This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to copyright or whose legal copyright term has expired, Whether a book is in the public domain may vary country to country. Publie domain books are our galeways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the originał volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web atjhttp: //books.google.com/]
Jest to cyfrowa wersja książki, która przez pokolenia przechowywana byla na bibliotecznych pólkach, zanim zostala troskliwie zeska- nowana przez Google w ramach projektu światowej biblioteki sieciowej.
Prawa autorskie do niej zdążyly już wygasnąć i książka stala się częścią powszechnego dziedzictwa. Książka należąca do powszechnego dziedzictwa to książka nigdy nie objęta prawami autorskimi lub do której prawa te wygasły. Zaliczenie książki do powszechnego dziedzictwa zależy od kraju. Książki należące do powszechnego dziedzictwa to nasze wrota do przeszlości. Stanowią nieoceniony dorobek historyczny i kulturowy oraz źródlo cennej wiedzy.
Uwagi, notatki i inne zapisy na marginesach, obecne w oryginalnym wolumenie, znajdują się również w tym pliku - przypominając dlugą podróż tej książki od wydawcy do biblioteki, a wreszcie do Ciebie.
Zasady użytkowania Google szczyci się wspólpracą z bibliotekami w ramach projektu digitalizacji materialów będących powszechnym dziedzictwem oraz ich upubliczniania. Książki będące takim dziedzictwem stanowią wlasność publiczną, a my po prostu staramy się je zachować dla przyszłych pokoleń, Niemniej jednak, prace takie są kosztowne. W związku z tym, aby nadal móc dostarczać te materialy, podjęliśmy środki, takie jak np. ograniczenia techniczne zapobiegające automatyzacji zapytań po to, aby zapobiegać nadużyciom ze strony podmiotów komercyjnych.
Prosimy również o:
+ Wykorzystywanie tych plików jedynie w celach niekomercyjnych Google Book Search to usluga przeznaczona dla osób prywatnych, pr celach prywatnych.
tanie z tych plików jedynie w niekom
my o kor
* Nieautomatyzowanie zapytań Prosimy o niewysylanie zautomatyzowanych zapytań jakiegokolwiek rodzaju do systemu Google. W przypadku prowadzenia badań nad tlumaczeniami maszynowymi, optycznym rozpoznawaniem znaków lub innymi dziedzinami, w których przydatny jest dostęp do dużych ilości tekstu, prosimy o kontakt z nami. Zachęcamy do korzystania z materialów będących powszechnym dziedzictwem do takich celów. Możemy być w tym pomocni.
« Zachowywanie przypisań Źnak wodny"Google w każdym pliku jest niezbędny do informowania o tym projekcie i ulatwiania znajdowania dodatkowych materialów za pośrednictwem Google Book Search. Prosimy go nie usuwać.
* Przestrzeganie prawa W każdym przypadku użytkownik ponosi odpowiedzialność za zgodność swoich dzialań z prawem. Nie wolno przyjmować, że skoro dana książka zostala uznana za część powszechnego dziedzictwa w Stanach Zjednoczonych, to dzielo to jest w ten sam sposób traktowane w innych krajach. Ochrona praw autorskich do danej książki zależy od przepisów poszczególnych krajów, a
st dozwolony. Prosimy nie przyjmować, że dos
pność cu świata. Kary za
my nie możemy ręczyć, czy dany sposób użytkowania którejkolwiek książki jakiejkolwiek książki w Google Book Search oznacza, że można jej używać w dowolny sposób, w każdym miej naruszenie praw autorskich mogą być bardzo dotkliwe.
Informacje o usłudze Google Book Search
Misją Google jest uporządkowanie światowych zasobów informacji, aby staly się powszechnie dostępne i użyteczne. Google Book Search ulatwia czytelnikom znajdowanie ksią:
z calego świata, a autorom i wydawcom dotarcie do nowych czytelników. Caly tekst
ki można przeszukiwać w internecie pod adresem [http://books google. com
tej ksiś
DIH47
JVDes «U
. Podziały territorialne . | Wdzierstwa króla Waldemara na Pomorze . . NERNSEWC | Najasd Pomorzanów i Lutyków na Łużyce (r. 1179). Zaburzenie w kaię-
TREŚĆ.
KSIĘGA IV.
SŁOWIAŃSZCZYZNA ZAODRZAŃSKA pod panowaniem cudzoziemców.
DZIAŁ L Dzieje Polityczne
(1172— 1290).
$ 67. Walka Niemców z Danami o Słowiańszczyznę Nadbaltycką (1172—1227).
stwie Słowiańskiem. Odpadnięcie Pomorza Zachodniego od Polski (r. 1180) Zamieszki między książętami słowiańskimi ułatwiają Kanutowi VI zbołdowanie ich sobie (r. 1185). Cesarz to znosi. Śmierć księcia Bogusława I, (1187)
. Słowiańszczyna nadbaltycka pod władzą duńską (1185—1227). Walka
Niemców z Danami (1198—1227). Nowe grupowanie się władz niemieckich ma ziemiach pomorskich.» 2 e ao 0 A
$ 68. Łużyce i Milsko.
Mllsko pod władzą niemiecką (1034—1136) . . « . . « sodlini 36 Milsko pod wiadzą książąt czeskich (1136—1253) + « + + « + © + + 45
ix
Książęta . 634 Szlachta . . . « . . Miasta
Kolonieacjja do połowy XIII w. . . Dalszy ciąg kolonizacjji w drogiej połowie XIII w. Zmiany w kraju na korzyść rycerzy, miast i duchowieństwa Poddaństwo „ . . POPOWO Rozwiązanie była narodowego .
$ 73.
Lutycy północno-wschodni
(Czrezpienianie, Doleńcy, Ratary, Wkrzanie, tudzież drobne plemiona nad r. Pieną i na wyspie Uznoimskiej).
1. Zjednoczenie plemion lutyckich pod władzą książąt pomorskich . . . - 2. _ Nieporozumienie między biskupami o granice na ziemiach Lutyków północno- wschodnich. Przeszkody przy ustanowienia biskupstwa pomorskiego .
A. Ma ziemiach do księstwa Meklenburgskiego należących.
a) Czrezpienianie . 2 22 aa 0141 OZ IOEKTNCEKERTATNZEYNE 9 Radny: 5 3.345 każ GB Zaton „AE if yŻ
B. Na ziemiach do królestwa Prusklego należących.
Na Przedniem czyli Przedodrzańskiem Pomorzu.
a) Przed r. Pieną . Ziemie: Dymińska, Grozwińska, Rachowo,
b) Za Pieną . . . « - 1 +. Kasztelania Gostkowska, s okolicami Łosice 1 Międzyrzecze, Kasztelania Wolegoszczska, z okolicami : Szczytno, Leszany, Bukowo i Wostroże.
©) Na wyspie Uznoimskiej . . pik
d) W ziemi Wkrzanów . . . . - - 1 . .
$ 74 Lutycy północni. (Na archipelogu Rańskim i przyległym lądzie). 1. Stosunek księstwa Rańskiego do korony i władzy duchownej duńskiej 2. Książęta i otoczenie ich Rodowód książąt rańskich . EROTIC 3: Kościół i duchowieństwo. - . «2 4 22220013
Strona
418 435 434 443 446 453 458 460
470
473
479
497
313
535 537 sto 561
3. 4.
Podział ludności na stan) O OEI ECSPEDCEYCEA PE WEWETE by: Enielyde" p 3 g6. 4 it goa tab go yt nio ar ŻLE cl ludność swobodna i niewolna . . - 2 2 2 2 2 4 2 21 1 Kolonizacija: j a) W posiadłościach lądowych „+ 2 2 2 62191011 1 b) Na wyspie s Go e m mobów Wo ÓW W 2) WW miastach ac) 2 ao 0 FEE Baj r: rę Zwichnięcie obyczajów narodowych - - 2 2 srs ror 2 12 Upadek narodowości słowiańskiej a) W posiadłościach lądowych . + 2 2 2444114 1 OM EKOKORNCER OZ PORICJTOIEIE Rozwiązanie bytu narodowege 2 es r r
$ 75.
Lutycy Południowi.
A. W posiadłościach Arcybiskupstwa Magi (Moraczanie, Ziemczycy, Leszycy).
jurgskiego
B. W margrafstwie Brandenburgskiem (Brzeżanie, Stodoranie, Sprewianie).
Umiocowanie się margrafów nad Hobolą w XII w. . . - + + + 1 + Rycentwo i feodalim +5 4 6 ai row r aa om oe a 4 Chrześciaństwo i Duchowieństwo „ 2 4 aaa a 112 Zmiszczenie ustroju słowiańskiego „ + 2 2 4 2 4464111
Kolonizacija
a) Lokatorowie osad Szulcy, ich zarządy, Koloniści z Niemców i Słowian. Lenne komie . 2 2 m ue era 1 3
1) Osiedlenie kolonistów niemieckich w miastach i wsiach. Wpływ instytucij duchownych na rozwój kolonizacji kraju i germanizacji Słowian. Osady słowiańskie i niemieckie, wielkie i małe. Zni- kanie osad słowiańskich w XIII i XIV w. Niektóre z nich trwają w XV w.:
W Priegniemark + 2101 W Hawellandzie . - 1 2 2 ao an 4 2 W; SQókej. 13034 sygn 4 Fe. 2, Zwana. 47 s302LÓE EA W Teltowskim kraju 2 2 2 2a 112 W Banimskim kraju 2 2 2 e aa a 4 2 1
W Rupińskim krajm 2 2 2 zo oaor 4 44 iemiężenie Słowian w XIIIi XIV w. Poniże: stanu rybaków, chyzarów, kosatów, zagrodników i pastuchów |. - 2 2 2 2 2 1 1 Upośledzenie Słowian w miastach - 2 2 2 2a a 14 42 Zmiany pod przewagą niemiecką „ 2 2 2 os sora 1 Upadek i pozostale po Słowianach ślady . . - - 2 + a 4 433 1
633 636 639 644
650
653 659 663 667 672 676
678 689 692 696
XI
Wskaźnik Abeoadłowy :
a) Imiona i nazwy osób, ludów, plemion, istot mitycznych . . + 703 *) Nazwy miejscowe, podziałów politycznych i kościelnych, klasztorów chrze. ściańskich, świątyk pogańskich, osad, grodów, zamków, warowni, rzek, gór,
Strona
jezior iŁd, . « « a 2 0 e oe a aa ta o 0 o > + 722 OJRRy Wo a il WAW aa Rownie podj 2% Oaylkii 9 2) 5r W 6 O Eg) Ho a dT TST, Objaśnienia do mapy + + 2 2 Te or ross 4 Fo 4 + + 759 Mapa.
;
pa
— sg — aj
kośćmi ludzkiemi i innemi naczyniami glinianemi, które do kultu pogrzebowego służyły, tudzież wyrobami bronzowymi: zausznice, guziki i żelaznemi: igły, dłuta i t. d. Posuwając się dalój na zachód w okolice Osnabriicka, odkryto taką masę grobowisk, a w nich tyle różnych przedmiotów, że okolice te możnaby na: zwać kopalnią archeologiczną. Wyliczyć wszystkie miejsca przez archeologów zbadane niepodobna w zakresie niniejszćj pracy. 'Wskażemy niektóre tylko, I tak: po drodze od Osnabriick do Miinden pagórki w lasach okazały się obszernemi grobowiskami z mnóstwem popielnic, często już potłuczonych. Niedopalone kości ludzkie ż popiołami i różnymi przedmiotami metalicznymi, a w jednem miejscu paciorki szklane błękitne, zmieszane z zie- mią, wskazują jasno, że tu długie wicki bytował lud osiadły, posiadający umiejętność wyrobów ceramicznych, a nie brako- wało mu pojęcia o pięknie. Toż samo znaleziono w kierunku na zachód do Wester-Kappeln, gdzie chłopi w XVIL wieku mnóstwo grobowisk zn.-'czyli. Jeszcze dalćj na zachód, w ob- wodzie Fiirstensu pod Ueffełn i Merzen, obszerne grobowiska z potłuczonemi popielnicami, a przy nich różne wyroby meta- liczne i z krzemienia strzały, kliny (dłóta) i t. d. aż do granic Hollandyi. Podobne zjawiska okazały się w kierunku od Min- den nad Wezerą przez Rehden do Minster i dalej na zachód.*'*) Wydobyte z tych obszernych, na wiele mi! rozległych grobo- wisk, przedmioty należą do różnych epok archeologicznych, od bardzo starożytnych ażł do początku wieków średnich, przed wprowadzeniem chrześciaństwa.*'*) Do Teutonów należeć nie mogą, bo ci, pędząc żywot koczowniczy, nie mogli mieć gro- bowisk gromadnych, wreszcie według obyczaju swego ciała umarłych grzebali w ziemi a nie palili na stosie, Oczywiście więc, że wzmiankowane grobowiska są pozostałością po_ ludzie, który siedząc na miejscu przez wieki, napełnił kośćmi śwemi
M) Zeiuchiń des hiworńschen Vereins (fr Niedersachsea, Jargang 1867,
Vorchintliche Aerthiimex tm Lant Hannover, Berięht swa MIIDez, © 239—314, '«) Tanie,
| EZ
Nienawiść wzrastała
11, pobudziły gmi
a poniłającrg oczątku X
— 4 ="
rodowości słowiańskiej był widoczny: jedni chłopi w okolicach Luchowa i Wostrowa mówili po słowiańsku i to tylko starzy, bo młodzież narówni z Niemcami, naśmiewała się z mowy oj- ców. Rozkład narodowości był widoczny. Wtedy dopiero pa* storowie luterscy wzięli stę do poznania mowy ugasającćj, i na żądanie znanego w świecie uczonego Leibnica, pastor luchowski Mithof posłał mu (r. 1691) krótki zbiorek słów i modlitw wendl- skich, wtedy i Pfefinger w Luneburgu zebrał (r. 1698) setkę wyra= zów, „Ojczenasz* i opowiadanie o wendskiem weselu, Około te- goż czasu pastor wustrowski Chrystian Henning, rodem Łuży- czanin, wziął się do spisania słownika schodzącćj ze świata mowy 1 przetłómaczył „Ojczenasz.* Ze wszystkich jednak najwięcćj się przyłożył do zebrania przedśmiertnych zabytków Drewłanów, rolnik ze wsi Siithen (Ceteno, Cetno), należącćj do parafii Kiisten w Drewianach, Parum Szulc (1678—1734). Mnogie lata praco= wał on nad ułożeniem kroniki wsi swój, zapisując (około roku 1725) wiadomości różne i spostrzeżenia o urodzajach, padzieży bydła, sprzedaży ziemi, weselach wiejskich, naznaczeniu nowego pastora lub kistera, w ogóle o zwyczajach i obyczajach, których trzymali się jeszcze Drewianie, albo o których słyszał od star= szych ludzi, Jestto najciekawszy zbiór wiadomości o Słowianach załabskich, bez którego nie mielibyśmy pojęcia, ani © właści- wości mowy Drewianów, ani o nazwach miejscowych t wielu innych rzeczach, dotyczących odległego tego zakątka Słowiań- szczyzny.
Kiedy wzmiankowani ladzie pracowali nad zebraniem okru- Słyn zepsulćj już mocno mowy słowiańskićj, upadek moralny: Drewianów posunął się da takiego stopnia, że Henningowi nikt nie chciał udziefić wiadomości potrzebnych, albowiem wszyscy przekonani byli, że pastor wyciąga ich tylko na słowa, dla po* Śmiewiska. Jeden tylko Jan Janiszka, rolnik z Klenowa odwa* tył się pomódz pastorowi do zbierania pozostałości mowy Dre- wianów. Nadzwyczaj zamiłowany w rzeczach ojczystych Parunt Szulc tak już był przesiąkł niemczyzną, że mu trudno było pi
— 702 — zwane,36%) dopóki wypadkowe okoliczności nie przyniosły mu z innćj strony, po wymordowanem plemieniu, nazwy Prusaków.
*«) Dopiero od przyjęcia przez Fryderyka I tytułu króla pruskiego w roku 1701 wszyscy jego poddani poczęli zwać się Prusakami, przedtem zaś między Odrą a Łabą znano tylko Brandeburczyków. Mieszkańcy Dolnych Łułyc pod panowaniem pruskiem, sami.siebię dotąd zowią nie Prusakami, a Branborgorami.
KONIEC TOMU CZWARTEGO.
—ed0i—
Strona wiersz przyp. 1 góry
XI
247 249 265 275 232 34! 361 365 367 3 395 404
407 408 416
Omyłki..
W tomie III-oim.
Wytłoczono:
Wygnanie z Polski dwie trzecie wojow- ników
Poprawić:
Wygnanie z Polski Ryksy
dwaj wojownicy wyprawiają
niezgodne zgodne wzięl ich więzili ich A. farorum A furore 'Wiprechta syna Wiprechta ojca, W tomie IV-tym: Nikotowi Nikłotowi Trzeboża Trzeboczca 1193 1194 boża boczca Wandtino Wandtine Trampice Rampice Benedykma Benedykta Odalich Odalrich VII i VII w. VII i VIII w. Flamin- Flaman- Trzeboże Trzebożec Wagry i Wagryi Dareczynka Dereczynka Wittenburgiem Wiftenborgiem Bernard Bernhard Wittenbergskiej Wittenborgskiej Chocimir Ciegzymir
na wschód od Roz- toków
Grysowie
Grysowie
a Czarnącina
na zachód od Roztoków Gresowie
Gresowie
z Skorentina
trzeciego
Wytłoczono: re Przyp. 9 Elbą 19 "Warnow 18 Pinowoi 19 sa je 19 już w ziemi Dolehskiej ar Władysław DI 4 Celiporta | 12 Nademir przyp. 258 N. W. 16 Badowcki 19 Henryk 1 Henryk knappem 7 enlno 26
Waltersdorf teutonica
Waltersdorf Slavica i Waltersdorf słowiańska
Poprawić:
Eldy Butyszowskiej Pinowo i
na zachód skasować Wartysław III Coeliporta Nadomir
S. W. Radowicki Herman knappem lenino
jas
Objaśnienie do mapy.
Lata, pod nazwami miejscowemi na mapie, oznaczają daty najpóźniejszych wiadomości dokumentalnych o Sl ich w tych miejscach zamieszkałych. Mogli Słowianie w tychże miejscach później dłago jeszcze bytować, tylko że o tem wia- domości dokumentalnych nie znajdujemy.
Posiadłoście grafstwa Dannenbergskiego z prawej strony Łaby, przeszły w XIV w. pod władzę ksiąłąt meklenburgskich i tylko wązki skrawek ziemi po prawej stronie Zaby (Dereczynka) dostał się książętom luneburgskim; dla tego skrawek ten na mapie oznaczono jaśniejszym kolorem,
Należąca do posiadłości brandenburgskich wieś Jandersdorp, na pogranicza meklenburgskiem, zamalowana omyłkowo różowym kolorem, zamiast żoltego, co na uwadze mieć wypada,
Należąca do Holeacji wyspa Wębra, zamiast różowej barwy, powinna być barwą liliową pomalowana,
Ko
CECIL H. GREEN LIBRARY STANFORD UNIVERSITY LIBRARIES STANFORD, CALIFORNIA 94305-6063 1450) 723-1493 grneircGstanford.edu
All books ore subject to recall.
DATE DUE