1** - : 'jr EXPLORATION SCIENTIFIQUE DE LA TUNISIE. ■•5l t A aa itauau'i .ITAII(M<1/J'J 3(1 /Ol-friw *J 3(1 laHOtli . 3aii.i/'(i j3']»i3'( 3ti 3 jomojouuau iktaia*)-'. 1.1 3(1 .uaacao laiArinaa^^ iCH .8J3i'non'a coia^j a,i ki flaij/v.nn zmm 'Astmnn. aifiawianin U ff / JA 3030 1/ PRODROME DE LA MALACOLOGIE TERRESTRE ET FLUVIATILE DE LATUNISIE. GASTEROPODA INOPERCULATA. PULMONACEA. MIIiAX M. gagates Gray, Cal. of Pulm. or air-brealh. Moll. I, p. 17^1, i85.5. (Limax gogates Draparnaud, Tabl. Moll. p. 100, 1801, et Hist. Moll. Fr. p. 122, pi. IX, f. 1, i8o5.) Sous les pierres, au pied du Djebel Abdellah pres le Cap Roux; Ariana pr^s Tunis (Rourg. 1867); sous les ddtrilus au Djebel Re^as (Lei.). Ce Limacien, le seul connu jusqu'a present dans la Regence, esl une esp^ce cosmopolite, re'pandue dans toutes les re'gions circummddilerraneennes. I'' Gray, Cat. of Pulmon. or air-breath. Moll. I, p. 162 et 174, i855, et Bourguignat, Malac. Alg., I, p. 45, i864. — • Limax s. g. Amalia Moquin-Tandon, Hist. Moll. Fr. II, p. 18, i855. — Genre Amalia des auteurs allemands. Une fois pour toutes, nous croyons utile d’etabbr la priorile de ce genre Milax, priorite contestee par les auteurs etrangers qui veulent I’accorder a rappellation d’AMALiA. L’Histoire naturelle des Mollusques de France, par M. Moquin-Tandon (2 vol. in-8“, i855), oii se trouve inscrit pour la premiere fois le nom d’ Amalia , a ete publiee en six livraisons : la pre- miere date du 12 avril i855, la deuxi^me du 4 mai, la troisieme du 1" aout, la quatrieme du 10 septembre de la meme annee; enlin la cinquifeme du 2 Janvier, et la sixieme et derniere du 9 avril i856. La preface de cette Hisloire, portant la date du i5 mars (date inexacte), n’a paru qiTau 1" aout avec la troisieme livraison. L’ouvrage de Gray (Cat. of Pulmon. I, i855, avee une preface en date du 29 mars) a ete livre au public savant le 1" mai de la meine annee; cet ouvrage est done anterieur de quatre mois et demi a la quatrieme livraison (10 septembre) de Moquin- Tandon, ou se trouve etablie la coupe s. g. Amalia. L’anteriorite appartient, comme on le voit, in- contestablement au genre Milax. Malacologie. 1 lUPEIUrRlR NATIOXALR. 2 HELIGIDjE. — HYALINIA. HYAL.INIA<‘>. U. Pomeliana Issel, MoH. croc. Viol, in Mus. civ. Gen. 1880, p. a6i. (Zonites Pome- iianus Bourg-. Moll. nouv. VIII, 1867, p. aap, pi. XXXVII, f. 17^30.) Pres d’une source sur la c6te meridionale de Tile de la Galite (Issel). S 1. H. psatura Locard, Prodr. malac. Fr. p. 89, 188a. (Zonites psalurus Bourg. Malac, Aig. 1, p. 76, pi. IV, f. 80-83, i86i.) Espke rare. Un dchantillon jeuiie sous les pierres au Cap Bon (Let. ). S 2. H. vheliella Pechaiid, Exc. malac. n. Afr. (1" fasc. 1888), p. i5 et a8. Buines de Carthage (Bourg. 1867). Peu commune. II. .subplicalula Bourguignal , 1882, el in Pechaud, Exc. mal. n. Afr. p. 16 el 38, 1888. (Zonites snbplicatulus Bourg. Mal. Alg. II, i864, p. 8oi, et Mal. Tunis, p. 9, pi. 1, f. .b-p, 1868.) Sous les pierres a Carthage (Bourg. 1867), au Djehel Ahd-er-Bhaman et dans les hautes valines de la Medjerda (Let.). S 3. H. Cossonii Letourneux et Bourguignal, sp. nov. Testa pervie lateque umbilicala, depressa, supra vix convexa, fragili; suhdiapliana, unii’ormiter pallide cornea et subtiliter striatula; anfractibus 6 convexiusculis, arctatis, regulariter crescentibus, sutura impressa sepa- ralis; ultimo vix majore, coiiipresso, obsolete in medio subangulato, supra convexiusculo, subtus ad initium leviter subplanulato, ad inser- lionem labri recto; apertura parura obliqua, transverse lunato-oblonga, peristomate recto, acuto, fragili; all. h, diam. 9 millim. Cette Hyalinie, A laquelle nous attrihuons le nom du savant President de la Mission de I’exploration scienlilique de la Tunisie, M. le docteur Ernest Cosson, mernbre de I'lnstitut, a dtd recueillie morte, sous des detritus, dans le Djehel Za- ghouan , ou elle parait fort rare. — UH. Cossonii appartient la sdrie des H. Ma- gonensis, Metria et Gj/mnesiaca (Bourg.) des lies Bale'ares. Elle est remarquable par sa forme deprim^e, ses tours serr^s, et notamment par son large orahilic en entonnoir, qui laisse voir en entier I’enroulement spiral interne. Agassiz, 1887 (non Hyalina Schuniaker 1817 et Sluder i8ao). Lcs eapfeces de ce genre avaient toutes eU comprises autrefois dans le genre Zonites, genre spdcialement r^servd gctuelle- ment pour les formes de la s6rie de I'H. Algirus. HELICIDiE. — HYALINIA, LEUCOCHROA. 3 S h. U. pcrspectK-ula Bourg. in Pechaud, Exc. mai. n. Afr. i883, p. aS. ( Zonites perspec- tivulus H. Blanc, ms. 1879.) Espece bien caract^risde. Ruines de Carthage , ou elie a dte' importe'e dii sud de I’ltaiie. 8 5. If. enstilba Bourguignat, 1883, in Pechaud, Exc. mai. n. Afr. i883, p. si. (Zoniles Eustilbus Bourg. Mai. Alg. I, i864, p. 76, pi. IV, f. 11-16, et Mai. Tunis, p. 9, 1868.) Ruines d’Utique, sous les pierres (Rourg. 1867). II. subvitreola Bourg. in Pechaud, Exc. mai. n. Afr. i883, p. 17 et 2/1. (Zonites subvi- treolus Bourg. in Servain, Moil. Esp. p. 28, 1880.) Alluvions de la Medjerda, pres de son embouchure dans la lagune de Porto- Farina, el ruines d’Oudena au sud de Tunis (Rourg. 1867). n. diau;;a Bourg. in Pechaud, Exc. mai. n. Afr. p. 17 et 26, i883. (Zonites Diaugiis Bourg. cite par Servain, Moll. Esp. p. 28, 1880.) Environs de la gare de Ghai’diniaou (Pechaud, 1882). Espece rare , ou plut6t difhcile h Irouver, ainsi que les deux pre'ce'denles , a cause de son extreme exiguile. LEUCOCHROA L. Otthiana Albers, Heliceen, p. 79, i860. (Helix Otthiana Forbes, in Ann. of Nat. Hist. p. 282, i838, et supplem. tab. XI, f. 2, 1889. — Helix Jeannotiana Terver, Cat. Moll. Alg. p. 20, pi. H, f. 11-12, 18.39. — Zonites Otlbianiis Bourg. in Amen. Make. II, p. i53, 1869, el Make. Alg. I, i86i, p. 79, pi. VI, f. 6-10, et Make. Tunis, p. 10, 1868.) Sur les rochers au cap Roux. li. candidissinta Beck, Ind. Moll. p. 17, 1887. (Helix candidissima DraparUaUd, Tabi. Moll. p. 75, i8oi, et Hist. Moll. Fr. p. 89, pi. V, f. 18, i8o5. — Zonites candidissimus Moquin-Tandon, Observ. mach. Hel. in Mem. Acad. Toulouse, 3' serie, IV, p. 37/1, i8i8.) Excessivement abondante dans toute la Re'gence ; cetle espke est m^me si re'-* pandue c|u’il est inutile de citer les nombreuses localite's ou elle a etd constatfe. Ses principales varietds sont : Vab. maxima Bourg. Mai. Alg. I, p. 87, i86i. Ruines d’Oudena (Bourg. 1867); Haguet-Hammor pr^s le Cap Bon (Bellucci, 1876); collines entre Sousa et El-Djem (Gestro, 1876). Vab. minima Bourg. loc. cit. p. 87. Collines du Cap Bon (Gestro, 1876). Beck, 1887. Autrefois les esp^ces de ce genre etaient ckssdes soil parmi les Helix, soit parmi les Zonites. ll HELICID.E. — LEUCOCHROA. HELIX. Var. conoidea Bourg. loc. cit. p. 87. Hagiiet-Hainmor, au Cap Bon; mont Mida; niont Tebagua (Bell. 1876); Djebel Becas; montagne des Matmata, Ghomrasen et Zarzis (Let.). Var. subcarinata Bourg. loc. cit. p. 87. (Helix riinosa Jan, in Rossin. Iconopr. VI, 1887, f. 367.) Djebel Refas; region des Hainada (Lei.). Var. depressa Bourg. loc. cil. p. 87. (Helix depressa Muhlferldt.) Cap Bon; bords de i’Oued Cberb el de I'Oued Tafernia (Let.). Var. obtuso-producta. Foil 111 -ol-Boui bet (Let.). VvR. umbilicata Bourg. loc. cit. p. 87. (Helix candidissima var. umbilicata Menke, Syn. Moll. p. 16, i8.3i. — Leucoclii'oa candidissima var. perforata Morlet, Coq. exp. Chotts, in Arch. miss. sc. o'scVic, VII, 1S81, p. 31)3.) Plaiiie d'Hanieiinet (.Vndre, 1878). La L. candidiasima esl line espece cosmopolite rojiandnc dans tontes les regions niediterraneennes soumises anv inlliienees marines. I.. B irtica Alhei’n, Heliceen, p. 79, 18G0. (Helix Raitica fiossmaVs/e?', in Zeilsch. f. Malak. ji. 170, i853, el Iconogr. XllI et XIV, i85A, p. iG, f. 8i9-8i3. — Zoniles B;elicus Bourg. in ,\men. malar. II, p. i.5a, iS.Gp.) Cette espece espagnole a etc eonstatee par M. Morlet (drc/i. miss. sc. 1881, p. 3()8) au Slid de la Tiinisie, dans la plaine d'HameTmel. Var. Tunetana (L. Tnnelana Lelourneux et Bourguignul). Siir les rocbers de Giiclaal-es-Snam (f.et. ). Cette forme, cpii merite d’etre dislinguee sous un nom sjiecial, bien que nous besitions pour le moment, a cause de sa rarele, a I’dlever au rang spe'cifique, ressemble au type de Miircie, tout cn s'eii dislinguant par son lest (inement strie en dessiis, non cbagrini?, par sou bord peristomal simple. Ires Irancbant, non obtiis-dpaissi, et jiar le filet carenaut de son dernier tour a peine accenlue. HELIX '*>. Les especes du genre Ifell.r sont largement representdes dans la Begence, sur- tout celles qui appartiennent aiix sdries .Tcropliilieiines. Nous ne connaissons pas dans le sysleme europeeu, a I’exceplion de quelques regions algerieniies, de pays ou elles soient aiissi magnifiquement developpees. Les contrees lunisiennes sont pour elles ce que sont les peninsiiles ilalique et lurco-hellenique pour les series campylventies , ce que soul les monlagnes dalmales pour les Clausilies. Nous nous altacbcrons d’une facon toute parliculi6re a donner une connaissance parl'aite des I’’ Linnaeus, 1708. HELICID^. — HELIX. 0 Hdlices xerophiliennes caracteristiqiies de cette faune, parce qu’elles mdritent d’etre raises en luraiere. Dans les ditferents raeraoires pnblie's sur la Tunisie, on rencontre un certain norabre d'Helices inscrites sous les noras d'H. lauta, lineala, nuriahiUs , neglecla, subrostrata , etc., dont nous ne parlerons point, parce que, sous ces appellations, evideinraent fautives, se cacbent des formes tout autres que cedes dont elles portent les noras. Nous passerons egalement sous silence les Helix soluta et chilembia signalees par M. Morlet (in Arch. miss. sc. 1881, p. 3j4) dans le sud de la Re'gence, parce que ces deux especes sent des formes incontestablenient mal de'termine'es. S 1. II. apcrta Born. Mus. Vindob. p. 887, tab. XV, f. 19-ao, 1780. Dans les cbamps, au pied des Oliviers, des Opunlia, etc. Environs de Tunis, a la Manouba, au marabout Sidi-Eellala, a I'Ariana, a Karaart pres le palais en mine de I’ancien ministre Ben-Hayet; versants du Djebel Abmar (Bourg. iSGy ); Hammam-el-Lif, oasis de Gab^s (Bell. 1876); entre Tunis et Utique (Gestro, 1876); Tebourba (Andre, 1878). n. Kalaritana Prunner, mss. teste Villa, Conch, isoia di Sardegna, p. 1, i836, Disp. system. Conch., p. 10, i84i. (Helix aperta (pars) Issel, Moll. croc. Vio. in Mus. civ. Gen. 1882, p. a66.) Le docteur Issel mentionne un individu de VH. aperta de petite dimension, spire relativeraent elevde, a ouverture exte'rieurement peu iUTondie et au dernier tour orne d’une ride longitudinale assez prononcee. Ces signes conviennent a VH. Kalaritana, plus petite que VH. aperta, qui a une spire elevde, une ouverture raoins arrondie, plus allongee dans le sens vertical et qui souvent offre sur la partie su- perieure du dernier tour une ride longitudinale plus ou raoins accentue'e. L'H. Kalaritana vit en Sardaigne, en Sicile, en CrMe et dans le sud de I'ltalie. D’apres le docteui’ Issel, cette forme existerait en Tunisie aux environs d’Utique. II. aspersa Miiller, Verm. Hist. H, p. 69, 177^. Espece tr^s abondante dans tons les environs de Tunis, aux ruines d'Utique, de Cartilage, d’Oudena, etc.; dans la valle'e de la Medjerda a un kilometre du Fon- douk, ou Ton en trouve de magnifiques e'cbantillons. A Ain-Draham et a Fedj-Saba en Kroumirie, on rencontre des individus de VH. aspersa presque semblables comme coloration, comme striation, comme ele- vation spirale, a VH. Mazzulii de Sicile. Dans une couche de travertin de Tile de la Galite, le docteur Issel a trouve egalement une H. aspersa tres voisine de I’es- p6ce sicilienne. S 2. II. pacli;^a Bourg. in Amen. Malac. II, p. 180, pi. XXI, f. 6-9, i860, et Malac. Alg. 1 , p. 100, pi. VII. I'. 5-8, i864. Ecbantillons bien ty piques a Houmt-Souk dans Tile de Djerba (Let.), et 9a et la sur le littoral. Helice importee de Syrie. 6 HELIGID^. — HELIX. II. nielanostomst Draparnaud , Tabl. Moll. p. 78, 1801, et Hist. Moll. Fr. p. 91, pi. V, f. a4, i8o5, el Bourg. !Malac. Alg. I, i864, p. 96, pi. VH, 1'. Environs de Tunis et vallee de la Medjerda, ou elle est Ir^s ahondante ( Bourg. 1867); Hainmain-el-Lif et collines pres du Gap Bon (Bell. iSyS); Tebourba, Zeinlel-el-Bida , plaine d'Hameimct , Bir Tocpiet, etc. (Andrt\ 1878), Djebel Becas, bois de Pins pr^s de Haidra, Ain Bouderi^s, Gafsa el Tozer (Let.). Var. maxima Bourg. Mai. Alg. I, p. 98, i864. Ecbantillons de 5o a 53 mill, de banteur sur Aa a 44 de dianietre, pres d’un vienx ])nits espagnol a un kilometre an sud-est de Tunis(Bonrg. t867),Garlbage (Bell. 1870); entre Sousa et El-Djem (Gestro, 1876). D. nielanonixia Bourg., Test, noviss. n° 71, 1876. Gelte Htdice algerienne se trouve bien caracterisee a Houml-Souk dans Tile de Djerba (Let.). II. I'licensis Bourg. in Prchnud, Exc. malac. n. Afr. i88.3, p. .35. (Helix melanostoma var. conoidea hsel, Moll. croc. Viol, in Ann. mils. civ. Gen. 1880, p. 965.) Bnines d'Utupie (Bourg. 181)7); groltes d'El-Haouiria pr4s le Gap Bon (Bell. 1875); collines entre Sousa et Bir El-Buita (Gestro, 1876). II. iiuciila Pun-euss in L. Pfeiffer, Mon. Hoi. viv. IV, p. 161, i859, et Bourg. Malac. Alg. I. i8G4, p. 98, pi. VH ,1.9-10. Environs de Tunis, u kainart el a Porlo-Farina (Bourg. 1867); Kriz (Andre, 1878); lies de kerkenna (Douiuet-Adanson, i884). Esp^ce iinportee de I’^gypte. Les ecbantillons tunisiens sonl identiqueinent seinblables a ceu\ des environs d’ Ale.xandrie. .S 3. II. voriiiioiilatn Muller, Verm. Hist. II, p. ao, 1774. Ildlice des pins comnuines aux alentour^ de Tunis, sur les versanls dn Djebel .Abinar, dans la vallee de POued iMeliana, et aux environs de Porlo-Farina (Bourg. 18G7); inonl Hagnel-Haininor, mont Mida, monl Tebagua, Djebel Becas, Mo- nastic, oasis de Mtuja ( Bell. 1878); collines entre Sousa et El-Djeni( Gestro, 1876); La Galite (Issel, 1877); Oued Akarit, plaine d’Hameimet, Zenilet-el-Bida , Bir Toipiet, etc. (Andre, 1878); lies de kerkenna (Doumet-Adanson, i884); ile Ta- barka, Matinata, kelenna, Sebkba Zerguin, Gab^s, Gafsa, Houml-Souk dans file de Djerba (Let.). Var. minuta. Garlbage (Bell. 1876); lies de la Gable, Galitone, /Eguglia et Gallina (Gestro, 1876 el Issel, 1877); El-Bida (Andre, 1878). Var. pelagosana ( Helix Peiagosa, Stossich). lies de kerkenna (Doumet-Adanson, i884). HELICIDJ:. — HELIX. 7 H. secooria Letoumeux et Bourguignat, sp. nov. Testa imperforata, depressa, nihilominus sat globosa, supra subtecti- formi-convexa , subtus a sinistra ad dextram oblique convexa, opacula, striatula, in ultimo passim quasi crispulata, lutescente, zonulis li rufis (superioribus 2 latis, saepe confluentibus, punctulis albidis varie dispo- sitis ornatis; inferioribus 2 angustis, non interruptis) circumcincta; spira leviter convexa, in tbolo subtectiformi-gibboso; apice laevigato; anfractibus 5 subconvexiusculis, celeriter crescentibus, sutura parum impressa sepa- ratis ; ultimo maximo, amplo, ad initium subangulato, ad aperturam subrotundato, ad insertionem labri descendente; apertura obliqua, lu- nala, transverse oblique semiovata, peristomate albo, labiato, undique expanse ac rellexo; margine basali stricto, recte inclinato, in medio sub- convexo; marginibus sat remolis, callo translucido junctis; alt. 17, diam. 27 millim. Environs d’Houmt-Souk dans I’ile de Djerba (Let.). On rencontre pres de Porto-Farina une vari^td im tant soit peu plus globu- leuse, dont le dernier tour n’est pas subanguleux a Torigine. Cette He'lice, remarquable par son test globideux-d^primd , offrant en dessus une spire subtectiforme-arrondie , et, en dessous, une convexitd sensiblement portde du c6td de I’ouverture , par sa croissance spirale tr^!S rapide , par sa suture presque superficielle , par son dernier tour relativement tr^s d^veloppd, suban- guleux‘a I’origine et me'diocrement descendant a I'insertion du labre, parait voi- sine par son mode de coloration de YH. venniculata , avec laquelle , ndanmoins , il n’est pas possible de la confondre. H. ConstantinsB Forhes, Land and freshw. Moil, of Aig. in Ann. nat. Hist, or Mag. p. aSi, i838, et supplem. pi. XI, f. 1, 1889. (Heiix Cirtae Terver, Moii. n. Afr. p. 11, pi. I, f. 1, 1889). Esp^ce tr^s rdpandue aux environs de Tunis , notamment dans la direction de Mabamedia et des ruines d’Oudena (Bourg. 1867). Elle a dtd encore recueillie h Pile de Tabarka (Let.), a Tebourba (Andre, 1878), h Gliardimaou (Pecbaud), a Bizerte (Bertbier), ainsi que dans le Djebel Re^as et les contrdes entre El-Djem, Kerouan et El-Kef, non moins qua Feriana, aux ruines d’Hai'dra et~sur les pentes du Guelaat-es-Snam (Let.). Ses principales varie'tds sont ; Var. conoidea (Haut. ai, diam. aa mill.). Sur les collines de Sidi-ben-Hassen pr^s de Tunis (Bourg. 1867) et ^ Ghardi- maou (Let., Pecbaud). Var. minima (Haut. 16, diam, ao miii.). Tr^s abondante aux portes de Tunis, pr^s du marabout Mahoubia; ruines d’Utique (Bourg. 1867); bords du golfe^de Tunis (Gestro, 1876). 8 HELICID^. — HELIX. H. Flenrati Bourg. Malac. Tunis, p. la, pi. I, f. i-3, 1868. Excessivement commune aux alentours de Tunis dans les terres cultivees et dans les IViches. Champs au sud el: au sud-est de Tunis, entre un vieux puits es- paguol, les collines de Sidi-ben-Hassen et la forteresse Bordj-el-Ilai's ; ruines d'Oudena, d Clique et de Carthage (B )uig. 18O7); environs d’ El- Djem (Gestro, 1876); Tebourha (.Lndre, 1878); Ghardimaou (Pechaud). Var. subcariaata Bouvg. Mai. Tunis, p. i3, pi. I, f. h. Environs de Tunis. Var. obesa Baurg. loc. cit. p. 1 3. Coqiiille petite, aussi haute qne large. Environs de Tunis. 11. Bondiielliana Bourg. Mai. .\lg. I, i8G^J, p. 116, pi. IX, f. i5-i8. Environs de la gare de Ghardimaou (^Pechaud, i883). 11. Toiikriana Bourg. Test, noviss. n“ 101, 1876, et in Pechaud, Exc. mal. n. Afr. I, i883, p. 37. Environs de la gare de Ghm-dimaou (Pechaud, i883). S li. 11. Piinica Murelel , in Journ. Conch. II, i85i, p. 35?,, pi. IX, f. 3-4, et IV, i853, p. 287; el Bourg. Malac. Alg. I, i8(i4, p. 110, pi. IX, f. io-)4. Cette helle espece, speciale, en Algtirie, aux haules regions montueuses de la province de Constantine, n'a die constalee en Tunisieque dans les monlagries voi- siues de la fiontidre algerienne, sur les peutes du rocher de Guelaat-es-Snam (Let). II. nitefaeta Bourg. spec, noviss. n° 1 21, 1876, el in Pechaud, Exc. inai. n. Af. I, i883, P- 99- Entre Ai'n-Tamagra et Feriana (Let.). S 5. 11. Kiisioaflensis Letournenx, in Ann. rnalac. I, 1870, p. 298, et Malac. Kabylie in l.a Kabylie el les coulumes kabyles, 1, 1872, p. 122. Ih'lice peu commune : Djehel Zajhoiian et Djebel Abd-er-Bahman (Let.). II. Clicfliana Bourguignat, in silied. 1870. Tesla perangusle perforata, globose -subconoidea, supra conoidali, siiblus convexo-rotunda a, obscure subangulata, fragili, subpellucida , uni- foriniler cornea, subiilissiine slrialula ac sub lente acriore argulissime subnialieata ; spira subconica, satelala; apice exiguo; anfraclibus 6 con- vexiu cubs, regiiiariter ac Sit lente crescen ibiis, sutura impressula sepa- ralis; idtimo paruni iriajore, ad iniliuin subangulalo (angul» pallido), ad npertu"ain subrotundato, siiprrne ad insertionem labri regulariter valdt^que descendente ac dellcxo; aperlura obliqua, lunala , semirOiUndata, HELICIDyE. — HELIX. 9 intus levitpr pallide corneo-subrosacea; peristomate recto, acuto, profunde subiabialo; margine coliimellari superne in triangulam formam late re- flexo ac leviter perforationem obtegente; alt. lo, diain. i2-i3 millim. Cette Helice decouverte d’abord dans la plaine de la Cheflia an sud-ouest de la Calle, a Test du Djebel Bau-Abed (province de Constantine), a etd retrouvee sous les detritus dans ies Djebel Zaghouan et Bou-Kournein (Let.). L'H. Clieffiana se distingue de \'H. Rusicadensis , la seule qui, parini les nom- breuses formes de cette se'rie, peut lui 6tre assimilee, par sa croissance spirale moins accd^rde, par son dernier tour moins de'veloppe, plus exactement rond, moins subanguleux, olTrant, a I’insertion, une direction descendante plus longue et plus accentuee, par sa perforation encore plus ^troite, par son ouverture plus exactement semi-sphe'rique; enfin, par sa forme plus conique, puisqu’elle atteint 1 0 millim. de hauteur, tout en n’ayant que 1 2 a 1 3 millim. de diametre , tandis que celle de 177. Rusicadensis en an sur i6; aussi cette Helice, par suite de son plus grand diametre, parait-elle plus de'prim^e. H. acorta Letourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa anguste perforata, depressa, supra mediocriter convexa, subtus convexiore (convexitate ad dextram validius expressa), sat valide angulata (angulo pallide subalbido, ad aperturam obsoletissimo), subpellucida, non nitente, uniformiter cornea ac sat striatula; spira subconvexa, tecti- formi-subrotundala; anfractibus 5 supra vix convexiusculis, celeriter cres- cenlibus, sutura impressula separatis; ultimo majore, angulato, supra mediocriter convexo, subtus perconvexo praesertim ad aperturam, ad ini- tiuni compresso -angulato, superne ad insertionem breviter subdescen- dente; aperlura parum obli(|ua, ampla, lunata, semirotundata, intus pallide rosacea; peristomate recto, acuto, intus leviter profunde incrassa- tulo, inferne subpatulo, ad marginem columellarem late dilatato ac circa perforationem sat circumambiente: alt. 8, diam. i3 millim. Cette nouvelle forme, recueillie dans le Djebel Beijas et sur une montagne de gres dans la haute vallee de la Medjerda ( Let. ) , differe de la prt^cddente par sa coquille deprime'e, tres convexe en dessous au niveau de fouverture et a peine convexe en dessus en forme de dome; par son dernier tour fortement auguleux- comprime a son origine et allant ensuite en augmenlant en taille et en grosseur jusqu'a I’ouverture, qui devient, par cela m^me, tres developpde; par sa crois- sance spirale plus rapide; par sa tres courte desceute plus accentuee a I’insertion du bord superieur externe , etc. § 6. II. roseo-tincta Forbes, Moll. of. Alg, in Ann. nat. Hist, or Mag. p. 952, i838,et Siipplom. pi. XI, f. 3 (mala), 1889, et Bourg. Malac. Alg. I, 1866, p. i5A, pi. XVII, f . 8-13. Sous les pierres aux ruines d’Oudena (Bourg. 1867); environs d’Utique et lie de la Galite (Gestro, 1876). 10 HELICID^E. — HELIX. II. lanuginosa Boissy in Guerin, Mag. zool. pi. LXIX , i835, et Bourg. Mai. Alg. I, 186/1, p. i53, pi. XVII, f. 1-7. Sous les detritus au Djebel Refas (Let.). S 7. H. niendi«*aria L. PJeijjh', Destr. Land Shells in Proceed, zool. Soc. London, p. i36, 1 860. Montagues du centre de la Tuuisie (Trislam). S 8. 11. sorduU*n(a Morelet, in Journ. Conch. i85i, p. 366, pi. IX, f. 9-10, et Bourg. Mai. ,Ug. I, i864,p. J87, pi. XVlIl, f. 17-20 (Excl. fig. ui). Menzel-ljou-Zelfo , et pentes de Guelaat-es-Snaiii (Let.). II. glisclira Letoumeux et Bourguignat, sp. nov. Testa profunde angusteque perforata, globoso-depressa, supra convexa, subtus coiivexiore, parum pellucida, non nitente, pallide cornea, stria- tula, sub lente acriorc passim pilis brovlssiuiis rare sparsis hirsuta; spira depre.ssa, parum producta; anfractibus 5 convexiusculis, celeriter crescen- tibus, sutura impressa separatis; ultimo majorc, amplo, ad Initium obscure subangulalo atque ad aperluram paulalim valide tumescente, superne ad insertionem recto; aperlura leviter obliqua, ampla, parum lunata, fere clrcularl; perisfomale recto, acuto, modo ad marginem columellarem dila- lato ac patulo; alt. 5, diam. 7 millim. Rocliers de Gueiaat-es-Snaiu (Let.). Esp^cc peu commune. Cette Helice dilfere de 17/. .sorduleiita jiar sa perforation plus t^lroite, par sa spire moins dlevde, par sa croissance spirale plus accdidrde, jiar son ouverture plus ample, mais surtout par son dernier lour fort peu volumineux a I’origine et prenant peu a peu en arri\ant vers rouverture un de'veloppemenl relativement considerable. Dans ce tour, h'g^remenl subanguleux a son commencement, le ma- ximum de la convexitd se trouve plus supdrieur que celui de 17/. sot'dulenta , cequi donne a ce lour un aspect bien difl’ei'enl. II. chiioodist Bourg. Malac. Aig. 1, i86'i, p. 188, pi. XVIII, f. 36-29. Sous les pierres dans les montagnes du Kef El-Djerdja (Let.). II. persordida Lelourneux et Bourguignat, sp. nov. Tesla aperte perforata (perforatioue profunda, leviter pervia), depressa, ajque convexa supra ac subtus, castanea, striatula, pilis brevibus hir- suta ac semper undique squalore obsita ac persordida; spira leviter sub- rotundalo-convexa; apice laevigato; anfractibus 5 convexis, regulariter crescentibus, sutura angusta, profunda quasi canaliculata, separatis; ultimo majore, ad initium compresso, ad aperturam tumidiore, superne sensim HELICID/E. — HELIX. 11 leviter descendente; apertura paruni obliqua, vix lunata, fere sphaerica; peristomate recto, acuto, modo ad marginem columellarem superne leviter subdilatato; marginibus valde approximalis, fere junctis; alt. diam. 7 millim. Sous les detritus au Djebel Recas ( Let. ). Cette esp^ce se distingue de la pre'c^dente par sa perforation moins ouverte; par ses tours de forme plus ob^se, plus gros, tout en e'tant moins exactement ronds , sauf le dernier vers I’ouverture ; par sa suture Strode , comme canalicul(^e ; par son dernier tour tres volumineux et tr^s ample vers i’ouverture , ce qui donne a celle-ci ime table reiativement plus de'veloppe'e que celle de VH. chnoodia; par son test d’une teinte fonce'e marron, toujours reconvert d’une couche de saletes terreuses fortement agglutinee. H. rjpa Lelourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa anguste perforata, supra vix convexa, subtus convexo-turgida, subpellucida, sordide castaneo-lutescente, striatula ac breviter hirsuta et fere semper inquinata; spira subcon vexa; apice pallidiore, laevigato; an- fractibus k 1/2 convexiusculis, rapide crescentibus, sutura irapressa sepa- ratis; ultimo maxiino, ad initium sat compresso, ad aperturam amplo ac rotundato-turgido, superne recto; apertura subobliqua, magna, paulo al- liore quam latiore, mediocriter lunata; peristomate recto, acuto, ad mar- ginem columellarem valde retrocedentem mediocriter dilalato; marginibus sal remotis; alt. k diam. 6 1/2 millim. Sous les pierres a Guelaat-es-Snam ( Let. ). Diff^re de VH. persordida par sa perforation plus Strode, par sa croissance plus rapide, par son dernier tour ti'^s grand, volumineitx, rectiligne a son inseidion, et olfrant une ouverture encore plus ample que celle de la prece'dente , ouverture plus haute que large et remarquable pai' son bord columellaire fortement rArocedent. Chez cede esp^ce, le maximum de la convexite du dernier tour, a son origine, esl tout a fait superieur, et les bords non convergents sont reiativement tres distants. H. Zaritosi H. Berliner, sp. nov. Testa punctiformi-perforata, supra sat convexa, subpellucida, unifor- miter cornea, argute striatula ac pilis brevissimis, sat distantibus, induta; spira convexa, ad summum obtusa (apice. laevigato); anfractibus 4 1/2 re- gulariter crescentibus, convexis, inter priores circa suturam profundam tumido-inflatis ; ultimo vix majore, sat mediocri, rotundato, superne perlente sensim subdescendente ; apertura obliqua, parum lunata, fere circulari; peristomate recto, acuto, modo ad marginem columellarem subdilatato ac patulo; alt. 4, diam. 6 millim. Cette jolie Helice, bien distincte de toutes cedes de ce groupe, a dte ddcouverte sur les bords du lac de Bizerte (Bertbier). 12 HELICID/E. — HELIX. II. lasia Bourg. Mai. Alg. I, i864, p. 188, pi. XVIII, f. aC-ag. Djebel Recas, Kef El-Djercija, rocliers de Guelaat-es-Snam (Let.). § 9. n. riipestris Drapammd, Tabl. Moll. Fr. p. 71, 1801, el Hist. Moll. p. 8a, pi. Vll, f. 7-9, i8o5. I’orto-Farina, dans les anfracluosil(5s des rocliers (Bour^j. 1867); trfe abon- dante a Fouin-el-Goubel (Let.). S 10. H. lentioiila Ferussac, Prodr. 11° i5i, i8ai, et Hist, gener. Moll. p. 36i, pi. LXVI, f. 1. Sous les pierres dans les fosses des reinparls tin Bardo (Bourg-. 1867); Maha- niedia, Sidi-Aldul-Vaclied , Tozer (Kerim . i87.'l); La Gable; enlre Sousa el Bir El- Buila (Gestro, 1876'); El-Kef, Kef El-l)jerdja, El-Aouina, ampbitlie^ie d'EI-Djem, Henchir Kouti pres Ksar El-Melanieur, alluvions de I'Oued Sidi-.Aich , Gabes , Zarzis (Let.). S 11. II. pulehella Miiller, Verm. Hist. H, p. 3o, 177/1. Bords de rOned Melali an seuil de Gab^s (Andrd, 1878); alluvions de TOued Sidi-.Vicli (Let.). S 12. n. Tauchuiiisina Boiirguigniit , in st'lied. 1867. Testa aperte |)erviet|ue unibilicata, depressa, opaca, crelacea, non ni- tente, oninino Candida, argute strialula; spira leviler convexa ; apice atro, exiguo; anfraclibus 6 convexiusculis, lenle ustjue ad ultimuin crescen- tibus, sulura impressa separalis; ultimo relative maximo, ampio, com- presso-ioluiidalo, superne perlente vix subdescendente ; aperlura parum oblitpia, sublunala, transverse oblonga; perisloniale recto, aculo, intus nilide labialo et undique leviler palulescente, ad marginein columellarem mediocrilcr dilatato; alt. 8, diain. i5 inilliin. Ruines de Haiti ra (Let.). Cette esp^ce, di'die'e a M. Taucbon, clief du bui’eau arabe de Guelma en 1867, a ^t^ dticouverte en Algerie sur les bas cotes de la route nationale de BAne a la Calle; elle fait partie de la serie de \'H. ericetorum. Parmi les noinbreuses formes tie cetle serie, cedes qui onl le plus de ressemblance avec elle sont les H. obvta (Hartmann) de Suisse et des Provinces danubiemies, et notammenl 17/. suhohvia (Galland) des environs de Constantinople, dont elle diHere par sa coloration, par la direction descendante de son dernier tour, par son peristome, et surtout par son ouverture oblongue dans le sens transversal. HELICID^. HELIX. 13 S 13. n. cespifum Draparnaud, Tabl. MoU. Fr. p. 92, 1801, et Hist. MoH. p. 109, pi. VI, f. i4-i5, i8o5. Environs de Tunis (Boiirg. 1867) 11. ai'cnarum Bourgidgnat , Malac. Aig. I, i864, p. 288, pi. XXVH, f. t-9. Environs de Kamaii du c6td des dunes (Bourg. 1867) IS. oaclestis Letoiirneux et Bourguignat , sp. nov. Testa profunde pervie ac mediocriter aperte umbilicata, supra convexo- rotundala, solida, opaca, crelacea, sat nitente, subliliter striatula, uni- formiter subcaerulescenti-lacteo-eandida ; spira sat elata, in tbolo convexa; apice atro, minuto; anl'ractibus 6 1/2 convexis, lente usque ad ultimum crescentibus, sutura impressa separatis; ultimo maximo, cylindrico, fere ex initio usque ad inserlionem labri per tolam anfractus involutionem descendente; apertura obliqua, vix lunata, exacte sphaerica, intus pallide ochracea; peristomate recto, aculo, intus profunde albo-incrassato, ad marginem columellarem mediocriter reflexo; marginibus approximatis ; alt. i5-i8, diam. 21-25 millim. Sur les rochers aux mines deHai'dra (Let.). Cette forme de la seTie des H. cespitum et arenarttm ne pent 6tre rapproche'e que de la belle H. meteora Bourg. des hauts plateaux de Setif. Elle s’en distingue ne'anmoins pai’ sa taille moindre (I’f/. meleora a 19 millim. de hauteur sur 3o de diametre) ; par sa spire plus eleve'e , mieux arrondie ( celle de \'H. meteora est presque e'crase'e) ; par son dernier tour cylindrique et son ouverture spherique ( cliez \'H. me- teora, le dernier tour, tout en e'tant arrondi , est sensiblement plan supe'rieurement , et par cela meme, plus largement dilate, et I’ouverture, moins oblique, est tr^s oblongue dans le sens transversal); enfin, par son ombilic beaucoup plus e'troit que celui de XH. meteora. S U. Les He'lices de ce groupe semblent former une se'rie spe'ciale aux contre'es mon- tueuses de la Tunisie qui avoisinent les fronlieres de la province de Constantine; ses diverses especes presentent depuis la forme la plus deprime'e et la plus large- ment ombilique'e [H. Barrattei) jusqu’a la forme la plus conique et la moins ombi- liquee {H. Bouderiesa). Malgre' ces signes dilferentiels si dissemblables, toutes ces Helices ont un singulier air de parente'; toutes sont blanches, avec un dernier tour nuance d’une teinte ocrace'e-rougeatre, entoure' d’une bande imique, etroite, sensiblement supe'rieure, d’un roux marron. Cette bande se montre identiquement semblable chez les six especes qui composent ce groupe tunisien. M. ie commandant Morlet(in Arch. miss, sc., 1881, p. 894) signate dans ia pjaine d’Hamei- met une variete de H. cespitum. Nous doutons fort de I’exactitude de cette determination. 14 HELICIDiE. — HELIX. H. Barrattei Leloumeux et Bourguignat , sp. nov. Testa profunde ac late umbilicata (umbilico exacte pervio), depressa, supra parum convexa, cretacea, opaca, iiitida, striatula, Candida, in ul- timo plus minusve subochracea et zonula angusta, rufo-castanea, leviter superiore, cincta; spii’a depressa, mediocriter convexa; apice atro, mi- nuto; anfractibus 6 convex! usculis, regulariter ac parum velociter usque ad ultimum crescentibus, sutura impressula, in ultimo impressiore, sepa- ralis; ultimo inaximo, rotuudato, superne fere ex initio usque ad inser- tionem perlente descendeute ; apertura obliqua , vix lunata , exacte circular!, intus candide nitidissima; peristomate recto, aculo, profunde incrassato, ad marginem columellarem validiore et superne vix dilatato; alt. i/i, diam. 26 niillim. Celle belle Helice, dc^itie a M. Barralle, secretaire du President de la Mission de I'exploralion scienlitique de la Tunisie,est abondante enlre El-Kef et Souk-el-Arba. Ell AIgme, elle a die constatde a Souk-Aliras el prds de B6ne, ou Ton rencontre parlois quelques individus qui n’ont que 8 millini. de liauleiu' sur 1 A de diamdtre. II. Mousiiia Leloumeux ot Bourguignat , sp. nov. Testa profunde, exacte pervie ac late umbilicata sicut apud praeceden- lem, globoso-conoidea, cretacea, opaca, nitida, striatula, lactescenti-can- dida, in ultimo prope aperturam ochracea et zonula rufo-castanea, sat decolarala, circuniornala; spira conoidea, producta; apice atro, exiguo; anfractibus 7 convexis, regulariter crescentibus, sutura impressa separatis; ultimo mediocriter majore, exacte rotuudato, ad inserlionem sat breviter descendeute; apertura obliqua, sat lunata, spbaerica, intus candido-lutes- cente; peristomate recto, aculo, intus incrassato, ad marginem columel- larem vix dilatato; niarginibus sat remotis; alt. 17, diam. 2 3 millim. Celle espdce, decouverte aux environs de Klianget-Slougiii, se distingue de la preciMente par sa forme globiileuse-conoide , jiar sa croissance reguliere, par ses lours bien cylindi’iques, par son deniier pen developpe, bien rood et olfranl, a finserlion superieure, une descente assez courle el sensiblement accentuee, jiar son ouverlure plus ecliancri^e, exaclemenl spberique dans le sens vertical, tandis que cliez 177. Barrattei I’ouverlnrc est circnlaire dans nn sens legerenient trans- verse. Dans les deux especes, I'ombilic, a pen pr^s semblable, esi neanmoins chez 177, Slouguia un pen inoins evase a son orifice. II. arinra Leloumeux et Bourguignat , sp. nov. Testa profunde angusteque umbilicata, globosa, supra conica, opacula, nitente, striatula, lutescente aut laclesceuti-candidula, ac zonula rufo- castanea cincta; spii'a producto-conica; apice atro, exiguo; anfractibus 6 1/2 convexiusculis, lente usque ad ultimum crescentibus, sutura impres- sula separatis; ultimo maximo, turgido-cylindrico, ad inserlionem vix HELICID^. — HELIX. 15 subdescendente; apertura fere vertical!, sat lunata, ampla, semisphaerica , intus pallide ochracea; peristomate recto, acuto, sat fragili, intus non incrassato, ad marginem coluinellarem dilatato; marginibus vaide remotis; alt. 17, diam. 22 millim. Environs d’Ain Bouderies, et plus rare aux mines de Haidra (Let.). Cette forme, remarquable par I’etroitesse de son ombilic, se distingue encore de la pre'cedente , par son lest d’un diametre nioins grand , bien que de uieme taille comme hauteur, par sa croissance spirale lente jusqu’a son dernier tour qui est plus volumineux, plus renfle' et plus haul que celui de YH. Slouguia, par sa des- cenle supe'rieure a peine accusee, pai’ son ouverture verticale plus ample, plus e'chancree, par son bord pe'rislomal simple, assez fragile, non e'paissi, plus dilate' a la columelle; enfm, par ses bords marginaux plus distanls. H. burella Lelourneux et Bourguignat , sp. nov. Testa anguste umbilicata (umbilico in ultimo leviter patulo), turgido- depressa, supra parum convexa, opacula, nitente, striatula, pallide ]u- tescente aut sordide albida, ac zonula rufo-castanea plus minusve diluta circumcincta; spira convexa; apice atro, minuto; anfractibus 6 convexius- culis, regulariter usque ad ultimum ac deinde rapide crescentibus, sutura inter superiores vix impressula, in ultimo impressa, separalis; ultimo relative maximo, amplo, dilatato, cylindrico-turgido, perlente e dimidio anfractus subdescendente ; apertura fere vertical! , sat lunata, semicirculari, altiore quam latiore, intus pallide subocbracea; peristomate recto, acuto, profunde incrassatulo , ad columellam leviter dilatato; marginibus remotis; alt. 16, diam. 28, ap. alt. iq, lat. 11 mill. Ain Bouderies (Let). Cette H^lice est, de toutes les especes de ce groupe, celle c[ui possMe, relative- ment 5 sa taille, un dernier tour aussi ddveloppd en volume et en grosseur, ainsi qu’une ouverture aussi ample. n. Khangetina Lelourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa profunde, pervie et sat aperte umbilicata, globoso-subdepfessa^ supra sat convexa, leviter tectiformi, cretacea, opaca, nitida, striatula ac passim omnino laevigata, Candida aut albo-lutescente, ad aperturam sub- ochracea ac zonula rufo-castanea, plus minusve evanida, eincta; spira convexa, ex ultimo usque ad summum subconica, quasi tectiformi; apice atro, minuto; anfractibus 61/2, lente usque ad ultimum, deinde v^elociter crescentibus (prioribus subplanulatis), sutura inter supremos linear!, ad ultimum impressa, separatis; ultimo magno, amplo, globoso-rotundato, ad insertionem lente descendente; apertura sat obliqua, parum lunata, fere circulari, intus pallide suboehracea; peristomate recto, acuto, intus incrassato, ad marginem columellarem leviter reflexo; alt. i7j diam. 2 5 millim. 16 HELICIDiE. — HELIX. Cette nouvelle espece, remarquabie par sa spire conique-tectiforme , par sa suture superficielle entre les tours siiperieurs, etc., vit, en compagnie de YH. Slotiguia, aux environs de Khanget-Slougui (Let.). n. Boudriesa Letourneiuc et Bow'guignat , sp. nov. Testa profunde perforata, globosa, supra conica, sublus convexo-lur- gida, cretacea, opaca, nitente, strialula, supra Candida, infra candido- sublutescente, ac zonula rufo-caslanca cincta; spira producto- conica; apice airo, minulo; anfractibus 6 1/2 convexis, regulariter crescenlibus, sutura iinpressula separalis; ultimo magno, ad apertnrain ampliore, glo- boso-rolundato, ad inserlionem recto, subtus circa perforalionein suban- gulato; a|)ertura subobliqua, parum lunata, subrotunda, altiore quain latiore, inferne subangulosa, intus Candida; peristomate recto, acuto, intus leviter incrassalulo; margine columellari mediocriter rellexo, fere recte usque ad angiilum descendenle; marginibus sat approxiuiatis; alt. 17, diam. 20, ap. alt. 12, lat. 10 raillim. Ain Bouderies (Let.). Cette forme caractdrisde par sa petite perforation, par son test globuleux a spire conique-tilevee, par son dernier tour subanguleux en dessous,*par son bord colu- niellaire descendant presque en ligne droite, etc., ne pent ^tre confondue avec aucune de ce groupe. C'est celle qui de toutes possMe Touverture la moins cir- cnlaire. .S 15. Les (piatre Helices suivantes font partie d’une s^rie d’esp^cesf‘> tr^s nombrenses, repandues en Algerie, en Espagne el ni^rne jusque dans le midi de la France. C’est principalemenl en Alg(b-ie que les formes de cette serie odrent leur plus beau developpernent. Les Helices tnnisiennes de ce groupe sont de grandes Hdlices ombilique'es, glo- bulenses-coniques (sauf deux qui sont ddprimdes), a test solide, ^l^gamment zonule et fortement sillonne par des striations ressemblant a des cotes. H. Zitanica Lfilourneux et Bourguignal , sp. nov. Tesla profunde umbilicata (unibilico leviter pervio, mediocriter in ul- timo aperto), subgloboso-conoidea , solidula, subopacula, nitente, robuste striata (striis sive costulis regularibus, deusatis), rufo-subalbida (in prio- ribus decolorato-albida) ac zonulis rufis numerosis eleganter cincta; spira conico-convexa, ad summum sat acuta (apice atro, minuto); anfractibus 7, lenle usque ad ultimum, deinde rapidius crescentibus (supremis leviter convexiusculis, caeteris convexioribus), sutura inter priores subimpres- Tellps qiie ies Helix Birinica, Agouniniana, metoporina (Bourg.), Djelfana {Pechaud), na- perrina, Cartennensis {Let.), Redoni (Berthier), d’ Algerie; AdoKi [P/eiJj'cr), stiparum {Bossm.), Arigoi (Bourg.), etc., d’Espagne et de France. HELIGIDiE. — HELIX. 17 sula, in ultimo impressa, separatis; ultimo majore, rotundato, nihilo- minus superne leviter declivi, subtus exacte convexo, ad insertionem sat breviter descendente; apertura obliqua, mediocriler lunata, subrotuiidata (margine superiore leviter recto-declivi), intus rufula cum zonulis appa- rentibus; peiistomate recto, acuto, rufo-incrassato, iuferne subpatulo, ad marginem columellarem reflexo; alt. i5, diam. 22 millim. Medinet Ziam pres Zarzis (Let.). Cette espece a 6le cgalement recueillie, en Kabylie, a Agouni-el-Haoua (Let.). Les zonules chez cette Helice sont ordinairement au nombre d’une douzaine, rarement plus, quelquefois moins lorsque quel jues-unes d’entre elles se reu- nissent, comme il arrive pour les bandes superieures. Ces bandes, lorsqu'elles sont r^unies, sont ornees de fascies ou de macuiatures moins foncees. Les infe'rieures sont presque toujonrs continues. 11 en exisle une ti es large et tr^s foncee dans le trou ombilical. Sur la spire, les zones disparaissent (sauf dans les e'chantillons d ’Agouni-el-Haoua) et sont remplace'es par des vestiges de bandes ou par quelques macuiatures. H. Lotophagornm Letourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa profunde umbilicata (umbilico mediocri, in ultimo sat aperto), globoso-conoidea, solidula, nitente, regulariter (in ultimo irregulariter) robuste striata, albidula cum zonulis 6-10 rufo-nigrescentibus continuis; spira conica, sublectif'ormi , ad summum acuta (ap.ce atro, minuto); an- fractibus 7 regulariter ac sat celeriter crescentibus, sulura impressula separatis; ultimo magno, turgido, rotundato, superne valido descendente; apertura perobliqua parum lunata, subovato-rotundala, intus subrufula cum zonulis apparenlibus; peristomate recto, acuto, non incrassalo, ad marginem columellarem crassiore ac parum reflexo; alt. 20, diam. 25 millim. Environs de Zarzis et coilines le long de I’Oued Ghomi-assen dans I’extr^me sud de la Tunisie (Let.). Cette espece, independamment de sa croissance spirale dilTe'rente, de la descente plus longue et plus accentue'e de son dernier tour, de son ouverture plus oblique, de son pe'ristonie ni epaissi ni patulescent infe'rieurement etc., se distingue nola- blement de la prece'dente par ses tours plus volumineux, plus gonfle's, plus exacte- ment ronds, ce qui donne a cette coquille une apparence globuleuse tres pro- nonce'e. Chez \'H. Zitanica, les tours, d’un calibre plus faible, paraissent, par cela meme , plus deUcats. II. meninxica Letouitieux el Bourguignat , sp. nov. Tesla anguste umbilicata (umbilico profundo, non pervio nec aperto), globosa, nihilominus depressula, subopacula, nilida, argute robus- teque striata, Candida cum zonulis h-i-2 rufis et continuis; .spira subde- pressa, parum convexa, tamen subconoideo-tectiformi, ad summum acuta Malacologie. 3 irMU£IkIK 5XT10!fAlB. 18 HELlGIDyE. HELIX. (apice atro, minuto); antractibus 7 convex.iuscuiis, sat rapide crescen- tibus, sutura impressa sepai'atis; ultimo magno, amplo, lurgido, rotun- dato, ad iusertionem lente ac sat breviter desceudente; apertura obliqua, sat lunata, circular!, intus rul'ulo-subrosacea cum zonulis appareutibus; peristomate recto, acuto, intus valde labiato, inl'erne patulo, ad margi- nem columellarem robusto ac sat reflexo; alt. i5, diam. 93 millim. lie de Djerba a Houinl-Souk, RasEl-Djerf, Sebkha El-Zerguin, Foum-Halloul. Zarzis et plateau des Haouaia ( Let. ). Cette Helice se distingue des deux precedenles par sa forme plus surbaisse'e, moins conique, par l elroitesse de son oinbibc, par son dernier lour plus globu- leiLx, par son bord peristomal plus robuste, pins fortement ^paissi, par sa crois- sance spirale plus rapide, etc. II. me. Mehediana Letourneux et Bourguignat , sp. nov. Testa aperte perforata (perforatione profunda, leviter subpervia); sub- depresso-globosa , subpellucide opacula, sat nitente, grosse striata quasi subeostulata, sordide albidula et flammulis transiucide oleatis, irregula- l" Bourguignat (olim Helix vestita Bambur, in Journ. Conch. 1868 p. 267, et 1869 p. 269, non Helix vestita, Fermsac, in L. Pfeiffer. Mon. Hel. viv. Ill, p. 27.5, i853). Malacologie. 3 34 HELICmj:. — HELIX. riter dispositis, elegaater variegata; spira depressa, rotundato-convexa , perobtusa, ad suminum quasi subplanulata (apice minuto, rufo, tevi- galo); anfraclibus 4 1/9 couvexis, regularlter usque ad ultimum, delude rapide crescentibus, sutura profunda separatis; ultimo magno, rotundato, subtus circa perforationem subturgido, ad insertionem lonte subdescen- dente; apertura subobllqua, parum lunata, altiore quani latiore, semirotun- data; peristomate recto, acuto, intus vix iucrassatulo, ieviter subpatules- cente; columella subrecte desceiideiite, superne reflexo-dilatata ; alt. 4, diam. 6 millim. Environs de Meliedia (Let.). Celle Helice se dislingue de 17/. apicina par sa perforation ombilicale moins ou- verte, par sa spire plus d^prini^e, presque plane en dessus, par son dernier tour plus dilatd, plus voluiuineux, d’une laille plus ^leve'e, moins exactenient cylin- drique, par son ouverture moins oblique, plus ample, plus haute que large, non aussi regulierement semi-spherique, par son bord columellaire plus dilat^r^flecbi. H. marsiana Bourguij^nat , iu coll. 1878, in Servain, Moil. Esp. p. 79, 1880. Aux aientours d’El-Aouina et de Mehedia (Let.). S 30. 11. inroIiimiM Lnlourneux et Bourguignat , sp. nov. Testa profunde angusteque perforata, valide carinata, depresso-discoi- dea, fere aeque conve.xa supra ac subtus, subopacula cum maculis trans- lucide oleatis, nilente, robuste striata, sive subcostulata, albidula ac zonulis subrufulis, saepe evanidis ac sat interruptis circumornata; spira depressa, parum producta, tectiformi-conica ; apice minuto, rufulo, laevi- galo; anfraclibus 5 subplanulatis aut subconvexiusculis, lente crescentibus, sulura fere lim-ari separatis; ultimo mediocri, valide carinato (carina can- didiore, ad aperturam minus acuta), supra convexiusculo, infra convexiore, ad insertionem leiite descendente; apertura obliqua, Ieviter lunata, trans- verse suboblonga; peristomate albo-labiato , undique patulo, ad columel- 1am sal dilatalo-refle.xo, marginibus couniventibus sat approximatis ; alt. 5, diam. 8 millim. Alluvions de la Medjerda pres du pont de la route d’Utique (Let.). Cette Helice ne peut ^tre rapproch^e que de ['Helix Letourneuxiana dont elle diOi^re par sa taille plus forte, par son lest plus dpais, par ses slries plus accusdes, par sa carene plus aigue, par sa perforation moins ouverte, par son dernier tour descendant, par son ouverture transversalement oblongue, etc. L'H. incolumis appartient au groupe de \'H. intersecla, groupe si rdpandu dans Bourguignat, Mai. AJg. I, i86i, p. 196, pi. XX, f. 33-38. HELICID^. — HELIX. 35 les coatr^es occidentales du syst^me europden soumises aux influences marines. Les formes les plus importantes sont les H. subintersecta et Pictonum (Bourg.) de France, herbarum (Servain) de France et d’Espagne, Olisippensis (Servain) du Portugal, et Letourneuxiam (Bourg.) d’Alge'rie et d’Espagne. S 31. n. Leconlffei Lelourneux et Bourguignat , sp. nov. Testa anguste perforata, subgloboso- conoidea, subtus convexa, soli- dula, subopacula, nitente , valide costata (costis robustis, regularibus, inter se distantibusj, obscure subalbidula cum zonulis rufo-cinereis (quarum una mediana subcastanea), strigis candidis, eleganter passim interruptis; spira sat producta, conico-convexa; apice exiguo, pallidiore; anfractibus 6 convexiusculis, iente crescentibus, sutura subimpressula separatis; ultimo mediocriter majore, subcompresso-rotundato, ad insertionem vix subdes- cendente; apertura parum obliqua, lunata, semiovata; peristomate intus labiato, recto, ad columellam subdilatato; alt. 7, diam. 9 millim. Cette Helice, egalement des alluvions de la Medjerda, au pont d’Utique, fait partie d’une petite se'rie d’esp^ces , dont les formes semblent particulieres au nord de I’Afrique; parmi elles, nous citerons la belle H. Flognyana (Bourg.) de Ka- bylie. S 32. II. specialis Bourg. in Servain, Moll. Esp. p. 96, 1880. Cette espece espagnole, abondante en Algdrie, notamment dans la province d’Oran, vit en Tunisie aux environs de Menzel-bou-Zelfa (Let.) et de Carthage (Hagenm.). L'H. specialis appartient au groupe de VH. Reboudiana (Bourg.), dont les formes les plus importantes sont : VH. Tarifensis (Bourg.) d’Espagne et VE. Djebbarica (Bourg.) d’Algerie. § 33. II. Warnieriana Bourguignat, Moll. Sahara, p. 4, pi. XXVI, I. 18-ao (in Duveyrioi-, les Touareg du Nord), i864. Cette coquille, de'couverte aux environs de Kriz par le savant gdographe Du- veyrier, a ^t^ depuis retrouvee aux alentours de Nefta (Andr^, 1878), ainsi que dans les provinces d’Oran et de Constantine. H. irrita Berthiei', in litt. 1880. Testa aperte perforata, carinata, supra tectiformi, subtus convexa, opaca, solidula, nitidissima, sublsevigata quasi polita, ac sub lente acriore obsolete striatula, uniformiter Candida cum zonula supera rufa et inter- rupta, aut aliquando Candida cum zonulis inferis plus minusve nume- rosis; spira parum producta, tectiformi-conica; apice rufo, laevigato, mi- 3. 36 HELICID/E. HELIX. nuto; anfraclibus 5-6 subconvexiusculis, regulariter ci’escentibus, sutura sublineari sepai’alis; ultimo sat majove, carinato (carina ad aperturam obsolela), supra convexiusculo, infra convcxo, sat turgido, ad insertio- ncm breviter ac subito dellexo; apertura obliqua, lunata, semirotunda; peristomate recto, acuto, intus valide labiato, ad columellam dilatato- rellexo, marginibus subconniventibus; alt. 6, diam. 9 millim. Ruines de Carthage et environs de Tunis (Berthier, 1880); Beja (Hagenm.); Djebel Bou-Kournein et alluvions de la Medjerda au pont d’Utique (Let.). Cette esp^ce a encore ete constatfe dans le sud saharien de la province de Constantine, entre Setil et Cedraia (Jus). L7/. irrila dilT^re de VII. \\ aniieriana ])ar sa perforation plus ouverte, par sa coquille plus depriinee, par sa spire moius conique et de inoiti^ moins elev(^e, par la d^llexioii subite de son dernier tour, par sa carene plus prononcee, par son pdrisloine plus vigoureusement borde, enliii par la forme de son ouverlure, semi- circulaire dans uu sens transverse, paraissant plus large que haute, tandis que chez YH. Warnieriaiia, arroiidie dans le sens vertical, elle semhle plus haute que large. Les dilf^rentes esp^ces du groupe de YII. vrila, sans compter Yll. Warnieriana , sont Yll. Waniieropsis (Bourg.) des Baldares, YII. Edetanorum (Servain) d’Espagne et Yll. caga (Pechaud) d’AIgdrie. § 3/1. II. Koxe(opsi.s) Lrtoiirneu.r et Botirgidppial , sp. nov. Testa anguste profundequc perforata, subcarinato-angulata, depresso- conica, subtus mediocriter convexa; subopacula, sat fragili, subtiliter striata (striis arctis, regularibus, minutis, nihilominus costulis similibus), albida ciirn zonula inediana rufa interrupta ac carinam sequente; spira sat pro- ducta, tectiformi-conica ; apice minuto, laevigato, modo ad verticis extre- mitatem punctifornii-atro: anfractibus 6 fere planulatis aut obscure sub- convexiusculis, lente crescentibus, sutura sublineari separatis; ultimo mediocriter majore, compresso-angulato, infra convexiore quam supra, ad inserlionem redo; apertura subobli(|ua, lunata, transverse semioblonga; peristomate recto, acuto, intus valide labiato, inferne leviter subpatulo, ad columellam parum dilatato; alt. 7, diam. 10 millim. Cap Bon (Let.). Cette esp^ce se distingue de 17/. Roieli (Michaud) par sa forme plus grde, par sa spire conique, bien tectiforme (celle de YII. liozeti est conique tout en alfectant un contour convexe), par ses tours presque plans et non aussi renfles que ceux de YII. Ihzeti, par sa carene moins aigue, ressernblanT plutot a une angulositd, par son dernier tour moins convexe en dessous, et notainment par son ouverture trausversalement semi-oblongue, et non arrondie. Les He'lices de cette serie sont les II. Rozeti (Michaud), Hipponensis (Morelet), HELICIDJ:. — HELIX. 37 Hipponella (Pechaud), gonia et Rokniaca (Bourg.) d’Algerie, et YH. Meda (Porro) de Sicile. S 35. H. Ilola Bourguignat , sp. nov. Testa anguste profundeque perforata, subglobosa, subpellucida, nitida, argute striatula, sublutescenti-albidula cum zonulis 4-5 subevanidis, quasi trauslucide oleatis; spira convexo-subconoidea ; apice rufuio, parvo, lae- vigato; anfractibus 6 couvexiusculis, regulariter ac sat lente crescentibus, sulura impressula separatis; ultimo majore, subrotundato, ad initium obscure subangulato, ad insertionera breviter descendente; apertura obli- qua, lunata, transverse in direclione declivi semiovala; peristomate rosa- ceo, acuto, intus robuste labiato, superne recto, inferne patulo, ad mar- ginem columellarem robusto ac dilatato; alt. 8, diam. lo millim. Environs de Nefta (Duveyrier). Cette espece fait partie du groupe de V Helix Aradasi (Mandralisca), ou autre- ment dit, si I’on adopte I’opinion du professem* Mousson, de celui de Y Helix tur- hinata de Jan (non H. iurbimta des auteurs). La plupart des formes de ce groupe, telles que les H. Aradasiella, nostra (Bourg.), sonl siciliennes. 8 36. 11. micromphalus Letourneux, Exc. matac. Kab. in Ann. matac. I, iS'jo, p. 3o4. Cette jolie coquille algdrienne a retrouve'e au Kef El-Djerdja et dans la valle'e superieure de la jMedjerda (Let.). Cette H^lice appartient a une serie assez nombreuse dont les formes sont rd- parties en Algerie {H. Gerardi, Lirouxiana, Bourg., H. Russidana, Pechaud), aux Baleares {H. Arbetana, Berlhier), en Sicile [H. Ophelima, Callareta, Bourg.), etc., et m^me jusqu’a Corfou (if. emasculata, Let.). 8 37. u. misara Bourguignat, 1876, in Servain, Moll. Esp. p. io3, 1880, et Locard, Prodr. mat. Fr. p. ii5 et 34i, 1883. Cette forme est une espece cosmopolite. Constate'e d’abord en Sicile, puis en France, ensuite sur les Lords de la Mer Noire a Sinope, elle a 6t6 retrouvde en Tunisie aux alentours de Tebourba {Pechaud). Nous ne connaissons que deux Helices de ce groupe, YH. rathymia (Bourg.) de Dalmatie et YH. mastorella (Pechaud) d’Algdrie. 8 38. U. diloricata Bourguignat , sp, nov. Testa punctiformi-perforata, angulata, supra tectiformi-convexa, subtus convexiore, subopacula, nitente, subtiliter striatula, quasi polita, unifor- miter lutescente; spira convexa, tectiformi-subconoidea; apice minuto. 38 HELICIDiE. — HELIX. obtuso, rufulo, laevigato; anfractibus 5 i/a vix convexiusculis, fere declivi- plaimlatis, regulariter crescenlibus, sutura Uueari separates; ullimo ma- jore, angulato (augiilo pallidiore, ad aperturam subevanescente), ad ini- tium couipresso, ad aperturam turgido-rotundato, ad insertionem recto; apertura paium obliqua, lunata, semirotundata, aeque alta ac lata, intus luteola; peristoniate recto, acuto, intus labiato, ad margineiu coluinellarem in formain triangulam superne dilatato; alt. 8, diam. ii millim. Cette espece, dont le type a d^couvert en Alg^rie sur les remparts de Bougie, vit egaleinent en Tunisie aux environs d'EI-Aouina (Let.). On rencontre a Menzel-bou-Zelfa ime vari^td a test plus anguleux, plus ^pais, moins jaun^tre, orne d’unc petite bande superieure noiratre fa et la interronipue. II. Vafolla LntourneuT et Rnurgiiignat, sp. nov. Testa perforata (perforatione sat aperta), angulata, supra depresso-con- vexa, subtus turgida ac convexiore, opacula, nitente, striatula, lutescente aut saqnus luteola cum zonulis rul'ulis plus minusve numerosis; spira depressa, peroblusa, mediocriter convexa; apice rufo, nitido, laevigato; anfractibus G vix convexiusculis, regulariter crescentibus, sutura lineari separatis; ultimo magno, ad inilium compresso ac valde angulato, ad aperturam exacte rotundato, ad insertionem recto; apertura subobliqua, lunata, semispluerica; peristomate recto, peracuto, intus profunde labiato, ad columcllam dilalato-rellexo ; alt. 7, diam. 10 millim. Environs d'EI-Aouina (Let.). Cette co((uille se distingue de la pr&edenle par sa perforation plus ouverte, par son test tres d^[)riind, oll'rant en dessus une surface kig^rement convexe et non subtecliforine-cono'ide, par son arigulosit(i plus accentu^e et disjiaraissant presqne suhitement , landis (pie celle de VII. diloricata se prolonge jusqu’a I’ouverture, par son pO’istome plus profonddment bordd, enfin par son bord columellaire tr^s robusle, dilate-retlechi dans loute son dtendue, non mince et seulement r(‘fl4chi Iriangulairoinent a la partie supdrieure. Ces deux Hfdices font parlie du groupe de I’//. Castroiana^^^ d’Espagne, dont les formes les plus intercssanles sont VIl. propria (Galland) de Constantinople, et les II. adcmataet Avcnionensi.'i (Bourg.) du midi de la France. 8 39. II. Ilalia Rerthier, sp. nov. Testa aperte perforata, subgloboso-depressa, fere aeque convexa supra ac infra, solida, opaca, parum nitente, sat valide striata (striis in ul- timo validioribus, saepe interruptis ac passim quasi crispulatis), subalbido- Servain, Moll. Esp. 1880. HELICIDiE. — HELIX. 39 cinerescente cum zonulis 6-7 atro-rufis interruptis aut saepe inter se confluentibus; spira depressa, parum convexa; apice minuto, atro, niti- dissimo ac laevigato; anfractibus 5 vix convexiusculis, lente usque ad ulti- mum crescenlibus, sutura impressa separatis; ultimo magno, relative ampio, ad initium subcompresso, ad aperturam rotundato, ad insertionem breviter descendente; apertura obliqua, parum lunata,fere circulari, intus luteo-aurantiaca cum zonulis atris, non interruptis, apparentibus; peri- stomate recto, acuto, intus valide iabiato, inferne patulescente, ad margi- nem columellarem mediocriter reflexo; alt. 10, diam. i5 millim. Var. /S. E typo testa uniformiler cinerea cum zonula supera sub- evanida et spira subconoidea differt. Le type de cette H^lice se rencontre aux environs d’Oran sur les bords de la mer. En Tunisie, la variate' a ^td recueillie dans la partie nord des mines de Car- thage (Berthier), On trouve aussi assez frdquemment dans cette locality des dchan- tillons d’une taille presque de raoitid plus petite que le type. n. salivosa Letoumeux et Bourguignat, sp. nov. Testa umbilicata (umbilico profundo, parum aperto, nihilominus pervio), angulata, supra convexo-rotundata , subopacula, sat tenera, ele- ganter costulata (costulis strictis, productis, regularibus, in angulo vali- dioribus), lutescente cum zonulis 5-6 ati'is interruptis, quarum una latior, superior circa peripberiam, et caeterae inl'eriores, angustissimae, saepe’eva- uidae; spira convexa, sat producta; apice minuto, rufo, laevigato; an- fractibus 6 vix convexiusculis, lente crescentibus, sutura sublineari separatis; ultimo parum majore, angulato, ad aperturam convexo- declivi, subtus convexo, ad insertionem recto; apertura obliqua, lunata, externe leviter subangulata, semirotundata, intus albido-margaritacea cum zonula atra apparente ; peristomate recto, acuto, intus subrosaceo- labiato, ad marginem columellarem dilatato - expanse ; alt. 8, diam. 12 millim. Sous les rochers au Djebel Regas (Let.). n. liallemantiana Bourguignat, Mai. Alg. 1, i864, p. 211, pi. XXI, f. 3i-35. Le type n’a pas dtd rencontrd en Tunisie, raais on y trouve une varidtd d’une taille plus petite, a dernier tour assez anguleux : Kef El-Djerdja (Let.). Ces trois Hdiices, avecfif. Tripieri (Pechaud) d’Algdrie et YU. Chalepia (Bourg.) de Sicile, composent le groupe de YH. Lallemantiana , groupe trds reconnaissable h ses espdces caractdrise'es par une surface superieure conve.xe en forme de d6me, par un test sillonnd de fortes striations serrdes, saillantes et toujom’s regulieres. S 40. H. Creticia Ferussac, Prodr, n° 288, et L. Pfeiffer, Symb. Hel. I, i84i, p. 4o, et(2’edit. 40 HELTCID^. HELIX. Chemnitz) Helix, p. a53, pi. XXXVII, f. ai-aa (mediocres), et Mon. Hel. viv. I, 1867, p. 169, Bou7-g. Mai. Alg. I, i864, p. aSa, pi. XXV, f. 16-18 (exactes). Cette Heiice, abondante dans les lies de I'Arcbipel, a ^te im portae dans le nord de I’Afriqiie on elle se trouve fa et la bien caractdris^e : environs de Tunis (Bourg. 1867), Ain-ben-Kbebl ( Slid de la province d'Oran), territoire des Ait Ziki (Djurd- Kobelt et qiielques auteurs ont signald sous ce nom des formes aigeriennes qui n'oiit pas le inoindre rapport avec elle. S 41. H. astata Bourg. in Servain, Moll. Esp. p. 110, 1880. Cette magnifique espece, decoiiverte aiix alentours de Tunis (Bourg. 1867), a etti retrouvee en Algerie, a Boufarik, a Tablat entre Alger et .Aumale, ainsi qu’aux environs d’ .Tiger; depuis, elle a lit^ constat^e pres de Valence en Espagne, et a Vence dans les Alpes-Maritiines. S 42. n. .'nenzrlenwls Letoitrneux et Bourguignat , sp. nov. Tesla perforata (perforatione superficiali, modo in ultimo aperta,), sub- globoso-depre.ssa, opaca, crelacea, striatula, nitlda, unifortniler Candida; spira subconoidali , sicut in ultimo transverse amplissimo apposita; apice at 1-0, minuto, obluso ac laevigato; anfraclibus 6 paruin convexiusculis, perlenie usque ad ullimuin crescentibus, sutura impres.ea separatis; ultimo inaximo, transverse amplissimo, subroliindalo, siiblus leviler quasi com- [iros.so-subplanulato, ad inseiiionein recto; apertura parum obliqua, lu- iiala, transverse semiovala, intus luteola; peristomale recto, acuto, intus prolunde bimarginato, ad marginem columellarem dilatato-reflexo; all. 1 2 , diam. 1 9 millim. Environs de Menzel-Temim (Let.). Cette coquille est remarquable par un dernier tour si amplement d^velopp^ que la spire semble toute exigiie et comme juxtaposde. II. talepora Bourguignat in Locard, Prodr. mal. Fr. p. 98 et SaS, 188a. Bords de I'Oued Zergua (Hagenraiiller). 8 43. H. niembronica Berthier, sp. nov., 1880. Testa profunde abrupteque umbilicata, angustata, supra depressa, vix convexa, perobtusa, infra convexiore, opacula, nitente, valide striata aut aliijuando leviter striatula, uniformiter Candida aut albida cum zonulis subrufulis, subevanidis, interruptis et variegatis; spira depressa, parum convexa; apice obtuso, rufo, laevigato; anfractibus 5 1/2, supra vix con- HELICIDiE. — HELIX. 41 vexiusculis, lente crescentibus, sutura subimpressula aut sublineari sepa- ratis; ultimo mediocriter majore, angulato (angulo superiore, ad apertu- ram evanescente), supra convexiusculo, infra convexo, circa umbilicum turgido et obscure subangulato, superne ad insertioiiem recto; apertura obliqua, lunata, semirotundata; peristomate recto, acuto, intus uni- aut bimarginato, ad coiumellam crassiore ac leviter dilatato ; alt, 5 1/9 , diam. 8 1/9 millim. El-Aouja pres Porto-Farina (Berthier). H. artonilla Hagenmuller, sp. nov. , 1880, citee par Locard, Prodr. mat. Fr. p. 34o, 1883. Testa profunde, pervie lateque umbilicata (umbilico aperto, in ultimo sat dilatato), angulata, supra depresso-tectiformi, subtus convexa, opa- cula, nitente, striatula, saepe quasi polita, aibida cum zonulis subruGs vix perspicuis; spira parum convexa, tectiformi, perobtusa; apice minuto, rufo ac laevigato; anfractibus 6 declivi-subplanulatis, lente usque ad ultimum crescentibus, sutura lineari, in ultimo impressula, separatis; ultimo ma- jore, angulato (angulo obsolete, superiore, ad aperturam evanescente), supra convexiusculo, infra rotundato-convexo et circa umbilicum turgido, superne ad insertionem recto; apertura obliqua, lunata, semiovato-rotun- data; peristomate recto, acuto, intus robuste labiato, inferne leviter patu- lescente ac ad coiumellam crasso et sat dilatato; alt. 7, diam. i3 millim. Cette espcce, decouverte par le docteur Hagenmuller, le long de la route de B6ne a la Calle, a ^te constatde en Tunisie au Cap Negro el aux environs de Bi- zerte (Berthier). Elle se distingue de la precedente par sa taille plus grande, par sa spire moins d^primde, par son angulosite moins prononcde, par son dernier tour plus d^ve- lopp^, par son peristome plus fortement bord4 el legerement patulescent a la base, par son ouverture semi-arrondie-ovalaire dans une direction legerement trans- verse, enfin notamment par son ombilic en forme d’entonnoir largement ouvert et laissant voir I’enroulement spiral interne. Cbez VH. meinhronica , rombiiic, non evase, ressemblant a un trou profond a pic, ne laisse apercevoir aucun des tours. H. astonara Hagentniiller, sp. nov., 1880, citee par Locard, Prodr. mat. Fr. 1883, p. 34o. Testa profunde umbilicata (umbilico parum aperto ac pervio), an- gulata, depressa, supra convexiuscula, infra convexa, solida, opacula, cretacea, nitente, striatula, Candida cum zonulis vix perspicuis; spira leviter convexa, subtectiformi; apice exiguo, rufulo, nitidissimo; anfrac- tibus 6 vix convexiusculis lente usque ad ultimum crescentibus, sutura impressula separatis; ultimo majore, angulato (angulo supei’iore, plus minusve acuto, ad aperturam evanido), supra convexiusculo, infra de- 52 HEtrCIDiE. — HELIX. clivi-convexo usque ad anguluin circumumbilicalem , superne ad insertio- nem recto; apertura parum obliqua, lunata, transverse semiovata; peri- stomato recto, acuto, intus profunde robusteque labiato, ad coiumellam crasso et parum dilalato; ait. 7, diam. i3 millim. Environs de Bizeite (Berthier). Le type se trouve entre Bone el ia Galle (Hagen- miiller). Cette coquille differe de la prdcedente par son test plus crdtacd, par son angu- losile plus prononcfe. par sa spire inoins rt^gulifereinent tectiforme, par son der- nier tour inoins deciive h sa partie supftrienre et plus renfltLanguleux en dessous nutour de Toinbilic, par son ouverture plus ovalaire dans le sens transversal, par sou bord peristomal plus t'pais, plus fortement borde, et par son ombilic non evasi^ plus ^troil et laissanl a peine voir renroulenient du dernier tour. Ces trois especes font [lartie d’un groupe auquel appartionnent encore YIL Dol- menica (Bourg. ) d’Algtb-ie et YH. Palrasi (Letourneux) de Gr^ce. S hU. n« noctnella Bourguignal , sp. nov. Tesla profunde ac modice pervie uiiibllicata, depressa, supra vix con- vexa , infra convexiore, angulala, solida, crclacea, opaca, nitente, coslulata (costulis inferioribus tenuioribus), albidula cum zonulis rufulis perinter- ruplis, vix [icrspicuis; spira parum compressa; apice minulo, rufo, Imvigalo; anfraclibus 5 coiivexiusculis, regulariter ci'esceolibus, sulura impressula sepaiatis; ultimo majore, angulalo (angulo superiore, sat compresso, ad aperluram subevanescenle), supra convexiusculo, infra convexo ac ciica uinbilicurn furgido, superne ad inserlionem breviter desccudente; aper- tura parum obliqua ac lunala, semirotundata, bimarginata; perislomate crasso, nihilomiiius recto, acuto, intus valide albo-labialo, ad columcl- lam perrobustam dilalato; alt. 6, diam. 10 millim. Coleaux arides d'Oudena entre Mahamedia et le Djebel Refas (Bourg. 1867); colline a Beja (Hagenniuller). Cette forme apparlient a la s6rie de 17/. Romulina (Servain) d’Espagne, dontles principales especes sont 17/. Tarovma (Calcara) de Sicile, 17/. Egeana (Bourg.) de file d’Eubde, 17/. Corcyrana (Let.) de Corl'ou, etc. Parmi ces Helices, la plus voisine est 17/. Romulina, dont elle dilfere notammentpar son ombilic plus ouvert du double, jiar son ouvertuio moins grande, par la direction descendante de son dernier tour, etc. 8 45. H< plenrabdota Bourguignat , sf. nov., 1880. Testa profunde angusleque umbilicata, depresso-subglobosa, solida, cretacea, nitente, valide costulata, Candida ac zonulis imfo-castaneis, albo- interruptis (quarum superior lata, ad suturam pallescens, inferiores HELICTDiE. HELIX. 43 2 vel 3) circumcincta; spira sat producta, subconoidali-convexa, ad sum- mum obtusa; apice minuto, lasvigato, rufulo; anfractibus 6 convexiuscubs, sat leute ac regulariter crescenlibus, sutura impressula separatis; ultimo majore, rotundato, ad insertionem descendente; apertura parum obliqua, mediocriter iunata, subsphserica, intus aurautiaca; peristomate recto, aculo, intus valde labiato, ad columeilam robustam superne leviter dila- tafo', marginibus sat approximatis; alt. 9, diam. i3 millim. Revers des fosse's du Bardo pr^s Tunis (Bourg. 1867); environs de Beja (Hagenm.). H. eacista Bourguignat, sp. nov. , 1880. Testa profunde angusteque umbilicata, subgioboso-conoidali, semper deformata, quasi streptaxiformi, cretacea, solida, opaca , costulata, albidula aut albido-lutescente cum zonulis rufulis, angustis, interruptis ac plus minusve pallidioribus; spira sat elata, subconica, leviter streptaxidea; apice minuto, nitido, laevigato; anfractibus 6-7 convexiusculis, regulariter usque ad ultimum crescentibus, sutura impressula separatis; ultimo ma- jore, ad aperturam sat aniplo, rotundato, ad initium aliquando leviter angulato, superne ad insertionem descendente; apertura obliqua, parum iunata, semioblonga in directione declivi-trans versa, intus saepe rubella; peristomate recto, acuto, valide labiato, ad columeilam dilatato, margi- nibus approximatis; alt. 10, diam. i5 millim. Cette esp^ce, remarquable par sa forme streptaxoide se rencontre dans les lieux arides sur le bord des cbemins aux environs de Tunis (Bourg. 1867). vaganensis HagentnuUer, sp. nov., 1883. Testa profunde et anguste umbilicata, depresso-globosa, supra mo- dice convexa, infra tumidiore, opacula, subcretacea, nitente, valide cos- tulata, sordide albidula cum zonulis rufulis perinterruptis ac saepe vix perspiciiis aut maculas irregulariter sparsas simulantibus ; spira parum convexa, in tholum rotundata; apice minuto, rufulo, nitido ac laevigato; anfractibus 6 convexiusculis, regulariter crescentibus, sutura impressula separatis; ultimo magno, turgido-rotundato, superne ad insertionem recto aut vix descendente; apertura mediocriter obliqua, Iunata, semirotundata, intus rubro-aurantiaca; peristomate recto, acuto, intus valide labiato, ad columeilam robustam leviter dilatato, marginibus sat remotis; alt. 10, diam. 1 5 millim. Var. minor. Alt. 7 1/2, diam. 12 millim. Alentours de Beja (Hagenm.) et de Tunis dans les endroits bruits par le soleil (Bourg. 1867). lili HELICID^E. — HELIX. n. syntela Bourguignat, sp. nov,, 1880. Testa profimde ac lev iter pervie umbilicata, depressa, utrinque fere aequaliter convexa, opacula, nitente, subtiliter costulata, lutea ac zonulis stramiacis numerosis et llammulis ejusdein colons circa siituraai inter se ajqualiter sparsis eleo-anter ornala; spira modice convexa, ad sum- mum obtusa; apice rui'ulo, exigiio; anfractibns 6 convexiusculis, regula- riter crescentibus, sutura impressnla separalis; ultimo majore, ad initium leviter compresso. ad aperturam subturgido, superue ad iusertiouem recto; apertura subobliqua, sat ampla, parum luuata, subrotuudata, iulus albo- lutcola; peristomate recto, acuto, iutus profunde labia to, ad columellam dilalato; alt. 8, diam. 19 luillim. Hewers des fosses de la Alanouba el dii Bardo (Bourg. 1867); colline Beja (Hageumiiller). 11. porliitosa Hagenmiiller, sp. nov., 1881. Testa profunde angiisleque umbilicata, depressa, leviter subangulata, parum opacula potius subtenera, nitente, sat valide costulata, griseo-lu- teola cum zonulis vix perspicuis, valde interiuplis; spira leviter convexa; apice minuto, rufo, nilido ac laevigato; anfractibus 6 subconvexiusculis, regulariter crescentibus, sutura subimpressula , in ultimo magis impressa, separatis; ultimo mediocriter majore, subrotundato-compresso, angulato (angulo ad aperturam parum iinprcsso), su[)erne e dimidio evolulionis lenie descendente; apertura perobliqua, parum lunata, semioblonga in directione declivi, intus luteo-niargarilacea ; peristomate recto, acuto, iutus labiato,ad columellam crassioi'e et mediocriter dilatato, marginibus sat approximatis; alt. 7, diam. 11 millim. Cette esp^ce, reinarquablc par sa forme de'priinde et par la longue descenle de son dernier tour, a 616 Irouvtie aux alenlours de Tebouiba (Hagenmiiller). Ces cimj Helices sont pour la Tunisie ce (jue soul pour le Maroc les H. Jaylei (Paladilhe) i-unticella, mona et doryphora (Pechaud). S /i6. n. Parthenia Uagentniiller, sp. nov. Testa profunde subpervieque umbilicata, depresso-subglobosa, fere aequaliter utrinque convexa, sat tenera, subpellucida, nitente, valide striata quasi costulata, albido-luteola cum maculis rufis in zonulas inter- ruptas disposifis; spira mediocriter convexa, ad summum obtusa; apice niinutissimo, rufulo, lasvigato; anfractibus 6 convexiusculis, regulariter crescentibus, sutura impressula separatis; ultimo magno, ad initium compresso ac subangulato, ad aperturam amplo, rotundato, ad insertio- nem recto; apertura parum obliqua ac lunata, ampla, semisphaerica , intus HELICIDiE. — HELIX. 45 luteo-aurantiaca; peristomate recto, acuto, intus labiato, inferne leviter patulo, ad columellam parum dilatato; alt. 7, diam. 11 millim. Colline a Beja (Hagenmiiller). Cette espece appartient a ce groupe des H. Cisalpina (P. Fagot) dont les formes nombreuses sont si I’epanclues dans les regions circummediterraneennes. Cedes qui ont le plus de rapport avec YH. Parthenia sont VH. arcuata (Ziegler) de Corfou, YH. lonica (Mousson) des lies loniennes, YH. Lepaniica (Let.) de Grece, etc. .S 47. II. subnieridionalis Bourguignat, Mai. Aig. I, i864, p. silt, pi. XXII, f. 526-29, pi. XXIV, f. 1-11. Environs de Beja (Hagenmuiler). Cette He'lice, assez commune en Alg^rie (Alger, Djelfa, Ouled Djebara, Lalla- Maghnia, etc.), est une forme tr^s caracte'risee qui a ete confondue, parlaplupart des auteurs , avec un grand nombre d’especes qui ont peu de rapport avec elle. H. Issea Hagenmuiler, sp. nov. Testa profunde ac sat aperte perforata (perforatione abrupta, nihilominus leviter pervia), subgloboso-conoidali, subopacula, nitente, subtiliter stria- tula (striis retusis, regularibus), luteolo-albidula cum zonulis 6-7 castaneis; spira sat elata, subconoidali, ad summum obtusa; apice minutissimo, ni- tido, laevigato ac rufulo; anfractibus 6 convexiusculis, lente usque ad ultimum, delude rapidius crescentibus , sutura impressula separatis; ultimo majore, fere exacle cylindrico, ad insertionem descendente; aper- tura parum obliqua, lunata, semicircular!, iutus luteola; peristomate recto, iutus valide crasso-labiato , leviter patulesceute, ad columellam su- perue breviter dilatato; alt. 9, diam. i4 millim. Colline k Beja (Hagenmiiller). Cette espece se distingue de la pre'ce'dente par son test tresfinement strid presque poli et assez briilant, par sa perforation plus ouverte, par son dernier tour plus cylindrique, raoins descendant a I’ouverture, par ses tours plus convexes, par sa suture moins superficielle , enfln par son ouverture plus exactement semicirculaire. H. irana Hagenmuiler, sp. nov. Testa profunde perforata (perforatione non pervia, sed in ultimo solum leviter dilatafa), depresso-globosa , opacula, nitente, striatula (striis ut in H. Iscea), albida cum zonulis numerosis, plus minusve subrufulis; spira convexa, mediocriter producta, perobtusa; apice minuto, laevigato, nitido, anfractibus 6 subconvexiusculis, lente usque ad ultimum, delude rapide crescentibus, sutura fere linear!, in ultimo impressula, separatis; ultimo maximo, ad iuitium subcompresso-rotundato, ad aperturam turgido-cy- lindrico, ad insertionem breviter descendente; apertura subobliqua, ampla, 46 HELICIDyE. — HELIX. iunata, semicirculari, intus albido-margaritacea; perislomate recto, intus labiato, ad columellam sat vaiide dilatato; alt. lo, diam. xh millim. Environs de Beja (Hagenmuller). Cette coquille, bien que d’une taille plus haute qiie la prec^dente, paralt n^an- nioins fort de'priniee, en raison du grand d^veloppement du dernier toiu’, qui par sa grosseur occupe une partie de la hauteur. VH. Irana se distingue encore de VH. Iswa par son ombilic dilate seulement au dernier tour, par sa spire moins coniipie, par sa suture nioins accentu^e, par ses tours moins cylindriques, par son ouverture bien plus ample et a bord peristomal moins fortenient borde, etc. De plus, la direction descendante du dernier tour est de moitid plus courte (jue celle de 17/. Iswa. S 48. ■I. Maiiritaniea Boiirfruif^at in Servain, Moll. Esp. p. 107, 1880. Cette belle Hdlice, si commune dans certaines localites de I’Algerie (Tlemcen, Mansourah, Perregaux, Mascara, etc.) a 4L6 retrouvde bien typique aux environs de Tunis (Boiu-g. 1867), pr^s de I’amphitheatre d’El-Djem (Geslro, 1876), ainsi (pTentre Sousa et .Monastic et dans la region des Hamada (Let.). II. larla Bourguiffnat , sp. nov. Testa pervie profuudeque umbilicata, conica, subopacula, nitida, striatula, in ultimo malleata, albidula et eleganter rufo-variegata cum zonulis rufis numerosis perinterruptis, ad aperturam rubella; spira elata, conica, ad summum obtusiuscula; apice minuto, rufo, laevigato; anfrac- tibus 6 vix convcxiusculis, regulariter crescentibus , sutura impressula, in ultimo magis impressa, separatis; ultimo majore, rotundato, ad inilium obscure subangulato, superne ad insertionem leviter descendente; apertura obliqna, parum Iunata, semispbaerica, intus rubello-aurantiaca; peristo- mate recto, acuto, intus aurantiaco-labiato, interne patulo, ad columellam dilatato; alt. 10, diam. 12 millim. Le long des haies et sous les Opunlia au village de Sidi-Bou-Said (Bourg. 1867); citernes de Carthage (Hagenniiiller). Le type de cette espece se Irouve en Algdrie au Hainmam des Ouled Ali pres Guelnia (Let.). $ 49. II. variabills Drapamatul, Tabl. Moll. p. 78, 1801, et Hist. Moll. p. 84, pi. V, r. 11-19, i8o5. Cette Helice, sous le nom de laquelle les auteurs out fait de si grandes confu- sions, se rencontre bien caracterisfe aux alentours de Tunis (Bourg. 1867) et a Menzel-Temim, ainsi que sur les dunes de Nebeul (Let.). HELICID^E. — HELIX 47 S 50. n. privata Galland, sp. nov. , 1879. Testa perforata, globosa, opacula, parum nitente, argute striatuia, quasi polita, uniformiter aibido-subcaerulea aut caudidula, ad peristoma subrubello-luteola, ac saepe in ultimo zonula unica rufa aut zonulis fere evanidis ornata; spira peroblusa, rotundato-convexa; apice rufo, exiguo, nitido ac laevigato; anfractibus 6 convex! usculis, lente usque ad. ultimum crescentibus, sutura impressula separatis; ultimo magno, amplo, rotun- dato, superne lente descendente; apertura leviter obliqua, lunala, semi- ova ta, intus luteo-vinosa ; peristomate I’ecto, acuLo, intus labiato, ad colu- melJam superne mediocriter dilatato; alt. i5, diam. 2t millim. Cette forme, qui parait abondante en Turquie, notamment aux environs de Constantinople, existe en Tunisie pr^s de Bizerte (Berthier), ainsi qu’en Algerie aux alentours de Bone et de Souk-Ahras. H. salentlna H. Blanc, sp. nov., 1879. Cette H^bce, qui doit 4tre ddcrite prochainement par le malacologiste Locard, est une esp^ce assez cosmopolite puisqu’elle a et^ constat^e en Italic , en Gr^ce , en France, en Espagne et en Algerie. Dans la B^gence, elle a trouvde dans le territoire des Houchteta, sur la fronti^re entre la Calle et le Cap Roux, ainsi que dans la valine de I’Oued Zergua (Hagenmiiller). H. Zergnana Ha^renmuller, sp. nov. Testa perforata (perforatione parum aperta), depressa, supra parum con- vexa, opaca, nitente, subtiliter striatuia, uniformiter albida; spira depressa, mediocriter convexa; apice sat praeminente, minuto, rufo, nitido et lasvi- gato; anfractibus 6 convexiusculis , regulariter usqne ad ultimum, ac deinde celeriter crescentibus, sutura impressula separatis; ultimo magno, globoso-rotundato, turgido, ad insertionem lente ac breviter descendente; apertura paululum obliqua, lunata,subovato-semirotundata, intus luteola; peristomate recto, acuto, vix intus incrassatulo , ad columellam dilatato; alt, 1 3 , diam. 2 0 millim. Valine de I’Oued Zergua (Hagenmiiller). Cette esp^ce se distingue de la pr^c^dente par sa spu’e dcras^e , peu convexe , et non conoide, par sa croissance spirale plus rapide, par son dernier tour plus gros , plus ventru , plus ddvelopp^ dans le sens transversal et pourvu d’une direction descendante plus courte et moins prononc^e , par son ouverture plus ample , presque ovale-arrondie dans le sens horizontal (celle de \'H. Salentina, moins ddveloppee, est arrondie dans une direction plus ou moins ddclive , ce qui lui donne une phy- sionomie toute diffdrente). 48 HELICIDiE. — HELIX. S 51. n. messapia H. Blanc, sp. nov. , 1879. Testa pervie late aperteque uiubilicala , subconoidali (anfractibus cylin- dricis, non tuinidis sed lantum rolundatis) , opacula , nitente, striatula, uni- I’ormiter albida, ad peristoma fusco-riibella ; spira sat convexo-producta, subconoidali; apice aculiusculo, nigro, nitido et laevissimo; anlVactibus 7 convexiiisculis, lente crescentibus, sutura impressa separatis; ultimo mediocri, cylindrico, superne lente descendente; apertura obliqua, parum lunala (marginibus sat approximatis), semisphaerica in directione declivi, intus luteo-rubella; peristomate recto, aculo, intus vix incrassatulo, ad columellam dilalato; alt. 11 1/2, diam. 17 millim. Le type se trouve cn Italie, a Otrante. En Tunisie, cette espece est repr^sent^e, aux environs de Tunis (Bertliier), par une vari^t^ que caractdrise im ombilic nioius ouvert. Cette H(51ice apparlient a un groupe d’esp^ces siciliennes, dont les principales sont 171. pitila (Boiirg.) de Sicile et 177. cainira (Bourg. ) de Sicile et d’Algerie. 8 52. II. herbafica Fagot, Diagn. esp. nouv. Fr. p. i3, i884. Sidi-Bon-SaVd pr^s Carthage (Bourg. 1867); colline a Beja (Hagenm.). Lc ty[)e de cette espt^ce se ti’ouve en France dans la Haiite-Garonne. II. Krizonwis Bmirguignat , sp. nov., 1881, citee par Locard, Prodr. mat. Fr. p. 34o, 1 889. Testa profunde perforata, conoidea, subopacula, fere semper inqui- nata, striatula, albidula cum zonulis subrufulis interruplis vel fere omnino evanidis; spira data, conoidea; apice subaculiusculo, nitido, rufo, laevis- simo; anfractibus 6 1/2 convexiusculis, lente usque ad ultimum, delude rapidius crescentibus, sutura iinpressula separatis; ultimo majore, ad initium quasi obscure subangulato, subrotundato, ad insertionem recto; apertura obliqua, lunata, semiovata in directione leviter declivi; peristo- mate vinoso, recto, acuto, intus mediocriter labiato, ad columellam dila- tato; alt. 11, diam. 1 5 millim. Kriz (Duveyrier); Tozer(Let.). Cette forme existe aussi en Algdrie, en France, en Italie et en Gr^ce. H. mendranoi Servain, Moll. Esp. p. io.5, 1880. Buines de Carthage (Bourg. 1867); vallde de I’Oued Meliana au sud-est de Tunis (Hagenmiiller). HELICIDyE. — HELIX. A9 Cette Helice espagnole a encore ^t^ constat^ en France, en Sicile et en Algerie (le long de la route de B6ne a la Galle et dang- la vall^ de I’Oued Kermich). Canovaslana Servain, Moll. Esp. p. 106, 1880. Le type n’a pas encore ete trouve dans la Regence, mais simplement une va- ri^t^ minor aux alentours de Tebourba (Pecbaud). h'H. Canovasiana est une forme hispanique qui a ^te, ces anne'es derniferes, constat^ en France, en Sicile et en Aigdrie. '(I H« Solanoi Sei'vain, Moll. Esp. p. 96, 1880. Environs de Tebourba (Pecbaud). Cette Helice espagnole a ^t^ signal^e derni^rement sur les bords de la route d’ Alger a Mustapha. H. allnvionom Servain, Moll. Esp. p. 103, 1880. Variate a ombilic plus ouvert, sur les ruines de Carthage (Berthier). Le type de cette coquille se trouve a Pampelune (Espagne). Cette H^ice a en- core ^te constat^e en France et en Algerie dans les alluvions de la Seybouse pr^s Guelma et de I’Oued Sebaou pr^s Dellys. H« tremata Letourneux et Bowguignat , sp. nov. Testa profunde perforata, subglobosa, supra subconica, infra con- vexa, subopacula, nitente, striatula, uniformiter albida; spira sat producto- conica; apice rufulo, nitido, laevigato; anfractibus 6 convexiuscuiis, lente usque ad ultimum, deinde rapidius crescenlibus, sutura impressula sepa- ratis; ultimo magno, ad initium subangulato, ad aperturam exacte cylin- drico, ad insertionem recto; apertura vix obiiqua, sat iunata (margines remoti), semicirculari , aeque alta ac lata; peristomate vinoso, aeuto, nihilominus crasso-labiato, leviter patulescente ; columella parum dila- tata, sat recte descendente; alt. 8, diam. 1 1 millim. Environs de Tozer (Duveyrier et Let.). Ces sept Helices font partie dune serie d’especes ties nombreuses rdpandues dans presque toutes les contrdes du pourtour de la M^diterran^e. Toutes ont le peristome rouge ou vineux. 8 53. H. Tritonidls Ju*, sp. nov. i883, et Coq. terr. vivant dans le Sahara du departement de Constantine, i883. Testa punctiforme profundeque perforata, parvula, obscure angulata, supra conoidea, subtus convexa, opaca, nitente, subtiliter striatula, Can- dida; spira sat convexo-conica , ad summum obtusa; apice rufo, nitido, laevigato; anfractibus 5 1/2 vix convexiuscuiis, lente nihilominus in ultimo magis cre.scentibus, sutura fere lineari separatis; ultimo mediocriter ma- jore, angulato fere usque ad peristoma, supra convexo, infra convexiore, Malacologie. 4 riosiLe, 50 HELIGlDyE. — HELIX. ad aperturani rotundato, ad inserlionem recto; apertura subobliqua, lu- na(a, semirofundala, intiis Candida; peristomate luteo-stramineo, recto, intus valide labiato, leviter subpatulescente, ad colunaellam parum dila- tato; alt. 5 1/2, diam. 8-10 millim. Le type se trouve entre Cedraiat et Setil au sud de Biskra, dans le Sahara de la province de Constantine. Dans la R^gence, cetle esp^ce a trouv^ aux environs de Gab^s (Let.) et de Tebourba (Pechaud). H. fera Bourguignat , sp. nov. Tesla punctiformi-perforata, parvula, depressa, angulata, fere aeque convexa supra ac infra, subopacula, parum nitente, striatula, albi- dula; spira convexo-subtectiformi, parum producta, ad summum perob- tusa; apice atro, nitidissimo; anfractibus 5 vix convexiusculis, regulariter ac .sal lente crescentibus, sulura parum impressula separatis; ultimo sat majore, angulato (angulus ad apertiiram evanescens), ad initium com- pres.so, ad peristoma subrotundato, ad inserlionem recto; apertura subo- bliqua, lunala, semirotundato-ovala in direclionem declivem, intus luteola; peristomate rubello, recto, plus minusve labiato, ad columellam ditatalo; alt. 6, diam. 9 millim. Cette forme, plus d^primde et h ouverture subovalaire-arrondie dans line di- rection d^clive, a 6t^ d^couverle aux environs de Tebourba (Berthier), ainsi que dans les antiques citernes de Carthage (Hagenmiiller). Elie a ^t^ constat^ derni^- rement en France, aux Issards, dans les Bouches-du-Rhbne (Locard). Ces deux Helices font parlie du groupe de YH. pseudenhalia (Bourg.) du cha- teau dTf, pr^s Marseille dont les plus importantes esp^ces sonil’H. suhneglecta (Bourg. i860) du chateau dTf, de B6ne et d’ Alger; XH. Megarridensis (Bourg. 1877) de M^garride en Gr^ce et de Sinope en Analolie; XH. nova (Bourg. in Ser- vain, Moll. Esp. p. io3, 1880. Helix Hellenica [non Bourg. Sp. noviss. n° 62, 1876] Westerlund et Blanc, Mai. Gr^ce, p. 70, 1879) d’Athines et de file d’Eu- b^e; XH. Blasi (Servain, i88o)de Badajoz en Espagne, de Bdne en Alg^rie, de la Barre-de-Mont en Vendee et des environs de Toulon; XH. Oetavia (Let. 188Z1) de Tenez en Alg^rie; XH. Marsillionensis (Coutagne) des Bouches-du-Rhdne; XH. Hellenica [non Westerlund et Blanc] (Bourg. 1876) de Gr^ce, etc. S 56. H. Casertana Bourguignat, sp. nov. 1875. Testa punctiformi-perforata, parvula, subconica, sat tenera, subpellu- cida, argutissime striatula, albido-cinerea, ad peristoma rubella, ac zonulis Cette coquille a ete egaleraent eonstatee a Menton dans les Alpes-Mariliraes et a TIenicen en Algerie HELICIDiE. — HELIX. 51 numerosis, fere evanidis aut subtranslucidis, vel maculis rufulis in se- ries dispositis, ornata; spira sat produota, subconica, ad summum obtusa (apex exiguus, laevigatus); anfractibus 5 convexiusculis, regulariter crescentibus, sutura vix impressula separalis; ultimo majore, rotundato, ad insertionem plus minusve descendente; aperlura obliqua, parura lu- nata, fere semicirculari; peristomate recto, iuteo-rubello, intus labiato, inferne subpatulescente, ad columeliam dilatato et reflexo; alt. 6, diam. 9 millim. Var. major. Testa major (alt. 8, diam. lo millim.) et crassior. Le type, ainsi que son nom I’indique, a dte trouve a Caserte, pr^s de Naples, dans les jardins du palais. En Tunisia, la vari^t^ major, seule, a dtd constatee a Tebourba (Berthier) et b Tile de Tabarka (Let). H. MendoAse Servain, sp. not. l88o, et Locard, Prodr. Maiac. Fr. p. ii5 et 343, i88fi. Entirons de Tebourba (Berthier). C’est k la Barre-de-Mont, en Vendee, que cette H^ce a 6t6 signalde pour la premikre fois par le docteur G. Servain, Depuis elle a dtd ddcouverte dans la pres- qu’Jle de Rhuiz (Morbihan) pr^s du chkteau de Sucinio. II> Ogiaca Servain, sp. not. i88o, in Locard, Prodr. Mai. Fr. p. ii5 et343, 1882. Cette forme de file d’Yeu, sur les c6tes de la Vendee, a dtd retrouv^e bien ca- ractdrisde aux alentours de Gab^s (Let.). H. Tacaplca Letoumeux et Bourguignat, sp. not. Testa punctiformi-perforata , globoso-conoidali , subopacula, nitente, subtilissime striatula, albidula, ad peristoma lutea kut rubella, ac zonulis subtranslucide rufulis, passim ilammulatis, eleganter cincta; spira pro- ducta, conico-convexa , ad summum obtusa; apice minutissimo; anfrac- tibus 6 convexiusculis, regulariter crescentibus, sutura impressula sepa- ratis; ultimo majore, ventroso-rotundato, ad insertionem recto; apertura subobliqua, lunata , hemisphaerica , intus luteo-albida , cum zonulis appa- rentibuS; peristomate recto, valide labiato ac subpatulescente, ad colu- mellam robustam valde dilatato; alt. 9, diam. 12 millim. Environs de Gabis (Let.). Aux alentours de I’Oued Cherchara (Let.), on rencontre une forme minor {H. 7, D. 9 mill.), a bandes plus larges et au dernier tour Idg^rement descendant k I’in- sertion. H. Tabarkana Letoumeux et Bourguignat, sp. nov. Testa punctiformi-perforata, parvula, globosa, conoidea fere aeque alta ac lata, sat tenera, subpellucida, argute siriatula, albido-luteola, ad 4. 52 HELICID/E. HELIX. peristoma rubra et zonulis rufis passim variegatis eleganter ornata; spira producta, conica, ad summum obtusa (apex minutus, nitidissimus, ru- fulus ac laevigatus); anfractibus 6 vix convexiusculis, regulariter crescen- libus, sutura fere lineari, in uilimo solum impressula, separatis; ultimo majore, turgido, cylindrico, ad insertionem descendente; apertura parum obliqua ac lunata, semicirculari, intus luteo-rubella cum zonulis appa- rentibus; perislomate rubro, recto, acuto, intus profunde leviler labiato, ad columellam relative valde dilatato ac supra perforationem leviter re- flexo; alt. 8 1/2, diam. 9 millim. ile de Tabarka (Let.). H. ana Letoumeux et Bour^iigvat, sp. noy. ii.> Testa profunde ac sat aperte perforata, conoidea, opacula, solida, parum nitente, argute striatula, sordide albidula cum zonulis vix perspi- cuis translucide oleatis; spira producta, conica, ad summum mediocriter obtusa; anfractibus 6 convexiusculis, lente usque ad ultimum, deinde ve- lociter, crescenlibus, sutura impressula, in ultimo impressiore, separatis; ultimo maximo, ad initium sicut subcompresso, ad aperturam rotundato, superne recto, sicut subascendente ac in penultimo ventrem leviter fa- ciente; apertura obliqua, ampla, parum lunata (margines approximati), fere circulari, intus albo-margarilacea; peristomate recto, robusto, va- lide labiato, infernc patulo, ad columellam dilatato; alt. 9, diam. xi millim. Environs de Tozer et de Gab^s (Let.). II. Tebourbana Leloumeux et Bourguigual, sp. nov. Testa anguste perforata, conica, subopacula, nitente, striatula, pallide luteola; spira producto-conica, ad summum acutiuscula (apex aler, niti- dissimus); anfractibus 6 subconvexiusc.ulis, lente usque ad ultimum, deinde rapidius crescentibus, sutura impressula, in ultimo impressiore, separatis; ultimo majore, ad initium angulato (angulus fere subito eva- nescens), ad aperturam amplo, turgido-rotundato, ad insertionem recto; apertura obliqua, lunata, semirotundata , intus albida; peristomate recto, acuto, intus profunde mediocriter labiato, ad columellam sat dilatato; alt. 9, diam. 1 1 millim. Environs de Tebourba et de Gab^s (Let.). Cette espece se distingue de la pr^cedente par son test plus mince, par sa per- foration plus dtroite et moms profonde, par son dernier tour anguleux 5 son origine et ne faisant pas saillie, a sa partie supi^rienre, sur I’avant-dernier, par son bord peristomal mince, profond^ment labi^, non patulescent k la base et infiniment moins epais, etc. HELICID^. — HELIX. 53 H« therella Berthier, $p. nov. Testa profunde aperteque perforata, conica, opacula, striatula, Candida; spira producta, conica, ad summum obtusiuscula (apex I’ufulus, minutis- simus); anfractibus 6 subconvexiusculis, lente usque ad ultimum, deinde velociter crescentibus, sutura vix impressula, in ultimo impressiore, sepa- ratis; ultimo magno, rotundato, ad aperturam rotundato-subcompresso in directionem leviter declivem , ad insertionem recto; apertura subobliqua, lunata, declivi-subrotundato-ovata, intus Candida; peristomate recto, acuto, sat valide labiato, leviter subpatulescente, ad columellam medio- criter dilatato; alt. 9, diam. 12 millim. Dunes aupr^s de Gab^s (Berthier). L’H. therella diff^re de \'H. Tebourbana par son diametre plus grand et sa forme par cela m^me moins conoide, la hauteur des deux esp^ces dtant dgale, par sa perforation profonde et ouverte , par son dernier tour non anguleux a son origine, subarrondi a I’ouverture dans une direction d^clive (celui de I’dsp^ce pre- c^dente est exactement cylindrique), par son pdristome marginalement bordd, non patulescent, etc. H* Cirannonensis Bourguignat , in Servain, Moll. Esp. p. loh, 1880. Cette Coquille, ddcouverte sur les c6tes oceaniennes de France, retrouvdedepuis en Espagne et en Algdrie, a dtd recueillie, en Tunisie, sm- le littoral pr5s de Gabes (Let.). H* thera Letourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa angustissime perforata (perforatio fere obtecta), subgloboso-co- noidea, subpellucida , nitida, argutissime striatula, omnino Candida, ad peristoma aurantiaca; spira producta, conico-convexa , ad summum obtusa (apex rufulus, minutus); anfractibus 6 convexiusculis, lente usque ad ulti- mum, deinde velociter crescentibus, sutura impressa, in ultimo impres- siore, separatis; ultimo magno, ad aperturam amplo, subcompresso- rotundato, siiperne sat descendente; apertura obliqua, parurn lunata (margines approximati), declivi-semiovata , intus Candida; peristomate anrantiaco, recto, valide crasseque labiato, patulo, ad columellam dila- tato ac supra perforationem reflexo ; alt. 1 1 , diam. 1 0 millim. CoUine aux environs de Gab^s (Let.). H. foedata Hagenmuller, sp. nov. 1881, elLocard, Prodr. Mai. Fr. p. 116 et 34A, 188a. Cette Hdhce, tr^s rdpandue en Algdrie (route de B6ne a la Calle, Bougie, etc.), constatde dgalement en France (plage d’Argeles-sur-Mer, dans les Pyrdndes-Orien- tales. He de Sainte-Lucie, pr^s de Narbonne, etc.), paratt abondante en Tunisie aux environs de Feriana et entre Haidra et Tebessa dans les montagnes limitrophes de la frontiere (Let.). 54 HELICID^E. — HELIX. II. agna Hagenmuller, sp. nov. 1881, et Locard, Prodr. Mai. Fr. p. ii6 el 344, 1889. Cette espice, dont le type a ^t^ ^galement d^couvert en Algdrie (environs de B6ne) et qui a 4t^, de plus, constatde en France (ile de Sainte-Lucie), ainsi qu’en Sicile (Trapani, Viziini), semble commune aux environs de Tozer (Let.). Cette H^lice offre des variations de tailie que nous devons mentionner; 5 B^ja (Hagenm.) et au Djebel Be?as (Let.), on rencontre une vari^t^ major, tandis qu’a Tebourba (Let.) on trouve fr^quemment une forme minor d’un tiers plus petite qiie le type. Les douze Hdlices que nous venons de signaler appartiennent au groupe de \'H. maritima de Drapamaud (non des auteurs), dont les espices sont r^pandues dans presque toutes les contr^es du pourtour de la MtidileiTan^. 8 55. H. Ferianica Letourneux et Bourguignat, sp. nov. '' Testa perforata (perforatio parum profunda, ip ultimo solum dilatata ac sat aperta), turrito-conica, opacula, striatula, omnino luteoia; spira producta, conica, ad summum mamillata (apex ater, minutus, obtusus); anfractibus 6 convexis, regulariter usque ad ultimum, deinde rapide cres- centibus, sutura impressa separatis; ultimo majore, cylindrico, supenie perlente descendente; apertura subobliqua, vix lunata (margines approxi- mati) , fere circular!; peristomate recto, acuto, non labiato, ad columellam leviter dilatato; alt. 16, diam. t6 millim. Environs de Feriana (Let.). Aux alentours de B6ne , Ton rencontre une vari^t^ plus petite , h pdristome rou- gelfre yg^rement encrass^. n. Sitiflenals Bourguignat, sp. nov. 1867, el Locard, Prodr. Mai. Fr. p. 118 cl 345, 1883. Bois de Pins au sud de Haidra et montagnes tunisiennes de la fronti^re entre Ualdra et Lambessa (Let.). Cette Bailee est tr^s rdpandue en Algdrie sur les hauls plateaux de Sedf et de presque toute la province de Constantine. a. oreta Bourguignat, sp. nov. 1877. Testa perforata (perforatio in ultimo dilatato-aperta), globosa, opaca, nitida, striatula, in ultimo malleata, omnino Candida, ad peristoma leviter rubella; spira convexo-rotundata, sat producta; apicerufo, minutQ,,Jeyi- ter prominente; anfractibus 6 convexiusculis, regulariter usque ad ulti- mum, deinde velociter crescentibus, sutura profunda separatis; ultimo maximo, ventroso, ad aperturam leviter declivi-rotundato, superne lente descendente; apertura vix obliqua, parum lunata (margines sat approxi- inati), declivi-subrotundata, intus margaritacea ; peristomate recto, acuto. HELICIDiE. — HELIX. 55 intus vix incrassatulo, ad columeltam superne in triangulam formain dila- tato; alt. i6, diam. 23 rnillim. Montagnes d’El-Kef a Souk-el-Arba (Let.). Cette Helice est abondante en Alg^rie (Setif, Ainser-Aoumen entre Takitount'et Setif, plaine de M^liia pres Batna, E^’ebel Sahari pres Djelfa, Ain-Oussera pres Bou-Gbezoul, etc.). Elle existe egalement en Palraatie aux environs de Zara. H> anephela Bourguignat, sp. nov. Testa late urabilicata (umbilicus in ultimo valde dilatatus), depresso- globosa cum spira subconica, solida, opaca, nitente, grosse striata ac passim malleata, uniformiter Candida cum zonulis vix apparentibus; spira conico-depressa , ad summum acutiuscula (apex ater, minutissimus); an- fractibus 7 convexiusculis , lente usque ad ultimum, deinde pervelociter crescentibus, sutura profunda separatis; ultimo maximo, amplo, globoso- rotundato, superne lente sat descendente; aperlura obliqua, mediocriter lunata, semiovata in directionem subdeclivi-lransversalern , intus Candida ; peristomate recto, acuto, intus valide labiato, leviter undique patulescente, ad columellam dilatato; alt. 16, diam. 26 rnillim. Environs de Tunis (Bourg. 1867). Cette esp^ce est commune en Alg^rie dans la province de Constantine (Setif, Djebel Maadid entre la Medjana et le Hodna, sud de Biskra entre Setif et Ce- drai'at, etc.). H. pedlana Bourguignat, sp. nov. i883. Testa profunde ac sat aperte umbilicata, globosa, solidula, opaca, ni- tente, grosse striata ac passim iir ultimo malleata, Candida; spira glo- boso-rotundata, relative valde producta, ad summum perobtusa (apex minutus, rufulus); anfractibus 7 convexis, regulariter crescentibus, sutura impressula separatis; ultimo rotundato, ab initio usque ad aperturam descendente; apertura parum obliqua ac lunata, subovato-rotundata in directionem leviter declivem, intus candido-margaritacea ; peristomate recto, acuto, intus incrassatulo, in rnargine columellari validiore ac reflexo; alt. 23, diam. 29 rnillim. Environs deBizerte (Berthier). Ches cette esp^ce, ie dernier tour, dont la direction descendante commence dfe I’origine , finit par se trouver tellementen contre-bas, que I’avant-dernier forme ventre au-dessus de lui. Cette descente du dernier tour est un caraclere constant et non im signe accidentel particulier a quelques dchantillons , puisque Ton rencontre tris abondamment cette forme sur les hauts plateaux des environs de Setif et dans la plaine de Melila, an nord du chott Mzouri, toujours avec la ineme direction des- cendante. Nous connaissons encore \'H. pediatia aux alentours de Zara , en Dalmatie , et 56 HELICID/E. — HELIX. une variate 7ninor (H. i5, D. 20 mill.) de cette H^lice sur les bords du Safsaf pres de Philippeville , dans la province de Constantine. H« pedianopsis HagenmuUer, sp. nov. Testa profunde angusteque perforata, globosa, solida, opaca, nitente, eleganter slriatula, Candida; spira sat producla, perobtuso-rotundata, fholum sinmlante; apice niinutissimo, rufulo; anfractibus 7 (superiores usque ad penullimum subtectiformes ac carinati [carina suturam sequens]; caeleri [scilicet penultimus et ultimus] convexo-rotundati, celeriter cres- centes, ac sutura profunda separati); ultimo magno, amplo, subovato- rolundato ac superne e medio evolutionis usque ad aperturam regulariter et sat rapide descendente; apertura obliqua, parum lunata, oblonga in direefionem declivem, intus albo-margaritacea ; peristomate recto, intus crasso, labiato-subpatulescente, in columella valde dilatato; alt. i3, diam. 16 millim. Collines pr^s de Medjez-el-Bab (HagenmuUer). Cette nouvelle forme se distingue de la pr^C(idente, non seulement par sa petite taille, son test plus ^pais, plus cr^lac^, plus r^guli^rement slri^, son ouverture plus oblupie, oblongue (non subovale-arrondie), entourde par un pdristome ^pais labi^-palulescent, mais encore par sa spire en forme de ddme, ses tours sitpdrieurs car<^n^s, enlin par son dernier tour moins descendant que celui de \'H. pedtana, puisque la direction descendante, cbez cette esp^ce, ne commence qu’a moiti^ de sa circonvolution. Ces six Helices appartiennent au groupe de 177. Melilana, dont les principales esp^ces, sans compter cedes que nous venons de faire connaltre, sont les 77. Cal- ventiana, Koleensis, Jusiana, Lucanti, Me/t7ana, ewetAa (Bourg.) d’Alg^rie; nu- pornna, Toutana, Bourlteri, Tablatica (Let.) acela Buurguignat, sp. iiov. Testa aperte umbilicala (umbilicus in ultimo dilatatus), depressa, supra parum convexa, solida, opaca, nitida, striatula, Candida; spira vix con- vexa, omnino depressa (apex ater, minutus); anfractibus 6 convexiusculis, lente usque ad ultimum, deinde rapide crescentibus, sutura profunda se- paratis; ultimo magno, dilatalo, subcompresso-rotundalo, ad insertionem brevissime leviter deflexo; apertura mediocriter obliqua ac lunata, trans- verse ovata, intus Candida; peristomate recto, acuto, intug ipcrassato, ad columellam modo superne dilatato; alt. 10, diam. 19 millim. Cette H^lice, qui ne peut 6tre confondue avec aucune de ce groupe, a cause de sa forme d^prim^ , de sa spire presque plane , de son large ombilic , de son ouver- ture ovalaire dans le sens transversal, etc., vit aux environs de Tebessa (province de Constantine) et, en Tunisie, dans les alentours de Haidra, ou elle est rare. Ces cinq Helices (H. certa, caudefecta, Imcophora, ingenua, acela) auxquelles il faut joindre encore \'H. eulaha ( Bourg.) des environs de Bou-Saada, ferment un groupe d’especes intermtyiaires entre celui de \'H. Melilana et la s^rie des //. monerea. S 57. Ives huit H^Uces qui suivent font partie d’ltn groupe essenliellement tunisien , remarquable par ses esp^ces blanches, a test cr4tac4, sans caracferes bien tran- che, mais, malgr^ tout, possedant on cachet particulier qui ne permet pas de les classer soit parmi les Hdlices du groupe pr^c^ent, soit parmi celles de la serie de VH. subroslrala, dont aucun repr^sentant n’a 6l6 constate jusqu a present d’une fafon cerlaine dans la Tunisie. HELICID/E. — HELIX. 59 H* inonerea Bourguignalt sp. nov. Testa mediocriter umbilicata (umbilicus in centre profundus ac punc- tiformis, in ultimo leviter dilatatus), subglobosa, cretacea, opaca, stria- tula, nitida, uniformiter Candida; spira convexa, subdepresso-conoidali, ad summum leviter acutiuscula (apex minutissimus, rufulus); anfrac- tibus 61/9 convexiusoulis, regulariter usque ad ultimum crescentibus, sutura ferelineari, in ultimo impressula , separatis ; ultimo magno, tumido- rotundato, ad insertionem breviler subdeflexo; apertura parum obliqua, mediocriter luaata, bemisphaerica ; peristomate recto, acuto, intus pro- funde valde labiate, inferne subpatulescente ac in columella validiore et mediocriter dilatato; alt. i5, diam. 21 millim. Environs de Tunis dans les champs (Bourg. 1867), coiline de Bdja et valine de rOued Zergua (Hagenm.); alentours de Ghardimaou (Pechaud). Vari^td minor a Hammam-el-Lif (Berthier). Cette esp^ce existe ^galement en Algerie aux environs de Bou-Saada. ehioldea Bourguignat , sp. nov. Testa anguste profundeque umbilicata (umbilicus in ultimo non dila- tatus), globosa, sat conoidea, cretacea, opaca, nitida quasi polita, subti- lissime striatula, uniformitei* eburneo-candida; spira convexo-conoidea, sat elata, ad summum subacutiuscula (apex minutus, rufulus); anfrac- tibus 6 convexiusculis , regulariter (in ultimo rapidius) crescentibus, sutura impressula separatis; ultimo majore, rotundato nibilominus ad initium subcompresso ac obscure subangulato, ad insertionem breviter deflexo aut aliquando subrecto; dpertura subobliqua, lunata, hemisphaerica in directionem leviter subdeclivem; peristomate recto, acuto, valide labiato ac leviter subpatulescente, ad columellam mediocriter relative dilatato; alt. i3, diam. 17 millim. Endroits arides aux environs de Tunis (Bourg. 1867); Medjez-el-Bab dans la valine de la Medjerda et vallon de I’Oued Meliana (Hag.); alentours de Haidra (Let.). Varidt^ conoidea sur la coiline de B^ja (Hag.). Cette forme se distingue de la prdc^dente par sa taille moindre, par son test plus cr^tac^, plus brillant , plus poli, par son ombilic non ^vas4 au dernier tour, mais ressemblant a un trou profond et ^troit, par son dernier tour moins d^ve- lopp^, non aussi renfld-globuleux , mais Idg^rement comprimd et subanguleux a son origine, par son ouverture h^misph^rique dans une direction l^g^rement dd- clive et par son bord peristomal plus robuste, dont I’encrasseraent interieur est presque marginal. . Uv H* phcebela Letoumeux el Bourguignat, sp. nov. Testa profunde sat anguste ac subpervie umbilicata, subglobosa, ere- 60 HELICIDiE. — HELIX. tacea, opaca, nitidissima, subtiliter striatula, caadida ac duabus zonulis atro-rufis (quarum una fere supera continua et altera inferior interrupta) eleganter cincta; spira coiivexa, ad summuin obtusiuscula (apex miuutus, rufulus); anfractibus 6 convexiusculis, regulariter crescentibus, sutura impressula separatis; ultimo mediocriter majore, exacte cylindrico, ad inserlionem recto; apertura parum obliqua ac lunata, hemispbaerica ; pe- ristomate recto, acuto, intus robuste incrassalo, inferne subpatulo, ad columellam mediocriter dilatato; alt. lo, diam. i3 millim. Sur les peloiises arides du Djebel Recas (Let.). Esp^ce pen commune. Cette H^lice dilRre des deux pr^c^dentes par sa petite taille, par son test excessivement brillant sur lequel se d^tachent deux bandes tr^s fonc^es , dont I’in- f^rieure interrompue, par une spire couvexe sensiblement obtuse au sommet, par une croissance spirale reguliere, par un dernier tour bien cylindrique et rec- tiligne a I’insertion. B« Spilmenti Bourguignat , sp. nov. Testa profunde angusleque umbilicata, globosa-conoidea, subopacula, mediocriter cretacea, nitida, vix striatula, quasi polita, uniformiter Can- dida; spira lecliformi-conoidali, ad summum acutiuscula (apex mamil- latus, leviler prominens, rufulus); anfractibus 8 tectiforiui-subconvexius- culis, lenle usque ad ultimum, deinde mediocriter rapidius crescentibus, sutura sublineari separatis; ultimo majore, rotundato, ad aperturam de- clivi, ad insertionem subrecto; apertura obliqua, parum lunata, semiovata in directionem declivem; peristomate recto, acuto, intus incrassatulo , ad columellam modosupernesubtriangulatim dilatato; alt. 9, diam. 12 millim. Cette petite esp^ce, d^ouverte par M. le sous-lieutenant Eugene Spilment sur la cdte nord tunisienne entre le cap Roux et Tabarka, se distingue des H. monerea, chioidea et phwbeia par son test moins cr^tacd, subopaque, presque lisse, par sa spire tecliforme-conoide, surmont^e d’un sommet mamelonnd l^gerement saillant, par son ouverture plus oblique semi-ovalaire dans une direction nettement ddclive, par sa croissance spirale plus lente, par sa suture superficielle , etc.; enfin, par son dernier tour relativement moins ddveloppe que celui des trois Helices prdc^- dentes. H. catarota Bourguignat , sp. nov. Testa profunde angusteque umbilicata, subventroso-depressa, cretacea, opaca, nitida, sat valide striatula, Candida; spira parum convexa, perob- tusa (apex exiguus, rufulus); anfractibus 6 convexiusculis, regulariter crescentibus, sutura sublineari separatis; ultimo majore, subrotundato, aliquando ad initium obscure subangulato, ad aperturam ampliore, ad insertionem breviter deflexo; apertura mediocriter obliqua ac lunata',' sub- circulari; peristomate recto, acuto, intus incrassato, inferne palulescente. HELICID/E. — HELIX. 61 ad raarginem columellarem parum dilalato; marginibus conniventibus; alt. 1 1, diam. i6 millim. Cette H^lice, distincte des autres de ce groupe par sa forme d^prim^e, par sa spire peu convexe, tres obtuse, par son test plus fortement strid, par sa croissance spirale reguliere, par ses bords marginaux rapprochds et convergents, etc., se rencontre sur les pelouses arides des environs de Tunis (Bourg. 1867) et de Medjez-el-Bab (Hag.), ainsi que sur le versant du Djebel Bou-Koumein pr^s Hammam-el-Lif (Let.). H. catarotella Bourguignat , sp. nov. Testa profunde ac sat aperte umbilicata, depressa, aeque convexa supra ac infra, cretacea, opaca, nitida, polita, subtilissirae striatula, omnino Candida; spira depressa, convexo-rotundata, perobtusa (apex mi- nutus, rufulus, leviter prominens); anfraclibus 6 convexiusculis, regula- riter crescentibus , sutura sublineari separatis; ultimo majore, subrotun- dato-compresso, superne lente descendente; apertura subobliqua et lunata, subrotundata ; peristomate recto, acuto, intus robuste incrassato-labiato, inferne patulescente , ad columellam mediocriter dilatato; alt. 9, diam. 1 6 millim. Buines d’Oudena et environs de Tunis (Bourg. 1867). Vari^t^ major, sur la colline de B^ja ( Hag. ). Cette esp^ce se distingue de VH. catarota par sa taille moindre , par sa forme un peu plus d^primde, par sa spire moins convexe, a sommet l^g^rement saillant, par son ombilic plus ouvert, par son dernier tour lentement descendant et non pourvu d’une deflexion courte comme celle de YH. catarota, par son ouverture un peu moins oblique et moins exactement circulaire. H. cana Bourguignat, sp. nov. Testa anguste umbilicata (umbilicus in centro punctiformis, in ultimo dilatatus), depressa, supra convexa, infra convexiore, cretacea, opaca, nitida, polita, subtiliter substriatula, Candida; spira parum convexa, per- obtusa (apex minutus, ater) ; anfractibus 6 vix subcon vexiusculis, lente usque ad ultimum, deinde rapide crescentibus, sutura sublineari, in ultimo impressula, separatis; ultimo magno, rotundato, ad initium sub- compresso ac obscure subangulato, ad aperturam ventroso-rotundato , ad insertionem leviter descendente; apertura mediocriter obliqua ac lunata, ampla, semicirculari, aeque alta ac lata; peristomate recto, acuto, intus valide incrassato, externe inferneque (superne excepto) patulescente ac ad columellam dilatato; alt. 10, diam. 16 millim. Buines d’Oudena (Bourg. 1867); environs de Haidra (Let.). Cette Hdlice difffere de VH. catarotella par sa taille plus forte , par sa forme plus d^prim(^e, par son ombilic plus ^troit, par son dernier tour plus dilate, plus ren- 02 HELICIDiE. — HELIX. vers I’ouverture et sensiUement: plus haut; cnfin, nolainment, par son ouver- ture ample, aussi haute que large, bien circulaire, a bord sup^ieur exactemenl convexe et non inclind comme celui de I’esptee pr^cedente. n. lencestha Bonrguignat , sp. tiov. Testa profunde angusteque umbiiicata, depressa, nihilominus ventrosa, cretacea, opaca, nilida, polita, subtiliter striatula, uniformiter Candida; spira depressa, parum convexa (apex minutus, rufulus); anlracllbus 6 subconvexiusculis, regulariter ac sat celeriter (prsesertim in ultimo) crescentibus, sutura fere lineari separatis; ultimo magno, alto, ad ini- tium subcompresso obscureque subangulatot deinde rotundato ac ad aper- turam ampio et ventroso, inferne circa umbilicum subturgido, superne ad insertionem recto; apertura vix obliqua ac lunata, ampla, semicircu- lari, ®que alta ac lata; peristoniate recto, acuto, labiato, leviter patu- lescente ac ad columellam robuslam dilniato; alt. 9, diam. i5 millim. Cette es|>^e, qui se distingue de 17/. cana par sa spire encore plus ddprini^e, par son oiubilic plus Aroit par suite de la turgescence circumombilicale dtt der- nier tour, par sa croissance spirale pins r^guli^re, par son dernier tour rectiligne sup^rieureinent, plus ample et plus ventru sur I’ouverture, qui est plus grande et un pen moins oblique, etc., a ^te ^galement recueillie, en 1867, dans les mines d’Oudena au sud de Tunis (Bourg.). S 58. Ce groupe des //. Latastei est, pour la Tunisia el le sud des provinces de Con- stantine el d’ Alger, ce qu’est celui des //. subrostrata pour la province d’Oran et la parlie occidentale de celle d’ Alger. Les Helices de ce groupe abondent dans le sud de la R^gence, ainsi que dans la region de Djelfa (sud de la province d’Alger). Elies paraissent rares entre ces deux stations; n^anmoins , fait singulier, uneesp^e iMiasteeme , \'U. Mahdarina, exisle pr^s d’Oran. Les formes de ce groupe sent caract^risdes par un lest globuleux, bien stri^, souvenl rugueux, surmont^ d’un sommet saillant, formant pointe. Cinq especes nous sont connues, deux de I’Algdrie, les //. Mahdanna^^^ et et trois de la Tunisie. Helix li*iiDiRiNii (Bourp.). Tesla aperte profunde ac ieviter pervie perforata, subgloboso- depressa , solidula , opacula, nitida, arete striata, Candida cum zonuiis 4 rufo-continuis , quarum medianae a , inferiores a anjustiores; spira convexa, ad summum acuta (apex rufo-opatinus , vatde prominens); anfractibus 6 convexis. Sat ceteriter, prsesertim ad ultimnro, crescentibus, sutura impressa separate; uHimo magno, rotundato-globoso, superne tongo lenteque descendente ac ad insertionem rapidius deflexo; apertura sat obliqua, lunata, subrotundata , inferne leviter subrec- tiuscula, intus margaritacea cum zonuiis apparentibus ; peristomate recto, acuto, intds valde labiato, inferne patulo, ad columellam robustam mediocriter dilatato; alt. ii, diam, i6 millim. — — Bords de I’Oued Alahdar pres Oran. Helix nya (Let.). Testa punctiformi-perforata, parvula, globosa, solida, opacula, nitida, subtiliter striata, Candida cum zonuiis 3 ant 4 vix apparentibus; spira parum eiata , nihilominus HELICID/E. HELIX. 63 H. Latastei Leioumeux, sp. nov. Testa anguste perforata (perforatio saepe fere subnuHa), globose, opa- cula, saepe sat fragili, nitidiuscula, valide striata quasi rugosa, albida aut subalbido-obscure-violacea ac zonulis rubro-rufis (quarum superiores duae, una circa suturam interrupta, altera continua; inferiores i-k inlerruptae quarum 3 plerumque evanidae) cincta; spira convexa, plus minusve sub- conoidea, ad summum acuta (apex ater, semper prominens); anfractibus 6 convexis, regulariter crescentibus, sutura impressa separatis; ultimo majore, globoso-rotundato, ad iiisertionem leviter descendente; apertura vix obliqua, lunata, hemisphaerica , intus lutescente aut vinosa cum zo- nulis apparentibus; peristomate recto, acuto, intus mediocriter labiato, leviter patulescente, ad columellam subdilatato; alt. ii-i3, diam. \k- 1 6 millim. Cette belle H^lice, d^di^e a M. Lataste, rnembre de la mission, est excessive- ment rdpandue dans tout le sud de la Tunisie, ou elle se trouve sur les plantes et les arbustes. Ketenna et dans le vallon de I’Oued El-Ftour, ainsi qu’k I’oasis du Hamraam de Gab^s. Plaine entre Ras-el-Ain et Sidi-Salem-Bouguerara. Bir-el-Ahmar. Bords de rOued Medzesar et de I’Oued Taferma entre Ain-Magroun et Fratis. Ras-ed-Djerf, vis-a-vis de Djerba; Zarzis, etc. (Let.). Aux environs de Gab^, a Ketenna et dans la plaine entre Ras-el-Ai'n et Sidi- Salem-Bouguerara, on rencontre deux varidtes, Tune a spire plus conique, I’autre a spire ddprimde. En Algdrie, VH. Latastei a dtd constatde aux Ouled Nail prds de Biskra ou elle est fort rare , a Ain-Oussera , k Bou-Ghezoul sur les bauts plateaux , entre Boghar et Lagbouat et entre cette viUe et Djelfa , ou elle est abondante. Les dcbantillons de ces deniikres locabtds sont ordinairement sans bandes. n. Latasteopsis Letourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa anguste perforata, tumido-globosa, subopacula, nitidiuscula, valide striata, in ultimo qausi corrugata, albidula ac zonulis fere evanidis circumcincta ; spira convexo-rotundata , producta, ad summum acuta (apex minutus, rufus, valde prominens); anfractibus 6 convexis, regulariter usque ad ultimum, deinde velociter crescentibus, sutura sat profunda se- paratis; penultimo pertumido-ventroso; ultimo relative mediocri, nihilo- subconica ad summiun acuthiscula (apexexiguus, rufutus, mediocriter prominens); anfractibus 5 convexiuscuiis , tenle usque ad ultimum, deinde rapide crescentibus, sutura impressa separatis; ultimo maxirao, ad initium subcompresso, ad aperturam araplo , turgido-rotundato , ad insertionem leviter subdescendente ; apertura subobliqua , ampla, circuiari, leviter magis alta quam lata, intus margaritacea ; peristomate recto, acuto, pervalide labiato ac undique patulescente, ad columellam superne triangulatim dilatalo; alt. 8, diam. io i/a millim. — Colliiies entre Djelfa et IMesraii (sud de la province d’Alger). 64 HELICIDiE. — HELIX. minus majore, rolundalo, regulariter valdeque e dimidia evoiutionis descendente; apertura subobliqua ac iunata, subcircular! , intus lutes- cente; perislomate recto, acuto, subincrassatulo, ad columellam medio- criter dilatato; alt. i6, diam. 20 millim. ,, Cette Helice, remarquable par la forte descente de son dernier tour, descente qui commence a s’accentuer a partir de la moiti^ de la circonvolution du tour, a <^te trouvee a Foum-Hallouf et a Ras-ed-Djerf, vis-ii-vis de Djerba (Let.). sestnosa Berthier, sp. nov. Tesla anguste profundeque perforata, parvula, globoso-conica, opacula, nitida, sat subtiliter striatula, circa suluram rugosiuscula , albidula cum zonulis numerosis, angustis, parura perspicuis; spira conica, sat pro- ducla, ad summum acutiuscula (ape.\ minutus, rufulus, mediocriter pro- minens); anfractibus 6 convexiusculis, regulariter crescentibus, sulura impressula separatis; ultimo majore, rotundalo, superne vix leviter len- lequc descendente; apertura obliqua, lunata, semicircular!, intus marga- ritacea; perislomate recto, acuto, intus rubello-labialo, ad columellam \ix dilatato; alt. 8, diam. 10 millim. Cette forme , qui se distingue des deux pr^c^dentes par son test plus finement striole, par son sommet moins saillant, par son mode de coloration, par sa petite taille, par sa suture plus superficielle, ainsi que par ses tours moins convexes, etc., a ^te recueillie sur la plage pr^s de Gab^s (Berliner). 8 59. La s^rie de 17/. acompsia, qui comprend, a noHe connaissance , sept esp^ces, parmi iesquelles nous citerons les H. asptla (Bourg.) et acompsella (Ancey) d’Al- g(^rie, 17/. cornarina (Berthier) de file de Rhodes, XU. Heracleana (Bourg.) de file de Cr^te, est reprdsent^e en Tunisie par les trois formes suivantes. H. acomp.sla Bourguignat, Mai. Alg. I, i864, p. a 17, pi. XXIV, fig. 17-19 (excl. fig. ao-ai). Environs de Feriana (Let.). En Alg^rie, cette belle esp^ce a ^t^ constat^e aux alentours de B6ne, h I’em- bouchure du Safsaf pr^s Philippevilie (locality type), aux alentours d'Oran, a Saint-Denis-du-Sig et dans la vallde du Rio-Salado, enfin dans les cbamps pr^s de Tlemcen. H. eisema Lelourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa punctiformi-perforata (perforatio semitecta), globoso-conoidea , opacula, nitida, Candida, subtiliter striata (striae in ultimo saepe malleato validiores) ac lineis spiralibus minutissimis pernumerosisque circuin- cincla; spira producta, conoidea, ad summum obtusiuscula (apex rufulus, splendens, mediocris); anfractibus 6 convexiusculis (superiores carinati HELIGID/E. — HELIX. 65 [carina suturam sequens]), regulariter erescentibus , sutura impressula separatis; ultimo magno, ventroso, rotuQdato, nihilominus ad initium obscure subaugulato, ad insertionem recto; apertura parum obliqua, lu- nata, semirotundata; peristomate recto, acuto, intus labiato, ad colu- mellam praesertim superne diiatato; marginibus remotis; alt. i4, diam. 1 5 millim. in ■ Region des Hamada (Let.). Esp^ce rare. Cette H^lice se distingue de VH. acompsia par sa forme plus conique, par sa perforation ponctiforrae, par ses tours moins convexes, par sa sutui’e moins pro- noncde , par son ouverture plus dchancrde , par ses Lords plus distants , par sa di- latation columellaire plus accusde, par son mode different de striation, etc. H* amoma Bourguignal , sp. nov. Testa aperle pervieque umbilicata, subgloboso- conoidea, solida, opa- cula, nou nitente, Candida, arete valideque striata ac leviter quasi rugosa; spira convexo-subconoidea, sat elata, ad summum obtusiuscula (apex ater, minutus); anfractibus 6 convexiusculis, regulariter erescentibus, sutura irapressa separatis; ultimo majore, exacte cylindrico, ad insertionem bre- viter parum descendente ; apertura subobliqua ac mediocriter lunata , sub- circulari, intus splendide raargaritacea ; peristomate recto, acuto, intus uni- aut bilabiato, inferne patulo, ad columellam mediocriter diiatato; alt. 12, diam. 17 millim. Ruines d’Oudena pr6s Tunis (Bourg. 1867). En Algeria, cette esp^ce a recueillie sur les dunes de la Macta (locality type), ^ Saint-Denis-du-Sig pres Oran, dans la for^t d’Afir au sud de Tlemceu eta Oum- el-Adham a quarante kilometres au sud de Ksar-el-Bokhari. Son large ombilic en entonnoir (sans compter ses autres signes differentiels que nous croyons inutile d’dnumdrer) suffit pour distinguer cette Heiice des deux pr^- c^dentes. S 60. Les formes de ce groupe, au nombre de buit, sont toutes spdciales aux regions nord-occidentales de I’Afrique. Sur ces buit formes, toutes ont dtd retrouvees en Tunisie, sauf YH. akranica (Pechaud) de la province d’Oran et YH. chloramaura (Let.) de Teniet-el-Haad (province d’ Alger). Ces Helices globuleuses , a spire plus on moins subconoide , sont remarquables par leurtest calcaire, dpais, d’un blanc sale, par leurs tours tectiformes (sdpards par une suture superficielle), a I’exception du dernier relativement tr^s ventru, et par leur ouverture semi-ronde entourde d’un bord pdristoraal fortement encrassd et patulescent. H* panurga Bourguignal, sp. nov. Testa plus minusve anguste perforata, globoso-conoidea, solida, opaca, Malacologie. 5 60 HELICID/E. — HELIX. crelacea, pavuiu nitenle, uniformitev Candida (aliquando, in speciininibus algeriensibus in ordines interruplos obscure caslaneo-maculata), va- lide siriala quasi costulala (striae regulares, plus ininusve distantes, ali- quando in ultimis leviter crispulalae); spira obtuse conoidea, producta, ad summum rotundata (apex minutus, ater, splendens); anfractibus 7 tec- til’ormi-declivibus , carinatis (carina non perspicua, suturam sequens), regulariter usque ad ultimum, deinde rapidius, praeserlim ad aperturam, crescentibus, sutura lineari, in ultimo leviter impressula, separatis; ultimo niagno, tumido, plus minusve angulato (in speciininibus tingitanis subro- tundato), superne subconvexo-tectiformi , iuferne convexo, ad aperturam ampliore, ad insertionem labri breviter deflexo; apertura parum obliqua, lunata, semirotundata ; peristomate recto, intus robuste incrassato, fere undique patulescente, ad columellam superne dilafato; alt. 18, diam. 22 niillim. Environs de Tunis (Bourg. 1867). Cette H^lice a encore 6t^ constal^e ii Saint-Denis-du-Sig et Nemours, dans la province d'Oran, ainsi qu'aux environs de Tanger (Pechaud). Celle forme se distingue tie la suivante, 17/. euphorca, par son test plus (^pais, plus calcaire, par sa forme plus conoide, par son dernier tour subanguleux, sur- tout par sa spire elevtfe et ses tours tecliformes du sonnnet a I’ouverture, carac- t^re (jui imprime au bord sup^ro-apertural un aspect subrectiligne et donne aux contours de I’ouverlure une forme dilT^rente. H. cnphorcn Buurguignat, Malac. Alg. 1, 186A, p. a33, pi. XXV, fig. ai, ah. Cette cspt^ce est tr^s exactement repr^sent^e la planche XXV de la Malacologie de r Algerie. Elle a dl^ primitivement trouv^e dans des detritus de graines aban- donn^s sur le port d’Alger. Depuis elle a ^t^ constat^e dans la province d’Oran a Perr^gaux , TIemcen et Lalla-Maghnia , et, dans la province d’Alger, aux Attafcntre Aflreville et Orl^ansville. En Tunisie, elle a ^t^ trouv^e (Bourg. 1867) dans les campagnes arides des alentours de Tunis, ou, quelquefois, elle se pr^sente sous une coloration uniforme plus ou moins roussAtre ou sous une apparence zonul^e. n. enphorcella Pechaud, sp. nov. 188a. Testa anguste perforata, tumido-globosa, supra in tholum producto-ro- tundala, crelacea, leviter opacula, non nitente, subtiliter valideque striata, sordide lutescente cum zonulis rufis angustis plus minusve interruptis ac saluratis (rare Candida cum zonulis); spira in tholum producta, convexo- rotundata, ad summum oblosa (apex minutus, ater, leviter prominens); anfractibus 6 tectiformi-subconvexis, carinatis (carina suturam sequens). l‘> De Nemours et de Suint-Deiiie-du-Sig (province d’Oran). HELICIDiE. — HELIX. 67 regulariter usque ad ultimum, deinde rapidius crescentibus, sutura lineari in ultimo subimpressula separatis; ultimo magno, inflato, exacte cylin- drico, superne breviter descendente; apertura parum obliqua, lunata, hemisphaerica, intus subgriseo-lutescenle aut subochracea cum zonulis violaceis apparenlibus; peristOmate recto, intus robuste incrassato ac patulescente , ad columellam dilatato; alt. 17, diam. !?o millim. Collines entre Mahmedia et Hammarn-el-Lif, et region des Hamada (Let.). En AIgdrie, cette H^lice a ete constatee notamment dans la province d’Oran aux environs de Tenez, Perrdgaux'^', Saint-Denis-du-Sig, Lalla-Maghnia et Tenira au sud de Sidi-bei-Abb^s (Let. et Pechaud). Cette esp^ce est plus globuleuse et plus renflde dans toules ses parties que YH. euphorca, dont elle ditfifere, en outre, par son dernier tour plus gros, exactement cylindrique, par son ouverlure plus ample, plus rdguli^rement sphdrique, par son test inoins dpais , par sa coloration , etc. esnorca Letourneux, sp. nov. 1876. Testa aperte perforata (perforatio in ultimo sat dilatata), subconico- ventrosa, nihilominus leviter depressa, cretacea, opaca, sat nitida, striata, in ultimo malleata, omnino Candida (in unico specimine obscure sub- zonulata); spira perobtuse conoidea (apex minutus, rufulus); anfracti- bus 7 tectiformi-subconvexis usque ad ultimum, carinatis (carina suturam sequens), primo lente deinde rapide crescentibus, sutura lineari, in ul- timo sat impressa, separatis; ultimo amplo, rotundato, superne perlente longeque descendente; apertura obliqua, lunata, semirotundata in direc- tionem leviter declivem; peristoraate recto, intus profunde incrassato, ad basim modo leviter patulescente, ad columellam dilatato; alt. 16, diam. 21 millim. Le type de cette Helice se trouve k Tebessa (province de Constantine). Seule, une varidte minor a rencontrde en Tunisie aux environs de Haidra (Let.). Cette espece se distingue nettement des precddentes par sa perforation ouverte , dilat^e au dernier tour, par son ouverture plus oblique et semi-ronde dans un sens inclind assez prononc^, par son bord pdristomal enfoncd et seulement patulescent a la base apertwale, par son dernier tour moins renfle-globuleux ayant une ap- parence l^gkrement comprimde, bien que regulierement arrondi et olTrant supd- rieurement une longue direction descendante. H. meticalosa Lelourmux et Bourguigmt, sp. nov. % Testa aperte perforata (perforatio in ultimo dilatata), conoideo-subde- pressa, solida, opaca, cretacea, striata (striae in ultimo validiores), omnino Les echantilloDS de cette tocalit^ nous sont souvent parvenus sous I’appellation erronee A' Helix Cretica, impos^e par M. Kobelt. 68 IIELICID/E. HELIX. Candida; spira sublusifomii- conoidea, mediociilcr producla (apex mi- nutns, rufuliis, nilidus); anfraclibus 0 vix convexiusculis, regulariter crcscenlibus, sutura irnpressula separatis; ultimo majore, ad initiuni sub- angulalo ac sal depresso, ad apeiiuram rotundato, ad insertioneiu recto; apertuia obliqua, lunala, beinispliaerica; peristomale recto, intus robuste incrassalo, palulesceule, ad coluiuellam bene dilalato; alt. i3, diam. iS inillim. Environs de Haidra (Let.). Sa laille iiioindro, sa Forme plus deprim^e, tout en rcslanl aiissi conokle, son test plus epais, plus creface, sa suture non lineaire, sa croissance spirale regidi^re , son dernier (our compriine-subangiileux a son origine el olTrant en dessus une di- rection parfaitement rectiligne, etc., sont aulant de sigiies paiiiculiers qui distin- gueront celte Ilt^lice de la prdcedenle. II. euplioroopsls Letonrneiur in Ancey, Esp. noiiv. syst. curop. in Bull. Soc. Maine. I*'i'. p. i58, i88.'i. I) El-kef a Souk-cl-Arba (Lot.). En Algerie, celte jolie Forme, disliiignee aver, raison ])ar M. C.-F. Ancey, a etc conslul<'‘e en Kabylie, au Fort-Napoleon, et dans la province d’Oran, a Nemours et a Ilennaia au noi'd-ouesl de TIemcen. § ()1. Les llt^ices de ce groupe sont des coqnillcs globuleuses, cr(ilacces, opa((ues, sp^ciales a I’Algcrie cl a la Tnnisie^’', ressemblanl comme aspect aux especos de la sdrio do \'U. frnlicnm. Elies sont dans I’cnsemble des Hdlicos xcroplnliemwx , Ce qne sont les Il.fniticiim dans celni des H.fniticola de Held. Sur les neuf esp6ces conimes, les II. Boiifrliezouleims , mulcUa et Savanna ( Let.) , cri.ssana et nipora (bourg.), Lcpinci (Bertliier) sont algeriennes; deux aulres (//. Hadrumetonm el Vrbarana) sont communes it I’Alg^rie et a la Tunisie; une scale (177. eucana) parait jusqu’a present spdeiale a la Rdgence. II. Iladriimetorani Lctourneiu et Bnurfruip^nat , sp. nov. Tesla angusle perforala, luniido-globosa, crctacea, opaca, solida, striata (sli’iaj |)lus minusve validiorcs), Candida aul sordide albido-sublulesccnle (in specimine unico algericnsi zonula angusla alra(|ue circuincinqta); spira producla, rolundato-convexa, obtusa (apex rufulus, minulus); an- Fraclibus 6 conve.xis, sat regulariter cresceulibus, sutura irnpressula se- paralis; ultimo tumido-cylindrico, perlcnte e dimidio evolutionis descen- dente; aportura obliqua, lunata, semirotundala; peristomale recto, aculo, intus robuste labiato-incrassalo, palulesceule, ad columellain mediocriler dilalato; all. i/i-i5, diam. 17-19 millim. L’um; d'elles (V Urbarana) n ele ineiiie c.oiistalde dan.s Tile de Grele, HELIGID^. — HELIX. 69 De Sousa a Monaslir et a Mahdia (Let.). En Algerie, celte Helice existe aiix Attaf (province d’ Alger) entre Aflreville et Orleansville, et a Saint-Leu pr^s d’Arzew (province d’Oran). H. LVbarana Pechaud, sp. nov. 1883. Testa aperte perforala (perforatio in ultimo dilatala), globulosa, cre- lacea, opaca, solida, nitida, immaculata, Candida ac striatula (striae in ultimo crispulatae); spira producta, subconoidali-convexa, ad summuni minus obtusa(apex minutus, rufulus); anfractibus 6 convexiusculis, regu- lariter usque ad ultimum, deinde celeriter crescentibus , sulura impres- sula separatis ; ultimo magno , subrotundato , leviler vix subcompressiusculo , superne ad insertionem sat valide descendente; aperlura parum obliipia acluuata, semiovata in directionem transversalem; margine supero leviter decli\i; margine infero subrectiusculo; peristomate recto, acuto, intus perrobuste incrassato, patulescente , ad coiumellam parum dilatato; alt. 1 6 , diam. 21 inillim. Le type se trouve a Nemours (Pechaud) dans la province d’Oran. En Tunisie, cette jolie espece a etd recueillie sur les collines pi'es de Tebourba (Bertbier). L'U. Urbaram se distingue de I'H. Hadmmetomm par sa taille plus forte, par’ son test brillant d’une blancheur eclatante et immaculee, par ses striations plus ddlicates, par sa perforation dilatee au dernier tour, par sa croissance spirale moins r^guliere, par ses tours moins renflds, moms exactement globuleux-cylin- driques, notamment le dernier, qui parait un tant soit peu comprime, par la di- rection descendante de son dernier tour beaucoup moins longue, par son ouver- ture non bemispherique mais subovale dans une direction transversale, etc. n. eucana Hogenmiiller, sp. nov. Testa prol'unde angusteque perforata, globoso-tumida quamvis spira depressasit, cretacea, opacula, nitida, subtilissiine striatula quasi polita, in ultimo malieata, uniformiter Candida; spira depressa, parum elata, nihilominus conoidali-convexa (apex minutus, rufulus); anfractibus 7 con- vexiusculis, lente usque ad ultimum, deinde rapide crescentibus, sutura impressula separatis; ultimo maximo, amplo, inflato-rotundato, superne ad insertionem descendente; apertura obliqua, lunata, relative ampla, liemispbaerica , aeque alta ac lata; peristomate recto, acuto, intus pro- funde mediocriter incrassato, vix patulescente, ad coiumellam valde dila- tato; alt. lA, diam. 20 millim. CoUine de Beja (Hagenmiiller). Variete' minor (baut. 11, diam. i5 aiill.) dans la valle'e de I’Oued Zergm (Hag.). Sa spire deprimee, bien que conoide, le de'veloppement de son dernier lour et son fort renflement. non moins que I’amplitude de son ouverture exactement bemispherique, aussi haute que large, sont autant de signes caracteristiques qui dislingueront cette espece des deux prece'dentes. 70 HELICID^E. — HELIX. S62. Lessept Helices dece groupe, W. nemorla ( Berlhier ), eu/euca el Nemonrseusis (Pe- chaud), micmspila, Usarina et megistostoma (Bourg.), Maxulana(hel. et Bourg.), sont des coquilles t5galement cr^tac^es , opaques , remarquables par la depression de leur spire, par le deveioppement, relativement enorme, de leur dernier tour, et notammenl par I’amplilude de leur ouverture, dont la hauteur d^passe presque loujours la largeur. Le type de ee groupe, \'H. nemorta, habite en Gr^te et en Algerie, ou il a trouve ^ Hennai'a pres de Tlemcen. Quant aux autres, elles n’ont eie constatees jusqu’i present qu’en Algerie et en Tunisie. microspila Rourguignat , sp. nov. Testa anguste perforata, supra depressa, nihilominus in ultimo glo- bosa, creUicea, solida, opaca, nitida, slriatula, quasi polita, uniformiter Candida (in specimine unico .algeriensi lutescente cum sonulia rufulis nu- merosis ac superne circa suturam flamraulis variegata); spira depressa, lectiformi, parum convexa (apex rufulus, minutissimus) ; anfractibus 6 tectiformi-declivibus, vix convexiusculis, carinatis (carina inconspicua suturam sequens), lente usque ad ultimuin, deinde rapide crescentibus , sutura lineari separatis; ultimo maximo, ad initium angulato, ad apertu- ram inflato-rotundato, ad insertionem breviter subdeflexo; apertura obli- qua , lunata , hemisphaerica , leviter mogis alta quam lata ; peristomate recto , acuto, intus robuste incrassato, patulescente, ad columeljam dilatato; alt. 12, diam. 17 raillim. Lieux arides aux environs de Tunis (Bourg. 1867). En Algerie, cette forme a ete rencontree au sud de Boghar sur les plateaux entre Aln-Ouessera et Bou-Ghezoul (Let.) et pr^s des Attaf entre Affreville et Or- leansville (Pechaud). H. Maxalana Letourneux et Rourguignat, sp. nov. Testa profunde umbilicata (umbilicus subpervius), convexo-globosa, subcretacea, opacula, nitida, sat valide striata (strias circa suturam vali- diores, infra tenuiores), uniformiter Candida; spira depressa, in tholuni rotundata (apex minutus, rufulus); anfractibus 6 convexiusculis, fere re- gulariter crescentibus, sutura sublineari, in ultimo impressula, separatis; ultimo majore, cylindrico, ad insertionem recto; apertura obliqua, lunata, hemisphaerica, leviter magis alta quam lata, intus lutescente; peristomate recto, acuto, intus incrassatulo, ad columellam sat tenuem dilatato; alt. 1 1, diam. 17 millim. Gollines pr^s d’Hammam-el-Lif (Let.) Gette Helice est tres distincte de la prec^dente, grace a son ombilic bien ouvert, a sa spire arrondie en dessus en forme de d6nie, a son lest moins ^pais, plus for- HELICIDiE. — HELIX. 71 tement stri^ , a sa croissaiice spirale plus reguli^re , son dernier tour moins gros , non anguleux a I’origine , a ses bords pdristomaux faiblement bord& et non patu- lescents. S63. Chez les esp^ces de ce groupe, qui toutes sont d’assez grandes Halites ay ant line certaine ressemblance de forme avec VH. astala (mentionnde page 4o), le bord peristomal est ^paissi par un bourrelet blanc toujours profondement situ^ dans I’interieur. Entre ce bourrelet et la tranche marginale, la paroi du peristome se developpe mince , tranchante et teintee d’une coloration vineuse-rosacee ou marron- rougeatre. Le test blanchatre (rarement zonule), assez resistant, est peu epais et subopaque ; la spire est eievee-conoide ; le dernier tour est tres developpe ; enfin I’ombilic, toujours mediocre, ne peut ^tre considerd que comme une perforation. A I’exception d’une forme italienne, YH. Basilicatana (Berthier, 1880), toutes les autres paraissent speciales aux hautes vallees du bassin de la Medjerda. H. Mayetl Letourneux et Bourguignal , sp. nov. Testa anguste perforata (perforatio paruni profunda, in ultimo modo leviter aperta), globoso-convexa , solidula, opacula, sat nitente, subtiliter striatula (quasi polita), in ultimo saepius plus minusve malleata, unifor- miter albidula, ad peristoma obscure rufo-grisea, rare zonulis subrufulis interrupts circumcincta ; spira convexa, obtuse conoidea (apex minutus, rufulus); anfractibus 7 parum convexiusculis, carinatis (carina vix per- spicua, suturam sequens), regulariter usque ad ultimum, deinde velociter crescentibus , sutura sublineari, in ultimo impressula, separatis; ultimo maximo, tumido-rotundato , superne lente subdescendente; apertura pa- rum obliqua, mediocriter lunata, hemispbaerica, aeque alta ac lata; peristomate recto, acuto, sat tenui, intus rosaceo-vinoso ac profunde albo- labiato, ad columellam leviter dilatato; alt. 17, diam. 28 millim. Cette esp^ce, dediee a M. Valery-Mayet, professeur a I’ficole d’agriculture de Montpellier et membre de la mission scientifique , a ^te primitivement d^couverte aux environs de Souk-Harras et de Tebessa, dans la province de Constantine (Let.), puis a ^te recueillie dernierement, en Tunisie, aux alentours de Ghardi- maou (Pechaud). Chez YH. Mayeli, le bourrelet peristomal est ordinairement enfonce de 5 a 6 millim. dans I’int^rieur. Valcryana Letourneux el Bourguignal, sp. nov. Testa anguste perforata (perforatio profundior), minus globosa, soli- dula, opacula, nitente, subtiliter striatula (stri® ad aperturam validiores), albidula et aliquaudo zonulis rufulis plus minusve evanidis ac numerosis Sauf chez les H. pachestha et Charmeiiiana oii elle est arrondic. HELICIDyE. — HELIX. n cincta; spira couvexa, obtuse conoidea (apex ater, minutus); anfractibus 7 convexiusculis, carinatis (carina non perspicua, suturain sequens), re- gulariter usque ad ultimum, deinde pervelociter crescentibus, sutura li- neari, in ultimo impressula, separatis; ultimo maximo, non tumido, sed ovato-rotundato, ad aperturam ampliore, superne longe perlenteque des- cendente; apertura parum obliqua ac lunata, ovata in directionem leviter declivem, intus pallide rul’ulo-vinosa; peristomate recto, intus castaneo, prol’unde bilabiato, infeme leviter subpatulescente, ad columellani bene dilatato; alt, i8, diam. 9 5 millim. i I Environs de Gliardimaou (Pechaud), de Tunis (Berliner). Vari^td minor a Fernana (Let.). Cette Hdlice, dddide au mdme membre de la mission, M. Valery-Mayet, se distingue de la prdiddente par son dernier tour moins renfld en hauteur, plus di- latd dans le sens transversal et prdsentant supdrieurement une direction desccn- dante beaucoup plus longue, par son ouverture non hdmispherique ni aussi haute que large, mais au contraire ovalaire dans un sens Idgdreinent inclind et plus large que haute, par ses deux bourrelets dont le plus cxterne est pen dloignd de la tranche marginale, par sa perforation plus^ profonde , par son bord coluniel- laire plus robuste et plus dilatd. If. eumona Letmrnmix et Uourguignat , sp. nov. Testa sat profunde perforata, conoideo-globosa , solidula, opacula, ni- tente, striatula, uniformiter nibidula aut rarius albido-zonata (zon® ruf® 6-7 continu®); spira sat elata, subtectiformi-conoidea (apex ater, mi- nutus); anfractibus 7 vix subconvexiusculis, carinatis (carina inconspi- cua, suturam sequens), regulariter usque ad ultimum , deinde rapide cres- centibus, sutura lineari ad aperturam impressula separatis; ultimo maximo, rotundato, ad aperturam ampliore, supra non convexo sed tectiformi-de- clivi, ad insertionem valide descendente; apertura obliqua, parum lunata, oblonga in directionem declivem; marginibus (supero et columellari) subrectis ac subparallelis; peristomate recto, acuto, intus vinoso ac sat profunde albo-labiato, ad columellam superne valde dilatato; marginibus sat approximatis; alt. 17, diam. 98 millim. Gollines pr6s Ghardimaou (Pechaud). Environs de Tebessa (Let.) dans la province de Constantine, Cette forme est tr^s remarquable par I’amplitude de son dernier tour, dont la paroi sup^rieure est plane-inclinee , et par son ouverture oblongue, dont les bords (sup^rieur et columellaire) d(5clives-rectilignes sont presque paralleles. H. pachestha Letourneux et Bourguignal, sp. nov. Testa sat aperte ac profunde perforata, globoso-depressa , solidula, opa- cula, subnitente, striatula, in ultimo rnalleata, albidula aut rare .subal- HELlCIDiE. — HELIX. 73 bido-zonata (zonae subruliilae , numerosae, saepe interruptae); spira parum elata, intholum rotundata(apexrufus, exiguus); anfractibus 6 1/2 vix con- vexiusculis, carinatis (carina suturam sequens), regulariter ac sat celeriter usque ad ultimum, deinde velociter, crescentibus , sutura subimpressula , in ultimo impressiore, separatis; ultimo magno, tumido-rotundato , ad aperturam perinflato ac ampliore, superne ad insertionem breviter des- cendente; apertura subobliqua ac parum lunata, subsphaerica ac fere aeque alta ac lata; peristomate recto, acuto, tenui, intus vinoso, profunde albo-labiato, ad columellam dilatato; alt. 16, diam. 2 3 millim. Collines entre Ghardimaou et Ben-Becbir (Pechaud). Environs de Tebessa (Let.), dans la province de Constantine. Son dernier tour bien renfle-arrondi , relativement enorme, surmonte d’une spire en forme de dome, fera distinguer facilement cette Helice des precddentes, qui toufes ont une spire dlanc^e-conoide. H. Charmesiana Letourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa profunde angusteque perforata (perforatio semitecta), globosa, solidula, opacula, vix striatula quasi polita, albidula, ad peristoma rufo- lutescente ; spira elato-rotundata , in tholum gibbosa , ad summum perobtusa (apex minutissimus, rufus, leviter prominens); anfractibus 7 convexius- culis, carinatis (carina suturam sequens), lente usque ad ultimum, deinde rapide crescentibus, sutura lineari, in ultimo valide impressa, separatis; ultimo magno, ventroso-rotundato, superne e dimidio evolutionis paula- tim descendente; apertura obliqua, mediocriter lunata, subovato-rotun- data; peristomate recto, acuto, tenui, intus vinoso-aurantiaco , profunde albo-labiato, ad columellam valide dilatato; alt. 18, diam. 28 millim. Sur les plantes des collines au-dessus de Ghardimaou (Pechaud). Chez cette esp^ce, la direction descendante, qui commence a se faire sentir a moitid de la circonvolution du dernier tour, fmit par devenir si accentuee que la convexite de I’avant-dernier fait ventre au-dessus de sa paroi supdro-aperturale. Ce caract^re, non moins que celui du bombement tres prononce de la spire, suffit pour la distinction de cette belle Hdlice, a laquelle nous avons attribue le nom de M. XaVler Charmes, Directeur au Minist^i-e de ITnstruction publique. H. Billottiana Letourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa late aperteque perforata aut potius umbilicata (umbilicus in ultimo dilatatus), subdepresso-conoidali , nihilominus bene globosa, opa- cula, nitente, argutissime striatula, quasi polita, in ultimo passim mal- leata, uniformiter albida; spira depressula, parum elata, convexo-conoidali (apex rufus, exiguus); anfractibus 7 convexis, regulariter ac sat celeriter crescentibus, sutura subprofunda separatis; ultimo magno ^ rotundato, superne ad insertionem fere recto; apertura obliqua, lunata, semiovato- 74 HELICID/E. — HELIX. rotundata; peristomate recto, tenui, aculo, intus vinoso, profunde albo- labiato, ad coiumeHam mediocriter dilatato; all. i6, diam. 25 millim. Collines au-dessus de Tebourba (Bertliier). Cette Heiice, d^di^e h M. Rend Billotte, chef de bureau au Ministdre de I’ln- struction publique, est, parmi les formes de ce groupe, celle qui a la plus large perforation, la croissance la plus rdgulidre, la suture la plus profondc et le der- nier lour rectiligne a I’inserlion, etc. S 64. La sdriede YH. entara se compose de septespeces [H.piratarum (Kobelt), limo- norea, eucesta et eucestella (Bourg.), Derbana (Let.), entara et phana (Let. ct Bourg. )] , toutes des conti-des nord-occidentales de I’Afrique.Ce sont de belles Hdlices globuleuses-conoides ou subconoides , mediocrement epaisses, blanchalres plus ou moins zonuldes, a ouverture semi-ronde bien dans I’axe de la coquille, h peristome droit, aigu, faiblement bordd et h perforation ombilicale profonde plus ou moins ouverte suivant les espdces. Ges Hdlices, bien qu’il soil diillciie (sans entrer dans de minulieux ddtails, qui ne peuvent prendre place que dans une dtude raonographique) de les specifier au point de vue de leurs caractdres de groupement, possddenl entre elles un air de parentd qui ne permet pas de les rdpartir dans aucunes des series x^rophilicnnes. D. entara Letoumeux et Bourguignal, sp. nov. Testa aperlc perforata (perlbralio in centro profunda, ad ultimum le- viler dilatata), globosa, opaca, nilida, valide striata (striae in superioribus quasi costulalae, regulares, sat producta;, in ultimo rudiores ac prope aperluram lenuiores), albidulo-lutescente aut albido-zonata (zonae rufae, (|uarum una circa suturam interrupta, altera lata conlinua supera et cae- terae inferiores plus minusve numerosae); spira subconoidali-rotundata, mediocriter producta (apex rufus, exiguus, splendens); anfractibus 6 1/2 convcxiusculis, primo regulariler deinde in ultimo rapide crescentibus, sutura lineari, ad aperturam impressula, separatis; ultimo magno, amplo, rotundato, superne sat valde descendenle; aperlura parum obliqua ac lunata, semirotundala; peristomate recto, aculo, intus profunde incras- satulo, leviler patulescente, ad columellam dilatato; alt. i3, diam. 20 millim. Environs de Feriana (Let.). B« eucestella Bourguignat, sp. nov. Testa profunde perforata, globosa, opaca, nitida, subtilissime striatula, fere polila, Candida ac zonulis saturate rufis conlinuis ((juarum una la- tior supra prope peripheriam , alterae U inferiores cl angusliores) cincta ; spira convexo-subconoidea , ad summum obtusa (apex ater, exiguus); an- HELICID^:. — HELIX. 75 fractibus 6 convexiusculis, regulariter ac nihilominus rapide crescentibus , sutura impressula separatis; ultimo majore, rotundato, superne valde descender! te ac ad insertionem deflexo; apertura obliqua, parum lunata, subovato-rotundata , nihilominus aeque alta ac lata, intus splendide margaritacea cum zonulis tribus atro colore apparentibus; peristomate recto, acuto, intus profunde labiato, ad columellam dilatato; marginibus sat approximatis ; alt. i4, diam. 21 millim. Collines pres Ghardimaou (Pechaud). Cette H^lice se distingue de i'H. entara par son test plus ^pais , presque poli et d’une coloration diffi^rente, par ses tours plus convexes, a croissance spirale ra- pide moins rdguli^re et separes par une sutm-e non lin^aire , par son dernier tour un peu moins gros, excessivement descendant et d^flechi a I’ouverture, ce qui rend celle-ci plus oblique avec une apparence idgerement subovale, par son encrasse- ment int^rieur du pdristome plus enfonce, etc. Pour I'H. eucesta (Bourg.), espece encore inedite des environs de Teniet-el- Haad (province d’Aiger), cette H^lice dilfere de celle-ci par sa large perforation, par son dernier tour globuleux bien ventru, of&ant, a I’insertion, une faible et courte direction descendante, par son ouverture moins oblique, semi-ronde, non ovalaire, bien dans I’axe de la coquille, par son pf^ristome dont I’encrassement plus robuste est plus rapprochd du bord. S 65. La s^rie des H. Seetzeni {H. Seetzeni (Koch), JcBbusaana, Jordanica, Judceana, Benjamimca ( Bourg.) etc.) , tres d^velopp^e enSyrie, ofifre dans nos possessions du nord de I’.Xfrique d’assez nombreux reprdsentants speciBques , lelsqueles H. ectata, stereolena, Dryitorum, Adisana (Bourg.), Thevesiensts (Let.), occonella (Let. et Bourg.), auxquels il convient encore d’ajouter \'H. camerata ( Mousson) du Maroc Sur ces sept esp^ces africaines , les trois suivantes ont constatees en Tunisie. occonella Letoumeux et Bourguignat , sp. nov. Testa anguste perforata, satdepressa nihilominus inflato-tumida , opa- cula , nitida , argute striatula quasi polita , albidula cum zonulis rufulis 3-5 angustis, saepe subevanidis; spira convexo-rotundata , tholiformi, parum producta (apex minutus, rufus, leviter prominulus); anfractibus 6 convexiusculis, regulariter ac sat celeriter crescentibus, sutura lineari separatis; ultimo magno, rotundato-inflato, ad insertionem leviter des- cendente; apertura subobliqua, sat lunata, exacte hemisphaerica, aeque alta ac lata, intus rosacea ; peristomate recto, acuto, intus valide roseo- labiato et leviter patulescente, ad columellam robustam mediocriter dila- tato; alt. i4, diam. 19 millim. L’Helix Naodieri (Bonrg. in Loeard, 1882) de la Riviere de G^ncs doit etre egalement rap- portee a cette serie. 76 HELICIDiE. — HELIX. Ain-Cliericliira; de Sousa a Monaslir et a Mehedia; dunes eiitie Ncbeul ol Men- zel-Teniim; Feriana (Let). 1I< sicreolena Bourguignat , sp. nov. Testa vix punclifonni-peiTorala ac devialione ultinii aniraclus riiuala sicut in Helix obstructa (Fer.), ventroso-pertumida, quamvis spira depressa sit, cretacea, opaca, nitida, eleganter striatula, Candida cum zonulis cas- taneis, angustis, conlinuis (quaruin una supera fere ad periphei iain , al- tera: 5 inferiores); spira parum elata, quasi conipressa, convexa (apex ininiitissimus, prouiinulus, castaneus); aniraclibus 6 convexiusculis, lente usque ad ullimuin, deinde rapide crescentibus, sulura iinpressa separatism ultimo magno, perlumido, maxime in altitudinem iullato, rolundato, ad insertionom breviter subdollexo; aperlura vix obliqua, perlunata, bemi- sphajrica, magis alta quam lata, intus albo-margaritacea cum zonulis afro colore apparentibus; peristomale recto, obtuso, albo-incrassato, ad columellam subdilatato; alt. lA, diam. 19 millim. Endroils aridcs aiix environs de Tunis (Bourg. 18C7). Espece reniarquable par I’excessif rentlement de son dernier torn’, par son ouvcrluro tres echancree et snrtout par sa perforation a peine sensible, se prolon- geant en ligne droite par suite de la direction recliligne du Lord coluinellairc. U. Adi.>«anu Buwgitigiuil , sp. nov. Testa anguste proliindeque perforata, globosa, fere sphaeroidea, opa- cula, nilente, striata, Candida cum zonulis 5-6 rufis, continuis, angustis, (juarum una circa suturam, alteraj tres mediana: et casterae circa perfom- lionem; spira sat data \alde convexa, exacte spba'roidea (apex perexi- guus, rufnlus, subprominulus); anfractibus 6 subconvexiusculis, regula- riter crescentibus, sutura lineari, ad aperturam iinpressula, separatism ultimo magno, tumido-cylindrico, ad insertionem recto m apertura vix obliqua, mediocriter lunata, bemi.spbaerica, intus albida cum zonulis ap- parentibus m'peristomate recto, acuto, intus labiato, ad columellam superne vix expanse m alt. i3, diam. 16 millim. Cette Hdlice globuleuse, ressemblant a une [)etite boule, a ele recueillic sur les roebers au sud du lac El-Bahira non loin de Bades (Bourg. 1867). S GG. Les Helices de cetle sd’ie foinient nn groupe reniarquable par leur coloration violette, parfois tres intense iorsqu’elles sont vivantes. A la longue, lorsqu’elles sont mortes, cetle belle coloration Unit malbeurensement par disparaitre en gi-ande partie. Tontes ces esp^:ces violacees, de forme globuleuse, a test brillant et |)oli, semblent sp&iales aux regions chaudes du centre dc la Tunisiq. Une (17/. clithia) a dd constatee en Sicile. HELICIDiE. HELIX. 77 H. blossnra Letourneux el Bourgriignat , sp. nov. Testa profunde ac sal aperte perforata, globoso-conoidea, opacula, nitida, polita, subtiiiter striatula, albido-subviolacea, aliquando in superio- ribus rufo-maculata ; spira elato-conoidea, ad suramum obtusiuscula (apex minutus, rufus, subprominulus) ; anfractibus 7 vix convexiuscuiis, sat celeriter crescentibus , sutura lineari, in ultimo impressula, separatis; ultimo majore, rotundato, supra leviter subdeclivi, ad insertiohem plus minusve descendente; apertura obliqua, lunata, semirotundata in direc- tionem leviter declivem, aeque alta ac lata, intus violaceo-lutescente; peristomatc recto, acuto, intus sat profunde labiato, inferne subpatules- cente, ad columellam mediocriter dilatato; alt. 16, diam. 19 millim. Ain-Cherichira; environs de faraphitheatre d’El-Djem; dunes enlre Nebeul et Menzel-Temim; de Sousa a Monaslir et Mebedia (Let.). H. elithia Letourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa anguste profundeque perforata, globosa, opacula, nitidissima, polita et argutissime striatula, uniformiter subviolaceo-lactescente, rare in prioribus rufo-flammulata, in specimine unico zonulis 8 rufis (supe- riores 2 interruptae [quarum una suturalis] et alterae 6 [una continua, me- diana ad peripheriam] plus minusve interruptae) anguste ; circumcincta ; spira elato-convexa , ad summum obtusa (apex minutus, rufus, promi- nulus); anfractibus 7 vix convexiuscuiis, lente usque ad ultimum, deinde rapide crescentibus, sutura lineari, in ultimo impressa, separatis; ultimo inagno, rotundato, ad initium obscure subangulato, ad insertionem recto aut vix subdescendente ; apertura parum obliqua ac lunata , exacte hemi- spbaei’ica, intus leviter rosaceo-violacea ; peristomate recto, acuto, intus labiato, ad columellam vix dilatato; alt. i3, diam. 18 millim. Ain-Cherichira; de Sousa h Monastir et k Mebedia; amphilhdAtre d’El-Djem; d’El-Kef a Souk-el-Arba (Let.). Varietd 7ninor dans les dunes entre Nebeul et Menzel-Temim (Let.). Cette Hdlice diffdre de YH. blossura par sa forme non conique, par sa spire moins dlevde, simplement convexe, par sa croissance spirale plus accdidrde au dernier tour, qui est plus globuleux et presque rectiligne i\ I’insertion, par sou ouverture ])lus ample, par sa perforation moins ouverte, etc. n. Arbana Letourneux et Bourguignat , sp. nov. Testa profunde angusteque perforata (perforatio leviter angustior), globo.so-subconoidea, leviter translucida, tenuiore, nitida, subpolita, ar- gute striatula, albido-sublutescente aut pailide subcaeruleo-violacea, ad superiores rufo-flammulata; spira elata, obtuse conoidea, ad summum obtusa (apex minutus, rufus, non prominulus) ; anfractibus 7 couvexius- culis, lente usque ad ultimum, deinde rapidius crescentibus, sutura im- 78 HELICIDyE. — HELIX. pressula separalis; ultimo magno, exacte cylindrico, ad insertionftm recto; apertura parum obliqua et lunafa, ampla, hemisphaerica , magis alta quani lata, intus obscure subviolaceo-lutescente; peristomate recto, acute cul- trato, intus mediocriter incrassato, ad columellam dilatato; alt. lU, diam. i8 millim. Entre El-Kef et Souk-el-Arba et sur la frontiere tunisienne entre Hai'dra et Tebessa (Let.). Cette esp^ce se distingue de la pr^c^dente par son test plus ddlicat, assez trans- parent, par sa spire plus devde, sensiblement conoide, dont le sommet n’est pas preeminent, par sa perforation un peu plus etroite, par son dernier tour plus r^- gulierement cylindrique, par son ouverture plus ample, dont la hauteur d^passe la largeur (chez 17/. elithta, I’ouverture n’est pas plus haute que large), par son pe'ristome mince, tranchant et offrant un hourrelet mediocre, non marginal comme celui de VH. elithia , raais relativement assez enfonce dans I’interieur. H* lonstoma Leioumeux et Bourguignat , sp. nov. Testa anguste perforata (perforatio parum profunda in ultimo leviter dilalata), globosa, obtuse conoidea, leviter subtranslucida, nitida, stria- lula, in ultimo submalleata, uniformiter albido-violacea;. spira elato- obtusa, subconoidea (apex minulus, rufus, non prominulus); anfractibus 7 vix convexiusculis, regularriter ac celeriter crescentibus , sutura lineari, in ultimo impressa separatis; ultimo magno, rotundato, superne perlente subdescendente; apertura parum obliqua ac lunata, subsemieirculari , magis alta quam lata, intus saturate castaneo-violacea ; peristomate recto, acuto, intus plus minusve labiato, ad columellam dilatato; alt. 17, diam. ft 1 millim. Entre El-Djem et Kerouan (Let.). La forme de sa perforation , son test d’une belle coloration blancbe-violacee , son interieur apertural d’un marron violet fonc^, non moins que sa taille plus forte, etc. , feront distinguer cette esptee des prec^denles. H. ianthinostoma Letoumeux et Bourguignat , sp. nov. Testa perforata (perforatio profunda, in ultimo dilatata), globoso-de- pressa, solida, opaca , nitida, polita, sublilissimc striatula, uniformiter pallide violacea, in specimine unico subviolaceo-lutescente, cum zonulis castaneis fere evanescentibus; spira sat depressa, convexa (apex minutus, rufo-violaceus, non prominulus); anfractibus 7 vix subconvexiusculis seu potius subplanulato-tectiformibus, celeriter crescentibus, sutura lineari, in ultimo impressula, separatis; ultimo magno, rotundato-inflato, ad in- sertionem breviter subdescendente; apertura obliqua, lunata, semicircu- lari, aaeque alta ac lata, intus saturate violacea; peristomate recto, leviter obtuso, incrassato, inferne patulo, ad colmnellam dilatato; alt. 17, diam. 28 millim. HELICIDiE. — HELIX. 79 Entre El-Djera et Kerouan (Let.). Cette H^lice diff^rede 17/. ionstoma par son test ^pais, opaque, d’une teinte plus violac^e, par sa forme non conoide, mais ddprim^e, par ses tours plus plans, par son ouverture plus oblique, pas plus haute que large, d’un beau violet fonc^ dans I’int^rieur, entourfe d’un bord peristomal obtus. H. amethysta Leloumeux et Bnurguignat , sp. nov. Testa anguste profundeque perforata, pertumido-globosa, fere sphae- roidea, opacula, nitida, striatula, albo-violacea cum zonulis castaneis, saepe evanidis ac confluentibus et plus minusve ( 2 ad 1 2 ) numerosis; spira in tbolum rotimdata (apex exiguus, rufus, subprominulus); anfractibus 7 convexiusculis, ceieriter(in ultimo rapidius)crescentibus,sutura lineari, in ultimo impressa, separatis; ultimo maximo, perinflato-tumido, rotun- dato-globoso , superne descendente ; apertura parum obliqua ac lunata , exacte semicirculari, aeque alta ac lata, intus saturate vinoso-violacea cum zonulis apparentibus ; peristomate recto, cultrato, intus mediocriter incrassato, ad columellam vix dilatato; alt. 17, diam. 21 millim. Entre El-Djem et Kerouan (Let.). Cette esp^ce , la plus globuleuse du groupe , est tr^s remarquable par sa belle coloration violette, sur laquelle se detachent des bandes marron du plus bel effet et par sa gorge aperturale d’un violel-vineux tr^s fonce. 8 67. Le docteur Servain a, le premier, distingue scientifiquement , chez VH. pisana, des formes specibques. M. Henri Berthier a suivi cet exemple. Depuis, plusieurs auteurs ont cru, avec raison, qu’il etait necessaire d’eiiminer de cet amalgame d’Heiices, sous I’appellation d’H. pisana, les formes nettement caracterisees par trois signes distinctifs nets et constants; c’est egalement notre avis, et, cet effet, apr^s une etude approfondie des pisaniennes, nous sommes arrive admettre, pour le systeme europden, vingt-quatre formes qui peuvent fitre ainsi reparties.: 1° Spire elevee, conoide, a croissance spirale reguliere peu rapide. Dernier tour arrondi, de laille mediocre. Ouverture relativeraent petite, a peristome mince et fort peu encrasse. Helix Couturieri, Bourg. — Alge'rie. Helix Byrsae, Marhs. — Tunisie. Hebx Chambardi, Let. — ^gypte, Tunisie, Italie, Istrie. Helix tbiuopbda, Bourg. — ^gypte. Cette derniere esp^ce a autant de tendance & se rapprocher de i'H. etcema, Heiice du groupe de \'H. acompsia (voir ci-dessus, page 64) que de VH. Josaphatica ( Bourg.) , forme du groupe syrien de VH. Cedronica. Si on y comprend cetles du pays Comaiis (voir Moll. terr. et fluv. du pays (lonialis, in Mis- sion Revoil, Paris, in-8°, 1882). 80 HELICID/E. — HELIX. 9" Dernier tour toujours carmc ou snhanguleux. Celle serie doit t^lre divis^e : A. En osp^ces a spire tectiforme ou convexo-aiToudie , a croissance spiraio r^guli^re, faiblement rapide et a oiiverturo d’une ampleur mediocre. Helix Donatii, Berthier. — Italie, Espagne, Tunisie, Syrie. Helix Cuttati, Boiirg. — Espagne, Provence, Istrie. Helix Monroi, Servain. — Espagne, Provence. B. En especes a spire tres ddprimee, A croissance spiralc rapide, aii dernier tour tres (fraud et a oiiverture bien d^veloppee. ' Helix pisanella, Servain. — Espagne, Bal^ares, Provence, Alg(5rie et Tiinisic. Helix Levesquei, Beiihier. — Algtirie et Tunisie. Helix Salemensis, Let. et Bourg. — Tunisie. Helix Gergisensis, Let, et Bourg. — Tunisie. 3° Dernier lour arrondt trk.s vohttnineu.v. Sjtire deprimee a croissance spirale ra- pide. Ouverlure tris ample a pdrislome tris horde cl fortemenl palulescenl Helix suhpisana, Bourg. — Tunisie, Espagne, Bal^ares, Istrie, Helix Agaroi, Servain. — Espagne. Helix Olivaresi, Servain. — Espagne. 4° Coquille glohnleuse ou spheroide, a lest rclaliveincnt epais. Dernier lour rond. Ouverlure plus ou nioins circulaire, a peristome horde. Helix pisanopsis, Servain. — Portugal. Lr doctcur Kobelt, sous le nom d’Hclix pisanopsii, var. JEgusw, a decril (Natur. Sicil. II, i883, p. atio) UUP forme sicilienne de file Marctiiuo, qui n’a pas de rapport avec cette Il^lice. C’est une pspfecc (flobulcuse du groupe des H. Grannonensis , mnritima , fwdata , etc. Helix Dernioi, Servain. — Espagne, Maroc, Tunisie. Helix Badesiana, Mares. — Tunisie, Maroc. Helix Carpiensis, Let. el Bourg. — Tunisie, Syrie. Helix Hatuadanica, Let. et Bourg. — Tunisie, Gliypre. Helix leiioleuca, Bourg. — ^lgypte, Syrie. 5° Coquille posante, dpaisse, de forme globuleuse-turbinde, a dernier tour tres grand. Helix Djerbanica , Let. et Bourg. — Tunisie. Helix Zilanensis, Let. el Bourg. — Tunisie. Ces deux dernidres espdees forinent le passage enlre les pisaniennes el les especes egryptiennes du groupe des //. Forskali, Ehrenhergi, etc. En resumd, pour faire comprendre en quelques mots celle classification, on pourrait encore dislinguer les formes pisaniennes en : Vbr.«. — H. pisana. (Type et varidtds.) Turbi.nat.*;. — H. Couturieri, Byrsae, Chambardi et tbinopliila. ‘‘I C’psl a cpttc scrip qu’apparticuiipnt Ips II. (lonialiaiia et Toboiiica (Bour(f. ) du pays ^omalis. HELICIDyE. — HELIX. 81 Carinat®. — H. Donatii, Cuttati, Monroi, pisanella, Levesquei, Salemensis et Gergisensis. Depress^!. — H. subpisana, Agaroi, Olivaresi. Globos^e. — H. pisanopsis, Dermoi, Radesiana, Carpiensis, Hamadanica et lenoleuca. Ponderos®. — H. Djerbanica et Zitanensis. H. pisana Muller, Verm. Hi.st. II, p. 6o, 177^. (H. rhodostoma Drapamavd, 1801 et i8o5). Cette esp^ce a ete exactement repre'sente'e dans la Malacologie de I’Algerie (I, i884, pi. XXVI, f. 1-10). Ges figures suffisent a la coniiaissance de cette Hdlice. L'H.pisana est une forme essentiellement circummediterrandenne ; elle se trouve partout en excessive abondance. Dans le nord de I’Afrique, notaminent en Tunisie, elle pullule, sur les plantes et les arbrisseaux, dans les vallees chaiides et abritees; elle devient moins commune dans les conlrees montueuses. La coloration de cette He'lice varie a I’infini. Les auteurs ont attribue a ces va- riations des designations multiples, teiles que sardoa , fermginea , punctella, sub- zonata, tceniola, bifrons, luteo-zonata , diaphana, concolor, roseo-albida , albinos, egregia, festiva, decora, multifaria, nebulosa, pustulosa, agreabilis, mcesta,ele- gans, disjmcta, maculosa, etc., qui n’ont aucune importance. Cette esp^ce offre encore des variations dans sa taille, dans sa croissance spirale, ainsi que dans la forme de fouvertm-e; mais ces dernieres variations moins nom- breuses,restreintes dureste dans certaines limites, ne sont pas accentuees au point de ddnatui’er ses signes distinctifs. Parmi ces variations nous n’en voyons qu’une en Tunisie (\m. soit digne d’etre signal^e; nous I’avions primitivement designee sous I’appellation d'Helix Thusurosi. G’est une variete de petite taille (H. 9, D. i3 millim.), a perforation etroite peu profonde, test mince, transparent, finement striold, blancbatre, a spire de- prim^epeu convexe, a cinq tours de croissance rapide, dont le dernier tres grand, comprime-subanguleux a rorigine, rectiligne a I’insertion , ample-arrondi vers les bords marginaux, offre une ouverture verticale, ^cbancree, ovalaire-arrondie, entour(‘e par un peristome droit , aigu et peu bordd. Cette vai’iete, recueillie aux environs de Tozer (Let.), a encore ete constatee a Cascaes en Portugal et a Beyrouth en Syrie. H. Byrsee Mares, sp. nov. Testa sat parvula, anguste perforata, globulosa, subconoidea, tenni, subtranslucida, parum nitente, subtiliter striatula cum lineis spiralibus minutissimis vix sub lente perspicuis, Candida aut iuteola vel subcarneola cum zonulis duabus inferis, atris continuisque, rarissime cum zonuiis 5 quarum superiores 3 eleganter interruptae; spii’a elato-conoidea, ad sura- mum obtusa (apex nigrescens); anfractibus 6 convexiusculis , regulariter crescentibus, sutura impressula separatis; ultimo majore, nihilominus relative mediocri, rotundalo, superne recto vel lente descendente; aper- Malacoiogie. 6 lUPHIMEKIZ KATIOSALK. 82 HELIGlDvE. — HELIX. liira [)arum obliqua, luuata, seuiirotuiidata aul subroLundo-ovala, ini us albida, rosacea aut luteola; peristomate rare rosaceo, recto, acuto, sal teuui, intiis le\iter incrassatulo, inlerne patulo ac ad coluineilam dilatalo et supra perforationem paululum reflexo; alt. i3, diam. i5 millim. Environs de Rades, pres de I’embouchure de I’Oued Meliana entre Tunis et Hamniam-cl-Lif (Mar^s); ruines de Carthage (Pechaud). II. Oianihardi Letourneux, sp. nov. 1877. Testa minuta, profunde ac plus ininusve aperte perforata, conoidea, subopacula, mediocriter uitente, striatula cum lineis spiralibus vix per- spicuis, uniformiter albida aul lutescente cum zonulis 7-8 continuis, subcastaneis, fere evanido-oleatis ; spira elalo-conoidea, ad summum obliisiuscula (apex nitidus, sajpe rufulus aut ater); anfractibus 6-7 con- vexiusculis, regulariter crescenlibus, sutura impressa separatis; ultimo mediocri, subcompresso-rotuudalo, supra leviter tectiformi-declivi, su- perne ad iusertionem perlente descendente ; apertura parum obliqua, lunala, transverse rotundalo-subovata, intus albido-margaritacea (in spc- ciminc pedpinoiilaiio rosacea, in aliis xstnanis pallide castanea cum zonulis ap])arentibus); peristomate recto, intus profunde incrassatulo, inlerne palulescente et ad columellam mediocriter dilatalo; all. 10, diam. 1 1 mil- lim. La forme typicpie do celte esp^ce, ddcouverte en Egy|>te dans les dunes de Ramleli, pres Alexandiie, n’a pas ^.le retrouvee en Tunisie, niais seulement une varidld maxima (haul. 1 O-i q, diam. 20-92 millim.) aux environs de RadiiS (Mar^s). Celte JI. Chambardi, hien que variant beaucouj) comme laille et comme colora- tion, reste neanmoins constante dans les signes caracterisli(iues que nous venons d’indiquer. U. Doiiatii Bei'thier, sp. nov. Tesla anguslissime perforata (peiioratio omnino tecta), depresso-tecti- formi, supra conoidea, subtus convexa, angulata aut plus minusve cari- nata, opacula, nitenle, argute striatula (in ultimo malleata) cum lineis spiralibus bene perspicuis, uniformiter Candida; spira conoidea, sal elata, tectiformi, ad summum obtusiuscula (apex splendens, sat robustus); an- fractibus 6 vix convexiusculis, regulariter crescenlibus, sutura lineari (ad aperturam impressula) separatis; ultimo majore, mediane carinato (carina plus minusve acuta, ad aperturam evanescens), supra subconvexo-declivi, subtus convexiore, ad insertionem leviter descendente; apertura vix obli- qua, mediocriter lunala, semiovata, in directionem leviter transversalem declivi, aliquando in margine externo subangulata, intus pallide rosacea; peristomate recto, acuto, intus incrassato, inlerne vix palulescente et ad columellam superiie late dilatato-reflexo; alt. lA, diam. 18 millim. HELICID^. — HELIX. 83 Environs de Tozer (Let.). Le type de cetle H^lice se trouve en Syrie aux environs de Jaffa. Les e'chantil- lons cpe nous connaissons d’ltafie (le Lido pr^s Venise) et d’Espagne (Gadix), sont mieux caracterisds que ceux de Tunisie. H. pisanella Servain, MoU. Esp. p. ii3 (sine desc.) 1880. Testa vix puuctiformi-perforata , carinata, supra depressa, parum con- vexa, subtus convexiore, opacula, nitida, subtiliter striatula cum liueis spi- ralibus bene notatis, albida aut lutescente et rare cum zonulis rufis plus minusve numerosis; spira depressa, parum elata, convexa aut tectiformi (in speciminibus massiliensibus fere subplanulala), ad summum perob- tusa (apex exiguus, lucidus, laevigatus); aiifractibus 5 vix convexiusculis, velociter crescentibus , sutura lineari separatis; ultimo raagno, carinato (carina ad aperturam evanescens), supra declivi-subconvexo, subtus con- vexiore, ad aperturam subrotundato, ad insertionem recto aut breviter deflexo; apertura fere vertical!, lunata, semirotundata, intus albidula aut subrosacea; peristomate recto, acuto, breviter labiato, ad columellam su- perne modo dilatjito-reflexo; alt. 10-11, diam. i5-i8 millim. VH. pisanella^'^ pai-aitassez abondante en Espagne aux environs de Valence, de Seville, etc., ainsi qii’aux Baldares; en Algdrie, elle a e'td constatee bien ty pique dans la vallee de la Seybouse pres Bone; enfin, en Tunisie, elle a dte recueillie sur les dunes littorales entre Sfax et Gabds (Berthier). H. Levesqaei Berthier, sp. nov. Testa vix punctiformi-perforata (perforatio tecta, rimae minutissimae similis), carinata, supra fere planulata, subtus tumido-convexa, sat crc- tacea, opaca, non nitente, striata (in ultimo passim malleata) cum lineis spiralibus bene adnotatis, uniformiter Candida; spira omnino compressa, vix convexiuscula (apex albus, minutus); anfractibus 6-5 sat convexis, rapide crescentibus, sutura impressa, fere profunda, separatis; ultimo maximo, fere totam altitudinem aequante, carinato (carina ad aperturam subevanida), supra prope aperturam turgido ac suturam superante, subtus inflato-convexo, ad insertionem recto; apertura subobliqua, transverse angusta (diam. 5 millim.), in altitudinem (alt. 10 millim.) valde ampla, intus albo-margaritacea; peristomate recto, acuto, incrassatuio, ad colu- mellam superne modo in triangulam formam dilatato ac supra perfora- tionem adspresso; callo subrosaceo; alt. 10 1/9, diam. 16 millim. Cette belle et singuliere espece a ^te d^couverte sur les dunes an sud de Gabes (Berthier). En France, celte Heiicc se trouve a la Sainte-Baume ( Var) et pres de Marseille. 6. 8h HELIGlDyE. — HELIX. II. Salemensis Letoimieux et Bourguignat , sp. nov. Testa anguste ac semitecte perforata, aiigulata, depressa, supra medio- criler coiivexa, subtus convexiore, solida, sat translucida, iiitida, bene striata el bneis spiralllius pernumerosis valde impressis et notatis ele- gauter decussata, griseo-i’osacea ac in paucis speciininibus zonulis rubs interruptis perangustisqiie cincla; spira depressa, pariiin convexa (apex aterriinus); anl'raclibus 5 convexis, rapide crescenlibus, sutura impressa separatis; ultimo maxinio, angulato (angulus ad aperturam evanescens), supra convexo, subtus inflalo-convexiore, ad perforationem leviter tur- gescente, superne breviter deflexo; aperlura subverticali , lunata, irregu- lariter transverse subbemispha3rica, ad basin marginis coluniellaris suban- gulata, intus luteola aut pallide carneola; margine columellari oblique recte descendente; peristoinate recto, acuto, incrassatulo, ad columella in dilatato-rellexo; all. ii, diain. 17 millini. Sidi-Salem pr^s Houml-Souk dan.s Tile de Djerba; environs de Zarzis (Let.), n. Gergisensis Leloitnieux ul Boiirgiiignat , sp. nov. Testa vix perforata, obscure angulala globoso-pertumida ac nihilo- miuus supra depressa, solida, subopacula, nitida, bene striata ac liueis spiralibus pernumerosis, impressis sicut in praecedente, eleganter decus- sala, uniformiter albidula aut griseo-subrosacea, in specimine unico 11am- mulis rubs in zonulas dispositis maculata; spira depressa, paruni convexa (apex albidulus aut griseus, nilidissimus) ; anfractibus 5 convexiusculis, rapide crescentibus, sutura impressa separatis; ultimo maximo, inllato- pertuinido, cylindrico, ad initium angulato (angulus sat obsoletus, ad aperturam evanescens), superne ad insertionem recto; apertura fere ver- ticali, lunata, ampla, seniicylindrica, magis alia quam lata, intus luteola aut carneola; peristornate recto, acuto, labiato, inferne patulo, ad colu- mellam dilatato-reflexo; all. i3, diam. 18 millini. Environs de Zarzis et dans file de Djerba aux aleutours d’Houmt-Souk (Let.). Celle espece se distingue dc la pre'c^deiite, la seule avec laquelle elle puisse 6tre confondue, par sa forme excessiveinent ventrue-globuleuse au dernier tour, par son ouverture d’nne grande ani[)leur, plus haute que large et exactement semicir- culaire; celle de \'H. Salcmeiisis , de forme subhe'niispbcTique dans le sens trans- versal, est, au conlrairo, plus large que haute. Chez cetle espece, en outre, le dernier tour, ddprime', plus anguleiLX, est bien nioins ventru. H. snbpisana Bourguignat , sp. nov. 1880. Testa augubte perforata, pertumido-venlrosa, supra parum convexa, cretacea, solida, opacula, robusle stria la (striae irregulares, sulcis inler- luptae), ac quasi rugulosa, uniformiter albidula, in speciminibus balea- HELIGIDiE. HELIX. 85 ricis ochracea; spira vix convexa, in tliolum rotundata (apex miuutissinius, ater); anfractibus 6 subconvexiusculis rapide crescentibus, sutura lineari separatis; ultimo maxirao, rotuudato, amplo, ad aperturani turnido-inflato, subtus circa perforationem turgidiilo, superne ad insertionem recto; aper- tura subverticali, lunata, semicirculari, intus pallide subi’osacea; peristo- mate recto, aculo, valide labiato, undique patolo, ad columellam diia- tato; alt. li, diam. f2o millim. Environs de Tunis (Bourg. 1867). Cette Hdlice a encore constatee en Espagne pr^s de Seville et aux Bale'ares dans Tile Minorque. Il< Dermoi Servain,s^. nov. 188/1. Gomme forme, cette nouvelle espece ressemble beaucoup a cette varidte maro- caine figur^e par M. Morelet (Moll. Maroc, pi. I, f. 2 seulement [la figure 2a se rapporte a I’Helice suivante], 1880). L'H. Dermoi est une corpiille globuleuse a spire ^ievfe, obtuse au sommet, ^ test assez ^pais, bien brillant, tres fortement d^cuss^ par des striations et des lignes spirales, qui en s’entre-croisant , forment un treillis tresaccusd. Chez cette espdce, la croissance spirale est rdguliere, les cinq a .six tours sont convexes, le dernier, bien qu’un tant soit peu de'pi'imd pres de la base aperturale, est arrondi; i’ouver- ture, transversalement subovale-arrondie , estentouree d’un peristome robuste bien bordd et francbement patulescent. (Haut. 12, diam. i5 millim.) Cette Hebce varie beaucoup comme coloration. Au Maroc, dans la vallee de rOiied Tydsi, k kilometres au sud de Mogador, elle est blanchatre ou d’un fauve pale avec deux larges bandes brunes recouvrant presque toute la surface ; en Espagne, prds de Sdville, ou se trouve le type, elle est jaunatre avec huit zo- nules tres etroites, dont la supdrieure seule est flamraulde le long de la suture; en Timisie, ou elle a dtd ddcouverte, pres de Radds, par le docteur .Mards, elle est d’un jaune-rosacd pMe avec dix bandes etroites , toutes continues , de deux couleurs : sept sont d’un niarron rougeMre et les trois autres (celle de la pdriphdrie et les deux plus rapprocbdes de la perforation) sont d’un beau noir foncd. n. Radesiana Mares, .sp. nov. 188/t. Cette belle espece, dgalement recueillie aux alentours de Radds, entre Tunis et Hammam-el-Lif (Mards), est cette autre Hdlice considdrde encore par M. Morelet comme une varidtd de 1’//. piscina et reprdsenlde comme telle dans ses Mollusques du Maroc (p. 28, pi. I, f. 2a [seulement], 1880). Cette H, Badesiana, espdce assez rdpandue au sud du Maroc, est une coquille (baut. 12-16, diam. i3-i8 millim.) lout a fait globuleuse-sphdroide, a ouverture semi-circulaire entourde d’un bord peristomal robuste , bien bordd et nettement patulescent; sa spire est elevee; sa croissance spirale est rapide bien que rdgulidre; ses tours , au nombre de six , sont mddiocrement convexes , sauf ie dernier, qui , en outre, est bridveraent ddfldcbi a i’insertion. 86 HELICIDyE. — HELIX. II. Carpieiisis Letoiirneux et Bourguignal , sp. nov. Testa anguste perforata, globosa, subsphaeroidea , sobda, opaca, nitida, decussata (striae et lineae spirales argutae), quasi pobta, nihilouiinus in ullimo malleata, uniformiter sordide albidula aut albo-subcaerulescente cum zouulis duabus inferis, nigris ac continuis; spira producta, obtuse convoxo-rotundata (apex ininutus, aterrimus); aufractibus 6 convexius- culis, regulai'iter crescentibus, sutura aut lineari aut impressula separatis; ultimo magno, cvliudrico, superne subrecto; apertura vix obliqua, luaata semirotundala in directionem levitcr transversalem, intus lutescente; pe- rislomate recto, acuto, intus robuste labiato, patulesceute, ad columellam late diiatato-reflexo; alt. 12, diam. i5 millim. Collines pr^s (I’Hammam-el-Lif (Let.). Cette espece a encore constatde eii Syrie pr^s do Beyrouth. Ij'II. Carpleusis dilf^rede VH. Radesiana Tpav sa forme moins renlle'e-splidroide, par son test prcsquc poli sur lequel les strialions et les lignes spirales sont peu percpptihles, par sa spire moins (ilevde, par son dernier tour moins ventru, recti- ligne supthieurement et non hri^vement ddllecbi ii I’insertion, par son ouverture moins cxactement circulaire , etc. H. Ilaniadanica Lelourneux el Bowrguignal, sp. nov. Tesla plus minusve anguste perforata, globosa nihilominus supra rela- tive mediocriter ju’oducia, solidula, levitcr opacula, nitida, argute striatula ct lineis spiralibus minutissime decussata, uniformiter sordide albidula, aut rosea, aut luteola cum zonulis duabus medianis ad peripberiain quarum una suecinea, continua, et altera aterrime punctulata; spira con- vexa, mediocriter data, peiobtusa (apex ininutus, rufus, nitidissimus); aufractibus 5 convexiusculis, regulariter crescentibus, sutura impressula separatis; ultimo niaximo, ad initium obscure subangulato ac supra convexo el sublus in directionem subjilanulato-declivem attenualo, ad aperturam tumido-inflato, rotundalo, inferne circa perforationem turgidulo, superne ad insertionem recto ac breviler deflexo; apertura subverticali , lunala, bemisplianica, leviler magis altaquam lata, ad basin obscure subangulata, intus pallide luteola; peristomate recto, acuto, intus incrassatulo, ad co- luinellam triangulatim superne dilatato; alt. 12, diam. xk millim. Region des Hamada; environs d’Hammam-el-Lif el de Gab^s (Let.). Cette Helice existe dgalement dans file de Cbypre a Famagouste. n. Djerbanica Lelourneux el Bourguignat , sp. nov. Testa minute vix perforata, obscure subangulata nihilominus globosa, supra convexo-tectiformi , subtus inllato-convexiore, solida, opaca, ponde- rosa, nitenle, subtilissime decussata ac passim malleata, uniformiter sor- HELIGID/E. — HELIX. 87 dicle luteola aut albido-subrosacea ; spira tectifcrmi-convexa (apex griseus) ; anfractibus 5-6 convexiusculis, valde carinatis (carina suturam sequens et aliquando leviter superans), regulariter celerilerque crescentibus, sutiira impressula separatis, ultimo maximo, subangulato (angulus usque ad peristoma perspicuus), ad initium leviter depresso, ad aperturam inflato- rotundato; apertura subobliqua, valde lunata, semirotundata leviter in transversalem directionem, magis lata quam alta, iutus in callo rosacea et ad partem columellae superam luteola; peristomate recto, acuto, intus incrassatulo, ad columellam dilatato; alt. iS-iy, diam. 17-91 millim. Hourat-Souk dans Tile deDjerba; environs de Zarzis et rdgion desHamada (Let.). lit Zitanensls Lelourneux et Bourgiiignat , sp. nov. Testa punctilormi-perforata, globoso-tumida, solida, ponderosa, ni- tente, sublilissime decussata, passim malleata et prope aperturam hue illuc leviter gibberosa, uniformiter albido-subcarneola ; spira convexa, rotundata (apex pallide subrufulus); anfractibus 5 convexiusculis, regu- lariter crescentibus, sutura impressula separatis; ultimo rotundato, prope peristoma peramplo acin buccinam dilatato, superne ad insertionem recto aut potius leviter ascendente; apertura subobliqua, lunata, semirotundata, magis alta quam lata, ad margines elTusa, intus margaritacea, in pariete penultimi convexilatis modo rosacea; peristomate recto, cultrato, intus incrassato; margine columellari recto, triangulatim dilatato ac ad basin acute attenuato; alt. i5, diam. 17 millim. Cette singuliere H^lice, remarquable par sa grande ouverture dvasde, par sa coquille epaisse, solide et pesante, vit sur la colline de Medinet-Zian , pr^s de Zarzis (Let.). S 68. On pourrait s’etonner de nous voir placer immediatement apr^s le groupe des H. pisana celui si diffdrent de YH. Doumeti, si nous n’avertissions pas qu’entre ces deux groupes plusieurs series de formes intermddiaires manquent en Tunisie, series qui nous auraient conduit insensiblement, si elles eussent existe, par la fili^re des H. Dehnei, subdentata, erythrostoma , planala, Laurctiii, Gualtieriana , etc., aux esp^ces que nous allons signaler. Les Hdlices dn groupe de YH. Doumeti, toutes du nord occidental de i’Afrique , sont des coquilles dcrasees, lentiformes, a cartoe aigue et a lai’ge ombilic en en- tonnoir. Sans compter les especes tunisiennes (if. Doumeti, enica, idia), ce groupe comprend encore YH. depressula (Parreyss) d’Algerie^'L les H. Murustagensis et caUadiensis (Pechaud) de la province d’Oran, YH. akrana (Let.) de Kabylie, YH. Le type vit pr^s de Mostagbanem, ou it a ^te d^couvert par te docteur Wagner qui I’a com- munique a Parreyss. 88 HELIGID/E. — HELIX. mhscahnuscula (Bourg.)<‘\ du Mai'oc; enfiii, \'H. explamta (Muller) qui s’dtend depuis Alger, en suivant les coles du littoral hispanique, jusqu’a Marseille. II. Doiimeti Bourguignat, Spec. nov. AIoU. I, 1876, n° 48. (Helix Lacostcana Morlel, in Arch. miss, scient. , i88i, p. Sgi, pi. VI, fig. i-a.) II convienl de rapporter encore a cette Htilice celle que M. le professeur Issel (Moll. croc. Viol, in Mus. civ. Genova, i88o,p. 271) a designee sons I’appellation d’H. depressiila (non Parreyss) et qu’il signale comme trouvdepar Belucci, en 1876, sur le versaut sud de I’Aid Udi , mieux Djebel Ai'doudi (au nord du cholt el-Fedjedj ). Or, cette locality est I’endroit ou M. Andr^, en 1878, a recueilli VHelix Lacos- teana, qui n’est autre que 17/. Doumeli. Le type de \'H. Doumeti a et^ trouv^, en 187 A, par M. Doumet-Adanson dans le Djehel Bou-Hedma entre Gafsa et Sfax. Depuis ce savant voyageur, cette H^lice a ^te recucillie en tr^s grande abondance dans presque tout le sud de la rdgion inontueuse de laB^gence, a Feriana, Guelaat-es-Snan, Klianget-el-Slougui, Ta- inesinida, Fouin-el-Goubel et Fouin Bouibet, Ai'n-Cbcricbira , Djebel Seftimi, dans les vallees de I’Oued Cherb et de I’Oued Taferma, etc. (Let.). H. enica Letounteux et Bourguignat , sp. nov. Testa late pervieque uinbilicata (umbilicus infuudibuliformis) , compla- nato-lenticulari, acute bicarinata (carina una ad peripheriam coinpressa cultrala, altera circa iimbilicum), supra convexiuscula, solidula, opacula, sordide albidula aut griseo-cinerea cum zonulis rufo-violaceis 3-A inferis, conlinuis, parum saturatis, valide costulala sive rugosa (costae robustae, producta;, obliqine, inaequales, turn validioros turn tenuiores ac saepe prae- serlim siiblus non conlinuae); spira valde depressa, vix convexiuscula (apex nitidus, laevigalus, minulus); anfraclibus 5 percarinatis (carina sulurain sequens, rare superans), supra subconvexiusculis (convexilas prope carinam coinpressa, planulata ac sulcum simulans), regulariler cresceutibus et sutura lincari separalis; ultimo majore nihilominus me- diocri, acute bicarinato (carina peripherialis peracute cultrata, compressa sicut alail'ormis, fimbriata, intus in fauce aperturiE canaliculum simulans, carina umbilicalis acuta, aiqualiter fimbriata), supra convexiusculo, ad insertionem recto, subtus e carina supera ad inferam rede declivi; aper- tura obliqua, irregulariter subtetragona, in margine externo prol’unde canaliculata, intus albida cum zonulis apparentibus; peristomate recto, acuto, vix incrassatulo; alt. 5, diam. 17 millim. Oued-el-Hammam au sud du Djebel Zagbouan (Let.). Helix siibscabriusciila Bnurg. Malac. Alg. It, p. 3ao, i864 (Helix scabriuscuia [non Dc.i haije/i] Morelet, in Journ. Concb. i853, p. 4o, et Helix sultana Morelct, Moll. Maroc, p. 3i, pi. II, 1880). C’est par suite d’uue auditiou iuexacte du noin de cette localite, que i’on a indique Djebel Idmar au lieu de Bou-Hedma dans la description de cette Helice. HELlGIDiE. — HELIX. 89 II. Idia Letourneux et Bourguignat , sp. nov. Testa late infundibuliformi-umbilicata, supra omnino complanata, imo siepe concaviuscula, acute bicarinata (carina una peripherialis compressa, limbriata, altera circa umbilicum producta, subcrenulata , sulco contractu sive fimiculo similis), solidula, opacula, sordide grisea, costulata (costulaj albidulae sicut in praecedente, sed tenuiores ac subtiliores); spira omnino planata (apex minutissimus , nitidus ac laevigatus); anfractibus 5 percari- natis (carina semper prominens ac leviter suturam linearem superans), supra planatis, ad cai’inam sulco impressis, celeriter crescentibus; ultimo magno, acute bicarinato (carina peripherialis sicut in praecedente, sed carina circa umbilicum producta, subcrenulata ac lyratiformis), subtus e carina supera ad inferam oblique declivi; apertura obliqua, tetragona, bicanaliculata (canaliculus unus, inferus; alter in margine externo), intus grisea; peristomate recto, acuto, simplici; alt. h, diam. i3 millim. Sous les pierres an Djebel Re^as (Let.) et sur les coUines pres d’Haminam-el-Lif (Bertliier). Cette singuliere H^bce se distingue de la pre'cddente par sa taille moindre, par son test plus finement costuld, par sa spire compl^tement plane en dessus, par sa croissance spirale plus rapide , par sa carene circumombilicale plus forte du double, formant saillie et ressemblant a un bourrelet creneld, par sonouverture exactement te'tragone , plus dtroite dans le sens transversal et bicanaliculde. Cette Helice, de meme que VH. enica, ne peut etre confondue avec \B. tetra- gona, attendu que celle-ci est ime forme de la sdrie de \!H. mograhina, caractdris^e , comme toutes celles de cette serie, par un test non costuld, mais tuberculeux. S 69. Les Helices de ce groupe (groupe de 17/. Gargoitce) sont presque toutes (//. Gargottce Philippi, prwclara Caflci, chonomphala Bourg.) de Sicile, ou (//. Spralti Pfeiffer, Schembrii Schwerzenbach) de Pile de Malte. Deux seulement semblent spdciales au nord de I’Afrique: Tune, des environs de Nemours, de Beni-Saf et de Tile Racbgoun dans la province d’Oran , est cette Helice que M. J. Pechaud avait primitivement de'dide a M. Joly d’ Alger (//. Jolyana) et qu’un auteur alleraand a ddsign^e sous la nouvelle appellation de Sigensis, qui ne lui convient nullement, puisque cette espece ne se trouve pas dans la locality qu’indique son nom; I’aulre est I’esp^ce tunisienne suivante : H* Sagetf Bourguignat, sp. nov. Testa profunde aperteque umbilicata, parvula, depressa, subangulata, supra convexiuscula, subtus convexiore, cretacea, opaca, sordide rufula cum costis albidis ac inferne cum zonulis 2 magis saturatis et parum perspicuis, valde costata (costae robu-stae, crassae, productae, in ultimo modo irregulares); spira mediocriter convexa (apex nitidus, laevigatus. 90 HELICIDiE. — HELIX. atro-ruber); anfractibus 5 couvexiuscubs, regulariter crescentibus, sutura improssnla soparafis; ultimo majore, snbangulato (angulus ad aperturam leviter subevauescens), supra convexiusculo et ad iiisertionein iente des- cendente, subfus bene convexo, ad aperturam rotundato; apertura obli- qua, parum lunata, semirotunda, inlus grisea; peristomate recto, acuto, intiis mediocriter labiato, ad columellam vix dilatato; alt. 5 i/s, diam. 9 milliin. Revers des fosses au Bardo (Bourg. 1867). 8 70, Toutes les esp(^ces de ce joli groupe apparlieiiiienl au nord de rAfri([up. Ce sonl les H. canlinica^^'* et omnkstha Bourg., illibata Parreyss, Ulibatiformis Ancey, Auduhalima, Ar-^ennrica , Gilbnna, Tipazensis, euccera et clwla Pecbaucl. Cette derniere seule a et(i constatee en Tunisie. n. chola Pechmtd, sp. nov. Testa parvula, prol'unde uinbilicata (umbilicus mediocris subpervius), depressa, carinata, supra convexo-tectiformi, subtus convexa, solidula, opacula, non nitenle, sordide cinerea cum zonulis inferis vix perspicuis, subtiliter striata; spira parum convexa , tectiformi (apex obtusus, magnus, laevigalus, nilidus) ; anfractibus k ^ leviter convexiusculis, carinatis (carlna impressulam suturam sequens), lenle usque ad ullimum, deinde rapide crescentibus; ultimo sat magno, carinato (carina acuta pallidior et laevigata), supra declivi-subconvexiusculo et ad insertionem breviter de.scendente, subtus ad initium recte declivi ac deinde paulatim ad aper- turam convexiore el circa umbilicum obscure snbangulato; apertura obli- qua, vix lunata, superne rede declivi, inl'erne exacle convexo-iotun- data; peristomate recto, acuto, intus labiato, ad columellam subdilatato; all. 5, diam. 9 millim. Coliines d’El-kel' (Let.). Le type a oiubilic un peu inoins ouvert. .S 73. Les se])t Helices qiii suivenl font parlie d’uu groupe fort noinbreux, le groupe de VJI. (imanda, dont les diffi^rentes esp^ces soul reparties dans presque toutes les regions inedil'’rrandennes. Parini elles, nous citerons; les H. Ihjperconica , tellica, Brondeli, ablennia, copora, hodiitca, IlenontaHa (Bourg.) d’Algerie; les II. lervira el amandella (Let.) ^galenient d’Algdne; les 11. donniens (Benoit) et pleurischura (Bourg.) de Sicile, dont la premi^:re a ^td retrouvde dans nos possessions du nord de I'Afrique; les II. Syretisis (Pfeitl’er), sijrosma et spronesiaca (Boui’g.) ties iles (le I’Archipel et de Syrie; 17/. monseiralica ( Bourg. )<‘) d’Espagne; 17/. Ledereri (Pfeill'er) de Syrie et d’ligyple, etc. II. ArianenMis Bourguignal , Malac. Tunis, p. ai, pi. 1, f. aa-aS, 1868. Trds abondante dans les jardins de PAi’iana, prds de Tunis (Bourg. 1867). Le D" Gestro (187G) a (*galernent recueilli cette espdee aux environs d’Uti([ue, et le D' P. Mai ds au pied du Djebel Recas. 11. calliMtodci'iua Lelmrneux et Bourguignal , sp. nov. Testa profunde umbilicata (umbilicus perangustus, niliilominus per- vius), angulata, subconico-depressa, non nitente, subopacula cum ma- culis subtranslucidis, eleganter costulata (costa; validae, regulares, sat inter se distantes, prodiicta;, in angulo validiores et circa umbilicum evanescentes), albescente cum zonulis 3 (una superior, alterae inferiores) inteiTuptis, corneis quasi oleatis ; spira subconoidea, parum producta I'l lleliv Monserralensis (i’Uidalijo. HELICIDiE. — HELIX. 93 (apex minulus, corneus, nitidas ac laevigalus); anfractibus 5 | regu- lariter lenleque crescentibus, superne convexis, sutura impressa sepa- ratis; ultimo vix majore, angulato (angulus fimbriatus, ad aperturam obsoietus), supra convexo, ad insertionem vix descendente, subtus sub- tectiforuii-couvexiusculo et circa umbilicum turgidulo ; apertura parum obliqua, vix lunata, subovata; peristomate recto, acuto, intus vaiide albo- labiato; alt. 5, diam. 9 millim. Sous les pierres, a Guelaat-es-Snan (Let.). H. Enfldana Letourmux ct Bourguignat, sp. nov. Testa angustissime ac perprofunde umbilicata (umbilicus punctiformis, nibilominus pervius) , acute angulata, depressa, supra tectifoi’mi-conoi- dea, subtus convexiuscula , sat nitida, opacula, vaiide striata (striae regulares, super anguluin validiores), albescente, supra maculis atris ornata et subtus zonulis (2 vel 3) atris, saepe conjunctis et semper inter- ruptis, cincta; spira conoidea , tectiformi (apexminutus, corneus, nitidus ac laevis); anfractibus 6 regulariter'crescentibus, tectiformibus, fere pla- nulatis, sutura lineari separatis; ultimo relative majore, angulato, supra convexiore; apertura parum obliqua, sat lunata, obscure subquadi’an- gulari, externe angulata; peristomate acuto, intus leviter incrassato; ♦ alt. k |, diam. 7 millim. Dans les lieux arides, an pied des buissons, a I’Enfida (Let.). An Djebel Zagbouan, on rencontre une varie'te d’une taille le'gerement plus forte (baut. 5, diam. 8 |'“"‘) avec une teinte fauve-cornee uniforme. H. Morini Bourguignat, sp. nov. Tesla profunde nmbilicata (umbilicus mediocriter apertus, pervius), depressa, angulata, supra parum convexa, subtus convexiore, non nitente, opaca, subcretacea, sat sordide stria to-costulata (costae super angulum validiores), uniformiter albido- lutescente; spira depresso- tectiformi, parum convexa (apex exiguus, corneus, nitidissimus ac laevis); anfrac- tibus 5 I angulatis, lente usque ad ultimum, dein rapidius crescen- tibus, supra vix convexiusculis, sutura impressula separatis; ultimo ma- jore, angulato, supra convexiusculo-subtectiformi, ad insertionem recto, subtus convexo, ad umbilicum leviter turgidulo; apertura parum obliqua, mediocriter lunata, subrotundata, superne rectiuscula, externe angulata, ad basin sphaerica, intus splendide Candida; peristomate recto, acuto, intus profunde albolabiato; margine columellari sat robusto, palules- cente; alt. 5, diam. 9 millim. Cette Hdlice, de'diee au sous-lieutenant Eugene Morin, vit au Bardo, sur le talus des fosse's. 94 HELICID^. — HELIX, n. clithauiatolena Bourguignat, Spec, uoviss. Moll. n° 5i, 1876. Getle espece aigerienne, ddcouvei-te aux environs d’Oran et sur le lerriloire des Ouled Djebara, a eld constatee, en Timisie, dans le Djebel Re?as el dans le Djebel Boii-Kournein (Let.). n. anianda i?o*smnM/er, Iconogr. VII et VIII, 1 838, f. Uh^ et Bourguignat, Malac. Alg. I, i864, p. aaG, pi. XXXI, f. a4-33. Cette H^lice sicilienne, constatde en Alg^rie, aux environs de Moslaglianem , notaimnent a Pelissier, ninsi qu’aux alentours d’Alger (Muslaplia, Guyotville) el de Laghoiiat, a dt(i recueillie en Timisie, pr^s de Porlo-Farina (Let.), on elle parait assez rare. M. le prol'esseur A. Issel (Croc, del Violante, Moll, in Ann. inns. civ. Genova, 1880, p. 270) a signal^ dans Pile de la Galite et sur les ilots Galitone et Gallina line varie't^ insularis qui parait 6lre assez dilVerente du type. n. tunetana L. Pj'eijj’er, in Zeitschr. f. Malak. p. 70, i85o, et Moiiogr. Ilel. viv. Ill, i853, p. 160 et in Cliennilz (a' edit.). Helix, 11° 864, tab. CXXXIV, I. 3-4 el Bour- guigital, Mai. Tunis, p. aa, pi. I, 36-37, 1868. On ne connait jias riiubitat de cette Hdlice. L. PfeilTer rindiquc des environs de Tunis, on elle n'a pas retrouvde. 8 lU. n. h jperplatsea , Moll. Esp. p. ii4, 1880. Celle singuli^re especc csjiagnole, du groupe de 17/. calocjjpliiaP\ a etc re- cueillie dans le sud de la Tunisie, aux environs de Fratis et de Zarzis (Let.), ou elle vit dans les endi’oits aridcs et brulds par les rayons du soleil. 8 75. II. Conicula Letounieux et Bourguignat , sp. nov. Testa minuta, prolunde et perauguste perl'orata, angulala, conoidea, paruni nilida, opaca, crelacea nihilominus vix crassa, unifonniter albes- cente, bene striata (striai in angulo subluberculosae); spira conoidea, sal producla, ad sunimura obtusa (apex relative ainplus, nitidus, laevis ac corneus); anfraclibus 5 | angulalis, perlente crescentibus, supernc convexis, sutura profunda separatis; ultimo vix majore , angulato (angulus ad aperturani obsoletus), supra sublusque convexo, ad insciTioiicm re- gularitcr lenleque descendente; apertura vix obliqua, sat lunata, trans- verse ovato-hemisphaerica; peristomate recto, acuto, inlus incrassatulo; all. Zi, diam. 5 millim. Pelouses arides pres de Zarzis (Lei.). Variate un peu plus forte et inoins elancde aux environs de Fratis (Duv.). '*> Bourg. Malac. Chat, d’lf, p. i3, pi. I, f. i-3, i860. HELICIDyE. — HELIX. 95 8 76. Le groupe cle ['Helix pijramidata, qiii n’a jamais ^le le sujet d’uiie etude se- rieuse, comprend, a notre connaissance , plus d’une trentaine d’especes, sur les- quelles seize out e'te conslate'es en Tunisie. Les Helices de ce groupe pen vent se rdpartir en quatre series : i° en especes a spire trfe ttu'riculde; 9° en especes a ouverture ronde ou subarrondie; 3° en es- peces bieii ombiliqudes; enfin, 4’ en vraies pyramidelles , qui elles-meraes se sub- divisent en especes a coquille presque lisse ou a test costuld. Les Hdlices tunisiennes de la premiere serie sont les H. newskopsis , eupijramis el Tisemsinica ; h cells serie se rattacbent les H. Idaliw (Bourg.), Liehetruti (Al- bers) de Cbypre, \'H. Neveska (Dolirn) des lies Baldares et les H. pyratnis (Phi- lippi) et Licodiensts (Cafici) de Sicile. Cedes de la seconde s^rie sont les H. Ziioumica, Madana, Capuaiia et Tarentina, auxquelles il faut joindre les H. Seiiliana (Bourg.), Zahresina (Bourg.) et Oues- seraiia (Pechaud) d’AIgdrie, ainsi que YH. euopsis (Boui'g.) d’ltalie. Cedes de la troisieme sont les H. galaclim , Dyracchiensis , Veneviana , numidica et anomhra, auxquelles il convient d’ajouter 17/. subiiumidica (Bourg.) de Sicile, YH. Stliianorum (Bourg.) d’Algdrie et YH. Coriiaroi (Bertliier) de Dalmatie, d’Albanie et d’Algdrie. Enfin, cedes de la quatri^me sdrie sont : i° chez les lisses ou peu strides, YH. pyramidata , de laquelle tendent a se rapprocber les H. Lycabetica ( Let.) , tre- mesia et Vardeorum (Bourg.) d’Anatolie, de Gr^ce, de Dalmatie, d’ltalie et meme des cotes de la Provence; 9° cbez les costuldes, les H. spaella, spaellhia et macta- nica, auxquelles il est juste d’adjoindre les H. apiculus (Bossm.) et apiculiformie ( Aucey ) de Pile Lampedouse. Comme on le voit, le groupe de YH. pyramidata atteint son maximum de ddve- loppement en Tunisie. C’est, en effet, dans ce pays que I’on rencontre les plus beaux dcbantillons et la plus grande diversity de formes. H. newskopsis Letourneux el Bourguignat , sp. nov. Testa punctiformi-perforata , alte pyramidata, carinata cum simula- tione secundae carinae superae in ultimo praesertim perspicuae, nonnitente, opaca, subcrelacea, uniformiter Candida, subtilissime striata (striae saepc in Carina validiores ac quasi subluberculosae); spira alta, subtectiformi- conica, ad summum obtusiuscula (apex minutus, corneus ac laevis); an- I'ractibus 8-9 arete spiratis (priores tectiformes ac planulati, inferiores convexiusculi), sutura inter supremos lineari, inter ultimos sat profunda separatis; ultimo vix majore, ad peripheriam carinato ac insuper obscure subangulato (carina et angulus sulculo parum distincto separati), superne convexiusculo, ad insertionem recto, subtus parum convexo, quasi com- presso; apertura obliqua, lunata, transverse semioblonga, externe angu- lata; peristomate recto, aculo, inferue leviter patulo, intus valide albo- labialo; alt. et diam. aeque S"”” |. 96 HELIGIDiE. — HELIX. Dans le sable, pres Hammam-el-Lif et dans les dunes, entre Nebeul el Menzel Temim (Let.). H« eupyramis Letourimw et Bourf^uignat , sp. nov. Testa angustissime perforata, alte pyramidata, nunquam carinata, sat nitenle, opaca, subcretacea, uni formiter Candida, argutissime striatula quasi sublaevigata; spira alia, conoidea, ad summum obtusa (apex cor- neus ac laevis); aufractibus 7 arete spiratis, convexiusculis, sutura im- pressa, ad ultimum profunda, separatis; ultimo mediocri , compresso- rotundalo, supra convexo, ad inserlionem recto, subtus coinpresso; apertura obliqua, sat lunata, tiansversc in directionem leviter declivem semioblonga; peristoinate recto, aculo, inferne subpatulescente, intus valide albo-labiato; alt. et diam. aeque 10 inillim, J.e type de \'H. eupyramis se trouve a Ain-Touki'ia , hameau a 89 kilomMres an Slid de Teniet-el-Haad , dans nos possessions algdriennes , on cette He'lice a encore ele constatee a Mostaghanem, ainsi (pie dans la depression sablonneuse duZaiu’es, au Slid de Guelt-el-Settel, et entre A'in-Ouessera et Bou-Gliezoul , au siid de Boghar <9. Ell Tunisie, 17/. eupyramts a did recueillie aux environs de Tunis, sur les ruines d'Utique (Bourg. 1867), a Haminain-el-Lif, a Menzel-bou-Zelfa , a Foum Boui- bet (Let.). Dans les dunes entre Nebeul et Menzel-Temini, on rencontre une varidld obtu- salis et au Kef une forme minor de cette espdee. Les dilTdrences entre cette lldlice non cardnde et la prdeddente sont si pronon- edes que nous croyons superflii de les dnoncer. H* TiscniMinica Bourguignat , sp. nov. 1880. Testa vix perforata (perforatio punclulo minulissimo similis), alia, pyramidato-globosa, valde nitida, opaca, persubtiliter striatula vel potiiis laevigata, Candida cum maculis luteolis perdilutis, superne regulariter distantibus, subtus irregulariter sparsis, et zonula atra albo-interrupta eieganter cincta; spira producta, inBata, conoideo-globosa , ad summum relative peroblusa (apex exiguus, castaneus, perlaevis); anfraclibus 6-7, usque ad ultimum arete spiratis, dein leviter rapidius crescentibus, con- vexis, sutura profunda separatis; ultimo leviter majore, convexo, ad aper- turam rotundato, superne ad insertionem leviter subdescendente; apertura parum obliqua, lunata, liemisphaerica; peristomale recto, acuto, intus albo-albiato; alt. 7, diam. 7"’” C’est aux environs d’Ain-Tisemsin, entre Ain-Toukria et le plateau du Sersou <‘l L’f/. eapyramw vit aussi, a noire connaissance, aux environs d’Atlienes (Grfece), de Ra{juse ( Dalmatie) el meme dans I’Eslerel, enlre Frejus el Cannes el a Saiiil-Nuzaire, prAs Toulon (Var). HELICIDiE. — HELIX. 97 (province d’ Alger), que seti-ouvele type. En Tunisie, on n’a rencontre jusqu’a present qu’une forme un tant soil pen plus petite aux alentours de Zarzis ( Du- veyrier). Cette Helice peut servir de trait de transition entre les espkes de la premiere serie et cedes de la seconde. Par sa forme dlance'e-conoide , elle appai’tient, en effet, a la sdrie des tumcuUes, tandis que, par sa bouche bdmispherique , elle se rapprocbe de cedes a ouverlure arrondie , que nous adons faire connaitre. H. Zifonmica Letoumeux et Bourgiiignat , sp. nov. Testa punctiformi- perforata, conoidali, nitidissima, opaca, bene striata, subfulvo-albescente cum zonulis 2 angustis (una ad peripberiam , altera circa perforationem) aut cum zonula atra supera (unica vel bipartita) , saepe interrupta et aliquando prope suturam cum flammulis castaneis inter se aeque distantibus; spira conoidali, sat producta, nihilominus leviter depressa, ad summum acutiuscuia (apex prominulus, caslaneus, laevissimus ac minutissimus); anfractibus 7 regulariter ac sat lente cres- centibus, convexis, sutura relative profunda separatis; ultimo sat ampio, ad initium subcompressiusculo, ad aperluram subrotundato, superne ad insertionem recto; apertura vix obliqua, lunata, bemisphaerica ; peristo- mate recto, acuto, ad basin subpatulo, intus profunde incrassato; alt. 9, diam. 12 millim. Le long de I’Oued Ziloum (Let. ). Varield minor dans les plaines, au-dessous d’El-Kef (Let.). H. IHadana Letourneux et Bourguignat , sp. nov. Testa punctiformi- perforata, depressa, ventroso-subconoidali, parum nitente, cretacea, opaca, argute striata, uniformiter albescente, rare cum zonula castanea ad peripberiam; spira mediocriter producta, obtuse sub^- conoidali (apex corneus, laevis); anfractibus 6-7 regulariter ieuleque crescentibus, convexis, sutura profunda separatis; ultimo sat majore ac \entroso, rotundato, ad insertionem recto; apertura vix obliqua, lunata, bemisphaerica; peristomate recto, acuto, inferne patulescente, intus incrassato; alt. 7, diam. 11 millim. Plaines au-dessous d’El-Kef, Oued Zitoum et Foum Bouibet (Let.). En Algerie , \'H. Madana vit aux environs de Tebessa et entre Bou-Gbezoul et Bogbari. Wous la connaissons egalement de la Sainte-Baume, dans le Var. 11« Capuana Bourguignat , in coll. 1876. Testa profunde ac relative sat aperte umbiiicata, depressa, ventrosa, superne subconoidali-convexa, nitente, cretacea, opaca, argute striatula, albescente, rare zonulis castaneis angustisque (una ad peripberiam , altera Malacoiojjie. 7 ITIOKALC. 98 HELICTD^. — HELIX. inferior) circumcincta; spira depressa, convexa, perobtusa (apex min utus, corneas ac laevis); anfractibus 6-7, regulariter ac subvelociter crescen- tibus, convexis, ad suluram perprofuudam subturgidulis; ultimo niajore, rotundato, ad insertiouem leviter descendente; apertura parum obliqua ac lunala, hemispbaerica; peristomate recto, acuto, parum incrassato; margine columellari robusto, crassulo ac patulo ; alt. 7, diam. 1 1 millirn. Lo type se trouve dans le pare I'oyal de Capoue (Italie), ou vraisemblablement i I a ete im])ort(i d’Afrique. Ell Tunisie, on rencontre 171. Capuana aux environs de Tunis (Bourg. 18(17) el d'El-Kef (Let.). Nous connaissons encore cetle espece d’Ain-Ouessera, pres deBou-Ghezoul, dans la province d’ Alger, et de Ramleh, pr^s d’Alexandrie , en Egyple. II. Tureiitina L. Pfeiffer, Mouogr. Hel. viv. 1, i848, p. iia (Helix pyraraidala , var. Philippi, Moll. Sicilia' 11, iShh, p. 110). Celle Malice italienne et sicilienne a ^te retrouv^e aux environs d’El-Kef (Let.) On a egalement constat^, en Alg^rie, la presence de VH. Tarentina, dans le Djebel Sahai i , pres Djelfa. H. galactinn Letourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa profunde angusteque umbilicata, deju’essa, angulata (angulus limbriatus), supra subtusque fere ajqualiler convexa, subnitente, cre- tacea, opaca, Candida, valide striata (stria? in angulo validiores); spira subconoidali-depressa, mediocriler producto-convexa, ad summum acu- tiuscula (apex ater, nitidissimus ac perlajvis) ; anfractibus 6 regulariter ac sal lente crescentibus, convexis, sutura profunda separatis; ultimo vix majore, compresso, angulato (angulus ad aperturatn leviter obsoletus), supra subtusque convexo, ad insertiouem recto; apertura vix obliqua, lunata, transverse semi-oblonga, intus lutea; peristomate recto, acuto, inlus albo-incrassato; alt. 5 1/2, diam. 10 millirn. Environs de Zarzis ( Let.). Forme d’une taille un peu moindre et entour^e d’une bande raarron, aux alen- tours de Ras El-Djerf, dans file de Djerba (Let.). U. Dyi‘ruehien.si»i Bourguignal , sp. nov. 1880. Testa profunde umbilicata (umbilicus pervius, sat apertus), depressa, angulata, supra tectiformi-convexa, subnitida, sat fragili, subopacula , striatula, uniformiter albescente aut alba cum zoiiulis 2 luscis filifor- mibus quarum una ad peripberiam late interrupta et altera inlerior con- tinua ac diluta; spira parum producta, mediocriler convexa, obtusa (apex corneus ac laevis); anfractibus 6 regulai’iter ac sat lente crescen- HELICID.E. — HELIX. 99 tibus, convexis, sutura impressa separalis; ultimo mediocri, compresso- rotundato, angulato, ad insertionem recto; apertura vix obliqua, parum lunata, transverse oblonga; peristomate recto, acuto, intus vix incrassa- tulo; alt. U, diam. 7 millim. Le type a dtd recueilli en Albanie, aux environs de Uurazzo. EnTunisie, cette espece se trouve repre'sent^e par une forme un pen plus grande, a lest un peu moins de'licat, trouvfe a Foum Bouibet (Let). H. \ eneriana Leloumeux et Bourguignat , sp. nov. Testa prol'unde lateque umbilicata (umbilicus apertus, pervius, in ultimo dilatatus), depressa, angulata, supra subtusque fere aeque con- ve.xa, subnitente, opaca, cretacea, bene striata, uniformiter albescenle aut lutescente, rare zonula fusca cincta; spira mediocriter convexa, per- obtusa (apex minutus, corneus ac laevis); anfractibus 6 convexis, regu- lariter crescentibus , sutura sat profunda separatis; ultimo sat majore, compresso, angulato (angulus ad aperturam obsoletus), convexo, ad in- sertionem recto; apertura vix obliqua, lunata, transverse subovata; peristomate recto, acuto, intus incrassato; alt. 6, diam. 10 millim. Plaine d’EI-Kef, et a Foum Bouibet, ou I’on trouve egalement, mais assez ra- rement, une varidtd sans angulosite (Let.). En Algerie, cette Helice a dtd constatde aux environs de Tebessa. 11. numiflica Moquin-Tandon in L. F^eiffer, Helix ( a' edit. Chemnitz) , n° 713, pl.C.XlX, f. 3-'i et Monogr. Het. viv. I, p. Uhk, 1868. Le type de cette espece se rencontre aux envii’ons de Constantine, ainsi qua Setif'*). En Tunisie, \H. numidica a dte constatee pres de Foum Bouibet (Let.)^’“L 11. anombra Bourguignat , sp. nov. Testa profuude pervie aperteque umbilicata, conoidali, acute cari- nata (carina stricta, prominens, nitidissima ) , nitente, subopacula, per- subtiliter striatula, uniformiter fulvo-albescente , raro fusco-zonata ; spira sat alta, obtuse conica (apex fere ater, perlaevis ac pernitidus); anfrac- tibus 6-7 lente crescentibus, supra convexis, ad peripheriam acute cari- uatis (carina stricta, suturam linearem sequens ac super illam projecta); ultimo vix majore, carinato, ad initium subcompresso , ad aperturam regulariter convexiore, ad insertionem recto; apertura vix obliqua, lunata. Cette Hffice a ete egalement signalee au Chateau d’lf, pres Marseille (Bourg. Mai. Chat, d'lf, p. 16, pi. I,f. 4-6, i860). Cette HMice se trouve encore assez ahondamment dans des sacs de cereales provenant du centre du pays. 7- 100 HELlCIDyE. — HELIX. transverse semioblonga , intus luleola; peristomale recto, acuto, infcrne palulescente, intus profiinde incrassato; alt. 6 1/2, diam. 10 miilim. Cette jolie H^lice, si reinarquable par sa carene, a ele decouverte cn Algerie, pres de Mesran , puis au col de Guelt-es-Settel, entre Djelfa et Bogbar, eidin a Tebessa. En Tunisie, elle a dte constat^e dans la plaine d’El-Kef, ainsi qua kbanguet Slougui (Let.). 11. p^raniulata Di’aparnaiul , Hist. Moll. Fr. p. 80, pi. V, f. 5-6, i8o5. Cette espke est ime des Hdices les plus coiumunes de la Tunisie; on la ren- contre })artout, du nord au midi, de Test a I’ouest; aussi croyons-nous superflu de citer les nombreuses stations ou elle a eld recneillie. II. spaella Lelourneux et Uonrgmgrial, sp. nov. Tesla profunde angusleque pcrlorata, obtuse conica, augulata, sub- nilida, cretacea, opaca, uniformiter Candida et rarius i'usco-zonata aut flainmulata, valide costulala (costa3 crassae, producta) ac rcgulares ) ; spira sat producta, obtuse pyramidata (apex niinulissinius, corncus ac lands); anfractibus y convexis, regularitcr lenteque cresccutibus, sulura profunda separatis; ultimo sat majore, angulato (angulus plus miiiusve obsolelus), supra convexo, ad insertionein recto, subtus ad initiuni coiu- pressiusculo, ad aperturain convexiore; apertura obliqua, lunata, sat boinispbajrica; peristomale recto, acuto, intus incrassato; alt. 8, diam. 1 1 miilim. Ampbitbdatre d’El-Djein, ou se Irouve le type (Let.). Envb’ons de Tunis (Bourg. 1867), Djebel Mezemzem au Cap Bon, Mebedia, llenchir Goutm pres Melanieur, Bir el-Abrnai', inonlagne de Malniata, enlin, lloumt-Souk dans file de Djerba (Let.). II. .spaellina Lelourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa profunde perforata, pyramidali, augulata, subnitida, opaca, plus minusve cretacea, uniformiter Candida, raro fusco-zonata aut llaiii- mulata, valide costala (costm super angulum aliquando tuberculosae) ; spira plus minusve producta, pyramidali (apex castaneus, lae\ is, nitidus); anfractibus 6 convexis (priores usque ad ultimum graciliores) , lente usque ad ultimum, dein rapidius, crescentibus, sutura profunda separatis; nltiiuo majore, relative sat ample, angulato, compresso, ad insertionein recto; apertura obliqua bene lunata, transverse semioblonga; peristo- male recto, acuto, intus valide incrassato ; alt. 5, diam. 8 miilim. Le type provient de Mebedia. Cette espece , qui semble plus mmdionale que la pr^cedenle , a etd trouvee a Gabes, Fralis, Zarzis, Has El-Djerf vis-a-vis de Djerba; enfin, dans le lit de I’Oued HELIClDiE. — HELIX. 101 entre Djerf Ouman el-Azir et Lemdou, et sar les bords de I’Oued Zegzaou, prte d’Aram (Let.). h'H. spaellina se distingue de 17/. spaella par sa taille moindre, par son ouver- ture plus dchancree, non hemisplidrique, mais semi-oblongue dans ie sens trans- versal, par sa croissance spirale lente jusqu’au dernier tour, puis plus rapide; enfin, surtout, par sa spire composde de tours greles , paraissant comrae juxtaposde sur le dernier, par suite du grand developperaent relatif de celui-ci. Chez 17/. spaella, la croissance spirale est fort reguli^re, et il n’y a aucune disparity sen- sible de proportion entre les tours. II. Mactanica Bourguignat , sp. nov. Testa punctiformi-perforata, carinata, tectifornii, plus minusve pyra- midata, subtus valde compressa ac parum convexa, nitidula, opacula, costulata, albescente ac fere semper super spiram (rarissime ad inferio- rem partem uifimi) zonulis fuscis continuis aut plus minusve interruplis el flammulis regulariter sparsis ornata; spira plus minusve producta, lectiformi-conica, ad summuin acutiuscula (apex minulissimus corneus ac laevis); anfractibus 6-7 convexis, regulariter crescenlibus, sutura im- pressa separatis; ultimo parum majore, valide carinato, supra convexo, ad insertionem breviter descendente, subtus compresso pai’um convexo; apertura subobliqua, lunata, transverse semioblonga; peristomate recto, acuto, intus albo-incrassatulo ; all. 6, diam. 8 millim. Cette belle espece a dte' ddcouverte d’abord a Oran , puis aux environs d’ Alger. En Tunisia, ou elle parait abondante, elle a ^te constatde au Djebel Mezemzeui (Cap Bon) , a Kelibia, a I’amplntlidab’e d’El-Djem , a Hencliir Goutin pr^s de Me- taineur, a Bir el-Ahmar, sur les bords de I’Oued el-Fetour pr^s de Matmata, a Fratis, a Zarzis, au Bas El-Djerf vis-a-vis de Djerbn; enfln dans les ddtritus de I’Oued Sidi-Aicb, de I’Oued Zegzaou pr^s d’Arain, ninsi que dans le lit de I’Oued entre Djerf Ouman el-Azir et Lemdou (Let.). S 77. L’Helice que nous allons signaler appartient a un petit groupe d’esp^ces card- ndes a spire conique-lectiforme , dont les plus importantes sont VH. Cumim (Cal- cara) de Sicile, VH. Lampedusw (Bourg.) de file Lampedouse, VH. Nivariensis (SbutlleAvortli) des lies Canaries, qui a dtd retrouvee acclimatde au pied des oli- viers, entre Grasse et I’Esterel, dans les Alpes-Maritimes. n. Kellbiana Letourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa punctiformi-subperforata (perforatio superficialis, punctulo mi- nulissimo similis), lectiformi-conica, angulata, fragili, subpellucida, ni- tidula, subliliter striatula, pallide lutescenle cum zonulis 3 fuscis late interruplis quarum una ad peripberiam super angulum, alterae inferio- res; spira producta, conica, ad summum acutiuscula (apex corneus 102 HELICID.E. — HELIX. laevis ac minutissimus) ; anfractibus 6 convexiusciilis, lente crescentibus, sutura impressa separalis ; uitimo vix majore, angulato, supra subcon- vexo ; apertura leviter oblirpia, valde hinata, transverse suboblonga, externe angulala ; peristomate recto, acuto, vix labiato; ait. 7, diam. 8 millim. Environs de Kelibia (Let.). § 78. Trois esp^ces seuleiuent du grnnpe de VII. terrestris ont ^t^ renconlrees en Tunisie. n. .scitnia Jan et Cristojoris, Cat. rernm natural., Mantissa, p. s, 1883. El-Haouiria, dunes entre NebeuI et Menzel-Temiin (Let.). n. terrestris Chemnitz, Conch, cah. IX (3° partie) 1786, p. ^7, pi. CXXII, f. lo/jf) (Helix elegans do Gmelin, Draparnaud, etc.). Esp^ce abondante aux environs de Tunis, sur les mines d'Ulique, de Car- thage et d’Oudena (Bourg. 1867); alentours de Bizerte (Beilucci, 1878), de Porto-Earina , d’Hamniaiii-cl-Lif (Let.). All Bardo, i’on Irouve de inagnifiques dchantillons flammid^s de triis grande laille (Boiirg.). II. trochlea L. Pfeiffer, Symb. ad Hist. Hcl. viv. HI, p. 69, 18^16. Environs de Kamart, ruines de Carthage au pied des oliviers; versant est dn Djebel Alimar (Bourg. 1867). L7/. trochlea a constatde en AIgdric, aux environs de B6nc, de Bougie et d’ Alger. 8 79. Les espdees du groupe de VH. acuta sonl les dernidresque nous ayons signaler de la Tunisie. II. trorhoidcs Poiret, Voy. Barbaric It, 1789, p. 29. Cette Helice est une espdee essentiellement africaine que nous ne connaissons quede la Tunisie et de I’Algdrie. ] s' Helix conica^^\ quo Ton a jusqu’a jirdsent confondue avec celle-ci, doit en etre sdparde, ainsi que I’a fait observer fort judicieusement notre ami de Saint- Simon dans son Etude des Helix du groupe de I’ll, elegans '■‘’K ]s'H. conica en effet, est plus turriculde, plus cardnde, etla parlie supdrieure Draparnaud, Tabl. Moll. p. 69, 1801 et Hist. Moll. Fr. p. 79, pi. V, f. 3-5, 180B. Toulouse, 1882. i’* Le type de VH. conica se trouve sur le littoral du departement de I’H^rault. C’est une espdee repandue dans presque toutes ies contrees cdtidres d’Espagne, de France, dTtaiie et m^nie de Dalmatic. HELICIDyE. — HELIX. 103 du demier tour, au-dessus de la car^ne, est toujours gonfl^e, comme subajigu- leuse, au lieu d’etre simptement convexe comme celle de VH. trochoides. La vraie H. trochoides de Poiret , qui est tres abondaute aux emirons de B6ne et de la Calle, ainsi que sur diff^rents autres points de i’Alge'rie, a e'ld constatee en Tunisia, aux alentours de Tunis, Carthage, Utique, Oudena (Bourg. 1867), au cap Bon (Bell. 1875), a la GaUte (Gestro), ainsi qu’a Tile de Tabarque (Let.). Cette espece a encore etd recueiliie a Hanunara-el-Lif, a Menzel-bou-Zelfa , a El- Haouiria, a Kebbia et dans les sables et les dunes de Nebeul, de Menzel-Temim , de Zouzag, de Counara et de Sidi-Daoud (Let.). H. conoidea Draparnavd, Tabl. Moil. p. 68, 1801 et Hist. Moll. p. 78, pi. V, f. 7-8, i8o5. De Sousse a El-Buita (Gestro 1876); sables a Hammam-el-Lif, a Mehedia, a Hammamet (Let.); au Djebel Zagbouan (Doum.-Adans.). On rencontre assez rarement sur les ruines de Carthage et a Hammamet une forme singuliere qui m^riterait d’etre ^levfe au rang spdcifique si elle etait plus abondante, I' Helix Kerimi [Bourg.) , dedide au Persan Kerim, un des nombreux exploratems de la Tunisie. Cette forme differe de la veTitable H. conoidea par son test plus large a la base , par consequent moins turriculd, par une perforation moins ouverte et par une ouverlure plus oblique, legerement plus ovalairedans un sens incline de gauche a di oite. H. Bellncciana Bourguignat, 1880. Testa punctiformi-perforala, ad basin ampla, late conoidali, angulata (angulus fimbriatus), sat fragili, subpellucida, parum nitente, persubti- liter striatula, uniformiter albescente; spira producto-pyramidali ac obtusa (apex minutissimus); anfractibus 7-8 convexiusculis , arete spiralis, sutura bene impressa separatis; ultimo vix majore, augulato (angulus ad initium fimbriatus, ad aperturam obsoletus), supra convexiusculo, ad iusertionem recto, subtus compresso, parum convexo; apertura lev^iter obliqua, perlunata, semiovata; perislomate recto, acuto, fragili, non incrassato; margine columellari tenui superne in triangulam formam reflexo; alt. et diam. aeque 8 1/5? millim. Cette belle Heiice, bien que nous I’ayons placee entre les H. conoidea et bar- bara , ne pent etre assimile'e a ces deux especes , dont elle se distingue notamment par sa table aussi large que haute, non moins que par ses tours tr^s serrds, dont le demier est fortement comprime en dessous. VH. Bellucciana, dddide au savant professem- italien Bellucci, parait rare; elle a etd Irouv^e sur les bords du lac El-Babira ( Bertbier ). H. barbara Linneeus , Syst. nat. (ed. X, 1768), p. 778, ot Bourguignat, Mai. Aig. I, 104 HELICID/E. — HELIX. BULIMUS. i864, p. 286, pi. XXXII, f. 36-4i (Bulimns \cxilncosus, Draparnavd, 1801 et i8o5; Helix veniricosa, Ferussac, 1822; Helix bulimoidcs, Moquin-Tamlon , i855). Snr les herbes, anx environs de Tunis, a la Mahamedia, a Oiulena (Bourg. 1867); bords de la Medjerda (Gestro, 1876). H. acuta Muller, Verw. Hist. II, 1774, p. 100, el Bourgtiignat , Mai, Alg., I, i864, p. 288, pi. XXXH, f. 42-46 ( Biilimus aciitus Brugu/eres 1789, Draparnaud i8o5). Helice littorale commune dans toules les regions basses de la Tunisia, sur les berbes, les arbusles, les murailles, les rocbers. C’est, avec les H. pisma, pyrami- data, etc., une des esp^ces les plus rdpandues non seulement dans cette partie de r.A.fri(pie, mais encore dans toutes les contrees circummdditerraneennes. BULIMUS. I. Les esp^ces de ce genre decouvertes en Tunisie, au nombre de dix, sonl de six groupes dilT^rents. Nous ne comprenons pas dans ce genre I’ancien Bulimus, coniui sous le nom de decoUatus, parce que nous le classons maintenant dans la famille des Stenn- gyrida. S 1. B. pupa Bruguieres, Hist. Vers, in Encycl. metli. I (2' partie, 1792), p. SAp (Helix pupa, LimuPiis, Syst. nat. [ed. X, 1768], p. 778). Ce Buliinc, assez communement rdpandu dans toute la Tunisie, on il olTre de nombreuscs variations de ladle et de grosseur, a il6 constate au pied des olivicrs, sur le versant esldu Djebel Abmar pres de Tunis, h Kamart sous les pierres, sur les bords de la Medjerda pri's le pont de Fondouk (Bourg. 1867) ; a la Mabame- dia (Kerim, 1878); a Bizerte, a Gartbage et aux alentours de la grolte de Hau- varia (Bellucci, 1875); aux environs de Kerouan (Doiimet-Adanson ); a la Galite (Gestro 187G, Issel 1878), etc. Nous le connaissons encore des Djebels Bepaset Zagbouan, du Djebel Bou-Kour- nein pr^s Hammam-el-Lif, du Cap Bon, d’El-Aouina, de Sidi-Daoud, de Keli bia, d’Ain-tibericbira, du Djebel Bou-Zelfar, d’Hencbir Harratb, des collines de Takrouna dans I’Enflda, de Kessera, de Zougag, d’une tnonlagne de gres de rOued Medjerda pres la fronti^re aigdrienne, des crates d’El-Kef, des ddtritus de rOued Sidi-Aicb, etc. (Let.). Pr^s de Porto-Farina , on I'encontre assez frdquemiuent de (r^s grands indi- vidus, qui se rapprocbent un peu du B. Crelensis (Berlbier el Let.). S 2. B. Ponpillierianns Bottrguignat , Alai. Alg. 11, i864, p. .343 (R. Niimidiciis [non Reeve] Bourg. Mai. Alg. II, i864, p. i5, pL.Il, f. 29-32). Espece peu commune. Alontagnes de gr^s de I'Oued Medjerda pr^s la fronli^'re algerienne, environs de Porto-Farina, ou Ton rencontre parfois d’assez grands ecbantillons (Let.). HELICID/E. — BULIMUS. 105 S 3. B. Micelii (Biiliminus) Kobelt in Nachrichtsbi. maiak. Ges. i885, p. 1 15. Ge joli Bulime, iin des plus singuliers du nord de I’Afrique, signale stir les rocbers pr^s d’Hammam-el-Lif (Kobelt), a dte recueilli par M. Doumet-Adanson, sur les pierres humides et dans les anfractuosifds du Djebel Bou-Kournei'n. Cette esp^ce n’appartient point au groupe du B. Milevianus , ainsi que le pense M. Kobelt. S 1 B. Letonrneaxi Bourguignat, Malac. Alg.'II, p. 9, pi. 11, f. 5-8, i864. Esp^ce rare; aux alentours dela source du Djebel Zagbouan (Let.). S 5. B. punicns Letoumeux et Bourguignat, sp. nov. Testa fere omnino obtecte riinata, subfusiformi-elongata, in medio parum ventrosa, ad basin non ampla sed potius attenuata, sat nitidula (semper inquinata), fragili, cornea, in medianis anfraclibus suturam versus leviter albescente, oblique ac sat sordide striatula; spira elongala, regulariter attenuata, ad summum obtusa (apex validus, obtusus ac laevis); anfractibus 7 convexiusculis, regulariter ac lente crescentibus, sutura impressa separatis; ultimo mediocri, parum ventroso, inferne attenuato; apertura perobliqua, angusfa, elongato-suboblonga, superne angulata; peristomate recto, acuto; columella brevi, basin aperturae non altingente ac inferne retrocedente ; margine columellari superne in triangulain formam dilatato ac rimam fere omnino tegente; alt. 1 5, diain. 5 1/9 millim. Le type se trouve sur les cretes des collines d’El-Kef (Let.). On rencontre encore cette espece ?a et la, mais toujours peu abondante, dans le Djebel Befas et dans le Djebel Zagbouan, notaniment pres des rocbers de la source et aux environs de Guelaat-es-Snan (Let.). B. Milevianii.si Raymond in Journ. concli. p. 81, pi. Ill, f. b , i853 et Bourguignat, Malac. Alg. II, p. 7, pi. II, f. i-.S, 186 A. Gorges des grands rocbers , pr^s Ellez ( Let.). Espke rare. Le type de ce beau Bulime a de'couvert par M. le D' Louis Baymond au sommet des rocbers qui dominent Milab, petit village a 38 kilometres O.-N.-O. de Constantine. Depuis, cette esp^ce a 4t6 retrouvde vivante, en compagnie du B. Berthieri, avec lequel il a toujours dtd confondu, sur les rocbers du Mdcid, du Djebel Tbaya et aux environs de Melila enlre Batna et Constantine. Le 5. Milevianus, espece fort rare et peu connue, est une coquille, notable- ment ventrue inferieurement, caractdrisde par une spire allongde-subconique, surmontde d’un sommet gros, obtus, comme mamelonnd; les tours sont peu convexes, sauf le dernier, bien renfld et d’une taille relativement ddveloppde ; 106 HELICIDyE. — BULIMUS. I’ouvertiire siiballongee-oblongue , bien arqu^c du cOl^ exlerne, est niddiocremenl obbqne; la columelle rectiligne descend presque jusqu’a la base, ainsi qiie la dila- talion (nangulaire dii bord columellaire. D’apres I’iudication de ces caracteres, caract^res reconnus par nous sur les e'cbantillons types de Milah, Ton pent se rendre conipte inaintenant des diffe- rences essentielles qui existent entre le B. Mileviaims et le B. pmicus. Le B. punicus , en effet , a I’inverse du B. Mileviaims , est une esp^ce allongee- subffisil’orme , non ventrue infdrieiu'enient, niais au contraire attdnudc; son dernier tour, de moyenne tailie relative, est pen convexe; son ouverture plus oblique, plus dtroite par suite du pen de convexity du dernier lour, est plus al- iongde; sa columelle, tr^s r^trocddente^a la base, est plus courte, ainsi que sa dilatation triangulaire , etc. B. Berthieri Bnurguignnt , sp. nov. Testa perforata (perforalio semitecla), elongato-subconoidea, nitida, fragili, cornea, in ultimo sajpe albescente, oblique striatula (striae passim irregulares); spira eiongata, subconoidca, ad summum obtusa (apex lae- vigatus, submamillatus); anfractibus 7-8 convexis, sat arcle spiralis, sutura profunda separalis; ultimo mediocri, bene convexo, inferno rotundato ; apertura perobliqua, lunata , subovata, superne angulata; peristomale recto, acuto; columella relative valde retrocedente, brevi, basin aperlu- ralem non attingente; margine columellari in triangulam formam dilalalo; alt. i5, diam. 6 raillim. [.e type de ce Bulime vit sur les rochers, aux environs de Constantine, ou il a dt(^ ddcouvert par M. H. Berthier; depuis, cette esp^ce a dtd constatde pr^s d’Ain- Melila, au nord du Gbott Mzouri, entre Constantine et Batna (Pecliaud) et sur les rochers du Djebel Thaya (bet.). bn Timisie, le B. Berthieri a etc retrouve aux alontours de Guelaa(-es-Snan et dans la gorge des grands rochers, pr^s d’Ellez (Let.). Cette espece est suiiout caract^risde par ses tours, bien con vexes, a croissance si leule que le dernier est relativement a peine plus d^veloppd que ravanl-dernier. Chez le B. Mileviaims, la croissance, bien que r^guli^re, est plus rapide, le dernier tour est plus ample, les autres tours sont moins convexes, etc. ; le B. Berthieri differe encore du B. Milevianus par sa perforation non entierement recouverte, par sa suture plus profonde, par sa columelle plus rejel^e enarriere, parson ou- verture plus oblique, plus grande, etc. On pent rapporter a cette espece la variete lanceolee du />. Milevianus, repre- sent^e (pi. II, (ig. h) dans le tome second de la Malacologie de f VIgerie (186/1). S 6. B. Jeannotl Terver cal. Moll, nord de I’Afriq. p. 3o, pi. IV, f. 10-11, 1889. (B.Tcrveri Dupolel, mss. in Forhes, Moll, of Algiers and Bougia, in Ann. nal. hist, or Mag. of zool. etc., p. a53, i838 etpl. XII, f. 1, 1889.) Cette espece, assez abondamment rdpaudue en Kabylie, notamment aux envi- HELlCIDiE. — BULIMUS. PUPA. 107 rons de Bougie (locality type), dans les gorges de I’Oued Isser, siir les rochers d’ Aibalou Toudja , etc. , ainsi qu’aux environs d’ Alger et in^me de Tlemcen , a 6t6 retrouvde en Tunisie , au Zaghouan , dans le domaine de I’Enfida , a Kessera, enfin sur les cretes d’El-Kef et aux alentours du Kef El-Djerdja (Let.). B. Cirtanns Morelet , in Journ. conch, p. Si 9, 1867, et Bourguignal , Malac. Alg. II, i864, p. 13 , pi. II, f. iS-ip. Djebel Refas (Bell. 1875); Hammam Zeriba dans I’Enfida (Let.); environs de Kerouan (Doum.-Ad.); El-Hadjar Mikta, Guelaat-es-Snan , Foum Goubel, Oued- el-Hammam et Kef El-Djerdja (Let.). Sur les cretes d’El-Kef, on rencontre une varidte a forme plus gr^le et a tours plus bombas. En Alge'rie, cette espece est rdpandue dans les trois provinces. B. charieius Bow'guignat, spec, noviss. Moll. n° 34, 1876. Le type a dte ddcouvert sur les cr^esdes collines aux Biban, dans le Djurdjura. Ce Bulime est peu commun. M. H. Bertbier a retrouvd quelques individus de cette espece dans le Djebel Recas. PUPA Les especes de ce genre, a I’exception du Pupa granum, espece circumm^di- terrandenne, sont fort rares en Tunisie; trois seulement y out dtd constatees. S 1. P. panica Letourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa ininuta, rimata (rima semitecta), oblonga, leviter fusiformi, superne inferneque attenuata, in medio ventriculosa, sat fragili,sub- diaphana, corneo-castanea , oblique striatula; spira oblonga, obtuse aftenuata(apex validus, obtusus quasi mamillatus); anfractibus 5 1/2 quasi rontortis, rotundatis , regulariter crescentibus , sutura profunda separatis; ultimo mediocri, parum convexo, externe ad peristoma leviter planulato, interne attenuate, superne ad insertionem recto; apertura obliqua, sub- ovata, sexlamellata, scilicet: lamellae duae parietales quarum una mi- nuta prope insertionem, altera mediana, profundior; lamellae duae co- lumellares quarum inferior minutissima et lamellae duae palatales sat remotae ac marginem non attingentes ; peristomate albescente, acuto, un- di(iue leviter patulescente; margine columellari in triangulam formam dilatato ac supra rimam expanse; marginibus valde approximatis ; alt. h, diam. 1 1/2 millim. Sur les rocbers bumides , pres de la source, au Djebel Zaghouan (Let.). Draparnaud, i8oi (pars). 108 HELICID^. — PUPA. PUPILLA. Gelte esp^ce , de la sdrie du Pupa avenacea , est dislincte de tons les Pupas de celte serie; elle n’a des rapports de ressemblance au point de vue de la ladle et de la forme qu’avec le P. Cartenneiisis (Letourneux, i884) de la nionlagne de Tenez, en Algeirie; mais celiii-ci possMe une ouverture completeinent ddentidee. 8*. BaratIcS Letourneux et Buurgmgnal , sp. nov. Tesla minula, aiigusle perforata, oblongo-subconoidea, ini'erne non altcnuala sed potius ventiosa, fragili, subdiaphana, cornea, oblique stria- tula; spira elongata, regulariter attenuata, nihiloininus ad suinmum ob- tusa (apex perobtusus, validus, superne quasi planus); anfractibus 5 i/a rotnndalis, regulariter crescentibus, snlura profunda separatis; ultimo mediocri, convexo, inferne rotundato, ad insertionem redo; apertura obliqua, subovata, quadrilainellata, scilicet: lamellae duae parietales puncliformes quarum superior ad insertionem, inferior profunda ac me- diana; lamella columellaris uuica, supera, denticulum simulans; lamella palalalis aequaliler nnica, valde obsolcla ; peristomatc pallidiore fragili, undique patulo; margine columellari dilatato ac expanse; marginibns ap- proximatis; alt. 4, diam. 9 millim. Dans les anfractuosit^s des rochers, au Djebel Bou-Koiirnein (Let.). Ce Pupa, de la mdne s^rie que leprdcddent, se distingue de celui-ci non sen- lement par les denliculalions de son ouverture, mais encore par sa forme sub- conoi'de, venlrue a la base et non altdnue'e, par ses lours non torses, dont le dernier, plus convexe, est bien arrondi h sa paiiie inferieure. S 12. P. ;;ranum Draparnaud, Tab!. Moll. p. op, i8oi, et Hist. Moll. Fr., p. C3, pi. Ill, f. /iri-/i(), i8o5. Getle espece circnmmdliterrandenne parait fort repandue en Tunisic'. Elle a eld constalde au llardo le long des fosses des fortifications, a Kamart sous les pierrcs, a la Mahamedia (Bourg. 1867), a Sidi-Aldid-Vacbed ( Kerim, 187.3), prds d’Utique dans les alluvions de la Medjerda (Geslro, 1876), aux environs d’Haminam Zeriba dans fEnlida (Let.), etc.; enfin, dans les ddtritusde I’Oued Sidi-Aicb (Let.), ainsi (pi’A Gafsa,a Oum-el-Lascar prdsleCholt El-Djerid etdans le Djebel Allig (Valery- Mayel). PUPILLA <’>. P. bij^ranata Lncard, Prodr. Malac. Fr. p. 174, 188a (Pupa higranata, Unssmtissler, Iconogr. X, i838, p. S7, f. 645). Cette petite coquille, repandue ca et la dans presque tonte I’Enrope cenlrale et meridionale, a eld retrouvde, en Tunisia, dans les alluvions de fOued Sidi- ■AVch (Let.). Loach, t8ao. HELICIDiE. — VERTIGO. ISTHMIA. 109 VERTIGO <0. V. discheilia Bourguignat, Paleont. Alg. p. 78, pi. IV, f. 3-4, 1862 et Malac. Aig. II, p. io5, pi. VI, f. 45-47, i864. Cette minuscule espece, recueiliie dans les alluvions de I’HaiTach pres Alger, ainsi que dans celles de I’Oued Tademit (pr. Oran) et du Safsaf, pres Pliilippeville , se rencontre egalement en Tunisie, dans les detritus de I’Oued Sidi-Aicli (Let.). V. Eatasteana Letoiirneux et Bourguignat , sp. nov. Testa minulissima, vix rimata, curta, luniido-ventrosa, subovato-sphae- rica, fragili, diaphana, cornea, laevigata; spira curta, perobtusa; an- liactibus 5 couvexis (embryonales parvuli, mediani relative ampli ac turgidi, ultimus minimus, diminutus ac attenuatus), celeriter crescen- tibus, sutura mediocriler profunda separatis; ultimo parvulo, minus ampliato quam penultimo, externe compresso, scrobiculato et ante inar- giuem labio anteperistomali eleganter signato , ac ad basin coarctato el circa rimam angulato, tandem superne ad insertionem ascendente; apertnra subobliqua, minutissima, coarctata, subtrigonali ac quinque- denlata, scilicet: dentes parietales duo elongali sat validi ; columellaris unicus robustus; palatales duo lamelliformes, marginem externum attin- gentes quorum superior validior extus scrobiculuin profundum formans ; peristomate pallidiore sat crasso, undique patulo; columella valde brevi; margine externo in loco scrobiculi sinuato ac antice quasi in rostrellum provecto; margine columellari dilatalo ; niarginibus remotis; all. 2, diam. 1 millim. Cette iiifiniment petite espece , remarquable par I’^troitesse de son ouverture , par sa forme spherique , ne pent 6tre assimilde a aucuns des Vertigos vivanls. Nous ne voyons que le V. Milne-Edwardsi de la colbne de Sansan qui puisse lui ressembler sinon au point de vue des denticulations, du moins a ceux de la taille et de la forme des contours. ISTHMIA I. muscoroni Locard, Prodr. Malac. Fr. p. 176, 1882 (Pupa muscorum, Braparnaud, Tabl. Moll. p. 56 (excl. syn.) 1801 ; Pupa minutissima, Hartmann in Neue Alpina, p. 2 20, pi. II, f. 5, 1821 et Bupuy, Hist. Moll. Fr. p. 42 2, pi. XX, f. i3, i85o; Vertigo muscorum, Michaud, Complem. hist. Moll. p. 70, i83i). Alluvions de I’Oued Sidi-Aich (Let.) et de la Medjerda pr^s Ghardimaou (Pech.). Cette petite coquille a dte constatee en Alg^rie dans les alluvions de LHarracli pres Alger, de I’Oued Roumana pres Bou-Saada et de la Boudjimah pr^s Bone. Miiller, 1774 (pars). Bourguignat, Hist. Malac. coliine de Sansan, p. 92, f. i48-i5i, 1881. Gray, 1820. 110 HELICID^. - ISTHMIA. — CLAUSILID^. - CLAUSILIA. 1. Doumeti Lelourneitx el Bourgingnat , sp. nov. Testa miiiutissima, peranguste perforata, curta, cylindrica, ad suinmum venlricosiore quam ad basin, fragili, subdiaphana, cornea, oblique bene striata; spira brevi, ad summum perobtusa in tholum rotundata; anfrac- Iibus5 convexis (embryonales minuti, pallidiores) , sat lente crescentibus, sulura profunda separatis; ultimo mediocri, convexo, externe prope mar- gineni lev iter planato, ad basin attenualo, superne ad insertioneni recto; aperlura perobliqua, interne retrocedeute, lunata, semiovala, edentula; peristomate incrassatiilo, patulescente ac albescente; margine coluinellari valido, rellexo; marginibus reniotis; alt. i 1/9, diam. 3/Zi niillim. Celle inicroscopique cspece a tile' tiouvee dans les alluvions de I’Oued Sidi-Aich (Let.). CliAlJSlIilDJE. CLAUSILIA 0). Loiigteinps on a cru que ce genre n’avait pas de reprdsentants dans le nord de I’Afrique. La premiere espece, la Clatmlia virgata, recueillie en 1847 aiix environs du lonibeau de la Chrdlienne, a I’oiiest d’Alger, a inentionne'e par Kusterf*', on i848, sous lenom de Cl. bideiis var. virgata. I.a seconde, d^couverle en Tunisie, a dtd ddcrite par L. Pfeiffer en i860, sons I’appellalion de Cl. Tristami, et reproduile sons le m4me vocable, I'annde suivnnte, par Kusterf*^ Depuis, quelqnes autres esp^ces out did signal^es aussi bien au Maroc qu’cn Algerie el en Tunisie. Void leur lisle par ordre de date : i864, Claus, virgata el Letourneuxi , alluvions du petit ravin de Gliabet llcinan, jtres le cap Gaxines, a 1 1 kilometres ouesl d’Alger [Bourg. Malac. Alg. II, p. 78 el 78) ; i864, Claus. Maroccana, Bourg. , de'lrilus de flsly (Maroc). G’est sous le nom errond de Cl. plicata [non Cl. plicata Drap. i8o5] que cette espece a dtd con- statde par M. Morelel (in Journ. conch. i864 , p. i55); 1868, Claus, bideiis, Cl. virgata et Cl. punica, ruines d’Utique ot de Carthage {Bourg. Malac. Tunisie, p. 29 et 3i, 1868); 1870, Claus, numidica, rochers de Takouch, pres Bone {Letourueux , Exc. .Malac. in Ann. malac. 1, 1870, p. 3o8); 1876, Claus. Pcnnnei, Djebel Thaya, entre Jemmapes et Guehna {Let. in Bourg. Spec, noviss. Moll. n° 34, 1876); a) Di'aparnaud , i8o5. a* Gatt. Claus, (s' edit. Chemnitz), p. fill; voir cgalement Bourg. Mai. Alg. II, p. 71, )86/i. In Proceed, zool. Soc. Loud. XXVlll, i860, p. i4o. ai Gatt. Claus., p. 807, pi. XXXV, f. i-3, 1861. CLAUSILIDiE. — CLAUSILIA. Ill Claus, polygyra, ruines de Carthage {Bottger in Suites a Bossmdsslei\ f. 1798); 1880, Claus. Belluccii, Djebel Re^as, pres des carrieres de plorab {Issel, Croc, del Viol. Moll. p. 109 ); Enfin, ]884, Claus. Bavayana, falaises a 18 kilometres 4 I’ouest de Bone [Ilcigenm. in Bull. Soc. Malac. Fr. I, i884, p. 209). En somme , onze especes qui , en r^alit^ , se rdduisent aux neuf suivantes : Cl. virgala, Tristami, Letourneuxi, Maroccana, bidens , punica, numidica, Perinuei et Bavayana, puisque la Cl. polygyt-a une Perinuei et la Cl. Belluccii une forme 7najor de la Cl. Tristami. Outre ces neuf especes, nous en avons trois nouvelles a fame connaitre : les Cl. Bonneti, pliilora et Cossoni. 8 1. Cl. Bonneti Letourneitx , sp. nov. Testa angustissime rimata, subfusiformi-elongata, ad sumnium inamil- lata, paruui nitente, subopacula, subcaslaneo-grisea, ad partem supe- riorem et prope aperturam pallidiore, undique (embryonalibus k laevi- gatis exceplis) striis validis , albidis , regularibus ac relative inter se (in ultimo magis) sat distantibus, eleganter costulata; spira elongata, regu- lariter atteuuata, prope summum gracili et cylindi’ica ac ad apicem tur- gidula (apex obtusus); anfractibus ik fere planulatis, lente crescentibus, sutura linear! albocinctaque separatis; ultimo externo convexo, ad basin mediocriter cristato; apertura leviter obliqua, ovata, intus lutescente, ad marginem albescente, superne sinulo patulissimo signata, plicata, scilicet; A. parietales duae quarum superior marginalis, valida, intrans, cum plica spirali non conjuncta; inferior robusla, coutorta; B. plica subcolumellaris in conspecLu vix perspicua, basin columellae attingens; C. plica palatalis unica, supera, immersa, externe apparens, lunellam transiens; D. lunella litterae T. similis, extus parum conspicua; peristomate conlinuo, albido , crassulo, undique patulo ac sub sinulo leviter acuto ; alt. 28, diam. k millim, Anlractuositds des rocbers an Djebel Bou-Kournein (Let.). Cette esp^ce est la Clausilie tunisienne la plus fortement costulde. Sur un ou deux ^cbantillons, nous avons constatd une lamelle paridtale inl'e- rieure, bipartie a sa partie supdrieure, dont fune des aiAtes, invisible de face, vient se confondre avec 1’ autre arete juste a sa partie moyenne. Cl. Tristami L. Pfeiffer, in Proceed, zool. Soc. Lond. p. i4o, i860 et Kuster, Gall. Claus, in 2' edit. Chemnitz, p. 807, pi. XXXV, f. i-3, 1861, et Bourguigiiat, Malac. Alg. II, i864, p. 71, pi. V, f. 4-6. Espece assez abondante au Djebel Refas, plus rare au Djebel Bou-Kourneiii (Let.). 112 GLAUSILID^. CLAGSILIA. H nous a ete impossible, devant les nombreuses variations de laille et de forme, d’^tablir une ligne de d^maixalion enlre cette espece et la Cl. Belluccii (Issel, Croc. Viol. Moll. p. loa et in Ami. mus. civ. Genova, 1880, p. 278). Cette CL Belluccii constitue ime vari^t^ major de la Cl. Tristami. Chez cette variety, la coquille est parfois ventrue avec une extrdmit^ grMe, cyliudril'orme, et d’autres I'ois, reguli^rement efiilee. Les tours varient de i5 a 19. L’ouverture offire ^galement des variations notables; elle est ou ovalaire, on bicn subquadrangulaii’e , lorsque le cotd externe prend une extension plus ou moins prononcee, ou bien encore subtrigonale-oblongne, quand le bord columellaire descend rectilignement; dans ce dernier cas, I’ouverture offre comme une appa- rence de sinus aupr^s du pli subcolumellaire. Cette varitite' {Cl. Belluccii) est ti-^s r^pandue dans le Djebel Re?as et dans le Zagbouan, ainsi qu’a Hammam Zeriba dans I’Enfida (Let.). On la rencontre encore, niais jilus rarement, au Djebel Bou-Kournein (Doumet-Ad.) et a Oued-el- Hainmam, pres Tunis (Let.). Cl. philora Letourneux , sp. nov. Testa vix peranguste riniata, sat gracili, subfusiformi, clongata, ad suinmuiu cylindrica, nilida, opacula, subrosaceo-cinerea, ad superiores lutescente, ad aperturain albescenle, undique (embryonalibus U Imvigatis oxceplis) cleganter striata (striae vel potius costulae, minutae, albidae, re~ gulares ac inter se vix dislautes quasi conjunctae); spira elongata, attc- nuala, prope sumnium cylindrica ac gracili, nihilominus ad apicem oblusa ac relative sat mamillata; anfractibus i3 convexiusculis, regula- riter lenteque crescentibus, sutura impressula albofilosaque separatis; ultimo convexo, ad basin plus miiiusve crislato; apertura parum obliqua, ovata, inlus rufo-lutea, ad niarginein albidula, superne non angulata (sinulus perapertus), plicata, scilicet : A. parietales duae quaruin superior margiualis, inediocris, cum plica spirali non conjuncta; inferior validior, conlorta ac descendens; B. plica subcolumellaris in conspcctu non per- spicua, inodo obliijue conspicua; C. palatalis una, supera, valde immersa, externe apparens et lunellam transiens ; D. lunella lilterae C. inversm similis, extus perspicua; peristomate albo, recto, parum crassulo, undi- que patulescente, ad margiueni externum subreflexo; alt. 22, diam. 3 1/2 millim. Le type a 6t6 recueilli sur les crates d’EI-Kef, ou il parait assez abondant. On rencontre encore cette espece, mais plus rarement, aux environs de Kessera (Let. ). Les striations, chez cette Clausilie, sont du double plus petites que celles de la Cl. Tristami; elles sont, en outre, si reguliercs, si rapproclifes les unes des autres (saufvers I’ouverturc ou elles sont un peu plus ecartfes), qu’elles semblent ne Du tirage a part. CLAUSILID/E. — CLAUSILIA. 113 iaire qu’iine, bien qu’elles soient toutes tr^s distinctes et tr^s reconnaissables. Nous ne voyons quo la CL oscitans (Charp.) de I’ile Larapedouse, qui puisse lui res- sembler comme mode de slriation. Cl. Perimiei Letourneux ia Bourguigiiat , sp. noviss. Moll. n° 34, iS'jG (Cl. polygyra Bottger in Suites a Rossmassler, f. 1 798, 1879). Le type de celte belle espece a et^ trouvd sous les mousses et les detritus a I’entree d’une caverne du Djebel Thaya, ainsi qu’au Djebel Guerar, dans la pro- vince de Constantine. i En Tunisie, cette Clausilie parait abondante dans le Djebel Zaghouan (Let. et Doum -Ad.). M. Bottger signale sa Cl. polijgyra des mines de Carthage. Nous doutons fort que cette espece, qui semble une forme rupestre, vive sur les collines de cette localite. De Illume que la Cl. Tristami, la Cl. Perimiei olfre un assez grand nombre de variations de taille et de grosseur. La plus importante est celle que nous inscrivons sous le nom de : Var. ZaghoDanica Let. et Bouig. Cette varie'te se distingue dii type par sa taille un peu plus grande ; par son lest, a peine fusiforme, allant en s’effilant avec re'gularitd et plus longuement cy- lindrique a sa parlie sup^rieure; par ses tours tout a fait plats, s^pai’& pai’ une suture si superficielle cpj’elle serait pour ainsi dire invisible sans son filet blan- cbatre car^nant; par son dernier lour comprira^ sur le c6t^ dorsal; enfin nolam- ment par son ouverture differente (deuticulations a part); celle-ci, en eflet, plus oblique, de forme subtrigonale , est sensiblement retrocedente a la base ; son c6td externe, plus rejet^ en arriere, possMe un bord plus re'fl^cbi et plus dilate; son sinus superieur est moins ouvert; enfin, son c6te columellau’e , au lieu d’etre arqu^, comme cbez le type, est rectiligne ,' ce qui donne lieu a une apparence d'angulositd a la partie infi^rieure. Cette variety semble assez rdpandue dans le Djebel Zaghouan (Let.). S 2. Cl. Cossoni Letourneux , sp. nov. Testa angusle vimata, elongata, paruni ventrosa, nitida, opacula, uni- formiter castanea, ad sutiiram in medianis eleganler albo-papillifera, subtiliter striatula (striae obsolclae, ad aperturam bene distinctae ac leviter validiorcs); spira attenuata, ad summuni truncata; anfractibus 9 (em- bryonales absunt) convexiusculis, lenle crescentibus, sutura iinpressula, inter medianos papillifera, inter ultimos siniplici aut leviter albo-filosa, separatis; ultimo convexo, inferne obtuse cristato; apertura bene obliqua', ovata, intus castanea, ad marginem luleo-albescente, plicata, scilicet: A parietales duae quarum superior marginalis, producta, valida, profunde intrans, cum plica spiral! non conjuncta; inferior contoria, descendens; Maiacologie. 8 114 GLAUSILID/E. — FERUSSAClDyE. B plica subcolumeilaris minula, conspicua; G paiatales du* quorum uua supera elongata; altera infera, brevis, valde immersa; D plica inlerparie- talis denticulo similis, profunda, parietalis inferae proxima; E lunella litterae I similis, extus apparens; peristomate continuo, luteo-albescente, valido, crasso, undique expanso ac subreflexiusculo, sub sinulo apcrturali magis incrassato ; alt. i8, diam. k millim. Dans les anfractuosit^s des rochers , au Gap Bon ( Let.), Cette espece appartient k la s^rie des Cl. Bavayam ( Hagen m.) et numidica (Let.) du massif de I'Edough, pr^s de B6ne. S 3. C.1. punica Bourguxgtxat , Malac. Tunis, p. 3o, fig. 34-37, i868. Excessivenient commune sur les mines d’Utique (Bourg. 1867). Cl. virgata Cristo/ori ct Jnn, cal. rer. natur. II, p. 5, i839 (Claiisilia papillaris, var. virgata, liossmassler, Iconogr. Ill, i836, p. 19, f. 170). Ruine des anciens bains remains pr^s de la source tliermale a Utique (Bourg. 1867); rochers priis de Porto-Farina; collines de Carthage et a El-Aonina (Let.). Ci. bidens Turlon, Moll. Brit. p. 78, f. 56, i83i (Turbo bidens Linnwas, syst. nal. [ed. X] I, p. 767, 1768, et [ed. XII] p. 1960, 1767). Sons les pierces, a Carthage (Bourg. 1867), pen abondante. FERUSSACIDiE Autrefois, on regardait comme des Helicidae toule la sdrie europeenne des coquilles achatiniformes que nous classons actuelleinent dans une famille parti- cidi^re. , [.iCs savants travaux anatomiques de MM. Watson, Godwin-Austen , Nevill, etc. sent venus montrer que les espies achatiniformes (a I’excep^ion de celles com- prises parmi les Zuas et les Azecas de la section des Azecastnm) ^taient pour- vues d’un pore muqueux. Les genres que nous comprenons dans celte famille sont : 1“ Ferussacia {Risso 1826 [non Ferussacia Leu/roy 1828, nec Ferussina Graie/o«p 1827] ); ^ 2° Hypnophila [Bourg. i858 in Rev. et mag. zool. in Amdn. mal. II, p. 88, 1889), genre Cryptazeca de Folin, 1877. Le type sp^cifique de ce genre est I’ancien Azeca pupceformis ; 3° Calcutis [Bourg. in sched. 1882). Genre ^tabli pour un petit groupe d’es- p^ces syrieimes caract^risdes par une columelle pourvue infdrieurement d’une forte •'< Bourg. Hist. Malac. Abyss., p. 130, i883. Les .Mollusques des genres Zua et Azeca (sec. Azecastruin) sont sans pore inuqiien.''. FERUSSAGID/E. — FERUSSACIA. 115 lamelle formant rampe et obstruant la base de Touverture. Lcs Calaxis, teisque les C. Hierosolymarim , Rothi, Saulcyi et Moussonianus , ont tons dte decrits et figures (pi. XIX) dans la k° decade (i864) des Mollusqiies nouveaux. k° Hohenivartliia [Bourg. 186 A in Moll. nouv. ,[4' ddc.] , p. 119). Coupe sous- generkpie etablie autrefois pour les petites Ferussacies ayant I’appareace de Gae- cilianelles ; 5° Cceleslele [Benson 186A in Ann. and mag, nat. hist. (3' serie), XIII, p. i35). Francesia [Paladilhe in Ann. mus., civ. Genova III, p. 10, 1872). Ce genre comprend doiize esp^ces repandues dans I’lnde, I’Arabie, I’Egypte et I’Espagne. II convient de placer encore dans cette famille le genre Glessuta (Martens), ^tabli par line espece abyssinienne et les genres Agraulina et Alsobia creds jadis comme coupes sous-gt^ne'riques des Azecas pour deux series d’esp^ces des lies Madere et Canaries. M. Watson a depuis propose pour les Agraulina le nouveau nom de Lowea FERUSSACIA Ce genre, tel qu’on doit le comprendre actuellement, se compose des especes des anciens groupes FnlUculiana et Proceruliana On doit rejeter de cette coupe g^n^rique les anciennes formes publides sous les noms de Fer. suhcylindrica [Zua /MAri’ra des auteurs), azorica, Maderensts , exigua, etc. pour les rdunir dans un genre h part, celui des Zuas de Leach (1820); enfin les Hohenwarthia , ainsi que nous I’avons ditplus haut, parce qn’elles doivent constituer une coupe gdn^- rique spdciale. Les Ferussacia, au nombre de cinqu ante-sept especes, peuvent se repartir en trois grandes series: 1” en esptees Folliculiennes , 2° en Fausses Folliculiennes et 3° en Procerulicnnes. 1° Les Folliculiennes , dont tons les malacologistes connaissent les caract^res, puisqu’elles ont pour type la F. folliculus, sont repandues dans toutes les contrees occidentales du bassin de la M^diterrande. Treize especes : les F. folliculus, regu- laris, gravida ambly a, amauronia, Thayaca^^\ Vescoi, Forbesi, Gronqviana, proechia, aphelina, ruricola et abromia; 2“ hes Fausses Folliculiennes , especes ayant I’apparence des Folliculiennes , tout en poss^dant une ouverture lamelliftre et un bord columellaire similaire b celui I') Voir Bourg. Mai. Abyss., p. 120, i883. Bourg. in Rev. et mag. zooi. i858 et Amen. mal. II (janvier 1859), p. 88. Watson, Some notes on the Maderian Moll, ident. by the Rev. R. T. Lowe as Achat, folli- culus. 1875. Risso, Hist. nat. Eur. m^rid. IV, p. 80, 1826, et Bourg. Amen. mal. 1, p. 197, i85G et Mal. Alg. 11 , p. 23 , i864. Voir Bourg. Mal. Alg. II, i864 et Moil. nouv. ( h° dec. i864). Florence, sp. nov. Belle espece nouveile du deparlement du Var. V'l Bourgnignat, sp. nov. Espece du Djebcl Tliaya , dans la province de Constantine. 8. 116 FERUSSACID^. — FERUSSACIA. lies ProceruUennes ; trois esp^ces, loutes de la Tunisie, les F. splcndens , obesa el lamellata ; 3° Les ProceruUennes , donl les caracteres sent ^galemenl bien connus, sont des Feriissacies sp^ciales au nord de I’Afrique (Maroc, Algerie, Tunisie), ou on les rencontre presque partout; eiles se divisent en plusieurs groupes : A. En Vraies ProceruUennes , caractdrisees par des tours assez convexes, une sufurc prononcde, une ouverture e'dentuliie, une columelle courte, droite, ddlicate et iuferieurenient acuniiniie, enfin par un bord extenie mince et une croissance spirale rdguliere, saul' chez la procerw/rt, ou cetle croissance esl un tant soit pen plus ropide a parlir de ravant-dernier lour; trois especes, les F. procei-ula , UUoralis et eulissa; B. En Alexiformes, dont on ne connait actuellemcnl qu’une espece, la F.Nyni- pharuin, qui a une cerlaine rcsseniblance avec Y Alexia myosoUs ; C. En Ilageninullcrtennes , remarquables par leur coquille oblongne assez al- longde, h tours a peine convexes, a suture superficielle eta croissance spirale ri^gnliiVe, ainsi ijnc par leur ouverture ddentulde ou lamellif^re, par leur axe coluniellaire court , rclalivenient robuste cl par leur bord exlerne un pen dpais ; quatrc espices, les F. Ilageimulleri , eremiophila, monlana et Oraneiisis ; D. En Puniques ou Carneenncs-, qui se distinguent par un test relativemcnt opaque, une ouverture forteniont lainelliRire. un bord extorne dpais, une forte cal- losild et par luie croissance spirale assez regnliiire, saiif chez la F. lamelUfera. Iluitespeces qui seinblent spdciales a la Tunisie cl a la province de Constantine les F. carnea, slenostoma, gibbosa, punica, polyodon, lamelUfera, Maresi et Doumeti; E. En Charopiennes , caracldrisdes par une coquille allong^e, croissance spi- rale reguli^re el relaliveiuent lenlc; ciiKj especes, les F. Dactylophila , Barattei, charopia , Lalleinanli el Pechaudi ; F. En Greles ou Gracilentiennes , dislingu^es par une coquille plus ou moins allongee, lest ton jours mince, fragile, et ])ar une croissance spirale non regu- li^re, mais plus ou moins rapide, selon les especes; cinq Eerussacies, les F. gra- cilenta, diodonta, subgracilenta, abia et Terveri ; G. En Lelourneu-riennes , remarquables par le brillant de leur coquille, par leur spire bi-usquemenl attiinude et leur croissancA spirale fort irreguliAre. G’est dans ce groupe que se trouve le gAant du genre, la inagnifique F. Letourneuxi, du sominet du Djebel Gucrioum , au sud de Constantine; dix espAces, les F. Letour- neuxi, Aristidis Berlhieri , microxia, celosia, sciaphila, Cirlana, ennychia, Ma- billiana et debilis; *'l line d’elles a 6te acclimat^e dans Tile Pianosa, i)ris des edtes de la Toscane. Boiu'guignat, sp. tiov. Espece de la province de Constantine. '’1 Bourguignat, sp. iiov. Espece des Djebel Gueriouin et Maadid, dans la ])rovince de Con- stantine. FERUSSACID^. — FERUSSAGIA. 117 //. Eu caracteris^es par leur coquille ovuHforme; cinq esp^ces, les F. Bellotri Cossoiii, iiuiiiidica Atlasica et scaptohia. Sur ces cinquanle-sept esp^ces, les trente-deux suivantes ont dte constat^es en Tunisie; S 1. F. follicnlns Bourguignal in Amen, malac. I, p, 197 (en note), i856 et Chat. d’H, p. an, pi. II, f. 1-3, i860 (Helix folliculus, Gronovius, Zoophyt. Ill, p. 39G, pi. XIX, f. i5-i6, 1781; Achatina folliculus, Z^amarcfc, 1832). Utiqufi, Porto-Farina, Carthage et dans les alluvions de I’Oued Sidi-Aich (Let.). F. regnlaris Bourguignat, Malac. Chat, d’lf, p. 30, pi. II, f. 8-9, i860. Alluvions de I’Oued Sidi-Ai'ch (Let.). F. Vescoi Bourguignat, in Amen, malac. I, p. 3o3, i856 et Malac. Ch. d’lf, p. a3, pi. 11, f. io-i3, i860 (olim Glandina Vescoi , Bourguignat , i856 et Achatina Vescoi, PJeiffer, 1809). Environs de Tunis (Bourg. 1867); la Mahamedia (Gestro); El-Aouiiia et allu- vions de rOued Sidi-Aich (Let.), ainsi qu’a Tozer (Kerim 1878). F. Forbesi Bourguignat, in Ame'n. malac. I, p. 30/1, i856 (Achatina nitidissima [non Krynieki, i833], Forbes i838; .Achatina Forbesi Pfeiffer, 1869). Crates du Kef ( Let.). F. proechia Bourguignat, Malac. Alg. II, p. hb, pi. HI, f. 36-28, i864 et in Moll, nouv. (/i” decade i86ti), p. is A. Cretes du Kef, environs de Gafsa et alluvions de I’Oued Sidi-Aich (Let.). W. ahromiwt. Bourguignat, Malac. Alg. H, p. 45, pi. HI, f. 29-81, i864 el in Moll, nouv. (4' dec. i864), p. i35. Sous les pierres, pres la source thermale d’Utique (Bourg. 1867); sous les ddtritus et les hois pourris au Djehel Ref as (Let.). S 2. F. splenden.s Bourguignat , sp. nov. Testa relative sat curta, nihilominus oblonga, subventrosa, nitida, pallide cornea, argutissiine substriatula aul subpolita ; spira mediocriter producta, ad summum sat abruple attenuata (apex obtusus); anfractibus 7 subcon vexiusculis, subirregulariler (superiores lente, caeteri rapidius) crescenlibus, sutura linear! pallidioreque separatis; ultimo mediocriter majore, dimidiani altitudinis non ajquante, convexiusculo ; aperlura obli- '*• Letourneux, sp. nov. Espece dcs environs dc Guelma. Bourguignat, sp. uov. Espcce d’Ain-.Melila, dans lu province de Constantine. Bourguignat, sji. nov. Espece du petit Atlas dc Blidali. 118 FEnUSSAOlD^E. — FElllJSSACIA. qua, ad basin relrocedente, sal lunata, irregulariter oblonga, superne angulata, externe subarcuata, intus in ventre penullimi lameilifera; columella valida, recte descendenle , inferne acuta, callosa ac superne quasi subdenliculata; peristomate recto, obluso, incrassatulo; margine externo superne arcuato ac provecto, ad basin retrocedente; marginibus callo valido junclis; alt. ii, diain. 3, all. ap. 5 millim. Alluvions de la MedjerJa, pr^s le pont de Fondouck, entre Tunis ct Utique (Bourg. 1867). Ah point de vue de la forme, cette esp^ce resseinble un peu k la F. aphelina. F. obe«a Lelourneux Bourguignat , sp. nov. * Testa tuinido-oblonga, obesilbrini, nitidissima, pallide 'cornea, bd'sa- turam albo-filosa, polita; spira mediocriter producta, ad summum sat rapide attenuata (attenuatio regularis; apex validus, obtusus); anfractibus G vix convexiusculis, regulariter usque ad penultimum, dein rapidius (sutura penullimi relative sat descendens) cresccntibus, sutura linoari et albo-filosa separalis; ultimo relative mediocri, tertiam parlem altitudinis leviter superante, convexiusciilo; aperlura subobliqua, pyriformi, superne perangulata, lameilifera (lamella minula, valde immersa, in plicam intus in venire penullimi prolongata); columella brevi, parum crassa, rede in directioiiem subdexlrorsus obliquam descendenle; pei’istomale recto, ob- tusato, albescente, quasi continue (margines callo valido juncti); mar- gine externo suboblique recte descendenle; alt. 12, diam. h, alt. ap. h 1/2 millim. Espece rare. Gomnie forme, celle Ferussacie rappelle la F. Gromviana; eile vk dans le Djebel Ref as (Let.). F. lamelluta Hourguignat, sp. nov. Testa elongala, fragili, translucida, nitida, subalbescenle, persubtililer siriatula, quasi polita; spira producta, ad summum obtuse attenuata (apex obtusus); anfractibus 6 vix convexiusculis (penultimus con vexior) , lente usque ad penullimum , dein velociter crescentibus , sutura impres- siila separatis; ultimo mediocri, tertiam partem altitudinis aequante, ad initium vix convexiiisculo, ad aperturarn convexiore; apertura vertical!, sal lunata, irregulariter oblonga, externe arcuata, superne angulala, iii ventre penullimi valide lamellala; columella recta, acuminata, superne intus quasi subdenliculata ; peristomate recto , acuto ; margine exteriio leviter arcuato; marginibus tenuissimo callo junctis ; alt. 10, diam. 3, alt. ap. 3 millim. Cette espece, dont le type a ete constate aux environs de Boghar, dans la pro- vince d’Alger, a db retrouvbe sur les mines de Carthage (Berthier); elle rap|)elle par sa forme la F. proechia. FERUSSACID^. — FERUSSACIA. 119 S3. F. procerula Bo urg uigml , in Amen. make. I, p. 198, pi. XIX, 7-9, i856 et Make. Alg. II, p., 46, pi. IV, f. 3-7, i864 (Gkndina procerula Morelet, in Journ. conch, p. 357, pi. IX, f. 19 , i85i). Espece rare en Tunisie^'^, un seul echanlillon recueiili (Jans le Djebel Rejas (Let.). Dans I’Alg^rie, celte Ferussacie est abondante aux alentours de la Calle, de B6ne, d’Hammam-Meskboutin, de Constantine etmfirae d’ Alger. F. littoralis Bourguignat, sp. nov. Testa elongate, nitida, subpellucida, pallide cornea, polita; spira elon- gate, sat regulariter attenuate (apex obtusus); anfractibus 7 conve^nis, regulariter crescentibus, suture relative profunda separatis; ultimo tertiam partem aititudinis superante, convexo; aperture subobliqua, oblongo- pyriformi, superne acute angulata, intus profunde lamella minutissima, modo oblique conspicua, ornala; columella relative brevi, mediocri, acu- minata, leviter curvata, superne intus denticulate; peristomate recto, subaculo, intus incrassatulo ac subalbescente; margine externo regulariter arcuato; marginibus tenui callo junctis; alt. i3, diam. A, alt. ap. 5 millim. Celte belle esptee , remarquable par la rdgularitd de sa croissance spirale et par la convexitd de ses tours , a ^te recueillie dans les detritus de I’Oued Sidi-Aich (Let.). Le type vit aux environs de la Calle, ainsi qu’aux alentours de B6ne (Let.). F. enllssa Leiourneux in Bourguignat, Spec, noviss. moll. n° 4i, 1876. Cette Ferussacie algerienne, constatde au Djebel-Thaya , ainsi qu’a Haminam- Meskboutin et dans le ravin du Rummel , pres de Constantine, a 6t6 egalement trouv^ en Tunisia, dans les detritus de I’Oued Sidi-Aicb (Let.), ou elle semble rare. S A. F. IVympharum Letourneux et Bourguignat , sp. nov. Testa oblongo-elongata , mediocriter nitida ac pellucida, saturate cornea aut subolivacea, ad peristoma luteola et ad summum pallidiore, polita; spira oblonga, regulariter attenuate (apex obtusiusculus) ; an- fractibus 7 vix convexiusculis, regulariter ac nihilominus sat velociter crescentibus, sutura linear! separatis; ultimo satmagno, dimidiam aiti- tudinis fere aequante, cnnvexiusculo; aperture leviter obliqua, elongata, e’est a tort, crojons-nous, que M. ie docleur Morlet (in Arch. miss. sc. 3° serie, VII, 1881, p. 3g5) a signale cettc 'espece a Krriz , dans le sud de la Tunisie. 1-20 FERUSSAGIDiE. — FERUSSACIA. superne acute angulata, inferne ad basin columeliae quasi angulosa, ex- terne arcuata, intus subalbescente ac profunde in ventre penultimi lamel- lala (lamella minuta); columella valida, crassa, recte descendente, su- perne subdenticulata, inferne sublruncatula ; peristomate recto, obtusius- culo, intus incrassatulo; margine externo vix arcuatulo; marginibus tenui callo junctis; alt. i3, diam. 6, alt. ap. 6 millim. Dans le temple des Nymphes, au Djebel Zagbouan (Let.), ou cctle esp^ce parait rare; endroits ombi'agds, au Djebel Bou-Kournein , ou elle est ^galement peu commune (Doum.-Ad.). S 5. F. nagcninttllerl Bourguignal , sp. nov. Testa elongata, nitida, subopacula, cornea aut aliquando corneo- luteola, polita; spira elongato-oblonga ac regulariter attenuata (apex obtusiusculiis) ; anl'ractibus 7 vix convexiusculis, regulariter crescentibus, sutura linear! pallidiorcque separalis; ultimo mediocri, convexiusculo, tertiam partem altitudinis superante; apertura verticali, lunata, irregu- lariter subovata, superne angulata, intus albescente ac in ventre penul- timi minute lamellata; columella recta, valida, alba, acuminata, nihilo- miiius inferne subtruncatula, intus quasi uni- aut bidenticulata; peristo- mate recto, acuto, intus albo-incrassatulo ; margine externo regulariter arcuato ; marginibus tenui callo junctis; alt. i3, diam. A, alt. ap. 5 millim. El-Aouina , Djebel Bou-Kournein et Guelaat-es-Snan (Let.). Au Djebel Be?as (Let.), on rencontre une forme d’une taille un peu plus forte et d’nnc belle couleur corne’e jaune oraiigde. IjC type de cette Ferussacie, dddi^c au savant docteur Hagenmuller, a eld de- couveil h Boknia, prds Hammam-Meskhoulin, ainsi qu’au Djebel Thaya el dans les alluvions de la Seyboiise, pres de BAne. Nous connaissons encore celto especc du ravin ilu Bummel, pr6s Constantine, du Djebel Maadid, enlre le Hodna et la iMedjana, des environs de rAin Guergour, dans une gorge du Bou-Selam, a ho kilometres N.O. de Setif, eiifin des alentours de Saida, dans la province d’Oran. F. eremiophila Bourguignal, in Amen, malac. I, p. 199, pi. XIX, f. 2 0-a3, i85G et Malac. Algi^r. It, p. A8, pi. IV, f. i-A, i86ti, Cette Ferussacie, si rdpandue dans la province de Constantine, existe en Tunisie aux environs de Porto-Farina (Berthier) et au Djebel Recas (Let.). F. niontana Bourguignal , sp. nov. Tesla oblongo-tumida , nilidlsslma, pcllucida, cornea, polita; spira oblonga , regulariter attenuata (apex obtusiusculus) ; anfractibus 7 con- vexiusculis, regulariter usque ad penultimum, dciii rapide cres- FERUSSACID^. — FERUSSACIA. 121 centibus, sutura liaeari, in penultimo valde descendeute, separalis; ultimo raagno, dimidiam altitudinis fere aequante, relative sat convexius- culo, superne lente descendente; apertura fere verticali, oblongo-pyri- formi, superne acute angulata, in ventre penultimi valide lamella ta; columella brevi, aibescente, acuminata, superne intus subdenticulata; peristomate recto, acuto, incrassatulo ac aibescente; margine externo regulariter arcuato; marginibus calio valido junctis; alt. i5, diam. 5, alt. ap. -j millim. Le type vit au Djebel Maadid, entre le Hodna et la Medjana, ainsi qu’au som- met du Mahmel (2,3o6“), dans I’Aures (Let.). En Tunisie, celte Ferussacie a ^te retrouvde typique au Djebel Re^as, et d’une taille on pen pins faible au Zaghonan, au Djebel Bou-Kournein , ainsi qu’aMokta- el-Hadjar, a El-Aouina, a Gnelaat-es-Snan (Let.), enfin aux mines d’Utique (Bourg. 1867), ou elle parait fort rare. S 6. F. carnea Bourguignal, Moll. Alp.-Marit. , p. 52, pi. I, f. 23-25, 1861 el Malac. Alger- II, p. 5o, pi. Ill, f. 32-35, 186/1 (Pegea carnea Risso, Hisl. nal. Nice, IV, p. 88, pi. Ill, f. 20 (mala), 1896). Celle espece est la Femssacie la plus r^pandiie en Tunisie; on la rencontre presque parlout dans la region de Tunis, a Carthage, a Hammam-el-Lif, Porlo- Farina et Utiqne, ou elle est des plus communes; elle a encore et^ constat^e au Djebel Refas, au Djebel Bou-Kournein, au Zaghonan, pres le temple des Nym- phes, ainsi qu’a Kessera et a Oued-el-Hammam (Let.). Dans le domaine del’En- fida, elle vit a Hamraam Zeriba, a Dar Ei-Aroui et sur les collines de Taki-ouna (Let.). En Algdrie, nous la connaissons d’A'in-Melila au sud de Constantine, et, en Italie, de file Pianosa, sur les cotes de la Toscane. F. stenostoma Bourguignat , sp. nov. Testa oblongo-subfusiforiui, parum nitida, subopacula, in ultimo prope aperturam crasso-opaca , cornea, persubtiliter sti’iatula aut quasi polita ; spira oblonga, ad summum sat abrupte altenuata (apex minutus, nihilo- minus obtusiusculus) ; anfractlbus 7 vix subconvexiusculis, regulariter lenteque usque ad penultimum , dein rapide crescenlibus, sulura lineari separatis; ultimo majore, convexiusculo , inferne leviter atlenuato; aper- tura verticali, anguste elongato-oblonga, superne inferneque angulata, intus aibescente ac in ventre penultimi valide lamellata; columella va- lida, recta, lamellosa, acuminata, nibilominus ad basin subtruncalula, intus superne subdenticulata; peristomate recto, oblusato, intus incras- satulo ac aibescente; margine externo regulariter subarcuato; marginibus callo junctis; alt. i3, diam. A, alt. ap. b 1/2 millim. 122 FERUSSACID/E. — FERUSSACiA. Riiines d’Utique (Bourg. 1867); Djebel Zaghouaii, pr^s du temple des IN im- plies, ou uii seul exeinplaire a ^le lrouv<5 (Let.). F. gibbAsa Bourguignal , sp. nov. Testa obeso-oblonga , sat lumida, sinislrorsus quam dextrorsus convi?- xiore ut apud F. Gronovianam , nitida, subpellucida, cornea, polita; spira obesa, paruni producta, sat velociter atteuuata (apex obtusiusculus); anfractibus 7 convexiuscuHs (convexitas sinistra leviter validior qiiani dex(ra), sal lente usque ad penultimum , dein rapide crescentibus, sutura lineari albescenteque separalis; ultimo magno, diinidiam altitudinis aequanle, sat bene convexo; apertura verticali, irregulariter oblonga, inlus albescenle ac in ventre penultinii valide lamellata; columella valida, brevi, alba, acuminata, intus superne sat valide denticulata; peristomate recto, acuto, intus albo-incrassato ; margine externo fere rede descen- dente, ad basin leviter retrocedente; marginibus callo valido jnnctis; alt. 1 1, diam. U, alt. ap. 5 1/2 millim. Environs de Bizerte (Berliner) el Djebel Rcfas (Lei.); espece rare. F. punica Bourguignat , sp. nov. ^ Tesla cylindriformi-elongata, superne sat abrupte atteuuata, inferne ad marginein externo-aperturalem sat valide convexa et relative dextrorsus prodeunte, nitidula, subopacula, ad aperturam et ad basin ultimi crassa, cornea, polita; spira elongata, cylindriformi, ad summum sal abrupte attenuata (apex exiguus, nibilominus obtusiusculus); anfractibus 7 vix convexiusculis, vel potius subplanulatis, sat rapide regulariterque cres- centibus, sulura lineari separatis; ultimo mediocri, dextrorsum prope mar- ginem externum bene convexo, inferne ad columellam valde opaco ac quasi subcristato; apertura subverticali, irregulariter oblonga, superne acuta, intus albida ac in ventre penultimi valide lamellata; columella recta, valida, turn acuminata turn ad basin truncatula, inlus superne den- liculata; peristomate albescenle, recto, obtusato, inferne leviter subpa- tulescente, intus incrassato; margine externo fere recto, inferne retro- cedenle; marginibus callo valido junctis; alt. li, diam. k, alt. ap. 5 millim. Ruines d'Utique et de Cartilage (Bourg. 1867), Djebel Refas et Djebel Za- ghouan (Let.), Djebel Bou-Kourne’in (Doum.-Ad.), enfin fa el la, dans le domaine de I’Enfida (Let.). En Algerie, la presence de cette espece a el^ constatee aux environs de Con- stantine. F. polyodon Leloiirneux el Bourguignat, spec. nov. Testa elongata, leviter sinistrorsus quam dextrorsus convexiore, nitida, FERUSSACIDiE. ^ FERUSSACIA. 123 opacula, in ultimo opaciore, pallide cornea, subtiliter striolata, nihilo- minus poilita; spira producta , regulariter attonuata (apex minutus, obtu- siusculus)j anfractibus 7 sat convexiusculis, regulariter crescentibus, sutura iuipressula, nihilominus inter ultimos sublineari, separatis; ultimo relative mediocri, quartern partem altitudinis leviter superante, conve- xiusculo, ad basin crasso; aperture verticali, irregulariter oblonga, tri- denticulata; quorum unus lamelliformis in ventre penultimi, secundus denliculiformis ad partem superam columellae et tertius validus tubercu- liformis in pariete externo ac cum lamella palatali oppositus; columella recta, robusta, crassa; peristomate recto, obtuso, incrassato, quasi labiato; margine externo in medio vix subarcuatulo; marginibus valido callo junctis; alt. i3, diam. U, alt. ap. 5 millim. Djebej Refas (Let.). F,.Maresi Dowguignal , sp. nov. Testa oblonga, sat curta, nitidissima, pellucida, cornea, polita; spira parum producta, suboblonga, sat abrupte truncate et ad suinmum gracili quasi subcylindriformi (apex minutus, obtusiusculus); anfractibus 7 con- vexiusculis (superiorcs k exigui ac arete spirati, quintus major et caeteri relative maximi), sutura pallidiore linearique separatis; ultimo magno, dimidiam altitudinis aequante, convexiusculo; aperture verticali, oblonga, superne perangulata, ad basin marginis externi sat ampliata, intus albes- cente ac bilainellata, quarum una valida lamelliformis prope columellam et altera denticuliformis ad partem superam columellae; columella brevi, alba, recta, acuminata; peristomate recto, obtusiusculo, intus incrassato ac albescente; margine externo valde anlrorsum arcuato; marginibus valido callo junctis; alt. 11, diam. 3 i/i, alt. ap. 5 1/2 millim. Detritus de I’Oued Sidi-Aich (Let.). Le type de cette belle Ferussacie, dddi^e au docteur Paul Mares, vit aux envi- rons d’A'jn-Melila , au nord du Ghott Mzpuri, ainsi qu’aux alentours de B6ne et de Constantine. F. Uoumeti Boia-gUignal , sp. nov. Testa ventrosa, ' sat curia, oblobgo-oviformi, nitida, subpelluclda , cornea, argutissime striatula aut polita; spira parum producta, abrupte attenuata et ad summum velociler acuminata (apex minutissimus) ; an- fractibus 7 leviter convexiusculis (superiores A exigui, arete spirati [sicut in F. Maresi], quintus major et ventroSus, caeteri ampli oblongique), sutura lineari, in ultimo sa;pe albo-lilosa, separatis; ultimo magno, dimi- diam altitudinis fere aequante, convexiusculo; apertura verticali, oblonga, superne angulata, intus albidula et lamellifera (lamella una valida in venire penultimi); columella brevi, crassa, Candida, recta, acuminata. 124 FERUSSAClDyE. — FERUSSACIA. iiilus superne valide denticulala (denliculus raodo oblique conspicuus); peristoniale recto, obluso, inlus albo-incrassato ; margine externo vix arcuatulo; raarginibus callo juoclis; alt. i3, diam. 5, alt. ap. 6 millim. Cette esp^ce, a laquelle nous attribuons le nom de M. Doumet-Adanson , vit sur le Djebel Bou-Kournein, ainsi qu’a El-Aouina et k Carthage. Au Djebel Bou-Kournein, ou se trouve le type, on rencontre souvent une forme minor de cette espkce. 8 7. F. Daclylophila hsel , Croc, del Violanle, Moll. p. 98 ct in Ann. inns. civ. Genova, p. 374, j88o (Fei’ussacia Isseli, Bourg. olim in schcd.). Le type de cette belle esp^ce a etd ddcouvert dans I’oasis do Gafsa (Kerim. 1878). Cette especc, (jui semble assez abondanle dans la B^geace, a 616 conslalt^e, en outre, au Djebel Bou-lledma, entre Sfax et Gafsa (Doum.-Ad.), dans les detritus de rOued Sidi-Aicli, a Mokta-el-Hadjar, a ramphilheatre d'El-Djem, au Djebel Zagbouan, sur les cretes du Kef (Let.), cnfin h Carthage (freehand). En .VIgerie, nous la comiaissons d’El-Kantara , pres Biskra, et de Boghari, prks Boghar. F. charopia Bouvguigiial , Maine. Alg. 11, p. 54, pi. IV, f, 6-10, i864. Especc assez abondante en Tunisie, oil elle a ^t^ constatde sur les crates du Kef, a .\lokta-el-lladjar, k El-.Aouina, a Thelepte pres de Feriana, sur les rochers au bord de I’Oued Zegzaou, enlin dans les detritus de I'Oued Sidi-Aich (Let.) et a Keriz (Andre). En Algerie, la F. charopia est abondanle a Ain-Smeida et sur les Rochers de Sel, pres Djelfa (loealite type), sur le Kef-lr’ghoud, au sud de Teniet-el-Haad, a Sebain Aioun, sur le plateau du Sersou, aux environs de Daya (prov. d’Oran), enlin au Djebel Thaya, dans la province de Constantine. F. Bnrattei Leluurneux et Bourgitigiial, sp. nov. Testa oblonga, fragili, peliucida, nitida, cornea , polita; spira sal pro- ducla, in oblongani formam attenuata (apex obtusiis); anfractibus 7 vix subconvexiusculis, lente usque ad quintum, dein leviter rapidius, cres- centibus, sulura lineari pallidiorcquc separatis; ultimo majore, conve- xiusculo, dimidiam altitudinis fere mquante; apertura verlicali, oblonga, superne perangulala, in conspectu edentula, sed obliipie lamellifera (lamella stiicla, valde immersa); columella brevi, gracili, acuminata, subrecia aut subcurvata, superne inlus denliculala (deuticulus modo oblique perspicuus); peristomale recto, acuto; margine externo antror- sum parum arcuato; marginibus tenuissimo callo junctis; alt. 11, diam, 3, alt. ap. 5 millim. Ain-Cherichira , amphitheatre d’El-Djem el Kef El-Djerdja (Let.). FERLSSAGIDjE. — FERUSSACIA. 125 F. Lallemanti Bourguif^nat , sp. nov. Testa gracili, elongata, leviter cylindriformi, fragiHima, pertranslu- cida, fere albescente ac polita; spira elongata, regulariter attenuata, ad summum obtusiuscula; anfractibus 7 convexiusculis, regulariter crescen- tibus, sutura linear!, nihilominus leviter impressula, separatis; ultimo mediocri,parumconvexiusculo, i/3 altitudinis aequante; apertura vertical!, oblonga, in ventre penultimi minute lamellata; columella gracili, recta, acuminata; peristomate recto, cultrato; margine extcrno fere recte des- cendenfe, ad basin nihilominus leviter retrocedente; marginibus dia- pbano callo, vix conspicuo, junctis; alt. 10, diam. 3, alt. ap. 3 i/4 millim. Le type de cette esp^ce, dddiee h M. Cli. Lallemant, vit aux environs de Bogliar. En Tunisie. octte esp^ a 4t6 retrouvee a Guelaat-es-Snan et a Foum-Goubel (Let.). 8 8. F. abia Bnwguignal , Maine. Aljf. II, p. G5. pi. IV, f. 3t-34, 18G6. Denx dcliantillons bien typicpies, recueillis dans les detritus de i’Oued Sidi-Ai'ch (fiCt.), sufTisent pour constater la presence en Tunisie de cette espece si commune en Algerie. 8 9. F. Bcrthieri Bouvguignal , sp. nov. Testa oblonga , ad suimnum valde attenuata, nitidissima, subpellucida, ad aperturam opaca ac sat crassa, polita, pallide cornea aut lactescenle; spira mediocriter producta, fere subito attenuata ac ad summum graci- liore et subacuminata (apex nihilominus obtusiusculus); anfractibus 7 (quorum superiores k exigui, convexiusculi et arete spirati, quinlus major ac convexior, tandem penultinius et ullimus relative maximi), irregula- riter crescentibus et sutura lineari, inter quintum et penultimum rapide descendente, separatis; ultimo sat amplo, ad initium vix convexiusculo, ad aperturam convexiore; apertura verticali, pyriforrai-elongata, superne [)erangulata, lamellifera (lamella una in venire penultimi); columella recta, acuminata, intus superne sat \alide denliculata; peristomate ob- tuso, crasso, palulescente; margine externo parum arcuato; marginibus valido callo junctis ; alt. 12, diam. 4, alt. ap. 5 millim. Anfractuositi^s de rochers sous fburaus, aunord de Porto-Farina (Berthier). Sur les cretes du Kef (Let.), on rencontre une forme minor a test d’une teinte plus cornee. F. celo.sia Bourgaigual , Malac. Alg. II, p. Gy, pi. IV, f. lA-iG, 186/1. Cette belle Ferussacie, abondanle aux environs de B6ne, a ele retrouvee en Tunisie aux alentours de Bizerte (Berthier). HOHENWARTHIA. 126 FERI]SSACID4<:. — F. ennychia Boiirguignat , in Amen. make. I, p. eoa, pi. XIX, f. lo-ia, i856 el Make. Aig. II, p. 58 , pi.. IV, f. 1 7-1 (), i86i.. .Ain-Draliara , vis-a-vis I’lle de Tabarque (Lei.). En .Alge'rie, cette espece est connue ile B6ne,. de Philippeville el de Constantine. S 10. F. Cossoni Letommeux ot Bourguignal , sp. nov. Tesla ovoideo-oblonga ac relative tumida, nitidissima, subpellucida, cornea, polila; spira obesa, ad suramum I’cgulariter acuminata (apex niliilominus oblusiusculus) ; anfractibus j paruni convexiusculis , regu- lariter usque ad quintum leviter convexiorem, dein rapidius crescentibus , sutura lineari, inter ultimos albescenle, separatis ; ultimo magno, dimi- diam altitudinis 8e(|uante, mediocriter convexo ; apeiTura verticali, irre- gulariter oblonga, intus in ventre penultimi minute lamellifera; columella brevi, arcuata, inferne quasi subtruncatula, superne intus protunde den- liculata (denticulus valde remotus, modo oblique perspicuus); peristo- mate recto, albescente, incrassat'ulo; margine externo paruni arcuato; marginibus crasso callo junclis; alt. i3,diam. 5, alt. ap. 6 i/a millim. Djebel Repas el rochers pr^s de Porto-Farina ( Let.). Varif^te ininor an Djebel Zaghouan (Let.). HOHENWARTHIA O. Cette appellation gemirique, primitivement ^tablie pour designer une des coupes sou8-g4n^riques du genre Feriissacia, tel qu'il ^tait compris il y a quelques anmies, a 616 adoptee par la plupart des inalacologistes. Les Hohenwarlhies sont de trfes petites coquilles vitracees ayant I’apparence de Caecilianelles ; elles sont re'pandues dans loutes les contrdes circummdditerran^ennes. On en connatt une cinquanlaine d’esp^ces sur lesquelles six ont dtd conslat^es en Algdrie {Hoh. mawitanica, eucharista, Paladilhi, Maresium, Bourguignatiana cl lhamnophila) et les trois suivantes en Tunisie. H. tnnetona Letourneux ct Bmirguignal , sp. nov. Testa oblongo-elongata , fragillima, vitracea, nitidissima, hyalina, per- polita; spira producta, ad summum obtusa (apex validus, rotundatus); anfractibus 6 convexiusculis, regulariter ac sat rapide crescentibus, sutura subimpressula .separatis; ultimo majore, fere dimidiam altitudinis aequante, convexo; apertura verticali, oblonga; columella recta, intus in longitu- dine lamellosa; peristomate recto, fragili; margine externo regulariter arcuato; marginibus tenui callo junctis ; alt. 7, diam. 9, alt. ap. 3 millim. .Alluvions de I’Oued Sidi-Aich (Let.). Bonrgiiignat. tSfiV STENOGYRID/E. — G/ECILIANELLIDiE. 127 H. Peehaudi Bourgw'gnat, sp. nov. n Testa elongata, fragili ,'’Vifracea, nitida, albescente, polita; spira pro- ducta, regulariter altemiata, ad summum obtusiuscula (apex exiguus) ; anfractibiis 7-8 usque ad uUimum vix subconvexiusculis, regulariter ac sat lente crescentibus, sutura lineari separatis; ultimo magao, dimidiam altitudinis fere aequante, sat relative convexiusculo; apertura verticali, irregulariter pyriformi-elongata, supexme valde coarctata, intus in venire penultimi minute lamellala ; columella brevi, arcuata, inferne lamellosa ac quasi Iruncata; peristomate recto, fragili; margine externo leviter arcuato; marginibus callo junctis; alt. 6 1/2, diam. 2, alt. ap. 3 millim. Alluvions cle la Medjei’da pres de Ghardimaou (Pechaud). II. Hag^enmulleri Bourguignat , sp. nov. Testa minuta, oblongo-elongata, fragili, diaphana, subalbescente, polita; spira mediocri, producta, ad summum obtusiuscula; anfractibus 6 vix subconvexiusculis, lente usque ad quartum, dein rapidius crescen- tibus, sutura lineari separatis; ultimo magno, dimidiam altitudinis aequante, convexiusculo; apertura verticali, pyriformi, superne angustata; columella brevi, valida, inferne subtruncatula ; peristomate recto, fragili; margine externo antrorsum valde arcuato ; marginibus sal valido callo junctis; alt. A, diam. 1 1/2, alt. ap. 2 -millim. Alluvions de la Medjerda, pres de Ghardimaou (Hagenm.). RUSONA <'). It. decollata Rtsso, Hist. Eur, mend. IV, i8afi, p. 79 (Helix decoliala Linniem , Sysl. nat. [ed. X, 1758] p. 778 et [ed. XH, 1767] p. 1247. Bulimus decoliatus, Bru- guihes. Hist. nat. Vers, in Encycl. meth. I, p. 826, 1789). Esp^ce des plus repandues enTunisie, ainsi que dans tout le nord de I’Afrique, oil on la rencontre partout, particulierement dans les regions basses et voisines des cAtes. € C I li 1 A Hi E li li I » . CiECILIANELLA C. raphidia Bourguignat, in Amen. make. I, p. 218, pi. XVHI, f. 9-11 et Make. Alg. 11, i864, p. ii5, pi. VIII, f. 7-9. ' . . . ; I . TrAs abondante dans les ddtritus de I’Oued Sidi-Aich (Let.), moins commune dans les alluvions de la Medjerda, prAs de Ghardimaou (Pech.). Risso, 1826. BourffiiiKiiat, i85C. 128 GLANDINIDyE. — AURICULIDiE, En Algerie, cede belle esp^ce a Irouvde dans ies alluvions de la Boudjima, pr^s de B6ne, ainsi que dans celles du Safsaf, pr^s de Philippeville, de I'Harrach, pres Alger, de I’Oued Mazafrou, pr^s de Sidi-Ferruch, du Gbeliir, pr^s Orleans- ville, etc.; enfin, aux environs de Mostaganeni. C. nanodea Bour^iignnt , in Amen, malae. I, p. aai, pi. XVIII, f. la-iA, i856 et Malac. Alg. II, i86A,p. iii, pi. Vlll, 1'. /i-6. Alluvions de la iMedjerda, pr^s le pont de Fondouck. (Berthier). C. Letourneuxi /Joi/rg^ui^nai, Malac. Alg. IF, i8()A,p. iia,pl. VIII, f. lo-ia. Un .seul individu dans les de'tritus de la Medjerda, pr6s Ghardiinaou (Pechaud). En Algi^rie, cede Ca;cilianelle a 4t6 decouverte aux environs d’Alger, dans les alluvions de I’Harrach et dans celles du ruisseau du Frais-Vallon. eiiAmuiNiDAE. GliANDINAd). Cil. dilalala Bec/i, ind. moll. p. 78, 18370! liourg. Malac. Alg. II, i8GA,p. 118, pi. Vlll, r. 1-3 (Acliatina dilatatn, Zieglw, mss. Helix rosea, Fei-usnac in Hist. moll. pl.CXXXVI,f. 6-7). Espicc pen cointnune. Monlagne de gres dans la parlie haule de la vallee de la Medjerda (Let.). 4«I. algira Beck, ind. moll. p. 78, 1837 et Bourg. Malac. Alg. II, 186A, p. itg, pi. Vll,f. i-ia (Bnlimus algirns Brijgm't'iT*, Hist. nat. Vers, in encycl. mctli. p. 36A , 1 79a ). Environs de Bizerte (Berthier). Un exemplaire dans les ddlrilus de la Medjerda pr^s (jhardiniaou (Pechaud). AUKICUIilDAE. CARYCHIUM <’>. t'. minimiini Muller, Verm. Hist. 11, p. ia5, 177A. I Alluvions de la Medjerda, pr6s Ghardimaou (Pechaud). L AIMODONTA L. Firmini Bourguignal , 1877 (Auricula Firmim, Puyraudeau, Moll. Corse, p. io5, pi. V, f. 10, 189G; Alexia Firmini, Bourg. Malac. Alg., 11, p. i4.3, pi. VHI, r. ho-kh, 18GA; Pylliia Firmini, Beck, 18.37; Marinula Firmini, L. Pfeiffer-, i85G, 187G). Embouchure de rOued Akarit (Andre); plage dans Tile Djerba, non loin de Houmt-Souk (Let.). •'> Schumacker, 1812. Muller, 177^. 0) ll.etA. Adams, i8.’).5. AURICULIDiE. — ALEXIA. 129 ALEXIA <'). Les esp^ces tunisiennes de ce genre sont, a noire connaissance , au nombre de douze. Nous n’avons pas compris dans ce nombre V Alexia bidentata, signal^e de I’embouchure de I’Oued Akarit (Andre') par M. Morlet (in Arcb. miss. sc. , p. SgS , 1881), parce qu’il nous sembie plus que douteux que la vraie A. bidentata, esp^ce oc^anienne, puisse se retrouver sur les cdtes mdridionales de la Tunisie, S 1. A* enhalia Bourguignat, 1868. Testa elongata, vitracea, nitidissima, diaphano-luteola, subtiliter stria- tula aut laevigato-polita; spira producta, longe attenuata (apex acutus, minutissimus); anfractibus 7-8 convexiusculis , regulariter lenteque cres- centibus, sutura lineari duplicataque separatis; ultimo magno , dimidiam altitudinis mquante, convexo, ad insertionem breviter dellexo; apertura subobliqua, elongato-pyriformi , intus in pariete unilamellata ; columella brevi, recta, prol’unde unidentata (dens immersus, oblique modo per- spicuus); peristomate recto, subobtusato, inferius subpatulescente ; mar- gine externo leviter subsinuoso; marginibus callo, super locum perfora- tionis rellexo, junctis; alt. 8, diam. 3, alt. ap. U millim. Cette esp^ce, dont le type a ddcouvert sur le littoral de Salces, dans les Pyr^ndes-Orientales, viten Tunisie, i I’embouchure de TOued Gab^s (Let.). A. Micheli Bourguignat, Mai. Alg. II, p. iAo,pl. VIII, f. SA-Sg, 186A (Auricula Mi- chcli, Miltre in Rev. zool. p. 66, 18A1 ; Leuconia Micheli, H. et A. Adams, i85A). Bords de I’Oued Akarit (Andrd); lagune de I’Oued Gheiba au Cap Bon et en- virons de Porto-Farina (Let.). Le professeur Issel (Croc, del Violante, Moll., p. io4, 1880) a signals la va- ridt^ triplicata (Bourg. Mai. Alg. 11, p. i4i, pi. VIII, f. 87) dans Tile Galite et m6me de Tozer, au nord du Chott El-Djerid (Kerim, 1876). A. luyosotis March, Cat. Yoidi, p. 38, i85a et Bourg. Malac. Alg. II, p. i38, pi. VIII, f. 90-29 , i864 (Auricula myosotis, Draparnaud, Tabl. Moll. p. 53, 1801 et Hist. Moll. Fr. p. 56, pi. Ill, f. 16-17, i8o5). Littoral prds Porto-Farina; lagune de I’Oued Cbeiba au Cap Bon et plage de Gabds (Let.); bords du lac Bahirah entre Tunis et la Goulette (Pechaud). S 2. A. algerica Bourguignat, Malac. Alg. II, p. iAi,pl. VIII, f..23-3o, 186A. Espdce assez abondante sur le littoral et mdme dans quelques cours d’eau de I’intdrieur des terres. Leach, 1818. Malacologie. 9 130 AURICULID^. — ALEXIA. Oasis de Kebilli (Bellucci, 1875); Ain-Oudref, Oued Akarit, Oued Melah et Keriz, au nord du Ghott El-Djerid (Andrd), lagune de I’OuedGheiba au Gap Bon; embouchure de I’Oued Gabes, eiifln ruisseau a El-Hamma, au sud de Gab^s (Let.). A. balearica Dohrn et Heynemann, Moll. Balear. in Malak. Blatter, p. 110, 1862. Getle jolie Alexie espagnole semble assez repandue sur la plage de Gab^s, ainsi qu'h I’embouchure de I’Oued Gab^s; on la rencontre encore, mais plus rare- nient, a El-Hamma, au sud de Gab^s, dans I’int^deur des terres (Let.). A. Cos.soni Lelourneiix et Bourguignat, sp. nov. Testa curia, ventrosa, ovoidea, uitida, translucida, pallide luteola.ad summum rubella et ad aperturam albo-marginata , subtiliter striatula; spira breviter acuminata (apex peracutus); anfractibus 7 convexiusculis, arete spiralis, sutura inipressula separatis; ultimo magno, dlmldiam alti- tudinis superanfe, rotundato, ventroso, nibilominus inferne attenuato ; apertura subobliqua, elongata sat angusta, intus quadridentata, scilicet: dentes duo in pariete aperturali quorum superior minimus ac saepe defi- ciens ; columellaris unus validus prominens ac contortus, tandem (modo in speciminibus grandaevis) denticulus unus intus ad partem superam marginis externi; columella brevi, robusta; peristomate recto, acuto, intus (apud specimina adultissima) albo-incrassato, inferne patules- cente; margine externo recte descendente; margiiiibus callo diaphano, super locum perforationis sat late reflexo, junctis; alt. 7, diam. A, alt. ap. A millim. Gette Alexie , remarquable par sa forme ^court^e , par sa coquille tr^s ventrue , par sa spire bri^vement acuminde, par sa lamelle columellaire contournde et faisant saillie sur la face de I’axe, etc., a dtd recneillie a I’embouchure de I’Oued Gabes, ainsi que dans la lagune de I’Oued Gheiba au Gap Bon (Let.). A. dubia L. Pfeiffer, Syn. Auricul. n° 157, i85/i, et Monogr. Auricul. viv., p. i5o, i8.56 (Auricula dubia, Cantraiiie, in Bull. Soc. sc. Brux. ll,p. 383, i836). Embouchure de fOued Gabes (Let.). A. terrcstrls Lelouitieux et Bourguignat , sp. nov. Testa parva, ventrosa, curta, utrinque attenuata, luteolo-albescente , ad summum rubella, fere Imvigata; spira breviter conica (apex acutus); anfractibus 6 vix convexiusculis, arete spiralis, sutura lineari separatis; ultimo relative maximo, dimidiam altitudinis superante, turgido-ventroso, ad basin attenuato, ad insertionem breviter deflexo; apertura vix subo- bliqua, angustata, elongata, superne perangulata, inferne leviter co- arctata, intus bilamellata (lamella una lamelliformis in pariete aperturali ; altera columellaris contorta, valde prominens ac fere usque ad basin des- AURICULIDiE. — ALEXIA. 131 cendens); columella brevissima, recta; peristomate recto, acuto, inferne intus incrassato ac patente; margine externo antrorsum regulariter sub- arcuato; marginibus callo, super locum perforationis late reflexo, junctis; alt. 5, diam. 3, alt. ap. 3 millim. Cette petite espece se rencontre dans I’interieur des terres, sur le bord d’un ruisselet, a El-Hamma, au sud de Gabes (Let.). A. globnlns Bourguignat, sp. nov. Testa parvula, curta, ventrosa, globulosa, nitida, diaphana, cornea, prope aperturam albescente, subtiliter striatula; spira valde curta, obesa nihilominus conica (apex prominens ac quasi mamillatus) ; anfractibus 6 convexiusculis (eonvexitas maxima ad suturam proximo), arete spiratis usque ad penultimum, dein rapidius crescentibus , sutura impressula se- paratis ; ultimo maximo, 2/3 altitudinis aequante , superne turgido , inferne attenuate; apertura subobliqua, angusta, oblongo-elongata, trilamellata (parietales duae quarum superior minuta ac denticuliformis , inferior la- melliformis; columellaris una contorta, sat immersa) ; columella brevi, alba; peristomate recto, albo, inferne patente ac intus albo-incrassato ; margine externo antrorsum non arcuato sed recto; marginibus callo diapbano vix perspicuo junctis; ait. 6, diam. 3 1/2, alt. ap. k millim. Petit canal d’irrigation dans I’intdrieur de I’oasis de Gabes (Duveyrier). S 3. A. Bivonse Bourguignat, Maiac. Alg. II, p. 187, i86i (Ovatella bidentataW, Ant. Bivona, Nuov. Gener. p. aa , pi. II, fig. 10, iSSa ; Auricula myosotis, var. B, Phi- lippi, Enum. Moll. Sic. I, p. idS, i836; Auricula Bivonae, Philippi [loc. sup. cit.] n, p. 118, 1844). Plage de Gabes et rochers a fleur d’eau pr^s de Porto-Farina (Let.). A. Eietonrnenxi Bourguignat, sp. nov. Testa sat parvula, oblonga, mediocriter ventrosa, nitida, sat fragili et translucida, cornea cum flammulis rubellis ac fere laevigata; spira regu- lariter attenuata, sat producta (apexacutus, prominens); anfractibus 6-7 convexiusculis, regulariter crescentibus, sutura impressula separatis; ultimo magno, dimidiam altitudinis leviter superante, convexo; apertura obliqua, angustata, elongata, eleganter albo-multidentata , scilicet : dentes parietales 3 lamelliformes quorum superior minimus et inferior validior ; columellaris unus, robustus, lamelliformis , contortus ac fere usque ad basin descendens; tandem pala tales 5 dentiformes, intus in margine Non Monlagu. 9- 132 ANCYLIDyE. AINCYLUS. externo ac extus apparentes; columella robusta, brevissima; peristomate recto, breviter patulescente ; margine externo recto; marginibiis tenui callo junctis; alt. 5 1/2, diam. 21/2, alt. ap. 3 millim. Chez cette belle esp^ce , les cinq dents palatales se poursuivent dans I’int^rieur et donnent lieu a trois ou quatre sdries de denticulations analogues k celles qui caract^risent I’ouverture. Cette Alexie , qui vit en abondance sur les rochers de Mandara , pr^s d’Alexan- drie, en ^Igypte, a dtd retrouv^e sur le littoral de I’lle Djerba (Let.). Pecliaudi Bourguignat, sp. nov. Testa parvula, breviter fusiformi, utrinque attenuata, in medio rela- tive turgida, nitida, laevigata, cornea; spira conica (apex prominens et acutus); anfractibus 6 convexiusculis, arete spiratis, sutura impressula separatis ; ultimo magno , dimidiam altitudinis aequante , superne turgido, inl’erne attenuato; apertura subobliqua, angustato-elongata, albo-quinque- dentata : dentes parietales 3 quorum superiores 2 minuti, inter se sal approximati ac ad partem superam notati, inferior pervalidus, lamelli- formis prope columellam; columellaris unus robustus, contortus; tandem palatidis unicus denliformis in margine externo; columella brevi, crassa; peristomate recto, albo-incrassatulo, interne leviter patulescente ; margine externo antrorsum vix arcuatulo; marginibus valido candidoque callo junctis; alt. 5, diam. 2 1/2, alt. ap. 2 1/2 millim. Cette esp^ce, d^couverte dans la Macta, pr^s d’Oran, par M. Pechaud, a 4t4 recueillie, en Tunisie, parce malacologiste dans les alluvions de la Medjerda, pr^s de son embouchure, dans les marais d’Utique. S 2. PULMOBRANCHIATA. ANtClflilDJB. ANCYIiUS. A. !«(rigatu.s Parreyss, in Bourguignat , in Journ. conch. IV, p. 198, i853 et in Spicii. malac. p. 166, i86a. Esp^ce abondante dans une source, an pied de la colline deTakrouna (domaine de I’Entida), ainsi que dans les ruisseaux des fordts des Merasen et des Oulad-Ali (Let.), enfin dansl’Oued El-Hadjar, chez les Ouchteta (Roger Mar^s). Cet Ancyle est une esp^ce sicilienne qui, dans ces derniers temps, a 4l4 con- stal^e en Italie et en Espagne. A. Peraudieri Bourguignat, in Spicii. malac. p. 197, 1863, et Malac. Alg. II, p. aoA. pi. XIII, f. 6-9, 186/t. Ruisseau de PAin-Medeker, dans I’Enfida (Let.), ou cette esp^ce algdrienne est commune. LIMN^ID^. LIMNiEA, PHYSA. 133 L. Vatonni Bourguignat, Malac. Tunis, p. 3i, pi. I, f. 3a-33, 1868. Sources thermales du Djerid (Duveyrier). Le type a dtd recueilli dans 1’ oasis de Ghadam^js (Vatonne). E.. tranciatiila Goupil, Mod. Sarthe, p. 6A, pi. II, f. i-3, i843 (Buccinum trunca- tuium, Muller, Verm. Hist. II, p. i3o, Limnaeus truncatulus, Jeffreyss, i83o; Limnaeus minutus, Draparnaud, 1801 et i8o5; Limnaea minuta , Lamarck, 182a). Cette esp^ce cosmopolite a ^te constat^e en Tunisie dans im petit misseau , sur le rivage meridional de la Galite (Gestro, 1877), dans les alluvions de la Med- jerda, pr^s du pont de Fondouk (Bourg. 1867) et pr^s de Ghardimaou (Pech.), ainsi que dans les ruisseaux du Djebel Zaghouan (Let.), des environs de Gafsa (Doum.-Ad.), enfin dans TAin-Zerig et les fossds de I’oasis de Gab^s (Let.). PHYSA. \ Ph. Brondeli Bourguignat, in Amen, malac. I, p. 178, pi. XXI, f. ii-i3, i856 et Malac. Alg. II, p. 177, pi. X, f. 43-AA, i864. Alluvions du lac Kelbia (Let.). Le type de cette esp^ce vit aux environs de B6ne. Ph. trancata Ferussax;, mss. in Bourg. in Amen, malac. I, p. 170, pi. XXI. f. 5-7, i856 et Malac. Alg. U, p. 176, pi. X, f. k-j-hg, i864. Lac Kelbia (Let.), Gafsa (Doum.-Ad.). Ph. Brocchii Bourguignat, in Amen, malac. I, p. 169, i856 et Malac. Alg. 11, p. 17A , pi. X, f. A5-46, 186A (Isidora Brocchii, Ehrenberg, Symb. phys. Moll. i83i). Alluvions de la Medjerda, au-dessous du pont de Fondouk (Bourg. 1867); environs de Gafsa (Doum.-Ad.); bords du lac Kelbia (Let.), ou cette esp^ce olfre de grandes variations de taille. Ph. Raymonfliana Bourguignat, in Amen, malac. I, p. 172, pi. XXI, f. 8-10, i856 et Malac. Alg. II, p. 178, pi. X, f. Ai-As, i864. Lac Kelbia (Let.). Echantilions bien typiques. Ph. contorta Michaud in Act. Soc. linn. Bordeaux, III, p. 268, 1829 et Cat. test, viv. Alg. p. 12, f. 26-27, 1833 et Bourg. Malac. Alg. II, p. 171, pi. X, f. 38-4o, 186A. Egaiement dans le lac Kelbia ( Let.). 134 PLANORBID^. — CYCLOSTOMlDiE. PliAIVORBlDiK. PLANORBIS('). PI. niarmoratns Michaud, Cat. test. viv. Alger, p. II, f. aS-So, i833 (Planorbis complanatus, var. C. Bourg. .Malac. Alg. II, p. i53, pi. IX, f. a3-a6, i864). Oued Gab^s (Doum.-Ad.). PI. submarginatns CriitoforielJan, Mant. n°9, iSSa ( Planorbis complanatus var.B. Bourg. Malac. Alg. II, p. i5a, pi. IX, f. ao-aa, i864). Fosses et cours d’cau de I’oasis de Gab^s (Let,). PI. .subangulatus Philippi, Moll. Sicilias, II, p. iig, pi. XXI, f. 6, i844 el Bourg, Malac. Alg. II, p. i53, pi. IX, f. 37-30, i864. Avec I’esp^ce prt^cddenle , dans I’oasis de Gab^s (Let.), ainsi que dans I’Oued Melah (Andrd). PI. a^raula.<4 Bourguignat, Malac. Alg. II, p. iSg, pi. X, f. aa-ab, ]864. Bords du lac Kelbia ( Let.). PI. nainidicu»< Bourguignat, Malac. Alg. 11, p. iGo, pi. X, f. aG-ag, i864. Petits ruisseaux, cliez les Ouchteta (Let.). GASTEROPODA OPERCULATA. S 1. PULMONACEA. CYCliOSTOmiDAE. CYCLOSTOMA <“). C. sulcatum Draparnaud , Hist. Moll., p. 33, pi. XIII, f. 1, i8o5. Sur les rochers, anx environs de Porlo-Farina (Let.), ct de Tunis (Bourg., 1867). POMATIAS(^>. Les Pomatias actuellement connus dans le nord de I’Afrique, en y comprenant les espdces tunisienncs que nous allons ddcrirc, sontau nombre dedix-neuf. Guctlard, 1756. •’I Draparnaud, 1801. Studer, 1789. CYGLOSTOMIDiE. — POMATIAS. 135 Ces Pomatias peuvent se repartir ea cinq groupes : 1° Pomatias oranicus (Bourg. 1876). Cette espece appartient a la sdrie du Pomatias ohscurus des Pyrdndes; 2° Pomatias Belloiri (Let.) et Latasteams (Let. et Bourg.); 3° Pomatias Letoumeuxi (Bourg.), tunetanus (Let. et Bourg.), Henoni (Bourg.), euristoma {Bo\u'g.),funereus (Bourg.), (Bourg.), cyclonixius (Bourg.), Rogeri (Let. et Bourg.) et euneus (Bourg.); 4° Pomatias monticola (Bourg.), Thayacus (Bourg.), Doumeti (Let. et Bourg.) et punicus (Let. et Bourg.); Enfin, 5° Pomatias Maresi (Let.), Pechaudi (Bourg.) et atlanticus (Let.). Les esp4ces de ce dernier groupe paraissent spe'ciales aux montagnes de la Kabylie. S 1. P» Belloiri Letourneux, sp. nov. Testa punctiformi-perforata (perforatio minutissiraa, saepe semitecta), turrito-conica , nihiiominus in medio leviter tumidula, fragili, subtrans- lucida, parum nitente, undique (embryonalibus laevigatis exceptis) con- fertim costulata (costae regulares, sat productae), albo-caerulescente , ad summum fuscula aut cornea et in ultimis biseriatim fusco-maculata ; spira conica, ad summum obtusa (apex mamillatus, laevis ac nitidus) ; an- fractibus 9-10 relative sat convexis, lente crescentibus, sutura bene im- pressa separatis; ultimo mediocri, rotundato, ad aperturam campanu- latim vix ampliore; apertura vertical!, spbaerica; peristomate fragili, undique leviter patulescente, ad marginem columellarem vix auricuiato; alt. i3, diam. 5, alt. ap. 3 1/2 millim. Cette espece, decouverte sur les rocbers des Djebel Thaya et Guerar, dans la province de Constantine, a dtd retrouvee en Tunisia, non loin de la source du Djebel Zagbouan. P. Latasteanus Letourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa punctiformi-perforata, turrito-conica, in medio tumidula, sub- opacula, minus fragili, leviter nitidula, confertim (embryonalibus ex- ceptis) costulata, uniformiter pallide flavo-albescente ; spira conica, ad summum obtuso-mamillata (apex amplus, laevis, nitidissimus) ; anfrac- tibus 9 convexis, lente crescentibus, sutura profunda separatis; ultimo rotundato, inferne obscure subangulato, ad aperturam campanulatim dilatato ac superne ad insertionem breviter ascendente; apertura sub- verticali, rotundata, superne obsolete angulata, intus incrassata; peri- stomate simplici, intus crassulo, undique patulo, ad marginem columel- larem auricuiato; operculo (ignoto); alt. 10, diam. 4, alt. ap. 3 millim. 136 CYGLOSTOMlDiE. — POMATIAS. Le P. Latasteanus se distingue du prdc^dent par sa taille moindre , par son test plus solide, par sa coloration diflerente, sans macules, par ses tours plus con- vexes , par sa suture profonde , par son dernier tour tr^s dilatfi aux abords du peristome, par son ouverture arrondie avec un sentiment d’angulositd relativement prononc^ a son Lord externe sup^rieur, par son p(iristome intdrieurement ^paissi et largement dpanoui en forme d’entonnoir. Snr les rochers, au Djebel Re^as (Let.). S 2. P. Lctourneuxi Bourguignat, Moll. nouv. (7' decade, 18G6), p. 916, pi. XXXIII, f. 29-93, et Saint-Simon, Desc. esp. nouv. Pomat. p. 17, 1869, et L. Pfeiffer, Mon. pnenmonop. (supplem. Ill), p. 199, 1876. Primitivement ddcouverte a Rokiiia, pr^s Hammam-Meskboutin, ou elle se trouve en grande abondance, cette esp^ce a ^te fr^cpiemmenfconstatde en Tunisie, au Djebel Refas (Bell., 1875 et Let.), au Djebel Bou-Kournein (Doum.-Ad.), ainsi qu’au Djebel Zagbouan, a Mokta-el-Hadjar, ii Hammam-Zeriba, dans I’En- fida, et au Kef El-Hannecb, cbez les Oulad-Ali (Let.). P. tnnetamiR Letournenx et Bourguignat, sp. nov. Testa punctiformi-perforata, conica, opacula, nitidula, eleganter (em- bryonalibus exceplis) costulala, uniformiter pallide pruneo-cinerescente; spira regulariter conico-attenuata, ad summum leviler mamillala (apex la3vis, pallide luteus, nilidissimus); anfractibus 9 vix convexiuscuiis, sutura medioci iter impressa separatis; ultimo rotundato, ad aperturam cainpanulatim ampio, superne ad iiisertionem breviter ascendente; aper- tura subverticali, superne obscure angulata , rotundala, nihilominus ple- rumque ad niarginem externum leviter compressa, intus fuscula, ad marginern albo-nitida; peristomate simplici aut raro in speciminibus grandmvis leviter duplici, candido, acuto, intus albolabiato, ad marginern externum campanulatim expanse, tandem ad insertionem et super mar- ginem columellarem biauriculato ; operculo (ignoto); alt. 10, diam. 6, alt, ap. 3 1/4 millim. Ce Pomatias, remarquable par sa coloration, non moins que par son ouverture comprimde du c6t(i externe, semble assez r^pandu sur les montagnes, au-dessus d’Hammam-el-Lif, au Zagbouan, sur les collines pr4s de I’Oued El-Hammam, ainsi que dans le domaine de I’Enfida, a Takrouna et a Hammam-Zeriba (Let.). P. Henoni Bourguignat in Saint-Simon, Desc. esp. nouv. Pomat., p. 91 (sans descrip- tion), 1869. Testa imperforata aut punctiformi-perforata, turrito-acuminata, opa- cula, non nitente, cinerescente aut pallide luleola, valide (embryona- libus exceplis) costulala; spira regulariter acuminata, ad summum ob- tusa (apex laevis, luteus, splendens); anfractibus 9 leviter convexiuscuiis. CYCLOSTOMID^. — POMATIAS. 137 sutura sat bene impressa separatis ; ultimo rotundato , ad aperturam cam- panulatim et praecipue ad basin ampliato; apertura subobliqua, pervio- rotundata, superne ad insertionem obscure subangulata, intus saspe plus minusve castanea; peristomate simpiici, non continuo (margines tenui callo juucti), acuto, expanso ac in campanulam undique dilatato etbiauri- culato (auricula superior ad insertionem labri fere omnino adnata ac rela- tive ascendens; auricula inferior obsoleta, a penultimo spatio profunde canaliculato late separata); operculo (ignoto); alt. i9, diam. 5, alt. ap. h millim. La large dilatation en entonnoir de I’ouverture , non moins que la profonde ^chancrure de I’axe columellaire A sa partie supdrieure pennettront toujours de distinguer ais^ment cette espAce des pr^c^dentes. Ce Pomatias, d’abord d^couvert a El-Harrouch, entre Phibppeville et Constan- tine, puis a Roknia, prAs Hammam-Mesltboutin , a ^t^ retrouv^ en Tunisie, dans les anfractuosit^s des rochers, au Djebel Bou-Kournein (Doum.-Ad.), ainsi qu’au Djebel Refas, aux environs d’Hammam-el-Lif, et aux alentours de Mokta-el- Hadjar (Let.). P. enristoma Bourguignat, sp. nov. ^ Testa obtecte perforata, sat breviter conico-acuminata, opacula, non nitente, ssepe limo inquinata, uniformiter pallide albescente aut potius fuscula, valide (embryonalibus exceptis) costata (costae robustae, pro- ductae, distantes); spira conica, ad summum obtuso-mamillata (apex laevis ac micans) ;(anfractibus 9 convexiusculis, sutura sat profunda sepa- ratis; ultimo rotundato, inferne obscure subangulato, ad aperturam am- pliato; apertura verticali, exacte rotundata, nihilominus ad insertionem obscure subangulata ; peristomate continuo , simpiici aut in speciminibus grandaevis duplici, valde incrassato, late plane expanso ac biauriculato (auricula superior omnino adnata; auricula inferior ampla, alata, convexi- tatem penultimi fere attingens); operculo (ignoto); alt. 10, diam. 5, alt. ap. U millim. Cette espAce , remarquable par ses fortes c6tes , par sa belle oreiUette columel- laire ailde , par la grande expansion de son pdristome , d’abord ddcouverte a Rok- nia, puis a Hammam-Meskhoutin, a dtd retrouvde en Tunisie, au Kef El-Hanneck , chez les Oulad-Ali ( Let.). P. cyclonixins Bourguignat, sp. nov. Testa punctiformi-perforata, conica, opacula, non nitente, sat tenuiter costulata, pallide fuscula ac obscure fasciata (fasciae duae [in ultimo tres] subcastaneae ac interruptae) ; spira acuminata, ad summum obtusa (apex laevis et splendens) ; anfractibus 9 convexiusculis, sutura sat profunda separatis; ultimo mediocri, rotundato, inferne obsolete subangulato ac 138 CYGLOSTOMIDyE. — POMATIAS. infra leviter subplanulato ; apertura vix obliqua, exacte sphaerica; peri- stomate aibescente, non continuo (margines callo juncti), mediocriter crasso, breviter reflexo ac ad marginem columellarem auriculato (auricula obsoleta, a convexitate penultimi valde remota); operculo (ignoto); alt. io,diam. 4, alt. ap. a i/a millim. Cette belle esp^ce, dont le type provient de Roknia, dans la province de Con- stantine, a dtd recueillie dans le Djebel Zagbouan (Let.), ou elle parait fort rare. P. Roger! Lelouiimix et Bourguignat, sp. nov. Testa subobtecte perforata, turrito-acuminata, relative elongata, snb- opacula, non nitente, cinerescente, eleganter costulata; spira producta, ad sunimum obtusa (apex laevis, luteolus ac nitidus) ; anfractibus lo con- vexiusculis, sat arete spiralis, .sutura impressa separatis; ultimo rotun- dato, inferne obscure subangulato, ad aperluram campanulatim ampliato; apertura verticali, ad dextram valde projecta ac quasi excentrica, rolun- dala, superne angulata; peristomate non continuo (margines callo juncti), incrassatulo, inferne late pianeque expanse, ad inserlionem anlrorsum re- llexiusculo, ad columellam valde auriculato (auricula ampla, superne abrupte desecta ac convexitati penultimi proximo); operculo (ignoto); alt. 11 1/2, diam, 5, alt. ap. k millim. Cette singuli^re espece, caracteris^e par son ouverture excentrique, vit au Kef El-Hanneck, cbez les Oulad-Ali, ou elle a did Irouvde par M. Roger Wards, a qui elle est dddide. P. euncus Bourguignal, sp. nov. Testa subpunctiformi-perforata, relative minuta, conica, parum ni- tente, eleganter costulata, cinerescente ac fusco-blfasciata (fasciae inter- ruptae); spira breviter acuminata, ad summum obtusa (apex laevis, nitidus); anfractibus 8 sat convexiusculis, sutura relative profunda separatis; ultimo rotunda to, ad aperturam ampliato; apertura verticali, rotundata, superne obscure subangulata; peristomate non continuo (margines callo juncti), simplici, acuto, undique mediocriter expanse ac biauriculato (auricula superior subadnata; auricula inferior plus minusve ampla aut obsoleta, a convexitate penultimi sat remota) ; operculo (ignoto); alt. 8, diam. U, alt. ap. 3 millim. Le type de cette petite espdee vit sur les rochers des Djebel Guerar et Thaya , dans la province de Constantine. En Tunisie, ce Pomatias a dtd conslatd au Djebel Re^as et sur les collines au dessus d’Hammam-el-Lif (Let.). GYCLOSTOMIDyE. — POMATIAS. 139 8 3. Les espejces de ce groupe sont caract^risdes par une croissance plus lente et par un pdristome dpais, droit ou a peine dvasd, possddant un double rebord dmoussd, I’interne ddpassant Texterne. P. monticola Bourguignat, sp. nov. Testa punctiformi-perforata, turrito-conica, opaca, non nitente, sor- dide fusca, eleganter costata (costae prodqctae ac robustae) ; spira sat elon- gata, acuminata, ad summum obtusa (apex laevis, micans ac luteolus); anfractibus 9 convexiusculis, lente crescentibus, sutura sat profunda se- paratis ; ultimo exacte rotundato, ad aperturam vixampliore; apertura vertical! , fere sphaerica , ad insertionem subangulata , intus albescente ac in- crassatula; peristomate crasso, obtuso, duplici (internum continuum, emi- nens; externum ad columellam obsolete auriculatum); operculo (ignoto); alt. 10, diam, k 1/2, alt. ap. 2 3/4 millim. Le bord pdristomal de cette espdce ressemble d’une fa^on frappante a celui qui caractdrise la Stalioa prototypica des marnes tertiaires de la Dalmatie. Le type de ce Pomatias se trouve sur le Djebel Guerar, haute montagne prds d’Hammam-Meskboutin , dans la province de Constantine. En Tunisie, cetle mdme espdce a dtd constatde sur les sommets des Djebel Re^as et Bou-Kournein (Let.). P. Doametl Letourneux et Bourguignat, sp. nov. Tesla punctiformi-perforata, turrito-conica, opaca, non nitente, pal- lide subcarneolo-albescente, tenuiter costulata (costulae albidae, parum validae, in superioribus confertae, in ultimis distantes, ad aperturam eva- nidae); spira regulariter conico-attenuata , ad summum obtusa (apex va- lidus, laevis, splendens et nitidus); anfractibus 9 convexiusculis, arete spiralis, sutura impressula separatis; ultimo rotundato, inferne circa per- forationem leviter subplanulato, ad aperturam mediocriter ampliato ; aper- tura subobliqua, rotundata in directionem leviter declivem a sinistra ad dextram ac quasi subexcentrica , superne subangulata, intus incrassata ac albescente; peristomate crasso, obtuso, duplici (internum continuum; externum valde diminutum, inauriculatum) ; operculo (ignoto); alt. 12, diam. 5, alt. ap. 4 millim. Anfractuosit^s des rochers, au Djebel Bou-Kournein (Let.). P. punicus Letoumeux et Bourguignat, sp. nov. Testa punctiformi-perforata, relative minuta ac brevi, conoidali, opaca, corneo-fusca , valide (embryonalibus exceptis) costulata; spira bre- viter conica, ad summum obtusiuscula (apex laevis, corneus et nitidus); anfractibus 8 convexiusculis, arete spiratis, sutura impressula separatis ; 140 GYCLOSTOMIDyE. — ASSIMINIDiE. ultimo rotundato, ad aperturam valde ampliato ; apertura vertical! , ro- tundato-pyriformi, superne angulata, intus incrassata ac albescente; peristomate crasso, obtuso, duplici (internum continuum , prominens ; externum sordidum ac ad insertionem labri et ad columellam leviter auriculatum) ; operculo (ignoto); alt. 9, diam. U 1/2, alt. ap. 3 millim. (]a et la, au Djebel Re?as (Let.). ACME (*). A. LetonrneuxI Bourguignat , Malac. Aig. II, p. aai, pi. XIII, f. 3i-33, i864. Alluvions de I’Oued Akarit (Andr^). A. Benoltl Bourguignat, Malac. Alg. II, p. 918, i864, et Paladilhe in Nouv. miscell. malac. (3' fasc. i868), p. 93 (Pupula lineata, Calcara, i844; Acme lineata, Benoit, 1857). Cetle esp^ce sicilienne, constat^e dans ces derniers temps aux environs de B6ne, vit ^alement en Tunisie, ou elle a 616 recueillie dans les alluvions de la Medjerda, au-dessous de Gliardimaou (Pech,). ASSlirilI¥lDiE. AssnnNiA '">. Ah. litlorina Paladilhe, Desc.quelq. nouv. esp. et Prodr. monogr. Assimin. d’Europe (ext. ^Ann. sc. nat. Paris, 1875), p. 10, 1876 (Helix littorina , Delle Chiaje, Mem. Anim. s. vert. Napoli, III, p. 9i5, pi. XLIX, f. 36-38 , 1828). Sm’ les pierces inouill^es par I’eau de la mer, pr^s de Porto-Farina (Let.). Abondanle. Cette espiice, rcipandue sur les c6tes de la Sicile, de I’ltalie, des BaMares, de Crete, etc., a M constat^e mSme en I^gypte, a Mandara, pr^s Alexandrie, ou elle vit en corapagnie de rdssiminta Letoumeiuci ( Bourg.). 8 2. BRANCHIATA. PAIiUDlMlDie. BYTHINIA Les especes de ce genre, dans nos possessions du nord de I’Afrique, sont au nombre de huit, savoir : Bylhinia tentaculata. Gray, Turt. Man. 3' ^dit., p. 98, i84o (Helix tenlacu- **• Hartmann, iSai. Leach, 1816. Gray, 1821. paludinidj:. — bythinia. 141 \ata, Linnwus, 1758; Paludina impura, Brard, i8i5), de Chabet-Beinan, pr^s Alger; B. numidica Bourguignat, Malac. Alg. II, p. 925, pi. XIII, f. 42-44, i844, des environs de B6ne ; B. Bourlieri, Letoumeux, sp. nov, 1880, d’Ouargla; B. Orsinii, Charpentier, mss. (Paludina Orsinii, Kuster, Palud. p. 42, pi. IX, f. 1-2 , 1862), du lac des Arbaouam, dans I’Edougb et des Seba; B. Hipponensis, Bourguignat, sp. nov. 1881, des environs de B6ne; B. Sebanica, Bourguignat, sp. nov. 1881, des Seba; B. Hagenmiilleri , Bourguignat , sp. nov. 1881, des alentours de B6ne, Et B. punica, Hagenmuller, sp. nov. 1881, dgalement des environs de B6ne. Ces deux derni^res esp^ces sont les seules qui aient jusqu’4 present ren- contrdes en Tunisie. B. Hagenmulleri Bourguignat, sp. nov. Testa parvula, vix rimata, perturaida, subopaca, fere laevigata, nitida ac cornea; apice valido et obtuso; anfractibus 4 perventrosis, exacte cylindricis, regulariter crescentibus , sutura valde profunda separatis; ultimo mediocriter majore, dimidiam altitudinis aequante, perventroso ac exacte rotundato; apertura fere verticali, ovata; peristomate continue, recto, nigrescente; operculo lineolis concentricis prominentibus insigni; alt. 3 1/2, diam. 2 1/2, alt. ap. 1 3/4 millim. Cette espece, du groupe de la B. Orsinii, a 4t6 recueillie dans un petit lac, au sud de Bizerte (Bertbier). Le type de cette Bytbinie vit dans le lac de Faid El-Maiz, pr^s de Bdne, ou il a d^couvert par le D" Hagenmuller. B. punica Hagenmuller, sp. nov. 1881. Testa sat parvula, rimata, tumido-ovata , opacula, laevigata, parum nitida, cornea aul saepe limo rubro inquinata; apice minuto; anfractibus .5 ventrosis, sat celeriter crescenlibus, sutura mediocriter profunda sepa- ralis; ultimo rotundato, dimidiam altitudinis aequante; apertura verti- caii, ovata ; peristomate continue, recto , leviter subpatufo, atro aut albes- cente; operculo lineolis concentricis teneliis cincto; alt. 4 1/2, diam. 3, alt. ap. 2 1/4 millim. Cette espSce, dont le type a dt4 dgalement d^couvert [aux environs de B6ne, a 616 recueillie dans les alluvions des lacs de Bizerte (Bertbier). Cette Bytbinie se distingue de la prdcMente par sa taille plus forte , par sa croissance spirale un peu plus rapide , par son sonunet exigu , mais nolamment par ses tours plus nombreux, moins renfles et s^pards par une suture relalivement peu profonde. Cbez la B. Eagenmulleri , la suture est si enfoncde que les tours, qui sont bien renfl^s-cylindriques, paraissent comme d^tacbds. 142 PALCDINIDiE. — AMNICOLA. AMNICOIiA'*). Les Amnicola, du nord de I’Afrique, peuvent se r^partir dans les huit sdries suivantes : 1° Les ANOBMALEs<^> (tvpe A. stngularis) , parmi lesquelles il convient de com- prendre les A. Oudrejiea et paradoxa; 2° Les co.MQUEs (type A. Lalasteana), repr^senl^s en Afrique par une seule espke (le type) ressemblant comme forme a V Helix Bellucciana, d^crite a la page io3; 3° Les OBLONGDEs (type A. eymiacu), telles que les A. subscalaris, Bythinopsis , Just, Cossoni, saharica, Miloni, etc. , auxquelles il fautjoindre I’A. Monjoi, des Bal^ares, les A. lanceolata, Vindtliea, de France, etc.; 4° Les LDTEOLiENNES (type A. luteola), dont la plupart (A. gagathinella, tnamtl- lata, Thessalonica , etc.) sont, 4 I’exception de I’A. luteola, dtrang^res h I’Afrique; 5° Les siMiLiEXNES (type A. similis), dont deux seulement (A. stmilis et Ma- ceana) ont constal^es dans nos possessions du nord de I’Afrique; 6* Les ^PAissEs (type A. Pomariensts) , telles que les A. pycnocheilta , Poma- riensis, desquelles il faut rapprocher les formes ^trangeres; A. Melitensis, com- pacta, etc.; 7° Les ANATiNEs (type A. analina), qui forment un groupe fort nombreux (A. Dupotetiana , Scrvainiana , Bouvienana, acramhleia, Constantinm , etc., d’Afrique, et A. Cocchii, subproducta, Sahara, Isterica, Penchinati, Salinesi, baleartca, Emiliana, etc., d’Europe on des lies ra^diterrandennes) ; Enfin, 8° les coubtes-globoleoses {i'jpe A. globulina) , parmi lesquelles nous comprenons les A. sterea, globulina, Doumeti, pycnoleiia, Leloumeuxiana , perfo- rata, Barattei, ragta , fontium , Geslroi, etc. 8 1. A. singular!!* Leloumeux et Bourguignat , sp. nov. Testa punctiformi-perforala , .subelongato-oblonga, fere opaca, sublae- vigata, a tra, sine incola corneo-viridescente aut subsniaragdina ; spira producta, ad summum sat breviter attenuata; apice exiguo; anfractibus 6 irregulariter crescentibus quorum superiores tres exigui, medianus gibbosus et caeteri ampli, inflati ac circa suturam profundam tumiduli; ultimo relative mediocri, i/3 altitudinis aequante, rotundato superne <*' Haldemann, m Coquiile oblongue-allongee , a tours superieurs tres exigus, au tour median prenant subi- tement un grand d6veloppement en taille et en grosseur, et au dernier tour nxactement renfle- cylindrique. Suture toujour* trfes profonde. PALUDINID^. — AMNICOLA. 143 prope suturam quasi subscalari; apertura leviter obliqua, ovata; peristo- mate continuo, recto, intus subincrassatulo ac subpatulo; operculo atro, pervelociler spirescente; alt. 6, diam. k, alt. ap. 2, lat. ap. 1 3/4 millim. Cette esp^ce, remarquable par sa croissance spirale subscalariforme et par i’^norme d^velopperaent en taille et en grosseur de ses derniers tours , vit dans rOued Gabfe, pres de Gab^s, ainsi que dans les ruisseaux de I’oasis d’Oudref (Let.). A. Oadrefica Letourneux et Bourguignat , sp. nov. Testa rimato-perforata, subconoidea, inferne inflata, superne obtuse attenuata, subdiaphana, fere laevi, cornea et cum incola fusco-atra; spira subconico-attenuata, ad summum perobtusa, fere subito tholiformi; apice minutissimo ; anfractibus 5, quorum superiores 2 exigui, tertius relative major et ad laevam partem perventrosus, caeteri inflati, exacte cylindrici ac rapide descendentes et quasi subcontorti; ultimo mediocri, 1/3 altitudinis leviter superante, inllato-rotundato, circa suturam perpro- fundam quasi subcanaliculato ; apertura subverticali , ovata ; peristomate continuo, recto, intus leviter incrassatulo; operculo late spirescente, rubro-sanguineo, in centro atro; alt. 3 1/2, diam. 2 3/4, alt. ap. 1 i/4, lat. ap. 1 millim. Oasis d’Oudref (Let.). Esp^ce rare. A. paradoxa Bourguignat , .sp. nov. Testa vix rimata, oblongo-elongata , subdiaphana, non nitente, subti- liter striatula aut sublaevi, smaragdino-cornea ; spira producta, ad sum- mum obtuse rotundata; apice minutissimo; anfractibus 5 irregulariter crescentibus quorum embryonales exigui, tertius amplus, ventrosus et caeteri magni, contorti, descendentes, pertumidi ac exacte cylindrici; sutura linear! usque ad quartum, dein profunda usque ad aperturam; ultimo relative mediocri, i/3 altitudinis leviter superante, rotundato, tu- mido; apertura subobliqua, subrotundata; peristomate continuo, recto, acuto, intus incrassatulo; operculo (ignoto); alt. 4, diam. 2, alt. et lat. ap. aequaliter 1 1/2 millim. Oasis d’Oudref (Let.). Esp^ce peu abondante. S 2. A. Latasteana Letourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa punctiformi-rimata, breviter conica, inferne ventrosa, diaphana vix nitidula, argute striatula, corneo-lacticina et saepius limo virides- cente inquinata; spira curta, conica, nihilominus ad summum obtusius- cula; anfractibus 5 convexis, regulariter usque ad ultimum, dein perve- PALUDINIDyE. — AMNICOLA. lliti loci ter crescentibus, sutura parum impressa usque ad ultimum, delude profunda, separalis; ultimo maximo, ainplo, dimidiam altitudinis sequante, rotundato, superne circa suturam perprofundam planulalo ac prope in- sertionem breviter descendente; apertura obliqua, ovata; peristomate continue, recto, acuto, fragili; operculo (ignoto); alt. 4, diam. 3, alt. ap. 2, lat. ap. i 1/2 millim. Oasis d’Oudref (Let.). Rare. S 3. Ak. subscalaris Bourguignat, $p. nov. 188a. Testa rimata, ventrosa, elongato-acuminata , solida, opaca, parum ni- lida, subliliter striatula, corneo-nigrescente; spira producta, acuminata, ad summum acuta; apice minutissimo; anfractibus 7 convexis, circa su- turam profundam tumidulis quasi scalariformibus, regulariter crescen- libus; ultimo majore, dimidiam altitudinis non sequante, convexo, superne prope suturam bene tumido; apertura subobliqua, ovata; peri- stomate continue, obtuse, incrassato, ad basin leviter subpatulescente ; operculo (ignoto); alt. 7, diam. 3 1/2, alt. ap. 3, lat. ap. 2 millim. Oued Gab^s, Gabes (Let.). Le type a dt^couvert en Alg^rie, a Mokta-el-Oued , entre Djelfa et Boghar. B^’(hinopsi!4 Bourguignat, sp. nov. Testa punctifonni-perforata, ventroso-oblonga , opacula, nitidula, sublaevi, cornea; spira sat producta, regulariter acuminata; apice acuto, minutissimo; anfractibus 7 convexis, regulariter crescentibus ac sutura sat profunda separatis; ultimo dimidiam altitudinis non sequante, ven- troso, ad aperluram non ampliore sed potius subcoarctato; apertura sub- obliqua, in directionem leviter obliquam a dextra ad sinistram ovata; peristomate continue, recto, crasso; operculo atro, spirescente; alt. 5 1/2, diam. 3 1/2, alt. ap. 2 1/2, lat. ap. 2 millim. Cette esp^ce, qul ressemble beaucoup comme forme a la Bythinia Lusitanica de Castro, vit dans les eaux des environs de Gab^s (Berthier). . h cyrniaca Mabille in Arch, malac. (fasc. iv, fev. 1869), p. 55. Cette Amnicole, d^couverte en Corse dans les environs de Bastia, a ^t^ re- cueillie par M. Doumet-Adansou dans les cours d’eau du Bou-Hedma, entre Sfax et Gafsa. A. saharica Bourguignat, sp. nov. 187a et in Jus, Moll. viv. puils art^s. de rOiicd Bir’, p. 1 (sans description), i883. Testa vix rimata, ventrosa, superne acuminata, subdiaphana, nitida, argute striatula, pallide cornco-lacticina; spira oblonga, sat producta, ad PALUDINID.^:. — AMNICOLA. 145 summum acuta; apice minutissimo ; anfractibus 6 convexis, sat celeriter crescentibus , sutura impressa separatis; ultimo magno, dimidiam altilu- dinis aequante, rotundato, superne ad insertioneni descendente; apertura sat obliqua, subrotundata; peristomate continuo, recto, iiilus incrassato ac leviter subpatulescente; operculo spirescente, aurantiaco, in cenlro atro; alt. k i/a-S, diam. 3, alt. ap. 2 1/2, lat. ap. 2 millim. Cette espece, constatfe dans I’Oued Gabes, a Gab^s (Let.), est tres abondante en Algeria, notamment dans les eaux des puits art^siens de Sidi-Reched, de Sidi- Sliman , de M’raier, etc. , entre Biskra et Tuggurt. Nous la connaissons dgalement de la fontaine chaude de Biskra et de la source thermale du ruisseau des Zaatcha, dans le M’zab occidental. L'A. Saharica existe aussi en Sicile, ou elle a dte trouvde dans I’Oreto, pres de Palermo. § A. A. luteola Bourguignat, Malac. Alg. II, p. 289, pi. XIV, f. 36-38, i864 (Paludina luteola, Kuster, Palud. p. 44, pi. IX, f. 8-9, i852). Espece abondante a Ain Bou-Dri6s, a Gabes, a El-Kis, pres Feriana, a Ain es- Snam (Let.), a Tozer (Doum.-Ad.). L’A. luteola est tr^s rdpandue en Alge'rie, ou elle a dte constatde notamment aux environs d’Oran, h Ain Sfa, an sud de Toukria, a Sebain-Aioun, dans le Sersou, a Djelfa, a Smendou, entre Philippeville et Constantine, ainsi qiie dans la fontaine de la plage de BAne. S 5. A. Maceana Paladilhe, in Nouv. miscell. rnalac. (4' fasc. 1869), p. io3, pi. V, f. 6-7. Le type de cette Amnicole existe , en Espagne , a Casa Autunez , pres Barcelona ; en Tunisie, cette espece a dtd retrouvde aux environs de Gafsa (Doum.-Ad.). A. similis Bourguignat , Malac. Alg. II, p. 367, pi. XIV, f. 38-80, i864 (Cyclostoma simile, Draparnaud, Hist. Moll. Fr. p. 34, pi. I, f. i5, i8o5; Paludina similis, Michaud, i83i; Bithinia similis, Dupuy, 1849). Ruisseaux des jardins de Gafsa (Let. et Doum.-Ad). M. le professeur Issel (Ann. mus. civ. Genova, XV, p. 281 , 1880) signale cette espece de Kebilli et de Mtuja [Metouia] (Bell. 1878), ainsi que des alluvions de la Medjerda (Gestro, 1877). M.le commandant Morlet, de son c6te, mentionne (Arch. miss. sc. 3' sdrie, VII, 1881, p. SgS) une Amnicole, sous le nom de similis, des ruisseaux d’El-Hamma de GabAs, de Keriz, de I’Oued Akarit et de I’Oued Melah ( Andrd). L'A. similis est une espece fort rdpandue dans les contrdes du sud de la France (le type se trouve aux environs de Cette), ainsi qu’en Espagne, aux Baleares et en Algerie. Malacologie. 1 o fE XATIOXAie 146 PALUDINID.4-. — AMNICOLA. 8 6. A. p;»’enocheilia Bourguignat, Malac. Alg. II, p. aii, pi. XIV, f. 46-48, i864. El-Hamma des Beni-Zid, oasis de Gabes et d’Oiidref, ainsi tju’a Mansoura, dans ie Nefzaoiia (Let.V Une forme major a test im pea plus epais existe aux environs de Tozer (Let.). LM . pyctiocheilia est une espece algerienne repandue ca et la dans les eaux du sud des provinces d’ Alger et de Constantine A. PoniarieiiNis Leloiirneux, Excurs. malac. Kabylie, in Ann. Alalac. I, p. 817, 1870. Le type de cette Amnicole se trouve aux cascades du Sefsef, pr^s de Tlemcen, en Algerie. Cette espece est excessivenient abondante dans I’Oued Gabes et dans I’A'in Zerig, pres de Gabes (Let. el Doum.-Ad.), ainsi qu’aux alentours de Ketenna (Let.). S 7. A. Diipotctiaiia Bourgtiignat , Malac. Alg. II, p. 944, pi. XIV, f. 3i-35, i864 (Paludina Diipoleliana, Forbes, Moll. Alg. in Ann. nat. hist, or Mag. zool. p. 9 34, pi. XII, f. 3, i838). Amnicole commune dans la vase des ruisselets de la source d’A'in Temoguet, pr^sde Djado, dans I’Ouadi Arhlan (Duveyrier). Ruisseaux du Bou-Hedma, entre Sfax et Gaisa (Doiim.-Ad.), de I’Ain Bou-Dri^s el de I’A'in du marabout de Sidi Abd-er-Balunan el-Garsi, ainsi cpie ceux de 1’ \in Medeker dans I’Enllda (Let.). Cette espfece a dtd encore constatee par M. le professeur Issel dans les alluvions de la Medjerda (Gestro, 1877) el par M. le commandant Morlet, dans les eaux d’El-Hamma de Gab6s, de I’Ai'n Oudref, de I’Oued Melah et de la source ther- inale de Keriz ( Andrd). L'A. Dupotetiana est une coquille tres rdpandue en Algdrie. Elle existe dgalement on Sicile, a Madonie, d’ou nous I’avons recue sous le nom d’A. sicula (Adami). S 8. A. Nterca Bourguignat, sp. nov. 1868. Testa oblique rimata, ventroso-lumida, globulosa, sat crassula, opaca, slriatula aut laevigata, pallide corneo-viridescente aut potius plerumque linio alro inquinata; spira brevi, tuinido-rotundata, globulo parvulo simili ac inter penullimum et ultiinum , propter ultimi ad aperturam coarc- tationem, quasi leviler strangulata; apice obtuso; anfraclibus A-5 convexis, rapide cresceutibus , sutura lineari usque ad penultiini dimidiam, dein profunda separatis; penultimo aniplo, tumido-perventroso; ultimo me- Cette espece a encore ete constat4e a Vendreli , pres de Barceione , en Catalogne. PALUDINID/E. — AMNIGOLA. 147 diocri, diinidiani altiludinis jequante, rolundato, ad aperturam non am- piiore sed potius quasi leviter coarctato; apertura vertical! , fere sphaerica ; peristomate continue, redo, inliis incrassatido; operculo spirescente, atro; alt. 3, diam. 2, alt. ap. t 1/2, lat. ap. 1 i/4 millim. Gelte esptee, d^couverte en 1867 a Ain Sfa, source entre Toukria et Sebain- Aioun, dans le Sersou, a 6te retrouv^e en Tunisie, dans les eaux de Limagu^s, dans le Nefzaoua (Let.). A. globulina Letourneux et Bourguiguat , sp. nov. Testa vix rimata, globosa, subdiapliana, nitida, subtiliter striatula, corneo-rubella; spira curta, obtusa; anfractibus h convexis, celeriter crescentibus, sutura impressa, inter penultimum et ultimum profunda, separatis; ultimo majore, dimidiam altitudinis leviter superante, rotun- dato; apertura obliqua, subrotundato-ovata; peristomate continue, recto, acute; operculo spirescente, atro; alt. 3, diam. 2, alt. ap. 1 3/A, lat, ap. 1 i/A millim. Tala, El-Kis, pres de Feriana, ainsi que dans le bassin du temple du Djebel Zaghouan (Let.). Ai Doumeti Letourneux et Bourguiguat, sp. nov. Testa obtecte rimata, curta, globoso-perventrosa quasi sphaerica, dia- phana, nitidissima, argutissime striatula, corneo-rubella; spira brevis- sima, rotundato-perobtusa; anfractibus A convexis, rapide crescentibus, sutura profunda, quasi canaliculata, separatis; ultimo maximo, fere totam altitudinem mquanle, rotundato; apertura subobliqua, valde aperta, ovata; peristomate continue, recto, acute: margine columellari robusto^ super rimam reflexo; operculo (ignoto); alt. 2 1/2, diam. 2 i/A, alt, ap. 2 , lat. ap. 1 3/A millim. Cours d’eau, pr^s de Tala (Let.). A. pycnolena Bourgiiignat , Malac. Alg. 11, p. a4a, pi, XIV, f. 43-45, i864. Cette esp^ce algdrienne a 4l4 constatee A Nefta , a la source thermale de Keriz (Andr^), aux environs de Kerouan, dans le bassin du temple du Djebel Za- ghouan, enfm dans les ruisseaux, pres de Ketenna et de LimaguAs (Let.). A. lietournenxiana Bourguiguat, Malac. Alg. II, p. 348, pi. XIV, f. 58-6o, i864. Cette Amnicole a 6l6 signalde parM. leprofesseur Issel (Ann. mus. civ. Genova, XV, 1881, p. 981), dans les cours d’eau de Kebilli (Bell. 1878). A. Barrattei Letourneux et Bourguiguat , sp. nov. Testa minuta, vix rimata, ovata, crassula, opaca, non nitente, laevi, semper limo viridulo induta; spira brevi, obtuse attenuata; anfractibus to . 148 PALUDINIDiE. — BYTHINELLA. h convexiusculis , rapide crescentibus, sutura linear! usque ad uitimuin, dein profunda, separatis; ultimo majore, dimidiam altitudinis levitersu- peranie, convexo, superne prope inserlionem soluto et leviter descen- dente; apertura subobliqua,. ovata; peristomate contiuuo, recto, acuto, incrassatulo ac ad basin subpatulo; operculo atro; all. 2 1/2, diara. 2, alt. ap. 1 1/2 , lat. ap. 1 millim. Esp^ce tres abondante dans les ruisseaux du Nefzaoua et notamment aux envi- rons de Nefla ( Let.). A. perforata Bourguignat , Make. Alg. II, p. 246, pi. XIV, f. 49-67, i864. Cette Amnicole d’AIgdrie a ^t^ retrouv^e au Djebel Zaghouan , dans le bassin du temple (Let.). A. ragla Letoumeux et Bourguignal , sp. nov. .Testa minutissima, non rimata, ovato-globosa , crassula, opacula, parum nitida, laevi, cornea; spira brevi, globosa, nihilominus ad sum- mum sat aculiuscula; anfractibus A convexis, rapide crescentibus, sutura impressula separatis; ultimo magno, dimidiam altitudinis aequante, ro- tundalo, ad aperluram soluto et ad insertionem abrupte deflexo; aper- tura obliqua, sphaerica; peristomate continue, crasso, obtuse ac leviter patulo; operculo fusco; alt. 2, diam. 1 1/2, alt. et lal. ap. aequaliter 1 millim. Environs de Keriz, dans le Dj^rid (Let.). BYTHINEIiIiA<‘>. Les Bytbinelles de I’Alg^rie , en y comprenant celles de la Tunisie, sont au nombre de ipiatorze. Ces especes appartiennent A quatre groupes distincts : 1° A celui de la B. viridis, Bythinella desertorum Bourg. 1862 , Alg^rie; 2° A celui de la B. Limnopsis, B. limnopsis Lei. et Bourg., sp. nov. Tunisie; A celui de la B. armoricaxa, B. mauritanica Bourg. 1872, sp. nov., Algdrie et Tunisie; B. microcochlia Let. et Bourg. sp. nov. Tunisie; 4° A celui des Fradenfeldia, B. sordida Bourg. 1862 (Paludina sordida Kuster, i852), Algerie; B. elaebista Bourg. 1862, Algerie; Moquin-Tandon, i85i. PALUDINIDiE. — BYTHINELLA. U9 B. ChaUameliana Bourg. 186 4, Algeria; B. Heracenensis Bourg. 1877, sp. nov. Algerie; B. punica Let. et Bourg. sp. nov. Tunisie; B. Berthieri Bourg. 1877, sp. nov. Algerie; B. Reboudi Bourg. 1866, Algdrie; B. nana Issel, 1880 (Paludina nana Terver, 1889), AIgdrie et Tunisie; B. seminium Bourg. 1862 (Paludina seminium Morelet i85i), Algerie, Et B. microsoma Bourg. 1877, sp. nov. Aigdrie. Jusqu’a ce jour, on n’a pu ddcouvrir des Maresia dans la R^gence. S 1. B. liiunopsis Letoumeux et Bourguignat, sp. nov. Tesla rimata, oblonga, limnaeiformi ac Limncece trmcatulce simili, opa- cula, nilida, laevi, castanea; spira sat producta, subacuminata; anfrac- libus 5 convexis, rapide crescentibus, sutura sat profunda separatis; ultimo majore, dimidiam altitudinis non aequante, convexo; apertura subobliqua, oblonga; peristomate continuo , recto , incrassatulo ac patulo praesertim interne; margine columellari validiore, recto ac reflexo; oper- culo atro-castaneo; alt. 9 1/9, diam. 1 1/9, alt. ap. 1 i/A, lat. ap. 3/4 millim. Cette belle espece, qui ressemble tout a fait en petit a la Limncea truncatula, vit dans le bassin du temple du Djebel Zaghouan (Let.), ainsi que dans quelques sources aux environs de Kerouan ( Doum.-Ad.). S 2. B. maaritanica Bourguignat, sp. nov. Testa leviter rimata, producto-oblonga , ad penultimum sat ventrosa, opacula, non nitente, laevi, cornea, saepe limo inquinata ; spira subelon- gata, regulariter attenuata, ad summum obtusiuscula; anfractibus 5 ro- tundatis, sat regulariter crescentibus, sutura profunda separatis; ultimo rotundato, 9/5 altitudinis aequante; apertura subobliqua, ovato-rotun-^ data; peristomate continuo, recto, acuto; operculo atro; alt. 5, diam. 91/4, alt. ap. 9, lat. ap. 1 1/2 millim. Cette BythineUe , de la source du Hamma , pr^s Alger, et des ruisseaux des jardins de Mostaghanem , a dte retrouv^e bien typique , dans le bassin du temple du Djebel Zaghouan (Let.). B. microcochlia Letoumeux et Bourguignat , sp. nov. Testa minima, rimata, subconica, inferne ventrosa, subdiaphana, non nitente, laevi, cornea ac saepius limo atro induta; spira breviter atte- nuata; anfractibus 4 rotundatis, sat celeriter crescentibus, sutura im- 150 PALUDlMIDii:. — PALUDESTRINA. pressa separatis; ultimo majore, dimidiam altitudinis non ajquanle, ro- tuudato; apertura obliqua, ovata ; peristomate non conlimio, recto, acuto, fragili; margine columellari superne dilatalo ac super rimam reflexo; operculo alro; alt. i 3/i, diam. 3/4, alt. ap. 3/4, lat. ap. 1/2 inillim. Cette luicroscopique espece est excessivenient abondante dans I’Oued Melah, pres Ouclref (Let.); on la rencontre encore, mais plus rarement, sur les herbes des eaux saumatres, pres de la Goulelte (Pechaud). S 3. B. panica Letourneux et Bourguignat , sp. nov. Testa riinata, oblonga, subdiaphana, nitida, laevi, castanea; spira ovoidea; anlVactibus 4 convexis, irregulariter crescentibus (embryonales 2 exigui, cajleri relative ampli ct convcxiores), sutura inter supremos lineari, inter ultinios impressa, separatis; ultimo majore, dimidiam alti- tudinis aequantc, convcxo; apertura subobliqua, ovata; peristomate con- tinue, recto, acuto, ad margiuem columcllarcm late reflexo; operculo (ignoto); alt. 2, diam. 1 1/2, alt. ap. 1, lat. ap. 1/2 niillim. Sources, dans le domaine de I’Enlida (Let.). B. nana h»el, JMoll. croc. Violanle in Ann. mus. civ. Genova, X\\ 1880, p. 980 (Paludina nana, Terver, Moll, noril de I’Afrique, p. 87, pi. IV, f. 30-21, 1889). Cette Bythinelle minuscule, si repandue en Alg^rie, a ete constatee en Tunisie dans les alluvions de la xMedjerda (Gestro, 1877), dans le bassin du temple du Djebel Zaghouan, ainsi quo dans le domaine de I’Enllda, a Ain Medeker et dans la gorge de Zaktoun a la source de I'Oued ( Let.). PALUDESTRINA Sous ce nom g^ne'rique, nous comprenons loutes les petites Paludinidees de forme allong^e a spire plus on moins acuniinde , qui ont ete reciieillics dans les eaux salves, douces on saumatres, parce qu’il nous a et4 impossible d etablir unc ligne de demarcation entre les especes d’eau douce (Littoridina, olim Hydrobia) et celles des eaux salees ou murialisees ( Paludestrina ). Nous les avons done toutes placees sous I'appellation de Paludestrina, qui date de 1889, puisque celle (X Hydrobia, bien qu'ant^rieure (1821), est inadmissible pour cause de double emploi. P. Perandieri Sowrg'uig^ot (Hydrobia Peraudieri, Bouvg. in Spicil. Malac. p. 108, 1862, el Paleont. Alg. p. gA, pi. V, f. i2-i5, 1862, et Malac. Alg. II, p. 237, pi. XIV, r. 5-8, i8G4). Lac Kelbva, environs de Tozer, ruisseaux pres Debabcha, dans le Nefzaoua (Let.). •') Ale. d’Orbigny, 1889. PALUDINIDiE. — PALUDESTRINA. 151 On reucontre dans les ruisselets de I’oasis d’Oudref de magnifiques ^chan- lillons. Le type de la P. Peraudieri vit dans le gouffre de la fontaine chaude de Biskra. P. arenaria Bourguignat (Hydrobia arenaria Boiirg. in Spicil. raalac. p. iii, 1862, et Malac. Alg. 11, p. 281, pi. XIV, f. 1I1-16, i864). Nous ne signaions cette esp^ce que sur I’autorite de M. le commandant Morlet, qui I’indique (in Arch. miss. sc. 3' s^rie, VIII, 1881, p. SgS) d’EI-Hamma de Gabes, de Keriz, de Debabcha et de I’Oued Melab ( Andr^). Quant a nous, nous ne connaissons pas cette Paludestrine de la Tunisia, dont le type, comma on le sait, se trouve dans les fosses de Me'garin, au nord de Tuggurt. P. Lhospitali Mabille, Cat. Paludestrines de France, p. q, 1877. Cette espece, que Ton rencontre fa et la sur les cdtes oce'aniennes de France, d’Espagne et de Portugal, vit egalement dans le lac Bahirab, pres de Tunis (Pechaud). P. eucyphogyra Bourguignat, Spec, noviss. n° 86, 1876. Cette belle Paludestrine, qui n’dtait connue que des c6tes de France, a dtd retrouv^e sur les bords du lac Kelbya (Let.). P. acerosa Bourguignat (Hydrobia acerosa Bourg. in Spicil. malac. p. 109, 1862, et Malac. Alg. II, p. 228, pi. XIV, f. 9-10, 186/1). Ruisseau d’EI-Hamma de Gab^s (Andre), rives du lac Babirab, pres de Tunis, environs de Monastic, cours d’eau du Nefzaoua, non loin de Kebilli (Let.). P. lueca Letourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa vix rimata, elongato-turriculata, subdiaphana, nitida, laevi aut argutissime strialula, vitracea ad aperturam infumata; spira producta, regulariter attenuata, ad summum obtusiuscula; anfractibus 7 conve- xis (quorum supremi 3 exigui arctique, caeteri convexiores ac rapidius crescentes), sutura impressa separatis; ultimo mediocri, i/3 altitudinis aequante, rolundato; apertura verticali, subovato-rotundata; peristomate noncontinuo, recto, acuto, nigrescente; margine columellari super rimu- lam reflexo ; operculo atro ; alt. 6 , diam. a , alt. ap. a , lat. ap. 1 i/k millim. Oued Gab^s, a Gab^s et ruisseaux de Toasis d’Oudref (Let.). On rencontre, dans le Nefzaoua, a Limagu^s et a El-Golda (Let.) une vari^td d’une taille un peu moins allongee. P. Cossoni Letourneux et Bourguignat , sp. nov. Testa non rimata, elongata, cylindrica usque ad ultimum et dein ventroso-inllala , subopacula, parum nitente, subtiliter striatula, unifor- 152 PALUDlNIDiE. — PALUDESTIUNA. miter cornea; spira producta, ad summum attenuata, in medio cylin- drica; anfractibus 8 convexis (quorum supi-emi 3 exigui, mediani cy- lindrici et ultimus fere subilo relative amplissimus ac tumidissimus), suluraad summum impressula, dein magis magisque usque ad aperturam impressa, separatis; ultimo relative magno prmsertim in araplitudine, i/3 altitudinis aequante, rolundato; apertura vcrticali, ovata; pcristomate recto, acuto, non continuo (margines callo juncti); margine cxterno an- trorsum leviter arcuato; operculo corneo; alt. 5, diam. 2, alt. ap. i 1/2, lat. ap. 1 millim. Cette singuti^re Paludestrine vit autour de Keriz (Let.). P. nieeyna Lelournetur et Bourguijrnat, sp. nov. Testa non rimata , elongata, subopacula, sat translucida, nitida, sub- tiliter striatula, obscure cornea aut corneo-subviridula ; spira producta, regularitcr attenuata, plerumque truncata aut decorticata ; anfractibus 8 convexiusculis, lentc cresccntibus, sutura lineari, nihilominus impressula separatis; ultimo mediocri, 1/2 altitudinis non aequante, convexo; aper- tura vcrticali, ovata; peristomate recto, acuto, fere continuo; margine externo anlrorsum fere recto; operculo luteo; all. 5 1/2, diam. 2, alt. ap. 2, lat. ap. 1 1//1 millim. Dans le Nefzaoua, aux enviroins de Kebilli (Let). P. oxitatn Letourneux et liourguignal , sp. nov. Testa non rinvala, conico-elongata, infernc inflata, translucida, nitida, subliliter striatula, opalina; spira producta, regularitcr acuminata, ad summum acutala; anfractibus 8 convexiusculis, lente usque ad ultimum crescenllbus, sutura sublineari separatis; ultimo ad initium amplo, in- flalo, ad aperturam leviter dirninuto, convexo; apertura vcrticali, oblonga, superne sat angulata; peristomate non continue, recto, fragili, ad mar- ginem columellarem late rellexo; operculo (ignolo); alt. 5, diam. 2 i/4, alt. ap. 2 , lat. ap. 1 millim. Cette esp^ce algerienne, connue de la fontaine iherraale du ruisseau des Zaatcha, dans le M’zab occidental, vit, en Tunisie, dans les ruisseaux d’arrose- ment des environs de Kebilli (Let.). P. procerula Paladilhe, in Nouv. niiscell. malac. p. i3i, pi. V, f. 2 4-a5 (4* fasc. 1869), ctin Rev. et Mag. zool. p. .3a 9, 1869, et in Ann. Malac. t, 1870, p. 289, et Mabille, Cat. Paludestrines de France, p. 7, 1877. Cette espke, des c6tes de la France, de I’Espagne et de I’Alg^rie, a ^t^ re- cueillie en Tunisie dans les lagunes de I’Oued Cliebia et de Monastic (Let.). P. acuta Paladilhe, in Ann. Malac. I, 1870, p. 288, et Mabille, Cal. Paludesl. Fr. PALUDINIDiE. — PALUDESTRINA. 153 p. 8, 1877 (Cyclostoma acutum, Drop. Moll. Fr. p. ho, pi. I, f. a3, i8o5; Pa- ludina acuta, Mic/iaud, complem. p. 100, i83i). Lagune au sud de Monastir (Let.); lac Bahirah, pr^s de Tunis, ou elle est abondante (Pechaud). Cette Paludestrine est fort rdpandue sur les c6tes mdditerran^ennes de France et d’Espagne. P. Duveyrieri Bourguignat , 1877 (Hydrobia Duveyrieri, Bourg. Moll. Sahara in Touareg du nord, p. 17, pi. XXVII, f. 18-ao, i86i, et Malac. Tunis, p. 33, f. 38-io, 1868). Environs de Keriz, ou se trouve le type (Duveyrier), Kebilli et Mtuja [Metouia] (Bell. 1875); Oued Akarit (Andr^), ruisseaux de I’oasis de Gabes, notarament a Ras El-Oued, enfin dans le Nefzaoua, a Ain Tanorga, Mansoura et Debabcha (Let.). P. Contagnei Bourguignat, sp. nov. 1881, in Coutagne, ^t. Faune malac. bassin du Rhone, p. 36, 1881. ' Cette espece, de I’dtang de Berre, pr^s de Marseille, a retrouvde a Pile de Tabarka et dans I’Oued Serrag (Let). P. gracillima Bourguignat, Spec, noviss. n° 93, 1876, et Mabille, Cat. Paludest. Fr. p. 8, 1877. Mai’ais entre Utique et Porto-Farina (Let. et Pecbaud). Le type de cette espece se rencontre dans les lagunes des cAtes du Roussillon. P. vitracea Letourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa vix rimata, breviter conico-pyramidali , inferne tumido-ventrosa, diaphana, fragili, nitida, laevi et vitraceo-albescente; spira rapide acumi- nata; apice minimo; anfractibus 7 rotundatis, lente crescentibus , sutura profunda separatis ; ultimo magno dimidiam altitudinis fere aequante , inllato ac bene rotundato ; apertura subobliqua, ovata; peristomate non continuo, recto, acuto; margine externo recte leviter retrocedente ; mar- ginibus valde approximatis ; operculo diaphano; ait. A, diam. a, alt. ap. 1 3/A , lat. ap. 1 millim. Oued Serrag (Let). P. pachygaster Paladillw, Nouv. miscell. malac. p. ids, pi. V, f. 26-37 (^'fasc.), 1869. Cette espece sicilienne a 4t6 constatee dans une lagune , au sud de Monastir (Let). P. viridescens Issel, Moll. croc, violante in Ann. mus. civ. Genova, XV, p. 380, 1880 (Paludina viridescens, Calcara, Moll. Sicilia, p. 27, pi. Ill, f. 17, i845; LeacHia viridescens, Monlerosato, nomencl. gen. e spec, conch, medit p. 70, i884). Bords du lac Bahirah (Gestro et Pechaud). 154 PALUDlNID.l':. — PERINGIA. P. arenariiiu Bourguignat, Spec, noviss. n° 97, 1876, cl Mabille, Cal. Paiudest. Fr. p. 9, 1877. Celte esp^ce fi-aiifaise vit eu Tuiiisie, erilre Klibia el Zoiigag (Let.). P. Minoriciensis Bourguignat (Periogia Miaoriciensis, Paladilhe, Desc. nouv. Esp. Moll. p. i4, r. 37-39, 1876). Canal sale pr6s Alenzel-Temin; lagune pr^s I'Oued Lebna, entre Nebeul et kJibia (Let). Le type vit aux Bal^ares. P. leneiimiera Bourguignat, Spec, noviss. n° 99, 1876, cl Mabille, Cal. Paiudest. Fr. p. 9, 1877. Cette esp^ce franjaise, des cotes du Roussillon, se rencontre assez IVequemnienl dans rOued Serrag et dans I’Oued Melah, pr^s Ondref (I^el.). PERINGIA Les esp^ces de ce genre sont des Mollusques qui vivenl indifl’eremment, ainsi qiie les Paludestrines, dans les eaux marines, saumatres 011 inline I'aiblement niurialisfe. C’est notanimenl sur le bord des coles, a I’enibouchure des lleuves ou dans les niarais salants, qu'on les rencontre presque toujours. En Tunisie, fait digne de reinarque, les Pdringies n’ont encore dtd conslaldes que dans des cours d’eau oil des ruisscaux d'arrosement de I’int^rieur des terres, dans le Nef- zaoua, an sud du grand Cbolt said El-Fedjedj. La presence de Peringies dans I’intdrieur des terres a ddja die qualre fois signalde : 1” .\ Saint-Amour, dans le Jura (Per. Gallica, in Ann. sc. nat. 1874); 2° .V Bex, dans le Valais (Per. Helvetica, Bourg. spec, noviss., p. 58, 1876); 8° Dan.s une mare, a 2 kilometres de Rennes (Per. Letourneuxi, Bourg. spec, noviss. p. 59 . 1876) ; 4” Dans les alluvions de I’Ebre, prds Saragosse (Per. Hispanica, Servain, Moll. Espagne,.p. 162, 1880). -M. Jules Mabille, en 1877, a donnd, dans la Revue et Magasin de zoologie, une Elude sur les Peringies de nos possessions du nord de I’A/rique. Nous renvoyons a cet excellent travail pour la connaissance de ces espdces. P. punica Letoumeux el Bourguignat , sp. nov. Testa vix rimata, oblongo-elongata aut elongato-subconoidea, opaca aul opacula vel aliquando subdiaphana, non nitcnle, argute sfe’iatula, raro subvitraceo-albescente, sed saeplus compacto-cretacea et saepissime limo viridulo induta; spira producta, regulariter acuminata; anfractibus Paladilhe, 1874. PALUDINID^. — PERINGIA. 155 7 coiivexiusculis, lente crescentibus, sutura sublineari, inter penultimum et uitiniuni impressa, separatis; ultimo 2/5 altitudinis aequante, convexo ; apertura ad basin antrorsum provecta , exacte ovata; peristomate continue, recto , obtusiusculo , intus crassiusculo et subpatulescente; margine ex- lerno antrorsum regulariter arcuato; operculo (ignoto); ait. 5, diam. 2 1/2, alt. ap. 2, lat. ap. 1 1/2 millim. Cours d’eau aux alenlours de Kebitli, dans le Nefzaoua (Let.). Espece tres abondante. P. paradoxa Letourneux et Bourguignat , sp. nov. Testa aperte rimata, irregulariter oblonga, leviter streptaxiformi , sinistrorsum quam ad dextram convexiore,opaca, non nitente, semper limo cretaceo-viridulo induta; spira producta, acuminata, nihiiominus ad summum obtusiuscula; anlVactibus 7-8 (superiores convexiusculi ; ultimi convexiores et ad sinistram valde ventrosi), irregulariter (supremi arcti; penultimus et ultimus velociler augentes) crescentibus, sutura subim- pressa usque ad aperturam separatis; ultimo relative mediocri, 2/5 al- titudinis non a5quante, rotundato et superne prope insertionem descen- dente; apertura verticali, ovata ac ad dextram valde versa; peristomate continue, recto, intus albo-incrassato ac patulo; margine externo antror- sum vix arcuatulo; operculo nigrescente ; alt. 5 i/i, diam. 3, alt. ap. 2, lat. ap. 1 1/2 millim. Cette Peringie , remarquable par son ouv.erture tres portae du cote droit et par son test streptaxiforme plus bombe' du c6te gauche que du cote droit, vit dans quelques ruisselets prfes Kebilli, oii elle semble peu commune (Let.). P. (umida Bourguignat, Spec, noviss. p. 66, 1876. Cette espece, qui n’^tait connue que de I’embouchure de la Macta, pres d’Oran, a etd retrouvde parfaitement typique dans le Nefzaoua , aux environs de Kebilli (Let.). P. solitaria Letourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa rimata, relative curta, ventroso-conica , opacula, non nitente, argutissime striatula , semper limo viridulo-cretaceo induta; spira conica, mediocriter producta, ad summum acuta; anfractibus 6 convexiusculis, regulariter usque ad penultimum, dein velociter crescentibus, sutura impressa separatis; ultimo sat majore, dimidiam altitudinis fere aequante, convexo-rotundato; apertura verticali aut ad basin antrorsum leviter pro- vecta, ovata; peristomate continuo, recto, incrassatulo ac subpatules- cente; margine externo antrorsum subarcuato; operculo (ignoto); alt. k i/k, diam. 2 1/2, alt. ap. 2, lat. ap. 1 1/2 millim. Avec la precedenlc, aux environs de Kebilli (Let.). 15G MELANIDiE. — MELANIA. MELANOPSIS. P* admirabtlis Lelourneux et Bourguignat, sp. nov. Testa subrimata, satbrevi, ventroso-ovata , opaca, noa nitente, limo viridi semper induta; spira breviter attenuala ac ad summum peracute prolongata; apice minutissimo, cylindrico, acutato ac quasi super spiram superposito; anfractibus y (superiores exigui, arcti; uitimi tumidi, ra- pide crescentes), sutura impressula separatis; ultimo majore, convexo, dimidiam altitudinis fere aequanle, superne prope insertiouem leviter descendenle; apertura ■Ncrticali, ovata; peristomate continuo, recto, albo- incrassato; margine externo superne sinuoso, dein in medio antrorsum leviter arcuato; operculo atro; alt. h i/2,diani. 2 1/2, alt. ap. 2, lat. ap. 1 1/2 millim. Cette Peringie, si reconnaissable k sa forme ^courlfe, ventrue, atte'nuee en une pointe ac^rde qui a fair d’etre juxtapos^e sur la spire, a rencontr^e egalement dans les cours d’eau du Nefzaoua, autour de Kebilli (Let.). IflEIiAlVIDiE. MELANIA <*>. M. (aberculata Bourguignat, Cat. rais. Moll, orient, p. 65, i853 el Make. Alg. II, p. a5i, pi. XV, f. 1-11, i864 (Nerita tuberciilata, Muller, Verm. hist. II, p. 191, 1774. Melania fasciolata des auteurs). Cette espece cosmopolite est des plus abondanles dans toutes les eaux des regions basses de la Tunisie, notamment dans celles des oasis; aussi jugeons-nous snperflu d'iudiquer les nombreuses localit^s ou elle a ^t^ recueillie. MELANOPSIS 8 1. M. oitvula Lelourneux el Bourguignat , sp. nov. Testa olivmformi, superne obtuso-attenuata , crassa, castanea, vel sor- dide limo inquinata aut plerumque erosa, sublaevigata, ad aperturam striatula; spira curta, obtusa; anfractibus A arete spiralis, sutura im- pressa separatis; ultimo maximo, fere totam altitudinem efformante, con- vexo, niliilominus ad terliam partem superam leviter subconcaviusculo, ad basin prope columellam cristato (crista prominens); apertura verticali, pyriformi, superne in rimulam longe angulato-prolongata, ad partem inferam in directlonem subdescendentem externe leviter expansa, intus castaneo-micante; columella brevi, arcuata, inferne abrupte truncata (sinus truncaturae profundus); peristomate acuto, simplici; margine ex- Lamarck, 1799. Fcrussac, 1807. MELANIDyE. — MELANOPSIS. 157 lerno antrorsum vix arcuatulo et leviter sinuoso; marginibus callo ad inserlionem crasso ac tubercuioso junctis; alt. 12, diam. 5, alt. ap. 9 millim. Cette esp^ce , remarquable par la brievete de sa spire , par I’enorme deivelop- pement de son dernier tour, non moins que par sa forme olivoide, a 6t4 decou- verte a Nefta, dans les canaux d’arrosement (Let.) et a El-Hammam, pr6s Tozer (Doum.-Ad.). M. Doumeti Letowrneux el Bourguignat , sp. nov. Testa curta, obiongo-ovoidea , satventrosa, opaca, crassula, atra, sub- tiliter striatula aut in ultimo passim obsolete subcostulata ; spira brevi, obtusa (apex semper erosus); anfractibus k convexiusculis , sutura linear! separatis; ultimo relative maximo, fere totam altitudinem efformante, convexo, ad basin leviter cristato; apertura subverticali, oblongo-pyri- formi, superne longe angulato-prolongata, ad partem inferiorem leviter dilatata aut aliquando subattenuata , intus nitidissima ac atro-violacea ; columella brevi, recta aut subarcuata, ad basin abrupte truncata (sinus truncaturae profundus); peristomate cultrato; margine externo antrorsum regulariter arcuatulo; marginibus callo, ad insertionem pervalido ac tuberculum simulante, junctis; alt. 11, diam. 6, alt. ap. 9 millim. Cette M^lanopside , dddi^e a M. Douraet-Adanson, est abondante dans les eaux de Gafsa; on la rencontre encore, mais plus rarement, dans cedes de Tozer et de Nefta (Let.). RI. saharica Bourguignat, 1882 et in Locard, Matac. lac Tiberiade, p. 72, i883 et Bourg. Hist. Melan. syst. europ. p. 77, i884 (Melanopsis maroccana, var. saharica, Bourg. Malac. Alg. II, p. 260, pi. XII, f. 9, 10, 12, i3 et ik [excl. fig. it], i864). Cette petite espece , r^pandue dans les eaux des oasis , au sud de Biskra , a dtd rencontre'e en Tiuiisie, dans les canaux d’arrosement, aux environs de Mansoura, dans le Nefzaoua (Let.). Les echantillons de cette locality sont d’une taille un pen supdrieure a cede des echantillons des eaux algdriennes. M. prsemorsa^'l Bourguignat , Hist. Melan. syst. europ. p. 78, 188/t (Buccinum prae- morsum, Linnwus, Syst. nat. [x ed. 1768], p. 'jho, et Buccinum prairosum, Lin- nceu», Syst. nat. [xii ed. 1766], n° i2o3. Melanopsis praerosa, Hanley, Ipsa Linn, conch, p. 255, pi. II, f. 5, i855). Le type de cette espece, qui ne nous ^lait connue que de trois localites : Seville, Lorca (Espagne) et Saida (Algerie), a dt^ retrouve, en Tunisie, aNefUi (Let.), oiv il est fort rare. Non Melanopsis praemorsa on praerosa de tons les auteurs. 158 MELANOPSIS. MELANIDA'. — S 2. M. lacvigatn Lamarck, Anim. s. vert. VI(2”p‘"), p. 168 (exci. syn.) 182a, el liuiir^. Hist. Melun. syst. europ. p. 83, i884. Celle M^lanopside, repandue dans un grand nombre de cours d’ean du bassin medilerraneen, notaniment dans les eaux des rt^gions orienlales, vil a Mansoura dans le Nefzaoua, ainsi cp,ie dans I’Oiied Gabes (Lei.). Les ^chanliilons decet Oued apparliennenl a la vari^t^ minor, signal^e (p. 85) dans I’Hisloire des M^Ianiens dll sysleme eiiropeen. AI. epi.senia Bourguignat , Hist. Aleian. syst. europ. p. 88, 188 A. Ganaux d’arrosement de Mansoura (Let.), de Gab^s et de Tozer (Douni.-Ad.). Variate minor aux alentours de Gafsa (Let.). M. Latastel Letoiirneux el Bourguignat , sp. nov. Testa obtuse oblouga, sat curta, opaca, crassula, striatula, atra aul plerumque erosa; spira breviter attenuata (apex sat acutlusculus) ; an- I’ractibus h convexiusculis, regulariter crcscentlbus, sutura fere linear! separatis; ultimo maxinio, 2/3 altitudinis ajquante, leviter convexiusculo aut potius planulato, inferne convexiore ac relative turgidulo, superne ad insertionein dcscendente; apertura vertical!, ovata, superne in rimulam longe angulato-prolongata, basi ad partem externo-inferiorem dilatata ac columellam relative valde transeunte, intus atro-micante; columella brevi, arcuatula, ad basin abrupte truncata (sinus truncatur® profundus); perislomate redo, acuto; margine externo antrorsum parum arcuatulo; marginibus callo, ad insertionem tuberculum validum forinante, junctis; alt. 12, diam. G, alt. ap. 8 millim. .Vbondante dans les eaux des environs de Nefta (Let.). Moins fr^quenle dans rOued Gab^s (Let.) et aux alentours de Tozer (Doum.-Ad.). .TI. mziibica Bourguignat, Hist. Melaii. syst. europ. p. 89, 188A. Cette espece, commune dans les oasis du sud de la province de Constantine, a 616 retrouvde typique aux environs de Tozer (Let.). A Keriz (Doum.-Ad.) et h El-Golda, dans le Nefzaoua (Let.), on rencontre assez abondamment une forme minor. M. niinutnla Bourguignat, Hist. Melan. syst. europ. p. 92, 188A. Cette petite Mdlanopside asiatique, qiii, du reste, avail ^te deja constalee au puits artdsien de Tamerna-Kedima, dans le Ziban (Alg^rie), vit en Tunisie dans les ruisseaux du Djebel Bou-Hcdma (Doum.-Ad.). S 3. III. coupha Bourguignat, Hist. .Melan. syst. europ. p. 9A, 188A. Eniix chandes, au nord du Chott El-Djerid (Dnveyrier). MELANID^. — MELANOPSIS. 159 S /i. !W. maroccana Bourguignat, Hist. Alelan. syst. europ. p. 99, i884 (Buccina maroc- cana, Chemnitz, Concli. cab. XI, p. 286 [pars] et pi. CCX, f. 2078 et 2079 seulemcnt, 1796; Alelanopsis maroccana [pars], Bnurg. Maiac. Aig. II, p. 267, pi. XV, f. 12, i3 et i4 seulement, 1866). Cette espece, si r^paiidue en Algerie, vit en Tunisie, aux environs cle Gab^s, et dans les eaux du Djebel Bou-Hedma (Doum.-Ad.), on Ton rencontre dgalement line variate minor. S 5. M. Seignettci Bourguignat, Hist. Melan. syst. europ. p. io3, 188A (mel. Maresi [non Bourg.], Kobelt, Iconogr. f. 188A, 1880). Environs de Tozer (Douni. -Ad.), on Ton trouve e'galement une tr^s petite va- ridle dont les echantillons n’ont pas plus de 10 millimetres de bant sur 4 1/2 de diametre. S 6. M. belonidsea Bourguignat, Hist. Melan. syst. europ. p. 110, i884. Eaux tbermales, au nord du Chott El-Djerid (Duveyrier); environs de Nefta (Let.). M. Cossoni Bourguignat, Hist. Melan. syst. europ. p. 111, i884, Canaux darrosement au norddu Chott El-Djerid (Duveyrier); Nefta (Let.). A El-Haramam, priis Tozer (Doum.-Ad.), on rencontre une vari^td costulde. iTI. Dnfonri [pars] Ferussac Monogr. Melan. in Ann. Soc. hist. nat. Paris, I, 1828, p. i53; Grae'Us, Moll. Esp. p. 17, f. 20-22, i846, Servain, Moll. Esp. p. i53, 1880, et Bourg. Hist. Mrian. syst. europ. p. 112, i884. Quelques dchantillons de cette espece espagnole ont dte recueillis aux environs de Tozer (Doum.-Ad.). S 7. M. tunetana Morlet, Coq. rec. flans les Chotts par M. Andre, in Arch. miss. sc. Minist. Inst. publ. (3' serie), VII, 1881, p. 896, pi. VI, f. 3 seulement et in Journ. conch. 1881, p. 346, pi. XII, f. 3. Cette Mdlanopside, que nous plagons en ce moment au rang spdcifique, bien que nous I’ayons en i884 considdrde comme une varie'td de la Mel. Letour- neuxi^^\ est une forme trds rdpandue dans le sud de la Tunisie, forme qui, malgrd ses nombreuses variations de taille et cTornementation , conserve ndanraoins un cachet caractdristique tout spd’cial. Deux series de formes existent en Tunisie: une costulee, une Usse , et dans chacune de ces se'ries deux varidtds : une minor et une minima. ‘‘I Cette synonymic n’est citee seulement que pour le nom. Bourjj. Hist. Mrian. syst. europ. p. 116, i884. 160 MELANID^. — MELANOPSIS. La forme coslulee vit aux environs de Keriz, on elle a el^ recueillie par MM. Andre, Duveyrier et Doiimet-Adanson , et ses variet^s minor ei minima a Tozer. La forme lisse, ainsi que ses varidlds de taille, se rencontre dans les monies localiles. S 8. M. vespertlna Bourguignat, Hist. Melan. syst. curop. p. lak, 1886. Cette belle esp^ce, des fronti^res marocaines, a etd retrouv^e dans le Nefzaoua, h Mansoura et aEl-Gol^a (Let.). M. Duveyrierl Bourguignat, sp. nov. Testa ovato-ventrosa, crassula, opaca, nitida, atro-caslanea ac ele- ganter striatula; spira breviter attenuata, obtusa (apex saepissime erosus); anfractibus 5 subconvexiusculis, sat rapide crescentibus, sutiira lineari separatis; ultimo permaximo, dimidiam altitudinis superante, convexo, ad aperturam leviter subconcaviusculo, ad insertionem rapide descen- dente; apertura subobiiqua, pyriformi, leviter excentrica, siiperne acute angulata, inferne in directionem leviter declivem a sinistra ad dextrain dilatata, intus nitida ac vinoso-castanea ; columella brevi, arcuatula ac subcontorta, abrupte truncata (sinus truncaturae profundus); peristomate recto, acuto; margine externo vix subsinuoso ac leviter retrocedente ; marginibus callo valido, ad insertionem tuberculoso, junctis ; alt. i3, diam. 7, alt. ap. 8 millim. El-Hammom, pres Tozer (Duveyrier). S 9. M. S^vlIlenMls Graleloup, Mem. esp. coq. nouv. (ext. Soc. linn. Bordeaux, i860, p. 67, pi. IV, f. 10 seulement), et Bourg. Hist. Mdan. syst. europ. p. 162, 1886. Cette espfece, qui n’^tait connue jusqu’a present que des environs de Seville, a 4td rencontree bien caracteris^e dans quelques canaux d’irrigalion de I’oasis de Tozer (Let.). M. plenroplagia Bourguignat, Hist. Melan. syst. curop. p. i55, 1886. Cette M^anopside espagnole , qui n’^tait dgalement connue que de deux cours d’eau entre Seville et Cordoue , vit avec la pr^c^dente dans les eaux de I’oasis de Tozer. Cette esptee est remarquable par ses grosses c6tes espac^es, tr^s saillanles, tout k fait obliques de droite a gauche et par son ouverture ayant un certain air excenlrique par suite de la courbure de I’axe columellaire, dont la base est portde a droite, etpar suite encore de la grande ventrosit^ du dernier tour, ventrositd qui rend le c6t^ externe apertiiral tr^s convexe arrondi. NERITID.E. — THEODOXIA, SMARAGDIA. 101 S 10. M. Blaresi Bourguignat , Paleont. Alg. p. io5, pi. VI, f. i-4, 1862 et Malac. Alg. II, p. 265, pi. XVI, f. 21-24, i864. Environs de GaMs (Doum.-Ad.), ruisseau de Keriz (Duveyrier). C’est un dchantillon jeune de cette locality qui a figurd (pi. VI, f. 4, in Arch. miss. sc. Minist. Instr, publ.) comme ime M. tunetana par le commandant Morlet. mERlTIDiK. THEODOXIA (*>. Th. nnmidica Bourguignat, 1877 (Neritina numidica, Becluz, Not. Nerita et Neritina in Joum. conch. I, p. 149, i85o et Bourg. Malac. Alg. II, p. 269, pi. XVI, f. 25-28, i864). Esp^ce rdpandue ca et Ik dans les sources, les canaux d’irrigation de I’oasis de Gabks, notamment dans I’Ain Zerig et dans I’Oued Gabks, prks le pont de Djara (Let.). Th« fluvlatilis Locard, Prodr. malac. France, p. 25i, 1882 (Nerita fluviatilis, Lin- n®u*, Syst. nat. [ed. x, 1758], p. 777. Neritina fluviatilis, Lamarck, Anim. s. vert. VI [2' part.], p. 188, 1822. Theodoxus fluviatilis, Issel, Moll. prov. Pise, p. 33, 1866). Le type a coquille mouchet^e et z^br^e est pen commun , mais c’est surtout la var. nigra {Bourg. Malac. Alg. II, p. *2 68) que Ton rencontre en grande abon- dance dans I’OuedGabks, ainsi que dans presque toutes les eaux de I’oasis de Gabks (Let.). Le commandant Morlet (Goq. rec. pendant I’explor. des Chotts, in Arcb. miss, sc. [3' serie, VII, 1881], p. 897) signale cette espkce de I’Ain Oudref el de rOued Melah (Andr^). Th. Beerica Locard, Prodr. malac. France, p. 262, 188a (Neritina Baetica, Lamarck, Anim. s. vert. VI [2* part.], p. 188, 182a). Oasis de Gabks, notamment dans I’Ain Zerig (Let.). SMARAGDIA Sm. virl^s hsel, Malac. mar. Rosso, p. 2i3, 1869 (Nerita viridis, Ltnnmus, Syst. nat. [ed. xni, 1789], p. 1254; Neritina viridis, Lamarck, 1828; Gaillardotia viiidis, Bourg. 1877 et Locard 188a). Lagunes entre Utique et Porto-Farina, ainsi que dans les alluvions, prks de I’embouchm’e de la Medjerda (Pechaud et Bertbier). Denys de Montfort, 1810. Issel, i86g. M.ilacologie. 1 1 trniMERIR nZTIOSiLK. 1G2 SPHjERID/E. — UNIONID.t:. MOLLUSCA ACEPHALA. LAMELLIBRANCHIATA. SPHiERID^. pismiuM. P. pusillum Jenyiui, Mon. Cycl. Pisid. in Trans. Camb. pliil. Soc. IV, p. Soa, pi. XX, f. 4-6, i83a (Tellina pusilla, Gmclin, Syst. nat. I [vi pars], p. 3a3i, 1789). Dans I’Ain Bizeroiiin, chez les Sidi-AIi-ben-Amor (Let.). UNIONlllJB. UNIO. La Regence de Tunis est ti-^s pauvre en MoHusques Acdphales. Longteinps on a cru qu’il n’y avail dans ce pays ni Unio ni Anodonta. Les derni^res explorations nous permettent n^anmoins de signaler 5 esp^ces d’Unio ; quant aux Anodonta , nous pensons qu’il doit en exister dans les petits lacs du nord , notamment dans ceux an sud de Bizerte . lacs qui malheureiiseinent n’ont pu encore 4tre explores. P. DeleTieleaisse HagenmiiUer, spec. nov. Concha inaequilaterali, irregulariter subrotundato-oblonga, mediocriter inflata, crassa, ponderosa, parum nilenle, valide praesertim ad pefiphe- riam concenlrice striata, atro-castanea aut subolivacea; intus albo-mar- garitacea; valvis cra^is, ponderosis, vix antice posticeque hiantibus, relative mediocriter convexis (comexitas [maximum ad 1 1 miilim. a linea vertical!, ad 26 a natibus, ad 55 a rostro, ad ZiA ab anteriore margine, ad 39 ab angulo et ad 35 a verticali] super regionem anticam attenuata, in sulco dorsali convexior, nihilominus sat normalis); supra a natibus ad ros- trum in orbem bene arcuatum descendente ; antice exacte amplo-rotundata; infra leviter convexa, in medio subsittuosa ; postice (regio postica duplum anterioris leviter superans) in rostrum inferum retusumque ac quasi leviter subrecurvatum attenuata; umbonibus rotundatis, subprominen- tibus, potius subcompressis (nates decorticatae) ; sulco dorsali arcuatulo, obsoleto; cardine crasso, robusto, arcuato; dente cardinali robusto, pro- ducto-trigonali , ad summum crenulato; lamella lateral! arcuata, obtuse parum producta et relative valde elongate; lunella exigua, virguliformi; — long. max. 97; alt. max. et alt. vertic. aeque 5A; crassit. max. 35; bas. apico-rost. 77; intervall. a natibus ad angulum U'], ab angulo ad rostrum 37 et a rostro ad verticalem ac a basi vert, ad angulum aequaliter 57; reg. antica 39, postica 66 miilim. UNIONIDiE. — UNIO. 163 Getle belle et grande espece, que le D" Hagenmuller a dddide a sa mere (nee D^levieleuse), a die recueillie par ce malacologiste sur les bords de la Medjerda, non loin de la station de Bdja. U. Donmeti Bourguignat, sp. nov. Concha inaequilalerali, transverse oblonga, fere sequaliter antice ac postice rotundata, raediocriter convexa, sat crassa et ponderosa, bene concentrice striata, subolivaceo-castanea, intus candid o-margaritacea; valvis crassuiis et ponderosis, antice posticeque anguste hiantibus, me- diocriter convexis (convexitas [maxim, ad i6 millim. a linea verticali, ad 25 a natibus, ad 43 a rostro, ad 42 ab anl. margine, ad 27 abangulo et ad 29 a linea verticali] fere regularis); supra a natibus ad angulum, externe vix perspicuum, subrecte arcuatula, dein usque ad rostrum rotundata; antice rotundata, nihilominus parum ampla; infra subconvexa, in medio rectiuscula; postice (regio postica duplum anterioris superans) in rostrum rotundatum, in directionem transversalem , late attenuata; umbonibus compressis, obtuse rotundatis (nates acutae, leviter desectse et eleganter striatae); sulco dorsali male definite, nihilominus superne zonula satura- tiore delimitato; cardiue arcuato; dente cardinal! compresso, alte trian- gular! ; lamella lateral! producta, valde elongata ac ad extremitatem suam abrupte truncata; lunella triangular!; — long. max. 83; alt. max. et alt. vert, aeque 42, crassit. max. 27; bas. apico-rost. 66; intervall. a natibus ad angulum 43, ab angulo ad rostrum 29, a rostro ad verticalem 55, et a basi vert, ad angulum 52; reg. antica 26, postica 59 millim. La Medjerda, pr4s de Tebourba (Doiim.-Ad.). L'. Zenaticns Letoumeux , sp. nov. Concha inaequilaterali , subrotundalo-ovata, sat compressa, crassula, nitente, eleganter striatula (striae ad peripheriam foliaceae), antice lu- teo-nigrescente, in medio luteola, postice viridi cum zonulis radian- tibus, ad umbones tandem pallide cinerescente ; intus splendide albo- margaritacea; valvis mediocriter cra.ssis, vix hiantibus , parum convexis (convexitas [maxim, ad 27 millim. a linea verticali, ad 19 a natibus, ad 37 a rostro, ad 33 ab ant. margine, ad 2 4 aeque ab angulo et verticali] regulariter ad peripheriam attenuata, nihilominus super umbones quasi compressa); supra arcuatula usque ad angulum, dein rotundata usque ad rostrum; antice late rotundata; infra vix arcuatula aut fere rectiuscula; postice (regio postica mediocris, duplum anterioris non attingens) in ros- trum subinferum rotundatumque attenuata; umbonibus compressis, le- viter rugosis; sulco dorsali male definito; dente cardinal! compresso, alte 164 UNIONIDiE. — UNIO. triangulari, adsummum serratulo ; lamella lateral! subarcuata, producta, stricta, cultrata ac fimbriata; lunella elongato-virguliformi ; — long, max. 70; alt. max. et alt. vert, aeque io; crass, max. 28; bas. apico- rost. 59; iatervall. a natibus ad angulum 33, ab angulo ad rostrum 25, a rostro ad verticalem Zii et a basi vertic. ad angulum 63; reg. antica 26, postica 65 millim. Get Unio, abondanl en Alg^rie, dans I’Oued Zenati, pr^is Medjez-Ahmar et dans la Seybouse, pres Guelma, vit dgalement dans la Medjerda, ou il a etd recueilli enti-e Medjez-el-Bab et Tebourba (Pech.). U. Dnrieul Deshayea, Moll. all. Alg. pi. CIX, f. 5-6 et Bourg. Malac. Alg. II, i864, p. a88, pi. XIX, f. 1-4 (Unio Sitifiensis Moi-elet, in Journ. concb. p. 36o, i85i). Gette esp^ce, rdpandue dans la province de Gonstantine, a dtd constatde dans rOued Zergua et la Medjerda, pr^s Tebourba (Hagenni.). Dans rOued Milliana, petite riviere a Test de Tunis, sur la route d’Hammam- el-Lif, se trouve en assez grande abondance une forme rnnior de cette esp6ce (Hagenni., Mar^s). U. Rouirei Bourguignat, sp. nov. Concha parum inaequilaterali (nates sat mediauaj), breviter oblonga, supra infraque subparallela, antice posticeque aequaliter rotundata, parum crassula ac ponderosa, nitida, argute striata, pallide castanea, ad regio- nem anteriorem saturatiore et ad umbones decorticata; intus Candida; valvis bibianlibus (hiantia anterior aperta, biantia posterior angusfa), parum convexis (convexitas [maxim, ad 9 mill, a linea vertical!, ad 16 a natibus, ad 26 a rostro, ad 29 a marg. anteriore, ad 16 ab angulo et ad 19 a vcrticali] ad peripheriam regulariter attenuata) ; supra infraque vix subarcuatula; antice late rotundata; postice (regio postica sesquilongitu- dincm anterioris Icviter superans) aeque late rotundata et in rostrum perobtusum attenuata; umbonibus compressis, parum prominentibus (nates eleganter nodoso-sulcatae); sulco dorsal! superne zonula saturatiore deli- mitate; dente cardinal! compresso, obtuse triangular! ac ad summumsub- tiliter fimbriato; lamella lateral! producta, compressa, ad extremitatem suam abrupte terminata; ligamento brevi, valido, prominente ; lunella elon- gato-triangulari; — long. max. 58; alt. max. et alt. vert, aique 29; crassit. max. 18; bas. apico-rost. 60; intervall. a natibus ad angulum 26, ab angulo ad rostrum 18, a rostro ad verticalem 3.0 et a basi verticalis ad angulum 82; reg. antica 20, postica 82 millim. Gette espece, dedide a M. le m^decin mililaire Rouire, qui en a fait la d^cou- verte, habite avec la pre'c^dente, dans I’Oued-Milliana. RllSUMi 165 r£sum£. Le premier Molliisque special a la Tunisie date de i85o; quelques anndes apres, i3 a i4 auti-es furent de'couverts par un pasteur anglican et le celebre voyageur Henri Duveyrier. i/i a i5 espfeces existaient done en 1868, lorsque parut YHistoire malacolo- gique de la Regence de Tunis (in-4° av. 1 pi.) publide par M. J.-R. Bourguignat, ouvrage qui porta ce nombre a 6 1 . Depuis cette dpoque, les diffe'rentes explorations des savants ou des voyageurs (Bellucci, K^rim, Gestro, Issel, G. Doria, Bertbier, Andrd, Peebaud, etc.)ont augment^ ce nombre k peine dune vingtaine. La faune malacologique formait done, avant Tarrivee des membres de la Mis- sion, un ensemble de 78 a 80 esptees. Actuellement cette faune atteint le chiffre enorme de especes, compris dans 87 genres. Sur ces iyS especes, nous en prfeentons 286 comme nouvelles. Ces especes sont ainsi r^parties : Espec^ts nouvelles. Milax Hyalinia Leucochroa. . . Helix Bulimus Pupa Piipiila Vertigo Isthmia Clausilia Ferussacia. . . Hohenwarlhia, Eumina Caecilianella . . Glandina. . . . Carycliiiim. . . Laimodonta . . 1 n 9 1 3 // 263 174 10 a 3 3 1 // 3 1 2 1 8 3 3a 17 3 3 1 n 3 u 3 ii 1 ■ u 1 // 2o4 A reporter 344 166 RESUME. Espkfs nouvelles. Report Alexia Ancylus Limnaea Physa Planorbis Cyclostoma Pomatias Acme Assiminia Bythinia Amnicola BythineUa Paludestrina Peringia Melania Melanopsis Theodoxia Smaragdia Pisidiuin Unio 344 2o4 12 G 3 // a // 5 // 5 // 1 // 1 a 11 3 n 1 n 3 a 33 1 2 5 4 20 5 5 4 1 // 31 4 3 II 1 II 1 II 5 4 Totaux, 473 356 On voit (lone , par ce tableau , combien , grace k nos investigations et a nos recherches, la faune malacologitjue de la Tunisie s’est enrichie. ERRATUM. Page io(j: le Vertigo Latasleana, dont on a oublie d’indiquer la provenance, a etc recueilli dans les alluvions de I’Oued Sidi-Aicli , au sud de la Tunisie. t r [■ \ I