 18,14. 37,1. 68,16.
Berichtigungen. δ. 16 Z. 5 lies Kol xaravoovvri.
„4 „ 12. Ὅτε „ αχῶώβ, Ἰακὼβ. „27 „ 3 „ Ἰεσσαί, ἸἨἸμπεσσαὶ. „ καὶ
„ 26 „ 80
„4 „ 14
statt Ὅτε.
xal.
Pierer’sche Hofbuchdruckerei. Stephan Geibel & Co. in Altenburg.
- Seien ‚ürk ge '
Berihftigung. Auf S. 48, 3. 18 ift ftatt χκαῖσαρ zu jehen χαίσαρος.
Der Heraußgeber.
——
BE
Digitized by
84 Namen- und Sachregister.
«φῆλεξ 28, 18, 21. | 65,8. 66,12. 68,20. 69,6. ὁ χρε- φιλαινίδεια διδάγματα 72,30. στός: 5,29. 6, 8. 10,29. 81. 11,2. φίλημα ὅθ, 16. j 25.29. 14,4. 15, 11. 17,5. 19, 15. φΦλαουΐα Νέα πόλις 1,7. 80. 20, 27. 22, 29. 28, 28. 24. 1.
. MI. MR 95. Ωα ın
DOITICHUZUNSGOH.
. 16 Ζ. 5 lies Kal χατανοοῦντι. 24 „ 12 „ Ὅτε statt Ὅτε. 26 „ 30 „ ἸἸαχῶβ,, Ἰακὼβ. „ 38 „ Ἰεσσαί. Ieovnl. 41 „ 14 „ καὶ » καὶ.
Un
4 2 4 3 [ΟῚ «ἢ
Pierer’sche Hofbuchdruckerei. Stephan Geibel & Co. in Altenburg.
Digitized by Google
REN
3 2044 037 736 543
«ΜΡ κα. ui h Lo Drau 2.55