.

PERKINS LIBRARY

Duke University

%dre Books

EPISTOLA

D. £AVLl AD EPHESIOS, Q_VA

tdtioncm Chrijiidnifmibreuiteriuxtd ef

locuplcte, ut nulld breuiwifimul cr locti

pktiut cxplicdt,uerpi pdulb libe*

tw,neperegrin\ tdiotifmi

rudioresfcripturdrwm of*

fenderentybond tdmenfi*

de,fententijs Apojlo*

lidppenfis'

ln undem Commentdrm»

PER MARTINVM BVCERVM-

ARGVMENTVM-

ILLVSTRIS

SIMOETPIENTISSIMOPRIN*

cipiVriderichoySchlefiorwm er Lignicui Duci&c- Martinus Buccrutfdlu- i temCbriftiprcc<ttuY' ..

\Kouidentid Deicompdrd*

twm e#, cUrifiime z? reli=

giofifiime Vrinceps3ut qut

docunque hdclcnusfinccrd

Dei fcicntid in publicwnt

prodierit , ilico et errorum

ucntiy un diqueingrucrint,

quifi deturbdre i medio d*

am ncquircnt, tdntwm pulueris tdmcn opinionwmterre*

Ttoicutc ndrefipientiwm , dtqucindedifiidiorwmexcitdrintput

ucrMc irt pcrpducis.hoceftycleclisduntdxdtydtq^exhismultisnc-

furguntct qudqudmhiifyvTt , lUdriteconfyecld fucrit- vifwm

ertorcs* ttdmq;Deofolibonodcfdpientieft, homtdtisdcuirtutis

fuje gloridm, contrd lucldntihws potefldtibus dducrfdrijs,

ey cx infirmitdtcfuorwm lUujlrcm rcddere Uincfx nclis

non cwmfdnguine er cdrne, humdno fcilicet hofle,fed dd

ucrfus c<eleflcs uerfuttds,mundi dominos, pr<ster bcllum,

quodcdro ipforu,dduerfusft>iritucitrd inducidsgerit,no

minmpeuum <& dtrox , quim dnccps CT (criculojwm,

fcrpctiii dcpugmtndum e$*

EPISTOLA'

Qudpropterfi idcm hcdie , rcuccld nobU Zudngelij idmpadcyufu ucniat, ut tmmtfts multiphciubdrcfeontdt* ty tmpcfturarum turbimbus , mcndacij duthor , qui dum atmfuitm hnmdflti tradttiombusfatis munitutranqml* U poffcdii , egit quictius ydum pellere rurfus mundo tUdtn tiequttcbfcur&retdwenddccccnctwr, utdpdixispUne dgnofti.a ncnnuttis nc uidert qutde pofiit,par eriijit mt* moresjlc bonam det uohmtdtem decreuiffc, ate^ qucfodd OmfriM picdurr.unied.ua modoqu^iditdtcmfttdturl, uttnde "c> r.b Jcij ttx/m ujrtm tim bonius fua chnor redddtur 3 bcni confiU ccre dcbctj tmpdtrisnoftrifupernof>ubi(£ qutefalutir.obtffintpro ^:od Ejc* f]?kientis,confukntw, ty exanimo^tuprchdcregrdti dKgdxn ASipfi ttgdmus EtemmfireckrdtionemfubduxerimM, ncfiru v.x hdvApari^anmosnohrosconftrmab\ietihquodqudEuri\s crrcri angelij verititeprofitemur,princeps tencbrarum dd eun bus cppti* dem modu cxcipit, quo oltm ab ipfcfcrudtcre^em^ Apo gndiur - jiolispffdicatamexcepit'

Qum mcxcm prtter grduifimds pfccutionu pro± ceUds,tnmimeris infanoru dogmdtufluclibus.qnorum db fkrditdte nefcids 3 an v.dnctaiem atq, inicrfepugmntidtn mdgisddmreris, cymbdmEudngcl.ijtUe quatiebdtidcld^ QUif-.C* bdtfy-ldq: bdudqudquafinefuacffu? qmppc brcutdPdu ccffm i dt-J h, quo ncmo itnqudmmdiore uclfcdulitdte, ucldcxteritd V*uH Eni te^Chn^mprdedicm^neq^pldceread bonumommbui gcl- S^tari qiitfqudtnlnligf^^

hlujuollucrlirelurjcmncs Afianos abalienaucrdt- Timo- fh^fiquldemfuofic qu&Slum legimus Ncftt hoc , qucd &ucrfd{ifuerintmeQmJie$,quifuntinAfid,idc&,indu* bkplutimh h a flMcHI

MARTINJ 6VCERI

Vtautemobturbantib- uanjscrrorumfeflis , ammos ncquaquam defyondcre , fed ajfumcre potius dcbcmus, quod cum ita Domino uifumfit3oporteat , id non mtnus . ad promoucnda nollramfalute , quam ipfimglortam dlu ftrandaficere,quiprobatosfuos>interhuiufmcdi iurbi* Quostu* neStO-utilitcrcxercctiW magnificcprodityitaconucmt dio obuian nihilomwus ittis pro uiribusfyintus >cui<fc diutmtus domt du errdri- ti,obuiam irc,dare<fc opera,ut luce fcripturaru,figmcnta hui* rm human<e ratioms tcncbrasydifaettamusyquod nos qui Cbri&ifumus dcceat , haudquaquam mtnorefludio ,cum hoc noftro capite coUtgere , qua aducrftnus folcat diftcr gere*Cu/mfy ueteratoriRcycicontcmplationefolis duame bonitatis,undeomnis cwm iuslitiaytumfalusccrto gtgni- tur3 modis ommbus,adfuffiiciendum mhili , ac cuanidum humana* induftrie uirtutisqfflendorem , undc nihilm/i fiftidiofa bypocrifis, z? certa perntties indubitato nafci* tur,ammos mortaltum detorqucreconatur, nobis pra>a* pueinhocincumbendum eft7utfide Euangelij homtmbus oculicorroborentur,quouiuificcsfolisittis dtutn&benc-* uolenti£radios,riteperciperequcant'

Qucmadmodu/m enim Paulo bemgnitatem Deiomni \{ludio attottenti , Satana' fatcttitcs prjedicando circum- QufoarAafionem, Sabbatha ey idgenus extcrna, ad qux homi- tnis fupcrvnivm uirespoffuntpcrtingcrc, negoriumficcffebant,fic erib- hcculpcftea adfci"entibus candcm , fanclis Vci confeffor&us, lis cppu=- lcr libcrt clcclioni cim , bonitatiq; omnia acceptaferenti gnatafit jbuSyhoftisitteucritatis, fimilibusinftruclosarmisfuos uerit<$ cbiccu9qm libcro arburiOtnoftrisisfy opcrtbus nihil non

tribuc*

E P I S T O L A-

trihiterent- Donec TAahomclhfudfigmentd,operihut mixtd jegis , & noftrijua iuncld mfyeciem Euangehcis, orbi obtrufcrunt,eoi^ rem perduxcrunt,ut mhilftrefidu tt£ m honitdtcm Dei , omnis ucrofyesjn confifta ab ho* tmnibus opera , cique nuUamfrugcm proximis adftren* tia , cuiufmodi bona opera Deus requirit , Untum non ab uniuerfo mundo coUocarctur*

hodem confikojedduo dudu nobis EuangeliOyexquo idm orbis difccre incipit,nos naturafilios ir<e, v nihilbo ni a nobis uclcogitare poffe > dutem,qui ante conditu ^B'" "°s mundum nosfibi infilios elcgit , gratuita beneuolentidfti ccat EM4ft ritumUngmnc C H R I S T ipromeritum domn.quo de Z^loni ipjmbo^ate^ut bcncfrcramut, ita o-jiudio ipjius^dd hone$dfdnttdq$ rapimur , prtapue autem , utproximis commodm!i:,neq;dubitJinus,hdcuelutdrraobfign4tiw redempiioncny ohm nos Chrifti bcncficio,omnispeccati purcs , v dctcmtfilicitatis plcne compotes fire, falutis noftrleinimiw,rurfum excitdt,quidd exicrndoperd^ ca fy nonfolu infi-ugiftrd, fcd et noxid, afidutid bcnignitdtis diuin£ , dcriore,quauUidntea &udioyrcuocare Idbordnt*

Baptifmumfiquidem hi, imb rcbapttfmumfuprd qu<i dici queat,urgent,fcd quo tc abommbus,qui lUum rcijci* unt,qudmlibeifanclis Chrifii membris fepares , dtquc ne wagi&rdtuiyquem v negantpoffe Chnftidnwm efje, iu- rando3z?drmd prorepublicafumedoobtepdres,ddftrin Errom gds- Hi prtdefttndtionis cr eleftionis D ci ccrtitudincm quida, Cd* rident,zrinimplctionelegis ,fedddipforumintcrprc* tdbaptifU tationcmtfoepedbfurddm, ddquamuiresquoqueadeffe nm*

A 3 omnibui

MARTINI GVCERI

pmnibut homimbus ddfcrucrdnt , fyemfigcre docent* Hinc bcncuokntU D ci pradtcationcmyhcc eft, Eud ngc- lion , cfficerc blijfbcmxnt , uthominesa bonis cpcnbus ceffentfalutem k mcrito Chriftifruftrd cxpeclantes, cum Umen , nuUwm prcrfus k nobis bcnum opmfieripofiity niftidfnfus dmorq^ bonttdtis Deigtgndt Scdnonhic tdntum nobis ifti imptngunt, quod ipfipcccdnt * Vcccd* twmipfi fidfam o- cuanidam opinioncmfcciunt , quid nonjit crcdtura D E lcocfcoltmctidmprcrfmeudni* turwm>tumqucptluosfirc, ey tttmones cr impios uni- ucrfcs,quem hoc fgmentum , <{ui id receperitynon red* ddtfocordcm ,bonoruquc opcrwm ncgligcntemy cwm cti* dmimptofibi, dditumadbedtemuitdmfirs, wfipduta fmusputett

iHis proftcHo ufu uenit, quod cr ludxisjnundicfcfapi

entibus olim-Suam qutrunttftitidmftdtuerejgitur D E I

iusltti* qu£ perfidem eft,fubdi nequeunt, ey indulgen*

tesfidentescfc ingenijsfidsyptpientes efic uolunu ideoplut

nimioftidttfiunt Verwm dum infcknicm prtfcgraui

tdtem, rcrumquc uiu prtftntis contempl um , prdfcr-

timdpudcoSy quifirmcntumcortMinonduwrec<epc*

runtiprffcfcrunt , minimcpducti -quibus zelus dliquis

eib , fed fcieatid ctrcns jmponunt - Udm ingenmm

Quib' dr humdnumprdcctpue ddmirdrifolct, quicquidduulgdri

Ubus mun rdtionc uiucndi dbhorret , etidmft ne pilum quidem bo=

dofokdt ntfiugis ddftrdt , qud certe occafione , Rcmdnen fes db*

\mpom* dicdntcs connubiwnt, & Mahomcthdni uinwm.O1 Mo*

ndchiufumcdrmwm, dcrerumqudrtmddmdhdrwm}in

qudrum

fePlSTO L A.

fudrum tdmen ufu ut nutd eft impuritds , itd nutU indhfti ncnii.i cirum finttiUs , totum fcrc mundum dcmentd* runt&orro tttiftorwn impoftur<tfcrp*t,non pdruwm mo mentum<idfcrt,corumquiC H R I S T lcffeuo* lunt infirmitas nedicam 9<tnfocordid gr dcteftancklc* uius Dum emmfimpliciores , nondumfcdicct dfeiritn intuifitis robordtiy uidcnt tam impdrem dodrm Eudn* geiic* wMr,idpudeos3qui thm profitentur,mimmo hego tio &b ijs\quifpccicm dhqudm cius pr£ fefcrunt, pcrfud* dcntur7non effe cam ucrc Eudngehcdm dottrindm, qudnt &ipr<tdicdnt V<£igriurnobis3fibkft>hemdndidottri* ridmC H R 1 S T I, zroffcnfionkpufiHorwmoc cdfiencmdcdcrimus*

Frjelcr hosjunt cy ex ijs^ui Eudngclij purifiimi uitt tuccsfib i uideri uolunt , nccfc fdne uulg<xr\tcr in prouchcn doitto^fudarunt, quincfciaquadntmis ipforumobfufd^ contentionis cr <p/Aournctswcerto»t, an&uporis®' Sfcrdtncn ignordnti* nubccuk , Sctcrdmentis , qu£ fymboldfunt et extet Chnftknoru/m, vextcrnoucrbo.cdtribuunt^undcdi noucrbo ^ nin* bcncuolentidc , uirtutisfy ckritas non pdrum obfcu * quidm ni rdtur Vchkukenimuldfkaunt^iritusfancl^crpdei, ^tm tri* cim hfc donctfold bonitds Dei3impetrutd morte C H R I buunt* STl* Hiex cndcm cognitionis gx<iti<c Dei <inguslU>0' fmttorumfdlutem £tcrndm negxnt, dumhic , qui Chri* fhuerccrcdiderint , rurfumpefie excidcrc , non Hm in* confiderdte , quim periculofe affirmdnt- Qy<£ enimfi* dcs,qu<efe dubitct hdberc rcpofitdmfibi penes Dcum «e* -■tmtltriutm, bQc cft, effcfHiumdtqfaredem Vet f idtn

A 4 Drt<*

fllARTW BVCgRl

P p V Sfui$,profidcipforumfacit'

VroindecumUmmultis errorumnubibus Chrifli dd ucrfarius , contrdrc&itut^mnobisilliutluccmEudng:* licdm,pcrjlrcnue ddhuc pugnct, nouosq^ cotudic exctteU dbufus o-fdndoru tgnordntu er infirmitdtc ,fitdcniq; eius in pmnibus idcm condtus , mmirum , ut opcrd mdnuu fudrum hommcs ddorcnt , cr non ut deplordtos pcccd* tore$,diu\n& bcncuoienttje , fdnguimcfc C H R I S T I - rdndos plendfidcfefe contrdddnt, dcbcnt profefio,qui= bus Chrisriglorid, elcclcrumq^fdlus chara exiflit,mM uicifiimomittcrc3quoregniC H R I S T lEutn* gelion, & bonitdtis D E I prtdicdtio , qud m in primis uniucrfdfcripturdubiq; incukdt, orhismagisucmdgis dgnofcdt y^e^fw<kbunt nof>is noflrd,ubi diuin& homtdtis guflum redc percccpcrimus , nc q$ ceffabimus tumdbonisopenbus , fcdgnduiterdemumdhsmcum- bemus , totijcikcet^eo rdpti , utgrdtifcdripdtn noHro

Cum ucroPdulusinprtcdicdnddV E Iprtdeflind*

tionc idcftioncdmpltfiimdq; in nos bomtdtc &- efficdctit

Jdnguims C H R 1 S T l,hoc eftjn dnnuncidndofynccro

feudgclio,doceddq; doclrind cert<cfdluti$,itd exccUu&rit,

Pdidus, cl$ j ut non pdruo intcrudMo , ulios facros fcriptorcs pofifc

rius ct co=rcliqucrit,pr<efcrtimfilucem, vcopidf^eclcs^optdn^

piofius dum efl , ut iUius Eptflote qukm fimduirifiim* Chri*

dgcliopr* flidnisomntbusrcdddntur qui fdncedsrccletencret,

dicdiut- cum fibi twm dlijs , quoflbet jkctk cyyoyxs tucrtcret*

Equidcni

E P I S T O L X'

'Equide igitur uthucfrdtribi^fcripturdruYUdiorib* (tcbutorcjjcm, quibusetV-Iab- Capitopdrdtisnupcrin ty. C^ytho HofedmhdudqudqudmuulgdribM comcntdrijs , & M* \f[ Ce lUsri i CeUdriM opcre , de Opcribus Dei in quo diutm bomtdS mgmficeprtdicdturiphrimuconfulueruntthpiftoldm ^PMA ^ ittusadEphefws, hifccdiebwscndrrdnddmmihidefwm- ^ Epbcf pfi Vifumenimmihieftjofirinam Chrifii ,breui=iotm fe* ter iuxtd ey luculenter, atcfc copiofe ddeo coplexd cffcy ut PtUY£ co* his nomimbus,nuua, dlia ci pr<eftrendd cxiftime, totiusq; Pendum> fdcr<e fcienti<e,copendium rcclehdbcnduccnfedm-

Docet qutdcmfufius ctfcripturi$comumtius,cdqu£ 0M£ E£* Roffktmsfcriptdcxtdt,omnemcdrncmpcccdtoobnoxid, rct4 dcL dlegenoneffenifipeccdticogrMone,noniuftitidm>(igrd |Row* ecn tidDei,er mcritoChrifti hdnc prouenirey omnid ab c/e=/ *mc4_' flionehberd Deipcndere,dbncgdtionc noftri, et ddecltoX ne proximi Dcogrdtificdndwmy mdgiftrdtuipdrcndwmS \ offcndiculdfi'dtru cducndd, edndcm cffe Gentium eylu* dteorum redemptionem,fedb<ec noftrd, dehisommbus, O" breuius, ey ut uidetur lucc mdiore dificritjum mdie* ' &dtem Chrifti Vdulo mdgmficentius pr£dicdt,cr de uh ' t* Chri&Un* officijs difcutdt diftinfttus, & ddmodum locuplete»

HdncergoqudmuclfoUmrfrccleintcUigdtur , fdtis effe puto, ey ddgrdtidm Chrifti comcnddnddm, v uitd qudm pientifiimc inftitucnddm,tum errores quofq^ con* Pr*itiie* uitKendos3uerti primwm, pdulo hberius>ne idwtifmi pdr rdtfacra li timEbr<ei, pdrtimpeculidriterVdulini , rudioribwsne* bcrtus utr buldmdiiqudmoffundercnt* Optdrimenimutdumcxtdt tcre*

A s utrunq;

v M'BVCER'1

uirunfy inflrumentumfud lingud , c^ g^dtU Deo,mtti

funthodic, quicdsltngudscdUcant , utddfontcsfcmpcr

Qttircli* redureltcedt,fiquidinterprctes,pdrudffequcrcntur , ed

bp'M uer kfcrtdS m uertcndisfxcris ddhiberctur , quam fibifidi in

jdfitEpi* terpretespermittuntinpropkctniS' Quiemmdtcesinlm

' \ 'ol*f guam ahquam uerfum, quod in ea non dum propter altc*

riui hngua ex qux uerfmt cflidiotifmos> potefi tnteUigii

Scio rehgionemhdneintcrpretum, mdteftdtifcripturd*

ru/mtributdmyfcd ut dixi dutogrophd fpintus cxtdnt , dd

qusfemper potefl corrigt, ficubi intcrpretes dormitcntx

qudrc mthi przhdre uidctur , dum uerfionibus ijs con-

fuli debct, quifacras linguds Ebr<eam z? Qrecd-m igno-

rdnt^neq^facrorufaiptorufchemdus dfiuetifunt,ut qud

fkmiliarijUmc w pknifiimc ctiam facra trdnfferrentur.

id igitur pro me± tenuitite in hdc E piftold dcdi opcrdnu

quid dffccutwsfim dlij Uidkent Si cut utdcar alicubi md*

%iSpi;dphrafteneg\f>e qudminterprctem , isfilibetitd

quofy me nominet , uidcor mihi tamc nihil d mente Pduli

dlicnumdffuifie Adiccideindc ejr commcntariu.quo

finguld E pijloU huius pro uirilt explicdre ijsyqut in Vdu

hnisktcris nandum exercitifunty er quidem omnidfim*

Jnfiitutu pUciRimefum dnnifm , ut fucceffoit frdru ejlo iuditium

imitdbilc Quicqutd hoc operis cftjibi clarifitme princcps dcdi

principis cdre decreuiyqui tdntdfeduhtdtc. regnum Cbrijlijynce*

Schlefto* flcfc ueritdtis cognitionem plantdrc dpud tuosjludcs,con

XUM* uocdtisundiqtuirispicdoftisjontemptozrnequdqudnt

uulgxri in quod tudm dignitdtem cr opes ddducis pcrtcu

lo; o-fumptu, qucmbuMCdujfdbaudqudqudtnmcdio*

crcmfc*

E p r S T O X A*

cremficcrc inccepijli> Cuifiquidem principum recHuspi crorum comentarij infcribantur , <fw<*m «' quifacrorum faentiamfuo loco babet,digneq; colitf Inter quos admo* dumpaucostud celfuudopr^dare fulgct, quccumfyn ceriore pietatis doclrindy O" linguaru $1 udia^finc quibus nuliifolidd cruditiocon&atfuisconiungicurzt-TSeoj pa Vuraprin rum ucvo hiic audacti mcprouocauit,quodfaam,te cm Cipis kiuus Chnfti ccgnitionctn nattum , quam h#c Vatdi EpiRold, rdtgto* ut e^ reliqu£ omr.cs , tradit y cui mbilddh^reatadbHc, ftrmenticomentorum ratiomshuman£: qu£ dixcrit u*lc mundiekmentis,confueaturplantdnte ctrig.wtem mkd cffe, nequidnojbrisoperibus arrcgemus , facrutamen babeat cxternum quofy Euangclij , exlwrtationisq^in Domino, ufumstfiuchieulumjpiriiM inde nullufiaat, de qua rc Caffear Schuen^Jdiustuus, pro eximiafua re (2txfb<Kr uelatione,pr£clarefcripfit,neo^facramentd contcmnat, £L JJfryJb >, fedfuo loco,(pfymbolis falicet cxtcrn£ comunionis. interr i / . Chrijlidnos & inftituertd£ ty aiend£,kabedt* ^^

HacnoRramitdo^qudlemcunq^cperamcclfitudotux fibi mcupatam,eo animo excipidt, quo qucmlibet adpro mouenda Ckriftigloriam in quouisconatufolet, koc.eft, iucundo cr fiuenti,quodq; cceptt, poft doclrinam Chri* ftifynccram , O" nullis kumamsfigmentisfermcntatam, pcrgatcurare , utlinguas cralUfrugiartes, iuuentus In contcm eius doceatur, nefy audiat nontam rcgiltofos ut uidcri uo ptcres bo lunttqudmfiftidtofosquofddmyquih£cfanftdDadond mrim ai contonnut,aftiritu uoletes omnia difcere,cum quo hdud tiu m ejr pcrinde magndmfimilidritdtem habent?qui proficlo dfc Iwgudru*

\ ' Znieffent,

M. B V C E R I

g«i cffentyut & uentrifuo cibum, itcm ab iUo per mirdctt lumcogerenturcxpeftdrcydonccdtfcercnt,nonminusdd fanftam erudttionem,no(lra opcram adhibcndam, quan quam omnia bona ucraq^ doceatfolusfptrttus D ci,quam utcorporipdrcnturalimcnta y quodey tpfumfolauir* tut Dei fuftentat ». Etcmmdumrcfttsiudicijsplurimi poUebunt, e? minut loci inuenict impofiura, er amplior in rcbutftngulis bonttatis Dei admiratio atque cogmtto , plurimtmadpietdtempromouebit-

Atcfc utinam er alij principcs ac Kcs public£,tamfan dum viaudatu CcltU£in§iitutu , uehnt tmulari , /?c, declaraturidgnofcerefe y dDominoipfiusplebt prxfb* flosyquorum primumfiudtum efie dcbeaty ut illa bontta* tcmDcifuidgnofcdty ey aduoluntatcm ipftusfuaunU ucrfd copdret Natn haud uulgdris D ei irdpcifttt, ut quof damomnium curdplus quampietdtis, dpudfuos excolcn dtfolicitet, fynuttorumfumptuu/mpluspigedt, quam quiinoptimdfiudidfiunt-Dominmquiomntumprincipi imcordainfudmanuhdbet , dtrigatea , ut rite ipfum dgnofcant &- colant, quo pldctddm ubiq; <zr quietam ui= tdmeleclidcgdn^cumpietdteeyhonefiate-ls eyfanftos

OT*condtusfccundetyedm^cuhbcrb, eyomni ditioncferuetybonisq; omntbus exornet-llli fitglorid infeculd omnid, Amen* Argentordti prtdic Calend* Scptemb-Anno Chrtfli M-D.XXVII.

ItfEpl*

IN EPISTO

LAM D. PAVLI AD EPHE.

fiosArgumentum-

?heft , qu& Afi& minoris metropolisfuit, cDwtt* multmummid>lludiofifiimtt cultrix , triennio Faulut Jpjl Cbnsiumprjedicducr4t,et non contemncndum popu* Iv.mcu ex urbcjutotd Afi4 fuerdtlucrdtus lUutqui* i ddmquicuricfis artcs fettdtifucrdnt , reccpto Eudnge* \ lio,comportdtoskbrosfuo$y cordmommbusddtcftdddm ; refipifccntidmexufferint, quorumprecidtdme fucre dr 1 gentimyriddcs quinq; , qu£ fummdfupputdtore Budgo quinq; milid Coromtorumudlet Indicibihfiquidem&u Qjf£ Fvij dto,dt$ toftdntkjn hoc iiKubucrdt, utdnnuncidrct qu<e lui apud in rcm lUorum efjent , e? owwc Dn confthum ipfis dpe* EpJ: fjf« s:* nrrt, temtcfc o-publicec^perfinguksdcmospoc" iffecenx>

nitentidtn

M- BVCEHI

Mcntim acfidem,qua> eft erga Dominwm ncftrum I i*

S VM Chnftwm,dentc^ zr moncretcumlacbrymis unu

qucmq; die er noclc. Adhtc ncfua uideretur quxrere,

cumfuis,twmcorwmquif:cumerantnecefiucitibw> , fu<&

tpftm manus fuppedttaucrant Dominu* qucq^fermo^

mm cius cwtnmtri$uirtutibmccnfirmauerat,nam eyfu

darijs eiut, ey fcmtcincli$,fupcr infirmos dclatis , tncrbi

reccdcbant,maliq;jlnritus cgredtebantur, twm inccmpa

Yabtlifoiritusfortttudinc rcddidcrat illuflrem, fupra mo

dum emm in bac urbc adflicliu fucrat,zr Dcmini tamett

ccnfolaiionefupericrfcmpcreuafcrat' ,

Cwm itafy eximie charos Ephcfio? haberet , ut apud

f qucs non uuigarifucceffu regnum Cbrifii infiituiffet, pri

QJHdm mwmTimothcu/m prticipuwm collegam remancre apud

fucrit pro COSo utxfeplantatarigarct,uoiuit, dcindeHtcrofolymd

Bphcfijs pcteit$,cwtnfcirct in cas regioncs fe non rcditurwm, cuo=

fouxUiH' ' catos cmletoEphefiorumprsjbyteros , perfanclemo*

nuit,utfibi, v cunclo grcgi att endercnt? ne quid incom*

modtafubingreffurislupis, qucs graue$futuros illis prt

dicebat, Ecclcfia eorwm pcrctperct-Hinc pcstremo et cx

uinculis, qutbiisRomtdetimbatur , hancEpiftolamad

eosfcripftt , quauelut in ccmpcndtwm,cmniChrtftia=

nifmi rationc contracla,cos tn inftttuto confirmarct,atq^

. prouchcrct- *

Vroindc mira zrluce cy hrcuitate dcfingults , qu<&

k ChriftianosfcircrcftrLjn eamonutt' Vtomnismortaliu

I tammftitia, quamfalusalibaaDciprdcdefttnatiouca4

ckftm

fe P I S T O L A-

€kflioncpendedt}&pcrchriftum,perqi!emCmnidm j fiauranddfunt,in cdo er m tcrra > quiq;fuper omnid cx \ \ altdtus,omniumpoteftdtcpoUct, ineledisUmexGenti* >CdP' P™* husquamluda-isperpcidtur, ddhocutDcusinnobisglo]mUtm & uficetur V* H<rtur4 pcrdrti uniuerfifumus, *quc ludjei \va&*4 dc Gcntes, yr gratuitdDcibcncuokntidferucmurr quoj- quotferudmur3rcconduifci[icetin Chnfto,dd bona cp& rd,cjui cx Addm ndtt^ tdntnmmSao^mpo^umusj Vt jfcmqi Chriftus mortefud legcmccrimoni4rum,ob qudm ludfigcntesaftcrndbantur^abrogarit , vdondtdsfui ccgmttoncgcntes, curnludtisinfe, inunumhomincm toagmentant , qui coitidic incrcmcntd pietatis dccipies, . in tcmplumfdndum Domino crefcerct-

Horummtris dffcttibut,zr mdgna perft>icuitdtc,per duo prwrd capitd ddmonuit, fimulo-gratiasproiUfc agit , prccarify fe pro ipfis mcmorauit , ut in cognitio* nc horum proficerent,quodgnofcercnt, dd qu&amfycm uocdti effent,quantafiigloria hnercditatts quam expeftd ret,quamq; prxceUens uirtus quanitcrentur^uduiicfc Cbriftm a mortuis e# excitatus, ctfupcr omnid ad dcxtc ram patns cucclus-In tcrtio Cdpitceadem iUisprecdtur, Cip* tcr* 0-ftmulmemimtmuncrjsfui, qmpcculUriterfueritad tium* 'Eudngehzandugentibusdelegdtus,utq;dperiret, quod myfleriii affculisetta tpfis Angehs dbfconduufucrcU* Vemq;horiatur , neobfudSdfjiicliones,qudsipfcrum tdufiaftratftdiigdntur9fedmdgis roboratointernohcs mincjbonitatcm Dti qtum amplifAmccognofcant'

Deindt

ARGVMENTVM. Cdp-qudf Dcindc quarto Capite, ey bona partc qutnti, ddftu* tum cr diumdikftionisueramq;ammoruunitatcm,tumcy-dc^ qmntum* pofitioncmuctcris bomims cum opcribus fuis , multis argumcntis hortatur,memorans , in hoc chnftum imtio rcgnifui ahos dcdiffc Apoftolos, alios Vrophetas &c-ut incognitwnc Chrtftifingultconfirmati, inunumhomi* ncmfumma dileftionecoalcfcercnt, dtfy abdicatis carnis opcnbus > in omniiuftitider fanftitdtc Dcumglortficd* Qip- fcx* rcnt-Pcr rehquam partem qutnti, cr bonamfcxti,de pe= culutnbus offtcijs quibufdam, uxorumfalicet,maritoru9 filiorum,parcntu/m,fcruorum er dominoru,fxnftapr& ccptdtradit> Voftrcmoarmateos contrauerfuttas c&le* fies,ncmpe potcftatcs malorumfrirituumyWddtnftan* ttmhortaturpretationem,cuwprofanftisomnibus , tu Vprofe ipfo , quo dignc Euangehco munere fungatur* ■- indeprccatus pacem ey bcneuolentidm Dei, c^ ipfis & omnibus ddigentibus ChriRum, Eptftolafinit. Que ucro hoc drgumc to de Ephefijs mcmorauijcgun tun-Cor-tf i'Cor'\* i.Timoth-t-Aft*

ARGVMENTl finis*

AD EPHESlOS EPlSTOLA*

D- PAVLI

AD EPHESfOS EpijloU*

fer h\M

flflE

Anlus ex uoluntate: Dei legatus IESV Chrifti , fanclis qui funtEphefi 3nempe fidehabentibus Chri ftoiESV^beneuolen* tiam uobis <S£ pace, Dei patris & Domi^ ninoftrilefu Chriftiprecor*

Gratiafit & laus Deo patri Domttii nb* ftri iesv Chrtfti3quiomninosgenerefpiri* talis beneficentia? , bonis nimirum cxlefti* bLis5afFecitper Chriftum, quemadmodum per illum nos ante conditum mitndum , iti nocelegit3utfimusfan&i* 8£ipfiusquoc£iu* ditioinculpati 5 dik&iotii fcilicet proximo* rumdediti.

t Qui

t*

!>♦ PAVLI AD EPHESIOS'

*• Quipr«deftinauitpridemnos,ut mfilios fib^per i E5V M Chriftu, exdignationeuo* lunratisfuceadoptaret , quogloria beneuo* lcntia? eius celebris in nobis effet,qua nos pro pter illum dileftum,dignatuseft.

*• Perquem,ratisfacientepronobisfangu[V

iffius neffias,habemus redemptionem,remiffio* nemnimirumpcccatorumldcjiexampliffu* mabeneuolentiaeius , quam ubertim nobis impartiuit, donatisomni fapientia cVpru* dentia , poftquauidelicetexfingularidigna* tionenotamfecitarcanamuoluntatefuam.

p Quapropofuerat,dumex certarerumo* mnium&temporumdifpefatione ,ftatutu huiustempns appetrjffer^inftaurare perillu, nempe Chriftum,uniuerfa, per hunc inqua tamquaein ctflofunt^quamquxin terra.

c# Per quem & in fortem fanftorum afciti fii

mus,pra?ordinattiuxtapropofitumcius,qui cunfta ubiqueefficit, & beneuolum arbitri* umeius, utcelebrisinnobis reddaturgloria eius , qui in Chriftum fpem noftram prio^ rcs collocauimus3inquem8£ ueftramcollo* caftis,poftquafermonem ueritatis, Euangc lion falutisueftra?,audiuiftis.

r Cuiutfidem habuiftis3obfigriati quoquc

eftisfpiritufanclo , quipromiffusnobisfue^ «kquteftarraboha^reditatisnoftra^quofre

ti redem*

E P I S T O L A- to

ti, redemprionem , qua continget certauira? pofiefTiOjindubitato expeciemus.Idcf utglo riaeiusin nobiscelebris reddatur.

Ea prop ter cii & ego audiuiffem , qna uos ** inDominum lefum fide, quac£ dile&ionein fanciosomneseftisprediti , nondefinogra? tiasprouobisagere , memorueftriin preci^ busmeis , utDeusDomininoftri lefuChri^ ftijpaterilleglonofus^afpiretuobisfapientia & reuelatione,ut ipfum cognofcatis, illnmi^ natisq? oculis mentis ueftra? fciatis , quidex uocatione ueftra uobis fper andum fit,'S£ qug opuletia fit g!oria?hxreditatis,quadonauic fancfcis , quedenique pra?ceilensutrtutiseius innosctedentesmagnitudo.

G-uce tii nobis declarabitur, fuxta efficack amfortis roboriseius , quam efficaciam in Chrifto exnibuit3 cum excitauit illum a mor^ tuis, Sc ad dexteram fuam collocauit in cx\e* ftibus,fuper omnem principatum 8t potefta tem^ckuirtutem^cfominationemjC^quic quid omnino eximium fiue in prsefenti^fiuet m ftituro fa:cu!o celebratur 5 fubiecitcf o* mniapedibuseius , ipfumcp deditcapurEc^ clefia? iiiper omnia3qua? eft corpus eius, SC lil qua cumulate exuberatembonitatem fuam decla rat5qui ilia perficit omnia in omnibus* C A P V T II*

B * Eeuoi

§*

D- PAVLI AD EPHESIOS

ft Etuos?cummortuieratis deliftis 6cpecca tis, inquibusui.viftis iuxtarationemuiuendi mundihuius5fecudum inftinftum piinapts acrcfi- poteftatisae^fpiritum^qui agit modo in* credulos , inter quos&nos omnesaliquan» do uerfabamur, indulgetes cupiditatibns na turae noftra?, & perficientes qax ferebat arbi trium carnis noftrap3& cogitationes y qui ni* mirumffqueacalij,naturairaeDei3obnoxij cramus. *• Deusautem diues mifericordia ? propter multam dileftionemquanosdilexit, etiami mortuos delidis3conuiuificauit5 una cu Chri fto (beneuolentiagratuitaferuatieftis) dCft* mul excitauir, atc^ fimul collocauit in carlefti* bus,infitos Chriftolefu. Vtoftederetfeculis futuris , excellente beneuolentise illius opu* lcntia,benignitateerga nos in Chriftolefu. J# Beheuolentia gratuita feruati eftis perfiV demjidcjjnbnexuobiXDeidonumeftjnon cxoperibusnequisglorietur.Ipfiusenimfu^ musfigmentum^conditiin Chriftolefu, ad bonaopera, qu#Deuspr#parauit , utineis uerfaremur. *• Memores igitur eftote, quod olim natura Gentes eratis, praeputio impuri uocati ab r)Sy qui circuncifi^circuncffionemanu fafta dice* bantur,quod3inquam3tum fine Chrifto era*

tis,dC

E P r S T O L A- tt

ris ?8£abaltenatiaR- Pub. Ifraelis, atcpextra nei a fcederibus^promiffione in fe continett bus , uullamfpemhabentes , fineDeoac plane imprj habiti in mundo.

NuncueroinfitiChriftoIefu^quilogeera^ tis/attieftisprope , per fanguinem Chrifti. Ipfeenim author eft pacis noftras ? qui fecit ex utrifcp untim,fublatoper facrificium corpo* ris fui interftitio maceriae, inimicitia, abolita inde lege,mandata decreta cont inente, uc duos ftbrjpfi coderetin ununouuhomine, pacecp fada coglutinaret duos, in unum cor* pusDeoper crucem , extinfta in femetipfo inimicitia.

Etadueniens Euangelizauit pacemuobis quieratislonge , ut&ijs quiprope fuerunr. Per ipfum enim utrique adttum habemus adpatrem3afflatieodemfpiritu.

Proinde iam non eftis hofpites adiiene;, fed conciues fanftis,atque domeftici Dei, iti$ diftcati fundamento , quo & Apoftoli atque P rophetae ina?diflcati funt, exiftente fummo angularilapidelefu Chrifto,per quem omnc aediftciucoagmentatu,exurgitintempliifan ctumDomino , perquem&uos coaedifica* mini in domicilium Dei , agente in uobis fpiritu.

C A P V T III*

B 5 HUM

e*

7*

*-

D. PAVLI AD EPHESIOS C A P V T III.

HuiusgratiaegoPaulusuinclusfumChri fti Icfu3pro uobis geniibus- Audiftis fiquidem clifpcnfarioiiembeneuolentiaeDei, quxmi* hicommirTaefterga uos . Pcrreuelationem enimnotummihifecitarcanum , quemad= modum paucis ante fcnpfi,ex quib. cogno* fcerepoteftislegentes, cjuiddearcano Chri* ftiintelligam.

duod uticg alr) s fxcutts, non fuit homini* bus reteftum 9 uti nunc fan&is Apoftoliseius Prophetisper fpiritum reteclum eft,nem= pequodgenteslint cohaeredes , 8t eiufdem corporfSjatqueparticipes prdmififtonis eius, iti Chrifto exhibira? per Euange!ion5cuius fa* dus fum miniftcLyuxta donum beneuoletiae Pei5datu mihi ex effica ci uirtute eius.

Mihi inquam minori quolibct minimo omnium fanftqrum , hscbeneuolentia con tigit, ut intetgentes Euangelizaremvin perue ftigabilemopulentiam Chrifti. Etillatoiu* minemoftraremomnibus, qusefitcommu nio arcani a fa?culispenesDeum ,quiomnia per Iefum Chriftum creauit, abfconditi.

Vt nota modo fleret per Eccclefiam,pr in* cipatibusc^poteftatibusca?Ie{Tibus,muItifa* jiafapientia Dci 9 fecundum propofitum

^tetnum,

EPISTOLAi u

seternum3quamexhibuit, in Chrifto IefuDo minonoftro.

Per quem confidenter agimus,& adi tum * * habenuisex fiducia,quam fuppeditar, qua er ga ipfum fumusfides. duareprecor^nefran gan t uos adfli&iones mea?5 quas pro uobis fu ftinep, qtiandoquide harc ueftra glo ria eft.

Huius cauffa fleflo genua mea ad patrem ** Domini noftrilefu Chrifti,exquo omnis co* gnatioincaelis &in terraconftat , utdet uo= bis fecundum opulentam gloriam fuam, uir tutecorroborariperfpiritum, utbenehabe* at homo interior, et habitet Chriftus per flde in cordibus ueftris, fitcg in uobis confirmata, probecj? fundata dileftio.

Vt ualeatis cufandtis omnibus coprehede re5quaefitlatitudo5&longitudo , profundi* tas&celfitudo , nofcerecg praeeminenteco* gnitionidile&ioneChrifti . VcbonitateDei ad fummum repleamini.

Potenti uero facere cumulate,fecundu uir tutem in nobisefficacem , ultra omniaquae uel petimus,uel cognofcimus, illi fit gloria in Ecclefiaper Chriftum Iefum , in omnes x* tates faeculi faeculorum amen.

C A P V T i i i i.

B 4 Adhor*

D- PAVLI AD EPHESIOS

Adhortor igituruosego uindus Domino, ut digne ambuletis uocatione , qua uocati eftis,cu omni fubmifTione manfuetudine, cu longanimitate , tolera" tes ubs inuicem per dile&ionem, ftudentes feruare unitatem fpi* ritus,uinculopacis.

%* Vnumcorpuseftis,unofpirituuiuitis,que

admoduunafpcseftuocationis ueftra? , qua, nocatieftis.Vnusdominus3unafides,unum baptifma,unusDeus &pateromnium , qui omnibuspraftdet , per omnia uirtutemfti- am exerit,in omnibus uobis agit,

V Vnicuic^ uero ueftru contigir bencuolcn»

tia3feciindu modum,quo illam Chriftus im- partit.duare ille dicit: Cum afcendiffct in al tum,deditdonahominibus . Hocuero,afce dit,quidindicat,nifiquoddefcenditprius,ui h^cinferiora, interrac duidefcendit,ipfc eft,qui 3C afcendit fuper omnes cados,ut pet* ficerecomnia.

4, Ethicdedithosquide Apoftolos,aliosue

ro P rophetas,alios uero Euageliftas,alias au tem Paftores 8C Dodores, acihocutfandti in ftaurentur,8£ opus minifterrj procedat, xdifi firiiimcf corporis Ghriftiincrementuaccipi at, donecuriiuerfioccurrerimus inuice eade fide & cognitione filrj Dci prcditi, fimiles uj

roiam

E P I S T O L A- ft

xo iam aufti roboris , aflecuti modum mregrae. aeratis C H R I S T I, ut non fimus iam amplius pueri,quos uertat, &. circum ferat , quilibet doctrina? uentus , ex mipofturahominum3&uerfutia3quibuser .OLemobtrudunt.

Sincera agamus dileftione , & augefca mus, reiaturiperomniaeum, quicaputeft Cbriitum.Exquojomnecorpuscoagmenta* cum,8£ compa&um , per omnem commilTu ram,quafitfubnimiirratio3feaindumeffica tiam pro portione cuiufq? partis , incremen* rumaccipit , adinftaurationemfuiipfiusper: dilettionem-

Hocergo dico^ obteftorper dominum, nepoft hacconuerfemini, utreliqua?gentes conuerfantur , iuxta uanitatem mentis ea* rum , obtenebratifenfu , abalienaticg auita Dei,propter ignorantiam qua? in eis eft56£ cx citatemcordis eorum. dui poftquam ad in* dolentiam peruenerunt^tradiderunt femec= ipfoslafciuia?, utquamlibet immunditiam patrarentjfimul addidi auar itix.

Vos autemnonftc didiciftis Ghriftum . Si quidem audiuiftis eum , & dofti eftis , quem* admodum ueritas Iefuhabet, quodoporte^ atuos deponere iuxtapriorem conuerfatio*

B f nem

71

io*

11*

IX»

D- PAVLI AD EPHESIOS

nem ueterem hominem , qui corrumpitur iuxtadefyderiaerroris, renouariautempec fpiritum menteueftra^ induerenouLimho minem ,quiconditusfitfeaindumD E V M, Ut iuftitia 8C folida fanftitate polieat.

Proindeablegantes mendacium, loqui* miniiieritatem , quifqueproximofuo,eo quodinuicemmembrafumus.

Irafcimini ut no peccetis , Sol , durante ira ueftra , non accidat , neque detis locum Diabolo.

dui furabatur , iam no furetur^magis uero laboretmanibus,utili honeftaecf arti incum bes, ut poffit impartire ei , qui opus habuerit.

Nullus fermo fpurcusexoreueftroprode at,fedfiquisfrugi (it, & idoneus quo utilitec alrjinftaurentur, utfrugemaudientibus ad- ferat,S£necontriftetis fpiriturn fanfrumdei, quo , utredemptionem olim confequami* niobfignatieftis.

Omnisamarulentia, S£commotio, 8C ira,8£ tumultuans uociferatio,8£ maledicen* tia reij ciatur a uobis , cum omni malitia.

Sitisauteminuicembenigni •, propenfo affedu , gratificantes inuicem uobis, quem^ admodum& D e v s uobisgratificatus

cft,

EPISTOLA. i*

eft,per chrutvm. c a p v t v-

EftoteigiturimitatoresD e r, utdile&i fi'lij3etconuerraminifecuiiduni4'iieftionem, quemadmodum&X H r i s T v sdile xit nos, tradiditc^ femetipfumpro nobis ho= ftiam & facrificium Deo , cuiusillenidore piurimum quoq; fuit obleftatus

Scortatiouero8^omnisimmunditia,ailc auar itia,nihil loci apud uos habeat, f icut de= cet fanftos , fed neque turpitudo, & ftultilo* qUium,aut facetiae,quaeomnia nondecenr, fed magis gratiarum adio,

Hoc itquidem agnofcitis quod omnis fcor (ator,aut immundus, aut auarus, qui eft ido=» lorum cultor, non habet hafreditatemin res gno Chrifti c^Dei.Nemo uobis imponat in* anibusfermonibus , propterhaecenimquce dixi,uenit ultio Dei in incredulos

Ne igitur participetis cum illis . Eratis ali= quando tenebra?,nuncautemlux , poftquam Domino confecratieftis , utfilij iucepraediti igitur conuerfamini.

Fru6tuseaimfpiritus,fituseft inomni

borii*

Z'

t>. PAVLI AD EPHESIOS

bonitate, SC iuftitia ueritate , cum explora* cis quid Domino beneplaceat.

09 Etne communicetis infrugiferis tenebra

rum operibus , magis uero iila arguite. Quae namque in abfcondito ab illis fiunr, fcedumeftdicere . Omniaueroquaeargu- untur, ceu aluminemanifeftantur . duic* quid enim manifeftatur,iam luminis aliquid habet.CXuapropter ait : Expergifcereqm doc mis, 8£furgeamortuis, 8£illuminabitete Cbriftus.

7- Videteigitur quomodo circumfpefte con

uerfemini , non u t infipientes, fed ut fapien* tes, redimentes occafionem 3 quod dies mali fint. Proinde ne fitis imprudentes,fed intelli gentes quae fit uoluntas Domini.

* Et ne inebriemini nino , qudd uita reddi c

intemperantiorem3fed implem ini fpiritu,lo quentesuobisinuicem, Pfalmis 6£hymnis, atcj fpiritalibus cantilenis, canentes&pfal- lentes, in corde ueftro Domino , gratias agen t es pro omnibus,per Dominum noftrum Ie* fum Chriftum, Deo 8Z patri.

f , Subditi uiciffim aliusalrj eftotein timore

DeiVxoresproprijsuirisfubie^fint, utdo mino,quod uircaputfitmulieris3ficut Chri- ftus capnteft Ecdefis , 8C idem faluatorfui

corporis

19*

£PISTOLA. t?

eorporis . Vt crgo Ecclefia fubdita Chrifto cft, ita uxores proprrjs uiris in omnibus.

Viridiligiteuxoresueftras , quemadmo* dumChriftus dilexit Ecclefiam, 8t tradidit femetipfum pro ea , ut illam fanclificaret, puc gatamlauactoaqua?peruerbum3utexhibeac fibrjpf!gloriofamEcclefiam,nonhabentem maculam autrugam , autquidhuiufmodi» fed ur fanfla 0t,& inculpata . Sic debent dili* gereuiri uxores fuas , utfuaipforumcorpo* ra Diligcns uxorem fuam,ieipfum dihgit. Nemo enim unquam carnem fuam odio ha buit,fednutrit&foueteam,ficutDominus Ecclefiam.

duoniam membra fumus corporiseius, u. cx carneeius oiTibuseius, proquorelin* quet homo patrem & matrem SC adha?rebic uxorifu?5eruntcpduo3utuiuantunumhomi nem.Hocarcanum magnum eft , ego autem dicoquoad CHRistvm, &Ecclefiam. Veruntamen 8c uos fingillatim , fuam quifcp uxoremdiligatperindeatquefeipfum , 8>£u? xor uoio ut reuereatur maritum.

C A P V T VI.

Filij morigeri eftcte parentibus ueftris , uc *

digf um

D- PAVLI AD EPHE3I02

dignum Domino. eft . Hoc enim iuftum efk Honorapatrem tuum,8£matrem, quodpri mum quidem prarcepriieft , habenspromif fioncm,hancnimirtmi,utbencribifit,£ifque longamusinterra.

Patres , ne prouocetis adiranV.filios ue* ftros > fed educate eos,inftitutione & correpti oneDomini.

Serui aufcultate dominis carnalibus, cum timore 8C tremore , in fimplicitate cordis uc ftri3tanquam CflKlM 0,nonadocu- lum feruientes, ticlut qui placere hominibus ftudent?fedutferuic H r I s T i.perfici* entcs uoluntatemD E i exanimo '8£bene- uole,feruientesuidelicet D o M I N oSC nonhominibuSjfcientes quod unufquifque, quod fecerit boni,id refcret a Domino repera fum ,fiue feruus fit ,fiue liber.

Et domini eadem racite erga tllos, remit* tentes minas,fcienres, quod uefter domi* nus eft in carlis, et perfonariim refpeiftus apud eum nullus.

duodreliquumeft^fratresmeijcorrobo^ ramini5perDominum, &roburforritudi* niseius,induiminitotamarmaturamb e J, ut polTitis ftare aduerfus infidias Diaboii.Ete nim non cft nobis lucla aduerfus fanguinem &C carnem3fed aduerfusprincipatus^potc-

ftates,

E P I S T O L »<r

tes,aduerfusDommosmundi,tenebrarum feculi huius.,aduerfus fpiritales uerfutias, quej funtinoeleftibus-

duapropter affumitetotam armaturam Dei,u t poffitis refiftere in die ma!o, & omni- bus peractisftare. State igitur circumcindis lumbis ueftris , ueritate, & induti thoracem iuftitise^ S£calceatipedes3promptitudtneati nunciandi Euangelij pacis Super omnia afa fumentes fcutum fidei -9 quopoffitiscundfa iacula mali ilJius ignita extingucre,& galeam falutisaccipite, &gladiumipiritus,quodeft uerbum Dei.

Omnioratione&deprecatione^orantes in omni tempore, & fpiritu,in idipfum uigi* lantes, cumomni inftantia&deprecationc profanftisomnibus,&prome,utdeturmi* hifermo,dumosmeumaperiendumeft,a£ omnifidutia, adnotumfaciendumarcanii Euangelij, cuiuslegationefungor, conftri- ftuscatena,utconfidenterilludannjunciem, ficut oporrec meloqui.

Vt uero fciatis 8c uos,quomodo resmeaj babeant, quid agani , onniia uobis nota fa* ciet Tychicus diledus frater , &fidusinne* gotio D o m i N I minifter,quem m hoc ad uos mifi , uc cognofceretis de

rebus

D- PAVLI AD EPHESIOS

rcbus noftris , confolaretur , cordaueftra.

Pax fit fratribus,8£"dilecl:iocum fide aDeo

patre&Dominonoftio lefu Chrifto . Bene*

uolentiaDei , cumomnibusdiligeu=

tibusDominum noftrumlefum

Chriftum cnmintegritate.

Amen-

Miffafuit Roma per Tychicum*

Finis Epiftote D. Pauli ad Ephefios*

Vi BVCERI COMMENTAItlVS \i

Paulus*

be ratione nominis multis differere non eft confiliuM, tum quod ccrti bic mhil queat rcftm, tum quod qutcquid afferatur, haud magnum ad pictatem momcntum attu* lerit-lnAclis lt-fcrtbitLucdsiSdulusueroquietVduliis Denomi* plenutfyiritufancTo erc Vndc conijcio binominemfu* ne Vduli* iffe, ludiis tdmenfere Sdulum appcUatum , nominefali* cet iUisfkmikari , Gentibus autem Faulum , quod nomen cbimpermm Komanorumdpud iUdsfrequenscjfccocpc Ydt Quod igiturfibi ndto ciui Komdrio forfdn inditwh fuerdt, fcriberisgcntibus,libentetepiftolisfuispr£fixit9 utethnicishdcienusethnicusfieret&-dd Chnftu eospel liccret Qttd exeplddocemur,utmed'tjsreb'ingrdtidho miriu\fiquuiinde commodiddiUos quedtredircjibenter utdmur , qudndoquide uere Cbri&idnifit, ftudereutpld tcdt dd bonum omnibus Rom-u -Prowcte quouis alio qu* quoPdulUsdftutjuit , feirituaguntur, quifuperftitiofe ddeo non rehgtofe i bonis Dci crcdturis plerifq;,eo qiioi iHis mali abutdntut,abborrcnt , nonfu&tncntes uclali- qudntifcer homimbus , c qutbusfvrtc Chri&oaliquos ufu iUarum lucrificerent,grdtificdril?*\£xy ,ideft,Schaui indubic, cum circumcidcrcturfuerdt Apoftolus htc dp* pcUdtus , hdftenus tdmen cthnicts ethnicusfieri uoluit,ut Romdnum nomen Ebneoin ommbus episxolis fuis pr& ferrct Cum hodic uitto ,'er quidcm non leuiculo,ucrtdnt 6Mrt Andbdptifiis 3 <zr.dottores?fuoiudicio , egyeg^if

C quidM

_T IN EPISTOLAM AD EPHE^I^

quidd, quodcognomindfuddliquifrdtrum,duldtinefcri iuntyucl m Idtind lingudm dut gr<ecd ucrtut , ucl ad modu hdru inflcflunt -Adeo non mtnus rdrd qua, cximid res eft, rcflo dc rcbus iftis cxtcrnis iudicio cffc proeditum ;

Ex uoluntateDeilegatus IefuChrifti;

Kpithctisfemper Pdulus ddinftitutumfuumfkcienti*

hus utifolct , dcfcribcre Ephefijs fmccriorcm rdtionem

Q&but chnftidnifmihdcEptftold uoluit,&fdlutcmperDomi*

Epuhetis numnoftrum lefum Qhriftwm pdrtdmpeflortb- corum

Vdulus «« penittus infcrere,feigiturlegdtum \efu Chriftildu<kt,uo

Wnr* Unsftgnificdrefc non dliud qukm ftktk ittorum ncgoci*

pm, cx mdnddto Serudtoris er uoluntdtepdtris dpud cos

hdc ^pifiold dtturum-Atq; itd ucl brcm hoc titulo Ephe-

fiorum dmmos bcneuolos zrdttentos ftbircddtdit- Qufc

tnim non cx dnimo uelit ey Rudiofe quidem dudtrc legd*

tum lefu Chriftiyidcft , Scrmtoris etunflircgis,quifuos

fyiritufdnflo donatos , w&os er bedtos reddit , eocfe non

piftfdlutdrid mdnddttAdidem fictt>quodfe ex decrcto p*

tris Dcihdcfdlutk legdtionefungt teftdtur*.

Docemurucrohtcprimum, uthisprtcipuenomini* husnosfrdtrtbuscommendemus , quxproximefcccrint ttdpromoucnddmdpudiUoSy utgloridmDeiyitdZptpfo* Vumfdlutem,hoccft, quibusiUisfimusufui^nonquibuiS admirdtioniymulto minus qutbus tcrrori Dcindc.ut #= gndtionmcrgdnosDeiingemcjfttnobisfirmusfitt*

tompd*

BVCERI COMMEN* ARIVS* : i3

hompirdbiUs fiqadcm dignitds erdt effe legdtum I E S V

€fcn& , tf«j ex ueluhteUe Dei3eam tamen Vdulut qudmk

bct modeftas, nequaqudm difiimuL uit , [edin gioridm dei

C7 fratrumfdlutem3wgenueprofcjfuteft Ccrtd funt do

t\d Dei, eo<$ ut ucrc ddcjfifentiuntur , iid debent indifii* O

rnuUnter, fcd in gloridm dondtoris dcfratrum fdlutcm*

profcrridtqucfuomodooftentdri-Voftrcmomonemur* . ■;

nemincmpoffclcgdtu Cbrtftieffe glorueq7ctuspreconh

tufi ex uoiuntdtc mifiiontcfc Det- Qupmodo enim prtdi*

cdbuntnifimittAMurffcribitApoftolutRomdmsiLegd*

iumndttq; Cbriftiisdgit, quidnnuncidt ipfivmunicuefk

fdludtore , idfy dgit quocuq^ dfairitu dei extrufutfucrtti

utquApiurimoshuicc^lcfti rcgi ddducdt-Huiufmcdidui

%d utl cogitdrc poffct exfcfc mortdlist Cot> Vdulfmbu\

ubi dc bdcfud legdtionc loqtur,nos hdudqudq idoncos cf±

%e >qui cx nobifipfis cogitemus %cqudm,tdnq ex nobtfipfis

eyc Nemo crgo legdtum lefu Cbrifti dgct, boc eft, Ek*«

^elionfinceriterdnnuncidbit, nifiddhocoput?exuoiun*

idteDciextrufus*

Tdntum dbcfl db etf, ut tdnqul no mifiui , nonfitdudi cndus3qui Cbrifti doclritm purc quide trddiderit,no dutl fimui uitd exprcffcrit Vtcunq^ w.td hdbet , quicuq; refti Quif thriM prjedicdtJs id cxfcfe cogitdre nopotuit , e 0% d Cbnfti Hco ddboc miffus cfl.dc H\ q. qu£pr&d\cdtcotepfmU Apo/fo j mltuenimintcre8Mcrultrocurrcnte$)quifuddutdlid lui* . Yuftgmentdpr^dicdnty w quiipfiftimd CbnftiucritA* tmt quam nemo doc&itmfimpulfusmjfusfediutmtus- »?. Q & ImpefU

IN EPISTOLAM AD EPHESldtf

Jmpcttiautcm mittiq; adprxdtcandwm hanc,poffunt etiS

qui non pcr omnid tttt uita rcjfyondcnt, neque purc glori*

am Dci,et nibilfui qua-runt. Chriftu emmjicet ex mak

occafwnc prcedicabant , ey humdna commcnta ncqua*

Qui cur* qudm,quorwmVaulusVhtlpp-x<mcminit, id tamcnfe*

rentes & rioApoftolusgaudebat,nequaquamgauifurusfthuma*

quimifii* nacommcnta pr&dicaffcnt, quta alicnoruin uoccm oucs

dudire nequaquamfuflinent, tam abcftut ad iUam gaude

rcnt * Hypocrtta? quoque ttti,quibus Dcminus Matth-7»

teftimonium pcrhtbct,quod in nomtnefuoprophetarunt,

utiq; idcxftiritu ciusatfy uoluntatcpatrisftcerunt-Hu*

mnwmnanque ingeniummhil taleuel comintfcipoteft"

fAtfii igttur diutnttus &- htfuerunt , er Chriftwm tpfwm

contcmpfit,quicuq;ittorucontempfitprophetiam Vere

igttur ejrftplaneimpij adpr&dicandwm mifiifuerant,au

dicndiq; timenttbws Dewm erant , utcunquc uita tttorum

cum doclrina pugnaret*

Orandut tgitur deus utinmeffemfuamextrudat,qui non tam ucrbk quam uita doceant, er danda opcra eft,ut tales ad doccndi munui dcligantur Atnequaquam con- temncnda intcrim eh, z? eorwm pr<edicatto,qui uitafunt infinceriore,de Chri&o tamcn ucra teftantur Mifiio ita Qtdd mtf *im ^pr<edicandu Chrtftu, nihilfanealiudfucrit, quam rJ0, uoluntds pr<edicdndi,qudm nobis tttefalutemparauit,con

iunftdmhabens huiusfacultatem, quamutramquefolus Dcusfuppeditat, dc qua in Matthtwmdixiplura*

Sandis quifuntEpheiu

Sanclm

W' BVCERI COMMENTARIVS. i*

Sdnftumfcripturd uocdt, quod c& Dco confecrdtwm9 toq; duguftius idm cr diuin£ quoddmmodo reuerentU „. pdrticcps-Sicpopuluslfrdd , prtapue fdcerdotes,tem= l% plum et inftrmncntumcius ,_ fxnclitdtis nomine pafiun in fcripturiscckbrdntur ldmqui Ckriftouerdfidenomcn dcderunt,filijdeifunt,dc itdglorifdaconfecratidtq; de. diti,ut dd cdmftnt pemtus demum refirmdndi,futuri con formesimdginifilij Dei,pldneiusl:i er bedti Vclfoliigi* tur hifunt,quifdnclUdtis nomine ucrc inftgmuntur,quip pe cum mhApolfituelcogitdriduguftiuszr diuinius,qiut cffcfiliumpeio' cohxredcm Chri&i, cuius potc&dsfit ommbusquiinnomineChrifticreduntlodn-i » Vndehic moxVdulfubijcitK&iTtisoiqfy ^tscp,quod reddidi, nempefidem habentibus erc- Ndm omnino h<tc interpre tdtio cft eius,quodprsmifttSdnfiis,eo quodfdnfti,idcft> Deo dediti , eo'q$ uere dugufti er diuini , nonfint nifi qut perfidem infortemfdiorum Dciddfatifunt-

Uocdutc msotc,lp jg; /5a>, uerti,fidcmhdbentibu4 fidelesin Chri3o> Ndmquodfcripturdfuoidiotifmodiatcrederc Chrifto» in dliquo ucldliquem, nos dicimus crederedlicui,fidmq; hdberc-lm^mq; Z&ofch- cap-n* legimus,0"uiditlfraet mdnwm Domim magna , qua conira Aegyptios exercuit9 Cr timuit populus dominu , er crcdidcrunt in dominim, Cr in lAofcheh feruum eius, quid hoc crediderunt er in Crcdere lAofchehferuu eiusfuit dhud, quauerbis Mofckeh habu in domwo- trunt fidem t ltem m eodem libro cap- 19 - dixit dominus 4d yiofcbeb ; Ecce ego aenio dd te in cdligine nubis, quo

C $ mdidt

* TK EPIST- ADEPHESIO?-

dudidtpopulus uerbd med ddtc , er cto intecreddnt . v ff rpc^Mo» Hocfxne\w etiam crcdant in te,perindefuit^ atqifidixifictyUttibicrcdjint er uerbis tuis, agncfcentcSr. tccxmandatomeoloquufidcmhabeant- Sicergoo-crc* dcrc in Chrifto , pcrindc cji atquecrcdcre Chrifto, ucr- hysq^ ciusfidem habcre>

Hoc ucro exfc mox gignit fiducwn in cum , cfficit^ ut ipfumfufyicidmus &■ adoremutfcruatorem Nam de Vidutid ex fe pr£dicat,qutinfc crcdidcritycum <ctcrnam uitam habe pfc* rc,fufataridumq; afc m dic nouifiimo Ha>c quiuera d%

gnofcit,quod ncmo mfiafyiritufanfio pcrfudfuspoterit, quonwdo non illico omnemfiduciamfuam in iilo coUocet, dtqucjvlicitatisfuf autorcm illum colat t Vaulo itaquefi* despropricperfuafioeft,quamensdcuerbisD OMI* K I n&ddddubitdtiperfuafafcdicetafpiritufanftoHinc Uquet, VaUdmiUuinimitabilcmuirum0nonlinguarutdn tim, fed er fcripturdrum D E I proprictdtem in hoc recle confiderdffe, qui , qudmgrjcci tS/j m sfy uocdnt, ixtinvs ccnfuitjperfudfionem probe dia-

CcrtcnMdliudfuitlauddta iUdAbrabtfides, ob qua

t&iuftusDeo htbitus, er crcdcnlis populipatcrfuitcon

fides ftitus- Deusfiquide lUipromifcratfiliwm, 0- pofteritdte

4&dh& innumcrdmjrjoc crcdidit cr mdc iuftus habitus eft> Scri*

ptura fuo idiotifmo habct&t crcdtdit in Domino,Hebrdi

^TVYJVO y^Xft^quodiifuidfuitdliud, quampro

mittcntifobo\cmDcOy hdbuitfidem , perfuafusutiqucd

ftiritu deimondlitcrfehdbet a-fldcs,qud ivfto^uiucre

'■■ Habi*

Itf BVCERI COMMENTARTV^ s#

Hrf^k«kcccm^«N4wprowijJlo«fWffc//^o-4fiortrpoa: . puii (tf/c Vdf C5 prtmifit , f c&tf w pcrturbato er rfd/fcclo Iw/^ ** J* dnimofvre^uieifidemhdberenonfuftinercnt* Contri '&#"#•• dutemiuftum9fidefuduitturum, uieft.benehdbiturum* Rerfudfi enim dfrir.itu fxn&o elcflt , kberdtionem d md* lisommbuiper Chriftumccrtofuturdm , uthincbenedc uoluntdte Deifidunt}itd zyftx uiuunt , omnid boni confu lentes , utcunqueex pr<efcnticdlmitdtc uidedntur morti dddifii-

Vromdc<{udmApofto\uiT%pms\})>etMlgofidem QwWji ldtinedicunt,figermdndm uocis hutus3utcdFdulusufus <ta*. £&,ffgnificdntidm recipimus, pcrfuafioncm Euangclif perfciritum fkndm eleclis er uocdtis facldm,per eam inteUtgemus Ed nonnunquam quidem profidutid in bo* nitdtem D E 1 dccipitur.fcdper Metdlcpfim Exper* fUdfione enim depromifis Domini,fiduttdinbonitdtcn4 ciwgignitur»

e^odftnouiiUihoftcsfidci>uwtutti>c{u£omnispict& Cdutibm j tti vfdlutts umcum fundamentum cft , quiddm kndbd* Anabdpti pti&drmcognouifient,nonitdcontrdnosfremerent,qd! ftarwnv fidciiniu&ificdtioncprimds tribuimus, cr dgnofcerent friuolum effe , cjuod contra nos afferunt Neminent cipoffefidcrcy quemnondnteddmduerit Eoqucdmori D E lnonfideiyprimdstnbuendds* Etenimutnemo ftdutUm fudm in iUo fixamhdbcbit , qucm non ddext* rit , itd t$mineiniuif(jium Miget dc cwut uirtutc wl C 4 c-bonitAtc

JN EPISTOLAM AD EPHESlQSi

Cr bonitdtc, nonfuerit dntcd perfudfus qu is ndmque dmct cum,quem bonus dn malus fityignordttVndc dutent dcum bonum ct nobis bonum,utdmdre cum , confidercq; ineumpofiimus3cognofcemustCertequ*D E lfunt, Cr de deofcnpturd pr&dicdt , homofccundwm dmmdm Mucns,nonpercipit*

Ergoddfldtufyiritusfdnclihicopus efl> quiEudnge* lioncordibus clcttorqmperfuddcdtyhoc dcmum pdtto uo cdntur, er 4 pdtrcddfihum pcrtrahuntur , quotquot dd Vndcfides tutdmprd-ordindtifunt AtquchicduditusiUecftyUndc etdmor fidesprouenitRom-io-Adquemo-fimimfaetEudnge P cf* lij extcrnus pr&co , dttdmen quid pkntdns cr rigdns ni± hilfuntyincfficdx crit omnisprtdicdtio , doncccordi Eul gclion prdtdicduerit ct pcrfudferit fyiritusfdnttM-Apud quemucroed pcrfudfw obtinucrtt, isetidmfiexpdrte qudmbonusfitDeus cognofctf , ficritdmcnnonpotesl;, quin lUu O" nmct et reucrtyur , dc optimd qutquc de ipfo fibi poUicedtur,fidemfcilicet hdbens Budngelio , quodfic iUum pudicdt,qu<e et ccrto confcquetur 3cumf^cs in dcu non pudeficidt- ittque po& eleclionemfdnftorum, pro* ximumefl, utD E V Sfuorumfccordibuspcruer* bum, quodtdmcn fuofriritu lUis pcrfuddedt, infinuet,cx hdc mox perfudfione certdquefidc,qudm uerb\s eius idm hdbentyconfcquiturfiducidcm er dmor3propenfd<^dd grdtificdndum ipfi in ommbus uoluntds*

Tra ergo h<ccfides,ft>c$> chdritdsfunt, quibus pr&*

fen%

M- BVCERI COMMENTARIVS, i%

fcnsfdnftorumuitdconfldt,ej-perdgitur EideDcum fdtrcmfibi in omnibus proffiefturum dgnofcunt ,ff>eex peftdnt £c[udnimiter,dum dnimo er corporetdd imdgi- ^*lor ■** nem Cbriki reformcntur-Ddeftionc demum, qudmfide dl^iu)* diuinitdtis portionem perceperunt, ej-fye confunxmdn- ddm pr£fto\dntur,ddproximos trdnffundunt> Qudrcfi* dc eyfyehdnc mdiorem Pduluspronuncidt,qudndoqui- dem Idtiut pdtet,et bencfkcercdlijs, quod&udct dileftio, bedtim cji.qudmbeneficidrecipcre, quodfitfidceyfte* JXuUd quidem hdrum uirtufumfinedlijs cjfcpotcft, con* fummdtio tdmen hominis Dci,ddeftionis eft, qud tUe idm dlijsfe Deifilium,quod perfidcm efie cozpit,^ ffic per* feuerdt,rc ipfd cxhibet, mmirum bctteficwm in ommbut* H*ec defidei ndturd v cdditionc,cuius multd per Epi floldm hdnc,ut omncs Pdulinds,mentiofit,hic initio Epi- ftol£ diffcrerelibuit,quofynccriui, qu& de cd Vdul. infc <tuentibufpr<£dicdt,percipidntur'Ncq; emmtdntum ijs, quieuulgofuntChriftidnorum, quodignordrunt ,quid propriepcrfidci uocdbulumfcripturd intcUigcrct,cdu* fdm,utplcrdfyfcriptur&locddgcrmdno fcnfu detorque renttprtebuit-Vt ergoddVduli uerbd reuertdmur. Sdn= ftos Ephefinoe Ecc\efi&, xs-)sov<f \v\?t sw , ideft,fide* lesin Chn§houocduit,qui Chriftocrcdidcrdnt,Eudnge* lioqifidem hdbucrdnt* Vndemmirumfilij Dzifinfti, ct fidutid in D E V M dt<fc ddeftione ergd proximo$ frtditijudferdnt: . _ "

C 9 Bcneuo*

u* EPISTOLAM AD EPHESlOS

BeneuQlentiam uqbis &pacem DeJ patris SC Domini noftri IefuChriftu

UisuerbisfmoremDci cr Chri&iEphefijs precdtw,

eft y qucmgrdtit , pro qud bencuolentidm pofui , ma io*

Grdttd* rislucisgrdtidyO-pdcisnominibuicxprcfiit . AdTi*

moth^Titumddiecit^mifericordidmyUtic^ utuim}

diuimfiuioris mdgis explkdret . Sunc ubi infcripturis le*

gimuiinuemjfe dhquos grdtidm in ocuhs Dei, uclhomi*

nisdlicuiu^}nMdliudfigmfkdturqud Deu,ucleumho-

minem ittisfducreydtq; efiebeneuolumMofcheh Deusts

8dtuffuerdt inuemffe cwm grdtiam in Qculisfuisjmiusfi

dutid illeordbdt-ln quo tdndcm cognofcctur, quodinut*

nerimgrdtidm in oculis tuis, ego er populus tuust Nun*

quidfi dmbules nobifcum, et ddmirdbilcs^clifuerimus^

ego&populuituusprx ommbuspopulis ,incolcntibui

hunc orbemt z* Mofcheh}t-Q££ ordtiohuiufmodi fuit*

QupDeuspdUmjiet,quod nos dthgis,bencuolentidq> ct

fauoretuomc wpopulum tuumprofequeris, nifidedu*

ccns nos,CTddmirdndos pr& alijs popuiis xcddcns id de*

chres* Sic quod Ucobu legimus frdtri fuo Bp« munerd

mififfe , utinucniretgrdtidinoculiseiusi' Hiofchehw

ftidiotifmuw ebrxmx noftris uerbis explicdreuolueri*

uorent

\

j& BVCERI COMMENTARftfS' ^i*

tteremdus , ftbicfcreddcrctbeneuolum v Qnodigittt^

fcriptunev^ dtcttur, er grtct fcrtptur£ interpretes, quos cr Pd«f«w fccutum fdtts liquct, ya^ip > Ldtini uero grtxtiam uulgo ttcrterunt , propnc nc&u bcneuclcn ti4m,cbdritatcm>fiuorcmq;figmficdt Vnde cr bcneuo lentumpro eo qucd Vaulus y^d^ip dtxit ypcrEpifto* Umkanc , quo pUniuseffet qiudkacuoce _^jx^troz Apoftolus fibtuelu,pofui-Grdtia cnim Idtinis corum cj]c dtcttur3qutbusfiiuetur^noquifhuet, UdgrdtidUdlcre ctut cfficeredliqutd dicuntur,quifreti alioru fkuoribus , quid pcjfuntdutefftciunt-

Pdcisuero nomtne Apcftolfs prcfaeritdtem v re- rumfucccffumfignificdfieuidetur Ommnocnimfcrh p^* pturdpxcisnomine fecundds resinteUigit Sicquodlo* fephfrdtresfuos rogdbat , primo Mcfckckw nunqutd paxcftpdtriueftrotquiddhud erdtqudmfidtxiffel> nun quid benekdbct pdter uefter , ct* rerum fuccefiufrw* turt idemDduidpueros fuos prccari iufitt Ndbal , cum mberet xUi dicere-Tibi pax ey pdx domui tux, er pfic o- mntbus qu&habes Vcrtnde enl koc crdtatqifidtxiffenl* Vrecdmur,ut rcftchdbc4sytu, dcmus tua, C7 qux pofii* des : VrowdcPdulusEpkefijs , ut tyalijs dumgrd- tiam erpdccmprecdtus e&tOptduit^ui benetiolcntU Dci Crfiuore,dc indeuerd profyeritdtcrerumcfcbedtcfuc? cefiufrucrentur\Acfidtxifflt:Dignetur ncs Dcuspater ttDommusnofter \ E S V S timftusjuddiletiient

Vdttr*

m EPISTOLAM AD EPHESIOS

Vf&uorCyO' donet, utfecundd uobisfint , er rcftc hd* bcdntomnti- Dominut Dominum dutcm nojlrum I E S V M Cbrijlum cum - i ^** pdtrc Deo comunxit , <{uod per cum omnis in nos Dci cr beneuolentiderbeneficcnttddcriuetur *vt cnimmeruit bdnc nobisfud mort c , iti pofuit cum pdtcrfuis cdput er principem,<[uifuo friritu etm quocfc pdrticipes , tUos red ddt- Conditdfuntpereumomnid-iohdn-i- ttdinjidurdrc quo<£ cunftd pcr ipfum pdtcr uoluit> dc <{uo infrd hoc c& pitefeftiunculdquintd*

Deum dutem pdtrem dppeUdt>quid eleclis^quorum ut fibiftiiritufuo rcndtorum,pdter cxifttt,fcribu- Chriftum fireDominumnoftrum uocdt><{uid iUuminprtfentire* %ndrepdtcruoluit > doncc hoftcs uniuerfi pcdtbws ciu* fubijcidntnr* i-Corin-is-Hdbent dutcm h& uoccsuimfi* mulfuddendifidem eorum <{U£ precdntur >fienim Deus pdter>&- IE S VS Chriftus,c{uiiuxtdnomenfuumfcr- udtor er bcdtor eshfuorum > Dominus nofter cxifttt,ccr tifumuSyUt beneuolentk eorum., itd er folid&fchcitdtis, qu<epdxiUdDei cr Chriftteft , nos compotcs & idm perfidem cfie , ®- oltm plcmRime per rcucldtdmfruitio* ncmfbre-lUudpcrfefdtispdtere puto idcmcjfcbcneuo lcntidmo-pdcemDei > atquebeneuolentidm vpdccnt dDco>

Docemurdutcm hicf&ucrcm Dci rcbws omnibus dn* lefirrc^uoddb tpfofolo uenidt pdx,id cft, rerum omnh umfiUcitis um>cumjiuor hominum d ucro ct bonofe*

pifiims

M- BVCERI COMMENTARIVS» *i pifitme dctorqueat,ct mifcros plcrumcy , fcc liccs ntmqud . ^ rcdd*t-Amor fiquidcm amore cmitur, er beneuolis dtcfe «cmMtw fyuentwwsaducrfaridifficilccft > Vndefitydumbominc$ r,uor' jkuent^ut uoluntati cr cupiditatibus fuis 5 qu& nunquam tionadmalumpropendcntynosobnoxwsrcddant , grd^ tiacfc lamfua plus quam Deus ipfe apud nos ualcant, effi* ciantfyutnon raroy quoiUisgrattficemur3 vdicendot taccamus,c? tacenda dicamus>omittenda'cfc muluficid* niMiW ficiendd cmittamus.Hinceft iUudqucd VaulQA Idtisfcripfit* Siadhuchcmimbuspldcerem, Cbriftifcr* uus non effcm-Kcquirit fiquidcm Chriftus , ut cmnis glo YidtrdnfcribdturDco,homincsautem,quit<intumhcmi tiesfunt,fuam ipforumgloriam ubufc quterunt- Quocirm caqui Chnftofefe addixcritferuumjicminumfiuoreifli co excidct>quod lUefuis prtdixit, nempeforc eos cdio o* tnntbu*homimbus>Natth'iO'

Sicfe babet er ab bomimbus prcficldfpeticitds , ftre i &udw Deiexcludit^ ddindignddetcrquet, eccfc re* clius miferid quamfalicitds dicitur-At a patrc er cbri* ftoprofcflapdXyhcceft, cptimdrerum cmniumccndi* tw, iLcracfc profyentas in co (ita cft , ut renouatorifriri* tuffancli cuncla in ncbis obfecundent , er bomo tUe mter nws,qui quotidic adarcbetypum Chriftireftauraturjid* bcatquamcommcdiftime' Hoc iamgcrmanuconfummal t& bcatitudimsfyccimen cft,ey beatifiimum initium, cet tdfyut in hocfeculo babcripotcftfiliatds*

Gutii

I*

IN EPISTOLAM AD EPHESlOi

Gratia fit & laus Deo*

Agrdtidrumdttione, ey commcmordtionc futpro ^phefijsprecdtionis^utrd^fitisprolixd , utquibut iotumprimumcdput EpiftoU huius implcucrit, exordi* tur^qutbusfimul totdm redemptionis noftr* rdtioncm ct btftommexpticdt3ommd doccnsjiuinebonitdti er clc* cltoni tribuendd Ac itd bcneuolentidm er dt tentionem Ephefiortm , ftbicum endrrdttiro myftcrtd rcgni Chn= fatum monituro tUos officij, ut dignam Chnftidno nomi hc uitdm uiuerent,non tdm dextrc qul poienter pdrduif* tcncdi* VroeodutemquodPdul hdbet iuAo>«T0§ o JkoV clusDeus* rcftrensittudjnfcripturdfi-equcns kSfV* yra*^ ,Jui:Grdtidfit er Idus Dcojd cnim mihihoc : Benedidus Deui,fignificdrc uidetur- Deiliquidcmbenediccreergi ~nos,eft nobis bencf&ccre-At dwm illi nos benedicimus, cu Uuddmusetprodcceptisbcneficijsdgimusgxdtids Erdf musnoninfcitcredderefolcthoc h^oynro^o foitfldu ddndusDcus, qudfidixiffetVdul Verenobislduddndui & cclcbrdndus Dcitseft.quicrc*

TAoncmurdutem hic , ut in grdtidrum dfiionem ergd>

Dcum erumpdmus3qucties de beneficijs eimfermo wa-

dcrit, dut quoties peculidris bcneficiorUm ipfius obtige*

ritfenfus Sic Chriftusquotics pdnemin mdnutdccipic*

tcmper "bdt,grdtidsfolebdt dgere pdtri, quod ipfum dhcubi EudA

dgend<e gelifttebenedicereuocdrunt Commemordtioncfiqui±

Deo grd* dcm beneficwrum Dci, dmor wfidcs in Dcum, tdntwni

tU* bencMorcm9 dcccnditur Pquibus hicuitd bedtd v con*

m

U* BVCERI COfoMENT AKlVS' U

ftftitwpromouetur- QUdrefdncli omnesplurimifem* peringrdtidrumdcliombuifucreydpudnos^uodinfre^ . . ._ quenteshdbentur,ftupcntis<id Deibonitdtcmdnimi,dr* gumcntwncft.VdulufinomnibusfuisEpiftolis , pr&tet tds qu£ dd Gdldthds & Titumfcriptefunt, dgrdtidrum dftioncexordtumfccit lndltcrdddCorinthics>eifdcm ctidm,a[uibw> hic ucrbis , quibus v Vetrusfudmduftite Meft, prioremiUdm , ({u£germdndVctrmd hdbetur* Quod dutcm dd Gdkthds db iUoru obturgdtione, eynott pro morefuo d grdt idrumdftione eXorditui eft, in dper* ' to csuffd efie uidctur-Eo enim reldpfierdnt, ut obiurgdtt di mdgis qudm pro eisgrdti£ dgend£ cjfcnt In cd uero dd Titum ftuduiffe uidetur non pducd pr^ceptd qud bre* uifiimecomplcttt , qudfvrte cdujftnoluitin grdturum dclionco' commemordtione bcneficiorumDciimmom riypr^fertim dpud eum , dpud quem indubie iugis O" w* m bonitdtis diuin* memorid uigcbdt* , VdtrcmDomininoftrilESV chrifti, hicDeuuoedt, ^dter Dd quodnimirumDominusprimogcnitusfttyCTunicedile^ min* lc[u* dusfilius,cuiusomnidpdtriprobdntur,frlendorglori£, O-exprefid imdgofubftdnti£ eius-Hcb-t- p quem dcnick cotingit er nobisyut infiliospdtcrddoptet, in quibutfcis Itietipfiusetmeritoo-fpiritujmdginefudmrcditutt.

Qui omni nos genere Cpiw

tualisbeneiiccnti_e*

s Aduer*

1M EPISTOLAM AD EPHESlGtf

Aduerbum gr<eca habent- Qui benedixit nos in omni

. ft>iritualibenediclionc,incceleftibusCbrifto . lamfatis

ftcncdixit Conftat Det benedtcerc cjje benejkere, er benediclione

nos " cius beneficentiam Sic benedixuprimis nojlris parenti*

bus indita uirtutegignendt prolis, coUataq, uirtutc ani*

mantibus alijs domxnadii- Mofcbeh s i* Quod ergo Vau

lusfcrlpfit - Quibenedixitnosomnibenedittioneej-c*

quoficiliusApoftolifenfu6peropcrctur,reddidi . Qui

omni nosgcncrefriritalts bencficcntiz , bonis nimirum

inctlcfti' c#lc3ibus,affecit'Namhoc,ln ccelcRtbus,adieclumpu-

frw** to,ad explicandum , quid bencdtclionemfriritualem uo*

caffet-Eadcmnanq; bonafuntcsleftia , qu<e zrflnritua*

tia,nimirum,quibusditatos ey Corinthios Apoftolus fcri

bens iUis,glonatur Scrmofcilicet Dei, iuftaq; cogmtio

tnyfteriorum Dei,aliaq;fl)iritus ddna,quibusteftimoni=

umlESV Chrifticonfirmatur -Dtcutur autemidcocdc

..■ flia,quodnihileorumterrcnusAdamuelpercipit'Dicun

tur cr fl>iritualia,quia operatur ea in nobis fyiritusDci,

cum mhil tde pofitt caro nyfanguis

lUudChrifto, pcrChriftumucrti ,quid hicfrtritits Chriffidonumeft , dcquoinfi-ai-fcclii' Siquis tamcn uelit hoc inteUigerc,quafiApo$lolusfigmficarit, nosfyi ritualtbws iUis bonis ChriRo ornari,ad cuius gloriamfan cli omnia refirunt,cum eo non pugnauero , quanquam prior fcnfus uidcatur germanior fAonemuruerohtcut cogmtionem Dei,fvntcmomnium bonorumfriritualium cunftisrebusantcfiramui' Sinanq; quicquamaltudpra*

ftaUliHij

&. 6VCERI COMMENT ARIVS- tf

&dbiliM,homimbusfanftis cotingere poffet , ut eius Vdti Utt crfui nonfuiffcnt expertes,itd pro eo etidmgrdtidi cgifict- CharuMt igitur in primis uerbu Dci- Chdrd Budri ge/i/ trdcldtio, qmbus cogriitio D el in nobis er gigni er akfolct,efie nobtt debebit , c\uoti{uot de Deogloridmur*

Quemadmodum perillumndsante condicum mutidum &c*

Vt mox omnid dtuin£ bonitdti,cr mhil rtojlro merito E e&lt m* trtbucndwmdoccdt, commemordtbdncjfriritdlembene- dntecondi^ diclionem, er cdeiks opcs cognitionis Dei er uiU dtui tum mn' niorisinde nobis prouenire , quod dnte conduum muhdu ^m* ftos Deus pcr Chriftum in hoc degefit, utfimusfdncli, ct ipfius quocfuc iuditio inculpdti o-c- Solidd ndnfy fdntti* tds, utfuprdinfe&iuriculdm primdmdtximus,fidecon* fidt y cr uitd,etidmiudtce r> E Otcrimint udcdns^ dum per dilccliohcm mmirum omniuni commodis iti feruit , qud femel uniuerfd lcgts prtceptd petficiun* tur,bond HUf^iritudlid er cakfltafunt^uibusfuos De* us cx bcnigmtdtefud afftcit ,ulis bencdiccns>Cum htcigi turindefilijsDei contingunt , utdifiertchicVdulusdo* cet,c[uod in hoc ipfum nos Deut , priufqudm mundi idce* tenturfimddmentd.elegcrit, dnteqwtm omnino tffcmuA^ nihLprofeclofdnclitdtis,uit£c^probdt£Deo , humdnti Uifibut potefi tribui , fed liberae dc bentgng Dei elecltonl Acceptd omnk rcfhri oportet* ikontamenidfinemcdidtorc Vtenimfdnguirtcfud

t> Cbrifius,

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

rChriftmfdnftificdntemiUwmf^iritwmfiliorwmDci,qHi &- fideiUosDcoconfecrdt , zrper dtleftioncmproxi* rnis uiucrefhcit,promeruit , itd dnte utftd mmdifundd* ntentd,grdtiafdnguinis huius olimfundendt,fdnftiin aU bum fihorwm Dei infcriptifuere Ndmfunt Deo omnti pr<efentid Hoc ucro cft, quod Vdulws dit , \ \i \i f octo tt/jLoitfip farrm>id e&,dd ucrbwm,ckgit nos in tp(o,cg6 ucrti per ipfwm,quo dtluctdiut effet, Pdulwm Chrifti me* ritotribuerenofhrielcftionemNifiquisfirte, pcrhoc, (inipfo)inteUigdt,fdnftosinChrt&o,idc8, utmcmbrd cw,fimul cu ipfo,in uitamfdnftdm er bcdtdm fuiffc de* fiindtos,qui quidemfenfus , cu Pauli doftrina hdud mdlc quddrdt,fcd nec d priorc multu eudridt *ldcni c^fanftos D eusfimul cuChrifto,ut eius membrd, infortemfilwru fuorum clegit,utiq; mcritocdpitis Cbrifti, ipfts contigit* Et in Chrifto elcclwrn cffe,uitd(fcfdnftd er bcdtd donari* hduddliudcft,qua Chri8imerito er grdtidelcftisddnu meratwm efte ,facultdtemcfcfdnfte er hedte uiucndi , di* uinitmdcapere*

Animdducrtendwm hic , quod er per potioremlzpi-

floUpdrtemApoftolMinculcdt , diiberdDetelcftione9

Vcrfeuc* meritocfc chrifti,omnc nobps fanftimoniam,^ fthcitate

rdntk contingere,et nuUk noftris opertb- Boq^ qutuerc Deo fi

fidci* dit,hoc c&,perft>iritufanftwmpfuafus , ccrtafye expc*

fldt,dufc D eus tuftu er bcattl rcdddt, eu neccffe eft , ni*

hil minus timere, g ut ex albofiliorwm Dei dhqudndo ex*

pungdtur,fidecfc cxcidat-Sicut expungi tUu, atc^fide ex*

cidcre^dimpofiibilceft^qudutDcipropofituredddtur

M- BVGERI COMMENTARIVS* **

inituOuibmddturcredcre,ijfdemidmddtumefl , effk fiiijs Dwiohdn.i.idq; quodin hancforte deleclifintdntc conduuorhcm,uthicdoccmur- Qu<etdmpeccdtdy <etcr* mm Dei cledionem, v prfdcpmtioncm eluderent, er cxfilijs DeL,redderent filios Satdn*i Vroindcfimuldcru fidei, non fides fucrityubi dc xterna ergd nos Dei bemgni tdtedubudtur-Aliudeft^ejlcpliuQrh^redemDei, quH tnodo credcre, er posiea D cum negare -Sedde hisplurtt infcquentibm-

Alterum hic pfrpendcndu, qtwduocatio &fors filid rumDei cjl,utfanfti <& incuipati muant coram Deoyq£ uerti^ipfiusquoq; iudicioyutpUne hcc fignificdt'Sdnfti> hoc cftydiuimfumu$>ut diclum eft perfidem, qud mtur<& Dei rcddimur confortes, dddicli bontidti eiu$3cuius gu* jlufyiritu ciuspcepimus-incidpdtidutfumuscord Deo9 dutotosnoSy dd inferuicndtiproximorufdlutiimpendi* tnus.q, Lex er VrcphetiC unicehoccxigdnt , necfc pofcdi aliud mandatu Chri&i nouumyundedddidit Vdulus in dxlt ftioneymmiruprcximoru-H<ec cnim lydius Idpis cfty quo internofcuturfilij lucis9afilijs tencbraru- ISdm Ut omnid) dlid hypocrit<e fimulent , fyncera proximoru ddedione, qualisfciltcet a Paulci-Cor^i-defcribitur, fimuldre nori poffunt -Loquatur igitur Anabaptifi^cu Papiflis , occat catislud£is,Mdchcmetdnis, Sdrcoeudngelicis , dcomni gcnusfupjlitiofisjinguis hominu et Angelorftjcknt oix myfteria>cdatadhuc miracuU, profundantficultatcs uni uerfdSftrddatfud corpord^utcremetur, Ut uno uerbo di*

D a €dmj)4*

IN EPISTOLAM AD EPHESIO?

imt habeant infe , femel admirdnddftupendaq; omni^ dumdbcftittisjongdmmitds, benignitas , neglcdusfm, ftudium iuftiti<e er ucrttdtis in omnesfummd tolerantia, fkcditdSy v candor3adeft uero inuidentia}procacttas , tu mor,faftidiumfrdtrum,dnimipr<efrdftio3iniquitds, difft cult4s,animutfufl)icdx er infidus3nihilfunt9 eoq> ncqud qudmfilijDei,etnihilminui quamfyiritu Chriftipr<t* ditUquicquidfimulent^dutjkcidntyduthdbednt'

Quiprgdeffinauitpridemnos, utin

Scdm* filiosfibi&c,

cuk j * yt mgis certdm Apoftolus eleflionem D ei, tu omnk

ab iUa pendere,perfuddcret,ddijcit Dewm,fanclos pr<ede

fimffc , zrpr<edcftinaffe , ut fibieostnfiliosadoptaret*

Quis ergo cafus pofiit obtingerc tdm grduis , qui repro*

1?osfAcerct,quosDcusmutarinefcM,ab<etcrnoprcede*

Hinauit, uit£V hcercditdtifdlutistScdnotdndusordo,

primumloctvmhabet Dctelecliofiuepr<edc&indtio,pro

ximtvm ddoptdtio infdtos,qu<e alds uocatio dicitur, dum

ttimirumfriritufuo donatos,adfcDominus trahit9 fuiq;

cognitione donat,quosab tterno dd hoc dcputauit- Tcr*

tiodemumlocofucccdituit<efanclimonidy er dilcclionis

e{ficiofitdS,quabondopcrdproftruntur , qu<euidcntes

homincs ipdtrcmctlcftcm , cuwbcneficioeaproueni*

unt?glortficant Vt itd quartum infanclisfit,glom Dci,

cx iu8itti,qud iUos dignatio Dei ornatscfultanS'

Uec ucro tantafcelicitas in hullam aliam cauffam rc* freridn eftfintm dtgnatiotiem dium uoluntdtis, cr me

M- BVCERI COMMENTARIVSv ir ritum IES V Chrifli, propterqucmejfufeddeoftbiddc^ ftum>ut eius cdufid ddigdt &- nos,Deus infortem nosft* liorumfuorum elegit^prdedeftinduityUocduit, ddoptduit, iu&ificdt cr gbrificdt M.onemur hicfinem omnis iufti* tti noftr& cfieyutglorid dxuim beneuolenti£ , cuius e#, quicquidinnobisbonieft,cclebrisinnobi$rcdddtur - yi+Am** de nobis cdni tUudpofiit- Mdgnus Dominus er Uude dm m no^ plifiimdprofcquendfuSyinciuitdtcDeinoftritmontefdn* ®eu* *c* doiUius f RegiopulchrdMiftcdnstotumorbcmgrc-''^ Vfil^-ltemiUud Qudmdmdbdidfunt tdberndcuU tud Domine exercituum vrc- Vfdls*- Um quo dlioDe* us in nobisy <zr dgnofcdtur ccrtius, et glorificetur mdgni ficcntius,qudm ubi in n obis propenfd, & omnibus infer* uiensuigedtdiledio, qudboniinquoflibet , optimwmin omnidpdtremreftrimust Hinc drbori iuxtd riuosdqux rum trdnfekntdtae, er fuo teporefruftusfuosreddenti, femperuirentipdlm£,oliu<e quoq$ er uitifruclifir^hor to omne genus frucluum fcrdci, fdncli infcripturis dfii* m&tititur*

Pcr quem fatiffacfente*

Opus medUtorisfuftus explicdt-ln Chrifto inquit,h<t bcmusredemptionemperfdnguinemeius , remiftionem peccdtorum Sdneexcoquodndturd nonpoffummnifi peccdrc.propendentedd mdlum d puero omni cordis hu= mdnicogitdtionex-TAofchehz-utnunddtifumuspeccd- to er morti' A qudferuitutc^imb mortc, folusfilius uerc

V * liberdt*

IN EPISTOLAM AD EPHESIQS

ttbcrdtlduerohicincipit3dum libcrtdtis fyiritum dondtt quiadhoncftd, uitdmq^DRO dtgmmreuocdt <&- itn* pcUtt.qudntumlibetintcrimrcpugnet , feuiensddhucin membris corpufculthuius pcccdto corrupii3uts Hld dd md lumprotrdbcns3quimlcgcmmembroru gr peccdti VdU \usdhbiuocdt- AtquchicfyirituStpignut certdcfc objignd tio cr <f<ppaiyi<f> unclto ey drrdbo cft plcmelibcrtdtis, quum tum demum confcqucntur clefti 3 dum mortdlu eo rum corpora,dd immoridkm uitdmfuerint immutdtd3re fufcitdtd fctlicct pcr Chrtftumjn die noutfiimo-

"Pequofyiritu Pdulus Kom- s Vos uiuitis idm3 non ui tdm cdrnis v ndtur<e huius,fcdff>trttus3 qudndoquidcm bdbitdtinuobisfyiritusDei Ndm qui ftiritumChrijli vqn hdbetynon eft eiut-Si uerq Chriftus in uobis ( hoc eft3 fifpiritus eius uobts contigit, cr in uobis dgtt) corpus qui ijLcm morti eft obnoxium3propterpeccdtum} er propen* fioncm dd mdld3 ufq; in illofurentem Spirit us dutcm i#e, uitdeft3coquodddiuftittdmimpcUdt- Cumcfcttdfyiritus eius3qui I E S V M excitduitd mortuis 3 in uobts hdbitdt3 idem Deus 0:pdter3qui Chriftumdmortuiscxcttduit3ui uificdbitcrucftrdmortdlidcorpord , pcr tnhdbitdntem in uobisfriritumfuu/nt' H<£c Vdulus, cuim fcntenttdm dp pcndere 3 qudm numcrdreucrbd mdlui Qutpduculis in tcricftit codem loco 3 huncftintum uocdt ddopttonis9 quodeoinfiliosnos fibiDcus ddoptet 3 fuiinnobisimd* gtncm reftituens3quo tum freti 3 pdtrcm ipfumfihdlijidu tid inuocdmM,quifymtus,nQftro quoq^intui , hoc cfty

mttti.

M- BVCERI C0MMENTARIV5- t*

tnenti nojlr£ tcfldturyquodfilij o* h&edes Deiy cohjere des'q$ Chriftifumusypdriterglonficdndi olim,fitamepri wcompdfiifucrimus-

Viend crgo noftri redemptio, er in libcrtdtem uindi* OBom(^ cdtw eriiycuperhuncjf)iritum Dci er Chrifliydmmo er doconjtct corporeyddimdginemprimogenitiyperficlerenoudtifuc norn re* rimusynontdntumliberipcccdto &- morteyfedfimul bo= demptto* nis omnibusbedti-Hunc autemjfnritum, quoDcum no= bis ddturyhic uel ex pdrte cognofcere er dmdrey certo du temfiperdreyo\mnos cogmturos er dmituros ittumy fi= cutcogniti cr dmdti db ipfofumus y indeqy uerdfthcitdtc fiuituroSydcdpite noftro Chnfto y pdter uoluit in mebrd ittius deriudrilpfe abfy menfurdynos dc plemtudine cius cum mefurd illum dccipimus omnes Hinc redc dcfeprt diCduitynon nifiperfc dd pdtrcm poffeperucniri,ne<£ px trcm d quoqudm cognofciy nifife rcuekntc Qudre qui unqudmdconduoorbeyDeumcognouerunt 3 dutpcrrb ccgno{centyK?iuflitUindepdrticipesfkdifuerey er ir% pojlcrumeruntfrirituhocdiuino y per Chr&umtter* mm uerbum Deiydondtiextiteruntycrdondbuntury qui folus hic timoredmorecfc Dei, er in proximosofflciofitd tcjmmortdlitdtem docet meditdri,frecfc huius olim plent CQnjequendje,erigere er confirmdrednimosfolet-

Atqui btc tdtd Dei benignitds, qud in bngefublimio rem dtcfc nobiliore locu refiituimur, qul erdt undc rccidi tnH^ueredmortc^rcdempti , uindicdti^pcrChrifiti

D 4 nobi$9

. IN £PISTOLAW AD EPHESIOff

Vobis^nonfinefdtiffdftionejtd exigentc Dci iuftittd>cotl twgcrepotuit, ed^fdngutnis^db omm pcccato pur\Vn* dctncarndriiUu , er in carne mnocctcm pro twccntibm, fdnftu mcripro \mpuxis oportuit , Qud etta cduffa.wfi uerumhomine,abf<^ tdmcn uirihfemine,cxadubratione ttirtutfa dltifiimiyZr opcrd friritut fancli , concipuUtmt Cr ndfcineceffcfuitSdnguis xtac^ Domim noftn i E S V $hrihi>ut Deomhilnonproefens cft,placatio zrfatisfa- ftio extititdb eo,quod homo cec\dtty er fempcr erit , ob quam Deus peccatis condondtis propitm, ijs, quos ad ui tdm ordmduitffiritu lUumfuum, de quo diffcrummy do ttdt,co'cfc ddfutura cr bcatje uit<e,cum mcditatwnem, tu} ftfemprouocdtcrdgit, dta^ inc&los fupcrmtn lerufd^ lem jtdbere \ntentum dnimum cfficit-

Wtcfynguinjs Cbrifti cxpidtio er fdtiffdftio, pcr ud

fid iUd %r frcc{uentid,fdcrijicid pdtru , lcgisq^ adumbrt

ftccefiitds ta fuit. Qutf €njm x>cwm afxcrct ctdcs pecudum* zr ni

fdnguinis $or aduftt cdrnist At omnk peccdti purum filium eiusp

<.brifti* uitdmfudm, zy omnid chara,ad tpfius mandatum, mor*

tcfummdc^ ignominid,dmmo prono comutdrc, id demtk

dclcftdre grdtumcfcipfieffcpotuit Aliusfiqutdcmho*

nor Dco impendidb hominc non potcft, qum ut uoluntd

tcm eius,qud nihil cft mcltus, rebusfemel cmmbus pr<tfc

Xdt-Quod ps plcne demu potent% qui ob tUam ct\dm cedc

rcuitdmfuftincdtjdquodfcruatornofterftat * b\ori*

tnur quidem er nos,dt hdnc noftrdjio tdm uttd,qua uiU

(mbrd3qudobpeccdtu pndegdidimus, ingrdtidDeino

pommus^

H* BVCERI COMMENTARIV^ *p

fonimws, fed cd meritis et inuitis eripitur Cuius dcmfy dmore^miUe modis,uoluntdii Dei rcpugndmus At Domi nus lefus dcckrauitfe pdtre uere dikgere,dd cuius m&nd& tum ultrofefc morti obtuht, cuiprorfus ntbil dcbebdt-

Hocddmirdndumdlud Dci conjihum fuper nosfuit* ctcogitdtiones,qu<eomne narrationefuperant, dequib* pfdlmus 4 o cdmt:M.irdbdid tud Domine Dcus,multdfi- cisii,cogitdtioncs tutfuper nos , plurcs dpud tefunt, qui edrum pofiit ordo ftdtui , qudntumuis ndrrcm v loqudr de iUis,endrrm non poffunt . Sdcrificium O" obhxtioncm non probdfti , durcs perfvdifti mibi ( nimirum utperpe- tub domi tutferuircm , tu£ uoluntdti,qudntus qudntut fum dddielut,ficutferuisficbdt, quos iuuabdt heris fuis perpetuo ddb-trcrc-z-M.ofcheh w) holocdu&um v ho ftidmpropeccdtis nonpokuldfti Tunc dixi, en ueniojn uolumine librifcriptum de mc e& , utfaciam bcnepUa* tum tuum Deus meus,idperpldcuit , er lex tud in intunis tneis(utfcilicctmhd£quelibcdt , dtq$ tu£ uoluntdtiftudc re ) Annunckui iu&itum tudm inconcione multd ero Hnec ucrounus quocfc Chri&ut potuit , cum omnium mor tdlw/m uoluntds tdntum dd mdum prondfit , neq$ pofitt in grdtidm Dei dmplecli,qu£fibijpficommodo effe dgno fcitytdm dbefl ut mortem kudio D afufciperet, ccdens tUi uitdm cr omnid- Solus ergo Dominu* nofter lefus Chri* ftus ho&td Mdfuit,qu£ pkcdre Deum humdnogencri potuit , c? quem uolumen libri , ommsfcdicetfcripturd fdcrdfub typo tdmmultiphciumfdcrificiorum,dcfignd* D s Mtconfum*

IN EPISTOLANIDA EPHESIOS

uit> confummdtifiimis legibusfuk requifiuit y <&• optdtii ftlutis udticinijs promifit-

. Hicillecfty dequoc^lcfchdidhcecinitn-quodlibuc yit Domino contercrc illum inftrmitdte , quifiponcret ttnimdmfudmyut hoftid effct pro pcccdtisymfurus effct po &eritdtcMyeruitturusperdiuyvrbcnepldcitu/m Domi* nipertumproflyerecurfurum Amolcftid,grdtduifura

. tffettnimd eiusy o- boms fitundd, etfcientidfud ipfe iu* ftusfcruus dominiyiujlos cffcclurus multos y quorwm ini* quitdtcs ipfefirrct ( mortefcdicctfud illx cxpiiturusy

Ergo ubipecuitu ilkfdcriftcidypcccdtd cxpidrcno pof fcnt j (juare ct quotdnnk repetebdntur , dd comoneficiett duynonducdexpurgdtdyutcoUigitEpift'ddHeb- io- neq; cffct dUus cxftlijs Adim.qui ultrofcfc dci uoluntdti confc crdrcpojfctyOmnib -fcipfos pr<e deo dmdntibusy uenit Do

. minwi no&erycui exdnimolibuitypdtri offcrrc uitd cr o* mnid Sictdndcpcrhtdttifuitpropcccdtis clecloru cr hu iwi hoftU grdtidybonus Deifpiritus elcftis dondtur y quo alij fccliy tyddDEi uoluntdtcm compofiti, poffunt zr ipfiyfefefjpiritdles hoftids diuin# uoluntdti confecrdrc, ni

. hdfuifed Dei tdntumgloridm in omnibus qu<erentes-

Porroutomniddiuintbonitdtidebercmuty ficut hdc unkdpropeccdtisnoflrispropitidtione nosinter vdeZ intercederc oportuit, itd et ipfttm , pdtris beneuolentid do ndri ncceffefait Is ergofic mundu dilexityUtfiliufuu uni gcnitupronobistrdderetinmortem- lodn>y crRo-s. HuiUi uero mortis beneftcioftt pr<etcrcdyut quotquot

M- BVCERI COMMENTARm* 50

ftigimur, qul ddfutura, glorupr£pdremur 9nectd mom ffiurjum uitd pnefenti dcfungimur^qudm d mortc trdn* fcdmus dd uiUm St ndmque quod res c& fiieri uolu* mus, C H R I S T V M confitcbimur mortuwm pro nobis, ut nospknenon mortdmur9fcdficuttpfelodn-?-teftdtur, trxnfeamus de morte in uium Ipfe cnim uitant ucrc hd* butt^dduolunutcmpdtris per omnidcompdrdtus9wU- berecummortc 9nosiricduffdiUdmcommuUuit9nos dute in rnortcm ndttfumus , Um udcui uxU , qudmftudio Dei» Vk uero nos pdtcrfilio fuo ddducit , femindrtum £ter* tt£ uit£ ilico ptrctpimus^iritumfiliorum Dci9quocerti reddimur , nos per tUufufctUndos dd immorUltUtc m dic nouiffimo9eo^^moricorporeutdemur9pcccdtoctmor ti ipftmorimur9utfdto corrupttbtli , refurgdt incorrutibi lc9 qu£ ncquaqudm mors , ftd trdnfitus <td uiU dici dcbet* Protndeutdd propofitum huius EpistoUlocwmrc* ucrUmur , dumdiutn£iuftiti£cmmnopropeccdtisno= firisfai ifftciendum cffet9 ncque poffet id quifqudmfilio- rum Adcimprioris, adunum perditi$omnibu$9mifitdlte rum er nouum decdopdterjs mortinihildcbcns9uium dd uolunute pdtris , pro noflris commiffis ultro9et propo fttofibigdudto ipcndit 'Huiu$fdnguinciUepldcdtu$,quos dd utUm elegtt,jf>iritufdnclo dondt , quo d ui SdUn£9ZT pcccdttcorrupteldiUosrcdimit , peccdtis repurgdns -Sic fdttffdcientcpronobisfangume Chrtfti 9redcmpttcncm9 qu£ peccdtorum cR ccndondtio,per Chrttium hdbernm? td qdem per ftdem , qud ccrttfumus nos pcr. omnid, dd imdgml Chnfti reformdd&s infutuxo-lUcMtro oUfccun

!M EPISTOLAM AD EPHESIOS

dudiuitds grdti£ Dei , hoc eft,cx dmpliffimd eius bencuo lcntttyUt equidcm ucrti- Quxm dbunddre in nos fecitydtq* ubertim nobis impertiuit , dondtisomnifdpientid er intct hgenttd-Hiscnimfiuorbeneuolentuq; Uaynobisfdngui nc Chriftipdrtdy percipitur , dwm dondti eiusft>iritu>iam cognofamusyddmtrdbdc <&- fxluifcuw ciusfupcr nos con fikumyqu£ fuprcmd noftrafdpicritLicftydrboruit£y qu£ cxfeDei dmoremy ktdmfyinomnibusfiduckmgignit, tum er prudentidm , perqudm in rebusy dd uitdm iftdm uttinentibusredoiudiciopraditi y probdmusquibus Dei gloridy V proximorumftlus promouetur, et refauimus9 quibusiUdremordtur , faenteshuc omnid commodum dtteperdrc-H£cno&rd e#,cj>$oW/s inteUigctidctpru dcntid , qudfrugi homimbus, ct deogrdtd uitdm uiuimus* Sdptcntid yi ucro explicdrct Apoftoluscuiufmodifit h#cfdpi* CT pru* entidfdnttortm>cx qud cr prudcnttd uerdy ut dixiy gtgni dentid* turyfubiecit VoftqudmexfinguldrtdigndtionefudCfic uoluihocyK<LT&THp\v<PoKi<i.p fcuroi/, exprimere ) no* tdmfecit nobis drcdndm uoluntdte ful , quod pcrinde cft> dtq;ymyfterion uoluntdtis fut -Arcdnd ndmq$ h£c uolun* tdsyfiuc myftcriu uoluntdtis eius e& , quod itd nos in Chri fto <& pcr Chriftum , dnte idild mundifunddmentd clegit dtq; pr^deftinduit , utfilij ipfieffemus , dlij v nouifacli perjfriritumfdnfium , oltm per omnid bcdtifuturi , idq* nuUonoslroyfcdfolomeritofdnguinis Chri&i- ifthucqui perfyiritumfdnflum doftm pernoucrit , is uere Dcwn% cognofcit , tmit ergdfe bonitdtem ccrto dgnofatyncc pQ &$ non dmdrc wwbfflpkflicfc utpdtrem , cicfcfefe dcdc

M- BVCERI COMMENTARlVS- ti

Ye totum, aftutcfc eiusftiritu, adglortam ipftus attempe rarcfua omrria , in quofolida , tpfapicntia ey prudentt* fita eft,qutbut omnis cum pietasjwm iuftitia,utt£Cfc mo« dm.er ammifirtitudojotaq; uirtutis confummaito, con ttnetur- Kette igiturfcripfit Paulws hifcc Deum , cpulctt tiamber,euolenti£fu£ ubertim nobisimpcrtiutffe-Ztc* tum multi rcgcs z? Propheufucre , qui haudquaquam tamapcrtczrclare,i8a> utpojlpr^dicatwmregntm Chriflifanclmeuelatafuere^cgnoucrunt*

Iterum ergo hic docemur, omnem uirtutem tyfalu* tcm noftram, bonitati D ei , er Chrifit merito , acceptum ferre, ac nihil prorfus huirn no&ris uiribus trtbuere autem Dei benefccntiam deftinatam nobis priufquam bic mundus crcaretursnobis eod)ihcri,meritoc^fanguinui Chrtjii nos perfrui>cum perftiritwmfanfiwmfapientut, qua diuinifitmwm boc redempticnk vfalutis noftr* ar* canum pernofcirnw, & prudentia, qua cmnm uitam no firam ad uoluntatem Dci comparamus, donamur, uber* timautcm amplifiimam hancfuam beneuolentim Dcum nobis impertire,dum omnifapientta &■ prudcnttajdeft, confummatiorc etfolidtore,quas nullus diuerfdc dottrinai ucntws qucat cbnubiUre,nos ornat x^uando ergo diuin& Uter£ adhancuerc fpientiam eyprt',dentiam,quarum fundarwium pdese$T,erudiant>dum ubiq^ er quiddeus ueht cffe ncbis, ey quid efie nos Deo debcamw,dcccnt et moncnty ChrMianorumfucrtt, multcsin iUti cffe>iug\c£ UUsmediiaUcneuerfare^

Pofbremo

INEPISTOLAM AD EPHESIOS

Vo&rc mo docemur hic.cum deusfolus drcdndfudmfd

f>ernosuoluntdt€m,qmb- uultpdteficit}mhilfidctfdpien

tia^utprudentwuer^humdnispojfcuirib' parari -fcd

cmnid h*c dond effc bomtdtis crgd nos dei , qui nullam

•Alidm.quamfdngumisfilijfuifdtiffdclionem dgnofat- Sic

dhundcpdtet>quidetiuftiticeq; cognitioncm, pcccdtorum

Contrd ft« rcmifiione,€t noftrtredcmptione , dutdhqutdhorudltun

berum ar* ^ ^ l r0y fa beneuolehtid et fattffaclione Chrifti uet

bttriu/m* (pft pctunt,uclpctendu doccnt, cos ex diametro pugndrs

cu Eudngelio Pdult-Ydccffantigiturcu ueteribus,et noui

Uli Uberidrbitri^et ndturdlis lummis^quod dd diuind per

cipiendd pcrtingcre quedt fibrtcdtores>\n hccfttne conus

t\iunt>quotquot unqua errores pietdtis faenti<e dducrfati

funt^uthberudrbitriumyturcsc^ w cognofcendictdman

dt ueriy hominib- tribuercntJ)oc eih , hommcs dco tqud-

rcnt-ltdcertcludti, Saraceni, Fhilofophi,Pdpifta> er

tumc A nabdptijl<£ quiddm docent Cum qui unqudmft*

nedocucrunt3cumdiuimsfcripturis,folibdnitdiiD B I

tribudt omnid,homtntb<ucro nthil nifipeccdtuetpnitiem^

Qjia propofueratiam olim dum iuftum huius tempus*

t) ceffe hic uoculi dliqud uidetur,Erdfmus dcfi o •&%<* (foro Vaulus fcnpfifict, quodpropofuerdtjcgtt3cqui= dem cum cxtftimem Pdulurn uoluiffc htc dicere, deum pro pofuiffc,ut cumfecundum di)fenfdtionemfudm,plemtu* do temporis , id eft P tushum dc praedcfinitum dfe ad hoc tcmpus aducmftfet , mftaurdrefummatim omnia per Qhr*

M- BVCERI COMMENTARIVS- j*

ftum.mdlolcgere: QUdpropofuerat&c-fcilicetfinga hri dignationefua, inftaurdre tandem dc uelut in unum rcdaclafummare , w ddpcrfettwnem cmnid ddducerc* Si quts tdmen h<ec legere ueht , tdnqudm diffepdrdtdm i prioribu4fentcntiam,quafiq; ctp ooutttoV oo^z/j pricris, Acfiinterieclum cffet,yctf)>uel f* m hunc modum-Pro* pofucrdt enim in ipfo , /5 haudquaquam abjurde,meo qui dem iudicio, ledionem ordinauerit- Vtcunqucdutem hac habeant, omninomihiuidetur, iflwdo>oUtt<}>c&ot/cS= «fao3$5 id cftjreupitulare ,inftaurare,uelfummatim per ficcrc, cum hoc^oi^iro consrruidum, qucdnimirum Vaulm uolueritfignipcdreDeum propofuiffeper Chrt* duminftaurarefummdtim omnia Siccmmordouerbo* rum Vduli uidetur exigcre- Pro iUo aut em \p oiuTcp Eraf mutlegktvavTep, eoq^ucrtit.infcipfo' Cumautemin txcmpkribut Grtcis qut quidem nos habcmus , non lt* gamus \fj auTto > fed cturS? , malui uulgata excmpkrU fequendo,rcddereperttium,nempeChriftum, quodper* inde eft.dtc^ in ulo,uelin eo,ut Hieronynw legtt -Aduer bum igitur lcgitur i Grtcohtc fecliuncuhu ddhuncmos dum-Vrcpofucrdt in 1U0 , in diftenfationem plenitudwis temporumjccaptfukreomnta in Chri&o,®- qut in ct* fo,er qu<e in tcrra in ulo . Quibm uerbk cum non dubi* tcm Vaulum uo\uifiedicerc:Vropofuiffc~Dcwm,utique ex fingularid.gnatwnefud, ideft, KotT*TK/j*uJW«p icvTOvM dum tuxta dij}>enfdtionemjuam3 plemtudo tem f>orum>hcc cftiprtfdcfintfuddhoctempto aduemjfct,cun

fiaper

m epistolam ad ephesios

Hd per Chrtfiwm, uelut infummdm umm rcddcld perfirt rct , er qucefunt in cdo ey qu£ w terrd , reddidi e& , ut hucfcnfu/m ucldltqudtenus cxprimercnt Expendct Gre Cd diUgcnslettor,phrdftmq; Pdultprobe pcrpenddt, er fcopumtotiushuiusordtionis , dmcntis conftdcrdtiont non dmittdt , er mirabor ft non dgnoucritjtos hdud lon= ge,ucrfionenoflrd,d fcopo ueniffe*

Trtddutemhic docemur , primum ,quodfingutisfiri

dpiculis Vdulus incukdt,omnidfdlutis noflr<e beneuolen*

ti£ Dci efic,qui ultro propofuttyd neminc prouocdtut, er

filiumfuum unigcmtum dondrc, cypcr cum omnid con*

fummdrc Alterum quod tdm cnelcfiid , qukm terrcnd o -

mnidy qut nondum reftituto homine diffierfdfunt , er or

dineperfiftionecfcfudcdrentiper Chriftum re&ttuendd,

inftduundd, perftcienddq; funt, cocfc wAngclos d Do=

minonoftro ordinis er fvltcitdtis fuz confummdtwnetn

cxpcftdre Etcnim nonfolum uifibiUs i&d crCdturd con*

gemtfcit , fimulcfc nobifcum pdrturit , fcd A ngeli^qui o-

mnesfunt ddminiftrdtorij frintus , emitti inminiflertu

foliti propter eos qui hoeredcs eruntfdlutis Heb t quem

ddmodumgdudentfuperuno pcccdtorercfipifccntc, ttd

condolentindubic peccdto ddhucprcfiis , qudlesfuntin

hocfeculo elccli omncs , dtq; congemtfccntesnobis cxpe*

cldntjdq^ nonfine folicitudtne,ut rcdcmptio humdnige-

ncrticompledtur, pakmq-fidntftlij Dei*

D c ordimbus condittone, er confummutd idm hcdtitU iincf^iritmmcaleAim^multdThcologifecuUfupcri^

oris

**• BVCERI COMMENTARIVS- %%

tris ddferuerut, qutcequc inccgnitdipfis}dt<fc nutlisfcri pturdrumfuffultd oracuUsfuere Scrtpturdubicuncfc to± rum mcminit^ut mimftrorum Dci, ddfxlutem hominwm) deputdtortm mcminit,qudteplene bedti iHi cffc nequeuti nobisfuis ciuibus , quorumfdute pntcxpud opcrd procu rdnt,cumpeccdtoddkuc & mortednxteluftdntibto * DC indc Vdulus nomindtim fxnftos ddfcrit iudiccsfircdngc* toru i- Cor- <r- er inhdcEpiftoUcdp-y fcft^-ddfxrmdt tnuUifhridm fdpientidm Dcinotdmfieri principdtibus et poteftdtibu* ctlejlibui pcr tcclefidm St ergo difcunt tUi adhuc, er iri cognitioncbonitdtisDei > qudm nouis cotti- dic mirdcults in Zcclefidm uident proftrri, prOmouent ,fi adhtcnosin Chri&o & propter Chriftumolimiudiccs* trprincipesfuos fufyefturi funt,facilcuidereeft7d Chri fto cos ddhuc pcrficicndos cffe*

Vo&remoam Vominus nofterlcfus Chriftuscotlocd tusfit fuper omnem prmcipdtum er potcftdtem in c<ele* ftibui&c-uthoccdpiteinjrdfctt-^Apoftolusteftdtur, ftt pr<etercdptimogcnitusuniuerftecrcdtur<e, quodpcr HUwm crcdtdfintomnidiCt qu<e in c<elisfunt9 er qu<e in tet tdyUifibilid er inuifibilid , fiue throni,fiue domindtioncs erc Co/o/?. i- hdu dqudcjudm poteritin obfcuro effc,db bocprimogcnito effe expcftdndwm,utddfeomniwmcd* put&prmcipcm , uclut tecoUigdt,fuofy locoreftitudt, nonfblum homines,fcd er A ngclos QUi utique kbcrdn teddhuccdpitcjn chdrifiimis membrisfuis,cxhominibut ikftiSj ncnpoffAntefttconfummdtdftlicitdtcbedtt,fcd

E folicitg

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS folcitc expeftant penitiu perfici, quodfiet cwm reftaurd* tdfuertnt commembrd tUorwmer conciucs, eleclidd ut* tam homines Tum uero er ipfd crcdturd tftd cxtcrnd 4 corruptionecuinunc , nondwm nobisplcnereftitutis > oh noxk cft y kberabiturjnferuiturafilijs dci,iam bcatts,Gr i malis omnibmltberis Kom s Satana tamen, er repro bis, tn geenna poenas imptetatis fu£ uscfc daturis*

Anabaptift* quidam cx his Vault uerbis, qu£ er Co±

loft-x Apoftolusfcripfit, coUigunt Satanam &- repro*

T>ogmd ffos quo<$ tandemfaluari-Vrgent enim quod Pauluifcrh

Anabapt* fat , omnia er qua* in caelis er qu<t in terra Sedperpen*

omncs fat dendum illts erat, quod Apoftolus hic er dd CoUofi- tdn*

Uddosefic* twmdeeleclisdd uitam aeternam loquitur, quibuspofiit

contingcrCyUt cxpurgatio ab omnipeccato,ita & uera co

gnttio Dei, qu£ uita <etcrna e# ,mw dwm pcccatwm infei

Yitwmfanttwm,quopeccantDiabolus er angeli cius,cun

fiiq; rcprobi, necfc hic nctfc infuturo remtttitur, non potc

runt hi ad hanc rcnouationcm er confwmmationem per=

ucnirc,cwm tamen reliqua ifta cxterna creatura , uanitati

fubtecla, nonuolens,ficutperdito hominccorruptioniet

ipfa obnoxiafkfla eft , ita reRituto co rurfus Hbcradafit-

" Optarim equidemdarthicnobts ChriRopenitusnos

dedcrCy er ad regnt Dei h&rcditatem ipfe nos in rcgcnc*

rationcaduocabit , wfiis conteptortbus fuis faccffercin

ignemdUcrnum, paratum Diabolo er angclis eius Non

dum, quam clcclis nobis Dcus bonitatem er cottidic exhi

bet,&

M- fcVCEIU COMMENTARIV^ U

iel^rinfuturum poUicetur , fdtis quifqudmdgnoutt* C7* fcilicet de bomtute exhibcndd olim Diabolo crrc* probis,foliatos effc dcccbittQuibus igitur libet curiofis, tvxgis qua pijs cffe,h£c rcltnquamus , cum Apofiolis er ommbus fxcris fcriptonbut, perpenfuri er prtdicdturi* qudm nobis bcnejicentixm optimus er indulgentifitmut pxter v impertit , dtqueporroimperturumfepromit* tit- inhocnamquc ffintumexD E Qdccepimusin* quitPxulus i'Corinth'Z' utfcidmusquzdondtdfintno* bisxC H R I S T O , nonquteSdtxntejrrepro* bis Hxec O" loqutfe Apoftolus ibidem teftdtur,eddemh qudmur v-'nos. Bt infrx ccrte Sccli- s non dlidm Ephe* fijs ftpientidm er reucktionem dD E O prccdtur* quam qux ipfum cognofcxm, er iUuminxti oculos men* tisfcixnt,quid ex uocdtione fud cisfyerdndumfit,eyqudt cpulcntid glorije hjercditdtis,qudm donduitfdndis &- terd Ex his fiquidem confidcrdtis reclique cognitk^ amorinnobisD E I, fiL&iditimque omniumqu£Deo dduerfxntur , cum alitur, tum augctur,cum lUd de Sdtdna gr rcprobis dij^utdtio, mhtl mfiindnifluxxcfc cogitntio* ne d propriedd ncs pertinentibus,differdt-

- Vorrb inftiurdtiQi&xfccapituhtiodtquefummdtiOi Cmmum ijtut tn aelisfunt er in tcrrd,hoc esl.omnmm ele clorum xd bcatdm uxtxmffvntuum,dc rcrum, qutftlici* (dtthorum dcbct infcruirc, in eo hiccjeptd cft pcr Donri* mmtduflyiritufovrprzdicationeEudngelijtfdiosdc^

E * <pi|

1N EPIST- AD EPHESIOS-

quierdntdifrerfi,coepitcongregdrcinunum,cduffdcu* iwi cr moriipfum oportuit, \ohdn- u-pcrficld dutcm crit qudndotrdditoregno ChriftiDcoo-pdtriyDeusfucrit t<tm omnk in ommbus Cumfcilicet omnc cieclum pcccd- tum, cr pote&dSdduerfdrid , cum quibus nunc Chriftut, citrd inducids beUum gcnt , dcuicld profligdtdcfc pemtus fuerinty plenequeineleclis imdgodcircftitutd- Qu<e tumptnclorum repdrdtiofecum trdhet er c<elorumter= rtcfc innoudtioncm,ucre<fc tunc crunt cdi noui&r terrd noud , cuftdbit l erufchdkim iUd fupernd tripudkns, po* pulutcfc eius perpetuo gdudcns, I efchd-at

Tertio hicdmmdduertendum e&quodfcribit Apofta

Omnid fu /w, propofuiffeDeu in difjjenfdtioncmplenitudinis tem-

um tepus poru,hoc cft, mxtd difjpenfdtionem copleto tcmpore, in-

hdbent* [fourdre omnidfummdtim per Chriftu Stdtuit cni omni

hus rcbusDeus^Kcu^o^ >id cft,non tdm tcmpord,qudm

oportund tcmpord ,qu<e ccrto cr infdllibili ordine difrcn

fdtyut ncq; dnteuerti3neq; pr<eteriri quednt-Sic er dd Ga

Utds 4-fcnbit : At ubi ucnitplcmtudo tcmporis , emifit

"Dcusfilium fuum}hoc efi , dum completumfuit tempusy

Utiq; quod pdtcr dd hocpr<€dcfimcrdt*

Hocfipcrfudfum omnibm cffct,primwm pontifickru ceremonkrumftudiofi,hocfuum drgumentum- Quificri poffetyUt tot optimis pdtribus dbfconditd ucritds, nunc de tnumreucldrcturimiffumficercnti&dgnofccntcsomm hm reb> Deucertd tepor4pr<jefixiffe,qu<t et cuiufmodi cfi fent,$u<e Chriftinomine offcrutur,potius expedcrct Cu

uti$

M- BVCERI COMMENTARIVS- 1?

utify non minus modo rcuekre D eus pofiit, qu£ diu teftct

fuerunt, quam initio Ecclefi# Chriftifecit, quummyftc riumChriftifui , quod alijs fieculisbomtnesc<ekuerat, [anftis Apoftolis er Prophetisrctcxu > de quo infira cdp- tcrtiofefti-i-

Beinde maior ejfet dtq; offxwfior er dpud eosquift bi Chrijhm uidentur dgnofcere, dileftio , qud crgd et in- firmosfide , er ChriRi ddhuc in totum igndrosy mitiores dtque tolerdntioresfcfe exhiberent, dgnofcentcs quodft* cut pdtris folius eft,zrut infitosfilio palmites putet, fru fiumcfcftrrejncidt, er ut filio quos pridem elegit>dduocd tos inferdt,fic utrumq^frfturumfuo tempore , cuius mo* mentd cum a nobis iureignorcntur,no$brum cffe^ut <equi orednimo cxpeftemut ,dum pater er nos er alios perfi- mo f* ctat-Certcldtroni^ultimumuittetcmpusJnquoregno mcre *1 Vei ddduccretur^prefixumfuerdt, cum tdmen dnte w= cicn(lm* ft& mundifundamentd dd id cleftusfuiffet Cuift quis ini quiorfuiffct , ctkmnum Idtrocinijsincumbenti , elefto nihdominusfilio Detjniquior extitijjet -itdfifcirentmul tiy quosfepefaftidircnt , ac etid iniurid dfficerent ,nempe filios zrhoercdes Dci , omniillosofficiorumgeneremd ientdemereri Ncminem igiturtemcredbijcidmu$,nifi qucmddmortem tyinffnritum fdnftum peccdre cogno uerimus, fuftincdmutpotiusofficiofiinomncs , dum pdterfiliosfuos , zr frdtrcs nojlros > eradCHRU S T V M fuumpsrtrahdt , quiddbucHregnoeiusdlicni

E 3 [unt,

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

funt,-*? perfccidtquos tim dd eum pcrtraxit Nos do* ccre moncrc er precdripoffumus , hktncumbamuidi* Ugenter, reliqudcur<e pdtris rchnqucndafunt 3 & no- bis intcrim excrccndd er inmdlos ddeftio , utpdtrem noftrum rcferdmusjmuflis ey ingrdtvsfolemfuum plu* utimxfc donantcm Dcmqucfidnimus noftcr ,mcmorid fempertcncrety D E V M cmnidpcrccrtumtcmpo* rum decurfum ddmimftrdrc, ey crucis tolcrdntwres effc wm 5 pcrpendentes ultrd iuRum tempus pdtre noftrum, no$%ri redcmptionemhdudqudqudm dikturum'

Nc uero hoc pr<etcred ,forfm inteUigi h<ecfcfti- erftc poffetypropofuerdt rccdpitukrc ihoccft, fummdtim w= &durdreomnidddunureuocdtd,perCH R I ST VM, in difyenfdtionem ,id efl , d d hoc , utpr<edicdndo0itihuc tnyftcrium , uelut pecuhdrcs diuiti<efdnftorum , cibmc^ uit<e, difacnfdretur, idc^ in plcnitudine temporum , hoc tft ,imp\etvstim oportunis , ncmpc pridem dd id diuini- tws ordindtis tcmponbus Certe infrk cdpite quintofefti* uncutd primd Apoftohtt memordt , th/j o/koi/o<u/'<x/j> id €&,difrenfdtionemgr<iti<e,fiucbcncuolenticeD E ifi bi ddtam efie,per qudm diftenfdtionem3munws Eudngeli ZdndiutifyinteUexit-

Per quem & in fortemfan&orimn

Kepctit alijsucrbis , qu<e er in prionbusfeftiunculfs mmorduityuolctupemtiusdnums tphefiorwmy dc ornni

umqid

M- BVCERI COMMENTARIVS- j*

vm quih<edcgcrint Chrifttdnorum., infigerc, undciufti tix o-fitlut cxpcftdnddfit,a" quo pdfto 4 nobis pcrctpi* atur Per Chnftum iam dixerdt , D eum uoiuiftc omnvx perficerejn unwm rcuocatd , quo ergo dmpiiorcm dgendi bomtdti cius grdtids,matcridm,0' fibi er tUis effepropo fttdm oftcnderet , fubiecit idm infe er illis opus iftuc w- ftdurdndi cr perficiendi omnid, pcr Cbriftum cceptum cfic-Scardiws ApoRolos priorclotoponito-T5?o)(\* TriKOTdiq , ideft,quiprioresfyerduertnt, uocdt,utdoce* retnulliprorfmdlidrdtionc , quaperftcmin Chriftum* fdlutempoffecontingere-HoccsT; quod ditfy w WXhjc* QHfxtp , td eft,in quo uelper qucmjfortiti fumus , id esl,m htereditdte, qu<e Q^fortedmidifoict^forsdiatur^affumpti fumus.hoc dutem idcm eft3dtqucinfortefdnftoruddiefti W ddfcitifumwi-Ex unmerfitdte enim mortdlium, quof* ddm D eus,ueiutpdrtcm et htrcdudtem , dc poffefttonem pccutidremftbideiegit,quorum typwm geftit, quo ddgcn tcs orbis rciiquds , populus lifrdcliticus, cp- quo dd huncy tribus Lcui Siquidcm popuiolifrdeliticoficdixiffeMo fchchlegimus,quinti Mofchch feptimo: Populusfdnftus esDominoDcotuo ,tecicgit DominusD E V Stuutut fxsci populus pecuiidris , pr<c ommbus popuiis terr<t, idem et 14- in codemlibroiegimus-DeLeuitis quartifAo fchehdccimofexto er dlijs locis- Um ex P rophetis atquc Apoftoiorum doftrindfdtvs iiquet , cos demum uereftn* ilosD O-MIN-0 CT* de populoeiusefie^qui adidfue*

£ 4 rini

JN EPJSTOLAM AV EPHESIOS

crintelefiidmnituttdquocunquegenusfccundumcdr* nem ducant Hi«c w omnes Chrijhdnosquddrdt , cjwod VetrusfecundocdpiteinprioreEpiftoldfudfcripfit : Vqs dutcm gcnus eleclum er c<eterd> id ergo0 exlibcrd D E I eledionc omnidfduUs prouenire, ut iterum dtque iterum rcpetens mdgis inculcdret a Apoftolus O" hicfubijctt: Prtordindti iuxtd propofitwm eius , qui omnid in nobis tfficitfTdmdiligcnter cduttne dliquidnobis drro%emus* Vnde qr hoc dddit : Et iuxtd bencuolum drbitrium,fiue confilium eius , id enim fignifcdt , jcovra Tf!fJ g>>faip Tpjyf OtXw^aoLTO^ outoJ*

VidequodinterfdndosD E I, qtufuntcifors,0'

, pccultdrispoffcfiio, inquibusin€xhduftdsbonitdtisfu<e cpes prtcipue oftentdt, locus nobis contigit ,D E I?»e- neficiucft, quutapropofuit, dtq; idnq dliundeddduclus,

, qudexcofilioctdrbitrio uolutdtisfuce- Udbonitdtieiusli buit,ex qudfold motu^nos cu ipfi oportunu eft,dttrdxit, <CT effecit^ut libcdt uicifiim dlijs rcbus ommbus udledice* fe,cr fuo regno nomen ddre- Efficitfiquidem in nobis omnidjdq; dd hoc, ut relucente in nobis tdm dmpliterfuii bonitdtetp-rddidnteluceiuftitiae fytdnosperfudit , ui* ientcs homines bond operd noRrdjpfum dui hore omni* um glorificent- Quippereftrre dcccptd dli omntd opor - tetjquocuncldproficifcuntur' idcmwfuprd yfeft-to tidem uerbisfcripfit3ddeocupiebdtnosdgnofccrc, dddei $oridm>omnk noftrd refcrenda effe3uidcfuprdplurd'

Vorrg

M> BVCERI C0MMENTARIV5; %7

FoYroJpescfidutidinChriftumcollocdtd, eddemn cft,qit(Lnos.d* eleftioncmfentimus, v bonitdtis eius crg4 nosguftumdiquempercipimus Hdcenimccrtifumus, . nos olim omnibus mdhs hberdndos> er bonis umuerfis cu muldndos-Hdcfidutid uiuunthic iuftt,qu<e in nobisfimul dtcfc perftintumfimttum, ipfumfdludtorcm noftru cfife, pcrfuafifumus,gignitur*Vnde Vdulusfubiungit, in quc O" ueftrdm cdlocaftis, poftqudmftrmonem ueru, Eudn gehonfdlutis ueftr<e,dudiuiftis vtiq; non duribus cdrnis tantum,fed cr mcntisitiuftrdtaftintu D«- Vndedgw- fcentes uerum Eudngelijfermoncm , non potuerunt non cmneminDominumfycmcotiocdre , quemEudngehon faludtorcmfuorum tdm mdgnifice, nec minut certo fr<t* dicdt?

Binc uideds,qudm mdloftiritu dgdntur , quipubUcu / Quipubli cxtcrntprtdicdtionis Eudngelij ufumcupwntfubmo=[cwmjierbi_ tum-Ephefijedduditd^crcdidcruntinChriftum, itdfere{ufum uo= dd itiwm perducutur clettiuniucrfi, qudmhbet incremen MJ^buer tum omneftiritus Dcifit-Qui igitur rettefentiunt, pr<e ttrc,mdlo dicdtoresEudngelij^coopcrdriosDciconfitentur , non Jfj^ quidcm.quifuisuerbis , ceuuchiculoft>iritum duditon- dgunt* bu4ddfcrdnt,quodquiddmfibifingunt , fedquostdmen * Deut, quodrftiorintereleftosdmicttiaconftdrct, fuam uoluitoperdm fimulddhibere , finefuofrtrituinefficd* cem itidm quidem,dttdmcn dum ipfiitd uifum e§l,w dd alcnddm fdnftoruminterdileftioncmfacit, ncqudqudm fuperudcdnedm>dutcontemnenddm>

E $ No^

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

JSotd uero Budngelton dicitfalutis ue&r* Nuntdn*

yid nuncutto cfl redempttonis pcr Chrtftu partje Hoc Cbri

ChrijlM flus tpftproedicduit, wfuts pr&diurc manddutt , er qui

CrApo- dcm omni crcdturx, quare Chrijlo dduerfxn neccffe ejl,

&oh pr.t- grfalutcm hominum qudntum impfts cft,rcmordrt , qui

cipue pr<e contcnduntitludnon ommbus dnnuncidndum , fcdqut-

dictrunt' bufddm legem potius prjedicdnddm,cuius prtdtcdttonem

nufquam tdmen Cbriftus commiftt Vt enim grdttd no*

bis p cum repdrdtd c#, itd hdnc potifiimuuoluit infuo no

minetnuulgdri Kcfipifccntidm quidcm er uit<e innoud-

tionem, er ipfc dudttoribusfuis commendduit , ey com*

mcnddrc ilkm dlijs Apoflolosfuos tufiit , uerum qut ne-

mimnifipcripfiusfyiritum>eocfe o-credcntiipfi, pofiit

contingerc- Quod docere, eft pcenitentidm , hoc eft,mt<e

immutdtioncm tn nomine etus pr&dkdre ydcquo monuit

Z,uc£ult- Lcgemucroprxdicdreeft , prtccptdutMo*

fchchfecit trddcre , hoc facitojfthuc uttatolftis ut ddfoli

ddmpietdtcm mhtlproficitur , dd hypqcyiftn ucro pluri*

mum.fic.Chriliuj er Apoftoli nuUa trddiderunt, fcmper

dutcm Dei bonttdtcm fummoperc commcnddrunt, er dd

. pdcndum Hli hortdtifjmt , eo quod b<ec dnimis uerc perm

fudfdyeosprorfus immutet, errefirrefc cfficidt , utnc*

^fdtnonconfcqui , eyuit<e modut dcccntifiimus ,~&

amor proximorumofftcioftfimui*

Ndtnubi chriftus er ApoftoTubkntur pr&ccptx trddtdtffe,fiucrbd eorum rccle intuedris, uidebis eos nc- quiQjMM noM pr&veptd 7fed ueUntc traditorum ex*

plica*

M- BVCERI COMMEOTAJUVS- 58

plicationes , qualescratio illaChrifti wmcnte habkd fotjnct, dut ccrtc monitioncs^quibu^fdnfti, ew qucdjbi ritudoftiidmprobetcnent , accupiuntctiampcrficcrc, mdmoneantur,ne ahb affcftibws carnisaftijn cfficio cef* fcntpropofuijfe- Etenim cum tota lcx> in hoc uno ucrbo, diliges proximum tuutn ficut tc ipfum impkatur - Gals> dtq^ideo ommfkria pietatis er iuftitw confummatiom codemcontincatur , quttandemprtccpia Chnstus ey Apoftoh ddrc potuiffcntt Uoc igitur cgcrunt docendo, ut elefti cxutifcipfisydiligereproximos poficnt7tivm diligcn tcrinomnibus^quiiedikcliopofceret , animdducrtcrcnt* Vtrunq^exfoldjide prouemt,quod nec abnegarcfemet ipfum,nec dmpkfti proximum quifqudm pofitt , nifi qui certmfit,fibiipfidntea cffe dbundeproft>cftum, cuius ij demum certi redduntur3qui pcr Chriftum Dcumpdtrcm fuu/mcffeagnouerint-

Hoc docct Eudngclion grdti£,quarein eopr£dicadoy Chriftus er Apoftoli totifuerunt , ddieftis (imulfuts lo= cis,quibusdcofficijsddeftionisinonuerunt Hancenim uita magi&ram effe oportet , er extcrnd omnid attempc rdrejindemdnddtum er prtccptumfuum dc nouu.Vo^ minus hoc effe uoluit , ut ddigeremus nos mutuo Qxo4 ipftvm hcetubiq; er Lcx er Vrophcu uel folum requi- runt,dum nouum tdmcn er propnum a Chrifto mdnda- tum,uit£cy iniftituturn,difapuli eius expeftarent , reftc ittis rejjwnditjjoc ipfum iUud nouwn,wfumipr£ccptu

r uumO'

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

effc,ut mutud interfe chdritdte effent Ndtn prseter hdnc

nibilDeuscxtgu,w edhominem Deitotumperficit, px

p . «- triqtfimilem reddit,eft demcfc uitd hominis noui- ,

j,ij. . Vrtceptumfimul uetm efi & nouwm , uctm quid db

imtioinommbuspr£cepti$fui$Dembdncprccctpuere=

qutfiuit, nouum,quidpcr Chnftumprimum,dboUtisft)i

ritufuoudrijsiUisdcrcbmexternisprjeceptis , ueru^r

efftcdx in pluribus reddttum efl- Certefi h£c defit, pr<ecc

ptis qudmlibet bonis O' fdnftishypocritdm ejftcks , bo=

num uirum non efftcies , ddeffe dutem ilk hdudqudqudm

potejl, non credenti,ut credcntinon pote§l decffcproin*

de in primis ed pr<edicdnddfunt, qutbm in D cwnfides gi

gndtur,qudefunt,qutbm Deiergd nos,in Cbrifloexhtbi-

td commenddtur bonilds Sic uides Chnflum,infcrmone

cumNicodemo,cum $dmdntide,ddludd*o$ , dd qu<eren*

tesfe ut regemf&ccrent, tum er in pr<ecUrd iUd ordtione

<td dtfcipulos in nomfi.cdwd , in primis dd credendumfu

bi,inde dd dtleflionem prouocdffe , mtfiis pr<eccptis u\t&

dlijsquibufuis . Stc o> Apofiolos uidcmm ut Chrijlire*

demptionem commenddret in primi$fiuduiRe,tdm in con

eionibm^qudm^BpiflolisJicet in his , ut qudsfcripferunt

<td eos, qui uerttdtiidm dcceffirdnt, deofficijs ddeclionis

, Q&f monitionesfemper ddiecerint'

C njud-= Ydcef^dnt igitur noui tUi lib> drbitrij dffcrtores , qui

nk potiji- hotninesprceceptis mftosreddituros fepoUtccntur , &

inqtu* qujeruntur nos plmfttis Eudngeltj,minm ucro lcgis pr&

wn<k* dicdre, quiiubentdmmdduertere , cuiconfcicnttircpu*

gnet,

&!• BVCERI COMMENTARIVS- J*

gnet,quidimpcret,ut iUudfugiant> hccfequantur, rcue* buntq; nobis illam Anslotclicorum Theologoruy &wtk ^nCnp Veranamq$ repugnantia mali , er unpuifio adbonum.cpus eftftintusfihorum DeiGah-Ctterum cmnishumamccrdis ccgitatio i puero mala efti> Mo= fchch 2 Ecq- in certam pcrmtiem dctrudut ifti, dm pro _ prijccrdis cogitaticnes fcquiiubent, multumq^aberrat, t f, quodommbushomimbuSyUerammalirepugnantiamyim r , pulftonemq-adbonuincffeputant' Quibusenimfemen *X * Deiabcft, quodfohs eleclis adeft , ijdicunt incordefuo non eslDeus, propcndetq; omnis ecru cogitatio cr fen* fus tantum ad malum i > Ucfcheh c?

Nospotius audiamus Dominumyqui s Mofceh <r(? n>mandauit> utqweipfepr&ccpitincorde , er dmmo continuo uerfemus, er «£/<£ nofc/$ o to reddamus , «e qw/deorwfwexc/c&rt Jnhabitetinnobis ,quodPaulu* CoUofi-hortatus esjfermo Chriftiopulentc, cumommfa pientia,ut docearrm er moncamus nos inuicem S/c er <|K/d Dominusfuoftiritu cordtbus noftris loquatur, ex- audiemus,probedi[cernente$ motu fyiritus S- ab affedu carni$,w utfilij Dci,fyiritu Dciagi nosfcntiemus , pr6 cul ab ea arrcgantia , ut ipfiagere nos mctipfos pr&fume remusTides exaudituuerbi Dei prouenit , nonquidem cxtcrnofolo,ateo, quicumcxtcrno fcripiur* ucrbone pilwm ktum difcrepet, ex eodem er alitur atfy augctur, tiemoignur adducifepatiatur 3utfcripturafcftidiat,eru dUnanq;adfaluU7hcminem%DeiPpictatcabfoluitz>Ti

moth-y

< IIT EPISTOXAM AD EPHESIOS.

nioth^Vndc?aulus}quodEphefijaudtcrant, Euangeti ! enfalulis coru uocat, & tcftatur co audito, illos in Chn^ &umft>cmcoUocafie , atq; ita uit£ £tcrn£ fikttos fuiffc partictpes -Nthtl ucro mcmimt , dc tUa interna uocc Dci, impulfuq; proprij dmmi,figmentofdne nocenttfitmo'

Cuiutfidemhabuiftis3obfignati quoqueeftis*

*e '7* ldemfairitut,quocorddperfuadcntur,utEuangclia

<?$%<x.yH jidcmhabeati<f<ppoiyt<f iUdcftyquaelccliobfignantur,

dcttQrii* Uj- ^ ipfifefiUos Dci cffc fciani , er agnofcantur tales

quoq; ah alijs Rcddit cmmfeiritibut eorumjc&imoni-

timmdubitatum, quodfihj er htredes D ci fint Rom 8 .

tim ita ad tmagincm Dei rcfbrmat cos, ut afruclibus p, =

cile ey alij utdcant,plantulasfanclas DeiiUos efie,uafaq;

Arrabo grati£ etut ad £ternam gloriam de&tnatd Hinc er arra

\)£redi- boh<eredttatisnoftr£lncft>iritusdicitur Nameoccrti

tdtlS' fumus^promiffam nos , uit£ bcat£ h^rcditatcm dditu-

ros Neqtemmdubitarcpofiuntiquihocfrirituprtditi

funt,fe Dco charos, ey ad imaginemfilij ciusjandem uif

ttttc tpfius refurmandos Uoc Apoftolus uolutt hic indu-

hie dicerc,quare quod fcrtpfit, qui eft arrabo hwcditd*

tis noftr£,in rcdcmptionem acquifittonis, quo magis im-

telligcrctur,rcddidt, quic&arrabo h^rcditdtts noftr£y

quofrctircdcmptione, qua cotingetcertduitepoffefiio,

XdchdC

jfc. BVCERI COMMENTARIVS*

(dehdccnim hquitur)indubitdto cxpeclemus < ldcnim fignificat 3 quod fcripfitftiritum cftc drrabonem h<erc= ditatts in redcmptioncm , nimirum quo eius htreditdtis errcdemptwniscertieffemus-

Hwn c uerof^trttum.cr promifiwnis uocdt, denotdns ^*** peculiantcr tUumfuifiefanclis promiffum Pnc f cr cnww Pf^^F^ promtftionesprophetarum7aChriftoinfcrmonciUoi m* ctnd nouifi-hdbito,mu\tottts pronnffus crcdentibusfuit* Vnde er promtffum pdtns lUum , ua &c/c* petiturus uo enbdt,utLucasAcl*-memimt' Quanquamuerohocfti ritUy quotquot unquamDcoplacueruntpr<editifucrinty cpulcnmuamen, <&■ in omncs gcnus cjfundendus crat, Chrijio tam rcgnantc > De quo uaticimum lohelisPetrus Aft-z-ddduxit-Et apud lechczkeh^-dit Dominus- Dd* houobiscornouwm , er feiritumnouum dabo in inti* mumueftri , e? duferdmcorldpideum de carneucftrd, &-ddbouobisccrcdrncum Et fttritum mewmdabo ia. intimum ue§tri , v ficiam ut in Hdtutis mcis dmbulctis,ey iufla mea cuftodixtis,dtq; fkcidtis eyc-Hoc frirituinanesfunt impij omncs, quia elecli eo obfignan* tur>o-abimp\]sfecernuntury quitamncqueuntDeoac cldmdrcpater,®- Chnfto^Dcminc.qukm uerueR quod in cordcfuo dicunt non cft Deus> ey Lhriftus e# anathe* md-Vnde dffeclus cdrnis pronifequuntur, cr impcrio Sd tctn^cdptiuiad eius uoluntdtem , in permticmfuim pd* rcnt3cumfdntti hoc Daffriritu dclt, nunquam no betlum cimcd.rneproprk&Sdtdntgerdntjc qudmhbetftepe

m d.um

Dei

ltt EPISTOLAM AD EPHESlOS

tndlum quodfccundum mcntem nolunt,ficidnt,dbftrdfli fcilicetlcgemcmbrorum , nunqudmtdmen idnondetc- Hentur <zr deprccetur,fpeiuxtd indubidfuffulti ,fbre,ut climd corpore itd corrupto er peccdto obnoxio Ube^ rcntur-

tiicfpirituidlidsdiciturunclioDcidoce$omritd,quU Spmtrn ^ efl omnisueriperfudfio,itemfemcnDei,quod nofi= S- unctio Mi exciderefiudium Dei, cozptdmc^ in interiorchominc femen itndginem Dei-Vnde i ohdnnes negdt eum peccdre poffe, quicxDeondtusfit,ideft,eleflutdduitdm , eoquodfe= tnenDeiJbuncnempcfyirituminfehdbcdt Addittcrtio A poftolus,ut celcbns redddtur in no bis glorid cius - Uuc enim periinent , qu^cunq; nobtfcwm Dem benignc dgit* utgloriofxm in nobisfudm bomtdtem oftentet-Dehis fu- prd in fefri>Kuc ufq; Apoftolus egit grdtids , pro re* demptwnedtqtfdluteper Chriftumpdrtd,eiusq; cduffai Cr rdtionemfimul cxplicduit,ut er hoc pdclo , Epheftjs Eudngeliongrdtioe rcfr[Cdret,fummdmq; eius cxponcns* altius illud eorum dnimk infigcrct*

£a propter cum &ego audi uifTem5quauosin Dominum*

Nwwc morefuo Ephcftjsmemordt qudntifictdt, quoA O' ipfi Chriftum cognoucrmt , ndm pro co indefincntcr grdttdSdgit,te&dturq;fcprecdri,utincdcogmti0neprO moucdnt.Ndmicogmttone Chrifth cr^udmnobispa^

rduit

M- BVCERI COMMENTARIVS. 4t

Yduitfdlutis y omniscumpietdsfynccra *pm bedtitudo foliddpcndet-Notandumergoquodomnemfalutem.fide f! +a inDominum IE SVM,erdileflioncinfanclosdefinit- 'l 4P IXeigiturnosddijcidmusdlid- Ccrtequihucperuenit,ut *i% Dominonoftro lESV fidemhabeat , isquofy frcmo* mnem in iUofixam hdbcbit , mhil dubitansfc olimper buiusfyiritum , driimo cr corpore , dd iu8am uiu cum puritdtcmtumfclicitdtcmperducendum lnde firet quz cun% Deus immiferit3jequo dnimo^et qua officiofifi- erit in quoflibct^pricapucdutcmjn domefticosfidcijjoc eft, fanclos , qu£tumfyncerdcrofficwfd dilcclioiUumper cmnidconfummdt QuidiUcfcicognitioneChrifti,& quamnobisreftituitfdlutis,omnidpendcnt , exfywcerd dileclione Vdulm egit, qui memor Ephefwrum inprcci- busfuisfucrit , precdtusiUisdDominofyiritumfapien- ti£dtcfe reuektioniSyhoc e&,uim &-facultdtem,quddo* ndtdperChriftumpenitus pernofcerent , ddquodpecu* liari uticy rcueUtione iUis opus erdt, coquod iftd cdro ej- fxnguis ncfuffiicdrx quidem pofiit-

Vide dut$m ut omniddondDctficidt* Fideerdntum BondoU, t?dileftioneEphefijpr£diti9 utcitrdintermifiione grd dond Dei* tids pro eiSdgeret,mhilominus impendio ordt^utfapicn^ tidm er reuektioncm as Dcus dfyiret 9 qud Chriftum co gnofcdntdtq;fcidnt,iUumindtioculosmentis,qu£fnfpes twcdtionisfu£,hoc eft,ut pkne intcUigdnt-dd qut fint uo cdtuquid hincdebeantfterare, qudmq^fitopulenta er redunddnsglomhiereditdtiSfqudmfintadituri, er md*

£ gmtudo

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

%nitudo uirtutisDei,qud dd edm uindicdntur Aico ta* bilhorum cogitdre poteft cor humdnum3omnidfuntfti* ritus O" reueUtionis D«-

Diligcnter uerodnimiducrtendum , qu£ chdrifiimis fibi Ephefijs Vdulus quo nemo honorum certior £ftimd- torfucritypotifi- precetur, induhie qu£ dgnouit omniutn hiloptd optimd-Nihiligiturconftrendujufttcognitiom Chrifti, hlius co- £r dgnitioni bencuolenti£ D ei , qu£ in eo nobis exhibitd. gnitione cjl.quod infilios illi o* hceredes cooptdtifumus-lftd utiq; V: iti£ rcclepernouiffe ejficit , ut tdnqudftcrcord prz eis omnid t)H* mundicontemndmusjoticfcddimitdtionemDei, perdb- folutifiimdm in omnes bencficcntidmjdpidmur QU£ de mcfc qui tenuitcr pernoucrit, in eo ey reliqud pietdtis o* mnidieiundcrunt- Grdtid vnde dperto dpertius efty eos db omnintionepietdtis

Deinimiu dlienosddhuceffe , qutbusqudmlibet copioft Eudngelij pYdidicdri prtdkdtio ,nondiconimid , feduelfdtis cffe uidetur* no poteft- Qmmdutiqimdld&perditdin nobiserunt , donecDei amorecordrferit , hocueroigniquisdemum drdcdt, fiD E I crgd fc bonitdtem , nondumfxtiscognitdm habedtf qu£ re= Notdndumftmul^cummultidemultdfdpientid, udationes reueldtionegloricntur 9 quxflt uere optdndd fdptetid ey probX' reueldtio3nimiru qud cognofcitur Chriftus,qud quutdftt farcditds nobispromtfft,dgnofcitur 3 hincfolurcclu de nbus cunftis iuditium , er dmmus honefli dmdns pro* uemt-Adhunc lydiumkpidem cxigdttur, qu^fubindc l

plcrife

tt« BVCERI COMMENTARIV& 43

pknfyreuchtiones heldntur , fihuc nihilcontulerintj inancs cr cvmmcntitus effe ncmo dubitet.

A it ucrc, w prxceUens uirtutis cius in nos Mdgnitu* . . do Vt tquc incomparabdis er maximd in nos D «' uirtus lr . cffulfi^quicmodisommbus perditos , inftUos fibirefti* ™d&m™* tuit, o- cdptiuitdie Sdtanz uindicdtos , tn fo dta w immor *°" tdlitdtemumdicduit QVzinccpotifi-dechratur ,dwnx robordtiftiritueius , mortemvdduerfdomnhmdgno (tnimo contemmmus, er pcccdtofuperiores cuddimus-

Vdtrem, Deum Domim ncftri I E S V Cfrnifr «oc<tf, ftcutfupra cr paf rcm nws , quitdmeesl V Deus er p* f tr eleclorum omnium Se<i quiaficut ncmo dlms imdgi* ncm iUius exprcRius reftrt^ iU ethm nemo eum confum* mdtiorepietdtecolit , diciturpeculidritertdmDcusqu<z pdter Domini noftri I E S V, per qucm ommbus quoquc ekcliscontingit, utDeum epipfiuerciUumdgnofdnti patrcmcfehabednt-Vatrcm quoq;uocdtglorix>, quoddu thorfuisfitifolidtcum integritdtisjwm immortdiUtiSi tttqfftiicitdtis-Ed cnim ucrd demumglorh eft-

\n his dutcm Vauli exemplum.pro dliorumfdlute.pcr indedttyfudgrathscgentis , tumpro incrementoeius^ nonminus.dtqifugcrdntiSynequdqudmprttereundum' Sdncii Totii&ifancli diuin* glori<e addifii erdnt , igiturmhil multupra potuiteisobungercoptdtius , qudm fiiUd in homim- fratnbui busfeliciterilhslrdretur , ncquc effc quicquam ceque orarunt* cptdbik 3 qum ut hmus itluftrdtto incrementd cotti*

F % diedcm

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

iic acciperet Hinc in precibus plurimi erlt , qutbus pic tatis progreffum tum infc ipfts tu in alijs orabant- Q«<e quodrdr<e hodtedfrdtribus o-frtgid<e hdbentur, drgu- tnentum cft,perparumgu8ajfe iUos,qudm bonus er dul cisDominusfit, qudntdfyfttfclkitdsipfum dgnoutffe»

Quaein uobis declarabitur, iuxta efficaciam*

Secl-9 * OptduitfcireEpheftos,qu<efttpr<eccUesuirtutis De*

in nos credetes mdgnitudo , qudftne expeccdtoribus per

petuoiufli,ex modis omnibus miferis,£ternum bcdti, cx

mortalibuspercnm er diuinduitdperfruetesreddtmur,

Virtus bancergo hdcfefliunculd,qudlisfit explicdt,fubtungens-

T*ei innos sccundumefficaciam,fvrtisroboriseiuserc*Vtplanior

declara- femo cffct,ddtecvQU£in nobisdcclarabitur- Inarche*

tur* typo enim nojlro Chrifto conftdcrandam hanc uirtutis

tnagnitudincApojloluspropofuitJnquotantaaparuiL,

ut ex mortuis in uitam immortalem er beatamftt reftitu

ttitjlGh hocfolum, fed er princcpsfimulconslitutus o=

tnnium,fubicclispedtbus eim, qutcquideximium&pr£

clarum ufyiam eftjam in c<elt$,qudm interra Vt uero

docereternos huiusutrtutis frre parttcipes , mcmorat

cdputEcclefice , ipfum tnommbuseffe impofttum , er

hanc eius corput efie,fed er plcnitudtnem eius,hoc cfl,tn

quauirtutemfuamer bcneficentiam , prtcipue decla-'

rti CmcnimQmm<ibond,inommbuseffici4t,hoce&,

omnti

M- BVCERI COMMENTARIVS- 41

omnidinomnibus impledt , in hdncitdfudm bonitdtcm* Zrpotentidm bencfiaendi effundit , ut plcmtudoem, qu^qudmcumuldtifiimcbond unmerfd db ip[o habedt, uocetur-

Kecle igitur prccdtur Vdulus3ut Ephcfijs oculi illumi ncntur3quofcidnt3 quidfibi exuocdtionefudfierdndum fit3 cr qu<efit opulcntd glorid h£reditdtis3 dd qudm uoca tifunt3qu£ demq3 pr£cellens uirtutismdgnitudo, qud cx peccdtis er miferd mortdhtdte, dd iUdm immortdlem ZT bedtdm uitdmperducetur, fecundum cfficdtidm edndcm, qud Chnjlus e mortuis3dd dcxterdm pdtris^omniuprm* ceps3& fdncHoriicdput, dtq$ inftdurdtor eiufmodiconfti tutus cft>utfecundum cdndcm cfficdtidm, & lUosmem* brdfud,mdlis ommbus exemptos , bedtos in cdeflibutfit reddituroS'Q^ih£cfdneperfudftfucrint3ncpoterint9 Agnouiffe non omniftudio3dd hdnc immortdle bedtdmq; uitdm eni= benigndm ti3cddemq^ Dci cfficdcid3potcntifcilicetft>iritu eius>reuo Dcz m no* cdntecontinuoeoSy dpeccdti corruptionc , V durdntc Mtutcm illos,utcrucisregenerdtionem£qudmmiterftrdnt, im- finsejtpic peUenteq; v dccendente3ut Dei mgenium> omntbus be* tdils* neficiendo §tudiofc refirdnt*

Vidcdutemutmdgnifice pr^dicdrc hdncDeiuirtute ApoRolus condtusfit3non crdtfdtisiUi3dixiffepr£ceUen teminnos credentesuirtutismdgnitudine, efficdcidm dd iecit3o-quidcmfirtis roboris eius-lncffdbilemfiquidem fenfit hdncDcipotentid3dumq; dliter no poffet melius3m Domino noftro lcfu Chrifto,ueldUqudtenu$cognofcen=

F 5 dnmiUdtn

IN EPISTOLAM AD EPHESfOS

ddm tlkm cbiccit . Quod cmm in iUo,capitc nofiro prz* cefitt,innobismembris eiusccrtofequetur-Alioqut quo* rnodobcdtus ejfcpoffet Chri&us > kborcmtibut mifcrc membris ciust At cltdt uniuerfi.os fumus dc ofitbus eius, .,- cy-cdrodccdrncctus-DcquowinfrdCdp-S' Scfi.u* 5V QuiddUtemfitdddexterdm pdtrts ChriftumcoUoci

r/ &" ' tfl>ipfcAP0ft°lusfutiscxPucat>dum rtstu4 pcd<i,us emsfubicfid -Abco enim quod qui 1 dcxtris rcgi

} ls* bus proximtfedent , fccundd db ipfis pctcftdtcpoUeanty

mutudid hcec mctdphord eft.utfmbdnt Apcftoli Chriftu

<td dcxtcrdm pdtrts collocdtum,pro eo quod eftyproximd

4pdtrcpote&dtepr<editum Dum dutem dddit tn c£lefti

hiiyideftyininuifibtltgloriiyrettcinde concluditur, cor

poreeumnon poffehkdhqmdpdti , dutprjefentemeffc>

QuodenimdppdruitStephdno^Pdulo, cyfirtcdlijs qui

bufddm3idmdgisddcoyciusdd dcxtcrdm pdtrisfcdentis,

idcft,diuind mdteftatc, ey proximd i pdtrepotcftdtefru

cntis,rcueldtiofuit,qudmdbttidglorix , ad tcrrendh^c

rurfumdcmigrdtio - VndccdMdtiterdtq; mcdopdtibiliy

tionpoffe modo illun: hic hdbcrtyrcclc hinc colligitur,

quod dd dexterdmpdtris rcgndty indegloricfus.dc omni

bus ccnfyicuus dd tuditium rediturus*

Porro quodmemordt Chriftufuperomnemprincipct

tum ey potcftdtcm eyc- conftttutum y fkcit dd com*

mcnddtionem crucisy k cuius humthtdtejn tdntdm digni*

idtcmDomtnus cueclus cft- Sietenimtpfi ddtdridmglo*

ridtn profutt , quodfefc dd mortc ufq; cr mortem crucis

humiliduit)

M- BVCERI COMMENT ARlVS- 4*

bumiluuit,Grnobisproderitddgloridm , dbnegdrcnos njenpfoSyWcrucemnoftrHcottidiedffumerc Deindcfc citddhoc,utfcidmM,dbunoCbrijlopetendd omnid-Spi Angelos ritibus enim Angelicis, crronci quiddm multd tnbuebat, fJMU** P* eocfc quod lcx effct,difycnfdntib- ipfts ddtd, ut &■ Stcphd ™£<im nut Afi 7>o-VMlusGdh-tejldtifunt,legisceremomas facl€^* plus mmio urgebdt,quos Apojlolus et dd CoUofi-notduit, dumfcripfit- Nequisuobis pdlmdinteruertdt ddtdope- rdperhumilitdte,<cr fuperftitione Angeloru, inhisquz non uiditfiftuofusinccdens-Vt ergo Chriftidutoritdtcnt extoUerct&hucpotiuSyqudm omnes, qudhbet fublimes Angelos dudicndumfuadcret,pr£dicdt cum exaltdttlfup cmne principdtu^potcftdtc^uirtute^domindtione, dcfug omnenomen, quodinprtfenti ofuturofeculonominx tur, ego lucis grdtid reddidi,qukquid omnino eximium, fiucinpr£fenti,fiueiufuturofeculocclebrdtur Vofitis cnim nominibut, qu£ nuUd dhisfcripturd hdbct, Ange- lorumordincm iUi diHinxcrdnt-Ad CoUoft- er Throrio* rumnomenponitur-

HocigiturVdulusfignificdreuoluit E&o,fintUdrij Angcloru ordines, fint qui prinapdtut rcfte uocetur, $ intcr dlios,dc etidfuper homines pnncipes dgdnt,fint po tesidtcs, quorUdufyicijs omnis potcftds er mdgijlrdtus in terris gcrdtur,fint uirtutes,quoru cperd , inter homi nesmirdpdnt-Sintdemq^ domindtiones, quorudufricio dlij dhjs dominentur, fint ctidm Throni , per quos udrid Dei iudiH txcrcedntur, nibdtem cximiu er pr^ccUens

f 4 eft,tm

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

tjiytdtn in f<eculofairitdli> quod nobis futurum expecld* futurum mUs,quZ in corpordluftopr<efenti , utcumq; nommctury fxculwm.' cuinonfupcremincdtChnfiuSy quodnonfubteclufitpc dibus illM-Ud cnim bunc omnibus prinape patcr propo fuit,ut tdndem cius regno er imperio ceftfurumfit,qmc= quidpotcnti<e3dutpr<ecctlenti<eujj>idmeft , tdminc<ehs, qud in tcrris- Eius enim fyiritu oportebit impkri omnid, ut cr ipfctdndcmdbohtoommprincipdtUtpotcftdtc, dc uirtute,regnum trdddt Deowpdtri i- Cor-tf

Hinc notdndum Angclorum ordines, officid er nomi

]ncertd m^c qulbut jheologt ex Dionyfio difrutdrunt, ex Vdu

funt, qu<e lonequdqudmpoffeconfirmdri , quiiftis nomimbusin*

deAngclo uecliSdbdlijs,inboctdntwmufusfit, utpr<edicdrctChri

rumordi= ftUmfuperoUconftitutu3uifibdid fimuletinuifibdidy ut

mbus pro cuna^ e^ nommenturydtquc htnc prowcdrcty ad huncfo

didcrunt- im audtcndumyUtq; db ipfo cxpcdemus omnid- ldem uo

lens docerc dd Colloft- pnedtcdt omnid peripfumcoditd*

Locm Dd c<etcrwm in Ddnielc »o. legimus Angclum Prrnd-

nichs* pm Verfdrwm dduerfitum Angelo, curdm popuh lifrdc

litiagerentitO' Nlicdelcmunumeprimoribwsprinapi-

busafuiffcduxiho HinccontccldtumeftyUtfingu*

Ushominibusjtd <zrfinguhs prouincijsdtquercgnisAn

gclospr<efeclos , quorumquihbet fuorum curdm ge-

Xdt Equtdcm fitccor fuprd cdptum mcum h<ec cffe,

putoq^ bene mecum , dc cum quouis a uulgo Cknftidno*

rum dgi , fidgnofcerenobisdctur, C H R I $ T V M

ommbus

M- BVCERI COMMENTARIVS- 4f

cmmbutprincipemfup eminere3utunuaudire30' expe* ftarc ab ipfo omma hbcat , tum bcmgnum adco in nos De um , ut fanclos ffnritus fuos , mimflros conftituerit falutit nofbrje 3 utEpijlolaadEbra* &locw>Matth-\8* cum alijs non pduas fttis teftantur Keliquareuelationi uclfuturifecuh^uelfubhmiorc hicfyiruu prjeditisjiben* tcr rehnquo3 x? rchnqucndd cenfeo ommbus 3quibus non contigerunt certiora, qudm ucl Dionyfius ille 3 uel mten- tes eius dutontdte Theologi^trddidcrunt-

Nc ucro hoc prccteream , fuerunttcfle Hicronymo9 quihofccprincipatu$3poteflatcs3uirtutes <& dominatio* ncs3quorumhtc3& ad Collofi-i-Faulus memimt, et Chri #«m fuper eos eucclum pr*dicat> reproborum Angelo^ rum tffe intcUexerunt'Equidem3utAngclo$,prinapatus er poteslatcs.quos negat Paulusfe a dilcclwne Dn/epc- raturos Romr s item prinapes mundi quos expertesfa- pientiaDei3a" abolendos 'aff-.rmauit Cormth-z- Item prinapatum, potefiatcm er uirtutem, quos Chriflus in finc fieculiabohturutcfk i. Connth-'\s-quos dcniqueex* pohdtos o&entduit 3 CcUofien-z « Hosinquamut mdlos haudgrauatim tntcUigam3itd dc quibushic,ey CoUofi- loquitur 3 mdlimintcUigerebonos Quantuldenimglo* ria Chrifliycelfiorem faclumdaemonibus malis? Qupdue ro utHicronymus memimt , iUosiriOuet,quodfidcboni$ h£c inteUigamu$ Angehs 3fequerctur nos Angclis fuperi cres ficlos3quippc quibus fimul cum Chnftocelfiorelo* cofedere m celcsiibus datum f\t id me non mouet,

F $ fcdhbcn*

IN EPISTOLAM AD EPHESrOS

fed hbcntcr hominum dignitdtcm3 qum dngclorum pr&* fhtntioremdgnofco3 cum Chnftus nos non dngclosdffum pferit , fint $ bi ddmmiftrdtorijfpiritus , mifii mftlutcnt no&rdm-Hcb^

Vtinxm dutem perpendcrefdtis liceret3qudntdfit wo= flrdfeliatds3quod Chnftus nobis cdput3 er nos illw cor pus3et plcnitudojumus Si enim dlecdput noflrum3 Ecclc (i£fu£3omnid cum ipfo comunk hdbebimus3neq; potcrit iUe3fine nobisfux filiatdte frui , eius pr&tcred erit3nos in ernmb- ducere er uiuific4rc3q mhilprorfusfineipfo po* tcrimws Cumq; omnk in omnibus pcrficidt3ut per eum cmnid conditdfunt3nos tdme plcnitudo eim ideo recledici mur3 quod in nosfcihcet uirtute o- bcneficenttifudm cf* funditcumuldtifiime 3 fudmq; in nobis potifi- diuimtdtem cftentdt Quph&c certdfidedgnofcdt , quinonipfi unifefedddicdt, erreb'dUjsudledi.cdt3obleftetq;fe inillo folo3mhilpr<£tered uelmetuens, uelff>erdns>

Qtput Ecclcfi* Vontificemfccerunt,cum ne tdntdlum quidem iUc uit<t dut uirtutts3Ecdefi£ inftucrc quedt3 neq; pofiitplufquam miniflrum Chrifti ey ccoperdtorem3quc ttdmodumo-dlijfdnfti) per minifteriumcxicrniuerbt, quodfinciUiusft>iritu tdmcnfcmperinefficdxcft3 dgerc* his fimilesfunt er cdput Cbrtfhii pdriter rcijciunt3 quot quot boni dliqd bomini , qd'tn fe hdb edt dttribuut Quod cdputcorpori3hocnobis Cbrihuscft3 omnisuitd3motM, fenfus er dftus3db ipfo e& , nos nobfc reliclifumi^quod corputfinecdpite*

Cdput

M- BVCERI COMMENTARIVS- 4* CAPVT SECVNDVM-

Ec uos cum mortui eratis delicftis*

VT dgnofcercntEphefij , quid ex uocdtionc fudfibi fperdndum effet, quanUq, per Chnftum gratk contigiffet,monet cos Apojlclus^cum pcccdtis mor tuifutffcnt , ey hinc dfi milid D ci dlicni , cx mcrd grdtid, V bencuolentid Dei, Cbrisxicfc merito, in uitdm bedtdm, cy mumapdtumfdnftorum cffc djjcrtos Cum mortui in ^ortui de quit,erdti$ deliftis er peccdtis^nuhiifcdicct uit£ pi<e,qu& •***?" fok uitd refte dicitur, ct pcrpctue durdt ,bdbentes -Vnde cxplicdnshdncmortemihcofubiccit: ln quibus dliquando tmbukslis, id cftjuxiflis , tropofcriptur£ uulgdn,iuxtd feculum mundihuM,quodquidp"o rdtioncmucndiqud Vwerc m uiuerehicmunduffolet, pofitumnondubito,ficquoquc xta feu* mdluireddcre- Voluitfvrte Vduluspcr o\mv<t.bicexpri= lum* mcrc quod Ebr<e- V^tt dicttur, O" tempus uit£ pr^efcn- tiifigmficdt,utcx Vfdlm-39-uerfu s-crlcfcbd-ts-uerf 1 1 liquct , ut intcUexcrit pcr uiucrc fccunduw feculum mundi huM,uiuere pro cupiditdtc uit<e prffentis fiecult, cr temporis quo in boc mundo dgimus QUdfdnc cupidi tdtc ,quifq;fudtdntwmqu£rit , cr ddcpc$,dignitdte$q; ct uoluptdtes eluftdtur, ftue idcum commodo, ftue incom modoproximifidt,(iuemodu$fcructur, fiucminus,imo tiunqudm dbfquc miurid proxmn , v cum modo decenti*

Vndc

IN EPISTOLAML AD EPHESIOS

Vndepojl pducuU Fxulus ipfc , hxnc uiuendi rxti&ncm k

tius cxplicxns,dit : Inter quos er nos omnes uerfxbxmur9

iuxtx concupifcentixscxrnis,uel,ut ucrti,natura> noftr<e,

ficicntcs huius uoluntxtem,id cft , qutfcrcbxt, nunquxm

non prxue noftr£ concupifcenti£-Proinde uiuerefecun*

dumfeculummundihutus , ehuiucrcprocxrnis noshr*,

hoc cft,nxtur£ dcprxuxU , arbitrio er cupidiute , cuius

ownis cogttdtio , er uolunus dd malum prona ejl x pue*

yo idcmq; efh ey fccudum pnncipem derc£ potcftdtis,

Viucre iu hoceft,/j)iritusmxli, dgcntis retcclitios , qutdufcultxrc

xtd prtnci &eo nequeunt,uiucrejd cft,ficut uerti,femndum inftin*

pcmderlS' dumillius,qui maUfemperfuxdet-

His qudefo Chriftixni dntmwm xduertdmus , er pr£ci

piie ei,quod Bphefijs , ob peccdtd er dehcld mortuis,hoc

eft,omnt uirtute dcftitutis , er pro mdld dunUxdt cdrnis

cupiditdte , Sdtdntcfcfudfu uiucntibus, coq; in omnibu4

O-femperpeccdntibus, Pdulus 0"fc V fxnclos uniuer-

fos ( dit emm intcr quos, er nos omnes xliquando ucrfdbd

mur ) ddnumerdt Si nxmq; mortuifumuspcr dehcld er

peccdtd,uttd,qu£ uere c#,er dicitur,priuxtifumus,coq;

nullum bonifcnfum xut motwm hxbere,fcd untum utnos

rdpiunt deprdudt<e nxtur£ xffeftus, er mxlifuafor Sxu*

nds impeUit,ftrripoffumus Vbi Um nobis hberum drbt-

Nihil in ho triu/m} ubi m nobis bcncficiendifkcultxs , quisfcnfus rc-

minc boni, ftt f qum cftdbfq; omni fenfu er motu inuttlecxdxuer*

quU mor- qui mortuus corpore cft,um cshfinefcnfu er motu pietd

tuus- tis,mortuuspcrpcccxtd O" dcltftd,quxlcsfunt,quotquot

cxkdim

M- BVCERl COMMENTARIVS- 4* fXAdamgcniti,vefupcrnisnondumregenitifunt,do^

VMijfnrituuiuifcame,qui fcihcet cxAdamnati ,tamum animdm habent uitdcm,td cst, uimuiuendiuitdmammd* lem-Xdm&fiplifculum,qumbcjlijsalij$,ra.tionn,ho tmnibu< adieclum fu .idtmenuitxbrutak ,itaeft cbno* mmm,utaddiUindfcfeattcUcredutfuprducntriscMrm,

V mmmmmmmimmknominii ahquidfapcrc, prcrfus nequedi-Hincir^Deicbnoxijfumui quotquot ab Adam mmmdmmm, mbkVdmmnmmt, cridr:a:ura:quu dumnaturdnihilnifipcccarepcjk<n;u<.prcfcaor,a:ur£ dcbtmm , ut ird diumxfar.pzr 9 cuanium ad ncs atunct, cbsrrictitcnemur-

Vtmam ucro hrc Tduhfcmcntid effet ommJbm pt rfiut fd, quafe cr qucfiibetfanctcs akcsfitetur , ndmtd cfjefi liosir£,ncn minu< qum rchquuqumfcikludjeii.Sdrd Dcgma R cenis, Vdp&h GT Anabdp:if:is,dc cmmbui qui Ckriito arbi- crr.ni ferudtcri ncr, cmma tribuunt, nobifcuccnuenirct- Cmni fidfe do- bmndmo^quiunquam auero abcrrdrunt.dcgmahoc,dc firintco* libercarbuno impofuit , cffccitq; cum ipftakquidcffe mune c&< uei.au , viadccgnticr.em Z? parucipancnem benc* uolcnnx dnunx pcrucnrc haud poffent, cumq$flatuerc propnm v.-.fiuam Lbcrarent , EK&itirDd utVdtdm fUmfcripfa,fubijcinequirent-Preir,de ut dabeneuclen itm cr iuj:uiam,Ephefis cbdrdm Fdulu;rcdderet,ad* mcnuu,quid ex fe fucrint , mmirummortuicmnibcno%

V uiuentcs tdnttm ivalo, qucdneccnuuij locodccipe* rcm,autfefolos tales natos arbitrarentur , idcm defe ipfo

&fdtt*

IN EPISTOLAM Af> EPHESIOS

& fdnftis dlijsconftffuseft-Hockmperfudfis,grdtd & mdgm ejfc potuit,mifcricordid,vr dileftio Dci^qm mor* tuos itd per dchftd , fimul cum Chnfto conuiuificduitje quoinfeftiuncukfequenti, inquditcrbii pnmuponitur (Conuiuificduitnosyquodordtioncm dbfoiuit Ndmdud bushis fcftiunculis 9 hoc Vdulut diccrcuokit Etuos er nos peccdtis mortuos yconuiuificduitDcus diues miferi- cordk cwm Chrijlo > idq^ ex merdfud beneuolcntid, qucd in nobps nihil effet bom rcliquwm-

Sdtdndmuero Vdulus uocdtprincipcmpotcftdlisde*

rctjicut infrd cdp- <r- ucrfutids in ctlcftiqm dixit Effc

Vnde $d= mn}quc m[os quofddm ftiritm , duihomincs conentur

tdnprin* ^dimpietdtem pcrtrdherc , erfi tdeisnon fucccddt,

teps dens d\uis \C(Jicrc $os ftudednt , ex multk fcripturdru locis m&

nifeRum fit^ Quid enim dliud in Uobpetcbat , qm eum

exercebdt Sdtdn , item qui Dduidi duthor crdt.ut impe*

rdretpopulum numeuri t Vorrodcredm iftdm rcgic*

ncm, qudm infrk per aeleftid intetligit , [olus Vdulwjn*

dubie ex peculkri reuektione, mdlis i&is fpiritibus dttri*

buitjnter quos er principdtus , poteftdtes $ effc cum m-

fri jum CoUoffenfecundo i-Cor-if-erKomd- s- difcr

Vdrk no* tis ucrbUfiitetur' Xnfra prjetered mundi reftorcs er te*

mind impe ncbrdrumfeculi huius dtque fyirttdles uerfutks illos uo*

rij dkbo- cdt, u Corinth- z principes mundi, qui abolcbuntur,hic

tertm* infinguldriprincipcm potefiatis dere^utique rcgni Di*

abokijdgcntem incrcdulos dppcttdt,ficut crfcre SdtJh^

idefti

M- BVCERI COMMENTARIVS* 43

idefttdduerpiriM , infinguldri pdfimperfcripturdm wcarifolct*

QU£ ergo infinguldri de Sdtdnd , Didbolo , principt mundt,fiuc aerea* potcftdtt$,dUt maltgno Jcgimu^toti il* li malorum rcgno 9 & pot cftati competcre dgnofcendum cfl-Kam omnino multtfuntfyirttut mdigni , in idem U- menfinguliprofuaportioncincWKbcntes, nimirum,ut A"9!w«« dutdd tmptetdtdtem bomines dcficiant, dut dducrfthic a^°l1 lnc% cmnid cxpcridntur Cum ttaque hi mundo impercntjwc ™nt* eftjenebrisi&is^ncmpehcmintbuSi luccccgnitionisDei dcftitutts, non inccmcde tn dhe tslo, tUis incubdnt-Mudo Cur in ic* dutemtantum^hcceh, uthicinquitfdij$incbedicntice9 re fewo* qui pcrfudderi ucritdtem nonpcffimt^isiiimperdn^dltcs ncs* exercent tdntum Vnde dit hic Pdulws , qui dgit infthjs thz Sc7r^9t/ct§ , id cft Ebrsofchemdte^incrcdulis, qui uerboDetfefcfubijccrenonfuftincnt'

Videturdutcm Vaulus hoc fchcmdterefirreucluiffe^ quod itfraelttk dum immorigcri domino erant , obieftum pafitm infcripturd legttur Diccbatur dutem v^ n^ id cft , filij tmmorigeri ucl rebelles 4- Mofcheh w ltem **VTQ pjMd eft> populws rebellts-Vorro quididuitij fit, f Uofch 9 putchre cxplicatur , ubi itdyiofchchpopulo hquitur : Cum mitteret ucs Dcminws d kadefch Bdrned, diccrctcfc , dfcendite cr h&reditdrto poftidcte rcgicnem qudm ucbis dedi, jv^ ^ FK ^TO > td cftjmmo fOij incbe rigcrifuifttioriDQmmiDeiuc&n(uetu$tmfldtiohd- dicntLe*

bet,con~

IN EPISTOLAMl AD EPHESIOS

het, contempfiftis impcrium Domini Daueftri ) er non credidiftis ci, er uocem eius non dudi&is . Hinc fane tfe quctsffcAyft qj; ^ *tt>idesl;,filio$uclpopulos rebellcs dut imorigeros , qui Domino non credunt crucr hum eius contemnunt VndeiUud , «oue th§ cctt<J 8t/<x§ uerti,incredulos AbcoemmquodDcononcrcditur,o- mnis inobedientia ct rehcUioproucnit Quodfcclus deus fummcdeteftdtur , zyfimilehabctpcccatoarioldndicr idololdtri^utSchmuelSchauliteftabdtur' ldem,ncmpc reheUcs cofdcm effe,qui incredulifunt, & cx co,quod Do minus lefchdidh cdp-io- iufttt fcribere in tdhulam , cr U* hrwm exdrare , pdtcre poteft id ucro efi : Vopulut hic *<yfo>id eft,immorigcrus cft,filijfaUentes, nolucrunt du dire doftrindm Domini Vide quodDco menttuntur,0' doftrindm eius reijciunt, rebeUes %r tmmortgeri uocdn- tur-Htc de epitheto ifto reprohoru , Holrnq &7rflk/ct$, quo Pdulws er infird quinto cr CoUofi- v ufus cft , dific* rereltbuit*

id tdmen probenotdndumfolis reprobis uere hoc epi

Solos re* theton competere, qui erfilij perditionis dtcuntur,nimi-

probos d* rumperditiomirreuocabilttcr deftinati Ndminhisfolis

git Sdtdn* SdtdndS&vi%y§,idcft,agitcrefficdxesT;,hdbensimpe~

riofuototostllosfubtcclos EtenimquifilijDeifunt,hcs

dgitftiritusDeiRom- s- Ydccfittquidemvhisdduerft

rius negocium , co quodcorpuspcccdto obnoxium ddhuc

citcumftrunt , ucrum quonidm eius tyrdnmdc pcrCbri*

fiumumdicdtifutU7 excrccreiUospotcft, pcrdcrcnon

potcft,

M- feVCERI C0MMENTARI7S. 4*

pot c&,ut pknepcrdit cos,quosfdios inobcdienti* , P*w- \usuocdt,quireprobifunt,cr Deoodiohabtti, etimdH* tequam inhanc luccm cdantur-

lorte 0- hoc dnnotdndum , pro co quod Pdulus,con* cupifcentids , ueicupidiUtcs.itcm er uoluntdtes cdrnts nojlraefcnpfit , reddidi, nitur* no&xt Ndm ommno Cdtf no~ quodnos naturdm diamus, Vdulusfcripturdrummorei &* quifa cdrncm uocdt , unde er ipfi homines , cdro uocdri[olent> Sic debent coniugcs effc,tn cdrnem undm , id eji , coale* fcercin unwm hommem > *S/c omniscdro feptfiimepro cmni hominc pomtur,ut cum dtcitur.Omnis cdrofctnum eft- Omnis caro uidebitfalutem D E bHinc opera car* nis dicuntur , queftrt tngenium humdnu 7 qualtd Galdtis s- dliquot enumerdntur-Multum enim d ucro aberrdrunt qui cdrms nomine , tdntum inftriorem homims portto* nem, qudm cum brutis com\nu\xem habemus , inteUexe* runt-Ccrtcidoloktridi^muldtionesetinuidid.op&dfuni primt in homine portionis, dttamcn operd cdrms i Fdu= lo uocdntur-Suntenim operd^qu&ftrt ndturtnoftrte in* gcmum^dd prdud tdntum pronum- Quare de corrupto um homine Dominus diccbdt primo Mofcheh &• Nori dgetinter homincm ufq- iudicem , fyiritusmeui , co quoi carofit,hoccjl,qutdnihilnifibeftidhomoe(feccepu.me tcomntq; rdtionCj dd corruptibdid vfozdd&d qmbus hcftijedelccldntur.conucrfd, noloutftintu mcopnediti frnfti , monitores intcr cos dgdnt Cdptj enim brutali- ttUs uolUptdtibus , & dium omntd contemncntes in^

Q dugni

IN EPIST- AD EPHESIOS

indignifunt^qui ucrbum tneum , i Nodch uel dlijs ex feki tu mcoloquentibtts, dudidnt Cdnibus obijccrefdnftum, &fuibttsjpdrgmmdrgdritdshdudqudqudtndccct-

Vdij ir<e , notumfchemd , pro obnoxijs ir£,ficutfilij gUdij^quidcuotigkdiofuntydtcutur' lAouere mt quepti pojbt^quodhic Vdulutfe erfdnftos dliosfrtetur, dliqudn dointerfilios incrcdulostterfdtos, cupiditdtibus cdrnis indulfifp:,dcfiderid^empfeciffe,pcrinde^ftliosir<e3dt quereliquosfuiffe * Alibi enimfegregdtumfedb utero nii tristcftdtur,Gdlt'inhdcEpiftokfupcriorecdpite,glori 4tur,fc cumfdnftts elcftum, dnte idftd mundifitnddmen* tdydd Vhilipp- $' pr<ttcredgloridturfe,iuxtd ut8itidm, qu£ejlinlege,faftumirreprchcnfibilcm » Siigiturcxelc ftisfuit, Wdb utero infortemfdnftorumfegregdtus,^r id ddco in eo effulfit , ut pr& co£tdneisfuis trdditionibttt pdtcrnisddeo Ruderct , ut in lcgc irreprehcnfibilis cudde ret,quomodouerumfuit9 o-ipfumintcrincredulosui* xijfc,concuptfcentijscdrnisindulfijfe,dtq; deftjderid ciui pficiffct Vrofefto qui non pcnitius h<ecconfiderdrct,uidc ri Hlipoffetyiiid Pdulumdegcntcfud , dntereccptdm Dci €Ognitioncm,nondefeipfo etidm fcnpfijfe- VtVtului . Sedquiconditionemeleftorum,refteperpenderit,uh Cr elefti debit pducoscleftorum ef]e , quos nonfimt pdtcr , cdrnis pcccdto, mifcridm, antequam cdeftis uttce delitids dcguftent pro* priufqud be experiri,utcumfenferint ndturd* ncftr* infcltcitdtent, gr*ti<eut= felickdtemrcdemptionis dignequednttflimdreSicnon tunt* dubitdrim Fdulum^qudmhbet eleftuim, er ab uterofegre

gdtum>

M* BVCER! COMMENTARIV* f*

gaium, dtq; tradittonum pdternarum , legiscfc Budiofm) adco , ut cffet irrcprchenfibilis dpudhamtnes , furorent cdrnis> id e& , natur& dcprdUdt<enon uulgdriter fitiffe ex pcrtum, dtfy defcipfb quoq^ ut ttia- Peccatum occdjionc a lege Acccptagenuit m mc omnem concupifcentia , itcm% Vtucbm finc lcgc quondam,itcm:At ego carnalisfum uc nundatusfuh pcccatum>item, Noui emm quodnon hdbi* tctin mc,hoc csh , incdrncmcd,bomm Kom-y-vta er iflei htctinter quos & nosomnesdliqudndoucrfdbdmur en> fcrtpjijfc QU£ tame expert usftt nonqutdem cu iamfpi ritus in ipfo feri obttnutffct , domatac^ caro bona ex pat te effct,fed cu ut £tate,ttd etftiritu mtnor effety agcretcfc adhucfub peddgogid legts Spintuftquide dei habebatjn dc lcgi quamlibet inutto animoftudebat, idq^ tam diligen* ter , u^coram homimbm trreprehenfibilts effet , ope* ra namcfc ciui hominu/m iuditiofanfta erant,rcgnabat au temnthilominus tn antmo lUiut , ut k 4>iA<*vt<<* , ita ft\i& huiutfratrum contemptut o-faHidtum , indulgentia uo* iuptatumy v nominisftudtum H«f c prtmum malayut er alijs ufu ucmtjton animaducrtit , uiucbat emmahqudndo ftne legc>po&ed ubilegem rcftedgnouityfenfitq; er hxc mdlayuitdndac^cffe,ncquicqimiluftatusfuitcumfcipfoy emtcns adhoc ut fenttc , crammouiueret, quicorporc cTdtirreprekenfibdis ,quodcumnonfuccedcrcty excla* mtbit ■: btifcr cgo homo 9 quis me librabit ex hoc corporcmorti obnoxio t Scd tandcm fuperante inco ftiritH3diebdt: Viuo iamnonego.fedutuitinmeC HR i*

G * STVS.

Scftiun-t*

m EPISTOLAM AD EPHESIOS?

S T V S Noh quod im nihil negotij iUi carofkccfct* rcty necfc tnim ddhuc apprehendcrat , qucdfcclabatur,, Vhilipptn-i * utrum quod caro twm po&criorcs habere €cepcrat3&ft>iritwspriorcs, imb caropropeinteritwm *dduftd>ftiritui uiftoridm ccdcbdt*

Brgo er Pdulwsficut ndturdfiliusir<eerdt3itdndtu* r£peccdtricisuitidquoqueexpcrtusfuit3cwmqyfinelcgc ndhuc uiuerct3pdrwm db incredulis , qudntwm adfuam ui tdm3differebdt3concupifcentijs cdrnis indulgebdt 3dcfide fid etws perficiebdt , dt ut dd Titwm confitetur , ftultm, inobediens3errdns3tyc- crdt3fcd ncq; hk liber erat , cum ttidm lege cogmtd , fe quam maximc irrcprehenfibilem bominibws exhiberetAtpoftquam cognito Chrifto3ft)iri iu Dci opulcntiws donatws extitit , hoc tpfofyiritu, cdrnis fkftd mortificdrc , cdrncmq; cwm dffeftibut er cqncupi- fcentijscrucifigereccepit3dmbukns iamff>iritu3non car* nc-AiiterdUte euenitfvrtdfic lohdnni Baptiftt, qui a puc rofairitufanftorepletus extttit * At uu\garv> htcratio fanftis omnib* ufu uenit , ut dntedfilios ir&fc quagratia*, uiuendocarniexperiatur, quanquahocinteripfos, er re probos intcrfit3q,ft>irttus dci3malo in iUisfemp rcc\dmety tt ucl dliqudntuludd honeftd(ppeUet3cu hi infireni et nuUo remordmento in ma\a ruant3utcunque a Satand dftiy cr i proprid concupifcentidficerintiUefti*

Deus autem diues mifericordia&fc*

Apcrtdfdtishtcuerbdfuntetco&uufiatiimdifitdn

twmw

BVCERI G0MMENTARIV5- fi

tum ct crcditufkiltd cd plerisq; dominut rcdderct « Htwc ucrofcnfum hdbcnt Morttto* «05 dditfw, «* tdntupccca rc poffemutidcftituti ommfcnfu motucfc boni,Dcut nuUd redtd^qudmfudipfiui in nosmifertcordid ey dileftionc, ddduftws,conutuificduitunicu Chriflo^ide&ftcut Chri fttvm potenttfuofyiritu , in uitdm bcdtdm i mortc rcuocd tum> reftttuit,itd nos d morte peccdti, qud omni bonifairi tu cdrebdmusjn uttdmfxnftdm v perpctem, utipfofidc tcs,<equo dnimoplendm nofbri redcmptione expcftemus* interim proximis ddfdlutc inferuicntes , eodefriritufuo, wfdluificd uirtutc,dfferuit ypdrticipes^futur£fclicitd- tk3dd qudm Chrtftut cueftus,modogbriofut regndtjed didit>Ndm cu Chrtftum d mortuis excitdutt, t? in celc&i but dd dexterdmfudcoUocduit , ftmul utiaj excitdutt eto* mnid membrd iUiuty dtc^ in gloridm cdcftcm cu dlo pdri* tcr cuextt * \d tdmetfinondu innobis dpdrcdt , ccrtb td* men dpdriturum in nobis cxpcftdmut feiritu , quo h<ec credimut wfaerdmut 3 obftgndtt , eodcmq; uice drrdbo nis dpud nos depofito Udnc dutcm tdntmfudm bonitd* tem,ut ex nuUd dlidcdujft mow, quafud in nosgrdtuitd beneuolcntidyfupcr nos cffudit , itd iUdm effundens mhii dltudfrcfiduiti qud ut hdnc cdndcmfudm in nobk bonitd tem,olim opulente oftentdret, confyicud idm bcnignitdtc, qud per Chriftum in nos ufut cft} ey utctur , dum peccd* tis purgdtos olim,fdnftos ctimmdculdtos>omni(fcft>ir.itdli orndtudccordtos,fibififtctinregnoc<elcfti-

l&tdndumdUtemquodfuturdfdnftis^utfcilicetcum Q $ Chrifto

- m epistolAm. ad ephesios

Chrifto conuiuificdti , in ccelcftibus ftmul fcdcdnt bedtu

fdctu Vdu Vauhisidmfhttdfcribit,utiprofcftoapuddcumidmfhcld

r rl: ' f cxiftunt jof c.ipwf noftrum co eucxit , rt wofc/s drrdbone

quod jutu huiusftlicitdtis^iritumfuimdonduit-Vndce^fcrudtos

Tum c\i> um ms qU0(p d(ip.rit 5 qlH tdmcn djhuc cm mrils cdr*

nis noftrtdnxieluttdmur-Ccrto enimccrtius csl,nosdni mocycorporc, Chrifto fimdcs fvrc Siidmcumjido expertoq^ er fdlutcm promittenti medico,fe egrotus com miferit , dicifolct, hicfcrudtus esl: , etidm curn ddhucmor busin totwmnon cejfent, qudnto reclius dc co, quife Chri&o,quifkUcre ncquit , fdlutem poUiccnti concrcdtde rit diceiur , hic modoftluus eft, uti cr conm D co im h<t bctur , qudntumuis incdrneddhucpeccdtorum reliquice hcrednttPdulusigiturcertitudinem eleclionis Dci,dmpli tudincmcj; mcritt Chriftidttenditjoq; rcclcfdluos idm di cit,quosfdludre Deus decrcuit , er Chnftus um cocpit* H.-ec utindm dttcndcrent ty ij , qui hodic opcrd no&rd re aehere condntcs , diunt : Clmfti rcdemptionem nobis in* utilem,niftcuueftigid eiusfecldmur- Hic Vdulusdicitnos cx diuitc mifericordid dtq^ ddcclione crgd nos D ziferud* tos,dntequdquicqboniuelcogitdrepofiemus Btgrdtui* i<e bencuoleti£ da omncfilute noftrd tribuit,qudrc opcri bus noftris omnid ddimit,fed de his plurd infequenti Scft* Vcru iUud,ut oftenderetfuperunientibusfteculis CTC' bifkridm intcUigi poteft Vrimu ut dc feculis rcgenerdtio tiis,&uit<epldnebedt<eyidinteUigdmM>ddquemfcnfum

m

M- BVCERI COMMENTARIVS* 1%

itludendrrdui-TumcnimEcclcfiducregloriofderdbpf; . mdcuUerrugdrefulgebit, utquimcUrifiimeinilkex= Violtcn ccllens dminz beneuckntiiC cpulcntU, dppdnturdfiu rc WtfcP^* lucente mdgmficcntifiime benigmtdteiUdO-beneficcn* umcntl**m tid,<{ud per Chnjium noftri rcpcratorem, patrk wtdgo j*CM*w* plcne in nobis rcjhtutd timfucrix-

Alter dutemfenfwsfdrte cffc c[uedt , quod Dominus in Ephefios er dhos uliMpeculifdnftos , mdgnifice bonitd* tcmfudm o&endcrit,ut er pofterisfiecuUs, hinc opcs b*= neuotcntide fu<t o&entdret , ficut pknc ddmiranda er cxofcuUndafuitfdnflisinterimomnibut,miraitkD E I benignitas , \u& Vaulinofeculo inplurmtdsgentes cfful* fityO-hodiefdneydifeHlfisnonnMtotkhri&itenebris, hincprofecloplurimiprackrea-pictatedugcntur^^ Yoboratdfye^confoUntur*

Pnor tdmenfenfusgermdmorfirfan nonfincrdtto* nccxijlimdbttur^co quodficut in iflo fiituro & beatope* culo primwm dpparcbitjreueUto iam plcne Chriflo^uifi mmjta tum demwm quoque paUm ostendetur , v con* fyicud crit ,<[udDei benignitdte , per Cto&um exhibtta, dd diuin<e natune confertiu,fimus adducli TAodo uitd no 8radbfconditae&cumG H R I S T OmDEO, O- nondum dpparuit , quod futurifumui,mdnififtatodu teplcne Chr'\fto3cwmifyg\oriofwdppdruerit> ttmcetnos cum 1U0 maniftftdbimur in ghrU cr fimdcseicrimus* Collofi-y ttv lohm-yTunccrgoetopulcntkdch innos

Q 4 kfi&

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

fcnuokntifi er effuftfi-per Chriftumcxhibitabcnigni* tas,cr rccle agnofcetur , er tujia gratiarwm aftionc 4 fdnftis cclebrubitur-Vtindm dutem h<ec digncperpcndd* mus,D E V ^Acxfudfoldbomtdtcvpropterfolam illam magnifice declaranda , nos e mortc peccati ereptos, CdclcftircgnocumC H R I S T Odonare,nequid nobvs tribuamus , fedipfiomniatranfcribamus, inhoc totis uiribus \ncwmbcntcs > ut cius in nos bonitas confri* cuafidt ,dc quam plurimos adpietatcm aUicidt In hoc cnimegregcbominwmpcrditorum, elcftifumus7utfilij Dcifimus , quoinnobisgloriofaipfiusbomtasdparedt, Cr ad dmpleftdndam ittdm,multiinuitcntur-

Beneuqlentiagratuita feruati

eftis &ct

SeflitM' j* Ordoiuftificdtionis er ftlutis nojirachic ,fanequam

breuifiimcfimul er luculcntifiimedcfcnptus eft Nihii

huwnoftrwmcft>nibilnoftrisoperibusconfiatur. Qui

cunifc Ckriftp credimus,iamfcruaHfumus,membrd emm

Chnllicxijlimus , quibus uitaerglona Chnjlicomunis

efifeccepit-Scdundebfcfclicitasnobis f Ex bcncuolcntu

gratuita dei.qua prior nos, cu inimici eius effcmus, corn*

plcxus eft/vbiitta aparct.adhucnobis cupcccatis ctmeri

tishincmalis luftantibusiNondupUne ca in nobis,ut iam

Terfidem fuPr*diftumamfc&atdcft'PcrfideeniyqudEuagelioba

[eruati* temus, qu<e rcrujficradarufundamcntu 3 et coru que no

dparent^rgumentwm cft,ferudtifumus - Qudrc expcfta

mus,

M- BVCERI COMMENTARIVS- r*

tnw> , utficut in Eudngeho dominustpmifit%nos plcnefan ftificet,v innouifimodic , ad beatdm immortdlitdtcm rcfufcitct-Cuiut drrdbonem dedit fuwmff>iritum,quo itct futurum credimus,zrper ipfum, Dcum pdtrem certdfi dutiainuocamuss,£quoanimocxpcftdntcs , dumcorpus noftrum humilc trdnffiguret, v conforme reddat corpo rifuogloriofo-Philip-i*

Porro quodditftludtos nosperfidem, ncqudqudm in telhgcndumeft , qudfifidenosird, fdlutemmercdmur* er uelut nobis ipfis compdremus,fed quod ilk , ex libcrd Dei clcftioncdcftindtdm, er bcncuolctid eius cxhibitdmy amplecldmur-Hdc ndm% imtiumfalutis in nobisfit, hdc exturbdpcrditorum, ingregem elcftorum trdducimur* A ntcd cnim quam illd contigcnt , er ipfiperditifumws, ficuto-rcliqui^quiddbfy Deofumus- Verumfimuidtcfc pcrfudfidfyiritufdnfto, Euagchorcgmfidem habcmusy bcneuolctiam in 1U0 promiffam ampleftimur, uerecfc pat ticipcs cius rcddimur- Quod namq± credimus promitteH ti Deo,id nobis indubieprd>ftabit,nimirum db omni mdlo hbcrdtionem,v bonorum omnium poffefiioncm- Pcrjt dcm itdqiferudti fumus , quid hdc Dei ergx nos bonitdte agnouimus,certi<fcfumusfafti, plene olim tUdm nos pcr* cepturam,per omnid bedti>Sed reftc dddidit, idffc non ex uobis,Dcidonum eft,nonexopenbus, nequisglorictur* Nam cui ex bcncuolentidfudDcus, fyiritumfuum no m pcrtierit,is ut Eudngelio nunquam crediderit, itd diuin& beneuoknti£ wfdhitisexpersintternummdmbit Nr=

G f bilergo

IN EPISTOLAM. AD EPHESIOS

bilcrgohuiuscxnobis3nibilnoftroruoperum,fedommd: d- clcttionis O" bencuolcntidcexiftunt, cx qud dondtofuo frtritUtmentenosrenouiityO-infiliosfuosddoptiLt, qutd natura noRrd,ftlij ine er perduiomsfumus-

Conftrmdthjec Apoftolus cumfubijat lpfius enint

figmentum fumus , conditi in Chnsho iESV,dd bond

( opcrd - Vt ndmfyfiti ab Adamfumut , conditifumus ad

Conditi w^ 0perd , ut nljni prorp^ bom 0pcm pY£§idre pofti*

dd bom mm, Qy,x mm\ in gorMm ^i^ucm ignoramus, dut in

opera* commodum proximorum,qui nos ipfos tanium amamus,

ficercudlcmus Ergodenuonosftngizrcondioportety

quodalibi Dominus rendfcentidm uocat , quodfttdomto

nobtsjpiritufantto , iUotum utfufyiccre Dcum, zjrdmd,

reproximumjtdo-bona opcrdripoffumus, quibutni*

mirum proximus iuuatur ,vrddD ci cognitionempro*

mouetur- Qge tdmcn ipftt dntea quoq} Dem prtpdrdue

Yit,ut in eis dmbuldrcmui, hoc cft , ucrforemur oportct*

Adeo nihil boni noftrum e& Ex nobis ipfis mah erdmus,

ncqjnifimald opcrdti udlcbamus , cumigitur ex mera

fua bonitdte rios rcftnxit D eut , neq^ noudm tdntum, fed

Q3* Pr* erbondmcrcdturdmcondidit , ida^in Chn&olESV,

parauit hoc cft > Chrifto I E S V infitos , eiusq; mmbrdptttos,

DeM* crjftritu cim pr<editos , ficut huticfuum bonumfriri*

tu/mimpertit unkuicfc fecundum mcnfurdm , quamipfe

dnteddpudfcdcftniuU,itdpkneconfcquenseft , utnuUd

tios bond opcrdperftcerepoftimus,nifi qutftflor nofter

dntcdpr^pirmt^m^tnobisddmenfurdrtt^utineis

ucrfan*

\

M- BVCERI COMMENTARIVS. r4

ucrfdntesjpfuvnglorificemus Siquidemex nobisipfisy nonfumusidonei)quibonidliquiduelcogitemus,ucilcO' cpcrdri,Deiefi Qupdquidgnofcercnonfusimcnty ij profeftoe^-fcipfos,vD E V M penitus ignorant- Uincfunt uarti dk dond , <fc jM$ff4 Row duodccimoy i- Cori/M*- cr wjr44' <J«<£ «f^«e m/?i/j nifi fkcuhates qutdamfunt , c<t opcra}dd qu£ D E V S qucmty dc putduit,perficiendt'

Notdndum dutcm hk iterum,quod Vdulut dit,fcrud= ti €&is}hoc eji,peccdtis hberdti, v uitd £ternd dondti- Si cnl h£c qui creduntja ucrc eonfecutifunt,nunqprofefto €xcidentnumerofdnftorum,nunqudmdmittent , qudm Sdnftt ddcpnfuntuitdm,quk&ternd cfi YihjDeirenatifunt, twnqudm multo mum igitur rurfut infihcs Diaboh dcgenerare po excident* terunt,quam bcfhdfieri,qui ruttm homo efi- Nifinon fit potentior ftiritMDeifdnelui , quhnfit dnimaisidui^ tdm infrirdnshominis EcquiopcnbM nofirisdmittere- mus , quodnofirisoperibusnon potuit pdrdrif Autqui miferrct offenfus peccdtisDcM , quodpcccdtisprorfut tnortuis, exfudfold bomtdte donauitf Saius nosird, opus efi beneuolentuDei, edpccmtudinis nefcid eji^Vtq; in €os fc eff.mdit3quos dd iddelegit , nondumnatos , itdin €pfdemperenniscrit, qutiD EV Sncqudqudmutho* momutatur-

Hisduteln neminidd uittiuu Hernitur , ut Antbd* ptifi^cdlumnidntur- Eteftis,er j]:mtuDcipr£ditis tjid Untupr£dicatur9dlij erii mmdies (unt9 er horum mhd .

percipi*

IN EPI5T0LAM AD EPHESIOS

percipiuntyitHdUtemy qudntodmpliorcmDeicrgdfeU

JGJ-V nteriMcmdgtu>[cuht9tdntomgis4ddni4ndm, colen*

dofidcybo dumcfciUumdccenduntur Cumq;enim[eru4to$idm[e[c

ttd opera dgno[cuntyzrpcccdti$liberdtosyidejl,Deumomninojld

no impedi ttuficutpurgdtosfeomnibuspcccdtiStperpctuoo-foli*

unturyfed de.tumiufiostumbedtosredddt, qmpofientporropcc*

promo- cdndidnimumddmitterct imofi qudndo lcge mcmbro*

ucntur» rm impcncnte Uhunturyficiunt quod odiunty v peccdn

ticdrnifyiritus ufq; reckmdt Conditi ndmq;funt dd bo

ttd operdydd ed internus homo propendet y qsfolis oble»

fidtur>h<ccproprij o- germdmeiusfruclus[unt' QUd*

re qui cdlumnidntur nos doccndo fidem, ceffdtionem bo*

norum operuminuehere, hdudqudqudmfdniusloquun*

tur yquamquidgricoUm ytrunco pomdingrdtifdporis,

dccrbd<fcferentiy in[erentem cdldmum pomorumgrdtifii

mi[dpori$y er mdxime mitiumferdccm y cdufdrctur duU

cium pomorwm remordri proucntumy er uinitorem dicc

retcopidmimpediredulcis uiniy quipro[yluejlribu$uiti

busytdntumldbru[cd$ferentibus ypttiuds o-prim&foz-

cunditdtis reponeret : quicfc crimindrctur cum pucru red

dielingucm , quifbrmdndus eloquentifiimo trdderctur

rhetori Etcnimcuicontigerit^udngeliohdbcrefidem,

isidm Chrifloinfitus , cius foccunditdtis dd bond operd

pdrticcpsfdftuseft , & exftcrdidc emortuo lignodr*

boreudfityqu£ncqucdt y non reddere fuotcmporefru-

ftwm y ctlcfticfcmdgiflro dd omnempictdtem formdn*

dmdddicluseii , quifru&rdiJlwm docere hdudpotcrit-

ScdiBi

M- BVCERI COMMENTARIVS* #

Sedifti,fidcindturdmdcuim , ddhucprorfushdbentin* cognitdm*

Memoresigitureftote , quod olim natura Gentes*

InftdtincoApoftolus^quodccepittqucd&Mofcheh, OM* ue* cmnesprophete, Chriftuiipfc, dtq;Apo&oliinculcdre rx ***** pnecipuc&uduerunt- VergitfiquidemcftcndereEphe= pietdtem fijs,cxqudntismcdis, ddqudntdbondeosDcibenigmtds •W* trdnftulerit Uisenimprobecogmtis,utfidutiddmcrc^ in Dcum & gignicur, er dhtur,tidfcmel umuerfd pietd* tisoffitid,ncntdfacile, qudmfelicitcr zrcumuldtimpro uenwnt-M.onuerdtinfuperioribus huw cdpitisfecliun* culis,mortuos per dclicld,ex Dci bcneuolentid, Chrifticj; merito,in uitdmfdnddm er bedtdm reftitutos effe, infe* quentibutmonet,dlienosfuijfcdpcpuloD E ], regnccfa Christii&per ChrifttWi auttdtc Dei dondtos, fandbcfc cffe ddiunftos- QU£ in hoc uticfc commemcrduit, ut dgno fcentesincompardbilem Deicrgdfebonitdtcm , totosfc iUi crcderent,dtcfc ex uoluntdte eius uiucreftuderent- Nc quc cnim d\k rauone , uiu ftnftimonid promoueri uer- hispoteft*

Multo mdximd dut dignitas Ebrtei populifuit,qd'eos E ignitas cxcun&isfubfolegcntibus,inpopu!umpecuharem , cui Ebr#crii'> fe Dcwm magnifiCentM,qudm toti rehquo hcmwumge= nerideckrarct , clegerdt, zrcircunafiencfccreuerdt, quodunflivmfutoneispotifi-prcmiferdt 3 ut ille diceret

Sircphcca

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

Syrophcenificfe no effc mtfium3nifi ad ouesyexlifrdelitk perdttds-Mdtth- isquoddiuiniMlegcsuiU, in optimark rempublicdmcodgment<tti,dcccperdnt9 quoddcnicfcto* ttesfoedus cumitttstccrdt,poUicitusfeipfis Deumfire, lUostfcut pcculteremfu.imhtreditatem cffecuraturum, Cr orndturum Vndc elctti cx eisfaeptlui , fub dufritio Cr benignd eiws protcclione, dgebdnt qudm foelicifitmc'* Epkcfijdutemuto-Gcntes rehqu<t , prophdnifue* rdnt , er impuri d ludws arcunctfione in jnmihdm Dei cooptdtis, eoquodpr£putiumcorumnoncjfctrecifum, VtdigmtdS appeUdtiynihildeChriftofcrudtorcucldudierdnt, utfui Gcntium* repdrdtioncmftcrdrcnt Etidm in hocftculo iustis legi* bus dcjiitutiiUerd re pubiicd , qu<e uelfold dpudiifrdeli* tds inftitutd pcr Deum erdt,cdruerdnt,poftremo ut nuU lumcwm etsDeusfoeduspercufferdt, itdnuttispromiflib nibusjn ff>cm bondtn iUos erexerdt . AgcHt itd% tn mun do afinot, id cft, ut uerttJineD E O,o-pkneimpij- Quid dutcm idm deque miferu uclfingipofiit, qum effc fine Deoybonorwm omniwmfvnte er duthore, nuttdm h<t bcreftem uitje meltons y nulUm ctidm hicfynccrdm uitdt communioncm,nuttwm expecldreferudtorem > qutmdlii iftis eriperetyafdnclis dcnique eyDeo chdris, canwm lo co,ut impuri w dbominabilcs hdberif Rcclc tgitur hor- tdtur VdidusEphcfios , uthutmfu<e miferue memoreS finty quonimiru digncesltmet, er Dciergdfc digndti6 nem.qud eoscitrd uttum tpforum meritwm , cxtlU mifc*

ridlibt*

M- BVCERI COMMENTARIVS* f*

rid Itberdtosfummtfilicitdtis, cu/mfdndis omnibusptr ticipesrcddulit-

Gcniesaiticircuncifione,prdfUtiumuocdtds9 quod^°^e5 m idcm eft,ut uertijcircuncifis.praputidtosyuclpr^putio pftputo* fotdos cr impuros Qgidcnimfigno drcuncifionisjt wticir* gcntihuodijsfecretiludceierant,opprobrijuicey Gcnti* Wncijio* bMpr£puiiumobijcicb<tnt,utimpuris , erindtgnisqui TDetpopulodccenfercntur ScdquUdpudVEV Nl pdrtmddeoreftrebatcarnecircuncifos^O-fignofanclo rum infignitos effcjt ccr cffet inctrcunctfumyhoc eft,pro phdnum, quod Ebrtts lirmeiahs» Dominut opprobrd* bdt^cuiuscircuncifiof^iriiU,ncnmdnupcrficitur , ideo nomindttmddicatApoftolus %<[%o'&oiHTOV,ideft>m<u nufktta-QUipd &■ ipfum, dd deyctcndam in qud Ephcfij fuer&nttCGndiiionem, ficit,quodfcdicet prcphani er int fmhMifutrw^luddis 9 qucrumbona pdrstdntum mdmchtimafti&atyideft , fignumduntaxdtfdjiftitd* tis habebdnt * Q&mtwnltbet dutem ludti etufmodi, cticumfionistmtmc,nibik>puuB E 0}qumGcn tc$prob^::itur, mhilomnustdme iurepratftis Gentei impura, £? abominabiles halebantur, quibus ne hocqui dem coniigiffettUt tnter fdnclos ddtiiimerarentur , dtquc indc , ddummfdnttttdtmtdntofkctlioremaditwmbi* hcrcnt*

Forrbeircuncifioneitldmmdnuficldm, tequedcprsC Deucrd puttu nthilapud Dcuhaberi^Vdulus Cor •? er Gdlsdi arcunci* fertisucrbisteftdtur 'Dectrcuncifioncyquieffftritufit.et fionc*

cftuern

1N £PIST0LAM AD EPHESIOS

tft uerd fanftificdtio dnimorum , <tt<fc in populum Dci cooptdtio , Apoftolusdd Kom- 1* er Colofiz- memimt* Mofcbchucrot-Mofchchio-wso-lirmciahi-

C<etcrumcxco , quodgcntes Apo&olwsfcribitfuiffc

finc Chrifto,fignificdt Ebr<eos Chriftum hdbuific- Sem*

pcrcnimpopulmiUc , fidemhdbens prophctdrumudti*

cinijs,cxpeftduit,quife mdlts ommbut eximeret, ey tugi

filtcitdtc bcdtos redderctjioc eft, tVIP W* cft,unftum

Qyomo* £)n ^ rcgem , qui inftdurdrctfummdtim omnid , fidccfc

do prifci qUd \j£C expeftaxunt, iufti inter cos iuxtd Udticinium H<t

Chrihwm fokMk uixerunt, omnem cx Chrifti expeftdtione confo-

hdbuc- ktionem hdbctes, qud er dd pietdtis offitid excitabkur*

rint* h<<c dutcm expcddttonc Gentcs cdrebat, quarc er ui

td Dci deftituti,pcccdtis tdntum uiuerepotuctunt, exce*

ptis pduculis ijs,quos ctia exgentibws Dcus, Chriftifuifi

de O" expcftatione,per)^>iritwmfuwmdonduit-Vtndncj;

non lud<eorwmfolwm,fcd ey Gcntiwm Dews agnofcere*

tur,omnibu4f<eculis, eyingentibus , dliquotfuoffiiritu

QBJbuf- iUuftrduit' Qttdnqua in l chudd pr<tctpue notus, eyma-

ddm cx gnumnomeneiwsfuerityVfal7a>Gentiwmfidtm,Abimc

gcntibws Ucquitdmfanftccu Abraham cgit , lithro quiNiofchch

Chriftws con/ilium dabat, quod cr D cus dpprobdbdt , v plericfc

cognitus Sj quorwmfcriptura mcminit,fatis declardrunt- Hi tte*

fuit* ro ut dc Dco optimcftcrarunt , atcfc ut cx eius bonitate,

fxnftiws erfcliciws ohm hdbercnt,cxpeftdrunt, ita baud

quaquamabfq,- Chrtftofanftorum reperatorc fucrunt,

tmetfifirfan^udiUcrdtionceffetuentUYM , er omnid

inftdur**

fft. SV(?ERI COMMENTARIVS- si

knftdurdturui pdrum difttnflc noffcnt Nm w Iudoeis hscraXto uulgohdudquciqudmnotdfuit,ddcoutferudto Rdtio re* wnoftrtdtfcipuli,totiesdcedddmonitt, inductdtunopo gni Chri* tucrtnt,utcrcderentpercrucemoporteredd$.ortd, &- fti pducii Cbri&wm ipfum,cr mcmbrdem umucrfdperucnire >Si cogniu necrucc,glortofum Cbrifttrcgnu,ftbiperpetuofomnid otiitit* bdntyquod er in prjefcntcm ufy tcmpe&dtemj d Cbrtftd Ebrtosdbdhendt Tdm difficdc dgndfcitur, T>eo uiftitti> perftultdm mundo cructs prtdicdtioneyCleftosfdluos fh* cerc-Vndc non minut hodic,qudm YduUtemporc , pnedi cdtio Dontinino&rtl E S V Chriftiy&hwUtcrucifixii fcdnddltm eft ludtis, & ftulttttd Gentibui*

At Gcntes nuUd Vei cogmttont prxditi , qudles&

EphefijfucrdntjnihilprdrfusChriftihdbuerdnt , quiai

pcccdtis er mdlis reliquts cx Dei bonitdte,qucm ignord*

bdntJtbcrdtioncnuUdmcxpccldrdntiincleindmnegenwi

peccdtorumproniruebk^dbdhendtiauitd Dc/, utwfrj,

Cdp> 4- Sett>7. Vdulusdiffertt > QuodquolicentMsfice*

rent,nuUo uttionis diuinoe mctu cohtbttt , pcrfuddefc ftbi

ttdlijsplufimis, fedfruftrd, quoddiucrfum mentib>ipfd

rum tnfcriptu efiet diuinitus,conattfuere,nuUos efie De*

cs,mtUdm prouidcnti* numcn,miUufuturum iudttiu,fed

ut besliaru.omncuitdm homints,moriefiniri Qup uefo

Uideds,qumftt uanitds omnis bomo, quiftbi omniumfd

ptcntifi-ejf corddttfitmt utftfunt,boc condti fme-

blienospr<etercdfcribitfmffcEphcfto$yk K>pub> hf Tdilis^u^iUt (kxi,ucifok ucreK- publica dicipote£,qd*

h nuU

IN EPISTOLAM At> EPHESTOS

huUd unqudmfdnftioribus cr tquioribus lcgibut0ddtu* tdnddm rcrwm omniu/m communionem3 uit&c^ innocen* tidmo-dccoYcm,fucYitin3itutdfiYmdtd%-Qui$cnim R* .fj? !" Solon,qui$Pldto , quisomnino uelhcminum^uelettdm cd \ifue* Angelorumpoiuiffetmeltut-Rempub-conftituerjc , le* 'w* gtbufie commodioribusfulcire, D E O,folofdpiente er

cptimo! Vnde dolcndum , ^«orf Chrtftidnis non hbctjc* cundu/mhds D E I \ege$potiwsqudmhominum,fudsR* publicds gubcrndre ■• Sdne qu<e dd ueYdm Yeligioncm tuenddm,ddhominumintcrfccommertiddirigcndd , <to cmnem uiU dccentu cxorndndd dtttnentjtd lUis preefcri ptd et tYdditdfunt,ut nthtlpofiitfingidbfolutiM QUdre cmmno mifeYU/m futt,et hodie cfl , extOYYem db hdc K* fublkd hdbcYi' Qupd er tilud extYdneum effe dfcederi* husDeifecwntYdhit Cwmquibm cnim JDeutfcedui icit, tUisfefe exhibct Dcum.hoc c& , in omnibmfdhdto* yem, er tUi uicifiim tdlem ipfum dgnofcunt v uenerdn* tuYyUtcfcidmpopuluseiusfunt , itddduoluntdtemtpfiut compdYdYefcfeftudent Sicuidemusfocdcri$yquodcum AbYdhdm Dcm* percufiit Ydtioncm co&ittffe i Mofchch *7>non dlitcYO-fcedmnouumliYmc-ivdcfcYibituY- QUdpropter Yccle Vdulut dixit , JtaSwtS/j tS§ fcederd \Tff&.yyfoi<u>faderibuspromifiionfc JSdturdfiqui* pYomif- demfocdcYum eft, ut qui cd intcrfe pdcifcuntUY , dltquid fionis* fibt tnuiccm promtttdnt,fic in omntfccdcre, qucdctmtfu is Deut unqudm icit9multd er mdgnd promifiu cmnium mtcm cdputeft , ^uodpoUicetUYtUisfeDeumforcy hoc

&,fdlu4*

fct BVCERI COMMENTARIVS* f$

tftfiludtorem ey bedtorcm- QUdcumgentespromiftio necdruerintycdfcquensfuit,utnibilhdbcret)f>ciycffentq; ciSiot inmundo3idcft,prorfu$impij- Quoqiudpotuij- fet mdgts mifcrum , v item damnofum illis contingerei QUdre mhil iccm optdbilim &■ bedtius ijfdem debuit ui- deriy qum cxpcrditifiimafllxconditionepcrCbriftum, regnociuitcttiet; Dei ddfcitos cffe , utidmChriftumDe- um3ey Ecclefidm,uerdm JifraelisK- pubhcdm3commu* nem cumfdnclis ommbus hdbcrcnt , faderis dimni pdr* ticipes,eypromifii$Dei,certdfpenitcntcs-

Twpft&bHKupfaderiiqudmteftamentorumucrte -

remdlui,q,proprie enim focderdfint , nonteftdmentdy •/(X^H" qu&DominuscumfdnclisfAisperfcripturdmiciffelcgt* Kct§ non tur ' TcftmentumfiquidcmeftydiffmitorevlpUno^/ tcf uoluntdtisnoftnewftdfvntentid, deco, quodpcftmor^' Cntti tem r.osTrdm ficri uolucrimus Neque uero unitdn- ui^ tumfcripturtloco tencbras offudtt , quod nulgdrisin- tlint* terpres,tcftdmcntumrcdderefolitusfuit , ubiEbraic<c tP?ya eygr<ece S>i*%HKHfcriptueft-Satismmfeftum ueroeftyfiquislccdconfukt , inquibusDeusftciffefce- dus cumfuis memordtur-feedus eiufmodi, finnle effc itHs, qu£Vrincipcs3cumpcpulis , quosinfidemfuamrecipi* untpercuterefolent- VoUicentur cnim illipopulis fe iu&e cosgubermturos , eyprouinbus iui dcftnfuros 9 ui- afiim promktunt populi , principum iufta imperau fc ficluros,o- tributdperfoluturos Adeundemmodum cumquibusD E V Sfccdu$fkit,cosinfidemfuamre*

H z cipit,&*

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

cipittO-EcumfefciUis exhibiturum,poUicctur, uicifiim recipiuntiUi , uitamfuamadciusuoluntatemfcaelurosy ^Deumfuwmyeumueneraturos Legatcut hxcnon* dumplanccogmtafunt , qualiterlehofchuafocdusintcr D E V MiZrpopulMnlifraelrenouauityCdp-libri cius ult> cr uerci agnofcct Graphicc etiam h<ecfcederis ratio i Mofcheh 17. ut dixt, et lirmeiah ; 1 . defcripta eft- Vorro dc dignitatcpopuli ltfraelttici, quam hic Apo* flolusmemorauiti CT Mofchehlib^-cap-i-magnifice toquitur Namqu£gensinquittamexceUens,quod . dcos haberct prxfentcs , ut Dominm D ewt noRer adeih ftobis , ipfuminuocantibust Etquxgcnstam exccUcnu qu* leges habcat, cr ludicandifvrmuks adeo iuiias , ft- tut eft omms tradttio^quam cgo hodtc uobis tradot eyc* InVfalmtsquocfc er Vrophetts , crcbro htcpopuli Det pr/ftantia celebratur Verum ut ea , tn gentciUa cir* cuncifapeculiariter figuratafuit , ita nec ommbws eius ^entishomimbmcommunisfutt^neq^folts * Omnium nancfc er tantumfiiiorum Dci undecunq^fecundum car- nem natifint,ea propric cxiftitMs cmmfcedus cum Deo uerecontigit^undeChrislum , erlegesDeiuerchabcnt atq^fequunturyciuitate Dei donati*

Nunc uero cum fnfiti Chrifto Iefu,quilonge eratis*

Scft- Ver quem v quo paclo3aUenis a Chrifto D E O, er

Ecclefia

M- BVCERI COMMENTARIVS* $9

Ecdcfidftnclorum, Ephefijsgcntihusq;dlijs , cumhis commumo contigcrit,nunc difierit I mmicuid crdt intcr Ebr<eos circuncijionc,in Rcm- pub Dci cooptdtos , cocfc DoMinopropeconftitutos3erGentesdbiUdR'pub-dlie QB* m* ndSiCOfyuclutlongecLDominodifiitas Qupdndnc^ ter^Y£^ lujldjcgcsq; Dailliobferudrcnt , /745 dbomindhdntur, os & &™ qmbuailxdxtdnoncrdnt Atq;h*clex,ueltrdditio, tesdlidsdi mdndxt d o- edittd continens, ccu interftitium quodddmy KrjUdS* Cr mdccrid erdt,difiungens dfc inuicem Ebr&os,vrc~ liqius Gcntes > Vcrdtdmen inter ludtos er ethnicos, inimicittdjioc eft,diuerfitds crdt , quod 1U1 uerumDcum colcrentjrij minimc Scdqutdpcculidritcr dbEbr^is Dcnscoh uoluit , ceremonias quofy pcculidresiUisde* dit.qmbusdb ommbusgentibmfeccrnerentur' Umnccfc eglorid Dei,nccfr cfdiutcgcntiwmerdt, uttdmudrU V jmultce,ritus zrjldtutd omnid, genti Ebr&£ , trdditd,am plefterentur.

Ergo utunusex utfifq; Dei populws codgmcntdre* Vt elecli Mr,mortcfudC H R l S T V S tnterftitiumdi* omnesu* mouityZnnternumzrextcrnum . lnternum,tmpetrd nus effcnt to&-Gcntibusftiritufdnfto,quoD E V M cogw) * Chrifto* fcercnt er colercnt, cxternum , cerimonids iUds , er ud- dbrogdri riosritus,dbolcns,neobferudntesiUos ludxi^Gcntcsprt tegis ccri* fc contcmncrcnt,qui bus tum ne$ poRibde crdt nequefd* monks lutdre,eosritusomnesobfcrudre Trdditi mncfcfue* oportuit* re, gcntiqu&in undntexterndmetidmRem-pubpotuit

H j congrc*

IN EPISTOLAM AD EPHESTOS

congrcgdrijcrrdmq; Cdnddninhdbitdrct Nequcpduci

cmm ritus ncccffdno inhdbitdtionem em tcrr<e pofce*

bdnt QuiucifolivmhocGcnttbMobfcrudtupofiibi-

lcfuiffet, ut tcr in anno omncs marcs dd locum tdberndcu

li ucniffentf Vt igitur qu# extcrnd, dtq^ tdco cum pictdte

nonneccffariocomuncla , Ebr£opopulopr<eccptdfue-

Yc.gcnttbm uniuerjisycbfcrudiu nequdqudm utilia, ple*

Ydq; etidm impofiibilid crant, ita quo pcr omntd interfi-

UosDeiconuenirct,quicquidciufmodifuit , cumgentcs

Ebr<eis in Domino conglatindndt crdnt, oportuitdbro-

-gari Siquidcm cx A clts Apoflolicis, dtque Vduhnis li

tcrisdbundeliquct, qudntum fdnclorumconcordidm tur

bdrit,quod cxtcrnd illa cffeabolitd , fcro quidam dgnofce

xcnt Uminunum homincm , ©* in idemcorpusre*

digendi erdnt,filij Dei uniuerfi-

Ipfe pdx hoc cum morte <zr ftnguine fuo effccerit Dominut,

tioftrd* rcclcpdx noflrd,hoc cil , ut uerti , duthorpdcis nofirdC,

per quem Gentes <zr lud<ei unm D E Ofumus , dicitur,

cxtinxiffcfy in cdrncfua,hoc cR , fdcripcio corporisfui,

inimiatidm prtdicdtur Hinc crgo hquet quid potifii*

'Quidcx wwnQ H R I S T V S incdrndtM,e?mortuus

Chnfliin orbipr<ejliterit,quopriusiUccdrucrit *Etcnimcrdii

varnatio - tequamhomoficret , ciwsmcritoffirkusfanflus elefiis

ne mun* ommbmcontigit,quo D E V M agnofcerent C? pic

dusperccc uiucrent,acceptapcccatorumcondonatione Uoccrgo

ferfc homo faftty,moYtw,0' rurfus in uitam bedtdm,ey ad

minijlra:*

»BVCtftf C0MMENTARI7S* *<x

Wwiftntfwwow regm exdltdtut , plufqudmdntepre fiitit j quodcjfufusfuitpoftqudm rcgnumfuumglorio* fus imuitfriritus Deifupcr omnem cdrnem , hoc ejl , o* mnegenushominum^congregm^ cceperunt, <&• quidi fyerfiin gentibus filij Deierant lohdn-n- Vel uthic Pdulus dit,quiprocul erant , id cft , nihdcognitionis Dei habebdnt-hndnq;ddduttifunt,utpropeeffentMcft,Dc umfimulcumEbrueisdmpluer cognitum , ftudiofifiimc colercnt.ut qudm Utc orbis pdtetjpfe imperdret,ddora* renfy cum omnes reges, omnestfc gentesferuircnt ci,ut $fd'7i'pr£dittumfuit-

Omnidfdncde C H R I S T O UdticinidjUud m

i-Mofchch 49- er qu£cunquc fierc Vrophett hdbent, Gcntcsx cihoctribuunty quodipfegentesdebucritddDeicogni- worte tionemcrpictdtemperducere Hocigitur,utpropriCbriftiiIli4 timfuumbonum,quodmorteeius, mundonouumdffcr- sTrdnde ridebuit , im corporeemundoegreffurusordbdty \o- Euageua bdnnis dccimofcptimo,di-Non procisautem rogo tdn- crdtt* tum3fcd cr pro ijs , qukrcditurifunt perfermoncm eo= rum in me,ut omncs unumfint &c- Scmel quidem offcr* ri ipfum oportuit>cuius gratixjremiffd peccdtafunt,qui* bufcunquc unqudm remifidfuere , eocfctdndem infinc tcmporum3hominemipfumndfci,utimokrctur , opor* tuit AtquodEudngelionomnicrcaturje , wquidem cumfruftupr<edicdtumeft, idbonum cjl , quodorbisi mortc ciusnouumdccccpit , quo dcckrdtus fcilicct fuit>

H 4 incompi*

IN EPISTOLAM AD EPH£5IO$

incomparabdismortiseiusfruc1us,quictl , ut\ohan<nt teftatur^cgngrcgari in unumfilios Dci difycrfos-

Vchcmcntcritaqifklluntur, quiChri&uminhcc, itt carncm uenijfeddfcucrdnt, ut perftclwrcm uiucndi fbr* mam, V kgjfrw pr£cipcretyw cxcmplo expnmerct-Sd Cpntra tisfuperty cnim pr<cccptorum erat , ut ddija mhd qucat, cos q :a ncquc dcerdnt exempla , qut quxdem homo pofiit in hac dicunt mtadjfcqui » Quidadijciasquxfoperftclwrisdoclri^ Chnmm huicbreuiprtcepto, ddtges Dcum tuum cx toto cor* uemfic, ut dccrc' Wproximum tuumficut teipfum, autquidhis nouasle* c H R I S T V Sadiccit uel Apoftdif Certeo* gcscon- mnidinhocfummdtddocuerunt Quidetiamdefidcs a)cnt: femM nosjn NLofcheh, Abrdhdmy Elidh , fanftiscfc alijs plurimist Quanquam ut cxtcrndfunt , cum pr&ccptx tumcxemplajta nihilnosmouerepofiint yfinonftrmet intuffriritWiD E I- qui fi ftrmdtor ddcft , ncquc prdeceptis,nequecxemphsiUiopusfuerit' Quippepro- funda D E I fcrutdtur , ejr cxemplum fumit fibi i Dcoipfo t Vtigiturfcmclpatripropeccatisnoftrisrc ipfdfatijfaccrct , dtqucmde parttfalutisftccimenedc* rct , ftarfafuicognitioneperuniuerfum orbem , lucu* lentiusq$ quam dntcdunqudmuirtuteflnritm fui cffufi iam in omncsgcntcs, cxcrtd.cum defimtum a patre tcm* pm impletum effet , homo ndfa uoluit , tndccfcccr poris fui fdcrtficio pcrafto , gloriofus tdttt in genti* \us , quato ludiis , prtcipuc autcm in £cntibus9

quod

&> BVCERI COMMENTARIVS- <ri

quodarcdtio&ciconfiliojtcitds ex pdrtclifraelidcade rit3regr.aturus-

Quia uero prtcipue uencrdt , ntundo dmplioran diui tl& bomtdtis cogmtionem attaturus , er tpfe dum in car- tte egn Euangclion huius prtdicduit , cr A poftolos qui identdnnuncLrentdelcgitydtq; in hocamandauit- Vt uc* rooftcnderet quam dbfolutdfuosfuofyiritueffetwftaix exornaturus,confummdtiorefcdicet multo, qum ex lege Vmfc qd* fibi Phdrtfei cy fcnbt pdrdrc unquam potmffcnt , de Chnftus perftftifimdfuidbncgdtioneyproximorwmq;ddcclione kges Dcj fepc mdgnifice differuit- D eniq; ut deckraret, fc ncqud- expofuit* qudmuemffeutlcgcmfolucrct, fcdpotiusut confumma* ret , td m rcddendo dlius prtcceptis gcrmdnwm fenfumy quam uirtutcmfuppeditdndo ed implendi, pleraquekgis prxceptd phdrifeorum commcntis obfcuratd, exponen- do eorum uim,rcpurgauit , futq; luci reftitmUuti mderc eftjnlongd i\k ordtioncdpudNidtth^wm-Vtigiturncq; Chnftus ipfe, neq; Apoftoh ncud prjeccptd dederunt,tt<i infdnumfigmentum efty eum ut nouds ctconfummdtiores lcgesftrrcty exemploq;fuo eds comprobdretjn cdrncm uemffc , perntiofius dutem quod diunt, mortuwm eum>ut ddgnduiter moriendwm nos animdret , qudfinon tydn* ted uel in Machdbtis xnuifti ftiritus exempld extitiffcnt* Vroinde mifiis iftis , quibus prch dolor Chriftus ucre nondum innotuit, prophetds potius , Cbriftumipfum, cr Apoftolosfequdmur, quipr£ter expktione peccdtoru, corwm ommwm,qui ad uitdm elefti funt, hoc mcdrndtioni

H s Chnfti

, IN EPISTOLAM AD EPHESlOS

Chriftipr£cipuwmbonudcceptu refirunt, quodfjydrfa

"Budngcho grdtit per uniuerfwm orbejifcerfos deifihos

ddfc cdput o-fcrudtorcm fiLoru , fide coUegerit, cr colle

duritt/itydondtosutfuofeiritujtdfohddpietdtc-Sicccr*

tc lefchd- n pr&dixit -Domino pldcuit percutcrc cu infir

mitdtCyficorpusfuwmyhojlimpropcccdtopofuerityUi-

debitpofheritdtem,etprolongdbit dies , er benepkcitwm

Dominipcripfwmprofrerecurret DefunclusmoleRid

dnimuseiuSygratduidebitJdtur eritbonis, erpcrfcienti

. dmfudm , iujlos reddct ipfc iuftusferuus mews , multos,

nxminiciuitdtem corwm ipfe pertulit Eddem Pfdlm>zz-

mdgnifice cdnit , fbre fcilicct d Chrifii glorificdtione , ut

conuertdntur dd Dominwm omnes fines terrae , cr genud

cordm eofleftdnt,uniucrfe Rirpcs gentiwm Quonidm

Dominifit regnwm , zr domindturutftt ingcntibws erc

Vorrohocopusqudmmxgnifice temporc Apoftoh*

Tumcoeperdtycwmunws PdulutdHicrufdlem pcrcircui*

twm , ufck in lUyricwm omnid Eudngclio rcpleuerit Rom-

%s . tdm pdrce uifus eft iUudfkcere , pxce cxternd Ecclefijs

fub ConjUntinorcdditdyddeofeclis er £muUtionib-fan

Vt Udrid debdntur iU&, er peribdnt , penitws xutem intermittere,

rit opui co pofl Hcrddiwm impcrdtorem^uo tcmporeftmul er M*

uertcndi chomctdnd lues, er Komxni Ponjtificis tyrdnnit orbem in

%cntc$* mfcrunty ChriHicfc regnwm, reddiderunt quimdnguflif*

ftmwm Nuncrurfws Eudngelij fuilucem refulgerefecit,

qu<e pknc non pducos itd iUujirditit , utpro confcfiione

€ius>mtdmmdgn4nimo^iritu?pofucrintidtficwmpr<eM

dicdtorwm

M- BVCERI COMMENTARIVS- tf*

dicdtorumeius , tumduditorum}plurimdminfirmitdtcm ffccdcs , qudntdq; ubiq^fefe ingcrat hypocrifis , nefcids quidDcminusfiidurusfit Ceriepcr pducos nos Vdulos, Bdrndbds > Timotheos , er idgenus Apoftolos habemus, necfc plebcs oftentdrelicet, qu£ grducs adco,et diuturndS pcrfccutiones tdmconRdnter, ut dcprifcis Ecclcfijs legi* musftrant-Siftrtc Dei bonitas,cxhumih initio, pr£ck- Ydm rcgnifui gloridm rurfus inorbe uoluerit cxatdre, ^uiante mdgmfico imtio, illudmundo inucdum ,pau\o poft obfcurdri et in drdum contrdhi pdffus csl, tdnto plus crit , dc quo bonitdtidusgrdtidsdgdmus Vroftdofi nos ipfos , er qui prtdicdmus , er qui dudimus Eudngelion tonfidcrducrimwt, nihil prtddrumnobis poUicebimur, 4tfimirdD E Jopcrd, qu£pdfiiminorbe£dit>0' fufyenfos dd qudnddm rcrum immutationem hominum dnimosperpenderimus^utcunq; noslrdhdbednt, ucrifi- tmkdppdrebity Dominum potentergloridmfudmorbi rurfus cftenfurumjdfkcidt' Amcn-

Atqui de dbrogdtionc legis , cum d multis,multd di- fputdtdfint, qudnquam pduciddhuc, idquodrcsefttc nednt, dtccndu/mdmchiccftcompendiofe, pr^fcrtim Cerimo* ■cwm in Fidtth^um fufefxtis de re hdc differuerim Lcx ni£,no lex Dci, id eft, uit£ er pictdtis dodrind,qu£ ftrc ^vy^ W per Chri* fcnpturis uocdtur,nc^uaqudmdbrogdtd,fcdper Chri- ftudbrogd ftu,quifuis ct rcde inteUigendi cd, ctfinccriterpficicndi, td esl> ftmtum dondtyimpktd cft <&- confirmdtd-Vndchic Vau^

ius non

IN EPISTOLANL AD EPHESIOS

tus non legem fimpUciter, fed rop vojxop tw/j \vto Aoa/J |y Soy/xajfi M cft , lcgem manditorum > in decretisfi^ Um , abrogatamfcnbit , mandata CT decreta bumfmodi inteUigens ijiud cduntoyillud uttanlo , hjec tanguntoyiU<i retjciunto.bocdieoperantor^ ilbftriantory wfimilut-

QUire er ad CoUoficn- z-fcriht Cbriftum delcuiffe

quodaducrfus nos erat cbirograpbwmdntettxgitautem

leges Mofcbeh manufcriptas , cum uera Dci lex,j}>iritu

^°(?m^ fcribdtur in cordd eleclorum, er dcleri nequeat) o-fuftu

lofs-z- de UjfeiUud.quodcontrdrimii nobis crdtperdccretd, dffixu

defcto chi jy^ e0^ neminm dcbere nos iudicdre in ciboydutpotu,

r^>r4* aut in pdrte dieififti er c Ex qua Vauli ittdtionefitis U*

£"°' quetydequochirogrdphoy o-qmbusdecrctisloqudtur*

CerteiUud diligcs Dewm tuwm ex toto corde erc- o* pro

xtmu tuwm ftcut te ipfwm yin quo lex et prophet<e pendety

nequaquam deletum} er e mcdiofubldtum cftyfed a glorifi

catione Chrifti,ddplurimosprimum Euangelij praedtca-

tionepropdgdtum , Deifyfriritu effufofupcr omnem car

nemyftabilitwmy quofalicetiamincorddy nonmdnuin

chdrtasuelmembranas fcriptumfuit igiturquodper

Chrtftum deletwm chirograpbwm , er e mcdiofublatwm

Taulusfcribit , id ipfwm efty quod bic legem mandatorum

in decretis ( ego uerti legem manddtd , CT decretdconti-

nentem)uocauit'Et nc quis dmbigcrcty de quib. mandatis

CT decretis loqueretur , per qut Cbirographwm iUud no

bis contrarium cft,fubicat : Nc quis igitur iudicet uos irt

cibo

M- BVCERI COMMENTARm- cr#

tiho er potu,dutpartedieifcfti%rc-quofattifuperquc exphcduit, fcdcccrcmoniarum dccretislocutum,quod ddhuc clarius reddtdit, cum pdulo infrk codcm loci mimi* ticostUdpcrftringtt Netctigeris,neguftdri$7necfcccn* t)'eddris,qu£omntdipfo percunt dbufu, wxtdpi*>ccpta er doftrtnas hominum Homtnum cnim ct ncn Dc/, erdt Eudngclio idm corufcdnte,illorum eXdciiC'

Vcrc dutcm per dccrcta iftiufmodi , lex Mofchehfcri* ptd,contrdrid nobis futt , mdlisq^poteftdttbusobnoxics Ojicmo reddidit DclendumfiquidemepopulofuoDcminusfld ^o Chiro* tucrdt, cwm ,cutm cdro prtput ij nonfutfjct recifd , feue* &raP"u> i" te cfc ddeo Sabbathi obfcruantiam excgtt i ut interfici iubc tft*** Mo ret,quiilkmutolaratQuid, ItbriMcfchehplenigrduifii fc™*7 W4c rnisminiscxi&unt, ccntraccremontdrumtrdnfgrcffo- wfriptA Ye$'EtteftePetrotameniugumhoc3nuUiunquam Ebr<ei c<Wdi?aj- fortarc potuerant * Ergomortuus incruccpro nobis, quid redtmerc nos > iuxtd prcphetdrum uaticintd uolutt {ibomnifcruitute, wfiontdncum,dt<fc Dcum wfairitu ipueritdte colentcm populumreddere,quemexgenti* husgrludtis coadunaffet, Chirographum,idcft,legem lAofchehfcriptam , quatcnus manddtd &• dccretd ccnti* tietyde externis iftis rebus , qu# abufu pcreunt , er pcrft ad pietatcm nihilfaciunt,dclcuit , affixumfy cruci e medio fuhultt , necuius confcicntuim rcligtonc perslringcret, quarc A poflolus,ut dtxi,tlico dc hbcrdtdtc h<ec inftrt; Ntf quis igitur uos tudtcet in cibo eyc'

Froindcficikcft , fiquis h<ccperpendtidgnofccre9

qutin

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

qu<e in legibm t&ofcheb dbrogdU funt,qu<e minus Ndtrt

Mdledici* ^iccre dbfolute , legem abrogdtdm , noneh fecun-

tur lex dh dunt fcripturdtn loqui > multominws quodquiddmfcn-

rog<tf<x* buntyCtidm dccdlogt pr<eccptd dbrogdtd A brogatd enwi

lcx ea dicitur,qudm obfcmtre non ejl neceffum- A mdlc-

diftolegisstiam dccdlogi diccre nos Itberdtos , mdgis cort

ueniebdt, itd enim zrfcripturd loquitur Nosfiquidem

lcgi nunqudm bic fdttffdamus > id nc nos ddmnetyeffccit

mortefud C H R I S T V S , qui ewm nobis fi>iritum\<xn-

guincfuo compdrdidt , quo certbfyercmm , eorum qu<t

hic delinquimm condondtioncm3etfvre olim, ut dd lcgem

Detiotireformcmur-

Abrogdtds igitur dicdmus eds leges 3 quds obfcrudndi

QM^ 1&* nulldidm esh neccfiitds -E<e ucrofunt, quotquotpr<eapi*

ges dbro- untyquodcumfidcinDeitm^zrdileclioneinproximumi

gdt£ qtt£ quibut totd ptctds conhdt , non ejl neccffxno connexwm *

minui' sic tu Deum, ut pdtrem zrfummum bonum , uerc dmplc

fli er colere potes , etkmfi nulkm tllipecudcm mdttcs>

qux igitur preceptd funt dcficrtficijs extcrnis>dbrogdta

funt-AtuerecredercD E O,<zrnoncelebrdrenomcn

eiusnonpotes,quod igtturD E V Sinfdcrifitijspo*

tifiimum rcquifiuit , ncmpc utfidemfudm inD E I

bomtdtem , grdtumque dmmumiUis tcjldrentur,dbro-

gxtum non fuit-Multo minufjllud^ncdlienosDeos colds>

tdoldue ddores-

Sic uerd crgdproximum dtleftionc cffe potcs,ctidmfi, qu& feontc fcpteno mno prouencrint pdupenbm regi^

om

fll. BVCERI COMMENTARIVS- *4

cnis non relinquds,potes cnimita tttti dltas beneficere,ut bac bencficentta ncn habcant opuss at dcferere eorumino piam^quodprtapueD E V Sinhocmanddtofiefid uit , nonpotes lUud ergode Sabbatho feptimi anni abrogatum cfb , ncnautcm ut pauperibus bencfkids* tnulto minu^ne cutfua fureris , autaliis civminiquitatc tufcras*

Adeundem mcdumftgcftes uc&em cx lana zplino contextam , quales noftri agrkote confiaunt er ge&ant, poterisnihilominmdcccntcreyfrugdltter ucftiri, ecq* mhiluckontrafidcm^ueldilcflicncmpeccare , atfitalem uanitatis t? luxusftudio tibi parares er gercres 9 quod prohtbcre Dcus ifto nwndatouoluit , certe gr contra D E V M,cuimdonisdbutereris,eyprcximum,cui iniuriuseffesjndmter perdendo,qu£ iUipcffent effe ufui* feccares Abrogatum itaque eft pneccptum, de ncn ge= fiandaucjle, cxlanoeyltnocontcxta, quodautemai luxwm attinct, abrogatum non efl 3 multo minm alia^ qu& contrafcedas uoluptatcs pr^cepta cxiftunt-

Ncc ahtcrfe habcntlegcs polittc£>Si magiftratus adul tero wxta legcm Conslantim caputamputei.nequaquant contrafidem aut diktttonemfecit, quod non ut lex M o* fchch iubet,eum iapidari^atfttmpunc tUiddultcriwm effc ftnatyCcntraD E V M fane ey prcx:mumdchquit>> Quaproptcr ut lapidtbus adultcr cbruatur abrcgatum c&> atnequaqum utnonpuniatur*

Mhunc

!N EPISTOLAM AD EPHESIOS Adhuncmodumzpde pr&ceptis rehquis ficiendunt iudiaum eft, quicquid perfc ad pictatcm perunct ncqud* qum per Chrisium dbrogatum,fcd potiut confirmatwni cji,quia clcclis ommbm,benefiao eius,qua> aufmcdifunt in corda cr uifcera, hoc c#, in intimum mentps infcnbun tur- QUcquiddutcmficfehdbet,utfinceo,cydeDco cptimcfcntire, w proximwm finccrodmorcquisquedt compUtti i <xt itd ddpictatem perfc non dttinet , cxt er- mtnq; er mundiclemcntwmhabetur,idomne, qualccun qucfit , abrogatum e& , quid mm hotd cft , ut ueri ddord toresddorcnt Dominum infairitu ey ueritatclohdn^ cy tcmput nouifocderis , quod ahud nobifcum D eus icit, quhn cwm patnbm, qudndo illos cx Acgypto eduxit,non cnim dd externd modo uult nos effcobligdtos , ut twm pa* tres obligduit ,fcdfuam legcm inftribit in cordd,ut ipfum cmncs cognofcdmm, ey libcrd fidc dtq; dilcclionc,attem peremus omnid , de quo Urmeiah $ i Kcdua emm clcclos dd edm fimpliatdtem er hbertaiem,pcr Chriftum conue mt, qud primifancli Dco placucrunt, qui neq; circumci* fionis, ncq; quouis dlio,de rcbusperfe ddpietatcmnon nttincntibus prtccpto oneratifucre-

Siquidem cui ucrd fides adcft , ultro dnimus diuitidc glo ri£ in omnibus ftudet,fidileclio ftnccrd,mhilmali,fcd o= mnid bona proximo cxhibcntur-Htc fohdaputas cfh-Nc que esl dliquod prxccptu pcr Niofchch ddtum , in quo no fit hdcc uerdpictds fyeftata , uertifunt ftmuladnmcla cx* tcrnddliqud , qu£Utfineilldpr<eftdripojfunt,itafaudi

dded

M- BVCERI COMMENTARIVS- <tf

tdedminimc obligdntur* nequecdlegknomineproprit ccnfentur ,fcdfuerunt tempordrit duntdxdt uerorum prtceptorum cerimoni£ Tempus dduenit de quo cwnt loelc, eyalij Vrophctepr<tdixcrunt> ineofdluumfire, quicuncfc inuocduerit nomcn Etomini, hoc e#> Beumfuu ucrcdgnouerity erlibercfueritconfvffus3 nuUdigitut prztera ccrimonidrum legis necefitds Chriftianos prea mere potefl Ex his qui cd rcfte , cum indicdtisfc rtpturdt locis expcnderitypoterit de dhrogdtionelegis , zrfentirc uerius, & loqui , qukm <{uiddm mdgni ctidmjeligiofiui* Ctterum ne quvs co offeddtur 3 quod Chirogrdphum pcr Chrijlumdeletuminterpretdtusfwm, legesceremo* nidrtis, quod mdgni quiddm te&imonium contrd nos con Chirogrd facntucinterpretdntur, deccpttmmirumexeo, quodchi phu Col= rogxdpho cuiusifc irrcfrdgdbdecontrd eum,teftimonium lofi-z* non\ con&et,monuerimutpiusleftorprobecumftdtum oru* effeconfci tionisPdulin^tumuerbdincitdtolococxpenddtJndubie entit tcjli uidebit Apo&olum, non dete&imonio contrd nosccnfci- moniwm* tnti£, fedde ui legis cerimonidrum dgere, dtcfc prcbdre* CoUoffenfes qudmlibet cdrnepr&putium hdbentes,cum Chnflo tdmen,qui peccdtis dnted mortui erdnt conuiuifi* cdtos, ey hberdtos cffe morte eius db earum lcgum oncre, qu£ de externis rebus tidtuunt, ut c£leftem idm & libc* xm & elcmentis mundi Domino uttdm > uiudmuA*

Et adueniens Euangelfeaui pacemuobis o£c*

I Vrohti

In epist- £d tPfiEsros

, Vrobat Chriftwm per aducnttunfuum in carncm ,fu*

*e*Mfr*rftu\lffeinimkittim<{u£gcntesintwy

dcgiffcc^ utrofqueinunum, quutEuangeuzauit pacem,

id c/fc Dci beneuolenttam, indeifc ommfiridmfalutcm ci;

fchcitatem,<eque ijs,qui longe crantjdeft,rcmoii i ccgtti

tionc cthnicis, quam qui propc ,nempc lcgem Vcido

ctisludtis-Amdnddns emm difcipulosfuos ad prtdictn*

dtvmEudngelion,iufiitidpr£dic(treomMcredtur£ipct,

Chrtjtus uniucrfwm 0rbem> ddden$,faluumfvre, quicunq; cifidcm

"Buangeh* habuiffeuquacunc^ exgentcejjet, Euangclion autcm hcc

Xduitpa- fyi^ pn chri&um eleflis perumuerfum orbcm , campi

ccmi fYis bcncuolcnttdm pdrtam cffc , utfjxritu bono>eos effct

donaturus,quo er effent, weffefc non dubitarentjpfiu*

filioseyh<ercdes,quibusproj)terfdnguinemChrifti>o=

tnnid peccatd effet condondturus , v eos prorfus iuftos

C bcatost4ndem redditurus. Idcertefiiit, paccm Eudn*

%elizdreJ?oc cih3omncmfdlutem v fclicitdtem* Quam

cuvn cr Gcntibus procul aDeo, propter multipliccs v

Abomindnddsfuperftitioncs difiitas,dnnuncidre fuos iuf*

fitjpfc cofirmansfermonem coru,fcquctibusfignis,imo

ipfe , in eis fuofyvriiu iUdm annuncidns , recle hic a Vdulo

fcribitur, quodddueniensEudngclizdueritpdce,etgenti

bus qu<£ longe erdnt,et lud<£ts qui uidcbdntur effcprope*

Vertpfumcnim inquitdditum utriq;hdbemutddpd*

trcm eodcm dfjldtifairitu Si ipfius igitur bcncficio con*

tigit , ut dd pdtrcmjpfi reconciltdti,dduum hdbcrcmus9

tffktiuno CQdemcfc fcmtu , quockmmusabbapatcr,

frojiclo

tA< BVCERI COMMENTARIVS- **

prcftdo per ipfumpdx ucra utrifqucdnnuncUtd zrdo* tut<textjlit,ucrc(fc propeficlifunt, quilongeerdnt.nc^ quicqudmcsl:,quogentes3qu<e C H R I S T O credunt* ludjeis inftriores exiftdnt Uoc ndmque Vdulus hic egit* utEphefijsbcncuolentidmD E J^udcripfiregnoChri ftidddudifucrdnt^quimpotcftmdximd effe oftenderet^ quoftdutUdmorqueiHisinD E V Mcrefcerct ,cum omm tiudio innocenti* dtque dilcftionis, qutfcdicet tli* tcr promoueri ncqucunt»

VorrbiUud, EudngelizduitpdcemuobisquierdtU iongeeyc' mutudtum uidetur cx \efchdeidbty ubipo* puloiudtoconfcktionemD E l nominepromittithii ucrbis : Vidsciusuidi, O" fdndboeum^ deducdmeum^ confoktioncmq; reftitudm ei, er lugcntibus ew>Ego coti densfermonem , pdcem longinquo&-propinquo>dicit Dominus^o-fdndboeum-

Notdndum uero vr exhoc loco , quodpr&cipuwni Chrijliincdrndtikm v pro nobis immoUti.propterped cdtoru/m ncRroru expidtwncm>opUi extitit,euulgdtio iti uniucrfum orbl Eudngclij pdcis Vukhrcdute conucnitp Ht qui pdcem cu pdtre nobisfuofxnguine rcftituitPfuo etii fyiritu, cdmdpcrtw QT mdgmficentius ubicfcficeretdn* nuncidri , utpdkmftcretddquid effcthomo fifiw, & quid nobis fud morie promeruiffet-

Proinde iam non eftis hofoites c^ , ixaaucnx,

i » Monwti

1N EPISTOLAM AD EPHESIOS

l&onuerdtfuprd in Scftiunw Ephefios, ut er Gcn*

tes dlids, impuros i ludceis, er quidcm iure hdbxtos , qui

tton tdntum cdrnis prceputiofadifuerdnt , fed et mentis,

fine Chrislo emm dtcfc ideo uercdlicndti i Republifrae*

iiSy ctfccdcribusfdnftis cxtrdncifuerdnt, dgenies in mutt

do>dbfy Dco3 pkneimpij , quofiftdm crgo iUvsgmidm

Wdgnifice eis commcndet > nunc monet Chrifti bencficio

fiftum , ut idm non modo dcficrint cffe dheni db Ecclefia

ftnftorum, fed etidm plufqudm hoftitcs & dduenct , qui

tdmenfummus in Kepub- ftnftorum locus erd^qucm^cx

Genttbusndtiypoterdntconfcqui, cudferint,nempcconcr

uesfdnftorumdcdomcftiaD E l,nonminus, quim

ttdti exAbrdhctfcmincfccundum cdrnem- iducro uttntu

tttPdulusexprccmifiis^nimirumyquodinfitiChriftojdm

ttonlongeiD E 0,fedDeopropefiiftiejJcnt,conditi

cum Bbrceis in unum hominem, vrunum corpus, quibus

percundcm Chriftum, in eodcmffiiritu,dditusddpdtreM

contigiffct , itdcddem figurdtc hicrcpetit , quomdgis

tduffdmosYederet, undetantd cthnicisftlicitdscotigerit,

Aitergo : lnccdificdtifunddmento , quo er Apoftoli CT Vrophetceincedificdtifuntjd Chri&us eft, quoutiquc wtunturfttnfti uniuerfi , prceter quoddliud poninon po- teft » * Corinth 3 idcm dutcm er kpis lUe eft in Tzijon pro funddmento pofitus , qui &■ dngulum prcciofum confummdt,quem Vrophctdfunddtum, ut inteUigdsmo* ueri nefcium.prccdicdt . Adijcitdutcm ibidcm, quicredi* dcrit9nonfiftimbit * Hdmquicredideritficremhdbere,

diftc^

M- BVCERI COMMENTARIVS* *7

\des% iChri&umeffecuiu&merito > fknftitdtemo-ple* ndfdlutemexpeftdmus, dti^itdconititur >is ccrtusuit£ W»W* etcrn&, dnimoutiqueeritwdximefeddtowtrdnquillo, finfameii minimeft&inabit , utfibi bond fohcitm querdt , utifilij tHm% huiasfeculitumultudripcr omntdfolcnt , perpetuofdtd- gcntesy <&• tamen mhil dgentes ,fcmpcr currentesfiftini, er ubiqueimpingentes er cddentes- Cumfdnftirepofiti in Chriftum,certi de beneuolentid D E I , uclut in utrdm* ' uis durcm dormiunt,omniumfecuri , hoc unumfttdgen* tcSyUt innocentem, etproximisfrugiuitdmfudm degdnt* Tunddmentum ergo ApoftolorumctVrophctdrum, hoceft, quo ApoftolidcVrophete wfdr~.iquilibet>cu* iufcuncfcordmifitiifiierint^nituntur, Chriftuseftjnque omniumfcdicctfres recumbit, quofreticordd eorumfoli ddconfiftunt , longdnimiter prt&oldtcStdum liberdti tm Uspr<efentis exilij, ctle&em htreditdtempleneddednt* Idemfummus quoqucdnguldris Idpis exiftit > quifcilicet fuofriritu , totdm Dei sl;rufturdm continedt , duoscfcpd* ^gnlirU rietes0popu!um ludtum er Ethmcum, infepulchreiun* kpw* gdt3utitd is dgnofcdtur, pcr quem Dotnini tdxficiwm w= firnc o-fuperne conftet, er conferuetur,necfc confcrue- turtdntum^fed er incrementum^donecftetconfummd* tum> omne dccipidt Vnde diiiVcr quem omne iedificium codgmcntdtum9 exurgitin templumfdnftum Domino* Kefte enim Domini templum ftnftum dicitur , in quo itte pr&fens efie , gloriimque o&entdre fudm digndtur , id dutim in Ecclefidfiutftorumfieit , tdm cumuktc , ut cdtn

I i plenitu*

IN EPISTOLAM AD EPHESI05

plcnitudine iplentis omnidinomnihVdulfuprduocdrit*

Sdneftnfti funtjn quibut olim deus omnid erit i- Cor

, ,c tr **' tu/m crit ultinut mdnus , huicfmtto Dei templo impo*

Acdijtciu^ jitj ^ intcrtm cottidic dugctur , non tdm continuo dlijs er

dei nondu alijHiuisUpidibusfuperfunddmcntumChriftumrcpo^

cofummd fitisyqmm ijs qui repofitifunt, mdiordfubLtidcfymtu; in

\mn c#> 'cremcntn, iccipientibus 0 er <* peccdtis purgdtioribus rcd

chtis,ut qu<c cdrnisfunt v mimdi , continuo mugis dcmd

gkineisfdccffdnt.duftiorcs dutercddatur ,fidutixdmor

d ei-Hinc Bphcfijspeculidriter dttiin quo et uoscotdi*

dificMinU in dcmicihum dci, dgentc in uobis ftiritu-Unt

\nfitiChnfto,etfupcr Cbriftu, cu ApoftolisProphctis ct

fxnftis quibuflibcteox>dificdti er4nt,fidc tUoper omnid ni

tentcs, at quix nondu omnid in lUis obtinebdt glorid dei,rc

&e dixitddhuc co<edificdri illos ^tdcft, continuo mdgis dc

tnxgis fundxmetofummoq; dnguldrikpidi Chrifto,cod*

ptdrupurgdtospcccdtis , erftudiodeidmphorcwfbrmai

ios,idq> dgcntefyintu-lsndmqi cucdrne^ddmdlumtdn^

tupropendenteycitrd, inducids dimicdt,edm'cfc cuaffeftib»

CT uiiijsfus mortiftcdt, utcottidte mdgis dcmagisftudi*

pm noftrwm in nobis cxolefcdt, er Deiftudium potentm

uigcdt * Siquidem dpud eumqui Dominifermonem obfer

uducrit,pdtcr cwm Domino mdnfionemfkitymdnififtum

fftydpudiUosDei mdnficnemcficpcrftftiorcm, wdo*

tiiicdiwm dmplius dtq; pr<eftdbilius ,quiin obfcruandofer

poncmChrifti}perjfeiritumfiftijuerintftudiofiorcs-Sic

tygoquimtdifictiiCbrfa

•• fictntur.

M> BVCERI COMMENTARIVS- cs

pcinturfioc ejljnpictdtecottidiepcrficiuntur*

C£terumpmftoscffc9 Dcitemplum,0' domicilium, in quibus pccuiiirker inbdbitet,T>dulus » Corintb- 1 -rt <r» a-ucw Cor-cr- rt Pcm«2- Epiftokprioris, prtdicant, idemdttejlante totd fcripturd-Neq^dliud^tdberndcu' lufcederis,et templu Salomomcum defigndrunU qudcon cionempnftoru > cuius cdujfd quoc^ Md domicilid dei di* tfafuffe- Deusfiquidefummdbomtdscft, qudreibipre fentius habitarc ucrc dicitur,ubi illd mdgnificendus relu* cct , rclucet dutem inptnftis, ut in nuUis dlijs crcdturis , ftim dngeliciSy mgnificentius*

Vorro quod tdm fludiofe Vdut- &qudt Gentcs ludtis, ejuib- cu affirmt eosy unum bomine et corpus coftituere, Qttdrege \n idemfunddmentu in£dificdtos,in quod Apoftoli ct Pro tes ludtis phet£, ptnftoru omniu prtfiltifiimu eodcm dgente in eis A poftolwi fpiritUypariter cu eis cojedificdri in domicdiu dcijn cduffd fludiofc fiicre ex ludsisfupcrciUofiores, etob ccrimomaslegis <e« ddeo £* quotumidiorcsquidd , quipdrein ChrislolocuEthnicis quet* piindciter negabdnt , proptcr quos et dbolitds ccrimonids tdm diligenter cu hicjumdkbi docuit Eteni etfanftiores lud£oru,*greddmodu pdresfibiin domino Gcntesdgno ucruntyUt dbunde ucl ex contetione iUj liquet^de qud Ac7* ii* qudcu Pctrofiuicxcircucifionccrdnt, cotcndebant et cxpostulabat3quod dd uiros pr£putm hdbetes,fuiffct in* %reffus-$cd etdlid locd inAftis dtc^ Vdul Epiflolis,huiut crroris zrfallidij Gentiim, quomulti lud^orpm UborA ' idnt^bdudqud^Udm obfcurdsnotdscontinent*

l 4 CdpUt

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS CAPVT TERTIVM-

quo Ephefios , dmplifiim£ Bei ergd ipfos bonitdtis, Zcftiun- v ^udmdiligcnti^imc commoneficerct , multisdeeodiffe* ruitquodpropbdmethnichdlicnid Chriftoy Dro, crfdit ftisfinc promifiis Dei,eyj}>ey Chrifto infitt, xqucdcfdtt ttifiimi <{uic\ue , codcmfy dfjldtifriritu , eundem , quem quicuncjue dlij dditu/m dd pdtrcm ndfti cficnt , in unwm ho tnincm er corpm , cwm eleftis ludxis codgmentdti , itt idemcfc domicilium cotdtficdti idmquo hdncipfis faftdmgrdtidm , ddhucmdgischdrdm redderet , fcri* bitfehuiusgrdtiduinftwmeffel ESV C H R I S T !• f$dmmiffuiddcoMcrtenddsgcntc$,tdntddiligent\dmu* Cuius grd ncrifuoincubuertUtUtnonfolumprtommhusApoftolis tid uinftws xeli^uis.peiusdgentcludfid odiretur9fcddpud eos <jmo* faerit* quequiC H R I S T O cx cdgente crcdiderdnt, hinc mdlcduditbdt, quod cx cdpite uigcfimo primo Afto » dimodwm mdmfeftum cft > Hinc db Afianis l udxis , <jui qucmEudngehodpud Gentes fruftwmfecerdtnoucrdnt> in hunc modwm Hierofolymis dccujabdtur Hic eft ho* nio iUe , c\ui dduerfus populwm er lcgcm , v locwm hunc cmnes ubvfue docet , infupcr cr Grtcos induxit in tcm- plwm Afto-n- QUddccufdtionetctdmauitdtemccmmo tdmfuifie Lucds fcribit, mdnusq; Vdulo inieftds- Vndc lu ce ckrius c^cdufftm uinculorwmy in quibus hdnc Ephc* fijsEpijloldmfcnpfitprtbuiffe, quod preciwmftnguinis Chrifli,etj)dxtieQ libertdtem,contrdfupcr8itiQne toru,

qiudb

M- BVCERI COMMENTARIVS. 99

quidb elementismundipcndebdnty ftudiofius docuerdt* Nam eifdem uinculis ddbuc tenebdtur , <{u& ei inieftd Hic rofolymi$fuerdnt,e?in<luibus , KomdmpoRdiutinm cdptimtdtemduftm fuerdt-

B.efte tgitur dit*HuM grdtid ? nimirum cjuod in hoc prceapueincubui, utetuosdlijfywcircuafe Ucetgetes* cocediftcdreminifupcr Cbriftum, cum Apoftohs er Pro phetisdcfanftisomnibus, inidcmdomiciliumDci , ego Vdului, doftoriUcgentiwm,<{uo nemo plus hborduit>um ftusfwmlESV Chrifti . Etenim Chriftigbrtid-quc, id intcrcrdt,dtque quoddnteliberprdcdicduerdt, twm m omnibuterdt eiwssuiuffoHmgloricefefe mdncipium dd* dixwdt- Vt uero mdgis exprimcret gentium cdufid, fe uitt cuk pcrfirrc, ddiecit pro uobis gentibus , cdufidmcfc uo= lens jimuloftenderc , fubiutmtmentionem munerisfibi iniunfti, er commiffe difrcnftitionisEudngelij ergd gen tes-Diftenfdtionem enim benenolenti<eDci,prcedicdti&z nem Eudngelij intettigit> Audiftisfiquidem difycnfdtionc inquit beneuoietU Dci , qu<e mihi commijfd eft crgd uos* ut commiftione quofy hdnc illis ddfercrct diumitusfi* bififtdmfubiecit' Ver reueldtioncm enim notwm mihifi citdrcdnwm ero

DehdcreucldtionefcripfitGdldtisfufius- NotwmdU Rcueldti» tem uobisjnpitficiofrdtrcsj&udngc Uon quod pr&dicd Vdulo twm eft 4 me3non efiefecudwm hominem- Nec£ emim ego fkftd* dbhomincdccepiittud^nea^didici , fedpcrreueldtionem I E S V ChnfoEt pddopoh fcribit , fecwm Bcclcfidm

1.5 f crfequt^

1N EPISTOLAM AD EPHESFOS

perfcqueretur,uocdtum diuinitutut Chriftumintergctt tes dnnunctdret,idq; dicofcafie, ncminc morcakum con* fulto, efficdcem autem infc crgdgentes Dominumfuifie, nonminusyqu4mergxlud£osefficaxfueritinPetro-

M.yftcriwmdutcm&drcanum Chrifli, quodreueU*

tufibi Vdutwshicmemorxt, quod azrfupra cxpofuu, cjl,

Cbriftum cficcdput er prmcipemfxnclorum, pcr cuiut

fdnguinem,rcdemptioncm habemws, quotquot dd uiiam

cle&ifumui$uc ex gentibus,fiue ex lud&s , per ipfm

tnim perficiencUfunt omnid . Qyod myjlerion dwcx ab

fconditwm,dmorteCbn&i reuekrioportuit, tygcnti*

busquoq;dnnuncixri, qufUmtquc, aclu<Leichrijlot

imolud&iscopiofiMddduccndierxnt Wlortenamcfcfudi

C H R I S T V S, quodintcrftitium ,inter gen*

tcs vrludtoscrat, tdmobignordntidmD E I,qu4

hbordbdntgcntcs , qua ohfidutidm cerimonidrum , qud

tumchint ludsufubmouit- Vmimcyfibicorptt, in quod

ipfe taput,cx*lejles opes cumulxtifiime effundcret, utrun

quepopulumcompegit , quifuoaftutjpiritu , continuo

pcccdtis mdgis xc mdgis purgxtur , O" pictdtc pleniui

imbuitur*

Qgid pct Sedquorpm commemorxt i&t hic Pdulust Vtfunc

h<tc Vdu* percbdrdm rcdderctnphcfijsEuagelijcommunioncm%

lus uoluc* qudmkcetpcrdittgcntesycwmfanttopopulo Dei, exfin

rit Ephc* guldri diuine hcneuolcntu dignationc erdnt confecuti*

fijs fux* Htcemmuoluiteisfigmficdre . Pcrpcndite Ephcfij,

dcrc- dignefy jejlmmc quim bcmgnc uobifcm Dcm cgcrit*

5«i

M- BVCERI COMMENTARIVS^ *m

quiethnicosuosimpUYOS , Chrifto fuoinfcruerit , pcr quem cotcUficcmini cum ommbusfdnclis , infdnclum da micilium Dei- Mihuerteh^cuobiscxhibitdDeibcnigni Us tdntifuit, ut nihitprim hdbuerim qudm cdm tum uo* bis,tum plurimisdlijs mdgnificecommcnddre,<{ud cduffit &modouinculdperfero,prouobisuti(fcgcritibus 9 quid, cbftudiumucftnefdlutiS' Scduinclus L ES V Chri* fiifumjn cuius fcilicct ncgotio ddigenter uerpinti uincu* Ucontigerunt , <{u£ etidm fuo mododd propdgdnddm gloridjn ipfiusfacient.ldfacde dgnofcctis uerum, <{udn* doquidcm dudiftis dift>cnfttioncm,id e^pr^dicdtionem d- beneuolentU inter uos gentcs,expeculidn C H R I S T I Yeuektioncmihicommiffdm-QgpdigituYDcQ tdntifuit,ut mihipeculiirircueldtioncmdnifeftdtum, uq bispr<edicdndwmcomitterct,& ego fic tftimduiy ut pr& dicdndo ei omnibus rebus pofthdbitis, totut incumbercm, ddeocfc ut modo hdc cdufid uinflusfimjde drcdni &■ uost quihinc cxpcrditisgcntibM, filij Deiptnfti w bcdtieud ftftiSydebctis mdximi hdberc, quogrdtifitis tdm benigno in uospdtri.audoq; in uobis lUiut dmore, incrementdji- mul dccipidt,c{uic<{uid ipfigrdtum dcceptu^fuerit-Equi dem pducis uobis pcrfcYipfi que dc Cbri&i myfterio re* ueldtdtenco,<{U£legent€S,pote8iscognofccrc , quiddc eo inteUigdm-IZt indubie qud eftis/friritut opulentid ditd* ti3cognofcetiscdnc<{ud<{udmuulgdrid , multominutin* certdefie QU^itdQjucftricdu^dmihireueldtdfunt, V egouobistintoftudiopYitmmpYiedicdM, nunclite*

risqMocfc

•IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

risquoq; fummdtim perfirinxi , obuijs dnimis excipite thcfdurum,<{ui £tcrnum bcdtos uos reddet*

Animdducrtdmws uero bic,drdcns Vdulifiudium , ut commifjb Budngelij pr<edicdndi gentibus munere , opti* Mdfidefungeretur, qudcduffi eruinftumfcgloridtur, nonquiritdtur'Notdndumcr<luodfeuinclum I E S V Chnfti idttdt progentibus Chrifli emmfumus qui itli ui uimus^utcunq; res noflr& hdbcdnty flue corpore morid* mur,fiueuiudmut Kom- 14* Tum dutem rctte nos lUi&p probduerimuSydum quifaj profud uocdtione,fdlutipro* ximorum,uf<p dduinculd,vr mortemftuduerit- Obfer* Udndum dcniq; o^hoCyquodcommij^iomsfibifkft^ me* ntinitymmftne cd mhdprorfus Etungelij dnnmcidre po tuijfet-Dequd refuprd*

Quod utiquealtjs fgculis non fuithominibus*

Et hoc ddextoUendum precium er diuinitdtem Eudit

Sccl'i* gclij^Bphefijs pr<edicdtifacit, quod myflerium hoc diui*

tt£ beneudentUgentibus quoaj exhibend£t fuperiori*

busfeculis uulgo incognitu m, nunc dutemfdnftis Apoflo

lis er Vrophetis Chrifli.per fpiritum reueldtumfuit- E<t

Wonfuit dcmfirevrCoUofi'i>Apoftolusfcripfit' Notdndum

dlijsfecu* dutemquodfcribitfilijshominum, idcjl,uulgobomini=

lisfilijsho buSydrcdnumbocnonfuiffcretettum, utinuncreteftum

minurt* eftfdnttisApojloliserc-NdmfelettisProphetisdliquot,

tcftm* O' kmfupewrum ttttuWjrcuddtumhoctrcdtwm ex*

tuit,

M- BVCERI COMMENTARIVS- 7%

titit^uttesldntur abunde udticinia eorurn, quibMlucnlen tifiimepr<edittum legimus, ChrtMo Gcntes dcceffurdsfi rcqtfdlutis pcr ipfum pdrdnd^participes Ne<£ enim uUa apertior dc Chrifto prophetid extdt , qut non prx* dixeritgentes Chriftiregnonomen ddtuus-Athtcam* phftimdhumdnigeneris reparatio &- falus , nonfolum ignordtd uulgofdijs hominum ethnicisfuit,fed cr ludt* is quamhbetd ?rophetispr£dida,crcditu tamen diffici* lis adeo extitit,ut v Chri&i difcipulijicct mandatu eiw, depraedicdndo Eudngclwcmni creatur&igncrarehdud qudquapcffent,admcdu£grefibicapfudderifuftineret* Quodcxu-Att' er dhjs nopaucislocisUteraruApcfto Ucarudpparet-Brgonequaquam utinprdefentifeculo, rcgnate Chrifto,myfteriuhoc notuantea homimbu^fuit» Videautem quot <& qudntis drgumcntis diuinut no* fleroratorVaulus , Euangelij maieftatem ccmmendeU JPcrfeuticfcincffabilisprecij , multccfc diuinifiimuEphc fijs,ft>irttM iuditw iam donatis, effe cportuit , contigiffe ipfisctmgetttibusalijspcr Euangelion effe cohtrcdes, eiufde corporis,atq^ participes prcmiffwnis Dci,in Chri fio exhibitte, qucdfahcetper Chriftim, effentuni cmt fanttis,quamhbeteximijs,pcrcmnid fanfttficandibean* Q&ibus di% - UdmDeumrejirreputo, fcu? ■> ide&twjnic argumen* pofitu/m'¥rcquenterfaneinfcripturis,\quo relawwn tis Hmn* eius,figmficant,adijafolct, ubiantcccdens excrdticnis gflij maie pnfuccfiigereoportet,neq;apertepra>miffumcsl; Scd ftdteprx* tugethHMdmmitatem , tff$ adhucgrdtimreddit,quod dicdt*

ipfis

m EPISTOZ/AM AD EPHESIOS

ipfis rara ijla er tam incomparabilis fzlicitas, negata o* tnnibus retroficculis, Um magmfica luce affulferit- A dij citueroerhocpondusnonnullii, quodperfanclos Apa fiolos er Vropbctas Dei er Cbrtjlt , friritu fanclo dlu- {irdtoSy er ad pr<edtc<tndum b<ec impulfos perccepcrint^ tcftibm profcclo irrcfragabilisfidci , er prtconibus rci emnium maximcfdluUris , atcfc oput<e Vo&rcmo ad* dit eyhoc aliquam commendationem , quod er ipfe Vau lustantopercgloriaturfcjmi^miniftrumfiiclum , idcfa iuxtadonum bsncuolcntit Dei , profcfto pneftantifii* mwn- Quia ut nemo plus eo la borauit, itd nemo potentio Tcquofyddcuulgdndxm Chriftigloridm^fpirttu prsdi* tusextitit . Vndeddiccit* Ddtummihiexcfficaciuirtutc cius- Certe res plufqudmfdluberrima , er diuinifiimafue rit,ncccffecjl , adquamprfdicandamUntumApoflolii fuum Dcus miferitjdntdfyiritus uirtute injlruclu-Vrofe {to fi quis animu aduertat, finguh ftre dpiculi argumetd babcnt,quibus Euangelij, rjrperceptefdlutisinejlimd* hileprecium,EphefijsddmirdndusbicD E I ordtor 4&ruit*

Kotandum dutem , quod dit per Eudngclion gentesfa ftds cobsrcdes erc- Nam ubi ddtum iUisfuit3miffo dd eds Euangclio hfxbercfidem, inJitichriftofucrunt,fifliqip cumfiltj o-htredcsDei , eoq;cumipfoeyfanclisuni* uerfis coh^rcdcs.concorporatt er pdrticipcs diuin<£ pro tmfiionis3qua ChriHascxhibuit,plencq; exhibcbit.quan doftflctnosDcopatrif^iritufuoitafanclificatos.utnuU

Ummt*

M- BVCERI COMMENTA'RIV$. t»~

tdmmdculdmrugimuefmushdbituri VerEudngelion iguurfcdcreditum, ifidUntdgenttbusfilicitdsp' fxlus eontigit-

Mihiinquam minotiquolibet ** * minimo&c*

immor dturincommenddtione Ettdngelij^ quo Chri* flusEphefjstxhtbitusfucrdt , quo fcihcet mdgis grdti animt dffefttm in eis dccendcrct-tAore uerofuo,quo Dei dtgnattoneplus dttoUdt,fefe ddmodu dcijcit3nc quisfctli* cet dfud humihtdte,Eudgelton <efttmet. Mthi inqutt&\<& fctsoTipu copdrdtiuufingcns exfupldtiuo,qudft dixtf* jet,in[2Kiori,quodcupicnsexprimere,rcddtdi , rmnori qucltbet mtntmofdncloru- Multu enimfutffe M tndeijci endofeipfc,et dltd locd teRdntur I n prtore enim ad Ccr * irfenontdntuw mtnimu Apoftoloruyfed er indignuni, qut Apcftclus uccctur,®- Timoth>\- bldfffhemu/m^per fecutcrcm, ty utolcntum dppeUduit I neft dut huicfermo cur itd /e tii tdctta pufumptio^nc quts cnim cbijcere itiipcffct, uei fe cxtenut "Euargelton cim non efic tdm cxtmium^qudndo tpfe inter r#* fdnclcspo8retf£not£haberefariuelquodfeipfumcom tnenddret,quifuum ddeo cucheretEudgelion,prd>uenit, ultro confitens,nonfolum dgnofcerefefc interfdnfios mi ntmuyfcd mtmmo adhuc minore , tdeo nihilmtnus dgerc\ cjul ut cxf tpfo dltquidfacidt, ueru utcunc^ ipfc exfe ni* bdftt , &wtcrfanclcstocopcftrcmiori,uifumtcmzit tffeDomino ? ficerc fifahwgrdtiam , uttntergcntcs

Zutngeli*

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

EudngelizAret , inperuejlig<xbilcm opulentidm Chrifti, cr iUdto lumine omnibus monftrdrct, qu<efit communio myfterijo-C'

Sic er i. Cor- if* cumfe minimum Apoftolorum con*

feffm effety er indignum qui Apoftolus uocdretur,quod

perfccutus cfiet Ecclefidm,ddiccit ilico $ed grdttd Dei

fum, id qdfum, qudcfficdcequoq; infefuiffcddeofimul

pr<edicdt,utplus ommbus ldborduerit,ne uero uidcrctur

fibidliquiddrrogdrc,moxfubiccit,no tdmen cgo,fcdgrd

tid Dei,qu<e mibi dde&ltd utrunq; pulchre cduit, er ne

fuiipftuipreco uideretur ,%rnedb e'w mediocritdte9

Eudngelion te&imdtum^minoris <equo hdbcretur Quis

tnm contemneret uit£ <etern<e legdtionem,qudmlibet hu

mihlegdto ddnuntidtdmt Aut quis indignum lcgdtione

eiufmodiexiftimct,qucmpotenterddeofuoinftinftuft>i*

ritu dd edm pdter miferit, ut neminem potentiore-

Vt Vdului Notd dutem itcrwm Vduh pr<erogdtiudm ,ermunus

ddgentes pcculidrejui h<ec grdtid non quidemfoli, fcd omnium Ur

peculidri- gw efficdtiusq; conttgit, ut intcr gcntes Eudngclizdrct,

ter legd= m perueftigdhdcm opulentid Chrifti,qudmfctlicet er w

tws fuit, gentes Deus uoluit effundere,td ddmirdndd krgitdtefuu

itd de coru iUis f^irituw imperticndo, er lucem inferreommbm , ut

fdlute ne= uiderent,qu<efitcommumomyftcrijafeculiSdbfcondi=

mo docuit tiynimirumutGcntcscomunemChriftam, zrperhunc

copiofiut* plcndm,& [dnftitdtcm w filicitdtem, cwmfdnclis omni

bus hdbercnt Ad utrunq; ccrte Vdulus peculidriter pr<c

ommbMdlijs Apoftolis delegdtm diuinitmfuit, nemo

cnim

&• ZVCEKt COMMENTARIVS- ii

tnim aliM,ucl pcr tot gentes , Eudngclio omnid replcuit^ uelgentibuspdremejfe , cum ludtis in Chrifto locum, cmnimodmcfc beneuolentu , donorumq; D E I com inumoncm tam luculenter ey forliter docuit . Id o* ntnes iftw Epiftok , er Acld Apojlolorwm tcftdntur* VorrodcpccuiimPduh legdttonedd Qcnteslegimmitt Att-dcumotcrtiO'

Obfcrudndum dutcm,quoddddithic Apofiolus, my± fteriumChrifti}dfeculiSdbfconditumfuificinDeo ,uel ..

penes Deurn, qui omnid pcrlESVM Chnftum condi* Myfteritt dU'NonenimitddbfconditudpudDeuwfuityquodnu!iis abfcondt* innotuiffet > cum tot tdmffc luculcntd dc eo cxtent Prophe ilVf^% tdrumudticimd,dbfcondituindutemfuit , quid nonfuit, tte dpud ludsos quidcm pdldm inuulgdtii, dpud quos pdti afiimifdnefuerc , qui redc qudle effct CHRISTI tcgnumfuturwmpcrnouiffmt* Dequo o-fuprdfecl-z* &cdp-x-fefr4*

Adiecit ucro,qui crcduit omnid per iES VM Cbriftu, $U6 ChriRi tetermtdtem ey diuinitdte pr<edtcdre uoluit, fimileq; eft cum t&o lohdn ln principio erdt ucrbum)0' Condidit cmnid per ipfwmfkcld [unt,crfine co,nihil eorum, qu£ omnid pef fkftdfunt,ficlumexi8it>Qudnqudm minimeprjetcreun lcfum* dwmftt,quodditpcr\ESVb\ Chriftu,nontdntum d?ri= fiumdutucrbum * Eondnq^uideturnonfolumdiuinitdti Chriftihdncgloridmtribuerc- Etenim er CoUoR-iho* tninem lefum primogcmtu uniuerft credtur&jkere ui- •ieturiquidcide hoetrtbuitt Mprimogcnitueffcemor-

K tuwU

IN EPlSTOLAM AD EPHESIOS

tuis ' Jc.tfl-n-cartiCyddfine mundo inclinatc, natu^fuerif^ cu tdme Deoprtfentidfunt , ct qutfifturus cftjnitio rc cle apud Deufutffedicitur^o-fafta pcr eu omnia>qui ut cdput Ecclcfix fanftorum effeypra-dcfinitusfuit Caput certc eiufdcm nAtur<efit9 qud corpus oportct neq; mcm* brisfuispofterMcffepotcrit- Sanfti omncsosutiq^funt de ofiibut cius,cdro de cdrne eiusjnfrd r cr Adam quo* quc Nodch,fdnftiq; omncs per ipfwm dfti> cr dd pdtrem duftifunt,medidtor<fc Morwn <eque dc noftcrfuit, igitur etfccundumhumdmtdtem , dnteomnesfanftosfuityquos pdtri rcconciliduit-Ad hncc Vdulut cum i -Timoth^ Chri ftummedidtorem&concilidtorcmD El zrhomintm prtdicdt^nomindtimdicit , homo C HRI-STVS I E S V $•

Scio uctercspcr comunicdtionem idiomdtwm dudrum tidturdru multd huiufmodi explicdffe, ucrum ncfcio quid ciuguftius,qudm uulgofitcognitum0de Chnftictidmhu* tndnitdte3mihiuidcdntur Vrophctcc z? Apo&bUprxdi- cdre- Qudntwn dd diuinitdtcm fiquidem, cddem eft Chri fli ndturd, idemcfc opwt cwm pdtre Sicuiuero uideatur, hoc crcduit omntd periESVM. Chriftum ,Domino Jefu \)ominuno nifi per dllctofin poffe tribui ,quod diuirtitdti, tton humdnitdtipropriccrcdtiorcrum competdt,ncq; hu ntdnitdtidlitertribudtur, quam quiddiuimtdticoniunftd fit , refronderifirtepoffet , non dbfurdedicietidmper lefum hominemomnid conditd, etidmfiinitiocrcdturaru tontomcfathomondtussoquodconslctddipfum , <zr

propter

M- BVCERi C6MM£NTARIV£ **

propteripfum,etiam hominem,omnia effecondita , prfe mogcmtufcilicctuniuerftcreatur^ezrfanftorucaputi p que cufta quofyfummatim oportet injlaurari , cui deni ^fubieftafunt omnia3qui<fc cueftus eftjuper omnts Art gclos3ommtmpotc8atcpottens-

Mystcria ha:cfunt,quare cquidcm nMdefiniero,Um\ abeft,utcum quoquadc hiscontendero.fed uidcotamen maiora uulgi cxifiimatione effe0 qus etuxm Chrifti humA nitati , VrophcU grApcftolitnbuunt Certc diuihitai habitatincocorporaliter Yatcor autem z? fkci\iws& €xpedttius,fiad allocofin confug\as,ad hunc grfimdes fo cos reftoderi-Diuimtatis cnimfunt omnia, quarcfiquA humanitatis ficultatem fuperareuidentur , dlitribuds> ttibilhaftenus quidem errabts, ucrum uelim,&-qu£ bu* tnanitatisfunt, pariter agncfci , mirc emm caftemno* fira erigunt,quifcimus corunde nosparticipesfbrc, qu& caputno&rutnpofiidet Tandemautetradethicnofter, regnum Deo ey patrijum plen* erunt diuinitatcomnid* Vtinammoti hinc quibi^fpiritus D E I opulcntim ini partitus eft,inpcruefttgabtles dmtias myjlerij incartut* tic H R I S T I ahquantulumluculentiutnobti txplicent-

Vtnotumfieretper *

Ecclefiam Stc*

]fta,Hludinfuperiorefcftiuncuk, myfteriu Chriftii fecuhspcncs Veufuijfcabfconditu>comprobat * Etcnihi

m EPISTOLAM AD EPHESIOS

fa hoc drcdnwm dpudfc Dcus continuerdt , ut non modo uulgo hominum non innotucrit , fcd nc Angclis q.uidem, ut qmbus per Bcckfim demum lUud notufieri oportue- tit-Vknior uidetur kttio0fikgdtur ut cquidem uerti 3 ut notd fidt pcr Ecckfidm pnncipatibus, multifiridfdpicn- tid Dei,fcd idemfenfus refultdbit , ndm muhifiria hxc pt pientid3mhil dliud eft,quim myjlerium Chrifti, per que tdm ddmirdndd rdtione humdno generi tot modis perdi- to confuluityUnde rette hic Vdulus ddiccit, qudm cxhibuit in Chrijlo 1ESV Domino noftro, per qucmfcihcet rc- %encrdt , quos dnteidttd mundi funddmentd, dckgit, fpexperditifiimispeccdtoribus, morticfc dddittis , fiiios fibiwh&redescondit Sicfdpieniidmfudm inperfcru* tdb'dem>inexhduftdmq> bonitdtemjn Ecckfid elettorum cftentdre ,fecudum oeternumerinfiiUibdepropofitum fuumdecreuerdt, qutfdnttisprincipdtibus wpote&dii busc#k&ibw> non tantum ddmirdtioni , fed O"fummo gdudio uoluptdticfe exiftunt- Vnde zrDominus dc lUis te fldtuseftygdudiumipfisefic , etidmfupcrunopeccdtorc pcenitentidmdgcnte*

. inducerendm<fcind>nimumnonpofium, uth<ecdcmx lignisprincipdtibus eypotcftdtibusinteUigdm Quid tmm dd cxtoUenddm Deicrgdnos , in Chriftodemon- flrdtdmbenignitdtcm , idquodhicVdulutdgit , faccrct, ntdlisDdemonibusmyRcrium Chriftifuifie incognitum, nunc dutcm pcr Ecckfiamfieri noiumt Si quisdutem pu tet?perftringitdcitequicuriofiusquimuerius9 iU Ange

licis

M- BVCERI COMMENTARIVS' ff

lcisftiritibus nomina indidcrant, & eorum authoritdte adextoUcrMs lcgis cerimonids dbutebdntur,utddhunc fenfum htcfcriptdfint , multa quiddmdcprtncipdttbui etpoteftatibuscdefttbusdifrutdnt, qudlefcunq; tUtftnt* ddprmoctidm ipfis C H R I S T I mysteriumi peculis ncquaquam plane notumfuifie , fedfecundum £* tcrnum propofitum Dei ? iUud nunc primum per Ecclefi am tlliusfponfam difccre,quam mirifice ddeo reftituit o; ornat.utmultifarta er inexplicdbiUs Deifapientia3 in ca\ demumtUisquamhbetfublimibus principdtibus vpotc ftattbus innotcfcdt- Si quis inqudmftc ueUt i&d interpre* tdri,equidem mhilrepugnduero- Dehts nonmhil ej-fu* prdtncdp-ifcci-ult-

Per quem confidenteragimus, &aditumhabemus*

Trdnfit dd dcclardndumfruclum eius, quod diuindm crgd Ecclefidm tdm exgentibus , quam luddeis coUeclam benignitdtemimukifkridmifcfdpientidmtdntoprcprtdi Confiden* Cduit <zrextulit-Omniumdutemprimum,qucdexinteUe ter dgerc* clo Chriftidrcdno, notaq; Dei ergd nosfxludtriccfapien iid,nafct opcrtct , mdfculd eft animi in DeumfidutidyquA confidenter v intrcptdcagamus, bonitatcmcfc ipfiusani mofe , quantumuis repugnet mundus , cr prtnceps eius, praedicemus Apoftolusfiqutdemfcripfitykp$i^o^ jxip tk/j TTotj PH(ftcip , id eft y tn quo hdbcmusfiduttam* luelaudaciam loqucndi . Nam uult oftendcrc unde ha*

K $ bcat,

1N EPlSfOLAM AD EPHESIOS

fadt, quodcontemptisomncgenuspericulis tdmconfi* dentercgeritinnegotioEudngehco, quoperfuddcdt er 'Bphefijsdnimidldcriidtem , ejrne obfud wncuhjran* %<tntW'

Adidemfkcit,quodfubijcit,erdditu hdbcmus, quod perindc mihi eft,dcfidixiffct , per quem dudemus rem pfdm,qudntumlibetpericulofdmdggredi, ejr prog}ori<t Chrijlifbrtiter agcre- Ci? emmfcrmo Eudngclicus,prin* etpemmundiimperio deturbct , ddtre certequjinittiut potcftdte dctinentur, er cofidcnter dgcrc de rcgno Chri 8i,cui lUe irrcconcihdbdis hoftis eft, magnifvrtisq; fciri tus res e&jQngetyfuprt uires humams Rcfte crgo pcr Chrtftum huncfe dditwm habcre , cr dudacum loquendi gloridtur* Alius fvrte hunc dditum ddpatrem intelligdt, dequofuprdcdp'i'fecl'<sfcdquid (ddpdtrem) hicnon eftadteftum,eromninohicdccdfidutid d^dduu , loqui uidetur, undc jkttumfuerdt,utuinftus Komdm mitterc* tur,malo dditum hunc intclligere, dc dudcniiaggxcfiione f ChrifkoqudmplurimGslucrificicndi,Sdtdn$tyrdnnidc uindicdtos-

Mox uero mdgis explicdt,quomodo pcr Chriftum CF fidutidm loqucndi dc drcdno eius , er ddeundi Eudngclio Ex fidu* quojhbet ndftusfit,dumfubifcit' Exfidutu qudmfuppe V&\ ditdt,qudergdipfumfumus,fidc-Verti,ctidmpotcft' In

perfuafionc,qu<e eft perfidem eius fidcs Chrifti,fidcs eftqudm habemm Euangclio eius ,hdc ccrto credimu$ ponfotimipfi noftu omnid cuweffe , eruigddrceum

[upct

M- BVCERI C0MMENTA1UV& 79

fupcr nosfed cr tterndm in ipfo , er pcr ipfmt nosui* tampofiidere-Sicpcrfidemdeipfofentientes , eamper* fuafionem, animiq; fiducidm hdbcmut, ut no dubitemut, mhil nos poffc dgere uelprotftdntius, uelmclioris frugis, quimutnomcneius, quanti$licetpr*conijsextoUdmtts> dtq;utipfinomendent,perfudderequamplurimisco* nemur-Hancfidutidmetpcrfudfionem.fidcsl ES v*™!*^ Chriftifuppeditatjnhdcuelcxhacdditwmbdbemus , ut pc&tdtfi* intrepide,quocuq; nos uocet Deus,negotiueiutdgdmu6, «Wflfc Cr habcamus 7r*| outficnp > id eji, loquendi de Domino piam'audcntiamy urtifidicet hinc no$ nonfolum nullum poffc damnum dccipere, etiam fl millics moriedum effet% fednuUoahopacloccrtiuSyUitambeatamaduuros Sic quia credimuSyloquimur^fcienteSyquodquifufcitduit Do minum \ESWiAynosquoo^per lESVHfufcitabitz* Cor'4'Hinc^rgofkcilepatetyquomodQper Chriftu, con fidentiamloquendiw aditwm hdbcdmus , cxfidutkucl perfudfwne,qumfide$ in iUum,fuppeditdt*

Hucueroexemplumfuiw cordatioru Chriftianoru propones,ft>cftdutf?ut V Ephcfiosadfimilemfidutiant ammaret , cdueretq; neobfudsdffliftionesfrdngeren- tur,quodmoxeosordt,di- QUdreprccor , nefrdngdnt uosddfliftioncsmct, qudsprouobisfuftineo , qudndo* quidem hxc cft glorid ueftrd Qu-d* Tdntd nobis per C H R I S T V M dondtdfunt , utgj.ormm eius hdudqud* quaftlere pofiimus , ddeft quoq; ipfius bcneficio eiufmo* di dnimusaqui hbercetfirtitcrprtdicdre no dufit tdntu,

K 4 [cdo-

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

federmtrcgdudedt,fciensignomwam , qudmhtncco*. ram mundojirre oportet,foltddm gloriam , ejr mortem qu&tnde dccerfitur , <stcmdm uUdtn parere » Hinc Bphefij uincukmeu cu/mgaudioetUm pcrftro , inqu<e ncquaqudmtcmcrc, dutmeodltquo fkctnoreinctdi , fei dum tmpcUentefriritu, Domim metglortdm fvrttter dd~ fero , in ueftrdm & aliorum conjirmationem mihi d be* nignopatredijf)enfxtd,contigerunt Orotgttur,ncc4 uo$frdngdnt,dutpufi'ddmmesredddnt Etemmprouo* bk cdfufttneo,eo enim quod uejlram, <& altdru/m gcnf /* umfdlutcmftudiofc qu£ftut,ed mthi imecldfunt Quo* rumuostdmnondebctpudcre, utglortamueftrdm , uti funt,iUdinterpretemtni Aurumcnimqucdperignem probdtum,nthilpdffum dctrimenti eft , prfftdntiitf exi* fiit,ttddum dduerfts excrcitafides wftrdfirmdftetertt, probdttor quoq$o~gloriofioriurehdbcturf Glorutno- &rd utify eft,nbs Dco rffe chdros, td nuqudm lucukntim fleddrdtur,qudm cu pro nominc tpjiuA tn pertculu dddu* fliydgtmus firtitcr Cum cntm nos ex nobts tpfis nthtl uel cogitdrebompofimwSytdtoutiq^ chrtorinnobts Detuir tut euddity qudnto exdcriqre pugnd utclores euafcrtmus» yt ergq Ephefijs glortofum erdt , habcrc Apoftolum qu£ tfl cydmijfrirttut^prjecipucq; uirtutis,nam drgumentum id Qlorid crdtjtnguldris Dei ergd eosfkuoris, itd et glorwfum crdt ucftrd* tUum pr<e dlijs(pbdri,ct hdudqudquam uulgdrc fe Detfyi rituexererc' Quidaltbrihdbet Isct/, ideft,crit,qudfidi cere£poftoluiUQluerit>uinculdfud <& ddflttfiones fvre

Ephefij$

M- BVCERI COMMENTARIVS- r>

Ephefijsgloridm Corinthijs ftnefcripftt cdp-i-BpiftoU priorts . Gloru uc$irdfumus,qucmddmodu ct uos noftrct in dieDomim Ndm tum dcmu apparchit ey qudntu tUts Apoftolum, Dominus dotiduerit , er qucm hic in eis fru* clumftcent ,fic forte v hic , de dic Domini lcquipotuit» Per parum dutem refcrt utro modo legeris , hcc cntmfo* lum intcreft^quod in die Dommuqut modo tcttd eft,glo* ridftnclorum reueldbttur-

Vorrb cum gr<ece Pdulwsfcripfcrit > <T/ o &rrov,uaf , fXH iKKOnfy , id eft , QUdreprccor ■> non dcficcre, uci frdngi , Hieronymm putdi etidmfic poffe intcUigi , qudfi pctieri^neipfcdeficcretdutfrdngercturindfflicliombut fuis,fcdnonfolumfermonisfigurd,ucrum er mdgnitudo fytritus PduhnUerquodinfequcntifccliunculd robord* n lUos uirtute pcrfytritum precdtur, faciunt mihi uulgd* tdm leclionem,ut precdtusfit, nc Ephefij cbfuds dffltfti* ones deficercnt,probdbtliorem. Sdne CoUofienfibus,qui bus ex cifdem uinculis fcripfitjeftdtut cft, fc gdudcrefu* per dffliclionibusfuis pro iUis CcUofien-i*

}ftuc uero quodfcnbit fe pro Ephcfijs ddfticHonesftt reficutO-proCoUoficn' dtq;ddcototd D E IEcc/c//4 rdpuerunt qutftws ftudiofico , qudfi ddflicliontbus fuis Vdulus , preciwm rcdcmptwms E cdcfi<z duxent Ndtn fdnclorum mcritd, Chnftimerittscomuncld,thcfdurum ftccrunt indu\gentidrum,cx quo Vontiftx, dcccptd pecu* iud,dislrihuereumcuiq; pofitt,undepeccdtd eius cxpien* tur-Nitunturautem potifimum eo, quod Colhftcn- Apo

K s Mu%

!N EPISTOLAM AD EPHESIOS

Contfd itt MiKf(xipfit,fupplco,quoddcerataffliftiommChrifti

dulgetias ' in cdrne me<typro corpore eius,quod ek Ecclefia Sed tjli

ignorant folo Chrifti nos fanguineredemptos effc Vcru

Locus Col ut cdput nojlrm chnflum, adfligi oportmt, ita v mcm

/o/?«i- cx* braeiusncccfJccfl,eaautemcumfibinonuiuant,fedEc*

plicatus* fafif 9 quicquidpatiuntur , in commodum fratrum pati*

untur, Atcfc ideo pro Eccle/ia Non quidem ut eorwm cx-

picntpeccata, quodfanguine Cbriftiiamf&ftumc&,fc&

utglorkmDeiapudeospromoucant , dumfcilicetadfli*

guntur ideo, quod adiutores illis ad pictatem effc Rudent*

Sic Pauluspaffuspro Ecclcfia fuit , quia cauffa Eccle*

fije,cuiusfalutis cumfumme ftudiofus ejfct,diesqi er no *

&cs in hoc , ut tUa auftior cottidie pietatc redderetur, in*

cumberet , principem mundi , cum omnibus fateUitibus

ciusinfeprouocauit, cauffamcfcdedit > utadfligcrctur*

QH<£ tamen adftiftiones, Chri&i , cum ipfe eius cffct,qui

Mcrat,rettediccbantur-Viuebatfiquidcin co Qhnjlus,

crgo O" adfUgebatur in eo Uinc e& , quodfcribitfuppk

yefe quodin camefua deerat affliftionwm Chnfli Habc

hat enim o- Paulusfuam crucis portionem,winfua quo

carne adfligi Chriflum oportuit , iam eorum, qu& in co

patt Chnflus dcbuit , adhuc dccrat aliquid , ittud tam tum

fupplebat y idifc pro Ecclefia , cui totus uiuebat, KJ cuius

gratia mundum adeo contrafc imtabat-

Sedfuaues ifti homines non animaduertcrunt>fietiam cbtinuiffent , Pauiumcta}iosfanftos,adfliftionibusfuis, preciumredemptiomsEcclcfiiefiuxiffc^quodtamenau^

geti

U> BVCERI COMMENTARIVS- 79

gpri non potuit , multum nthilominut dbeffe, utprobent, fibieiu^qucmfwgunt, theptun dijjpenfdtionemcommif* fam cffc Bts dutcm infanwmfuit, quod ddftiftioncsfxn* clorumalijsfeccrunttam uttles, quttpfostamen, qutcas pertuleruntjuuareadco non potucrunt, ut nifiCHRl* S T ifanguinercdcmptifuiffenttinmorteperpctHb hdt- fiffent . Notandumpr£tereaconfidcnterD O M I N I nos negocium afturos ,fiuere crediderimus, er gloriam noftramefieyfiob Ckrfti nomen adfligamur , quiaeo finguUris Dci crga nosfiiuor declaratur ,quosfcdicetad iUuftrandum nomenfuum , primo ioco ccnftituit-

Huius caufla flecflo genua mea*

E* h£c,ad commendationem Eudngelij ficiunt,ct qua Seft-o* dam ddproftftwn pietatis adhortationcm infe contincnt* Charum utiq; er optdbilceffeEphefijs,fyiritu DElrfo tuttis ,oportuit, quod iUis tanto ardore , tam eximm Apo ftolusnon minusiUorumamans , quamuerorumbonoru gnaruH, a domino petebat-Eo enim quod ait ,flefto genud medftgnipcduitfcdrdcntcrpro cis orare-Cauffa uerout b£cpcteret,futt,qd'crucisgloriapducifiiminorunt,unde ditihuiwi cauffx, fcikcet ne dcficiatis in dffiiftionibus me= is- DceoquodDcu, patrcmDomininoftrilcfuChrifli, uocdt,diftumfuprd eftcapx- Seft-z-

Adiecit dnte, \%%\t &%<?& 7tcctj> / cJ , cx quo omnis co gnatioyuelfbmilid , in cdis ej-fuper tcrram nominatur, ego reddidi,confttf- N4m q- infrafcribit,fcortdtio,cr

omnti

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

emnis immunditid,dut dudritid3nc nominctur quidcm in* ter uosy quod equtdcm non uideo dhter dcctpiendum , qul ft dtxijftt, nihil loci dpud uos bdbcdt- Ad bunc crgo mo- dum er tnpr<efenuloco,nomindri,pro effeinteUigo- Sic ucroJiocddicciffcyO-ddtnftitutumfaat Vetebdtfiquh demEphcfijs , fccunduminternumhomtncmrobordri, babiUrccfc Chrifium incordibus corum o-c- uiudlcrcnt affequi cum omnibut fdnftis, qu<efitlatitudo crc- uoluit igtturddijcere , quodfi>cm eis erigcret , idfc illis nequd* qudmfrufirdpetcre^qudmlibetGcntibus, quiohma Re« pub' fitnftorum dlienifutffent , dtq$ ideo >ubi Dcum, pd- trem Domini noftn lefu, uocdffct, qui erfrdtrum Do= mim dtcfc mcmbroru pdter effc indubic digndtur ,quod ct ipfum tn bona ft>c tllos erigebdt , ddicctt:Ex quo omnis co gndtio7pdretcld,uclfamihd,incdo ct i terrd co&dt > quh fi dic*Dcum pdtrem dico domtni lefu Chrtsii , quod is pri mogenttusfit, ey imdgtncm cius plemfiimc rcferdt , fed confidite,omnis pr<etered cognatio &r fktmhd,tam in ct* lis qukm in terrd , ex eo con&dt ,unus omnium optfix c#, CT mbil corum qu<e condidit odit- Ettdmjumiltd* gcnttum cx ipfofunt, qudrc er iUisfudm bonitdtem impertire uo- lct,nonquidcmfingulis,fedquosexiUisfibidelegit,intcr quos er uoseftis,quibus Chrtftumfuum dcdttcognofcc* rco-ddordre * Nihiltgttur dddubitdtc ,qu<cuobisoroy ctidmexordbo-

Subiungithis , fecundumopulcntamgloridmfudm» 'Eqdcmperghridm, bonitdtc Deiintdligo Siquideuerc

ghriofus,

M- BVCERI COMMENTARIVS* 7*

gloriofus , nemo efk qudmlibet fitpiens , diues dutpotcns, ttifi idem optimus , <& quam Uberdlifitmusfumt,itd er 'Deodmphfiimdfud bomtds,fumm<e &-pipicnti<e er po* tenti<etunfid,folid(im gloridmpdrit Adb<?cdumbonit& tcmfuam eleflis impartit , efficit ut zripfd prtckre in iUv>?eluccdt , z? mdgnificc db eis pr<cdicetur , qu& tum uerd cft ipfiusglortd Huius ergo glori<e,cum opu* lentdfit,ndm diuitus glorit dicit^ccmmemordtio^ipfii benc fterare Ephcfios faciebdt At ucro qut Ephefijs Apojl olus petit ,funt, ut uirtute in internwm homincm, hoc cjiyfuut cr uerti, utintcrnushomo bcnehdbedt, per ffiiritum Dei corrobcrdrentur , zrhdhtdret Chnfius perpdcm in ccrdibus ipforum, effcntc^ radicdti erfundd ti in dikclionc , hoc ch , effet in ipfts confirmdtd ddeftio probcq;funddtd'OrduerdtEphcfws0nedeficcrcntindf- flicliombusfui$,bincoccdfiojuit , quonidm omnino pdti cu/m Chrifro, ej-bic probdri eleclos oportet, utfimul c um ipfo regnent glonficdti , ut peterct dDeo uirtute iUos co= robordripcrDeiffiiritwmtn internum homtnem, utiUc fcilicet fortitcr hdbcret,&- rcnoudretur in diesfingulos, dumextcrnusccrrumpituri' Cqrinth-^ Etenimnifiw* ternus homojwud illd dtuin<e dtgndtioniscrcdturd, mens fcilicctrecledcDeofentiens, uirtuteexdlto indudtur,&* corrcborctur , pcrjfiiritum Dci , iUitcftimoniumfemper perhibentcm , nos Dctfiltos v h<eredes effe,qudmHbct cruccexerccdmur,prcbdtioncmccrtecructsnemofirct' htemm extcrnm homojd efi,quicquid mtura e&,crucl,

qudcor*

!N EPISTOLAM AD HPHESIOS

qud corrumpitur , quiftrdt f At dum inuittddduerfus $* mnem ddftittionem uirtutc muniti erimus, qudndo perfi* dcmhdbitaucrit in cordibus nodris Chri8ui,perfide in* qudm qud non dubitamus ey femper cogitamusipfum; cui patcr dedit omnia in manw , nunquam nobis abeffe, cttimacfcin falutem noftram difyenfarCj confimatafa* Ucct in nobvs , probequefundata diletttone , utiqucilla, k qua Pdulus Komd- ottauo glortaturfefeparari nonpcf fe,qut e&in Chrtfto lefu,quafctlicct deus nos,utdiiettos fibtfiltosfouct er ducit, doncc ceternu beatos rcddat,tum demufub cruce durarc, cr in offtcio pcrftftcrepojfumus, quantwmuis aduerftspulfati-

Inhaccertedei erga nos dilcttione g rettc radicatifu trint wfundati, hoc eft, in quibus ipfa radices probe ege rit, rcttcq^fundatdfuerit , iUos non modo nuUdtribulatio frdngct,fed gloriabuntur eiiam in tribuldtiombus , fcien- iesiUlsfcdurarivprobari , utftrmiusde Deofyercnt, qu& tumfyes , uitafanttorum cs% , er ncquaquam con± fundtt St ita acciptamus qux hic Ephefijs Paulw preca* tw cfi,pulchre quadrabunt cr qua> fequuntur,quo uale* atis o-c- Quia ubicontraaduerfa probeduratwdmmw fncrit,z? dmpld diuince bomtatisftde,donatus,ut nihilad dubitet faluatorcm domifehabere , diligiq; femper fc k Deo,paratift- ey capaajsimwfane eft, ut qudm tatajon* ga.ccifa er profunda Dei bomtasjtt,agnofcat CT utundi v confolari , v adgloriftcandu dewm cxcitari qucat*

Si tamen quis putct Pdulum Ephefijs hic pietdtis con*

fummatwmm

M- SVCERI C0MMENTARIV5. : $o

fummdtionem precatwm cffc.ut internus homofecundum Vcum conditus auclior z? robuftior contrd cmnegenm } nialorum,etidm peccataredderetur, er Chri&us in cordi husitafidchaberctur prxfcns, utabtpfoomnia in&itue rentur, utdemq;indilettioneproximiradicaticrfirm<t ti effent , impulfifcilicet bono Chrifti in cordibus eoruhd htantis.fpiritu^cuhocnMcontendcro.quanqudmpricr fenfus mdeaturfequentibm conuenientior Omnia etiam pietdtis hinc pcndent,utfatisfirmiter pcrfuaftfimus,nos T)eo in ommbus3qu<e immifcrit.ucre charos effe- Quan* topnecldrius ccrteanimut dc Dcofenferit3tantognautor crit9&in efficijsdikttionis,totiu<q; pictatis Vtrumuis nutemfenfwn aecipias>nota qu<efo , ut ante omnut IPaulus intcriorem hominem rcflitutum cupiat , atcj; tn primU de fidc et dilefiwnefolicttusfit, externcruadmcdufecurus*

Qyo ualeatis cum fanftis omni bus comprehendere*

Hrfc ktitudo, lcnguudo, prcfimdttas, & cclfitu* Sc&m-t* do , quam cptat Apoftolus 'Ephefios ccmprehendcre, indubiebomtatis D E I eft, inomniafefceffunden* tiSiUt quccunq; ammwm ey oculosintendcrent, otmuk ut fui gratia conditdjtafu<tfdlutiferuiredgnofccrentydice= reqipoffcntcumVfalmogrdpho-.BenignitateDominiplc QuafitU tta efi terra Uem , Eomine bcnignitas tua in ctlis, & titudoy lon fidestuaufquead nubcS'Etrurfus>t6agnaufqucadc<t= gitudo- ks benigmtas tua , v ufque ad nubesfides tud , eyfimi tti* AnwiUfnam$del) £ Qperfidemreftefcntiens,

1N EPISTOLAM AD EPHESIOS

cbuiam babet bonitatem ew , quocunq^fc uertdt,hmcad mtrdtionc incxhauftje cius bemgnitdtis rcpletur , er a md rc ipftus itd accenditur, ut nihil prius.ducat, quaad ipfiui gnatiam uitamfuamcompardre, bonoq; dnimofit3quic± quid iUe immiferit-Proindc non db re Vdulm prccdtur3ut Hphefij quam Lte, er longc bonitds Deipdkdt , quhn ni bilfuprd ucl infrdfit , quod ilkm non perfentkt , com* prehenddnt*

Adidcmpertinct3quodoptdtiltosnofcepr<eemincn*

Vrjeemi* icm cognitioni ddeftionem chrifti, hoc eft, mdiorcm qua,

ncnscognt pcrnofiifdtispofitt * NihilemmbicdecoUationccogniti*

tiom dde* nis^etddcclionisinterfcdgituryne^uocdrifolet Cbrifii,

ftio* quce proximorwm cft dileftio -At qui dileftionem Chrifti

quidnimdm fudmpro nobis pofuit , reftepcmoucrit*

qu<e tdmcn,ut dixi, nunqudmfdtis pernofci potcft.utdet

qudnti Dcofit, neque unqudmfidutidmimpfwmponet*

Hoc dutemfvnte uit<e eyfdutisfaluo , nihil efl prcctcred

honoru^quodnon largcindepromdnet'Vndefubiccit,ut

implcdmini in omnem plcnitudincm Dei , quodequidem

reddidi, ut bomtdte Dci adfwmmwm repledmtni ~Etenim

plenitudo Dci , dbunddntid c# bonitatis Dei , cum ergo

in hdnc Jdeft,ut hdnc confequdntur , optdt lUos tmplcri,

perindc c& , dcfidixijfct : Opto Dei crgd uos bonitdtcm,

dtq;inCbrisl;odemonftrdtdmdilcfticnem,itddgnofcdtis

Crfentiatis, utadfummum dc perfcfttfitmwm modwmyed

perfunddmim ey repleamini,ut intrd er cxtrd,perfufoSy

& ddobrutos uosilldfentidM' H<cc certcmtd<eternd e#,

H' BVCERI COMMENTARIV& . U

CT Urgifttmcmandns fvns omnis mnocentU V pietatis, quiafolida cogmtio D«. itcrum crgo cr ttcrwm monc* tnur,d dtuimft- hoc Apoftolo.quo nospaclo , uitdm Deo dignam «ffequipofiimus , er qutfit dcmu/m uerd wfdrt ftiUs ct ptetds Vttna quifud opcra tantopere ddmiratur* ttltb- drb- fomnidnt , h^cpofiintpcrdifcere^ quaeffent, $U£ nunc mordicu* tucnturjua dogmatd dcteftdtun

Potentf uero facere cumufate, fecundum uirtucerm

AffcfttbMomnidfljigrdnt,itd <& glori&Hcutyfan* ftorwmfalutti ftudiofm Pauluscrat Infunttamcnprttt redhutcorationitrid argumentd > quibutadjjjerandunt Epheftj moueripotuetdn t s Vaukm exoraturiiquod ord bat-Primwmbeuspotes eft,utficiat,donet(fc plura,qu<i nonfolwm pctercfcduelcogncfcercpofiimus -lampater c&>tgituY ey uolct beneficerefilijs* A Iteru * lam efftcatia faludtrtcti utrtutis cim tn nobis agtt ,donatis fctlicctffiiri tu eius , quo ipfwm ante omnia et defideramus tyfufpta* M*>hoc igitur, quod coepit in uobis opus perficict, imagi ncmfyfuamrcsiituetsaptis adfcqaanticftisi manififtd tofcil ampltter fcipfo , fuaffc bomtatcoRenfa' TertiUm, Dcusftatuitglortdm fuam , in Ecckfia magnjice iliuftra rcyut infuperiortbus quocfe altquotics Apoftolus prtdica wtytdm cwm aliunde reftitut illa er adgloram Deuopard ri ncqueatyqua donata ei ampltorc diutnat bonitatis cognt tioncfyes ccrta effc Bphcfijs debuit, quando coepcrat itla

L uteii

IN E*ISTOLAM AD EPHESI0S

tisoftcndereyfirCyUtplenecdmipfispdtcjiccret 3 dtqi itdfdncludtc &- pietdte dbfolueret*

Huiws uelutccrtuSyApoftolus grdtidrudftione,pro mo refuo,fermoncm dbfoluit<\Uifitinquitgloridin hcdefidy per Cbriftulefwm yCUMmeritonimirwm hxcomnidfdtt Siscontingunt-Porro quoddit }in omnesttdtesfecuhfe culoru9demonftrdtfcnftffc Apoftolu quod res eftfinclo* rum pcrfcuerdntid, quifcil Ecclcfidfunt , repbi enim dd edmmkil&ttihent, wficord hominib * ddmixti tSli bdbcdti tur<Hdflenus Vdul quid nobis cleclis infiitos dci dnte con dutmmundu diuimtusperchri&udondtumfity quodfit Chrtfti officiUynempe omnidpficcrey quod gctes quoq; rc gno eiut ddtungedi pcr Eudngclion fiicre , dttfc ideo lcgcs cerimonkrudbrogdndt, & cxomnib- populiSyUnMue* luthomo, •z?corputdominocompingcndu/m> quodde* niq; 4 cognitd dei tn nos bonitdte omnid bond pcndcdnt,et cumuLteprouenidnt,mdgnoft>iritUy er drdentibusdffe^ fiibut diffcruit,nunc infcquenttbus ,pdrdencfesfcribit V de uit£ ofjicijs monet , non minus dextre, quldrdentcr* C A P V T Q^ V A R T V M

Adhortor igitur uos ego uin* dusDomino*

Dileftioproximi,v legcimplet^whominedcicon* fummdt,dd hdnc crgo per hoc tot u cdput,multU, et quidc urgenttb- drgumetis ddhortdtur , ingcniucfr eiusfimul de cUrdt y idcfe mox db initio , fubmiffd nty iUd eft ct nequtq fflogdnsyquantiftibet dotibm cxxcUens, indign isfouire

M- BVCERI COMMENTARIVS- s*

tog<Mr, mdnfuetd v minimc irrttdbilis qudubetiniurijs Ucefidtur , longammis v ncquaq impdtiens ,fi iurcfuo ~*~r defrdadetur3dut quod debetur, ultrd qua deccdt ,diffcrd* ^gcniu di tur,pfeuerat- Ed ergo ubi obtinet3tolcrdt tcfuis dnimisfc Mwtif* inuice bomines , quddopeccdtis nemocdret3condonddoq; €toffuij$pr£ueniedofludentfcrudreumtdteft)iritus3boc cfiymcnuSy^rquidedeiftudtofe^uinculopdciS' Vbienm ncmo fua qujcrit , ncmofuu tuspfequitur , & itd pdcificd funt oia, du cr dchdd inuicem condondnt ?fkde idemfci ritu$3cddemcfc nfcnsmtermukosferudtur^ Uuiufmodngi tur> cft mgemu Qhnftidn& ddcclionis , pcr quafidesfefc excrit er dcckrdt Adhanc Apoftolatadhortdtur, nthd impcrat3monens uinculoru, qu^falutis ipforugrdtU pcr fcrcbdt,que mhil <*que cofoiari potutt3dtq; tUos dignefua doftrindi&ipforuuocdtioncteutusfimulddmonct uiue* re-Vocdti ndmfy crdnt utfdij dei effcnt , bonitdtc crgo pd trercferrc>inprimisftudcredcbebdnt,grdtosq;cdtteme bdt effc Apoftolofuo, uiucrc igitur dcbebdnt , ut confoldti oncm lUc indcperciperet»

Vnu corpus eftis uno fpiritu uiuiris*

QUdnta uide drgumentoru congcrteurgedt , ad tueft dam ammoru unititcm-Vnufumus corpus,ftnguh inuice mcmbra , quib- mhdcjl neq; intcrfeconiunclius, nec^ *d mutudsoperdsppefius, idca-godppdrcredebctetinno bis Eodmff>irituMitithcccorpus,nepe Cbri&Lfaccjfe* re igitur dcbet mcns carnisfuisjudiofa- Ad eandcmfyvm uocdtifumM/utD E V $filo\iininmbtiomnid3nc$Tfi

h a iglM

1N EPISTOLAM AD EPHESIOS

igituramor ponendus, unus dominus 3 conucmrc crgo de

bctintcrfcruos , quorwmcommunc & foliiftudmmcfjc

dcbe^utdominoplaceantVnafideSyUitanofbra^idcmigi

Ad undni tUY ^ fcnfa, eademq; dcbct cffc omnibus uoluntas, utiq;

mitate con gratiftcandi ei , cuim bcneftcio nosfcruatos agnofumut'

gere argu ynim baptifma, quo gregi Chrifttmfcrtifumws , nimiru

mentoru utfratribm iam non nobis uiuamws , id crgo perdilcttio*

bortatur* nemftudendwm Vnus Dcus er patcr ommwm,debemws

igttur nosconditiadid,ut nos mutuoamemus, wfrater*

nam inter nos beneuolcntiam dcdarcmus > huic pro uiri*

bwsimcwmbere- ?r<eftdetommbM3cxerit uirtutemfuam

pcromnid, agit tn ommbut > hunc igitur imitatijn omncs

& nos quoq; beneficifimws-

Vnicuicp uero ueftrum contigit beneuolentia Deu /

S€fliun*$ Et a ratione donoruff)iritusfanfli,qudt fingulis in hoc conftruntur,ut utihtatis aliquid,c6mum corporiadftrat, ad unitatem ammorum , zrftudiwm ddeclionis hortatuf* Grdttamuclbeneuolcntiauocat,dona<zrficultatesft>iri* tales^qmbwsinRruimur^utadcomunem Ecdefi<e inftau rdtioncmyaliquidconftramus , quiaexgratuita deibenc- uolentiacontingut, umcuiq;fccundumodum , quem Chri £tusftatuit,refpondcntcutiq; cuiuftibetuocationi-Vrolo QU£ do- cocnim que qmfq; in Chrifti corporc obtinet, erjf>iritud mfiirtut' Hseificultdsdiftribuitur, quafu£uocationircff>ondcat- Aliud eft enimopws manuu quimpcdu^aunum qua oculo

rwm,

M- BVCERI COMMENTARIVS- 8*

rum , fudmergo quodltbctmembruficultdteuirtutemc]; dgendtfuuopus,hdbedtcportet- Siccwm in corpore Chri &i,dliusdhudmembru cxiftdt, etddalmdopusdeputdM fit,dlio item dono , C7* fairitdltficultdte tnftrudturneccf- fumeft-DchisdoaisfujlwsRomii-zri-Corinth-iZ'

Hjsc dute dond cdput Chriftus omnid dtfycnfdt , iuxtd iUud Pfdi.e s . Cum dfcendtffet in dltu dcdtt dond homini* bus-Ebrjedqmdehuncfenfumhdbent, fednoh^c uerbd* Afccndifti Itd emtnEbr-lcgitUY' Afccndiftitnd\tu,cepifticdptiuiU innltwnx^ te,dcccp:ftt dond tntcr homtnes3tnfup ct defiftores , ut hd bitct dominut deu* Cccimt ueYO hoc Udtes , pYimwm dc hfrdelitis quos dcminus ubitndltudfcendit , hoc eft, potc ter uirtutcmfudm dcddYduit ,dbA cgyptijs Uberduerdt^ cdptiuitdtecoYum cdptiud duftd, dum Acgyptios qut iUcs cdptiuos detinueYdnt.perdidit' Twm certe dond intCY ho- minesdccepitypopulum Ufrd'el,quem pecuUdrcmfibipo* puluftat, his etidm deftftores exgenttbut , quipYidem i fe deo ucyo dcfecerdnt ,d\tquot iunxtt,ut inteY eos habitd* Yet Uh Deus lam lifYdeltttcus populustypusfutt, populi eiecloYu, quem cx Iud<cti er Genttbus ,dclctd Sdtdn* c&= ptiuitdte,fibi dominws poHqudmin ChYiftofuoexdltdto in dliudfccndeYdt , dccUrdtd fua uirtute fdluatrtce , ccd* dunauit , uelut dondfibi ex hominibws reltquis delcftd,ut in eis perfidem hdbitdret- Vrotndc refttftime uerficulu* hic in Chrtftum cr Eccleftdm quddrdt , qudm cumfibi ex rcliquis hominibws,uelut dona qutddm t&e dclegitjuofi* biftiritu ddduftos , refte dicitur dom ctdcctptffe,?? dc

L j diffc*

1N EPISTOLAM AD EPHESTOfr

itffe - Ccrte ut clefti Cbti&wm dgnofcdnt, er agncfcer* ahosfkcidntjpfiusdonumed; Qudrccwmjibipopulum htc coUigcre uoluit,dom dtjir&ucre oportutt uaria^uib bomncs ctcoiligcrcntur^collcclipficcrcnturHucjpe ftdmtPduiuSyWidco uulgdtdmfbrtdfieledionem3fic hibentem , cumueritdtt non aduerfdretur ^ctddinflttutu fuum bicfacerety citdrcfufimuit-

Vorrb cx co afcendifii in akum, dd Chrifiwm proprie hunc uerficulum aptat, ncq; pr<etcr rdtioncm Cum cnim ttfccndere Dri,fit cumfuam interhominespotentidm de* ckrdrc,quodcumdlidlocd multdjumittud Pfalm-TExal tdre inier turbds iribukntiwm me-VJ , Vroptcr Hldrn in dl tum reuertere^dbundc tefiatur , dcfcendcrc ucro,potcn* Qyi dfccn tidmfudm inter homincs ad tcmpus occukre,mdxtmepra 4a idcmct pricdicitur afcendiffc, quando potentidm fuam , in Chri* fcfccndiU fio \ mortuis, dd dcxterdmfudm cxdltdto,deddrduit ,fi* cut cr uercdcfccndcrdt , cum in eodemfe,dd morte ufq$y <jr mortcmcrucishumiliaucrat , diuinitatk fu<e potentid tdntifycr,fitb cxtrcmd humihtatcabfcondiia* Vrobe igi* iur Vduhtscoftigit^fiafcenderit Chnftus,cum etiamante defcendifiejn hjec infiriora terr<£ , ubi uerwm hominem tptjnortemq; pertulit , e* fcpukhrofitit dcmdridam* Htnc crgo dbhvs inferis.tdefi mortuis,cxhi* inferioribus tcrr<e pdrtibut,id eftfepukhro, dfcendttfupcr omnes c<0 los3hoc cfi, m conditionem er lccwm omnum diuimfii* yuim , ut nimirwm perpccret cmmid , deditenim eipdter

. - omm

MvBVCERI COMMENTARIVS. 84

cnmia in mdnus, ut ed in unim coUecld, plene tdndcmcon fummdrct-Similemfermoncm dc Chrislo cr lohan- i-le* gimas -Ipfum cffc qui dfcendu in c^lum^qutdindednte^de fcenditiZ? fit in ctlo-Vere cnim ctidm humdnitdtis humi liUte tcduSyUt dilcftu* Dctfihusfuitjd in C£b , hoc eftx prjsfcntiore diuimtdtis perfruitione egit*

Ahj qmd^hoc implere omnid^eo refcrunt,quoddfccn densin c£\um> & inde mittensfpiritumfanftum, impk- uerii omnid defefcriptd Quod etfi uere dicitur , magti tamen drridetfenfusprior,nonminus uerus -Videtur enl bic Vdulus mdgis ddco, uoiuiffe hic prtdtcdrc, quid pr£- ditcrit hominibus, ej- qu£ dond dcderit , perficicns lUts omn\dyqudm quod ordculisfcripturarumfdttffecerit*

Not4 hic qudmfibi hbertdtem citdndi trddandi^fcri pturasVauluspermiferit , fictdmenut dfenfusueritdte non difceffcrit Obferud etidm quomodo propriefcri* pturas de Chrifio , erEcclcfidinterpreterts Omncs emmferexT detypistdm Chri8iyqudmEcclcfi£fondnt, fcd in ChriHo , er Ecclefid , plene dcmtm complentur* Vcquo dlio opcre fufius ErusTrd ndmque er cum rifu lud£orumyinmultisdcC H R I S T Oudticimjs fuddtur,dum typis ea Chrifti ncgdre, er uni Chnfto dd* dpUre nequicqua condmur Qutfitypis concederemm . et pcnitus mtrojf>ice remus, fkik conutnccrcmus, ed in ChriflodcmHuere^crnequdqudin typisimplctd-Nunc cum nM eerum typis ccncedimus,ficimus ,utctde Chrt Ho er Ecclefid, xobur miHdnt,fed de his dliis*

L 4 Effetc

IN EPIST AD EPHE5I05

Et hic dedit hos quidem Apo* S*3,4, ftolos, alios»

Dfxi, «tdond Cbrtfius interkomwcsdccipcrct,opor

tuiffc cwi dona darc ,hocefiy ftmtufuo injlrucrcalt*

quos,quialiosfibiadducercnt, er adduclospcrficcrcnt*

XonquodproptcrcdautplantdnstMugwah<{uidfit,

fcd quod bic ordo Vommoplacuit. yfa crgo diffolutd Sa*

tan£captiuitate,Ckriftutpopulmfibi}dondexhomiM=

bws, coadundrcpcruniucrfumorbcuoluitjeditpcrfuii

2f AP° frmtumfirmatosetimpulfos^UosAposlolos.quiEudn

I gjdiflcgdtioncadmultasgentcsctpopulosfungerentur*

Qgi Pro= AiiofProphetds , qm cx ajjldtufriritus , per reuclationt

? ' 1 rfotfi ? UcUfiam monorcnt dc ijs, qut in rem cim effcnt-

Qgi Eua AliQsEUdngelijldSiquidnnuncidndictprtcdicdndiEuan

gelijtt' gelijdcxtcritdtcpollercnt.utpr^comumChriflicufnfru

clu dctonarcnt-Apcflch iHiprimarij ut Paulut er alij no

nullibis dottbm ommbut intirudifucre Namantmum

erfucccjfum habucrunt , ad multas gentes perferendi Eu

angclion , Cr e x reuelationeffiirttuf muita momtt, poftcd

V-cclcfias docuerut* Vdlueruntdeniq;fncuUdtc,pr^conm

Chrifti magnificcdnnuncidndi- Scdfuerunt in dubiealij,

quihoc,aut Vrophettje muncrcuclutroq; ualuerunt,nec

Vd$ore$< tamcnApoflolierdt Sic er pdftores,quosdUbiEpifco*

pos uocdtosnon dubito, non nuUosfutjfcfacilecrcdidcro,

qutfimul er Propkte er BuangcU^fucrin^dltosaum

tem, tdrtuMreclegubcrnandiEcclcfiasfacultate prftfl*

M- BVCERl COMMENTARIVS- Sr tos^nonetiamyEudngehondextreprxdicandi^udVro phetdndi-Decloresfunt,quiftcultatem docendt,inftituen Do"ow# dicfc diuinitusacccpcrunt Dtfferunt autc a Prcphetis,<£ hi exreuelattonecerta quHam difcunt,qua' poslca Ecde ftasdoceantjUiautcm doccnt,qu£ ey hcmtmm mmiste* no,citra pccuharem reuelattonc didkerintjum ncn ccr* tatamufedqutcunq; adpieuiucnduptinet- Ab Euange Uftisuerodifferunt,quoddoclorcs cfiepofimt, ey uitam ahorumpiefvrmare,quitamcnfacultat€,pr£ccniuChri P? m~ fti, pubhcitus annnunctandi & praedicandi nofintprxdi ****** 'jO U Ad Ccr er Ro« plurcs frirttales fkcultates enumerat* * JlL m *

\am ufu/mhorumdoceteu/mcfie,ut inftaurentur fan- cli,idcft, cotttdicpietatepcrficiantur , ey proccdattu opM minifterij,hcc cft,fint qui ad id inferuiant ,utuer* bumDominicurrat,atq;cum fruftu pcrapiatnr , dum ApoRohiUud ,adomncsgentespcrfcrunt , Vrophett deomnihus,qu£fcireinremEcclefi£fucrit , dlammo* wnt, Euangehftx chrifttgratiampubltcitus cr magni* ficedepra>dicant , Vaftoresfingulas Ecdefias nte guber mnt ey inftuuunt,ey Dodorcs Chriftiplebcsfancle for mant- Sic er tdificium corporis Chrtftiincrcmcntum jc cipit,dum continuogrcgi Chrtftt , ey noui adducuntury eyadduftiadomnemptetatcmerudtuntur' Hisitaq^ftn guliunufqutfqucprofua uocationc eydonodebent m* cwmbcre,donec unxuerfioccurramus alter altcri, ey pul chrcconueniamuseademfideeycognuioncfihjD E I prtditi, rciefio omni errorumfermcnto , ut uirwm his

L / re/t< 4*

IN EPISTOLAM AD EPHESlOS

refrrdmut,iuft<£ £tdtis &- firmitdtis , confecuti mcnfu*

^ *!? rmplcnc ddulu £tdtis Chrifti- Vtfalicet Chnftus in no

]h ^ umt>non VVW* uo puer,fcd utr pknc ddultus, quod

tie ianltd- m-f j(ftt w tpfi cognitione amorccfc Dci , qudntwmfteri pa

tcfty qukmfimitUmieudfcrtmus, nuHisnecfcerrorwmte*

chnis,necfc dffeftuum tyrdnntdt obnoxij

lnGd&tisfdnc , quidd clcmcnta mundi defccerdnt*

Chriftutncinfhnsqutdcmerdt , fcdudhuc fvrmdbdtur*

Y . - VndefcribcbdtPdulus>Filiolimei,quositcrwnpdrturio>

dirijlus i donecfdmetur in uobis Chri&us* In Corintbijs cdrndk*

d$pM&» busddhuc,quodcontentiones&£muUtionesinterfeh<i

l dijsuir- bsrent,pucrerdtJdftetdntumucfcipotens>ltdhdhetfu*

QSrtdtumgrddusineledis VrofcftoinApoftoUs>dntc

confirmdtioncmpdrdcleti , chriftutddmodum puerunt

agebdt-Virum autem iuftx xtdtis in ijs dgit , quifoliddnt

fidem,plcnmcfcddeotpfius, erbonkdtis Qeiinipfono*

his exhibiu cognUwnem confccutifunt, ut dtccre audc*

ttnt cvm Vdulo , quisfepdrubtt nos d dtleftione Dcitdum

frbritdlesiudic*ntomnid, crimpofturiserrorum , tina

Somniwm cum ui cr infidijs dffeftuum non cedunt,dldcri er offitia

Theolo* fddileflioneergdproximos uerftntur > in ommbus ey

gprum* Dagloridm,0' Morumfdlutempromouentes-Theologi

Sorbonici,exhoclococoUegcrunt, nosin edttdtercfur*

refturoscorporc , qudChriftuspdffusfit' QUdfihtcdc

torporis <etdte,&- non potiusflyiritus, Vdulus hqudtur*

Qgodtdmcuelexco quodilicofubiecit, dnimdduertere

potuipent>VtnQnfMMmwpliMpueri&C'Ndmut

pueri

M- BVCERI COMMENTARIVS- 8<y

pueri nonfunt confirmato iudttio, ita potcft cis pcrfuade riqutduts, cr in hordm corum dmmut mutdri cnaw&,

^cidcmcrgjoufuucnidt Cbriftuhis, fcrtbithicVdu* 4°cm* hii, Chrtftumfuos miniRrcs,nonfimphci doccndi er mo n£* nendifacultdtepr£dttosdarc,quiadhoccoopcrcntur9ut unam eaftdcmfy fidem V thrtfti ccgmtionc omnes cen* feq!:dntur,&"optdto fibt tnutcem occurrant3ut cocant itt unil corpus quam iunfttfttme, v id ccrpas cottidicincrc mentapietatiSdccipidt-Sicdefinetftnclipuerieffc^fcn- fibwfalicctfcdinuircseuddentjnqutbuschriftutple^ tid iam £Ute uiuat & dgdt-Stc quanttubct mx\efan£ do* ftrmauenti ingruant 3 quinunquam non obturbdnt , cx tdnte ueritdtis cogmtioncyafentetid pietatis mhil ittcs mo uebuntyficilecfc deprehendent3hominum tmpofturdm O" uerfutidm, qudfudfigmentafolcnt obtrudere3Cumpue* rifide,o-cognitione Chrtfli, hgcnequedntdniwdducr* tere,&cuiltbet doftrin£3drrogdntiuf propofiu,vfye cicdliqudpietdtisfucdtaeccdant, ucrtdntur er circunfc* tdntur , utquiinueritatiscogmtionc nondimfwtplene firmdti-

Ex hisdutem diligenter notdndum3quod tterum cdr* dinefdlutisPdulutficit , infidecognittonecfc Chnftieffe conjirmdtwm- Abdnimiemmiuditioommsreliquduitd Omniaa pendcty nonpoteftdutemMudreftwmcfic , quandonon fide <&co cpttmefentiturdeDcOy dequobcnefentirinemoquiue* gniiione rit, mfiquidgnofcdteumoptimumvidqucq;ftbi' ld Chri&i mtcmcogmtiQnefide^ Chriftihahetur,uereigiturh£c pendent*

uua

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

uitdtetcrndeftyZrcctputdcfvnstotiMpietdtts Notgn*

Pum in jm pr<eterc<t , grddus in hdc cognitione cffe , quofdam

Domino, ctUmmi pueros efic , qut impofturis hommu adhucfunt

^t ^ *r °bnoxlj>ncmo l2>mr temere dbijcicndm, qui in errorcnt

abtjaeai' ^^ t q^ mm puer ^ chnfto e&,grdndcfccrc po*

tc§c,ut er in utrwm cudddt , qmmhbet modo dbfy luduij

uiribus,nihilnifipuerfit . Obferudndum quoq;inhoc

Vrobltur chriftumApoftolosfuosy?rophetdS,EudngeliftdSy pd*

extcrnm jiores ^ d0ftoreSy dc quicquid pr£tered eftfrinl udliim

ufm ucrbi fuhftionwm&munerwm Ecclefitfuie mittcrc , ut in ed

Dr'* finguli in D omino ddolcfcdnt , C7" incrcmentdtcognitio*

nisdttyfidei percipknt,impicigiturfentiunt, quiextcr*

num ucrbi Dci ufwm contcmnunUVidc ctidm Chrifti do*

ntmtyO' mifiionem cffe , ut quis recld docedtncl moncdt,

autdkqud tdificdndi Ecdefidm,fiicultdte prtditmfit*

Syncera agamus dileftione, cxaugeicamus*

Qoclufio* ConclufiQter<tuoddmmodocpiloguse&,corwmqui* but dd mutudm dilcclionem, er unitdtcm dnimorum tu* endim, hortdtuscft , aAH9tvW*scPt*/j a>a7r«* Erdfmut ucrttt , fed ueritdtemfecldntes in chdritdte, ut fupcriorireft>ondcdt,quo monuit,utd uerfutid er tmpo- fturd hominwm nobis cdueremus Verum quid hortdtut cft nefimus pueri,quibus dliorum doli impondnt, cui hoc &Ah8 tvom$ non ddeo rcfyondere utdctur , mdlo cwm - HiffonymoerAmbrofioillHdfcqucntibMiungere^nem

pcut

M- BVCERI COMMENTARIVS- ty

pe utintcUtgam Vaulum monuiffe , utumfimusindile* fitone,hcc eft,utuerti , fynceradilecltcnecumprcximis Agamus >eradolefcamM relaturi pcromniaeum , qui caput cR Chrtftum , cui utiq,- mcmbra dcbcnt refyonde* re-lsautcmcaputncftrumeft , cxquocmne cwpusco* dgmcntatum V compadum, pcr omnem cornmiffuram, quafttfubmimftratio,fccundum cfftcatiam,pro portione cuiufypartis tncrcmcntum accipit&c- Nmutfinguti inuiccmmembrafumus, rcftc ncbis mutuo comittamus9 CT efficatiam iuuandi nos mutuo,quifq^ profiu porticnc babeamus,ut ita Ecclcfia proftaat, &■ ccntinuo inftaure tur3idq- pcr mutuam dilcclicr.cm,h£c omnia opus er do numfuntcapitis ncftrt- Hgs igitur <& nos mcmbrapro ui ribuAdebcmw* &udere,nemo quderere quodfuum eft,fin guhautem utalij Chrifto iungantur , iunftucfcin cmni pietateproficiant, omni&udtocurare, cauereq,- wfub= jnouercyquicquiduelmembralaxare, er ucladmucuam fubmimftrationem wftrmare ualeat , ut conftet inter nos fumma cotunclio , ardensq; inftaurandi ncs inuxemftu* dium-Notaautemiterum-Omma Chrifticapitiwpus ZT cfficactam ejfc,mhdncftrarwm utrium*

Hoc ergo dico & obteftor per Do* St&' minum,nepofi:hac

Mcnet iam de eo , quod charttatis cfficia , ad qu& ex* horUtitf cfl3pr*ctpue impedire - Iduero cft ingemum n4

turzno*

1N EPISTOLAM Afc EPHESlOS

r£no8r£,dcprauat#ddeo>utubiq$fudQ:udrat> v nuU lisin rebus modumferuet- Uuic in prtmts renuctare opot tet,fiptc uiuere hbeat-ld ergo utfdciamus obteftatur, fot tioftmulgcnltwm, pro natur£ ingcnio utuentiu, exemplo Gentcs robieclo,ut ab eo auocct- Eius crgo tanti Apoftoli tamfc* tgnd/rai ri0 prjecipicntis , V obteftantis authoritas , deindc er D «* gentium arbitratufuo uiucntium tanta prauitas deterrt rc, m Ephefios dcbucrat,tta cr nosdebet, ncnoftroiu* ditio cr pro uetcris hominis corfuptis non affccltbut tan tumyfcd w rationeatcfc mentc^uiuamus Vbt namtyfti* ritiM Dct decftymcns uana eft,mhil ucri boni potens agnd fcerc , hincuamtatcmuatcs pronunciat omncmhomi* nem-Senfusobtenebrdtus eft, ut nihduera* uirtutis qu£± at peraperejnde neceffarioabalienatio a uita D cifequi* tur-Vbienimmensnihtl Dcipcrcipit , affeftus nihil tak cupit,manetcfc pietatis expers omvis uita-

Rctteergoin<{uit , proptcr ignoramkm c{u& in cit eft> 0* ctcitdtem cordis corum- H<ec enimfbns eft omms tndli,ficutfcienttaDet,ommsboni Vndecumh<ecobti* mMdolentia confcquitur , ut nihil pcccatorum animwm pungatjecft cmmrediconfcKntidtdet&friritM, carni malefuadt rcpugnans Nihd igitur tamfocdum tam tm- puru , cutfc mifcri no dcdant , omnisb^ uita eorim Ufa* M£,adpatrandmomncmimmunditumy fimulcraua* nti<eaddittd cst- Alij iftud, \p 7r^ovilia,cumlafciu;d iungunt,ut intclligas implcbih autdttate , ignarosDei h* bidinari Scd luxurid*, duarittafemper comes ddbtrct,

quijp

M- BVCERI COMMBNTARIV*.

quicfc multa pcr hbidincsprofundunt ,pcr audritiam &• tmquitdtcmmultaconquirdnt,oportet , quarcutrunqut maluyn hic notatwm cfte,mihincn eftdtfiimilcucro*

Vidc autcm htnc,qutd 1U1 doceant, qui iubent,utfuum cjuifque ammwm,de agcndis rcbut, er uitandis confulat* HtcPauluiteRatur,ccsquijpintuDci carent* cdccucot babcrcErgo ifti,in tencbras homincs k lucc ablegant*

VosautemnonficdidiciV -* ftisChrifttmn

Conucrfationigcntium mcdis cmmbus perdita>,pro* feftionem oppcmt Chnftianifmi Ea eft,utueterem homi Veponere nem,hoc eftjflam naturam ncRram,quantdeft,qujc er- uetcrcm roneiiconcupifccntijspcrpetuoftrtur , femperfibino* hommem* xidexpetens,zpquibusadfuiipfiutcorruptumemfrfti* 1\et,qua\iaprofittofunt , quxcunfy hominesDcouacui concupifcunt,pr<ecipuc autcm qu& uoluptatis cduffa qut runt, dcponamus,hoc cft , abdicemm, cupiditatibus eiui nequaquam indulgentcs Sic certc ueritas 1ESV habet,fic in ipfojjoc e& , ipfi infiti dcclifumws , ftc ipfwm audiui* mu\ er didicimut,nempe utabnegemut nos mettpfos,o* UoluntatiVei tam tauamus , hoc eft , rcnouemurfyiritu tncntisnoftrd*, utqmpraua c?fceddtantufeftabdmurt nunc donatiDctfymtu, w nouo.acfdnfio mctis iudithj fanfta diitaxatetDeogrataftudcamM, nouucfc hominB^ fccundwm Dcwm conduum , dc qua ccnduura fupra up**fe& 3 . qui wftitia cr folida fancluate , id c&>

fynccra

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

fynccrd proximi dileclione , er omnimodd uit£ puritdte poUedtjndudmuSyhoccftjnomnibusexhibcdmits « Efc* ntm Chriftum didictjfe ey dudifie, dottwmcfc eflcumtd* tcmlES V, hoc eftiperccepifie ucre,qu£ dlefuts no tam prjefcripfit.qudmdondt , cftferiumfiudiumutt<eddDci uoluntdtcm,cui dduerfntur omncs ndtur<e dffcclus, com pdrdndt,conccepific' idqucdinfdnttisommbusopcrd* turJpiritusDa-

sdf.* Proinde ablegantes mendacium, loquimfnf ueritatem*

, . Et hic ndtur<e morbus eft, ut fallereproximum iuuct,

j _ ctid m ubi nulld eftfycs lucri, itd udnum rcdditum cft ho-

. . " minisingenium.Sitgiturdbnegduinmnosmetipfo$><cr menddcium dbdicdre oportet, ut uerc er re dnimo , /?« c ^mco er dolo, cumproximodgdmus cmnid » Summenim inuicemmcmbrd , igiturutnosinuicemiuuemusftuderc conuenit,non utfaUdmus- Sic etkm exdnimoin omnibus cr Deigloridm , ey proximorum fdlutcm qu<ercrcnos dddccct,ut nuUdJit menticndi cduffd uel neccftitds*

&fo. Irafcimini & non peccetis,

"Et hoc deprdUdU mtur£ morbus cft, ut contrdpro-

}rd locwm ximum,ubinonomnidcxfententiafuccedunt, ilicocom*

Tndbolo moucdmur,fedfihdncRudebimusmortificdrc9 utirdfcn

tperit* tnur Ufijmpotctes nos ipfos cchibcrc, dnbtmut tdmc opc

rdm,neddfrdtrum ufcu iniumm, ttnimimdigndtiopro*

filidt,

&. BVCERI COMMENtfARIVS-

filidty&pcctemus, dtcfc ideo ilico exortdm irm reprimi m$,notifireMcs9 Utillddurdntefolocciddt , nefitlocui dpudnos Didbolojdperturbdndosfrdtrcs, nosimpeUeti ti No« enim cflfui ipfius compos homo irdtus, &- ird ui- ribomnMopcrdtur , qudrcuixtquc Didbololocusdd ^ofpcteTyliiaycurn dmmus ird uelut cxtrdfe rdptus efl» ijmfus esk hic Vdulus uerficulo vfdl-4- V ddmodumfci tcficut enim hic hortdtur ut non findmusfolem occidcre fupcrirum no&rdm , itd Vfdmus iubet bqui cum corde* incubdhwfilerejioce&jnfercdire , rcmcfcprobeex- pcndcrc , nimiru ut dffcclum mdlu cohibedmus*

Quifurabatur,iarri nori

furetutV Mw

Fw-fi&dmitfc,dffljieiww^^ dd

quem ommum mortdhum mtuird propendet , ut qutfd* tishdberenequedt^udntumuishdbedt . Quiergouete* rcmhominemdepdfuerunt, wi&icupiditdti udlcdicdnt cp6rtet,utnohfolumfrduddrenoUntfrdtre$fuosJ dmfuokborejludcMiUi$,pibu$opu4hdbent,conqui$€ tc-tiincuided$ , quhidcdecednt Cbrflidnos drtcspk*. rde^nMcommodiproximis , fcdtdntum tucrum exer* centibus eds ddfirctes, quibus tdmemhiUiri hdbetur hd dichoncftius - Sdncfichdritdtcuitdnoflrd confidrede=i hct,&-ednMfui ,. tdntumqutprofuntproximtsqufi tit.dcbent d Chrifiidnis dlienae c/?e, qu£cunoj infrucluc^ [tjpcximudrtcsexiftunt' VtdMtm nuncfesnojty^hd

M Unk

IN EPISTOLAM AD EPHESltfS

lcnt , Ciccro ethnicus, longefdnftius dc his in Ubro offi* ciorumprimocenfuityquamplurimi Chnftianorum , er quidcmno uulgarcs-ldmfidefit ddcftio , quicquidadfity ttihilfumus^ hocutindmpcrfuddeatDominusfuopopu* lOyWuidcbimtoy qucmddmodumnuncomncstaborimd mum,fuos hbcrosftudetfubduccrc9 itd mdgisfubduftos cciojUtconfccrdrc*

&&-*• Nullus fermo fpurcus ex ore

ueftro prodeat,

lnfitume&naturtquam penitifiime o-hoc uitium,

ut mirc iuuet nibili , zrferefrurcosfcedosifcfcrmonesfc

rcrc, uicifiim O" audire,ita uanitasfumus- Vnde uix uttu

- interprofinosuidcasagitariconuiuium,quodfatishila=

Morbut re ducant,fineft>urcis er infanis fibuhs tranfaftum Si

fy wanis ergoueteremhomincmdepofuimus , ablcgandusvhic

hw fibu* morbuseft.nonparumpeftilens^uteatantumloquamur^

lis oble* qu<e wftaurcnt bonos morcsaudientium- Alioquicontri*

fidri* sfabimusfi>iritumfanftum D ei,t wm in nobis, twn in au*

dicntibus habitantem . Studet cnim Me uniceglorit Dci,

Cr proximoru tdificationi, quare non potcft non dcijci,

ubi non inutilibus modo,fed er noxijsjibulis,eytewpus

teritur>w ammiaudientiuprofonantur Certefenttunt

tftolcftiamfanfti, quoticsab huuifmodijubulisadfefere-

deunt-Obfignati emmfumus hocfi>iritu,ut redcmptwnc

clun confequamur,ab omnipcccato l&cratiMc crgo er

inh4cuUdidemnos/^mdgU7qudremolcMmetcj]e

cportct%

rfb BVC£RI C0MMENTAR1VS< s>o

'vportet,quicquid cum peccato coniunftum e #• HUiw ob fignatiomsfpiritus Paulus er *♦ Cor^ & fupra ** cap* fcft.7 metmnit'

Vtutdmdtitcmhjecanimaduertercnt, quifdcramentA Xbrtfmnorum tftyf ayi^ ficiunt $ qujetdmenmulti Sdcramcti percipiimt,quinihiimini^funtquimChrifiiani3<f<p^<s.c *£?* rnt yk noftrafttritutfanclus cst, quo carent omnes repro- tP"rdP~ iiyhocobfignamur eyintcrfilios Dcicooptamurinno- *"* ™?* ■uifiimo dte.,ad beatam immortalitatem rcfufcitdndi- Htc ftmor*f teffcra erit,quafilij Dciagmtt, a dcxtris Domino cotlo* cabimur,non eertefacrdmcntdiqutbus cumptnftis, in ex terna bacconuerfationc,communiofbuetur v alitur»

Omnis amaruletia et comotio ,et ira*

Et hoc uitij qw.bufdam adharet, ut cu non paru pro* penfiftnt ad bcneficenttamyneq;fkile tramapudfe con* fcnefccrcfuftwedntfint tamen animiadeo impotentis,ut ft quid accidat, quod non probent, continuo exaccrbcn^ turantdrifyfidnt,commouedntur,rrdconciti,tumultucn* tur^uociferentur^o-mdledicatiplanecfc infaniant qu£ - t animi eorum intcmperies,elft breui,*c paruo negotio,rt 'fideat , pkirimumtamendedecetfanftos,quifuauitate er lcnitate Christum referrcdcbent- Hortaturc&go, ut '& h£creijuantur,cu omftimalitidjdeflftudiolfidendi'

Sitisautem inuicem benigni,pro penfo affe&u*

m a m

IN EPISTOLAM AD EPHESIOfr Skcnimingcniwmc&chdritdtis^ non tdntumrcddit henignos^ quiftudedntbencmereri de mortdibus qui- huflibet,fed z? lu^wAdc^ou^, id c&,quiftnt in proxi tnosdffettupropenfo^drdentiore 9 quimalisdiorum tioditerdtqsproprijsaffictintur^doleS^bonti^que tcfuisgdudednt * Sint deniq$ eo animo in proximosfuos pr<editi,quopdrcntescjfcpoRint3infu4uifiliberosfuos* IndcucnitiUtnfoilperindcftudedMyatqtproximisino* tnnibutgyatiftcari > wgratuitisinterfc bcneftajs cer* tent,mcmcresfempcruteisgratiftcatusDeuscftyin Chri fio yquemuniceddettumftlumfuumpro eis tradiditin tnortem HancerganosDeigratuitambcncftcentiam, quiretteperpendcrit, acccndeturindubie , utcupiatom tnnia omnibusficrijotumcfcfc, ddgratiamfratrucom* parabit,vrcommodsi eorumfefeconfccrabit*

CAPVT V-

Wta EftotcigiturimitatoresDciy

utdilcdifilrj,

HAecfeftiunculddbfoluitexhortdtioncmyddofptid ddetti6nisy qudrecommodiutfcquentmfcftiun- . culdmyinitiumcapUishumftaffety quiEpiftokm per cdpitdfecuit QUtecunq,- enim Vdulutfuperiore ca* pitemonuitydidilettioncmpcrtinent , qu<ecum fyncerd tftjtd omnidnoftrddttemperdt* utproximisutihtdtemr

Vfanttam

&.. BVCERI COMMENTARIVS, 3t

&fdnfamiucunditdtemddftrdnt*CumiUdmttd<J;nihil _.

cequeinnohis qucdt dccendere , <tf<£ probc expendijfc, ^e^10^ qudntdnosDeusddettioneprxucmt , hdncutfuperiori nosPJiof fcttiuncuUcoepit.confiderdnddm Utiusproponit- Me= De'"c"4 mordtnosfiliosD E lfittos ,quoquidpotuiffetno=rmm* bis contingere diuinius , contigit id dutcm ex mtrd e?* fe i fcerd Df / bencuolcntU,debct ergoboc moucre nos^utpA tremfummo hudio refcxdmusy ut quemddmodum ipfe bo nitdtemfudeffufifiime&grdtuitoexhibetomnibus, itd & nos beneficiin quojlthet fimus,nihildliud fpcttdntes^ quimquUttdpdtrinoftrogxdtue^e^ccditinrempro ximorum-Dequdimitdtioneo-Mdttb-f* i Adtjcit uero er exemplum Chrijli , quo nemo potefi mdiorcmdilettionemcxhibere , dnimdmenimfudmpro. nobis pofuit peccdtoribus & ingrdtis * Vt ucro hdnc in* compdrdbilcm benefuccntUm dmplius commenddret,frn ttumftmulhuiusbeneficijexpomt Qupdenimfemet* ipfumtrddiditpronobisfioftidGrfdcrificiumfuit , quo ut unicepdter oblettdtusfuitjtd omnk nobis , ciusgrd* tUypeccaUcodonduti-Dequofuprdqu&ddCdp-i-Seftii* C^terufoletfmpturd,qu£Uultfdcrificidgrdtdfui^c T>eofignificdre,dicereedodoremfuduemdediffeDeo* ; SicNodcbfdcrificium,grdumfuducmqi nidorcm dediffc Dominofcribitun* Uofcbch^ idmexpfdl-so* 0-dijs multis propbetdru teftimonijsfictle liquet, qukm pdruk tftimdritfemp D eus , nidore dduftt cdrnisfed cd dcmti fdcrifkidgrdtd.hnbmiti mquibm^ dnimideuotione&r

M i (ietdtem

IN EPISTOLAM AD EPHE5IOS"

pietateodoYdtMfuit-ls-n-nidoYDominumdfftcit-Huiui dtttem quicquidin uUis unqudmfdcrtfiCdntibutfuit , a fjpi ntu CkrijlifuitMcunus tllecjlyquifcfe, uercpatriobtu iit) ey dnimdmfudm^qudm morti no debebdt, in mortcm pofuitJondtfyfuiSiUt v ipfifcfuaq; ex dntmo pdtris uo hntatt cofccrent-Scddchisfuprd- SutdtytdntcpcYcnos Chrifiasdilcxtty o-ddeclioncfudtdntopcrc nobiscom* modauit, dcbctftne id er nos dccendere , ut v nos eam dtlcflionem inler nos exhibedmus , qud pdYdtifimui pro frdtribus etidm mori> ne dam dhd in gcdtiam er ufum co rum3uclficcreuelpiti' Nthilfiquidem erit dliudquo p 4 tri erferudtcri noftrogrdtifcdrilicedt-

Hdflcn us pdrd>nefis,qud exhortdtus eft ddftudium di

kflionis,dquofdncKexternd omnidpcndcnt Notdndum

4utem,quod nuttvs dlijs drgumcntis Hlud nobis perfudde*

rccondtu4c8,qu4m auflis dgrdtid v redemptioneno*

Hort4me Usfafld cxgrdtuitd Dei beneuoicnttd , pcr mortcm Chri

tistdntm fti-NdmfijldeshuMdcefl ,ft>iritm filiorumDeidccfl7

tdd uerum eoq; & dures fdhtbriA dudicndt defunt , & pr<ecipue di*

ptetatis Uflio nuUwm locum ]?d\ct , ndturdfiquidem fibi rclifld,

ftudtum non potcfi nififud quxrere Vbi autcmfidcs, dc T>ci ft>t*

dmmi ex* ritus^deft* nonpoteritccrte potcnttus dnimusdddtle*

ittdripof: flioniscfficidcxcitdriyqudmubiddmonctur , qudntisi*

fnnt- pfum anteuerterit bonitds Bei Uincfkflum efl , ut

Apoflolitdntum monuerint,o-hortdtifint , nonctidm

imperdrwt, & prdtceptd dcderint- fruftrd enim iUd>ut

#xt, ddntur, cum deejlfriritM Dci,ubi Med<kjl,tdntum

ddmoncri

Mi BVCERI COMMENTARIVS; p*

ddmoncrifotishdbetur lmperfcftiorestdmenM<{nbwt fpintwsnondumfdtis ddolcuit 9 utofficij ddmoneripof* fint, V£dagogin legis opus hdbent , qud tdmen ndtdmdd bvnd opcrd impcUi, qukm ab cxtcrms malis drceripotc* runt, fcdcdmnonpoffunt cxcrccre , nifiquidutboritd* tcm in cos hdbent,Apoftoli dutcm hcclcfixrwn mimftri, no Dommi dut mdgiftrdtusfuerc-

Scortatio uero &omnis

immunditia* &$*

Uinc ufy ddfcttiuncukm nona,pdr£nefin texit, qud dd uitt tempcrdntidm hortdtur er puritdtem-Btenim uc tus homo,nulld in rc modumferudrc poteft, ctm dut no* A(j confo uusddhocconditutfit, utingrdtidmtdntuo-ufumpro ncm£fof ximoruumttO-Dcumquenddfeilliscxhibedt, dumdd ^w# honejlifiimdfimul er fdluberrima ddduccrc ulosftudet% confcqucns ccrtc cft,utfcortdtio, & omnis immunditut, qud totdm uit& intcmpcrdtidmfigmficdtdm intcUigoyfcd CT dudritid,qu£ peftilentifi-cft incontincntidy V utpdu Ibfupra dixi,comes femp ddeffcfolct luxuLmhtllocidpud Cbr&idnos hdbedt^Vdulusfcripfit.fXHifl ovotxccli&a ideft,nonncminetur , dequofuprdCdp-yfed-v-Vtdb hsdutcmduocet, mhildhudobijctt , qudmdedeccrcifU fdnclos,ide&,filiosDei,qui qudmdecentifiime (ptem* perdntifiimctutpdtremfuumD E V Mrc/cr^io* uercdcbent-

Sic cr turpitudmm in moxibus & ucrbis^ fhltfafui

M 4 tmor

IJSf EPISTOLAM AD EPHESIOS

pM,crficetidsabejfchortdtur,codcmdrgumcnto , non} dccere iftd Qui cmm dgnofctmus c% quantis mahs9m quantabondjDcidigmttonctrdnfldtifumus , nthilccrtc w fonarc aliud , qua m gratiarum aclioncm,hoc cft, quibui ®~dn } cffufamfupcr nos Det bomtatcm pr<ediccmus , alijsq; cq v cce* mcndcmus^ddccet-Dolcndwm proftclo eft, ty magnurn "4nC5 1** fitritusftuppremindicat, ChriftianpsplerofytamparU ^. * " dnimaducrtere, quam dedeceant nos nug& <& inanesfk* /M4W' bulje,maximcautcmommumfermoncsturpcs- Sinamq; fermoncs dc D ci in nos bonitdtc, nos nihil afficerc, v rc bikrdrepoffunty argumentum eft^nos illam nondtmrc* {ie guftafft Vidcmus amatorcs mundi undify occafio pes qu£r'cre,ut fcfuis bquantur amortbus, idemfaciunt , ' diuitcSyUtfudsprfdicentopes&quihbetdeleflaturjde eo loqui^quodftbi cordi\eft,quarcftDeu nos recle noffe* muSyde eiusbenignitate zp- openbus, lcquifatisnunqud pofftmus,neq- ullifermones plus obkclarent*

Hoc jfiquidcm agnofcitis quod ${$.;* [ pmnisfcortatort

Scortdtorcmuocdto-immunndudttyduaru, quihis ttitijs deditifunt,non qui in tUd ahquandb labutur,o-rur fumreftltuntyUt Dauidicpnttgtt-Argumentum ergo ?au U efttfcittsquifcortdtioniimmunditit %r dUdrittx dediti funt,non hdbere h<crcditdtem >idcfty pdrtcm & locum iw regno CHRU TlcrD E I,ii) quod ij iunuxat ddmutuntur , quifeiritnV.E uhuiufc ^:v " modi

JM^BVCERI COMMENTARIVS-' p$

pjodi carnit fiftd mortificdntc obfigndti funt , qutcfc ecdem ftiritudcliycdrnemfudm cwn uitijs zrccncupi fcentijs cruafigunt, nohtc igiturcum illis pdrticipdre,no titnntcmpcrdnti^ittorumcffcdffincs Hdncdutemcon* clufionemjnfcqucnti Scdiuncuk ponit- Audritidmjnc er dd Gaktds cukwm uocdt idolorum , ut cnim idololdtns cpcrdddordtmdnuufudmm, itd etdUdri>nempepecuniA cr epes-Ncque enitt feruitpecunid Ms,fcd ipfiferuiunt potMpecunU*

JAonet dd h*c>ne quisfibi indnibus, hoc eft,ficlis uer lis.quibui qtiickmi&d peccdtd extcnudrcfolent , p r<efcr OM<* ind- Umfcortdtioncmseliquumcfc uitx luxum ,pdtidtur impo njd UCY^d tii - Affirmdns cd tdm mdk, er inuifitDco effc , ut ccrum <* qu&jcd* cdujfd,ultioDci, nonfemdgrduifiimejnincredulos, ey u™du mo duftyltdrcnolentesidcfieuierit' NdmpopulumSedom, nct\ CrAcmordhjotumignedbfumpfit, er lifirdelitdrutii, VJ^° Dfl uno diey ob Ruprum ddmiffum, cum TAidutnitdrum muhe cotra fcor nbw,uigintiquinqi milid cxtinxit^otum c#,er Benid^ tdtionezr mitdrumu\tio,^rp\cr£c^d\i£' Defilijsinobcdicntue, (UMritid- quosincredulosuerti3dixifuprdCdp-Z'Seft'i* :i «3

Ne igitur participetis cum illis„ Sc#.4,

Uic uidcs ,fcortdtorcs, immundos ey dUdrosd Vduio uocdtosfilios huius fieculi , qui his uitijs toti deditifunt* Cum igitur ij cum Chri&o mhd commune hdbent , ut qui Qui uoc l uiuentesproingeniondtur£corrupt#9fyiritu Chrifltud tur fcorta cuifunt* dcbentcerteerChrifiidnidbhiswumuitifs* torcs*

M $ cffc

. IN EPISTOLAM AD EPHESIOJ

tffeqtumdlienifitmi- Tdntumenimintereffe,inteYnoi TtnelYfi* 0, fl0$ fatf ^ qmntwn imer lucem er tenebrds Tene * *"***" hr& O" nos quidcm , hoc cfi,dbfy luce refti iudicij ,quod perfolumChri8t/f)iritumkdbctur , dliqudndoerdmus; <U nunc in Domino,hoc eft, Domino confecrdti , luxfu* mut,illu&rdti fcdicetjj>iritu Cbrifti , hk ergo hcem pra nobisjirrc oportet, uitje integritdtc ctfdnftwtonid, unde moxfequentiSeftiunculdutinteUigdsfyintuml) E I ignem iilum ef]c , unde nojlrd lux , id ch , rzftum iudi* cium,&' intcgrUdtisftudium^dccenfdcft, qutfintfruftut ftiritutexponit*

Fru&us cnim fpiritus fitus eft, m omni bonitate.

Seftiun* ;• Si Chriftifumui , ciMfairitudgdmur necefftm eft,ut

crgo huic qui lux dei cft , et non cupiditdtibus cdrnisyqujs.

tenebrtfunt, nosdgendosconccddmits,hortdturL Et nc

uidedmurkj^iruu nos dgi , cum carnis nos dffefttti rd*

ptant , monet fruftumffiiritui/itum cfft o- deckrdri itt

Fruftut ornrn bonitdtc,id ejl,in dmpltfitmd w effuftfitmd bonitd*

foirttui ct teyUtnemohnobisnonzTutilitdtcmo-uoluptdtcmyfcd

{ncfc* fdnftdm,percipidt,in omni tujlkid, id efb,dbfolutifiimd ui

t££quitdtc,tydrdentijludiotreshumdnds iuudndi,in o-

mnideniqucucntdtc, utqudmfyncerifiimc, dtq^fdcopti

l md,cwmquibuflibetucrfemur,utbonitdsmcntemddbcz

ttcmerendimdeomnibuif&cidt propendcre, iuflitidrc*

&umor<kwminflitu4t3omnidqueddfummm<?^^^

tcmw

M*> BVCERJ COMMENTARJVSv P*

teiney honehatcm pcrducat , uentas cunclafynceritcr dtq$ exanimogeri effictat Quibm ftudcbimwi, cum di- ligcntcr cxphrahmus , quid Dco quahbct in rc , probe- tur-Etenim mhd bonu , iu§twnt> dut umifuent, mji quod flosuoletdgerc,Deusfolus bonus, tujlus cr ucrakr Lati tut cxempkrk habent fruclus cmm lucis crc- ej- hjcc /c* fito,fuperioribM mdgis quadrarct^quamim aduerba at tinct-VcruduiKfenfu nullajtt uariatioftcutusfum excm fkria GrtcdCttterum defruftikusff>iriiusfufM Qd?*

Etpecommunicctis infrugiferis operibus tenebrarum*

Obfcrud ucro quam dihgentifiimejnoc Apoftoh horta mcntum>necommune inquit habeatis aliquidjum infru* giftrit opcribus tencbrarum , ncfahcct ncminetur wtcr uosM eftifitJcortatiOjimmunduia cr auaritta.non dicit cum homimbus,operibus tencbrarum cccupatti ,undc ct fubijcitMAgis ucro iUa arguite,non lUos damnatc ey abij cUc-Operaautem tenebrarwm , cpcra carnisfuntyqualia Gah-s- cnumerantur , ca nonfclum mfr ugifera 0fed ej- noxidfuntmortem cmmmetctiquihisfvcsrtifMentcm, Rohm-s. Cum igiturnosluxqucedamfumuscumpuri iftorum operum cffc dehmus , tum ca argucrc , ey rcprehenfa uelut indtcare, manifeftaquefnccrc- Scrtpfit cnim Vauh^.fxoOO^op <f t kcli Wiyy^-n Vt cnim ma Cur pcccd Lfunt,qulefilijtcncbrarupdtrant,Ua&'alucecafubdu nt argucn cunt9 ncwdkcntur* Cmmcmcdinocculcotcgunt, <U-

dfy

m EPISTOLAM AT> EPHESIO?

&f$ pudorefunt , v ddmittunt qu<e etidmfcedimt eftdi * cerc Bebent igituY d nobis, [\uiluxfumus Jftorwm operd argjuierinlucemprofirri , uteorumfaeditdSdppdredt, ZTcommittcntes cdypudorefuffunddnturydtq; eb eis refi Ikrit * N#w <fut drguuntur yceu d lumine mdnifcjldntur, : CT <f*<e mdmfeftdtdfunt, lumen funt , hoc c& , idmhtbW dliqmd luminis ,fic peccdtd drgutd er proditdypudorent incutiunt3fimodofdndbilis mcnse§i> O" ddrefiptften*' tidmprouocdnt Hdflcnustenebris pcccdtorum,luxim ftrtur,dumdrguuntur* .

Adducit ordculum,fed cuius duthorem ncmo ueterum

. ctkmpotuitmmindrc-ExpergifccYc^uidorm^yO^fuY

xpergt* ge£mortui$> zrflumindbittcChriftus rnumentmquis

^ciut fibiinpcccdtispldcctyUelutindormity imbdumrcfitfen*

?°W" p cdrct^mortuuseftthuic ergo dicitur ,expcrgifccre, fut

gedmortuis- Sinimtycoddduriquispofiity utfentidt*

qu2m fadd&inuifdDco res , peccdtwmfity corde com*

punftus , uelut dfomno er morte cxpergcfit ®-furgit*

qui dnted totus, mdlisfcfe obUcldSydbfj; fcnfumotuq; pic

tdtiSy er uer<e uit<s,erdt Peccdtorum enim ritc ddmonh

tuSyfibijpfiinctpit difrliccre , er querercqucmddmo*

dumiUiHicrofolymis , quorumPetrusordtionepeccdtd

uiudfhcerdty quidfaccre debedtyUt iUis Uberetur Tum

pduperftiritu cih , ZT egregepcccdtorumy quorumfd*

udndorum cduffdydduenit.Chrtftus> Commodum itdcfc hic

dicitunEt iUumindbit te Chrifius *Ndm dumfibt in peccA

-■ tis homopkctt 9 utdormicjUi imo mortuofimilisc$%

4fk <

M- BVCERI COMMENTARI^- St

«bfqueomnifenfucr motu,itdC HRI5T llu* ccmperciperencquit-

Bifcamus ergo hinc, mdlos monendos effe, non dbijci endos,quid opera eortvmarguerc, tubemur,non ipfos cxe crdriObferucmut er momtionis frucltvn, qui e&, iHumi ndtio eoru , quifibi ipfis relicli , tn tenebris no tdmdormi unt,qudm mortuifunt, 4um qmntis in mdlis perednt4noit fcntiuntidrgutidutem^cbtecld ttiis uite cortvm prduitdte, adpcenitenttdm excitdntur HMhicdefepdrdtionc9 qudmtdntopereurgent Cdtddptifa ,utnccdUbifcri* pturdrtvm-

Videte igitur quomodo circumlpe*

de conuerfemini. SeSrnn^

Cumnoftrufit,cdrninMindulgerc,fedetoperdciuty Ut eortvm pudedt er pctnitcdttdrguere, vrfpiritus dtquc \ucis operdrUbique cxbiberc, nos dutcm ddhuc in cdrnc ui udmMjn qud mhil boni e^commodtvmfdncfub^citVdU lu*0monens9utcircimftcfteconuerfemur3idquodl)omi ttutwEudngelio, wttemVduluidlibt, uigtldreuocdt* ipiesfeculihuiusmdlifunt, peccdndioccdfionemubique Dicsttidli* cbijcientes, er e& bcnefkcicndi occdfio , ut res preciofd, uehi emcndd,hoc eft^omniftudio, cr po&hdbttis rcbui dlijs omnibus, qucerendd Qudpropter non uulgdricvr^ Redimed* cuwfieclionefipicntid Wprudentidcpuseft,utinomni occdfio* lus rehus,qu&fitDei uoluntds , cui nos confecrduimus, (^mc^fokbondeft9poftm^dnimdduertere*Notdmc

hdnc

EPISTOLAM AD EPHESIOS

QU£ ue* ferf»c no&rdmfdpientidm ejjcjpprudentiam , intcttigr*

rafdpien* re^qux fitin rcbusjin^ismuntds D ci , quid ipfipro*

'w* bctur^Obfcrud quoquedics maloseffe^ertothdbcredd

uitia incitamenta , ut opdrtunitatem benc agcndi,non pof

fts nifi ftudiofifitme qutfieris, er pne ea7omma qu& cx~

pctit cdro,po8hdbueris,dffcqui'

Ethdudfcioy an Vduhiscumfcribitredimcnddmoccd

fioncm,uel tempus oportunum,fignificdre uoluerit,cor-

rupta nutura noflrd,fcmclpcrditdm ittam effc , v non m

fi omnium qit£ naturd cupit,HelutdHclioncmftceris rcdi

tmpoffe-Hoceft, nifiprorfustuis dffeftibusudlcdixens9

Cr te toiwm , dd uiuendum uolu ntati Dei dddixcrisJrSk

QUdm ra p0fj} m diebus hifce tam malis bene uiuere Etenim ut

td occdfio cum u mco duntdXdt dmiculo itd uiuas yutVco probctur,

benc dgen utfcilicetin omnibus,ittum dd pietdtem infldures , neq^ ni

di' mid comuetid ctjkcilitatefinas affettib- fuis indulgere ,H

fibiin mdloplacere3neq; rurfus mmidfeueritdtefrdngdSy

cd prudcntia <&■ arcwmjfiettione opw efi, ut rartfiimiK

ffr, qui non ahquando offenddt , quantdm crgo putds re*

quiri, ut quis citrd offendiculum , eyfemper cwm tdifiti

tione ptetdtis uiudt cu uniucrfis mortdltbus, ta mdliSyqua

bonis,quib nos dominus i uitd hdc iunxerittVere dicsma

tifunty & homihcs nihdo meliores , pefiima dutecdrono

fWdyne(fe dormit , mdlorivm incentor Sdtends, rart^imd

li^me^prcciofi^imdefibenedgendiopportunitds^

pauciqui edm redimdnt , er in tcmpore, antcquam prt

ttruolct7drriptint- Vigdemusiguurctdttendamuinohis

" itfn

BVCERT COM-MENTARlVSr? $<*

ipfis > uiuat in ncbis ucrbi D E lmcditatio,utuelex pdrie* nomim v uocatwni noftra rcfyondeamusyelefti CT uocati, utfilij Deifimus-

£t ne inebriemini uino,quod uitam

reddit intemperantiorem,. $<#.$;

Adidem V k*c monitiofkcitsinamq^ adDci uolun* tatem nobtiMuendimj neq,- id pofiumus, nifiquam circu fycclifi-uixerimus , occafiombencagcndinunquamnon wcwmbcnteSycertccordiX nequaquamgrauanda funtcrA pula er ebrictate , ut v Chriftus monuit >uimq; largior ufus, qutpldneintcmpcrantcmuitarcdditM bcncdgcndi cccafionis incuricfuprorfutabejjc dcbet^Tuopusftterit^ utucrkDei admonitio ddfitjrequentifJmd- Hortdtur igi tur Apcftolus,ne uino intbnemur , fedmagis repleamuy jfttritu, hoc cft, ftruore quodaanimiDeiftudioJty utficut cbrij uino , fibulit z? cantiombus nugationbus obleftan tur,nos[crmonc$fcramM3depietatc 3 decantantesDomi no^non tam uoce^quam cordc, Pjalmos ey ahos kymnof* Deilaudescontinentes, alijsch dc rebus adpictdtemfacfc fugiendd enttbusjanftas , z? friruudks cantdcnas, gratias agen^ cbrietas tes pro cmmbus , pcr dominu no&ru I cfwm ChriRu^feQ excitadui quemmediatore ,bonaimiuerfapmipimuspdegctpdtri ftruor $1 noftrOybGncruomnMduthori-SiquidemfolctinVfd ritusfcr ' V-ali]sfanfiiscantionibus,pr£cipUuideffc,quoddeibc tnomth'& neftcia rccenfcntur , et pro cis celebrado naipfiusbonitd cantionib* tf9grm£dgunturdndeeftquodaitgratidsagcntest^C' ?*/*•

Difcaniui

IN EI*ISTOLAM AD EPHESI6?

DifcdmusergoQ' hinc 7 quam proftt de diuinis rcbui

_ fepeetmultumJoqui- Notdhdum etidmcdntdndt morcm^

£ " fdhclis noui quofy tcftdmenit, effe uctuftum- Dtuindftnc

CU C°nCj^ rescumfityconcinndmoduktio, zrddmoucndwfiani-

tusrcs - mum(Huimsq.rcbusdppdrdndumy potentifimd,quod

umd,qu£ nclmCithdrdDduidtscrgdSfcbdulem, a-cd,qudEli=

pic.dtim jch4hdntefe,prophetdturusfondrife;iebdt,dccldrdtum

frlm*rfC cft,debcbdtuelpr<ectpue cdpietdtiinfcruirc. Nthtligitur

bcbdtejje jdfenftQ^quodimpijhxctUt&dlijsprtdtrisD E I

'4 cfedtuwdbutuntur- Non tdntumtgtturfuis uocibus,fed

ttdbibitis quofy inRrumcntis,qu<e muficd uocdntjdudcm

JDei, &- ptetdtis hortdmentd, cdnent , gratisq* moduldtio

ttibutdnimisinftiildbunt Totisenimutribus, crfummd

cum dldcritdte, dcibeneficidprjedicdnddfunt, Ludibusc];

uehenddy ctmodtiomntbus, omniupedoributinfigcndd-

Hdftenus dc officijs Chrifttdnorum in gcncrc monuit,

hortdtuSddfincerdm dilecltoncmproximo«wm , ey uit<e

proprijemodeftidm, quibus nimirumconftdt^folidd tuni

iuftitii, tumfd',;clitds Vcinde monct deofficijs pcculutri

' hus quibufddm,nempe uxorum , ntdritorum , filiorum,

pdrentum,feruorum &- hcrorum, praemittens uno uer =

bo} unde omnium irdtio pcndet-

Subiecfli inuicem eftote,fn

sc**' tiiirore Dei«.

Etenimfiperfudfum ommbus cffct, tum nos Dcopfti bdtmuitdmuiueresumneqtoqudmnobiStfcdprcKimiJ

UiuimHSj

U- BVCSRl COMMENTARIV*. &

Utuimut9o-fubieftiiUkddftfocurdnddipfvrmcommo\ ,, , ddfuMMtidfyferio &• ddtgcnter, ut quod non dubitcmus Yu°dlt* ^ pcum extgcre,qutlibctproftfto, quocuncf; muncrefun- VlC€m' gerctur,cfficiumfuum hdudqudqudm negligerct, impete Unte cxdclore pldnifeucro,timore Dei- QtUsenimdgnq fcensej- timens Dcum,ccffdret,ficogitdretiUtmopcrdS fUdspoftuUre, ommbusq^ aftibvAfempcrprtefcntemdd* effei mtcr Chrisiknos ergo ncmodomindtur9 fcdferui* unt omneSy nemo entmfua qu&rit , w commodts dltorwnt quify inuigtht,omnium uero mdxtme i&e , qui pturtbui , pr£cft,ftueinofficioEpifcopi,fiucmdgilbrdtui Qydn* to ndm% plurcsfut hdbct ct<r<t commiffos , tdnto plurib* fcruitdominis 9 dcitdqudntooffitij dignitdtemaiorexi* fttt' , tdnto tnferutendi fedulttate minoremfcfe exhibet* iMnar enm eh,qui mmftrdt,eo cui mimftratur- Quid l Autcm , dpud Deum mdgnum effc , cftalijs bonwm cr frU p effc,is ueremdxwjus bdbetur,quipturibus mdiore uti* litdtem dttulertt,dtcfr ttd ommumfuefit mintmus-Sic chri \ llianiomncsfubditifunt,dumquifydltcriferuit, etunuA , corumdominuscftCbriftws \dquitenUeritiofftciofu6 \ hdudquaqum deerit,quacun<U tn uocdtiont cxiftdtHoC \ trgo quod cdput cfficiorum eft, non ab re pt£mifit> i Scquuur dc offitto uxorum Mdtrimonium enim pri* tnus ordo er uUttgcnus cftiundenhqudprcmdndnt,qu& recleinftituto , cjeteris fraleconfulitur *Vxores>inqutU 'Dc offiLid proprijs uiris fubteft£ fint.dddtt uero ut Domtno. id eft, uxorumj tx ammo, ut uoiutdtt mariti pro uiribusfcftudcdt dttcm* f

H perdre, j

1 IN EPIST- AD EPHESIOS

lt>crdre,nihildubitdntes,Dcminofefefubijccrc, dtty tno* rigerds pr<ebere , dwm itd fefe fubijctunt er mcrigcrdi prdc&dntimpcriomdritorwm Htcfanefubicclio, inqu* obtwucrit , ittd mbil prttered officiorwm proba uxcYa omittetyeducdbitfeduloliberos, ddmim&rabitpruderi* icrdomwm^bcnigndinomncsertt^tntrcpida^bcnedc Dcofidensjn ommbws , dtquealacris dgct Namabne* gantesfemetipfas ey dd Domini uoluntatem maritisfefei cx dnimofubdentes,ftiritut bonus D E I , mhil nbn do cebity qucdpiwmeyhoneflwmfitcrit , erinomnibus ijudmfclicifiime dirigct Ge t crum 1 « Timoth -s-Vdd, 'tit'1 de cfficio uxorwm plurd*

Vt uerohucuxores Chriftidndspcrmoued^nultoalio , utiturdrgumento,qudmexemploEccleft<e- Htccnint ytEcck chnftum cdput fuwm agnofai,cifc totamfubdit , td$ ex fid Chri kntmojciens ipfumfuifaluatorem-Sicdcbetuxorfefcbai &o ,fic dc bcrcergd maritumfuwm, quodcwm D E V S itd ftd* ' hent fubdi jUerit? nonpotcritfaneuxorfalutemconfequi, niftfcfc t<c uiris cj faaritofubditam cxhibeat Nequeemmftrt D E " v S fcmulie* uwlari,que wftituit inrebmkfcconditkordihe Hicdtt f5 * ie*n ordo eft,ut uirfttcaput mulieris yftcut C H R u

S T y S uirt i. Corintb u Neq; idaduerfatur ci quod dlibi Paulutait, ncn effe, nequcmarcm.nequefamtnam ..^ i«CHR| S T 0-Quantumenimadpictatem,et : falutempcrChfislwmpartamdttinet, omntddD E I ] eteftioncpendtnt, eligitdutem Dcus ad uitam <sque muli ercs^dtcfc uiros At qudntwm ad cxtcrndmuitdm attinct> < mulicr

fit< SVCERI COMMENTARIV^ f §i

mdicY nequaqaampdYi cumuiYolocohabetUY ,fcd fubie

cld ei cjfi dcbct , ficut Chri&o Ecclcftd , idfy fiptd efti

<equ>.fhnw jmmofixcret, certa hacfubieclionem, mhit de L

falutefua immittuerc}fedfdlutcm promoucrc, cwm ita Do>

mnus ftdueritHicautan ordo in crcdtionetnslitutut cft$

C? pcx kpfum.ouculo Domim confirmatus* . *

Viri diligite uxores ueftras quem* , admodum Chriftusdile* xit Ecckfiam*

. Viris ddcflioncm uxorum wiungit, er Chrifti exem* plum (emuhndum proponit Dikclicnefiquidempcrfu* fdyitk caput quifcyfefut uxori exhibebit, ut ChnftusEc* clcfije c aput exiftit , nimirum utfwmmo ftudto, qutfdlu* ' berrima uxorifuerint , in primis curaturusfit Non po* tcR cogitari dileclio maior , quam qua CliYiftus ddexu Ec Mdritoru ciefiam.pro quafanclificanda,moYtcm oppetijt, nonpo* cfficium* iiutigiturabfolutiorisquocfe dilcclionis exeplutppomaUt apudcYcdcntes efficatius Eius ucyo quod dit, utfxnclifi* caYCt eam.puYgdtam kudcYo dqua>,per uerbwm, germd* nusfenfm hic cft-Vt Ecclcfidmjoquitur autem deEcclC* fia,per Euangdion ccUeclaJanfiificarct, hoc cft,ft)tritu Purgdtim fuoaddiuinaqufcfcageret , libemaatyrdnnidepeccdii, Uudcro (dcquafdnclificattonemultis infupcricribus, prteapwe aqud* autcmcapiie primo, SediuncuU quartd differui)pur= gdU:mlaudcrodqu£peruerbum9 ideft, purgdYtcct ptanidum kuacro aqut per ucyhwi> ipfiCHKlSTO

JS * Htltft

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

I uektconfccrdtdfuit- QMndoenimuerboDeifidemhd*

I £en * e/e#/, er bdptifmo , Cfcn#o confccrdntur,purgd*

tioncmpcrcipiunt , quUindepcccutummortificare^zT

, D E lftudumidccendere, inhdbitdnsinipfisCbnfti

ftixitmincipit-

1 NorunthocfiquidemumuerfiQioflfaKTOt, quod WPetrwsdiffertisuerbisdffirmdt > depofitwnemfordi* \ umcorporis> externdmfcihcet lotioncm>fdlutem nequa- quam ddftrrC' Verpendendwm igitur probe quid Pdu* I htsldudcrodqucetribudt - Stcemmfcripfit, KctSctj/Vccg TQ> XfcTf qj 7roi/ tMWig 1/; $Hjj.<t.Tt>id cft> dducr* bwtn > cwmmundducrity Uudcrodqminucrbo' Vnde Chriftusmunddtofeft>nonquibdptiZAt, eymunddtin iuerbo>uti<fc non nificredito>ddditurldUdcrodqu<e>quid il ( lo credcntcs Chnfto externe confccrdtur , et coUiguntur, Winuerbdewiurdnt C&tcrwm cxtrd dubiwm c#, C H R I S T lbdptifmwm>conftdre ftiritujdeft, noua>etfecundu dewmfbrmdtd mente , qu<ecottidiecdme cum Mtijs, er concupifcentijs crucifigu>ct dd uoluntdtem &ciomnidinftuuit3p£riUdmigiturctfdnclificdtioperfi* citur> v ncqudqudm IdUdcro dqucc^ Externd enim rcs eft . et tmpijs qucc^ communis > ctfi eo in externdm ccclefidm fdnfticodgmententur-Quodtgitur Pdulusfcnbit> utfxn clificdret edm>munddtdm kudcro dqu<e,pcrwde e&>dcfi dixiffct , utfdnclificdrct>fuo nominipubhcitus idm hu4= cro dqu<tdedicntdm> poBqudmucrbofuocredidu-

Hduddiffimilistocu4e&cdp't'inEpi8oIdddTtfibm> Secmdwm mifmcordimfunm3mquit>fdlu9S nosfici:

M- BVCERI COMMENTARTVS **

Uudcrum regenerdtionis,dc renouattonisfyiritusfdnfti» Hjegw non utdeatfenfum ejfe,Saluos nosfccit,pcr rege nerattonem ct renoudttonem , qud m in nobis ftnritus eius cotinuo operdtur , Uudcro quodhanc regcncrationcm et renoudtioncmfignificatjn Ecclefiam ciuscooptatostCcr tcex Uuacro nemo regcnitus eli, id eft> noua ct Dciftudio fam mente nd&us Externu tHud fymbolu/m eft, quoitt \ extcrna itcm Ecclefiam recipimur- \d fi citra hypocrifim] futyUcrc Uuacruregcnerdttonts dicctur> quideouercutl Eccicfitm rcgcnerandorum rcciptmur

Sut quitamctfi Cbriftu unu effe faludtore prtdieent, bapttfmo et prncdtcato uerbo uim ca trtbudt,ut bdptizxto ilkoftdes ctfriritMfanclus aduentat- Hi ncquicqui hos duos Pauli locos tattant, ut qutb dogma eoru nitatur, cui haud plwsftrmamentipr&bcnt , quam papiftis , <jui et ipfi facramentaMftrumetaleSyUt loquuturjdufds gratUfi- ctunt Hosautem noftrosuelim perpendere, pkntantem etrigdntenibdeffe, neq^fduteccmftareexopib-noftriS' iam cathecbizdns, er baptizdns ,nihilo pius funt , quim plantans,ergo nihtl , qut tgtturipfifriritumfanclum & > fidcmfimul cum aqua er uerbis tnfundcntt Donum Dei 1 . c^dcs^^iritusjargiturh^c^ cumipfiutfumfueritj Cotrdeos tmddnoftra uerba Certe quos Apoftoli bdptizdrunt quibdptif iam credctcs, ij utifyfciritufanfto antea obfignatifuere9 pto,conicn zrfidcmhabuerunt, quiditlis igitur dttulu bdptifmtts, Iduntfidcm autbdptizantis ucrbumtSicnc8ro$infintcsfidiuinnusfan4ri- elefttfuerinUnte iacla mundifunddmentd , ctm T>omh

JN 1 w>\**

. .IN EPISTOLAM AD EPHESICS

mutfumfucritfyiritu eyftdedondbit, nosdbluentcseos. aq,ua,tiaudqudqudm fide dona bimus,dut Dcifpiritu >; ut quidam mugniyticfcio an magis tcmcrey qukm trrehgicfe afftrmunt- Reclw diccrcnt cum diumitus ohm pr<eceptti fumt,d pucro Ecclcfidm Dcicoagmentdve, nos cx Chri jlihbcrtatcidcmfiamiti, idjfiecldntes ? uteoftudiofiitt ad rchgionem noftrihberi educentur Spiritum autern . Va illis k Domino pettmut, non prtfnnnmus aqud infun- dcreTinxerunkfibii&idcgmd, Deumftatuiffe hunc or- dinem,ut interndmfidcm eyffiiritum nemimdonet, mft prtmifiis externis}ucrbo & jkcramcntis Vt autem hoc dogmd cumfcripturd er analogid ftdti pugnat 5 itd ZT folfa efieoportetfigwentd^qute tfti ceufundamcnto intdi ficanw- : .

. A tidbdptiftje ordincm urgent quem obfcrudtuftre db

Apoftdlislegunt , gui poftrcccptu Eudngclion bdptif-

tmm contulcriniyfed eypra>ceptum cum k Chrislo con*

tcndutiUcrufruftra-Qt^od cnim Domintti dixit : Euntes

Kdtio bd = dGccte omnes gentes baptizdntcs ecs erc. mdgis ddco do

tifmipdr ^^tes.ctqueaclud^osinEcclefikrcapiedos , quod

uiorum - bapttfmoficbdt , quam qucd de ordine bapitfmi dliquid

ftatuerity kfcruitute emcerimonidru ncs Ubcrduit, tdeo

nouis ddftringere no potutt- Vt igitur injkniesfibi dppor

tan tufiitjta Ecdefi<e tpftus eos cooptdmuSyfequcnies uc

terum cxemplum , ccrti quod Dcus populo fuo ut ritum

falutdrem femel pr<eccptt , idnunquampojfecfie impi*

Mi,prdeccpitdutemcircuncifmendtospopulifui,infkti

tcsdd*

,*;M- BVCERI ■COMMENTARIV.S. too

Us ddhuc infigniriycrfibi quoddmmodo cofecrdriyidcr go cum ultro nosficimus v bdptifmo , qut arcunafioni fucccfiit.hdudqudqudm ipfi difaliccbimus, prtfcrtim ca idfolumfycelemusyutdcundbuli$ kbcri noflrt , dd ipfius fidtum educentury nequdqujmdliquidfalutisperdqudtn infundereipfiscomntes'

qui 9011 ignorduerint nunc horam effe , ut infyiritu} .tr uentdtcynonexterni$ cerimonijsyV>cumpdtremcoU mu$y%rddetiioni ycxtcrnd omnid hberepermiffitynobis. ^onir4, bdptifmi infontium cduffit , hdud qudqudm imquior erit, Atfdfo* Certe eos qui tdntopere lUum cxecretntur, uidemus pdru MJW^ ChrtRtintcUigere ' , fed meditan nouum quenddmmo^ ndchifmum, quifuAproftfiione , legibus & cohcrtionc corihctjn quo tdmenyut multdfylendidcfimulcnturyfoU dileflto nullum locumhdbedt , fupercdium dutem phdri- fdicum erfupcrbum dliorumfaflidium regnet id Deut cottidie mdmfcfiumfkcitydum hoc hominugenus , in mul tiplice$,eo$q;grduifiimos crrores inctdcrefinity in omni bus dutc dducrfus dileclwnis iurd dgercy erficiet dd huc tndmfe&ius * Oportet enim thriftum , non homincs regndre*

tfScd renertdmur dd Pdulum noflrum ls Chrtfti crgd hcdefidm dilcclionem uolensdttoUere9 mcmordt lUumfe \ mctipfum pro ed trddidiffc.utfdnclificdrct , purgdtdm U , Udcro dqu£ per ucrbumyhoc eft} Uudcro dqu£ zrp uer= bwm fibicoUecldm3utfuoftirituedm indics purgdrct, do nccfibicm , dernde cr pdtri cxhilcxt gloriofdm , hoc j

N 4 <jt,

M< EVCERI COMMENTARIVS- «©*

cfl3purdmomnipeccdtoycrommgencrcuirtutumcxor tiatdmjd Pduluj uocdt,ftne nidcuU ep- rugd-Etemm pur gitio noftri,pcr cmncm hdnc uitm durdt , quid tdm diu pugndftiritM contrd c^rnem , ZT cdrms cwnuitijs ejr concupifccntijs crucifixio,durdt- Udnc Udq^Chnfli ergd - Ecdcfii fu} ,dtleeltonc witdri mdriti dcbetjdfdUgetes, \ ut uxorcs meliores rcdddnt y nq cdrndli drdorc depercdt, j etudnitdte ornet-Addit ci hoc drgumenti^uxores effeyma ritcru ccrpord^ cu igitur ndturdfuZ cdrne ncmo odioh* bcdty fcdnutridtmdgis crfiuedt, pareiiyut ty uiriitd hdbcdnt uxorcsfuds,quds cum dikxerint y er bcnignc ka 1?uerint,fe ipfos diligent , & bcntgne hdbcbunt*

Quonjam membra fumus cor* $?{}«%* poris eius*

Agnoue rdt Vtulw myflcrm bocy cr ut incffdbilit Dei

ergo nos ddeeltonit drgumenjtumy nunqudm fdtis admi

Tdndum, inammo ilhfcmper cbucrfdbdtur , quod xter*

mm ucrbwm pdtrisynos A ddm filtcs , mcdit omntbus pcr

duos,pr<fi dngelisdffuwpfit,utftbi fimilesyid eflydcosp\d

ne rcddcrety hdnc crgo Dei crgd nos ftupenddm dtgndtio

t)cconiu= ncm y nunqudfatis potuit pnedtcdre y qudhbet occdfioncy

gio intcr etidm dliud dgcnsjn huius pr<econtum diUbebdtur- Quid

Chriflum cmmmdtusncbisDcmfkercpotutffct , qudqucdplium

e? \Lccle* fuumunigcmtumpronobisynontdntunihcmincm mfciy

fii- fedv- mori uoluU y er inde onmes nosftbi credentes m di

mitdtisconfortim cuchcre ^Hmct^iturcfl7quadkicde

cfftciQ

BVCERI COMMENTARIVS- p

jffficio coniugum diffcrcns in prxdicationem huiut myftc rij wadcritjttcmorctcfc nos carncm cfft decamc Chrifti, Csr ds dc ofiibus cm> ey tn nohis ucrc dcmu tmpleri, quod dc coniugum intcrfcaffcflu,difla,m eft,propter hoc re^ Unquct homo patrcm £r matrcm zrc- Hoc arcanum tnagnum cjfcinquit , fcdquoad Chnftum er Ecdcfiam* Vcrc non magnum tantufcd multo maximu cft , nos Chri sloitasutuxor uiro>ctiunftos cffcct amari- Hinc cnlfutu rum cH , utftliatatis ct glonx aus partiapcs rcddamur* Uinc auicm difccndumyqucmodo dc ChriBo &- Eccfc ftafcripturasintcUigamus, cuiutobitcrcrfupracapitc Cdmm cb 4 -Stft-i 'Wcmini' Qnp cnl Dcm non taucrbisyqua rcbm fcruar.dm ctiam,nos docerctycmniufere in Chriftomyftcriorwmyty w crpret* posdhquospr*mifityinquibusChri(ligrati4»ihaudcb= & fcripiu fcurc detiniauityutq; id intcUigeretur^craculitfuis augu= W ftuufhri de typis iUis , quam 1U1 apparucrinty locuM efty ut \ta pia mcnSy adrcmotiora er diuimora cogttanda prc uccareturjmpurt aute afacris arccrcntur- Vt cntm Chri ftt arcanwm ncuiffeyuitam tternam adftrt , imbe& uit* £tcrna,itafokstimentibus Dcum rcuelatur, ij momtif^i titUyiUud er in typis, er uerbis, qutbut dii , fupra quam in ijs apparuityeelcbrantur7faaleagnofcunt - Cu interim , impijyquiad htc myslcria ncquaqua admittendifuntfcnt fer habenty quodcbijciant , neueritati fubfcriber* cogantur- Vndc mirum non c& , qucd Chrufti regnum, ceruiccfis ludjcis nemo queaty cx Vrophctis ey Mofcheb approbarc-A Deo htc difcerc oportet,humana difyuta*

N s tioni*

. .INEPISTOLAM AD EPHESIOS

tionibil cfficiet , quU dnimdlis homo mhil horu potefi pcr cipere,hominis dut non c&,cx dmmdhffnritudlc rcddere* . Vt ucro , licct modo no udcet dc rc hdc Utiws dijfcrcre, uel unum excmplum , quo er prtfcns bcusclxrior redcU tur,ddducdm \n confeffo cji , promifiionem Deifittdm *d Dauid, qutlegiturfccudo Scbmuei 7- ett- Chronico» i7- (mm omnino eddem,promifiio ejl)item Pfdm- 87- et w-deChrifiofuiffc^UmfiuerbdperpenddSinequdqudm inficidripoteris v Schlomoh cdmquddrdre , quidigitur f , fkcics,concedestdminfigncmpropbctUmlud£}stAbfit- ^ r0f,°C^ Proinde cxcutcuerbd ddigentcr , ey uidebis omnino er de Orrtito dcschbmokpromifiionem edmfattdm,quod ucl illd uer* expucdtd' bdprobm- Qyifiiniquedliquidgeffertto-c.Rurfutui debk,qu£ qudmhbet mdgndm Schlomohfelicitdtemfupc rent-Vt hoc,Stdbi\idm ttironum regni eius ufy infempi* ternu, fgocro ei in pdtrem, et ipfc erit mihiin jilium H*c nc qui<s dd Schlomoh torqueret, puidcntU dcif&ttu eft,ut iUefadcdntefinemMt&fu£UbercturiO'tdndemthro* nus etut, in totu dajceretur,utnibdfimde buic pronnfiio ni,populws eius kdberct , uti hodicfkttum uidemmAhus igitur Schbmoh cdefiis, in hoc fdio Dduidis dtfcedus efl, cum hic typusfuit,is Cbnflus eftjn hunc, qu<e ucre mi = gnificdfunt,quddrdnt,wpercum,qu£ uerefclicUype?* ficiuntur-Ad cundcm modum, v dc ahjs udticinijs Chm ftifif&cUs, er ccrtiord difces , er neminem offcndcsjdn qudmuiminfvrensfcripturis- " Sicprof^om^fcntibcoficiffc Pnuluuides Legi \ .. " ntuscte.*

M-:BVCERI COMMENT-ARIVS-; *o*

rnw ctcnim Adm, ddduftdfibi uxore cxfe conditd, dixif

/c: Hoc tandem os dc ofdbus mcis , er ca.ro dc cdrne med-

ercprgtered relinquet quify pdtrcm fuum> er mdtrem

fudm.ey conglutimbitur ux orifu^cruntfy duo in umm

carnem>hcc c&,ut utuant unum hominem- Quisidmne-

get hdec , de ajfeftu tari erga uxore effe difta,quifcihcet

parcntumajfcftuardcntwr cfti Noj,- emm parentespro,

pter uxqre negligendifu nt,fed comugcs iam inter [c con-

glutinandi,quifcorfimanteadh£rcbatparentibus Qui

fii igitur ut ca de chrifto et Ecclefia Paui interpretcturi

Quk coniugium typus esi, coniunftionk inter Chriftunt

er Ecclefiam>W affeftm uiri crga uxorem, dileclionem

Chriftiergd Ecclefidfigurdt Deinde et uerbd deaugufti

ore comuftione cr amore loqufitur^qua int<r mru et uxo

rem appareat, inter quos em comugcsuntd dnimorucon

iunftiOyUtftnt in cdrne una,et unuprorfui homine utuati

Vcrfvftius igitur hic coniugium, qukm inter mortala

dgitur&typoeyucrbo defignatum e# , idPaulmin-

teUexit,eo(j;dixit: HocdrcanummagnumeR grc- Non

negat lccum hunc de coniugio icqui>dhcqui uim fcriptu*

Y£pcerct, undcilicofubiungit > uerunidmcn er uosfi:

gilldtimquifc^uxoremdiligdt , perinde dtquefeipfum,

er uxoruirumreueredtur , memor fcdicet fe conditam

inddiutoriumuirOyWpotefldticiusfubieftdmefie ,fcd

ueredemumimpletumeuminter Bcclcfidm ey Cbriftu

dffirmdt Vm leftor , hdc rdtione er dlid fcnptur<e lcc4

tentet endrrdre&uidcbitomnkwpldniord, epcer*

tioufibifire' Equidcm

IN EPISTOLAM AD EPHESlOS

Equtdem non dubitdrim , hdud dlid rdtionc Chriftum

difcipultseuntibutEmduntcm, defefcriptd , exorfwml

Jftofcheh , zrommbusVrophctisfaiffeinterprctdttm,

ncc dlid rdtione er ipfis dcdiffeyfcrtpturds inteUtgere, cu

Qtpmo* p^fo p0ftdpcriret eis mcntem , utfcripturds intetlige*

a r~r rent * ^oquiubiini\ofchchhuiufmcdidU({uidkgis^

\M dc fc opoYfcbJt chriftum Dci unigenitum homincm ndfci* cr

fcriptd m m0riytumterttodierefurgeYCdmortuis^pT^drim

tcrprcta* nomittc eius pcenitentidmi dc remiftionempeccdtorum in

Mjit- omncsgentcs-At ibtdcmdpud Lucdm dixit ChriHus^fic

fcriptum cffe-Ergo non fineueldmine typortm , ut dixi*

lndubic cr fkftum londh.unusexhislocusfuertt. Atubi

intoto londhfcrtbitUTy Chriftusfiltus Dci mortetur , ZT

intcrtiwnufydicmcldudctur fepukhro , poftcdrcfur*

gettNtbilominus id ex eo Chriftus tpfs coUigit- Nthilo pU

musudticiniumdefxkte percruccm Chrifti pdrdnddm,

tyfcrpentis in defertofufj>cnfioyextitit'

Sed longius qudm in&ituerdm euehor , dUo enim loco htcfufim crconftrmdtiwstrdftdbuntur-Ad noflrtmitt flttutum^dulutquduisoccdfioneprtdtcdt , myfterium tncdrndtioms ChrisH , <[uid in co totdfres noslrdfitd eft» Tdftwscnimmdritusnofter Chriftus , nos cdrnem fum hdudqudqudmpoterit defcrere yfcdtddemfdnftificdtos bedhitddprobeexpcnddmiMyO-fidcMyOmncmqiintu)* bispietdtemdugcbit > Nthilettdmefficdcmmdrittsydddc ccndcnddm corum ergduxores ddeftionem,propompo*

tuitidi*

M- BVCERI COMMENTARIVS- i«5

tuit Etfcarnusergocrhmc,quomodoexhortdtiones, fintin&ttuendt-

C A P V T VI-

Filfj morigeri eftote pareti $c&*

tibus ueftris*

M\ncribut£tate,utmmuifapiunt>itamhilfalubri t

m prtcipt poteft, quam ut prudenttoribus dido D e 4%j° audidnt Binc in patrta potefiate cfieltberos, non Wcror£« diutnatantwn , fedwnaturtlexdiflat -Impicigitur docuerunt,qut hberis v amplccli momchifmum , Cf ini reconnuhum , fineconfcnfu parentum licere afftrma- runtjentatacfc h*c,rata habenda defimerunt Vaulus igi turdudiendusltberts Chrifltams,qui iubet cbedtreeospa rentib in Domino,quod mtcUigo, qucmadmodu et ucrt'^ ficut dignu Bomtno e# , hoc eft, ut ex ammo et m omrnb uoluntatiparentumfefeattcmpercnt ldinquttiuftwm es%dimmtus enimftc mftitutu cft , ut quify quosgenutt, adfrugi uitam quofyinflituat , ijergoutmorigerifint cportet, er magm tUos habeant,id cft,honorent-

AdducttWci prxceptwm , monens primtm cffe> quod adiunclam prcmtfitoncm habeat,nempe banc,ut be ne tibifit &c< Rudwrcsanimiquales in £tate mtnori* Bcnis bc* ribus cficfcient, fic uolutt D cu\ aUiccrc , quanquam ty nc mmu§ idfuaprouidentiacQmpardtumfiti utquifquttatishi* mnmut*

denLor*

«M I]St EPlSTOtAM AD EPHESlOtf

. dent,ordimcfequemitte inrcbusinftttuit , fcfcdttar.pc* rant , comoddmjvrehicuitdmeius bcncuolentid &g$tit* Quod emfurfum cr deorfum idcldt , cx chdrisfun quof ddm, cr ferc omnium prceftantifiimosficit , ut mundi ua v nitdtemmeliusnobisperfuddedt,ejrdddcfercndah£ccd ducd dnimet , c&tcrum uulgmfuum itdduat ,uthcet mundi bonis dd delittdS non dbundcnt, commodifime td* Chnjlidni menfbreuiidm fudmtranfigdnt- bic dgunt noj tdmen Chnfluhi , in quos fines ftcculorum dcue inftlicim, nerunt,quid amphor nobis contigtt,qiu\m uctcribus,bo- ut mundo nitdtisDci in donisftiritualtbus pcrfrmtto, ut ommsiatd de futurd ncjird , ffiiritudlid corporahbus prgjhntiord cffh , 0- feltcitdtc futurd prtfcntibm tcjlctur , tempcralid rarim fccundd teftentur* hdbcmus,qudntum ddftnritwm dutcm agcntes tdntofvli- ciusSicVdulo ufuuemt > nemintftre plurdmaldinctde* ! rdnt corpordlidfednemo ctta , inft>irituahbus bonis bcx tiorfuit-Vtcuncfc aut dc extcrno uttce fucccfiuftt , cleclis fcmpfuccedit,quidiommb- bomtdtcDeicrgd fcfenttut* Vit<e dutem longjeuttds pr<ecipuis ftmclisftrc omni- busconttngit,etiam Vdub,quo ncmo uitz pcriculd plurd Succcffus ddijt, ddbondmfcneclutempcruenircddturnfuit Qgi rerti md= emmft'Ugifunt,dccetutduijint' Chriftmtamcriipfe,& gispictdte exprtfcipuisfdnclis altqui, qualis ey Idcobutfuit , er (Jtu tmpie Stephdnus,intpfo £tatts florc htncrapti funt , utdifccre Hdicdrgu- mus,nosuitamexpccldremchorcm Atnihilomwusta- it, fcd neu menutuitdipfd,itac?eiusdiuturmtds , donum Dctcft, trd certO' quemddmodwm-cs rcrum cxtcrnnrumfucccffus , nens

enim

M* BVCERl COMMENTARIVS*J i«4

tnim iftdfuispromifitlgitur w ordndafunt, mcdoddij cids,dtnonmed,fcdtuduoluntdsfidt , cumq^ eddccepc* ris, bond Det dond debes dgnofccre '* htfdnum igitur eft9 quod d rcrumfucccffii A nabdpti&<e,euinccre uolunt im* pietdtem,ut ij Chriftt non fint,qvi dliqud uit<e cotnmcdi* tdte frudntur- Ferfecutio quidcm nunqudm defuturd eft, uere Chnftum colcntibus , f dfoiet ctidm fuos lUe d perfc cutoribm,d\iqudndiutucri , nchbidiniipfcrumpermitz tdv.tur,W decctfane ut ouesT)ci,pafcui$ Dei , etidmcor pordlibMidhqudndocumpdceutdntur-Certcfiprcmiffk T>cift>cttd$v Mofcheh lG-eyi-cdp-zSdcdlibiy extcr* tiMrerumfucceffiit,magi$pi€tdtem 9 quamimpietdtcm '• ^ trguct,licct neutrdm certo-

Patres ne prouocetis ad iram filios* ^*vj

ChriftidnuspopulMfycntdncuteftiCcqiemnisdcftri :tJdWadmonitioitddttetrpcrdnddcftyutducdt,ncntrd* * bdtjemter mcneat,non ui quaddm impcUat TAonetigi- tur Apcftoluspdrentes > ntddvrdmhbercs fuosprouo* ccnt,hcceft,animcseoruexdcerbent-Kdmutintcmpefti Udfeueritdte,ddcffiaautcunc^ccegcrint, bcnostdmen, CT" qui ultro cff:ciufacidnt,nequdqud reddent-T.ducados Officium crgo iubet,in$litutwnc cr ccrreptwne'Domini,qu£ e$t, paremu' ut timcrcT)cminiante cmnia imbuantur , dtq$ inde tnori igenuis ajfcclib' dcceatur, ut fuftedti fcmp habeat,quic quid ipfcru animc arrifcrit,eoc^ hbetcr mcneri er ccrri - %ifefuftmeat^eqiemdduitddcodigndpiemripotefty .

wjidcm

$C<S'!«

IN EPISTOLAM AD EPHESlOS

ttifidcpofitione eius,ad quam nattfumus hanefentcfi tiamprouerbiaSchlomoh multa doccnt Caputergoo' ntnumejl,ut Dcum doceatur tuucntuscxammo rcuerc* ri.eyubifyprtfentemcrcdere , dcmdcagnofcere, fuos omnes affcdus ad iniquitatemfcrri, neq^ bom ahqutd ra * tioncm no&ram pofieprjcfcribcrc, ut iegi Dei diligentcr intendant, cr moneri^caftigarityfc cum ab omnibus * tu maximeanatu grandtoribus , z? doftrina dtc^ pietatc prtftantioribuSylibcntcrfcrant'

Serui aufcultare dominfs carna iibus.cum timore&c»

Seruorumconditio dunor cfi , quidndtur* noftrtj

&urd uo= fcmpernon adlibertatcm tantum , fcd cr principatum

catio fer* fltettantiexdidmetrodduerfd , quare incadtffictliusctl

uitus- officiumfcruare-Et uidcbatur etiam uulgo, quando Chri

ftianifmutfummam intcr Clmfuanosddcciionem , rc*

rumcfccommumoncm exigttjndignum , ut qtas

Vugndre fcruiret,pr<efertimChriflidno,cuifi'dtcrcfict Videtkt

cu hbertd ctiam quod er Paulitcmpefiatc non dcfuerint,qualcs er

tcfcruoru oltm apud ludsos zclou crant , er nuper inter agrico*

T>ci,homi lasfeditiofos, apudnos<3crmj.nos , pfcudccuangdifla4,

m fcruitu qui docucrint, dedccerc ut qui Deiferut cfient , homini-

tcm no no bus cogercntur obnoxij cffc- Nupcn iUi nojlratcs addidc

tium do* runt,caufiamredcmptioms ChrtHt , quafitUa carms U-

%ma,fcd Urtdtcm pcpertfict * Plunbus igitur Faulusferuos ad

filfum- cfficwm

M. BtfCERI COMMENTARlVS- 10?

tfftciumfuum,cumhic , tumtdColofi-o-Timothcum, quodidcm & VetrMficit,hortdtur-

'Etcnim ut rcs humdn* habent,i ndturd indiftd uide* turquorunddmferuttus , quodfintquidam ijs ingenijs frtditiyUt mfifcrukntynihil bontfrugis humi.no gcncri idfinnt Vndcapudomncsgcntesobtinuttutferuiant ^ndturd fcruiMemdhqui,quodo-Deusinlegefuddpprobauit> indtftd factiubcdtfuoseffetnfcruosmitiores,quamfmtdUj, v <lU0YUnd* domefticorKjideirdtionemhabcre HorUmenimfcr* fcrutiM- uitMfcptemntofiniebdturz- lAofcheh «• Apwdgartcs «nro <</& domim$ po^/lrfs inferuosfuit,uite necisfyo* quodcuncfc pcrferuum dcquircbdtur9td Domino dcquire bdtur*Sedh£cpoteftdspoftcdperC<efaresnonnihiltem pcrdtdeft-Autorc Gdio, hb-primopendcftdruuirisciui USytitulodchisquifuntfuiucUlienituriS'

Forrbfiucquis Chrislidnum , ftue ethnicumherum fcruutndftusfit,cum h£ccondttioptetdtinonrepugnet, Qupmb* conditioniinferuiendumeft- UortdturergoVaulus , ut dofcrmcti quifcruiuocdtifint,dominisfuiscdrndlibMMceft, cx- dm* icrnis^dliis cnim unus Dominut Chriftus cft,fcdft>iritu<t lis , obtcmpcrcnt,idq> cwm timore cr tremorejd cftjum mdcircunftcftionc er diligentid , fimplicitatecfc cordis, ncquiddltudfcihcetfteftent, quamfynccrozruigilanti dmmo9grdtdmherisfcruitutemferutre Quoucrohuc frouocct,dddit,tdnqudm Chrifto- Quis cmm tdnto Do- mino non ed dihgcntia inferuidt, ut contmuo in timore et it€morcucrfetur,fcthcct circunfeiciens v cduens , ni

O qrndi

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS >

quidyquodmimftcrijfuifityOHrittdtt Um Chriftoitdfer* , uiuit y quihcrofuohdcfideerfedulitdteferuutcjfcftu*\ duerit' Simphatdtem ucro cordis ex cppofito mdgis dd* rm rcdditydum dit>non dd oculumferuicntes grc*

Etcnimeicui cogniw Cbriftuieft , debct curdr.eut itlifudomnidinprimisdpprobct, id% quodpkcerchomi nibus Hudetydcbct non dlk rdtioncftuderc,qudm quk id itd Chriftopkcet* Ncqudqudmigiturficgrdtkmhon,i* numdmbict , ut Chrihi pofthdbedt , quodfdneficiunt, . quidd oculim dominpsinfcruiuntyO' cis dbfentibuscffi* ciumnegli&mt-henim ChriftumE>ominum3uthdudqu<i ^umfkUcnt , itdgrdtkmeiwsnequdqudmmcrebuntur\ Quidutemfe,dumhominibut feruiunt , Chriftifcruoi dgnofcunt, er D ei uoluntdtemfrccre , dwm ittorum impe rdtd pcrficiunt3ccrte ex dnimo , ey bencuolc in ommbu* heris inferuient, fcicntcs rcpendendumfibi,quicquidbo nificcrint,qudmlibetferuifint*

Videdutem ut perftcldm ApoMus feruitutem rc* quirdt-Edm primo ddigcntidm pofcit,ut in timorc v tre^ tnore^ tdnqudm Chriftoomniumfuprcmoprincipiferui ant3dcindc edfimphcitdtcm, utmhilddoculuficidntfcd ficutfcrui Chri&i,in conftcclu Dei,fummd cunftdfedm (itdteperficidnt,denicfc edmpromptitudincmdnimi , er hcncuolentidm, qudm quiffy pius , in pcrfiaenda Dci uo luntdte pofiit prxftdrc Sunt ndmq, qui tamctfi bomfi* de3ofticiumfuumfacknt\fubmorofuli tdmenfunt, mhit cum bencuolcntk cr grdtid pnftdntes*

Vtucro

M> BVCERI COMMENTARIVS* io<f

Vt uerofumma ita dikgentkfimplicitdte er bcncuo* kntiaferuiferuidnt,eopotifiimumiUosprouocdt , quod unicuityfiueferuofiueliberod Dominorepedctur- Quo tnonetlona Deoq; grdtd opcrd effe> et quxferui profua uocdttoiKidominisfuisficrant Edemmoperd, merccs &ei optimdfequetur^non quidcm iliispro merita cr dd& quata,quid enimfkciai mifcr fcruulm , pro quo deberi ci pofiit, confummdtdfvlicitdst fed quidilldferuitutemfide ktcrfcruitdmfeqtutur0ucatur eius repcnfto er remune ratio-Hinc ucro uidcndwn,quantifit Paulo, fu£ uocdtio ."f *** ni,quamlibct humilis ilkfit , fidcliter unumquem<$ infer Xlnll FcU wrc-HincfdneOnc(imu3quein ChrifloDominofuoPhi um^cr'^ lemoni£quducrdt,hincherofuoremifit , cuwtdmeope ^\U£U0'_ Ydindiguiffet, neqdubitdbdt, quinidvhilcmomfuiffet c*tl°min* pergratu- Adeo cupiebat, unumqueq; Domino in ea con rmrc' ditione feruirejn qua ab ipfo cffet cokitutm- Ex hocaut manifc&um eftyquam non habuerit corum fpiritum, qui uolunt externa omnid tquata, prdefertim cum ad Timo- theumfcribensferuis pnecipiaty ftfideles habeant domi* noSyUt illis hoc nomine inferuiat tato Qudiofius, co quod fidclesfintacddecli , qutbeneficentifpdrticipesfunt*

Etdominieademfacite fc^

erga i!los<.

Qu<e cademf bona er <equa,remifiis minis , ablcgd* °iPclu & tafeuitia , utiu8amGrclementemferuitutcm dpudeos dom.no* fcruiferuiant-ldfkcdeimpetrabiturabijs, quiuercDeu rum * timent,noruni(fc non minusferuos iHicune cfieatqt Ubc*

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS Yos,utdpudquemnonfitperfon£reftcttus-lluiu*igitur Ephefiosherosmonuit, utferuosmanumittcrcnt, non tuftit * Voteftigiturfynccradilcfitouigcrectiamintcr cos,qui i mta ifu externa, admodu difiimdcsfunt-

Quod reliquum eft , fratres mei cor* sda* roboramini&c.

YcditddmonendwnChri8ianosingenere,hortdturq;dd

conftantiam cr uigiutntiam , quafancfummaopusc&>

quando nobis nonfit pugnandmn , aducrfut fanguinem

Qwhut 0- camemjnoc eftjnommes* fedaduerfus principatut ct

cwmnbbU pote§iates0Aduerfusdominosmundiy crtcncbraruftecu

pugnan- lthutusyaduerfutft>irituales uerfutiasjioc efty cmncm mi

dum» titiam v uimymalignorumfiirituuy quiut nos excrceat,

mundumautem&tcncbrasfeculihumjd cft, rcpro*

bosy quos fupra uocat incrcdulos y pleno imperto regant,

m atrcafupcr nos regione nobis incubant*

Quodtamcnhaudfcio y ancxfuafentcntiaApofto* {uSyUcluulgitantumopinioncitajcripfcrit-vtcnimreli^ quafcripturaomninoaducrftirtepotcftatis, v maligno Yivmftirituwn meminitjta nufquamahem y er cttlcftU iUis afiignatyneq; tn certos princtpatu uni ct potcslatu or dines diftinguit-Sed ha>c curwftm excuffa mhil adpicta- temconfcrunt- Satisfitnouiftc eficmalignosfairitus,qui ttclentc ita T)eiprouidcntia>infidiantur cotinuo nobisyut adimpietatempertraclos perdant y dbutcntcs adidno* fira ipforum camcjwn uniuerfo mundo Qgotquot cnt cu ChrtslononcoUiguntycuhis diffitrgut, er J«J C/?ri-

M- BVCERl COMMENTARIVS- w

ftminfbiritunoncolunt^cdptiuidbhistencntur^ddipfo rwmuoluntdtem3ut?dulusdhbifcribit' . .

Cdtdbapttftje quidam negant effc nulos D<emoncsy T* t * nosfy oppugndrc, moti 1U0 idcobi,unufquifq; tcntatur d ', dru 5m* propria concuptfcentid-Sed t&i hominu gcnerifimiliare ne& eft,apocrypbafcflariy eycertasfcrtpturaspoflhaberc, f/r D*~ ficuterindiijs y cufanflisDeinonhbenterconueniunt' mones* ChriHusprtncipismundimeminity Vaulus & Petrusut Diabolo rcfijiamus hortdntury ft nolunt ifli credcrc md= los Ddcmoncs cffcyohm experietur- Nos Vdulududidmu* utcorroboremurpcrDominu,Z!rroburfortitudinisei* Mya[uodfiet y ubi quam mox dcfcribit Vdulus pdnoplidM* nobis dffumpferimus* Nofbrumdut non tdm e& edm dffu merc,qudmordre y utDetocdm nobis donet affumere, imoipfenoulLmunidtldcfcmonitifdnfli y pcrjjnritum Deidpuddloshdbitdntem9ut neeefidriudgnofcunt, itd et crdrepofiuntydicfcfolcnt*

Qpapropter afiumite totam arma Sca turam Deu

Diemmalumuocdtydicm tentdtionis y fiuequdmun= Di« md* duscontrdnosfeuiens y confcfiioneDei condtur extor- /«** a[uereyfiue qud dhas infididtur Sdtands, ut indignd nobis comittdmuS'lnhocdtetentdtiom$ y utperdflisomnibus, hoc ejl,per omnid insxrufliy nutld re omtjfd qu£ nos mu= riidtfldrc pofiimus hoRibus noftrisfuperioresyhortdtur utomnem DeidYmdturdmdffumdmusyhocefly curcmus

O i utcjuic*

1N EPISTOLAM AD EPHESIOS

ut qukquiddDeonobisddmunimen contingere pofiit, A m ddfit'Acuelutdrmdturusmihtem,cuboftccongrcffurua rtC & - ^b^armisfinguUpancscontegidcbcantmonet' Cm rJm ~ & ProP'^m MMtcs balthcofolent , ut circum uentrc, cr fumbqs tutifint,ncftram cincluram iubet cffeucritdtem, ttimirumutoptimafide , crfynceriter omniagcrdtnus, Vcclus Thordcc illi muniunt, nos pro cd armari petit iu* HitkyUt nimirum candor^quitds , erfeduld officicfitds %n ommbus dclibus noftns obuertdtur, denify nec inferio Td corporisinarmatdillirehnquunt, fuos hdbcnt ddpu* gndm idoncos calccos, quibusfura ey pcdes protegdnt, pro bis nos tnftruclos effe uuh , promptitudincdnnunci* andi EudngelijyUtgloridm Deifemper propagemus , id entmcurdntcs, tutifdneincedcmus, nokricurdmdgcntc df.tifiimo*

Habentprttcred mundimilitcs er fcutuw3quoduer* tantboftiumidcuU > fcutunoftrum cffcconuenitfidcm, (Ua cntm dwm ucrbo Deifemper mtendimm er nitimur, quamlibct ignitd tcld mdh iUim cxtinguemm- Quid enim incidcrepoftittentdtionis , contra quaexucrboDeinon fuppctat pra>fidiii certtfi-fi quis mcdo illo per fidcmfir* miter nitatur I nfuper v caput illi contcguntgaled,dt no firtm cdputfelm qudtn certofi>crdmm3ferudbit Quia ucrcnontantunosabhoftibmilUs dcfcndere , fcdipfos etiam dggredi ct prcftigdre oportetftquide bond fidc im peratonncftro milttdrc hbcdt 3 etidm poftremo glddio cpm eritAducrbuDci erit^uo Dei bomtdtc, tmn nobis

ipfis,

M- BVCERI COMMENTARIVS- t«t

ipfis,tum ctlijs pr*dic<tntesficut cfficimut , ut Deo dpud tios v elcclos omncs omnidfcruUnt, itd certe bojlem no firum profligamus, eyftoltd cm diripimus, noflrocfc itn pcrdtoriconfccrdmusybommcsfciUcetquosdduoiuntd* temfudmiUetcnebdt cdptiuos Hd*c drmdturd Dei esi, qudmfolMipfcbtrgitur>nosdfiumimMcdm , dwmtlldm db ipfo crdmutyW cxciti cius ft>iritu,infidc cottide e? di lettioncproficcreftudcmus-Vndefubijat*

Omni oratione & deprecatione,

Secj'&*

orantes*

Ordtio uerd nonfolum eft , quodltbet pietdtis uotum, fedfenuw dnimi,uelut cwn Deo coUoquium, o-grauis Q^y 07& pe"pcnftoeoru,qud> gloritDeiinnobtsdefuntju drden ft0. tiddipfim fyiritusdeprccdtione , utedinnobisfdrcidty hisutconfiderdtiobcnefciorum D E lergdnosfempcv comnftd eiijU v gntidrum Ma* Hortdtur ergo Vdu lus,utper omnem ordtionem er dcprecdtionem orcmtu* idueroperomnem ordtionem,utdciur dccipier.dum> fi* cutfuprd ommfupicntidyO' fimilid > utficutomnemfdpi cntidm eximidmy er omnipmmfdpicniidminterpretd* mur,omnem omionem dcapi.imus pro crdticnedrden- tt er dfiidud-Ndm iubet ordre omm tempore &ft>irttu- Tenj{>MdutemhicK<xi%oz eftjdeit, ttpMcportunum- iVuit cnim qudndocuncfc ct mutw Itccdt, oraticnes bdbednt Omniteni ' er dcprecdticr.es, qutbuifcilicet drmdturm , de qud O* pore* xUyfibi 4 Domino compdrcnt»

O 4 Addit,

IN EPISTOLAM AD EPHESIOJ

. A ddit9 ej- in idipfum uigikntes cii omni inftdntid CF flcprecdtione - Vultenimddco nos dcprecdtioniincMn* fcre9utctumhdccdujfituigilidsdgdmus , diu p-notfw, quxndocuncfcfcilicct hccre pofitu nos deprecdtionibut d4 Dcuddntes ld(fcnontdntupronobisipfis9fcdfdnftis9id cft9 Chrifiidms omnibus Sic cr profc Ephcfios ourc pp tijt-Scd quidi Neqtuqudmfdne , qu£ ddfepropriepcrti ncrent,fedqu<eddglorum Dci9neq;Cd9 quoddiffiderct^ fefolumiUdpofeexordre , fcdquueddem ordrc ctidm QUi Yd - tJiorm intcrerdt Omnid fiquidem eius defidcrtd huc pri fiotie Vdu demfvrebdntur , ut Chriftigloruperfe fceliciterpro* lus profe pagdretur.qudndo tn id diuimtus delegdtus crdt9 idem il crdn pc* pxrerdtoptdreuotisomnibusyChriRidnosquojlibct9id tW&' cfc nofolti, quod gloru Chnfti propdgdtio mundifdlta fiufcd etiiquodfinguh tn hocconditifint9utiUu&rddxi glori<e Chrifli unicefiudcdnt Uuiufmodiergoqu<epro prie ddiUuftrdnd^ntgioru Dci3o-fdlutemhominupro mouendumficiebdnt , nempeutfibiquoties loquendum cffctfermo diuinitus ddrctur, tum digtu eo fidutid , qud; xUwm promeret9 deniq; er promcndi eius dexteritds , ut cumficutoportet , dnnuncuret , drcdnumq;Eudngelij cuius lcgdtionc fungcbdtur , cui & fidclitcr hddcnus ddeo incubuerdtyUt conftnftuscdtend cdptiuus dctinere* tur,rite mdmfiftdret, iurc Ephcfiosfibt d Domino ord* X c po8ulduit9quibus nimirum <equc dc ipfi y in uotis iftt effeoportcbdt*

M* BVCERI COMMENTARlVS* t99

Sicitdq; difcdmui iton diffidenttefuiffc^quodfinfli profe ordrc ahosfubinde hortdtifunt y fed thdgni ordoris gloridm deipropdgdndi y quod cuperentfcilicet huc omni um uotd cr defiderut effc intcntd y unde crfdlut omnium pendebdt-Atcfc itd mdgis ddeoy commodtvmfyeftdrunt eo 'rumyquos profe pctebdnt prccdri yquosflc glorit Dei de fideriocupiebdntdecendere,qudmproprium- Sibijpfis Nuttdfcri cmm mhil bonidefuturwm certb fcicbdnty quid Chrifto pturd pro credcbdnt-Hinc tumliquetyqudm mbildgdnt, quiexhocy bdbitur grfimilibws locisyinuocdndos demortuos fxnclos probd- defunfios rccondntur-NihilcnimfimilefeciffefdnttoStUelexhoc, fdnclos in uellocisdHjsycuincerepofiunt- Nobitdgcndumeftcum uocdndos* uiuis,donec hinc ddfdnclos defunftos trdnfferdmurydhud nuUdfcripturddocet-

Notdndwmdutem quodtdntut ApojlolutyutEudnge= lij legdtione digne fungcrctur petierit , profe E phefws crdre tdm obnixe y drgymentwm cmm id eil, er mdxim<e molis rcm hdnc effey er ciws Pdulofuiffe longe tiudiofife ftmwmyquemfenfwm y quodc^ ftudiwm y utindm er noflri QUdnt<e feculiEudngeliftis ddretury fdnemeliusEcclcfuhdbe- molisdi- rcnt-Dcindeobferudndwmynibilhumdndsuircsyinfunfti gne pr&di oneEudngclicdpoffe, crfcrmoncmipfum, cum loquen^ cdrcEudtt dum efly fdutidmy etfcientidm loquendificut decet omnid gclion- dono Dei contingcrcy eocfc pro ijs in&dntifiime, er drden tifiimc ordndwm-Vtindm uero ncflris quibufddm non ui- deretur rcs tdntimomentiyddco lcuiculi-

o r Nc ucro

!N EPISTOLAM AD EPHESIOS

Vt uero fciatis & uos quomodo sc<2.7. res meae habeant*

Vidc qum officiofd ddeftionc crgd Ephcfo$fuerity

Congrcdi qudntiq;ftceritfinftortmcongrcjfimy ftmulzrreddi

finftosy et certbres illos , qutd cuicfc dgcnti in Domino dccidit Hdc

dc rebfu* caujf4 . ^. ^ £m /^ &#. Eeclcfm fubinde inuifere

isitmccm fludcbdtyidcumfibinoneffetintcgruiny quimmdximc

fe rcddcrc fidos Chriftimimftros y a-coUegdsfuos.profcddtUdsdc

ccrttores $%indbdt 9 non ignordns fcihcet , qudntum momentumM

res md- corrobordnddmfidem9 dccendenddmcfc ddcftioncm hdbc

gn*fru - (tt,mutua fttnftorwm dppcUdtio ey cohortdtio Vbi ucro

%& n€ hoc quidem hccbdtjtteris idfdrciebdt, qudnqudm rdro

litcrdsftnc dliquofclcftiorefrdtre , qui er ipfc uiud Epi*

ftbld cffttymiferit> Hocfdne &udmn> hdud qudqudm lcui

ter cordi ittifuiffey id comprobdt y quod e Romt, Tychicii

hw&phefumjn tdm remotdm orbis pdriemy ZT trdnf*

ntdrid dmdnddrit-Tdnti eifuit , Epbcfios dc rebutfuts mo

nereycrper huncfrdtrem confokxi*

Qnim crgo non Vdultno dnimo pr^ditifunt , ex ij$ qui hodte EudngcUon dnnuncwtt quiddm , qui neliteris qmdcm cumfdttftis er coUegisfuts , tdceo reliqud Ecclc* fidyqudm mixime uicinis etidm yfiimiUiritdtem in Domi* no,nondicocontrdrKrcyfedpridem contrdftdm ueldlerc er prouchereftudcnt Mdgndubicfc , er iurc9cft Pduli* nis EpifxoUs duthoritdsfcd optdrim co dnimo ilks nos /e* %m , ut cxprcffum m eis Apoftoh er miniflri chri&i

umfidi

M- BVCERI COMMENTARIVS no

tdmfidi cxemplum Uberet xmuldri Certe er d nobis re- quiritur, utfidiftmusyhoc e&, pro uiribus y propdgdndje ln ^Crf Deiglori<eftudedmusy iddutcmquicrimusycumPdulo wworu fumm Um difiimdest is tn omniafe uertcrc, omnid tentar E wngcU* reyommbut omnUficrifokbdt yut Chnftum qukm pluri- P*rmt mscommcncUrctyercommcnddtumproucheretynosubi utcunq; efugge&u dixerimusydecUmdntibusyqu4m Chri flum prcedicdntibuspepcfimiliores , probcoffiao noikro dcfuntti nobis utdemuf-Vtindm tam tmitdbiknobisPdu liftudmm v drdor udicretur y qukm iure i nobis rcquU ritur - Profeftogr nobis ordtiombus <zr deproecdtbni* bus in&dndwm cr utgtUndum erut , quo iuftut in nobis il luftrdnd£glorUChrisliycuiconfccrdtifumusydrdorfld= grdrct Nimiumftquidcmtepidipleriqifumui, utti* mendumflt , ne nos euomdt Domtnw;*

Pax (it &C dile&io cum fide* Se#.99

QuU d beneuolentid D E I omnU expcttdnddftmty rettefinit EpiftoUm ut cctpcrdt , preando pdcem i Dcoyhoc e&yuerdmftliatdtem qu<e hicfitd efty in ddetti* cne erfidey utficut non dubitdmus fideuerbi Dei y nos dbtpfoy utfiliosdiligiy itdncsproximosutffdtrcscom* plecldmur Beneuolentid Deiprccdturprxteredommb? diltgentibuschrtftumcumintegritdte y citrdcorruptio* ncmfcdtcct hypocrifcos, V uite impurioris* Qudks uti* quefolt Chnftum uereddigunt Iti&itUftquidem ipfc & fdnclitds Daeft, qudre ccrruptcks cdrnis cxdnimo dcte

ftdbitur,

IN EPISTOLAM AD EPHESIOS

fldhitur, qui ipfum ucrc ddcxcrit Ef ui qui dihgit ipfum » Cummtc* fcrmonemciusfcrudtjsdhnegdtionem noflri,cumomni grititc* fdnttimonid requirit Qtwre <jwod ddiecit, cum incorru ptione,non itd inteUigendum efl, qwxfi Cbnftum z? cum corruptionc quis diligere pofiit , quis cnimftmul diligdt contrdrkfQuid cni cfficidt Cbrifli ddettio,hdc ddieftiun cukexprimerepotius Vdu- uoluit,qujeuticfc <xh omnicor ruptionefuhducit,zrdd imagine Chrifti rcformdt- id no bis omnibus,per ipfwm pdter et Dcus nofter donet,cui fit glork infecuk Amcn*

Vrophetks ne dfcernemini , omnid prohdte,quod

bonumfuent,tcnete-

Vinit Commentdrius in Epiftokm D. Vduli dd

Epbefios-PerMdrtinum Bucerum*

Errdtdobiter dnimdducrfd* B i*fkciefecundd,lege,fdnguine ipfius B t fkci lege, dereiZ-Oi-ffcMe.reucrcdtur' C-<S'fkc<\- le*Apoftolus* Gs-jkc-i-lcg-Gdldtis- D 'i'fac'i'lc'fdnftitds,qu<eut- rfk-i-leexpurgdtd effcD-s-fk- Ue-ftdtu ite dfcopoieaf fe*ib- fedo-dngcU-E* yfk^ lc cdpitctertio.Es-fk^leg* intcrfc ddcftion&E- <rjk-i- le* qu£ tdnde noud prtceptd» F*8>fii' x./e.uious etviotGffkilcnospercepturosU* *jjSUf fe« utpunktur- hi.fk**de-uitdm,uiucrent.ls -fkc* iie-inftruftu>ib' fedomnihus-K^fk* zle* uulgdreinfe* L^jStf lemebrdftmusjbcomittdmur , ib> iunttify xb* UMxcjbiim prtcipucfoletimpedirc-

I N D E X- Abrogdtio \egis-fvl <si>b V *4*db-Um <r< « <*♦

AetdsCbrftiplcneddultd-fvi s/. *•

AmorBciundeproueniat-fvl* *o>d

ApoMMChriftiquis-fvl. ^s- d-er34' &♦

Armdturdpmftorumfvl* 107« &•

ArtcsinfruftuofedChnftidnisuitdndt-fvl- 8$db* Afcenditfupcrcd-lcs-fvl- s*«

Bdptifmut noflcr et Chriftiquis V quidutcrcfc prx» Bona operd qu£ nosfkcere poffumut-filti > b* (flet>

Cdnoninterpretdndifcripturds-fil- 101. d*

Cbdritdsqudreprtecptum nouum a Chrijlodicdturfv* Chdntdsqudrefideetfrcmdiordicdtur-fvlzi-d* (58. £• CbirogrdpbuM e&Jex Mofcheh quomodo contrdm no bis>fil <sy 4>CGf d.

Chrislidminmundoinfilitiusdgunt-fvl* 103. fc.

Chri&MdddextcrdmDeifedet-fvl- 4J» b*

Chnflutindlijspuerindlijsuir-fvl' 3*.

CkriftMEudngelizduitpdcemfvl- *<*

Cbriftm fundamcniumfvU C7*

Cbriftiincdrnatwquidmundodttulerit-fvl* $9- b* Cbriftusnonccndiditnoudslegcs>fii 01* «*.

Chriftu* omnid ctidmAngclos rcjhtuct-filiz- b.zm-d» Circumcifiomdnuficldfvl- /<y. 4.

CotediftcdmurinChriRum-fvl- C7> b,

ConiugmmterChriftuetEcckfidm-filiQo-b-etioz.d' CondiiifumMadbcndoperd-fvl- 93. b*

Contra

I N D E X*

Contrdindulgentidsfi* 77> U

Congreffmfrdtrufi'cqucntiorjcsmdgn£ftugis> 109 b* CredercinDeofil 19 d*

Currensnonuocdtmquisfbi' »s. b>

DidboliddquidincumbdntfvU 48- d>

Diesmali-fbl. $v d>b*

Dilcftione difcernuturfilijlucisdfilijs tenebrdru-ze>dit

Dondfyiritm dd quid confvrdntur> s 1 .

b- (5>i* <t*

hbr<eorumdigmtdS>

st* d*

E/etf/o Deimento Chnftinobisobtigit*

2f. b*

hpifcopiqui-

S4. b*

'Eudngelion quid doccdt*

as- b'

'Eudngcli&&qui>

s4- h

Expergifcere qui dormis-

94- b>

Fdbute Chriftidnosdedccenz*

9x> b>

VidesexduditU' »©

> b>£T39- d>

TidelcsinCbri$lo>

*9> (%'

¥idutidex[ide>

\9> b>

¥dijinobcdienti£>

4S- d>

Votderd promifiionum-

w b*

Gcntes Eudngelio dluftrdnd<e*

CO> d'

Grdtuquid-

2X> b'

Homolcfmprimogenitwiuniuerfecredturfr 7*> a*

Hofyites ey dducnz um nonfumus*

<y<r. b>

Humdnitds c hriftipr<edicdtur>

7i> d. b>

hitcrftitmm intcr Gcntes cr ludtos-

c9> b>

ludiuum de pr£ccptis>

<J4- K

luftifmtionisordo>

51- b4

I N D E X-

luftutcxfideuhit* 20. i*

Ldpis Angukris* c7> d*

Lcgispjedtgogidquihutfit oput> 9* d*

LuxinDominofumus* 91* b*

JAmbometdm htrefiscwm Rcmdnenfiinmundtm irrepfit* <"• b*

Mifiioquidfit&quisdicdturmiffus* tt> b&sa-h Muficdpietdtiinferuit> p<r. b*

Ndturtingenium* *7> d> b*

Hcmotemercdbijciendut- 3f* &>&*<** b*

Omnidfuumtempu*habent> w bi

Oput Cbriflipr£cipuwii* <?<** 4*

Pdftoresqui* $4i b*

PdHluiquomodofinelegeuixit» fi» d* &

Pdxquidfigmficet* **• **

Vropbettqui* $4» b*

Vrcpbetiddechri&oexplkdtur* tct> b*

Quicredideritnonftftindbitexplicdtur* <S7> fr

Rcdemptionoftriquomodoconftet> zs* fr

Reucldtioncsprob<equ£fint> 41« b*

SdcrdmentdnofuntfpbrdgidisChnjlidnorH* 90- rf* Sdnguinisthri&inccefiitdS» 28- b*

Sdnttosnonejfeinuocdndos* 199* d%

Scripturd qucmodo in chriftum interprctdndd* 10* . b* Sptritwdrraboeleftorum* »7. b> W &> b*

Tcmpmncuifozdcm* <y4. &.

Teftdmentumquid* ss> a*

Vcrbiextei-niufm. e?» b*