«'«*«*.

é¿

TRADUCIDA

DE IA LENGUA CASTELLANA

EN LENGUA

I1F0T1€1 HSXITUL

Con otras adiciones útiles y necesarias para la educación católica y excitación á la devoción cristiana.

-.$ur §. ixmtma f u\m toSilira,

Cura Beneficiado presentado por Su Majestad, del partido de San Juan Yaiiee y Taneche.

DEDICA ESTE CORTO TRADAJO

Á LA

Emperatriz de los Cielos Nuestra Señora la siempre Virgen María.

OAXACA.

Eeimpreso en la tip. de L San-German, á cargo de Juan Mariscal.

Calle de San Pablo, námero 2, 1882.

;?■>•»■■ ii

Illmo. Señor:— El Presbítero D. Juan Crisós- tomo Velasco, Cara Párroco de San Juan Yaga- vila, ante V. S. Xilina, y con el más profundo res- peto digo: que vivamente interesado en la propa- gación de la Doctrina Cristiana en idioma zapo- teco nexitzo, y principalmente en mis feligreses y pueblos comarcanos, por ser éste su idioma, y conteniéndose tan importante enseñanza en el Catecismo antiguo del Padre D. Francisco Pa- checo de Silva, que siempre, y particularmente en el tiempo presente lia sido y será de mucha utilidad y auxilio, así para los fieles como para los ministros sagrados;

Por estas razones, á V. S. I. suplico y pido hu- mildemente se digne concederme su superior licencia, para que á expensas mias se reimpri- ma el expresado Catecismo, previas las condi- ciones que V. S. I. tenga á bien imponer; en cu- ya licencia recibiré especial gracia.

San Juan Yagavila, Enero 1? de 1881*

Hlmo. Señor.

~(¿cm iptíáoétomo Peíaáco*

Oaxaca, Enero 9 de 1881.— Pase este ocurso con el Catecismo de la Doctrina Cristiana en el

w.

idioma zapoteco nexitzo, á que se refiere, al Sr. Chantre Dignidad de esta Santa Iglesia Cate- dral, Lie. D. Florencio Matías Castellanos, á quien nombramos para su censura, y en vista de su informe se proveerá. El Illmo. Señor Obispo de esta Diócesis así lo decretó y firmó.

za/ze.

Ante mí,

¿jko-mo (u. y ipamacno

Secretario.

Illmo. Señor:— Correspondiendo á la comisión con que V. S. I. se ha dignado honrarme, á pesar de ser escasísimos mis conocimientos, he revi- sado el Catecismo de la Doctrina Cristiana que en idioma zapoteco nexitzo escribió el Padre D. Francisco Pacheco de Silva, vertido de nues- tro texto castellano, el cual Catecismo pretende se reimprima el Sr. Cura Lie. D. Juan Crisósto- íiio Velasco.

Me parece exactamente trabajado y en un to- do conforme con nuestro Catecismo, tan anti- guo y tan recomendado en su pureza y solidez por tantos Venerables Prelados en casi todo el

Orbe cristiano. Y teniendo, además, á su frente el repetido Catecismo varias aprobaciones de muy agraves censores, no me queda que decir otra cosa sino que su reimpresión, y más en las circunstancias actuales, será no sólo útil, sino necesaria para la gloria de Dios y salvación de las almas.

Este es mi humilde parecer, que someto al más acertado de V. S. I.

Oaxaca, Junio 21 de 1883.

í^7

Illmo. Señor.

tcíencío OM. ipaáietíancá.

Oaxaca, Octubre 6 de 1883.— Visto el presen- te ocurso y las razones que se nos exponen por el Señor Gura suplicante y de conformidad con el parecer del Sr. Chantre Dignidad de esta San- ta Iglesia, Lie. D. Florencio Matías Castellanos, á quien nombramos para la censura, y quien lo encontró con total arreglo al Catecismo castella- no, sin tener que tachar, y antes bien encarece la reimpresión; como lo pide, concedemos nues- tra superior licencia para que se imprima el Catecismo de la Doctrina Cristiana en el idioma

I

Zapoteeo Nexitzo, de que se hace referencia; y Nos, para excitar y protejer Ja piedad de los fieles, mandamos que á nuestro costo se tiren 300 ejemplares más y concedemos cuarenta dias de indulgencias á todos los fieles que leyeren ó en- señaren á otro, cualquiera período ó parte de la Doctrina contenida en dicho Catecismo. El Illmo. Señor Obispo de esta Diócesis, Doctor D. Vicente F. Márquez y Carrizosa así lo decretó y firmó.

Opispo de Antequera, Valle de Oaxaca*

Ante mi

ymoC¿á> 0. u jpamamoj

Secretario»

DEDICATORIA

BEIM DE LOS ÁNGELES,

MARÍA

SEÑORA NUESTRA

%p la fuente del Sol camina mi insuficien- cia por luz, esclarecida Reina de los Ange- les, María, para que en sus cristales encuen- tre noticias, y en sus rayos logre luces mi ignorancia. Para todo tienes, maravillosa Criatura: Parvus fons crevitinfluvmm, & in lucem, Solemque conversus est. \_Esth. 10, 6.] Pues eres la fuente pequeña que creciendo en rio, se miró en sol trasformada. Euente

IV.

de luz te llaman el Taumaturgo y el Dama- ceno: Fons lucís, qui cunctos in ipsum cre- centes, illuminat. [8an Oreg. Taumat., serm vnAnunhat.] Para que se conociese que los que nos acogemos á tu Patrocinio hallamos en ti una fuente perenne para ser en nues- tras facultades fecundos, y una luz para proceder en las enseñanzas claros: Fons lu- cís omnem hominem illuminantis. [8. Joan Damac] Uno y otro he pretendido en esta obra: lo fecundo para usar de las voces mas expresivas y significativas del misterio; lo claro para que el tesoro de la Doctrina que enseno lo encuentre aun el menos ingenio- so y no deje de hallarle por escondido. To- do con tutelar tan grande me lo aseguro, á quien si llamó San Bernardo luz de ciegos lumen cwcorum [8. £., ser. 2. in Salv.], co- mo ciego voy por luz, no solo ciego por mi cortedad, sino aun ciego por mi amor, aun- que nunca me podrán mirar con mas bue- nos ojos, que cuando en el amor v servicio tuyo fueren mis ojos mas ciegos: 'dígalo el otro ciego de Jericó: Abijt ergo, & lavit, <& vemt videns [Joann, 9. I.], que solo cuando buscó á ciegas la fuente de Siloe lo- gro dichoso la vista: claro está, dice Eicar- do de S. Laurent., lib. 9 de laúd. Virg., si aquesa fuente es María: María Piscina) na-

lF^Aflfe~.I~4

Y.

¡(doria, designata per natatoriam Siloe ad Mam missus est cwcus natus lavare oculos suos ut ilhiminaretur: ipsa enim dicitur illu- minatrix; luego si yo me veo con la luz y fuente de María favorecido, aunque guie a otros, no será guiar un ciego á otro ciego: ni será ciego el que siguiere mi guía, siendo María Santísima mi norte fijo por mi dicha y por mi estrella, como lo fué de Jacob: O- rietur stella ex Jacob [ném. 24, 27], para vi- sitar con sus luces todas las tierras, dice San Bernardo: Ipsa est igitur nobis illa stella ex Jacob orta, cujus radius universum orbem illuminat; cujus splendor & prwfidgens in supemis, & inferos penetrat prwsentiam per- lustrans, & calefaciens magis mentes quam corpora, fovet virtutes, excoquit vitia. [San Bern., hom. 2. super missus est], vivifican- do los entendimientos, fomentando las vir- tudes y destruyendo todos los vicios; favores que no ha de negar esta Soberana Estrella á la venturosa nación, en cuya lengua esta obra se le dedica, donde advierte mi corte- dad, que para asegurar el conocimiento de nuestro Dios y su ley, no pudo ser^ la elec- ción mas acertada que la que halló mi feli- cidad en la Estrella de María; esta fué la que guió á los magos al pesebre, de quien dijo San Pedro Damiano: Erat stella in ae-

0

i

9

i>2»*L

vi. re, stella in térra, Sol in prcesepio: stella in térra Virgo María, Solinprwsepio Christus, f A. Petr. Dam., in serm. de Epiphan.) Y aunque el misino Cristo vida nuestra estando como Sol en el pesebre pudiera por mismo manifestarse, no quiso sino mediante la Es- trella de María, como dijo un floridísimo in- genio: Licet Sol in prcesepio Christus excedens injimttes Oenitrieis suce lucem, potuisset ipse sme tnterventu stellw magos acl se meare & gratice claritudine perfundere; noluit tamen msi Matre patrocinante & impetrante, sie Deipara cluctrice & illuminatriee, Magi ad prmepe vocati deductigue, tit concúlcala ido- lolatna, Deum nerum agnoseerent, & adora- rent. (P. Ildephonsus Flores Societ. Jesu m capit. 24 Ecclesimt., part. 2., vers 6 lect. 3 \ num 1023 J Luego para que el So'í de nuestro Dios y Señor se conozca v bus- que, ha de ser la Estrella de María quien lo ensene: donde advirtió Ensebio Einiseno habiendo dicho que era esta Estrella María la que daba voces y clamaba: Stahatigitur stella, do clamabat. (In serm. de MpipJi vers 9.) Y qué decía? Xadie duda que en- senaba, y lo que enseñaba era conocer á -Uios, y esta enseñanza se dirigía principal- mente a la gentilidad. Ho es otro, pues de aqueste libro el asunto, sino dar á conocer

'IJF-i

VII.

á Dios y sus misterios á estos pequeños na- turales recien convertidos de las tinieblas del gentilismo á la luz del Evangelio, pues para esto solo pudo ser María la Estrella que con su luz los instruía; y cosa dignísi- ma de admiración que llamen á esta Jis- trella los Santos Padres, y en particular San Pascasio: Lingua Ccelorum. (Lib. 2, «n Mat.) Era la gentilidad la que el cielo en este caso instruía, eran los Misterios de nuestra te los que enseñaba. Pues para que esa enseñanza sea segura y provechosa, poco importa que sea aquesa estrella lucida si no es juntamen- te lengua; sea, pues, lengua y estrella, para que lo que como estrella ilumina lo predique como lengua: Vastorilms Angelí, dice San Pascasio," Magis vero Stella Christm demos- trat: utriusque loquitur lingua Ccelorum, utriusque Cceli enarrant gloriam Dei. Medí- tense las palabras: á los Pastores los instru- yen los ángeles; pero á los Magos la estrella, porque estaba la Gentilidad extendida en los Magos, no en los pastores; y así á estos basta que los instruyan lenguas de ángeles, que como todo espíritu de superiores inteli- gencias, solo con locuciones interiores de- claran y dan á conocer sus conceptos. Pero á los Magos los ha de instruir una estrella aunque lucida, corpórea, que no solamente

I

%

VIII.

con luz interiormente ilumine, sino que co- mo lengua aun exteriormente enseñe Y siendo esta estrella María, por ella se ha de ver la Nación Zapoteca como con estrella ilustrada y como con lengua instruida Por- que si quitada la estrella de María, dijo San Bernardo, que no hay mas que confusión y tinieblas, siendo esta obra toda de María, to- da ha de ser claridades: Talle Mariafo, han Maris stellam, quid nisi coligo involvens, et umbramortis, etdensissimce tenebrwrelinquun- turf (8. Bern. in serm. deJVativ. Vira ) Pa- ra que por medio de esta Señora y su Pa- trocinio, destruida la locura de falsas som- bras de la idolatría, venga toda criatura, y con especialidad la mas necesitada por mas tierna, al conocimiento de la verdad de nuestra ley evangélica, cuando logra tantas Iglesias el Orbe, en que no son las Indias menos interesadas con setenta mil Iglesias que las adornan, siendo todas por María.

Dios te salve, esclarecida Peina, esclama por mi tu devoto S. Cirilo, Salve Virgo per quam universa creatura idolorum vesania de- tenta, ad verttatis cognitionem perducta est: per quam Uto terrarum Orbe fundatw sunt -ticciesue, (tom. 6. cono. Epipli. c. 6.J Por dice S. Epiph., resplandeció la Cruz en toda la tierra: Per te Crux resplenduit per univer-

IX.

sam terram: per te mors coneulcatitr, et expo- liatur infemusrper te ceciderunt idola et exci- tata est notitia ceelestis. (In serm. de laúd. Yira.) Resplandezca, pues, por el camino seguro de la Cruz de tu hijo en esta obra; y si por se pisa la muerte y se despoja el infierno, triunfen por de la muerte eterna estos hijos, consiguiendo victoria contra el infierno por la viva creencia de estos puntos para su salvación tan necesarios: por pe- recieron los ídolos y se ha excitado y vivifi- cado la Doctrina Cristiana que es la noticia segura de la vereda del cielo, aniquílen- se por aun las mas remotas reminicencias de la idolatría, para que en todo el mundo, y especialmente en nuestro occidental hemis- ferio, sea la Doctrina Católica con clara in- teligencia recibida y con viva eficazmen- te abrazada. Esta te dedico, esta ofrezco de tu patrocinio segura, á cuyas soberanas plan- tas rendidamente me postro.

Humildísimo esclavo vuestro.

k

D. Francisco Pacheco de Silva.

I

m

/<Á)lp&

DelM. B. P. Mtro. Fr. Meólas de Andrade, del Orden de Predicadores de la Provincia de San- Hipólito Mártir de Oaxaca, y actual Prior del Convento de Santo Domingo de dicha ciudad,

Illmo. y Emo. Se. Con el cuidado que pide la materia y debo o-

to el libro que V. Sifué servido remitirme de Doctrina Cristiana traducida de la lengua Cas- tellana en engua Zapoteca Nexitza, con otras adiciones útiles y necesarias para educación y excitación a la devoción católica, por D. Francis- co Pacheco de Silva etc., y hallo que la Doctri- na contenida en dicho libro es tan sana y pura que es la que todos los católicos debemos saber' asi para lo esencial, como también para el colmó de nuestra profesión. En orden á la concordia de las dos lenguas, no puedo hacer juicio por la mu- cha diversidad que tiene esta lengua Nexitza con la que yo estudio; reservóle para quien le toca- re, que con este podrá muy bien el Traductor sa- car a luz su libro con mucho provecho de esta nación serrana Llamo á este libro del traduc- tor, aunque la doctrina que traduce es del Doc- tísimo l adre Eipalda, porque solo con traducir- ía Ja toce suya, sin que deje de ser del dicho Pa- dre. M Psalm. 49 y otros nos pone el sagrado

XI.

Texto con título de Asaph, y la mas probable opinión, á mi ver, tiene que todos son de David; y es el caso, dice Augustino, que David los com- puso y Asaph los puso en punto y maestreaba a los que los cantaban; Attrilmüur ei sohim, stcut cantorL quifuit tinus de prinoipálibus cantortbtis; David autem sicut Avthori. (Apud Liranvm). Llámase, pues, del Traductor este libro sin que deje de ser del Padre Eipalda la Doctrina que contiene, pues la pone el traductor en tal punto, que la nación Nexitza la pueda saber con mucho provecho suyo, pues se la da en su lengua nativa.

En su lengua nativa predicaban los apóstoles el dia de Pentecostés á todas las naciones que es- taban en Jerusalen las grandezas de Dios, [Mis- terios que contienen la Doctrina Cristiana] Am- divimus eos loquentes nostris linguis magnalia De%. (Act. Apost. cap. 2), Tan fácil era á Dios el que estas naciones entendieran esta Doctrina en la lengua de los Apóstoles, como el hacer que los Apóstoles la prediquen en la lengua de las nacio- nes. Con que el que fuese de esta suerte y no de aquella, tiene misterio, y es, á mi ver, el que la Doctrina Cristiana con más provecho se aprende en la lengua propia que en la que no lo es. Muy provechoso, pues, será este libro para esta Na- ción, y de corona honorífica para Y. S. Las len- guas de fuego en que ese dia se manifestó el Es- píritu Santo, dice el erudito padre Alapide, que eran símbolo de las que infundió á los Apóstoles para predicar: Multa ergo IAngua multíplices gen- tíum linguas reprmentabant. Y dice San Cirilo

¿¡sai

ti

I

XII.

TT- ^.11.

SsTS?D°' ,qUef aSeütaron -sobre cabe- zas de los Sagrados Apóstoles honrándolas

«o unas Dnevas y espirituales (W«£

(mquttySuper illas, ut nova Corona spirünaÁtr

hnguas tgneas imponantur CapiU iUorlX(CaZ

17J Y si, como dice Agustino, los señores obiT

ApéSeísetS dG ,0S 4&'°C^oK ^.postóles se hallan con nuevas Coronas Esr.í*i

tuales adornados, cuando se hallan con n ¡SS

lenguas para mediante ellos, enseñar la Doclrí

na Cristiana á las naciones de su caíJ> ?Au„'

Padre ¿fepufe 6n la forma de estas lenguas de fuego, de las cuales dice, que cada nn» 2? ]f, / ó asiento era una, y de ía ^ parte t pS Ve d R?

ííte hnguw] qlm ezurgens in plures linquas oümi

lile coi Jmf™"' "*V°° «■"> »° alante SS Paral» «¡3* " "™,*> * Mte *»"■ hUsw.

*s LfdTia5, r¿ih? ms0r;r '"? fe*-

XIII. to para la edificación y ornato de la Iglesia, y aun por eso á estos intérpretes y traducto- res se les da lugar entre el oro, que significa á los maestros sabios, en sentir de S. Grego- rio: Aurum significat Sapientes. (Laurete, Veri). Aurum, &. Argentum) Y la plata símbolo de los Elocuentes oradores, como dice Orí- genes: Argentum significat elocuentes verbi. Por- que este lugar se grangean con este tra- bajo, y mas cuando es para enseñar la Doc- trina Cristiaua á los niños por la edad ó por su corta capacidad. Sentado en medio de los doc- tores hallaron a Jesús, María Santísima y José [después de tres dias perdido por nuestro amor] Post triduum invenerunt illum in Templo sedentem in medio Doctorum. Y el tiempo antes dónde estuvo? [pregunta y resuelve devoto

San Bernardo] 0 dulcis puer ubi eras f Certe

cum aUquíbus tuce oetatis puerulis sccretorum mijsteria profúndelas. (Serm. infine Operum) Es- tuvo, dice, entre otros niños de su edad,enseñáu- doles los misterios de los secretos divinos que contiene la doctrina cristiana. Pues quien des- pués de este ejercicio le buscare, vaya al Coro de los doctores, que allí le hallará, haciéndose lugar entre ellos; y por eso halla mi juicio al traductor de este libro en este Coro; y como li- bro de tal traductor será conveniente se á la estampa. Este es mi parecer, salvo meliori, etc. De este convento de Etla, Noviembre 26 de 1686 años.

Fr. Nicolás de Andrade.

i"B8Bl

i

XVI.

Be los muy reverendos Padres Predicadores Gene- rales Fr. Bartolomé de Alcántara, Prior actual de la Tilla de Cuilapa y Fr. Gonzalo de Al- cántara, Religiosos del sagrado Orden de Pre- dicadores de la Provincia de San Hipólito Már- tir de Oaxaca.

Por comisión y mandato del Illmo. y Emo Sr Dr. D. Isidro de Sariñana y Cuenca, Obispo ele la Santa Iglesia Catedral déla ciudad de An- tequera, valle de Oaxaca, del Consejo de su Ma- jestad, etc. Con el cuidado que pide la grave- dad e importancia de la materia, una y otra vez hemos visto, leído y exactamente examinado es- te libro cuyo título es: Boctrina Cristiana, con otras adiciones, traducida de la lengua Castella- na en /apoteca Nexitza por D. Francisco Pa- checo de Silva, beneficiado del partido de Yahee- y asi en lo teológico como en lo traducido en dicha lengua nos ha hecho, si no censurar sen- tir que en todo este libro acompaña como su ministra a la Sabiduría la elocuencia, que esta dilata su facundia para persuadir acomo- dándose a los sugetos á fin de aprovechar, Fst Mtmstra, comesque Sapientice, uber, lata et ad motus ammorum vulgique sensus acommodata. (Joseph Lang. Polianth. Yero, eloquenties.) Suele

XVII. «et peligroso y de ordinario infeliz el trabajo de los que en extraña lengua traducen, mas el autor de esta ha mostrado bien, que pueda el arte y la inteligencia formar tan airosa, tan elegante fclia traducción que pleitee uuá lengua, y otra las ventajas de primera; ha trabajado el auto* (aun si es obligándole los pocos años y los mu* chos embarazos del ministerio) este libro de ca- nas lo que pudiera el espíritu más fervoroso, más encendido, de más ocio y de mayor pruden- cia. Toda esta doctrina es (sobre proficua) ele- fante, sublime, curiosa, una y otra lengua ense- ña elocuente, instruye con verdad, persuade con celo y edifica con devoción. Doctrina que ha- llamos tan devota, celosa, verídica y elocuente, á un tiempo nos advierte que siendo de entram- bos tan uno ei sentir, no le divida en dos esté parecer en las razones juntas con no tener este libro cosa alguna que disuene á la regia infa- lible de nuestra Santa Fe y cristianas costum- bres, merecen a su autor la licencia que pide, salvo, etc. Así lo sentimos en este convento de Santiago de Cuilapa, en once dias del mes de Diciembre de 1686 años.

Fr. Bartolomé de Alcántara..

Fr, (rónzalo de Alcántara*

*SL

rfSfflK,

xviii

. Licencia k u Señoría ItórísM

En la ciudad de Antequera, Valle de Oa- Jcaca, en nueve dias del mes de Enero mil seiscientos ochenta y siete años, el Ulmo: r!ü- \ ' Isi(lro de Sariflana y Cuenca' Obispo de este Obispado, del Consejo de Mgestad, etc. Mi señor: habiendo risto loa informes y parecer de los BR. PP. Maestro

de sfn?n S d" And;afle; Pli0r áGl h™™nt6 i 5 domingo de esta ciudad, Pr. Gon-

¿ü¡£ élCÁn^ta y Pr- Bartolomé" de Al- cantara, del Orden de predicadores, y del Br Juan de Zavala, Beneficiado en eV partklo de Yagavila: Dyo que concedia, v concedió Sní7arriqUe*e pUeda irain-iiñir el libro

ut^n^1ra CHstímm> ******* *¿

Zf'T af^naen la Zapoteen Nexüza,

laeZZ U ^ Útm y ^«rias para la educación y excitación á la devoción Cató-

ae Sillr r h& ^L^ francisco Pachte ' 0ura Beneficiad(), Presentado ñor m Majestad del Partido de San Juan S lieey Tancche y lo firmó S. S. Illma

**.\ Ante mí,

Notario público.

XIX .

APROBACIÓN

J)el B. P. Bernabé de Soto, Provincial actual de Jcf Compañía de Jesús de esta Nueva-JEspañq.

Excelentísimo Señor;

Obedeciendo al mandato de V. Exc., he \e\dq toda esta Doctrina Cristiana en Español: sin que tenga en este idioma posa digna de reparo. Pero si la traducción en lengua Zapotepa cor- responde fielmente a la Castellana, ni yo lo pue- do .asegurar, ni sugetQ alguno esta provincia de Nueva-España de la Compañía de Jesús, por- jque nunca ha administrado, ni espera adminis- trar en ella, por no ser idioma trascendental, sí- jio especialísimo a Iqs naturales del valle dp Oaxaca.

México, 2 de Febrero de 1637 años.

Muy humilde capellán de Y. Exc.

Bernabé de Soto.

XX.

JREMISION

DelM. R. P. Mtro. Fr. Juan Méndez, Prior Pro-* viudal de la Provincia de San Hipólito Mártir y del Orden de Predicadores de Oaxam.

En virtud de lo que so me ordena en el decre- to del Excmo. Señor Virey de esta Nueva-Es- paña, remito este libro cuyo título es Doctrina Cristiana traducida de lengua Castellana en len- gua Zapoteca Nexitza, al E. P. Predicador Ge- neral Fr. José de Escobar, Prior de Nuestra Convento de K. P. Santo Domingo Soriano de la ciudad de Antequera, para que corno perito en dicha lengua diga su sentir, y se logre el jus- to celo con que S. E. me ordena. En esta nues- tra casa de Tlicozapotlan, en diez de Abril de mil seiscientos ochenta y siete años.

Fr. Juan Mendezf

Prior Provincial,

£

ZWti

XXi.

APROBACIÓN

Peí M. B. P. Fr. José de Escolar, del Orden de Predicadores de la Provincia de San Hipólito Mártir de Oaxaca, Predicador General y Prior del Convento de Santo Domingo Soriano de di- cha ciudad. Muy E. P. % M. Provincial:

En virtud de! decreto del Excmo. Señor Con- de de la Mondara, Virey de esta Nueva-Espa- ña me manda V. P. M. R. vea, lea y examine un libro, (si pequeño en la cantidad) muy gran- de en la sustancia, por estar todo lleno de amor de Üios y provecho del prójimo; el titulo del li- bro es: Doctrina Cristiana traducida de lengua Castellana en lengua Zapotee» Nexitsa, con otras adiciones útiles y necesarias pal a, la educación y excitación á la devoción católica, y dije muy bien (necesaria) por serlo tanto para la enseñan- za de estos pobres indios, que como tiernos en la fe necesitan que el sustento del alma, que es

la palabra de Dios y Doctrina Cristiana, st como la leche á los niños; y así, llevado

se les más de la curiosidad que de censura, leí con toda atención este libro, y hallé en él las tres cualida- des de la leche que dice Nuestro Angélico Doc- tor Santo Tomás en su secunda secunda, Ques- tioa 190, Artículo Primo ad Quartum; Por U

•F%ts* ir.

i

I

hermosura que consigo tiene; por la dulzura que causa; y por la facilidad con que ]a abraca el entendimiento.

Condónese este libro de galantes palabras (asi castellanas como zapotecas) que lo hermo- sean; de suaves devociones que lo endulzan; y de mucha facilidad en uno y en otro idioma, pa- ra que no solo los niños (de esta nación Nexitza ) sino también los mayores lleguen por él al co- nocimiento de Dios, de la té, y de sus misterios. Y siendo su autor el Lie. D, Francisco Pache- co de Silva, Gura Beneficiado por stí Majestad del Partido de S. Juan Yaheey Taneche,á quien conozco por uno de los más peritos en esta len- gua, halle vencida la dificultad que' bal ¡ó mi pan Padre S. Agustín, en la traducción de las lenguas pare.ciei.dole á este Santo Doctor casi imposible: Sunt enim qumhm vería ceHarwtti linguarum, qua in usum alterivs Ungnce, per in- terpretattonem transiré non possun't & (S Ano ho. 2. de Doct. Chríst, cap. n. tom. 3.) Y todo nace de ser el autor tan eminente en dicha len- gua; y así por esto, como porque este libro será para el servicio de Dios, aumento de la fe y pro- vecho del prójimo, merece la licencia que pide el autor, salvó, etc.

En este convento de nuestro Padre Santo Do- mingo fSorianode Anteqnera, y Abril 22 de 1687,

Fr. José de Escobar,

Predicador General y Prior de Soriano.

xiilh

Licia le su Excelencia.

Don Melchor Portocárrerb Lazo de la Vega; Conde de la Monelova, Comendador de la Zar- Iza en la Orden y Caballería de Alcántara, del Consejo Supremo de Guerra, Cámara y junta de Indias, Vírey, Lugar-Teniente, Gobernador Capitán general de esta Nueva España y Presi- dente de lia Real Audiencia de ella, etc.

Por cuanto l). Francisco Pacheco de Silva, Cura Beneóeiádo del Partido de S. Juan Yaheé y T ¡neche, del Obispado de Oaxaca, por memo- rial que ante presentó, me hizo relación di- ciendo: que habiéndome pedido licencia para dar á la imprenta un libro titulado Doctrina Cristia- na, que habia traducido de la lengua Castellana á la Zapoteca y Nexitza, de los naturales de su jurisdicción, lo habia remitid<Val K. P< Provin- cial de la Provincia de S. Hipólito Mártir de la jurisdicción de Oaxaca, del Orden de Predica- dores, el cuál lo habia remitido al E. P. Predi- cador Fr. José de Escobar, Prior de Soriano, que habla y entiende dichas lenguas, y habién- dolos visto dio su parecer, diciendo merecer di- cha licencia, como constaba de su informe, que 'me demostraba, suplicándome fuese servido con

LVfiSPL

XXiT.

su vista i de concederle licencia para poder im- primir dicho libro, en cualquiera de las impren- tas de esta Gobernación en que recibirá merced- y por mi visto, atento atenerle concedida el Se- ñor Obispo de aquella Diócesis licencia para di- cha impresión, y en conformidad del dicho in- forme hecho por el dicho P. Fr. José de Esco- bar a los veintidós de Abril pasado de este pre- sente ano, en que constó no hallar inconvenien- te, ni cosa contra nuestra Santa Católica v ser para el provecho de los feligreses de aquel partido; por el presente, por lo que toca á este Superior Gobierno, concedo licencia al dicho -Lie D. Francisco Pacheco de Silva para que en cualquiera parte de esta Gobernación, pueda y de a la imprenta el dicho libro intitulado Boh- tnna Cristiana, j ío pu< da ejecutar cuatouiera impresor en virtud do este Despacho sin que se Je ponga estorbo, ni embarazo por nino-una per- sona. Fecho en México, á veintisiete de Ma- yo do mil seiscientos ochenta y siete años

El Conde de la Mondova.

Por mandato de su üxcoTéncia,

*jrw>¿

PROLOGO AL LECTOR

Acierto lia sido (amigo lector) de cuida- dosos ingenios, habiendo de sacar a luz sus desvelos, poner a la vista las causas que á darlos á la estampa les motivaron, para exci- tar los afectos y captar las voluntades, sien- do evidente no" poder una cosa llevarse tras de la voluntad el afecto, si no precede el conocimiento, según el filosófico axioma: nihil volitum, qain prwcognitum. Y así pro- poner la materia y dar luces de los moti- vos es dar a conocer la obra, para que ésta conocida, se aficione la voluntad, y se rin- da á su asecucion el deseo: y aunque esta prevención no carecerá de visos de super- fina por la pequenez del cuaderno que doy al registro de tus ojos, no obstante, solicité anticiparla, por obligarte á que disculpes los crecidos defectos del corto volumen con pru- dente y cariñoso afecto, sin el cual el hu-

é #

«i

i

¿bspl

XXVI. mano dictamen temerario se arroja, y poco cuerdo se precipita á la censara: el motivo, pues, que me ha impelido á dar al común registro esta traducción, ha sido la anexa obligación á la dignidad de cura, que indig- namente obtengo, determinando cuidadoso, no esconder ingrato el talento, antes obrar con el, según el caudal corto de mis peque- ñas fuerzas, para que ceda en logros de las almas, mirando que en este punto es en el ministerio la cosecha abundante, y los obre- ros pocos, que dilata esta viña mucho sus espacios. Messis quidem multa, operarii au- tem pmcci. Luc. 10. Y siendo los minis- tros pocos, porque los que padecen el ham- bre son muchos, temí no experimentar á pe- sar de mi descuido, aquella lamentable que- ja de Jeremías: Parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. O que ca- yeran sobre el descuido de mi negligencia a fuerza de mi pesar, las otras de Ézequiel' no menos pavorosas que ponderables: (Jus- tos, Gustos quid de nocte, Gustos? Haber hecho elección de esta doctrina, y no de otra, es porque con ella mis primeros maes- tros me abrieron los ojos á la luz de la inte- ligencia de tan soberanos misterios, v así jungué, conforme á la obligación de discípu- lo agradecido, caminar siempre á las som-

XXVII.

bras de su doctrina, que sobre segura y cier- ta es la más corriente y en común aplauso recibida, y añadiendo á su seguridad y fir- meza* ser el primer pan que de aquellas li- berales manos recibí, bien será que repartan las mias, á medida de mis fuerzas el que al- cance en mi educación primera, con que podré decir con el Doctor de las gentes: Ego enim aceepi quod tradidi vobis. Que el confesar á sus maestros y comunicar su doctrina es aprobada cordura, y heroico dic- tamen de un bien concertado ingenio. Ete- nim benignum (ut arbitror) et plenum inge- nii pudoris f aterí, per quos feceris, decia Plinio, y aunque en la apariencia se des- mentirá la obra de los afanes de trabajosa por atenderse ya explicado su asunto con toda la traducción de una lengua en otra, fuera de venir cercada de molestias varias, trae consigo la novedad de traducirse en ex- traño idioma; y esto basta para que la obra no recabe pensiones de fastidiosa. Ut opus quod de hispir atione aggredior, nequáquam lectori fastidiosum sit, ínter ea quce novitve- tera ea etiam ei, qua non novit, nova repre- sentat. San Gregorio, prólogo al libro de los reyes. Donde te puedo asegurar la fi- delidad, en el sentido' de la letra con toda propiedad y certeza en el hablar, lo claro

«asii

XXVIII. en la inteligencia de lo explicado, blanco á que anhela el qne traduce, como enseña el ^pgel de las escuelas en el preámbulo al Primero de sus opúsculos. Ad officium boni tramlatons pertinet, ut ea, qme sunt Catholi- CwMtdet, transferem, servet senientiam; mu- tet autem modum loquendi, secundum pro- prtetatem hnguce in quam transferí. Advir- tiend(v qne aunque el E. P. Predicador Pr. Juan de Cordova, de la siempre Ilustre y esclarecida Pamilia Guzmana, maestra mia, norma y espejo de vigilantes ministros, se tiene avisado con erudición v acuerdo en el principio de su vocabulario zapoteco, el mo- do de leer esta lengua; juzgué por conve- niente añadir algunas notas que ahora te pondré a los ojos, por parecer necesarias se- mejantes advertencias para su exacta noti- cia y mas clara inteligencia, y en íin, ad- vierte que el fin es uno y los * motivos son dos, uno el bien espiritual y provecho de las almas, y que tengan estos pequeñuelos quien les distribuya el pan saludable de la doctri- na evangélica, pues con este libro aunque pequeño, podrás hacer los frutos que un doc- to poeta recopiló en este verso:

Proderis ecce alus, proderis ecce Ubi.

El segundo, aliviar las zozobras continuas

XXIX. de los ministros evangélicos, que menos di- ficultades padecerán. El fin es, que resulte de ello honra y gloria á Dios, á quien se de- ben enderezar todas las líneas de nuestras obras, como á su propio centro.

#*:

t&an*

ssnssa

Siempre que hallares dos letras vocales duplicadas, ora sea en principio, ora en me- dio ó en fin de dicción, las pronunciarás unida la primera con la segunda, haciendo- la larga en el acento y pronunqiacion; y . nunca que hallares dos vocales las separes ni las leas desunidas ni hagas breves, porque le varía sustancial mente y pasa á distinto sentido hacer la breve larga y la larga breve, principalmente en las finales. ]STo así en las letras consonantes, aquestas las has de pronunciar siempre ambas, haciendo la fuer- za en la primera y quebrantando en la se- gunda, v. g. acca, palla, canna, tappa, catti.

Ejemplo de todas tienes en la latinidad, las ce, como accipio, las 11, como alloquor, las mi, como annus, las pp, como appareo y las tt, como amitto.

Siempre que hallares que á cualquiera # se le sigue u y á la u una ó dos ii, liquidarás

r*il**2mZLm

'**ZCWi

?■■•>■ II

XXXI.

la u, y solamente se liquida cuando se le si- guen una ó dos ii á la «*, y no si le siguen a, c, e, porque éstas se pronuncian como las que se escriben con b.

Adviértete de un no que bailarás muchas veces repetido, que siempre que lo bailares antepuesto es relativo de persona según el sentido de que se va hablando, v. g., No be- nixee Yébaa, quien crió el cielo. Pero siem- pre que hallares pospuesto este no, denota y refiere mujer únicamente, v. g., Xinaano, madre de ella, Xocino, padre de ella Lotzee- lano, marido de ella, etc., y así lo hallarás muchas veces repetido en esta forma en los misterios de Nuestra Señora, porque siem- pre denota y refiere á la Virgen, y juzgo muy particular en aquesta lengua Nexitza, el que este no pospuesto únicamente refiera y denote mujer. Y siempre antepuesto ó pospuesto es afirmativo, porque el interro- gante es Noxa<? Etto, significa lo que, y al- gunas veces que como le que significa lo mismo que Etto.

Otros avisos omito por haberte apuntado donde copiosamente podrás hallarlos. Y so- lo te advierto, que en esta lengua no se pro- nuncian las erres mayúsculas ni las minús- culas de principio de dicción, como las pro- nunciamos en latin y en romance, porque

«BfflFk

XXXII.

unas y otras se pronuncian en esta dicha lengua con la suavidad que en latin y en ro- mance pronunciarnos las minúsculas en me- dio de dicción Y así, aunque en principio de renglón halles como hallarás erres ma- yúsculas, las pronunciarás siempre con la suavidad que te advierto.

Conténtate con estos apuntes con que deseo facilitarte la inteligencia en lo escrito porque logres tu cuidado y no se defraude mi corto trabajo.

'"v^HWjyw-s**^

kffctf

INTENTO

Be este libro al lector zapoteco, á cuya utilidad se dirige.

Xljni nachij, iogo lobij rinnee xitza; lao gonnee iooi etto rozee laehia, nijaqnieguin- neezali, lani gnizeereli etto nozeeli, quie xititza Dios etto gappali, goleequia xiquaa iogo lahaia, tzela iela lizaha libaaba quie bennechristianos. Nigaa guitzeelali etto na- quijnali nijani guijli ezicea lachili. Lao gúichi ni neecbi, reechijlag, lani reellij etto nozee goreeni guiquiag lachili, nijaquie io- go benne christianos nozee guinneezani etto tanie, lani guizeetie etto tzeaglij lachie, ni- jani laa ominas quiee. Laiellani cobo gui- quiagli, guiliza lachili iogo titza taao, xitit- za Betaao etto reeni lao guichi cuiti nij: Nigaa gonibeeli etto gonili, lani guinneeza- li etto gozooali. Acca gacca guión neeli lao Dios canna gattili, acca bitzeela no goze- enij golo oi acá bitzela no iegoho netto lao neza lij quielo, Barozeeto, barolooi, barigui- xaghe zeaglij, etto gonili, ioge Golahaia huegoho libaana quie Dios no nabaani no-

«i

ñ

l

XXXIV.

llaana too too Yetze quieli; baroni rozoa io- goc china qmee; acca noo rogaazi Jachi, ac- canoo roteegona.

Canna guichi lizaha quiea nij, rozibaani laganni lachiísaoli, lani rozeenil lobij, niia- quie gonibeeli, lani tzeag nijali eziccabalaa lao etto acca racca lij lachili zabaala ralla nagah titza rieechi huettag lao xititza libana etto rinnee Goppa Betaao ribee¿a too too Yetze quieli.

Goli gona, goligozee naga xijni, goligoni, goligozooa etto rinija; etto rozeetea, lani etto rolooa lao ioag guichi nij, nijaquie ziili canna tzaa iela gotti gattili xillahaquie beime rom tozooa xititza Dios, etto nacca gloria

Fiestas de guarda para los indios, según el Concilio mexicano.

Alanij logo Lanij nazaana china quie ben- ne indios tzela etto nozee gappatza huie lao guitoo Tza.

Lanij Circuncisión quie Xana reheo. Lanij Epifanía quie guionna Goqui Lanij Purificación quie Xonaaxi taa< Lanij Anunciación quie Xoaaaxi taa

XXXV.

Lanij Resurrección quiee Xana rebeo toci tzzaYaneero. m

Lanij thióa iza Ascensión quie Xana rebeo. Lanij Natividad quie Xonaaxi taao. Lanii quie Espíritu Santo toci traa zanero. Lanij quie Santísimo Sacramento Corpus. Lanij quie Apóstoles San Pedro Lim San

Pablo. .

Lanij quie Asunción quie Xonaaxi taao.

Lanij quie iogo Santos. .

Lanij Ralag Betaao Natividad, quie Xa- na rebeo Jesucristo toci tzaa zanero.

Lanij quie iogo Santos Goppa Yetze quie- li, no laa nazij Yetze.

Tzela Yogo Domingos guitoo Yza.

Dias fle flipcioa ¿e api para Mirtos.

Alanij iogo izaa nozee benne indios gonie gonbaaza Lani copaha nae.

logo Viernes Cuaresma.

Vigilia Pascua Natividad Balag Beataao.

Lani Vigilia Pascua Resurrección.

*«a*t

XXXVI.

FIESTAS MOVIBLES.

La Pascua de Eesurreccion del Señor con los dos días siguientes.

La Ascensión del Señor.

La Pascua de Espíritu Santo, con los dos días siguientes.

El dia de Corpus Ohristi.

Los Domingos de todo el año.

1

I

m.

kftoLU

CALENDARIO

De los meses del año con la reforma de las fiestas según la Apostólica constitución y Bula que comien- za Universa per Orbem novit ecclesia, fué dada en Boma á 13 de Setiembre del ario de 1642, en que la Santidad de Urbano Papa VIII de venerable y feliz memoria moderó y redujo á cierto proporciona- do competente número el de las fiestas de precepto de todo el ano.

ENERO tiene 31 dias.

a +<$> La Circuncincion del Señor y S. Odilon. 1

b San Martiniano obispo. 2

c Sta Genoveva virgen. 3

d San Tito obispo. 4

e San Telésforo papa mártir. 5 f +t*i$> La adoración de los Santos Eeyes. 6

g San Luciano presbítero. 7

a San Teófilo mártir. 8

b San Julián mártir. 9

c San Gonzalo de Amarante confesor. 10

d San Higinio papa mártir. 11

e San Arcadio papa mártir. 12

f San Gumesindo presbítero, mártir. 13

'g San Hilario obispo. 14

a El Sacrosanto Nombre de Jesús. 15

b San Marcelo papa mártir, 16

r*«a?i

XXXVIII.

c San Antonio ab. y Sta. Leonila mártir. 17

d 8ta. Prisca virgen. 18

e San Canuto rey. 19

f Stos. Fabián y Sebastian mártires. 20

g Santa Inés virgen y mártir. 21

a Ntra. Señora de Belén y S. Vicente mr. 22

b San Ildefonso arzobispo. 23

c Ntra. Señora de la Paz y S Timoteo ob. 24

d La conversión de S. Pablo apóstol. 25

e San Policarpo obispo. 26

f San Juan Crisóstomo obispo. 27

g San Tirso mártir. 28

a San Francisco de Sales, obispo y doctor. 29

b Santa Martina virgen y mártir. 30

c San Pedro Nolasco confesor y S. Giro mr. 31

FEBRERO tiene 28 dias.

d San Ignacio obispo de Antioquía, mártir. 1

e «$►«£► La Purificación de María Santísima, 2

f San Blas obispo, mártir. 3

g San Andrés Oorsino, obispo. 4 a San Felipe de Jesús, protomártir mexicano. 5

b Santa Dorotea virgen. o

c San Romualdo abad. 7

d San Juan de Mata. 8

e Santa Petronila virgen. 9

f San Guillermo ermitaño. 10

g La aparición de Ntra. Sra. de Lourdes. 11

a Santa Eulalia virgen y mártir. 12

b Sau Beniguo mártir. 13

XXXIX.

e San Valentín presbítero, mártir.

d San Faustino mártir.

e Santa Juliana virgen y mártir.

f San Teódulo anciano.

g San Simeón obispo, mártir.

a San Gabino presbítero, mártir.

b San Eleuterio obispo.

c San Severiano obispo, mártir.

d Santa Margarita de Cortona.

e San Florencio confesor.

f San Modesto obispo.

g San Cesáreo confesor.

a San Néstor obispo, mártir.

b San Leandro obispo.

c San Román abad.

MARZO tiene 31 dias.

d San Albino obispo confesor.

e San Pablo mártir.

f San E meter i o mártir.

g San Casimiro confesor.

a San Ensebio mártir.

b San Víctor mártir.

c Santo Tomás de Aquino.

d Sai» Juan de Dios.

e Santa Francisca viuda.

f San Macario obispo confesor.

g San Eulogio presbítero mártir.

a San Gregorio Magno.

b Sau Eodiigo presbítero mártir.

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

31

12

13

xxxx.

c Santa Matilde reina. 14

d San Longinos mártir. 15

e San Abraham ermitaño. 10

f San Patricio obispo confesor. 17

g San Gabriel Arcángel. 18 a «$► El Castísimo Patriarca Señor San José. 19

b Santa Eufemia mártir. 20

c San Benito abad. 21

d San Octaviano mártir. 22

e San Victoriano mártir. 23

f San Epigmenio presbítero mártir. 24 g «f>«|> La Encarnación del Divino Verbo. 25

a San Castillo mártir. 26

b San Ruperto obispo, confesor. 27

c San Sixto papa, 28

d San Eustasio abad. 29

e San Juan Clímaco abad. 30

f San Benjamín diácono. 31

ABRIL tiene 30 dias.

g San Melitnn obispo.

a San Francisco de Paula.

b San Ricardo obispo.

c San Isidoro arzobispo, doctor.

d San Vicente Ferrer.

e San Celso obispo.

f San Epifanio obispo.

g San Dionisio obispo.

a Santa María Cleotas

b San Apolonio presbítero.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

XLI.

San León Magno papa.

Sao Julio papa.

San Hermenegildo rey mártir. , San Tiburcio mártir, g Sauta Basilisa mártir, a Santo Toribio obispo, b San Aniceto papa mártir. c San Perfecto presbítero mártir, d San Crescencio confesor, e Santa Inés del Monte Pulciano. f San Anselmo obispo, g San Sotero papa mártir, a San Jorge mártir, b San Alejandro mártir.

San Marcos Evangelista. San Cleto y San Marcelino papas y ñires. San Anastasio papa confesor. , San Vidal mártir, g San Pedro de Verona mártir, a Santa Catalina de Sena virgen.

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

MAYO tiene 31 dias.

San Felipe y Santiago el Menor Apóstoles. San Atanasio obispo y San Antonio.

b

c ^

d La Invención de la Santa Oruz

e f

g

Santa Mónica.

La Conversión de San Agustín.

San Juan Ante Portara Latinara, a San Estanislao obispo, b La Aparición de San Miguel arcángel.

# # #

XLII.

c San Gregorio ISTacianceno obispo.

d San Antonio arzobispo.

e San Máximo mártir.

f Santo Domingo de la Calzada.

g San Mucio presbítero mártir.

a San Bonifacio mártir.

b San Isidro labrador.

c San Juan Nepomuceno mártir.

d San Pascual Bailón.

e San Félix de Cautalicio.

f Santa Pudeuciana virgen.

g San Bernardino de Sena.

a San Valente obispo mártir.

!> Santa Bita de Casia viuda.

c San Juan Bautista Bossi, confesor.

d San Don aciano mártir.

e San Urbano papa.

f San Felipe Neri confesor.

g San Juan papa mártir.

a San Germán obispo confesor.

b Santa Teodosia mártir.

c San Fernando Rey de Castilla.

d Santa Petronila virgen.

JUNIO tiene 30 dias.

e San Panfilo presbítero, f San Marcelino mártir, g San Isaac monje, a San Quirino obispo mártir, b San Doroteo presbítero.

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

1

2 3 4 5

XLIII. c San Norberto obispo. d San Pablo obispo mártir, e San Maximiauo obispo, f Santos Primo y Feliciano mártires, g Santa Margarita reina, a San Bernabé Apóstol. b San Onofre Anacoreta, c San Antonio de Padua confesor, d San Basilio magno obispo, e Santos Vito y Modesto mártires, f San Juan Francisco Begis. g Santos Manuel, Sabel é Ismael mártires, a San Ciríaco mártir. b Santa Juliana de Falconeris virgen. c San Silverio papa mártir. d San Luis Gonzaga confesor. e San Paulino obispo confesor, f San Zenon mártir. Vigilia.

San Juan Bautista.

San Guillermo abad.

San Juan y San Pablo mártires.

San Ladislao rey de Hungría.

San León II papa confesor. Vigilia.

«$►•«$► San Pedro y San Pallo Apóstoles.

San Marcial obispo.

6

7 8 9 10 H 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

JULIO tiene 31 dias.

g San Secundino obispo.

a La Visitación de Nuestra Señora.

b San Ireneo diácono mártir.

3 2

3

XLIT. c San Laureano arzobispo. d Santa Filomena virgen. e San Tranquilino mártir, f San Ferrnin y san Wilebaldo obispos, g San Procopio mártir, a San Efreñ diácono.

Santos Genaro y Silvano mártires. San Abundio presbítero. San Babor y San Félix mártires. San Anacleto papa mártir. San Buenaventura doctor, g San Camilo de Lelis. a El Triunfo de la Santa Cruz, b San Alejo confesor. c Santa Marina virgen y mártir, d San Vicente de Paul, e Santa Margarita virgen mártir, f Santa Práxedis virgen, g Santa María Magdalena. a San Apolinar obispo mártir. b Santa Cristina virgen mártir. « Santiago apóstol.

d Santa Ana, Madre de Nuestra Señora, e San Pantaleon médico, f Santos Nazario y Celso mártires. g Santa Marta virgen. a Santa Julita mártir, b San Ignacio de Loyola.

4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

LPAUfcftotlá

XLY.

AGOSTO tiene 31 dias.

San Pedro Ad vincula. 1

Nuestra Señora de los Angeles. 2

San Esteban proto -mártir. 3

Santo Domingo de Guzman confesor. 4

Nuestra Señora de las Nieves. 5

Santos Justo y Pastor niños mártires. 6

San Cayetano confesor. 7

San Emiliano obispo. 8

d San Román mártir. 9

e San Lorenzo mártir. 10

f San Tiburcio mártir. 11

g Santa Clara virgen. 12

a San Hipólito y Casiano mártires. 13

b Santa Atanasia viuda. Vigilia. 14 <$><& La Asunción de María Santísima. 15

Santos Eoque y Jacinto confesores. 16

San Librado abad. 17

Santa Elena emperatriz. 18

g Señor San Joaquín. 19

a San Bernardo Abad. 20

b San Maximiano mártir. 21

c San Timoteo mártir. 22

d San Felipe Benicio. 23

e San Bartolomé apóstol. 24

f San Luis Rey de Francia. 25

g San Zeferino papa mártir. 26

a San Cesáreo obispo confesor. 27

b San Agustín obispo. 28

XLVI. c Santa Sabina mártir, d Santa Eosa de Lima. e San Ramón JSTonnato.

SETIEMBRE tiene 30 dias.

f Nuestra Señora de los Eemedios

g San Antolin mártir.

a Santa Serapia virgen mártir.

b Santa Eosalía virgen.

c San Lorenzo Jusfiniano

d San Donaciano obispo.

e Santa Regina virgen mártir.

f ** La Natividad de Nuestra Señora.

g han Grorgonio mártir.

San Nicolás Tolentino confesor. Santos Proto y Jacinto mártires. San Macedonio mártir. San Amado obispo. La Exaltación de la Santa Cruz. San Nicomedes mártir, g San Oornelio y Cipriano mártires. a Las Llagas de San Francisco. b Santo Tomás de Villanueva arzobispo. c Santa Pomposa virgen mártir, d San Agapito mártir. c San Mateo apóstol. f San Mauricio mártir, g San Lino Papa y Santa Tecla vírg. mrs a Nuestra Señora de la Merced. b San Cleofas mártir.

1 2 3 4 5 6 7 8 9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22 23 24 25

XLVII. c San Cipriano mártir, d Santos Cosme y Damián mártires. e San Wenceslao mártir, f San Miguel Arcángel. g San Gerónimo doctor.

OCTUBRE tiene 31 dias.

a San Eemigio obispo confesor.

b Los santos Angeles Custodios.

c San Gerardo Abad.

d San Francisco de Asis.

e San Atilano obispo.

f San Bruno fundador y confesor.

g San Marcos papa confesor.

a Santa Brígida viuda.

b San Luis Beltran y S. Dionisio areopagita,

c San Francisco de Borja confesor.

d San Mcasio obispo mártir.

e San Maximiliano obispo.

f San Eduardo rey.

g San Calixto papa mártir.

a Santa Teresa de Jesús.

San Florentino obispo.

Santa Bduwigis reina.

San Lúeas Evangelista.

San Pedro de Alcántara.

San Feliciano obispo mártir. g Santa Úrsula mártir, a San Donato obispo, b San Pedro Pascual obispo.

9 10 11

12 13

14 15 16

17 18 19

20 21

22 23

I

XLVIXI. c San Eafael Arcángel, d San Crispin mártir. e San Evaristo papa, f San Frutnencio obispo

24

25 26

27

g San Simón y San Judas Tadeo Apóstoles. 28 a San Narciso obispo mártir. 29

b San Cenobio obispo. 30

c San Nemesio mártir. Vigilia, 31

NOVIEMBRE tiene 30 dias.

d «£* La Festividad de todos los santos. e La Conmemoración de los fíeles difuntos y

santa Eustoquia virgen mártir, f San Hilario diácono mártir, g San Carlos Borromeo obispo.

San Zacarías y santa Isabel.

San Leonardo confesor.

San Herculano obispo.

San Severo mártir.

San Teodoro mártir.

San Andrés Avelino. g El Patrocinio de Nuestra Señora, a San Martin papa, b San Diego de Alcalá. c San Serapion mártir, d Santa Gertrudis virgen. e San Fidencio obispo, f San Gregorio Taumaturgo, g San Esiquio mártir. a San Ponciano papa.

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

XLIX.

b San Félix de Valois.

c La Prsent ación de María Santísima.

d Santa Cecilia virgen y mártir.

e San Clemente papa.

f San Juan de la Cruz.

g Santa Catarina virgen.

a Los Desposorios de Señor San José.

b Santiago mártir.

c San Sostenes mártir.

d San Saturnino obispo mártir.

e San Andrés Apóstol.

f

20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

DICIEMBRE tiene 31 dias.

San Eligió obispo, g Santa Bibiana virgen, a San Francisco Javier, b Santa Bárbara virgen. c San Sabás abad, d San Nicolás arzobispo. e San Ambrosio obispo. Vigilia, i *$►* La Purísima Concepción de María San- tísima, g San Próculo obispo, a San Melquiades papa, b San Dámaso papa, c +$>* La maravillosa aparición de Nuestra

Señora de Guadalupe, d Santa Lucía virgen. e San Nicasio obispo, f San Lucio mártir.

1 2 3 4 5 6 7

8

9

10

11

12 13 14 15

*&

Vfi«*¿«i

g Santa Adelaida emperatriz, a han Lázaro obispo.

fn L* Espectacion de Nuestra Señora

han Daño mártir.

San Julio mártir.

Santo Tomás apóstol.

San Demetrio mártir.

Santa Victoria virgen y mártir.

San Delfino obispo. Vigilia.

l> ** La Natividad de Nuestro Señor Jesu- cusco.

San Esteban protomártir.

San Juan apóstol.

Los Santos Inocentes.

Santo Tomás Cantuariense g San Sabino obispo, a San Silvestre papa

b c d e f

g a

25 26 27 28 29 30 31

t I

ÍÜFSP

m i

fctf^

ALABADO sea el San* tísimo Sacramento del Altar, y la pura y lim- pia Concepción de Kues- tra Señora la Virgen Ma- ría Madre de Dios, con- cebida sin mancha de pe- cado original desde el primer instante de su ser natural. Amén Jesús.

DOCTRINA CRISTIANA.

IODO fiel cristiano es- tá muy obligado á tener devoción, de todo cora- zón, a la Santa Cruz de Cristo nuestra luz,

(jr ACCA baa, gacca ne- za, gacca, lana, Bela na- ato natzoono, quie xigoo quiee reheo Jesu Cristo, laa Santísimo Sacramen- to: etto chia, etto ioho, etto ree, lao Becoogo clii- chi, Becoogo cacchi: Tze- la ie la goree nitaao na- xij naiaari, quie Xonaa- xi quie reheo, Babaani María, no catti zigo re euitaao nezauo, acca go- xa ecano tollathia. G.ac- caci caima. Jesús.

Y OGO béne nalij Cris- tiano, nozcetee gappa cbij, gappa tzonoe, lani goni chij, guitoobi lacbie.

Santa Cruz quie Cristo

DOCTRINA CRISTIANA

i

pues en ella quiso morir por nos redimir de nues- tro pecado, y del enemi- go malo.

Y por tanto, te has de acostumbrar á signar y santiguar, haciendo tres cruces:

La primera en la fren- te, porque nos libre Dios de los malos pensamien- tos.

La segunda en la bo- ca, porque nos libre Dios de las malas palabras. La tercera en los pechos, porque nos libre Dios de las malas obras, diciendo así:

Por la señal de la San- ta Cruz, «J* de nuestros enemigos^ líbranos, Se- ñor Dios nuestro. «$► En el nombre del Padre, y del Hijo, y del Espíritu Santo. Amén Jesús.

Xenij quie reheo, nia quie laonigottie, lao iela rizij iellala chiquiee, ni- jani gozijlaae reheo, quie tolla xiguija etto goba- agani reheo, tzclaquie logtilla xihuiquie reheo.

Laiellani zij laabilo, go- nilo bee lahaia laolo, go- zoaglaolo, gonilo tzonna liaza, bennaabi Cruz:

Etto zaneero lao xi- gaalo, nij ani gozilaa Dios reheo, quie iela re- zeelachi xihui.

Goroppani rohalo, nij ani gozylaa Dios reheo, quie titza acca tzahui.

Goionnani lothioo lao lachitaaolo, nijani, gozi. laa Dios reheo, quie chi- naxihuij: tzela guinaalo Cattinij:

Nijaquiee bennaabi Santa Cruz «|* quie log- tilla netto «$► bezilaazij netto Xana Dios e «J* Laa Xoci, tzela Xijni, tzela Espíritu Santo Gaccaci canna Jesús.

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA.

Luego recemos lo que

Tete ietto nij, guialla

debemos.

etto ritoozee, i

Lo que la Iglesia

Etto Xinaalij reheo

WL Jt *

Bomana nos muestra,

Santa Iglesia,

HHS

Lo que manda saber,

Bozete, rolooi,

Creer y hacer:

Etto rinnaabee guin- neeza reheo, tzeaglij la-

*

chi reheo, lani etto guit-

Credo y mandamien-

to zooa.

Lahaia Bareag lijla-

%

tos,

chia, lani chij Xibaa,

Oraciones y Sacramen-

Etze cuee l&hai, lani

*^F»3

tos.

Sacramentos,

Bien pronunciado,

gui toonneelij gui too-

Creido y obrado,

zeaglij, laui guitozooa,

SP

Y digamos así:

Tzela, guitoonnee ca- ttinij.

V¿íl

El Padre Nuestro.

Laia Xocireheo e.

IADEE nuestro, que estás en los cielos, santi- ficado sea el tu nombre. Venga a nos tu reino; hágase tu voluntad, así en la tierra como en el cielo.

El pan nuestro de ca- da dia dánosle hoy. Y perdónanos nuestras deudas, así como noso-

XoOI reheo e, Yebaa chialo, Gacca xenezij Laalo Guitazij nigaa, yela Goquiee quielo, Et- to rizij 11 el alo, gacca ni- gaa laoyoo, Cati racca Yebaa.

Quixi netto goxce gox- cela, bennazij naba. Tze- la benitti lao zij, etto ri- toxihui netto, catti net-

DOCTRINA CRISTIANA

I

tros las perdonamos á nuestros deudores, y no nos dejes caer en la ten- tación, mas líbranos de mal. Amén Jesús.

El Ave María.

DlOS te Salve María, llena eres de gracia; el Señor es contigo; bendita eres entre todas las mujeres, y bendito es el fruto de tu vientre, Jesús

Santa María, Madre de Dios, ruega por nosotros pecadores, ahora y en la hora de nuestra muerte. Amén Jesús.

M Credo.

CfiEO en Dios Padre, Todopoderoso, Criador

ritoo nittllaao, Etto ro- xihui lezaa log héchi net- to, Tzela, acca gozaana naalo netto, nij ani güito xihui netto. Bezilaazij netto, quie iogo etto ba xihui. GaccaciCanna Je- sús.

Lahaia Axana María e.

AxAXA María e, nat- zaalo, iela tzahui gracia, Xana reheo DiosBetaao ree leenilo Xalahaia nac- calo, La hui iogo etze cuee nigola, Tzela naicppi zee lahaia nacca Linaettogo- xaanalo Xanareheo Je- sucristo.

Axana Santa María e, Xinaa Dios e, gottaioo- zij, niaquie, netto benne huexihui, Xaha, tzela: canna galla bee guichi- na ielagotti quienetto, Gaccaci Canna Jesús.

Lahaia Bareaglij lachia.

BaEEAGLIJ había Dios Xoci, Guiaa la-

!£?S

IFMm

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

del cielo y de la tierra, y en Jesucristo su único Hijo, Nuestro Señor, que fué concebido por el Es- píritu Santo, y nació de Santa María Virgen, pa- deció bajo el poder de Poncio Pilato; fué cruci- ficado, muerto y sepulta- do. Descendió a los in- fiernos, y al tercero dia resucitó de eutre los muertos, subió á los cie- los y está sentado a la diestra de Dios Padre Todopoderoso. Desde a- llí ha de venir á juzgar á los vivos y a los muer- tos. Creo en el Espíritu Santo, la Santa Iglesia Católica, la comunión de los santos, el perdón de los pecados, la resurrec- ción de la carne y la vi- da perdurable. Amén Jesús.

huacca, Nobenni xee Ye- baa, tzela lao Yoo, Labi- ni Cauna, bareaglij la- chia Xanareheo Jesu- cristo, Toci Xijni Dios, toci Goquiee quie netto, No goreeni taao, lao iela- huezaa quie Espíritu Santo, Tzela golaglije lehe Santa María canna- ciEabaani. Goxaccazije, laotitzaetto gotkiogoXi- hui Poncio Pilato, Gochi- lagnaae lao iaga Cruz, Gottie, bigacchie, Beta- ghe gabilla, Tzela lao goionna tzaa bebaanie lao benne gotti. Beappie Yebaa, tzela chiae naa yeebeela, quie Dios Xoci, Guiaalahuacca, Xigaa Yebaa zaae, guitae, gui- thiogoe titza nigaa Yet- ze lao ioo, quie benne banni, tzela quie beune- gotti: Labini canna ba- reaglij lacliia Dios Espí- ritu Santo, Bareaglij la- cliiaXinaalij reheo Santa Iglesia, Bareaglij lachia

i

.La Salve.

UlOS te salve, Eeina y Madre de misericordia, vida y dulzura, esperan- za nuestra. Dios te Sal- ve; á llamamos los des- terrados hijos de Eva. A suspiramos gimien- do y llorando en este va- lle de lágrimas. Ea, pues, Señora, abogada nues- tra, vuelve á nosotros e- sos tus ojos misericordio sos, y después de este destierro, muéstranos á Jesús, fruto bendito de tu vientre. ¡Oh clemen- te! ¡oh piadosa! ¡oh dul- ce Virgen María! Euega

iela Betaao ritzaaga iogo lij Santos, Bareaglij la- chia iela rinittilao iela huexihui, Bareaglij la- chia iela huebaani gazac- ca belanaato. Tzela ba- reaglij lachia ielanabaái zeaglij cana Gaccaci can- na Jesús.

Lahaia Axana xonaaxi Ooquiee Yebaa.

AxANA Xonaaxi, Go- quiee Yebaae, Xinaa Ye- lahuezaalachi e, Yela na- baani e, yelazixi e, Yela- ribeeza quie netto e, A Xana, riaxo netto loi, net- to béne nalaaga laolo, netto xijni Eva. Eiree- chi lazi uétto, rireechi huina netto, riana netto laolo nigaa Yetzehuina. Laiellani Xonaaxi,- Gon- nee quie netto e, beechij- zij Jao, beoozij netto, la- ni iela rixeenelachi, quie iela huezaalachi Xene quielo. Tzela catti guito- to netto nigaa Yetze lao

ÍKUM

DOCTRINA CRISTIANA

por nos, Santa Madre de Dios, para que sea- mos dignos de los pro- metimientos de nuestro Señor Jesucristo. Amén Jesús.

Los Mandamientos de la Ley de Dios.

JLoS Mandamientos de la Ley de Dios son diez.

Los tres primeros per- tenecen alhonor de Dios, y los otros siete al prove- cho del prójimo.

El primero, amarás á Dios sobre todas las eo-

yoo, Yetzebeneati, Go- looizijlo netto Lijna etto goxaanalo Xanareho Je- sucristo, Ahuezaalachi e, Ahuelaa e, A zixiKabaa- ni María e, Xinaa Dios er Gottaioozij, niaquie net- to, ye llani gui tzooi net- to, ielabaa, iela Gloria, ettogoccaabi rohoa Xana reheo Jesucristo. Gac- caci canna Jesús.

Titzabee qnie Xana reheo Dios.

Titzabee quiexana

reheo Dios, chij Xibaa nacca.

Tzonna Xibaa etto za- neero nacca etto naquina iellani guitzooinachi Oui- na Dios. Tzela ze ecachi xibaa lezaha loghechi re- heo benne atti.

Gotooxibaa, toci Dios balij Betaao goni Betaao quielo, gozettaglo, golo- bijtzalo, gonichijlo guit- too lachijlo, baxija roni- chijlo, etze cuee laao.

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

El segundo, no jurarás el nombre de Dios en va- no.

El tercero, santificarás las fiestas.

El cuarto, honrarás á tu padre y madre.

El quinto, no matarás.

El sexto, no fornicarás

El sétimo, no hurtarás

El octavo, no levanta- rás falso testimonio ni mentirás.

Goroppa xibaa, acca gogoouaxihuüo, accago- zettag xihuilo, La a Xa* nareheo Dios.

Goionna xibaa, tzaa Domingo tzaa Lanij xe- ne, zijn achilo, gocac chi tzahuilo, accagoni china quie belanaatolo, nigaala gonilo china quie Anima quielo.

Gotappa xibaa, Xocilo, Xinaalo, zijn achilo, goni chijlo guittoo lachilo.

Coio xibaa, acca gotti lezahalo, acca gotti ben- ne naalj, acca go chijala* chi lezahalo.

Goxoppa xibaa, acca guitzaagaxihuilo e t z a cuela benne.

Oochixibaa, acca cua- nalo bittila guitzaa quie benne, tzela accazijiee le- zahalo lao yeheya.

Goxoono xibaa, acca gogooaxihuilo tolla leza- halo, tzela acá gonixee lachilo.

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA.

El noveno, no desea- rás la mujer de tu pró- jimo.

El décimo, no codicia- rás las cosas ajenas-

Estos diez mandamien- tos se encierran en dos:

En servir y amar á Dios sobre todas las co- sas, y á tu prójimo como á mismo. Amén Je- sús.

Los Mandamientos de la Iglesia.

.LoS Mandamientos de la Santa Madre Iglesia son cinco.

El primero, oir misa entera los Domingos y fiestas de guardar.

El segundo, confesar á lo menos una vez den- tro del año, por la Gua-

Coy xibaa, acca zeela- ehiio lotzeela benne,

Gochij xibaa, acca ze- elachilo bittila guitzaa quie betme<

Gochij xibaa nij, cala cathio Guee naeoa.

Gotoo xibaa, gonicliij lo toci Dios balij Betaao, goni Betaao quielo, goze- ttaglo, golobijtzalo, guit- too lachilo, goroppa xi- baa, gonicliijlo iogo bene atti, catti ronichij cnina- lo- Gaccaei canna Jesús.

Titzabee qilie Santa Iglesia*

Titzabee quiexinaa

reheo Santa Iglesia caio- xibaanacca.

Gotto xibaa, tza Do- mingo, tza lanij xene, goioolof gona nagalo, guittoo Missa Lahaia quie Betaao.

Goroppa xibaa, Guixo- balappilo, Guappi lachi- lo, lao Golahaia, lao Gop- 2

$

«£

i

DOCTRINA CRISTIANA

resma, ó antes, si espera peligro de muerte, ó si ha de comulgar.

El tercero, comulgar por Pascua florida.

El cuarto, ayunar cuan- do lo manda la Santa Madre Iglesia.

El" quinto, pagar diez- mos y primicias á la Igle- sia. Amén Jesús.

pa Betaao, chibaxijatee- zi zatoliazazi, too too iza, tza Cuaresma, tzela can- na tzaa gallabee guichi- na ielagotti quielo: tzela chi huazijlo belanaato quie Xana reheo Jesu- cristo.

Goionna xibaa, zij ni- ho lachilo, belannaato natzoono quie Xana re- lieo elesucristo Laa San- tissimo Sacramento, too too iza, tza Pascua Yeag.

Gotappaxibaa, Copa- báñalo, gonilo gobaaza, tzaarinnaa bee xinaa re- lieo Santa Iglesia.

Tza ribabana, toliaa- zazi gagolo buetti gobij- tza. Acca gagolo bela tza rithiogobee xinaa re- heo Santa Iglesia guiza- ana bela.

Coio xibaa, Yegoho^ íeguijxoglo Diezmos, la- ni Primicias, tzaa rinna- bee xinaa reheo Santa Iglesia Gaccaci. Canna Jesús.

££

[FMmA^M

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

Sacramentos.

j jOS Sacramentos de la Santa Madre Iglesia son siete-

El primero, Bautismo.

El segundo, Confirma- ción.

El tercero, Penitencia.

El cuarto, Comunión.

El quinto, Extrema- unción,

El sexto, Orden Sacer- dotal.

Sacramentos.

S ACBAMEKTOS quie xinaa reheo Santa Igle- sio Cachi lao nacca.

Gotoo lao nacca, iela rirooba niza, iela ritijla niza quie Xana reheo Dios, laa Bautismo.

Goroppa lao nacca, ie- la rotaabee Goquiee obis- po, laa Confirmación.

Goionna lao nacca, ie- la rixoobalappi, iela ri- bappi lachi lao Golahaia, lao Goppa Betao, laa Pe- nitencia.

Gotappa lao nacca, ie- la rizijailiolachi belanaa- to natzoo no quie Xana relieo Jesucristo, laa Co- munión.

Coio lao nacca, iela ri- goobee Yixooci Goppa Betaao, benne tzaabaza- attígaa e, laa Extrema- unción.

Goxoppa lao nacca, iela rizij iella lachi yela Vixooci, yela Golahaia,

El sétimo, Matrimonio. Arnéu Jesús.

Los Artículos,

-LOS Artículos de la son catorce.

DOCTRINA CRISTIANA

Los siete primeros per^ teuecen á la Divinidad, y los otro siete a la Santa Humanidad de Nuestro Señor Jesucristo, Dios y Hombre Verdadero.

Los que pertenecen á la Divinidad son estos:

El primero, creer en un solo Dios Todopo.de.-

iela Goppa Betaao, laa Orden Sacerdotal.

Cochi lao nacca, iela huectzaa ganaa, laa Ma- trimonio. Gaccaci canna Jesús,

Tela líj.

JL ELALIJquieielarea- glilachi xitiza Dios etto tzeaglij lachi iogo benne cristianos, chitaa nacca, Cacbi nacca xillaana iela Betaao, laa Divini- dad, tzela zeecachi nac- ca, xillaana iela Benneat- ti natzoono quie Xigoo- quiec rebep Jesucristo, Dios Betaao tzela Ben- neatti nalij laa Humani- dad.

Alanij cachi yelalij etto nacca xillaana yela Be- taao.

Gotoo yelalij, barea- glij lachia, tzela tzeaglij lachi iogo benne cristia- nos tooci Dios balij Be- taao Guiaalahuacca>

i

EN LENGUA ZAP0TECA NEXITZA.

13

El segando, creer que es Dios Padre.

El tercero,, creer que es Dios Hijo.

El cuarto, creer que es Dios Espíritu Santo,

El quinto, creer que es Criador,

El sexto, creer que es Salvador,

Goroppa yelalij, barea- glij lachia, tzela tzeaglij lacbi iogo benue cristia- nos Cuina Xana rebeo Dios balij Betaao nacen Xoci.

Goionna yelalij , barea- glij lacbia, tzela tzeaglij lacbi iogo benne cristia- nos Ouina Xana rebeo Dios balij Betaao nacca Xijui.

Gotappa yelalij, barea- glij lacbia, tzela tzeaglij lacbi iogo benne cristia- nos Cuina Xana rebeo Dios balij Betaao nacca Espíritu Santo.

Ooio yelalij, bareaglij lacbia, tzela tzeaglij la- cbi iogo benne cristianos Cuina Xana rebeo Dios balij Betaao nacca Hue- nixee Huenizila iogolaao

Goxoppa yelalij, barea- glij lacbia, tzela tzeaglij lacbi iogo benne cristia- nos Cuina Xana reheo Dios balij Betaao nacca Huezij laa.

?

14

DOCTRINA CRISTIANA

El sétimo, creer que es Glorificados

Los que pertenecen d la Santa Humanidad de Nuestro Señor Jesucris- to son estos:

El primero, creer que Nuestro Señor Jesucris- to, eu cuanto hombre, fué concebido por obra del Espíritu Santo.

El segundo, creer que nació de Santa María Virgen, siendo ella Vir- gen, antes del parto, en el parto, y después del parto.

Gochi yelalij, bareaglij lachia, tzela tzeaglij la- chi iogo benne cristianos (Juina Xana reheo Dios balij Betaao nacca no ronna, roneetzag guitzaa xene, laa Gloria Yebaa.

Alanij zeecachi yela lij et- to nacca xillaana iela benne atti natzoono quie Xigooquie reheo Jesu- cristo.

Gotoo yelalij, barea- glij lachia, lani tzeaglij lachi iogo benne cristia- nos Guiña Xana reheo Je- sucristo Xijni Dios balij Betaao, Catti benne atti goreenitaaoc lehe Santa María lao ielahuezaa quie Espíritu Santo.

Goroppa yelalij, barea- glij lachia, lani tzeaglij lachi iogo benne cristia- nos Cuin a Xana reheo Je- sucristo Xinij Dios balij Betaao golaglij e lehe Santa María goccano Ea- baani, Catti acca rezaa-

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA.

15

El tercero, creer que recibió muerte y pasión, por salvar á nosotros pe- cadores.

El cuarto, creer que descendió á los infiernos y sacó a las ánimas de los santos padres que esta- ban esperando su santo advenimiento.

El quinto, creer que

nano, lao ielarezaana quieno, tzela catti gotee- te ielarezaana quieno, bi- zaanano Eabaani.

Goiona yelalij, barea- glij lachia, lani tzeaglij lachi iogo benne cristia- nos Guiña Xana reheo Je- sucristo Xijni Dios balij Betaao, catti benne atti, laoiela benne atti, beeci lacliie, - etto goccaci la- chie, lao iela rizij iella la- chi quie cuinae, goxac- cazije, gottie lao iaga Cruz n ij a quiebezijlaae reheo benne tolla huexi- hui.

Gotappa yelalij;, barea- glij lachia, lani tzeaglij lachi iogo benne cristia- nos Guiña Xana reheo Je- sucristo -Xijni Dios balij Betaao bettaghe gabilla, iagaleaghe, iagazijlaae Animas quie Santos xi- llennie benne gotti, nigaa iagleezae Galag bee bita cuinae.

Coio yelalij, bareaglij,

•8

i

DOCTRINA CRISTIANA

resucitó al tercero día de entre los muertos.

El sexto, creer que su- bió á los cielos y está sen- tado á la diestra de Dios Padre Todopoderoso.

El sétimo, creer que vendrá á juzgar á los vi- vos y á los muertos.

Conviene á saber: á los buenos para darles glo-

lachia, lani tzeaglij lachi iogo benne cristianos Ouiua Xana reheo Jesu- cristo Xinij Dios balij Be- taao, lao goionna ttzaa bee baanie lao benne go- tti.

Goxoppa yelalíj, barea- glij lachia, lani tzeaglij lachi iogo benne, cristia- nos Cuina Xana reheo Jesucristo Xijni Dios ba- lij Betaao, bizaha thioa tzaa, beheo thioa gobij tza, batzaagalenieguitoo belanaatoe beappie Ye- baa, tzela chiae naa iee- beela quie Dios xoci Guiaalahuacca.

Cochi yelalij, bareaglij lachia, lani tzeaglij lachi iogo benne cristianos Cuina Xana reheo Jesu- cristo Xijni Dios balij Be- taao, nigaa Yebaazaae guitae, guithigoe titza quie benne, baani, tzela quie benne gotti,

Laiellani guinneeza re- heo, goni lij lachi reheo:

*£&

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

ria, porque guardaron sus santos Mandamien- tos.

Y a los malos pena per- durable, porque no los guardaron. Amén Jesús.

beniie tzahui xillaanie goegoneetzaghe guitzaa xene laa Gloria Yebaa.

Cannaei ieezaccalaehie, (Jan i] a ci gaccae xene, ni- jaquiee goieaglij lachie xititza Dios, tzela nija- quiee, beceáchi tzaliuie, lani bezooac titzabee, tzela xibaa quiee.

Caima benne accatza- hui, Xillaana bezellaao gonie, gozeagbe lao iela rezaccazij xeue, guizella e lao guij ga billa, Canna- ei tzaliuie, cannaei yee- llaziiaehie nijaquiee aeea goieaglij lachie, tzela ac- ca beccachi tzaliuie titza- bee, lani xibaa quie Dios. Gaccaci canna Jesús.

Las obras de Miseri- cordia.

LjAS obras de Miseri- cordia son catorce: las siete corporales y las sie- espirituales.

A lanij Yela huezaalacM loghechi.

Y E lahuezaalichi lo- ghechi, Chitaa nacca: Cachi nacca etto reezaa- lachi, etto ra cea la a ni be- lanaato reheo, laa (cor- porales. Lanizeecaehi- 3

18

DOCTRINA CRISTIANA

i

Las Corporales son éstas:

La primera, visitar á los enfermos.

La segunda, dar de co mer al hambriento.

La tercera, dar de be- ber al sediento.

La cuarta, vestir al desnudo»

La quinta, dar posada al peregrino.

La sexta, redimir al cautivo.

na cea le raccalani etto nabaani Animas quie re- heo, laa Espirituales.

Alanij etto reezaalacM,

etto raccalaani oela-

naato relieo.

Gotoo lao, iela royoo benne racca hue, benne ray. iela roxenelachi, ie- la raccalaani benne reza- cea guitza.

Goroppa lao, iela ro- gaago lezaha loghechi benne retooni,

Goionna lao, iela roi- cag log hechi benne ri- billa.

Gotappa lao, iela roga- cco log hechi benne reza- cea zij, rezacca iochi, ben- ne ziaala.

Ooio lao, iela ribequi lichi benne iohoneza, benne zaa zijto.

Goxoppa lao, iela ro- zijlaa benne cristianos, benne ritzoono lao nilla- yee, tzela iela raccalaa- ni benne ioho lichi guija.

^W¿

lFsl*m**kM

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

La sétima, enterrar a los muertos.

Las espirituales son éstas:

La primera, ensenar al que no sabe.

La segunda, dar buen consejo al que lo lia me- nester.

La tercera, corregir al que yerra.

La cuarta, perdonar las injurias.

La quinta, consolar al triste.

La sexta, sufrir con pa- ciencia las flaquezas de

Coehi lao, iela rocca clii benne ratti.

AJanij zeemclii etto raeca-

laani le nabaani animas

quie re neo,

Gotoo lao, iela rozee- te ro loi, iela rozinijzi la- chi benne acca nezani.

Goroppa lao, iela ro- zeenij lacbi benne bij ri- guij rezacca: iela roneet- zog titza xenelaza benne rinnaaba, benne naqui- nani.

Goionna lao, iela rozaa rolaaba benne bij roxij: iela rigoo nezalij benne roxibui.

Gotappa lao, ielaroni- tti laao bijtila titza etto bezacca benne rebeo: ie- la rozalla lacbi iela rila- ppilachi logtilla reheo.

Coio lao, iela roxeene lacbi, iela rotippa laclii, notti benne reellazi ri- huini lacbi.

Goxoppa lao, iela bue nixene lacbi, iela rizijie-

20

DOCTRINA CRISTIANA

í

9

nuestros prójimos.

La sétima, Dios por vivos tos. Amén.

rogar á y muer-

Los pecados capitales, que llaman mortales.

-LOS pecados capita- les, que llaman mortales, son siete.

El primero, soberbia.

El segundo, avaricia.

El tercero, lujuria.

El cuarto, ira. El quinto, gula.

chi lachi quie bijtila etto roni lezaha log hechi re- heo.

Cochi lao, iela rata ioo lao Dios: iela tolohitza tippa Dios: iela reo nala- chi Dios nijaquie gaeea- laanie iogoxeag benne baani, tzela iogoxeag benne natti.

Alanij iela huezihui ro- tija.

YeLAHTJEXI huetija etto rotti rotjia animas quie reheo Cachi lao nac- ca.

Gotoo lao, iela riaala- cbi, laa soberbia.

Goroppa lao, iela rot- zoóno xiguijtzaa, laa a- varicia.

Goionna lao, iela nue- za cea lachi belanaato, laa lujuria.

Gotappa lao, ielarela- ani, laa ira.

Coio lao, iela huago- xatta huago helag: iela

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA.

El sexto, envidia.

El sétimo, pereza.

Contra estos siete vicios hay siete virtudes.

1. Contra soberbia, Humildad.

2. Contra avaricia, Larguesa.

3. Contra lujuria, Castidad.

4. Contra ira, Pacien- cia.

gohoi xatta, iela rizoo- chi. laa gula.

Goxoppa lao, iela ri- xehe, iela raalachi leza- lia, laa envidia.

Cochi lao, iela leaa, ie- la ieooclii, laa pereza.

Logtilla guiaachilao iela huexiliui nijj nacca zee- cachilao china tzahui.

1. Logtilla quie iela Eiaa lachi, nacca ye la- nataana golla bagoochi lachi, laa Humildad.

2. Logtilla quie iela huetzoono Xiguijtzaa, nacca iela ribeeag, iela roneetzog bitti quie re- heo etto ritappa, laa Lar- gueza,

3. Logtilla quie iela huezacca lachi belaoaa* tp, nacca iela rozalla la- chi, iela rozaana naa tit- za xihui, laa Castidad.

4. Lotgilla quie iela relaani, nacca iela rizijie- echi, iela hueñi xene la- chi, laa Paciencia,

22

DOCTRINA CRISTIANA

I

5. Contra gala, Tem- planza.

6. Contra envidia, Ca- ridad.

7. Contra pereza, Di- ligencia.

Los enemigos del alma son tres.

El primero es el de- monio.

El segundo es el mun-

do.

El tercero es la carne.

5. Logtilla quie iela huagoxatta, nacca iela rigoobee, laa Templanza.

6. Logtilla. quie iela rixee, nacca iela hueni- chij, huenitzoono lezaha benne atti, laa Caridad.

7. Logtilla quie iela leaa iela leoochi, nacca iela naicene lachi, lao china tzahui, laa Dili- gencia.

Logtilla animas quie re- lieo tzonna nacca.

Too logtilla animas quie reheo, nacca beze- llao goxijiee huegooiella xihui.

Goroppa logtilla ani- mas quie reheo, nacca Yetzelaoioo liuenilachi.

Goionna logtilla ani- mas quie reheo, nacca belanaato reheo: reene- iotzo reheo: lanichitta io- ho reheo, niaquie zeaglij rozaalachi, tzela ragaao etto xihui.

Las virtudes que liemos de tener son siete, las tres Teologales y las cuatro Cardinales.

La primera, Fe.

La segunda, Esperan- za.

La tercera, Caridad.

Las Cardinales son éstas:

La primera, Pruden- cia.

La segunda, Justicia.

La tercera. Fortaleza,

Caehilao nacca iela tza^ hui xiguijtzaa haani quie anima etto guitapa tzonna laa Teologales: tzela etappa Cardinales Teologales.

Too lao nacca, iela rea- glij lachi toci Dios balij Betaao, laa Fé.

Goroppa lao nacca, ie- la ribeeza zeaglij lao toci Dios, no lachinaa ioo bit- tila etto guiquina benne atti, laa Esperanza.

Goionna lao nacca, ie- la nachij lachi, etto gui- enicbij Guiña Dios lani benne atti laa Caridad.

Cardinales.

Gotoo lao nacca, iela rigoo bee lachi, iela ribe- qui gobeechi lachi lao bittila, huexija titza, laa Prudencia.

Goroppa lao nacca, ie- la ritiogo lij, laa Justi- cia.

Goionna lao nacca, ie-

24

DOCTRINA CRISTIANA

La cuarta, Templanza

Las Potencias del alma son tres.

La primera. Memoria,

La segunda, Entendi- miento.

La tercera, Voluntad.

Los sentidos Corporales son cinco,

1. Ver.

la reag Jachi, iela naq ai- jo lachi, lao bittila etto zacea reheo, laa Forta- leza.

(xotappa lao nacca, ie- la rocolla lachi, iela ri- beequi huelahaia lachi, laa Templanza.

Xitippa Xiyelahuaca

quie anima, tzonná

lao nacca.

Gotoo lao nacca iela ragnna lachi, iela ragtin- ni lachi, iela rezaa lachi, laa Memoria.

G-oroppa lao nacca, ie- la reagnija lachi, iela ie- üij lachi, laa Entendi- miento.

Goionna lao nacca, ie- la nzij iella lachi, laa Voluntad.

Yelarinneezani tzela iela-

raccabee quie belanaato,

Caio lao nacca.

1. Zaneero nacca, ie- la rinnaalaao, iela roioo lao.

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA

2. Oir.

2. Goroppani nacca, iela roña naaga.

3. Oler.

3. Goiounani nacca, iela ronoppi, iela rizij chij.

4. Gustar

4. Cotappani nacca, iela rizij netag, iela ro- nixi.

5. Palpar.

5. Coioni nacca, iela rezeene.

Los Dones del Espíritu

X.illaha tzela banee tzaxe-

Santo son

siete.

ne etto ronoeetzag Es- píritu Santo Cachi lao nacca.

1. Primero,

don

de

1. Gotto iela xillaha

Sabiduría.

quie Espíritu Santo nac-

2. Segundo, don de Entendimiento.

3. Tercero, don de Consejo.

ca iela nanijzi nazijna la- chi etto roneetzog, laa Sabiduría.

2 . Goroppa iela xilla- ha quie Espíritu Santo nacca, iela reagnija la- chi, iela ienij lachi etto roneetzag, laa Entendi- miento.

3. Goionna iela xilla- ha quie Espíritu Santo nacca, iela huexija lachi,

4

#*:

28

DOCTRINA CRISTIANA

i

4. Cuarta, don de Fortaleza.

5. Quinto, don de Ciencia.

6. Sexto, don de Pie- dad.

7. Sétimo, don de Te- mor de Dios.

Los Frutos del Espíritu Santo son doce.

1. Caridad.

2. Gozo espiritual.

iela huebeequi gobeechi lachi, laa Consejo.

4. Gotappa iela xilla- ha quie Espíritu Santo nacca, iela reag laclii, ie- la naquijo lachi, laa For- taleza.

5. Coio iela xillaha quie Espíritu Santo nac- ca, iela rinneezani, iela chija lachi etto roneet- zog, laa Ciencia.

6. Goxoppa iela xilla- ha quie Espíritu Santo nacca, iela reaachi lachi, laa Piedad.

7. Cochi iela xillaha quie Espíritu Santo nac- ca, iela ralachi ritzeebi lachi Dios, nijani guito- zooa titzabee lani xibaa quiee, laa Temor de Dios.

Alanij Linabaa Linanee-

zo quie Espíritu Santo

chinno nacca.

1, Gotoo nacca, iela ronichij logeehi, laa Ca-

ridad.

Goroppa nacca, ie-

-

MU

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

27

3. Paz.

4. Paciencia.

5. Liberalidad.

6. Bondad.

7. Benignidad.

8. Mansedumbre.

9. Fe.

10. Modestia.

11. Continencia-

la rezaccabaa lachi, lao Dios, laa Gozo espiritual

3. Goionna nacca, ie- la ribeeza lao iela golaha lalachi lani Dios, lani benneatti, laa Paz.

4. Gotappa nacca, ie- la rizijieechi, iela hueni- xeene lachi, laa Pacien- cia.

5. Coio nacca, iela ri- beeag, iela roneetzog Xi- guijtzaa, laar Liberalidad

6. Goxoppa nacca* le- la tzabui lachi, laa Bon- dad.

7. Cochi nacca, iela bagoochi lachi, iela golla lachi, laa Benignidad,

8. Goxoono nacca, ie- la taana lachi, laa Man- sedumbre.

9. Cooy nacca, iela reaglij lachi, laa Fé.

10. Gochij nacca, iela natti lachi, iela rigoobee titza, laa Modestia.

11. Gochineag nacca, iela roziaani lachi, iela

28

DOCTRINA CRISTIANA

«i

i

12. Castidad.

Las Bienaventuranzas son ocho.

1- Bienaven turados los pobres de espíritu, porque de ellos es el rei- no de los cielos-

2. Bienaventurados los mansos, porque ellos poseerán la tierra.

3. Bienaventurados los que lloran, porque e- llos serán consolados»

roccaani lachi, laa Con- tinencia.

12. Gochinno nacca, iela rozalla lachi, iela ro- nitti lachi iela huexihui, laa Castidad.

Alanij xoono Yelabaanee- za nazaeca; tzela Yela- xittalia baa laa Biena- venturanzas.

1. Gotoo iela banee- za quie benne atti nacca, iela rezaccacij nioo lachi, iela rozexag lachi nigaa ietze lao 1005 mjaquie benne gacca can na, xi- llahae nacca Yehua Ye-

baa.

.

2, Goroppa iela ba- neeza quie benne atti nacca, iela taanalachi, ie- labexag lachi, ielanataao lachi, nigaa Yetzelaoioo; nijaquie benne gacca cauna, Xillahae gacca leoo, guitoo laoioo.

3. Goionna ielabane- ezaquie benne atti nac- ca, benne roña ribeechi,

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA

4, Bienaventurados los que lian hambre y sed de justicia, porque ellos serán hartos.

5. Bienaventurados los misericordiosos, por- que ellos alcanzarán mi- sericordia.

6, Bienaventurados los limpios de corazón, porque ellos verán á Dios.

7. Bienaventurados los pacíficos, porque ellos serán llamados Hijos de Dios.

8. Bienaventurados los que padecen persecu- ción por la justicia, por-

reellazi rihuini; niaquiee huazije ielarixeenelachi,

4. Gotappa iela bane- eza quie benne atti nacca iela tetooni tibilla, nijani gacca etto lij, niaquie benne nij, huazije iela relag lachi.

5. Coio iela baneeza quie benne atti nacca, iela reechi lachi, iela ra- ccalaaui lezaha loghechi, niaquie benne gacca can- na, huazije iela huezala- chi xene quie Dios.

6. Goxoppa iela ba- neza quie benne atti nac- ca, iela naxij naiaari la- chi; niaquie benne gacca canna lao batzoono quie Cuino Dios goiooe.

7. Cochi iela baneeza quie benne atti nacca, iela bexag lachi, iela be- chi lachi; niaquie benne gacca canna, Xijni Dios gibabae.

8. Goxoono iela baa- eza quie benne atti nac- ca, iela rezoo tippa nij a-

30

DOCTRINA CRISTIANA

que de ellos es el reino de los cielos.

JEl pecado venial se per- dona por una de estas nueve cosas:

1. Por oir Misa con devoción.

2. Por comulgar dig- namente.

3. Por oir la palabra de Dios.

4. Por bendición epis- copal.

ni gacca etto lij, zabaa- labitti zaccae niaquie ie- la lij; nijaquie benne gac- ca canna, Zillabae nac- ca Yehua Yebaa.

Tollaxija tolla cuiti laa pecado venial, reexijra- ari, lani rinitti lao bit- tila etto gonilo quie Ka- alao, etto reeni nij.

1. Obi goua naagalo, cbigoioolo Misa guitoo lacbilo; huanitti tollacui- ti quielo.

2. Chizij nifaolacbilo belanaato natzoono quie Xana reheo Jesucristo; huaxij huaiaari tolla cui- ti quielo.

3. Chi goua naagalo, cbigozee naga lo titza li- baana, Xititza Dios etto riecbi raglaa; búa xij buaiaari Tolla cuiti quie- lo.

4. Obi gooni labaia looy goquie obispo; bua- xij buaiaari tolla cuiti quielo.

mi

5. Por decir el Padre Nuestro.

6. Por confesión ge- neral.

7. Por agua bendita.

8. Por pan bendito.

9. Por golpe de pe- cho.

Todo esto hecho y di- cho con devoción.

Los Novísimos ó Postri- merías del hombre son cuatro-

1. Muerte,

2. Juicio.

3. Infierno.

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA

4. Y gloria.

5. Ohi gollalo lahaia Xoci reheo e; huaxi huai- aari tolla cuiti quielo.

6. Ohi gollalo neta- huexihui; huaxij huaiaa- ri tolla cuiti quielo.

7. Chi zenelo niza la- haia; huaxij huaiaari to- lla cuiti quielo.

8. Ohi gaagolo ietta nacca lahaia; huaxij hua- iaari tolla cniti quielo.

9. Ohi quinilo lothio, chi gappalo lachitaaolo; huaxij huaiaari tolla cui- ti quielo.

Bittila etonij gonilo, guitoo lachi taaologouilo

Tappa lao nacca nigaa

reoochi retoo ielarinnaa

quie benne atti.

1. Yelagotti gattire- heo.

2. Yelarithiogolij quie Dios etto guiaabi.

3. Gabilla nigaa tza- gleeza beene ratti, lao ielahuexihui quiee.

4. Yebaa nigaa gui-

#*:

32

DOCTRINA CRISTIANA

Todas estas cuatro co- sas retendrás en la me- moria, no olvidándote nunca y acordándote siempre.

Espera la muerte á ma- ñana y tarde, de dia y de noche, por ser incier- to cuándo será.

Teme el juicio de Dios, pues ignoras el á dónde te echará.

Teme el infierno y obra bien para librarte de él.

Desea la gloria y haz obras de virtud para me- recerla.

Confesión general.

Yo pecador, me con- fieso á Dios Todopodero-

zij lachi beune gatti, lao- iela huelahaia quie Dios.

G-uitappa Cuee titza- nij, goreeni guiquiag la- chilo, acca gozalla lachi- lo, cannazi tzagnaa la- chilo, cannazi tzagtini la- chilo.

Lezazi ielagootti goo- nilo, zila tzee: Lezazi ie- la gootti, ieelatetzaa, ni- jaquie acca naccalij bat- ta guichyna.

Tze bilo ielarithiogo lij quie Dios, niaquie acca nezalo, caxa guizellae loi.

Gachilo guij gabilla, tzela gonilochina tzahui, niaquie acca tzeguilo.

Beoneebi Yelabaa iela gloria, iagaao iochi xitij- tza Dios, tzela beni chi- na tzahui catti na baani- lo, nijaquie catti gattilo Cuenilo Yebaa.

Neta huexijhui, rixoo- balappia lao Xanareheo

UdfcMiiá

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

33

so y a la bienaventura- da siempre Virgen Ma- ría, al bienaventurado San Miguel Arcángel, al bienaventurado San Juan Bautista, al biena- venturado Señor San Jo sé, á los Santos Apósto- les San Pedro y San Pa- blo, a todos los santos de la Corte del cielo; y á vos, Padre, que pequé gravemente con el pen- samiento, palabra y o- bra: por mi culpa, por mi culpa, por mi grande cul- pa. Por tanto, ruego a la bienaventurada Vir- gen María, al bienaven- turado San Miguel Ar- cángel, al bienaventura- do Señor San José, á los Santos Apóstoles San Pedro y San Pablo, a to- dos los santos de la Cor- te del cielo, y á vos, Pa- dre, que rogueis por á Dios Nuestro Señor. Amén.

Dios Guiaalahuacca, tze- la lao Xonaaxitaao San- ta Maria cannaci Baba- ani. Lao San Miguel Ar- cángel, San Juan Bau- tista, Apóstoles San Pe- dro, San Pablo, tzela lao iogoloo Santos, lani lao loy Vixooci Goppa Be- taao; yelani bexijlmia, lao iela rezaalachi titza acca tzahui, laoielarin- nee titza accalaabila, tze- la lao chinaxihui etto be- nia. Bexijhuia, xeuetee bexijhuia, bexijhuia. La- iellaui rattayooa lao Xo- naaxi laao Santa María cannaci Rabaani, Lao San Miguel Arcángel, San Juan Bautista, A- póstoles San Pedro, San Pablo, tzela lao iogoloo Santos, lani lao loy Vixo- oci Goppa Betaao, ielani guinneezijlo lao Xana re- heo Dios, niaquie neta benne huexijhui. Gacea- ci canna Jesús.

_X3«

34

DOCTRINA CRISTIANA

Bel nombre y señal del cristiano.

Pregunta. Decid, ni- ño, ¿cómo os llamáis?

DíGA. SU NOMBRE.

Preg, Sois cristiano?

Eesp. Sí, por la gra- cia de nuestro Señor Je- sucristo.

Preg. Qué quiere de- cir cristiano?

Eesp. Hombre que tiene la Fe de Cristo que profesó en su santo bau- tismo.

Preg. Quién es Cris- to?

Eesp. Dios y hombre verdadero.

Preg. Cómo es Dios?

Eesp. Porque es hijo natural de Dios vivo.

Quiee laa tzelabee bennaa- biqíiiee benne cristiano.

Ein. Gomia bijni, bij- ni, bijlaalo?

GUICCAABIBI, CATTI LAABI.

Ein. Banaccalo cris- tiano?

Eic. Banaccaia, nij aquieielatzahui gracia quie Xigooquiee reheo Jesucristo.

Ein. Bij zeag titza rinnaa cristiano?

Eic. Benne nappatza hui, tzela roccachi tzahui Yelalij quie Cristo, etto goccaabi rohoae canna tza gorooba nizae.

Ein. Noxa nacca Cris- to?

Eic. Betaao, tzela Benneati nalij.

Ein. Nanaccaxa nac- cae Betaao?

Ele. Nijaquie naccae Xinij golag Betaao na- baani»

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

35

Preg. (Jomo es hom- bre Cristo uuestro Se- ñor?

Besp. Porqne es tam- bién hijo de la Virgen María.

Preg. Por qué se lla- ma Cristo!

Besp. Por la unción y plenitud de gracia que tiene sobre todos.

Preg. Este Cristo es el Mesías verdadero?

Besp. Sí, es el prome- tido en la Ley y en los profetas.

Preg. Cuáles fueron sus oficios más principa- les?

Besp. Los de Salva- dor y Maestro.

Preg. Que doctrina enseñó?

Bin. Nanaccaxa nac- ca Benue atti naüj Cris- to Xigooquiee reheo?

Bic. Nijaquie lagaa- ni naccae Xijni Kabaani María.

Bin. Bijanijaquie la- ae Cristo?

Bic. Nijaquie ielana- guiti natzaaga, lani yela natzaa qnie iela gracia aaieppizee etto nappae lahui etzecuee iogoiao.

Bin. Lalaabitti Cris- to nij, nacca Huezijlaa nalij, laa Mesías?

Bic. Lalaabie nacca, le goccaabi Dios lao ioag guichi golaza: Lani la la- abie nacca, legoecaabi Goneeyaha Profetas.

Bin. Naxa etto gocca china quice, ezicca ieag lao?

Bic. China quie Hue- zijlaa, tzela quie Hueze- ete.

Bin. Bij lizaha libaa- ba bezeetie?

ü

36

DOCTRINA CRISTIANA

ij

Resp. La doctrina

Ríe. Lizaha libaaba

w#

cristiana.

lij, quiebenne cristianos.

Ufe

Pre<7. Cuántas partes

Rin. Palla lao, Palla

mB

contiene la doctrina cris-

Cuee nacca etto naiaa ie-

é

tiana!

lalizaha libaaba quie ben- ne cristianos?

PP

Resp. Cuatro princi-

Ríe. Tappa etto ieag

?R

pales.

lao, etto naquina tee.

Ü

Preg. Cuáles son?

Rin. Naxa etto nac- ca?

A

Resp. El Credo, Man-

Ríe. Bareaglijlachia,

>Je

damientos, Oraciones y

la ni Chij xibaa. Etze cue

ü

Sacramentos.

i

lahaia, tzela Sacramen- tos.

^

Preg. Cuál es la in-

Rin. ÍÑTaxa etto nacca

jjÉ

signia y señal del cris-

bee, bennaabi quie ben-

^9

tiano?

ne cristiano.

jfH

Resp. La santa Cruz.

Rio. Santa Cruz.

»

Preg. Por qué?

Rin. Bijxa nijaquiee?

nSI

Resp. Porque es figu-

Ríe. Nijaquie nacca

9|

ra de Jesucristo crucifi-

lo gaha lij, lani beena-

te

cado, por quien fuimos

laa, nigaa gockilag naa

&

redimidos en ella.

Jesucristo, no bezijlaa reheo laoni.

v

Preg. Cómo usáis vos

Rin. Nanaccaxa roni-

n?

de ella?

tzonolo Santa Cruz?

gfl

Resp. Signándome y

Rio. Eozooag lahua,

n

santiguándome.

lani roniabee bennaa bi lahaia guiquiag lahua.

E

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA

Veamos cómo1?

Eesp. Por la señal de la Santa Cruz ^ etc.

Preg. Cuándo es bien usar de la señal de la Cruz?

Besp. Siempre que co- menzáremos alguna bue- na obra, ó nos viéremos en algún peligro, parti- cularmente en sintien- do alguna tentación ó mal pensamiento.

Preg. Por qué nos signamos tantas veces?

Eesp. Porque en todo lugar nos persiguen y combaten nuestros ene- migos.

Preg. Y la Cruz tiene virtud para librarnos de ellos?

Eesp> tiene, por

Ein. Guiaabi na ro- ndo?

Eie. Kijaquiee ben- neaabi Santa Cruz «$►

Ein. Battaxa naqni- na gacca bee bennaabi Cruz?

Eie. Zeaglij Cattigui- zoolao bittila ehi na tza- hui, Cannaci catti tzoo reheo lao bittila etto ba- xoochi, bachi, batzeebi, tzela zeaglij catti guiceni bee, bittilaie larigooiella quie bezellaao goxij yee: Lani Catti zaa xihuilachi reheo bittila titza.

Ein. Bijxa nija quie- eritozoag lao reheo la la liaaza?

Eie. Nijaquiee guitoo lataag ragaao ioclii, la- ni roquij reheo logtilla xihui quie reheo.

Ein. Tzela banooa Santa Cruz ielahuacca iellani gpzijlaani reheo, lao nillaiee quie logtilla- xihui naa?

Eie, Banooa, nijaquie

38

DOCTRINA CRISTIANA

haberlos vencido Cristo nuestro Señor con su muerte en ella.

Preg. A qué está obli- gado el hombre primera- mente?

Resp. A buscar el úl- timo fin para que fué criado.

Preg. Para qué fin fué criado el hombre?

Resp. Para amar y servir a Dios en esta vi- da y después verle y go- zarle en la otra.

Preg. Con qué obras se sirve á Dios principal- mente?

Resp. Con obras de Fé, Esperanza y Cari- dad.

Preg. Qué nos ense- ña la Fe? Resp. Que creamos en

Xana reheo Jesucristo, lao Cruz bezeeag guixie, tzela beguijni iooe lani, ielagotti quiee.

Rin. ]Saxa etto nac- ca china neero etto no- zee benneatti gozee gon- neiooi lachi?

Rio. Goza a iochi la- chie, quilagiochie, bixa- nijaquie goiaae.

Rin. Bijnijaquiegoiaa benneatti?

Ric. Nijaquie gonie xichina Dios tzo naa Cuee nabáanie, ieilani Catti gattie zije ielabaa iela Gloria Yebaa.

Rin. jS^axa etto n acca china ieag lao etto guie- eni lao Betaao?

Ric. China etto guie- eni nacca, iela reaglij la- chi Dios, ieíaribeexa lao Dios tzela ielanachij la- chi cuina Dios.

Rin. Bij rozeete ni re- heo ielareag lij lachi?

Ric. Bozeeteni raheo

Oíos como en infalible verdad.

Preg. Y la Esperanza ixxé enseña?

Eesp. Que esperemos 3n Dios como en poder nfinito.

Preg. Qué ensena la Caridad?

Eesp. Que le amemos sobre todo, como á bien sumo.

Preg. Cómo sabremos bien creer?

Eesp. Entendiendo bien el Credo y los Ar- tículos de la fe.

Preg. Cómo sabremos esperar y pedir?

Eesp. Entendiendo bien el Padre Nuestro.

guitoo zeaglij lachi Cui- na Dios, no nacca iela- nalij, etto acca nazacca nitti.

Ein. Yelaribeeza bij rozeete ni reheo?

Ele. Bozeeteni reheo buileeza lao toei Dios, no nooa iela huacca lij etto acca batta nazacca eoo- chi.

Ein. Bij rozeete rolo- oy iela nachij lachi?

Eic. Eozeeteni reheo guieenichij Dios, no nac- ca ielatzahui etto aceai- oho bij guitozoecani.

Ein. Nagaecaxaguin- neezatzahui reheo guito- zengiij lachi?

Eie. Tzea guija tza hui lachi reheo Lahaia Bareaglij lachia, tzela chitaa Yelalig.

Ein. N a gacca x a gu i n - neeza reheo guile eza, la- ni guitijna?

Eie. Tzeagnijatzahui lachi reheo Lahaia Xoci reeo

40

DOCTRINA CRISTIANA

É J

Preg. Cómo sabremos obrar?

Resp. Entendiendo bien los Mandamientos que hemos de guardar y los santos Sacramentos que hemos de recibir.

Preg. Luego obliga- dos estamos á saber y entender todo esto?

Resp. estamos, por- que no lo podemos cum- plir sin entenderlo.

Declaración del Credo.

Preg. Decid el Credo.

Besp. Creo en Dios Padre, etc.

Preg. Quién compuso el Credo?

Resp. Los Apóstoles. Preg, Para qué!

Rin. Nagaccaxaguin- neeza reheo guieeni chi* na tzahui?

Ríe. Tzeagnija tzahui lachi reheo Titzabee et- to guittappa, lani Sacra- mentos etto guitzooi.

Rin. Ala baritoozee guinneeza reheo, tzela tzeagnijalachi reheo iogo La h ai a na a?

Ric. Baritoozee, nija- quie acca nazacca guito- zooa, Chibaala acca rea- nija lachi reheo.

Alanij rieechi, lani ree-

cliilaj Paluda Bareag

lij ¡achia.

Rin. Gonaa lahaia Bareag lij lachia?

Ric. Bareag lij lachia Dios Xoci.

Rin. Noxa goleequi xiquaa Lahaia Bareag lij lachia?

Ric. Apóstoles.

Rin> Bijxa tiijaqtiiee!

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA,

Besp. Para informar nos en la Fé.

Preg. Y nosotros pa- ra qué lo decimos?

Besp. Para confesar la misma y confirmar- nos en ella.

Preg. Qué tan cierta s son las cosas que la nos euseüa?

Besp. Como verdades dichas por Dios, que no puede engañarse ni en- gañarnos.

Preg. De dónde sa- béis vos haberlas dicho Dios?

Besp. De nuestra ma- dre la Santa Iglesia, re-

Bie. Kijani guizeete lij reheo xititzaDios, tze- lanijaquie guinneezatza- hui reheo Yela reaglij la- chi, laa Fee.

Bin. Tzela reheo bi- xanija quiee ritoonnee bij nijaquiee riallaf

Bic. ^ijaquie guitoo- ccaabi lachi reheo iel alij quie Yelareaglij lachi, tzela nijaquiee guireag guitippa lachi reheo lao- ni.

Bin. Calagtixi nalij nacca titza etto rolooi Yelareaglij lachi?

Bic. Nalijtec nacca, nijaquie rohoa Cuiua Dios birooag, tzela Dios nazacca guittixie: lani acca nazacca gottixila- chine reheo.

Bin. Nagoccaxa gou- neezalo Cuina Dios gon- natitza naa?

Bic. Lao ielali zaha quie Xinaa lij reheo Ban-

«K

42

DOCTRINA CRISTIANA

i É

fe»

gidapor el Espíritu San- to.

Preg. Qué tan nece- sario es creer las verda- des que la Santa Iglesia nos propone?

Besp. Tauto, que sin de ellas nadie puede salvarse.

Preg. Y podrá con la sola!

Besp. No puede sin caridad y buenas obras.

Declaración de los Ar- tículos.

Preg. Decid los artí- culos.

Besp. Los Artículos.

Preg. Qué son los Ar- tículos de la fé?

ta Iglesia, no rinnee la- zilaal azi etto rolooi Xen- nij quie Espíritu Santo.

Bin. Calagtixi n a - quijna guitoo zeaglij la- chi rebeo ielanalij etto rozeeteni, lani ribeequi lao reheo Santa Iglesia?

Bic. Baña quijna tee, nijaquie Obi acca guito- o. eeag lijlacbi rebeo, ac- ca na zacean oto benne laa. Lalatti naquijna.

Bin. Tzelabualaaben- ne atti lazilaalazi lani Yelareaglij lacbi?

Bic. Acca na zacea laae cbi acca nacbij la- cbie Dios, lani beime at- ti, tzela cbiacca ronic cbina tzahui.

Alanij reeclii lani reechi- lag Chitaa Yelalij.

Rin. Gonaa cbitaa Yelalij?

Bic% Yelalij.

Bin. Bijxa ieagnija xibaa quie Yela reaglij lacbi?

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA.

Besp. Los principales misterios de ella,

Preg. Pues si el pri- mero es creer en Dios, ¿quién es Dios!

Besp. La Santísima Trinidad, Padre, Hijo y Espíritu Santo, tres per» sonas distintas y un solo Dios verdadero.

Preg. Dios! Besp. Preg.

El Padre es

es.

El Hijo es Dios!

Besp. es.

Preg. El Espíritu Santo es Dios!

Besp. es.

Preg. Son por ventu- ra tres Dioses!

Besp. No, sino uno en esencia y trino en perso- nas.

Ble. Titza ieaglo tee, titza bichijgo quieni.

Bin. Cbibaala xibaa ne ero rinnaabee tzeaglij lachi rebeo Dios. Noxa nacca Dios!

Bic. Santísima Trini- dad. Xoci, Xijni tzela Espíritu Santo tzo una personas bacche balaba lani tobici Dios balij Be- taao.

Bin. BanaccaBetaao Xoxi!

Bic.

Bin. Xijni!

Bic.

Bin.

Banaccae. BanaccaBetaao

Banaccae. BanaccaBetaao Espíritu Santo!

Bic. Banaccae.

Bin. Banacca lagaa tzo uua Betaao!

Bic. Acca nacca tzon- na Betaao, Canna tobici Betaao naccae lao iela nacca, tzela lao iela liliá- cea nijaquie zabaala io-

ü

I

44

DOCTRINA CRISTIANA

Preg. Tiene Dios fi- gura corporal como no- sotros?

Besp. No, en cnanto .Dios, porque es espíritu puro.

Preg. Cómo es Dios Todopoderoso?

Besp. Porque con so- lo querer hace cuanto quiere.

Preg. Cómo es Dios Criador?

Besp. Porque lo hizo todo de nada.

Preg. Cómo es Dios Salvador?

Besp. Porque él nos da la gracia y perdona los pecados.

bi iobila nacca totoo per- sona, acca nalaha iela Betaao.

Bin. Banaiaa Dios catti naiaa reheo benne attif

Bic. Acca naiaae cat - ti reheo lao iela Betaao, nijaquie Betaao Chij lo tzaaci nacca, laa Espí- ritu.

Bin. Nanaccaxa nac- ca Betaao Guiaalahuac- ca?

Bic. Nijaquie lao ie~ larizijiella lachi quie, ro- nie calagti etto raccala- chi gonie.

Bin. Nanaccaxa nac- ca Betaao Huenixee Huenizijla?

Bic. Nijaquie benixee lij tecci iogo Cuee iogo lao, lani acca bij too go- quinani.

Bin. Nanaccaxa nac- ca Betaao Huezijlaa?

Bic. Najaquie la laa- bi Cuinae ron na roneet- zag iela baneeza Xene,

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

Preg. Qué le mueve á darnos su gracia*?

Besp. La gran bon- dad suya y los mereci- mientos de Jesucristo.

Preg. Qué cosa es gracia?

Besp, Un ser divino que nos hace ser hijos de Dios y herederos de la gloria.

Preg. Qué bienes nos vienen con esa gracia!

Besp. El poder y que- rer hacer obras ante Dios satisfactorias y merito- rias.

laa gracia, tzela lalaabí Cuiuae ronitti lao Xito- 11a reheo.

Bin. Bij ieaglachi lao ielatzahui gracia quiee, etto roueetzaghe reheo?

Bic. Yela tzahui Xe- ne, lani ielabachij gotete bee quiee, tzela ielalizac- ca taao quie etto goxacca Xana reheo Jesucristo.

Bin. Bij zeag titza ri- naa gracia?

Bic. Too iela racca taao, too iela racca Xe- ne, etto roníni reheo Xi- nijni Betaao: tzela, lani etto ritoollaana, lanirie- eni quie reheo, iela baa iela Gloria.

Bin. Bij baneeza rit- zooi lani iela tzahui Gra- cia naa?

Bic. Yela huacca, la- ni ielarizijiella nijani guieeni lao Dios china etto eaaxog tolla bieeni, tzela lani etto guitzooi le ritonnaaba.

ME

ü

i

46

DOCTRINA CRISTIANA

Preg.

Por qué medios se alcanza y crece la gra- cia?

Besp. Con oraciones y Sacramentos, y ejerci- cios de virtud.

Preg. Cómo es Dios Glorificador?

Besp. Porque da la Gloria á quien persevera en su gracia.

Preg. Cuál de las tres personas se hizo hombre?

Besp. La segunda que es el Hijo, el cual, des- pués de haberse hecho hombre es verdadero Dios como siempre, y verdadero hombre Jesu- cristo Nuestro Señor.

Bin. Bijxa china gae- ca nijani guitzooi, tzela nijaquie treppi tzeag lao Animas quie reheo iela Gracia?

Bic. Gollalo Lahaia, Guixoobalappilo, Zijlo niho lachilo belanaato quie Xana reheo Jesu- cristo Lani gonilo ziaani china tzahui.

Bin. ISTauaccaxa nac- ca Betaao Hueneetzag iela Gloria?

Bic. Nijaquie ronna roneetzaghe guitzaa xe- ne, laa Gloria, notti ben- ne rappa tzahui Gracia quiee.

Bin. Nax al a Persona taao goccani Benne atti?

Bic. Persona gorop- pani, no uacca Xijni, tze- la catti goteete goccani Beneati, begahanae la- gaani Betaao lij, Cattia- cca naccae baaxee, baa- zila, baaella, baathyolla baacahui, tzela benne

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA

Preg, Cómo se hizo hombre nuestro Señor Jesucristo?

Besp. En el vientre virginal de nuestra Se- ñora la Virgen María por obra del Espíritu Santo, quedando ella virgen y verdadera Madre de Dios.

Preg. Para qué se hi- zo Dios hombre!

Besp. Para poder mo - rir por los hombres y li- brarlos del pecado, y en- señarles con su vida y ejemplo el camino del Cielo.

Preg. Pues sin morir no pudiera Dios hallar otro remedio?

atti nalij Cristo Xigoo- quiee reheo.

Bin. Nagoccaxa goc- ca Beneatti Cristo Xigoo- quiee reheo!

Bic. Nijho lehe naxij naiaari quie Xonaaxi quie reheo Babaani Ma- ría, lao iela huezaa quie Espíritu Santo tzela be- gahanano zeaglij Baba- ni, lani Xinaa lij Betaao.

Bin, Bij nijaqnie goc- cani Benne atti Cuina Dios?

Bic. Kijani gattie ni- ja quie benne atti tzela nijaquie gozilaae benne atti lao tolla etto gobaa- ganie, lani nijaquie, go- zeete golooc Xinneeza Yebaa, lao china benie, lani lao lizaha etto go- leequie tzonaa ^oleeza. nabaanie nigaa Yetzelao ioo.

Bin. Ala bazaccazi gacca toóla ielahueziji- laa, zabaalazi acca gotti Xan á reheo Jesucristo?

48

DOCTRINA CRISTIANA

i

Resp. Sí7 mas convi- no éste más que otro nin- guno.

Preg. Siendo Dios in- mortal cómo murió?

Resp. Porque junto con ser Dios era también hombre mortal.

Preg. Por qué esco- gió muerte de Cruz?

Resp. Poique cuanto fué mas ignominiosa y penosa, fué mas merito- riosa y gloriosa.

Preg. Qué entendéis vos por los infiernos?

Besp. Cuatro senos ó lugares de las ánimas.

Preg. Cuáles son?

Besp. El primero es el Limbo de los niños que mueren sin bautismo.

Bic. Banazacca tee, chi caxa ielahuezij lanij goquinani reheo, ezicca accalaabi ze etzecuee la.

Bin. Chibaala Be- taao acca nooa, ielagot- ti? chi acca nazacca gat- tie? nagoccaxa gottie?

Bic. Nijaquie Betaao, gocca gazacca lagaani Benne atti nalij.

Bin. Bijx a n i j a q u i e bezijre, lani gothiogo la- chie gattie lao Cruz.

Bic. Nijaquie cattiti goteetelao zitoo, lani ba- zij goteete bee gocca cat- titi naa nateete bee goc- ca ielalijzacca taao, tze- la iela rezacca baa laoni.

Bin. Bijxa nacca Ga- billa catti raccalo?

Bic. Tappa 1 a 1 1 a g quie Animas.

lün. Naxa etto nac- ca?

Bic. Etto zancero nacca lattag laa Limbo, nigaa ragleeza iogo bij-

i«*M

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

49

El secundo es el Pur- gatorio, de los que mue- ren en gracia, debiendo por sus pecados alguna pena, la cual allí satisfa- cen y luego van al cielo.

El tercero es el infier- no, de los que mueren en pecado mortal, allí son atormentados con fuego y penas eternas.

El cuarto es donde es- taban como depositadas las almas de los Santos Padres, hasta que Nues-

ni ratti, chi acca natijla- bi niza.

Lattag goroppaninac- ca, Purgatorio nigaa ra- gleeza tzonaaci benne ra- tti lao ielahuelahaia quie Dios chi baala caima ni- uabaaganie bitti la iela- xiguija lao tolla etto be- nie; Xiguijanij ragtixo- ghe lattag naa, tzela bit aala reappie Yebaa.

Lattag goionna ni Da- cca, trabilla nigaa ragt zoo tija Chijno, iogo ben- ne ratti lao iela huexij- hui quiee, benne nabaa- gani bittila tolla hnetija. Lattag naa zaccazije, za- cea iochie, tzeguie: Can- naci ieellazi lachie, tzela accabatta teete, acca batta coochi, acca batta gu i gol la, lani acca batta thiogo iela rezaccazij quiee.

Lattag gotappani n ac- ca, nigaa iagtzoo, nigaa iagleeza tzonas. Ani- mas quie Santos gotti

50

DOCTRINA CRISTIANA

tro Señor Jesucristo ba- jó á sacarlas para el cie- lo.

Preg. Cómo bajó!

Eesp. Con el alma u- nida á la divinidad.

Preg. Y su cuerpo ¿cómo quedó!

Eesp. Unido con la misma divinidad.

Preg. Cómo resuci- tó?

Eesp. Tornando á juntar su cuerpo y alma gloriosa, ya para nunca más morir.

Preg. Cómo subió á los cielos?

o. Inmortal^ con su propia virtud.

Preg. Cómo se en-

golaaza, calagbee goieag cuina Xana reheo Jesu- cristo iagaíeagbe, iaga- leagbe, iagazijlaaelani belSappie Yebaa.

Pin. Xanaccaxa go= íaaci lattag naa Xana re- beo Jesucristo?

Ble. Banaguijti nat- zaaga Anima quiee, lani iela Betaao.

Pin. Tzela belanaa- toe nanaccaxa bizaana?

Pie. Bannagijti nat- zaaga lani iela Betaao.

Eina Nanaccaxa be- baanie lao benne gotti?

Pie. Bitzaaga gazac- ca ettoo liaaza belanaa- toe lani Anima babaa quiee, nijani acca etzaa goioo iela gotti.

Ein. Xanacca beap- pie Yebaa?

Pie. Beappi nabaa- nie, lao iela buacca xene quiee.

Pin. Xanaccaxa chiae

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA

tiende que está sentado á la diestra de Dios Pa- dre!

Besp. Que está en i- gual gloria con él, en cuanto Dios, y en cuan- to hombre es mayor que otro ninguno.

Preg. Cómo ha de ser la resurrección de la car- ne?

Besp. Tornándose á juntar éstos propios cuer- pos nuestros con nues- tras almas, á vida in- mortal y eterna.

Preg. Cuándo ha de venir nuestro Señor Je- sucristo á juzgar á los vivos y á los muertos!

Besp. El dia del jui- cio vendrá con gran glo- ria y majestadj á juzgar-

naa ieebeela quie Dios Xocif

Bic. Chia lanie Dios Xoci, tolappa lao iela- baa, nijaquie tjlappato bee nacca iela Betaao quie guiroppae: tzela ie- la benneatti quiee chia lao ielabaa iela gloria ezicca naieppizee acca laabi catti quiee etzecuee Santos.

Bin. ÍTagaccaxa gac- ca iela huebaani gazacca belanaato?

Ble. Yeebij ieetzaaga ettoo liaaza belanaato re- heo nij, lani Animas quie reheo, nijani Cuee naba- ani tija chijno tzela acca ettoo liaaza gatti.

Bin. Battaxaguita Xana reheo Jesucristo, nijani guithiogo lije titza quie benne baani, tzela quie benne gotti!

Bic. Tzaa coochi ie- too Yetze lao ioo, guitae batzaaga lanie iela baa9

í

52

DOCTRINA CRISTIANA

nos y á dar á cada uno conforme á sus obras; a los buenos, vida perdu- rable, porque guardaron sus santos mandamien- tos, y á los malos, pena y muerte eterna, porque no los guardaron.

Preg. Qué creís cuan- do decís: creo en la co- munión de los santos?

Besp. Que los unos fieles participamos de los bienes espirituales de o- tros, como miembros de un mismo cuerpo.

tzela iela batzoono quie iela Goquiee quiee, iella- ni guithiogolije titza quie reheo. Lani gooe geneetzaghe, too too ben- ne xillahae, catti nacca china benie, Benne tza- hui gooe goneetzaghe ie- lanabaani zeaglij canna- ci. Tzela benne xihui, benne acca tzahui, gui- zellae lao ielarezaccazij: xene: cannazi tzeguie, la- ni tija cbijno gattie.

Mn. Bijxa reaglij la- chilo catti renaalo Ba- reaglij lachia iela betaao ritzaaga iogo lij Santos? Ric. China tzahui et- to roni nottila nalij cris- tiano, nacca xillaha lani baneeza, quie etze, cuee benne cristiano, nijaquie toozi nacca biehijgoni- gaa golag reheo zabaala ziaani nacca Xoza. La- ni lao ielahueni china quie Dios, etto neta ro- nia, baneeza quicio nac- ca, tzela etto loy ronilo, baneeza quiea nacca.

Declaración del Padre nuestro.

Preg. Decid el Padre nuestro.

Besp. Padre nuestro.

Preg. Quién ordenó la oración del Padre nuestro?

Besp. El mismo Cris- to nuestro Señor á peti- ción de los Apóstoles.

Preg. Para qué la or- denó?

Besp. Para enseñar- nos á orar.

Preg. rar?

Qué cosa es o-

Besp. Levantar a Dios el alma, y pedirle mercedes.

Preg. Por qué nos en- señó el Señor á llamarle de Padre?

Alanij rieeclii lam reechi- lag lahaia Xoci relieo e.

Pin. Gonaa Xoci re- nco e?

Bic. Xoci reheo e.

Pin. Noxa goleechi Xiquaa lahaia Xoci re- heo e?

Bic. Guiña cristo Xi- goooquiee reheo, iao iela gotta ioo quie Apóstoles.

Bin. Bijxa nijaquie goleequi xiquaani?

Pie. Nijaquie gozee- teni reheo guieeni iela huezeetag, lani iela got- taioo.

Pin, Bijxa nace a iela huezeetag, lani iela got- ta ioo.

Bic. Guitoolliza zee lao Dios Animas, lani la- chitaao reheo, nijani gui- tijna, tzela güito onnaa- ba iela huezaalachi laoe, Bin. Bijxa nijaquie bezeete xigoo quiee re- heo guiaabaghe Xoci?

54

DOCTRINA CRISTIANA

Besp. Para que le pi- damos con afecto de hi- jos.

Preg. Cómo lo somos!

Besp. Por el ser que de él hubimos de natura- leza y gracia.

Preg. Cuando decís el Padre nuestro, ¿con quién habláis?

Besp, Con Dios nues- tro Señor y Padre.

Preg. Dónde está Dios nuestro Señor y Padre?

Besp. En todo lugar, por esencia, presencia y potencia.

Preg. Pues por qué decís que está en los cie- los?

Besp. Porque en e- Uos se manifiesta mas particularmente.

Bie. Xijaquie guito- lobijtza, lani iela nachij- lachi, etto ritolobijtza Xoci reheo, Canna tza bij guitoonnaaba laoe.

Bin. Xanaccaxa nac- ca reheo Xijnie?

Bie. Nijaquieielanac- caetto beneetzaghe re- heo, lao iela naiaa, lani lao iela gracia.

Bin. Catti róllalo la- haia Xoci reheo e: noxa rinnee lenilo.

Bie. Cuina Xigoo- quiee reheo Dios.

Bin. Caxa ioho Dios xigooquiee reheo?

Bie. Guitoo lattag io- ho e lao iela Dacca lao ie- la nalaalao, tzela lao ie- la huacca Xena quiee, acca bijtoo rigacchi laoe.

Bin. Bijxa nijaquie rinaalo Yebaa chia lo?

Bie. Nijaquie ezicca balaa lao iohoe Yebaa.

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA

Preg. Qué peticiones 3ontiene el Padre nues- tro?

Besp. Siete: las tres primeras pertenecen al honor de Dios, y las otras cuatro al provecho del prójimo.

Preg. Qué pedimos en ellas1?

Besp. Abundancia de todos los bienes, y reme- dio de todos los males.

Preg. Qué pedís di- ciendo: Santificado sea tu nombre?

Besp. Que sea tenido en reverencia y alabado.

Preg. Qué pedís di- ciendo: Venga á nos tu reino?

Bin. Palla lao palia cuee nacca, etto, ritoon- naaba lao lahaia -Xoci reheo el

Ble. Cachi: tzonna et- to zaneero nacca xillaa- na ielabalahana, tzela le- la ritzooi ñachi Cuina Dios, Lani zeetappa nac- ca xibaaloghechi benne- atti.

Bin. Bijxa ritoonna- aba laoni?

Ble. Toni,Xene,tzep- pi, tzeag zeag lij guitza- abaani, lani iela tzahui quie reheo tzela gonna- zij Dios linaiaa, quie io- go etto zacea reheo.

Bin. Bijxa rinnaaba- lo Catti riuaalo Gacca .Zenezij Laalo?

Bie. Guitzooi nachie, tzela guieeni tzoonoc zeaglij, lani zeaglij gui- loho baa laoe.

Bin. Bijxa rinnaaba- lo Catti rinaalo, Guita- zij nigaa iela Gooquiee quielo?

56

DOCTRINA CRISTIANA

Besp. Que esté en nosotros por gracia y nos después su glo- ria.

Breg. Qué pedís di- ciendo: Hágase tu vo- luntad, así en la tierra como en el cielo?

Besp. Que la haga- mos los hombres entera y prontamente como los ángeles.

Preg. Qué pedís di- ciendo: El pan nuestro de cada dia, dánosle hoy?

Besp. Todo lo que es sustento necesario de cuerpo y alma.

Preg, Por qué pedís para hoy limitadamente?

Por quedar ne- cesitado á pedir lo mis- mo mañana.

Bic. Tzohoc, lani cue- elenie reheo, lao iela gra- cia, tzela bitaala gonnae reheo, iela baa iela Glo- ria quiee.

Bin. Bijxa rinnaaba- lo catti rinaalo, Etto ri- zij iellalo gacca nigaa lao ioo, Catti racca Ye- baa?

Bic. Goni gozooa ben- ne atti guitoo Xitippae, iela rizijiella lachi quie Dios, Catti roni rozooa Angeles.

Bin. Bijxa rinnaaba- lo catti rinaalo, Quixi netto goxee goxeela ben- nazij naba?

Bic* Yogo etto nacca xitippa uaquijnabelana- ato reheo, tzela xitippa Anima.

Bin. Bijxa nijaquie rinnaabalo, laziiaalazi etto riquijna naha tzaa?

Bic. Nijaquie iezig-ui- ni reheo, lani iezin naa- ba reheo goxee etto bi- toonnaaba naha tzaa»

EN LENGUA ZÁP0TECA NEXITZA.

Preg. Qué pedís di- ciendo: perdónanos nues- tras deudas?

Besp. Perdón de las culpas y de las penas de- bidas por ellas,

Preg. Por qué aña- dís: Así como nosotros perdonamos á nuestros deudores!

Besp. Porque no per- dona Dios al que á otro no perdona.

Preg. Qué pedís di- ciendo: No nos dejes caer en tentación?

Besp. Que no nos permita dar consenti- miento á las tentaciones del demonio.

Preg. De cuál mal

Bin. Bijxa rinnaaba- lo catti rinaalo, Benitti laozij etto ritooxihui net- to?

Bic. Yela huenitti lao ielakuexijhui, lani iela- buenitti iao xiguija rito- ozee lao tolla bieeni.

Bin. Bijxa nijaquie roziaauilo, lani rinneelo, Catti netto, ritoonittilao etto roxibui lezaa loghe- cbi netto?

Bic. Nijaquie chibaa- la netto acca guitoo nit- tilao, etto roni lezaba lo- ghecbi netto, acca gonit- ti lao Dios etto rieeni netto.

Bin. Bijxa riunaaba- lo Catti rinualo, Acca gozaana na alo netto, ni- jani guitooxihui netto?

Bic. Nijaquie gaeca- laanizije netto, nijaui ac- ca guitzooi iella, lani ac- ca guitooccaabi lao iela rigoo iellaxihui quie be- ze llaao.

Bin. Naxa etto nac-

i

58

DOCTRINA CRISTIANA

pedís que os libre Dios, diciendo: Mas libranos de id al?

Besp. Del demonio, del infierno y de casos desastrados.

Preg, Hemos también de hacer oración á los án- geles y á los santos?

Pésp. Sí, como á nuestros medianeros,

Preg. Qué cosa son los angeles?

Mesp. Espíritus sobe- ranos que están á Dios alabando.

Preg. De qué le sir- ven á más de eso?

Pesp. De guardar á los hombres y traer y lie- Tar á Dios recados sayos

ca lebaxijhui lao etto rin- naabalo gozijlao loi Dios, Catti rinaalo, Bezij laa- zij netto, quie iogo etto baxijhui?

Rio. Quie bezellaao, quie guij gabilla, tzela quie bittila iela Xiguija zichi, zitaabi, bachi, bat- zeebi.

Pin. Huiceni lagaa- ni ielahuezettag, lani ie- la gottaioo, lao Angeles, tzela lao etze cuee San- tos?

Pie. Huieeni. nija- quie naccae gotee titza lani gonnee quie reheo.

Pin. JS; o nacca Ange- les?

Pie. Chij Lotzaa na- ieppizee, no rigoo tij baa lao Dios.

Pin. Bijxa ezicca chi- na ronie?

Pie. Rappa tza huie benneatti: retaa naoe benneatti: ísTaccae laga- ani norago oa titza quie benne atti Yebaa, tzela

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

59

Preg. Qué oraciones decís á Nuestra Señora?

Ecsp. El Ave María y la Salve.

Declaración del Ave María.

reoochije titza quie Dios, lao beuue atti.

Bin. Bijxa lahaia ri- goholo lao Xonaaxi*

Bic. Laliaia Axaana Maria e. lani Axaana Xonaaxi.

Alanij rieechi lani reeclú-

lag Lahaia Axaana

Maria e.

Preg. Decid el Ave María.

Besp. Dios te salve María.

Preg. Quién hizo el Ave María?

Besp* El arcángel S. Gabriel cuando vino á saludar a Nuestra Seño- ra la Virgen María; y júntanse algunas pala- bras de Santa Isabel y de la Santa Iglesia.

Bin. Gonaa Axana Maria el

Bic Axana Maria e.

Bin. Noxa goleequi Xiquaa labaia Axana Maria e?

Bic. Arcángel San Gabriel, catti bita gzacca lao Xonaaxi quie reheo Eabaani Maria, tzela rit- zaagalani titza, etto go- naa Santa Isabel catti goieag Xonaaxi lichino, tzela etze cuee titza quie Xinaa lij relieo Santa I- glesia.

1

i

60

DOCTRINA CRISTIANA

Preg. Con quién ha- bláis en el Ave María?

Eesp. Con Nuestra Señora la Virgen María,

Preg. Quién es Nues- tra Señora la Virgen María?

Eesp, Es Madre de Dios, Virgen llena de de gracia y de toda vir- tud, Eeina del cielo y de la tierra, Señora y abo- gada nuestra.

Preg. Dónde está Nuestra Señora la Vir- gen María?

Eesp. Está en el cie- lo, en cuerpo y alma glo- riosa,

Ein. Noxa rinnee le- enilo catti róllalo Axana María e?

Me. Lani Xonaaxi, quie reheo Eabaani Ma- ri a.

Ein. Noxa na cea Xo- naaxi quie reheó Eabaa- ni Maria?

Bic. Naccano Xiuaa Dios. Naceano Babaa* ni, tzela natzaa no iela Gracia, lani iogo etze cueelao ielabaaielaneza, lani iela tzahui naieppi- zee. Naccano Goquiee Yebaa lani lao ioo tzela naccano Gonnee lani go- tee titza quie benne atti. Ein. Caxa ribeeza Xonaaxi quie rebeo Ea- baani Maria?

Ele. Yebaa ribeeza- no, Yebaa ioho no gui too belanaatono natzaa- galanino Anima babaa, lani bazacca lachi quie* no.

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA.

61

Preg. Y la que está en la Iglesia ¿quién es?

Resp. Es Imagen de la que está en el cielo; y para acordarnos de ella, por ser su imagen, le ha- cemos reverencia á ho- nor suyo; y lo mismo es de las demás imágenes de los otros santos.

Preg. Por qué hay tanta variedad de imá- genes de Nuestra Seño- ra, y se llaman por tan- tos nombres, de la Pie- dad, de los Eemedios, del Eosario y otras? ¿Es por ventura por ser mu- chas?

Resp. No es sino una sola la Virgen María, Nuestra Señora; mas es- to se hace para significar los diversos beneficios

Rin. Tzela Xonaaxi etto ioo Yotaao, noxa nacca?

Ric. Naccano Logaba quie Xonaaxi chia Ye* baa, etto rozijbaani lachi reheo, nijaquietzagtinni lachi reheo no gocca quie logaha naa, tzela nija- quie nacca logaba quie Xonaaxi, etto nitta Yo- taao, rieeni ielarizij ñachi laoni, tzela tooleebizi nacca iela ritzooitzono etto rieeni lao etze cuee logaba quie Santos.

Rin. Ohiga axa ioo ziaani Logaha iobi iobi* la quie Xonaaxi taao, tzela chigaaxa laano zia- anilaaola, de la Piedad, de los Eemedios, del Eo- sario, lani ziaani ezicca, etto ritolobijtza? Banac- ca lagaa ziaani Xonaaxi? Ric. Acca nacca zia- ani Xonaaxi, canna to- bizi nacca Eabaani Ma- ría; Xonaaxi quie reheo. Eitoloobijtza ziaani laao*

62

DOCTRINA CRISTIANA

que de su santísima ma- no recibimos siempre, y lo mucho que la debemos honrar y llamar en todas nuestras necesidades.

Preg. Qué se le dice en el Aye María?

Besp. Saludárnosla, alabárnosla y encomen- dámonos á ella, pidién- dole su ayuda é interce- sión para con Dios Nues- tro Señor.

Preg. Quién nos en- señó la Salve?

Besp. La Santa Igle- sia, quien la tiene y usa.

Preg. Con quién ha- bláis en ella?

Besp. Con la misma

la, nijaquie tzagnaalachi reheo, iogo lao, iogo Cuee iela xillaha iobi iobila, etto roneetzagno zeaglij. Tzela nijaquie tzagnaa- lachi reheo, ziaanitee ri- toozeeguieeni Chij, guiej eni tzonano, lani guito- lobijtza Cannazi catti bi- quij zacea reheo.

Bin. Bijza titza reelo Xonaaxi lao lahaia Axa- ana María e?

Ble. Eitozacca laouo. Eiloo baa laono. Eitot- ta ioo laano. Eitonnaa- ba gacca laanino reheo, lani gattaioono lao Za- na reheo Dios, nijaquie netto benne huexihui.

Bin. Noxa bezeeteni loy lahaya Axana Xona-

Bic. Santa Iglesia, norolla zeag lij.

Bin. Noxa rinneele- enilo lao lahaia Axana Xonaaxi?

Bic. Lani Cuiua Xo-

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

63

Virgen María, Señora nuestra.

Preg. Qué se le dice en ella?

Besp. Otras alaban- zas de la misma Virgen Santísima, demandándo- le asimismo su favor y ayuda en nuestras nece- sidades, como Madre de Dios, Señora y abogada nuestra.

Preg. Qué reveren- cia debemos á las imá-

Besp. La misma que daríamos a los santos que representan.

Preg. Y á las reli- quias de los santos, ¿qué reverencia les debemos?

La que a ellos

naaxi naiaari quie reheo Eabaani María.

Bin. Bijxa rinaalo lao lahaia naa?

Bic. Etze cuee iela rigoobaa lao cuina Xona- axi Eabaani, tzela riton- naaba laono, riaabagno gaccalaani no netto lao iogo ielazij ielaioehij, ni- jaquie naccano Xinaa lij Betaao, Xonaxi naiaari, lani Gonnee quie netto. Bin. Bijxa iela ritzo- oinachi, ritzooichij ritzo- oitzono ritoozee guieeni lao iogo logaba quie san- tos?

Bic. Yela ritzooi ña- chi etto ritoozee guiee Cuina Santos, no gocca quiee logaha naa,

Bin. Tzela lao bittila etto banana, batzoono quie santos Catti nacca, guiquiagbe, nija naae, bij ielaritzooi ñachi rito- ozee guieeni? Bic. Too leebizi iela

ü

1 i.

64

DOCTRINA CRISTIANA

mismos, que fueron tem- plos vivos de Dios.

Preg% Qué oraciones decís á los santos?

Besp. Las letanías y otras: también el Padre nuestro y Ave María.

Preg. Pues cómo, ¿en el Padre nuestro y Ave María no habláis con Dios y con su Madre Santísima?

Besp. Sí, mas á Dios pido por los méritos de los santos, y a éstos que sean mis intercesores.

ritzooi ñachi, Catti etto ritoozee guieeni lao san- tos, no gocca quiee; iela- nij goccae Xilattag baa- ni quie Dios,

Bin. Bijxa lahaia ró- llalo lao santos?

Bic> Letanías, lani etze cuee lahaia, tzela lagaani Xoci reheo e, la- ni Axana María e.

Bm. Nanaccaxa nac- ca etto naa? Chibaala catti róllalo Xoci reheo e, rinnee leenilo Cuina Dios. Lani catti róllalo Axana María e, rinnee lenilo Cuina Xonaaxi Xi- naa lij Betaao. Chigaa- xa rolobijtzalo titza naa etze cuee santos?

Bic. Balij nacca etto naa: chiccaxa, Catti bi* rinnaabaía lao Dios, Chi- na tzahui quie santos ri- gooa Xouee laoe: Laiella- ni ratta iooa lao santos nijaquie gaccae Gonnee quiea lao Dios, no lachij nija lachinaa, reag laha- ia naa.

Declamación de los Man- damientos de la Ley de Dios*

Preg. Decid los Man- damientos de la ley de Dios.

Eéspé Los Manda- mientos de la ley de Dios son diez, etc;

Preg. Sobre el primer mandamiento os pregun- to, ¿a qué nos obliga el amor de Dios!

Éesp. A adorarle á él solo como á Dios, con íéj esperanza y caridad*

Alanij rieechi lani reeclii-

Titza hee quie Xana re-

laeo Dios.

Bin. Gonaa Titza

Pretf. adorar?

Cómo se ha

Ble. Titza bee quie Xana reheo Dios, Chij xibaa nacca.

Bin. Lao gotdo xibaá titzabee neero quie Xa- na reheo Dios, rinnaa- baia, bijxa taa iellaguie- eni^ lao iela nachij lachi tooci Dios!

Bic. Bataa iella re^ heo, guittitzag xijbi, guieeni chij, guieeni tzo- no, lani guitotta ioo laci laalaci lao toozi Dios: lao tooci cuinae guileeza^ guitijna, lani guitoonna- aba guitoo iela reaglij- lachi^ guitoo iela ribeeza^ lani guitoo iela nachij la- chi quie reheo.

Bin. Nagaccaxa gui- totta ioo, lani guieeiela

m

DOCTRINA CRISTIANA

Resp. Con reverencia de cuerpo y alma.

Rreg. Pues siendo Dios espíritu no basta la del alma!

Resp, Ka, porque hu- bimos de él también el cuerpo*

Preg\ Qué es amar á Dios sobre todas las co-

Resp. Querer antes perderlas que ofenderle.

i

k

ritzooi tzono iela Betaao iee?

Rio. Guitoo iela ben- ne atti, guitoo nabaani reheo, lani guitoo iela rinnaalachi quie animas quie reheo.

Rin. Ckibaala canna Chij Lotzaa tiacca Dios, acca guichibilao, Chi guieciela ritzooitzono la- oiela Betaao quiee laeila- alaci niho lachi lani Ani- mas quie reheo?

Ric. Acca guichibilao: nijaquie lagaani Ouinae beneetzog bela naatore- heo, lani ielanabaani et- to ritappa.

Rin. Bijzeag titzari- naa Gonichijío foozi Dios balij Betaao, ezicca ac- ealaabi catti ronichijlo etzecuee logo lao?

Me. Guieenichij too» zi Dios, tzela acca bij et- to ioho nigaa Yetze lao ioo, goni quie reheo, ni- jaquie acca guitooxij lao Betaao*

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

Preg. Quién peca con- tra la fe?

Besp. El que cree co- sas supersticiosas, igno- ra, niega ó duda las que debe creer,

Preg. Quién peca con- tra la esperanza?

Besp. El que descon- fía de la misericoidia de Dios, ó locamente presu- me de ella.

Preg. Quién peca con- tra la caridad?

Eesp. El ingrato a sus beneficios y desobe-

Bin. Xoxa riguitzag Xibaa quíe iela reaglij- lachi?

Jtic. Benne reaglee beezi, benne roni quiee Xitijza ieela, benne reag zina, benne reag guija, benne rízij ñachi bezee- llaao. Benne acca nee- zani etto nozee tzeaglij lachie, Benne acca ricca- abi etto nozee tzeaglij la- chie. Lani benne huet- tixi titza, benne roni thioppa rohoa thioppa lachi.

Rin, Boxa riguit zag xibaa quie iela ribeeza?

Ble. Benne acca ri- beeza lij tee lao ielahue- zaalachi xene quie Dios, tzela rittixi lachi, Lani benne ronilaaoe lao iela huezaalachi quie Dios, ielaui goxihuie ezicca,

Rin. Xoxa riguitzag Xibaa quie ielanachij la- chi?

Bic. Benne rozalla lachi, benne acca rizijba*

í*

ü

I

68

DOCTRINA CRISTIANA

diente á su voluntad y ley,

Freg. Sobre el segun- do mandamiento os pre- gunto^ ¿quién es el que jura en vano?

Resp. El que jura sin verdad, sin justicia ó ne- cesidad.

Freg, El que jura sin verdad, ¿qué pecado ha- ce?

Resp. Peca mortal- mente, si advierte que Jura y galbe que miente.

Freg. El que jura con eluda, ¿peca mortalmen-

neeza iogo ielaxillaha, iogo ielatzahui, lani io- goiela baehij etto roneet- zag naa Dios, Benne ac- ca rizij iella lachi gonie ielarizij iellalachi quie Dios. Lani, benne acca roni, rozooa titza bee quiee.

Rin. Lao titza bee go- roppani rinnaabaia loy. í^oxa nacca benne rogo- ona Xihui?

Rio. Benne rogoona etto acca nacca balij? benne rogoona Cal ti ac- ca naquijni, lani benne rogoona litzeeag catti ac- ca nozee gogoonae.

Min, Benne rogoona etto acca nacca balij, bij tolla ronief

Mió- Tolla huetija ro- nie chibaala bazazilachie rogoonae, tzela chibaala baneezanie acca nacca balij etto rogoonae.

Rin. Benne accanee^ zani ehi banacca balij chi acca nacca balij etto ra-<

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA

Eesp. Sí, por el peli- gro en que se pone de ju- rar con mentira.

Ereg, Quién es el que jura sin justicial

Eesp, W que jura de hacer algo mal hecho,

Preg. Y el que así ju- ra, ¿qué tanto peca?

Eesp, Más ó menos gravemente, conforme a lo mal jurado.

Preg^ Por qué se en- feude á Dios tanto en es- tas dos maneras de jura- mentos!

Eesp, Por ser gran desacato el traerle por testigo de cosas falsas y mal hechas,

$>reg% Pues quien, Ua

goonae baroonie huetija?

Me. Baroonie, nija-. quie banaachi gogoonae etto acca nacca balij.

Bin. Noxa nacca ben» ne rogoona etto acca no- zee gogoonae!

Eie. Benne rogoona goonie bittila etto nacca, baxihui.

Bin. Tzela benne ro. goona, Calca tolla roo* nie?

Eie. Tollaxene, chin baala titza tooni xene begoonae. Tolla cuiti, chibaala titza xija titza cuiti begoonae,

Bin. Bijxa nijaquie relaa lachi Dios, zijchi zialla, lao guiroppa cuee ielarogoona nij?

Eie. Nijaquie Xene- tee iela huenillaa nacca iela rogooni Dios huelij titza, etto acca nacca ba- lij, titza nacca baxihui. Em, T^ela benne bat^

i

i

DOCTRINA CRISTIANA

jurado de hacer algún mal, ¿qué liara?

Besp. Dolerse de ha- berlo jurado, y no debe cumplirlo.

El que jura sin necesidad, ¿qué tanto peca?

Besp. Venialmente, á lo menos por m poca re- verencia.

Preg. Y es pecado ju- rar por las criaturas en alguna manera de estas!

Besp. Sí, porque se jura al Criador en ellas.

Preg. Pues cómo di, remos para no pecar?

ti begoona gonie bittila etto uacca baxihui, bij nozeegonie?

Pie Grozihuini lachie, nijaquie begoonae, lani aecca goni gozooae, etto begoonae,

Bin. Benne rogoona litzeag, benne rogoona catti acca naquij ni, Calca tolla roonie?

Bic. Tolla xija tolla cuiti, chiaccabij lacéala; nijaquie acca gox ijna, chie laa Dios.

Pin. Tzela banacca tolla, chibaala guitogoo^ na bittila etto bezaa Dios; Catti nacca Xona, axi, santos Yebaa Be- lag, Gobijtza, laognion- na Cuee iela rogoona et* to binaao?

Bic. Banacca: nija. quie lao iogo ettonaa ri- togoona xi Huenixee, xi Buenizjjla quie reheo.

Bin. Nagaceaxa gui* toonneenijaquie acca guieeni tolla?

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA

Besp. Sí, ó no, como Cristo nuestro Señor nos enseñaé

Preg. Cnanto á los Votos, decidme: ¿cuándo es pecado no cumplirlos ó dilatarlos?

Besp. Cuando no hay razón para ello, ajuicio del prudente confesor*

Preg. Sobre el tercer mandamiento os pregue to, ¿quién es el que san- tifica las fiestas?

|uien oye mi

Ble, Guitooimee ba= lij, etto Dacca balij, acca nalij, etto acca nacca ba- lij. Ge> etto guieeni, ac- ca, ettoaccaguieeni, cat- ti rozeeteni reheo Jesu- cristo Xana netto.

Min. Lao iela rithto go Jachi, lao iela riccaa- bi lacbij lao Dios bittila etto guieeni nabittila tzabehena: Gonaa, bat- taxa racca tolla chi rito- ziaani, chiacca ritozooa, nazialla ragtzaa?

Ríe; Catti accabij lo- otza Ealag, catti accabi- li, lootza ioho, Catti ba- nazacca iezooa: tzela et- tonij coobee, lani gui- thiogobee Golahaia zina lacbi, Huina tolla bechi lachL

Rtfii Lao goionna tit- zabee, lani Xibaa quie Xanareheo Dios rinnaa- baia loy Noxa nacca beip ne rizij ñachi, tzela roc; cacchi tzahui lanij?

Bieé Benne royoo gui-

12

DOCTRINA CRISTIANA

9

i I

sa entera en ellas, se abs- tiene de hacer cosas ser- viles ó de jornal, y se emplea en algunas san- tas obras.

Preg. Será pecado trabajar en pocas cosas ó necesarias1?

Besp. No será| mas en duda de si lo son, bien es preguntar á quien mas sabe*

Preg. Quién otro pe- ca contra este manda- miento?

Besp. Él que al tem- plo se desacata ó a las censuras de la Iglesia*

Preg. Sobre el cuáí- to mandamiento os pre- gunto, ¿quién es el que honra a sus padres?

toobi misa, tzela benne roni china tzahuij china etto gaccalaani Anima quiee tzaa Lanij.

Bin. Huacca tolla chi- baala gacca latticá chi- na cuitij naa china iohd^ tzaa lanij?

Bic. Acca gacca to° lia: canna Ohi batacca thioppa lachilo, tza hui- zi gacca guinnaabalo lao ettoo benne nezani ezk> ca accalaabi loy,

Bin. Soxa ettoo ru guijtzag titzabee nij?

Ble. Benne íonitittag "íotaao, benne accarizij- ñachi Yotaao, tóela ben^ ñe acca roni roáooa, lani acca racca iaalanie titza rithiogo bee santa Igle- sia.

Bin. Lao gotappa tit- zabee, lani xibaa quie Xanareheo Dios, rinnaa- baia loy, ¥oxa rizij ñachi Xoci Xiiiaae?

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA.

Besp. El que los obe- dece, socorre y reveren- cia.

Preg. Quiénes otros son entendidos por pa- dres a mas de los natu- rales!

Besp. Los mayores en edad, saber y gobierno.

Preg. Sobre el quin- to mandamiento, os pre- gunto: ¿qaé veda mas que el no matad

Besp. No hacer á na- die mal en hecho, ni en dicho, ni aun en deseo.

Ble. Benne roni rozo- oa Xititzae. Benne roie- eag roga ago, lani rogac- co Xoci Xinaae, tzela benne ronichij ronitzoo

noe.

Bin. jSToxaeziccanac- ca Zoci Xinaa reheo, ac- calaabi lazilaalazi benne gozaana goleequi reheo! Ric. Bennegoolaezic- ca. Benne nezani ezic- caLani Goppa Betaao, tzela Justicia.

Bin. Lao Goyo titza- bee, lani xibaa quie Xa- nareheo Dios, ritma* baia loy, Bijxa ezicca ri- toozee acealaabiiazilaa- lazi accaguietti benne naareheol

Ric. Baritoozee, ac- ca guitochijalachi lezaha reheo. Acca guitoozac- cazij loghechi reheo. Ac- ca gaaza reheo benne. Acca gnitoozettag ben- ne. Lani accazee lachi- reheo zaccae bittila etto baioochi zaccae. 10

a

74

DOCTRINA CRISTIANA

Preg. tra eso?

Saienpecacon-

Pesp. El que hiere, amenaza, injuria ó á su ofensor no perdona.

Preg. Hay ademas de esto otras maneras de matar?

hay, escan- dalizando ó no ayudando al gravemente necesita- do.

Preg. Sobre el sexto mandamiento, os pre- gunto: ¿quién es el que le guarda enteramente!

Pin. Noxa riguijtzag titzabee nij, lao iogolaao etto naa?

Pie. Benne roni huee loghechie. Benne roni- gaachi lezahae. Benne ronitittag, tonillaa, lani ronitti ielabalahana quie ettoola benne. Tzela benne accaronitti lachi etto beeni logtillaae, la- ni acca rileppi lachi lo- zaccae.

Pin. Baioho ettoo- laao iela huetti loghechi accalaabi lazilaalazi etto nij?

Pie. Baioho: ielahue- tti loghechi roni benne bal a a lao roxij, benne ro- lla roía ha xitollae, tzela benne acca raccalaani lezahae, catti bij ielazij ielaioochi tippa rezaccae. Pin. Lao goxoppa tit- zabee, lani Xibaa quie Xanareheo Dios, rinnaa- baia loy? Noxa benne rozooa, tzela roccachi lij titzabee, I^i xibaa nij!

i

«Itffc**

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

El que es casto en palabras, obras y pen- samientos.

Preg. Peca en los ma- los pensamientos quien procura desecharlos'?

Besp. Ko, antes me- rece, si junto con esto, quita las ocasiones.

Preg. Pues ¿quién es el que peca en los malos pensamientos'?

Besp. Quien propone cumplirlos ó de su volun- tad se deleita en ellos.

Preg. Qué cosas nos ayudan á ser castos^

Bic. Benne naxijnai- aari lachi. Benne acca rinuee titzatittag, titza iaani. Benne acoa titzá- aga xihui lotzeela benne, xijni benne. Laui benne acca rezaaxihui lachi ie- laxihui nij.

Bin. Baroni tolla ben- ne acca ron i quiee, iela- rezeelaehi xihui? benne acca rizij iella lachi!

Bic- Acca bij tolla ro- nie: exicca baraccae xe- ne lao Dios, chibaala ba- ribeequiechie, laui roza- ana naae, tzela ronitti lachie iogo etto nazacca gogoxihui reheo.

Bin. Noxa benne ro- ni tolla lao ielarezeelachi xihui, chiba a la can na?

Bic. Benne riccabi lachi, benne rigoobee la- chi goni gozooae Lani benne ritaana ritzeeag, lao ielarezaa xihui lachi quiee.

Bin. Naxa etto rac- calaani reheo, ielani gac-

DOCTRINA CRISTIANA

Besp. La oración y Sacramentos, ocupacio- nes y buenas compañías.

Preg. ñan?

Cuáles nos da-

Besp. La destemplan- za, las vistas y conversa- ciones ocasionadas.

Preg. Sobre el sétimo mandamiento, os pre- gunto: ¿quién le cumple?

Besp. Quien no toma, ni tiene, ni quiérelo aje- no contra la voluntad de su dueño.

careüeo naxij naiaari la- ehif

Bic. Yela rolo bítza Dios, ielahueeni lahaia, lani ielahuezeettag lao Dios, iela rixobalappi, lani etze cuee Sacramen- tos etto guitzooy. Lani iela hueñi china tzahui zeaglij.

Bin. Kaxa etto roni xignija, lani rooxij ani- mas quie reheo?

Bic. Yela rago xatta rago elag, gohoi xatta gohoi elag, Yela roioo laao etto banaehi gogo- xihui reheo, lani iela roy titzayaani iela roy titza rigoho hui tzeag lachi reheo.

Bin. Lao Cochi titza- bee, lani xibaa quie Ta- nareheo Dios rinnaabaia loy, SToxa rozooaf

Bic. Benne a cea rizij, benne a cea rozaaga, ben- ne acca raccalaachi goni quiee, lao ielabama, lao

EN LENGUA ZAP0TECA NEXITZA.

Preg. Quién le que- brantad

Besp. Quien á otro hace alguna manera de daño injusto, ó es causa de que otro lo haga.

Preg. Y al que hurtó ó dañó le bastará confe- sar su pecado?

Besp. Mbj si no paga lo que debe ó á lo menos la parte que pueda.

Preg. Y el que no pueda ¿qué hará?

Besp. Procurar como pueda, cuanto en fue- re.

Preg. Sobre el octa-

ielatilla bittila guitzaa quie benne.

Pin. Koxa benue ac- ca rozooa xibaanij?

Bic. Benne roni bit- tila xi guija, bittila lee- ne, bittila iela rozaccazij Zihui loghechi. Lani benne gocca tolla quiee, etto rozaeea toóla benne lezahae.

Ein. Tzela benne bij golaana, lani, benne be. zacea xihui loghechi, huateetelij etto beenie, chibaala guixobalappize tolla quiee?

Bic. Accateete lij ca- lagbee ieeguixoghe iogo etto nozee, na etto ba- zacca gozeeaglibee.

Bin. Tzela benne ac- cabij lacéala tee etto qui- xoghe, bij xa nazacca goni?

Bic. Quilag ioochie, gozee gonneeiooy lachie Calagbee geuitzela.

Bin. Lao goxoono tit-

78

DOCTRINA CRISTIANA

u¿

vo mandamiento, os pre- gunto ¿quién le cumple?

Besp. El que no juz- ga males ajenos, ligera- mente, ni los dice, ni los oye sin fines buenos.

Breg. branta!

Quién le que-

Besp. Quien infama contra justicia, descubre secreto ó miente*

Preg. Qué vedan el nono y décimo manda- miento?

Besp. Las codicias sensuales y de hacienda.

Breg* Es pecado de»

zabee, lani Xibaa quie Zanareheo Dios, rinnaa- baia loy Noxa rozooa?

Bic. Benne accabij rotaa Xihui logbeche, benne accarinnee tbiolla, rinuee litzeeag, lani ben- ne acca rozeexihui naga nigaa rozeettaghe benne.

Bin. Noza benne ri- guijtzag xibaanij!

Bic. Benne ronitti laao baxihui ielabalaha- na, lani ielabenne atti quie loghechie. Benne roloy benne riguixaghe bittila titza nataao na- gacchi, Lani benne ro- nixeelaehi, benne rinnee xihui.

Bin. Bijxa rinnaabee acca guieeni, Coyxibaa, lani Chijxibaa?

Bic. Einnaabee, acca notoo zee lachi ielarezac- ca lachi belanaato, tzela acca no too zeeiachi Xi- guitzaa benne.

Birik Baroni tolla ben-

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

sear tener mas que otro por via justa!

Besp. No, que solo se vedan las codicias injus- tas y desordenadas.

Preg. Por qué se ve- dan con especial manda- miento las codicias des- honestas y de hacienda!

Besp. Por ser mas importunas y peligrosas.

ne rezee lachi tzoolenie gnitzaa ezicca ziani, ac- calaabi eatti etto nappa ettoola beune? chibaala bariguilag ioochie lao china ronie, tzela lao gonneeiooy etto tozee la- chie!

Bic. Acca bij tolla ro- nie, nijaquie lazilaalazi ielarezeelachixihui, lani etze cuee iela rezeeiachi etto acca ieagxineezar rinnaabee Dios acca gui- eeui.

Bin. Bijxa nijaquie nabeequi Xana reheo Dios thioppa xibaa nija- ui acca zeelachi reheo lotzeela beune, lani guit- zaa quie bennel

Bic. Nijaquie guirop- palaao ielarezeelachi nij, na cea zitanee ezicca, la- ni banachi tee chilag re- heo laoni.

80

DOCTRINA CRISTIANA

i

Declaración de los man- damientos de la ¡Santa Madre Iglesia.

Preg. Decid los man- damientos de la Santa Madre Iglesia.

Eesp. Los manda- mientos de la Santa Ma- dre Iglesia son cinco.

Preg. Para qné son los mandamientos de la Iglesia?

Eesp. Para mas ex- plicar los de la ley.de Dios,

Preg. Qué cosa es I- glesia?

Besp. La congrega- ción de los fieles, regida por Cristo y el Papa su vicario.

Preg. Quién es el Pa-

pa?

Alanij rieechi lani re echi-

lag Titzabee quie Xinaa

reheo Santa Iglesia.

Ein. Gonaa Titzabee quie Xinaa reheo Santa Iglesia?

Eic. Titzabee quie Xi- naa reheo Santa Iglesia Caio Xíbaa nacca.

Ein. Bijxa china ro- ni Titzabee quie Santa Iglesia?

Eic. Eolooy ezicca ie- nij, lani Kiguixaghe ezic- ca balaa la ao Catti nac- ca Titzabee quie Xana reheo Dios.

Ein. Bijxa zeag. titza rinaa Iglesia?

Eic. Yela natoppa na- tzaaga quie iogo benne reaglij lachi xititza Dios, no guiquiag nacca cuina Cbristo, lani Huiaataao xene logaba quiee.

Ein. Noxa nacca Pa- pa, Noxa nacca Huiaa- taao xene naa?

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA.

Besp. El Bomano Pontífice, á quien debe- mos entera obediencia.

Preg. Cuanto al oir misa, decidme: ¿qué cosa es misa'?

Besp. Un sacrificio que se hace de Cristo, y una representación de su vida y de su muerte.

Preg. A quién se le hace este divino sacrifi- cio!

Besp. Al Eterno Pa- dre.

Preg. Para qué?

Para tres fines: para hacerle gracias, sa- tisfacerle y pedirle bene- ficios.

Pie. Golahaia xene tee, laa Poutifice, no ri- beeza Yetze Eoma, no titzabee quiee ritoozee guitoozooa.

Bin. Lao iela Eoyoo Misa gonaa, bijxa nac- ca Misa?

Pie. Too iela hueza- ha, etto racca quie Xana reheo Jesucristo. Lani too iela rozibaani lachi quie iogo etto beenie Ca- tti goree nabaanie, tzela quie iogo etto goxaccae lao iela gotti quiee.

Pin. Noxa laao rac- ca iela huezaha taao ba- tzoono nij?

Pie. Lao Dios Xoci racca.

Pin. Bijxa nijaquiee racca?

Pie. Xijaquie tzonna laao, tzonna Cuee. Too laao, nijaquie guitoochij baneeza lao Dios, Go- roppa laao, ielani guilo- ho guítijxog etto titoo- zee laaoe. Tzela goion- 11

DOCTRINA CRISTIANA

i

Preg. A quién apro- Techan las misas?

Pesp. A los vivos y á los difuntos del purgato- rio.

Preg. Y de éstos á cuáles principalmente?

Pesp. A aquellos por quienes se dicen, se oyen y ofrecen.

Preg. Quién cumple con el precepto de oir misa entera?

Quien asiste á toda ella sin distraerse de su voluntad*

na laaonijani guitoon- naaba iela huezaa lachi, lani iela xillaha quie a- nimas quie reheo.

Pin. Noxa ielaracca- laani quiee roni Misas?

Pie. Yelaraccalaani quie iogo benne baani, tzela quie iogo benne go- tti ribeeza Purgatorio.

Pin. Noxala benne naa raccalaani ezicca?

Pie. Benne gocca quiee Misa etto racca. Benne royoo Misa guitoo lachi. Lani benne ribee- qui rochijga laao Dios Xillaha quie Misa etto royoo e.

Pin. Noxa benne ro- zoo nalij, titzabee lani .Zibaa etto rinaabee, go- ioolo gona naga lo gui- toobij Misa?

Pie. Benne ribeeza lao guitoo Misa, chiaoca rolaaba lachie bittila et- too laao titza tzonaa rac- ca Misa,

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

Prey. Quién está des- obligado de oiría?

Besp. El que con ver- dadera causa está impe- dido.

Preg. Por qué decís confesar y comulgar á lo menos una vez dentro del año*?

Eesp. Porque no es mas de precepto.

Preg. Y de consejo cuántas?

Eesp. Las que acon- seja el prudente confesor bien informado.

Preg. Y el precepto de ayunar ¿á qué nos o- bliga?

Eesp. A no comer

Ein. ííoxa benne ac- ca goni tolla zabaala ac- ca goiooe Misa?

Ele. Benne rezacca guitza huee, lani benne baioho lij lotza quiee.

Ein. Bijxa nijaquie rinaalo guixobalappilo, zij niho lachilo Belanaa- to quie Xana reheo Je- sucristo, za too liaazazi too too iza?

Eic. Nijaquie lazilaa- lazi too liaaza rioaabee xibaa, gacca.

Ein, Tzela palla liaa- za bazacca gacca lao iela rithiogo lachi?

Eic. Oannazi Catti guinnaabee Yixooci zi- na. Huina tolla bechi lachi, chi banonibeelije, catti nacca lachilo.

Ein. Bijxa rozooiella- ni reheo, lani rinaabee guieeni, titzabee lani xi- baa quie ielahueni go-

Eic. Einnaabee acca

84

DOCTRINA CRISTIANA

i

I

«fifi!

manjares vedados, ni mas de una vez al dia.

Preg. A qué hora de- be comerse1?

Resp. De medio dia en adelante, ó poco an- tes.

Preg, Y se nos veda beber el dia de ayuno?

Resp. No, ni antes ni después de medio dia.

Preg. Cuánta debe ser la colación de la noche?

Resp. Cuanta se usa comunmente entre gente de buena conciencia.

Preg. Qué personas están excusadas del pre- cepto del ayuno?

Resp. Las que no tie- nen veintiún años cum- plidos.

Preg. Quiénes otros?

Resp. Los que no pue- den ayunar cómodamen-

guitaago etto nabahana, tzela too bizi liaaza ga- go reheo guitoo tzaa.

Sin. Battala galla bee guitaago?

Ric. Huetti gobijza, nacatti batti goteete, na ecuitici galla.

Rin. Tzela barinnaa- bee acca guitohoag tzaa gobaaza?

Ric. Acca Huaccazi guitohoag catti acca ra- llare hue gobijtza, lani catti batti goteete.

Rin. Calca nazacca guitaago chitzeela tzaa

Ric. Catti baxija ba- cuiti rago benne ñachi Dios.

Rin. Pallaca benne acca no zee goni gobaa- za?

Ric. Yogo benne ac- ca rizaha tooerooa iza.

Rin. Noxa ezicca? Ric. Lagaani benne acca nazacca copahana

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

85

te, por edad, enfermedad ó necesidad de trabajar.

Freg. Qué hará el que no tiene obligación de a- yunar por no tener edad?

Besp. Impouerse pa- ra cuando la tenga.

Preg. De cuáles fru- tos debemos dar diezmos y cuántos?

Besp. Conforme á las costumbres recibidas en los obispados.

Preg. Y debemos dar al diezmo lo mejor?

Besp. A lo menos no lo peor, pues lo da Dios todo.

Preg. Qué cosas nos ayudan á guardar los mandamientos?

lao ielagoola; benne re- zacca huee lani benne re- lalla china quiee.

Bin. Bijxa nozee go- ni benne acca rallabee copahana, nijaquie acca rizaha iza?

Bic. Gonize gobaaza, ielani zijlaabie goniecan- na tzaa galla bee quiee.

Bin. Palla laao palla cuee Lijua ritoozee gui- loho, lani guitixog diez- mos, tzela calca gaxog?

Bie. Catti bennaabi ioho, too too Yetze ro- llaana, too too Goquiee Obispo cattinaa gaxog.

Bin. Tzela baritoozee guitooneet zag etto nac- ca tzahui ezicca?

Bie. Ghibaala acca guitooneetzag etto ezic- ca tzahui, acca guitoo- neetzag etto naccazi, ni- jaquie Dios roneetzag lo- go.

Bin. Palla cuee nac- ca etto raccalaani reheo, ielani guitappa tzahui

86

DOCTRINA CRISTIANA

Resp. La oración, fre- cuencia de sacramentos, sermones, libros devotos y buenas compañías.

Preg. Qué cosas nos impiden la guarda de los mandamientos?

Besp. Las costumbres y ocasiones malas, poca devoción y sobrada con- fianza.

Declaración de los Sa- cramentos.

Preg. Decid los sa- cramentos.

titzabee lani xibaa quie Dios?

Bic. Yelahuezettag la- haia, ielarolobijtza Dios, yelarixoobalappizeag lij, lani etzcuee Sacramen- tos etto guitzooi, yelaro- zee naga titza Libaana, yelarolaaba guichi nigaa reeni Xititza Dios. La- ni iela rotijtza rotzaaga bennetzahui, benne ña- chi Dios.

Kin. Palla cuee nac- ca etto rozeaani lachi re- heo, etto rozaaga yela rozooalij titzabee lani Xibaa quie Dios?

Bic. YeJarizij laabi lachi china acca tzahui: yela roquijtza benne Xi- huí: yela rozallalacbi Dios: Lani yela rogaazi lachi nateetebee.

Alanij rieechi lani reechi- lag Sacramentos.

Rin. Gonaa Sacra- mentos?

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

Besp. Los sacramen- tos.

Preg. Quién institu- yó los santos sacramen- tos?

Besp. El mismo Jesu- cristo Señor nuestro.

Preg. Que cosa son los sacramentos?

Besp. Unos espiritua- les remedios que nos sa- nan y justifican.

Preg. De que mane- ra nos justifican?

Besp. Dándonos gra- cia interior por señales exteriores.

Cómo pueden darnos gracia las señales exteriores"?

Besp. Por los méritos de Cristo nuestro Señor, aplicados en ellas.

Bic. Sacramentos

Bin. Noxa bezaa? No- xa goleequi Sacramen- tos?

Bic. Cuina Jesucris- to Xigoo quiee reheo.

Bin. Bixa nacca Sa- cramentos?

Bic. Tzee cuee Lina yaa taao, quie animas, etto rotippani reheo, la- ni reonini reheo locuit- tag Dios.

Bin. Nanaccaxa roni- ni reheo Lo cuittag Dios?

Bic. Nijaquie roneet- zag iela baa iela neza, laa Gracia, niho animas quie reheo, lao benaabi nalaa etto riaabi.

Bin. Nanaccaxa na- zaccagoneetzag ielabaa iela neeza etto nacca gra- cia, bennaabi nalaa naa?

Bic. Nijaquie yela li- zaccataao naieppizee, quie Cristo Xigooquiee reheo.

Preg. Es necesario re- cibir los sacramentos con buena disposición?

Pesp. Sí, porque sin ella no se recibirá la gra- cia.

Preg. Qué cosa es bautismo?

DOCTRINA CRISTIANA

Pesp. Un espiritual nacimiento en que se nos da el ser de gracia y la insignia de cristianos.

Preg. Qué ayudas nos da el bautismo para la vida de cristianos?

Las virtudes

necesarias.

Preg. Qué pecados quita?

Pin. Banaquijna gui- leeza naxij naiaari lachi, Canna tzaa gutzooi Sa- cramentos?

Pie. Banaquijna, ni- jaquie chi acca guieeni leeza tzahui, acca nazac- ca guitzooi iela xillaha etto nacca Gracia.

Pin. Bij nacca Yela- tirooba niza?

Pie. Too iela ralag taao nigaa ritzooi iela- racca xene, laa Gracia, tzela nigaa titzooi lagaa- ni bee bennaabi batzoo- no quie benne cristiano.

Pin. Bijxa ielaracca- laani ronna roneetzag Yela ritooba niza, ielani tzeppi tzeag iela nabaa- ni quie benne cristiano?

Pie. Yogo iela tza- hui, iogo iela nazacca, io- go Xiguitzaa baani quie animas etto naquijni, laa virtudes.

Pin. Bijxa tolla ro- nitti?

i

EN LENGUA ZAPOTEO A NEXITZA.

Besp. El original y cualquiera otro si le ha- lla.

Preg. m ación!

Qué es confir-

Eesp. Uu aumento es- piritual del ser que nos dio el bautismo.

Preg. De qué manera nos da ese aumento!

Besp. Dándonos gra- cia y fuerzas para que confesemos la cristia- na.

Preg.

Qué

es el sa-

cramento de

la con fe -

sion!

Besp.

Una

espiritual

medicina del

pecado co-

metido i

después del bau-

tismo.

Preg.

Qué

bienes nos

comunica!

Besp.

Gracia con que

Bic. Tolla tía, tzela bit tila ettoo la a o tolla- etto nabaaga benne ri- tijla niza.

Bin. Bijxa nacca Ye, larotaabee Goquiee obis- po, laa confirmación?

Bic. Too ielareppizee etto rillizazee iela racca xeue, lebitzooi lao ielati- rooba niza.

Bin. isanaccaxa ron- na iela reppizee naa!

Bic. Eonnani reheo iela neza xeue, laa gra- cia, tzela ielareag lachi nijaquie guizoo tippa, la- ni guitooceaabixititza ie- la reag lij lachi, laa fee.

Bin. Bijxa nacca sa- cramento quie Yelari xoobalappi!

Bic, Too Linayaa quie anima, etto roxij roxijza, laui ronitti tolla etto goc- ca, canna batti goteete iela rirooba niza.

Bin. Bijxa iela bane- eza ronnani reheo!

Bic. Yela tzahui gra- 12

90

DOCTKINA CRISTIANA

?

*

se nos perdonan las cul- pas pasadas y se preser- van las venideras.

Preg. Qué partes con- tiene?

Besp. Contrición, con- fesión y satisfacción.

Preg. don!

Que es contri-

Besp. Un pesar sobre todos los pesares de ha- ber ofendido á Dios, con propósito firme de confe- sión y enmienda.

Preg. Y el precepto de confesar los pecados á qué nos obliga?

Besp. A pensarlos pri-

cia etto rinitti lao leni, tolla batti gatéete, teze- la etto rozeaani tolla zi- gacca.

Bin. Palla laao na- yaa?

Bic. Tzonua laao, et- to zaneero, iela reellazi lachi: etto goroppani, ie- la ribappi tolla: etto goi- onnani, iela rigoho ri- guixog.

Bin. ÍTanaccaxa nae- ca iela reellazi lachi etto guitappa?

Ble. Too iela rihuini lachi bazijchi. Too ie- la reellazi lachi naieppi- zee, acca laabi catti etze cuee iogolaao ielabahui- ni, nij aqnie bitooxij lao Dios: tzela guitooccaabi Mj guitoxoobalappi xito- 11a reheo, lani guitozaa- na iogo etto baxihui.

Bin. Titzabee quie ie- la rixoobalappi, lani ie- laribappi lachi tolla, bij ro zooiellani reheo?

Bic. Kozoo iellani re-

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

91

mero, decirlos todos sin callar á sabiendas mor- tal alguno,

Preg. Qué es satis- facción!

Besp. Pagar con obras de penitencia la pena de- bida por la culpa.

Preg. Pues las penas

•de Jesucristo nuestro se- ñor no nos bastan!

Besp. Sí, mas quiere que satisfagamos con él nosottos.

Preg. Cuáles son las obras satisfactorias!

heo, gozaa iochi lachi re- heo, ieeguijlag iochi re- heo iogo tolla bieeni, la- n i bitaala guitoxoobala- ppi lij tee, acca guizaa- na too, acca bij too gui- taao guigacchi, zacalag- ti xene, bachi, batzeebi nacca, chi bazaa lachi re- heo,

Bin. Bij xa nacca iela rigoho riguijxog!

Eic. Guiloho guitij xog xi guija ritoozee lao tolla bieeni, lani iela ro- gaago zij lachi, lani iela- rozaccazijlachi, lani lao ielarogatti belanaato.

Bin. Tzela acca tete lij si guija ritoozee, lani iogo etto bazij goxacca, tzela etto baioochi beoo Jesucristo Xigoo quiee reheo!

Bie. Huateete lij: chi- ccaxa baraccalachi Dios guitijxog lagaani reheo.

Bin. Na xa etto nac- ca china guieeni, ielani caaxo tolla bieeni!

92

DOCTRINA CRISTIANA

Besp. Oración, limos- na, ayuno y los trabajos que Dios envía, llevados por su amor en pacien- cia.

íj

t

Breg. Para qué vale el Santísimo Sacramento de la Comunión?

Besp. Lo primero, pa- ra que nuestra alma sea

Ble. Guieeni ziaani- tee iela gotaa ioo lao Dios, guitolobijtza tip- pa, guitoonuaaba iela liuezaa lachi laoe. Gui- tooneetzag gona, guiee- ni ielagoccalaani benne rezacca zij rezacca iochi. Guiloho gona lao Dios lani lao bennezij quiee, Guitooccolla guitogatti belanaato reheo lao iela- gobaaza, lani lao etze- cuee chinazij quiee iela rogaago lachi Tzela bit- tila ielazij etto guizella Dios, guiaabi guitoo la- chi reheo, bitti etto ba- ioochi bahuini zacea re- heo, lao ielaxene lachi zac reheo, lazilaalazi nia- quie iela nachij lachi cui- na Dios.

Bin. Naxa baneeza etto ritzooi lao ielarizij- niho lachi Belanaato nat- zoono quie Zana reheo Jesucristo?

Bic. Tzonna laao iela- baneeza ritzooi. Ettoza-

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

apacentada de la gracia de Dios y unida couéL

Lo segundo, para no caer fácilmente en los pecados.

Lo tercero, para alcan- zar toda perfección.

Preg. Quién está en el Santísimo Sacramen- to?

Besp. Jesucristo nues- tro señor, en cuerpo y alma gloriosa, así como está en el cielo, tanto es- tá en la hostia, como en el cáliz y en cualquiera partícula.

neero, rotippa animas quie reheo, nijani cuee la- ani ielaxillaa quie Dios, laa gracia, tzela nija- quie guiguijti laaui cuina Dios.

Etto goroppani nacca ielareag lachi, nijaquie, acca iexagreheo ziooba lao tolla,

Etto goionnani nacca, iela baietti baiaa, nija quie guitzooi iogo loo ielatzahui, tzela guitoo- xeag ielalijlachi lao Dios,

Bin, Noxa ioho noza ribeeza, lao Santísimo Sacramento? niho hos- tia lahaia etto riaabi lao Becoogo?

Bic. Cuina Jesucris- to Xigooquiee reheo, gui- too belanaatoe lani gui- too anima quiee, ribeeza lao hostia lahaia naa, Catti lij ribeezae Yebaa. Tzela Catti lij iohoe lao hostia, Cattinaa lij io- hoe lagaani lao cáliz, la- ni lao bittila bixog ietta lahaia naa.

94

DOCTRINA CRISTIANA

i

i

¿Ve# Queda el pan en la hostia y el vino en el cáliz después de haber dicho el sacerdote las pa- labras de la consagra- ción?

Besp. No, porque por virtud de las palabras que el sacerdote dice en persona de Cristo, el pan se convierte en el cuerpo y el vino en la sangre de nuestro Señor Jesucris- to.

Preg. Y el pan que vemos en el altar?

Besp. No tiene sus- tancia de pan, y solo son accidentes de pan aque- llos que aparecen.

Preg. Qué son acci- dentes?

Besp. Olor, sabor y color, debajo de los cua-

Bin. Bareegahana xi- tippa Y/etta lao hostia? Barizaana Xitippa vino, niho cáliz, Oatti reteete rinnee Golahaia titza taao etto roninee lahaia ietta, Jani vino naa?

Bic. Acca reegahana xitippaa ietta, lani acca rizaana xitippa vino, ni- jaquie lao ielahuacca xe- ne quie titza taao etto rinnee Golahaia nona cuina Cristo: ietta reac- ca Belanaato: tzela vino reacca Eene quie Xigoo- quie reheo Jesucristo.

Bin. Tzela ietta etto riaabi lao Becoogo?

Bic. Acca nacca iet- ta, etto riaabi; nijaquie batti beacca xitippani, Belanaato quie Zana reheo Jesucristo. Nan- naa iettazi nacca, etto nalaa lao Becoogo.

Bin. Bijxa zeag titza rinaa Nannaa ietta?

Bic. Xiliaa, Chij quie ietta,- Nettag quie ietta;

EN LENGUA ZAPOTEOA NEXITZA.

95

es está la sustancia del cuerpo y sangre de Cris- to.

Preg. Pues si este es el misterio inefable, que por ministerio de solo los sacerdotes se celebra en la misa ¿que debernos considerar?

Besp. Que es una me- moria y representación verdadera de la vida, pa- sión y muerte de nuestro Señor Jesucristo.

Preg. Y juntamente es sacrificio?

Besp. es, porque se ofrece al mismo Señor por los vivos y los muer- tos; y así se debe asistir

Linuaa quie ietta: nigaa nataao nagacchi, Bela- naato, lani xithiene nat- zoono quie Jesucristo Xi- gooquiee relieo.

Bin. Ohibaala etto nij nacca titza taao tit- za nagacchi etto racca lao china xene quie Go- lahaia? Bijxa ritoozee guitoo laaba lachi lao misa?

Ble. Golaaba lachi reheo misa nacca too ie- laragnaa lachi, too iela- ragtinni lachi, tzela too logaba lij, too bee ben- naabi nalaa batzo ono, etto rozij baani lachi, Ye- lanabaani. Yelagotti, tzela iogo ielazij ielaioo- chi etto goxacca Xana reheo Jesucristo.

Bin. Tzela banacca lagaani Yelahuezaha?

Bic~ Banacca: nija- quie cuina Xigooquiee reheo reacca xonee reag lao Dios Xoci, ielani gac-

96

DOCTRINA CRISTIANA

»/<

ti

I

á la misa coa mucha a- tencion y reverencia.

Preg. Cómo se ha de disponer cada uno para llegar a comulgar!

Llegándose con devoción, sin conciencia de pecado mortal, confe- sándose antes, y en ayu- nas, considerando que va á recibir á la Majes- tad eterna de nuestro gran Dios y Señor Jesu- cristo, y acordándose de su santísima pasión.

calanuie benne baani, la- ni benne natti; Laieliani ritoozee guileeza lao mi- sa guitoo lachitaao re- heo tzela guitoozenaga, guitoo tee ielarizij ñachi quie reheo.

Bin. Bijxa ielalicue- za Jachi nozee goni too too benne, catti zaitaxij niho lachie Belanaato natzoono quie Xana re- heo Jesucristo?

Ble. Guichinae lao Becoogo lani ziaani tee ielarizijnachi Dios. Acca bij too tolla huetija gui- china laanie. Guixoo- balappie zaneero lij tee. Acca bij lattica neag na- goe catti guichinae. Tze- la golaaba lachie, gozaa lachie, bazagaaxij baza- gloho niho lachie, guitoo xea-g iela Goquiee Xene quie Dios, tzela Xana netto Jesucristo, no iela- zij iela ioochi, lani iela- gotti quiee, tzagna atza gtinni lachie.

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

97

Preg. Qué debemos pensar antes de la Co- munión!

Eesp. Quién viene en él Sacramento. A quién viene, cómo y con qué fi- nes.

Preg. Para qué orde- nó el Señor tan altó Sa- cramento!

Eesp. Para honrar- nos, obligarnos y enri- quecernos.

Preg. Qué debemos hacer después de la Co- munión!

Eesp. Dará Dios des- pacio gracias, y ofrecér- nosle como muy obliga- dos á su servicio.

Ein. Bijxa ritoozee guitolaaba lachi za nee- ro catti zi gui tzooi Be- taao!

Etc. Gruitoolaaba la- chi Noxa zaa, uoxa zaij- ta lao Sacramento. No- xa laao zaijta. Nanac- caxa zaijta. Tzela bij ni- jaquie zaijta.

Ein. Bijxa nijaquie goleequi Xana religo, Sa- cramento naieepizee bat- zoono nijf

Eie. ]STijaquie gonie benne, la ni gonitzoonoe reheo, Grozooiellani re- heo, tzela gonie Xeue re- heo.

Ein. Bijxa ritoozee guieeni Catti batti bit- zooi uiho lachi Bela naa- to natzoono quie Xigoo- quie reheo Jesucristo.

Eie. Baritoozee guit- zooi ba neeza zitzaa tee lao Dios, nijaquie iela tzahui tzela ielaxiüaha- xene etto bitzooi. Lani guileequi lachinija lachi 13

Preg. Para qué es el Sacramento de la Extre- ína-Uncion?

Besp, Para quitar las manchas y rastros del pecado, fortalecer el al- ma contra las tentacio- nes, y dar salad al cuer- po si conviniere.

Preg. Para qné es el Sacramento del Orden?

Besp. Para consagrar y ordenar dignos minis- tros de la Iglesia,

naae Animas lani bela naato reheo, nijaquie baritoozee guieeni zea glij güito ielarinnaala- ehi quie reheo, tzela gui- too xitippa reheo china laoe.

Bin. Bijxa nijaquie goleequi Xana reheo, Sa- cramento quie ielarigoo- bee Vixooci benne tzaa bazaatti gaae?

Bic. Nijaquie gonitti gooxij ielanarehe, tzela xineeza tolla. Lani ni- jaquie gotippa goquijo Animas, ielani acca ie- xag lao iela rizij iee quie bezellaao, tzela nijaquie eacca benne raay, chi banaquinaui.

Bin. Bijxa nijaquie goleequi Xana reheo, Sa- cramento quie iela Gola- haia, iela Goppa Betaao?

Bic. Nijaquie gonie lahaia taao, benne gui- ree goni gozooa china ba- hana, china naieppi zee quie Santa Iglesia,

i

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

Preg. Qué obra el Sa- cramento del Matrimo- nio?

Besp. Da gracia a los casados para bien vivir en él.

Preg. Además de los Sacramentos, qué otros socorros espirituales te- nemos en la Iglesia?

Besp. Los que llama- mos Sacramentales, co- mo agua bendita, indul- gencias y jubileos.

Preg. Qué virtud tie- ne el agua bendita? - Besp. Quita los peca- dos veniales y ahuyenta los demonios, y así debé-

is. Bijxaielahuacca nooa Sacramento quie iela rotzaaganaa?

Ble. Yelahuacca xe- ne, la Gracia, etto rooe benne rotzáa gana-a iela- ni cueetzahui laoni.

Bin. Bijxa ettoocuee, bijxa ettoo laao ielarac- calaani quie Animas na- baani relieo, natappa lao Santa Iglesia, accalaabi lazilaalazi Sacramentos?

Bie. Niza lahaia, Ye- laronitti laao etto roni Huiaataao xene Pontífi- ce, quie iogo xi guija et- to ti toozee guitijxog lao tolla bieeni, laa indulgen- cias, tzela ielabanneeza xene etto rizij Animas quie reheo, lao Jubileos. Yogo iela raccalaani nij, ritappa ezicca, etto na- zij laa Sacramentales.

Bin. Bijxa ielahuacea nooa Niza lahaia?

Bie. Kibeeag, roonit- ti laao, tolla xija tolla cuitti. Eoni gaachi, la-

100

DOCTRINA CRISTIANA

idos usarla cou mucha fe y devoción.

Preg. Qué indulgencias?

cosa son

Besp. Perdón de pe- nas debidas por nuestras culpas.

Preg. En qué virtud se nos conceden?

Besp. En la de los mé- ritos de Jesucristo Nues- tro Señor y sus santos.

Preg. Cómo se han de ganar las indulgencias?

Besp. Haciendo lo que se manda al pié de la le- tra en estado de gracia.

ni rolaaga bezellaao go- xijtee. Nijaquieielalmac- ea nij, ritoozee guitzooi- chij, guitzooi tzoono Ni- za lahaia tzela guitzooi - ñachi, la ni ielalij lachi quie reheo.

Bin. Bijxa yeagnija etto rinnaalo Indulgen- cias?

Bic, Yelahuenittilaao quie xiguija ritoozee gui- tijxog, lao tolla bieenL

Bin. Noxa ielahuac- ea, quie ritzooi baneeza naa?

Bic. Lao iela lizacca taao, lani ielahuaccaquie Cristo Xigooquie reheo, tzela quie iogo Santos xihueni chinae.

Bin. Nagaccaxa guit- zooi ielaxillaha quie In- dulgencias naa?

Bic. Huatzooi, Chi- baala guitozooa etto ri- thiogobee Huiaataao Pontífice gacca, chi acca- bij tolla huetija nabaaga reheo-

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA.

Declaración de las Obras de Misericordia.

Preg. Decid las Obras de misericordia.

Resp. Las Obras de misericordia.

Preg. Por qué se lla- man así!

Resp. Porque a o se deben de justicia.

Preg. Cuándo obligan de precepto?

Resp. En necesidad grave, á juicio de hom- bres sabios.

Preg. Cuáles de ellas son más meritorias?

Resp. Las espiritua- les por el mayor bien, que

Alanij rieechi lani reechi-

lag Tela liuezaa

lachi logheclii.

Rin. Gonaa Yelahue- zaalachiloghechi?

Ric. Yelahuezaa la- chi loghechi?

Rin. Chigaaxa riee laa y, lani rinnee reheo Yela huezaalachi?

Ric. Nija quie acca taa iella, lani acca ritoo- zee guieeni zeag lij.

Rin. Battaxa ritoo- zee lao iela retaa iella, guieeni lani guitoozoot?

Ric. Catti zoo guija iochi loghechi reheo, la- ni catti bij quij zacea tip- pa lezahareheo: laoiela- rigoobee lachi quiee ben- ne zina.

Rin. Naxala Yela- huezaalachi nacca ezicca natzooi lao Dios, lauij lizacca ezicca?

Ric. Etto raccalaani Animas qui reheo, nija-

DOCTRINA CRISTIANA

comunican.

Declaración de los enemi- gos del alma.

Preg. Decid los ene- migos del alma.

Besp. Los enemigos del alma, etc.

Preg. Porqué se lla- man así. Por ventura le pueden hacer fuerza á que peque?

Eesp. "No pueden, si- no solamente inclinarla con tentaciones.

Preg. Porqué permi- te Dios las tentaciones?

Eesp. Para nuestro ejercicio y mayor corona.

quie ziaani ezicca ielat- zahui nooa.

Alanij rieechi lanireeclii- lag Logtilla Animas^

Bin. Gonaa Logtilla Anima!

Bic. Logtilla Animas quie reheo, tzonna nac- ca.

Bin. Chigaaxa nazij laa Logtilla Anima? Ba- nazacca lagaa gogooxi- hui tillani Animas quie reheo?

Bic. Acca nazacca: Lazilaalazi ielarizij iee quiee, nazacca Cohola- ni goozas Animas quie reheo lao xineeza tolla, lani lao xineeza iela hue- xihui, nijani goxihui.

Bin. Bijxa nijaquie- rozaana Dios coho iella, lani cuee zitaanee reheo, bezellaao?

Bic. Nijaquie guitilla laanie, tzela guizoo tip- paealagbjee gaccattitag

EN LENGUA ZAFOTECA NEXITZA.

Preg. El Demonio có- mo nos tientan

Eesp. Poniéndonos adentro malos pensa- mientos, y estorbos a- fuera.

Preg. Qué haremos contra los malos pensa- mientos?

Eesp. Tenerlos bue- nos, y valemos de la cruz y agua bendita.

Preg. Contra las ma- las ocasiones qué reme- dio?

Eesp. El mejor de to dos es huirlas.

iela rizij iee, lani ielaxi- hui quiee, ielani guitzoo y Lappa xene, etto nac- ca, bee quie benne acca- rizij iella xititzac.

Bin. ííanaccaxa rigo- ho iella, lani rizij iee be- zellao reheo?

Bic. Eigohoeguiquiag lachi reheo, iela rezaa xi- hui titza acca tzahui, tzela bitaalarozooe guija, lani rozinijga lachi reheo. Bin- Bijxa guieeni, nijaquie guigohona, lani guinittilao iela rozaaxi- hui lachi?

Bic. Guitoozaa, lachi etto tzahui, guitoolaaba lachietto lij. Guieeni bennaabi Cruz guiquiag iachi reheo, lani guitzoo- no Niza lahaia.

Bin. Bijxa Linayaa, lani gobeechi gacca, ni- jaquie nitti, lani guigo- hona, etto rogooxihui re- heo?

Bic. Gobeechi, lani Linayaa nateete bee tza-

104

DOCTRINA CRISTIANA

Preg. Y cuando esto no se puede?

Eesp. Disponemos con oración, consejo y re- cato.

SJ

i a.

Preg. El mundo có- mo nos tienta?

Eesp. Trayéndonos los dichos y usos de los mundanos.

Preg. Qué remedio?

Eesp. La ley de Dios, costumbres de los bue»

hui nacca, iela ribeequi

eche, lani iela rozaana naa, tzela iela rozalla la- chi iogo etto rogoo xihui, lani rooxij lachi reheo.

Rin. Tzela Catti acca nazacca guireheo eche, bij guieeni?

Ric. Guitoollij lachi reheo, lao iela huezettag lahaia, lao iela roloobij- tzatippa Dios, Lani lao iela rotijtza benne tzabui, benne ñachi Dios, tzela guitzaaonijzi, nijaquie acca chilag guitoobi re- heo, lao etto baxihui.

Rin, Nanaccaxa rigo- ho iella, lani rizij iec re- heo Yetze laoyoof

Ric. Eoreeni guiquiag lachi reheo, iela rinnee, iela rezaa, ielariguijttag, roxijehi, tzela iogo laao etto ron i benne ree, ben- ne chia.

Rin. Bij Linayaa, la- ni gobeechi gacca?

Rio. Guitoozooa tit- zabee, lani Xibaa quie

EN LENGUA ZAPOTEO A NEXÍTZA.

nos, y Vidas de los san- tos.

Preg. La carne cómo nos tienta?

Eesp. Con inclinacio- nes y pasiones malas.

Preg- Qué cosa son pasiones*?

Eesp. ímpetus ó tur- baciones que nos ciegan.

Preg. Cuáles son! Eesp. Las principa- les son cuatro.

Gozo, temor, esperan- za y dolor.

Preg. Qué remedio

Dios. Guitzooi bennaa- bi quie benne roni china lij. Lani guitoozaa la- chi, china etto beeni io- go Santos, Catti goree nabaanie.

Bmt Nanaccaxa rigo- - ho iella, lani rizij iee re- heo belánaato!

Bic. Lani ziaani laao ielare taalachi xihui, tze- la iela rithiolla rinijga la- chi, lao etto baxihui.

Bin. Nanaccaxa nac- ca iela rithiolla rinijga lachi?

Bic. Tze cuee iela rag- tij ragláppa, etto roziuij- ga roxijni, lani rothiolla reheo.

Bin. Naxa etto nacca!

Bic. Etto roni ezicca baiaa, lani ezicca leené, tappa lao nacca.

Yela rezacca lachi. Yela ritzeebi. Yela ri- beeza, lani Yela rihuini. Bin. Bijxa Linayaa^ 14

106

DOCTRINA CRISTIANA

I

contra esas pasiones?

Resp. La gracia de Dios y las virtudes.

Declaración del pecado o- riginal, venial y mor- tal.

Preg. Cuántas mane- ras hay de pecados?

Eesp. Tres, original, venial y mortal.

Prég¿ Qué cosa es pe- cado original?

Resp. Aquel con que nacimos, heredado de nuestros primeros pa- dres.

Preg. Qué cosa es pe- cado mortal?

Resp. Pensar, decir, hacer, ó faltar en algo contra la ley de Dios,

lani gobeechi guieeni lao iela rinijga lachi naa?

Me Guitoonnaba lao Dios Xitippani, etto naci ca Gracia quiee, lan- guieeni china tzahui.

Álanij HeecMXani reectii^ lag Cattinacca tolla tL ja, tolla Cuiti, lani to- lla huetija.

Bin. Palla Iaao tolla íoho?

Bic. Tzonna laao, to- lla tija, tolla Cuiti, lani tolla huetija.

Bin. Nanaccaxa nac- ca tolla tija?

Bic. Tolla etto golag la a ni reheo, tolla etto bi- toollaana, quieXoci nee- ro, lani Xinaaneero quie iogo netto.

Mn. Nanaecaxa nac- ca tolla huetija?

Bic. Tolla huetija nac- ca, iogo etto riguijtzag titzabee, lani xibaa quie Dios, lao iela rooza lachi,

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

107

Preg. Qué daños ha- ce en el alma el pecado mortal?

Besp. Quítale la cari- dad, y á Dios que es vi- da suya, la gracia, y con- déuala al infierno.

Preg. Cuál es el re- medio del pecado?

Besp. La verdadera confesión y penitencia.

Preg. Qué cosa es pe- cado venia;!?

Besp. El que no ma-

lao iela rinnee; lao bitti- la etto guieeni aeca laa- bila, na bittila etto acca guieeni, le ritoozee guie- eni.

Bin. Bijxa xiguija, bijxa leene roni tolla hue- tija, lao Animas quie re- nco?

Bic. Kibeeag roonit- ti, iela nachij lachi. Ei- beeag rileppi. (Juina, Dios, nonaoca ielanaba- ani quiee. Ribeag roo- nitti, iela gracia. Eoo- tiolla roogaazag Anima. Lani rozeeag rizella, lao guij gabilla.

Bin. Naxa etto nacca Linayaa, logtilla tolla?

Bic. Yela tixoobalap- pi na!!], iela rileppi lachi etto Zihui, lani iela hue- gaago zij, huegaago hui- na lachi.

Bin. Nanaccaxa nac- ca tolla Ouiti? Bic. Tolla etto acca

108

DOCTRINA CRISTIANA

«i

I

ta el alma mas la enfer- ma.

Pr

ma?

eg. Cómo la enfer-

Resp. Porque la enti- bia y dispone para el pe- cado mortal.

Preg. Por qné se lla- ma pecado venial!

Resp. Porque fácil- mente se perdona.

Preg. Aquellos siete pecados por qué se lla- man capitales'?

Resp. Porque son ca- beza de otros muchos.

Preg, Son pecados mortales la soberbia, avaricia y los demás!

Besp. 'No todos, sino aquellos solos que son contra la caridad de Dios y del prójimo.

rotti tee Anima, tolla et- to lazilaalazi rozijhuee, lani rozijllaazixitippani. Rito. Nanacaxa rozij huee, lani roollaazi xitip- pani!

Ríe. Nijaquie roocol- la, lani rigoho Anima xi- neeza tolla huetija.

Rin. Bijxa nijaquie laa tolla cuiti!

Rio. Nijaquie ziooba rinitti laao.

Rin. Guiaachi laao, etto rinnaalo iela huexi- hui rotija, bijxa nijaquie laa tolla guiquiag!

Rie. Nijaquie guiachi laao rolla, nacca bichij- go, nigaa ralag ziaani ezicc tolla.

Rin. Banacca tolla huetija, Yela riaa lachi, Yela huetzoono xiguit- zaa, lani etze cuee log- hechi!

Ric* Accalaabi iogo nacca tolla huetija, lazi- laalazi etto nacca logti- 11a iela nachij lachi Dios,

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

109

Preg. Y cuándo son contra la caridad?

Besp. Cuando se que- branta con ellos algún mandamiento de Dios ó de la Iglesia.

Preg. Qué cosa es so- berbia?

Besp. Apetito desor- denado de ser á otro pre- ferido.

Preg. Qué cosa es hu- mildad!

Besp. La debida incli- nación al propio despre- cio.

Preg. Qué cosa es a- varicia?

Besp. Apetito desor- denado de hacienda.

lani benne atti, nacca to- lla buetija.

Bin. Tzel a n an a cea xa guieni bee, Catti nacca logtilla iela nachij lachi?

Bic. Catti ratzaglaa- ni, bittila titzabee lani xibaa quie Dios, na bitti- la titza bee quie Santa Iglesia.

Bin. Bijxa nacca iela» riaalachi?

Bic. Too iela rezeela- chi Xihui, etto notti ben- ne rezee lachi gaccae ezicca, acca laabi etze cuee lezahae.

Bin. Bijxa nacca iela nattaao lachi?

Bic. Yela racca tit- tag, iela riguijni ioo, la- ni iela rozeexag lachi lij, Xititza cuina reheo.

Bin. Bijxa nacca iela hue tzoono xiguijtzaa?

Bie. Too iela rezee la- chi xihui, etto rezee la- chi notti benne, tzaani xiguijtzaae.

110

DOCTRINA CRISTIANA

Preg Qué es liberali- dad?

Preg. Inclinación á dar cómo y cuando con- viene.

Preg. Qué cosa es lu- juria?

Besp. Apetito torpe á cosas carnales.

Preg. ¿Qué cosa es castidad?

Besp. Inclinación á la limpieza.

Preg. Qué cosa es ira pecaminosa?

Besp. Apetito desor- denado de venganza.

Bin. Bijxa nacca ieh ribeag rooneetzag xiguij tzaa?

Bic. Too iela reze* lachi tzahui, etto nott benne rezee lachi, ie beag goneetzog xiguijt zaae, nijani gaccalaauie lezahae Oatti naquijná- nee.

Bin. Bijxa nacca iela rezaccalaehi belanaato?

Bic. Too ielarezee lachi baxihui be lene, quie iela ritzaaga loghe- chi.

Bin. Bijxa nacca iela iela baietti baya a, etto acca rirehe lao iela hue- xihui?

Bic. Too iela rezee la- chi binna, lani too iela retaa lachi uabee, etto reonebi, lani ragaao iogo etto nacca naxij naiaari.

Bin. Bijxa nacca iela relaani natzaga lani to- lla?

Bic. Too iela rezee la- chi xihui, lani too iela

!

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

Preg. Qué es manse- dumbre?

Besp. Moderación de la ira.

Preg. Qué es pacien- cia?

Besp. Moderación de la tristeza en los traba- jos.

Preg. Qué cosa es gu- la?

Besp. Apetito desor- denado de comer y be- ber.

Preg. Qué cosa es tem- planza?

Besp. Freno del ape tito de comer y beber.

Preg. vidia?

5 cosa es en

rotaalachi baiaa, etto ro- zeelacbi benne, gozacca e loghechie, lani Coboe gozoona qaie lezabae.

Bin. Bijxa nacca iela taana lacbi?

Bic. Etto rogatti ro- colla iela relaani.

Bin. Bijxa nacca iela rizijiechi, iela hueñi xe- ne lachi?

Bic. Etto rogatti ro- colla, lani rigoobee iela babuini, lao bitti ielazij iela ioocbi.

Bin. Bijxa nacca iela ragoxatta rago elag?

Bic. Too iela rota a la- cbi etto acca ioo bee, le rezeelacbi benne ieag ga- goe.

Bin. Bijxa nacca iela rigoobee, lani iela ribee lahui, lao ielagoboi iela buago?

Bic, Etto rozaaga ie- la retaa lachi, quie iela rago xatta, rago elag.

Bin. Bijxa nacca iela rixebe?

112

DOCTRINA CRISTIANA

Besp, Tristeza del bien ajeno.

Preg. Qué es caridad del prójimo?

Besp. Sentir el mal ó bien ajeno como pro- pio.

Preg. Qué cosa es pe- reza'?

Besp. Caimiento, tris- teza y tedio en las cosas divinas.

Preg. Qué es diligen- cia?

Besp. Presteza y 'go- zo en el bien obrar.

Bic. Too iela ratti la chi, lani iela rihuini la chi, etto nappa benne Xe he, quie iela baa iela ne za, etto roioo lezahae.

Bin. Bijxa nacca iels nacbij lachi loghechi?

B ic. Yel a rozi h ti i n i la- chi, Catti bij etto bazij rooioe, tzela iela rezac calachi Catti bij baneeza rizije.

Bin. Bijxa nacca iela leaa, iela leooehi?

Bic. Yela rexag lachi, iela ratti lachi, iela ri- huini lachi, tzela iela ri- tanee, lani iela racca ze- ete, lao iela rozooa xitit- za Dios.

Bin. Bijxa nacca iela naieene lachi?

Bic. Yela rezaa tzaa, iela rezaa baieene lani iela rezacca baa lachi lao iogo etto nacca china quie Dios.

!

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

113

Declaración de las Virtu- des teologales.

Alanij riechi lani reeelii-

lag Guit zaa oaani

laa Teologales.

Preg. Qué quiere de- cir Virtudes teologales?

Resp. Lo mismo que divinas-

Preg. Por qué tienen tan alto nombre?

Resp. Porque nos jun- tan con Dios, y él solo es inefable.

Preg. Qué cosa es fé!

Resp. Una luz y co- nocimiento sobrenatural con que sin ver creemos lo que Dios nos dice y la Iglesia nos propone-

Rin. Bijxa zeag titza - rinaa guitzaabaani tkeo- logales?

Ric. Guitzaa taao, guitzaa naieppizee guit- zaa Betaao.

Rin. Bijxa nijaquie nacca Laay lalatti bat- zoono, lani naieppizee?

Ric. Nijaquie guian - na laao guitzaa baani riij, roquijti rotzaagani re- heo, laaoi cuina Betaao, no nacca lij, tzela naiep- pizee bazoono lahui etze Cuee iogo laao.

Rin. Bijxa nacca Ye- la reaglij lacbi?

Ric. Too Xennij na- ieppizee, tzelá too iela- ronibee taao, laanietto ritoozeag lij lacbi iogO' etto rinnaa Dee Dios, tze- la iogo etto riguijxaglie, lani rolooi Xina rebeo 15

-^ilv* v

Ü

i

i

4&&

114

DOCTRINA CRISTIANA

Preg. Veis vos que sea Dios Trino y Uno, ó cómo es Jesucristo Dios y hoinbref

Besp. No, mas creólo más que si lo viese.

Preg. Por qué lo eréis con esa certeza?

Besp. Porque lo dice Dios y la Iglesia lo pro- pone*

Preg. Qué cosa es es- peranza1?

Besp. Esperar la bien- aventuranza y los me- dios de ella.

Santa Iglesia, zabaala acea, riaabi laao.

Bin. Baroioo laaolo, Catti nacca Dios baeche balaha lao iela Personas, tzela too reezi lao iela Betaao? Na baroioo la- aolo, Catti nacca Jesu- cristo, Dios Betaao tzela Benne atti nalij?

Bic. Acca roioo laa oa: Chiccaxa, bareag lij lacbia ezicca lij, acca la- abi catti etto gozeeag lij lachia, la gui laata.

Bin. Bijxa nijaquie rozeeag lij lachilo, lani ielalij laclii naa?

Bic. Nijaquie Xititza cuín a Dios nacca, lani Xinaa reheo Santa Igle- sia rozeete rolooi.

Bin. Bijxa nacca Ye- laribeeza?

Bic. Yela ribeeza lij lani iela hueñi leeza. hua- tzooi Yelabaa iela Glo- ria; tzela iela ribeeza la- gaani guieeni china tza- hui, nijaquie guitzooi ba-

EN LENGUA ZAP0TECA NEXITZA.

115

Preg. En que está nuestra bienaventuran- za?

Eesjp. En ver á Dios en mismo, amarle y gozarle eternamente.

Preg. Por qué medios se alcanza la gloria?

Besp. Con la divina gracia y méritos de Cris- to Nuestro Señor y nues- tras buenas obras.

Preg. Qué cosa es ca- ridad?

Besp. Amar a Dios sobre todas las cosas y al prójimo como á noso-

neeza xene naa etto rile- eza.

Bin. Caaxa raalaao, caaxa ribinna, Caaxa re- oochi, lani Caxa reeni, iela baa iela Gloria quie reheo, etto guiaabi?

Bic. Lao iela riaabi laao Cuina Dios Betaao balaa laao, catti naccae: lao iela roni chije, tzela lao iela rezacca baa lachi laanie, tija chijuo Yeliua Yebaa.

Bin. Naxala iela li- zacca, etto goneetzagni reheo, Yela baa Yela Gloria?

Bic. Yela tzahui gra- cia quie Cuina Dios etto guittappa, tzela iela li- zaccataao quie etto go- xacca Zigooquiee reheo Jesucristo, lani China tzahui etto guieeni.

Bin. B ij xa u acca Ye- la nachij lachi?

Bic. Yela roni chij Cuina Dios Betaao ezic. ca acca laabi etze cuee

ifi«t

116

DOCTRINA CRISTIANA

tros mismos.

iogo laao, tzelaiela roni- chij lezalia loghechi, Oat- ti rieeni chij cuinaa re- heo.

Declaración de las virtu- des cardinales.

Preg. Por qué se lla- man así las virtudes car- dinales?

Eesp. Porque son muy principales y raíces de otras.

Preg. Qué oficio tie- ne la prudencia?

Eesp. Poner medio en- tre los extremos.

Preg. Qué oficio tie- ne la justicia?

Eesp. Dar á cada uno lo que es suyo.

Preg. Qué oficio tie- ne la fortaleza?

Alanij rieeclii lani reeclii-

lag Guitzaa baani, laa

Cardinales.

Ein. Bijxa nijaque laa ielabaneeza nij Cardina- les?

Eic. Nijaquie nacca- ni ieaglaaote, lani nacca- ni lagaani bichijgo, ni- gaa ralag etze cuee iela tzahui.

Ein. Bijxa china ro- llaana Yela rigoobee la- chi?

Eic. Bigoobee, lani ribee lahui, etto reteete bee.

Ein. Bijxa china ro- llaana Yela rithiogo lij?

Eic. Boteete, lani reo- oy too too benne, etto nacca quie.

Ein. Bijxa china ro- llaana Yela reag lachi?

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

117

Eesp. Moderarlos mie- dos y osadías.

Preg. Qué oficio tiene la templanza?

Eesp. Enfrenar la gu- la y los apetitos sensua- les.

Preg. Cuál de las vir- tudes es la mayor?

Preg. La Caridad que les da la vida á todas y las endereza.

Preg. A qué fin las endereza?

Eesp. A Dios con quien nos junta.

Preg. Cuál de los hom- bres es ante Dios el me- jor y más santo?

Eesp. El que tuviere mayor caridad, sea quien fuere.

Eic. Eogatti roccolla- iela zinija, lani rigoobee iela ritzeebi.

Ein. Bijxa China ro- llaana Yela golla bagoo- chi lachi?

Eic. Bozaaga iela ra- go Xatta, lani rozeaani iela rezeelachi Xihui quie bela naato,

Ein. láxala iela nee- za nij, nacca ezicca xene? Eic. Yela ñachi j la- chi, nijaquie rotippa ba- ani, tzela roollij iogo et- ze cuee.

Ein. Caaxala neza ri- goholije?

Eic. Xineeza Cuina Dios, no ro quijti, rotza- aga laani reheo.

Ein. Noxala benne nacca lao Dios, ezicca tzahui, lani ezicca baiet- ti baiaa, do china quiee, ritzooi ezicca?

Eic. Benne gappa, tze la Cue laani, ezicca iela nachij lachi, za notti na- ccac.

118

DOCTRINA CRISTIANA

Preg. Y quién tiene mayor caridad?

Eesp. El que mejor guarda los Mandamien- tos.

Preg. Los Consejos del Evangelio, cuántos son?

Eesp. Tres, pobreza voluntaria, estado de castidad y vida de obe- diencia.

Preg. De qué sirven estos consejos?

Eesp. De guardar me- jor los preceptos.

Ein. Tzela noxa ben- ne nappa ezicca Yela na- chij lachi?

Eic. Beune roni ro- zooa ezicca lij, Titzabee laui Xibaa quie Dios.

Ein. Titza lizaha quie Santo Evangelio, etto rolooi Xititza Betaao, palla lao nacca?

Eic. Tzonua laao. Ye- la rezacca zij rezacca io- ochi beezi lachi, Yela ro- ehijaguij, rozeag iego li- zacca lachi belanaato, tzela iela rozooa zeag lij titza quie benne nacca guiquiag.

Ein. Bijxa china ro- ni guiouna lizaha, lizee- te nij?

Eic. Eozeeteni china gacca, uijaquie coo ie- zooa ezicca lij, titzabee lani xibaa quie Dios,

Declaración de las poten- cias del alma.

Preg* Para qué nos

Alanij rieechi lani reechi- lag Xitippani Anima.

Ein. Bijxá nijaquie

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

119

dio Dios entendimiento?

Besp. Para que le co- nozcamos y pensemos en cosas suyas.

Preg. Para qué nos dio Dios la memoria?

Eesp. Para que nos acordemos de él, de su ley y de sus beneficios.

Preg. La voluntad y libre albedrío para qué nos lo dio Nuestro Se- ñor?

Eesp. Para que le a- memos y hagamos con merecimiento su santísi- ma voluntad.

beneetzag reheo, Dios

Yela reag nijalachi. Bic. Nijaquie guiee-

ni bee catti naccae, lani

nijaquie guitoozaa lachi

Xititzae.

Bin. Bijxa nijaquie

beneetzag reheo, Dios,

Yela ragnaalachi? Bic. Nijaquie tzagtin-

ni lachi reheo, laabienac- ca Xigooquiee reheo. Guitoozaa lachi titzabee lani xibaa quiee, ielani guitoozooa. Tzela iogo iela tzahui, guijaalaao iela neeza etto roneetzag naac, nijani guieeni (chi- na laoe zeig lij.

T?in. Yela rizij iela la- chi, lani iela rithiogo la- chi, bijxa nijaquie bene- etzag Zana reheo Dios? Bic. Nijaquie guieeni chije, lani nijaquie gui- toozooa Xititzae, tzela nijaquie gacca china etto guieeni, lizacca batzooi laoe.

tt

i

120

DOCTRINA CRISTIANA

Declaración de los senti- dos corporales.

Preg. Para qué nos dio Dios sentidos corpo- rales?

Eesp. Para que con todos le sirvamos en to- das las cosas.

Declaración de los dones del Espíritu ¡Santo.

Preg. Para qué son necesarios los dones del Espíritu Santo!

Eesp. Para hacernos obedientes a las divinas inspiraciones.

Preg. De qué nos a- provecha el don de en- tendimiento?

Eesp. De darnos á entender verdades.

Alanij reechilag Yela

rinneezani guie

belanaato.

Bin. Bijxa nijaquie beneetzag reheo Dios, Yela rinneezani quie be- lanaato.

Bic. Nijaquie, laani iogo Yela rinneezani quie belanaato, guieeni iogo laao china laoe.

Alanij reechilag Catti

nacca Yela Xillaha quie

Espíritu Santo.

Bin. Bijxa china na- quijnani goni, Xillaha quie Espíritu Santo?

Bic. Baná quinani, nijaquie guitoozooaguiaa laao titza, etto rozeenij niho lachi reheo, Cuina Dios.

Bin, Bijxa china ro- ni Xillaha quie Yela reagnijalachi?

Bic. Eoneetzatgni re- heo, iela roni bee etto nacca balij.

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

121

Preg. Y el don de sa- biduría*?

Eesp. De hacernos juzgar bien de ellas.

Preg. Y el don de consejo?

Eesp. De consultar las cosas á Dios más gratas.

Preg. Y el don de ciencia?

Eesp. De elegir bien en lo consultado.

Preg. Y el don de pie- dad?

Eesp. Concierta el al- ma con Dios.

Preg. Y el de temor y fortaleza?

Eesp. Concierta el al- ma consigo.

Preg. Pues ese no es oficio de las virtudes?

Bin. Tzela xillaba quie Yela bazij na?

Bic. Eoueetzagni, Ye- la ritbiogo lij lao etze cuee iela nanijzi.

Bin. Tzela Xillaba quie Yela buexija lacbi?

Bic. Eoueetzagfni, ie- la ribeequi Xiquaa lacbi, cbina guieeni ezicca bat- zooy lao Dios.

Bin. Tzela Xillaba quie Yela rinneeza lij?

Bic Eoneetzagui, ie- la rozijtee tzabui, etto guieeni, lao etto batti bi- tooxija.

Bin. Tzela Xillaba quie Yela reeacbi lacbi?

Bic. Eoquijti rotzaa- ga Auimas quie rebeo, lani Cuina Dios.

Bin. Tzela Xillaba quie Yela ritzeebi, lani quie Yela reag lacbi?

Bic Eoollit, rotzaaga lani, Animas, Cuinani-

Bin. Acca laabi Chi- na quie Guitzaa baani 7 16

192

DOCTRINA CRISTIANA

Resp. Sí; mas las vir- tudes nos rinden á la ra- zón y ley divina, y los dones á la moción del Espíritu Santo.

Declaración de los Fru- tos del Espíritu Santo.

etto rinaao Virtudes, nacca etto naa$

Ble. Balij lanacca: Ohiccaxa Guitzaa baani, etto rinaao virtudes, ro- goonini reheo iogo etto ioo bee lij gacca, tzela iogo etto naeca titzabee lani Xibaa quiee Dios, Canna Yelaxillaha nij; rogoonini reheo etto ro- zeenij, lani etto rillijza guiquiag lachi reheo Es- píritu Santo.

Alanij reechüag Lijna

baa, quie Uspírutu

Santo.

Preg. Qué son los fru- tos del Espíritu Santo,

Eesp. Lo más suave, último y perfecto de las virtudes.

Bin. Bijxa nacca Lij- Da baa quie Espíritu Santo?

Ble. Etto ezicca go- Ila, zíjxi, zixij, lani lij, nigaa ribinna laao, lani reoocbi etto ezicca bat- zoono, quie Guitza baa- ni etto rinaao Virtudes,

i

J^Wj£!9Hfó;¿A*MIHftSff?CJbv2flHK^¿

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA. 123

Declaración de las Mena- Alanij rieechi lani ree- venturanzas. chilag Yelabaneeza Xene laa Biena- venturanzas.

Preg. Qué cosa son Bin. Bij xa Dacca Ye- las bienaventuranzas? labaneeza nazacca, laa

Kesp. Las mejores o- bras délas virtudes y do- nes del Espíritu Santo.

Preg. Por qué se lla- man así las bienaventu- ranzas?

Besp. Porque en ellas consiste la de esta vida y la esperanza de la otra.

Preg. Quiénes son los pobres de espíritu?

Bienaventuranzas?

Bic. China ezicca tza- hui, ezicca bin na, ezicca nabee, Ezicca bazoono quie iogo Guitzaa baani, laa Virtudes, tzela quie Zulaba quie Espíritu Santo.

Bin. Bijxa nijaquie laa Baneeza nazaca uij, Bienaventuranzas?

Bic. Nijaquie laoni ioho iela baneeza xene quie iela naabani riaabi, nigaa Yetzee laoyoo, tze- la iela ribeeza quiee iogo lao iela nazacca baa, et- to rileeza guitzooi Can- na tzaa galla beeiela go- tti quie rebeo,

Bin. Noxa na cea ben- ne rezaccazij niho lachi?

VflSfi!ft^4

124

DOCTRINA CRISTIANA

Eesp. Los que ya no quieren honras ni rique- zas, ni aun moderadas.

Preg. Quiénes son los mansos1?

Eesp. Los que ya no

tienen ira, ni aun casi movimiento de ella.

Preg. Cómo poseen la tierra?

Eesp. Como señores de mismos.

Preg. Quiénes son los que lloran?

Eesp. Los que dejan los placeres aun modera- dos.

Preg. Quiénes son los

que han hambre y sed de

justicia?

Eesp. Los que hacen

i

*

1

?^9W*5.fE&S13K

Bic. Benne batti acca reeni gacca tzoonoe ben- ne batti acca racca Jachi thiaazazee xitijtzae, tze- la benne batti acca ree- ze lachi guitzaa, zabaala etto xija etto Cuiti.

Bin. JSoxa na cea ben- ne golla lachi benne taa- na lachi?

Bic. Benne batti acca bij ielarelaani uappa, benne batti acca ribijxi lattica lachi.

Bin. Nanaccaxa ro- llan nae lehoo?

Bic. Nijaquie iogo ie- la riunaa lachi quie bela- naa toe, roccolla Cuinae.

Bin. Noxa nacca ben- ne roona ribeechi?

Ble. Benne rozaana na a, lani rozalla lachi io- go etto nacca iela rezac- ca, rebaa lachi, zabaala etto xija etto cuiti.

Bin. Noxa nacca ben- ne retooni ribilla, nija- quie gacca etto lij?

Bic. Benne roni ro-

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA.

con ansia el deber en to- do.

Preg. Quiénes son los misericordiosos?

Eesp. Los muy pia- dosos aun con los extra- ños.

Preg. Quiénes son los limpios de corazón?

Eesp. Los que son mortificados en sus pa- siones.

Preg. Quiénes son los pacíficos?

Eesp. Los obradores de paz en y en otros.

Preg. Quiénes son los que padecen por la justi- cia y virtud?

Eesp. Los que están firmes en ella aunque por eso sean perseguidos.

zooa guitoo xitippae, io- go laao etto nozee gonie.

Bin. Noxa na cea ben- ne buezaa lachi?

Bic. Benne reechi la- chi tippa quie notti ben- ne, zabanacca lezahae, za acca na cea loghechie.

Bin. Noxa nacca ben- ne naxij naiaari lachi?

Bic. Benne natti la- chi, benne ualla íacbi io- go iela retaa lacfai quiee.

Bin» Noxa benne nac- ca buelahaia lacbr?

Bic. Benne ribeequi huelahaia lacbitaao Cui- nae, tzela rolabaia etze cueela benne.

Bin. Noxa nacca ben- ne rezaccazij nijaquie Y el a lij, tzela nijaquie ie- la huenidiiua tzahui, laa Justicia, lani Virtud!

Bic. Benne rezoo tip pa benne acca rozaana ie- la lij, lani cbina tzahui etto ronie, zabaala bitti zaccae, nijaquie etto ro- zooae.

126

DOCTRINA CRISTIANA

i

DeZ examen y devoción al acostarse y levantarse.

Preg. Qué devociones tenéis para cuando os vais á acostar?

itop. Dos: la prime- ra, bago la señal de la cruz, v examino la con- ciencia. La segunda, di- go la Confesión general con las cuatro oraciones y otras devociones mias mentales y vocales.

Preg. Y cómo hacéis el examen de la concien- cia?

Besp. Doy gracias á Nuestro Seüor por los beneficios recibidos de su liberal mano.

Yela riguijxaglie etto gac- ca zeag lij catti gaita- zi reheo lani catti yee- oaani reheo.

Bin. Palla laao china iela reooueebi lachi Dios ronilo Catti rattaazilof

Bic. Thioppa: Etto zaneero rozoag laoa, tze- la rolaabalachia iogo to- lla quiea. Etto gorop- pani rollaia Neta huexi- hui. Xoci reheoe, Axa- ana María e, Bareag lij lachia, lani Axaana Xo- naaxi Goquiee Yebaa, tzela etze Cuee iela rinee lachi quiea lao Santos, nachija, no rolobijtza la- gaani titza rohoa.

Bin. Tzela nanaccaxa ronilo iela rolaaba lachi tolla quielo, tzela iogo etto non i lo?

Bic. üizija baneeza lao Xigooquiee reheo Dios nijaquie iogo iela huezaa lachi -íeuue quiee, lani

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA

Pienso mis pecados, e- xamino mi conciencia con todo cuidado, pensamien- tos, palabras y obras, do- liéndose mi corazón por lo que hallo haber ofen- dido á la Divina Majes- tad; y considerando á cuan gran Señor ofendí, con profunda humildad le pido perdón y hago propósito firme de no o- fenderle más y de confe- sarme á su tiempo.

iela tzahui etto roui lee- nie neta.

Eoozaa iochi lachia, lani ribeequia Xiquaa iogo tolla quiea,

Lao iela rezee la chi: la o iela rinnee lani lao etto benia, Chi bij gozeela- chia, chi bij gonija, lani chi bij gonija, lani chi bij bexija. Tzela zij chi tee ro- zijhuini lachia, chibaala bij noxija lao Dios. Lani roza a lachia Xene tee nacca tolla benia, nija- quie Gooquiee Xene tee nacca, no lao bexija. La- iellani guitoo tee lachia guitoo iela ratta yoo Ca- ree tee quiea, lani guitoo iela rinnee lacbi qniea, rinnaabaia gacca laani zije neta, lani gonitti la- ao zije xitollaya, tzela ri« thiogo lij lachia lani ri- ca a bi lija, ac ca etzaa go- xihuia, acca etzaa quit- zaga titzaabee lani Xibaa quiee, tzela riccaabia gui»

128

DOCTRINA CRISTIANA

i

Preg. Por la mañana cuando os levantáis qué hacéis?

Resp. Doy gracias á Dios que me ha guarda- do aquella noche, y por los otros beneficios de su santísima mano, y ofréz- eole mi cuerpo y alma y cuanto bueno hiciere, particularmente en aquel di a, proponiendo de no ofenderle y con su divi- na gracia servirle en cuanto pueda.

xooba lappi xitollaya caima tzaa gallabee.

Bin. Zijla taao Catti reebaanilo, naxa etto ro- nilo?

Me. Eizij baneezaia laoDios nijaquie beccac- chi tzahuie neta lao too yeela naa, tzela na zacea, lagaani nijaquie iogo et- ze cuee laao iela huezaa lachi etto roneetzag naa natzoonoe. Eigoho ribe- equia lachinija laehiua- ac, guitoozoo belanaatoia lani Anima qaiena. Ei- goho ribequia lagaani lao cuina Bettaao, iogo chi- na, tzahui etto gonia, la- ni iogo etto bazij zaccaia lao tzaa naa, Eithiogo lij lachia acca goxihuia laoe, lani acca bij too et- to baxihui gonia. Tzela riunaabaia laoe goneet- zag zije Gracia quiee, ni- jani gonia guitoo xitip- paia china lizacca bat- zooi laoe, calagti galla yezooa.

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

129

Sobre el acto de contri- ción.

Preg. Deseo, herma- no, saber que provechos trae la contrición que se nos manda tener de nues- tros pecados1?

Besp. Es la contrición de tanto valor, que el que la tuviere, aunque haya cometido los más graves pecados del mundo, al punto se le perdonan to- dos y se pone en gracia con Dios,

Alanij reeckilag Catti

nacca Yeta ribij lij-

lachi lao Dios.

Bin, Barezee tee la- chia beechi guijneesta lij, bij iela baneeza noaa, lani bij iela Xillaha rit- zooi lao iela reellazi la chi etto ritoozee guitap- pa, tzela lao iela ribij lij lachi lao Dios, etto rito- ozee guieeni canna tzaa ritooxij!

Ric. Xene tee nacca iela baneeza etto nooa, lani iela xillaha etto rit- zooi lao iela reellazi lachi quie tolla bieeni, tzela lao iela ribij lij lachi lao Dios quie etto bitooxij: nijaquie zabaala calagti xene, calagti baachi bat- zeebi, thiolla bacahui, gazag baxoochi, nacca tolla etto nooni benné, zatti neeza rinitti laao, lao Yela ribij lij lachi, 17

g

í

130

DOCTRINA CRISTIANA

Preg. Si uno muriese con contrición sin poder confesarse ó recibir otros sacramentos^ salvaríase?

Besp. Sí, hermano, sin duda alguna.

Preg. De dónde le vie- ne a la contrición tan maravillosa virtud como esta que habéis dicho?

Besp. De ser un dolor perfecto délos pecados cometidos,

Con el cual se desha-

tzela ribee laani Dios, lao iela gracia,

Bin. Chibaala canna noccala béne gatti, tzela acca guixoobalappi, lani acca bij ettoo Sacramen- to zije, banazacca laa, banazacca guitzooi Ani- ma quiee, lazilaalazi lani iela reellazi lachi quie et- to benie, tzela iela ribij lij lachi lao Dios quie et- to bexije?

Bic. Huatzooi hualaa, bechi; lani acca bij latti battixi nacca etto nij.

Bin. Oaaxa zaa, naxa etto nacca xitippaui iela huacca, quie Yela ribij lij lachi nijani goneetzag iela xillaha, lani iela ba- neeza xene naa, etto go- naalo?

Bic. Nijaquie nacca too iela reellazi, too iela rihuini, lani too iela ri- beechi lachi lij tee, quie iogo tolla etto ritoozee. Tzela, lani iela ribij lij

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

cen como si no hubieran sido.

Preg. En qué está ser ese dolor perfecto1?

Eesp. En pesarle al que lia pecado de las o- fensas hechas contra Dios, por ser quien es, y digno de todo amor,

Con propósito de con- fesarse y de no ofender- le más;

Y con con lianza en su bondad y misericordia infinita, que ha de per-

lachi nij lao Dios rinitti laao, reexij, reeaari gui- too xeeag iela narehe quie Anima, lani rizaana baietti bayaa, catti ch* acca bij lacéala tolla go- baagani

Bin. Nagaccaxa gac- ca iela reellazi lachi lij, nijani guitzooi iela xilla- ha, lani iela huenitti laao quie tolla bieeni?

Ric. Lij gacca, chibaa- la gozihuini lachi benne bexihui too teezi nijaquie benillaae Dios, lani goti- zaghe titzabee quiee, ni- jani naccae Betaoo lij, .no ritoozee guitzooi chij, guitzooi tzoono.

Chi guiccaabi lij la- chi e, cuappi xitollae, la- ni thihona gozaanae, et- to xihui, tzela acca ettoo liaaza gonie le benie.

Tzela chi cuezae lij tee lao iela tzahui Xene, la- ni lao iela huezaalachi

K««t«

132

DOCTRINA CRISTIANA

donarle todos los peca- dos cometidos.

Preg. Cuántos actos encierra en la contri- ción?

Tres principal- mente.

Preg, Decídmelos pa- ra que sepa hacerlos.

El primer acto es un dolor de la volun- tad con que mirando á Dios no quisiera haber pecado, por ser tan bue- no, digno de ser amado y no ofendido.

naieppizee quie Dios, go- nittillaaoe iogo tolla noo- nie.

Bin. Palla laao palla cuee iela rozaa lachi na iaaiog, lani naquijni gac- ca, lao iela ribij lij lachi lao Dios?

Bic. Tzonna etto na- quijna tee.

Bin. Gonaa tzaato na- xa etto nacca, nijaquie guinieesta Catti gonia?

Bic. Etto zaneero nac- ca, too iela rihuini lachi bazijchi, lani too iela reel lazi lachi nateete bee Xe- ne, etto guireechi leeni lao Dios, nijaquie bitoo- xij: tzela catti tzagnaa lachitaao reheo, no titza- bee quie bitijzag, gui- naao: acca beeni zicca et- to beenia: gotti zicca ni- jani acca goxija lao Be- taao quienaia, nijaquie naccae tzahui, lani acca ioho bij guitoozaccani ie- latzahui xeni quiee: ba- chij tee naccae, tzela ri-

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

Preg. Decid el segun- do.

Besp. El segundo es un propósito de no pecar más, fundado en el dolor de los pecados hechos, el cual si pudiera ser los deshiciera; y así tengo de procurar no hacerlos más.

Preg. Pasad al tercer acto.

Besp» El tercer acto es una confianza en la bondad y palabra de Dios,

Fundada en la Sangre de Cristo su Hijo de que perdonará los pecados cometidos y me dará gra- cia para no hacerlos más.

toozee guieeni chije,lani acca guitooxij laoe.

Rin. Gonaa etto go- roppani?

Bie. Etto goroppani nacca, too iela riccaabi lij lachi, lani too iela ri- thiogo lachiacca etzaa guitooxihui, nijaquie ie- la rihuini Xene lani iela reellazi lachi quie tolla goteete: tzela lao iela ri- huini nij, guinaao: chi- baala lanazacca eooquin- naga etto benia, goquin- naga. Laiellani banijzi zaa, nijaquie acca iezee- xaga etzaa.

Rin. Gonaa etto go- ionnani'?

Rio. Etto goionnani nacca, too iela ribeeza lij tee lao iela tzahui Xene quie Dios, tzela lao titza etto birooag rohoae.

Nijaquie iela lizacca- taao, quie reene natzoo- no quie Xijni golaghe Xana reheo Jesucristo, gonitti laaoe iogo tolla

1

134

DOCTRINA CRISTIANA

Preg. Decidme, os rue- go, qué consideraciones hay para tener este do- lor y propósito de no pe-

Besp. Son muchas, la primera es ser Dios la misma Bondad, tan dig- na de ser amada.

La segunda los benefi- cios que nos ha hecho.

La tercera lo que per- demos en ofenderle, que es su amistad.

noonia, lani gonna go- neetzagheXitippani gra- cia quiee, ielani acca go- ma etzaa etto benia.

Ein. Gonaa tzaato, bijxa iela rolaaba lachi lani iela rozaa lachi ioho, etto bazacca gonia, nija- quie gappaia iela reella- lachi nij, lani iela ri- thiogo lij lachi nij ani ac- ca etzaa goxihuia?

Etc. Ziaani tee naeca iela rozaa lachi, lani iela rolaaba lachi etto nazac- ca gacca.

Etto zaneero gozaa la- chilo, Dios nacca ielatza- hui Cuina, no ritoozee guieeni chij zeag lij.

Etto goroppani gozaa golaaba lachiloiogo iela baneeza quie Dios etto zeag lij ritzooi.

Etto goionnani gozaa golaaba laehilo, ziaani tee nacca iela baa iela neeza, lani iela tzahui et- to ritoonitti, catti ritoo- xij, nijaquie ritoonitti-

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

135

La cuarta, la Sangre que por nuestros peca- dos derramó Jesucristo Nuestro Señor.

Preg. Hay otro dolor de pecados que no sea de tanta eficacia como este?

Resp. Sí, hermano, y se llama atrición.

Preg» Kuégoos que me digáis qué cosa es y en qué se diferencia de la contrición0?

Besp. Es la atrición un dolor de los pecados por temor de la muerte, infierno ú otros castigos que Dios nos puede en- viar, ' y en esto se dife- rencia de la contrición, que no mira las penas y

laao iela huela haia lachi quie Dios.

Etto gotappani gozaa golaaba lachilo iela lizac- ca taao quie xithieene natzoono quie Jesucristo Xigoo quie reheo, etto belaalaghe nijaquie Xi- tolla reheo.

Rin. Baiohore ettoo- laao iela reellazi lachi quie tolla bieeni, etto ac- ca nooa ielaronittilaao catti etto nij?

Ric. Baiohore beechi: tzela nazij laay atrición,

Rin. Gonaa tzaato na- nacca Xa nacca, tzela bij- xanijaquie acca nooa iela ronittilaao catti etto nooa . Yelaribij lij lachi laoDios, etto rinaao contrición0?

Ric. Atrición nacca, tzee cuee iela rihuini la- chi quie tolla bieeni, ni- jaquie iela ritzeebi iela- gotti, nijaquie iela rit- zeebi guij gabilla, tzela nijaquie iela raachi rit- zee bi etzecuee ziaani laao

136

DOCTRINA CRISTIANA

los males, sino solo á Dios.

Preg. Perdonan se los pecados con este dolor que llaman atrición!

Resp. No, si no se jun- ta con el sacramento de la confesión. De suerte, que si estando uno en pe- cado mortal tuviese este dolor sin confesarse, se iria al infierno sin reme- dio.

Preg. Según lo que decís, más fácil seria te- ner esta atrición eonfe-

ielazij etto nazacca gui- zella Dios quie reheo lao etto bitooxij. Mjaquie ettonij, acca noaa iela ri- nittilaao etto nooa iela ribij lij lachi lao Dios, et- to acca roni quiee iela gotti, acca raachi ritzee- bi etzecuee iela zij iela ioochi; lazilaalazi nija- quie too teezi Dios ree- llazi, roona, rihuini, lani ribeechi lachi.

Bin. Bari nittilaao to- lla, lani iela rihuini nij, etto rinaao atrición!

Rio. Acca rinitti laao, chibaala acca ritzaga laa- ni Sacramento quie iela rixoobalappi. Laiellani chibaala noccala benne nabaagani tolla huetija gappae iela rihuini nij, tzela acca guixoobalap- pie, huaieeagzee lao guij gabilla; acca nazacca laae.

Bin. Lao etto rinaalo rinija, clattica Cuitti chi- na guitzooi chibaala gni-

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA.

137

sando a menudo, pues así se alcauza perdón de los pecados?

Eesp. No me parece acertado consejo, por las razones que si queréis oir os diré.

Freg. Pídooslo que me lo digáis, porque me ha- ce fuerza hacer lo que me aconsejáis.

Eesp. La primera es, que por la Contrición lue- go se quita el pecado, y por la atrición no, hasta confesarse el que la tie- ne.

Y es tan gran mal la culpa mortal, y carecer de la gracia de Dios, que

tappa iela rihuini laazi nij tzela güito xoobalap- pi laani ziaaniliaaza, ni- jaquie barinittilaaozi to- lla?

Eic Eaccata acca ie- eag lij xineeza titza ri- naalo, nijaquie baiohore ezicca titza guinija, chi baraccalachilo gozee na- agalo,

Bin. Gonaa tzaato, nijaquie bazitaabi banij- ga raccata, goni gozooa etto rozeete rolooilo ne- ta.

Eic. Ettozaneeronac- ca nijaquie lao iela ribij lij lachi lao Dios rinitti- laao neza tolla, tzela lao iela rihuini etto ritappa quie iela ritzeebi iela got- ti guij gabilla, na bittila ettoo laao, acca rinitti neza tolla, Calagbee gui- xoobalappi benue nappa ielarihuiui tzeebi nij.

Tzela nijaquie nacca Xiguija xene tee bachi batzeebi, iela ribeeza le- 18

138

DOCTRINA CRISTIANA

!

no debía estar un cristia- no sin ella un momento, si pudiere recobrarla.

Preg. Deseo me di- gáis otra razón.

Eesp. La segunda es, que puede faltarle á uno el remedio de la confesión muriéndose áutes de te- nerla, y con la atrición no se salvará, mas sí, sin sin duda, con la contri- ción.

Preg. Mirad si tenéis otra razón para que que-

ni tolla huetija; lani ioo- cbi tee ielazij, tzela ba- huini tee iela ioochi iela ronitti rozaana gracia quieDios. ettonozeeiogo benne cristianos gappa chij gappa tzoonoe, lani acca gozaanae, zazatijte- ezi, tzela clii zarijteezi guizaana, ieeguílag io- chie china gonie, nijaquie iezitzooi gazacca.

Pin. Barezee tee la- cfoia guinneelo ezicca?

Pie. Etto goroppani nacca, nijaquie chibaaia acca guitzeela Linayaa quie iela goxoobalappi, lani galla guichijna iela gotti, quie notti benne nappa iela rihuini tzee- bi, acca laae chi acca guixoobalappie. Chicca- xa benne nappa iela ribij üj lachi iao Dios, huat- zooi hualaa Anima quie, zabaala acca galla gui- xoobalappie.

Pin. Beoo ehibaala baiolio ezicca etto gui-

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZÁ.

139

de más convencido.

Eesp. La tercera es, que por la contrición jun- ta con el Sacramento de la confesión da Dios más gracia, y perdona más de la pena temporal, que por la atrición, y. así es bien usarla aun en la misma confesión, como más eficaz remedio.

Preg. Del todo estoy determinado á usar la contrición, solo os pido me digáis, cuándo será bueno hacerla?

naalo, nijaqnie gacca lij lachia, lani zija titza quielo?

Fie. Etto goionnani nacca, nijaquie chi guit- zaaga iela ribij lij lacbi lao Dios, laani iela goxoo baiappi, ziaani ezicca ie- la gracia roneetzag Dios, lani ziaani ezicca iela Xi- guija etto ritoozee guiti- xog lao tolla bieeni, ro- nitti laaoe acca laabi cat- ti etto ronittie quie ben- ne rixoobalappi lani hni- ni tzeebi Laiellani, tza- hui. Ezicca nacca zea- glij iela ribij lij lachi lao Dios, zabaala lao iela ri- xoobalappi, nijaquie nac- ca Linayaa ezicca bat- zooi, lani lizacca exicca.

Bin. Batti gocca lij la- chia, tzela batti riccaa- bia lani rithiogo lij lachia zij laabina gonia iela ri- bij lij lachi lao Dios, tze- la iela reellazi lacüi lazi- laazi nijaquie Dios. La- laabi teezi rinnaabaia

140

DOCTRINA CRISTIANA

Resp. Todas las veces que os hallareis con cul- pa mortal es importante teuer contrición, aunque sea en la calle, ó metido en negocios.

Preg. Fuera de esto, á qué tiempo os parece que acostumbraré hacer- la?

Resp. Al acostaros y levantaros, á la mañana delante del Santísimo Sacramento en la Iglesia, al confesar y comulgar, y al oir Misa.

guinneetzaato, battaxa nazacca gonia?

Rio. Caunazi catti go- ni beelo banabaagalo bi- ccala tollahuetijanaquij- na tee gonilo ziaani iela rinnee lachi lao Dios, la- ni guibij lij lachilo, tzela guihuinilo, canna tooci nijaquie Dios: zabaala neza zaieeaglo, zabaala lichilo zooalo, lani zabaa- la bitti lootza quielo rac- ca.

Rin. Tzela battaxa etto liaaza zij laabina go- nia?

Ric. Catti gatta azi- lo, Catti ieebaanilo zilá- taao, Catti thiaazalo. Lao Santísimo Sacra- mento niho Yotaao, Cat- ti guixoobalappilo, Catti zijniho lachilo Belanaato natzoono quie Xana re- heo Jesucristo, tzela Cat- ti goioolo Misa. Lala liaazazij laabi logonilo iela ribij lij lachi lao Dios.

EN LENGUA ZAFOTECA NEXITZA.

Preg. Enseñadme a- hora con qué palabras que me sirvan de ora- ción ordenaré esta con- trición1?

Paréceme que podéis decir de esta ma- nera, hablando con Cris- to Señor Nuestro, consi- derándolo puesto en una Cruz.

Acto de contrición con que se alcanza perdón de los pecados, dicho y sentido de corazón.

Bin. Bezeete tzaato neta, belooy tza neta na- ba, bijxa titza gonia lo- zaccani labaia, nijaquie golla robooaia etto rin- nee lachia, Ino iela ree- llazi qniea, lani lao iela ribij li.j lachi lao Dios ui- jaquie Xitollaia?

Eic. Raccata huacca guinneelo titza etto cne- quia naba. Guinne lee- nilo Xana reheo Jesu- cristo, tzela goza a lachi- lo, lani tzagnaa lachilo ba taae, tzela banachi- lag naxe lao iaga Cruz, nijaquie reheo benuehue- xihui.

Alanij Yela ribij Uj lachi lao Dios etto nooa iela rinitti laao iela huexi- gui chi guiccaabi lachi reheo etto rinnee rohoa reheo.

Señor mió Jesucristo, Dios y Hombre verdade- Criador y Salvador mió, pésame de todo co-

Axana Jesucristo é Dios Betaao, tzela Ben- neatti nalij Huenixee Huenizijla, tzela Huezij.

I

DOCTRINA CRISTIANA

razón de haber ofendido á vuestra Divina Majes- tad, porque os amo so- bre todas las eosas, y por ser Vos quien sois infini- tamente bueno, y espero de vuestra bondad y mi- sericordia infinita, que me habéis de perdonar porque no queréis la muerte del pecador, sino que se convierta y viva. Yo propongo firmísima- mente, con vuestra divi- na gracia no ofenderos más, y confesar mis pe- cados, y cumplir la peni- tencia que me fuere im- puesta.

Y os ofrezco, Señor, todo lo bueno que hicie- re, y trabajos que en vuestro amor padeciere en descuento de mis cul- pas.

laa quien aia: zijehitee ro- ona ribeeehi lachia lani reellazi rihuinita, nija- quie bexihuia laaoío, tze- la iela rihuini quiea nac- ca, nijaquie nachijtalooy ezi ea, acca laabi catti etto ronichija etze cuee iogo lao: nijaquie looy naccalo Dios quienaia, Betaao quienaia, tzela iela tzahui quielo xene- tee nacca: acca ioho, ac- ca guitzeela etto gacca lozaceani, lani etto go- zacca laabina catti gote- etebee xene nacca. La- iellani ronia leeza, lani lij tee ribee¿aia lao iela tzahui xene quielo, tzela lao iela huezaalachi na- ieppizee quielo, gonitti- laaolo etto benia, etto be- xija, lani etto bexihuia; nijaquie acca rezeelachi- lo gatti benne tolla acca rezee lachilo tzeegui ben- ne huexihuij ezicca bare- zee lachilo guibij lij la cine, lani eooneebie looy,

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

nijaquie goneetzaglo ie- la nabaani zeagíij etto goiooe.

Lij te riccaabi lachia, acca batía ettoo liaaza, aera ettoo lizoo quijtzaga titzabee lani xibaa qnielo, clii goneetzaglo neta xitippani gracia qnielo, nijani goni gozooa etto riccaabia.

Canna barithiogo lachia qnappi xitollaia, guixoo- balappi nalija iogo etto noonia, tzela goni gozooa tit- zabee etto guithiogo lij Goppa Betaao boina tolla quiea: lani ribeequia laaolo iogo etto tzahui gonia, tze- la etto bazij zaccaia, nijaquie gonitti laaolo xitollaia. Gaccazi zcanna Jesús.

Por si le pareciere á alguno que el Acto de Contrición de arriba está muy difuso, me pareció poner el que sigue, que es más breve, para que se acomode con el que mejor le pareciere.

Axana Jesucristo e Huenixee Huenizijla, tzela Huezijlaa quiea Barihuini tee lachia, uijani bexihuia laaolo, nijaquie naccalo catti naccalo, tzela nijaquie nachijta looi ezicca, acca laabi ettoocuee laao. Baric- caahi lachia, acca etzaa goxihuia, lani cuappi Xito- llaia. Tzela lij tee ribeezoia lao iela huezaa lachi xe- ne quielo, gonittilaaolo etto benia, nijaquie iela lizac- ca taao, quie reene natzoono quielo etto belaalaglo lao iaga Cruz, nijaquie neta huexihui.

SOLÍ deo honor, et gloria.

B3

144

DOCTRINA CRISTIANA

Preguntas de los más principales Misterios de nuestra Santa Fe.

Preg. Cuántos Dio- ses hay?

Eesp. Un solo Dios verdadero.

Preg. Cuántas perso- nas hay!

Eesp. Tres personas.

Preg. Cuáles son!

Eesp. Dios Padre, Dios Hijo, y Dios Espí- ritu Santo.

Preg. El Padre es Dios!

Eesp. es Dios,

Preg. El Hijo es Dios!

Eesp. es Dios.

Preg. El Espíritu Santo es Dios!

Eesp. es Dios.

Preg. Luego son tres Dioses!

Eesp. No, sino uno so-

Tzonna Perso-

Naxa etto nac-

Alanij xititza Betaao et- to ezicca ieaglaao quie iela reaglij lachi.

Ein. Palla Dios ro- ho!

Etc. Toozi Dios balij Betaao.

Ein. Palla Personas ioho!

Eic. ñas.

Ein. ea!

Eic. Dios J£oci, Dios Xinij, tzela Dios Espíri- tu Santo.

Bin. Banacca Betaao XocÜ

Eic. Betaao naccae.

Ein. Banacca Betaao Xijni!

Eic. Betaao naccae.

Ein. Banacca Betaao Espíritu Santo!

Eic. Betaao naccae.

Ein. Banacca lagaa tzonna Betaao!

Eic. Acca nacca tzon-

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

145

na Betaao, toozi Betaao naccae, zabaala baeche, balaba nacca iela Perso- nas quie,

Ein. Naxala Persona taao, goecani Benneati?

Eic. Persona gorop- pani, no nacca Xijni.

Ein. Caaxa goecani Benneatti?

Eic Nibo lebe Baa- bani quie Xonaaxi Ma- ría. Ein. Noxa bezaae? Eic. Guiña Espíritu Santo.

Ein. Palla laao, palla cuee naiaa Jesucristo Xi- gooquiee rebeo?

Eic. Tbioppa laao, tbioppa, cuee naiaae.

Ein. Naxa etto nac- ca?

Eic. Yela Betaao za- neero, goroppani iela Benneatti.

lo, aunque son distintas las personas.

Preg. Cuál de las tres personas Divinas se bizo Hombre?

Eesp. La persona se- gunda, que es el Hijo.

Preg. Dónde se bizo Hombre?

Eesp. En el vientre virginal de María Santí- sima.

Preg. Quién lo formó?

Eesp. El Espíritu San- to.

Preg. Cuántas natu- ralezas tiene Jesucristo Nuestro Señor?

Eesp. Dos naturale- zas.

Preg. Cuáles son?

Eesp. La divina pri- mero y después la buma- na.

TCOTA Una pregunta y su respuesta relativa que se halla- ban en el CatecfsmS antiguo, se suprimen en éste, porque según «u redacción^ Treman prfstarse al sentido anticatólico de sapo- ^fSS^S¿SL en Cristo, 6 mortalidad en Cristo como Dios

146

DOCTRINA CRISTIANA

Preg. Por quién mu- rió Cristo en la Cruz?

Pesp. Por nosotros pecadores.

Preg. Cuando murió en la Cruz, murió la Di- vinidad?

Preg. No murió en cuanto Dios; solo murió en cuanto Hombre.

Preg. Cuando murió en cuanto Hombre, qué se hizo el alma?

Pesp. Salió y fué al Seno de Abraham.

Preg. A qué fué á e- se Seno?

Besp. Fué á sacar las ánimas de los Santos Pa- dres que estaban allí en gracia,

Pin. Noxa nijaquie gottie lao iaga Cruz Je- sucristo?

Ric, Nijaquie netto benneatti ñuexihui.

Pin. Can na tzaa got- tie lao iaga Cruz, ziat- ti lagaani iela Betaao quíee?

Pie. Acca gottí iela Betaao quiee; lazilaalazi iela Benneatti quiee got- ti.

Pin. Canna gotti ie- la Benneatti, bijxa goc- ca Anima quiee?

Pie. Birooag, lani go- ieeag too lattag laa Seno Abraham.

Pin. Bijxa iaghenie lattag nij?

Pie. Yagaleaghe, ia- gazijlaae Animas quie Xillannie Santos benne gotti golaaza, no goleeza ani iela baietti baiaaquie iela gracia.

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA.

Preg. Cuántos dias estuvo en este Seno?

Eesp. Tres dias.

Preg. Y qué hizo al tercero dia?

Besp. Resucitó de en- tre los muertos.

Preg. Cuando resuci- tó, dónde estuvo?

, Aquí en el mun-

do.

Preg. Cuántos dias estuvo en el mundo?

Besp. Cuarenta dias.

Preg. Qué hizo en es- tos cuarenta dias?

Besp. Estuvo ense- ñando á sus Apóstoles.

Ein. Palla tzaa, pa- lla gobijtza goleezae lat- tag nij. Ele. Tzonna tzaa. Ein. Tzela bijxa be- nie bizaa tzonna tzaa?

Eic Beebaanie lao bennegotti.

Ein. Catti batti bee- baanie lao benne gotti, caaxa goleezae?

Eic, Nigaa Yetze lao ioo.

Ein. Palla tzaa, pa- lla gobijtza goleezae ni- gaa Yetze lao ioo.

Eic. Thioa tzaa, thioa gheela.

Bin. Bijxa benie ni- gaa Yetze lao ioo, lao thioa tzaa, thioa gheela etto goleezae.

Eic. Bezeete, belooe benne huina quiee. A- póstoles quiee, ziaanila- ao, ziaani cuee titza ta- ao etto reeni lao guichi Betaao,

148

DOCTRINA CRISTIANA

Preg. Qué hizo cum- plidos los cuarenta dias?

Bésp. Subió á los cie- los y está á la diestra de Dios Padre.

Preg. En qué cielo es- tá Jesucristo Nuestro Se- ñor.

Besp. En el cielo Em- píreo destinado por Dios para especial gloria suya, y premio de sus ángeles y santos.

Preg. Y solo en el cielo está Dios?

Besp En todo lugar está Dios: en el cielo, en la tierra, en el infierno y en el mundo todo.

Preg. Y vendrá otra vez Jesucristo Nuestro Señor á este mundo?

i

Bin. Catti batti bizaa thioa tzaa, thioa gheela, bijxa benie?

Bic. Beappie Yebaa, tzela chiae naa ieebeela quie Dios Xoci.

Bin. Caaxa Yebaa ree Jesucristo Xigooquiee reheo?

Bic. Yebaa beochi; Yebaa naieppizee, etto nazij laay Empíreo: la- tag nocueza Dios nigaa roloe iela babaa natzono natete bee quiee: tzela latag nigaa roe xillaha quie Angeles, lani San- tos Xillanie.

Bin. Tzela lazilaala- zi Yebaa ree Dios?

Bic. Guitoo lattagree Dios: baree Yebaa: ba- ree lao ioo: baree gabilla: tzela baree guitoo gabij laao ioo.

Bin. Tzela huita et- too liaaza Jesucristo Xi- gooquiee reheo, nigaa Yetze lao ioo?

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

149

Otra vez ha de

Dónde vendrá? Al Valle de Jo-

Y á qué ven-

Besp. venir.

Preg.

Besp. saphat.

Preg. drá?

Besp. Vendrá á juz- gar á los buenos para darles gloria, y á los ma- los para darles pena per- durable.

Preg. Y verán enton- ces los condenados á Cristo Señor Nuestro co- mo está en el cielo?

Besp. No verán sino solamente su Humani- dad indignada,

Preg. Y la gloria de los que fueren al cielo tendrá fin?

Besp. No tendrá nun- ca fin su gloria.

Etza liaaza gui-

Caaxa guitae? Too lachi laa Jo-

B ij xa guita ghe-

Bic. tae.

Bin.

Ble. saphat.

Bin. enie?

Bic. Guitae guithio- goe titza quie benne tza- hui, lani quie benne xi- hui. Benne tzahui gui- zellae Yebaa, lani benne xihui gozeeaghe lao guij gabilla.

Bin. Tzela bazacca goioolaao, benne ree ga- billa, Cristo Xigooquie reheo, catti nacca iohoe Yebaa?

Bic. Acca nazacca go- iooe xenij babaa quiee: lazilaalazi iela Benneat- ti zinija quiee, guilaanie. Bin. Tzela huateete, hueoochi iela rezacca baa lachi, quie benne tzeag Yebaa?

Bic. Acca batta tee- te, acca batta eoochi iela rezacca baa lachi quiee.

150

DOCTRINA CRISTIANA

Preg. Para quién hi- zo Dios el cielo?

Besp. Para los ánge- les buenos y los buenos cristianos.

Freg. Pues hay án- geles malos?

Besp. hay, y son los que cayeron, que se llaman demonios.

Preg. Para quién hi- zo Dios el mundo?

Besp. Para qu e vivie- sen los hombres en él.

Preg. Para quién hi- zo Dios el intieirno?

Besp. Para los ánge- les malos que son demo- nios: y para los pecado- res que mueren obstina- dos.

Pin. Noxa nijaquie bezaa Dios Yebaa?

Bic. nijaquie zij iela baa iela neeza iogo An- geles tzahui, tzela iogo benne roni rozooa xitit- zae, lani rappa tzahui titzabee quiee.

Bin. Baioho lagani Angeles xihui?

Ble. Baiohoe: lalaabi nacca Angeles bexog Ye- baa: Angeles regui lao guij gabilla: Angeles et- to nazij laai bezellaao.

Bin. Noxa nijaquie bezaa Dios Yetze lao ioo? (Leoo.)

Bic. Nijaquie eueeba- ani benneatti.

Bin. ISToxa nijaquie bezaa Dios gabilla?

Bic. ^Nijaquie tzegui guitee lanizaccazij An- geles xihul, no nacca be- zellaao: tzela nijaquie tzegui guitee lani zacea- ioochi benne huexihui, benne ratti lao iela hue- xihui quiee,

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA.

151

Preg. Pregunto: Y los ídolos antiguos, eran

Besp. No eran, sino demonios qne engañaron á nuestros padres en e- llos.

Preg. Y pregunto: Si ofrece uno primero en el Templo á Dios, y va des- pués al ídolo, pecará?

Besp. Kespondo: que es gravísimo pecado, por- que confiesa dos dioses, no habiendo más, ab eterno, que un solo Dios verdadero, trino en per- sonas y uno en esencia, cuyo señorío, reinado y poder no tendrá fin, por- que eternamente ha sido, es y será.

Bin. Binnaabaia: be- taao guiag, betaao iaga huenilachi, etto goxij ua- chili golaaza, banaccae betaao lij?

Ble. Acca naccae be- taao: bezellaao nacca, no goxij iee Xoci, Xottaao netto laoni.

Bin. Tzela rinnaa- baia: chi notti benne co- hoe zaneero gona Yo- taao lao Dios, tzela bi- taalani cohoe lao betaao xihui: ibanacca tolla?

Ble. Eiccaabia: tolla xene tee goni benne go- ni can na, nijaquie rea- glijlachie tioppa Betaao; tzela baeella, baxee, ba zijla, bathiolla, bacahui, nixee, nizijla, acca ioho ziaani Betaao: Too teezi Dios balij Betaao ioho, lani goioho zeaglij no be- zaa. Yebaa tzela lao ioo, baeche balaha, lao iela Personas, lani too bizi lao iela nacca, laa San- tísima Trinidad, no iela

152

DOCTRINA CRISTIANA

Goquiee quiee, acca bat> ta coochi, lani acca bat> ta ietoo, nijaquie thija chij no reee, tzela thija chijno tzohoe.

ACTOS DE FE, ESPERANZA Y CARIDAD.

ACTO DE FE.

1

Creo como verdad infalible que hay un solo Dios verda- dero, que premia á los buenos con la gloria y castiga á los malos con el infierno: creo en el misterio de la beatísima Trinidad, Padre, Hijo y Espíritu Santo, que son tres per- sonas distintas y un solo Dios verdadero: creo que la se- gunda persona de la Santísima Trinidad, que es el Verbo Eterno, verdadero Hijo de Dios Padre, se hizo hombre mortal, encarnando y naciendo de las purísimas entrañas de la Santísima Virgen María: creo que padeció muerte de cruz por salvar al linaje humano, y que su Madre Santísi- ma fué concebida por especial privilegio de Dios sin la mancha original: que quedó virgen y siempre lo fué, antes del parto, en el parto y después del parto: asimismo creo que el Romano Pontífice, cabeza visible de la Iglesia Ca- tólica, Apostólica, Romana, es infalible; y también creo

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

153

;odo lo que se contiene en el símbolo de los Apóstoles, o sn el Credo, todo lo que cree la Iglesia católica, pues asi Lo ha revelado Dios á ella, y Dios no puede engañarse ni engañarnos: por cuya perderla mil vidas si fuese me- nester.

ACTO DE ESPERANZA.

Espero en Dios, bondad infinita, en su misericordia y amor que me ha de dar la gloria, por los méritos de Nues- tro Señor Jesucristo, me ha de dar la gracia, me ha de li- brar de toda culpa, si soy fiel á sus mandamientos, y me ha de perdonar mis pecados, si me arrepiento de ellos con propósito de no cometerlos más.

ACTO DE CARIDAD.

¡Oh Dios mió! por ser vos quien sois, os amo sobre todas las criaturas. ¡Oh quién nunca os ofendiera y siempre os amara! ¡Oh bondad y hermosura que encanta á los sera- fines! »0h mi Dios! ¡Oh mi amor! Viva Dios en mi co- razón y muera el pecado para siempre: me criaste, me re- dimiste ¡oh mi Señor! me hiciste heredero de la gloria, que sois vos mismo. ¿Y os he de ofender? ¡Oh mi Dios, con- fuso estoy de haber pecado! y hago propósito de no pecar jamás.

El que rece estos actos de Fé, Esperanza y Caridad, gana 40 dias de indulgencias que S. 8. L concede por cada vez que

2 i

154

DOCTRINA CRISTIANA

lo hiciere, y también gana siete años y siete cuarentenas de perdón. Están obligados á hacerlos en estos términos ú otros idénticos: Primero. Los niños cuando llegan al uso de la razón, moralmente. Segundo. El adulto tan luego como se le instruye, si antes lo ignoraba. Tercero. En el artículo ó peligro de muerte. Cuarto. Todos los fieles, por lo menos una vez al año, según San Ligorio; aunque muchos autores dicen que se deben hacer por lo menos en las fiestas principa- les en que se celebran sus misterios; y tanto, que el Emmo. Cardenal Lambertini asegura que ponen en gran peligro su salvación los que los omiten por mucho tiempo. Quinto. Cuando se padece tentación contra estas virtudes, que no pue- de vencerse sino con un acto interno de las mismas.

He añadido las preguntas que están antes de los actos de Fé, Esperanza y Caridad, además de lo ex- plicado, para que aquellos que por su rudeza ó por su edad, no pudieren entrar en ello no queden priva- dos de saber lo que deben y están obligados á enten- der, confesar y creer; pues fácilmente podrán apren- der de memoria estos últimos misterios de Nuestra Santa Fé, con cuya breve explicación hallarán reme- dio y consuelo en su necesidad, y no tendrán disculpa para excusarse de aprenderlos.

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA.

155

Iodo trove Je ajilar á Mi morir.

Alanij titza golobitzali lezahali, catti zaita gallabee ielagotti quiee, nijaquie guireag guitippa Anima quiee; tzela guigohona iela rizij iee quie bezellaao.

Bechi nachij; lezaha benneathia: Cuina Xanareheo Jesucristo gaccalaani Anima quieto, tzela gozilaa loi lao iogo ielarigooiela xihui quie bezellaao, lam laoio- go iela rocquij etto rozinijga loi nana, joxij iee logti- 11a xihui quielo.

N Banaquinitee naha, tzagtinni lacbilo, lam tzagnaa lachilo toej Dios, tzela golobitzalo niho lachitaolo gui- too xitippalo, guitoo iela rinnaa laehi quielo, nijaquie gaccalaanie loi.

Batti roioolo, batti raccabeelo, acca no too xityalo; acca no too letzahalo, acca, no too locuitaglo, acca no too loghechilo nazacca gozilaa loi lao ielagotti gati- llo: Batti acca bijtoo ielagoccalaani nooa etto ioho ni- gaa yetzelao ioo: Laiellani bezibaani lachilo, beonee- bi to§i Dios, toci Dios iaguaalacbi; Beloobitzae gui- too xitippala; Guitoo lachitaaolo beloobitzae, nijaquie la laabi tee§i Dios nacca Xoci lij quielo, la laabici Dios bezaa loi, tzela rezeelachie gozilaae loi, lani gui- leppie loi lao ielareezaccabaa quiee, Qaiehua yebaa, nigaa zeaglij cuenabaanilo, lani thia chihino ieezac- calachilo. Yogo ielexillaha nij zijlo, lani iogo ielane- za nij goioolo chibaala, naha cuequilo Anima quielo

156

DOCTRINA CRISTIANA

í

lachinija lachitacca Jesucristo Xigooquiee reheo, tze- lachi goloobitzalo, chi gona cuechilo chiiellazi iechui- nilo lao logo etto bexijlo: Zichitee gozihuinilachilo ni- jaquie tolla benilo, lani nijaquie xibaa etto gotitza- glo: Acca benicicca guinaalo: tzela lij tee guiccabilo acca etzaa goxihuilo, acca etzaa quitzaglo xibaa lani titzabee etto nozee gappalo, zabaala toni ezicca iela- nabaani quielo, tzela Zabaala la guilizaticca loi Dios lao guitza huee etto rezaccalo: tzela chi goni lij lachi- lo lao toci Dios, beni leza, lani goleeza lao ielahue- zaalachi xene quiee gonittilaoe tolla quielo.

Bechi nachij: Lezaha benne athia, beloobitza Jesu» cristo Dios quielo, Xocilo, lani Goquiee nalij quielo, niaquiee gozilaee loi, tzela chi acca racca guinneelo,' chi rohoalo acca retaa, chi xitippalo rillaaci, beloo- bitzae niho lachitaaolo, lani gochie: A xana Jesu- cristo e, Betaao tzela Benneathi nalij, xignigolag Be- taao nabaani; Lao iago Cruz gottilo loi Goquiee quiea nijaquie gozilaalo neta benne tolla huexihui, tzela, ni- jaquie iezij ielaalo Anima quiea; Laiellani ni gozaana- naazijlo neta benne bezaalo: M nitti zij Anima quiea etto bezilaalo lani iela lizaccataao quie xithieene nat- zoonalo etto belaalagio, tzela lao iogo ezicca etzecuee- lao etto bazij goxaccalo: M coho zijlo neta lachinaa logtillaia; Bezij belaa neta Goquiee huezaalachi, Toci loi roni lij lachia, toci loi roloobitzaia, toci loi riccaa- bi nalija naccabo Betaao quienaia, toci loi rixooba- lappia xanaia, Huenixee, Guiaalahuacca, Huexijlaa, lani no ronna roneetzag ielaxillaha Gloria Yebaa: Ac- ca no ettoo reaglij lachia, acca no ettoo rizijnachia,

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

1BT

nijaquie toci loi naccalo Dios quienaia, tzela lao toci loi ribeezaia; Laiellani bina xititzaia, bezeenagalo tit- za huina quié: Cristiano naccaia, Xana, banazaaga niza quie Santo Bautismo quielo, tzela Santa Iglesia nabaaba lania zabaala naccaia bene tolla huexihui, lani lij tec reaglij lachia guiaalao titza quie iela rea- glij lachi quielo, tzela iogo etto reaglij lachi, lani etto rozeete rolooi, xinaa lij reheo Santa Iglesia: China naalo naccaia, xana, tzela lagaani nacaia beaxila quie- lo, bennezij benne iechi, lani benne regahaua quielo: Laiellani acca gozalla lachilo neta naha catti zaita ga- lla bee ielagotti quiea, bezij belaa chinanaalo, tzela acca gozalla lachilo huina gobeechi etto ronia laolo.

A Xana (loquiee quiea! Benne tolla huexihui goc- caia, ziaani tolla benia goree navaania, xibaa quielo gotitzaga, titzabee quielo accabezooa: zichitee roña ribeechi lachia, lani rellazi re huinita, nijaquie bexi- huia laolo, tzela nijaquie benillaa loi xigooquiea.

Batti goxoobalappia, xana, lao Golahaia huina to- lla quiea iogo etto rezaalachia benia; benittilao loi et- to bexija Goquiee huezaalachi, beochilao béoozij neta, goccalaani neta, bezeezij nagalo, bina xititza bene ie- chi quielo nij: Lijtee riccaabia laolo gomia gozooa chi- na quielo chi gotoonilo ezicca iela nabaani quiea; ac- ca etzaa goxihuia, acca etzaa quitzaga xibaa lani tit- zabee quielo canna gonia xichinalo catti etto galla gozooa: Tzela chi barithioogobeelo gattia naha, gac- cagi etto rizij iellalo, gaccaci xana, etto rigoobeelachi- lo: Lazilalagi rinnaaba iechia laolo, acca gozalla la- chilo neta, acca gozaananaalo neta, tzela acca gozea-

92

158

DOCTRINA CRISTIANA

i i

glo neta reioho quie ielahuezaala chi quielo, nijaquie íelagottizij etto beoolo, lani ziaani ezicca etto baiaa goxaccalo; tzela, nijaquie Xinaa ielahuezaalachi Ba- baani María xinaa nachijlo, gotee titza, lani goccala- ni quie netto benne tolla huexihui: tzela nijaquie iogo Santos chia yebaa ratta iooa laolo gozilaaio neta, ni- jani galla goiooa ielabaa ielaneza qnielo Quiehua Ye- baa. A Xana! gaccazicca naxij naiaari lachi, gacca zicca baiethi baiaa, nijaquie galla goiooa laolo lao ie- la reezaccabaa quielo.

Catti tete guinaae titza nij, gozeeneli naa benne, huee, to Santo Cristo, tzela guinaalL Jesús gaccalani loi bechi: Jesús gotippa goquihio loi lao Fé. Yelareaglij lachi lij; lao. Esperanza. Te- laribeeza lij lao toci Dios; tzela lao Caridad Yelana- cliij lachi toci Dios. Jesús gozilaa loi lao ielarizij iee quie bezeellaao Dios Xoci, Dios Xijni, Dios Espíritu Santo, tzonna Personas baeche baíaha, lani totobite- ci Betaao lao ielanacca no ritozeaglij lachi, gaccalaa- ni tzela gozillaa loi lao iogo etto baachi batzebi, zi- taabi baxoochi. Jesucristo, no bezaa tzela bezilaa loi lani xithieene natzonoe, guithiee loi lao yelarezac- cabaa quiee.

Xigozaana naazijlo, Goquiee huezalachi, Anima et- to bezaalo: Xi cohozijlo lachinaa bezeilaao Anima et- to nacca logaba quielo: Beezij belaa china naalo: Be- tippa beaxila etto benixeelo, nijaquie accatzoho lachi- naha logtilla xihui quiee. Benittilao Goquiee huezaalachi, etto bexihui xilen-

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

159

nilo nij: Bethiee Anima quiee lao Yelarezaccabaa quielo, nijaquie guibaaba totoppa toxeene lani etze- cuee huenichina quielo. Lao loi roni leza, lao loi ri- beechiaa, loi roloobitza; Laiellani goccalani, Goquiee Imezaalachi. A xana Jesucristo e! belooi iela hue- zaalachi xene quielo lani Anima iechi nij, tzela beneet- zag ielanabaani zeaglij etto goccaabi rohoalo goioo, benne guibihj lij lachia Bethiee lao Yelarezaccabaa quielo, nijaquie zeaglij goioo laolo, lani zeaglij cohoe thi baa lao loi, no naccalo tobi gi Dios lani xoci, tze- la Espíritu Santo.

DEPEEOAOION

A Nuestra Señora la Virgen María, Santo del nombre del enfermo y ángel de su guarda.

Alanij ielarinnaa laehi etto gaeca lao Xinaa ielahue- zaalaehi Eabaani María: lao Santo etto nazij laa benne huee; lani lao Ángel goppa Anima quiee.

A xana María gotee titza quie benneathi huexibui! lalaabi naha golooilo neta iela huezaalachi quielo: La- laabi naha naquinita etto zeaglij gonnaabaia laolo catti belaabaia Santo Eosario quielo; lalaabi naha zoolo, quiñi, guinnaabalo, gattaioolo, guinneelo lao Xijni nachilo, nijani laa Anima quiea: Goccalaani ne- ta Eabaani María: Goccalaani neta xonaaxi ñachi:

160

DOCTRINA CRISTIANA

Goccalaani neta xinaa huezaalachi: Beoochij lao beoo etto riguija, lani bezilaa neta, A loi Santo quiea! A loi goccaalani quiea! golequi eche iogo etto ñachi gottixi xineezaalij Yebaa nigaa rezee lachia tzohoa. Ángel ñachi goppa Anima quiea, bezeenij neta, lani benitti iogo bixijni tiolla etto ronitta lahua bezelaao goxij iee logtillaia.

i

Sígnense doce consideraciones y una exhortación á lien vivir, para bien morir.

Alanij etto tzagnaa lachilo, etto tzagtinni lachilo tzonnaa cuee nabaanilo Yetze laoyoo, nijaquie acca goxihuilo. Too too tza, too too yela, nigaa zaieeaglo, nigaa zagtaalo, guitoo lattag tzagna lachilo, tzela zeaglij gozaa lachilo, nijaquie acca gatti thiollalo, ni- jaquie accaxihuilo, lani nijaquie acca gatti nitti Ani- ma quielo.

1. Gotoobi laao tzagnaa lachilo tzagtinni lachilo, huattilo, haurohonalo Yetze lao yoo, huanittilaaolo, lani hueroo iela nabaani quielo. Laiellani beaachi Dios gorohona bezaana iela huexihui, nijaquie acca nezalo caaxa huizellae Anima, quielo, canna tzaa gat- tilo.

2, Goroppa laao tzagnaa lachilo, gozaa lachilo, tzaa gattilo too xono yooi gotoobinie looy, iogo guit- zaa quielo huazanaazi nigaa nigaa ieegahana, acca gotoobinie looy bichichi taao, lani guiag Cachi, acca gotoobinie looy etto nacca batzoono, iogo xiguitzaalo etto tzahui lani ezicca batzoono, gocacchi benne ri-

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA.

161

zaana lichilo, tzela goni quie. Laiellani beguilag ioo- chi guitzaa banni quie Anima quielo, lani acca go- zeoochi gozitoo lachilo, nijaquie guitzaaotzo, guitzaa- ioo etto acca bij iela goccalaaui nooa,

3. Goionna laao tzagnaa lachilo, gozaa lachiio, huarohonalo Xocilo, Xinaalo, Bechilo, Locuittaglo, Xitialo; tzela zabaala calagti beni ehijlo, ziooba tee gozaanae looy, nijaquie huacin huatzee binie catti gattilo, lani catti teete guigacchilo, teete guibagalo ioo, iogoe iezaa, tzela tooci looi guitzaanalo. Laiella- ni benni chij tooci Dios, lani betzaaga titza quielo Santos acca gotzaaga xititzalo benne atti, benne ac- ca natzacca goioo etto quij zacéalo, benne acca bij iela goccalaani nooa, nija quie huaccaci quielo etto gacca.

4. Gotappa laao tzagnaa lachilo, gozaa lachilo cat- ti gattalo huee toozilo zaccazijlo, acca noo lo cuitaglo benne rotzaaga xititzalo gaccalani looy, toozilo zacéa- lo etto zacéalo, acca noo gonichij looy, tzela canna gattilo laago bezooga gaccalo, bezooga gaago bela- naatolo etto roioo chilo. Laiellani toozi Dios no nac- ca Locuittag lij belobitza, lani tozi Anima quielo etto acca nazacca gaago bezooga beni chi zeaglij.

5. Ooio laao tzagnaa lachilo, gozaa lachilo, Catti baiaa goteetebee, lani bazij zacéalo canna guigohona- lo, canna thihono Anima quielo belanaatolo. Laie- llani gozee: lachi Yebaa, lani acca gotaa lachilo Yet- za lao ioo.

6. Goxoppa laoo tzagnaa lachilo, gozaa lachilo, catti baiooba tzeag Anima etto nabaanilo lao Xana-

21

162

DOCTRINA CRISTIANA

S

reheo Dios, tzela bezellaao tzagleeqúi titzaquielo lao cuina Dios: iogo etto benilo, iogo etto bexijlo, iogoet- to gonaalo, iogo etto gozaa xihui lachilo: lizaa, linee- huittag, huexijchi qaielo: ioochi tee goniexibaaba, la- ni ioochitee cuequie xiquaa yogo tolla benilo, nijaquie tzeeguilo. Laiellani beni bezooa, guitoo, xitippalo, titzabee lani xibaa quie Dios, nijaquie guizij lachilo Yebaa.

7. Cochi laoo tzagna lachilo. gozaa lachilo, bij tit- za guiccaabilo, Gatti guinnaaba xana reheo Dios, No- xa looy! bij china benilo! bij china tzahui bezooalo goree nabaanilo! Nanaccaxa acca bezooalo titzabee quiea? Nanaccaxa gotijtzaglo xibaa quiea? Nanac- caxa acca bezee naagalo huegoho lebaana quiea! Na- naccaxa acca beni bezooalo titza etto goccaabilo lao Golahaia huina tolla quielo, no lao xoxoobalappilo! Nanaccaxa acca iagtinni lachilo iela rithiogo lij quiea? Beozaa lachilo bij titza eoochilo, bij titza guinaalo, bij titza guiccaabilo lao Dios, chi acca bij china tza- hui noouilo, chiaca bij china tzahui nooalo catti gui- chinalo laoe. Laiellani goxij laabi iela nachij lachi Dios, goxij laabi iela rozee naaga xititzae, lani goxij laabi iela rozaana naa etto xihui, nijaquie guitzeela titza guiccaabilo.

8. Goxoono laao tzagna lachilo, gozaa lachilo, cat- ti guithiogo lij Dios titza quielo, nijaquie acca nacca lij, lani acca nezalo caxa guizellae Anima quielo, Chi- baala acca bij china tzahui noonilo, bazij baioochi zacéalo gabilio tzeeaglo, gabilla tzeeguilo, gabillatzag- thielo, lani bezellao baiooba tee uieequi looy lao iela

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

163

rezaccazijxene nigaa reeguie. Laiellani belaaba lá- clalo etto zacéalo, lani belaaba ladillo iela baa iela neeza etto ronittilo, cbi acca tzagnaa lacbilo iela n- tbiogo lij quie Dios, nijaquie acca goxibuilo.

9. Oooy laao tzagnaa lacbilo, gozaa lacbilo catti ballazi babuini goona cuecbiio, tzaa gozaana naa looy Dios, tzaa guizellae looy gabilla, nigaa acca nazacca goioolo Betaao quielo, Goquiee buezalaacbi xene; ni- gaa acca nazacca goioolo Xonaaxi Kabaani Santa María, Angeles, lani etze cuee Santos cbia Yebaa; ni^ gaa acca nazacca guirooaglo, za zatij teezi. Yogo ie- la baueeza xene nij ronittilo, iogo iela rezacca baa la- cbi etto iobo Yebaa rozaaualo, acca bijtoo goioo, cbi tzeguilo. Laiellani benilij lacbilo, goxoobalappi nalij, acca goccaccbi xitollalo, acca gozijtaao etto bexijlo, acca zijo iee Huina tolla, nija quie balaalaao nacca lao Dios etto beenilo.

10. Goocbi laao tzagnaa lacbilo gozaa lacbilo, cat- ti babuini zacéalo catti tbiogo guizaana iela buezee- ttag Yebaa. Acca ettoo liaaza goona Dios xititzalo, acca etzaa gozeenaagae titza quielo, nijaquie looy ac- ca bezee naagalo titza quiee catti goree nabaanilo. Laiellani bina, bezeenaga xititzae bezooa ettorinnee, benicbij lezabao, goccalaani logbecbilo bene rezacca- zij, canna toozi nijaquie Dios.

11. Gocbineag laao tzagnaa lacbilo, gozaa lacbilo, catti bazij baiaa goteete beezaccalo, quijlo, lani gac- calo laoguij gabilla acca batta ietoo iela rezaccazij rezacca ioocbi quielo, acca batta eoocbi acca batta guigolla, acca batta guigaani, lani acca batta guizaa-

164

DOCTRINA CRISTIANA

na. Cannazi guihuinilo, zeagli iellaazi lachilo, lani tija chijto tzeeguilo. Laiellani naha ioho nabaanilo, beni iela goccalaani Animas ribeeza lao guij xiguija Purgatorio, gonnaaba lao Dios yebeeagno, nijaquie catti guirooagno gatta ioono lao Dios, ni jani acca tzeeguilo.

12. G-ochinno laao tzagnaa lachilo, gozaa lachilo, catti baiaa, bazij titza gaago niho lachitaaolo, canna goioolo etze cuee benneatti lezahalo, benne ribeeza- laam iela baueeza xeue quie Dios, benne batti roioo lani rizij iela rezaccabaa lachi Yebaa. Bij goccatzaa guinaalo? Bij benitzaa bexija? Beuizicca china tza- hui? Bezooa zicca xititza Dios? Goecazicca lij, lani bezeezicca naaga catti goree nabaaniaf Benne naa chia Yebaa, rizij xillahae, nija quie beni bezooae xi- titza Dios etto binae, tzela neta iohoa, ribeezaia, lani reea lao iela rezaccazij xene, nijaquie acca goccata huattia, acca goccata baioo. Yebaa uigaa guizij la- chi benne lij, lani acca goccata baioo gabiila nigaa tzeegui beune xihui. Bij goccatzaa guinnaalo? Ba- zij baioochi neta? tzahui ezicca gocca laacca goolaga? tzahui ezicca gocca la acca beooa Yetze lao ioo? zi- chitee Dacca etto rezaccaia, acca ioo bee, ettoriguija, nijaquie acca bezooa titza bee lani xibaa quie Dios! Bij gooca tzaa? Laiellani becuetza lachilo, no gatta ioo quielo, gotijlag gonnee, no gaccalaani looy, benni gonnee quielo Xonaaxi Babaani María, Santo no laa nazijlo, lani etze quee Santos chia Yebaa, tzela naha ioho nabaanilo, beni china laoe: tzaani gonnee nija-

s

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

165

quie tzaani goccalaani, tzela nijaquie guitzela no guin- nee quielo lao Dios, nijani laa Anima quielo.

Exhortación sobre estas consideraciones.

Xijni nachij, lezaha benne attia, lezaha iooa, leza- ha teea; Beclii: ioy rinnee leenia, bina titza quiea, be- zee naaga, bina lani bezooa: Bebaani lao ieela razilo, bebeag gorohona bechigaala ritzaabalo; Benibee etto ronilo, acca gaazi thiollalo, acca gogaacj lachilo: Go- zoo tzaa gochi gotzeebi Dios: Bezeebachi iela gotti, bachi bezee guij gabilla: Bereeni guiquiag lachilo guie- hinno iela rolaaba lachi nij etto ribeequia laolo: Zea- glij belaaba, acca gozaanalo, acca thihonalo, acca go- zalla lachilo zazatijteeci. Beoozaa lachilo, acca nac- calij iela nabaani; lij ezicca nacca iela gotti Leezazi gonilo zijla tzee huattilo: Yelagotti goleeza, acca gac- calo bazooalo galla acca gozaa lachilo batéelo guittee ioo goxee. Huattia guinnalo: Bij gacca; tzaa neta? Acca netta caxa guizella Dios Anima quiea: bazij ba- ioo chi neta chi tzeeguia; chi acca laa, bahuini neta. Acca quilag ioochilo guitzaa, tooci Dios quilag ioo chilo guitoo xittippa nabaanilo. Acca gazaalo titza, acca gozeettaglo benne, acca gotzaaga titza quielo benne xihui, tooci Dios gotitzalo, toogi Dios golobit- zalo toogi Dios gotzaaga xititzalo, nijaquie tooci Dios nacca no gaccalaani loy tzaa guitza, tzaa hueelo; lani tzaa iela gotti quielo, acca no too lacuitaglo gozilaa loy chi tzeeguilo; laiellani tooci Dios nacca nolao go- nilo china, nijaquie tooci Dios nacca Locuittaglij, bee

166

DOCTRINA CRISTIANA

i

guizijlachilo, iaga goxoolalo, no acca batta gozaana naa loy, chi lij golobijtzalo. Beoonebi Dios catti bij zacéalo, J)ios belobijtza catti bij quijlo; goreechi hui- na lao Dios catti bij tzaglappalo, lani lao too§i Dios goleeza catti bij guinnabalo. Ohi goxihuilo, zioobaa gaa goxoopalappi: cbilao tolla iexag guitoobilo, beaa- zazioba, beccaui etto benilo, bezaana etto ronilo, nija- quie acca guizijtzag lachilo lao tolla. Goimaaba iela huezaalachi lao Dios, belaalag niza huina laoe. Huati- lo xijni huattilo bechi; acca neezalo chi bazooalo gotti goxee: acca bij too etto lij ioho nigaa lao ioo, too^i Dios nacca lij, toocj Dios nacca bazee lachi, M nit- tizijlo, Xijni ni tzeeguizijlo bechi. M gozaanazijlo iela rezaccalachi etto roioo beüne tzahui, ni thihona- zijlo iela baa iela neeza xene etto ribeeza leeni benne lij. Bazij zacéalo, baioochi quijlo, chi acca goioolo cattiaccanacca cuina Dios, chi acca guilaalo iela baa, iela xene, iela batzoono, iela babaa lani xenij bazac- ca lachi etto ribeezabaani leenie Yebaa. Beoozaa la- chi, callea nacca etto ronittilo chi acca cuezalo zea- glij yehua yebaa, chi acca goio laolo Dios, chi acca guilanilo Xonaaxi, Eabaani María, chi acca tzoho lee- nilo Angeles, lani iogo etze cuee Santos chija tzela ri- beeza leeni Dios. Benibee etto ronittilo, etto rozaa- nalo, etto rirohonalo, chi acca goni gozooalo etto ri- nija. Benibee lagaani iela ioochi zij, etto zacéalo, chi acca galla goioolo lao babaa quie cuina Dios: Lani benilij lachilo, golla tee nacca Dios, baioona lachi tee naccae, ziooba ieezij ieelaae Anima quielo, chi guibij lij lachilo, chi guinnaabalo ielahuezaalachi laoe; nija-

EN LENGUA ZÁPOTECA NEXITZA.

167

quie acca raccalachie nittilo, acca rezee lachie tzee- guilo, ezicca barezee lachie cuechilo etto benilo, lani gozaanalo etto bexihuilo, nijaquie golaabae loy totop- pa, laui xillennie benne rozooa xititzae.

Goreechi Xijni, behaini beclii, nijaquie gaccalaani loy Dios, nijaquie gonittie etto benilo, gozaalla lachie etto ronilo, lani gozijlaae loy lao ette zi zaa; tzela ni- jaquie goneetzaghe xenij quiea nij anizaalo lao neza- lij quie titzabee, lani xibaa etto nozee gappalo, calag- bee galla guichinalo lao iela rezaccabaa etto rocuee- zae quie benne roona ribeechi lani ribij lij lechie lao tolla benie.

Golijza guiquiaglo, berreeni lachilo titza nij: Beni etto rinija, bezooa etto rigooa naagalo, tzela goni quielo yehua yebaa, zijlo xillahao, lani cuezabaanilo tzeaglij lao iela baa iela gloria quie Guiña Dios.

ORACIÓN

SANTO SUDARIO.

A xana Dios Betaao tzela Benne atti nalij: Loy no becahanalo, bee lani bennaabi nalij, quie iela gottizij quielo, lao Larilazi lahaia, etto bitoobi belanaato uat-

168

DOCTRINA CRISTIANA

zoonalo, canna tzaa bezettag loy lao iaga Cruz José. Bezaa zij lachi netto, Goquiee huezaalachi, nijaquie iela gotti tzela iela rigachi lao guijna baa natzoona quielo, galla guichina zij netto, lao iela rezaccabaa quie iela reebaani gazacca, nigaa ribeeza baanilo, lao iela goquiee quielo, lani Dios X09Í lao iela naguijti nazaaga quie Dios Espíritu Santo, Zeaglij Betaao, balaha lao Personas, lani toocj lao iela nacca.

Cannazi catti gollalo Lahaia nij ribeeaglo to Ani- ma lao guij Purgatorio.

i

Síguense doce deprecaciones devotísimas distri- buidas en el tiempo de oir Misa, y otros.

Alanij titza etto guinneeli Canna tzeaglij Yotaao, lani catti goiooli Misa.

Catti zaali lichili guinneeli.

1. A xana Dios e, bezaazij netta, lani begoho lao nezalij quielo, nijaquie acca gonia bittila ettobaxihui laolo.

Catti tzooli Yotaao guinneeli.

2. A xana Dios e, benitti iogo titza iela rezaa xi- hui lachi quiea, nijaquie tzooa lichilo naxij naiaari lachi.

Catti guicliinali Yotaao guinneeli.

3. A xana Dios e, naba tzooa lichilo, yotaao quie-

EN LENGUA ZAP0TECA NEXITZA.

169

lo, tzela quitzag xibia laolo, lani guixoobalappi nali- ja, guiccaabilija, tooci loy naccalo Betaao nabaani quiea»

Catti zeneli Nizalaliaia guinneelL Axana Dios e, Niza laiíaia nij etto rezeeneia, goni yaa Anima quiea, lani gonitti tolla quiea, nija- quie gozaa lachia lichilo, iogo etto nozeea gozeaglij lachia, catti reeni lao cbitaa Yelalij quielo, lani iogo etze cuee laao etto reaglij lachi xinaa lij reheo Santa Iglesia*

Catti quitzag xibili lao Santa Cruz guinneelL

5. A xana Jesucristo e, guitootee iela rinnaa lacbi quiea, riguitzag xibia laolo, nijaquie lao iaga Cruz batzoono quielo bezijlaalo iogo netto benne tolla hue- xihui.

Catti coholi Lahaia guinneelL

6. A xana Dios e, iogo benne ree, benne cbia gui- too gabij lao, ioo quitzag xibi laolo, lani cobo tijba lao batzoono quielo, nijaquie tooci loy naccalo Betaao lij quie iogo netto, tzela Ángel goppa Anima quiea go- teete zij iogo iela rinnaa lacbi quiea nijani guicbina laolo labaia iecbi etto ronia.

Catti guüethio lothioU guinneelL

7. A xana Jesucristo e, bezij belaa neta benne to- lla buexibui, tzela acca batta gozaana naalo neta ben- ne bezaalo.

Catti tzeppi Santísimo Sacramento guinneelL

8. A xana Jesucristo e, lij tee reaglij lachia loy naccalo Goquie Yebaa, lani lao ioo, Persona goroppa- ni quie Santísima Trinidad, Xijni golag Dios Xoci:

170

DOCTRINA CRISTIANA

s

tzela lij tee reaglij lachia, naccalo Dios Bettao, laiii Benne atti nalij.

Goccalaani ueta huexihui, naba, tzela caima galla bee iela gotti quiea.

Ca tti tzeppi Calix guinneeli.

9. A xana Jesucristo e, Batta ioo teea laolo, ni- jaquie gaccalaanilo iogo netto benne bezijlaalo lao ia- ga Cruz, lani iela lizacca taao quie reene natzoono quielo etto belaalaglo.

Catti tzeppi hostia goroppa liaaza guinneeli.

10. A xana Jesucristo e. Lij tee riccabí lackia? tooci loy naccalo. Huezijla nalij. Betaao lij lani Ben- ne atti; tzela lij tee reaglij lachi, loy naccalo, no ree lani ribeeza lao Yetta, lani lao Calix etto roiooa, gui- too xeat catti ribeezalo Yehua Yebaa: tzela baronía leeza lao iela huezaalachi xene quielo, gonittilaalo xi- tollaia nijani galla goiooa balaa lao canna gattia lao- lo batzoono, binna babaa, catti acca nacca.

Catti goni lahaia lobij Goppa Betaao tete Misa guinneeli.

11. A xana Dios e, thiazi zij guiquiag lachia Xe- nij quie Espiritu Santo, nijaquie tzenij Anima quiea lani zija xillaha quie Misa etto beooa, tzela acca go- xihuia laolo.

Catti Xoo; lani catti goni bachi Cuzijo guinneeli.

12. A xana Dios e. (loquiee quienaia, Betaao na- lij quie guiaa laao etto riaabi lani etto acca riaabi, n! gozaana naa zijlo neta nijani gatti xihuia, bezijlaa ne- ta lani goccalaani neta benne bezaalo.

AD MAIOREM GLORIAM DEL

4í?£*.*

m Misterios

Con sus consideraciones y ofrecimien- tos en prosa y en Terso.

Alanij Misterios etto naeea quie lela reeezaeoa lacliL Gozosos guibaaba tzaa Lunes, lani tza Jueves.

^ijaquie bennaabi Santa Cruz «$► quie logtilla neto <fr bezijlaa zij netto Xana Dios e «$> Laa Xoci tzela Xijni, tzela Espíritu Santo. Gacaaci canna Jesús.

Deus in adjutorium meum intende. Domine ad adjuvandum me festina. Gloria Patri, & Filio, & Spiritui Sancto. Sicut erat in principio, & nunc, & semper, & in sé- cula saeculorum. Amen.

Ootoo iela rolaaba lacJiL

Lao iela rolaaba lachi neero nij, guitoozaa lachi cat- ti goloho bee Santísima Trinidad gaccani Benneatti

172

MISTERIOS DEL ROSARIO

Xijni Dios Persona goroppani, gozellae, hueñi china quiee, Arcángel San Gabriel. Yetze laa Nazareeth lao Xonaxi taao Sauta María cannazi Rabaani, iag- zacca laoe, iagooae ticha, lani iagtijxaghe niho lehe natzonano cueni taao Xijni Dios, gaccani Benneatti, nijaquie gozijlaae netto benne tolla huexihui: tzela Xonaaxi taao Santa María goccaabino, bazooa nij, huenichina quie Dios, lani lennie naccaia, gaccazi cat- ti rinalo. Nijaquie iela rezacca lachi xene.tee nij et- to goxij no, guitoolaaba laono, too Xoci reheo e, lani chij A xana María e.

i

Nij riloho laono.

Aloy Xinaa, quie cuina Dios, Xonaxi quie netto Eabaani María, nigaa riloho xonee laolo, rileequi la- chi nija lachi naalo, too zoo Xoci reheo e, lani chij A xana María e etto bitoolaaba, nijaquie iela xene ua- ieppizee etto goxijlo, catti goccalo Xinaa Dios. Ba- reebaa lachitaao netto, nijaquie iela rezacca lachi quielo, tzela lao iela reezacca lachi nij, ritotta ioo lao- lo, ritoonnaaba iogo netto benne huexihui, guinnaa- balo lao Dios iela huenittilaao quie tolla nabaagui net- to. Guinnaabalo guitoozaana netto iogo etto ioho ni- gaa Yetze lao ioo, tzela, lij tee iela nataaó lachi, nija- quie guieeni netto china tzahui laoe. Gaccaci caanna Jesús.

Tela rolaáha lachi goroppani. Lao goroppa iela rolaaba lachi nij, guitoozaa lachi

DE N. SEÑORA LA VÍRGEN MARÍA.

catti goieeag cuina xcmaxi taao Santa María nooa taao xijnino, lichi xillano Santa Isabel, tzela lao tit- za neero etto, gonaa xonaaxi taao belobijtza xillano, beni lahaia xana reheo Benijtaao Dios, guiquiag San Juan iohoe lehe Santa Isabel, lao goxoppa beozi zeag reenitaaoe tzela bezijtzaao iela gracia quiee, lani bij- nitaao San Juan beni ziaaniiela gotta ioo lao liijtaao Dios, reeni niho lehe Eabaani quie Xonaaxi taao San- ta María. Nijaquie iela reezacca lachi xene nij etto goxij xonaxi taao, guitoolaaba laono, too xoci reheo e, lani chij Axana María e.

Nij riloho laono.

A loy Xonaaxi Eabaani, Xonaaxi naieppizee lahui etze cuee Xonaaxi, Xinaa iela huezaalachi, nigaa ri- loho xonee laolo, rileequi netto lachi naalo, lachi nij a, lachi taccaH too zoo X09Í reheo e, lani chij Axana María e etto bitoo laaba, nijaquie iela reezacca lachi xene etto goxij lo, catti goieeaglo lichi xillalo Santa Isabel, nijani gocca bee, lani gonnezani banooataaolo Xijni Dios: tzela loy Xonaaxi goccalo nateete bee na- chij, nalahaia, lahui etze cuee nigoola. Lao iela xe- ne quielo nij, tzela lao iela reezacca lachi etto goxijlo, ritotta ioo laolo, ritoonnaaba, quinilo lao Dios, ielari- nittilaao quie xiguija nabaaga netto, lani iela uachij lachi lezaha loghechi netto. Gaccaci canna Jesús.

*$

174

MISTERIOS DEL ROSARIO

Tela rolaaba lachi goionnani.

Lao golonna iela rolaaha lachi nij, guitoozaa lachi oatti gocca golag Xana reheo Bijtaao Dios Yetze Be- thlen: goloeelati, lachiti zaieeag ieela catti bita xi- huezij laa quie reheo Yetze laoioo: tzela Xonaaxitaao accabij ielazij ielaioochi beoono, beegahanano rabaa- ni catti naccaaccano, gocca xene tee lachino, xene tee tela reezaccabaa lachi goxijno, nijaquie bilaa laono xijni Dios, tzela gotij tzagxibino, laoe, benibeeno cat- ti naccae. Nijaquie iela reezacca lachi xene nij, gui- toolaaba laono, too Xoci reheo e,- lani chij A xana María e.

Nij riloho laono.

t

Aloy Xonaaxi Eabaani, xinaa lij quie cuina Dios, nigaa riloo xonee laolo, rileequi netto lachinaalo too zoo Xoci reheo e, lani chij Axana María e etto bitoo- laaba, nijaquie iela reezaccalachi xene etto goxijlo, catti beoo laolo xijni Dios, tzela gotta ioolo, lani go- tijtzag xibilo laoe, zabaalazi natoobini lari zij lari iee- chi, tzela, zabaalazi golaghe too lichi beea, benibeelo, lani goccabeelo Betaao lij naccae, Nijaquie iela ree- zaccalachi xene nij, ritotta ioo laolo, guinnabalo lao Xijni nachilo, gonittilaoe etto ritooxij, tzela gonna gonetzaghe iela bachij lachi, etto guieenechij, lani guitzooi tzono nigaa Yetze lao ioo, ielazij ielaioochi lij. Gaccaci canna Jesús.

DE N. SEÑORA LA VIRGEN MARÍA.

175

Yela roldaba lachi gotappanL

Lao gotappa iela rolaaba lachi nij, guitoozaa lachi catti goieeag cuina Xonaaxi taao naxij naiaari Ba- baani Maria, iagooano Xijnino Yotaao, iagazooano titza bee quie cuina Dios, benino xonee batzoono et- to goleequino nijaquie netto benne huexihui. Lijna quieno etto goxaanano. Tzela Golahaia xene Simeón benibee, lao xenij tzela lao iela rozeenij quie Espirita Santo, lalaabi Bijnitaao xijni Xonaaxi, nacca Dios la- ni Huezijlaa nalij. Nijaquie iela reezaccabaalachi nij etto goxijno, guitoolaaba laono, too Xoci reheo ej la- ni chij A xana María e.

Nij riloho laono.

Aloy Xonaxi Eabaani María, Xonaaxi batzoouoy Guiahuana quie ielalij, Huezeeti quie ielarozooatitzay nigaa riloho netto xonee laolo, rileequi lachinaalo too zoo Xoci reheo e, lani chij Axana María e etto bitoo- laaba, nijaquie iela reezaccalachi xene goteetebee et- to goxijlo, catti golleeni xinijlo Bitaao Dios Golahaia goola Simeón, tzela benibee lalaabie nacca. Betaao Huezijlaa nalij. Nijaquie iela reebaa lachi goxijlo, la tzaa naa, niho Yotaao, ritotta ioo laolo, quinni guinnaabalo lao Dios, gonittilaaoe xitolla netto, lani goneetzaghe xenij quiee, nijani guitoozoo titzabee, lani xibaa etto ritoo zce guitapa. Gaccaci canna Jesús.

m:

176

MISTERIOS DEL ROSARIO

Coioni iela rolaaba lachi.

Lao Coio iela rolaaba lachi nij, guitoozaa lachi cat- ti bebeeni, laní catti goteeag Xouaaxitaao tzagalani* no San José, iagheooe lanij Pascua Yetze Jerusalen, tzela catti gatéete lanij bibijno, laui lao neeza gocca- beeno acca noo xijoino zaa: Zichi teebehuini lachi Xo* naaxi, nijaquie nanitti xijni uachijno, tzela nijaquie acca neezano caaxa nazaanabi. Bitaalani catti batti zaieeag tzonna tzaa, catti batti zaateete tzonna go- bijtza reeguilaguo, beetzella xijnino niho Yotaao, chialauibi iogo benne zijna, Huezeete nanizi titza, Ziaani tee beezacca lachi xonaaxi, lani San José goc- ca xene tee lachino, nijaquie betzeela xijni uachijno. Lao ielareezacca lachi quieno nij, guitoo laaba laono, too Xoci reheo e, lani chij Axana María e.

Nij riloho laono.

Aloy Xonaaxi: Eabaani María Gloquiee quie Ange- les, iela xene lachi quie benne bij riguij rezacca, ni- gaa riloho xonee laolo, lani ritoochija lachitaccalo, too zoo xoci reheo e, lani chij A xana María e etto bitoolaaba, nijaquie iela xene lachi goxijlo, catti beet- zeelalo xijni nachijlo, iaguijlaao cuinalo, tzela birooa- glo lao iela rihuini etto gotappalo, lani goioholo lao lela reezaccabaa lachi.

A loy Xonaaxi: bareebaa lachi netto, bareezacca lachi netto, nijaquie ielareezaccabaa lachi quielo, tze-

DE N. SEÑORA LA VÍRGEN MARÍA. Vil

la ritotta ioo iogo netto laolo, nijani gaccazijlo gon- nee quie netto lao Xijnilo. Guinnaabalo Dios tzeppi tzeag zeaglij iela reaglijlachi quie netto. Gonittiegot- te iogo iela xiimiquie benne acca racca lij lachi titza qaiee. Goneetzaghe ielahuelahaia lachi, lao benne Cristianos, benne nacca guiquiag. Lani iogo benne rottijxi titza, benne ioxij titza, benne acca reaglij la- chi xititza Dios, guibij lij laebie, nija quie guibaaba lanie tootoppa, lani iogo benne Cristianos. Gonet- zaghe ielahuacca lao iogo benne rezoo rittilla, nija- quie ielalij quie Santa Iglesia. Tzela guinnaabalo, ni- jaquie iogo benne roni titza golaaza, nijani guibij lij 'iachie lao Dios. Guinnaabalo, nijaquie iogo benne huexihui, nijani cueechi xitollae, lani gozaana Iachie etto rouie, tzela gozaana naae etto roxije. Guinnaa- balo nijaquie Goquiee xeue Rey quie netto, nijani cuee tippae, cue ziallae, tzooe cannazi lao iela nabaam, tze- la nijaquie zije zeaglij ielahuacca, lao benne nillayee quiee Xinaa lij reheo Santa Iglesia, Lani acca batta uitti tijaquie, Goquiee Eey. Guinnaabalo nijaquie Animas naiaaiog lao guij Purgatorio, no ribeeza lao ielarezaccazij quie xiguija etto nabaagani, lao tolla benie, nijani goccolla Dios etto rezaccano. Lani guin- naabalo iela nabaani quie iogo benne Cristiano*, tze- la quie netto ritoolaaba Santo Rosario quielo nijaquie uitti xitolla netto, lani nijaquie guitzooi tzonna gui- reheo nabaani, iela neeza xene etto nacca gracia, ni- jani catti gattti. netto: guitzooi ielabaa ezicca xene, etto nacca Gloria. Gaccaci canna Jesús.

23

m:

^^^mmi&W^Ml

178

MISTERIOS DEL ROSARIO

A Xana María e Xijni Dios Xoci.

A Xana María e Xinaa Dios Xijni.

A Xana María e Lotzeela Dios Espíritu Santo.

A Xana María e Xilattag baani SS. Trinidad.

A Xana María e Xinaa iela gracia Xinaa. ielaguezaa lachi, bezij netto, bezijlaazij neto quie logtilla netto, tzela catti galla guichina iela gotti quie netto, gaccalaanizijlo iogo netto, Gaccaci cauna Jesús.

Wigaa gollali too Xoci reheo e, lani too Axana María e.

LETANÍA QUIE X01ÍAAXI TAAO.

i

Kyrie eleison.

Christe eleison.

Kyrie eleison.

Christe, audi nos.

Christe exaudí nos.

Pater de coelis Deus.

Filii Redemptor mundi Deus.

Spiritus Sánete Deus.

Sancta Trinitas unus Deus.

Sancta María,

Sancta Dei Genitrix,

Miserere nobis. Miserere nobis. Miserere nobis. Miserere nobis.

Ora pro nobis.

Ora pro nobis.

BE N. SEÑORA LA VÍRGEN MARÍA

Sancta Virgo virginum, Mater Christi, Mater divina gratiae, Mater purissima, Mater castissima, Mater inviolata, Mater intemerata, Mater inmaculata, Mater amabilis, Mater admirabilis, Mater Creatoris, Mater Salvatoris, Virgo prudentissima, Virgo veneranda, Virgo prsedicanda, Virgo potens, Virgo clemens, Virgo fidelis, Speculum justitiae, Sedes sapiente, Causa nostrse letitiae, Vas spirituale, Vas honorabile, Vas insigne devotionis, Rosa mystica, Turris Davidica, Turris Ebúrnea, Domus áurea, Fcederis arca, Janua coeli, Stella matutina,

180

MISTERIOS DEL ROSARIO

O 9* >

m w o

fci

o

H

Salus infirmorum,

Refugium peccatorurn,

Consolatrix afflictorum,

Auxilium christianorum,

Regina angelorum,

Regina patriarcharum,

Regina prophetarum, l

Regina apostolorum,

Regina martyrum,

Regina confesorum,

Regina virginum,

Regina sanctorum omnium,

Regina sine labe originali concepta, J

Agnus Dei, qui tolis peccata nmndi,— Parce nobis, Do- mine.

Agnus Dei, qui tolis peccata mundi, Exaudí nos, Do- mine.

Egnus Dei, qui tolis peccata mundi, Miserere nobis. ¥. Ora pro nobis, Sancta Dei Genitrix. B. Ut digni efficiamur promissionibus Christi. AntipJi. Sub tuum presidium confugimus Sancta

Deigenitrix: nostras deprecationes ne despicias in nece-

ssitatibus nostris: sed á periculis cunctis libera nos

semper Virgo gloriosa, et benedicta. JF. Domine exaudi orationem meam. B. Et clamor meus ad te veniat.

OEEMUS.

Gratiam tuam, quaesumus Domine, mentibus nostris infunde: ut qui Angelo nuntiante Christi Filii tui incar-

DE N. SEÑORA LA VIRGEN MARÍA.

nationem cognovimus, per passionem ejus, et crucem ad resurrectionis gloriam perducamur. Per eumdem Do- minum nostrum Jesum Christum Filium tuum.

y. Divinum auxilium maneat semper nobiscum.

R. Amen.

ALABADO.

Gacca baa, gacca neeza, gacca lana, gacca xee gac- ca zila Belanaato natzoono quie Xigoo quie reheo Je- sucristo, laa Santísimo Sacramento, etto chia, etto ioho, etto ree lao becoogo chichi becoogo Cacchi: tze- la iela goreenitaao naxij naiaari, quie Xonaaxi quie reheo Eabaani María, no catti ú goreenitaao nezano, acca goxaccano tolla tija. Gaccaci canna Jesús.

GOZOSOS EN VERSO.

Primer Misterio.

Yogo netto riloho laolo xonee cuiti nij Xonaaxi, BÍjaquie baneeza goxijlo catti niho lehehonaiaari, goreenitaao Xijni Dios; Laiellani beezaa lachi gonnaabazij gacca netto naxij, tzela nataao lachi.

ra

182

MISTERIOS DEL ROSARIO

Segundo Misterio.

Lao goroppa Xibaa nij, riloho Xonaaxi Rabaani, xonee lao baneeza xene etto goxijlo lagaani, catti goieeag lichi xillo; Laiellani goccalaani netto, nijaquie guieenichij Betaao lij lani benneatti.

Tercer Misterio.

Lao goionna xibaa xana riloho thij ban laolo ziani, nijaquie baneezo goxijlo catti golag Betaao: lani bizaanalo loy María. Xinaa Dios zeaglij Rabaani: Lao baneeia nij guinnaabo gacca iogo netto tzahui.

Cuarto Misterio.

s

Lao gotappa Xibaa nij riloho laolo xonee baani, nijaquie iela rozooa titza, tzela iela nataao lachi etto iagleequilo Yehua Xijnilo Betaao baacahui:

DE N. SEÑORA LA VIRGEN MARÍA.

183

Laiellani, xibaa quiee quijnilo, guittappa tzahui.

Quinto Misterio.

Lao Coio Xibaa rienni xonee chichi, xonee (¿acchi, Santo Rosario etto bialla, nijaquie iela xene lachi le goxijo, catti beetzeelo Xijnilo, too latag lahui: Laiellani, benne goni china quielo, zeaglij tzaani.

Alanij Misterios etto nacca quie iela rihuini lachi, lao etto bazij goxacca Xana reheo Jesucristo. Doloro- sos, guibaaba tzaa Martes, lani tzaa Viernes.

Nijaquie bennaabi Santa Cruz, *$*> &c.

Deus in adjutoriuin íneuin intende, &c. Gloria P&tri, et Filio, et Spiritui Santo, &c.

Gotoo ielarolaaba lachi.

Lao iela rolaaba lachi neero nij, iochi tee guittoo- zaa lachi, catti batti zaijta galla bee iela gotti quie Xana reheo Jesucristo, goieeaghe too lichi cuana la-

ra

184

MISTERIOS DEL ROSARIO

8

hui ieag Getsemani, iaghenie iela huezeettag lao Dios xoci, tzela beguij, behuini lachie zichi tee, bichija ree- ne iotzoe guitoo zoo benneattie, bexagte lao ioo ree- ne zijla etto belaalaghe, lao iela rozaa lachi lani lao iela ragiiaa lachi quie iogo etto zaceae, Dijaquie xit- tolla neto, tzela nijaquie etto bazij goioe lao iela hue zijlaa quie netto. Nijaquie ielazi ielaiochi xene nij- guitoolaaba lao Xonaaxi bahuini María, too Xoci re- heo e, lani chij Axana María e.

Nij riloho laono.

Aloy Xonaaxi Eabaani María, xonaaxi bahuini: Yeag lahui ieetze, nij too zoo Xoci reheo e, lani hij A xana María e, riloho xonee laolo netto benne tolla huexihui, nijaquie ielazij goteetelaao xene etto goxac- calo, lao iela iochi etto acca ioho bij guitoozaccani, le beoo Xijni nachijlo xana reheo Jesucristo lahui leheag ieag Getsemani: tzela etto goxaccae catti iagleequie lichi Anas, nigaa gotappae zijtee xaga natzoonae, ni- jaquie netto, nijani goccae Huezijlaa quie netto. Ei- totta ioo laolo Xonaaxi bahuini, nijaquie iogo ielazi iochi nij guinnaabalo lao Xijnilo, gonittilao e xitolla netto, tzela gonna goneetzaghe iela ioona lachi, nija- guie guireechi, lani cuechi lachi neto; nitti iela zitzag lachi quie netto, tzela gonnae iela reeag, lachi lao ie- lazij etto zacea netto. Gacca cana Jesús.

Yela rolaaba lachi goroppani.

Lao goroppa iela rolaaba lachi nij, iochi te© guitoo-

DE N. SEÑORA LA VIRGEN MARÍA.

zaa lachi etto beoo goxacea Xana reheo Jesucristo, catti bitzoonoe lahui iela ieg Getsemani, catti be- thieaghe, lani iagooae lichi Anas, lichi Caipbas, lani lichi Herodes Bigaanatao Tetze Jerusalem; lao iela- zij tee bichijnae, tzela battipa iela iochi beooe too too lichie. Goteete iogo etto nij, bezellae Xana reheo Je- sucristo lichi Pilatos: Benne nij gothiogo xihui titza, guitijnie; tzela begallae Xana reheo lao too bettoppa guiag xene, lani bitijnie lao titza bee quie Pilatos: chibithioppa ella chia, lani bazeeag ezicca toguijna, lao belanaato natzoono, golla, baiona, lani bagoochi quie Xanareheo Jesucristo: tzelo acca beoochije too lahana titza, acca bij toogonaae. Nijaquie ielazij Xe- ne tee nij guitoolaaba lao Xinaa natzoonoe Xonaaxi bahuiui María, too Xoci reheo e, lani chij A xana María e.

Nij rilolio laono.

Aloy Xonaaxi bahuini María, no lachitaao goxac- cazij laoiogo iela iochi quie Xijnilo, etto beoolo: nij too zoo Xoci reheo e, lani chij A xana María e, riloho xonee laolo netto benne tolla huexihui, nijaquie iela- zitoo goteete laao xenee, etto goxij Xijnilo Xanare- heo Jesucristo, catti begallae galabelacie lao betoppa guiag nigaa bitijnie, nijaquie netto, nijaquie Mtolla netto. Lao iela bahuini iochi etto beolo catti bireeza belanaatoe, ritotta ioo laolo, quiñi guinnaabalo lao Xijnilo gonitti laaoe xitolla netto, lani guireechi zea- giy, etto bazij goxacca xihuezilaa quie netto, tzela

m:

186

MISTERIOS DEL ROSAKIO

guitzoi bennabi quiee, nijani guitozaccazij belanaato quie netto, nijaquie guiloho guitijxog etto galla ie- zooa, lao ziaani ezicca, etto ritooze. Gaccaci canna Jesús.

Yeta rolaaba lachi goionnani.

Lao goionna íela rolaaba lachi nij, iochi tee güitoo zaalach, catti beni benne Judíos: acca bexeene lachie, acca beccani goleequi Iachie, calagbee gotijlaghe ie- lazij iobi iobila, etto gozaccae baiaa ezicca, Xana re- heo Jesucristo: Laiellani goleequíer lani bellizae gui- quiag natzoonoe, too lappa ietze bazij, chino etaa iet- ze naiaa: gotag guitoo gabij guiquíag Xanareheo, tze- la gorohonae lari naccoe, beecahaoae galabelazie; bitaalani begaccoe too lari tittag: bexijchi laanie, la- ni bezeene naae, too guij gaftilla, lao ielaronitittag, tzela bezooe reioho, nijaquie guilaa iogo benne, lani gonaae, cateenenij Benneati: huaa iohoenij. Xijaquie ielazij naieppizee nij etto bezaccae Xannareheo Jesu- cristo, guitoolaaba lao Xonaaxi bahuini Eabaani Ma- ría, too Xoci reheo e, lani chi Axana María e.

i

Nij riloho laono.

Aloy Xonaaxi Eabaani María, xinaa ielahue zaa- lachi, Guiahuana, lani Huezeete quie iela rizij iee- chi, quie iela rezaaceazi niho lachi: nij too zoo Xoci reheo e, lani chij Axana María e, riloho xonee laolo netto benne tolla huexihui, nijaquie iogo laao iela

DE N. SEÑORA LA VÍRGEN MARÍA.

huenitittag, lani ielazitoolaao zij laza, tzela iogo etze cuee iela rezaccazij, etto gotijlag lachi iela xihui quie benne Judíos, uijaquie tooni ezicca iela iochi quie Xij- nilo Xana reheo Jesucristo, tzela lagaani, uijaquie-, ielazij beoolo loy Xonaaxi quie netto catti goleequie lappa ietze tochi guiquiag Xijnilo; lani nijaquie ielari- huini gottappalo catti goccatittaghe lichi Pilatos, ri- totta ioo netto laolo, quiñi guinnaabalo, nittilaao Xi- tolla neto, tzela guitoozaana iogo iela raazazee lachi, nitti iela riaalaehi quie netto, nijaquie guitoozaa lachi, lazilaalateezi etto bazij goxacca Xane reheo Jesucris- to: cueni tzoho lachitaao netto, lani lao Animas quie netto, iela iochi etto beooe, nijani guireechi huina zea- glij laoe. Gaccaci cana Jesús.

Yela rolaaba lachi gotappani.

Lao gotappa iela rolaaba lachi nij iochi tee guitoo- za, lachi, catti batti hualla guichijna, iela goti quie Xana reheo Jesucristo, beni benne Judíos xihui, too iaga Cruz zij tee, lani bechijae xiquiaghe, nijaquie guilleenie: zichi tee zij, nacca iaga Cruz etto begoo- anee, lani golohoe to jenie, gohoiaghe, iggoae lao gui- ja Calvario, tzela lao neeza bitzaaba lachie, bitijni iooe, bexaghe lao ioo, lani lao ielazij tee bichinae. Ni- jaquie iela iochi nij guitoolaaba lao Xonaaxi bahuini María, too Xoti reheo e, lani chij Axana María e.

188

MISTERIOS DEL ROSARIO

$

Nij riloho laono.

Aloy Xonnaxi Babaani María, Xinaa iela huezza- lachi, Huezeete quie iela reag Jachi, nij toozoo Xoci reheo e, lani chij A xana María e, riloho xonee laolo netto benne tolla huexihui, nijaquie etto bazij hahui- ni goxacealo niho Anima quielo, catti beolo Xijni na- chilo lao iogo ielazij nij, tzela lao iogo iela iochi etto goxacae lao neeza zitaabi nigaa gozaae, catti bitzaa ba lachie, lani iaga Cruz zij, quie xitolla netto, etto golleenie. Eitotta ioo laolo, gatta ioo zijlo lao Xijni- lo Xana reheo Jesucristo, gonittilaaoe etto ritooxij, tzela goneetzaghe iela reag lachi, nijaquie guieeia io- go ielazij banijga zijtaabi, quie iela nabaani rireheo, lani acca gozaana naae netto. Gaccaci canna Jesús,

Coioni iela rolaaba lachi.

Lao coio iela rolaaba lachi nij, iochi tee guitoozaa- lachi, catti golla bichijna xana reheo Jesucristo lattag nigaa gottie, ziani tee ielazij beooe: gotag nae, gotag nijae, begallae galabela lao iaga Cruz, gollizae betij- tag guija, nija naae; bitaalani catti bezoolije lao ioo iaga Cruz, zij tee ielazij beooe, zij tee goxacca guitoo benneattie, tzela nazaccalagaani, zij tee gocca lachi Xonaaxi María, nijaquie bazooano roioolaaono etto rezacca Xijni nachijno. Lao ielazij iochi nij, tzela lao ieia baiaa bazijchi etto goxacca xi Huezilaa quie net- to, guittoolaba lao Xonaaxi bahuini, Eabaani María, too Xoci reheo e, lani chij A xana María e.

DE N. SEÑORA LA VIRGEN MARÍA.

Nij riloho laono

Aloy Xonaaxi Eabaani María, iela xene lachi quie benne rihuini, Xonaaxi hiiizaabi, nij toozoo xoei re- heo e, lani chij Axaua María e, riloho xonee laolo net- to benne tolla huexihui, nijaquie ielazij xene goteete laao iochi etto beoo xijnilo Xana reheo Jesucristo lao iaga Cruz, tzela nijaquie ieia rihuini, etto acá ioho lo- zaccani, le goxaccalo catti bizaanalo hnizaabi, canna bilaa laolo gotti xijnilo, tzela canna beoolo bireeza cuitalehe, lani goiaalag iero lao belanaatoe; tzela ni- jaquie ielazij goxaccalo catti bezeettaghe xana reheo Jesucristo lao iaga Cruz, nigaa gottie, tzela bitaglee- quie lachittaccalo, nijaquie goioolo ezicca caehijua, catti naccae. Lao iogo ielazij bahuini goteetelaao nij, ritotta ioo netto laolo, quiñi guinnaabalo lao xijni ua- chijlo, gonittilaaozije xitolla netto, lani cueeni Animas quie neeto iogo etto goxaccae, nijaquie guireechi lazi, guireechi huina zeagli, lani acca galla lachi netto, tzo- naa guireheo nabaani. Guinnaabalo tzeppi tzeag zea- glij iela reaglij lachi quie netto. Gonittie gottee io- go iela xihui quie benne acca racca lij lachi titza quiee. Goneetzaghe iela huelahaia lachi lao benne Cristianos benne nacca guiquiag. Lani iogo benne rottijxi tit- za, benne roxij, lani acca reaglij lachi Dios, guibijzij lachie, nijaquie guibaaba lanie tootoppa iogo benne Cristianos. Gonetzaghe iela huacca lao iogo benne rezoo ritilla nijaquie ielalij quie Santa Iglesia, Tzela guinaabaloj nijaquie iogo benue roni titza golaaza, ni-

M

190

MISTERIOS DEL ROSARIO

jani gaibij lij lachie lao Dios. Guiunaabalo, nijaquie iogo benne huexikui, nijani cueechi xitollae, lani go- zaaua lachie etto ronie, tzela gozaana nae etto roxije. Guinnabalo, nijaquie Goquie exene Eey quie netto, nijani cuee tippae, cuee ziallae, tzohoe cannazi lao ie- la nabaani; tzela nijaquie zije zeaglij iela huaeea, lao benne nillayee, quie Xinaa lij reheo Santa Iglesia. Lani acca batta nitti tija quie Goquiee Eey. Guin- naabalo, nijaquie Animas ribeeza lao guij Purgatorio, no naiaaiog lao iela rezacca zij quie xiguija etto na- baagani, lao tolla benie, nijani goccola Dios etto re- zaccano. Lani guinnaabalo iela nabaani quie iogo benne Cristianos, tzela quie netto ritoolaaba Santo Eosario quielo, nijaquie nitti xitolla netto; lani nija- quie guitzooi, tzonaa guireheo nabaani iela neeza xe- ne etto nacca Gracia, iellani catti galla guichijna iela gotti quie netto, guitzooi ielaba, eziccaxene, etto nac- ca Gloria. Gaccaci carina Jesús.

Axana María e Xijni Dios Xoci, etc.

DOLOEOSOS EN VERSO.

i

Primer Misterio,

Xana Xonaaxi María iogo netto rialla nij,

riloho xonee cuiti laolo, nijaquie etto goxaccazij Xijnilo, too lahui ieag, etto laa Getsemanij: Lao ielazij naa guinnaabo, nitti etto rieni zeaglij.

Segundo Misterio,

Lao goroppa xibaa Xana rilohe xonee lao etto zij, quie toguijna etto bitijni Xijnilo Betaao nalij, lao too betoppa guiag xene: Nijaquie iela iochi nij, quiñi zij lo loy Xonaaxi, guireechi le bitooxi.

Tercer Misterio.

Lao goionna xibaa Xana riloho xonee lao etto zij, le gocca Xijnilo, catti bellizae guitoo gabij guiquiag batzoono tee quie, too lappa ieetze bazij: Lao iogo etto beooe guinnaabo, libaaba quie guitzooi chij.

B9

192

MISTERIOS DEL ROSARIO

Cuarto Misterio.

Lao gotappa xibaa Xana riloho xonee lao etto zij, le goxacca Xijno, catti golleenie iaga Cruz lij, tzela bitzaabae lao neeza, lani iaga iochi nij: Lao ieiazij quie guinnaabo, acca batta guitooxij.

Quinto Misterio.

Lao coio xibaa Xonaaxi, riloho xonee lao etto zij, le beoo Xijnilo Calvario, catti lao iaga Cruz nij, begallae, lani bellizae betijtog, nij a, naae ienij: Lao etto bazij nij guinnaabo, titza quiee guitozeeaglij.

FIN.

i

DE N. SEÑORA LA VIRGEN MARÍA. 193

Alanij Misterios etto nacca quie Yela reeha lachi Glo- riosos guibaaba tza Miércoles, tza Sábado lani iza Domingo.

Nijaquie beimaabi Santa Cruz, «$► etc.

Deus in adjutoriam meum inteude, etc. Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Santo, etc.

Gotto tela rolaaba lachi.

Lao iela rolaaba lachi neero nij, guitooza lachi cat- ti gocca bettag Anima Santísima, quie Xana reheo Jesucristo lattag nigaa goleeza iogo Santos Padres huenichina quiee, benne gotti golaaza, iagaxene la- chie, lani, iaglohoe iela rezacca baa Animas quiee; bi- taalani catti golla bichijna tza Domingo zilataao tee, ni zeere iela, beezij belanaatoe, beebanie lao guihina baa, lani goieeaghe iagatzaaga laoe Xinaae; bezacca tee lachi Xonaaxi, gocca xene tee lachitaaono, beebaa ziaani tee lachino, nijaquie beoono, Xijnino; tzela la- gaani bitzaagalo Xana reheo, benne huma quiee, lani María Magdalena nijaquie bezee gonueeiooi lachino, goieeagno bailare iagtijlagno belannato quie Xana re- heo, lao guihina baa nigaa bigaachie. Nijaquie iela xene lachi, lani iela reebaa lachi goteete lao xene nij, etto goxij Xonaaxi Eabaani María, guitoolaaba laono, too Xoci reheo e, lani chij Axana María e.

25

JS

194

MISTERIOS DEL ROSARIO

Nij riloJio laono.

Aloy Xonaaxi Eabaani María, xonaaxi Yebaa, iela rezacca lachi, quie Angeles, lani quie iogo etze cuee Santos, netto benne huenichina quielo, riloho xonee laolo, too zoo Xoci reheo e, lani chij Axana María e etto bitoolaba, nijaquie iela reezaccaba, lachi goxilo niho Anima quielo, canna tzaa beoolo Xijni nachijlo, beebaanie lao benne gotti, natzaagalani belanaatoe Anima babaa tee qniee, lao iela reezacca lachi quie Angeles quie Santos, lani quie guitoo tee Yebaa: ni- jaquie goteete, beoochi, betoo, ielazij bahuini quiee. Eitotta ioo netto laolo, lao ielaxene lachi etto goxij Anima quielo catti birooaglo loy Xonaaxi quie netto, lao iela bahuini etto goleeza lenilo, quiñi guirmaaba- lo, lao Xijnilo Xana reheo Jesucristo, gonitti laaoe to- lla quie netto, lani gonna goneetzaghe Gracia, nijani guitoozana, tzela guittootooag lao iogo tolla etto ioho nigaa lao ioo, nijaquie iebaani Animas quie netto, lao china tzahui, etto nacca ielanabaani lij, Gaccaci can- na Jesns.

Yela valaaba lachi gorogpanL

Lao goroppa iela rolaaba lachi nij, guitoozaa lachi canna batti bizaha thioa tzaa, beheo thioa gobijtza, beappi Yebaa Xanareheo Jesucristo, tzela ziaani liaa- za bitzaagalao lanie Apóstoles, bezeete belooe, ziaani tee etto batao bagaachi, quie xitijtzae; betippae Após-

DE N, SEÑORA LA VIRGEN MARÍA.

toles, lao ielalij, lani bereeág lachie, lao iela reaglij Bexene lachi Xinaae, lani etze cuee nigoola nacbij la- chie hueñi china quiee; bitaalani beappie Yebaa lao ielahuacca xene quiee, batzaaga lani belanaatoe, tze- la bizaana xonaaxi, nijaquie gaccano Huezeete, lani goccalani quie Apóstoles benne huina quiee. Lao io- go iela reebaalachi nij quie Xonaaxi Eabaani María guittoolaba laono, too Xoci reheo e, lani chij A xana María e.

Nij riloho laono,

Aloy Xonaaxi Eabaani María, Eeioho Yebaa Xi- naa natzoono quie netto, baneeza quie benneatti; net- to hueñi china quielo, riloho xonee laolo, too zoo Xo- ci reheo e, lani chij Axana María e etto bitoolaaba, nijaquie baneeza goxij Anima quielo, catti beappi Ye- baa Xijni nachijlo Zana reheo Jesucristo tzagalanie Animas quie Santos Padres etto iagleeaghe, iagazij- laae lattag nigaa goleezaeziaani ella iza, tzela tzaga- lanie Angeles, etto acca nazacca guibaaba; lani loy Xonaaxi, catti beoolo iogo ielareezacca lacbi quie An- geles, tzela quie Santos, zichi tee bebaa Anima quie- lo, lani zichi tee beezacca lachilo. Nijaquie iela xene lachi quielo nij, ritotta ioo netto laolo, quiñi guinnaa- balo, lao Dios gonittilaaozije xittolla netto; lani loy Xonaaxi, gaccalo iela xene lachi quie netto, calagbee guiaabi lao, Xihuezijlaa quie netto Yehua Yebaa. Gaccaci canna Jesús.

v&

196

MISTERIOS DEL ROSARIO

i

Yela rolaaba lachi goionnani.

Lao goionna iela rolaaba lachi nij, guitoozaa lachi, catti natoppa natzaaga iogo Apóstoles benne huina quie Xana reheo Jesucristo, lani Xonaaxi quie Ange- les Eabaani María ronie tootoppa, toxene, ielahuezee- ttag lao Dios Yetze Jerusalem, niho too Yoho xene, laa Cenáculo, bettag Espíritu Santo, catti lochi guij naiaa, goiaazi guiquiag Xonaaxi, lani guiquiag iogo Apóstoles; bezitzaae iela gracia niho lachitaaoe, nija- ni gonichij lachie Dios lani beneatti, goiaazi guiquiag, lachie, xenij quie iela zijna lao xittitza Dios, lani bi- reeag bitippa Apóstoles, nijaquie cohoe, tzela gonie lebaana, gozeechie, gochijlaghe xititza Santo Evan- gelio, guitoo gabij lao ioo. Nijaquie iela baa ielan- neeza xene nij, tzela iela reezaccabaa quie Xonaaxi Eabaani María, guitoo laaba laono, too Xoci reheo e, lani chij Axana María e.

Nij riloho laono.

Aloy Xonaaxi Eabaani, María, iela rezacca lachi quie netto. Gonnee lani goteetitza quie benneatti: netto hueñi china quielo, riloho xonee laolo, too zoo xoci reheo e, lani chij A xana María e etto bitoolaa- ba, nijaquie baneeza xene goxijlo, lani nijaquie etto bezacca beebaa lachitaaolo, canna tza goiaazi Espíri- tu Santo guiquiag natzoonalo, tzela guiquiag iogo Apóstoles bennehuina quie Xijnilo Xanareheo Jesu-

DE N. SEÑORA LA VIRGEN MARÍA. 197

cristo: zichi tee bebaa lachilo, zichi tee bezacca lachi- lo. Bareezaccabaa lachitaao netto, nijaquie iela ree- zaccabaa lachi quielo, tzela ritotta ioo laolo quiñi guinnaabalo, nittilao xitolla netto, lani thiazi gui- quiag, lachi netto, xenij quie Espíritu Santo, nijani guireeag guitippa netto, lao china quie Xijnilo Xana reheo Jesucristo. Gaccaci canna Jesús.

Yela rolaaba lachi gotappani.

Lao gotappa iela rolaaba lachi nij guitoozaa lachi, catti golla bichijna iela gotti quie Zonaaxitaao Santa María, goieeag Angeles iagatoppae, iagatzaagae, tze- la iagathiee iogo Apóstoles nigaa rigohoe lebaana guitoo gabij lao ioo, lani catti bieetae, canna batti nitta iogoe, bezee iella laoe Xonaaxitaao Santa María, tzela acca bij hue, acca bij ielazij beoono, tzaa benee- tzag Anima quieno Dios: Bizaha tzonna tzaa goteete ielagotti quieno, bitzaaga etto liaza Anima babaa quieno, lani belanaatono, beebaanino, lani beappino Yebaa, iagachijano lao taha, becoogo quieno. Nija- quie iela reezacca baa lachi goxijno, guitoolaaba lao- no, too Zoci reheo e, lani chij Axana María e.

Nij riloho laono

Aloy Xonaaxi Babaani María, xijoi Dios Xoci, Bi- naa Dios Xijni. lani Lotzeela Dios Espíritu Santo net- to hueñi chij na lachi quielo, riloho xonee laolo, too zoo Xoci reheo e, lani chij Axana María e etto bitoo-

198

MISTERIOS DEL ROSARIO

laba, nijaquie iela reebaa lachi goteetelaao xene etto goxijlo, catti beneetzaglo Dios Anima baietti, baiaa quielo; acca beoolo ielazij, acca bij iela baxoochi go- xaccalo, acca bij too lao iela banijgaa zitaabi quie ie- la gotti goioholo, goccalo xene tee lao Dios, beellap- pie loy Yebaa, lao ielahuacca quiee, guitoo Anima quielo, lani belanaatolo, lao iela reezacca lachi quie Angeles, lani quie Santos; tzela Xijnilo Xana reheo Jesucristo, beni leeza, lani goleezae loy catti bebeeni- lo, lani catti bichijnalo Yebaa, Nijaquie iela xene quielo nij, etto acca bij too nazacca guitoozacca labi- ni, rittota ioo laolo quiñi guinnaabalo, lao Xijni na- chijlo, gonittilaaoe xitolla netto, tzela canna galla bee guichijna iela gotti rileeza gozijlaae netto, lao iogo iela rizij iee xihui, quie bezellao. Gaceaei cana Jesús.

Coioni iela rolaaba lachi.

i

Lao coio iela rolaaba lachi nij, guitooza lachi, catti batti chia Xonaaxitaao Santa María, naa ieebeela quie Xijni nachijno Xanareheo Jesucristo, Dios Be- taao tzela Benneati nalij: catti batti nazij xilattagno, catti batti nacca xillahano, becoogo naieppizee bat- zoono nij. Guionna Personas Santísima Trinidad go- leequi guiquiagno, too lappa xeune, lappa goteete- laao batzoono, nijaquie gollaanano iela Goquie Yebaa, tzela nijaquie gaccano gotee titza quie benneatti hue- xihui. Dios Xoci benichijno, nijaquie naccae, Xoci- no. Dios Xijni benitzoonano, nijaquie naccae, Xijni- no. Dios Espíritu Santo goxijchij, goxijnaachino, ni-

DE N. SEÑORA LA VIRGEN MARlA.

199

jaquie naccae, Lotzelano. Xijaquie iogo laao iela baa, iela neeza iela xene, lani iela reezacea baa lachi nij, etto goxij Xonaaxitaao Santa María, guitoolaaba lao- no, too Xoci reheo e, laui chij A xana María e.

Nij riloho laono.

Aloy Xonaaxi Eabaani María Goquiee Yebba, Xo- naaxi quie Angeles, lani Gonnee quie benneatti: neto hueñi china lachi quielo, riloho xonee laolo, too zoo xoci reheo e, lani chij Axana María e etto bitoolaaba, nijaquie iela baa naieppizee goxijlo, catti iagchijalo naa ieebeela quie xijni nachijlo Xana reheo Jesucris- to, catti goccalo Xonaaxi quie Angeles, lani Gonnee quie netto, catti belooy ielabachij Dios Xoci, nijaquie naccalo Xijnie. Catti benitzoono loy, Dios Xijui, ni- jaquie naccalo Xinaae. Catti goxij chij, goxij nachij loy, Dios Espíritu Santo, nijaquie naccalo lotzeelae. Eitotta ioo iogo netto xijni ñachi lachi quielo, quiñi guinnaabalo, loy Xonnaxi huezaalachi quie netto lao Santísima Trinidad, nijaquie benne roni china quielo. Gonnazij Dios Xoci, iela reag lachi, nijaquie gnitoo- zaana etto ioho nigaa lao ioo. Gonnazi Dios Xijuj? iela nachij lachij nijaquie guieenichij Bettao lij, lani benneati. Gonnazij Dios Espíritu Santo, xenij quie Nijani guienibee etto lij lani guitoozaana etto xihui.

Tzela Loy Xonaaxi Eabaani María, baxene lachi netto ioholo: acca thihonalo, acca gozaanalo nettoy gonnaba zeaglij lao Dios, nijani acca nitti Animas quie benne ribeechi huina laolo. Gonnaba tzepi, tzeag

200

MISTERIOS DEL ROSARIO

iela reaglij Jachi quie netto. Mtti guittee iogo iela xihui quie benne acca racca lij lachi, benne rottijxi xitijza Dios. Gonnaaba gorma goneetzaghe iela hue- lahaia, lao benne Cristianos, benne nacca guiquiag. Gonnaba guibij lij lachi lao Dios, iogo benne acca reaglij lachi xitijtzae, nigaccae totopa, lani guibaá- pae too xene, lani benne naalij Cristianos. Gonnaa- ba goneetzaghe ielahuacca quie iogo benne rezoo ri ti- lla, nijaquie ielalij quie Santa Iglesia. Gonnaba ni- jaquie guibij lij lachi lao Dios, iogo benne roni titza golaaza. Gonnaaba nijaquie iogo benne huexihui, nijani cuechi xitollae, lani gozaana lachie etto ronie. Gonnaba nijaquie Goquiee Eey quie netto, nijani cuee tippae, lani nijaquie zije zeaglij ielahuacca lao benne nilla iee quie Xinaa lij reheo Santa Iglesia, lani acca nitti tija quie Goquiee Eey. Gonnaaba nijaquie Ani- mas ribeeza lao guij Purgatorio, nijani galla guigaa- ni iela rezaccazij quieno. Lani gonnaaba iela nabaa- ni quie iogo benne Cristianos, tzela quie netto ritoo- laaba Santo Eosario quielo, iellani gacca netto lij, gacca netto golla, gacca netto tzahui, nigaa Yetze lao ioo, nijaquie ieezij Xana reheo Dios Aoirnas quie net- to, caati galla bee guichina iela gotti quie netto. Gac- caci canna Jesús.

A xana María e Xijni Dios Xoci, etc.

DE tf, SEN0ÜA LA VIRGEN MAftÍA.

GLOEIOSOS EN VERSO.

Primer Misterio.

Xana Xonaaxi María, lao iela reezacca baa etto beoolo, ca beebaani Xijnilo, lao guijna baa, rileequi laolo xonee lahaia etto rieni na tzaa: Lao baneeza nij guinnaabo, lachi netto guixij guiaa.

Segundo Misterio.

Lao goroppa aibaa nij Xana Xonaaxi naiaa, riloho xonee cuiti laolo nijaquie beezacca bebaa, Anima quielo tzaa beoolo goieppi Xijno Yebaa: Lao baneeza nij guinnabo, tzeppi netto Yehua naa.

Tercer Misterio*

Lao goionna xibaa Xana riloho thi huilla, thi baa> lao baneeza etto goxijlo,

IS&

83

i

202

MISTERIOS DEL KOSARIO

canna cuinalo bilaa goiaazi Espíritu Santo, eatti lochi guij naiaa: Lao baneeza nij guinnaabof guileeza tzahui nigaa.

Cuarto Misterio.

Lao gotappa xibaa Xan$ riloho, rileequi etzaa Xonee lao baneeza xene etto goxijlo Yebaa, eatti goccalo gonnee, quie netto benne chibaa: Lao banneeza nij guinnaabo,, quie Dios guitappa xibaa, nijaquie guiaabi netto Xana xenijquiee binna babaa.

FIN.

Álanij títza guinaalo, eatti guinnee guija hue zijlay íme gobijtza, lani chitzeela eatti galla.

Ángelus Domini nuneiayit Marisa, et concepit de Spi- ritu Saneto. Nij gollalo too Axana Maria e.

Ecee Ancilla Domini, fíat mihi secundum verbum tuum. Nij gollalo too Axana María e.

Verbum caro factum est, et habitavit in nobis, Nij gollalo too Axana Maria ee

IAUS m ET -BEFAR* MARÍA.

MODO DE AYUDAR A MISA.

A

lanij etto goni bijni riccaabi Misa, lani china ozooabi Etto zaneero naquini guita Yotaao bijni guiccabi Misa naxij naiaari, golooabi Yotaao, goni tzahuibi lao Becoogo, Cueequibi Sacristía lari lahaia etto gaccua Goppa Bettao, gocueezabi guij galla iere, tzela taabi batzaa baquaza, gonibi bachija lachi chi- na ba hana nij.

Etto goroppani, golaaba lachibi china quie Ange- les roni rozooabi, nijaquie nona Ángel naccabi lao Be- coogo. Golaaba lachibi, lao cuina Jesucristo ronibi china, nijaquie nona Jesucristo ribeeza Goppa Bet- tao loo Becoogo: laiellani banijzi, tzela bazijna lachi goni, gozooabi china quiee; acca eoochij laobi, nij, naa, lazilaalateezi china Becoogo etto ronibi gooi lachibi.

Etto goionnani, catti batti rizij xaae Goopa Betaao cuequi tzahuibi lari Al va, gollijbi, nijaquie gacca to- lappa guitoo gabij, lani goneetzagbi Gíngulo, tzela iogo etze cuee, etto guiquijni Goppa Betaao.

Bitaalani zenebi Misal goneerobi, tzela tzagleequi- bi lao Beccogo, lani chi bachija Betaao gozoo xibibi, chi acca chija, gatta ioobi lao Santísima Cruz. Catti zoo lao Misa gozoo xibibi cuitalehe Goppa Bettao zac- ea iegala, tzela acca batta gozoo xibibi nazacca nigaa chija Misal: chibaala iegala chija Misal, ieebeela go- zoo xibibi: chibaala ieebela chija Misal, iegala gozoo xibibi,

Tzela cannazi, catti teetebi gatzag lahui lao Becoo-

m

M

204

MODO DE AYUDAR A MISA.

go quitzag xibibi, chibaala chija Betaao, chíbala acca chija gatta ioozibi.

Yogo etze cuee lao china Yotaao, etto guinijga la. chibi, etto acca guitzeela nanaccaxa gonibi, guinnaa- babi lao goppa Betaao nollaana Yetze, china quiee nacca gozeete go looe benne, lani bijni acca nezani, nijaquie naccae Goppa Betaao, tzela nijaquie iohoe, lani ribeezae leag latzeli: Laillani laoe gninaabali etto acca iazi, lani etto acca reeni guichi nigaa.

Canna lagaani guinneezali, acca nazacca zene naa- li acca nazacca gogalla naali, Guiag Ara, Calix, Cor- porales, Purificador, Pixida, lani Custodia, nijaquie bachij babahana nacca iogo etto nij: too lari gotoobili eatti zene guitzoonoli: tzela cuina Goopa Betaao qui- bi Corporales lani Purificadores, catti guirehej acca qhijbili lobij.

NIGAA EEZ00LA0 IELA RICAABI MISA.

* I

Goppa Betaao, lani bijni Guiccabi.

] Gopp. In nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti. Amen. Introibo ad altare Dei.

Guie. Ad Deum, qui la3tificat juventutem meam. . Gopp. Judica me, Deus, et discerne causain meam de gente non sancta: ab homine iniquo et doloso erue me. Guie, Quia tu es Deus, fortitudo. mea: quare me

MODO DE AYUDAR A MISA.

205

repuliste et quare tristis incedo, dum affligit me ini- inicus?

Gopp. Emitte lucera tnam et veritatem tuara: ip- sa me deduxerunt, et adduxerunt iu moutem sauctum tuum et in tabern acula tu a.

Guie. Et introibo ad altare Dei: ad Deum qui lse- tificat juventutem meam.

Gopp. Confitebor tibi in cithara, Deus, Deus meus: quare tristis es anima mea? et quare conturbas me?

Guie. Spera in Deo quoniam adhuc confitebor illi: salutare vultus mei, et Deus meus.

Gopp. Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto.

Guie. Sicut erat in principio, et nunc, et semper, et in ssecula sseculorum. Amen.

Gopp. Introibo ad altare Dei.

Ad Deum, qui lsetificat juventutem meam. Adjutorium nostrum in nomine Domiui. Qui fecit coelum et terram. Confíteor Deo omnipoteuti, &c. et vos fra- tres orare pro me ad Dominum Deum nostrum.

Guie. Misereatur tui, omnipotens Deus et dirni- ssis peccatis tuis, perducat te ad vitam seternam.

Gopp. Amen.

Guie. Confíteor Deo omnipoteuti, beaüe Marise semper Yirgini, beato Michaeli Archangelo, beato Joanni Baptistse, sanctis Apostolis Petro, et Paulo, ómnibus Sanctis, et tibi, pater, quia peccavi nimis co- gitatione, verbo, et opere: mea culpa, mea culpa, mea máxima culpa. Ideo prsecor beatam Mariain semper Virginem, beatum Michaelem Arcbangelum, beatuin

Guie. Gopp. Guie. Gopp.

lf&

206

MODO DE AYUDAR Á MISA.

i

Joannein Baptistain, sanctos Apostólos Petrum et Paulutn, omnes Sanctos, et te, pater, orare pro me ad Dominum Deum nostruin.

Gopp. Misereatur vestri, onanipotens Deas, et di- missis peccatis vestris, perducat vos ad vitam ¿eternam.

Guie. Amen.

Gopp. Indulgentiara, absolutionem, et remisionem peccatorum nostrorum, tribuat nobis omnipotens et misericors Dominus.

Guie. Amen.

Gopp. Deas, tu conversus vivifícabis nos.

Guie. Et plebs toa laetabitur in te.

Gopp. Ostende nobis, Domine, misericordiam tuam.

Guie. Et salutare tuum da nobis.

Gopp. Domine, exaudí orationem meam.

Guie. Et clamor meus ad te veniat.

Gopp. Dominus vobiscum.

Guie. Et cum spiritu tuo.

Catti galla Kiries guinaabi, lani guiccaabibi, cat- ti nij.

Gopp. Kirie eleison.

Guie. Kirie eleison.

Gopp. Kirie eleison.

Guie. Christe eleison.

Gopp. Christe eleison.

Guie. Christe eleison.

Gopp. Kirie eleison.

Guie. Kirie eleison.

Gopp. Kirie eleison.

Gopp. Dominus vobiscum.

Guie. Et cuín spiritu tuo.

Gopp. Per omnia sécula saBCuloruin.

Guie. Amen.

Oatti guinaa Gopp. Flectamus genua.

Guie. Lévate.

Gatti ietoo Epístola, guiccaabibi. Guie. Deo gra- tias. tzela thiaazabi zoolijbi tzeagbi zacea nigaa ioho Goppa Betaao cueezabi Misal, nijaquie goteetebi: bi- taala guitagzooabi nigaa gocca Epístola rohoa niappi tarima, lani acca gozooxabibi catti racca Evangelio,

Gopp. Dominns vobiscum.

Guie. Et cnm spiritu tuo.

Gopp. Sequen tia sancti Evangelii, &c.

Guie. Gloria tibi, Domine.

Catti ietoo Evangelio, guiccaabibi. Guie. Laus tibi Christe, Tete etto nij gozoo xibibi, chibaala ac- ca golla Goppa Betaao Credo, chiccaxa, chibaala go- Ha Goppa Bettao. Credo, acca gozoo xibibi, calag bee gozoo xibi Goppa Betaao, catti galla. Et incar- natus. Tzela can nazi catti gozoo xibi Goppa Betaao? gollij, lani gochijlag tzahui bijni ricaabi Misa, Casu- lla, nijaquie guigaachi guitaao nija Goppa Betaao.

Catti guinaa. Gopp. Dominus vobiscum, tete Evan- gelio. Guie. Et cum spiritu tuo. Lani thiazaabi tzeagbi tzagaxijbi vinageras, lani lari goxij naa Gop- pa Betaao. Bitaala zenebi, lani gotaa rohoabi vina- gera etto iotzo vino, tzela gatta ioobi catti goteetebi f zij Goppa Betaao. Acca gotaa roboabi vinagera iot- zo niza, lazilaalazi gatta ioobi, canna goteetebi. Bitaala cueezabi xina Becoogo, nijaquie gozeebi

§5

208

modo dk aíüdar a misa.

!

niza tzaari naa Goppa Betaao, tete etto nij, tzeagbi cueequibi vinageras nigaaioho catti goxijbi> tzelagui- taabi gozooxibibi xilattagbi. Gopp. Orate fratres, &c.

Guie. Suscipiat Dominus sacrificiuin de manibus tuis acl laudem et gloriam nominis sui, ad utilitatem quoque nostram, totiusque Ecelesiae su ce sanetse. Gopp. Per omnia saecula seeculorum. Amen*

Dominas vobíscum* Et cum spiritu tuo. Sursum corda. Habemus ad Dominum. Gratias agamus Domino Deo nostro* Dígnura et justa m est. Catti güínaa Goppa Betaao* Sanctus, gotaabi gui- ja tzonna líaaza.

Catti guiíappíe Santísimo Sacramento, lani cattí tzeppí Oalix, gotaabi guija tzonuá líaaza hueag: too liaaza taa, cattí gozoo xibi Goppa Betaao: too liazaa catti tbiaaza Xanareheoí tzela ettoo liaaza taa, cattí eaazi. Lagaccazi, lani Oalix.

Gopp. Per omnia ssecula saéculorüm. Amen. Oremus, &c. Et ne nos índucás in tentáticM

Guie. Gopp, Guie. Gopp. Guie, Gopp. Guie.

Guie. Gopp, nem. Guie. Gopp. Guie. Gopp*

Sed libera nos á malo.

Per omnia sécula saeculorúmi

Amen.

Pax Domini sít senipef TObí&cüiíb

MODO DE AYUDAR A MISA.

109

Guie. Et cura spiritu tuo.

Catti tete zij nilio laehi Goppa Betaa Xana relieo, lani catti tete zije xithieene Jesucristo Xigooquie re- heo, etto iotzo Calix, thiaaza bijni riccabi Misa tzaga- xijbi vinageras, chibaala acca no benne ioho zij Be- taao; chibaala buazij benne Betaao, golla nezabi. Con- fiteor Deo, guitoo naiaa, lani Cueequi guixooabí too lari lao benne zij Betaao: tzela catti guiuaa Gopp. Mi- sereatur vestri, &c. Guie. Amen. Catti guinnaa Gopp. Idulgentiam, absolutionem, &c. Guie. Amen. Bitaala catti golooi. Goppa Betaao Santísimo Sacra- mento, lani guinaae. Ecce aguus Dei, &c. gotaabí tzonna liaaza guija: tzela catti tete zij iogo benne Be- taao, goieheaghe too laba hueag niza. Bitaala zijbi Tinagera iotzo vino, lani cahabi Calix; tete cahabí vi- no zijbi vinagera, iotzo niza, lani gozeebí xobeene naa Goppa Betaao, lani gozaanabi vinageras, tzela ieezijbi xaa Calix tzagleequibi nigaa ioho Misal lani ieezijbi Misal guitagleequibi nigaa gocca Epístola, tze- la tzeagbi gozeeagbi Calix, lani gogaccobi xaai: bi- taala gozoo xibibi xanna niappi tarima zaieag nigaa gocca Evangelio.

Catti ietoo Misa, chibaala guinaa Gopp. Ite, Missa est. naacca. Benedicamus Domino.

Guie. Deo gratias. .

Chibaala guinnaa Gopp. .Ite, Missa est, Alleluia

Alleluia.

Guie. Deo gratias, Alleluia, Alleluia.

Chi guinnaa Gopp. Bequiescant iu pace.

Guie. Amen. - ^ 4

M

i

210

MODO BE AYUDAR A MISA.

Gopp. Pater, et Filias, et Spiritus Sanctus.

Guie. Amen.

Chibaala ni naiaalag Misal, catti galla. Ite, Missa est, goteetebi cueequibi nigaa racca Evangelio, tzela taabi ziooba, nijaquie catti goni lahaia Goppa Betao, benne nitta Yotaao batti chija Misal xilattagni.

Catti tete gacca laliaia benne roioo Misa, gtiiccaa- bibi. Amen. Catti eoochi Evangelio etto retoo Mi- sa, guiccaahibi. Deo gratias.

Toolaabizi, catti racca lao Misa cuitti, racca lagaani lao Misa xene: Lazilaalazi thioppa, tzonna cueeraaui.

Etto zaneero rinija, lao Misa xene tzonna liaaza tzeag iaala, lani Incensario lao Goppa Betaao: too laiaza catti zij tzobo nezae lao Beeoogo: ettoo liaaza» catti galla Evangelio, tzela etto liaaza catti tete ca liae vino Calix, goteetela Evangelio.

Cannazi catti goneetzagbi Incensario, zij Goppai Betaao gotaa rolioabi naae: tzela catti eoochij G-opp^ Betaao Incensario gotaa roboabi etto liaza naae, lani eohobi tzonna lizootzene yaala laoe.

Catti galla Evangelio, tzeag Ciriales, lani Incensa-» rio, tzela catti golla Goppa Betaao. Sequen tía Sanc- ti Evangelii, &c. goteete goneetzagbi Incensario, lani bijni zeene Ciriales guillijzabi tolappa guirooppabi.

Tzela catti tete golla Evangelio gozeettagbi Ciria- les, lani bijni zeene Incensario cohóbi tzonna liaa- za tzene laala lao Goppa Betaao. Bitaala gozoo xibi bijni rilleeni Ciriales xilattagbi, nigaa nigaala.

Catti rozoo xibi Goppa Betaao lao Evangelio, acca gozoó xibi bijni zeene Ciriales^ bazoolijziM*

MODO DE AYUDAR A MISA.

211

Cannazi catti tzeag bichij, lani iaala lao Goppa Be- taao, nijaquie gonie lahaia, coho iaala cuchara bijni rezeene bichi, lani guinaabL Benedicite. Pater re- verende. Oatti zlj Goppa Betaao cuchara, acca go- neetzag lizibi: zaneero gotaa rohoabi cuchara, gorop- pani ii aa Goppa Betaao, tzela catti gozaanae cuchara, gotaa rohoabi zaneero naa Goppa Betaao, goroppani cuchara. Laganni cannazi catti gozaana Goppa Be- taao Incensario, zaneero gotaa rohoabi naae, zi zee- nebi.

Lao Missa quie benne gotti, too liaazazi tzeag iaa- la catti tete coho vino Goppa Betaao Oalix goteetela Evangelio: tzela catti gacca Evangelio acca tzeag ia- laa, lani acca tzeag Ciriales.

Cannazi catti gacca Procesión tzeag neero Cruz, la- ni Ciriales: tzela chibaala guirooag Betaao lao Proce- sión tzeag thioppa bijni, zenebi thioppa Incensarios, nijaquie cohobi tzene iaala lao Santísimo Sacramen- to, guitoo lao neza.

Lazilaalazi lao Procesiones nigaa zaieeag Santísi- mo Sacramento naquini Palio etto goxoola Betaao. Lao iogo etze cue Procesiones quie Santos, acca na- quini Palio, etto goxoola Goppa Betaao nalleeni San- ta Cruz.

Lalazi nacca etto riguixagheanij: iogo ezicca etto zee lachi guinneezali, guinnaabali lao Goppa Betaao Huezeete quieii, no naabani Yetze, nijaquie acca gui- nijga lachi li lao etto nocce gonili.

BBEVES 0EAC10KES

EN SUFRAGIO

POR LAS MAS BEL PURGATORIO.

PARA. EL DOMINGO.

Rogarás á Dios por las almas del Purgatorio, y en particular por aquella, que sabe encontrarse más abandonada de un sufra- gio particular entre todos; y si en este dia comulgares, aplica- rás la comunión en alivio suyo.

MOTIVO. Cuanto mayor es su necesidad, tanto más grato le será el beneficio y os alcanzará el que Dios nunca os abaudone con la substracción de su gracia, ni vosotros nunca le abando- néis por la culpa.

PRÁCTICA.— O Señor Dios Omnipotente, os suplico por la san- gre preciosa que derramó vuestro divino Hijo Jesús en el Huer- to, libréis las almas del Purgatorio, y en especial la más aban- donada entre todas. Conducidla á vuestra gloria donde os ala- be y bendiga etern amenté. Así sea. Padre nuestro, Ave María y el Salmo De pro/ unáis.

PARA EL LTJNES.

Rogarás á Dios especialmente por el alma que esté más pró- xima á salir del Purgatorio.

BREVES ORACIONES EN SUFRAGIO

213

MOTIVO.— Con tanto mayor ardor desea unirse á Dios, cuan- to está más próxima al término de sus penas. Quitadle, pues, vosotros, todo obstáculo, y os retornará un don muy grande ob- teniéndoos la gracia de romper del todo aquellos sutiles lazos que hasta ahora os impiden entregaros enteramente á Dios, de lo cual puede depender vuestra eterna salvación.

PRÁCTICA.— O Señor Dios Omnipotente, os suplico por la sangre preciosa que vuestro divino Hijo Jesús ha derramado en su dura flagelación, que libréis las almas del Purgatorio, y sin- gularmente entre todas la que esté más próxima á entrar en vuestra gloria, para que prontamente comience á alabaros y bendeciros por todo la eternidad. Así sea. Padre nuestro, Ave María y De profundis.

PARA EL MARTES.

Rogarás especialmente á Dios por aquella alma, que, según la presente justicia, debería ser la última en salir del Purga- torio.

MOTIVO.— La desolación, y juntamente la grande humildad con que está sometida á tan larga pena os mueva á abreviarle su duración. ¡Oh cuan obligado os quedará! ¡Bienaventurados vosotros, si os alcanza que améis con humildad eu este mundo los últimos lugares, para ser exaltados por Dios en el otro.

PRÁCTICA, O Señor Dios omnipotente, os suplico por la sangre preciosa que vuestro divino Hijo Jesús derramó en su dolorosa coronación de espinas, libréis las almas del Purgatorio, y particularmente entre todas, aquella que debería ser la última en salir de tantas penas, á fin de que no tarde en alabaros y ben- deciros para siempre en vuestra gloria. Así sea. Padre nuestro, Ave María y De profundis.

PARA EL MIERCOIiES.

Rogarás á Dios especialmente por el alma más rica de méritos.

MOTIVO.— Esta alma es la más amante de Dios, y más ama- da que todas de Dios. Cuanto mayor sea en el cielo su gloria, tanto más eficazmente podrá conseguiros un verdadero amor de

B

214 POR LAS ALMAS DEL PURGATORIO,

Dios sobre todas las cosas, sin el cual no se da verdadero mérito ni podéis aguardar sino muerte eterna.

PRÁCTICA.— O Señor Dios omnipotente, os suplico por la

sangre preciosísima que vuestro Divino Hijo Jesús derramó por las calles de Jerusalem, llevando la Cruz sobre sus sagradas es- paldas, libréis las almas del Purgatorio, y singularmente aque- lla que es más rica en méritos delante de vos, á fin de que en el sublime puesto de la gloria que le aguarda, os alabe altamente y os bendiga para siempre. Así sea. Padre nuestro, Ave María y De ■profundis.

r»^K,A. EH. JUEVES.

_ Rogarás á Dios especialmente por aquella alma del Purgato- rio que ha sido la más devota del Santísimo Sacramento.

MOTIVO.— Esta alma es por esta causa muy querida de nues- tro Señor Jesucristo, y no dejará por lo tanto de solicitar de él que os conceda la gracia de recibirlo digaamente en la vida y en la muerte como prenda segura de vuestra eterna salvación.

PRÁCTICA.— O Señor Dios Omnipotente, yo os suplico por el precioso cuerpo y sangre de vuestro divino Hijo Jesús, cuerpo y sangre que él mismo dio en alimento y bebida á sus queridos Apóstoles la víspera de su Pasión, y dejó á toda su Iglesia por sacrificio perpetuo y vivífico alimento de sus fieles, que libertéis á las almas del Purgatorio, y principalmente la más devota de este misterio de infinito amor, á fin de que os alabe por ello con el mismo vuestro divino Hijo y con el Espíritu Santo en vues- tra gloria eternamente. Así sea. Padre nuestro, Ave María y De jprofundis.

iP-A-KA. EL VIERNES,

Rogarás á Dios especialmente por aquellas almas del Purga- torio, por las cuales tenéis obligación de rogar.

MOTIVO.— -Vuestro mismo deber es una razón urgentísima para hacerlo así. Y si con tal motivo tenéis obligación de jus- - ticia para con vuestros conocidos, no tardéis en cumplirla, pa-

BREVES ORACIONES EN SUFRAGIO

215

ra no atraer sobre vosotros uua gran venganza divina, de la que se tienen aun en esta vida ejemplos muy terribles.

PRÁCTICA. O Señor Dios omnipotente, os suplico por la sangre preciosa que vuestro divino Hijo Jesús derramó en un día como éste sobre el árbol de la Cruz, principalmente de sus manos y pies santísimos, que libréis las almas del Purgatorio, y singularmente aquellas por las cuales tenga más obligación de suplicaros, á ñn de que no quede por culpa mia, el que vos las llevéis presto á alabaros en vuestra gloria y bendeciros para siempre. Así sea. Padre nuestro, Ave María y De profundis.

Rogarás á Dios especialmente por aquella alma del Purgato- rio, que ha sido más devota de la Santísima Virgen.

MOTIVO. Vos daréis con esto un gran gusto á María, que solicitada por los ruegos de esta alma su amada, os alcanzará la gracia de ser sólidamente devoto de ella, y por consiguiente de asegurar bajo su protección nuestra eterna salvación.

PRÁCTICA,— O Señor Dios Omnipotente, os suplico por la sangre preciosa que brotó del costado de vuestro divino Hijo Jesús, á presencia y con extremo dolor de su Santísima Madre, libréis las almas del Purgatorio, y aquella singularmente entre todas que ha sido la más devota de esta gran Señora, á fin de que llegue pronto á vuestra gloria á alabaros en Él y Él en Vos por todos los siglos. Así sea. Padre nuestro, Ave María y De profundis.

Corazón piadoso de mi Jesús, libra las almas de los fieles di- funtos, por las cuales habéis muerto derramando tu sangre pre- ciosísima.

SALMO BE PROFXJNDIS.

Desde el profundo abismo de miserias en que estoy caido, cla- mo á Vos Señor: no seáis, Dios mió, inexorable á mi voz.

Dignaos de escuchar los ruegos de un infeliz, que no tiene otro recurso que vuestra misericordia,

btáw

216

POR LAS ALMAS DEL PURGATORIO.

Sé, Dios niio, cuan culpable soy á vuestros ojos; mas si exami- náis coa rigor nuestras iniquidades ¿quién podrá sufrir vuestros juicios?

Si en nosotros solo encontráis delitos para perdernos, en Vos hallareis motivos para salvarnos: os impusisteis la ley de no re- sistir á nuestras lágrimas: y esto me obliga, Señor, á esperar confiado en vuestra boodad.

Nanea me he olvidado de las promesas del Señor, que me han alentado en lo más fuerte de mis males: he esperado siempre en Él.

Así no deje Israel de esperar; pues recibirá por la noche el socorro que no haya conseguido por el dia.

Porque es infinita la misericordia del Señor, que sabe hallar en los tesoros de su poder remedio para nuestros males.

Y presto redimirá á su pueblo de todas sus miserias é iniqui- dades.

S. S. Illma. concede cuarenta dias de indulgencias por cada dia, que se rece esta devoción.

Más fácil le es á uno acomodarse al genio de todos, que todos al genio de uno.

0. S. C, S. M. E. C. A. B.

¿£3*fí

19