Ä-

/

ENTOMOLOGiSCHE RERlCHTßN ^^

UITGEGEVEN DOOR

DE NEMKLANDSCHE ENTOMOLO&ISCHE VEKEENirTlNG

ONDER REDACTIE VAN

Dr. J. Th. OUDEMANS. Dr. J. C. H. DE MEIJERE

EN

Dr. D. mac GILLAVRY

TWEEUI«: DI]£L

No 25—48

1 September 1905 1 Juli 1909

%^

5.^^^

s - G K A V E N H A G E

M A K T I N U S NU II O 1*^ F
1909

^:5^^-âJ2-^c7^

I N H U U D.

(Titels soms verkort).

Bladz.

C. J. H. Bierman Jr., Cicadologische Aanteekeiiiugen I. 28

, - » » IL 51

, » » m. 113

, Homopteren von Semaraiig (Java), gesammelt von

Herrn Edw. Jacobson 161

, Cicadologische Aanteekeningen IV 164

, » » V 194

Mr. A. Braxts, Herinnering aan de excursie op 19 Juli

1908, naar de bosschen van Baesterhoeve, onder Oirschot. 271

M. Caland, Vlinderfauna van Zutphen 53

, Nonagria cannae 0 210

Jhr. Dr. Ed. Everts, Coleoptera (bij Driebergen en Maars-

bergen gevangen) 27

, Insecten, schadelijk voor naaldhout 64

, Coleoptera, bij Putten (G.) in bierpotten gevangen. 106

, De Standaardcollectie der Nederlandsche Coleoptera. 135

, Coleoptera (bij Oldenzaal, Denekamp en Losser

gevangen) 137

, Coleoptera (in Zuid-Limburg gevangen) .... 203

-, Callidium (Pyrrhidium) sanguineum L 223

, Phytosus nigriventris Chevr 223

, Boekbeoordeeling (Smits v. Bürgst, Nuttige en

schadelijke insecten) 265

, Helophorus asperatus Rey 266

, Coleoptera, bij Oirschot gevangen 292

1 N H O U D.
Bliulz.

Jhr. Dr. Ed. Bvkrts, Boekaankondigiug (Reitter, Fauna

Germanica, Käfer) 329

D. TER Haar, Melitaea aurinia Rott 1

P. Haverhorst, De paring van Bombus liortorum L. . 305

H. J. H. Latiers, Lycaena coridon P 211

Mr. A. F. A. Leesberg, Merkwaardige vonnissen ... 48

, Mieren als levende deuren 62

, Insekten uit Arachidennoten en Sesamzaad ... 78

, Lymexylon navale L. eindelijk inlandsch . . . . 126

Dr. D. Mac Gillavry, De wijze, waarop Adoxus obscurus L.

zich, op den rug liggende, weet om te keeren . . . 118

, Rliynchota lieteroptera (bij Oldenzaal en Denekamp

gevangen) 156

^ Coleoptera, bij Putten (G) in bierpotten gevangen. 157

— — , Corricfeuda Entom. Berichten 158

, Corrigendum op de Lijst der Nederlandsehe Cole-
optera van Jhr. Dr. Ed. Everts 1906 159

, Strychnine-vretende kevers 185

, Coleoptera, bij Putten (G) in bierpotten gevan-
gen IV 217

, Riolus Mulsanlii Kuw. in Nederland teruggevonden. 261

, Coleoptera, bij Putten op de Velu we in bierpotten

gevangen V 275

Dr. J. C. H. DK Meijere, Diptera (bij Maarsbergen ge-
vangen) 50

, Proeven van Edw. Jacobson omtrent het weer-
standsvermogen van Dipterenlarven tegen plantaardige

vergiften 109

, Diptera (bij Denekamp gevangen) 155

, De biologie der Pipunculiden 169

Dr. A. C. Oudemans, Acarologische Aanteekeningen XIX. 4

. » » XX. 15

, » » XXL 37

I X H o U D.

Bladz.

Dr. A. C. Ol DKAtANs. >ievi\ve classificHtic der Acari . . 43

, Morphologische beteekenis van de leden der man-

dibula bij de Acari 47

Acarologisehe Aanteekeningen XXII 55

Aauteekeningen over Suctoria 62

» » » II 73

Acarologisehe Aanteekeningen XXIII 81

Eene geluid makende Gryllotalpa-larve .... 95

Acarologisehe Aanteekeningen XXIV ...... 96

Aanteekeningen over Suctoria III 101

Acarologisehe Aanteekeningen XXV 121

Aanteekeningen over Suctoria IV 123

» » » V 131

» » » VI 218

» * » VII 224

» » » VIII 238

» » » X 250

Ignotus aenigmaticus A. T. Slosson 257

Aanteekeningen over Suctoria XI 297

» » » XII . . : . . . 306

Acarologisehe Aanteekeningen XXVI 317

Aanteekeningen over Suctoria XIII 321

Acarologisehe Aanteekeningen XXVII 331

Aanteekeningen over Suctoria XIV 333

■ , Mededeelingen over Mallophaga en Pediculi I. . 334

Dr. J. Th. Oudemans, Orgyia antiqua L. ç, na baardood

nog mannetjes aanlokkend 14

, Privaatdocentschap in de leer der Arthropoden

aan de Universiteit van Amsterdam 72

, Boekaankondigiug (v. Breemen, Marine Oopepoden) 119

, Hadena funerea Hein 172

, Lycaena coridon Poda 175

, Een uitstekende keverval 180

I N H OUD.

Bladz.

Dr. J, Th. Oudemans, Lycaena coridon Poda . . . . 181
, Boekaankondiging (v. Breemen, Vr^levende Zoet-

water-Copepoden) 181

, Rhyparia purpurata L. (= Arctia purpurea L.) in

Nederland 185

, De rups van Hadena porphyrea Esp 189

, Boekaankondiging (Lameere, Manuel de la Faune

de Belgique III) 201

, Onze Nederlaudsche Mutillidae 243

, F. W. Konow 254

II. A. Polak, Ontijdig inspinnen van rupsen .... 64
A. Reclaire, Maritieme Coleoptera bij Rotterdam. . . 192
-, Amara cursitans Zimm. en Timarcha metallica

Laich, in Nederland 193

— —, Over de levenswijze van Coehimbus novemlineatus St. 193

, lets over het leven der Waterkevers 293

, Uit Amerikaansche Statistieken 294

Redactie, Corrigenda 172

— — , Een waarneming betrefifende de werkzaamheid der
roode boschmier 290

Dr. C. L. Reuvens, Literatuur 32

, ^ 68

— , Bibliotheek 232

, Literatuur 241

, Bibliotheek 255

, > 262

, » 289

G. VAN Roon, Valgus hemipterus L 108

Dr. A. J. VAN RossuM, Beschadigingen, door Cimbex-

wespen veroorzaakt 12

, Proeven met gekleurd voedsel 23

, Vlooien en Melaatschheid 35

, Waarneming over een Agrotis pronuba-rups . . 37

INHOUD.

Bla<lz.

Dr. A. J. A'AN Rossu:\i, Invloed van het voedsel op de

kleuren der rupsen 65

— , Levensduur van kevers 77

Lophyrus similis Htg 88

Kevers van oude familie 93

Weerstandsvermogen van Arthropoden tegen Pto-

maïuen , .... 128

Bladwespen (bij Denekanip gevangen) 141

Invloed van het voedsel op Croesus varus 111. . . 141

De insektenkunde in Japan 149

Een vijand van den pereboom 167

Mededeelingen over bladwespen I 173

Strychnine-vretende kevers? 177

Een nieuwe bestrijdingswijze van schadelijke rupsen . 183

Uit het Termieten-leven 195

De dendang-kever 198

Mededeelingen over bladwespen II 212

Hermann Low herdacht 217

Mededeelingen over bladwespen III 228

Het voedsel der rupsen 235

Een gevaarlijke .Japanner 249

Vitale kleuring 258

Mededeelingen over bladwespen IV 267

Een nieuwe Tertiair-tijd 270

Mededeelingen over bladwespen V 283

Verschijningen van Zuid-Europeesche insecten in

Noordelijker streken 288

H, Schmitz S. J., Bemerkenswerte, in der Umgebung

von Sittard gesammelte Dipteren 154

, Zur Biologie von Drilus flavescens Fourcr. . . . 301

Mr. D. L. Uyttenboogaart, Nestbouw van Argyroneta

aquatica 2

, Aeschna grandis L 2

INHOUD.

ladz.

Mr. D. L. ITyttexboogaart, Cleotrupes hypocrita ... 4
, Lijst vaD Coleoptera verzameld in 'Dalekarlië

(Zweden), Juni 1908 297

, Eu tomologisch microscoop naar J. B. Ericson . . 315

Dr. H. J. Vbth, Rupsenvoedsel 77

Dr. H. W. VAN DER Weele, Neuropteroidea (bij Olden-

zaal en Denekamp gevangen) 146

J. G. Zöllner, Leucodonta bicoloria Schiff" 191

, Theela w-album Knoch . . . , 191

REGISTER.

ACARIIVA.

Acanis coleoi)tratus L. 62.
,, lichenis Schrank. 99.
,, passularum Her. 10.
„ piger Schrank, Scop. 42
„ rednvius L. 56.
„ siro L. 6, 21, 22.
A cotyledon 20.
Achorolophus 18.

„ debeaufürti Oudms. 9.

„ ignotns Oudms. 9.

„ lomani Oudms. 19.

„ stieglmayri Oudms. 9.

trimaculatus Herrn. 10.
„ „ var. niger. 18.

Aleuvobius farinae L. 11, 19.

„ ,, var. africana -i'S.

„ farris Oudms. 20.

Alloptes :^n.
Allothrombidium 18.

„ aduslum Oudms.

17, 42, 61.
„ fuligineum Oudms.

n, 61.

„ fuliginosum Herrn.

17, 18.
„ incarnatum Oudms.

18, 61.
„ - moUiculum 0. L.

Koch 17.
„ musae Oudms. 42.

„ russicum Oudms. 87.

,, vandersandei

Oudms. 56.
„ wichmanni Oudms.öB.

Anaiges acantliurus Nitzsch 23.

„ pinnatus Nitzsch, Heyd. 23.
Analloptes niegninii 317.
Auoetus 21.

Anystis baccarum L. 83, 85.
Avenzoaria 318, 332.

„ americana Oudms. 11.

„ asiatica Oudms. 11.

„ uustralis Oudms. 11.

„ bengalensis Oudms. 11.

„ calidridis Oudms. 11.

„ gambettae Oudms. 11.

„ grallatoris Oudms. 11.

„ indiens Oudm-. il.

,, limicolae Oudms. 11.

„ tringae Oudms. 11.

Bdella 83.

Bdella lapidaria Kram. 60.
,, rubra Lam. 41, 60.
„ vulgaris Ilerm. 41.
Belaustium globigerum Berl. 9.

„ murorum Herrn. 82, 84, 87.

Bryobia cristata Dug. 60,

„ graminum Schrank 60.
Caligonus bdelloides C. L.Koch 41, 42.
„ cerasinus C. L. Koch 41.

„ longimanus 0. L. Koch. 41.

„ petrobius K. Can. 41.

„ piger 0. L. Koch 42.

„ ruber C. L. Koch, 38, 39, 42.

„ „ Kram. 39, 42.

„ rufulus C L. Koch. 41.

Carpoglyphus 122

,, anonymus Hall. 11.

Celaeuopsis togoensis Oudms. 8.
Cerophagus Oudms. 21.
Chelctes eruditus Schrank 16, 17.

„ saevus Oudms. 17.
Cilliba lieliocopridis Oudms. 8.

„ vegetans Dug. 8.
Cillibaena heliocopridis Oudms. 8.
Cunaxa setirostris Herrn. ()0.
Cyrtolaelaps 6.
Cyta latirostris 84, 87.
Demodex canis, 319.

„ foUiculorum 319.

„ „ var. musculi l2.

„ musculi Oudms. 12, 318.
Dermacarus 21.

Dermatophilus penetrans L. 58.
Dcrmatoryctes mutans 56.
Emeus bossehai Oudms. 7.
„ inexpectatus Oudms. 7.
„ major Oudms. 7.
„ pyrcnaicus Oudms. 7.
Ere m ae US HK).

„ bipilus Herm. 99.

„ copulatus Oudms. 121.

„ hei)aticus C. L. Koch 100. 121.

„ oblongus C. L. Koch 121.

Ereunctes lapidarius Odms. 40.
Erythraeus deboaufbrti Oudms. 9.
,, ignotus (^udms. 9.

„ lomani Oudms. 19.

„ stieglmayri Oudms. 9.

Euiphis 7.

„ bossehai Oudms. 7.
„ concentricus Oudms. 7.
„ inexpectatus Oudni.s. 7.
„ major Oudms. 7.

H K f! T S T V. R.

Euijiliis iiyrenaicus Oudnis. 7.
Eii]i:il()psis 11.

Eupaliis niaserii'iisis Can. U.
Eiijjodcs 11, S3.

mclaniinis C. L. Koch 40.
\] striola C. L. Koch 'S?, 40, 59.
„ viridis Oiidms. 40.
Galumna 61.

Gamuselliis sexelavatus Oiidms. 6.
Gamasoides carabi Can. 7.
Gamasus calcaratiis C. L. Kuch 99.
„ niuciunutus Can. 6.
„ ncmorensis Koch. 6.

„ tumidulns C. L. Koch 99.
Glycyphagiis 20.

„ cadavcrinus Schrank 22,

122.
„ cadavcrum Schrank 319.

„ destructur Schrank 122.

,, domesticus Gecr. 20, 22.

„ fusciis Oiidms. 22.

„ pilosus Oiulms. 122.

,, privatiis Oiidms. 22.

Haienreffia Oudnis. 62.
Ilartingia 318, 332.
„ iari 317.

,, stellaris Buclih. 31S.

Hermannia arrecta Nie. 99.

„ convexa C. L. Koch 99.

„ crassipes Nie. 99.

„ gibba C. L. Koch 99.

„ picea. C. L. Koch 99.

„ „ Michael et George V)9.

Histiogaster 22.

Ilologamasus liclienis Schrank 99.
Hoploderma 97.
Horstia 21.

Ilyalomma syriaciim C. L. Koch 37, 87.
Ilypoaspis bombicolens Can. 7.

„ pyrobolns C. L. Kocli 9S).

Hypochtlioniiis gemma Oiidms. 319, 320.

,, splendidns Berl. 320.

Hypopus 21.
Ingrassia 318, 332
Iphidoides 7.

„ concentrions Oudms. 7.

Iphis hemisphaericus C. L. Koch 99.

,, pyrobolns C. L. Koeh 99.
Ixodes 101.

„ hexagonns Leach 87.
„ reduvins L. 55, 56, 87, 101.
,, ricinus 5.5.
Joelia 61, 62.
Labidophorus 21.

Labidostoma denticuhitum Schrank 38,

42.
Laelaps placentnla Berl. 99.
„ stabularis Koch 16.
Liacarus 100.

„ ovatus C. L. Koch 121.
„ popjîei Oudms. 121.
Liebstiibia 100.

Linopodes decolorens C. L. Kocli 40.
„ flexuosns C. L. Koch 40.

„ liitcscens C. L. Kocli 40.

„ motatoiins L. 41, 59, 87.

Linopodes ravus C. L. Koch 40.
Liponyssus cycla.spis Oudnis. ()1.

,, jiipistrelli Oudms. 37, 61.

Macroclielcs marginalis Ilcrm. 7.
,, pisentii Berl. 6.

,, siculus Oudnis. 7.

„ vernalis Berl. 6.

„ voigtsi Oudms. 7.

Mediolata 41.

„ pini 11. Can. 41.

Montesauria curvincola Oudms. 12.
Murcia 61.

„ humeralis Herm 10.
„ jmnctum C. L. Kocli 98.
„ seniinulum Panz. 10.
„ trimaculata Kocli. 10, 61.
No tas pi s 61.

„ alatus Herrn. 61.
„ castaneus Herm. 100.
„ similis Mich. 101.
„ tibialis Nie. 101.
Nothrus convexns C. L. Koch 99.
„ gibbus C. L. Koch 99.
„ piceus (". L. Koeh 99.
Nycteiidocoptes 11.

„ poppei Oudms. 11.

Oribata anrita C. L. Koeh 97.
„ clavipes Herm. 10, 97.
„ fiurii Coggi 61.
„ geniculata L. 10, 97.
„ gilvipes C. L. Koeh 62.
Oribatella 61.

„ quadridentata 61.

Oribatodes 61.

„ mirabilis Banks. 61.

Oribatula 100, 101.
Parasitns 4.

„ bomborum Oudnis. 4.
,, coleoptratorum L. 4.
„ fucorum G. 4.
„ vesparum Oudms. 4.
„Pediculus" cerambycinus Scop. 22.

„ xylocopae Scop. 22.

Pelops 62.

„ occultus 62.
Penthaleus erythrocephalus C. L. Koeh

59.
,. haematopus C. L. Koch 59.

„ major Dug. 59.

„ minor Berl. 9.

Penthalodes ovalis Dug. 59.
Pergamasns 4.

„ canestrini Berl. 15.

„ crassipes L. 5, 15, 16.

„ equestris Koeh 15.

„ italiens Oudms. 16.

„ meridionalis Berl. 5.

Plutarchia 11.
Plutarchusia 11.
Proctophyllodes pinnatus Nitzsch. 23.

,, profusns Rob. 23.

ProRopodectes 11.

„ poppei Oudms. 11.

Psorergates simplex Tyrr. 319.
Pteralloptes stellaris Buclih. 317.
Pl(>r()d('ctes corvincola Oudms. 12.

R K f! T s T K K.

Ptorulii'Iiu.- aniijiiriuiiis 11
„ asialii'its 11.

,, iuistnilis 11.

,. heii^alensis 11.

„ Ciilidridi.s 11.

„ gambettae 11.

„ yrallatoris 11. ■*

„ iiidicus 11.

„ limicolae 11.

„ tringae üudms. 11.

Pteronyssus 31H, IJ32.

„ brevipcs Berl. ;i^2.

„ pallen.« Berl. 'Äi2.

„ picinus C. L. Kocli. 33"2.

Pygniepliorns spinusns Kram. 39.
Rhagidia mordax Oudms. 39.

„ jiratensis C. L. Koch 39, 59, 87.

Kliapliigiiathns piger C. L. Koch 39.
„ ruberrimus Üug. 41.

„ spinifrons Brad. 99.

Rhipiceplialus 84.

„ ruber Scop. 98, 101.

„ sanguineus Latr. 85, 98,

loi!

„ simus L. Koch 81.

Rivoltasia 332.

„ bifnrcata Riv. 331, 332.

„ dermicola Troucss. 331,332.

., integer Trouess. et Neum.

^ 332.

., hitior Can. 331, 332.

„ maior Berl. 331, 332.

„ nuntiaeveris Berl. 332.

„ übscurus Berl. 332

,, parinus C. L. Koch. 332.

„ quadratus Hall. 332.

„ „ var. truneatus

Trouess. 332.
„ striatus Rob. 3:32.

„ uncinata Me'gn. 332.

Sarcoptes scabiei 5ü.
Sebaia rosacea Oudms. 9.
Seiulus novae-guineae Oudms. 8.
„ (.)btusus Kocli S.
„ truneatus Oudms. 8.
Sennertia 21.
Stigmaeodes R. Can. 41.
Stigrnaeus cruentus 42.

„ elongatus Berl. 41, 42,

„ humilis C. L. Koch 6ü.

„ longirostris Berl. 41.

„ niegacephalus C. L. Kocli 41.

„ piger C. L. Koch 42.

Tarsonemus 19.

„ kirchneri Kram. 19.

Tavsotonius berlesei Oudms. 87.
„ comes Berl. 87.

„ parietinus Berl. 87.

„ „ Herrn. 83, 85,87.

Tetranyclius telarius L. 9.
Thrombidium 18, 43, 96.

„ cordiforme Koch 17.

„ holosericeuni L. 10, 60.

„ liortense C. L. Koch 17.

„ porici'ps Oudms. 10.

„ vussicum Oudms. 87.

Trifhotarsiis 21.

„ alfkeui Oudms. 22.

„ birtlis Can. 22.

„ cerambycinus Scop. 11.

„ coptürthosoina(! (_)udms. 22.

„ cruciatus Koch 16.

„ helenae Oudms. 21.

„ hi])i)usidei-os Oudms. 22.

„ intermedins Oudms. 22.

„ japonicus Oudms. 22.

„ manicati Giard 21.

„ ornatus Oudms. 21.

„ üsmiae Dut'. 11. 22.

,, reauniuri Oudms. 22.

„ trifilis Can. 21.

Tyroglyphus 21, 97.

dimidiatus Herrn. 10, 11,
319.
„ fucorura Oudms. lO.

„ krameri Berl. 320.

„ longior Gerv. lO.

„ novus Oudms. 122.

Uropoda 42.

„ africana Oudms. 47.
„ kempersi Oudms. 8.
Veigaia 6.

„ cervus Kram. 6.
„ herculeana Berl. 6.
Vidia 21.

„ squamata" Oudms. 319.
„ undulatft Oudms. 22, 320.
Xenillus 100.

A«\ATHA.

Cloeon dipterum L. 146.

ARAril^OlDE.«.

(excl. Acarina).

Argyroneta aquatica 2.

COLKOPTERA.

Abax ater Vill. 105, 157, 218, 276.
„ ovalis Dt'ts. 20^1.
„ parallelus Dfts. 106, 157.
Absidia pilosa Payk. 300.
Acalyptus carpini"F. 28, 292.

„ „ „ ab. alpinus 28.

Acilius caualiculatus Nie. 298.
AcinotR crenata F. 276.
Aemaeops pratensis Laich. 300.
„ septentrionis Th. 300.

Actobius cinerascens Grav. 27.
Acupalpus dorsalis F. 298.
Adoxus obscurus L. 118.

„ vitis 49.
Acgialea sabuleti Payk. 300.
Agabus abbreviatus F. 159.

„ affinis Payk. 27, 138.

„ femoralis Payk. 27.

,, guttatus Payk. 135.

„ hermanni Bedel 159.

„ paludosus F. 204.

„ striolatus Gylli. 13S,

R K f! 1 S T F, T?.

Anabiif. sturmii Gylli. -208.
„ sublilis Er. 298.
„ iiiulul-.itus Schrank. 15',».
Agathidium atnim Payk. 28.

„ niandibularc St. 299.

„ seiniiuihim L. 205.

Agonum iiiii)ressum Panz. 135.
Agriliis bigiittatiis F. 207.
,, cocrulesccuis Rossi 139.
„ pratensis Ratz. 207.
Agviotes ])ilosns Panz. 207.
Akis Insitanioa 78.
Aloochara morion Grav. 81.

„ succicüla Ths. 27f).

AUodactylns oxiguiis VI 209.
All>hiti)biiis diaporinus Panz. 80.

„ pii'cu.s 01. 80.

Amara ucnca d(! G 10(5.
„ a pril-aria Pavk. 298.
„ aiilica Panz '298.
„ f'omnuinis Panz. 298.
„ consulari.s l^lts. lOfi.
„ convcxiiiscnla Mrsh. 192.
„ cursitans Ziinm. 193.
„ euryuota, Panz. 298.
„ famelica Zimm. 298.
„ fulva de G. lOf), 298.
,, infima Dfts. 138.
„ nitida St. 204.
„ üvata F. 298.
„ plebeia Gylh. 298.
„ praetermissa Sablb. 106.
„ tibialis Payk. 298.
Anipliicyllis globósns F. 292.

,, „ ,, ab. c. ferrii-

gineus 205.
Anacaena 293.

Anaglyptus mysticus L. ab. c. biero-
glyphious Herbst 208.
Anaspis arctica Zett. 300.
flava L 208.
„ frontalis L. 300.
„ palicaria Costa 300.
„ rnfüabris Gylli. 300.
„ tboracica L. 208.
Ancyrophorns omalinns Er. 299.
Anemerns fus -us Ol. 80.
Anisotoina oaloarafa Ev. 139.
„ dubia Kug. 139.

„ Ineens Fairni. 139, 276.

,, ovalis Sdimidt. 292.

Anobium fulvicorne St. 207.
„ ])aniioum L. 185.
Antliaxia manca F. 207.

„ quadri]mncfata L. 207, 300.

Antberophagus nigricornis F. 139.
Anthieus floralis F. 81.

., scllatus P.uiz. 300.
Anthobium minutum F. 299.

„ rectangnlnm Faud. 205.

Anthonomus graiulis Boh. 294.
„ inversus Bed. 209.

Antbophagus abbreviatus F. 205.
„ alpinus Payk. 299.

„ forticornis "Kiesw. 299.

Antlinpbagus praeu^tuK Mfdl. 205

,, scittellaris Er. 299.

Aphodius boi'calis Gylh. 300.
„ (jbliteratus Panz. 158.

,, plagiatus L. 139.

Aphrliona atrovirer.s Forst. 136.

,, lutescens Gylh. 140.

A pion a])riears Herbst 3t)l.
astragali Payk. 210.
,, cruentatum "Walt. 28.
„ flavimanum Gvlh. 210.
„ flavipes Pavk." 108.
„ gyllcnhalii Kirb. 140.
„ hadrops Tlis 301.
„ meliloti Kirby. 210.
,. punotigernm Payk. 210.
., radiülus ]\[arsh."l40.
„ vari])es Germ. 2lO.
„ vicinum Herbst. 108.
„ virens Herbst. 108.
Apteropeda orbifulatus Mrsh. 209.
Aspidii)borus orbiculatns Gylh. 206.
Astenus immaeulatus Stepb. 205.
Astilbus canaliculatus F. 298.
Atemeles paradoxus Grav. 135.
Atheta analis Grav. 81.
., brunnea Er. 204.
„ c.astanopteia Mnseh. 276.
„ eelata Kr. 276.
„ circcllaris Grav, 298.
„ corvina Ths. 136.
„ fungi Grav. 276.
„ languida Er. 136.
„ linearis Grav. i;04.
„ nitidula Kr. 298.
„ pagana Er. 27.
„ pertyi Heer 298.
,. pygmaea Grav. 276.
„ sodalis Er. 276.
,. triangulum Kr. 204.
„ trinotata Ki'. 276.
„ valida Kraatz. 298.
sp. 106, 157.
Athous haemonhoidalis 9.
„ var. ocskayi

Ksw. 300.
Atomaria apicalis Er. 80.
„ bicolor Er. 206.

„ pusilla Scbönli. 80.

Attagenus gloriosa F. 78.
Bagous eylindricus Payk. 140.
„ limosus Gylh. 28.
„ nigritarsis Ths. 301.
„ tempcstivus Herbst. 209.
Baptolinus longiccps Fauv. 299.
Baris picicornis Marsh. 210.
Barynotns obscurus F. 209.
Bembidium argentcoluni Abr. 297.
,, bi]iunctatum L. 192.

„ decorum Panz. 204.

„ dentellnm Thunb. 297.

„ doris Gylh. 27, 138.

„ lampros Herbst. 297.

,. manner iieimi Sah lb. 138.

204, 292.

R E G I S T E B.

Benibidium obli(|uuiii 137, ■2'J7.

„ (iu;idiipu.stulatuiii Serv

204.
„ nijicstre L, "iSn,

„ siL'i)lK'nsi Crotfli 21)4.

„ usuilatiim L. 297.

„ velox L. 297.

BifJcssus 193.

lileolinis niiiiutiilus Goeze 13S.
BlccUus atiicapillus Gunn. 205.
,, campi Bundr 292.
„ crassicullis Buisd. ut Lac. 205.
„ cribricüllis Heer 205.
„ denticollis Faiiv. 139.
,. dissimilis Er. 205.
,, cnaticus Er. 205.
Bulitubius exoletus Er. 276.
Bulituchara bella Milrk. 204.

„ lunulata Payk. 106, 276.

Bolitophagus reticulatus L. 300.
Brachypterus fulvipes Er. 206.
Brachysoinus echinatus Bonsd. 209.
Brachytarsiis variegatxis Foiucr. 2S.
Bracliyusa cuiicolor Er. 138.
Bradycellus collaris Payk. 298.
„ verbasci Dfts. 138.

Bruchus cbinensis 80.
„ pisorum L. 294.
„ ornatiis Boh. 80.
„ rufipes Herbst 301.
Brychius elevatus l'auz. 204, 262, 292.
Bryucliaris cingnlatus Maiinli. 298.
Biijnestis sàngiiinta F. 93.
Byrrhns pustulatus Forst.. 107.
Bythinus bulbifer Reiclib. 292.
„ securiger Keiclib. 139.

Byturus ab. c. flavescens 299.
Caenojjis waltuiiii Boli. 292.
Caenoscelis pallida WoU. 206.
Calandra oryzae L. 295.
Calathus erratus Sahlb. 106, 276, 297.
„ fuscipes Gueze. 276.
„ „ „ ab. c. fiigidus

204.
„ melanocephalus L. 276, 297.
„ iTiicropterus Dfts. I0(i, 276,
297.
„ piceus Marsh. 10(), 157, 218.
Callidiiim sanguineum L. 223.
Callistus luiiatus F. 204.
Calüdera aethiops Grav. 27,

„ riparia Er. 27.
Campylus linearis L. 127, 207.
Carabiis aiiratns 233.
,, canccllatus 4.
„ cateiiulatiis Scop. 106, 127, 157,
218, 275.
„ nemuralis MüU. 106, 157, 275.
„ purpiu-ascens L. 297.
„ violaccus L. 218.
„ .. subs]). ))nri)urascens

F. 275.
Carcinops 11 striata Stoph. 79.
Cardioplionis ruliculHs. L. 2S.
Carpiiobunis miiiiiiuis F. 137, 2()().
Carpophilus dimidiatus F. 79.

Carpijiiliilus luniiplerus L 295.
Caryoborus pallidas Ol. 80.
Cassida inurraea L. 209.

vibex L. 209.
Catojis moriu F. 299.
Ccratopliyu.s tyiihaeiis L. 277.
Cercyon lateralis Marsli. 107, 158, 21S.
., niclaiiocephalus L. 107.
„ ])ygmaeiis 111. ab. c. conspiir-
catiis St. 107.
Cetonia enprca F. 300.
Ceulorrliyncliidiiis nigrinus Marsh. 209.
„ iniinilio Gylh. ab c.

posthumus Gei'm. 140.
Ceutürrhynehus campestris Gylh.

28, 209.
„ constructus Mrsh. 209.

,, geographicus Goezc

melanostictus Mrsh.

209.
pilusellas Gylh. 137.
scapularis Gylh. 140.
„ trimaculatus' F. 210.

Charopus pallipes 01. 207.
Chrysobothris affinis F. 136.
Chrysomela orichalcea Milll. 208.
Cicindela 249.

„ maritima Latr. 192.

„ trisignata Latr. 192.

Cionus thapsus 233.
Gis festivus Panz. 206.
„ glabratus Meli. 199.
„ hi^pidus Gylh. 199.
„ jaecjuemartii Meli. 199.
„ nitidus Herbst. 206.
„ oblongus Meli. 139, 2(K).
Clytra athnis llelhv. 208.

„ aurita L. 208.
Coccinella hieroglyphica L. 299.
„ octudecim guttata L var.

urnata Hbst. 28.
„ quinquepunctata L. 299.
Coelambus nüvemliueatus 193.
Coeliüdes rubicundus Herbst. l'IO.

„ trifasciatus Hach. 140.

Culai)hus sopliiae Schall. 208.
Colaspidema atra Ol. 265.
Culenis dentipe.s Gylh. 205.
Corticaria elon^;ata Hunim. 80.
„ fuscula [lumm. 80.

„ im])ressa Oliv. 139.

„ serrata Payk. 139.

Corymbites aeneus L. 107, 3(Mi.
„ castaneus L. 207.

,, ini])ressus F. 300.

„ melancholicus Fabr. 3t K>.

„ qiiercus Ol. 300.

Coryuetes geniculatus Klug, 79.
Craponius epilobii Payk. 140.
Creophilus maxillosus L. (>, 8.
Crepidodera aurata Marsh ab. c. nigri-
coxis All. 208.
lerruginea Scop. 208.
,. lielxines ab. jjicticornis

Weise 292.

REGISTER.

Ctupidodora nitidula L. 208.
Crioccphalus usparaf^i L. 294.

„ fcnis Kr. 140.

Ciyiitubium fiacticorne Payk. S^, 138.
Crvptucephalus 172.

decemniapulatus L.. A»«,
" 292, 3«).

dentatus Herbst. 158.
,, lycoperdi llbst. 158.

(lotopunctatns Scop. 208.
\] pini L. 140.

„ (luerceti Snffr. 3(KI.

Crvptopbagiis H'i

■ „ pallidus St. 28, 139, 2U(J.

„ setulosus St. 139, 277.

Cryptnrgus pusillus Gylh. 140.
Cychvamns Intens F. 20(5.
Cychnis rostratus L. 106, 157,203,218.
Cymatoptenis striatus L. 2^)8.
Cymindis vaporaiiorum L. 298.
Cyphon pallidtilus Boh. 2i)2.
Cyrtoscydniiis scutellaris Müll. 27r).
Cyrtusa ptuixilla Schmidt 139.
Cytilus variiis F. 299
Dasytes flavipes 01. 207.

„ niger L, 3(K>.
Dendrobiuni pertinax L. 300.
Deporaus inegacephahis Germ. 209.
iJermcstcs depressus F. l^S.

„ domesticns Goeze 78.
„ duüdecimjiustulatus F. 138.

„ lardarius L. 78.
„ viil])imis F. 78.
Dianoiis coeriileseeiis Gylh. 262.
Diaperis bolcti L. 208.
Dictyoptenis rubcns Gylh. 3(H>.
Dolopins marginatiis L. 107.
Donacia bicolura Zschach 9.3.

„ discolor Paiiz. 95.
Dorcostoma dresdensis Herbst 208.
Dorytoinus i)ectoralis Gylh. 28.
„ salicinus Gylh. 28.

„ trcmulae F. 20i).

Brilus flavescens Fouicr. 207, 301.
Dromius agilis F. 157.

„ augustus Bndle' 27.
Dryops substriatus Müll. 207.
Dyschirius angustatus Ahr. 137.
„ globusiis Hbst. 2^)7.

„ obscunis Gylh. 137.

„ politus Dej. 297.

Elaphriis cnpreiis Dfts. 297.
., rii)arius F. 297.

„ iiUrichii W. lledt. 137.
Elater noctilitcus 227.

„ sanguinulentus Sehr. 136.
., tristis I>. 300.
Ellesehus bipuiictatus L. 28, 292.
Elmis volkinari I'aiiz. 206, 261.
Enicmus transversus 01. 107, 158.
Ennearthroii afFinis Meli. 139.
Epaphiiis seealis Payk. 138, 292, 297
Epicaiita riifoscciis 111. 178.
Epilachua argus Fourcr. 206.
Epitrix parvula F 294.
Epuraea boreella Zctt. 299.

Epuraca melina Er. 29i).

„ neglecta Ileer 139, 299.

obsoleta F. 107, 158, 277.
„ pusilla 111. 107, 158, 218, 277.
„ silacea Hbst. 299.
Ergates laber 233.
Erirhinus acridulus L. 95.
Euaesthetus ruficapillus Boisd. ctLac.27.
Eubria palustris Germ. 207.
Eucnemis eapucina Ahr. 13().
Euconnus denticornis Müll, et Kunze

292.
Euplectus ambiguus lleichb. 27.
EuryponiP picipes Payk. 27.
F'alagria nigra Grav. 204.
Galerucella luteola ÄIüll. 294.
Gaurotes virgiiiea L. 30<).
Geodromicus plagiatiis subsi). nigrita
Müll. 299.
Georyssus crciiulatus lîossi 206.
Geotrupcs hypocrita 4

„ svlvaticusPanz. 107, 158,277

Glyptina rnbi Payk. 208.
Gonioctena olivacea Forst. 108.
., rufijies de G. 3(M).

viminalis L. 300.
Gonoce)ihalum setulosuiii Fald. 80.
Graphoderes sahlbergi Seidl. 298.
Gyrinus niinutus F. 298.
Gyrophaena lucid ula Er. 204.

„ manca Er. 204.

Hadrotoma 257.
Haliplus flavicoUis St. 188.
„ fulvicollis Er. 292.
,. lapponum Th. 298.
„ striatus Shar]). 298.
Haltica quercetorum Foudr. sub. sp.

brevicollis Fourcr. 208.
Halyzia 14-guttata L. 299.
Harjialus aeneus F. 298.

atratus L. var. subsinuatus
Dfts. 204.
„ latus L. im, 298.
„ rufus Brügg. P-8.

„ tardus Panz. KKi.

Holodes ab. c. laeta Panz. 3(K).
llelophorus asperatus lley. 136, 266.
„ avernicus Mis. 139.

„ crenatus Rey. 266.

„ lapponicus Ths. 299.

„ tuberculatus Gvlh. 28.

,, viridicollis Steph. 299._

Heterocerus aureolus Schiödte 1.36.
„ intermedins Ksw. 13if,

„ niarginatus F. 293.

Hislcr bimaculatus L. 299.

„ succicola Ths. 107, 277.
Ilomalisus fontisbelhuiuei Fourcr. 207.
,, oxyacanthae Grav. i07.

„ rivulare Payk. 107.

Hydaticus seminiger de G. 27, 138.
Hydraena atricapilla Waterh. 207,262.
„ ii]>aria Kug. 292.

,, testacea Curt. 139, 293.

Ilydrobius var. rottenbergii 299.
Hydrochus 293.

n E G 1 s T F, E.

Hydiochus brevis Ilbst. 293.
Hjclryponis discrotus Fairni. '^OcS.

„ inemnonius Nie. 138, 292.

melanarius St. 27.
„ ob.scinus St. 29S.

,, pioeus Stejih. 27.

„ j)iibc'scens Gvlh. 2i)S.

,, niiilVoiis Dfis. 13«, 298.

„ saumarliii 204, 2()2.

,, vittula Er. 2i>2, 298.

Hygrotr.s decoiatiis Gylli. 292.
Ilylastes ater Payk. 1(18.

„ atteniiatns Er. 108.
„ linearis Er. 108.
Ilylccoetcs deimestoidcs L. 136.
Ilylubius abietis L. 61.
Ilylupliiliis iiigrinus Gerni. 139.
Ignotus acuigmaticiis Slosson 257.
llybius 193.
"„ aencscens Tli. 298.
„ angustiur Gylli. 298.
„ subaenmis Er. 298.
Ilyobates nigricollis Payk. 138.
Ips quadripunctatus 01. 158, 20(5.
Laccubiiis iiigriceps Tbs. 139, 293,29t».
Lagria atrijjcs Muls. 208.

„ hirta 9.
Lamprinus haematopterus Kr. 13(5.
Lareyiiia aeiiea Müll. 2< (), 261.

„ übscura MüU. 207, 261.
Larinus carlinae 01. 209.
Lasiodernia scrricorne F. 295.

„ testaceum Dfts. 80.

Lathridius bergrothi Reitt. 81.

,, mimitiis L. 8(J.

Jjatbriinaeuni alroceijlialum Gylli. 107,

158:

„ unicülur Mrsli. 107, 157.

Lathrobiuni bnuiiiipes F. 299.

„ fiilvipenne Grav. 299.

„ (juadratum Payk. 299.

Lebia crux- minor L. 204.
Leistus lulvibarbis Dej. 276.

„ rufesccns F. 292, 297.
Lema jiuncticollis Curt, 208.
Leptinotarsa decenilineata Say 294.,
Leptura attenuata L. 140.
„ dubia Scup. 3(-K).
„ maculata Poda 159.
„ quadrifasciata L. 140.
„ virens L. 300.
Leptusa analis 298.

„ ruficoUis Er. 138.
Lesteva lungelytrata Goeze 293.

„ punctata Er. 205.
Lignyodes enucleatur Panz. 209.
Limnebius 293.

„ picinus Marsh. 293.

„ truncatellus Thnbg. 299.

„ truncatulus Ths. 293.

Limneus 294.

„ dargelasii Latr. 293.

„ troglodytes Latr. 293.

Limnichus sericcus Dfts. 139, 20(5.

Limonius niinutus L. 207.

,. parvulus Panz. 207.

Liüdcs liunieralis Kug. 299.
Liophloeus tcssulatus Müll. v:n-.

aquisgranfinsis Forst. 209.
Liopus nebulosus L. 140.
Liosoma deflexum Panz. 209.
Liparus germanus Ij. 209.
Litargus bifasciatus F. 206.
Lungitarsis bolsaticns L. 14(t.

„ Imidus Sco)). 158.

„ oblitcratus llos. 136.

„ jiatruelis All. 136.

Ludius ierrugineus L. 207.
„ niger Gueze 208.
Lymexylon navale L. 12(5.
Magdalis memnonia Gylh. 140.

„ violacea L. 140.

Maltharchiis brevicollis Payk. 207.
Malthinus balteatns Suffr. 2(i7.

„ seriejiunctatus Ksw. 207.

Maltliodcs brevicollis Ths 300.

„ dispar Germ. 207.

„ ruficollis Latr. 139.

„ sp. 300.

Mantura chrysanthemi Koch. 158.
!Mecinus janthinus Germ. 209.
Medon fusculus Mannh. 205.

„ ri])icola Kr. 2(^5.
Megapenthes tibialis Lac. 300.
Megarthrus depressus Payk. 107.
Megaslernuni boletophagum Mrsh. 158.
Megatoma unduta L. 206.
Melanotus rufipes Herbst. 107.
Melasoma vigintipunctata Scop. 2(56.
Meligethes bidens Bris. 206.

,. brunnicornis St. 206.

„ difficilis Heer. 206.

„ lugubris St. 206.

„ moestus Er. 206.

,, nanus Er. 206.

„ ]iedicularis Gylh. 206.

., rufipes Gylh. 206.

„ subrugosus Gylh. 299.

„ umbrosus St. 206.

Melolontha fullo L. 233.
Miarus campanulae L. 301.
iMinotaurus typhaeus 233.
JIolops picea Panz. 204.
Monohammus sutor L. 300.
Monotonia picipes Herbst. 79.
Mordella aculeata L. 3(K).
Mordellistena brevicauda Buh. 139.

„ ,, neuAvaldeggi-

ana Panz. 217.
Mycetoporus brunneus ab. c. Icpidus
Grav. 298.
„ clavicornis Steph. 292.

., splendidus Grav. 27(5.

Myelophilus minor Hart. 2(5(5.
Myllaena brevicornis Matth. 204.
Myrmcdonia collaris Payk. 204,

„ humeralis Grav. 298.

„ jtlicata Er. 135.

Mynhal8-guttata var.ornata Hbst299.
Nacerda melanura L. 80.
Nalassus laevioctostriatus Goeze 108, 158.
Nargus velox Spence 158.

REGISTER.

Nebria brevicollis F. 15", Sl.S,

„ gyllenhaÜi Sch^ 297.
Necrobiii rutipes F. 295.
Nccrovboius vespilloides Hbst. 29'.'.
Neoyilali.s major L. 2('^^.
Neniusonia elungatiim L. 265.
Ncobisuius proceniliis Giav. 2"5.
Neuiaphfs eloiigatiihis Müll. & Kunze

Ocalea badia Er. 157.

,, picata Steph. 138.
Ochthebinm inaigi])alk'iis Latr. 293.
Octotcninus glabiioulus Gylb. 299.
Ocdemera jiodagrariae L. 208.

„ virescens L. 3W.

Olibriis millefulii Payk. 299.
Oligota atoraaiia Er. 80.

„ ])iiiictulata Hecr. 204.
Oli.sthaeriis siibstriatns Payk. 299.
Olisthopus rotiindatiis Payk. 138, 194.
Omaliniii caesum Grav. 1.5S, 27(i.
„ oxyacantbae Grav. 27

„ riviilare Payk. 1.58, 276.
Oinophron iimbatus F. 137.
Omosiphora limbata F. 206.
Ontholestbcs inurinns L. 298.
Ontbtiphagiis taunis 233
Ontbopbilus sulcatus F. 107, 158.
Oomorplius concolor St. 208.
Opetiu))alpus scutellaris Panz 80.
Ophonus pubesceiis Müll. 298.
Opilo 79.

„ dimidiatus 80.
Orchcstos avellanae Don. 140, 292.

„ erythropus Germ. 140.

„ jiratens^is Germ. 136.

,. (jucrcus L. 158.

„ ill sei Hbst. 28.
OrcctochiliLs villosus Müll. 138, 204, 262.
Orobitis cyaneus L. 210.
Urtbochaetes seliger Beek. 108.
Osmoderma eremifa Soop. 207.
Ostoraa ferniginea L. 299.
Othins myrmecu])bilns Ksw. l.")7.
Otiorrliynehiis dubiiis St. 300.
„ ligneus 01. 209.

„ ovatiis L. 218.

„ raiicns St. 108, 1.58,218.

,, siileatns F. 158

tenebrieosus Hbst. 209.
Oxylaemiis eylindricus Panz. 265.
Oxymirus cursor Jj. 300.
Oxyonius sylvestris Scop. 107.
Oxypoda alternaiis Gr. 1('6.

„ longiuseula Grav. 27.
Oxystoma ocliro]nis Germ. 210.

„ subulatum Kirb. 210.

Oxytelus iiisecatus Grav. 205.

,. lu(iiieatus Mrsh. 107.

,, nitidulns Grav. 81.

„ tetracarinatus Block. l07.
Oxytliyrea luiusta Poda. 2li7.
Paraniccosoiiia niejaiioccphaluni Herbst

20().
Parnus lurid us Ei-. 293.
Patrobus exeavatus Payk. 297.

Patrobns sei>tentrionis Dej. 297.
Pelocharis versicolor Wahl. lo<).
Pclopbila borealis F. 297.
Peritclus birticornis Herbst. 209,
Philbydrus afiinis Thunb. 299.
Philunthus aterrinius Grav. 299.
„ atratus Grav. 299

„ cephalotcs Grav. 299.

„ cbaleeus Ste|)b. 107.

„ micans Grav. 299.

„ punctatus Grav. 136.

„ rotundicollis Men. 204.

„ sordidus Grav. 299.

„ splendens F. 299.

,, varians Payk. 78, 299.

Phloeonomus ]ilani!S Payk. 218, 299.
Phloeotiya lufipes Gylb. 208.
Phospbaenus heniipterns Fourcr. 207.
Phyllobius maculicornis Germ. 28.

„ uriicae de G. var. Fussi 209.

viridicuUis F. 300.
Phyllobrotica (juadrimaculata L. 140.
Pbyllodrcpa floralis Payk. 299.
vilis Er. 27.
sp. 299.
Phyllotr.:ta acrea All. 208.

„ consobrina Curt. 208.

,. nodiconiis Mrsb. 208.

Pbytobius comari Heibst. 140.

(juadricornis Gylb. 140.
„ waltonii Bob. 140.

Pbytoecia eylindrica L. 208.
Pbytosus balticus Kr. 224.

" ,. nigriventris (.Hievr. 2£i.

Pimelia 78.

„ inflata Herbst. 80.
Pissodes notatiis F. 64.

„ ]nni L. 301.
Pityogones bidentatus Herbst. 140.
Pityopbagus lerrugineus L. 107.
Platambus macnlatus L. 262.
Platygenia barbata 7, 8.
Platynus assinii'is Payk. 298.
„ dolens Sablb. 298.
., fuliginosus Panz. 27, 298.
;, g;racilis Gylli. 292
., livens Gylb. 27.
„ moestus v. emarginatus

Gylb. 298.
,. montanus Heer 297.
,. piceus ]j. 298.
,, 6-])unctatus L. 297.

„ ab. c, rubricinctus

Westb. 297.
„ versutus St. 298.
,, viduus Panz. 298.
Platyrrbinus litirostris F. 13().
Platystethus arenarius Fourcr. 1G7.

„ cornu tus Grav. snbsp.

alntaceus Ths. 292.
Plintbns caliginosiis F. 209.
Plocionus ]iallef'S F. 78.
Podabrus alpinus I'ayk. 300.
Podagrica liiscipes F. ab. c. nietallcs-

ccns W. 208.
J'olvdrosu.s micans F. 209.

REGIST EK.

Polydrosus ruficoinis Bonsd. oOO. j

Pria dulcamaiae Se-op. WIQ. \

Pjiobiiini cas^taiieiim F. 2<n.
Protcimis bracliypterus Y. IHS, '2H\ j
Psclapluis heisei ilcrbst. "JOö. i

Psylliudes attemiata Kuuh. 'iOS.
„ duk'amuiac Kocli. 208.

„ hyoscyumi L. 2118.

Ptcrosticlius aiigustatus Dl'ts. 1;38.

„ coerulcsccns L. 1('(), 2*.)8.

„ ciistatus Duf. VSb.

„ diliyeiis Stmi. 2ÜS.

„ lepidiis Lcskc 'Zlii.

inadidns F. var. cuiicinnus
K)().
. „ niger l()(i.

„ nigritus F. 157, 2~('\

übkmjjrupunctatus F. lOß,
^ 27(5. 298.

„ strenuns Panz. 298.

,, vitreus Dej. 298.

Qiiedius cruciitus 0\. var. virons Kutb.

29S\
„ » lateralis Grav. 107, 1ü7, 218,

2:(5.
„ mesoiiKlinus Mrsh. 78, 107,

218.
„ nigrieeps Kr. 27, 276.
„ picipes Mannh. 138, 204, 218.
llhagonyclia elongata Fall. 207, :iOO.
„ limbata Ths. 300.

lutea Müll. 207.
llhcntus exuletus Forst. 298.
Uhinocyllus cuniciis Fröl. 209.
Khizobius subdepressus Seidl. 28.
llhizophagus d(']n-essus F. 107.

„ pulitns Helhv. 139.

Rhizopenha pnsilla F. 80.
Rhynchites aeneovirens Mrsb. 28.
„ cueruleus 1()7.

„ sericeus Herbst. 209.

„ tunicntosus Gylli. 209.

Riolus cuju'eus Müll. 207, 2()1.
,, imilsantii Knw. 13<), 2()1.
,, nitciis ^Müll. 13(i
Saijnngns bimaculatus Gylh. 300.
Scaphisoma agavici'uim L. 299.

„ assimile Er. 299.

Scarabaeus semipunctatus F. (5 — 8.
Sciodreita alpina Gylli. 205.
„ watstmi Sj). 299.

Scopaeiis cognatus Muls. & Hey. 205.
„ gracilis Sper. 205.
„ laevigatiis Gylli. 205.

Scyinnus haeniorrliuidalis Kerbst. 200.
Serieus bruiineus L. 300.

„ „ ., ab. e. tibialis Redt

28.
Sil])lia atrata L. 27().
Silusa rubra Er. 27(').
Silvanus mereator Fauv. 79

„ luiidentatus F. 79, 20(j.

Sitoiia gcmellatus Gylb. 209.
„ liisjjidulus F. 108.
„ waterliousei Walt. 209.
Surunia punctatissima 111. 107.

Spondylis bupreetoides L. 140.

niaculata Puda 140, 159.
Stapliylinus bruiuiipes F. 107.

„ eumi)ressus Mrsli. 107,157,

218, 27(j.
„ fussor Scop. 138.

„ fu scat US Grav. 299.

Steiius argus Grav. 2(»5.
„ asjihaltinus Er. 205.
„ biguttatus L 299.
„ carbonarius Gylli. 292.
„ fussulatus Er. 205.
„ tuseicornis Er. 205
„ gallicus Fauv. 27.
„ geniculatus Grav. 1:8, 299.
„ incanus Er. 138.
„ lepiieuri Cuss. 205.
iialposus Zctt. 291.
:, picipes Steph. 138, 205.
„ providus Er. 205, 299.
„ Sylvester Er. 13(5.
„ solutus 2(55.
Stigmodera Escb^ch. 93.
„ australis 94.
„ sanguinea F. 91.
Stroiihosomus eapitatus de G. 277.

coryli F. 108,158,218,277.
lateralis Payk. 292.
rufipcsSteph. 108,158 277.
Synaptus filiformis F. 139,^207.
Syncalypta setigera 111 2(X5.

„ spinosa Rossi 200.

Taclnnus timetarius F. 298._
„ humeralis Grav. 157.
„ laticollis Grav 27(5.
l)allipes Grav. 298.
„ rufipes de G. 10(i.
„ subterraneus F. 298.
Tachyporus forinosus ISIatth. 204.

„ tersus Er. 138.

Taeliypus jiallipes Dl'ts. 203.
Tacliys gregarius Chaud. 204.
Tacljyusa coarctata Er. l'SH, 204.

„ eonstricta Er. 138, 204, 292.
„ leucoinis Mrsh. 138.
„ scitula Er. 204.

umbratiea Er. 204, 292.
Tanymeeus ]jalliatus F. 80.
1 Tapinotus sellatus F. 140.
! Tenebrio molitor L. 77, 80.
' Tentyria 78.
Tetraguiiaderus interriii)tus de G. 78.
Tlialycra fervida (_)l. 158, 277.
T(ti)elei)liürus assimilis Payk. .30 >.
„ diseoideus Alir., ab. e.

ÜTieatus Brch. 207.
., obseurus L. 300.

,. pellueidus F. 300.

„ rustic IS Fall. 300.

,, sudeiicus Letzn. 3(X).

., violaceus Payk. 300.

Tliroscus dcrinestoides L. 139.
Tillus elongatus L. 207.
Tiniarclia metallica Laich. 193.
Toiuicus dujilicatus Sahlb. 301.
„ proxinius Eichh. 140,

10

REGTSTEK.

Toniicns sextkntatus Bocnn. 140.
Tüxoptera graminis Kond. ^Ol.
Trcchus rubons F. '297.
Tiibolium confusiim Duv. 80.
„ fenugineum F. 80.

Tiichiiis fasciatiis L. 139, 300.
Trichopteryx fascicularis Herbst. STG.
„ " «^randinollis Mannli. 107.
„ intermedia Gillm. 21S.

Tritonia ((inidripustulata L. â^G.
Trogodcrma granarium Ed. 79.

„ quinquefasciatnm Leesb.79.

Trogophloeus arcuatus Steph. 205.

,, impressus Boisd. & Lac.

_ 205.
„ monmonius Er. 205.

„ ])usillus Grav. 299.

Trogosita mauritanica L. 79.
Tychius jnnoens Reich. 209.
Tyjibaea fiiniata L. 81.
Xantholinus linearis Oliv. 107.

„ ]ninctiilatns Fayk. 107.

Xyleboriis saxesmii Katz. 140.
Xyletiniis pectinatiis F. 208.
Xyludromus cuncinnus Mrsli. 81.

„ testaceus Er. 292.

Zonabris (' — S.

„ distinctus Bert. 7.
,. tricincta Chevr. 11.

CORRODE^TIA.

Ani])liigcrüntia variegata F. 146.
Caecilius fnsco])terus Latr. 146.

„ pedieularius L. 146.
Eli])socns nnijmnctatus Müll. 146.
Psocns longicornis F. 146.

,, nebulosus Steph. i4(L
Stenopsuciis cruciatns L. 146.

„ immaculatus Steph. 146.

Termes bellicosus Sm. liKi

„ fatalis L. 196.

„ natalensis 196.

DIPTER.I.

Acrocera orbiculiis F. 155.
Anopheles 110, 111.
Anthalia rostrata Zett. 51.
Anthomyia 129.

„ albicincta Fall. 155.

Atherix marginata F. 1.55.
Axysta cesta Hal. 15(5.
Beris chalybeata Fürst. 154.
Calliphura 129.

Ceratupugon lenco]ieza Meiir. 50.
Ceroxys crassipennis F. 156.
Chrysops sépulcral is F. 154.
Chrysotoxum sylvartim Meig. 154.
Chrvsutus lacsus Wied. 1.54.
Cordyla 124.
Corethra culieiCorniis de G. 51.

,, ])allida F. 51.

., phimicornis F. 112.
Culex 110.
Demoticus plebeius Fall. 154,

Dolichopus pennatus Hffmsg. 155.

„ picipes Meig. 154.

Drosophila transversa Falb 156.
Empeda nubila Scliumm. 51.
Empis pennipes Panz. 154.
„ serotina Lö'w. 155.
Haematopota crassicornis Wahlb. 154.
Hyadina nitida ^Macq. 1.56.
Liancalus virens Scop. 155.^
Limosina sylvatica Meig. 156.
Lncilia 129.

Meghyperus sudeticijs Löw. 155.
Melophagus ovinus 55, .56.
Micropcza lateralis Meig. 156.
Molophilus bifilatus Voit. 51.
Musea 129.

„ domestica L. 48.
Mycetophila 124.
Norellia nervosa Meig. 155.
Ophyra 129.

Oscinis fasciula Meig. 155.
PalloiJtera triraacula Meig. 155.
Parydra aquila Fall. 156).
Phora 109, 129.
Pinphila casci L. 129.
Pij)unculus 170.
Psilocephala ardea F. 155.
Psilopu.': lugens Meig. 154.
Rhinuphor.i melania Meig. 155.
Rhipidia maculata INleig. 51.
Rhopalomyia ptarmicae Vall. 155.

„ tanaceticola Karsch. 155.

Sapromyza bipunctata Meig. 156.

„ frontalis Low. 51.

Sarcophaga 109, 111, 120, 129. _
„ setipennis Rond. 155.

Sargus iridatus Scoj). 1.54.
Sciorayza schoenherri Fall. 155.
Sepsis pectoralis Macq. 1.55.
Simulia reptans L. 15.5.
Stomoxys 129.

Strationiyia potamida Meig. 154.
Symplecta punctipennis Meig. 155.
Synechcs mnscarius F. 155.
Tachytrechus insignis Stann. 155.
Tanypns melanops Wied. 51.

„ nebnlosus Meig. 51.

„ piinctatus F. 51.
Tanytarsus albipos Meig. 50.
Tephritis argyrocephala Low. 1,56.

„ vespertina Löw. 156.
Themira minor Hal. 156.
Thryptocera crassicornis Meig. 51.
Tipula nigra L. 155.
Ula pilosa Schinnm. 51.

HYME\OPTEBA.

Amauronematus fallax Lep. 178.
„ hjstrio Le]i. 175.

Ammophila 248.
Arge atrata Forst. 141.

„ pagana Pz. 141.
Bombus 251.

„ hortorum L. 305.

„ hypnorum L. 4, 7, 10.

R E G T s T F. B.

11

Bombus imiscuium L. '215.
„ zunatus Gz 4, 11.
Cirabex 12.

„ connata Sclir. llï, 111, '2H1 .
„ fagi Zacïd. 2(5, 111, 2:J6.
„ femoiata L. 2(). 111, 144.
lutea L. 13, 26, 2:36.
Clavellaria amerinae L. 231, 287.
Colobubsis 63.

Cruesus brischkei Zadd. 143, 270.
latipes Vill. 142, 267.
„ septentriunalis L. 143, 26)7.
., varus Vill. 141, 268.
Eriocampa ovata L. llö.
Furmica rufa L. 291.
Ilemichroa alni L. 145.

„ crocea GeoftV. 115.

Janus compressus F. 1<)7.
Lophyrus pallidus 89.
pini 89.
„ rufus 89.

„ similis Iltg. 88, 231.

Lygaeonematus 2^31.
Mcthoca 243, 244, 245.

iehneumonides Latr. 243, 248.
Mutilla 243, 244.

„ cpbipphia F. 243, 244.
„ europaea L. 243 — 245.
„ melanocephala F. 243, 244.
,, rufipes F. 243, 244, 246.
Myrmosa 244, 245.

„ atra Latr. 247.
„ melaDOccphala F. 247.
Nematus betularius Iltg 229.
„ luteus Pz. 141, 145.
„ variabilis 173.
Osmia rufa L. 10, 11.
Oxybelus 246.

Tacliynematus xanthocarpus Iltg. 141.
Pezomacbus 244.
Pimpla sterooratur Grv. 169.
Poccilosoma pulverata Ketz. 145.
Pompilus 24().

Pristiphora bctulae Retz. 212, 228, 230.
„ conjugata Dahlb. 230.

„ crassicornis H tg. 230.

„ fulvipes Fall. 212, 229, 230,

283.
„ geniculata Htg. 212, 230.

„ laricivura Brischke 231.

„ pallipes Lop. 2.30.

„ ruficornis 01. 23(1.

Prosopis con form is Fuerst. 22.
l'tcrorius curtis])inus Thoms. 26.
„ hortensis Htg. 26.
„ polyspilus Forst. 145.
„ ribesü Scop. 284.
Rtclis muri na l'or. 11.
Trichiucampus ulmi L. 26
Trichiosoma lucorum L. 13.
Xylocopa valga Gerst. 11.
,, viülacea L. 11.

I.EPlDOPTEn.l.

Abraxas grossulariata 2135.
Acherontia atropos 238, 288.

Aoronicta strigosa F. 53.

„ tridcns ScliifF. 25.

Aglossa 129.

A gratis pronuba L. 25, 37, (K.
Arctia caja 66.
Attacus Cynthia 288.

„ orizaba 65.
lïistun liispidaria 54.
Bombyx muri 235, 236.
Catücala s])unsa 54, 67.
Dasycliira pudibunda L. 25.
Deilcpliila neiii 238.
Dendrulimus pini 237.
Dicranura vinuia L. 25, 183.
Epicnaptcra ilicifulia L. 272.
Eucusmia undulata L. 273.
Eupk'xia lucipara L. 25.
Eupithccia absintbiata 65.
Euproctis ciirysorrlioea 2^35, 237.
Iladena porphyrea Esj). 189.
Ilimera pennaria 67.
Lasiucainpa ([uercus 6().
Leucodonta biculuria Scliitf. 191.
Lopliupteryx camelina L. 25.
Lycaena coridon Puda 175, 181, 211.
Lymantria muiiaclui L. 184, 290.
Macrothylaeia rubi L. 25.
Malacusoma castrensis L. 272.
Mamcstra üleracea L. 25.

„ i)ersicariao L. 25.

Melitaea aurinia Rott. 1.
Nunagi'ia cannae O. 210.
Ocneria dispar (i6.
Orgyia anti([ua L. 14, 260.
Orrhodia vau-punctatnm p]s]). 51.
Oxiptilus dis tan s Z. 273.
Phalera bucephala L. 25, 67.
Pieris brassicae L. 25, 26, 37, 66.

„ rapae ()(>.
Isilura monacha &'y.
Psyche 216.

Pygaera anachoreta F. 25.
Rhyparia purpurata L. 185.
Rumia crataegata L. 25.
Saturnia pavunia 6(5.
Sculiopteryx liba;rjx L. 25.
Solenobia 216.

„ tri(iuetrella 21(5.

Spilüsoma lubricipeda L. 25.

„ menthastri Esp. 25.

Stenoptilia plagiodactylus Sn. 173.
Stilpnutia Salicis L. (54, 25!).
Taeniocampa pupuleti Tr. 54.
Telcas ])ulyphemus (35.
Thecla w-album Knoch. 191.
Tincüla hisclliella Ilumm. 2.59.
Toxocampa pastinum Tr. 51.
Xylina lambda F. 273.

_ „ ornithopus Rutt. 273.
Vanessa card ui 2^35.
„ urticae 66.
Zygaena 29.

l\JKl HOPTKR/l.

Chrysopa perla L. 147.

„ ventralis Curt. 147.

12

E E G I s T E E,

Conioptfiyx lactea Wasni. 147.
lh('|)iinui>tervx plialfioiiuidcs L. 11".
Sisyia fuscata F. 1 17.

ODOBï.iTA.

Acschna grandis L. "2.

Apriun jnilchelluni v. fl. Liiul. 117.

Caloiitcryx splendeiis Ilarr. 117.

„ viigo L. 147.

Diplax i-tiiohita Cliaip. 14(i.
Lostcs .s)i(>nsa llansem. 147.
riat.ycncmis pcnnipes Tall. 147.

OllTflOPTERA.

Dicstranimcna marmoiata 24'.).
Giyllotalpa. 95.

P,%lVOBP.lTA.

Tanorpa <;Riinanica L. 147.
„ vuli^aris Iinli. 147.

nilYV€IIOTA.

Acuoephalii.s hi.strioniciis F. 30.
„ rivularis Geim. 30.

„ striatiis L. 80, l(i4.

„ tiieiiictiis Curt. 11.5, 1()4.

Aelia klugii Halm. 15(5.
Agallia ])iincticeps Germ. .52.

„ venosa Fall. 52.
Alebra albostriella Fall. 31, IKi, 165.
Allygus mixtiis F. 115. 164.

„ modostns Fieb. 164, 1(Ï6.
Aphelochinis aestivalis F. 157.
Aplirophora ahii Fall. 51, 164.

„ salicis-de G. 51, 1()4.

Atliy.saiiiis 3l.

., bjevipenni.s Kb. 116.

,, di.stingnendus Kb. 166.

„ übtiisu.'^ Kb. 116, 164.

„ plebeius Zett. 116.

„ striatnhis Fall. 116.

Bytliü.scopns flaviculli.s L. 164.

„ rufusciilii.s Fieb. I(i5.

Calocoris rosromacnlatu.'^ de G. 156.
Capsus laiiiarin.s L. var. tiicülor 1,56.
Centrotus cornutu.s L. 113.
Chlürata flavesceii.s Dougl. 52.
Cliluriona prasimila Fieb. 165.
Cboro.soma .'irhillingii Sclnimm. 156.
Cicadula la.^ciifrons Stal. <52.
„ ])uiictilVün.s Fall. llG.

,, s(;xnotata Fall. 31.
Cixius nervusus L. 51.
„ pilo.su.s Cl. 51.

„ var. iiifuinatiis Fieb.
113.
Delphax crassicornis F. KW.
D('ltuce|)lialiis 31.

assiniili.s Fall. 115.
fl.'bilis Fieb. 11.5.
„ languid ILS Flor. 115.

,, miukii Fieb. 164.

Deltuccphahis niintzi „ 115.
,, ücellaris Fall. 115.

„ puliearis Fall. 52.

Dicraneiua citrinella Zett. 166.
Dicranotrupis liamata lïob. 114.
Dictyonota fiiliginosa Custa 156.
Doratura homopliyla Flor. 30.

.stylata Bob. 31, 52, 164.
Egropa jacdbsonii Bierm. I(i2.
Elasniuscelis platypoda Kirb. 1()2.
Empoasca flavcscens F. 116.
Euacantluis at-uminatus F. 1()4.

„ intcrniptus L. 52.

Eupteryx aurata L. 31, 53.

„ curtisii Flor. 117.

„ germari Zett. 166.

„ locwii Tlicn. 166.

,. pulchella Fall. 53.

„ stellatulae Burm. 195.

„ urticae F. 32.

„ vittata L. 53.

„ wallengreDi Stal. 19.5.
Gaetulia nigrovenosa Mei. 162.
Gelastissus javanensis Bierm. 162.
Gerris naias de G. 156.
Gnathodes punc-tatus Tliunb. 166.
Gry])otes pinetellus Bob. 31, 167.
Ileterotoma merioptera Scop. 157.
Idiocerns adustiis II. Sch. 51.

,, albicans Kb. 16.5.

„ basalis Mei. 163.

„ coiifusus Flor. 115, KVl, 16i

„ elcgans Flor. 114.

„ herrichi Kb. 111.

„ p(>])iili L. 5].
Issus coleoptratus F. 164.
Kelisia vitti])ennis Sahlb. 165.
Kybos smaragdulus Fall. 53.
Ledra aurita L. 114.
Leptotberma dulabrata L. 156.
Liburnia discolor Bob. 113.

., elegantula Bob. 194,

„ exigua Bob. 194.

„ fairmairei Perr. 114.

„ pelhicida F. 113, 164.

,. sordidula Stal 114.

., Ktraminea Stal 165.

,, striatclla Fall. 194.
Lygus pratensis L. 1.56.
Macropsis laiiio L. 30, 164.
Nephesa brunnea Mei. I(ï3.
Nt']iliotettix apicalis Motscii. 163.
Nisia atrovcnosa Lctli. 162.
Ortliocc])lialus saltator Kahn. 156.
Pacbynierus 10.
Pediopsis nassata Germ. 164.
Pliilaeniis lineatu.s L. 164.

„ minor Kb. 30, 114.

spumariu,s_L. 29, 114, 164.

„ ulmi L. 156.

Platyretus marginatus Mei. 163.
Pk'röma ilavi])cs Bierm. 162.
Psallns variabilis Fall. 157.
Rlio)>lialotunins ater L. ].5(').
Salda jKillipcs F. 1,56.
Thamnotettix cruceus H. Sch. 31.

REGISTER.

13

'riianiuutctix ci'ytlirostii'tus Lctli. ll(i.
„ latruuouhiris Motsch. WS.

„ siil]iluircllus Zctt. 31.

,, tcmiis Gurni. IKi.

Tettij^onia uiyrilineii Stal. I(i3.
„ uiiimaculiitii SIlçii. Iftl

„ viridis L. 11."), Kil.

Triecphora vulncrata Germ. '28.
Typhlncvba alncti Dalilb. 117.
„ bUindiila Rossi 117.

,, oruL'iUa n. S. 195.

„ rusue L. 117.

„ rosea Flor. 117.

„ scutellaris II. S. 117.

„ 111 mi L T)'.i.

Udu<;ama flavocarinata Bierm. 1(51.
Valgus hemiptenis L. 108.
ITlopa reticulata F. 30.
Zygina alneti Dalilb. Kiô, 167.
„ blandula Rossi 32.

SI ITO 111.4.

(Siplioiuiplera).

Anomiopsylliis 325.
Archaeopsylla 278, 325.

„ eriiiacoi Bouché 278.

Ceratoi)s(h)vllus(-a) 124—126, 131 134,
219— 220."2;ä— 240, 278, 281-282^324.
Ceratops(h)yllus(_-a) bifasciatus 125.
„ coliimbae 278.

0 „ dictenus 1;32.

„ eloiigatus Curt. 124,

125, 132, 222.
„ fringillae Walk. 312.

„ galliiiae Schiank.

239.
„ hexacteuus 132.

„ hirundinis Curt. 309.

,. isidori Weij. 225.

„ monoetenus 132.

„ musculi Dug. 226.

„ octactenus 132.

„ pentac tenus Kol.

132, 277.
„ rnfulus Weij. 225.

„ sciuri 132.

,, sciurorum Schrank

278.
„ tetractenus 132.

„ vespertilionis 125.

Chaetopsylla 278, 325.

„ vulpes Motsch 2*8.

Chiropterojisylla 32.3.
Coptopsylla 'HT).

., lamellifcv Wagn. 306.

Ctonocei)halus 131, 220, 278, 325.

„ canis Kol. 134, 221-226,

278, 309, 329.

„ felis Kol. 134. 225—226,

278, 314, 329.

Ctenonotus Kol 219.

octodecimdentatus Kol. 219.
c:t.ni,,].lu]i;dmus VS2, 134, 219, 220,

239, 240, 278, 282, 322.
„ bisoctodentatus Kol.

220.

Ctcnophthalmu,^ caiii.s 1:52.

„ erinacci 132.

„ felis 132.

„ musculi Dug. 132, 134,

219, 239, 279.
„ segnis Schönh. 132,

278, 279, 282. 30(), 308.
„ Sibiriens Wagn. 219.

talpae 132 22.5.
Ctenoi).'^}llus(a) 132, 133, 220,^238,239.
„ musculi 23*9.

„ quadridentatus 220.

Dasypsyllus 324.

Dcrmatophilus 102—104, 123. 126, 133.
218, 325:
„ penetrans 226.

Dülichopsyllus(a) 324.

„ stylosus Bak. 309.

Echidnophaga 238. 278, 326.

„ ambulans 0\\. 2:«.

„ gallinacea 278, 314.

Gonio])svlIus 324.

Hectü(ro)psyllus (-n) 101-103,218,220.

222, 325.

„ „ psitlaci Fran. 103,

218, 220. 221, 314,

333, :^34.

„ „ testudo Weij. 225.

Hoplopsyllus 324.

Hystrichopsylla 222, 322.

„ talpae 306.

Ischnopsvllus r-a),125, 131—134,220,222,
238, 239, 277, 278, 323.
„ „ elongatus Curt. 278,

308.
„ ., hexactenus 328.

„ „ intermedins Rothsch.

278, 333.
,, „ octactenus Kol. 278.

., „ schmitzi Oudms. 278,

:«3.

Listropsylla 323.
Loemopsylla 326.

„ cheopis llothscli. 329.

Lycopsylla 324.
Macropsylla 322.

,, heiculcs Rothsch. 306, 308,

310, 311, 314.
Malacopsylla 101—103, 238, 324.

grossiventris ^Yeij. 103,
225, 309, 311.
Mcgapsylla 101, 103.
Moeopsylla 326.
Monopsyllus(-a) 133.

Ï, sciuri Kol. 133, 225.

„ sciurorum 225.

NeopsvUa 240, 282, 323.
Nyctei-idopsylla 277, 278, 322, :32().
„ bouchei 327.

„ crosbyi Bak. 328.

„ dictena Kol. 327.

„ eusarca Dampf. 277.

278.
„ pentactena Kol. 278,

327.
„ vespertilionis 327.

14

R K r; 1 s 'I' F. H.

Oflunlopsvllu.'- 324.
Oniithü|..svll:i 3-2(i,
Palacopsylla 21»», 322.

„ " uracilis Tuscli. 30«.
Paiapsyllus 30'.), 324.

„ longifonii.s Eiideil. 309.

Pariodontis 32().

PhIcx 123, 131, 133, 218, 220, 224,225.
239, 278, 281, :ß(i,
avium 228.

„ bületi 227.

„ bovis Ijcacli. 221.

„ canis Sell. 124, 225.

„ cavicola Wcij. 22(5.

„ coneoloiis Weij. 226.

„ gallinac Schrank. 124.

„ grossiventiis Weij. 102, 238.

„ hirundiiiis Sam. 124, 132, 219.

„ hyaenae l34.

„ irVitans L. 36, 123, 124, 224—226,
239, 250-253, 278, 279, 309, 314.

„ musculi Dug. 219.

„ nasuae Weij. 225.

„ obseurus Weij. 225.

„ obtusicej« Rits. 222.

„ parviceps Weij. 225.

„ penetrans L. 104, 124, 126, 226.

„ penicilliger Grube 219.

„ reptans Berl. 225.

„ serraticeps Gerv. 224.

„ sciurorum 228.

„ talpae Bouche' 220.

„ taxi Kol. 225.

„ testudo Weij. 225.

„ vespertilionis Bouché 327.
Pygiopsylla 324.
llhopalopsyllus 326.
Rhynchopriou 123, 133, 220.
„ penetrans 22<').

Rhvnchopsvllusr-a) 102, 220, 222, 325.

„ ■ pul.'x Hall. 220, 221.

Sarcopsvllns f-a) 102, 1<)4 ,123, 126, 133,

218.

Sari'()i)syll;t i^allinacea .333.
Spalacupsvlla 220. 239, 210, 282, 323.
Spilopsylla 323.
Steplianucircus 238, 2,33, 282, 322.

dasyiu-i Skuse 238, 308.
„ simsoni Kothsch. 310,

311, 314.
Thaumapsylla 322.
TrichüiKylla 218.

„ octactenus 124.

Typhloceras 240, 282, 323.

„ poppei Wagn. 240, 30(ï.

TyplWopsylla 222, 240, 282.

„ " bidentatiformisWagn.240.
„ bisoctodentata Kol. 239,

240.
„ gracilis Tasch. 240.

Uropsylla 326.
Vermipsylla 134, 238, 325.

„ alakurt Schimk. 238.

Xestopsylla gallinacea Westw. (52, 334.

THYSAIVlïRA.

Lepisma 251.

TRICHOPTERA.

Cyrnus triraaculatus Curt. 147.

Leptocerus aterriraus Steph. 147.
„ cinereus Gurt. 147. «,

„ dissimilis Steph. 147.

Limnophilus auricula Curt. 147.
„ sparsus Curt. 147.

Lype phaeopa 147.

Mystacides azurea L. 147.
„ nigra L. 147.

Neureclipsis bimaculata L. 147.

Polycentropus iiavomacuhitus Piit. 147.

Setodes intPrrupta F. 147.

Wormaldia subnigra Mac Lachl. 147.

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISGHE VEREENIGING.

N«. 25. DEET. II. 1 September 1905.

INHOUD: Dl'. J. Th. Oüdemans, Mededeeling betref-
fende de uitga\'e der »Entomologisehe Berichten«. —
D. TER Haar, Meliiaea aurinia Rott. — Mr. D. L.
Uyttenboogaart, Aeschna grandis L. — Mr. D. L.
Uyttenboogaart, Nestbonw van Argyroneta aquatiea. —
Mr. D. L. Uyttenboogaart, Oeotrupes hypocrita. — Dr,
A. C. Oüdemans, Acarologische Aanteekeningen XIX. —
Dr. A. J. VAN RossuM, Beschadigingen door Oinibex-
wespen veroorzaakt. — Dr. J. Th. Oüdemans, Orgyia
antiqua L. j, na Iiaar dood nog mannetjes aanlokkend.

Mededeeling betreffende de uitgave der
»Entomologisehe Berichten«.

De Redactie heeft gemeend, met N**. 24 der »Entomologi-
sehe Berichten« een Deel te moeten afsluiten, ook om het
inbinden gemakkelijker te maken. Men wachte daarmede even-
wel nog een weinig daar een Index van Deel I in bewerkiny;
is en vermoedelijk met N". 2(5 verzonden /al worden. Üe num-
mers 25 tot 48 zullen Deel II vormen.

J. Th. Oüdemans,

Melitaea aurinia Rott.

Deze soort is hij (ironingen zeer gewoon. Heb ik vroeger
reeds melding gemaakt van een t3'pisch j, door mij aldaar

2 KN'I'OMOI.OOISMIK KKItlCIITKN'.

crevano-en, vlucht 45 niM., en ,<?af Dr. de Gavere de maten
43-47 mM. op, den 18'''^" Jnni j.l. heb ik een ç^ gevangen,
dat slechts 28.5 mM. groot is. Het is geheel typisch, zoowel
op de boven- als op de onderzijde.

Van de variëteiten van M. anrinia hebben alleen var.
merope en verwanten {ale.vandrina Stand, en amdica Staud.)
27—35 mM. vlucht, terwijl de type nooit kleiner wordt opge-
geven dan 33 mM. Hieruit blijkt, dat het door mij gevangen
extMnj)laar werkelijk een dwerg onder zijns gelijken is.

D. TKR Haar.

Aeschna grandis L.

In mijn aquarium kreeg ik in het afgeloopen voorjaar toevallig
eene larve van AefirJma (fraudis, nog slechts circa 10 mM. lang.
Het dier groeide zeer voorspoedig en was in circa 2 Va maand
volwassen. Hoewel zij talrijke kleine libellenlarven en andere
kleine waterinsecten tot gezelschap had, zag ik haar nimmer
van het vangmasker gebruik maken, om deze te vangen. Zij
voedde zich uitsluitend met kleine waterslakken, die zij zeer
handig door middel van het vangmasker uit hare huisjes trok.

D. L. Uyttexbüogaart.

Nestbouw van Argyroneta aquatica.

In Maart l.l. ving ik een aantal waterspinnen, die men dan
zeer gemakkelijk verzamelt door leege slakkehuisjes, die aan de
oi)pervhikte drijven, op te visschen; in negen van de tien vond
ik eene overwinterende spin. In liet aquarium begonnen de
wijfjes in het Ijcgin van Aj)ril lU'sten U- niakfii. Aanges])<)ord
door de waarnemingen van Fabre, in het laatst verschenen

H>ÎT()M()I,()(;iS(llK UKIMOIITKN'. 3

deel van zijne »Souvenij-s Kiitoinolot^iques«, trachtte ik na te gaan,
hoe de nestbouw tot stand komt, doch dit bleek zeer moeielijk
nauwkeurig waar te nemen. De spinnen werkten meestal uit-
sluitend des nachts en dan waren waarnemingen door »niddel
van de loupe niet mogelijk. Ik moest mij dus bepalen tot wat
het bloote oog kon waarnemen. Hoven water wordt de luchtbel
gevangen door de uitmondingen der spinklieren zoo ver mogelijk
straalsgewijze uit te spreiden en daaruit met eenige kracht
eene hoeveelheid spinstof te schieten. Juist op het oogenblik,
dat dit geschiedt, duikt de spin en door deze beweging worden
de losse uiteinden der spindraden naar elkander toe gezogen,
hechten zich onmiddellijk aaneen en omsluiten zoo de luchtbel.
Als basis voor het nest worden plantendeelen gebruikt, die met
spinstof zoodanig aan elkaar worden gehecht, dat de daaronder
gebrachte lucht niet naar boven parelen kan. Zoo ontstaat de
duikerklok en naarmate deze gevuld wordt, trekt de spin de
randen der omsluitende plantendeelen nauwer naar elkaar toe.
Dit geschiedt door middel van een dikken draad, die ook later
nog aan het voltooide nest duidelijk waar te nemen is en dit
spiraalvormig omgeeft. Ondervindt de spin bij het bouwen
geene hinderpalen, dan heeft het voltooide nest den vorm van
eene ellipsoïde met één e afgeplatte pool aan de onderzijde, waar
de opening is. De moeder blijft in het nest en ik zag haar
dit nimmer verlaten, om op jacht te gaan. Voor het voltooien
van het nest zijn 7 tot O dagen noodig. Daarna worden de
eieren gelegd. Eén nest plaatste ik met de moeder afzonderlijk
ter verdere waarneming. Na ruim veertien dagen kwamen de
eieren uit ; de jongen bleven echter nog geruimen tijd in het nest.
Eerst in het begin van Juni begon de exodus. Ongeveer 30
spinnen verlieten het nest. Einde Juni trachtten de jonge
spinnen het aquarium te verlaten en vond ik er in mijne kamer
verscheidene rondloopen. Het verlaten van het water scheen
haar eene behoefte te zijn, want hoe dikwijls ik de diertjes ook

KN'roMor.oc.isciii'; BKiMciri'KS.

weer in het aquarium terutr j)laatste, telkens verlieten 7À] het
weer. Ten slotte hield ik slechts een zestal jonge spinnen over,
die zeer goed gedijen.

D. L. Uyttknboogaart.

Geotrupes hypocrita.

Geotriipp.'^ Inipocriiif komt ook in de duinstreek voor. Ik ontving
een exemplaar uit Zandvoort met de mededeeling, dat deze
dieren met goudgroene buikzijde in aantal voorkwamen onder
hooista])els en dat liet volk beweerde, dat zij zicli in het hooi ver-
stopten, om later het vee het bloed uit te zuigen; vandaar dat
het volk daar deze niesttorren nota bene bloedzuigers noemt!
Uit de opmerking, dat ook aan de andere exemplaren de goud-
groene buikzijde was waargenomen, moet ik afleiden, dat in Juli
speciaal de soort hi/pon-tfa op deze wijze te vangen moet zijn.
Ik hoo]) nog meerdere »;xemplar(Mi te krijgen.

D. L. Uyttenboogaatit.

Acarologische Aanteekeningen XIX.

Para.<<7t.iif< Latr. en Peniamasus Berl. onderscheiden zich ook
als volgt : Paras/fifs i^ heeft kleine jugulaarschilden ; ^ heeft
de peritremataalschilden met de ventraalschilden vergroeid.
Pcrganumm o heeft groote jugulaarschilden ; ^ heeft de ]>eri-
tremataalschilden met de dorsaalsehilden vergroeid.

J*(iras/fi/ft foleoptratoruin (L.) ; Meerssen ; llMJl ; K. J. W.
Kempers.

J^trdsifiift fi/connii (de (leer) [/)(»/i/>or>n/i Oudms.). 0]^ Poitihus
/ii/p)iofi/)ii. L. ; lionn ; Vil, 1001; Oudemans. — 0]i ('arahiis
('(niceJlatm; Bremen; IX, 18<.)'.l ; ,1. |). Alfken. — Op Bomhn^
zomdm (Jz. o; Korfu ; iV, 1903; .). IJ. Alfken.

Parasitus vesparum nov. sp. Zeer uaverwant aan Pm-, orale-

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. Ô

)ni(nsi (Berl.), vooriiiiiucliik daurviiii tc oiidersclundeii door hot
epistoora. Frotouijnipha^ 770 /w ; twee riigscliilden ; voorste iets
langer dèui liet iichterste : beide met borstelliaren. .Sternaal-
schild achter at'g-eroiid. Epistonia met korte afgeronde mid-
dellob en divergeerende spitse /ijdespitsen. — iJeutoni/mpha^
744 — 904 jM. Uiigschilden als bij l'rol., doch gescheiden door
breeden band van weeke huid, en omgeven door weeke huid,
vooral achter, waar deze zelfs twee rijen borstelharen draagt.
8ternaalschild iets langer, en achter iets spitser. Inguinaal-
schilden klein. Epistoma als bij rrol. Twee spatelvormige
haren aan genu palparum. — r, 1275 //. Rug als bij JJeut.,
rugscliilden weinig gechitiniseerd, toch niet lederachtig, donker
stroogeel ; pooten bleek ; overige huid wit. Sternaalschild aan
den achterrand mediaan geërodeerd ; op het voorste, iets wee-
kere gedeelte, staat het eerste paar sternaalharen. Genu palpa-
rum met 2 niesvormige haren. Epistoma zijdespitsen iets breeder
en stomper dan bij Prot, en Detit. — c^, 1050 //-. Alle schilden
vergroeid. Grens tusschen de rugscliilden nauwelyks aangege-
ven. Twee kleine jugulaarsehilden. Epistoma forsch, driehoekig,
met gegolfden rand. (renu palparum met 2 spatelvormige haren.
Aan poot II ventraal femur met duimvormigen doorn, in welks
concave gedeelte een bolvormige knobbel ; genu, tibia en tarsus
ieder met bolvormigen knobbel ; bovendien basitarsus antérieur
en ventraal met scherpen doorn. In nest van Veapa oubjarü ;
Hilversam ; X, 1901 ; Dr. de Meijere.

Petycunasus craffnipes (L.). Hierin heerscht nog veel verwar-
ring. Linné's beschrijving in »Fauna suecica« i^ onvoldoende.
Als type moeten wij dus aannemen de soort door Hermanu
afgebeeld in zijne »Mémoire apte'rologique«, 1804. d* met
duimvormigen anterieuren doorn aan tibia van poot II. Meers-
sen ; 1901; K, 4. VV. Kempers.

lA'rgiDiKtsHs int'ri(//oii(i/is (Herl.» ; Meerssen ; 1901 ; K. J. W.
Kempers.

6 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEX.

Cyrloladaps Berlese, Ac. Myr. iScorp. Hai. fasc. 14, ii. 5 ;
type: Gamasus mucronatus G. et. R. Can. — Berlese zelf zegt,
ibid. fase. 64, n. 3, »Pro Gamaso tnucro/uito G. R. Can. (fase.
XLTV, N. 5) constitutum«. Hij laat echter daarop onmiddellijk
volo-en : »Öed species huius generis typica est C. nei/iore/ials K.
{Gamimis nemorensis auctorum)«. Zelfs de auteur heeft niet
het recht, om een type van een genus door een ander type te
vervangen. Derhalve neem ik een nieuw genus aan, en wel :

Veigaia nov. gen. Type : Ga7nasu(< nemorends C. L. Koch. —
Thomas lloderic a Veiga schreef, 1586, »Opera omnia a Galeni
libros édita«. In Libr. I, Locorum affectorum, spreekt hij over
den syro = Acarm siro L. = de schurftmijt.

Veigaia eervas (Kram.) 5. Sternaal en metasternaalschilden
vergroeid. Genitaal-, ventraal- en peritremataalschilden ver-
groeid. Genitaalgedeelte tongvormig ; voorste gedeelte er van
overlangs gestreept. Onder het genitaalgedeelte twee chitineuse
teekeningen ; de voorste brilvormig, de achterste trapezoïdaal.
In het ventraalgedeelte eene dwarse, naar achteren convexe
spleet, waarvoor het eerste paar ventraalharen staat. Achter
de coxae IV eene rij van poriën, die aan de dijporiën der
Laeertidae doen denken. Hilversum ; 1901 ; Dr. De Meijere.

Veigaia Jiercnleana (Berl.). Metasternalia vrij. Achter de coxae
IV eene groep van poriën. Meerssen; 1901; K. J. W. Kempers.

Gainanelluis f<e,vdavatus (Oudms.). Op Creophilus maxillosus Ij. \
Arnhem ; X, 1901 ; Oudemans.

Macroc/u'les piaeutii (Berl.) (^ . Vóór het ventroanaalschild
vind ik twee praeveutraalschildjes, die soms daarmee vergroeid
zijn. Ook hier heeft femur lil dorsaal en posterieur een mes-
vormig haar. Op Scarabaeus semipundatKs F., Catania (Sicilië) ;
X, 1901. H. Voigts.

Manvchelex ctrnalis (Berl.). Een ^ van 800 f. op ifo/ut^/v'.s sp. ;
Afrika; X, 1901; H. Voigts. — Een 5 van '.»r)2 /^ op ('reo-
phüm nia.viikK^ntf L. ; Arnhem ; X, 1901 ; Oudemans.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 7

Maeroclides voujLsi Oudms. Op l'lati/genla harbata (Cetonide);
Togo (W. Afrika); 1901; H. Voigts. Niet op Zo//«6m, zooals
in Entoin. Berichten I, p, 23G, vermeld is.

Macrocheleff siculiis nov. .sj). r 7G0 — 800 /«. Vertikaalharen
tegen elkander geplaatst, staafvormig, distaal met liaarpluimpje.
Alle liehaamsharen zijn korte borstels. Epistoma als dat van
M. ui(ii-<jinalïf< (Herm.). Femur III heeft een mesvormig haar.
Femur II dorsaal een staafvormig haar, dat distaal afgeplat is.
Ventroanaalschild meer lang dan breed. Chela mandibuli kort,
krachtig ; iedere vinger met twee insieivi en 1 caninus. Op
Scarabaeiifi semipnnctatm F., (Jatanta (Sicilië); X, 1901; H. Voigts.

Gamasoides carabi (('an.). Op Zonabris distiiiclus Bertol. ;
Dar-el-Salam (O.-Afr.) ; Hans Voigts.

Hypoiispis bomblcolena (Can.). — Op Boinbas hi//>/iuniiii L. ;
Bonn ; VII, 1901 ; Ouderaans.

Einem bossi-hai Oudms. ; Tijdschr. Ned. Dierk. Vereen, ser. 2,
V. 7, p. 280, 290 ; wordt Ealplik bosscluii (Oudms.).

Emtut< Ine.cpectatm Oudms.; Entom. Berichten I,p. 91;Abli.
Nat. Ver. Brem. v. 18, p. 89 ; wordt Euiplda ine,vpectatus
(Oudms.).

Einens major Oudms.; Entom. Berichten I, p. 100 ; Tijdschr.
Ned. Dierk. Ver. ser. 2, v. 8, p. 205 ; Avordt Euipliw major
(Oudms.).

Emeus pi/rc/iuicnt! Oudms. ; Tijdschr. Ned. Dierk. Ver. ser. 2,
V. 7, p. 279, 289 ; wordt Euiplm }>i/?'emdcus (Oudms.).

Iphidoides Oudms. ; Entom. Berichten I, p. 140, 1 Maart
1904, wordt Euiphis Berl. Dec. 1903.

Iphidoidet< concentrmis Oudms.; Entom. Berichten I, p. 140;
wordt Euiphis concentriciis (Oudms.).

Euiphis siculus nov. sp. Ovaal, nauwelijks geschouderd ; vóór
de schouders driehoekig toeloopend ; achter rond ; alle haren
zijn korte borstels : vertex-haren dicht bij elkaiuler. Pooteu
korter dan de roiu}), met zeer korte borsteltjes. Epistoma met

8 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

lange mediane spits en korte zijtandjes. Hypostoma interne
malae ieder met 2 lange slippen. — d" 400—425 ^, bleek
bruin; $ 480 — 500 /w, iets donkerder, licht bruin. — Op
Scarabaeus seiidpuuctatua F.; Catania (»Sicilië); X, 1901 ; H. Voigts.
SehdH^ truncaUis nov. sj). — AI mijne vroegere opgaven
betreffende S. obtusus (C. L. Koch) betreffen deze nieuwe soort.
De echte obtusus zag ik tot dusverre niet. — 9 360 — 400 // .
Twee paar vertex-haren, waarvan de buitenste de langere ;
één paar lange schouderharen ; 2 paar lange abdominaalharen,
waarvan de binnenste de langere ; alle andere rugharen uiterst
klein. Epistoma breed, min of meer kroouvormig; de 3 spitsen
breed en afgerond. ïibia 1, 11, lil en IV, genu II, III en IV,
en tarsus IV ieder met een lang tasthaar. Ventroanaalschild
groot, breed, min of meer 5-hoekig, top naar achteren, geflan-
keerd door 2 lange, kromme haren. Mandibels gelijkend op die
van -8. novae (juiiieae Oudms., nl. digitus tixus multidentaat ;
digitus mobilis 5-dentaat. — Op planten ; Nederland.

Celaenopsis togoensis Oudms. Op Flati/genia barbata (Cetouide) ;
Togo (W.-Afr.) ; 1901 ; H. Voigts. Niet op Zonahris, zooals
in Entom. Berichten 1, p. 237 vermeld wordt.

Uropoda kempersi uov. sp. Deutotii/tup/ia, 512 m ; tamelyk
breed ovaal ; top naar voren ; rug met talrijke poriën, geeue
kuiltjes ; sterno-metasterno-genitaalschild met twee submediaue
rijen van kuiltjes ; hiertusschen geene poriën ; overigens met
poriën ; ventraalschild met twee groepjes van 6— 7 kuiltjes,
overigens met poriën. Tarsus I ventraal, distaal en extern met
driehoekig lapje. Dorsaal van dit lapje een kolfvormig reukhaar.
De peritrema-eiuden springen alleen te voorschijn als het dier
door kali sterk gezwollen is. Meerssen ; 1901 ; K. J. W. Kempers.

CiUiba cegetaus (Aut. Dug.). Op Crtophilus t/ia,üUlosus L. ;
Arnhem; X, 1901; Oudemans.

('üUbaena hetiocopridix Oudms. ; Tijdschr. Ned. Dierk. Ver.
ser. 2, V. 7, p. 53, 74 ; wurdt ('illibu hellocopridis (Oudms.).

EXTOMOLOGTSCHE BERICHTEN. »

Selmia i'osaeea Ouiliiis. Op Srinni^ nihjaris ; Liinteren ; V,
1896; Oiideiuaii.s. Oj) Tiajni enro/nwa ; Aruhem ; V, 1897;
Oudenians.

Peuthaleiit> minor (Berl.) ; Meerssen ; 19Ul ; K. J. W. Kerapers.

In mijne »Monographie des ('hélétinae« (ter perse) wijs ik erop,
dat de Clielitinae geene stigmata hebben; hunne peritremata
zijn eindelings gesloten. Nu vind ik aan Tetroiuichas tdarlax {h.)
eveneens geene enkele aanduiding van open stigmata! Vermoe-
delijk missen derhalve alle Thromhidiuhie stigmata !

Tetroni/chufi telarlni^ (L.). Op Urtica dioiai L. ; Hilversum ;
VL 19U1 ; Dr. De Meijere.

Belanstium glohigernm (Berl.). Op zeestrand ; Harderwijk ;
X, 1901 ; Mr. L. H. D. De Vos.

Eri/thraeits ignotus Oudnis. ; Entom. Berichten I, \\. 92; Abh.
Nat. Ver. Brem. v. 18, p. 94 ; wordt Aclwrolophus ignotnx
(Oudms.).

Erijthraeas debeauforti Oudms. Entom. Berichten I, p. 217;
wordt Achorolophus debeauforti (Oudms.).

Erijthraeas stieglmaijri Oudms. ; Entom. Berichtten I, p. 237 ;
wordt Achorolophus stieglmai/ri (Oudms.).

Achorolophus ignotus (Oudms.). Larva. Type, door mij beschre-
ven in Abh. Nat. Ver. Brem. v. 18, p. 94, t. 7, f. 74^79 ;
het fijne haar op coxae II is niet aanwezig. Tusschen coxae I
is een paar van behaarde kolfvormige haren aanwezig. Femur
en genu palparum hebben dorsaal en intern eene lage, doch
duidelijke chitiuelijst. Lengte rostrum 13(3 /^. ; lengte poot I
504 f. . — Een exemplaar, door Dr. De Meijere te Hilversum,
VI, 1901, op Asilus sp. gevonden, heeft lengte rostrum 188 /(/.;
lengte poot I 800 t^ . — Drie exemplaren, door Dr. Everts te
's-Gravenhage, 1895, op Lagria hirta gevonden, hebbeu lengte
rostrum 168 /i/. , lengte poot I 704 /j. . — Negen exemplaren,
door D. van der Hoop te Doorweert, VI, 1900, o}) Athous
haemorrhoidalis gevonden, hebben lengte rostrum 176 — 192 //. ,

10 KXTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

leixHe poot I 69G— 744 /x. — Hieruit blijkt, dat de lengten
van het rostrum en der pooten aan enorme verschillen onder-
hevig zijn.

Achorolo/>/uis trhaaculatus (Herrn.). Meerssen ; 1001 ; K. .1. W.
Kempers ; Arnhem; 1899; Oudemans.

Tlironibidium porkeps Oudms. ; Entom. Berichten I, p. 119;
Compt. Rend. Séanc. Acad. Sc. 1904 ; Buil. Soc. Ent. Fr. 1904,
j), 94 ; = Throuibidlmn holo^ericeinn (L.). — Op Pachipneras
s]). [Li/ijaeidae, Rhf/nchota) ; Hilversum, VI, 1901 ; Dr. De
Meijere. Op Musea sp. ; Hilversum; VI, 1901; Dr. De Meijere.

Een geval van uitwendig sexueel verschil bij Orihatulat.
Oribates geniculatui< (L.) ; de oV zijn kleiner dan de 5 (^ en hunne
genitaalopening is ongeveer even groot als hunne anaalopening ;
terwijl de genitaalopening der 5 ç veel grooter is dan hare anaal-
opening ; in oppervlakte wel 3 maal grooter. Ook Oribatet< çldcipe«
(Herm.) vertoont dit sexueel verschil, hoewel niet zoo in het oog
vallend. Bij nauwkeurig onderzoek geloof ik, dat vele OrUxUidae
dit verschil zullen toonen. Het is ook logisch, dat de vrouwe-
lijke genitaalopening, waardoor een groot ei, of eene larve moet
passeeren, grooter moet zijn dan de manlijke genitaalopening.

ürlbate)< geiiwidatm (L.) ; Meerssen ; 1901 ; K. J. W. Kempers.

Muirla hnuieralis (Herm.) ; onder boombast ; Arnhem ; XI,
1901 ; Klijnstra. Meerssen ; 1901 ; K. J. W. Kempers.

Mnrcia tiemimduin (Pauz.) ; Meerssen ; 1901 ; K. J. W. Kempers.

Murcia trimacnlata C. L. Koch ; onder steenen ; Arnhem ;
XI, 1901 ; Klijnstra.

Acarm paatudarian Hering is niets anders dan Ti/ro<jl>/phus
dimidlalifs (Herm.) {= loiujior Oerv.). Herings waarneming van
eene grens tusschen céphalothorax en abdomen is eene vergis-
sing. Hier vindt men soms eene huidi)looi aan de basis der 4
prosomataalharen. Op gedroogde vijgen, rozijnen, krenten, enz.,
treft men Tyr. dim. zeer dikwijls aan.

Tyroglypkus fucunüu Oudms. Op Omnia /u/u L. en op Botnbun

ENTOMOLOaiSCHE BERICHTEN. 1 1

Jiypnuniin L. ; lioiiii ; VII, 1901; Oiuleman.s. Op i>'c//t^»* cu/u<<«s
Gz. $ ; Korlu ; IV, 1908 ; J. I). Alfken.

7]i/ro(jli//)/ins dimidiatus (lleriii). In rottende bladeren ; Hou ii ;
Vil, 1901; Oudemans. Op Zonnhris tririncfa Olievrl. ; Tunis;
VIII, 1901 ; II. Voigts. In rottende bladeren ; Hilversum ;
1901 ; C. J. Koning. In eene tlesch met Claviceps purpurea ;
Arasterdam; 1901; B. Boon. Merkwaardig is het feit, dat deze
mijt zich straffeloos voedt met dit voor menschen zoo vreeselijk
vergif. Tusschen bladluizen op Urtica dlolca L. ; Hilversum ;
VI, 1901 ; Dr. De Meijere.

Tyroglijphus diniidiatus (Herrn.), var. Deze variëteit is hoog-
stens 600 i^ lang ; alle haren zijn glad ; slechts hier en daar
een nauwelijks zichtbaar haartje er op ; alleen de buitenste
prosomataalharen zijn iets behaard. — Op gedroogde peren
uit Californie ; XI, 1901 ; J. D. Alfken.

Cai'poghjphus anonymus (Haller). Op gedroogde peren uit
Californie ; XI, 1901 ; J. D. Alfken.

Aleurohlus farlnae (L.) ; onder steenen ; x4rnhem ; X, 1901 ;
Klijnstra.

Trichotarsus cerambycinus (8cop.). Op Xylocopa cahja Gerst.
r^; Napels; V, 1896; J. I). Alfken. Op Xylocopa ciolacea L.
rT; Korfu; IV, 1903; J. D. Alfken.

Trichotarsus onmiae (Duf.). Op Steils rnurina Per. ç ; Korfu ;
IV, 1903 ; J. D. Alfken. Op Osmia rufa (L.) ; Meerssen ;
1901 ; K. J. W. Kempers.

Nycteridocoptes Oudms. ; Tijdschr. Entom. v. 40, Verslagen,
p. 50 ; idem, v. 40, p. 270 ; wordt Prosopodectes Can. ; der-
halve X. poppet Oudms. wordt Pr. poppet (Oudms.).

Plutarchusla Oudms.; Entom. Berichten I, p. 173; tor v. PI utarchia.

Pterolickus ainericatius, aslaticus, australis., bengaleiisis, calühidis,
gambettae, grallatoris^ i?idicHs^ limicolae, tringae, Oudms.; Entom.
Berichten I, p. 171, 172, 193, 194; worden Avenzoaria ame-
ricana. asiatka (Oudms.), enz.

12 ENTOMOLOGISCHE BEKICHTEN.

Dfinodu.v folUadoraiii car. musculi Ouduis, ; Tijcls. Entom.
V. 40, p. 200, 209 ; wordt Deinodcc luusadi Oudm«.

Pteiodedes coroincola Oudius.; Ent. Berichten I, p. 225; wordt
Motäemiiriu corcuicoUt (Oudnis.).

A. C. OUDEMANS.

Beschadigingen door Cimbex-wespen veroorzaakt.

Den 10'''" Juli j.L ontving ik van den Heer E. D. vun Dissel
een takje uit den toj) van een esch, waarin zich ringvormige
insnijdingen bevonden. Het was afkomstig uit Kapelle in
Noord- Brabant, waar het bovenste gedeelte van dezen esch
onlangs bij harden wind afgebroken was. Het takje bezat eene
middellijn van 10 — 12 mM. en de beschadigingen waren on-
geveer G5 mM. van elkander verwijderd ; de Heer van Dissel
vermoedde, dat zij door Cimbex-wespen veroorzaakt konden zijn.

Dit esschen-takje vergelijkend met twee takjes van canaduschen
populier uit Dinksperloo, welke ik in Juli 1901 eveneens van
den Heer van Dissel ontving i), bleek het mij, dat de bescha-
digingen aan populier, welke toen aan Cimbex-wespen toe-
geschreven werden, van denzelfden aard waren als de insnijdingen
in den esschentak. Zij zijn ring- of spiraalvormig en worden
door de van stevige kaken voorziene wespen gemaakt om zich
aan het uitvloeiende sap te laven. In deel I der Forstinsekten-
kunde van Judeich-Nitsche wordt op pag. {)()6 eene nauw-
keurige beschrijving met afbeelding van deze beschadigingen
gegeven ; volgens Beling worden zij het meest aan driejarige
takjes van beuk, haagbeuk en berk aangetroflen — nooit aan
oudere takken. Esch en klaterpeppel werd bij Seesen in den
Harz slechts in enkele gevallen aangetast, terwijl volgens
Altum bij Eberswalde de p()})ulieren, vooral l'opnliis (((padenfiis

') Tijdsein-, vuur Eutum. :<L1V. Veisl. p. 6'2.

KNTOMOI.OOISCllK BKRK'HTKN. 13

Desf., dikwijls gerinkeld werden, en dit bij Tharand eens aan
lijsterbes door Judeich-Nitsclie waarg-enomen is.

De beschadiging heeft steeds plaats in de maanden Mei tot
Juli ; veel nadeel ondervinden de boomen er in den regel niet
van, en na een paar jaren zijn de kleine verwondingen ge-
woonlijk grootendeels weder vergroeid. .Jonge beukentakjes
breken door sneeuwdrnk wel eens gemakkelijker af op de ge-
ringde dan op andere plaatsen, en waarschijnlijk zal ook het
esscheutakje op eene insnijding door den winddruk gebroken
zijn.

Aangezien in de omstreken van Kapelle vermoedelijk meer
elzen en wilgen dan berken en beuken voorkomen, zal de be-
schadiging aan den esch wel door Chnhe.r, comuüa Sehr, (els)
of C. hitea L. der wilgen toegebracht zijn. Vreemd is, dat
bij de boomen, waaraan tot nu toe de insnijdingen waarge-
nomen zijn, els en wilg niet genoemd worden ! Wat kan de
reden zijn, dat de Cimbiees van els en wilg liever aan ander
sap de voorkeur geven dan aan dat der boomen, waarop zij
als larven geleefd hebben?... of is het mogelijk, dat de ver-
wondingen in de takjes van els en wilg spoediger vergroeien
en daardoor niet opvallen ?

Op berk zijn de beschadigingen hier te lande door Prof.
Ritzema Bos bij Wageningen gezien in 1803 ; zij werden daar
veroorzaakt door eene andere Cimbicide : TricMosoina lucoriDn. L.
(T. v. E. XXXVII p. XXX Vin ).

Door Hartig werd het verschijnsel het eerst in 1852 als
»Uingelkrankheit« der beuken beschreven. In 1877 werd de
verklaring gevonden door lieling toen hij, 14 Juli, etme t'im-
bex-wesp op heeterdaad betrapte.

A, J. VAN ROSSTIM.

14 KN'TOMOl,O0ISrHK HKHlf'IîTKK.

Orgyla antiqua L. 9, na haar dood nog mannetjes aanlokkend.

De heer H. H. Zeylstra Fzn., biol. stud, te Amsterdam,
meldde mij onlangs het volgende, nadat hij mij kort te voren
een ç van Orgyla antiqua getoond had.

»Ongetwijfeld zal het u interesseeren, dat het O/'^^z'a-w^ijfje
van Zaterdagavond, na door mij in een buisje met lichtgas
gebracht te zijn, en daarin ± 24 uur doorgebracht te hebben,
dood en opgeprikt Maandag in den Hortus nog 2 oV aan-
lokte, die bij mij in de assistentskamer binnenvlogen en, ondanks
de open ramen, niet weggingen. Het eene o kon ik met de
hand vangen ; het andere fladderde op het stuk turf, waarop
het 9 gestoken zat, en bleef daar zóó vlak bij dit laatste zitten,
dat ik kalm een nauw reageerbuisje er over heen stulpen kon.
Het Ç was werkelijk dood, doch nog niet iugeschrompeld«.

De aanlokkende geur blijkt hier niet alleen na den dood nog
oewerkt te hebben, doch bovendien niet onwaarneembaar gewor-
den te zijn door de aan het ç stellig aanhangende gaslucht.
En men kan wel niet aannemen, dat beide geuren toevallig
zoo verwant zouden zijn, dat juist de gaslucht als lokmiddel
gediend zou hebben. In elk geval achtte ik de waarnemiuff
der moeite waard, om gepubliceerd te worden.

J. Th. Oudemans.

ENTOiLOGIM BERICHTEN

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANOSCHE ENTOMDLOGISGHE VEREENIGING.

N«. 26. DEEL II. 1 November 1905.

1 N H O ü D : Dr. A. C. Oudemans, Acarologisclie Aaii-
teekeningeii XX. — Dr. A. .1. van Rossum, Proeven met
gekleurd voedsel. — Jlir. Dr. Ei). Evkkts, Lijst van
Coleoptera, gevonden bij Driebergen en Maarsbergen, ter
gelegenheid xan de Zomervergadering der Ned. Ent. Ver.,
Mei 1905. — C. L II. Uu'^rman, Cicadologisclie Aantee-
keniiigen 1. — Dr. C. L. Reuvens, Literatnnr. — Dr. .1.
Th. Oudemans, Aanbieding.

Acarologische Aanteekeningen XX.

Ptvgamdsus e'/ueMrU (C. L. Koch), r^", onderscheidt zich van
l\ cjrissipfs (L.) voornamelijk doordat de ventrale tuberkel aan
fenuir II zwaarder is en iets naar binnen gebogen, de laterale
tidjerkel aan genu II iets zwaarder is, de interne diiimvormige
tuberkel aan tibia 11 ventraal en antérieur een by-tuberkel
draagt en zelf iets van den poot afgebogen is (niet naar den
poot toe). — Onder rottende bladeren, Meerssen, 1901, K. J.
W. Kempers ; Haarlem, Aug. 1899, Oudemans ; Canterets,
Hautes Pyrenees, Aug. 1900, Dr. Everts; Napels, 1885, Dr.
Everts; Göttingen, 13, 5, 1901, H. Voigts; Padua, 1883,
Dr. Berlese ; onder steenen, Macognaga, Monte Rosa, 1200 M.,
1893, C. Fischer.

Fergamasns canestrina (Berl.), c«", onderscheidt zich van P.
crassipes (L.) voornamelijk doordat het lichaam achter de
inplanting van pooten III iets ingesnoerd is, het gedeelte daar-
vóór zijdelings uitjuiilt, het achterlijf min of meer jnintig is,

16 ENTOMOLOGTSCHE BERICHTEN,

alle tiiberkels nan poot II kleiner zijn, femur lY intern een
kleinen duimvoruiig'en tuberkel draagt en de hoorns van liet
hypostooni ventraal een lepel- of gootvormig aanhangsel bezit-
ten (niet een naur binnen gerichten stekel, zooals door Berlese
wordt afgebeeld!). — Padua, 1883, Berlese.

Fer(i<nii((sut< italien.'^ nov. sp., r^, onderscheidt zich van P.
cv(t,s.s//'<'N (L.) voornaraeljik doordat het lichaam forscher ge-
bouwd is, boven poot 11 zijdelings iets uitpuilt, de interne
tuberkel aan tibia II distaal niet puntig, maar afgerond en
iets schroefvormig gedraaid en naar den poot toegebogen
is. • — Padua, 1883, Berlese.

Laelaps dahulcirls (O, L. Koch), ^ . Het sternaalschild is achter
zeer diep ingesneden ; het genitoventraalschild reikt zeer ver
naar voren en bedekt vóór tongvormig de insnijding van het
steruaalschild ; twee kleine ovale inguinaalschildjes zijn aan-
wezig ; het peritremataalsi-hild reikt tot achter poot IV; het
peritrema reikt tot even voorbij jtoot 111 ; het epistoom is
driehoekig, zeer spits en vol tandjes aan den rand. Al deze
feiten zijn óf verkeerd, óf in het geheel niet door Berlese afge-
beeld. — In een meelmagazijn, Arnhem, "2, 11M)2, Oudemaus.

Ti/deii.'^ rriif/atiis ('. L. Koch, sedert 1841 niet teruggevonden,
is zwartbruin met bruingele pooten. De beide exemplaren, door
mij in een meelmagazijn te Arnhem, Febr. 11M)2, gevonden,
zijn nymphae. — 140 jj.. ; lichaam gedrongen, ovaal, vóór en
achter iets toegespitst, tusschen pooten II en III iets inge-
snoerd. Prosoma dorsaal met breed schild, 2 oogen, 2 lange
en 8 ])aar korte haren. Metasoma dorsaal met 9 paar korte
haren. Huid met talrijke Hjne rimpels. Pooten kort en dik,
twee derden van de breedte van het lichaam lang.

Cheletex enn/ifus (Schrank), protonijuiphd Oudemans in Entom.
Bericht, v. 1, p. 101 ; idem in Tijds. v. Entom. v. 4G, p.
123—124, t. 12, f. 34-^37, blijkt te zijn Chelete, n-wlHu.^
(Schrank), /ti/inplia femliiiiia.

EXTO:\[OLOf;iSCIIK BKIÎICHTEN. 17

Cheletes ei-uditas (Schrank), (/eu(o/i//vip/ia Oudemans in Entom.
Bericht, v. 1, p. 101 ; idem in Tijds, v. Entom. v. 46, p.
124—125, t. 12, f'. 38, t. 13, f. 39, blijkt te zijn Cheletes
eruditus (Schrank), nymplia nuixcnUiai.

Cheletes saevus Oudemans in Entom. Bericht, v. 1, p. 1(31 is
dus Cheletes eruditus (Schrank), /ii/mpha feminina.

Allothromhidium fuUgmosum Herrn. Het d" is door C. L. Koch
beschreven en afgebeeld als Troinhidium cordifonne, en onder-
scheidt zich van het 7 doordat het lichaam kort gedrongen
hartvormig en de crista metopica veel breeder is. Bij beiden
zijn de pooten [ van 2393 tot 2488 [j. lang. Het cT constant
2135 (j., het 2 van IHOO — 3300 ^ lang.

Allothromhidium fnlujinenm. nov. sp. ^ 2400 jj. lang, verschilt
van Thr. fuliginosum Herm. doordat het kleiner is, de pooten
I gemiddeld 2121 jj. lang zijn en de gesteelde oogen korter,
gemiddeld IH» ' lang zijn. Misschien is dit het ^ van TJirom-
h/dito/i hortende 0. L. Koch, doch de haren zijn even lang als
die van AllotJir. fuliginosum Herm., terwijl Koch de haren van
Tr. hoiiense beschrijft als te zijn half zoo lang. — Arnhem,
op aarde, 1901, Oudemans.

AllotJiromhidium uiollirulum (('. L. Koch), ^, 1830 f/, lang,
1318 A« breed, min of meer peervormig ; pooten I slechts
1288 fj. lang ; palp slechts 530 f^ lang ; haren slechts 72 f/,
lang, als die van Allothr. fuliginosuin Herm. ; gesteelde oogen
slechts ongeveer 80 a lang ; crista metopica ongeveer als die
van de vergelijkingssoort. — Op aarde, Arnhem, 1901, Oudemans.

Allothromhidium adustutn nov. sp. ^ '? Als Allothr. fuligino-
sum Herm., doch 2100 f. lang, 1910 ij. breed, vóór hartvor-
mig, bij pooten IV w^einig ingesnoerd, achter breed en rond ;
pooten I ongeveer 2485 ij. lang, iets dikker dan bij de verge-
lijkingssoort ; gesteelde oogen ongeveer 105 jj. lang, dik ; crista
metopica breeder, vooral achteraan, zwaar gechitiniseerd. —
Op aarde, Arnht-m, 1!H)1, Oudemans.

18 EXTo:>roT.or.is(iiE berictîtex.

Allothroiiihiiliion inrariiatnm liov, sp. ^ 1830 /i< laug, 1 180 /^
breed, ovaal, ])uiit iiaur îichteren, vóór hartvormig, r^ 1650 ij.
laug, 1410 jj- breed, vóór hartvormig, bij pooten IV iets inge-
snoerd. aehter breed en rond. Hij beiden zijn de pooten 1 ongeveer
l.")l.") // hing; crista metopiea ongeveer als bij het 9 vau ^Wo^/w.
fidi<j//i()si(i/i Herrn., doch vóór slecht gechitiniseerd. Gesteelde
oogen ongeveer 00 y. lang. — Op aarde, Arnhem, 1901, Oude-
raaus; in rottende bladeren, San Hemo, 1900, Dr. Oskar Schneider.

TJiroinhnl'iiDii. ^[Uotliromhid'nim, Ji^n/f/iraeiis, Ac/io/x>loj>/tus. De
stigmata en de ])eritremata 7A]u beslist gesloten. Er is
geen sprake van open stigmata.

Sex n eel verschil 1)1] A/laf/inmi/'idiinu. De ^ f/ zijn hart-
vormig; en biina constant van y:rootte ; de , , zakvormig, zeer
verschillend in grootte ; de crista metopica der (/cT is altijd
breeder dan die der ^o.

Ac/iorolii/j/nis frhiuicnlattis (Herm.). De witte vlekken ver-
schillen sterk. Ik bezit een ex. met traanvormige abdominaal-
vlek ; een ex., waarbij de abdominaalvlek in 3 kleinere is
verdeeld : een ex. met een krans vai] witte haren om de voorste
areola cristae, met alle vertex-haren wit, en met de drie dorsale
vlekken zeer klein.

Aclitirol()i>]ii(s trinidculüfKs (Herm.) var. ii'ujev nov. var. Vol-
komen zwart, zelfs de pooten en de palpen ; deze zijn echter
in glycerine toch iets doorschijnend geworden. — Meerssen,
1901, K. J. VV. Kempers.

S e X u e e 1 vers c h i 1 1) ij . {choi'nloplnis tj-hncicnlatus (Herm.). '^
10,")0 //. hing : crista 385 // lang ; rima genitalis 200 p lang ; onder-
zijde alleen wit tusschen de coxae der }>ooten 1 en II en de tarsen.
^ 1275 — 2025 ^ lang; crist.i 480 — 520 /x lang ; rima genitalis
300 // lang ; onderzijde met twee groote witte vlekken tusschen
coxae II en III en eene lange mediane vlek, waarin de genitaal- en de
anualopening liggen. A' er uj oe d el ij k is dus sex u eel ver-
schil b ij alle Eri/tJiraelHae {li/ii/z/c/ioloji/iinae) w aar te n e m e n.

KXTOMOÎ.OOISCÎIK HKKlCiri'KX. 10

Tar.^ODoniis, W-ài Hcrlcsc noemt, is eenc /ii/)nj>/i<i. Zij mist
de genitaalopeniiig. \\'iit lierlesc duarvoor uïiiiziet, is eeiie mediane
inwendio-e ehitinelijst, ontstaan door de vergroeiinL:,' van coxae

IV, is dus een »sternum«. De \)i'weru\g^ dat hi] dv Ta rsononuJae
d" eu 2 direct uit de larva zouden voortlvomen, is dus onjuist.

Tarsonemiii< kirchitcri (Kramer). In een meelmagazijn, Arnhem,
2, 1902, Oudemans.

Onderscheid t u s s c h e n de proton iiinjtlidi' en de
deutoni/nip/iae v a n Tyroghiphiiiae en zoogenaamde Anal-
gesinae, v e r m o e d e 1 ij k d e ]• h a l v e o o k v an aile
overige Acaridae [''>((rco/ifi(l<(t'). Ueeds Kramer wees er op,
dat de protonymphae slechts 1 paar, de deutonymphae 2 paar
genitaalzuignap])en beziiten. In gevallen nu, waar deze uiterst
moeilijk te zien zijn, zooals bij de meeste A/mloeshiae, óf waar
ze ontbreken, zooals bij zeer vele Ti/rooli/p/iiiKft', is een ander
verschilkenmerk wenscheliik. Ziehier wat ik vond : de ti'oehan-
teres I, II en III dragen namelijk bij de protonymphae ventraal
geen haar, bij de deutonym})hae daarentegen wèl een haar.

Eri/t/n'atNs lomoni Oudemans in Entom. Bericht, v. 1. p. 89
en Tijds. v. Entom. v. 45, p. 125, 141, wordt Acliorolopliun
lomani (Oudnis).

Aleurobiufi farùiae (L.). Michael zegt (Brit. Tyrtxiliiphldac

V. 2, p. 75). »It was not until Koch drew and described it in
1841 that the species was really defined « Hierin vergist
Michael zich. Reeds in 177<) beschreef Schrank het rT duidelijk
en gaf er eene even goede aïheAdmg saw. [Bciitröij*' zur Nuturg.
p. 121, t. 6, f. 2). - Michael beweert (loc. cit. p. 76), dat de
céphalothorax slechts 1 ]iaar lange haren draagt ; hij beeldt
er ook slechts 2 af (loc. cit. t. 21', f. 1). Er zijn echter 2 ]iaar
lange haren aldaar aanwezig. — Michael schijnt l)ij het ^
geene genitaalzuignappen gezien te heblien (loc. cit. ]i. 78,
t. 29, f. 3 en 9). Toch zijn ze zeer duidelijk te zien. Het
pseudostigmatisch orgaan is proximaal dik, distaal fijn toege-

2(> loxTo.Moi, (»eisen K bkimciitkn.

spitst, en zeer borstelio-. — Behalve de vertexharen, bezit Al.
fufinae nog een paar zeer kleine iiucliaalliaren, door Michael
niet vermeld. — Ik vond deze soort levend op een juist
o-eschoten en nog warm exemplaar van Corvns corone^ Arnhem,
6, 3, 1902!

Aletirobins farris nov. sp. Onderscheidt zich van AL farinae
in de eerste plaats doordat het pseudostigmatisch orgaan zeer
dun en slechts langzaam spits toeloopend is, en slechts 2 of 3
takjes vertoont. Maar verder is de soort ook reeds bij geringe
vergrooting te onderscheiden, doordat de pooten niet rose of
]n-ninrood zijn, maar wit; doordat het lichaam en het hypostooni
slanker zijn; doordat het cf den vorm van het 5, dus geeue
verdikte voorpooten heeft, wèl den doorn ventraal van femur I,
en slechts 375 /^ lang is. — In kaas, Arnhem, 1902, Oudemans.

Een monstrum. Bij eene protonympha van GliiciipluuiKS domc-
sticuii (de Geer) vond ik de epimera I wijd van elkander, in plaats
van te zaraen een sternum vormend, en in plaats van epimera
IIÏ en IV een epimeriet tusschen coxae III en IV.

Daar het niet altijd mogelijk is te onderscheiden, of de randen
van het b'chaam der hypopi scherp zijn of niet (ventraal
omgebogen kunnen worden of niet), heb ik een nieuwen sleutel
gemaakt. Daarbij was het vormen van eenige nieuwe genera
noodzakelijk.

)Sleutel der hypojii der Tiiivcihipldnae.

; Achter de genitaalopening geene zuigna])])en of klepjien 2

1. \ » » » eene zuigna})]i]aat. ... 3
» » » twee klep])en 11

Niet vrij ; gesloten in casa hypopialis ; poot IV zon-

2. ' der klauw GIi/ci/jJko/u.'^: Hering

Vrij ; poot IV met klauw .... Acoti//e(/on Oudms.

l Met oogen IHstiogaster Berlese

Zonder oogen 4

K.VTOMUI.OOI.SCIIK UERlCllTEX. 21

Alle pooten slank; jjootcn lil en IV korter en slan-
i ker dan I en II, u-cwoonljik naar voren gericht
4. Anoetus Duj.
i Alle pooten kort en dik ; ])oot('n IJl en IV o-ewoonlijk
\ . uaar achteren gericht 5

! Sternum verbonden of bijna verbonden met epimera II
Horstia nov. gen.
Sternum vrij 6

i Epimera III vrij 7

6. , Epimera III verbonden onderling en met epimeriet II,

1 extern van coxaalplaat II 9

i Alle pooten gelijk in bewapening . Ceropliagns Oudms.
I Pooten IV anders gewapend dan pooten 1 — lil . . 8

!Eén ruo'schild Semicrfid nov. gen.
Twee rugschilden Tr/chotarsus Can.

( Prosoma zonder haren Hj/popii.f Dugès

( Prosoma met haren 10

l Tarsus IV met klauw TyjuKili/iJn/s Latr.

10. '

I Tarsus IV zonder klauw ]^li/i(i nov. gen.

I Onder de kleppen geen zuigorgaan Lahidophoi-us Kramer

11. I Onder elke klep een kolfvormig zuigorgaan

' Denn<u:arn.< Haller

Horstin nov. gen. (iregorius Horstius schreef in lt)07 »De
causis symptomatuni (|ualitatis mutatae« etc, en vermeldt de
m'O =^ Acarus .vro =^ àe schurftmijt. Het genus is hierl)oven vol-
doende gediagnostiseerd. Type : l'i-ieliotarxu^ ornatus Oudms.
Hiertoe behoort dus ook 7V. li.eLiine. Oudms. en vermoedelijk
ook Tr. mankati Giard en Ti\ tripli>( ('an.

Sennertia nov. gen. Daniel Sennert schreef in 1(311 »Institu-
tiones médicales«, en vermeldt in Lib. V, Ca]). XXIV, » De suda-
minibas et sironibus«, de xh-o oi' c/ilro = Aciu "s .s/Vo = de schurlt-
niijt. — Het genus is hierboven voldoende gekarakteriseerd.

22 KNTü.MOl-OfirsCUK liKKICHTEN.

Type : Pediculus ce.nunb;icinu>< Scop. (.ci/locvpae). Hiertoe behoo-
ren dus ook 2r. coptort/iosormie Oudms., 7V. japoidnis Oudms.,
Tr. hipposiderus Oudms., Tr. alfkeni Ouduis. en vermoedelijk
ook Tr, bi fills Can.

Vidia nov. gen. Vidus Vidius schreef in 1586 »De curatione
generatim«. Hij vermeldt in Part. II, Sect. II, Lib. IV, Cap. VI
scirrhones en in Lib. VI, Cap. X seirrones eu pelüceUi = ^[carus
siro = de schurftmijt. — Het genus is hierboven voldoende
gediagnostiseerd. Type : V/dia nndidata nov. sp.

Vidia undulata nov. s^J. Rug geheel gedekt door 2 schilden.
Prosomataalschild dwarsgestreept. Abdominaalschild langsge-
streept. De streepjes zijn zeer tijn en dikwijls in elkander over-
gaand, zoodat zij uiin of meer golvend schijnen. 4 prosoma-
taalhaartjes, 2 schouderhaartjes, 4 paar subniediane haartjes,
4 marginaalhaartjes geheel achteraan. Al deze haartjes uiterst
klein, moeilijk zichtbaar. Een paar langere sleepharen. Tarsus
I en II dorsaal met lancetvormig haar, ventraal met 2 dito.
Tarsus III zoowel dorsaal als ventraal met 2 lancetvoriuisfe
haren. Tarsus IV met ventraal klauwtje, en eindigend in 4
haren van verschillende lengte, de langste iets langer dan het
lichaam. — 210—250 jj. lang, 1(35 — 200 fj. breed. Lichaam
min of meer zeshoekig. Op 1'ivsopi.s conforiuls Koerst., Maggi-
anico, Italië, 1882, Dr. Magretti.

Trichotarx/ts Can. Type: Tric/toda(ij/h(f< cmniae Duf. Hiertoe
behoort dus ook Tr. reaumuri Oudms. en intcrrncdiiis (^udms.

Glyqiphcujiis fiisciis Oudms. In meel, Arnhem, 7, 4, 1902,
Oudemans.

Glyciipltayits domestiaix (de Geer) ; in huisstof, Amsterdam,
17, 10, 1903, R. A. Polak ; in een fleschje met kinabast,
Amsterdam, 1, 1904, Mr. D. L. Uyttenboogaart ; in fungus,
Hilversum, 1903, C. J. Koning.

Glijci/phcujus cadaveritm (Schrank) {privatus Oudms,); in huis-
stof, Amsterdam, 10, 1903, R. A. Polak.

ENTO.MOLOfU.SCllK »KRICHTEX. 23

l'i'octoplnjUodes pinnatiis (Nitzscli). Synonyma: 1818, Anaiges
jiinnatus Nitzscli (nomen nndum) ; X'S'l^^ Amdges pinnatasHeyà.
(nomen uucliim) : 1868, Proi-toplniäoden pro/u^us Rob. (nomen
nudum) ; 1871, Analgex pinnatus Nitzsch (apud Giebel) (c<" et
deutonymplia femiuina) ; 1871, A ncd<j es acantliHrn!< ^\iz&c\i •à.\)\\(.[
Giebel i^)- Eerst lang daarna, 1877, beschrijven Robin en
Mégnin deze soort onder den naam van Fr. profusas. Munatus,
1871, is dus de oudste soortnaam. — Op Acanthls carduelis,
Winschoten, 1898, W. W. Schipper; Etnberica cltriaelia, Arnhem,
21, 2, 1902, Oudemans ; Gallinida chloropus, Nieuw Beerta,
10, 1890, W. W. Schipper ; Lanius exctdntor, Blijham, 10,
1890, W. W. Schipper ; Linola cannahina, Utrecht, 10, 1885,
Oudemans ; Fanurus biarmims, Wedde, 10, 1896, W. W.
Schipper.

Proeven met gekleurd voedsel.

Op de Zomervergadering der Ned. Entom. Vereeniging in Mei
j.l. te Driebergen (Tijdschr. v. Entom. XL VIII, p. LXVl), werd
eene mededeeling door mij gedaan omtrent kunstmatige kleu-
ring van zijdenipsen, en over de resultaten, in Frankrijk ver-
kregen, door deze rupsen te voeden met bladeren, welke
bevochtigd zijn met de oplossing eener organische kleurstof.
Neutraal-rood of Toluyleen-rood genaamd.

Deze mededeelingen waren ontleend aan een opstel van C. de
Labonnefon : »Coloration artificielle de la soie dans les glandes
sériciffènes« verschenen in (' o s m o s, 53® Année, Num. 1003,
16 Avril 1904, p. 491.

De schrijver wijst er in dit artikel op, dat reeds in 1841
door Bonafous te Lyon groenachtig-blauwe en licht rozeroode
cocons van zijderui)sen aan de Akademie van Wetenschapi)en

24 EXTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

vertüoiid vverck'u. Zij waren verkregen door reeds bijna vol-
wassen rupsen in het laatste stadium te voeden met moer-
bezie-bladeren, bepoederd met indigo of meekrap.

Door E. Blanchard en anderen zijn deze proeven nu^t meer
ot' minder goeden uitslag voortgezet, totdat zij nogmaals door
h*. Dubois in 1889 — 18^>0 en door L. Blanc in 1891 op grooter
schaal herhaald werden. Zij hadden aan de rupsen voedsel
verstrekt, dat doortrokken was van cochenille, orseille, fuchsine,
eosine, uiethyl-groen enz. Alleen wanneer deze stoffen in poe-
dervorm toegediend waren, kon men gekleurde cocons verkrij-
gen, maar bij anatomisch onderzoek l)h'ek, dat de zijde in de
s])inklieren hare gewone kleur behouden had. De draden der
cocons waren slechts uitwendig geverfd, .... »elles étaient
sini])lement souillées en sortant de la tilière par la poussière
dont le ver était sali.«

In 1901 werd door Dr. Hugues in: »Intermédiaire
des bo m 1) y c u l t e u r s et e n t o m o l o g i s t e s« de zaak
opnieuw ter sprake gebracht. Ook vele })roeven werden in dien
tijd door Labonnefon genomen en hij verkreeg dezelfde resul-
taten als Levrat en Conte bij hunne talrijke experimenten
te Lyon in het »Laboratoire d'études de la soie.«

LTit al deze onderzoekingen blijkt, dat nu^n in het Toluyleen-
rood eene kleurstof gevonden heeft, welke, zonder de rupsen
te benadeelen, gemakkelijk in bloed en spinklieren o})genomen
Avordt. De met dit rood gevoede rupsen sjnnnen fraai roode
cocons, welke lichter of donkerder getint zijn naarmate de
kleurstof korter of langer gebruikt werd.

In de vergadering te Driebergen gaf ik mijn voornemen te
kennen, deze voeding toe te jiassen oj) ru])sen en larven, niet
met de l)edoeling om gekleurde zijde te verkrijgen, nuuir om
te oiidcr/.ockcu. of het Toluyleen-rood . ook invloed heeft op de
kleur der uit de ]i()j)pen en cocons te voorschijn komende
imagines, waaromtrent Labonnefon niets vermeldt.

EXTo:\roLor.isrîîE bertchtex. 25

Eerst in liet begin van Auo-ustus gelukte het mij de kleur-
stof, door bemiddeling Viin mijn zoon J. (i. van Rossum ehem.
(■and. te Karlsruhe, te verkrijgen, liet is een zwartaehtig poe-
der, dat met intensief wijnroode kleur zeer gemakkelijk in
water oplost. Bladeren van verschillende gewassen werden aan
den bovenkant met deze o[)lossing bestreken en, na eenigszins
ingedroogd te zijn, aan de dieren voorgezet ; zij tastten het
zonder aarzeling aan en verdroegen het in den reiïel soed.
Weldra, soms reeds na een halven dag, vertoonden zich in
het oog loopende kleurveranderingen bij rupsen, welke zich
aldus een fraai uiterlijk »aanvraten«. De tinten verschillen, al naar
dej] duur der werking en de oorspronkelijke kleur der dieren, van
licht rozerood tot karmijn, purper en donker zwartrood. Is de
tint van het dier meer blauwachtig of grijsgroen, dan ontstaat
eene prachtige paarse verkleuring ; gele teekeningen, bijv. stre-
pen of vlekjes, worden eerst oranje, later helder rood of ver-
miljoenrood, en soms ten slotte ook donker zwartrood. De
rupsen, welke ik op deze wijze voedde, waren : Pieris h)-a.-:sicae L.,
Dicranura vinula L., Lophopteri/,v camelmah., Flialera bucepluda
L., Pi/gaeni anachoreta F., Ddsichi/ra pndlhunda L., Macvotlnj-
lacia ruhi L., Acronicta tvilens Schitï'., Aijrotls pronuha L.,
McwieHra persicarlae L., Mam. olenwca L., Euple.cia luci/iam L.,
Scoliopterij.v llhatrir. L., Runila crataeyoia L., Sp'dosonia Inhrici-
peda L. en Spd. nienthastri Esp.

Vele dezer rupsen verpopten. De rups van «SVo/. IdxifrLr,
welke ik 7 Aug. bijna volwassen gevonden had, was op den
rug Huweelachtig bruinrood geworden ; aan het onderlijf en
boven de pooten zijdeachtig blauwpaars. Zij spon zich 12 Aug.
tusschen blad in met licht karmijnroode draden. De pop was
zwart als gewoonlijk ; hieruit verscheen 5 Sejjt. de vlinder met
donkerder, meer roodbruine grondkleur dan andere exemplaren,
waarmede ik hem vergeleek. Het lijf was tusschen de segmenten
karmijurood.

26 EXT0M0L0GT8CHE BERICHTEN".

Van Pterin />r(i,'<sic(Ae verkreeg ik fraaie dof karmijiiroode
poppen, welke aan het licht blootgesteld beginnen te verbiee-
ken. In het » H a n d b u c h d e r F ä r b e r e i der Spin n-
fasern« van Knecht, Rawson en lioewenthal wordt vermeld,
dat Nentraal-rood tinten levert, welke niet »licht-echt« zijn.
Voor de praktijk zal het voeden der zijderupen met deze kleur-
stof dus vermoedelijk niet veel waarde hebben.

Ook met eenige larven van bladwes])en nam ik proeven.
Van twee larven van Chnhe.r, feinorata L. werd de eene vleesch-
kleurig, gelijkend op de bekende afbeelding der roode larve
van ('. latea L. in Brischke und Zaddach's Beobachtungen,
Taf. II, l''ig. 4. De andere werd donker purper; beide kropen,
na lang zoeken, ter coconvorming onder turf, doch zijn bezwe-
ken. Daarentegen heeft eene C fcKji Zadd., aan welke nog
slechts weinig verkleuring merkbaar was, toch een donker-
rooden cocon gemaakt.

Parthenogenetische larven van Pferonns nai/spljtas Thoms.
Averden gedeeltelijk met gekleurd voedsel grootgebracht ; de
groene lartjes werden weldra donker paarsachtig-rood, sponnen
karmijnroode cocons tegen de wilgentakjes en leverden vele
numlijke wespen, bij welke alle lichtere deelen en ook het
vleugelstigma fraai rood zijn. Ten einde ook roode bladwespen-
wijfjes te verkrijgen, werden larven van l^ter. horte/i^is Htg. op
gekleurd acacia-blad gekweekt ; ook deze werden donkerrood.
Wanneer hieruit in het volgende jaar roode wijfjes verschijnen,
zal ik trachten deze O]) acacia te doen leggen, om te zien o f
bij sommige nakomelingen w e 1 1 i c h t reeds eenige verkleu-
ring der larven valt waar te nemen. — Larven van Tricliio-
campKs idnii L. namen na gebruik van roodgesausd ie])enblad
ook eene roode kleur aan.

Hoode (»])gezette c>n'fi.'^/>inis~\veiii)en zijn tot nog toe niet
verkbnird. In alkohol houdt de kleur zich ook vrij goed, maar
d<' wespen verbleekeii s])oedig in verdund formaline. Eene

EXTO.MOLOdISCIIK UKlilCll'l'I-: N. . 27

oplossing van Neutraal-rood. niet geeon centreerder formaline
vermengd, vertoont echter geene verkleuring.

Arnhem, Sept. UMjó. A. J. van Küssim.

Lijst van Coleoptera, gevonden bij Driebergen en Maars-
bergen, ter gelegenheid van de Zomervergade-
ring der Ned. Ent. Ver., Mei 1905 i).

Bemhldinm Dorh (îylh.
Platynus livew< Gylh.

» fidiiiinosns Panz.

Dromvis a/Kjnstn.s Brullé
JJi/(Iwpori(s pireii-'t Steph.

» )nelanar(us St.

Agahns ajfinis Payk.

» femoralis Payk.
Hi/daticxs se)ni)äger de G.
Oxypoda longmscula Grav.
Calodera rlparia Er.

» aethiops Grav.
Notothecta anceps Er.
Atheta pagana Er.

*Eurgporm pirlpes Payk. Faun. nov. sp.
Quedius iilgriceps Kr.
Actobius cinerascens Grav.
Crijptohbmi frarticorne Payk.
JiJitaesfhetiif: ruficaptlliis Boisd. et Lac.
Sfe/ins gcdlicKs Fauvel
(hndliinn o.cgacanfliae Grav.
PJiyilodrepa cdis Er.
Eiiplectus ambianus Reich b.

'; Alleen de meest belangrijke suoiteu zijn veriiiekl.

28 i<;NToM()i,o(its('irK rf.iîichteN.

Af/at/iidiimi (itrnui Payk.
Cniptoplidgits /><(/1(<Iks bt.
JIelo/>/io)'i/.^ fii/u'/'fiddfus (îylli-

*Co('cinella octodecimtjutkdd L. var. (»■natu Brbst. Faun. nov. var.
Rldzohiiis suhdepressus Seidl,
CardiophorH!< jutfieoUls L.

*Si'.rkus hrninu'iis L. ab. c. cT tilnalu Kedt. Faun. nov. var.
Brachf/farsHs varieijatns Fourer.
Rhi/nrhUe.'^ aein'ovirens Mrsh.
l'hillobvis niacid/cornis Germ.
Bagous lhnoi<iis (Jylh.
Dûri/tomus pectoral/s (rylh.
» srdirinfi.'i Gylh.

Elh'Mdiiis />/pir/icf(ifNS L.

^Arcdj/ptns carpijil F., ty])e en ab. c. alpiiix.t Villa. Faun,
nov. var.

Orc/iestes rusci, Hrbst.
Centhorrhynclms campesh^s (^rylh .
Apion criiodatin/i Walton

Ed. Everts.

Cicadologische Aanteekeningen I.

Onderstaande opgaven zijn bedoeld als aanvulling van de door
Mr. Fokker gegeven naamlijst in deel 34 van het Tijdschrift
voor Entomologie.

Bij mijne medeleden beveel ik mij vriendelijk aan voor hun
steun : mededeeling van vangsten, of, nog beter, toezending
van materiaal.

Ti'iecpliora vnltiemta Gerni. — Deze soort schijnt haar
gebied naar het Noorden uit te breiden. Mr. Fokker geeft
in zijne naamlijst alleen Valkenburg als vind]daats op (1890).
Sedert vino- Mr. Brants enkele ex. te Venlo.

lîXTOMOl.OCISCIIF, KKIMCIITKN. '29

Te Arnhem vonden de lieer Dîininiermun en ik ieder een stuk
(1905). De kleur dezer soort is /ah) opviiUend (sterke o-elijkenis
met Zt/<iae/ia sj). — ])rotectieve mimicry V), dut, Wiire /ij al
vroeger hier voorgekomen, dit bepaald wel opgemerkt zou zijn.

Wij vonden ze op Hogge en op Urtica.

PJiildenns sp^rmarius L. — Eene zeer gewone soort, vooral
o]i vochtige gronden met sterken jilantengroei.

Juli. Aug. 8ept.

Var. lencophthali)in.< L. Sept.

Var. inarginellm F. Juli, Aug. Sept. op Artemisia, Urtica, e. a.

Var. faf>ci((t>fft F. Juli. Sept.

Var. lincati/.^ F. Juli, Sept., op Carduus, "^e. a.

Var. pallie/us Sch. Juni, oj) Salix.

Var. rufef'ceiis Mei. (?). Juli, Aug., op Artemisia e. a.

Men zou kunnen beweren, dat er twee »richtingen« van
varieeren bestaan bij deze soort. De eene richting (wanneer
men het grijze dier als uitgangspunt neemt) bestaat in het
verkleuren van de geheele Ijovenoppervlakte, met of zonder
't optreden van donkere vlekjes en strepen (var. IhieatiiM
Fabr. — var. 'pallidxs Sch. -- var. populi L. — var. rufef^cens
Mei. (?). ).

De andere richting bestaat in een donker worden der geheele
bovenvlakte, met uitsparing van bepaalde vlekken — die zich
altijd op dezelfde plaats bevinden. Het zijn b. v. schedel ;
voorrand pronotum ; twee vlekken aan de buitenrand der dek-
schilden, een vóór, een achter het midden. De tweede vlek
kan zich uitbreiden tot de vleugelpunt ; de beide vlekken kun-
nen ineenvloeien tot eene langslijn. Naarmate nu meer of min-
der van deze plaatsen door de donkere kleur bezet worden,
krijgt men de- andere var. als : /idtiilafus Fall. - hlnuttatiis
F. — lateralifi L. - <iif>/>us Fall. enz.

Nu hoop ik te onderzoeken : ten eerste of deze verdeeling

'30 KXTüMOLOCllSCIIK lîKIÎICTI'rEN'.

wel o'eniotiveerd is ; en vervolo-ens, of wellicht de »richting«
bepaald wordt door temperatuur, vochtigheidstoestand of derg.
Dat deze verdeeling niet uit de lucht gegrepen is, daartoe
diene, dat Melichar de diverse var. der beide »richtingen« niet
dooreen, maar juist achtereen noemt.

FltUaennx minor Kb.
Oosterbeek (Duno) — Juli '05.

Uliypa reticulata F. — Op C'alluna.

Arnhem — Mei. Juli. Door Dammerman en door mij.

M(((')-Oj>sis laiiio L. — liitsluitend op Quercus.

Arnhem — Aug.

Duno — Juli.

Var. hvunnea Fabr. — Arnhem — Auo-,

o

Mijne exemplaren weken alle op dezelfde wijze af, wat het
aderstelsel betreft, van de beschrijving in Melichar. In de vleu-
gels waren bij de mijne minder — in de dekschilden meer
aderen aanwezig, 'k Hoop hier later nog op terug te komen.

Acocevhalus striât u>< L. — Zeer o-e woon.

Arnhem — Juli. Aug. Sept.

Oosterbeek (Duno) — ■ Juli.

Varieert van lichtbruin tot donkerbruin of zwart ; vooral het ^.

Acocr.p/uihif Iiistrioitifus F.
Arnliem — Juli.

Acocepliahis j'ivularis (lerm.
Arnhem — Juli. Aug. Sejjt.

"^Doratura /lomoplii/la Flor. — Nieuw voor onze fauna.

ENTOMOLOOlSriIE BErxTCHTEX. 31

Aniliem - Aug*. 2 79. "

Onderscheidt zich v;iii (h- iiihindsche 1). sliilata IJoli. o. u.
door het meer sjjits-iiitgecrokken achterlijf {^ hiatste buik-
segment meer dan tweemaal zoo lang als het voorgaande).
Ook vind ik de kleur van D. /loittvjt/ii/la veel lichter dan die
van IJ. «ti/lata.

Deltorep]i<du!<. — Van dit genus komen beslist meer dan
10 soorten inlandsch voor. Onder de te Arnhem gevangene kan
men er, naar de genitaliën te oordeelen, al een lO-tal onder-
scheiden, waaronder waarschijn lijk ook nieuwe voor de fauna.
Wegens de buitengewone moeilijkheden, die de determinatie
der soorten oplevert, onthoud ik mij van opgaven, totdat mijne
determinatiën nagezien zijn. Hetzelfde geldt voor Atlitisanus.

ThanmotettiiV cï'oceus H. 8cli. — Niet gewoon.
Arnhem — Aug. Sept.

ThanuLOtettii- siüpJinrellntf Zett. — Vrij gewoon.
Duno — Juli.
Arnhem — Aug. Sept.

G f H pot ex pinetelliis Boh. — Op den.
Duno — Aug. 8 ex.

Cimdula sexnotata Fall. — Zeer gewoon, vooral langs akkers.
Arnhem — Aug. Sept.

Althro (dhostrii'lla Fall. — Vrij gewoon op eiken e. a.

Arnhem — Aug.

Var. fiilri'ola H. Sell. — Juli. Aug.

I'lupli'rji.r (ii/riif(i L. — Zeer gewoon, vooral op Frtica.
Arnhem — Juli. Aug. Sept.

32 ENTOMOLOO ISCHE BERICHTEN.

Eu/>teri/,f nrtk-ae F. — Niet zeldzaam ; vooral o]) Urtica.
Arnhem — ^"g- Sept.

Zi/<iina blaiiilnla Kossi. — Niet gewoon.
Arnhem — April. Aug.

C J. H. Bierman.

LITERATUUR.

E. VVasmann, Instinkt und Intelligenz im Tierreich, 3. Aufl. 1905.
Dit geschenk van den schrijver vergelijkende met de l'^"^
uitgave, valt onmiddellijk het enorme verschil in omvang,
meer dan het dubbele, oj). De samensteller geeft ons veel
te denken ; waar men echter zich scharen wil, aan zijne
zijde of aan die van Haeckel b.v., men moet eerbied heb-
ben voor den arbeid, die in dit boek vervat is.

Namens de familie van wijlen ons medelid K. Bisschoji Vi'in
Tuinen, kreeg onze boekerij ten geschenke de geheele col-
lectie praeparaten, negatieven en photographieën, door
hem gemaakt van de zaagwerktuigen van bladwespen.
Hoogst betreurenswaardig is het, dat het hem niet gegeven
is geworden, deze speciale studie tot een einde te bren-
gen. Dat een onzer leden zich spoedig gedrongen moge
gevoelen, om, steunende op zulk een zeldzaam materiaal,
deze studie te vervolgen en de resultaten, die van Tuinen
na on vermoeiden arbeid verkreeg, onder aller ooseu te
brengen.

Aan dit tjeschenk waren nog toegevoegd :

W. Wood, Judex entomologicus, or a complete illustrated cata-
logue consisting of upwards of two thousand accurately
coloured figures of the Lepidopterous Insects of Great
Britain. 1854.

EXTOMOLOOISniK BIORICHTEX. 33

(Jomplete serie Handeliiigeii en Verslagen der Ned. Ent. Ver-
eeuiging, in G gebonden deelen, tot en met 1904.

Het werk van Wood, waarvan wij 1 ex. be/itten, is en

blijft een vraagbaak voor de lepidopterologen. Op de serie

Verslagen weusch ik in een volgend nummer terug te komen.

Aan de familie van Tuinen wordt hierbij nogmaals dank

gebracht voor haar geschenk.

Aangekocht werden nog de volgende werken, eveneens
uit de boekerij van wijlen den heer B. v. T. :

C. G. A. Brischke und G. Zaddach, Beobachtungen über die
Arten der Blatt- und Holzwespen. Königsberg — Danzig,
1862—1888. Met gekl. pln. 8".

Met den aankoop van dit boek verkreeg onze Biblio-
theek een zeldzaam volledig en voor de studie practisch
ingericht exemplaar. Ten eerste zijn l)ij de twee afdee-
liugen, waarin 't werk verdeeld is, toegevoegd de beide
»Nachträge«, door Brischke later nog uitgegeven, en ten
tweede gaf de heer B. v. T. aan de 1-*^' afd. een eigen
paginatuur, en voegde er een »Alpha)). Verzeichniss der
Gattungen und Arten der I. Abtheilung«, met aanwijzing
der pagina, aan toe.

De tijdschriften, waarin de verhandelingen verschenen
zijn, zijn in onze boekerij niet aanwezig.

\l. J. I^olbc, Einführung in die Kenntniss der Insekten. Berlin
1893. Met fig. 8".

W. F. Kirby, A sj-nonymic Catalogue of Diurnal Lepidoptera.
London 1871. 8".

E. Hofmann, Die Baupen der Gross-Schmetterlinge Europas.
Stuttgart 1893. Met gekl. pln. 4".

E. Hofmann, Die 'Iross-Schmetterlinge Europas. Stuttgart 1887.
Met gekl. pln. 4".

Beide werken van llofiuann, geheel voor den liefhebber-
verzamelaar ingericht, met uitgeljreide aanwyzingen voor

34 EXTO:\[01,O0TSr'TTE BERICHTEN.

het vungeii, bewaren, voeden, pruepareeren van riijisen en
vlinders, zullen, naar ik hoop, eene trekpleister te meer
worden voor het gebruik onzer boekerij.
O. Staudinger und E, Schatz, Exotische Schmetterlinge. T. 1.
Exotische Tagfalter in systematischer Reihenfolge mit
Berücksichtigung neuer Arten von 0. Staudinger. Fürth
1888. Met gekl. pln. in 2 vol. fol.

Van dit werk is 't tweede deel in onze verzanieliny;
aanwezig; T. I ontijrak nog. Ruiui 30U0 soorten worden
besproken, van welker 1245 afgebeeld zijn. Hiermede is
eene vaak gevoelde leemte aangevuld ; telkens werd dit
deel van het werk aangevraao-d.

C. L. Heuvens.

Aanbieding.

Uit de luilatenschap van wijlen ons medelid D. ter Haar,
bied ik ter overname aan eene inwendig gecapitonneerde kist,
waarin twee kleinere kisten, welke o]) schuivende plankjes vele
opzetblokjes voor vlinders l)evatten. Het geheel is indertijd
naar mijne aanwijzingen vervaardigd en dient om vlinders,
welke men o]) reis vangt, dadelijk te kunnen praepareeren en
op reis of naar huis op de blokjes mede te voeren.
Eene dergelijke inrichting, reeds vele jaren door mij gebruikt,
voldoet mij steeds uitmuntend.

J. ÏH. OUDEÏEANS.

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTDMDLDGISGHE VEREENIGING.

N». 27. DEEL II. 1 Januari 1906.

INHOUD: Dr. A. J. van Rossum, Vlooien en melaatsch-
lieid. — Dr. A. J. van Rossum, Waarneming over eene
Agrotis pronuba-rups. — Dr. A. C. Oudemans, Acarolo-
gische Aanteekenigen XXI. — Dr. A. C. Oudemans,
Nieuwe Classiücatie der Acari. — Dr. A. C. Oudemans,
Morphologische beteekenis van de leden der mandibula
bij de Acari. — Mr. A. F. A. Leesberg, Merkwaardige
vonnissen. — Dr. J. C. H. de Meijere, Lijst der merk-
waardigste Diptera, gevangen te Maarsbergen, 21 Mei 1905,
ter gelegenheid van de Zomervei-gadering der Ned. Ent.
Vereeniging. — C. J. H. Bierman Jr., Cicadologische Aan-
teekeningen II. — M. Galand, Vlinderfauna van Zutphen.

Vlooien en Melaatschheid.

In »Societas entomologica« van 1 Sept. 1905 (Jahrg. XX,
N° 11) komt een opstel voor get. »Fleas and Disease«.
De schrijver, C. F. Baker te Santiago de las Vegas op Cuba,
zegt hierin o. a. :

Niet minder merkwaardig dan het verband, dat ontdekt werd
tusschen muggen en malaria of gele koorts, is het nieuws,
dat thans bekend gemaakt wordt door Dr. Ashmead »the
leprosy expert« van New- York. Deze toch vermeldt, dat Dr.
Carrasquillo te Bogota »den bacil van Hansen« gevonden heeft
in het darmkanaal van vlooien.

De snelheid, waarmede de melaatschheid zich van enkele

36 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

plaatselijke gevallen weldra uitbreidde tot verontrustende epide-
mieën in sommige der zuidelyke vlooienrijke steden, is volgens
Dr. Aslimead waarschijnlijk toe te schrijven aan inenting door
vlooienbeten.

Naar aanleiding van onderzoekingen over de verspreiding der
pest door vlooien, heeft Baker er vroeger reeds op gewezen
(Proc. U. S. Nat. Mus. Vol. 27, 1904), dat de vlooien der
ratten in warmere gewesten nauw verwant zijn aan de men-
schenvloo en dat zij hier dus eerder den mensch zullen bijten
dan de ratten vlooien in kouder luchtstreek, welke niet zoo
nauw verwant zijn aan l'idex irrifans L. Het is nu noodig te
onderzoeken, of sommige dezer zuidelijke rattenvlooien — waar-
van verscheidene soorten bestaan - den mensch wellicht
bijzonder gaarne aantasten.

Na Ashmead's mededeeling is het dus van het hoogste belang,
om eene volledige studie te maken van alle vlooien-soorten,
welke in de Vereenigde Staten en tropisch Amerika voorko-
men op ratten, muizen, honden en katten, daar de weten-
schappelijke kennis dezer parasieten den grondslag moet
vormen voor verder geneeskundig en bacteriologisch onderzoek,
evenzoo als dit bijv. bij de muggen ten opzichte der gele
koorts geschied is. Het groote gewicht der zaak vereischt bij
de meeste nauwkeurigheid de hulp van velen. In aansluiting
aan vroegere mededeelingen omtrent vlooien, wil Baker dit werk
voortzetten; zijne woonplaats in de tropen, juist in een centrum
van melaatschheid, maakt hem dit mogelijk, vooral ook door
de zeer gewaardeerde medewerking van Dr. O. Leiand Howard
te Washington, Dr. Lutz te Sao Paulo, Brazilië, Dr. Carter,
van de Universiteit van Texas, te (ialveston en anderen. Hij
doet tevens een beroep op entomologeu, medici en alle perso-
nen, welke er belang in stellen, om hem vlooien te bezorgen,
vooral ook van de Sandwich-eilanden, Suriname en andere
tropische gewesten der aarde. Voor alle exemplaren met aan-

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 37

giften van v i n d p ] a a t s en gast h e e r zal Baker dadelijk
zijn dank en later een volledig rapport inzenden.

A. J. VAN ROSSUM.

Waarnemingen over eene Agrotis pronuba-rups.

In N". 2G, Deel II, der Entom. Berichten, werd o. a. door
mij medegedeeld, dat toen ook rupsen van A(jrotls proniiha L.
met Toluyleen-rood gevoed waren. Zij waren in het laatst van
Augustus op klit gevonden; l)laderen van weegbree en zuring
werden aan de bovenzijde met eene oplossing der kleurstof
bestreken, en met graagte door de rupsen genuttigd, totdat zij
in het begin van October niet meer uit den grond te voorschijn
kwamen. Beide exemplaren waren hierbij licht karmijnrood
geworden. In de laatste dagen van November het glas naziend,
bevond ik, dat de eene rups dood en beschimmeld was; de andere
zag er oogeuschijnlijk zéér welvarend uit, maar had, na ruim
zeven weken geen voedsel meer te hebben gebruikt, de roode
kleur verloren en was weder lichtgroen geworden !

Verkleuring van karmijnroode poppen van Pieris brassiaie,
waarvan de rupsen met Toluyleen-rood gevoed waren, werd
door mij aan den invloed van het licht toegeschreven. Het
blijkt nu, dat er, bij afsluiting van licht, toch andere oorzaken
kunnen zijn, die dit verschijnsel in het lichaam van het levende
dier teweesr brengen. A. J. van Rossum.

Acarologische Aanteekeningen XXI.

Hyalomnia si/rlacum C. L. Koch. Op eene C/zi/.i'/.s <!?'06'(/ (schild-
pad uit St. George d'Elmina), 's-Gravenhage, Oudemans ; op
eene J'estudo graeca, Rotterdam, P. J. M. Schuyt.

Lipornjssus itipistrelü nov. sp. Protoni/mpha, 535 fx. wit, lireed
ovaal; met schouders boven pooten I en II; voorrugschild
langer dan breed, met zeer kleine vertex-haren en 10 paar

38 EXTOMOLOniSCHK BERICHTEN.

korte borstelt] es ; 3 paar zeer kleine tusschenschildjes; achter
rugschild elliptisch, breeder dau lang, iets minder breed dan
het voorrugschild, met 4 paar zeer kleine en 2 paar grootere
borstels. Verder, op de weeke rughuid, 2 paar borsteltjes in
het veld tusschen de tusschenschildjes en 7 paar marginaal-
borsteltjes. Pooten I en IV iets langer dan de breedte van
het lichaam. Palp-trochanter ventraal en intern met een dis-
taal afgerond lapje, dat naar beneden en naar buiten omge-
bogen is. — Op Vesperugo pipistrellus, Arnhem, Oudemans.

Over het tracheeënstelsel der Labidostomidae kan ik klaar-
heid brengen. De 2 stigmata bevinden zich onder de man-
dibulae! De peritremata zijn slof- of sledevormig. De 2 dikke
tracheeënstammen loopen bijna recht naar achteren aan de
buikzijde, tot ongeveer het midden van het lichaam, alwaar
zg zich sterk vertakken. De twee paar knobbels ter zijde van
het lichaam hebben niets met het tracheeënstelsel te maken !
De beteekenis dezer organen ligt nog steeds in het duister.

Labidostoma de.ntiadatum (Schrank) houdt de lange palpen
verborgen ; daarom zijn ze niet door Schrank gezien. C. L. Koch
daarentegen heeft ze waargenomen en goed afgebeeld ; zijn
CoUgonm ruber is zeer zeker synoniem. Vreemd evenwel blijft,
dat Koch de twee paar zijdelingsche knobbels niet afbeeldt en
niet vermeldt. De op sklereuchym gelijkende teekeniug van
het chitinepantser gaat over de zoogenaamde grenzen der rug-
en buikschilden en over die der buikschilden en coxaalplaten
heen ; deze grenzen zijn dus slechts naar binnen springende
chitinelijsten. De malae hypostomatis en de lingua zijn uiterst
doorschijnend membraneus, zoodat zij niet te zien zijn voordat
de mandibulae verwijderd zijn. Mijne beide exemplaren, 27 Juli
te Bonn in rottende bladeren gevonden, waren gaaf, en toch
dood en leeg. Elk exemplaar bevatte 2 versehe eieren,
echter zonder klieving. Hieruit mag men besluiten, dat de 9 ^
± 25 Juli gestorven zijn met de beide gereed zijnde eieren in

RXTOMOT.OOlSf'HE BF.RTCHTEV. 3P

haar lichaam, evenals Halt,f.r van Orïbatiden vond. Het schijnt
mi] toe, dat de mediane, ronde, naar voren gerichte punt van
den céphalothorax dezelfde beteekeuis heeft als de voorste der
zydelingsche knobbels. — CaUijo/ncs ruhe?' Kramer is niet syno-
nym met Caligqjms ruber Koch, maar = Rhaphianatlnis piger
(O. L. Koch).

Pygmephorns ,^piuosits Kram. üe zoogenaamde 0*0" en ç ç
zijn slechts nympliae. Beide hebben 2 oogen ; die van de vrou-
welijke nym])ha zijn bovenwaarts, die der manlijke nympha iets
meer zijwaarts gericht.

Rhagidia pratensis (C. L. Koch) is 500 — 830 fi lang. De
mandibulae zijn betrekkelijk smal, dorsaal vóór den digitus fixus
ingedeukt. De digitus mobilis is voorzien van twee tandjes,
juist op ^ ;i en op " :i van de lengte van den digitus geplaatst.
De tibiotarsus der palpen is voorzien van vele haren, die bijna
even lang zijn als het genoemde lid. Ik vermoed, dat al de
species van Koch hiertoe behooren. Rottende bladeren, Arnhem,
Haarlem, Bergen-op-Zoom, 1, 8, 12, Oudemans ; Hilversum,
4, Tl, Dr. de Meijere.

Rhagidia mordax nov. sp. is ± 350 /^ lang. De mandibulae
zijn betrekkelijk breed, dorsaal vóór den digitus fixus niet
ingedeukt. De digitus mobilis bezit geeue tandjes. De tibiotarsus
der palpen is voorzien van weinig haren, die bijna even lang
zijn als de breedte van het genoemde lid. De dorsale haren
zijn dolkvormig en glad. Rottende bladeren, Bergeu-op-Zoom,
Oudemans ; Hilversum, Dr. de Meijere.

Eupodes striola C. L. Koch. Het j bezit een intern chitineus
genitaal-apparaat, dat liervormig is en aan beide einden voor-
zien is van 4 ronde chitineringetjes. Het cT bezit een sikkel-
vormigen penis en eene chitineuse vesica (seminalis ?), die er
uitziet als de met een netje overtrokken gomelastieken bal van
een verstuivingstoestel (spray-apparaat). Rottende bladeren, Hil-
versum, 11, 1901 ; Dr. de Meijere.

40 EXTOMOLOGISCHE BERICHTE^.

Eiipodefi mdaiüirus C. L. Koch, 165 — 250 ^j.. Prosoma even
lano- als metasoma. Vertex-liaren mooi pluimvormig ; de twee
lange prosomataalharen even lang- als de breedte van het dier ;
alle overige haren, ook die der pooten, bijna even lang als de
breedte der pooten. Voorpooten korter dan het lichaam. Dijen
van het 4*5 pootpaar nauwelijks verdikt. Tibia II distaal en
ventraal met een behaarden doorn. Kleur van het spiritus-
exemplaar zandkleurig, met donkerbruine rugstreep. Rottende
bladeren, Hilversum, 11, 1901, Dr. de Meijere ; Haarlem,
7, 1898, Oudemans.

Eupodex viridis nov. sp. 355 — 375 /^. Beharing als bij
Eupodes striola C. L. Koch. Pooten 1, II en III zeer dun ;
pooten IV zeer dik. Voorpooten korter dau het lichaam.
n breeder dan het cT. Groen ; d' donkerder met lichte rug-
streep en licht prosomataal middel veld. In rottende bladeren,
in mos, onder steenen ; Arnhem, 8neek, Haarlem, Brummen ;
4 — 8 ; Oudemans, Dammerman.

Eremu'tes lapidarins nov. sp. 330 (j..^ aan de schouders het
breedst ; verder naar achteren een weinig versmallend ; geen
rugschild ; pooten slank; pooten IV iets dikker dan de overige.
Vertex-haren uiterst dun, kort. Prosomataalharen uiterst dun,
kort. Schouderharen kort, iets naar voren gericht. 3 paar rug-
haartjes naar voren gericht. Aan 't eind van het achterlijf
1 paar korte en 3 paar langere haartjes naar achteren gericht.

— Onder steenen, Arnhem, 4, 1903, Dammerman.
Linopodes motatorins (L.). De oogen zijn opeenhoopingen

van pigment onder de huid, verdeeld in 4 pakjes; eene cornea
is niet aanwezig. Ik was in de gelegenheid te constateeren, dat
L. lutescens C. L. Koch, ravus C. L. Koch en decoloreus O. L.
Koch slechts kleurverscheidenheden zijn van niotatorius (L.).

— Ouder steenen, Arnhem, 4, Dammerman ; rottende bladeren,
Hilversum, 4, 8, 11, Dr. de Meijere.

Linopodiis jlexitosjts V. L. Koch ; 290 a«, ovaal, het breedst

lîXTOMOT.Of! ISCHE HKRICHTEX. 41

aan de schouders; pooien T ruim 2 X ''-<^o lani*; als het lichaam,
aan 't eind en in het midden van elk lid met o haartjes ;
de dijen van pooten iV iets verdikt; o-eene dwarse groeve over
den rng- ; het is dus een echte Lwopodef, geen Eiipoilc><. Yertex-
haroi fraai gepluimd ; prosoraataalharen lang, dun, distaal
spaarzaam behaard, naar achteren gericht; schouderharen kort,
recht, naar voren gericht ; op den rug zijn verder 10 paar
korte borstels geplaatst. ïusschen rottende bladeren, Hilversum,
11, IPOl, Dr. de Meijere.

Eupodes en Linopodes. Bovengenoemde soort heeft moeilijk
zichtbare genitalia, is dus beslist eene nympha, misschien wel
van L. motatorms (L.). Zij is gekenmerkt door het bezit van
springpooten, even als Eupodes, hoewel minder ontwikkeld.
A'ermoedelijk stamt derhalve Linopodes af van Eupodes ; de
volwassen Linopodes zouden dan het springvermogen weder
verloren hebben.

Bdella ruhra Lamk. (n/lpdris Herrn.), In mos, tusschen rot-
tende bladeren, Zutphen, Haarlem, Bergen-op-Zoom, Arnhem,
7, 8, 12, Oudemans ; Hilversum, 11, Dr. de Meijere.

Rhaphignat/ius Dngès ; type Rhapliignatlius ruherrimus Dug.
heeft volgens Dugès : »les hanches larges, plates, contigniës les
unes aux autres« en papillen aan het achterlijf (Ann. Sc. Nat.
ser. 2, v. 2, p. .56). Hiertoe behooren ook ddiçioims cernsimis
C. L. Koch, Cal. lonpiinanus (\ L. Koch en ('(d. petrohius
R. Can. Voor mij is zelfs ('(dipONus cerasitois synoniem met
Rhaph. ruherrimus.

Caligonus C L. Koch ; type Caligomis rufulus V. L. Koch.
Hiertoe behooren ook ('cd. hJelloïdes C. L. Koch, Sf.ia))iae}is
megacephahis C. L. Koch, Eu palus maseriensi--^ ('an. (type van
Eupalopsis Can.), Sfigniaeus longi rost ris Berl. (type van Medio-
lata R. Can.), Stigmaeus elongatus Berl. (type van Stigmaeodes
M. Can.) en }fediolata pini R. ('an.

Aile andere species van Caligonus en RhapJugnaf/ms reken ik

42 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

voorloopig tot Sü<fmaens C. L. Koch ; type Stigmaem cruentus
U. L. Koch.

Caligomis bdelloïdes C. L. Koch, zeer waarschijnlyk = Stigmaeus
elongatus Berl., heeft een half-ovaal voorrugschild, waarop de
2 lange prosomataalharen, twee schouderschildjes, waarop de
2 lange schouderharen, eeu langwerpig mediaan achterrug-
schild, geflankeerd door twee kleinere, doch eveneens lang-
werpige rugschildjes, twee ronde abdominaalschildjes, 4 inter-
coxaalschildjes, 2 intern van coxae 1 en II, en 2 intern van
coxae III en IV, twee ronde veutraalschildjes en twee achter
elkander gelegen boog- of poortvormige anaalschildjes. Het
abdomen draagt ook nog 2 zijdelingsche lange haren, die het
dier tegen zich aangedrukt houdt, vandaar, dat Koch ze niet
gezien heeft (vermoedelijk Berlese ook niet). — In rottende
bladeren, Hilversum, 1901, Dr. de Meijere.

Acarus piger Scopoli, 1763, is vermoedelijk eene Uropoda.
Behoort tot de indeterminabilia.

Acaru8 piger Schrank is vermoedelijk eene larve van Achoro-
lophus, zonder rostrum ! Kan ook eene larve zijn van Allotlirom-
bidium, zonder rostrum. Mogelijk is het een Insect ! Behoort
dus tot de indeterminabilia.

Caligoiius ruber C. L. Koch is = Labidostotna denticulatum
(Schrank).

Caliyomis ruber Kram. = Ccdigonus piger C. L. Koch, dus
Stigmaeus piger (C. L. Koch). In rottende bladeren, Bergen-op-
Zoom, 7, 1897, Oudemans; Hilversum, 11, 1901, Dr. de Meijere.
De genitaalopeuing met 2 kleppen en de anaalopening met 2
kleppen monden in eene cloaca, door 2 kleppen gesloten ! !
Bij Acari noch nie dagewesen !

AUotlirombidiuin adustum Oudms. ; (^', 2700 jj.. peervormig,
bruinrood, pooten I 2575 jj.. lang ; crista als bij het d", sterk
gechitiniseerd, doch achter minder breed ; oogeu langer dan
bij het d", 143 ij. lang. — Op aarde, Arnhem, 4, 1903.

ENTOMÜLOOl.SCIII'; Hl.KlCHTF.N. 43

AUotliromhidiinn )iiuscae uov. sp, Larva, tot 500 ^ lang ;
schildje 83—90 y. breed, langwerpig liggend vierkant. Tarsus
der palp met in drieën gespleten klauw ; tarsus III zonder
vreemdgevormde haren. — Op M7it<ca douiestica, Buré, Dr. F.
Heim ; Vesperngo pipistrelbis, Arnhem, 3, 9, Oudemans ; Ves-
perugo seroti^ins, Arnhem, 3, Oudemans ; Nijkerk, K. J. W.
Kempers ; Plecotns aimtxs, Arnhem, 11, 12, Oudemans; Utrecht,
3, Van den Brink.

Over de stigmata van ThroinbUlinm. Reeds Hen-
king, 1882 (Zeitschr. f. wiss. Zool.), zag over de peritremata
eene fijne lijn loopeu, die naar achteren vervolgd onduidelijk
werd. Op doorsneden zag hij aldaar »eine OefFnung«. Tot dus-
verre heb ik deze opening nooit kunnen vinden. Het geluk
diende mij, doordat ik eene tweecellige schimmelspore in het
p e r i t r e m a zag. Nu moest er dus toch eene opening zijn !
Na vele vergeef'sche pogingen is het mij eindelijk gelukt te
kunnen constateeren, dat Henkiug gelijk heeft : het achterste
gedeelte van de peritremata heeft eene spleetvormige opening.
Deze spleet wordt naar voren ragfijn. Hieruit tuoet men beslui-
ten, dat de »peritremata« der Thronihidiidat niet anders zijn
dan spleetvormige stigmata. Ik trek dus alles terug, wat ik
over de stigmata der Jliroinbidiidae gezegd heb (Ent. Ber.
vol. 2, p. 9 en 18).

Alewohius farinae (L.) var. afrkana nov. var. ç 290 fj..
lang, gelijkt op het (f van Al. farinae (L.), mist echter de
spoor aan femur I. Het exemplaar is reeds vermeld in Entom.
Berichten v. 1, p. 238. Men zou dit o dus een andromorph
9 kunnen noemen ; misschien blijkt later, dat het eene nova
species is. A. C. Oudemams.

Nieuwe classificatie der Acari.

De Notostigmata hebben 4 paar dorsale stigmata in het
\^, 2% 3*^ en 4^ m e s o s o m a a Isegment. Deze plaatsing der

44 ENTOMOLOOLSCHE BETÎICHTEX.

stio-matii pleit tegen de stelling van With, dat de N'otostij/mata
Acari zouden zijn. Toen mij dan ook door With gevraagd
werd. wat mijne nieening was over de stelling der Notosti<j-
mdta in het systeem, heb ik hem, 29, 1, 1904, geantwoord,
dat ik mijn oordeel daarover opschortte, totdat de Embryologie
zal hebben uitgemaakt, of' de larvae 3, dan wel 4 paar pooten
bezitten. In het eerste geval zal ik terstond bereid zijn, de
Xotosti(j)/i<ifa tot de Acari te rekenen. — Afgezien van de Xoto-
stt(j)nata, bezitten de Acco'i slechts v e n t r a 1 e p r o s o m a-
t a 1 e stigmata, of geene stigmata (geene tracheeën). De stigmata
zijn in het eerste geval ten getale van 2 of 8 aanwezig. Indien
twee stigmata aanwezig zijn, dan is de meest primitieve stand
van deze achter het 4'^' pootpaar, dus tnsschen het 6^' en 7'^
postorale segment. Dezen toestand vindt men bij den Ordo
Metastigmata Can. {Argaslifae, TxodkJae). Evenals bij de overige
Arachnoidea, bespeurt men bij de Acari een streven van het
stigraenpaar om naar voren te rukken. Het stigmenpaar bevindt
zicli tusschen het 3*^ en 4*" pootpaar, dus tusschen het 5^' en Q^'
^lostorale segment, bij den Ordo Mesostigmata ('an. [Farasitulae.,
Laelaptiilae, Iphidopsij/ae, Dert/KOii/ssidde, IJalardchnidae, Spin-
tio'nicidae, ( \ia('non><idae^ Rliodaniruhie^ jlL'tap'arasitidae, Ep>lcrli-
d(ie, Aficaidae, Antennophoridae, IL-terozerconidae, Spelaeorrltijn-
cJtidae). De stigmata vindt men tusschen het 2"^ en 3'' pootpaar,
dus tusschen het 4'' en 5'' i)Ostorale segment bij den Ordo
Parastigmata (novus ordo) [Flolothiiridae, Uropodidar). Tot dus-
verre zijn geene Acari bekend, die de stigmata tusschen het
1^' en 2'' pootpaar dragen. Mocliten die gevonden worden, dan
zou ik daarvoor den naam van Antistigmata (novus ordo) aan-
bevelen. De stigmata bevinden zich bij den Ordo TracheIostig=
mata (novus ordo) tusschen de maxillae en het 1*^' pootpaar,
dus tusschen het 2'' en 3'' postorale segment ; men zoude zeggen:
aan de keel (i:Ä%;Ao.-). Hiertoe l)ehooren de l'arsonemidae. De
stigmata zijn nog meer naar voren gerukt bij den Ordo Stomato=

KNTo:\roi.oGisf)ir, BKnicHTKX. 45

stigmata (novus ordo) en wel tusschen de mandibulae en de
maxillae, of' tusschen het 1'' en 2'' postorale segment. Hiertoe
beliooren de Labh/ostoinù/w. Eindelijk zijn de stigmata tot vóór
de mandihnlae verschoven bij de Prostigmata Kramer. Schijnbaar
zijn ze nu dorsajil ; maar de ontwikkelingsgeschiedenis leert
ons, dat de mond ventraal is, en dat de mandibulae ventrale
uitstulpingen (aanhangsels) zijn van het 1*^ postorale segment.
Bij de meeste Prostigmata zijn de stigmata dan ook nog bedekt
door een lol)vormig verlengstuk van het prosoma, hetwelk men
het praeorale segment zou kunnen noemen, doch dat in de
literatuur nu, eens als capitnliüti, dan weer als ye^'/t'-*; aangeduid
wordt. Hiertoe behooren de sul3ordiues der BdelUdes, Thromhi-
diicles, Hijdraradüiides en Halacarides met hunne talrijke fami-
lies. De laatste bezitten geene tracheeën en slechts rudimentaire
stigmata. — Bovengenoemde Ordines vormen zeer zeker eene
phylogenetische reeks. Hiermede bedoel ik echter niet, dat zij
direkt van elkander afstammen. Hunne tracheeën zijn typisch,
d, Av. z. buizen, die gedeeltelijk of geheel van een spiraaldraad
voorzien zijn. De Mcsostuimata en Farastigmata zijn ontegen-
zeggelijk nader aan elkander verwant dan aan de overige.
Men kan deze ordines vereeuigeu tot eene subclassis, die der
Distigmata (nova subclassis).

Eene tweede subclassis vormen de Octostigmata (nova sub-
classis). Hiertoe behoort slechts één ordo, die der Crypto-
stigmata Can. (vroeger familie der Oribatidae)^ met talrijke
families. Deze stammen stellig af van tracheeëndragende Acari,
doch zij hebben hunne tracheeën verloren. Daarna verkreeg
het grootste gedeelte van hen eene harde chitinebekleeding, die
het bezit van nieuwe tracheeën noodig maakte. Deze ontston-
den toen als instulpingen der weeke huid ter plaatse, waar de
pooten beweeglijk aan het lichaam verbonden zijn, dus tusschen
de coxae en trochanteres. De 8 tracheeën zijn onvertakt, uiterst
dun en missen den spiraaldraad.

46

ENTOJIOLOGISCHE BERICHTEN.

Eeue derde subclassis is die der Astigmata Kram. (vroeger
Ordo) (vroeger familie der Sarcoptidae^ door mij Acaridae
genoemd). Hiertoe behooren de ordines der Diacrotricha, Mona-
crotricha en Anacrotricha (novi ordines), die 2, 1 of O vertex-
haren bezitten. Ook deze stammen af van tracheeëndragende
Acari, doch verloren hunne tracheeën. Hunne weeke huid stelt
hen in staat er door te ademen.

Eene vierde subclassis is die der Lipostigmata (nova sub-
classis). Hiertoe slechts ée'n Ordo : Demodicides (nov. ordo)
met ééne familie : Deniodiculae. Vermoedelijk stammen zij af
van zoogdierbewonende Astigmata.

De laatste subclassis is die der Xemiostigmata (nova sub-
classis met één Ordo : Tetrapodill Bremi. (Fam. Erioplnjidae
Nalepa), met weinige familiën. Zij stammen vermoedelijk af
van boombewonende Thronibidiidae.

Snhdasses.

üistiffniata

Ordines.
Metastigmata.
Mesostigmata.
Parastigmata.
Antistigmata.
Trachelostigmata.
Stomatostigmata.

Suhord'mes.

Prostigmata

Octostigmata Cryptostigmata.

; Diacrotricha.
Astigmata | Monacrotricha.

1 Anacrotricha.
Lipostigmata. Demodicides.
Xemiostigmata. Tetrapodili.

Bdellides.
Thrombidiides.
Hydrarachnides.
Halacarides.

A. C. OUDEMANS.

ENTOMOT-OQTSCHE BERICHTEN. 47

Morphologische beteekenis van de leden der
mandibula bij de Acari.

Aan de pooten der Acari zijn meestal de volgende leden
duidelijk zichtbaar : coxa, trochanter, femur, genu, tibia, tar-
sus. Soms vergroeien twee of meer van deze leden, soms zijn
ze zelf weer in 2 of 3. leden geleed. Vergelijkt men nu de
maxillae der Parasitidae met de pooten dier familie, dan vin-
den wi], dat de coxae der beide maxillae te zamen vergroeid
zijn tot het hypostoom of de onderlip, en dat de overige leden
vrij zijn en de palpen vormen, waaraan de leden : trochanter,
femur, genu, tibia eu tarsus duidelijk herkenbaar zijn. De
tarsus staat echter niet geheel distaal op de tibia, maar iets
schuins en ventraal van den top er van. De tarsus zelf draagt
proximaal een sterk vervormd, door spiertjes beweegbaar haar
(een drietandig vorkje zonder steel). Beschouwt men nu een e
mandibel, dan vindt men, dat deze meestal bestaat uit een groot
en een klein lid. Het groote lid vertoont distaal en ventraal
eene groeve, waarin het kleine lid geleed is ingevoegd. Het
kleine lid en het distale einde van het groote lid vormen te
zamen de schaar : chela. Soms vertoont het groote lid halverwesfe
eene geleding met twee zijdelingsche condyli. Het spreekt
vanzelf, dat het zeer moeilijk is een dergelijk, geheel vervormd
lid te vergelijken met een der pooten, of zelfs met een der
maxillae. Het geluk diende mij, en ik meen thans alle deelen
te kunnen vergelijken en benoemen.

Uit eene Uropoda africana Oudms. prepareerde ik eene man-
dibel. Deze vertoonde alle leden duidelijk: eene trapezoidale
coxa, een korten trochanter, een langer femur, met twee zijde-
lingsche condyli verbonden aan een zeer lang genu ; dit is
met een dorsalen condylus verbonden aan eene tibia (bovenste
vinger der chela), aan welker basis ventraal eene groeve, waarin
de tarsus (onderste vinger der chela) ingeplant is ! Bij de Para-

4è EXTOMOrOOISCHE BKETf'HTEN.

nitidae is het proximale lid van de mandibel derhalve eene
vei'groeiincp van coxa, trochanter en femur, het distale lid eene

Oc?'

vergroeiing van genu en tibia, terwijl de onderste, beweeglijke
vinger der chela een tarsus is. Ik ga nog verder en zie in het
ventrale, proximale, interne copulatieorgaan der manlijke Parrt-
sitidae een analogon van het hierboven gemelde tot een drietand
vervormde, ventrale, proximale, interne, beweeglijke haar aan
den tarsus der palpen. Daar, waar de mandibel slechts uit 2
leden bestaat, is dus het groote lid eene vergroeiing van coxa,
trochanter, femur, genu en tibia (e. g. Lahldosfomidae, Bdelliiiae,
Orihatidae, Acaridaé).

A. C. OüüEMAXS.

Merkwaardige vonnissen.

Niet alleen de nieuwste literatuur, in onze Ent. Ber. zoo
uitnemend behandeld, is merkwaardig, maar ook de oudere, om
te doen zien, op welk standpunt de beschaving destijds stond.
We zouden nu lachen en de schouders ophalen over een proces
tegen diereu, maar oudtijds dacht men er anders over.
Katten, honden, zwijnen werden behoorlijk gedag-
vaard en veroordeeld als zij kwaad deden.

In een werk van 1828, Bijdragen tot liet oude
strafrecht in België, vond ik onder anderen een zeer
omstandig proces, gevoerd in Frankrijk, Diocees van Autun.
tegen de ratten, die van 1522 tot 1530 zooveel vernielden,
dat men voor hongersnood beducht was.

Een formeel proces werd door het openbaar ministerie tegen
hen gevoerd, en tot hun advocaat werd ambtshalve benoemd
Mr. Chassanée, die met dit proces zulk een naam maakte, dat
hij later president van het parlement in Provence werd. Deze
begon met allerlei excepties op te werpen, o.a. dat de ratten
zich over verscheidene dorpen verspreid hadden en dus in

KNTü:\toT,()nrs(^HK bkrichten. 40

ieder ressort moesten g-edagvaard worden. Toen dit geschied
was en zijn cliënten toch niet verschenen, pleitte liij uitstel
wegens de verre reis en de onveiligheid der wegen (wegens
de vele katten) !

Eindelijk, ten einde raad, i)leitte hij tegen de geheele verban-
ning (der ratten), die geheele faniiliën in massa trof' en n o c li
teere jeugd, noch onderdo m, beide buiten staat
om schelmstukken te plegen, verschoonde, enz.

Het vonnis zal wel tot verbanning hebben besloten.

Diezelfde advocaat verhaalt in zijn consultatiën, dat de inwo-
ners van Beaune, hun wijngaarden door een zeker slag van
kevers of molenaars (Ado.vuff vkis ?) verwoest ziende, gekomen
waren te Au tun, om een verzoekschrift in te dienen aan den
Ofïiciaal, opdat deze aan dezelve bevelen zoude, hun grondgebied
te verlaten, op straf der kerkban. Chassaunée, hierover gecon-
sulteerd, onderzocht eerstelijk, of de bewoners van Beaune wel
recht hadden en vervolgens hoe men moest procedeeren. De
eerste formaliteit, die hij vorderde op straf van nulliteit, bestond
daarin, dat de kevers zouden worden gedagvaard, opdat
zij konden gehoord worden ten minste bij procureur! Moeilijk
was het te weten, hoe zij hun volmacht maken zouden, maar
de schrijver bewijst door een groote menigte autoriteiten, dat
als een gevolmachtigde zich aanbiedt, om iemand te vertegen-
woordigen en deze door denzelven niet ontkend wordt, hij
geacht is voorzien te zijn van een wettige volmacht.

Zoo kregen de kevers dan een advocaat.

Eindelijk nog een ofïïcieele veroordeeling tegen rupsen
enz., uitgesproken in 1516 door Jan Millon, Ofticiaal te Troyon.

»Nos Ofïicialis praedictus, Deum prae oculis haben tes, in
nomine ac virtute Dei oninipotentis, praedictos b r u c h o s et
e r u c a s et animalia praedicta monemus in bis scriptis sub
poenis excomraunicationis, maledictionis et anathematizationis
ut intra sex dies a vineis et territoriis de Villanove dis-

so ENTOMOLOOISCHK BRRTOHTEÎS'.

cédant, nullum ibidem nee alibi in haec diocesi nocumentum
praestitura, quod si intra dictum diem liuic nostrae adminitioni
non paruerint cum effectu, ipsis sex diebus elapsis, virtute et
autoritate praefatis, ea anathematizamus et eisdem malediciraus«.

Die Brvichi en Erucae worden alzoo gesommeerd, bin-
nen zes dagen na dit vonnis te verdwijnen uit de aangetaste
streek, zonder daar of elders eenige schade te doen, en als zij
binnen zes dagen niet verdwenen zijn, worden zij ver-
vloekt ! Of de kevers en rupsen verdwenen zijn, meldt de S.
niet, misschien heeft het geholpen, zooals zou blijken uit het
verhaal van zekeren Navarrus, vermeldende, dat een Bisschop
de ratten, die in zijn geheele bisdom de vruchten verwoestten,
in den ban geslagen hebbende, met bevel om binnen de drie
uren zijn diocees te ontruimen en zich te dien einde te begeven
naar een verlaten eiland, in de nabijheid gelegen, men alle op
staanden voet van alle kanten vluchten zag' naar den oever
van de zee en al zwemmende in allerijl hunne bestemming
bereiken (Martini doctoris Navarri (^onsilia 2 pag. 282).

Eindelijk nog een curiosum uit ons land. 25 Mei 1575 werd
te Leiden de hond van Jan .Janssen van der Poel bij vonnis
van schepenen der stad Leiden gecondemneerd om geleid en
gebracht te worden op bet plein van Gravestein (plaats van
het schavot), om aldaar door den scherprechter met de koord
aan de ffalge te worden gehangen, omdat genoemde hond 9
Mei 1575 een kind gebeten had, dat daarna van schrik gestor-
ven was. A. F. A. Leesberg.

Lijst der merkwaardigste Diptera, gevangen te Maarsbergen,

21 Mei 1905, ter gelegenheid van de Zomervergadering

der Ned. Ent. Vereeniging.

Ceratopogon leucopeza Meig.
Tanytarsus alhipes Meig.

ENT0>l()1,0(ilS(HK IJKKICHTEN. 51

Tanypus punctatus F.

» nebulosus Meig.

» melanops Wied.

Corethra pallida F.

» culiciformis Deg.
Rhipidia viaculata Meig.
Ula pilosa Schumm.
*Molophilus hifilatus Verr. Fn. n. sp.
Empeda tmbila Schumm.
Anthalia rostrata Zett.
Sapromyza frontalis Low
Thryptocera crassicornis Meig.

J. C. H. DE Meijere.

Cicadologische Aanteekeningen II.

Cixiiis pilosus Cl. — - Crataegus.
Utrecht — Mei. (R. Dammerman).

Civius nervosus L. —
Arnhem — Aug.

Aphrophora alni Fall. — Salix.
Arnhem — Sept.

Aphrophora Salicis de Geer. — • Salix.
Arnhem — Juni. (K. Dammerman).

Idiocerus adustus H.-Sch. — - Salix.
Arnhem — Juli.

Idiocerus popidi L. — Populus.
Arnhem — Aug.

52 EXTOMOI.OGISCHE BERICHTEN'.

Agallia pimcticejis Germ.
Diuio — Juli.

Agallia venosa Fall. —

Arnhem — Juli. Sept. Nov.

Deze soort was hier te lande slechts tot in Sept. waarge-
nomen. Melichar schrijft: im Juni bis September (Low). Zeer
eigenaardig komt mij daardoor de vangst voor van een 10-tal
(Tc^ en <2 2 fl^" ^®" Nov. — gesleept bij koud, doch zonnig
weer, langs een op 't Z. liggende weghelling.

Euacantluts interruptus L. — Salix; in weiden.
Duno — Juli.
Arnhem — 15 Sept.
(Melich. : Juni — Aug.).

Doratura sti/lata Bohem. — Langs wegranden op droge
plaatsen.

Arnhem — Aug.

Deltocephalus p^dicaris Fall. —
Arnhem — Aug. Sept. 9 Nov.
(Melich. : Juli bis October).

* Cicadida fasdifrons Stal. — Faun. nov. sp.

Arnhem — Sept.

Van deze soort ving ik twee cTd", op 10 en 14 Sept. Als
vindplaatsen zijn mij tot dusver alleen bekend: Sithka (Fieber
Katalog 1072); Böhmen (bei Pilsen); Thüringen (Mel.).

Chlorita ßacesccHs Dougl. — Langs aardappelvelden zeer

v waargenomen.
Arnhem: Juni. Juli. Aug. Sept. Nov.

RXTOMOLOOISCHE BERICHTEN. 53

Merkwaardig is do vangst van een 12-tal <^(^ en ^ o op
den 15^'" Nov.; gesleept uit ('alluna en mossen onder beuken.

Kijhos smarcdjdulus Fall. —

Den Haag — Sept. (v. d. Weele).

Arnhem — Sept. op Salix (R. Dammerman).

Eupteriix vittata L. — Houdt zich bij voorkeur op tusschen
gras e. d. op vochtige plaatsen.
Arnhem — Sept.

Eupteryx pulchella Fall. — Quercus.

Arnhem — Aug.

Van deze soort komen tweeërlei vormen voor, één met gele
en één met fraai rose groudkleur. De teekening der voor-
vleugels herinnert aan die eener Lithocelletis, maar zonder
dat het daarbij tot eenige gelijkenis komt.

Eupterya aurata L. —

Den 25^^" Nov. nog één cT, levendig en wel.

(Mei.: Juni bis September).

1 ypldocyha ubni L. — Uimus.
Arnhem — Aug.

C. J. H. BiERMAX Je.

Vlinderfauna van Zutphen.

Het komt mij van genoegzaam belang voor, het door mij
o. m. nabij Zutphen waarnemen van de volgende soorten te
vermelden, sinds ik ahhiar in 19U1 ben komen wonen :

Acronida strijosa F.; 15 — 7 — U4, op stroop.

54 ENTOMOLOGISCHf: BERICHTEN.

Taeniocampa poptileti Tr. ; 24 — -3 — 05, op stroop.
Orrhodia vau-punctatum. Esp.; 10 — 11 — 05, op stroop; ook
eenmaal een cT in het voorjaar, 24 — 3 — 05.
To.vocampa pastinum Tr.
Catocala sponsa L.
Biston hispidaria F.

M. Calaxd.

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSGHE ENTOMDLOGISGHE VEREENIGING.

N». 28. DEEL II. 1 Maart 1906.

INHOUD: Dr. A. C. Oudemans, Acarologisehe Aan-
teekenigen XXII. — Dr. A. C. Oudemans, Aanteekenin-
gen over Suctoria. — Mr. A. F. A. Leesbkrg, Mieren als
levende deuren. — Jhr. Dr. Ed. Everts, Insecten scha-
delijk voor naaldhout. — R. A. Polak, Ontijdig inspinnen
van rupsen. — Dr. A. J. van Rossum, Invloed van het
voedsel op de kleuren der rupsen. — Dr. C. L. Reuvens,
Literatuur. — Dr. J. Th. Oudemans, Privaatdocentscha|i
in de leer der Arthropoden aan de LTniversiteit van Amster-
dam. — Dr. J. Th. Oudemans, Insectenkast ter overname
aangeboden.

Acarologisehe Aanteekeningen XXII.

Ixodes reduvius (L.). LinxÉ beschrijft in zijn Syst. Na t.
Ed. 10. deze soort als volgt : Acarus obovatus planus macula
baseos obovata. Hij citeert daarbij zijne Fauna S u e c i c a,
Ed. 1. Aldaar is de beschrijving als volgt : Corpus depressum.
raagnitudo ciraicis lectularii, abdomine in dorso anterius
macula ovata, in medio pallida, cincta fuscedine strias retror-
sum emittente. Variât colore : semper depressus et planus raar-
gine laterali prominente. Beide beschrijvingen passen volkomen
op een niet volgezogen ç van Ixodes reduvius {rici7ius), en vol-
strekt niet op Melophagus oviniis. Wel citeert Linné ook :
Charleton, Onomasticon Zooicum 1668, 49, en Rajus, Historia
Insectorum, 1710, 9, welke beide schrijvers loco citato Melo-
phagus ovinus beschreven en afbeelden, en kunnen wij dit gerust

56 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

beschouwen als eene grove vergissing van Linnaeus, maar dit
geeft 'ons nog niet het recht om te besluiten, dat Linné met
zijn Acarus reduvius niet anders kan bedoeld hebben dan Melo-
phagiis ovinus, gelijk Neumann doet in zijne Revision de la
Familie des Ixodidés, 4^ Mémoire, p. 281 et 282
(M é m. Soc. Zool. F r a n c e, v. 14).

Ixodes reduvius (L.). Toen ik in 1895 mij te Leeuwarden
bevond, vernam ik aldaar, dat een arts een man geopereerd
had van een bolrond gezwel, hangende aan de huid achter de
kin. Het gezwel vertoonde aan het einde een rond gat en
bevatte een volgroeid ^ exemplaar van Ixodes reduvius (L.).
Blanchard vermeldt (C o m p t. rend. Soc. Biol. ser. 3.
V. 9. p. 089) een geval van eene »Penetration de l'Ixo-
d e s ricinus sous la peau de 1' H o m m e.« Blijk-
baar gaf in beide gevallen de irritatie, ontstaan door den steek
en het speeksel van den parasiet aanleiding tot eene walvormige
opzwelling der huid rondom den parasiet, welke ten slotte zóó
hoog werd, dat zij den parasiet geheel insloot. Toen de para-
siet door overmatige voeding begon te zwellen, zwol de woe-
kering mede en sloot bolvormig den geheelen parasiet in. In
geen geval is Ivodes reduvius in staat zich in de huid van den
mensch in te graven, in te boren of er in te dringen ! Ook
Neumann (M é m. Soc. Zool. France, v. 12. p. 131, 1899)
schijnt aan te nemen, dat deze dieren zich onder de huid
weten te boren : »Il se fixe quelquefois sur l'Homme et peut
même pénétrer sous la peau, comme Blanchard et d'autres
l'ont vu.« Mijns inziens heeft een dier, ora in de lederhuid te
boren, noodig of een spoelvormig lichaam (larven van diptera,
Nematoden), of graafpootjes {Dermatoryctes mutans), oï^xsichiigQ
kauw werktuigen {Sarcoptes scabiei).

Allothromlddium vandersandei (Oudms.). Deze larven veroor-
zaken in Nieuw Guinea een ondragelijken jeuk, zoodat de lijders
zich de beenen openkrabben. Lauterbach (Nachrichten

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 57

über Kaiser Wilhelms Land und den Bismarck-
Archipel. Herausgegeben von der Neu Guinea
Compagnie zu Berlin, 1891, }). 38) zegt hiervan:
»Sie beginnen sofort sich in die Haut einzubohren.« Daar hij
eenige regels te voren beweert: »Sie ist von microscopischer
Kleinheit und nur beim schärfsten Zusehen auf der Hautals
ein winziges rothes Püncktchen bemerkbar,« zoo moeten wij
wel hieruit besluiten, dat hij bedoeld heeft, dat deze larven
zich slechts met haar snuitje (mandibulae + hypopharynx) in
de huid van hun gastheer boren. Wichmann (45^ Bulletin
der Maatschap p ij ter Bevordering van het
Natuurkundig Onderzoek der Nederlandsche
Koloniën, 1903, Juli, p. 20) nu beweert: »Deze nauwlijks
zichtbare beestjes kruipen onder de huid en leggen daarin
hunne eieren.« — Ik beschouw dit als absoluut onmogelijk:
diertjes, die graaf- of knaagwerktuigen missen en zulke lange
pooten hebben, kunnen niet onder onze huid kruipen.
Bovendien zag Lauteebach de diertjes als roode puntjes o p
de huid. De huid zwelt na den steek op en overwelft den
parasiet, zoodat ten slotte daarvan niets meer te zien is.
Van dee, Sande zegt dan ook (apud Oudemans, Acari, in
Nova Guinea, vol. V, Zoologie, p. 159): »The blisters may
increase to become vesicles and bullae, Avholly filled with a
serous liquid, and having a diameter of about 3 centimeter
and a height op about 8 millimeter. 1 have never observed
the mite on these bullae.« — Hier hebben wij derhalve
dezelfde verschijnselen als hierboven beschreven zijn van Lvodes
reduvius (L.). — Mijne zienswijze hieromtrent wordt geheel
gedeeld door den heer Van der Sande (loco citato) : »Adjoining
my own experiences, I am obliged to suppose that the mites
remain on the surface of the skin and only put their mouth-
parts or mandibles in it. This I infer from the fact that the
mites collected by me, indiflFerently either they were collected

58 EXTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

shorter or longer after the beginning of a trip, could be struck
off with a little knife going with it exactly over the surface of
the skin, not damaging them otherwise than on the mouth parts.
Thus the body itself of the mite projected always oat of the skin.«

Allotliromhidium loichmanni (Oudms.). Deze larven veroorzaken
in Ceram en Celebes dezelfde verschijnselen van onverdragelijken
jeuk als de A. vandersandei in Nieuw Guinea. Zij worden in
Celebes g o n o n e genoemd. De neveu Sarasin zeggen hiervan
(Zeitschr. f. Erdkunde zu Berlin, Band 29, 1894,
p. 355): »Die Ursache der Erscheinung, die Gonone genannte
Milbe, entdeckten wir erst nach mehreren vergebliehen Versu-
chen sie aufzufinden, und nahmen nur war (sie!), dass dieselbe
sich in die Hautporen eingräbt, und in diese eingebettet, die
erwähnten Beulen erzeugt.« Met de meeste zekerheid bestrijd
ik de vooronderstelling, als zoude de gonone zich in de huid-
poriën ingraven. Deze diertjes zijn in het geheel niet inge-
richt tot graven! Bovendien vond ik ze op den kop van öoura sp.
bij honderden, slechts er in vastgehecht met hun snuitje (man-
dibulae + hypopharynx). De steek dezer larven heeft derhalve
op den mensch hetzelfde effect als de steek van bovengenoemden
Ixodes reduvius (L.) en Allothrombidium vandersandei (Oudms.).

Dermatopliilus penetrans (L.). Van deze vloo geloofde men
van de ontdekking af (1547, Oviedo, Coronica del las Tndias,
fol. XXI) tot aan 1890, dus ongeveer drie en eene halve eeuw
lang, dat zij zich geheel in de huid boorde en ouder de huid
opzwol, waardoor een bolvormig gezwel ontstond zoo groot
als eene erwt. Boven op het gezwel is een gaatje te zien en
door dat gaatje steekt de punt van het achterlijf van het 2
vlootje. Wanneer men nu eene vloo beschouwt, moet men toch
erkennen, dat zulk een dier onmogelijk graven kan. En toch
hebben de verschillende waarnemers gezien (sic!), dat zij zich
in de huid ingroef! Eindelijk ontdekte Judge (dus niet eens
een zoöloog!) Lawrence C. Johnson (1890 in P r o c. Ent.

ENTOMOI.OGTSCHE BERICHTEN. 59

Soc. Wash. V. 1, p. 59) de ware toedracht der zaak: »that
the great irritation produced by the female fastening itself at
one spot finally produces a surrounding welt or tumefaction
which closes over it, though the inclosure is apparently never
wholly complete.« De Dermatophilus penetrans veroorzaakt der-
halve dezelfde ringvormige overgroeiing als Ixodes redivius (L.),
Aüothromhidium vandersandei (Oudras.) en Allothr. icichmanni
(Oudms.). Ziedaar 4 gevallen van zoogenaamde in de
huid gravende of borende arthropoden!

Linipodes motatorius (L.). Onder steenen, Arnhem, 4, 1903,
(Dammerman !).

Penthalcus major (Ant. Dug.) {haematopus C. L. Koch). De
cT zijn ± 760 fx lang, de ^ van 788 — 913 /x lang. De sexueele
verschillen zijn miniem. De n zijn multovipaar. — In vochtig
gras ; ouder steenen ; Arnhem, 4, 1903 (Dammerman !).

Pentlialeus erythrocephalus C. L. Koch verschilt aanzienlijk
van P. major (Ant. Dug.) ; breed ovaal, het breedst aan de
schouders, pooten alle korter dan het lichaam, met zeer kleine
haartjes bezet. Praeoraal segment (capitulum ßerlese) hoekig,
met zeer kleine vertex-haren. Achter het capitulum 5 paar
haartjes achter elkander. Achter de twee uiterst dunne pseudo-
stigma-haren drie dwarsrijen van kleine haartjes. ^ ± 720 /a;
de 4 circumanaalharen zeer kort, geknikt, behaard ; multovi-
paar. Onder steenen, Arnhem, 22, 4, 1905 (Dammerman !).

Penthalodes ovalis (Ant. Dug.). Onder steenen, Arnhem, 22,
4, 1903 (Dammerman !). Boven het rostrum heeft deze soort
een echt afdak (tectum). Praeoraal segment (capitulum Berlese)
zeer klein met 2 uiterst kleine vertex-haren, en in eene kom-
vormige verdieping van het corpus gelegen.

Rhagidia pratensis (C. L. Koch), in rottende bladeren, Arnhem,
4, 1903 (Dammerman !).

Eupodes striola C L. Koch, in rottende bladeren, Arnhem,
4, 1903 (Dammerman !).

60 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Bdella rubra Lam. Arnhem, onder plataanschors, 4, 1903
(Dammerman !).

Bdella lapidaria Kram. Ouder steenen, Arnhem, 4, 1903
(Dammerman !).

Stigmaeus humilis C. L, Koch. Van deze soort kon ik het
tracheeënsysteem geheel vervolgen. De stigmata zijn ter zijde
van het rostrum ; de peritremata loopeu van de stigmata
mediaanwaarts en buigen, vóór zij de mediane lijn raken, plot-
seling achterwaarts. Op een afstand, even groot als het eerst-
beschrevene dwarse stuk, ontspringen plotseling uit elk peri-
trema ± 16 tracheeën ; deze zijn niet dwarsgeringd, maar slechts
uiterst dunne buisjes, die alle aan het blinde einde iets gezwollen
zyn. Men kan aan elke zijde 8 paar tracheeën tellen. Van het
ie, 2^, 3*^ en 4® paar dringt ééne trachée tot in het femur I
(resp. II, III, IV), de tweede door den geheelen poot I (resp.
II, III, IV). Het 5*-' — 8»^ paar zijn telkens langer en verzorgen
blijkbaar 4 abdominaalsegmenten.

Cunaxa setirostris (Herrn.). Nympha 415 — 522 fx. lang, heeft
op genu palparum ventraal en distaal een zeer klein doorntje.
Op het prosoma een groot, fijn gestippeld schild. Voor elk
der achterste prosomataalharen één oog. De doornvormige
haren op het lichaam zijn alle zwakker dan bij de volwas-
senen. — Onder steenen, onder plataanschors, Arnhem, 4, 1903
(Dammerman !).

Bryohia cristata (Ant. Dug.). Er zijn verschillende rassen.
Op dezelfde plant (men zou ze dus physiologische rassen kun-
nen noemen) zijn de diertjes alle van ongeveer dezelfde breedte;
deze verschilt naar gelang van de plant, zoodat men vormen
kan hebben, die tweemaal langer zijn dan breed, derhalve op
Bï'yobia graminum (Schrank) gaan gelijken.

Thrombidium holosericeum (L.). De d" hebben voorpooteu van
± 1455 jj. en een lichaam van 1395 — 1545 fi lengte. Den Haag,
1886 (Van Hasselt !) ; zonnige grasdijk, Utrecht, 4 (Oudemans !),

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 61

op aarde, Arnhem, 6 (Oudemans!), Nijkerk (K. J. W. Kerapers!),
op wegen, Arnhem, 4, 1903 (Dammerman !).

Allothrombidium adustum Oudms. — A. fuligineiim OxxAm^. —
A. incarnatiim Oudms. — Alle drie : onder steenen, Arnhem,
23, 4, 1903 (Dammerman !).

Liponyssus cydaspis nov. nom. voor Lip. pipistrelli Oudms.
Ent. Ber. v. 2. p. 37 (2, I, 1906), want Lip. pipistrelli Ouàms.
bestaat reeds, zie Tijdschr. v. Ent., v. 46, p. 111 (13,1, 1904) (sic!).

Bg eene herbewerking der Notaspidinae vind ik het gewenscht
een paar nieuwe genera voor te stellen. Den sleutel der geslach-
ten geef ik hier in het engelsch weer (in aansluiting aan »Das
Tierreich«) :

Mdb, thick and stout ; Intlam. hair usually setiform 2
Mdb. broad at base, suddenly becoming and conti-
nuing slender and rod-like; chelae small; Intlam.
hair usually spatulate and horizontal 8

iUnff. monod 3
Ung. trid 4

Lam. normal or absent. 1. Oribatodes Banks. Type

Oribatodes mirabilis Banks.

3. <!
Lam. large, horizontal, attached by post, edge only.

2. Joelia nov. gen. Type Oribates ßorii Coggi.
I Ptm. truncated anteriorly, not projecting forward

4. I beyond anterior margin of Abd 5

' Ptm. projecting forward for beyond ant. margin of Abd. 6

Lara, normal or absent. 3. Murcia C. L. Koch. Type

Murcia trimaculata 0. L. Koch.
Lam. large, horizontal, attached by post, edge only. 4.
Oribatella Banks. Type Oribatella quadridentata Banks.
; Ptm, rounded anteriorly. 5. Galumna v. Heyd. Type
6. I Notaspis alatus Herrn.

I Ptm. pointed anteriorly 7

Ö

62 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

\

Lam. normal or absent, 6. Hafenrefferia nov. gen. Type
Oribates gilvipes C. L. Koch.
] Lam. large, horizontal, attached by post, edge only. 7,
l Notaspis Heem. Type Acarus coleoptratus L.
8. One genus ojily. 8. Pelops C. L. Koch. Type Pelops
occultus C. L. Koch.
Het genus Joelia is genoemd naar Franciscus Joel. Van hem
verscheen: Opera medica, Hamburg 1618. In tom. Ill, lib. IV,
Sect. Ill, N*^, 8, handelt hij over de Sühreu = Acarus siro L.
= de schurftmijt.

Het genus Hafenreff'eria is genoemd naar Samuel Hafenreffer.
Van hem verscheen ^x)^lox'='îov àioXolépi^ov^ Tübingen, 1630;
in Lib. I, De artis affectibus, cap. X, handelt hij over de
Acari of cyrones = Acarus siro L. = de schurftmijten.

A. C. OUDEMANS.

Aanteekeningen over Suctoria.

Over Dermatophilus (Sarcopsylla) penetrans (L.) zie hierboven
bladz. 58.

Xestopsylla gallinacea (Westw.) (zie ook Ent, Ber. Vol. 1.
p. 16). Van deze soort ontving ik in 1894 een groot aantal
2 exemplaren, levend, gevangen in eeue fazanterie van Notaris
W. J. M. de Bas te 's-Gravenhage. Vermoedelijk is zij daar
geïmporteerd met Gallus bayikivus en Gallus furcatus uit Engelsch
Indië. Nog nooit is deze soort zoo ver noordelijk, 52° N.B.,
gevangen.

A. C. OuDEMANS.

Mieren als levende deuren.

Ik vond onderstaande mededeeling in eene courant en acht
die nog al merkwaardig :

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 68

Verscheidene mieren volken beschikken over een goed geoefend
leger, waarvan de soldaten verschillende diensten verrichten.

Een bijzonderen plicht hebben die soldaten te vervullen, die
door lichaamsbouw eene byzondere groep van arbeiders vormen
bij de mierensoort Colohohsls.

Deze mierensoort maakt hare nesten in het hout van ver-
schillende boomen. Reeds de bekende natuuronderzoeker Forel
merkte bij eene Europeesche mierensoort op, dat de soldaten
door de mieren gedwongen werden, zich als levende deuren
voor de nestingangen op te stellen.

Nadere onderzoekingen, die Prof. Wheeler heeft gedaan, stellen
deze inrichting in een nog veel merkwaardiger licht. Zij hebben
betrekking op eene Noord-Amerikaansche mier. De soldaten
van dit mierenvolk hebben een zeer bijzonder gevormden kop,
die uitwendig zoozeer op den bast van een boom gelijkt, dat
hij zeer moeilijk daarvan te onderscheiden is, als hij juist
de kleine opening van de gang, die naar het nest voert,
verspert.

Op deze wijze zijn de mieren in het nest tamelijk goed tegen
de aanvallen van vijanden beveiligd. Komt nu eene der mieren
van haren arbeid thuis, dan moet zij eerst met haar voel-
sprieten aan de levende deur aankloppen. Dan trekt de
soldaat zijn kop terug, laat de burgeres van het nest binnen
en sluit oogenblikkelijk de opening weer dicht.

De soldaten moeten een bijzonder fijnen tastzin aan het
voorhoofd hebben, daar zij hunne oogen en voelsprieten niet
gebruiken kunnen, en toch de aanraking van eene mier dadelijk
onderscheiden van iets anders, bijv. een stroohalmpje of een
veertje.

A. F. A. Leesbeeg.

64 EXTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Insecten schadelijk voor naaldhout.

No. 2. De G r o o t e D e n ii e n s n u i 1 1 o r ^
(Hi/lohiiis aJi'ift'is L.)

en

De ]v 1 e i n e D e ii n e n s n u i 1 1 o r
[PissoJes uotatus F. ') ).

De A f d e e l in g Landbouw van het Departement van
Landbouw, Nijverheid en Handel (Staatsboschbeheer), deed in
December 1905 wederom eene beschrijving het licht zien, thans
van den bouw en den levenso-aiio- van bovengenoemde kevers,
met eene duidelijke aanwijzing van de door deze aangerichte
schade en de middelen ter bestrijding van het kwaad.

De verhandeling is goed geschreven, de bijgevoegde vraat-
iïguren zijn oorsjjronkelijk en zeer duidelijk.

Dit nummer van de vlugschriften is wederom in aansluiting
met de ))ekende plaat, bevattende gekleurde afbeeldingen met
beschrijving van insecten schadelijk voor naaldhout en tegen
toezending van een postwissel groot _/' 0.40 verkrijgbaar bij den
Inspecteur der Staatsbosschen en Ontginningen te Utrecht.

De beide verschenen vlugschriften worden op franco aan-
vrage gratis door dezen hispecteur verzonden.

Eü. Everts.

Ontijdig inspinnen van rupsen.

Li deel I dezer Entomologische Berichten, p. 51 — 52, ver-
meldt Dr. J. Th. Oudemans het geval, dat eene j o n g e rups
van Stilpnotia mllcis L. zich inspon ; liet dier was nog geene
centimeter lang. Het bleek geïnfecteerd te zijn (door eene
sluipw e s p).

') De aiitfurs-naam was vergeten.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 65

Twee dergelijke gevallen heb ik nu onlangs waargenomen.
Eene nog niet half volwassen rups van Attacus orizaba, die
tot op dat oogenblik in vrijheid geleefd had, vervaardigde
zich een spinsel, geheel in den geest zooals de volwassene
rups dat pleegt te doen, doch natuurlijk kleiner en ook ijler.
De rups bleek geïnfecteerd te zijn. Later kwam een geheel
dergelyk geval voor bij eene jonge rups van Teleas polyphemus^
en ook deze was aangestoken. In beide gevallen was de parasiet
eene sluipv lieg. Het feit, dat eene geïnfecteerde rups zich,
zeer ontijdig, reeds gedraagt als eene volwassene, is stellig
merkwaardig en het is wel de moeite waard, na te gaan,
of er verband bestaat tusschen de soort infectie en de wijze
waarop de rups daarop reageert. Meerdere waarnemingen om-
trent deze zaak zijn dus geweuscht. R. A. Polak.

Invloed van het voedsel op de kleuren der rupsen.

In A. Pictet's verhandeling »Influence de l'alimen-
tation et de l'humidité sur la variation des
papillon s« (Mem. Soc. phys. et hist. nat. de Genève,
Vol. 35, 1905, p. 45 — 127), komen zeer belangrijke mede-
deelingen voor, waaruit blijkt, hoe gemakkelijk de kleur van
sommige rupsen door verandering van voedsel gewijzigd kan
worden.

Als sprekend voorbeeld wordt hierbij vermeld, dat Standfuss
binnen weinige uren door verschillend voedsel zeer uiteenloo-
pende verkleuringen verkreeg bij rupsen van Eupithecia ahsin-
thiata. Zij werden citroengeel op de gele tressen van Solidago
virgaurea, groen op niet bloeiende exemplaren dezer plant,
rozerood op de knoppen van Statice armeria, wit op de scher-
men van Pimpinella saxifraga, bruin op de pluimen van
Artemisia vulgaris en eindelyk fraai hemelsblauw op de bloem-

66 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEÏ«.

hoofdjes van Succisa pratensis. Speijer toonde later aan, dat
dezelfde rupsen eene dofroode tint aannemen, wanneer zij met
Heide-bloemen gevoed worden.

Rupsen van Psilura rnonacha, met Pinus sylvestris gevoed,
worden groen ; wanneer zij alleen Eik of Beuk vreten, nemen
zij een bruine of grijze tint aan.

Els schijnt aan de rupsen van Lasiocampa quercus eene bruine
kleur te geven met een geelachtigen driehoek op
lederen ring; Pictet ontving vele dergelijk geteekende jonge
rupsen uit Leipzig; zij waren afkomstig uit eieren van vlin-
ders, waarvan de rupsen op Els geleefd hadden, en waren zelve
weder hiermede gevoed.

Rupsen van Saturnia pavonia worden bruin wanneer zij
Pioen-bladeren vi-eten ; grijsachtig door Noot; zeer levendig
groen, bijna blauw, door Laurierkers; groenachtig grijs door
Eik. De zwarte ringen, welke de jonge rupsen bezitten, doch
verliezen wanneer zij volwassen worden, verdwijnen ook bij
voedering met bovengenoemde gewassen. De knobbeltjes worden
grijs door Pioen, donkerder door Eik, en groen door Laurierkers.

Ook de rupsen van Ocneria dispar ondergaan zeer groote
veranderingen bij dergelijke proefnemingen. Hier heeft Noot
de krachtigste werking; maar Lijsterbes en Mispel veroorzaken
ook verkleuring. Door voedering met wilde Kastanje (Aesculus
liippocastanum) wordt het lichaam der rupsen voor ongeveer
7:5 gedeelten groenachtig, het voorste derde gedeelte grijs ; de
blauwe zoowel als de roode wratten worden groen.

Arctia caja wordt, wanneer zij wilde kastanje vreet, tusschen
de haren licht groenachtig. Vreemd is het, dat deze rups bij
voedering met Pioen eenige haren begint te verliezen.

Gele jonge rupsen van Vanessa urticae, met Hop gevoed,
werden zwart.

Buitendien doet Pictet nog mededeelingen over Agrotis pronuha^
Pieris rapae en P. bï'assicae en over zijne uitvoerige proeven met

EXTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 67

Hiniera pemiaria enz. Dikwijls gelukte het niet, rupsen er
toe te brengen, eenig ander voedsel te gebruiken dan de plant
waaraan zij gewend zijn ; bij de meeste Rhopalocera mis-
lukten deze pogingen ; eveneens bij Catocala sponsa en Phalera
hucephala ^). Verscheidene soorten kunnen het nieuwe voedsel
ook niet verdragen en bezwijken na eenigen tijd ; het meest
geschikte tijdstip, om aan rupsen eene andere spijs voor te
zetten, is, in het algemeen, wanneer zij pas verveld zijn.

Somtijds heeft de kleurverandering der rupsen invloed op de
kleur der vlinders, welke er uit voortkomen. Hieromtrent komt
Pictet tot de volgende »Conclusion« :

»La coloration des chenilles varie suivant la nourriture
absorbée, les variations larvaires pouvant persister et même,
s'accentuer pendant deux ou trois générations. Dans certains
cas, cette coloration est en corrélation avec celle des Papillons,
ce qui semble démontrer qu'il peut y avoir une relation entre
la matière colorante de la chenille et celle du Papillon ; mais
la formation de l'albinisme et du mélanisme doit être mise
à part.«

Omtrent deze beide laatste verschijnselen, meent Pictet uit
verschillende proeven te mogen besluiten dat, in het algemeen,
de vlinders die, onder den invloed van het voedsel, albinistisch
geworden zijn, in een korten poptoestand verkeerd hebben,
en dat de melanistische een lang poj)stadium hadden. En
wanneer men in aanmerking neemt, dat in den beginne de
pigmenten ongekleurd ") zijn, en dat zij, om hunne definitieve
kleur te verkrijgen, door eene serie van tinten moeten gaan,
die hen van het zuiverste wit tot het donkerste zwart brengen,
waar een zekere tijd voor noodig is... dan laat

1) Mijne 6«fe/j/irt/a-nipsen schenen ook geen Toluyleen-rood te kunnen ver-
dragen ; zij bezweken na fraaie verklenring. (Zie Ent. lier. N". 2C. p 25.) v. R.

*) I'ictet vermeldt hierbij, dat, volgons Urech, llaase en Standluss, de oorspron-
kelijke kleur der vleugels wit is, maar dat Piepers van eene andere nieening is.

68 ENTOMOLÖGISCHE BERICHTEN.

zich verklaren, dat bij een korten poptoestand het proces
der kleuring onderbroken wordt door de verschoning van de
imacfo, alvorens de aan deze toekomende kleur bereikt is.
Hierdoor ontstaat Albinisme, met onvoldoend gekleurde vleugels,
terwijl integendeel bij een lang popstadium de kleurvorming
nog verder dan gewoonlijk zal voortgezet worden, waardoor
Melanisme ontstaat, bij sterk gekleurde vlinders.

Herinnerend aan de hypothese van Standfuss, dat het mela-
nisme, in tegenstelling van het albinisme, te beschouwen zou
zijn als eene uiting van veerkracht en levensenergie, wijst
Pictet er op, dat albinistische variaties verschijnen uit rupsen,
die aan voedsel te kort gekomen zijn, terwijl de melanistische
zich ontwikkelen uit individuen, die volop voedsel genoten of
overvoerd zijn. Ook bevond hij dat rupsen, die gebrek leden,
een korter popstadium hadden dan andere, die rijk gevoed
werden.

Moge het weinige, dat ik uit Pictet's verhandeling hier
medegedeeld heb, velen aansporen deze ter hand te nemen ;
zij bevat eene menigte wetenswaardige bijzonderheden, die veel
te denken geven.

A. J. VAN ROSSUM.

LITERATUUR.

Denton, S. F., Moths and Butterflies of the United States
east of the Rocky Mountains. As nature shows them.
Boston 1899. 2 Din. in 2 vol. met gekl. pltn. en fig. 8^.
Een kostbaar geschenk, gelijk wij in langen tijd geen
ontvingen. In de voorrede zegt de schrijver: »The colored
plates or Nature Prints used in the work are direct
transfers from the Insects themselves ; that is to say, the

EXTOMOT-OOTSCHK BERICHTEN. 69

scales of the wings of the Insects are transferred to the
paper while the bodies are printed from engravings and
afterward colored by hand.« Met eene loupe zal men dan
ook duidelijk de schubben bemerken. In 't geheel bevat
het werk 56 platen, elk met een of twee dezer afdrukken en
ruim 400 afbeeldingen naar photos in den tekst. Behalve
't beschrijvende gedeelte, bij de platen behoorende, vindt
men nog eene reeks aanwijzingen op anatomisch, systema-
tisch en biologisch gebied, verder een korten leiddraad voor
't vangen, praepareeren, bewaren enz. Het ligt voor de
hand, dat van een dergelijk werk maar weinig exemplaren
kunnen bestaan ; de kostbaarheid er van, alsmede 't belang
zulk een zeldzaam boek in onze boekerij te bezitten,
verhoogen de waarde van het geschenk.

Den milden gever zij hier nogmaals dank gebracht.
Lorentz, H. A., Benige maanden onder de Papoea's. Leideij,
1905. Met pltn. en fig. 8°.

Geschenk van den schrijver, die naar ik verneem spoedig
weer eene nieuwe expeditie naar N. Guinea medemaken
zal. Hem dank brengend voor zijne mildheid, wil ik hier
den wensch uitspreken, dat ons medelid evenveel succes
van zijne tweede reis moge hebben als van zijn aandeel
in de eerste expeditie, dat zijn streven, om mede te werken
tot vermeerdering van onze kennis van het zoo veel ver-
rassingen brengend Nieuw Guinea verwezenlijkt moge
worden, en wij hem na afloop der reis weder gezond in
ons midden mogen terugzien.

Het interessante reisverhaal laat zich prettig lezen, en
de belangwekkendheid wordt zeer verhoogd door de vele
platen buiten en in den tekst.
Ritzema Bos, J., Ziekten en beschadigingen der Ooftboomen.
Groningen 1905. Met fig. Kl. 8".

Dit werk, in 4 deeltjes uitgegeven, is volgens den

70 ENTOMOLOGISCHB BERICHTEN.

schrijver »een handleiding, waarin zoowel de kweeker van
ooftboomen als de vruchteuteler de noodige inlichtingen
zou kunnea opdoen omtrent de kwalen, waaraan zijne
boomen en vruchten kunnen lijden.« In Dl. III en IV
worden meer bepaald de ziekten behandeld, veroorzaakt
door dieren, terwijl in Dl. I eene hoogst practische tabel
voorkomt, die zooveel mogelijk in staat stelt bij eene ziekte
aard en oorzaak te vinden. Achter den naam der ziekte
vindt men cijfers, die het deel en de bladzijde aangeven,
waar men verdere inlichtingen vinden kan.

Den schrijver wordt hierbij dank gebracht voor zijn
geschenk.
Hudson, G. V., New Zealand Neuroptera. London 1904. Met
gekl. pltn. 8^

Door dit geschenk voor onze bibliotheek wordt eene
leemte aangevuld. Meer dan eens werd er naar gevraagd.
Een elftal keurige platen versieren het werkje. Vooral het
bioloojische gedeelte is met voorliefde bewerkt.
Dewitz, H., Beschreibungen von Jugendstadien exotischen
Lepidopteren. Met pl. 4". Extr. Nov. Act. Acad. Leop.,
T. XLIV. Geschenk.
Kirby, W. F., A synonymie catalogue of Orthoptera. London
1904. 8n.

In dit 1*^ deel worden behandeld : Orth. euplexoptera,
cursoria et gressoria (Forficulidae, Hemimeridae, Blattidae,
Mantidae, Phasmidae).
Catalogue of the Lepidoptera phalaenae in the British Museum.
London 1905. Met gekl. pin. 8".

Het 5*^ deel van dezen Catalogus bevat de Noctuidae en
is bewerkt door G. F. Hampson.

Zoo dit als het voorgaande zijn geschenken van het
British Museum.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 71

Van verschillende schrijvers ontving onze Bibliotheek, onder
dankbetuiging, de volgende separata :

Haverhorst, P,, Een en ander over de Vlinderpop. 8". Extr.
Album d. Natuur, 1905.

Jentink, F. A., Verslag omtrent het Rijks Museum van Natuur-
lijke Historie te Leiden. 1905. 8'.

Loman, J. C. C, Opilioniden aus Java. 8^. Extr. Mitth. Nat.
hist. Mus. Hamburg, T. XXII.

Man, J. G. de, Synonymical remarks about Palaemon neglectus
nov. nom. and Palaemon reunionnensis Hoffm. Met pi.
8\ Extr. Notes Leyden Museum, T. XXVI.

, Diagnoses of new species of Macrurous Decapod Crus-
tacea from the Siboga-expedition. 8". Extr. Tijdschr. Ned.
Dierk. Ver., 2. Ser. T. IX.

Oudemans, A. C, Notes sur les Acariens. Met pin. 8". Extr.
Mém. Soc. Zool. Fr., 1903.

Roon, G. v.. Naamlijst der Lucaniden, welke tot heden beschre-
ven zijn. 8'. Extr. Tijdschr. v. Ent., T. XLVIII.

Aangekocht werden :

Lövendal, E. A., De Danske Barkbiller (Scolytidae et Platy-
podidae danicae). Kjöbenhavu 1898. Met pin. en fig. 4".

Volgens ons medelid Dr. Everts een hoogst belangrijk
werk. Behalve de platen met afbeeldingen der kevers
(waarbij vergroote teekeningen hunner kaken etc), vindt
men eene reeks tekstfiguren, z.g. vraatstukken voorstellende.

Löw, H., Beschreibung europäischer Diptera. Halle 1873.
T. III. 8°.

Aan onze Bibliotheek ontbrak dit 3^ deel. Zooais bekend,
vormt het werk van Löw het supplement op Meigeu's
»Systematische Beschreibung der bekannten europäischen
zweiflügeligen Insecten.«

72 EXTOMOLOOISCHE BERICHTEN.

Reuter, O. M., Hemiptera Gymnocerata Enropae. Helsingfors
1879—1896. T. Il— V. Met gekl. en ongekl. pin. 4'\

Onze Boekerij had slechts T, I van dit belangrijke werk,
voor de Hemipterologen haast onontbeerlijk.

Van Dr. A. C. Oudemans ontvingen wij nog ten geschenke
eene reeks separata van With, Kulczynski, Canestrini, Trouessart,
Caziot, Pellegrin.

Hem wordt hierbij nogmaals dank gebracht.

C. L. Reuvens.

Privaatdocentschap in de leer der Arthropoden aan de
Universiteit van Amsterdam.

Ons medelid Dr. J. C. H. de Meijere is aan de Universiteit
van Amsterdam toegelaten als privaatdocent in de leer der
Arthropoden. Hij heeft zijne lessen geopend op 9 Februari j.l.
in de collegezaal van het Zoölogisch laboratorium met eene rede
»Over het belang van Akademisch Onderwijs in de Entomo-
logie«, welke tevens in druk verschenen is.

J. Th. Oudemans.

Insectenkast ter overname aangeboden.

De ondergeteekende biedt ter overname aan eene insectenkast
met 30 laden van 52X42 cM.

J. Th. Oudemans.

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTDMOLOGISGHE VEREENIGING.

N°. 29. DEEL II. 1 Mei 1906.

INHOUD: Dr. A. C. Oudemans, Aanteekeningen over
Siictoria II. — Dr. H. J. Veth, Riipsenvoedsel. — Dr. A.
J. VAN RossuM, Levensduur van kevers. — Mr. A. F. A.
Leesberg, Insecten uit Aracliidennoten en Sesamzaad. —
Dr. A. C. Oudemans, Acarologisclie Aanteel^enigen XXIII.
— Dr. A. J. van Rossum, Lopliyrus similis Htg.

Aanteekeningen over Suctoria II.

Bij de studie der Acari heb ik geleerd, dat, wil men zich
grondig in eene diergroep inwerken, men aanvangen moet met
het raadplegen der oudste bronnen, en zorgvuldig aanteekening
moet houden van de bedoeling der schrijvers bij het vormen
van nieuwe groepen, genera enz. Eerst dan krijgt men een
helder beeld van de .systematiek der geheele groep.

Bij het zoeken naar Acari, waarvan vele species parasitisch
of pseudoparasitisch leven, stuitte ik zoo herhaaldelijk op vlooien,
dat ik eenige maanden geleden besloot, mijn aandacht wat meer
aan die groep te wijden. En nu bleek mij al ras, dat het met
de nomenclatuur der families en genera dezer diereu ailerdroe-
vigst gesteld is. Een en ander mag uit de volgende mededee-
lingen blijken.

De Geee. (Mem. p. serv. ù l'hist. d. Ins. v. 7, 1778, p. 4)
is de eerste, die de Vlooien tot den rang eener bijzondere Insec-
tenafdeeling verhief. Zijne »XI^' ('lasse : Point d'ailes, six pattes.

74 ■RN'T0:\r01,OflISfTIE BETÎTCHTFÀ.

Bouche à trompe. Ils passent par l'état de nymphe«, bevat
alleen : de vloo, draagt echter geen naam,

1783. Suctoria Retziüs, Caroli de Geer Genera et Species
Insectornm, e generosissimi auctoris scriptis extrahit, digessit,
latine quoad partem reddidit etc. A. J. Retzius, Lipsiae, p. IV
et VI. Ziehier de oudste naam van de groep der Vlooien.
Noch Taschenberg (1880), noch Baker (1904) vermelden deze
bron. Retzius plaatst achter het woord Suctoria een »(4« ;
hiermede heeft hij stellig bedoeld, dat de Geer de eerste was,
die de Vlooien tot den rang eener afzonderlijke Insecteugroep
verhief, maar hiermede stichtte hij tevens verwarring, want in
latere werken wordt herhaaldelijk de Geer als auteur van den
naam Suctoria opgegeven.

1795. Suctoria Latreii-ee, Pre'cis Caract. génériques Ins. ;
(à la fin de l'ouvrage :) »Division générale des Insectes« (sans
paginature). Noch Ta.sc^henberg, noch Baker noemen deze
plaats. Ik maak hierbij nog het volgende bekend : gewoonlijk
wordt 170G opgegeven als het jaar van uitgave van de »Précis«
van Latretlt-e, doch Latreit,t,e zelf geeft in zijne Hist. Nat.
générale et part. (jrust. Ins. v. 2, p. 318, het jaar 1795 op.

(1797. Suceurs Lamarck, Mém. d. Phys. et d'Hist. Nat.
bevat »puce, pou, mite«, is dus niet synoniem met Suctoria
Retzilts).

(1798. Rophoteira Schetxenberg of Clairville, Helvetische
Entomologie, v. 1. p. 45, bevat: »Insectes sans ailes, avec un
suçoir«. Daar hiertoe behalve Vlooien ook Pediculinen en
Schildluizen gerekend kunnen worden, beschouw ik dezen naam
als niet synoniem met Suctoria Retzius. Terecht plaatst Baker
achter den naam Rophoteira de letters pt. = »partim«).

1801. Aptera Lamarck, Syst. Anim. sans Vert. p. 185 et 313,
bevat alleen de vloo. Ten onrechte plaatst Baker derhalve
achter den naam Aptera van Lamarck, 1801, de letters pt.
Beter had hij gedaan, »preoccupied« er achter te schrijven,

ËN't'OMOT.OCascilK RKIMC'IITKN. I'S

daar reeds Linxarus den naam Äptera, 1758, gebruikte en wel
niet oreheel andere beteelcenis.

1802. Sxctoria Latretlle, Hist. Nat. générale et part. Crust.
Ins. V. 2, p. 355. Daar Latiïeilt,k een paar bladzijden verder
Rbtzius noemt, ben ik er van overtuigd, dat hij den naam Suc-
toria van Retztus overgenomen en niet zelf bedacht heeft. Noch
Taschenberg, noch Baker vermelden dezen bron.

1805. Suctorla Latreille, Hist. Nat. générale et part. Crust.
Ins. V. 14. p. 404. Hierbij plaatst Baker »preoccupied«. Dit
is onjuist. Het is waar, dat deze naam reeds in 1783, 1795
en 1802 gebruikt werd (zie hierboven), doch met dezelfde
beteekenis. Siictoria Chap, et Lachm. {Infusoria) is van 1858 ;
Suctoria Lilljeb. {Rhizocephala) is van 1859.

1816. Aptera Lamarck, Hist. Nat. Anim. sans Vert., v. 3,
p. 329, 333.

1816. Äptera Savigny, Mém. Anim. sans Vert., v. 1, p. 27.

1822. Aphaniptera Kirby and Spence, Intr. Entom., Ed. 4,
V. 1, p. ()Q. — Noch Taschenberg, noch Baker noemen deze
bron.

1825. Siphonaptera Latreille, Fam. Nat. Règne Anim. p. 334.
— Latreille merkt hierbij op : »Cette dénomination, que
j'avais d'abord employée ... etc«. Ik heb nergens kunnen vin-
den, waar L. dezen term vóór 1825 gebruikte.

1826. Siphonaptera Curtis, Brit. Ent. v. 3, n'\ 114.

1826. Aphaniptera Kirby and Spexce, Introd. Entom. Ed. 4,
V. 4, p. 367, 382.

1827. Aphaniptera Stephens, lUustr. Brit. Ent. v. 1, p. 2.
1833. Aphaniptera Westwoou in Ent. Monthl. Mag. v. 1,

p. 359.

1835. Aptera Lamarck, Hist. Nat. Anim. sans Vert. Ed. 2,
v. 4, p. 1.

1836. Siphonaptera Guerin et Percheron, Genera des Ins.
5^' Livr. n". 7, t. 1.

76 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

1837. Aptem Lamarck, Hist. Anim. sans Vert. Ed. 3, v. 1,
p. 671.

1839. Aptera Lamarck, Hist. Anira. sans Vert. Ed. 3, v. 2, p. 1.
184Ö. Aptera Lamarck, Hist. Anim. sans Vert. Ed. 2, v. 3,

p. 760.

1840. Siictoria Motschoulsky (Victor) in BulL Soc. Imp.
Nat. Mose. p. 169—198.

1840. Aphcmiptera Westwood, Introd. mod. Class. Ins. v. 2,
p. 488.

1845. Siphonaptera Percheron in Nouv. Diet. Class. Hist.
Nat. V. 17, p. 467.

1846. Aptera Brülle in Diet. Univ. Hist. Nat. v. 7, p. 84.
Merkwaardig is, dat Brült,é hier den naam Aphaniptera gebruikt
voor »les poux« !

1851. Pulicites Newman in Zoologist, v. 4, Appendix p. CXLV.

1851. Suctoridea Walker, Ins. Brit. Dipt. v. 1, p. 4.

1853. Aphaniptera Lacaze-Duthiers in Ann. Sc. Nat. ser. 3,
V. 19, p. 213.

1856. Aphaniptera Haliday in Nat. Hist. Review, v. 3,
Proc. of Soc. p. 9.

1856. Aphaniptera Kot,enati, Paras d. Chiropt., Brunn, p. 31.

1856. Suctoridea Walker, Ins. Brit. Dipt. v. 3, p. 1.

1857. Aphaniptera Kolenati Paras, de Chiropt. Dresden, p. 31.

1857, Sept. Aphaniptera Kolenatt in Wien. Ent. Mon. v. 1,
n. 3, p. 65.

1858. Siphonaptera Maitland in Herklots, Bouwstoffen Faun.
Ned. V. 2, p. 310.

1863. Aphaniptera Kolenati in Hor. Soc. Ent. Ross. v. 2, p. 27.
1873. Sitetoria of Aphaniptera Ritsema in Tijds. Ent. v. 16,
p. LXXXIV.

1878. Aphaniptera Berte in Att. R. Ac. Lincei, ser. 3, v. 2, p. 24.

1880. Sitetoria Taschenberg. Die Flöhe.

1889. Aphaniptera W\\GNERin Hor. Soc. Ent. Ross. v. 23, p. 199.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 77

1893. Äphaniptera Wagneiuu Hor. Soc. Ent. Ross. v. 27, p. 347.

1894. Siphonaptera Packaud iu Proc. Boston Soc. Nat. Hist.
V. 26, p. 312.

1895 Siphonaptera Bakkk in (luuid. Ent. v. 27, p. 19, 63,
108, 13U, 162, 186, 221.

1898. Siphonaptera Bakek in Journ. N. Y. Ent. Soc. v. 6, p. 53.
1898. Siphonaptera Rotschild in Novitates Zool. v. 5, p. 533.
1898. Aphaniptera Wagner in Hor. Soc. Ent. Ross. v. 31, p. 555.
1900. Siphonaptera J. Th. Oudemans Nederl. Ins. p. 8, 154, 589.
1900. Aphaniptera Wagnek in Hor. Soc. Ent. Ross. v. 35, p. 17.
1904. Siphonaptera Baker in Proc. U. S. Nat. Mus. v. 27, p. 365.
1906. Suctoria A. C. Oudemans in Entom. Bericht, v. 2, p. 62.

A. C. Oudemans.

Rupsenvoedsel.

In een bericht omtrent eene voordracht over het vormen vau
vlinderverzamelingen las ik dezer dagen : »Vele rupsen worden
bijzonder groot en ontwikkelen zich later tot groote en fraaie
vlinders, wanneer men hun voedsel in vloeibaar eiwit doopt.«
Ik weet niet of deze methode algemeen bekend is, mij was zij
het althans niet. Men kan het gemakkelijk eens probeeren.

H. J. Veth.

Levensduur van kevers.

Toen op de vergadering der N. E. Vereeniging te Utrecht
21 Jan. j.l. dit onderwerp ter sprake kwam, deelde ik mede,
dat eene meeltor, Tenebrio molitor L. cT, welke 30 Mei 1905 bij
mij uit de larve verschenen was, tot in het begin van November
van dat jaar leefde tusschen broodkorsten en meel ; nu en dau
kreeg zij tevens eene doode rups of larve tot voedsel,

78 ENTOMOLOGISCHE BEKICIIÏEN.

In een opstel van Dr. Buddenberg : »Beobachtungen über
einige Spanischen Käfer in der Gefangenschaft« (S o c. ent o-
m 0 1 0 g i c a, XX. Jahrg. N^ 9) vond ik later vermeld, dat bij
Tenebrioniden (Pimelia, lentyria) herhaaldelijk waargenomen is,
dat zij V/o — 2 jaar leefden. In dit opzicht werd echter »het
record geslagen« door eeue Akis lusitanica Sol., welke den onder-
dom van ruim zeven jaar bereikte !

A. J. VAX RossüM.

Insecten uit Arachidennoten en Sesamzaad,

in 1905 gevonden.

Steeds neemt het aantal toe der soorten door mij daarin
levend gevonden. De meeste zijn cosmopolitisch, maar enkele
typisch Afrikaansch.

Ik laat hier het lijstje volgen : 1^ uit Arachiden :

Plocionus pallens F. niet zeldzaam.

Tetragonaderus interruptus Deg.

N.B. Deze fraaie, op Lehia gelijkende Carabicine ving ik in
2 exemplaren. Het dier is gekenmerkt door een bronskleurig
halssehild en een gele langsband over de bruine dekschilden.
Patria : Senegal.

Philonthus varians Payk.

Quedius mesomeUnus Marsh.

Xantholinus glahratus Grav.

Dermestes lardarius L.
» vtdpinus F.

» » » var. senex Germ.

» domesticiis Goeze

Attagemis gloriosa F.

N.B. de synonieme naam unifasciatus Fairm. duidt op den eigen-

K>'TOMOT-()0ISriIE RKIUCITTEN'. 79

aardigen band over de elytra, die van cinnainomeKs op de kleur.

Trogoderma granarmm Ev.

N.B. De volkomen uitgekleurde ex. zijn fraai geteekend met
5 witte vlekjes uit haren bestaande op ieder dekschild. Daar
Dr. Everts de soort beschreef' naar onuitgekleurde ofafgewre-
ven ex., die effen bruin zijn, ware misschien de naam te ver-
vangen in h-fasdatum.

Diagnose : Niger nitidus elytris apice brunneis, singulatim
5 maculis albis pilosis instructis. Thorace macula alba ante

scutellum ornata type ^-fasciata mihi

immatura : elytris thoraceqne omnino fuscis, maculis albis caren-

tibus (jranarium Everts

Cardnops \'i-striata Steph.

Trogosita niauritanka L.

Monotonia pidpes Herbst

Silvatius mercator Fauv.

N.B. De pas uitgekomen ex. zijn effen geel even als S. uni-
dentatus F.
CarpophUus dimidiatus F. in alle kleuren.
Corynetes genicidatus Klug. ?

1 ex. zeer gelijkende op de beschrijving in de Bestimmurigs-
tabel der Cleriden. Alleen wordt daarin geene melding gemaakt
van de witte opstaande haren op dekschilden en thorax.

Opilo spec.

Eene fraaie, blinkend zwarte soort van 19 niM. lengte in
2 ex.; gekenmerkt door een hoefijzervormigen indruk op het
halsschild, zeer diepe stippelrijen op de elytra en een oranje
dwarsband op de tweede helft der dekschilden die naad en zijrand
bereikt. Laatste ringen van het abdomen oranjerood.

In de laatste aflevering van het Berliner Ent. Zeitschrift is
een Opilo dgnatm beschreven, ook 19 mM. lang, maar die heet
te zijn »nigropiceus nitidus« en waarvan de gele of oranje
))and naad noch zijrand bereikt,

80 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Misschien zijn mijne ex. O. dimidiatus, uit Senegal beschre-
ven. Ik ken die soort niet.

Opetiopalpus scutellaris Panz. 4 ex.

Nacerda melamn'a L,

Alphitohius diapermus Panz.
» piceus 01.

N.B. Een ex. was geheel rood (onuitgekleurd V).

Triholium fermginemn F.
» coiifnswn Duv.

Lasioderma testaceum Dfts.

Goywcephalum setulosum Fald. ?

Pimelia spec, mßata Herbst ?

Tenebrio molitor L.

Anemerus fuscus 01. 5 ex.

N.B. Door Dr. Veth welwillend gedetermineerd. Eene fraaie
Curcnlionide, gelijkend op onzen Tanymecu^ pcdliatus F., maar veel
grooter en aan de onderzijde geheel wit.

Caryohorus pallidus 01. ?

N.B. Eene zeer groote Bruchide met enorme oogen, die bijna
den geheelen kop uitmaken ; geheel licht bruingeel met sterk
verdikte achterdijen.

Bruchus ornatus Bob. ? 10 ex.

Met de tabel van Baudi gedetermineerd, gelijkt deze soort
veel op B. chinensls en varieert sterk in teekening.

2. Uit Sesamzaad.

Rhizopertha pusilla F.
Atomaria apicalis Er.

» pusilla Schönh.

Corticaria elongata Humm.

» fnscula Humm.

Lathridius ininutus L,

EXïOMOLOGrSCllE BKH ICÜITKX. 81

Lathrullus benjvotln. Reitt.

Typhaea fumata L.

AntIncHS floralis F.

O.vytelus nitididus Grav.

Atlieta analls Grav.

Olujota atomaria Er.

Aleocltara morion Grav.

Autalia rivularis Grav.

Xylodromus concintius Marsh.

Van andere orden zijn in die zaden tal van Hemiptera en
spinnen te vinden, beuevens eene grijze mot in onnoemelijk
aantal met de larven van vele der gemelde soorten. Ook ving
ik eene groote Acaride in 2 ex. door Dr. A. C. Oudemans
bestemd als Rldpicephahis simus cT L. Koch en bekend uit
geheel Afrika.

A. F. A. Leesberg.

Acarologische Aanteekeningen XXIII.

Oerstigmata.

Uit onderstaande beschrijving der larve van Rhipicephcdus
sanguineus (Latr.) blijkt, dat ook de larven van Metastifi-
mata (l.vodidae) (althans van eenige) voorzien zijn van een paar
oerstigmata. Merkwaardig is, dat deze oerstigmata zich op
dezelfde plaats bevinden als de toekomstige stigmata, hetgeen
niet het geval is bij de overige Acain, waarvan oerstigmata
bekend zijn. Bij de larven der Prostigmata (Bdellidae, Throm-
hidiidae etc), Octostigmata {Oribatidae) en Astigmata {Tyrogly-
phidae etc.) bevinden zich de oerstigmata tusschen het 1*^ en 2**
pootpaar. De drie laatstgenoemden zijn dus in hunne jeugd

Antistigmata. Ongetwijfeld wijst dit feit op eene verre verwant-

82 KNTOMOLOGISCHE BERICHTE!«.

scha}3. Doch iiog andere kenmerken wijzen daarop. Bezitten
rwstif/jnata en Octostlgmata niet op den céphalothorax een
paar psendostigmata ? Zijn de hirven van Octostipmata en Astig-
mata niet zóó op elkander gelijkend, dat eene vereeniging dezer
twee groepen reeds menig onderzoeker gewen seht voorkwam ?
Wat moeten wij met de Heterostigmata aanvangen ? Ook deze
bezitten een paar psendostigmata, hoewel niet op den céphalo-
thorax ; merkwaardig genoeg liggen deze boven, doch ook juist
tusschen het l^ en 2^ pootpaar ! Zijn de psendostigmata dan
analoog of homoloog aan oerstigmata ? Denken wij ons de
oerstigmata der drie bovengenoemde groepen, en de psendo-
stigmata der Heterostigmaia eenvoudig rugwaarts verplaatst,
dan komen zij op den céphalothorax te liggen juist daar, waar
bij Prostigmata en Octostlgmata de psendostigmata liggen ! Bij
vele Prostlgmata en Octostlgmata zijn deze organen in bouw
zóó gelijk aan die der Heterostigmata, dat zij beslist als homoloog
aangezien moeten worden. Toch kunnen wij onmogelijk de
homologie der psendostigmata aan oerstigmata aannemen, om
de eenvoudige reden, dat de larven der Thromhidlldae beide
bezitten. Analogie is echter niet uitgesloten ; beide zijn ver-
moedelijk van denzelfden oorsprong, n.l. stigmata. Bezitten de
larven der Heterostigmata óók oertracheeën ? Zoo ja, bevinden
deze zich óók tusschen het 1'=' en 2*^ jx)otpaar ? Zoo ja, zijn
dan tevens de psendostigmata aanwezig ? Ziedaar vragen welker
oplossing zeer gewenscht is.

Tracheeënsysteem.

Belaustium murornm (Herrn.). Evenals bij Thrombldium, zijn
de peritremata, voor zoover zij aan de oppervlakte van het
rostrum liggen, overlangs gespleten, zijn derhalve zeer lange,
spleetvormige stigmata. Op de helft van hunne lengte geven
zij zijwaarts een dikken tracheeënstam af, die zich eerst voor-

ENTOMOI.OfüSCIIK BKIÎICHTEX. 83

waarts ombuigt, zieh kort daarop weer achterwaarts richt, om,
even voorbij liet punt van oorsprong uit de peritremata, plot-
seling te eindigen, middelerwijl 3 tracheeëntakken afgevend,
die zich achterwaarts begeven.

Anystis haa-amrn (L.). Ook hier zijn de peritremata slechts
spleetvormige stigmata ; de spleet is echter zóó wijd, dat men
de peritremata eerder gootvormig moet noemen ; zij verwijdt
zich nog meer in het gedeelte, dat zich vrij in de lucht bevindt
en bekend is onder den naam van »hoorn« ; deze »hoorn« is
dus geen buis, maar een spatelvormig, dorsaal concaaf* gedeelte.
Ook hier geven de beide korte, dikke tracheeëustammen zij-
waarts een dikkeren traeheeënstam af, die zich eerst naar voren
begeeft, over de basis der palp loopt, tusschen palp en poot T
een naar buiten convexe lus of bocht vormt, daarna over de
basis van poot I loopt, en tusschen pooten I en TI blind ein-
digt. Aan dit blinde einde ontspringen eenige fijne tracheeën.

Tarsotomus parietinus (Herm.) Het tracheeënsysteem is gebouwd
als dat der vorige soort.

G ENITAALTIÎ ACHEEËNSYSTEEM.

Mexge (1855) was de eerste, die bij ChernetuL'n in de nabij-
heid der manlijke genitalia met lucht gevulde instuljjingen zag.
Hij wijst al op de gelijkenis met tracheeën. Hij zag ze soms
uitgestulpt. Simon (1879) beeldt zulke uitgestulpte af. Crone-
BERG (1888) vermoedt, dat zij aan tracheeën homoloog zijn.
Bernard (1893) meent : het zijn tracheeën. Michael (1896) is
de eerste, die dergelijke met lucht gevulde instulpingen bij
Acari waarnam en wel bij de manlijke Bdellas. Thor (1903)
vindt zulke organen bij Erythraeus d" J*. Oudemans (190(3) vindt
bij het d" van Eupodes één luchtblaas (dus niet twee !).

Bovengenoemde schrgvers bouwen hypothesen op, waarmede
wij niet verder komen. Zoo lang wij bij verwante dieren geene

84 ENTOMOLOGISCHE BERICHTKX.

echte traclieeën vinden, hebben Avij geen houvast. Nu vond ik
het volgende: zoowel de c^d* als de 9 ^ van Cyta latirostris
(Herrn.) bezitten, behalve het gewone tracheeënsysteem, waar-
van de stigmata zich aan de rugzijde aan de basis der man-
dibulae bevinden, nog een apart tracheeënsysteem. Om de inwen-
dige genitaalopening ligt een hoefijzervormige tracheeënstam ;
de beenen van dit hoefijzer zijn naar achteren gericht en eindi-
gen in twee in den weeken genitaalrand moeilijk zichtbare
stiffmata. Uit het boojïvormiofe voorste gedeelte van het hoef-
gzer richten zich 4 dikke tracheeënstammen naar voren en
eindigen blind op de hoogte der oogen. Uitvoeriger besprak ik
dit tracheeënsysteem in den Zoologischer Anzeiger.

Na de mededeeling hiervan aan genoemd tijdschrift, vond ik
nog het volgende :

Belaustium murorum (Herrn.). Bij het d* vond ik ook een
rudimentair genitaaltracheeënsysteem in den vorm van een
langwerpigen zak, ongeveer viermaal dieper dan breed, en van
binnen netvormig geteekend. Ik ben er niet zeker van, of deze
soort één of twee van deze luchtzakken bezit.

Anystis baccarum (L.). Bij het d" vindt ik geen spoor van
genitaaltracheeën .

ZiXTUIGEX.

Bij Ixodidae vind ik aan den lichaamsrand de bekende cham-
pagnekurkvormige organen der antennae der Formiciden, eu
wel op allerlei wijzen gevarieerd, van zeer duidelijke breede
{Rhipicephalus) tot zeer onduidelijke uitgerekte [Ixodidae).

Sexueele verschillen.

Belausibini mworxim (Herrn.). J* lichaam ruitvormig; pooten

ENTOMOLOGISCHE BEKICHTEN. 85

I en IV even lang als of korter dan het lichaam ; tarsus I
± IV3 X langer dan hoog; voorste areola cristae in den regel
slechts met 1 naar voren gericht haar. — 2 lichaam meer zak-
vormig ; pooten I en IV iets langer dan het lichaam, tarsus I
minstens 2 X langer dan hoog ; voorste areola cristae in den
regel met 2 naar voren gericht haren.

Anystis haccarnm (L,). cT pooten betrekkelijk lang ; tars der
palpen dorsaal kort behaard en eindigend in 4 langere haren.
De buik draagt ter weerszijden van de achterste helft der
genitaalopening 2 ronde schildjes, waarop een zware borstel
ingeplant is. De coxae zijn van slechts Aveinige korte haren
voorzien. — ç pooten betrekkelijk kort; tars der palpen dor-
saal lang behaard. De buik draagt ter weerszijden van de ach-
terste helft der genitaalopening 2 lange haren. De coxae dragen,
behalve de vele korte haren, proximaal 1, distaal 2 lange haren.

Verbetering en aanvulling van beschrijvingen van
bekende soorten.

Anystis haccarnm (L.) heeft een trapezoïdaal prosomataalschild,
waarop 4 borstels, 2 pseudostigmataalharen en 2 uiterst fijne
haartjes staan. Verder een tusschen coxae IV gelegen rond
sternaalschildje en, zooals ik reeds boven mededeelde, heeft het
d* ook 4 ronde ventraalschildjes.

Tarsotomits parietlnus (Herm.) heeft een trapezoïdaal proso-
mataalschild, waarop zes lange haren staan.

Rhipicephalus sanguineus (Latr.) Larva (nog niet beschreven!)
Mijn eenig exemplaar meet 1048 ft, is ovaal, top naar voren.
Dorsaal: de oogen (!) bevinden zich op dezelfde plaats als
bij de nyraphae. Van de nekgroeven loopen twee geslingerde
ondiepe, doch bruin gechitiniseerde groeven naar de oogen. In
elke nekgroeve een niediaanwaarts gerichte borstel. De elf
posterieure festoenen ziju reeds aangeduid. Het rugschihl is

86 ENTOMOLOGISCHE BEKICHTEN.

uiterst tijn g-eporied. Over den rug loepen G rijen van ± 8
haartjes, twee vau die rijen geheel lateraal, 2 meer naar
binnen, 2 submediaan. Op de achterhelft vau den rug o over-
langsche ondiepe groeven. V e n t r a a 1 : van het rostrum naar
de plaats van de toekomstige genitaalopening een fijne groeve;
van genoemd punt achterwaarts 2 divergeerende lijne genitaal-
groeven. Geene anaalgroeve, wel eene postanale en twee ter zijde
daarvan. Achter coxae IV reeds d u i d e 1 ij k e rudimen-
taire stigmata!! Rostrum: basis driemaal breeder
dan lang, onbehaard, zonder uitsteeksels aan de achterhoeken;
lateraalhoeken scherp. Mandibels als bij de uympha ; hypostoom
met 4 rijen van ± 9 tandjes. P a 1 p e n : trochanter zeer kort,
maar duidelijk ; femur, genu en tibia met elkander vergroeid,
vooraan iets puntig, dorsaal met 5 geveerde haren, ventraal
dito ; tibia ventraal met een naar achteren gerichten stompen
doorn. P o o t e n : alle coxae ongedoornd ; merkwaardig is, dat
tarsus I uit 4 leden bestaat en paratarsus uit 2 leden. Opmer-
king. Het bezit van oogen, rudimentaire stigmata, gelede
tarsen en paratarsen zjjn primitieve kenmerken. Dat 3 palp-
leden vergroeid zijn, is echter zeer vreemd, daar by de vol-
wassenen de palpleden weer gedeeltelijk of geheel vrij zijn !
De zoogenaamde gehoorblaasjes aan de tarsen I (Haller !)
zijn slechts kuiltjes met stompe staafjes er in ; ik beschouw deze
organen als reukorganen ; dit vermoeden wordt versterkt door
de levenswijze ; immers op vooruitstekende plantendeelen zit-
tend, strekken de Lvodidae de voorpooten wijd uit en grijpen
daarmee voorbijgaande gastheeren. Ik vind ook geen spoor van
»gehoorsteentjes« (otolithen, statolithen). Ook de korte staafjes
op de tarsen der palpen beschouw ik als reukorganen. Fem i-
nae. Mijne exemplaren uit Paramaribo bezitten geene, die uit
Curaçao w è 1 zoogenaamde genitaalgroeveu. Bij nader onder-
zoek bleek mij, dat deze zoogenaamde groeven geene groeven,
doch slechts plooien zijn, die bij de minste zwelling van het

ENTOMÜLOGlSCliK BERICHTEX. 87

dier gemakkelijk verdwijnen. De systematische waarde, die
men tot dusverre aan die »genitaalgroeven« hechtte, is dus zeer
problematiek.

Nomen CLATuuii.

Tarsotomus parietlnus (Herrn.). Hieraan is Tarf<otomus covies
(Berlese) synoniem !

Tarsotomus berlesei nov. nom. voor Tarsotonuis parietlnus
Berlese, non Hermann.

Thromhidium russicum Oudms. in Eutom. Bericht, v. 1, p. 43
wordt Allothromhldium russicum (Oudms.).

Geogkaphische verbreiding.

Cyta latirostris (Herm.). Onder rot hout, Arnhem, V, (Dam-
merman !).

Belaustium murorum (Herm.). Nijkerk, (Kempers !) ; onder
rot hout, Arnhem, V, (Dammerman !).

Linopodes motatorius (L.). Onder steenen, Arnhem, V, (Dam-
merman !).

Rhagidia pratensis (C. L. Koch). Onder steenen, Arnhem, V,
(Dammerman !).

Hyalomma syriacum (C. L. Koch). 2 d*d". Levend op Testrulo
graeca te Arnhem, VI, (Oudemans !).

Tarsotomus parietlnus (Herm.). In stof in huis, III — VI, Nijkerk,
Arnhem, III — VI, (Kempers! Dammerman! Oudemans!).

Ixodes reduvius (L.). In mos, Crailoo bij Hilversum, VII,
(Resink !) ; den Haag, (Van Hasselt) ; Bussum, VIII, (de
Meijere !). Op Betuia alba, Arnhem, V, (Dammerman !). Op
Lacerta agllls, Arnhem, \ ,{Onàevivàn^\).0\i Erlnaceus europaeus,
Arnhem, IV, X, (Oudemans !). Op Talpa europaea, Wassenaar,
VII, (Oudemans !). Op Stiurus vulgaris, Utrecht, VII, (de
Kruijtf). Op 2Jus decuinanus^ Arnhem, VI, Oudemans !). Op

88 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Canis faniiliaris, Steenwijk, V, (Roqué). Op Homo sapiens, Door-
weert, VI, (De Vos), Den Haag, VIII, (Leesberg!).

Ixodes he.ccuionus Leach. ()p Er'maceus europaeus, Arnhem, X,
(Cattie ! Üudemans !). Op Futorius pniorhis, Den Haag, VII,
(Van Hasselt ! Dudemans !), Utrecht, II, (Oudemans !), Velp,
VII, (Honing!).

Ainhlyomrna înartnoremn C. L. Koch. Zes c/cT levend op Testudo
pardalis Bell, Kaapland, (Rotterdamsche Diergaarde), IX, (van
der Weele !). A. C. Oudemans.

Lophyrus similis Htg.

Het is bekend, dat het onderzoek van de zagen der blad-
wespen in vele gevallen een belangrijk hulpmiddel oplevert,
om de zoo dikwijls veel op elkander gelijkende soorten beter
te leeren onderscheiden. Er behoeft hier bijv. slechts gewezen
te worden op de foto's van de zagen der Cimbices door Bis-
schop van Tuinen, afgebeeld in Tijdschr. v. Entom. Deel 46 en 47.

Door W. Baer zijn thans mededeelingen, uit het zoölogische
instituut der »Forstakademie Tharandt«, in het licht gegeven
over Lophy rus-zagen. (Zie : Naturwissenschaftliche
Zeitschrift für Land- und Forstwissenschaft,
Jahrg. 4, Heft 2, p. 84 — 92). Dat de schrijver ook groote waarde
hecht aan het onderzoek der zagen, blijkt, wanneer hij zegt:

»Gerade bei den Blattwespen bildet die Legesäge in ihrem
feineren Bau im allgemeinen ein scharfes Kriterium der Arten,
so sehr, dass sie allein schon nach David 8harp (T he Ca m-
bridge Natural History, Insects I, S. 513) zur
sicheren Bestimmung der meisten von ihnen genügt.«

De aanleiding voor zijne onderzoekingen vond Baer in Konow's
meening »dass es von jetzt ab keinen Lophyrus similis mehr
giebt«, maar dat deze thans geheel met Jjophi/rus pint L. te
vereenigen en zelfs niet als eeiie variëteit hiervan te beschouwen

ENTOMOLOG ISCHE BERICHTEN. 89

is. De wespen van L. pini en similis zijn werkelijk niet of
hoogst moeilijk te onderscheiden, maar wegens het groote
verschil in het uiterlijk der larven had men er tot nog toe
niet aan gedacht, deze beide tot ééne soort te vereenigen.

Vooral aan »Forstentoraologen« welke meer op de biologie
der insecten letten, valt het moeilijk slechts ééne soort aan te
nemen. Gewoonlijk toch vindt men de similis-lRYxe eenzaam
levend, terwijl de plrii-larven tot aan het inspinnen steeds in groot
aantal gezellig bij elkaar blijven. Wel zijn er ook enkele
gevallen bekend, dat de sirniUs-larveü in grooter hoeveelheid
optraden, zonder dat er /)m/-larven bij gevonden werden ; neemt
men slechts ééne soort aan, dan zouden dus alle /»//«'-larven
zich hier in het aberratie-kleed vertoond hebben, wat Baer
niet waarschijnlijk vindt. Hij stemt toe, dat er in de berichten
omtrent vreterij van s/mi/ïs-larven in massa wel eenige ondui-
delijkheid heerscht, maar volgeus hem is er toch niet te twijfe-
len aan de »reine Similis-Frasz« van 1867 in de Oberförsterei
Pütt, Regierungsbezirk Stettin, en de door Judeich waargeno-
nomen vreterij aan Weymonths-dennen in den slottuin te
Hohenelbe. In het algemeen geeft L. similis, hoewel zij op
Pinus silvestris voorkomt, de voorkeur aan Pinns strohus ; door
Snellen van Vollenhoven wordt zij dan ook de »Weymonth-
b lad wesp« genoemd, omdat de larven in Nederland door hem
uitsluitend hierop werden waargenomen (Tijd sehr. v. Entom.
II, p. 134 — 142). Daarentegen is L. pini nog nooit vretend op
Pinus strohus aangetroffen.

In de omstreken van Tharandt is jaarlijks de eenzaam levende
siynilis-larve te vinden ; Baer heeft er gedurende zes jaren te
vergeefs naar larven van L. pini gezocht. Ook Nitsche heeft
ze tijdens zijn 25-jarig verblijf aldaar nooit kunnen ontdekken.
Hierbij wordt opgemerkt, dat om Tharandt, bij eene hoogte van
ongeveer 300 M. boven de zee, weinig groote »reine Kiefer-
bestände« voorkomen. De levenswijze van pini is echter aan

ÖÖ iîN-TO.MOT,Of!TSCHE BKRTCHTEN*.

Baer nît andere streken van Duitschlancl bekend, zoodat deze
larven in Tharandt hem al even weinig ontgaan zouden zijn
als exemplaren van de meeste andere Lophyrus -soorten, die hij
daar in groot aantal verzamelen kon. Hij kan zich ook niet
vereenigen met Konows meening, dat er allerlei overgangen
voorkomen tusschen de groene pini- en de zwartblauwe, geel-
gevlekte simili. s-lsLYven en wijst er op, dat alleen de rufus- en
smMÏï's-larven den zwarten glimmenden kop bezitten, welke
bij de laatste buitendien in 't oog vallend groot is. Ook zijn
de doorntjes bij pini altijd zwart, terwijl deze bij similis steeds
een e gele kleur hebben en fijner zijn.

De zeer groote gelijkenis van similis-wes^^en met pini-wes-
pen is niet tegen te spreken, maar de samenvoeging tot ééne
soort schijnt Baer toe niet te mogen geschieden, zoolang de
geheele overeenkomst van den bouw der zagen nog niet bewe-
zen is. Reeds door Sn. van Vollenhoven werd in 1859 terloops
op een verschil der zagen gewezen. Ten einde meer omtrent
dit punt te weten te komen, zijn door Baer de zagen van vier
Lophy rus-soorten : rufics, 'pallidns, similis en pini onderzocht.
Uit de vergroote afbeeldingen dezer zagen, welke hij terecht
meer bij vijlen vergelijkt, blijkt, dat zij alle vier verschillen,
hoewel de zagen van similis en pini meer overeenkomst met
elkander vertoonen dan met de rufus- en pallidus -zagen.

Toch zijn zij niet gelijk gevormd ; vooral is dit aan de
tanden op de dwarsribbeu waar te nemen, die bij pini
grover en ongelijk van grootte zijn. Bij similis
zijn zij f ij n e r en onderling b ij n a even groot; dit is
duidelijk te zien aan tanden der beide langste ribben, welke
50-maal vergroot afgebeeld zijn.

Evenals de zaag der bladwespen, levert het manlijke geslachts-
orgaan in vele insectengroepen ook een goed kenmerk tot
onderscheiding der soorten. Baer heeft dus tevens de penis-
helften der vier door hem onderzochte Lophyrus-soorten ver-

ËNtOMOT,()f!ÎS('FIF, HKnif'HTKK. Pi

groot aftrebeeld. Ook hier vertooneii zicli weder verschillen
»womöglich noch überraschendere« dan aan de zagen der
wijfjes, maar ook hier staan L. pun ^ en similis ^ weder het
dichtst bij elkaar, al is het onderscheid grooter dan bij de wijfjes.

Naar aanleiding van dit onderzoek vraao-t Baer :

»Wären diese Verschiedenheiten nicht der Beobachtung so
schwer zugänglich, sondern wären etwa der Kopfschild oder
ein Fühlerglied el^enso verschieden gestaltet, würde wohl jemand
an den »guten Arten« zweifeln V«

Het eenige bruikbare kenteeken, waardoor Baer de vrouwe-
lijke wespen van similis en pint verder meent te kunnen onder-
scheiden, vindt hij in den bouw der sprieten, welke ook niet
aan Sn. van Vollenhoven ontgaan was. De sprieten van similis
schijnen korter, gedrongener, en dieper gezaagd te zijn dan
die van pini.

Baer schijnt het intusschen wenschelijk te achten, nog meer
biologische onderzoekingen te doen omtrent wijze van eier-
leggen enz.

Uit parthenogenetische eitjes van twee gekweekte similis-wes-
pen, op Finis silcestris gelegd, verkreeg liij eenkleurige groene
larfjes met grooten zwarten kop, welke na vervelling het bonte
kleed der similis-larven aannamen. Slechts een zestal is inge-
sponnen ; wellicht zal het doelmatiger zijn de proef op Piims
strobus te herhalen, ook om te zien, of de si>nilis-'wes\^ hare
eieren meer verspreid ligt.

Het is te hopen, dat Baer zijne onderzoekingen over de Lophy-
rus-zagen en -geslachtsorganen ook uitstrekken zal tot de
overige op P. silvestris levende soorten : L. nemorjim F.,
L. virens KI., L. laricis Jur., L. tIio7nso ni Knw., L.frutetorum F.,
L. sociiis KL en L. dorsatas F. . . . Zouden alle werkelijk
»soorten« zijn ? A. J. van Rossum.

UITGEGEVEN DOOE

DE NEDERLANDSCHE ENTOMDLOGISGHE VEREENIGING.

N°. 30. DEEL II. 1 Juli 1906.

INHOUD: Dl'. A. J. VAN RossuM, Kevers van „oude
familie". — Dr. A. O. Oudemans, Eene geluid makende
Gryllotalpa-lai've. — Dr. A. C. Oudemans, Acarologisclie
Aanteekeningen XXIV. — Dr. A. C Oudemans, Aantee-
keningen over Suctoria III. — Jhr. Dr. Ed. Everts,
Coleoptera, bij Putten op de Vel awe in bierpotten gevan-
gen, II. — G. van Roon, Valgus hemipterus L. —
Dr. J. C. H. DE Meijere, Proeven van Edm. Jacobson
omtrent het weerstandsvermogen van Diptera-larven tegen
plantaardige vergiften. — C. J. H. Bierman, Cicadologi-
sche Aanteekeningen III. — Dr. D. Mac Gillavry,
De wijze, waarop Adoxus obscurus L. zich, op den rug-
liggend, weet om te keeren. — Dr. J. Th. Oudemans,
Boekaankondiging (Fauna van Nederland, I, Mariene
Copepoden, door Dr. P. J. van Breemen).

Kevers van „oude familie".

Onder deu titel »Eine australische Bupresti-
denform (Stigmodera Eschsch.)« verscheen van Dr. K. Flach
te Aschaffenburg een opstel in »Societas entomologica« van
1 Mei 1906.

De schrijver deelt hiei:in mede, dat hij op eene reis in Spanje
te Madrid eene Buprestis sanguinea F. <T leerde kennen uit de
beroemde verzameling van Prof. Martinez y Suez. Het exem-
plaar was door Korb en Albarracin gevonden, en de verwant-
schap tot de Australische Stigmoderinen trof Flach terstond

94 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

bij de bezichtiging. Zijn vermoeden, dat de soort ook in eene
plant leven moest, naverwant aan Australische gewassen, vond
hij bevestigd door Champim, die aangeeft, dat het dier leeft in
aanzwellingen der takken van Ephechri nehrodensis Fin. De
familie der G n e t a c e e ë u, waartoe Ephedra behoort, bezit
bladerlooze takken, evenals de Australische C a s u a r i n e e ë n,
en de habitus der Equisetaceeën doet deze planten
rangschikken onder de oudste oorspronkelijkste vormen. In de
Australische Casnarwm-soorten leeft een groot aantal Bupresten,
gelijkend op B. sanguinea, welke volgens Lacordaire tot de
vormenrijke Stigmodera behooren ; de Spaansche sanguinea komt
het meest overeen met eene St. aiistralis. Ook het kleuren-
dimorphisme, dat bij St. sanguinea zeer te voorschijn treedt
(d" blauw met gele, 9 menierood met blauwe teekeuing), komt
onder de Australische verwanten dikwijls voor. De meeste Zuid-
Europeesche Ejjhedï'a-soorien zijn laag, alleen E. nehrodensis
bereikt meer dan maushoogte en vertoont flinke houtvorming.

Willkomm vermeldt, dat de plant overal groeit in kalkach-
tige, dorre bergstreken van Midden- en Zuid-Spanje. Als meest
bekende vindplaatsen Avorden aangegeven : gipsheuveis bij Aran-
juez ; Sierra de Maria, 4 — 5000 voet hoog ; en de omstreken
van Albaracciu, tot nog toe de plaats waar de kevers het meest
gevonden zijn. De plant komt ook voor in Noord-Afrika, Marocco.

Bijzonder interessant noemt E^lach het, dat kever è n plant,
als een der weinige overblijfsels der pre-tertiaire Fauna
en Flora van Europa te besehouAven zijn. Dit geval zou bijv. te
vergelijken zijn met de ontdekking van een in Europa levend
buideldier. Terwijl in Australië — zonder vulkanen en evolu-
ties — de pre-tertiaire organismen nog tamelijk in hun oor-
spronkelijken vorm behouden bleven, hebben oji het Europeesch-
Aziatische vasteland de geweldige evoluties van het tertiaire
tijdperk alles veranderd. Slechts weinig bleef behouden —
alleen Ephedra en Stigmodera sanguinea F.

ENTOMOLOGISCIIE BERICHTEN. Vb

Behalve deze Spaansche kever, zijn er nog andere, die, al
kunnen zij hun stamboom niet zoo ver terug rekenen, toch
ook van ouden huize zijn. Dr. Speiser herinnert eraan in zijne
»Beziehungen faunistischer Untersuchungen
zur Tiergeographie und Erdgeschichte« (Sehr.
Phys. oekon. Ges. Königsberg XL VI, 1905, S. 154), dat Meu-
nier in fossiele kevers uit venen van Lauenburg aan de Elbe,
thans nog levende soorten herkennen kon : Donacia hicolora
Zschach, D. discolor Panz. en Erirhimis acridnlus L. Deze
veenlagen zijn ontstaan in den z.g. Interglaciaaltijd.

A. J. VAN IlossüM.

Eene geluid makende Gryllotalpa-larve.

Ik bezit eene bijna uitgegroeide Gri/Uotalpa-larve^ en houd
deze levend in eene groote glazen kom met teelaarde en plan-
tenwortels. Zij heeft op school in alle klassen hare kunstjes
moeten vertoonen : graven, zich verdedigen, schrikstanden aan-
nemen enz. Daar de grootste klasse 30 leerlingen telt, en
telkens 4 leerlingen te gelijk toezagen, keerde de veenmol
meestal goed vermoeid naar hare verblijfplaats terug. Nu is
het mij al tweemaal gebeurd, dat deze larve daarna, hoor-
baar voor de geheele klasse, geluid voortbracht. Bij de eerste
keer bevond zij zich in een blikken chocoladebusje met weinig
aarde (ik had haar in dat busje naar eene andere school
medegenomen) ; het geluid klonk helder en sterk. Bij de
tweede keer bevond het dier zich in de bovengenoemde glazen
kom met veel aarde ; het geluid klonk toen dof en veel min-
der sterk. Het klinkt ongeveer als »kerrr«, of beter, het gelijkt
op dat, hetwelk voortgebracht wordt, wanneer men een groot
remontoir-horloge opwindt, doch met de è-klauk. Ik begrijp

96 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

nu, waarom de duitschers dit dier »werre« noemen, maar niet,
hoe het geluid voortgebracht wordt. Het is mi] niet gelukt,
het dier geluid te doen geren, terwijl ik het in de hand had,
of terwijl ik er mede experimenteerde. In de boeken vind ik
alleen vermeld, dat de mannetjes 's nachts met de vleugels een
zwak geluid voortbrengen. De vraagt rijst bij mij op: hoe kan
men weten, dat een 's n a e h t s geluid gevend mannetje dit
geluid met de vleugels voortbrengt ?

Na boven beschrevene waarnemingen ben ik er zeker van,
dat niet alleen de mannetjes, maar ook (de wijfjes ? en) de
larven geluid kunnen voortbrengen, en wel hoogstwaarschijn-
lijk niet met de vleugels.

A. C. OUDEMANS.

Acarologische Aanteekeningen XXIV.

Oerstigmata.

Henking (Zeitschr. wiss. Zool. v. 37, p. 70, 71 ; 1882) be-
schrijft aan de eihuid der T/irombidium-laryen »ein ganz
eigenthümliches jederseits am Körper des Thieres befindliches
Gebilde, welches ungefähr die Gestalt eines Trichters hat.
Die weite OefFnung desselben ist der Körperwandung ein-
gefügt, das Abflussrohr ist schräg nach hinten und unten
gerichtet und setzt sich au eine im Apoderma vorhandene
OefFnung.« Hij noemt dit orgaan »nicht unmöglich der Rest
einer Urtrachee.« »Sobald die Eischale gesprengt ist, ....
beginnt das Organ seine Verbindung mit dem Apoderma zu
lösen. Binnen kurzem hat es sich ganz zurückgezogen und
erscheint dann nur als ein kurzer und breiter Zapfen dicht
hinter dem ersten Beinpaare.« Op p. 81 noemt hij deze
»Zapfen« »das aus der Urtrachee hervorgegangene Gebilde.«
Sedert Henking wordt echter dit orgaan kortweg »Urtrachee«

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Ôt

genoemd, beter »Urstigma«, hetwelk bg ook éénmaal gebruikt
(p. 71).

Henking wijst er op (p. 81), dat dergelijke organen bij meer
larven gevonden werden. Hij haalt voor Hoploderma (eene
Oribatidé) Claparêde aan. Werkelijk was deze anatoom de
eerste, die in 1868 aan de eihuid »zwei halbkreisförmige
Verdickungen« aantrof op dezelfde plaats als Henking bij de
77i7'ombldiu7n-eihmd. Tot dusverre heeft echter niemand,
zelfs niet Michael, die honderden Oribatiden uit het ei kweekte,
deze organen aan de eihuid teruggevonden, noch oer-
stigmata aan de larven ontdekt. Het is mij daarom aan-
genaam te kunnen mededeelen, dat ik b ij de larven van
Orihata geniculata (L.), O. davipes (Herrn.) en O. aurita (C.
L. Koch) oerstigmata gevonden heb. Zij bevinden zich op
dezelfde plaats als bij de larven der Tyrogliphidae, derhalve
ongeveer tusschen de proximale einden der coxae I en H. Zij
zien er uit als korte, knotsvormige of peervormige blazen, met
hun steel in eene halvemaanvormige of komvormige verdieping
der borsthuid geplaatst.

Verder zegt Henking, dat de oerstigmata bij de Tyrogliphidae
het eerst door Robin (1873) en Mkgnin (1874) ontdekt werden.
Hierin vergist hij zich, want reeds Claparêde beschreef, 1868,
(Zeitsehr. wiss. Zool. v. 18, p. 493) de larve en dit orgaan :
»Sie« (de larve) »zeichnet sich indessen durch die Anwesen-
heit eines provisorischen Organes aus, welches trotz seiner noch
problematischen Function einer besonderen Berücksichtigung
wohl werth ist, denn ich vermisse dasselbe bei keiner sechs-
füssigen Larve der Gattung Tyroglyphus und einiger verwandten
Gattungen. Ich meine nämlich ein Paar cylindrische, dicht vor
den Epimeren des zweiten Fusspaares sitzende Stiele (Taf. 38,
fig. 6. a). Jeder Stiel ist mit beweglicher Basis an der Brust-
fläche eingelenkt. Er läuft nicht spits aus, sondern endigt mit
einem kleinen kuffelförmifiren Aufsatz.«

i§ entomologische berichten.

Verwantschap.

Hei bezit van oerstigmata tusschen de proximale einden der
coxae I en II, zoowel bij de larven der Tyrogliphidae als bij
die der Oribatidae, is alweer een bewijs te meer voor de onder-
linge verwantschap dezer twee groepen van Acari. Hoogst-
waarschjjnlyk stammen beide af van eenzelfde groep der Ä7iti-
stigmata.

Verbetering en aanvulling van beschrijvingen van
bekende soorten.

Uhipicephalxis ruber (Supino). cT. Midden op den rag bevinden
zich twee ronde depressies naast elkaar; achter op het achterlijf 3
breede overlangsche depressies ; de mediane hiervan is achteraan
ongeveer even breed als het mediane festoen, wordt naar voren
smaller, de beide andere worden daarentegen naar voren breeder,
zijn korter dan de mediane en naar deze iets convex. De anaal-
groeve is bij mijn exemplaar mediaan niet afgebroken.

Rkipicephaliis sanguineus (Latr.). Ik bezit een d", dat niet
alleen veel kleiner is dan gewoonlijk, maar ook veel slankere
pooten heeft. Toch is het een sterk gechitiniseerd, dus uitge-
groeid individu.

Murcia punctum. (C. L. Koch). Wat Berlese lamellae en
translamella noemt, zyn slechts korte chitinestaafjes met een
dwarsbalkje aan het achtereinde van den céphalothorax. De
beide daarop staande haren zijn de interlamellaarharen. Wel
degelijk zijn een paar smalle echte lamellae aanwezig, elk
eindigend in eene flinke lamellaarspits, waarop een lamellaar-
haar ingeplant is. Deze lamellae zijn ongeveer zoo lang als de
helft van den céphalothorax. Eene translamella in den vorm
van een tijn lijntje is ook aanwezig.

entomologische berichten. 99

Nomenclatuur.

Hologaniasns Ucheyiis (Schrank). Ongetwijfeld is Acaris ilchenis
Schrank (Beytr. z. Naturg. p. 40. t. 2. f. 4.) (Euum. Ins.
Austr. p. 510. n. 1048) = Gamasus tumidulus C. L. Koch,
derhalve = n van Gamasus calcaratus C. L. Koch.

Hypoaspis pyroholus (C. L. Koch). Zonder twijfel is IpMs
pyroholus C. L. KocH eeu uitgegroeid zwanger, Laelaps placen-
tula Berl. een ietwat jonger, en Tphis haemisphaeriais C. L. Koch
eeu pas uit de nymplihuid geslopen ^ derzelfde soort.

Hermannia convexa (C. L. Koch). »Hinterleib hinten sieh
sanft zuspitzend; die Beine mit gekrümmten kurzen Bor-
sten«. Synonyma : Nothrus convexus C L. Koch (1839), Andersen
(1863), Kirchner (1864), Haupt (1882).

Hermannia picea (C. L. Koch). »Hinterleib mit einer
Beule an den Seiten!« Synonyma: Nothrus piceus
C. L. Koch (1839), Andersen (1863), Kirchner (1864), Haupt
(1882) ; Hermannia arrecta Nicolet (1855), etc.

Hermannia gibba (C. L. Koch), »der Vorderleib am Hinter-
rand breit, über die Einlenkuug der Vorderbeine mit einem
Eckehen und von hieran kegelförmig sich zuspitzend. Die Stirn-
borsteu dick, kolbenförmig, ebenso die zwei aufrechten Borsten,
aber länger«, Synonyma : Nothrus (jihhus C. L. Koch (1839),
Kirchner (1864), Haupt (1882) ; Hermannia crassipes Nicolet
(1855), Grube (1859), Murray (1877), Haller (1882) ; Her-
mannia picea Michael and George (1879), Michael (1884, 1888),
Canestrini (1885), Berlese (1885, 1886, 1896), Moniez (1890).

Raphignathus spinifrons Brady in Proc. Zool. Soc. 1877.
p. 25. t. 3. f. 2 — 5 is een zeer gemutileerd ex. van Eremaeus
hipilis Herrn. Het is in water gevonden en ontdaan van
rostraal-, lamellaar-, interlamellaar-, pseudostigmaticaal- en
trochantaal-lll-haren. De lamellaarspitsen noemt Br,\dy »man-
dibles« (sic !).

4.

loo ÉXTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Genus Eremaeus gesplitst.

In aansluiting aan Das Tierreich, Oribatidae, geef ik
de splitsing van dit genus aan in het Engelsch :

1. Body smooth 2

Last three pairs of legs inserted under the body

1 Liacarns Mich.

2. )
Last three pairs of legs inserted of the edge of

the body 3

I No blades on the shoulders 4
Blades on the shoulders 5

Ungues monodactyle .... 2 Xenillus Rob. Desv.

Ungues tridactyle .... 3 Eremaeus C. L. Koch

Ungues monodactyle 4 Liebstadia Oudms.

Ungues tridactyle 5 Oribatula Berl.

Genus Xenillus Robineau — Desvoidy. Hermann, Mém. Aptérol.
p. 89, t. 7, f. 4, 1804, beeldt een Eremaeus af zonder schou-
derblaadjes en met slechts 1 klauw, onder den naam van
Notaspis castaneus. — Dugès neemt in de Ann. Sc. Nat. ser.
2, V. 1, p. 21, 1834, deze soort als type aan van zijn genus
Oribates (non Oribata, corr. Oribates Latr. 1802). — In de
Ann. Soc. Eut. Fr. v. 8, p. 455, 1839, wordt door Robineau —
Desvoidy een Xenillus chjpeator beschreven. Audoutn beweert
in hetzelfde tijdschrift, p. 472, uitdrukkelijk, dat hij na minu-
tieuse vergelijking moet verklaren, dat deze soort dezelfde is als
Notaspis casfaneus Hermann. Dit wordt nergens door Robineau —
Desvoiüy tegengesproken. Hoewel nu de beide typen-exemplaren
verloren z'^jn gegaan, hebben wy geen recht aan de goede deter-
minatie van Audouin te twijfelen, en nemen dus Xenillus Rob. —
Desv. 1839 aan als een genus van Eremaeidae met Xenillus
chjpeator = Notaspis castaneus HERm.) als type.

Genus Eremaeus C. L. Koch, 1836, Deutschi. Crust. Myr.
Ar. fase. 3. n. 23. Type : Eremaeus hepaticue C. L. Koch.

1

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 101

Liehstadia nov. gen. Type: iVoto^is swu7ts Michael, 1888. —
G. Plso et C. Marcghavi de Liebstad, Historia naturalis Bra-
siliae, Lugd. Bat. et Amst. 1648. Pars 1, G. Piso, De medicina
Brasiliensi. Pars II, G. Marcguavi de Liebstad, Historia Reruni
naturalium Brasiliae, p. 245 ; hier wordt besproken de Jatebucu =
Ixodes sp.

Genus Orihatula Berlese 1895, Ac. Myr. Scorp. Ital. fasc. 77.
n. 5. Type : Notaspis tibialis Nie.

Geographische verbreiding.

Ixhipicephalus ruber (SuPiNo) cT. Op Biijfelus indims Medan,
Deli. 1892. (De Vos tot Nederveeu Cappel !).

Rliipicephahis sanguinetis (Latreille). Op Homo sapiens, Curaçao,
1905. (Broeder Missionaris Sacr. Ord. Praed. !)

Ixodes reduvius (L.). Op . . . ? Zevengebergte, VIII, 19u5.
(Tydeman !).

A. C. OUDEMANS.

Aanteekeningen over Suctoria III.

De Suctoria worden verdeeld in 5 Families en wel in Ftdi-
cidae, Midaropsjillidac, VcrmipsiiUidite, Jlt'ctoyopsj/llidae en Der-
niatophilidae.

De volgorde, die ik hier aanneem, is juist omgekeerd van
die, welke Baker (het nieuwste systematische werk over vlooien)
voorstelt. Mijns inziens zijn do Pid/.ddae de meest oorspronke-
lijke, de Dermatophilidae de meest afwijkende.

Ook de namen, die ik voorstel, zijn gedeeltelijk anders. Ik
schrijf Malacopsijllidae in ])laats van Megapsj/llidae, omdat Mala-
copsijUa Weyenbergh ouder is dan Megapsi/lla Baker ; Iledoro-
psyllidae in plaats van Hectopsijllidae, omdat Ilectopsylla blijk-

102 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

baar eene drukfout is voor Hectoropsylla ; DermatopTiiUdae in
plaats van SarcopsyUidae, omdat Dermatophilus GuÉrin ouder
is dan Sarcopsylla Westwood. Een en ander hoop ik nu aan
te toonen.

Genus Malocopsylla. In 1879 verscheen in het Bole tin
de la Academia Nacional de Ciencias de la
R e p u b 1 i e a Argentina, v. 3, p. 188, en in het P e r i o-
d i c o Z o 0 1 o g i c 0, v. 3, p. 83, een opstel van Dr. H.
Weyenbergh, getiteld : Description d' u n e p u c e g i-
g a n t e s q u e, P u 1 e x g r o s s i v e n t r i s. Deze vloo werd
gevonden op Dasypiis iiiinutus Desni,, en wijkt in bouw zóó af
Van de toenmaals bekende vlooien, dat Weyrnbergh zijne mede-
deeling eindigt met de woorden : »Après que cette description
avait été préparée pour la |^presse, j'en ai trouvé une autre espèce
analogue : je la décrirai plus tard, et peut-être en formerai-je
Un nouveau genre.«

Weyenbergh hield woord. In het Periodic o Zoolo-
gie o V. 3, p. 261—277 (1881) verscheen van zijne hand:
Sobre la fa ra ilia Pulicidae con descripcion
de aigu nas nuevas especies. Na de beschrijving
der nieuwe soort volgt deze opmerking, p. 270 — 271 :

»N.B. Mi primo Ritsema me escribe que él crée que mi
P. grossiveafrls pertenece al género Hectopsylla Frauenf. ó
Rhynchopsylla Haee. ; pero cuando mi F. teshido pertenece al
género JJectopsylla, entónces es cierto qui mi P. grossiventris
no puede pertenecer al mismo género, porque Ia diferencia en
el habito general es demasiado grande, é pesar de que a la
primera vista haya alguna semejauza, lo que, por lo mas,
puede indicar una aliacion entre los géneros. (Véase »Boletin
de la Acad.« III, p, 193.)«

»No conozco el género Rhyncliopsyllus, pero su manera de
vivir, en murciégalos (en Brazil), es demasiado difereute con
la de vivir en quiriquinchos, para poder créer que P, grossi-

ENTOMOLÜGISCIIE BEllICUTEN, 103

ventris sea un Rhjnchopsyllm. Es por esta razon que mi opinion
es : que P. grossiventris probablemente debe forniar un nuevo
género para, el cual en tal caso, quisiera proponer el nombre
de Malacopsylla m. por causa del vientre blaudo de la hembra.«

Op p. 275 resumeert hij de in Argentinië voorkomende
soorten ; ook hier noemt hij de soort Malacopsylla grossiventris
en, op p. 27G de genera opsommende, vermeldt hij nog eens
Malacopsylla.

Baker heeft jaren daarna voor P. grossiventris (1898, in
J o u r u. N. Y. E n t. S o c. v. 4. p. 53) een genus Mega-
psylla voorgesteld, en eene familie Megapsyllidae. Waarom de
Periodico Zoologico niet geraadpleegd ? Hij wist, dat
het tv/eede opstel van Weyenbeegh bestond ; dit blijkt uit zijn
»Bibliography« (Proc. U. S. Nat. Mus. v. 27. p. 465).

Genus Hectoropsylla. In 1860 noemde Von P^raueneeld een
door hem op eene braziliaansche papagaai gevonden vloo :
Hectopsyüa psittacii. Taschenberg breekt zich het hoofd over
Von Frauedeeld's bedoeling met het woord //éc'^o/>s_y//a: »zwei-
tens lässt sich bei dem Gattungsnamen Hectopsyüa (doch offenbar
von èy.xTÓ^j abzuleiten) nichts denken«. Nu, het is waar, Ilecto-
psylla zou beteekenen »de zesde vloo«, wat weinig zin heeft.
Maar Taschenbeeg's conjectuur brengt ons niet verder : »de
honderdste vloo« heeft evenmin zin. Raadplegen wij echter Von
Fraueneeld's opstel, dan treft het ons, lioe hij herhaaldelijk
er op wijst, dat deze, evenals Ixodes, zich aan het woondier
vasthoudt. En wanneer hij nu den naam meedeelt, zegt liy :
»Ich nenne den von mir gefundenen Vogelparasiten nach seiner
Lebensweise und seinem Wohnthiere : Hectopsyüa psittacii«..
Nu gaat ons een licht op : hier hebben wij te doen met eene
druk- of eene correctiefout ; er had moeten staan Hectorpsyüa
of nog beter Hectoropsylla {snTuip, op^q, b, hij, die vasthoudt).
Orthografisch schrijf ik dus Hectoropsylla en Hectoropsyllidae.
Genus Dermatophilus. Het deel der Iconograpliie du

104 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Rèo-ne Animal, Texte Explicatif, waarin Derma-
tophilus door GuÉrin— Meneville wordt voorgesteld, draagt de
jaartallen 1829—1838 als data van publicatie. Op dezelfde
bladzijde 13, waarop de naam Dermatopïdlus yoorkomt, is s])rake
van eene aflevering van de Iconographie, die in December
1836 verscheen. De naam Dermatopldlus is dus van 1837 of
van 1838. Laten wij zekerheidshalve zeggen van 1838. Westwood,
die den naam Sarcopsi/Ua voor hetzelfde genus voorstelde
(Trans. Ent. S o c. L o n d. v. 2. p. 202; 1840), zegt zelf:
(I.e. p. 203) : »M. Guérin, in his Iconographie du Règne
Animal, Insectes, pl. 2 . . . and in his text he proposes the
generic name of DerNiatophilus«. Bestaat er beter bewijs, dat
deze naam eerder gepubliceerd werd dan Sarcopsylla '^
Onbegriipelijk is het, dat Taschenbehg (Die Flöhe, p. 33) zegt:
»1840 errichtete Westwood für dieses interessante Tier« (Pjt^tw
penetrans L.) »die eigene Gattung Sarcopsijlla und in dem-
selben Jahre Gueiun eine solche unter dem Namen Der-
matopldlus«. Onbegrijpelijk is ook, dat Baker (Proc. U. S. Nat.
Mus. V. 27. p. 374) den genusnaam Sarcopsijlla aanneemt, niet-
tegenstaande hij als synoniem aangeeft »1829 Dermatophilus«,
en niettegenstaande hij, p. 371, verzekert »In this paper the
attempt Jias been made to apply the rules of priority strictly«.

I. PULICIDAE.

1829. Fidicidae Stephens, Syst. Cat. Brit. Ins.

1836. Guérin et Percheron, Genera des Ins. Livrais. 5, n^' 7, 1. 1.

1851. Walker, Ins. Brit. Dipt. v. 1. p. 7.

1856. Walker, Ins. Brit. Dipt. v. 3. p. 1.

1880. Haller, in Arch. f. Nat. v. 46. p. 72.

1880. Taschen berg. Flöhe, p, 43, 62.

1881. Weyenbergh, in Period. Zool. Cordoba, v. 3. p. 261.
1884. Kraepelin, Syst. Stell, d. P.

RNTOMOLOGISCHK BKKICHTEN. 105

1895. Baker, in Canad. Ent. v. 27. p. 20.

1890. Meiuert, in Ent. Meddel. v. 5.

1901. Enderlein, in Zool. Jahrb. Abth. Syst. v. 10.

1904. Baker, in Proc. U. S. Nat. Mus. v. 27. p. 373, 377, 435.

II. Malacopsyllidae.

1898. Megapsyllidae Baker, in Journ. N. Y. Ent. Soc. v. 4. p. 53.
1904. Baker, in Proc. U. S. Nat. Mus. v. 27. p. 373, 370, 434.

III. Vermipsylliuae.

1889. Vermipsyllulae Wagner, in Hor. Soc. Ent. Ross. v. 23.
p. 205.

1895. Baker, in Canad. Ent. v. 27. p. 22.

1904. Baker, in Proc. U. S. Nat. Mus. v. 27. p. 373, 370, 434.

IV. Hectoropsyllidae.

1904. Hedopsyllidae Baker, in Proc. U. S. Nat. Mus. v. 27.
p. 373, 375, 434.

V, Dermatophilidae.

1880. Sarcopsyll'ulae Taschenberg, Flöhe, p. 43.
1895. Baker, in Canad. Ent. v. 27. p. 20.
1901. Enderlein, in Zool. Jahrb. Abth. Syst. v. 10.
1904. Baker, in Proc. ü. S. Nat. Mus. v. 27. p. 373, 433.

A. C. Ouüemans.

106 KXrOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Coleoptera, bij Putten op de Veluwe in bierpotten
gevangen, II.

Op dezelfde wijze als beschreven werd in Ent. Ber., Dl. I,
p. 201 — 203, werden door Dr. J. Th. Oudemans in 1905 op
het landgoed Schovenhorst te Patten op de Veluwe de volgende
Coleoptera in bierpotten gevangen, ten deele in Mei, doch in
hoofdzaak in Augustus.

Caralnis catetiulatus Scop. 5 ex.

» nemoralis Müll. 2 ex.

Cychrus rostralns L. 8 ex.
Notiophilus higultatuti F. 3 ex.
Calatlms erratus Sahib. 4 ex.
» rnia'opteriis Dfts. 4 ex.
» piceus Marsh. 37 ex.
Pterofstlcltus coendescens L. 1 ex.

» oblonrfopundatns F. 2 ex.

» tiige7' Schall. 2 ex.

» mad'uhts F. var. concinnus St. 5 ex.

A ban: parallelus Dfts. 4 ex.

» (iter Villers 47 ex.
Amara aenea de G. 1 ex.

» praeterrnissa Sahib. 1 ex.
» fulva de G. 1 ex.
» confiidarh Dfts. 1 ex.
Ilarpalus latus L. 1 ex.

» tanlus Panz. 1 ex.

At/teta Spec. 25 ex.
ihvypoda alternais Gr. 2 ex.
Bolitochara lunulata Payk. 2 ex.
Alitalia rlridans Grav. 3 ex.
Tachinus rufipes de G. 1 ex.

KNTOMOT-OOISCIIK BKHICHTKX. 107

Qaedhis lateralis Grav. 4 ex.

» mesomelinus Mrsli. 1 ex.
Slaphylimis bvunnipes F. 2 ex.

» coiupressKS Marsh, 7 ex.

Fliilonthus chalreus Steph. 1 ex.
XantJioliniis lineari-t Oliv. 1 ex.

» piincfulatus Payk. 1 ex.

Oxijteius laijiieafns Marsh. 1 ex.

» tetracariuatus Block. 11 ex.
Plati/stethus arenarinK Fourcr. 1 ex.
Honialium livnlare Payk. "•" 350 ex.

» oxijacantkae Grav. ± 200 ex.

Lathnmaeum ludcolor Mrsh. 1 ex.

» atrocephalam Gylh. 1 ex.

Megarthrus depressus Payk. 3 ex.
Tricliopteriix qraiidkoUis Mauiih. 2 ex
Hister succicola Thoras. 4 ex.
Onthophilus sidcatus Ev. 1 ex.
Epura ea obsolet a P. 33 ex.

» pus'dla 111. 11 ex.

Soronia piwctatis-nma r. 111. 1 ex.
Pityophagus ferrngineus L. 1 ex.
Rhizophagus depressus F. 5 ex.
Enicmus transversus Oliv. 1 ex.
Byrrhus pustulatus Forst. 1 ex.
Cercyon lateralis Mrsh. 2 ex.

» melanorephalns L. 1 ex.

» pygmaeus 111. ab. c. conspurcalus St. 1 ex.
Oxyomus sylvestris Scop. 4 ex.
Geotrupes sylvaticus Panz. 1 ex.
Melanotus rufipes Hrbst. 1 ex.
Corymbites aeneus L. 1 ex.
Dolopius marginatus L. 1 ex.

108 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Nalassus laevioctostriatus Goeze. 1 ex.
Goniodena olivacea Forst. 1 ex.
Ctepidodera ferruglnea Scop. 2 ex.
ütiorrhynchus raucus F. 2 ex.
Stropliosomus coryli F. 2 ex.

» rußpes Steph. 10 ex.

Sitoiia hispidulus F. 1 ex.
Orthochaetes seliger Beck 1 ex.
Apion ßavipes Payk. 2 ex.
» üirens Herbst 1 ex.
Hylastes ater Payk. 1 ex.
» linearis Er. 1 ex.
» attemiatus Er. 1 ex.

Ed. Everts.

Valgus hemipterus L.

In den vorigen jaargang der »Entomologisclie Zeitsciirift«
(XIX, N" 28, pag. 160) kwara een opstel voor van Dr. von
Rothenburg te Darmstadt, getiteld : Praktische coleopterologi-
sche Erfahrungen. Daarin werd de vraag opgeworpen, of Val-
gus liemipterns L. in koloniën leeft en zich ook in koloniën
zou ontwikkelen.

In afl. 3 van den loopenden jaargang (XX, N'^ 3, pag. 22)
deelt Karl Frings mede, dat hij in de omstreken van Bonn,
een vermolmden appelboomstam onderzoekend, daarin een
groot aantal imagines dezer soort vond. In eenige minuten
had hij een dertigtal kevers verzameld, terwijl het geheele
aantal der aanwezige dieren door hem op over de 100 stuks
wordt geschat.

Het kwam mij niet onbelangrijk voor, deze waarnemingen
hier te vermelden, en daarbij in herinnering te brengen het

ENTOMOLOGISCHE BEKIOHTEN. 109

eigenaardige feit, dat deze kever, hoewel tamelijk zeldzaam in
ons land, eenige jaren achtereen in groot aantal gevonden werd
in een gymnastieklokaal te Wageningen, terwijl hij tevens
in vele exemplaren werd aangetroffen in een stuk drijfhout
(Everts. Coleoptera neerlandica II pag. Q6). Beide gevallen
schijnen het door Dr. v. Rothenburg uitgesproken vermoeden
te bevestigen.

G. VAX RooN.

Proeven van Edw. Jacobson omtrent het weerstandsvermogen
van Dipterenlarven tegen plantaardige vergiften.

In Januari 190G vond de heer Jacobson te Semaransc vliegen-
larven op een stukje gehakt vleesch, dat met strychnine ver-
giftigd was, om honden te dooden. De maden kropen tusschen
en over de strychnine-kristalletjes, zonder daarvan merkbaar
nadeel te ondervinden, want later verpopten ze zich. Het
scheen hem dezelfde soort, als waarvan hij larven vond in een
door hem geopend puparinm eener groote vlieg ; deze bleken
mi] tot het geslacht Pliora te behooren.

Getroffen door het feit, dat deze dieren tegen dit zware
vergif immuun bleken te zijn, nam de heer J. kort daarna
meer opzettelijke proeven in deze richting, en deelde mij de
resultaten mede, welke mij merkwaardig genoeg schijnen, om
hier weergegeven te worden.

De heer Jacobson schrijft het volgende :

»Ik nam 2 larven van eene Musciden-soort (behoorende tot
het genus Sarcophaf/a, de M.) en legde die in een schoteltje met
eene verzadigde strychnine-oplossing in water. De larven bleven
daarin een uur, zonder dat eenige invloed van de strychnine
merkbaar was, daar ze in de oplossing bleven rondkruipen.
Daarna werden de 2 maden met nog 1.5 andere van dezelfde

110 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

soort op een stukje rauw vleesch gezet, dat vervolgens met
eene dikke laag strychnine bestrooid werd en met de stryclmine-
oplossing uit het schoteltje overgoten, zoodat het vleesch geheel
met het vergif doortrokken was. Na eenigen tijd gestaan te
hebben, werd het stuk vleesch met strychnine en larven over-
gebracht in een met gaas gesloten glazen bakje met wat aarde
er bij. De maden hadden zich spoedig in het vleesch gewerkt.

ïer controle werden in een ander bakje 2 maden van dezelfde
soort op een stukje vleesch zonder strychnine gezet; de andere
werden in een fleschje met formaline-oplossing gedaan en waren
eerst na een half uur geheel dood, waaruit het groote weer-
standsvermogen dezer maden blijkt.

Een dag later (19 Febr.) waren de meeste maden in de
aarde gekropen, en den 20*^" P'ebr. was geene enkele van de
17 maden meer in het vleesch. Den 21^'" Febr. waren de meeste
larven reeds in bruine tonnetjes veranderd, eu den 22^" Febr.
waren alle 17 maden puparia geworden ; 2 van deze werden
in de formaline gedaan. 1 Maart waren 10 puparia uitgekomen,
2 Maart kwam er weder 1 vlieg, 4 Maart verder 2 vliegen,
5 Maart de laatste vlieg, dus totaal 14 van de 15 stuks, zoodat
1 puparium mislukte. De 't laatst uitgekomen 4 exemplaren
onderscheidden zich door meerdere grootte. 6 Maart kwamen
de 2 vliegen in het kontróle-bakje (zonder strychnine) uit. Uit
deze proef blijkt ten duidelijkste, dat strychnine niet den minsten
nadeeligen invloed op deze vliegen larven uitoefent.

Ik deelde deze waarneming aan Dr. de Vogel (eveneens te
Semarang) mede en vernam toen van hem het volgende :

Om na te gaan, of ter verdelging van Anopheles-larven
in hare broedplaatsen wellicht gebruik gemaakt kon worden
van het bekende vischvergift »djenoe« {Derris elliptlai Bth.),
had Dr. de Vogel een aftreksel van deze plant doen inwerken
op ^//c>/>/tf/(^s-larven, en ontdekte toen, dat deze muskieten-
larven voor het vergif onvatbaar waren ; zelfs bij het toevoegen

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. Ill

van eene groote hoeveelheid djenoe bij het water bleven zij
leven. Het is reeds voldoende, indien bij 250.000 deelen water
één deel djenoe gevoegd wordt, om de daarin levende visch te
dooden of ten minste te bedwelmen, i)

Naar aanleiding hiervan nam ik zelf de volgende proef.

In een bakje met water, waarin zich eenige Culex-laryen
bevonden, deed ik een weinig strychnine, stellig voldoende om
daarmede een hond te vergiftigen. Na een halven dag waren
de Cule.v-\a,rven nog springlevend. Ik deed toen in het fleschje
zooveel strychnine, dat er eene verzadigde oplossing gevormd
werd, en voegde er nog een groot aantal Qde.v -larven van zeer
verschillenden ouderdom bij. Den volgenden morgen Avaren een
aantal larven dood, doch dit kan ik niet aan de strychnine
alleen toeschrijven, want dan hadden alle larven dood moeten
zijn. Ik houd het er eerder voor, dat de dood een gevolg was
van zuurstofgebrek, -) want het fleschje was tamelijk klein.
Ook is het mogelijk, dat de larven, welke doodgingen, geen
weerstand hebben kunnen bieden aan den veranderden osmoti-
schen druk, toen zij uit gewoon water plotseling in de verza-
digde strychnine-oplossing werden overgebracht. Een analoog
geval constateerde Dr. de Vogel, Hij ontdekte namelijk, dat
Cididden-\a.Yven hier in Indië in zeewater voorkomen, namelijk
in de kreeken en inhammen aan de kust. De larven komen
zelfs voor in zeewater, dat door indamping een meer dan nor-
maal zoutgehalte heeft. Dr. A. Vogel nam nu waar, dat
Anopheles-luryen, uit gewoon water in zeewater overgebracht,
stierven ; werd echter aan het water geleidelijk meer zeewater
toegevoegd, dan bleven de larven in 't leven en ontwikkelden

') Volgens de Encyclopedie van Nedeilandscli Indië, IV, p. 306, is deze stof
nog in vijfmillioenvoudige verdunning voor visschen doodelijk. de i\I.

*) Dit acht ik minder waarschijnlijk, omdat Culex-la,vven aan de oppervlakte
komen, om lucht op te nemen. Eerder zou ik denken, dat het water in het fleschje
te warm kan geworden zijn de M.

112 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEK.

zich verder. Werden de eieren van den Anopheles direct in zee-
water gelegd, dan kwamen zij uit en ontwikkelden zich ook
verder. Blijkbaar is het dus niet het zoutgehalte, maar de plot-
seling veranderde osmotische druk, die de larven doodt.

De Culex-lsLxyQYi. nu, die in de strychnine-oplossing in 't
leven waren gebleven, veranderden 2 dagen later in poppen,
waaruit weder 2 dagen later muskieten kwamen.

Hieruit blijkt dus, dat ook voor larven van muskieten strych-
nine geen vergif is, evenmin als het in de »djenoe« voorko-
mende derrid. Beide zijn plantaardige vergiften. Dat vliegen-
larven geheel immuun moeten zijn voor ptomaïnen, is een
vanzelf sprekend feit, daar vele soorten in lijken leven.

Sedert ik het bovenstaande schreef, nam ik verdere proeven
met »djenoe«. Een stukje vleesch, geweekt in eene sterke oplos-
sing van djenoe-extract, werd samen met een weinig van deze
oplossing in een glazen potje gedaan en daarbij een aantal
<Sarcoyj>Aa^a-larven gevoegd. De larven waren na 2 dagen nog in
leven en hadden bijna het geheele stuk vleesch verbruikt.
Zooals te verwachten was, is »djenoe« dus ook voor de vlie-
genlarven geen vergif.«

Tot zoover de interessante mededeelingen van den heer Jacobson.

Reeds geruimen tijd geleden heeft Dogiel ^) een onderzoek
ingesteld naar den invloed van tal van stoffen op de beweging
van het hart der larve van Corethra plumicornis F. Hieronder
kwam ook strychnine voor ; ook hij bevond, dat de werking
van het hart er geen de minste wijziging door onderging.

Vooral de Culiciden zijn, in verband met de malaria-questie,
in den laatsten tijd aan tal van proefnemingen onderworpen
geworden, wat hun weerstandsvermogen tegen insecticiden
betreft. Uitvoerige mededeelingen hieromtrent vindt men in :
John B. Smith, Report of the New Jersey State Agricultural

1) Mem. Acad. Sc. Imp. St. Pétersbourg (7) XXIV. 1877. N«. 10.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 113

Experiment Station npon the Mosquitoes, 1904. p. 127 — 141.
De daarbij gebezigde stoffen zijn echter van geheel anderen
aard dan die van den heer J., zoodat diens proeven eene
gewenschte aanvullingr er van waren. Ook de in Amerika ver-
kregen resultaten getuigen van een uiterst groot weerstands-
vermogen. Slechts de jonge larven stierven betrekkelijk spoedig,
maar oudere bleven ook in vrij sterke oplossingen van koper-
sulfaat en bouillie bordelaise nog geruimen tijd in leven. Zoo
waren er in eene oplossing van bouillie bordelaise van 1 op 24
deelen water na 90 uren nog steeds 2 larven in leven. Poppen
ondervinden zelfs van eene geconcentreerde kopersulfaat-oplos-
sing geen nadeeligen invloed ; alleen wordt het verschijnen van
de imago er wat door bespoedigd.

J. C. H. DE Meijeue.

CicadologJsche Aanteekeningen III.

Centrotus cornutus L,
Maarsbergen — Mei.
Winterswijk — Juli.
Laag-Soeren — Juni. (Mr. A. Brants).

(Dr. Mac Gillavry).

Cixius pilosus 01. —

Var. infumatiis Fieb. (Faun. nov. var. ?).

Oosterbeek — Juli. (Dr. de Meijere).

Liburnia discolor. Boh. —

Arnhem — Juli. Langs slootkanten in 't Velpsche Broek.

Liburnia pellucida T. —
Arnhem — Juli.

114 ENTOMOLOGISCHE BEEICHTEN.

Lïbiirnîa sordidula Stal. —

Arnhem — Juli. Solanum nigrum, (macropter o) — Sept.
(brachypter g).

Lihnrnia fairmairei Perris. —
Duno — Juli. (brachypter c?).
Arnhem — Aug. (brachypter o).

Dicranotropis hamata Boh. —

Arnhem — Aug. Galeopsis tetraldt. (brachyptere cTd" en jg).

Philaenus spumarius L. —

Var. fasciatus T. (Aant. I). Had moeten zijn var. ustulatus Fall.

Var. apicalis Gerin. —

Arnhem — Juni. Saliv. (K. Dammerman).

Var. dimidiatus H. S. —

Amsterdam — Aug. (Dr. Mac Gillavry).

Philaenus minor Kb. —

Hilversum — Juli. (Dr. de Meijere).

Ledra anrita L. —

Apeldoorn — Sept. Tegen beukenstam. (Dr. Mac Gillavry).

^Idiocerus herrichi Kb. — Faun. nov. sp.
Den Haag — Sept. (H. v. d. Weele).

Een vijftal 9 $ op duinwilg. Schijnt op de vindplaats alge-
meen.

*Idiocerus elegans Flor. — Faun. nov. sp.
Arnhem — 22 Dec. (!). Gevangen op 't landgoed Sonsbeek,
tusschen mos, Calluna en Abies exelsa onder beukeu.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 115

Idiocerus confusus Flor. —

Arnhem — Sept. Salix. (K. Dammerman).

Tettigonia viridis L. —

Amsterdam — Sept. (Dr. Oudemans).

Barchem (Geld.) — Juli. (Dr. Mac Gillavry).

Äcocephalus trincitus Gurt. —

Slechts tweemaal uit den Achterhoek vermeld : Vorden
(Naaml. Fokker) en : Barchem — Juli. (Dr. Mac Gillavry).

Deltocephcdiis.

Alle schijnen op grassen te leven.

Deltocephaliis ocellaris Fall. —
Arnhem — Sept.

"^Deltoceplialus ßehilis Fieb. — Faun. nov. sp.
Arnhem — Sept.

Deltocephaliis striatus L. — -
Arnhem — Aug. Sept.

* Deltocephaliis languidus Flor. — Faun. nov. sp.
Arnhem — Sept.

'^Deltocephalns assimilis Fall. — Faun. nov. sp.
Arnhem — Sept.

Deltocephaliis mintzi Fieb. — -
Arnhem — Sept.

Allygus mi.vtus T. —
Sambiicus, Qiierciis, Calliina.
Arnhem — Juli. Aug. Sept.

116 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

*Äthj/sanus striatuhis Fall. — Fauu. nov. sp.
Aruhem — Sept. Nov.

Athysaims plebejus Zett. —
Arnhem — Sept.

^Athysanus obtusus Kb. — Faun. nov. sp.
Arnhem — Sept.

Athysanus hrevipennis Kb. — Faun. nov. sp.
Duno — Aug.

Thamnotettix tenuis Germ. —
Arnhem — Sept.

Thamnotettix erythrostictus Leth. —
Querais, . . .
Duno — Juli.
Arnhem — Aug. Sept.

Cicadula pimctifrons Fall. —
Scheveningen — Juli. (Dr. de Meijere).

Alehra albostriella Fall. —

De opgave : var. fulveola H. Seh. Aant. I berust op eene ver-
gissing ; ik nam deze var. nog niet waar.
Type : Arnhem — Juli. Aug.
Var. loahlbergi Boh.
Arnhem — Aug.

Empoasca {Chlorita) ßavescens F. —

Arnhem — Dec. Jan. Feb. Maart. —

Den geheelen winter door overvloedig aanwezig op het bg

ENTOMOLOGISCIIE BERICHTEN. 117

Tdiocerus elegans vermelde terrein. Dikwijls tegen Ahies excelsa-
stam zittend waargenomen.

Eupteryx ciirtisii Flor. —

Arnhem — Sept. April. — Half April in allerlei stadiën
van ontwikkeling op Lamium album waargenomen. Hunne aan-
wezigheid verraadt zich door lichte spikkels op de bladeren.

TypJdocyba {Zijgina) rosae L. —

Quercus, Fagus, Ulmus . . .

Arnhem — Juli. Aug. Sept.

Utrecht — Mei. Klimroos (H. üammerman).

Typhlocyha alneti Dahlb. —
Almis, ....
Arnhem — Aug.

* Typhlocyha scuteUaris H. Sch. — Faun. nov. sp. i)
Arnhem — Sept.

Typhlocyba rosea Flor. —

Arnhem — 22 Dec. (!) — Terrein als bij Tdiocerus elegans,

Typhlocyha hlandula Rossi. —

Arnhem — April. Crataegus (H. Dammermann). Aug. 22
Dec. (!) — Terrein als boven.
Fî'umis, . . .

C. J. H. Bierman.

') Als uitgangspuDt nemende de naamlijst van Mr. Fokker (zie Tijdschr. v.
Ent. XXXIV, p. 363, laatste alinea).

Het aantal der als inlandscli bekende Homoptera bedraagt thans 157.

118 ENTOMOLOGISCHE BEIÎICHTEN.

De wijze waarop Adoxus obscurus L. zich, op den rug liggende,
weet om te keeren.

Onlangs kreeg ik een levend exemplaar van Ädon'us obscurus L.
in een doosje; bij hei uitschudden van het doosje op een papier,
viel het dier toevallig op den rug en werd ik getroffen door
de eigenaardige manier, waarop het dier weer op zijne pooien
terecht kwam. Deze wijze was zoo afwijkend van alles wat ik
tot nu toe daaromtrent gezien had, dat ik het dier opnieuw
op den rug legde en, hoe dikwijls ik het experiment ook her-
haalde, steeds manoevreerde hei dier op dezelfde wijze.

Gewoonlijk gaat een op den rug liggende kever (kniptorren
uitgezonderd, ofschoon deze de gewone wijze ook wel toepassen)
uit roeien met alle pooien, totdat ergens een klauw wat weet
aan te haken ; stevig vasthoudende trekt hei dier zich dan
zijdelings om. Soms ziet men de dieren door optillen van eene
vleugelscheede, of op andere wijze, eerst iets schuins gaan lig-
gen, om zoodoende aan de andere zijde hei aanhaken ie verge-
makkelijken.

Adoxus maakt eerst ook wel eenige roeibe wegingen, maar
gaat toch spoedig meer systematisch ie werk. Hij brengt zijne
lange achterpooien zooveel mogelijk dorsaal en raakt zoodoende
gemakkelijk grond. Dan, al schuifelend, brengt hij beide achter-
pooien aan weerszijden zooveel mogelijk naar voren, ongeveer
ter halver hoogte van de lichaamsas en brengt ze tevens zoo
dicht mogelyk bij hei lichaam, de tarsen naar buiten gericht.
Heeft hij nu goed vast, dan strekt hij de achterpooien, waar-
door de achterpooien eene poort, ik zou haast zeggen een rek-
siok vormen. Bij dit opheffen laat het dier zijn kop dicht bij
den grond, terwijl het achterlijf wordt opgetild ; ten slotte staat
hei als 't ware op zijn hoofd, echter alleen steunende op de
achterpooien. In deze positie, zou men meenen, heeft het dier
de kop nog slechts iets naar achteren te brengen, om op zijne

ENTOiMOLOGISCIIE BERICHTEN. 119

pooten terecht te komen. Dit gebeurt echter niet. In eens
toch neemt het dier een zwaai, juist de andere zijde om, het
achterlijf schiet onder den boog der achterpooten door, het dier
komt op zijne pooten terecht en loopt triomfantelijk verder.

Wanneer men het op den rug liggende dier van de rechter-
zijde bekijkt, maakt het dus eerst een draai van 90° in de
richting tegengesteld aan die van de wijzers van een uurwerk,
waarbij het draaipunt geleidelijk hooger komt, om dan een
draai van 270° te maken in de richting der wijzers, waarbij
het draaipunt (de achtste coxae) op ééne hoogte blijft.

Het zou de moeite waard zijn, om na te gaan, of meer
dieren met lange achterpooten en kort achterlijf dergelijke
acrobatische rekstoktoeren met hunne achtercoxae kunnen ver-
richten.

D. Mac Gillavry.

BOEKAANKONDIGING.

Fauna van Nederland, I, Mariene Copepoden, door
Dr P. J. van Breemen.

Door de Nederlandsche Dierkundige Vereeniging is een eerste
begin gemaakt met het uitgeven eener »Fauna van Neder-
land«. Deze zal bestaan uit eene serie van systematische bewer-
kingen der verschillende diergroepen in ons land.

De verhandelingen zullen op ongezette tijden in het licht
verschijnen, en elk afzonderlijk verkrijgbaar zijn bij de Firma
v.h. E. J. Brill te Leiden.

Het eerst verschenen nummer, bewerkt door Dr. P. J. van
Breemen, behandelt de mariene Plcinktou-Coxepodeu, voor zoo-
verre deze van het Nederlandsche Noordzeegebied, de Wadden

120

ENT0M0L0C4ISCHE BERICHTEN.

en de Zuiderzee bekend geworden zijn. Determinatietabellen
van geslachten en soorten worden gegeven en de literatuur
wordt uitgevoerig aangehaald, zoodat onze faunistisehe kennis
dezer diergroep door den arbeid van den heer van Breemen
op uitnemende wijze is bevorderd.

J. Th. Oudemans.

S9S.10(54^2.

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTDMDLOGISGHE VEREENIGING.

N". 31. DEEL II. 1 September 1906.

INHOUD: Dl-. A. C. OuDEMANs, Acai'ologische Aaii-
teekeningen XXV. — Dr. A. C. Oudemans, Aauteeke-
ningeii over Suctoria IV. — Mr. A. F. A. Leesberg,
Ljmexyloii navale L. eindelijk iiilandseli. — Dr. A. J.
VAN RossuM, Het weerstandsverinogen van Arthropodcn-
larven tegen ptomaïnen.

Acarologische Aanteekeningen XXV.

Liacarvs poppet nov. sp. Lengte 500 (^. Kleur als die
van L, oratus V. L. Koch. Vorm als die der vergelijkings-
soort, doch gedrongener. Onderscheidt zich onmiddellijk van
de genoemde soort door den gedrongen, bijna ronden vorm van
het abdomen en door de iets langere, spoelvormige, distaal
zeer spitse pseudostigmatische organen. Omgeving van Bremen.

Eremaeus copulatus nov. sp. Lengte 595 //.. KIen r don-
kerbruin. Vorm gedrongen. Het zijn vooral céphalothorax en
buikzijde van het abdomen, die aan E. ohlongm C. L. Koch
en hepaticus C. L. Koch herinneren. Onderscheidt zich licht van
de vergelijkingssoorten door den gedrongen lichaamsbouw, door
de kleur en door sterk ontwikkelde, in het midden van den
céphalothorax met elkander vergroeide lamellen. Ook de platte
lamellaarspitsen zijn over een derde barer lengte met elkander
vergroeid en dragen ieder een borstelvormig lamellaarhaar.
Pseudostigmatische organen matig lang, in hun proximale helft
draadvormig, in hun distale helft spoelvormig en spits. Omge-
ving van Bremen.

-^»an Insfy/ü^

'^

AUG 261907

122 ENTOMOLOGISCHE BERICHTKN.

Glycyphagns setosns C. L. Koch eindelijk gevonden ! In eene
bezending mijten van den heer S. A. Poppe, door hem in de
omstreken van Bremen verzameld, bevonden zich eenige indivi-
duen van eene Gli/cyphagiis-soort, die aan de lange sleepharen
onmiddellijk herkenbaar was! De}itoniimplia 150, d" 175, + 200 |M
lang, dus klein van stuk. Door het gemis van een rudimentair
cephalothorakaalschildje herinnert de soort ons aan GL destructor
Schrank, door het gemis van subtarsaalschubben aan Gl. ccida-
verum Schrank. Zy behoort echter noch tot de destructor-^ noch
tot de cadaverum-groQ^. Merkwaardig zijn de zeer lange tarsen
der achterpooten, verder, dat de vertikaalharen ver van elkander
en aan den voorrand van het lichaam staan, dat het volgende
paar haren elkander in de mediane lijn raakt (dus aan de ver-
tikaalharen der andere Gliici/phagus-soorien herinnert), dat op
de achterhelft van het abdomen niet 4 dwarsrijen van ieder 4
haren, maar 3 dwarsrijen van ieder 6 haren staan, dat het
pseudostigmatisch orgaan 2 hoofdstammen heeft en dat de
mandibels en maxillen zóó slank zijn, dat zij eerder op die
van Carpogli/pims, dan op die van GlycypJiagus gelijken. Omge-
ving van Bremen.

GlycypJiagus pilosus nov. nom. Door de vondst van den waren
Gl. setosns C. L. Koch ben ik genoodzaakt, aan de door mij als
zoodanig beschreven soort (Tijds. Ent. v. 47, p. 127 — 129, t. 8,
f. 51 — 53) den naam te geven van pilosifs. Omgeving van Bremen.
Tyroglyphus 7iovus nov. sp. Alleen de hypopus-y orxn is mij
bekend. Lengte 232 [^. Kleur witachtig. S t r u c t u u r
glad. Grens tusschen céphalothorax en abdomen op Vio der
lichaamslengte iets convex naar voren. Rughaartjes verdwij-
nend klein ; twee langere haartjes aan den achterrand. Zuig-
napplaat met 8 nappen, eerst 2 groote, dan 4, van wdke
de binnenste groot, de buitenste klein zijn, dan weder 2
kleine. Kleefhaar aan tarsus I in een ruitvormig blaadje ein-
digend. Omgeving van Bremen.

ENTOMOLOGISCHI'; BERICHTEN. 123

De uitvoerige beschrijvingen van bovenstaande soorten, ver-
gezeld van teekeningen, zullen verschijnen in de Abhandlungen
des naturhistorischen Vereins zu Bremen.

A. C. OUÜEMANS.

Aanteekeningen over Suctoria IV.

1758. Palex Linn. Syst. Nat. Ed. 10. v. 1. p. 614. Type:
Piilex irritans L. Niemand, die hierover twijfel uitspreekt.
Baker (Proc. U. S. Nat. Mus. v. 27. p. 371) plaatst achter
Pulex Linn. het jaartal 1695. Toen moest Linné nog geboren
wordeii I

(1815. Ehpichoprion). Baker zegt (1. c. p. 370): »The first
separation of penetrans as a distinct genus occurred in 1815
(Oken, Lehrbuch der Naturg., v. 3, p. 402) under the name
Rhynchoprion. I do not know why the name has been rejected.
If there is no question as to its application, then it must be
used instead of Sarcopsi/lla and the family uame will also
change". Had Baker de Nomenclators geraadpleegd, dan had
hij kunnen vinden, dat Rhynchoprion reeds door Hermann in
1804 voor Lvodidae gebruikt werd. Maar bovendien heeft
Taschenberg (Flöhe, 1880, p. 32) reeds medegedeeld : »Oken
hielt anfänglich den Sandfloh, weil er sich nicht verpuppe,
für eine Zecke und stellte ihn deshalb unter die Gattung
Rhi/nchoprion Hermann". Oken heeft derhalve nooit de bedoeling
gehad, voor Pulex penetrana een nieuw genus op te richten,
maar slechts gemeend, dat deze vloo geen vloo was, maar een
teek! Het is derhalve ook verkeerd, het genus .ß/^t/wc/ioprion aan
Oken toe te schrijven en het als synoniem van DermatopMliis
of Sarcopsylla te noteereu! TieiÏB à.Q nnïim. Rhynchoprion penetrans
bestaat niet, want Oken plaatst onder de diagnose van het

124 ENTOMOLOGISCHE BEEICHTEN.

genus Rhynchopriou den naam »Pale.v penetrans^ Sandfloh", en
voesft er aan toe »Gehört warscheinlichst zu den Milben'".

1832. CeratophiiUus. (corr.: Ceratopsi/lla). Curtis, Brit. Entom.
V. 9. u. 417. Curtis zelf geeft Pillen; hirundhm als type op.
Baker geeft ten onrechte Fule.v (jaUinae Schrank als type aan,
eene soort, die nergens door Curtis genoemd is, die hij dus
stellig niet eens kende! Oji de volgende bladzijde zegt Curtis
woordelijk: »Mr. Haliday is his letter to me observes: In
investigating the analogy between Cordijla and M>/cetop/nla
nigra on the one hand and Pidex on the other, I was led to
the discovery of the antennae of the latter genus; they are
situate nearly as in Ceratophi/lliis, butt . . . ." enz. — Hieruit
blijkt, dat de naam Ceratophi/llns Curtis reeds vóór 1832 aan
Haliday bekend was, hetzij nit briefwisseling met Curtis,
hetzij omdat de naam reeds vroeger in druk verscheen. Ver-
moedelijk had dit laatste plaats en wel in Curtis, A guide to
an arrangement of British Insects, Ed. 1, 1829, p. 36. Dit
werk heb ik niet kunnen raadplegen. Wel vind ik bij Taschen-
bkrg als synoniem van Trlchopsulla octactenus^ p. 88 : »? Cera-
tophi/Uus eloiujatm Curtis, Guide gen. 1829, p. 3()", maar
Taschenberci is op het gebied van systematische nomenclatuur
zóó onnauwkeurig, dat men niet onvoorwaardelijk aan zijne
opgave geloof behoeft te hechten.

Curtis vond de antennae het eerst bij Palex li'irundinis. Dit
geschiedde tusschen 1826 en 1831, zooals ik uit een citaat door
Westwood (Ent. Mag. v. 1. 1833. p. 360) moet opmaken.
Jammer genoeg geeft Westwood niet op, nit welk tijdschrift,
of uit welk werk van C'Jrtis deze aanhaling overgenomen is.
Curtis beschouwt derhalve met recht Pide.c hirundmis als de
type van het nieuwe genus. Later vond hij ze ook bij eenige
andere soorten, doch niet bij Palex irritans en P. canis. Dit
verschil in bouw, nl. het al of niet bezit van antennae of voel-
hoorns, was voor hem aanleiding, om de laatstgenoemde twee

ENTOMOLOGISCIIE BKRICIITEX. 125

soorten in het genus Fule.i; te laten, en de andere te vereeni-
gen in een nieuw genus : Ceratophi)Uus. Blijkbaar heeft hij
bedoeld : Ceratopsyllas (= hoorn-dragende vloo). Orthographisch
moeten wij das Ceratopsylla spellen. Taschenberg blijft echter
Ceratophyllus schrijven, omdat Curtis: »offenbar auf die blättei*-
artigen Einschitte der Fühlerkeule Rücksicht nahm.« Dit is
van Taschenberg heel snedig bedacht ; evenwel, noch uit de
beschrijvingen, noch uit de teekeningen van Curtis blijkt, dat
deze de bladachtige natuur der voelerknots waargenomen heeft,
integendeel, zoowel in zijne teekeningen als in zijne beschrij-
vingen ziet men »joints« eu »rings«.

Curtis vereenigt in zijn genus Ceratophyllus 4 vlooien van
vogels, 3 van vleermuizen en 7 van andere zoogdieren.

1833. Ischnopsyllus (corr. : Tschnopsylla) Westwood. In de
Entomological Magazine, v. 1, j). 362, zegt Westwood woorde-
lijk : »Hence it can scarcely be considered that the genus
Ceratophyllus is well founded. The species, however, figured by
Mr. Curtis, Cer. elongatus, as well as the Cer. vespertilionis,
and probably Cer. bifasciatus, and Pulex musculi Dug. ; toge-
ther with a Chinese species, which has been kindly presented
to me by the Rev. Leonard Jenyns, exhibit a general form so
difiFerent to that of the other fleas, that 1 cannot help thin-
king them, on that account, entitled to form a distinct group ;
for which (as the name Ceratophyllus must likewise be rejected
in consequence of having been previously employed in botany)
the generic name of Ischnopsyllus may be deemed inapplicable,
the characters of which 1 propose to detail in a memoir, upon
which I am at present occupied, upon Bat Parasites.« —
Hieruit blijkt, dat Ischnopsylla Westvvogd de oudste genusnaam
is voor de zoogenaamde vleermuisvlooien, en Ceratophyllus elon-
gaius Curtis tot type heeft.

1836. Ceratophyllus Guerin et Percheron, Genera des Ins.;
livr. 5, n". 7, t. 1 = Ceratophyllus (corr. Ceratopsylla) Curtis 1832.

12() EXTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

1838. Derinatophilus GuÉrin — ^ Meneville, Iconographie du
Règne Animal, Texte explicatif, p. 13. Type : Pulex penetrans
L. (zie Ent. Ber. v. 2. p. ).

1840. Sarcophaga Guildixg apud Westwood, in Trans. Eut.
Soc. Lond. V. 2. p. 200. Type : Pulex penetrans L. Derhalve
= Dermatophilus GuÉrix — Mexevilt.e 1838. (Non Sarcopluuja
Meig. 1826. Dipt.).

1840. Sarcopftj/lla Westwood, in Trans. Ent. Soc. Lond. v.
2. p. 202. t. 20. Type : Pule.v. penetrans L. Derhalve = Der-
matophilus GuÉRiN — Meneville, 1838.

1844. Ceratopsyllus (corr. Ceratopst/lla) Gervais, Hist. Nat.
Ins. x\pt. V. 3. p. 372, Gervais schijnt dus over de spelling
van dezen naam evenzoo gedacht te hebben, als ik; zie hier-
boven, blz. 125. Derhalve = Ceratophyllus (corr. Ceixitopsylla)
Curtis 1832.

Arnhem. A. C. Oudemans.

Lymexylon navale L. eindelijk inlandsch !

Hoewel reeds door Snellen van Vollenhoven in 1859 (Gelede
Dieren van Nederland pag. 212) als zeer waarschijnlijk inlandsch
opgegeven, door Everts in zijne laatste lijst, 1887 p. 147, als op
scheepstimmerwerven te vinden vermeld en nog eens in zijn
werk over de Ned. Col. II. p. 199 1901 met verbazing als
niet inlandsch herdacht (terwijl Westhoff in zijn Käfer West-
phalens, 1881, aangeeft dat het dier in 1 829 reeds bij Munster
Avas gevonden), bleef onze Lymexylon een onvindbaar insect
binnen onze grenzen.

Eindelijk, 1 Augustus 1906, mocht ik er in slagen, niet
op e e n e s c h e e p s t i m m e r w e r f , maar in het zoo vaak
doorzochte Haagsche Bosch, eeu fraai ^ te vinden.

RNTOMOLOGISniK BKRIOHTEN. 127

Ik was daar wandelend, toen mijn oog viel op een zeer
ouden eik, waarvan de schors gedeeltelijk was afgevallen en
gedeeltelijk los zat. Ik lichtte een stuk op en zag eerst niets
dan een vijftal Qtinbu-'t catetnilatus^ die de vlucht namen, maar
op den stam bleef een dier zitten, dat raij den indruk gaf te
gelijken op Campi/bis Uncarts L. Ik nam het dier mee en
t'huis komende herkende ik den lang gezochten kever.

Waarschijnlijk zijn er daar nog wel meer te vinden, ofschoon
in alle fauna's, die ik raadpleegde, het dier als zeldzaam en in
enkele exemplaren voorkomend wordt aangegeven, behalve in
Seidlitz' Fauna Transsylv^niica, die het daar »häufig« noemt.

In elk geval heeft VVesthoff gelijk, waar hij zegt, dat het
dier in oude boomen huist. Reeds Olivier gaf eene vrij goede
afbeelding en in Calwer's Käferbuch is het dier zeer duidelijk
geteekend.

P.S. In Linnaeus S3^st. Nat. (vertaling Houttuyn) pag. 617,
vond ik onder N". 29, voor navale : »C'antharis thorace tere-
tuisculo, corpore luteo, elytri.s margine apiceque nigris.«

»Omdat deeze in de gevelde stammen der eikenboomen huis-
vest en dus zeer schadelijk is voor den scheepsbouw wordt zij
dus bijgenaamd.«

Daar het dier overal als »zeldzaam en zeer zeldzaam«
wordt opgegeven, zal die schadelijkheid wel aan andere eiken-
houtverwoesters moeten worden toegeschreven.

Onder gunstige omstandigheden schijnt het toch soms in aantal
voor te komen. Immers ik lees in de Deutsche Ent. Zeits. 18G6,
dat toen in Jülich bij Aken uit een ouden eikenstronk (30 ex.
werden gevangen.

A. F. A. Leesbekg.

128 EXTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Het weerstandsvermogen van Arthropoden-larven
tegen Ptomaïnen.

Ia N^, 3Q der Entomologisclie Berichten deelde Dr. de Meijere
interessante waarnemingen mede van den heer Edw. Jacobson
over het weerstandsvermogen van Dipteren-larven tegen plant-
aardige vergiften. Jacobson wijst er hierbij tevens op (bladz.
112) »dat het een van zelf sprekend feit is, dat vliegenlarven
geheel immuun moeten zijn voor ptomaïnen, daar vele soorten
in lijken leven".

Vele ptomainen vertoonen dan ook in hunne chemische
eigenschappen en giftige werking groote overeenkomst met
planten-alkaloïden.

Het is bekend, dat niet alleen larven van vliegen, maar ook
van kevers enz. op cadavers voorkomen; door Speiser werd
hieromtrent in »Allgemeine Zeitschrift für Entomologie, Band 9,
S. 39« een referaat gegeven over eene »Conférence« van F.
Meunier: »Les travailleurs de la Mort«, verschenen in de
»Revue des Questions scientifiques« van October 1902.

In dit opstel wordt vermeld, welke Arthropoden in lijken
van menschen en dieren gevonden zijn in verschillende om-
standigheden en in de verschillende stadiën der ontleding.
Deze Fauna bestaat niet altoos uit dezelfde soorten, maar
ondergaat wijzigingen door de temperatuur van het jaargetijde,
door droogte of vochtigheid en door de wijze, waarop het
begraven heeft plaats gehad. Bij nauwkeurig onderzoek blijkt
echter, dat er duidelijk eene regelmatige volgorde waar te
nemen is in de verschijning der verschillende »Biocoenosen«,
zooals Speiser met Moebius deze van organischen afval levende
wezens noemt, en de volgorde toont zulk een geregeld verloop,
dat de kennis dezer Fauna van gewicht kan zijn bij gerech-
telijk onderzoek.

Lijken, die aan de lucht blootgesteld blijven, worden het

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 129

eerst bezocht door vliegen, welke er eieren of larven op afzetten.
Meunier onderscheidt twee groepen, waarvan de eerste vooral
uit vertegenwoordigers der geslachten Mnsca, Stomo.i'i/s en
vooral Callip/tora bestaat ; deze bezoeken cadavers, welke nog
geene ontleding ^) ondergingen, terwijl wanneer deze reeds
ingetreden is, de tweede groep verschijnt : Lucilia, Anthomj/ia,
Sarcophaga en andere. Dan volgen, drie tot zes maanden na
den dood, Dermestiden-kevers, de Micro-vlinder Aglossa en even-
tueel de kaasvlieg, Piophilm casei L., aangelokt door vetzuur-vor-
ming. Zijn er reeds ammoniakale ontledingproducten ontstaan,
dan vertoonen zich Phoriden en Ophyra-soorien (Dipt.), Sil-
phiden en Histeriden (Col.), maar ook reeds mijten. Deze laatste
helpen dan langzamerhand het sloopingswerk voltooien, terwijl
steeds andere nieuwe soorten de vroegere weer in bepaalde
volgorde aflossen.

Ook bij begraven cadavers heeft men vele, het verloop der
ontbinding kenmerkende, dieren gevonden; men neemt aan, dat
o. a. de F/iora-\ar\en uit de daarboven gelegde eieren door de
aarde zich naar hare prooi begeven.

De mieren worden in het bovenstaande verslag niet genoemd;
toch is het bekend, dat sommige soorten de lijken van kleine
gewervelde dieren tot op het geraamte afvreten.

') Dat cenij^c jitoniaïnen zich reeds untwikkclcn, vuurdat üntbindingslucht
waargenomen wordt, is bewezen ; wanneer werkelijk rotting intreedt, schijnen
zij te verdwijnen. (Lewin, Ijehi-buch der Toxicologie, S. 430;. v. 11.

A. J. VAN ROSSUM.

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTDMDLOGISGHE VEREENIGING.

N°. 32. DEEL II. 1 November 1906.

INHOUD: Dr. A. C. Qüdemans, Aanteekeningen over
Suctoria V. — Jhr. Dr. Ed. Everts, De staudaard-collectie
der Nederlandsche Coleoptera. — Jlir. Dr. Ed. Everts,
Coleoptera, in de omstreken van Oklenzaal, Denekamp
en Losser verzameld, Jnli 1906. — Dr. A. J. van Rossum,
Excnrsie-bericlit. Blad wespen. — Dr. A. J. van Rossum,
Invloed van bet voedsel op Croesus varus Vill. — Dr.
H. W. VAN DER Weele, Lijst van Neuropteroïdea, gevon-
den bij Oldenzaal en Denekamp, ter gelegenheid van de
zomervergadering der Ned. Entom. Vereeniging, Juli, 1906.

Aanteekeningen over Suctoria V.

1856. Cerotopsyllus (corr. : Ceratopsylla) Kolenati, Paras, d.
Oüiropt., Brunn, p. 31. — In Taschexberg, die Flöhe, p. 35,
lezen wij : »Das Bedürfniss, die Fledermausflöhe unter einer
besonderen Gattung von Pulex abzutrennen, hat sich bei ver-
schiedenen Autoren geltend gemacht.« In plaats van nu mede
te dealen, wie die »verschiedene Autoren« zijn, zegt hij slechts :
»Kolenati vereinigt sie unter Cei^atopsyllus und . . .« etc. Ik
heb zorgvuldig de literatuur bestudeerd, en vind vóór Kolenati
slechts één auteur, Westwood, 1833, die de vleerrauisvlooien
van de andere afzondert. Voor »verschiedene« leze men dus
»zwei«. Over het genus Ischnopsylla van Westwood rapporteerde
ik reeds in de Entomologische Berichten, v. 2, p. 135, van 1
September 1906, Hoewel Kot-enati zijn genus noemt : »Cerato-

AUG 261907

A/....

132 EN'TOMOI-OGISCHE BEEICHTEN.

psyllus Curtis«, is zijne diagnose zóó gekozen, dat hij in wer-
kelijkheid een nieuw genus voorstelt. Ceratophyllus {coxr.: Cera-
topsylla) Curtis, namelijk, heeft tot type : Palex hirundhiis, een
vogelvloo, een vloo zonder abdominaalkammen ; Ceratopsylliis
EoLENATi daarentegen heeft, volgens de diagnose, abdominaal-
kammen, welke men bijna uitsluitend bij vleermuisvlooien
aantreft. Tot zijn genus behooren : octactenus^ he.xactenus.,2^^'^^^^~
ctenus, tetractenus^ dictenus en monoctenus (sciurï). Kolenati geeft
geen type aan ; het is ook onnoodig een der door hem ge-
noemde soorten als type uit te kiezen, want zijn genus is
beslist synoniem aan Tschnopsyllus (corr. : Tschnopsylla) West-
wooD, 1833, hetwelk CeratopliyUas elongatus Curtis tot type
heeft. Er zijn dus drie redenen om het genus Ceratopsylliis
Kolenati vervallen te verklaren : 1. het is synoniem aan
Iscimopsylla Westwood, 1833. 2. er bestaat reeds een genus
Ceratophyllus (corr. : Ceratopsylla) Curtis. 1832. 3. de naam
Ceratopsyllus werd reeds door Gervais in 1844 gebruikt (zie
Entomologische Berichten, v. 2, p. 126). Nog wil ik hierbij
opmerken, dat Baker pentactenus als type aangeeft, zonder dat
daarvoor eenige reden bestaat.

1856. Ctenopsyllui^ (corr. : Ctenop.tyllo) Kolenati, Paras. d.
Chiropt., Brünn, p. 31, noot. Deze naam wordt door hem
voorgesteld voor Ceratopsyllus : »sollte eigentlich heissen Cteno-
psyllus.« Derhalve : Ct&nopsyllns (corr. : Cte7iopsylla) Kolenati
1856 = Ceratopsylliis (corr. : Ceratopsylla) Kolenati 1856 = Iseh-
nopsyllus (corr. : Tschnopsylla) Westwood 1833.

1856. Clenophthalmu.^ Kolenati, Paras. d. Chiropt., Brünn,
p. 33. Woordelijk lezen wij hier: »Der Hausmausfloh und der
Maulwurfsfloh hat vor den Ocellen kleine bewegliche Cteni-
dien und dürfte ein neues Geschlecht » Ctenophthahiiiis Kolenati«
mit mehreren anderen bilden: Ctenophthalmiis muscuU^ C. talpae,
C. canis, C. felis, u.s.w.« Eenige regeis verder noemt hij ook
C. erinacei. Let wel : Kolenati schrijft »hat«, niet »haben«.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 133

Hieruit volgt onbetwistbaar, dat Ctenoplithalrmcs Kolunati, 185G,
Pulex musculi tot type heeft.

1857. Ceratopsi/lhis (corr. : Ceratopsylla) Kolenati, Paras. d.
Chiropt., Dresden, p. 31,= Ceratopsyllus (corr.: Ceratopsylla)
Kolenati, 1856; di&v\\alv& = Ischnopsyllus (corr.: Ischnopsylla)
Westwood, 1833, zie hierboven.

1857. Ctenopsyllus (corr. : Ctenopsylla) Kolenati, Paras. d.
Chiropt., Dresden, p. 31, noot = Ctenopsyllus (corr. : Cteno-
psylla) Kolenati, 1856. Derhalve = Ischnopsyllus (corr.: IscJmo-
psylla) Westwood, 1833. Zie hierboven.

1857, September. Pulex Kolenati in Wien. Entom. Monat-
schr., V. 1, p. 65, = Pulex L., 1758.

1857, September. Sarcopsyllus (corr. : Sarcopsylla) Kolenati
in Wien. Ent. Monatschr., v. 1, p. 65, = Sarcopsylla West-
wood, 1840, àerhaly e = Dermatophil us Güerin Méneville 1838.

1857, September. Monopsyllus (corr. : Monopsylla) Kolenati
in Wien. Ent. Monatschr., v. 1, p. 65. »Zu Monopsyllus (eine
Borste an den Fühlern, ein Ctenidium am Pronotum, kein
Augenctenidium, kein Zahn am Kopfe) gehört sciuri u. dgl.«
Men ziet hieruit, dat Monopsyllus (corr. : Alonopsylla) een goed
gekarakteriseerd genus is, met sciuri als type. Het is onbe-
grijpelijk, dat Baker (Proc. U. S. Nat. Mus., v. 27, p. 371)
schrijft : »it has been impossible to investigate fully such
special cases as Rhynclioprion^ Monopsyllus, etc.« Even vreemd
is de bewering van Baker (1. c.) : »No writer on the fleas in
the past had made any attempt to designate generic types,
and this fact has given rise to the greatest difficulties.« Ik
meen duidelijk aangetoond te hebben, dat zoowel Curtis als
Westwood en Kolenati steeds bij elk nieuw genus de type
aaugegeven hebbeu. Voorloopig blijft Monopsyllus (corr.: Mono-
psylla) Kolenati vereenigd met Ceratophyllus (corr. : Cerato-
psylla) Curtis, doch, zoodra sciuri van hirundinis gescheiden
wordt, moet het genus Monopsylla hersteld worden.

134 RNTOAfOLOOISCHK BERÎCHT?:N\

1857, Sept. Ctenophthalmus Kolenati in Wien. Ent. Mou.
V, 1. p. 65 : »Unterhalb des Auges ein Ctenidium,« derhalve
= Ctenophthalmus Kolenati 1856, type muscw/i. (zie hierboven).

1857, Sept. Ctenocephalus Kolenati in Wien. Ent. Monat-
schr. V. 1. p. 65. »Ein Kopf- nnd ein Augenctenidium.« »Zu
Ct. gehört hyaenae, cards, felis, u. s. w.« Errare humanuni !
Wanneer wij in Kolenati, Meletemata Entomologica, fasc. 5,
p. 126 (Petropoli 1846) de beschrijving en de afbeelding van
Pulex hyaenae naslaan, vinden wij geen spoor van kop- en oog-
ctenidia vermeld of aangegeven ! In zijn in 1863 verschenen
werk »Beiträge zur Kenntniss der Phthiriomyarien ; Versuch
einer Monographie der Aphanipteren, Nycteribieu und Stre-
blidfen« plaatst Kolenati dan ook hyaenae onder Pulex. (Jit
ondervinding weten we, dat we met Kolenate voorzichtig
moeten zijn. Ik verzocht daarom aan het K. K. Naturhistori-
sches Hofmuseum te Weenen mij het originalexemplaar van
Kolenati toe te zenden. De buitengewone welwillendheid waar-
mede aan mijn verzoek gevolg werd gegeven, verdient eene
bijzondere vermelding. Het resultaat van mijn onderzoek was,
dat werkelijk hyaenae geen spoor vau ctenidia vertoont ! Wij
nemen derhalve canis als type aan. Op hyaenae kom ik later
terug ; ik deed er nog eene belangrijke ontdekking aan, zij
behoort namelijk tot het genus Vermipsylla Schimk.

1857, Sept. Ceratopsyllus (corr. : Ceratopsylla) Kolrnati in
Wien. Ent. Mon., v. 1, p. 65, = Ceratopsyllus (corr.: Cera-
topsylla) Kolenati 1856, derhalve = Tschnopsyllus (corr.: Ischno-
psylla) Westwood, 1833. Zie hierboven.

1859. Ctenophthabmts Kolenati, Fauna des Altvaters, p. 65
= Ctenophthalmus Kolenati 1856. Zie hierboven.

1859. Ctenocephalus Kolenati, Fauna des Altvaters, p. QQ,
= Ctenocephalus Kolenati Sept. 1857.

Arnhem. A. C. Oudemans.

ENTOMOI.OGISCIIE BIOKICIITKN. 135

De Standaard-collectie der Nederlandsche Coleoptera.

De Nederlandsche Coleoptera-t'aiina telt thans 3223 bekende
soorten, die in één of meer exemplaren, op een 20-tal soorten
na, in de standaard-collectie van den ondergeteekende vertegen-
Avoordigd zijn, welke collectie later bestemd is voor het Rijks
Museum van Nat. Hist, te Leiden.

Dat eene fauuistische collectie bijna compleet is mag wel
een rara avis genoemd worden. Zoo iets tot stand te breno-en
is misschien alleen mogelijk in een klein land als het onze
en getuigt voor de zeldzame samenwerking der Coleopterologen
in den lande, die niet aarzelden, hun eigen collectie als N". 2
beschouwende, de zeldzaamste exemplaren, ook de unica, aan
deze centrale verzameling toe te vertrouwen. Moge deze ver-
zameling in de toekomst, voor latere onderzoekers onzer kever-
fauna een gewenschte vraagbaak voor de studie blijven.

Wellicht kan het zijn nut hebben hierbij te laten volgen
eene lijst van de soorten (en een paar zeldzame variëteiten),
welke in deze collectie ontbreken, met opgave van de namen
der entomologen, in Avier collectie deze unica voorhanden zijn.
Wellicht dat dit bericht een middel is, dat ook deze in Neder-
land bekende soorten eenmaal in onze standaard-collectie hare
plaats zullen vinden.

Agonum {Platynus) impressitm Panz. ; Dieren, in de collectie
van wijlen den heer J. Kinker.

Pterostichus cristatiis Dufour ; ik bezit een exemplaar met
onzekere vindplaats Maastricht.

Agabus gitttatus Payk ; Vuchtpolder bij Breda, in de collectie
Heylaerts.

Atemeles paradoxus Grav., forma rhomhicollis Wasm. ; Exaeten
(Limburg), in de collectie Wasraann.

Mi/rmedonia plicata Er. Exaeten (Limburg), in de collectie
Wasmann.

136 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Ätheta {Homalota) corvina Ths. {lepida Kr.), Utrecht, in de
collectie van wijlen den heer J. Kinker.

Ätheta languida Er., het type bij Breda, in de collectie Heylaerts.

Lamprinus haematoptervs Kr., Exaeteu (Limburg), in de col-
lectie Wasmanu.

PMlonthus punctus Grav., ab. c. hinotatus Grav., Amsterdam,
in de collectie Kinker.

Steims Sylvester Er., Breda, in de collectie Heylaerts.

Pelocharis versicolor Waltl., Breda, in de collectie Heylaerts.

Riolus nitens Müll., Valkenberg, in de collectie van wijlen
den heer v. Hagen s in Düsseldorf.

Riolus Mulsantii Kuw. (subviolaceus Muls.), door Kuwert
uit Holland opgegeven.

Heterocerus (Phr/riies) aureolus Schödte, door Kuwert uit
Holland opgegeven.

Helophoriis asperatus Rey., Sluyskil, in de collectie van het
Brusselsch Museum voor Nat. Hist.

Chrijsohotliris aßnis F. d", Amsterdam, in de collectie Kinker.

Eucnemis capucina Ahr., Breda, in de collectie Heylaerts.

Elater sangninolentus Schrk., ab. e. iun/iacidatiis Sehauf. (onder
den naam van var. ephippium Oliv.), bij Breda, in de collectie
Heylaerts.

IJylecoetes dermestoides L., Amsterdam, eertijds door wijlen
Dr. Herklots opgegeven.

Apldliona atrovirens Forst., Vaals (Limburg), in de collectie
van wijlen den heer E^örster te Aken.

Longitarsis ohlitcratus Rosenh,, Vaals (Limburg), in de collectie
van wylen den heer Förster te Aken.

Longitarsis patrueli'^ All., Breda of Bergen-op-Zoom, in de
collectie Heylaerts.

Plafyrrhiiius latirostris F., ik bezit een inlandsch exemplaar
zonder nadere opgave van vindplaats.

Oïchestes pratensis Germ., Breda, ia de collectie Heylaerts,

KNTOMOI.OGTSCHE BEIUCIITEN. 137

CeiitliorrJiijiicIius pUosellus Gylh., door Bedel i.it Holland
opgegeven.

Carphohorns minhmis F., de vraatfiguren door Prof. Dr. Rit-
zeina Bos in Drenthe en in het Speulderbosch bij Putten op
de Veluwe waargenomen.

Behalve deze weinige soorten ontbreken bovendien tal van
rassen, variëteiten, vormen en aberraties van soorten waarvan
het type vertegenwoordigd is, of wel omgekeerd dat wel eenige
variëteit maar niet het type voorhanden is. Dan zijn van vele
soorten de beide seksen nog niet vertegen woordiffd.

Ook is zeer gewen seht het aantal exemplaren van zeldzame
soorten te vermeerderen, de kennis der soort in zijne verschil-
lende afwijkingen wordt daardoor bevorderd.

Ondergeteekende beveelt dan ook, om de hier opgesomde
redenen, ten zeerste zijne collectie aan de collega's aan.
Gaarne is hij bereid, zoo mogelijk, inlandsche exemplaren van
uiterst zeldzame soorten of unica tegen uitlandsche exemplaren
van die soorten in te ruilen. Door een dergelijk ruil verkeer
was het vooral, dat deze inlandsche standaard-collectie zoo
volledig geworden is.

Ed. Everts.

Coleoptera ') in de omstreken van Oldenzaal, Denekamp en
Losser verzameld, Juli 1906.

Omopliron limbatus F.
Elaphras Ullrkkii W. Redt.
Dyschirius obscurus Gylh. 2)
» angustatus Ahr.

JBembidium obliquum St.

ly De allergewoonste soorten zijn hier weggelaten.
-) Deze soort was alleen van de zeekust bekend.

138 ENTOMOT,OGISCHE BERICHTEN.

IJembidiiim Doris Gylh.

» Maiwierheimii Salilb.

Epaphius secalis Payk.
OUsthopus rotundatus Payk.
Pterostichus angustatiis Dfts.
A77iara üifima Dfts.

Harpalus rufus Brüpcgeai. {ferriigineus F.) Faun. nov. sp.
Bradijcellus verbasci Dfts.
Blechrus ininutnJus Goeze.
Haliplus flavicollis St.
Deronectes duodecimpicstidatus F.

» depressus F.

Hydroporus rußfrons Dfts.

■memnonius Nicolai type en o var. castaneus Aubé.
Agabus striolatus Clylh.

» aßinis Payk.
Hydaticus seminiger de G.
OrectocMlus villosus Müll.
Ocalea pieata Steph.
Ilyohates nigricollis Payk.
Brachyusa concoJor Er.
Tachyusa leucopus Mrsh. Faun. nov. sp.
» conshdcta Er.

» coarctata Er. type en ab. c. cyanea Kr.

Leptusa rufïcollis Er.
Tachyporus tersns Er.
Quedius picipes Mannh.
Stapliylinus fossov Scop.
Cryptohium fracticorne Payk.
Stenus pulposus Zett.

» incamis Er.

» picipes Steph.

* genieidatus Grav.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 139

Blediiis denticoUis Fauv. i)
Bi/thinus securiger Reichb.
Anisotoma dubia Kugel (typus : suUilohosa Reitt.).

» calcarata Er.

» luœns Fairm.

Cyrtusa pauxilla Schmidt.
Epuraea neglecta Heer.
Pria dulcamarae Scop.
Rhizophagus politus Hellw.
Antlierophagus nigricornis F.
Cryptophagus setulosus St.
» pallidas St.

Cis oblongus Mellie, Fauu. nov. sp.
Ennearthron ajjinis Mellie.
Corticaria impressa Oliv.
» serrata Payk.

Lininichus sericeus Dfts.
Georyssus crenidatus Rossi.
Limnius Dargelasii Latr.
Heterocerus intermedius Ksw. Faun. uov. sp.
Laccohius idgriceps Ths. ab. c. maculiceps Rottb.
Helophorus arvernicus Mis.
Hydraena testacea Curtis.
Aphodius plagiahis L.
Trichius fasciatus L. ^)
Agrilus coerideus Rossi.
Throscus dermestoides L.
Synaptus filiformis F.

Malthodes rußcollis Latr. type en ab. c. marginicollis Schilsky.
Mordellistena brevicauda Boh. Fauu. nov. sp.
Hylophilus nigrinus Germ. Faun. nov. sp., eeu d".

^) De tweede vindplaats in Nederland.

') Deze soort was nog alleen uit Zuid-Limburg bekend,

140 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Spondylis hiprestoides L.

» maculata Poda.

Leptura quadrifasciata L.

» attenuata L.
Criocephalus ferus Kr.
Liopus nebulosus L.
Cryptocephaliis pini L.
Phyllohrotica quadrimacidata L.
Aphthona lutescens Gylh.
Longitarsis Jiolsaticiis L,
Bacjous ajlindrus Payk.
Orchestes erythrojnis Germ.
» avellanae Donov.
Magdalis rtiemuonia Gylh.

» violacea L.

Coeliodes rubicimdus Herbst.

» trifasciatus Bach.

Craponius epilobii Payk.

CeutJiorrhynchidius pumilio Gylh. ab. c. posthumus Germ.
Ceuthorrhjnclius scapularis Gylh.
Tapinolus sellatus F.
Phytohius coinari Herbst.

» Waltonii Bohem.

» quadricorws Gylh.

Apion radiolus Marsh., ab. e. ferruginipes Wenck.

» Gyllenhalii Kirby.
Crypturgus pusillus Gylh.
Pityogenes hidentatus Herbst.
Tomicus sexdentatus Boerner.

» proicimus Eichh.
Xyleborus Saxpsenii Ratzeb.

Ed. Everts.

ENTÜMÜLOGISCHK BKKTfllTEX. 141

Excursie-bericht. Bladwespen.

Tijdens de excursie in de omstreken van Denekamp op 22
Juli 1906 ontving ik van den Heer Kempers eene Cimhexfagi
^, zijnde bet eerste wijfje in Nederland gevonden. Uit
larven zijn zij herhaaldelijk door mij gekweekt, Jammer dat
het fraaie exemplaar in de Cyankalium-fleseh terecht gekomen
was, zoodat ik het niet meer op beuk inbinden kon.

De larve van Cimh. femorata L. werd door den Heer Uytten-
bogaart bij Oldenzaal en door mij bij Denekamp aangetroffen.

Van soorten, welke ik tot nog toe bij Arnhem niet opge-
merkt had, zijn te vermelden :

Arge pagana Pz. c^ en ^ in copula. Het wijfje, op roos
ingebonden, heeft gelegd ; uit de eieren verkreeg ik een aantal
larven.

Arge spec; larve door den Heer Brants op berk gevon-
den. Het schijnt mij toe Arge atrata Forst, te zijn. Brischke
vermoedt dat zij op eik, Rudow dat zij op els en Salix fragilis
leeft; zij vrat ook els bij mij.

Nematus spec, op berk, larven, welke geheel op Nem. luteus
van els geleken.

Pachy nematus xantliocarpus Htg. syu. capreae Pz. rozenroode
larfjes op zegge, Carex spec, en Athalia spec, waarschijnlijk
Scutellariae Cam. ; deze larven waren gesleept op eene vochtige
plaats.

A. J. VAN RossuM.

Invloed van het voedsel op Croesus varus Vill.

In de vergadering der Ned. Entom. Yereeniging te Oldenzaal
werd door mij medegedeeld, dat het mij gelukt was partheuo-
genetische larven van Croesus vai'us, uit eieren op els gekweekt.

142 ENTOMOLOGTSCHE BERICHTEN.

groot te brengen met berk (Tydschr. v. Entom. Deel 48, Ver-
slag der vergadering van 21 Juli 1906). Op de kleur dezer
larven had dit weinig invloed ; de tint werd alleen iets doffer
groen. Ook de wespen, hieruit voortgekomen, vertoonden nog
de kenmerken der uartfs- wespen. Een drietal dezer wespen werd
op berk ingebonden. In eeue noot, aan het verslag der verga-
dering toegevoegd, werd later door mij bericht, dat uit parthe-
uogenetische eitjes dezer wespen zes larven te voorschijn kwa-
men, welke in volwassen toestand bruin waren, als het ware
een overscano- vormend tusschen de groene Cr. i'a?v<s-larven van
els en de bruinzwarte larven van Cr. latipes Vill. van den berk.

Uit cocons dezer larven, welke zich omstreeks 30 Juli in
den grond begeven hadden, verscheen 19 Aug. eeue manlijke
wesp. Bij het nazien van het kweekglas bleek, dat zich nog eene
wesp ontwikkeld had, welke slechts gedeeltelijk den cocon ver-
laten had ; uit het verdroogde exemplaar kon nog opgemaakt
worden dat dit een wijfje was.

De va7'Hs en latipes -wesjyen gelijken zéér veel op elkaar. Als
hoofdkenmerk geldt, dat :

bij Cr. varus de bovenvleugels helder en de dijen der achter-
pooten geheel rood zijn, terwijl het achterlijf aan apex zwart is;

en bij Cr. latipes de bovenvleugels onder het stigma iets
rookerig getint zijn ; dijen der achterpooten onder rood, boven
zwart ; het achterlijf is aan de onderzijde bruinrood.

Het door mij verkregen exemplaar is flauw rookkleurig getint
in de cellen onder het vleugel- stigma ; het uiteinde van het
abdomen vertoont aan de onderzijde dezelfde kleur als door
Snellen van Vollenhoven aangegeven in zijne afbeelding van
Cr. latipes (T. v. E. Deel 10. pi. 8. fig. 9), namelijk rood-
bruin, naar de zijden iets donkerder, bijna zwartbruin wordend.
De dijen der achterpooten zijn rood ; slechts aan den boven-
kant bij de knieën voor een klein gedeelte zwart. Cameron
wijst er echter op, dat bij latipes de kleur der dijen »is a cha-

ENTOMOLOCilSCUK BERICHTEN. 143

racter which is subject to some variation.« (Mon. Brit. Phyt.
Hyra. Vol. II p. 41).

Het blijkt dus, dat het door mij gekweekte voorwerp het
meest overeenkomt met Cr. latipes ; slechts de dijen zijn aan
den bovenkant minder zwart dan gewoonlijk.

Na overbrenging der t7a?'us-larven van els op berk zijn uit
eitjes der hieruit voortgekomen wespen dus thans larven en
wespen ontstaan, welke meer op latipesAïiTVQu en -wespen van
den berk gelijken dan op de rar?<.s-larven en -wespen van els.

Door deze resultaten word ik voorloopig in mijn vermoeden
versterkt, dat varus en latipes niet als afzonderlijke soorten
maar slechts als variëteiten te beschouwen zijn. De proeven
moeten voortgezet worden, ook door latipes terug te brengen
op els om te zien of dit weder eenigen invloed heeft op de
kleur der larven en de daaruit voortkomende wespen. Ook dient
onderzocht te worden, welken invloed voortgezette voedering
met els heeft op de derde, ^) hier te lande en elders meest
algemeene soort Croesus septentrionalis L. De larven hiervan
zijn zeegroen met groote zwarte vlekken ; zij leven op berk
en els; volgens Ratzeburg zijn zij ook gevonden op hazelnoot,
lijsterbes, populier en laurierwilg-). Bij de siep<eniWo?iaZz<s-wespen
zijn de voorvleugels van een duidelijke rookkleurige vlak voor-
zien ; de achterdijen zijn bij het wijfje zwart, bij het mannetje
rood met zwart uiteinde.

Septentrionalis schijnt mij toe de oudste Croesus, de stam-
vorm te zijn. Zij heeft veel last van parasieten ; Cameron geeft
er zelfs elf soorten van aan. Uit varus- en latipes-larven heb
ik nooit sluipwespen verkregen. Zou het mogelijk kunnen

') Eene vierde soort? Croesus Brischkei Zdd, waarvan de larve op hagebcuk
[Carpinus betulus) leeft, is nog niet in Nederland aangetroffen. Alleen bij Dantzig.

2) Aan septenti-ionalis-larven heb ik Corylus, Sorhus en Salix pentandra voor-
gezet. Zij vraten met graagte van liazcinoot, maar tastten het andere voedsel
niet aan.

144 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

zijn, dat de septentrionalis-\.ax\e bij langduriger verblijf op els
na eenige generaties de donker-groene kleur der t?ar</s-larven
aanneemt, en dat deze bij teruggang op berk eerst de bruin-
zwarte kleur van latipes verkrijgt, alvorens vï^eder in den sep-
tentrionalïs-v orm over te gaan? Bij de varus-wesp van els is
de rookkleurige vlek op de vleugels verdwenen ; zij vertoont
zich flauw bij latipes en treedt duidelijk te voorschijn bij
septenti'ionalis.

De drie soorten zouden dus misschien tot ééne soort terug
te brengen zijn. Wellicht schijnt deze veronderstelling te ge-
waagd, maar de zagen van septentrionalis en varus bieden
zoo weinig verschil aan, dat men ze volgens Bisschop van
Tuinen »voor een en dezelfde soort zou kunnen houden«
(T. V. E. Deel 47, p. XL VII). Hij geeft aan, dat de zaag-
tanden van varus (els) iets korter »schijnen« te zijn dan bij
septentrionalis (berk). Het verschil in den vorm der zaagtanden
van Cimhex counata (els) en Cimhex femorata (berk) is] daaren-
tegen zéér groot; deze zijn dan ook als »goede soorten» te
beschouwen ; het gelukte mij tot nog toe niet C. connata op
berk of C. femorata op els over te brengen.

Merkwaardig is, dat in het bovenbeschreven geval van kwee-
king eener wesp uit berke-larve, welke afkomstig was uit ei
door C. varus gelegd . . . thans een mannetje verscheen !

Mannetjes van varus-wespen zijn, behalve één exemplaar door
den autor de Villaret ^) in 1832 vermeld, onbekend. De
vanis-wesipen planten zich dus parthenogenetisch voort, en nu
de larve van varus met berk gevoed was, en het daaruit voort-
komende wijfje op berk gelegd heeft, . . . komt uit haar ei een
manlijk exemplaar voor den dag.

Het voedsel schijnt dus hierbij ook van invloed op het
geslacht geweest te zijn. Reeds vroeger heb ik er op gewezen
(T. V. E. Deel 47 p. XXVIII) dat in zeer vele gevallen uit

1) Ann. soc. entom. France I, 1832. p. 306. n». 2.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 145

parthenogenetisclie eieren van bladwespen alleen mannetjes ver-
kregen worden. Het trof mij dus, dat uit sommige soorten
waarvan de larven op els leven, zich steeds wijfjes ontwikkelen.
Terwijl bijv. uit Citnbe.v-lïirven van berk en wilg steeds par-
thenogenetisch mannetjes ontstaan, leveren dergelijke kweekin-
gen uit C. connata van els altoos wijfjes. Uit onbevruchte
eitjes van Croesus septentrioiialis (berk) kweekt men steeds man-
lijke, uit dergelijke eitjes van Croesus varus nooit anders dan
vrouwelijke exemplaren. Het zelfde geval doet zich voor bij
Poedlosoma pulverata Retz. (els). Smith verkreeg uit de bekende,
witbepoederde elze-larve Eriocampa ovata L. parthen ogenetisch
400 wijfjes, geen enkelen man. Ook de mannetjes van Ilemichroa
ahii L. en H. crocea Geoffr. zijn uiterst zeldzaam, wellicht zijn
deze verschenen uit larven van berk, waarop zij ook voorko-
men. Slechts uit parthenogenetische elze-larven van Pteromis
polyspilus Forst en Neuiatns luteus Pz., heb ik tot nog toe alleen
manlijke wespen gekweekt.

De proef zal thans door mij genomen worden of de larve
van Eriocampa ovata berk wil vreten om, wanneer dit gelukt,
te zien wat er geschiedt, als de uit deze larven voortkomende
wijfjes op berk leggen.

Ten slotte meet ik hier nog vermelden, dat door mij op
9 Sept. j.l. jonge larven van Croesus varus op els gevonden
werden, Avelke terstond van berk gingen vreten, toen haar dit
voedsel voorgezet werd. De meeste zijn hierbij over het alge-
meen veel donkerder geworden dan mijne gekweekte larven in
het voorjaar, er waren larven bij, die bijna geheel geleken
op de bruinzwarte van Cr. latlpes, door Sn. van Vollenhoven
afgebeeld en beschreven. (T. v. E. Deel 10, p. 174, pi. 8).
Het geel onder de vier eerste segmenten, in de omgeving der
luchtgaten en aan de pooten vertoonde nog een groenig tintje,
juist als bij de daar afgebeelde larven. Bij zwarte latlpes-
larven, 7, 10 en 13 Sept. op berk gevonden, waren deze deelen

146 KNTOMOLOGISCHE BERICHTB^.

zuiverder geel, ook de laatste ring aan de buikzijde en de
achterpooten. Toen ik bi] mijne carws-larven tusschen de berke-
takjes els plaatste gingen deze hier niet op over, maar bleven
berk vreten.

De najaarslarven namen dus na voedering met berk reeds
de donkere kleur aan ; bij mijuen kweek in het voorjaar
geschiedde dit nie t, maar verkregen de larven uit ei der
wespen (waarvan de larven berk gevreten hadden) pas de don-
kere kleur nadat zij uit ei op berk geboren waren. Misschien
waren mijne larven in het voorjaar afkomstig uit moeder-wes-
pen, die reeds een of meer generaties langer op els geleefd
hadden, en hier den invloed nog van ondervonden.

A. J. VAN RossuM.

Lijst van Neuropteroidea, gevonden bij Oldenzaal en Denekamp,

ter gelegenheid van de Zomervergadering der Ned. Ent.

Ver., Juli 1906.

De rangschikking en nomenclatuur zijn naar Albarda's Cata-
logus (Tijdschrift v. Entomol., Deel 32 p. 211, 1888).

C o r r o d e n t i a.
Stenopsoois cruciatus L.

» immaculatus Steph.

4.mphigero7itia variegata F.
Psocus longicot nis F.

» nebïdosiis Steph.
Elipsocus iiniptmctatus Müll.
Caecikus pediailarivs L.
» fnscopterus Latr.

A g n a t h a.
Cloë07i dipterum L.

O d o n a t a.

Diplax striolata Charp.

I^.NTOArOLOnTSCUK RKRICIITKNT. 147

Caloptery.v aplendens Harris.

,, vir g o L.

Lestes sponsa Haus.
PlaUjcneniis pennipes Pali.
Agrion pulcliellum \. d. Lind.

Planipennia.
Sisyra fuscata F.
ChrysojM ventralis Curt.

» peiia L.
Drepanopteryv phalaenoides L.
Coniopteryx ladea Wasm.
Panorpa vulgaris Imh.
» germanica L.

T r i c h o p t e r a.
Limnophilus auricula Curt.
» sparsus Curt.

Leptocerus atevî'imus Steph.

» cinereus Curt.

» dissimilis Steph.

Mystacides nigi'a L.

» azurea L.

* Setodes intei^rupta F. Faun. nov. sp.
Worm,aldia sub nigra Mac Laclilan.
Neureclipsis bimaculata L.
Polycentropus flavotnaadatus Piet.
Cyrnus trimacidatus Curt.
Lype phaeopa. H. W. van der Weele.

De Redactie verzoekt alle ter plaatsing aan te bieden stuk-
ken in te zenden bij Dr. J. Th. Oudemaus, Paulus Potter-
straat 12, Amsterdam.

S^9^, T0^t(^5

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMDLOGISGHE VEREENIGING.

N». 33. DEEL II. 1 Januari 1907.

INHOUD: Dr. A. J. van Rossum, De insectenkunde
in Japan. — H. Schmitz S. J., Bemerkenswerte, in der
Umgebung von Sittard gesammelte Dipteren. — Dr. J.
C. H. DE Meijere, Diptera, gevonden te Denekamp, 22
Juli 1906. — - Dr. D. Mac Gillavry, Rhyncliota hetero-
ptera, in de omstreken van Oldenzaal en Denekamp ver-
zameld op de excursie tijdens de zomervergadering van
de Ned. Ent. Ver. Juli 1906. — Dr! D. Mac Gillavry,
Coleoptera, bij Putten op de Veluwe in bierpotten gevan-
gen, III. — Dr. D. Mac Gillavry, Corrigenda Entom.
Berichten. — Dr. D. Mac Gillavry, Corrigendum op de
lijst der Nederlandsclie Coleoptera van Jhr. Dr. Ed. Everts,
1906.

De Insectenkunde in Japan.

Onder bovenstaanden titel bevat Aflevering 4 der »Weten-
schappelijke Bladen« van 1906 een opstel ontleend aan
»Prometheus«, Afl. 833 en 834. Deze mededeeliugen schij-
nen mij zoo belangrijk, dat ik meen hieruit het volgende te
moeten overnemen.

In de provinciestad Gifu leeft Yasuchi Nawa, de Nestor der
Japansche entomologen ; om zijn werk naar verdienste te kun-
nen schatten, maken wij gebruik van het officieele bericht van
Marlatt, den entomoloog van het Ministerie van Landbouw in
de Vereenigde Staten, die Nawa en zijn inrichting te Gifu
bezocht heeft. Opmerkelijk is het, dat Nawa volstrekt geen

^v^'

^^aiv \nsi;tuij^

AUG 2^6 1207

150 ENTOMÔLOGiSCHE BERICHtEN.

geleerde van beroep was, maar zieh uit persoonlijke neiging
aan dezen tak van wetenschap wijdde, en dat hij, naast de
systematische entomologie, met voorliefde de levenswijze der
Japansche gekorven dieren beoefent en beschrijft. Hij begon
met te Gifu een bijzondere school voor entomologie te openen,
waar hij zijne voordrachten hield; zijn degelijke kennis op dit
gebied was reeds vroeger algemeen bekend uit geschriften, die
in de landstaal waren uitgekomen.

Nu zou ik een welwillenden lezer willen vragen, welk lot
hij in Europa aan een dergelijke onderneming voorspellen zou ;
zou er onder ons iemand zijn, die aan een school voor insec-
tenkunde in een provinciestad betalende studenten zou durven
verwachten ? Een dergelijk plan is in Europa nog bij niemand
opgekomen, en wanneer iemand op den inval kwam, zou hij
waarschijnlijk in geen onzer beschaafde landen een enkel toe-
hoorder vinden.

Nawa heeft die wel gevonden : zij kwamen in aanzienlijk
aantal uit verschillende deelen van het rijk, betaalden de kos-
ten van hun verblijf te Gifu en daarenboven ook het voor-
geschreven leergeld.

Uit deze college-gelden kwam mettertijd zulk een groote som
bij elkaar, dat Nawa in staat was een reeks van gebouwen en
paviljoenen op te richten, die uitsluitend voor de studie van
en het onderwijs in de entomologie bestemd zijn.

Het aantal toehoorders werd steeds grooter, en Nawa's stich-
ting is thans in den letterlijken zin van het woord een ento-
mologische akademie en zeker wel de eenige op de geheele
wereld.

Daarenboven wijzen wij er nogmaals op, dat de stichter
dezer akademie gedurende meer dan dertig jaren geen onder-
steuning van het rijk genoten noch gevraagd heeft ; het noodige
geld kwam uitsluitend van het volk zelf, wiens weetlust op
elk gebied wij thans wel als algemeen bekend mogen onder-

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 151

stellen. Eerst in den laatsten tijd, toen de inrichting te Gifu
reeds een hoogen trap van bloei bereikt had, heeft de Japan-
sche regeering haar met een jaarlijksch subsidie begiftigd.

De studenten aan de entomologische akademie van Nawa
zyn slechts voor een klein gedeelte jongelieden ; het meerendeel
bestaat uit personen van rijperen leeftijd, grondeigenaars, leer-
aars, privaatpersonen, enz. die uitsluitend uit oprechte belang-
stelling in dezen tak van wetenschap leerlingen van den meester
worden.

De akademie bezit een prachtig entomologisch museum, dat
door Nawa en zijne leerlingen bijeengebracht is en waar men
niet alleen de volwassen insecten geconserveerd en gerang-
schikt vindt, maar ook hun eieren, larven en poppen, de plan-
ten, die hun tot voedsel strekken, in het kort alles, wat bij
de ontwikkeling en de levenswijze van elke soort te pas komt.

Bovendien is er een uitgebreide verzameling waaruit men
alle methoden en alle middelen kan leeren kennen, die bij de
bestrijding van schadelijke insecten toepassing vinden.

De bestrijding van schadelijke insecten heeft zeker nergens op
de wereld een zoodanige volkomenheid bereikt als in Japan.
Tijdens de jaarmarkt te Gifu wordt het museum van Nawa tegen
intreegeld voor het publiek opengesteld, en Marlatt was juist
in dien tijd daar aanwezig. Hij zag tot zijn niet geringe ver-
wondering, dat de bevolking van het platteland voortdurend
bij troepen naar binnen stroomde en met de grootste belang-
stelling de teekeningen en photogrammen en de gereedschap-
pen tot uitroeiing van schadelijke insecten in oogenschouw nam.
Zeker leeren wij hier een karaktertrek van het Japansche volk
kennen, waaruit wij meer leeren dan uit alle schilderingen
van theehuizen, schouwburgen en Boeddha-tempels.

Stellen wij ons eens voor, dat iemand in een beschaafd land
van Europa, in een provinciestad een insecten- museum oprichtte,
en op keroiisdagen het weetlustig publiek zat te wachten, dat

152 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

bereid zou gevonden worden voor zijn goede geld toegaugs-
kaarteu te koopen ! Op de enkele nieuwsgierigen, die uit het
straatrumoer in de verlaten zalen van het museum verdwaal-
den, zou men zeker terecht de woorden van Virgilius kunnen
toepassen : »Apparent rari nantes in gurgite vasto«. Tegen de
herbergen, poppentheaters en kermisspellen met hun reuzen
en dwergen, zou een insecten-museum de concurrentie zeker
niet vol kunnen houden.

Onder den titel »De Insectenwereld« geeft Nawa een ento-
mologisch tijdschrift uit, dat eens in de maand verschijnt ;
bovendien worden in zijne inrichting fraaie wandkaarten ver-
vaardigd, waarvan elk de leefwijze en alle ontwikkelingsphasen
van bijv. een of andere keversoort vertoont^). Dergelijke wand-
kaarten zijn reeds in grooten getale uitgekomen en er volgen
nog steeds nieuwe ; zij kosten ongeveer veertig centen het
stuk en zijn dus binnen het bereik van het groote publiek.
Nawa's eerste assistent is zijn eigen dochter, Taka Nawa, die
hoewel nauwelijks den kinderschoenen ontwassen, zich reeds
met den grootsten ijver op de entomologie toelegt. Met vlugge
hand teekent en schildert zij de meeste illustraties voor de
werken van haar vader en op dit gebied spreidt z^ inderdaad
groot talent ten toon.

Uit deze akademie zijn natuurlijk vele degelijke entomologen
voortgekomen, te veel om hier te noemen, velen hunner zijn
op hun studiereizen door Europa en Amerika ook buiten
Japan bekend geworden. vSommigen van hen zijn in de land-
bouwproefstations werkzaam, anderen in verschillende inrich-
tingen van onderwijs, terwijl weer anderen hun tijd aan voort-
gezette studie wijden.

Wij moeten hier de opmerking nog bijvoegen, dat in Japan

') Van regeeriuy;s-wege worden in Nederland ook dergelijke afbeeldingen en
hcselirij vingen verspreid, bewerkt dour het Staatsboschbeheer. v. U.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 153

meer private inrichtingen voor de studie der entomologie
bestaan, waaronder vooral die van baron Takachilo op het
eiland Kiu-Tsjiu de aandacht verdient. In een entomologisch
laboratorium, dat van alle noodige hulpmiddelen voorzien is,
werkt hier de baron met een staf van ijverige medewerkers;
voor zoover ik weet bestaat in Europa nergens een privaat-
inrichting, die bepaald aan de studie van de levenswijze der
insecten gewyd is.

Onder de openbare inrichtingen voor de studie der entomo-
logie neemt het Insecten-laboratorium van het Centraal-proef-
station te Nishigahara in de nabijheid van Tokio een eerste
plaats in. Dit laboratorium, dat geheel naar de eischen des
tijds is ingericht, staat in verband met broeikassen en proef-
tuinen, waar door vijf uitstekende entomologen biologische
proeven genomen worden. Dit Centraal- station heeft negen
filialen, en daarenboven zijn er nog provinciale proefstations ;
sommige dezer laatste inrichtingen hebben ook eutomologische
laboratoria, waar speciale deskundigen werkzaam zijn. Wij
noemen ook nog de landbouwscholen, onder welke die van
Sappro Komaba en Kumamoto leerstoelen voor de entomologie
bezitten. Een natuurlijk gevolg van dezen overvloed van onder-
wijs-inrichtiugeu is de uitgave van zeer vele werken over het
leven der insecten, die echter, omdat zij in het Japansch
geschreven zijn, voor de Europeanen een gesloten boek blijven.

Om niet te veel plaatsruimte in te nemen, moet ik hier
eindigen ; het artikel bevat echter nog meer wetenswaardige
bijzonderheden o. a. over de vernuftige wijze, waarop de Japan-
ners hunne rijstvelden tegen beschadiging van insecten weten
te vrijwaren. Uit al het bovenstaande blijkt de ernstige inspan-
ning, welke het Japansche volk zich geeft, om ook op dit
gebied van kennis in het voorste gelid te staan. Moge het
voorbeeld dezer Aziaten navolging in Europa vinden! In Neder-

154 ENTOMOLOGISCHE BEKICHTEN.

land wordt sedert het begin van 1906 aan ééne Universiteit
(Amsterdam) akademisch onderwijs in de entomologie gege-
ven. . . Waar en wanneer zal het eerste entomolosrische labo-
ratorium opgericht worden ?

A. J. VAN ROSSUM.

Bemerkenswerte, in der Umgebung von Sittard gesammelte

Dipteren.

In den Jahren 1903 — 1905 sammelte und studierte ich die
in der unmittelbaren Umgebung von Sittard (Holländisch Lim-
burg) vorkommenden Dipteren. Mein Ordensgenosse P. Jos.
Thalhammer S. J. in Kalocsa hatte die Freundlichkeit, die
ganze Ausbeute zu determinieren, bezw. die wenigen von mir
selbst auso-eführten Bestimmungen zu revidieren.

Dabei ergaben sich folgende Arten als für die niederländi-
sehe Fauna neu oder doch wegen ihrer Seltenheit erwähnens-
wert. Dieselben wurden auch von Dr. J. C. H. de Meijere
revidiert.

Berls cludyheuta Forst, 5.

Sfrdtiounjia potiüidda Meig. ().

Sargiis iriüatus Scop. G. Fn. n. sp,

Haematopota crassicornis Wahlb. 5, ein (T. Fn. n. sp.

('Iirifsops sepulcralls F. 7.

Psilopus lugens Meig. 6.

Ein pis pe) Uli pes Panz. 5, 7.

(In'iiwtns hiesHs Wied. 7.

Dolichopus picipes Meig. G Fn. n. sp.

('hrijsoto.öam si/lvarnm Meig. 5.

Denwticus plehejus Fall. 7,

ENTOMOLOGISCHE BEKICHTEN. 155

Rhinopliora melania Meig. 5, 6.
Sarcophaga setipennis Rdi 6, 7 Fn. n. sp.
Anthomyia alhiàncta Fall. 6.
Norellia nervosa Meig. 5 Fn. n. sp.
Sepsis pectoralis Mcq. 7 Fn. n. sp.
Palloptera trimacula Meig. 7 Fn. n. sp.
Oscinis fasdola Meig. 5.

H. Schmitz S. J.

Diptera, gevonden te Denekamp, 22 Juli 1906.

Rhopcdomyia ptarmicae Voll.

De gallen op Achillea jitarmica L.

Rhopalomyia tanaceticola Karsch. Fn. n. sp.
De gallen op Tanacetum vulgare L.

Simulia reptcms L.

Tipula nigra L.

Sijmplecta. piuidipennis Meig.

Acrocera orhiculus F.

Si/tieches nmscarius F.

Mcgliyperus sudeticus Low. Fn. n. sp.

Empis serotina Low.

Psilocephala ardea F.

Atlierix inarginata F.

Dolichopus pennatns Hffrasg.

'Tachytrechus insignis Stann.

Liancalut; rirens Scop.

Aan den Avatermolen bij Singraven. De soort werd in de
»Naamlijst« opgenomen naar aanleiding van eenige exemplaren
in de collectie Fransen, met onzekere vindplaats.

Sciomyza schoenher ri Fall.

156 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Micropeza lateralis Meig.
Themira minor Hai.
Cero.vys crassipennis P.
Tephritis vespertina Low.

» argyrocephala Low.

Sapromyza bipunctata Meig.
Drosophila transversa FaU.
Parydra aquila Fall.
Axysta cesta Hai.
Hyadina nitida Macq.
Limosina sylvatica Meig.

J. C. H. DE Meijere.

Rhynchota heteroptera in de omstreken van Oldenzaal en
Denekamp verzameld op de excursie tijdens de zomer-
vergadering van de Ned. Ent. Ver. Juli 1906 ').

Aelia Klugii Hahn

Chorosoma Schillingii Schumm.

Dictyonota fidiginosa Costa

Gerris naias de G.

Salda palUpes F.

Leptoterna dolabrata L.

Phytocoris idmi L.

Calocoris roseomaculatus de G.

Lygiis pratensis L.

CapsHS laniarius L. var. tricolor F.

Rhopalotomus ater L.

Orthocephalus saltator Hahn

1) De detcrmiuaties werden verricht dour Mr. A, J. F. Fokker.

ENTOMOLOGISCHB BERICHTEN. 157

Heterotoma merioptera Scop.

Psallus variabilis Fall.

* Aphelochirus aestivalis Fab. f. n. gen. et spec. ^)

D. Mac Gillavry.

Coleoptera, bij Putten op de Veluwe In bierpotten gevangen, III.

De vangsten van Coleoptera, door middel van in den grond
gegraven bierpotten, door Dr. J. Th. Oudemans, hadden in 1906
het volgende resultaat (Zie Ent. Ber. Dl. II p. 106 — 108) :

Carabus catemdatus Scop. 14 ex.

» nemoralis Müll. 1 ex.

Cyehrus rostratus L. 2 ex.
Nebria brevicollis F. 9 ex.
Notiophilus aquaticus L. 1 ex.

» palustris Dfts. 1 ex.

Calathus piceus Mrsh. 135 ex.
Pterostichus nigritus F. 1 ex.
Abax af er Villers 24 ex.

» parallelus Dfts. 1 ex.
Dromius agilis F. 1 ex.
Ocalea badia Er. 2 ex.
Atheta spec.

Alitalia impressa Oliv. 2 ex.
Tachinus liumeralis Grav. 2 ex.
Quedius lateralis Grav. 17 ex.
Staphylinus compressus Mrsh. 5 ex.
Othius myrmecophiliis Ksw. 1 ex.
Lathrimaeum unicolor Mrsh, 2 ex.

1) Deze zelfde soort werd eveneens inlandsch gevonden bij Mook Aug. 1905.

158 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

Lathimaeum atrocephalum Gylh. 14 ex
Omalium rivulare Payk. 7 ex.
» caesum Grav. 4 ex.

Proteinus hrachypterus F. 2 ex.
Nargus velo.v Spence 1 ex.
Onthophilus sulcatus F. 1 ex.
Epuraea obsoleta F. 16 ex.
» pusilla Hl. 2 ex.
Thalycra fervida Oliv. 1 ex.
Ips quadripunctatus Oliv. 1 ex.
Cryptocephaliis lycoperdi Hrbst. 1 ex.

» densatus Hrbst. 1 ex.

Eniamis transversus Oliv. 1 ex.
Cercyon lateralis Mrsh. 2 ex.
Megasternum boletophagum Mrsh. 1 ex.
Aphodiiis obliteratus Panz. 5 ex.
Geotrupes sylvaticus Panz. 8 ex.
Nalassus laevioctostriatus Goeze 1 ex.
Mafitura chi^ysanthemi Koch 1 ex.
Loiigitarsus luridus Scop. 10 ex,
Otiorrhynchus sulcatus F. 1 ex.

» raucus F. 2 ex.

Strophosomus coryli F. 3 ex.

» rußpes Steph. 3 ex.

Orchestes quercus L. 1 ex.

D. Mag Gillavey.

Corrigenda Entom. Berichten.

Dl. II, N^ 30, p. 119, 10« regel van boven:
staat : »achtste coxae« ; moet zijn : »achterste coxae <

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 159

Dl. II, No. 32, p. 140, 2'^' regel van boven :
staat : »Spondylis maculata Poda« ; moet zijn : »Leptura
maculata Poda«.

D. Mac Gillavry.

Corrigendum op de Lijst der Nederlandsche Coleoptera,
' van Jhr. Dr. Ed. Everts, 1906.

Bi] No. 423 Agabus undulatus Schrank bij te voegen de syno-
niemen : ahhreviatus F. en Hermanni Bedel.

D. Mac Gillavry.

S-^^îT. To«

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSGHE EHTQMDLOGISGHE VEREENIGING.

N". 34. DEEL II. i Maait 1907.

INHOUD: C. J. lï. Bierman, Homopteren aus Sema-
rang ',Java), gesammelt von Herrn Edw. Jacobson. —
C. J. H. Bierman, Cieadologisehe Aanteekeningen IV. —
Dr. A. J. VAN RossuM, Een vijand van den pereboom. —
Di'. J. C. H. DE Meijere, De biologie der Pipunculiden. —
Dr. J. Th. Oudemans, Hadena fnnerea Hein. — Corri-
genda. — Dr. J. Th. Oudemans, Insectenkast te koop.

Homopteren aus Semarang (Java), gesammelt von
Herrn Edw. Jacobson.

Unser geehrtes Mitglied, Herr Edw. Jacobson, sandte mir
eine Anzahl in der Nähe von Semarang gefangener Homopte-
ren. Es ist ein wertvolles Material, mit grosser Sorgfalt ge-
sammelt, enthält daher eine Menge kleinerer Arten, welche
gewöhnlich übersehen werden. Einige der merkwürdigsten
Funde Avill ich hier kurz notieren ; ich hoffe nachher aus-
führlicher über dieses Material zu berichten.

UdiKjama ßavocarinata nov. sp. — (D i c t y o p h a r i u a e).

1903. Uducjama — Melichar. Hom. Fauna Ceylon, p. 27.

Schildchen braun, Kiele gelblich gerandet. Scheitel braun
mit oben und unten je drei gelblichen Längsstrichen. Augen
braun, am Innenrande gelblich.

Länge 12—13 m.M.

3 Exemplare: 2 cfd", 1 ^.

AUC- 261907

162 ENTOMOT.OGISCIIE BERICHTEN.

Pleroma ßavipes nov. sp. — (Ä. c h i 1 i n a e).
1903. Pleroma — Melichar. Hora. Ceylon, p. 41.
Rauchbraun; Kopf, Pronotura, Gesicht, Rostrum, Unterseite
und Beine gelblich.
1 Exemplar.
Länge 5 ra.M.

Ä%ia atrovenosa Leth. — (D e r b i n a e).
3 Exemplare.

Elasmoscelis platypoda Kirby. — (L o p h o p i n a e).
12 Exemplare: 7 cfcf, 5 ço.

Die d'J' sind kleiner und schärfer gezeichnet als die on.
Länge J* 6— 7 m.M., 9 bis 8 m.M.

Gelastissus javanensis nov. sp. — (I s s i n a e).

Gelastissus — Kirkaldy. Bull. Hawaiian Sugar Plant. Asso-
ciation N^ 1, Part 9, p. 144. (1906).

Bräunlich ; die abgekürzten Decken tiefschwarz ; Hinterleib
graiiofrünlich, die unbedeckten Segmente hinten hellrot gerandet.

Länge 2V2 m.M.

3 Exemplare.

Egropa Jacohsonii nov. sp. — (T e 1 1 i g 0 m e t r i n i).

1903. Egropa. Melichar. Hom. Ceylon, p. 82,

Eine kompliziert gefärbte Egropa ; besonders gekennzeichnet
durch einen querviereckigen Fleck am oberen Stirnrande, in
welchem zwei runde weisse ocellenähnliche Flecke stehen.

Diese schöne Art widme ich gerne Herrn Edw. Jacobson.

Länge 4 m.M.

3 Exemplare und viele Nymphen.

Gaeiulia nigrovenosa Mel. — (R i o a n i i n a e).

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 163

1898. Melichar. Mon. Rican. p. 328. 1. Taf. XIII, Fig. 18.

Ein 9.

Nephesa briinnea Mel. — (F 1 a t i n a e).

1902. Melichar. Mou. Acanal. und Fiat. p. 104. 6.
Zwei d'cT.

Idlocerus InisaU» Mel. — (B y t h 0 s c o p i n a e).

1903. Melichar. Hom. Ceylon, p. 147. 2.
Zwei 9Ç.

Tettigonia unimaculata Sign. — (T e 1 1 i g o n i n a e).
1854. Signoret. Mon. Tettigonides p. 26. 179.
Zwei 9 9 .

Tettigonia nigrilinea Stal. — (T e 1 1 i g 0 n i n a e).
1870. St'il. Hera. Ins. Philippinarum p. 735. 11.
Ein d".

Platyretus marginatus Mel. — (A c o e e p h a 1 i n a e).
1903. Melichar. Hom. Ceyl. p. 174. 1.
Ein Pärchen.

T hamnotettix latruncularis Motsch. — ■ (J a s s i n a e).

Ein 9, welches, so weit man nach der ganz allgemein ge-
haltenen Beschreibung Motschulsky's urteilen kann, zu dieser
Art gehören mag.

NephotettiiV apicalis Motsch. — (J a s s i n a e).
Ein helles cT.

C. J. H. Bierman.

1G4 ENTOMOLOGISCHE BERICHTBK.

Cicadologische Aanteekeningen IV.

Lijst yax Homoptera, gevanc4en nabij Oldenzaal, Juli 1906,

TER gelegenheid VAN DE ZOMERVERGADERING

DER Ned. Ent. Vereeniging.

De Heer Dammernian was zoo goed, mij een vrij omvangrijk
materiaal ter hand te stellen, nabij Deuekamp verzameld. Hierbij
vermeld ik tevens eenige vangsten van Dr. Mac Gillavry en
Dr. de Meijere, bij dezelfde gelegenheid gedaan :

Jssus foleopteratm F. — één d". (Dr. Mac Gillavry).

Delpha.c crassieoy/iis F. — één d". (Dr. de Meijere).

Libitrnia pellucida F. — Macr. [^r^. (K. Dammerman).

PMlaemis spumarins L. — met de var. ttstulatus F'all., leuc-
opJithalmus L. en lineatus F. (K. Dammerman).

Philaeims lineatus L. — één 9. (dez.).

Aplirophora alni Fall. — (dez.).

» Salicis de Geer. — (!) twee ^ + • (dez,).

Maci'opsis lanio L, — met var. bruunca F. — (dez.).

Bythoscopus ßavicollis L. — (dez.).

Pediopsis nassata Germ. — (dez.).

Idiocerus confusus Flor. — (!) (dez.).

J'ettigonia viridis L. — met Nymphen, (dez.).

Euacantlius acuminatus F. — (!) (dez.).

Acocephalus striatus F. — (dez.).

1) » tricinctiis Curt. — één d". (Dr. iMac Gillavry).

Doratura stylata Bohem. — (K. Dammerman).

Deltocephalus Minhii Fieb. — (Dr. M. G.).

Allygus mixtus F. — (Damm.).

» modestus Fieb, — (Dr. M. G.).

Athysamis obtusus Kb. — (!) één d". Het tweede ex., dat in
ons land gevangen is, (Dr, de M.),

1) In Aant. III schreef ik foutief: tri7!citas.

ENTOMOLOGTSCHE BERICHTEN. 165

Älebra alhostrieMa Fall. — var. Wahlbergi Boh. (Damm.).
Zygina alneti Dahlb. — (Damm.).

Kelisia vittipennis J. Sahlb. — -

Wolflieze — April. Een n door mij aan den rand van een
beek gesleept.

*(Jilorwna prasinuhi Fieb. — Faun. nov. sp.

Arnhem — Juni (raacr. cT), Juli (2 brach. ^ 2)- G^evangen op
't landgoed Sonsbeek, langs een slootkant, begroeid met
Phragmites etc. De aanwezigheid van deze Middeneuro-
peesche soort hier te lande is wel merkwaardig. De
meest Noordelijke vindplaats was, naar ik meen, tot
dusver Crefeld (vermeld door Kirschbaum) ; overigens
komt ze voor in Galicië en »in den Donau-Aueu auf
Pliragmites communis in Juni«.

Liburnia straminea Stal. — Faun. nov. sp.
Arnhem — Juni, Juli, Aug.
Om Arnhem dezen zomer vrij gewoon. (12 ex.).
De meeste macropter. Ook te Oosterbeek (Dreien). Vooral
leven ze tusschen de jrrasranden lano-s akkers.

*Jiythof<copus ruf'usrnlus Fieb. — Faun. nov. sp.
Staalduin — Juli (K. Dammerman).
Den Haag — Aug. (Dr. v. d. Weele).

*Idiocerus albicans Kb. Faun. nov. sp.

Wassenaar — Aug. (K. Dammerman), twee 92-

Deze verschilt van den naverwanten inlandscheu confusus
Flor. door de kleur, die meer grijsachtig groen is,

en doordat dt> legboor van het r> minder ver uitsteekt.

166 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

Mi] ne ex. waren grijswit, maar waren in alcohol bewaard
geweest, zoodat niet op de kleur was te vertrouwen.
Vergelijking van de legboor niet die van hei conf usus n^
toonde echter duidelyk aan, dat deze ex. tot albicans
behoorden.

Allygns modestus Fieb. —

Arnhem — Juli, één d" en één o.

Van Mr. Brants ontving ik een Nymphe ten geschenke,
welke hij had aangetroffen op Vfvlascum sp. Daaruit verscheen
een d". Zelf sleepte ik een Nymphe, die op een grassoort eeni-
gen tijd verder leefde en een o bleek te zijn.

Athysanus distinguendus Kb. ■ — Faun. uov. sp.
Plasmolen — Aug.

Een typisch geteekend cT door den Heer Daramerman ge-
gevangen.

*Gnathodiis punctatus Thunbg. — Faun. nov. sp.

Oosterbeek • — Aug.

Een drietal ex. langs den spoorweg bij Dreien, lu Duitsch-
land en Engeland voorkomend was deze soort ook bij ons te
verwachten.

*Dicraneura citrineUa Zett. — Faun. nov. sp.

Arnhem — Juni, Juli, Aug.

Gewoon, vooral langs akkers, ook te Velp en Oosterbeek.

*Evpteryx Germari Zett. — Faun. nov. sp.
Hilversum — Juli (Dr. de Meijere).

*Eupteryx Loewii Then. — Faun. nov. sp,
Hilversum — -^^^f?' (^r- de Meijere).

knto:mot,ooisc'iik belichten. 167

Ziftjina alnetl Dahlb. -

De Nymphe leeft niet alleen op Alniis, doch komt ook op
Acer pseudoplatanus zeer algemeen voor. Aldus nam ik haar
waar in Juni te Arnhem en om Nijmegen.

Veelvuldig komen bij Homoptera afwijkingen in het ader-
stelsel voor. Ik herinner me een ex. van Grypotes pinetellus
H. Sch., dat niet te bestemnxen was volgens de tabel. ïoen
het op een andere wijze gedetermineerd was, bleek in den
rechter vleugel een dwarsader voor te komen, die bij Grypotes
en verwante genera constant ontbreekt ; nl. een dwarsader
tusscheu den tweeden sector en den ondersten tak van de tweede
o-affeling van den eersten. In den linker vleugel ontbrak de
dwarsader.

Ook vertoont het aderstelsel in de membraan der TypUocy-
/>//(67i-voorvleugels vaak afwijkingen van het normale verloop.

C. J. H. BlEEMAN.

Een vijand van den pereboom.

Het Hongaarsche tijdschrift »Rovartani Lapok« bevat in
deel XI, 1904, Afl. 4 en 5, hierover een uitvoerig artikel met
afbeelding, waarin door J. Jablonowski de levenswijs der larve
van Janus {Cephns) coynpressus F. beschreven wordt. Aan het
verkorte uittreksel in de Duitsche taal (Ein eigenthüm-
licher Feind des Birnbaums), dat achter in iedere afle-
vering voorkomt, ontleen ik het volgende.

Jablonowski had in zijn werkje over schadelijke insecten der
vruchtboomen en van den wijnstok aan RJiynchites coertdeus
beschadigingen van de peer toegeschreven, welke — zooals
later, bleek — • niet door dezen kever, maar door cene bladwesp

168 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Jcmus GO)npi'essus veroorzaakt worden. De wesp vliegt in het
begin van Mei en legt hare eieren in jonge loten van pere-
boompjes. Reeds tegen het einde van Mei vertoont zich de
werking; het lot wordt slap en hangt ter lengte van 3 — 5 cM,
naar beneden ; de nog niet ontwikkelde bladen zijn verdord en
zwart. De twijgjes zyn op een atstand van 6 — 7 cM. van het
uiteinde duidelijk opgezwollen en blijken aangestoken te zijn;
de eitjes zijn spiraalsgewijze om het twijgje heengelegd.

De uit het ei gekomen larve kruipt dadelijk naar boven in
het verwelkende gedeelte van het twijgje, waaruit zij alleen
het merg vreet. Tegen het einde van Mei, begin Juni, heeft
zij dit grootendeels verbruikt en dringt nu langs de over-
blijfselen van het merg door hare uitwerpselen naar beneden
om ook hier het merg uit te knagen. De excrementen worden
uu en dan door haar naar boven en vaster in een geschoven.
Jablonowski telde 45 en meer »solcher Abfallschichten«. Dit
alles is zwaar werk voor het larf je dat G — 7 mM. lang is,
terwijl de breedte van het kanaaltje, waarin zij huist, slechts
2 — 2.5 mM. bedraagt. In het midden van den zomer is de
larve bijna volwassen, maar vreet tot den herfst nog door;
dan luaakt zij een spinseltje, waarin zij eerst in het voorjaar
verpopt. Wanneer de wesp verschijnt, kon Jablonowski uit
dezen kweek niet vaststellen; dit zal vermoedelijk in het laatst
van April of begin van Mei zijn. Uit 200 aangestoken takjes,
die hij met alle zorgvuldigheid behandelde, maar toch ver-
schimmelden öf verdroogden, kwam na twee jaren een enkel
imago te voorschijn! De schade door de larve veroorzaakt is
niet gering, want door het aantasten der loten, belemmert zij
goede ontwikkeling der takken en vruchtknoppen. Ter voor-
koming van verdere schade zal het goed zijn de verkwijnende
twijgjes na zorgvuldig onderzoek spoedig te verwijderen.

Goureau heeft in »Annales de la soc. ent. de France, 1858,
Bulletin p. 231« reeds veel omtrent de levenswijs der larve

ENTOMOLOGISCIIE BERICHTEN. 169

vermeld; hij noemt als haren vijand Pimpla stercorator Grv,
Ook Kaltenbach vermeldt haar in »Pflanzenfeinde«, p. 200,
waar hij ook zegt : »sie bewirkt durch ihren F'rass das Ab-
sterben des Triebes, was sich durch faltige, schwärzliche
Epidermis auffallend bekundet.«

Iets dergelijks werd door mij voor eenige jaren aan een
perenboompje in het begin van Juni waargenomen. Het trok
toen de aandacht en werd aan den invloed van nachtvorsten
toegeschreven en niet verder onderzocht. De mededeelingen van
Jablonowski en anderen lezend, kom ik tot de vraag of deze
Janns wellicht reeds in Nederland gesignaleerd is. Aangezien
hij in Midden-Euroi)a (Duitschland en Frankrijk) voorkomt,
zou eene overschrijding der grenzen niet tot de onmogelijkheden
behooren.

A. J. VAN RossuM.

De biologie der Pipunculiden.

Omtrent de levenswijze der merkwaardige Pipunculiden was
tot dusverre nauwelijks meer bekend, dan dat enkele soorten
gekweekt waren uit kleine Homoptera, waarin de larve als
parasiet moest hebben geleefd. Naar aanleiding van de schade,
door verschillende dergelijke Homoptera aan suikerriet toe-
gebracht, heeft de heer Perkins onlangs de vijanden dier dieren
aan een nauwkeurig onderzoek onderworpen en daarbij ook de
metamorphose van een groot aantal Pipunculidae ontdekt.
Daar deze waarnemingen in een weinig verbreid geschrift zyn
verschenen ^), schijnt het mij niet overbodig hier enkele der
hoofdzaken mede te deelen.

O R. C. L. Perkius, Leal' Ploppers aud their natural Enemies. Report Exper.
Station Hawaiian Sugar Plant;^rs Association, Honohil«. Sept. '05.

l70 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Perkins onderzocht van het geslacht Plpunadiis een 26-tal
soorten van Australië, waarvan hij er 15 uit Homoptera kweekte,
en 5 soorten van Hawaii. Verschillende familiën van Homoptera,
zoowel Cercopidae, als Jassidae en Fulgoridae, worden aangetast.
Of eenzelfde soort van Plpunmlus dieren van verschillende familie
bewoont, is nog niet zeker ; wel werden sommige soorten uit
zeer verschillende Homoptera van dezelfde familie gekweekt.
Zoowel de nymphen als het volkomen insect wordt aangetast.
De orevonden Australische soorten kwamen meest uit Jassiden,
terwijl de soorten van Hawaii waarschijnlijk allen Fulgoriden
tot gastheer hadden. Het is moeilijk uitwendig te zien, of een
Homopteron al of niet geïnfecteerd is. Soms is de kleur wat
veranderd, b.v. geelachtig in plaats van groen of donkerder
dan gewoonlijk, maar meest doet alleen een wat ziekelijk uiter-
lijk, een moeilijk te omschrijven wijziging in het voorkomen
van de chitinehuid vermoeden, dat het dier is geïnfecteerd,
hetgeen dus alleen waarneembaar is voor iemand, die het nor-
male aanzien der dieren uitstekend kent.

De kop van de parasitische larve schijnt altijd naar den thorax
van den gastheer gericht te zijn, welks abdomen door den
parasiet grootendeels is gevuld. Is deze volwassen, dan kruipt
hij, meest tusschen metathorax en abdomen, naar buiten en
begeeft zich in de aarde, om daar in een puparium over te
gaan. Slechts bij een soort {Pipimculus cinerasccns Perk.) die
op boomen levende Homoptera aantast, valt de larve niet op
den grond, maar blijft ook als puparium op de bladeren vast-
gehecht.

Deze puparia zijn ovaal, aan beide einden afgerond, met door-
brekende hoorntjes (prothoracaalstigmata van de pop). De beide
achterstigmen schijnen, naar de afbeeldingen te oordeelen,
meest 3 ronde of ovale poriën voor de ademhaling te bezitten,
wat bij cyclorraphe Dipterenlarven wel de meest gewone ver-
houding is.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 171

Reeds Jenkinson heeft opgemerkt, hoe een Plpunculus zich
plotseling op een Horaopteron stortte ; deze sprong dan op,
en althans in één geval zag Jenkinson, dat het na den sprong
den Pipunculus nog op den rug droeg. Dat tijdens deze manoeuvre
het leggen van het ei heeft plaats gehad, is wel waarschijnlijk,
maar niet met zekerheid vastgesteld.

Iets, wat mij bizonder interesseerde, was de wijze van open-
springen der puparia. Perkins heeft dit niet met voldoende
nauwkeurigheid nagegaan, maar uit zijne figuren blijkt althans,
dat een uit een kleiner dorsaal en een grooter ventraal ofeleffen
stuk bestaand, halfbolvormig kapje wordt afgeworpen en dat
het dorsale stuk de prothorakaalhoorus draagt,

In dit laatste opzicht is er dus overeenkomst met wat bij
de Syrphiden voorkomt, terwijl bij de Eumyiden wel een der-
gelijk, maar uit andere ringen opgebouwd kapje voorhanden
is, waarvan de prothorakaalhoorus geen deel uitmaken. De
algemeen aangenomen verwantschap tusschen Pipunculiden en
Syrphiden vindt hierin dus eenigen steun, ofschoon de volkomen
overeenstemming in de samenstelling van het kapje mij nog
twijfelachtig schijnt en hieromtrent nader onderzoek geweuscht is.

Nu we weten, dat de aanwezigheid van den parasiet uiterst
moeilijk waarneembaar is, zal het ook alhier wel eerder geluk-
ken een Pipunculus te kweeken. Ik zelf had wel alreeds soms
aan een Homopteron een donker gezwel waargenomen en ont-
ving dergelijke exemplaren ook van den heer Bierman, maar
deze bleken te wijten te zijn aan parasitische Hymenopteren-
larven, waarschijnlijk uit de familie der Dryiniden, welke wegens
de merkwaardig gevormde klauwen der o n vermaard zyn.

J. C. H. DE Meijeee.

172 EXTOMOLOGISCHK BERICHTEN.

Hadena funerea Hein.

Van deze, toen voor ons laud nieuwe soort werden in Angus
tus 1895 zeven exemplaren op den Hondsberg by Oisterwijk
(N.-Br.) gevangen. Sedert is zij niet meer in ons land waar-
genomen. Dezen zomer (1906) echter was Dr. Mac Gillavry
gedurende een verblijf op den Hondsberg zoo gelukkig haar
terug te vinden en wel in één maijlijk exemplaar, gevangen
in het laatst van Juli. Het voorwerp berust in mijne collectie.
Zie T. V. E. Dl. 39. p. 86 en Dl. 40 p. 299.

J. Th. Oüdemans.

Corrigenda.

Deel II, NO. 33, p. 158, 11^^ regel van boven :

Staat Cri/ptocephalus. moet zijn Cryptopharjus.

12^ regel van boven :
Staat densatus, moet zijn denfatus.

Insectenkast te koop.

De ondergeteekende biedt ter overname aan een eikenhouten
insectenkast met deuren, inhoudend 40 laden met glazen dek-
sels en voorzien van turfbodera (Bakker-turf). Fabrikaat Groen.

Dr. J. Th. Oüdemans.
P. Potterstraat 12, Amsterdam.

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTDMDL0GIS6HE VEREENIGING.

N". 35. DEEL II. 1 Mei 1907.

I N H O U D : Dr. A. J. van Rossum, Mededeelingen
over Bladwespeii I. — Dr. .1. Tii. Oudkmans, liveaena
t'oridoii Poda.

Mededeelingen over Bladwespen I.

A m a u r o D e m a t u s f a 1 1 a x Lep.

Deu 18'-'" Juni 1906 ontving ik van Mr. A. Brants vijf
larven der bovengenoemde soort, door hem te Laag-Soeren uit
lage wilgenstruilïeu, SalLv aurita of «S. yepens, geklopt. Tegen
24 Juni hadden zich vier hiervan in stukjes losse turf bege-
ven, na zoowel van Sali.v rltelUna als S. caprea gevreten te
hebben; de vijfde volgde 28 Juni. Alvorens in de turf te krui-
pen vervellen zij, verliezen hierbij de witte strepen en bruine
spikkeltjes en zijn dan geheel groen of bruingroen en korter
geworden. Li het begin van Maart het kweekglas onderzoekend,
kon ik een paar larven waarnemen, die dus in dezen toestand
overwinterden.

Reeds 28 Maart 1907 vertoonden zich twee vrouwelijke wes-
pen ; eene derde kwam 1 April te voorschijn. Zaddach zegt in
Schrift, phys. ökon. Ges. Königsberg XVI, 1875. N**. 17. p. 69:
»Keine andere 4rt der Gattung Nematus ist so veränderlich
wie diese« : zij is dan ook onder verschillende namen beschre-
ven o. a. als Nematus variahilU.

174 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

jMijne wespen komen het meest overeen met Zaddach's vierde
variëteit, de donkerste. Er is weinig meer te zien van de zéér
bleek groenachtige of vuilwitte tint van het abdomen ; over
den rug loopen zwarte dwarsbanden, de buik is zwart gevlekt ;
aan de /ilf^^" i*^ tïe lichtgroenige kleur (bij een exemplaar iets
helderder) nog liet duidelijkst waar te nemen. Wangen en
mond zijn wit ; alle overige deelen van het lichaam zijn groo-
tendeels zwart; het stigma bruinzwart. De cocons, Avaaruit zv,
verschenen, zijn zeer dunwandig, doorzichtig, licht bruingelig.

Ten gevolge van den strengen winter was de bladvorming
der wilgen (bijv. vergeleken bij het voorjaar van 1906) thans
nog zeer achterlijk. Aan een Salhv vitellina in mijn tuin vond
ik een paar takjes, waaraan enkele blaadjes en ook een paar
katjes begonnen te ontluiken. Deze takjes werden in water
geplaatst en de met suikerwater en honig gelaafde wespen
hierop gezet. Eenige witte eitjes werden tegen een bladknop
gelegd, maar vooral deden de w^espen pogingen om in de nog
zeer weinig ontwikkelde knopjes der katjes te leggen, en het
gelukte haar ook hiertegen en gedeeltelijk hierin een paar
eitjes te plaatsen. Aangezien de katjes der vroegbloeiende ruige
wilgen reeds veel grooter en bijna geheel ontwikkeld waren,
zette ik nu takjes van een manlijke Salix caprea in het kweek-
glas, waarvan zij terstond ijverig gebruik maakten. Gedurende
vijf dagen zijn zij, met tusschenpoozen, nog fteeds bezig in
deze katjes hare eieren aftezetten, en wanneer de takjes zich
lang genoeg frisch houden, hoop ik parthenogenetische larven
van Am. falla.v te zien verschijnen.

Voor zoover mij bekend, was het nog niet waargenomen dat
eene bladwesp in katjes der wilgen legt. Bij vlinders komt dit
voor in het genus Xcmthia.

Uit deze legwijze van Am. fallcuv, die dikwijls reeds in Maart
vliegt, laat zich verklaren, waarom de larven dezer wesp meer
op ruige wilgen gevonden worden dan op gladde. SaU.v caprea,

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN'. 175

mirka, repens behooren alle tot de Vroegbloeiers. Op een even-
eens vroeg bloeiende gladde wilg, aS'. vimutalis, schijnt de larve
nog niet gevonden te zijn. In de omgeving van Arnhem heb
ik haar nog niet aangetroffen ; bij Vlodrop (Limburg) klopte
ik haar in 1903 uit »S. anrita, en Mr. Brants bezorgde mi] de
larve ook reeds in 1904 uit Laag-Soeren. Deze beide kwee-
kingen mislukten, gedeeltelijk ten gevolge van sluipwespen. De
mannetjes van Am. falUuv zijn schaarsch ; Cameron geeft aan :
»On counting the specimens which I have caught and bred,
1 find a proportion of one male to twenty females«. (Monogr.
Brit. Phytoph. Hym. I p. 2(5). Door Brischke ^) wordt aange-
nomen, dat Am. falla.r Lep. en Am. histrio Lep. slechts varië-
teiten van e e n e soort zijn ; Konow kan zich hiermede niet
vereenio-en. In afbeeldino-en der zagen van fallax en histrio
door Cameron is verschil op te merken.

A. J. VAN ROSSÜM.

Lycaena coridon Poda.

Lycaemi coridon Poda in Nederland.

Deze zeldzame Lycaena werd het eerst in ons land aange-
troffen door Dr. van Mederabach de Rooy, die in Augustus
1859 een mannetje bij Nijkerk ving. Dit voorwerp, dat natuurlijk
een weinig oud geworden, doch volkomen gaaf is, berust in
mijne verzameling. Het bleef zeer lang het eenige Nederland-
sche exemplaar, terwijl bovendien Snellen in »De Vlinders van
Nederland« Macrolepidoptera, p. 56 noot, in verband met het
terrein, dat volstrekt niet met den aard van deze soort over-

1) Schiift. N.-Uurf. Ges. Danzig N. Y. VI. lieft 2. p. r4J

176 ENTOMOLOGISCHE BElllCHTEX

eeustemde, zegt te aarzelen, om haar onder de inheemsche
vlinders op te nemen. Dit Avas m. i. volkomen terecht, daar
het veel verstandiger is, om met het als inlandsch beschouwen
eener ietwat dubiense soort te wachten, totdat betere bewijzen
voorhanden zijn, dan eeue ontijdig als zoodanig beschouwde
wederom te doen vervallen.

Aldus bleef de indigeniteit van Lycaena coridon onzeker,
totdat, gelijk Snellen in »De Vlinders van Nederland«, Micro-
lepidoptera, p. 1126, mededeelt, deze soort in Zuid-Limburg
bij Valkenberg en Maastricht door Mr. A. H. Maurissen werd
gevangen. Sedert het verschijnen van dit deel van Snellen's
meesterwerk, 1882, hoorde men niets meer van haar.

ïhans kan ik twee nieuwe vindplaatsen opgeven, nl. Bergen-
op-Zoom en Hoog-Keppel, Op ongeveer één uur ten zuiden
van eerstgenoemde stad werd een mannetje gevangen door den
heer N. Bouman (Amsterdam) op 10 Augustus 1906, terwijl ,
de heer Cl. J. Klokman J.Az., eveneens in den afgeloopen
zomer, nabij laatstgenoemde plaats drie voorwerpen bemach-
tigde, en wel op het landgoed »Ulenpas« op 28, 27 en 30 Juli.

In zijn schrijven over deze vangsten deelt de heer Klokman
mij bovendien nog mede, dat hij zich herinnert, dat in Juli
1904, na de vercfaderinçy en excursie onzer Vereeniginc^, noo-
eene excursie door eeniaje leden gemaakt werd naar Neede en
dat toen ook een exemplaar van Lycaena coridon gevangen
werd. Ik vind deze vangst nergens vermeld ; moo-e deze mede-
deeling de nadere bevestioing uitlokken.

J. Th. Oudemans.

o / o . ;uv '~j ^i.

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMDLOGISGHE VEREENIGING.

N". 36. DEEL II. 1 Juli 1907.

INHOUD: Dr. A. J. van Rossum, Strychnine-vretende
kevers ? — Dr. J. Th. Oudemans, Eene uitstekende keverval.
— Dr. J. Th. Oudemans, Lycaeria coridon Poda. —
Dr. .]. Th. Oudemans, Boekaankondiging (Fauna \'an
Nederland, II, Yrijlevende Zoetwater-Copepoden, door
Dr. P. J. van Breemen).

Strychnine-vretende kevers ?

Van dem heer Edward Jacobson mocht ik voor zijne terug-
reis naar Java een schrijven ontvangen, dat ik meen hier te
moeten plaatsen. Het luidt als volgt :

»In aansluiting aan uwe mededeelingen ^) in de laatste
Wintervergadering van de Entom. Vereeniging, waarbij u de
aandacht vestigde op een artikel, waarin de schrijver de uit-
werking vermeldt van vergiften op insekten ^), kan ik u nog
wijzen op eene reeks opstellen in het Geneeskundig Tijdschrift
van Ned. Indië, namelijk :

Deel 21, 1881, pag. 679. Strychnine-houdende drekstof van
een strychnine-etenden kever.

Deel 22, 1882, pag. 197. Strychnine-houdende legen en den-
dang-kevers.

1) Tijdschr. v. Entom. L. p. XV— XVI.

2) M. L. Michalsky ,,Ueber die Einwirkung einiger Alkaloide auf die Küchen«
schaben" (Anz. Akad. Krakau, 19Ü5, p. 635—668).

•«r** '"SatÜÄ

^1l.?0T

Î I

178 KNTOMOT^OCrlSCHK BERTCHTEN.

Deel 26, 1887, pag. 259. Dendang-kevers en legen.

Deze artikelen van de hand van Dr. J. Groueman behelzen
zijne onderzoekingen over strychnine en een strychnine-hou-
dende keversoort, genaamd Epicauta 7'ußceps 111.

Verder verscheen nog in :

Deel 21, 1881, pag. 693. Onderzoek van een strychnine-
houdende drekstof en strychuine-etende kevers, door
E. Verschoof.

Naar aanleiding van deze publikaties werd het onderwerp
ook besproken in de 16*-' Wintervergadering der Ned. Entom.
Vereeniging, Januari 1883, in welke vergadering de beeren
Piaget en van Hasselt daaromtrent mededeelingen deden ^).

In een der bovengenoemde artikelen beschrijft Dr. Groneman
door hem op Epicauta ruficeps genomen proeven, waarbij, door
't inspuiten van strychnine-oplossing in de lichaamsholte, de
ongevoeligheid van deze keversoort voor het vergift werd aan-
getoond.

Mijne proeven met strychnine op dipteren-larven, door Dr. de
Meijere in de Entomologische Berichten N'\ 30 medegedeeld,
blijken dus slechts een reeds lang bekend feit opnieuw te
belichten".

Gebruik makend van de nauwkeurige literatuur-aanwijzingen
van den heer Jacobson, vond ik in het Tijdschr. v. Entom.
Deel 26, dat van Hasselt sterk betwijfelde, of de zoogenaamde
legen uit drekstof van den dendano-kever zou bestaan. Na een
scheikundig onderzoek '-) van Wefers Bettink (medegedeeld in
Nieuw Tijdschrift voor Pharmacie in Nederland van Haaxman
en Legebeke, Juni 1883, p. 181) bleek, dat deze stof geen urine-
zuur noch guanine bevatte en niet voor insecten-excrement

1) Tijdschr. v. Entom. XXVI, p. CXXXVII— CXL.

^) Referaten van Prof. Hoogewerft" over dit onderzoek en over Groneman's
opstel (1882) komen voor in : Recueil des Tnivaux Chimiques des Pays-Bas,
Tome II, No. 4. p. 126—131.

ENTOMOI.OGISCHE BERICHTEN. 179

jnrehoiiden kon worden. Groneraan verklaarde toen, dat hij ver-
plicht was aan te nemen dat de legen geen keverdrekstof is,
maar met van Hasselt in te steramen, dat op bedriegelyke
wijze, onder dien naam, het gewone b 1 a a s p ij 1 v e r g i f" t der
Dajaks (hoofdzakelijk uit Strychnos-soorten bereid) door de
Handjireezen (Borneo) als »geneesmiddel« (o b a t) wordt ver-
kocht en uitgevoerd, en dus niets met de dendang-kevers te
maken heeft.

Aangaande deze dendanfjs, tot de Meloidae behoorend en door
Ritsema als Epicauta gedetermineerd, blijft Groneman, ook in
zijn tweede opstel, de in het eerste uitgesproken, op onderzoek
van Verschoof berustende, meening volhouden, dat deze kevers
zelve toch, — ofschoon in ongemeen geringe hoeveelheid —
s t r y c h n i u e - h o u d e n d zijn, en dat zij waarschijnlijk,
't zij als larve, 't zij als imago, uitsluitend of ten deele van
Stryc]inos-&ooriQ\'i leven, wellicht van dezelfde, die de Dajaks
tot bereiding der legen gebruiken.

Van Hasselt geeft aan, dat de dendang's i) en de lege'n in
Oost-Indië als Yolks-aphrodisiaca misbruikt worden -). Hij ver-
moedt, dat wellicht daarom de legen (gemakkelijk in ruime
hoeveelheid te verkrijgen) voor grof geld uitgevent wordt als
afkomstig van de dendangs, die in groot aantal moeilijk zijn
te vangen.

Groneman vermeldt in zijn tweede opstel, dat hij de larven
van den dendang nog niet heeft kunnen ontdekken '5) en niet
met zekerheid kan aangeven, van welke planten deze en de
kevers leven. Gevangen exemplaren voedde hij met bladeren

1) Voli^ens Verschoof bevatten zij geen cantharidine.

-") Reeds in de Oudheid stonden Cantliariden in dit opzicht in hoog aanzien ;
zie Escherich, Verhandl. zool. bot. Gesellsch. Wien. XLIV. p. 252.

de Meijere.
^) Waai'schijnlijk zullen zij, evenals die van andere E/ncauta-soortcn, zich
voeden met eieren van Orthopteru.

de Meijere.

180 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

der niet vergiftige Pisonia alba, waarvan zij met gretigheid
o-ebruik maakten. Het is mij nog niet gelukt zijn derde opstel
(1887) in handen te krijgen. Later hoop ik hierover te berich-
ten. Daar het bekend is, dat larven en volkomen insecten
bladeren van verschillende vergiftige planten vreten o.a. Atropa,
Datura, Hyoscyamus, Couium, Ciaita, Digitalis, Delphinium,
Aconitum, is het zeker niet onmogelijk te noemen, dat er ook
Strychnos-vreters zijn.

Het weerstandsvermogen der dendang's tegen strychnine
bleek groot te zijn. Groneman schat de hoeveelheid, welke hij
aan deze kevers inspoot op minstens ^200 van hun gewicht ;
dit zou overeenkoix^en met eene dosis van 250 gram voor een
mensch van 50 kilo, of 4000 maal de hoeveelheid welke, in
zulk een geval, als doodelijk beschouAvd wordt.

A. J. VAN RossuM.

Eene uitstekende keverval.

Om schadelijke insecten in boomgaarden te vangen, worden
verschillende soorten van z.g. boombanden of vangbanden door
de ooftkweekers gebezigd. In dergelijke banden wordt aan de
dieren eene schuilplaats aangeboden en men verbrandt dan de
banden als alles daarin in rust is, dus midden in den winter.
Een ooftkweeker, die tevens entomoloog is, handelt natuurlijk
anders en combineert de vernietiging der ooftbelagers met het
opsporen van bruikbare voorwerpen voor eigen of anderer ver-
zameling. Zoo deed ook ondergeteekende ; de vangst was,
vooral van Coieoptera, lang niet onvoordeelig. Het is zijn plan,
de banden nu niet alleen om vruchtboomen aan te leggen,
doch ook om een aantal andere boomen op verschillende stand-
plaatsen. De plaatsing geschiedt het best in Juni of Juli. De
door hem gebruikte banden zijn voortreflelijk en zijn bekend

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 181

onder den naam »Einfach«, zij worden geleverd door Otto
Hinsberg, Nachenheim am Rhein. De firma Blass en Groene-
wegen, de Bilt, verkoopt ze echter ook; prijs per Meter ƒ 0.15,
per rol van 30 Meter ƒ 3.75.

J. Th. Oüdemans.

Lycaena coridon Poda.

In het vorige nummer der Ent. Ber,, p. 176, deelde ik
mede, dat, volgens den heer Klokman, in Juli 1904 ook nog
een ex. van Lycaena coridon Poda te Neede zou gevangen zijn.
Ik sprak toen de hoop uit, dat deze vangst nader zou worden
bevestigd door den gelukkigen vanger. Die hoop is vervuld
geworden ; ons medelid de heer P. J. van den Bergh Lzn. te
Tilburg meldde mij kort na het verschijnen van het bericht,
dat hij het geweest is, die op 15 Juli 1904 te Neede dat voor-
werp heeft buit gemaakt. Hiermede is dus ook deze vindplaats
voor deze zeldzame soort vastgesteld.

J. Th. Oüdemans.

BOEKAANKONDIGING.

Fauna van Nederland, II, Vrijlevende Zoetwater-
Copepoden, door Dr. P. J. van Breemen.

Juist een jaar geleden. Ent. Ber. Dl. II p. 119, had ik het
genoegen het eerst verschenen gedeelte der »Fauna van Neder-
land« te bespreken. Thans heeft een tweede gedeelte het licht
gezien, eveneens over Copepoden handelend, doch nu de vrij-

182 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

levende van het zoete water tot onderwerp hebbend (N*^ I
behandelde de mariene Copepoden).

Zooals bekend is, gaat deze uitgave uit van de Nederland-
sehe Dierkundige Vereeniging en is elk onderdeel afzonderlijk
verkrijgbaar. Uitgever is de firma v.h. E. J. Brill te Leiden.

De heer van Breemen brengt door deze verhandeling, die
66 pag. en 2 platen telt, de kennis van onze fauna weder
een heel eind verder; faunistisch was na Hoek's bijdrage (1878)
aan deze diergroep bij ons niets gedaan. De 9 daarin opge-
noemde inlandsche soorten, later tot 11 aangegroeid, stijgen
nu tot 33 of 34, terwijl de schriiver de verwachting uitspreekt,
dit fjetal later nog te kunnen vergrooten. De deterrainatie-
tabellen en de opgegeven literatuur, welke aan de uitvoerige
soortsbeschrijvingen zijn toegevoegd, geven weder alle reden,
om den schrijver dankbaar te zijn voor dezen zijnen arbeid.

J. Th. Oüdemans.

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANOSCHE ENTDM0L06ISGHE VEREENIGING.

N«. 37. DEEL II. 1 September 1907.

INHOUD: Dr. A. J. van Rossum, Eene nieuwe
bestrijdingswijze van schadelijke rupsen. — Dr. D. Mac
GiLLAVRY, Stryclinine-vretende kevers. — Dr. J. Th. Oude-
MANS, Rhyparia purpurata L. (1= Aretia purpurea L.) in
Nederland.

Eene nieuwe bestrijdingswijze van scliadelijke rupsen.

Ieder, die zich met het kweeken van rupsen of larven bezig-
houdt, heeft de ondervinding opgedaan, dat, ondanks veel zorg-
en moeite, soms geheele kweekingen te gronde gaan. Een paar
rupsen bijv. van Dicranura vinuia L. beginnen slap en ziek te
worden ; weldra is een groot gedeelte aangetast ; overbrenging
naar een ander kweekglas helpt niet meer en dikwijls bezwij-
ken in zulk een geval alle, tengevolge der besmetting.

Dr. med. E. Fischer te Zurich is van meening, dat de wijze,
waarop het voedsel toegediend wordt, de rupsen vatbaar voor
ziekte maakt. Gewoonlijk toch worden de takjes, waaraan de
rupsen vreten, in fleschjes met water geplaatst, om het voedsel
langer frisch te houden en niet genoodzaakt te zijn het telkens
te ververschen. Hierin schuilt volgens Dr. Fischer juist het
gevaar ; het voedsel, dat aldus eenige dagen in water staat,
wordt te waterhoudend, en door dit voortdurend te gebruiken
wordt de rups zeer vatbaar voor schadelijke invloeden. By
droger voedsel schijnt het weerstandsvermogen hiertegen groo-

184 KNTOMOLOniSCHK BKKICIITEN.

ter te wezen ; bij het kweeken zou het dus goed zijn aan de
rupsen ter afwisseling bladeren voor te zetten, die niet in
water gestaan en geen vloeistof opgezogen hebben.

Naar aanleiding van het weder optreden der gevreesde Non
[Lymantria nionacha L.) in Duitschland, doet Fischer nu een
voorstel in een artikel : Zum Nonnenraupenfrass
(Societas entomologica XXII, N" 8 ; 15 Juli, 1907).

Schryver wijst er op, dat allerlei middelen om deze vernie-
lers uit te roeien tot nog toe faalden. Alleen de als »Flacherie«
bekende ziekte »vermag das menschenunmögliche zu leisten«,
en volgens Fischer's waarnemingen kan men hier ook berekenen,
de door Microspondium polyèdricum Bolle veroorzaakte »Gras-
serie«, als Sporozoën-Flacherie. Reeds vroeger stelde hij voor,
in een opstel over rupsenziekten, op grond zijner onderzoe-
kingen, een aantal nonrupsen te voederen met in water ge-
plaatste takjes en deze slechts om de 3 of 4 dagen te ver-
nieuwen. Wanneer de rupsen aldus vatbaar en gedeeltelijk
reeds lijdend aan Flacherie werden, moesten zij terstond op
een of meer boomen van het aangetaste bosch gezet worden,
om daar de besmettelijke ziekte te doen uitbreken.

Als waarschijnlijk nog doeltreffender meent Fischer
nu dringend het nemen van een proef te moeten aanbevelen,
die op hetzelfde beginsel berust. Hij raadt aan van eenige
sterk met rupsen bezette boomen, de groote wortels door te
snijden, den stam ter zijde aan te boren en in deze opening
groote hoeveelheden water aan te voeren, alsmede de plekken,
waar de wortels doorgesneden werden, voortdurend nat te houden.

Daar deze handelwijs op biologisch-pathologische gronden
berust, vermoedt Fischer dat zij in alle geval meer kans van
slagen zou opleveren, dan de herhaalde pogingen om de rupsen
met bacteriën in te enten, en andere tot nu toe te vergeefs
beproefde verdelgingsmiddelen.

ENTOMOI.ÜOISCIIK I5K1MCIITKN. 185

Wanneer deze bestrijding der nonnen in de practijk uitvoer-
baar blijkt, dan zullen er waarschijnlijk wel eenige der van
groote wortels beroofde boomen te gronde gaan. Intussclien
kan deze schade buiten berekening blijven, wanneer men in
J u d e i c h & N i t s c h e, F o r s t i n s e k t e n k u n d e, Band
IJ, p. 863 leest, hoe de non van 1845— 1867 in West-Rusland
en Oost-Pruisen huisgehouden heeft : »Dieser Frass hat sich
im Ganzen über 7000 geographischen Quadratmeilen mit 1600
Quadratmeilen Waldungen erstreckt und 55 Millionen Klafter
Holz sind abgestorben« !

A. J. VAN ROSSÜM.

Strychnine-vretende kevers.

In aanvullinff van het onder bovenstaanden titel door Dr. van
Rossum gepubliceerde stuk, kan ik mededeelen, dat zijn op
pag. 180 geuite onderstelling juist is. In het doosje met
semina strychni, behoorende tot de simplicia, die door mij in
'89 bestudeerd moesten worden, zaten ettelijke exemplaren van
Anohium paniceum L., waarvan de larven in de strychnine-
boonen hun gedaanteverwisseling doorloopen hadden. Een der
kevers heb ik nog uit een der doorvreten boonen uitgepeuterd.

D. Mac Gillavry.

Rhyparia purpurata L. (= Arctia purpurea L.) in Nederland.

Op 24 Mei 1907 bevond ik mij met een vrij talrijk gezel-
schap op de heide te Nunspeet. Eene der dames raapte aldaar
eene rups op, welke mg, bij het gezelschap als entonioloog
bekend, werd aangeboden.

186 ENTOMOLOGISCHE BKBICHTEN.

Ik zag dadelijk, dat het eene b e e r r u p s was, doch eene
mi] niet bekende soort, zoodat ik al dadelijk de hoop koesterde
dat het iets zeer bijzonders zon zijn.

Tehuis gekomen, zette ik het dier eikeblad voor, waarvan
het dadelijk met graagte begon te eten en waarbij het zich
hield, ook nadat ik enkele andere planten daaraan had toege-
voegd.

Na raadpleging van eenige handboeken, had ik spoedig
de overtuiging gekregen, met de rups van Rhy paria purpurata
L. te doen te hebben. Van het volwassen dier maakte ik kort
daarop de volgende uitvoerige beschrijving.

Lengte ingekrompen 4 cM., uitgestrekt 5 cM. Kop klein,
zwart, met een wit i-andje aan den clypeus, dat vooral goed zicht-
baar is, als het dier eet. Voorts is de wortel der antennen
ook wit. Lichaam met wratten bezet, waarop straalswijs uit-
staande, niet zeer lange haren staan. Onder de loupe ziet men,
dat deze haren min of meer gevederd zijn. Kleur zwart. Mid-
den over den rug eene witte lijn, welke echter niet doorloopt,
noch overal gelijk van breedte is. Eigenlijk staan op eiken
ring achter elkander twee witte vlekken, die van voren breed,
van achteren smal zijn en onderling al of niet verbonden zijn.
In de geledingen loopen zij echter nergens door. Op de zijden
is het zwart met wit en geel dooreengemengd. Beziet men het
dier op een paar dM. afstand, dan wordt daardoor het beeld gevormd
van eene witte zijdelijn met eene gele plek daarin op het
midden van eiken ring. Deze zijdelijn loopt tusschen de derde
en vierde wrat (van den rug af) van eiken ring door. Nauw-
keuriger beschouwd, ziet men, dat het wit eigenlijk eene
grootere uitbreiding heeft, doch dat het dwarse zwarte strepin-
gen vertoont, welke het, waar dit het geval is, verduisteren,
vooral op eenigen afstand gezien. Onder elk der ademhaling-
openingen staat eene schuine, overlangsche vlek. Buik grauw-
achtig, ten deele ook met overdwarse zwarte streepjes. Voor-

ENTOMOT.OGTSriTK REKIfHTEN. 187

pooien zwart, buikpooten en naschuivers bruin, zwart geteekend,
vooral de nascluiivers. Op eiken achterlijfsring staan aan weers-
zijden zes wratten ; van den rug af staan 1 en 2 in 't zwart,
3 boven en 4 onder de gele vlek, 5 en 6 tusschen stigma en
buikpoot. De borstringen en de laatste achterlijfsringen hebben
minder wratten. De wratten zijn eigenlijk zwart gestippeld,
terwijl de grondklenr lichter of donkerder is, al naarmate de
wrat op een lichter of donkerder lichaamsgedeelte staat. Op de
buikzijde der ringen, die pootloos zijn, staan ook nog kleine
behaarde wratjes. Uiterst kenmerkend is de beharing.
Reeds dadelijk valt het op, dat deze op den rug roodbruin,
doch op de zijden geel is. Op wrat 1 , en op wrat
2 aan de binnenzijde, staan de roodbruine haren, op wrat 2
aan de buitenzijde, alsmede op de verdere wratten, staan de
gele. Voor en achter, waar zooals gezegd, minder wratten
staan, is slechts eene wrat roodbruin behaard. Alleen de
wratten dragen haren ; overigens in het lichaam kaal.

De rups loopt vlug, rolt zich bij aanraking op, doch ontrolt
zich vrij spoedig, als zij met rust gelaten wordt.

Mijne rups at tot den 27^^^" Mei ; toen volgde eene periode
van snel, zoekend roudloopen, afgewisseld door stilzitten in
saamgetrokken staat. Op 30 Mei plaatste ik het dier in eene
gazen kooi, waarin het dien geheelen dag nog bleef rondloopen.
Des avonds ontdekte ik, dat een begin gemaakt was met het
maken van een spinsel. Dit was spoedig gereed, vrij groot en
luchtig, zoodat de rups en later de pop zichtbaar bleef.

Op 29 Juni vond ik den vlinder uitgekomen, die inderdaad
de door mij veronderstelde soort bleek te zijn. Het was een
wijfje, niet zeer groot, doch zeer krachtig geteekend. Vlucht
47 mM. Voorvleugels geel, tegen de spits en den staarthoek
een weinig roodachtig. Vlekken zwart, zeer duidelijk, niet
grauw, zooals bij een paar in mijn bezit zijnde uitlandsche
exemplaren. Achtervleugels prachtig karmijnrood, met groote

188 ENTOMOLOOISOHK BRRICHTBN

diepzwarte vlekken. Thorax als de voorvleugels, doch iets
groenachtig. Achterlijf meer oranjegeel, evenals de binuen-
randsbeharing der achtervleugels.

Wat hare verspreiding betreft, schrijft de heer Snellen mij,
dat onze soort nog niet met zekerheid uit Engeland vermeld
is, hoewel zij door Wood onder de »doubtful british species«
naar Stephens, Illustr. 2 p. 71, wordt afgebeeld. Ook uit
België is zij niet bekend, volgens de laatste lijst van Belgische
macrolepidoptera, door de Namensche Ent. Ver. gepubliceerd.
Staudingers laatste Catalogus vermeldt haar van : Eur. centr.
or. et or. s. et m. — Gal. c. — Helv. — Ped. — Liv. —
Fen. — Daim. — Bith. — Pont. — Arm. — Alt. — Amur.
— Cor. — Jap. Dus niet eens uit West-Duitschland. Von
Heinemann zegt echter »Zerstreut im Süden und Nordosten,
bis Hamburg, Hannover.« Met onze vondst is dus de noord-
westelijkste grens aanmerkelijk uitgebreid.

Ei, rups, pop en vlinder vindt men o.a. afgebeeld bij Rösel,
Nederlandsche uitgave. Dl. J, p. 236, Tab. X.

J. Th. Oudemans.

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSGHE ENTOMDLOGISGHE VEREENIGING.

N". 38. DEEL II. 1 November 1907.

INHOUD: Dr. J. Th. Oudemans, De rups \aii
Hadeua porphyrea Esp. — J. G. Zöu.nkr, Thecla w-
albiim Kiioc'h. — J. G. Zöllner, Leucodonta bicoloria
Schiff. — A. Reclaire, Maritieme Coleoptera bij Rotter-
dam. — A. Rkclaire, Over de levenswijze \n,n Coelam-
bus novemliiieatus St. — A. Reclaire, Amara oursitans
Zimm. en Timareha metallica Laich, in Nederland. —
O. J. H. Bierman, Cicadologische Aanteekeningen V. —
A. J. VAN RossuM, Uit het Termietenleven. — A. J. van
RossuM, De dendang-kever. — - Dr. J. Th. Oudemans,
Insektenkast te koop.

De rups van Hadena porphyrea Esp.

In het najaar van 1906 ontving ik van Dr. Lyclama à
Nijeholt te Nijmegen eenige eieren van bovengenoemden vlin-
der, gelegd door een op smeer gevangen voorwerp. Het waren
er slechts enkele, doch daar de soort ten onzent zeldzaam is,
besloot ik te trachten de rupsen op te kweeken. Den tijd van
uitkomen in het voorjaar heb ik niet genoteerd, doch maakte
de volgende beschrijving.

Van den beginne af is de rups mooi, helder lichtgroen, met
de volgende, zich allengs meer ontwikkelende teekening : Buik-
zijde iets lichter van kleur dan de rugzijde ; beide gedeelten
gescheiden door eene niet zeer krachtige witte zijdelijn, die

190 KNTOMOT.OOISCHE BERICHTK>5.

van boven donkerder begrensd is. Eene afgebrokene, uit streep-
jes oi)geboii\vde, witte rugljin en twee dergelijke, uit nog kleinere
streepjes of stippen opgebouwde lijiïen daarnaast, zijn waar te
nemen, doch vallen volstrekt niet sterk in 't oog. De gewone
stippen zijn ook wit en bovendien ziet men bij nauwkeurige
beschouwing nog allerlei witte kriebelteekening op de grond-
kleur. Goed is dit alles eigenlijk alleen waarneembaar bij
eenige vergrooting. Kop groen. De indruk op eenigen afstand,
zonder vergrooting, is slechts groen, met eene witaehtige zijdelijn.

Na de laatste vervellins kwam er verandering. Eerst waren
de rupsen toen zoo goed als eö'en groen, de zijdelijn nagenoeg-
onzichtbaar en het groen vuiler van tint dan vroeger. Lang-
zamerhand werd het groen bruinachtio- en na eenige dagen
waren de rupsen groeuachtig vuilbruin geworden, zonder
noemenswaardige teekening. Kop van dezelfde kleur. Bij ver-
grooting ziet men nu het volgende: Grondkleur vuil groen-
achtig bruin, de rug fijn zwart gemarmerd, de buik niet ;
geene zijdelijn. Ruggevat donker doorschemerend. De vroegere
witte lijn is nog even zichtbaar, zoomede de witte kriebel-
teekening over het geheele lichaam, doch zeer flauw.

Lengte 4 cM. Van achteren iets dikker dan van voren. Ik
zette aan deze rupsen kamperfoelie voor, volgens de opgave ^)
in verschillende werken, doch voegde er ook paardebloem bij.
Zij kozen het laatste.

Op 18 en 20 April gingen de twee rupsen, die ik van de
vier uitgekomenen volwassen gekregen had, in den grond.

Ik wilde 13 Juli de poppen opgraven, doch vond toen in
de flesch de vlinders reeds uitgekomen, dood en verdroogd. Zij
waren dus veel vroeger verschenen dan in de natuur het geval
is, waar Augustus en September daarvoor het seizoen zijn.
Bij meerdere najaarsvünders is dit vroeger uitkomen bij kweeken

1) Opgegeven vond ik Kamperfoelie, Hop, Kei's, Hazelaar, Braam, Framboos,

Kupat oriam cannalinaui.

ENTOMOT-OOTSCllE BERICHTEN. • 191

reeds opgemerkt ; stellig wel, omdat de rupsen van deze dieren
in de gevangenschap zich sneller ontwikkelen, dan onder de
gure voorjaarstemperatuur, waaraan zij in de vrije natuur veelal
zijn blootgesteld.

Wat den vliegtijd betreft, meen ik te mogen aannemen, dat
deze alleen in den nazomer valt. De opgave van den heer
Snellen, T. v. E. Dl 36, p. 210, dat de vlinder in Mei, Augustus
zou vliegen, acht ik voor ons land weinig waarschijnliik, daar
de eieren hier overwinteren. Wellicht is echter in Midden- of
Zuid'Europa de levenscyclus een andere.

J. Tn. OUDEMANS.

Thecia w-album Knoch.

Vond ondergeteekeude tusschen 26 Mei en 1 Juni van 1901
te Houthem, op een iepestam omlaagkruipende, een nog niet
volwassen rups van TJiecla w-album, waaruit hij den vlinder,
een ^i kweekte, dit jaar had hi], eveneens in de Pinksterweek,
weder het geluk, zulk een rups, bijna volwassen, op een
iepenstam aan te treffen ; nu in de laan, die van het station
Wylré naar Gulpen voert. De daaropvolgende week verpopte
het dier en den 19''" Juni leverde het het prachtige vlindertje,
een d". Deze beide vindplaatsen maken het met de bekende
vindplaats Kerkrade waarschijnlijk, dat deze Thecia in geheel
het Zuiden van Limburg inheemsch is.

J, G. Zöllner.

Leucodonta bicoloria Schiff.

Begin September 1906 vond ondergeteekeude bij Velp een

rups op berk, en kweekte daaruit in de laatste helft van Mei

den vlinder.

J. G. Zöllner.

192 ENTOMOLüGISCHE BERICHTEN.

Maritieme Coleoptera bij Rotterdam.

In de nabijheid .van Rotterdam bevinden zich vrij uitgestrekte
zandvlakten ; naar ik meen is dit »opgespoten« zand, afkomstig
van 't uitbaggeren van onze riviermonden. Voor eenige jaren
vond ik op een dergelijk terrein bij IJsselmonde Cicindela
jnaritima Latr., een soort, die uitsluitend op de laatste duinenrij
wordt aangetrofifen. Naar 't schijnt heeft de soort zich daar
niet staande gehouden: 't terrein is nu bijna geheel begroeid,
wat wellicht de reden is dat 't dier daar niet meer voorkomt.

Dezer dagen vond ik echter op een opgehoogd terrein
tusschen Rotterdam en Schiedam genoemde Ciclndela in groot
aantal. 't Terrein is bijna geheel met lage planten begroeid :
op de open zandvlakten zit 't insekt.

Zeer zeker is 't aangevoerd. En ik vind 't daarom de moeite
Avaard erop te wijzen, omdat de afstand niet gering is. Hoek
van Holland is de dichtst bij zijnde vindplaats.

't Aanvoeren als imago is m. i. niet aan te nemen door de
groote beweeglijkheid van de Cicindelidae.

't Doet denken aan 't voorkomen van Cicindela trisignata Latr.
bij Oostvoorne. al is de afstand, vanwaar de soort aangevoerd
kan zijn zooveel grooter : Cap de Carteret (dép. Manche) is
de dichtst bijzijnde vindplaats i).

Behalve dezen zaudloopkever vond ik op 't terrein Amara
coiive.viascula Mrsh en Bembidion hipunctatnm L.

Vooral de Amara is een soort, die op ziltige gronden leeft.

De liemhidion, over 't algemeen zeer zeldzaam, bevindt zich
soms in aantal op zilte plaaf sen. Nog vond ik van Cicindela, maritima
een duidelijk groen gekleurd exemplaar (een zeldzame afwijking).

In elk geval zal 't de moeite loonen na te gaan of de
genoemde soorten in 't vervolg op 't terrein blijven.

1) Everts, Tijdschrift 1904.

A. Reclaibe.

KNTOMOT,O0ISrirF, BKlMrUTK.N. 193

Over de levenswijze van Coelambus novemlineatus St.

Op 't eind van September bevond ik me aan een onder water
staande afzanderij, een terrein waar ik vroeger meermalen
Coelambus 9-lineatns gevonden had. Ofschoon ik nu de geheele
plas rondliep zag ik maar 1 ex. Dit verwonderde me, daar 't
warm, zonnig weer was. Ik kwam nu op de gedachte 't zand
aan de kanten op te woelen. Nu kwamen de kevers in aantal
te voorschijn. Ik bleef nog geruiraen tijd toekijken of geen
ex. boven kwam om te ademen, maar niets was te zien. Bij
't opwoeien van den bodem kwamen ze weer. De dieren schijnen
't dus vrij lang onder water te kunnen uithouden.

Nog wilde ik hierbij 't volgende opmerken : Coelambus 9-
Imeatus, een overigens zeldzame soort, scheen de eenige water-
kever te zijn, die de afzanderij in aantal bewoonde. Behalve
nog een enkelen Bidessits en fli/hius vond ik geen leven. De
in 't voorjaar daar door mij altijd in groot aantal gevonden
kleinere Dytisciden ontbraken nu geheel.

A. Reclaire.

Amara cursitans Zimm. en Timarcha metallica Laich,
in Nederland.

In Augustus van dezen zomer te Vaals zijnde, sloeg ik de
oude weg naar de »Vierländerblick« in. Dicht bij 't punt waar
de nieuwe weg naar den uitzichtstoreu gaat, is een onbegroeide
helling. Daar vond ik onder steenen 2 Amara s : ze kwamen
me op 't oog onbekend voor ; 't bleek me later dat 't Ama7'a
cursitans Zimm. was, nieuw voor onze fauna. Ongetwijfeld
komt de soort daar in aantal voor : ik had slechts korten tijd,
zoodat ik me niet lang op de plek kon ophouden.

Boven op den berg liggen onder berkenaanplanting veel steenen.

194 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Behalve Olistophiis rotundatus^ die daar vrij gemeen schijnt te
zijn, vond ik daar een ex. van Timarcha metallica Laich., even-
eens nieuw voor ons gebied. Ongetwijfeld zal de berg bij V^aals
veel nieuws opleveren bij grondig onderzoek. ^)

A. Reclaire.

Cicadologische Aanteekeningen V.

^Lilmrnia striatella Fall. — Faun. nov. sp.
Arnhem, Juni, één ç^.

In Engeland en Duitschland gevonden, was deze soort ook
hier wel te verwachten.

Lihuruia elegantula Boh. —

Arnhem (Sonsbeek), Juli, Aug.

Een 10-tal brachyptere (/c? en 9 n in mijne collectie.

De 5 5 vond ik reeds vroeger, maar ze waren als zoodanig
niet te herkennen, totdat ik — feitelijk door toeval — ook de
J'cT er bij vond. Ik spreek van toeval, daar de J'd" zóó klein,
en hun teekeniug, vorm, kortom de heele habitus zóó afwij-
kend was, dat men ze meestal wel overzien zal. Van alle mij
bekende Liburnias is de sexueele dimorphie hier wel het sterkst
ontwikkeld.

Tot dusver wat ons land betreft, alleen uit Rhenen vermeld
(Mr. Fokker).

* Liburnia cvir/ua Boh.

Arnhem (Mariëndaal), Juli ; 3 exemplaren waaronder één macr.
d" en een brach, paartje.

Was, evenals striatella, in ons land te verwachten.

^) De Ileev Everts bevond de determinatie van genoemde soorten juist.

BMTOMOT.OGTSCIIR BKKICIITEN. 195

Eupteryx wallengreni Stnl. — Faun. nov. sp.

Gelijkt op een verkleind ex. van de inlandsche E. vittata Z.

Arnhem (Mariëndaal), Juli, 3 ex.

Ook in ons land te verwachten.

* Eupteryx stellatulae Burm. — Faun. nov. sp.

De nymphe vond ik half Aug. te Nijmegen aan de onder-
zijde van een kerseblad. Ze was plat en weinig beweeglijk,
evenals de Nymphe van de verwante E. concinna Germ, van
Eschdoorn. Daar ik niet over mijn benoodigdheden beschikte,
kan ik slechts deze oppervlakkige beschrijving geven : Licht-
groen met een donkere vlek op den thorax en één aan de
achterlijfsbasis. De imago verscheen één dag daarna.

Bekend uit Galicië, Oostenrijk, Duitschland.

* Typhlocyba cruenta H. S. — Faun. nov. sp.
Arnhem (Sonsbeek), Juli, een ex.

C. J. H. Bierman Jr,

Uit het Termieten-leven.

In het jaar 1781 bereisde Henry Smeathman een gedeelte van
Zuid-Afrika. Boewei deze tocht eigenlijk ondernomen werd met
de bedoeling vergelijkende taalstudiën te doen, stelde hij ook
belang in de hem omgevende natuur, en schreef hij o. a.
eene ^> Geschiedenis der Termieten« in Deel 71 der Philoso-
phical Transactions. Deze verhandeling werd ook in het duitsch
vertaald door Meijer (Göttingen 1788).

Vele bijzonderheden, welke Smeathman hierin mededeelde,
werden later in twijfel getrokken. Ook in Deel IX van Brehm's
Thierlebeu, p. 5G3 geeft Taschenberg aan, dat de ouderzoekiu-

196 BNTOMOLOGISCHE BEEICHTEN

gen van Smeathman en Savage over Termes bellicosus Smeathm.,
syn. T. fatalis L. »von hervorragendem Werthe sind« ; hij
voest er echter aan toe : »was Smeathman weiter von der
inneren Einrichtung und über die verschiedenen Stoffe berichtet,
welche er im Neste gefunden hat, übergehen wir mit Still-
schweigen, da es mancherlei Irrtümer enthalten dürfte.«

Op de 79*^ vergadering der »deutsche Naturforscher und
Ärzte« welke omstreeks het midden van September 1907 te
Dresden gehouden werd, sprak Prof. Dr. Escherich over zijne
waarnemingen in Erythraea ; hieruit blijkt, dat de dikwijls be-
twijfelde mededeelingen van Smeathman toch juist zijn. »Ento-
mologisches Wochenblatt« {Insektenbörse) N''. 39 van 26 Sept.
1907, bevat in het artikel »Rundschau« een referaat van Cam.
Schaufusz over Escherich's berichten, waaraan ik het volgende
ontleen.

Het mannetje en het wijfje van Termes natalensis bevinden
zich in het »koninklijke verblijf«, dat echter zeer weinig
ruimte aanbiedt. De koningin zit in die lage enge gevangenis
zoozeer ingesloten, dat zij zich nauwelijks bewegen kan. Naast
haar staat op hooge steltpooten de koning zoo dicht tegen
haar aangeperst, dat aan het weeke koninginnenlijf dikwijls
indrukken van zijn lichaam te bespeuren zijn. Rondom hen
hangen vele arbeiders, die het wijfje voortdurend belikken,
terwijl andere haar voedsel toedienen. Zij maakt aanhoudend
peristaltische bewegingen en legt per seconde een ei, dat de
arbeiders opvangen, ja zelfs uittrekken, om het dadelijk uit de
konings-cel te sleepen. Laag geschat, worden op deze wijze
dagelijks ongeveer 25000 eieren te voorschijn gebracht ! Nu
en dan wordt uit het achterlijf der koningin een druppel afge-
zonderd ; terstond storten de arbeiders er zich op om dien af
te likken. Met evenveel zorg als het wijfje wordt ook de man
behandeld ; zijne rol bestaat zonder twijfel daarin, het wijfje
in tusschenpoüz il te bcvruclileu, en wanneer men den levens-

ENTOMOT.OGISCHK BERIGHThN. 197

duur der koningin op 10 jaren stelt, zal men den koning
toch minstens eenige jaren toewijzen moeten. Om deze ftmilie-
groep, of liever eierenfabriek, zitten kleine soldaten, welke met
sidderbewegingen van den kop, zonder ophouden, als opzichters
de arbeiders tot hun werk aanzetten, en op afstanden van
1 — 2 cm. bevinden zich forschere, grootkoppige soldaten, welke,
met hunne sterke mandibelen naar buiten orericht, dreigend de
wacht houden. Bij Termes natalensis zijn deze kaken zoo krachtig,
dat zij zeer goed in staat zijn den mensch bloedige beten toe
te brengen. Uit bovenstaande beschrijvingen blijkt, dat deze
termieten met hunne georganiseerde verdeeling van den arbeid,
geen algemeen en dienstplicht ingevoerd hebbeu.

Merkwaardig is het ook, dat men bij nesten van deze soort
hier en daar een boom vindt, waarvan de bast met klei over-
trokken is. als onze gekalkte vruchtboomen. Deze bedekking
is door de lichtschuwe termieten gemaakt om daaronder in
het donker den boom steeds te kunnen beklimmen en er hout
te halen, dat zij voor hunne schimmel-kweekerijen noodig heb-
beu, Avaaruit zij de z.g. »Pilzkuchen« bereiden. (Zie Ent.
Wochbl. 1906. p. 216).

Bij het slaan tegen eene oude termieten woning weerklonk
een gegons, dat 10 meter ver te hooren was, het werd veroor-
zaakt door de sidderbewegingen, welke de soldaten met hunne
koppen maakten.

Dat de berichten der onderzoekingsreizigers niet in alle
punten overeenkomen, verklaart Escherich daardoor, dat er
verscheidene soorten van termieten zijn (ongeveer 90), welke
niet alleen morphologisch verschillen, maar ook in levenswgze
en gewoonten afwijkingen vertoonen.

A. J. VAN ROSSUM.

198 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

De dendang-kever.

In een opstel over dezen kever en de zoogenaamde drekstof-
legén (il^ntom. Ber. No 36, p. 180) deelde ik mede, dat het
mij nog niet gelukt was de derde verhandeling (1887) van
Dr. Groneman over dit onderwerp ter inzage te bekomen.
Eindelijk is het mij, door welwillende tussehenkorast van
Dr. Daniels te Amsterdam mogelijk geworden Deel XXVI van
het Geneesk, Tijdschr. van N. Indië in handen te krijgen,
waarin op bladz. 256 nogmaals de dendaug-quaestie besproken
wordt. Nieuwe gezichtspunten biedt dit artikel niet ; het ver-
meldt uitvoerig de uitkomsten van het onderzoek aan vele
honderden Borneo'sehe kevers door Prof. Wefers Bettink ver-
richt, en aldus door hem saamgevat.

1". In de d e u d a n g - k e V e r s is het werkzame bestand-
deel c a n t h a r i d i n e, terwijl daarin (volgens mijne herhaalde
onderzoekingen) geen strychnine voorkomt. Verder
bevatten de excrementen dezer kevers guanine en c a n-
tharidine en slechts sporen zwavelzuur.

2". In legen komt voor strychnine in zeer uiteen-
loopende hoeveelheden van 12,477,» (Verschooff) tot Sl'Yo? zoodat
het ook als geneesmiddel zeer onzeker en gevaarlijk is. Er
komt noch c a n t h a r i d i n e noch g u a n i n e in voor; daar-
entegen is de hoeveelheid zwavelzuur zeer aanzienlijk.

3". Tusschen deudang-kevers en legen bestaat derhalve uit
een natuurhistorisch en chemisch oogpunt niet
het minste verband.

4". Het verband, dat door de inlandsche bevolking wordt
geacht te bestaan, ligt op physiologisch terrein, zooals
door Dr. van Hasselt reeds a priori in het licht werd gesteld.

5". De grondstof voor de legen is waarschijnlijk uitsluitend
het sap van eene of meer brucine-vrije Strychnos-soorten,
gekneusde zaden of wortels.«

ENTOMOLOGISCHE BERfOHTEN. lOÓ

Dr. Groneman besluit zijn opstel aldus :

»In een aanhangsel bewijst de hoogleeraar W. B. na geno-
men proeven, dat ook de Meikever {MeloUmtlia viibjaris) en
hoogstwaarschijnlijk ook andere Coleoptera i), evenals de
dendang-kever voor strychnine ongevoelig zijn, waaruit weder
volgt, dat die ongevoeligheid niets bewijst voor de veronder-
stelling, dat de dendaug als larf of als kever zich ook met
Strychnosplanteu voedt. Al blijft dit mogelijk of denkbaar, het
feit is onbewezen en de noodzakelijkheid beslissend ontkend.«

A. J. VAN ROSSÜM.

Insectenkast te koop.

Een eikenhouten insectenkast, van deuren voorzien, met
40 laden, wordt ter overname aangeboden. Zoomede twee
kleine kastjes, met deur, elk bevattend 5 laden. Alles goed
fabrikaat. Inlichtingen bij den ondergeteekende.

J. Th. Oudemans.

^) Zie ook de mededeeling van Dr. D. Mac G'iW-^lwvj ower Anohhmi paniceum IL.
in Eiitom. Ber. II p. 185.

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANOSCHE ENTOMOLOGISGHE VEREENIGING

N'\ 89. DEEL II. i .lanuaii 1908.

INHOUD: Dl'. ,1. Th. OuDKMANf^, Boekaankoiidigiiig:
Aug. Lameere, Mamiel de Ia Faune de Belgique, Tome
III, Insectes supérieurs. — Jlir. Dr. Ed. Everts, Eijst
van Coleoptera, gevontlen in Zuid-Limburg (Maastricht,
Eijsden, (Ironsveld, Hunde, Meerssen, Valkenberg en Gul-
pen), ter gelegenheid \an de zoinervergaderiiig der Ned.
Ent. Ver., Juni en Juli 1907. — M. C'alvnd, Nonagria
cannae (). — H. J. H. Latieks, Lycaena coridon P. —
Dr. A. J. VAN RossTM, Mededeelingen over Blad wespen
II, Parthenogenesis hij Pi-istiphora fulvipes Fall. — Dr. A.
J. VAN RossTM, Hermann Low herdacht. — Dr. D. Mac
GiLEAVRY, Coleoptera, l)ij Putten op de Veluvve in bier-
potten gevangen, IV. — Dr. A. C. Oudemans, Aanteeke-
ningen over Suctoria, VI.

BOEKAANKONDIGING.

Aug. Lameere, Manuel de la Faune de Belgique, Tome
III, Insectes supérieurs.

Zooeven verscheen het derde en laatste deel van Ijanieere's
Manuel de la Faune de Belgique en is het mi] een zeer aan-
gename taak, dit werk hier aan te kondigen. Als men nagaat,
hoeveel arheid in die drie deelties van klein formaat besloten
ligt, dan kan men gerust s])reken van een reuzenwerk in duo-

202 KNTOMOI.OdlSCHK BERICHTEN'.

decimo-foi-maat. Het eerste deel verscheen in 1895 en behandelde
in 680 bladzijden »les animaux non insectes", terwijl de beide
andere deelen, verschenen in 190<» en 1907, resn. met 857 en
869, dus te zamen 1726 bladzijden, aan de insecten gewijd
zijn. Deze verhoudino- v/erpt verder een duidelijk licht op den
rijkdom van vormen, die l)ij de insecten heerscht. Niet onaardig
is het ook. hier over te nemen de schatting van het aantal
diersoorten, welke in België voorkomen, gelijk Lameere deze
begroot aan het einde van elk deel. Zij is als volgt:

Vol.

1.

Vol. II.

Porozoaires

10

Archiptères

250

Cnidozoaires

60

Khynchotes

1200

Echinodermes

15

Névroptères

200

Tuniciers

15

Cole'optères

3350

Vertébrc'S
Annélides

400
150

5000

Molluscoïdes

50

Vol. III

Mollns{|ues

300

Hyménoptères

3500

Plathfdminthes

200

Diptères

2500

Nemathelmintht

^s

300

Lépidoptères

2500

Arachnides
Crustacés

650
250

8500

Trachéates non

Insectes

100

2500

Deze getallen neemt Lameere als maxima aan. Hiervan zijn
er beschreven: in Vol, I 1906 (va); de 2500): in Vol. Il
3106 (van de 5000); in Vol. Ill 3151 (van de 8500).

In »de Nederlandsche Insecten", p. 149 noot, schatte ik het
aantal der in Nederland inlandsche iusectensoorteu op mins-
tens 10000; Lameere neemt over België hoogstens 13500 J)

1) De Thysu.miia en CuUt'inbulu lekent Lumeere niet tot de Insecten.

KNTOMOLOniSCHF. BEUrmTKN'. 20B

soorten aan, zoodat ons hcidcr sdiattingeii ^'ocd overeenstem-
men, daar Belo-ië, in verband niet grootere versrliillen in den
bodem, stellig rijker aan soorten moet /.ijn dan Nederland.

Wat nn betreft de mogeliikheid. (^m met een werk, dat oit
den aard der zaak zoo beknopt is. goed te determineereu,
moet men in het oog houden, dat men niet verlangen kan,
steeds tot dezelfde zekerheid te kunnen geraken, als met groote
monographieën, die lange soortbesehriivingeu geven en zoo
volledig mogelijk alle soorten vermelden. Bedenkt men dit
echter, dan meen ik te mogen zeggen, dat het werk van Lameere
alles geeft, wat men er van verwachten kan, nl. dat het daar-
mede ïiiogelijk is, een /eer groot aantal der Belgische (en ook
Nederlandsche) diersoorten op naam te brengen. Ik heb de
proef op de som genomen en getracht eenige willekeurige,
niet al te lastige iusectensoorten er mede te bestemmen, wat
o-elukte. De o-roote hoeveelheid eenvoudio-e, doch meerendeels
karakteristische figuren verhoogt de bruikbaarheid van het
boek nog aanmerkelijk.

Alles bijeengenomen, geloof ik, dat ik zoowel den schrijver
als de natuurliefhebbers van België en omliggende landen, in-
zonderheid Nederland, geluk mag wenschen met de voltooiing-
van dezen omvangrijken arbeid.

J. Th. Oudemaxs.

Lijst van Coleoptera, gevangen in Zuid-Limburg (Maastriclit,

Eijsden, Gronsveld, Bunde, Meerssen, Valkenberg en Gulpen),

ter gelegenheid van de Zomervergadering der Ned. Ent. Ver.,

Juni en Juli ') 1907.

Cychrua roatratus L.
Tacky pus pallipes Dfts,

1) Een paar lodiMi maiikti'n nut;' i'ciie excursie in .Juli. Do zeer ijewune soorten
zijn liier niet V(;rniekl.

204 KN'rOMOl.oCISCllK BKRK'HTKN.

fyeuihullnin dicornin l'un/.

» Stephe/isi Crotch.

» quadripustnlatum Serv.

» Marnierheimü Sahlb.

Tarlnis (inufitr/Ks ('hand.
Caldflins fiiscrpe!^ (loeze, ah. e. friqîthiii F.
Ahit.i- oralis Dfts.
M()loj>s picea Panz.
Amara nitida 8t.

llai'jxdiis afratus Latr., var. subsinuatus Üfts.. faiin. nov. var.
(.'al/ishis liniafiis F.
LeJ'ia crx.r-m.ino)' L.
Brt/chius eleraius Panz.
HydroporiiK Sanmarkii Sahlb.
Agahus pidndosus F.
Orertochilus riUosus Alüll.
Miirtncdniiia collaj-is Payk.
Atheta triattnidum Kr., in wilgenzwammen.
» hiniinica Er.
» linearis Grav.
'J\irJii/iisa mnhratira Fr.
» scitifla Er.

» roiistricta Er.

» coarctafa Er. en al), o. cifavfa Kr

Falaqria ni (ira (irav.
Bolifocliara hrlla Miirk.
(TijropJiacna hicidida Er.

» manca Er.

(Jliaota pniididata Heer.
MylLaena, brevicor/iis Matth.
Tachi/p(U'us formosïis Matth.
Qiiedius pieipes Mannh.
Fhilonthus rotundicollis Ménétr.

ENTüMOI.OfasCHK UKKICHTKN.

.VcohisK/Ns nroct'ri/hts (Irav.
Mi'tlo/i fascidus Mann h .

» ri picola Kr.
''Scojjiieu.s laèvipatus Gylh.

» gracilis Sperk.

» cognatus Muls. & Key.

Astenus inunacidatU''^ Steph.
Sten us asphaltinus Er.

» fossulatics Er.

» providus Er., vor in Jx'oijcri Kr.

» Arau)^ Grav.

» Leprieuri Cussac, faun. nov. sp.

» picipes Steph.

» fuscicornis Er.

» solutus Er.
Bledius atricapillus Germ.

» cnissicollis Boisd. & Lac.

» cribvicoüis Heer.

» d/issimilv! Er.

» erratiöus Er.
(Kv)jtelus insecatus Grav.
Troyophloeus arcuatus Steph.
» meiunonins Er.

» iynpressus Boisd. & Lac.

Anthophagiis ahbreciatus F.

» praeustus Müll.

Lesteva punctata Er.
Änthobium rectanguluni Fauvel.
Fselaphus Heisei Herbst.
Seiodrepa alpina Gylh.
Colenis dentipes Gylh.

Amphiöt/llis globus F., ab. c. j'>')'ri(gineus St,
Aqatkidium seuiinuluni L.

2or

206 EXTOMÜLOGISCIIE BERICHTEN.

Bracliyptcruff fidvlpes Er.
Otnosiphora llmhata F.
Mdigeihes /■ufipes Gylh.

» uatais Er.

» moestus Er.

» hrunnicornis 8t.

» uinbrosus St.

» bic/eii^ Bris.

» dißc'dis Heer

» pedicularius Gylh.

» luguhris St.

Cychramns luteus F., op bloeiende Cornas satutuinea.
Jps qaudripunctatus Oliv.
Paratnecosoma mtlanocephalum Herbst.
Cryptop/iaciim pallidum St.
Caeiioscelù pallida Wollast.
Atomarla hkvlor Er.
Afipidiphoruü orlnculatus Gylli.
CVs /dtidus Herbst
» fesiivuti Pauz.
■» ohloiKfun Mellie.
Silcaiius uindentatus F.
Tritoma quadripustulata L.
lÂtargus bifasclatus F.
Epduchna ArgiiH Fourer.
Sn/innnv haenun'i holdalls Herbst.
Megatovia laidata L.
Syncahipta scflgera 111.

» s/d/io.sa Rossi.

Lh/uiic/ius serlceus Dfts.
Geori/ssus crenalatuK Rossi.
Ehnù \^olk-tnarl Panz.
Lari-ijula aenca M fill.

KN'ro.MOI.OfilSClIK HKKIflll'F.N. 207

L(iit'j//i/<t obscura Müll., faun. uov. sp.

/i'/o///.s' cu/ireus MüU.

/h'i/ojjK .^uhstnatu.s Müll.

I/i/c/nicna atricajiiHa \Vaterli.

(Kci/thi/rca funedn Poda.

Lhmodenna eremita 8cüp.

AiiÜiaxia manca F.

» quadrlpundata L.

^igrilus bU/uttatus F.

» prateusv: Ratz.
Lhno)ùu!< parrnlna Panz.

» niiNutu!< L.

Ludiutt ferriigiueii.s L.
Corymhttes castaneus L.
Agy'iotes pdosas Panz.
Synaptus /iliformis F.
Cainpylus linearis L.
Eubria palustris Germ.
Fhosphaenus hemipterus Fourcr. d".
Hornalisus Fontisbellaquei Fourcr. cT.
Drilus jlacesirns Fourcr. cf.

Tlieltphorus discoideits Ahr., ab. c. lineat'ts Bach.
Rlauioinjcha lutta Müll.

» aloiigata Fallen

Maltliinus seriepuhctatus Ksw.

» balttatas Sutfr.

Malthotles dispar Germ.
MaltJuirchus brecicollis Payk.
Charo/Hcs paUipcs Ol.

Dasytes flavipes Oliv., Muls.; faun. nov, sp.
Tillus elongalus L.
Priobiurn castaneurn F.
Anobiuin fulcirorne 8t.

208 ENTOMOLOGISCHK BERICHTEN,

Xyletinus pectinatus F., faun. üov. sp.

Dorcatoma dresdensis Herb.st.

Dioperis boUti L., type en ab. e. interrupta Heyd.

Lagria atripeft Muls.

Phloeotrya rrifipes Gylh.

Anaspis flava L.

» thoracica L.
Mordellistena Neuioaldeggiana fanz.
Oedemera podagrariae L,
Necydalis major L.

Anaglyptiis ynt/sticus L., ab. c. hieroglyphicus Herbst,, faun,
nov. ab. c.

Phytoecia cylindrica L.
Lema puneficollis CurtivS.
Cïi/tra aflhu'^ Helhv.

» aurita L.
Cryptocephalus octopundMun 8cop.

» decemmaculatas L,, ab. c. barbareae L,

Oomor plain concolor St.
Chrysomela oricalcia MüU.
Colaphus sophiae Scliall.
Luperus liigt'v Cloeze.

Fodagvica fnscipcs F,, ab. e. metallescens Weise, faun. nov. ab. e
Cvepidodera nhidula L.

» (larafa Mrsli., ab. c. nigricoxis All., faun. nov. ab. e.

Fsylliodcs atteiiuata Kocb.

» dulcaniarae Kocb.

» Jiyo.scyami L., type en ras chalcomera 111.

Haltica (/aercetoruin Foudr., sub-sp. brecicvllis Foudr.
(jlyptina rubi Payk.
Phyllotreta aerea All.

» nodicorvis Mrsh.

y> consohrina Curtis.

ENTo:\[()i,ofasr[iK i^KiacTiTKN. 20P

Apteropeda orhiculdtd Mrsli.
( assida murraeu L.

» vihi'd' L.
l^hi/nc/iites ftericeiis Herbst.

» f(>m(')itosu!< Gylh.

Depoi'iius meriacep/iahis Genu.
Otiorrltynclius te)iébricosHs Herl)st.

» ligneus Oliv.

Periteli(s hirficornis Herbst.
ßjuchi/soDius et'ldnatiia Bonsd.

Liophloeus tessulatus Müll., var. iKjiiisijranensis Forst.
Polydrosus mivans F.

Plv/llobius nrticae de G., var. Fussi 8ehilsky, faun. uov. var.
Bai'ynotuK ohscarus F.
Sitona aemellatus Gylh.

Waterhousei Waltou.
Lar'ntUA carlhiae 01.
RhhiocjilluH cottirus Fr<")l.
Lipavns ijermanus L.
Plinthns caliginofiu^ F.
Liosoma deßpxurii Pauz.

B(ujOH!< tempestlrus Herbst en ab. tpssellatns Forst.
Dori/tomus treumlae F.

Anthomvnus /nversus Bedel, ras ro-'dnae Des Gozis.
Mee.) uns jttntliinufi Geriv.
Ti/chiHS ju/iceus Ueieb.
Lignyodes enuclfutor Pauz.
AUodactiilus (',>'iguu-'< 01.
(.'euthorr/tync/i(d/i(s iiigriiiiis Mrsli.
Ceutliorrhiiiicliiis gtographicKS Goeze.

» œnsirictuff Mrsh.

» inelaiiostlctiis Mrsli.

» cainpextrls Gylli.

210 EXTOMOLOGTSCHE BERICHTEN.

Ceuthorrhynchus trimaculatus F.
Baris plcicornis Marsh.
Orohitis ci/aneiis L.
O.vystoma suhulafum Kirby.

» ochropus Oerm.

Apion varipes Germ.

> astragali Payk., fauu. nov. sp.

» punctigernni Payk.

» meliloti Kirby.

» ßavimanmn Gylh.

» vicinuni Kirby.

Ed. Everts.

Nonagria cannae O.

Ik kau eeu nieuwe vindplaats vermelden van de boven-
genoemde, altijd zeldzame soort, nl. LacKj-Soom, v^^aar ik in
het laatst van Augustus jl. de poppen in groot aantal locaal
aantrof in Typha-stengels. Bijna zonder uitzondering vond ik
de poppen, die, zooals bekend is, rechtop staan, dicht onder het
punt waar de Idaden zich verdeelen, dus vrij hoog in den
stengel. De stengel zelf was natuurlijk bij die planten niet
uitgegroeid.

De buit leverde van 7 tot 29 September d. a. v. 8 goed
ontwikkelde c<"r<' en 14 2+1 ^^ zamen 22 stuks. De vlucht
varieert vrij sterk, bij de r^<^ van 30 — 38 millimeter, bij de
c^io, die over het algemeen grooter zijn, van 35—41 milli-
meter, hoewel één wijfje slechts ;ïl millimeter meet. De kleur
der voorvleugels is zonder uitzondering bij de 'r/ donkerder
of lichter rooii- of bruingrijs, bij de ^ 2 o^*^^n^'W "^ l>een-
kleurig, hoogstens eenigszins rose getint. Ook de achter vleugels
zijn bij de cT ƒ veel donkerder dan bij de wijfjes. Overigens

KNTOMOT.OOISCTIK BEHICIITKN. 211

komen bij beide sexen allerlei verscliillende kleurscliukeeringen
voor, zoodat er o-een twee exeni])laren geheel gelijk zijn. Groot
verschil is er ook in dp. donkere bewolking, die bij sommige
exemplaren, zoowel mannetjes als wyfjes, bijna niet aanwezig
is, bji anderen daarentegen sterk is ontwikkeld. Constant is
de door stippen aangeduide tweede dwarslijn nagenoeg samen-
hangend aanwezig, en daarbij scherp getand. Van de eerste
dwarslijn is steeds een punt op ader 1 aanwezig; meestal ook
nog een tweede punt op de middenader. Bi] meerdere exem-
plaren, vooral de donkerder gewolkte, zijn zeer duidelijke sporen
der ronde en niervlek waar te nemen, in de donkere bestui-
ving licht uitgespaard, doch zonder omranding .

De in 1894 door mij onder 's Hertogenbosch gevangen 5
exemplaren derzelfde soort, alleen ;^^, zijn grooter ; één daar-
van heeft zelfs 45 millimeter vlucht. Deze exemplaren zijn
allen licht van tint en Ijijiia zonder bewolking. Het is niet
onmogelijk dat de koude zomer van dit jaar den groei der
thans gevangen dieren heeft tegengehouden.

Op de vindplaats kwamen mij overigens slechts zeer enkele
poppen van \(>n(i<j)-l(( fi//>/iar Thnbg. in handen; ^onaaria
spnraanü Esp. scheen blikbaar aldaar in het geheel niet aan-
wezig te zijn.

De pop van Xonaaria cannae is gemakkelijk te herkennen
aan haar rolronden vorm en meer geelbruine kleur.

M. Caland.

Lycaena coridon P.

In No. 36 der Ent. Ber. lees ik, dat Lijcaena coridoti te
Neede o-evangen is door den Heer E*. J. van den Bergh Lzn.
Ik kan mededeelen. dat ik dezen vlinder ook gev.ingen heben
wel den 25'" Augustus 19U4 te Baarlo bij V'^enlo. Sedertdien

212 K.NTOMOLOGISCIIE JSElUCHTJiX.

tijd zoek ik elk jaar o)t de vaiio'plaats, docli licb liet dier niet

H. J. H. Latikrs-

meer teruggevonden

Mededeelingen over Bladwespen II.

P a r t 11 e n o g e n e s i s b ij P r i s t i \) h o r a f n 1 v i p e s Fall.

In de Zomervergadering der Ned. Entoni. Ver. op 1") Jnni
1907 te Maastrieht. werd door mij eene voorloopige mededee-
ling gedaan over parthenogenesis dezer bladwesp (Tijdschr. v.
Entom.. Deel 4l* ]i. LXl). Het verloop van deze kweekingen
is als volgt :

l)cn 17'" October lltlMj werd eene larve') op gladbladerigen
wilg in den Stads-kweektnin, Khtrenbeek, bij Arnhem gevon-
den. Heeds den volgenden dag had zi] tegen een blaadje een
grijsgroenen cocon gemaakt, die weldi-a donkerbruin werd.

Hieruit verscheen 27 Maart 1907 eene vrouweljike wesp.
Er was buiten nog zeer w'einig wilgeloof; zij werd van water
en honig voorzien ; eerst na zes dagen, 2 x\])ril, kon ik haar
takjes van Sal/.r viti-Wma verschaffen, die in water gezet wer-
den. De w-esp ging terstond in de nog zéér jonge blaadjes
leggen, en deed dit bij tusschenpoozen tot O April, naarmate
het blad zich verder ontwikkelde; zij leefde tot 10 April. De
eitjes worden afgezet langs den bladrr.nd, zooals dit ook door
andere Pristiphom-soovten geschiedt, echter meer verspreid,
en nooit in zulk een groot aantal naast elkander als bijv. bij
Pr. hdnlae. Ketz. of Pr. (n'liiridatd Htg. Ik telde er 1 — .') op
de bhiadjes, in het geheel 2*); ter ])laatse waar de ovale witte

') Voüv zoover mij helii'iid de forste in Xederland gevonden : tot mi werden
slechts twee wespen vermeld uit Driebergen en Hoerniond. De soort is verbreid
door geheel Noord- eu Midden-Europa.

ENTO.MOI.ÜGISCI]!'; BlOlMC'llTEX. 2V.\

eitjei^ zich bevinden, neemt men o-roene bultjes in het ))hi(l
waar, die na verloop van eenige dagen iets donkerder worden.
Den O""" A})ril kon in een nitgonoincti eitje met de loupe ont-
wikkeling van het embryo bespeurd worden, en 15 April, dus
na 13 dagen, kwamen tegen den middag de eerste partheiu)
genetische larfjes te voorschijn. Zij zijn zeer lichtgrijs, met
zwarte borstpootjes en koj) ; zoodra zij iets aan den bladrand
gevreten hebben, worden zij groenigwit en bezitten na een
paar dagen een gelig-groene tint. Soms vraten 2 of 3 aan één
blad, maar meestal waren zij alleen. Na ongeveer vijf dagen
vervelden zij ; het lichaam werd nu donkerder groen, maar
bleef boven de pooten nog geliger ; over de borstpootjes loopt
een wit bandje. Den 2()''" April vertoonde zich bij twee der
grootste een licht rozerood tintje aan het uiteinde van het
achterlijf; 5 Mei was l)ij vele. na vervelling, de geheele laatste
ring licht rozerood ; langs het donkere ruggevat loopt ter
weerszijden een tijn wit streepje (dat volgens Brischke dikwijls
ontbreekt) en door de Inchtgaten een dergeUjk lijntje. Borst-
pootjes nu groen ; kop groengelig met bruinachtige vlekken.
Ik telde thans 2 4 cKemplaren. Omstreeks 8 Mei kropen eenige
in den grond ; andere maakten cocons tegen blad of takjes, de
overgeblevene waren nu iets blauwachtiger groen, met fraai
karmijnrood laatste segment ; vóór dezen rooden ring nam ik
bij sommige een zwart langslijntje waar, dat zich ter weers-
zijden van den rug slechts over een paar segmenten uitstrekte ;
rondom den schedel loopt een licht bruingelige rand, en midden
op den kop bevinden zich drie eveneens gekleurde vlekjes,
waarvan de groote onderste driehoekig, de beide andere boog-
vormig zijn (Zie afbeelding van den kop door Brischke ge-
maakt naar eene larve op Salix anrita gevonden : Schrift, phys.
ökon. Ges. Königsberg XVI. 1875 T. Ill Kig. 18). De lengte
mijner volwassen larven bedroeg ruim 11 m.m. ; 15 Mei waren
alle ingesponnen.

214 KNTOMOI.OGTSCHK BKRIOHTEN.

Reeds ]!• Mei vertoonden zich een paiir partheno<2fenetische
wijfjes; in liet geheel verschenen tot 26 Mei l*i wespen, alle
van het vrouwelijk geslacht ; voor een kweek binuen.shuis is
dit resultaat, bijna 67"/,,, gunstig te noemen.

Het stadium in den cocon liad hier gemiddeld slechts 11
dagen geduurd; de geheele ontwikkeling van ei tot imago werd
in ± 47 dagen volbracht.

Parthenogenesis in tweede generatie.

'^^Pwee parthenogenetische wespen uit boven vermelden kweek
werden 21 Mei l)uiten oj) wilg (Sali.v ritellina) in een gazen
zak ingebonden, nadat de tak behoorlijk onderzocht was om te
zien ot' er zich wespen, larven of voor den kweek schadelijke
insekten op bevonden. Weldra werden eitjes waargenomen,
waaruit omstreeks 8 Juni de larfjes zich begonnen te ver-
toonen. De ontwikkeling buiten had dus langer, 18 dagen,
geduurd, wat toegeschreven kan worden aan liet gure weer
met geweldige regenbuien in het begin van Juni. Ook het
aantal eitjes door de twee wespen gelegd, bleek geringer te zijn
dan bij den eersten kweek, toen ik 24 larven uit ééne moeder-
wesp grootbracht. Thans leverden de beide wespen mij slechts
22 larven, die 20 Juni uit den zak genomen en verder binnens-
huis gevoed werden. Zij hadden van 21 — oU Juni cocons in
aarde of tegen blad gemaakt ; hieruit verschenen van 4 Juli —
13 Juli 13 wijfjes, parthenogeuetisch in tweeden graad = 59'y,,.
De uitslag is dus iets minder gunstig dan bij de eerste gene-
ratie ; er waren thans echter wespen bij, die iets grooter waren
dan imagines uit den vorigen kweek. Het verblijf in den cocon
duurde hier gemiddeld 13 dagen, liet geheele ontwikkelings-
tijdperk uit ei tot wesp 44 dagen ; de larven waren dus iets
sneller volwassen geworden.

RNTOMOT.OOlSrUE RKKIC'HTEN. 215

Parthen ocrenesis in derde ffeneratie.

Den 6^" Juli werden drie, en U Juli nog eene, in 't geheel
vier wespen, parthenogeuetiseh in tweeden graad, ingebonden
op Saliv vitellina ; hiervoor werd een andere boom genomen
dan bij de vorige proef. Zij gingen terstond leggen ; den 20«"
Juli, dus na 14 dagen, werden de eerste larfjes waargenomen.
De wespen hadden meer gelegd dan bij de beide voorafgaande
kweekingen ; het aantal eitjes van elke wesp kan op ruim 40
geschat worden, Den 2'^''> Aug. werden 167 grootendeels vol-
w^assen larven uit den gazen zak verwijderd, waarvan sommige
dadelijk cocons in de kweekglazen maakten; 10 Augustus had-
den alle dit verricht. Slechts twee larven bezweken, zoodat er
1(35 overbleven. Den 14^'^ Aug. begonnen de wespen, partheno-
geuetiseh in derde generatie, te verschijnen ; 24 Aug. werden
er reeds 128, alle wijfjes, geteld, en tot 8 September kwamen
er nog 18 vrouwelijke exemplaren bij, zoodat het geheel be-
draagt 141, dat is 85.5"'!) van het aantal larven.

Behalve l)ij de dertien »nakomers« heeft het coconstadium
bij de groote meerderheid 12 — 14 dagen geduurd; bij vele was
de ontwikkeling uit ei tot wesp reeds, in eene zomergeneratie,
binnen 40 dagen afgelüO])en.

Parthenogenesis in vierde g e n e r a t ie.

Vier wespen, })artlienogenetisch in derde generatie, werden
17 Aug. ingebonden op Treurwilg {S(dix hahylonira). De eerste
larven vertoonden zicli na 14 dagen (ol Aug.); 102 larven,
])arthenogenetist-h in vierde gen(>ratie, benevens 1 cocon, wer-
den 10 Se{)t. naar kweekglazen overgebrarbt. Dr ineesten had-
den zich reeds 23 Sept. ingesponnen ; tdch bleven er eenige
langer vreten, zoodat de laatste ])as 1 1 Oct. onder turf kroo]).
Hij kvveeking van larven in het najnai- is het meermalen l)ij mij
voorgekomen, dat sommige langer dan gewoonlijk in dit ont-

216 ENT0M0T,0C4ISCHK BEIUCHTEN.

wikkelings-stadium bleven. In het voorjaar van 1908 zulIeE
dus de wespen uit dezen kweek te verwachten zijn, en hoop
ik deze proeven nog verder voort te kunnen zetten.

In het geheel werden tot nu verkregen 10 + 12 + 141 = 169
uitsluitend vrouwelijke wespen uit 24 + 22 + 165 = 211 vol-
wassen geworden larven in drie opvolgende parthenogenetische
generaties, alle afkomstig van het onbevruchte wijfje uit de
October-larve van 1906.

Uit bovenstaande mededeelingen blijkt opnieuw, hoe gemak-
kelijk onbevl'uchte bladwespen tot leggen overgaan en dat —
wanneer het blad niet verdroogt — nagenoeg alle eieren tot
ontwikkeling komen. Bij parthenogenetische eieren van vlinders
is dit, op eenige uitzonderingen na [Psyche, Solenohia), in veel
mindere mate het geval. Kan de oorzaak van de geregelde
ontwikkeling der bladwespeieren wellicht juist daarin te vinden
zijn, dat deze i n het blad gelegd zijn V Door Loeb, Tichomi-
row, Petrunkewitsch e. a. is aangetoond, dat de embryonale
ontwikkeling van onbevruchte eieren door kunstmatige middelen
bijv. alkaliën, zuren, zouten, te voorschijn geroepen kan worden.
Ue chemische werking van de sappen in het blad zou een der-
gelijken invloed kunnen hebben ; — dat er gemeenschap bestaat
tusschen ei en blad kan cok daaruit opgenuiakt worden, dat
de bladwespen-eieren, na gelegd te zijn, uitzetten, soms zelfs
het twee- of driedubbele volume verkrijgen, waarschijnlijk door
opneming van vocht uit het blad.

Van belang zou het ook zijn te onderzoeken, of de eieren
der Psychidcn en van Sob'voliia fi'i(/He.t.rel/a, die in den zak
gelegd worden, bevochtigd zijn door uitscheidingsproducten
van den pas uitgekomen vlinder, waardoor hier de ontAvikke-
ling van het onbevruchte ei bevorderd kan worden. Een paar
lakmoespapiertjes zouden misschien reeds opheldering kunnen
geven ! A. J. van RossUxM.

K.\'r()i\l()I,()(ilSCIIK HKIUCHTKN. 217

Hermann Low herdacht.

Naar aanleiding van het feit, dat voor 100 jaar, 10 .luli
1807, te Weissenfells »an der Saaie hellem Strande« H. Low
geboren werd, is een zeer waardeerend herinnerins'swoord aan
hem gewijd door Dr. P. Speiser te Sierakowit/, in En torn.
W o e, h e n b 1 a 1 1, J a h r g a n g XXI Y, 1 9 O 7.

Schrijver geeft hierin, na een kort levensbericht, uitvoerige
mededeeliugen over Low's arbeidsveld : de studie van het alom-
tegenwoordige vormenrijke volk der vliegen. Als voorbeeld
van verbazende werkkracht heeft Speiser eenige grepen gedaan
uit »die geradezu unglaubliche Menge Löw'scher Arbeit.«
Hi] vermeldt o.a., dat 181 van de 516 Bombyliiden in den
Catalogus van Kertesz-Bezzi, dus meer dan een derde, door
Low benoemd zijn ; 29 van de 06 Leptiden ait Noord-Ame-
rika ; 110 van de 462 Afrikaansche Asiliden dragen namen
door Low gegeven. Het aantal zijner publicaties bedraagt 222
nommers, die ongeveer 6000 octavo- en 1200 quarto-bladzijden
beslaan. Speiser betreurt daarbij, dat de hoogbegaafde man al
zijn kracht aan duizende nieuwe beschrijvingen versnipperen
moest, en eindigt met de woorden :

»Ehren wir daher sein Andenken dadurch, dass wir nun
unsererseits auf den von ihm gewiesenen Wegen den S c h 1 u s-

o o

sen zustreben, die schliesslich doch erst den merkbaren
Fortschritt unserer Wissenschaft bedeuten.«

A. J. VAN RoSSUM.

Coleoptera, bij Putten op de Veluwe in bierpotten gevangen, IV

Op dezelfde wijze als vroeger, werden in Aug. 1907 de
volgende Coleoptera door l)r. ,1. Th, Oudeinans gevangen (Zie
Ent. Ber. No, 33. Dl IL p. 157-158.).

218 ENTüMOIA)C!ISCHK BEKICHTKN.

("arafn/s rii)lareus L., siib-spec. /»xrpio'aso'ns F. 2 ex.

» cateni/latns Seop., type en ab. sc. ILtrciitiiai' "'t. i' ex.
Ci/chnis roatratus L. 2 ex.
Nehria hrevicollu F. 1 ex.
Calatlius plcetiH Mrsli. 12 ex.
Ahax a f er Villers (3 ex.
Qi(e(/in,s lateralis (jlrav. 14 ex.

» niesoineliuus Mrsh. 1 ex.

» pielpes Manuh. 2 ex.
Staphi/li/tus conipressux Mrsh. 10 ex.
Phloeoiiomns planus Payk. 1 ex,
Triehopteryx inttriiiedia (iillm. 1 ex.
Kpuraea pusilla 111. 2 ex.
Cercijon laterale Mrsh. 1 ex.
Otior7'hi/nrhiis raucus F.
» ovatas L.

!Stropliosomus cori/ii F.

D. Mac (jiTi,i,A\ ry.

Aanteekeningen over Suctoria VI.

18GU. Hedopsi/lla (eorr. : Ilectoropsiilla) von Fuaüenfeed in
Sitzlj. K. Akad. Wiss. \\'ien, v. 40, p. 4G2. Type JJectojm/lla
psittaci (eorr.: J/ectoropsj/lla pslttari) vox Fkau. Over de ortho-
graphische sp'.41ing van dezen genusnaani, zie Entomologische
Berichten, vol. 2 p. 108.

1863. Sarcopsi/lla Kolenati in Hor. Soc. Ent. Ross. v. 2,
p. 28, = Sarropsi/lla Westwüou 1840, derhalve = Uerinato-
philus GüÉk. MÉnev. 1838.

1863. I'file.r Kolenati in Hor. Soc. Ent. Ross. v. 2, p. 29,
= J'ide.ü L. 1758.

1863. Trichopsiilla Kolexati in Hor. 8oc. Ent. Ross. v. 2,

KNT()MüI.O(iIS('IIK HKincil'l'EN. 219

p. 32, »Pinsdlfloli«. Zoowel uit de iiunieii TridiopKiilUi en
»Pinselfloh«, als uit het feit, dat vuu de door Külknati in dit
o-en us onderg-ebrachte vlooien I'ldtx peniciliujer Ghube het eerst
genoemd wordt, mogen wij met gerustheid besluiten, dat Palex
peniciUlgev Gkubk type is van het genus TricliopsyUa Kolexati.
Nu heeft Grube een j en een d" van twee soorten, behoo-
rende tot twee genera onder één en naam beschreven ; beide
bezitten een penseeltje aan de rugzijde van het 7e abdominaal-
segment ; beide worden tegelijkertijd (te zamen, als soort)
beschreven, terwijl in de beschrijving nu eens het ^, dan
weder het cT vermeld wordt. Gaan wij nu na, welke soort
KüLENATi met die van Giube geïdentificeerd heeft, dan blijkt,
dat Geube's cT en Kot.enati's penlcMujtv tot dezelfde soort
behooren, die in Europa algemeen voorkomt (Het 5 van Gäube
komt alleen in Siberië voor, is daarom thans door Wagner
sibirlca genoemd, en behoort tot het genas Ctenopldhcdmus
KoLENATi 1856). Derhalve : Trlcliopsylla Kolenati 1863, type
Pnlex penir/llnjer Grübe 1852 (^ (non n) is voorloopig = CVra-
tophyllus (corr. : Ceralop><ylla) Girtis 1832, type Fide.c Jiirun-
dinis Sam. Doch zoodra pe/iicUlùjer Grube cf (non 2) ^'^^^
hirundhiifi gescheiden wordt, moet ook het genus TricliopsylLi
KoLEXATi 1863 hersteld worden.

1863. (Yenonotiis Kolenati in Hor. Soc. Ent. Ross. v. 2, p. 34,
»Halskammtloh«. Type Ctenonotus octodec'nndeidatas Kolenati
(Non Cteuonotus Fit/,. l84o. Kept.). Voorloopig blijft deze
soort onder ('eratopltyüns (corr. : Ci'raloj>syüa) (A'irns 1832.
Wordt echter deze hamstervloo van de vogel vlooien gescheiden,
dan moet een nieuwe naam voor C'^f^^o/zö^rs- in de plaats komen.

1863. CteiLophtludinus Kolenati in Hor. Soc. Ent. lïoss., v.
2, p. 35, » AugenkammHoh«. Gndcr de in dit genus onder-
gebrachte vlooien trett'en wij hlusckH aan ; dit o"enus is dus =:
Ctenoplithalnuiii Kolenati ]85(), type I'idc.f inuscidi. Kolenati
splitst echter thans dit genus in twee subgenera. Het eerste

220 KN'TOMÜI.OGISCIIK, BKIUCHTEN.

subgenus is zonder naam. Wij mogen echter gerust aannemen,
dat het zijne bedoeling was, het gelijkluidend aan het genus
te noemen.

1868. Subgenus <i : (kcii(>p/it/i<ilmus Kolexati in Hor. Soc.
Ent. Koss., V. 2, p. o5. Onder de in dit subgenus onderge-
brachte soorten treften wi] tnusci//i niet aan, wèl Cfenopht/ialnnts
/>/socto(h'/ttatus KoLENATL (= FaU\i' tidpae Bouchk). Subgenus a
is dus niet = CtenopJtthaluius Koi.en'ati 1850, want dit had
miisculi tot type. Tegenwoordig wordt deze talpae tot een apart,
goed genus gerekend. Voor dit genus stel ik den naam Spala-
wpsylla nov. notn. voor. type Pide.r talpae Bot'CHÉ.

1863. Subgenus h: (Jtenopxiillus (corr. : Ctenopsylla) Ko].}i:SATi
in Hor. Soc Ent. Koss., v 2, p. 37, »Stihienenkammtioh.«
Onder de soorten, die Kolkxati in dit genus vereenigt, treffen
we J7uiscidi aan. die ook het eerst genoemd wordt, al is het
onder den naam vun Ctenopsiilliif^ ipaK/ridoifntus. Dit subgenus
is dus = Cteno/>/if/uih)ius Kolkxati 1856, dat Fidc.c itinscidi
tot type heeft. Bovendien kan CtenopsyUus niet behouden blijven,
omdat Koi.KNATi zeil' in 1856 dezen naam voorstelde in de
plaats van ('cfato/isi/Uu.s Kolexati 1856 (zie Entomologische
Berichten, v. 2, p. 131 en 132).

1863. C)'r(if(>psi//his (corr. : CcratopsiiUa (Kolexati in Hor.
Soc. Ent. Boss. v. 2. ]). 39. .^-•Hückenkammtloh.« = Ceratopst/llus
(corr.: ('cnttopsi/Ua) Koi,K\ATr 1856 = Isc/i/iopsi/dus (corr.:
Isc/niopsi/lla (Westwood 1833. Zie Entom. Bericht, v. 2. p. 133.

1 863. Ctrnorepludnx Kolexati in Hor. Soc. Ent. Boss. v. 2.
p. 44. »Kopfkammfloh«. = ('tcnocephidns Kolexati Sept. 1857.

1880. RlujnchopsylluK (corr. : li'/ijpichopsi/lla) Hallek in Areh.
f. Nat. V. 46. p. 72. Type J\hi/nchopsj/lliis prdiw Hallek. Uit
Haller's mededeeling blijkt, dat hij deze soort zoo noemde,
omdat zij eigenschappen vertoont, die aan de 3 genera Rltyn-
clioprioii {=: l)crm(itophihc^), ('frotopsj/lli/s en Pide,r herinneren!
Indien deze soort werkelijk dezelfde is, ais IJectoropsylla psittaci

KN'rOMl )!,()(; ISCl IK 15 Kif IC II TKN,

221

V()\ Fkat., dun is het genus synoniem aan I/fcfopsj/lld (corr. :
Hedoropi^ylla) vox Fkau. 18()0. Ik geloof dit echter niet, omdat
de beschrijvingen te veel uiteenloopen, zooals ik hier beneden
zal trachten aan te toonen. Wèl zegt TAsciiKNHKRf;, dut deze
beide soorten één zijn. doch dat heeft hij ook beweerd van
alle vogelvlooien, en ook uHe vleermuisvlooien met 8 kammen
rekent hij tot odach'uus, en alle deze zijn toch gebleken speci-
fiek te verschillen ! Ik geef liier een vergelijkend staatje van
eenige fundumenteele verschillen.

Hedoropi^jllla /isittad

Stecknadelkopfgross.

Hinterleib kuglig.
Alle Exemplare hatten gut
ausgebildete starke Fusse.

Zu beiden Seiten des Rüssels
eine lange dicke bogig ge-
krümmt über den Kopf hinauf
ragende Borste, die beweglich
zu sein scheint und auch nach
rückwärts gerichtet werden
kann. Die beiden sonderbaren
borstigen Anhänge am Ko])fe
unterscheiden diesen Floh also
gleich von allen seinen ^'er-
wandten.

Ix'/ii/ n cJi oj )sijlL i pu lex

Reiskorngross. Normale

Weibchen 1,3 ram. lang, stark
compress ; aufgetriebene Weib-
chen 3 bis 3,5 mm., walzlich,
wie die eines Reiskornes.

Hinterleib madenförmig.

Bei den aufgetriebenen For-
men fehlten die Fusse theil-
weise oder ganz.

(Noch in de beschrijving,
noch in de afbeeldingen van
Hau, ER vind ik iets, wat hierop
gelijkt. Nu zegt Taschenbp^ro
van deze borstels wel : »Ich
kann sie nur für die Labial-
taster halten, womit auch die
Bezeichnung »glasig« zusam-
menstimmt'" ; maar 1. kan ik
mij niet voorstellen, dat vox
Fraijf.xfeld liptasters voor bor-
stels zoude aanzien, daar zij

222

KXOAroi-ooiscnE berichten .

Fusse fast o-leichlang.

Hinterleibssehienen dunkel-
braun.

nooit borstelvoruiig zijn ; 2.
zijn liptasters nooit »glasig«.
B. eerder zijn de mandibula
en het labvum »glasig«, doch
de mandibula worden door
V. Fr. beschreven en er is
slechts één labrum).

Von den Füssen ist das erste
Paar das kürzeste, das letzte
das längste.

Hinterleibsplatten bräunlich-
eelb.

Uit deze kleine vergelijking staat het hi] mi] vast, dat de
soorten verschillend zijn. Voorloopig wil ik echter aannemen,
dat de beide soorten tot hetzelfde genus behooren, dat Rlnjn-
chojm/lla Hatj,kk dus synoniem is aan IL'ctoropsi/lla von Frau.

1880. Hijst n'('Iiop,\i/lla Taschexrerg, Flöhe, p. 11, 82. Type
Pnle.r ohtusirepK Rttskma.

1880. Ttiphlopsj/Il<i Tasciienbeiu:, Fh'ihe, p. 11, 8t). »Flöhe
der Fledermäuse, Maus, Maulwurfs, u. s. w. Ergo is dit genus
volkomen identiek aan fschnopsi/llns (c o r r. : fsrJwopsi/lla)
Wbstwood 1833, hetwelk Ceratophi/llus domiatus (Jurtis tot
type heeft.

A. C. OUDEMANS.

ITOMÖLOGISiE BEEICETEN

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTQM0L0GI8GHE VEREENIGINU

N°. 40. DEEL II. 1 Maart 1908.

I N H O U D : Jhr. Dr. Ed. Evert.s Callidiuni (Pyrrhi-
dium) saiignineuni L. — Jhr. Dr. Ed. Everts, Phytosus
nigriventris Chcvr. — Dr. A. O. Oüdemans, Aanteeke-
ningen over Suctoria VII. — Dr. A. J. van Rossum,
Mededeelingeii over Bladwespen III. — Dr. C. L. Reuvens,
Bibliotheek, (jrescheiikeu en Aaiikoopeii. — Dr. C. L.
Reuvens, Vriendelijk verzoek.

Callidium (Pyrrhldium) sanguineum L.

Deze fraaie, roode boktor werd door den Heer E. von Varen-
DORFF, Amtsrichter in Guhran, Bez. Breslau, tijdens een kort
verblijf te Scheveningen, aldaar langs het strand onder aange-
spoeld riet aangetroffen. Het komt dezen heer voor, dat deze
soort zich daar zou ontwikkelen uit eikenpalen of planken,
waarmede gedeelten in de duinen afgezet zijn; hij meent zelfs
den »Frass" gezien te hebben. Het exemplaar werd mij wel-
willend voor mijne collectie afgestaan.

Ed. Everts.

Phytosus nigriventris Chevr.

Deze, voor zoover mij bekend, nog niet in Nederland waar-
genomen strand-Staphylinide, werd door Dr. 0. Urban te

224 ENTOMOLOGISCHE BERICHTE!^.

Magdeburg, bij le Coq s. M. langs de Belgische kust gevangen
en welwillend een exemplaar voor mijne collectie afgestaan.

Van de vermelding »//o//." in den Catalogus Coleopter.
Europae etc, auct. L. v. Heyden, E. Reitter, J. Weise, blz. 189,
is mi] nog niet gelukt iets naders te weten te komen. Het is
wenschelijk onze strandkever-fauna, vooral ook langs de Noordzee-
eilanden, aan een grondig onderzoek te onderwerpen; veel goeds
en nieuws is daar nog te ontdekken. In hoever het voorkomen
van deze soort op het Noord-duitsche eiland VVangeroog
(Wiepken) juist is, kan ik niet nagaan ; verwisseling met den
zeer algemeeneu Fhytosus haïtiens Kr. is niet geheel uitgesloten.

Eü. Everts.

Aanteekeningen over Suctorla VII.

Voor ik overga tot het bespreken der genera na 1880, het
jaar, waarop, door het baanbrekend werk van Taschenberg,
de wetenschap der Suctoria in eeue nieuwe periode getreden is,
wil ik eerst nog eenige feiten mededeelen, die ik ontdekte bij
de studie der periode vóór 1881.

1.

De volgende soort-namen vind ik niet door Ritsema, Taschen-
berg, of Baker vermeld :

1837. Pule^v bovis Leach apud Curtis, Guide, 2^ Ed., p. 230.
(certe = i)Titans).

1844. Pnh'.i; serraticeps Gkrvais in Gervais et Walckenaer
Histoire naturelle des Insectes, Aptères, v. 3, p. 371, door
hem gevonden op Frocyon lotor^ is stellig niet = Ctetiocephalus
canis Curtis, zooals algemeen aangenomen wordt. Ook de
beschrijving past niet.

1844. Piilex sp. Gervais, ibidem, p. 372, o\i Frocaviasyriaca

(SCHREB.).

ENTOMOI.OG ISCHE BERICHTEN. 225

1844. Fuie.)- sp. Gervais, ibidem, p. 372, op Dasr/unis nrsinus
Geofek., is veriiioedeliik de later beschrevene Step/uuiocire^is
dasyuri Skuse.

1857. Fulex taxi Koi.enati in Wien. Ent. Mon. \. 1. p. 65
(= melis).

1857. Motiopsyllus sciuri Kolenati in Wien. Ent. j\Ion. v. 1.
p. 65 (= sciu)'orur?i).

1857. Ctenocephalus canis Kolexati in Wien. Ent. Mon. v, 1.
p. 65.

1857. Ctenocephalus felis Kolenati in Wien. Ent, Mon. v, 1.
p. 65.

1857. Ctenophthalmus talpae Kolenati in Wien. Ent. Mon.
V. 1. p. 65.

1874. Pulex irritans L. — Weijenbergh in Period. Zool.
Argent., v. 1. p. 60.

1874. Pulex canis Sch. — Weijenbergh in Period. Zool.
Argent, v. 1. p. 60.

1879. Pulex pari-iceps Weuenberg in Bolet. Acad. Nat. Cienc.
Rep. Argent., v. 3, p. 202. Op Cervus 7'ufus Illiger.

1880. Pulex reptans Berl. Mus., apud Taschenberg, Flöhe, p. 89.

1881 . Ceratophyllus rufulus Weijenberg in Period. Zool. Argent.,
V. 3, p. 265. 0-^ Cervus ruf us IhLiGiLR {= Pulex parviceps ^ Eis'&s-
BERG, 1879).

1881. Pulex {Hectopsylla ?} testudo Weijenberg in Period. Zool.
Argent., v. 3, p. 267. Op .S/!n.r jj(?r/a<a Licht. Op p. 270 schrijft
hij Hectopsylla testudo.

1881. Malacopsylla grossiveidris Weijenberg in Period. Zool.
Argent., v. 3, p. 271, 275.

1881. Ceratophyllus isidori Weijknberg, in Period. Zool. Argent..
V. 3, p. 271. Op Vespertilio isidori Gebv.

1881. Pulex nasuae Weijenberg in Period. Zool. Argent.,
V. 3, p. 272. Op Nasua socialis Neuw.

1881. Pulex obscurus Weijenberg iu Period. Zool. Argent.,

226 EXTOMOT,UGISCHE BERICHTEN.

V. 3, p. 273. Op Canifi (Pseudolope.v) Azaj^ae Waterh. en Cams
gracilis Burm.

1881. Pulex concoloris Weijenrerg in Period. Zool. Argent.,
V. 3, p. 274. Op Felis concolor L.

1881. PuUv cavicola Weijenberg in Period. Zool. Arg-ent.,
V. 3, p. 274. Op Cavia leucojn/ga Branut.

1881. Pidex irritans L. — Weijenberg in Period. Zool.
Argent., v. 3, p. 275.

1881. Ceratophyllus viuscidi DuG. — Weijenberg in Period.
Zool. Argent., v. 3, p. 275. Op wijfjes-parkieten.

1881. Ctenocephalus catm Dug. — Weijenberg in Period.
Zool. Argent., v. 3, p. 275. — Op Canis familiaris.

1881. Ctenocephalus felis Bouché. — W^eijenberg in Period.
Zool. Argent., v. 3, p. 276. — Op Felis domestica.

II.

En nu eene bizonderlieid op het gebied van literatuur.

Karsten, Beitrag zur Kenntniss des Filiynclioprion penetrans,
Moskau, 18(54, (ook in Virchow's Archiv, v. 32), geeft een
overzicht van de literatuur over Dermatophilus penetrans (L.).
Het oudste werk, door hem genoemd, is : Oviedo, Coronica
del las Indias, 1547, fol. XXI. (N.B. Ik ontleen het hier mede-
gedeelde aan Taschenberg, Flöhe, p. 49).

In Engelmann's Bibliotheca Zoologica vind ik de titels van
OviEDo's ■ werken als volgt :

Oviedo (O. H. de). La historia natural y general de las
ludaS yslas. Sevilla, 1535.

Oviedo (G. H. de), La historia natural y general de las Indas
yslas, agora nuevamente impressa, corregida y emendada ; y
con la conquista des Peru. Salamanca, 1547.

Alen ziet vooreerst, dat het woord »Coronica« in de titels
niet voorkomt. Het schijnt, dat deze werken, althans de editie

i

F.XTOMOI-OOTSntR BKRIOIITEX.

227

van 1547, raet twee verschilleiide titels in den handel werd
gebracht, wat in die tijden meer ireschiedde.

De tweede bizonderheid is deze : Kakstkn geeft zelfs de
bladzijde aan : »t'ol. XXI«, alwaar van de »Nigua« sprake zou
zijn! Zeer toevallig kwam mij nu onlangs in handen : Mac Leay
(W. S.), Notes on the genus Capromys of Desmarkst, in : The
Zoological Journal, v. 4, p. 269 — 278. Mac Leay geeft hier
de ondubbelzinnigste blijken, Oviedo goed gelezen te hebben.
Als h ij dus iets over Ovieüo mededeelt, geloof ik hem onvoor-
waardelijk. Hij nu zegt, p. 272 :

»The whole passage above cited from Jean üe Laei', which
is taken from Herrera, who compiled it from Oviedo and
others, holds perfectly good as a description of (.'uba, and we
see that there was no talk of hunting »Hutias'' (= het knaag-
dier Capvomys) »by the light of the cucuyo« (dit wordt N. B.
door Desmarest beweerd !) »but only the insect called Nigiia
(Fule.c penetrans Fab.) which may possibly have been done.
Oviedo, however, in his account of the insects of the West
Indies, makes no mention of the jVvjua, although he gives the
best account extant of the Elater noctilueus.«

Resultaat: I. Karsten schijnt Oviedo niet gelezen te hebben,
raaar op goed geloof Desjiarest gevolgd te hebben, 2. Oviedo,
1535 en 1547, moeten uit de literatuur over «Sufform geschrapt
worden, 3. Mac Leay moet in de literatuur over Suctojia
opgenomen worden.

III.

Pule.v holeti. GuÉRix-MÉNEviLLE vermeldt in zijn Iconographie
du Règne Animal, Texte explicatif. Insectes, p. 14, 1838, dat
hij een vloo in een Boletus vond, en dat hij deze vloo, PaUx
boleti, binnen kort zal beschrijven in de Revue zoologique, of
in een ander tydschrifi. Aan deze belofte heeft hij blijkbaar

228 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

niet voldaan. Dit geeft Taschenbekg aanleiding om (Flöhe,
p. 105) te gissen : »Diese Art soll »dans l'intérieur des Bolets«
leben ; ist wahrscheinlich gar kein hierher gehöriges Insekt«.

Het komt mij voor, dat niemand het recht heeft de systema-
tisch-zoologische kennis van den grooten GuÉrin-Méneville in
twijfel te trekken. Ik geloof stellig, dat, als GuÉrin-Méneville
beweert, dat hrj een vloo in een Boletus vond, deze bewering
waarheid behelst. Ik matig mij echter wèl het recht toe te
gissen, dat deze vloo vermoedelijk in den Boletus beland is,
en een der gewone in bosschen levende vlooien zul geweest
zijn : Pule.v avium, sciu7vrum, etc. Baker, 1. c. p. 467, praat
zonder eenigen grond Taschenberg na!

Arnhem. A. C. Oudemans.

Mededeelingen over Bladwespen III.

Parthenogenesis bij Pristiphora betulae Retz.

Reeds vroeger is door mij vermeld (Verslag der Zomerver-
gadering van 15 Juni 1907; Tijdschr. v. Entom. L. p. LIV.),
dat door een uit cocon verschenen Pr. betulae j, welke niet
met mannen in aanraking geweest kon zijn, 46 eitjes gelegd
waren in berkeblad. De takjes waren in water geplaatst, maar
begonnen te verdorren, zoodat er uit de eieren slechts een paar
larfjes te voorschijn kwamen, welke weldra bezweken.

Dezelfde wesp werd 27 Mei buiten in een gazen zak op
berk ingebonden, waar zij op nieuw in twee bladeren gelegd
heeft. Dit geschiedde weder in de tandjes langs den bladrand,
dicht naast elkander; het eene blad bevatte 11, het andere
12 eitjes. Den 16^^'" Juni, dus na 20 dagen, vertoonden zich de
eerste larfjes ; 19 Juni waren op beide bladeren verscheidene
te zien, welke gezellig vretend langs den bladrand zaten, waarin

KKTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 229

de eitjes gelegd waren. Bij de minste aanraking van het blad
of eenige beweging in de buurt krommen /ij het lichaam
S-vormig. Het zijn lichtgelig- groene diertjes; in de zijden
boven de pooten is de tint iets geler, de kop is glimmend
bruinzwart, borstpootjes zwart. Na eene kleine week heeft
huidwisseling plaats ; na verveld te zijn bezitten zij nu boven
de glasachtig gele thoracale pootjes met zwarte klauwtjes een
zwart stipje ; de kleur van het lichaam is thans groener. Na
eene volgende vervellirg vertoonen zich boven de pooten van
ring 2 — 11 oranjegele driehoekige vlekjes, niet alle van dezelfde
grootte ; op den vierden ring bevindt zich het kleinste. De
zwarte stipjes boven de borstpooten zijn nu kleiner en bij de
laatste vervelling verdwenen. De larven zijn in dit stadium
afgebeeld als Nematufi betidarins H tg. door Snellen van Vollen-
hoven, Tijdschr. v. Ent. X, i)l. 6 ; kop en lichaam zijn glanzig,
door de luchtgaten loopt een hjn wit lijntje. Van »2 Querrei-
hen feiner brauner Pünktchen«, aan de zijden der segmenten,
waarover Brischke spreekt (Beob. über Blatt- und Holzwespen,
Abth 1. p. 308, no 54) heb ik bij mijne larven niets waar
kunnen nemen. De lengte bedroeg ruim IS'/o nini. Den 17^'"
Juli werden zij van den berk naar een kweekglas overgebracht;
ik telde toen 21 stuks, waarvan 2 reeds cocons hadden gemaakt.
Zij begonnen weldra in de aarde te kruipen ; de rug is dan
dof zeegroen, in de zijden geliger groen getint, waardoor de
gele vlekken dan minder duidelijk uitkomen ; de laatste had
zich 20 Juli in den grond begeven.

De eerste parthenogenetische wesp d" verscheen hieruit 3
Aug.; nog 18 volgden tot 11 Aug., zoodat het geheele aantal
U) = bijna 91 percent bedraagt, aile van het manlijk geslacht.

Het cocon-stadium heeft gemiddeld 19 à 20 dagen geduurd ;
de ontwikkelincp van ei tot imago werd in ± 72 dagen vol-
bracht, en duurde hier dus veel langer dan bij ]*r. fulnpes
Fall., beschreven in Entom. Berichten H, p. 212.

230 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Hoewel niet geregeld voorkomend, treedt de larve in Arnhem's
omstreken wel eens schadelijk op. In 191)2 werd bijv. een berk
in een stadstuin eerst in Juni en later in September op nieuw
erg door de larven geteisterd, en een paar jaren geleden zag
ik ook in Laag Soeren een berk, waarvan eenige takken door
Fr. betulae-lâr^en kaal gevreten werden.

Parthenogenesis in het genus Pristlphora is tot nog toe bij
de volgende soorten waargenomen :

Pr. conjugata Dhlb. (wilg) ; door von Siebold, die uitsluitend
manlijke wespen verkreeg.

Pr. betulae Retz. (berk) ; van Rossum, uitsluitend manlijke
wespen.

Pr. pallipes Lep., syn. append iculata Htg. (aalbes en kruisbes) ;
Cameron, uitsluiteud v r o u w e 1 ij k e wespen.

Pr. fulvipes Fall, (wilg); van Rossum, uitsluitend vrouwe-
lijke wespen in drie generaties.

Pr. a-asskorids Htg. (meidoorn) ; van Rossum, uitsluitend
mannelijke wespen.

Pr. geniculata i) Htg. (lijsterbes) ; van Rossum, uitsluitend
manlijke wespen.

Buitendien werden dooi- Cameron parthenogenetische eieren
verkregen van Pr. ruficornis OL, waaruit zich echter geen larven
ontwikkelden. (Jameron geeft wilg {Saliv riminalis, viteUina
enz.) als voederplant aan. Brischke heeft ze gevonden en ge-
kweekt op linde ; een door mij op linde ingebonden wijfje
heeft daar niet gelegd.

Behalve deze ruficoryns blijven er van de Nederlandsche
soorten nog drie ter onderzoeking over: Pr. pallidiventris Fall.
(framboos, nagelkruid {Geiini urbamun) enz.) ; Pr. aquilegiae
Voll, (akelei) en Pr. melanocarpa Htg. syn. Wüstneii St. (berk).

^) Deze soort is nog niet vermeld ia de ..Xaamiijst van Nederlandsche.
Tenthredinidae van J. Tli. • )ude!nans". Zie: T. v. E. Deel 47, p. L\l

F.NTOMOT.OCUSCTIF. BEI! ICHTEX. 231

De in de Naamlijst i) aangegeven Pr. laricivora Brischke
wordt thans door Konow in het geslacht LyfioeonematUK
gerangschikt.

Uit het bovenstaande lijstje blijkt, dat van de zes l'risti-
phora-soorten, bij welke parthenogenesis geconstateerd is, 4
soorten alleen manlijke, en de 2 andere alleen vrouwelijke
wespen leverden. Wat kan de oorzaak zijn, dat bij één e soort
uit onbevruchte eieren imagines van een ander geslacht ver-
schenen dan uit eene naverwante tweede soort ? Misschien zal
het mogelijk zijn, door een nauwkeurig onderzoek naar de par-
thenogenesis bij nog vele andere bladwespen aanwyzingen te
vinden, waaraan dit verschil in geslacht toegeschreven moet
worden ; bekend is, dat bij slechts weinige soorten, bijv.
Clavellaria amerinae L., gemengde nakomelingschap uit
parthenogenetische eieren ontstaat. Veel blijft hier dus nog te
onderzoeken, waarbij de hulp van velen noodig is. Dr. Rich.
Ritter von Stein heeft hier voor jaren reeds op gewezen met
de woorden : »Mochten doch recht viele Freunde der Bioloo-ie
der Insekten, angerecht durch diese Bemerkungen (Zur Kennt-
niss der Parthenogenesis der Blattwespen, Eiitona. Nachrichten,
IX Jahrg., p. 1) sich der weiteren Erforschung dieser hoch-
interessanten Thatsachen widmen und die Worte Andre's : »C'est
un vaste champ ouvert à tous les travailleurs« beherzigen.«
Naar aanleiding van zijn eigen waarnemingen aan Lophyrus
similis Htg. zegt von Stein verder : »Zweifelsüchtigen Natur-
forschern gegenüber, die für die Thatsachen der Parthenogenese,
auch wenn sie von den verschiedensten Seiten bestätio-t werden,
noch immer ein »Wenn« und ein »Aber« in Bereitschaft haben,
erlaube ich mir noch die Schlussbemerkung, dass . . . von einem
Beobachtungsfehler nicht im Entferntesten die Rede sein kann.«

Von Stein schreef dit in 1883. In de verloopen 25 jaren

') Tijdschr. v. Entom. Deel 3G, p. 90.

232 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

is het voorkomen van parthenogenesis niet alleen bij Hyraeno-
pteren, maar ook in andere insekteu-orden onwederlegbaar
bevestigd. Een zonderlingen indruk maakt het dns, wanneer
nu een boek verschijnt, dat tot titel voert : »Es giebt keine
Parthenogenesis«, naar aanleiding van onderzoekingen over het
leven der honigbijen. In de zeer samengestelde bijen-maat-
schappij, waar koningin, werksters en darren in hetzelfde ver-
blijf wonen, zijn vermoedelijk nog niet alle raadselen opgelost
en blijven er nog geheimen te ontsluieren, maar in het alge-
meen koen en botweg te durven beweren, dat er geene parthe-
nogenesis bestaat, . . . getuigt niet dat men op de hoogte van
de wetenschap is.

A. J. VAN ROSSUM.

BIBLIOTHEEK.

Geschenken en aankoopen.

W. T. Blanford, The Fauna of British India, including Ceylon
and Burina. London 1892—1907. 8'.

Van (lit stanilaardwerk zijn tot nu toe uitgekomen en
aangekocht :

G. F. Hampson, Moths. 1892—96. Vier deelen met
tekst figureii.

C. T. Bingham, Butterflies. 1905 — 1907. Twee deelen
met gekleurde platen en tekstfignren.

idem, Hymenoptera. 1897 — 1903. Twee deelen met ge-
kleurde platen en tekstfiguren.

VV. L. Distant, Rhynchota. 1902. T. I met tekstfiguren.
Ook de verdere deelen, de insecten betreffende, zullen aan-
geschaft worden ; zoodoende wordt de beschikbare literatuur
over de Indischo Arthropodenfauna meer en meer compleet.
Als er nu maar eens iemand gevonden werd, die ons nog de

ENTOMOLOGISCHE BKRICHTRN. 233

werken van Distant (Rhopülocera Malayana) en Doubleday
(Genera of Diurnal Lepidoptera) ten geschenke gaf, dan zou
aan een door vele leden gekoesterd verlangen voldaan zijn.
J. H. Fabre, Souvenirs entoniologiques. Ser. X.

Behalve over Minotaurus fi/phaeus, Cionus thapsus, Ergates
faber, Onthophcujus taurus, Meloloiitha fullo, Carabus auratus,
handelt de bekwame, geestige schrijver o.a. over ver-
houdingen tusschen insecten en champignons, over dwer-
gen en anomalieën in de insectenwereld, over »chimie
industrielle«.
G. Fuchs, Ueber die Fortpflanzungsverhältnisse der rinden-
brütenden Borkenkäfer. 10u7.

Behalve een reeks zeer duidelijke platen is door den
schrijver aan zijn werk nog toegevoegd een lijst van de
voornaamste literatuur betreÔende het door hem behan-
delde onderwerp. Ook aan kweekmethoden en vangboomen
worden hoofdstukken gewijd.

E. Verity, Rhopalocera palaearctica. Afl. 11 — 12.
A. Handlirsch, Die fossilen Insekten. Afl. VII.

Hierin worden de Tertiaire Insecten ten einde behandeld
en met de Quartaire begonnen.

Ten oreschenke ontving de Bibliotheek :
Verhandelingen van de beeren leden : H. Schmitz S. J., Dr. J.
G. de Man, Dr. H. W. v. d. Weele, G. v. Roon, Dr. J.
Th. Oudemans.
Van Dr. A. C. Oudemans 't volgende :

F. Redi, Expérimenta circa generationem lusectorum. Amstelo-
darai 1671. Met pl. Kl. 8".

J. L. Frisch, Beschreibung von allerley Insecten in Teutsch-
land. Berlin 1730—1738. 13 Dln in 1 vol. met platen. S'^.
't Eigenaardige van dit exemplaar is, dat hier en daar
de platen gekleurd zijn en er nog eenige teekeniugen in
kleuren aan toegevoegd zijn.

234 ENTOMOKOGTSCHE BP^RICHTEN

G. Charleton, Onomasticon zoïcou, plerornraque animalium

differentias et nomina propria pluribus linguis exponens.

Londini 1668. Met platen. 80.
P. Bonunni, Observationes circa viventia quae in rebus non

viventibus reperiuntur. Romae 1691. Met platen. 8".
Een 50-tal separata van schrijvers als : Strand, Kulscynski,

Richters, v. Buttel-Reepen, Dahl, Racovitza, Verdun, Bor-
cherdiug, Borner, Neumann e. a.
Van Dr. C. L. Reuvens 't volgende :
J. Schinutzer, Prof. Ernst Haeckel. Leiden 1907. 8".

Een zeer scherpe, met noten voorziene kritiek op Haeckel's
waarheidsliefde in zijne werken.
E. Haeckel, Die Weltrüthsel. Bonn 1902. 8. Ed. 8'. Met

portret van Haeckel.
J. F. V. Bemmelen, Indische Huisdieren. Batavia 1894. 8'\
E. L. Trouessart, La géographie zoologique. Paris 1890. Met

tekstfiguren. 8^.

C. L. Reuvens.

Vriendelijk verzoek.

De Bibliothecaris vraagt den leden vriendelijk de boeken
beter verpakt terug te zenden, 't Komt voor, dat zware 4°
deelen enkel in een courant gepakt en met bindgaren toege-
bonden zijn. In welken staat zij aldus aankomen, laat zich
begrijpen.

C. L. Reuvens.

non

UIT(iEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMDLOGISGHE VEREENIGING.

N". 41,

DEEL II

i Mei 1908.

INHOUD: Dr. A. J. van Rossfm, Het voedsel der
nipsen. — Dr. A. V. Ouükmans, /Vaiiteekeiiiiigen over
Dr. C. li. Rkuvkns, Literatuur.

Suctoriti VHL

Het voedsel der rupsen.

Het tweede deel van Bachmetjew's Experimentelle
e n t o ni o 1 o g i s e h e Studien v o m p h y s i k a 1 i s e h-
e 11 e ni i s c h e n S t a n d punk t a u s (944 pagina's) bevat
ook over het bovenstaande onderwerp een groot aantal mede-
deelingen van waarnemingen door verschillende onderzoekers
gedaan. Uit het vele belangrijke wil ik hier .slechts de aan-
dacht vestigen op liet feit, dat bij sommige »monophage «rup-
sen-soorten liet gewont' voedsel toch te vervangen is door
andere planten, waarop zij in de natuur niet aangetroffen
worden.

Na vermelding van vele jiroeven, welke in dit opzicht o.a.
genomen werden met rupsen van Bovilnj.r mori, ]^(i)n'ssa r(in{u/\
Ahra.vas (irox^nlariafa, /'Japriuii.< c/ir}/sori-/ioi'(i, komt Schrijver,
/>zum wahrscheinlichen Schluss«, dat monophage rupsen ook
andere planten als voedsel gebruiken kunnen, wanneer deze
chemische bestanddcelen l^evattcn, overeenkomend met den aard
van het voedsel in de s>iioriiiaal-}>laiit.<^ Hij lupent hier verder

23G RNT05U)I,0GTSfHE BKRICHTEK.

theoretisch uit te kunnen besluiten, dat rupsen, in plaats van
met plantenblad, grootgebracht zouden kunnen worden met
kunstmatig bereide stoffen, wanneer deze dezelfde samenstelling-
bezitten als de bladeren der »normaal-planten«.

Er moet hierbij echter op een verschynsel gewezen worden.
VVanneer bijv. aan rupsen van Bonib//.r riio/i in plaats van
witte Moerbei de bladeren van Monis rubra, Broussonetia
Kaempferi, Madura aurantiaca, Sco)~07ie7xi hispa/iica, als voedsel
verstrekt worden, dan ondergaan zij steeds als gewoonlijk vijf
vervellingen. Worden zij daarentegen gevoed met Cudroina
triloba of met Lactuca ■<:afira, dan wisselen zij slechts viermaal
de huid, en duurt het ru})sen-stadium veel langer, in plaats
van ongeveer 30 dagen, nu 90 dagen.

Hieruit blijkt, dat deze twee planten voor B. >nori »entfernter
liegen" dan de andere bovengenoemde soorten, omdat de rupsen
längeren tijd noodig hebben, haar organisme aan dit nieuwe
voedsel te doen gewennen. Na 2 — 3 generaties vertoonen zij
echter ook hierbij weder het gewone aantal vervellingen, i)

Wij hebben hier dus een interessant geval van aanpassing
van monophage rupsen aan ander voedsel, üe vraag doet zich
dus voor, of de polyphagie niet als een aanpassingsvermogen
te beschouwen is, dat zich bij de rupsen in een langdurig
tijdsverloop ontwikkeld heeft V

Wat de polyphagie betreft, moet men eerst de vraag
beantwoorden, welke omstandigheden bij het eierleggen der
vlinders de keus op eene be])aalde plantensoort doen vestigen.

Volgens (Irevillius zal dit daaraan toegeschreven moeten
worden, dat de uitgekozen planten stoffen bevatten, welke
eene aantrekkende werking op het reuk-orgaan der vlinders

1) De bladwesphirven van Cimhe.v fajii undurgaaii eene vervelliiig minder, dan
die der zeer naverwante C. luien der wilgen. Zuii t'. ƒ(!ƒ// zich nog niet aangepast
liebben aan den beuk?

ENTOMOLOGISCHE BERrCHTBN. 237

uitoefenen. Zoouls uit vele proefnemingen bekend is, heeft dit
zintuig bij de insecten eene hooge ontwikkeling bereikt.

Maar — zegt Bachraetjew — aan de reukwaarneming moet
toch de sinaakwaarneming vooraf gegaan zijn, want om te weten
waar zij hare eieren kan leggen, moest de wijfjes-vlinder toch
met den smaak der plant bekend zijn en deze ervaring van
de rups »geërfd« hebben.

Onlangs heeft Lagerheim het vermoeden uitgesproken, dat de
reden, waarom zekere polyphage rupsen aan eenige plantensoorten
de voorkeur geven, daarin gelegen is, dat deze looizuur bevatten.
Grevillius heeft naar aanleiding hiervan vele proeven met rupsen
van Enpr. chrysorrhoea genomen. Bladeren van Stellaria viedia
(Muur) welke geen spoor looizuur bevatten, werden door de
rupsen niet aangetast ; toen het blad met eene tannine-oplossing
bestreken was, begonnen zij er van te vreten.

Meestal leggen de vlinders de eieren op zulke planten, welke
gaarne door de rupsen gevreten worden. Is het aantal vlinders
zeer groot, dan worden de eieren ook gelegd op planten, die
er anders minder voor in aanmerking komen. Grevillius heeft
o. a. ■ waargenomen dat Euproctis chrysorrhoea gelegd heeft op
Vuilboom, waarvan de bladeren slechts in den uitersten nood
gevreten werden, en zelfs op Brem en eene Rusch-soort (./?///cm.s
effusus). Aldus hebben de rupsen van polyphage soorten gele-
genheid den smaak van planten, welke haar vreemd waren, te
leeren kennen. Wanneer het nieuwe voedsel niet schadelijk
werkt, laten zij nakomelingen achter, die aan de plant gewend
zijn.

Hetzelfde kan bij nionophage rupsen gebeuren. Wij zien o.a.
dat DenJrolimns pini, welke in Frankrijk uitsluitend op
Pinus sylvestris leeft, in Rusland zeer gaarne Finns pinea eu
Larü'-soorten vreet. Dergelijke rupsen, die, uit nood bij het
zoeken naar nieuw voedsel, op voor haar schadelijke planten
terechtkomen, zullen natuurlijk sterven. Door Bechstein werd

238 EXTOMOLOüiSCHE BERICHTEN.

bijv. waargenomen dat rupsen van Z>^/i(/;'. />m;', welke uit gebrek
aan voedsel Hennep vraten, spoedig bezweken.

Op deze wijze heeft Acherontia atropos zich aan Aarda}»pel
ü;ewend. Aio^ner-Abafi zegt hierover : »Nu het bewezen is, dat
A. atvopos vroeger op vele verschillende planten leefde, voordat
hij zich gewende aan Lijctum (Bokshoorn) en vooral zoozeer
aan Aardappel (»in deren Urheimat die Art, nicht einmal das
Genus vorkommt !«), dat dit gewas in Hongarije zijn hoofd-
voedsel is — houd ik het voor zeker, dat ook de Oleander-
vlinder, in streken waar deze struik zelden voorkomt, zich met
andere ])lanten vuedt.« — Deilrphila nerii wordt werkelijk in
Duitschland aangetroffen op Vinca »liiior (Maagdepalm).
Bachmetjew eindigt deze l)eschouwingen met de woorden :
»Monophage« ßau])en giebt es somit nicht; alle sind poly-
phag, wenn auch mit beschränkter Zahl der Pflanzenarten.«

A. J. VAN RossuM.

Aanteekeningen over Suctoria VIII.

1881. Malarop^ijUa \VKiJK.NBi<;i;(i in Period. Zool. Argent, v.
'•\. p. 271, 275, 270. I'ype Falr.i' (irosxireniri^ Wktjenukkg.

1885. \\rinlf»j//la Schlmkewitsch in Zool. Anz. n". 187 p.
75. Type VtvtnipsijUa al<ik/irt ScniMKEWiTscti.

1886. Kchi(J/io/)/t(tga Oi.i.iFK in Proc. Linn. Sor. N. iS. Wales,
ser. 2, V. 1, j». 172. Type Kcltidiiopluuja antlmlans Oluit,

189o. ■'Sfep/iduoctrcu.^ 8k use in Hec. Austral. Mus. v. 2, p.
77. Type Sffji/iaiuici/cus i/asj/io'i Skuse.

189o. Subgenus Cevatopxijlla Wag.nki; in Hor. Soc. Ent.
Ross. V. 27, p. o50 -- ('cnito/tsi/lli/.s (corr. : Centtop.si/lla) Kolenatf
1850. Derhalve — /.sr///^;yw////^/,v (corr.: Isch/tup.'^i/lla) Westwoud
1833.

18'J3. Subgenus (Irttoiisi^iln VVACiNEU in Hor. Soc. Ent. Koss.

ENTOMOLOG ISCHE BERICHTEN.

239

V. 27, ]). '^bO — Cfcnopsyllns (corr. : Ctenopsy II i) ]\()\.v)S\'vi ]S(i3,
NOU ('ffii(>/)si/üus (corr.: Cttfio/isi^lla) Koi.kna'ii 1 S."j(3 ; bevat m?<.s-
('iili, is das =^- Ctrnophthalmits Koi.KNA'n 1856.

1893. Sub,i>:enus '/'ijp/ilopsylla Wag.nkh in Hor. Soc. Knt. Ross. v.
27, p. 351, non 'l)iphl(>p«ylla T AsciiKNiiKKG 1880. Onder de door
WAfi.NKR genoemde soorten vindt men biauchnlenlatd \ derhalve
= subgenus a (Cteuop/ilhalmus) Kolk.nati 1863, /w/t CtenophtJial-
7nus KoLEXATi 1857. Derhalve = >S/>a/(;w/)s_///^( Oudkmans 1906
(Tiidsehrift voor Entomologie, vol. 49, p. LUL verschenen
22 October 1906; Entomologische Berichten, vol. 2, n" 39,
p. 220, 1 Januari 1908). Ook de andere genoemde soorten
beliooren, ook thans nog, tot hetzelfde genus : S/xihuvpsylla
Oudemans 1906.

1898. Maart, ('endop/iyllus Wagnkh in Hor. Soc. Ent. Ross.
V. 31, p. 557. Onder de soorten bevindt zich r/a/Ziz/a»; Schrank.
Derhalve = C(3/'a^ü/>/iv//ws (corr.: CeratopsyUa) Onnris 1832.

1898. Maart. Fulex Wagner in Horae Soc. Ent. Ross., v.
31, p. 575. Onder de soorten bevindt zich irritam^ L. ; der-
halve = P«kf L. 1758.

1898. Maart, (.'tenopf^ylln Wagnkk in Hor. Soc. Ent. Ross.,
V. 31, p. 577. tliertoe brengt W. //u/.s»-'///.- derhalve — CVf!//o/>//-

//inltnus KOLKNATI 1856.

1898. Maart. Cerdtopsyl/a Wagnkk in Hor. Soc. Ent. Ross.,
V. 31, p. 580 = Ccratopsylliif (corr.: d ratopsylUi) Kolknati 1856;
derhalve = IsrlmopsyUus (corr. : Iticliiiopsylla) \\ kstwood 1833.

1898. Maart. Typldopsylia Wagnkk in Hor. Soc. Ent. Ross.
V. 31, p. 588; non Typhlnpsyllit Tas(Hknbek(; 1880! Hoewel
Wagnkk thans onder de soorten hiinx-todi'iitatns (_= tulpiw) niet
noemt (lapsus mentis Vj, blijkt uit het overige, dat" dit genus
^- Typldopsyllit Wagnki; 1893. Derhalve -= Spiil<iiU)p.fyll'i Oidk-
MANS 1906.

20 .laniuiri 1893 stelt Wagnkk in Hor. Soc. Lnt. Ross.,
V. 36, p. 13(3 voor, zijn genus '/'yp/ilopsylld (zooals wij hier-

240 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

boven zagen = Spalacopsylla Oidemans 1906) te splitsen in 3
jj^enera : Typldopsylla, Palaeopsylla en Neopsylla. Hij zegt :
»Die Benennung Typhlopsylla soll für die Gattung gelten, zu
Welcher zwei von den drei (also die nielirzuhl) von Taschenbeiîg
(d. h. vom Autor der (Jattung) I'eschriebenen Arten gehören".
Hieruit blijkt, dat Wagnfr voor dit nieuwe genus geen type
aangeeft. Wij zouden geneigd zijn een der twee Taschenberg'-
sclie soorten als type aan te nemen, ware het niet, dat onder
de soorten, die tot zijn nieuw genus behooren, zich hisoctodentata
K(M,KXATi Ijevindt (I. c. p. 139). Daarom besluiten wij :

20 Jan. 1903. Typhlopsylla VVagnkr in Hor. Soe. Ent. lioss.,
V. 30, p. 135 sc^q, non l'yphlopsylla Taschenbeko 1880;
hieronder bevindt zich hisoctodentata; derhalve = subgenus a
(Ctenophthahnus) Koi.ENA'ri 1863; non Ctenop/it/ialtmis Kof.KS ATI
1857; derhalve = Spalacopsylla Oudemans 1906.

20 Jan. 1903. P<daeopsylla Wagner in Hor. Soc. Ent. Ross.,
V. 3(i, p. 135 sqq. »Hierher gehort eine der TASCHENBBRG'schen
Arten.« Onder de 4 soorten, die het nieuwe genus bevat, is er
geen, die als type aangewezen wordt, derhalve is het rationeel
de oudste soort, en die is tevens de TASCHENBERG'sche soort,
als type te kiezen. Derhalve type Typhlopsylla gracilis Tasch.

2u Jan. 1903. Xeopsyllu Wagner in Hor. Soc. Ent. Ross.,
v. 36, p. 135 sqq. >zu welcher nur bereits nach Taschenberg
beschriebene Arten gehören.« Een type geeft Wagner al weer
niet aan. Rationeel is het de oudstbeschrevene als type aan te
nemen : 'Typhlopsylla bidentatiformis Wagner 1893.

20 Jan. 1903. Typhloceras Wagner in Hor. Soc. Ent. Ross.,
V. 36. p. 152. Staat tusschen Typhlopsylla en Ceratopsylla :

»Meine Benennung Typhlocera:< soll den üebergangscharakter
bezeichnen.« Type Typhloceras poppei Wagner.

A. C. OUDEMANS.

KNTOMOLOOrSrHK BKKIC'HTKN. 241

LITERATUUR.

Bachmetjew, P., Experimentelle entomologische Studien vom
physikaliscli-cliemi.sehen Stiindpunkt ;ius. Sophiii H'U7.
T. II. Met platen.

Geschenk van den schrijver.

In dit lijvige, bijna lOOO pag. tellend boekdeel wordt
door den autor de invloed der uitwendige factoren op
Insecten behandeld. Hij verdeelt zijn werk in een daad
zakelijk en een theoretisch deel, en waar liij in het eerste
gedeelte weder drie hoofdstukkeu geeft aan »Entwicklungs-
geschwindigkeit", »Grosse und (Testait"" en »Färbung und
Zeichnung"', daar behandelt hij in elk geval daarvan den
invloed, die klimaat, vocht, temperatuur, licht, electriciteit
en magnetisme, voedsel en chemisclie jiroducten, druk en
wrijving en andere factoren kunnen hebben.

In het tweede deel worden al de theorieën behandeld
en ook daarbij is de bewerkte stof op dezelfde wijze
gerangschikt. Waar de theorieën over den invloed der
uitwendige factoren op kleur en teekening behandeld
worden, daar wordt ook die van ons medelid Piepers
uitvoerig besproken. Aan het slot van deze tweede helft
geeft ons de schrijver de volgende beide thesen :

»Alles, auf was die Zeilen reagieren, erzeugt bei der
Aenderung seiner optimalen Intensität Varietäten. Beim
U eberschreiten der Optimum- Amplitude entstehen Aberra-
tionen" en »Die Aenderung der normalen, von der Species
eingeschlagenen Entwickelungsrichtung ruft abgeänderte
Individuen hervor, welche unter Umständen zu Variationen,
resp. zu Aberrationen gezählt werden können." Deze beide
thesen zal de autor in eeu derde deel van zijn boek in
onderling verband behandelen.

Men moet respect hebben voor de werkkracht, die zulk

U^l

F.KTf)M()l,()(;IS(IlK m^lMCHTEN*.

een <^root muteriaiil bijeengehracht en Jourgearbeid heeft,
en men kan niet anders dan hulde brengen aan den
schrijver. Waar eeiiige der hehxngrjikste onderdeelen door
Dr. V. Hossuni uitvoeriger Itehiunhdd zullen worden, wil
ik met deze aankoiulitriny; volstaan.
Trimen, R., lihopalocera Africae australis. London 186G.
T. IL 80.

Geschenk van den heer J. Lindeman s.

In onze Bibliotheek was alleen T. I aanwezij;. Dank
zij de attentie van ons medelid, waarvoor hierbij dank
betuigd wordt, is dit werk van Trimen nu compleet. In T. II
worden behandeld de Satyridae, Eurytelidae, Lycaenidae
en Hesperidae.

C. L. Reuvens,

L

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANOSCHE ENTOMDLOGISGHE VEREENIGING.

N". 42. DEEL II. 1 Juli 1908.

INHOUD: Dr. J. Th. Oudkmans, Onze Nederlandsche
Mutillidae. — Dr. A. J. van Rossum, Een gevaarlijke Japan-
ner. — Dr. A. C. OüDEMANS, Aanteekeningen over Suc-
toria X. — Dr. J. Th. Oudemans, F. W. Konow f. —
Dr. C L. Reuvens, Bibliotheek.

Onze Nederlandsche Mutillidae.

In »de Nederlandsehe Insecten«, p. 717, vermeldde ik als
inlandsch de Mutilliden-genera Methoca en Mutilla^ terwijl men
op p. 777 — 778 nadere gegevens daaromtrent aantreft. Methoca
wordt daar opgegeven als hebbende 1 soort, Mutilla als heb-
bende 4 soorten, welke in Nederland werden aangetroffen. Onze
geheele rijkdom bestaat nl. uit :

Mutilla europaea L.
» ephippia F.
» rufipes F.
» melanocephala F.

Methoca ichneumonides Latr.

Deze indeeling was gevolgd naar den Catalogus Hymenopte-
rorum van von Dalla Torre. Het is mij echter gebleken, dat
autoriteiten als Saunders en Schmiedeknecht (deze o.a. in zijn
werk »die Hymenoptereu Mitteleuropas*, 1907) noch met deze

2M ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

generieke, noch met deze specifieke indeeling raedegaan, doch
zich eerder aansluiten aan andere inzichten, die men b.v. ook
reeds in het bekende werkje van Taschenberg, »die Hymeno-
ptereu Deutschlands«, 1866, ontmoet.

Volgens genoemde schrijvers zijn Mutilla ephippia F. en
ru/lpes F. dezelfde soort, waardoor het getal der inlandsche
species tot 4 gereduceerd wordt. Daarentegen scheiden zij M.
melanocephala F. af en brengen die tot het geslacht Myrmosa.

Onze inlandsche soorten zouden dus als volgt te noemen zijn :

Mutilla europaea L.
» rufipes F.

Myrmosa melanocephala F.

Methoca ichneumonides Latr.

Eene nadere omschrijving moge hier volgen.

Mutillidae. Wijfjes ougevleugeld, grof gestippeld, stoppelig
behaard ; b^ Methoca echter glad, glanzig en spaarzaam behaard.
Gelijken grootendeels op mieren, waarvan zij zich echter dade-
lijk onderscheiden door het gemis van de opstaande schub of*
de knoopvormige verdikkingen aan den steel van het abdomen.
Methoca gelijkt meer op het Iclmeumouiden-geslacht Pezomachus,
doch heeft geene uitstekende legboor, zooals daar regel is.
Mannetjes gevleugeld, soms sterk van de wijfjes verschillend.

1, Thoraxrug bij het ç niet door insnoeringen verdeeld ;
geene ocellen. Voorvleugels van het d" met 3 cubitaalcellen ;
de aderen bereiken den buitenrand van den vleugel niet. Vleu-
gelstigma klein en niet donker gevuld, waardoor het weinig in
het oog valt Mutilla.

— Ocellen bij het 9 aanwezig. Bij het d" loopen de aderen
tot den buitenrand van den voorvleugel door en is het vleugel-
stigma gevuld, donker en duidelijk 2

2. Thoraxrug van het j door een dwarsnaad in eene voorste

ENTOMOLOGTSCHE BERICHTEN. 245

en eene achterste helft verdeeld. Voorvleugels van het c^ met

4 cubitaalcellen ^) Mjirmom.

— Thoraxrug van het 9 door twee diepe insnoeringen in
drie »knoopvormige« onderdeeleu verdeeld. Voorvleugels van
het cT met 3 cubitaalcellen ') Methoca.

Matilla. Mutilla exiropaea L. is 10 — 15 raM. lang, zeer grof
gestippeld. Zwart, raeso- en metathorax geheel {9), of alleen
in het midden (r^) lakrood : achterliif bij het cT met blauwen
metaalglans, welke, hoewel zwakker, ook aan het zwart van
kop en thorax eigen is. Vleugels van het </ als berookt, aan
den wortel helderder. Beharing zwart. De eerste drie achterlyfs-
ringen met een dwarsband van zilverwitte haren aan het einde.
Meermalen in hommelnesten aangetroffen, meer bepaald in die
van Bombus muscorxim L. Overigens vindt men de wijfjes op
den grond loopend, de mannetjes op bloemen, inzonderheid op
schermbloemen. Behalve de vindplaatsen, die in »de Ned. Ins.«
vermeld zijn, te weten Amsterdam, Muiderberg, Texel en
Warffum, kan ik thans nog opgeven, dat ik bovendien exem-
plaren bezit van Elspeet en uit Zeeland.

De 9 in mijn bezit zijnde exemplaren zijn als volgt geëtiquet-
teerd :

$, Zeeland, La Fontijn.

2, Oosterend, Texel, 29 Juni 1886, J. Th. O.

2, Texel, 29 Mei 1895, Kempers.

2, Amsterdam, 31 Augustus 1900, Thijsse.

2, Elspeet, Augustus 1903, de Bussj'.

cT, Zeeland, La Fontijn.

(ƒ*, Zeeland, La Fontijn.

cT, Amsterdam, 8 September 1907, J. Th. O.

cT, Amsterdam, 8 September 1907, J. Th. O.

^) De cel, die dour den vleugelrand begrensd wordt, niedegerekend.

246 ENTOMOLOGISCH R BERICHTEN.

De laatste twee exemplaren vond ik even buiten de stad, bij
Zeeburg, op schermbloemen.

Mijn indruk is, dat deze soort toch wel zeldzaam is; in de
vele jaren, dat ik Hymenoptera verzamel, heb ik er geene andere
ontmoet dan de drie vermelde, Saunders noemt haar voor Groot-
Brittanje ook zeldzaam, vooral het cf. Schmiedeknecht vond de
soort in Thüringen nog niet.

Mtitilla 7'ufipes F. Veel kleiner dan de voorgaande soort, doch
in algemeen voorkomen daarmede overeenstemmend. Lengte van
het 2 4 à 6 mM., van het d" 7 à 8 mM. Wijfje: kop zwart,
sprieten rood met zwarte spits. Thorax en pooten rood. Achterlijf
zwart, de eerste en zesde ring rood; op ring 2 eene zilverwitte
haarvlek, ring 3 en 4 met zilverwitte dwarsbanden. Mannetje:
zwart, pronotum en mesonotum rood. De haren, die wit zijn,
staan over het geheele lichaam verspreid. Omtrent de leefwijze
van deze en de volgende soorten vind ik geene opgaven ver-
meld. Ik merk echter op, dat de heer B. E. Bouwman te
Breda, die mij een paartje ter controleering der determinatie
zond, er bij aanteekende, dat het d" niet op bloemen gevonden
was, doch op zandgrond, waar ook wijfjes werden aan getroiïen.
Het 9 werd op een tuinpad buit gemaakt, waar Pompiliis-
en O.vybelus-nesten in de buurt waren. Ik zelf trof een g aan
op een zandpad, waar allerlei graafwespen huizen. Als vind-
plaatsen vermeldde Snellen van Vollenhoven in zijne »Naamlijst"
in Dl. 2 der »Bouwstoffen voor eene Fauna van Nederland":
Katwijk, Zuidholland, de Bildt in Mei, duinen bij 's-Graven-
hage in Juli.

In mijne collectie bevinden zich de volgende 7 voorwerpen,
waarbij ik tevens de 2 van den heer Bouwman opsom :

2, 's-Gravenhage, Juli, Périn.

2, Scheveningen, Juni, Périn.

Ç, 's-Gravenhage, Juli.

ENTOMOT.OGISCMiE BKRICHTEN. 247

Ç, Apeldoorn, 18 Augustus 190Ü, Thijsse.

2, 's-Gravenhage, 14 Augustus 1905, Mac Gillavry.

9, Putten (G.), 29 Juli 1906, J. Th. O.

2, Balkbrug (Ov.), 8 Augustus 1906, Bouwman.

cT, Amsterdam, 5 Juli 1902, van der Beek.

d", Breda, 7 Juli 1906, Bouwman.

Ik vermoed, dat deze soort in zandstreken niet zeldzaam zal
blijken te zijn. Saunders noemt haar ook voor Groot Brittanje
gewoon op sommige zandige plaatsen.

Myrmosa rnelanocephala F. Wijfje: 5 à 6 mM. lang; kop
zwart, sprieten rood, met donkerder, soms bijna zwarte spits;
thorax en pooten rood ; achterlijf zwart, doch ring 1 geheel
en ring 2 op zijde rood, de randen der overige ringen bruin-
achtig. Geene witte banden of vlekken, doch wel bekleed met
eene gelijkmatige, ijle, witte beharing. De overeenkomst met
het 2 der vorige soort is vrij groot, doch de kenmerken op
het achterlijf uuiken het onderscheiden gemakkelijk.

Mannetje. Mijn eenig exemplaar is klein, nog geen volle
6 mM. lang. Volgens Schmiedeknecht kunnen zij soms wel
dubbel zoo lang zijn. Geheel zwart, wit behaard. Achterlijfs-
ringen door insnoeringeu scherp van elkander gescheiden. Snellen
van Vollenhoven vermeldt als vindplaatsen (zijne J/. atra Latr.
en M. rnelanocephala F. zijn niet specifiek verschillend) : Drie-
bergen, 2 cT ; Roozendaal en Brummen in Augustus; Driebergen.
Mijne 4 exemplaren zijn de volgende:

9, Zeeland, La Fontijn.

$, Putten (G.), 25 Augustus 1906, J. Th. O.

9, Putten (G.), 31 Augustus 1907, J. Th. O.

J', Putten ((..), 11 Juli 1906, J. Th. O.

Saunders zegt voor Groot-Brittanje: niet zeldzaam in zandige
streken ; het </ o. a. op wilde wortelen ; Schmiedeknecht vond
het in Thüringen veel op Heracleum en acht het 9 zeldzamer.

248 BNTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Methoca ichneumonides Latr. Wijfje: 4 — 8 mM. lang, glad,
glanzig, ijl behaard. Sterk op eene mier (werkster) of een
Pezomachus-w^ije gelijkend, doch door deu in drieën gesnoerden
thorax goed herkenbaar. Zwart, thorax en pooten grootendeels
of geheel rood, zoomede het proximale deel der sprietschaft.
De grootste wijfjes hebben het rood zuiverder, de kleine meer
met zwart gemengd ; dit wordt aldus vermeld en vind ik ook
bij mijne voorwerpen bevestigd. Mannetje: geheel glanzend
zwart, ijl wit behaard. Mijne 2 exemplaren zijn 7 — 9 mM.
lang, doch zij kunnen eene lengte van 12 mM. bereiken. Het
mannetje gelijkt zeer weinig op het wijfje en is dan ook als
afzonderlijke soort beschreven, ouder den naam van Tengyria
sanvitali Latr. Snellen van Vollenhoven vermeldt alleen mannetjes
in de duinen gevonden en in Juli op de Gliphoeve (Heemstede).
Zelf bezit ik er ook twee. Wijfjes waren tot voor korten tijd
bij ons nog niet waargenomen. In 1907 werden mij echter
door den heer Bouwman te Breda twee wijfjes gezonden, terwijl
ik nu zeer onlangs er zelf een drietal buit maakte. Deze 7
exemplaren zijn als volgt geëtiquetteerd :

2, Breda, Mastbosch, 26 Juni 19u6, Bouwman.

2, Harendermolen, 25 Augustus 1906, Bouwman.
3 2 5, Putten (G.), 8 Juni 1908, J. Th. O.

cT, Driebergen, 14 Juli 1882, J. Th. O.

J", Putten (G.), 12 Augustus 1885, J. Th. O.
Bij het exemplaar van Breda teekende de heer Bouwman
aan, dat hij het zag werken en een AmmophUa-nest sluiten.
Saunders noemt deze soort voor Groot- Brittanje zeldzaam, het
mannetje zeer zeldzaam. Schmiedeknecht zegt, dat zij in Midden-
Europa is verspreid, doch zeer zeldzaam voorkomt. Wellicht is
het mij in den a. s. zomer mogelijk, iets naders omtrent de
leefwijze van dit merkwaardige dier te ontdekken, daar de
vindplaats onder mijn onmiddellijk bereik ligt en zij er blijk-
baar uog al voorkomt. De 3 voorwerpen, die ik thans ving.

BNTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 249

liepen rond, zonder dat daarbij tot het hebben van eenif; doel
kon worden besloten. Ter plaatse waren thans n(;g geene of
zeer weinige gaatjes van Graaf wespnesten te ontdekken, wel
vele van Cici7idela-\'dT\eu.

J. Th. Oudemans,

Een gevaarlijke Japanner.

tiet »Nieuw Landbouw-weekbladv< van 29 Mei 1908 bevat
het volgende over Ja pansch e Sprinkhanen in Duitsch-
land:

»De eigenaar van eene kweekprij in Sudmühle bij Münster
bemerkte sedert eenigen tijd, dat in een van zijn kassen de in
bloempotten gezette Adtajitum-iAanten ^) geheel en al verdwenen;
de stelen der bladereu werden dicht bij de aarde afgesneden.
Eerst geloofde men, dat muizen deze verwoesting aanrichtten ;
toen men echter eens in den nacht met een brandende kaars
in het plantenhuis kwam, zag men duizenden onbekende sprink-
haanachtige dieren, die daar omkrioelden en rondsprongen. De
tandarts C. Hartmann uit Munster, een goed kenner van de
lagere diersoorten, die daarover in eene courant te i\Iünster
schrijft, noemt deze dieren Japansche sprinkhanen {Diestrammeym
marinorata) 2), De kleur van het dier is licht- en donkerbruin
gemarmerd ; het lichaam is ongeveer 0.75 cM. dik en 1.5 cM.
lang; de springpooten zijn buitengewoon krachtig ontwikkeld ;
zeer lang zijn de voelsprieten, ongeveer viermaal zoo lang als
het lichaam, zoodat het dier van het einde der springpooten
tot de punten der voelsprieten eene lengte van 10 cM. en
meer bereiken kan. Het heeft geen vleugels, en maakt daarom

1,1 Vermoedelijk zullen zij ook andere gewassen aantasten.
'^) Door Prof. Krüpclin, te Hamburg, aldus gedetermineerd.

250 ENTOMOLOGTSCHE BERICHTEN.

nooit geraas. Overdag zijn zij niet te zien en verbergen zich '

evenals vleermuizen. De sprinkhanen zijn waarschijnlijk als
eitjes of larven met eene bezending bollen van de Japansche
Lelie medegekomen ; zij zijn ook al in verscheidene andere |

plaatsen gevonden, o.a. in Wandsbeck bij Hamburg, in de
serres van den groothertogelijken slottuin te Darmstadt, en te
Lommatzsch in Saksen.«

Naar aanleiding van het ))ovenstaande, heb ik mij tot den |

heer Hartmann gewend en mocht ik het oorspronkelijke stuk \

ontvangen, dat onder den titel »Eingeschleppte Tiere« verscheen
in »Beilage N" 19« van den »Münsterschen Anzeiger«. De

O O I

schrijver besluit zijn opstel over deze plantenvernielers met de
woorden : »Freude an ihnen wird nur der Naturforscher, aber
niemals ein Gärtner haben ! . . .« en aangezien ook bij ons te
lande veel leliebollen uit Japan ingevoerd worden, achtte ik
het van belang te wijzen op het gevaar, dat ook hier dreigen kan.
De Heer Hartmann had de goedheid mij een adres op te
geven, waar deze Orthoptera te verkrijgen zijn. Waarschijnlijk
zal het mij dus mogelijk zijn dit schadelijke insect, in levenden
lijve, op de Zomervergadering der Ned. Entomologisehe Yer-
eeniging te vertoonen.

A. J. VAN ROSSUM.

Aanteekeningen over Suctoria. X.

Ligging der Sternieten. Ik bezit een 5 van Pule.v
irritans L., bij wie het 2^', 3^', 5^', 6»^ en 1^ sterniet over de
gelijknamige tergieten liggen. Het schijnt derhalve, dat de lig-
ging der sternieten aan variaties onderhevig is.

Voedsel der Suctoria. Ik bezit een ç van Puled'

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 251

irritiais L., in wier maag zich bevinden 3 schubben, waarvan de
grootste 220 jj. lang is, vermoedelijk afkomstig van eeue Foihiride
of Lepisma, 3 veervormige haren, waarvan de langste 370 fx
meet, vermoedelijk afkomstig van Bomb^ts, en 18 fijn behaarde,
platte haren, waarvan de langste 830 ," meet, en die vermoe-
delijk van een Trkhopteron afkomstig zijn. Hiermede is dus
bewezen, dat Suctoria niet altijd zoogdieren- of vogel-bloed
zuigen, maar ook wei eens Insekten schijnen aan te vallen,
waarbij dan losse haartjes of schubben mede ingeslikt worden.

L a b r u m en E p i p h a r y n x. Aan een praeparaat van
Pulex irritans L., 2, afkomstig uit Parijs, van Bourgogne,
1850, is de linker maxilla met haar palp weggepraepareerd, en
zijn de overige raonddeelen netjes uitgespreid. Aan dit prepa-
raat valt een onparig orgaan waar te nemen, dat proximaal,
vóór het steekapparaat ligt, spoedig om het laatste heen slaat,
en zich verder achter het steekapparaat bevindt. Het steek-
apparaat gaat dus door eene opening van het proximale einde
van het onparig orgaan heen. Het onparige orgaan is proximaal
ook duidelijk uit twee symmetrische deelen
samengesteld en ziet er ongeveer uit als een laarze-
trekker. Ik meen in dit orgaan het eigenlijke lahrum te moeten
herkennen.

Is deze meening juist, dan moet het steekwerktuig als een
epipharynx aangezien worden, daar het zich vóór den mond
bevindt. Het is proximaal d u i d e 1 ij k uit twee symme-
trische deelen samen ges te ld. H et is schijn-
baar hol, daar de matrix (epiderm, falso hypoderm) tot aan
het eind dezer lange stift doorloopt (evenals bij een dik haar
of borstel).

Tot mijn verwondering lees ik bij Dampf: »Die o s t-
u n d w e s t }) r e u s s i s c h e F 1 o h f a u n a« (»Schriften der
Physik.-ökonom. Gesellschaft zu Königsberg i. Pr., XLVIII.
Jahrgang, 1907, p. 389—390): »Die eigentliche Muudöünung

252 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

wird von einem lang ausgezogenen scheiclenförmigen Organ
überdeckt, dem Epipharynx, der an der Unterseite rinnenförmig
ausgehöhlt ist und als modifizierte Oberlippe betrachtet wird".
Deze bewering zal wel niet ernstig gemeend zijn, daar toch een
labrum en een epipharynx tot twee verschillende segmenten
behooren.

Zintuigen. Kleine stralen percipieerende organen vindt
men ook aan elke zijde van de volgende lichaamsafdeelingen :
op de drie nota ieder 1 ; op het 1*^ tergiet 2 ; op het 2'-, 'd^,
4e, 5«. 6« en 7« tergiet ieder 3.

1 n d e e 1 i n g der I n t e g r i c i p i t a, Jordan en Roth-
schild (Revision of Sarcopsyllidae ; in : Thompson Yates and
Johnston Laboratories Report, v. 7, 1906, p. 17 — 19) deelen
de Siphonaptera (volgens de prioriteits-wet beter : Siictoria) in
drie familiëu in : Sarcopsyllidae, Pulicidae en Ceratopsyllidae.

Ceratopsyllidae (volgens de Internationale Nomenklatuur-Regels
VI, § 2, beter I.iclmopsyllidae) werden door mij als Subordo
Fracticipita gescheiden van de beide andere, die te zamen ver-
vat worden in de Subordo Integricipita (ïijdschr, v, Entom. v.
.51. p. 92, 6 Mei 1908).

De door Jordan en Rothschild aangenomen familiën der
Pulicidae en Sarcopsyllidae zijn werkelijk twee scherp geschei-
den natuurlijke groepen, die ik onvoorwaardelijk overneem,
doch die ik liever tot superfamiliën verhef, waaraan ik de
namen van Solitothovacica en Brevithoracica wensch te geven.

I. Superfamilia Solitothoracica. Thorax langer dan het eerste
tergiet. Labiaalpalpen meer of min gechitiniseerd, bestaande
uit 4 of meer leden.

II. Superfamilie Brevithoracica. Thorax korter dan het eerste
tergiet. Labiaalpalpen week en bleek, bestaande uit een of
twee leden.

De eerste groep is ontegenzeggelijk de meer primitieve, de
laatste de meer gedifferentieerde.

ENTOMOLOGTSCHE BERICHTEN. 253

De door Jordan en Rothschild omschreven familie Pulicidae
(= mijn Superfamiiie I) moet m. i. in verschillende familiën
vervallen, wat ook door andere Suctoriologen bepleit wordt,

Voorloopig neem ik met Jordan eu Rothschild in de super-
familie Brevithoracica slechts éene familie aan, die door hen
Sarcopsyllidae genoemd wordt (volgens de Internationale Nomen-
klatuur-Regels, VI, § 2, beter Dermatophilidae), hoewel andere
Suctoriologen die in twee tot drie familiën splitsen.

De toevoeging van Jordan en Rothschild bij hun familie
Sarcopsyllidae {= mijn superfamilie II) »Genal edge of head
always produced downwards into a triangular process situated
behind the insertion of the maxillae at the ventral oral angle«
heb ik weggelaten, voornamelijk omdat een dergelijke »process«
ook bij eenige soorten van Solitothoracica voorkomt.

S u b o r d o F r a c t i c i p i t a. Het genus Stephahocircns
Skuse ken ik slechts van afbeeldingen. Toch zou ik mij zeer
moeten vergissen, indien dit genus niet tot de Fracticipita gere-
kend moest worden.

Penis der S u c t o r i a. De eigenlijke penis der Suctoria
is een zeer lange dunne buis. Uiterst zelden is de penis uit-
gestoken en daardoor vrij zichtbaar. Ingetrokken is de penis
herkenbaar als de onderste (meest naar de buikzijde gelegen)
»spiraal«. Deze draadvormige penis kan gemakkelijk door de
vagina en door den ductus spermaticus het receptacplum semi-
nis bereiken. Het is van belang om eens na te gaan, of de Suctoria
met twee receptacula seminis ook een dubbelen penis bezitten.

Pu lex ir ri tan s L. Van mijne 15 exemplaren heeft
1 ex. (l d") geen tand aan de wangen, 1 ex. (1 2) ^^^^ i'ànd
aan den linker wang, 4 ex. (4 ;;; ) een tand aan den rechter
wang, en 9 ex. (5 n, 4 (f) een tand aan beide wangen. De
tanden zijn in den regel vrijwel driehoekig, stomp en bruin,
doch ook wel spits, of afgebroken, en liclitbruin, of geel.

A. C OUDEMANS.

254 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

F. W. KONOW. t

()p 18 Maart van dit jaar overleed Friedrich Wilhelm Konow
te Teschendorf bij 8targard in Mecklenburg op G5-jarigeu
leeftijd. Hij was de bladwespenkenner bij uitnemendheid en
werd als zoodanig alom geëerd. Zijn naam werd ook op de
vergaderingen der N. E. V. niet zelden genoemd, inzonderheid
door ons medelid Dr. A. J. van Rossum, wiens bioloo-ische
onderzoekingen op dit gebied ons aller belangstelling wekken.

Uit een levensbericht, door de »Deutsche Entomoloffische
Gesellschaft" gepubliceerd, moge het volgende hier worden
overgenomen.

Konow werd in 1842 te Mechow in Mecklenburg geboren,
waar zijn vader onderwijzer was. Na het voorbereidend onderwijs
studeerde hi] te Erlangen en Rostock voor predikant. Merk-
waardig genoeg gaf hij, in 1873, ook een tijdlang les in wis-
kunde en natuurwetenschappen aan de Reaalschool te Schönberg
(Meckl.). In 1878 werd hij predikant te Fürstenberg, in 1891 in
Teschendorf. In 't najaar van 1907 werd hij ongesteld en bleek
te lijden aan levercarcinoom, dat hem ten grave sleepte.

Reeds als student hadden de natuurwetenschappen hem zeer
aangetrokken en de liefde daarvoor bleef hem steeds bij. De
entomologie had echter zijnfï bijzondere belangstelling en daaruit
koos hij zich — echter eerst na 1880 — de Hymenoptera
phytophaga tot bepaalde studie uit. In enkele jaren had hij
zich in deze groep tot specialiteit opgewerkt en werd weldra
de toonaangever op systematisch gebied. Met de meeste musea
en verzamelaars van Hjmenoptera stond hij in verbinding en
beheerschte daardoor zijn studiegebied in hooge mate.

Het aantal publicaties van Konow is zeer groot en in de
meeste tijdschriften over Entomologie vindt men stukken van
zijne hand. Een paar der voornaamste zijn het -eerste deel zijner
»Systematischen Zusammenstellung der Chalastoc/astra' (1901 —

15NT0M01.0GISCHE BERICHTEN. <ibb

1905) en de Families der Lydidae, Siincidae en Tenthredinidae
in Wytsman's »Genera lusectorum" (1905). Eerstgenoemd werk
was oorspronkelijk voor het bekende »Tierreich" bestemd
geweest. Daar Konow zich evenwel niet aan de recrelen wilde
houden, die den medewerkers gesteld zijn, trok hij zich als
medewerker terug en richtte een eigen tijdschrift op, het »Zeit-
schrift fur systematische Hymenopterologie und Dipterologie".
Dit was geen gemakkelijk werk, want alles moest van uit
Teschendorf, dat een zeer afgelegen plaats is zonder de geringste
hulpbronnen, geregeld worden. Toch heeft Konow het tot aan
zijn dood volgehouden.

De »Deutsche Entoraologische Gesellschaft", waarmede Konow
zeer gelieerd was, heeft in hare vergadering van 6 April j.l.
besloten, om den Abonné's op Konow's Tijdschrift als vergoeding
voor de ontbrekende laatste 3 afleveringen van den jaargang
1908 de afleveringen 4 — 6 der »Deutschen Entom. Zeitschrift"
gratis toe te zenden, waarin het weinige manuscript, dat Konow
van zijne monographie der Chalastogastra naliet, zal gepubliceerd
worden. Ook zullen, desgewenscht, in deze afleveringen de
reeds bij Konow ingezonden verhandelingen van anderen worden
opgenomen. Ook zal de titel van Konow's Tijdschrift aan het
titelblad der D. E. Z. worden toegevoegd als huldebetoon aan

den overledene.

J. Th. Oudemans.

BIBLIOTHEEK.

Aankoopen.
Baly, J. S., Phytophaga Malayana ; a revision of the Phyto-
phagous Beetles of the Malay Archipelago with descrip-
tions of the new species collected by A. R. Wallace. Met
pin. 8'. Extr. Trans. Ent. Soc, 1865—68.
Bijgebondeu een uitvoerig register in M.S.

256 BNTOMOÎ.OGISCHE BERtCHTEN

Trans. Ent. Soc, London, 3. Ser., T. III.

Pascoe, F. P., Longicornia malayana.
Door aankoop van dit deel is een lacune in de serie
der Transactions gevuld. Het daarin voorkomende inconi-
pleete deel, waaraan pp, 553 — 712 en pi. 20 — 24 ontbra-
ken, is nu als separatum in de groep Coleoptera onder-
gebracht.
Wytsman, P., Genera lusectorura.

Afl. 61 — 64. Hymenoptera (Trigonaloidea, Ichneumo-

nidae), Rhopalocera (Nymphalidae),Coleoptera (Pselaphidae).

Handlirsch, A., Die fossilen Insekten. Afl. VIII, 1908. Quar-

täre Insekten.
Verity, R., Rhopalocera palaearctica. Afl. 13 — 14.
Geschenken.
Van de schrijvers :
Speiser, P., 10 Verhandelingen, hoofdzakelijk over Diptera en

Hymenoptera.
Lameere, A., Manuel de la Faune de Belgique. T. Ill, 1907.

Insectes supérieurs.
Bierman, C. J. H., Homopteren aus Semarang (Java) gesam-
melt von E. Jacobson. Met gekl. pin. 8^ Extr. N. L. M.,
T. XXIX.
Van Dr. A. C. Oudemans :
Berlese, A., Acari, Myriopoda et Scorpiones hucusque in Italia
reperta. Padova 1885—1903. Met pin. 8''. Hiervan : Myrio-
poda en Scorpiones.
Alsmede een reeks separata van : Wasmann, Tullgren, Strand,
Neumann, Trotter, Kulczynski en Richters.

Dr. C. L. Reuvens.

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISGHE VEREENIGING.

N». 43. DEEL II. 1 September 1908.

INHOUD: Dr. A. C. Oudemans, Ignotus aeiiigma-
ticus A. T. Slossoii. — Dr. A. J. van Rossum, Vitale
kleuring. — Dr. D. Mac Gillavry, Riolus Miilsantii Kuw.
in Nederland teruggevonden. — - Dr. CL. Reuvens, Biblio-
theek.

Ignotus aenigmaticus A. T. Slosson.

In het stukje, getiteld : »Wonderbaarlyke Arthropoden«
(Entomologische Berichten, v. 1, p. 195, 1 Nov.
1904) bracht ik het bovengenoemd kevertje ter loops ter sprake,
daar eene beschrijving en afbeelding ervan nog niet versche-
nen waren.

Sedert, echter, heeft Miss Annie Trumbull Slosson,
zooals zij zelf in The Canadian Entomologist, v. 40,
n". 7, p. 214, July 1908, mededeelt, telkens hare insecten-
laden onderzocht, en eindelijk, na twee jaren, dus Mei 1904,
weer eenige exemplaren gevonden, en wel larven, (/cf en 9 9 !
Zij geeft er nu eene uitvoerige beschrijving van, met teeke-
ningen, door den heer L. Joittel vervaardigd. Hoe Miss Slosson
er toe komen kon, dit diertje te vergelijken met een mier of
met een wants, is mij een raadsel. De larve verraadt onmid-
dellijk verwantschap met Dermestidae, zoowel wat uiterlijk als
wat levenswijze betreft. De volwassen kevers hebben 10-ledige
sprieten, evenals het genus Hadrotoma onder de Dermestidae.

3

JUL ^^^909

258 ENTOMOLOGTSCHE BERICHTEN,

d" en 9 ziin beiden voorzien van één mediane ocel. Ook hierin
vertoonen ze derhalve verwantschap met de Dermestidae.

Afwijkend zijn de volgende bizonderheden. -Het cT heeft geen
achtervleugels, wel weeke dekschilden ; lijkt daardoor op eene
Thelephornde. Het r^ is geheel vleugelloos en heeft het achter-
lijf in een legboortje uitloopend ; lijkt daardoor op een Thrips-
larve. De sprieten zijn draad- in plaats van knotsvormig. De
pooten zijn lang, in plaats van kort. De monddeelen der vol-
wassenen zijn rudimentair.

Het is en blijft een a e n i g m a, tot welke keverfamilie de
soort behoort.

Om met van Rossijm mee te zingen (Lied, gezongen te Win-
terswijk, 16 Juli 1904) :

Zoo ziet men, dat er hier op aard
Veel dingen nog niet zijn verklaard.

Arnhem, 20 Juli. A. C. Oudemans.

I

Vitale kleuring.

In de vergadering der Ned. Entomol. Vereeniging te Utrecht
van 25 Jan. 1908. (Tijdschr. v. Entom. Deel 51 p. XLI) gaf
ik mijn voornemen te kennen, de proeven met gekleurd voedsel
voort te zetten en hiervoor thans ß e u z o - p u r p u r i n e, het
zoogenaamde T r y p a a n r o o d, aan te wenden. Onder den
naam Benzopurpurine zijn een viertal organische kleurstoffen
bekend, welke verbindingen van Tolidine of Dianisidine met
Naphtylaminsulfo-zuren of Naphtionzuur zijn. De naam Trypaan-
rood herinnert aan de toepassing, welke van deze kleurstoffen
bij het bestrijden der slaapziekte. Trypanosomiasis, gemaakt is.

Aangezien ik bij mijne vorige proeven met Neutraalrood
vooral fraaie resultaten verkregen had met het voeden der

1

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 259

rupsen van Stilpnotia Salicis L. ') besloot ik ook thans weder
deze rupsen daarvoor te kiezen. Bladeren van populier en wilg,
bestreken met de scharlakenroode oplossing van Benzopurpurine
in water, werden, na droging, aan de rupsen voorgezet, welke
er weldra, zonder tegenzin, van gingen vreten.

Bij voedering met Neutraalrood was vroeger dikwijls na
2 — 4 uren reeds duidelijk verkleuring te bemerken, vooral aan
de witte vlekken op den rug, welke spoedig licht karmijnrood
getint werden. Na een paar dagen was aan het geheele lichaam
dan eene donkerroode kleuring in verschillende schakeeringen
te bespeuren ; de roode wratten vertoonden zich soms meer
scharlakenrood tegenover de karmijnroode ruggevlekkei) en de
grijsachtige deelen der rups waren paarsachtig geworden.

Het gebruik van Trypaanrood werkt niet zoo snel op het
organisme dezer dieren. Bij de meeste rupsen duurde het ver-
scheidene dagen, voordat eene geringe verkleuring der rugge-
vlekken intrad, welke eerst eene licht-roomkleurig geelachtige,
en later eene zéér licht roode tint aannamen. Ook aan het spinsel
was weinig kleur te bemerken, en evenmin aan de uitkomende
vlinders der rupsen, welke toch 2 à 8 weken van het rood-
gesausde voedsel gevreten hadden. Was bij voedering met
Neutraalrood aan een groot gedeelte van het lichaam en de
vleugels verkleuring te zien — na het nuttigen van Trypaan-
rood vertoonde zich alleen een licht scharlakenrood randje aan de
voorrandsader der boven vleugels. Bij enkele exemplaren was iets
verder in de nabijheid van den voorraud een licht rood schijntje
waar te nemen ; en bij één was het rood in een lichtgele tint
overgegaan.

Door Sitowski zijn proeven met rupsen van motten genomen,
welke hij beschrijft in Buil. Acad. Seien c. Cracovie,
p. 534 — 547, 1905. Hij voedde o. a. rupsjes van YmeoZa 6ïse^/fe//a
Hummel met wolwatten, die gedrenkt waren met eene alkoholi-

1) T. T. E. Deel 49, p. LXIX.

260 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

sehe oplossing van Soedan-rood, en daarna gedroogd werden.
De rupsen werden rozerood, en de verkleuring was het sterkst
aan het vetlichaara ; het darmkanaal was lichter, en spieren
zoowel als chitine hier niet gekleurd. Ook de vlindertjes waren
rozerood ; de roode kleur was bij deze het donkerst tusschen de
segmenten, waar de chitinelaag het dunste is ; aan den kop
onder de schubben, en aan de dijen trad de roode kleur tevens
duidelijk te voorschyn. Volgens Sitowski heeft overal, waar zich
vet bevindt, kleuring plaats. Ook anatomisch onderzoek leerde,
dat de kleurstof inwendig vooral in het vetlichaam en in den
eierstok vastgehouden wordt, iets minder in de ingewanden. De
gelegde eitjes waren ook hier rozerood, gelijk dit het geval was
met eitjes i) van eene Orgyia antiqua L., waarvan de rups door
mij met Neutraalrood gevoed was. Tot mijne verwondering ver-
nam ik, dat Sitowski bij het voeden met Neutraalrood gééne
kleuring van zijne motrupsjes verkregen had.

Interessante mededeelingen over het kleuren van levende
dieren (in dit geval Crustaceeën) bevat de Internationale
Revue der gesamten Hydrobiologie und Hydro-
graphie, Band I, Heft 1 — 2, 1908, waarin een opstel voor-
komt van Alfred Fischel, a'et. : »Untersuchungen über vitale
Färbung an Süsswassertieren, insbesondere bei Cladoceren«. De
schrijver heeft met vele kleurstoffen proeven genomen, en is
tot het resultaat gekomen, dat door sommige slechts bepaalde
gedeelten van het dierlijk lichaam gekleurd worden. Zoo bijv.
door Dahlia speciaal de kieuwen en spieren, door Chinoline-
blauw en Malachiet-groen de kieuwen en — wat zeer merk-
waardig is — door Alizarine alleen de zenuwen.

Met Trypaanrood ~) kon hij noch aan Daphnia magna Str.,

n T. V. E. Deel 50, p. XII— XIII.

") In een artikel over „Slaapziekte" in Wetenscliappelijke Bladen van Sept.
1907 wordt over Trypaanrood gezegd : ,,Bij proefmnizen ingespoten kleurt deze
stof de dieren met het schoonste rood; uit den witten pels komen lieh t-
roode pooten, staart en ooren te voorschijn."

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 261

noch aan larven van kikvorschen of salamanders kleuring^ te weeff-
brengen, hoewel volgens anderen juist araphibiën hierdoor vitaal
gekleurd worden.

De verhandeling is van fraai gekleurde afbeeldingen van
Cladoceeren (Watervlooien) voorzien. De beste resultaten werden
verkregen met Neutraalrood, waaromtrent de schrijver
zegt: »> Dieser Körper ist der vitale Farbstoff kat'exochen !^

A. J. VAX RossuM.

Riolus Mulsantii Kuw. in Nederland teruggevonden.

Everts vermeldt in zijn Coleoptera Neerlandica Deel I, pag.
628, dat Riolus Mulsantii Kuw. volgens Kuwert in Holland
zou gevangen zijn; de soort ontbreekt echter in alle inlundsche
collecties en behoort tot de »v einige soorten, die in de standaard-
collectie van Everts niet vertegenwoordigd zijn. (Zie Entom.
Berichten No. 32, pag. 136). In 1907 werd door ondergetee-
kende met Mr. L. H. D. de Vos tot Nederveen Carpel een
plekje in de Gulp dicht bij Gulpen gevonden, waar eenige
wilgen vlak bij den oever stonden, zoodanig, dat hun wortels
gedeeltelijk door het water ondermijnd waren. Door nu de
wortelpruik met het waternet als het ware af te schrappen,
gelukte het ettelijke Parniden en andere waterkevers machtig
te worden, die men anders slechts zelden vindt. Met name was
Lareijnia aenea Müll, in aantal te vinden. Lareynia ohscura MüU.
werd toen in twee exemplaren, nieuw voor de fauna buitge-
maakt. Ook Elmis Volkmari Panz. kwam voor. Van Riolus
cupreus MüU. werden toen vier exemplaren bemachtigd. Deze
soort was slechts eenmaal bij Houthem in ons land gevangen.

Dit jaar hetzelfde plekje weer grondig onderzoekende werden
Lareynia aenea Müll, en Elmis Volkmari Piinz. ') in groot

'j Deze alloL-n uit Limburg bekende kever weid dit ja:ir iii Juli duur mij
in een exemplaar in de beek van Beekhuizen bij Velp gevuiiden.

262 BNTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

aantal aangetroffen. Van Lareynia obscura Müll, gelukte het
slechts één exemplaar te vinden. Riolus cupreus Müll, ontbrak;
daarentegen werden dit jaar drie exemplaren van den tot nu
toe vergeefs gezochten Riolus Midsantii Kuw. gevonden. Jammer
genoeg miste een dezer exemplaren den kop.

Beide jaren werden ürectochilus viUosus Müll., Hydrooorus
Saumarkii Sahlb. en Platamhus maculatus L. in meerdere exem-
plaren op dezelfde wijze buitgemaakt, eveneens eenige exemplaren
van IJydraena atricapilla Waterh.

In een ophaal van het net werd ook een defekte Dianous
coendescens Gylh. gevonden, blijkbaar uit het mos aan den
oever afkomstig. Iets meer in den stroom van het beekje zelf
kwam Brychius elevatas Panz. in groot aantal voor.

Het leek mij de moeite waard een dergelijke goede vangst,
waardoor een der leemten van de standaardcollectie aangevuld
wordt, in deze berichten mede te deelen.

D. Mac Gillavry.

BIBLIOTHEEK.

Aankoopen.

K. Lampert, Die Grossschmetterlinge und Raupen Mitteleuropas
mit besonderer Berücksichtigung der biologischen Ver-
hältnisse. Esslinge, München 1907. Met gekl. pln. en
fig. Gr. 80.

J. H. Kaltenbach, Die Fflanzenfeinde aus der Classe der
Insecten. Stuttgart 1874. Met fig. 8".

R. Verity, Rhopalocera palaearctica. Afl. 15 — 16.

C. R. W. Wiedemann, Zoologisches Magazin. Kiel-Altona
1817—18. T. I.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 263

Geschenken.
Van de schrijvers :
P. Bachmetjew, Experimentelle Entomologische Studien. T. TT.

1907. 80.

E. Wasmann, Der Kampf um das Entwicklungsproblem in

Berlin. Preiburg i/B. 1907. 8\
J. C. H. DE Mbijere, Studie der Insecten-Biologie. flaarlem

1908. 80.

G. RoMiJN, Biologisch onderzoek van de Wateren in de
Provinciën N. -Brabant, Gelderland en Limburg 1908. 8^.
TJitg. v. h. Staatstoezicht Volksgezondheid.
Voorts separata hunner mededeelingen in tijdschriften van :
J. Th. Oudemaus, H. J. Veth, E. Everts, J. J. Tesch,
J. G. de Man, H. W. v. d. Weele, F. Plateau, W.
Beutemüller, Walsinghara, A. N. Candell, C. Janet,
E. B. Williamson, W. D. Pierce, W. Warren, H. J.
Franklin, W. Schaus, R. Forraanek, P. Noel, L. A.
Jägerskiold, C. Aurivillius, E. Wasmann.
Van Dr. J. Th. Ouderaans:
V. L. Kellogg, Inheritance in silkworms. Met gekl. pin. 1908. 80.
A. J. TTildebrandt, Eigendomsrecht op byenzwermeu. 1908. 80.

Van Dr. A. J. v. Rossum :
Lesser, Théologie des Insectes ou démonstration des perfections
de Dieu dans tout ce qui concerne les Insectes. La Haye
1762. 2 Dln. in 1 vol. 8".
Van Dr. C. L. Reuvens :
Handelingen van het lie Ned. Natuur- en Gcneesk.
Congres. 1907.
Van het Proefstation voor Suikerriet in W.-Java »Kagok" :
W. v. Deventer, De dierlijke vijanden van het Suikerriet en
hunne parasieten. Met gekl. pin. 1906.

C. L. Reuvens.

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLAfJOSOliE ENTOIOLOGISGHE VEREENIOING

N°. 44. DEEL II. 1 November 1908.

INHOUD: Jhr. Dr. Ed. Everts, Boekaankondigiiig :
Nuttige en schadelijke Insecten, door C. A. L. Smits van
Bürgst. — Jhr. Dr. Ed. Everts, Helophorus asperatus
Rey. — Dr. A. .1. van Rossum, Mededeelingen over
blad wespen IV. — Dr. A. J. van Rossum, Een nieuwe
tertiairtijd. — A. Brants, Herinnering aan de excursie
op 19 Juli 1908, naar de bosschen van Baesterhoeve,
onder Oirschot.

BOEKAANKONDIGING.

Niittig'e en schadelijke Insecten, door 0. A. L. Smits
VAN Bürgst.
Onlangs verscheen een tweede, verbeterde en vermeerderde,
druk van dit werk. Wat ik van de eerste uitffave sfezesd heb
op de Wiutervergadering der Nederl. Ent. Ver., gehouden te
Leiden op Zondag 27 Januari 1907, wil ik gaarne herhalen.
Het werk komt mij zeer praktisch voor en kan als vraagbaak
goed dienst doen tot het naslaan van tal van bijzonderheden,
betrekkino- hebbende op landbouw en boschcultuur. Van de
insecten, welke schadelijk zijn voor tuinbloemen en sierplanten,
werden slechts enkele in dit werk opgenomen. Wat betreft de
Coleoptera is bij Nemosoma elongatum L., Oxi/laemus cylindricus
Panz. en Colospidema atra 01. verzuimd bij te voegen »niet
inlandsch."

'!i^%e! Uluse^j?*

266 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Interessant is het voorlcomen van Melasoma vigintipunctata
Scop. in de omstreken van Breda, welke soort tot nog toe slechts
eenmaal bij Roermond, door den heer Latiers, werd aangetroffen.
Ook werd Carplioboms minimus F. in het Mastbosch gevangen,
van welke soort alleen de gangen in het Noorden van Drenthe
en in het Speulderbosch bij Putten op de Veluwe, door Prof.
Ritzema Bos, werden aangetroffen. Ook Myelophilus minor Hartig
werd bij Rijsbergen, in de loten van den groven den en aan
het boveneinde van een vangboom verzameld. Sehr, was zoo
vriendelijk mij van elk dezer drie soorten een exemplaar voor
mijne verzameling af te staan ; vooral Carphoboms was mij bijzon-
dpir welkom, daar ik deze soort nog nimmer uit Nederland zag.

Ed. Everts,

Helophorus asperatus Rey.

Deze soort, van welke een Nederlandsch exemplaar, bij Sluys-
kill nabij Ter Neuzen, werd gevangen en in het Brusselsch
Museum van Nat. Hist, bewaard wordt, is een tweede, minder
uitgekleurd exemplaar op het eilandje Schokland, door Dr.
Nierstrasz, verzameld. De opvallende gedaante van het bals-
schild bij deze soort belet echter niet, dat ik het niet onwaar-
schijnlijk acht, dat asperatus niet als soort, maar als een afwij-
kende vorm van H. crenatus Rey moet beschouwd worden.
Ganglbauer (Die Küfer von Mitteleuropa, 4^^^' Band, V^ Hälfte,
1904 blz. 171) noemt asperatus Rey synoniem aan orena^us Rey.
Dr. Nierstrasz was zoo vriendelijk dit exemplaar voor mijne
collectie aftestaan.

Ed. Everts.

ENTOMOI.OGISCHR BERICHTEN. 267

Mededeelingen over Bladwespen IV.

Furthenoifene^ls der Ctvems-soorten.
Croesus 1 a t i p e s V i 1 1,

Den 19'^'" Juni 1907 vond ik op berk, Klarenbeek bij Arnhem,
eene groote larve van Croesus latipcs, bijna 27 mm. lang, vv^elke
21 Juni zich ter cocon vorming in aarde begaf. Wegens de
grootte der larve had ik vermoed, dat zich hieruit eene vrouwe-
lijke wesp zou ontwikkelen; dit bleek juist te zijn, want 16
Augustus verscheen een wijfje.

Ue wesp, die niet met manlijke wespen in aanraking geweest
kan zijn, werd, na voedering met honig, 17 Aug. op berk inge-
bonden. Zij heeft hierop geleefd tot 10 September . . . dus 24
dagen !

Na ruim drie weken, 1 1 Sept., werden zes parthenogeuetische
larfjes waargenomen ; een pas uitgekomen vrat een gaatje uit
het blad ; de overige zaten reeds naast elkander aan den rand,
bij verontrusting het lijf krommend en omhoogslaand. Tevens
bleek bij het nazien der bladeren in den gazen zak, dat zich
op een ander blad nog een twintigtal groenige ronde bultjes
bevonden, de eitjes bevattend, welke, even als bij de andere
Croesus-soovteu , dicht naast elkander in nerven van het blad
gelegd waren. Uit deze laatste begonnen 21 Sept. de larfjes
te verschijnen ; 28 Sept. werden er 16 geteld. De jongste zijn
groenig zwart of bruinig zwart, op den rug het donkerst, aan
de buikzijde lichter getint ; kop glimmend zwart. Na de eerste
vervelling worden de pootjes geel, en wanneer zij volwassen zijn
treedt deze kleur ook te voorschijn aHn gedeelten van het
onderlijf; door Snellen van Vollenhoven zijn zij beschrevenen
afgebeeld in deel 10 van het Tijdschrift voor Entomologie,
bladz. 174, plaat 8. De larven werden naar een kweekglas

268 ENTOMOLOGLSCHE BEEICHTEN.

overgebracht; de laatste was 15 October in den grond ver-
dwenen. Den 18^'" Oct. werden Inj het afnemen van den zak
nog twee cocons gevonden, zoodat het totaal der uitgekomen
larven bedragen heeft : 6 + 16 + 2 = 24.

In het voorjaar van 1908 begonnen zich de wespen — alle
m a n 1 ij k — te vertoonen. Zij verschenen niet binnen een kort
tijdsverloop, maar gedurende maünden op zeer onregelmatige

wijze, namelijk :

7 April 2

16 - 2

30 » 2

12 Mei 1.

Hierop volgde een langer tijdperk van rust en de overige

wespen verlieten de cocons eerst :

23 Juli 1

28 » 1

1 Aug. 1

7 » 1

8 » 2

In het o-eheel ontwikkelden zich dus uit 24 larven 13 man-
lijke partheuogenetische wespen = ^4%.

In tes:en stellin 2; met de beide andere inlandsche Croesus-
soorten schijnt van /ar^/^tó- jaarlijks slechts éene generatie voor te
komen. De zwarte berke-larve is niet alleen hier, maar in geheel
Midden-Europa minder algemeen dan de sepientrionalis-Xox^Q.

Croesus septentrionalis L.

Door von Siebold werden bij partheuogenetische kweekingen
in 1878 en 1880 uitsluitend manlijke wespen verkregen.
(Katter's Entomologische Nachrichten X, N" 7, 1884 p. 94).
De larven leven op berk, doch worden ook aangetroffen op
els, hazelnoot, lijsterbes, enz.; het is de meest algemeen voor-
komende Croesus.

lîNTOMOLOGlSCUE BKRICIITKN. 269

C r 0 e S u S varus V i 1 1.

Fief cher was de eerste, welke parthenogenesis hierbij waar-
nani en uit onbevruchte eitjes twee wijfjes verlcreeg (Entomo-
gical Monthly Magazine XVll p. 180). Later werden door n)ij
bij verschillende kweekingen een aantal parthenogenetische larven
verkregen, waaruit zich steeds vrouwelijke wespen ontwik-
kelden, o. a. in 1906 (Zie : Tijdschr. v. Entom., Deel 49,
p. LX VIII). De groene larve leeft op els. Uit parthenogeneti-
sche ra/v<s-larven, welke door mij met b e r k gevoed waren,
kwamen weder alleen wijfjes te voorschijn. Wespen uit dezen
rt»v(6-kweek werden nu op berk ingebonden (1906) ; zij legden
daarop en hieruit verschenen thans donkere, op latipes gelijkende
larven, waaruit zich in hetzelfde jaar ook een mannetje ont-
wikkelde. Dit alles werd reeds uitvoerig beschreven in een opstel
»Invloed van het voedsel op Croesus cams« in Entomol. Berichten,
Deel II, NO 32, p. 142—145.

In 1907 verschenen uit in 1906 op els gevonden, groene
rrt/'us-larven, welke ik met berk voedde, en welke daarbij de
donkere kleur der latipes-larven aannamen, naast ver-
scheidene wijfjes, ook twee mannetjes. Het is mogelijk, hoewel
bij de g r o o t e zeldzaamheid der i'ar«s-mannen niet waar-
schijnlijk, dat de larven uit bevruchte eitjes afkomstig waren.
Zie over deze gevonden larven het slot Vïin bovengenoemd opstel
in Entom. lier. p, 145 — 146.

Thans wordt door mij een tegenovergestelde proef genomen,
Den 15*^^" Juni 1908 vond ik jonge latipes-lurveu op berk; zij
werden door mij in een kweekglas op els gezet, waarvan
zij weldra met graagte gingen vreten, bleven de zwartige kleur
behouden en maakten cocons. Wanneer hieruit in het voorjaar
of den zomer van 1909 vrouwelijke wespen verschijnen, zullen
deze ingebonden worden op els. Misschien kan hieruit dan
blyken, dat varus en latipes slechts variëteiten zijn, door

270 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

invloed van voedsel na een of meer generaties ontstaan. Het
verschil tusschen varus- en latipes-wesipen is gering.

Behalve de drie bovengenoemde soorten (V) wordt door Zaddach
nog eene, alleen bij üantzig gevonden Croesus Brischkii Zadd.
vermeld (Beobachtungen über Blatt- und Holzwespen, Abth. I
p. 249 No 7). Herhaaldelijk heb ik larven van Cr. seplentrionalis
met Hagebeuk (Carpinus betuhis) gevoed, waarop de larven in
1872 door Brischke gevonden waren. Zij maakten er gaarne
gebruik van, maar het voedsel bekomt haar slecht ; de meeste
bezwijken, wanneer zij volwassen zijn, en weinige maken cocons,
waaruit nog niets terecht kwam, tot eindelijk, 9 April 19Û8
een septentrionalis ç op hagebeuk gekweekt verscheen. Onge-
lukkig waren deze boomen toen nog niet van blad voorzien,
zoodat ik haar niet inbinden kon !

October 1908. A. J. van Rossum.

Een »nieuwe Tertiair-tijd« ?

In N'^ 12 van »Societas entomologie a, Jahrg.
2 3« bespreekt W. Schuster de vraag: »Warum, wie und wann
ist die stahlblauflügelige grosse Holzbiene (Xylocopa violacea) bei
uns im Untenuainthal eingewandert V«

Schrijver meent bij de beantwoording dezer vraag vooral op
het verschijnsel te moeten wijzen »dat wij eene warmere periode
tegemoet gaan en reeds te gemoet gegaan zijn, waarvoor veel
ornithologische, entomologische en geologische waarnemingen
spreken«, en dat in de laatste dertig jaren vele vogels en
insecten reeds uit zuidelijker streken naar het Noorden getrokken
zijn. Dit duidt volgens hem op het terugkeeren van warmere
eeuwen... mutatis mutandis »auf eine neue sog. Tertiärzeit«.

A. J. VAN RossuM.

KNTOMOLOGISCHB BERICHTEN. 271

Herinnering aan de excursie op 19 Juli 1908, naar de bosschen
van Baesterhoeve, onder Oirschot,

Hoewel ik niet zou durven beweren, dat bovenbedoeld uitstapje
ten volle heeft beantwoord aan de — wellicht wat hoog gespan-
nen — verwachtingen van menig deelnemer, en al houd ik er
mij van overtuigd, dat heel wat hoopvol meegenomen doosjes,
busjes, fleschjes enz. ongeopend weder huiswaarts gebracht zijn,
zoo is er toch stellio- meer dan genoeg medegevoerd, dat den
verkrijgers uiterst welkom was en zijn er — ook wat de
Lepidopteru betreft — enkele vondsten gedaan, die wel ver-
dienen in herinnering te blijven.

In vereeniging met den Heer P. J. M. tSchuijt, — die opnieuw
bewees een buitengewoon nauwlettend en scherpziend verzame-
laar te zijn en dan ook zéér gelukkig was in het opsporen
van »de miustgeachte schepselen« (gelijk de oudste Sepp rupsen
en vlinders aanduidt) — koos ik al spoedig tot terrein van
nader onderzoek uit een zeer drassig, in een moeras of veentje
overgaand heideveldje, in de nabijheid van bovenaangeduide
bosschen en als het ware in het gezicht van de ter plaatse
vermaarde »kapel bij den Heiligen Eik«, niet ver van het
riviertje de Beerze.

Ook hier trok het onze aandacht, dat er — gelijl^ trouwens
als algemeene klacht werd gehoord — zoo bitter weinig »on
the wing« was. Zelfs de meest gewone »zandoogjes« en »blauw-
tjes« b.v. zag men inaar weinig, terwijl de struiken en planten,
die overigens in de grootste verscheidenheid voorkwamen in de
voor den entomoloog zoo voortreffelijk schijnende streek, door
welke de welwillende gids, de Heer P. J. van den Bergh Lzn,
de deelnemers aan den tocht voerde, een voor den insecten-
verzamelaar bedenkeliik frisch en gaaf aanzien hadden !

Een paar uren achtereen doorzochten wij dan ook vruchteloos
dit, hoofdzakelijk met moerasgrassen, heide, gagel en kruipwilg

272 ENTOMOLOGISCHE RERICHTEN.

begroeide veldje. Eu reeds begon onze stellige verwachting,
dat wij althans op dit uitstekend terrein iets van onze gading
zouden aantreffen, te verflauwen, toen mijn metgezel op eenmaal
een groote, bont geteekende, maar helaas beschadigde, rups
ontdekte.

Dit fraaie dier werd door ons aanstonds herkend als een
volwassen voorwerp der rups van de ten onzent uitsluitend een
paar keer bij Breda waargenomen Epicnaptera 'dicifolia L.

Met vernieuwden moed zochten wij daarop natuurlijk verder,
en wel met den gunstigen uitslag, dat de Heer Schuijt nog drie,
insgelijks volgroeide rupsen dezer allerwege zeldzame Lasio-
campide bemachtigde, terwijl een der jongere leden, de Heer
C P. G. C. Balfour van Burleigh, alsnog een dergelijk voor-
werp mocht vinden, toen wij op den terugweg naar het punt
van uitgang, de herberg Merode, het bewuste h*^ideveld ander-
maal doorzochten.

Vier van deze schoone dieren behoorden tot eene zeer donkere,
met groote witte vlakken geteekende afwijking, van welke,
voorzoover mij bekend, nog geen afbeelding bestaat. De in de
laatste plaats door den Heer Schuijt buitgemaakte rups had
daarentegen een geheel ander voorkon^en. Haar kleurverdeeling
herinnerde namelijk sterk aan de fraaie rups der welbekende
Malacosorna castrensis L., van welke zij zich inmiddels terstond
deed onderscheiden door de veel aanzienlijker grootte, het ook
bij haar op elke geleding aanwezige paar witte rugvlakkeu, en
de beide oranjegele dwarsplooien op de segmenten 2 en 3, zoo
kenmerkend bij de rupsen der inlandsche Lasiocampidae,

Dank zij de welwillendheid van den Heer Schuijt, is het
door hem bemachtigd viertal rupsen, ter nadere waarneming en
afbeelding, te mijner beschikking gesteld en herwaarts mede-
genomen, alwaar de drie ongeschonden buitgemaakte voorwerpen
zich al zeer spoedig insponnen en mij doen hopen, in de eerst-
volgende Junimaaud de vlinders te mogen zien verschynen,

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 273

V^oor het overipfe leverde ra&ergeraeld terrein ons niet veel
belangrijks op, tenzij men daar onder wil begrijpen ééne gave
rups van Xylitia lambda F., uit welke zich een der laatste
dagen van September dezes jaars een fraai, donkergeteekend
mannelijk voorwerp der in Nederland, naar het schijnt, uit-
sluitend voorkomende variëteit Zinchenü Tr. ontwikkelde, bene-
vens een paar niet onaardige Pltropliorkhu^ met name, naar ik
meen, : Oxlptllus distans Z. en Stenoptilla plagiodactylus Sn.
{pneumonanthes Staud.).

Ten slotte mag ik niet onvermeld laten, dat Dr. H. J. Veth
in de bosschen van Baesterhoeve een volwassen rups van de
ten onzent bepaald zeldzame Xylina ornithopns Rott. vond en
mij ten geschenke gaf, en dat wij reeds in den aanvang van
de wandeling een zeer licht gekleurd vrouwelijk vlindertje
vingen van de zoo fraai geteekende, niet algemeen voorkomende
Eucosmia undulata L,

A. Brants.

4

UITGEC4KVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMDLOGISGHE VEREEKIGING^

N". 45. DEEL II. 1 Januari 1909.

INHOUD: Dr. D. Mac Gillavry, Coleoptera, bij
Putten op de Velnwe in bierpotten gevangen, V. —
Dr. A. C OuDEMANS, Aanteekeningen over Suctoria, XI.
— Dr. A. J. VAN RossTM, Mededeelingen over blad-
wespen, V. — Dr. A. J. VAN RossuM, Verschijningen
van Znid-Enropeesche insecten in noordelijker streken. —
Dr. C. L. Reuvens, Bibliotiieek. — Redactie. Eene waar-
neming betreffende de werkzaamheid der roode boschmier
(Formica rnfa L.). — Jhr. Dr. Ed. Everts, Coleoptera,^
gevonden op de excnrsie bij Oirschot, ter gelegenheid van
de Zomervergadering der Ned. Ent. Ver., Juli 1908. —
A. Reclaire, Iets over het leven der waterkevers. —
A. Reclaire, Uit Amerikaansche Statistieken.

Coleoptera, bij Putten op de Veluwe in bierpotten gevangen, V.

In 1908 werden gedurende de maanden Aug. en Sept. de
volgende Coleoptera door Dr. J. Th. Oudemans in ingegraven
bierpotten gevangen i). (Zie Ent. Ber. N'l 39. Dl. II. p.
217-218).

Carabus vlolacens L. sub-sp. purpurascejis F. 2 ex.
» catemdatus Scop. 28 ex.
» nemoralis Müll. 1 ex.

') Dr. E, Kvei'ts verleende, zuoals gewoonlijk, zijn zeer gewaardeerde hulp bij
de determinaties van cenige kleinere soorten.

JUL :c;4ioo()

27G KNTOiMOLOGISCHK BERICHTEN.

Le'istus fulvibarhis Dej. 1 ex.
Notioph'dus rußpes Curt. 1 ex.
Calathus fuscipes Goeze 2 ex.
» erratus Sahlb. 64 ex.
» melanocephalus L. 2 ex.
Calathus micropterus Dfts. 20 ex.
Fterostichus lepklus Leske 1 ex.

■» oblong o punctatus F. 2 ex.

» nigrita F. 1 ex.

Ahax ater Villers 11 ex.
Aleochara succicola Ths. 1 ex.
Atheta pygmaea Grav. 33 ex.
> fïingi Grav. 3 ex.
» celata Er. 2 ex.
» castanoptera Mimh. 1 ex.
» trinotata Kr. 4 ex.
» sodalis Er. 1 ex.
Bolitochara lunulata Payk. 2 ex.
Silusa (Steyiusa) ruhra Er. 1 ex.
Tachinus laticollis Grav. 1 ex.
Bolitobius exoletus Er. 1 ex.
Mycetoporus splendidus Grav. 1 ex.
Quedius lateralis Grav. 12 ex.

» nigriceps Kr. 2 ex.
Staphylintis compressus Mrsh. 2 ex,
Acidota crenata M 1 ex.
Omalinm rividare Payk. 5 ex.
» caesum Grav. l ex.

Proteinus braehypterus F. 3 ex.
Cyrtoscydmu.'< scutellaris Müll. & Kunze 1 ex.
Silpha air at a L. 1 eK.
Anisotoma lucens Fairm. 1 ex.
Trichoptei'y.i' fascicularis Hrbst. 4 ex.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 277

Hister succicola Ths. 2 ex.
Epuraea obsoleta V. 11 ex.
» pusilla 111. 28 ex.
Thalycra fervida Ol. 1 ex.
Cryptophagus setulosus St. 1 ex.
Ceratophyus typhaeiis L., j, 2 ex.
Geotiupes sylvaticus Panz. 5 ex.
St/'ophosomus corylc F. 1 ex.

» rußpes Steph. 2 ex.

» capitatus de CI. 1 ex.

D. Mac Gillavry.

Aanteekeningen over Suctoria XI.

0 o g e n. In het Tijdschrift voor Entomologie, v. 49, p. LVIII
(verschenen 22 October 1906) stelde ik een nieuw genus voor :
Nycteridopsylla, met Ceratonsyllus pentactenus Kolexati als type.
Onder de kenmerken, die dit genus onderscheiden van Ischno-
psyllus Westwood, behoort »K leine oogen aanwezicr.«

Sedert werd door A. Dampf eene tweede soort ontdekt. Een
van de gevolgen eener briefwisseling, die daardoor tusschen
den heer Dampf en mij ontstond, was, dat genoemde heer mij
welwillend een paartje (d" en 9) der nieuwe soort ten geschenke
zond, waarvoor ik hem zeer dankbaar ben. Deze onderzoekende,
zag ik, dat de mededeeling van Dampf, als zou NycteridopsyUa
eusarca Dampf rudimentaire oogen bezitten, juist is. De
oogen zijn namelijk vervormd tot pigmentlooze, sponzige, of
klierige organen, welke in eene peervormige verdieping gelegen
zijn. Voorloopig moeten wij derhalve het kenmerk aldus for-
muleeren : Kleine of rudimentaire oogen aan-
wezig, hchwpsyllus Westwood vertoont geen spoor van oogen,
zelfs niet van rudimentaire !

278 KXTOMOLOCnSClIK HKKlf'HTKX.

Zonderlinge zintuigen. Aan de binnenzijde der
antennae van het <^ van Cerafopln/lbis sciurorum (Schrank),
Isclmopsyllufi domjatjis (O(trtis), /. intcnned'nts Rothschild, /.
octactenus (Kolenati) (= jubafus Wagner), Is. sclnnitzi Oudk-
MANS (nov. sp. ; beschrijving ter perse), Nycteridopsylla pcnta-
cfrna (Kolenati), ä\ enmrcd Da:^?^, Chaetöpsiilla rulpes Mot-
schulsky) en Ctpnophthalmus segnh (Schönheeh) vond ik tallooze
haartjes, welke distaal plotseling verbreed, plat en dv?ars-ovaal
gevormd zijn. Zij zijn derhalve lepel-, spatel- of paletvorniig.
Vermoedelijk komen deze haartjes dus voor bij de d' van alle
soorten der genera ('«'rato/iJii/Uus, Isi-Jutopsi/lli/ti, Nycterklopsylla
Chaetop-fylla en l'tevophtlialmus. Hoogst^yaarsehijnlijk zullen deze
haartjes alleen dienst doen l)ij het opspeuren van de wijfjes.
Ik vond ze niet bij de c<* van Cte.nocephalus otti/'s (Cubtis),
Ct. felis Bouché, Archaeopsylla erinacei (Bouche), Pulex irritans
L. en Echidnophaga (jallinacea (Westwood). Andere c^'cT, dan
de hier genoemde, vielen mij niet in handen.

Oog vor m ige orgaantjes. Ik bezit een Ceratophyllus
columhae (Stephens), bij wie aan de linker procoxae het oog-
vormige zintuig ontbreekt. Zie over deze kleine oogvormige
orgaantjes : Tijdschrift voor Entomologie, v. 51, p. 99.

Vergroeide a n t e n n a - 1 e d e n. In het Tijdschrift
voor Entomologie, v. 51, p. 97, deelde ik mijne ontdekking
mede, dat de antennae van Ceratophyllus sciurorum (Schrank)
elf V r ij e leden tellen. Nu is het wel merkwaardig, dat deze
elf V r ij e leden óok voorkomen bij al de soorten, die ik hier-
boven opnoemde, l)ij de bespreking der .spatelvormige zintuig-
haren ! Even merkwaardig is het, dat de o'', 4'', 5'' en 6'' leden
(1'' tot 4'' der knots) w^erkelijk gedeeltelijk vergroeid zijn
bij Pulex., Ctenocepliahis^ Archaeop>sylla en EcliidnopJuuja, dezelfde
genera, bij wie ik die spatelvormige zintuigharen niet vond,

KNTOMOLOGISCHE IJKRICHTKN. 279

en dezelfde die een caput falcigeruiu bezitten (zie
'J'ijdschrift voor Entomologie, v. 51, p. 94).

Hieruit lilijkt, dat deze genera onderling zeer na verwant
zijn. ik ben zelfs g('neig(i d(^ indceling van Solilolhoraclca en
IrreritJioraiica, zooaLs die bt'd()(dd is in Kntonioloo-ische tJerich-
ten, V. 2, N" 42, p. 252, te laten vallen (zie hierbeneden).

M o n d d e e 1 e n. In de l^Jntoniologische Berichten, v. 2,
N" 42, p. 251, beschreef ik van FuUx irritam L. (Parijs,
Bourgogne, 1850) een on])arig nionddeel, dat ik als liet 1 a b r u ni
beschouw, zoodat wat tot dusverre als steekapparaat, ang^>l of
labruni aangeduid werd, door nüj voortaan e p i }> h a r y n x
genoemd zal worden. Ook wees ik erop, dat dit orgaan duirlelijk
uit twee symmetrische deelen bestaat, voor de e])ipharynx is
inge])laut, doch tegen de onderzijde van den kop is gedrukt
en een gat bezit, waardoor de epipharynx naar buiten dringt
en waardoor dus ook de opgezogen vochten naar den oeso-
phagus moeten vloeien.

Welnu, het is mij gelulct, dit orgaan bij een versch individu
los te prepareeren, ik kan dus myne mededeelingeu, betreffende
het preparaat van Bourgogne, bevestigen. Zeer merkwaardig is
zeker wel het feit, dat geen d e r 1 a t e r e onderzoekers
m e 1 d i n g m a a k t v a n dit o r g aan.

In de oudere literatuur vind ik slechts ééne passage, die
ontegenzeggelijk wijst op dit monddeel. 8choltk (in : Algemeene
Konst- en Letterbode, voor het jaar 1815, II. Deel, No. 49,
blz. 358) zegt namelijk: »Binnen den kop vindt men een stuk
van eene bijzondere hoekige gedaante, in het midden voorzien
van een ovaal gat, waardoor de angel heengaat en waarin die
door vliezen wordt opgesloten".

Ctenophtludmus aegnis (Schö.vherk) (1811, niet 181(3) is de
naam, die voortaan moet gegeven worden aan Ctenophthcdmus
musculi (Aut. Dug.). Reeds lang wordt segHit> als vermoedelijk

280 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

synoniem van musculi beschouwd. Het schijnt echter, dat nie-
mand zich de moeite getroost heeft, de beschrijving en afbeel-
ding, die van dit dier door Schönherr gegeven zijn in de
Konglige V^etenskaps Academiens nya Handlingar, v. 32,1811,
p. 98, te vergelijken met de latere of met eigen preparaten.
Want ontwijfelbaar zou dan reeds lang gebleken zijn, dat ge-
noemde soorten dezelfde zijn.

»Oculi rotuudi, pallidi« slaat duidelijk op de pigmentlooze
spons- of klierachtige rudimentaire oogen. — »Rostrum conico-
subulatura, inter femora anteriora reconditum ; horum vix dimidia
longitudine«, wijst er op, dat Schönherr de driehoekige maxillae
voor het geheele »rostrum« heeft aangezien. Het blijkt, uit de
beschrijving der »antennae«, dat hij de »maxillaarpalpen« be-
doeld heeft : »filiformes, extrorsum paullo crassiores, vix capite
longiores«. »Thorax capite triplo longior« komt ook goed uit.
»Secundo segmento antiee nigro margiuato, setis nigris« . . .
lees : »Segmento primo postice. . .« en dan klopt de beschrijving
»Dorsum longitudine dimidia corporis« is ook juist. »Fasciculo
setoso nigro supra anum« is een goede beschrijving (voor dien
tijd, 1811) van de antepygidiaalborstels ; er zijn er 8 in 't geheel
bij het Ç, 6 bij het cT. — Ook de beschrijving der pooten
laat weinic; te Avenscheu over ; uit de raededeelintj »tibiae
ciliatae« valt onmiddellijk af te leiden, dat een Ctenophthalmus-
soort door hem op een muis gevangen werd, en geen andere
vloo. Bij nauwkeurige beschouwing van de figuur B, ontwaart
men duidelijk de dikke en zware borstels op den voorkop, de
groeve tusschen voor- en achterkop, de [zwarte oogctenidia,
de prothorax-ctenidia, de G antepygidiaalborstels, ja zelfs de
supraanale zintuigplaat. Menige figuur van Koeenati (1863)
is slechter dan die van Schönherr !

P 1 e u r a d e e 1 e n. Zorgvuldige onderzoekingen dezer deelen
leeren my, dat wij — althans wat pro- en mesopleura betreft —

KNTOMOI.OfüSCHF, nKUlCHTKN'. 281

de benamingen (laarviiii onder grooto reserve moeten nannemen. De
donkere cliitine-lijnen, die de »sterna«, »episterna« en »epimera«
van elkander scheiden, hebben mijns iu'/iens niets te maken met
vergroeiinglijnen. Hrt zijn inwenditre chitineliisten, tot aan-
heehtinü; viui spieren, die soms zelfs ontbreken {Pah\v)\ De
beharini>- huit ons geheel in den steek. Sommige haren, die
volgens onderzoek identiek zijn, staan bij het eene genus op
het mesepisternum, bij het andere op het raesepimernml —
Geheel anders is het gesteld met de >metapleura><. Hier is
duidelijk, vooral bij Ct'r((to/)/ti/llas-sooYien, de afscheiding te
zien tusschen »sternum« »episteriium«, en »epinierum«. Tusscheu
metasternum en metepisternum is de scheiding slecht gechiti-
niseerd, zoodat de twee deelen bijna los van elkander zijn.
Tusschen metepisternum en metepimerum is de scheiding niet
zoo gemakkelijk zichtbaar, omdat de donkere inwendige chitine-
lijsten het onderzoek bemoeilijken. Toch kan men bij de aan-
hechting der metacoxa f ene groeve zien, welke zich als
scherpe kant over het geheele metapleurum dorsaad laat ver-
volgen ; ook inwendig zijn de voorrand van het metepimerum
en de achterrand van het metepisternum een eind ver ventraad
te vervolgen. Houdt men deze bijzonderheden in het oog, en
vergelijkt men nu deze deelen met de overeenkomstige der
mesopleura, dan mag men (hoewel onder reserve)
aannemen, (maar bewijzen kan men het niet meer) dat de
benamingen, die Hothschild aan die deelen geeft, juist zijn.
Ook ik zal ze derhalve bij mijne beschrijvingen uiteen praktisch
oogpunt blijven gebruiken.

Sexueele verschillen; zie hierboven bij » zonderlinge

zintuigen«.

O n t w i k k e 1 i n g s s t o r i n g e 11 ; zie hierboven bij »Oog-
vormige orgaantjes«.

282 ENTOMOLOGISCHB BERICHTEN.

Verwantschap van groepen; zie hierboven bij
»vergroeide antenna-ledeu«.

Subordo Fracticipita. In het Tijdschrift voor Ento-
mologie, v. 51, p. 92, stekle ik eene indeeling voor van de
SuGtQria in Integricipita en Fracticipita. Nadere onderzoekingen
hebben mij doen zien, dat deze verdeeling goed is ; ik hand-
haaf haar derhalve nog steeds. In de Entomologische Berichten,
v. 2, no. 42, p. 253, uitte ik het vermoeden, dat het genus
Stephanocircits Skuse tot de Fracticipita zou behooren, al kende
ik dit genus slechts van afbeeldingen. Welnu, dit genus wordt
sedert eenigen tijd door de Snctoriologen met het genus Cten-
oplitJialmus vereenigd tot eene familie Ctenophthalmidae. Nu onder-
zocht ik onlangs Ctenophthahnus segnis (Schönheer) ; en wat
bleek mij toen V Dat deze species, en derhalve zeker ook wel
al de soorten van het genus Ctenophtludmus, alsmede het genus
Stephanocircus, dus de geheele familie der Ctenophthalmidae tot
de Fracticipita behoort !

Terwijl ik zooeven de overige genera aan eene revisie onder
werp, afgaande o]» afbeeldingen, die in de verschillende wer-
ken verspreid zijn, uitsluitend om te zien, welke genera de lange,
welke de korte antenna-vorra bezitten, zie ik tot mijne verba-
zing, dat de genera Palaeopsi/lla Wagnkr 190-3, ISeopsylla
Wagnek 1903, en Spalacopsylla Oüdemans 1906 louter soorten
bevatten met geleden kop. Yan Tijphloceras Wagner 1903 ben
ik niet zeker. Wagner zelf beweert, dat Typldoceras zoo door
hem genoemd is, omdat het kenmerken gemeen heeft met de
genera Typhlopsylla (sensu Wagneri) (= Spalacopsylla Oüdemans)
en CeratophyJlus ('itrti.s. Een nader onderzoek van Typldoceras
is derhalve dringend gewenseht.

Inmiddels zal ik met mijne onderzoekingen daaromtrent voort-
gaan en in het volgende nummer eene nieuwe classificatie der
Suctoria voorstellen.

A. 0. Oüdemans.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 283

Mededeelingen over Bladwespen, V.

Partheu ogen esis bij Pris tip h o ra fulvipes Fall.

( Vervolg).

In No. 39 van Deel II der Eutomologische Berichten, bladz.
212—216 werd door mij vermeld, dat gedurende hetjaar 1907
in drie opeenvolgende parthenogeuetische generaties dezei
wespensoort verkregen waren : 16 + 12 + 141 = 169 uitsluitend
vrouwelijke '^j-espen uit 24 + 22 + 165 = 211 volwassen geworden
larven, en dat ik in October van dat jaar 103 larven in vierde
generatie bezat.

Het verdere verloop van dezen kweek in 1908 wordt hier
thans door my medegedeeld.

Parthenogenesis in vierde generatie.

Den 19'^i ApriH) 1908 begonnen de wespen uit de over-
winterde cocons zich te vertoonen ; 30 April telde ik er 18.
Omstreeks 12 Mei en volgende dagen kwamen zij in grooter
aantal te voorschijn, in het geheel waren er 19 Mei versche-
nen 60 = 58%.

Uit dezen kweek hebben zich naast 58 wijfjes 2 mannetjes
ontwikkeld (19 April en 30 April), welke veel op de 59
gelijken, doch kleiner zijn en donkerder getinte dijen, bijna
zwart, bezitten. Zij zijn zeldzaam, Cameron geeft aan, dat hij
er nooit een gezien heeft. (Monogr. Brit. Phytoph. Hym.
II. p. 56).

Het is de vraag, of men hier vrerkelijk met een geval van
gemengde parthenogeuetische nakomelingschap te doen heeft,
want het zou mogelijk kunnen zijn, dat de beide cfd" zich

1) De raoedenvesp verscheen iu 1907 reeds 27 Maart.

284 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

ontwikkelden nit bevruchte eitjes, welke op den wilg gelegd
waren, waarop de wespen ingebonden werden, of dat dergelijke
eitjes later, trots alle voorzichtigheid, met het voedsel in het
kweekglas gebracht waren. Ook von Siebold heeft bij zijne
kweekingen van Pteromis rihesii Scop. (svn. Nematus ventricosus
KI.) naast honderden mannetjes enkele wijfjes verkregen, doch
twijfelt, of men hier van gemengde nakomelingschap spreken
kan. Hij zegt: »Obgleich ich sowohl bei dem Abschneiden,
als auch bei dem Herrichten der für meine Zwinger bestimm-
ten Fütterzweige mir die grösste Mühe gegeben habe, nur
saubere und durch nichts verunreinigte Blätter als Futter zu
verwenden, mag ich doch ein oder das andere zu sehr ver-
steckt gewesene Häupchen einmal übersehen und einer parthe-
nogenetischen Brut beigesellt haben. Es erfordern also diese
Versuche, wenn die oben erwähnten Störungen vermieden
werden sollen, die sorgfältigste Aufmerksamkeit (Beitr. zur
Parthenog. der Arthropoden, 1871, S. 129).

Parthenogenesis in vijfde generatie.

Drie vrouwelijke wespen, parthenogenetisch in vierde gene-
ratie, welke niet met een man in aanrakincj geweest kunnen
zijn, werden 19 April ingebonden op een in een pot gekweekt
wilgeboompje, Saliœ vitellina. Uit de weldra gelegde eitjes be-
gonnen 4 Mei, dus na 15 dagen, larfjes te kruipen ; 12 Mei
werden er 78 van het kaal gevreten wilgje naar een kweek-
glas overoffibracht, gedeeltelijk nog zeer klein ; bij eenige groo-
tere was reeds een rozerood tintje aan het einde van het ach-
terlijf waar te nemen. De larven groeiden snel ; de meeste
hadden omstreeks 15 Mei de laatste vervelling ondergaan, en
nagenoeg allen hadden zich tegen 23 Mei ter coconvorming in den
grond begeven ; slechts ééne der 77 bezweek vóór dien tijd. Reeds
27 Mei vertoonden zich zes vrouwelijke wevspeu; in het geheel ver-

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 285

schenen tot 7 Juni 43 vrouwelijke exemplaren = bijna
56%.

Het coconstadium duurde 12 — 14 dagen ; de ontwikkeling
uit ei tot imago ongeveer 35, dus korter dan bij een der drie
generaties uit bet jaar 1907, waar dit tijdperk 47, 44 en 40
dagen bedroeg.

Een paar wespen waren bij het verschijnen iets groenachtig
in de zijden getint, en dit is niet geheel tot zwart uitgekleurd.
Sommige legden in verdorde wilgenblaadjes, welke zich nog
aan takjes in het kweekglas bevonden ; hieruit kwam natuur-
lek niets terecht. Er werden ter proefneming versehe takjes
van berk en els by geplaatst ; de wespen wilden hierop niet
leggen.

Parthenogenesis in zesde generatie.

Den len Juni werden vier wespen, parthenogenetisch in vijfde
generatie, ingebonden op wilg {Salix vitellina) in de kweekerij
van Sonsbeek. Na omstreeks 15, afwisselend warme en koude
dagen waren vele larfjes aanwezig ; 20 Juni waren sommige
reeds van een rood tintje aan het laatste segment voorzien,
dus verveld. (Zie omtrent de vervellingen Entom. Berichten II,
bladz. 213). Den 27^" Juni werden zij naar een kweekglas
overgebracht ; eenige begaven zich nog denzelfden dag in den
grond. Het aantal der verhuisde larven bedroeg 103 ; de vier
wespen hadden dus minder gelegd dan in de zomer-generatie
van 1907, toen uit vier wespen, parthenogenetisch in derden
graad, 167 larven verkregen werden.

Twee, vrouwelijke, wespen verschenen 7 Juli, waarbij zich
tot 14 Juli nog 24 voegden, waaronder een man, en twaalf
dagen later, 26 Juli, ontwikkelde zich nog een $, in het geheel
dus 27 imagines = 26Vo-

Misschien kan het optreden van den man hier aau dezelfde

286 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

oorzaak toe te schrijven zijn, als bij den kweek in vierde
generatie vermoed werd. In beide gevallen waren de moeder-
wespen buiten ingebonden op wilg ; bij den kweek der parthe-
nogenetische generatie in vijfden graad was dit geschied op
een wilg in pot, welke ter vervroeging binnenshuis gestaan
had, en dus niet door een e bevruchte fulvipes g bezocht
kon zijn.

Het aantal der uitgekomen wespen is gering, slechts 27 ;
het resultaat is, vergeleken bij al de vorige kweekingen, dus
ongunstig. Na onderzoek bleek de inhoud van vele cocons
beschimmeld of verdroogd te zijn, en doode larven te bevatten.
De larven zagen er aan de takjes oogenschijnlijk gezond uit ;
er kan echter infectie in de aarde van het kweekglas plaats
gehad hebben. Ook is het mogelijk, dat het weerstandsvermogen
der larven vermindert bij voortdurende kweeking in omstan-
digheden, waarbij zij niet in de vrije natuur verkeeren — of
dat zij bij voortgezetten parthenogenetischen kweek gedurende
zes generaties minder levenskrachtig geworden waren ? De wes-
pen, thans verschenen, waren gedeeltelijk wel kleiner dan
die uit de voorafgaande generaties.

Het coconstadium heeft bij de groote meerderheid + 11 dagen
bedragen ; de ontwikkeling uit ei tot wesp duurde bij de meeste
ongeveer 37 dagen.

Parthenogenesis in zevende generatie.

Vier wijfjes, parthenogenetisch in zesden graad, werden 10
Juli ingebonden op den wilg in pot, waarop reeds in het voor-
jaar wespen gekweekt waren (Het mannetje der zesde generatie
is eerst n a den 10^" verschenen). Zij gingen dadelijk leggen ;
en reeds 19 Juli, dus na 9 dagen, waren thans binnenshuis
larfjes zichtbaar, waarvan er vermoedelijk zelfs den vorigen dag
een paar verschenen waren, nu grooter en groeniger. De wes-

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 287

pen hadden weinig gelegd ; 27 Juli werden er 45 naar een
kweekglas met aarde overgebracht, waarin alle 7 Aug. ter
coconvorming verdwenen Wc:ren.

Aangezien bij de kweeking der wespen in 1907 in het laatst
van Augustus en tot 8 September nog imagines voor den dag
gekomen waren, had ik vermoed, dat dit ook thans het geval
zou zijn. Tegen m y ne verwachting geschiedde dit niet. Het
zou dus mogelijk kunnen zijn, dat de cocons overwinteren.
Toch heb ik weinig hoop, dat er in het voorjaar van 1909
wespen zullen verschijnen, want een onderzoek omtrent den
toestand der cocons thans in November gaf mij de overtuiging
dat de meeste kleiner dan gewoonlyk en verdroogd of beschim-
meld waren. Een paar cocons echter, die iets grooter waren,
opende ik niet; het zou kunnen zijn, dat zich hier nog imagines
uit ontwikkelden.

Moge het dus nog niet gelukt zijn, /wZm'pes-wespen in zevende
parthenogenetische generatie te kweeken, toch heb ik dit onder-
zoek verder kunnen vervolgen, dan mij dit tot nog toe bij eenige
bladwespen-soort gelukt was, en, zoover mij bekend is, zijn
parthenogenetische kweekingen nog bij geene andere bladwesp
tot in zevende generatie voortgezet. Bij Cimhex connata Schr.i)
heb ik larven in vierde parthenogenetische generatie gekweekt,
waaruit zich geen wespen meer ontwikkelden, en by Clavellaria
amerinae L. 2) heb ik wel een wijfje in vierde generatie ver-
kregen, maar dit heeft niet meer gelegd.

Resumeerende, kan ik dus de volgende uitkomsten van mijn

parthenogenetisch onderzoek bij PrisdpJiora fulvipes meedeelen.

Verkresren werden in zeven achtereenvolgende kweekingen :

1) Tijdsehr. v. Entora. üeel 48. p. XII.
'') „ „ » „ 49. p. LXI.

288 KNT0M0L0GI8CHE BERICHTEN.

I.

Mei,

1907

uit

24

larven

16

wespen

= 67 o/(

IL

Juli,

»

»

22

»

12

»

= 59 »

III.

Aug.-Sept.,

»

»

165

»

141

»

= 85,5»

IV.

Apr.-Mei,

1908

2>

102

»

60

»

= 58 »

V.

Mei- Ju ui

»

»

77

»

43

»

— 56 »

VI.

Juli,

»

»

103

»

27

»

= 26 »

m.

»

»

45

538

»

0

299

A.

»

1 296
1 3

J. VAN

ROSSUM.

Verschijningen van Zuid-Europeesche insecten
in noordelijker streken.

Onder den titel »Sind Einwanderungen südlicher Insekten
nach Mitteleuropa im Sinne einer Klimasänderung zu deuten?«
wordt in Soc. entomologica XXIII p. 121 door Meiss-
ner de meening van Schuster bestreden, dat wij eene warmere
periode, een »nieuwen tertiairtijd« te geraoet gaan. Hij wijst
er op, dat vele dieren zich aan kouder klimaat gewennen kun-
nen, dat bijv. papegaaien in Ierland zich in de vrije natuur
voortgeplant hebben en daar eene koude van — 6° C, ver-
droegen. In Straatsburü' leeft sedert jaren Attacus cynthia vrij
op Ailanthus ; de vlinders zijn alleen iets kleiner geworden.
Omtrent Ach. atropos wordt thans met zekerheid door verschei-
dene lepidopterologische autoriteiten aangenomen, dat eenige
exemplaren als pop in Duitschland overwinteren, en de hieruit
zich in het voorjaar ontwikkelende, vlinders, de soort daar te
lande voortplanten. Dit kan niet aan eene verhooging der tem-
peratuur toegeschreven worden, maar is eenvoudig als eene
aanpassing aan den noordelijken winter te beschouwen.

Door de hooge, meest van het noorden naar het westen

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 289

loopende bergketens, Alpen, Pyreneeën, enz., die Midden- en
Zuid-Europa scheiden, wordt iu liet algemeen de »Neubesiede-
lung« van het vroeger door diluviaal-ijs bedekte gebied moeilijk
gemaakt. In Noord-Amerika, waar het gebergte meer eene
richting van het noorden naar het zuiden heeft, gaan tropische
plant- en diersoorten veel hooger naar het noorden, hoewel
daar veel strengere winters dan in Europa heerschen.

A. J. VAN ROSSUM.

BIBLIOTHEEK.

Aangekocht.
W. W. Froggatt, Australian Insects. Sydney 1907. met pin.

en fig. 80.
C. Houard, Les Zoocécidies des Plantes d'Europe et du Bassin
de la Méditerranée. Description des Galles. Illustration.
Bibliographie détaillée. Repartition géographique. Paris
1908. T. I. Met portr., pin. en fig. 8o.

Cryptogames, Gymnospermes, Monocotylédones, Dicoty-
lédones.
0. Heer, Fauna coleopterorum helvetica. Turici 1838 — 1841.
T. I. 80.

Niet verder verschenen.
P. Wijtsman, Genera lusectorum. 1908.
Schmiedeknecht, Cryptinae.
Shelford, Nyctiborinae.

, Phyllodromiinae.

Caudell, Decticinae.
Bovie, Alcidinae.

, Cryptoderminae.

. Entiminae.

Hendel, Lauxaninae.

290 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Enderlein, Coniopterygidae.
Kellogg, Mallopliaga.
V. Schöufeldt, Brenthidae.
Ten geschenke ontvangen.
Van de schrijvers :
C. A. L. Smits van Bürgst, Nuttige en schadelijke insecten.

2e Ed. 1908.
J. G. DE Man, 2 verhandelingen over Crustacea.
J. C. Koningsberger, 10 zoölogische verhandelingen, hoofd-
zakelijk insecten betreffend.
O. Meissner, Potsdam, 30 verhandelingen over insecten.

Van Dr. A. C. Oudemans :
10 verhandelingen van E. Strand, W. Weltner en F.Richters,
allen insecten betreffend.

C. L. Reuvens.

Eene waarneming betreffende de werkzaamheid der Roode
Beschmier (Formica rufa L.)

De heer P. Boodt, ambtenaar bij het Staatsboschbeheer, zendt
ons de volgende mededeeling, die wij ouder dankzegging gaarne
opnemen.

»Op een zonnigen dag, in het begin der maand Juli van dit
jaar, bezocht ik de door den Nonvlinder {Lymcmtriamonachah.)
aangetaste bosschen onder i\.lphen (N.Br.). De rupsen waren
toen nog duchtig met het veruielingswerk bezig, terwijl in de
meest geteisterde gedeelten van het bosch op het mos en het
strooisel onder de boomen de uitwerpselen bij massa's te vin-
den waren.

Langs een zandweg, die de aangetaste bosschen doorsnijdt,
trof ik hier en daar hoopen aan, wel ongeveer 40 cM. hoog,
die voor verreweg het grootste gedeelte uit uitwerpselen van
Nonrupsen bestonden.

EXTOMOLOGISCHB HERICHTKN. 291

Hoe kwamen die ophoopingen daar ?

Weldra bleek mij uit het gekrioel rondom de hoopen, dat
deze het werk waren van de Roode Bo.schmieren {Formica nifa L.)
en werkelijk zag men deze nijvere diertjes bij tientallen uit de
bosschen komen, alleen, of soms met hun tweeën, de uitwerp-
selen aansleepend. Er werd met ijver en energie gewerkt ; niets
schrikte de mieren af. Groef ik eene sleuf tusscheu een hoop
en het bosch, of werden takken aan de mieren in den weef
gelegd, zoo waren deze hindernissen wel in staat de diertjes
wat op te houden, maar toch passeerden zij met de voor hen
klaarblijkelijk zoo kostbare vracht, welke vervolgens op een
hoop gedeponeerd werd.

Of de mieren, die tot het vervaardigen der z.g. mierenhoopen
vaak dennenaalden aansleepen en deze nu ten deele met de
uitwerpselen der Nonrupsen bedekt vonden, uit gemak-
zucht de voor de hand liggende uitwerpselen in plaats van
de zich daaronder bevindende dennenaalden meenamen, dan
wel of zij voor genoemde uitwerpselen eene voorkeur
hebbeu en deze haar wellicht in een of ander opzicht van
n ut z ij n, is eene vraag, welke men zich stelt, doch welker
beantwoording nog niet zoo gemakkelijk zal zijn.«

N.B. Voor mededeelingen berustende op eigen waarneming
omtrent het voorkomen, de levenswijze, de vijanden enz. van
den Nonvlinder, houdt de Redactie der Ent. Berichten zich
zeer aanbevolen ; het is toch niet onmogelijk, dat de in 1908
in ons land begonnen plaag zich in 1909 uitbreidt. Vooral in
eene dergelijke periode is het doen van waarnemingen op
zeer vele plaatsen van belang en hebben allerlei opge-
merkte feiten soms eene veel grootere beteekenis, dan men zich
wel voorstelt.

De Redactie.

292 BNTOMOLOf4TSCHK BERICHTEN.

Coleoptera, gevonden op de excursie bij Oirschot,

ter gelegenlieid van de Zomervergadering

der Ned. Ent. Ver., Juli 1908.

Leïstus ruf(-sceux F.

Bembidluui Mannerlitimii Siililb.

EpapJiius sccalis Payk.

Plat y nus ijracilis Gylh.

Br'ychius elevatus Panz.

Hcdiplus fidiHColüs Er.

Hygrotua decoi^atus Gylh.

Ilydroporus citlula Er.

» merniionius Nicolai, +, var. Cdstaneus Aiibe.

Taclii/iisa ninhrntica Er.

» conatrlcta Er.

Mycetoporus daricornis 8teph.

Sterins corhoiutrins Gylh.

Bledius ranipi Hondroit.

Platystet/iiis coruuti/s Grav. sub-sp. alutacrus Ths.

Xylodrornus festacens Er., een aantal exemplaren in ino.'< aan

eiken wortels.

Bythlniis bulhlfer Reichb.

Nenraphes elongatulus Müll. & Kunze.

Euconnus denticornis Müll. & Kunze, 9, Faun. nov, sp.

Anisotoma ovalis Schmidt.

AmphkylUs globus F., type en ab. c. ferruginea St.

Hydraena riparia Kugel.

Cyphon pallid ul us Boh.

Cryptocephalus deceminacu.latus L. alj. c. ornatus Herbst.

Crepïdodera lielxinex ]j. ab. c. picicornis Weise, faun. nov. ab.

Caenopsis Waltonii ßoli.

Strophosomus lateralis Payk.

Elleschiis bipmnctatus L.

Acalyptus carpini F.

Orchestes avelUmae Donov. Ed. Everts.

KXTOMOI.OCilSCHK BERICHTEN. 293

lets over het leven der waterkevers.

Naar a^nleidino- van de mededeeliug van l)r. Mac (irillavry
in IS". 43 van de »Entomologische Berichten« kan nog 't vol-
gende dienen :

Bij Bergen op Zoom is de Zoom op sommige phiatsen aan
den kant met takkebosschen afgezet, die gedeeltelijk onder water
liggen. Door nu deze takkebosschen met een stok krachtig te
schudden komen tal van waterdieren aan de oppervlakte. Ik
herinner me op deze wijze talrijke Faru/'dae, IJeteroceridae en
Hydrophilinae, alle speciaal oeverdiereu, gevonden te hebben.
Behalve den gewonen Farnus luriduA Er. en lleterocerus mar-
ginatum F. vond ik op deze wijze Lhimeus DanjeUmi Latr.,
Laccohiiis nigru'i'ps Tbs., alle inlandsche LlmneOii/s-sooTten,
behalve tmncatuluK Tbs. en y^/a'/ii'/c« Mrsh., alle //(/(/rocAus-soorten
behalve brecis Hbst. en Hydraena testacea C-urt. Bij Halsteren
vond ik op dezelfde wijze aan een slootkant o. a. (kldhebius
tnargipaUens Latr.

De Parnidae nemen alles, wat onder water ligt, tot hun woon-
plaats. Zoo vond ik dezen herfst in de Zoom een stuk van
een zak ; in de openingen van 't weefsel hadden zich talrijke
Limneus Dargelasii Latr., benevens een ige troglodytes Latr. ge-
huisvest.

Omtrent de onder water liggende steenen nog 't volgende :

't Is mij altijd opgevallen, dat in stroomend water Parnidae
(en wel speciaal de Elmini) voorkomen onder steenen, die bij
den kant liggen, waar 't water betrekkelijk stil staat, en niet
of weinig onder de in 't midden liggende steenen. Dit ligt
m. i. ook voor de hand, daar de dieren bij 't verlaten van in
't midden liggende steenen met den stroom meegevoerd zouden
worden. In gezelschap van de Elmini heb ik vaak Anacaena-
soorten gevonden en in de omstreken van G()ttingen geregeld
Lesteva longelytrata Goeze.

294 EXTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

't Schijnt, dat de Elminl een hoeveelheid lucht meenemen,
die minstens voor den gebeelen dag voldoende is ; althans
eenige Limneus, die ik een tijd lang in een flesch water hield,
heb ik overdag nooit boven zien komen (ook nooit zien bewe-
gen). De dieren hebben onder water 't aanzien van een klein
luchtblaasje.

A. K EC r, AI RE.

Uit Amerikaansche Statistieken.

Onder de vele belangwekkende eutomologisehe meedeelingen,
die elk jaar in 't »Yearbook of the United States department
of agriculture« te vinden zijn, nemen de berichten over insek-
tenschade een belangrijke plaats in. Men vindt er gewoonlijk
Europeesche bekenden bij.

Ik geef hierbij een kleine greep uit "t overzicht van 't jaar
1907 : de schade is in sprekende cijfers aangegeven !

Anthonomus grandis Boh. Veroorzaakte schade aan katoenaan-
plantingen, geschat op 25-millioen dollar.

Epitriv parvulu F. vernielde voor 2 millioen dollar aan
tabakskiemplanten.

Toxoptera graminis Kond. veroorzaakte voor »several millions
of dollars« schade aan 't graan.

Criocerin asparaiii L. trad in verscheidene staten schadelijk op.

Bruchus pisoriün L. vernielde in een streek in C/alifornië
90 % van de oogst.

Leptinotarsa decemlineata Say (de Kolorado-kever) trad in
1907 eenigszins ongewoon lokaal op.

Gakrucella luteola Müll, (deze soort schijnt in Amerika zeer
schadelijk te zijn) was niet zoo gewoon als in andere jaren,
maar trad toch schadelijk op voor plantsoenboomen.

Ook is nog een kleine rubriek waren-insekten aanwezig, zoo

ENTOAroi.onisc'iiK kkimchtkk.

295

deed o.a. ( ulawlra oryzae L. klaclvten over zich liooren, even-
eens Lasioilerma ><erricorne F. (sigaren), Curpophibis Iiemlpfcrm
L. (gedroogde vligen), iXerrohia riifipe,^ F. (vleesehwaren) en/.

A. RECt.AIRK.

I

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMDLOGISGHE VEREEKIGING.

N". 46.

DEEL II.

1 Maart 1909.

INHOUD: Ml'. D. L. Uyttenboogaart, Lijst van
Coleoptera, verzameld in Dalékarlië (Zweden), Juni 1908.
— H. Schmitz, S. J., Zur Biologie von Drilus llavescens
Fonrer. — P. Haverhorst, De paring van Bombus lioi*-
torum L. — Dr. A. 0. Oudemans, Aanteekeningen over
Suctoria XII. — Insekteidvast te koop.

Lijst van Coleoptera,
verzameld in Dalékarlië (Zweden), Juni 1908.

Aantal ex. 1 Aantal ex.

Carahus purpurascens L. ab. 1 Bembidium vstulatum L. 3

Lelatus riifescens F. 3

Nebria Gyllenhalii Sch. 2

Pelophila borealis Fabr. 1

Elaphrus riparius L. 33

» cupreus Dfts. 3

Dyschirius globosus Hrbst. 1

» politus Dej. 1

Bembidium velo,K L. 40

» » ab. 3

» argenteolum Ahr. 4

» obliqicum St. 14

» lampros Hrbst. 2

» dentellum Tunbg. 3

» rupestre L. 11

Trechus rubens F. 1

Epaphius secalis Payk. 4

Patrobus excavatus Payk. 1

» septentrionis Dej. l

Calathus eh'atus Sahlb. 6

» micropterus Dfts. 4

» mdanocephalm L. 3

Platynus 6-punctatus L. 9

» ab. c. rubricincius

Westh. 2

Platynus » mont anus

Heer. 1

JUL 24}QCiQ

% ^

^•^n:d r.:usevJ^i

298

ENTOMOLOGTSCHE BERICHTEN.

Aantal ex.

Platymis asmnilis Payk. 1

» viduHs Panz. 2

•» versutus St. 2
» moestus v. emarglna-

tus Gylh. 1

Platymis dolens Salilb. 4

» fuliginosus Panz. 1

» piceits L. 1
Pterostkhus oblong o pun e latus F. 4

» vitreus Dej. 3

» st7'e7iuu$ Panz. 1

' » diligens Strm. 2

» coerulescens L. 2

Amara aulica Panz. 1

» purynota Panz. 1

» ovata Fabr. 1

» famelica Zimm. 1

» apricaria Payk. 2

» pleheja Gylh. 2

» tünalis Payk. 1

» co7nmuim Panz. 2

» fuira de G. 3

Uphonus puhesceus Müll. 2

Harpalus aeneus F. 2

» /a/!«.s' L. ^ 7

Bradycellns coUaris Payk. l

Aaipalpus dorsolis F. l

Cyrnindis vaporarioruni L. 1

Haliplus striatus Sharp. 7

» la pp on um Th. 4
Hydroporu>^ rufi frons Dfts. 14

» vittida Er. 17

Aantal ex.

IJydroporus discretus Fairm. 3

» puhescens Gylh. 1

» ohscurus St. 1

Ilyhius angustior Gylh. G

» subaeneiis Er. 20

» aenescens Th. 7

Agabus Sturmii Gylh. (zeer

klein ex.) 1

Agahus suhtilis Er. 2

Cymaiopterus striatus L.4 d* 3 ^

Rhatdus exoJetus Forst. 8

Graphoderes Sahlbergi Seidi. 1 d"

Acilius canaliculatus Nicol. 1 cT

Gyrinus minutns Fabr. G

Atheta nitidida Kr. 1

» circellaris Grav. 3

» valida Kraatz. 1

» Pertyi Heer. 1

Mynnedonia humendis Grav. 1

Astilbus canaliculatus F. 1

Leptusa analis Gylh. [angusta

Aabé). 1

Tachimis pallipes Grav. 4

» suhterraneus L. 1

» fimetarius F. G

Bryocharis cingulatus Mannh. 1

Mycetoporus brunneus ab. c.

lepidus Grav. 1

Quedius cruentus Oliv. var.

virens Rotb. 1

Qut'dius sp. ? 1

Ontholestes murinus L. 1

fe^fTOMOLOGISCHIi BETÎÎCHTE>Î.

299

Aantal ex.

Stapfiylixus fnscatu,'^ Grav. 3

PhilonfltKs splendent F. 1

» atratus (rrav. 1 1

» micans Grav. 5

» variai IS Payk. 3

» cephalotes Grav. 1

> sordidus Grav. 1

» aterrimiis Grav. 2

Olisthan'iis fiuhstnatus Payk. 1

^Baptolhius loiigiceps Fauv. 1

Lathrohintn fidvlpenne Grav. 3

» /))'im7iipes F. 1

» (/uadralKm Payk. 2

Stenus higuttatus L. 1

» genlcidatus Grav. 1

> palposm Zett. 16

» procidus Er. 1

Trogophloeus pnsillus Grav. 1

AnctjrophorJis omalinns Er. 1

ArdJiophagus alphius Payk.

1 c^ 1 9

* » scuteJlarù Er. 2

* » forticoryiisKieswA
Geodromlciis plagiatns sub. sp.

nigrita Müll. 1

Phloeo)tO)nus planus Payk. 1
Phjjllodrepa //oralis Payk. 2
» sp. V 2

Anthohiam minutum F. 6

Catops morio F. 3

Sciody^epa ]Vatsoiii Spence. 7
Necrophovus vespilloides Hrböt. 3

Aantal ex.

AgatJiidiiim )iiandil>idare St.

1 c^ 4 Ç
Liodes humeralis Kuo-el.

o

Seapli/sonia assimile Er.

» agariciTium L.

Hister himacidatiis L.

Olibras rnillefolii Payk.

Epuraea melina Er.

» silacea Hrbst.

» neglect a Heer.

» horeella Zett.

Meligethes subrtigosus Gylh.

Cis glabratus Mellie 6

» Jacquemartii Mellie 2

» hispidus Gylh. 2

Ck.totemnus glahriculus Gylh. 1

Ostoma ferruginea L. 3

Byturus ab. c. ßavescens Mrsh. 1

Coccinella hieroglyphica L. 1

» 5 punctata L. 1

Ilalyzia 14-guttata L. 1

Myrrlia IS-guttata var. ortiata

Brbst. 1

(yi/tilus rarius F. 1

Hydrohius var. Rottenbergii

G erb. 1

Ilelophovus I'iridicollis Steph. 1
» lapponicus Ths. 13

Limnelnus t)'uncat('llus Tlinb.

2 (^ 9 Ç
Laccobius nigi'iccps Th. 1

PhiUiydrus ajfinis Tliunb. 1

âoo

ENTOMOLOGISCHE BKRICHTEÏC.

Aantal ex.

Aj.JiocUiis boreal is Gylh. 4

Aejjialia sa/mUt/ Payk. 2

Celonia tuprca F. 8

'l'/'ichius fa.-^ciahis L. 5

Antliaxia 4-punctata L. 2

AthoNs var. Ocskayi Ksw. 3

Miujape utiles tlhùi/is Lae. 1

^/((/(!>' /r/.s/Zx L. » 1

Cori/mhites impressus F. 2

» » V. rufipes 1

» melancliolicHfi Fabr. 1

» quercus 01. 4

» acnens L .{ru/îpes) 3

Serieus hrunneus L. 2

Helodes ab. c. /a^to Panz. 1

Didi/opterus rubeus Gylh. 3

Podabrus alpinus Payk. 6

» » ab. c.

lateralis Er. 1

TelepJiorus sudeticus Letzn. 1

> assiniilis Payk. 1

» violaceus Payk

ab. c. 1

Telephorus pdlucidus F. (type) 4

» obscurus L. 4

» rnsticus Fallen 1

» sp V 1

Absidia pil osa Payk. 3

Rlwpom/cha limbata ïhs. 12

» » ab. c. ? 1

» eloïKjata Fall. 10

Malihodes sp. V 8

Aantal ex.

MaWiodes brericollis Ths. (?) 1

Dasytes niger L. 1

D('/t(lrobii()/i pertiiuur L. 1

Bulitopiidijnt; rctii'ulaliis L. 7

A7iaspis arctica Zett. 2

» pidicarin Costa 6

> frontalis L. 7

» raßlahris Gylh. 3

MordeUa aadeata L. 3

» ^ var. ? 1

Anlldcus sellatus Panz. 7

Oedtmera virescens L. 2 d" 2 n

Sal'pingus bimaculatus Gylli. 1

Owy/nims cursor L. 2

Gaurotes virginea L. 22

^f/wa^ops pratensis Laicli. 11

» septentrionis Th. 1

» » var. 1

Leptura dubia Scop. 1 (T 1 <^

» inrcns L. 1

Monoharmnus sutor L. 1

Cryptocephalus Querceti Sufifr. 2

» 10-macnlatus

ab. c. barbareae 1

Gornoctena ru/ipes de G. 1

» inminalis ab. c.

Baader i Panz, 1

Gonioctena viminalis L.(type) 1

Otiorrliynchus duhius St.

{maurus Gylh.) 4

Pliyllobius viridicollis F. 6

Folydrosus rußcornis Bonsd. 1

BXTOMOT.oriISCIlF. BKIUCIITKN. 301

Aantal ex.

Apion (ip7'icaiif< llrbst. 2

Bruchus ru/ipes Hrbst. 1

Toniicua duplicalus Sahlb. 1

Aantal ex.
Pbsoih's pi)ii L. 14

Miarufi campanulae L. 6

Bagous tiigritarsis Ths. 1

Apkm hadrops Ths. (V) 4

De exemplaren zijn vuor verreweg' liet grootste gedeelte door
Dr. Ed. Everts gedetermineerd. De soorten met * gemerkt komen
niet voor in »Coleoptera Siieciae et Norvegiaeï> van Isaac
B. Ericson en Emil Sandin en zijn dus vermoedelijk nieuw
voor de Scandinavische fauna,

D . , L . U Y TTEN BOOG A A RT .

Zur Biologie von Drilus flavescens Fourcr.

Gelegentlich der Sommerversammlung der N. E. V. in
Tilburg 1908 (s. Verslag p. LVl) teilte ich verschiedene
Beobachtungen mit über Vorkommen und Entwicklungsge-
schichte von Drilus ßavescetis Fourcr. Dabei wurde von Jhr.
Dr. E. Everts hervorgehoben und von mir gerne zugegeben,
dass einige Umstände noch näherer Aufklärung bedürften.
Diese zu geben, bin ich jetzt in der Lage, nachdem ich den
Aufsatz von L. R. Crawshay »On the life history of Drilus
flavescens, Rossi» in : Transactions Entom. Society London
(1903 p. 39-51, II pi.) kennen gelernt habe.

I.Anzahl der Eier. Ich sprach von 200— 300. Crawshay
fand, dass die Zahl derselben sehr variiert. Bei einem j von
19 mm. Länge fand er 267 Stück, bei einem andern von 11
mm. Länge dagegen 33, und bei einem 8 mm. langen j nur
4—5 Eier!

2. Larve. Die jungen Larven kriechen etwa Mitte Juli
aus den Eiern und nähren sich bis zum September mit ganz
kleinen Häuschenschnecken, die sie leer fressen. In dem zuletzt

302 ENTOMOLOG ISCHE BERICHTEN.

okkupierten Schneckenhaus übenvintern sie, um im nächsten
Jahr vom Frühling his zum September dieselbe Lebensweise
fortzusetzen. Manchmal sind sie gegen Ende dieses zweiten
Jahres erwachsen, in der Mehrzahl der Fälle aber haben sie
noch ein weiteres Jahr zur Erreichung ihrer vollen Grösse
notwendig.

3. Nahrung. In England waren es hauptsächlich /7e/iVf//ö
(Xerophila) caperuta Montagu, //. itala L. und //. virgata
Da Costa, die den Drilus-Larven in freier Natur zum Opfer
fielen ; in der Gefangenschaft zeigten sie sich durchaus nicht
wählerisch und nahmen auch andere Arten, wie H. cantimxa
Montagu, IJi/<jr<nnia mfeaceris Pennant, Vitrea ceUarla Müller,
Ilell.v inejuorali^ L., Hell, e aspe:rsa Müller gern an. Wenn die
Larve ein bewohntes Scbneckenhaus findet, besteigt sie es und
untersucht genau, ol) es ihrer Grösse entspreche. Zu grosse
und besonders zu kleine Gehäuse verlässt sie wieder. Bevor
sie in das Schneckenhaus eindringt, schleppt sie dasselbe, wenn
nötig, an einen versteckten Ort. Orawshay bestätigt meine
Beobachtung, ■ dass die angegriffenen Schnecken gewöhnlich in
14 Tagen vollständig verzehrt werden. Hierauf verbleibt die
Larve noch 3 — 4 Wochen in dem Gehäuse und häutet sich.

4. VV i u te r- u n d S o m m e r f o r m. Nach der letzton Häutuuff
im Herbst zeigt die sich zur Überwinterung anschickende Larve
eine ganz andere Form als vorher, weshalb Crawshay zwischen
Winter- und Sommerform oder auch aktiver und inaktiver
Larvenform unterscheidet. Die Sommerforra hat einziehbare
Fühler, gut entwickelte, übereinander greifende Mandibeln,
gelbbraune Färbung mit paarigen schwarzen Flecken auf jedem
Brust- und Bauchring oben und unten, sowie 4 Reiben
Fortsätze mit langen rotbraunen Stacheln, Klauen an den
Füssen, einen breiten cjuergestellten, spaltförraigen After mit
Nachschieber. Sie ist ein lebhaftes Tier. Die Winterform hat
fast unbewegliche Fühler, kürzere und zum Fressen ungeeignete

KNTOMÜLOCilSCHE HKIUCllTEN. 803

Mmidteile, keine oder nur g-aiiz verwaschene Flecken auf der
schmutzig weissgelbeu Haut, viel kürzere Fortsätze und Stacheln,
keine Klauen, keinen Nachschieber, Sie frisst nicht und kriecht
nur nnihsaiu, wenn man sie aus dem Häuschen, dass sie
freiwillig- wohl nicht verlassen würde, hervorgeholt hat. Diese
beiden Larvenformen waren auch mir bekannt, ich hielt jedoch
die Winterform für eine Zvvischenform zwischen Larve und
Puppe, für eine Art Scheinpuppe. Orawshay bezeichnet sie zwar
auch als »false pupa», überrascht uns jedoch mit der Entdeckung,
dass aus dieser puppenähnlichen \^ interform im nächsten Früh-
jahr durch Häutung wieder die aktive Sommerform hervorgeht.

5. Unregelmässigkeiten in der E n t w i c k-
1 u n g. Da die Larve nicht bloss im Herbst, sondern fast zu
jeder beliebigen Zeit des Jahres die Winterform anzunehmen
vermag, so verläuft die Entwicklung häufig un regelmässig.
Bisweilen geschieht es z. B., dass eine überwinterte Larve,
nachdem sie im Frühling eine einzige Schnecke verspeist hat,
sofort bei der darauf folgenden Häutung die Winterform wieder
annimmt und den ganzen Rest des Jahres hindurch ruht. Ein
Grund für diese Abweichungen ist schwer zu erkennen (viel-
leicht eine bei der Unsicherheit des parasitischen Nahrungser-
werbes recht zweckmässige Anpassung?).

6. Verpupp u n g. Wenn die Larve ihre endgültige Grösse
erreicht hat, also im September des zweiten oder häufiger des
dritten Jahres, dann nimmt sie von neuem eine Winterform
an, die sich aber von der früheren in verschiedenen Einzel-
heiten unterscheidet. Aus ihr geht iiu April oder Mai die
eigentliche Puppe hervor, ein gleichmässig weisses, weich-
häutiges, durchaus stachelloses Gebilde, dass dem vollkommenen
Insekt mehr oder weniger ähnlich sieht und darum keiner
eingehenden Beschreibung bedarf. Über die Vorgänge bei der
Verpuppung war man schon früher gut unterrichtet und lässt
sich darüber nichts Neues mehr sagen.

304 EXTOMOLOGTSCHE REKTCTITEN.

7. Weibchen. Der weibliche Käfer verlässt sein Schneck-
enhaus erst 8 Tage, nachdem er aus der Puppe geschlüpft
ist und klettert, wie Crawshay und ich beobachtet haben, an
Grashalmen und dergleichen empor, um tagsüber in exponierter
Stellung zu verharren, nachts verkriecht er sich wieder unter
der Pflau7.endecke. C. vermutet, dass jenes Hervorkommen den
Zweck habe, den d" d" das Auffinden der '-^ j zu erleichtern ;
denn sobald die Paarung stattgefunden hat, verschwinden die
j 2 dauernd. Ich kann zur Bestätigung dieser Vermutung
eine an Zuchtexemplaren beobachtete Tatsache mitteilen, die
Crawshay entgangen ist. 8 Tage nach dem Schlüpfen wird das
Weibchen, das bis dahin ruhig in seinem Häuschen sass, auf
einmal lebhaft und gibt sich erstaunliche Mühe, aus dem
lusektarium herauszukommen, prt:sst sich zwischen Glasscheibe
und Deckel hindurch a. s. w. Dabei verbreitet es
einen eigentümlichen, penetranten Geruch,
der an den Geruch verwesenden Fleisches erinnert. Ich halte
für wahrscheinlich, dass di'i'ser Geruch einem Produkt von
Hautdrüsen entstammt und dass die goldgelbe Behaarung auf
der Oberseite des ^ '^^s Verdunstungstrichom aufzufassen ist.
Der etwa 10 Tage lang anhaltende, dann immer schwächer
werdende Geruch soll wohl in Verbindung ont jener exjionierten
Stellung die Männchen anlocken. Deren auffallend gebildete,
gekämmte Fühler werden auf diese Weise ebenfalls verständlich.

8. Die geringe Zahl der Männchen. Mulsant
erwähnt, dass von 150 Drilus-Liirveu, die Desmarest züchtete,
nur zwei Männchen ergaben, und dass Rouget nur 1 c? auf
200 2 9 erhielt. Auch ich züchtete lauter Weibchen, im
ganzen 10. Nach diesen Erfahrungen könnte man geneigt sein,
auf ein ausserordentliches l'berwiegen der 9 ç zu schliessen.
Die Beobachtungen von Crawshay lassen etw^as anderes vermuten :
Die genannten Entomologen haben fast nur grössere
Schneckenhäuser gesammelt, die bei der Aufzucht allerdings

ENTOMOLOGISCHE BKRICHTEN. 305

stets 22 ergeben, die c^cT züchtet man nur aus kleinen, ja
sehr kleinen Gehäusen. Die folgende Tabelle Crawshays zeigt
die Ergebnisse von 37 Schneckenhäusern ;

mill. Diirclimcssor lieferten 2 nuerwaclisene Larven
o

11 11 11 •* 11 11 'JDd 1 cT

11 11 11 " 11 11 11 " o

11 11 11 ** » 11 11 " o

11 n 11 '* 11 11 11 ' o

11 11 11 ^ 11 11 11 9 4-

Also alle erwachsenen Larven aus Gehäusen von 6 — 9 mm
Durchmesser waren männlich, und alle grösseren Gehäuse
lieferten Weibchen. Meine 10 jo stammten sämtlich aus
Schneckenhäusern von 15 — 20 mm. Durchmesser, kein Wunder
also, dass sich bei einem solchen Zuchtversuch lauter o c ergaben.
Ähnlich wird sich die Saclic in den von Alulöaut erwähnten
Fällen verhalten haben.

H. Schmitz S. J.

2 Gehäuse vun

4

2 „

5

5 .,

G

6 „

7

6 ,1

8

5 1,

9

H 1,

10

— 12

De paring van Bombus hortorum L.

Op 25 Juli j.l. trof ik in het Mastbosch te Ginneken een
paartje van Bombus Iwrlorum in copula aan. De heer Oudemans
sprak in »De Nederlandsche Insecten« het vermoeden uit, dat
de paring der hommels vrij spoedig na het verlaten van het
nest zou geschieden. Wijl nu de cfcf en q^ ^'^^i Boinbus niet
vroeger dan in Juli tot ontwikkeling komen, blijkt dit ver-
moeden derhalve voor B. hortorum juist te zijn geweest.

Ik vond de dieren tusschen de lage planten, die den bodem
bedekten. Opgejaagd zetten zij zich telkens slechts eenige
meters verder weder neer. De paring schijnt dus op den grond
plaats te hebben. P. Havekhokst.

306 ENTOMOLOGTSCHE BERICHTEN.

Aanteekeningen over Suctoria XII.

Dubbele Receptacula seminis.

Wagner was de eerste, die bij een der Suctoi-ia twee recep-
tacula semiois vond, nl. bij Hystridiopsylla talpae (Curtis)
(in: Zool. Anz. v. 27. p. 148—150; 1903).

Daarna vond Ixothschilü (in Nat. Nov. v. 12, p. 48(5; 1905),
dat Macrops^ylla hercules Rothschild eveneens een dubbel recep-
taculum seminis bezit, en toonden Jordan en Rothschild (in
Parasitology, v, 1, p. 5, 01 ; 1008) aan, dat een dergelijk
receptaculuni ook bij Coptopsylla lamelUfer (VVagnee) aange-
troffen wordt. Nu vind ik bij Typhloan'as poppei Wagner ook
een tweetal receptacula.

Rectificatie van de b e s c h r ij v i n g van
Hystrichopsylla talpae (Curtis).

Ik bad gelegenbeid drie wijfjes te onderzoeken van deze soort.

Het komt mij voor, dat de l^eschrijving, als zoude de kop
vóór, ter weerszijden schuin afgesneden zijn, onjuist is. Mij
dunkt, dit is een optisch bedrog, ontstaan doordat dit gedeelte
schijnbaar onbehaard is en gevolgd wordt door een gedeelte,
dat sterk behaard en donkerder getint is.

De sprietgroeve is, in tegenstelling met de beschrijvingen,
diep, en zoowel vooronder als achterhoven scherp begrensd en
aldaar goed gechitiniseerd.

De achtertibiae dragen niet eene reeks van viertallen van
doornen. Het aantal kepen is 8; daarvan dragen 5 ieder twee,
en 3 ieder drie doornen.

K o p 1 e d e n.

In ons Tijdschrift (v. 51, p. 89-01) deelde ik mede, dat
alle mij bekende Vleermuisvlooien een geleden kop hebben,

ENTOMOLOGISCHK BEEICHTKN. 807

weshalve ik de Familie der fschiiopsyllidae iegeno\'er aWeanâere
vlooien plaatste. Er zijn nog andere kenmerken, die deze Familie
onderscheiden van de andere Families, zoodat ik niet schroomde,
de IscJinopsyllidae in een e Onderorde, die der Fractidpita te
plaatsen, terwiil ik alle overige Families vereenigde in de
Onderorde der Integricipita.

Ook de kop dezer laatsten vertoont opvallende bijzonderheden,
die ik nog even, tot goed begrip van wat hieronder volgt,
wil releveeren :

1. Midden in den kop bevindt zich bij velen een donkere
ronde chitinemassa, die ik tuber centrale noemde,
waarvan ik toen de beteekenis niet begreep, maar die dezelfde
plaats inneemt als de gewriehtknobbel bij de Fractidpita.

2. Bij velen treft men een chitineusen band aan, die, tegen het
schedeldak aangedrukt, van de een e sprietgroeve naar die der
andere zyde loopt. Daar deze band bij de sprietgroeven dun is,
terwijl hij in het midden, dus aan den vertex, dik is, heb ik
dien overal even breeden band sikkel (fa lx) genoemd. De
beteekenis was mij »achter onbekend.

3. Aan de voorzijde van den kop (frons) bevindt zich bij
velen, inwendig, een chitineknobbel, die ik tuber fron-
tale noemde, waarvan de beteekenis mij onbekend was. Bij
anderen treft men aldaar een eigenaardig orgaan aan, dat ik oui zijn
vorm het luifeltje (p r o t e c t u ni) meende te kunnen benoemen.

Thans is mij de oorsprong van al deze organen opgehelderd.

In November vond ik namelijk een muis, en op die muis
vlooien. Bij determinatie bleken zi] Cf enophthalnms segnisScHÖ'S-
iiKKR te zijn (zie Entoui. Berichten, v. 2, p. 279, 280). Tot
mijn verbazing hadden zij ook een caput frac tu m, hoe-
wel zij niet tot de Isclinopsj/llidae behooren ! Deze ontdekking
gaf mij aanleiding, aan the Hon. N. Ch. Rothschii-d, Prof.
Dr. K. M. F. Kraepet.lx, Prof. Dr. O. Taschenberg en Dr. G.
Enuekt.kix te verzoeken, mij Ininne genera-typen ter bestu-

308 EXTOMOLOniSCHE BERICHTEN.

deering toe te zenden, liefst wLjljes, daar deze primitiver vor-
men bewaard hebben. Genoemde beeren voldeden volgaarne
aan mijn verzoek, waarvoor ik bun hier openlijk myn welge-
raeenden dank betuicr.

Ziehier eenige resultaten van dit onderzoek :

1 . De kop van Macropsylla hercules Rothschild j is geleed ;
de kloof tusschen voor- en achterkop is aan den vertex diep ;
de boogvormige randen aan de achterzijde van de pars
anterior (voorkop) en aan de voorzijde van de pars
posterior (achterkop) zijn goed gechitiniseerd.

2. De kop van Stephanocircus nimsotii Kothschild j (ik kon
de type dasyuri Skuse niet 1 estudeeren) is geleed ; de kloof
tusschen voor- en achterkop is aan den vertex minder
diep; de boogvormige randen van de achterzijde van de pars
anterior en aan de voorzijde van de pars posterior
zijn zwaar gechitiniseerd.

3. De kop van Ischnopsyllus elomjatus (Curtis) ç is geleed ;
de kloof tusschen voor- en achterkop is aan den vertex minder
diep ; de boogvormige randen van de achterzijde van de pars
anterior en van de voorzijde van de pars posterior
zijn goed gechitiniseerd ; de gewrichtknobbel (tuber cen-
trale) duidelijk.

4. De kop van Ctenophthalmus segnis (Schdxherr) o is geleed ;
de kloof tusschen voor- en achterkop is aan den vertex ondiep ;
de kraag (c o 1 1 a r e) van den voorkop, die over den achterkop
ligt is dus hier ook smal ; de boogvormige randen van de
achterzydo van de pars anterior en van de voorzyde
van de pars posterior zijn goed gechitiniseerd; de tuber
centrale zeer duidelijk.

5. Bij den geleden kop van Palaeopsylla gracilis (Taschen-
berg) 2 is de kloof tusschen voor- en achterkop zeer ondiep ;
de kraag zeer smal ; toch zijn voor- en achterkop duidelijk
van elkander gescheiden, geleed, zelfs bewegelijk ten opzichte

ENTOMOI.üGISCHE BKIÎICHTEX. 3U9

van elkander, hoewel zeer gering; alleen de boogvormige randen
van de voorzijde van den achterkop (pars posterior) zijn
ffoed o-ecliitiuiseerd.

(). De kop van Ctenocep/ndus amis ((■uii'i'js) 5 is ongeleed,
maar boven de sprietgroeve is een zware sikkel (fa lx), die
bij sommige individuen (o.a. bij een, door den heer Enw.
-Iacohsox te Seraarang gevangen) ontwijfelbaiir ontstaan is uit
een e vergroeiing der gechitiniseerde boogvormige randen van
de acliterzijde van den voorkcp en de voorzijde van den achterkop.
Aan den vertex, waar de sikkel het dikst is, bevindt zich ook
een zwaar tuber verticale (= optische doorsnede van
het dikste gedeelte van den sikkel), die eveneens ontwijfelbaar
aantoont, ontstaan te zijn uit de opvulling van eene diepe
kloof, en wel met eene chitinemassa, die lichter getint is,
dan de rest, dus van jongeren datum is.

7. De kop van Pulex irritans L. 5) is ongeleed ; de falx is
zwaar; het t n b e r verticale minder zwaar dan bij de vorige
soort, bijna rond, vertoont geen inkeping, die opgevuld is.
Over de falx loopt nog eene naad = overblijfsel van het collare
vau de pars anterior).

8. Bij den ongeleden kop van Malacopsylla grossiventris
Weijexbergh o is de falx zwaar ; over de falx loopt van
de eene sprietgroeve naar de andere zeer duidelijk eene naad
(= overblijfsel van het collare van de pars anterior) ; het
tuber verticale is minder zwaar dan bij de vorige soort,
bijna halfrond.

9. De ongelede kop van Parapsyllas sp. ç, zeer na verwant
aan longicornis Exüerleix (de type), heeft de falx niet zwaar,
maar toch nog duidelijk ; geen naad ; het tuber verticale
(= optische doorsnede van het dikste gedeelte van de falx)
nog minder zwaar dan bij de vorige soort, slechts een gedeelte
van een boog.

10. DolicJiopsylla stylosus Bakek ^ heeft een ongeleden kop,

310 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

die geeu spoor meer vertoont van een tuber verticale,
wèl nog van eene falx; zonderling genoeg loopt over de
weinig gechitiniseerde falx een noch minder gecliitiniseerde,
bijna witte naad van de eene sprietgroeve naar de andere.

11. Eindelijk vertoont de kop van Ceratophyllus hirundinis
Curtis ç geen spoor van al deze bijzonderheden.

Wat kunnen wij uit het medegedeelde besluiten? 1. Dat
alle Suctoria oorspronkelijk een geleden kop hadden; de kloof
tusschen de beide leden liep vóór de inplanting der antennen.

2. Dat tegenwoordig nog vele Suctoria zulk een geleden
kop bezitten, dat de mcesttn echter de geleding weer verloren
hebben, maar in de meeste gevallen de sporen daarvan in
meer of mindere mate duidelijk vertoouen.

3. Dat derhalve het caput frac tu m primitiver is, dan
het caput i n t e g r u m.

In vele andere opzichten zijn de Suctoria met caput
integrum afleidbaar van (jonger dan) die met caput
frac turn. Elders zal ik deze stelling zorgvuldiger uitwerken.

De vraag rijst : Zijn er aan vlookoppen ook sporen over-
gebleven van eene tweede geleding ? Deze vraag moet beslist
met j a beantwoord worden. Ziehier wat ik vond.

1 . De kop van }faci'opsylla hercules Rothschild ç vertoont
müden in de j) a r s p o s t e r i o r een zeer diepe, doch met
eene lichtgekleurde chitinemassa weer gevulde kloof (tuber
p o s t v e r t i c a 1 e) (= optische doorsnede van het dikste ge-
deelte eener falx posterior), welke onmiskenbaar denzelfden
oorsprong moet hebben als het tuber verticale van
Ctenocephalus canis Curtis ç (zie hierboven, p. 309, n^. G). Ook
ziju duidelijke sporen eener falx posterior aanwezig.
Wij hebben hier derhalve eene aanwijzing eener vroegere
geleding.

2. De kop van Stephauocircus simsotii Rothschild vertoont
op dezelfde plaats een verbazend zwaar tuber post-

ENTOMOLOGTSCllE BERICHTKN. 311

verticale. Hoewel hier geen plooi of kloof te zien is, die
weer met chitine gevuld is, loopt er over het midden van
dit tuber een duidelijk zichtbare naad. Een en ander
gelijkt zeer op het tuber verticale met naad van
Malücopsyüa gi^ossivenlris Weuenberg.

Indien wij nu in het oog houden- dat Macropsylla hercules
RoTiisciiiT.ü en Stiphanocircus nmmni Rothschild betrekkelijk
primitive vlooien zijn, met een lang lichaam, lange sprieten
en sterke beharing, dan komen wij onwillekeurig tot het be-
sluit, diit de oorspronkelijke Suctoria insek-
t e n waren met een kop, bestaande uit drie
lede n.

Zijn er nog andere organen, die op meer geledingen wijzen? Ja!

Midden in de frons bezitten vele »S'?a'^o?'/a een tubev fron-
tale, waarin een mediaan, min of meer duidelijk kuiltje,
putje of kloofje zich bevindt. In dit kuiltje verheft zich dan
soms weer een m u c r o, of een 1 i s t r o n, of een ander lapje.
Weer andere Suctoria bezitten niet zulk een tuber fron-
tale, maar een orgaan, dat ik luifeltje (p r o t e c t u m)
noemde. Soms is dit luifeltje omgekeerd (p r o t e c t u m in-
ver s u m). In beide gevallen doet het ons aan een rudimen-
tair c o 1 1 a r e deuken ; de rand van dit c o 1 1 a r e is als fijne
naad soms nog eventjes zichtbaar. Als overgang van een
p r o t e c t u m tot een p r o t e c t u m i n v e r s u m mag wel
de mucro beschouwd worden. Al deze organen, zij mogen
thans als »zintuig« worden aangezien, zijn m. i. slechts rudi-
menten van eeue frontale insuoering, van eene frontale
geleding. Vooral het tuber doet aan eene rudimentaire
f a 1 X denken.

Is deze meening juist, dan moeten wij weer aannemen, dat
de o o r s }) r o n k e 1 ij 1^' e S u c t o r i a i n s e k t e n w a r e n
met e (^ n k o ]i, bestaande uit vier leden.

De vraag is gerechtvaardigd : is er aan den kop der larven

312 ENTOMOLOGTSCHE BERICHTEN.

iets te bemerken van deze Vopgeleding? Tot dusverre kwam
mi] slechts ééne vloolarve in handen, en wel eene larve van
Ccratophyllus frimjiHae Walkkr, mij in spiritus toegezonden
door den heer H. Schmitz S. J. te Maastricht. CeratopInjUus
is een soortenrjik genus. De raeesten der soorten bezitten een
p r o t e c t u m, doch geen spoor van f a 1 x. Toch vertoont
do bovengenoemde 1 a r v e e e n d u i d e 1 ij ke p 1 o o i
(geleding) op de hoog t e, w a a r b ij de v o 1 w a s s e n e n
het p r o t e c t u m uitsteekt, en eene eveneens
d u i d e 1 ij k e plooi vóór de antennen. Eene studie
van vloolarven, speciaal van hunne kopgeleding, is dringend
noodig om meer licht in deze duisternis te verkrijgen.

Sprietvormen.

Eene studie der antennen leerde mij, dat er slechts twee
sprietvormen zijn, die wij zouden kunnen noemen : antennen
met langwerpige, ovale knots, en antennen met korte, ronde
knots. Langwerpige knotsen zijn natuurlijk primitiver dan
ronde, en, werkelijk, zij worden ook bij de primitivere Sudoria
aangetroffen, terwijl de ronde slechts bij jongere, meer gespe-
cialiseerde soorten voorkomen.

Wanneer men vraagt: uit hoeveel leden bestaan de antennen
der Suctoria?, dan moet eerst de vraag beantwoord worden:
wat verstaat gij onder een vrij lid? Indien men aanneemt :
een v r ij lid e e n e r antenne m o e t s 1 e c h t s m e t
een dun steelt je aan het voorgaande (meer proxi-
male) lid bevestigd zijn, dan bestaat eene antenne
uit slechts twee leden; het eerste lid is dan gelijk
aan scapus + pedicellus, het tweede is de funic u-
lus. Met deze woorden bewijs ik tevens, dat ik
mijne zienswijze over de elf-ledigheid der
antennen (Tijdschr. v. Ent. v. 51, p. 97) herroep. Of

ËNTOMOT.OOISCHK BKIilCHTK.V. 31 >>

wel de antenne bestaat uit drie leden, daar het laatste
lid bij vele c/d" werkelijk slechts met een dun steeltje aan het
voorlaatste bevestigd is.

Tndien men echter aanneemt : een lid een er antenne
kan zoowel met een 'dun steeltje, als met
breede basis aan het voorgaande lid beves-
tigd zijn, dan wordt de zaak anders. Ik geloof, dat wij
hiermede ook op een zuiverder standpunt staan. Wat is dun,
smal, minder breed, breed, zeer breed? Immers slechts betrek-
kelijke eigenschappen. Wij kunnen ook zeer goed begrijpen,
dat een lid, dat met een dun steeltje aan zijn voorganger
bevesligd is, zeer bewegelijk is ; dat een lid met breede beves-
tigingsbasis minder bewegelijk is. De bewegelijkheid is dus
omgekeerd evenredig aan de breedte der bevestigingsbasis.
Wanneer houdt die bewegelijkheid dan op V Ik zeg : wanneer
de basis even breed is als het lid zelf : wanneer de ringvor-
mige insnoering tusschen twee leden gedeeltelijk of geheel
verdwenen is : wanneer het lid gedeeltelijk of geheel met zijn
voorganger vergroeid is.

Hoeveel leden telt nu eene antenne, indien alle leden door
eene ringvormige insnoering van verschillende diepte duidelijk
van elkander gescheiden zijn V Twaalf leden, want
het »steeltje« van den funiculus is ook een lid, zooals
ik elders met teekeningen zal bewijzen. Dit is het duidelijkst
waarneembaar bij de d'cT der langgerekte vlooien.

Wij keeren terug naar de ovale en ronde knotsen. Bij beide
soorten kunnen eenige of alle leden met elkander vergroeien.
Die vergroeiing van slechts eenige leden kan zoowel distaal
als proximaal geschieden, met dien verstande, dat eenige proxi-
male knotsieden met elkander vergroeien, óf eenige distale, of
alle. Tevens kan het aantal knotsleden verminderen, met dien
verstande, dat de verdwijning geschieden kan bij een of meer
proximale, óf bij een of meer distale leden, of wel midden in

314 EXTOMOLOÜISCHE BEEICHTEK.

de knots. Bij alle antennen zijn de s c a p u s, de pedicel-
lus en het steeltje (p e t i o 1 u s) vrij. Ik zal de overige leden
tezamen noemen de knots (c 1 a v a).

Bij Macropsi/lla hercules Rothschild en Sfephanocircus simsoni
Rothschild bestaat eene tendeuz om liet eerste lid te verliezen ;
het is veel kleiner dan de andere.

Bij Pide.r irritant L. bestaat eene tendenz om het derde lid
te verliezen ; het bladachtige gedeelte ervan is dikwijls zeer
moeilijk waar te nemen.

Bij IleetopsifUa psittaci vox Fbauknfeld met ovale c 1 a v a
zijn alle leden der c 1 a v a met elkander vergroeid, vormen een
geheel, dat slechts aan ééne zijde, aan den zoogenaamden achter-
rand, kepen of inhammen vertoont, en wel, merkwaardig genoeg,
slechts zeven, die dus tusschen acht rudimentaire leden in
staan. Eén lid is dus spoorloos verdwenen.

Bij Ctenoceplialus felh Bouche, met ronde c 1 a v a, zijn de
vier proximale leden vergroeid.

Bij Pidex irritcois L. met ronde c 1 a v a zijn de drie distale
leden vergroeid.

Bij Echidnophaqa (jalliitarea (Wkstwood) met rende c 1 a v a
zijn de vijf distale leden met elkander vergroeid. De c 1 a v a
vertoont aan den zoogenaamden achteri-and slechts één blad-
achtig gedeelte en vier andere. Waar zijn nu de vier andere
gebleven ? Bet is moeilijk met juistheid te zeggen, wat hier
gebeurd is, maar ik zou durven beweren, dat eenige leden in
elkander geschoven zijn. Het is de meest gespecialiseerde, meest
gedegenereerde clava, die ik ken. A. C-. Octdkmans.

Insektenkast te koop.

Een ex-liefhebber wenscht zijne insektenkast, fabrikaat-Groen,
te verkoopen. Zij bevat 40 laden, met turf bodem. Aanvragen
door bemiddeling van Dr. J. Th. Oudemans, Amsterdam.

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLDGISGHE VEREENIGING.

N». 47. DEEL II. 1 Mei 1909.

INHOUD: Ml'. D. L. Uyttenboogaart, Entomolo-
giscli Microscoop naar J. B. Ericsoii. — Dr. A. C. Oudemans,
A carol ogi SC h e Aanteekeningen XXVI. — Dr. A. C. Oude-
mans, Aanleekeningeu over Suctoria XIII. — Dr. Ed.
Everts, Boekaankondiging.

Entomologisch Microscoop naar J. B. ERICSON.

Door de firma E. Leitz, Wetzlar, wordt thans in den handel
gebracht een entomologiseh microscoop, geconstrueerd volgens
het denkbeeld van den bekenden Trichopterygiden-specialiteit
J. B. Ericson te Mölndal. Dit microscoop onderscheidt zich
van de tot nu toe in gebruik zijnde in hoofdzaak door den
betrekkelijk grooten afstand tusschen het te vergrooten voor-
werp en het objectief, waardoor het licht vrij kan toetreden
en zelfs zonder behulp van een belichtingslens een buitengewoon
helder beeld verkregen wordt. Zooals op achterstaande afbeel-
ding te zien is, bestaat het microscoop uit een statief met
tandrad, waaraan in plaats van een objecttafeltje een twee-
armige beugel bevestigd wordt. De eene arm dient voor het
aanschuiven van een dubbel kogelgewricht met een metalen
ring, waarin een kurkschijfje is bevestigd, terwijl aan den
anderen arm een dubbel kogelgewricht met belichtingslens
geschoven wordt. Het insect is zoodoende in alle mogelijke
richtingen draaibaar en belichtbaar. Het gebruik van dit
microscoop heeft mij het moeielijke determineeren tot eeiJiftejaftta.^, ^'»Sf^^^^^\

/^^ ^^ ' ^Vï

( JU» }

316

KNTOMOLOGTSCHE BERICHTEN.

vollen arbeid gemaakt, daar de rustige heldere beelden een
nauwkeurige waarneming mogelijk maken, zonder dat het oog
merkbaar vermoeid wordt. Het microscoop wordt geleverd met
Oculairen I en IV en Objectief N". 3, vergrootingen 51 en
103, voor den prijs van RM 110. — . Op aanvrage kunnen alle
andere gewenschte combinaties van lenzen geleverd worden.

Na nauwkeurige vergelijking van verschillende combinaties
kan ik entomologen met vertrouwen aanraden het microscoop
te bestellen met Oculairen I en IV en Objectief N". 2, ver-
grootingen 30 en 60. Hij gebruik van deze combinatie heeft
men den gunstigsten afstand tusschen voorwerp en lens.

D. L. Uyttenboogaart.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 317

Acarologische Aanteekeningen XXVI.

Hartingia Oudemaxs.

In het Tijdschrift voor Entomologie, v. 40, p. 258, 266 (1,
III, 1898), beschreef ik, hoewel oppervlakkig, een, naar het
mij toen voorkwam, nieuw geslacht en nieuwe soort: Hariingialari.

Haar thans afbeeldende en op nieuw mei Pter a lloptes steUaris
(Buchholz) vergelijkende kom ik tot het resultaat, dat de beide
genoemde soorten identiek zijn.

Doch tevens, dat de beschrijving en teekeningen van Berlese
(Acari, Myriop., Scorp. Ital., fase. 38, t. 1) veel te wenschen
overlaten. De hyaline membraan, die het achterlijf van het cT
siert, is niet vermeld, noch afgebeeld. De ambulacra van l®
en 2'^ pootpaar zijn even groot geteekend, terwijl toch die van
het 1^ pootpaar zeer groot, die van het 2*^ uiterst klein zijn.
Hij geeft aan het 4® pootpaar kleine ambulacra, terwijl ik ze
aan mijn exemplaar, zelfs met immersie-systeem, tevergeefs
zoek. Zes even lange haren zijn aan het achterlijf ingeplant,
terwijl ik er vier tel. De epimera I zijn gescheiden; bij mijn
exemplaar zijn ze proximaal vereenigd. De schilden aan de
rugzijde zijn geheel weergegeven ! Geen wonder, dat ik anno
1898 meende, dat mijn Hartingia lari een »nieuwe soort» was!

Tevens maakte ik eene nieuwe ontdekking. In de Entomo-
logische Berichten, v. 1, p. 225 (1, V, 1905), deelde ik mede :
Pteralloptes heeft geen vertikaalharen, en het abdomen van het
2 is niet gespleten ; behoort dus voorloopig tot de subfarailie
der Avenzoariinac. In de Entomologische Berichten, v. 1, p. 240
(1, VII, 1905), handelde ik correcter. Daar vermeldde ik:
Pteralloptes, type Analloptes megninii, als Alloptes, doch cf abdomen
diep tweespletig. En op p. 241 rangschikte ik dan ook Pteral-
loptes onder de Proctophyllodinae. Ook nu ben ik deze zienswijze
toegedaan.

318 ENTOMÜLOGISCHE BERICHTEN.

Maar hoe is bet gesteli met Pteralloptes siellaris Buchholz
1869 (= lari Oudemans 1898)? Wel, ik beu van meening,
dat deze soort tot een gebeel ander genus beboort. Zij ver-
schilt van de andere Pteralloptes-soorten 1^ door de breede
gestalte zoowel van J als van ç, 2'-' door de doorns aan de
voorpooten, 3'' doordat bet ç een recht afgestompt achterlijf
heeft (niet tweelobbig), 4^' doordat de epimera 1 alleen zeer
proximaal samenhangen, terwijl zij bij de overige soorten over
een groot gedeelte vergroeid zijn. De naam Hartingia blijft
dus behouden voor de type stellarU Buchholz.

De rangschikking der soorten in twee groepen, gebaseerd
op den vorm van het achterlijf van het d", voorgesteld door
Canesteint in : das Tierreich, Afl. 7, Demodicidae et Sarcoptidae,
p. 103, acht ik eene mislukte, daar de ç o primitivere ken-
merken bezitten dan de d" J*.

Sleutel der crenera der Avenzoariinae :

1.

Pootparen I en 11 niet doornig . . 2

Pootparen 1 en II doornig 3

c? pooten III normaal .... Avenzoaria Oudms.

cT pooten III dik Pterovyssus Robin

d" pooten III het dikst Tngrassia Oudms.

<^ pooten IV het dikst Hartingia Oudms.

Demodex tnusculi Oudms.

Ik haalde haar met fijne naalden uit de talk, waarin zij
sedert 1884 opgesloten was. Het dier, een o, is, in tegen-
stelling met andere soorten, vooraan het smalst; de kop meet
nl. 11; de thorax, geheel achteraan, 26; het abdomen, bijna
over de heele lengte even breed, 35 .". De mond is naar
voren, doch tevens naar boven gericht (zooals

ËNTOMOLUGISCHE BEHICHTEN. 310

bij vele insektenlarven, die in gangen leven!); de epipharynx
is priemvormig; de mandibulae liggen op den rug van den
kop; hun bouw wijkt totaal al' van wat tot dusver hi] D. ccmis
en D. folliculorum gevonden en beschreven is. De »klauw« der
mandibels doet sterk aan die van »Thrombidiidae« deuken. Ik
meen een kop- en een thoraxschild te kunnen onderscheiden.
Het abdomen telt 34 ringen. In dezelfde talkpuist bevonden
zich honderden Psorergates simplex Tyrhell. Frappant is de
overeenkomst tusschen den uitwendigen bouw dezer soort en
dien van den thorax van Dernodex. Men zou kunnen zeggen:
Demode.v is een Psorergates met een verlengstuk! Is dit con-
vergentie of' verwantschap? Meer licht is hier gewenscht.
Vlak achter den thorax ziet men aan de buikzijde een over-
langsche spleet. MÉgnin, en anderen na hem, verklaren die
voor den anus. Ik geloof, dat dit de genitaalopeniug is. De
darm loopt door het geheele abdomen en buigt zich niet
naar voren om. Ergo, er is geen aars, of deze is terminaal en
tot dusver niet waargenomen. De coxaalplaten aan de buikzijde
zie ik ook heel anders, dan zij tot dusver afgebeeld zijn. De
trochauterofemora liggen gedeeltelijk onder deze platen.

Mijten van Java.

De heer Edwakd Jacobson zond my, 30 Juli 1906, eenige
vlooien. In de fleschjes vond ik ook de volgende myten,
die daarin gekomen zijn, hetzij omdat zy in stof van laden,
enz. leven, of zich toevallig op de muis bevonden:

Hypochthonius gemma nov. sp. — Op 3Ii(s Jerdoni Blyth.

Vidia S(juamata nov. sp., hypopus. — - Op Mus jerdoni Blytü.

Tyrogli/phus dimidiatm Herjiann, hypopus. — Op Mus jerdoni
Bi.YTH, en in stof in huis.

Tyroglyphus kraneri Beklese. - - In stof in huis.

Glycyphagus cadaveruni vSchrank. — In stof in huis.

32Ö ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

Hypochthonius gemma nov. sp.

Het uaast verwant aan //. splendldus Berlese (Redia, v. 2,
fasc. 1, p. 26, u. 139, t. 2, f. 37), met dit onderscheid, dat
over het abdomen in plaats van 1, 3 transversale plooien
loopen (mogelijk zijn twee ervan door druk van het dekglaasje
ontstaan). De haren zijn krystalhelder, niet zwart, | -vormig,
met kort steeltje en zeer lange dwarslat, geveerd. Spiritus-
exemphiar lang 271 ^w. Vermoedelijk in rotte bladeren. Sema-
rang, Edw. Jacobson.

Vidia squamata nov. sp.

Het naast verwant aan Vidia iindulata Oudemans (Entom.
Bericht., v. 2, p. 22; 1 Nov. 1905). Voorste deel van het
prosomataalschild overlangs, achterste deel ervan dwarsge streept.
Beide streepsysteemen loopen in elkaar over. Abdominaalschild
overlangs gestreept, doch het voorste deel ervan duidelijk ge-
schubd. 192 u. Vermoedelyk in bijennesten en tijdelijk op
bijen. Semaraug, Edw. Jacobson.

Tyroglyphus hrameri Berlese.

Aan bovengenoemden T. /•?•., van den heer Jacobson ontvangen,
deed iV ecne merkwaardige ontdekking. Deze soort blijkt ui.
levendbarend te zijn. Een der twee wijfjes bevat een onvolgroeid
ei, een volgro id ei, twee eischalen en een larve ; de laatste ligt
vlak voor de genitaalopening, was dus op 't punt de moeder
te verlaten, toen de spiritus een eind maakte aan beider leven !

A. C. Oudemans.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 321

Aanteekeningen over Suctoria XIII.

In de Entoœologische Berichten, v. 2, ii. 46, p. 307 deelde
ik mede, dat eenige bekende Suctoriologen mij in staat stelden,
liunne genera-typen te bestudeeren. Ik kan hier nog bijvoegen,
dat ook Prof. Dr. Julius Wagner uit Kiew my behulp-
zaam was.

In genoemde Berichten verschenen reeds als »voorloopige
mededeeling«. eenige resultaten van mijne onderzoekingen. Zie-
hier het »eindresultaat«, een overzicht van alle bekende genera,
tevens determinatietabel.

Uitgebreide mededeelingen zullen verschijnen in de Novitates
Zoologicae van W. Rothschild, Hartekt en Jordan.

In het onderstaand overzicht beteekent : C l a v a : voeler-
knots. C t e n i d i u m : kam van bruine of zwarte tanden aan
den achterraud van kop en andere lichaamsafdeelingen. Falx :
inwendige chitinesikkel van de eene kopzijde naar de andere.
Helm: krans van ctenidia rondom den kop. L i s t r o n :
schofl'elvormig lapje vóór de fxons. Mucro: driehoekig heu-
veltje vóór de frons. P r o t e c t u m : afdakvormig orgaantje
vóór de frons. Symmetrisch zijn de labiaalpalpen, indien
vóór- en achterrand even sterk gechitiniseerd zijn. Tuber:
inwendige chitineknobbel tegen het kopdak, eigenlijk optische
doorsnede door bovengenoemde falx.

A. Vlooien lang. Kop geleed. Ctenidia aan kop en thorax. Clava
lang-ovaal, vrijledig. Subordo Fracticipita Oudemans 1908.
B. In de pars posterior van den kop is nog duidelijk een
spoor overgebleven van een vroegere geleding van dit
gedeelte, en wel in den vorm van een tuber postvertikale,
met falx posterior. Geen oog. Superfamilia Posttuberata
Oudemans 1909 (nova). Hiertoe slechts éene Familia
Macropsyllidae Oudemans 1909 (nova).

322 ENTOMÖhOGISCHÉ BERICHTES".

C. De subfroutale en anteantennale cteuidia vormen geen

»helm«. Alacropsylla Rothschild 1905.
CC', Subfronlale en anteantennale etenidia vormen te zamen ■
een »helm«. Stephanocircus Skiise 1890.
BB. In de pars posterior van den kop is geen spoor meer
van een vroegere geleding aldaar waar te nemen. Super=
familia Intuberata Ondemans 1909 (nova).
C. Met genale en anteantennale 'etenidia. Maxillae spits.
Labiaalpalpen 5-ledig, symmetrisch. Oog rudimentair
of ontbrekend. Familia Hystrichopsyllidae [nae) ïiraboschi
1904, ( — dae Baker 1905) [Tridiopsyllidae Tiraboschi
1904) {CtenopsyllüJae Baker 1905).
D. Slechts protibia distaal met gesloten l^orstelrij. Ily-

strichopnylla Taschenberg 1880.
DD. Alle tibiae met gesloten borstelrij. Ctenophthalmus

Kolenati 1856.
DDD. Tibiae met kerven en borstelparen. Kop met tuber
frontale, waarin al of niet een mucro. Palae.opsylla
Wagner 1903.
CC. Slechts een 2-tandig subfrontaal ctenidium. Maxillae
stomp tot spits. Labiaalpalpen 5-ledig, symmetriscb.
Oog rudimentair of ontbrekend. Familie Ischnopsyllidae
Wahlgreu 1907. {lyphlopsyUinae Tiraboschi 1904) [Ceixi-
iopsylUdae Baker 1905).
D. Pro- en mesotibia geheel, metatibia slechts distaal
met gesloten borstelrij. Maxillae spits. Thaumapsylla
Rothschild 1907.
DD. Alle tibiae met kerven en borstelparen. Maxillae
min of meer stomp.
E. Yele antepygidiaalborstels een ctenidium simulee-

rend. Nycteridopsylla Oudemans 1906.
EE. Een antepygidiaalborstel.

feNTOMOLOGISCHE BERICHTEN. S23

F. Metepimeruin zonder ctenidiuiu. Tschnopsyllus

Westwood 1838.
FF. Metepimerum met ctenidium. Chiropttrops>jlla
Oudemans 1908.
CCC. Met genaal ctenidium. Maxillae spits. Labiaalpalpen
asymmetrisch (achter vliezig). Met oog. Fainilia Typhlo-
ceratidae Oudemans 1909 (nova). Met slechts een genus.
Tijphlocems VV agner Dec. 1902.
AA. Kop ongeleed, d. w. z. ontstaan door vergroeiing van twee
of meer leden (geen segmenten). Van de geledingen zijn
dikwijls nog sporen aanwezig in den vorm van een tuber
verticale, een falx, een naad, een tuber frontale, een mucro, een
listron, een jDrotectum. Subordo Integricipita Oudemans 1908.
B. Clava lang, ovaal. Superfamllia Longiclavata Oudemans
1909 (nova).
O. Vlooien doorgaans lang. Clava vrijledig. Thorax niet
korter dan de kop, langer dan het P tergiet. Sectio
Dolichothoraca Oudemans 1909 (nova).
D. Kop (gena) en Pronotum met ctenidia. Familia Neo-
psyllidae Oudemans 1909 (nova).
E. Labiaalpalpen 4 — 5-ledig, symmetrisch. Subfamilia
Neopsyllidae Oudemans 1909 (nova).
F. Met tuber verticale. Met zware falx. Met tuber
frontale, waarin mucro of listron. Labiaalpalpen
5-ledig. Neopsylla Wagner 1903.
FF. Met lichte falx. Labiaalpalpen 5-ledig. Spala-

copsylla Oudemans 1906.
FFF. Geen spoor van falx. Tuber frontale met
groef, waarin listron of protectum. Met oog.
LütropsijUa Rothschild 1907.
EE. Labiaalpalpen 2-ledig, doorzichtig, vliezig. Sub-
familia Spilopsyllinae Oudemans 1909 (nova). Met
een genus. Spilopsyllus Baker 1905).

824 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

DD. Kop zonder, pronotum met ctenidiutn. Familia

Dolichopsyllidae Oudemans 1909 (nova).

E. Labiaalpalpeu 5- ledig, symmetrisch. Subfamilia

Dolichopsyllinae Baker 1905,

F. Met falx, oog en protectum. Binnenzgde der meta-

coxae met doorn tjes. Odontopsyllus Baker 1905.

FF. Met falx, oog en protectum. Binnenzijde der meta-

coxae zonder doorntjes. Dasy psyllus Baker 1905.

FFF. Met oog en zwakke falx. Geen protectum.

Pygiopsylla Rothschild 1906.
PFPF. Met witten naad en protectum. Geen oog.

Dolichopsyllus Baker 1905.
FFFFF. Met oog en protectum. Ceratophyllus Curtis
1829.
EE. Labiaalpalpen 4 — 5-ledig, asymmetrisch (achter
vliezig), distaal spits. Snbfamilia Hoplopsyllinae
Oudemans 1909 (nova). Met genus Hoplopsyllus
Baker 1905.
DDD. Kop en pronotum zonder ctenidium. Familia Ano«
miopsyllidae Oudemans 1909 (nova).
E. Labiaalpalpen 5 — 6-ledig, symmetrisch. Subfamilia
Anomiopsyllinae Baker 1905. [Lycopsyllidae Baker
1905). {Malacopsyllidae Baker 1905). [Megapsyllidae
Baker 1898).
F. Met zware falx, oog, tuber frontale, waarin
protectum inversum. Parop)syUxis Enderlein 1903.
FF. Met zware falx en oog. Malacopsylla Weijen-

bergh 1881.
FFF. Met spoor van tuber verticale. Met naad en

oog. Goniopsyllus Baker 1905.
FFFF, Met bruine waas boven voelergroeve; mucro
of protectum hoog aan den kop. Lycopsylla
Rothschild 1904.

ENTOMOLOGISCUE BERICHTEN. 325

F F FFF. Met tuber frontale en oog. Chaetopsylla

Kohaut 1903.
FFFFFF. Met oog. Gêna met kort, breed, stomp aan-
hangsel. Coptopsylla Jordan en Rothschild 1908.
FFFFFFF. Geen oog. Weinig behaard. Anomiojjsijllus
Baker 1904.
EE. Labiaalpalpen 7 — 14-ledig, symmetrisch. Subfamilia
Vermipsyllinae Wagner 1889 ( — rfa Wagner 1889)
(- dae Baker 1904) (— nae Baker 1905). Met
genus Vermipsylla Schimkewitsch 1885.
CC. Vlooien zeer kort. Clava vergroeidledig. Thorax veel
korter dan de kop en dan het P tergiet. Sectio Bra»
chythoraca Oudemans 1909 (nova).
D. Clava vergroeid-8-ledig. Maxillae stomp. Flectopsylla

Von Frauenfeld 1860.
\)[). Clava vergroeid-7-ledig. Maxillae spits. Rhyticho-

psylla Halier 1880.
DDD. Clava vergroeid-6-ledig. Maxillae stomp. Frons
met hoefijzer-indruk boven den neusvormigen hoek.
Dermatophilus Guérin-Meneville 1838.
BB. Clava kort, rond. Vrije deel van het eerste lid der clava
mandolinevormig. Vlooien gedrongen. Superfamiiia Brevi=
clavata Oudemans 1909 (nova).
C. Thorax niet korter dan de kop, langer dan het P ter-
giet. Clava vrij- of gedeeltelijk vergroeidledig. Sectio
Solitotlioracica Oudemans 1908.

D. Kop en pronotum met ctenidium. Labiaalpalpen
asymmetrisch (achter vliezig) (altyd ?). Familia Archae-
opsyllidae Oudemans 1909 (nova).
E. Met subfrontale (± 4), genale (± 4) en augulare

(1) ctenidia. Ctenocephalus Kolenati 1857.
EE. Met genale (2 —8) en angulare (1) ctenidia.
Archaeopsylla Dampf 1908.

826 ÈNTOMOLOGISCHE BERICHTE^.

DD. Kop zonder, pronotum met ctenicliiim. Labiaalpalpeii
symmetrisch (altijd ?). Familia Uropsyllidae Oiidemans
1909 (nova). Met genus Uropsylla Rothschild 1905.
DDD. Kop (;n pronotum zouder ctenidium. Familia Puli=
cidae Taschen berg 1880.
E. Labiaalpalpen symmetrisch. Subfamüia Rhophalo-
psyllinae Oudemans 1909 (nova). Met genus RJio-
palopsylbis Baker 1905.
EE. Labiaalpalpen asymmetrisch (achter vliezig). Sub=
familia Pulicinae Tiraboschi 1904.
F. Mesosterniet smal, zonder inwendige chitinelijst
vandebevestigingder coxa opwaarts. Pulex L.1758.
FF. Mesosterniet breed, met inwendige chitineljist
van de bevestiging der coxa opwaarts.
G. Met falx, protectum inversum en oog. Gen a
met driehoekig lapje als bij de zoogenaamde
Sarcopsyllidae. Moeopsylla Jordan en Roth-
schild 1908.
GG. Met duidelijk spoor van falx. Met oog. Clava

vrijledig. Ornithopsylla Rothschild 1908.
GGG. Met flauwe aanduiding van falx. Met oog.
Gena met driehoekig puntig aanhangsel. Pario-
dontis Jordan en Rothschild 1908.
GGGG. Met oog. Lonnopsylla Jordan en Roth-
schild 1908.
OC. Thorax veel korter dun de kop en dan het eerste
tergiet. Sectio Brevithoracica Oudemans 1908. Met Familia
Echidnophagidae Oudemans 1909 (nova). Met genus
Echldnophaga Olliff 1886.

N y c t e r i d o p s y 1 1 a Oudemans.

Rothschild publiceerde onluugs (Februari) in The Eutomo-

ENTOMOLOGISCHK BERICHTEN. 327

logist een opstel getiteld; »Notes on the five-combed bat-
fleas forming the genus Nycteridopsylla Oudemans«.

Hieruit moet iedereen wol afleiden, dat ik een genus Nyc-
teridopsyUa voorstelde voor alle r)-kammige Vleermuisvlooien.
Niets is minder waar dan dat!

Indien Rothschild beter gelezen had, zou hij deze bewering
niet hebben neergeschreven. Mijne diagnose van het genus
luidde als volgt (Tijdschr. v. Eutom., v. 49, p. LVIII 1906):

»Kleine oogen aanwezig. Parallel aan den bovenraud van den
kop eene rij langere haren. Vooraan en onderaan den kop
twee smalle tanden. Aan de slapen geen afhangende lamel.
Aan het 7'', 8" en 9^' voelerlid een zeer kort reukorgaan. Aan
het 7^ abdomiuaaltergiet een ctenidium, Aan de metatarsuszool
vijf dwarsrijen van vier borstels.«

Van V ij f kammen spreek ik in het geheel niet!

Eenige regels verder vermeld ik:

»Tot Nyderidopftylla behooren : bonch'i (nov. nom. voor ves-
pertilionis Bol'chÉ 1835, non vespertilionis Dugès 1832) met
zes kammen, peritactena Klti. met v ij f k a m m e n, en
didena Klti. met twee ka m m e n.«

Hieruit blijkt nogmaals, dat ik op het aantal kammen
niet gelet heb !

Bij de 4*^ soort van Rothschild: Nyderidopsylla houchei Onà.
zegt hij: »Dr. Oudemans renamed Pidex vespertilionis of Bouché
under the above name, stating that he considers this insect
to belong to his new genus Nycteridopsylla on account of its
possessing an eye.«

Ik ben raij hiervan niet bewust. Rothschild kan dit dus
niet gemeend hebben.

Wat nu betreft het identificeeron van Pulex vespertilionis
van Bouché, zoo moet ik dit opmerken :

BottchÉ zegt van deze soort : »Prothorax, so wie das erste, zweite,
fünfte, sechste und siebente Abdominalsegment, schwarz gerippt.«

328 ENTOMOLOGISCHB BERICHTEN.

Ik plaatste deze soort onder den nieuwen naam bouchéi in
Nycteridopsylla, omdat zij een kam heeft aan het 7^ abdo-
rainaaltergiet; dit zoude men het kenmerk van Nycteri-
dopsylla kunnen noemen.

Rothschild gaat verder :

»In Bouché's original description no reference is made to
an eye at all, and we are inclined to think that Taschenberg
was correct in considering Bouché's species to be identical
with hexactenus of Kolenati.«

Houdt men in het oog, dat hexactenus van Kolexati kammen
heeft op pronotnm, metanotum, eerste, tweede, derde en vierde
tergiet, dan begrijpt iedereen, dat Taschexberg zich vergist
moet hebben, en met hem Rothschild.

De kwestie is eenvoudig, dat na BoncnÉ, 1835, de soort
nog niet teruggevonden is. Vreemd mag het ook toeschijnen,
dat Rothschild bij de opsomming van »five-combed« vlooien,
bodchéi noemt, die hij zelf identificeert met Ischnopsyllus
hexactenus (met 6 kammen!)

Nog iets. Er zijn nog twee andere A'ycteridopsylla-soorien,
ui. A. dictena (Kolexati), met kammen op pronotum en 7^
abdominaaltergiet, en A^. croshyi (Baker), met kammen op
pronotum en F, 2'\ 3^, 4", h'\ o*" en 7*^ abdominaaltergiet.

Ter herinnering. Ik heb in het Tijdschr. v. Entom., v. 51,
p. 102, 1908, er reeds op gewezen, dat de kam op het 7®
abdominaaltergiet geen eten i diu m is, maar een ctenidium
s i m u 1 e e r e n d e r ij van platte en puntige s u-
p r a a n a a 1 b o r s t e 1 s.

De pestvloo.

Met tuestemming van Prof. Dr. R. H. Saltet deel ik hier
mede, dat Z. 11. (j. einde 1908, op ratten, gevangen op het
S. S, Rijnland, liggende voor Amsterdam en aangekomen uit

I

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 329

Argentinië, de beruchte pestvloo, Loemopsylla clieopis Rothschild
in verscheidene exemplaren gevonden heeft en ze liet zien op
eene vergadering der Biologische Sectie van het Genootschap
ter bevordering der Natuur-, Genees- en Heelkunde. De kans,
dat deze soort weldra ook op in Nederland geboren ratten
voorkomt, is dus reeds groot. Prof. Saltet ontving L. cheopis
ook uit Medan, Deli, eene vindplaats, tot dusverre niet genoteerd.

Vlooien van Java.

De heer Edward Jacobson zond mij, 30 Juli 1906, de
volgende Suctoria, alle van Seraarang :

Loemopsylla cheopi-s Rothschild (!) Op Crocidura rmirina L. (!),
Mus rattus^ L. en Mus jerdoni Blyth (!)

Ctenocepkahis canis Curtis. Op Homo sapiens L.

Ctenocephalus felis Bouche. In huis; op Felis doinestica L.,
Homo sapiens L.

A. C. OUDKMANS.

BOEKAANKONDIGING.

Fauna Germanica. Die Käfer des Deutscheu
Reiches. Nach der analytischen Methode
bearbeitet von Edmund R e i 1 1 e r. I. Band.
— Mit '6 'o T e X t - 1 1 1 u s t r a t i o n e n und 40
F a r b e n d r u c k t !i f e 1 n , zusammengestellt und
redigiert von Dr. K. G. Lutz, Stuttgart 1908.

Met de aankondiging van dit werk, omvattende de Caraboidea,

weuschte ik te wijzen op deze praktische handleiding, die niet
alleen geschikt is om jeugdige ('oleopterulogen tot de beoefening
van onze wetenschap aan te sporen, maar ook een uitnemend

330 ENTOMOr.OGISCHK BKRICHTEN.

boek is voor hen, die in deze studie meer gevorderd zijn. Hier-
aan is toegevoegd eene inleiding, handelende over de gedaante-
verwisseling, den uitwendigen bouw, de inwendige anatomie,
over liet ljegri[) van soort, variëteit, genus en familie enz.; daarbij
eene verhandeling over het verzamelen en prepareeren van
kevers, waarbij een uitvoerig, zeer aanlokkend hoofdstuk, gewijd
aan de voor het verzamelen noodige instrumenten, vooral de
i n s e c t e n z e e f , wat alleen een tiental bladzijden omvat.
Dit werktuig, gepaard met een handig gebruik ervan, is een
der uitstekendste middelen om de insectenwereld in de meest
verborgen schuilhoeken «yronrlio- te leeren kennen. Sehr, geeft
bovendien een aantal middelen aan de hand, om met vrucht
zeldzame kevers te vangen en te kweeken.

Een kort woord wordt nog gewijd aan de Systematiek en
hare beteekenis in de wetenschappelijke Zoölogie. Wat de
bewerking der stof' aangaat, volgt Reitter het bekende werk
van Ganglbauer : »Die Käfer von Mitteleuropa«, waarvan de
zeer doelmatige analytische tabellen uitnemend bleken te zijn.

Het werk is verschenen naar aanleiding van eene opdracht
van bet bestuur van den »Deutschen Lehrer- Verein für
Naturkunde«.

De platen zijn met groote zorg bewerkt; ook de detail-
teekenirgen van monddeelen, dekschilden, larven en poppen
van een aantal soorten verhoogen de wetenschappelijke waarde
van het werk. Bij al dit goede is het te verwonderen, dat de
uitgever niet beter gezorgd heeft voor de hoedanigheid van
het papier, want dit komt mij voor zeer slecht te zijn.

Moge dit nieuwe werk van onzen voortreffelijken Coleoptero-
loog naar waarde geschat worden en veel koopers vinden.

Ed. Everts.

Ö

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMDLOGISGHE VEREENIGING.

N". 48. DEEL II. 1 Juli 1909.

INHOUD: Dr. A. C. Oudemans, Acarologisclie Aan-
teekeningen XXVII. — Dr. A. C. Oudemans, Aanteeke-
ningen over Suctoria XIV. — Dr. A. C. Oudemans,
Mededeelingen over Mallophaga en Pediculi I.

Acarologische Aanteekeningen XXVII.

Op Mergus merganser L. vond ik groote hoeveelheden Rivol-
iada hifurcata (Rivolta). De vorm wijkt iets af van de type
en van de var, maior Berlese. Het zou mij niet verwonderen,
indien later bleek, dat ook dermicola Trouessart en latior
Canestrini tot dezelfde soort behoorden, zoodat deze eene
species valde varians zou zijn.

Wat raij echter dadelijk opviel is, dat Rivoltasia in het geheel
niet tot de Epidermocoptinae behoort, en wel om de volgende
redenen (zie Tijdschrift voor Entomologie, v. 51, p. 58) :
1. het lichaam is eer vierkant, dan cirkelrond ; 2. er zijn,
zelfs bij de deutonympha, twee mediane rugschilden aanwezig;
3. de ambulacra zyn niet klokvormig, maar vlak en in struk-
tuur gelijk aan die van Avenzoaria.

Determineert men volgens de tabel op p. 61 (1. c), dan komt
men ook bij de Avenzoariinae terecht. Vergelijkt men het genus
met de diagnose dezer subfamilie (1. c. p. 58), dan komen alle
kenmerken overeen, ))ehalvo, dat het lichaam van Rivoltasia
eerder kort dan lang is. Ik neem dus zonder bezwaar Rivoltasia

JUL ^1909

332 • ENTOMOl.OGISCHE BERICHTEN.

in de Avenzoai'ibiae op. Het bleek mij verder, dat liivoltasia
het naast aan Pterovyssus verwant is. Bestudeert men de soorten
van dit genus, dan ziet men spoedig, dat ze in twee groepen
te rangschikken zijn, n.l. in de />?'('m?^.?-groep, met »epimera I
proximaal verbonden«, en in eene tweede groep met »epimera
I ver van elkander«. Daar picinus de type is van het genus
Pteronyssus, zoo blijft deze groep dezen naam behouden, terwijl
ik de andere groep in het genus Rivoltasia breng, aangezien
de kenmerken ervan overeenkomen. Wij hebben derhalve den
volgenden

Sleutel der genera der Avenzoariinae ';

1.

Pooten I en II niet gedoomd 2

Pooten I en II gedoomd 4

d" Pooten III normaal ... 1. Avenzoaria Oudras.
^ Pooten III dik 3

Epimera I ver van elkander ... 2. Rivoltasia Can.

Epimera I proximaal vereenigd . 3. Pteronyssus Rob.

rf Pooten III het dikst .... 4. Ingrassia Oudms.

r^ Pooten IV het dikst . . . .5. Hartingia Oudms.
Tot het genus Pteronysisits behooren o.a. picinus C. L. Koch
(type), palUns Berlese, bre.ripes Behf-ese; tot het genus Rivoltasia
o.a. hifurcala Rivolta (type), uncinata Mégxin, maior Berlese,
latior Caxestrini, dermicola Trouessart, integer Troüessart et
Neumann, striatus Robin, quadratus Hatj-er, en var. truncatics
Troüessart, mintiaévp.ris Berlese, ohscuru.s Berlese, parinus
C. L. KocH.

Arnhem. A. C. Oudemans.

El^TOMOLOGISCHE BEKICHTEN. 338

Aanteekeningen over Suctorla XIV.

Door een noodlottigen samenloop van omstandigheden werd een
door mi] afgebeeld g van Isclmopsijllus intermedins RoTiisciiii.D
in het T ij d s c h r i f t voor E n t o m o g i e, v. 52, p. 97,
t. 9, f. 1, beschreven en afgebeeld onder den naam van
Ischnopsi/Uiis scliniitzi Oudemans. Een en ander zal ik elders
herstellen.

Door toevallige omstandigheden ben ik in staat mijne mede-
deelingen over eene Sarcopsyllide in Nederland (zie Entomo-
logische Berichten, v. 1 , p. 1(3, 1 Januari 1902, en
v. 2, p. 62, 1 Maart 1906) te rectificeereu. Het zal omstreeks
1890 geweest zijn — ik woonde toen te 's Gravenhage — dat
Notaris W. J. M. De Bas mij vertelde, dat in zijne fazanten-
hokken zooveel vlooien voorkwamen. Ik bezocht zijne fazan-
tenhokken, maar deze waren reeds gedesinfecteerd, zoodat
geen vloo meer te zien was. Uit de beschrijving maakte
ik op, dat al de vlooien, die Notaris De Bas gezien had,
sterk gezwollen wijfjes waren van eene Sarcopsyllide. De heer
De Bas toonde mij in het fazantenhok een paar Ectopistes
migratoria^ Gallus hankiva en Gallus , fur catus. Ik vermoedde
toen, dat de vlooien Sarcopsylla gallinacea waren, die met de
beide genoemde hoendersoorteu uit Ceylon waren overgeko-
men. Hoewel ik den fazantenjongen een fooitje bood voor
een paar vlooien en zelfs veel geld voor een d", vernam ik
na eenigen tijd, dat geen vloo meer te vinden was. Volgens
de verhalen waren er duizenden geweest. In Augustus 1900
— ik woonde toen reeds te Arnhem — ontving ik, door
bemiddeling van Mr. A. F. A. Leesberg, van Notaris De Bas
uit 's Gravenhage een buisje met een veertigtal Sar co psy Uiden,
allen (^ en allen van dezelfde soort. De soort was in geen
geval Sarcopsylla gallinacea. Bij duizenden kwamen zij weer
in de fazanten- en duivenhokken voor, alwaar zg met B r az i 1 i-

334 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

aansche duiven geïmporteerd waren geworden. Niettegen-
staande alle moeite, is het niet gelukt een cT te vinden (Dat
komt, omdat ze zoo klein zijn!). ïk zond in November van
dat jaar de vlooien aan Dr. O. Tasc'HENBerc4, die mij mede-
deelde, dat lii] wegens drukke werkzaamheden niet in staat
was, de vlooien te determineeren. Ik zond kort daarna een
drietal exemplaren, die ik achtergehouden had, naar 's Rijks
Museum van Natuurlijke Historie te Leiden. Dit drietal is
thans weer in mijn handen, en ik herken ze als liectopsylla
psittaci Von Fbauexfeld. Ik ben er thans van overtuigd, dat
de vlooien, die in 1890 de fazantenhokken ,van Notaris De Bas
infecteerden, eveneens vau deze soort waren, met Ectopistes
overg-ekomen waren uit Amerika,

De naam Xestophylla <jaUinacea (Wêstwood) (zie Entomolo-
gische Berichten, v. 2, p. 62,1 Maart 1906) moet dus gesclirapt
worden van de lijst der in Nederland waargenomen Suctoria,
en Hcctopsylla psittaci Vox Fbaüenfei.d daarvoor in de plaats
gesteld worden. Voor de derde maal werd liectopsylla
psittaci Von Frauenfeld in Nederland geïmporteerd in 1906.
Den 23 October van dat jaar vond namelijk Dr. E. D. van Oort,
ornitholoog van 's Rijks Museum van Natuurlijke Historie te Lei-
den, een dertigtal o ^ vastgehecht op de oogleden en mondhoeken,
doch in grooter getal nog op den kop tusschen de oogen van
een Lophortyx culijornicut>^ die in de Rotterdamsche Diergaarde
gestorven was.

Arnhem. A. C. Oudemans.

Mededeelingen over Mallophaga en Pediculi I.

Sedert 1 Januari verzamel en bestudeer ik ook bovengenoemde
parasieten. Door middel van het vangapparaat van Berlese
verkrijg ik van sommige soorten geheele serieën. Aangezien ik.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 335

evenals voor mijne verzameling Acari, larven en verdere ont-
wikkelingstoestanden terstond separeeren wilde, en van ieder
van hen afzonderlijke preparaten wenschte te vervaardigen,
kostte het mij aanvankelijk eenige inspanning, de verschillende
stadia te onderscheiden. Om wat spoediger daarin te slagen,
raadpleegde ik Dr. J. Th. Oudemans' werk »De Nederlaudsehe
Insecten«. Wie schetst mijne verbazing, toen ik daarin las, dat
men anno 1900 van ontwikkelingstoestauden eigenlijk niets wist!

Over Mallophaga vind ik, p. 232 : »Het jeugdige dier ver-
velt verscheidene malen, voordat het den volkomen
wasdom bereikt«. (De spatieering is van mij).

Over Pedieuli, p. 270 : »Naar beweerd wordt, zouden de
luizen niet vervellen, wat echter wel zonderling zou zijn«.

Mijn waarde neet' gaf met zijne woorden »Naar beweerd
wordt« en »wat wel zonderling zou zijn« terecht zijn scepti-
cisme daarover te kennen !

Ik raadpleegde daarop het nieuwste werk : Mallophaga van
Vernon L. Kellogg, 1909 (Genera Insectorum, N^. i)6). Ook
dit werk liet mij in den steek. Op p. 1 lees ik nl. : »The
Mallophaga have a simple, incomplete metamorphosis, but
owing to the fact that they cannot live for more than a few
days off of the body of a live host (the lice die in from a
few hours to eight or ten days on the body of the host after
its death), the life-history of no single species has been as yet
completely worked out«. Derhalve geen vermelding van het
aantal ontwikkelingstoestanden !

Ten einde raad schreef ik aan Kelloffg.

Inmiddels kan ik met absolute zekerheid raededeelen, dat
zoowel Mallophaga, als Pediculi, de volgende ontwikkelingstoe-
stauden doorloopen : larva, protonympha, deutonympha, adulti
(ç en d"), en dat vervelling plaats heeft: men ziet het nieuwe
individu duidelijk in het oude »velletje« liggen !

Arnhem. A. C. Oudemans.

^

c

..J>