Ca IET A dons e) : I e ca Ve donee Aipni- igo 1E Cus LL 1 JHENEV YORK BOTANICA a qui ds FLORA POLSKA. s. ————————— FLORA POLONICA. FLORA POLSKA JAWNOKWIATOWYCH RODZAJÓW. CZYLI BOTANICZNE OPISY TAK DZIKICH JAKO I HODOWANYCH POD OTWARTÉM NIEBEM JAWNOKWIATOWYCH KRÓLESTWA POLSKIEGO ROSLIN UPORZADKOWANE WEDEUG ZASAD SZTUCZNEGO UKEADU j A POPRZEDZONE OGÓLNÉM WYOBRAZENIEM 0 ZNACZNIEJSZYCH PRZYRODZONYCH POKREWIENSTWACH ROSLINNEGO KRÓLESTWA PRZEZ JAKÓBA WAGE Mag, Fil., Prof bot. w Gimnazyum £omzyfskiém. T0 ] WARSZAWA. W DRUKARNI STANISZAWA STRABSKIEGO, 1847. FLORA POLONICA J PHANEROGAMA SIVE DESCRIPTIO NES PLANTARUM PHANEROGAMICARUM IN REGNO POLONIAE TAM SPONTE NASCENTIUM QUAM CONTINUATA CULTURA SOLO NOSTRO ASSUEFACTARUM LINNAE.AANA METHODO DISPOSITAE PRAEMISSO CONSPECTU GENERALL FAMILIARUM REGNI VEGETABILIS NATURALIUM AUCTORE JACOBO WAGA Mag. Phil, Prof. bot. in Gymnas. Lomzensi, VARSAVIAE. I Y PTS SEBUAENEISSUD ATI STRABRBSEI. MDCCCXLVII. / / S £/ & j ^. i :| Wolno drukowaé, z warunkiem zlozenia w Komitecie Genzury, po wydrukowaniu, prawem przepisanéj liczby exemplarzy. Warszawa dnia 21 Lipca (2 Sierpnia) 1847 r. Cenzor, L. T. Tripplin. Exemplarze, podpisem .niniejszym mieopatrzone, jako- przedruk nieprawny poszukiwane beda. ) rs i di su dcm) wc T AMIP o N Suc M UE ce CN ae E : s 4 id 2 Ó í x i DO JASNIE WIELMOZNEGO b i& 0NHA HRABI LUBIEÉSKIESO. A feoroyge & vedi epa t hn tp ap ac eaf- Amel pep & duae L6, aadameuctt en. dup qae- vao vegfhuemem, ccy forent 227 erp ene etat zo dette. aee etl aa Aue, p nU LI greet 22277 ez emm pg. ea. ze IE uid vy dtng egt aun, ze Mupp CU4ece yeu p deno dtpte dn puentes. oo, Karen ut "utro DA odii) j oen rA WDZIECZNY AUTORE, II sie dopiéro z opisu niewielkié] liezby roslin, w oko- licach Warszawy, Radomia 1 Szezuczyna znalezio- uych. W nastepujacych zatém latach, pragnac da- wniejszy zamiar przywiesé do skutku, a tém samém Zadaniu Towarzystwa zado$Sé uezynic, zbywajacy ezas od obowiazków publieznych po$wiecalem po- - znawaniu, rozróznianiu 1 Scislemu opisywaniu roslin . krajowych.Wr. 1829 zwiedzilem z P. Jastrzebowskim w ciggu wakacy] niektóre okolice wojew. Augustow- skiego, Podlaskiego, Mazowieckiego, Lubelskiego 1 Sandomirskiego, a co tylko w téj krótkié] podrózy. nowego znalazlem, wszystko to za powrotem pilnie staralem sie rozwazyé, opisaé,1]ako nowy mate- ryal do dawniejszego zapasu dolaezyé. W r. 1831 poznalem niektóre nad Biebrza miejsca, a w dal- szym czasie okolice Grajewa, Rajgroda 1 Augusto- wa zwiedzilem. Nakoniec w ciagu 60 zwyezajnych z uczniami exkursy], w latach 1833— 1839, w poblizu LEomzy odbytych, dodalem, rozszerzylem lub spro- stowalem to wszystko, co sig dawniéj badz pomine- lo, badz dla braku dostatecznéj liezby Swiezych exemplarzy, niedokladnie opisalo. Tym sposobem utworzylo sie dzielo niniejsze, które majae w swo- im zakresie za ukotezone, pod sad $wiatléj Publi- cznosci oddaje. Obejmuje ono przeszlo tysiae gatunków jawno- kwiatowych roslin (Plantae phanerogamae), miedzy któremi mieszeza sig: l. Dzikie czyli naturalnie w o- brebie dzisiejszego Królestwa Polskiego rosna- III ce (a). 2. Hodowane w otwartém polu. 3. Utrzymy- wane na gruncie w ogrodach. Znajda sig przeto w tém dziele opisane ze Scislo$cig naukowa, wszel- kie zboza, rosliny pastewne, warzywne, olejue, wló- knowe, farbierskie, korzenne, równie jak drzewa 1 krzewy owocowe, korzystnie unas hodowaé sie dajace 1 do naszego klimatu przywykle. Gatunki sirefy cieplejszéj, w szklarniach zwykle pielegnowa- ne, jako nienalezace do flory naszéj, pominglem. Nie chcac takze bez potrzeby dziela mego powiekszaé, wylaezylem z jego obrebu wszelkie tak nazwane kwiatowe rosliny, jedynie dla ozdoby. w ogrodach utrzymywane, bo te jakkolwiek bawia oko swym okazalym pozorem, nie przynosza jednak ani rze- czywislego uzytku,ani umyslu badaeza, rozwazaja- cego plody ziemi wlasnéj zaja6 nie moga. Piszac za$ szczególnié] dla uezniów, zachowalem w dziele niniejszém uklad Linneusza, przekonany kilkunasto- . letniém dos$wiadezeniem, ze ten tylko praktyczne po- Zznawanie roslin poezynajacym ulatwié moze. Trze- ba wiele nauki 1 dlugié] wprawy, zeby z rozleglemi zasadami przyrodzonéj metody nalezycie sie oswoié, (a) Z dzikich roslin te tylko opisuje, które mam w zielniku moim. Moze komu wyda sie zbyt szczupla ich liezba, leez niech raczy . zwaiyé, Ze nie wchodza do niéj rosliny mogace sie znajdowaé w guberniach Krakow. 1 Kalis. przeze mnie niezwiedzanych. Bez watpienia znalazloby sie takze ich wiecéj w Lubel. Sandomirskiém, Plock. i Podlaskiém, bo i te gubernie w niektórych tylko miejscach poznaé mialem sposobnosé, a do tego 'w póznéj juz porze letniéj iw poczatkach jesieni, kiedy wiele roslin okwitlych zwrócié na siebie uwagi nie moglo. Do téj liczby nalezy Jeszeze dolaczye kil- IV i byé zdolaym w rozlieznyeh jéj galeziach wynalezé po raz piérwszy widziana rosline. Dotego, natural- ne familie roslin nie wszystkie sa jeszeze ustalone. Nad temi, które s3 juz na niewzruszonych zasadach oparte, ogólne uwagi znajda sie na poczatku dzie- la tego, gdzie zarazem i niektóre nowo wprowa- -dzone wyrazy dostatecznie sie wyjasnig. Tym spo- sobem uczeüt rozpoznawajae praktyeznie roéliny, bedzie nabieral wyobrazenia o zasadach naturalne- go systematu, o którego wielkich korzy$ciach dzisiaj nikt nie watpi. Zaprowadzilem w ukladzie Linneu- sza taliezmiany, na Jakie zgodzili sig slawniejsi wie- ku naszego botanicy (b) wylaezajae mianowicie gromade pomieszanokwiatowa (Polygamia), a rosli- ny do niéj nalezace do wlaseiwych miejse podlug liezby precików 1 slupków odnoszae, tudziez dzie- lae gromade zrosloglówkowsa (Syngenesia) na wzór Sprengla, na 4 oddzialy. Zmiany te zdaja sie nie- malo do ulatwienia nauki dopomagaé. Opisy ezer- palem jesli nie z roslin zywych, to przynajmniéj z in- dywiduów $wiézo zebranych, jako najdokladuiéj przedstawiajacych wszelkie charaktery; wyjawszy niewielka liczbe gatunków, których w Swiezych exemplarzach dla róznych przeszkód, a mianowi- kanascie gatunków , których z pewno$cia oznaezyéó nie moglem, i z t6j przyczyny opisy ich dalszemu ezasowi zostawilem, nie cheqc nic na domys! umieszezac. (b) Zmiany zaprowadzonéj przez Sprengla (w szesnastém wy- daniu ukladu roslin Linneusza), $ciagajacé] sie do gromady wpól- dzielno-kwiatowéj (JMonoécia) i rozdzielno-kwiatowéj (-Déoécia), nie V cie dla odleglosei miejsca, otrzymaé nie moglem. Trawy, te tak z pozoru podobne do siebie rosliny, szczególniéj zajely moje uwage; $cislém ich opisa- niem pragnalem niejako zastapié brak wizerunków, wiedzac zwlaszeza z doSwiadezenia, ze wiecé] na- uczyé i watpliwo$ó wyja$nié moze wierny opis, Jak miernie wykonana rycina. Aby za$i osoby mniéj obeznane z botaniczna nasza terminologia latwo zro- zumiéé mnie mogly, wszedzie slaralem sig uzywaé bardziéj potocznego jak technieznego jezyka, nie wychodzac wszakze z granie $cislosei naukowéj. Unikalem mianowicie, o ile bylo mozna, wyrazów w zwyezajnéj mowie nieuzywanych lub -niezbyt przyjalem , bo ta zdaniem mojém bardziéj do utrudnienia, jak ula- twienia nauki przyezynié sie moze. Autor ten do pomienionych gromad te tylko weiela rodzaje, których kwiaty mezkie i zeriskie zupelnie odmiennéj sa budowy (np. Urtica, Xanthium , Humulus, Cannabis) inne wszystkie, majace w obudwu, pleiach jednakowe kwiaty, odnosi do gromad jakie liczba precików lub ich zrosnienie wskazuje. Tym sposobem np. wierzbe zamieszcza w gromadzie dwuprecikowé) , topole w osmioprecikowéj, ogórek 1 przestep w je- dnowigzkowé) 1 t. p. Ze za$ zdarzaja sie czasem rodzaje, majace w budowie kwiatów mezkich i zeriskich bardzo nieznaczne róznice, w któréjze przeto gromadzie szukaé ich wypadnie? Dowodem te- go jest miedzy innemi rodzaj Ceratophyllum: w nim kwiaty mezkie takaz sama maja budowe co i Zefiskie, bo kielich w obudwu jest wielodzielny, dzialy jednakowego sa ksztaltu, korony za$ i w je- dnych i w drugich nie ma; powinienby przeto nalezéé podiug zasad Sprengla do gromady wieloprecikowéj, gdyz w kwiatach mezkich ma precików 12—20; tymczasem sam Sprengel wbrew swojéj zasadzie umiescil go w gromadzie wpóldzielno-kwiatowéj (44ono2- cia). Przeciwnie rodzaj jemioly (Viscum), nie majacy w kwiatach mezkich zadnego kielicha, platków w koronie 4 w. nasadzie spojo- VIII wdzieeznosé o$wiadezyé bratu mojemu Antóniemu Wadze, który nietylko dostarezy! mi dla wielu ro- dzajów wybornych nazwisk polskich, odszukanych w dawnych naszych autorach, ale nadto, mimo. liez- nych swoich zatrudniet, mozolng korrekte calego dziela na siebie przyjal, 1 nieprzerwanie sig nia zaj- mowal. Pisalem w £omzy d. 30 marca 1847 r. —— dem AUTOROWIE W TÉM DZIELE PRZYTACZANI. Aschers Pharmac. Pharmaceutische Botanik in Tabellen-Form, von . Dr. F.M. Ascherson etc. mit 2 Kupfertaf. Berlin. 1831, 4to. Bess. Gal. Besser (W. S. J..G.). Primitiae Florae Galiciae Austria- cae utriusque. Partes 2. Viennae 1809, 12mo. Bess. Volh. Ejusdem Enumeratio plantarum in Volhynia, Podolia, guber. Kijoviensi, Bessarabia etc. collectarum. Vilnae 1822, 8vo. Dess. absinth. Ejusd. de absinthio Gaertneri (In Bulletin e la Société Jmpér. des Natural. de Moscou. 1829, n. 8, p. 925—965). Bess. abrot. Ejusd. tentamen de abrotanis (In Mm. de la Soc. Imp. des Natural. de Moscou. IX. 3—92). : Bess. drac. Ejusd. Dracunculi seu de sectione IV et ultima artemi- siarum Linnaei (In Bulletin de la Soc. Impér. des Natural. de Moscou. t. VIII. p. 3—97). BF. Comp. Bluff (Math. Jos.)et Fingerhuth (Car. Ant.) Compendium Florae Germaniae. Tomi 2, Norimbergae 1825, 12mo. Cours. Le Botaniste cultivateur, ou description, culture, et usages de la plus grande partie des plantes étrangéres, natura- lisées et indigenes , cultivées en France etc. par G. L.-M.- du Mont de Courset. 2me édit. 8vo à Paris. Tome I—VI, 1811. Tome VII, Supplément, 1814. Crantz Umbell. Henr. Joan; Nepom. Crantz, Classis umbelliferarum emendata, cum generali seminum tabula et figuris aeneis. Lipsiae 1767, 8vo. - Craniz Austr. Ejusdem stirpium Austriacarum fasciculus 1—6. Viennae, 1762—1 169, 4to. x X DC. Flor. fran. Flore francaise; 3me édition, par Lamarck et de -Candolle. Paris 1815, vol. I— VI, 8vo. DC. Syn. Flor. Gall. Synopsis plantarum in Flora gallica descri- ptarum, auctoribus J. B. de Lamarck et A. P. de Candol- le. Parisiis 1806, 8vo. JC. Syst. Regni vegetabilis Systema naturale etc. Auctore Aug. Pyramo de Candolle. Parisiis 8vo. vol. I. 1818, vol. II. 1821. | DC. Prodr. Ejusdem Prodromus systematis naturalis Regni ve- getabilis. Parisiis, Svo. Pars I 1824. Pars II 1825. Pars III 182*. Pars IV 1830. Pars V 1836. Pars VI 1837. Pars VII 1838, 1839. Pars VIII et IX editore Alphon. de Candolle, 1844—45. Gaertn. de fructib. Joseph. Gaertner, De fructibus et seminibus plantarum, 2 vol. Lipsiae 1788,1791, in 4. Carol. Frider. Gaertner, Supplementum carpologiae, I vol. Lips. 1805, Ato. Gmel. Flor. Sibir. Joh. Georg. Gmelin, F lora Sibirica, tom 1—4. Petropoli, 1747—1169, 4to. Hayné Arzneig. Krid. Gottl. Hayne, Getreue Darstellung und Be- schreibung der in der Arzneykunde gebráuchlichen ne . wüchse, 1—10. Berol. 1805— 1826, 4to. Hoffm. Germ. Deutschlands Flora, oder botanisches Taschenbuch für das Jahr 1800 und 1804, von Georg Franz Hoffmann, 9 Bündchen, Erlangen, 12mo. Hoffm. Umbell. Genera Umbelliferarum. Edit. nova, aucta et revi- sa a G. Fr. Hoffmann. Partes 2 cum tab. aen. Mosquae, 1816, 8vo. Jacqu. Austr. Nicol. Jos. von Jacquin. Florae Austriacae sive plan- tarum selectarum in Austriae Archiducatu sponte crescen- tium icones ad vivum coloratae ac descriptionibus et sy- nonymis illustratae. Tomi V. Viennae 1113—17 168, fol. Jundzdll Lit. Opisanie roslin Litewskich wedlug ukladu Linneusza, przez X. B. S. Jundzilla, w Wilnie 1811, 8vo. Kluk. Dyke. Dykeyonarz roslinny i t. d.ulozony przez X. Krzy- sztofa Kluka; przedrukowany w Warszawie. Tomów 3, 1805, 8vo. Krock. Siles. Antonii Joann. Krocker Flora Silesiaca renovata, emendata , continens plantas Silesiae indigenas. Vratisla- "XI viae, 8vo, vol I. 1787, cum tab. aen. color. 52, vol. II. 1790 . eum tab. aen. 44. Lehm. Asperif. Joan. Georg. Christ. Lola Plantae e familia Asperifoliarum nuciferae. Pars L. 2. Berol. 1818, 4to. Lk. Enum.. Henr. Frid. Link, Enumeratio plantarum horti Regii botan. Berolinensis altera, vol. 9, Berol. 1821, 1822, 8vo. Lín. Flor. .Lapp. Caroli Linnaei Flora Lapponica, 1 vol. Amste- lodami, 1731 , Svo. Lin. Flor. Suec. Ejusdem Flora Suecica. Edit. 2, 1 vol. Stockhol- miae, 1755, 8vo. Lorek Flor. Pruss. Flora Prussica. Abbildungen sámmtlicher , bis jetzt aufgefundener Pflanzen Preüssens, herausgegeben von Dr. C. G. Lorek , Kónigsberg, 1826. Moench Meth. Conrad Moench. Methodus plantas horti et agri Marburgensis describendi, 1 vol. 8vo. Marburgi, 1794. Ejusd. Supplementum ad Methodum, I vol. ibid. 1802. Pers. Syn. Synopsis plantarum seu Enchiridium botanicum, curan- te Dr. C.H. Persoon. Parisiis Lutetior. Pars. I. 1805. Pars If. 1807, 12mo. Poll. Palat. Joan. Adam Pollich, Historia plantarum in Palatinatu electorali sponte nascentium incepta, secundum systema sexuale digesta. Mannheimii. Tom. I. 1776, tab. aen. 2. Tom. II. 1717, tab. aen. 1. Tom. III. 1777, tab. aen. 1,8vo. Presl. Flor. Czech. Carol. Boriwogo et J. Swat. Presl, Flora Cze- chica. Prag. 1819, 8vo. fad. diss. de .Pyr. et. Chim. Justus Radius Dissertatio de Pyrola et Chimophila, specimen primum botanicum. Lipsiae , 1821. Ato. cum tab. 5. Hi. Schul. Syst. J. J. Roemer et J. A. Schultes, Systema vegetabi- lium. Stuttgardiae, vol. 1—6, 1817—1820, 8vo. Hoth. Germ. Mber. Guilel. Roth, Tentamen Florae Germanicae. Lipsiae, Tom I. 1788. Tom 1I. Pars 1. 1789. Tom II. Pars 2, 1193. Tom. III. 1800, 8vo. Schk. Handb. Christian Schkuhr, Botanisches Handbuch. Edit. 2 Lipsiae 1808. Th. 1—4, mit. 400 illum. Kupfertaf. 8vo. Schk. Caric. Ejusd. Beschreibung und Abbildung der Riedgráser. Wittenber. 1801— 1806, 8vo. -Gchlech.: Anim. bot. Animadversiones botanicae in | Ranunculeas Candollii, auctore D. F. L. de Scehlechtendal. Berolini. 4to. Sectio prior 1819, cum tab. aen. 4, Sectio posterior 1820, cum. tab. aen. 2. Schlech. Berol. Ejusdem Flora Berolinensis. Berolini. Pars I. 188. Pars. II. cum Suppl. 1824, 8vo. Schrad. Comment. Ver. spíc. Henr. Adolph. Schrader, Commenta- tio super Nereus spicalis Linnaei Gottingae 1803, cum tab. aen. 2, 8vo. Schrad. Flor. Germ. astu Flora Germanica. Gotting. 1806. Tom. I. cum tab. aen. 6, 8vo. Schrad. Monogr. Verb. Ejusdem Monographia generis Verbasci, Gotting. 4to. Sectio I. 1819, cum tab. aen. 5. Sectio II. 1823, cum tab. aen. 3. Schreb. Gram. Johann Christian Daniel Schrebers, Botanisch- oeconomische Beschreibung und Abbildungen der Grá- ser. .Leipzig. 1167, fol. Scop. Carn. Joan. Anton. Scopoli, Flora Carniolica, exhibens plan- tas Carnioliae indigenas et distributas in classes naturales, cum differentiis specificis, synonymis recentiorum, locis natalibus, nominibus incolarum, observationibus. selectis . viribus medicis. Editio secunda, aucta et reformata. Vien- nae 1712, 8vo: Tom. 1, cum tab. aen. 32, Tom. II, cum tab. 33. Spreng. Umbell. Prodr. Curt. Sprengel, Plantarum umbelliferarum denuo disponendarum prodromus. Halae, 1813, 4to. Spréng. Syst. Caroli Linnaei. Systema vegetabilium. Editio deci- ,ma sexta, curante Curtio Sprengel. Gottingae, 8vo. Volum. I et II. 1825. Volum.11I. 1826. Volum. IV. 1827. Volum. V. sistens indicem auct. Anton. Sprengel, 1828. Syren. Szymona Syreniusza o przyrodzeniu i uzyciu ziól, W Kra- kowie , 1613, fol. Szub. Roezpr. o skl. nas. Rozprawa o skladzie nasienia, poezatko- wém rozrastaniu sie zarodka,i glównych róznicach skla- du wewnetrznego roslin , przez Michala Szuberta, wyjeta z tomu XVII Roczn. Tow. Przy. Nauk. Warszawa 1824, * — 8vo, ze czterema tablicami figür. Szub. Opis. "Tego, Opisanie drzew i krzewów lesnych Królestwa .Polskiego. Warszawa 1827, 8vo. Thwil. J. L. Thuillier. Flore des environs de Paris. Seconde édit. vol. 1. Paris 1799. XIII Vaill. Paris. Sébastien Vaillant, Botanicon Parisiense, ou Dénom- brement par ordre alphabétique des plantes qui se trou- vent aux environs de Paris. Leide et Amsterdam , 1127 , cum tab. aen. 33, fol. Villars Plant. Dauph. D. Villars, Histoire des plantes du Dau- phiné. 4 vol. 8vo. Grénoble 1786— 89. Wahlenb. Flor. Lap. Georg. Wahlenberg, Flora Lapponica, 1 vol. Berolin. 1812, 8vo. Wallr. Sehed. critic. Frid. Wallroth, Schedulae criticae de plantis Florae Halensis. Hal. 1822, vol 1, 8vo. Willd. Spec. Caroli a Linné Species plantarum exhibentes plantas rite cognitas, ad genera relatas. Editio quarta, post Rei- chardianam quinta, curante Carolo Ludovico Willdenow. Berol.8vo. Tom. I. 1797 et 1798. Tom: II. 1799. Tom. III. 1800, 1801, 1803. Tom. IV, 1805, 1807. 'Tom V. 1810. Willd. Enum. Berol. Ejusdem, Enumeratio plantarum horti regii botanici Berolinensis. Berolini 1809. Partes 2, cum Suppl. 1813, 8vo. Wodzicki. O hodowaniu, uzytku, mnozeniu i poznawaniu drzew, krzewów i ziól celniejszych, przez Stanislawa Wodzickie- go. Wydanie 2, w Krakowie. 'Tomów .szesó 1824, 1828, 8vo. Przy gatunkach hedowanych przytaezaja sie rózne dziela go- spodarskie Oczapowskiego, Kurowskiego, Trebickiego i inne; ogrodnieze Zigry, Strumilly, Reicharta ; tudziez wiele pism peryo- dycznych krajowych, jakoto: Izys, Ceres, Piast, Pamietnik i Ty- godnik rolniczo-technologiez. Sylwan i t. p. BE cue SKRÓCENIA. m (3) oznaeza rosling roczna. SM ,. dwuletnia. osou $ , Arwala. t »podkrzew, krzew lub drzewo. WYKAZ R0DZAJÓW. Gromada I. Jednoprecikowa. E&zed isItupkowy. 1l. HirPUnIS (Halorageae DC.. Kielich nadowocowy, b. drobny, niewyrazny. Korona Zadna. Szyjka poje- dyneza. Orzeszek kulisty, 1ziarnowy. 2. SanrconNrA (Chenopodeae). Kielich luszezkowaty, Soczysty, caly, 4eraniasty. Korona Zadna. Szyj- ka 2—3 razy wcieta. Ziarno okryeiem nabrzmia- lém otoczone. NKized 2sIupkowy. 3. CarummicHE (Halorageae DC.). Okrycie kwiatowe pojedyueze, dolne, 2listkowe, bloniaste. ^ Owoeów 4 jednoziarnowyeh, parami do siebie zblizonych. 4. Burruw (Chenopodeae). — Kielich 3 razy weiety, mie- sisty. Ziarno w kielichu w jagode zmienionym za- warte. Gromada IL. Dwuprecikowa. Ezed isIupkowy. T Okrycie podwójne, podowocowe; korona 1pla- tkowa, foremna. 9. SymmGA (Jasmineae). | Kielieh Azabkowy. Korona lékowata, 4 razy weieta. Torebka 2komórkowa, 2Scienna, 2ziarnowa. Ziarna brzezkiem opasane. ] Tom I. 2 WYKAZ td Okrycie podwojne, podowocowes; korona 1plat- kowa, nieforemna. * Zawigzek niepodzielny; owocem torebka. wielona- 6. e- 1 | p Nep. CR OFT VERONICA Jti picbóne Jus)- » bít 4— 5dziel- ny. Korona prawie-kolkowata, 4klapkowa, o klapce jednéj szezuplejszéj. "Torebka 2komórkowa, 2scien- na, jajowata lub przewrotnie-sereowata. GnarroLA: (Personatae). * Kielich: Sdzielay, w nasa- dzie 2przysadkowy.. | Korona, rurkowata, prawie 2wargowa; górua warga wycieta,. dolua 3klapkowa. Precików 4, z których dwa plonne. Torebka jajowata, Spiczasta, 2komórkowa. PrsaurcurA (Lentibulariae Rüch.. Kielich 2wargo- wy, 9 razy weiety. Korona ziejaca, ostrogowata. To- rebka Tkomórkowa, prawie 2scienna. UrnicuLARrA (Lentibulariae Rich. —Kielich Olistko- wy, foremny. Korona maskowata lub ziejaca, ostroga, opatrzona. —Torebka Lkomórkowa, bezscienna. ** Zawigzek podzielony ; owocow 4 xu casui 10. 11. 12. 13. Lxcorvs (Labiatae). Kielich: rurkowaty, 5 razy. wcie- ty. Korona rurkowata, niemal .foremna, 4klapkowa, klapka. górna nieeo szersza i trocheg: wycieta. : SALVIA (Labiatae). Kielieh' prawie | dzwonkowaty, 2wargowy. Korona 2wargowa, ziejaca. .Nitki pre- cikowe poprzeeznie do szypulki przymocowane. Tho Okrycie podwójne, nadowocowe. CigcAzgA (Ünagrariae)..- Kielieh- 2listkowy. | Korona 2platkowa. . Torebka. 2komórk. 2ziarn. TitT — Okrycie pojedyneze lub Zadne. FRAxiwus | (Jasmineae. Jus.). — Kwiaty: pomieszane. Kielich. i korona: zadne. | Torebka (skrzydlak) jezycz- kowata, splaszezona, w nasadzie lziarnowa. 14. . 15. 16. RODZAJÓ SY. B LrewwA (Najades). ^ Okrycie ^ pojedyneze, —Lístkowe. : Glówki pylkowe podwójne.: Blizua 'wklesla, mieszko- wata... Torebka. 2—A4ziarnowa, w . nasadzie dokola pekajaca. CrApruM (Cyperaceae). . Kwiaty Aero Plésy zewszad. dachówkowato.na.siebie zachodzace , zewné- trzne mniejsze, plonne ; wewnetrzne.rodzajne. .... Szyjka opadajaea. Ziarno Spiezaste, orzeszkowate, nagie. E&zed 2sIupEhkowy. AwTHOxANTHUM. (Gramüneae) ^ Kielich 2plewowy, kwiatków 3 obejmujaey. Doczne kwiatki nijakie, lple- wkowe, nizszy przy wierzcholku szezeciniasty ;. wyz- szy nad nasada .oscia, kolankowato-skrzywiona; uzbro- . jony. Kwiatek sredni zupelny, Apo bezostny. Wieéeha klosowata. ' Éromada III. Trzypreeikowa. EÉzed 1sItuplkowy. T Okryeie nieplewkowate, podwojne, nadowocowe. Le VALERIANA (Valerianeae DC.). ' Kielich caly. Koro- na Tplatkowa, rurkowata, w nasadzie zgarbiona, Jklap- ^" kowa. Owoe 1ziarnowy, puchem piórkowatym uwien- 18. tt 19. czony. VALERIANELLA (Valerianeae DC.). Kielich zabkowa- ny. Korona lplatkowa, rurkowata, 5klapkowa. To- rebka 3komorkowa, niepekajaea (przez znikniente), iziarnowa, brzezkiem kielicha uwienezona. ^ Okrycie nieplewkowate, pojedyncze, nadowocowe. Inrs (Irideae). ^ Okryeie w ksztaleie korony Ó6dzielne, o dzialaeh nierównych: 9 wewnetrzne szezuplejsze, wzniesione, 3 zewnetrzae wieksze, odpiete. Blizny szerokie, platkowate. 'Torebka podluzna, kaneiasta, Jkomorkowa, wielonasienna. 4 WYKAZ 20. GrAprorus (Irideae). Okrycie w. Ksztaleie korony, léj- kowate, na. 6 ezesei nieforemnie rozeiete. Preeiki pod- noszace sie... Blizna S3klapkowa. Ziarna powloka, okryte. | Tif Okrycie nieplewkowate, pojedyneze, podowocowe. 21. PorxowEwuM (Chenopodeae) ^ Okrycie Olistkowe, Spiczaste, dwiema przysadkami opatrzone. Wi blo- niasty, niepekajaey, 1ziarnowy. tiit — Okrycie plewkowate, dolne: * Pojedyneze. 22. Ovrxmus (Cyperaceae) —Plewy prawie wszystkie ro- dzajne, dwoma przeciwleglemi rzedami na osadee po- gietéj dachówkowato ulozone, i kloski plaskie tworza- ce. Ziarno przewrotnie-jajowate, w nasadzie nagie, w wierzcholku króciutkim sztyletem zakonezone. 23. Scmrus (Cyperaceae).. Plewy zewszad dachówko- wato osadke okrywaja, wszystkie rodzajne. Ziarno przewrotnie-jajowate, sztyletem w wierzeholku uzbro- jone, w nasadzie szezeeinkami okryte lub nagie. 24. RuvwcHosPonRaA (Cyperaceae) . Plewy zewszad da- chówkowato osadke okrywaja, dolne bezk wiatowe, plon- ne. (Owoc niemal. przewrotnie-stoZkowaty, szeroka, Spiezasta nasada szyjki uwienezony , u dolu szezeci- niasty. 25. EnmroruoRuM (Cyperaceae). Plewy zewszad na sie- bie dachówkowato. zachodzace, prawie wszystkie ro- dzajne. Szyjka opadajaea. Üwoe welna, biala, bar- dzo dluga, otoezony. ** Podwojne. 26. Nanpus (Gramineae). | W miejseu kielicha malenki Zabek na osadce. Korona 2plewkowa, o plewkach podluznie zwinionyceh, dolnéj szydelkowato - oscistéj. Klos jednostronny. [2] e 28. 29. 30. 31. 32. RODZAJIÓ Y. 5 Hzed 2sItupkowy. 1 Okrycie pojedynceze. . LzERsrA (Gramineae) — Kielieh 2plewowy; nizsza plewa ezólenkowato stulona, wyzsza szezupla. Ko- rona Zadna. Ziarno plewami okryte. Kwiatostan wié- ehowaty. TT | Okrycie podwojne. Kwiatostan wiéehowaty. | 0sadka niezqbkowana. A) Kielich lkwiatkowy. ALoPECURUS (Graznineae). . Kielich 2plewowy, koro- nie prawie równy. Plewy w nasadzie zrosle. Plew- ka koronowa jedna, na. grzbiecie. o$cig; opatrzona. Wiécha seisniona, klosowata. Pnurgvw (Gramineae) .Plewy dwie, prawie. tówne, ostro-grzbieeiste, uciete w.wierzcholku, sztyletowate, od korony dluzsze. Korona 2plewkowa, o plewkach ucietych bezostnych. — Wiécha $cisniona, klosowata. Pnuaramms (Gramineae). Plewy dwie, prawie równe, od korony dluzsze, ostro-grzbieciste, Spiczaste. Ple- wek dwie bezostnych, skórkowatych. Poezatków kwia- tka drugiego. dwa, jedwabistych. Ziarno z plewkami zrosle. | Kwiatostan wiéchowaty. Mirum (Gramineae). | Plewy dwie, zielne, wklesle, troche Spiezaste, prawie równe, od korony dluzsze. Ple- wek dwie podluznyeh, skórkowatyeh, zwykle. bezost- nych. Ziarno z plewkami spojone. Wiécha rozlozysta. AenosmIS (Gramineae). Plewy dwie, lancetowate, nie- równe, dluzsze od korony. Plewek dwie, nierównych, wyzsza mniejsza w górnym koneu rozezepana, ezesto Diewyrazna, nizsza bezostua, lub oScia, delikatna, uz- brojona. Ziarno z plewkami niezrosle. Kwiatostan wiéchowaty. 33. WYKAZ CarAMAGROSTIS :(iramineae). -Plewy dwie, prawie równe, lancetowate, dluzsze od korony. Plewek dwie, .wnasadzie wloskami otoezonych; nizsza. drobniutko zab- kowana, przy. wierzeholku sztyletowata. lub oscista. Kwiatostan wiéchowaty. D). Kielich 9 —93-—^wielokwiatkowy. d). Kwiatki wszystkie zupelne, rodzajne. 1) Nizsza, plewka szezecinq, osciq, lub setyletem. uzbro- jona. 34. Ama (Gramünede). Plewy dwie, Spiczaste, kwiatkom 39. 206. 3t. 98. 39. prawie równe. »Kwiatkow dwa. —Nizsza plewka .os$- cig prosta uzbrojona. Ziarno. wolne, korona okryte. Kwiatostan wiéehowaty. AvENA (Gramíneae). | Plewy dwie, nierówne, 2—35- kwiatkowe. Plewek dwie, w nasadzie zwykle kosma- tych; nizsza w wierzeholku rozezepana, na grzbiecie o$cià skrecona uzbrojona. Ziarno plewkami okryte. Kwiatostan wiéchowaty. ! TnroprA (Gramineae). Plewy dwie, kwiatkom prawie równe. Kwiatkow 3—4. Plewek dwie, w nasadzie kosmatych, nizsza w wierzceholku 3zabkowa. ^ Ziar- no wolne. . Kwiatostan wiéchowaty. Bnowus (Gramüneae) Plewy dwie, wypukle, nieró- wne; wielokwiatkowe, od kwiatków krótsze. ^ Plewek dwie, nizsza w wierzeholku rozdwojona i oScista, wyz- Sza rzesowata. Ziarno z plewkami ele Kwia- tostan wiéchowaty. KozzrznmrA (Gramiéneae).. Plewy dwie, nierówne, lód- kowate, przezroezysto-bloniaste, kwiatków 2—3. Niz- sza plewka zwykle krótka, szezecina, przy wierzchoiku opatrzona.- Ziarno wolne. Wiécha klosowata. FgsTUCA (Gramineae). Plewy dwie, nierówne, ostro- grzbieciste, od kwiatków krótsze. Kwiatków zwykle 40. 41. 43. 44. RODZAJÓ SY. 1 3—0.. Nizsza plewka. w. wierzeholku szydelkowato- -' Spiezasta. lub sztyletowata. Ziarno z plewkami zrosle. Kwiatostan wiécha. ! Daorvurs (Gramineae) Plewy dwie, nierówne, od kwiatków krótsze. Kwiatków 3 —4. — Nizsza plewka lódkowata, w wierzeholku wyeieta i krótkim sztyletem opatrzona. Ziarno z plewkami spojone. Wiécha z gt- styeh jednostronnyeh kupek zlozona. CvwNosunus (Gramineae) .Plewy dwie, od kwiatków krótsze. Kwiatków 3— 5. Nizsza plewka w. wierz- cholku dziobkowato-osScista. Wiécha scisniona, kloso- wata, jednostronna, a kazdy jéj klosek okrywa, grze- bieniasta, dwurzedowa, w nasadzie opatrzony. 2) Nizsza plewka bezbronna. Bra (Gramineae. Plewy dwie, wydete, jajowo- sercowate, od kwiatków krótsze. Kwiatków 5— 9. Niz- sza plewka do plewy kielichowéj podobna. Ziarno okraglawe, plewkami okryte. — Wiécha z klosków ser- cowato-Jajowatych, bl'yszezacych zlozona. Poa (Gramineae) Plewy dwie, jajowo-lancetowate, od kwiatków krótsze. Kwiatków 3—9. —Zewnetrzna plewka plewie podobna, tepa. Ziarno korona okryte. Kwiatostan wiéehowaty. —Kloski równowdazko-lanceto- wate. GrvcERrA (Gramineac). Plewy dwie, nierówne, kilka- krotnie od kwiatków krótsze. Kwiatków 1 —11. Niz- sza plewka zielno-bloniasta, w wierzcholku tepa i cala. Ziarno plewkami okryte, z jednéj strony rowkiem po- dluzuym oznaezone. Kwiatostan wiécha. Kloski ró- wnowazkie, prawie walcowate. . Monmra (Gramineae). Plewy dwie, od kwiatkow krót- sze. Kwiatkoów zwykle 2—3. ^ Plewki laneetowate, Spiezaste. Ziarno podwójuym sztylecikiem uzbrojone. Kwiatostan wiécha. 8 WYKAZ 40.. CATABROSA (Gramineae). Plewy dwie, od kwiatków krótsze... Kwiatków dwa. Plewki ueiete, wygryziono- karbowane. Ziarno wolne. Kwiatostan wiéchowaty. b) Kwiatki jedne zupelne, rodzajne; drugie nijakie lub 4. 48. 49. 90. 9l. mezkie, plonne. Panicuw (Gramineae).: Plewy dwie, zielne, nierówne, zewnetrzna znaeznie mniejsza, czasem prawie Zadna. Kwiatków dwa, nizszy mezki lub nijaki, 1 —2plewko- wy, WyZszy zupelny, rodzajny, 2plewkowy. | Ziarno plewkarni okryte. | Wiécha rozmaita. ARRHENATHERUM (Gramineae). | Plewy dwie, kwiat- kom prawie równe; kwiatkow dwa. Nizszy mezki Jplewkowy, o plewce zewnetrznéj w wierzcholku rozezepanéj lub ealéj, i ponizéj Srodka o$cia, skrecona, uzbrojonéj, wyzszy zupelny, rodzajuy, 2plewkowy; uiz- sza plewka bezbronna lub krótko-o$cista. |Ziarno Z plewkami zrosle. Kwiatostan wiécehowaty. Horcus (Gramineae) Plewy dwie, prawie ezlonko- wate, nierówne, dluzsze od kwiatków. Kwiatków dwa dwuplewkowyeh; wyZzszy mezki o plewee zewnetrz- néj oscia, uzbrojonéj, nizszy zupelny, bezostny. . Ziar- no wolne, plewkami okryte. Kwiatostan wiécha. Hrgnocnurox (Gramineae) Plewy dwie, bloniaste, su- che, kwiatkom prawie-równe. Kwiatków trzy dwu- plewkowyceh. Dwa boczne mezkie, plonne, osSeiste lub bezostne, Srodkowy ezyli wyzszy zupelny, rodzajny, bezostuy. Ziarno wolne. Blizny kropidelkowate. Kwia- tostan wiécha. AnuxDo (Gramincae). Plewy dwie, nierówne, od kwiat- ków krótsze. Kwiatkow zwykle 4— 95, najnizszy bezszy- pulkowy nijaki, inne szypulevzkowate rodzajne, dlugiemi jedwabistemi wloskami otoezone. — Zewnetrzna plewka dluga, szydelkowato-Spiezasta. Kwiatostan wiécha. RODZAJÓ Y. 9 32. MzumA (Gramineac). Plewy:dwie, jajowate, wklesle, UK bloniaste, kwiatkom prawie równe. — Kwiatków zwy- kle 2—3 dwuplewkowych, z tyeh 1 lub 2. nizsze zu- pelne, rodzajne, o plewkaeh bloniastych | bezostnyeli; wyZzszy nijaki, niewyksztaleony, o plewkaeh ucietych. Ziarno wolne, blyszezaee. Kwiatostan wiéchowaty. C(piatostan. klosowaty. | ÜOsadka zqbkowgna. A) Klosek pojedynezy, na kazdym zqbku osadki. 33. 34. 33. 506. Lorrmw (Gramüneae). Plewa pojedyneza, wielokwiat- kowa. Plewek dwie, nizsza bezostna lub przy wiérz- cholku oscista. Klos dwurzedowy, z klosków naprze- mianleglych do osadki przytulonyeh zlozony. BnaAcnvropiuM (Gramineae). Plewy dwie, od kwiat- ków krótsze. Plewek dwie: nizsza | w. wiérzcholku w szezecine przedluzona, wyZsza cala tepo-ucieta, na brzegu wloskami rzesowato-perosla. Klos pojedyn- ezy, Zlozony z klosków wielokwiatkowych, na króciut- kiéj szypuleezce osadzonych. TnrricuM (Gramineae) Plewy dwie, prawie-równe, wklesle, bezostne lub szezeciniaste. Plewek dwie, niz- sza bezbronna lub w szezecine przedluzona. Ziarno z plewkami zrosle lub nagie. Klos dwurzedowy rzad- ki, lub gesty dachówkowaty. Kloski 2—93 lub wie- lokwiatkowe. SECALE (Gramiüneae) Plewy dwie, szezuple, szezeci- niasto-szydelkowate, dwukwiatkowe. Plewek 2. Ze- wnetrzna w osé przedluzona. Ziarno nagie. Klos dwu- rzedowy, dachówkowaty. B) Klosków dwa lub wigcéj na kazdym zgbku osadki. 31. Enwus (Gramineae) Plewy dwie, szezuple, w wiérz- eholku szydelkowate. | Plewek dwie, nizsza bezbron- na lub w wiérzcholku oseista. / Ziarno z plewkami spo- Tom I. 2 10 98. 99. 60. 61. 62. WYKAZ jone.- -Kloski podwójne lub potrójne, zwykle 2 — 3- kwiatkowe. | Honprvw (Gramineae) Plewy dwie, szydelkowate. Klosków 3 na kazdym zabku osadki jednokwiatkowych, i albo wszystkie rodzajne, lub dwa boezne mezkie plonne, trzeci srodkowy zupelny rodzajny. Zewne- trzna ich plewka dluga o$cia w wiérzeholku uzbrojona. Ziarno zwykle z plewkami spojone. Klos 2—4-——6- rzedowy. Eized 3SsIuphowy. Horosrkvw (Cargyophylleae). Kielich 5listkowy. Ko- rona Oplatkowa, zabkowana. Torebka fkomórkowa, 6Scienna. Gromada IV. Czteroprecikowa. HRzed istuphowy. ] Kiédich i korona nadowocowe. * Korona jednoplatkowa. 4) Owoc jednoziarnowy pojedynczy. DresaAcvus (Dipsaceae DC.). Okrywa ogólna wieloli- stkowa. . Plewy osadnikowe, prawie-liSciaste, kolace. Kielieh wewnetrzny kubeczkowaty. Korona 4 razy weieta. Kwiaty w glówke skupione. KwavurrA (Dipsaceae DC... Okrywa ogolna wieloli- stkowa. Dno kwiatowe kosmate. Plewy zadne. Kie- lieh zewnetrzny w górze eztérema dolkami oznaezony, wewnetrzny szypuleczkowaty, na brzegu S—10 szeze- einkami osadzony. Korona 4 razy weieta. Kwiaty zebrane w glówki. ScABIOSA (Dipsaeeae DC.). ^ Okrywa ogólna wieloli- stkowa. Duo plewkowate. Kielieh zewnetrzny pra- wie-waleowaty, Srowkowany, przykoronkiem blonia- 63. 64. 635. 66. 61. 68. 69. 10. RODZAJÓY. 11 stym uwienezony, wewnetrzny 5 szezeeinkami opa- trzony. Korona 4—95 razy weieta. Kwiaty skupio- ne w glówki. B) Owoc jednoziarnowy podwójny. SuERARDrA (Hubiaceae) Brzeg kielicha nieforemnie 6zabkowy. Korona léjkowata. Owoc kielichem uwien- ezony. ASPERULA (Hubiaceae) —Brzeg kielicha bardzo krótki lub niewyrazny, Azabkowy. Korona léjkowata. woe kielichem nieuwienezony. GarmM (Hubiaceae. ^ Brzeg kielicha niewyrazny, 4—Szabkowy. Korona kólkowata, o ruree króeiut- kiéj. Owoce kuliste, kielichem nieuwienezone. Rusra (Rubiaceae) —Drzeg kielicha niewyrazny, pra- wie-zaden. Korona kólkowata lub prawie dzwoneez- kowata, 4—9 razy weieta. Jagoda lziarnowa, pod- woójna. ^ e. ** Korona Aplatkowa. Conwus (Corneae DC.). Kielich 4zabkowy. ^ Koro- na 4platkowa. Pestkowiec jagodowy, pestke 2ko- morkowa, zawiérajacy. TRAPA (ÜUnagrariae DC.) Kielich Adzielny. —Plat- ków 4. Orzech Tkomórkowy, 2—4 rogaty. Zarodek bezperyspermowy. TT. Kielich à korona podowocowe. Evoxrwus (Celastrineae DC.). Kielich zwykle 4dziel- ny, Ww nasadzie krazkiem tarezowatym opatrzony. Korona zwykle 4platkowa, rozlozysta, do brzegu kraz- ka przymocowana. Torebka 4—Skatna, 4— 5komór- kowa. Komórki 1ziarnowe. Ziarna powloka, okryte. PrawTAGOo (Plantagineae). —Kielich gleboko 4 razy weiety. Korona bloniasta, sucha, trwala, z brzegiem 12 11. 12. 13. 14. 19. 16. (i. WYKAZ rozlozystym, 4 razy weietym. .Preeiki b. dlugie. To- rebka | wkolo pekajaea, 2komórkowa, 2— wielona- sienna. | CrewTuNCULUS (Primulaceae) Kielieh trwaly, 4 razy weiety. Korona niemal-kólkowata, z brzegiem otwar- iym, 4 razy weietym. Preeiki krótkie. Torebka wko- lo pekajaea, fkomórkowa, swvielonasienna. | Osadnik kulisty. Od. Kielich dolny, korona górna. SaNGUISORBA (Hosaceae). Kielieh 2listkowy. —Ko- rona nadowocowa, prawie-kólkowata, 4 razy woieta. Torebka 4graniasta, 2ziarnowa. Tiff. Okrycie Ewiatowe pojedyncze. ArncHEMILLA (Rosaceae) Kielich trwaly, 8 razy weie- ty, o weieciach naprzemian mniejszych. —Korona Za- dna. Ziarno 1 lub dwa, w kielichu zamkniete. MagANTHEMUM (Asparageae) Kielieh Zaden. —Koro- naà gleboko 4dzielna, o dzialaeh nieco odwinionych. Jagoda kulisía, przed dojrzeniem poplamiona, 3ko- mórkowa, 3ziarnowa. PanrgTARIA (Urficeae) Kwiaty pomieszane. Zupet. Kielich 4 razy weiety. Korona Zadna. Nitki preci- kowe sprezyste. Zensk. Kielich takiz. — Korona Za- dna... Owoc jednoziarnowy, w kielichu zamkuiegty. Ezed 2shupkowy. CuscurA (Convolvulaceae). Kielich kabeezkowaty,4—95 razy wciety. Korona prawie kulista, 4—5 razy wcig- ta. Preciki nagie, lub w nasadzie 4 —5 luszezkami opatrzone. —Torebka okraglawa, nasada pekajaca, 2komórkowa. Komorki 1 —3ziarnowe. Kzed 4sluphowy. PorAMoaETON (Najades) . Kielich. Zaden. | Korona Aplatkowa. Nitki precikowe krótkie, glówki 2ko- (8. 19. 80. 8l. 82. 83. 84. RODZAJÓWYW. 13 mórkowe. |Zawiazków 4 bezszyjkowyeh. | Owocow 4 orzeszkowatyeh, 1ziarnowyeh. | .Kwiaty w klos ze- brane. Raprora (Lineae DC.) Kielich 4dzielny, 0 dzialach w wiérzcholku weinanych. ^ Korona 4platkowa. To- rebka prawie-kulista, SSeienna, Skomór. Sziarn. SaarNA (Caryophylleae). Kielich 4listkowy. - Plat- ków w koronie 4. Torebka 1komórk., 4Scienna, wie- loziarn. Gromada V. Piecioprecikowa. Ezéd istupkowy. 1 Okryeie kwiatowe podwojne. * Korona podowocowa. A) Uwocow A, 1komórkowych. a) Ütwür korony luszezkami zamkniety. Myosoris (Boragineae) ^ Korona tacowata o ruree krótkiéj, z otworem krótkiemi luszezkami opatrzonym. Preciki zamkniete. Owoców 4, w nasadzie przedziu- rawionych. EcuisosreRwUM (Boragineae). Korona tacowata, w o- tworze luszezkami zasloniona. Owoców 4, szczecin- kami okrytych, w nasadzie nieprzedziurawionych. CyNoarossuMw (Boragineae). Korona léjókowata, w o- tworze luszezkami wzniesionemi opatrzona. Üwoców 4 plaskich, koleami najezonych. ANCHUSA (Boragineae). Korona léjkowata, w otworze luszezkaini wzniesionemi, tepemi zamknieta. Owoców 4 kregielkowatych , zmarszezkami Pile w nasadzie przedziurawionych. Donaco (Boragineae). Korona kólkowata, luszezka- mi wycietemi w otworze opatrzona. . Glówki pylkowe 14 85. 806. 8t. 88. WYKAZ szezuple, laneetowate. | Owoeów. 4. kregielkowatych, w nasadzie nieprzedziurawionych. AsrzRuGo (Boragineae). Korona prawie-léjkowata, W otworze luszezkami zamknieta. — Üwoeów 4 splasz- ezonych, w kieliehu zwiekszonym, plaskim, wycinano- zabkowanym, zawartych. SvuenuyruM (Boragineae). Korona waleowato-dzwon- kowata, w otworze pieeiu szydelkowatemi, stozkowa- to stulonemi luszezkami zaraknieta. Owoców 4 jajo- watyeh, w nasadzie przedziurawionych. b). Otwór korony bez luszezek. Lvcorsrs (Boragéneae) Kielich 5 razy woiety, po okwitnieniu dzwonkowaty, wydety i zwisly. Korona léjkowata, w otworze wloskami opatrzona. Owoeów 4 kregielkowatych, w nasadzie przedziurawionych. Purwouanmr (Boragineae). Kielieh graniasto-9Skatny, po okwitnieniu dzwonkowaty. Korona léjkowata, w otworze wloskami porosla. Ziarn 4 kregielkowa- tych, w nasadzie nieprzedziurawionych, w glebi kieli- cha przymocowanych. 89. LrrmoseeRMuM (Boragineae) ^ Kielich Sdzielny. 90. 91. Korona léjkowata, w otworze naga. Owoców 4 jajo- watych, w nasadzie nieprzedziurawionych, w glebi kie- licha przymocowanych. Ecnmmw (Boragineae) | Kielieh Sdzielny. | Korona léjkowata lub dzwonkowata, w otworze rozszerzona, naga, nieforemna. Owoców 4 gruszeczkowatych, szor- stkich, w nasadzie nieprzedziura wionych. B). Owoców 2, dwukomoórkowych. CzmmwrHBE (Boragineae) Kielich Slistkowy, niefore- mny. Korona brzuchato-rurkowata, w otworze naga. Glówki pylkowe oszezepowate. Owoeców 2 orzeszko- watyeh, 2komórkowych. | e RODZAJÓ SYW. 15 C). Owocem torebka. 92. AxAGALLIS (Primulaceae). Kielieh Sdzielny. Koro- na kólkowata. Preeiki w nasadzie kosmate. — Toreb- ka kulista, wkolo pekajaea, wieloziar. 93. LsrmAcnmrA (Primulaceae) Kielich 5dzielny. Ko- rona Kkólkowata. Preciki ww nasadzie rozszerzone. Torebka kulista, 5— 1OsScienna, w wiérzeholku peka- jaca. 94. PnrwuraA (Primulaceae) Kielich rurkowaty, 5zabko- wy, trwaly. Korona taeowata, o ruree walcowatéj. Torebka 1komórkowa, w wiérzeholku 10 zabkami pekajaea. 95. HorrowrA (Primulaceae). Kielich 5dzielny, trwaly. Korona tacowata. Torebka kulista, szyjka uwienezona, 1komórkowa, bezscienna. 96. MzexvawTHES (Gentianeae) —Kielich 5dzielny. Ko- rona léjkowata, wewnatrz wlosista. Blizna 2klapko- wa. Torebka 1komórkowa, 28cienna. 9i. EnvrHRAEA (Gentianeae) Kiclich 5kanciasty, 5dziel- ny. Korona léjkowata, 5 razy weieta. Glówki pylko- we po okwitnieniu Slimakowato-skrecone. —Torebka 2scienna, 2komórkowa. 98. ViorA (Violariae DC.). Kielich Sdzielny, ponizéj na- sady przedluzony. Platkow 5 nieforemnych, najniz- szy ostrogowaty. Glówki stulone, w wiérzeholku blon- kowate. Torebka 1komórkowa, 3sceienna. Ziarna grzebiuszezkowate. 99. IwPATreNs (Dalsamineae DC.). Kielich 2listkowy. Platków 4 nieforemuych, nizszy w ostroge przedluzo- ny. Olówki w wirzeholku spojone. Torebka po- dluzna, Sseienna, o seianach po dojrzeniu sprezysto odskakujacycli. 100. Cowvonvurvs (Comvolvulaceae). Kielich 5dzielny. Korona dzwonkowata, faldowana. Torebka 2——3scien- na, 2—39komorkowa. Komorki 2ziarnowe. 16 101. 102. 103. 104. 105. 106. 107. 108. WYKAZ Pongwowiuy (Polemoniaceae) | Kielieh sloikowaty, 9 razy wciety. Kuorona prawie-kólkowata, z brzegiem obszernym Sklapkowym. Nitki w.nasadzie rozsze- rzone. Torebka 3Seienna, 3komórk. ViwcA. (Apoeyneae). — Kielich Sdzielny, trwaly. Ko- ronatacowata, w otworze 5graniasta, Sdzielna o dzia- lach skosnie ueietych. —Glówki zblizoue. Owocem 2 mieszki waleowate, Spiezaste. Ziarna nagie. VznsAscuM (Soluneae). —Kielieh 5dzielny, | trwaly. Korona kólkowata, rozlozysta nieforemnie, 9klapkowa. Preciki kosmate. Torebka 2komórkowa, 2$cienna, 0 przegródee ze scian wewnatrz wgietych uformo- wanéj. HyoscvAwus (Solaneae). | Kielich rurkowaty, 5 razy weiety, trwaly. Korona léjkowata. || Torebka podlu- zna, w nasadzie brzuchata, 2komürkowa, nakrywka, w wiérzeholku pekajaca. NicorrANA (Solaneae). | Kielich rurkowato-sloikowa- ty, 9 razy wciety, trwaly. Korona léjkowata, na brzegu 9 razy wcieta, zfaldowana. ^ Torebka jajowo-stozko- wata, 2komórkowa, 2scienna, 4 zabkatni w wiérzchol- ku pekajaca. Daruna. (Solaneae). Kielich rurkowaty, opadajaey. Korona wielka, léjkowata, faldowana, w 5 Spiezastych zabków wycieta. Blizea 2klapkowa.. Torebka u dolu 4 w górze Zkomórkowa, zwykle koleami najezona. Ij. Owocem jagoda. AvrRoPA (Solaneae). | Kielich dzwonkowaty, 5dzieluy, trwaly. Korona dzwonkowata, 5 razy wcieta, otwarta, foremna. | Jagoda kulista, na kielichu zwiekszonym osadzona, 2komórkowa. SOLANUM (Solaneae). Kielich 5dzielny, trwaly. Ko- rona kolkowata lub prawie-dzwonkowata, otwarta, zfal- RODZAJÓY. 1í dowana. Glówki stulone, w wiérzeholku. podwójnym otworem pekajace. Jagoda 2komórkowa, okraglawa. Ziarna gladkie. ^ 109. Lxcorznsrcox (Solaneae) Kielich 5— 6 dzielny. Ko- rona kólkowata, 9—6klapkowa. —Glówki stozkowate, w wiérzeholku blonka, spojone, podluznie pekajaee. Ja- goda 2—3komórkowa. Ziarna kosmate. 110. Lxcrw (Solaneae). Kielich krótki, dzwonkowaty, 3—5- dzielny. —Korona léjkowata, 9 razy wcieta. Preeiki w nasadzie kosmate. —Jagoda podluzna. 2komórkowa. 111. Ruauwvs (Rhamneae DC.). Kielieh sloikowaty, 4 —5 razy wciety. Platków 4— 3. Jagoda kulista, 2—4ko- mórkowa, 2—4ziarnowa. Ziarna przyrostkiem ehrza- stkowatym opatrzone. ** Korona nadowocowa. A) Owocem torebka. 112. JasroxE (Campanulaceae) —Kielieh 5 razy weiety, trwaly. Korona kólkowata, gleboko Sdzielua, o dzia- lach szezuplych, równowazkieh. Glówki pylkowe w rur- ke spojone. Torebka 2komórkowa, kielichem uwien- ezona. Kwiaty skupione w glówke. 113. PuyrEvuA (Campanulaceae). Kielich 3 razy weiety, trwaly. Korona kólkowata, gleboko na 5 szezuplych, "dlugieh, w wiérzcholku spojonych ezesci rozdzielona. Nitki w nasadzie rozszerzone. Torebka 2— S3komórko- wa, kielichem uwienezona, boezuym otworem pekajaca. 114. CauPAxvLA (Campanulaceae). Kielich | 5dzieluy, irwaly. Korona dzwonkowata, 3 razy wecieta. Nitki rozszerzone, sklepiste. Torebka kielichem uwienezona, 3komórkowa, boeznemi otworami pekajaca. B) Owocem jagoda. 115. Ruszs (Grossulariae DC.). Kielieh dzwoueezkowaty, kolorowy, 5 razy wciety. Platkow 5 tepych, do kielicha Tom I. : LI 1S WYKAZ .przymoeowanyeh.:Jagoda kulista, kieliehem uwienezo- na, 1komórkowa, wielonasienna: 116. LoxicERA (Caprifoliaceae). Kielieli lida Ko- rona 1platkowa, rurkowata, skrzy wiona, nieforemnie 5 'vrazy weieta. Preeiki wysunione. . Blizna glówkowata. Jagoda kulista,. 3komorkowa, o komórkaeh nieliezno- ziarnowyeh.. 1 117. Hepzna (Araliaeeae DC.). Kielich 5zabkowy. | Plat- ków 5 otwartyeh, podluznych. Glówki:w nasadzie roz- dwojone. . Jagoda kulista, kielichem uwienezona;, 5ko- mórkowa, 5Snasienna. i TT Okry cie Inviatowe pojedyncze. 118. IrzgcEBRUM (Paronychieae SF. Hilaire). Kielich 5- listkowy,trwaly. | Korona zadna, lub -w jéj miejseu 5 luszezek szydelkowatych. Blizn 2 glówkowatych, prawie-bezszyjkowych. ^ Torebka kielichem okryta. , 1komorkowa, 5scienna, 12iarnowa. 119. Gravx (Primaulaceae Jus.) Kielich dzwonkowaty, odzielny, kolorowy. .Korona zadna. Torebka kulista, ^ Sscienna, 9ziarnowa, kielichem otoezona. 120. Tnzsmw (Elaeagneae) Kielich dzwoneezkowaty, ko- -. lorowy, 5 razy weiety. Preeiki zewnatrz kosmate. Owoc orzeszkowaty, lziarnowy, niepekajacy. Eized 2sluphkowy. T Okrycie lnwiatowe pojedyneze. 121. Urwvs (Amentaceae). Kielich dzwoneezkowaty, trwa- .1y, 4—5—Sklapkowy. | Korona Zadna. Precików 4 9—8. Owocem skrzydlak okraglawy, cienki, plaski, 1ziarnowy. 122. BzgrA (Chenopodeae DC). Kielich 5dzielny, wklesly. Korona Zadna. -Blizu 2 — 3 bezszyjkowych. ^ Ziarno 1 nerkowate, kielichem stwardnialym okryte. RODZAIÓ Y. 19 123. Sarsora (Chenopodeae DC.). Kielieb 5listkowy, o li- stkach po okwithieniu: przyrostkietn suehym ; blonkowa- - tym opatrzonyeh. | Korona Zadna.... Ziarno. pojedyneze , - kieliehem zwiekszonym okryte. Zarodek slimakowaty. 124.. Cnexoronpruw (Chenopodeae DO.). . Kielich -5dzieluy, - trwaly. Korona Zadua. | Ziarno pojedyneze, iuelave kielichem niezmienionya okryte. 125. A-cmrerEx (Chenopodeae. DC.).' Kswiaty heridas. ; bezkoronowe. | Dowuple. Kielich. 5dzielny.: Zeziski. Kie- lieh 2listkowy. — Ziarno 1 bloniaste, w kielichu. zwie- kszonym: zawarte. 126. HznxianrA (Paronychieae. DC.). | Kielich Sdzielny, trwaly.. Euszezek 5 (za platki lub preciki. plonne uwa- zanyelh), z dzialami kielicha naprzemianleglych. -Ziar- no 1, kielichem okryte. Tt Okrycie kwiatowe podwájne. * (Owocem torebka: korona lplatkowa. 121. GzwTIANA (Gentianeae) — Kielich 4—5 razy woeiety, trwaly. Korona prawie-dzwonkowata, 4— 5 razy wcie- ^ta. Torebka podluzua, Spiczasta, Tkomórkowa, 2:$eienna. 128. CysAxenx (Apocyneae). - Kielich Sdzielny, trwaly. Korona prawie-kólIKkowata, 5dzielna, przykoronek (m2o- dnik) Mistkowy, na 5—20 klapek rozdzielony-" Mas- sy pylkowe paleczkowate, wiszace. Torebki (mseszk:) dwie, lkomórkowe, podluznie pekajace. Ziarna puchem Ww wierzotiplkcu opatrzone. * Did Z duiicA polówek lziarnowych CERE Ko- rona, 5platkowa. | A) Baldaszki pojedyneze lub. nieforemne, smugi owoco- we Zadne. 129. Hvpnocorvng (Umbelliferae). ^ Owoc okraglawy, Z boków splaszezony. Polówki na grzbieeie 3 zeberka 20 WYKAZ mi oznaezone. Baldaszki pojedyneze, o kwiatach bez- szypulkowych. : Liscie cale, okraglawe. | 130. Saxicuna (Umbelliferae). Owoe. niemal-kulisty, po dojrzeniu -dobrowolnie nierozdzielajaey sie. Polówki bezzeberkowe , szezeeinkami haezykowatemi gesto-po- kryte. Baldaszki ogólne o promieniach nielieznyeh. 131. AsrnawTIA (Umbelliferae). Owoc podluzny. Polówki 9 Zeberkami, faldkowato-zabkowanemi, wydetemi opa- trzone.. Pokrywy promieniom prawie-równe, wielolist- kowe. : 132. Enxxcruw (Umbelliferae). Owoe przewrotnie-jajowa- ty, luszezkami plewkowatemi okryty. Kwiaty w glów- ki okraglawe lub podluzne skupione. | Pokrywy kol- czyste. B) Baldaszki skladane czyli foremne. Smugi owocowe rozmaite, b. rzadko Zadne. a) Pokrywy rozszerzone. Liscie pojedyneze. 133. BuerEeuRuw (Umbelliferae). | Owoc. z boków spla- Szezony, prawie-graniasty, Zeberkowaty. Pokrywa zwy- kle Zadna, pokrywki 5listkowe. Kwiaty Zólte. b) Owoc jajowaty lub jajowo-eliptyczny, pelny, Zeberko- waty. . Liscie skladane. 1) Pokrywy ogolne $ szezegolne Zadne. 134. PrupixELLA (Umbelliferae). Owoc jajowaty, z boków Sei$niony. Polówki Szeberkowe. ^ Miedzyzebra wie- losmugowe. Liseie korzeniowe piérzaste, o listkach okraglawyeh, zabkowanych. 135. Axcoronpruu (Umbelliferae). 0 woe jajowaty, z boków splaszezony... Polówki na grzbiecie 3 Zeberkami nitko- watemi oznaezone. Miedzyzebra bezsmugowe. RODZAIÓY. 21 136.. CanuM (Umbelliferae). Owoe jajowaty lub podluzny; niemal-graniasty. Polówki na grzbiecie 3zeberkowe. | Miedzyzebra 1smugowe. 131. FoExricuLuM (Umbelliferae). Platki okrgglawe, zwi- nione, z podzialeezka, niemal-kwadratowa, tepo-wycie- t3. Owoc jajowo-podluzny, w przecieciu poprzeezném niemal-waleowaty. ^Polówki prawie-eliptyezne, na grzbiecie 3. wystajacemi, tepemi Zzeberkami opatrzone. Miedzyzebra 1smugowe. Plaszezyzna spojenia 2smu- gowa. 138. Arrvu. (Umbelliferae). Platki okraglawe, z podziale- ezka, króciutka, tepa. Owoe okraglawo-jajowaty, nie- mal-podwójny. Polówki na grzbiecie 3zeberkowe, o Ze- berkach nitkowatych. . Miedzyzebra lsmugowe. Os owocowa niepodzielona. 2) Pokrywy ogólne Zadne, szezeuólne nieliezno-lub wie- lolistkowe. 139. PrrnosELINUM (Urnbelliferae). Platki okraglawo-ja- jowate, z podzialeezka, dluga , lancetowata, Spiczasta. Owoc jajowaty, z boków scisuiony, prawie-podwójny. Zeberka nitkowate, równe. —Miedzyzebra Ismugowe. Plaszezyzna spojenia 2smugowa. O3 owocowa 2dziel- na. Pokrywki kilkolistkowe. 140. OzxAxTRE (Urnbelliferae). Owoc jajowo-podluzny, kie- lichem i zgrubialoscia, stoZkowata uwienezony. Zeber- ka troche wypukle, tepe. Miedzyzebra 1smugowe. OS owocowa Zadna. Pokrywki wielolistkowe. 141. Cxmnrux. (Umbelliferae). | Brzeg kielicha niewyrazny. Owoe w przecieeiu poprzeezném | niemal-walcowaty. Zeberka równe, prawie skrzydelkowato-bloniaste. Mie- dzyzebra lsmugowe. Plaszezyzna spojenia 2smu- gowa. 22 WYKAZ 142. SzszL: (Urmbelliferae). Zabki kielicha krótkie, zgru- biale, lub niewyrazne. . Owoc owalny lub. podluzny, W przecieeiu poprzeczném niemal-waleowaty. - Zeberka ! 7 nitkowate, lub wystajace, zgrubiale. | Miedzyzebra Ismugowe. Plaszezyzna spojenia 2smugowa. 3) Folgen ogólne i szezegülne, wielolistkowe. ...woc kosmaty. 143. LisAwomIS (Umbelliferae). Zabki kieliclia szezuple, przedluzone, szydelkowate, kolorowe, opadajace. 0woc jajowaty, omszotyy. e) Owoe korowaty, kulisty, lub jajowo-okrqglawy. Po- krywy Zadne. Pokrywki 3—wielolistkowe. 144. ConraxpnuM (Umbelliferae). Owoc kulisty, 102e- berkowy, z trudnoseia, rozdzielajacy sie. Polówki pól- kuliste, na grzbiecie 'wypukle. Miedzyzebra bezsmu- gowe. Plaszezyzna spojenia wydrazona, i blonka, pajeezynowata, okryta, 2smugowa. $ owocowa w Srodku wolna, tojest. nasada, i wiérzcholkiem. tylko przyrosla. Pokrywki 2— 3listkowe. 145. CrcurA (Umbelliferae. — Owoe okraglawy, z boków Scisniony, podwoójny. Zeberka plaskawe, rówue. Miedzy- Zebra, 1smugowe. Plaszezyzna spojenia 2smugowa , o smugach pod blonka umieszezonyeh. O8 owocowa WRERUES Pokrywki wielolistkowe. | 146. ArrnusA (Uribelliferae). . woe jajowo-kulisty. Ze- berka wzniesione, zerubiale, ostrogrzbieciste, nadbrze- Zne, nieco szersze i blonka, prawie-skrzydelkowata, opa- sane. Miedzyzebra Ismugowe, Plaszezyzna spojenia 2smugowa, o smugach lukowato-skrzywionych. 0s dwudzielna. Pokry wki jednostronne, 3listkowe, zwisle. RODZAIJÓW. 23 ' d). Qwoc jajowaty lub jajowo-podluzny, zewszqd szeze- cinkami lub. koleami najezony.. Polrywy wielolistkowe czasem zadne, pokrywki wielolistkowe. 141. Davcus (Umbelliferae). Owoc od grzbietu nieco-spla- szezony, jajowaty lub.podluzny. —Zeberka nitkowate, szezecinkami okryte..— Zeber 4 równych, bardziéj wy- stajaeych, pojedynezym rzedem koleów uzbrojonych. Pokrywy wielolistkowe, o listkach piérzasto- weina- nych. ! | 148. CaAucarrs (Umbelliferae. ^ Owoe owalny, z boków nieco-splaszezony. Zeberka nitkowate, szezeeinkami okryte. Zeber 4 bardziéj wystajacych, podwójnym rzg- dem duzyeh koleów najezonych. —Pokrywa ogólna Za- dna lub llistkowa. Pokrywki 3— 8listkowe. 149. "Tonus (Umbelliferae). Owoe owalny, z boków sci- Suiony, zewszail szezecinkami ezyli malenkiemi kolca- mi gesto-pokryty. Pokrywy 1—5listkowe. e) Owoc podluzny, ku wiérzcholkowi stozkowato. spi- czasty à zwiykle dziobkiem zakonezony, na powierzchni albo zupelnie-2dadki, l$niqcy, à bezzeberkowy, albo Ze- berkowaty, ezasem szezecinkami haczykowatemi okry- ty. Pokrywy ogólne Zadne lub 1 -—2listkowe; szezegolne nieliezno-lub wielolistkowe. 150. CaagRoPBrruM(Urbelliferae). Owoc eliptyczno-po- dluzuy, ku wiérzcholkowi nieznacznie stozkowato-zwe- Zony, bezdziobkowy. |Polówki Zzeberkowate. Miedzy- Zebra Ismugowe. | Plaszezyzna spojenia glebokim row- kiem przedzielona, 28nugowa. Pokrywy Zadne. Po- krywki wielolistkowe. 151. Awrunurscus (Umbelliferae). Owoe niemal-ostrokre- gowy, dziobkiem od ziarna krótszym zakonezony. Po- lówki prawie-pólwaleowate, gladkie, ezasem szczecin- 24 WYKAZ kami okryte, bez smug i Zeberek, sam' tylko dziobek 9Zeberkowy. Pokrywy Zadne. Pokrywki kilkolistkowe. f) Owoc podluzny lub jajowaty, Zeberkami i brózdami oznaezony, gladki. Pokrywy ogolne i szezególne zawsze obecne: piérwsze wielolistkowe , drugie wielo - lub nicli- eznolistkowe, czasem jednostronne. 152. FaArncAnr (Umbelliferae). Platki przewrotnie - jajo- wate, skrzywione, szeroko-wyeiete. Owoe podluzny, Z boków splaszezony. Zeberka nitkowate, równe. Mie- dzyzebra jednosmugowe. | Plaszezyzna spejenia 2smu- gowa. Os owocowa. wolna. 153. Sr (Umbelliferae). | Owoc jajowaty, z boków spla- szezony lub Sei$niony i prawie podwójny. — Zeberka równe, nitkowate. Miedzyzebra i plaszezyzna . spoje- nia wielo-smugowe. 0$ owocowa dwudzielna , odno- gami do polówek przyrosla. 154. Coxrvw (Unibelliferae). Owoe jajowaty, z boków spla- szezony. Zeberka tepe, faldkowato-karbowane. Miedzy- Zebra bezsmugowe. Pokrywy listkowe, pokrywki Jlistkowe, jednostronne. g) Üwoc splaszezony, eliptyczny, owalny lub okrgglawy, skrzydelkiem bonkowatém zazwyezaj opasany. l1. Pokrywy ogoólne zadne, lub 1—2listkowe. 155. SELINuM (Umbelliferae). Owoc okraglawy, od grzbie- tu splaszezony. Zeberka bloniasto - skrzydelkowate, boczne dwa razy szersze od grzbietowych. Miedzyze- bra Ismugowe. Plaszezyzna spojenia 2smugowa. Po- krywy szezególne kilkolistkowe. 156. AwcEUrcA (Umbelliferae). —Owoe prawie-eliptyezny, od grzbietu splaszezony, na spojeniu ezyli szwie z o- budwu stron podwójnie skrzydelkowaty. Miedzyzebra RODZAJIÓ-W. 25 ismugowe. Plaszezyzna spojenia 2smugowa. Po- krywy szezególne kilkolistkowe- 151. HznaAcrEUM (Umbelliferae). Owoc przewrotnie jajo- waty lub owaluy, od grzbietu moeno splaszezony, brze- Zkiem bloniastym opasany. ^ Miedzyzebra 1smugowe. Plaszezyzna . spojenia 2smugowa. Smugi wszystkie wyrazne, znacznie krótsze od owocu, paleezkowato- zgrubiale. Pokrywki kilkolistkowe. 158. PasrINACA (Umbelliferae) ^ Owoe owalny, moeno splaszezony, brzezkiem rozszerzonym opasany. Miedzy- Zebra ismugowe. Plaszezyzna spojenia 2smugowa. Smugi rówuowazkie, Spiezaste, od Zeber malo eo krót- sze. Pokrywy i pokrywki zadue. Kwiaty zólte. 159. AwErHUM (Umbelliferae). Owoe owalny, od grzbietu 160. ph 161. 162. soezewkowato - splaszezony, brzezkiem plaskim opasa- uy. Trzy Zeberka grzbietowe wydatne , ostre. Smugi w miedzyzebraeh pojedyneze, szerokie, prawie ealkiem je wypelniajaee, na plaszezyZnie spojenia podwójne. Pokrywki Zadne. Kwiaty zólte. 1) Pokrywy ogólne i szezególne wielolistkowe. PgucEDANUM (Umbelliferae). Owoejajowaty lub pra- wie-eliptyezny, od grzbietu równo lub soezewkowato- splaszezony, brzezkeim rozszerzonym opasany. Zeber- ka grzbietowe nitkowate, ostre. Miedzyzebra 1smu- gowe. Plaszezyzna spojenia 1 —2smugowa. Lasznerrruu (Umbelliferae). Owoc owalny, od grzbie- tu splaszezony, lub prawie-waleowaty, Sskrzydelkowy. Zeberka nitkowate; ostre; Zebra. skrzydelka bloniaste rozszerzone. Miedzyzebra 1smugowe. | EKzed 3sIupihow y. VisunNUM (Caprifoliaceae). Kielich nadowocowy, krót- ki, 9 razy weiety. Korona Sklapkowa, górna. Jagoda Inasienna. Tom I. j 26 163. 164. 165. 1606. 161. 168. WYKAZ Sawsucus (Caprifoliaceae). Kielich nadowoeowy, krótki, 5 razy weiety. Korona górna kólkowata , 5 razy weieta. Jagoda 3ziarnowa. Ezed 4sIupkowy. PanwassrA (Droseraceue DC). Kielich. Slistkowy. Platków w koronie 2. Luszezek miodnikowych 5, szezecinkami w wiérzeholku gruezolkowatemi zakonezo- nych. Torebka 1komórkowa, 4scienna, wieloziarnowa. NKzed 5slhupkowy. DnoszenA (Droseraceae DC.). Kielieh Sdzielny, trwaly. Platków w koronie 5. Szyjek 9—8. Glówki 92ko- mórkowe, o komórkaeh oddalonych. Torebka 1ko- mórkowa, 3—9scienna. | Liscie rzesami gruezolkowa- temi osadzone. Lixuw (Léneae DC.). Kielieh Slistkowy, o listkach ca- lych. Platków w koronie 5. Nitki preeikowe w nasa- dzie spojone. Torebka kulista, 10Scienna, 1Ü0komór- kowa. Komórki 1ziarnowe. AnuEnIA (Plumbagineae). Pokrywa ogólna wieloli- stkowa, w nasadzie w pochewke glabik obejmujaea przedluzona. Kielich 1listkowy, faldowany, suehy. Plat- ków w koronie 5, w nasadzie spojonych, trwalych. Pre- eiki do nasady platków przyrosle, i im przeciwlegle. Torebka 1ziarnowa, niepekajaea. Kwiaty w glówke skupione. Wzed wielostupkowy. Myosunus (Hanunculaceae). Kielich 5listkowy, olist- kach w nasadzie przedluzonyeh. | Platków w koronie 9, krótszyeh od kielicha, paznogeiem rureczkowatym opatrzonych. ^ Torebki 1ziarnowe, liczne, na osadniku bardzo dlugim w ksztaleie klosa gesto-skupione. RODZA3JÓ SY. zn Gromada VI. Szescioprecikowa. Kzed 1stupkowy. T ÓOwocem jagoda. 169. BznnznIs (Berberideae). Kielieh Olistkowy, zewnatrz 9 luszezkami opatrzony. Platków w koronie 6, w na- sadzie 2gruezolkowyeh. Jagoda podluzna, 2—3na- sienna. 110. AsPARAGUS (Asparageae). Kielich zaden. Korona 011. 112. 113. 114. Odzielna. Jagoda kulista, Jkomórkowa, o komórkach 27iarnowych. CoxNvALLARIA (Asparageae DC.). Kielich zaden. Korona kulista lub waleowata, 6 razy weieta. Jagoda kulista, przed dojrzeniem poplamiona, Jkomórkowa, o komór- kach 1—2ziarnowych. CALLA (Aroideae). Pochwa kwiatowa 1listna. Kolba waleowata, zewszad preeikami i zawiazkami gesto okryta. Okrycie kwiatowe Zadne. —Jagoda wieloziar- nowa. Ziarna walcowate, do dna jagody przytwier- dzone. Tf | QOwocem torebka. Aconus (droideae). Kwiaty w klos prawie-ostrokre- gowy, waleowaty, boezny ulozone. Okrycie pojedyneze, Glistkowe. Szyjka Zadna. Torebka tepa, Ograniasta, 3komórkowa, wielonasienna. Puanawarmw (Asphodeleae H. Brown.) Kielich zaden. Korona Odzielna. Nitki precikowe wlókienkowate, nie- równe, dzialom korony przeciwlegle. Torebka Jscienna, - Skomórkowa. Ziarna liezne, kanciaste, do wewnetrz- 115. nego kata komórek przyezepione. OnurrBocALUM (Asphodeleae F,Dr.). Kielieh zaden. Ko- rona Odzielna. Preciki w nasadzierozszerzone. Torebka 28 ; WYKAZ JSeienna, Jkomórkowa. .Ziarna liezne, okraglawe, do wewnetrznego kata komórek przymocowane. 116. Aruruw (AspAodeleae R. Br.). Kwiaty zebrane w bal- daszek pochwa, dwuliSciowa, otoezony. Kielieh Zaden. Korona 6dzielna, otwarta. Nitki preeikowe alho wszyst- - kie pojedyneze, albo naprzemian pojedyneze i 1 trójkon- czate. Torebka 3komórkowa. 111. CzAck1A (Asphodeleae Spren.). Kielich zal Korona prawie-dzwonkowata, 6platkowa. —Preeiki pochylone. Blizna 3klapkowa. Torebka Ograniasta, Skomorkowa. Ziarna katowate. 118. GarawrRUS (Narcissi Jus.). Pochwa kwiatowa tepa, splaszezona, bokiem otwierajacasie. Okrycie Odzielne, J wewnetrzne dzialy dwa' razy od zewnetrznych krót- sze i w wiérzeholku wyciete. Glówki pylkowe szeze- cinka, zakonezone. Torebka 3$cienna, Skomórkowa. 119. Liow (Liliaceae) Kielieh Zaden. Korona 6dzielna, foremna, o dzialach prostych lub nazewnatrz odgietych, w nasadzie rowkiem miodnikowym opatrzonych. Blizn 3. Torebka podluzna, 3kaneiasta, Jkomórkowa, Jscien- na, oSeianach wlóknem siatkowatém z soba spojonyceh. Ziarna splaszezone. 180. Juwcus (Junceae). Okryeie kwiatowe pojedyneze, Odzielne, plewkotwate. Blizn 3 piórkowatych. Torebka Jkomórkowa, Sscienna. Ziarna Bicis do. przegrodek przyezepione. | 181. LuzurA (Junceae). Okryeie pojedyneze, 6dzielne, plew- kowate. Blizn3.. Torebka 1komórkowa, Sscienna. Ziarn 3. 182. Pgpurs (Lythrarieae DC.). Kielieh dzwoneezkowaty, trwaly, 12za3bkowy, o zabkach naprzemian szezuplej- szych. Korona 6platkowa lub Zadna. Torebka 2ko- mórkowa, wielonasienna. | 183. 184. 185. 186. I8. 188. 189. RODZAiÓSY. 29 Ezed 3sIuphowy. T Owocem torebka. SeugUcHzERIA (Alismaceae DC). Okryeie pojedyn- eze, 6dzielne: Torebek 3—6 okragtawych, wydetyeh, odosobnionych, Ikomórkowych, 2sciennych, 1 —2.ziar- nowych. | Tnuraroenm (Alismaceae DC). Kielich 3dzieluy. Ko- rona 3dzielna, . .Preeiki- krótkie. Dlizny piórkowate, bezszyjkowe. Torebek 3— 6 spojonych. TormrDrA (Colchicaceae DC.). Okrycie kwiatowe, Gdzielne, w nasadzie. malenkim - 3klapkowym kielisz- kiem otoezone. Torebek 3, nasada, spojonych, 1komór- kowych, 2sciennych, wieloziarnowych. | VygnATRUM (Colehicaceae DC.). Okrycie pojedyneze, Gdzielne. Torebek trzy podluznych , nasada, spojouych, 2scienüych, wieloziarnowych. Ziarno na brzegu blon- ka opasane. . H Üwocem ziarno pojedyneze. Ruwzex (Polygoneae). Okrycie pojedyneze, Odzielne , 9 wewnetrzne dzialy wieksze, stulone, 3" zewnetrzne szezuplejsze, zwisle. Blizny pedzelkowate. 'Ziarno graniaste, wewnetrznemi dzialami okrycia oslonione. D Kzed wielostupkowy. | AursMA (Alsmaceae DC.). .Kielieh 3dzielny, trwaly. Korona 3platkowa. | Owoce liezne, 1ziarnowe, niepe- kajace, na dnie wypuklém osadzone. Gromada VII. Siedmioprecikowa. Ezed 1stupkowy. TnmrNTALIS (Primulaceae) Kielieh (dzieluy. Ko- rona kólkowata, Tdzielna. —Torebka jagodowa kulista, Ikomórkowa, szwami pekajaca, wielonasienna. 30 WYKAZ 190. Azscurus (HippocastaneaeDC.). Kielieh dzwoneezko- waty, 4—5 zabkowy. Platków w koronie 4— 5 niefo- remnych. Preciki poehylone. Torebka skórkowata, okra- glawa, koleami najezona, Jscienna , 2—3korórkowa, nieliczuo-ziarnowa. Gromada VIII. Osmioprecikowa. Nzed istupkhowy. T Okrycie kwiatowe podwojne. * . Nadowocome. 191. OzxorngRA (Ünagrariae DC.) Kielich 4listkowy, opadajacy. Platków w koronie 4. Pylek 3katny, lip- ki. Torebka podluzno-równowazka, Agraniasta lub waleowata, 4komorkowa, 4s$cienna, wieloziarnowa. Ziarna nagie. 192. Errzosiux (Ünagrariae DC.). Kielieh Alistkowy, opa- dajacy. Platków w koronie 4. Pylek nielipki. Toreb- ka równowazka, Agraniasta, 4komórkowa, 4scienna. Ziarna liczne, puchem uwienezone. 193. Vaccrmuuw (Érícaceae) —Kielich drobny, 5zabkowy lub ealy. | Korona dzwonkowata lub. prawie- kulista, w wiérzeholku 4—5 razy weieta, o weieeiach odgie- tych. Glówki pylkowe dwoma rozkami opatrzone. Ja- goda kulista, 4—5komórkowa. 194. Oxvcoccus (Éricaceae). Kielich 4 razy weigty. Ko- rona gleboko 4dzielna, o dzialaeh odwinionych. Glów- ki pylkowe rureezkowate, dwudzielne. « Jagoda kuli- sta, 4komórkowa. ** Podowocowe. 195. Carruwa (Ericaceae). Kielieh Adzielny, podowocowy. Korona 4platkowa. | Miodnik dzwoneezkowaty, 4dziel- RODZAIÓ SY. 31 ny. Glówki pylkowe rozdwojone. Torebka 4komór- kowa, AScienna, wieloziarnowa. 196. Acrn(Acerineae DC.). Kwiaty pomieszane. Kielieh 9 razy wciety. Korona 3platkowa. Skrzydlaków dwa jednoziarnowych , nasadami zroslych. t | Okrycie kwiatowe pojedyncze. 197. DarnwE (Thymeleae). Kielieh Zaden. Korona 1plat- kowa, prawie-léjkowata, 4 razy weieta, opadajaca. Pre- eiki do rurki przyrosle. Pestkowiec okraglawy, 1orze- szkowy. 198. PassEmmA (TAhymeleae). | Okrycie kwiatowe rurko- wate, 4 razy wociete, trwale, wiedniejace. —Orzeszek 1ziarnowy, jajowo-dziobkowaty. WKzed 2sIupkowy. 199. CunysoserENrw (Saxifragaceae DC.). Rurka kieli- cha z zawiazkiem spojona, brzeg plaski, farbowany, 4 —Sklapkowy. Korona zadna. Torebka 2dziobkowa, 2scienna, 1komórkowa. Ziarna liezne, gladkie, do dna torebki przymocowane. Kzed 3sItupkhowy. 200. Porycoxuw (Polygoneae). Okrycie pojedyneze, 4—5- dzielne, trwale. Ziarno jedno, 3kanciaste lub splaszezo- ne, w okryciu zawarte. (Precików 3—6— 8). Kzed 4sIuphowy. 201. Panis (Asparageae DC.). Kielich 4listkowy. Platków w koronie 4, równowazkich. Glówki pylkowe wpo- dluz do Srodka nitek przyrosle. Jagoda prawie-kulista, Akomórkowa, wielonasienna. 202. ApoxA (draliaceae DC.). Kielich nasada, z zawiaz- kiem zrosly, 2—4 razy weiety. Korona 4—5 razy 32 WYKAZ. .. Weieta, do. kielicha przymocowana. . Jagoda. kulista, do polowy kielichem okryta, 4komórkowa, 4nasienna. Gromada IX. Dziewiecioprecikowa. Kzed 6sIuphowy. 203. Burowus (Alsmaceae DC.). Kielieh Zaden. Korona Oplatkowa. Owoców 6, torebkowatych, podluznyeh, Ikomórkowych, wewnetrznym brzegiem pekajacych. Ziarna liczne, do $eian przymocowane. Gromada, X. Dziesiecioprecikowa. Rzed isIuphowy. 1 Korona A—S5platkowa. 204. MoxorRorA (Monofropeaec). Kielieh 4—35listkowy. Korona 4—5platkowa, o platkaceh 'w nasadzie rynien- kowato- wydrazonych. — Torebka 4 — 5komórkowa, 4—93scienna. Ziarna liezne, powloka, opatrzone. 205. Zxcoruvnruw (Zygophylleae DC... Kielieh 5listko- wy. Platków w koronie 9. Nitki precikowe przy na- sadzie przyrostkiem luszezkowatym opatrzone. Toreb- ka .grauiasta, 9scienna, 9komórkowa. Ziarna liczne, dwurzedowe. | 206. Lgpuw (Rhodoraceae DC.). Kielich Szabkowy. Plat- ków w koronie 5. Torebka 5komórkowa, 5scienna, w nasadzie pekajaea.- Ziarna powloka, opatrzone. 201. Pynora (Éricaceae) Kielich Sdzielny.: Korona 5plat- kowa. Glówki pylkowe 2komórkowe, w nasadzie 2 roZ- kami opatrzone. Torebka 5komórkowa, 5scienua, w na- sadzie katami pekajaea. Ziarna powloka, otulone. 208. Cuwornira (firicaceae). Kielieh 5 razy weiety. Ko- rona 9platkowa. Nitki precikowe u dolu krazkowato- n0DZAJÓO W. 39 rozszerzone. Torebka Skomórkowa, Sscienna, w wiérz- cholku pekajaea. Tt Korona lplatkowa. 209. AxpnowEDA (Ericaceae) Kielich 5dzielny. Korona jajowata, wydeta, z brzezkiem odgietym, 5zabkowym. Glówki 2rozkowe. Torebka 59komórkowa, 5$cienna. . 210. AncrosrAPnvros (Ericaceae).- Kielieh 5dzielny. Ko- rona jajowato-sloikowata, z brzezkiem odgietym, 5zab- kowym. Glówki pylkowe dwiema szezecinkami opa- trzone. Jagoda kulista, 5 nasion kamykowatyeh zawie- rajaca. NHzed 9sluphowy. 1 Okrycie lwiatowe pojedyncze. 21 dert . SCLERANTHUS (Paromychieae DC.). Kielich 5 razy wWeiety, trwaly. Korona Zadna. Ziarno pojedyneze, do dna kielicha przyrosle i wniém zamkniete. Tt | Okrycie kwiatowe podwoójne. 212. SAxirRAGA (Sazifragaceae). Kielich 3dzielny. Ko- rona Splatkowa. Torebka 2dziobkowa, 2komórkowa, otworem miedzy dziobkami pekajaea. —Ziarna liezne, | do przegródki przyezepione. 213. Gyrsornra (Caryophylleae). Kielich THistkowy, dzwo- neezkowaty, 9graniasty, 9 razy weiety. Platkow 5 bezpaznogciowyceh. Torebka lkomórkowa, Sseieuna. 214. SAroxanmu (Caryophylleae). Kielich listkowy, rur- kowaty, 9zabkowy. Platków 5 paznogeiowatych. To- rebka podluzna, lkomórkowa. 215. DrawTHUS (Caryophylleae). Kielieh listkowy, rur- kowaty, 9zabkowy, w nasadzie luskami opatrzony. Platków 5 paznogeiowatych. Torebka waleowata, 1ko- mórkowa. Tom I. ) 34 WYKAZ ; Rzed 3sbtupkowy. T. Küelich. Mistkowy. - 216. CucunaALUs (Caryophylleae). Kielich dzwoneezkowa- ty,9zabkowy. Platków 5 paznogciowatych, rozezepa- nych. Torebka miesista, jagodowa. 211. SuwE (Caryophylleae). Kielich rurkowaty, ezesto- kroé brzucehato-wydety, 9zabkowy. Platków 5 paznog- eiowatyceh, rozezepanych , przy otworze przykoronkiem zwykle uwienezonych. —Torebka udolu 3komórkowa, .,/W. Wiérzcholku 5— 6 zabkami pekajaca. Ziarna uer- kowate. Tt Kéelieh Slistkowy. 218. SrErrARIA (Caryophylleae). Platkow w koronie 5 dwudzielnych. Torebka [kornórkowa, w górze 6 scia- nami pekajaca. 219. AnENARIA (Caryophylleae). | Platków. w koronie 5 ealych. Torebka Tkomórkowa, w wiérzeholku 3—6 Seianami pekajaca. EKzed 5stuphowy. 220. CeRAsTIUM (Caryophylleae). Kielich 5dzielny. Plat- ków 9 rozezepauych. Torebka waleowata, lub kulista, 1komórkowa, w wiérzeholku 10 zabkami pekajaca. .. 221. Lvcmwim (Caryophylleae). Kielieh. 1listkowy, rürko- . waty, 9zabkowy. Platków 9 paznogeiowatych, przy .. otworze (zwykle) przykoronkiem opatrzonych. Toreb- ka 1—5komórkowa; w wiérzcholku 5 Seianami pe- kajaca. i ! 222. SeERGUrA (Caryophylleae). Kielieh 5dzielny. Plat- ków 5 ealych,nagich. Torebka lkomórkowa, 5 $ciana- mi w goórze pekajaea. Ziarna zwykle brzezkiem opa- sane. RODZAJÓ SY. a9 223. Oxauss (Ozxalideae DC.). Kielieh Slistkowy. Platków Ww koronie 5, paznogeiami spojonych. Preeiki w nasa- dzie w wigzke zrosle, 5 zewnetrznych naprzemian krótszych. Torebka podluzna lub waleowata, 9grania- sta, 9komórkowa, Sseierina. Ziarna powloka, opatrzone. 224. Sgpuw (Crassulaceae). Kielich Sdzielny. Platków 5 w nasadzie luszezka miodnikowa cala, opatrzonych. Torebek 5 luszezynowatych, 1komórkowych, wewne- trznym brzegiem pekajacych. Ziarna do szwu przy- czepione. Gromada XI. Dwunastoprecikowa. EKzed 1sItupkowy. T. Orycie kwiatowe pojedynceze. 225. AsAnUM (Aristolochiae).. Kielich dzwoneezkowaty, nadowocowy, 3 razy weiety, trwaly. Korona zadna. Glówki pylkowe do boku nitek podluznie przymoco- wane. Torebka kielichem uwienezona, bez scienna, Oko- mórkowa. Ziarna liezne, do przegródek przyczepione. 1t Okrycie kwiatowe podwojne. 226. PonrULACA (Portulaceae). Kielich górny, 2listkowy, splaszezony, opadajaey. Platków 4 —35 foremnyeh. Blizn 4— S dluczich. : Torebka prawie-kulista, 1komórkowa , Wkolo-pekajaea, wielonasienna. 221. Lvrnguw (Lythrarieae DC.). Kielich rurkowaty, ry- sowany, w wiérzcholku 6—12zabkowy. —Platków 6 do brzegu kielicha przymocowanych. | Blizna glówko- wata. Torebka podluzna, 2komórkowa, 2scienna, wie- loziarnowa. HKzed 2slupkowy. 228. AcnrwoNrA (Hosaceae).. Kielich podowoeowy, trwaly, o rurce kregielkowatéj, haczykowatemi szezecinkami 36 á WYKAZ najezonéj, na brzegu 9 razy weiety. Platków 5. Ziarn 2, w ruree kielicha zamknietych. p RKzed 3sIuphkowy. 229. RxsEDA (Capparideae). Kielich 4 —Gdzielny. Plat- ków 4—80, poszarpanych. Torebka górna 1komórko- wa, w. wierzcholku otwarta. Ziarna liezne, nerkowate, do 3 podluznych osadników przymoeowane. Ezed 12stuphowy. 230. SEwrERnvivuy (Crassulaceae DC.. Kielich 6—12- dzielny, trwaly. . Platków: 6— 12, podluznych, spieza- stych. Luszezki miodnikowe w wiérzeholku podarte lub zabkowane. Torebek tyle ile platków w koronie, je- dnokomórkowych, wewnetrznym brzegiem pekajaeych. Gromada XII. Kielichoprecikowa. NHzed isluphowy. 23 e. EmÀ CzRAsus (Hosaceae) Kielich 5 razy weigty. Koro- na 3platkowa. Pestkowiee kulisty, gladki, pylkiem si- nym nieokryty, pestke gladka, okraglawa zawierajacy. 232. Pnuwvs (Hosaceae) —Kielich i korona jak w poprze- dzajacym. Pestkowiee jajowaty lub podluzny, gladki, z jednego boku. rowkiem oznaezony, pylkiem sinym okryty, pestke splaszezona, po koneach Spiezasta, nie- co szorstka, zawierajaey. Ezed S5stupkowy. 233. Pynus (Hosaceae) ^ Rurka kielicha kubeezkowata, brzeg 3klapkowy. Platków 5 okraglawych. ^ Jablko szezatkami kielicha uwienezone, 3komórkowe, o komór- kaceh 1 —2ziarnowyeh. | Ziarna ehrzastkowate. 234. CnATAEGUus (Hosaceae). Rurka kielicha kubeezkowa- ta, brzeg 9 razy woeiety. Platki okraglawe, rozlozyste; RODZAIÓ SY. 31 szyjek 1—95. Jablko jajowate, szezatkami kielicha uwienezone. Ziarna kamykowate. 239. SrrAEA (Hosaceae) . Kielich trwaly, 5 razy weigty. Platków 5. 'Torebek 5 lub wiecéj, Ikomórkowych, 2sciennych. Ziarna nieliezne, do szwu wewnetrznego torebki przymoeowane. | Kzed wielostupkowy. 236. Rosa (Hosaceae). Kielich dzbanuszkowaty, dno owo- eowe i Zawiqzki wewnatrz ukrywajacy, na brzegu Sdzielny. Platkow 9. Owoce ezyli ziarna liezne, su- che, katowate , niepekajace, kosmate, w rurce kielicha . Ww jagode zmienionéj zamkniete. 231. Ross (Hosaceae). Kielich 5 razy weiety. Platków 5. Owoc zlozony z wielu soezystyeh , 1ziarnowych jagó- dek, na dnie ostrokregowém, gebezastém osadzonych. 238. FRAGARrA (Hosaceae). Kielich 10 razy weiety, o wcie- eiaeh naprzemian imniejszych. Korona Splatkowa. Owocem jagoda soezysta, opadajaca, ziarnami nagie- mi okryta. 239. PorENTILLA (Hosaceae). Kielich S—10 razy weiety, o wcieciach naprzemian mniejszych. Korona Splatko- wa. Ziarna liezne, na dnie suchém, trwalém, ezestokroé kosmatém umieszczone. : 240. Gzuw (Hosaceae). Kielieh 10. razy weiety, o weie- ciach naprzemian mniejszyeh. Korona 5platkowa. Owo- ce lziarnowe, szyjka, kolankowata, oscist3, opatrzone, do osi Srodkowéj przymoeowane. Gromada XIII. Wieloprecikowa. Kzed isluphowy. T Kieich 2listkowy. 241. OuzrrpoxruM (Papaveraceae). Kielich 2listkowy, opa- dajaey. Platków 4. Torebka przedluzona, luszezyno- 38 WYKAZ -wata, 1komorkowa, bia ni Ziarna ionis cR opatrzone. 242. PAPAvER (Papaveraceae). Kielich Olistkowy, opada- jacy. Platków 4. : Torebka. przewrotnie-jajowata, po- dluzna lub prawie-kulista, 1komórkowaà, w: wiérzehol- ku pod blizna, otworami pekajaca.. Ziarna nerkowate. Tr. Kielieh 4-— 6listkowy, korona, wieloplatkowa.. 243. NywPHarA (Nymphaeaceae DC.). Kielieh. 4— 5list- kowy, do nasady dna kwiatowego przyrosly. . Platki liezne, wraz z precikami do zawiazka prygnoco wane. Torebki liczne, w dnie: zamkniete i z niém zrosle, ni- .. by jagode wielokomórkowa, na powierzcehni znaczkami -okryta tworzace. Ziarna powloka siatkowata, opa- . irzone. 244. Nurman (Nymphaeaceae DC.). Kielich 5—6listko- wy i równie jak platki i preeiki, do nasady dua kwia- towego przymocowany.. Torebkiliezne, w dnie zam- kniete i z niém zrosle, jagode wielokomórkowa, na po- wierzehni gladka, tworzaee. Ziarna bez powloki. . Tib Kdelich 4— b listkowy, korona A—B5platkowa. 2485. AcTAEA (Ranunculaceae). Kielich 4listkowy, opada- jacy. Korona 4platkowa. 'Owoeów 4— 5 suchych, to- rebkowatych, pekajaeych, lub w postaei jagody kuli- stéj, wieloziarnowéj , niepekajaeej. 246. HrnrANTHEMUM (Üisfineae .DC.). Kielieh Slistkowy, o dwóch listkach zewnetrzaych mniejszych. —Korona Splatkowa. . Torebka 3$cienna, Tkomórkowa. Ziarna liczne, katowate. ' 241. Tru (Tiliaceae). Kielich 3dzielny, opadajaey. Plat- ków 5. Orzeszek skórkowaty, prawie-kulisty, 1komór- kowy, 1 —2ziarnowy, niepekajacy. RODZAJÓ SY. 39. Eized 3sIupkowy. 248. DgrrurmvruM (Haounculaceae). Kielich 5listkowy, far- 249. bowany, nieforemuy, z listkiem górnym w ostroge przedluzonym. — Platków 4, dwa wyzsze ostrogowate. Torebek 1—3 1komórkowyeh, wewnetrznym brze- giem pekajaeych. AcowrrUM. (Hanunculaceae) | Kielieh Slistkowy, far- bowauy, nieforemny: górny listek obszerny, sklepisty, w ksztalcie helmu, dwa boezne okraglawe, dwa zas$ niz- sze podluzne. Platków 95 lub wiee&j, tojest 3 malenkie luszezkowate , dwa za$ bardzo dlugo - paznogeiowate, w wiérzcholku kapturkowato-wydete i w helmie ukry- te. Torebek 3 wieloziarnowych, ii ace brze- giem pekajaeyeh. 250. Isoevnuw (Hamunceulaceae). Kielieh 5listkowy, o list- kach farbowanych, do platków korony podobnych. Platków 5 rureezkowatych, 2wargowych, z warga zewnetrzna, rozeieta. ^Torebek 1—3 lub wieeéj, po- dluzuych, 1komórkowych, wewnetrznym brzegiem pe- - kajacych. 253. Hzed 5sluphowy. . AquiLEGIA (Hanunculaceae). Kielich farbowany, 5li- stkowy. | Platków 5 ostrogowatyeh. Torebek 5 wol- nyeh, Hkomórkowych, szyjkami zakonezonych, wewne- trznym brzegiem w górze pekajaeych. . NicgzrA (Ranmunculaceae). Kielieh 5listkowy, farbo- wany. Platków 5—10 malych, dwuwargowyeh, pa- znogciem miodnikowym opatrzonych. Torebek 5—10 zroslych , dziobkowatych , wewnatrz w górze pekaja- eych. Hzed wielosIupkowy. CrugMATIS (Hanunculaceae). Kielich zaden. Platków 4—5 podluznych. Torebki liczne, jednoziarnowe, nie- pekajaee, ogonkiem piórkowatym zakonczone. 40 WYKAZ 254. AwEMoxE (Ramuneulaceae). Okrywa 3listkowa, od kwiatu mniéj wieeéj oddalona , o listkaeh weinanych. Kielich zaden. Korona 5— 15platkowa. Torebki liczne, 1ziarnowe, niepekajaee, w ogonek kosmaty przedluzo- ne lub bezogonkowe. 255. HEPATICA (RHanunculaceae) ^ Okrywa w ksztaleie kielicha, do kwiatu zblizona , 3listkowa, o listkach zu- pelnie ealyceh. Platków 6—9. —Torebki bezogoukowe. 230. TuarnrorRuM (Ramunculaceae) Kielich 4—5listko- wy, opadajacy. | Korona Zadna. Preciki od kielicha dluzsze. Torebki 1ziarnowe , bezogoniaste, na dnie malenkiém osadzone. 294. Apoxis (Ranunculaceae). Kielieh Slistkowy. Platków 9— 135 z paznogciem nagim. Torebki liezne, 1ziarno- we, szyjka trwala, zakonezone, do osaduika Rialto tego klosowato-przymocowane. 258. RANuNcuLus (Hanunculaceae) —Kielich 5listkowy. Platków 5 lub wieeéj, w nasadzie luszezka, lub dolkiem miodnikowym opatrzonyeh. Torebki 1ziarnowe, jajo- wate, szyjka, uwienezone, w glówke kulista lub walco- wata, zebrane. 259. FrcanrA (Hanunculaceae). Kielich 3listkowy, iba cy. Platków 8—12, w nasadzie luszezka, miodniko- wa, opatrzonych. Torebki jajowate, 1ziarnowe, tepe, na osadniku w glówke zebrane. 2060. CarTrHA (Ranunculaceae) Kielich zaden. Korona Oplatkowa, o platkach bezluszezkowych. ^ Torebek 3—10 splaszezonych, rozlozystych, 1komorkowych, wielonasiennych, wewnetrznym brzegiem pekajacych. 261. Tnorzms (Hanmunculaceae). Kielich 5— I9listkowy, farbowany, do platków korony podobny. Platków 3—20 drobnyeh, w nasadzie rureezkowatyeh, 1war- gowyeh. .Torebki liezne, Lkomórkowe, prawie-walco- wate, wewnetrzuym brzegiem pekajace. RODZAJÓ SN. 41 Gromada XIV. Nierüwno-czteroprecikowa. EKzed nagoziarnowy. Zawiqzek owocowy z 4 klapék zlozony, zpomigdzy któ- rych szyjka pojedyneza wyrasta. Owocow 4 lziarno- wych (ezyli 4 ziarn nagich Linn.) «v g4ebi kielicha umie- szezonych à do podstawy szwjki (gy nobasis) przymoco- wanych. T Kielich 2wargowy. 262. MzuissA (Labiatae) | Górna. warga kielieha, plaska, Jzabkowa; dolna 2klapkowa. Górna warga korony sklepista, wyeieta; dolna 3klapkowa, o klapce srodko- wéj przewrotnie-sercowatéj. 203. Tuvwus (Labiatae). Otwoór kielicha wloskami zam- kniety, górna warga Jzabkowa, dolna . rozdwojona. Górna warga korony wyoeieta, dolua..o eap weieeiach prawie-równych. 204. DnAcocEPHALUM (Labiatae). Kielich ligu lub 2wargowy, o górnéj wardze 3, dolnéj 2 razy weietej. Otwór korony wydety. Górna warga sklepista, dolna Jklapkowa. 209. PnuxELLA (Labiatae) Górna warga kielicha. plaska, ucieta, 3zabkowa; dolna rozdwojona. | Górna warga korony sklepista, dolna 3klapkowa. — Nitki preeikowe widelkowato-rozdwojone. 266. CrumoronruM (Labiatae). Okrazki kwiatowe okrywa szezeciniasta opatrzone. Górna. warga kielieha 3 razy weieta, dolna rozdwojona. Górna warga korony pla- ska, wycieta; dolna 3klapkowa. 2601. Mzumris (Labiatae). Górna warga kielicha cala (lub wycieta), dolna o 2 weieciach. Korona wielka, o gór- 'Tom I. 492. WwYKAZ néj wardze caléj, plaskiéj; dolnéj 03 nierównych klap- kach. | ur wm u.. 968. SCUTELLARIA (Labiafao) Obiedwie wargi kielicha uciete i cale: górna krótkim rozkiem opatrzona i po okwitnieniu kielieh zamykajaca. ^ Górna warga koro- ny 3zabkowa, dolna szersza, okraglawa, wycieta. TT | Kielich równy, 5 razy weiety lub S5zabkowy. 269. AsvcA (Labiatae). Kielich 5 razy weiety. Górna war- ga korony malehka, wzniesiona, 2zabkowa; dolna 3klapkowa, o klapce sredniéj wielkiéj, przewrotnie-ser- cowatej. - Trevcmmw (Labiatae). Kielieh 5 razy weiety.: Górna ." warga korouy Zadua, wjéj miejseu wyeieeie w ktorém | preciki wysunione; dolna 3klapkowa, o klapce Srodko- wéj wielkiéj. 211. NgrrTA (Labiatae).. Kielich prawie-rurkowaty, 5zab- kowy, o zabkaceli. górnyeh dluzszyeh. — Górna warga korony wyeieta, dolna 3klapkowa, o klapee srodkoweéj okraglawéj. 212. MrEwrHa (Labiatae) Kielich 5zabkowy, foremny. Korona 4klapkowa, o klapce górnéj nieco-szerszéj, wy- eietéj. 213. ErsuorrziA (Labiatae). Kielich 5zabkowy. Korona rzesowata, o górnéj wardze 4zabkowéj, dolnéj caléj, drobniutko-karbowanej. 214. GrecHOowA (Labiatae). Kielieh 5 razy weiety. Rurka korony dluga, w otworze kosmata. Górna warga o dwóch, dolna o 3 klapkach. —Glówki pylkowe para- mi w ksztaleie krzyZa zetkniete. 213. Lawrvw (Labiatae) — Kielich 5zabkowy, o zabkach oscistych. Rurka korony w górze wydeta. Górna war- ga sklepista, cala; dolna 3klapkowa, klapki boezne dro- RODZAIÓY. 43 bne, w ksztalcie zabków, Ssreduia Britica. Glówki kosmate. 216. Garzoesis (Labiatae). Kielich LE 0 zabkaeh oseistych. Górna warga sklepista, cala; dolna 3klapko- wa, boezne klapki wyniosloseia naksztalt zabka opa- trzone. Glówki rzesowate. 21i. GarEoBDOLoN (Labiatae). Wielich Scablewiy, 0 zab- kac: nierównyeh, oseistych.. Górna warga sklepista, cala; dolna o 3 spiezastych weieciach. 2918. BErowicA (Labiatae). Kielich 5zabkowy.: Górua.war- gà korony niemal-prostopadle wzniesiona, plaskawa, cala, dolma 3klapkowa, o klapee $rodkowéj karbowané;. 219, Sracnuxys (Labiatae) Kielich 3 razy wciety. ^ Górna warga koronuy sklepista, wycieta; dolna 3klapkowa. boczne klapki odgiete, Srodkowa szersza, wycieta. 280. Barrora (Labiafae) Kielich 3graniasty. IÜ0smugo- Wy, 39zabkowy. Górna warga korony wzniesiona, skle- pista; dolna 3klapkowa, o klapee $rodkowéj wiekszéj, wvcietej. 281. Mannvsmw (Labiafae) Kielieh lÜsmugowy, 10zab- kowy, o zabkaeh naprzemian mniejszyeh. Górna war- ga korony prosta, równowazka, rozezepana; dolna 3klapkowa. 282. Lzoxvncs (Labiatae). Kielich 32raniasty. 3zabkowy, 0 zabkaeh oseistych. Górna warga korony sklepista, ko- smata, cala: dolua zwisla, 3klapkowa, o klapKaeh ealych. 283. Onisawvw (Labiaftae). Kielich 3zabkowy, przysadka wieksza od niego opatrzony. Górna warga korony pro- sta, plaska, wyeieta; dolna 3klapkowa, o klapkach nie- mal-równyeh, calyeh. 284. VrnsExa (Pyrenaceae DC.) Kielieh 3zabkowy, ozab- ku jeduym krótszym. — Korona léjkowata, nieco-skrzy- wiona, nieforemnie - 3klapkowa. Preciki zamkniete. Ziarn 4, w mlodosci blonka woreezkowata otulonych. 44 WYKAZ ,; Bzed ohrytoziarnowy. Ziarna w torebce zawarte. 1 Torebkia Skomórkowa. 289. RRINANTHUS. (Rhinanthaceae DC.). Kielieh. wydety, Azabkowy. Warga górna korony plaska, ;sklepista , z obudiwu stron zàbkiem opatrzona; dolna 3klapkowa. Glówki: rozdwojone...:Torebka splaszezona , Zscienna, 2komórkowa.. Ziarna brzezkiem obwiedzione. |. 286. MgrAwPynuM (Fihznanthaceae D C.).. Kielich 4 razy weiety...Górna warga. korony. sklepista, z brzegiem od- gietym; dolua. 3 razy weieta. ... Torebka podluzna, spi- czasta, o0: komórkaeh. 1 —2ziarnowych. ! 281. Prprcuramis. (RAinanthaceae .DO.)..... Kielieh. brzu- ehaty, 4 lub 5 razy.xveigty. Korona ziejaea , o górnéj . Wwardze splaszezonéj; sklepistéj; dolnéj 3klapkoweéj.: 'T'o- rebka. dziobkowata , w. wiérzeholku 2. $cianami peka- jaca. j 288. EurunasrA (Fihbinanthaceae DC.). Kielich waleowa- ty, 4 razy weiety. | Górna warga korony wycieta, lub zabkowana; dolna 3klapkowa, o klapkaeh. rówuych. Torebka.podluzna lub jajowata, 2seienna. ..Ziarna ry- Sowane. 289. LivAR1A. (Personatae. DC.).. Kielich 5dzielny.. Korona maskowata; ostroga; opatrzona. . Torebka jajowata lub kulista,.w wiérzeholku zabkami pekajaca. 290. Scnornunanu (Personatae DC.). Kielieh 2.razy weig- ty.. Korona brzüchata, z brzegiem na 5 nierównych klapek, w ksztaleie. dwóch. warg podzielonym. ; Toreb- ka okraglawa, Spiezasta, 0. Scianach papas "Bie- tych.i przegródkg tworzacych. 291.. DierrAuss. (Personatae DC.). . Kielich Sizielny, niere- gularny. Koruna .dzwonkowata, brzuchato-wydeta, na brzegu. nieforemnie. 4klapkowa. . Torebka. jajowata , RODZAJÓSY. 45 Spiezasta, o Seianach .wewnatrz. wgietyeh i: podwójna przegródke tworzaeyeh: | Tt. Torebka Yeomorkowa. 292. OnonaNcuz (Orobancheae). Kielich 4— 9 razy weie- ty, przysadkowaty. . Górna warga sklepista , wyeieta, dolna 3 razy weieta, zwisla. Torebka 2scienna.' Ziar- na drobniutkie, do brzegów wewnatrz wgietych: Scian przymocowane. | 293. LarHRAEA (Ürobancheae). Kielich dzwonkowaty, ko- lorowy, 4 razy weiety, przysadkowaty.''Górnà warga korony sklepista, wycieta, dolna 3zabkowa; zwisla. Torebka 2scienna. Ziarna do $cian przymocowane. 294. Lrwosgnra (Personatae DO.). Kielich 5 razy.weiety. Korona drobna, dzwonkowata, 5 razy weieta, prawie- foremna. Torebka jajowata, 2$cienna. Ziarna liczne, do osadnika Srodkowego przyczepione. Tit Jagoda sucha, 3komorkowa. 295. Lmwaza ( Caprifoliaceae )... Kielieh nadowocowy : odzielny, opadajaey, ponizéj zawiazka drugim kielisz- kiem, 4dzielnym, trwalym opatrzony. -Korona nado- wocowa, dzwoneczkowata, 5 razy weieta, prawie-fore- mna. Jagoda sucha, jajowo-kulista, 3komórkowa (przez zniknienie) lziarnowa. Gromada XV. Nierówno-szescioprecikowa. Ezed Iuszezynhowy. 1 £Zuszezynka o $Scianach wyraznych, pekajqcych. * ÉSzeroko przegrodowa. A). Listki zarodkowe kantem. do korzonka. przytulone. 296. AnvssuM (Cruciferae). Luszezynka okragtawa lub "eliptyezna, o seianach plaskich lub posrodku wypu- 46 EN WYKAZ klych, szyjka, szezupla uwienezona. "Komórki zwykle 2zirnowe, Ziarna owalne, splaszezone. ^Platki cale. 291. BrnTEROA (Üruciferae). Euszezynka eliptyezna, o $cia- nach plaskawyeh, szyjka, zakonezona. Ziarna owalne. Preciki muiejsze, zabkowane. | Platki-rozd wojone. 298. Enornuma (Crueiferae). Euszezyuka owalna lub po- dluzna, o Seianaeh: plaskich, blizua bezszyjkowa, uwien- ezona. . Ziarna w: kazdéj komórce liezne, nidis dwu- rzedowe. Platki rozdwojone. 299. CocnrzanrA (Cruciferae). M ee jajowo-kulista lub podluzna, o Seianach. brzuchatyeh, króciutka, szyjka, uwienezona.. Ziarna liezne. Platki cale. B) Léstki zarodkowe grzbietem do korzonka przytulone. 300. CawELINA (Cruciferae). Luszezynka przewrotnie-ja- jowata, o Scianach brzuchatych, szyjka, uwienezona. Ziarna w kazdej komórce.liezne, podluzne. Platki cale. *"* Wazkoprzegrodowa. À).. Listki zarodkcowe. kantem do korzonka przytulone. 301. "Turasrr (Cruciferae). Euszezynka sceisniona, w wiérz- eholku wycieta, o scianaeh ezolenkowatych, na grzbie- cie skrzydelkiem opatrzonych. Ziarn w kazdéj komór- ce dwa. lub kilka. 302. "CAPSELLA (Cruciferae). Luszezynka Seisniona, trój- katna, ku nasadzie klinowato-zwezajaca sig, o scia- nach ezolenkowatych, bezskrzydelkowyeh. ^ Ziarna ' w kazdéj komóree liezne. 309. TgsspArrA (Cruciferae). Luszezynka seisniona, owal- na, w wiérzeholku wycieta i bezszyjkowa, o seianach ezolenkowatych, bezskrzydelkowyeh. |Ziarn w kazdéj komóree dwa, splaszczonyeh, okraglawych. RODZAIÓOW, 41 D). Listki zarodkowe grzbietem do korzonka przytulone. 304. Lzermruw (Cruezferae). Euszezynka jajowata, lub pra- wie-okraglawa, $eisniona, w wiérzcliolku zwykle wy- eieta, o Scianach ezolenkowatych, na grzbiecie juz bez- skrzydelkowych, juz krótkiém w górze cor opatrzonyeh. Komórki 1ziarnowe. TT Euszezynka bezscienna lub o Scianach miewyraznych, prawie-niepekajqca. 305. BuxrAs (Cruceiferae). Euszezynka orzeszkowata, nie- pekajaea, bezscienna, nieregularnie okraglawo-ezwo- rograniasta, 1—22iarnowa. Ziarna slimakowato-zwi- nione. 206. Nxsuui (Crueiferae). Luszezynka skórkowata, niepe- .. kajaea, prawie-kulista, 2komórkowa, 2ziarnowa, nie- kiedy (przez zniknienie przegródki) Hkomorkowa, l1ziar- nowa. 2301. Isamis (Cruciferae). Euszezynka podluzna, klinowa- ta lub eliptyezna (rzadko okraglawa), Seisuiona, pla- ska, lkomórkowa, 1ziarnowa, o Sceiauaeli czolenkowa- tych, prawie-niepekajaca. NHzed Iuszezynowy. T £Zuszezyna podluznie na sciany pekajqca. * Listki zarodkowe kantem do korzonka przytulone. 308. NasrugTIUM (Cruciferae). Euszezyna waleowata, lub krótka, prawie-eliptyezua, o $cianach | wkleslyceh, nie- ostro-grzbiecistyeh. —Ziarna liezne, w kazdéj komórce dwoma rzedami nieregularnie-przymocowane. Kielieh rozlozysty. 309. BannBAnEA (Cruciferae).. Luszezyna Agraniasto-obosie- czna, o scianach ostro-grzbiecistych, w wiérzcholku 48 310. 311. 312. maeli plaskich, posrodku jeduym nerwem podluznym 313. 314. EI 313. 316. 311. WYKAZ bezdziobkowych. Ziarna w kazdéj komórce jedno-rze- dowe. Kielich. wzniesiony. LxPTOoCARPAEA (Cruciferae). | Euszezyna. walcowata , szezupla, blizug bezszyjkowa, zakonezona, o.Seianach wkleslych, prawie-garbkowatych. |. Ziarua drobniutkie, 1rzedowe. Kielieh rozlozysty. | TunnrrIS (Cruciferae). Euszezyna dluga, wyprezona, o scianach plaskich. Ziarna w kazdéj komórce 2rzedo- we, bardzo-liezne. Blizna bezsz yjkowa, kielieh otwarty. Axazis (Cruciferae). Luszezyna równowazka, oscia- oznaczonych. Ziarna w kazdéj komórce 1rzedowe, owalne Inb okraglawe, splaszezone. | CanpAwINE (Cruciferae). Euszezyna równowazka, spla- Szezona, o seianach plaskich, beznerwowyeh, czesto sprezysto- pekajacych. ^ Ziarna jajowate, lrzedowe, brzezkiem nieob wiedzione. Sznureezki nasienne szezuple. DeNraniA (Cruciferae), Euszezyna lancetowata, splasz- ezona, - ku wiérzeholkowi szezuplejsza', o seianaeh pla- skich, sprezysto-pekajacych. . Ziarna. jajowate, 1rzedo- we. Sznureczki nasienne skrzydelkowato-rozszerzone. Listki zarodkowe plaskie, grzbietem do korzonka przytulone. — SisvwBRIUM (Cruciferae) ^ Luszezyna walcowata, lub niemal-walcowato-kanciasta, o scianaeh wkleslych. Ziarna lrzedowe. —Kielich w nasadzie równy. AnuARIA (Cruciferae). Euszezyna prawie-waleowata, nerwami wystajacemi 4graniasto-oznaezoma. ^ Ziarna niemal-walcowate, 1rzedowe. —Kielich otwarty. EnvsiwuM (Cruciferae). Luszezyna Agrauiasta. Ziar- ua Irzedowe, jajowate lub podluzne. — Kielich stulony. n0Dn24AJÓ w. 49 *** ^ Disthi zarodkowe podluznie zlozone, à zgieciem korzonek obejmujqee. 318. DipLoTAxis (Crueiferae). Luszezyna równowazka, splaszezona, o Seianach plaskawych, nerwem. Srodko- wym opatrzonych. —Ziarna jajowate, 2rzedowe. Kie- lich otwarty. | 219. Sixarrs. (Üruciferae). Euszezyna prawie-waleowata, o Scianach nerwistych, szyjka krótka, $piezasta, lub dziobkiem zakonezona. Ziarna prawie-kuliste, 2rzedo- we. Kielich rozlozysty. 320. BnassicA (Cruciferae). Euszezyna prawie-waleowata, szyjka krótka, tepa, ostrokregowa, uwienezona. Ziar- na lrzedowe, niemal-kuliste. .Kielich stulony. Tt Euszezyna na poprzeczne stawy czyli ezlonki lziarnowe pekajqca. 321. RAPHQaNus (Cruciferae). Luszezyna walcowata, szyj- ka, ostrokregowa, uwienezona, skórkowata lub gebeza- sta, bezscienna, wewnatrz na poprzeezne komórki po- dzielona, albo na stawy 1ziarnowe pekajaca. Nasio- ^. na kuliste, wiszace. Gromada XVI. Jednowiazkowa. NEzed 5preeikowy. 322. EnoptivuM (Geraniaceae DC.). Kielich Slistkowy. Plat- ków 9 foremnyeh, precików 5 plonnych, naprzemian z 9 zupelnemi. osadzonyeh. | Owoców. 5, torebkowa- tych, 1 ziarnowych, wkolo szyjki umieszezonych i oscia- mi kosmatemi, spiraluie zwijajacemi sie, do niéj przy- moeowanych. Tom I. 1 50 323. WYEKAZ Rzed 10precikowy. GRANUM (Geraniaceae DC.).. Kielieh 5listkowy. Plat- ków 5 foremnych. Preeiki wszystkie zupelne. Owoeów 5 torebkowatych, 1ziarnowyeh, wkolo szyjki umie- szezonyeh i do niéj oSciami nagiemi, prostemi przy- mocowanych. EHzed wielosIupkow y. 324. MarvA (Malvaceae). Kielich zewnetrzny 3listkowy, 3206. 321. wewnetrzny 5 razy wciety. Korona Splatkowa. Owo- ce liezne, 1ziarnowe, niepekajaee, w okrag ulozone. . ALTHAEA (Malvaceae). Kielich zewnetrzny 6—9 razy wciety, wewnetrzny 9 razy weiety. Korona Splatko- wa. Owoce liezne, Iziarnowe, niepekajace, w okrag ulozone. Gromada XVII. Dwuwiazkowa. Ezed 6precikowy. Conypaus (Fumariaceae DC.). Kielich 2listkowy lub Zaden. Platków 4 nieco-spojonyceh, najwyZszy ostro- ga, opatrzony. Torebka luszezynowata, 2Scienna, spla- szezona, wieloziarnowa, pekajaca. FuwanrA (Fumariaceae DC.).. Kielich 2listkowy, opa- dajaey. Platków 4 nieco-spojonyeh, najwyzszy ostro- gowaty. Torebka orzeszkowata, zwykle kulista, 1ziar- nowa, niepekajaca. RBzed Sprecilowy. 328. Poryaara (Polygaleae DC). Kielich 5listkowy, far- bowany, o dwóch listkach boeznyeh skrzydelkowatych, wiekszych. Korona nieforemna, w rurke rozdarta, zwi- niona, z brzegiem 2wargowym; warga górna 2dzielna, rozdarta, Zagielek, dolna wklesla, lódke nasladujaca. RODZAJÓ SY. 51 Torebka splaszezona, przewrotnie-sereowata, 2scienna, 2komoórkowa, 2ziarnowa. NHKzed 10precikowy. T Preciki lwiqzkowe. * Kielich 2wargowy. 329. GexisTA (Leguminosae) Górna warga kielicha roz- dwojona, dolna 3zabkowa. Zagielek podluzuo-jajowa- ty, odgiety. Strak splaszezony, ezasein nabrzmialy, wieloziarnowy. 330. Cvrisus (Leguminosae). Górna warga kielieha cala, lub 2zabkowa; dolna prawie 3zabkowa. Zagielek ja- jowaty, obszerny. Lódka tepa. Strak plaski, wielo- ziarnowy. | ** Kielich 9 razy wciety lub 9zgbkowy. 331. Oxowrs (Legwuminosae). Kielich 5 razy weiety. Za- gielek wielki, podluznie-kréskowany. —Straezek zwy- kle nabrzmialy, nieliezno-ziarnowy. 332. AwTuvrus (Legumznosae). Kielich rurkowaty, wyde- ty, trwaly, 9zabkowy. Zagielek troche dluzszy od innyeh platków. Strgezek 1—2ziarnowy, kielichem okryty. TT. Preciki 2wigqzkowe. * Sirak pekajqcy, wielo (rzadko 1—92) ziarnowy. A) Blizna omszona. 333. PnasroLus (Leguminosae). Kielich 2wargowy. Eod- ka z precikami i szyjka, Slimakowato-skrecona. Strak podluzny, splaszezony, wieloziarnowy. ^ Ziárna pra- wie-nerkowate. 52 i /WYKAZ 394. Prsuu.. (Leguminosae). ... Weiecia. kielieha.- Jiseiaste, dwa wyZzsze krótsze. .Szyjka trüjgraniasta, w górze kosmata. Strak podluzny, wieloziarnowy. ^ Ziorna prawie-kuliste. 339. Onosus (Legumiénosae) . Kielich 5 razy weiety, o dwóch wyzszych weigeiach krótszyeh. —Zagielek przewrotuie-sereowaty. Szyjka szezupla, równowaz- ka, w. wiérzeholku walcowata, na wewnatrz. omszona. Strak prawie-waleowaty, wazki. .Liscie .bez wasów. 336. Laruvnus (Leguminosae) Kielich 5. razy weiety, o dwóeh weieciach wyzszych krótszych. —Szyjka pla- Ska, w górze rozszerzona, kosmata. : Strak podluzny. Liscie wasate. | | 391. Vior& (Leguminosae). Kielieh 5 razy weiety lub prawie 9zabkowy, o dwóch wyzszych zabkaeh krót- szyeh. Szyjka ponizéj wiérzeholka poprzeeznie z dwóch strün kosmata. Strgk podluzny, wieloziarnowy. — Ziar- na ze znaczkiem boeznym. —Liscie wasate. 338. FAnBA. (Leguminosae). . Kielich 5 razy weiety, o weie- ciach laneetowatych, nierównych. . Szyjka przy wiérz- eholku zdwóch stron poprzeeznie-kosmata. | Strak wiel- ki, podluzuy, nieco-nabrzmialy. . Ziarna ze znaezkiem wiérzeholkowym. . Liseie bez wasów. B) Blizna gladka. 339. Envuw (Legumínosae). Kielich 5 razy weiety, o weie- ciach równo-wazkieb, prawie-równych. —Blizua glów- kowata. Straezek krótki, plaski, 2—ziarnowy. 340. Lorus (Legwuménosae). Kielich rurkowaty, prawie- 2wargowy, górna warga 2 razy, dolna 3. razy wcigta. Skrzydelka. stulone.. Eódka | dziobkowato - Spiezasta. Strak waleowaty, wyprostowany, wieloziarnowy. 341. Ronm1A (Leguminosae). —Kielich | dzwoneezkowaty, 342. 343. 344. ** 345. 246. 241. p. ota zu 53 4 razy weiety, gorne weieeie szersze, wyeiete. Zagie- lek obszerny, okraglawy. Strak splaszezony. MzpricAGo (Leguminosae). Kielich prawie-dzwonecz- kowaty, 9 razy weigty, o weieciach rownych. — Strak sierzpowato - skrzywiony, lub élimakowato-zwiniety, 1-wieloziarnowy: ASTRAGALUS (Leguménosae). Kielich 5zabkowy, o zab- kach niemal-równych. Seiany straka wewnatrz wgie- te i dwie komórki tworzace. Ziarna 2rzedowe. PrENrAPHYLLUM (Leguminosae). Kielich dzwoneezko- waty, o 9 szezeciniastych zabkach. | Blizna haezyko- wata. Strak waleowaty, przedluzony, 6ziarnowy. Li- Scie 9listkowe. Strgk niepgkajqcey, lub z trudnoscig otwierajqcy sie, 1—2ziarnouy. Tnrrormuw (Leguminosae). Kielich rurkowaty, 9zab- kowy, 0o zabkach szydelkowatych. Blizna glówkowa- ta. Straezek drobny, jajowaty lub okraglawy, prawie- niepekajaey, zwykle 1—2nasienny, kielichem okryty. Kwiaty w glówke skupione. MzurLorus (Leguminosae). Kielich rurkowaty, 9zab- kowy. Straezek kieliehem nieokryty, zaledwie peka- jaey, 1—2z2iarnowy. — Kwiaty groniaste. Owosnvous (Legwminosae) Kielieh 5 razy wciety. Straezek lstawowy, splaszezony, niepekajaey, T ziarno- wy, kosmaty lub grzbieeiasto-najezony. | *** ^ Strak na poprzeczne, jednoziarnowe stawy 348. pekajacy. ConoxiuA (Leguminosae). . Kielieh krótki, 3zabko-. wy, 0 dwóeh wyzszych zabkach zblizonyeh i pra- wie Z soba, zetknietych. —Strak walcowaty, dlu- 54 WYKAZ gi, po dojrzeniu na-stawy 1ziarnowe, podluzne, DP Sig. | Brod XVIII. iioii Hzed wieloprecihowy. 349. Hyrznricuw (Hypericineae DC.). Kielich 5dzielny. Ko- rona Splatkowa. Torebka 3—5komórkowa, w wiérz- cholku 3$cienna, o $cianaeh wewnatrz wgietych i po- dwójne przegródki tworzaeych. Ziarna drobniutkie, liezne, waleowate. Gromada XIX. Irostoglówkowa. 1.. üodamuts: Kielich ogólny brzuchaty, z lusek dachówkowatych zlo- £Zony. | Kwiatki wszystkie rurkowato-léjkowate. T Kwiatki wszystkie jednakowe, rodzajne (Genuinae Spr.). * ^ Puch piórkowaty. 350. CvxAnA (Compositae L.. Luski ogólnego kielicha Ww nasadzie miesiste, w. wiérzeholku wycicte, sztyleto- wate. Dno miesiste, szezecinkami okryte. | Pueh dlu- gi, beztrzoneezkowy. | 391. Cmsruu (Compositae L.). Luski ogólnego. kielicha w wiérzeholku szydelkowato-eierniste. Dno ogólne suche, plewkami szezeeiniastemi okryte. Pueh bez- trzoneezkowy. 392. CanzmA (Compositae L.) Kielich podwójny: listki | zewnetrznego rzadkie, pierzasto-cierniste, wewnetrzne- go suche, bloniaste, cale kolorowe, bezbronne, promie- nisto kwiat otaezajace. Dno komóreezkowate, plew- 350. 391. 358. RODZAIÓSWYN. 55 kami szezeciniasto-podzielonemi okryte. ^ Puch bez- trzoneezkowy. ** Puch wlosisty. . Canpnuus (Compositae L.). Luski kielicha cierniem za- konezone. Dno szezeciniaste. Puch opadajacy, bez- trzoneezkowy. . Onoronpox (Compositae L.). Luski kielicha eierniem zakonezone. Duo komóreczkowate. Puch opadajacy, beztrzoneezkowy. Ziarno splaszezone, Áeraniaste, po- przecznie-rowkowane. . AmRoTIUM (Compositae. L.. ^ Luski kielicha cier- niem gietkim, haezykowatym zakonczone. Dno szeze- einiaste. Pueh krótki, twardawy, nierówny, trwaly. SERRATULA (Compositae L.. Luski kielicha spi- ezaste, bezbronne. Dno plewkowate. Puch nierówny, twardawy, zabkowany lub rzesowaty, trwaly. SILYBUM (Compositae L.) Luski kielicha u dolu w przyrostki eierniste opatrzone. . Dno plewkowato- sZzezeciniaste. Puch rzesowaty, opadajacy. *** Puch zZaden. CanrHAMUS (Compositae L.) Luski kielicha li- Seiowate, nastroszone, w wiérzceholku cierniste. Dno plewkami szezeeiniastemi okryte. TT Kwiatki nadbrzeZnewigksze, plonne(Desciscentes Spr.). 339. CxENTAUREA (Compositae L.) Luski kielicha w wiérz- eholku poszarpane, rzesowate lub cierhiste. Dno szeze- einiaste. Puch szezeeiniasto-wlosisty, nierówny, trwa- ly. Ziarna znaezkiem bocznym przy nasadzie opa- trzone. 56 | WYKAZ 2. Wrotyezowate. Kielich ogolny mmiéj wigcéj jajowaty lub walcowaty. Kwiatki wszystkie rurkowate, pospolicie. drobne i scisle skupione. T Kwiatki wszystkie zupelne. * Puch wlosisty. 360. EurAToRmw (Compositae L.. Kielich podluzny, dachówkowaty, o listkaeh nierównyeh. ^ Dno nua- gie, doleezkowate. ^ Szyjka b. dluga, gleboko-roz- dwojorna. | 361. Cunvsocoua (Compositae L.. Kielich jajowaty lub pol-kulisty. Dno nagie, doleezkowate, brzeg dolecz- ków drobniutko-zabkowany. Szyjki od koron malo co dluzsze. ** — Puch oscisty. 362. Bipexs (Compositae L.). Kielich podwójny, zewnetrz- ny dluzszy, nieforemny, rozlozysty. Dno plewkow ate. Owoe 2.—6 o$ciami uwienezony. (Kwiatki nadbrzezue czasem jezyezkowate). To Kedatki jedne zupelne, drugie niezupelne czyli Zenskie, * Puch wlosisty. 363. TussinAco (Compositae L.. —Listki kielieha lanceto- wo-równowazkie, jednym rzedem ulozone. Dno na- gie, doleezkowate lub wypuklo-kropkowane. (Kwia- ty czasem promieniste). 364. GwAPHALumUM (Compositae L.. Kielich. dachówko- waty, 0o listkaeh nierównych, suehych. ezestokroé ko- lorowyeh. | Dno nagie, kropkowane lub doleezkowate. i BODZAJIÓ SY. 54 ** . Puch bMonkowaty lub. zaden. 365. TAxAcETUM (Compositae L.). Kielich pólkulisty, z li- stków przytulonych daehówkowato-ulozony. Dno na- gie. Ziarna brzezkiem blonkowatym uwienezone. 366. AmrEwrSA (Compositae L.). ^ Kielich —jajowaty lub prawie-kulisty, z listków dachówkowatych, przy- tulonyeh, utworzony.. Dno nagie lub kosmate. Pueh Zaden. 3.. Promieniste. Kwiutki Srodkowe rurkowate, nadbrzezne jezyezkowate, promüienisto kwiat otaczajqce. T Kwiatki nadbrzezne Zenskie, rodzajne. * Puch wlosisty. 361. EnreERON ( Compositae L.). Kielieh podluzny, da- chówkowaty, o listkach. szezuplych, szydelkowatych. Duo nagie. (Promienie bardzo szczuple, odmiennego od srodka koloru). 268. IxurA (Compositae L.. . Kielieh .dachówkowaty, mniéj wieeéj nastroszony. Dno nagie, doleezkowate. Puch albo pojedynezy, albo. podwójny, tojest zewnetrz- ny blonkowaty, wewnetrzny. wlosisty.. (Promienie li- czne, tegoz co i srodek koloru). Y 2369. AsrEnR. (Compositae .L.). . Kielieh | dachówkowaty, nieco-nastroszony. Duo nagie, kropkowane lub szor- stkie. (Promienie odiniennego od Srodka koloruJ. 310. Soumaao (Composiftae L.). Kielich dachówkowaty, 0 listkach przytulonych. Dno nagie, doleezkowate. (Pro- mienie nieliezne, tegoz eo i srodek koloru). 311. CixERARIA. (Compositae |.L.). | Kielieh | waleowaty, prawie z jednego rzedu listków równych.zlozony. Dno 8 Tom I. 9139. 314. 315. 316. 31i. 3i8. WYKAZ nagie, doleezkowate. ''(Promienie pospolieie tegoZ co i srodek koloru, ezasem zadne). . Sexecro. (Compositae,. L.).. .Kielieh podwüjny, we- wuetrzuy. z listków dluzszych, rüwnyeh, Irzedowych, .w wiérzeholku zwykle .plamka, ezarniawa, oznaezo- nych, zlozony.. Dno nagie, doleczkowate. . (Promienie zwykle tegoz €o i $rodek koloru, ezasem Zadne). ARNICA (Co ompositae L.). Kielich z listków równyeh, podwójnym osadzonych rzedem, zlozony. —Dno szeze- einkami porosle. (Promienie wielkie, tegoz eo i srodek koloru). ** Puch niewyrazny, blonkowaty, lub zaden. A) Dno nagie. Brnus (Compositae L.) Kielich pólkulisty, z list- ków rówuych, 2rzedowych utworzouy. Dno stozko- wate, nagie. . Pueh zaden. Mubarelsgrx (Compositae LL... Kielich daehówkowa- ty, o listkach na brzegu bloukowatyeh, suehyeh. Dno waleowato-stozkowate, nagie. Pueh zaden. OnnysaNTHEMUM (ÜCompositae L.). Kielich polkulisty, dachówkowaty, o listkach na brzegu suchyeh. Dno wypukle, nagie. Puch zaden. PynEeTHRUM (Compositae L.). Kielieh pólkulisty, dachówkowaty, olistkaeh na brzegu blonkowatyeb. Dno nagie, wypukle. Ziarna blonka nieco-wystajaea, dro- bniutko zabkowana, uwienezone. | Mantra (Compositae L.). Kielieh podwojny; zewnetrz- ny S lub fOlistkowy, foremny; wewnetrzuy krótszy, wielo-listkowy. Dno plaskie, nagie. Ziarna splaszezo- ne, gladkie, z obu stron maja po jednym podluznym nerwie, co im postaé Agraniasta nadaje. Puch Zaden. RODZAJÓ Y. 59 B) Dno plewkowate. 319. AxrmEwis (Compositae L. .Kielich .pólkulisty, da- chówkowaty, o listkach na brzegu suchych. .Dno wy- pukle lub;ostrokregowe, plewkowate. — Puch zaden lub w postaci maléj blonki. | | 380. AcurrkA (Compositae L.) . Kielich. jajowaty, z lu- sek przytulonyeh dachówkowato-ulozony. Dno plaskie» plewkowate. Puch zaden. (otf Kwiatki nadbrzezne nijakie, plonne. 381. HgrrawrRUS (Compositae L.). .Kielieh. nieco-nastro- szony, dachówkowaty. .. Duo obszerne, plaskie, plew- kami okryte. Ziarna dwiema osciami miekkiemi, opa- dajacemi uwienczone. (Promienie wielkie, tegoz co i Srodek koloru). TfT | Kuciatki nadbrzezne zenskie, rodzajne; srodkowe mezkie. 382. CarEeNDULA (Compositae L.) .Kielich wielolistko- wy, 0 listkach równych, jednym rzedem . osadzonych. Dno plaskie, nagie. Puch Zaden. .. Ziarna. wielkie, nie- foremne, ezólenkowate, ksiezycowate, lub grzebieniasto- najezone. 4. Cykoryowate ezyli jezyezkowe. Kwiatki wszystkie jezyczkowate, zupelne, rodzajne. 1 Puch wlosisty. 383. Cngpis (Compositae L.). Kielich podwójny, zewne- trzuy krüfszy, otwarty, wewnetrzny w nasadzie brzu- chaty, wielolistkowy.. Dno doleczkowate, nagie. Puch beztrzoneezkowy. 60 WYKAZ 384. HignAcroM (Compositae L.). Kielieh pojedynezy, da- 385. 2806. 381. 288. 389. 390. 391. chówkowaty, ezarniawemi wloskami 'zazwyezaj poro- sly. Dno doleezkowate, nagie lub szczecinkami okryte. Puch beztrzoneczkowy. Soxcuus (Compositae L.) Kielich daehówkowaty, w nasadzie brzuehato-rozszerzony, po okwitnieniu stoz- kowato-stulajaey sie. Duo nagie. Puch migkki, beztrzo- neezkowy, opadajaey. - PnaENANTHES (Compositae L.). Kielieh podwójny, ze- wnetrzny króeiutki, wewnetrzny waleowaty, szezuply, z kilku listków zlozony. Dno nagie. Puch trzoneczko- waty (kwiatki nieliezne, 1rzedowe). CnowpmmLA (Compositae L.). Kielich walcowaty, 8— lOlistkowy, w nasadzie malehkiemi przysadkami opatrzony. Dno nagie. Puch trzoneezkowaty (kwiatki kilkorzedowe). Lzowropow (Compositae L.). Kielich podwoójuy, list- ki zewnetrznego krótsze,, nierüwne , zazwyezaj zwisle, wewnetrznego foremne, wzniesione. Dno nagie. Puch trzoneczkowaty. LacorvcA (Compositae L.). . Kielich PUN A po- dluzny, olistkach nierównyceh, na brzegu suechyeh. Dno nagie. Puch trzoneezkowaty, miekki , opadajacy. TT. Puch piorkowaty. TRAGoPocox (Composifae L.). Kielieh dlugi, pira- midalny, S— 1Olistkowy. — Dno nagie. Ziarna prze- dluzone. Pucli trzoneezkowaty. Prezis (Compositae L.).. Kielich podwojny, zewnetrz- Dy krótszy, wewnetrzny. wzniesiony, równy. Dno na- .. gie... Puch beztrzoneezkowy. | Ziarna poprzecznie ry- sowane. RODZAJÓ NW. 61 392. ApAncrA(Compositae L.). Kielieh dachówkowaty. Dno doleczkowate. Puch beztrzoneezkowy, o promieniach nierównych. ! 393. SconzoxERA(Compositae L.). Kielich podluzuy,dachów- kowaty, 0 listkach nierównych, Spiczastych, na brzegu .sucehych. Dno nagie. . Ziarna dlugie, w górze szczu- plejsze. . Pueh beztrzoneczkowy. | 394. Hvrocnaznis (Compositae L.).. Kielieh podluzny, da- chowkowaty. Dno plewkowate. . Puch alho wszystek trzoneczkowaty, albo tylko na ziarnach $rodkowych. Ttt —- Puch blonkowaty lub Zaden. 395. Cicaonmuu- (Compositae L.). | Kielich podwójny: ze- wnuetrzny krótki, 5listkowy, przytulony; wewhetrzny dluzszy, Slistkowy, po okwitnieniu zwisly.- . Dno nagie lub szezeeinkami okryte. Puch luszezkowaty, od ziar- na znaeznie krótszy. 396. LarsAxA (Compositae L.).. Kielieh podwójny, zewne- trzuy o listkach bardzo krótkich i nielieznych, wewne- trzuy Slistkowy, wzniesiony. Dno nagie. Puch zaden. Gromada XX. Storezykowa. Kzed isltupkowy. T Dolna dzialka ostrogowata. 391. Oncuis (Orchideae). Kielieh sklepisty, ziejacy. . Dol- na dzialka ostrogowata, rozlozysta. Zaczepki mass pylkowyeh w woreczku 2komórkowym zamkniete. 398. GywNADENIA (Ürchideae). Kielich sklepisty, ziejacy. Dolna dzialka ostrogowata, 3 razy weieta. Dziobek blizny rozezepany.. Zaezepki mass pylkowych nagie. 399. PrATANTHERA (Ürchideae). Kielich sklepisty. Dolha dzialka eala, ostrogowata... Blizna bezdziobkowa. Za- ezepki mass pylkowyeh nagie, okrgglawe, polaezone. 63 ; AwWYKÁZ:o: veo Dolnadzialka. bez. ostrogi. 400." GoopvEna. (Orchideae). Kielich ziejaey. Dolna dzial- ka miedzy listkami kielicha zamkuieta , cala , u dolu Znàeznie zgàrbiona. "Zaezepki Zadne. 401. SPmANTHES (Orchideae). ' Klos szrübowato-skrecony. " Kielich stulony. ' Dolna dzialka przewrotnie-jajowata,, cala. Dziobek blizny blaszkowaty, wzniesiony. pon sy pylkowe. gruczolkiem polaczone. 402. ErreAoTIS (Orchideae). | Zawiazek szypuleezkowaty. Kielich rozlozysty. Dolna dzialka stawowata. Glówka pylkowa tylna. Ziareezka pylkowe ze 3—4 kule- ezek utworzone. 403. NxomrrA (Ürchideae) | Zawiazek szypuleezkowaty. Listki kielieha: prawie-kulisto-stulone.. —Dolna dzialka —niemal-zwisla, na dwie. klapki rozezepana. ^Znamie poprzeezne. :: Ziareezka Mtisvd ze'3—4 kuleczek zlozone. 404. Maraxis (Orchideae).' Zawigzek aiypulecekdwil Kielich nader-rozlozysty. :Dolna dzialka tylna niemal- sercowata, nasada wycieta, nizsza; ezesc pretoshupa obejmujaca. Glówka pyikoya as. Massy poezwór- ne, podluzne. 405. LieAmms (Orchideae). INANE szypuleezkowaty. Kielich cokolwiek otwarty. . Dolna dzialka tylna cala, plaska, niemal przewrotnie-jajowata. Pretoslup w gó- — rzé brzezkiem. skrzydelkowatym opatrzony. Massy poezwórne, kuliste. Kzed 2precikowy. 406. OvrnreEepivM. (Ürchideae). Listki kielicha odosobnio- » ne, rozlozyste. ..Dwa, dolne w jedng sztuke. w wiérz- cholku rozezepana,, zrosle i pod dolna; dzialka; urtie- szezone. . Dolna. dzialka. wielka; -wydeta. . Pretoslup w wiérzeholku 3klapkowy; na bocznych klapkach glów- RODZAJ Ó VW. 63 ki pylkowe: umoeowane, — zas' najwieksza | Sipe A di plonna. Cromada XXI. Wpól-dzielnokwiatowa. Mezkie kwiaty oddzielone od. 2enskich, lecz na téjze sa- 401. m6j roslinie. Ezed ipreceikowy. EurHORBuA (Fiuphorbiaceae). Pokrywa 9 razy weig- ta, zewnatrz przyrostkami gruezolkowatemi opatrzona. Kwiaty mezkie obwodowe, z lieznyeh szypuleezek zlo- "Zone. Glówka 2komorkowa. Kwiat 2e75s. pojedynezy, 408. Srodkowy, szypulkowaty. Szyjek 3. Torebka 3guzi- ezkowa. ! Nazas (Najades). .Mezk. Okryeie 2klapkowe. Glów- ka bez nitki 4komórkowa, 4klapkowa. Zensk. Okry- eie Zadne. Szyjka 1, bliz 2—23. Torebka orzeszko- wata, Íziarnowa. 409. ZaxwrcngLu1A (Alismaceae DC-). Mezk. Okryeie za- 410. A11. dne. Precik jeden onitce dlugiéj, glówece 4komoórkowéj. Zens. Okrycie dzwoneczkowate. Torebek 3—3 1ziar- nowyceh, splaszezonyeh, na zewnetrznym brzegu zab- kowanych. EKzed 3precikowy. Typna (Typhaceae). Kwiaty w gesty klos wiérzehol- kowy skupione, mezkie powyzéj Zenskich. Mezk. Okry- cie niewyraZue, wlókuiste. Nitki 3glówkowe. Zeisk. Okrycie Zadne. Szyjka pojedyneza, blizna paleezkowa- ta. Owoe sucliy, 1ziarnowy, na szypulce dlugiemi wlo- skami u dolu porosléj, osadzony.- SeAnGANTUM (Typhaceae) | Kwiaty w klosy kuliste Zebrane, mezkie powyzéj zenskich. Mezk. Okrycie 04 WYKAZ llistkowe, luszezkowate. Zezisk.. Okrycie 3— Alistko- we. Szyjka pojedyneza. Owoe sucehy, 1—2ziarnowy. 412. Zz4 (Gramineae. Kwiaty mezk. wiérzcholkowe, wiéehowate. Kielich 2plewowy, 2kwiatowy. Korona 2plewkowa, bezostüa. Zersk. w klosy boezne zebra- ne. Kielich 2plewowy, 1kwiatowy. Korona 2plewko- wa. Szyjka b. dluga. Ziarna okraglawe, w klos wal- cowaty rzedami ulozone. 419. Canzx (Cyperaceae). Kwiaty zebrane w klosy podlu- zne, dachówkowate , /edno lub wespodpéciowe. Mezk. Plewa pojedyneza, trwala. Preeików 3. Zezisk. Okry- cie podwojue, zewnetrzne, jest plewa takaZ jak w mezk. wewnetrzne 1listkowe, pecherzykowate, w wiérzchol- ku otwarte, zawiazek, a pozniéj ziarno trójeraniaste zamykajace. Hzed 4precikowy. 414. UmricA. (Urticeae). Mezk. okrycie pojedyucze, 4list- kowe. Miodnik Srodkowy, kubeezkowaty. Zezisk. okry- cie pojedyneze, 2klapkowe. Blizna peudzelkowata. Ziarno 1, okryciem otoczone. | 415. Monus (Urticeae). Kwiaty kotkowe. — Okrycie poje- dyneze, A4klapkowe, o klapkaeh wklgslyeh. Mez&. pre- eików 4. Zersk. szyjek 2. Owocem jagoda soczysta, z drobnych 1 —2ziarnowych jagodek utworzoua. 416. Arxus (Amentaceae). Kwiaty-kotkowe. | Luski kotki mezk. 3kwiatowe. Okrycie pojedyneze, sloikowate, Aklapkowe. Luski Zezisk. 2kwiatowe. Okryeie Zadne. Blizn 2. Orzeszek splaszezony, jajowaty, bezskrzydel- kowy, 2nasienny. Ezed Sprecihowy. 411. XawrnuiUM (Urticeae). Mezk. okrywa wielolistkowa, dachówkowata. Dno kwiatowe szezecinkami porosle, , r 1 r D z 3 418. 419. 420. RODZAJÓ S. 65 Okryocie léjkowate, 9 razy weiete. Nitki w rurke spo- jone. Glówek 5 e UR" Zerisk. okrywa 1list- kwiaty ohejmujaea: Okrycie zadne. Blizn 2. Ziarn 2, W okrvwie stwardnialéj, kolezystéj zamkniete. AMARANTHRUS (.Amaranthaceae). Kwiaty mezk.i Zens. okryeie. pojedyneze; 3—Slistkowe. | MezAt.. preeików 3—5. Zeüsk. szyjek 92—3. . Torebka 1ziarnowa, wkolo pekajaea, okryciem otoezona. EHzed Sprecikowy. MynmroeuynLUM (Halorageae DC). Mezk.. kielieh Adzielay. Korona 4platkowa , opadajaca. Zezisk. kie- lie z zawiazkiem zrosly, 4klapkowy.: Korona Zadna. Blizn 4 kosmatych. Owoców 4 DINERO S. niepe- kajaeych, 1ziarnowych. Conynus (Amentaceae). Kotki mezk. walleowate, z lu- szezek 3klapkowych utworzone, Srodkowa klapka szer- sza, dwie boezne okry wajaea. Preeików 8, o glówkach w wiérzeholku kupka, wlosków uwienezonych.. Zensk. wpaezku zamkniete. Blizn 2. Orzech 1ziarnowy, w po- kry wie zwiekszonéj zawarty. Bzed wielopreeikowy. | . BgrurA (Amentaceae). Mezk. pod kazda Tuska; 5 przy- sadek i 5—6 preeików o glówkach podwojuyeh. Zezis£. Luski 3klapkowe; zawiqzków 3, dwuszyjkowych, Orzeszki 1ziarnosve, skrzydelkiem blonkowatém z dwóch stron opasane. . CanPINUS. (Amentaceae). Mezk, Euski jajowate, rze- sowate, cale. Preeików 10—20 o glówkach 1—3, w wiérzeholku bródkowatyeh. Zezsk. Luski 2kwiato- we. Okrywa 3klapkowa. Kielich niewyrazny, górny, zabkowany. Szyjek 2. Orzech zeberkowaty, lziar- Tom I. 9 66 423. 424. W YKAZ nowy, do okrywy awigRSARUUN liseiastej, przymoco- wany. FAGUs (uos td Kotki ók?aglawe.. Mezk. okry- «eie pojedyneze, dzwoneezkowate; $9 razy weiete. Preci- ków 6—12, lub wiecéj. 'Zezsk. okrywa zgrubiala, 4klapkowa, zewnatrz szezeeinkari okryta, 2kwiatowa. Kielich niewyrazny, nàdowocowy. Blizn.3. Orzeszków 2 trójeraniastych, Tziarnowych, w.pokrywie stwar- dnialéj zamknietych. | | QueRcus (Amentaceae). Mezk. kotki rzadkie, zwi- sle. Kielich wielodzielny." Preeików 5— 20. Zezisk. kwiaty skupione. Okrywa dachówkowata, 1kwiato- - wa. Kielich niewyraZny, górny. Blizn 3. ZoladZ 1ziar- nowa , okrywa 2grubialqs ict u dolu oto- - ezona. 495. 420. 421. Platków 3. Mezk. preciki liezne. Zerisk. owoce blo- JuaLnANs (Amentaceae Spr.) Kwiaty rite kotko- wate.. Okryeie kwiatowe do przysadki przymoeowane, Oklapkowe, o klapkach nierównyeh. Preeików 12—24 onitkach króeiutkich, glówkaceh 2komórkowych. Kwia- ty Zensh. po kilka skupione. Kielich niewyrazny gór- ny. Korona 4platkowa, miedzy kielichem a szyjkami umieszezona. Blizu 2. paleezkowatyeh. | Pestkowiee su- chy, w $rodku orzech dwuscienny, zewnatrz ehropawo- pomarszezony, 1ziarnowy, iA Ziarno M kowato-pogiete. | CERATOPHYLLUM (Boston Ubidfiia DC. ). Kielich wie- lodzielny, podowocowy, foremny. Korona Zadna. Mez&. glówek 12— 20, beznitkowych, 3—32 sztylecikami za- kohezonych. —Zezisk. szyjka pojedyneza,. pochylona. Orzeszek 1ziarnowy, niepekajacy, szyjka uwienezony. SAGrPTARIA (Alismacede -DC.). Kielieh. 3listkowy. niaste, splászezone, 1ziarnowe, niepekajace. 428. 429. RODZAJÓ SY. 01 "r6 Rzed deco Pisos (Coniferae). .Mezk. kotka' skladana. ' Preeiki spojone w wiazke. Glówki 2komórkowe, lüszezkowa- te. Zensk. osadniki zgrubiale, uciete, 2kwiatowe. Ku- beezek przewróeony, zawiazek ukrywajaey. Orzeszki 1ziarnowe,. skrzydelkowate, parzysto-osadzone, na lu- skach drzewiastyeh w wiérzeliolku katowato-zgrubia- lych, szyszke tworzaeych. AsrES (Coniferae). Mezk. Kotki pojedyneze. Glówki w wiérzcholku blonkowato-grzebykowate, dwupolów- kowe. Zezsk. zlozone z lusek dachówkowatych i osa- dników okragtawyceh, tepych, 2kwiatowych. Zawiazek w kubeezku przewróconym. | Luski.szyszke skladajace plaskié, cienkie, gladkie, w. wiérzeholku ed. e * po dwa órzeszki skrzydelkowate zawierajace. . 430. 432. - kowaty, o weieciach szydelkowatych. | Platków: w ko- Lau (Coniferae).. Kotki. mezkie pojedyueze.. Glów- ki w wiérzeholku luszezka, gruezolkowata, opatrzone. Zerisk. luski bloniaste; w'Kolec przedluzone. Osadniki okraglawe, 2kwiatowe. Luski szyszke skladajace pla- skie, tepe, cienkie, po.dwa orzeszki skrzydelkowate za- wierajaee. ' (LiScie. wiazkowe, opadaja.ce). 431. BnyowrA |(Cucurbitaceae). : Kielich górny, 3zabkowy. Korona 5dzielna. Mezk. preeików 3 spojonych, o gló- wkaeh pogietych. —Zezisk. szyjka 3dzielna. Jagoda kulista, gladka; 3komórkowa. Cucuurs: (Cucurbitaceae). Kielich. rurkowato-dzwon- ronie.9, slabo-spojonych.. . Mezk. precików 5.0 glów- kach dlugieh, pogietych. Zezisk. blizu 3. dwudzielnych. Owoc..3 — Okomórkowy. .. Ziarna iine, plaskie, brzezkiem nieobwiedzione. 433. CucunBITA- (Cucurbitaceae).. - Korona dzwonkowata, 0 platkach moeno spojonyeh. .MgzÁ. kielich. pólkulisto- 68 - WYKAZ. dzwonkowaty. Preeików 5, glówkami spojonyeh. Zeris. kielich przewrotnie jajowo-paleezkowaty. Blizn 3 zgru- » bialyeh,.. dwuklapkowych. | Owoc..3—5komórkowy. . Ziarna .jajowate, plaskie, na brengn Dieznaeznie na- brzmiale,. Gromada XXII. Rozdzielno-kwiatowa. : K wiaty ndi na jednój; Zenskie na drugiej roslinie. Bzed ?precikowy. 434. Marin (Amentaceae). ' Kotki waleowate, z lusek da- ehówkowatyeh; podlüznyeh, plaskich, ealych, 1kwiato- i wyeh zlozone. / W miejscu ókrycia. gruezolek drobny, -— walcowaty. Mezk. precików zwykle 2. Zernsk. szyj- jy 1. Blizn 2. Torebka 1komórkowa, 2Scienna. Ziat- na Sada welniastym md Nzed AE OHABORSESÉÀ 438. Viscow (Loranthaceae DC). Mezk. kielieh Zaden. Platków w koronie 4, w'nasadzie spojonyeh. ^ Glówki beznitkowe, do platków przyrosle. Zensk. kielieh nie- wyrazny. Platków 4 ideo pon kulista, 1ziar- nowá. Rzed Spreelkowy. : 436. SerActA (Chenopodeae). Kwiaty bezkoronowe. Mii. kielich. 5dzielny.: Zezisk. kielich 9—4. razy: weiety, trwaly. Szyjek 4. Ziarno l, dieliphicim dw A otoczone. 491. CANNABIS (Urticeae). Kwiaty bezkoronowe. Mezk. kie- lieh 5listkowy. — Zezisk. kielich 1listkowy, z jednego ^boku rozdarty.. Szyjek 2. Torebka skorupkowata, 2scienna, 1ziarnowa,, kielichem okryta. RODZAJÓOY.. 69 438, HuwuLus (Urticeae), .Mezk. kielich .Slistkowy. | Ko- - rona. Zadna.. Zezisk. Szyszka. z lusek wielkich, blonia- styeh , jajowatyeh, wkleslych , 1kwiatowyeh, trwalych zlozona. Szyjek 2. Ziarno 1, kieliehem otoezone. Rzed Spreeikowy. 439. PoruLUs (Amentaceae).. Kotki walcowate , Z | lusek | klinowatyeh, plaskich, poszarpanych utworzone. Kie- lich kubeezkowaty, ukosnie Seiety. Mezk. preeików 8 lub wiecéj. Zezisk. blizn 2, dwuklapkowych. —Toreb- ka 28cienna, 1komórkowa. Ziarna liezne, welniastym puchem w wiérzcholku uwienezone. Rzed 9precikowy. 440. MzncunrAnIS (Euphorbiaceae). Kielich 3dzielny. Ko- rona Zadna. Mezk. preeików 9—12, o glówkach ku- - listych, podwójnyeh. Zezisk. szyjek 9. Torebka z 2 guziezków T1ziarnowyeh zlozona. . Hvpnocmams (Hydrocharideae). Mezk. pochwa 2dzielna, 3kwiatowa. Kielich 3dzielny. Korona 3plat- kowa. Zensk. poehwa zadna. Kwiaty pojedyneze. Kielich i korona takiez jak w mezkich. Szyjek 6. To- rebka dolna, 6komórkowa, wielonasienna. 44 [sj Ezed 1i2precikowy. 442. SrRATIoTES (Hydrocharideae). Pochwa splaszezona, dwudzielna, 1kwiatowa. Kielieh 3dzielny. Korona gplatkowa. Mezk. precików 19—90. Zezisk. szyjek 6, dwudzielnyeh. Torebka miesista, dolna, 6komorko- wa, wielonasienna. Kzed jednowla3zhowy. 443. JuxiexnRus (Conzferae). Mezk. kotka jajowata, z lusek tarezowatych, okregowyeh zloZona. Dolne luski plonne, wyzsze 4—Spreeikowe. Zezsk. kotka kulista, z lusek 10 K WYKAZ RODZAJÓ Ww. okregowyeh. zlozona. "Dolne luski plome, WwyZsze "^ kwiatach nielicznych. Kübeezek do góry wzniésiony. -"Szyjek 9. Jagoda suchawa , ms Ziarna kamykowate Zawierajaca. ^ 444. TAxus (Coniferae).. Kotki prawie-kuliste. Wszystkie .. ,luszezki próez najwyzszéj plonne. Mez&. Glówki pyl- . kowe okraglawe, tarczoWate ,. zabkowane. Zensk. kubeezek wiérzeholkowy, otwarty. Szyjka Zadna. Bli- — znà wklesla. Jagoda miesista w wiérzeholku otwarta, | Aziarnowa.. ze VIWAGE MD- NEKTÓREME FANILIANE ROSLIN Z DZIAEU JEDNOLISCIENIQWYCH (M0NOCOTYLEDONEAE ). - 1. TRAWIASTE czxri TRAWY (GRAMINEAE v. GRAMI- | | NA LIN). Kwiaty maja; drobne , plewkowate , w wiéche lub klo- sy. ulozone, zupelne, czàsem. jednoplciowe lub plonne. Dwie najnizsze przeciwlegle plewy, tworza kielich 1 zowia sie plewami , lub. plewami. kielichowemà (glumae v. valvu- lae v. glumae calycinae) .Jedna z mich jest nizsza czyli zewnétrzna. (gluma inferior s. exterior) druga wwyZsza czyh wewngtrzna (gl. superior s. interior). Obiedwie bywaja juz równe i do siebie podobne, juz nierówne i odmienne; co do ksztaltu rozmaite: | plaskie, wypukle, brzuchate, lódko- wato-stulone, jajowate , lancetowate, tepe lub $piezaste , szczuple naksztalt szezeciny, niekiedy o$cig, lub sztyle- tem uzbrojone. Kolor maja pospolicie zielony, czasem od- miennéj $3 farby, czesto blonka. sucha wpoólprzezroczysta [D - NIEKTÓRE . nà brzegu opasane, juz gladkie i polyskujace sie, juz na grzbiecie i nerwach omszone i szorstkie. Nerwy sato de- likatne zylki ezyli linie podluzne, które w plewach wi- dziéé sie daja; niekiedy pojedynezy tylko nerw przez &ro- dek plewy przechodzi, czasem jest ich 3, 5 lub wiecéj, prawie zawsze w nieparzystéj liczbie. W plewach kielicho- wych mieáci sie jeden, dwa, lub wiecéj dwoma rzedami ulozonych kwiatków. Kazdy taki kwiatek (flosculus) skla- da sie pospolicie z dwóch plew bezposrednio preciki 1 za- wiazek okrywajacych i niby korone wyobrazajacych , dla- tego plawumi boronowenms lub pleiekame (glumellae v. val- vulae v. glumae corollinae) nazywanych. Podobne one sa do plew kielichowych 1 najezeéciéj takze nerwami ozna- czone; jedna z nich zowie sie nizsz3 czyli zewn. druga wyzsza, albo wew. Zewngtrzua. czesto jest oscista (aristata), wewnetrzna zwykle Dezostna (mutica). O&é (arista) jest tegie,szezeciniaste przedluzerie na zewnetrznéj stronie ple- wki, juz przy jéj nasadzie, juz ze $rodka j6j grzbietu, juz z wiérzcholka lub ponizéj takowego, wyrastajace. O$c ró- znéj bywa dlugosci, czasem. od plewki jest krótsza i led- - wie znaczna , niekiedy na kilka cali dluga, juz prosta, juz róznie pogieta lub kolankowato. zalamana: | Zbiór- kwia- | tków plewami kielichowemi objetych, stanowi &osek (spi- eula), który jest szypulkowaty lub bezszypulkowy; a ot- ean do którego kloski s2'przymocowane, zowie sie osi lub osadkg (axis v. .rachis). "W kazdym kwiatku 9 s3 preciki (rzadko dwa), pod slupkiem czyli na. dnie owocowém przymocowane; nitki ich delikatne, wlókienkowate, glówki podluzne, równowszkie, po korcach troche rozdwojone. Zawiazek owocowy pojedynezy, górny w nasadzie czesto dwiema maletkiemi Zuszezkam? czyli miodnikiem (squamae hypogynae v. lodiculae) otoczony. Szyjek najezeseiéj dwie (ezasem za; jedne rozdwojona. uwazanych). Blizny poje- dyncze, rozlozyste, omszone lub piórkowate. Owoc traw, Do str. 13. Nazwisko trawy. Trwalosé. Agrostis alba. Trwala. Wiécha. | Agrostis canina (Trichodium). | 'Trwala. Wiécha. Agrostis spica-venti. Roczna. Wiécha. | Agrostis vulgaris. Trwala. Wiécha. | Atra canescens (Corynephorus).| 'Trwala. Wiécha. * Aira coespitosa. Trwala. Wiécha. Alopecurus geniculatus. / | Trwala. Klos wal Alopecurus pratensis. Trwala. Klos wal: Anthoxanthum odoratum. 'Trwala. Klos jajo: Arrhenatherum avenaceum. Trwala. Wiécha. ' Zrundo phragmites. Trwala. Wiécha, '! Len dE rus act x» BEEN Avr re x- | Panicum crus-galli / (.-Eichino-| Roczna. Wiécha 7 chloa). V Panicum glaucum (Setaría). Roczna. Klos wal JPanicum italicum (Setaria). Roczna. Klos wal Panicum màliaceum. Roczna. Wiécha. | Panicum sanguinale (Digitaria).| Roczna. Wiécha 7 JPanicum verticillatum (Setaria).! Roczna. Klos wal, JPanicum viride (Setaria). Roczna. Klos wabt Phalaris arundinacea. Trwala. Wiécha. tc Phleum phalaroides. Trwala. Klos wal Phlewm pratense. Trwala. Klos wal Poa annua. Roczna. Wiécha. Poa aquatica. Trwala. Wiécha. Poa compressa. Trwala. Wiécha. Poa nemoralis. Trwala. Wiécha. Doa pratensis. Trwala. Wiécha. Poa serotina. Trwala. Wiécha. Poa trivialis. Trwala. Wiécha. Secale cereale. Roczna. Dwul.| Klos plas Triodia decumbens. Trwala. Wiécha e Triticum polonicum. Roczna. Klos — u Triticum repens. — Trwala. Klos 2rz« Triticum spelta. Roczna. Klos. Triticum vulgare. Roezna. Dwul.| Klos. | Zea mays. Roczna. Wiécha iu Do str. T3. L4 Ls ll 'r 2 os6 kwiatków. w kloskach ch. " Nazwisk 0 trawy. . Try: al : oS. | —Kwiatostan. H ; ewy kielicho We. Agrosti; grostis all "Agrosti: 6 pen is canina (Tri ^ VUE pre quos Trwala. lgrostis enit. Trw: Wi "ira vulgaris. R ala. iécha. E Gene (erg Ron Wi jécha: Bt po ynephorus). ur Wiécha. 2 nierówne spi Alo, urus geniculi rwala. Wiécha. - nierówi Spiczaste. ypecurus latus. Trwal Wié 2. nie! ne Spicza: ien ratensis. ^ |'Fry a. Ni cha. 2' ni równe ái ste. wiatek jed Anth wala. jécha. , nierówi Spiczaste kwit Jeden. ozanth Trv Ki 2 vinto E] ^ iatek jed A um wala. os , prawi piczaste. kwi Jeden. vrlienatheru. odoratum. Klos w lcowat: S równe spicz k iatek Jede bonor NGVEHZCES Trs os walcowa y. 2 rows i Spiczaste. wiatek Jedi D. . iens d iragmites. m. ü wala. owaty. g równe (EREN czaste. ed en. H Ug ua. s Pos Klos jajow. ,równe S Pu dolu zrosk e ES dwa. : 3, b E nuda. , rwal; Wiéel ato-podluz zrosli piczaste, e.| kwi ów dwa, r2 , bezostne. vena. ori Ro lecha. luzny 9n sie. , u dol wiatek. , rzadk pojedy: : Av rientalis. o ^| Wiéeh 2, nieró: u | kwi jeden 0 trz D) yncza, m: Avr guliescens. Roczna. Wiécha. Punt Spiczaste iatek Jeden. » 2; NUT grzbiecie osci 1 Vii salon. — Roczna. Wiécha. 2, HE ed ipiczaste. -| kwi j 2 bezostne, ONE BOISE | na strigosi Trwal Wiécha j 2, prawi i spiczaste. ^J s iatków 3, d zeWnetrz asem ze a. R a. iécha led awle ró le. iatkó: , dwa b 2 z zna oci wnetrz " B oz Wié jednostr: 2, ie równe iatków 2, ni |oezne ni , zewnetr: Scista, na osci EICUNGE Hoc ue cus | oiprene dye ESEIRS 2 UY eb: CR EE IA: oscista: ERR Bron media. n pinnatum. d s Di iS równe $ E rwiHe 5, czas i, wyiszy zupeli rns nad REEEREVGERS En eei Trwala écha. 2 m usen oru EOD 3 ub 3. em 4, 6 [ub ny. " , oscista. i oscista. 2 ple rome gua x Trwala. Ki 3; hierów SO E wiatków 2. czasem 4 1 j oczne kwiatki «| plewkach zamkniete | Bro giganteus: a. los d eró: wne $piczas [SEEDS lub 9) wial I. r p : Hrs c Ros Wiá durzedowy wne eb d iatków zwykl 5. 2 BUE fits E Dowiam gue romus ps T L 1écha. - 9 n e. cwiatków 9. jkle 3 Jf na w . osciste, $ plewk: amknigte: mu mollis. rwala Wiécha. 2. nieró [sii w 2. d ezostne. mezki, , redni w ach ict zd ; lécha. 2 wne spi wiatków. zv czasem 2, z - im zaw: ini 9pl plewi zamknie uen pratensis TTrwala, Wiécha. 3, prawie Spiezaste. 'W zwykle 2 3. 2 ewnetrzn 820, W plewk. b w 'ce zamkni cte. dociga 5. CH Gy co Ó ste. 3 ia osci: , w zupelny| ezostni plew: niete. — Bron us secalinus. Dwuletnia Wiécha 2, nierów równe tepe kwi Sm ; zewnetr: cista nym ie. Ce. zà dete. T linus. nini iécha. 25 IR NDNITO ini b jatkó 2, z XS czasem osci mkniete. D 383 Trwala. Wiécha 2, nieró ne spiczaste. kwi ów od T 25 BEDHN ylko w.naj n oscista z i us ésto Rocma: Wié ha. 9 snm eiu (o wiatków. 5. do 11 2, ze zna tylk najwyz sla. plewkami Calan 'ectorum. Dc Wiécha, erów piczaste kwi wó,T : 9 'wnetr. ylko w niz iszym kwi: z ami z r " . 1écna. af B. EO OEC lub 9. 9, z zna osci: nizsz wiatk plewkami Tosle. EH i Wiéchz pU tepe. re 015 do 11 2» Hes EMEN ym kwi u bez am JU TA pie) Iécha. ONE ówne ni wiatkó 5 do 2, zna tylk - jatku 'ostn: w pl zrosli | eere SEE Wiécha 2, nierówi e nieco spicz kw ków od 3 d In , zewnetrzn tylko w nizszy Gras odtist z pewisch amni dE is stri g olet. Wiécha. 2, nierów ne tepe. czaste. iato 5 do T. T. D trzona demas Gir kwiatk pista. RR eut nicte. "t manat cta. ü D) ine $ cn » atków t 2, zew * ciami atku cz uskuj 'ojone: Catabr igrostis sylvatii Wiécha. , nierówi Spiczaste is OW od 5 d 2 wnetrzna o&ei ni w wiel asem osci z pl Ijace si . Cyno osa. aquati RA. Wiécha. 2, nieró ne Spiczas x cwiatków T d o 11. 2, bezostne. oscista. rzcholku ista. lewkami s, ie. sur uatica. iécha. ouem równe spi ste. wiatkó o 10. DU e. : ,aln z plewk i spojon Ductlug eristatus. Wiécha. 2, niezupe piczast ów 5 do 13. 27 BSWRLCRS a grzbieci z ple ami spo| 2d pond ifglome zh Wiécha. 9/ nie pelnie równe à 3. 2, zewnttr: a przy wi ie opa- plewkami pojone, Elymus rata. T 1écha. 5 iezupelnie ró wne spi 23. obi etrzna ierzch z plewk 1 spojoi í Festu. arenarius. rwala. Wiécha. 2, niezu 11€ TOW 4 3 obie zwy przy wi holku osci amt jone: i ; a. » a. sihattent es 2. wykle bez jerzcholk Scista spojon Tostuoa duriuscula. Trwala Klos jedi 2 Sy nie rów , zewnetrz ezosti olku oscista: eh ] : f 3 ie ró 2 etrzna ne. oscista z ple Fostuca glauca. Trwala SHEMA nostronny. 2. nie równe 3 . bezost przy wi h wkami , - k y- 2 erówne Spiczaste. 2 Ene ;; €: ierzcl z plewkami zrosle EE Trwala. Klos s upek zlozona| 2; prawi e tepe ste. | kwi , zewnetrz zasem z holku osci; wkami 2 "a Ti id Y E rawie rów : wiatek 2. ze etrzna prz ewnetrz Scista. z plewk: i zrosle HEIDE. Trwala Wiéch Nnowazki nà| 2, niei vie równe spi i vintk 1 ; zewnet przy wi etrzna w wi wkami . Fvstuca te CAE Tieet Wi cha. - 5 równe £pi Spiczast: wiatkó A 92. etrzna ierzcholk w wierzel z plewk i zrosle. Glyceri nuifolia. wala. IViécha. 2, prawi : Spi e. fel ów 2. 3 zewnetrz przy wierz olku oscis! zcholku z ami zr B Hier ria fluitan. K "Trwala. Wiécha. 2, ni VIBIKONDG wiatków 2, Zewn zna przy wi rzcholku dl dn. sztyletowat: plewkami osle. oclo ai S. Tr : Wi cha. Gd lerówne spiczaste. kowiatkó 3 lub 4 9. etrzna wierzch lugo-otei ata. z plewk i zrosle ustralis. wala. Wiécha. Js szydelkow, e | Ewi SISSE rzadko 5. oy zewnetrz na grzbieci olku.osci Scista. il Semi zo ts Holeus . Trwala. Wiécha. ; nieró ne spiczas wate. | k iatków 3. 94. d 2, zewi RD RS oscist BE plewkami osle; Tanan. Trwala. Wiécha: : Poule avn C EAT zaste; sss 3) 9 netrzna ierzcholk n z plewk i zrosl s. wala, Wiécha 2, nierówi szydelkow.: so ów 3 do 6. || en Bev nad nasad. u krótko-os 7 Ru tamiizrgslo: Hol Wiécha. 2) nieró TOIEZVIIET vate. vwiatków od o 6. 2. bezo Zna na gr: ada oseista 0-oscista. plewkami zrosle. eus mollis. Trwala. i 2, SAEC FADE RU (ów d d Ed $: 2» Mens grzbiecie kolankow d plewkami aros -Hordeum di; T Wiécha. 2, mom tepe. à Rd iow 4 do 8, 2 liscosted yato-oscista 2 plowkach Me : distichon. rwala, 4 równe tepe. E» low AA r 2 Bosostre: ; d plewkach amknia Hordeumh Ro Wiécha. 2o nf EHI RE cM don 3, zewnetrzna w T zumo. S hexastic 'Czn: zi KÓw a 2, Zewi w wie lewkacl niete, on RM a. — [Klos 2, ni yletowate. 3, dwa boczne Dum vVierzcholku oíci S SR analis rdeum v ium. R s plaski 2j , nierówne spi kwiatkó ne mezkie, $ 2 netrzna ierzcholki Scisla. zrosl ach zamkni d Hordeum Mugare nd i 2rzedowy. | 2 Spiczaste. ów 2, wyisz i, srodkowy rodzaj 2 zoymitema NW wierzch ein os 4f aed i MARE zeocrithon. Cznà. los Orzedi p " &picza » kwi y mezki , 'odza]n: 2 bie bezosi w wierzch u krótk rita. Z; plewk I. IKOEleri : Roczna. Klos 2 Ze do y. ste równ wiatków 2 À, nizszy : Y. 2, tepe b ostne, cholku osci: o-oscista, zrosle z pl ami. Edo d Ted s 2rzed GLA e. 2, wyiszy rodza 2. ezost Scista. . zrosl plewkami. T5 eristata. otzna Klos 4 lowy. 2, &picz kh yiszy mezki, ny. , wkwi ne. sle z pl. mi. "si E b p Pn 22s E o ezki, ni wiatku $ zrosli plewkami TOUS oryzoides Klos T 9. osci aste oscist oski potrójne j y nlZszy à krócéj u srodk: sle z pl m d : FIT sciste lub le. b ójne rodzajny. 9 c6, w owym zrosle plewkami. Polon pe enne. "Trwala, plaski 2rzed 9 w st SX czn jednokwi jny. 9 cw wit —Á bezosti STGIZIBT Imi m te s T . a owy ,'W Wierz zecinias kloski e plor wiatko wiatku. szym dluiéj ne; ^s zrosle plewkami Meli emulenta Trwal Wiel 9, w wi cholk 2 i potrój nne. we na kaz ch rodzajnyi uzéj osci: w ni ez in Milo "afe mt Trvil Witch Mosowata AS IEEE See Mone JotEnu ns jednokwiatk kaidym zabku osadk Zw ilk ec peus Prin uidi ae us z OD Molini EST Cnt Klos M : G ifle Szczecin. soski potrój e jednokwi ove, i Ws? sadki, dw; (d m u rodzainv ; w mezki 'wnetrzna plewkach ami. 2 Ec WES 2rzed duDero irr kloski jne jed viatkow szystki a. |-2 olku osci: jnym bez m zewn wyluskuj h zamknii Nardu ia coerulea. TTrwala. Klos 2, edowy. 2; prawi ne spicza: i potró| jednokwi we, bocz je rodzaj 2, w kwiz Scista. bezostne; elrzna yluskujace si nice. PAPAE stricta. Trwala. Wié 2rzedow y. je awie równe. aste. jjne jednok iatkove, rod. ne plonne. ane. osci iatkach pl ;wmezki przy wier; sie. . UTC 5 Try h iécha. pojed. . Jedna. e. kwiatkó Sula. odzajne. 5 9 Scista. plonnych b ;kim zewnt z-|w pl chloa crus-galli ^ F wala. :ha. gronia Jedna. | k iatków 2.1 e, boezn 3 2, zewnet ezostn: etrzna lewkach. Jes ). (chin Trwala. E od sta| 2. rów wiatek j ub 3. e plon p) etrzna dl e, Ww 5 przy wi zamkni: " | ala. 5 : edei D ne. , zewneti lugo-osci: rodzajny lerz- : lete. Xd glaucu 0-| Rocz PUINuEO Gp kwiatkó itae. 2 etrzna wk oscista. jnym z w plew inm doti m (Setari. na. 0 2 2, równe te 5 kwia ów od 2 zewnet w kazdy A ewnetr. wkach z : zupun uoeim Seer Roc Wiécha z ply jodnostr 2, pawie ino s ów 5 AD 11. 2,w M Dnm utm A zna dlugo | zrosle I amknigte. 'anicun 'aceum. E zna. sów zloz . | zadne. e równe nii k latKow 2. B go-0s n ploni wiatk vierzcholk E o lub wy debi ioris Roczna. Kos 0.| 2, nier iemal te Sr Gas trzeci ni 9. 7 scista nych b uw wi olku osci. yluskuj, iquinale (Digi " ó epe.| kwi jedei niewyks 2, zewne b bezostn ierzcholk Scista. ljqco sii PENAL serheilla (Digitarü Roczna Ki alcowaty. ON wiatków. 2 n. ykszüle zad etrzna nieki e, w ku dlu z plewkami 1e. im viri bynsi(sb ia) Ro ü. os waltow: f NBC Ves Xin 3 Iul ony. ines iekiedy ; rodzajnym igo-oscist ZU ami zro: oir bios) ndhnr ATA ya oí nierówne. iE jeden b 4, czasem 2 2 bezostne. y przy wierzchol E Gesn m s A ub S, rum Sr à mina. K iécha z klo 9. nierówne. 4958 jede 2 ylko wyksztal 2, zewnetrz d olku szczecini, ym dlu- ^w "S : plowkan ujqce sie. Up Sum. ues. mee Es alcoa szczupl. 2 nierówne. kwiatkó n rodzajny irugi Hkatcone; $2 D ER. oscista. iasta. plewkach pus i 2 -Poa E Trwalr Wit yov 3 nierówne, ów 2, jeden rod Mp rroosqi 2, bezostne wylusk ie. an la. 16c : , nleró tb 'odzaj o 2, bezos 2 ujace si 92 nua. Trw a. DET Tówne. ajny drugi 9 c zostne. zrosle 2 ce sie. B Va e uatica. xn: Ud walcowaty. 2, Un JBYREDENDIODDYE 2, PER szyd E 2 Meviani B mpre R waültowaty. prawie ró kwiatk szydelk wyl plew. z 22 EIC ees Wikcl EE 2 1 vns o ps p picreste 2 OR i RUE E EU kujgco dn "i a. 1éc] , TÓWD: rótk 2, w ob 'ezost . sle z pl TESP VA UM Trwal Wi ha. e te (0:05 9 udwu kwii ne, w wyl plewkami, A a. iéch zak pe 'szezecii te. 2, wob 1 kwiatk » Ww plonny yluskujace si mi. Jes serotina. Trw Wi a. 2^ni 'Ofiezo, czecin b TOIT ach I inym w Jqce Sie iriviali. 5 ala. i6cha ) nierós ne. jasto 2, w obu l'svitrü fene Dezostne. zewnetrz plewkach 2 ie. ^ ala. iéch , niei prawi t. Peer 2, bezos dzajny bezostne. lewkae amknigte. PNE T Iécha. rówi ie t kv ; zostne ; jnym 2 stne. E ach icte. Triodia de Twp Wiécha 2, IDE onds iczast epe. Eun ów 5—1. 2, berosite w ploni DAY plonnyi zamkniete Trità cumb, 'ocznd. "Wiécha. 9. nii rÓwne $ e. wiatkó T, V p) ne nym kwi, ym 1 w pl d licum polonicum ml NIS: ! d mierdwne wne Spiczast kwiatków 5—9.w nasadzie n 2, berostae. wo diana Evi cz 2 ES islkie Be w Pls ch zamk ; icum. .| Klos plaski , prawi Spiczas e. | kwi ESO nasadzi agich. 2, bezo: d cwiatk estokro ie bezostne. Dl tdi nkniete Triticum r, TEyum plaski 2rzedowy 2, ss równe e Exin ZW. T, Smpastc nagich. * 2, bue wea ipa Wjelynua.- M UN zamknigte. 'epens. 'oczna. Wiécha à y. | 2; równ ne $ iczaste. iatków. iw ykle 3, w. i splatanemi ne. yneza. 3 w plewk h zamknie! . Triticu E Klos a jroniasta e Szez TE Vssbt sn zwykle TER hb rm polaezoi 2, b 5 ern uu "Tritü m spelta. Trwal; Be 3 9 owate. iasto sz kwiatkó zwykle 5 5, wl agich. nych. 51 ezostne i - z pl ach za icte. Don vulgare 3 Kk 9. prawie równ que kwiatkó Ww zwykle 3 DEM polaez 51 bezostne. * en Ue mays. n los 2r , prawie ró ie Spi ów 3, $ wlo: lw na: qezonych 2, bez A lewkai &h Eve Roma, — |K "PESN fias. | kwiakó Todo new sien 3 aste S Hn vant im. Kos vnieml róvne sto | leviatków 4 hub 3, uu cene 2 Danse Mlewkach zawarte h [d osci spi w 4 lub 5. SERPERUER nny. 2 2, be s rte; Wiéch 9 iste. piozaste l lub. 5, d sadzie nagi 9 zostne; w pl a i klosy. , prawie ró ub| kwii » dwa &ro agich. 2, bezostne. plewkacl Sy. M prawie Eae m atków od.5.d REST 3, b ine w plewka - zawarle, wie. 'wne EIS ond 5 do 9. wyksztalcone. à ne. ] S plewkach GRTDRH etowate iatków 7 : le awarte, kwiatkó d ub 4, d EN bezostne; w P, wkach zaw: te. u:ków 2— ,dwa i ; zewi plewk art klosk HT boc, zewn metr; ach e. i mezki ; wii Zne ri - etrzna rzna w 5 w ple Zawi ezkie 2 need: ss 3 w kwiatkacl SVIerzcholk - DRAN ELS Oe; Zeit j plonny. 2, ze h: rodzaj u 3; wi arte. 2 iisde Tleviatk x ; 2 " voneisn iganiia] RUE iss ios vyhskujce zumEniete 0We. 2, ze ia lub oseià róz pe Scista, ie. s 2, DUREE lion scia ró2n6j dlugosci ; Ww plonn. bezo: wytuskuj 9v Wee etrzma bez stna lub j IBosci uzbroj, z0s. | z plew ljace sie. v deae ezostna, Means Ed j kami zrosle. d owata ils oscista z pl - » lub w wierze * pleywkami zcl zrosl holku dlugo-osci sei ] le. oscist yluskuj ia.| wylus ijace si yluskuj je. (uskKuJage sie. — L nagie. FAMILIE. T3 «4 pospolieie ziarnem (semen LL. eariopsis Rich.c erio. Mirb.). , zwany, jest suchy, jednonasienny, nagi lub plewkami ko- rony $cisle okryty i zniemi zrosly. Perysperm jest duzy, maczasty, cale niemal ziamno wypelniajacy, zarodek. zaá malefki, przy nasadzie ziarna do boku peryspermu. przy- lozony. Lodyga dzblem (culmus) zwana., bywa zwykle pojedyneza, walcowata, wydrazona, Ww ewm um odstepach zawsze majaca pelne kolanka (genicula). .Z kazdege ko- lanka. wyrasta li$ó pojedynezy, którego czesé dolna (ogo- nek wyobrazajaca). cisle ZdZblo otacza i zowie sie poche- wkg (vagina); ta z jednego boku do pewnéj .glebokosci jest wpodluz rozdarta, w wiérzcholku za$ konezy sie ma- lefikiém, blonkowatém, bialawém przedluzeniem jezyczkiem (ligula) zwaném. —Jezyczek ten latwo widziééó mozna. na bok nieco uchylajac liscia; jest on albo $piczasty lub tepy, caly, karbowany lub. mniéj wiecéj podarty, eladki lub rze- sowaty, czasem niewyrazny lub zaden (np. w niektórych gatunkach rodz. Panicum, gdzie go rzed krótkich wlosków zastepuje). . Liscie.s3 równowazkie, Spiczaste, zwykle dfu- gie, plaskie, nerwami. równoleglemi wpodluz oznaczone. Korzeh wlóknisty, czestolazacy, czasem SE WOINAHs Zà- zwyeza) trwaly.. Trawy skladaja | wielka i nader uzyteczna familia ro- Slin.. .Maezaste ich ziarno obfitego i codziennego dostar- cza nam pozywienia, a liscie ich. i miekkie lodygi dla do- mowych zwiérzat najwazniejsza pasze stanowig. Z tego powoduniektóre ich gatunki umy$lnie na polach sig upra- wiaja, 1 pod ogólném. nazwiskiem 2002 wZascüwych (cerealia v. frumenta). powszechnie sa. znajome. Obok zalaezona tablica wymienia porzadkiem abecadlo- wym wszystkie trawy.w dziele tém opisane, wskazujac przy kazdym gatunku jego trwalosé, kwiatostan, rozmai- to$6 plew kielichowych i koronowych, liezbe kwiatków za- wartych w kloskach 1 jako$é nasienia. Tom I. 10 p. 7 (E: NIEKTÓRE 9. CIBOROWATE LvuB TURZYCOWATE (CYPERACEAE) ^^fSato rosliny kwiatami plewkowatemi i ogólna posta- cia do traw podobne. Lodyge maja ziela, pojedyncza, walcowata3 lub trójkafciasta, bezkolankowa. Liscie dlugie, równowazkie, trawiaste, pochewkowate, lecz pochewki za- wsze cale wjezyezek nieprzedluzone. Kloski ich plaskie lub mniéj wiecéj walcowate, oboplciowe lub 1plciowe, skla- daja sie z licznych. plew, juz dwoma rzedami dachówko- wato na siebie $cisle zachodzacych , juz zewszad okrywa- jacych osadke. Pod kazda plewa , Ww j6j nasadzie, jeden znajduje sie kwiatek, nie majacy juz innego okrycin Nie- zawsze wszystkie plewy w klosku sa bódadine nizsze nie- kiedy bywaja plonne, tojest bezkwiatowe. Czasem kloski sa, wespülplciowe (spiculae androgynae), tojest jedne ple- wy same mezkie, drugie w tymze klosku same zenskie za- wiéraja kwiatki. Precików zwykle 3 (rzadko 2) podslup- kowych; ich nitki ezestokroé s3 trwale: zawigzek górny pojedynezy, juz nagi, Juz szezególnym kubeczkiem peche- rzykowatym, trwalym, w górze otwartym, okryty. Kube- czek ten uwazany bywa za miodnik, lub za pokrycie we- wnetrzne kwiatowe; zrasta sie on z owocem $cisle go za- mykajae iniby torebke nasienna tworzac. Szyjka jedna, podwójng lub potrójna (rzadko pojedyneza) blizna zakoi- czona. Owoe lziarnowy, niepekajacy, bloniasty lub sko- rupkowaty, okraglawy lub jajowaty, czesto ku nasadzie zwezony, pospolieie 3graniasty, w wiérzcholku dziobkiem lub krótkim sztylecikiem uwienezony, juz nagi i polysku- jacy sie, juz kosmaty , czasem szczecinkami z nasady wy- rastajacemi otoczony, lub dluga, biala welna okryty. Pe- rysperm maezasty jak w trawach, 1 zarodek podobnez ma polozenie. Ciborowate roésliny sa trwale, maja korzet wló- knisty, czesto lazacy 1 gleboko pod ziemia rozpo$cieraja- cy sie; lubia miejsca wilgotne i I2ki blotniste, lecz i na su- arua niektóre ich gatunki rosng. FAMILIE. 15 3. STORCZYKOWATE (ORCHIDEAE). Skladaja bardzo naturalna familia roslin odznaczaja- cych sie szezególna, im tylko wlaáciwa budowa kwiatu. Okrycie kwiatowe zawsze maja pojedyneze, od Linneusza za korone, od Swartza, Richarda, Browna i inmnych za kielich uwazane, górne, tojest na zawiazku osadzone, ko- lorowe, nieforemne, na 6 klapek wciete; trzy z nich ze- wnetrzne, trzy zas wewnetrzne juz wszystkie wolne, odoso- bnione, juz niektóre róznie z soba. zrosle. Zpomiedzy piér- wszych najwyzZsza zowie sie nteparzystq, dwie za$ boczne odpowiadajace sobie parzyste; miedzy wewnetrznemi ró- wniez dwie sa do siebie podobne, trzecia za$ calkiem od- mienna, przeciwlegla nieparzystéj klapce, dolng, dzialkq (labellum) nazwana. Linneusz poczytywal ja za miodnik. Pieé klapek wyzszych, razem uwazanycbh, stanowia niby wla$ciwe kwiatu okrycie czyli kielich, bo wielkoscia i ksztaltem wszystkie mniéj wiecéj zblizaja sie do siebie; dolna za dzialka, majac kierunek, ksztalt, wielkosc i przy- mocowanie odmienne, osobny przedstawia organ. Kielich zowie sie otwarty (calyx patens, patentissimus), kiedy je- go klapki ezyli weiecia sa mniéj wiecéj rozlozyste; ztulony (connivens), kiedy klapki swém zetknieciem sie niby rur- ke lub kule tworza (np. r. Neottia) ; sklepisty (fornicatus), gdy weiecie nieparzyste z dwoma wewnetrznemi sklepie- nie formuje, obadwa za$ parzyste od tamtych oddalone i rozpostarte lub zwisle (np. r. Orchis, Gymnadenia). Dol- na dzialka jest ostrogowatq, (lab. calearatum), kiedy pod spodem przy nasadzie, opatrzona wyrostem mmniéj wiecéj dlugim, wewnatrz wydrazonym, rozkiem lub ostrogq (cor- nu v. calear) zwanym; bezbronnq, (ecalcaratum v. inerme) gdy ostrogi nie ma; przednia (anticum), kiedy odpowiada stronie mizszéj czyli zewnetrznéj kwiatü, uwazanego w naturalném jego polozeniu (np. Orchis); tylna (posticum) 16 NIEKTÓRE gdy ma kierunek przeciwny piérwszemu, czyli gdy na wewnatrz tojest w tyle kwiatu sie znajduje, a wtedy caly kielich niby przewróconym byé sie zdaje (up: Malazis, Li- paris), wycieta, lab przerwana (interruptum), kiedy z dwóch stron bocznych mniój wiecéj glebokie u dolu ma wyciecie, i tym sposobem na: dwie niepodobne do- siebie dzieli sie ezesci; z tych. nizsza; hypochilium , wyzsza za$, jakby sta- wowato z tamta polaezona, epichilium mianuja. (np. Ipi- pactis), zamknigta (inclusum), gdy miedzy innemi klapkami kielicha jest ukryta (np.Goodyera); zreszta moze byé cala (indivisum), lub na. klapki róznie podzielona, plaska,.wy- deta;it.p. Organ prawie ze $rodka kwiatu wyrastajacy, nasada zz zawiazkiem owocowym zrosly, mniéj wiecéj zgrubialy, zowiémy pretoslupem, (gynostemium ich. v. columnagenitalium. Sw.). Sklada sie on z precików 1 slup- ka tak. z.sob3. spojonych, iz cze$ó jego. od szyjki, pocho- dzaca , strone przednia. (przeciwlegla; dzialce dolnéj) two- rzy ikohezy sie blizn3;; ezgsé za$ .z polaezenia nitek pre- cikowych powstajaca, jest jego strona tylna czyli grzbie- tem i ma na.sobie glówke pylkowa. ....... Caly ten. pretoslup jest. zwykle b. krótki.. W nim na- stepujace uwazaja. sie cze$ci : wkles£osó czyli do4ek (clinan- drium) przy. wiérzcholku | pretoslupa. | w niektórych: stor- ezykowatych znajdujacy sie, w którym spoczywa. pochylo- na glówka pylkowa (np. Zp?pactis). Znam2g (gynizus) Jest- to czesé blizny najobszerniejsza, na. przedniéj stronie pre- toslupa widzialna, plaska. lub wklesla, budowy. gruczol- kowatéj, szezególna. wilgoé. wydajaca i takowa podezas kwitnienia, okryta... Jéj cze$ó najwyzsza, badZ naksztalt blaszki wystajaea, badZ.w postaci malego koüczyka oka- zujac3 sie, badz innego ksztaltu, dziobkiem blizny. (rostel- lum) zwaé.bedziemy, gdyz zawsze z jednego i tegoz sa- mego organu pochodzi, chociaz róznie uksztalconga bywa. Blizko wiérzcholka, lub przy &rodku owego dziobka, daje FAMILIE. T1 sie czesto widziéó maly wystajacy gruezolek, podluzny, równowazki , paraboliczny. lub. innego ksztaltu (lecz za- wsze jednakowego we wszystkich gatunkach tegoz rodza- ju): to cialko gruczolikiem slupkowym. (proscolla) mianu- jemy; saezy ono wilgoé kleista do któréj przylepia sie py- lek badz ezastkami , bad£ w massie SRM Z pint wydzelony. Wlasciwie:w jédnym tylko rodzaju Cypripedium Be wek pylkowych jest dwie, odosobnionych 1 oddzielonych; we wszystkich za$ innych. zawsze jest jedna 2komórkowa; leez ze jé komórki zwykle. s znacznie od siebie oddalo- né, na. plerwszy. zatém rzut: oka/ dwie niby glówki byé sie zdaja. .Linneusz naet za dwie je uwazal. Komórki albo 83, wewnatrz pojedyneze,. albo na dwie lub wiecéj komó- reczek (locelli) za pomoea przegródek, juz zupelnycli;juz niezupelnych; przedzielone.... Glówka pylkowa zowie sie cigglq ,: nieodznaczong. (anthera. continua) , kiedy grzbiet pretostupa.w jednostajna i ciagla: substancya sie przedlu- Za, stanowige3 przegrode dwóch komórek glówki; tylna wige. ezes$ó takiéj glówki niezém od reszty: pretoslupa. nie jest odznaczona, lecz jednostajny organ z nim tworzy (np. r.. Orchis); trzóngezkowata, (stipitata) gdy: jest wsparta ni- by.na.trzoneczku; beztreoneczkowa (sessilis) gdy swa nasa- dà bezposrednio. do tylnéj krawedzi wkleslosci pretoslupa jest. przymocosang;- tylna: (postica). gdy.w tyle blizny. sie znajduje (np. Zpipactis ;. wiérzcholkowa (terminalis v. su- perposita), gdy. n& wiérzcholku Biriioninpal jest .osadzo- na it. d. , Pylek biens oasis glówki , stanowi tak ' zwane qmassy pytkowe (massae pollinis)... Te zazwycza) sa podluzne, lub. przewrotnie-jajowate, czasem kuliste. W.o- gólnosci dziela. sie: 1...Na massy pociete (massae sectiles), kiedy | kazda. rozdzielona. jest, podluzuie na dwie polówk (massulae), z poczatku odosobnione. przegródka , pózniéj 18 NIEKTÓRE po zniknieniu takowéj, bezposrednio z soba zetkniete. Po- lówki te na zewnetrznéj czyli wypukléj stronie pokrajane sa na liczne czasteczki czyli brylki (particulae), nierówne; katowate, $cisle z sob; zetkniete. Massy tego rodzaju sa albo szypuleczkowate (caudiculatae), albo bezszypuleczkowe (muticae) Piérwsze przedluzaja sie u dolu w nitkowaty trzoneczek ezyli szypuleczke (caudicula v. pedicellus) dwom polówkom.massy wspólna. Szypuleczka ta otoczona jest nizszaà eze$cig zwezonéj komórki glówkowéj, jakby jaka pochewka, w nasadzie za$ korezy sie gruczolkiem lipkim; okraglawym, talerzykowatym: lub eliptycznym, zwanym zaczepkq, massy pylkowéj (retinaculum v. glandula: pedi- celi. 'Wyjeta massa ze swéj komórki, latwo do kazdego przedmiotu ta zaczepkq sie przykleja. Niekiedy zdarza sie Ze cialko to nie pod nasada szypuleczki, jak zwykle, lecz do boku nasady jest przymocowane, co w dwulistniku wonnym (Platanthera bifolia) wyraznie widziéé mozna. Mo- ga przytém byé zaezepki albo nagie i widoezne (jak w r. Gymnadenia, | Platanthera), albo w szezególném wydraze- niu pretoslupa niby w woreczku lub kapturku (bursicula v. cueullium)ukryte (np. w r. Orchis), i sa albo polgezone z soba, albo odosobnione tojest w oddzielnych korór- kach wspomnionego woreczka zamknigete. ^ Szypuleczki mass pylkowych s3 sprezyste, latwo sie bowiem naksztalt gummy elastyczné] rozciagaja i kureza. Wszystkie nawet brylki stanowigce masse, zdajasie byó materya téjze na- tury lekko-polaezone, która (gdy brylki. zwolna oddzie- lamy), w sprezyste niteczki sie rozcigga. Massy za$ bezszy- ' puleczkowe sa, te, które wspomnionéj szypuleczki a szcze- gólniéj zaczepkt nie maja. 2. Massy ziarniste (mas. granu- losae v. farinaceae), zloZone s3 jak i poprzedzajace, z dwoch polówek (massulae) ezasem prawie-równych, lecz nigdy szypuleczki nie maja. Skladaja sie za$ z niezliczoné) liczby kulistych ziareczek (granula), bez porzadku skupionych 1 al- FAMULI E. 19 bo bezposrednio z soba. zetknietych, albo téz, badz tu i ow- dzie bad calkowicie, wlókienkowata substancy23, naksztalt niteczek, polaczonych. Roztarte w paleach lub dobrowol- nie rozproszone, okazuja sie w postaci subtelnego, brudno- bialawego naksztalt maki proszku. Ziareczka te sa albo po- jedyneze, albo z kilku komóreczek czyli z osobnych kulek (cellulaev. globuli) sklejone (np. r. JVeottia). 3. Massy.stade, brylowate (mas. solidae v. pollen cereum), kiedy ich substan- cya nie przedstawia. zadnych wyraznych ziarek, lecz jest jednostajna, ezasem niby do wosku podobna. Rzadko je- dnak cala massa pylkowa w komórce zawarta, jedne nie- podzielong tworzy bryle; cze$ciéj sklada sie ze 2 lub 4 brylek. |Zt3d massy te moga byé pojedyncze. (m. simpli- ces) kulistéj lub jajowaté] postaci; podwojne (bimassulatae) zlozone. z dwóch brylek, w kazdéj komórce glówki je- szeze nieotwartéj, bezposrednio z soba zetknietych; po- czwórne (m. quadrimassulatae) gdy w kazdéj komórce 4 takich brylek sie znajduje, juz od siebie oddzielonych, juz róznym sposobem posklejanych. W rodzaju Cypripedium, wiérzcholek téj cze$ci preto- 'slupa, która ze spojenia precików powstaje, rozdziela sie na 3 klapki; z tych dwie boczne, majace na sobie glówki pylkowe, wyobrazaja niby wla$ciwe preciki, $rednia za$, najwieksza, bezglówkowa, zowie sie wyrostem precikowym, ezyli precikiem plonnym (staminodium); za takiez wyrosty moznaby poczytaé i dwa nizkie,na powierzchni chropawe cialka, znajdujace sie po bokach nasady glówki pylkowéj w r. Orchis, Platanthera i innych. Zawiazek owocowy u storczykowatych jest dolny, po- dluzny, jajowaty, okraglawy lub prawie-ostrokregowy. Takiz ksztalt ma 1 owoc, ezyli torebka z niego powstaja- ca, która jest lkomórkowa, trójácienna 1 trzema podluzne- mi szparami pekajaca. Ziarna b. liczne, nader drobne, przymocowane do trzech podluznych osadników, do $cian 80 NIEKTÓRE przyroslych. : Richard. dzieli je. na: dwojakie; tojest na siatkowate (sem. : reticularia), prawie jajowo-równowgzko- podluzne, mniéj wigcé) : splaszezone.1 latwe. do: poznania po: swéj pieknie siatkowaté) powierzchni ,. i wrzecionowate (fusiformia), walcowate .maksztalt. szczuplego 'wrzeciona. Zarodek : umieszezony jest w nasadzie ird. miesi- stego. hosliny Lirik Knut naszego biis sg wszystkie zielne, rzadko nad pól lokcia' wyzsze. Lodyge maja poje- dyneza, walcowat4, pelna lub wydrazona.. Liscie równiez pojedyneze, cale, nerwami. równoleglemi. wpodluz ozna- ézone; nizsze pochewkowato pretot ulajace , wyzsze bezo- gonkowe. Kwiaty pospolicie w jeden wiérzeholkowy klos zebrane, przysadkowate. | Korzeü niektórych sklada sie z Wlokien walcowatych, mniéj wiecéj: grubych , pojedyn- ezych lub galezistych , w innych za$ tworza. go dwie bul- wki jajowate, okraglawe lub prawie-kuliste 1 pefne; cza- sem bulwki s3 dloniasto:podzielone. . W. korzeniach nie- których znajduje sie gatunek maczki pozywnéj, salepem zwanéj. .Jedne lubia miejsca nizkie 1 /3ki mokre, drugie w lasach cienistych 1 nieco wilgotnych rosna. | .Z DZIALU DWULISCIENIOW yo, BEZKORONOWYCGH (DICOTYLEDO- CE NEAE. APETALAE). | 4. IGLASTE, SZPILKOWE rus SZYSZKORODNE (CONI- | |." FERAE). | Kwiaty maja: albo. zupelnie albo wpól-oddzielone, w kotki pospolicie zebrane. ' Mezkie kotki s2 pojedyneze lub skladane, u dolu zwykle plewkowatemi przysadkami FAMILIE. 81 opatrzone. . Preciki albo liezne, geste, do osi kotki przyro- sle i niby w jedne wiazke spojone, albo po kilka do wyz- szych fusek ezyli osadników kotke skladajacych, przymo- cowane. Nitki ich prawie Zadne, glówki jedno, dwu lub wielokomórkowe, w wiérzcholku pospolicie fuszezkowate, albo grzebykowate. Komórki po dojrzeniu podluznie pe- kaja. Osadniki kotki zeüskiéj s2 zazwyczaj 2kwiatowe, nizsze niekiedy bywaja puste. Zawiazek pojedynezy wma- leükim kubeczku ukryty. Szyjka l1 lub wiecéj, ezasem - Zadna. Blizna pojedyneza, wypukla lub wklesla. | Owoe - czyli szyszka sklada sie z Iusek twardych i drzewiastych, lub skórkowatych i gietkich, od siebie oddzielonych, albo nieco miesistych, razem zroslych i niby jagode tworza- cych. W piérwszym razie pod kazda luska w nasadzie dwa, s, orzeszki niepekajace, lnasienne, skrzydelkowate lub bezskrzydelkowe; w drugim szyszka jagodowa miesci w sobie jedno lub wiecéj ziarn. Perysperm jest miesisty i olejny, a zarodek waleowaty, w $rodku peryspermu w kierunku jego podluznéj osi umieszezony. —lListki za- rodkowe niekiedy na kilka klapek wciete. Familia ta obejmuje same drzewa i krzewy, wiekszg cze$ó naszych lasów skladajace. ^ Wszystkie maja li$cie szezuple , szpil- kowate, twardaweigladkie, zawsze zielone i na zime nieopadajace (wyjawszy modrzew) sok zywiczny (wyja- WSZy cis). 9. KOTKOWE (AMENTACEAE). ., Familia ta, podobniez jak poprzedzajaca, z samych drzew i krzewów sie sklada, leczich sok jest wodnisty, li$cie za$ kazdéj jesieni opadaja, a na wiosne odradzaja sie nowe. Liscie te zwykle sa pojedyneze, plaskie, ogonkowate, na- przemianlegle, przysadkami trwalemi lub opadajacemi opatrzone. Wyjawszy rodzaj wiazu (który ma EVA 1 'Tom I. 82 ; NIEKTÓRE dwupleiowe i nie. w kotki zebrane), inne wszystkie maja kwiaty kotkowate (przynajmniéj mezkiej, albo zupelnie albo tylko wpól oddzielone. Mezkie kotki, pospolicie waleowate, skladaja sie z liez- nych fuszezek dachówkowatych , juz calych, juz w wiérz- cholku poszarpanych. Pod kazda taka luszezka preciki albo: bezposrednio s39 przymocowane, albo za posrednic- twem kilku przysadek ezyli luszezek mniejszych, albo na- koniee w szezególnym kubeczku s3 umieszezone. .W ro- dzaju buku.w miejscu luszezek jest kielich dzwoneezko- waty, podobniez w debie kielich na kilka dzialów woiety. Precików rózna bywa liczba, pospolicie od 2 do 20; nitki ich wolne, glówki 1 lub 2komórkowe. Kwiaty zenskie albo s3 pojedyneze, lub po kilka sku- pione, albo, co sie czesciéj zdarza, w kotke tak jak 1 mez- kie zebrane. "W piérwszym razie umieszczone s3 niby w paezku z lusek dachówkowatych zlozonym, lub w po- krywie zawarte; w drugim, pod kazda fuszezka kotki, je- den lub wiecéj znajduje sie kwiatów. . Kielicha; wlaseiwe- go albo weale nie ma (jak w olszy i brzozie), albo miejsce jego gruezolek zastepuje (jak w wierzbach), albo jest bar- dzo drobny, ezesto niewyraZnuy, na zawigzku owocowym osadzony, albo nakoniec dolny, kubeczkowaty.. Zawiazek pojedynezy, 1— 3komórkowy. Szyjka 1— 2 , blizna. poje- dyneza, podwójna lub potrójna, cala lub na klapki roz- cieta, zakoticzona. Owoc jest albo torebka 1komórkowa, 2scienng, wieloziarnowa, albo orzechem 1—2ziarnowym , juz twardym skorupkowatym, juz bloniastym, skórkowa- tym, nagim lub skrzydelkiem albo przysadka opatrzo- nym. Nasienie jest bezperyspermowe. FAMILIE. 83 i 6. POKRZYWOWATE (URTICEAE). Kwiaty maja drobne, bezkoronowe, zielonawe, pospo- licie wpól albo zupelnie rozdzielone. Kielich 4—5listko- wy, lub 4—5 razy wceiety, w kwiatach zenskich jest trwa- ly, niekiedy 2klapkowy. Preeików 4—5, w nasadzie kie- licha. przymocowanych. X Zawigzek pojedynezy, górny. Szyjek 1 lub 2. Blizn tylez. | Owoc jednoziarnowy, kieli- chem otoczony. W niektórych zagranieznych (np. w mor- wie) kielichy te, po dojrzeniu staja sie miekkie 1 nieco so- czyste, a z ich spojenia tworzy sie niby jagoda skladana (syncarpa v. sorosus JMirb.. Nasienie zwykle bezpery- spermowe. Nasze roSlhny pokrzywowate wszystkle sa zielne, zagranicznych wiele jest drzewiastych, np. figi, morwy it.p. Kwiaty maja pospolicie w kupki lub gron- ka, a niekiedy w kotki zebrane; li$cie naprzeciw lub na- przemianlegle , pojedyneze, ogonkowe, cale lub róznie wcinane, zwykle szorstkiemi, czasem parzacemi wloskami okryte. 7. LEBIODOWATE (CHENOPODEAE v. ATRIPLICES v. OLE- RACEAE L). Maja. podobniez jak poprzedzajace, kwiaty drobne, zie- lonawe, zazwyezaj zupelne, rzadko rozdzielone. Kielich podowocowy, trwaly, 5listny lub 5dzielny, rzadko 3 razy wciety, 2klapkowy lub calkowity. Precików najezesciéj pieé (rzadko 1—2), do dna kielicha przymocowanych i li- stkom jego lub dzialom przeciwleglych. XZawigzek poje- dynezy,górny. Szyjek 1— 2 lub nieco wieeó], czasem Za- dnéj. Blizna zwykle pojedyneza. Owoe w naszych rosli- nach lebiodowatych zawsze jest lziarnowy, zazwyoezaj bloniasty, niepekajacy, kielichem, ezestokroó zmienionym okryty. Niekiedy kielichy po dojrzeniu staja sie soezyste, r4 84 NIEKTÓRE i razem spojone jagode niby tworza, jak. w r. .blitum. Pe- rysperm w nasieniu ma3ezasty, zarodkiem skrzywionym lub Slimakowato zwinietym otoczony. Korzonek dolny. ELo- dyga zielna, galezista. Li$cie pojedyneze ogonkowate, na- przemianlegle, cale lub róznie weinane, czasem popylone, bez przysadek i pochewek. Kwiaty albo zebrane w kupki mniéj wiecó geste, albo w gronka lub klosy juz pojedyneze , juz wiéchowato-rozgalezione, z katów li$ci lub na wiérz- cholku lodygi i galazek wyrastajace. Wiele z nich dostar- cza, przyjemnego i zdrowego dla ludzi 1 zwiérzat pozy wie- nia,juz w slodkich swych korzeniach jak buraki, juz w miekkich lisciach jak szpinak, lebioda i t. p. Z DZIALU DWULISCIENIOWYCH Z KORONA IPEATKOWA (DICOTY- LEDONEAE MONOPETALAE). 8. PIERWIOSNKOWATE (PRIMULACEAE v. LYSIMA- CHIAE). Kielich maja dolny, trwaly, llistkowy, zazwyczaj 5dzielny, ezasem rurkowaty, 5zabkowy. Korone lplatko- w3 foremna ,. kólkowata lub tacowata , pod slupkiem osa- dzona, z brzegiem rozlozystym i pospolicie w. 5 klapek wycietym. Precików 5 (ezasem 4—7), do korony przymo- cowanych i klapkom jéj przeciwleglych. Zawiazek poje- dynezy. Szyjka zawsze jedna, blizna, zwykle okrgglawa i cala, zakotezona. | Owocem jest torebka. 1komórkowa, juz wkolo poprzecznie, juz w wiérzcholku 5 lub 10 zab- kami pekajaca, rzadko bezácienna. Ziarna liezne, do osa- FAMILIE. 85 dnika érodkowego, zwykle kulistego przymocowane. Za- rodek. prosty, z korzonkiem dolnym, w peryspermie miesi- stym umieszezony. $3to rosliny zielne, z korzeniem pospolicie trwalym. | Lodyge maja pojedyneza lub ga- lezista; liécie zwykle cale, naprzeciw lub naprzemian- legle, ezasem okregowe, a niekiedy tylko korzeniowe; kwiaty albo z katów li$ci pojedynezo wyrastaja, albo tworza grona wiéchowate lub baldaszek wiérzcholkowy, albo s3, okregowo-osadzone. 9. WARGOWE (LABIATAE v. VERTICILLATAE L.). Skladaja liezna i bardzo naturalna familig. Kielich maja rurkowaty, dolny, trwaly, 5 razy wciety, o weigciach juz foremnych, juz nieforemnych, ezasem Dzabkowy, 8 nie- kiedy na dwie wargi podzielony. Korona pod zawigzkiem - umocowana, rurkowata, nieregularna, Zwargowa. Warga goórna. (któréj. bardzo rzadko brakuje), bywa zazwycezaj sklepista, cala, lub plaska, wycieta albo rozezepana; dolna trzyklapkowa, o klapkach nierównych, $rodkowéj zwykle wiekszéj. Precików. rzadko dwa, pospolicie 4, do korony przy- mocowanych i pod j6j górna warga. ukrytych; dwa znich dluzsze s3 od dwóch innych. .Zawiazek owocowy górny ze 4 klapek zlozony, zpomiedzy których wyrasta szyjka szezupla, nitkowata, pojedynceza, w wiérzcholku na dwie $piezaste blizny widelkowato-rozdzielona. Owoców (cario- pses v. achenia v. eremi JMirb.) cztéry suchych, lkomór- kowyeh, Inasiennych, okraglawych lub katowatych (które Linneuszza 4 ziarna nagie uwazad), w glebi kielicha umie- szczonych i do podstawy szyjki (gynobasis) przymocowa- nych. Nasienie jest bezperyspermowe. Zarodek prosty, 0 listkach plaskich 1 drobnym dolnym korzonku. Nasze téj famili rosliny wszystkie s3 zielne, trwale lub roczne. Lodyge maja 4kanciasta3, galezista, o galeziach 86 NIEKTÓRE przeciwleglych. Liácie pojedyneze , przeciwleele, cale, na brzegu. pospolicie zabkowane lub karbowane. Kwiaty naj- eze$ciéj w nasadzie li$ci okregowo-umieszezone, czasem *worza klosy lub glówki, juz z katów lisci , juz na wiérz- cholku lodygii galezi wyrastajace, czesto przysadkami opatrzone. Prawie wszystkie maja smak gorzkawy, za- pach moeny, w jednych przykry, w drugich przyjemny aromatyezny, pochodzacy od olejku lotnego, który w szeze- gólnych gruezolkach, po caléj ich powierzchni rozsianych, obfieie sie wyrabia. 'Temu olejkowi winne sa niektóre z nich swoje lekarskie wlasnosci. 10. OGÓRECZNIKOWATE rub SZORSTKO-LISCIOWE (BORAGINEAE v. ASPERIFOLIAE Z.). Kielich maja. dolny, trwaly, foremny, na pieé ezesei mmniéj wiecéj glebokich, ezasem prawie do nasady docho- dzacych, rozdzielony; korone pod slupkiem osadzona, za- zwyczaj foremna, rurkowata, z brzegiem otwartym, mniéj wiecéj plaskim, w pieó klapek okraglawych wyeigtym. Ujscie Jéj, ezyli górny otwór rurki,jest albo nag), albo pie- ciu malemi przyrostkami juz w postaci luszezek, juz na- ksztalt gruczolków gladkich lub kosmatych, zasloniony. Precików 5, do rurki korony przymocowanych i w niéj ukrytych; glówki ich pospolicie eztérema podluznemi ro- wkami oznaezone, pekaja po dojrzeniu dwiema boeznemi komórkami. Zawiazek owocowy górny, sklada sie ze 4 klapek oddzielnyeh, zpomiedzy których wyrasta szyjka trwala, prosta, pojedyneza, w koronie zamknieta lub nieco wysuniona. BDlizna glówkowata, cala, czasem rowkiem przedzielona lub dwudzielna. | W jednym tylko rodzaju Cerinthe, dwa. sq owoce orzeszkowate, 2komórkowe; we wszystkich za$ innych jest ich eztéry suchych, IHkomórko- wych, 1nasiennych, nasada do dna kielichowego, a strong FAMILI E. 8T wewnetrzna do podstawy szyjki przymocowanych. Owo- ce te (nuces v. achenia v. eremi JM.) maja ksztalt ja- jowaty, albo kregielkowaty; ezasem bywaja. plaskie, na powierzehni gladkie, pomarszezone lub koleami zadziór- kowatemi okryte. | Ich nasada, która z kielichem sie zra- Staly, eczestokroéó otworem jest opatrzona. Ziarno przy- czepione do áciany lub dna owocu. Peryspermu nie ma. Zarodek prosty,z korzonkiem górnym. Ogórecznikowate roslny ksztaltem owocowego zawigzka, tudziez liczba; przymocowaniem i budowa owoców jako 1 brakiem pery- spermu, do wargowych s3 podobne, lecz w innych cechach, jakes$my widzieli, znacznie sie od nich rózniag. | Liácie ma- ja poJedyneze, leez. zawsze naprzemianlegle, pospolicie szorstkie, na brzegu cale; lodyge zielng, walcowata, ga- lezista. IKwiaty czesto zebrane w grona lub klosy wiérz- cholkowe jednostronne, w mlodosci zwykle skrecone (*). Korzen trwaly lub roczny, w niektórych zewnatrz bruna- tny lub ezerwonawy, w farbierstwie uzywany. Zreszta Zadné) nie maja 'w sobie aromatycznosci, a smak ich jest pospolicie wodnisty 1 klejowaty. 11. PSIANKOWATE (SOLANEAE v». LURIDAE 7. Kielich maja. dolny, trwaly, rurkowaty lub dzwonko- waty, na pieó cze$ci mmiéj wiecéj gleboko rozdzelony, Korona zazwyczaj bywa foremna, pod slupkiem umoco- wana, lédkowata, kólkowata lub dzwonkowato-rozszerzo- na, czesto podluznie zfaldowana, na brzegu w 5 klapek, juz okraglawych, juz $piezastych, wycieta. Precików 5, do nasady korony przymocowanych. ch glówki pylkowe niekiedy zetkniete s z soba.. Zawigzek owocowy górny. pojedynezy; szyjkajedna, blizna. pojedynceza, calkowita lub (*).Niektórzy skrecenie to przyrównywaja do zakrzy wienia ogona nie- dzwiadka (Scorpio). 88 NIEKTÓRE 2klapkowa zakonezona. Pod wzgledem owocu znacznie sie miedzy soba róznia. Jedne bowiem maja torebke, dru- gie rodza jagode. .. 'orebka wewnatrz na dwie zazwyczaj dzieli sie komórki, juz za pomoca przegródki do cian przy- mocowanéj, juz z brzegów tychze $cian, wewnatrz wgie- tych, utworzonéj. W rodzaju Datura, torebka u dolu jest eztero w górze dwukomórkowa, poniewaz dwie jéj prze- gródki do wiérzcholka owocu nie. dochodza. Jagoda zwy- kle takze bywa dwukomórkowa. Ziarnaliczne, nerkowate, do osadnika. árodkowego | przymocowane. .. . Perysperm maja; miesisty, a zarodek walcowaty, w: obraezke lub pól- kole skrzywiony.:. Lodyga tych roslin Jest zielna, rzadko krzewowa , walcowata , galezista; li$cie naprzemianlegle, pojedyneze, juz calkowite, juz na klapki róznie. wyciete. Kwiaty albo tworza klosy pojedyneze lub wiéchowate, al- bo w katach li$ci na zewngtrz, juz pojedynezo , juz po kil- ka, juz w baldaszko-eronach osadzone. W ogólno$sci rosliny: téj familit odznaczaja sie nieprzy- jemnym zapachem, wlasnosciami narkotycznemi 1 odurza- jacemi; szezególniéj ich owoe niebezpieeznym jest dla lu- dziizwiérzat. Medycyna jednak z pomyslnym skutkiem niektórych uzywa. 12. WRZOSOWATE (ERICACEAE). Kielich majà zwykle drobny, trwaly, pospolicie podo- wocowy,na 4— 5ezesci podzielony; korone do dna kielicho- wego lub do gruczolków kielichowych wkolo zawiazka przymocowang, juz lplatkowa , jajowata lub prawie-kuh- sta, wydeta, z brzegiem krótkim, odwinionym, 5zabkowym; juz ze 4 lub 5 prawie osobnych sztuk czyli platków zlo- Zona. Precików 8 lub 10 majacyeh nitki krótkie, glówki rozdwojone. Nasada glówek, we dwa rozkowate lub szeze- cinkowate przyrostki ezestokroé sie przedluza. Zawiazek FAMILIE. 89 owocowy pospolicie górny, rzadko dolny i zrosly z kieh- chem. Szyjka jest pojedyneza , blizna tarezowata 1 zwykle na klapki powycinana zakoficzona. Owocem albo jest jago- da kulista 4—5komórkowa , albo torebka ze 4—5 $cian zlozona, i takaz liczbe komórek majaca. Przegródki w to- rehce do srodka $cian s9 przymocowane. Ziarna pospo- licie liczne, bardzo drobne, do $rodkowéj osi owocu przy- czepione. Perysperm maja miesisty, zarodek prosty z ko- rzonkiem zwykle dolnym. . Familia ta obejmuje male lecz piekne krzewinki, miedzy któremi i zielne trafiaj3 sie ga- tunki. Liécie maja pojedyneze, cale, naprzeciw lub na- przemianlegle, zazwyczaj drobne, zawsze zielone, gladkie i polyskujace sie. Kwiaty albo w gronka wiérzcholkowe niekiedy jednostronne, lub niby w wiazeezki zebrane, al- bo pojedynezo lub po kilka w katach li$ci osadzone. Szy- pulki najeze$cié] przysadkowate. Jedne z wrzosowatych roslin znajduja sie w lasach cienistych, drugie na bagnach i mokrych torfowatych Igkach, inne nakoniec lubia. miej- sca. suche, otwarte 1 wzgórki piaszezyste. 13. ZLOZONE Lus ZROSLOGLÓWKOWE (COMPOSITAE v. SYNANTHEREAE). Tworza, najwieksza a razem najnaturalniejsza familia. Nazwano je roslinami zlozonemi, poniewaz to co zwykle za kwiatich poczytujemy, jest wlasciwie zbiorem lieznych, drobnych, bezszypulkowych, scisle skupionych i na dnie wspólném umocowanych kwiatów, tak dalece, iz wszyst- kie razem jeden niby kwiat skladaja, zwany g4ówkq, kwia- towq, (flos compositus .L. anthodium I£rh. calathium Cas- simi, cephalanthium Ach. calathidis Mirb. capitulum glomerulum .DC.), a same zowia sie kwiatkam? (flosculi). Caly taki zbiór kwiatków otoezony jest pokrywa czyli kie- lichem ogólnym (involucrum v. calyx communis v. pericli- Tom I. 12 90 NIEKTÓRE nium Cass. v. periphoranthium. Rich. v. perigynanda com- munis Neck). Kielich ten sklada sie. z pojedynezego lub wiecé) rzedów listków, 1 wtedy zowie sie wielolistkowy (in- voluer.. polyphyllum) : np. Tragopogon , Cineraria ; albo tworza. go liezne luski, pospolicie nierówne, dachówkowa- to jedne na drugie zachodzace, i taki zowie sie dachówko- waty (invol. imbrieatum), np. w chabrze, ostach; gdy luski maja; koice odgiete, nazywa sie nastroszonym (invol. squar- rosum)..np. /nula. Zreszta ksztalt jego moze byó roz- maity: Przuchaty. (in. ventricosum) gdy. ku: nasadzie jest wypuktlo-zgrubialy, ezasem prawie kulisty, np. w ostowych; polkulisty (in. hemisphaericum), gdy w pólkule jest uksztal- cony, np. wrotycz, rumian; jajowaty, podluzny, pami- dalny, walcowaty, podwójny (in. duplex v. calyculatum) gdy w nasadzie drugim mniejszym kieliszkiem jest opatrzony, np. Cichorium, LLeontodon. ..Wspülne dno (receptaculum v. clinanthium Cass. v. rachis JLessing. v. phoranthium Jüch.) na którém. z poczatku kwiatki, a póZniéj owoce s3 osa-. dzone, jest albo pZaskie lub mniéj wiecó] wypukle, czasem stozkowate 1 t. p. na powierzchni za$ bywa magie (recept. nudum), albo £osmate (rec. villosum v. pilosum), gdy ró- Zznéj dlugo$ci wloskami Jest porosle; szorstk?e (scabrum), gdy w dotknieciu szorstko$6 sprawia ; plewkowate (palea- ceum), gdy -okryte jest suchemi, blonkowatemi, róznéj dlu- go$cl 1. szerokosci plewkami ;. niekiedy plewki te s3 szezu- ple naksztalt szezecin, i wtedy dno zowie sie szczecimuaste (rec. paleaceo-setosum), np. Centaurea; komóreczkowate, do- leczkowate (rec. alveolatum v. favosum . v. foveolatum v. scrobiculatum), gdy ma na powierzchni male komórki ezyli jamki, mniéj wieeéj. regularne jak | w-plastrze miodu ,. lub doleezki weniecione, np. Onopordon, Apargios kropkowane (punctatum), dy wklesle kropki na sobie ukazuje, np. .Le- ontodon; brodaweczkowate (mamillatum v. papillo sum) bro- daweezkami wzniesionemi okryte. FAMILIE. 91 Czesci z których sie kazdy pojedynezy kwiatek skla- da, sa: 19*. Korona, (corollula), jest zawsze na zawigzku owocowym umocowana, jednoplatkowa, rurkowata, juz . foremma o pieciu zgbkach, albo na pieé szezuplych weieé rozczepana, i takie kwiatki zowig sie rurkowate (flosc. tu- bulosi); juz nieforemna,, tojest z Jednego boku 'w: górze rozdartaiw jJezyczek mniéj wiecój szeroki, plaski, w. wierz- cholku zabkowany i na bok zwrócony przedluzona. Kwiat- ki majace taka korone,zowig sie jezyczkowate albo pól- kwiatkowe (flos. heulati v. semiflosculosi. —Kwiat majacy same rurkowate kwiatki zowie sie bezpromdeniowym (flos discoideus v. flosculosus), np. bylica, Iopian, osty; majacy za$ wszystkie kwiatki jezyczkowate, zowie sie jezyczkowa- tym (flos semiflosculosus v. ligulatus), np. safata, cykorya ; jesli nakoniec $rodkowe kwiatki ma rurkowate, a na ob- wodzie jezyczkowate , wtedy zowie sie promzenistiym: (flos radiatus) np. rumian, aster. |2'* Precików 5 do korony przymocowanych i majacych nitki wolne, glówki za$ szczu- ple, dlugie, równowazkie, nasada na nitkach utwierdzone, w jedne rurke zrosle, Zkomórkowe i pod spodem czyli na wewnatrz szparg. podluzna pekajace. | 3** Zawiazek owo- cowy pojedynezy dolny, uwienezony szyjka jedna, walco- wat, która mie$ci sie w rurce ze spojonych. glówek. utwo- rzonéj, z którój mmniéj wiecé) wystaje 1 konezy sie blizna pospolieie rozdwojona. 4'* Lubo wlasciwego kielicha kwiat- ki nie maja, miejsee jednak jego bardzo ezesto zastepuje, w jednych rodzajach blonka naksztalt brzezka cokolwiek . wystajacego, lub miseczki zabkowanéj, zawigzek a pó- £niéJ. owoe. uwienezajacéj, np. Tanacetum, Pyrethrum ; w-drugich plewki albo luszezki co do wielkosci, ksztaltu i liezby rozmaite, np. slonecznik, cykorya; w innych nako- niec (których jest najwieeó]) znajduje sie puch (pappus) w postaci delikatnych, bialych, miekkich wlosów. -Wlosy puch ten skladajace, promieniami (radii) zwane, sg. albo 92 NIEKTÓRE odosobnione, albo wnasadzie zrosle.w obraczke, np. w o- stach. Jesli promienie s3 pojedyneze, puch zowie sie wwZo- sisty (pap. simplex v. pilosus v. capillaris), np. Senecio; gdy zaé dziela sie niby na galazki, ezyli osadzone s2. w caléj dlugosci z dwóch stron mniejszemi wloskami golém okiem : widzialnemi, tak ze caly promien niby do piórka delika- tnego jest podobny, nazywa sie piorkowaty (pap. plumo- sus v.ramosus), np. osty; gdy nakoniec promienie ukazuja na sobie tylko drobniutkie zadziorki;puch taki zowig szorst- kim lub zgbkowaniym (pap. scaber v. denticulatus); ezasem wlosy s3 krótkie, twardawe, nierówne, a wtedy puch. zowie sie szczeciniasty (pap. setaceus v. setosus), np. Centaurea. Dla jednostajnosci i blonke wyzé) opisang nazywaja czg- sto puchem Dlonkowatym (pap. membranaceus) tak jak plewki plewkowatym (pap. paleaceus). Niekiedy puch jest po- dwójny: zewnetrzny blonkowaty, wewnetrzny wlosisty, np. w niektórych gat. r. nula. Gdy puch bezposrednio na za- wiazku lub owocu jest osadzony, zowie sie beztrzonecekowy (pap. sessilis), np. Zieracium, Sonchus; wsparty za$ na. trzo- neczku czyli. delikatné) szypulce róznéj dlugosci, nazywa sie. trzoneczkowaty (pap. stipitatus), np. JLeontodon, salata. Puch rzadko jest trwaly, pospolicie po dojrzeniu owoców opada, czasem z owocem dojrzalym ulatuje. .5' Owoe zwany czesto ziarnem (semen, v. achenium Fiich. v. acenium Link. v. cypsela Mirb.) jest jednonasienny, niepekajaey, su- chy, bloniasty, zazwyczaj podluzny, walcowaty, ezasem prawie 4graniasty, niekiedy splaszezony, czesto na swéj powierzehni, linie lub zeberka podluzne, a niekiedy po- przeczne rysy ukazuje. Nasienie jest bezperyspermowe, zarodek prosty, olistkach plaskich, korzonku krótkim, dolnym. i Niezawsze jednak wszystkie kwiatki s9 zupelne: je- dne miedzy niemi maja czasem same tylko preciki, w in- nych sam slupek sie znajduje; sa nawet czesto nijakie, to- FAMILIE. ; 93 jest Zadnego z tych organów nie majace. Dlatego i owoc niezawsze wszystkie wydaja; czasem érodkowe $3 rodzaj- ne, a obwodowe plonne, np. slonecznik, chaber; niekiedy . przeciwnie sie zdarza: obwodowe rodza owoc, a $rodkowe go nie wydaja, np. nogietek. hosliny zlozone s zielne, korzeà maja roczny, dwu- letni lub trwaly. Lodyge zazwyoezaj galezista, li$cie poje- dyneze, cale, lub. cze$ciéj róznie wcinane, naprzemian, rzadko naprzeciwlegle. Glówki kwiatowe juz pojedynezo na, wiérzcholku lodygi i galezi osadzone, juz w baldasz- kogron, grona, lub w wiéche zebrane. Róznica zachodzaca w ksztalcie 1 ulozeniu wid glówki kwiatowe skladajacych, tak jest uderzajaca, ze juz Turnefort (1656 t 1708), naturalista Francuzki , uzyl J6j do podzialu roslin zlozonych na 3 gromady. W piérwszáj mie$ci te, których glówki maja same rurkowate kwiatki , nazywajae je kwiatkowe (flosculosae); do drugiéj zalacza takie, których glówki skladaja sie z samych jezyezkowa- tych kwiatków i zowie je pólkwiatkowe (semiflosculosae) ; trzecia nakoniec tak nazwane promieniste quique obej- muje. - Linneusz trzymajac sie jednostajnéj w swym syste- macie zasady, tojest ormanów owocowania, wszystkie ro- Siny wlasciwie zlozone na pieé nastepujacych rozdzielil rzedów: 1. .Polgezenie równe (Polygamia aequalis ), wszystkie kwiatki w ogólnym kielichu zawarte , sa zupel- ne i rodzajne, np. salata , osty. 2. Polqczenie madpotrze- bne lub zbyteczne (polyg. superflua), kiedy kwiatki $rod- kowe s3 zupelne, obwodowe za$ tylko zenskie, lecz jedne 1 drugie owoe wydaja, np. bylica, rumian.. 3. Polgezenie . daremne (polyg. frustranea), kwiatki $rodkowe sa podo- bniez zupelne i rodzajne, promieniowe za$ plonne, np. chaber, slonecznik. |4. .Polgezenie potrzebne lub konieczne (polyg. necessaria), kwiatki $rodkowe sa zupelne wpraw- 94 NIEKTÓRE - dzie, leez dla braku blizny plonne, obwodowe za$ s3. zen- skie i rodzajne; gdyby wige nie bylo tych ostatnich, kwiat owocuby nie wydal, np. nogietek. 5. .Polgezenie oddziel- ne (polyg. segregata), kiedy kazdy. kwiatek jest zupelny 1 rodzajny, leez osobném okryciem, : tojent um opa- trzony, np. Jchinops. W ukladzie pioyrodzouym J ussiego, adim; dle jak wiadomo, 3 familie osobne. skladaja, tojest: karczo- chowate lub ostowate (cynarocephalae), cykoryowate (cicho- raceae)ibaldaszkogronne (corymbiferae). Zdawalo sie nam Ze podzial Sprengla, zwlaszeza do naszych krajowych téj famili roslin zastosowany, .nietylko jest najnaturalniej- Szy,lecz i do praktyeznego uzycia, mianowicie dla poczy- najgcyeh, najdogodniejszy. Na wzór wiee jego, eui zrosloglówkow 3. ezworako podzielilis$my. 1. Ostowate (Carduaceae). Maja kielich ogólny, bibi ty lub kulisty, utworzony z lusek dachówkowatych, ciernistych, kolacych lub w wiérzcholku poszarpanych, albo: rzesowatych. . Kwiatki wszystkie rurkowato-léj- - kowate, zupelne, rodzajne, obwodowe niekiedy obszer- niejsze, plonne. Liécie ezesto cierniami uzbrojone. IGwiat czerwony, rzadko fioletowy lub blado-zólty. 2.. Wrotyczowate (Eupatorinae 'Spr.). Kielich ogólny jajo- waty, pólkulisty lub podluzny,z lusek drobnych, bez- bronnych, calych, mocno-przytulonych, a czasem z je- dnego rzedu listków, utworzony. Kwiatki drobne, rur- kowate, pospolicie $cisle skupione, zólte, rzadko czer- wonawe lub biale. ..Dwie tylko nasze rosliny tu nale- . Zgce, ezynia, wyjatek: tojest podbial zwyezajny ('ussi- lago farfara), 1ajacy. kwiaty promieniste, i odmiana promienista uczepu zwislego (Didens cernua). 3. Promieniste (Radiatae). Kwiatki $rodkowe drobne, rur- kowate; obwodowe jezyczkowate, dokola promieni- sto kwiat otaczajace. Srodek kwiatu pospolicie zólty, FAM1L! E. 95 promienie zaé tegoz lub. odmiennego koloru. Tu po- dobniez dwie rosliny. ezynia wyjatek, tojest Senecio vulgaris i Cineraria aurantiaca , jako bezpromieniowe. 4. Cykoryowate albo jezyezkowe (Cichoreae Spr). Wszyst- kie kwiatki Jezyczkowate, zupelne, rodzajne, zólte, bar- dzo rzadko blekitne, lub czerwone. ' Wiele zpomiedzy nich sok mléezny posiada. Podlug obserwaeyi Szkura (Schkuhr.. Handb. IIT. 8— 9), ich P»ytec kwiatowy jest katowaty,gdy we wszystkich noon td Zawsze Tn2 forme kulista lub owalna. 14. SKUPIONE AL5o0 DRYAKWIOWATE (DIPSACEAE DC. AGGREGATAE LIN. SPREN,. Skladaja niewielka familia roslin podobnych z wejrze- nia do poprzedzajacych, poniewaz kwiaty ich..drobne, pra- wie zawsze w glówlki róznéj wielkoáci sa zebrane. Wspól- ne dno ezyli osadnik kwiatowy, jest zwykle plewkami lub szezeeinkami okryty; a cala glówke otacza pod. spodem; pokrywa wielolistkowa. :|Kazdy kwiatek ma kielich po- dwójnyi trwaly,z tych nizszy ezyli zewnetrzny, xung okrywka. (involucellum DC.) LOREMS zawigzek a póZniéj owoc $cisle zamyka; cze$é jego górna, dolkami lub rowka- mi oznaczona, ;zowie sie rurkq. (tubus), czesé: za$ pónizáj owych wkleslosci rozciagajaca sie, nazywa sie nasadq(ba- sis); nakoniee. sam wiérzcholek ezyli brzezek nad wkle- slos$eiami bedaey, preykoronkiem: (corona, coronula) sie zowie. Przykoronek ten bywa blonkowaty, czasem pofal- dowany, juz caly, juz w zabki wyciety, niekiedy niewyra- Zny. "Wyzszy czylh wewnetrzny kielich, jest zazwyczaj w postaci miseezki lub .kubka, u dolu w szezupla rurke, naksztalt szypuleczki zwezonego, która spaja sie z kieli- chem zewnetrznym: jest on albo caly na brzegu, albo w o$m lub 10 zabków wyciety, a czesto w 5 szezecinek 96 NIEKTÓRE przedluzony. Korona na wewnetrznym kielichu wsparta,- rurkowato-léjkowata, na 4 lub 5 klapek, czesto niefore- mnie, wycieta. Precików 4,odosobnionych, do rurki koro- ny, przyroslych i z j6j klapkami naprzemianlegtych. Glów- ki $rodkiem poziomo na nitkach osadzone , 2komórkowe. Szyjka szezupla, pojedyneza. Blizna jedna, tepa, ezestokroc léjkowato-wydrazona. Owoc podluzny, bloniasty, lnasien- ny niepekajacy, w kielichu zewnetrznym | zawarty 1 przy- koronkiem pospolicie uwieüczony. Perysperm w nasieniu miesisty; zarodek prosty, z korzonkiem górnym. S3to ro- . Sliny zielne, dwuletnie lub trwale, o lodydze galezisté) , li- $ciach przeciwleglych, calych, róznie weinanych. Glówki kwiatowe wypukle lub prawie kuliste, czasem podluzne,. walcowate. 15. MARZANOWATE (RUBIACEAE v. STELLATAE L.. Skladaja wprawdzie liczna familia, lecz u nas nie- wiele sie ich znajduje. Kielich maj3 na zawigzku owoco- wym osadzony, pospolicie drobny, 4—6zabkowy, ezasem niewyraZzny. Korone do kielicha przymocowang, foremna, léjkowatg lub kólkowata, najeze$ciój 4razy wcieta. Preci- ków zwykle 4, krótkich, do rurki korony przyroslych 1 z 6j wcieciami naprzemianleglych ; ich glówki owalne, 2komór- kowe. Zawigzek z kielichem spojony, 2komórkowy, szyjka pojedyneza, w wiérzcholku dwudzielna ; blizn dwie glów- kowatych, tojest po jednéj na kazdéj odnodze szyjki. Owoc wnaszych roslinach marzanowatych jest zawsze su- chy, podwójny, tojest z dwóch guziczków (cocca) z sobg spojonych, okraglawych lub kulistych, niepekajacych, 1ko- mórkowych, 1nasiennych, zlozony. Perysperm w nasieniu trwaly, rogowy, wielki; zarodek prosty lub nieco skrzy- wiony, w Srodku peryspermu zamkniety, korzonek. dolny. Nasze, równie jak wszystkie Europejskie téj familii rosli- FAMILIE. 97 ny s3 zawsze zielne. Korzeh maja pospolicie trwaly, ezesto brunatny lub ezerwonawy; lodyge szezupla, 4kai- ciasta, rozplerzchlo-galezista;li$cie pojedyneze, okregowe , równowgazkie, lancetowate lub owalne, zupelnie cale. Kwiaty drobne, najezeáciéj w wiéche zebrane. W.innych czesciach éwiata wiele Jest drzewiastych lub krzewowych, majacych liscie przeciwlegle, przysadkowate; owoc toreb- kowaty, miesisty lub jagodowy, np. china, kawa i t. p. Z DZIALU DWULISCIENIOWYCH Z KORONA. WIELOPEATKOWA (DICUT. POLYPETALAE). 16. BALDASZKOWE (UMBELLIFERAE v. UMBELLATAE 7Z.). Rosliny baldaszkowe odznaczaja sie na piérwszy rzut oka od innych, kwiatami zawsze w baldaszek ulozonemi i szezególng budowa owocu. Kielich maja drobny, na za- wigzku owocowym osadzony iz nim zrosly; brzeg jego albo jest uciety, niewyrazny lub prawie zaden, albo 5zab- kowy, ozabkach opadajacych lub trwalych. Platków w ko- ronie zawsze piec, na krawedzi kielicha osadzonych 1 z je- go zabkami naprzemianleglych, juz calych, juz w wiérz- cholku wycietych, albo 2klapkowych, a ezestokroé prze- dluzonych w podzialeczke (lacimula) zwiniong lub serdusz- kowato-wgieta. Zewnetrzne platki baldaszka niekiedy s3 wieksze; promienisto-ulozone, zreszta mnié] wiecéj mie- dzy soba równe, rzadko niknace (abortiva). Precików 5 wraz z platkami osadzonych i z niemi. naprzemianleglych, zawsze wolnych ezyli odosobnionych ; glówki ich jajowa- te lub okraglawe, prawie 2polówkowe, 2komórkowe, Tom I. 13 98 . NIEKTÓRE szpara podluzna, podwójna pekajace. Zawigzek . 2ko- mórkowy (rzadko przez . zniknienie. Tkomórkowy), do kie- licha. przyrosly. . Szyjek .dwie. pojedynezych, w.. mlodo- $ci wyprostowanych ,. pózniój mnié] wieeó] rozlozystych, trwalych; jedna z nich , tojest zewnetrzna do obwodu bal- daszka, druga; ezyli wewnetrzna do $rodka tegoz skiero- wana. Obiedwie.osadzone sa na szezególnéj gruczolkowa- téj wynioslo$ci, zawigzek z wiérzchu okrywajacéj , a która zgrubialoáciq nadowocowq (stylopodium) nazywamy. Owoc - (eremocarpium v. diachaena v. polachaena) jest suchy, pospolicie drobny, kulisty, okraglawy lub podfuzny 1 al- bo od grzbietu, albo z boków mnióéój wiecój splaszezony (a dorso. vel a latere compressus). Sklada sie z dwóch po- lówek (mericarpia v. carpella v. achaenia) | z poczatku spojonych, póZniéj. do nasady ku wiérzcholkowi oddziela- jacych sie, bardzo rzadko zroslych (np. Coriandrum). Mic- dzy polówkam znajduje sie organ delikatny, nitkowaty, z szypulki kwiatowóéj wyrastajacy, osig owocowq, (carpo- phorum, . earpopodium . v. spermapodium /Hoffm.) nazwa- ny, rozdzielajacy sie zwykle na dwa wlókienka. ezyli :od- n0gi (crura) . do "wiérzcholka których ;polówki sa przyeze- pione, i po dojrzeniu oddzieliwszy. sie, na. nich wiszace. Nasada czyli sam spód. wzmiankowanéj osi, podowoenikiem (spermapodophorum Hoff.) zwany,rozmaitego takze bywa ksztaltu i wielkosci. Odnogi osi. owocowéj. zazwyezaj $2 wolne, ezasem. spojone i tylko w wiérzcholku widelkowa- to rozdzielajace sie, niekiedy (Jak. wr. Sium) do ;polówek owocowych: przyrosle ; bywaja. takze w posrodku 'wolne , w nasadzie za$ i w wiérzcholku przymocowane .. (np. Co- riandrum).. W kazdéj polowie owocowé] uwazaé mamy grzbiet (dorsum) 1 plaszczyzne spojenia. (commuüssura) , to- jest te. powierzchnia, która sie polówka | z druga. przed rozdzieleniem stykala. Na grzbiecie zwykle widzimy pieé podluznych. wynioslosci, Zeberkam? (juga v. costae v. juga FAMILIE. 99 primaria) zwanyceh , z których trzy.pospohcie idzie przez $rodek ; a dwa czasem mniéj wyrazne, po bokach ponad brzegiem polówki. Próez tego inne jeszeze na niektórych daja sie widziéó wynioslosci z tamtemi naprzemianlegle, ite dla róznicy Zebram? (juga secundaria) nazywaé be- dziemy. Jednei drugie bywaja juz delikatne, nitkowate (w ksztalcie SEETERLII juz skrzydelkowate, grzebiuszezko- wate, waleowato-zaokrgelone, lub falisto-karbowane (np. Bosius. czesto nagie, czasem wloskami lub szezecinkami okryte, albo koleami najezone. | Oddzielaja je podluzne rowki ezyli miejsca mniéj wiecéj wklesle, róznie uksztal- cone, a które miedzyzebra lub brózdy (valleculae) zowie- my. Na nich widziéé mozna w pokryciu owocowém (pe- ricarpium proprium) podluzne kanalikij aromatycznym gummo-Zywicowatym sokiem wypelnione, od wiérzcholka do nasady skierowane, pojedyncze, podwójne, niekiedy liczniejsze a rzadko zadne, proste lub skrzywione, czasem pod blonka wlasciwa (pericarpium verum) ukryte i malo- wydatne, czesto nader wyraZne (np. r. Heracleum). ..Ka- naliki te smugami (vittae) nazwiémy. Plaszezyzna spoje- nia bywa wklesla lub plaska, niekiedy w posrodku grzbie- tem wystajacym, podluznym opatrzona, czasem rynienko- wata 1 t. p. 1 zazwycza) takze smugowana; ostatecznie J6j brzegi ezyli krawedzie, w kierunku których polówk. po dojrzeniu rozdzielaja sie, szwem (raphe Hoffm.) nazywa- my. ^W kazdéj polowie jedno jest ziarno, na wiérzcholku wzmiankowanéj osi zawieszone1 w swojém ukryciu (sper- modermium) zamkniete. Sklada sie z peryspermu 1 zarod- ka. Perysperm jest wielki, miesisty lub twardy, niemal-ro- gowy, zewnatrz mniéj wiecé] wypukly, wewnatrz "(tojest od strony osi owocowéj) albo plaski (Umbelliferae ortho- spermae JC.) albo po brzegach zawiniety, i dla t6j przy- ezyny niby rowkiem podluznym oznaczony (Umbell. cam- . pylospermae DC), albo, co rzadko sie zdarza, od nasady 100 ; NIEKTÓRE ku wiérzcholkowi skrzywiony (Umbell.coelospermae D C.), a wtedy ziarno jest wklesle. Zarodek bardzo drobny, na osi owocowéj zawieszony, ma korzonek górny i dwa listki prawie-równe, podluzne, przy wschodzeniu na li$cie na- sienne zmieniaj3ce sig. | Umbelliferae Baldaszhowe. Orthospermae| Campylospermae | Coelospermae Plaskonasienne. | Weietonasienne. | Whkleslonasienne. Hiydrocotyle. Sanicula. Astrantia. JEiryngium. Cicuta. Apium. etroselinum. F'alcaria. Aegopodtum. Carum. Caucalis. Pimpinella. "Torilis. Suum. Anthriscus. Buplewrum. Chaeroplullum. Oenanthe. Coniwum. |. Aethusa. Foeniculum. Seseli. Lübanotis. Cnidiwm. Selinum. Angelica. JPeucedamwum. Anethwum. JPastinaca. -Heracleum. -Laserpitium. | JDaucus. Coriandrum. Ro$liny baldaszkowe naszego klimatu, wszystkie sa zielne, roczne, dwuletnie lub trwale. | Maja korzeni roz- FAMILIE. 101 maity, czesto ostrokregowy, lodyge walcowata lub kaficia- sta, pojedyneza lub galezista. Li$cie naprzemuanlegle, rzadko pojedyneze 1 cale, najezesciéj skladane, na klapki lub wyceinki róznie podzielone. Ogonki zwykle pochewko- wate. Baldaszki kwiatowe zazwycezaj sa skladane ezyl. fo- remne (umbellae compositae v. perfectae), tojest takie któ- rych szypulki, promieniam2 (radii) zwane, maja na sobie mniejsze, szczególne baldaszke (umbellae partiales v. um- bellulae), baldaszek ogólny (umbellam universalem s. gene- ralem) tworzace. hzadko za$ przytrafiaja sie pojedynceze ezyli nieforemne (umbellae simplices v. imperfectae v. ano- malae), tojest majace na promieniach bezpo$rednio osa- dzone kwiaty, lub odmiennym ksztaltem od piérwszych odstepujace, np. Eryngium, Hydrocotyle, Sanicula. 1 t. p. W baldaszkach zasluguja na uwage tak zwane pokrywy i pokrywki. Skladaja sie one z listków zazwyezaj szezu- plych i wolnych, juz calych, juz rozmaicie wcinanych. Listki takowe, pod baldaszkiem ogólnym znajdujace sie, stanowia pokrywe (involucrum v. involucrum generale vel universale), pod szezególnemi za$ pokrywke (involucellum v. involucrum partiale) —Niekiedy jednéj z nich, a czasem obudwu nie ma. Pokrywa i pokrywka sklada sie albo zlicznych, dokola okregowo-osadkowych listków, albo tylko z jednój strony wyrastajacych, i wtedy zowie sie 7e- dnostronng, lub polówkq (invol. dimidiatum), np. Aethusa, Conium; albo nakoniec jeden listek moze jedne lub druga stanowié. Kwiaty drobne, pospolicie biale, rzadko bialo- Zóltawe, zóltelub ezerwone; czesto przez zniknienie pre- Gkow lub slupków jednopleiowe, pomieszane, lub mi- Jakie. 102 NIEKTÓRE 17. RÓZOWATE (ROSACEAE) Kielich maja zazwyezaj trwaly, podowocowy, niekiedy Z Zawiazkiem | zrosly i nastepnie owoc szczatkami uwien- ezajacy, foremny, 5klapkowy, lub 8— 10^ razy: 'weiety, o weleclach naprzemian mmiejszych. Platków ''wkoronie 5 foremnych, prawie-bezpaznogciowych, do kielicha przy- mocowanych, i albo z jego klapkami naprzemianleglych , albo przeciwleglych jego wceieciom mniejszym. |: Rzadko jest korona, 4platkowa lub zadna. 'Preciki w liezbie nie- staléj, zazwyoczaj liczne, na kielichu ponizéj platków osa- dzone. Glówki pylkowe drobne, okraelawe, 2komórkowe, szparg podwójna. pekajace. —Zawigzek albo'pojedynezy, 1 lub kilko-komórkowy, 1 ub kilku szyjkami uwienezony, albo w znaeznéj liczbie skupiony,ikazdy lkomórkowy, 1szyjkowy. Szyjki pospolicie z boku zawigzka wyrastajace, i blizna pojedyneza, róznie uksztalcong zakonezone. Owoc co do swéj substancyii budowy, nader rozmaity, 1—2 a éGzasem wielonasienny. .Ziarna bezperyspermowe. - Za- rodek prosty, o listkach plaskich, zazwycezaj zgrubialych i miesistych. - Familia ta bot drzewa, krzewy, podkrzewy 1 zio- la, majace li$cie naprzemianlegle: juz pojedyncze, cale lub weinane, juz pierzaste, w nasadzie przysadkami opatrzo- ne. Kwiatostan rozmaity. . Nasze rosliny rózowate w na- stepujacy sposób podzieliéó mozna: 1. Pestkowe (Drupaceae v. Amygdaleae PN MNA pojedynezy, nadkwiatowy. |Szyjka jedna. . Owoc mie- sisty, w érodku twarda pestke 1—2ziarnowa zawiera- jacy. Kielich dolny, z zawiazkiem miezrosly, 5 razy wclety, opadajacy. Platków 5. Precików 20— 30, pra- wie-równych. 'Ten oddzial obejmuje drzewa 1 krzewy majace li$cie ogonkowate, pojedyneze, ealkowite, w na- FAMILLE. 103 sadzie lub na ogonku gruezolkami opatrzone. Kwiaty czerwonawe lub biale.. Sliwa; wiénia. 2. TTorebkowe lub tawwulowate (Spiraeaceae v. Ulmariae). Zawiazków. kilka lub kilkanascie, z soba 1 z kielichem "niezroslych, 1szyjJkowych, zmieniajacych sie na tylez owoców suchych, torebkowatych, 25ciennych, Tkomór- kowych, 1 lub kilko-zarnowych. Ziarna do szwu wewnetrznego kolo $rodka lub blizko nasady przymo- cowane. Kielich 5 razy wceiety. Korona 5platkowa, precików liczba, niestala. Eodyga zielna lub krzewowa. Li$cie pojedyneze lub pierzaste. Spiraea. 9. Jagodowe. lub poziomkowate.: (Dryadeae v. Potentillae Jus.). Zawigzki liezne, jednoszyjkowe , z kielichem nie- zrosle, na. wspólném dnie osadzone. Owoce suche lub soczyste, bezscienne, 1ziarnowe. Kielich 5 —8 —10 ra- zy wciety. Korona 5, rzadko 4platkowa. Precików liczba; niestala. . Lodyga zielna lub podkrzewowa. | Li- Scie pierzaste lub palezasto-podzielone. Przysadki z o- gonkiem zrosle. Poziomka, malina, srebrnik, kuklik. 4. Fizepikowate (Agrimoniaceae v. Sanguisorbae). Zawia- zek pojedynezy lub podwójny, lszyjkowy, nastepnie tylez owoców :suchych, 1ziarnowych, niepekajacych. Kielich 4—5 — 8 razy wciety. Korona 5platkowa lub Zadna. Precików 4 lub wiecój. Lodyga zielna. Liscie pojedyneze, dloniasto weinane lub pierzaste. |.Agrémo- nia, Alchemilla, Sanguisorba. 5. Rozane (Roseae). Zawiazki a nastepnie owoce liczne, suche lub prawie orzeszkowate, niepekajace, 1ziarnowe, w rurce kielicha w jagode zmienionéj zatkniete, lecz z nig nlezrosle. Szyjek tyle ile zawiazków, z rurki kielicha, w górze $cie$nionéj wysunionych. Platków 5. Preciki liezne. .Lodyga krzewowa, koleami uzbrojona. Li$cie nieparzysto-pierzaste. Przysadki z ogonkiem zrosle. -Róza. 104 NIEKETÓRE 6. Jablkowe (Pomaceae). Zawiazek pojedynezy, z kieli- chem zrosly, zwykle 3— 5szyjkowy. | Oswocem jest jablko, szezatkami kielicha uwiefczone , 2— 5komór- kowe. Komórki 1—2nasienne. Ziarna ehrzastkowate lub kamykowate. Drzewa i krzewy, cierniste lub bez- bronne, o li$ciach pojedynezych lub pierzastych. e rus, Crataequs. 18. GROSZKOWATE ALBo STRAKOWE. (LEGUMINOSAE v. PAPILIONACEAE LL). Wielka, bardzo naturalng, a pod wzgledem ekonomi- eznym waznga skladaja familig. Wszystkie maja kielich dolny, 1listkowy,rurkowaty lub dzwoneczkowaty, ezasem niby na dwie wargi rozdzielony i prawie zawsze 5 razy wciety lub 5zabkowy; korone do dna kielicha wkolo za- -Wiazka przymocowana ; nieforemna, 5platkowa, o plat- kach juz wolnych, juz niektórych z soba mmniój wie cé] zezepionych, a nmiekiedy wszystkich u dolu w rur- ke zroslych i niby jednoplatkowg korone tworzacych (np. w niektórych gat. Trifolium). Górny platek najwiekszy, wszystkie inne przed rozkwitnieniem obejmujacy, pó- £nié) wzniesiony 1 zazwycza) troche w tyl odgiety, otrzy- mal nazwisko chorqgiewki lub zagielka (vexillum); dwa bo- czne przeciwlegle i do siebie podobne, w kierunku osi kwiatu idace, zowia sie skrzydelka (alae); nakoniec. dwa dolne, rzadko wolne, lecz zazwyezaj w jedne sztuke juZ w caléj dlugosci, juz tylko w górze spojone, kapturkowa- to-wklesle, preciki i slupek obejmujace, dostaly nazwisko lódki (carina) Wszystkie te platki swém rozlozeniem ni- by lecacego motyla wyobrazaja, i dlatego Linneusz taka korone motylkowatq, (coroll. papilionacea), a rosliny którym Jest wla$crwa, motylkowatem? (plantae papilionaceae) na- zwal. Precików pospolicie dziesieé , do dna kielicha wraz FAMILIE. 105 z platkami, lecz nieco nizéj przyroslyeh; nitki ich w gó- rze zawsze wolne, u dolu rozszerzone, 1 albo wszystkie w rurke czyli pochewkg (androphorum .Mirb.) calkowitag zrosle, albo co czescié] sie zdarza, dziewieó z nich tworzy takaz rurke z wierzchu podluznie rozczepana, a dziesiata wolna i ponad rozezepaniem umieszezona. Dziesigty ten precik za druga niby wiazke Linneusz uwazal. Glówki pylkowe drobne, zwykle jajowate, 2komórkowe. Zawigzek pojedynezy, górny, podluzny, w pochewce precikowój ukry- ty, niekiedy szypuleczkowaty. Szyjka jedna, pod pewnym katem do góry, tojest do Zagielga zalamana, walcowata, splaszezona, lub kanciasta. Blizna pojedyncza, cala, wiérz- cholkowa lub boezna, gladka lub wloskami porosla. Owo- cem jest sírgk (lezumen) suchy, bloniasty lub skórkowa- ty, zazwyczaj podluzny, na dwie $ciany czyli lupiny po dojrzeniu pekajacy, w $rodku 1komórkowy, prosty lub róznie skrzywiony, niekiedy drobny i z trudno$cia otwie- rajacy sie. Ziarna w róznój lhezbie, do szwu górnego je- dnym rzedem do obudwu $cian naprzemian przyezepione. Czasem brzegi dolne obudwu Tupin wewnatrz sie zaginaja, tworzac tym sposobem podwójna przegrode, na dwie ko- mórki strak rozdzielajacg. W takim wiee straku dwurze- dowe s3 ziarna, np. w r. Astragalus. Niekiedy sklada sie z kilku dobrowolnie niepekajacych, 1ziarnowych czlonków czyli stawów, na które po dojrzeniu sie rozpada (np. Co- ronilla). Nasiona okraglawe, kuliste, owalne lub nerko- wáte, znaczkiem (hilus) wydatnym opatrzone. Perysper- mu nie ma. Listki zarodkowe wielkie, zgrubiale; korzonek na listkach pochylony, wiérzcholkiem do znaezka skiero- wany. Nasze rosliny groszkowate s3 zielne, trwale lub roczne, róznéj postacii wielkosci; kilka tylko gatunków jest krzewowych. Liécie maja naprzemianlegle, prawie zawsze skladane, czesto wasem pojedynczym lub galezi- stym zakofezone, w nasadzie przysadkowate. Kwiaty 14 'Tom I. 106 "MNA NIEKTÓRE tworza zwykle grona, klosy lub glówki, niekiedy poje- dynezo lub po kilka z katów li$ci wyrastaja. 19. SLAZOWATE (MALVACEAE v. COLUMNIFERAE LZ.) Mala tylko liczba tych roslin u nas sie znajduje, i wszyst- kie sa zielne. Lodyge maja juz prosta, juz na ziemi mniéj wiecéj rozeslana; li$cie pojedyncze, naprzemianlegle, ogon- kowe, okraglawe lub jajowate, na klapki mniéj wigcéj gle- bokie podzielone, lub katowato na obwodzie wycinane. Kwiaty szypulkowe, miedzy li$ciem a lodyga wyrastajace, niekiedy dos wielkie, odznaczaja sie kielichem podw6j- nym i trwalym; z tych wewnetrzny llistkowy, 5 razy wcie- ty, zewnetrzny za$ zwykle mniejszy, z trzech listków z1o- Zony, lub llistkowy i kilka razy wceiety. Platków w ko- ronie 5 foremnych, z wcieciami wewnetrznego kielicha na- przemianleglych, paznogciami krótkiemi u dolu spojo- nych i do nasady rurki precikowéj przymocowanych. Pre- ciki liczne, nierówne, zewnetrzne krótsze, wszystkie nitka- mi w rurke prostg naksztalt kolumny &rodkowéj zrosle , a w samym wiérzcholku wolne. | Rurka ta. swoja nasada pod zawigzkiem jest umocowana. Glówki nerkowate, dro- bne, lkomórkowe, szpara poprzeczna pekajace. Zawigzek jeden, górny, klapkowany. Szyjka pojedyncza, wraz z za- wiazkiem rurka precikowa otoczona. Dlizny liezne, wy- sunione, szczuple, równowazkie. Owoc sklada sie z wielu suchych, 1ziarnowych , niepekajacych torebek , które do- kola osi $rodkowéj przymocowane i $cisle z sob spojone, mniéj wieeój plaski krazek tworza, a póZniéj jedne od dru- gich sie oddzielaja. Zarodek bezperyspermowy, o listkach zfaldowanych i do korzonka zakrzy wionych. FAMILIE. 107 30. GOZDZIKOWATE (CARYOPHYLLEAE). Kielich maja zazwyezaj trwaly; juz rozlozysty, z pie- ciu (rzadko z czterech) oddzielnych listków zlozony, juz llistkowy, rurkowaty, w wiérzeholku w pieé zagbków mmniéj wiécéj gleboko wyciety. "W ostatnim razie ksztalt ma rozmaity: albo jajowo-podluzny, lub paleczkowato w górze zgrubialy, lub brzuchato wydety, albo w postaci walca w caléj dlugosci prawie równéj $rednicy, czasem w nasa- . dzie luszezkami otoczony. Platków w koronie pieé (rzad- ko cztery) foremnych, nasada, ezesto w dlugi paznogieé zwezona, do podsiupka (1) (anthophorum DC. gynopho- rum JMirb.) czyli wzniesienia pod zawigzkiem bedacego, przymocowanych, i z listkami lub zabkami kielicha na- przemian-leglych. ^ Platki te s3 albo calkowite, albo w wiérzcholku mniéj wiecéj, a czasem prawie az do nasa- dy rozczepane, lub rozmaicie podarte, czesto w otworze praykoronkiem. lub przyrostkiem (corona, nectarium v. ap- pendieulus DC.) opatrzone, np. Silene, Lychnis. Precików pospolicie 10 (rzadko 3—4 lub 5), do podslupka przymo- cowanych; jedne z nich z platkami naprzemianlegle, wol- ne i weze$niéj sie rozwijajace , drugie platkom przeciwle- gle, nasada z niemi zrosle, pózniejsze, i czesto niewyksztal- cone; mnitki szydelkowate, glówki 2komórkowe, dwiema szparami pekajace, nasada lub $rodkiem na nitkach umo- cowane. Zawiazek owocowy pojedynczy, na podslupku wsparty, jajowaty, podluzny lub kulisty. Szyjek dwie trzy lub pieé (rzadko 4) odosobnionych, kazda bhzna po- jedyncza, cala zakoüezona. "Torebka zwykle skórkowata i jednokomórkowa, po dojrzeniu w wiérzcholku na 3— 6 (1) Jestto wIasciwie wzniesione rozszerzenie szypulki na którém za- PUPA e pA dtuzone np. w smólce, w r. Silene i t. d. czasem bardzo krótkie i niewy- razne, np. Stellaria. 108 NIEKTÓRE $cian, lub 4—10 zabków, pekajaca. | COzasem wnetrze j6j dzieli sie na 3 lub 5 komórek, za pomoca przegródek ze $rodka $cian wyrastajacych. Osadnik nasion zawsze $rod- . kowy, ze scianami niezrosly, prawie stozkowaty, czasem kulisty lub bardzo krótki. . Ziarna liczne, nerkowate lub jajowate, na powierzchni ezesto brodaweczkamü. okryte irzedami parzystemi do osadnika przymocowaue; liezba za tych par rzedowych, odpowiada zwykle liezbie szyjek w kwiecie. Perysperm maczasty, $rodkowy. | Zarodek skrzywiony, korzonkiem do znaczka skierowany. hosliny gozdzikowate skladaja bardzo naturalna familig. | Wszyst- kie s3. zielne, lodyge maja waleowata, w pewnych odste- pach kolankami opatrzong. Liscie statecznie naprzeerw- legle, pojedyneze, zupelnie cale, zwykle. bezogonkowe , czesto nasadami zrosle ,. rzadko w okrae lub w wiazeczki ulozone. Kwiaty biale lub czerwonawe, rzadko rozdziel- noplciowe, z wiérzcholka lodygi i galezi lub z katów lisci wyrastajace. 21. KRZYZOWE (CRUCIFERAE). Rosliny krzyZowe, tak nazwane od. czterech platków w koronie, w ksztalcie krzyza naprzeciw. siebie osadzo- nych, skladaja ciekawa, uzyteczng i bardzo naturalna fa- milia. Wszystkie sa zielne, pospolicie roczne lub trwale, czasem dwuletnie, rzadko nad 3 stopy wyzsze. Korzeü trwalych jest zwykle gruby, miesisty; rocznych. lub dwu- letnich wrzecionowaty, lub szezuply pojedynezy, albo ma- lo-galezisty, prawie zawsze plonowy. Lodyga waleowata lub mniéj wiecéj kanciasta, galezista, a któréj substancya nawet w gatunkach rocznych lub dwuletnich, niekiedy z wiekiem twardnieje 1i do natury drzewiastéj sie zbliza. Galezie wyrastaja z katów li$ci. Liscie sà pojedyneze, naprzemianlegle, cale, zabkowane, czesto pierzasto podzie- FAMILIE. 109 lone, lirowate, lub róznie wcinane, czasem tylko korze- niowe; nizsze pospolicie ogonkowate, wyzsze bezogonko- wei nasada zwykle pret obejmujace. Kwiaty $redniéj wielkosci lub drobne , pospolicie biale lub zólte, rzadko ezerwone lub fioletowe, zebrane sa z poczatku niby w bal- daszkogrony wiérzcholkowe i boczne, a które w dalszém kwitnieniu za przedluzeniem sie wspólnéj ich osi w praw- dziwe zmieniaja sie grona, od dolu ku wiérzcholkowi okwi- tajace. Kielich sklada sie ze czterech listków do podslupka przymocowanych, zazwyczaj foremnych, opadajacych, roz- lozystych lub stulonych; dwa z nich. naprzeciw. szwów owocowych wyrastajace, bardziéj plaskie 1 niekiedy szezu- plejsze; dwa za$ przectwscienne, tojest $cianom owoco- wym przeciwlegle, szersze, w nasadzie czesto wkleslo- zgarbione. Platków 4 na podslupku umocowanych, z listkami kielicha. naprzemianleglych , zazwyezaj paznogciowatych i foremnych, opadajacych,na brzegu calych lub nieco wy- cietych albo rozdwojonych. Precików 6, podobniez do podslupka, lecz nieco wyzéj jak kielich 1i korona przyro- slych, nierównych; dwa zpomiedzy nich od zawiazka nie- co odchylone, krótsze sobie przeciwlegle , niekiedy zab- kiem wewnatrz przy nasadzie opatrzone; cztery inne dluz- sze, do zawiazka zblizone 1i we. dwie przeciwlegle pary uszykowane, czasem u dolu zrosle, lub na stronie wewne- trznéój zabkowane. W nasadzie precików daja sie widziéé gruezolki ezyli miodniki zielonawe, róznego ksztaltu i wiel- kosci. Glówki dwukomórkowe, nasada rozdwojona na nit- kach pionowo-wsparte, a po wydaniu pylku lukowato na dól skrzywione. |Zawiazek pojedynczy, szyjka jedna, zazwyczaj krótka tam gdzie jest dlugi zawiazek, a przedlu- Zona gdzie zawiazek krótki. Blizna jedna, zgrubiala, dwu- klapkowa, o klapkach rozlozystych lub stulonych. Owoc 110 NIEKTÓRE zowie sie Zuszczyng (siliqua) gdy jest szezuply, prosty, dlu- go$cia swa znacznie szeroko$6 przewyzszajacy; przeciwnie gdy jest krótki,i gdy jego wymiar poprzeczny równa sie wymiarowi podluznemu, albo gdy obadwa te wymiary niewiele sie róznig od siebie, Zuszczynki (silicula) nosi na- zwisko. "W obudwu przypadkach pospolicie jest dwuko- mórkowy i z dwóch $cian zlozony. . Komórki oddzielone s3 plonowa przegródka; $ciany za$ bywaja plaskie, wkle- sle, lub ezólenkowato-wydrazone, po dojrzeniu podluznie pekajace. Przegródka jest blonkowata, delikatna, na brzegu Z obudwu stron osadnikiem nasiennym (placenta) w ksztal- cie nerwu opasana, juz szeroka , tam: gdzie $ciany sa pla- skie,juz wgzka gdzie sa. czólenkowate. Zitad owoc zowie sie splaszczony (fructus compressus), gdy ma przegródke szero- ka a. $ciany plaskie (np. Alyssum, Erophila); $ciániony (fruct. depressus), gdy przegródka jest wazka, a $ciany czó- lenkowate (np. Lepidium, Thlaspt); walcowaty (fruc. teres) gdy. ma. przegródke równowazka, a $ciany wklesle, pól- waleowate (np. Brassica) : nakoniec- czworograniasty (fru- ctus quadrangularis), gdy przegródka równowazka , $ciany za$ prawie pod katem. prostym podluznie zalamane (np. Firysimum). / Wiérzcholek. owocu zwykle szyjka sie kon- czy, juz bardzo krótka, prawie zadna, juz szczupla, nitko- wata, juz nabrzmiala, rozszerzona, ostrokregowa, albo plaska, obosieczng i t. p. W luszezynie szy]ka ta ezesto dziobkiem (rostrum) sie zowie. Ziarna w kazdéj komórce do obudwu osadników (czyli brzegów przegródki) naprze- mian przymocowane, i na sznureczkach nasiennych wisza- ce, rzadko sa; pojedyneze (ito zapewne przez znikniente), lecz po dwa, eztery, sze$ó i t. d. a czesto w znacznéj i za- wsze parzystéj liczbie. 'Tworza one tym sposobem w kaz- déj komórce rzed pojedynezy lub podwójny. OCzasem fu- szczyna nieco odmienna ma budowe, jéj bowiem $ciany tak moeno z soba sa spojone, 1Z wcale nie pekaja i owoe FAMILIE. 111 bezsciennym sie byé zdaje; a ze przegródka podluzna podezas dojrzewania znika, wiec jedna tylko w nim znaj- duje sie komórka. |. Na powierzchni jest albo jednostajna jak w rzodkwi ogrodowéj (Raphanus sativus), albo po doj- rzeniu "w pewnych odstepach $ci$niona, niby paciórkowa- ta, jakby ze stawów lub ezlonków uformowana, np, w ogniku (Raphanus raphanistrum). Kazdy taki staw stanowi niby osobna poprzeezna komórke, w któréj jedno znajduje sie ziarno, do górnéj cze$ci komórki przymoco- . wane. Niektórzy taka luszezyne zowia. lomentum v. peri- carpium lomentaceum. | uszezynka podobniez bywa cza- sem bezécienna i przez zniknienie jedne tylko komórke ijedno ziarno zawierajaca, np. r. ANeslia. ^W ogólno$ci substancya takich owoców bywa po dojrzeniu zwykle kor- kowata, albo twarda, prawie drzewiasta. Rosliny krzyzo- we, ten gatunek owoców majace, nazywaja orzeszkowatema (nucamentaceae), albo stawowatemi (lomentaceae), albo zro- slosciennemi (synclistae) it. p. Ziarno jest bezperysper- mowe. Zarodek oleisty, skrzywiony, sklada sie z korzon- ka walcowatego, który swym wiérzcholkiem do znaczka jest skierowany, 1 dwóch przeciwleglych listków, rózne. po- lozenie wzgledem korzonka majacych. |Gdy korzonek do szpary czyli spojenia listków przylega, takie listki zawsze S3. plaskie, 1 zowia. sie kantem. praytulone. (cotyledones ac- cumbentes); gdy za$ korzonek na grzbiecie ich spoczywa, wtedy sa na plask, tojest grzbietem przytulone (cotyl. in- cumbentes) ^W ostatnim razie jesli listki sa plaskie, na- zywaja sie w $cislejszém znaczeniu na plask przytulonemt, gdy za$ sg podluznie zfaldowane czyli zgiete 1 zgieciem korzonek obejmujaee, zowia sie wpodluz zlLozone (cotyl. conduplicatae) i takie bywaja zazwyezaj w wiérzcholku cokolwiek wyciete; moga byó przytém szczuple, równo- wazkie, Slimakosato wraz z korzonkiem zwinione czyli spiralne (cotyl. spirales), albo dwa razy poprzecenie zata- 112 NIEKTÓRE mane czyli zgiete (cotyl. biplieatae v. bis transverse plica- tae v. bicrures). 'Tylko w zarodkach majaeych listki kan- tem. do. korzonka. przytulone, korzonek jest. boczny, we wszystkich za$ innych zawsze Jest grzbietowy. Dekandol w swoim systemacie (Jvegn?. veget. syst. nat, IL 141 et sq.) na tém rozmaitém ulozeniu listków za- rodkowych w nasieniu, nietylko glówny podzial roslin krzyzowych zasadza, lecz nawet.w opisie kazdego rodzaju w szezególno$ci o niém wspomina, uzywajac czesto dla krótkosci znaków.. Jakoz oznaezywszy korzonek przez o, alistki przez dwie równolegle linie, przeciecie poprze- czne ziarna przedstawi sie jak nastepuje: Listki zarodkowe kantem przytulone. ... o— pns niim na plask przytulone. . o || 5 T wpodluz . zlozone... 07? N T spiralhexcvwooa. 3t o || || ^ , dwa razy wpoprzeez zgiete o || ||. |l Wszystkie te charaktery bardzo wyraZnie, .nietrudno nawet golém okiem, widziéó mozna, obserwujac mianowi- cie nasiona w wodzie rozmoczone, lüb niezupeinie dojrza- le, albo wschodzié zaczynajace. Dolaczona tablica, do krajowych t6 familii ro&lin za- stosowana, wskazuje i rózng w róznych rodzajach budowe owocu, i1 rozmaite ulozenie listków zarodkowych w na- sieniu. - 5 Bo stron. VEA y (o]l ) KSZTALT I BUDOW Du———— — 'alne (o|| || ) dwa razy wpoprzecz TR AUAT zgiete (o || || [|) n mucde UU Diplecolobeae DC. etozarodkowe Zeietolistkowe i Kuszcezyk 9 przegrodzie równowa; przedtuzonych, pod1uzn Siliquosa duszezynow Euszcezym - 0 przegródce owalnéj , kich, ptaskich lub wkle Znie-pekajacych. Subularia Latiseptae i Szeroko-przegri : ZEwuszezymi 0 przegródce szezuplé;j, | | kich, czotenkowatych. Angustiseptae Wazko-przegro fuszezym 0 Scianach niewyraznyc lub catkiem niepekajac Nucamentacea, Orzeszkow Ewuszezy | bezScienna, po dojrze | z ezlonków, lub stawów j utworzona. 1 Lomentaceae Stawowatt Kantem przytulone (0—) (rov vA D o G 6G un pour zodivestsusicovengve s (farli) KSZTALT | BUDOWA OWOCU. plaskie (07) podluznie-zlozone(o. ) spiralne (o || ||) dwa razy wpoprzeez Pleurorhiseae DC... MMC » d a Son " zgiete (o || || |l) ; 'or his : rthoploc : pir : ; BÜCZLOEOTZOHROWE 010? EG) hop Crue "piro. obeae D Diplecolobeae DC. Pfaskolistkowe. Stulonolistkowe Kretozarodkowe Zeietolistkowe : : JNasturtàium ; ! Kouszezyma In o : Sisymürzum Brassica à 0 przegrodzie równowazkiéj, $cianach Leptocarpaea Alliaria Sinapis R przedtuzonych, podIuznie-pekajacych. Turritis Erysimum Diplotaais Siliquosae. Arabis — * Cardamine . | dTuszezynowe. DURITIA E uszcezyml5u Berteroa | 0 przegródce owalnéj , $cjanach krót- Alyssum Camelina | Subularia kich, praskich lub wklestych, podtu- Erophila i | znie-pekajacych. à Cochlearia Latiseptae DC. Szeroko-przegrodowe. Eumszezymlsa - 0 przegródce szezupléj, $cianach krót- Thlaspi Lepidium | kich, czotenkowatych. Capsella | Teesdali à Angustiseptae DC. dd a Wazko-przegrodowe. IK, uszezymha 0 Scianach niewyraznych, z trudno$cia ANeslia | ub catkiem niepekajacych Isatis «AS Nucamentaceae DC. ; Orzeszkowe: D KEwuszezysm:u bezScienna, po dojrzeniu niekiedy z ezlonków, lub. stawów 1ziarnowych utworzona. z Lomentaceae DC. Stawowate. Raphanus FAMILIE. 113 W ogoólno&ci rosliny krzyzowe odznaczaja sie mocnym, didiiedy. przykrym ezosnkowym zapachem. Smak maja . we wszystkich ezesciach, mianowicie w ziarnie i korzeniu gorzkawy, czasem mader ostry, pochodzacy, jak niektó- rzy s3dza, od pewnéj lotnéj oleistéj istoty, w chemii nie- dobrze jeszeze poznanéj. Piérwiastek ten szezególniéj jest obfitym w ziarnach gorezycy, w korzeniach chrzanu zwyezajnego, w li$ciach miektórych gatunków z rodzaju Cardamine, Lepidium it. p. Dlatego cze$ci takie, we- wnagtrz wziete,organa trawienia mocno draZznia, a przylo- zone do skóry takowa rozezerwieniaj2, zapalaja 1 naksztalt wezykatoryiskutkuja. Niektóre wszakze mmiejsza maja ostro$ó; owszem wiele jest bgdZ z natury badZ ze sposobu hodowania, calkiem lagodnych, a takie juz jako przypra- wa lekko draZniaca i apetyt wzbudzajaca, juz jako zdrowy pokarm, powszechnie sie uzywaja; np. kapusta , brukiew, rzepa, rzodkiew , li$cie rzezuchy ogrodowéj i niektóre in- ne umy$slnie pielegnowane. Gatunki zaá mniéj wiecéj ostre, s3 bardzo skuteczném i oddawna znaném lekarstwem przeciw szkorbutowi; uzywaja sie nawet czasem za $ro- dek pot wzbudzajacy i flegme &ciagajacy. Nasion ostrzej- szych sztuka lekarska na tak zwane synapizmy uzywa. Rosliny krzyzowe, mianowicie warzywne, majae w skla- dzie swoim znaczng ilosé saletrorodu, do natury istot zwie- rzecych zblizaja sie; dlatego i pozywniejsze sa od wielu innych pokarmów roslinnych, i podezas fermentacyi zgni- I6) wyziewaja ezestokroó ammoniak, zwierzece istoty ce- chujacy.. Dla té6j zapewne przyezyny, niektóre z nich do dobrego wzrostu wymagaja gruntu nawozem zwierzecym uprawionego, i w ogólInosci bujnié] rosna.w blizkosci miejsc od ludzi zamieszkanych. Nakoniee ziarna téj famili ro- Slim, majae zarodek oleisty, wydaja podostatek oleju, ró- wnie na pokarm jak i do palenia w lampach zdatnego. Tom I. 15 114 NIEKTÓRE W tym idu: nawet wiele ich umyslnie sie hoduje, np. rze- pak, kápustnik, Inianka siewna it. is 22. — 1 (RANUNCULACEAE). Kielich maja dolny, zlozony ze 3—5 lub wiecéj oso- bnych listków, niekiedy kolorowych, opadajacych, Zazwy- ezaj foremnych. Czasem kielicha nie ma, a niekiedy okry- wa, Jlistkowa miejsce jego zastepuje. Platków w koronie 5—20, jednym lub kilku rzedami pod zawiazkiem umo- cowanych: juz foremnych , plaskich, niekiedy wewnatrz przy nasadzie luszezkg lub dolkiem opatrzonych: juz szczuplych, rurkowatych, w górze w jezyczek, lub we dwie wargi przedluzonych, albo kapturkowato-wydetych, itakie Linneusz 1 inni autorowie miodnikami pospolicie nazywaja. Znajduja sie rodzaje majace listki kielicha nie- foremne , niektóre czasem w ostroge mniéj wiecéj dluga i wydrazona, przedluzone. Podobniez i platki s2 czasem albo wszystkie, albo niektóre ostrogowate. Precików zwykle znaczna liczba, wolnych, pod zawigzkiem umoco- wanych. Ich glówki pylkowe podluzne lub jajowate, cala dlugoscia do zewnetrzné] strony nitek przymocowa- ne, tak iz dwie ich komórki, na które po dojrzeniu peka- ja, do obwodu kwiatu sà zwrócone; rzadko za$, bo tylko w jednym naszym rodzaju .Actaea, na wewnatrz czyli do érodka kwiatu sa przyrosle. Zawigzków 93, 5 lub znaczna liezba (rzadko jeden) na osadniku umocowanych, niekiedy w jedne sztuke wielokomórkowa spojonych. Kazdy konczy. sie szyjka krótka, pojedynocza, i blizna cala róznego ksztal- tu i wielkosci. Owoców tyle ile bylo zawigzków, suchych, juz maleükich, lziarnowych, niepekajacych, szyjka lub dlugim piórkowatym ogonkiem uwienezonych. (carpella, achenia v. camarae JMir., juz torebkowatych, brzegiem wewnetrznym w caléj dlugosci lub tylko w górze peka- FAMILIE. 115 jacych. Torebki takie zazwyezaj sa podluzne, wolne lub mmniéj wiecéj z soba spojone i niby jeden owoc tworzace; w $rodku maja 1 komórke i liczne ziarna. do szwu wewng- trznego przymocowane. .hzadko za$ owoe jest w postaci jagody prawie kulistéj, Ikomórkowéj, wielonasiennéj. Pe- rysperm w nasieniu zawsze jest wielki, twardy, prawie rogowy, zarodek za$ bardzo drobny, pospolicie w jego na- sadzie umieszezony. Nasze rosliny jaskrowate prawie wazystkie. sa zielne, czesciéj trwale jak roczne. Korzen maja wlóknisty, wigz- kowy, ezasem z bulwek miesistych lub paleczkowatych utworzony; lodyge waleowata, pojedyneza lub galezista; liscie naprzemian rzadko mnaprzeciwlegle, é6zasem same tylko korzeniowe, eze$ciéój pojedyneze niz skladane, w na- sadzie pochewkowato-rozszerzone i pospolicie na klapki róznie wyciete. Jkwiatostan rozmaity. Wszystkie niemal odznaczaja sie sokiem ostrym, gryzacym; niektóre przylo- Zone do skóry, bolesne wzniecaja pecherze, i wewnatrz za- zyte trucizna staé'sie moga. —Wlasnosé ta jednak, przez suszenie lub gotowanie rosliny niknie. Dekandol w systemacie swoim rozklada te familia na dwa nastepujace oddzialy : Oddzial I. Jaskrowate prawdziwe (Ranunculagene ve- rae), majace glówki pylkowe odsrodkowe (antherae ex- trorsae) tojesí na zewnatrz kwiatu komórkami zwró- cone. Tu naleza 4 sekcye: 1. Powdjnikowate (Clematideae). Platków w koronie 4A—5 plaskich. Owoce liezne, 1ziarnowe, niepekajace, zwy- kle ogonkiem piórkowatym uwieüezone. Liscie za-. wsze naprzeciwlegle. Clematis. 2. SSasankowate (Anemoneae). Platków w koronie 5—15 plaskich, foremnych, niekiedy okrywa 3listkowa opa- trzonych. Owoce liezne, 1ziarnowe, niepekajace, ogon- kiem kosmatym lub krótkim sztyletem zwykle uwien- 116 NIEKTÓRE FAMILIE. ezone. . Liácie naprzemianlegle lub tylko korzeniowe. Thalictrum, Anemone, Hepatica, Adonis. 3. Jaskry (Ranuneuleae). Kielich 3—5listkowy. Platków 5 lub wiecé] foremnych, w nasadzie Iuszezka, dolkiem lub paznogciem miodnikowym opatrzonych. | Owoce liezne, 1ziarnowe, suche, niepekajace, szyjka trwala uwieüczone. Liécie naprzemianlegle lub tylko korze- niowe. JMyosurus, Ranunculus, Picaria. — 4. Ciemiermikowate (Helleboreae). Kielich zwykle farbo- wany, do platków korony podobny. Platków 5 lub wiecéj, czesto nieforemnych, w nasadzie rurkowatych lub w ostroge przedluzonych. 'lorebki Ikomórkowe, wielonasienne, wewnetrznym brzegiem pekajace. Li- $cie naprzemianlegle. Caltha, TTrollius, Isopyrum. Ni- gella, Aquilegia , Delphinwm, Aconitum. Oddzial lI. Jaskrowate mieprawdzuwe. (Ranuncula- ceae spuriae) majace glówki dosrodkowe (antherae intror- sae), tojest do $rodka kwiatu komórkami zwrócone. Actaea. GROMADA I. JEDNOPRECIKOW A. NMONANHIDHEA. fixed jednoslupkowy (Monogynia). 1. HIPPURIS. PAZESTKA. Kielich bardzo drobny, caly, nadowocowy. ^ Korona Za- dua. Preeik 1 do brzegu kielicha przymoeowany. Glowka pylkowa sercowata, tepa, oznaezona glebokim rowkiem, szyj- ke nitkowata obejmujaeym. Blizna pojedyneza, spiezasta, od precika dluzsza. Orzeszek Tkomórkowy, lziarnowy, brzez- kiem kielicha uwienezony. (Kwiaty okregowe). 1. H. vurcamis: folis verticillatis 6 —12. (P. pospolita) DC. Prodr. MI. 71. Flor. fran. n... 8657. Spren. Syst. 1. 19. Wil. Spec. 1. 26. Enum. Berol. p. V. .E. Schult. Syst. 1. 41. Pers. Synop. 1. 5. Hoff. Germ. Y. 1. Schl. Berol. L. 1. Schrad. Germ. Y. 2.. .Bess. Gal. Y. 20. BF. Comp.l.1. Hip. vulgaris JLim. Suec. n. 2. Schkuhr. Handb. tab. 1. .Lorek Flor. Pruss. tab. 1. f. 2. Iiosnie. gromadnie nad brzegami. rzék, jezior, slawów, w rowach, niekiedy w plytlaéj zwolna ply- nacéj wodzie. Kwitnie w ezerweu, lipcu. ^7]. 118 -JEDNOPRECIKO W A. Korzeü stawowaty, la2acy, bialawy. ^Lodyga pionowa, poje- dyneza, walcowata, calkiem gladka jak 1 wszystkie inne czesci téj rosliny, /,—1/ stopy wysoka, lisciami gesto w caléj dlugosci (a przynajmniéj w górze) okryta. Te sa okregowe, rozlozyste, szczu- ple, równowazkie , nieco $piczaste, zupelnie cale, ciemnozielone, okolo !/, cala dlugie, wiérzcholkowe stopniowo krótsze. Kwiaty drobne, w katach wyzszych lisci. dosé licznie skupione , bezszyput- kowe. Kielich niewyrazny. Glówka sercowata, 2komórkowa, row- kiem przedzielona , czerwonawa , 'w poczatkach kwitnienia prawie beznitkowa, póZzniéj na dosé dlugiéj nitce osadzona. Szyjka wlo- skowata. Orzeszek podluzno-kulisty, brunatny, szezatkami kwiatu uwienczony. Indywidua rosnace w wodzie , maja dolne liscie dluz- sze, wietkie i bledsze. 2. SALICORNIA. SOLIRÓD. Okrycie kwiatowe pojedyneze (kielich), nabrzmiale, soczy- ste, uiepodzielone, 4graniaste. Precik 1— 2. Nitki szydelko- wate. Zawiazek owocowy jajowato-podluzuy. Szyjka bardzo krótka. Blizna 2—9dzielna. |Owoe 1ziarnowy, nerkowaty, okryciem nabrzmialém otoezony. Kwiaty, po 3.skupione,two- rzaà kotke stawowata, migsista, w ksztalcie klosów wiérz- cholkewych i boeznych. 2. S. HERBACEA: caule herbaceo articulato-ramoso, arti- (S. zielny) culis compressis emarginato-bifidis, in- ternodüs obconicis, spicis apicem ver- sus attenuatis. DB.F. Comp. Y. 5. Spreng. Syst. I. 18. Will. Spec. Y. 23. .Enum. Berol. p. 1. R. Schul. Syst. Y. 39. DC. Flor. fran. n. 92916. Schrad. Germ. Y. 69. Scop. Carn. n. 1. Pers. Syn. Y. 5. Krock. Siles. n. l. Roth. Germ. Y. 1. Salicornia eu- ropaea herbacea Lin. Suec. n. 1. Schk. Handb. t. 1. ILorek. Plor. Pruss. tab. Mig. MONANDRI A. 119 W Mazowiec. w okolicach Ciechocinka, w bliz- kosei Zródla slonego. Jzys Tom. ll. z r.1820 stron. 249. Kwitnie w slerp. wrze$. (-) Jest roslina slonym tylko okolicom i brzegom, morskim wlasci- wa. Liíci nie ma Zzadnych. XLodyga j6j zielna , miesista, zielona , galezista i rozpierzchla, sklada sie z licznych ezlonków, czyli sta- wów nieco splaszezonych , ku górze zgrubialych.i w wiérzcholku wycietych. Kwiaty bardzo drobne, bezkoronowe, wyrastaja w spo- jeniach wyzszych czlonków; sa bezszypulkowe, i zawsze po 3 sku- pione. W kazdym jeden znajduje sie precik (podlug niektórych autorów 2), zlozony z nitki króciutkié], szydelkowatéj i glówki zól- tawéj. Szyjka bardzo mala, dwudzielna blizna zakotiezona. Z po- piolów téj rosliny moznaby sode otrzymaé, a mlode Jéj galazki oc- tem przyprawione, w niektórych krajach naksztalt ie bywaja jadane. Rzed dwuslupkowy (Digynia). 3. CALLITRICHE. RZJSL. T pojedyneze, 2listkowe, bloniaste, do platków ko-. rony podobne. Nitka precikowa wloskowata, wysuniona. Glówka uerkowata, 1komórkowa, szwem poprzeeznym pe- kajaca. Szyjek dwie w górze skrzy wionyeh, rozlozystych. Blizny Spiezaste. Owoców 4, parami do siebie zblizonych, niepekajacyeh , 1ziarnowych, soezewkowato-splaszezonych (lorebka 4komórkowa, 4ziarnowa.), 9. C. vERNA: folis trinerviis superne aggregatis majori- (Ji. wiosenna) bus, fructibus sessilibus, uer dorso obtusiusculo. DC. Prodr. WI. 70. Spreng. Syst. I. 20. SSchlech. Berol. I. 20. Schk. Handb. tab. T, Callitriche verna et intermedia Willd. Spec. I. 28 et squ. .BF. Comp. l. 3. Hoffm. Germ. Y. 2. Pers. Synop. l. 5 et squ. Cal. 120 JEDNOPRECIKOWA aquatica Willd. Berol. p. 8...Bess. Volh. p.2. C. sessilis DC. Flor. fran. n. 3655. Cal. in- termedia .Bess. Gal. I. 20. Cal. caespitosa Schultz. Callitriche folis superioribus ova- "libus, floribus androgyois Lin. Fl. Suec.n. 3. a vulgaris: folis ommibus elongato -obovatis .DC. - Prodr. 1. c. B. éntermedia: foliis inferioribus linearibus obtusis aut emarginatis, superioribus ovalibus JDC. Prodr. l.c. Y stellata: foliis omnibus ovalibus, caulibus abbre- viatis DC. Prodr. Ll. c. & coespitosa: foliis omnibus rigidulis parvis, caulibus abbreviatis stellato - patentibus DC. Prodr. l. c. leptophylla Schl. L. c. Wyrasta gromadnie tak w S di stojacych jako i plyngcyeh, tudziez na ziemi wilgotaéj. Kwi- tnie przez wiosne, lato, a. czesto 1 w Jesieni. (*) Roslina ta juz pod woda zanurzona, juz w czasie kwitnienia wznoszaca sie nad jéj powierzchnia, cala jest wietka 1 miekka, Lodyge ma delikatna , nitkowata, na kilka lub kilkanascie cali dlu- ga, pojedyneza lub galezista, u dolu cieniutkie gdzieniegdzie pu- szezajaca korzonki. Liscie przecrwlegle, bezogonkowe: nizsze.po- spolicie rzadsze i dluzsze, wiérzcholkowe krótsze w gwiazdke lub róiyczke skupione; wszystkie gladkie. niewyraZnie jnerwowe , $wiatlo-zielone. Ksztalt ich 1 wielkosé jest zmienna, i dlatego - wielu autorów odmiany jéj za osobne poczytali gatunki. Najpo- spolitsza odmiana ma wszystkie liseie przewrotnie-podluzno-jajo- wate, czyli w górze lopatkowato-rozszerzone, zupelnie cale lub w wiérzcholku nieco wyciete. Druga ma liscie dolne równowaz- — kie, tepe, w wiérzcholku rozezepane, wyzsze zas przewrotnie-po- dluzno-jajowate , szersze, krótsze, w wiérzcholku wyciete lub cale. W odmianie trzeciéj, która zazwyczaj na ziemi mokréj sie przytra- - fia, wszystkie liscie sa oddalone, jajowate lub owalne, albo prze- wrotnie-jajowate, w. wiérzcholku cale, lodyga krótka. Nakoniec ezwarta odmiana, podobniez na blotnisté] ziemi postrzegana, ma wszystkie li$cie oddalone, drobne, prawie równowazkie lub owalne, MONANDRI A. mol twardawe. Kwiaty wyrastaja z katów lisci, bezszypulkowe, nie- pozorne, tak iz wyzZszych, które sa mezkie, glówke tylko pylkowa kulisto-nerkowata, zólta, na nitee dosyé dlugiéój wloskowat6] osa- dzona, widziéé mozna; nizsze za$ ezyli zefiskie maja d'wie rozlozy- ste, delikatne szyjki. I w jednych 1 w drugich korona sklada sie z dwóch lancetowatych, przeciwleglych, skrzywionych, bialawych platków, które predko-opadaja i od Dekandola za przysadki tylko sq poczytane. Owoc krótko - szypulkowy sklada sie ze 4, parami z soba spojonych ziarn, które sa podluzne , nieco-splaszezone, na zewnetrznym brzegu wypukle, gladkie. E | 4. BLITUM. ZMINDA. Kwiaty skupione. Okrycie pojedyneze (kielieh), 3 razy wciete, miesiste, trwale. Preeik jeden, glówka pylkowa po- dwójna. Zawiazek owoeowy 1. Blizny pojedyneze. Ziarno nieco splaszezone, kieliehem miesistym jagodowym okryte. 4. B. vigGATUM: glomerulis florum axillaribus, foliis sub- (Z. rózgowa) ^ hastato-lanceolatis inaequaliter dentatis. WWl. Enwm. Berol. p. 9. Ejusd. Spec. l. 30. Spreng. Syst. 1. 22. Pers. Syn. L 6. DC. Flor. fran. n. 2288. DF. Comp. I. 5. . Dotad tylko w Eomzy 1 jéj okolicach te rosline znajdowalem; wyrasta w ogrodach, na gruzach, przy murach, plotach i t. p. m. Kwitnie w. ezerwcu i lipeu. (3) Dorasta okolo 1; stopy lub nieco wiecéj, i cala jest zupelnie gladka. Ma korzeüi pojedynezy, ku dolowi coraz szezuplejszy, pra- wie bez zadnych wlókien, walcowaty, nieco ukosny, bialawy. 4Lo- dyge prosto-stojaea, gruba, pelna, niemal-walcowata , niewyraznie kafciasta, o kantach tepych , nieco-pogicta, nad korzeniem mni] wiécé] czerwonawa i prawie od nasady lieznemi, naprzemianlegle- mi, pod katem ostrym rozwartemi galeziami gesto-osadzona, tak 12 cala dorosla roslina niby ksztalt krzaczkowaty przybiéra. | Galezie Tom I. 16 199 JEDNOPRECIKOWA. w nasadzie kolankowato - nabrzmiale. — Li$cie . naprzemianlegle , ogonkowate, roztwarto-wzniesione, maja ksztalt jajowo-lancetowa- ty, w wiérzcholku szczytowato-spiczaste, na brzegu nieregularnie ostro-zabkowane, czyli na male nieforemne klapki wciete; z tych dwie najnizsze, dluzsze sa od innych, poziomo-rozlozyste, i dlatego caly li$é prawie oszezepowatego jest ksztaltu. Dolne liscie wieksze (kolo 2 cali dlugie a w nasadzie blizko cal szerokie), wyzsze stopnio- wo krótsze, szczuplejsze, ezesto na brzegu zupelnie cale i tylko dwiema klapkami w nasadzie oszezepowato-opatrzone ; wszystkie .nieco-miesiste, z wiérzchu ciemmozielone, pod spodem bledsze. Ogonki krótsze od lisci, szerokie, nieco miesiste, rynienkowate, pod spodem pólwalcowate. Kwiaty bardzo drobne, zielonawe, zebrane w male, okraglawe , bezszypulkowe kupki, w katach lici na lody- dze i galeziach pojedynezo osadzone. W'eiecia kielicha jajowate, tepe, cale, troche miesiste.. Nitka precikowa króciutka, prawie cal- kiem w kielichu zawarta. Glówka z dwóch podluzno - kulistych, blado-zóltawych polówek , w górze z soba spojonych, zlozona. Za- wiazek jajowaty, dwiema rozlozystemi, szydelkowatemi, zielona- wo-bialemi szyjkami uwieüezony. Nastepnie kielichy zwiekszajac sie grubieja, i ze spojenia ich tworza sie jagody miesiste, czerwo- ne, z wielkosci i ksztaltu do malin lub jagód morwowych niby po- dobne. Ziarna jajowato-okraglawe, nieco plaskie, gladkie, bruna- tne, mniejsze od nasion prosa. Jagody dojrzewaja w lipcu i sier- pniu, maja smak mdly, slodkawy; pospólstwo je pozywa. C E GROMADA II. DWUPRECIKOWA. DIANDRIA. Rzed jednoslupkowy (WMonogynia). 5. SYRINGA. LILAK. Kielich drobny, prawie-rurkowaty, 4zabkowy, trwaly. Korona 1platkowa, léjkowata, na brzegu 4 razy wcieta, o weieciach jajowatych, niemal-tepych. Preeiki w rurce ko- rony ukryte i do niéj przymocowane. Glówki pylkowe pro- ste. Zawigzek podluzny. —Szyjka nitkowata. Dlizna dwu- dzielna, zerubiala. Torebka jajowo-podluzna, soezewkowa- to-splaszezona, 2scienna, 2komórkowa. W kazdéj komórce ziarn dwa jajowatych, brzezkiem bloniastym opasanych. 5. S. vurGAnRIS: folis ovato-cordatis , integris , panicula (LL. pospolitj) composita terminali. BF. Comp. Y 10. Spreng. Syst. Ll. 36. Willd. Spec. Y. A8. Enwm. Berol. p. 14. Schrad. Germ. Y. 10. .Roth. Germ. Nl. 4. Schlech. Berol. Y. 4. — Pers. Synop.. Y. 9. Hoffm. Germ. Y. 3. Dess. Gal. l. 24. Schk. Handb. tab. 2, a. Lilac vulgaris DC. Flor. fran. n. 2468. 124 DWUPRECIKO WW A. Pochodzi z Persyi. Kwitnie w maju. t Krzew ten, pod nazwiskiem Ózw pachnqcego lub Wloskiego znajomy i w ogrodach dla przyjemnych kwiatów i wezesnego kwi- tnienia, powszechnie utrzymywany, ma galezie naprzeciwlegle , brunatnawe, gladkie, w mlodosei tepo 4kariciaste, póznié] walco- wate. Lis$cie ogonkowate , przeciwlegle, jajowate , w nasadzie za- okraglone i nieco sercowato-wyciete , w wiérzcholku szezytowato- Spiczaste, zupelnie cale i z obudwu stron gladkie. Kwiaty drobne, w wiéche skladana, prosto-stojaca, dosyé gesto zebrane, przyjemne- go lila koloru i milego zapachu. Rurka korony przedluzona, wal- cowata, brzeg na 4, czasem na 3 lub 5 dzialów podluznych, tepych, nieco-wkleslych,"na brzegu troche zawinionych, rozezepany. .Od- miana z kwiatem bialym, niekiedy sie przytrafia. 6. VERONICA. PEZETACZNIK. Kielich 4—35dzielny, nieregularny lub. prawie-foremny, trwaly. Korona opadajaea, niemal-kolkowata, od kielicha wieksza, z brzegiem 4klapkowym, o klapee jeduéj szezuplej- széj. Preciki w otworze korony przymocowaune. Szyjka nit- kowata, w wiérzeholku skrzywiona, trwala. Blizna pojedyn- eza, tepa. Torebka przewrotnie-sereowata, lub jajowata, mniéj wigeéj plaska, 2$cienna, 2komórkowa, o przegródce Srodkowéi. Ziarna liezne. a) Grona lub klosy wiüérzcholkowe. (Trwale). 6. V. sPICATA: folis oblongis obtusiusculis crenato-ser- (P. klosowy) rulatis, apice integerrimis petiolatis caule- que ascendente pilosis. Spren. Syst. I. 71. Willd. Spec. Y. 56. Enwm. Berol. p. 15. Pers. Syn. I. 10. Hojf. Germ. l. 5. IDC. Flor. fran. n. 2408. Schrad. Commen. Ver. spic. p. 20. Ejusd. Flor. Germ. Y. 15. Loth. Germ. Yl. 7. Sehlech. Berol. Y. 5. Veronica. spicata et DIANDR IA. 125 orchidea.B F. Comp. Y. 11. 14. Dess. Gal. I. 26 et squ. Enum. Volh.p. 2. Veronicahy- brida et Clusii auct. Veronica spicata mi- nor Vaill. Paris. p. 20. tab. 33. fig. 4. a. jednoklosowy, monostacluja: caule simplici , spica so- litaria. jSchl. Ber. l. c. Q wieloklosowy, polystachya: caule superne aut toto ramoso, spicis pluribus. ScAL. L. c. Przytrafia sie na wzgórkach suchych, w zaro- Slach i gajach. Kwitnie w lipeu, sierpniu. ^]. Ma korzeh pojedynezy, twardy, drzewiasty, gdzieniegdzie wló- knami opatrzony, ukos$nie pod ziemia rozciagajacy sie. Lodyge prosto-stojaca lub podnoszaca sie , zazwyezaj zupelnie pojedyncza, niekiedy mniéj wiecéj galezista , walcowata , troche omszona, od 3 lub 4 calów do 2 stóp wysoka. Li$cie przeciwlegle , podlüzne , co- kolwiek spiczaste lub prawie tepe, najnizsze podluzno-przewrotnie- jajowate, w ogonek zwezone, pilkowato-karbowane ; $rodkowe szczuplejsze , pilkowane; najwyzsze prawie równowazkie lub lan- cetowate , niewyraznie pilkowane , albo zupelnie cale; wszystkie mniéj wiecé] omszone. Klos kwiatowy najezesciéj jeden, wierz- cholkowy prosto-stojacy, podluzny, ku górze szezuplejszy, z licznych - kwiatów. ciemno-blekitnych , gesto-skupionych zlozony, !/5—3 cali dlugi. Kwiaty króciutko-szypulkowate, w nasadzie przysadka lan- cetowata opatrzone ; najnizsze przysadki od kielicha dluzsze, wyz- sze cokolwiek krótsze. Kielich Adzielny o dzialach lancetowatych, nierównych, omszonych. Preciki 1 szyjka wysunione. "Torebka okraglawo-przewrotnie-sercowata, nieco-splaszezona, kielichowi wyrównywajaca. Odmiana o2 lub 3 klosach rzadziéj sie przytrafia. 1. V. roNarmOLIA: folüs ternis cordato-lanceolatis, acu- (P. dlugolisciowy) | minatis duplicato-serratis cauleque pu- bescentibus. Spren. Syst. Y. 71. — Willd. Enaum. Dérobo pu 1T. Pers; " Synopo- E * 10. Hoff. Germ. Y. 4. Schrad.. Comment. Veron. spic. 20, tab. 2. fig. l. Ejusd. 126 DWUPRECIKOTY A. Flor. Germ. . 18. .DC.. Flor. fran, n. 2409. JSehlech. Berol. Y. 4. Bess. Gal. Y. 29. .B.F. Comp. Y. 13. — Lorek Flor. Pruss. tab. 3. fig. 15. Veronica quadrifolia. Schk. Handb. Y. 9. Vero- nica spicis terminalibus , , foliis oppositis lance- olatis, serratis, acumimmatis Lin. Fl. Suec. n. 9. Wyrasta na lakach wilgotnych, w zaroSlach, po- miedzy krzewami. Kwitnie w lipeu, sierp. 2]. Korzeá ma podobniez jak 1 poprzedzajacy, drzewiasty, zgru- bialy. Lodyga zazwyezaj pojedyneza, prosto stojaca, waleowata , omszona, czasem w górze mnié] wiecóéj galezista, 2—9 stóp wyso- ka, w caléj dlugosci li$ciami okryta. Te wyrastaja po dwa, trzy, niekiedy po 4; sa krótko-ogonkowate, ksztaltu lancetowatego, w na- sadzie sercowate, w wiérzcholku szezytowato-Spiczaste, mnié] wie- c6j zwisle lub roztwarte, z wiérzchu gladkie, pod spodem kosmate. na brzegu podwójnie ostro-pilkowane; dolne zabki glebsze, górne coraz plytsze. Kwiaty w kilka klosów, wiérzcholkowych i bocz- nych, prosto wzniesionych, zebrane. Przysadki równowazko-szy- delkowate, bardzo szezuple, kielichowi w ezasie kwitnienia wyró- wnywajace. Kielich 4dzielny, o dzialach spiezastych, z których dwa dluzsze sa od innych. Korona fioletowo - blckitna, wieksza jak w gatunku poprzedzajacym, w otworze kosmata; klapki j6j jajowato -podluzne, prawie-równe. Preciki wysunione, glówki wielkie, bialo-blekitnawe. "Torebka okraglawo-przewrotnie serco- wata, nabrzmiala, gladka, od kielicha nieco dluzsza. Uwaga. Bardzo podobny do tego gatunku jest przetaczmik nadmorski (Veron. maritima Ln.), lecz li$cie ma szezuplejsze, ró- wnowazko -lancetowate, a ich nasada nigdy nie jest sercowato, jak w tamtym, wycieta. Dotad jednak nie dal mi sig widzié6; ' zdaje sie nawet ze i Kluk w Dykcyonarzu roslin, pod gatun. Veron. marit. inny opisuje, bo li$cie nazywa sercowatemi, jakich on nie ma. 8. V. sERPYLLIFOLIA: glabra, caule ascendente, foliis (op- (P. macier "sankowy ) positis)oblongis, crenatis, nitidis, ra- cemo elongato floribus distantibus. DIANDR IA. 127 Spreng. Syst. Y. 12. Willd. Spec. I. 64. Enum. Berol. p. 21. DC. Flor. fran. n. 2416. Pers. Syn. I. 31. Roth Germ. II. 9. Schrad. Flor. Germ. I. 21. Schech. Berol. I. 6. Bess. Gol. I.30. Hoffm. Germ. 1. 6. BF. Comp. I. 14. Veronica serpyllifolia Ln. Suec. n. 16. Krock. Siles. n. 18. tab. 4. A. B. C. Lorek Flor. Pruss. tab. 9, fig. 14. W miejscach trawiastych, na pastwiskach nie- co-wilgotnych, na ugorach. Kwitnie w koficu maja | W CZerwcu. d Znacznie mnie]szy od poprzedzajacych. Ma lodyge soticensm sie, a niekiedy dolna cze$cia na ziemi rozpostarta, waleowata, om- szona, pojedyncza lub cokolwiek galezista, od 2 do 6 cali wysoka. Liscie przeciwlegle, najnizsze krótko-ogonkowe, inne prawie bez- ogonkowe, podluzne lub jajowo-eliptyczne, tepe, mniéj wiecéj karbowane, niekiedy zupelnie cale, gladkie, 3nerwowe. Kwiaty w rzadkie grono wierzcholkowe, przysadkowate zebrane. Korona blado-blekitnawa lub cielista, czasem biala, ciemniejszemi zylkami ubarwiona. Preciki cokolwiek wysunione. Torebka przewrotnie- - sercowata, nieco splaszezona , kielichowi wyrównywajaca, szyjka trwala uwieniczona 1 drobnemi, rzadkiemi wloskami porosla. b) Grona z kqtów li$ci wyrastajqce. 9. V. orriciNALIS: dolis obovatis, vel obovato -subro- (P. lekarsk?) | tundis serratis, calycibus quadri-parti- tis, caule hirto-pubescente inferne ra- dicante. | Schlech. Berol. Y. 33. W^lld. Spec. 1.59. num. Berol. p. 21. Spreng. Syst. l. 73. .DC. Flor. fran. n. 2396. Pers. Syn. l..11. Hojfm. Germ. I. 5. Krock. Siles. n. 16. Roth, Germ. Il. 9. 128 DWUPREGCIKOWA Scop. Carm. n. 21. Schrad. Germ. I. 31. Bess. Gal. 1. 31. BF. Comp. I. 18. Schk. Handb. tab. 3. .Lorek Flor. Pruss. tab. 4, f. 18.- Veronica floribus spicatis, foliis oppositis, caule procum- bente Lin. Plor. Suec. edit.Y. n. 8. Prze- tacznik: Veronica mas Syren. str. 683. Rosnie gromadnie na suchych, trawiastych wzgór- kach, mianowicie w gajach 1 nad brzegami lasów. Kwitnie od czerwca do sierpnia. ^]. Cala roslina krótkiemi, szorstkawemi wlosami jest porosla. Lo- dyga na ziemi rozpostarta lub podnoszaca sie, walcowata, galezi- sta, z dolnéj czesci cienkie puszezajaca korzonki, na pól stopy lub nieco wiecéj dluga. Li$cie przeciwlegle, krótko-ogonkowe lub prawie-bezogonkowe, dolne mniejsze, wyzsze wieksze , wszystkie przewrotnie-jajowatelub przewrotnie-jajowo-podluzne , w wiérz- cholku mniéj wiecéj tepe, nieregularnie pilkowane, w nasadzie zu- pelnie cale i klinowato-zwezone , blado-zielonawe. Grona kwiato- we z katów lisci wyrastajace 1 od nich dluzsze, wzniesione, nielicz - ne. Korona od kielicha wieksza, blado-blekitnawa lub cielista, ciemniejszemi liniami oznaczona: dolne jéj wciecie szezuplejsze od innych. Preciki wysunione. Przysadki lancetowato-równowazkie, szczuple, od szypulek kwiatowych przeszlo dwa razy dluzsze. To- rebka plaska, przewrotnie-sercowata, w górze prawie-wcieta, od kielicha znacznie wieksza, omszona. 10. V. CHAMAEDRYS: folis subcordato-ovatis, vel ovatis (P. dqkowy) ^^ inciso-serratis, superioribus sessili- | bus, caule adscendente bifariam pi- loso. i BF. Comp. Yl. 19. Lin. Willd. Spec. l. 69. Enum. Berol. p. 22. Spreng. Syst. I. 13. DC. Flor. fran. n. 2389. Pers. Syn.l. 12. Hoffm.Germ. IL 8. Roth Germ. M. 16. Krock. Siles. n. 24... Schrad. Germ. Y. 33. DIANDR I A. 129 Veronica Chamaedrys | Lin. Suec. n. 18. Lorek Flor. Pruss. t. 5. fig. 22. Prawie najpospolitszy gatunek w zaroslach na pastwiskach, w ogrodach, na miedzach, lakach. Kwitnie od maja do lipca. ?]. Ma korzeü laz3cy, lodyge zwykle pojedyneza, podnoszaca sie, okolo stopy wysoka, dwiema przeciwleglemi rzedami wlosków bialych okryta; po tym jednym charakterze ten gatunek zawsze od innych odróznié mozna. Liscie przeciwlegle, jajowate , w nasadzie cokolwiek sercowato-wyciete, wyzsze bezogonkowe, dolne krótko- ogonkowate , wszystkie na brzegu wcinano-pilkowane , z obudwu stron drobnemi, bialemi, rzadkiemi wloskami porosle. Grona kwiatowe z katów li$ci wyrastajace, przeciwlegle. Kielich Adziel- ny, o dwóch mniejszych; korona do$é wielka, przyjemnie-blekitna, ciemniejszemi Zylkami oznaczona, pod spodem bledsza. Przysadki . lancetowate lub jajowo-podluzne, w nasadzie zwezone, tepe, od szypulek krótsze. "Torebka przewrotnie-sercowata, splaszczona , krótsza od kielicha. Odmiana z kwiatem sniezysto-bialym, czasem sie przytrafia. 11. V. rATIFOLIA: folis sessilibus subovatis (vel ellipti- (P. szerokolisciowy) cis) dentatis obtusis, calyce 5-fido hir- to vel ciliato, caule adscendente. BF. Comp.l. 20. Willd. Spec. I. 71. Enum. Berol. p. 23. Spreng. Syst. I. 73. DC. Flor. fran, Suppl. p. 387. Pers. Synop. Y. 12. Schrad. Germ. I. 35. Bess. Gal. Y. 33. Lorek Flor. Pruss. í. 5. f. 28. Veronica Teucrium. Hoff. - Germ. l. Y. Veronica Pseudo-cha- maedrys Jacqu. Austr. tab. 60. Na lakach suchych, nad brzegami lasów, na mie- dzach i wzgórkach trawiastych. Kwitnie w koricu ezerwcea 1 w lipcu. 2]. Tom I. 1T 130 DWUPRECIKO W A. Ten gatunek dorasta stopy, póltory lub wiecéj, wysokosci. Ma lodyge prostostojaca, walcowata, gestemi, kedzierzawemi, szaremi wloskami porosla. Liscie przeciwlegle, bezogonkowe, jajowate lub jajowo-podluzne , tepe , nasada nieco pret-otulàjace , na brzegu nieregularnie grubo-tepo-karbowane , czasem tu 1 owdzie tylko wciete, mniéój wiecé] pomarszezone 1 wloskami gestemi , mianowi- cie na dolnéj powierzchni porosle. Grona kwiatowe wyrastaja z katów wyzszych lisci, 1 sa niekiedy na kilka cali dlugie, wzniesione. Kielichy 5dzielne, nieforemne , o dzialach równowazko-lancetowa- tych, górna ezyli wewnetrzna ich podzialka szezuplejsza 1 krótsza .od innych, dwa za$ dzialy najnizsze sa pospolicie wieksze od dwóch pozostalych; ezesto jednak 4 tylko dzialy daja sie widziéc. Korona wielka, blekitna, niekiedy Sklapkowa. —Torebka splaszczona , od kielicha malo-co wieksza, prawie gladka. Przysadki lancetowate; w czasie kwitnienia od szypulek dluzsze , pózniéj gdy owoce doj- rzewaja, coraz staja sie krótszemi.. W okolicach 4omzy znalazlem kilka indywiduów majacych li$cie znacznie mniejsze, spiczaste, ostro-pilkowane, niepomarszezone, najwyzsze szczuple, równo- wazko-lancetowate. 'W kwiatach róznicy nie dostrzeglem. Czyli jest rzeezywiscie odmiana tylko poprzedzajacego, ezyli innym ga- tunkiem (Veron. dentata Schmidt?) nie smiem. dotad rozstrzygnac. 12. V. pgECCABUNGA : folus (breviter) petiolatis ellipticis (P. bobownik) . vel oblongis obtusis obsolete serra- tis glabris, caule glabro inferne ra- dicante. DF. Comp. Ll 18. Will. Spec. IL. 64. JEnum. Berol. p. 21. Spren. Sr T DO pamm 2394. "Pers. Synop. Ll. 12. Roth Germ. II. 10. Schrad. Germ. Y. 80. Krock. Siles. I. n. 19. Hoffm. Germ. I. 7. Sehlech. Berol. Y. 12. .Bess. Gal. I31. Veronica floribus racemosis lateralibus, foliis ovatis planis, cau- le repente An., Flor. Suec. m. 14. Veronica aquatica major folio sub- DIANDRI A. 131 rotundo Vaill. Paris. p. 201... .Lorek Flor. Pruss. t. 4: f. 19. | W rowach, przy zdrojach, kolo sadzawek 1 w o- gólnosci w miejscach wilgotnych. Kwitnie w lecie. 2|. Ten gatunek jest zupelnie gladki 1 dorasta stopy, dwóch lub nieco wiecój. 4odygi dolna czescia ku ziemi pochylone, gdzienie- gdzie puszczaja liezne , drobne, biale korzonki; sa zas walcowate , galeziste, pelne 1 kruche. Liscie przeciwlegle na krótkich ogon- kach, eliptyezne, albo jajowato-okraglawe, dolne bardziéj podluzne, wszystkie nieregularnie pilkowane, tepe, plaskie, cokolwiek miesi- ste, niekiedy równie Jak lodyga czerwonawe. Kielichy Adzielne, o.dzialach podluznych, prawie równych. Korona blekitnawa, od kielicha nieco. wieksza. Przysadki równowazkie, w wiérzcholku rozszerzone , od szypulek owocowych krótsze. 'Torebki okraglawe, w wiérzcholku prawie niewyciete, troche nabrzmiale, podwójne , czasem potrójne. 13. V. ANAGALLIS: folis sessilibus vel ovatis lanceolatis (P. bobowniczek) obsolete serratis glabris, caule glabro erecto inferne plerumque radicante. BF. Comp. Ll 17. Will. Spec. I. 65. Enum. .Derol. p. 21. Spreng. Syst. I. 43. Roth Germ. 1l. 11. Pers. Synop. I. 12. Hoff. Germ. I. Y. Bess. Galic. I. 31. Schrad.. Germ. Y. 29.. ScMech. Berol. I. 12. DC. Flor. fran. n. 2393. Krock. iles. n. 20. .Lorek Flor. Pruss. t. 4. f. 20. Veronica floribus racemosis late- ralibus, foliis lanceolatis serratis, caule erecto . Lin. Flor. Suec. n. 19. W tychze miejscach wyrasta co 1 poprzedzajacy. Kwitnie przez lato do jesieni. 2]. ((). Lin.) Do poprzedzajacego znaeznie podobny i równiez gladki. Rózni sie lodyga wyprostowana, niewyraznie 4kaüciasta; lisciami bezogon- Kkowemi, które sa lancetowate , w nasadzie zwezone, lub Jajowate, DeS. DWUPRECIKO WW A. troche pret-otulajace , $piezaste lub przytepione , nieregularnie dro- bno-pilkowane,, pod spodem zeberkami wystajacemi oznaczone. Kielichy podobniez jak w tamtym 4dzielne, o dzialach lancetowa- tych, prawie-równych. —Korona od kielicha wieksza, blado-bleki- inawa lub cielista, ciemniejszemi zylkami oznaczona. Przysadki od szypulek krótsze , prawie równowazkie. Torebka okraglawa nieco wycieta, troche nabrzmiala, od kielicha nieco mniejsza. . Gatunek ten im w glebszéj wodzie rosnie, tém wyzéj wyrasta, tak jak przeciwnie na gruncie bezwodnym, czesto ledwie na kilka cali wysoki i nieliczne pojedynezo osadzone miewa kwiaty. 14. V. SCUTELLATA: folis sessilibus lineari-lanceolatis (P. szezuplo-li$ciowy) remote denticulatis integerrimisve glabris,racemis axillaribus et ter- nis, caule glabro ex procumbenti erecto. BF. Comp. I. 17. Willd. Spec. L 65. Enumer. .Berol. p. 22. Spreng. Syst. 1. 13. Roth Germ. V 12. DC. Flor. fran. n. 2392. Hoff Germ. Y. *. Pers. Syn. 1. 12. Schrad. Germ. L p. 28. Krock. Siles. n. 21. Schlecht Berol. Y. 18. Bes. Gal. I. 30. | Lorek Flor. Pruss.t. A. f. 21. Veronica floribus racemosis latera- libus, foliis linearibus integerrimis Juin. Jl. suecsm. 1. Wyrasta na bagnach i trzesawach, na lakach mo- krych. Kwitnie w lipe. sierpn. 2]. Maly ten gatunek latwy jest do poznania po lisciach przeciwle- glych bezogonkowych , szezuplych , równowazkich, lub równowaz- ko-lancetowatych, Spiezastych, zupelnie calych, lub drobniutko od- legle-zabkowanych. 4odyge miewa pojedyneza, ezasem cokolwiek galezista, cienka i slaba, 3 do 7 cali wysoka, u dolu na ziemi leza- cq, W górze mniéj wiecéj wyprostowana. Grona naprzemianlegle, z katów li$ci wyrastajace, rzadkie i wietkie, przysadkami równo- DIANDHRI A. 133 wazko-lancetowatemi, od. szypulek owocowych 3 lub 4 razy krót- szemi, opatrzone. Kielich 4dzielny. Korona od kielicha 2. razy wieksza, blado-blekitnawa lub bialawa, zylkami ciemniejszemi oznaczona. Torebka prawie podwójna, od kielicha znacznie wiek- sza, posrodku troche nabrzmiala. Zreszta wszystkie téj rosliny ezesci zupelnie gladkie, a lodyga, liscie i szypulki czesto ezerwo- nawego sq koloru. c) Szypulki odosobnione , lkwiatowe (Gatunki roezne mniejsze). 15. V. AnvENSIS: folüs inferioribus petiolatis cordato-ova- (P. krótkoszy- — tis serratis,superioribus subsessilibus lan- pulkowy) ceolatis integerrimis, capsula obcordata ciliata, bracteis sessilibus pedunculo fru- ctifero brevissimo multo-longioribus, cau- le assurgente. BF. Comp. Y. 24. Spren. Syst. I. 75. Wild. Spec. Y. (3. | Enumer. Berol. p. 28. DC. Flor. fran. m. 2404. Pers. -Synop. I. 18. Hoff. Germ. Y. 9. Roth Ger. IL. 19. Krock. Siles. n. 32. Bess. Gal. I 36. SeMech. Berol. Y. 8. Lorek. Flor. Prus.t. 6.f. 27. Veronica, floribus so- litariis, foliis cordatis incisis pedunculo longioribus — Li. Flor. Suec. n. 10. Veronica flosculis cauliculis. adhaerenti- bus Vaill. Paris. p. 201. Bardzo pospolity gatunek na polach, odlogach, w ogrodach, na wzgórkach suchych i t. p. Kwitnie w maju, ezerweu. (*) Cala roslina drobnemi wloskami porosla. Lodygi ma bardzo ga- leziste, podnoszace sie, lub mniéj wiecéj wyprostowane, walcowa- te, szezuple, piedzi dorastajaee. Liscie dolne wieksze, krótko-ogon- kowate, sercowato-Jajowate, tepe, nieznacznie karbowane, 3—4 nerwowe; wyzsze prawie bez ogonków, do tamtych podobne; przy- 134 DWUPRECIKO W A. sadki lancetowate, zupelnie cale. |Kwiaty drobne, w katach wyz- szych li$ci pojedynezo osadzone, króciutko-szypulkowate. Kielich A4dzielny, o dzialach lancetowatych, nierównych, dluzszych od koro- ny. Korona blekitna, ciemniejszemi zylkami oznaczona. | Torebki przewrotnie-sercowate, splaszczone , od kielicha mniejsze, wloska- mi rzadkiemi na brzegu rzesowato porosle 1 króciutka szyjka u- wieüiczone. Indywidua na miejscach suchych, miewaja lodyge po- jedyneza 1 bardzié] wyprostowana. 16. V. AGRESTIS: folis petiolatis cordato-ovatis inciso- (P. dlugoszypul- serratis, bracteis subsessilibus foliis kowy) consimilibus pedunculum fructiferum recurvum aequantibus, capsula didyma (ob)ovata, caule procumbente. BF. Comp.Y. 25. Spren. Syst. I. 15. Will. Spec. Y. 12. .Enum. Berol. p. 28. Both Germ. Il. 17. — Pers. Syn. l. 18. - Hoff. Germ. 1. 9. Schrad. Germ. I. 42. : JDC. Flor. fran. n. 2406. Schlech. Berol. I. 9. Bess. Gal. I. 36. | Lorek. Flor. Pruss. t. 5. f. 26. Veronica floribus so- litariis, foliis cordatis incisis pedunculo brevioribus | :Lin. Plor. Suec. n. 20. Na ugorach, w ogrodach miedzy warzywem i. t. p. m. Kwitnie od wiosny prawie do jesieni. (*) Codygi rozeslane, czesto pól stopy a nawet wiecó; dlugie, po- jedyneze lub zaraz od nasady znaeznie galeziste, waleowate, om- szone. Liscie wieksze jak u poprzedzajacego, korzeniowe (pierwo- tne) sercowato-jajowate, tepe, zupelnie cale, gladkie,lodygowe dolne jajowate, niemal-sercowate, na ogonkach krótszych, podobniez tepe, omszone, grubo-pllkowane, najwyzsze podluzne, prawie-bezogonko- we. Kwiaty pojedynezo w katach li$ci osadzone, na szypulkach niekiedy od lici dluzszych. Kielich 4dzielny, o dzialach jajowatych lub jajowo-podluznych, tepych, nierównych. | Korona kielichowi prawie wyrównywajaca, blado-blekitna, zazwyezaj z jedna podzial- ka ciemniejsza. "Torebki na dól nieco schylone, od kielicha krót- 17117 ^17 135 sze, przewrotnie jajowate, wyciete, podwójne, nabrzmiale, wloskami drobnemi mianowicie na brzegu porosle.. Dwie odmiany tój rosli- ny daja sie widziéé: jedna ma liscie drobniejsze, Jajowato-okragla- we; szypulki od lisei dluzsze ; druga z li$ciami znaeznie wiekszemi jajowato-podluznemi, i w takiéj szypulki od lisci krótsze, kwiaty ezesto bywaja zupelnie biale. 17. V. HEDERAEFOLIA: folis petiolatis cordato-rotunda- (P. bluszezykowy) ^ tis 3—5lobatis, laciniis calycinis cordatis acutis capsulae adpressis, capsula rotundato-obcordata tur- gida, caule procumbente. DBF.-Comp. Y. 26. . Willd. Spec. Y 73. | .Enum. Berol. p. 23. Spreng. Syst. 1. 15. Roth Germ. 11:0: :20. TOC USUS. ndo. Hoffm. Germ. Y. 9. Schrad. Germ. I 43. Pers. Synop. l. 13. DC. Fl. frang. n. 240. Schlech. Be- rol. l. 9. .Bess. Gal. 1.31. Lorek. Flor. Pruss. t. 6. f. 29. Szubert Fiozpr. 0 sk. nas. stron. 148. Tab. III. fg. H. Veronica floribus so- litarus, foliis cordatis planis quin- quelobis Zn. Flor. Suec. n. 21. Veronica Cymbalariae folio verna Vall. Paris. p. 201. Dosé pospolity równie na uprawnych, jak i nieu- prawnych miejscach, w ogrodach miedzy warzy- wem, kolo dróg, czasem na. gruzach. Kwitnie na wiosne. (*) Cala roslina (prócz. korony) drobnemi, rzadkiemi wloskami porosla. 4Lodygi z poczatku krótkie, pózniéj '/ stopy a nawet wiecéj dorastajace, walcowate, galeziste , wielkie, na ziemi rozpo- starte. .Liscie naprzeciw i1 naprzemianlegle ogonkowate (najwyz- 136 DWUPRECIKO SY A. sze bezogonkowe), pierwotne owalne i zupelnie-cale, inne prawie sercowato-okraglawe , na 3—4 lub 5 klapek nieforemnie wceiete ; $rodkowa klapka wieksza od boeznych , okraglawa; wszystkie liscie plaskie, nieco-miesiste , Zylkami niewyraznemi oznaezone, pod spo- dem bledsze. Kwiaty z katów górnych li$ci pojedynezo wyrastaja, szypulkowate , drobne. Szypulki od li$ci dluzsze, po okwitnieniu na dól schylone. Kielich prawie-czworograniasty, 4dzielny o dzia- lach stulonych, sercowato - jajowatych, Spiezastych, rzesowatych. Korona prawie kielichowi równa, blado-blekitna, czasem biala, ciemniejszemi Zylkami oznaczona. Glówki pylkowe 2ólte. Szypul- ki owocowe od lisci duzsze, schylone. "Torebka od kielicha krót- sza,jego wcieciami otulona, podwójna, wydeta, w górze niezna- cznie-sercowata, gladka, 4ziarnowa. 'Ziarna prawie-kuliste, dol- kiem oznaczone, brudno-zóltawe , gladkie 1 nieco-pomarszezone , wieksze jak we wszystkich innych tego rodzaju gatunkach. 18. V. TRIPHYLLOS: caule erecto ramoso , foliis infimis in- (P. palezast) ^ divisis petiolatis subrotundis, supe- rioribus digitato-partitis, peduncu- lis calyce longioribus patulis. Spreng. Syst. Y. 16. Wil. Spec. I 74. Enum. Berol. p. 23. Scop. . Carn. n. 25. Pers. Syn.l. 13. .Hoffm. Germ. l. 10. DC. Flor. fran. m. 2405. Roth Germ. IL. 21. Krock. Siles. n. 34. Schrad. Germ. Y. A4. Bess. Gal. Y. 38. .BF. Comp. Y. 27. Schlech. Berol. Y. T. Lorek Flor. Pruss.i. 6. f. 28. Veronica digitata Lamar. Plor. fran. Veronica flori- bus solitarüs, folis digitato-partitis pedunculo brevioribus —.Lzn. Fl. Su. n. 22. Na polach, odlogach, w ogrodach i miejscach nie- uprawnych bardzo pospoliv. Kwilnie wezesnie z wiosny. (3) DIANDR I A. 137 Ma lodyge zazwyezaj zaraz od dolu na rozlozyste galezie po- dzielona, niekiedy pojedyneza, waleowata, prosto-stojaca, czasem dolna cze$cia na ziemi rozpostarta. Liscie dolne ogonkowate, ja- jowate, tepe, na brzegu cale lub mnié] wieceé; karbowane: wyzsze prawie-bezogonkowe, naprzemian lub naprzeciwlegle, na 9—35 kla- pek czyli wcieé palezasto-podzielone; wciecia te sa nierówne, $rod- kowe zwykle przewrotnie-jajowate, szersze; inne podluzne, ku na- sadzie zwezone lub prawie - równowazkie, szezuplejsze. Kwiaty szypulkowate, z katów li$ci pojedynczo-wyrastajace, drobne, wznie- sione. Szypulki li$ciom wyrównywajace, lub cokolwiek od nich dluzsze. Kielich 4dzielny, o dzialach podluznych, zwiekszajacych sie. Korona ciemno-blekitna, kielichowi równa lub cokolwiek od niego dluzsza. Glówki pylkowe wielkie. Torebka splaszezona, prze- wrotnie-sercowata, od kielicha mniejsza. Zreszta cala roslina dro- bnym, gruezolkowatym, nieco-lipkim wlosem jest porosla, a liscie jéj mianowicie pod spodem, czestokroé brudno-czerwonawe. 19. V. vERNA: caule stricto hirsuto, foliis inferioribus sub- (P. wiosenny) pinnatifidis, superioribus tripartitis, flora- hbus indivisis lineari-lanceolatis. peduncu- lo-longioribus calyce brevioribus. Spreng. Syst. 1. 16. Will. Spec. I. 15. Enwm. Berol. p. 24. Roth. Germ. Il. 22. Pers. Syn. 1. 18. Hoffm. Germ. I. 10. .DC, Flor. fran. n. 2401. Schrad. Germ. 1. 45. Schlech. Berol. Ll 1. Krock. Süles. n. 95. Dess. Galic. 1. 38. .B.F. Comp. I. 21. Lorek. Flor. Pruss. tab. 6. fig. 380. — Veronica flo- ribus solitarüs, folus digitato-partitis pe- | dunculo longioribus JLin. Suec. n. 23. Wyrasta w miejscach suchych piaszezystych, olwarlych. Kwitnie w maju, czerweu. (5) — W czasie kwitnienia drobna, czasem ledwie na cal wysoka, trudna do postrzezenia roslinka , nastepnie, gdy owoce dojrzewaja rozrasta sie, i na pól stopy lub wiecéj bywa wysoka. Lodyga jéj wal- cowata juZ pojedyneza, uz mniéj wiecé; galezista, wyprostowana. Nizsze li$cie ogonkowate , eliptyczne lub jajowate, cale albo pilko- Tom l. 18 La 138 D WUPRECIK?O WA. wane, '$rodkowe: bezogonkowe, palezasto - podzielone ,. o dzialach nierównych, lancetowatych, tepych , srodkowym .szerszym i. dluz- szym od innych.. Najwyzsze przy kwiatach równoewazko-lanceto- wate, zawsze- zupelnie cale. Kwiaty drobne, pojedynezo z katów li$ci wyrastajace, na szypulkach znacznie od li$ci krótszych. | Kie- lich Adzielny, o dzialach równo-wazko-lancetowatych, prawie tepych, nierównych. . Korona niemal dlugosci kielicha ,. przyjemnie. bleki- tna. Torebka szeroka, przewrotnie sercowata, splaszezona. Mszyst- kie czesci téj rosliny omszone, a.na kielichach, szypulkach i 1 torebce gruczolkowate i nieco lipkie wloski niekiedy sie znajduja. 1. GRATIOLA. KONITRUD. Kielich 5dzielny, w .nasadzie 2 przysadkami opatrzony. Korona Iplatkowa, rurkowata, nieforemna, niby 2wargowa : warga górna nieznaeznie wycieta, zwisla; dolua 3klapkowa, 0 klapkach równyeh. Rurka od kielicha dluzsza, wewhatrz kosmata. Preeików 4 w rurce zamknietych , dwa z nich bez glówek. Zawiazek stozkowaty. "Torebka jajowata, Spicza- sta, 2Scienna, dwukomórkowa, o przegródce z brzegów sScian wgietych utworzonéj Ziarna liczne, drobue, podluzne. 20. G. orriciNALISs: foliis sessilibus lanceolatis 3— 5ner- (K. lekarski) ^ visa medio serratis, pedunculis axil- laribus folio brevioribus, radice re- pente. Schlech. Berol. p. 14. Schrad. Germ. I. 50. Willd. Spec. Y. 102. FEnwmer. Berol. p. 29. | Roth Germ. IL 25. Spren. Syst. I. 39. . Hoffm, Germ. Y. 10. DC. Flor. fran. n. 2666. Krock. Siles. n. 31. Bess. Gal. I. 39. BF. Compend. Y. 29. — Pers. Syn. I. 14. Schk. Handb. tab. 2. Lorek Flor. Pruss. tab. 2. .f. 11. .. Gratiola DIANDRIA.. 139 centauroides — Vaill. Paris. p. 95. Konitrud, Gratia Dei, dirsuola Sy- ren. Str. 467. Rosnie gromadnie na Igkach mokrych, nad brze- gami rzék , rowów 1 strumieni, lecz. dos rzadko; ( kolo: Warszawy 1 Radomia, . okolo Eomzy nad brzegami Narwi , w okolicach Czarnocina 1 Penzy). Kwitnie od kofica czerwca do sierpnia. ?]. Dorasta stopy lub nieco wiecéj wysokosci. Ma korzen sta- wowaty, lazacy, bialawy; lodyge podnoszaca sie, pojedyneza lub malo-galezista, grubosci niemal-pióra gesiego ,.w. srodku pelna, u dolu walcowata 1 czesto czerwonawa, w górze prawie 4karicia- sta, gladka, li$ciami w calé]. dlugosci osadzona. Te sa przeciw- legle, bezogonkowe, lancetowate, mnié] wiecéj spiczaste, na brzegu w górze zazwyezaj od polowy drobno-nieregularnie pilkowane , gladkie, pod spodem 3 lub 5nerwowe, przeszlo cal dlugie, a okolo éwierci cala szerokie. Znajduja sie jednak odmiany z lisciem zna- cznie szerszym 1 dwa cale.dlugim. | Kwiaty przeciwlegle, z katów lisei pojedynezo na szypulkach od li$ci krótszych wyrastajace. Kie- lich dzieli sie. na 5 ezesci szezuplych, równo-wazko-lancetowatych , i odznacza sie dwiema przysadkami, które z jego nasady wyrastaja 1 do jego dzialów sa podobne, lecz pospolicie znaeznie od nich wie- ksze. Korona zwykle biala, ezasem cielista, lub blado-czerwono- blekitnawa, ciemniejszemi zylkami ubarwiona, od kielicha wieksza. Brzeg j6j. dzieli sie na 4 klapki, 1 niby dwie wargi tworzy; klapki sq tepo-zaokraglone, ku dolowi szezuplejsze; 3 z nich nizsze , ró- wne i cale, wyzsza za$ tojest ku przysadkom zwrócona, szersza , w wierzcholku cokolwiek wycieta, w otworze siarczysto-zóltawym, miekkim 1i krótkim kutnerem porosla. Precików 4, z których d'wa maja nitki szezuplejsze i glówki drobne, niewyksztalcone; nitki zas dwóch innych. sa grubsze,a glówki ich.sa zupelne, dwu-polówko- we, 0 polówkach odosobnionych. Blizna haczykowata, blaszko- wato-rozczepana. Torebka $piezasta, kielichem otulona, gladka. Ziarna z ksztaltu i wielkosci prawie do storczykowych nasion po- dobne. Cala roslina smak ma nader gorzki. 140 DWUPRECIK OW A. 8. PINGUICULA. TZUSTOSZ. Kielieh llistkowy, 5 razy weiety, nieforemny, niby 2war- gowy, o górnéj wardze 3, dolnéj 2 razy rozeietój. . Korona lplatkowa, nieforemna, ziejaea, w nasadzie ostroga opa- trzona. Górna jéj warga dwuklapkowa, dolna dluzsza 3klap- kowa. Preeiki krótkie; na dnie owoeowém osadzone. Glów- ki pylkowe waleowate, blizna, blaszkowata, okryte. .Zawia- zek kulisty. Torebka jajowata, lkomórkowa, prawie 2seienna, wieloziarnowa. Ziarna niemal-waleowate, do osadnika sSrod- kowego kulistego przymocowane. 21. P. vurcAnr: caleare cylindrico recto longitudine co- (T. zwyczajmy) | rollae, lobis corollae oblongis subaequa- libus, folis oblongis involutis. Spreng. Syst.1. 48. Will. Spec. I. 110. Enwum. Berol. p. 29. Roth Germ. V. 26. Pers. Synop. T. 17. Schrad. Germ. Y. 52. JDC. Flor. fron. n. 2619. | ScMech. .Be- rol. l. 14. .B.F. Compen. Y. 30. .Lorek. Flor. Pruss.tab. 2. f. 10. Pinguicula vulgaris ' Lin. Suec. n. 25. Schk. Hand. iab. 3. Kluk. Dykcy. 1I. 185. Na lakach baguistych torfowatych, lecz rzadko. (W Lubels. kolo Zamoscia i Opola). Kwitnie w ezer- weu. ^] Ma korzefi wlóknisty. Liscie same tylko korzeniowe, wszystkie do ziemi przytulone, jajowate lub jajowo-eliptyczne, tepe, na brzegu zawinione, zupelnie cale, miesiste, blado-zielone lub zóltawe, dro- bniutkiemi porosle wloskami. Zpomiedzy nich wyrasta 2, 3 lub wiecéj glabików prostopadlych, na kilka cali wysokich, nagich, wal- cowatych, skrzywionych, póniéj wyprostowanych, pojedynezych. Kazdy zakofiezony jest jednym kwiatem, nieco zwislym, fioletowym. DIA ND R I A. 141 Ostroga korony walcowata, prosta, nieco $piezasta, od korony tro- - che krótsza.. Dolna warga przedluzona, 3klapkowa, o klapkach podluznych, ku nasadzie troche zwezonych, tepych; Srodkowéj nie- co wiekszéj od bocznych. Podniebienie drobnemi bialaweri wto- skami okryte. Torebka jajowata, tepa, od kielicha dluzsza. 9. UTRICULARIA. PZYWACZ. Kielich 2listkowy, o listkaeh jajowatyeh, wkleslyeh, fore- muych. Korona 1platkowa, ostroga, opatrzona, ziejaca lub maskowata, 2wargowa. Górna warga wzniesiona,tepa, plaska; dolna wieksza, podobniez plaskai cala. Podniebienie sereowate, wystajace. Nitki precikowe bardzo krótkie, zgrubiale, skrzy- wione, do wargi górnéj przymocowane. Szyjka krótka, bli- zna glówkowata, zakonezona. Torebka kulista, lkomórkowa: wieloziarnowa, bezsScienna. Osadnik nasion $rodkowy. 22. U. vurcanris: foliis pinnato-multipartitis vesiculiferis, (P. pospolity) lacimüs capillaribus, scapo squamato paucifloro, calcare conico, labio supe- riori palatum aequante. Spreng. Syst. 1. 51. Willd. Spec. I. 112. Znum. Berol. p. 29. Roth Germ. II. 27. Pers. Syn. 1l. 18. .Hoffm. Germ. I. 11. Schrad. Germ. Y. 54. Krock. Si- i les. n. 838...DC. Flor. fran. n. 2617. Schlech. Berol. Y. 15. .B.F. Comp. I. 31. . Schk. Hand. t. 3. Lorek Flor. Pruss. t. 7.f. 32. — Utricularia nectario conico Lin. Flor. Suec. n. 28. Lentibularia vul- | gars. Vaill. Paris. p. 114. | Przytrafia sie. gdzieniegdzie w wodach stoja- cych, bagnistych. — KKwitnie w lip. sierpniu. 2| Dolna cze$é rosliny wraz z lisciami w wodzie pograzona; glabik tylko bezlistny, prosto-wzniesiony , walcowaty, gladki , na 5—7 142 DWUPRECIKO W A. cali wysoki, nad powierzchnia wody wystaje.- Znajduja sie na nim gdziéniegdzie. male, jajowate, tepe, bloniaste, nasada pret otulajace przysadki. Kwiaty szypulkowate, naprzemianlegle, niby w rzadki klos zebrane. . Szypulki w nasadzie przysadkowate. Korona dosé wielka, zlocisto 201ta; górna jéj warga niemal okraglawo -jajowata, wklesla, z brzegiem wzniesionym, tepym, niewyraznie Jklapkowym; . dolna podobniez okraglawa, po bokach odgieta 1 troszke pofaldo- wana; podniebienie 2klapkowe, wardze górnéj wyrównywajace, pomaranczowemi kreskami oznaezone. Ostroga stozkowata , krót- ka, tepa, od wargi dolnéj odchylona. Torebki nieco-zwisle, kuliste, szyjka uwiericzone, i kielichem okryte. Liscie na liczne, delikatne, wloskowate "weiecia ; pierzasto-podzielone, odznaczaja sie malemi, jajowatemi, przezroczystemi, splaszczonemi pecherzykami. 23. U. wrNom:.. folüs 3-partitis. vesiculiferis, laciniis (P. drobnokwiatowy ) .capillaribus dichotomis , scapo squa- mato paucifloro, calcare carinato brevissimo, labio superiori emargi- nato palatum aequante. Spren. Syst. Y. 51. Willd. Spec. T. 112. Roth Germ. 1I. 28. . Pers. Sy- nop.l.18. Hoff. Germ. L. 11. Schrad. Germ.Y. 56. DC. Plor. fran.n. 2618. "Schlechten. Berol. Y. 16... BF. Comp. 132. Lorek Flor. Pruss. t. t. f. 34. - Utrieularia nectario carinato Linn. Flor. Suec. n. 29. Lentibularia mi- nor Vaill. Paris. p. 114. OW TM miejscach co i poprzedzajacy, lecz rzadzéj... P. Jastrzebowski znajdowal w jezionaeh Gostyliskich. | Kwitnie. w lecie. 2] Mniejszy i we: wszystkich ezesciach szezuplejszy od poprzedza- jacego. Glabik ledwie na 3—4 cale wysoki. Korona blado-zólta; ma górng warge nieco-wycieta, podniebieniu wyrównywajaca, któ- re jest niemal plaskie i kreskami rdzawo -zóltawemi ozdobione; ostroga bardzo krótka; Weiecia li$ci wloskowate, dwudzielne, glad- kie, pecherzykami drobnemi opatrzone. DIANDR IA. ! 143 10. LYCOPUS. XKARBIENIEC. Kielich 1listkowy, rurkowaty, kanciasty, 9 razy. weiety. Korona 1platkowa, rurkowata, prawie-foremna, A4klapkowa; górna klapka eokolwiek szersza, wyeieta. | Otwoór kosmaty. Preeików dwa oddalonych, koronie prawie-wyrówny waja- cych. Glówki pylkowe okraglawe. —Szyjka nitkowata, dlu- gosci precików. Ziarn 4. (Kwiaty okregowe). 24. L. EUROPAEUS: foliis petiolatis ovato-lanceolatis grossé (KK. pospolity) serratis subpubescentibus, floribus ver- ticillatis. BF. Comp. Y. p. 39. Willd. Spec. I. 120. Enwum. Bevol. p. 30... Roth Germ. 11. p. 28. DC. Flor. fran. n. 2416. Spreng. Syst. I. 54. Schrad. Flor. Germ. I. 57. Bess. Galic.1. p. 39. Hoffm. Germ. I. 12. Schlech. Berol.Y. 16. Schk. Handb. t. 4. Lorek Flor. Pruss.. tab. "1. fig. 35. Lycopus vulgaris Pers. Syn. I. 24. Lycopus palustris Lamar. Fl.fr. Ly- copus folis sinuato-serratis Lin. Flor. Suec. n. 31. Karbieniec, Sideritis, Mar- rubium aquaticum | Syren. stron. 1317. Wyrasta w rowach, na lakach mokrych, bagni- stych, nad brzegami rzék, — Kwitnie w lecie do je- sien. 2|. | Korzen lazacy. «Lodyga "wyprostowana, 1—2 stopy lub wiecéj wysoka, ezworokariciasta, galezista, omszona, lisciami dosé gesto okryta.. Te sa naprzeciwlegle, krótko- ogonkowate , jajowo-lance- towate, Spiczaste, dolne wieksze, górne coraz krótsze, szczuplejsze , wszystkie na brzegu grubo i ostro-pilkowane, mniéj-wiecéj omszo- ne, pod spodem zeberkowate. Kwiaty przy nasadzie lisci okrego- wo-osadzone, drobne, liczne, bezszypulkowe, przysadkami lanceto- 144 DWUPRECIKO!Y A. watemi, $piczastemi, nieco-kolacemi opatrzone. Wrciecia kielicha - szydelkowate i.podobniez kolace. Korona biala, w otworze ko- smata, na cztéry okraglawe, tepe klapki rozdzielona; górna klapka od innych cokolwiek wieksza, purpurowemi kropkami upstrzona. Owoców (ziarn) 4, niemal-trójgraniastych, w wiérzcholku troche wgietych, gladkich, lsniacych, brudno-zóltawych, od kielicha mniej- szych. | 1l. SALVIA. SZAZWIA. Kielich: Histkowy, trwaly, prawie-dzwonkowaty, dwuwar- gowy; górna warga Jzabkowa, dolna 2zabkowa. . Korona 1platkowa, nieforemna, ziejaea, 2wargowa, o rurce w górze rozszerzonéj. Górna warga sklepista, nieco - splaszezona , dolna: szersza, 3klapkowa, S$rednia klapka wieksza, wycieta. Nitki precikowe poprzeeznie do szypulki przymocowane. Szyjka nitkowata, bardzo dluga. Blizua dwudzielna. Ziarn 4. 25. S. PRATENSIS: foliis cordato-oblongis inaequaliter cre- (S. Jqkowa) . natis subincisis sinuatisve rugosis sub- | tus villosis, summis amplexicaulibus , verticillis subviscidis, galea falcata. Spreng. Syst. I. 66. Willd. Spec. I. p. 135. Enwm. Berol. p. 36. Roth Germ. lI. p. 30. — Krock. Siles. n. 42. Schrad. Germ. Y. 63. Pers. Syn. I. 26. Hoffm. Germ.Y. 13. DC. Flor. fran. n. 2481. Schech. Berol. p. 16. Bess. Galic. Y. 40. BF. Comp.1- 35. .Lorek Flor. Pruss. tab. 4. f. 86. Salvia dume- torum Bess. Volh. p. 3. (secund. Spren.) Salvia foliis cordato oblongis: summis amplexicaulibus, verticillis subnudis, corollis galea glutinosis .Lénn. Flor. DIANDR IA. 145 Suec. n. 32. Sclarea pratensis foliis serratis, flore coeruleo Vaill. Paris. p. 180. Na wzgórkach i pochyloSciach, na lakach su- chych 1 miedzach, kolo dróg, w niektórych okoli- each bardzo pospolity. Kwitnie przez czerwiec, lipiec. 2] Ma korzeni gruby, drzewiasty. Lodygi czasem okoto lokcia wy- sokie, ezworokaticiaste, kosmate, czesto pojedyneze, w górze prawie bezlistne. Liscie korzeniowe wielkie, ogonkowate , jajowo-podlu- ine, w nasadzie sercowate, nieco-Spiczaste lub tepo-zaokraglone, na brzegu nieforemnie karbowane, niekiedy prawie lekowato-wy- cinane, pomarszezone, pod spodem Zzylaste, kosmate, lodygowe mniejsze, krótko-ogonkowe lub bezogonkowe, pret-otulajace. Kwia- ty okregowe (po 5—6 w okrazku) w górze lodygi osadzone i wszy- stkie razem niby klos wiérzcholkowy, rzadki tworzace, krótko-szy- ' pulkowe, przysadkami sercowato-jajowatemi, spiczastemi opa- irzone. Przysadki te przy wyzszych okrazkach od kielicha zawsze sa mniejsze. Górna warga kielicha 3zabkowa, dolna 2zabkowa, kazdy zabek o$cia szydelkowata zakonczony. MKorona wielka, ble- kitna, nieco-lipka, odznacza sie górna warga dluga, w ksztalcie siérpa zgieta. Preciki zamkniete; ich nitki w nasadzie w klapke okraglawa rozszerzone. Szyjka wloskowata, znacznie wysuniona. Blizna 2dzielna, o dzialach na boki odwinionych.. Ziarna male, prawie jajowo-kuliste, gladkie, brunatne. Czasem sie przytrafia odmiana z bialym kwiatem. 26. S. SYLVESTRIS: caule herbaceo incano , folis cordato- (S. lesna) oblongis crenatis, verticillis spicatis, bracteis coloratis calycem aequantibus. Spren. Syst. 61. Willd. Spec. Y. 133. Enum. Berol. p. 35. Scopol. Car. n.32. Jacqu. Austr. tab. 212. Schrad. Germ.l. 61. DC. Flor. fran. n. 2482. Bess. Galic. Y. 40. .B.F. Comp. I. 36. Salvia sylvestris et nemorosa Jm. Willd. Spec. 1. 133 et squ. Roth. Germ. . Tom I. 19 146 DWUPREOCIKO WA. IL 29. et squ. .Hoffm. Germ." Y. 12. Pers. Synop. Y. 26. Kolo dróg, na wzgórkach trawiastych, lecz rza- dzéj (w Lubel. Sand. Krakow.). Kwitnie. w lipeu, sierpniu.. 2] : Ten gatunek szalwii ma lodyge galezista, ezworokariciasta, sza- ro-omszong, niekiedy kutnerowatemi wloskami porosla. Li$cie dolne wieksze, ogonkowe, podluzne lub lancetowate , nieco-ser- cowato-wyciete, sSpiczaste, na brzegu nieforemnie-karbowane, lo- dygowe mniejsze, bardzió) Spiczaste, krótko ogonkowe lub prawie bezogonkowe, wszystkie mianowicie pod spodem mniéj wiecéj sza- ro-kosmate 1 pomarszezone. . Kwiaty w okrazkach, w górze lodygi i galezi zebrane, tworza dosyé dlugie, szezuple klosy. 'W kazdym okrazku Jest ich zazwyezaj po szesé6; sa mniejsze jak w gatunku poprzedzajacym, krótko-szypulkowe , fioletowo-blekitne. Przy- sadki jajowate, sztyletem. zakoriczone, od szypulek znacznie dluzsze, ametystowo-fioletowe. Kielichy wydatnemi liniami oznaczone, gladkie, tegoz zwykle co 1 przysadki koloru. 27. S. VERTICILLATA: foliis hastato-cordatis crenato - den- (S. wielokwiatowa) tatis, obtusis, auriculatis, verticillis multifloris sub-unilateralibus, stylo corollae labio-inferiori incumbente. BF. Comp. Y. 35... .alld. Spec. I.142. JFnum. Berol. p. A2. .. Roth Germ. IL. 32. Scopol. Carn. n. 34. Schrad. Germ. Y. 63. ..DC. Flor. fran. n. 2489. .Hoffm. Germ. Y. 18. Pers. Syn. 1. 28. Spreng. Syst. I. 66. Bess. Galic. I. 40. Na wzgórkach, lakach suchych, kolo dróg, lecz rzadko (nad Bugiem, tudziez kolo Pulaw 1 Kazimié- rzà w Krakow.). Kwilnie w lipe. wrzes. ^] Odznaeza sie kwiatami drobnemi, blado-blekitnemi, prawie Je- dnostronnemi, których po 18 do 20 w kazdym znajduje sie okraz- ku. Kielich rysowany, kosmaty, górna jego warga — abkowa, dolna DIANDR I A. 147 2zabkowa, ozabkach krótkich, $piezastych. Korona drobniutkiemi wloskami zewnatrz omszona, ma górna warge nieco-sklepista, prze- wrotnie Jajowata, szyjke dluga, w wiérzcholku widelkowato-roz- czepana, 1 do dolnéj wargi zblizona. Liscie w tym gatunku sa ogonkowe, szerokie, prawie oszezepowato-sercowate, mniéj wie- cé| spiczaste, na brzegu karbowano- zabkowane, pomarszczone i wloskami, mianowicie pod spodem na zylkach, porosle. Na ogon- kach nizszych li$ci znajduja sie podluzne, przeciwlegle, karbowane przysadki. | A,odyga kaüciasta, kosmata, nieco-szorstka, pojedyneza lub galezista, czestokroé ezerwonawa. 12. CIRCAEA. CZAHTAWA. Kielich nadowoeowy, krótki, z dwóch listków jajowa- tych, Spiezastych, zwislych, opadajaeyeh zlozony. Platków w koronie dwa, przewrotnie-sercowatych, foremnych, wkle- slych, od kielicha eokolwiek krótszych. Nitki preeikowe wlo- skowate, wyprostowane, kielichowi wyrównywajaee. Glów- ki pylkowe okraglawe. Zawiazek gruszeezkowaty. Szy]ka preeikom równa. Blizna wyeieta. Torebka podkwiatowa, jajowata, haezykowatemi wloskami porosta, 2kotnorkowa, 2scienna, od nasady ku górze pekajaca. Komórki lziarno- we. 4Ziarna podluzne, pionowo umieszezoue. 28. C. ruTETIANA: caule erecto pubescente , foliis ovatis (C. zwyezajnm) ^ acutis denticulatis saepius sub-pubes- centibus. DC. Prodr. MI. 63. Plor. fran. n. 39660. Willd. Spec. Y. 53. ÉEnum. Berol. p. 14. Roth Germ. ll. 34. Scehrad. Flor. Germ. Y. p. 13. Pers. Syn. Y. 10. Schlech. berol. I. 17. Dess. Galic. Y. 25. Schk. Handb. tab. 2. BF. Comp. Y. 39. .Lorek Flor. Pruss. tab. 2. fig. 1. Circaea, lutetiana. Lin. Ld 148 DWUPRECIKO W A. Flor. Suec. n. 6. Vaill. Paris. p. 38. Cireaea major Lamar. Flor. fram. Ro$snie gromadnie w lasach nieco wilgotnych, cienistych. Kwitnie w lipcu, sierpn. ^]. Dorasta okolo pól-lokcia wysokosci, czesto znacznie wiecéj. Ko- rzeü ma lazacy. Lodyge wyprostowang, waleowata, prawie-kolan- kowata, w górze mniéj-wiecé] galezista, o galeziach naprzeciwle- elych, pod ostrym katem rozwartych. Liscie przeciwlegle, ogonko- we, Jajowate, $piczasto-przedluzone, na brzegu drobno nieforemnie zabkowane, dolne wieksze , górne stopniowo-mniejsze , wszystkie na obwodzie, zylkach 1 $rodkowym nerwie drobnemi, bialemi wlo- skami z obudwu stron porosle; podobne, lecz nieco-dluzsze wloski znajduja sie na ogonkach, lodydze, osadce i szypulkach kwiato- wych. Kwiaty din w rzadkie grona wiérzcholkowe i boczne zebrane. Szypulki delikatne, z poczatku prosto-wzniesione, pó- £niéj rozlozyste, po okwitnieniu w miare dojrzewania owoców co- raz bardziéj na dól schylajace sie. Listki kielicha jajowo-podluzne, spiczaste, gladkie, lub troche omszone, zwisle. Platki krótsze od kielicha, ;przewrotnie jajowo-okraglawe, w nasadzie zwezone, w wiérzcholku na dwie klapki do$é gleboko wyciete, biale. To- rebki przewrotnie jajowate , od szypulek znacznie krótsze, bialemi, haczykowatemi wloskami gesto pokryte. 29. C. ALPINA: caule basi ascendente aut radicante gla- (C. górna) bro, folis cordatis acute-dentatis mem- branaceis laevibus. DG. Prodr. lI. p. 63. . Flor. fran. n. 3661. Wild. Spec. Y. 53. Roth Germ. II. 34. Krock. Siles. n. 9. tab. 1. Schrad. Plor. Germ. l. 14. Schlech. Ber. l. 17. BF. Comp. Y. 39. Lorek Flor. Pruss. t. 2 f. 8. Cire. lutetiana var. Spreng. Syst. I. 89. Cireaea decumbens Gilib. Lith. n. 222. B intermedia: caule erecto simplici glabriu- sculo, folis repando denticulatis acumi- natis JDC. Prodr. l. c. Cireaea intermedia Pers. Syn. Y. 10. Hoffm. Germ. l. 4. Dess. Gal. Y. 25. DIANDHRI A. 149 Znajdowalem w cienistym, wilgotnym lesie (Kie- szkowskim) kolo Radomia; tudziez w okolicach Raj- groda, w rzadowym lésie Skuzyn zwanym. Kwitnie w lip. sierp. 7]. Do poprzedzajqcego z postaci bardzo NU lecz nieco mniej- sza. Rózni sie za&: 1?^ lodyga nieco-podnoszaca sie, gladka, w gó- rze tylko niekiedy, szezególniéj na osadee i szypulkach, drobniut- kiemi wloskami omszona; 27* li$ciami mniejszemi, delikatniejszemi, w nasadzie sercowatemi, z brzegiem nieco-wyginanym , czasem nieznacznie lekowato , tu 1 owdzie wycietym; zabki li$ci sa wydat- niejsze, $piczastsze; powierzchnie obiedwie nieco-lsniace i równie Jak ogonki gladkie, obwód tylko niekiedy delikatnie omszony; 3^'* gronami krótszemi, kwiatem drobniejszym, kielichem koloro- wym , korona cielista lub czerwonawa, o platkach szezuplejszych ; 4 nakoniee owocem drobniejszym , krótszemi i delikatniejszemi wloskami okrytym. Posiadam odmiane w któré] wszystkie cze$ci (prócz owoców) sa zupelnie gladkie, li$cie bardzo male (ledwie 1!/ cal. dlugie, a okolo 10 lini] szerokie). Inna jeszeze odmiane znajdowalem w le- sie Skuzyn , majaca lodygi dlugie, cienkie, wietkie , prawie-gladkie , zupelnie na ziemi rozpostarte, 1 z kazdego kolanka delikatne, nitko- wate, bialawe, na !/5—1 cala dlugie, korzonki wypuszezajace. Liscie drobne, sercowate, przedluzeniem $piczastém zakoriczone, z obudwu stron gladkie, na brzegu cale, i wloskami drobniutkiemi równie jak 1 ogonki porosle. Kwitnacych indywiduów dotad nie widzia- lem. Obadwa te gatunki Sprengel w jeden polaczyl. 189. FRAXINUS. JESION. Kwiaty pomieszane. Kielieh zaden. Korona zadna. Pre- eików dwa, przeeiwleglych. —Glówki prawie beznitkowe, jajowate. Dlizna dwudzielna. Torebka (skrzydlak) jezyez- kowata, splaszezona, 2komórkowa. —Ziarno zwykle jedno, podluzno-jajowate , na sznureezku wiszace. 30. F. EXCELSIOR: foliis subsexjugis glabris, foliolis subpetio- (J. pospolitj) latis lanceolatis acuminatis serratis basi cuneatis, gemmis nigris , ramis fuscis. 150 DWUPRECIKO W A. Spreng. Syst. 1. 97... Willd. Spec. IV. 1099. .Enum.: Berol. p. 1059. Roth Germ. ll. 435. Sehrad.. Flor. Germ. I. 12. .DC. Flor. fran. n. 2465. Hojffm. Germ. lI. 279. — Pers. Syn. II. 604. Schlech. Berol. 1. 18. Bess. Ga- lie. 1. 24. BF. Comp.l. 8. Schk. Handb. tab. 351. Lorek Flor. Prts. t. 201. f. 1109. Kluk, Dykcyo. 1I. 12. Szubert, Opisan. str. 33. Wodzicki T. 208. Fraxinus Ornus Scop. Carn. m. 1249. Fraxinus apetala Lamar. Flor. fran. VFraxinus foliolis serratis , flori- bus apetalis Lin. Flor. Suec. n. 926. Przytrafia sie gdzieniegdzie w lasach nieco-wil- gotnych, i pojedynezo okolo wsiów. Kwitnie w kon- cu kwietnia i w poezatkach maja. 5 Drzewo wyniosle, niekiedy przeszlo 100 stóp wysokos$ci dora- stajace. Pieü miewa prosty, szaro-brunatnawa, w mlodosci glad- ka, pózniéj nieco. popekana kora pokryty. Galezie w wiérzchol- ku nieco-splaszezone, gladkie, rdzawo-popielate. Paczki zgrubiale, pekate, niemal-kaficiaste , ezarne , odznaczaja jesion w zimie od in- nych drzew naszych. Liscie wielkie, przeciwlegle, nieparzysto-pie- rzaste, tojest z 4— par listków bocznych i jednego "wiérzcholko- wego zlozone. Listki te sa jajowo-lancetowate, $piczaste, w nasadzie troche klinowato-zwezone, na brzegu nieregularnie ostro-pilko- wane, boczne prawie bezogonkowe , wiérzcholkowy krótko-ogon- kowy; górna ich powiérzchnia zielona bez polysku, dolna bledsza, i na $árodkowém zeberku mianowicie u dolu, drobniutkiemi wloska- mi porosla. Kwiaty, przed lisciami z bocznych paczków na mlodych galazkach wyrastajace , zebrane sa w male wiéchy; sa za$ drobne, niepozorne, blekitnawo-zielone lub brudno-czerwonawe. Najeze- $ciéj bywaja dwuplciowe, gdzieniegdzie z zeüskiemi pomieszane , bez kielicha i korony. Nitki preeikowe bardzo krótkie, o glówkach podluznych. Zawiazek miedzy precikami umieszezony, Jajowaty, plaski, gladki, szyjka pojedyneza i blizna zgrubiala, zwykle roz- DIANDRI A. 151 dwojona, uwienczony. Caly slupek znacznie jest od precików dluz- szy. Owoce ezyli skrzydlaki lancetowate, splaszezone, w nasadzie nieco szezuplejsze, w wiérzcholku tepe, gladkie i cienkie , wiszace, przeszlo cal dlugie a okolo éwieré cala szerokie.. Dojrzewaja w je- sieni i wtedy sa. brunatnawe. W ich nasadzie jedno tylko, podtu- ino-eliptyczne, jest nasienie. Drewno jesionowe biale lub zóltawe, scisle, trwarde, ciezkie, do robót stolarskich wyborne, a pod wzgle- dem opatlu przed wszystkiemi ma pierwszeristwo. 14. LEMNA. ARZESA. Okrycie kwiatowe pojedyneze- (kielich), llistkowe, po- ehwiaste. Precików dwa. Glówki podwoójne, dwukomoórko- we. Szyjka 1 zgrübiala, waleowata. . Blizna talerzykowata. Torebka górna 1 —2komórkowa, w nasadzie dokola peka- jaca, 2— 4ziarnowa. Ziarna eliptyezue, z jednéj strony wy- pukle, z drugiéj plaskie. 91. L. TRISULCA: foliis petiolatis lanceolatis proliferis tri- (.R. lancetowata) sulcis cruciatim cohaerentibus, radici- bus solitariis. | DF. Comp. 1. 6. Willd. Spec. IV. 198. Enum. Berol. p. 951. Roth Germ. II 420. Schrad. Germ. Y. 11. .DC. Flor. fran.n. 1468. Pers. Syn. IL 532. Spreng. Syst. L. 94. Hoffm. Germ. IL. 186. Bess. Galic. Y. 231. Schlech. Berol. I. 18. Lo- vek. Flor. Pruss. tab. 117. fig. 918. Le- mna trisulealia Lin. Flor. Suec. n. 828. Lenticula trisulea Scop. Carn. n. 1143. W rowach, sadzawkach 1 w ogólnosci Ww stoja- cych wodach dosyé czesta. Kwitnie w lipcu. (*) Ten gatunek rzesy pod woda zwykle zanurzony, sklada sie zli- $ci lancetowatych, nieco-spiezastych lub tepych, na brzegu troche wyginanych , lub niewyraznie zabkowanych, w nasadzie w ogónek dosyé dlugi zwezonych; sa one delikatne, prawie wpólprzezroczy- 192 . DWUPRECIKOWY A. ste, $wiatlo-zielone, i gladkie. Z kazdego boku liscia wyrasta po jednym takimze li$ciu, a z tego znowu inne tymze sposobem wy- chodza, tak iz cala ta roslinka niby z lisci pozezepianych z soba, zdaje sie byé zlozona. Niektóre z nich na trzy rozrastaja sie. klap- ki, tworzac krzy2, zdwóch lisci pod katem prostym spojonych ufor- mowany. Z kazdego li$cia wyrasta drobny, wloskowaty, pojedyn- czy, bialawy korzonek. Kwiaty na boku li$ci umieszcezone. 32. L. wrwon: foliis obovatis ellipticisve utrinque planis, (E. mniejsza) basi cohaerentibus, radicibus solitariis. BF. Comp.l. T. Willd. Spec. IV. 194. FEnum. Berol. p. 951.. Roth Germ. 1I. 391. Schrad. Flor. Germ. 1.42. DC. Flor. fran. n. 1469. Pers. Syn. IL. 532. Spreng. Syst. I. 94. Hojffm. Germ. ll. 187. Bess. Galic. IL 231. Schlech. Flor. Ber. p. 19. LLorek Flor. Pruss. t. At1. fig. 965. Schi. Handb. tab. 281. Lenticula minor Scop. Carn. n. 1142. Lemma folüs sessilibus utrinque planiusculis, radicibus solitaris Lin. Flor. Suec. n. 827. Lenticula palu. stris vulgaris Vaill. Paris. tab. 20, fig. 3. Plywa na powierzchni wód stojacych, 1 jest naj- pospoliiszym gatunkiem. Kwitnie w lipcu. (-) Ma liscie bardzo drobne (ledwie na 1 linia dlugie), bezogonko- we, eliptyczno-okraglawe lub przewrotnie-jajowate, z obudwu stron gladkie, zupelnie cale, pod spodem nieznacznie wypukle, z wiérzchu plaskie, nasadami spajaja sig po dwa lub trzy razem, a kazdy wypuszeza pod spodem malefki, wloskowaty, pojedynezy, pionowy, bialawy korzonek. Kwiaty na boku lisci wyrastaja i dla drobnosci ledwie dostrzezone. Preciki dluzsze od slupka; glówki z dwóch kulistych polówek zlozone. Kolor caléj rosliny $wiatlo- zielony. 33. L. PoLynRHIZA: folis ellipticis aut rotundato obova- (Ri.wielokorzonkowa) tis basi cohaerentibus, radicibus con- fertis. DIANDIR IA. 153 Schlech. Berol. Y. 19. Willd. Spec. IV. 195. Enum. Dberol. p. 951. Roth Germ. 1I. 391. Schrad. Flor. Germ. I. 183. DC. Flor. fran. n. 1471. .Hoffm. Germ.ll. 187. Pers. Syn. II. 532. Spreng. Syst.I. 94... Bess. Gal.Tl. 231. BF. Comp. Germ. L *.. Lorek Flor. Pruss. t. 161, fig. 916. Schk. Handb. iab. 281. Lemna folis sessilibus, ra- dicibus confertis Lin. Plor. Suec. n 825. Lenticula palustris major Vaill. Paris. p. 114. tab. 20, fig. 2 a. b. Rzasa wodna, Lens palustris v. la- . eustris , Lens aquatica Syren. stron. 1401. j Rosnie w tychze miejscach co 1 poprzedzajace. Kwitnie w lecie. (3) Ten gatunek rzesy poprzedzajacemu podobny, lecz ma liscie znacznie wieksze (przeszlo 3 razy), okraglejsze, miesistsze, pod spo- dem bardziéj wypukle i brudno-ezerwonawe. — Odznacza sie zas$ tém szezególniéj, ze korzonki nie, pojedynezo jak w tamtych , lecz w malych wiazeczkach z dolnéj powierzchni lisci wyrastaja. 15. CLADIUM. KZ0Ó Kwiaty plewowate. Plewy zewszad daehówkowato na siebie zachodzace, 3 nizsze mniejsze, puste ; dwie S$rodkowe wieksze, rodzajne; najwyzsza zwykle niewyksztaleona. Ple- wki koronowe Zadne. Preeików 2, rzadko 3. 6lówki pyl- - kowe jajowo-lancetowate. ^ Zawiazek jajowaty, Spiezasty. Szyjka pojedyneza, opadajaea. Blizn 2, niekiedy 3. Ziarno nagie, szezytowato-Spiezaste, twardawe, orzeszkowate. 34.. C. aeRMANICUM: panicula decomposita erecta foliosa, (K. wiéchowata) ^sSpiculis capitato-glomeratis, setis Tom Il. 20 154 DWUPRECIKOWA hypogynis nullis, culmo tereti folio- so, folis lanceolato-linearibus antror- sum aculeatis. Spreng. Syst. . 193. Schrad. Flor. Germ. Y. 75, tab. 5. fig. 1. SchMech. Derol. 1. 20. .B.F. Comp.l. 40. Schoe- nus Mariseus Jn. Willd. Spec. l 259. Roth Germ. YI. 46. Pers. Syn. .L58. Hoffm. Germ. Y. 19. .Krock. Siles. n. 62. DC. Flor. fran. 1196. LLorek. .Pruss. t. 10, f. 49. Schoenus culmo tereti, foliis margme dorsoque aculeatis Ln. Plor. Suec. n. 38. Scir- pus palustri& altissimus, foliis et ca- rina serratis Vail. Paris. p. 119. Wyrasta gromadnie , na mokrych lakach, nad brzegami Jezior, leez do$é rzadko sig przytrafia. P. Jastrzebowski znajdowal w puszezy Augustow. nad Jeziorami, niedaleko Hancezy. Kwitnie w le- cie. ^7] Z wejrzenia do sitowia (Scirpus) niby podobna. Dorasta 4—5 lub wiecéj stóp wysokosci. Pret czyli zdzblo prosto-stojace , gru- bosci niemal gesiego pióra, gladkie, u dolu pojedyneze 1 walcowate; w górze prawie*trójeraniaste, galeziste1 tak Jak liscie, sino-zielona- we. Liscie dlugie, trawiaste,u dolu pochewkowate, ku górze szezy- towato-zeszezuplone, w wiérzcholku trójgraniaste, twardawe, na grzbiecie 1 po brzegach foremnie pilkowane, tojest drobnemi , ostre- mi, ku górze zwróconemi kolcami osadzone, zreszta gladkie. W na- sadzie li$ci zdzblo kolankowato -zgrubiale. K'wiaty a nastepnie owoce w wiéche skladana, czyli w baldaszkogrony dosé lieznie zebrane. Kloski podluzne, spiezaste, gladkie, brudno-zóltawe,zplew . Scisle dachówkowato-ulozonych , skladajace sie; w nasadzie kazdego znajduja sie 2 lub 3 jajowate, spiczaste, blonkowate przysadki, czyli plewy plonne. Owoce po dojrzeniu okraglawo-jajowate, rdza- wego koloru. DIANDRILA. 155 Rzed dwuslupkowy (Digynia). 16. ANTHOXANTHUM. TONKA. Kielich 2plewowy, o plewach nierównych, splaszezo- uyeh, zielno-bloniastyeh; plewa nizsza krótka, jednonerwo- wa;wyzsza dluzsza, Jnerwowa: obiedwie gladkie, na grzbie- cie nieco- szorstkawe, 3kwiatowe. Dwa boezne kwiatki nija- kie, iplewkowe: nizszy przy wiérzcholku szezeciniasty, wyZszy nad nasada, oScia, kolankowato-skrzy wiona, opatrzo- ny. Srodkowy kwiatek ezyli najwyzszy zupelny, 2plewko- wy, 0 plewkaceh malyeh, tepyeh, bezostnych. | Ziarno plew- kami okryte. (Wiécha klosowata). 95. A. oDORATUM: spica oblonga, flosculis sub'- pedi- (T. wonna) cellatis arista longioribus patulis, corollae valvis exterioribus ciliatis, vaginis ore barbatis, foliisque gla- bris. Spreng. Syst. l. 124. Willd. Spec. l. 156. Enum. Berol. p. 45. Both Germ. 1l. p. 35. Schreb. Gram. fig. 5. Schrad. Germ. Y. Y. DC. Flor. fran. n. 1413... Hoffm. Germ. I. 14, fig. 1. Pers. Syn. I. 30. Krock. Siles. n. 4T. Dess. Galic. I. 41. Schlech. Berol. p. 20. .B.F. Comp. L 41. Schk. Handb. tab. 4. .Lorek Flor. Pruss. tab. T, fig. 91. Antho- xanthum spica ovato-oblonga, flos- eulis subpedunculatis arista longio- ribus Zn. Suec. n. 33.. Gramen pratense, spica flavescente Vaill. Paris. p. 85. DWUPRECIKOWY A. Na lakach suchych i nieco wilgotnych, na pa- stwiskach, tudziez w gajach i lasach. Kwitnie.w ma- | je ezerweu. ^] Trawa ta po ususzeniu, przyjemnym odznaeza sie zapachem. Ma korzeü wlóknisty, darniowaty, z którego czasem znaezna liezba Zdzbel wyrasta. Te sa waleowate, 2 lub 3kolunkowe, pojedyn- cze, gladkie, od 2 lub 3 cali do póltory stopy lub nieco wiecéj wy- sokie. Liscie krótkie, prawie-lancetowate , $piczaste 1 plaskie, po brzegach nieco szorstkie, $wiatlo-zielone, a czesto równie jak po- chewki, rzadkim, miekkim, roztwartym wlosem mniéj lub wiecéj porosle. . Jezyczek okolo 1—1 '/ linii diugi, w wiérzcholku tepy i karbowany, zazwyeza] purpurowo-czerwony lub bialawy, blon- kowaty. Klos pojedynezy, wiérzcholkowy, podlugowaty lub jajowo- podluzny, niekiedy przerywany, zólto-zielonawy, ezasem rdzawo- purpurowy, na 1—939 cale dlugi. Plewy kielichowe nierówne; zewnetrzna krótsza, jajowata, bloniasta i nerwem oznaczona; we- wnetrzna dwa razy dluzsza, blonka opasana, 3nerwowa, kwiatla obejmujaca; obiedwie gladkie, Spiczaste, na grzbiecie tylko cokol- wiek szorstkawe. Plewki kwiatków bocznych (nijakich) pojedyn- cze, równe, podluzne, plewie kielichowé] mniejszéj wyrównywaja- ce, w wiérzcholku tepe i cokolwiek rozcezepane, prawie calkiem jedwabistym wlosem pokryte; nizsza przy,wiérzcholku o$cia prosta, od kielicha krótsza uzbrojona; wyzsza ma takaz osé nad nasada, leez znacznie wieksza (z kielicha nieco-wystajaca), w dolnéj polo- wie zgrubiala, posrodku froche zalamana, a nastepnie szczecinia- sto-przedluzona. Plewki kwiatka $rodkowego (rodzajnego) niemal- polowe od tamtych krótsze, tepei bezostne. Precików dwa, bardzo dlugich; glówki zielonawo-zólte. Blizny dlugie, piórkowate, biale. ME CE GROMADA III. TRZYPRECIKOWA. THIANDIEUU A. Rzed jednoslupkowy | (Monogynia). 17. VALEBRIANA. . KOZZEK. Kielich nadowocowy, z brzegiem niewyraznym, podezas kwitnienia zawinionym, pózniéj w ksztaleie puchu ukazuja- eym sie. Korona jednoplatkowa, rurkowata , w nasadzie zgarbiona , na brzegu troche nieforemnie, tepo-Dklapkowa. Nitki preeikowe szydelkowate. Blizna 3 razy wciefa, troche zgrubiala. Owoc dolny, 1ziarnowy, niepekajacy, Zeberko- waty, puchem piórkowatym (z kielicha utworzonym) uwien- ezony. 36. V. orricINALIS: glabriuscula erecta, caule sulcato, fo- (KK. lekarsli) . lis omnibus aut fere omnibus pinna- | ti-sectis, segmentis 7 —8 jugis lance- olatis serratis, corymbo demum sub- panieulato, fructibus glabris. DC. Prodr. IV. 641. Flor. fran. n. 9915. WAlld. Spec. Ll. 177. .Enum. Berol.p. 50. Eoth Germ. ll. 38. Schrad. Germ.1.85.. Krock. Siles. n. 49. Spren- gel. Syst. 1. 50... .Hoffm. Germ. IT. 15. Persoon, Syn. l. 3. Schlech. Berol. 158 TRZYPRECIKOWA p.l 92. BF. Comp. L 49. Schk. Handb. tab. 5 a. Aschers. Pharmaceut. tab. 2, fig. 44. Lorek Flor. Pruss. t. 9, fig. 43. Valeriana floribus triandris, folis omnibus pinnatis Lin. Flor. Suec. n. 34. Valeriana sylvestris ma- jor Val. Paris. p. 199. Kozlek &re- dni, Phu medium Syren. str. 50. Wyrasta na lakach wilgotnych, nad brzegami ro- wów, miedzy olszyna i w t. p. m. Kwilnie w lipcu, sierpniu.. ^| Korzeü z wlókien stawowato - zgrubialych , brudno-zóltawych zlozony, mocnego zapachu, i gorzkiego, aromatycznego smaku. 4.o- dyga prosta, czesto do dwóch lokei wysoka, pojedyneza lub nieco galezista , walcowata, brózdowana, gladka , w $rodku wydrazona. Liécie przecrwlegle, dolne ogonkowe, wyzsze bezogonkowe, wszystkie nieparzysto-piérzaste, czyli na weiecia lancetowate, $pi- czaste, przeciwlegle, zupelnie cale lub mniéj wiecéj zabkowane, podzielone. Obiedwie ich powiérzchnie, mianowicie dolna, na Zyl- kach drobnemi wloskami porosla; nasade za$ li$ci wieksze 1 gest- sze okrywaja wloski. Kwiaty drobne, czerwonawo-cieliste, w wié- che wierzcholkowa z baldaszkogronów zlozona, zebrane, dosé przy- jemnie pachnace. | Kielich ledwie znaezny. Weiecia korony jajo- wate, tepe. Preciki wysunione. Glówki siarezysto -zólte. Przy kwiatach znajduja sie lancetowate, szezuple, na brzegu bialawe, blonka opasane, w nasadzie omszone, przysadki. Owoc podluzny, Zeberkowaty, w górze szezuplejszy, puchem piórkowatym uwien- ezony. Na suchych miejscach przytrafia sig odmiana o lodydze krót- széj, wcieciach li$ciowych szezuplejszych 1 prawie zupelnie calych. 37. V. prOICA: glabra erecta, caule striato, foliis radica- (K. rozdzielno- libus petiolatis ovatis aut sub-spathulatis kwiatowy) ^ indivisis, caulinis pinnatipartitis , lobis li- neari - oblongis , floribus dioicis, masculis laxé femineis contracté corymbosis, stig- matis lobis subconeretis, fructibus ovatis olabris. Y TRIANDRIA' - 159 DC. Prodr. YV. 637... Fl. fran. n. 3325. Willd.Spec. Y. 176. |. Enum. Berol. p. 50. Scopol. Carn. n. 40. Roth Germ. YI. 37. Schrad. Flor. Germ. 1. 84. Krock. Siles. n. 48. Pers. Syn. l. 3T. Spreng. Syst. l. 141. Hoffm. Germ. 1. 14. Bess.Galic. Y. 48. BF. Comp. Y. 45. Schlech. Berol. lY. p.21. Kluk. Dyk. III 151. Lorek Flor. Pruss. t. 9, f. 44. Valeriana floribus triandris dioicis, foliis pinna- tis Lon. Flor. Suec. n. 35. Valeriana palustris minor. Vaill. Paris. p. 199. Znajdowalem na mokrych, blotnistych lakach, w Augustow. kolo Szezuezyna niedaleko wsi Bec- kowa. Kwitnie w maju, czerwcu. ^] Ma korzeü szezuply, lazacy, mocnego zapachu, lodyge na pót lub póltory stopy wysoka, ezworograniasta, prawie- pojedynceza, gladka, czasem drobniutkiemi wloskami, mianowicie przy kolan- kach, porosla. Li$cie korzeniowe ogonkowe, jajowate, zupelnie cale; lodygowe pierzasto-dzielne, o wcieciach calych, wiérzcholko- we wciecie najwieksze: liscie nizsze korzeniowym ezesto podobne, niepodzielone. Kwiaty drobne, cieliste lub ezerwonawe, w wiéche wiérzcholkowa trzydzielna zebrane. Na roslinach mezkich wieksze irzadsze sa kwiaty, na Zefiskich drobniejsze leez ge$cié] skupione. W piérwszych 3 preciki 1 szezatek slupka daje sie widziéé, w dru- gich szyjka z blizna 3 razy weieta. Galazki wiéche skladajace dwie- ma przeciwleglemi , równowazkiemi, calemi przysadkami w nasa- dzie opatrzone. 18. VALERIANELLA. AO0SZPUNKA. Kielich nadowoeowy, zabkowany, trwaly. Korona 1plat- kowa, rurkowato-lejkowata, z brzegiem 9 razy foremnie weie- tym. Szyjka pojedyneza. Blizna prawie-cala lub 3 razy 160. .TRZYPRECIKOWA weieta. woe niepekajacy, Jkomórkowy (o dwóch ko- mórkaeh plonnyeh), jednoziaruowy, brzezkiem kielichowym uwienezony. Ziarna jajowate, Spiezaste , splaszezone. 38. V. onrroRu: fructu globoso-compresso glabro obli- (R. jarzymna) | quo, cal. limbo subnullo seu brevissime 1—83dentato, loculis sterilibus 2 in uni- cum septo incompleto concretis, flori- bus subcapitatis, bracteis patulis oblon- : go-linearibus ciliato-serratis, folüs hne- ari-oblongis subintegris, caule angulis - scabro. JDC. Prodr. IV. 625... Flor. fran. n. 3330. Fedia olitoria. Willd. Enum. .De- rol. p.52. Schrad. Germ. Y. 95. Spreng. Syst. I. 143. Schlech. Berol. Y. p. 22. Bess. Galic. Y. 49. B.F. Comp. Y. 41. Lo- rek Flor. Pruss. t. 9, f. 46. Valeriana olitoria Willd. Spec. Y. 182. Roth Germ. IL 39. Pers. Syn. l. 38. Hoffm. Germ. IL 16. Valeriana Locusta Lin. Plor. Suec. n. 80. Krock. Siles. n. 53. Vale- rianella arvensis praecox humilis, semi- ne compresso Vaill. Paris. p. 199. Rosnie na polach, w ogrodach, w miejscach nie- uprawnych (w Krakow. Sandomir. kolo Warsza- wy). Kwitnie w maju. (*) Dorasta !/, lub jednéj stopy wysokosci. Ma lodyge niemal-kafi- ciasta, dwudzielna, drobnemi wloskami porosla lub prawie-gladka. Liscie korzeniowe przewrotnie-jajowato-podluzne, lub niemal-lo- patkowate, tepe, zupelnie cale, lodygowe coraz ku górze szczuple]- sze, przeciwlegle, podluzne, ku. nasadzie zwezone, podobniez tepe, cale, lub tu i owdzie szczególniéj u dolu zabkiem opatrzone, wszyst- kie mniéj wiecéj wloskami krótkiemi okryte. Kwiaty drobniutkie , blekitnawe, na wiérzcholku galazek w male baldaszkogrony, czyli TRIANDRIA. 161 wigzeczki skupione, i przysadkami równowazko-lancetowatemi opatrzone. Owoc okraglawo-jajowaty, nieco plaski, gladki, z obu- dwu stron dwoma zeberkami oznaezony. Na wiérzcholku jego doj- rzéé mozna drobny kielich, niewyraZny, 3zabkowy. Mlode liscie téj rosliny naksztalt salaty sie uzywaja. 39. V. DENTATA: fructu ovato glabro laeviuseulo antice (R. zqbkowana) | rimoso, cal. limbo oblique truncato au- riculaeformi tridentato, loculis 2 steri- libus fertili latioribus, bracteis patulis lanceolato-linearibus glabris vix subci- liatis, floribus dichotomo - corymbosis laxiusculis, foliis oblongo-linearibus in- tegerrimis. DC. Prodr. IV. 62. LFlor. fran. n. 3331. Fedia dentata Willd. Enum. Berol. Q. 92. Schrad. Germ. l. 96. Spreng. Syst. l. 143. Bess. Galic. l. 49. BF. Comp. Y. 46. Schlech. Berol. p. 23. Lo- rek Plor. Pruss. t. 9. f. 45. Valeriana dentata Willd. Spec.Y. 183. Roth Germ. II. 40. Pers. Syn. Ll. 38. Hojfm. Germ. I. 16. Valerina Locusta var. 0 Lin. W Krakow. Sandomiér. na polach, szczególniéj na gruncie gliniastym. Kwitnie w lecie. Do poprzedzajaeego bardzo podobny, lecz nieco wyzszy. &£o- dyge ma prawie czworograniasta, szorstkawa, od $rodka dwudziel- nie-rozgaleziona. Liscie przeciwlegle, bezogonkowe; nizsze szersze, podluzno-lopatkowate , wyzsze szezuple]sze, najwyzsze równowaz- kie: wszystkie tepe, prawie-gladkie, zupelnie cale, niekiedy 1—2 zabkami $piezastemi opatrzone. Kwiaty drobniutkie, na wiérzchol- ku galazek w maleüikie baldaszkogrony skupione, cieliste lub bia- lawe. Przysadki bardzo szezuple, równowazkie, na brzegu delika- tnie szezeciniasto-pilkowane. —Owoc jajowaty, z przodu nieco-wy- pukly i jedném zeberkiem oznaczony, z tylu plaskawy, 9zeberkowy; wiérzcholek jego krótkim, ukoSnym, nieco-zabkowanym .kubecz- kiem uwiericzony. Tom I. 21 162 | TRZYPRECIKOWA * 19. IRIS. KOSACIEC. W miejscu kielicha pochwa 2—3listkowa. Korona z brze- giem obszernym, gleboko 6 razy weietym, o weieciach nie- równych, naprzemianleglyeh; trzy z nich wewngtrzne szezu- plejsze, wzniesione, trzy za$ zewnetrzne wieksze, odeiete lub nieco-zwisle, gladkie lub kosmate. Glówki pylkowe podlu- Zne, proste, splaszezone. Szyjka krotka. Blizn 3 wielkich, W ksztalcie platków rozszerzonych, ezesto w wiérzeholku wycietych. Torebka podkwiatowa, podluzna, kaneiasta, skor- kowata, Jkomórkowa, 3scienna. Ziarna liezne, wielkie, spla- SZezone. 40. I. PsEUDo-ACORUS: imberbis, foliis planis ensiformibus (K. blotny) caulem tereti-compressum non su- perantibus, perianthn laemiüs in- terioribus stigmate minoribus, ger- minibus trigonis. Schlech. Berol. . p. 25. Wald. Spec. I. 232. Enum. Berol. p. 64. Roth, Germ. Y. 48. Schrad. Germ. I. 106. DC. Flor. fran. n. 1993. Hojfm. Germ. Y. 10. Pers.. Syn. I. 52. Spreng. Syst. l. 160. Krock. Siles. l. n. 89. Bess. Gali. I. 52. Kluk, Dyke. Yl. 60... Schk. Handb. tab. 5 a. Lorek Flor. Pruss. tab. 8. f. 939. Iris foliis ensiformibus , co- rollis imberbibus, petalis interiori- bus stigmate minoribus Lin. Flor. Suec. n. 3Y. lris palustris lutea Vaill. Paris. p. 109. Kosaciec dziki kwiatu zóltego; lris sylve- stris lutea Syren. stron. 15. TRIANDR IA. 163 Na blotaeh miedzy kalmusem, nad brzegami sta- wów 1 w rowach. Kwitnie w czerwcu. ^| Ma korzen gruby, poziomy; lodyge okolo dwóch stóp lub wiecéj wysoka, prawie-walcowata, w wiérzcholku pogieta , w $rodku pet- na, gladka jak 1 cala roslina. Liscie dlugie, mieczowate, $piczaste , do tatarakowych nieco-podobne,z obudwu stron zeberkiem oznaczo- ne. Kwiaty wielkie, blado-zólte, bez zapachu, dosyé liczne , na szy- pulkach naprzemianleglych pojedynezo umieszezone. Kazdy w na- sadzie pochwa z dwóch listków lancetowatych, mniój-wiecéj $pi- czastych, zielonych zlozona, otulony. Zewnetrzne czyli wieksze platki lopatkowate, tepe, odgiete, u dolu plama ciemniejsza i linia- mi oznaczone; wewnetrzne szezuple, równowazkie , wzniesione. Blizny od wewnetrznych platków znacznie wieksze, w wiérzcholku weinano-zabkowane. Glówki pylkowe równowazkie, fioletowe, dwiema podluznemi szparami pekajace. Torebka wielka, skórko- wata, tepo-trójgraniasta, znaczna liczba ziarn splaszezonych, laid: watych, wypelniona. 41. L siBmicA: imberbis, foliis planis linearibus caule te- (K. syberyjskt) reti brevioribus, perianthii laciniis inte- rioribus stigmata aequantibus, germini- bus trigonis. Schlech. Berol. Lp. 26. Willd. Spec. I. 287. Enum. Berol. p.66. Jacqu. Austr. lab. 3. Foth Germ. YI. 43. Schrad. Germ. I. 107. Spreng. Syst. l. 160. Bess. Ga- lic. l. 53. Hoffm. Germ. 1.19. BF. Comp. L506. Klub, Duykce. 1E. 61. Lorek Flor. Pruss.t. 8, fig. 41. Iris pratensis Pers. Syn. L 53. DC. Flor. fran. n. 1997. Kosa- ciec leány mniejszy, wonny; lris sylvestris odora Syren. str. 13. Na lakach wilgotnych, leez rzadszy od poprze- dzajacego (Kolo Radomia i Warszawy). Kwitnie w koficu maja 1 w ezerweu. ^| 164 TRZYPRECIKOWA Mniejszy i we wszystkich ezesciach znacznie szezuplejszy.. Ma - korzeüi krótki, darniowaty, licznemi opatrzony wlóknami ; lodygi na póltory stopy wysokie, szezuple, walcowate, wydrazone, prostosto- jace. Kwiaty wiérzcholkowe szypulkowe, pachnace. Pochwy z dwóch listków lancetowatych , Spiezastych , blonkowatych zlozo- ne. Platki wieksze sino-blekitnawe, w nasadzie 2ólto-brunatne , iylkami czerwonawemi oznaczone , mniejsze zas czyli wewnetrzne purpurowo-blekitne. Blizny podobnegoz ostatnim koloru, w wiérz- cholku rozciete i ku górze nieco-pilkowane. 20. GLADIOLUS. AMIECZYK. W miejscu kielicha dwie laneetowate, nierówne, trwale. przysadki. Korona léjkowata, prawie dwuwargowa, na brze- gu 6 razy gleboko nieforemnie rozdzielona. Preeiki do rurki skrzywionéj przymocowane, podnoszace sie, od korony krót- sze. Glówki pylkowe podluzne, strzalkowate. Szyjka preei- kom wyrównywajaca. Blizna Jklapkowa, rozszerzona. Zawiazek dolny 3graniasty. Ziarna powloka, opatrzone. 42. G. couwuurs: foliis ensiformibus, floribus sub-ringen- (M. zwyczajny) tibus secundis, lacis superioribus conniventibus inferioribus oblongo-spa- thulatis subaequalibus, antheris fila- mento brevioribus. Spren. Syst. Il. 153. Lin. Willd. Spec. I. 213. Enum. Berol. p. 59. Scop. Carn. n. 48. Roth Germ. Yl. 44. DC. Flor. fran.n. 1999. Schrad. Flor. Germ. Y. p. 101. Hoffm.Germ. Y. 17. Pers. Syn. I. 43. Krock. Siüles.n. 55. Dess. Gal. I. 50. BF. Compl. 52. Klub, Dykc. Il. 29. Schk. Handb. tab.6. Lorek, Flor. Pruss. tab. 8, f. 42. Mieczyk; Gladiolus, Ensis, Gladiolus segetalis 'Syren. str. 1286. TRIAND RIA. 165 Na lakach, w zaroslach (Kolo Radomia, War- szawy, Pultuska, Lomzy, Szezuczyna, Sejn.). Kwi- tnie w czerwcu, lipeu. 2| Korzeh w ksztalcie cébulki, pojedynezéj lub podwójnéj , okra- glawéj, nieco-przygniecionéj , blado-brunatnéj, twardéj , gladkiéj , wielkosci prawie laskowego orzecha. Glabik ezyli lodyga, zupelnie pojedyneza, prosta, walcowata, rysowana, szezupla , na 1—3 stopy wysoka. Liscie dlugie, mieezowate, równowazkie, cokolwiek $pi- czaste, gladkie i nerwiste, w nasadzie pochewkowato pret-otulajace, na 3—8 lini] szerokie. Kwiaty piekne, $wiatlo-purpurowe (po za- suszeniu blekitno-fioletowe) , dosyé wielkie, w klos jednostronny wiérzeholkowy zebrane i nieco pochylone. Kazdy w nasadzie dwiema przysadkami lancetowatemi, $piczastemi, nierównemi, u dolu biala blonka obwiedzionemi, otoczony. Korona prawie zie- jaca, gleboko 6 razy wcieta; górne weiecie nieco-sklepiste, dwa bo- czne lopatkowate , mniejsze, stulone, 3 najnizsze prawie - równe, szezuplejsze od tamtych, podluzno-lopatkowate, ciemniejsza smuga zwykle nacechowane. Rurka bardzo krótka i nieco-skrzywiona. Glówki pylkowe równowazkie, w nasadzie strzalkowate , zielona- wo-Zólte, od nitek krótsze. Szyj]ka od precików troche dluzsza , do górnego wciecia przytulona. Blizn 3 lopatkowato-rozszerzonych, tepych. Odmiany z kwiatem drobniejszym niekiedy sie zdarzaja. 21. POLYCNEMUM. ZOMIANKA. Okryeie kwiatowe pojedyneze, dolne , z pieciu listków prawie-równych, jajowo-lancetowatych, $piezastych, dwiema przysadkami otoezonych, zlozone. Preeików zwykle 3, od okryeia krótszyeh, w nasadzie spojonych. Glówki pylkowe okraglawe. Szyjka dwudzielna. Owoe bloniasty, prawie ja- jowaty, niepekajaey, 1ziarnowy, szezatkami blizn uwien- ezony. 43. P. ARVENSE: caule ramoso, foliis prismaticis apice cu- (d. volowa) ^ spidatis glabriusculis, floribus axillaribus sessilibus. [| 166 TRZYPRECIKOWA BF. Comp. L. 50..L. Willd. Spec. Y. 192. Both, Germ. II. 45. Jacqu. Austr. tab. 365. Schrad. Germ. Y. 91. DC. Flor. fran. n. 2280. Hoffm. Germ. Y. 16. Krock. Siles. n. 54. tab. 1. Pers. Syn. V. 40. Bess. Galic. I. 50. Schech. Berol. p. 26. Schk. Handb. tab. 5 a. Spreng. Syst. I, 180. Rosnie dosyé obficie w Krakow. Sandomiér. i okolo Warszawy. Kwitnie w lipcu, sierpn. Om Cala roslina ledwie na 3—3 cali wysoka, z postaci 1 koloru do ezerwca (Scleranthus) nieco-podobna. Korzeri szczuply, pojedynezy, gdzieniegdzie wlóknem opatrzony. Zodyga wzniesiona lub mniéj- wiecéj na ziemi rozpostarta, zwykle od nasady galezista, o galeziach rozlozystych, gesto-okrytych lisciami. Te sa szczuple, szydelkowa- te, w nasadzie blonka biala opasane, w wiérzcholku sztyletem za- koüczone; gladkie, szaro-zielonawe. Kwiaty bardzo drobne, bez- szypulkowe, w katach li$ci pojedynezo lub po dwa umieszezone, pod kazdym znajduja sie dwie blonkowate, jajowate, szezeciniasto- przedluzone, bialawe przysadki. Listki okrycia (kielicha) jajowo- lancetowate, $piczaste , prawie równe, od przysadek nieco-krótsze, blado-rdzawe. Precików 3 krótkich. Szyjka prawie-zadna. Blizna widelkowato-rozdwojona. Owoc jajowaty, okryciu niemal-wyró- wnywajacy, bialawy, szezatkami blizny uwieniezony. 22. CYPERUS. CIBORA. Kloski splaszezone, plewowate. Plewy dwoma przeeiw- leglemi rzedami na osadee pogietéj dachówkowato-ulozone, prawie wszystkie rodzajne. Plewy koronowe Zadne. Ziarno (owoc) przewrotnie jajowate, zwykle trójgraniaste , Dagie , w wiérzeholku króciutkim sztyletem zakonezone. 44. C. FLAVESCENS: spiculis lanceolatis alternis confertis, (C. ióltawa) | glumis obtusis, involucro triphyllo umbella. subeomposita longiore, sti- ematibus binis. - TRIANDR I A. 167 Schlech. Berol. Y. 24. Willd. Spec. I 279. Enum. Berol. p. V3. — Roth Germ. IL. 50. Schrad. Germ. Y. 117. DC. Flor. fran. n. 1800... Krock. Si- les. n. 61. t. 11. Hoffm. Germ. I. 21. Pers. Syn. l. 62. Spreng. Syst. 1. 220. Dess. Gal. Y. 53. BF. Comp. Y. 57. Schk. Hand. t. 1. Lorek Flor. Pruss. t. 9. f. 48. Przytrafia sig na lgkach mokrych. | Kwitnie w lip. sierpn. ((5) et 2]) | Dorasta od dwóch cali do pól stopy wysokosci. Korzeri ma wló- knisty; lodygi liczne, szezuple, trójkariciaste, sino-zielonawe, rysowa- ne, u góry bezlistne, u dolu li$ciem jednym lub dwoma osadzone. Liscie korzeniowe kepiaste, bardzo szezuple, równowazkie, trawia- ste, gladkie, lodydze wyrównywajace lub od niéj znacznie krótsze. Kloski na kilka linij dlugie,lancetowate, niemal tepe, plaskie, z po- ezatku zielono-zóltawe, póznié] brudno-zólte, na wiérzcholku lody- gi 'w wigzeezki szypulkowe lub bezszypulkowe , zebrane. W kaz- dé] bywa ich zwykle 3 lub 4, a wszystkie razem niby baldaszek tworza, w nasadzie którego znajduja sie przysadki równo-wazkie, lisciaste, nierówne, jedna zawsze od innych wieksza i niekiedy dwóch cali dorasta. Plewy podluzno-jajowate, tepe, gladkie, nerwem zielonawym na grzbiecie oznaczone. Blizn dwie, wysunionych, bialawych. Ziarna bardzo drobne, przewrotnie jajowate, krótkim sztyletem zakoüiczone, gladkie, nieco I$niace , po dojrzeniu czarne. 45. C. FUSCUS: spiculis lineari-lanceolatis alternis confer- (C. rdzawa) tissimis, glumis acutiusculis, involucro triphyllo , umbella composita longiore , stigmatibus tribus. Schlech. Berol. Y. 21. Willd. Spec. Y. 280. Enum. Berol. p. 13. Schrad. Germ. I. 118. Hoff. Germ. 1. 21, IL. tab. 2. DC. Flor. fran. n. 1799. Spreng. Syst. 1. 223. Pers. Syn. 1.62. Krock. Siles. n. 68. tab. 12. / 168 TRZYPRECIKOWA Schk. .Handb. tab. V. Bess. Galic. Y. 54. Lorek. Flor. Pruss. tab. 9. fig. AT. Rosnie gdzieniegdzie, podobnie jak tamten. na lakach wilgotnych. Kwitnie wlipeu. (3) et 2]) Z ogólnéj postaci bardzo do poprzedzajacego podobny, i téjze wysokosci dorasta, leez lodygi ma ostrzéj kariciaste, liscie i przysad- ki szersze, ciemniejszego koloru; nadewszystko zas odznacza sie klo- skami znacznie szezuplejszemi, krótszemi, gesciéj skupionemi, rdza- wo-purpurowemi, po dojrzeniu prawie-czarnemi. Plewy troche Spiczaste, smuga zielona na grzbiecie oznaczone; blizn trzy, ziarno trójgraniaste, bardziéj podluzne, zóltawo-biale. 28. SCIRPUS. SITOWIEF. Kloski plewowate. Plewy liezne, prawie równe, zewszad dachówkowato-zaehodzace, niemal wszystkie rodzajne. Ple- wy koronowe Zadne. Szyjka u dolu pojedyueza, w wierz- cholku dwu—trzydzielna, niezupelnie opadajaea. 0 woe (ziar- no) przewrotnie-jajowaty, sztyletem mniéj wieeéj dlugim za- konezony, w nasadzie szezeciniasty lub zupelnie nagi. À) Üwoc w nasadzie szozecinkami opatrzony. a) Klos pojedynezy wierzcholkowy. 46. S. PALUSTRIS: radice repente, culmo sub-tereti, vagi- (S. blotne) ^ nis aphyllis, spica nuda multiflora, glu- mis acutiusculis , stigmatibus duobus. Schlech. Berol. p. 81. Willd. Spec. I. 291. Enum. Berol. p. (5. Roth Germ. II. 52. Schrad. Germ. Y. 127. Spren. Syst. . 203. DC. Flor. fran.n. 1113. Bess. Gal.Y, 54. BF. Comp. Y. 59. Lorek Flor. |. Pruss. t. 10. fig. 52. Eleocharis palustris .R. et Schul. II. 151. Scirpus eulmo tereti nudo, spica subovata im- bricata Lin. Flor. Suec. n. 42. TRIANDRIA. | 169 Bardzo pospolity gatunek, na lakach wileotnych, na bagnach, nad brzegami stawów, rowów, 1 w tym podob. miej. Kwitnie od ezerwca do sierpn. ?] Zdiblo nagie , gladkie, rysowane, troche splaszezone , w nasa- dzie pochewkowate, !/—1/; stopy wysokie. Pochewki skosno uciete. Klos pojedynezy, wiérzcholkowy, jajowo-lancetowaty lub podluzny, tepy, na kilka lini] diugi. Plewy podluzno-jajowate, rdza- wo-orzechowe, nieco-lsniace, gladkie, na brzegu blonkowate, na grzbiecie 1 nerwem zielonym oznaczone; dwie najnizsze krótsze, okraglawo jajowate, tepe, plonne; inne wszystkie bardzié] $pieza- ste, rodzajme. Precików 3. Blizn 2. Orzeszek przewrotnie Jajowa- ty, niewyraznie trójgraniasty, Zóltawy, czterema szczecinkami w na- sadzie opatrzony. 41. S. OVATUS: culmo tereti, vaginis aphyllis, spica subro- (S. glówkowe) tundo ovata, glumis obtusis infima bre- viore, stigmatibus duobus, radice fibrosa. BF. Comp. l. 59. Willd. Spec. I. 294. Schrad. Germ. L..129. DC. Flor.fran. n. 1714. Hoffm. Germ. 1. 21. Pers. Syn. l. 66. Spreng. Syst. l. 203.. Bess. Galic. I. 55. Scrpus capitatus Roth Germ. Il. 54. Sceirpus capitatus noster KArock. Siles. n. 11. Eleocharis ovata Ji. Schul. ^" Przytrafia sie gdzieniegdzie na mokrych lakach. Kwitnie w lipcu. (3) | fdibla kepiasto wyrastaja i sa pojedyncze, proste, szezuple, gladkie, waleowate, w wiérzcholku pod kloskiem zwezone, na 3—5 cali wysokie (czasem nieco-wyzsze. Klos wiérzcholkowy, pojedynezy, okraglawo-jajowaty, tepy, nagi, rdzawo-brunatny. Ple- wy jajowate, tepe, gladkie , blonka sucha, bialawa w górze obwie- dzione, na grzbiecie nerwem wazkim, zielonym nacechowane. Pre- cików dwa lub trzy. Blizn dwie. Orzeszek bardzo drobny, przewro- tnie-jajowaty, gladki 1 nieco-Isniaey, blado-Zóltawy, 6 szezecinkami rdzawemi w nasadzie otoczony. Na Jego wiérzcholku maly koniu- szezek ezyli szezatek szyjki widziéé sie daje. Tom I. 22 170 TRZYPRECIKOWA 48. S. BAEOTHRYON : culmo tereti , vaginis aphyllis, spica (S. torfowe) ^ ovata, glumis obtusis, infima majori spicam includente, stigmatibus tri- bus, radice fibrosa. BF. Comp. l. 60. Willd. Spec. Y. 293. Roth Germ. Il. 54. DC. Flor. fran. n. 11176. Schrad. Flor. Germ. I. 125. Spreng. Syst. l. 208. Hoffm. Germ. Y. 29. Schlech. Berol. Y. 32. Lorek Flor. Pruss. tab. 10, fig. 53. Na lakach wilgotnych, szezególnié] torfowatych, lecz rzadko (W Sandomiér. Mazowieckiém). K witnie w lipcu. 2]. Dorasta 4— 6 cali wysokosci. Zdzbla proste, walcowate, nagie, gladkie, szczuple , nieco-rysowane , w nasadzie pochwa ucieta oto- czone. Klos malerki, podluzny, ledwie na dwie lub trzy linie dlu- gi, z plew tepych, brudno -zóltawych, ciemniejszym nerwem na grzbiecie oznaczonych , zlozony; najnizsze plewy wieksze sa od in- nych. Blizn 3 dlugich, kosmatych. Orzeszek bardzo drobny, blado- iólty, prawie-trójgraniasty, krótkim koüczykiem w wiérzcholku opatrzony, 1 kilku szezecinkami brunatnemi w nasadzie obrosly. b) los skladany wiéracholkowy. 49. S. CARICINUS: spica composita disticha, spiculis mul- (S. turzycowate) — üfloris, involucro spicam superante, cul- mo teretiusculo, superne trigono, foliis canaliculato-carinatis. Spreng. Syst. 1. 209. Schrad. Germ. I. 132...BF. Comp. 1. 65... Bess. Gallic. I. 56. Lorek. Flor. Pruss.tab. X1, fig. 55. Scirpus caricis Willd. Spec. l. 292. Enum. Berol. p. Vt... Roth Germ. II. 56. DC. Flor. fran.n. 181. Schlech. Berol. LI. 32. Seirpus compressus Pers. Syn. TRIANDRIA. 171 I. 66. Schoenus compressus Ln. Spec. Hoffm. Germ. Y. 20, II. tab. 1. Krock. Siles. I. 65. tab. 9. Carex uliginosa Lin. Flor. Suec. n. 836. Przytrafia sig na lgkaeh i pastwiskach wilgo- inych. (Znajdowalem w Sandomiér. 1 kolo War- szawy w okolicach Mokotowa). Kwitnie w lipcu, SICTp.. 2T Ma korzefi lazacy, galezisty, niemal-stawowaty. Zdbla od 5 do 12 cali wysokie, proste, pojedyneze, prawie-walcowate, szczuple, gladkie 1 bezlistne,, przy wiérzcholku trójkanciaste 1 szorstkawe, u dolu nad korzeniem li$ciami pochewkowatemi okryte. "Te sa równowazkie, szezuple, w nasadzie rynienkowate, w wiérzcholku zwezone 1 trójgraniaste, po brzegach 1 na grzbiecie szorstkie, zdzblom kwitnacym wyrównywajace lub od nich krótsze, na jedne linia ledwie szerokie. Klos Jeden, wiérzcholkowy, okolo cala dlugi, zie- lono-rdzawy, nieco-lsniacy, prosto-wzniesiony, tepy; sklada sie z kil- ku lub kilkunastu klosków podluznych (3 lub 4 Iinij dlugich), bez- szypulkowych, dwoma rzedami naprzemianlegle osadzonych; dolne zwykle odleglejsze. —W nasadzie klosa znajduje sie przysadka, u dolu jajowato-rozszerzona, na brzegu blonka sucha opasana, klos troche obejmujaca, w wiérzceholku zas w li$é szezuply przedluzo- na, ezasem dwa razy od klosa dluzsza, niekiedy od niego krót- sza, lub jemu wyrównywajaca. Kazdy klosek otula w nasadzie wieksza plewa od innych, plonna, Jajowata, $piczasta, nieco-wkle- sla, na brzegu szeroka, bialawa blonka obwiedziona , na grzbiecie nerwista, 1 w wiérzcholku niekiedy li$ciasto-przedluzona. Rodzaj- ne plewy szezuplejsze, prawie -lancetowate, lInerwowe, zreszta tamtéj podobne. Blizn dwie wloskowatych. Owoc przewrotnie jajowaty, nieco-plaskawy 1 prawie -trójgraniasty, w wiérzcholku sztyletowaty, szary, nieco-lsnigcy, sze$ciu dlugiemi szczecinkami w nasadzie otoczony. c) Kiosk) liezne, w wiéchg lub baldaszkogron ulozone. 50. S. rAcusTRIS: culmo tereti, vaginis supremis in folium (S. wodne) ^ Mreve desinentibus, corymbo terminali 123 TRZYPREGIKOWA suprafastigiato composito, bracteis fo- luformibus 2—4, spieulis ovatis glabris, stiemate trifido. Schlech. Flor. .Berol. 1. 33. — Willd. Spec. l. 296. .Enwm. Berol.p. 11. Scop. Carn.n. 59. Roth Germ. 1L. 51. Schrad. Flor. Germ. I. 134. Krock. Siles. n. 15. DC. Flor. fran. n. 1018... Hoffm. Germ. I. 23. .R. et Schul. 1I. 135. Spreng. Syst. I. 209. ' Pers. Syn. l. 67. .B.F. Comp. Y. 61. Bess. Galic.T. 56. Lorek Flor. Pruss. tab. L1, fig. 57. Scirpus culmo tereti nu- do, spicis pluribus peduneulatis termina- libus Jin. Flor... Suec. m. 46. Scirpus palustris altissimus Vaill. Paris. p. 119. Wyrasta gromadnie w stawach, jeziorach, nad brzegami rzék i Jezior.. Kwitnie w czerwo. lipe. 2]. Najwiekszy tego rodzaju gatunek, niekiedy pieciu lokei dora- sta. Korzeü ma gruby, lazacy. Zdábla walcowate, od nasady ku górze zwezajace sie, gladkie, bezlistne, w $rodku rdzeniem gebeza- stym, bialym wypelnione; u dolu pochewkami okryte. | Górne po- chewki bardzié] $piezaste. niz dolne, wszystkie na brzegu blonko- wate, mniéj wiecé] podarte.. Kloski jajowate, prawie ostrokregowe, rdzawe, niewielkie, pojedyneze lub. po kilka w wiazeczki krócéj lub dluzéj szypulkowe. zebrane, tak 1z wszystkie razem wiéche ezyli baldaszkogron wiérzcholkowy tworza. Szypulki pólwaleowa- te, nieco-splaszezone, po brzegach szorstkawe. W nasadzie wiéchy znajduja. sie dwie lisciaste, rynienkowate, nierówne, u dolu po- chewkowato-rozszerzone 1 blonka opasane przysadki. Jedna z nich bardzo dluga, wiéche znaeznie przewyzszajaca. Prócz tego, u dolu szypulek sa przysadki w ksztalcie plewy, podluzne, $piczaste. | Ple- wy kloski skladajace Jajowate, na grzbiecie nerwém wystajacym, w sztylet krótki 'w wiérzcholku przedluzonym, oznaczone; na brze- gu bledsze i delikatnie frenzlowato-poszarpane. Blizn trzy, czasem dwie. Orzeszek przewrotnie-jajowaty, prawie-trójgraniasty, szty- letem krótkim zakoriczony, gladki, blado-zóltawy, szesciu. szezecin- kami szorstkawemi w nasadzie obrosly i od nich krótszy. TRIANDHRIA. 173 51. S. uamrTINUS: culmo triquetro folioso, spiculis fascicu- (S. nadbrzezne) latis pedunculatis sessilibusve, involu- cro, polyphyllo, elumis apice. .denticula- tis bifidis cum. mucrone . aristaeformi , stigmatibus tribus. DB.F. Comp. Y. 64. Willd.Spec. 1.306. JEimum. Berol. p. 18. Roth Germ. Il. 60. JDC. Flor. fran. n. 1482. Schrad. Germ. I. 143. FR. et Schul. Syst. 11,138. Hoffim. Germ. Y. 25. Pers. Synop. I. 68. Spren. Syst. I. 210. SchMech. Berol. p. Y. 34. Dess. Galic. I 51. .Lorek Flor. Pruss. tab. 11,f. 59. Schk. Handb. tab. 8. Krock. Siles. Ln. 78. var. minor t. 15. Scirpus cyperoides :.Lamar.. Flor. fran. Scirpus culmo triquetro, panicula coneslobata foliacea, spicularum squamis trifidis in- termedia subulata Lin. Flor.Suec.n.AT. Przytrafia sie na lakach wilgotnych, bagnistych, nad brzegami rzék, w rowach. | Kwitnie. w lipcu, sierpniu. 2]. Ma korzeü lazacy, dosyé6 gruby, brudno-zóltawy, w srodku bialy. Lodygi na 1—3 stopy lub nieco wiecé] wysokie, u dolu lisciste, 3kariciaste, na kantach ostre 1 przy wiérzcholku szorstkie. Liscie równowazkie, dlugie, $piczaste, plaskie, po brzegach szorst- kawe, na grzbiecie nerwem wystajacym oznaczone. Kloski wiel- kie, Jajowo-stozkowate, zólto-rdzawe, w wiazki szypulkowe lub bezszypulkowe, wiéche wiérzcholkowa tworzace, zebrane. Szypul- ki gladkie, nieco - splaszezone , prawie-trójeraniaste. ^W nasadzie wiéchy 2, 3 lub 4 przysadki bardzo dlugie, nierówne, spiczaste, do li$ci podobne. Plewy szerokie, Jajowate, suche, dolne wieksze , górne coraz mniejsze, wszystkie w wiérzcholku mniéj wiecé] zab- kowane i na grzbiecie nerwem wydatnym, w 0s6 skrzywiona zna- cznie przedluzonym, opatrzone. Blizn trzy. Glówki pylkowe zólte. Orzeszek przewrotnie-jajowaty, trójsraniasty, w nasadzie zwezony. 174 TRZYPRECIKOWÀ w wiérzcholku króciutko - sztyletowaty, brudno -zóltawy, giadki, szesciu szczecinkami otoczony. | 52. S. SYLVATICUS: culmo trigono folioso, corymbo supra- (S.le$ne) ^ fastigiato supradecomposito , bracteis multis folnformibus, spiculis ovatis con- fertis, glumis mucronatis. Schlech. Flor. Berol. I. p. 35. Willd. Spec. l. 807. Enum. Berol. p. 19. Roth Germ. 1L 61. Schrad. Flor. Germ. T. 145. DC. Flor. fran. n. 1183. Krock. Siles. n. (9. .Hoffm. Germ. l1. 26. Spreng. Syst. I. 211. Pers. Syn. I. 69. BF. Comp. I. 64. Bess. Galic. I. 5T. Lorek Flor. Pruss. t. 11, f. 60. Scirpus culmo triquetro folioso, umbella folio- sa, pedunculis nudis supradecomposi- tis, spicis confertis Lin. Flor. Suec. m. 48. Cyperus gramineus Vaill. Paris. p. 45. Na lakach wilgotnych, kolo rowów i strumieni, w gajach 1 lasach mokrych. Kwitnie w ezerweu, lipeu. 2L Korzeü twardy, prawie drzewiasty, gruby, galezisty, lazacy. Lodygi na 1—2 stóp wysokie, trójkanciaste, gladkie, li$ciami. tu i owdzie okryte. Liscie na stope lub wiecéj dlugie, a okolo pól cala szerokie, plaskie, równowazkie, ku górze zeszezuplone, w wiérz- cholku trójgraniaste, po brzegach i na grzbiecie znacznie szorstkie , odchylone. Kloski nader liezne i bardzo drobne (ledwie póltory li- nii dtugie), jajowate , nieco-spiczaste, brudno-zielonawe, w wiazki mniejsze i wieksze, dluzéj lub krócé] szypulkowe, obszerna wié- che wiérzcholkowa tworzace, zebrane. Przysadki w nasadzie wie- chy wielkie, szerokie, nierówne, do lisci zupelnie podobne, przy wiazkach za$ szczuple, lancetowate, prawie-bloniaste. Plewy podlu- ino-jajowate , cokolwiek spiczaste, na grzbiecie nerwiste , gladkie, przytulone. Blizn trzy, czasem dwie. Orzeszek przewrotnie-jajo- TRIANDRI A. 115 waty, tróJgraniasty, krótko-sztyletowaty, blado-Zólty, szesciu szeze- cinkami, od niego troche dluzszemi, w nasadzie otoczony. B) Owoc bez szezecinek (Isorzers). 53. S. ACICULARIS: spica ovata pauciflora, squamis sub- (S. szpilkowate) aequalibus obtusiusculis, culmo 4gono foliisque setacels, setis hypogynis de- ciduis, vaginis muticis aphyllis. Spreng. Syst. I. 204. Willd. Spec. T. 295. Enum. Berol.p. (1. Roth Germ. II. 55. Schrad. Flor. Germ.1.130. DC. Flor. fran. n. 1184. Pers. Syn. I. 66. Hoffm. Germ. Y. 23. Bess. Galic. I. 55. Lorek Flor. Pruss. t. 11, fig. 56. Ele- ocharis acicularis A. et Schul. II. 154. Isolepis acicularis Schlech. Berol. p. 36. BF. Comp. Y. 66. Scirpus culmo tereti nudo setaeformi, spica ovata bivalvi terminatrice, seminibus nudis zm. Flor. Suec. n. 44. Krock. Siles. n. 13. Scicepus equiseti capitulo minori. Vaill. | Paris. p. 119. Bardzo pospolity na lgkach mokrych, kolo ba- gien, Jezior, niekiedy w saméj wodzie. Kwitnie w lecie. ^] Drobny ten gatunek sitowia ma korzen delikatny, wlóknisty, dzbla kepiasto-wyrastajace , bardzo szczuple, nitkowate, na kilka cali wysokie, gladkie, proste, pojedyncze, bezlistne, w nasadzie po- chewkami blonkowatemi , ucietemi otulone. Klos wiérzcholkowy pojedynezy (na 1—2:1/, lin. dlugi), z plew jajowatych, tepych, glad- kich, nieco-lsniacych, po brzegach blonkowatych, zlozony. Ziarno drobniutkie, podluzno-przewrotnie-jajowate, nieco-I5niace, bialawe, bez szezecinek nasadowych, w wiérzcholku zgr ubialym szezatkiem szyjki opatrzone. 176 TRZYPREGCIKOWA 34. RHYNCHOSPORA. |. PRZYGIEEKA. Kwiaty plewowate. Plewy zewszad dachówkowato-za- eliodzace, dolue szezuplejsze, plonue, górne(1 —3) rodzajne, najwyzsza zwykle niewyksztaleona. Plewy koronowe za- dne. Szezecinki okolo stupka (3 — 10) drobniutko-zabkowa- ne. Szyjka szydelkowata, w wiérzceholku dwudzielna, w.na- sadzie rozszerzona. Üwoc niemal przewrotnie-ostrokregowy, szeroka. Spiezasta nasada szyjki uwienczony. 54. R. ALBA: fasciculis terminalibus subcorymbosis invo- (P. bialawa) lucra aequantibus, squamis 2-andris (albi- dis), setis hypogynis subdenis, folis linea- ribus canaliculatis, culmo 3-gono. Spreng. Syst. . 194. R. et Schul. Syst. IL 87. Schlech. Berol. Y. p. 98. BF. Comp. I. 69. -Schoenus albus Lin. Willd. Spec. 1. 267. Roth Germ..M. 49. Schrad. Flor. Germ. Y. 1311. DC. Flor. fran. n. 1194. Hojfm. Germ. Y. 20. Krock. Siles. n. 66. tab. 10. Schk. Hand. tab. Y. Pers. Syn. 1. 59. Bess. Gal. 1. 365. Lorek Flor. Pruss. t. 10, fig. 50. Schoenus eulmo subtriquetro folio- so, floribus fasciculatis, foliis setacels Ln. Flor.: Suec. n. 41. Juncus palustris glaber floribus albis Vaill. Paris. p. 110. Na blotnistych torfowatych lakach gromaduie wy- rasta, lecz rzadko sie przytrafia (W Podlask. kolo wsi Ceranowa; w Lubels. kolo Zamo$cia). Kwitnie w lipcu, sierp. 2]. Korzeüt wlóknisty. d] dibla kepiasto-wyrastajace, od J/ do 17 stopy wysokie, proste, szczuple, trójgraniaste, zupelnie gladkie, w wiérzcholku tylko po kantach nieco szorstkie, sino-zielonawe, gdzieniegdzie li$émi osadzone. Te sa równowazkae, szczezuple (le- dwie na 1 linia szerokie), rynienkowato-stulone, w górze po brze- TRIANDRI!IA. 1í1 gach nieco-szorstkie, zreszta gladkie, zdzblom wyrównywajace lub od nich krótsze; najwyzsze bardzo krótkie w ksztalcie przysa- dek. Kloski w jedne, dwie lub trzy wiazeczki skupione, z nasady li$ci wyrastajace; z tych jedna wierzcholkowa, inne boczne, szy- pulkowate, plaskie. Kloski sa prawie-walcowate, spiczaste, kró- ciutko-szypuleczkowe. Skladaja sie z plew bialawych lub blado- Zóltawych, gladkich, nieco-I$niacych; dolne zpomiedzy nich krótsze, bezkwiatowe, wyzsze bardziéj podluzne 1 wieksze, kwiaty zawiera- jace; wszystkie spiczaste,, przytulone, na grzbiecie nerwem sztyle- towato-w wierzcholku wystajacym, oznaezone. Owoc przewrotnie jJajowaty, nieco-plaski, gladki, l$niacy, oliwkowy lub bialawy, w wierzcholku dziobkiem spiczastym uwienczony, 8—10 szcezecin- kami szorstkawemi, z nasady wyrastajacemi, okryty. 25. ERIOPHORUM. WEZNIANK A. Kwiaty plewowate. Plewy zewszad dachówkowato-za- cehodzace, prawie-równe, wszystkie rodzajne, lub 1—2 niz- sze ploune. Plewy koronowe Zadne. Szezecinki kolo slupka liczne, po okwitnieniu nader zwiekszajace sie (od plew wie- lokrotnie dluzszeJ. Owoe przewrotnie-jajowaty, kroeiutkim sziyleiem opatrzony, i welna, biala, bardzo dluga, okryty. a) Klos pojedynezy wierzcholkowy. 55. E. vaarNATUM: culmo superne 3-quetro, vaginis infla- ( W. jednoklosowa) tis, spica, oblongo-ovata , antheris line- aribus. Spreng. Syst. l. 214. Lin. Willd. Spec. Ll. 312. Enum.Berol. p. 80. Roth Germ. 1.62. Krock. Siles.n. 80. Hoffm. Germ. Y. 26. DC. Flor. fran. n. 1710. R. et Schult. Syst. 11. 157. — Pers. Syn. I. 70. Schlech. Berol.p.29. .B.F. Comp. I. 72. Lorek Flor. Pruss. t. 12, f. 63. Eriophorum cespitosum Schrad. -Flor. 23 Tom l. 178 TRZYPRECIKOWA Germ; I 150. Eriophorum culmis te- retibus vaginatis, spica paleacea Lin. Flor. Suec. n. 50. Linagrostis vagina- ta Lamar. Plor. fran. Przytafia sie na lgkach mokrych, blotnistych, lecz rzadzéj jak dwa nastepne (Miedzy Eomza a Stawiskami przy wiosce Kobylin, na laczce torfo- walé] wraz z modrzewnica Jednostronna). Kwitnie na wiosne. ?[ Korzeü darniowaty, rdzawo-zólty, z licznych wlókien zloiony. Zdíbla wczasie kwitnienia okolo !/; stopy wysokie, pózniéj dwóch stóp dochodzace, wyrastaja w niewielkich kepkach; sa proste, poje- dyncze, gladkie, Jgraniaste , w górze calkiem bezlistne, nizéj 3—4 pochewkami blonkowatemi, mniéj wiecéj wydetemi, blado-zóltawe- go koloru, otulone; wierzcholek najnizszych lisciastém przedluze- niem opatrzony. Liscie korzeniowe liezne, kepiaste, od todygi owo- cowé] znacznie krótsze, bardzo szezuple, równowazko-szydelkowa- te, z jednéj strony nieco- wypukle, z drugiéj rynienkowate, ku wierzcholkowi troche splaszezone, niemal zupelnie - gladkie lub po brzegach nieco-szorstkie, twardawe. Ich nasade otaczaja blon- kowate, nieco-plaskie, brudno-zólte lub brunatnawe, z poczatku cale, pózniéj poszarpane pochewki. Klos Jeden, wierzcholkowy, prosto-stojacy, podluzno-jajowaty, tepy. Plewy jajowo-lancetowate, szczytowato-przedluzone, $piezaste, szare, przezroczyste, gladkie, nerwem ciemniejszym wpodluz oznaczone; dwie z nich najnizsze cokolwiek wieksze, plonne, zdzblo obejmujace. Glówki pylkowe równowgzkie, okolo 2 lini] dlugie, brudno-zóltawe. Blizna 9dziel- nà. Orzeszek przewrotnie-jajowaty, ww nasadzie szcezuplejszy, w wierzcholku tepy, z jednéj strony plaski, z drugiéj grzbietem ostrym wzdluz opatrzony (niby trójgraniasty), brudno-zólty lub bru- natnawy, gladki, zewszad welna biala, na cal dluga okryty. b) AKZosów kika szypulkowatych. 56. E. ANGUSTIFOLIUM: culmo sub 3-gono, foliis canalicula- (W. wazkolisciowa) to 3-quetris, pedunculis glabris. TRIANDHRIA. 179 Spreng. Syst. Y. 214. Willd. Spec. L 313. .Enwm. Berol.p. 80. Roth Germ. IL. 63. Schrad. Flor. Germ. I. 153. ScMech. Berol. p. 30.- Pers. Syn. I. 70. BF. Comp. Y. 73. Lorek Flor. Pruss. t. 12, f. 62. Linagrostis pani- cula ampliore Vaill. París. p. 117, tab. 16, fig. 1. Najpospolitszy gatunek na lakach blotnistych, torfowatych. NK witnie w kwiet. maju. ?] Ma korzeü lazacy, wlóknisty, brunatno-purpurowy. Zdibla u dolu walcowate, w górze prawie-trójgraniaste, gladkie, rysowa- ne, prosto-stojace lub nieco-pochylone, w czasie kwitnienia na 8—10 cali wysokie, pózniéj znacznie wyzsze. Liscie korzeniowe szezuple (ledwie 2 lin. szerokie), rynienkowato -trójgraniaste , po brzegach 1 na grzbiecie szorstkawe, zreszta gladkie, twardawe, od Zdzbla kwitnacego nieco-dluzsze; lodygowych 3 lub 4 tamtym po- dobnych, tylko mniejszych. Pochewki na brzegu blonka bialawa obwiedzione, niekiedy brudno-purpurowe. Klosów 3—5 podlu- ino-jajowatych, na szypulkach nierównych troche zwislych, nieco- splaszezonych, gladkich , przysadkami rysowanemi (z których naj- nizsza najwieksza i w lisé przedluzona) u dolu opatrzonych. Plewy jajowo-podluzne, niemal-tepe, brudno-zielonawo-rdzawe, na brzegu blonka biala opasane, na grzbiecie 1 nerwem oznaczone. Glówki pylkowe okolo dwóch linij diugie.. Blizn trzy. Owoc przewrotnie- jajowo-podluzny, 3graniasty, brunatno-rdzawy, gladki, welna bia- la, miekka, gesta, przeszlo na cal dluga, otoczony. 57. E. LATIFOLIUM: culmo sub-3-gono , foliis planiusculis ( W.szerokolisciowa) apice 3-quetris, pedunculis retrorsum scabris. ' Spreng. Syst. I. 214. Schrad. Germ. I. 154. Sehlech. Berol. p. l. 31. Bess. Galic. Y. 58. BF. Comp.l. 73. Erio- phorum polystachium Ln. Willd. Spec. 1.912. JEnum. Derol. p. 80. Both Germ. 180 TRZYPRECIKOWA IT. 63. Sehk. Handb. tab. 8. .Hoffm. Flor. Germ. I. 291, tab. 3. Lorek Flor. Pruss. tab. 12, fig. 64. Eriophorum vulgare Pers. Syn. 1. 70. Eriophorum culmo folioso tereti, folus planis, spicis peduneulatis Lin. Plor. Suec. n. 49. Linagrostüs panicula minore Val. Paris. p. 11T. tab. 10, fig. 2. Rosnie w podobnych miejscach co i poprzedza- jacy, lecz rzadzéj. Kwitnie w maju. ?|. Znacznie do poprzedzajacego podobny. Rózni sie : korzeniem nielazacym, leez z licznych wlókien , brudno-zóltawych zlozonym; zdzblem grubszém, wyraznié] tróJkarciastém, 1 liczniejszemi li$ómi okrytém; lisciem krótszym lecz szerszym (okolo 5 linij), w górze plaskim, po brzegach i na grzbiecie mocniéj szorstkim; klosami li- ezniejszemi (60—9, niekiedy 10) o szypulkach grubszych, rysowanych, wstecznie-szorstkich ; przysadkami szerszemi , w nasadzie brunatne- mi; plewami prawie-beznerwowemi; glówkami pylkowemi mniej- szemi (zaledwie na 1 linia dlugiemi), nakoniec welna owocowa znacznie krótsza. 20. NARDUS. A2LJIZNICZKA. Kwiaty plewowate, w klos pojedynezy, jednostronny, ulozone. W miejscu kielicha drobny zabek na osadce. Ple- wy koronowe dwie, podluznie zwinioue, dolna prawie-skór- kowata, szydlowato-oscista, trüjgraniasta, wyZsza, blonkowa- ta, krótsza, obejmujaea. Blizna pojedyncza, dluga, nitkowa- ta, wysuniona, wloskami porosla. Ziarno nagie, plewkami okryte. 98. N. STRICTA: spica setacea recta secunda. (B. wyprostowana) Spreng. Syst. l. 231. Willd. Spec. I. 314. Enwm. Berol. p. 80. .Roth Germ. TRIANDR LA. 181 n.65. Scop. Carn. n. 68. Schreb. Gram. tab. *. Schrad. Germ. Y. 157. Schk. Handb. tab. 9. Hoffm. Germ. Y. 21, tab. 4. Krock. Siles. n. 883. DC. Flor. fran. n.1651. Schlech. Berol. p. 3T. Bess. Galic.l. 59. .Lorek Flor. Pruss. t. 12, fig. 65. Nardus spica recta setacea Lin. Flor. Suec. n. 52. Gramen loliaceum minimum folis junceis, panicula unam : partem spectante Val. Paris. p. 82. Wyrasta gromadnie, w miejscach plonnych. na ziemi tak suchéj Jak 1 wilgotnéj. — Kwitnie w czer- wcu. 2| 'Trawa fa sino-zielonawego koloru, w malych kepkach obszer- ne niekiedy przestrzenie zarasta. Ma korzeái poziomy, wlóknisty, wiazke zdzbet i li$ci gesto-skupionych, w nasadzie bialemi, blonko- watemi pochewkami okrytych, wypuszezajacy. ádibla od 2 do 10 cali wysokie, szczuple, prawie trójgraniasto-rysowane, niemal-bez- listne, nad nasada 1—2 kolankami opatrzone, i drobniutkim szorst- kim wlosem porosle. Liscie korzeniowe liczne, szczeciniaste, po- dobniez szorstkawe 1 smugowane, zdzbla przewyzszajace lub od nich krótsze. Jezyczek tepy, cokolwiek wystajacy, niekiedy po- szarpany. Klos pojedynezy wierzcholkowy, szcezuply, zlozony z kwiatków jednostronnych bezszypulkowych , fioletowo lub zielo- no-blekitnawych, z poczatku do osadki przytulonych, pózniéj nieco- roztwartych. Kazdy kwiatek jest szezuply, szydelkowaty i z dwóch plewek zlozony,z których nizsza wieksza, równowazko-lancetowata, o$cia w wierzcholku opatrzona, szorstka, obejmuje wyzsza czyli wewnetrzna krótsza, równowazka, w wierzcholku tepa. Osadka szorstka, od strony kwiatów wklesla, z przeciwnéj za$ wypukla. W nasadzie kazdego kwiatka znajduje sie maleriki $piczasty zabek, miejsce kielicha zastepujacy. Blizna zwykle pojedyncza. 189. TRZYPRECIKOWA Rzed dwuslupkowy | (Digynia). 27. LEERSIA. ZAMOKRZYCA. Kielieh dwuplewowy; nizsza plewa skórkowato-bloniasta, ezolenkowato-stulona, wyZsza równowazka. Plewy koro- nowe Zadue. Zawiazek gladki. Blizny dlugie, piórkowate. Ziarno nagie, kielichem otulone. (Wiecha z klosków podlu- znyeh przytulonych zlozona). 59. L. onyzorpEs: paniculae diffusae ramis subpendulis, (Z. nadbrzezna) flosculis 3-andris patulis ciliatis. Spreng. Syst. 1. 264. Willd. Spec. I. 325. Schrad. Germ. Y. 176. .DC. Flor. fran. n. 1494...Pers. Syn. L. 13. .Hoffm. Germ. 1.29. Bess. Gal.Y. 62. B.F. Comp. I 75. Phalaris oryzoides JL. Spec. Roth Germ.lL. p. 68... Krock. Siles.n. 81, tab. 18. Schreb. Gram. tab. 22. Asprel- la oryzoides A. et Schul. II. 266. W mniejscach wilgotnych, nad brzegami Jeziór | rzék (obficie nad Wieprzem 1 Pilicg.— Kwitnie w lipcu, sierpniu. 2] Ma korzeüi lazacy, dlugi, stawowaty, bialawy, pochewkami po- szarpanemi przy stawach okryty. Zdzbla na 1—2 stopy wysokie, proste lub nasada na ziemi lezace, pojedyneze lub galeziste, walco- wate, rysowane, gladkie, prawie-calkiem pochewkami li$ciowemi otulone. Ich kolanka (których 5 lub wiecéj) odznaczaja sie wlosem delikatnym, bialawym, na dól zwislym. Liscie szerokie (okolo 4—5 lin.), plaskie, $piczaste, nerwem wydatnym na grzbiecie oznaczone. Pochwy lisciowe okrywaja drobniutkie, szorstkosé sprawiajace kol- ce, umieszezone w rowkach pomiedzy rysami, i na dól pochylone. Takiez kolce znajduja sie na brzegu lisci, lecz do góry skierowane, a obiedwie powierzchnie mnóstwem, ledwie przez szklo powie- TRIANDR I A. 183 kszajace dojrzanych brodaweezek okryte. Jezyezek krótki, uciety, drobno-zabkowany. Wiécha dolna ezescia mniéj wiecé] w pochwie ukryta, czasem tylko zupelnie wysuniona, galezista, rozpierzchla. Kwiatki z dwóch plew prawie-równych zlozone; z tych jedna nie- mal-eliptyczna lub jajowo-podluzna, szersza; druga prawie-równo- wazka, szezuplejsza: obiedwie smugami zielonawemi wpodluz oznaczone i na brzegu wloskami rzesowato-porosle. Preciki krót- kie, niewysunione. Zaiarno plaskie. Podlug postrzeze Schrebera rinnych, kwiatki dolnéj ezyli ukryté] eze$ci wiéchy, sa zawsze wyksztalcone 1 rodzajne, w czesci za$ wysunionéj z pochwy, bywaja niekiedy niezupelne i plonne, ezego dotad nie obserwowalem. 28. ALOPECURUS. WYCZYNIEC. Plewy dwie, prawie-równe, lódkowato-stulone, w nasa- dzie zrosle, koronie wyrównywajace , szydelkowato-spieza- ste lub prawie-tepe. Plewa koronowa pojedyneza, wore- ezkowata, z jednego boku rozdarta, na grzbiecie ponizéj Srodka oScià opatrzona. Ziarno nagie, eliptyezne, plewa okryte. (Wiécha seiSniona w ksztaleie klosa walcowatego). 60. A. PRATENSIS: panicula subspicata oblonga obtusa sub- (W.4gkowy) ^ lobata, calyce subvilloso acuto infra medium connato corollam aequante (arista vel longiori vel brevissima), ligu- la brevi obtusa, radice fibrosa. Spreng. Syst. l. 240. Lin. Wild. Spec. I. 381. Enum, Berol. p. 86. Roth Germ. ll. (7. — Krock. Siles. n. 104. Schrad. Flor. Germ. Y. 110. DC. Flor. fran. n. 1476. .Hoffm. Germ. I. 28. II. f. 9. Pers. Syn. 1. 80. Bess. Galic. T. 61. Schlech. Berol. p. 39. Schk. Handb. tab. II. Schreb. Gram. tab. 19, fig. 1. Lo- - rek Flor. Pruss. tab. 14, fig. 2. BF. Comp. Y. 11. Alopecurus culmo spicato 184 TRZYPRECIKONWA erecto Lin. Plor. Suec. n. 59. Gramen spicatum, spica cylindracea, longioribus vilis donata Val. Paris. p. 83. Na lakach równie wilgotnych jak suchych, w za- roslach, na miedzach. Kwitnie w maju.. 2] Korzeü wlóknisty, brudno-zóltawy. Zdibla proste, walcowate , rysowane, gladkie, kolankowate, od !/; do 2 stóp a nawet wiecéj wysokie, lisciami pochewkowatemi otulone. Liécie 2—4 lin. sze- rokie, równowazkie, $piczaste, z wiérzchu i po brzegach (z góry na dól) szorstkawe, dlugiemi, rysowanemi pochewkami opatrzone; napjwyzsza pochewka cokolwiek wydeta 1 krótkim li$ciem zakon- ezona. Jezyczek krótki, okraglawy, uciety, w starosci troche karbo- wany, blonkowaty. Klos wiérzcholkowy pojedynezy, prawie-wal- cowaly, tepy, 1—3 cali dlugi, prosto-stojaey, zielonawo-srebrzysty lub zielono-fioletowy, z licznych klosków szypulkowatych, podluz- nych, przytulonych, osadke dachówkowato-okry wajacych , zlozony. Plewy kielichowe równe 1 do siebie podobne, jajowo-lancetowate, u dolu z soba zrosle, przy wiérzcholku zwykle fioletowe, spiczaste , 3 zielonemi nerwami oznaczone; z tych $redni czyli grzbietowy, wlo- sem dlugim, bialym, miekkim, w góre zwróconym porosly; dwa zas boezne eczyli nadbrzezne, równie Jak 1 reszta plewy, gladkie, Plewa koronowa pojedyneza, kielichowym równa i do nich podo- bna lecz gladka, pieciu mniéj wyraznemi nerwami oznaczona. Zjéj grzbietu u dolu nad nasada, wyrasta o$6 delikatna, z poczatku pro- sta, pózniéj w kolanko nieznacznie zalamana, troche szorstka, od plewki zwykle dwa razy dluzsza, czasem znacznie krótsza. Niekie- dy nawet, mianowicie w kwlatkach nizszych, osé takowa przy wiérzcholku wyrasta, a "wtedy Jest króciutka, 1 zaledwie na éwieré linii nad, plewka wystajaca. Glówki pylkowe podluzne, po obu koficach nieznaeznie rozczepane, blekitne, pózniéj zóltawe, po okwi- tnieniu szare. Blizny bardzo dlugie, szezuple, kosmate, biale. 61. A. GENICULATUS: panicula spicata cylindrica, glumis ( W. kolankowaty) calycinis basi connatis obtusis sub- villosis apice crenulatis (arista vel longiori vel brevissima), culmo ascen- dente geniculato infracto. TRIANDRIA. 185 Spren. Syst. . 240. Lin. Willd. Spec. Ll 358. Emwm. Berol. p. 86. Scop. Carn. n. 82. — Roth Germ. 1I. 18. Hoffm. Germ. Y. 28. II. tab. 3. Schrad. Flor. Germ. Y. 113. DC. Flor. fran.n. 1478... Pers. Syn. Y. 80. Bess. Gal. Y. 62. Sphech. Berol. p. 89. Lorek , Flor. Pruss. tab. 14, fig. 13. Alopecurus culmo spicato infracto Lin. Flor. Suec. n. 60. Gramen aqua- ticum geniculatum spicatum — Vaill. Paris. p. 83. Na miejscach wilgotnych, blotnistych, w wodach stojacych, czasem na gruncie suchym, plonnym. Kwitnie przez cale lato. 2| Od poprzedzajacego mmiejszy i rzadko na pól lokcia wysoki. Ma korzef z dlugich, pojedynezych, rozlogowych wlókien zlozony. Zdibla dolna czescig na ziemi lezace, pospolicie o cztérech wyda- tnych kolankach, przy kazdém kolanku mniéj wiecéj zalamane, mianowicie u dolu (charakter bardzo odznaezajacy te trawe), zre- szta gladkie , walcowate , li&ciami pochewkowatemi okryte. Liscie równowazkie , Spiezaste, plaskie, w nasadzie czasem éwieré cala szerokie, z wiérzchu 1 po brzegach zwykle szorstkie, pod spodem gladkie. Pochewki nieco - splaszczone , gladkie, najwyzsza z nich czesto prawie z klosem sie styka. Jezyczek tepy, bialy, blonkowaty, u górnych lisci dluzszy (czasem przeszlo 2 lin.. Klos wiérzcholko- wy, pojedynezy, walcowaty, tepy, prosty, szezuplejszy jak w po- przedzajacym i najwiecé] na dwa cale dlugi, w exemplarzach które tu okolo Zomzy znajduje, prawie zawsze szaro-fioletowy. Plewy kielichowe prawie-równe, jajowo-podluzne , tepe, w nasadzie tro- che zrosle, blonkowate, trzema smugami oznaczone i wlosem dlu- gim, bialym, w góre zwróconym , mianowicie na grzbiecie porosle. Plewka koronowa kielichowym podobna , lecz krótsza , szersza, te- po-ucieta, gladka; o$6 zwykle zjéj nasady wyrastajaca, prosta, w gó- rze szorstka, czasem b. krótka, niekiedy dwa razy od kloska dluzsza; Glówki pylkowe z poczatku biale, pózniéj pomaraüczowe lub rdza- Tom I. 24 186 . TRZYPRECIKOWA wo-Zólte. 'Trawa ta juZ w koricu maja kwitnie. Szczególniejsza odmiane znalazlem na wilgotnéj laczce blizko F,omzy; niektóre bo- wiem jéj kloski byly 2kwiatkowe i kazdy kwiatek oscia uzbrojony. 29. PHLEUM. AZEZANKA. ^ Plewy dwie, prawie-rowne, ostro-grzbieciste, splaszezone, uciete, lub szezuple, Spiézaste , sztyletem lub o$cia, opatrzo- ne, od plewek dluzsze. Plewek dwie blonkowatych, ucie- tych, bezostnych, w wiérzeholku zabkowanych. Blizny bar- dzo dlugie, delikatne, kosmate. Poezatek drugiéj korony Za- den, lub w ksztaleie szypuleezki. Ziarno nagie, korona, okryte. (Wiécha SciSniona w postaci klosa waleowatego lub jajowa- tego. Kloski splaszezone). 62. P. PRATENSE: racemo spicato cylindrico, calycibus mu- (B. pastewna) cronato-aristatis carina ciliatis, aristis calyce brevioribus, radice fibrosa aut sub-bulbosa. Spreng. Syst. 1, 241. Lin. Willd. Spec. Il. 354. Enwm. Berol. p. 84... Roth Germ. II. 75... Schreb. Gram. tab. 14. Hoffm. Germ. Y. 33, tab. 5. Schrad. Flor. Germ. Y. 182. Krock. Siles. n. 102. DC. Flor. fran. n. 1481... Schk. Handb. iab. 10. Pers. Syn. I. 19. R. et Schult. II. 378. Bess. Galic. I. p. 63. Schlech. Berol. p. 40. .BF. Comp. L. 86. Lore Flor. Pruss. tab. 18, fig. 61. Phleum spica cylindracea longissima .Lzn. Flor. Suec. n. 56. Gramen typhoides maxi- mum, spica longissima Vaill. Paris. p. 83. B. nodosum culmis humilioribus basi ma- gis incrassatis, racemo spicato breviori SchI. l. c. Phleum nodosum Willd. Spec. TRIA ND A. 187 I 355. Roth Germ. II. 76. DC. Flor. fran. n. 1482. Hoffm. Germ. Y. 33. Pers. Syn. I. L. c. Bardzo pospolita trawa na lakach; pastwiskach, miedzach, przy drogach 1 w l. p. m. Kwitnie przez cale lato. ^?] Ma korzen wlóknisty, rozlogi puszezajacy. Zdíbla wyprostowa- ne, walcowate, li$ciste, niekiedy brudno -fioletowe, 4 lub 5 cie- mniejszemi: kolankami opatrzone, gladkie, 2 do 4 stóp wysokie. Liscie równowazkie, spiezaste, plaskie, rozlozyste (4 do 5 lin. szer.), na obudwu powierzchniach prawie-gladkie , po brzegach szorstkie. Pochewki walcowate, rysowane, gladkie. Jezyczek blonkowaty, podluzny, tepy, w starosci podarty. Klos wiérzcholkowy, walco- waty, tepy 2 do 5 cali dlugi (lecz na gruncie bujnym bywaja klosy szescio lub siedmio-calowe), ciemno zielony lub brudno fioletowo- zielonawy, z klosków licznych , gestych, szypulkowatych, przytulo- nych, okolo dwóch linij dlugich, uformowany. Plewy kielicha prawie równe 1 jednakowe, podluzne, lódkowato-splaszczone, w górze tro- che szersze, w wiérzcholku tepe, na grzbiecie bialym, dlugim, nie- równym wlosem rzesowato-porosle, na brzegu bloniaste, bialawe lub fioletowe, wpólprzezroczyste. Kazda plewa ma 3 nerwy, z któ- rych $rodkowy przedluza sie w wiérzcholku 1 tworzy sztylet na- ksztalt o$ci, od plewy znacznie krótszy, prosty lub slabo lukowato zgiety, 1 szorstki. Korona prawie dwa razy od kielicha mniejsza, blonkowata; Jé] zewnetrzna czyli nizsza plewka, wieksza, niewyra- znie 9nerwowa, tepa 1i drobno-karbowana; wewnetrzna ezyli wyz- sza, krótsza, w wiérzcholku cokolwiek rozdwojona. Glówki pyl- kowe fioletowe lub zólte, po wydaniu pylku szare. Nà suchych, plonnych, piaszezystych miejscach wyrastaja indy- widua ledwie na stope wysokie, majace zdzbla szcezuple, czesto w nasadzie nad korzeniem cébulkowato-zgrubiale, liscie wezsze, klosy szczuplejsze , ezasem ledwie pól lub 1 cal dugie. Niektórzy uwazali je za osobny gatunek. Trawa ta dobra daje pasze dla koni, i w tym celu od gospodarzy wiejskich umyslnie bywa zasiewana pod nazwiskiem frawy Sgo Tymoteusza. 63. P. PHALAROIDES: panicula spicata cylindracea, glumis (B. mniejsza) ^ lmeari-oblongis rotundato-truncatis 188 TRZYPRECIKOWA brevi-aristatis , carina SEDRDUN vel hi- spido-ciliatis. BF. Comp.l. 88. Phleum Boeh- meri Wild. Énmwm. Berol. p. 85. Schrad. Flor. Germ. 1.. 186. Spreng. Syst. T. 242. Bess. Galic. 1. 64. .Lo- rek Flor. Pruss. t. 13, f. 69. Phala- ris phleoides Lin. Willd. Spec. 1. 328. Roth Germ. M. 67. DC. Flor. fran. n. 1488. Hoffm. Germ. Y. 29. Phle- um phalaris Pers. Syn. I. 79. Chi- lochloa Boehmeri .K. et Schult. II. 408. ;Schlech. Berol. p. 41. Phalaris panicula cylindrica euin Lin. Flor. Suec. n. 54. Na lakach, miedzach, pastwiskach, wzgórkach, ezasem na plaskach. Kwitnie przez lato. 2E Do poprzedzajacego podobny, lecz nizszy i najwiecéj dwóch stóp dorastajacy. Ma korzer wlóknisty. f] dibla walcowate, gladkie, kolankami czarniawemi lub brudno-purpurowemi opatrzone. Liscie krótkie, równowazkie, mniéj wiecé] szorstkie. Jezyczek bardzo maly, uciety, blonkowaty. Klos 1— 4 cali dlugi, walcowaty, szaro- lub ezerwonawo-zielonawy, szezuplejszy jak w poprzedz. Plewy kielichowe lancetowate, cokolwiek spiczaste lub króciutka o$cia zakoüczone, Jnerwowe, na brzegu blonka biala opasane, na grzbie- cie rzesowate. Plewki dwa razy od plew krótsze, nizsza szersza, Snerwowa, wyzsza czyli wewnetrzna szcezuplejsza, po brzegach subtelnie rzesowata. 'W nasadzie plewki nizszéj daje sie widziéé malenka szypuleczka, s poczatek drugiego kwiatka. Osadka szorstka. 30. PHALARIS. AMOZGA. Plewy dwie, prawie-równe, od plewek dluzsze, ostro- grzbieciste, blonkowate, Spiezaste. Plewek dwie, skórkowa- tych, bezostnych; wyzsza ezyli wewnetrzna szezuplejsza, po- TRIANDRIA. 189 dluznie stulona. Poezatków koronowych (miodników) dwa, jedwabistyeh. Szyjki dlugie, wloskowate, w nasadzie spo- jone. Blizny kosmate. Ziarno plewami korony okryte i z nie- mi zrosle. (Wiécha z Klosków splaszezonyeh, bialawyeh lub ezerwonawych, zielono-smugowanyeh, zlozona). 64. P. ARUNDINACEA: panicula patente glomerata, spiculis (M. trzcinowata) | fasciculato-compositis, rudimentis se- riceo-pilosis, glumellis nitidis. BF. Comp. Y 85. Willd. Enum. Berol. p. 84. Roth Germ. ll. 67. Schrad. Flor. Gérm. Y. 180. t. 6, f. 5. Hoffm. Germ. Y. 29, IL. tab. 4. R. et Schult. Y. 405. Spreng. Syst. I. 213. Krock. Siles.n. 86. Schk. Hand. t. 9. Bess. Gal.Y. 63. Pers. Syn. I. 78. Schlech. Berol. p. 41. Lorek Flor. Pruss. t. 18, f. 66. Phalaris panicula oblonga ventricosa Lin. Flor. Suec. n. 58. Arundo colorata Willd. Spec. I. 457. Calamagrostis colorata DC. Flor. fran. n. 1525. Gramen arun- dinaceum , acerosa gluma nostras Vail. Paris. p. 87, B folis varie- gatis. | | Rosnie nad brzegami rzék, stawów, strumieni, na lakach mokrych. Kwitnie w ezerw. lipcu. 2]. Nalezy do najwiekszych traw naszych, gdyz dorasta niekiedy trzech lokei wysokosci. Ma korzet gruby, mocny, licznemi wló- knami opatrzony i pochewkami okryty, gleboko 'w ziemi naksztalt pérzu rozposcierajacy sie. Zdzbla proste, mocne, walcowate, glad- kie, li$ciami okryte, u dolu ezasem prawie grubosci pióra gesiego, kolankami 5 lub 6 opatrzone. Liscie szerokie (6 do 10 lin.), lance- towato-równowdqzkie , spiezaste , plaskie, pod spodem, mianowicie w górze i po brzegach mniéj lub wiecéj szorstkie, $wiatlo-zielone, 190 | TRZYPRECIKOWA odznaczaja sie w saméj nasadzie chrzastkowata , brudno-ióltawa blona. Pochewki dlugie, walcowate, w caléj dlugosci prawie równéj $rednicy, rysowane, gladkie, scisle zdzblo otaczajace. Jezyczek wielki,, szeroki (1 do 2 lin. dlug.), tepy, bialawy, w starosci podar- ty. Wiécha 4 do 7 cali dluga, wiérzcholkowa , prosta, galezista, zwykle zielono-ezerwonawa, z poezatku stulona, pózniéj tojest pod- czas kwitnienia, nieco-rozwarta, z licznych klosków jednostron- nych, w wiazki skupionych uformowana. Galezie zwykle parami do osadli przymocowane, krótkie, kaüceiaste , 1 równie Jak ich po-. dzialy 1 szypulki, szorstkie; najnizsze w nasadzie malerika, lanceto- wata,Spiczastía przysadka opatrzone. Osadka szorstka, u dolu pra- wie-walcowata, w górze kanciasta. Kloski Jajowo-lancetowate, $piczaste, nieco-splaszezone, bezostne, na póltrzeci linii dlugie. Plewy kielichowe prawie - równe, jajowo-lancetowate, spiczaste, lódkowato-stulone, ostro-grzbieciste, na grzbiecie szorstlae, zielona- we, lub czescié] czerwono-zielonawe, 3nerwowe. Kwiatek jeden, z kielicha niewystajacy. Zewnetrzna plewka podluzno-jajowata, Spiezasta, I$niaca, na grzbiecie wypukla, niewyraznie Snerwowa, krótkim , bialym, jedwabistym wlosem okryta; wewnetrzna szezu- plejsza i tylko na grzbiecie kosmata. Poczatki dwóch innych kwiat- ków szczuple, szypuleczkowate, równowazkie, ledwie polowie dlu- gosci kwiatka wyrównywajace, dlugim, bialym , jedwabistym wlo- sem okryte. Glówki pylkowe zólte. Ziarno z plewkami zrosle, splaszezone, Spiczaste, l$niace. Piekna odmiana téj trawy (Phalaris arundinacea. picta Lin.), z li$ciem zóltawo-bialemi 1 zielonemi smugami ozdobionym, hodu- je sie w ogrodach. 31. MILIUM. PROSOWNICA. Plewy dwie, zielne, prawie-równe, wklesle, nieeo-Spieza- ste, od plewek wieksze. Plewki dwie, bezszypulkowe lub króeiutko-szy puleezkowe, wklesle, skórkowate; nisza elip- - tyezna bezostna lub w wiérzeholku o$cia, opadaj3ea opatrzo- na, wyzsza szezuplejsza. Ziarno plewkami okryte, i znie- mi spojone. (Wiéeha rozlozysta, z klosków po obu stro- nach wypuklyeh, zlozona). TRIANDR I A. 191 65. M. EFFUSUM: paniculae laxae glabrae ramis subverti- (P. rozpierzchla) cillatis, foliis lato-lanceolatis, ligula oblon- ga obtusa exserta, radice perenni. Spreng. Syst. l. 250. Lin. Willd. Spec. l. 860. Enum. Berol. p. 94. Roth IL. 79. Schrad. Flor. Germ. Y. 197. Schk. Handb. tab. 11. ^ Krock. Siles. n. 108. Hoffm. Germ. Y. 39. .R. et Schul. Syst. YI. 319. Pers. Syn.l. (4. Bess. Galic. 1.65. Schlech. Berol. I. 42. .BF.: Comp. Flor. Germ. Y. 90. Lorek Flor. Pruss. tab. 18, f. "1. Agrostis effusa .DC. Flor. fran. n. 1318. Milium floribus dispersis Ln. Flor. Suec. n. 61. Gramen sylvaticum pani- cula miliacea sparsa Vaill. Paris. p. 86. Przytrafia sie w lasach nieco-wilgotnych, cie- nislych, w gajach, zaroslach. Kwitnie w maju, czerw. ^| Ma korzen lazacy, rozlogowy, tu 1i owdzie wlóknami cienkiemi opatrzony. Ídibla od 9. do 5 stóp wysokie , szczuple, walcowate, gladkie, o kolankach nielieznych. Liscie dlugie, plaskie, równowaz- ko-lancetowate, $piezaste, szerokie (okolo pól cala lub nieco-wiecéj), rysowane, z obudwu stron równie jak 1 po brzegach szorstkie. Je- zyczek podluzny, tepy, caly, pózniéj mniéj wiecéj w wiérzcholku poszarpany, blonkowato-bialawy, wielki. Pochwy li$ciowe ryso- wane, gladkie. Wiécha bardzo dluga (niekiedy blizko na stope), wietka, rozpierzchla, z licznych, delikatnych, gladkich, prawie okre- gowo-osadzonych, z poczatku mniéj wiecéj stulonych, pózniéj roz- lozystych, a po okwitnieniu zwislych, galazek zlozona. Szypulki szorstkie. Kloski drobne, podluzno-jajowate lub prawie-eliptyczne, z obudwu stron wypulde (do klosków prosa niby podobne). Plewy kielichowe wklesle, troche Spiezaste, prawie-gladkie, trzema nie- wyraznemi nerwami na grzbiecie oznaczone, blado-zielonawe. Plewka zewnetrzna podluzno-jajowata, zupelnie-gladka, nieco- I$niaca, beznerwowa: wy2sza ezyli wewnetrzna szezuplejsza i tam- téj podobna. Glówki pylkowe zóltawe, blizny pedzelkowate. 199 TRZYPRECIKOWA 39. AGROSTIS. MIETLICA. Plewy dwie, niezupelnie-równe, lancetowate lub jajowo- laneetowate, Spiezaste, bezostne, od plewek dluzsze. Plewek dwie blonkowatyeh, w nasadzie dwiema wigzeezkami wlo- sków otoezonych; nizsza bezostna, lub delikatna, oscia, na grzbiecie albo ponizéj wiérzeholka opatrzona, wyzsza mniej- sza, Ww górnym koneu rozezepana, ezasem . niewyrazna lub prawie-zadna. Poczatek drugiego kwiatka (jesli sig znajduje) szypuleezkowy, w nasadzie wyzszéj .plewki umieszezony. Ziarno nagie, plewkami okryte, (Kwiatostan: wiéceha). a) Roczne; kloski dlugq, osciq opatrzone; poczqtek drugié) korony obeeny. 66. A. SPICA-VENTI: panicula diffusa, calycibus corollam (M. sbozowa) subaequantibus, arista subdorsali lon- gissima flexuosa. Spreng. Syst. l. 263. Lin. Willd. Spec. l. 361. Enum. Berol. p.94. Roth Germ. 1l..80. | Schrad. Flor. Germ. I. 203. R.et.Schul.1I.369. Hoffm. Germ. 1.33. DC. Flor. fran. n. 1509. Krock. Siles. n. 110. .Pers.Syn. . 14. Schlech. Berol. p. 43. B.F. Comp. 1. 91. Bess. Galic. 1.65. Lorek Flor. Pruss. t. 15, fg. (1. Agrostis petalo exteriore ari- stam rectam strictam longissimam ex- serente Lin. Flor. Suec. n. 62. Rosnie miedzy zbozem; czasem w ogrodach po- miedzy warzywem. Kwitnie w ezerw. lipe. ?]. Trawa ta, pod nazwiskiem miotly lub mietlicy powszechnie zna- joma, niektórych lat nader obficie miedzy zbozem daje sie widziéc. Ma korzefi z krótkich, bialawych, pogietych wlókien utworzony. TRIANDR I A. 193 Zdibla bywaja czasem na 3 lub 4 stopy wysokie, walcowate, glad- kie, lisciste, 3 lub 4 kolankami, zwykle brudno-fioletowemi , opa-- trzone, proste , czasem tylko u dolu przy kolanku mniéj wiecé] za- lamane. Li$cie równowazkie , Spiczaste, plaskie (okolo 2 lin. szer.), rozlozyste, z obudwu stron 1 po brzegach znacznie szorstkie. Po- chewki rysowane, gladkie. Jezyczek podluzny, blonkowaty, w wiérz- cholku tepy, i mniéj wiecéj poszarpany (okolo éówieré cala dlug.). Wiécha obszerna,, czasem przeszlo na stope dluga, zielonawa lub brunatno zielono- purpurowa. Galezie liczne, prawie okregowo przymocowane , niemal wloskowate, wietkie, splaszczone, szorst- kie, w czasie kwitnienia poziomo-rozlozyste, w innéj porze stulone, 1 ku Jednéj stronie wiérzcholkiem mniéj wiecé; zwisle. Kazda dzie- li sie w górze na wiele galazek i szypulek delikatnych i szorstkich. Osadka walcowata, u dolu gladka, w wyzszé| cze$ci szorstkawa, w nasadzie galazek malemi zgrubialo$ciami opatrzona. Kloski liezne, drobne, podluzne, prawie walceowate, $piczaste, osciste, (1— 1/5 lin. dug). Plewy kielichowe lancetowate, szydlowato-spi- czaste, podluznie stulone, na grzbiecie wypukle, w górze szorstka- we, nierówne: wyZsza wieksza 3nerwowa, nizsza mniejsza lner- wowa. Kwiatek 1, z kielicha niewystajacy. Zewnetrzna plewka do plew kielichowych dosyé podobna, w górze na grzbiecie szorst- kawa, 9 niewyraznemi oznaczona nerwami, z których $rodkowy przechodzi przy wiérzcholku w osé szezupla, prosta lub nieco po- gieta, szorstka , kilka razy od kwiatka dluzsza, zielona lub czer- wonawa; wewnetrzna plewka szezuple]sza, w wiérzcholku nie- znacznie rozczepana, po brzegach podluznie zgieta 1 na kantach zgiecia gladka. Przy saméj nasadzie plewki wiekszéj] daja sie. wi- dzié6 dwie wigzeczki bialych mikroskopnych wlosków, a u dolu mniejszéj , drobniutka szypuleczka , czyli poczatek drugiego kwiat- ka. Na dobrym gruncie zdzbla bywaja bardzo grube, a liscie lan- cetowato-równowgqzkie 1 na pól cala szerokie. b) Tiwale; poczqtek drugiéj korony zaden. 67. À. VULGARIS: panicula diffusa oblongo-ovata, ramis (M. pospolita) divaricatis scabriusculis, ligula truncata (brevissima), foliis linearibus. BF. Comp.1.92. Willd. Enum. Berol. p. 96. Schrad. Flor. Germ. Y. 206. tab.2, Tom I. 25 194 TRZYPRECIKOWA fg. 9. Spreng. Syst. 1. 257. Lorek Flor. Pruss. t..15, fig. X8. Bess. Gal. T, 67. Acrostis stolonifera et pumila Willd. Spec. 1. 369 et squ. Agrostis vulgaris, di- .varicata et tenella |.Hoff. Germ. Y. 36 et squ. tab. 1... Agrostis pumila et vulgaris DG. Flor. fran. n. 1519 et squ. Agrostis capillaris Schk. Handb. t. 12. Roth Germ. II. 85. 8 oscista, aristata: spiculis arista- tis, arista geniculata calyce longiore DF. Comp. l.c. Schrad.. Flor. Germ. 206. tab. 3. f. 1. : Bardzo pospolita trawa na wszelkich lakach, pa- stwiskach, miedzach, w lasach, kolo dróg, w miej- scach równie wilgotnych jak 1 na suchych piaskach. Kwitnie Ww lipe. sierp. 2] | Korzeüi mniéj wiecéj rozlogowy, pérzowaty. "Zdibla zazwyezaj liczne, kepiaste, na stope lub póltory wysokie, szczuple, walcowate, rysowane, c calkiem gladkie, juz proste, juz mniéj wiecéj podnoszace sie, a bardzo ezesto przy kolanku górném zalamane. Liscie równo- wazkie, Spiczaste, plaskie, z obudwu stron 1 po brzegach cokolwiek szorstkie; nizsze sa dluzsze i szersze (1! —92/, lin. szer.), wyzsze krótsze i szezuplejsze. Pochewki rysowane i zupe!nie gladkie. Je- zyczek u li$ci dolnych prawie zaden (naksztalt brzezka ledwie da- jacego sie widzié&, u wyzszych nader krótki, tepy, juz caly juz karbowany lub podarty. Wiécha wyprostowana, najezesciéj purpu- rowa lub zielonawo -purpurowa , niewielka (2 lub 3 cal. dlug.). Galezie okregowe dwu lub 3dzielne , delikatne, wloskowate, nieco pogiete, prawie zupelnie gladkie (gdyz tylko pod szklem powiek. mozna na nich widziéé. gdzieniegdzie. rzadkie ,' bialawe. zadzierki); wszystkie sa stulone, 1 tylko w ezasie kwitnienia mocno-rozlozyste, à ich galazki niemal pod rozwartym katem przymocowane. Kloski bardzo drobne (mniejsze jak w nastepn. gat.), troche lSniace , spi- czaste, w mlodosei prawie walcowate, jednokwiatkowe. Plewy lancetowate, $piczaste, cokolwiek nierówne, jednonerwowe: mniej- sza prawie zawsze gladka, wieksza przy wiérzcholku na grzbiecie TRIANDRIA. ; 195 troche szorstka. Zewnetrzna plewka koronowa cokolwiek od kie- licha krótsza , jajowo-lancetowata, trzema niewyraznemi nerwami oznaczona, gladka, bezostna, w wiérzcholku tepa i drobniutko-zab- kowana; wewnetrzna bardzo: drobna (moze 3 razy od zewn. krót- sza) i jedynie z pomoca szkla powick. widzialna , przezroczysta, w wiérzcholku nieznacznie rozdwojona. . Trawa ta na wzgórkach : i suchych miedzach , miewa zaledwie 5 lub 6 cali wysokosci; liscie takich indywiduów sa wezsze, wiécha mniejsza. Kloski drobniej- sze, tak iz charaktery w kwiatkach "wyzéj wzmiankowane , tylko przez szklo dobrze powiekszajace postrzedz mozna. Odmiana oseísta (8) bardzo ezesto sie przytrafia; w niéj plewka zewnetrzna uzbrojona jest oscia, powyzéj nasady wyrastajaca, na- ksztalt wlosa cienka , bialawa, kolankowato-skrzywiona, z kielicha znacznie wystajaeq. 68. A. ArBA: panicula efflorescente oblonga conica ma- (M. bialtwa) tura coarctata, ramulis gaténtibus scabris, ligula oblonga, foliis linearibus. BF. Comp. Germ. L. 92. — Spren. Syst. T. 257. Willd. Enum. Berol. p. 96. DC. Flor. fran. n. 1521. Pers. Synop. I 16. Schrad. Flor. Germ. I. 209. tab. 2, f. 1. Lorek Flor. Pruss. tab. 15, f. (9. Agrostis compressa, ' vinealis, hispida et alba, -Wz/ld. Spec. l. 968 et squ. Agrostis alba et coarctata JAoffm. Germ. Y. 36 et squ. Agrostis. sylvatica Willd. Spec. Y. 811. oscista, aristata: flori- bus infra apicem corollae obsolete aristatis Schrad. l.c. tab. 11, f. 2. Na lakach nieco wilgotnych, na pastwiskach , miedzach, nad brzegami rzék i strumyków. Kwituie w lipcu. ^] Do poprzedzajacéj podobna, lecz ANM wyzsza; liscie ma szersze (dolne ezasem blizko ówieré cala szerokie), w dotknigciu bardziéj szorstkie; jezyezek znacznie wysuniony, podlugowaty, tc- py i pospolicie mniéj wigcéj podarty. Wiécha 4—3 cale dluga, 196 TRZYPRECIKOWA. a jéj galezie i galazki. szorstkie, tojest drobnemi zadziorkami okry- te, podezas kwitnienia pod katem ostrym rozlozyste. Kloski okolo póltory linii dlugie. Kazdy sklada sie z dwóch plew kielichowych, prawie-równych , $piczastych, jednonerwowych, na nerwie w gó- rze szorstkawych,i jednego kwiatka. Zewnetrzna plewka, podobnie jak w poprzedzajacym, w wiérzcholku drobno zabkowana, wewne trzna o polowe krótsza, gladka, pólprzezroezysta, i mniéj wiecéj roz- ezepana lub podarta. Trawa ta na lakach Jednaczewskich, blizko Tomiy,bardzo jest pospolita; wiéche ma czesto zielono-purpurowa (przeto nazwisko gatunkowe uwodzió nie powinno. W wielu kwiatkach ponizéj wiérzcholka plewki zewnetrznéj, wyrasta, osé bardzo szezupla, delikatna, (tylko przez szklo powiek. widzialna), szorstka, do wiérzcholka plewki dochodzaca, lub niewiele go prze- wyzszajaca. Z wyobrazeniem Schrader'a (l. c.) doskonale sie zga- dza. | Pominawszy inne cechy, mozna ten gatunek latwo od poprze- dzajacego odrózniéó, po dlugim wystajacym jezyezku, po szorstka- wych pochewkach i po galazkach pod katem ostrym w ezasie kwi- tnienia rozlozystych. c) Trwale; jedna plewka korony bardzo drobna lub zadna; qoczatek zaden , liscie korzeniowe bardzo szczupte , prawie szezeciniaste ((TRICHODIUM). 69. A. CANINA: panicula ramis trichotomis hispidulis, ra- (M. wqzkoliácio- mulis divergentibus flexuosis, calycibus wa) acutis, valva altera corollae nervosa den- tieulata dorso aristata, folus planis, fasci- culorum setaceis, ligula oblonga laciniata. Spreng. Syst. I. 259. — Willd. Spec. I. 367. Roth Germ. 1. 81. DC. Florfran. n. 15183. Hoffm. Germ. l. tab. 6. Pers. Syn. I 75. Schlech. Berol. Y. 45. B.F. Comp. I. 98. Lorek Flor. Pruss. t. 15, f. 80.. Tri chodium caninum Schrad. Flor. Germ. I. 198. RH. et Schul. Syst. I. 277. Willd. Enwum. Berol. p. 91. Agrostis calycibus TRIANDRIA. 197 coloratis, petalorum arista dorsali recurva Lin. Flor. Suec. n. 65. Przytrafia sie na pastwiskach suchych 1 w lasach na gruncie plonnym; czasem nad brzegami miejsc VS daje sie widziéc. Kwitnie w lipc. sierp. ?]. Korzerti wlóknisty, mniéj wiecéj lazacy. Zdibla szezuple, wal- cowate, rysowane, zupelnie gladkie, lisciste, kolankowate , czesto na ziemi lezace, lub przy kolankach bardzié] lub mniéj zalamane, na 1—92 stóp wysokie. Liscie na lodydze plaskie, okolo 1. lin. sze- rokie, $piczaste, z obudwu stron równie jak i po brzegach szorstkie; korzeniowe bardzo szezuple, szezecinowate, nieco-zawinione, glad- kie lub szorstkawe. Jezyczek podluzny, znaeznie wystajacy, w wiérz- cholku tepy, poszarpany. Pochewki rysowane, gladkie; najwyzsza dluzsza od innych i nieco szorstka. Wiécha w czasie kwitnienia rozpierzchla, przed i po okwitnieniu $cisniona, fioletowo- czerwo- nawa, w koricu blado-zielona, na 5 lub 6 cali dluga. Galezie okre- gowe, liezne, wloskowate, nieco-pogiete 1 równie Jak. osadka 1 szy- pulki, szorstkie. Plewy kielichowe niezupelnie równe , lancetowa- te, Spiezaste, Inerwowe, na grzbiecie ku wiérzcholkowi drobnemi wloskami porosle. Korona sklada sie pospolicie z jednéj plewki mniejszéj od kielicha, jajowo-lancetowatéj, w wiérzcholku niemal tepéj 1 drobniutko-zabkowanéj, niewyraznie nerwistéj; z posrodka jéj grzbietu wyrasta osé, prosta lub kolankowato-skrzywiona, szorstka, bialawa ,'znacznie dluzsza od korony lub jéj wyrówny- wajaca. W miejscach dragiéj plewki zwykle tylko wiazeczka dro- bniutkich wlosków. Glówki pylkowe blekitnawe. 33. CALAMAGROSTIS. OSTRZYCA. Plewy dwie, prawie równe, lancetowate, wypuklo-stulo- ne, bezostne. Plewek dwie bloniastych lub skórkowatych, od kielicha znaeznie mniejszych, w nasadzie wloskami oto- ezonych; nizsza drobno-zabkowana, w górze sztyletowata lub szezupla, osScia opatrzona; wyzsza w wiérzeholku dwu- dzielna. Poezatek drugiego kwiatka pojedynezy, szypuleez- kowaty, dwoma rzedami wlosków porosly, lub Zaden. Ziar- no nagie, korona, okryte. (Wiécha z klosków lancetowatych, szezytowato-spiezastych zlozona). 198 TRZYPRECIKOWA 70. C. EPrGEJOS: panicula stricta patente, calycibus acu- - (O. górna) minatis, arista' dorsali recta pilis brevio- re, pilis calycem subaequantibus. Spreng. Syst. l.252. Roth Germ. ll. 91. DC. Flor. fran. Suppl. p. 951. Bess. Galic.l. 69. Arundo epigejos Lin. Willd. Spec. Y. 456. Enum. Berol. p. 126. Scop. Carn. n. 125... Schrad. Germ. T. 911. t. 4, f. 1. Hoff m. Germ. Y. 60... R. et Schul. II. 501. .Pers.Syn.l. 102. Sehlech. Berol. p.1l.46. BF. Comp.l. 95. Lorek Flor. Pruss. t. 25, fig. 130. Arundo vulgaris sive Calamagrostis Vaill. Paris. p. 16. Na wzgórkach suchych, piaszezystych, na grun- taeh plonnych, ezasem na miejscach nieco-wilgo- inych, w zaroslach 1 w lasach. Kwitnie w lipcu, sierpniu.. ^] Korzefi dlugi, lazacy, bialawy. Zdzbla 29—5 stóp wysokie, wyprostowane, waleowate, pojedyneze, kolankami opatrzone, w górze cokolwiek szorstkie, zreszta gladkie. ^ Liécie równo- wazko-lancetowate , szezytowato-spiézaste, plaskie, z obudwu stron i po brzegach szorstkie, szarawo-zielone, nieco- twarde, oko- lo 4—9 lin. szerokie. Jezyezek znaeznie-wysuniony, troche $pieza- sty, w starosci rozdarty, blonkowaty. «Pochewki prawie-gladkie, rysowane. Wiécha na !/;—1 stope dluga, szezupla, $cisniona, ge- sta, jajowo-podluzna, brunatno-zielonawa lub czerwono-blekitna- wa, o galeziach krótkich, w czasie kwitnienia nieco-rozwartych. Plewy kielichowe lancetowate, szydlowato-spiczaste, na grzbiecie 1 po brzegach szorstkie; nizsza wieksza zwykle jednym, wyzsza czyli wewnetrzna, cokolwiek mniejsza, trzema nerwami oznaczo- ne. Plewy koronowe od kielicha znacznie mniejsze, blonkowate, wpólprzezroczyste; nizsza czyli zewnetrzna w wiérzcholku rozcze- pana, 4nerwowa i na nerwach szorstkawa, na grzbiecie za$ poni- 26j.$rodka, oscia prosta, szorstka, delikatna , od korony nieco-dluz- sza uzbrojona; wyzsza czyli wewnetrzna, mniejsza, w wiérzcholku bardziéj lub mniéj wycieta, bezostna. Wloski migkkie, bialawe, TRIANDR I A. 199 obie plewki porastajace, od kielicha malo co krótsze, lecz od osci koronowéj znacznie dluzsze. 71. C. LANCEOLATA : panicula diffusa, calycibus acumina- (O. lancetowata) | tis, arista terminali brevissima in- curva, pilis calyce brevioribus. .. Spreng. Syst. 1. 252. oth Germ. II. 90. DC. Flor. fran. Suppl. p. 256. Arundo calamagrostis Lin. Willd. Spec. Y. 456. Hoffm. Germ. Y. 61. II. &. 9. Schrad. Flor. Germ. Y. 214, t. 4, fig. 4. Pers. Syn. d. 102. ScAlech. Berol. Y. p. 4T. BF. Comp.I. 95. Lo- rek Flor. Pruss.t. 26.f. 136. Acrostis lanceolata KR. et Schul. Syst. II. 363. Przyirafia sig na lgkach mokrych , blotnistych , w lasach 1 gajach wilgotnych, nad brzegami stru- myków.. Kwitnie wipe. sierp.. 7]. Korzehi lazacy, wlóknami opatrzony. Zdzbla okolo 3—4 stóp wysokie, wyprostowane, walcowate, gladkie, w górze tylko cza- sem szorstkawe, lisciste, dwoma kolankami, jedném nad nasada, drugiém po $rodku opatrzone. Liscie sino-zielonawe, nieco-twar- de, równowazko-lancetowate, szerokie, mocno-spiczaste, z obudwu stron , a szezególniéj pod spodem i po brzegach szorstkie, plaskie ; lodygowych dwa lub trzy, rozlozystych, na górnéj powierzchni nie- kiedy drobniutkiemi bialemi wloskami poroslych. Pochewki pra- wie-gladkie. Jezyezek podluzny, znaeznie wystajacy, nieco-spicza- sty, rozdarty. "Wiécha okolo '/ stopy dluga, podluzna, w czasie kwitnienia troche rozlozysta, przed 1 po okwitnieniu naksztalt klosa stulona, brudno-zielonawo-rdzawa. Galazki okregowe, proste, szorstkie, z miejsc zgrubialych osadki, równiez szorstkiéj, wyrasta- jace. Szypulki krótkie; Kwiaty liczne, gesto-skupione. Plewy Tkwiatkowe, lancetowate, w górze szydelkowato-przedluzone, pra- wie-równe, na grzbiecie szorstkawe, i jednym zwykle nerwem oznaczone. Plewki koronowe znacznie od kielicha mniejsze, blo- niaste, bialawe, w nasadzie welnistemi nierównemi wlosami poro- . sle; nizsza czyli zewnetrzna, spiczasta, w wiérzcholku rozczepana, 200 TRZYPRÉCIKOWA Snerwowa,i o$cia prosta lub troche skrzywiona, szorstka, delikatna, od kielicha krótsza, ponizé] wiérzcholka uzbrojona; wyzsza czyli wewnetrzna prawie dwa razy od tamté] krótsza, w wiérzcholku nie- znaeznie rozczepana lub wycieta, bezostna. "Wloski koronowe, dluzsze od plewek, leez od kielicha krótsze. Blizny piórkowate. Glówki bialawo-zóltawe. 12. C. STRICTA: panicula stricta patente, calycibus acu- (O. prosta) ^ minatis, pilis corolla inciso-dentata dimi- dio-brevioribus , arista dorsali corollam (sub)aequante. Spreng. Syst. l. 253. Arundo stricta Scehrad. Germ. I 215. t. 4, f. 5. Hoffm. Germ. Y. 61. R. et Schult. YI. 504. Schlech. Flor. Berol. p. AT. .D.F. Comp. I. 91. .Lo- rek Flor. Pruss. tab. 25, f. 133. Arundo neglecta Ehrhart. W Augustow. na mokrych, bagnistych, torfowa- tych lakach. Kwitnie.w koncu czerwea ilipca. ^ Wysoka bywa na stope lub póltory, rzadko niektóre indywidua lokcia dorastaja. Wlókna korzeniowe dosyé dlugie, cienkie lecz mo- ene, walcowate, gdzieniegdzie wezelkami stawowatemi opatrzone, brunatno-bialawe, dosé gleboko pod ziemia naksztalt pérzu rozpo- Scierajace sie. Ldibla proste, walcowate, zupelnie gladkie, trzema zwykle kolankami opatrzone. Liscie równowazkie, plaskie, w gó- rze zwezajace sie, a w wiérzcholku dlugiém, szezuplém przedluze- niem zakoüczone, na górnéj powierzchni rysowane i znacznie szorstkie, pod spodem gladkie 1 troche-I5niace ; lodygowe szersze (2—3 lin. szer. 4—6 cal. dlug... Korzeniowe szezuplejsze (1—1 !/; lin. szer). Pochewki walcowate, niewyraznie, rysowane, gladkie. Jezyezek krótki ('/—1 lin.), tepy, z poezatku caly lub drobno-zab- kowany, pózniéj mniéj lub wiecéj podarty. "Wiécha na 4— 7 cali dluga, szczupla, wyprostowana, zwykle brudno-purpurowa, w cza- sie kwitnienia rozlozysta, w inné] porze $ci$niona. Osadka szorst- ka, prawie-walcowata. Galezie krótkie, kaüciaste , maleükiemi szczecinkami porosle, pojedyncze lub na galazki mniéj wiecéj po- dzielone. Kloski liczne, dosyé geste, szezuple, Spiczaste, na póltory TRIANDRIA. 201 lub dwie linie dlugie, troche l$niace, z poezatku niemal walcowate, podezas kwitnienia plaskawe, jedno-kwiatkowe. Plewy kielicha niemal równe i jednakowe, lancetowate, mocno $piczaste, od kwiatka troche dluzsze 1 przed zupelném rozkwitnieniem calkiem go obejmujace, pod szklem powiek. króciutkiemi szczecinkami na grzbiecie porosle. Kazda plewa oznaczona jest jednym nerwem, wyzsza Jednak (lubo rzadko) bywa 2nerwowa. Zewnetrzna plewka samego kwiatka, cokolwiek od kielicha krótsza, lancetowata, ku gó- rze szczuplejsza, zwykle smugami ezerwonawemi ubarwiona, nie- wyraznie Jnerwowa 1 na nerwach szorstkawa , w 'wiérzcholku przytepiona 1 'w zabki wycieta, lub drobniutko poszarpana. Prawie ze $rodka jéj grzbietu wyrasta osé bardzo szezupla, wietka, prosta , szorstkawa, juz plewce równa, juz cokolwiek od niéj krótsza, lub - malo co dluzsza. Wewnetrzna plewka niemal o polowe mniejsza, gladka, w wiérzcholku zupelnie tepa 1 drobno nieforemnie zabko- wana. Wioski kwiatek otaczajace proste, jedwabiste, bialawe, nierówne, od zewnetrzné] plewki krótsze i nasada polaczone. Glówki pylkowe zóltawe. Poniewaz o$6 z kielicha bynajmniéj nie wystaje, przeto kwiatki przed zupelném rozwinieniem na piérwszy rzut oka zdaja sie byé bezostne. Li$cie wkrótce po zerwaniu, zwi- jaja sie podluznie, tak iz na zasuszonych exemplarzach zawsze sq skrecone. Wiécha w czasie kwitnienia i póZniéj, szary ma kolor. Trawa ta bez watpienia dobrze przez nas oznaczona, bo i charakte- ry jj z opisem autorów zgodne, i od wizerunku Flory Schradera (l. c.) niczém sie nie nierózni. Nietylko zarasta laki Biebrzaüskie, lecz i tu okolo Lomzy, na lakach Jednaczewskich dosyé pospolita. 13. C. SYLVATICA: panicula patente, calycibus acutis, pilis (O.lesna) ^ brevissimis, arista dorsali geniculata elongata. Spreng. Syst. Y. 253. .DC. Flor. fran. Suppl. p. 253. Bess. Gal. 10. Arun- do sylvatica Willd. Enum. Berol.p. 128. Schrad. Flor. Germ. Y. 218, tab. 4, f. 7. RH. et Schul. 1l. 507. — Schlech. Berol. ; L. p. 48. Lorek Flor. Pruss. tab. 25, f. : 135. Agrostis arundinacea Lon. Willd. Spec. I. 364. Hoffm. Germ. 1.34. Pers. 26 202 . TRZYPRECIKONYWA Syn. . 14. Calamagrostis arundinacea Hoth Germ. II. 89. Agrostis panicula . oblonga, petalo exteriore basi villoso, arista torta calyce longiore Lin. Flor. : Suec. n. 69. Przytrafia sig gdzieniegdzie w lasach i gajach, na miejscach tak suchych jak i nieco-wilgotnych. Kwitnie w lipc. 2] Ma korzefi lazacy. Zdzbla jojed yate; walcowate, proste, glad- kie lub bardzo malo szorstkawe, okolo 3 stóp lub nieco wiecé] wy- sokie. Li$cie bardzo spiczaste, plaskawe , pod spodem bledsze, z obudwu stron, a mianowicie po brzegach szorstkie. 'Pochewki - szorstkawe, nizsze mniéj wiecéj omszone i przy nasadzie liscia niby pierscieniem kosmatym opasane. Jezyczek bialy, blonkowaty, przy dolnych pochewkach ledwie znaczny, u górnych okolo linii dlugi, w wiérzeholku tepy i poszarpany. Wiécha prosto-wzniesiona, jà- jowo-podluzna , nieco-rozwarta, na 4— 7 cali dluga , bialo -zielona- wa, lub cokolwiek czerwonawa. Plewy 1kwiatowe, lancetowate , szydlowato-spiczaste, po brzegach i na grzbiecie szorstkie , nizsza jednym, wyzsza nieco mniejsza 3 nerwami oznaczone. Plewki mniejsze od kielicha: nizsza czyli zewnetrzna 'wieksza, nerwista , w wiérzcholku rozczepana lub podarta, na grzbiecie ponizéj srod- ka, o$cia kolankowato-skrecona , od kielicha nieco-dluzsza , uzbro- jona; wyzsza ezyli wewnetrzna mniejsza, szezuplejsza, w wiérzchol- ku rozczepana, bezostna, na kantach zgiecia szorstka. Witoski nieliczne, bardzo krótkie, nasade zewnetrznéj plewki otaczaja. Po- czatek drugiéj korony nader drobny, dwoma rzedami wlosków porosly. 34. AIRA. SMIAZEK. Plewy dwie, nierówne, lódkowato-stulone, przezroezysto- bloniaste, kwiatkom (2) prawie-wyrównywajace. Plewki dwie; nizsza w wiérzeholku cala lub drobno-zabkowana, na grzbiecie w nasadzie lub ponizéj srodka, o$cia prosta uzbro- jona, wyzsza ostro-grzbiecista i na grzbiecie nieco-rzesowa- ta. Ziarno wolne, korona okryte. (Kwiaty wiéchowate). TRIANDRI A. 203 74. A. COESPITOSA: panicula diffusa, pedicellis scabris, ari- (S. darmiowy) sta, recta. brevi glumellam aequante , foliis planis facie sulcatis . BF. Comp. Y. 106. Willd. Spec. I. 918. Énum. Berol. p. 100. — Scopol. Carn. n. 93. Roth Germ.1I. 97. Schrad. Germ. l. 257. —Krock. Siles. n. 193. Hoffm. Germ. Y. 38, tab. 8. DC. Flor. fran. n. 1566. Pers. Syn. I. 71. Bess. Galic.Y. (1. Spreng. Syst. I. 21. Lo- rek Flor. Pruss. tab. 16, fig. 83. Des- champsia coespitosa JA. et Schul. Syst. II. 685. Schlech. Berol. p. 51. Aira altissima Lamar. Flor. fran. Aira foliis planis, panicula patente, petalis basi : villosis aristatis, arista recta brevi Lzn. Flor. Suec. n. 10. Wyrasta kepiasto, w miejscach mokrych, blotni- stych, na Igkach, w zaroslach, gajach, nad brzega- mi rowów. Kwitnie w lipc. sierp.. ^] Korzerti wlóknisty, darniowaty. Zdzbla liczne, kepiasto-wyra- stajace, proste lub nieco-pochylone, walcowate, gladkie, na stope, - dwie, trzy lub nieco wiecéj wysokie, dwoma zwykle kolankami u dolu opatrzone. Liscie równowazkiejfSpiezaste, bez zadnych wto- sków, na powierzchni górnéj bardzo szorstkie 1 do$é glebokiemi brózdami oznaczone, po brzegach ostre, zadziorkowate, pod spo- dem gladkie; lodygowe plaskie, twardawe, pod ostrym katem od- stajace, 2—4 cale dlugie, a na 1—2 lin. szerok. korzeniowe szczu- plejsze , dluzsze , mieksze i czasem podluznie zwinione. Pochewki plaskawe (prawie-waleowate), niewyraznie rysowane, gladkie. Je- zyczek mianowicie u górnych lici, znacznie wystajacy (czasem 2v; lub 3 lin. dlugi, blonkowaty, podluzny, mniéj wiecéj spiczasty, w mlodosci caly, póZniéj poszarpany. Wiécha ?/; lub 1 stope dlu- ga, bardzo galezista, prosta, lub w wiérzcholku cokolwiek zwisla, zielonawa, a czesciéj zielono-brudno-purpurowa, l$nigca, w ezasie kwitnienia rozpierzchla, w innéj porze stulona. Jéj osadka pogie- 204 TRZYPRECIKOWA ta, kafieiasta i równie jak wloskowate, liczne galazki, szorstka. Kloski bardzo drobne (1/5 —2 lin. dlug.), podluzne, przed rozkwi- tnieniem prawie-walcowate i tepe. Kwiatków dwa, z kielicha bar- dzo malo wystajacych; nizszy cokolwiek wiekszy, bezszypulecz- kowy, wyzszy mniejszy szypuleczkowy, obadwa osciste, i w sa- méj nasadzie delikatnemi, jedwabistemi wloskami otoczone. Plewy kielichowe lancetowate, $piczaste, cale, lub w górze na brzegu nie- wyraznie pilkowane, na grzbiecie szorstkawe; nizsza mniejsza je- dnym, wyzsza wieksza 3 nerwami oznaczone. Zewnetrzna plewka tepa 1 'w wiérzcholku nieforemnie zabkowana , niewyraznie Óner- wowa, odznacza sie o$cia powy2é] nasady wyrastajaca, bardzo szczu- pla, szczecinkowata, prosta, juz plewie wyrównywajaca, juz cokol- wiek od niéj krótsza, albo malo co dluzsza; wewnetrzna w wiérz- cholku nieznacznie rozczepana, po kantaéh zgiecia subtelnie rzeso- wata. Przytrafiaja sie indywidua majace kloski 3, nawet 4kwiat- kowe, lecz dotad takich nie znalazlem. Ostro$cia swych li$ci bardzo sie odznacza. 15. À. CANESCENS: panicula patente coarctata, arista in (S.siwy) parte superiore clavata, foliis compli- cato-setaceis (glauco-canescentibus). BF. Comp. 1. 106. — Willd. Spec. I. 319. Enum. Berol. p. 101. Roth Germ. IL 99... Schrad. Flor. Germ. Y. 263. DC. Flor.fran.n. 1569. Hoffm. Germ. I. 39. ScMech. Handb. tab. 12... Krock. Siles. n. 127. Spreng. Syst. Ll. 279. Pers. Syn. . V1. —.Bess. Galic. T. 18. Lorek Flor. Pruss. t. 16, f. 86. Cory- nephorus canescens JH. Schult. Syst. II. 608. .ScMech. Berol. Y 50. Aira folis setacels, folio summo spathaceo panieulam inferne obvolvente Lin. Flor. Suec. n. 14. Wyrasta obficie w malych kepkach, na plonnych, piaszezystych i nieurodzajaych polach, ezasem w la- sach iglastych. Kwitnie od czerwe. do sierpn. |. TRIANDRIA. | 205 Od poprzedzajacego gatunku mniejszy, caly sino lub szarawo- zielonawy, lub sino-czerwonawy. | Korzefi ma darniowaty, z deli- katnych,szarych, gestych wlókien utworzony. Tdibla szczuple, walcowate , li$ciste, pospolicie na pól stopy, rzadko na stope wyso- kie, 3—5kolankowe, gladkie, prostostojace lub przy nizszych ko- lankach mniéj wiecéj zalamane. —Liscie podluznie stulone, prawie szezeciniaste, szorstkie, twardawe; korzeniowe liczne, kepiaste, szczuplejsze i dluzsze. Pochewki waleowate, rysowane, szorstka- we. Jezyczek przedluzony (2 lin. dlug.), szezytowato-spiczasty , blonkowaty 1 pospolicie caly. Wiécha w mlodosci stulona, w po- chewce najwyzszego liseia zawarta, w czasie kwitnienia rozlozysta, 1 do 4 cali dluga, szaro-zielonawalub fioletowo-purpurowa. Osad- ka, galezie 1 szypulki, wloskowate, nieco pogiete 1 szorstkie. Kloski drobne , podluzno-jajowate , spiczaste , plaskawe , na póltory lini dlugie. Plewy lódkowato-stulone, lancetowate, $piczaste, niemal równe, na grzbiecie szorstkie, Inerwowe , po brzegach bloniaste. Kwiatków dwa, z kielicha niewystajacych , jeden wyzszy szypu- leczkowy, drugi nizszy bezszypuleczkowy; obadwa w. nasadzie krótkim, bialym wlosem okryte. Nizsza plewka koronowa jajowa- ta, troche spiezasta, gladka, na grzbiecie Inerwowa 1 rowkiem po- dluznym opatrzona; prawie z jéj nasady wyrasta osé prosta, rdza- wa, do rowka przytulona, w wiérzcholku kupka drobnych wlosków okryta, zpomiedzy których wychodzi druga jéj cze$é szezuplejsza, w górze paleczkowato -zgrubiala, gladka, bialawa lub blekitnawa, z kielicha niewystajaca; wewnetrzna czyli wyzsza plewka, mniejsza, bezostna, niemal plaska, w wiérzcholku tepa i nieforemnie drobno- karbowana. Glówki pylkowe fioletowe lub brunatnawe. Stawowata i szczególniejszéj budowy osé, wielce ten gatunek charakteryzuje, tak dalece, Ze niektórzy osobny rodzaj z niego two- TZQ. 35. AVENA. OWIES. Plewy dwie, nierówne, wypukle lub muiéj wieeéj spla- szezone, zielono-bloniaste, nizeza krótsza. Kwiatków dwa lub wieeéj, zupelnyeh, w nasadzie zwykle wloskami oto- ezonych. Plewek dwie; nizsza w wiérzeholku rozdwojona (a podzialeczki niekiedy sztyletem lub szezecinka, uzbrojone), na grzbiecie osciq kolankowata lub skrzywiona, opatrzona ; 206 TRZYPRECIKOWA wyZzsza bezostna. Ziarno plewkami otulone i pospolicie z uie- . mi zrosle. (Kloski szypulkowe, wiéche tworza). a) Kiülichy dwu-kwiatowe. 16. À. SATIVA: panicula aequali; spiculis bifloris, flosculis (O. zwyezajmy) glumis minoribus basi nudis, altero arista- to muticove, radice fibrosa annua. Ri. et Schul. Syst. 1. 668. Lin. Willd. Spec. l. 446. Enum. Berol. p. 1283. .DC. Flor. fran. n. 1548. Spreng. Syst. I. 332. Pers. Syn. 1. 100... Schlech. Berol. Y. p. 51. BF.Comp. Y. 108. Kluk Dykc.Y. 64. Lo- rek Flor. Pruss. tab. 23, fig. 124. Owies, Avena, Bromus Syren. stron. 981. -& Ow. zwy. os$cisty, aristata, spiculis majori- bus, flosculo inferiore aristato, superiore mutico jSchlech. l. c. B Ow. zwy. bezostny, mutica, spiculis minori- bus flosculo utroque mutico Sch. [. c. p. 52. Uprawia sie wszedzie na polach, lecz nie- wiadomo zkad poezatkowo pochodzi Kwitnie w lip. (2 - Zboze to dorasta 3—95 stóp wysoko$ci. Zdzbla miewa proste, walcowate, lisciste, gladkie, przy kolankach tylko niekiedy drobne- mi wloskami okryte. Liscie szerokie (okolo 3—5 lin.), plaskie, Spi- czaste, nerwiste, z obudwu stron 1 po brzegach szorstkie. Jezyczek szeroki. znacznie wysuniony, tepy. Pochewki gladkie. Wiécha ob- szerna, z klosków lancetowatych, $piczastych , 8—10 lin. dlugich; zielonawych, w mlodo$ci prosto-wzniesionych, póZniéj zwislych, zlozona. Plewy lódkowato-stulone, $piczaste, nierówne, na brzegu blonkowate, 9 lub 11 nerwami wydatnemi, równoleglemi ozna- czone , dwa kwiatki zawierajace, jeden nizszy wiekszy, bezszypu- leczkowy, w nasadzie nagi lub wloskami otoczony, drugi wyzszy .Szezuplejszy i krótszy, szypuleczkowy; czesto jedmak i trzeci nie- wyksztalcony kwiatek, podobniez szypuleczkowy znalezó mozna. TRIANDRIA. 207 Zewnetrzna plewka u dolu gladka, w górze szorstkawa 1 5—7 . nerwami oznaczona, w wierzcholku szydelkowata i cokolwiek roz- czepana. W odmianie piérwszéj (4) kwiatek nizszy, uzbrojony jest osciq szorstka, ze $rodka grzbietu wyrastajaca , która dolna cze$cia do rowka na grzbiecie plewki bedacego przytulona, nastepnie po- wyzéj kwiatka kolankowato sie zakrzywia 1 znacznie kielich prze- wy2sza. Druga odmiana (0) ma obadwa kwiatki bezostne 1 kloski cokolwiek mniejsze. Ziarno z plewa spojone, biale lub mniéj wie- céj ezarne. W Augustow. odmiana bezostna pospolicie sie uprawia. (O uprawie owsa zwycezajnego , Oczapowski, .Poczatki gospodar. Dürgera M. 62. 'Tenze, Gospodar. wiejskie V. 18). 11. Á. ORIENTALIS: panicula secunda contracta, spiculis (O. jednostronny) bifloris, flosculis glumis brevioribus, flosculo altero mutico, radice fibrosa. annua. KR. Schult. Syst. 1l. 669. — Wild. Spec.l. 446. Enum. Derol. p. 122. Schrad. Flor. Germ.l. 311. .DC. Flor. fran. Suppl. p. 258. Spreng. Syst. T. 332. Pers. Syn. 1.100. Schlech. Berol. p.52. BF. Comp. 1. 108. Lorek. Flor. Pruss. tab. 283, fig. 123. Hoduje sie gdzieniegdzie na polach. — Kwitnie w lecie. (-) Ten gatunek owsu zwany takze wschodnim, wegierskim, tatar- skim, albo tureckim, do poprzedzajacego podobny. Rózni sie wié- cha bardziéj Scisniona , w wiérzcholku pospolicie zwisla , kloskami liczniejszemi, ku jednéj stronie zwróconemi. Kwiatki albo obadwa bezostne, albo nizszy o$cia tak jak w poprzedzajacym uzbrojony. Potrzebuje gruntu lepszego , i dluzszego do dojrzenia czasu, dlate- go w klimacie naszym zawsze mniejszy plon wydaje, niz gatunek zwyczajny. (Oczapowski, Poczgtki gospodar. Bürgera V. 68). 18. ÀÁ.STRIGOSA: panicula secunda, spiculis subtrifloris, (O. owsik) —flosculis glumas aequantibus triaristatis, 208 i TRZYPRECIKOWA aristis duabus terminalibus rectis brevio- ribus, tertia dorsali tortili eeniculata lon- - gissima, radice fibrosa annua. Schlech. Berol. p.53. Willd. Spec. Y. 446. Enum. Derol.p. 123. Schrad. Germ. I. 368. Spreng. Syst. 1. 333. DC. Flor. fran. n. 1559. Roth Germ. II. 107. BF. Comp. Y. 109. Lorek Flor. Pruss. t. 93, fig. 122. Danthonia strigosa &v. Schull. Syst. II. 691. Przytrafia sie gdzieniegdzie miedzy owsem zwy- ezajnym, 1 niekiedy w znaeznéj znajduje sie ilosci. Kwitnie w lipcu. (-) Do zwyczajnego owsu bardzo podobny, i téjze wysokosci docho- dzi. Odznacza sie jezyezkiem krótkim (ledwie na 1 lin. dlug.), te- pym, drobniutko-karbowanym, w starosci rozdartym; wiécha (—6 cali dluga) jednostronna, wzniesiona lub w wiérzcholku mniéj-wie- céj zwisla, w czasie kwitnienia cokolwiek rozlozysta, w innéj po- rze stulona; a nadewszystko krótszemi i szezuplejszemi kloskami. Plewy kielichowe gladkie, obiedwie najezesciéj 7 lub 8 , czasem Onerwowe. Kwiatków zwykle dwa szypuleczkowych; nizszy wiekszy, wyzszy mniejszy. Szypuleczki ich delikatnym swlosem, mianowicie w górze porosle. Zewnetrzna plewka koronowa ner- wista, w wiérzcholku rozdwojona, a kazde rozdwojenie koüiezy sie oscia krótka, prosta,szorstkawa ; ze srodka zas grzbietu téjze plew- ki wyrasta trzecia osé, znacznie od tamtych dluzsza, w niZszéj cze- $ci zgrubiala, skrecona, zwykle brunatna lub ezarniawa, w wyzszéj kolankowato-zgieta, szezuplejsza, szorstka, na bok skierowana i zna- cznie przedluzona tak, iz cala d'wa razy od plewki jest dluzsza. We- wnetrzna plewka krótsza, szczuplejsza , bezostna, w wiérzcholku cokolwiek rozdwojona, na kantach zgiecia subtelnie rzesowata. Poczatek kwiatka trzeciego w kszíaleie szypuleezki prostéj, delika- inéj , gladkiéj , w wierzcholku zgrubialéj. Ziarna zawsze szezuplej- sze jak w zwycza]nym owsie, czesto czarniawe. TRIANDR I A. 209 b) Kielichy 3kwiatkowe. 19. À. NUDA: panicula aequali patentiuscula, corollis nudis (0. nagoziar- laxe pedicellatis calycem excedentibus, val- nowy) va exteriore 2fido- UDIARAs radice fibrosa annua. Spren. Syst. I. 333. — Willd. Spec. I. A47. Enum. Berol. p. 198. Schrad. Flor. Germ. I. 3172. DC. Flor. fran.n. 1546. Pers. Syn. I. 100. BF. Comp. Ll. 109. Kluk, Dykcyo. I. 64. Lorek Flor. Pruss. tab. 24, fig. 125. W maléj ilo$ci gdzieniegdzie sig uprawia.. Kwi- tnie w lipeu. () d Do owsa zwyczajnego podobny, lecz tém sie odznaeza ze w klo- skach miewa kwiatków trzy, czasem 4, nawet 5 z kielicha wysta- jacych, do osadki gladkiéj przymocowanych; najnizezy kwiatek wiekszy od innych, na grzbiecie powy2éj $rodka, oscia prosta lub nieco skrzywiona uzbrojony; inne stopniowo mniejsze, zwykle bez- ostne. Ziarno zupelnie od plewek sie odlaeza i dlatego na kasze szczególniéj jest Brigida (Oczapowski, Poczatki gospodar. Bür- giera II. 69). 80. A. PUBESCENS: panicula aequali, spiculis sub-trifloris, (O. omszony) —flosculis glumas excedentibus, valvula inferiore apice inaequaliter 3—5den- tata, foliis LODESSEHILTE radice stolo- nifera perenni. Schlech. Berol. p. 54. Willd. Enum. Berol. p. 124. Schrad. Germ. I. 382. DC. Flor. fran. n. 1549. Hoffm. Germ. I. 59. Spreng. Syst. 1. 334. .Bess. Galic. I. 103. BF.Comp.L.118. Lorek Flor. Pruss.tab. 24, fig. 197. Avena sesqui- tertia. Willd. Spec. 1. 448. Roth Germ. II. 105. 'Trisetum pubescens .R. et 21 Tom I. 210 TRZYPRECIKOWA Schult. Syst. Y. 662. Gramen avena- ceum panicula purpuro-argentea splen- dente Val. Paris: p. 89... Przytrafia sie na lakach, pastwiskach, w zaro- slach, czasem przy drogach, wyrastajae zwykle gro- madnie. Kwitnie w czerwoe. ^] Ma korzeüi rozlogowy, trwaly, wlóknami epatrzony, kepke li$ci | i liczne Zdzbla wypuszezajacy. Zdébla na 1—9 stóp wysokie, wal- cowate , proste, pochewkami mniéj wiecéj scisle otoczone, czasem calkowicie, czasem tylko u dolu. Liscie lodygowe plaskie, krótkie, na 2—2/, lin. szerokie, cokolwiek $piczaste, po brzegach 1 pod spodem mianowicie w górze, szorstkie, 1 albo wszystkie, albo tylko dolne lub najnizsze, z obudwu stron omszone. Pochewki rysowa- ne, plaskawe, dolne*lub najnizsze mniéj wiecéj szorstkie 1 om- szone, wyzsze bywaja zwykle gladkie. Jezyezek szezytowato-spi- ezasty, w wiérzcholku nieforemnie zabkowany lub podarty, u wyz- szych pochewek dluzszy (3— 4 lin.) i bardzié] koriezaty. Wiécha 3—1 cali dluga, purpurowo-srebrzysta, prosta lub cokolwiek wiérzcholkiem pochylona. Jéj galazki delikatne , wloskowate , szorstkawe, zwykle purpurowe 1 pospolicie po 4 lub 5 okregowo do osadki przymocowane. Kloski okolo pól cala dlugie, lanceto- wate, nieco-polyskujace, pospolicie 2 lub 3kwiatkowe. Plewy kielichowe od kwiatków krótsze , lancetowate, $piczaste, blonko- ' wate, niemal-przezroczyste, na grzbiecie szorstkawe, mniejsza Iner- wowa, wieksza 3 nerwami oznaczona. Zewnetrzna plewka niewy- raznie 9nerwowa, w wiérzcholku tepa 1 w nieforemne zabki wycie- ta lub poszarpana, chropawemi kropkami okryta; prawie ze srodka jé] grzbietu wyrasta osé od plewki dluzsza , purpurowa , szorstka, z poczatku prosta 1 do plewki przytulona, pózniéj kolankowato-zala- mana. - Wewnetrzna plewka mnie]sza , w wiérzcholku nieznacznie rozczepana, gladka. Os kwiatków dlugim, bialym, jedwabistym, ku górze zwróconym wlosem porosla. Jesli w klosku dwa tylko sa kwiatki wtedy obadwa sa rodzajne; Jesli za$ trzy, wtenczas wiérzcholkowy zwykle szezuplejszy i plonny. Trawa ta z wejrze- nia dobrze sie odróznia od innych swoja piekna i I$niaca wiécha. 81. À. rATUA: panicula aequali diffusa, corollis pilosis (O. gluchy) | calyce minoribus apice bifido-setigeris , - radice fibrosa annua. TRIANDRIA. 211 Spreng. Syst.Y. 334. Willd. Spec. I. 447. Both Germ. ll. 104. Schreb. Gram. tab. 15. Schrad. Flor. Germ. 1. 313. .DC.. Flor. fran. n. 1547... Ri. et Schult. Syst. IL. 669. Schlech. Berol. p. 152...B.F. Comp. Y. 109. Lorek. Flor. Pruss. tab. 24, fig. 126. Ave- na panicula patente, calycibus trifloris, flosculis basi pilosis Lin. Flor. Suec. n. 101. Przytrafia sig na polach miedzy zbozem, miano- wicie w okolicach poludniowych. (W Sandomiér. Krakow.) kwitnie w lecie. (3) Zwejrzenia do zwyczajnego owsu dosyé podobny. Korzeri wlóknisty wypuszeza liezne Zdzbla na 2—3 stóp wysokie, walco- wate, gladkie, prosto-stojace lub przy dolnych kolankach nie- co-nachylone. Liscie plaskie , równowazko - lancetowate , $picza- ste, szorstkie, czasem rzadkiemi wloskami gdzieniegdzie okryte. Jezyezek krótki, tepy, drobno zabkowany, pózniéj podarty. Wiécha w czasie kwitnienia wzniesiona, rozpierzchla, po okwitnieniu je- dnostronna 1 zazwyczaj cokolwiek zwisla. Galezie szczuple, nitko- wate, kaüiciaste, szorstkawe, na galazki mniéj-wiecé] liczne, podzie- lone. Kloski lancetowate, wiszace, 2 lub 3kwiatkowe. Plewy kie- lichowe lancetowate, szczytowato-spiczaste, prawie-równe, od kwiatków cokolwiek dluzsze, 7—9 nerwami do$é wyraznemi oznaczone, na grzbiecie szorstkie. Plewy koronowe odznaczaja sie wlosem dosyé gestym, zóltym lub zólto-rdzawym, który czesé ich nizsza okrywa. Zewnetrzna plewka kielichowéj podobna, w wiérz- cholku rozezepana,:9—7 nerwami szorstkiemi oznaczona; prawie ze $rodka jéj grzbietu wyrasta o$é kolankowato-skrecona, dwa ra- zy od plewki dluzsza. Plewka wewnetrzna czyli wyisza, mniejsza i bardzié] podluzna, w wiérzcholku podobniez rozdwoiona, na kan- tach zgiecia delikatnie rzesowata. 36. TRIODIA. JZGRAEZYCA. Plewy dwie, prawie równe, podluzno-jajowate, brzucha- - to-wypukle, skórkowato-zielone, kwiatkom niemal-równe. 212 TRZYPRECIKOWA Kwiatków 3—4. Plewy koronowe w nasadzie kepkami wlosków porosle, nizsza ezyli zewuetrzna jajowata, w wiérz- cholku dwoma zabkami i sztyletem zerubialym, miedzy nimi S$rodkujaeym , opatrzona (dlatego niby 3zabkowa); wyzsza stulona, tamta, objeta, tepa. Ziarno nagie. (Kwiatos. wié- cha ezyli grono o kwiatkach nielieznych). : 82. T. DECUMBENS: panicula racemosa, ramis inferioribus (4. schylona) — solitariis, spiculis oblongo-ovatis 39—5 floris, foliis planis , vaginis pilosis, cul- mo florifero erecto. BF. Comp. L. 147. .R. et Schul. Syst. II. 597.. Spreng. Syst. I. 330. Schlech. Berol. p. 56. F'estuca decumbens Lin. Willd. Spec. Y. 424. Roth Germ. II. 1831. Krock. Sues. n. 157,1. 29. Ho[fm. Germ. Ll . 53. Poa decumbehs Scop. Carn.n. 98. Schrad. Flor. Germ. Y. 306. Bess. Galic. l. 89. Lorek Flor. Pruss. tab. 18, fig. 9'?.. Danthonia decumbens DC. Flor. fran. n. 1543. Festuca pani- cula erecta, spiculis sub-ovatis muticis, calyce flosculis majore Lin. F'lor. Suec. n. 93. Gramen avenaceum parvum procumbens, paniculis non aristatis Val. Paris. p. 89. Przytrafia sig na. suchych lakach, pisiriddel: nad brzegami lasów iglastych. Kwitnie w czerwcu , lipen. 2| Ma korzefi wlóknisty,troche-lazacy. Zdzbla okolo stopy Wy- sokie, pojedynceze. szezuple, nasada zwykle na ziemi lezace, walco- wate, gfadkie, 2—3 kolankami opatrzone. Liscie bardzo szczuple . (led wie lin. szerok., równowazkie, $piczaste, wzniesione , twarda- we, gladkie lub w wiérzcholku troche-szorstkie, korzeniowe ke- TRIANDRIA. 213 piasto-wyrastajace,wszystkie rzadkim, bialym , roztwartym wlosem gdzieniegdzie okryte. Pochewki rysowane 1 podobniez wloskami, mianowicie w wiérzcholku, porosle. Jezyezka nie ma; w jego miej- scu rzed krótkich,gestych wlosków. Niekiedy liscie calkiem sq gladkie (bez wlosków). Wiécha mala, pojedyneza, w ksztalcie gro- na, z klosków nielicznych, szypulkowych, przytulonych, podlu- no-Jajowatych, nieco-nabrzmialych , w wiérzcholku tepych, bialo- zielonawych lub blado-fioletowych , zlozonego. Plewy $piczaste, niezupelnie równe, na grzbiecie szorstkawe , kilku nerwami ozna- czone, z których srodkowy wydatniejszy; obejmuja one 3 lub 4 kwiatki $cisle skupione , plewom równe lub bardzo malo wystaja- ce, w nasadzie troche kosmate. Nizsza plewka wieksza, gladka, po brzegach u dolu rzesowata, twardawa, odznacza sie w wiérzcholku trzema zabkami; wyzsza ezyli wewnetrzna mniejsza, jajowata , w wiérzcholku niemal-tepa, i cala po brzegach drobniutkim wlosem porosla, z reszta gladka 1 tamta otulona. j 37. BROMUS. STOKZOSA. Plewy dwie, wypukle lub splaszezone, nierówne, wielo- kwiatkowe, od kwiatków krótsze. Plewki dwie; zewnetrzna ezyli nizsza lancetowata lub eliptyezna albo szydelkowata, wieksza, oseig przy wiérzéholku lub w $rodku malego wy- ciecia uzbrojona; wewnetrzna ezyli wyzsza mniejsza, nieco- stulona, tamta, objeta, bezostna, na brzegu rzesowata. Ziar- no z plewkami spojone. (Kwiatos. wiécha). a) Roczne. 83. B. SECALINUS: panicula fructifera apice nutante, spi- (S. kostrzeba) culis oblongis compressis sub-8floris nudis, flosculis demum patentibus, ari- stis flexuosis valva brevioribus, foliis sub-pilosis. Spreng. Syst. Y. 3851... Lin. Willd. Spec. l. 428. Enum. Berol. p. 119. Roth 214 TRZYPRECIKOWA Germ. HM. 133. Schrad. Flor. Germ. Y. —847. R.e Schul. Syst. Y. 633. DC. Flor.fran. n. 1628. — Hoffm. Germ. I. 33. Bess. Galw. I. 99. Schlech. Berol. p.60. BF. Comp. T. 148. Pers. Syn. I. 95. Lorek: Flor.Pruss. tab. 21, f. 118. Bromus panicula patente spiculis ova- tis, aristis rectis Lin. Flor. Suec. n. 96. Bardzo pospolity gatunek miedzy zbozem. Kwi- tnie w czerw. lip. (*) Trawa ta, pod nazwiskiem kostrzewy, kostrzeby lub dyrsy zna- joma gospodarzom, niektórych lat do uprzykrzenia- rozmnáza sie mianowicie w pszenicy, i.takowa nastepnie ziarnem swém zanie- ezyszcza. Korzet ma wlóknisty, roczny. c dibla prosto-stojace, wal- cowate, rysowane, kolankowate, lisciste, gladkie, na kolankach tylko mniéj wiecéj omszone, 2 lub 3 stopy wysokie. Liscie równo- wazkie albo- równowazko-lancetowate, s$piczaste, plaskie, nieco rozwarte, nerwiste, po brzegach 1 na nerwach z obudwu stron szorstkawe, a na górnéj powiérzchni drobnym, rzadkim , mickkim wlosem porosle, okolo 3 lin. szerokie. Pochewki gladkie, rysowa- ne. Jezyczek króciutki, tepy, w starosci drobno-poszarpany. Wié- cha 3 do 6 cali dluga, rozlozysta, po dojrzeniu ciezka 1 w wiérz- cholku zawsze mnié] wiecé] zwisla. Dolne jéj galezie dluzsze, wyzsze krótsze, wszystkie kaüciaste, szorstkawe, pojedyncze lub troche rozgalezione. Kloski podluzno-jajowate, pól lub 9/, cala dlugie, plaskie, gladkie, zwykle osciste, 5 do 10 kwiatków a cza- sem troche wiecéj, dwoma rzedami osadzonych, zawierajace. Ple- wy kielichowe podluzno-jajowate , wypukle, na brzegu bloniaste: wyisza wieksza, tepa, 7 nierównemi nerwami oznaczona; nizsza mniejsza , nieco Spiezasta, 4 lub 5nerwowa. — Boczne kwiatki bez- szypuleczkowe , najwyzszy szezuplejszy, szypuleczkowy. Zewne- irzna plewka wieksza, gladka, owalna, na brzegu bloniasta, Tner- wowa, w wiérzcholku tepa i mniéj wiecéj rozczepana, oscia od kwiatka krótsza , prosta lub nieco pogieta (czasem ledwie pót lin. dluga) szorstkawa , uzbrojona; wewnetrzna szczuplejsza, na kan- tach zgiecia fzesowata. Odmiana o kwiatkach calkiem bezostnych, czesto sie przytrafia. Niekiedy dolne kwiatki sq bezostne, wyzsze TRIANDR IA. 215 osciste.. Kloski w mlodosci sa prawie-walcowate, pózniéj dopiéro za zblizeniem sie pory kwitnienia, staja sie plaskawe. Wieksza plewa kielichowa, równie jak 1 plewka zewnetrzna, do$é czesto miewaja po dziewieéó nerwów. -Czasem kloski sa sino-zielonego koloru. Na dobrym gruncie trawa ta ma liscie pól cala szerokie. 84. D. ARvENSIS: panicula apice nutante, spiculis lanceo- (S. polna) latis compressis nudis sub-10floris, flos- culis imbricatis, aristis rectis valvam aequantibus, foliis vaginisque pilosis. Spreng. Syst. 1. 351. Willd. Spec. I. 434. Enum. Berol. p.121. Schrad. Flor. Germ. l. 356. DC. Flor. fran. 1634. Hoff. Germ. Y. 55. .R. Schul. II. 664. Pers.Syn. L 96. Bess. Gal. T. 100. ScAlech. Berol. l. 59. BF. Comp. Y. 151. Lorek Flor. Pruss. t. 28, fig. 120. DBromus panicula nutante, spiculis ovato-oblongis Lin. Flor. Suec. n. 91. Wyrasta na ugorach, kolo dróg, czesto miedzy zbozem, Kwitnie w lipc. sierp. (9) Korzefi wlóknisty, krótki. Zdzbla na jedne, dwie, lub 3 stopy wysokie, dolna ezescia zwykle do.ziemi przytulone, wyzéj za$ pro- ste, waleowate, rysowane, gladkie, na kolankach tylko niekiedy omszone. Liscie równowazkie, spiezaste, plaskie, rysowane, z obu- dwu stron krótkim, rzadkim , szarym, miekkim wlosem okryte, po brzegach szorstkie (2 do 4 lin. szerok). Pochewki walcowate, ry- sowane, omszone lecz nieszorstkie. Jezyczek zaledwie na jedne linia dlugi, blonkowaty, szeroki, tepy, w starosci poszarpany. Wié- cha na pól stopy zazwyczaj dluga, czesto jednak 10 cali dochodzi ; w czasie kwitnienia prosta i rozlozysta, w innéj porze troche stu- lona i wiérzcholkiem mniéj wiecéj zwisla. Osadka u dolu walco- wata 1 gladka, w górze kaneiasta, szorstka 1 pogieta. Galezie okre- gowe, dlugie, szezuple, karciaste, szorstkie, mniéj wiecéj pogiete, . pojedyneze lub galeziste, zwykle czerwonawe, w wiérzcholku tro- che zgrubiale. Kloski okolo pól cala dlugie, lancetowate, $piczaste, splaszezone, osciste, prawie-gladkie, zielonawe lub czescié] zielono- pA d TRZYPRECIKOWA purpurowe. Plewy kielichowe nierówne, lódkowate, cokolwiek Spiczaste, na brzegu blonka biala obwiedzione, na grzbiecie szorst- kawe; wyzsza wieksza, podluzno-eliptyezna, 9nerwowa ; nizsza szezuplejsza, lancetowata, 3nerwowa. Kwiatków w kazdym klo- sku najezesciéj osm, leez bywa ich 9, 10, niekiedy 5 lub 6, dachów- kowato-ulozonych. Zewnetrzna plewka do wiekszé] plewy kieli- chowéj dosyé podobna, lecz szersza i dluzsza, siedmiu oznaczona nerwami, z których $rodkowy przedluza sie przy wiérzcholku w osé prosta, szorstka, plewce wyrównywajaea lub cokolwiek od niéj dluzsza i zwykle czerwonawa; wewnetrzna nieco mniejsza , blonkowata, brzegami wewnatrz wgieta 1 na kantach drobnym, rzadkim, bialym wlosem rzesowato-porosla. Glówki pylkowe z poczatku cytrynowo-zólte, póZniéj pomaraüiezowe, w koüicu bru- naine. Najwyzsze pochewki bywaja niekiedy gladkie; dolnym zas$ gesty, drobny meszek, szara lub sina nadaje barwe. —W nasadzie galezi daja sie ezesto widziéé drobne, suche luszezki. Znajdowalem - odmiany, w których wieksza plewa kielichowa miala 7, czasem 6 nerwów. i 85. B. sTERILIS: paniculae nutantis simpliciusculae ramis (S. plonna) ^ elongatis, spiculis lineari-lanceolatis, de- in compressis apiceque latioribus seabris sub-7floris, aristis rectis gluma longiori- bus, folis vaginisque pubescentibus. — Spreng. Syst. l. 357. Willd. Spec. I. 483. Enum. Berol. p. 120. oth Germ. ; IL 137. | Schrad. Flor. Germ. l. 364. R. Schult. Syst. Yl. 647. DC. Flor. fran. n. 1638. — Hoffm. Germ. Y. 55. t, XI, f. 1. Bess. Gal. Y. 101. Pers. Syn. T. 96. Schlech. Berol. p. 61. .B.F. Comp. I. 152. .Lorek Flor. Pruss. t. 22, f. 118. Gramen quod festuca avenacea sterilis elatior Vall. Paris. p. 93. Na miejscach nieuprawnych, przy drogach, w za- roslach, kolo plotów, w ogólnosci na roli suchéj. Kwitnie od ezerwca do jesieni. (3) TRIANDRI A. 2146 Korzeri wlóknisty, hiewielki. Zdzbla walcowate, gladkie, ryso- wane, o 5 lub 7 kolankach, pochewkami li$ciowemi prawie do wiérzcholka otulone, na 1 —2 stóp wysokie. Liscie równowazkie, spi- czaste, rysowane, wietkie, na brzegach bardzo malo.szorstkie (okolo 2), lin. szer.),z obudwu stron miekkim, króciutkim wlosem okryte. Pochewki nerwiste, mniéj wiecéj bialawo-kosmate, niZsze miano- wicie maja wloski dluzsze 1 nieco-zwisle. Jezyczek podluzny, krót- ki, tepy, w wiérzcholku drobniutko-z4bkowany. Wiécha okolo !/ stopy dluga, obszerna, wietka, rozlozysta, mniéj wiecéj zwisla. Ga- lazki jéj kosmate, zwykle pojedyneze, jedno-kloskowe , nieco-po- giete, w nasadzie zgrubiale. Szypulki nierówne. Kloski okolo cala dlugie, równowazko-lancetowate, ku nasadzie szezuplejsze, plaskie, szorstkie , zielonawe lub czerwonawe, z 6—9 kwiatków dwurze- dowych zlozone, z tych najwyzszy mniejszy, plonny. Plewy kieli- cha lancetowate , nierówne, na grzbiecie szorstkie, nizsza jednym, wyisza, dwarazy od tamtéj wieksza, 3 nerwami oznaczone. Ze- wnetrzna plewka Tnerwowa; nerwy wszystkie szorstkie, równole- gle, $rodkowy przy wiérzcholku bloniastym i nieznacznie rozcze- - panym, przedluza sie w osé szorstka, prosta, od kwiatka dluzsza. Wewnetrzna plewka rzadkiemi szezecinkami na zgieciach osadzona. 86. B. TECTORUM: paniculae nutantis ramis divisis scabris, (S. dachowa) ^ spiculis pendulis sub - 6floris pubescen- tibus , aristis valvam aequantibus, foliis vaginisque pilosis. Spreng. Syst. 1. 357. Willd. Spec. Y. 434. Enum. Berol. p. 121. Roth Germ. IL. 139. A. et Schult. Syst. II. 648. Schrad. Flor. Germ. 1. 363. Hoffm. Germ. - I. 56. tab. XI, fig. 2. .DC. Flor. fran. n. 1638. Bess. Galic. I. 101. Pers. Syn. I. 96. Lorek Flor. Pruss. tab. 22, f. 119. Bromus panicula nutante, spiculis line- aribus Lin. Flor. Suec. n. 98. Bardzo pospolity na gruncie suchym, nieupra- wnym, kolo dróg, na gruzach, czasem na dachach, murach i t. p. miejs. Kwitnie w ezerweu. (*) Tom I. dics 98 218 TRZYPRECIKOWA Gatunek ten do poprzedzajacego podobny, lecz zawsze nizszy i ledwie stopy dorastajacy. Zdzbla miewa szezuple, proste, o 9—4 kolankach, gladkie, podnoszaee sie, a po okwitnieniu zwykle dolna czescig na ziemi lezace. Liscie szezuplejsze jak w tamtym, pod spo- - dem omszone, z wiérzchu dluzszemi, bialemi wloskami porosle. - Pochewki dolne kosmate, mnié] wiecé] rdzawe ; wyzsze omszone, rysowane. Wiécha mniejsza (okolo 3—5 cali dlug.), z poezatka pro- sta, pózniéj zwisla, prawie Jednostronna. Jéj galazki bardzié] po- dzielone, drobnemi wloskami porosle. Kloski mniejsze jak w po- przedz. podluzne, prawie-równowazkie, $piczaste, kosmate, zielona- we lub brudno ziclono-purpurowe, z poczatku prawie-walcowate , pózniéj nieco-plaskie, z 5 kwiatków zwykle zlozone; najwyzszy szczuplejszy, pospolicie plonny. Plewy kielichowe lancetowate , $pi- czaste , wloskami dlugiemi porosle; wieksza trzema, mniejsza je- dnym nerwem oznaezona. Zewnetrz. plewka korony omszona, 7ner- wowa, przy wiérzcholku o$cia prosta, malo co od kwiatka dluzsza uzbrojona; wewnetrzna szezuplejsza, krótsza, rzesowato-kosmata. b) Dwuletmie. . 87. B. worLrs: panicula erecta, spiculis oblongo-ovatis (S. magkka) sub-compressis pubescentibus sub-8floris, valva corollae exteriore apice bifida, ari- stis rectis valvam aequantibus , foliis mol- lissime pubescentibus. Spreng. Syst. 1.359. Willd: Spec. I. 429. Enum. Berol. p. 119. Roth Germ. Wl. 135. " R. et Schult. Syst. II. 636. Schrad. Flor. Germ. l. 351. Krock. Siles. n. 161. .DC. Flor. fran. n. 1630. Hoffm. Germ. Y. 54. Bess. Galic. I. 99. — Schech. Berol. p. 59. Pers. Syn. I. 95. Bromus mollis Zn. Schreb. Gram. tab. 6, fig. 1. Schk. Handb. tab. 16. Lorek Flor. Pruss. t. 22, f. 115. Gramen avenaceum ]locustis villosis crassioribus Vaill. Paris. p. 95. Ro$nie wszedzie na lakach suchych, na pa- stwiskach, miedzach, kolo dróg, w gajach, cze- TRIANDRI A. 219 sto na suché] i plonnéj ziemi. Kwitnie. w maju, czer- WwCu. g- Korzefi krótki, wlóknisty. dzbla na stope lub póltory wysokie, prosto-stojace, walcowate, rysowane, w górze omszone, o kolankach wydatnych, mniéj wiecéj kosmatych. Li$cie równo wazkie, $pieza- ste, plaskie (1 /—3 lin. szer.), rysowane, prawie-gladkie, z obudwu stron, równie jak pochewki, mianowicie nizsze , szarym, krótkim, miekkim kutnerem okryte. Pochewki walcowate, rysowane, z Jezyez- kiem krótkim, szerokim, tepym, omszonym, w. starosci mnié]-wiecé] poszarpanym. Wiécha 2—4 cale dluga , prosta, scisniona, w czasie kwitnienia bardziéj lub mniéj rozlozysta, a po dojrzeniu ezestokroé zwisla. Osadka u dolu walcowata, w górze kaüciasta, omszona. Galezie krótkie, kariciaste, juz pojedyncze, juz cokolwiek rozgale- zione. Kloski podluzno-Jajowate, spiczaste, pól cala lub troche wie- céj dlugie, plaskawe, omszone , osciste, szaro-zielonawe, 1 pospoli- cie z 9 lub 10 kwiatków, dachówkowato na siebie zachodzacych, uformowane. Plewy kielichowe jJajowate, troche $piczaste, na brzegu blonkowate, nierówne: wyzsza szersza 1 dluzsza, T czasem 8 nerwami oznaeczona; nizsza szczuplejsza, krótsza 1 bardzié] koü- czata, 3 niekiedy 4nerwowa. Zewnetrzna plewka prawie-owalna, ku nasadzie troche zwezona, blonka biala na brzegu opasana, na grzbiecie wypukla i króciutkim wlosem okryta, Tnerwowa; przy jéj wiérzcholku tepym 1 cokolwiek rozdwojonym wyrasta osé, pro- . Sta, szorstka, plewce wyrównywajaca lub cokolwiek od niéj krót- sza. Wewnetrzna plewka mniejsza , szezuplejsza, prawie-równo- wazka, w wiérzcholku tepa, na brzegu rzadkiemi rzesami porosla. Czesto bywa po 5 lub 6 kwiatków w klosku; lecz posiadam exem- plarze, u których kloski ?/, cala sa dlugie i po 11 maja kwiatków. c) Trwale. 88. B. INERMIS: panicula erecta, spiculis teretiusculis line- (S. bezostna) aribus nudis sub-6floris, flosculis imbrica- tis muticis vel brevissime aristatis, foliis glabriusculis , radice repente. Spreng. Syst. 1. 359. Lin. Willd. Spec. I. 431. .Enum. Berol. p. 120. Roth Germ. II. 136. Schrad. Flor. Germ.I. 359. Krock. Un, ^ 2920 TRZYPRECIKOWA Siles. n. 166. Hoffm. Germ.l. 54. Pers. Syn. I. 96. Schreb. Gram. tab. 19. Bess. Galic. Y. 100. Schlech; Berol. p. 62. .Lo- rek Flor. Pruss. t. 22, fig. 116. Festuca inermis DC. Flor. fran. n. 1581. BF. Comp. I. 146. Schedonorus inermis A. et Schul. Syst. II. 701. Przytrafia sig gdzieniegdzie na suchych lakach, pastwiskach, kolo dróg, na wzgórkach, w zaroslach. Kwitnie w czerwoe.lipe. ^] Ma korzeri dlugi, lazacy. Zdbla na dwie lub trzy stopy wyso- kie, walcowate, gladkie, 4 lub 5 kolankami opatrzone. Liscie ró- wnowazkie, spiczaste, twardawe, po brzegach nieco -szorstkie , z wiérzchu niekiedy krótkim wlosem porosle (przeszlo 3 lin. sze- rokie). Jezyczek króciutki, tepy, poszarpany. Pochewki gladkie. Wiécha na 4—38 cali dluga, wzniosla, w czasie kwitnienia rozlozy- sta, w innéj porze scisniona. Kloski dlugie (okolo cala), szezuple, prawie-równowgzkie, przed kwitnieniem niemal-walcowate, po- tém plaskawe, gladkie, nieco-lsnigce, brudno-zólto-zielonawe lub czerwonawe, z 9—1 kwiatków zrzadka osadzonych, zlozone. Ple- wy lancetowate, tepe: wieksza trzema, mniejsza Jednym oznaczona nerwem. Zewnetrzna plewka 7nerwowa, bezostna lub króciutka o$cla przy wiérzcholku opatrzona; wewnetrzna szezupla, bezner- wowa , blonkowata , nieco-spiczasta, na brzegu drobniutkiemi (pod szklem powieksz.) wloskami rzesowato-porosla. 89. B. PRATENSIS: panicula patente cernua, spiculis line- (S. [qkowa) — anbus glabris sub-Sfloris, flosculis im- bricatis muticis vel brevissime aristatis, folus scabris, radice fibrosa. : Spreng. Syst. I. 359. Schlech. Berol. I.63. Festuca pratensis Schrad. Germ. I. 332. Willd. Enum. Berol. p. 116. Bess. Galic. 1. 96. BF. Comp. L. 141. Lorek Flor. Pruss. t. 20, f. 108. Festuca ela- tior Roth Germ. IL. 128. Schreb. Gram. TRIANDRIA. 221 p. 94, tab. 2. DC. Flor. fran. 1519, et Suppl. p. 264. Schedonorus praten- sis I. et Schul. Il. 698. Festuca pani- cula secunda erecta, spiculis subarista- tis exterioribus teretibus Jn. Flor. Suec. n. 94. Gramen paniculatum ela- tu$, spicis longis muticis squamosis Vaill. Paris. p. 92. Rosnie na lgkach i pastwiskach, kolo dróg,'w ga- jach, zaroslach. Kwitnie w ezerwoe. lipe. ?] Korzert wlóknisty, darniowaty. Zdibla na stope, dwie lub tro- che wiecé] wysokie, prosto-stojace, walcowate, zupelnie gladkie, - niewyraznie rysowane. Liscie równowazkie, sSpiczaste, plaskie, 2—3'/, lin.szerokie, z obudwu stron 1 po brzegach mniéj wiecéj szorstkie. Pochewki walcowate, rysowane, gladkie. Jezyczek kró- ciutki, naksztalt brzezka wystajacy, tepy. Wiécha bardzié] lub mniéj rozgaleziona, niekiedy szezupla, o kloskach nielicznych , w mlo- dosci stulona 1 cokolwiek zwisla, w czasie kwitnienia rozlozysta i prosta. Osadka u dolu pólwalcowata, w górze pogieta, kaniciasta iszorstka. Galezie wyrastaja pojedynezo, albo po dwie lub 3; sa krótkie, kariciaste 1 szorstkie. Kloski na pól cala lub troche wiecé] dlugie, prawie-równowazkie, w mlodosci niemal-walcowate , spi- czaste, pózniéj splaszczone, bezostne, najezesciéj z 7 kwiatków da- chówkowato ulozonych uformowane; ezasem bywa ich 9 lub 11. Plewy kielichowe lancetowate , slabo-Spiczaste lub prawie - tepe, na brzegu biala, szeroka blonka obwiedzione : nizsza mniejsza , Spi- czastsza, jedno (rzadko 2) nerwowa, wy2sza wieksza, szeroka i bar- dziéj tepa, 3 czasem 4nerwowa. Zewnetrzna plewka lancetowata, iroche Spiezasta, na brzegu blonkowata, na grzbiecie wypukla, pie- cionerwowa, gladka, przy wiérzcholku czasem króciutka oscia u- zbrojona (szezególniéj w .kwiatkach wyzszych); wewnetrzna troche krótsza, szczuplejsza, w wiérzcholku cala, lub nieznacznie rozcze- pana i na kantach zgiecia delikatnie rzesowata. Nerwy na plew- - kaeh zewnetrznych, tylko w górze sa widoczne. 90. B. kLATIOR: panicula patente ramosissima , spiculis (S. wyniosla) | ovato-lanceolatis subfasciculatis 5floris 229 TRZYPRECIKOWA sub-aristatis , foliis rigidiusculis glabris, radice repente. Spreng. Syst. Y. 359. Schlech. Berol. p. 63. Festuca elatior Lin. Spec. Schrad. Flor. Germ. I. 333. Willd. .Enum. Berol. p. 116. Hoffm. Germ. 1. 51. :Lorek Flor. Pruss. tab. 20, f. 107. Bromus littoreus Willd. Spec. Y. 433. Bromus arundina- ceus Jtoth. Germ. II. 141. Festuca arun- dinacea Schreb. DC. Flor. fran. n. 1580. BF. Comp. Y. 142. Schedonorus elatior KR. et Schul. 1I. 699. Przytrafia sig czasem nad brzegami rzék, ro- wów, i na lakach mokrych (w Tex nad Bie- brza). Kwitnie w ezerwe. lipc. 2 Trawa ta do poprzedzajacéj znacznie jest podobna, lecz wyz- sza i niekiedy póltrzecia lokcia dochodzi. Korzeü ma rozlogowy, pod ziemia znacznie sie rozposcierajacy, zdzbla walcowate , grub- sze ] sztywniejsze jak u tamtéj. Liscie szersze, wydatnemi ner- wami z obudwu stron oznaczone, twardawe, po brzegach bardziéj szorstkie; wiéche ma wieksza, galezistsza; kloski Jajowo-lanceto- wate, nieco-plaskie, czesto czerwonawe, zazwyczaj z 5, czasem z 6 lub 7 kwiatków zlozone. Zewnetrzna plewka korony 5 nerwami oznaczona, 1 króciutka koüezy sie osciq; wewnetrzna szezuplejsza, subtelnie rzesowata. 91. B. GrGANTEUS: panicula patula apice nutante, spiculis (S. leána) ^ lanceolatis compressis sub-5floris nu- dis, aristis flexuosis valva longioribus foliis lantiusculis scaberrimis. Spreng. Syst.1.359. Lin. Willd. Spec. I. 435. Enum. Berol. p.121. Roth Germ. II. p. 140. Schreb. Gram. Y. p. 88. t. 11. Schrad. Flor. Germ. l. 362. .DC. Flor. fran. l. 1637... R. et Schult. Syst. IL. p. TRIANDETA 293 644. Schlech. Berol. p. 51. .Lorek Flor. Pruss. tab. 23, f.121. Festuca gigantea Smith. Pers. Syn. 1. 94.. BF. Comp. I. 145. Bromus panicula nutante, spiculis quadrifloris aristis brevioribus Lin. Flor. Suec. p. 94. Gramen sylvaticum gla- brum, panicula recurva Vaill. Paris. p. 98, tab. 18, fig. 9. W gajach i lasach. cienistych, zwlaszeza nieeo wilgotnych. Znajdowalem dosé ezesto w Augustow. w okolicach Rajgroda, tudziez w Gielezyüskim le- sie. blizko Eomzy. Kwitnie w lipe. sierpn. 2]. Korzei wlóknisty, trwaly, o wlóknach brunatnych, twardawych. Zdibla na dwie lub trzy stopy wysokie, proste, walcowate, ryso- wane, gladkie, o 4, 5 lub szesciu kolankach, podobniez gladkich. Liscie szerokie (!/,—?/, cal.), plaskie, $wiatlo-zielone, dosyé tegie, szczytowato-spiczaste, w wiérzcholku zwisle, czasem na pót lokcia a nawet 1 wiecéj dlugie, na obudwu powierzchniach, tudziez na brzegu, znacznie szorstkie. Pochewki walcowate, rysowane, glad- kie lub cokolwiek szorstkie, u najnizszych lisci czesto czerwonawe lub brunatne. Jezyczek bardzo krótki, uciety, brunatnawy. Wiécha czasem na stope dluga, prosto-stojaca, lecz wiérzcholkiem zawsze mniéj wiecéj zwisla. Osadka u dolu niemal pólwalcowata, ryso- wana, gladka, w wyzszéj ezesci trójgraniasta, nieco-pogieta i szor- stka. Kloski (okolo pól cala dlug.) lancetowate, spiczaste, gladkie, zielone , w wiérzcholku osciste, z poczatku prawie-walcowate, pó- zniój mniéj wiecéj plaskawe, ze trzech, czterech, pieciu lub szesciu kwiatków dachówkowato ulozonych, uformowane. Plewy kieli- chowe lancetowate, spiczasto-zaostrzone, na brzegu bialawa blonka opasane, na grzbiecie mianowicie u góry szorstkawe, nierówne; wieksza odznacza sie trzema nerwami, mniejsza jednym. Zewnetrz- na czyli nizsza plewa koronowa, lancetowata, spiczasta, na brzegu blonkowata, z wiérzchu szorstka, pieciu niewyraznemi opatrzona nerwami; z tych $rodkowy, ponizéj malerkiego w wiérzcholku wy- ciecia, przechodzi w o$6 bardzo szezupla, wloskowata, szorstka, mniéj wiecéj pogieta, dwa lub trzy razy od plewki dluzsza. Plew- 224 TRZYPRECIKOWA — ka wewnetrzna cokolwiek jest mniejsza, gladka, w wiérzcholku cala i na kantach zgiecia delikatnie rzesowata. Indywidua téj trawy na miejscach suchych, wzgórkowatych, dorastaja zaledwie póltory stopy wysokosci, liscie maja znacznie wezsze i krótsze, a wiéche kilko-calowa. —Przytrafia sie takze od- miana majaca li$cie na obudwu powierzchniach prawie - gladkie, brzeg jednak zawsze jest mniéj wiecéj szorstki. Wizerunek Schre- bera wyiéj przytoczony, bardzo dobrze trawe te przedstawia. 38. KOELERIA. STRZEPLICA. Plewy dwie, nierówne, lancetowate, Spiezaste, lódkowa- to-stulone, na grzbiecie zielne, po brzegach bloniaste i prze- zroezyste, kwiatkom prawie-wyrównywajaee. Kwiatków 2 (ezasem 3 lub 4). Plewki dwie, suche: nizsza lódkowata , plewom podobna, bezostna lub przy wiérzeholku w krótka, szezecine przedluzona; wyzsza szezuplejsza, bloniasta, po brzegaeh podtuznie zalamana i prawie-gladka. Ziarno plew- kami okryte, lecz z niemi niezrosle. (Kwiatos. wiécha sci- sniona, klosowata). 92. K. ceRISTATA: panicula sub-spicata, glumis acuminatis, (S. grzebieniasta) flosculis(2 vel 3) calycem excedentibus, foliis ciliatis scabris. Scehrad. Flor. Germ. I. 225 (sub Aira). Pers. Syn. l. 9Y... R. et Schult. Syst. II. 619. Dess. Galic. l. 46. .DC. Flor. fran. Suppl. p. 268. Aira cristata Lin. Willd. Enum. Berol. p. 100. Scop. Carn. n. 92. Spreng. Syst. I. 215. Schlech. Berol. p. 64. Lorek Flor. Pruss. tab. 15, f.81. Poa cristata Willd. Spec. Y. 402. oth Germ. I. 119. Krock. iles. n. 132. tab. 26. Hoffm. Germ. Y. 46. .DC. Flor. fran. n. 1621. Koeleria gracilis .Pers. [. c. TRIANDR I A. 225 Dosyé pospolita' na miejscach wzgórkowatych, suchych, na miedzach, kolo dróg, czasem na zupel- nie plónnych, piaszezystych gruntach. Kwitnie w kofeu ezerwe. i w poczalkach lipca. ^] Korzeü wlóknisty, darniowaty. Zdibla wyprostowane na sto- pe lub troche wiecéj wysokie, pospolicie po kilka kepiasto-wyra- stajace, walcowate, dosyé sztywne, w górze pod wiécha krótkim, szarym kutnerem okryte, u dolu gladkie, nielicznemi kolankami (zwykle dwoma), opatrzone. Liscie szezuple, równowazkie, spieza- ste, twardawe, plaskie, z wiérzchu rysowane, po brzegach znacznie szorstkie, czasem rzadkim, bialym i dosyé dlugim wlosem na po- wierzchni górnéj 1 po brzegach porosle; lodygowe nieliczne 1 krót- kie (1—2 cal. dlug.), korzeniowe liczniejsze, dluzsze, 1 czesto om- szone. Pochewki, scisle zdzblo otaezajace, gladkie lub drobnym wlosem mniéj wiecéj okryte. Jezyezek króciutki, tepy, omszony, czasem dlugim, rzadkim, bialym wlosem po bokach porosly. Wié- cha szczupla, w ksztalcie klosa, niemal- waleowata, po konücach zwezona, wyprostowana 2 do 4 cal. dluga, pospolicie zielono-czer- wonawa i troche l$niqca. Galezie Jéj krótkie, katiciaste, wloskam porosle, do osadki przytulone, podezas kwitnienia troche rozlozy- ste. Kloski jajowo-lancetowate, plaskawe, bezostne, 2 lub 3 lin. dlugie.. Plewy kielichowe lancetowate, spiczaste, tódkowato-stulo- ne, po brzegach bloniaste, na grzbiecie szorstkawe, nierówne; niz- sza mniejsza, jednonerwowa, wyzsza wieksza , ma 2 lub 3 nerwy, leez nerwy boczne znacznie od grzbietowego krótsze. Kwiatków zwykle dwa, troche z kielicha wystajacych. Zewnetrzna ich plew- ka do wiekszéj plewy kielichowéj podobna, lecz gladsza 1 niekiedy w króciutka osé przedluzona , a trzy jéj nerwy sa niewyrazne i do siebie zblizone; wewnetrzna blonkowata, $piczasta, w wiérzcholku cala lub nieznacznie rozczepana, na kantach pod szklem powiek. subtelnie rzesowata. Jesli w klosku trzy sa kwiatki, wtedy najwyZ- szy jest szczuplejszy, lecz pospolicie miejsce jezo zastepuje maleiü- ka szypuleczka, która jest i w kloskach 3kwiatkowych. Cztero- kwiatkowych klosków nie widzialem. Glówki pylkowe , czerwone lub zólte. Wiécha po okwitnieniu szaro-purpurowa lub szaro-zie- lonawa. | Na indywiduach tu okolo Lomzy rosnacych, li$cie prawie zawsze znajdowalem nagie , czasem na górnéj tylko powierzchni kosmate, Tom. 29 226 TRZYPRECIKOWA Pochewki takze czesciéój nagie, niz omszone lub wlosiste. Niekie- dy cala trawa ledwie pól stopy wysoka. 39. FESTUCA. KXOSTRZEWA. Plewy dwie, nierówne, ostro - grzbieciste, od kwiatków krótsze. Plewki dwie; nizsza na grzbiecie waleowata , szy- dlowato -sztyletowata, lub. w wiérzcholku o$cia3, opatrzona. Ziarno z plewkami zrosle. (Kwiatostan: wiécha). a) JLascie wszystkie stulone, szczeciniaste. 93. F. oviNA: panicula patente, spiculis oblongis glabris (K. owcza) aristatis, valvis corollinis nervosis , culmo superne angulato, folis viridibus (omnibus setaceis), ligula biaurita, radice fibrosa. Spreng. Syst. l. 352... Willd. Spec. l. 419. Enum. Berol. p. 114. —Schrad. Flor. Germ.Y. 319. DC. Flor.fran.n.1582. Suppl. 9.264. Hojfm.Germ.T. 51. Pers. Syn. 1. 93. Schlech. Berol. p. 68. BF. Comp..l. 136- Lorek Flor. Pruss.t. 19, f. 102. Festuca panicula secunda coarctata aristata; culmo tetragono mudiusculo, foliis setacels Ln. Flor. Suec. n. 91. Na pastwiskach suchych, w zaroslach, na wzgór- kach, w lasach sosnowych. Kwitnie w cezerweu. ^]. Ma korzen darniowaty, wlóknisty, brunatnawy. Zdzbla wypro- -stowane, bardzo szezuple , gladkie , u dolu walcowate 1 rysowane, -w górze nieznacznie czworograniaste 1 pospolicie szorstkawe, na -stope a najwiecéj na póltory stopy wysolae, i tylko przy saméj na- sadzie jedném lub dwoma kolankami opatrzone. Liscie podluznie -stulone , bardzo szczuple , szezecinowate , drobniutkiemi wloskami mniéj wiecéj porosle i szorstkie; lodygowe krótsze, korzeniowe okolo 3 lub 4 cali dlugie.. Pochewki rysowane, bardziéj lub mniéj omszone. Jezyezek ledwie znaezny, dwu-uszkowy. Wiécha krótka TRIAND R IA. 292 (2 lub 3 cal. dlug.), prosto-stojaca , szezupla , prawie - jednostronna, z klosków podluznych , drobnych, oscistych, zielonawych lub zielo- no-czerwonawych uformowana. | Osadka cokolwiek pogieta, kai- ciasta, na kantach szorstkawa. Galezie krótkie, tylko podezas kwi- tnienia troche rozwarte, w innéj porze stulone, pojedynezo lub parami do osadki przymocowane , podobniez kaficiaste i szorstkie. Plewy kielichowe nierówne; nizsza mniejsza , szydelkowata, 1ner- wowa, wyzsza wieksza, lancetowata, Spiezasta , jnerwowa; obie- dwie na grzbiecie, mianowicle w górze, mniéj wiecéj szorstkie. Kwiatków pospolicie 3 lub 4, z kielicha znacznie wystajacych. Ze- wnetrzna plewka lancetowata, $piezasta, na grzbiecie wypukla, 9nerwowa, w górze troche szorstka, konezy sie o$cia na !/—1 lin. diuga, prosta 1 szorstka; wewnetrzna szezuplejsza, blonkowata, w wiérzcholku nieznacznie rozczepana i na kantach zgiecia bardzo drobno rzesowata. Na piaskach znajduja sie odmiany, u których wszystkie liscie 1 pochewki zupelnie sa gladkie. 94. F. TENUIFOLIA: panicula patente, spiculis oblongis mu- (KK. scczuploliscio- ticis, culmo filiformi, foliis capillaribus wa) flaccidis. ; Spreng. Syst. I. p. 852. Schrad. Flor. Germ. 1. 318. Hoffm. Germ.Y. 51. Pers. Syn. I. 93. BF. Comp. I. 136. Znajdowalem w lasach suchych, sosnowych, i na plonnych wzgórkach. Kwitnie w ezerweu. ^| Korzeni wlóknisty, darniowaty. | Zdbla okolo stopy wysokie, proste, szezuple , pospolicie gladkie, twardawe, u dolu walcowate, w górze czworograniaste. Liscie wszystkie bardzo-szezuple, szcze- cinowate, podluznie-stulone, wietkie, gladkie lub mniéj wiecój szorstkie. Pochewki nieco-splaszezone, rysowane 1 zazwycza] takze gladkie. Jezyczek maletki, dwuuszkowy. | Wiécha niewielka, wy- prostowana, w czasie kwitnienia rozlozysta, w innój porze stulona.. Osadka nieco-pogieta, 1 równie jak galazki kareiasta 1 szorstka. Kloski drobne, podlugowate, splaszezone, zielonawe lub zielono- purpurowe. Kazdy sklada sie ze 4 lub 5 kwiatków lancetowatych. Plewy kielichowe lancetowate, $piczaste, na grzbiecie w górze co- kolwiek-szorstkie, nierówne, wyzsza wieksza, trzema nerwami, nizsza mniejsza Jednym nerwem oznaczona. Plewy koronowe bez- ! 228 TRZYPRECIKOWA ostne; zewnetrzna szczytowato -Spiczasta, na grzbiecie wypukla i troche szorstkawa, pieciu niewyraznemi nerwami oznaczona; wewnetrzna cokolwiek mniejsza, w samym wiérzcholku roz- czepana i na kantach zgiecia delikatnie rzesowata. Gatunek ten bardzo do poprzedzajacego jest podobny, lecz wy- rasta zwykle kepiasto 1 liscie ma szezuplejsze, bardziéj: wietkie , a nadewszystko kloski mniejsze 1 zupelnie bezostne, kiedy w tam- tym zawsze mniéj lub wiecé] sa osciste. 95. F. GLAUCA: panicula patente, spiculis lanceolatis ari- (K. sina) — statis sub-5floris, culmo superne angula- to, foliisque rigidis glaucis, ligula biaurita, radice fibrosa. Spreng. Syst. 1. 352. — Willd. Enum. Berol. p. 114. Schrad. Flor. Germ. Y. 322. JDC. Flor. fran.n. 1586. Hoffm. Germ. I. 51. BF. Comp.1.136. Bess. Galic. I. 93. Pers. Syn. l. 93. Schlech. Berol. p. 66. LLorek Flor. Pruss. tab. 20, fig. 104. Proylráf a sie w miejseach suchych, piaszezy- stych i nieurodzajnych. (Znajdowalem dosé obficie kolo Szezuczyna 1 Wasosza). Kwitnie w czerwcu, lipc. 2| Cala trawa jest koloru sino-zielonego. Korzeá ma wlóknisty, mniéj wiecéj rozlozowy. Zdzbla na stope lub wiecéj wysokie, zu- pelnie gladkie, twardawe, w górze cokolwiek kanciaste. Liscie podobnie jak w poprzedzajacym szezuple, szezecinowate, twardawe, calkiem gladkie: lodygowe bardzo krótkie, korzeniowe prawie polewie zdzbla wyrównywajace. Pochewki równiez gladkie, nie- mal-walcowate. Jezyezek krótki, dwu-uszkowy, niekiedy rzesowa- ty. Wiécha wieksza jak "w poprzedzajacym. Kloski lancetowa- te, splaszczone, osciste, cztery, pie lub szesé kwiatków zawiéraja- ce. Plewy kielichowe nierówne, mocno-spiczaste, nizsza jednym nerwym, wyzsza trzema nerwami oznaczone. Zewnetrzna plewka niewyraznie jnerwowa, mniéj wiecéj szorstka; wewnetrzna szczu- plejsza, w wiérzcholku rozdwojona i na zgieciach subtelnie rzeso- svata, TRIANDRI A. 999 b) Jascie nüzsze szezuple, szczeciniaste; lodygowe szersze, plaskie. 96. F. pURIUSCULA: panicula laxa nutante, spiculis com- (K. twardawa) ^ pressis sub-5floris breviter aristatis, folis glabriusculis, radicalibus seta- ceis rigidiusculis, culmeis planis, cul- mo elato, radice fibrosa. : Spreng. Syst. I. 854. Willd. Spec. I. 421. Schrad. Flor. Germ. 1. 328. DC. Flor. fran. n. 1584. Hoffm. Germ. I. 50. Pers. Syn. L. 93... et Schul. Syst. II. 728. .Bess. Gal. 1.95. B.E. Comp. I. 139. ;Schlech. Berol. p. 68. .Lorek Flor. Pruss. tab. 20, f. 105. Festuca dumetorum Wild. Spec. Y. 422. Roth Germ. I. 127. Przytrafia sie czasem na pastwiskach suchych, kolo dróg, nad brzegami lasów suchych. Kwitnie w ezerwce. lipe. 2| Ma korzeá wlóknisty, brudno-zóltawy. ZdZbla na stope lub póltory wysokie , rysowane , u dolu gladkie, w górze szorstkawe, kolankami czerwonawemi opatrzone. Liscie twardawe, na brzegu i grzbiecie szorstkie; lodygowe wyzsze krótkie, plaskie, lub nieco- zwinione, na powierzchni cokolwiek kutnerowate lub gladkie, niz- sze zas 1 korzeniowe dluzsze, lódkowato-zwinione, szczuple, prawie szczeciniaste. Pochewki wszystkie gladkie ; nizsze zwykle brudno- czerwonawe. Jezyczek krótki, uciety, drobniutkiemi na brzegu wlo- skami porosly, i z przodu z obudwu stron w przyrostek maleüki, uszkowaty, przedluzony. Wiécha prosto-stojaca, w czasie kwitnie- nia rozlozysta, w innéj porze $cisniona, zielonawa lub zielono- czerwonawa (2—4 cal. dlug.. Plewy kielichowe nierówne, szydlo- wato-spiczaste , na grzbiecie szorstkie, niekiedy rzesowate; nizsza ezyli zewnetrzna mniejsza, Inerwowa, wyzsza czyli wewnetrzna wieksza 3nerwowa. Kwiatków 3—6. Zewnetrzna ich plewka po- dluzna,na grzbiecie szorstkawa, 9 nerwami niewyraznemi ozna- 230 TRZYPRECIKOWA czona, 1 w wiérzcholku prosta, nieco-szorstka, od plewki krótsza oscila uzbrojona; wewnetrzna szcezuplejsza, lancetowata , gladka, bezostna, niekiedy w wiérzcholku rozczepana, na kantach zgiecia subtelnie rzesowata. 97. F. RUBRA: paniculae secundae erectae ramis inferio- (K. czerwona- ribus divaricatis, spiculis 4floris aristatis, wa) folis radicalibus setaceis, culmeis latiori- bus villosis, culmo geniculato tereti gla- bro, radice repente. | Spreng. Syst. l. 354. Lin. Willd. Spec. I. 420. .Enum. Berol. p. 115. .Eoth Germ.1l. 125. Schrad. Flor. Germ. Y. 329. .DC. Plor. fran. n. 1588. .Hoffm. Germ. I. 50. Pers. Syn. Y. 50. Schlech. Berol. p. 61. Dess. Galic. 1.94. .R.et Schul. II. 124. BF. Comp. Y. 140. Lorek Flor. Pruss. tab. 20, fig. 106. Festuca panicula secunda scabra, spiculis septifloris aristatis, osculo ultimo mutico, culmo semitereti Ln. Plor. Suec. 71.192; Na lakach, pastwiskach, wzgórkach, w lasach sosnowych; ezesto na ziemi suché], piaszezysté], plonnéj, i jest jedna z najpospolitszych traw naszych. Kwitnie w ezerwe. lipe. ?]. Ten gatunek ma korzenie dlugie, cienkie Jak szpagat, lecz mo- cne, stawowate, brunatne, dosé gleboko naksztalt pérzu pod ziemia sie rozposcierajace, przy stawach wlóknami delikatnemi opatrzone. Zdibla na stope lub póltory wysokie, proste, walcowate, gladkie, w górze gleboko-brózdowane. Liscie korzeniowe szezuple, podlu- inie rynienkowato-stulone; lodygowe plaskie, 17/,—9 cal. dlugie, wzniesione, pod spodem gladkie, z wiérzchu zas$ delikatnym, krótkim wlosem okryte, po brzegach szorstkawe, 1— 1 '/; lin. szerokie. Gór- ne pochewki gladkie; dolna a szezególniéj najnizsze omszone, to- Jest krótkim, bialawym kutnerem porosle. Jezyczek krótki, ledwie znaczny. Wiécha zwykle czerwonawa , 2 lub 3 cale dluga, z po- TRIANDR I A. 291 czatku scisniona, w czasie kwitnienia rozlozysta. Kloski lanceto- wate, nieco-splaszezone , 4—5 lin. dlugie, najezesciéój maja kwiat- - ków T, lecz bywa ich 3, 4 lub 5. Plewy kielichowe blizko 3 razy od kloska krótsze, obiedwie lancetowato-spiczaste, nierówne; wyt- sza wieksza , trzema wyraznemi nerwami oznaczona, niZsza szczu- plejsza 1 krótsza, Inerwowa. Plewy koronowe wieksze od kieli- chowych; zewnetrzna prawie gladka, o 5 niewyraznych nerwach, w wiérzcholku przedluza sie w osé na jedne lub póltory linii dlu- ga (od plewki znacznie krótsza), prosta, szorsika; wewnetrzna blon- kowata, $piezasta, w wiérzcholku nieznacznie rozczepana, a na kantach zgiecia drobniutkim wlosem porosla. Na piaskach znajdo- walem indywidua majace wszystkie liscie i pochewki calkiem glad- kie. Trawa ta do poprzedzajacéj znacznie jest podobna, lecz ko- rzeniem pérzowatym statecznie sie odznacza. 40. DACTYLIS. NIESTRAWA. Plew dwie, nierównych , lódkowato-stulonych, Spieza- stych, blonkowatych, od kwiatków krótszych. Plewek dwie: nizsza lódkowata, w wiérzeholku krótkim sztyletem jopatrzo- ua; wyzsza (wewne.) krótsza, w wiérzeholku spiezasto-roz- czepana, troche stulona i tamta nieco-objeta. Ziarno z plew- kami zrosle. (Wiécha z gestyeh, jednostronnych kupek zlo- Zona). | | 98. D. GrowERATA: panicula secunda glomerata, ramis CN. pospolita) ^ basi nudis, spiculis sub-3floris , foliis carinatis. | BF. Comp. 1.185. Lin. Willd. Spec. l. 408. Enwm. Berol. p. 110. Roth Germ. ll. 109. — Hoffm. Flor. Germ. Y. 48, II. tab. 6. Schrad. Germ. I 31L XKrock. SWes.n. 148. DC. Flor. fran. n. 1642. — Rl. et. Schult. Syst. II. 625. Pers. Syn. I. 88. Bess. Galic. Y. 91. Schlech. Berol. p. I. 69, Schreb. Gram. tab. 8, fig. 9. Schk. 2592 TRZYPRECIKOWA Handb. t. 14. Lorek Flor. Pruss. t. 21, fig. 111. Dromus glomeratus Scop. Carn. n. 111. Festuca glome- rata Spreng. Syst. l. 354. Dactylis panicula secunda glomerata Lin. Flor. Suec. n. 81. Gramen spicatum folio aspero Vaill. Paris. p. 91. Pospolita trawa na pastwiskach suchych, na mie- dzach, w ogrodach, kolo dróg, w lasach, gajach. Kwitnie od ezerwe. do sierp. ?] Korzeüi gruby, wlóknisty, o wlóknach twardych. Zdibla 1—3 stóp wysokie, walcowate, prosto-stojace , gladkie lub szorstkawe, zwykle 3kolankowe 1 przy nizszych kolankach mnié] wiecéj zala- mane, lisciste. Liscie plaskie, równowazkie, z obudwu stron a mia- nowicie po brzegach, szorstkie; korzeniowe szezuplejsze (1'/;—2 lin. szer.), lodygowe szersze (okolo 3—4 lin.), nieco rozlozyste 1 nie- kiedy w caléj dlugosci Zdzbla okrywajace. Pochewki szorstkawe, mniéj wgecéj splaszezone i prawie obosieezne. Jezyezek podluzny, tepy lub nieco-spiczasty, z poczatku.caly, pózniéj poszarpany. Wié- cha 2—8 cali dluga, z kupek ezyli wiazek jednostronnych, okragla- wych lub jajowatych, zielonych lub brudno- zielono-czerwona- wych, zlozona; dolne jéj galazki dluzsze, odleglejsze, wyzsze sto- pniowo krótsze 1 gesciéj osadzone, wszystkie w nasadzie wezelko- wato-zgrubiale, w ezasie kwitnienia poziomo rozlozyste, w inné] porze stulone 1 równie jak osadka szorstkie i pogiete, niemal trój- kariciaste. Kloski ku Jednéj stronie skierowane, plaskawe, tepe, ze trzech lub cztérech kwiatków zlozone. Plewy kielichowe od kwiat- ków krótsze, lancetowate , lódkowato-stulone, w wiérzcholku spi- czaste lub sztyletowate, nierówne: wyzsza wieksza 1 zwykle nie- foremnie lódkowata, tojest z jednego boku szersza, wypukla, z dru- giego szczuplejsza, plaskawa, 39—95nerwowa , na grzbiecie bardziéj lub mniéj rzesowata; nizsza mniejsza, szczuplejsza, Jednym nerwem oznaczona lub beznerwowa, na grzbiecie szorstka lub takze wlo- skami porosla. Plewka zewnetrzna lancetowata, szezytowato-spi- czasta, pieciu niewyraznemi nerwami naznaczona, na grzbiecie mianowicie w górze,, rzesowata; wewnetrzna krótsza , bloniasta, w wiérzcholku rozczepana, po brzegach podluznie zgieta 1 na kan- TRIANDR IA. 233 tach zgiecia króciutkim wlosem okryta. Glówki pylkowe równo- wazkie, po koricach rozdwojone, zóltawe lub fioletowe. — Czesto plewka zewnetrzna w krótki sztylet sie przedluza. Najywyzszy kwia- tek szezuplejszy od innych. Wloski ezyli rzesy okrywajace plewy kielichowe i zewnetrzna plewke koronowa, róznéj bywaja dlugosci; niekiedy sa krótkie i ledwie znaezne. Na miejscach plonnych, wié- cha téj trawy czesto z dwóch lub zjednéj tylko sklada sie kupki. 4l. CYNOSURUS. GRZEBIENICA. Plewy dwie, prawie-równe, lancetowate, spiezaste, blon- kowate, od kwiatków krótsze. Plewki dwie, zewnetrzna ezyli nizsza dluzsza, lancetowata, dziobkowato-oscista , na grzbiecie nieznaeznie rzesowata; wewn. plaska, bezostua, mniejsza. Pod kazdym kloskiem grzebieniasta okry wa, niby Zz plew niewyksztaleonyeh, dwurzedowyeh zlozona. Ziarno z plewkami korony zrosle. (Wiécha $cisniona, ezyli klos po- jedynezy, jednostronny). 99. C. CRISTATUS: panicula coarctata spiciformi lineari se- (G. pospolita) cunda erecta , involucro cristato unico ad spiculas, e glumis lanceolatis muticis, foliis linearibus margine carinaque sca- bris. | ! DB. F.Comp.1.134. Lin. Willd. Spec. L 411. Enum. Berol. p. 111. Roth Germ. II. 155. Krock. Siles. n. 149. Schrad. Flor. Germ.l. 314. Hoffm. Germ.l. 48. JI. tab. V. DC. Flor. fran. m. 1645. Spreng. Syst. 1. 349. Bess. Galic. I. 92. Pers. Syn. Y. 86. Schech. Berol. I. p. 10. Kluk. Dyke. Y. 171... Schreb. Gram. tab. 8. fig. Y. Schk. Handb. tab..15. Lorek Flor. Pruss. tab. 21, fig. 112. Gynosu- rus bracteis pinnatifidis Lon. Plor. Suec. Tom 1. 30 234 TRZYPRECIKOWA 4 5.87. Phleum eristatum Scop. Carn. n. 81. Gramen spicatum glumis crista- tis Vail. Paris. p. 84. Na lakach, miedzach, w zaroslach, w ogrodach,. równie w miejscach nieco wilgotnych jak suchych. Kwitnie,w ezerwe. 1 w poczatkach lipea. ^|. Korzeti wlóknisty, darniowaty, z licznych, delikatnych, nitkowa- tych, zóltawych wlókien utworzony. Zdibla na stope lub póltory wysokie, proste, walcowate, rysowane, zupelnie gladkie, dwu lub 3kolankowe, w górze nagie, u dolu pochewkami okryte. Liscie szczuple (!/; —1 '/; lin. szerok.), równowazkie, spiezaste, plaskie, na powierzchniach gladkie, po brzegach tylko w górze szorstkie. Po- chewki walcowate i zupelnie gladkie. Jezyczek krótki (okolo 1 lin.) szeroki, tepy, nieforemnie drobno karbowany. Klos (wiécha kloso- wata) wiérzcholkowy, pojedynezy, wyprostowany, prawie równo- wazki, jednostronny, tepy, z jednego boku plaski, z drugiego co- kolwiek wypukly, zwykle zielonawy, 1—3 cali dlugi. Sklada sie z licznych klosków jajowatych, plaskawych, krótko-szypulkowych, okolo 2 lin. diugich, dwoma rzedami naprzemianlegle do osadki przymocowanych, w czasie kwitnienia rozlozystych, w innéj porze stulonych. Osadka pogieta, u dolu pólwalcowata 1 prawie gladka, w górze kariciasta 1i mnié] wiecé] szorstka. Na kazdéj szypulce dwa lub trzy znajduja sie kloski. Kazdy klosek ma w nasadzie szcze- gólna okrywe, niemal jemu równa, grzebieniasta, prawie-klinowa- - ta, zewnatrz troche wypukla, wewnatrz cokolwiek wklesla, zlozo- na z plew dwurzedowych, naprzemianleglych, szezuplych, plaskich, prawie-równowgzkich, w wiérzcholku szydlowato-koncezystych , je- dnonerwowych, po brzegach blonkowatych , bialawych 1 drobniut- kiemi zadziorkami opatrzonych. Plewy kielicha prawie-równe, od kwiatków krótsze, na grzbiecie szorstkawe, 1 do plew wyzéj opisa- néj okrywy dosyé podobne. Kwiatków zwykle 3 lub 4, rzadko 5. Zewnetrzna czyli.;wieksza plewka jajowo - lancetowata, spiczasta . lub w króciutka osé przedluzona, na grzbiecie wypukla 1 szezegól- niéj w górze szorstka, pieciu niewyraznemi liniami oznaczona, wewnetrzna szezuplejsza, blonkowata, w wiérzcholku troche roz- czepana, po brzegach podluznie zagieta i na kantach drobniutko rzesowata. Glówki pylkowe brudno-fioletowe. Ziarna Scisle plew- kami okryte i zniemi spojone, szydlowato-spiczaste, gladkie zólta- TRIANDR I A. 935 we, z jednéj strony wypukle, z drugiéj rowkiem oznaczone, na póltory lub dwie linie dlugie. 49. BRIZA. DRZACZKA. Plewy dwie, prawie-rowne, bloniaste, jajowo-sercowate, wy- deto-wypukle, od kwiatków krótsze. Kwiatki liezne, bezostne, dwoma rzedami dachówkowato-ulozone. Plewki dwie; niz- sza W ksztalcie i wielkosci plewie kieliehowéj podobna; wyz- sza bardzo drobua, plaska, jajowata, wklesloS€ tamtéj zamy- kajaea. Ziarno okraglawe, splaszezone, plewkami okryte. (Wiécha z klosków sercowato- jajowatych lub okraglawych, dlugo-szypulkowych, zlozona). 100. B. wEDIA: panicula erecta patula, spiculis demum (OD Wu cordatis sub-7floris, calyce flosculis mino- ri, foliis lineari - lanceolatis, ligula obtusa. Spren. Syst. 1. 349. Lin. Willd. Spec. I. 404. Enum. Berol. p. 310. . Roth Germ. IL 110. Hoffm. Germ. Y. 47 et IL tab. 5. Schrad. Flor. Germ. Y. 809... et Schult. YL,- 520. DC: Flor. fran.n. 1626. Pers.Syn. I. 99. Bess. Galic. I. 89. Krock. Siles. n. 146. Kluk, Dykcyo. Y. 82. Schlech. Berol. p. 10. BF. Comp. Y. 182. Sckh. Handb. tab. 14. Lorek Flor. Pruss. tab. 21, fig. 110. Bri za, spiculis ovatis, calyce flosculis breviore Lin. Flor. Suec. n. 86. Gramen tremulum majus, panicula spadicea. Vaill. Paris. p. 92. Na kakadii pastwiskach, ezasem miedzy zbozem. Kwitnie w czerwe. 2| Ma korzeü wlóknisty, szezuply, brunatno-zólty. Ádibla na stope lub póltory wysokie, wyprostowane, walcowate, rysowane, zupelnie gladkie, pospolicie 2kolankowe, w górze bezlistne, w posrodku za- 236 TRZYPRECIKOWA zwyczaj jednym, a u dolu wielu li$ciami opatrzone. Liscie te sa krót- kie, plaskie, lancetowate, spiczaste, wzniesione, po brzegach i na gór- néj powierzchni mniéj wiecéj szorstkie, zreszta gladkie i bez zadnych - wlosków (1—3 cal. dlug. 2 do 5 lin. w nasadzie szerok.). Pochewki waleowate, rysowane, gladkie; najwyzsza dluzsza od innych, nieco wydeta i wiéche przed rozwinieciem otulajaca. Jezyczek krótki, tepy, bardzo malo wystajacy. Wiécha prosta, rozlozysta, 3 do 6 cal. dlu- ga, z 20 do 40 klosków okraglawych lub sercowato -jajowatych, tepych , mniéj wiecéj plaskich, bezostnych (2 do 3 lin. dlug. 1 tylez prawie szerokich), gladkich, nieco-I5niacych, zielonawych. lub zielo- no-purpurówo-fioletowych, zlozona. .Galezie parami zrzadka do osadki przymocowane , delikatne, walcowate, szorstkawe, koloru kloskom odpowiedniego, dziela sie na galazki 1 szypulki wloskowa- te, rozpierzchle, i nieco- pogiete. Osadka pólwalcowata , gladka, Ww górze tylko mniéj wiecéj szorstkawa. Plewy od kwiatków mniejsze, czolenkowate, wydete, na grzbiecie wypukle, 3nerwowe, » na brzegu biala blonka obwiedzione , nierówne, wyzsza troche wieksza. Kwiatków najezesciéj po 5 lub 7, czasem 6, 8 lub 9, da- chówkowato-ulozonych; najwyzszy szezuplejszy od tum 1 zwykle niewyksztalcony. Zewnetrzna plewka plewom kielichowym podo- bna, lecz wieksza, obszerniejsza, 9nerwowa, a nadbrzezne jéj ner- Wy sa galeziste 1 wyrazniejsze; wewnetrzna mniejsza, blonkowata, plaska, prawie-owalna, w wiérzcholku wycieta, gladka, po brze- gach podluznie zgieta. Kloski téj piekné] i latwéj do poznania tra- wy, bedae dosyé ciezkie i na dlugich, cienkich szypulkach osadzone, za najmniejszym powiewem wiatru, drzgcym ulegaja ruchom. 483. POA. WIKLINA. Plewy dwie, jajowo-lancetowate, nierówne , lódkowato- stulone, proste, 3—9 kwiatków w klosek dwurzedowy ze- - branych, obejmujaee. Plewki dwie, bezostne, w nasadzie ezesto wloskami pajeezynowatemi polaezone; zewnetrzna kielichowéj podobna, tepa, wewnetrzna szezuplejsza, tamta, nieco objeta. Ziarno nagie, korona okryte. (Ikwiatos. wié-. cha. Kwiatki równowazko-lancetowate). TRIANDRIA. 254 a) 'Kielicly 6 —9Hwiatkowe. 101. P. AqvATICA: panicula aequali ramosissima , spiculis (W. wodna) — linearibus teretiusculis , flosculis obtu- sis liberis nervosis, ligula obtusa, cul- mo elato firmo, radice repente. Spreng. Syst. l. 341. Lin. Willd. Spec. I. 385. Enum. Berol. p. 108. Roth. Germ. Yl. 111. .Schrad. Flor. Germ.l. 28. DC. Flor. fran. n. 1603. Krock. Siles. Y. n. 133. Pers. Syn. I. 88. RR. et Schul. Syst. 1I. 559. Bess. Galic. L 83. Schlech. Berol. p. (1... Lorek Flor. Pruss. tab. 18, f. 96. Glyceria spectabilis B.F. Comp. I. 119. Poa pa- nicula diffusa, spiculis sexfloris lineari- bus Jin. Flor. Suec. n. (8. Gramen aquaticum paniculatum latifolium Va- ul. Paris. p. 91. Nad wodami, mianowicie nad brzegami rzék , jezior, stawów. Kwitnie w ezerwe. lipe. 2]. Jednaz najwiekszych traw: naszych, ezesto bowiem przeszlo 3 lokcie bywa wysoka. Ma :korzeá walcowaty, mocny, kolankami opatrzony, gleboko w ziemi naksztalt pérzu rozpostarty. Zdzbla wyprostowane, mocne, grube, nieco-plaskie, rysowane, gladkie. Liscie wzniesione, równowazko-lancetowate, $piczaste; b. dlugie (mianowicie nizsze) plaskie, twardawe, pod spodem szcezególniéj w górze i po brzegach nader szorstkie i ostre (3 do 7 lin. szer.). Po- chewki plaskawe, gladkie, rysowane, dwiema plamkami brudno ióltawemi, poprzecznie trójkatnemi, w górze przy nasadzie liscia oznaczone. Jezyczek krótki, szeroki, tepy, w wiérzcholku mala koüi- czatoscia opatrzony.W iécha okazala, czasem przeszlo pól lokcia dlu- - ga, bardzo galezista, wzniesiona. Galezie kaüiciaste, rysowane, nie- co pogiete,i równie jak osadka mocno szorstkie, w czasie kwitnienia rozlozyste, w innéj porze stulone. Kloski okolo 4 lin. dlugie, ró- wnowgzkie, w mlodosci prawie-walcowate, pózniéj plaskawe, zie- 299 TRZYPRECIKEOWA lone lub brudno purpurowo-zielone. W kazdym kwiatków pospoli- - cie 5 lub 6, czasem 7, 8 lub 9, w nasadzie nagich, z poczatku do- syé gesto na siebie zachodzacych, pózniéj nieco oddalonych; najwyz- szy szczuplejszy od innych, szypuleczkowy. Plewy kielichowe podluzno-jajowate, bloniaste , mniéj wiecé] tepe, prawie -gladkie, troche lsniace, nierówne: nizsza nieco mniejsza, obiedwie jednoner- wowe. Zewnetrzna plewka podluzno-jajowata, w wiérzcholku te- po-zaokraglona, na grzbiecie wypukla, Tnerwowa, na nerwach szorstka; wewnetrzna troche krótsza 1 szezuplejsza , brzegami we- wnaítrz wgieta 1 na kantach wgiecia subtelnie rzesowata. Pochewki wyzsze czesto bywaja szorstkie. Trawa ta zarasta niekiedy cale wybrzeza rzék, jeziór, stawów , tudziez mokre laki; nietylko wysokoscia od innych sie odznacza, lecz 1 swoim szero- kim 1 bardzo ostrym li$ciem. Pospólstwo w Augustow. zowie ja zwykle bluszczem; w innych okolicach znana jest pod nazwiskiem maelec. 102. P. couPRESSA : panicula subsecunda diffusa, spiculis ( W. splaszezona) ovato-oblongis, flosculis basi villo- sis, culmo compresso, radice repente. Spreng. Syst. 1. 341. Lin. Willd. Spec. 1l. 397. .Enum. Berol. p. 108. Roth Germ. Yl. 122... Schrad. Flor. Germ. 1. 303. Krock. Siles. n. 144. Hoffm. Germ. Y. 45. .DC. Flor. fran. n. 1612. Pers. Syn. l. 90. E. et Schult. 11. 558. Bess. Gal.l. 8T. b F. Comp. 1. 131. Schlech. Berol. Y. 72. Lorek, Flor. Pruss. t. 19; 7.99, Poa panicula secunda coarctata, culmo obliquo compresso Lin. Flor. Suec. n. 84. Gramen paniculatum radice repente, culmo compresso Vaill. Pa- Wis: D. 91; tab. 18, f. 5. Na ziemi gliniastéj, na dachach 1 starych murach, przy drogach i $cieszkach, dos pospolita. Kwitnie od ezerwe. do sierpn. 2| | TRIANDR IA. 239 Ten gatunek wikliny odznacza sie zdzblem splaszczoném, pra- wie-obosieczném. Dorasta stopy lub nieco wiecéj wysokosci. Zdzbla miéwa gladkie, li$ciste, przy dolnych kolankach tu i owdzie zala- mane, niekiedy ukosne, lub nasada na ziemi lezace, ezasem wypro- stowane. Liscie krótkie, równowazkie, sSpiczaste, calkiem lub tylko po brzegach szorstkawe (!/—1 lin. szer.. Pochewki spla- szczone, gladkie. Jezycezek bardzo krótki 1 tepy. Wiécha niewielka (/4—2. cal. dluga), prawie-jednostronna, w czasie kwitnienia pozio- mo rozlozysta, w innéj porze scisniona, zielonawa lub ezerwonawo- zielona. Kloski jajowato-podluzne, plaskie, z 5—7 kwiatków zwy- kle zlozone (czasem 3—4kwiatkowe). Plewy kielichowe lancetowa- te, Spiczaste, na grzbiecie szorstkawe, nizsza 1 wyzsza 3 nerwami oznaczone. Zewnetrzna plewka jajowo-lancetowata, tepa i w gó- rze na brzegu blonka opasana , niewyraznie nerwista, w nasadzie za$ bialemi poplatanemi wloskami mniéj wiecéj okryta. Zdzbla czesto z dolnych kolanek drobne, nitkowate korzonki wypuszezaja. b) AKielichy 4— 5kwiatkowe. 108. P. ANNUA: paniculae subsecundae ramis divaricatis, ( W. roezna) spiculis oblongo-ovatis (5—"7floris), flos- culis basi ibdris , eulmo (sub)compresso , radice fibrosa. Spreng. Syst. I. 339. Lin. Willd. Spec. I. 390. Enum. Berol. p. 106. Roth Germ. IL 115. Schrad. Flor. Germ. I. 904. DC. Flor. fran. n. 1606. .Krock. Siles. n. 142. Hoff. Germ. Y. 45. Pers. Syn. I. 90. R. et Schul. Il. 535. Bess. Gal. I. 88. Schlech. Berol. p. 12. BF. Comp. l.125. Lorek Flor. Pruss. t. 18 fig. 95. Poa panicula diffusa angulis rectis, spiculis obtusis, cul- mo obliquo compresso Zn. Flor. Suec. n. 88. Gramen pratense paniculatum minus Vaill. Paris. p. 91. OO — |COTRZYPRECIKOWA Najpospolitszy. gatunek trawy na ulicach, pla- cach, dziedziticach , przy drogach, na lakach i mie- dzach.. Kwitnie od wiosny do zimy. (3) Korzeó ma wlóknisty, darniowaty.- Zdibla pól stopy lub nieco wiecéj wysokie, zwykle podnoszace sie, plaskawe, gladkie. Liscie równowazkie, slabo-spiczaste, wietkie, lodygowe szersze (1—2 lin. szer), korzeniowe szezuplejsze, wszystkie gladkie i tylko na brze- gach (pod szklem powiekszaj.) ukazujJa drobniutkie zadziorki. Po- chewki. splaszezone, niewyraznie rysowane, gladkie. Jezyczek gór- nych pochewek na 1—1 '/; lin. d'ugi, mniéj wiecéj Spiezasty, dol- nych i korzeniowych krótszy, niemal tepy. Wiécha niewielka (2—3 cal. dluga), prawie Jednostronna, niekiedy czerwonawa; galezie Jéj w czasie kwitnienia poziomo-rozlozyste, po okwitnieniu zwisle. -Kloski podlugowate lub owalne, na dwie lub 3 lin. dlugie, stabo- Spiczaste, plaskie; skladaja sie pospolicie ze 4 lub 5 kwiatków, wlo- skami pajeczynowatemi niezezepionych. Plewy kielichowe lanceto- wate, Spiczaste, lódkowato-stulone, na brzegu biala blonka opasane, nierówne: mniejsza Inerwowa, wieksza otov. Zewnetrzna plewka jajowo-lancetowata, w wiérzcholku bloniasta i tepa, pieciu niewyraznemi nerwami oznaezona, u dolu mniéj wiecój na ner- wach wloskami bialemi okrytà; wewnetrzna szezupla, $piczasta, w wiérzcholku rozezepana, na kantach zgiecia rzesowata. Trawa ta zarastajac dziedziice 1 trawniki, przyjemny sSwiatlo-zielony ko- lor im nadaje. Liscie jéj bardzo ezesto w drobne, poprzeczne faldki pomarszczone. 104. P. PRATENSIS: panicula aequali diffusa, spiculis oblon- ( W. lgkowa) | go-ovatis, flosculis basi villosis 5ner- viis, culmo vaginisque glabris, ligula abbreviata, radice repente. Spreng. Syst.l. 339. Willd. Enum. Berol. p. 104. Schrad.- Flor. Germ.1. 298. R. et Schul. Syst. 11. 532. Schlech. Berol. p. 44. Bess. Galic. l. 85. BF. Comp. l. 129. .Lorek Flor. Pruss. tab. 18, fig. 93. Poa angustifolia et pra- tensis Lin. Willd. Spec. I. 387 et squ. TRIANDR I A. 24 Pers. Syn. Y. 89. Hoffm. Germ. l1. 42 et squ. DC. Flor. fran. n. 1609 et squ. . Rosnie na lgkach, miedzach, pastwiskach, w o- erodach , gajach 1 lasach, i Jest jedna z najpospolit- szych traw naszych. Kwilnie w czerwc. lipe. ^]. Korzeri lazacy. Zdbla !/, —9 V, stóp, ezasem nieco wiecéj wy- sokie, prosto-stojace, zupelnie gladkie, waleowate, w górze wyraznie rysowane, lisciste. Li$cie równowazkie, nieco sSpiczaste, po brze- gach szorstkie, zreszta prawie gladkie; korzeniowe szezuple, geste, darniowate, niekiedy stulone; lodygowe plaskie, krótsze, szersze (1—1 ' lin.) wzniesione. Pochewki gladkie, cokolwiek splaszezone. Jezyezek przy li$ciach lodygowych krótki, tepy, caly lub nieco po- darty; przy korzeniowych niewyrazny, lub prawie Zaden. Wiécha 3— 0 cali dluga, bardzo galezista, kwitnaca, rozpierzchla, w innym czasie scisniona. Kloski podluzno-jajowate, spiczaste, zielone lub czerwonawe, 4—5kwiatkowe. Plewy kielichowe na grzbiecie szor- stkawe, Spiczaste; nizsza szezuplejsza jednym, wyzsza obszerniejsza, irzema nerwami oznaezona. Zewnetrzna plewka w wiérzcholku blonkowata, 9Ünerwowa, przy nasadzie wloskami bialemi, splatane- mi bardziéj lub mniéj okryta; wewnetrzna mniejsza, beznerwowa. 105. P. seROTINA: panicula aequali diffusa, spiculis ovato- (W.b£otna) lanceolatis subquinquefloris, flosculis basi villo connexis obsolete quinquener- vibus, culmo vaginisque scabriusculis, ligula brevi, radice subrepente. Schrad. Plor. Germ. Y. 299. R. et Schult. 1. 553. — Schlech. berol. p. 15. Poa fertilis Host. Gram. Lorek Flor. Pruss. tab. 201, fig. 1142. Poa palu- stris Roth. Germ. IL 117. DC. Flor. fran. Suppl. p. 212. ; Przytrafia sig. na lakach blotnistych 1 w lasach wilgotnych, nad brzegami rzék, strumieni 1 rowów. Kwitnie od lipca do jesieni. 2]. Tom I. al 242 TRZYPRECIKOWA Ma korzet: wlóknisty. Zdzbla 1 5—3 stóp wysokie, prosto-sto- jace, walcowate, rysowane, mniéj wiecéj szorstkawe, z najnizszych kolanek czesto galazki wypuszezajace. Liscie plaskie, równowaz- kie, spiczaste, calkiem lub tylko po brzegach szorstkie, na 1 ,—2 lin. szerokie. Pochewki gladkie lub nieco szorstkie. Jezyczek podlu- iny, okolo 1 lin. dlugi, tepy, mniéj wiecé] zabkowany.. Wiécha ga- lezista, kwitnaca, rozpierzcehla, w innéj porze stulona, podluzna, 3—39 cal. lub nieco wiecéj diuga. Kloski jajowo-lancetowate, $pi- czaste, zielone lub czerwonawe, zwykle z 3—4, czasem z 5 kwia- tków, wloskami w nasadzie splatanych, zlozone. Plewy kielichowe lancetowate, szczytowato-spiczaste, na grzbiecie drobniutkiemi, od- leglemi koleami uzbrojone, 3nerwowe; boczne nerwy niewyrazne. Zewnetrzna plewka tepa, w górze zóltawa i blonka opasana, 9 smugami zielonemi, mniéj wiecéj wyraznemi oznaezona,a w nasa- dzie 1 po brzegach bialemi, splatanemi wloskami okryta ; wewne- trzna szezuple]sza , jajowo-lancetowata , beznerwowa , po brzegach tylko zielonemi smugami oznaczona, w wiérzcholku nieco rozceze- pana. c) Kwlichy 2 lub 3kwiatkowe. 106. P. NEwoRALIS: panicula attenuata subsecunda, spi- (W.gajowa) ^ culis lanceolatis, flosculis liberis, cul- mo subcompresso vaginisque glabris, lieula brevissima truncata, radice subrepente. Spreng. Syst. 1.337. Willd. Spec. |l. 399. Enum. Berol. p. 108. Roth Germ. 1T. 115...R. et Schul. Syst. 545. Schrad. Flor. Germ. Y. 301. — Hoffm. Germ. 1.46. DC. Flor. fran. n. 1611. Pers. Syn. l. 89: Bess. Gal. l. 87. Schlech. Berol. p. 16. .BF. Comp. I. 120. Lorek Flor. Pruss.t. 19, fig. 101. Poa panicula attenuata, spiculis sub- bifloris mucronatis scabris, culmo in- curvo. Lin. Flor. Suec. n. 85. TRIANDR IA. | 243 W lasach i gajach listkowatych. Kwitnie w lip- CIL Ma korzeá wlóknisty, nieco-lazacy. Zdibla kepiasto zwykle wyrastajace , szczuple,.nieco-splaszezone, prosto-stoJace lub troche pochyle, zupelnie gladkie, na 1—1 '/; stóp wysokie. Liscie równo- wazkie, szczuple (!/5— 1 lin. szer.), Spiczaste , po brzegach szorstka- we. Pochewki rysowane, gladkie, cokolwiek splaszezone. —Jezy- czek bardzo krótki, uciety, drobniutko-karbowany. |. Wiécha szezu- pla, niemal jednostronna, wietka, na 4—35 cali dluga. Kloski - lancetowate, spiczaste, nieco-splaszczone, zwykle blado-zielonawe. Skladaja sie pospolicie ze dwóch lub. trzech kwiatków w nasadzie nagich, tojest. wloskami niezczepionych. .Plewy kielichowe szy- delkowato-spiezaste, blonka na brzegu opasane, na grzbiecie w górze nieco-szorstkie. Zewnetrzna plewka przy wiérzcholku czestokroé zóltawa, niewyraznemi nerwami oznaczona. 107. P. TRIVIALIS: panicula aequali diffusa, ramis scabris ( W. szorstka) | quinis, spiculis ovatis trifloris, floscu- lis 5nervibus, nervis prominentibus, culmo vaginisque scabris , ligula vagi- narum superior. protracta acuta, radi- ce fibrosa. BF. Comp. Germ. Y. 130. — Willd. Spec. l. 387. — Enum. Berol. p. 104. Schrad. Flor. Germ.p. 296... Ri. et Schult. II. 534. Schlech. Berol. p. (5. — Pers. Syn. 1. 89. Bess. Galic. l. 85. .Lorek Flor. Pruss. tab. 18, f. 94. Poa scabra DC. Flor. fran. n. 1607. Hoffm. Germ. I. 41. tab. 10. Wyrasta kepiasto na lgkach wilgotnych, nad brzegari wód, bagien, rowów. Kwitnie od kofica ezerwc. do jesieni. ?] | Korzet wlóknisty, gesty, darniowaty. Zdzbla liczne, kepiasto- wyrastajace, na stope, dwie, lub 3 wysokie, proste, najnizsza tylko czescia (nad korzeniem) do ziemi przylegajace, walcowate, rysowa- 244 TRZYPRECIKOWA ne, i pospolicie szorstkawe. Lis$cie równowazkie, ápiczaste, plaskie, wietkie, czasem przeszlo éwieré cala szerokie, na obudwu powierz- ' chniach i na brzegu szorstkie; lodygowe nizsze i korzeniowe szczu- plejsze i nie tak szorstkie. Pochewki troche splaszezone , wydatnie rysowane, i podobniez mniéj lub wiecéj szorstkie. Jezyczek u gór- nych pochewek wielki (3—4 lin. dlug., podlugowaty, $piczasty, u najniZszych 1 korzeniowych krótszy 1 bardziéj tepy. Wiécha w mlodosci stulona , pózniéj rozpierzchla, 4— 8 cal. dlüga , zielona lub zielono-brudno-purpurowa. Osadka u dolu prawie-walcowata, w górze kafciasta, mnié] wiecé] pogieta 1 szorstka. —Galezie wlo- skowate, kanciaste, pogiete, wietkie, szorstkie, na galazki podzie- lone, w ezasie kwitnienia niemal poziomo-rozlozyste. Kloski drobne, podluzno-jajowate , Spiezaste, plaskawe i po dwa lub 3 zwykle kwiatki zawierajace. Plewy kielichowe lancetowate, Spiczaste, 1ód- kowato-stulone, na grzbiecie szorstkie, nierówne ; niZsza mniejsza Inerwowa, wyzsza wieksza, szersza, Jnerwowa. Zewnetrzna plew- ka jajowo-lancetowata , slabo-s$piezasta, w wiérzcholku blonka ob- wiedziona , 9Ónerwowa, u dolu na grzbiecie i w nasadzie, mniéj wiecéj, bialemi, splatanemi wloskami okryta; wewnetrzna mniejsza, w wiérzcholku rozezepana, na kantach zgiecia prawie - gladka. Wiloski splatane, niezawsze sa tak geste 1i wyrazne Jak w innych gatunkach, owszem znajdowalem czesto indywidua, u których za- ledwie slad ich dawal sie widziéc. Ten gatunek mozna bez trudnosci od wikliny lakowéj odróznic po szorstkich lisciach, plaskaw ych 1 szorstkich pochewkach, po wyda- tnym, dlugim jezyezku, który u górnych pochewek czesto na éwieré cala wystaje 1 zawsze mniéj wiecé] jest Spiczasty, nakoniec po klo- skach drobniejszych, 9—3kwiatkowych. Z najnizszych kolanek wy- puszeza ezesto drobne, nitkowate, bialawe korzonki. Zaczyna kwi- ínaé zawsze troche pózniéj od wikliny lakowéj. —Wiécha niekiedy calkiem czerwona. 44. GLYCERIA. MANNA. Plewy. dwie, nierówne, tepe, blonkowate, od kwiatków kilka razy krótsze. Kwiatków 1—11. Plewka zewnetrzna zielno-bloniasta , w wiérzeholku tepa , z poezatku cala, pó- Zuiéj wygryziona, bezostna; wewnetrzna podluznie stulona i tamta, objeta. Ziarno nagie, korona, okryte, z jednéj strony TRIANDR LA. 245 rowkiem óznaezone. (Wiécha z kloskow rownowazkich, prawie-waleowatyeh zlozona). 108. G. rLurrANS: panicula secunda divaricata, spiculis (M. jadalna) linearibus appressis 7 —11floris, flos- culis obtusis liberis 7nervibus, radice repente. R.et Schult. Syst. YI. 695. Spreng. Syst. I. 351. Schlech. Berol. p.'(1. BF. Comp. l. 119. Festuca fluitans Lm. Willd. Spec. Y. 426. Schreb. Gram. tab. 3. Roth Germ. 1I. 132. Schk. Handb. tab. 15. Hoffm. Germ. Y. 52. — Krock. iles. n. 159. Pers. Syn. I. 94. Kluk, JDyke.Tl. 6. Szubert. Rozpraw. o sklad. nas. tab..1, f. H. Festuca panicula ra- mosa erecta, spiculis subsessilibus te- retibus muticis Zn. Flor. Suec. n. 95. Poa fluitans Scop. Carn. m. 106. Schrad. Flor. Germ. Ll. 280. | Wild. Enum. Berol. p. 1083. DC. Flor.fran. n. 1600. .Bess. Galic. Ll. 88. .Lorek — Flor. Pruss. tab. 17, f.92. Gramen pa- nieulatum aquaticum fluitans Vaill. Paris. p. 99. Manna, Gramen mannae et Gramen cereale Syren. stron. 1012. Wyrasta obficie na Igkach mokrych, w rowach, nad brzegami strumieni, rzék, okolo stawów, niekie- dy na nizkich, mulowatych, od wody opuszczonych gruntach. Kwitnie przez lato do jesieut. 2]. Ma korzen lazacy, wlóknami opatrzony. Zdzbla nasada. lezace lub podnoszace sie, na 1—93 stóp wysokie, troche plaskawe, poje- dyncze lub nieco rozgalezione, pochewkami niemal w caléj dlugo- Sci okryte, gladkie, rysowane, z nizszych kolanek drobne korzonki .946 TRZYPRECIKOWA ezestokroéó wydajace. Liscie równowazkie, $piezaste (2—35 lin. szerok.), mniéj lub wiecéj szorstkie, mianowicie po brzegach i na - dolnéj powierzchni. Pochewki plaskawe, rysowane, i zwykle takze troche szorstkie. Jezyezek znaeznie wystajacy 1 szeroki (2—4 lin. dlug.), niemal tepy, z cieniutkié], prawie-przezroczystéj blonki utwo- rzony, z poezatku caly, pózniéj mnié| wiecé] poszarpany. Wiécha na stope lub póltory dluga, czasem. jednak troche krótsza , prosta lub nieco-schylona. Jéj galezie krótkie, kaficiaste, gtadkie lub szorst- kawe, pojedyncze lub galeziste, z poczatku zblizone do osadki, w cza- sie kwitnienia rozlozyste. Kloski równowazkie, szezuple, !/ — ?/, cala dlugie, tepe, w mlodo$ci prawie-walcowate , podezas kwitnie- nia i pózniéj plaskawe, zielone lub zielono-purpurowe. W kazdym klosku pospolicie 9 lub 11 kwiatków, leez bywa ich czesto 7 lub 10, z poczatku dosé gesto na siebie zachodzacych, póznié] rozsu- nionych. Plewy kielichowe nierówne (nizsza znacznie mniejsza), obiedwie jajowate, bloniaste, tepe, jednonerwowe, wieksza jednak bywa ezasem 2nerwowa. Zewnetrzna plewka podluzno-jajowata, w górze na brzegu bloniasta, w wiérzcholku tepa, na grzbiecie wypukla i siedmiu wyraznemi nerwami oznaezona, na nerwach nieznacznie szorstkawa, w mlodosci cala, póznié] mniéj wiecéj wygryziona ; wewnetrzna szczuplejsza , bloniasta , cokolwiek Tuko- wato wygieta, w wiérzcholku cala lub troche rozezepana, gladka lub tylko na kantach zgiecia subtelnie rzesowata. Owoc podlugo- waty, po dojrzeniu brudno-iólty, z jednéj strony wypukly, z dru- gió] plaskawy 1 rowkiem niewyraznym wpodluz oznaczony, plew- kami ekryty, od których latwo sie odlacza i pod nazwiskiem man- ny smaczna i zdrowa daje kasze. Uwaga. Zbieraniem :manny trudnia sie najwiecéj wiesniacy w Augustow. i Podlask. .Z rana , nim rosa jeszeze oschnie, mokre- mi,sitami zbiéraja ziarna, które potém wysuszone, otlukuja sie . zlekka w stepach, a oezyszezone od plewek, badz na uzytek do- mowy, badZ na sprzedaz obracaja sic. 45. MOLINIA. TRZESLICA. Plewy dwie, bloniaste, nierówne, od kwiatków krótsze. Kwiatków 3—4, na grzbiecie waleowatyeh, w nasadzie brzuchate-rozszerzonych, w ezasie kwitnienia bardzo odle- glych. Plewek dwie, lancetowatych, Spiezastych: zewnetrzna DTRPAWBERA 247 w wiérzeholku eala, bezostna, wewnetrzna podluznie zlozona i tamta, objeta. Ziarno podwójnym sztyletem opatrzone , sze- roko-rowkowane, nagie, plewkami okryte. (Kwiatos. wiécha). 109. M. CoERULEA: panicula subcoarctata aequali, spiculis (T. jednokolankowa) erectis oblongo- cylindraceis subtxiflo- . ris, pilis ligulae loco, culmis sub-nudis. BF. Comp.l. 118. Schlech. Berol. p. **. Molinia varia Spreng. Syst. T. 280. Melica coerulea Lin. Mantiss. Willd. Spec. Y. 383. Enum. Berol. p. 102. .Hoth Germ. ll. 103. . Schrad. Flor. Germ. Y. 269. Schk. Handb. tab. 13. Hoffm. Germ. Y. 40. Dess. Galic. T8 onc Por REY SSP IE IS OE Airacoerulea n. Spec. Krock. Siles.n. 121. Pers. Syn.l. (1. Festuca coerulea DC. Flor. fran. n. 1513. Enodium coe- ruleum A. et Schult. Il. 531. Eno- dium caeruleum et sylvaticum | Link. Enum. Y. 19 et squ.. Aira foliis planis, panicula coarctata, floribus peduncu- latis muticis convoluto-subulatis Lin. Flor. Suec.. n. 61. Gramen panicula- tum autummnale, panicula angustiore ex viridi-nigricante Vaill. Paris. p. 89. Przytrafia sig na. lagkaceh wilgotnych, nad brze- gami strumieni, w gajach, lasach 1 zaroslach (Kolo hadomia. W Augustow. obficie znajdowalem na lakach Biebrzaüskich kolo: wsi Tajenka, niedaleko hajgroda). Kwitnie w sierpn. 2] Korzen z dlugich, zgrubialych, pogietych, bialawych, moenych wlókien zlozony. Zdibia wyprostowane , w nasadzie nad korze- niem czestokroé cébulkowato-zgrubiale, jedném tylko kolankiem 248 TRZYPRECIKOVWA (rzadko dwoma) u dolu opatrzone, walcowate, gladkie, twardawe, delikatnie rysowane, od 11/; do 4 stóp wysokie. Liscie równowaz- kie, plaskie lub rynienkowato-stulone, z wiérzchu szezególniéj przy nasadzie, wloskami bialemi, rzadkiemi porosle, pod spodem glad- kie, po brzegach szorstkie , twardawe , sino - zielone, na !/4—1 '/; stopy dlugie, a na 2 lub 21), lin. szer. Pochewki gladkie, rysowa- ne, w górze przy poczatku li$cia kupka wlosków uwienüezone. W miejscu jezycezka szereg krótkich, bialych wlosków. Wiécha wy- prostowana, zwykle stulona, 4—10 cali dluga, szezupla, brudno- zielono-czerwonawa lub ciemno-blekitno-fioletowa; jéj osadka 1 ga- lazki pogiete i szorstkie. Kloski prosto-stojace; podluzne, walcowate, 3—A4kwiatkowe, czesto dwa tylko kwiatki zupelne, a trzeciego maly, szypuleczkowy poezatek. Plewy kielichowe jajowate, blo- niaste, gladkie lub na grzbiecie tylko szorstkawe, niemal tepe , je- dnym oznaczone nerwem ; wyzsza czyli wewn. wieksza. Plewy koronowe od kielicha wieksze , zewnetrzna lancetowata, spiczasta, gladka, 3nerwowa, wewnetrzna szezuplejsza, w wiérzcholku nie- znacznie rozczepana. Glówki pylkowe ciemno-fioletowe. — Ziarno podluzno-jajowate, Isniace. Niedawno na lace miernie wilgotné] blizko Zomzy, osobliwsza odmiane téj trawy znalazlem, któréj opis chociaz niezupelnie $ci- sly, tu dolaczam: zdzbla przeszlo dwulokciowe, grube i tegie, liscie trzcinowate, bardzo szerokie(przeszlo pól cala), sztywne, na obu- dwu powierzchniach gladkie 1i bez zadnych wlosków , po brzegach mocno szorstkie, tojest widocznemi zadziorkami naksztalt zabków opatrzone. Wiécha 6 do 8 cali dluga, brunatno-fioletowa , zlozona z lieznych, okolo éwiéré cala dlugich, szezuplych, walcowatych, szydelkowato-spiczastych klosków. ^ Wszystkie indywidua przeze mnie uwazane, odznaczaly sie w nasadzie dolnych galezi szezegól- nym wlosem , bialym, miekkim, dosyé gestym , na éwieré cala dlu- gim, do puchu niby podobnym. Zreszta postaé trawy zupelnieJa rózni od zwyczajnéj odmiany, i zaden znajomy mi autor o takiéj nie wspomina (a. Znalazlem ja w poczatkach sierpnia, ale kloski nie byly jeszeze w téj porze rozkwitle, póznié] zas$ nie mialem spo- sobnosci blizé] sie nad ich skladem zastanowic. (a) Autorowie opisujac trzeslice jednokolankowa (Melica vel Molinia caerulea), wspominaja zwykle o dwóch jéj odmianach, tojest: zwy czajnéj, mniejszéj czyli igkowéj (Melic. caerul. minor v. pratensis) i lesnéj czyli wigkszéj (M. caer. sylvestris v. major), dodajac ze druga odmiana rózni sie od. piérwszéj jedynie wyzszém zdzblem, szerszym li$ciem i wieksza TRAN D R IA. 249 46. CATABROSA. BRODOBRZANKA. Plewy dwie, blonkowate, kwiatków dwa obejmujace i od nieh krótsze. Plewki dwie, uciete, wygryziono-karbo- wane, bezostne. Ziarno nagie, plewkami okryte (Kwiatos. wiécha). 110. C. AQUATICA : panicula diffusa, flosculis glumas lon- (D. vozpierzchla) ge-excedentibus, culmo foliisque gla- bris, radice repente. R. et Schult. Syst. I. 696. Schlech. Berol.p. 18. Aira aquatica Lin. Willd. Spec. 1. 316. Scop. Carn. n.94. . Roth Germ. IL. 95. Schrad. Flor. Germ. T. 256. Krock. SWes.n. 122. Hoffm. Germ. Y. 38. Spreng. Syst.1. 205. Pers. Syn. l. (1. Bess. Galic. l. V1. Lorek F'lor. Pruss. tab. 16, f. 82. Poa airoi- des DC. Flor. fran. Y. 1620. Glyceria aquatica BF. Comp. I. 121. Aira fo- lis planis, panicula patente , floribus mutics laevibus calyce longioribus Lin. Flor. Suec. p. 68: Gramen pani- culatum aquaticum, miliaceum Vall. dhausspsSgdab gs. Nad brzegami strumieni 1 rzék, w rowach, oko- lo zdrojów, w ogólnosci w miejscach nadwodnych dosSc pospolita. Kwitnie w ezerwe. lipc. 2]. Korzet t6j trawy stawowaty, lazacey, wlóknami opatrzony, brudno-bialy. Zdzbla '/, —1 '/; stop. wysokie, podnoszace sie, udolu przy kolankach niekiedy zalamane, walcowate, gladkie, lisciste , zielonkowata wiécha. Piérwsza ro$nie na Iakach, druga w lasach glebo. kich i gajach. Moja zatém odmiana do Zadnéj odnie$é sie nie da, bo zwy- czajnà nie jest; od drugiéj za$ wielu charakterami sie odróznia, i jak wspomnialem, na lace znaleziona. Tom I. 92 250 TRZYPRECIKOWA i dosyéó grube. Liscie równowazkie, prawie calkiem - gladkie lub tylko po brzegach cokolwiek szorstkawe, niebardzo spiczaste, okolo 4 cal. dlugie, a 2—2/ lin. szerokie. Pochewki gladkie, pra- wie cala lodyge okrywajace. Jezyezek 1—2 lin. dlugi, niemal tepy. Wiécha rozpiérzchla, wietka, okolo 5 cali d'uga, z delikatnych, okre- gowo-osadzonych galazek zlozona. Kloski drobne, szezuple , jajo- wate, tepe, swiatlo-zielone lub zielono-ezerwonawe. | Plewy kieli- chowe bloniaste, niemal-przewrotnie-jajowate, tepe, w wierzcholku mniéj wiecé] karbowane, gladkie; nizsza bardzo drobna, jednym, wyzsza dwarazy wieksza, 3 zielonemi, do $rodka tylko dochodzacemi nerwami, oznaczone. Kwiatków dwa, czasem trzy, znacznie z kie- licha wystajacych. Zewnetrzna plewka jajowata, w wierzcholku utieta, nieforemnie karbowana, trzema wydatnemi, prawie do wierzcholka dochodzacemi nerwami oznaczona; wewnetrzna tro- che mniejsza, wycieta, gladka. 47. PANICUM. PROSO. Plewy kielichowe dwie, nierowne, zielne, bezostne lub szczeciniasto-przedluzoue; zewnetrzna mniejsza, niekiedy Za- dua lub niewyrazua. Kwiatków dwa; nizszy mezki lub nija- ki, dwu (ezasem jedno)-plewkowy, wyzszy zupelny, rodzaj- ny 2plewkowy, bezostny. Ziarno plewkami okryte i z nieini zrosle (Kwiatos. rozmaity. Kloski w nasadzie niekiedy po- krywa szezecinowata, opatrzone). a) Wiécha skladana, vozpierzcha. 111. P. urziAcEUM: paniculaenutantis diffusae ramis elon- (P. zwyczajne) gatis glabriusculis, flosculis ovatis acutis nervosis, folis lato-lanceolatis pilosis, vaginis hirtis. Spreng. Syst. 1. 518. Lin. Willd. Spec. 1l. 348. Enum. Berol. p. 1033. Roth Germ. Yl. 75. Schrad. Flor. Germ. T. 945... R. et Schul. Syst. 1I. 484. .DC. Flor.fran. n. 1502. Schlech. Berol. p. 80. BF. Comp.Y 82. Klub, TRIANDRI A. 251 JDyke. n. 165. Lorek Flor. Pruss. tab. 197, fig. 1087. Panicum Milium. Pers. Syn. 1. 83. Proso, Milium , Cen- chrus Syren. stron. 1005. Pochodzi z ladyj W. w Europie uprawia sie na polach, Kwitnie w lipeu, sierpniu.. (*) Korzen z licznych zlozony wlókien. Zdzbla na 1—3 stóp wy- sokie, grube, lisciami pochewkowatemi w caléj dlugosei okryte , prawie-walcowate, proste, rysowane, gladkie, przy yoisnkach tylko kosmate. Liscie lancetowate, spiczaste, szerokie (przeszlo pól cala), na obwodzie faliste, po brzegach 1 na grzbiecie mnié] wiecé] szorst- kie, na powierzchni nerwamti oznaezone , 1 zwykle z obudwu stron rzadkim, krótkim wlosem porosle. Pochewki cokolwiek splaszezo- ne, rysowane, kosmate, szorstkawe. W miejscu jezyezka szereg lukowaty bialych, jedwabistych, gestych, przytulonych wlosków. Wiécha wielka, 4—8 cal. dlug.), w wiérzcholku nieco-zwisla, z dlu- gich, szorstkich galezi, na drobniejsze galazki 1 szypulki troche po- giete, podzielona. Kloski jajowate, szezytowato-spiezaste, nabrzmiale, bezostne, zielone lub brudno-fioletowo-zielonawe. Plewy kielicha bloniaste, jajowate, gladkie ; zewnetrzna mala, $piezasto-przedluzo- na, Ónerwowa, wewnetrzna znacznie wieksza, podluzno-Jajowata, sztyletem krótkim uzbrojona, 9 lub IOnerwowa. Kwiatków dwa; nizszy plonny, bloniasty, wyzszy rodzajny. .Zewnetrzna plewka piérwszego do wiekszéj plewy kielichowéj zupelnie podobna; we- wnetrzna maleátka, bialawa, wpólprzezroezysta, w wiérzcholku rozczepana 1 dwoma zielonemi nerwami oznaezona. Plewki kwiat- ka rodzajnego jajowate, wypukle, twardawe, zupelnie gladkie i blyszezace, niewyraznie nerwiste; okrywaja one scisle ziarno, które jest drobne; okragle, biale, zóltawe , mniéj- wiecé] brunatne, lub prawie-czarne. (O uprawie prosa zwyezajn. Oczapowski Po- czgtki gospodar. Bürgera M. 19,tenze G'ospadar. wiejskie V. 124). b) Wiécha walcowata, $ci$niona, w ksztalcie klosa. Kwuiat- ki bezostne. | Szypulki w masadzie szczecinkamà opatrzone. (SETARIA). 112. P. rrArrcuw: panicula spiciformi cylindrica , pedun- (P. ber) culis glomeratüis villosis, setis involucri 252 TRZYPRECIKOWA scabris, flosculos striatos sub-superàn- tibus, foliis lato-lanceolatis. Spreng. Syst. l. 305. (Setaria itali- ca) Panicum italicum ' Lin. DC. Flor. fran. 1499. BF. Comp. I. 82. Kluk, Dykc. II. 163. Panicum germanieum et italicum Willd. Spec. I. 336... Enwm. Berol. p. 1031, et squ. Pers. Syn. 1. 81. Der, Panicum Syren. stron. 1009. Wraz z poprzedzajacym uprawia sie. na polach. Kwitnie. w lipe: sierp. (*) Dorasta okolo 2 lub 3 stóp wysokosci. Korzeü ma wlókuisty. fdíbla proste, nieco-lisciste , licznemi opatrzone kolankami, w. gó- rze pod klosem szorstkie. Liscie lancetowate, spiczaste, nerwiste, nagie, z obudwu stron i po brzegach mniéj-wiecéj szorstkie , okolo 5—8 lin. szer. Pochewki mianowicie po brzegach miekkim, krót- kim wlosem porosle. Jezyczek takiz Jak w gatunku poprzedzaja- cym. Wiécha w ksztaleie klosa, Scisniona , prawie-walco wata , ge- sta, tepa;3—9 cal. dluga, u dolu niekiedy przerywana. | Sklada sie zlicznych kupek ezyli wiazek krótko-szypulkowych, do osadki, wloskami gestemi, bialemi porosléj, przytulonych. 'W . nasadzie klosków znajduja sie szezecinki, mniéj wiecé] od nich dluzsze, z gó- ry na dól szorstkie, zielonawe lub zóltawe. Plewy kielichowe blon- kowate, gladkie, nizsza ezyli zewn. drobna, jajowata, $piczasta, 3nerwowa; wyzsza czyli wewn. znacznie wieksza, tepa, 9—71 zie- lonemi nerwami oznaczona. Kwiatków dwa; Jeden plonny, które- go zewnetrzna plewka plewie kielichowéj wiekszéj podobna , we- wnetrzna za$ maleüka, lancetowata , beznerwowa ; drugi rodzajny, którego plewka zewnetrzna obejmuje wewnetrzna, 1 obiedwie sa jajowate, zupelnie gladkie, l$niace, niewyrazne, nerwiste, scisle ziar- no po dojrzeniu zamykajace. 118. P. GrAvcUM: panicula spicata cylindrica, setis invo- (P. sine) lucri flosculos duplo-excedentibus sur- sum hispidis flavis, corollis transverse rugulosis, folis glaucis. TRIANDRILIA — 2538 Spreng. Syst. I. 304. (Setaria glauca). Ri. et Schul. 1. 490. Panicum glaucum Lin. Willd. Spec.I. 335. Enwm. Berol. p. 1030. Roth Germ. II. 70. Schreb. Gram. 1.25. Hoffm. Germ. I. 30. Schrad. Flor. Germ.Y. 241. .DC. Flor. fran. n. 1498. Pers. Syn. 1. 81. Bess. Gal. 1.13. Schlech. Berol. p. 82. .B.F. Comp. 1. 80. Lorek Flor. Pruss. tab. 191, f. 1083. W ogrodach, kolo dróg, na polach, mianowicie w Jesieni po Zniwie daje sig widziéc, Kwitnie w lipc. sierp. (3) Korzeü slálmisiy: Zdíbla od 3 cali do 1 stopy lub nieco wie- cé] wysokie, kepiasto-wyrastajace, u dolu nieco-splaszezone, w gó- rze walcowate, rysowane, przy samym klosie szorstkawe, zreszta zupelnie gladkie, lisciste.. Liscie równowazkie, Spiezaste, na grzbie- cie 1 po brzegach szorstkie, w nasadzie i na górnéj] powierzchni rzadkim, dugim, biatym wlosem mniéj lub wiecéj okryte, okolo 2 lub 3 lin. szer. sino-zielonawe. Pochewki gladkie. W miejscu Jezyezka wloski z obudwu brzegów pochewki wystajace. Klos po- jedynezy, wiérzcholkowy, waleowaty, '/—2 cali dlugi.. Sklada sie z licznych, króciutkich, pogietych galezi, czyli szypulek 1klosko- wych, do osadki kosmatéj, prawie okregowo-przymocowanych ; pod kazda taka szypulka znajduje sie wiazeczka szezecin zóltawych, od klosków dluzszych, z dolu ku górze szorstkich, tojest majacych do góry zwrócone zadziorki. Plewy jajowate, prawie tepe, gladkie; nizsza mniejsza trzema , wyZsza znacznie wieksza, pieciu nerwami zielonemi oznaczone. Zewnetrzna plewka kwiatka plonnego, do plewy kielichowé; wiekszéj podobna, i tegoz co i tamta koloru lecz bardziéj plaska; wewnetrzna szezuplejsza, delikatna, lancetowata, Spiczasta, po brzegach zagieta (niekiedy bardzo drobna lub zadna). Plewka zewnetrzna kwiatka rodzajnego, wypukla, spiezasta, lsnia- ea, odznacza sie drobnemi , poprzecznemi zmarszczkami , które cala jéj powierzchnia okrywaja. 114. P. viz: panicula spicata cylindrica, setis involu- (P. zielone) cri flosculos duplo-superantibus sursum 254 TRZYPRECIKOWA hispidis, corollis laeviusculis, foliis scabris vaeinarum oris pilosis. Spreng. Syst. l. 304. (Setaria viridis). R. et Schul. 1L. 488. Panicum viride Lin. Willd. Spec. l. 335. .Enum. Berol. p. 1030. Roth. Germ. 1. 69... Schrad. Flor. Germ. Y. 240. DC. Flor. fran. n. 1497. Hoffm. Germ.T. 30. Pers. Syn.Y. 81. Dess. Galic.I. 13. Schlech. Berol. p. Y. 82. BF. Comp. Y. 81. Lorek Plor. Pruss. tab. 19, f. 1084. Pospolity gatunek na polach, ugorach, kolo dróg, w ogrodach. Kwitnie w lipe. sierp. (*) Bardzo do poprzedzajacego podobny 1 téjze prawie wysokosci dorasta, lecz kolorem zielefiszym, mianowicie szczecin kwiatowych, zaraz na piérwszy rzut oka sie odznaeza. Liscie ma bardziéj szorst- kie (3—4 lin. szer.), szypulki cokolwiek galeziste; pochewki miano- wicie po brzegach wlosiste; szezególniéj zas$ rózni sie zewnetrzna plewka kwiatka rodzajnego, która jest gladka, bez zmarszezek i drobniutkie tylko rysy poprzeczne (zaledwie przez szklo powiek. widzialne) na sobie ukazuje. Szezeciny czestokroé, a niekiedy i ca- ly klos równie jak liscie i pochewki , purpurowo-fioletowego by- waja koloru. I tu podobniez plewki wewnetrznéj w kwiatku nija- kim czasem brakuje. 115. P. vERTICILLATUM: panicula spicata cylindrica vertüi- (P. okregowe) cillata, setis involucri flosculos superantibus deorsum hispidis, corollis laeviusculis, foliis scabris vaginarum oris pilosis. Spreng. Syst. l. 304 (Se- tari) verticillata. A. et Schul. Syst. 1. 488. Panicum verticilla- tum Lin. Willd. Spec. l. 334. Enwm. Berol. p. 1030. Roth Germ.ll. 69. JKrock. Siles. n. 88, TRIANDR IA. 255 tab. 19. Schrad. Flor. Germ. I. 239. Hoffm. Germ. lY. 30. DC. Flor. fran. n. 1496. Schlech. be- rol. l. p. 8S8. .Bess. Gali. I. 12. BF. Comp. Y. 81. Przytrafia sie gdzieniegdzie na odlogach, w o- grodach, przy plotach (w Mazow. Sandomir. Krak.). Kwitnie w lipe. sierp.. (3) Z postaei do dwóch poprzedzajacych podobny; rózni sie jednak Zdzblem w górze wstecznie - szorstkiém , klosem dluzszym (okolo 3 cali), li$ciem bardzié] szorstkim ; pochewkami na brzegach , mia- nowicie w górze, kosmatszemi. Wszakze glówna 1 stala roóznice stanowlq szczeeiny kwiatowe, które w tym gatunku sa nieliczne 1 wstecznie-szorstkie, tojest majace zadziorki ku dolowi skierowa- ne. Osadka 1 galezie podobniez wstecznie-szorstkie. Sklad kwiat- tów takiz jak w poprzedzajacych; a zewnetrzna plewka rodzajnego . drobniutkiemi, poprzecznemi zmarszczkami oznaczona. c) Wiécha jednostronna. Kwiatki osciste (ECHINOCHLOA). 116. P. CRUS-GALLI: spicis alternis secundis subdivisis, flos- (P. jednostronne) culis imbricatis, calycibus valvaque exteriore flosculi neutrius hispidis ari- statis mucronatisve, rhachi angulata hispida, foliis lato-lanceolatis margine hispidis. Spreng. Syst. l. 307 (Orthopo- gon Crus-gallj. Panicum Crus - gal- h Jm. Willd. Spec.l. 331. .Enum. Derol. p. 1032. Roth. Germ. YI. 72. Schrad. Flor. Germ.1. 248, tab. 8, f. 8. Hoffm. Germ.Y. 30. Krock. Siles. n. 93. JDC. Flor. fran. n. 4501. Pers. Syn. T. 81. Bess. Galic. l. (3. Schlech. Berol. p. 81. B.F. Comp. I. 80. Lorek Flor. Pruss. tab. 197, f. 1086. Echinochloa Crus-galli Ji. et Schult. Syst. YI. 477. 256 TRZYPRECIKOWA .Przy drogach, na dziedzificach, ulicach, odlogach i polach uprawianych , miedzy. warzywem, w miej- scach tak suchych jak i wilgotnych. Kwitnie. w lipc. sierp. (3) | Korzeü wlóknisty. Zdbla na 1—3 stóp wysokie, u dolu splasz- czone, w górze walcowate, w wiérzcholku pod klosami dosyé gle-: boko-rowkowane, gladkie, nasada zwykle ku ziemi pochylone. Li- $cie lancetowato-równowazkie , Spiczaste, z obudwu stron gladkie, (niekiedy jednak po brzegach, a ezasem 1 na powierzchni górnéj , szorstkie), okolo '/ cal. szerokie. Pochewki splaszezone, gladkie. Jezyczka nie ma, w jego miejscu linia lukowata, brudno-zóltawa. Wiécha prosta, jednostronna, kwitnaca, rozlozysta, w innym czasie mniéj wiecéj stulona. Sklada sie z galezi ezyli klosów szezuplych, - równowazkich, naprzemian lub naprzecrwleglych, zielonawych lub brudno-purpurowo-zielonych, na pare cali czasem dlugich. Dol- ne klosy dluzsze sa 1 odleglejsze, wyzsze stopniowo krótsze, zbli- zone. Osadka 1i galezie trójgraniaste lub prawie rynienkowate, rysowane , nader szorstkie, a nasada ostatnich szezecinkami *biala- wemi gesto okryta. Kloski króciutko-szypulkowate, zblizone, dwu- kwiatkowe, $piczaste, z jednéj strony wypukle, z drugiéj plaskawe. Plewy kielichowe jajowate, szorstkim, rzadkim wlosem porosle; zewnetrzna ezyli nizsza drobna, trzema , wewnetrzna czyli wyzsza, wieksza 1 Spiezastsza, pieciu czasem szesciu nerwaml oznaczone;. ostatnia niekiedy krótka szezecina sie koriezy. Zewnetrzna plewka kwiatka plonnego do wiekszéj plewy kielichowéj podobna, tylko bardziéj plaska i liezniejszemi szezecinkami porosla, a nerw jéj s$rodkowy przedluza sie w o$6 mniéj wiecéj pogieta, szorstka, (cza- sem bardzo krótka, niekiedy nader dlugaà), wewnetrzna mniejsza, blonkowata, bialawa, gladka 1 bezostna. Plewki rodzajnego kwiat- ka jajowate, zupelnie gladkie, l$niace, twardawe, bezostne; zewne- trzna po srodku wypukla i krótka koüezatoscia w wiérzcholku opatrzona, niewyraznie jnerwowa; wewnetrzna szczuplejsza, na grzbiecie plaskawa. d) Wiécha z klosów jednostronnych , palezasto-osadzonych, utworzona. ..&wiatki bezostne (D1GrrARIA). 117. P. SANGUINALE: spicis sub-Aternis recto-patulis , flos- (P. krwawe) culis oblongis margine pubescenti- TRIANDR I A. 25' "bus, folis vagmisque pilosiusculis. Spreng. Syst. Y. 271. (Digitaria san- guinalis. Panicum sanguinale Ln. Willd. Spec. Y. 342. Schreb. Gram. tab. 16. Schk. Handb. tab. 10. Hoff. Germ.Y. 31. Schlech. Berol. p. I. 84. BF. Comp. l. 79. Digitaria sanguinalis Scop. Carn.n. 12. Willd. Finum. Berol. p. 92. Pers. Syn. I. 84. R. et Schult. 1l. 469. — Lorek Flor. Pruss. tab. 14, fig. 15. Syntherisma vulgare Schrad. Germ. l. 161. Bess. Galic;l. 59. Paspalum sanguinale JDC. Flor. fran. n. 1504. Na odlogach, kolo dróg, $cieszek, mianowicie na gruncle piaszczystym. (W Krakow. Sandomir. Mazowiec. w Augustow. w blizko$ci Rajgroda). Kwitnie w lipcu. sierp. (3) Cala roslina zwykle brudno-eczerwonawego koloru. Ma korzer wlóknisty; Zdzbla !/—1 stope dlugie, kepiaste, w nasadzie kolan- kowate, gladkie, prawie-waleowate, zwykle na ziemi rozpostarte, à w czasie kwitnienia mniéj wiecé] wzniesione. Liscie równowaz- ko-lancetowate, plaskie, po brzegach' szorstkie 1 niekiedy faliste. Obiedwie ich powierzchnie okrywaja rzadkie, biale, wietkie, mniéj wiecéj rozlozyste wloski; kazdy taki wlosek na malefikim jak kro- pka, osadzony jest gruezolku. Pochewki, mianowicie po brzegach, maja takiez, lecz nieco dluzsze wloski. Jezyczek maly, uciety. Wié- cha sklada sie z kilku (3—7) klosów czyli gron, szezuplych, równc- wazkich, prostych, 2—6 cal. dtug. palezasto ulozonych, zielona- wych lub brudno-ezerwonych. Osadka ich splaszczona, nieco pogieta, po brzegach szorstka. Kloski jajowo-podluzne, spiczaste, jedno- stronne, przytulone, zwykle parami naprzemianlegle przymocowa- ne; w kazdéj parze jeden dluzéj, drugi krócéj szypulkowy. Niz- sza plewa kielichowa jajowata; bardzo drobna, czesto niewyrazna; Wyzsza znaeznie wieksza, jajowato-podluzna, spiczasta, 3nerwowa, po- brzegach drobnemi wloskami omszona. Kwiatek plonny z je- Tom I. 5 258g. TRZYPREGCIKOWA dnéj tylko sklada sie plewki, owalnéj, 5nerwowéj, na nerwach szorstkiéj, brzegami zagietemi. rodzajny kwiatek obejmujacéj. Ze- wnetrzna plewka tego ostatniego podlugowata, $piezasta, nieco wypukla, twardawa, zupelnie gladka, obejmuje wewnetrzna, szezu- plejsza, lancetowata, plaska. Blizny purpurowe. 118. P. GLABRUM: spicis plerumque ternis digitatis, foliis (P. gladkie) | vaginisque glabris, spiculis ellipticis pu- bescentibus, nervis glabris. Mert. et Koch, Deutsch. Flor. BF. Comp. Ll. 79. Panicum Ischaemum Schreber. Schech. Flor. Berol. I. 83. Pa- nieum lineare Krock. Siles. I. 95. Syn- therisma glabrum Schrad. Flor. Germ. I. 163, tab. 3, fig. 6. Digitaria humifusa Pers. Syn. Y. 85. Spreng. Syst. Y. 271. Digitaria glabra .R. et Schult. Syst. 1I. * — 471. Paspalum ambiguum DC. Flor. fran. YII. 16. | Ten gatunek prosa znalazlem niedawno w obfi- io$ci na piaszezystych polach, blizko Eomzy. Kwi- tnie w slerpn. wrze$. (*) Rozklada sie na ziemi kepiasto tak Jak poprzedzajacy, do któ- rego z postaci ogólnéj bardzo jest podobny. Liscie ma takze po brzegach szorstkawe, lecz bez zadnych na powierzchni wlosków; sama tylko ich nasada okryta Jest niekiedy rzadkim, bialym, wiet- kim, rozlozystym "wlosem. Pochewki podobniez calkiem gladkie. Klosy ezyli grona kwiatowe w mniejszéj liczbie (najezesciéj bywa ich 3, czasem 4, czesto 2 tylko; sa przytém szezuplejsze, krótsze, rzadko 2 cale przerastajace.. Kloski drobniejsze, prawie eliptyczne, ' pojedynezo lub parami do osadki jednostronnie przymocowane. Sklad ich niemal zupelnie takiz Jak w gatunku poprzedzajacym, to- Jest nizszéj plewy kielichowój pospolicie nie maja, wyzsza zas jest onerwowa, lecz nerwy sa gladkie i tylko same odstepy czyli mie- dzy-nerwy drobniutkim wlosem omszone. Kwiatek plonny stanowi TRIANDHR I A. 259 podobniez jedna tylko plewka 5nerwowa ('), w takiz sposób jak | poprzedzajaca wloskami okryta. Cala trawa zwykle mniój wiecéj brudno-purpurowa. , 48. ARRHENATHERUM. WYSYPKA. Plewy kielichowe dwie, nierówne, bloniaste, jajowo-lan- cetowate, spiezasto-przedluzone, kwiatkom prawie wyrowny- wajaee. Kwiatków dwa; nizszy mezki 2plewkowy, o plewce zewnetrznéj w wiérzeholku zabkowanéj, ponizéj $rodka oscia, dluga, skrecona, opatrzonéj; wyZszy zupelny rodzajny,2plew- kowy, o plewce zewnetrznéj bezostnéj lub powyzéj S$rodka krótko-oscistéj. Ziarno plewkami otulone i z niemi zrosle. (Kwiatos. wiécha. Kwiatki w nasadzie krótkiemi wloskami otoezone). 119. A. AVENACEUM: flosculi masculi arista geniculata ca- ( W. pastewna) — lycem duplo-superante , hermaphro- dito brevissime aristato, culmi geni- culis glabris, radice nodosa. Spreng. Syst. T. 292 (Holeus avenace- - us). R. et Schult. TI. 496. Schlech. Berol. p. 85. Holcus avenaceus Scop. Carn. .n.1239. Willd. Enum. Berol. p. 1034. Both Germ. I. 544. Schrad. Germ.1. (*) Poniewaz w tym i w poprzedzajacym gatunku prosa, kwiatek plon- ny skzada sie tylko z jednéj plewki, moznaby ja przeto uwaZaé za plewe kielichowa, a w takim razie kielich bytby: 2plewowy 1Kkwiatkowy (calyx uniflorus 3valvis). Tak wta$nie uwaza Schrader.i inni autorowie, którzy z ostatniéj naszéj sekcyi rodzaju Panicum, osobny tworza rodzaj pod na- zwiskiem Syntherisma v. Digitaria Scop. Lecz ze plewa zewnetrzna kie- licha jest zwykle niewyraZna, a czesto Zadna, przeto moZnaby jeszeze ten- Ze kielich braé za 2plewowy Kkwiatkowy; jakoz nawet rzeczywiScie tak sie wydaje, obserwujac ktoski mianowicie tego ostatniego gatunku prosa, i to tém widoczniéj, Ze plewka stanowiaca kwiatek ptonny, zupetnie do wiekszéj plewy kielichowéj jest podobna, wyjawszy ze ma 5 nerwów, kie- dy na tamtéj trzy ich tylko sie znajduje. 260 TRZYPRECIKOWA 241. Dess. Galic.l. 14. ILorek Flor. Pruss.t. 198, fig. 1088. Avena elatior var. a. Lin. Willd. Spec. Y. 483. Hoffm. Germ.1.51. DC. Flor. fran. n. 1562. Schreb. Gram. tab. Y... .Schk. Handb. tab. 17. Krock. Siles. n. 111. Avena elatior Pers. Syn. I. 100. Arrhenath. elatius var. a. DF. Comp. Y. 103. Ave- na calycibus bifloris, flosculo herma- phrodito mutico, masculo aristato Lin. Flor. Suec.n. 102. Gramen ave- naceum elatius, juba longa splenden- te Vaill. Paris. p. 89. W dzikim stanie téj trawy nigdzie dotad nie znalazlem, lecz bez watpienia u nas rosnie, kiedy w krajach zimniejszych, jakoto w Szwecyi 1 Laponii za $wiadectwem Linneusza, tudziez w Litwie Jak mam wiadomo$é, dosé czesto sie przytrafia. — Daje ona wyborna pasze dla koni, bydla 1 owiec,i z téj przyezyny do zasiewania lak sztucznych pod na- zwiskiem rajgrasu francuzkiego, od gospodarzy po- wszechnie jest uzywana. Kwitnie: w lipe. sierp.. ^]. Korzeü miéwa wezlowaty, wlóknami opatrzony. Zdibla na 2—3 stopy wysokie, proste, waleowate, li$ciste, gladkie, przy ko- lankach niekiedy delikatnie omszone. Liscie równowazkie, spieza- ste, plaskie, po brzegach szorstkie, nerwiste, okolo 2 lub 3 lin. sze- rokie, $wiatlo-zielone. Pochewki gladkie. Jezyczek krótki, tepy, rzesowaty. Wiécha prosto-stojaca, z galezi krótkich, pojedynezych lub nieco-rozdzielonych, w czasie kwitnienia poziomo-rozlozystych, zloiona, 6— cali diuga. —Kloski lancetowate , Spiezaste, l$niace , zielono-srebrzyste lub. purpurowo-zielonawe. Nizsza plewa kieli- chowa krótsza, szezuplejsza, jednym nerwem; wyzsza wieksza, 3 ner- -wami oznaczona. Kwiatków dwa, nieco dluzszych od kielicha, w nasadzie króciutkim, bialym wlosem otoczonych. Zewnetrzna TIJIIIL. 261 plewka mezkiego w wiérzcholku nieforemnie zabkowana lub cala, Tnerwowa, nad nasada o$cia, po $rodku kolankowato zakrzywiona, szorstkawa, od kielicha dwa razy dluzsza, opatrzona. Zewnetrzna plewka rodzajnego zupelnie do téj ostatniéj podobna, leez: bezo- stna, lub ponizéj wierzcholka krótko-oscista. Plewki wewnetrzne w obudwu kwiatkach szezuple, beznerwowe, na kantach zgiecia subtelnie rzesowate. Miedzy kwiatkami czesto sie znajduje delika- tna, bialawa szypuleczka, gruczolkiem zakoriczona, ezyli poezatek irzeciego kwiatka. 49. HOLCUS. XZOSÓWKA. Plewy kielichowe dwie, prawie ezolenkowate, zielno-blo- niaste, lancetowate, nierówne, od kwiatków dluzsze. Kwiatki dwuplewkowe, albo wszystkie zupetne rodzajne, albo wyz- szy jeden lub dwa mezkie, plonne. Zewnetrzna plewka kwiatka zupeluego, prawie skórkowata, bezostua, w mez- kichi zas o$cia, kolankowato-skrzywiona, na grzbiecie uzbro- jona. Ziarno nagie, plewkami okryte. (Kwiatos. wiécha). 120. H. worrrs: flosculi masculi arista geniculata calycem (K. miekka) excedente, hermaphrodito mutico, foliis pubescentibus, radice repente. | Spreng. Syst. 1. 299. Lin. Willd. Spec. 1L. 989. | Enum. Berol. p. 1034. — Roth Germ. II. 541. Schreb. Gram. tab. 20, fig. 2. Hoff. Germ. YI. tab. 12, fig. 2. Schrad. Flor. Germ. 1. 249, I. et Schul. II. 655. Pers. Syn. 1.18... Bess. Gal. 75. ScMech. Berol. . 86. BF.Comp. l. 105. Lorek Flor. Pruss. tab. 198, fig. 1089. Avena mollis JHoffmm. Germ. Y. 54. DC. Flor. , fran. n. 1564. - Na lakach suchych, w zaroslach. Kwitnie w lipc. sierpn. 2] 262 TRZYPRECIKOWA ' Korzefi podluznemi luskami okryty, síawowaty, lazacy, dro- bnemi wlóknami przy stawach opatrzony. Zdzbla na 1—2 stóp wysokie, walcowate, rysowane, gladkie, tylko na kolankach krót- kiemi, zwislemi wloskami porosle, juz proste, juz mniéj wiecéj po- dnoszace. Liscie lancetowo-równowagzkie, Spiezaste, rysowane, po brzegach szezególnié] szorstkie, drobniutkim, rzadkim wlosem (mia- nowicie w mlodosci) gdzieniegdzie okryte, okolo 3 lin. szerokie. Pochewki gladkie, rysowane. Jezyczek okolo linii dlugi, tepo zao- . kraglony i drobniutko karbowany. Wiécha prosta, podluzna, okolo 3—4 cal. dluga, kwitnaca nieco rozlozysta , w innym czasie scisnio- na, brudno-biala lub zóltawo-zielonawa. Osadka 1 galazki ciemno- fioletowo-purpurowe, 1 krótkiemi wloskami porosle. Kloski jajo- wo-lancetowate, spiczaste. Plewy kielichowe na grzbiecie rzesowate, bialawe, w nasadzie czesto nieco-purpurowe; ni2sza cokolwiek krótsza, jednym nerwem zielonym oznaczona, wyzsza wieksza, 3- nerwowa, o nerwach bocznych blizko grzbietu polozonych i od srodkowego krótszych. Kwiatków dwa, drobnych, w kielichu zam- knietych, zielonych, prawie-gladkich, polyskujacych sie; wyzszy króciutko szypuleczkowy (zwykle mezki), w nasadzie bialemi wlo- skami okryty, odznacza sie zewnetrzna plewka uzbrojona przy wiérzcholku o$cia w nasadzie zgrubiala, wyzéj zeszezuplona, szor- stkawa, z poezatku prosta, pózuiéj kolankowato-zalamana,, od kie- licha. dluzsza. Nizszy kwiatek zupelny rodzajny, bezszypuleczko- wy i bezostny, w nasadzie nagi. 121. H. LANATUS: flosculi masculi arista recurvata calyce (KK. welnisia) — inclusa, hermaphrodito- mutico, foliis pa- niculaeque ramis villosis, radice fibrosa. Spreng. Syst. I. 292. .Lin.. Willd. Spec. IV. 933. Enum. Berol. p. 1034. Roth Germ. IL. 542. Scop. Carn. n. 1238. Schrad. Flor. Germ. Y. 251. .R. et Schult. Syst. 11.655. .Hoffm. Germ. II. tab. 12, fig. 1. Pers. Syn. l. 78. Bess. Gal. I. 15. Schlech. Berol. p. 86. .B.F. Comp. I. 105. Schreb. Gram. tab. 20, fig. 1. .Lo- rek Flor. Pruss. t. 198, f. 1090. Avena lanata Hoffm. Germ. l. 58. DC. Flor. TRIANDHR I A. 263 fran. n. 1563. Holceus glumis bifloris villosis: flosculo hermaphrodito mutico, masculo arista recurva Lim. Flor. Suec. n. 917. . Gramen pratense paniculatum molle Vaill. Paris. p. 81.. Na lakach, miedzach, kolo dróg, w zaroslach, - gajach, czeseiéj jak poprzedzajgcy. Kwitnie od czerwca prawie do jesien. — ?] Ma korzei wlóknisty, darniowaty, brunatno-zóltawy. Zdibla nieco wyzsze jak w gatunku poprzedzajacym i niekiedy 3 stóp do- chodzace, proste, walcowate, o3— 4 kosmatych kolankach. Liscie — nieco szersze (okolo 4 lin.) i równie jak pochewki zewszad miek- kiemi, bialemi, roztwartemi wloskami, Jakby kutnerem pokryte. Najwyzsza pochewka dluzsza i obszerniejsza, nieco brzuchato-wy- . deta, a lisé jéj krótszy od innych. Jezyczek mniejszy jak w tamtym gatunku, uciety, rzesowato-kosmaty. Wiécha cokolwiek wieksza (4—6 cali dlug.), obszerniejsza, podluzno-owalna, przed i po okwi- tnieniu $ci$niona, szaro-fioletowo-czerwonawa lub zielono-czer- wona. Osadka, galezie, szypulki i kloski, miekkiemi wloskami okryte. Kloski nieco-mniejsze, podluzne i nie tak spiczaste. Plewy kielichowe, mianowicie na grzbiecie,po brzegach i w wiérzcholku, dlugiemi wloskami porosle; nizsza mniejsza Inerwowa, wyzsza wieksza Jnerwowa 1 ezestokroé króciutkim sztyletem zakoriczona. Kwiatków pospolicie dwa, zielonawych, gladkich, l$niacych. — Niz- szy bezszypuleczkowy, rodzajny, ma plewke zewnetrzna wypukla, prawie tepa, na grzbiecie nerwem jednym oznaczona, bezostna; wewnetrzna zas szczuplejsza , równowazko-lancetowata, w wiérz- cholku poszarpana. Wyzszy kwiatek szezuplejszy, szypuleczkowy, plonny (mezki), odznaeza sie plewka zewnetrzna, uzbrojona oscia, krótka, gladka, haczykowato na zewnatrz zakrzywiona, z kielicha niewystajaca. 50. HIEROCHLOE. TURÓWKA. Plewy dwie, bloniaste, suche, jajowate, Iódkowato stulo- ne, kwiatkom prawie-rüówne. Kwiatków trzy. Dwa nizsze (ezyli poboezne) mezkie, plonne; wyzszy (ezyli Srodkowy) 264 TRZYPRECIKOWA zupelny, rodzajuy. Wszystkie dwuplewkowe; nizsza ezyli zewnetrzna plewka prawie skorkowata, tepa, bezostna lub oseisía. Blizny kropidelkowate. Ziarno z plewkami niezro- sle, (Kwiatos. wiécha). 122. H. AvSTRALIS: panicula subsecunda, pedicellis ad (T. leá$na) | spicularum basim pilosis, spiculis ovatis compressis, glumellis inferi- oribus utriusque flosculi masculi mar- eine ciliatis, flosculo masculo inferiore infra apicem arista brevi recta instru- cta, masculo superiore e dorsi medio arstam geniculatam longam exse- rente. Mert. et Koch. Deutsch. Flor. BF. Comp. Germ. l. 104: R. et Schul. Syst. Il. 518. Spreng. Syst. I. 214. Holeus australis Schrad. Flor. Germ. I. 258. Lorek Flor. Pruss. tab. 198, fg. 1092. Holeus odoratus JLin. (ex parte). Sehkuhr. Handb. Yl. p. 5238, t. 344. Avena odorafa var. aristata ' JDC.- Flor. fran. n. 1565. — Hoffm. | Germ. T. 58. hosnie w lasach suchych i nieco. wilgotnych. (W Mazow. Plock. August). Kwitnie w kofieu kwie- tnia i w poczatkach maja. 2| Korzeün lazacy, delikatnemi, brunatnawemi wlóknami opatrzo- ny. ZdZbla na stope lub póltory wysokie, zupelnie pojedyneze, szczuple, kaficiasto-waleowate, gladkie, rysowane, w górze bezli- stne, u dolu scisle pochewkami, blonka bialawa, czerwonawa lub brunatna zakoüiczonemi, otulone, a nad nasada li$émi okryte, dwu- kolankowe; wyzsze kolanko wieksze (i przy niém zdzblo niekiedy zalamane), nizsze mniejsze niewyrazne. Liscie równowazko-lance- towate, $piczaste (1!/5—3 V/4 lin. szerok), od zdzbla kwitnacego TRIANDR I A. 265 znacznie krótsze, plaskie, szczególniój po brzegach szorstkawe, z wierzchu mniéj wiecéj sine i bez polysku; pod spodem jasno- zielone, nieco lsniace, rysowane. Pochewki gladkie; najnizsza zwy- kle czerwonawa. Jezyczek 1—1 1^ lin. d'ugi, tepy lub cokolwiek Spiczasty, w mlodosci caly, pózniéj bardziéj lub mniéj zabkowany lub podarty, blonkowaty, wpól-przezroezysty, bialawy lub fioleto- wy. Wiécha mala (na 2—3 !/; cal. dlug.), niemal jednostronna, pod- czas kwitnienia rozlozysta, w innéój porze mniéj wiecéj Sciagniona. Galezie jéj nieliezne, pojedynezo lub parami do osadki przymoco- wane, dolne dluzsze, wyzsze stopniowo coraz krótsze, wszystkie de- likatne, nitkowate, gladkie, nieco pogiete, u dolu pojedyneze, w gó- rze cokolwiek galeziste i na krótkie szypulki podzielone. Osadka gladka, mniéj wiecéj pogieta, a w nasadzie galazek zgrubialoscia stwardniala, bledsza opatrzona. Szypulki w górze pod sama nasada klosków okrywaja biale, drobniutkie szczecinki, niekiedy tylko pod szklem powiek. widzialne. Na kazdáj galezi znajduje sie pospolicie od 3 do 8 klosków; sa one jajowate, nieco nabrzmiale, troche spla- szezone, gladkie i polyskujace sie, koloru zielonego, lub brudno- zielong-czerwonawego, 2—2 !/; lin. dlug. a okolo 1 !/; lin. szerokie. Plewy kielichowe dwie, prawie równe, obszerne, podluzno-jajowa- te, tepe i w krótka koriczato$ó w samym wierzcholku przedluzone, kwiatkom wyrównywajace, lub cokolwiek od nich dluzsze, suche, blonkowate, pólprzezroczyste, 3 lub 5nerwowe; nerw $rodkowy najdluzszy, prawie do wierzcholka plewy dochodzacy, boczne o polowe krótsze i led wie $rodka téjze siegajace. Kwiatków trzy, równo-wysokich; dwa boczne mezkie plonne, 3precikowe; srodko- wy szczuplejszy, szypuleczkowy, zupelny, rodzajny, zwykle dwa preciki i dwie dlugie, kropidelkowate, rozlozyste, bialawe blizny majacy. Zewnetrzna plewka w obudwu kwiatkach mezkich podlu- ina, niemal tepa, lódkowato-stulona, prawie-skórkowata, l5niaca i gladka, wloskami dlugiemi w góre zwróconemi, na obwodzie porosla, 1 5 niewyraznemi nerwami oznaczona; w nizszym kwiatku tylko w samym wierzcholku nieznacznie jest rozczepana, i ma osé króeiutka (ledwie '/ lin. dlug.), plewki nieprzerastajaca, z poczatkü prosta, przytulona, póZzniéj w górze nieco na zewnatrz odgieta; w wyiszym za$ rozdwaja sie do polowy, a ponizéj rozdwojenia wypuszcza osé znacznie od tamtéj dluzsza (okolo 1'/ lin.), z kieli- cha bardzo malo-wystajaca, z poczatku podobniez prosta, pózniéj kolankowato-zakrzywiona. Wewnetrzna plewka obudwu kwiatków Tom. I. 34 266 TRZYPRECIKOWA szczupla, lancetowata, przezroczysta, w wiérzcholku $piczasta 1 co- kolwiek rozezepana, beznerwowa i bezostna, gladka , na kantach zgiecia pod szklem powiek. niewyraznie rzesowata. Plewki kwiat- ka $rodkowego, obiedwie sa gladkie, $piczaste, cale i bezostne; niz- sza tojest zewnetrzna obszerniejsza , niewyraznie 5nerwowa, obej- muje wy2sza czyli wewnetrzna, Inerwowa. duszezki czyli miodniki cale, okraglawe. Nitki precikowe delikatne, wlókienkowate , glówki równo-wazkie, po kotcach rozdwojone, blado-zólto-zielone. Preci- ki po okwitnieniu zaraz opadaja, leez blizny na $rodkowym kwiat- ku trwaja dluzéj, 1 cala wiécha wtedy szaro-srebrzysty ma polysk. Ziarno okolo 1 lin. dlugie, owalne, pekate, gladkie, bialawe, wpól- przezroczyste, w górnym koricu tepe, 1 szczatkami szyjek zakoniezo- ne, w dolnym nieco spiczaste, plewkami brunatnemi calkowicie otulone, leez latwo z nich wyluskujace sie. Posiadam exemplarze, w których nasade najnizszych ue otaeza naksztalt okrywy, kilka szezuplych, $piezastych , blonkowa- tych, bialawych Jub fioletowych, przysadek. Trawa ta w Augustow. obficie w lasach rosnie, szczególnié] na gruntach twardawych 1 zwirkowatyeh. Tak $wiéza Jak isuszona przyjemny tonkowy ma zapach (a) Wiesniacy zowia Ja zwykle irawg tuzig, zapewne tureg od wyrazu tur czyli Zubr , bo zwie- rza tego, który kiedys w naszych przebywal lasach, ulubioném jest pozywieniem (b). Porównywalem exemplarze z okolic Ostroleki , domzy, Szezuezyna , Rajgroda, tudziez zpod Warszawy nadeslane, (a) Tym zapachem odznaezaja sie osobliwie liScie korzeniowe przed wydaniem Zdzbla i wiéchy kwiatowéi; zdaje sie on pochodzié ze szceze- golnéj, niby woskowo-zywicznéj substancyi, z górnéj powierzchni liscia wydobywajacéj sie i szarawo-sinym kolorem tez powierzchnia powleka- jacéj, co mianowicie na exemplarzach z puszcezy Bialowieskiéj nadesla- nych, uwazalem. Jest za$ tak mocny, ze wiazka suchych li$ci w nieprze- wietrzanéj izbie zostajaca, bólu glowy osoby tam bedace nabawié moze. (b) Jestto bowiem zupelnie ten sam gatunek trawy, ktory sie obficie w puszczy Bialowieskiéj znajduje, i dla zubrów tam przebywajacych, wy- bornego dostareza pozywienia. Posiadam 22 exemplarze, troskliwie w sa- méjze puszezy zebrane i starannie zasuszone. Niczém sie one od naszéj turówki nie róznia; wiéche tylko maja obszerniej$za, ktoski nieco wiek- sze i ciemniejsze, li$ó twardszy, bardziéj szorstki i mocniejszego odoru; róznice te pewnie od gruntu pochodza. A zatém trawa Bialowieska, tak ulubiona dla zubrów nie jest fonka wonna (Anthoxanthum odoratum), jak niektórzy mniemaja, i jak Wydawca Tygodnika Petersb. w N. 92 wojego pisma z r. 1836 (wuwadze pod artykulem wyjetym z Kuryera TRIANDRIA. 2671 i wszystkie jednym 1 tymze gatunkiem znalazlem. Turówka zas$ pólnoena (Hierochloé borealis I. et Schult.) czyli lakowa, która do- tad nie dala mi sie widziéé , ma li$cie nieco szersze , szypulki pod kloskami gladkie, a plewka zewnetrzna w kwiatkach mezkich , u niéjjest w wiérzcholku cala i bezostna (rzadko przy samym wiérzcholku króciutka oscia opatrzona) , luszezki. za$ miodnikowe lancetowate, rozdwojone. Rosnie, jak pisza autorowie , na lakach. Linneusz, a po nim inni botanicy, obadwa te gatunki za jeden poczytywali. Piérwszy dopiéro Scehkuhr dokladnie je odróznil (c). 91. ARUNDO. TRZCINA. Plewy kielichowe dwie, nierówne, lancetowate, wypu- klo-stulone, od kwiatków krótsze. Kwiatków zwykle 5, najnizszy bezszypuleezkowy, nijaki, plonny; wszystkie iune na szypuleezkach jedwabisto-kosmatyeh osadzoue, zupelne, rodzajne, . dwuplewkowe; nizsza plewka przedluzona, lance- towata, szezytowato-spiezasta (lub szydelkowata), w górze zawiniona, w wiérzcholku cala, wyzsza, tamta, nieco-objeta. Ziarno z korona, niezrosle. (Wiécha rozpierzchla. Kloski szczuple, lancetowate). Warszaw., odbyte polowanie na Zubry opisujacym) zdaje sie utrzymy- wa€. Tonka ro$nie szczególniéj na Iakach, turówka za$ w lesie; piérwsza jest prawie wszedzie pospolita, druga w wielu okolicach wcale sie nie znajduje. Ks. Jundzill, trzymajac sie Persoona, opisuje turówke pod ro- dzajem Avena, i zowie ja owsem wonnym (Avena odorata Pers.). (c) Gtówna istala róZnica miedzy temi dwoma gatukami na tém po- lega, Ze turówka lesna, ezyli poludniowa ma zawsze plewke zewnetrzna w kwiatku mezkim wyZszym, do polowy rozdwojona, o$é dtuga, ponizéj $rodka grzbietu téjze plewki wyrastajaca, a Iuszczki miodnikowe okra- glawe, calkowite; kiedy pólnocna ma plewke zewnetrzna w takimze kwiatku nierozdwojona, a zamiast o$ci tylko krótki sztylet w wiérzchol- ku, Iuszczki za$ na dwie, $piczaste, nierówne klapki rozdzielone. Inne ró- Znice. jak np. bujno$é wzrostu, szerokosé li$ci, kosmato$6 szypulek i t. d. sq zmienne. Wszystkie exemplarze jakie tu okolo Eomzy w róznych oko- licach zbieralem, i jakie mi corocznie z innych stron nadsylano, zawsze pochodzily zlasów i byly turówkq poludniowq (Hiero. australis). Sadze przeto ze drugi gatunek (Hieroch. borealis) przynajmniáj w Augustow. wcale nie ro$nie. 268 TRZYPRECIKOWA 123. A.PHRAGMITES: panicula diffusa, calycibus acumina- (T. pospolita) — tis coloratis nervosis 5floris, foliis la- | to-anceolatis cuspidatis rigidis sub- serrulatis. Spreng. Syst. l. 860. Lin. Willd. Spec. l. 454. Enum. Berol. p. 126. Scop. Carn. n. 128... Roth Germ. lI. 147. Schrad. Flor. Germ. Y. 223, tab. 5, fig. 4. Hoffm. Germ. Y. 60. IT. tab. 9, fig. 1. Sckh. Handb. tab. 18. Krock. Siles. n. 185. DC. Flor. fran. n. 1511. Pers. Syn. 1. 102. R. et Schul. Syst. II. 510. Bess. Galic. l. 102. Kluk, Dykeyo. Y. 58. Lorek Flor. Pruss. tab. 24, fig. 129. Phragmites com- munis Schlech. Berol. l. 80. BF. Comp. I. 100. Arundo vulgaris La- mark. Plor. fran. Arundo calycibus quinquefloris, panicula laxa n. Flor. Suec. n. 105. Arundo vulgaris sive Phragmites Vaill. Paris. p. 16. . Rosnie w rzékach, stawach, w rowach, na la- kach blotnistych , czasem na gruncie mokrym, sucha warstwa ziemi okrytym. Kwitnie w lipe. sierpn. 2]. Trzcina jest najwieksza z traw naszych, gdyz niekiedy dorasta 4 lub 5 lokei wysokosci. Korzeüi ma dlugi, lazacy, kolankowaty, wlóknami -opatrzony, bialawy. Zdzbla wyprostowane , zupelnie pojedyneze, waleowate, kolankowate, lisciste, gladkie, przy nizszych tylko kolankach ezasem troche. kosmate. Liscie bardzo dlugie (V; —1 !f, stóp.), okolo cala szerokie, lancetowate, Spiczasto-przedlu- Zone, plaskie, rozlozyste, rysowane, twardawe, z obudwu stron gladkie, po brzegach szorstkawe, pod spodem sino-zielone. Po- chewki walcowate, gladkie, rysowane. Jezyezek prawie zaden i tylko krótkie wloski miejsce jego zastepuja. Wiécha '/4—1 stopy dluga, bardzo galezista, rozpierzchld, wietka, po okwitnieniu nie- TRIANDRIA. |] 269 co-zwisla, brunatnozielonawa. Osadka gladka, w nasadzie nizszych galezi wloskami mickkiemi, dlugiemi, bialemi, porosla. — Galezie delikatne, kaüciaste, nieco-szorstkie, prawie okregowo do osadki przymocowane, na liczne galazki 1 szypulki podzielone. Kloski pro- ste, szczuple , lancetowate, $piczaste, okolo !/? cal. dlugie. Plewy kielichowe koriczate, gladkie, brunatnawe , zewnetrzna czyli nizsza jajowo-lancetowata, blizko o polowe krótsza od wyzszéj ; obiedwie 3nerwowe, o nerwach boeznych krótszych od srodkowego. Kwiat- ków zwykle 5 (czasem 4, 6 lub 7) bezostnych, od kielicha anacznie dluzszych; najnizszy plonny, bezszypuleczkowy, nagi; inne rodzaj- ne, szypuleczkowe, w nasadzie wloskami srebrzystemi, miekkie- mi, z osadki wyrastajacemi i ksviatkom. wyrównywajacemi, otoczo- ne. Zewnetrzna plewka lancetowato-szydelkowata, gladka, czerwo- nawa, jednym nerwem zielonym oznaczona; wewnetrzna przeszlo 3 razy krótsza, w wiérzcholku przytepiona i nieznacznie rozezepa- na, bialawa, na kantach zgiecia cokolwiek szorstka. Preciki od kwiatków krótsze. Glówki czerwonawe. 52. MELICA. PERZÓWKA. Plewy dwie, jajowate, wklesle, bloniaste, zwykle kolo- rowe, kwiatkom prawie wyrównywajace. Dwa uizsze kwia- tki wyksztaleone, zupelue. Plewki ich skórkowato-bloniaste, bezostue; zewnetrzna wypukla, wewnetrzua szezuplejsza, plaska, tamta, nieeo objeta, Najwyzszy kwiatek (poezatek) szezuply, niewyksztaleony , szypuleezkowy , o plewkach za- winionych, ucietyel, wpólprzezroezystych. —Ziarno lsniac e, Z korona niezrosle. (Wiécha zwykle groniasta). 124. M. xuTANs: panicula secunda, ramulis 2floris appres- (P. jednostronna) sis, calycibus nutantibus ovatis 2floris , floseulo utroque perfecto, foliis planis. Spren. Syst. I. 279. Lin. Willd. Spec. I.182. Enum. Berol. p. 102. — Schreb. Gram. tab. 6, f. A. B. Schrad.. Flor. Germ.l. 261. Roth. Germ.1l. 102. Hoffm. Germ. Y. 40, tab. 9. Krock. Siles. n. 181. 210 TRZYPRECIKOWA R. et Schul. Syst. Y. 599. Pers. Syn. I. 11. Bess. Galic. Ll. 19. Sehlech. Berol. p. 19. BF.Comp.l.116. Kluk, Dykc. 1L. 115. .Lorek Flor. Pruss. tab. 1' f. 88. . Meliea petalis imberbibus, panicula nu- tenze simplici — 4m. Flor. Suec. n. 16. Meliea montana JD C. Flor. fran. n. 1539. Gramen avenaceum locustis rarioribus Vaill. Paris. p. 88. W gajach i lasach cienistych, w zaroslach, Kwi- tnjie w maju 1 czerwcu. 2] Korzeü prawie-lazacy, wlóknami opatrzony. Zdibla na 1—9. stóp wysokie, nieco-podnoszace sie, u dolu troche splaszczone, w górze trójgraniaste, rysowane, po kantach szorstkie, pojedyncze, 3—4 kolankowe, w nasadzie naprzemianleglemi , brunatnawem:i pochewkami, a wyzéj li$ómi okryte. Liscie dolne-krótsze, wyzsze stopniowo dluzsze; wszystkie szezuple, równowazkie (okolo 1—1 !/; lin. szer.), calkiem lub tylko po brzegach 1 na grzbiecie szorstkie , plaskie, $wiatlo-zielone. W miejscu Jezyczka brzezek tylko bardzo krótki, bloniasty, rdzawy. Pochewki splaszezone, szorstkie. Wié- cha prawie pojedyncza , wiérzcholkowa , Jednostronna, w ksztalcie grona, nieco-zwisla, na 3—4 cal. dluga. Galezie j6j krótkie, deli- katne, naprzemianlegle, szorstkie, pogiete, juz zupelnie-pojJedyneze 1kloskowe, juz cokolwiek rozgalezione 2—3kloskowe. Kloski Ja- jowate, nabrzmiale, zwisle, okolo trzech lini] dlugie. Plewy kieli- chowe równe , owalne, gladkie , suche, fioletowo -purpurowe, na brzegu bialawe, zupelnie tepe, trzema lub pieciu niewyraznemi nerwami oznaczone. Kwiatków dwa wyksztalconych, trzeci niedo- skonaly, plonny. Zewnetrzna plewka piérwszych jajowata, nieco- $piezasta, wklesla , zóltawa, gladka, 7 wydatnemi- nerwami ozna- czona, miedzy któremi $rodkuja krótsze zylki, zaledwie do s$rodka plewki dochodzace; wewnetrzna szezuplejsza, krótsza, plaska, bez- nerwowa, po brzegach zgieta 1 na kantach zgiecia delikatnie-rzeso- wata. Poczatek kwiatka trzeciego gruszeczkowaty, na krótkié] szy- puleczce osadzony, sklada sie z dwóch plewek zawinionych, ucie- tych, drobnych, bialawych, due bez slupka 1 hi. Glów- ki pylkowe zólte. TRIANDRIA. 2171 53. LOLIUM. KAKOLNICA, Plewa kielichowa pojedyneza (tylko w najwyzszym klo- sku podwójna), osadee przeciwlegla, lancetowata albo ró- wnowazka, wypukla. Plewki dwie: zewnetrzna bloniasto- zielua, podluzna, bezostna lub ponizéj wiérzcholka oSeig opatrzona; wewnetrzua równowazka. Ziarno z plewkami zrosle. (Klos dwurzedowy, z klosków naprzemianleglych, mniéj wieeéj plaskich, przytulonych, zlozony). 195. L. PERENNE: spiculis muticis calyce longioribus, radi- (K. trwala) ce perenni. Spreng. Syst. Y. 321. Lin. Willd. Spec. I. 461. Enum. Berol. p. 128. Eoth Germ. II. 153. Schreb. Gram. tab. 3C... Schrad. Flor. Germ. Y. 391. .Hoffm. Germ. I. 64. IL tab. 10. 'Krock. Siles. n. 189. DC. Flor. fran. n. 614. Bess. Galic. T. 106. Sehlech. Berol. p. 88. .R.et Schult. Syst. I. 147. .Kluk, Dykc.1l. 95. Lorek Flor. Pruss. tab. 26, f. 131. Lolium spi- ca mutica Lin. Flor. Suec. n. 110. Gra- men liliaceum angustiore folio et. spica Vail. Paris. p. 80. « vulgare spiculis 7—11flors. B tenue folus angustior ribus, spica graciliore, spiculis 38— 4flo- ris, glumis longioribus 5. Comp. l. c. Lolium tenue Lin. Willd. Spec. Y. 462. Hoffm, Germ.l. 63. DC. Flor. fran. n. 1675. Pers. Syn. I. 110. Bardzo pospolia trawa na lakach, miedzach, przy drogach, w zaroslach. Kwitnie od ezerwca prawie do jesieni. 2] 912- ( TRZYPRECIKOWA Korzeri trwaly, wlóknisty, nieco-lazgey. Zdzbla kepiasto-wyra- stajace, na 1—1 '/; stopy wysokie, pojedyneze, ukos$nie podnoszace - sie, cokolwiek splaszezone, gladlie, kolankowate, liSciste. Liscie korzeniowe bardzo szezuple; lodygowe szersze (1 lin.), plaskawe, gladkie, po brzegach tylko i w górze na srodkowym nerwie cokol- wiek szorstkie. Pochewki splaszezone, gladkie, rysowane. Jezy- czek krótki,uciety. Klos wiérzcholkowy, pojedynezy, równowazki, splaszezony, dwurzedowy, 4—8 cali dlugi. Sklada sie z klosków podluzno-jajowatych lub prawie-lancetowatych, plaskich , bezszy- pulkowych, naprzemianleglych, do osadki przytulonych, zielona- wych lub ezerwonawych, 5—6 lin. dlugich. Osadka nieco pogieta, gladka, naprzemianlegle z jednéj strony wypukla, z drugiéj rowko- wato-wklesla. Plewa kielichowa tylko w klosku najwyzszym po- dwójna, w innych wszystkich pojedyneza, równowazko-lancetowa- ta, mnié] wiecé] $piezasta, wklesla, na brzegu blonkowata, na grzbiecie siedmiu. równowleglemi-nerwami oznaczona , gladka, od kwiatków krótsza. Kwiatków 6—11, z kielicha wystajacych , we dwa rzedy ulozonych , z poezatku dachówkowato na siebie zacho- dzacych, pózniéj nieco oddalonych; wiérzcholkowy szezuplejszy i krótszy. Zewnetrzna plewka podluzna, slabo-spiezasta, blonka po brzegach opasana, gladka, 5nerwowa, od kielicha krótsza; we- wnetrzna bloniasta, nerwem zielonym po brzegach obwiedziona, na kantach zgiecia niewyraznie rzesowata. Odmiana wyzéj przyto- czona (B), za osobny od niektórych autorów poczytana gatunek, we wszystkich cze$ciach jest szezuplejsza, kloski ma mniejsze, prawie walcowate, 39—4 kwiatkowe. .(W Lubel. Sandomir.). Uwaga. Gatunek ten trawy, pod nazwiskiem rajgrasu angiel- skiego agronomom znajomy, zasiewa sie umyslnie na pasze dla ko- ni i bydla ; póki mlody, zdrowém 1 posilném ma byé pozywieniem. 126. L. rEMuLENTUM:spiculs aristatis calyce minoribus, (K.roczna) ^ radice annua, culmo superne scabro. Spreng. Syst. l. 321. Lin. Willd. Spec. l. 462: Énwm. Berol. p. 129. Scop. Carn. m. 130. Schreb. Gram. t. 36. Schrad. Flor. Germ.Y. 400. Schk. Handb. tab. 18. Hojfm. Germ. 1. 68. II. ab. 10. DC. Flor. fran. n. 1676. TRIAND HR I A. DU Hoth. Germ. I. 154. Krock. Siles. I. n. 190. Pers.Syn.l. 110. Bess.Galic. L 107. Schlech. Berol. p. 89. BF. Comp. l. 165. Kluk, Dykc. Il. 95. Lorek Flor. Pruss. tab. 26, f. 139. Lolum annuum Lamar. Flor. fran. Lolium spica aristata Lin. Flor. Suec. n. 109. Gramen loliaceum, spica lon- giore aristas habens Val. Paris. p. 80. Kakol wlasny, Lolium, Zizania Syren. stron. 1015. 8 spiculis muti- cis: Gramen loliaceum spica longiore, sine aristis. Vaill. l. c. Rosnie w zbozu, mianowicie miedzy pszenica. Kwitnie w lipe. sierpn.. (3) We wszystkich czesciach wiekszy od poprzedzajacego, i do trzech stóp niekiedy wyrasta. Korzen ma roczny, wlóknisty. Zdzbla prosto-stojace, walcowate, rysowane, lisciste, gladkie, w górze tylko szorstkie, 4—5 kolankami opatrzone. Liécie równowazko-lanceto- wate, znacznie szersze jak w poprzedzajacym (okolo 3—3 v, lin.), plaskie, rysowane, na grzbiecie i po brzegach szorstkie. Pochewki rysowane, gladkie lub szorstkawe. Jezyczek okolo "^ lin. dlugi, tepy, drobniutko karbowany. Klos bardzo dlugi (6—10 cali), pro- sty, grubszy 1tezszy Jak w poprzedzajacym 1 podobniez dwurzedo- wy. Osadka szersza, bardziéj pogietai szorstka. Kloski wieksze, (//5— 9]. cal. dtug.), podluzne, splaszezone. Plewa, równie jak w tam- tym, tylko w klosku wierzcholkowym podwójna; w innych poje- dynczà , lancetowato-równowazka, niemal - plaska, w górze troche szorstka, zreszta gladka, twardawa, blonka po brzegach opasana, 9 czasem 6—7nerwowa. Kwiatków 5 lub 7, kielichowi równych lub od niego nieco-krótszych; zewnetrzna ich plewka podluzno-jajo- wata, wklesla,5 nerwami (u dolu niewyraznemi) oznaczona; z tych $rodkowy przy wiérzcholku przedluza sie w osé prosta, szorstka, od plewki znacznie dluzsza; wewnetrzna $piczasta , bezostna, blon- kowata, na kantach zgietych delikatnemi wloskami porosla. Ziar- na Jajowate, na grzbiecie wypulkle, z drugiéj strony rowkiem ozna- Tom l. 35 214 TRZYPRECIKOWA czone, dla ludzi 1 zwierzat niebezpieczne, zawrót elowy sprawia- jace. j Znajdowalem odmiane majaca plewki zewnetrzne zupelnie be- zostne lub oscia szezupla, ledwie pól lini1 dluga, uzbrojone. Tra- wa ta u pospólstwa w Augustow. pod nazwiskiem £rawicy zna- joma. 54. BRACHYPODIUM. XZOSOWNICA. Plewy kielichowe dwie, lancetowate, $piezaste, nierówne, od kwiatków krótsze. Plewek dwie: zewnetrzna podluzno- laneetowata, tepa, w gorze nerwista i oscia, prosta, nzbrojo- na; wewnetrzna eala, ueieta, bezostna, na brzegu wloskami rzesowato porosla. Ziarno prawie nagie. (Klos z klosków wielokwiatkowyech, króciutko-szy putkowych zlozony). 127. D. PINNATUM: spica disticha multiflora erecta vel sub- (KK. piérzasta) ^ nutante, spiculis remotiusculis dein pa- tentibus, flosculis aristatis, aristis glu- mella brevioribus, folis planis lineari- bus vel lanceolato-linearibus rigidis, radice repente. BF. Comp. l 154. RH. et Schult. IL. 736. Schech. Berol. p. 89. Fe- stuca pinnata Schrad. Plor. Germ. Y. 342. Mild. Enwm. .berol. p. 117. Dess. Galic. Y. 91. .Lorek. Flor. Pruss. tab. 21, f. 109. Triticum pinnatum Spreng. Syst. I. 325. Bromus pinnatus Lin. Willd. Spec. 1. 438. Roth Germ. IL. 144. Hoffm. Germ. Y. 56, tab. 11. Pers. Syn. 1. 96. Bromus culmo indi- viso, spicis alternis subsessilibus tereti- bus JLin. Flor. Suec. n. 100. 'Friticum pinnatum et gracile DC. Flor. fran. n. 1663. et squ. Suppl. p. 283. TRIANDRI A. 275 Przytrafia sie w zaroslach, na wzgórkach , nad brzegami lasów, w gajach (znajdowalem w Sand. Augustow. i okolo Warszawy). Kwitnie w ezerw. lipc. 21s Ma korzeülazacy. Zdzbla póltory stopy lub TE wy- sokie, pojedyneze, wyprostowane, walcowate, gladkie, lisciste , ko- lankami trzema nieco kosmatemi, opatrzone. Liscie równowazkie, Spiczaste, plaskie, rysowane, z obudwu stron i po brzegach szorst- kie , na obwodzie 1 nerwach krótkiemi wloskami porosle, niekiedy tylko omszone lub nagie, nieco-twarde, okolo 3 lin. szerokie. Po- chewki rysowane, wyzsze pospolicie gladkie, nizeze miekkim, zwi- slym, drobnym wlosem w ealosei lub tylko w nasadzie okryte. Je- zyczek króeiutki, tepy, rzesowaty. Klos wiérzcholkowy, pojedynczy, prosty, zólto-zielonawy (równie jak 1 cala roslinaj, 1—3 cal. dlugi. Sklada sie z kilku klosków równowazko- osa oddalo- nych, okolo ?/, cal. dlugich, dwurzedowo-naprzemianlegle do osad- ki nieco-pogietéj, szorstkiéj, przymocowanych. Nizsze kloski maja króciutka, zerubiala szypulke, wyzsze bezszypulkowe, wszystkie podezas kwitnienia rozlozyste, w innéj porze do osadki przytulone. Plewy kielichowe lancetowate, $piezaste, nierówne, szczególniéj po brzegach szorstkie lub gladkie ; mnie]sza 3 lub 5, wieksza 1 ner- wami, oznaezone. Kwiatków rózna liezba, zwykle od T do 11, czasem troche wiecé) , prawie-waleowatych , dachówkowato scisle na siebie zachodzaeych. Plewka zewnetrzna podluzno-lancetowata, tepa, w górze 9nerwowa , o nerwie Srodkowym wydatniejszym, i w o86 prosta, szorstka, od plewki zwykle krótsza, przedluzonym; próez tego brzegi 1 czesé6 wyzsza plewki, wtoskami drobnemi poro- sle. Wewnetrzna plewka prawie-równowazka, bloniasta, beznerwo- wa, tepa, 1 nieco-wycieta; na kantach w zgieciu delikatnie rzesowata. 559. TRITICUM. JPSZENICA. Plewy kielichowe dwie, prawie-równe, jajowate lub lau- cetowate, wklesle, sztyletowate, osciste lub bezostne. Kwia- tków 3 —8. Plewek dwie; zewnetrzna spiezasta lub tepa, be- zostna lub oscista, wewnetrzna podluzna, plaska. Ziarno na- gie, lub z plewkami korony zrosle. (Klos zlozony z kloskow, 216 TRZYPREGIKOWA bezszypulkowych, odosobnionych, naprzemianleglych, lub zblizonych i dachówkowato Seisle na siebie zachodzaeych). a) Osadka szorstka. Klos dwurzedowy, vzadki. Ziarno z plewkamt spojone| (AGROPYRUM). 198. T. REPENS: (P. pérz) spica erecta, spiculis opposite compressis sub-6floris, calycibus flosculisque muticis vel aristatis glabris vel hirsutiusculis, ra- dice repente. Spreng. Syst. Y. 325. Lin. Willd. Spec. I. 481. Enum. Berol. p. 134. Roth Germ. - IL. 148. Schreb. Gram. tab. 26. — Hoffm. Germ. Y. 65. IL. tab. 11. Schrad. Flor. Germ. T. 390. Krock. Siles. n. 194. .DC. Flor. fran. n. 1661. Schk. Handb. tab. 20. Pers. Syn. . 109. .Dess. Galic. Y. 105. .Lo- rek Flor. Pruss. tab. 2, f. 144. Aschers. Phamarceut. t. 2, f. 53. Kluk, Dykc. YII. 136. Agropyrum repens .R. et Schult. Syst. 1L. 154. Schlech. Berol. p. 91. 'Tri- ticum calycibus subulatis trifloris acumi- natis Jin. Flor. Suec. n. 114. Triticum glaucum et repens .BF. Comp. l. 161 et squ. Gramen loliaceum radice repente s. Gramen officinarum — Vaill. Paris. p. 81. o muticum, valvulis acutis vel acumina- tis. D aristatum, valvulis plus minus ari- statis. Gramen loliaceum radice repente, aristis longioribus donatum Val. l.c. tab. 1T. f. 2. Na polach, w ogrodach, kolo dróg, w zaroslach, ezasem na dem | golych pon Kwilnie od ezerwca prawie do jesieni. 2] TRIANDRIA. - 271 Ma korzeá bardzo dlugi, waleowaty, szezuply lecz miocny, ze stawów zlozony, bialawy, pochewkami podluznemi okryty, przy kolankach wlóknisty, nader gleboko pod ziemia rozposcierajacy sie. Zdibla 1 do 3 stóp wysokie, walcowate, gladlie, prosto-stojace lub podnoszace sie, czasem u dolu przy kolanku zalamane. Liscie pla- skie, równowazko-lancetowate , Spiczaste, twardawe (2 do 4 lin. szer. z wiérzchu ezesto drobnym, bialym wtosem okryte, calkiem lub tylko na górnéj powierzchni i po brzegach szorstkie. Pochewki rysowane, gladkie, nizsze czasem kosmate (mianowicie na miej- scach piaszezystych). Jezyezek malefila, tepy, drobniutko zabkowa- ny. Klos pojedynezy, dwurzedowy, plaski, wyprostowany 2 do 7 cali diugi, z klosków podtuznych , naprzemianleglych, bezszypulko- wych, zielonych lub zielono-czerwonawych, plaska strona do osad- ki zwróconych, !/; do ?/, cal. dlugich, uformowany. Osadka pogie- ta, splaszezona, na kantach szorstka, niby odlegle zabkowana, a miedzy zabkami, naprzemian z jednéj strony nieco- wypukla , z drugiéj przeciwlegléj (kloskom odpowiedniój), niemal - rynienko- wato-wydrazona. Plewy prawie-równe, od kwiatków krótsze, lancetowate, twardawe, na brzegu bloniaste, na grzbiecie wypukle, 5 lub Tnerwowe, w wierzcholku $piczaste, albo o$cia prosta, szorst- ka, /a do 2.]in. dluga uzbrojone. Kwiatków 5 do 9, czasem 4. Zewnetrzna plewka plewie kielichowéj podobna, 5nerwowa, juz bezostna, juz osciq krótsza lub dluzsza (czasem przeszlo éwieré cala dluga), szorstka uzbrojona; wewnetrzna szezuplejsza, prawie równowazka , po brzegach podluznie wgieta, 1 na kantach wgiecia drobno rzesowata, w wiérzcholku tepa, 1 zwykle nieznacznie wycie- ta, bezostna. Glówki pylkowe czerwonawe lub blado zólte: Pérz . ma dobrym gruncie dwóch Iokci czasem dochodzi,a liscie na pól cala miewa szerokie; przeciwnie na ziemi twardéj, plonnéj, zaledwie pól stopy dorasta; takie indywidua, miewaja zdzbla ku ziemi pochylone, klosy szezuple i krótkie. Na piaskach cala trawa bywa sino zielo- nego koloru. Szezególna odmiana pérzu znajduje sie czasem w za- roslach 1 miejscach cienistych, majaea ZdZbla bardzo szezuple i wietkie, w górze czesto mniéj wiecéj szorstkawe , proste, okolo pól fokcia. wysokie; liscie waziutkie, prawie szczeciniaste , zwykle podluznie zwinione i gladkie; klos krótki , z nielicznych, rzadkich , szezuplych, ledwie 3 linie dlugich, bezostnych klosków utworzony; | plewy kielichowe nierówne: zewnetrzna jest dlu2sza i troche spi- czasta, wewnetrzna krótsza i (epa. Kwiatków 2 lub 3, z kielicha niewystajacych. 218 TRZYPRECIKOWA Y b) Osadka tega. Züarno jajowate lub eliptyezne, z plewkq niezroste. .Klos gesty, dachówkowaty. 129. T. vULGARE: spica parallele compressa , calycibus co- (P. zwwezajna) riacels truncato-mucronatis sub-A4floris, flosculis glabriusculis aristatis. — ! Spreng. Syst.Y. 323. — Wild. Enum. Berol. p. 133. .B.F. Comp. 1. 156. .Lo- rek Flor. Pruss. tab. 21, f. 142. Trit- cum sativum DC. Flor. fran. n. 1650. Pers. Syn. Y. 109. Pszenica, Triticum, hobus, Frumentum ;Syren. stron. 92. a. pszen. jara; aestivum: spicis glabris aristatis. Triticum aestivum Lin. Willd. Spec. 1l. 476... et Schul. Syst. 1L. 163. Schlech. Berol. p. 92. | Kluk, .Dykc. III. 132. Q pszen. ozima; hybernum : spicis glabris inferne muticis. Triticum hybernum Lin. Willd. Spec. Y. 471... et Schult. Syst. 1. 163. — SchMech. Berol. p.92. Kluk, Dyke. III. 132. 4 pszen. wieloklosowa ; turgidum: spicis villosis aristatis Spreng. l. c. B.F. Comp. Y. 156. Tritieum compositum et turgidum Len. W^ll. Spec.Y. 471 et squ.. .Enum. Berol. p. 133. .DC. Flor. fran. n. 1657. Dwa piérwsze podgatunki hoduja sig wszedzie, na gruntach lepszyeh (a). Kwitnie w lecie. (*) («) Autor niedawno wyszléj Botaniki popularnéj, bezzasadnie utrzy- muje (stron. 52), jakoby w pszenicy Sandomirskiéj botanicy osobny ga- iunek uznali i nazwiskiem T'rificum polonicum oznaczyli. Pszenica bo- wiem Sandomirska nie jest Zadnym oddzielnym gatunkiem, lecz tylko odmiana pszenicy zwyczajnéj, zapewne od gruntu, klimatu i sposobu uprawy pochodzaca, co sic dostatecznie ztad pokazuje, Ze zasiewana w inn$j okolicy, na zwyezajua sie zamienia. Pszenica za$ Polskg (Triti- TALAONSDRRNAS P0 e 279 Korzeüi wlóknisty. Zdbla na 2—6 stóp wysokie, gladkie, wal- cowate. Liscie gladkie lub mniéj wiecéj szorstkie, niekiedy drobne- mi, przytulonemi wloskami okryte, 39—7 lin. szerok. Pochewki gladkie lub szorstkawe, najnizsze zwykle omszone. Klos 2—5 cali dlugi. Osadka pogieta, prawie - stawowata , naprzemian-wypukla i wydrazona, po brzegach gestym, krótkim 'wlosem porosla. Klo- ski bezszypulkowe, jajowate, mnié] wiecé] nabrzmiale. Kwiatków zwykle 2—4, od plew kKielichowych dluzszych: wiérzcholkowy szezuplejszy, plonny. Ziarno podluzne, eliptyczne lub jajowate , te- pe, w wiérzcholku kupka wlosków opatrzone, z jednéj strony po- dluznym oznaezone rowkiem. Podgatunek piérwszy ezyli jary, ma - plewki zewnetrzne wszystkich klosków osciste, oscie niekiedy na 3 lub 4 cale dlugie. Drugi ozimy, ma plewki zewnetrzne dolnych klosków albo calkiem bezostne, albo tylko krótka oscia czyli szty- letem uzbrojone. Nakoniec podgatunek trzeci, pszeniea angielskg, egipska , wieloklosowg , marokasiskg, lub cudowng. zwany, w liez- nych znajomy odmianach, odznacza sie klosem zgrubialym, podlu- znym, niekiedy prawie-stózkowatym, nagim, wloskami jedwabiste - mi poroslym, albo niby sino-popylonym, u dolu lub posrodku na galazki ezyli boezne klosy podzielonym. Plewki zewnetrzne za- zwyczaj dlugo-osciste. Uprawia sie w Anglii i w niektórych kra- jach Europy poludniowéj. (O uprawie pszenicy zwyczajnéj i róz- nych jéj podgatunków. Oczapowski: .Poezgtki gospodar. Bürgiera 1I. 9. Tenze: G'ospodarstwo wiejskie V. 21). 130. T. PoLoNICUM: spica opposite compressa, calycibus (P. polska) ^ membranaceis laxis mucronatis sub- A4tloris glabriusculis, flosculis aristatis. Spreng. Syst. . 324. Willd. Spec. L 478. Enwum. Berol. p. 138. BF. Comp. l. 157. Pers. Syn. I. 109. Triticum polonieum Zn. Szubert, Rozpraw. o skladz. nas. tab. L, f. E. cum polomicum) przez Linneusza nazwana, jest wprawdzie odmiennym gatunkiem, lecz ten nigdzie u nas (o ile mi wiadomo) nie jest hodowa- ny. To nazwisko uwiodlo zapewne i Kluka, który ten, malo u nas znajo- my gatunek, za sandomirkg poczytal. 280 TRZYPRECIKOWA Nie wiadomo zkad pochodzi, 1 chociaz Polska sie nazywa, nigdzie przecieZ u nas nie Jest hodowa- na (b). Odznaeza sie wielkim klosem , niekiedy na 6—8 cali dlugim ,. a 3/, cala szerokim, splaszczonym. —Kloski okolo 1!/; cal. dlugie. Plewy kielichowe obszerne, kwiatkom wyrównywajace, podtuzne, nieforemnie lódkowato-stulone, skórkowate, sino-zielonawe, blonka szeroka, biala, na brzegu opasane, 1 licznemi nerwami oznaezone , ostro-grzbieciste, na grzbiecie rzesowate, w wiérzcholku bezostne i tylko dwoma nierównemi zabkami zakoünezone. Kwiatków 5: . dwa boezne ezyli nizsze, wieksze, maja plewke zewnetrzna kieli- chowi wyrównywajaca, 1 oscia prosta, szorstka , niekiedy na 5 lub 6 cali dluga, uzbrojona. Zpomiedzy zas$ trzech $rodkowych kwiat- ków, nizszy krótko-oscisty lub sztyletowaty, dwa inne szezuplejsze, bezostne, niewyksztalcone. Ziarno okolo pól cala dlugie, w wiérz- cholku kosmate, z jednéj strony glebokim, podluznym oznaczone rowkiem. (Oczapowski: :Poczatki gospodar. wiejsk..Dürgiera V. 29). c) Osadka krucha. Züarno prawiw-trojgraniaste, z plew- kam spojone. 1831. T. sPELTA: calycibus glabriuseulis laxe. imbricatis (P. orkisz) (*) alternisve truncato-mucronatis sub-3flo- ris , semiinibus gibbotrigonis , rhachi gla- * bra, eulmo fistuloso. Spreng. Syst. 1. 323. Lin. Willd. Spec. I. 478. Enum. Berol. p. 134. .DC. Flor. (b) P. Józef Jundzill, w dziele swojém Opisanie roslin i t. d. wspomi- na, Ze na Litwie czasem nazywaja ten gatunek jarkg egipskg; lecz moze to Scigga sie bardziéj do odmiany ostatniéj gatunku poprzedzajacego (Trit. vulgar. turgidum v. compositum), gdyzte 1 w Polsce egipskg nazy- waja. y qc Zeiprzodkowie nasi ten gatunek zboza (nie za$ odmiane nagg zwyczajnego jeczmienia) orkiszem nazywali, dowodzi tego nastepujacy wypis z Syreniusza: ,Ma tez do ieczmienia podobienstwo, a bowiem ziarno ma okryte iako iieczmieh dwiema szupinkami, w ktorych po dwu ziarnkach iako bliznieta iakie bedac zawarte, nielatwie sie wyluszezaia, aZ ie z nich potrzeba w mtynskich stepach obié." Syren. 0. c. TRIANDR IA. 281 fran.mn. 1658. Pers. Syn. I. 109. BF. Comp. 1. 158. Kluk, Dykc. HI. 135. Or- kisz, Zea Spelta, Far adoreum JSyren. str. 950. Ma pochodzié z Persy.. W wielu krajach Euro- py polud. uprawia sie na polach. Kwitnie w czer- wcu. (*) Posredni gatunek zboza miedzy pszenica zwyczajna a jeczmie- niem. Od piérwszéj tém sie rózni, 12 ziarna Jego z plewkami korony sa spojone, prawie trójgraniaste, u dolu nieco zgarbione, w wiérz- cholku kosmate. Kloski 3—4kwiatkowe, lecz zazwyezaj dwa tylko boczne kwiatki rodzajne. ^Zreszta kilka jest odmian tego zboza, mianowicie z klosem bialawym, gladkim, bezostnym; z klo- sem rdzawo-zóltym, gladkim, bezostnym; z klosem blekitnawo-om- szonym; i z klosem oscistym, bialym, gladkim. (O uprawie orkiszu, Oczapowski: Gospodar. Bürgiera V. 21. Tenze: Gospodar. wiej- - skie V. 59). 56. SECALE. .ZYTO. Plewy kielichowe dwie, szezuple, szydelkowato-spieza- ste, równe. Kwiatków dwa boeznych, rodzajnych, trzeci Srod- kowy szypuleezkowy, niewyksztaleony, plonny. Plewki dwie: zewnetrzna szydelkowato-oscista, lódkowato-stulona; wewnetrzna lancetowata, bloniasta, bezostna. Ziarno nagie (Kwiatos. klos). 132. S. CEREALE: rhachi dura, calyce mutico flosculis bre- (Z. zwyezajne) viori, ciliis valvarum elabriusculis. Spreng. Syst. Y. 323. — Willd. Spec. Y. 411. Enum. Berol. p. 132. .DC. Flor. fran. n. 1672. — R. et. Schul. Syst. M. 119. Pers. Syn. Il. 108. Schlech. Berol. p. 93. BF. Comp. Y. 164. Schk. Handb. tab. 19. LLorek Flor. Pruss. tab. 26, fig. 140. Secale cereale Lim. iui dE Tom I. 282 TRZYPRECIKOWA IIT. 70. Szubert. Eozpraw. o skladz. nas. tab. Lf. G. Zyto, Secla, Secale Syren. stron. 918. Uprawia sig wszedzie w obfitoSci. Kwitnie w czer- weu. (3) et i Korzefi wlóknisty. Zdibla na 9—6 stop a nawet 1 wiecé] wy- sokie, walcowate, gladkie, w górze pod klosem mniéj wiecéj szorst- kawo-omszone. Liscie równowazkie, spiczaste, po brzegach a. eza- sem 1 na górnéj powierzchni szorstkie, pod spodem gladkie, na 2—5 linij szerokie.. Pochewki gladkie; najnizsze króciutkiemi, zwi- slemi wloskami pokryte. Jezyczek bàrdzo krótki, uciety, drobniut- ko-poszarpany. Klos 1— 6 cali dlugi, pojedynezy (bardzo rzadko- galezisty), prosto-stojacy,po dojrzeniu nieco-pochylony, dwurzedowy, gesty, plaski. Osadka splaszezona , stawowata , naprzemian-wypu- kla 1 wklesla, twardawa, po brzegach bialemi, jedwabistemi wlo- - skami porosla, Na kazdym jj zabku klosek pojedynezy, bezszypul- kowy, plaski, przytulony. Plewy kielichowe równe, bardzo szezuple; plaskie, od kwiatków znacznie krótsze, szydelkowato-szezeciniaste. Kwiatków dwa , zupelnych, rodzajnych, a miedzy niemi poezatek ürzeciego. Zewnetrzna plewka podluzna, szezytowato - $piczasta, ostro-grzbiecista, na grzbiecie dluzszemi , a po brzegach, mianowi- cie w górze krótszemi, do góry zwróconemi szczecinkami rzesowa- to-okryta (niekiedy jeden jé] brzeg calkiem gladki), zreszta gladka, Ónerwowa, w wiérzcholku oscia prosta, szorstka, czasem bardzo dluga, opatrzona. Wewnetrzna plewka blonkowata, tepa 1 bezostna, na kantach zgiecia nieznacznie szorstkawa. WW nasadzie zawiazka, daja sie widziéé dwie przeciwlegle, jajowate, tepe , delikatne, prze- zroczyste, u dolu zwezone, w górze wloskami rzadkiemi na obwo- dzie porosle, okolo 1 lin. dlugie, luszezki miodnikowe. Ziarno po- dlugowate , prawie-trójgraniaste, w wiérzcholku tepe 1 nieco-ko- smate,' w nasadzie szezuplejsze , z jedné] strony rowkiem podlu- 1nym oznaczone, okolo 4 lin. dlugie. Zyto jare (S. cereal. ver- num) zasiewa sie na wiosne, jest we wszystkich ezesciach mniejsze iziarna ma szczuplejsze. Krzyca ezyli zyto krzewiste, Egipskiém czasem nazywane , znacznie sie rozkrzewia, daje duzo slomy 1 pa- stwy dla inwentarza, lecz wymaga gruntu lepszego 1 podcezas zbio- ru, ziarna latwo z plewek wypadaja. (O uprawie zyta: Oczapowski, Poczqtki gospodar. BürgieraW. 31. Tenze, Gospodar. wiejskie V —9. TRIAND R I A. 283 O uprawie Zyta na pasze: Kurowski, NEUE roln. technol. z r. 1835, n. 18, 20). 57. ELYMUS. WYDMUCHRZYCA. Plewy kielichowe dwie, szezuplo-lancetowate lub szy- dlaste. Plewek dwie: zewnetrzna bezostna lub oscista, we- wnetrzna równowazka, po brzegach zagieta. Ziarno z plew- kami zrosle. (Kwiatos. klos o kloskach parzystych lub po- trójnyeh, 2—93kwiatkowyceh). 133. E. ARENARIUS: spica erecta arcta, spiculis sub-3floris (TW. piaskowa) | pubescentibus, inferioribus et supe- rioribus geminatis, intermediis ternis, elumis cilatis vix brevioribus floscu- lis muticis, foliis involutis rigidis. Ri. et Schul. Syst. 1. 113. Lin. Willd. Spec. l. 4601. — Enum. Berol. p. 130. Roth Germ. I. 152. Schrad. Flor. Germ. Y. 401. Schreb. Gram. tab. 40. Hoffm. Germ. Y. 63. Schlech. Berol. L. 98. DC. Flor. fran. n. 16078. BF. Comp. 1. 169. — Spreng. Syst. I. 328. LLorek Flor. Pruss. tab. 27, fig. 141. Elymus foliis mucronato-pungentibus Lin. Plor. Suec. n. 111. Trawa ta ro$nie wlasciwie na. piaszezystych wy- brzezach morskich. —W roku 1829 znalezliámy Ja z p. Jastrzebowskim w Lubels. niedaleko Kocka, na polach wsi. Woli Skromowskiéj: lecz podlug za- pewnienia obywatela tamecznego p. Wykowskiego, miala byé z zagranicy, przez ks. Ogiriska, do usta- lenia wydmów piaszezystych sprowadzona. Kwitnie w lipc. sierp. ^]. 284 TRZYPRECIKOWA Odznaeza sie szarawym lub sinym kolorem. Korzeü lazacy, szeroko pod ziemia sie rozposciera. f dibla proste, walcowate , te- gie, zupelnie gladkie, li$ciste, na 29—4 stóp wysokie. Liscie równo- wazkie, szciytowalo - pitzaste w nasadzie (zdzie sa najszersze) 3—4 lin. szerokie, z wiérzchu 1 po brzegach cokolwiek szorstkie, pod spodem rysowane, gladkie, twarde; wyzsza ich eze$é brzegami rurkowato sie zwija, tak iz wiérzcholek li$cia w pózniejszym czasie, staje sie walcowaty, szezuply, tegi, nieco-kolacy. Pochewki ryso- wane, gladkie. Jezyczek bardzo krótki, uciety, rzesowaty. Klos wielki (6—8 cali dug. a blizko '/; cal. szer., prosto-stojacy, prawie- równowazki, z klosków lancetowatych , Spiezastych, splaszezonych, ?/, —1 cal. dlugich, bezostnych, parami naprzemianlegle do osad- ki przymocowanych, zlozony. Srodkowe kloski zwykle potrójne. Osadka stawowata, po brzegach ostra 1 omszona, naprzemian z jednéj strony plaskawa, z drugiéj nieco-wypukla. Plewy szezuple, lancetowate, prawie-równe, szydlowato-spiezaste, na grzbiecie wlo- skami okryte, 4—5nerwowe, od kwiatków nieco dluzsze. Kwiat- ków pospolicie 3, bezszypuleczkowych, do maléj, kosmaté] osi przy- mocowanych. Plewka ich zewnetrzna do plewy kielichowéj podo- bna, krótsza tylko lecz szersza 1 gesciéj omszona, 5— 1 nerwowa; wewnetrzna szczuplejsza, prawie - równowazka, w wiérzcholku dwuzabkowa, po brzegach zgieta i na kantach zgiecia rzesowata. Ziarno podlugowate, po dojrzeniu brunatne, z plewkami korony zrosle. Indywidua téj trawy, nad morzem w okolicach Gdaüska przez brata mego zbiérane, niczém sie nie róznia od dopiéro opisa- nych, wyjawszy Ze Zdzbla maja nieco-grubsze, liscie dluzsze, a klo- sy na 9 lub 10 cali dlugie. 58. HORDEUM. JEZCZMIEN. Plewy kielichowe dwie, szezupto-lancetowate lub szydla- ste. Klosków 3 na kazdym zabku osadki, jednokwiatkowych; dwa boczne szypuleezkowe mezkie lub nijakie, plonne; Sredni bezszypuleczkowy, zupelny, rodzajuy (niekiedy wszystkie zupelne, mianowicie w gatunkach hodowanych). Plewki dwie; zewnetrzna dlugo-oscista. Ziarno zwykle z plewkari zrosle. (Klos 2—4 lub 6rzedowy). TRIANDR IA. 285 a) Kloski wszystkie zupelne, rodzajne, ociste. 134. H. vurcanr: flosculis omnibus hermaphroditis ari- (J. zwyczajny) statis 4fariam positis. Spreng. Syst. I. 269. Willd. Spec. I. 412. R. et Schult. Syst. IT. 791. ..DC. Flor. fran. n. 1680. — Pers. Syn. I. 108. Schlech. Berol. p. 96. BF. Comp. 1. 166. Kluk, Dyke. Yl. 42. Lorek Flor. Pruss. tab. 199, fig. 1094. Hordeum vulgare et nigrum Willd. Enwum. Berol. p. 1031. leczmien, Hordeum Syren. stron. 965. Wszedzie uprawia sie na polach. Kwitnie wle- cie, (3) Najpospolitszy gatunek jeczmienia, niekiedy ezterorzedowym lub malym nazywany. Korzeá ma wlóknisty. Zdzbla proste , wal- cowate, gladkie, 2—4 stóp wysokie. Liscie równowazko-lanceto- wate, Spiczaste, z obudwu stron i po brzegach mniéj wiecéj szorst- kie, okolo 4—35 lin. szerokie, w nasadzie przy pochewkach przy- . sadkami blonkowatemi, Spiczastemi, pret otulajacem! opatrzone. Pochewki gladkie, rysowane; najwyzsza nieco-brzuchato-rozszerzo- " ma. Jezyezek bardzo krótki, uciety, caly. Klos 2—2.'/; cal. dlugi, równowazki, prawie 4graniasty. Osadka stawowata, plaska, po brzegach omszona. Do kazdego 6j zabka przymocowane sa naprze- mianlegle 3 kloski bezszypuleczkowe, wszystkie zupelne i rodzajne. Ich plewy kielichowe szezuple, równowazko-lancetowate, gladkie lub przytulonemi wloskami okryte , w górze Inerwowe, w wiérz- cholku oscia delikatna, szorstka, od plewy diuzsza, uzbrojone. Ze- wnetrzna plewka jajowato-podluzna, na grzbiecie wypukla, gladka, Snerwowa, koüezy sie oscia bardzo dluga (niekiedy przeszlo 6 ca- li), plaska, przy nasadzie szersza, w górze szczeciniasto-zwezonq, po brzegach ostro-zabkowana; wewnetrzna cokolwiek szczuplejsza, gladka, 2nerwowa, bezostna. Ziarna szesciu rzedami ulozone, oko- lo 4 lin. dlugie. Odmiany znaczniejsze tego gatunku sa: czarny (Hord. vulg. ni- grum), odznaczaja sie ziarnem czarniawém; nag: czyli ry2owy (Hord. vulg. coeleste), majacy ziarna z plewkami niespojone, calkiem nagie. 286 TRZYPRECIEOWA . Te ostatnia odmiane w niektórych okolicach Augustow. uprawiaja - gospodarze w maléj ilosci, pod niewla$crwém nazwiskiem orki- szu (b). (O uprawie jeczmienia 4rzedowego: Oez apowski, Poczatlz gospodar. DBürgiera ll, 59 ? nastep. Tenze, Gospodar. wiejskie V.60). 135. H. mexasTICHON: flosculis. omnibus hermaphroditis (-J. szesciorzedowy) 6fariam positis. Spreng. Syst.1. 269. Lin. Willd. Spec.l. 413. Enum. Berol. p. 1038. R. et Schul. Syst. II. 791. DC. Flor. fran. n. 1681. Pers. Syn. I. 108. JSehlech. Berol. p. 96. BF. . Comp. l 167. Klub, Dykc. lI. 193. Lorek Flor. Pruss. tab. 199, fig. 1095. i Zwany bywa niekiedy zimowym, dlatego ze w niektórych krajach sieja go w jesieni. Do poprzedzajacego jest bardzo podobny; liscie tylko ma nieco szersze, klos krótszy, grubszy, niemal-szesciograniasty, ku górze zwezony, a kloski szesciu rzedami scisléj ulozone. —XZiarna szczu- plejsze. (Oezapowski, Poczatki gospodar. DBürgiera W. 51). b) .Dwa boczne kloski mezkie, plonne. 136. H. pnisriCHON: spica disticha, aristis flosculi herma- (J. dwurzedowy) phroditi appressis, lateralibus mascu- lis muticis. | Spreng. Syst. 1. 269. Lin. Willd. Spec. l. 413. Enum. Berol. p. 1038. R. et Schult. H. 791. DC. Flor. fran. n. 1682. Pers. Syn. T. 108. B.F. Comp. L167. Klub, Dyke. YI. 194. Lorek Flor. Pruss. 1.199, fig. 1096. (b) P. Józef Jundzill podobniez ja za orkisz uwaza; wla$ciwy jednak orkisz (Trit. spelta), jak sie wyzéj rzeklo, do pszenicy nalezy, a który au- tor wyrazem szpelc mianuje. TRIANDRIA. 987 Uprawia sie gdzieniegdzie pod nazwiskiem jecz- mienia Angielskiego, wielkiego, rannego. Kwitnie w lecie. (3) Odznacza sie klosem dlugim (okolo 4 cal.), równowazkim, splasz czonym, w którym ziarna dwoma rzedami sa osadzone. Ze trzech klosków na kazdym zabku osadki umieszcezonych, $rodkowy tylko jest zupetny, rodzajny, a zewnetrzna jego plewka, oscia bardzo dlu- ga (niekiedy na 7 lub 8 cal.), prosta, po brzegach zabkowana , uz- brojona. Dwa boczne kwiatki plonne, bezostne. Ziarno okolo 5—6 lin. diugie. Odmiana jego 2aga (Hord. distich. nudum;, ma nasienie grubsze, pekatsze i calkowicie od plewek odstajace. (O uprawie jeczmienia dwurzed. Oezapowski, Poezgtki gospodar. Bürgiera II. 53. 54. Tenze, G'ospodarst. wiejsk. V. 60). 137. H. zEocRITHON: spica disticha, aristis flosculi. her- (J. pawi) maphroditi patentibus, lateralibus masculis muticis. Spreng. Syst. 1. 269. Willd. Spec. I 478. Enum. Berol. p. 1098. Ri. et Schult. Syst. Hl. 192. DG. Flor. fran. n. 1683. Pers. Syn. I. 108. BF. Comp. Y. 168. Hordeum Zeo- crithon ZLzn.. Schreb. Gram. tab. 11. Szubert. Rozpraw. o skladz. nas. tab. L, fig. 4. Bodüje sie w niektórych okolicach Francyi, Angli i Niemiec, u nas czasem dla osobliwosci-sie zasiewa. Zow:a go takze jeczm. brodatym, ryzowym lub piramidalnym (gdyz klos na dól osciami zwrócony, piramide niby przedstawia) Klosy ma plaskie, szerokie, dwurzedowe, znacznie od poprzedzajacego krótsze (przeszlo 2. cal. diug. Plewy kielichowe delikatnemi szezecinkami zakonczone. Ze trzech klosków na kazdym zabku osadki umieszezonych, srodkowy tylko, tak jak w poprzedzajacym, jest zupelny i rodzajny, a jego zewnetrzpa plewka przedluza sie w wiérzcholku w osé dluga (nie- kiedy 5 lub 6 cali), plaska, po brzegach szorstka, rozlozysta, tak iz wszystkie oscie razem uwazane , nadaja klosowi posta wachlarza lub pióra pawiego. Boczne kwiatki plonne, bezostne. Ziarna téjze 288 . TRZYPRECIKOWA prawie wielkos$ci co i w poprzedzajacym. (Oczapowski, Poczatkt gospodar. Dürgera ll. 54). 138. H. wunmNUM: floseulo intermedio lanceolato ciliato, (J. plonmy) lateralibus subulatis asperis, foliis sca- bris. Spreng. Syst. YI. 269. Willd. Spec. I. 474. Enum. Berol. p. 1038. — Roth. Germ. IL. 149. Schrad. Flor. Germ. I. 404. .R. et Schult. Syst. Il. 492. DC. Flor. fran. n. 1684. Hoffm. Germ. I. 64. Pers. Syn. I. 108. Bess. Galic. I. 107. Schlech. Berol. p. 94. .B.F. Comp. 1. 168. Schkuhr. Handb. tab. 19. — Lorek Flor. Pruss. tab. 199, fig. 1097. Hordeum flosculis lateralibus masculis aristatis Lin. Flor. Suec. p. 113. Gramen spica- tum vulgare secalmum Val. Paris. p. 82. Kolo dróg, przy plotach, na murach, gruzach 1 t. p. miejsc. (w Sandomir. Lubels. Ploc. Mazow. Krakow.) Kwitnie w lipcu, sierpn. (*) Korzeüti wlóknisty. Zdzbla na stope lub póltory wysokie, ke- piasto-wyrastajace , walcowate , gladkie, li$ciami pochewkowatemi prawie-calkiem okryte. Liscie równowazkie, spiczaste, 1—2 lin. szer. po brzegach szorstkawe 1 zwykle krótkiemi, rzadkiemi, bialemi wloskami z obudwu stron porosle. Pochewki gladkie: dolne nie- kiedy kosmate, najwyzsza troche rozszerzona. Jezyezek bardzo krótki, uciety, drobno-karbowany. K1os na jeden do trzech cali dlu- gi, prosty, dwurzedowy, po okwitnieniu nieco pochylony, szaro- zielonawy. Osadka stawowata, troche splaszezona, pogieta, na- przemian z jednéj strony wypukla, z drugiéj wklesla, krucha, po brzegach szorstka. Na kazdym j6j zabku sa trzy kloski jednokwiat- kowe. Sredni bezszypulkowy, zupelny, rodzajny, majacy plewy kielichowe równo-wazko- lancetowate, 3nerwowe, po brzegach dlugiemi, bialemi wloskami rzesowato-porosle, w wiérzcholku o$cia TRIANDR IA. 289 prosta, szorstka, od plewy dluzsza uzbrojone. Dwa boczne szezu- plejsze, mezkie lub nijakie, plonne, krótko-szypulkowe , maja ple- wy zewnetrzne szydlowato-szczeciniaste, szorstkie, lecz' na brzegu nierzesowate; wewnetrzne do plew srodkowego kwiatka podobne, lecz znacznie szezuplejsze i tylko na wewnetrznym brzegu rzeso- wate. Zewnetrzna plewka koronowa w kazdym kwiatku lanceto- wata, gladka, niewyraznie 9nerwowa, w osé troche szorstka prze- dluzona; wewnetrzna za$ szczuplejsza, w wiérzcholku rozczepana. Rzed trzystupkowy | (Trigynia). 59. HOLOSTEUM. MOKRZYCZNIK. Kielieh Slistkowy, trwaly. Korona 5platkowa, o platkach w wiérzeholku drobno-zabkowanych. Precików $—5, od korony krótszych. Torebka górna, prawie-waleowata, 1ko- mórkowa, Oscienna, wieloziarnowa , w wiérzcholku szesciu zabkami odwinionemi pekajaea. 139. H. uuBELLATUM: folis radicalibus ellipticis glaucis (M. baldaszkowy) | glabris, caulinis majoribus ovatis , floribus umbellatis, pedunculo com- muni viscoso-pubescente , pedicellis post anthesm deflexis, valvis cir- cinnatis. DG. Prodr. 1. 398... Lon. Willd. Spec. I. 489. .Enum. Berol. p. 136. Roth Germ. Y. 157... Schrad. Flor. Germ. l. 4415. Hoffm. Germ.l. 66. Krock. Siles. n. 197. tab. 31. Schk. Handb. tab. 20... Bess. Galic. I. 108. Fi. et Schult. Syst. Il. 858. Spreng. Syst 309." Pers- "Synz GP INTE, Schlech. Berol. o. 91. .B.F. Comp. l. IT1- JboreeElor. Prüssm2 21, fig. Tom. I. et 290 TRZYPRECIKO Y A. 146. Alsine umbellata DC. Flor. fran. n. 4884. Alsme verna glabra, floribus umbellatis albis Vall. Pa- AO MU j Na polaeh, kolo dróg, na wzgórkach bardzo po- spolita. Kwitnie w lewietr maju. (3) Cala roslina sino-zielonawa. Ma korzeü drobny, z kilku delika- tnych, bialawych wlólaen zlozony. Lodygi na 2— 7 cali wysokie, walcowate , rzadkiemi, mniéj wiecéj lipkiemi wloskami okryte, zu- pelnie pojedyneze, 1 tylko w wiérzcholku na szypulki kwiatowe rozdzielajace sie. Liscie korzeniowe podluzno-przewrotnie-]ajowa- te, ku nasadzie zwezone, prawie-lopatkowate , niemal tepe, nieco- miesiste, gladkie, wiedniejace; lodygowe wieksze, nieliczne , prze- ciwlegle, bezogonkowe, owalne lub jajowate, troche spiczaste , nizsze prawie calkiem gladkie, wyzsze rzesowate, czyli na brzegu. takiemiz gruezolkowatemi wloskami jak 1 lodyga porosle.. Szypul- ki tworza baldaszek wiérzcholkowy, sa nierówne, kolejnie sie prze- dluzajace, walcowate, gladkie, w nasadzie drobnemi, bialemi przy- sadkami opatrzone , w czasie kwitnienia proste, póznié] wszystkie ku jednéj stronie odgiete. Listki kielicha jajowate, spiczaste, od ko- rony krótsze, zupelnie gladkie , na brzegu blonka bialà obwiedzio- ne. Platki biale, podluzne, w nasadzie szezuplejsze, w wiérzcholku we 2 lub 3 nieforemne zabki wyciete. Precików 3, 4 lub 5. Szy- jek najezesciéj 3. Torebka podluzno-jajowata, od kielicha dluzsza, w wiérzcholku szesciu zabkami zwinionemi pekajaca. Ziarna liczne, kaátowate, rdzawe , brodaweczkami drobnemi okryte. Cala roslina, mianowicie na gruncie plonnym, suchym, kwitnae w poczatkach wiosny, czestokroé ledwie na cal jest wysoka, kwiaty miewa nie- liczne, ukryte miedzy lisciami, 1 z pozoru latwo za jaki gatunek koscierica ( Cerastium) poczytana byé moze. Odmiana z kwiatem rózowym, o jakiéj niektórzy autorowie wspominaja , nigdy mi sie widziéé nie dala. Poniewaz wizerunek Vaillanta niedokladnie te rosline wyobraza, przeto pominalem go w cytacyach. eon Spo GROMADATY. CZTEROPRECIKOWA. TILUTBRANDEHEZA. Rzed jednoslupkowy (Monogynia). 60. DIPSACUS. SZCZEC. Kwiaty w glówke skupione. Okrywa ogólna sklada sie z 9—15 listków gwiazdkowato-rozlozonyeh, od plew osa- dnikowych dluzszych. Osadnik przedluzony, plewami liscia- sto-szezecinowatemi, kolaeemi okryty. Kielich podwójny; ze- wnetrzny kaneiasty, rowkowany; wewnetrzny prawie ku- beezkowaty lub krazkowaty, ealy. Korona jednoplatkowa, do wewnetrznego kielicha przymocowana , rurkowato-lejko- wata, na brzegu 4 razy weigta. Preeiki do dna rurki koro- nowéj przytwierdzone. Ziarno (owoc) ezworograniaste, kie- lichem trwalym uwienezone. 140. D. svrvEsTRIS: caule aculeolato, foliis ovato-lance- (S. lesna) olatis subacuminatis dentatis, involu- cri foliolis inflexo-debilibus capitulo oblongo longioribus , paleis rectis li- neari-lanceolatis setaceis flexilibus, involucello ultra sulcos non producto. DC. Prodr. IV. 645. — Flor. fran. n.9292. Willd. Spec. l. 544. Enum. Derol. p. 143. Roth. Germ. 1I. 160. 2992 | GCZTEROPRECIKOWA R. et Schult, Syst. Vll 41. Spreng. Syst. . 311. .Hoffm. Germ. l. 68. Pers. Syn. l. 119. Bess. Galic. 1.112. BF. Comp. Y. 174. Lorek Flor. Pruss. t. 28, f. 148. Schlech. Berol. p. 98. Dipsacus fullonum « Ln.. Jacqu. Austr. t. 402. Schk. Handb. l. p. 66, tab. 21. Szezeé polna albo szezotki, Labrum veneris et Dipsacus Syren. stron. 666. Na lakach, przy drogach, kolo wsiów, nad ro- wami, szczególniéj na gruncie gliniastym (w Mazo- wiec. Sandomir.). Kwitnie w lipc. sierpn.. gj* Znacznéj wysokosci dorasta 1 niekiedy wzrost ludzki przewyz- sza. Lodyga prosto-stojaca,u dolu pojedyneza, walcowata, w górze galezista, katiciasta, brózdowana, gladka. Galezie naprzeciwlegle, ramieniste, kariciaste, brózdowane, cierniami niemal-haczykowato- skrzywionemi, tak jak 1 cala lodyga mniéj wiecéj uzbrojone. Liscie przeciwlegle, bezogonkowe, dolne prawie-jajowo-lancetowate, zro- sle, nieforemnie pilkowane, górne zupelnie cale, wszystkie pod spodem na $rodkowym nerwie, cierniste. — Listki okrywy lanceto- wato-równowazkie, nierówne, od glówek kwiatowych dluzsze, cierniami takze osadzone, Glówki kwiatowe Jajowo-podluzne, poje- dyneze, waleowate, 2—4 cali diugie.. Plewy równowazko-lanceto- wate, lódkowate, zawiazek wpólotulajace, w o$6 prosta, rzesowa- ta, przedluzone. Korona zewnatrz nieco kosmata , blekitnawo-pur- purowa; jéj wciecia tepe, jedno nieco dluzsze. Preciki wysunione. 141. D. rurzoNuxw: caule aculeolato , foliis oblongo-lance- (S. barwierska). olatis serratis, summis integris , invo- lucri foholis patenti-reflexis , capitulo cylindrico brevioribus, paleis rigidis recurvis, involucello ultra sulcos non producto. DG. Prodr. IV. 645. Flor. fran. n. 3295. Willd. Spec. Ll. 549. Enum. TETRANDR IA. ! 293 Berol. p. 143... Roth. Germ. II. 161. Hoffm. Germ. Y. 68. Spreng. Syst. I. 311. Pers. Syn. I. 119. BF. Comp. I. 174. Dipsacus fullonum 9 Ln. Dipsa- cus sativus Schk. Handb. I. p. 6T. Dziko rosnie w Anglii i w. poludn. Europie, lecz w wielu krajach umyslnie sie hoduje, jako przed- miot w sukiennictwie uzywany. Kwitnie w lipcu, sierpn. c Szezeé barwierska, czyli oset folarski albo drapaez, do poprze- dzajacego gatunku jest podobna, lecz dolne li$cie ma podluzno-lan- cetowate ; listki ogólnego kielicha zwisle, tezsze , od gtówek kwia- towych krótsze; nadewszystko za$ odznaeza sie plewami ezyli osciami kwiatowemi, które sa twardawe, sztywne i w wiérzcholku lukowato na dól skrzywione. (O uprawie szezeci barwier. /zys TII. z r. 1823 stron. 544. Ceres z v. 1823. Y. 45. Piast. I. 2. Ocza- powski, Poczatki gospodar. Bürgiera Il. 905. Tenze, Gospodar. wiejskie VI. 263. Strumillo, Ogrod. pófnoc. wydan. 3. Y. 218). 61. KNAUTIA. SWIERZBNICA. Kwiaty w glówke skupione. Okrywa ogólna ma listki liezne, roztwarte, prawie-dwurzedowe. Dno kwiatowe ko- smate. Plewy Zadue. Kielieh podwójny; nizszy ezyli zewne- trzny seisle owoc otaczajacy, nieco-plaski, w górze 4 dol- kami ozuaezony, w wiérzcholku zabkowany (o dwóch zab- kaeh wiekszych); wyzszy czyli wewnetrzny szypuleezko- wy, na brzegu S8—10 szezecinkami osadzony. —Korona Iplatkowa, 4 razy weieta, na wewnetrznym kielichu umoco- waua. Owoc prawie 4graniasty, kielichem trwalym uwien- ezony. 142. K. AnvENSIS: caule hispido, foliüs sessihbus villoso- (S. polna) ^ hirsutis, radicalibus inaequaliter pinna- ti-partitis, lobis lanceolatis, caulinis pin- natifidis, lobis linearibus, summis line- 294 CZTEROPRECIKOWA ari-lanceolatis, iuvolucri foliolis obtu- siusculis. | JDC. Prodr. 1V.651. Scabiosa arven- sis. Lin. Wild. Spec. Y. 550. | Enum. Derol. p. 145. Roth Germ. IL. 164. Spreng. Syst. I. 311. DC. Flor. fran.n. 3301. Hoffm.Germ. I. 69. Krock. Siles. n. 205. Pers. Syn. 1. 120. | Bess. Galic. I. 118. Sehech. Berol. p. 99. .B.F. Comp. I. 180. Schk. Handb. tab. 22. —.Lorek Flor. Pruss. tab. 28, fig. 150. 'Triche- ra arvensis JJ. et Schult. Syst. III. 54. Scabiosa pratensis hirsuta, quae offici- narum Val. Paris. p. 176. Polna Dryakiew, Psora v. Scabiosa ;Syren. stron. 1262. | Na polach miedzy zbozem, na miedzach, lakach, w zaroslach. Kwitnie w lipc. sierpn. 2] Ma lodyge na 1 lub 2 stóp wysoka, nieco-galezista, walcowata, szorstkawemti, zwislemi wloskami, mianowicie u dolu porosla. Li- $cie przecirwlegle, podluzne, ku nasadzie zwezone, szorstko-kosma- te, albo wszystkie pierzasto-sieczne, czyli na poprzeezne, równo- wazkie lub lancetowate weiecia, glebié] lub plycéj podzielone ; albo nizsze cale i tylko na brzegu mnié] wiecéj nieregularnie zab- kowane, wyzsze za$ pierzasto-sieczne; albo nakoniee wszystkie cal- kowite, gdzieniegdzie na brzegu zabkiem opatrzone. —Ostatnia odmiana rzadzéj sie przytrafia. | Glówki kwiatowe na wierzcholku lodygi i galezi osadzone. —Listki dolnéj okrywy jajowo-podluzne, .cokolwiek $piezaste, rzesowate, od glówki krótsze; korony fioleto- we lub blekitno-czerwonawe, na cztery nieforemne klapki rozciete; nadbrzezne sq wieksze 1 bardziéj nieregularne. Szyjka wysuniona; blizna lejkowata. Owoce podluzne, nieco-splaszezone, prawie 4gra- niaste, kosmate, przy wiérzcholku ezterema dolkami oznaczone, koneza sie kielichem Azabkowym, z którego wyrasta na krótlaéj szypuleczce drugi kielich, wlosisty, na os$m zabków gwiazdkowa- * "WO BEIAANIDUBEA 295 to-podzielony, kazdy zas$ jego zabek w szezecine sie przedluza. Dno wspólne gestemi wloskami okryte. 143. K. svLvATICA : caule hispido, foliis in petiolos alatos (S. lesna) basi dilatatos connatosque angustatis, omnibusindivisis lanceolatis, radican- tibus integris, superioribus crenatis dentatisve, involucrifoliolis subacutis. ' DC. Prodr. IV. 651. Scabiosa syl- vatica Willd. Spec. l. 551. | Enum. Berol. p. 146. Scop. Carn. n. 136. Jacqu. Austr. tab. 362. Roth, Germ. IL. 165. Krock. Siles. n. 204. DC. Flor. fran. n. 3303... Hoffm. Germ. I. 69. Spreng. Syst. . 31 1.- Pers. Syn. I. 120. Bess.Gal. I. 113. B.F. Comp. L 181. ZLorek Flor. 9Pruss. tab. 28, f. 151. Trichera sylvatica KR. et Schul. Syst. TIT. 54. Na lakach wzgórzystych , nad brzegami lasów, rzadzéj jak gatunek poprzedzajaey. (W okolicach Warszawy i Radomia).— Kwitnie w lipe. sierpn. 2] Ma liscie wieksze jak gatunek poprzedzajJacy, Jajowato-podlu- . ine lub lancetowate, niepodzielone, nasadami zrosle, i mnié] wie- c6j na brzegu pilkowane. :Lodygi nieco wyzsze, proste, troche ga- leziste, walcowate, niekiedy plamkami brunatnawemti upstrzone, u dolu szorstko-kosmate. Glówki kwiatowe obszernie]sze, bleki- tno-czerwonawe. Wewnetrzne kielichy zwykle l0zabkowe. Nie- którzy autorowie za odmiane poprzedzajacego chea ja poczytac. 62. SCABIOSA. DRYAKIEW. Kwiaty w glówke skupione. Okrywa ogólna wielolist- kowa. Zewnetrzuy kielich prawie-waleowaty, Srowkowany, w wiérzcholku przykoronkiem blonkowatym (uiekiedy nie- 296 CZTEROPRECIKOWA wyraznym) uwiehezony; wewnetrzny na brzegu w pieé szezecinek przedluzony. Korony 4— 5 razy weciete. a) Z koronq 5 razy wcietq. 144. S. COLUMBARIA: caule ramoso glabriusculo, foliis ra- (.D. górna) dicalhibus ovatis obtusis petiolatis crenatis membranaceis utrinque pu- bescentibus, caulinis glabriusculis pinnatipartitis, lobis planis subinte- gerrimis, pedunculis elongatis saepe trifidis pubescentibus, corollis ra- diantibus , capitulo fructuum ovato- globoso, corona tubo dimidio bre- viore 20nervia, setis. corona duplo longioribus. JDC. Prodr. YV. 658. — Flor. fran. n. 9305. .Lorek Plor. Pruss. tab. 29, fig. 152. Seabiosa corullulis quinque- fidis, folis radicalibus ovatis, cre- natis , caulinis pinnatis setaceis Jin. Plor. Suec. n. 118. Asterocephalus Columbaria, gramuntius, et banna- ticus Spreng. Syst. I. 382. et. squ. (secund. De Can.). Rosuie mianowicie okolo Warszawy 1 Wloclaw- ka. Kwitnie w lipc. sierpn. 2]. M. lodyge prosto-stojaca , galezista, waleowata, prawie-gladka, okolo dwóch stóp wysoka. Liscie korzeniowe ogonkowate , Jajo- wate lub lopatkowate, albo podluzne, tepe, karbowane lub nacina- no-karbowane, z obudwu stron omszone; inne wszystkie niemal- gladkie, pierzastodzielne o dzialach szezuplych , równowazkich, plaskich, calych lub gdzieniegdzie zabkiem: opatrzonych. . Niekiedy dzialy sa szersze, nacinane. Szypulki bardzo dlugie, omszone, Kwiaty blekitno-czerwonawe. Korony 5 razy weicte, nadbrzezne wieksze od $rodkowych. Kielich zewnetrzny uwienczony kuhecz- TETRANDRIA. 297 kiem, czyli przykoronkiem blonkowatym, 20 nerwami podluznemi oznaczonym, dwa razy od jego rurki krótszym. Brzeg kielicha we- wnetrznego przedluza sie w pieé czarniawych szczecinek, dwa ra- zy przeszlo od przykoronka dluzszych. 143. S. oCHROLEUCA: caule ramoso hirsutiusculo, foliis ra- (D. siarczysta) — dicalibus lyrato-pinnatifidis utrinque pubescentibus , caulinis pinnati-par- titis, lobis planis linearibus , pedun- . culis elongatis hirsutiusculis , coro- na tubo dimidio breviore 20nervia, calycinis setis corona triplo longiori- bus fuscentibus. JDC. Prodr. IV. 658. Flor. fran. n. 3309. Wild. Spec. 1. 559. Enwm. Derol. p. 148. Jacqu. Austr. t. 439. Hoffm. Germ. Y. 69. Pers. Syn. I. 121. Bess. Galic. I. 114. Lorek Flor. Pruss. t. 29, fig. 153. Asterocepha- lus ochroleucus Spreng. Syst. I. 383. Na suchych miejscach, na miedzach, wzgórkach, w zaroslach. Kwitnie od ezerwea prawie do Jesie- ni. 7] Z postaci podobny do poprzedzajacego, lecz kwiatami zóltawo- bialemi na piérwszy rzut oka zaraz sie odznacza. Korzeri gruby, nieco-galezisty, twardy, prawie-drzewiasty. Lodyga niekiedy na dwa lokeie wysoka, mniéj wiecéj galezista, walcowata, zwykle gladka, przy nasadzie rowkowana, niekiedy brudno-purpurowa. Liscie korzeniowe z obudwu stron omszone, lirowato pierzasto- dzielne, o dzialach podluznych w nasadzie zwezonych, plaskich, nieforemnie wcinanych, niemal-tepych; lodygowe przeciwlegle, na- sadami nieco-zrosle 1 pret troche otulajace , na liezne, szezuple, ró- wnowazkie, spiczaste weiecia pierzasto-podzielone. Szypulki dlugie, walcowate, zwykle omszone. — Listki okrywy szezuple, równowaz- kie, $piczaste, przytulone, póznié] nieco odgiete. Korony nieregu- larnie 5klapkowe, nadbrzezne znacznie od $rodkowych wieksze. Tom I. 295 ' CZTEROPRECIKOWA Glówki owocowe kuliste lub podluzne. Owoc os$miu rowkami i tyluz zeberkami kosmatemi podluznie oznaczony;' uwieüicza go przykoronek blonkowaty, faldowany, 20nerwowy, dwa razy prze- szlo od owocu krótszy. .Kielich wewnetrzny przedluza sie w pieé szczecinek nieco-szorstkich, rdzawo-brunatnych lub prawie ezar- nych, 3 razy od przykoronka dluzszych. b) Z korong 4 razy wcitq. 146. S. suCcCISA: radice praemorsa, foliis radicalibus ova- (D. podgryziona) to-lanceolatis utrinque acuminatis inte- serrimis, caulimis connatis subintegris , capitulis pedunculatis, involucri foliolis 2—3seriatis, corollis aequalibus , invo- lucelli tubo tetrahedro, corona brevissi- ma undulata, setis brevibus sub-exsertis conniventibus. DG. Prodr. VI. 660. — Flor. fran. m. 3300. Willd. Spec. 1. 548. Enum. Berol. p. 144. Roth Germ. ll. 168. Hoffm. Germ. I. 68. Krock. iles. n. 208. Dess. Galic. Y. 113. SchMech. Berol. p. 99. DF. Comp. l. 11. .R. et Schult. Syst. III. 60. Lorek Flor. Pruss. tab. 28, f. 149. Suc- cisa pratensis Spreng. Syst. 1. 318. Sca- biosa corollulis quadrifidis, caule simpli- cj ramis approximatis, folus lanceolato ovatis JLin. Flor. Suec. n. 119... Scabiosa folio integro glabro, flore coeruleo Val. París. p. 118. Czartowe zebro albo ko- monica, Succisa v. Morsus Diaboli Syren. stron. 884. Na lakach i pastwiskach nieco wilgotnych. Kwi- inie w sierpn. wrzesn. ^| Korzeüi wlóknisty, odgryziony. Lodyga na 1—2 stóp, a nawet i nieco wiecéj wysoka, u dolu pojedyneza, w górze cokolwiek ga- TETRANDRIA. 299 lezista, walcowata, rysowana , wloskami szorstkawemi, szaremi mianowicle Ww WyZszé] cze$ci okryta, prosta lub w nasadzie nieco skrzywiona. Liscie podluzno -lancetowate, w obudwu konücach zweione, sSpiczaste; korzeniowe wieksze (3—4 cal. dlug. 1!/; cal. szer.), zogonkami; lodygowe szezuplejsze, w ogonek zwezone, przeciwlegle, nasadami zrosle; wszystkie albo zupelnie cale, albo cokolwiek nieregularnie pilkowane, z wiérzchu prawie gladkie , pod spodem wloskami drobnemi, mianowicie dolne, mniéj wiccéj okryte, 1 niekiedy plamkami brunatnawemi upstrzone. Liscie kwia- towe szezuple, równowazko-lancetowate , w nasadzie niezwezone. Glówka nieliczne, kulisto-wypukle, na wiérzcholku lodygi i galezi osadzone (najezesciéj 3), dlugo-szypulkowe. Ogólna okrywa skla- da sie z listków lancetowatych , nierównych, Spiezastych, rzesowa- tych, dwoma lub trzema rzedami ulozonych; w zewnetrznym rze- dzie listki dluzsze. Korony wszystkie równe, fioletowo-blekitne, 4 razy wciete, o weieciach tepych. Owoc 4graniasty (okolo 2 lin. dlug.) o$miu glebokiemi rowkami 1 tyluz zeberkami wpodluz ozna- czony; wiérzcholek za$ jego uwiericza maleüki, nieregularnie zab- kowany, fioletowy przykoronek. Wewnetrzny kielich, od przyko- ronka krótszy, prawie bezszypulkowy, przedluza sie w piec zabków czarno-purpurowych, gladkich, prawie równych, znacznie nad przykoronek wystajacych. 1471.8. INFLEXA (*): glabriuscula, foliis ovato-elongatis acu- (D. nagigta) ^ mimatis subintegerrimis, infimis ad pe- L] (") To nazwisko, nadane przez Kluka, który piérwszy te rosline w Euro- pie znalazl, od innych tego rodzaju gatunków odróznit i w Dykcyonarzu roSlinnym opisal, zatrzymuje, jakto juz i Besser w dzielku swojém ( Enu- meratio plantarum Volhyn. Podol. etc. Vilnae 1322) uczynil. Nie wiem co mogto sktonié dzisiejszych botaników do przyjecia pózniejszéj nazwy gatunkowéj Wulfena (Scabiosa australis). Prawda ze Kluk pisat po pol- sku, wiec odkrycie jego nie mogto doj$é do wiadomosSci cudzoziemców, alez pisma Bessera od r. 1809 po lacinie oglaszane, powinnyby ich dawno zawiadomié, Ze roSlina w mowie bedaca, daleko piérwéj poznana i sy- stematycznie oznaczona zostala, nim Wulfen o niéj wzmianke uczynil w Archiv für die Botanik | oemera, a tém samém powinnyby ich sklonié do przyjecia i ustalenia nazwy gatunkowéj przez Kluka nadanéj, bo pra- wo pierwszehstwa (jus prioritatis), $wiecie szanowane byé winno, i nie godzi sie odrzucaé6 bez waznego powodu nazwiska jakie swojéj ro$linie piérwszy jéj wynalazca nadat. Tak chociaz botanik Berlihski Sehlech- tendal jeden gatunek z rodzaju Galeopsis, po raz piérwszy w okolicach 300 CZTEROPRECIKOWA à tiolos subauriculatis, capitulis ovatis, in- volucri foliolis 2seriatis, corollis aequah- bus, involucelli tubo lagenaeformi, coro- na obsoleta, calycinis setis abortientibus. DC. Prodr. IV. 661 (Scabiosa austra- lis). Spreng. Syst. 1. 318. BF. Comp. IL 177. Scabiosa inflexa Kluk, .Dykc. III. 60. Bess. Volh. 1. P. Jastrzebowski znajdowal na wilgotnych miej- scach w Mazow. kolo m. Jadowa i w puszezy Kam- pinoskiéj (W okolicach Ciechanowca Kluk.) Kwi- nie w sierpp. wrzes. ^] ZLodygi na póltory stopy lub nieco wiecéj wysokie, walcowate, gladkie, prawie-pojedyncze 1 pospolicie bardziéj lub mniéj zgiete. Liscie korzeniowe z ogonkami, lodygowe przeciwlegle, dlugie, szczuple, lancetowate, spiczaste, w nasadzie zwezone, zupelnie cale lub gdzieniegdzie zabkiem opatrzone , wloskami drobnemi na ob- wodzie porosle. Szypulki walcowate, omszone, szorstkawe. Glów- ki kwiatowe niewielkie, blado-blekitne. Listki okrywy dwurzedo- we, lancetowate, spiczaste, glówkom prawie- wyrównywajace. Berlina znaleziony, nazwiskiem przyjaciela swego Waltera ,,Galeopsis Walterina** na pamiatke oznaczyt, zaden jednak z autorów nazwiska te- go nie przyjal ; nie pomogly nawet dodane dla zachecenia wyrazy: ,ser- vct per saecula nomen'* i slasznie, bo ro$lina która Schlechtendal za no- wa uwaZal, juz na kilkana$cie lat piérwéj przez Bessera zostata poznana i dokladnie we Florze Galicyi pod nazwiskiem Galeopsis pubescens opisa- na. Nazwisko wiec Bessera powszechnie sie utrzymalo. Suum cuique! Dodajmy do tego ze nazwa gatunkowa Kluka, Znfleza, jako malujaca po cze$ci charakter naszéj rosliny. daleko jest stosowniejsza, anizeli nietra- fna Wulfena australis (poludniowa), lub czcza pseudo-australis Roemer'a i Schultes'a i t. d. Pan Stendel w swoim nomenklatorze (Nomenclator botanicus vel synonymia. plantarum universalis. Stuttgartiae 1840—41), pod gatunkiem Scabiosa australis, przytacza (zapewne z wyZéj cytowa- nego dzielka Bessera) nazwanie Kluka jako synonime, lecz mylnie, bo nie zrozumiawszy Zródla z którego rzccz te wyjmuje, pisze Lepicephalus inflexus Kluk. Rodzaju Lepicephalus , jak wiadomo, Kluk. wcale nie ma ; utworzy! go Lagasca, autor daleko pózniejszy. Krzywde takze wyrzadza naszemu naturali$cie, gdy ro$ling przez niego odkryta i Galium podla- chicum nazwana, Besserowi przypisuje. TETRANDRILIA. 301 Korony 4 razy wciete, wszystkie równe. Owoce podluzne, glad- kie, os5miu zeberkami i tyluz rowkami wpodluz oznaczone; uwieii- cza je w wiérzcholku bardzo krótki przykoronek blonkowaty. We- wnetrzne kielichy bez szczecinek. Zaluje ze dokladniejszego opisu téj rzadkiéj i tyle nas obcho- dzacé] rosliny, udzielió teraz nie moge. Swiézéj bowiem nie wi- dzialem, a opis powyzszy wziety Jest z dwóch nadeslanych, zasu- szonych i niezupelnych exemplarzy. Odmiana z kwiatem siarezy- stym lub blado-zóltawym, jak pisza. autorowie, niekiedy sie przy- trafia. 69. SHERARDIA. JAKOLNICA. Kielich nadowocowy, trwaly, o 4—96 nieforemnych zab- kach. Koerona lejkowata, z rurka, waleowata i brzegiem 4 ra- zy weietym. Preeiki do rurki przymocowaue. Szyjka nitko- wata, w wiérzeholku rozdwojona. Blizuy glóweczkowate. O woe suchy, z dwóch guziezków (ziarn) niepekajacych, kie- lichem uwienezonych, zlozony. 148. S. ARvENSIS: herbacea, foliis subsenis oblongo-lance- (R.zwyczajna) olatis cuspidatis asperis, floribus ter- minalibus involucratis. Spreng. Syst. 1. 398. DC. Prodr. Tv. 981. Flor. fran. n. 3336. Willd. Spec. I 574. Enum. Berol p.150. R.et Schul. HL. 273. — Scop. Carn. n. 143. Roth Germ. Yl. 191. Pers. Syn. I. 124. Hoffm. Germ. Y. 10. Krock. Siles. n. 209. Schlech. Berol. p. 101. — Bess. Galic. I. 114. BF. Comp. 1.182. Kluk, Dykc. III. 80. Schk. Handb. tab. 22. Lorek Flor. Pruss. tab. 29, f. 154. Sherardia folis omnibus verticillatis, floribus ter- minalibus Zn. Flor. Suec. n. 120. Apa- rine supina pumila, flore coeruleo Vail. Paris. p. 14. 302 CZTEROPRECIKOWA Na polach miedzy zbozem, lecz rzadko sie przy - afia (w Mazowiec.). Kwitnie w lipc. sierpn.. (*) Ma lodygi zwykle od nasady galeziste, proste lub ku ziemi po- chylone, 4kaüciaste, nieco kosmate 1 szorstkie, 4—5 cali wysokie. Liscie okregowe, szorstkie, krótkim sztyletem. zakoriezone, zupel- nie cale: nizsze szersze, przewrotnie-Jajowate, ku nasadzie zwezo- ne, poczwórne; wyzszych zwykle po 6 w okrazkach, szezuplejszych, lancetowatych, spiczastych, okolo !/; cala dlugich. Kwiaty drobne, czerwonawe, prawie-bezszypulkowe, na wiérzcholku lodygi i ga- lazek zebrane, i okrywa, z os$miu listków lancetowatych, nasadami spojonych utworzona, otoczone. Kielich bardzo maly, 6zabkowy, o dwóch zabkach mniejszych od 4 innych. Korona rurkowata, od kielicha wieksza. Ziarn dwa kulistych, spojonych, szezecinkami drobnemi okrytych, kazde trzema zabkami, ezyli szezatkiem kieli- cha uwieniczone. 64. ASPERULA. BAZEWICA. Kielich nadowocowy, z brzezkiem bardzo krótkim, 4zab- kowym, opadajaeym, lub niewyrazuym. Korona léjkowata, o rurce waleowatéj, na brzegu 4 razy wcieta. Preciki do rurki przymocowane. Szyjka dwudzielna. Owoe zlozony z dwóch guziezków suchych, kulistych, niepekajaeych, 1ziar- nowych, kielichem nieuwienezonych. 149. A. oDoRATA: glabra erecta adscendensve, foliis octo- (B.wonna) | mis lanceolatis margine serrulato-sca- bris, corymbis terminalibus peduncula- tis, fructibus echinato-hispidis. JDC. Prodr. IV. 585. Flor. fran. n. 3840. Willd. Spec. l. 575. Enum. .Be- rol..p. 150. Spren. Syst. 1. 396... et Schult. MI. 265. Roth. Germ. II. 189. Pers. Syn. 1. 124. Hoff. Germ. Y. 10. Bess. Galic. Y. 145. — Schlech. Berol. p. 101. BF. Comp. I. 182. Schk. Handb. TETRANDRI A. 303 tab. 283. Lorek Flor. Pruss.tab. 29, f. 155. Galium odoratum Scop. Carn, n. 158. Asperula foliis octonis lanceolatis, floribus fasciculatis pedunculatis Ln. Flor. Suec. n. 121, Aparine latifoha humilior, montana Vail. París. p. 14. Przytrafia sie w lasach cienistych, nieco wilgo- tnych. Kwitnie w maju, ezerw. ^|. Korzeüi poziomy, lazacy. Eodyga na pót stopy lub nieco wiecéj wysoka, prawie-pojedyneza, 4kariciasta, gladka, okrazkami liscio- wemi w odstepach osadzona; kazdy okrazek w nasadzie otoczony pierscieniem z króciutkich, bialawych, miekkich wlosków utworzo- nym. Lisci w okrazkach po o$m lancetowatych, u dolu zwezonych, Spiczastych lub tepych, zupelnie-calych, na brzegu rzesowato -szorst- kich, zreszta prawie-gladkich. W $rodkowych okrazkach liscie sa wieksze (1—1 V; cal. dlug. a 3—5 lin. szer.), dolne za$ nadkorze- niowe znacznie mniejsze, niemal-przewrotnie Jajowate lub lopatko- wate 1 ledwie na pótl cala dlugie. Kwiaty drobne, nieliczne, w.bal- daszkogrony czyli wiazeezki wierzcholkowe , szypulkowe zebrane, maleükiemi, równowazkiemi przysadkami opatrzone. Korona biala, prawie dzwoneczkowata , o weieciach $picezastych. Owoce kuliste haczykowatemi szezecinkami najezone. Cala roslina, mianowicie po ususzeniu, przyjemnego jest zapachu. 150. A. TrNCTORIA: erectiuscula glabra, folis linearibus, (D. farbierska) inferioribus senis, mediis quaternis inaequalibus, summis binis, floralibus ovatis, floribus saepe trifidis. DC. Prodr.1V. 582. Flor. fran. m. 3342. Willd. Spec. l. 518. Enum. Be- rol.p. 151. Spreng. Syst. 1. 995. .FEoth Germ. 1I. 190. Pers. Syn. I. 124. Ri. et Schult. HI. 268. — Hoffm. Germ. Y. 10. Schlech. Berol. Y. 101. —.Bess. Galic. I. 115. BF. Comp.l. 183. — Lorek. Flor. Pruss. tab. 29, f. 151. Galium tincto- 304 CZTEROPRECIKOWA rium Scop. Carn. n. 149. Asperula fo- lis linearibus, inferioribus senis, inter- mediis quaternis, caule flaccido, floribus plerisque trifidis Lin. Flor. Suec. n. 122. Galium album tripetalon Vaill. Paris. p. 18. Na wzgórkach, w zaro$slach, gajach, na miej- scach suchych. Kwitnie w ezerwce. lipc. 2]. Korzeiüi twardy, drzewiasty, lazacy, ceglasto-czerwonawy. 4Lo- dyga na 1—2 stóp wysoka, szezupla, wietka, galezista, czworokan- ciasta, zupelnie gladka, w nasadzie li$ci nieco zgrubiala. — Liscie bardzo szezuple, równowazkie, nierówne, prawie-tepe, cale 1 glad- kie, na y; —1 '/; cal. dug. a okolo */, lin. szerokie; w nizszych okrazkach znajduje sie ich po 6 , w $rodkowych po 4, w najwyz- szych po 2. przeciwleglych. Kwiatowe liscie krótkie, szersze, po- dluzne lub jajowate. Kwiaty drobne, na wiérzcholku lodygi i ga- lazek w male, szypulkowe (3kwiatowe) wiazeezki zebrane. Ko- rona léjkowata, zewnatrz cielista, w $rodku biala, prawie zawsze na 3 wciecia odgiete, podzielona. | Precików pospolicie trzy. Owo- ce gladkie. 151. À. cxuaANcniCA: glabra erectiuscula, folis 4nis line- (B. wqzkoliáciowa) aribus , inferioribus parvis oblongis, summis binis, floralibus lanceolato- linearibus acuminato-aristatis, flori- bus terminalibus quadrifidis. JDC. Prodr. IV. 582. Flor. fran. n. 3348. Willd.Spec. l. 59. Enum. Berol. p. 151. Spreng. Syst.1.395. R. et Schult. III. 269. Hoff m. Germ. T. 10. Pers. Syn.1.124. Roth Germ.II. 190. Schlech. Berol. Y. p. 102. Bess. Galic. L 116. BF. Comp. l. 184. .Lorek Flor. Pruss. tab. 29, f. 156. Galium cynanchicum Scop. Carn.n. 147. Ru- TETRANDRIA. 305 beola vulgaris quadrifolialaevis Vaill. Paris. p. 114. Na wzgórkach trawiastych, nad brzegami su- chych lasów (w Lubels. miedzy F'ajslawicami a Eo- piennikiem). Kwiinie w lipe. sierpn. ?] Do poprzedzajacé] dosyé podobna. Korzeü ma drzewiasty, pio- nowy, nieco galezisty, brunatny. 4odygi kepiasto - wyrastajace, nasada mnié] wiecéj ku ziemi pochylone, wyzéj wyprostowane, szczuple, galeziste, 4kariciaste, gladkie, na stope lub póltory wyso- kie. Liscie Jeszeze szezuplejsze jak w poprzedzajacym , na brzegu zawinione, Spiczaste, prawie-sztyletowate , gladkie; najnizsze krót- sze, podluzne; wyzsze podwójne lub poczwórne, równowazkie, dluzsze od tamtych, nierówne; kwiatowe naksztalt drobnych przy- sadek, podwó]ne, lancetowato-równowazkie. Galazki w górze trójdzielne, a na wiérzcholku kazdéj znajduja sie trzy bezszypulko- we, maleükie kwiaty, dwiema drobnemi, przeciwleglemi przysad- kami w nasadzie opatrzone. Korona léjkowata, 4 razy wcieta, cie- lista lub blado-rózowa , zewnatrz omszona. Precików 4. Owoce drobniutkiemi brodaweczkami okryte. 65. GALIUM. .PRZYTULIA. Burka kielicha jajowo - kulista lub podluzna, brzeg pra- wie Zaden. Korona nadowoeowa, Adzielna, kólkowata, o rur- ce bardzo krótkiéj. Preciki do korony przymocowane, krótkie, Z wcieciami naprzemianlegte. Szyjka nitkowata, dwudzielna. Owoc z dwóeh guziczków kulistych, suchych, niepekaja- cych, 1ziarnowych, kielichem nieuwienezonych , zlozony. (Liscie okregowe). 2) Owoc gladki i równy. 152. G. svrvATICUM: caule erecto laevi tereti ramosissi- (P. lena) mo, folis octonis ellipticis obtusis mucronatis laevibus subtus scabris et subglaucis, floralibus oppositis, Tom I. 39 306 CZTEROPRECIKOWA pedunculis capillaribusin paniculam terminalem dispositis, corollae lobis obtusis, fructu glabro. DC. Prodr. IV. 593... Flor. fran. n.3956. Willd.Spec.Y. 591. Enum. Derol. p.152. .R. et Schult. 111. 936. Spreng. Syst. l. 389. | Roth. Germ. IL. 183. Pers. Syn. I. 127... Hoffm. Germ. I. 13. Schlech. Berol. T. 102. LLorek Flor. Pruss. tab. 30, f. 161. Galium sylvaticum et Schultesii DF. Comp. T. 189 (secund. Spreng.). Przytrafia sie w lasach cienistych, listkowatych. Kwitnie w lipe. sierp. ^]. Ma lodyge bardzo galezista, tepo-kariciasta, prawie-walcowata, zupelnie gladka, na na 3—4 stóp lub nieco wiecé] wysoka, w na- sadzie li$ci znacznie-kolankowato - zgrubiala. (Galezie rozlozyste, podzielone, prawie 4kaiiciaste, podobniez gladkie. Liscie wielkie, podluzno-lancetowate , w nasadzie niby w krótki ogonek zwezone, w wiérzcholku tepe i krótko-sztyletowate, gladkie, po: brzegach tylko szorstkie, pod spodem sino-zielonawe, na cal przeszto dlugie, a okolo 3 lin. szer. Lodygowe okrazki maja ich po osm, galeziowe po 6 krótszych, przy kwiatkach za$ stopniowo coraz drobniejsze, potrójne i podwójne. Galazki 4kariciaste, dziela sie na liczne coraz szczuplejsze dwu lub 3dzielne galazeczki, zakoriczone wloskowate- mi szypulkami, i tym sposobem tworzy sie dos obszerna, wiérz- cholkowa, rozpierzchla wiécha. Szypulki 2—3 kwiatowe. Kwiaty drobne, biale, maja korone plaska, o wceieciach sztyletowato-zakon- czonych. Glówki pylkowe z poczatku zólte, pózniéj brunatne. Owoc gladlai. 153. G. vERUM: caule suberecto tetragono subsimplici, (P. zólta) folis 8mnis linearibus sulcatis margine subrevolutis laevibus, ramulis floriferis paniculatis subterminalibus, pedicellis congestis foliosis flores subaequantibus. TETRANDHR IA. 307 JDC. Prodr. YV. 603. Flor. fran. n. 3349. Wild. Spec. Y. 590. Enum. Berol. p. 152. Spreng. Syst.T. 389. .R. et Schult. III. 233. Roth. Germ. II. 181. Pers.Syn. I. 127. Hoffm.Germ.Y. 13. Krock. Siles. n. 221. Bess. Galic. Y. 118. Schlech. Be- rol. p. 103. .BF. Comp. I. 188. Galium verum Zn. Suec. n. 128. Schk. Handb. tab. 23... Lorek Flor. Pruss. tab. 30, fig. 160. Galium luteum Vaill. Paris. p. 18, Lamarck Flor. fran. Marzana, Przytulia, Galium. Syren. stron. 1412. Na lakach, pastwiskach, miedzach, w zaroslach, gajach, w miejscach suchych, b. pospolita. Kwitnie od lipe. do wrzesnia. ^]. Lodygi 1—2 stóp wysokie, juz pojedynezo juz kepiasto-wyra- stajace, czworokariciaste , u dolu gladkie, w górze mniéj wiecéj omszone, czesto brudno-czerwonawe. Liscie (po 8—10 w okraz- kach) bardzo szczuple , równowazkie , króciutko-sztyletowate pra- wie-gladkie 1 polyskujace sie, z obudwu stron rowkiem podluznym oznaczone, !/; lub ?/, cala dlugie, a okolo !/, lin. szerokie. Kwiaty drobne, 2ó!te, nader liezne, slodkiego zapachu, wyrastaja w malych wiechach na wiérzcholku lodygi, i w katach wyzszych lisci osa- dzonych, tworzae wieche skladana, obszerna, mniéj wiecéj scisnio- nag. Dzialy korony jajowo-podluzne, cokolwiek spiczaste, posco rozlozone. Owoc gladki. 154. G. worruao: caule flaecido tetragono super nodos in- — (P.bíala) — crassato glabro patentim ramoso, foliis .octonis oblongo-lanceolatis mucronatis patentüssimis subserratis, pedunculis ra- mosissimis in paniculam dispositis, co- rollae lobis acuminatis, fructu glabro. JDC. Prodr. IV. 596. — Flor. fran. m. 9961. Spreng. Syst.l. 389. R.et Schul. 308 CZTEROPRECIKOWA II 284. Willd. Spec. Y. 590. .Enum. Berol. p. 152. Scop. Carn. n. 155. Roth Germ. 1I. 182. .Pers. Syn.1. 127. Hoffm. Germ.Y. 173. Krock. Siles. n. 224. Dess. Gal. 1. p. 118. Schlech. Berol. Y. ». 103. LLorek. Flor. Pruss. tab. 30, fig. 159. Galium foliis octonis ovato -linearibus subserratis patentissimis mucronatis , caule flaccido, ramis patentibus Li. Flor. Suec. n. 125. Galium album .La- mar. Flor. Fran. Galium album vulgare Vaill. Paris. p. (1. Na pastwiskach, lakach, miedzach, nad brzegami pól 1 lasów, w zaroslach, bardzo pospolita, Kwitnie w lipc. sierpn. ^]. Z ogólnego ksztaltu do poprzedzajacego podobny. Korzeüi ma prawie drzewiasty, lazacy. Lodygi kariciaste, mniéj wiecé] galezi- ste, przy galegziach kolankowato-zgrubiale, juz gladkie , juz delika- tnie omszone. Lisci po 7 lub 8 w okrazkach znacznie szerszych (1—2', lin. szer.), lancetowatych, w nasadzie zwezonych, krótko- sztyletowatych, na brzegu cokolwiek zawinionych 1 drobnemi, do góry zwróconemi szczecinkami poroslych, zreszta z obudwu stron gladkich, roztwartych, pózniéj zwislych. —Wiécha podobnie jak w tamtym galezista, lecz nie tak s$ci$niona. Kwiaty biale, nieco wieksze. Okrazki najwyzsze miedzy kwiatami Olistne. Todygi: nie- kiedy brudno-purpurowemi plamami upstrzone. 155. G.PALUSTRE: caule diffuso 4gono laeviusculo, foliis (P. blotna) | 4—O6nisve obovatis obtusis inaequali- bus glabris, superioribus lanceolatis , peduneulis subterminalibus trichotomis, corollae lobis ovatis muticis, fructu gla- bro laevi. DC. Prodr. IV. 59. — Flor. fran. m. 3360. Wild. Spec. Y. 585. Énum. Be TETRANDII A. 309 rol. p. 152. Spreng. Syst. I. 387. R. et Schul. I. 215. —. Roth. Germ. 1I. 178. Pers.Syn. . 125. Hoffm. Germ. 1. 11. Krock. Siles. n. 215. Bess. Gal.Y. 118. Schlech. Berol. 1. 103. BF. Comp. I. 187. Lorek Flor. Pruss. tab. 30, fig. 158. Galium foliis quaternis obovatis inaequalibus, caulibus diffusis Ln. Suec. n. 126. W miejscach wilgotnych, bagnistych, kolo ro- wów, sadzawek. Kwitnie w lipc. sierpn. ^7]. Lodygi szczuple, 4kariciaste, wietkie, galeziste, rozpierzchle, na ziemi rozpostarte, 4—8 cal. dlug. wstecznie szorstkie, tojest kró- ciutkiemi na dól schylonemi zadziorkami, mianowicie na kantach opatrzone. Liscie (po 4, czasem po 5 lub po 6 w okrazku), nieró- wne, szerokie, króciutko -ogonkowe , przewrotnie-jajowate, lub prawie lopatkowate, tepe, na brzegu mniéj wiecéj szorstkie, a nie- kiedy i pod spodem na $rodkowym nerwie, zreszta gladkie (3—5 lin. dlug. okolo 2 lin. szer.), wyzsze szezuplejsze, leez dluzsze. Kwiaty w mala, wiérzcholkowa 'wiéche zebrane, o szypulkach 3dzielnych. Korona biala, a wciecia j6j jajowate, nieco spiczaste. . Glówki pylkowe brunatnawe. Owoc wielki; zwisly, z dwóch kuli- stych, gladkich polówek zlozony. Znajdowalem odmiany na póltora lokcia wysokie. Po zasuszeniu cala roslina czernieje. b) Owoec gladki, brodaweczkam okryty. 156. G. urramvosuw: foliis senis lineari-lanceolatis mucro- (P. bagnowa) | natis margine retrorso-aculeatis sca- bris, caulibus flaccidis tetragonis re- trorso-scabris, pedunculis fructiferis recüs patentissimis, fructibus tuber- culatis. BF. Comp. Y. 191. .DC. Prodr. IV. 597. lor. fran. n. 9311. Spreng. Syst. I. 388. Roth Germ. ll. 179. 310 | C€ZTEROPRECIKOWA Willd. Spec. Y. 595. Enum. Berol. p. 154. Hoffm.Germ.l.71. R.et Schul. III. 247. Pers. Syn. I. 126. Krock. Siles. n. 217. Bess. Galic. I. 120. Schlech. Berol. I. p. 120. Lorek Flor. Pruss. tab. 30, fig. 162. Galium uli- ginosum Ain. Suec. n, 121. Galium grandiflorum Gilib. Lithuan. m. 4. Aparie palustris minor parisiensis, flore albo Vail. Paris. p. 14. Na lakach mokrych, bagnistych. Kwitnie w czer- wcu, lipc. ^]. | Lodygi wietkie, rozpierzchle, na !/;X—1 stopy wysokie, 4karicia- ste, po kantach drobniutkiemi, na dól skrzywionemi kolcami, osa- dzone. Liscie szczuple, równowazko-lancetowate, sztyletowate, twardawe, po brzegach podobnie jak lodyga szorstkie. W dolnych okrazkach jest ich po 6 zwislych. w górnych 6 lub 8 otwartych lub nieco odgietych. Kwiaty w male, wiérzcholkowe wiéchy zebrane. Korona biala, o weieciach spiczastych. Owoce prawie kuliste, glad- kie, pod szklem powiekszajacém brodaweczkami drobniutkiemi okryte. c) Ormoc szorstko-kosmaty. 157. G. APARINE: caule debili ramoso retrorsum aculeato (P. lepezyca) aspero ad nodos villoso, folis octonis lanceolato-linearibus apiculatis carina et margine retrorsum aculeato-scabris , pe- dunculis simplicibus bifidisque scabris, fructibus globoso-didymis setis apice un- cinatis hispidissimis. DC. Prodr. IV. 608. Flor. fran. n. 3380. Lin. Willd. Spec. I. 587. Énum. Berol. p.154. .R. et Schult. III. 257. .Eoth Germ. II. 187. Pers. Syn. I. 128. .Hoffm. Germ. Y. 14. ..Bess.. Gal. Y. 121. Schlech. TETRANDRI A. 311 Berol.l. 105. BF. Comp.Y. 194. .Lorek Flor. Pruss. t. 31, fig. 165. Galium foliis octonis lanceolatis carinatis scabris retror- sum aculeatis, geniculis villosis, fructu hi- spido Jn. Flor. Suec. n. 128. | Aparine vulgaris Vaill. París. p. 14, tab. 4, fig. 4. Lat. b (fructus). W zaroslach, migdzy krzewami, kolo wsiów przy plotach, miedzy zbozem. Kwitnie w lipe. sierpn. (*) Ten gatunek przytulii odznaeza sie krótkiemi kolcami, czyli zakrzywionemi, tegiemi szczecinkami, ktore kanty jego lodygi, tu- dziez obiedwie powierzchnie lisci, a szezególniéj ich brzegi, okry- waja; za pomoca tych koleów czepia sie latwo otaczajacych przed- miotów. .Lodygi ma bardzo dlugie (niekiedy 3 lokcie) wietkie, kruche, galeziste, przy kolankach mniéj wiecé] kosmate. Lisci w o- krazkach po 8 szezuplych, prawie-równowazkich, króciutkim szty- letem zakoüiczonych, okolo 5—96 lin. dlugich, a !, —1 lin. szerokich. Kwiaty drobne, biale, na szypulkach krótkich, pojedynezych, 2 lub 3dzielnych i szorstkich. | Owoc kulisty, podwójny, dosé wielki, ha- czykowatemi, szorstkiemi szczecinkami okryty. 158. G. varzrAwTIE: caule debili subsimplici ad nodos gla- (P. polna) bro secus angulos retrorsum acule- ato-scabro, folüs octonis linearibus, carina et margine aculeato-scabris , pedunculis simplicibus bifidisque, fru- cibus eloboso - didymis setis apice uncinatis paucis subhispidis. JDC. Prodr. IV. 608. Flor. fran.n. 9381, et Suppl. p. 49. Galium infe- stum Willd. Enwm. Berol. p. 154. Dess. Gal. I. 121. Galium agreste DF. Comp. 1. 194. Aparine vulgaris semine minori Vall. Paris. p. 14, t. 4, fig. 4. et lit. a. 912 CZTEROPREGCIKEOWA Wyrasta na polach miedzy zbozem. (Znajdowa- lem w Augustowskiém kolo Eomzy i Szezuezyua). Kwitnie w czerwc. lipe. (3) Do poprzedzajacego podobny, lecz lodygi ma szezuplejsze, krót- sze, przy kolankach mniéj kosmate, a czesto gladkie. Liscie krót- sze i wezsze. Kwiaty drobniejsze zóltawo-biale. Nakoniec owoc jego mniejszy 1 rzadszemi szezecinkami, cokolwiek haczykowato- skrzywionemi okryty. Dwa te gatunki Sprengel za odmiany uwaza. 159. G. ponsALE: caule erecto-stricto tetragono glabrius- (P. nerwista) culo, folis quaternis lineari-lanceolatis onerviis glabris, peduüneulis axillaribus trichotomis folio multo-longioribus in panieulam terminalem dispositis, bra- cteis obovato-orbiculatis. DC. Prodr. YV.. 600. Flor. fran. Suppl. p. 498. Willd. Spec. Y. 595. Enwm. Berol. p. 154. .Roth | Germ. II. 186. Spreng. Syst. Y. 391. R.etSchult. III. 253. Hoffm. Germ. Y. T4. Pers. Syn. l. 128. Bess. Gal. I. 120. Schlech. Berol. p. 160. BF. Comp. I. 196. .Lo- rek Flor. Pruss. tab. 31, fig. 163. — Ga- lium folis quaternis lanceolatis triner- viis, caule erecto, seminibus hispidis. Lin. Flor. Suec. n. 124. Galium hysso- pifolium Hoffm. l. c. (varietas fructu glabro. Galium trinervium Gilib. .Li- thuan. n. 11. Na lakach, w lasach, gajach, pomiedzy krzewa- mi do$é pospolily. Kwilnie w ezerw. lipe. 2L Ma korzeüi lazacy. Eodyge na 1—3 stóp wysoka, wyprostowa- n3, galezista, ostro-4graniasta, gladka lub drobnemi wloskami mianowicie w górze porosla, czasem po kantach cokolwiek szorst- TETRANDRIA. . 918 kawa, kolankami zgrubialemi opatrzona. Lisci w okrazkach po 4, podluzno-lancetowatych, w wiérzcholku przytepionych, po brze- gach szorstkich, zreszta prawie gladkich, pod spodem bledszych, Jnerwowych na cal lub cokolwiek wiecéj dlugich, a 2—3 lin. sze- rokich. Wyzsze liscie sa krótsze 1 szczuplejsze, a kwiatowe drobne, przeciwlegle, jajowate lub przewrotnie-jajowate, tepe. Kwiaty biale, zebrane w wiéchy z katów lisci i na wiérzcholku lodygi wyrastajace. Szypulki 3dzielne. Owoce kuliste, wloskami haczy- kowatemi mniéj lrb wiecéj okryte. d) Owoc gladki, kwiaty pomieszane. 160. G. vERNUM: caulibus erectis simplicibus aut a basi ra- (P. wiosenna) mosis, folis quaternis trinerviis ciliatis, pedunculis dichotomis ebracteatis folio brevioribus, floribus polygamis, fructibus glabris. JDC. Prodr. YV. 605. — Flor. Murs n. 33583. Scop. Carn. n. 144, tab. 2. BF. Comp. l. 186. Galium Bauhini et ver- num Spreng. Syst. I. 386. Valantia gla- bra Li. Willd. Spec. IV. 952. —.Hoffm- Germ. II. 275. Pers. Syn. I. 129. Sch. Handb. l. tab. 345. "Valantia Scopolii Dess. Vollu. p. 51. Galium polygamum Gilib. Lith. n. 12. Znajdowalem Ww lesie cienistym kolo Radomia. Kwitnie w maju 1 czerwcu. 2] Lodygi kepiasto-wyrastajace, czworokariciaste, proste, zupelnie gladkie, niekiedy mniéj wiecéj omszone, zwykle pojedyneze, na 5— 10 cali wysokie. Liscie (po 4w okrazku) bezogonkowe, eliptycz- ne,tepe, cale, gladkie, po brzegach delikatnie rzesowate, jnerwowe (V5 lub ?/, cal. dlug. a okolo 2—3 lin. szer.), nizsze mniejsze, prze- wrotnie-podluzno-jajowate. Kwiaty drobne, z katów lisci wyzszych i $rodkowych wyrastajdce ; maja korone zóltawa, o wcieciach jajo- wo-lancetowatych; jedne znich sa zupelne, drugie mezkie, plonne. Szypulki prawie o polowe od li$ci krótsze, gladkie , 9dzielne, bez- przysadkowe, po okwitnieniu odchylone. Owoc okraglawy, gladki. Toml. 40 OT", CZTEROPRECIKOWA 66. RUBIA. MARZANA. hurka kielicha jajowo-kulista, brzeg prawie-zaden. Ko- rona 4—35dzielna, kólkowata lub prawie-dzwoneczkowata. Preciki krótkie, do korony przymocowane. Szyjka nitkowa- - ta, dwudzielua. Owoe podwójuy, prawie-kulisty, jagodowy, kielichem nieuwienezony. 161. R. viNCTORUM: herbacea, foliis 4A—6nis subpetiolatis (M. farbierska) ^ lanceolatis supra laevibus, margine carina et secus angulos caulis acule- ato-scabris, pedunculis axillaribus tri- . chotomis, corollae lobis apice sensim. calloso-acuminatis non cuspidatis. JDC. Prodr. YV. 589. Flor. fran. n. 8388. Willd. Spec.l. 608. Enum. Derol. p. 155. Spreng. Syst. Y. 396. Roth Germ. M. 171. .R. et Schult. V. 209. Pers. Syn. 1.129. .Hoffm. Germ. I. 75. Schech. Berol. p. 106. DF. Comp. I. 196. Schk. Handb. tab. 23. LLorek Flor. Pruss. tab. 32, fig. 172. Rubia tinctorum sativa Vaill. Paris. p. 174. Marzana albo heta, hubia sativa Syren. stron. 814. Dziko rosnie na wschodzie i w polud. Europie. W wielu krajach hoduje sig obficie na uzytek far- bierski. Kwitrie w czerweu. 2] Ma korzeri dlugi, lazacy, trwaly, czerwony. /«Lodygi zielne, ga- leziste, czworokanciaste, po kantach krótkiemi, ostremi kolcami najezone. Liscie okregowe (po 4— 6), lancetowate, spiczaste, w na- sadzie w krótki ogonek zwezone, z obudwu stron gladkie, polysku- jace sie, na brzegu i spodnim nerwie drobnemi, bialemi, haezyko- wato-skrzywionemi koleami osadzone, na cal lub póltora dlugie, a okolo ?/, cal. szerok. Kwiaty drobne, blado-zólte, na wierzcholku | TETRANDRI A. 315 galazek w malych wiazkach osadzone. Korona 4—5 razy wocieta, - 0 wcieciach jajowo-podluznych, w wierzcholku $piezastych, nieco stwardnialych, odgietych. Jagody kuliste, gladkie, ezarne. (O upra- wie marzany czyli krapu: Zzys, z r. 1821. V. 16. zr. 1826 III. 113. Past, VI. 18. Oczapowski, Poczqtki gospodar. Bürgera ll. 904. Tenze, Gospodar. wiejskie V. 214. Kluk , Dykc. MI. 31. Bibl. Warsz. 1845, IV. 196). 67. CORNUS. DÉREN. Kielieh drobny, eztéro-zabkoswy, trwaly. Platków w ko- ronie 4, podluznych, bezpaznogeiowyeh, do kielicha przy- mocowanych. Preciki z platkami naprzemianlegle. Szyjka 1. Blizna pojedyneza, tepa. Pestkowiee w ksztaleie jagody, szezatkiem kielicha prawie-nieuwienezony, pestke dwuko- mórkowa, 2ziarnowa, zawiérajqcy. 162. C. SANGUINEA: ramis rectis, foliis ovatis concoloribus (D. éwidwa) ^ subtus puberulis, corymbis depressis planis. DC. Prodr. IV. 212. Flor. fran. n. 3408. Willd. Spec. I. 662. | Enum. Berol. p. 165. Spreng. Syst. I. 451. HR. et Schult. III. 323... Hoffm. Germ. L 78. Pers. Syn. l. 143. Roth Germ. IL. 193. .Krock. Siles. n. 245. | Bess. Galic. Y. 124. — Schlech. Berol. p. 101. BF. Comp. Y. 205. Kluk, Dykc. T. 157. Wodzicki l. 169. Szubert, Opis. 191. Cornus sanguinea Zn. Suec. n. 138. Lonek Flor. Pruss. t. 39 , f. 116. Cornus faemina Vaill. Paris. p. 42. W lasach, gajach, zaroslach. IKwitnie w czer- wcu. STO CZTEROPRECIKOWA Swidwa jest krzewem znacznéj niekiedy wysokosci dorastaja- cym. Kora na grubszych galeziach popielata. Mlode galazki dlugie, walcowate, gietkie, w lecie zielonawe, w zimie pieknie czerwone, gladkie i polyskujace sie. Liscie przeciwlegle, o krótkich ogonkach, jajowate lub prawie-eliptyezne, w wiérzcholku malém, $piczastém przedluzeniem zaxorezone, na brzegu cale, pod spodem bledsze i lukowatemi zeberkami oznaczone (na 2—3 '/; cal. dlug. a 1—2 '/; cal. szer.) ; obiedwie ich powierzchnie okrywaja drobniutkie, przy- tulone wloski. Kwiaty zebrane na wiérzcholkach galazek w pla- :skie podbaldaszki o 5 galezistych promieniach. Kielich omszony. Korona biala lub zielonawa. Owoce czyli jagody kuliste, wielkosci grochu malego, szezatkiem kielicha uwieüezone, po dojrzeniu czar- ne, szorstkawe, drobniutkiemi, szaremi, przytulonemi wloskami . porosle, w srodku zielone, przykrego, gorzko-$ciggajacego smaku. W kazdéj znajduje sie jeden kulisty, twardy orzeszek, w którym dwa sa ziarna, w oddzielnych umieszezone komórkach. 163. C. ws: ramis glabriusculis , foliis ovalibus acumina- (D.wlasciwy) tis utrinque sparse puberulis, floribus ante folia nascentibus, umbellis involucrum 4phyl- lum subaequantibus, fructu ellipsoideo. JDC. Prodr. 1V. 218. Flor. fran.n. 3407. Cornus mascula Jn. Willd. Spec. Y. 661. KEnum. Berol. p. 165. Spreng. Syst. I. 451. R. et Schult. Syst. VI. 219. Roth Germ. IT. - 193. Pers. Syn. 1. 143. Krock. Siles.n. 244. Hoffm. Germ. Y. 48. Schlech. berol. 1. 106. DF. Comp.l. 204. Kluk, Dykc.l. 157. Bess. Volh. *. Wodzicki L. 167. Szubert, Opis. 189. Schk. Handb. tab. 24. Dotad nie wiém z pewnoscia czyli u nas dziko rosnie, lecz na Podolu czesto sig przytrafia. Kwi- inie wezesnie z wiosny. t5 Jest krzewem wiekszym od poprzedzajacego, czasem w drzew- ko wyrastajacym. Ma galezie przeciwlegle, brunatno rdzawe, a mlo- dociane galazki w górze cokolwiek splaszczone i króciutkiemi, przy- TETRANDRI A. 311 tulonemi wloskami okryte. Liície przeciwlegle, ogonkowe , jajo- wate lub podluzne, Spiczaste, zupelnie cale, z obudwu stron, a mia- nowicie pod spodem nader drobnemi, przytulonemi wloskami po- rosle. Kwiaty zólte, drobne; wyrastaja przed rozwinieniem sie lisci; zebrane sa w male baldaszki na wiérzcholku galazek, 1 okrywa ze A listków jajowatych szypulkom prawie-wyrównywajacych zlo- Zona, opatrzone. Owoce eliptyczne, po dojrzeniu pieknie czerwo- ne, miesiste, okolo cala dlugie, kwasno -slodkawego smaku; na Podolu robia z nich smaczny napój dereniakiem zwany. Drewno nader jest twarde i ciezkie. Z prostych Jego galezi robia mocne laski, w Niemezech pod nazwiskiem dée Züegenhayner znajome. 68. TRAPA. KOTEWKA. Kielich nadowoeowy 4dzielny, trwaly. Platków w ko- ronie 4. Glówki pylkowe jajowate. Szyjka pojedyneza, szy- delkowata, w nasadzie troche zgrubiala. Blizna kulista. Za- wiazek 2komórkowy (o jednéj komórce niknacéj) Orzech twardy, prawie-rogowy, 2—4 cierniami, z dzialów kielicha utworzonemi, uzbrojony. Ziarno 1, wielkie, bezperyspermo- we. Zarodek o listkach nierównych. 164. T. NATANS: fructibus 4cornutis, cornubus cruciatim (&. orzech wo- oppositis acutis apice retrorsum barbel- dny) latis, 2 superioribus horizontaliter paten- tibus, 2 inferioribus subascendentibus. JDC. Prodr. lI. 63. Flor. fran. n.3662. Willd. Spec.Y. 681. Enwum. Berol.p. 168. Spreng. Syst.Y. 446... R.et Schult. IT. 306. Pers. Syn. l. 14Y.. Roth. Germ. 1. 192. Krock. Siles. n. 246. Hoffm. Germ. l. 19. Bess. Gal. Y. 124. Schlech. Berol. Y. 107. Kluk, Dyke.YII. 124. Trapa natans Zn. Suec. n. 140. Schk. Handb. tab. 25. Lo- rek Flor. Pruss. tab. 33, f. 115. "Tribulo- 318 CZTEROPRECIKOWA ides vuleare aquis innascens.. Vaill. Pa- ris. p. 194. Wodne kotewki albo orze- e chy, Tribulusaquaticus Syren. stron. 1914. W stawach, jeziorach, w wodach stojacych, ba- gnislych (w Krakow. Sandomir.). Kwitnie w lipc. slerpn. (3) Lodygi dlugie, waleowate. Liscie podwodne, na liezne, szezupte, wloskowate wciecia podzielone, wyzsze za$ po wodzie plywajace, niby w okrag rozpostarte, tró]katne, czyli raczéj rombowe, gladkie, twardawe, prawie skórkowate, w górze nieregularnie zabkowane, przy nasadzie cale, pod. spodem bledsze i zylaste, na cal przeszlo dlugie 1 niemal tylez szerokie. Ogonki znacznie od lisci dluzsze, po s$rodku zwykle wrzecionowato-wydete. Kwiaty wyrastaja z ka- tów lisci; sa drobne, krótko-szypulkowe, wzniesione. Korona bià- lawa,o wcieciach przewrotnie -Jajowatych, tepych. Owoce ezyli orzechy, brunatne lub czarniawe, czterema Spiczastemi rogami uz- brojone, zawiéraja w sobie duze, maczaste ziarno, które po ugoto- waniu dosyé jest smaczném. 69. EVONYMUS. TRZMIELINA. Kielieh 4—3dzielny, plaski, wewnatrz krazkiem tarczo- watym opatrzony. Platków w koronie 4—5 , rozlozystyeh, do brzegu krazka przymoceowanych. Preeików 4— 5 z plat- kami naprzemianleglych , do gruezolków na krazku wysta- jaeyel, przytwierdzonych. Torebka 4—5 komórkowa, 4— Skatna. Ziarno w kazdéj komóree, zwykle pojedyneze, po- wloka, kolorowa, gebezasta, okryte i do wewneirznego kata komórek przymocowanue. 165. E. EUROPAEUS: ramis laevibus, foliis lanceolato-ovatis (T. zwyezajna) tenuissime serratis, pedunculis subtri- floris, petalis oblongis subacutis, lobis capsularum obtusis. JDC. Prodr. IL 4. . Flor. fran. m. 4069. Wild. Spec. l. 1130. Enum. TETRANDR I A. 319 Berol. p. 255... Spreng. Syst. I. 788. Ri. et Schult. V. 464. Pers.Syn.Y. 243. Hoffm. Germ. Y. 113. — Schlech. Berol. p. 185. BF. Comp.Y. 310. Szubert, Opis. p. 228. "Tenze, Rozpraw. o sklad. nas. tab. HE, fig. A. Evonymus vulga- ris Scop. Carn. n. 261. Gilib. Lithuan. n. 228. Bess. Gal. I. 18. Evonymus europaeus Jm. Suec. n. 204. Schk, Handb. tab. 48. — Lorek Flor. Pruss. tab. 49, fig. 26. Evonymus vulearis granis rubentibus Val. Paris. p. 51. W gajach, lasach, zaroslach, na gruncie nieco wilgotnym. Kwilnie w koficu maja 1 w czerweu. 5 Jest krzewem na 4 lub 5 lokci wysokim, o galeziach przeciw- leglych , szaro-brunatnawa, miekka kora pokrytych. Mlode pedy prawie-Agraniaste, zielone, gladkie. Liscie przeciwlegle, na krót- kich ogonkach, jajowo-lancetowate , Spiezaste , drobno-pilkowane, z obudwu stron gladkie, pod spodem zylaste na 2—4"/, cal. dlug. a okolo 1—2 cal. szerokie. Kwiaty osadzone w katach lisci, na szy- pulkach dosyé dlugich, troche splaszezonych, w górze 2—3dziel- nych. Klapki kielichowe tepe, na dóF odrzucone. Platków 4 po- dluznych, ku nmasadzie szezuplejszych, niemal - lopatkowatych , cokolwiek s$piczastych, zielono -zóltawych, okolo éwieré cala dlugich. Glówki pylkowe podwójne, zóltawe; szyjka od precików krótsza. Torebki po dojrzeniu rózowo-cieliste, zwykle Akatne, 4ko- mórkowe. "W kazdéj komórce jedno jest ziarno, Jajowo-kuliste, : gladkie, biale, powloka pomaraüezowa, miesista, gebkowata, calko- wicie otulone. Czesto Jedna, d'wie, a nawet trzy komórki puste by- waja, a powloka niekiedy dwa okrywa ziarna. Szypulki owocowe okolo cala dlugie. Drewno dosé twarde, blado-zólte , do bukszpa- nowego podobne. 166. E. vERRUCOSUS: ramis verrucosis, foliis ovatis subser- GE e iapowaa) ratis, pedunculis 3floris, petalis ova- tis, capsulis obtuse tetragonis. 320 CITEROPRECIKOWA . DC. Prodr. 1L. 4. Scop. Carn. n. 268.. Willd. Spec. Y. 11831. Enum. Derol. p. 250. .R. et Schul. V. 465. Spreng. Syst. I. (88. — Pers. Syn. I. 243. Jacq. Austr. tab.A9. Bess. Gal. I. 184. Gilib. Lithuan. n. 225. Szu- - bert, Opisan. 231. Tenze, Rozpraw. o skladz. nas. tab. ML, 9g. B. — Lore Flor. Pruss. tab. 49, fig. 2601. — - W lasach i gajach, na gruneie suchym b. pospo- lity. Kwitnie w maju, ezerw. Krzew ten mniejszy od poprzedzajacego, ma galezie cienkie, walcowate , szare, drobnemi, ciemniejszemi brodaweczkami gesto okryte. Li$cie równie jak w tamtym przeciwlegle, lecz mniejsze (2— 3 cal. dlug. 1—1 !/; szerok.) i na krótszych ogonkach, podluzno- Jajowate , w wiérzcholku $piezasto-przedluzone , 1 nieznacznie pil- kowane, gladkie, delikatne. Szypulki kwiatowe dlugie, szczuple, prawie-nitkowate, w wiérzcholku 2—93dzielne 1 maletkiemi, rów- nowazkiemi przysadkami opatrzone. Kwiaty nieco mniejsze, maja korone zwykle ze 4 platków jajowato - okraglawych, tepych, pla- skich, brunatnawych, zlozona. Preciki bardzo krótkie. Torebki po- spolicie 4katne, 4komórkowe, blado-rózowego koloru. Ziarna w komórkach pojedyncze, kulisto jajowate , czarne , gladkie , poly- skujace sie, powloka szkarlatno-pomaraüczowa, w górze otwarta, okryte. Czesto i tu niektóre komórki puste bywaja, a powloka dwa nasiona okrywa. Niektórzy autorowie mylnie czarna powloke ziarnom tego gatunku przypisuja. W okolicach Rajgroda krzew ten wiesniacy bryzguling, zowia. 70. PLANTAGO. BABKA. Kielich gleboko 4 razy weiety, wzniesiony, trwaly. Ko- rona 1 platkowa, bloniasta, sucha, o rurce wydetéj i brzegiem 4 razy wcietym, rozlozystym. Preciki bardzo dlugie, wysu- nioue, do rurki przymocowane. Gláówki pylkowe podluzne, w nasadzie sercowate. Torebka wkolo-pekajaea, 2komór- TETRANDR I A. 321 kowa, 2 lub wielo-nasienna. Ziarna do przegródki podluz- néj przymoeowane. (Kwiaty bezszypulkowe, w klos podlu- zny lub glówkowaty zebrane). a) .Bezlodygowe (SKOEOJRZA). 167. P. waom: foliis subovatis dentato-sinuatis nervosis (B. wielka) | glabriusculis, scapo tereti, spica cylindrica, floribus arcte imbricatis, capsula 8sperma radice perenni. Spreng. Syst. T. 433. Willd. Spec. Y. 641. JEnum. Berol. p.159. .R. et Schult. VIT. 111. oth Germ. Yl. 169. — Pers. Syn. I. 138. Hoffm. Germ. Y. 15. DC. Flor. fran. n. 2296. Krock. Sies.n. 2831. Schech. Berol. p. 108. .Bess. Galic. I. 122. .B.F. Comp. I 198. Schk. Handb. tab. 23. Lorek Flor. Pruss. tab. 81, f. 166. Plantago foliis ova- tis glabris, scapo tereti, spica flosculis im- bricatis. Lin. Flor. Suec. n. 129. Plantago latifolia sinuata Vaill. Paris. p. 160. Bab- ka, Plantago Syren. stron. 1129. Bardzo pospolita kolo dróg, na Scieszkach, dzie- dziicach, polach, lakach, w ogrodach i t. p. m. K wi- tnie od ipea do Jesieni. 7] Korzen galezisty, twardy, prawie-drzewiasty. Bu korzenio- we dlugo lub krótko-ogonkowe, jajowate, w nasadzie zwezone, tepe, na brzegu cale lub cokolwiek zabkowane, czasem plytko-wy- cinane, pod spodem 5— 7 zeberkami oznaczone, gladkie lub deli- katnemi wloskami z obudwu stron porosle; zazwycza] w okrag na ziemi rozpostarte. Glabik pojedynezy, prosto- stojacy, czasem po- dnoszacy sie, od lisei dluzszy, prawie-walcowaty, tegi, glàdki lub omszony. Klos pojedynezy, wiérzcholkowy, wyprostowany, wal- cowaty (od 2—3 cali az do stopy dlugi. Sklada sie z licznych drobnych, prawie-bezszypulkowych , dachówkowato-sc:sle ulozo- nych kwiatów. Nitki precikowe bialawe, glówki zólte. Torebki Tom]. 41 022 CZTEROPRECIKOWA jajowo-walcowate, od kielicha dluzsze , gladkie, I5niace, wcieciami zwislemi korony uwienezone, zawiéraja wewnatrz pospolicie 10 tub 12 nasion. Wiesniacy w Augustow. ten gatunek , równie jak i nastepny, skolojrzg zwykle nazywaja. 168. P. wxDta : foliis oblongis breviter petiolatis nervosis (-B. $rednia) subintegerrimis utrinque villosis,. scapo tereti, spica oblonga, capsula 2—4sperma. Spreng. Syst. 1. 434. Willd. Spec. 1. 642. Enum. Berol. p. 160. .R. et Schul. IIl. 115. Jioth. Germ. IL. 170. .Scop. Carn. n. 162. . Pers. Syn.l, 188. .DC. Flor. fran. n. 2298. Hoffm. Germ. Y. (5. Bess. Galic. I. 122. Schlech. Berol. Y. 108. .Lorek Flor. Pruss. tab. 31, f. 167. Plantago foliis ovato-lan- ceolatis pubescentibus, spica cylindrica, scapo tereti Ln. Flor. Suec. n. 130. Plan- tago latifolia incana Vadll. Paris. p. 160. Mniejsza albo $rednia babka: Plantago media Syren. stron. 1129. Równiez pospolity gatunek, mianowicie na la- kach, pastwiskach, w zaroslach, kolo dróg. Kwitnie od maja do lipea. ^]. Do poprzedzajacego podobny, lecz ma liscie bardzié; podluznie jajowo -lancetowate, lub prawie-eliptyczne, krótko-ogonkowe, z obudwu stron omszone, i na brzegu podobniez albo zupelnie ca- le albo mn:éj wiecéj zabkowane. — Glabik szezuplejszy, omszony. Klos krótszy. Rurka korony brzuchato-wydeta, a dwa jéj wciecia zwisle. Preciki 4 lub 5 razy od korony dluzsze, maja nitki fioletowo- czerwone, glówki biale. Torebki zwykle dwuziarnowe. Kolo Lom- iy znajdowalem odmiane z klosem w wiérzcholku rozdwojonym. 169. P. rANcEoLATA: foliis lanceolatis utrinque attenuatis (B. lancetowata) mnervosis subdenticulatis glabriuscu- lis, scapo angulato, spica ovato- oblonga, bracteis scariosis, , calyce carinato-ciliato. JY dE 4T Bo As Nuls 3298 Spreng. Syst. Y. 434. Lin. Willd. Spec. I. 643. .Enum. Berol. p. 160. Fi. et Schult. II. 115. Hoffm. Germ. I. 16. Krock. Siles. n. 934. Roth Germ. II. 171. DC. Flor.fran.n. 2299. Bess. Galic. I. 123. Schlech. Berol. l. p. 109. BF.Comp. 1. 199. ILorek. Flor. Pruss. tab. 32, f. 168. Plantago fo- liis lanceolatis, spica subovata nuda, scapo angulato .Ln. Flor. Suec. m. 131. Plantago angustifolha major Vaill. Paris. p. 160. 'Trzecia babka mniejsza: Arnoglossa v. lanceolata Syren. L. c. Na pastwiskach, miedzach, w ogrodach, zaro- Slach. Kwitnie prawie przez cale laio. p Korzeü zwykle galezisty, drzewiasty, wloskami opatrzony, wy- puszeza liezne liscie, lancetowate, po obu koücach zwezone , na brzegu zupelnie cale lub drobno-odlegle zabkowane, zwykle 5ner- wowe, 2 obudwu stron mniéj wiecé] omszone, 4—5 cali dlugie, a od dwóch lub trzech linij, na cal lub nieco wiecéj szerokie. Gla- bili prosto-stoJace lub pochylone, rowkowato-kanciaste, rzadkiemi, roztwartemi wloskami porosle, od 3 cali do jednéj stopy a nawet nieco wiecéj wysokie. Klos krótki (od 4 lin. do 1'/; cal. dL), jajo- wato-podluzny, niekiedy prawie-ostrokregowy, brunatny, czasem prawie-ezarny. Kielich nieco wydety, gladki, tylko w górze po brzegach z dwóch stron przeeiwleglych rzedem krótkich , biatych wlosków porosly. Weiecia korony Jajowate, spiczaste, smuga bru- natnawa, podluzna, przez $rodek oznaczone. Nitki biale, glówki blado-zóltawe. Torebki dwuziarnowe. Nasada lisci niekiedy ge- stym, dlugim, szarym kutnerem okryta. b) 4Zodygowe. 170. P. AnENARIA: caule herbaceo erecto ramoso, folus li- (B. piaskowa) | nearibus integris, spicis ovato-oblongis 324 CZTEROPRECIKOWA imbricatis, bracteis e basi dilatata acu- minatis subrotundo-ovatis apice herba- ceo instructis, inferioribus spathulatis reliquis obtusissimis , calycis laciniis in- aequalibus, anterioribus spathulatis ob- tusis, posterioribus lanceolatis acutis. BF. Comp. Y. 202. .R. et Schult. TIT. 146. Willd. Enwm. p. 162. Schlech. Berol. p. 110. Pers. Syn. I. 140. .DC. Flor. fran. n. 2315. Bess. Gal. I. 123. Lorek Flor. Pruss. t. 32, f. 169. Psy- lium ramosum G3lib. Lith. n. 18. Plan- tago indica? Spreng. Syst. I. 440. Psyl- lium majus erectum Vaill. Paris. p. 165. Przytrafia sie gdzieniegdzie na polach nieuro- dzajnych, piaszezystych. Kwitnie w lipe. sierp. (3) Wszystkie ezesci téj rosliny szaremi, krótkiemi wloskami mniéj lub wiecéj porosle. Korzeü pojedynczy, pionowy, drobnemi wló- knami opatrzony. Lodyga dorasta !/ stopy lub nieco wiecéj wy- sokosci; jest prosto-stoJaca, walcowata, galezista,!o galeziach prze- ciwleglych. Liscie szczuple, równowazkie ,"w nasadzie zwezone , w wierzcholku $piczaste , zupelnie cale lub drobniutkiemi, odlegle- mi zabkami na brzegu opatrzone , 1—1 ?/; cal. dlugie, a /5—1 lin. szerokie. Szypulki prawie li$ciom wyrównywajace, walcowate, dosé licznie na. wiérzcholkulodygi i galazek niby w baldaszkogrony równowysokie zebrane, a niekiedy ponizéj pojedynezo po dwa lub kilka w katach lisci osadzone. Najnizsze nasadowe przysadki ;okra- glawo-jajowate, na brzegu blonka rzesowata opasane, w wiérzchol- ku li$ciastám , szezuplém, od klosa krótszém przedluzeniem opa- irzone. Dzialy kielicha nierówne: dwa zewnetrzne (czyli przednie) wieksze, lopatkowate, tepe, blonka obwiedzione, dwa za$ wewne- trzne (ezyli tylne) szezuplejsze, spiczaste , blonkowate, na grzbiecie Inerwowe. Rurka korony wydeta, a wciecia jéj Spiczaste. Preciki dwa razy od korony dluzsze;glówki ich zólte. Ziarn w torebce dwa podluznych, brunatnawych. Cala roslina ma goryez w sobie, - Kolo Lomzy przy Kalinowie dosé obficie rosnie. TETRANDRI A. 325 71. CENTUNCULUS. NIEDOSPIAZEK. Kielich podowocowy, 4 razy weiety, trwaly. Rurka ko- rony prawie-kulista; brzeg o4 weieciach otwartych. Preci- ki. do korony przymocowane i wcieciom jéj przeciwlegle. Nitki precikowe krotkie, glówki okraglawe. Blizna pojedyu- cza, glóweezkowata. Torebka kulista, wkolo-pekajaca, 1ko- mórkowa, wielonasienna. Ziarna do Srodkowego osadnika przymocowane. 171. C. wrNIMUs: foliis alternis ovatis mucronatis sessili- (AN. nizki) bus, floribus sessilibus, calycis laciniis | anguste lineari lanceolatis. acuminato- subulatis capsulam globosam subsupe- rantibus. DC. Prodr. VIIL. 72. Flor. fran. n- 2338. BF. Comp.1.208. Willd. Spec. I. 653. R.et Schult. VI. 110. Spreng. Syst. I. 440. Roth Germ.1I. 169. Krock. Siles. n. 242, tab. 84. Hoffm. Germ. Y. 1T. Pers. Syn. Y. 141. Schk. Handb. tab. 24. Schlech. Berol. Y. p. 110. Kluk, .Dykc. III. 188. Lorek Flor. Pruss. tab. 208, f. 1148. Centunculus foliis alternis ova- tis Lin. Plor. Suec. edit.l, n.129. Ana- gallis paludosa minima, foliis rotundis alternatis Vaill. Paris. p. 12, tab. 4, f. 2 (optim.). Na gruntach piaszezystych , wilgotnych , glinia- slych, na pastwiskach (w Mazowiec. Lon Góry i Czerska) Kwilnie w lipe. sierpa. (3) Mala, rzadko nad póltora cala wyzsza roslinka. Ma korzeri drobny, z nitkowatych wlókienek zlozony. Lodyga pojedyneza lub od nasady galezista, prawie-walcowata, i równie jak inne czesci gladka. Liscie niemal bezogonkowe,naprzemianlegle, jajowate, Li 326 ! CZTEROPRECIKOWA Spiczaste, w nasadzie zwezone, zupelnie cale, 1/ —2 lin. dlugie, a 1 lin. szerokie. Kwiaty w katach li$ci pojedynezo-osadzone, kró- ciutko-szypulkowe. W'eiecia kielicha. szezuple, równowazko-lan- cetowate, w wiérzcholku szydlaste. Korona maleüka, biala lub bla- do czerwonawa. "Torebka kulista, szyjka uwielczona, od kielicha, krótsza, wkoló-pekajJaca. Ziarna liezne, katowate, brunatue, bro- daweczkami subtelnemi okryte. Rycina Krokiera niedokladnie ja wystawia. 79. SANGUISORBA. XRWISCIAG. Kielieh podowoeowy, z dwóch listków (luszezek DC.) zlozony. Korona (kielieh kolorowy DC.) nadowocowa, pra- wie-kolkowata, 4 razy wcieta, o0 weieeiach jajowatych, nie- mal-tepych. Preciki do ruürki przymocowane i weieciom korony przeciwlegle. Glówki okraglawe. Dlizna glówkowa- ta. Torebka 4graniasta, szyjka, uwiehezona, prawie 2ko- mórkowa , 2nasieniia. 172. S. orrrciNALIS: spicis oblongis, staminibus corollam CK. lekarski) ^ subaequantibus, foliis interrupte-pin- natis glabris, foliolis subcordato-ova- tis argute dentatis. Spren. Syst. I. 433. .DC. Prodr. 1I. 593. Flor. fran.n. 9121. Willd. Spec. I. 6583. Enwm. berol. p. 163. .R. et Schult. MI. 206. Roth Germ. II. 176. Pers. Syn. l. 141. .Hoffm. Germ. I. 18. Schlech. Berol. Y. 111. — Bess. Galic. 1. 124. Krock. Siles. n. 243. DF. Comp. 1. 204. Sanguisorba of- fiimalis Lin. Suec. n. 197. Schk. Handb. tab. 94... Lorek: Flor. Pruss. tab. 33, f. 113. Pimpinella officina- lis Lamar. Flor. fran. Pimpinella Sanguisorba major Val. Paris. p. 159. Sowia strzala, albo rozyczka TETRANDR IA. 321 Panny Maryi Sanguisorba Syren. stron. 81. Przytrafia sie na lgkach wilgotaych, w zaroslach. Kwitnte w lipe. sierp. 2] todyga na póltory, dwie lub nieeo wiecéj stóp wysoka, prosta, katowata, galezista, gladka. — Liscie naprzemianlegle, nieparzysto- pierzaste. Listki przeeiwlegle, ogoneczkowe, jajowo - podluzne, w nasadzie mniéj-wiecéj sercowate, w wiérzcholku tepe, na'brze- gu ostro-pilkowane, z obudwu stron gladkie, pod spodem bledsze . wyzsze wieksze, dolne stopniowo-mniejsze , w nasadzie zazwyczaj przysadka lancetowata, cala lub zabkowana opatrzone. Ogonek lisei Jodygowych ma podobniez dwie przysadki ksiezycowate lub prawie-nerkowate, na zewnetrznym brzegu zabkowane. Liscie wyzsze coraz krótsze i z mniejszéj liczby listków zlozone; najwyzsze zas$ na galeziach trójdzielne lub niemal pojedyneze, w postaci ma- lych luszezek jajowatych, brunatnawych. Kwiaty drobne, zebrane w klosy podluzne, walcowate lub okraglawe, tepe, ciemno-purpu- rowe, !/—1 cal. «lbo troche wiecéj dlugie , na wiérzeholku lodygi igalezi osadzone. Kielich dolny z dwóch listków | $piczastych zlo- iony. Korona na zawiazku przymocowana, 4 razy wcieta. Preciki od korony nieco-krótsze. Owoc jajowato-podtuzny, prawie skrzy- delkowato-czworograniasty. 19. ALCHEMILLA. GWIAZDOSZ. Kielich trwaly, o ruree waleowatéj, w wiérz^holku nieco Scie$uionéj, na brzegu S razy wciety; o wcieciacl naprze- mian-mniejszych. Korona zadna. Preciki.na pier$cieniu gru- ezolkowatym osadzone, i weieciom mniejszym kielicha prze- ciwlegle. Glówki okraglawe. Zawiazek jajowaty. Szyjka pojedyneza, do boku zawiazka przytwierdzona. Ziarno 1—3, w kielichu trwalym zaunkuiete. 118. A. vurcanis: foliis reniformibus plicato-concavis 9lo- (G. pospolity) — bis serratis, caule petiolisque glabrius- culis, floribus dichotomis corymbosis. 328 CZTEROPRECIKOWA JDC. Prodr. Wl. 589. Flor. fran. n. 3724. Wild. Spec.Y. 698. Enum. Be- rol. p. 170. Spreng. Syst. I. 454. R. et Schult. III. 468. Pers. Syn. T. 149. Roth Germ. II. 195. .Hoffm. Germ. I. 19. Krock. Siles. n. 241. Schk. Handb. tab. 26. Bess. Galic. 1. 125. Schlech. Berol. I. 1431. .BF. Comp. Y. 209. Lo- rek Flor. Pruss. t. 34, fig. 118. Alche- milla foliis palmatis Ln. Flor. Suec. m. 141. Przywrot albo Przywrotnik: Al- chimilla v. Pes- Leonis Syren. stron. | 926. Na lakach, pastwiskach, miedzach, w gajach (w Augustow. bardzo pospolity. w Mazowiec. rzad- ki). Kwilnie w ezerwe. ^]. Korzeü gruby, ukosny, prawie-drzewiasty, gestemi opatrzony wlóknami. 4odygi slabe, z poczatku na ziemi rozeslane, w czasie kwitnienia podnoszace sie, 6 — 10 cali wysokie, walcowate, galeziste, jedwabistemi wloskami okryte. Liscie okraglawo-nerkowate, ko- rzeniowe wieksze, na dlugich ogonkach, faldowane, na 7—10 kla- pek jajowatych, tepych, ostro-pilkowanych, weiete. Obiedwié ich powierzchnie jedwabistemi, przytulonemi wloskami okryte, na ob- wodzie za$ wloski sa dluzsze 1 proste. — Liscie lodygowe mniejsze, krótko-ogonkowe lub bezogonkowe, 5—6klapkowe, 1 do tamtych podobne; najwyzsze przy kwiatach drobne, naksztalt przysadek weinano-zabkowane. Kwiaty liczne, maleükie, zólto-zielonawe, zebrane w wiazeezki ezyli baldaszkogrony dwudzielno - galeziste, na wiérzcholku lodygi 1 w katach galazek osadzone. .Preciki krót- sze. od kielicha. Giówki pylkowe drobniutkie, brunatne. Ziarno jedno, stozkowate, gladkie, w kielichu zamkniete. Znajduja sie od- miany u których lodygi, li$cie, a mianowicie ogonki li$ci korzen:o- wych gestym, kutnerowatym wlosem sa okryte. Czasem kielich Jest 10 razy weiety, i wtedy precików jest 5. Wiesniacy w Augu- stow. te rosline gesce-dapki zowia. TETRANDRI A. 329 174. A. ARVENSIS: foliis pubescentibus petiolatis 3partitis, (G. polny) ^ lacinis 2—3fidis, floribus axillaribus glomeratis. | JDC. Prodr. Y. 590. — Flor. fran. n. 9121. Scop. Carn. n. 115. BF. Comp. I 210. Alchemilla Aphanes Spreng. Syst. l. 454. R. et Schult. MI. 470. Willd. Spec. Y. 699. Hoffm. Germ. 1. 19. Bess. Gal. 1. 125. Schlech. Berol. p. 112. LLorek Flor. Pruss. tab. 34, f. 119. Apha- nes arvensis Lin. Suec. n. 143. Pers. Syn. l. 150. Krock. Stiles. n. 249 , tab. 35. Schkuhr. Handb.tab. 26. Alchimil- la montana innima Val. Paris. p. 4. Przytrafia sie, lubo rzadko, na polach glinkowa- tych (w Krakow. Lubelsk). Kwitnie od ezerwca do sierpn. (3) Cala ta roslinka mniéj wiecéj jedwabistemi wloskami jest po- rosla. Korzeü roczny, wlóknisty. Lodyga pojedyneza lub od nasady galezista , prosta lub podnoszaca sie, walcowata , li$cista , na 2—95 cali wysoka. Liscie drobne, naprzemianlegle , krótko-ogonkowe, . na 3 klapki klinowate podzielone; kazda klapka zwykle jest 3, cza- sem 4 razy wcieta, o wcieciach podluznych albo równowazkich, nie- mal-tepych. W nasadzie ogonków znajdujga sie dwie przysadki okraglawe, wcinano-zabkowane, pret obejmujace. Kwiaty drobniut- kie, krótko - szypulkowe, miedzy przysadkami umieszczone. Kie- lich 8 razy weiety, o weieciach naprzemian mniejszych; niekiedy bywa tylko 4 razy io Precik czestokroc jeden. Szyjka jedna lub dwie. 14. MAJANTHEMUM.. MAJOWNIK. Okrycie kwiatowe pojedyneze (korona), gleboko 4dziel- ne, o dzialacl roztwartych lub zwislyeh. Preeiki do dna okryeia przymocowane i dzialom jego przeciwlegle. Nitki Tom I. 42 330 CZTEROPREGCIKOWA szydelkowate ; glówki owalne, prosto-stojace. Dlizna tepa. Jagoda kulista, w mlodoSci zwykle plamkami e 9— 3komórkowa. Komórki L1ziarnowe. 175. M. zrroniuw : caule angulato subtriphyllo, foliis pe- (M. dwulisciowy) tiolatis cordatis, floribus racemosis qua- drifidis. BF. Comp. 1. 205. DC. Flor. fran. n. 1863. . Spreng. Syst. 1. 452. Con- vallaria bifolia. Lin. Scop. Carn.n. 422. Whlld. Spec. Yl. 164. .Enum. Berol. p. 911. Pers.Syn.1. 313. Hoffm. Germ.1. 163. Krock. Siles. n. 536. Schlech. .De- rol.l. p. 190. Kluk, Przydatek do .Dykc. 190. — Convallaria foliis cordatis Ln. Flor. Suec.n. 296. Majanthemum Con- vallaria Roth Germ. II. 196. Bess. Gal. I. 122. Lorek Flor. Pruss. tab. 33, fig. 177. Convallaria quadrifida Lamar. Flor. fran. Lilium convalium minus Vaill. Paris. p. 117. Jednolist. Uni- folium Monophyllum Syren. stron. 1910. Bardzo pospolita roslina w gajach 1 lasach cie- nisych, nieco wilgotnych. .:Kwitnie w koncu maja | w ezerwe, 2| Korzen lazacy, galezisty, stawowaty, przy kolankach wlókna- mi okregowo-opatrzony. Lodyga prosto-stojaca, na 39—7 cali wy- soka , pojedyneza, niewyraznie kanciasta, w nasadzie przysadkami pochewkowatemi otulona, zreszta gladka, zazwyezaj dwulistna. Liécie naprzemianlegle , na krótkich ogonkach, jajowo-sercowate, mniéj wiecéj szezytowato - $piczaste, z wierzchu gladkie, pod spo- dem na nerwach równie jak i ogonki delikatnie omszone, na pól- tora lub dwa cale dlugie, a na !/; lub 1'/; cala w nasadzie szerokie; nizszy pospolicie jest nieco wiekszy. Kwiaty drobne, biale, w gro- no wiérzcholkowe, pojedyneze, proste , blizko na cal dlugie, zebra- * TETRANDR IA. 391 ne. Szypuleczki pojedyneze, podwójne , czasem potrójne, w nasa- dzie drobniutkiemi przysadkami opatrzone. Wciecia korony zwisle, Jajowate, niemal-tepe. Precików najezesciéj 4; glówki owalne, zól- tawo-biale. Jagody kuliste, sztyletowate, w mlodosci bialawe, czer- wonawemi plamkami nakrapiane, dojrzale calkowicie czerwone. Ziarn w kazdéj 3, prawie-jajowatych, z jednego boku bardziéj wy- puklych, twardych. 75. PARIETARIA. POMURNIK. Kwiaty pomieszane. Zupeln. Okryeie pojedyneze (kielich), jednolistkowe , dzwoneezkowate, 4 razy weiete. Preeiki na dnie okrycia osadzone, i wcieeiom jego przeciwlegle. . Nitki szydelkowate, z poczatku skrzywione, potém sprezysto-roz- kladajace sig. Glówki pylkow. podwójne, okraglawe, wznie- Sione. Zawiazek owocowy jajowaty, blizna pendzelkowata, uwienezony. —Owooc blyszeza3cy, jajowaty, jedno-ziarnowy, kielichem wiekszonym i w górze stulonym okryty. Zensk. nie maia, preeikow, zreszta, tamtym podobne. 176. P. orriciNALIS: foliis alternis oblongis utrinque atte- (P. lekarski) | nuatis integerrimis triplinerviis utrin- que pubescentibus, floribus dichoto- me glomeratis, involucris 2—3phyl- lis. | Spreng. Syst. VIL.914..F. et Schult. III. 464. Wild. Spec. IV. 953. Enum. Berol. p. 1040... DC. Flor. fran. m. 2135. Hoffm. Germ. Il. 275. Pers. Syn. 1l. 555. Schlech. .Derol. p. 112. Dess. Gal. 1. 125. Schkuhr. Handb. tab. 946. Lorek Flor. Pruss.tab. 198, f. 1093. Parietaria erecta.D.F. Comp. 1.208. Parietaria officinarum et Dios- coridis Vaill. Paris. p.151. Pomurne 332 CZTEROPRECIKOWA ziele: | Parietaria, Mean Syren. stron. 855. Przy plotach i murach, lecz rzadko sie przytrafía (Kolo Warszawy i Radomia). Kwitnie w lipcu i sier- pniu. 2| Ma lodyge prosta, mniéj-wiecéj galezista, walcowata, omszona, li$cista, na 1—2 stopy wysoka. Liscie naprzemianlegle, ogonko- we, podluzne, po obu koüicach zwezone, w wiérzcholku szezytowato $piezaste, na brzegu zupelnie-cale, z obudwu stron drobniutkiemi , szorstkiemi szezecinkami okryte, pod spodem bledsze i nerwem 3dzielnym oznaczone, na 1'/, —3 cali dlugie, a / —1/; cal. sze- rokie. Kwiaty drobne, zielonawe, zebrane w liczne kupki glówko- wate, o szypulkach dwudzielnych, w katach li$ci osadzonych. Mie- dzy zupelnemi znajduja sie zefiskie. Piérwsze maja kielich 4 razy weiety, o weieciach przytepionych , otwartych; precików 4 których nitki stawowate , sprezysto-odskakujace. Szy]ki nie ma. Drugie tojest zenskie, maja woeiecia kielicha Spiezaste, stulone, szyjke w wiérzcholku zgrubiala. Ziarno jedno, jajowate, po dojrzeniu czarne, blyszezace, kielichem okryte. Przy kwiatach znajduja sie drobne przysadki naksztalt okrywy 2.—3listkowé]. Rzed dwuslupkowy | (ligynia). 76. CUSCUTA. KANIANKA. Kielich kubeezkowaty , 4—3 razy weiety, tepy, w na- sadzie miesisty. Korona sloikowato-dzwonkowata lub kuli- sta, na brzegu 4—5 razy wcieta, od kielicha troche dluz- Sza. Preciki w otworze korony osadzone ; z jéj weigeiami naprzemianlegle, nagie lub w nasadzie 4—9 luszezkami (miodnikiem) opatrzone. "Torebka okraglawa, nasada, peka- jàca, 2komórkowa. Komórki 1— 3ziarnowe. —Zarodek sli- makowato-skreeony. | TETRANDR I A. 3393 177. C. EUROPAEA: floribus (saepius 4fidis) subsessilibus , . (K. pospolita) | corolla fauce nuda, stigmatibus acutis filiformibus. R. et Schul. VI. 199. Spreng. Syst. I. 865. SchMech. Bevol. I. 151. Hoffm. Germ. Y. 80. BF. Comp. 1. 342... Lo- rek Flor. Pruss. tab. 34, fig. 180. Cu- scuta major DC. Flor. fran. n. 2154. Prodr. YX. 452. Vaill. Paris. p. 43. Cuscuta vulgaris Pers. Syn. I. 289. Bess. Galie. Y. 126. Cuscuta filifor- mis a Lamark Flor. fran. Cuscuta te- trandra Moench. Method. 461. Cuscu- ta tubulosa Presl. (secund. Nomencl. Steud.). Cuecutae europ. var. « major Lin. Suec. n. 144. Krock. Siles.n. 250. Schk. Handb. tab. 21. Kania przedza albo Wylup swojski: Cassuta, Cuscu- ta, Podagra lini Syren. stron. 1515. W ubis uM zaroSlach, gajach olszowych 1 t. p. m. Kwitnie w lipcu, sierpn. (-) Pasorzytna, bezlistna roslina, skladajaca sie z cienkich, nitkowa- tych, galezistych, bialawych lub ezerwonawych lodyzek, któremi okreca sie kolo innych roslin, a mianowicie okolo pokrzyw , nu, konopi , ostów , chmielu i t. p. wpuszeza w nie malerkie, broda- weczkowate korzonki,i sok z nich wyciaga. Kwiaty jéj drobne, bezszypulkowe, skupione w male glówki czyli kupki okraglawe, po bokach lodyzek rozrzucone, blado-czerwone lub biale. Kielich rurkowaty, miesisty, 4klapkowy (". Korona zwykle 4, czasem 5 razy wcieta, w otworze naga, o weieclach jajowatych , niemal- te- pych. Precików tyle ile wcieó koronowych i z niemi naprzemian- leglych. Glówki serduszkowate, dwupolówkowe, 2ólte. Szyjek za- ] () W dyagnozie jednak p. Choisy, autora Monografii roslin powo- jowatych (Convolvulaceae), umieszczonéi w tomie IX Prodr. DC. czytam: »Calyce Spartito.* . 334 CZTEROPRECIKOWA wsze dwie, w nasadzie szczuplejszych, odosobnionych. Niekiedy kie- lich i korona sa 3 razy woiete, a wtedy i precików 3 bywa. To- rebka okraglawa, szezatkami korony uwiericzona, pod spodem do- kola pekajaca; zawiéra 4 ziarn skosno-jajowato-kulistych, drobniut- kiemi brodaweczkami okrytych. - Inny tego rodzaju gatunek (Cuscuta Epithymum .. et Schult. Cuscuta minor 2C.) podobniez pasorzytny, mniejszy od poprze- dzajacego, o lodyzkach szezuplejszych, prawie wloskowatych, kwia- tach drobniejszych i koronie w otworze 4 lub 5 luszezkami karbo- wanemi opatrzonéj, zapewne u nas sie znajduje, lecz dotád nie Pd mi sie widziéé. Rized czteroslupkowy | (Tetragynia). *4. POTAMOGETON. WRZECZNIK. Okrycie pojedyneze (korona), 4listkowe, o listkaeh prze- wrotnie-jajowatych, prawie-nerkowatych, krótkiemi paznog- eiami opatrzonyeh , w górze wgietych i niby w ksztalcie sklepienia preciki okrywajaeych. Preciki bardzo krótkie, do paznogei listkowyeh przymocowaue; glówki wielkie, a ko- móreczki ich w wiérzeholku tylko spojone. Zawigzków 4 precikom wyrównywajaeych. Szyjka Zadna. Blizny tepe. Owoców 4 orzeszkowatych, 1ziarnowyeh. (Kwiaty zebrane W klos, zwykle dwiema przysadkami w nasadzie opatrzony). 178. P. NATANS: caule simplici, foliis omnibus petiolatis , ( W. plywajqcy) demersis lanceolatis, natantibus coriace- is subcordato-ovatis , ovalibus vel oblon- gis, pedunculis aequalibus, fructibus com- pressis margine obtusis. BF. Comp. Y. 216. Spreng. Syst. l. 498. Schlech. Berol. p. 115. Schk. Handb. iab. 28. .Lorek Flor. Pruss. tab. 94 , fig. 181. Potamogeton fluitans Joth Germ. II. 202. Potam. natans et fluitans Willd. TETRANDRIA. - 335 Spec. I. 712. et squ. DC. Flor. fran. n. 1871 et squ.. Suppl. p. 310... et Schult. III. 503. Pers. Syn. I. 152. Rdest wo- dny: Potamogeton Syren. stron. 114. | Przytrafia sie czesto w jeziorach, stawach, sa- dzawkach, w wodach bagnistych. Kwitnie w ezer- wcu, lipcu. 2]. | Ma lodygi dlugie, waleowate, gladkie, pojedyneze. Liscie na- przemianlegle, nizsze dluzéj, wyzsze krócój ogonkowate; plywa- jace maja ksztalt jajowaty, owalny lub. podluzny, w nasadzie sa nieco sercowato-wyciete , zupelnie cale, skórkowate, tepe, gladkie; Srodkowy ich nerw jest prosty, boczne zas liczne, równolegle, lu- kowato-zgiete i mniéj wydatne. Liscie nizsze, pod woda bedace, sa lancetowate, albo równo - wazko-lancetowate, niekiedy bardzo dlugie. Klos równowazki , walcowaty, okolo 1 !/; cal. dlugi, pio- nowy, brudno-zielonawy. Szypulka od klosa dluzsza, w nasa- dzie przysadkami lancetowatemi, spiczastemi , naksztalt pochwy otulona. 179. P. HETEROPHYLLUS: caule ramosissimo , foliis demer- ( W. róznolisciowy) | sis sessilibus membranaceis pel- lucidis lanceolatis recurvatis acu- minatis basi angustatis , natanti- . bus petiolatis ovatis vel lanceo- latis acuminatis, pedunculis su- perne incrassatis, fructibus com- pressis margine obtusis. DF. Comp. l. 21T. Spreng. Syst. l. 498. Willd. Spec.Y. 713. KH. et Schult. MI. 506. DC. Flor. fran. n. 1813. Hoffm. Germ. I. 81. Pers. Syn. Y. 152. Schech. Berol. p. 115. Potamogeton gra- mineum oth. Germ.YL. 206. .Lo- rek Flor. Pruss. tab. 35, f. 185. 336 CZTEROPRECIKOWA Przytrafia sig ezasem w wodach stojacych, w je- ziorach, stawach, w wodach LL K wilnie w czerwc. lipe. 2|. Ma lodygi walcowate, bardzo galeziste, mniéj wiecéj Hozielt Liscie zanurzone w wodzie bezogonkowe, maja ksztalt lancetowa- ty lub podluzny; sa blonkowate, wpólprzezróezyste , w nasadzie zwezone, w wiérzcholku $piczaste, odgiete; wyzsze zas ezyli plywa- jace, szersze, ogonkowe, podluzno-lancetowate lub prawie-Jajowate, podobniez Spiczaste, prawie-skórkowate, gladkie , z wiérzchu nieco polyskujace sie. Szypulki w górze zgrubiale. Klos kwiatowy pro- sty, wiérzcholkowy, nieco krótszy jak w WeFaldu quu bruna- tnawo-zielony. .180. P. rucENs: caule tereti ramoso, foliis petiolatis ova- (W. lénigcy) libus vel lanceolatis mucronatis planis rectis margine scabris, pedunculis su- perne incrassatis fructibus compressis margine subcarinato. BF. Comp.l. 211. Spreng. Syst. I. 498. Willd. Spec. l. 114. .Enwum. Be- rol. p. 113. .DC. Flor. fran. n. 1815. R. et Schul. III. 509. — Hoff m. Germ. I. 81. Pers.Syn. l. 152. Roth Germ. II. 204. Schlech. Berol; p. 114. Bess. Gal. 127. Lorek Flor. Pruss. tab. 35,19. 184. Potamogeton foliis lanceolatis planis in petiolos desinentibus Lin. Flor. Suec. n.141.. ^... Rosnie w rzékach 1 wodach stojacych. (Znajdo- walem obficie w Narwi 1 Biebrzy). Kwitnie w lip-- cu, ^2] Lodygi PIN walcowate , proste lub plywajace, dosé gesto osadzone li$ciami. Te sa bardzo wielkie, krótko - ogonkowe , na- przemianlegle, lancetowate lub owalne, w nasadzie zwezone, w'wiérzcholku szezytowato-$piczaste, na brzegu szorstkawe, 2ylka- TETRAND RI A. 397 mi siatkowato-przerosle, bloniaste, I5niqce, przezroezyste, niekiedy krótkiém przedluzeniem $rodkowego zeberka sztyletowato-zakon- czone, na 4—8 cali, a nawet wiecé] dlugie, a 1—92. cal. szerokie. Przysadki wielkie , pret obejmujace. Klos walcowaty, wzniesiony, zielonawy, na szypulce w górze zgrubialéj. 181. P. rzRForrATUS: foliis cordatis amplexicaulibus ob- ( W. przerosty) ^ tusis, pedunculis aequalibus. Spreng. Syst. 1. 499. Willd. Spec. L 718. Enum. Berol. p. 113. Roth Germ. II. 208. .B.F. Comp. Y. 212. DC. Flor. fran. n. 1816. Schlech. Dberol. p. 113. .Hoffm. Germ. 1. 81. Pers. Syn. Y. 152. .Bess. Volh. p. 51. LLorek Flor. Pruss. t. 34, fig. 182. Potamogeton folis cordatis ample- xicaulibus Jin. Flor. Suec. n. 146: Rosnie gdzieniegdzie w wodach stojacychi zwol- na plynacych, w stawach, jeziorach i rzékach. (Znaj- dowalem w Narwi kolo Eomzy). Kwitnie w lipcu, sierpn. ^]. Lodyge ma wietka, waleowata, zwykle galezista. Liscie w na- sadzie sercowate, pret otulajace , jajowate lub jajowo - lancetowate, czasem okraglawe, gladkie, tepe, niekiedy gesto lodyge dachówko- wato-otulajace. Kazdy zwykle 7 nerwami wydatnemi oznaczony, miedzy któremi, po dwa lub 3 delikatniejsze mniéj wyrazne, daja sie widziéé zylki. Klosy kwiatowe liczne, krótkie (okolo !/; cal. dlug.), z katów li$ci wyrastajace, na szypulkach od lisci dluzszych, niezgru- ' bialych,lecz od lodygi nieco-grubszych. Przysadki jajowate, male. 182. P. cmrsPUS: caule ramoso, folüs lineari-lanceolatis (W.kedzierzawy) obtusiusculis submucronatis serrulatis undulato-crispis sessilibus, pedunculis aequalibus , fructibus compressis rostra- tis. Tom I. 43 l 338 CZTEROPRECIKOWA BF. Comp. Y. 243. Spreng. Syst. T. 499. Willd. Spec. Y. Y14. .. Roth Germ. IT. 204. .R. et Schult. HI. 511. Hoffm. Germ. X. 82: Es Svn- A. 152. 4DC. Plor. fran. n. 1818. Bess. Galic. I. 127. Schlech. Berol. Y. 113. |. Krock. Siles. n. 2506. .Lorek Plor. Pruss. t. 35, f. 188. Potamogeton folis lanceolatis alternis undulatis serratis in. Plor. Suec. n. 148. Potamogeton foliis angustis et undulatis Vall. Paris. p. 164. W wodach stojacych i zwolna plynacych, dosé ezesty. Kwitnie w ezerwe. lipcu. ?] Lodygi ma dlugie , nieco galeziste, troche splaszezone , zwykle brudno-czerwonawe, gladkie. Li$cie bezogonkowe, podluzno-lance- towate, mnié]-wiecé] tepe, na brzegu pofaldowane 1 drobniutko-pil- kowane, ciemno-zielone, gladkie, 9nerwowe, nerw $rodkowy szer- Szy, boczne delikatne, wloskowate (1 '/; —2 cal. dlug. okolo 4 lub 5 lin. szer.. Nizsze rzadsze naprzemian , wyzsze zblizone 1 prawie- przeciw-legle. Klosy krótkie, z katów li$ci wyrastajace, o kwiatach nielieznych, brunatno-ezerwonawych. Przysadki jajowate , krótkie, bloniaste, w górze drobno-poszarpane. Owoce splaszezone, dziób-: kowate. 183. P. cowrnzssus: folis linearibus nervosis mucronatis ( W. splaszezony) basi biglandulosis, caule complanato, fructibus carinatis. Spreng. Syst.Y. 499. Willd. Spec.I. 715. Enwum. Berol. p. 113... .Ei. et Scehult. III. 512... DC. Flor. fran. n. 1880. ScAlech. Berol.l. 147, et Suppl. p.245. Pers. Syn. l. 152. Hoffm. Germ. I. 82. Bess. Gal. X. 127. .FEoth Germ.1L. 908. Lorek Flor. Pruss. tab. 35, f. 187. Potamog. obtusifolius et TETRASBRTA)S, 339 compressus DF. Comp. l. 215. Po- tamogeton folis hnearibus obtusis, caule compresso Jm. Plor. Suec. n. 149. Potamogeton caule compresso, folio graminis canini Vall. Paris. p. 164. Przytrafia sig w wodach stoJacych, w stawach, kanalach. Kwitnie w lipcu, sierpn. 2| Ma lodygi szezuple, wietkie , splaszezone, obosieczne, galeziste. Liscie bezogonkowe, naprzemianlegle, równowdq2z kie, w wiérzchol- ku tepe, króciutkim sztyletem zakoüczone , plaskie, cale, 3—35ner- wowe, w nasadzie dwoma grucezolkami opatrzone. Kloski brudno- zielone, krótkie, okraglawe, z 9—8 kwiatów zlozone. Szypulki mniéj-wiecé] 2 razy od klosków dluzsze. Owoce okraglawe, spla- szczone, po brzegach ostre. 184. P. PusrrrLus: folis linearibus mnervosis setaceis basi ( W. trawiasty) 2glandulosis, caule compressiusculo, fru- ctibus ecarinatis. Spreng. Syst. I. 499. Willd. Spec. I. 717. Enum. berol. p. 113. .R. et Schult. III. 516. .DC. Flor. fran. n. 1883. Roth Germ. 1I. 208. Pers.Syn.1.152. Hoffm. Germ. 1.89. Schlech. Berol. I. 117. Dess. Gal. Y. 128. .BF.Comp. I. 215. — Lorek J'lor. Pruss. tab. 86, fig. 189. Potamo- ceton folis linearibus oppositis alter- nisque distantibus, basi patentibus, cau- le tereti Lin. Flor. Suec m. 153. Po- lamogeton pusillum, gramineo-folio bre- vior. Vaill. Paris. tab. 32, fig. 4. Znajduje sig niekiedy w stawach, sadza wkach, kanalach. Kwitnie w czerw. lipc. ^7]. 23940 CZTEROPRECIKOWA - Cala roslina wietka, delikatna. Ma lodyge bardzo cienka, wal- cowata, troche splaszezona, galezista. Liscié nader szczuple, na- przeciw i naprzemianlegle, równowazkie, prawie - szczeciniaste, -w wiérzcholku ostro-zakortezone, plaskie, niekiedy zwinione, na brzegu cale, gladkie, jnerwowe, nerw $rodkowy wyraznie]szy, boczne ledwie znaczne (dl. 1—1 '/ cal, szer. /,—/; lin). W ich nasadzie znajduja sie 2 przeciwlegle, maleükie gruezolki. Klos walcowaty, zielonawy, niekiedy przerywany, zaledwie na 2 lub 3 lin. dlugi. Przysadki nieco od lisci szersze. : 185. P. rzorINATUS: foliis lineari /setaceis lnerviis veno- .CW. grzebieniasty) sis vaginantibus distichis, spicis in- terruptis, fructibus ecarinatis, caule tereti. Spreng. Syst. I. 499. Pers. Syn. 1. 152. Schech. Berol. 117. .BF. Comp. I. 213. Lorek Flor. Pruss. tab. 35, fig. 485. Potamog. marinum et pe- ctinatum Lin. W^lld. Spec. Y. 115, et squ. Hoffm. Germ. I. 82. .DC. Flor. fran. n. 1881 et squ. Potamo- geton marmum Bess. Gal. Il. 128. Potamogeton setaceum £L. Szubert, Rozpraw. o skladz. nas. tab. Y. fig. A. Potamogeton ingens , gramineo folio longiori Vall. Paris. tab. 32, f. 5. Przytrafia sie. w rzékach, jeziorach, wodach ba- egnistych. Kwitnie w ezerwe. lipe. 2] Ma lodygi walcowate, cienkie, wietkie, prawie-dwudzielno- galeziste. Liscie dlugie, szezuple, równowazkie, nizsza czesciq pochewkowato pret otulajJace, dwoma rzedami naprzemuianlegle osadzone, Inerwowe (na 3—4 cal. dlug. a !/ —1 lin. szerokie). Klos dlugo -szypulkowy, wiekszy jak w gatunku poprzedzajacym i niemal zawsze przerywany. Owoce wielkie, jajowate, splaszczo- . ne, po brzegach tepe, w wiérzcholku króciutkim opatrzone dziob- kiem. TETRANDRI A. .941 186. P. pENsus: foliis confertis oppositis ovatis acuminatis ( W. gestoliscio- amplexicaulibus integerrimis subundulatis wy) pedunculis abbreviatis paucifloris , fructi- bus rostratis carinatis. Spreng. Syst. I. 499. Willd. Spec.1.714. DC. Flor. fran.n. 1811. Pers. Syn. I. 152. Hoff. Germ. Y. 81. ILorek Flor. Pruss. t. 95, f. 183. Ten gatunek znajdowalem w stojacych wodach (w Sandomir. Augustow.). Kwitnie w lipeu. ?] Lodygi ma szezuple, wietkie, walcowate, dwudzielno-galeziste. Liscie przeciwlegle, jajowo-lancetowate lub prawie eliptyczne, na- ' sada pret otulajace, w wiérzcholku mniéj-wiecé) spiezaste, zupelnie cale, na brzegu nieco faliste, czyli troche pomarszezone, zreszta gladkie, cokolwiek polyskujace sie, nerwami podluznemi przerosle. Otulaja one lodyge, gesto na siebie dwoma rzedami dachówkowa- to-zachodzac. Klosy male, okraglawe , krótko-szypulkowe, z roz- dwojert lodygi wyrastajace, z nielicznych, zielonawych kwiatów (4 lub 5) zlozone, po okwitnieniu zwisle. Owoce okraglawo-skosno- jajowate, plaskie, po brzegach ostre, krótkim dziobkiem w wiérz- cholku opatrzone. 18. RADIOLA.. LENEK. Kielich 4dzielny, o dzialaeh prawie do polowy spojo- nych, w wiérzeholku 3 razy weietych. Korona 4platkowa. Preeiki z platkami naprzemianlesle. Nitki szydelkowate, glowki okraglawe. Szyjki krótkie. Blizny glówkowate. To- rebka prawie-kulista, S$cienna, z brzegami Scian wewnatrz wgietemi (uiby Skomórkowa), Sziarnowa. 187. R. uivorpEs: caule erecto ramosissimo dichotomo fa- (L. galgzisty) stigiato, foliis ovatis oppositis. BF. Comp.1. 924. .DC. Prodr. 1.428. oth Germ. II. 199. .R. et Schult. IIT. 342 CZTEROPRECIKOWA L] 517. Linum Radiola Lin. Willd. Spec. 1.1542. .DC. Flor.fran. n. 4459. Schlech. Berol. Y. 186... Hoffm. Germ. Y. 152. Krock. Siles. n. 490. Kluk, Dykc. II. 93. «Lorek Flor. Pruss. t. 69, f. 360. Linum caule dichotomo, foliis oppositis, flori- bus tetrandris tetragynis Ln. Flor. Suec. hadiola Millegrana Spreng. Syst. I. 498. Pers. Syn. l. 153. Bess. Gal. I. 126. Linum multiflorum Lamar. Flor. fran. Chamaelinum vulgare Vaill. Pa- ris. tab. 4, fig. 6. Wyrasta.na miejscach piaszezystych, nieco wil- gotnych, czesto miedzy zbozem. Kwitnie w lipcu, sierpn. (3) Jestto mala, zupelnie gladka, najwiecéj 2—2 '/; cal. dorastaja- ca roslinka. Ma korzen krótki, wlóknisty. Lodyge dwudzielna, na- der galezista, delikatna, nitkowata. Liscie przeciwlegle, bezogonko- we, jajowate, w nasadzie nieco zwezone, zupelnie cale, mniéj wie- cé] Spiczaste, zaledwie na 1 lin. dlugie. Kwiaty nader liczne, dro- bniutkie, szypulkowe, juz po kilka zebrane na wiérzcholku ga- lazek, juz w rozdwojeniu tychze pojedynczo osadzone; ostatnie dluz- sze maja szypulki. Listków w kielichu 4 u dolu spojonych; kazdy z nich w wiérzcholku na dwa lub trzy $piczaste wciecia rozezepa- ny, tak iz kielich 12 razy weietym sie byé zdaje. Platków w koro- nie 4 przewrotnie-jajowatych, tepych, bialych, niemal-dlugosci kie- licha. Torebka prawie-kulista, kielichowi wyrówny wajaca, 8scienna, 8komórkowa. W kazdéj komórce jest jedno drobniutkie, skosno- jajowate, gladkie, nieco Isniace sie, blado-zóltawe ziarno. Linneusz poliezy! ja do rodzaju Inu, 1 rzeczywiscie z wielu wzgledów tam- by powinna nalezéc. 139. SAGINA. KAREKMNIK. Kielieh Alistkowy, trwaly, w ezasie kwitnienia nader ro- zlozysty. Platków w koronie 4, zupelnie calyceh. Preeiki TETRAND R I A. 943 z ylatkami naprzemianlegle. Zawiazek owoeowy 'górny. Blizn eztery nitkowatych , omszonyeh, odgietych. Torebka 1komárkowa, 4Scienna. Ziarna liezne, do osadnika sSrodko- wego przymocowane. 188. S. PRoCUMBENS: glabra, ramis procumbentibus, foliis (K. lezqey) linearibus mucronatis, pedunculis fructiferis adscendentibus, petalis bre- vibus obtusis, laciniis calycinis sub- rotundis. JDC. Prodr. Y. 389. Flor. fran. n. 4380. Willd. Spec.l. (18. R. et Schul. III. 497. Spreng. Syst. I. 497. Scop. Carn. n. 183. Roth Germ. II. 200. Pers. Syn. 1. 153. Hoffm. Germ. I. 83. Krock. Siles. n. 265. Bess. Gal. I. 128. Schlech. Berol. I. 118. .BF. Comp. I. 221. Schk. Handb. tab. 271. LLorek Flor. Pruss. t. 36, f. 191... Sa- gina ramis procumbentibus Lin. Flor. Suec. n. 155. Sagina breviflora Gli. Lüth. n. 240. Alsine minima flore fugaci Vaill. Paris. p. 6. Na pastwiskach 1 lakach, kolo dróg, na wzgór- kach trawiastych, niekiedy na ziemi nagidj, wilgotnéj, doSé ezesto sig przytrafia. Kwitnie od. czerwo. do sierpn. ($) Cala roslinka jest gladka 1 na 2 lub 3 cale wysoka. Ma korzer wlóknisty. d4,odygi kepiasto - wyrastajace, galeziste, delikatne, wal- cowate, ku ziemi pochylone, drobne korzonki niekiedy z kolanek wypuszczajace. Liscie szezuple, przeciwlegle, bezogonkowe, równo- wazkie, króciutkim sztyletem zakoüezone, nasadami zrosle, na 2— 3 lin. dlugie, dolne jednak 1 korzeniowe czestokroé znacznie dluz- sze. Znasady lisci wyrastaja dluzsze lub krótsze plonne galazki, i dlatego li$cie w tych miejscach zdaja sie. byé niby w wiazeczki 9344 CZTEROPRECIKOWA zebrane. Kwiaty drobne,na szypulkach od li$ci dluzszych, nieco po- chylonych, pojedynezo osadzone. Kielich podezas kwitnienia zu- pelnie rozlozysty; listki jego jajowate, tepe.. Platków w koronie 4, bardzo drobnych (przeszlo dwa razy od kielicha krótszych), bialych, tepo - zaokraglonych i wezesnie opadajacych. Torebka jajowata, od kielicha dluzsza. Ziarna drobniutkie, nieforemne, katowate, gladkie, nieco l$niace, brunatne. ——*9090- [5-0 0oe— GROMADA V. PIECIOPRECIKOWA. PENTANDHIA. Rzgd. jednoslupkowy (Monogynia). 80. MYOSOTIS. NIEZAPOMINAJKA. Kielieh podluzuy, 9 razy weiety, Spiczasty. . Korona taco- wata, o rurce krótkiéj, waleowatéj, na brzegu. 5klapkowa , o klapkaeh tepycl w otworze malemi luszezkami opatrzona. Preeiki zamkniete. Szyjka pojedyneza, trwala.' Owoców 4 Iziarnowych, w glebi kielicha umucowanych, na powierz- ehni gladkich, w nasadzie przedziurawiouych (czasem szorst- kawych lub zmarszezkowaty.ch). 189. M. PArusTREIS: caule basi radicante subramoso acute CN. blotna) ^ angulato, foliis oblongo-lanceolatis ob- tusiusculis obsolete strigulosis, race- mis laxis nudiusculis, calycibus obtu- siusculis nudiuseulis 5dentatis, lobis corollae subemarginatis. Spreng. Syst. 1.55. ScMech. Berol. I 119. Roth Germ. IL. 921. Bess. Gal. L. 142. .Lorek Flor. Pruss. tab. 91, fig. 194. Myosotis scorpioides Willd. Spec. I. 446... Enum. Berol. y. Tom I. E 346 PIECIOPRECIKOWA 175. Pers. Syn. I. 156. Hoffm. Germ. I. 85. Myosotis perennis DC. Flor. fran. n. 2725. Myosotis scorpioides palustris 8. Lin. Suec. n. 157. Schk. Handb. tab.29. Myosotis palustris, strigulosa et repens .BF. Comp. I. 229 et squ. Na lakach wilgotnych, bagnistych, nad brzegami wód. Kwitnie w czerwe. lipeu. ^] Korzeri wlóknisty, trwaly, niekiedy laz2cy. Zodyga wzniesiona, ezasem podnoszaca sie, prawie zawsze pojedyncza, kariciasta, wlo- skami odstajacemi lub przytulonemi, mniéj wiecéj okryta; !/ lub 1^ stopy wysoka. Liscie podluzno-lancetowate, w nasadzie szczu- plejsze, prawie-zbiegajace, w wiérzcholku przytepione, cale, z obu- dwu stron króciutkiemi, przytulonemi wloskami porosle. Kwiaty wieksze jak w nastepnych gatunkach, zebrane w grona rzadkie, je- dnostronne, wiérzcholkowe, z poczatku krótkie, pózniéj znacznie sie przedluzajace. Kielich. przytulonemi wloskami okryty, 5zabko- wy, o zabkach jajowatych, spiczastych, rurce korony prawie-wyró- wnywajacych. Korona przyjemnie blekitna (czasem cielista lub bialawa), na 5 klapek tepych, w wiérzcholku mniéj wiecéj wycie- tych rozdzielona. £üszezki $wiatlo-óltawe. Szypulki po okwitnie- niu znacznie sie przedluzajai pod prostym niemal katem do osad- ki sa nachylone. Kielich podobniez sie powieksza 1 niemal-ksztalt dzwoneczkowaty przybiéra. Roslina ta dla przyjemnych swych kwiatów powszechnie sie podoba, 1 pod nazwiskiem nzezapoménajki kazdemu znajoma. 190. M. ARVENSIS: caule ramoso stricto teretiusculo foh- (AN. polna) ^ isque oblongis obtusiusculis hirsutis, racemis ebracteatis, calycibus clausis subsessilibus, limbo corollae explanato. Spreng. Syst. I. 557. Willd. Spec. l. (AT. Enum. Berol. p. 176. .B.F. Comp. ;. Y 238. Hoffm. Germ.Y. 85. Pers. Syn. 1. 156... Bess. Galic. I. 143. Lorek Flor. PENTANDRI A. 947 Pruss. tab. 91, f. 196 et 197. Myosotis arenaria Schlech. Berol. Y. 191. M. stri- cta f. et Schult. IV. 104. M. annua DC. Flor. fran. n. 2724... M. scorpio- ides arvensis e. Lén. Suec. n. 157. Krock. Siles. I. p. 216. Jedna z najpospolitszych roslin, mianowicie na polach suchych, piaszezystych, w gajach, lasach, w ogrodach. Kwitnie przez cale lato. (-) Ma korzet: maly, wlóknisty. Lodygze na 4—8 cali wysoka, pro- sto-stoJaca, mnié] wiecéj galezista, wloskami szaremi, twardawemi zewszad okryta. Liscie bezogonkowe, szorstkie: korzeniowe nie- mal-opatkowate lub przewrotnie Jajowo-podluzne , lodygowe po- dluzne, ku nasadzie zwezone, tepe. Kwiaty drobne, w rzadkie-gro- na dwurzedowe, bezprzysadkowe, zebrane. Szypulki z poczatku bardzo krótkie, pózniéj przedluzajace sie, roztwarte i nieco zwisle. Kielich sloikowaty, calkowicie wloskami szezecinkowatemi porosly; dolne wloski nieznaeznie haezykowato-zagiete; wciecia kielicha lan- cetowato-równowazkie, cokolwiek spiczaste, stulone. .Korona bla- do-blekitna, w otworze z6ltawa. Owoce jajowate, spiczaste, spla- szczone, niemal-trójgraniaste, zupelnie gladkie i l$niace, po dojrze- niu brudno-oliwkowe. | 191. M. sPARSIFLORA: caule ramoso diffuso foliisque oblon- (AN. rozpierzchla) | go-lanceolatis acutiusculis, racemis laxis foliosis, pedicellis inferioribus remotis solittarüs demum reflexis, calyce patente acuto multo-longio- ribus. Spreng. Syst.1. 558. Willd. Enum. Berol. p. A16... R. et Schult. IV. 104. JLehm. Asperif. p. 84. Bess. Gal. I. 143. Schlech. Berol. Suppl. p. 246. BF. Comp. l. 231. Lorek Flor. Pruss. t. 208, f. 1150. 348 PIECIOPRECIKOWA :Przytrafia sig w gajach, zaroslach, w ogrodach. Kwitnie od ezerwe. do sierpn. — (3) "Dorasta okolo stopy wysokosci. Ma lodyge galezista, kaüciasta, wloskami zwislemi: zewszad okryta. . Galezie rozpierzchle, podo- bniez kosmate. : Liscie szerokae , lancetowo-podtuzne , slabo-spicza- ste, w nasadzie zwezone, najnizsze prawie-lopatkowate lub prze- wrotnie . jajowate, tepe, z obudwu stron szorstko-wlosiste. Gro- nà krótkie, wiérzcholkowe, rozlozyste, o kwiatach nielieznych, w nasadzie li$ciami opatrzone. Szypulki odlegle, z poezatku rozwarte, w koücu zwisle. Kielich okolo 4 razy od szypulek owocowych krótszy, wloskami rzadkiemi, haezykowatemi okryty. Woiecia jego lancetowate,, $piczaste. Korona blekitnawa, w o- tworze bledsza.. Ziarna jajowate ,. Spiczaste, soczewkowato-spla- szczone, gladkie i l5niace, szaro-oliwkowe, Dicq wieksze Jak w gat. Popredaem. 81. ECHINOSPERMUM. LEPNIK. Kielich Sdzielny. Korona taeowata , 5dzielna , o dzialach tepyeh, roztwartych, w otworze luszezkami opatrzonyeh. Preciki do korony przymoeowane. Szyjka pojedyueza, trwala. Owoców 4 1komorkowych, szczecinkami zadziórkowatemi najezonyeh, wkolo szyjki przymoeowanych. 192. E. LAPPULA: caule superne ramoso, folis lanceolatis (IL. najezony) . pilosis, corolla tubo calycem aequante. glochidibus nucum marginalibus, duph- .€i serie dispositis. Spreng. Syst. 1. 567. Lehm. Asperif. I. 121. Myosotis Lappula Lin. Suec. n. 458. Willd. Spec. Y. 149. Enwm. Berol. p. 176. DC. Plor.fran.n. 9121... Hoffm. Germ. I 85.. Pers. Syn. I. 157. Krock. Siles. n. 200. .Bess. Galic. Y. 1445. .Lorek Flor. Pruss. tab. 97, f. 198. Lappula Myosotis Schlech. Berol. Y. 122. Echi- PENTANDRI A. 349 nospermum Lappula et squarrosum 5 7. Comp. I. 234. Buglossum angustifolium semine echinato. Vaill. Paris. p. 23. Pospolita roslina kolo- plotów, na dziedzincach, wzgórkach, gruzach, szezególnié na gruneie wa- plennym, gliniastym, suchym i twardym. Kwitnie od czerwc. do sierpn. (2) | Korzeii pojedynezy, pionowy, nieco wlóknisty. Zodyga zielna, pro- sto-stoJaca, juz pojedyneza na dwa lub 3 cale wysoka, juz krzaczko- wato - galezista, póltory stopy lub nieco wiecéj dorastajaca, walco- wata, twardawa 1 szorstka , wloskami rzadkiemi, szaremi, roztwar- temi, równie jak liscie, szypulki i kielichy okryta. Liscie lancetowa- te, bezogonkowe, w nasadzie zwezone, cokolwiek spiczaste lub troche tepe; cale, !/—1/? cal. dlugie, a na 2—6. lin. szerokie. Najnizsze nieco wieksze, w ogonek zwezone, prawie lopatkowate, wszystkie szorstkawe. Grona kwiatowe z poczatku krótkie, nastep- nie w miare okwitania, staja sie coraz dluzsze, rozpierzchle. K wia- ty drobne, krótko-szypulkowe, przysadkami do lisci podobnemi opatrzone. Kielich zrazu maleriki, o dzialach lancetowatych, wznie- sionych; po okwitnieniu znaeznie sie zwieksza, a dzialy jego prawie poziomo sie rozkladaja. Korona. malo co od kielicha dluzsza, blado- blekitnawa, czasem cielista, o klapkach tepych, okraglawych, mniéj wiecéj otwartych.. uszezki zóltawe. Caly owoc prawie kulisty, a kazda ze 4 jego ezesci ezyli nasion, jest jajowata , spiczasta , nie- mal-trójgranna, chropawa, zewnatrz nad kazdym brzegiem podwój- nym rzedem szezecinek najezona. Kazda szczecinka kofezy sie w wiérzcholku 3 lub 4 drobniutkiemi, na dót schylonemi zadziorka- mi, za pomoca których owoce téj rosliny czepiaja sie latwo sukien i innych przedmiotów. 82. CYNOGLOSSUM. OSTRZEN. Kielich 5dzielny. Koronaléjkowata, 5klapkowa, w otwo- rze luszezkami wzniesionemi opatrzona. . Preciki do korony przymocowane. Szyjka pojedyneza,trwala. Blizna wyceieta. Owoeów .4 plaskich, koleami ^najezonych, wkolo nasady Szyjki przymocowanych. ! 350 |, PIECIOPRECIKOWA 193. C. orrICINALE: caule erecto folioso, folis inferiori- (O. lekarski) ... bus lato-lanceolatis basi attenuatis; .. Superioribus basilatioribus acutis pu- bescenti-tumentosis, racemis ebracte- atis durante florescentia BU Rulnin staminibus inclusis. Lehm. Asperif. Y. 152. Spren. Syst I. 563. .R. et Schult. IV. 74. Willd. Spec. l. 160. .Enum. Berol. p. 180. DC. Flor. fran. n. 2136. Pers. Syn. I 159. Hoffm. Germ. l1. 87. .Krock. Siles. n. 211. Bess. Galic. l. 148. Schlech. Berol. p. 122. BF. Comp. Y. 239. Cynoglossum officinale Ln. Suec. n. 162. Schk. Handb. tab. 30. Aschers. Pharmac. tab. 1, fig. 20. .Lo- rek. Flor. Pruss. tab. 38, f. 202... Cy- noglossum majus vulgare Vail. Pa- ris. p. 44. Jezyezki psie wtóre Syren. stron. 129. Okolo wsiów, na dziedzihcach, 'gruzach, przy plotach i w ogólno$ci na gruntach zaniedbanych. Kwitnie od maja do lipca. Korzeii pojedynczy, ukosny, gruby. Lodyga prosto-stojaca, miek- kiemi, zwislemi, szaremi wloskami okryta, w górze mniéj wiecéj ga- lezista, na stope, dwie, lub nieco wiecé] wysoka. Liscie korzeniowe wielkie, ogonkowe , podluzne, po obu koricach zwezone, zylaste, na stope niekiedy dlugie; lodygowe mniejsze, bezogonkowe , lan- cetowate, w nasadzie troche rozszerzone, $piczaste, na brzegu cale, niekiedy faliste; wszystkie w dotknieciu miekkie, szaro-zielonawe, z obudwu stron omszone, za potarciem nieprzyjemny zapach , jak i cala roslina, wydajace. Grona kwiatowe na wiérzcholku fodygi i galezi osadzone, z poczatku wiéchowate, po okwitnieniu przedlu- iajace sie, bezlistne. Dzialy kielicha jajowo-podluzne , prawie-tepe, szaro-kosmate. Korona od kielicha nieco dluzsza, brudno-purpuro- PENTANDRI A. 351 wa, na pieé klapek podlugowato-okraglawych, tepych, wcieta. Bli- zna drobna, glówkowata, rowkiem przedzielona. Owoce jajowate. splaszczone , po dojrzeniu rdzawe, okolo 3 lin. dlugie i prawie ty- lez szerokie, zewszad krótkiemi, zadziorkowatemi kolcami okryte, któremi czepiaja sie latwo sukien , sierci bydlat, piór ptasich 1 t. p. przedmiotów. Upowszechnionego o téj roslinie mniemania, jakoby smrodem swoim szezury miala oddalac6, do$wiadczenie podobno nie potwierdza., 883. ANCHUSA. MIODUNKA. Kielich 5 razy weiety. Korona léjkowata, o rurce wal- cowatéj, na brzegu 9 razy weieta. Otwoór jéj 5 luszezkami wzniesionemi, tepemi, zasloniony, Glówki pylkowe podtu- Zue, w rurce korony zamkniete. Blizna tepa. Owoców 4, Ww glebi kielicha osadzonych, kregielkowatych, w wiérzchol- ku nieco przygnieeionych, zmarszezkowatych, w nasadzie przedziurawionych, wkolo szyjki przymocowanych. 194. A. orriCINALIS: foliis oblongo-lanceolatis hispidis, bra- (M. lekarska) | cteis ovato-lanceolatis calyces 5fidos acutiusculos aequantibus. Spreng. Syst. l. 561. Lehm. Aspe- rif. p. 246. .R. et Schult. IV. 89. Willd. Spec. Y. 156. Enum. Berol. p. 177. Bess. Gal. 1. 146. Schlech. Be- rol. p. 124. Schk. Handb. tab. 29. Lorek Flor. Pruss. tab. 38 , fig. 201. Anchusa foliis lanceolatis, spicis im- bricatis secundis Lin. Flor. Suec. n. 161. Anchusa angustifolia DC. Flor. fran. n. 2/030, et Suppl. p. 421. Bardzo pospolita przy wsiach, na dziedzificach, gruzach, kolo dróg, przy plotach; czasem na ugo- rach, w gajach i lasach. Kwitnie od ezerwe. do Jesteni. 2L 352 PIECIOPRECIKOWA Cala roslina szorstka i szezeciniastemi, szàremi wlosami okryta; Ma lodyge. walcowata, niewyraznie kariciasta, galezista, niekiedy na lokiec wysoka, lecz zwykle znaeznie nizsza.. Li$cie naprzemian- legle, podluzno-lancetowate, bardzo. malo spiezaste, na brzegu zu- pelnie cale, lub niewyràznie i nieregularnie drobno-zabkowane; nizsze wieksze (czesto przeszlo pól-stopy dlugie), u dolu szczuplej- sze, po ogonku zbiegajace; wyzsze krótsze , bezogonkowe, nasada cokolwiek pret otulajace. Kwiaty z poezatku skupione, nastepnie rozrastajac sie tworza klosy dosyé dlugie, jednostronne, dachówko- wate.. Szypuleezki nader krótkie. Weiecia kielicha stulone, do po- Iowy lub troche glebiéj (lecz nigdy az do nasady) dochodzace, jajo- wo-lancetowate, slabo-Spiczaste, rurce korony prawie wyrówny- wajace- Korona fioletowo-blekitna, lub purpurowo-fioletowa; weie- cia jéj czyli klapki, tepe, zaokraglone, plaskie. :Euszezki wystajace, podluzne, proste, gestemi, bialemi wloskami okryte. Glówki pylko- we równowazkie, brunatne. Szyjka kielichowi równa. Blizna glów- kowata, niewyraznie 2klapkowa ; przy kazdym kwiecie jest przysad- ka Jajowo-lancetowata, cokolwiek $piezasta, lecz niezawsze kieli- chowi równa, niekiedy od niego krótsza, czasem znacznie dluzsza. Owoce skosno-jajowate, na powierzchni wystajacemi zmarszczkami okryte, w nasadzie gladkie 1 otworem eliptycznym opatrzone. Kolo Lomzy odmiana z kwiatem sniezno-bialym dala mi sie widziéé. 195. A. ARVENSIS: caule erecto ramoso, fdlis lanceolatis (M. polna) ^ semi-amplexicaulibus subrepando-denti- culatis. strigoso - hispidissimis, racemis foliosis, calycibus tubum corollae incur- vum aequantibus , limbi inaequalis laci- niis lanceolatis. Spreng. Syst. Y. 560. Lehm. Asperif. p. 225. Schlech. Berol. p. 124. Lyco- psis arvensis Jin. Willd. Spec. I. 780. Enwmn. Berol. p. 186. — Hoffm. Germ. I. 91. JDC. Flor. fran. n. 2434. Pers. Syn. 1.163... Krock. Siles. n. 291. Bess. Galic. 1.153. . Schk. .Handb. tab. 31. Lorek Flor. Pruss. t.:39, fig. 208. Ly- PENTANDR IA. 2388 copsis folis lanceolatis, calycibus flo- rum erectis Jn. Flor. Suec. n. 167. Buglossum. sylvestre minus Vaill. Pa- ris. p. 28. Na polach, odlogach, w ogrodach, kolo dróg dosé pospolita. Kwitnie od czerwca do wrzesnia. (*) Cala roslina szorstkiemi brodaweczkami okryta 1 szczeciniastemi, twardemi wlosami porosla. £odyga j6j ezesto ledwie na cal. wyso- ka, niekiedy póltory stopy dorasta, mniéj wiecéj galezista. Liscie be- zogonkowe , lancetowate, nasada nieco pret otulajace, slabo-spicza- ste, lub tepe, na brzegu nieznaeznie wyginane 1 drobno-nieforemnie zabkowane, 1—3 cal. dlugie, a '/, —1 cal. szer. Kwiaty bezszypul- kowe, na wiérzcholku lodygi i galazek, w grona lisciaste zebrane. Woiecia kielicha lancetowate, spiczaste, stulone, rurce korony wy- równywajace. Korona drobna, blado-blekitna, odznacza sie brze- giem nieforemnie wcietym i rurka skrzywiona, blado-zólta. £uszezki kosmate. Kielichy owocowe zwiekszone, wydete. Owoce zmar- szczkami wystajacemi i brodaweczkami okryte. 84. BORAGO. OGÓRECZNIK. Kielieh 5dzielny. Korona kólkowata, 5 razy weieta, ro- zlozysta, pieeiu luszezkami wycietemi w otworze opatrzona. Glówki pylkowe szezuple, lancetowate, wysunione, stozko- wato z soba, zetkniete. Blizua pojedyneza. Owoców 4 kre- gielkowatych, do dna kielicha przymocowanych, w nasadzie nieprzedziurawionych. 196. B. orriOINALIS: foliis inferioribus obovatis superiori- (O. lekarsk?) ^ bus subcordato-oblongis, laciniis co- rollae ovatis acutis planis. Spreng. Syst. Y. 559. Lelun. Aspe- rif. p. 201. Willd. Spec. l. 176. Enum. Berol. p. 185... E. et Schult. IV. 66. Roth Germ. I. 217. DC. Flor. Tom I. 45 À 954 PIECIOPRECIKOWA fran. n. 2148. Pers. Syn. I. 162. Hoffm. Germ. Y. 90. Schlech. Berol. p. 128. Krock. Siles. n. 287. BF. Comp. I. 244. Lorek Flor. Pruss. tab. 39,f. 206. Borrago floribus coeruleis Vaill. Paris. p. 22. Borak, Borrago Syren. stron. 1289. Poczatkowo pochodzi z Azyi mniejszéj. Dzis w wielu krajach Europy sama sie rozsiewa. Znajdo- walem ja kolo Szezuezyna, jakby dziko rosnaea. Kwitnie w lipeu. (3) Odznacza sie przyjemnie-blekitnym kwiatem. W'eiecia korony jajowate, cale, $piezasto -zakorezone. Glówki pylkowe zóltawe, niemal szydelkowate, w wiazke stozkowata z soba zetkniete. Dzia- ly kielicha szezuple,lancetowate. 4odyga galezista, walcowata, 1— 2 stóp wysoka. Dolneliscie przewrotnie-jajowate, ku nasadzie zwe- ione: wyzsze naprzemianlegle, bezogonkowe , podluzne, i równie jak inne czesci szorstkiemi wloskami porosle. Cala nakoniec roslina jest nieco miesista, a zapach jéj do zapachu ogórków surowych podobny. W miektórych krajach jedza ja jak szpinak, a kwiatem przyozdabia sie salata (Reichart. Ogrody warzyw. stron. 341). 85. ASPERUGO. LEPCZYCA. Kielieh nieforemnie 9 razy weiety; miedzy weieeciami Srodkuja, po dwa drobniutkie zabki. Korona prawie-léjkowa- ta, piecio -klapkowa , w otworze luszezkami zamknieta. Preciki bardzo-krótkie, do rurki przymocowane. Blizna dro- bna, glówkowata. | Owoców 4 jajowatyeh, splaszezonyeh, w kieliechu zwigekszonym, plaskim, wycinano-zabkowanym, zamknietych. 197. A. PROCUMBENS: calycibus fructus compressis. (L. le2qca) PENTANDHRI A. 355 Willd. Spec. Y. 4Y8.. Enwn. Berol. p. 185. Spreng. Syst. 1. 563. Lehm. Asperif. p. 208. Fi. et Schul. IV. 111. DC. Flor. fran. n. 2135. Pers. Syn. I. 162. Hoffm. Germ. l. 91. oth Germ. II. 217. Krock. Siles. n. 288. Bess. Gal. Y. 1583. Schlech. Berol. Y. 123. BF. Comp. I. 245. Asperugo procumbens Ln. Suec. n. 166. Schk. Handb. tab. 31. .Lorek Flor. Pruss. tab. 39, fig. 207. Asperugo vulgaris Vaill. Paris. p. 11. W zaroslach, kolo dróg i plotów, na gruzach, w dolach i rowach suchych. Kwitnie w maju i czer- wcu. (9 Ma lodygi dlugie, slab, lezace, rozpierzchle, prawie 4kariciaste, galeziste, drobnemi, na dol zwislemi kolcami osadzone. Li$cie na- przemianlegle: dolne dluzsze (okolo 1/; cal. dlug. a '/; cal. szer.), przewrotnie-jajowo-lanceto wate, po ogonku zbiegajace, pod spodem na nerwie srodkowym haezykowatemi koleami uzbrojone; wyzsze krótsze, podluzno-lancetowate, w nasadzie szczuplejsze, niemal-bez- ogonkowe, rzesowate, wszystkie tepe, z obudwu stron szorstkie. Kwiaty drobne, krótko-szypulkowe , w katach li$ci osadzone. Ko- rona purpurowo - blekitna, o rurce krótkiéj, bialawéj. Kielichy po okwitnieniu, nieco zwisle, znacznie sie zwiekszaja przybiérajac ksztalt odmienny , 1i w koficu zlozone sà. z dwóch plaskich, niefore- mnie wycinano-z4bkowanych, nerwistych, szorstkich blaszek , które sluza za okry we czterem jajowatym , splaszezonym , gladkim owocom. 86. SYMPHYTUM. ZYWOKOST. Kielich 5dzielny. Korona walcowato-dzwonkowata , na brzegu nieco seisniona i w pie6 krótkich klapek wycieta. Otwór pigeiu szydelkowatemi, w ostrokrag stulonemi lusz- ezkami zasloniony. Nitki precikowe krótkie, nieco zerubiale, 356 PIECIOPRECIKOWA do korony przytwierdzone. Blizna eala. Owoców 4 jajowa- tych, w nasadzie przedziurawionych, w elebi kielicha ukry- tyeli. | 198. S. orriCINALE: caule ramoso superne alato, foliis (Z. lekarski) ^ ovato-lanceolatis basi attenuatis de- | "^ . eurrentibüs supra scaberrimis subtus hirsutis, calycibus acutis. Spreng. Syst. l. 563. Lehm. Aspe- rif.p.951. Wlld.Spec.I. 710. Enum. Berol. p. 183. RF. et Schul. IV. 64. DC. Flor. fran. n. 2122. Pers. Syn. I 161. Roth Germ. ll. 215. .Krock. Siles. n. 282. — Hojfm. Germ.'l. 89. Schlech. Berol. Y. 126. Bess. Galic. I 152. BF. Comp. l. 243. .Lorek Flor. Pruss. iab. 39, fig. 205." .Sym- phytum offieinale Lin. Suec. n. 165. Schk. Handb. tab. 30. Symphytum Consolida major Vaill. Paris. p. 190. Kosztywal albo zywokost: Symphy- tum alterum Syren. stron. 251. hosnie w miejscach wilgotnych. na Iakach, w za- roslach, nad brzegami rzék, strumieni, stawów, . sa- dzawek, czasem w lasach mokrych. Kwitnie w ma- ju, ezerw. ^2]. | . Ma lodyge prosto-stojaca, juz pojedyneza, juz znacznie galezista, szorstkiemi wloskami okryta, u dolu czestokroó ezerwonawa, na 1—92 stóp wysoka. Liscie wielkie, naprzemianlegle, jajowo-lanceto- wate, w nasadzie zwezone, mocno spiczaste, cale; nizsze dlugo- ogonkowe, wyzsze szczuplejsze, bezogonkowe , skrzydelkowato- zbiegajace (i dlatezo lodyga w górze jest skrzydelkowata) wszy- stkie z obudwu stron szorstkie, wloskami porosle, pod spodem zy- Jaste. Kwiaty dosé wielkie, szypulkowe, 'w rzadkie, jednostronne; nieco zwisle grona, na wierzcholku lodygi 1 galezi zebrane. Dzialy PENTANODR A. 2355 kielicha jajowo-lancetowate, $piczaste, od rurki koronowéj krótsze. Korona fioletowo-czerwonawa , niekiedy rózowa, cielista, lub bia- la; brzeg jéj 9zabkowy, odgiety. Szyjka koronie wyrównywajaca, lub.cokolwiek wysuniona. Blizna glówkowata. Luszezki szydelko- - wate, drobniutko-zabkowane, od. glówek pylkowych dluzsze, biala- we. Odmiana téj rosliny. z kwiatem bialym, we Francyi i wielu krajach Niemieckich | najpospolitsza, u nas przeciwnie rzadzéj sie przytrafia. 81. LYCOPSIS. WILCZYGLED. Kielich 5. razy weiety, po okwitnieniu dzwonkowaty, wydety, zwisly. Korona léjkowata, Sklapkowa, w otworze wloskami okryta. Nitki precikowe bardzo-krótkie, do rurki przymocowane. Owoców 4 kregielkowatych, pomarszezo- nyeh, w nasadzie przedziurawionych, w glebi kielicha umocowanych. BN 199. L. PULLA: caule erecto simpliciusculo, foliis lanceola- ( W. brunatny). tis acuminatis denticulatis pilosis, florah- bus ovato-lanceolatis, tubo corollae lim- bum aequalem aequante calycem supe- rante. | . Spreng. Syst. L. 556. Willd. Spec.l. 179. Lehm. Asperif, p. 266. Pers. Syn. Y. 162. Hoffm. Germ. Y. 91, Roth Germ. VI. 216. Krock. Siles. n. 989. — Bess. Gal. T. 153. Schlech. Berol. p. 194. BF. Comp. I. 246. Jacqu. Austr. tab. 188. (W Lubelsk. | w okolicach. Horodla r. 1829). Kwi- tnie od czerwe. do sierpn. (*) Cala roslina szorstka, szezeciniastemi, szaremi wlosami okryta. Ma lodyge prosta, w górze galezista, karnciasta, okolo stopy lub nieco wiecéj wysoka. Liscie lodygowe lancetowate, u dolu szczu- plejsze, trochespiczaste, drobno-niewyraznie-zabkowane, na 2—3 '/; cal. dlugie, a okolo !/; cala szerokie; kwiatowe znacznie sa mniej- E 858 PIECIOPRECIKOWA sze, naprzemianlegle, bezogonkowe, jajowo-lancetowate, spiczaste. Kwiaty o szypulkach krótkich, zebrane 'w grona wiérzcholkowe. Korona czerwonawo -brunatna, brzeg Jéj prawie-dzwonkowaty, na 5 tepych klapek wyeiety, rurce zóltawéj niemal-równy. Otwór wloskami okryty. Kielichy po okwitnieniu troche zwisle, znacznie zwiekszone, dzwonkowato-wydete. Owoce skosno-jajowate, bruna- tne, liniami wystajacemi siatkowato-oznaezone. Czesto jeden tylko owoc znajduje sie w kielichu. 88. PULMONABIA. PZUCNIK. Kielich graniasto-pieciokatny, 9 razy weiety, po okwi- tnieniu dzwonkowaty. Korona léjkowata, 3klapkowa, w o- tworze wlosisfa. Preciki do rurki koronowéj przymocowa- ne. Szyjka pojedyneza, trwala. Blizna wycieta. Owoców 4 gruszeczkowatych, w nasadzie nieprzedziurawionych, do dna kielicha przymocowauych. 200. P. orrrciNALIs: foliis asperis, caulinis sessilibus (ova- (P. lekarski) — to)-lanceolatis acutis basi attenuatis radicalibus serioribus cordatis petio- latis, corollarum fauce glabra. BF. Comp. Y. 241. Spreng. Syst. I. 548. Lehm. Asperif. p. 21. R. et Schul. YV.54. Willd. Spec. (68. Enum. Berol. p. 182. Roth Germ. II. 213. DC. Flor. fran. n. 2119. Hoffm. Germ. I. 88. Pers. Syn. 1. 161. .Krock. Siles. n. 280. Bess. Galic. Ll. 150. Schlech. Berol. p. 125. Schk. Handb. tab. 30. Lorek. Flor. Pruss. tab. 38, fig. 208. Pulmonaria folüs radicalibus ovato- cordatis Lin. Flor. Suec. n. 163. Pul- monaria folio non maculoso Vaill. Paris. p. 165. Majowa miodunka, PENTANDR I A. 359 Pulmonaria àltera et Pulmonar. ma- culosa Syren. stron. 1352. W lasach listkowych, cienistych, w gajach 1 za- rosSlach. Kwitnie w maju. ?] Lodyga okolo stopy wysoka, nieco kariciasta, szorstka, liseista. Liécie zupelnie-cale, z obudwu stron szorstkie; korzeniowe (po okwitnieniu wyrastajace) obszerniejsze, na dlugich ogonkach, jajo- wo-sercowate, Spiczaste, plamkami bialemi niekiedy oznaczone; lodygowe mniejsze, nizsze w ogonek zwezone, wyzsze bezogonko- we, jajowo-lancetowate, podobniez spiczaste i nieco-pret-otulajace. Kwiaty na wiérzcholku lodygi skupione, krótko -szypulkowe. Kielich szorstki, o wcieciach do !/; lub '/, ezesci dochodzacych, w czasie kwitnienia podluzny, graniasty, po okwitnieniu gdy owoc dojrzewa, dzwonkowaty, wydety. Korona z poczatku purpurowa, pózniéj blekitna, o rurce kielichowi wyrównywajacé], w otworze naga. | 201. P. ANGUsTIFOLIA: foliis hirsutis lanceolatis, radicali- (P. wqzkoli$ciowy) bus petiolatis, caulinis sessilibus semi-amplexicaulibus, corollae fau- ce fasciculis pilosis. Spreng. Syst. Ll. 547. Lehm. Asperif. p. 215. Willd. Spec. I. 768. Enum. Berol. p. 182. DC. Flor. fran. n. 2120. Hoffm. Germ. I. 88. Pers. Syn.1. 160. Bess. Gal. I. 150. Schlech. Berol. Suppl. p. 246. Lorek Flor. Pruss. tab. 38, fg. 204. Pulmonaria foliis radica- libus lanceolatis Lon. Flor. Suec. n. 164. Pulmonaria angustifolia non maculosa, flore coeruleo Va- GUAE Dosyé ezesto sig przytrafia w tychze co 1 poprze- dzajacy miejscach. Kwilnie w maju, ezerw. ?| 360 PIECIOPRECFKOWA :: Do: poprzedzajacego: podobny,:lecz nieco wyzszy. Odznacza sie zas$ szczególniéj li$ciami, które sa szezuplejsze, dluzsze, lancetowa- te: korzeniowe z ogonkami, po obu koricach zwezone, na 4—5 lub wiecé] cali dtugie; lodygowe krótsze, bezogonkowe, troche pret otu- lajace. e glebiéj (prawie do polowy) "wceiete, o wcieciach szczuplejszych. : Kwiaty podobniez. z poczatku purpurowe, pózniéj blekitne. Korona w otworze wloskami drobnemi osadzona. 89. LITHOSPERMUM. JVAWROT. Kielich 5dzielny ,. wzniesiony, trwaly. Korona léjkowa- (a, pie& razy. weieta, w obworze naga. Preciki nader krótkie, do korony przymoeowane; glówki podluzue, zamkuiete. Szyjka pojedyneza, trwala. Blizna widelkowata. Owoców 4 jajowatyeh, w nasadzie nieprzedziurawionyeh , twardychi, w glebi kielicha umocowanych. 202. L. ARVENSE: caule erecto ramoso , foliis kttsgetes QN. poly) ... acutiusculis eveniis shoeum calycibus corolla subbrevioribus in fructu patulis, fructibus rugosis. Spreng. Syst. I. 544. Lehm. Asperif. p. 321. Willd. Spec. L. 751. .Enum. Berol. p. A1... R. et Schult. IV. 43. Roth Germ. M. 214...DC. Flor. fran. n. 2113. Hoffm. Germ. Y. 86. Pers. Syn. I. 158. Krock. Siles. n. 912. Bess. Gal. n. 146. Schlech. Berol. p. 195. BF. Comp. I. 935. Lorek Flor. Pruss. tab. 87, fig. 199. Lithospermum seminibus rugosis, co- rolis vix calycem superantibus Lin. Flor. Suec. n. 160. Pospolity gatunek na polach, odlogach, kolo dróg, szezególniéj. na gruncie plonnym, suchym. Kwitnie w maju, czerwe. (3) PENTANDHRIA. 361 Korzerüi pojedynezy, w $rodku bialy, zewnatrz czerwona, farbu- jaca, dosyéó gruba skórka okryty. ^£dyga pojedyncza lub mniéj wiecé] galezista, prosta, niemal walcowata, szorstka, wloskami przytulonemi okryta, /—1/; stopy wysoka. Liscie naprzemian- legle, bezogonkowe, lancetowate, niemal-tepe, zupelnie cale, bez- zylne, po obudwu stronach znaeznie szorstkie, na brzegu rzadkiemi, twardemi wlosami rzesowato-osadzone , szaro-zielonawe , 1—1 !/; cal. dlugie, a okolo !/, cal. szerokie; najnizsze zwykle ku nasadzie znacznie zwezone, bardziéj tepe, podluzno- lopatkowate. K wiaty drobne, wierzcholkowe, miedzy li$ciami umieszezone, bezszypulko- we. Dzialy kielicha szezuple, prawie równowazkie, z poczatku stulone, w koricu nieco-rozwarte. Korona cokolwiek od kielicha dluzsza, zóltawo-biala, a rurka jéj w nasadzie piers$cieniem brudno- fioletowym ubarwiona. Ziarna Jajowate, bez polysku, zmarszczka- mi, czyli drobniutkiemi, bialemi brodaweczkami zewszad okryte. 203. L. OFFICINALE: caule erecto ramoso, folis lato-lan- (CN. lekarsk?i) ^ ceolatis acutis venosis scabris substri- gosis , corollae tubo calycem aequan- : te, fructibus lucidis glaberrimis. Spreng. Syst. l. 544. .Lelin. Aspe- rif. p. 910. .R. et Schult. IV. 43. W^lld. Spec. Y. 751. Enum. Berol. p. 177. Hoth Germ.ll. 208. DC. Flor. Jran.sns 2 122 Pers; cien. M. 154. Hojffm. Germ. Y. 86. Krock. Siles. n. 211. Dess. Gal. Il. 145. Schlech. Be- rol. p. 125. BF. Comp. I. 234. Schk. Handb. tab. 29. | Lorek Flor. Pruss. tab. 38, f. 200. Lithospermum semi- nibus laevibus, corollis vix calycem superantibus Ln. Flor. Suec. n. 159. Przytrafia sie gdzieniegdzie na suchych, gli- niastych lub wapnistych wzgórkach, mianowicie w Krak. Sandomir. i w Kujawach. Kwitnie w czer- weu, lipeu. 2]. Tom I. 46 362 PIECIOPRECIKOWA ^Bywa nieco wyzszy od poprzedzajacego i bardzié]: galezisty. Odznaeza sie. li$ciem ; szerszym, spiczastym, pod spodem Zzylami oznaczonym, korona blado-zóltawa, któréj rurka kielichowi 'wyró- wnywa; a nadewszystko owocem bialawym, zupelnie gladkim, ró- iei 1 I5niqcym. 90. ECHIUM. ZMIJOWIEC. Kielich. 5dzielny. Korona léjkowata lub dzwonkowata, Ww górze uüieznaeznie-rozszerzona, na. brzegu. nieforemnie 5 razy wcieta, w otworze naga. Preeiki wysunione.. Blizna dwudzielna. Owoeów 4 Grüstétzkówatyehi ; szorstkich, w glebi kielicha osadzonych. 204. E. vULGARE: caule simpliciusculo tuberculato-hispido, (Z. pospolity). folis lineari-lanceolatis hispidis , racemo terminali spiciformi elongato, spiculis simplicibus patentibus, staminibus corol- la irregulari longioribus. Seg. Syst. l. 553. Lehm. Asperif. 449. Wild. Spec. l. 187. .Enum. Berol. p. 187. .DC. Flor. fran. n. 2107. Roth Germ.1L. 210. JF. et Schult. IV. 23. Pers. Syn. I. 164. SSchlech. Berol. L. 126. Hoffm. Germ. l. 91. Krock. Siles. n. 2999. Bess. Gal. 1. 154. .BF. Comp. Ll. 226. Schk. Handb. tab. 32. |. Lorek Flor. Pruss. tab. 39, f. 200. Echium vulgare Vall. Paris. p. 48. Echium caule simplici, foliis cau- linis lanceolatis hispidis, floribus spicatis lateralibus Zn. Plor. Suec. n. 168. Na polach, ugorach, kolo dróg, na wzgórkach bardzo pospolity. ne w lipe. sierpniu. g* Ma lodyge zazwyeza] zupelnie pojedyneza, pionowa (czasem nieco pochylona), waleowata, twardawa, purpurowemi, szorstkie- PENTANDHR!A. 363 mi gruczolkami | okryta i bialemi. szezecinkami | porosla, na lokieé a nawet wiecéj wysoka. Liscie bezogonkowe, lancetowate, Spicza- ste, szorstko-wlosiste. Kwiaty zebrane w gronka boczne, odchylo- ne, jednostronne, z katów lisci wyrastajace; wszystkie razem two- rza dlugie i piekne grona, czyli klosy wierzcholkowe. Korona zwy- kle blekitna, czesto fioletowo-blekitnawa, dosyé wielka, rurkowato- dzwonkowata, nieforemna, zewnatrz nieco omszona. Preciki dluz- sze od korony, lukowato-skrzywione, purpurowe. Glówki drobne, blekitnawe. ,Szyjka kosmata, w wiérzcholku dwudzielna. Kolo Tomy znajduje odmiauy z kwiatem rózowym, cielistym i zupelnie bialym. 91. CERINTHE... 0SMIAZ. Kielieli blistkowy, nieforemny. Korona brzuchato-rurko-- wata, w otworze naga. Preeiki do korony przymoeowane ; glówki oszezepowate, nasadami klapek $limakowato-skre- conych, z soba, zezepione.. Owoców dwa, orzeszkowatych , dwukomórkowych, w glebi kielicha umieszezonyeh. 205. C. urNoR: caule solitario ramoso, folis cordato-ova- (O. mmniejszy) tis integerrimis glabris, corollis 5fidis, la- ciniis conniventibus. Spreng. Syst. I. 538. Lehm. Asperif. p. 391. Mild. Spec. €(2. Enum. Berol. p. 185. Roth Germ. Il. 210. DC. Flor. fran. n. 201083. Hoffm. Germ. l. 90. Pers. Syn. L 6l. WcetvSchult. 1V..8. Bess. Gal. l. 158. BF. Comp. l. 224. Jacqu. Austr. tab. 124. Na gruncie. twardym, gliniastym, lecz rzadzá (w Lubels. kolo Kazimiérza, Wierzbicyit.p.). Kwi- ipie w czerwe. lipe. (*) Ma lodyge walcowata, galezista. Li$cie bezogonkowe, naprze- mianlegle, jajowo-sercowate, tepe, pret otulajace, zupelnie-cale i gla- dkie, sino-zielone. Kwiaty szypulkowe, juz pojedynezo z katów [ 964 PIECIOPRECIKOWA li$ci wyrastajace, juZ skupione na wiérzcholku lodygi i galazek. Listki kielicha lancetowate, $piezaste, nierówne, na brzegu delika- tnie rzesowate. Korona od kielicha wieksza, zóltawa, 5 razy wcie- ta, o wcieciach $piezastych, stulonych, do !/ czesci dlugosci docho- dzacych. Szyjka wystajaca. Orzeszków dwa, jajowo-okraglawych, rowkiem podluznym oznaczonych, gladkich, brunatnych, 2komór- kowych, 2nasiennych. 92. ANAGALLIS. KURZYSLAD. Kielieh 5dzielny, trwaly, korona kólkowata, prawie bez Zadnéj rurki, na brzegu plaska, 5klapkowa, o klapkach jajo- wato-okraglawych, paznogeiami spojonyeh. Nitki preceikowe w nasadzie kosmate. Blizna pojedyneza, glówkowata. To- rebka kulista, jednokomórkowa, wkolo pekajaea, wielona- sienna. Nasiona do osaduika $rodkowego przymocowane. 206. À. PHOENICEA: caule prostrato , foliis ovatis , calyci- (K. ezerwony) ^ busintegerrimis corolla margine glan- dulifera brevioribus. Spreng. Syst. Y. 510. .K. et Schuli. IV. 116. DC. Flor. fran. n. 2340. Schlech. Berol. . 127. .Lorek Flor. Pruss. tab. A2, fig. 222. Anagallis ar- vensis Willd. Spec. Il. 821. .Énum. Derol. p. 191. Roth Germ. IL. 225. Pers. Syn. I. 113... Bess. Gal. I. 158. BF. Comp. 1. 262. Schk. Handb. tab. 96. Anagallis arvensis B Lin. Krock. Siles. n. 306. DC. Prodr. VIII, 69. Anagallis phoeniceo flore Vall. Paris. p. 12. Muszestrz: Anagallis Syren. str. 882. Na polach, miedzy zbozem dosé pospolita. Kwi- tnie od czerwc. do sierpnia. (-) PENTANDRIA. 365 Korzen szcezuply, wlóknisty. Lodyga galezista, o galeziach prze- ciwleglych, gladka, czworokariciasta, z poczatku troche wzniesio- na, pózniéj mniéj wiecéj rozpostarta , okolo !/; stopy wysoka. Lis- cie przeciwlegle, bezogonkowe, jajowate, nieco-spiczaste, zupelnie cale 1 gladkie, pod spodem czarno - kropkowane, 5—10 lin. dlugie, a 3—0 szer. Szypulki z katów li$ci wyrastajace, przeciwlegle, je- dno-kwiatowe, od li$ci diuzsze, w czasie kwitnienia wzniesione 1 nieco-rozlozyste, pózniéj lukowato-zwisle. Dzialy kielicha szezu- ple, lancetowate, $piczaste, zupelnie cale, blonka obwiedzione. Ko- rona ciemno-ponsowa (czyli ceglasto-purpurowa), na obwodzie dro- bniutkiemi gruczolkami opatrzona, od kielicha troche dluzsza; dzialy jéj przewrotnie-Jajowate, tepe, udolu fioletowe. Preciki w nasa- dzie troche spojone, kosmate, fioletowe; glówki 2ólte. Szyjka nie- mal-precikom równa. Torebka gladka, kulista, szyjka uwiericzona. 207. À. COERULEA: caule suberecto, foliis ovato-oblongis, (K. blgkitny) calycibus serrulatis corollam eglandu- losam aequantibus. Spreng. Syst. Y. 510. .R. et Schul. IV. 117. DC. Flor. fran. n. 2339. Pers. yn. I 173. Roth Germ. 1I. 226. Bess. Gal. Y.p. 368. Hoffm. Germ. Y. 98. Schlech. Berol. l. 121. BF. Comp.1.262. Anagallis arvensis « Lin. DC. Prodr. VIIL 69. Anagallis coeruleo flore. Vaill. L. c. Gatunek nierównie od poprzedzajacego rzadszy (w Lubels. kolo Zamoscia). Kwitnie w lipc.sierpn. (-) Z ogólnéj postaei i wielkos$ci bardzo do poprzedzajacego podo- bny; lecz rózni sig li$ciami podluzno-jajowatemi i sSpiczastszemi, szypulkami krótszemi (które zaledwie li$ciom wyrównywaja, nie- kiedy nawet od nich s3 krótsze); a nadewszystko dzialami kielicha drobniutko-pilkowanemi, korona blekitna , kielichowi równa i nie- majaca gruczolków na obwodzie. Linneusz obadwa te gatunki za odmiany uwazal. Pan J. Duby, w wykladzie swoim familii roslin pierwiosnkowatych (Primulaceae), 366 PIECIOPRECIKOWA umieszezonym w tomie VIII Prodromus: Dekandola , podobniez w jeden laczy je gatunek. :93. LYSIMACHIA. . TOJESC. Kielieh Sdzieluy, Spiezasty, wzniesiony, trwaly.: Koro- na kólkowata, plaska, 5dzielua, 0: dzialach jajowo-podluz- nych. Preeiki w nàsadzie rozszerzone i nieco-zrosle. Blizna tepa. Torebka kulista, 1komórkowa, 5 — 10Scienna, w wiérz- cholku pekajaca, wieloziarnowa.- Ziarna do osadnika $rod- kowego przymocowane. | bu 208. L. vuncARI:caule erecto pubescente ramoso, ra- (T. pospolita) xis paniculatis, folis oppositis ter- nisve. ovato-lanceolatis ciliatis acumina- tis breviter petiolatis, floribus panicula- tis, panicula folosa terminal bracteis pedunculis minoribus lanceolatis acutis, bracteolis linearibus subulatis, calycis laciniislanceolato-ovatis acuminatis mar- eine niero ciliolato cinctis, corollae lo- bis ovatis obtusis calyce duplo longio- ribus , staminibus corolla subduplo bre- vioribus inaequalibus 2 longioribus , fi- lamentis in tubum a corolla hberum usque ad dimidiam longitudinis partem coalitis glandulosis, filamentis sterilibus nullis. ; DC. Prodr. VII. 65. — Ejusd. Flor. fran. n." 2844. ' Schlech. Berol. 1-129. Fi. et Schult. IV. 120. — Spreng. Syst. I. 571. Willd. Spec. 1. 816. .Enwm. Berol. p. 194. Roth, Germ. 11. 228. Pers. Syn. 1 172... Hoffm. Germ. Y. 91... Krock. S- PENTANDR I A. 361 les. n. 801. Bess. Gal.1. 157. BF. Comp. L. 260. Lorek Flor. Pruss. t. A1, f. 218. Lysimachia vulgaris Lin. Suec. n. 175. Lysimachia lutea major Vail. Paris. p. 1283. Bazanowiec albo toje$ó wielki: Lysimachia Syren. stron. 1258. W NE na lakach bagnistych, nad brze- gami rowów i strumyków. K witnie w lipc. sierpn. 2] Dorasta niekiedy dwóch lokei wysokosci. odyge ma prosto- stojaca, pojedyncza lub galezista, kariciasta, kosmata lub tylko om- szona, twardawa. Liscie albo przeciwlegle, albo po 3 lub 4 w okra- zku, prawie-bezogonkowe, podluzno- DE Spiczaste, zupel- nie-cale, z obudwu stron omszone, na 2—3 '/ cal. dlugie, 1/5 —1 I» cal. szerokie. Kwiaty zebrane w dosyé oos wiérzcholkowa wieche. Szypulki kosmate , przysadkami równowazko-lancetowate- mi opatrzone, wielokwiatowe. Dzialy kielicha lancetowate, $picza- ste, nad brzegiem linia czerwonawa oznaczone. Korona ciemno-Zól- ta, na pieé podluzno-owalnych, prawie tepych, okolo 4—5 linij dlugich klapek, gleboko-podzielona. Preciki nasada. w wiazke spo- Jone, od korony. krótsze. 'Torebka niemal-kulista, od kielicha Wic- ksza, gladka, na 5 &cian pekajaca. 209. L. THYRSIFLORA: racemis axillaribus | pedunculatis (T. bukietowa) ^ ovatis compactis, staminibus corol- lam superantibus, folüs oppositis lanceolatis sessilibus elongatis pun- ctatis. Spreng. Syst.Y. 571. R.et Schult. IV.123. Willd. Spec. 1.818. Enwm. Derol. p. 195. Roth Germ. YI. 227. Pers. Syn. . 172. Hoffm. Germ. I. 91. .DC. Flor. fran.n. 9345. Krock. Siles. n. 902, tab. 31. Bess. Gal. I. 157. | Schlech. Berol. 1. 129. BF. Comp.Y. 260. Lorek Flor. Pruss. tab. Al, fig. 219. Lysimachia racemis - 368 PIECIOPRECIKOWA lateralibus pedunculatis Lin. Flor. Suec. n. 176. Naumburgia thyrsi- flora DC. Prodr. VIII. 60. Naum- burgia guttata JMoénch. '"lhyrsan- thus palustris Schranck. Lysima- chia capitata Pursh (secund. Duby in DC. Prodr.). Przytrafia sie na miejscach bagnistych, na mo- krych brzegach rzék, jezior, w rowach blotnistych. Kwitnie w czerwc. lipcu 2]. Lodyga zupelnie pojedyneza, prosta, waleowata, gladka. Liscie przeciwlegle, bezogonkowe, szezuple, lancetowate, troche spiczaste, zupelnie cale, z wiérzchu prawie-gladkie, pod spodem mniéj wiecéj kosmate, drobniutkiemi. kropkami (czyli gruczolkami) brunatnemi upstrzone; nizsze coraz mniejsze i rzadsze, wyzsze wieksze (2— 215 cal. dlug. 3—4 lin. szer.) wiérzcholkowe ge$cié] skupione. Grona kwiatowe podluzne lub jajowate, zólte, niewielkie, z katów wyzszych lisci wyrastajace, przeciwlegle, na szypulkach od lisci krótszych, wzniesionych osadzone. Korona dzieli sie na 5, 6 lub 7 szczuplych, równowazkich, niemal tepych, prawie do nasady docho- dzacych klapek, kropkami czarnemi mniéj wiecéj upstrzonych. Kielich podobniez kropkowany. Preciki znacznie od korony dtuz- sze, w nasadzie wolne, a liczba ich jest bardzo niestala, jakoz by- wa ich 5, 6, 7 lub 8. Przysadki kwiatowe szezuple, równowazkie. 210. L. NUMMULARIA: caule repente glabro, foliis oppositis (T. rozeslana) ^ subrotundis subcordatis integerrimis obtusis petiolatis, pedunculis axilla- ribus solitariis folio longioribus, ca- lycis laciniis ovato-lanceolatis basi cordatis acutis corolla duplo brevio- ribus, corollae rotatae lobis ovatis obtusis integris, staminibus corolla brevioribus, filamentis basi dilatatis et in tubum brevem denticulo nullo interjecto coalitis. PENTANDR IA. 569 DC. Prodr. VIL 66. Flor. fran. n. 284T. .R. et Schult. IV. p. 128. Spreng. Syst. T. 572. Willd. Spec. I. 821. num. Berol. p. 196. Roth Germ. 1. 228. Pers. Syn. I. 172. Hoffm. Germ. I. 97. Krock. Siles. n. 305. Bess. Galic.l. 158. .Schlech. Berol. l. 180. BF. Comp. I. 260. Schk. Handb. tab. 36. Lysimachia foliis subrotundis, floribus solitariis caule repente Ln. Flor. Suec. n. 117. Lorek Flor. Pruss. tab. 41, f. 991. Nummularia major lutea Vaill. Pa- ris. 144. Pienieznik albo gesi polej: Nummularia, Hirundinaria Syren. stron. 801. —— Na pastwiskach i Jakach nieco wilgotnych, nad brzegami rowów 1 bagien, w lasach cienistych dosé pospolia. —Kwitnie przez lipiee 1 sierpieri.. 2] Piekny ten gatunek, ma lodygi pojedyneze, na ziemi calkiem rozpostarte, 4kariciaste, o kantach ostrych, prawie-skrzydelkowatych, gladkie, na stope lub nieco wiecéj dlugie. Li$cie przeciwlegle, na krótkich ogonkach, okraglawe lub jajowate, tepe, czasem w nasa- dzie nieznacznie sercowato-wyciete, zupelnie cale 1 gladkie, !/, — 1 cal. dlugie. K wiaty wielkie, zólte, nieco pachnace, na szypulkach przeciwleglych, kaüciastych, juz dluzszych, juz krótszych od lisci, pojedynezo-osadzone. Dzialy kielicha jajowo-lancetowate, szczyto- wato -Spiczaste, na brzegu faliste. Weiecia korony podluzne lub prawie-przewrotnie jajowate, tepe. Nitki precikowe szydelkowate, wolne, gruczolkowato-omszone, od szy]ki nieco-krótsze. Liscie, kie- lichy, korona, nawet szypulki drobniutkiemi, gruczolkowatemi RA kami okryte. 94. PRIMULA. PIERWIOSNKA. Kwiaty w baldaszek pojedynezy, okrywa w nasadzie opatrzony, zebrane. Kielich rurkowaty, Skanciasty, 9zabko- 41 Tom l. 910 PIECIOPRECIKOWA Wys trwaly. Korona taeowata, o ruree waleowatéj, od kieli-- eha dluzszéj, na brzegu rozlozysta, Sklapkowa, o klapkach tepych, wycietych. Preciki zamkniete. Blizna kulista.. To- rebka Íkomórkowa, 10. zabkami w wiérzeliolku pekajaca. Ziarna liczne, drobne, okraglawe, do osadnika Srodkowego przymocowane. ! 211. P. venis : foliis oblongis dentatis rugosis subtus hir- (P. kluczyki) sutis, umbella multiflora, floribus nutanti- bus, calycibus angulatis, corollae limbo concavo brevissimo. Spreng. Syst. I. 573. Willd. Spec. I. 800. Enum. Berol. p. 190. .R. et Schult. IV. 134. Pers. Syn. 1. 169. Bess. Gal. I. 155. Schlech. Berol. l. 127. .Lorek Flor. Pruss. tab. 40, fig. 213. Primula officinalis JDC. Flor. fran. n. 2361. Ejusd. Prodr. VIII. 36. Hoffm. Germ. L 93. BF. Comp. I.251. Primula veris a. Ln. Suec. n. 111. Primula veris odorata , flore luteo simplici Vaill. Paris. p. 164. Biala Bukwica, Pier- wiosnka: Primula veris etc. Syren. strom. 1423. Na lakach suchych, wzgórkach trawiastych, na . miedzach, w gajach 1 zaroslach. Kwitnie w maju. 2| Korzen z lieznych, dlugich, walcowatych, szaro-bialawych wló- . ' kien zlozony, stabym, anyzowym woniejacy zapachem. Liscie ko- rzeniowe dlugo-ogonkowe, podtuzne , czasem okraglawe, po ogon- ku zbiegajace, tepe, na brzegu nieco-zawinione, niewyraznie kar- bowano-zabkowane, miekkie, z wiérzchu gladkie, Swiatlo-zielone, pod spodem bledsze, zylaste, pomarszezone i krótkim okryte kutne- rem, na 2—5 cal. diug. a 1—2'/; cal. szerokie. Glabik bezlistny, walceowaty, prosto-stojacy, pojedynezy, delikatnie omszony, okolo stopy wysoki. Kwiaty zwisle, przyjemnie-pachnace, w baldaszek wiérzcholkowy zebrane, w nasadzie przysadkami szy delkowatemi, PENTANDR I A. JE okrywe tworzacemi opatrzone. Kielich zólto-zielonawy, wydety,' obszerny, od rurki koronowéj mniéj wiecéj krótszy, w wiérzcholku w 9 zabków Jajowatych, $piezastych wyciety, od szypulek dluzszy irównie jak one, omszony. Korona cytrynowo-zólta, wewnatrz plamkami pomaratezowem! ozdobiona; brzeg jój nieco-wklesly, piecio-klapkowy, o klapkach okraglawych, tepych i nieco-wycie- tych; rurka w górze wydeta. Szyjka kielichowi wyrównywajaca lub od niego krótsza, blizna kulista, gladka zakoüezona. Glówli pylkowe podluzne. Korona po zasuszeniu zielenieje. 212. P. grATIOR: folis oblongis medio contractis denta- , (P.wyisza) tis rugosis utrinque hirsutis, umbella multiflora, calycibus angulatis, corollae limbo plano. Spreng. Syst. I. 514. Willd. Spec. I. 801. num. Berol. p. 190. DC. Flor. fran. n. 2366. — Ejusd. Prodr. VII. 36. Pers. Syn. |. 169. .R. et Schul. IV. 136. Hoffm. Germ. Y. 93. Bess. Gal. I. 155. BF. Comp. I. 252... Lorek Flor. Pruss. tab. 40, fig. 212. Primula veris elatior Lin. Suec. n. A11. Primula veris palli- do flore, elatior Vaill. l. c. Przytrafia sie w gajach, zaroslach 1 na wzgór- kach, leez rzadzéjJ. Znajdowalem w okolicach Ra- domia. Kwitnie w maju. 2l Bardzo do poprzedzajacego podobny, i od Linneusza za odm'ane tylko uwagany. Rózni sie lisciami z obudwu stron kutnerowatemi, glabikiem nieco- wyzszym, kwiatami wiekszemi, bledszemi i bez zapachu, brzegiem korony szerszym i plaskim; nakoniec zabkami kielicha szezuplejszemi, bardziéój $piczastemi, i zaledwie polowie rurki koronowéj wyrówny wajaceml. 95. HOTTONIA. OKREZNICA. Kielieh Sdzielny, trwaly. Korona tacowata, o rurce. dlu- eosei kielielia, na brzegu plaska, Sklapkowa, o klapkach jajo- « 912 PIECIOPREGIKOWA wato-podluznych, wyeietyeh. Preeiki krótkie, w górze rurki przymocowane i w niéj ukryte. Blizna glówkowata. Torebka kulista, szyjka uwienezona, 1komórkowa, bezscienna, wie- loziarnowa. Ziarna do osadnika Srodkowego szypulkowatego przytwierdzone. 213. H. PArvsTRIS: floribus verticillatis pedunculatis , in- (O.blotna) ^ ternodiis aequalibus, corolla calycem excedente, foliis pectinato-multifidis. Spreng. Syst. l. 582. FR. et Schult. IV.176. Willd. Spec. Y. 812. Enum. Berol. p. 194. ..DC. Flor. fran. n. 2856. Ejusd. Prodr. VII. 34. .Eoth Germ. 11.282. — Pers. Syn. I. 171. -. Krock. Siles. n. 800. Schlech. Berol. I. 128. BF. Comp.1.259. Hoffm. Germ. I. 96. Bess. Galic. Y. 151. Lorek Flor. Pruss. tab. A1, f. 217. Hottonia pa- lustris Lin. Suec. n. 114. Schk. Handb. tab. 35. Stratiotes fluviatilis s Paris. p. 190. W wodach stojacych, bagnistych, w rowach, kanalach. Kwitnie w czerwc. lipcu. 2| Korzefilazacy. Lodyga pojedyneza, waleowata, wydrazona, pro- sta, nad powierzchnia wody wystajaca, u dolu tylko liscista, zre- sztq naga, okolo stopy lub nieco wiecéj wysoka. Liscie w wodzie zanurzone, wietkie, gladkie, grzebieniasto-dzielne, ezyli na liczne, bardzo szezuple, równowazkie, spiczaste, zupelnie cale, przeciwle- gle wciecia podzielone. Kwiaty w górze lodygi w kilka okrazków zebrane, szypulkowe, w nasadzie szczuplemi, równowazkiemi, od szypulek znacznie krótszemi przysadkami opatrzone. W kazdym okrazku jest ich pieé, w najwyzszym zwykle trzy. Dzialy kielicha szczuple, równowazkie, nieco-spiczaste. Korona wielka, blado-rózo- wa lub cielista, w otworze pomaraüiczowemi plamkami ozdobiona; weiecia jéj podluzne, w nasadzie. nieco zwezone, w wiérzcholku tepe i troche wyciete; rurka posrodku s$cisniona, od kielicha malo co PENTANDRI A. 918 dluzsza, pomaranezowa. Szy]jka od precików dluzsza, blizna glów- kowata zakoüezona. Torebki kuliste, gladkie, szy]ka uwienczone, zwisle. dHLodyga, szypulki 1 kielichy, delikatnemi , rzadkiemi , gru- ezolkowatemi wloskami okryte. .96. MENYANTHES. BÓBREK. Kielich 3dzielny, trwaly. Korona léjkowata, o rurce zgru- bialéj, dluzszéj od kielicha, na brzegu rozlozysta, Ddzielna, 0 dzialaeh laneetowatych, Spiczastych, odgietych, z wiérz- chu kosmatych. Preciki do korony przymoeowane. Blizna glówkowata, dwuklapkowa. Torebka jajowo-kulista, 1ko- mórkowa, 2seienna, wielo-ziarnowa. Ziarna jajowate, glad- kie, I$nigce, do Srodka powierzchni wewnetrznéj $cian, po- dluzuie przymocowane. 214. M. TRIFOLIATA: corollis superne dense barbatis, foliis (B. trójlistmy) | ternatis. ( Pers. Syn. I. 171. Willd. Spec. I. 811. Enum. Berol.p. 193. E. et Schult. IV. 177. Spreng. Syst. I. 582. Scop. Carn. n. 242. .DC. Flor. fram. m. 2151.. Ejusd. Prodr. IX. 131. Roth - Germ. ll. 234. Krock. Siles. n. 299. Hoffm. Germ. Y. 96. Bess. Galic. I. 156.. Schlech. Berol. l. 130. BF. Comp.l. 263. Menyanthes trifoliata Lin. Suec. n 173. Schk. Handb. tab. 35. Lorek Flor. Pruss. t. A0 , f. 215. Menyanthes palustre latifolium et triphyllum Vaill. Paris. p. 126. 'Tri- folium fibrinum 7'abernem. Rosnie na bagnach i trzesawach, lakach blotni- stych, niekiedy w stojacych wodach. Kwitnie w ma- ju ezerwe. OL].— | 944 PIECIOPREGCIKOWA Korzeüi bardzo dlugi i gruby, galezisty, wlóknami jak szpagat grubemi opatrzony, mocenó w blocie rozposcierajacy sie. Lodyga pojedyneza, u dolu podnoszaea sie, wyzéj wyprostowana, walcowa- . ta, gladka, bezlistna, w nasadzie bialo-zielonawemi pochewkami okryta, w wiérzcholku gronem kwiatów zakonezona. Liscie (ko- rzeniowe) dlugo-ogonkowe , skladaja sie ze trzech listków jajowa- to-podluznych, w nasadzie zwezonych, tepych, calych, drobniutko- odlegle, ezerwonawo-pilkowanych , z obudwu stron zupelnie glad- kich, zylastych, 1'/, —4 cal. dlugich, !/, —2 cal.szerokich. Grona rzadkie, proste, 2—4 cal. dlugie. W nasadzie kazdéj szypulki znaj- duje sie jajowata, lub podluzna, tepa lub nieco-spiczasta, od szypulki krótsza, kolorowa przysadka. Dzialy kielicha podluzne, niemal te- pe. Korona przeszlo 3 razy od kielicha wieksza, biala, zewnatrz nieco-czerwonawa, 0 wcieciach $piezastych odwinionych, z wiérzchu: wloskami frenzlowatemi pieknie okrytych. Glówki pylkowe bru- dno-Zóltawe. Blizna okraglawa, 2klapkowa. 'Torebka jajowo-kulista,, gladka, szyjka uwieüczona, od kielicha wieksza, po dojrzeniu wpo- dluz na dwie $ciany pekajaca. Ziarna podluznie do $rodka $cian przyczepione; sa okraglawe, nieco-plaskie, zupelnie gladkie i i I5nia- ce, koloru brunatno-ceglastego, w wielkosei prawie-nasieniu rze- pakowemu wyrównywajace. Cala roslina jest gorzka 1 w medy- cynie sie uzywa. W niektórych okolicach pospólstwo Kkaczyrcem ja zowie. . 97. ERYTHRAEA. ZTYSIACZNIK. Kielich 5dzielny, 3kaneiasty, wzniesiony, trwaly. —Ko- rona léjkowata, o rurce szezupléj, na brzegu 5 razy weieta, o weieeiach równyeh; preeiki do rurki pnrzymocowane, glow- ki podluzue, po okwitnieniu Slimakowato-skrecone. Szyjka prosta, od preeikow nieco dluzsza. Dlizu dwie, okraglawych. Torebka 2scienna, wielo-ziarnowa.' Ziarna do brzegu scian, wewnatrz wgietych (i niby dwie komórki tworzaeych) przy- moeowane. 215. E. cENTAURIUM: caule erecto elongato superne ramo- (T. goryczka) ^ so, folis elliptico-oblongis utrinque. inaequaliter acutiusculis, floribus la- PENTANDHRIA. 915 xe glomeratis , lateralibus bibractea- tis, corollae tubo sub anthesi calyce plus quam duplo longiori, lobis ova- libus obtusis, capsula valvis multum introflexis plus quam semibiloculari. DC. Prodr. IX. 58. Spren. Syst. I. 519. R. et Schult. IV. 166. Pers. Syn. :]. 288. Willd. Enum. Berol. p. 241. Bess. Galic. I. 188. Schech. Berol. I. 130. .B.F. Comp. I. 265. .Lorek Flor. Pruss. tab. 48, f. 251. Chironia Cen- taurium Willd. Spec. l. 1068. DC. Flor. fran. n. 2180. Hoffm. Germ. I. 111. Gentiana Centaurium «a Lin. Suec. n. 282. Roth Germ. II. 287. Krock. Siles. n. 388. Schk. Handb. tab. 59. Hippocentaurea Centaurium Schultes. Centaurium minus Vaill. Paris. p. 31. Genturya mnieysza: Centaureum minus Syren. stron. 655 ? nastep. Przytrafia sig na lgkach, pastwiskach, miedzach. Kwitnie w lipc. sierpn.. (3) Korzeri krótki, wlóknisty, bialawy. odyga pojedyneza (czasem w górze cokolwiek galezista), prosto-stoJaca, czworokariciasta, zu- pelnie jak i cala roslina gladka, !/ lub przeszlo 1 stope wysoka. Liscie korzeniowe w okrag osadzone, przewrotnie-jajowate, tepe; lodygowe przeciwlegle, bezogonkowe, oddalone, nasadami zrosle, nizsze prawie-eliptyczne, niemal-tepe, wyzsze podluzne, sSpiczaste, szczuplejsze, 39—95nerwowe , !5—'/, cal. dlugie, a okolo 2—4 lin. szerokie. Galazki kwiatowe na wiérzcholku lodygi umieszezo- ne, przeciwlegle, krótkie, maja na sobie wiazki kwiatów baldaszko- gron niby tworzace. Przy kwiatach znajduja sie przeciwlegle, szczuple, lancetowate, Spiezaste przysadki. Dzialy kielicha równo- wazkie, stulone. Korona rózowa, o rurce szczupléj, 2óltawej, od kie- 316 PIECIOPRECIKOWA licha dluzszéj; wciecia jéj podluzne, $piezaste. Glówki pylkowe ró- wnowazkie, zólte, po okwitnieniu szrubowato-skrecone. Blizn dwie szerokich, prawie-lopatkowatych, tepych, zielonych. Cala roslina na- der gorzka. Odmiana z kwiatem bialym raz dala mi sie widziéc. 216. E. RAMOSISSIMA: caule erecto humili a basi ramoso, (T. galezisty) foliis imis non rosulatis ovatis elli- pticisque obtusiusculis, superioribus oblongo-lanceolatis acuminatis , pa- nicula multoties dichotoma, floribus fastigiatis lateralibus ebracteatis, tu- bo corollae sub anthesi calyce pa- rum longiori, lobis elliptico-oblon- gis obtusiusculis, capsula unilocu- lani. : DC. Prodr. YX. 51. Spreng. Syst. I. 579. Pers. Syn. 1. 283. Bess. Gal. I. 188. Chironia Centaurium B. Willd. Spec. l. 1068. Gentiana Centau- rum Q8 JL. Suec. l. c. Chironia pulchella DC. Flor. fran. n. 2181. Chironia ramosissima et pulchella Hoffm. Germ. Y. 111. Hippocentau- rea pulchella jchultes. Gentiana ramosissima V:llars. Gentiana pa- lustris Lamarck. Gentiana pulchella Schwartz. Erythraea pulchella Fries. (secund. Nomen. SSteud.) Centaurium minus palustre ramosissimum Vaill. Paris. tab. 6 , fig. 1. | Na lakach, lecz rzadzéj jak poprzedzajacy (w Mazowiec. Sandomir. Lubels. i w August. w o- kolicach Rajgroda). Kwitnie w lecie (*) Do poprzedzajacego podobny,.lecz zwykle mniejszy, 1 na piér- wszy rzut oka lodyga d'wudzielna, nader rozgaleziona odznaczaja- Q2 PENTANDRI A. TT cy sic. Li$cie ma krótsze i szezuplejsze. Kwiaty liezne szypulko- we, bezprzysadkowe, juz na wiérzcholku galazek zebrane, juz w ich katach pojedynezo-umieszezone, podobniez rózowe, lecz mniejsze, o rurce bardzo szezupléj, kielichowi prawie wyrówny- wajacéj. : Inny jeszeze posiadam gatunek (lub odmiane poprzedzajacego) w Lubels. znaleziony, dorastajacy zaledwie 2 lub 3 cal. wysokosci, i bardzo podobny z postaci do tego, który Vaillant na tab. 6, fig. 2. wyobrazil. Zodyge ma zaraz od nasady galezista, karciasta; liscie podluzne, dolne wieksze 1 zupelnie tepe, wyzsze szezuplejsze 1 nie- co-Spiczaste, okolo 3 lub 4 lin. diugie. Kwiaty na wiérzcholku, ga- lezi w wiazeczki zebrane, bezszypulkowe, i pojedynezo w rozga- lezieniach na szypulkach osadzone, znacznie mniejsze Jak w poprze- dzajacych, leez takiegoz koloru. Kielich bezprzysadkowy, od. koro- nowéj rurki, w górze mocno $cisnionéj, krótszy. Weiecia korony Spiczaste. Zapewne Erythraea inaperta Schl. Berol. I. 131. która podlug P. Grisebach, autora monografii roslin goryczkowa- tych (G'entianeac), umieszezoné] w tomie IX. Prodromus JD C. jest tylko odmiana poprzedzajacego. 98. VIOLA. FIOZEK. Kielich 5dzieluy, o dzialach nierównych, ponizéj nasady przedluzonyeh. Platków w koronie 5 nieforemnych, w czasie kwitnienia zwinionych, pazuogeiowatych, najnizszy wiekszy od innyeh i w.ostroge wydrazong, mniéj wiecéj przedluzo- ny. Nitki preeikowe w nasadzie rozszerzone, podluzne lub trójkatne: dwie wyzsze przyrostkami miodnikowemi do ostro- gi wehodzaeemi opatrzone; glówki stulone, w wiérzcholku blonkowate. Torebka Ikomórkowa, Jscienna, wieloziarnowa. Ziarna grzebiuszezkiem opatrzone, muiéj wiecéj jajowate i blyszezace, do $rodka scian. wpodluz przymocowane. a) Bezlodygowe. 217. V. oDORATA: stigmate uncinato nudo , foliis rotunda- (F. pachnqcy) to-cordatis, sepalis ovatis obtusis, calcare Tom I. 48 9178 PIECIOPRECIKOWA obtusissimo, capsula turgida hirta, semi- nibus turbinatis albidis, stolonibus fla- gelliformibus. DC. Prodr, L..296. Plor. fran. n. 44506. Fi. et Schult. V.364. Willd. Spec. l. 1168. num. Berol. p. 264. Spreng. Syst. 1. 791. Roth Germ. ll. 268. Pers. Syn. L 254. Hoffm. Germ. ll. 168. Krock. Siles. n. 1482... Dess. Gal. Y. 110. Schlech. Berol. Y. 132. ILorek Flor. Pruss. (ab. 52,fig. 214. Viola alba .Bess. Gal. I 171. Viola martia purpurea, flore simplici odoro Vaill. Paris. p. 203. Fiolki marcowe brunatne: Viola martia, Viola purpurea Syren. stron. 1447. Znajdowalem ten gatunek dziko rosnacy w oko- licach Radomia. Kwitnie w kwietniu 1 w maju. 2| Rozlogi lazace. Li$cie sercowato-]Jajowate, tepe, karbowane. Ogonki póhwaleowate. Kwiaty zpomiedzy lisci wyrastajace, na szypulkach szezuplych, dluzszych od ogonków, posrodku dwiema przeciwleglemi,tównowazko-lancetowatemi przysadkami, opatrzo- nych, ciemno-fioletowe, przyjemnie-woniejace. Dzialy kielicha te- pe, jajowo podluzne, prawie-równe. Dolne przysadki-lancetowate, Spiczaste, na brzegu delikatnie rzesowato-wcinane. Wszystkie ezesci té] rosliny, próez korony, deiikatnemi wloskami, mianowicie w mlodosci, mnié] wiecéj sa porosle. 218. V. PALUSTRIS: stigmate marginato, radicibus articu- (CF. blotny) latis squamosis , ifoliis reniformi-cor- datis, stipulis lato-ovatis acuminatis, sepalis ovatis obtusis, capsula oblon- go-trigeona, seminibus ovoideis atro- viridescentibus. : JDC. Prodr. Y. 294. Flor. fran. n. 4458. Spreng. Syst. l. 97. B. et PENTANDHR I! A. 919 Schult. V. 363. Willd. Spec. I. 1168. FEnum. berol. p. 263. Roth Germ. II. 201. Pers. Syn. Y. 254. Krock. Stiles. n. 1481. Hoffm. Germ. I. 168, Bess. Gal. l. 171. Schlech. Berol. T. 138. D.F. Comp.l. 815. Lorek Flor. Pruss. t. 52, fig. 2/79. Viola acaulis foliis re- niformibus Jn. Plor. Suec. n. 186. Viola inodora Gilib. Lith. n. 218. Viola palustris rotundifola glabra Vaill. Paris. p. 204. W lasach wilgotnych pomiedzy mchem, nad brzegami bagien, na lakach mokrych, dosé czesto sig przylrafia. Kwitnie w maju. 2]. Korzen poziomy, stawowaty, dlugie. rozlogi puszezajacy. Liscie dlugo-ogonkowe, prawie nerkowate, zrzadka karbowane, na górné] powierzchni nagie, ciemniejsze, pod spodem bledszei krótkiemi wlo- skami, osobliwie na nerwach okryte. | Przysadki li$ciowe podluzne lub jajowate, nieco $piczaste, bialawe. Szypulki dlugie, przy nasadzie walcowate, w górze niewyraznie kanciaste, posrodku dwiema przy- sadkami $piczastemi opatrzone. Dzialy kielicha podluzno-Jajowate, tepe, trzynerwowe. Korona blado-fioletowa, imniejsza Jak 'w po- przedzajacym ; .górny jéj platek nieco wyciety, wewnatrz zylkami ciemniejszemi, galezistemi oznaczony; platki boczne jednym nerwem ozdobione, i kupka krótkich, bialawych wlosków porosle. Ostroga krótka. b) Zodygowe. 219. V. CANINA: stigmate papilloso subreflexo, caule adul- (F.dzii) ^ tore adscendente ramoso glabro, foliis cordatis, stipulis acuminatis pectinatim tenuiter laceris, sepalis subulatis, pedun- culis glabris, capsula elongata, valvis acuminatis, seminibus pyriformibus fu- scis. 380 PIECIOPRECIKOWA DC. Prodr. T. 298. Flor. fran. n. 4464. Spreng. Syst. Y. 800. Hoffm. Germ. 1l. 168. Wild. Spec. Y. 1164... num. Berol. 5.264. Pers. Syn. 1. 254. Schlech. Berol. I.133. Bess. Gal. Il. 112. Lorek Flor. Pruss. tab. 51,f. 269. Viola caule de- . mum adscendente, foliis oblongo-cordatis Lin. Flor. Suec. n. (85. Viola canina, sylvestris et Riviniana .D.F. Comp. 1.317, et squ. Viola martia inodora sylvestris, flore coeruleo Vaill. Paris. p. 208. . Bardzo pospolity 'w gajach, lasach, zaroslach, . na pastwiskach, równie suchych jak 1 nieco. wilgo- tnych, czasem na miejscach piaszezystych. Kwituie od kwietnia do ezerwea. ^] Nader zmienny gatunek. Korzen dlugi, pionowy, twardy, pra- wie-drzewiasty. /Lodyga rozmaité] wysokosci Li$cie jajowate , sercowate, niekiedy prawie -nerkowate i krótka $piczastoscia w wiérzcholku opatrzone, karbowane, pod spodem 2zazwyezaj na- gie, z wiérzchu rzadkiemi okryte wloskami; niekiedy z obudwu stron omszone lub prawie-calkiem gladkie. Przysadki li$ciowe jajowo- lancetowate, szczytowato $piczaste, po brzegach delikatnie rzesowa- to-wceinane, niemal po lodydze zbiegajace. Kwiaty bez zapachu, na dlugich, 4kariciastych, gladkich szypulkach w katach li$ci osadzone. Dzialy kielicha lancetowate, mocno $piezaste. Korona blado-bleki- tna, o platkach jajowatych, u dolu zwezonych, calych, tepych; dolny iylkami ciemniejszemi oznaczony, dwa boezne w nasadzie bródko- wate; ostroga bialawa, od kielicha dluzsza. Najwieksze tego gatun- ku indywidua trafiaJa sie w lasach cienistych ,/ nieco. wilgotuych, i takie do 7 lub 9 cali wysokosci , dochodza; li$cie maja wielkie, po- dluzno-jajowate, sercowate, gladkie. Kwiaty okazale. W zaroslach bywaja mniejsze i nieco omszone; na wzgórkach za$ i miejscach suchych, piaszezystych, ezestokroé ledwie 3 lub 4 cali dochodza, a li$cie ich sa drobne, jajowo-sercowate i kwiat niewielki. PENTANDRI A. 381 220. V. MIRABILIS: stigmate subreflexo nudo, caulibus (.F. divoistokwiato- rigidis petiolisque villosis , pilis secun- wy) dis, folis reniformi-cordatis acumina- tis, sepalis 3 maximis oblongis acumi- natis, calcare cylindrico obtuso longo, : eapsulae valvis peracuminatis, semini- bus pyriformibus fuscis. JDC. Prodr.Y. 297. — Flor. fran. m. 4462. Lin. Spreng. Syst. I. 801. Willd. Spec. l. 1167. Enum. Berol. p. 265. R. et Schul. V. 811. Roth Germ. ll. 211. Jacqu. Flor. Austr. tab. 19. .Krock. Siles. n. 1486. Hoffm. Germ. ll. 169. Pers. Syn. 1. 255. Bess. Gal. I. 171. BF. Comp. I. 318. Viola floribus radi- calibus corollatis abortientibus, cauli- nis apetalis seminiferis 2n. Flor. Suec. edit. I,n. (19. Lorek Flor. Pruss. tab. 51, fig. 268. Viola apetala G?lib. Lith. n. 221. : P. Jastrzebowski znajdowal w lasach i gajach w Mazowiec. R. 1837 znalazlem go w zaroslach kolo Eomzy przy wsi Konarzyce. Kwitnie w maju i czerweu. ^|. Todyge ma trójkanciasta. Li$cie sercowato-nerkowate, szezy- towato-Spiczaste, karbowane, prawie-gladkie lub nieco-omszone. Kwiaty jedne wyrastaja z korzenia na dlugich szypulkach i te ma- ja korone blado-fioletowa, lecz owocu zwykle nie wydaja; drugie pózniejsze, w górze lodygi, w katach lisci na krótkich szypulkach osadzone, bezkoronowe lecz rodzajne. Dzialy kielicha podluzne, $piczaste, 3 ciemnemi smugami oznaczonue. - 991. V. TRICOLOR: radice subfusiformi, caulibus ramosis : F. i NK 0wy) diffusis, foliis imis ovato-cordatis, stipu- lis runcinato-pinnatifidis, lobo medio 982 PIECIOPRECIKOWA crenato, petalis breviter unguiculatis incumbentibus, caleare crasso obtuso non porrecto, nectariis brevibus, semini- bus oblongo ovatis. JDC. Prodr. Y. 803. Spreng. Syst. l. 802. Schlech. Berol. Y. 135. Willd. Spec. I. 1168. Viola folis oblongis incisis, | stipulis dentatis, caule triquetro diffuso Lin. Flor. Suec. n. (91. Brat z siostra albo wdowki: Jacea, Flos trinitatis, Viola trinitatis Syren. stron. 1423.— a Ogrodo- wy: hortensis; petalis intense velutinis | calyce multo majoribus DC. [. c. Viola tricolor Pers. Syn. l. 255. Hoffm. Germ. II. 169. E. et Schul. V. 381. .DC. Flor. fran. n. 4468. Bess. Galic. 1l. 174. BF. Comp. 1. 320... Lorek Flor. Pruss. iab. 51, fig. 270. Viola tricolor hortensis re- pens, flore nigro-purpureo Vall. Paris. p. 203.— B .Posredni: degener; subramo- sa, floribus tricoloribus subvelutinis ca- lyce paulo-majoribus, stipuis maximis JDC. Prodr. l. c.— *| Polny: arvensis; cau- libus ramosis assurgentibus, petalis ca- lyce vix longioribus flavescentibus coe- ruleis vel purpureo-maculatis DC. [. c. LLorek Flor. Pruss. iab. 51, fig. 211. Viola arvensis Hoffm. Germ. ll. 170. Pers. Syn. I. 255... E. et Schult. V. 882. DC. Flor. fran. n. 4469. Bess. Gal. I. 175. BF. Comp.l. 320. Viola bicolor arvehsis, flore candido et Iuteo Vall. l.c. Kwitnie przez wiosne, lato, a ezesio 1 w je- sien. ( g* PENTANDRIA. 383 Gatunek ten fiolka, któregzo 3 glówniejsze odmiany wyliezy- lismy, nader jest zmienny. W ogólno$ci lodyge ma kafieiasta, mniéj wiecéj galezista, rozpierzcehla; najnizsze liscie Jajowo-serco- wate lub okraglawe, wyzsze podluzne, szersze lub szezuplejsze; jedne 1 drugie sa tepe, zabkowano-karbowane, gladkie lub. niezna- eznie omszone. Przysadki róznéj wielkosci, zawsze lirowato-pie- rzasto-sieczne, tojest na poprzeezne wciecia nieregularnie podzielo- ne: wciecie wiérzcholkowe wieksze, tepe, zwykle karbowane. Kwia- ty dluzéj lub krócéj szypulkowe, odznaczaja sie blizna. sloikowa- ta, nie za$ haezykowato-zakrzywiona, jak pospolicie w innych by- wa gatunkach. i Piérwsza odmiana, tojest ogrodowa , na póltory stopy niekiedy wysoka, gladka, miewa lodyge prosto-stojaca; kwiaty wielkie i pie- kne, których platki koronowe, blizko dwa razy od kielicha dluzsze, rozmaitego bywaja koloru: najpospoliciéj dwa wyzsze sa jednostaj- nie purpurowo-fioletowe, z polyskiem axamitnym, boczne bialo-zól- tawe, liniami ciemniejszemi oznaezone; dolny zólty, podobnez linie majacy; niekiedy wszystkie sa bialawe lub zóltawe. |Odmiana ta znajoma jest w ogrodach pod nazw:skiem bratków, braciszków, brat z siostra, 1t. p. Druga, do poprzedzajacéj podobna, przytrafia sie dosé czesto w gajach, zaroslach, miedzy warzywem. 4odyge takze miewa pro- sto-stojaca 1 wysoka, niekiedy prawie pojedyncza; przysadki delika- tnie omszone , wiellie, a mianowicie górne ich wciecie szerokie, Kwiaty dlugo-szypulkowe, z koloru do ogrodowych podobne, lecz mniejsze i nigdy tak pieknéj axamitnéj barwy, jak tamte, nie maja. Gorne platki ezesto sa calkowicie bfekitno-fioletowe, boczne jednostajnie zóite lub smuga fioletowa obwiedzione, najnizszy 2ól- iy; wszystkie liniami ciemniejszemi mniéj wiecéj w nasadzie ozdo- bione. Trzecia nakoniec odmiana jest polna, bardzo pospolita na polach miedzy zbozem, odlogach, w zaroslach, czasem na lakach suchych, okolo dróg, nawet na szezerych piaskach. Dorasta okolo pólstopy wysokosci. Lodygi miewa galeziste, rozpierzchle, proste lub na ziemi mniéj wiecéj rozpostarte, gladkie lub omszone. Liscie ko- rzeniowe okraglawe, niekiedy bardzo drobne. Kwiaty male, a pla- tki koronowe prawie kielichowi równe: wszystkie bialo-zóltawe, iylkami ciemniejszemi wewnatrz oznaezone; dwa wyzsze bywaja czasem blekitno-fioletowe, ciemniejsze lub bledsze. Ostroga pro- 384 PIECIOPRECIKOWA sta, zawsze blado-fioletowa. Odmiana ta na gruncie plonnym cze- sto ledwie na 2 lub 3 cale bywa wysoka, i korone miewa od kieli- cha krótsza. 99. IMPATIENS. NIECIERPEK. Kielieh drobny, dwulistkowy, opadajacy, farbowany. Platków w koronie 4 nieforemnych; z tych wyzszy szérszy, sklepisty, nizszy w ostroge przedluzony. Glówki pylkowe w wiérzeholku spojone. Zawiazek pojedynezy, blizna, Spieza- sta, bezszyjkowa, uwienezony. Torebka podluzna (graniasto- waleowata), 9seienna, w mlodosci Skomórkowa, wieloziar- nowa, o scianach po dojrzeniu SUA NAR RU ra i szrubowato zwijajaeych sie. 222. I. NOLITANGERE: pedunculis 3—5floris foliis breviori- CN. pospolity) ^ bus sub folio patulis, floribus pendu- lis, calcare apice recurvo, foliis ova- tis grosse dentatis, geniculis cau- linis tumentibus. DC. Prodr. Y. 687. Flor. fran. n. 4562. Willd. Spec. 1116. Enum. Berol. p. 266. R. et Schul. V. 350. Roth Germ. Y. 274. Spreng. Syst. I. 808. Hoffm. Germ. 1I. 170. Pers. Syn. l. 251. Krock. Siles. n. 1494. Dess. Galic. Y. 168. Schlech. Bevol. p.135. BF. Comp.l. 322. lmpa- tiens nolitangere Jin. Suec. n. 192. Schk. Handb. tab. 210. Lorek. Flor. .Pruss. tab. 52, fig. 275. Impatiens lutea Lamar. Flor. fran. Impatiens cucullata Gb. Liühuan. n. 217. Balsamina lutea sive Noli me tange- re Vaill. Paris. p. 20. PENTANDHRI A. ^ 8D Przytrafia sie w miejscach cienistych, wilgotnych, w lasach i gajach olszowych. Kwitnie w lipeu, sierpniu. (3) Korzeüi wlóknisty. Eodyga prosto stojaca, galezista, waleowata, . wydrazona, züpelnie jak'i cala roslina gladka, soczysta, w nasadzie galezi cokolwiek nabrzmiala, na 2—3 stóp wysoka. Li$cie na- przemianlegle, ogonkowe, owalne lub jajowate, tepe lub cokol- wiek spiczaste, czesto króciutkim sztyletem zakonczone, grubo-nie- regularnie zabkowane, delikatne, wietkie, okolo 2 lub 3 cali dlugie, a 9/, —|!/ cal. szerokie. Szypulki wyrastaja pojedynezo z katów li- $ci 1 $3 od nich krótsze, 2—3kwiatowe. | Kwiaty zwisle, zólte, do- syé wielkie. Kielich maleüki, z dwóch listków jajowatych , $pieza- stych, nietrwalych zlozony. Korona odznacza sie dluga, w wierz- cholku skrzywiona ostroga. Torebki równowazkie, szezuple, po dojrzeniu za dotknieciem sprezysto rozskakujace sie, a kazda Scian- ka szrubowato sie skreca , i ztad nazwisko rosliny. 100. CONVOLVULUS. POWÓJ. Kielich Sdzielny, nagi lub dwiema przysadkami w nasa- dzie opatrzony.. Korona dzwoukowata, kanciasto-zfaldowana. Preciki krótkie. Szyjka pojedyneza. Blizna Zklapkowa lub rozezepana. Torebka 2— 3$cienna, 2—3komórkowa; ko- mórki 2ziarnowe. Ziarna okraglawe, znaezkiem w nasadzie opatrzone, do osadnika Srodkowego u dolu przymocowane. 229. C. ARVENSIS: caule striato angulato saepius prostra- (P. polny) to, foliis sagittatis subauriculatis, pedun- €ulis saepius unifloris apice bibractea- tis, sepalis ovato-rotundatis, corolla alba aut rosea, capsula laevi. JDC. Prodr. YX. 406. — Flor. fran. n. 2145. Spreng. Syst. I. 603. Willd. Spec. I. 844. Enum. Berol. p. 202. Ri. et Schult. IV. 256. Roth Germ. 1I. 235. Pers. Syn. Tom I. 49 386 PIECIOPRECIKOWA I 177. Hoffm. Germ. Y. 99. Bess. Gal. I. 158. Schlech. Berol. 1. 131. BF. Comp. 269. .Lorek Flor. Pruss. t. 42, f. 223. Convolvulus folis sagittatis utrinque acutis, pedunculis unifloris Ln. Flor. Suec. n. 181. . Convolvulus prostratus. Schmadt, Flor. bohem. Convolvulus mi- nor arvensis Vaill. Paris. p. 40. Powój maly: Helxine, Cissampelos, Volubilis minor Syren. stron. 1324. Na polach, odlogach, kolo dróg, w ogrodach, przy plotach, b. pospolity. Kwilnie od ezerw. do "Step d obtu. Ma lodygi cienkie, slabe, walcowate, kaüciaste, na ziemi roz- postarte lub o przylegle przedmioty z lewéj strony na praw, okrecajace sie. Liscie naprzemianlegle, ogonkowe, podluzne, lan- cetowate, niekiedy prawie-eliptyczne, tepe, króciutkim sztyletem zakoüczone, "w nasadzie oszezepowate, o klapkach $piczastych, gladkie lub delikatnie omszone, 1—3 cal. dlugie, a '/ —17/ cal. szer. Szypulki wyrastaja pojedynezo z katów lisci i sa od nich dluz- sze, zwykle Ikwiatowe, kartciaste, dwiema malerkiemi 1 równo- wazkiemi przysadkami posrodku lub blizko kwiatu opatrzone. Dzia- ly kielicha jajowate, tepe, przytulone. — Korona biala, zewnatrz 5 cielistemi lub rózowemi smugami wpodluz oznaczona, niekiedy calkowicie rózowa, slabéj migdalowéj woni. .Preciki nierówne, dwa zwykle krótsze od innych. Glówki pylkowe strzalkowate. Blizn dwie dlugich, równowazkich, rozlozystych. 224. C.sxEPIUM: foliis sagittatis acutissimis , auriculis trun- (P. wielki) *catis, bracteis acutis calyce acuto longio- ribus, pedunculo 4angulo petiolum supe- rante. ! Spreng. Syst. l. 613. — Willd. Spec. I. 844. Enwm. Berol. p. 202. Roth Germ. V. 285. DC. Flor. fran. n. 2744. .Hoffm. Germ. Y. 99... Krock. Siles. n. 908. Schlech. PENTANDR IA. 381 Berol. l 137. Bess. Gal. Y 158. Schk. Handb. tab. 38. —.Lorek Flor. Pruss. tab. 42, f. 224. Convolvulus folis sagittatis postice truncatis, pedunculis simplicibus unifloris Zn. Flor. Suec. n. 182. Calyste- hia sepium AA. et Schult. IV. 182. BF. Comp. Y. 268. .DC. Prodr. IX. 438. Con- volvulus major albus Vaill. l. e. Powoy wielki: Volubilis major, Convolvulus etc. Syren. stron. 1323. W gajach, zaroslach, okolo plotów , miedzy krze- wami. Kwitnie w lipcu, sierpn. ^]. Znacznie od poprzedzajacego we wszystkich ezesciach wiekszy. Korzeüi ma lazacy, lodyge grubsza, wiciowata, która mocno o przy- legle krzewy okrecajae sie, wysoko w góre wstepuje. Liscie szero- kie, jajowate, spiczaste, w nasadzie sercowato-strzalkowate, o klap- kach tepych, zaokraglonych, z obudwu stron gladkie; zylaste, 2— 4 cal. dlug. a 2—2'/ szer. Szypulki czworokafciaste, od lisci krót- sze. Korona wielka, $niezno-biala, Dzialy kielicha. Jajowate, $pi- czaste, dwiema przysadkami lisciowatemi, od kielicha. wiekszemi otulone. Torebka jajowo-kulista, sztyletowata, gladka. Ziarna bru- natne, okraglawe, do nasion wyki pastewnéj podobne. 101. POLEMONIUM. WIELOSIE. Kielich sloikowaty, 5 razy weiety, trwaly. Korona pra- wie-kólkowata, o ruree krótkiéj, z brzegiem obszernym, pla- skim, 5dzielnym, o dzialaeh okraglawyeh, tepych. Nitki preeikowe w nasadzie rozszerzone, do rurki przymoeowane, - od korony krotsze. Glówki jajowate. Szyjka pojedyneza. Blizn 3 odgietych. Torebka trójeraniasto-jajowata, kielichem otoczona, 3seienna, Jkomórkowa, wieloziarnowa. Seiany wewnatrz posrodku Zeberkiem wystajacém opatrzone. Osad- nik nasion trójgraniasty, do Zeberek Seiennyeh katowato-przy- stajaey. ) 388 /^— PIECIOPRECIKOWA 225. P. coeRULEUM: glabrum vel viscoso-pubescens, caule (W.blgkitmy) ^ erecto folioso, foliorum segmentis lanceolatis acuminatis rarius subo- vatis, floribus numerosis corymbosis, calycis semi-5fidi lacinüs ovato vel lanceolato-oblongis obtusiusculis, co- rolla subrotato - campanulata calyce 2—93plo longiore, antheris ovatis, ovarii loculis 6— 10ovulatis. : JD C. Prodr. IX. 317. — Flor. fran. n. 29156. Spreng. Syst.1. 623. Willd. Spec. I. 886. .Enum. Berol. p. 209. R.et Schult. V. 364. . Roth Germ. II. 242. Pers. Syn. I. 185. Hoffm. Germ. I. 99. Krock. Süles. n. 309. Bess. Gal.Y. 159. BF. Comp. Y. 270. Po- lemonium coeruleum Zn. Suec. m. 183. Schk. Handb. tab. 38. Lorek Flor. Pruss. tab. A2, fig. 225. Pole- monium valerianae folio Gilib. Lith. n. 39. Na lakach nieco. wilgotnych, w zaroslach (mia- nowicie w Augustow. kolo Eomzy, Wasosza, Serej i t. d) Kwitnie w ezerwe. lipe. ^] Jest piekna roslina, niekiedy rozmyslnie w ogrodach hodowana. Lodyga jéjjest prosta, kaüciasto-walcowata, u dolu pojedyneza, w górze nieco galezista, czasem na dwa lokcie wysoka. Liscie na- przemianlegle, ogonkowe, nieparzysto-pierzaste, tojest z kilku lub kilkunastu par listków bocznych i jednego wiérzcholkowego zlozone. Listki te sa podluzno-lancetowate, Spiczaste, cale, bezogon- kowe, naprzeciw lub naprzemianlegle, prawie 3nerwowe, cie- mnozielone, delikatne, na cal lub 17/; dlugie, a na 4—6 lin. szero- kie; niekiedy bywaja krótsze, i ledwie na póltory linii szerokie. Kwiaty wyrastaja w malych, prosto-stojaeych, w' katach li$ci osa- dzonych gronach. Weiecia kielicha podluzne, nieco $piezaste, od rur- PENTANDHRILA. 389 ki koronowéj dluzsze. Korona dosé wielka, blekitna, o wcieciach ja- Jowatych, okraglawych. Nitki precikowe bialawe, glówki pomaraíi- czowe. Blizny równowazkie, rozlozyste, purpurowe. Kielichy, szy- pulki, a niekiedy liscie 1 lodyga delikatnie bywaja omszone. Znajdo- walem kolo Eomzy odmiany z kwiatem blado-blekitnawym i zu- pelnie bialym. 102. VINCA. BARWINEK. Kielich 5dzielny, o dzialach Spiezastych, trwalych. Ko- rona taeowata, o rurce w górze rozszerzonéj, w otworze 3- graniasta, z brzegiem plaskim, na 5 klapek skosnie ucietych podzieluna. Preeiki bardzo krótkie, pogiete. Glówki pylkowe, zblizone, blonkowate, 2komórkowe, w rurce ukryte. Szyjka pojedyneza, waleowata, dlugosei precikoów. Blizna Skatna, wklesla, w nasadzie obraezka, plaska, otoezona. Owocem 89, dwie torebki, ezyli mieszki, dlugie, szezuple, walcowate, Spiezaste, wzniesione, lscienne, podluznie-pekajace, wielo- ziarnowe. Ziarna nagie. 226. V. urNOR: caulibus sterilibus reclinatis, floriferis ere- (B. mniejszy y ctiusculis, foliis elliptico-lanceolatis glabris, petiolo brevissimo apice biglanduloso , lo- bis calycinis lanceolatis obtusiusculis gla- bris, lobis corollae cuneatis obtuse trun- catis. -DC. Prodr. VIIL 383. Flor. fram. m. 2186. Spreng. Syst. 1. 638. Willd. Spec. I. 1232. Ejusd. Enum. Berol. p. 914. Roth Germ.1lL. 243. F.et Schult. YV. 433. Hoffm. Germ. l. 116. Pers. Syn. I. 261. — Krock. Siles. n. 865. Bess. Gal. 1.187. BF. Comp. LI. 326. Lorek Flor. Pruss. tab. 53, fig. 280. Vinea minor Zn. Schk. Handb. tab. 51. Pervinea minor Scop. Carn. n. 218. Lamar. Flor. fran. Pervinca vulgaris an- 390 PIECIOPREGIKOWA gustifolia et latifolia, flore coeruleo Vaill. Paris. p. 159. Barwinek: Clematis, Daphno- ides, Vinca pervinea. Syren. stron. 318. Rosnie. obficie w okolicach Rajgroda, w lesie rzadowym Grzedy zwanym. Przy wsi Siodlo, za Siennica, gesty grabowy gaj zarasta. ^| Jest piekna, trwala , zawsze zielona i zupelnie gladka roslina, któréj lodygi szezuple, waleowate, gietkie, twardawe, na pól stopy przeszlo dlugie, po ziemi sig rozkladaja, puszezajae gdzieniegdzie delikatne, nitkowate korzonki, a podezas kwitnienia mniéj wiecéj do góry sie wznoszac. Liscie naprzeciwlegle, króciutko - ogonko- we, podluzne lub jajowo-podluzne, po korcach szczuplejsze , w wiérzcholku tepe lub slabo-sSpiezaste, zupelnie cale, na brzegu nieco zawinione, 1 !/; cala dlugie, a ?/, —1 cal. szerokie; sa przytém skórkowate, z wiérzchu jasno-zielone, l$niace i zylkami siatkowato- przerosle, pod spodem ^bledsze. Kwiaty dosé6 wielkie 1 piekne, zwykle blekitne, na dlugich szypulkach pojedynezo z katów lisci wyrastajace. Barwinek jednak dziki, który w okol. Rajgroda zwie- dzalem, podlug twierdzenia tamtejszych 2wiesniaków , nigdy nie kwitnie. Hodowany w ogrodach ma li$é zawsze ciemniejszy. Po- spólstwo uzywa téj rosliny za lekarstwo przeeiw koltunowi. 1038. VERBASCUM. DZIEWANNA. Kielich Sdzielny, trwaly, o dzialaeh wzniesionyceli, Spi- ezastych. Korona kolkowata, rozlozysta, 9klapkowa, o klap-- kach niezupelnie równych, okraglawyeh, tepych. Preciki nierówne, pochylone, w nasadzie kosmate. Blizua pojedyu- cza, zgrubiala, tepa. Torebka jajowata lub jajowo-podluzna, 9komórkowa, 2scienna (o Scianach niekiedy rozezepauych), wieloziarnowa. Przegródka podwojna, zbrzegów wewnatrz wgietych Seian utworzona. Ziarna katowate, drobue, do osa- dnika Srodkowego, jajowo-kulistegu przymocowane. 22. V. mTHAPSUS: foliis decurrentibus crenulatis tomen- (D. lekarska) | tosis: superioribus acutis; racemo spica- .PENTANDRIA. 391 to denso, corollae subrotatae laciniis oblongis obtusis, antheris subaequalibus. Schrad. Monogr. Verbas.1. 17. Willd. Spec. l. 1001. DC. Flor. fran. n. 2668. Roth Germ. IL. 238. R.. et Schul. IV. 325. Scop. Carn. m. 241. Schk. Handb. tab. 492. Lorek Flor. Pruss. tab. 46, fig. 242. Verbascum folis utrinque tomentosis decurrentibus Jn. Flor. Suec. n. 195. MWorasta na gruntach plonnych, piaszezystych, na wzgórkach. Kwitnie w lipe. sierpn. g* Ma lodyge zwykle pojedyneza, wyprostowana, walcowata i do- syé gruba, gestym kutnerem okryta. Liscie drobno-karbowane, szarozielonawym kutnerem równie jak i inne czesci, okryte, miek- kie, grube i mniéj wiecéj pomarszczone; korzeniowe i najnizsze lo- dygowe wielkie (czasem przeszlo na stope dlugie), podlugowate lub podluzno-lancetowate, tepe, w nasadzie w ogonek zwezone; lodygowe wyzsze podluzne, coraz mniejsze, wezsze 1 Spiczastsze, bezogonkowe zbiegajace. Kwiaty, w klos ezyli grono wiérzcholko- we, proste, prawie-walcowate, czasem przeszlo. na lokieé diugie, gesto-zebrane, sa wielkie, zólte, slabéj lecz przyjemnéj woni. W ka- idé] wiazeczce, klos takowy skladajacéj, jest ich 3, 4 czasem 5 (niektóre pojedyneze), krótko-szypulkowych. | Wiazeczki opatrzo- ne $3 3 lub 4 przysadkami; z tych zewnetrzna jajowata, szczytowa- to-$piezasta, od kielicha dluzsza, wewnetrzne zas w liczbie 2 lub 3 szezuple, lancetowate lub równowazko-lancetowate, od kielicha krótsze. Dzialy kielicha lancetowate, $piczaste. Korona prawie- kólkowata, o klapkach rozlozystych, niezupelnie-równych, podluz- nych, tepych, ku nasadzie zwezonych, rurce koronowéj niemal wy- równywajacych. Preciki nierówne; trzy mniejsze maja nitki gesta, bialawa welna okryte, dwóch.za$ wiekszych nagie, lub rzadkiemi tylko wloskami porosle. Glówki pylkowe nerkowate, prawie-równe, nagie. Torebki kielichowi niemal równe, jajowate, tepe. Lodyga czasem bywa w górze mniéj] wiecéj galezista, a wtedy boczne czy- li galeziowe klosy, znacznie sa od srodkowego mniejsze. 228. V. PHLOMOIDES: foliis crenatis tomentosis, radicalibus CD. wielkokwiatowa) ellipticis vel ovato-ellipticis petiolatis, 392 PIECIOPRECIKOWA caulinis oblongis acutis, superioribus lato-ovatis euspidatis leviter decur- rentibus, racemi fasciculis remotius- -eulis, antheris duabus oblongis. Schrad. Monogr. Verbas. Y. 29. .R. 'etSchult. IV. 331. Wil. Spec.T. 1002. Roth Germ. Yl. 239. DC. Flor. fran. n. 2611. Hoffm. Germ. Y. 107. Bess. Gal. l. 118. .B.F. Comp. I. 280. Bastnié na miejscach plonnyeh, glinkowato- piasz- ezyslych, kolo dróg, przy wsiach. Kwilnie w lipc. sierpn. g* Korzeü wielki, galezisty, bialawy. Lodyga zwykle pojedyneza (ezasem cokolwiek galezista), kutnerowata, gesto-liseiami okryta, na 1—3 stóp wysoka. Liscie nieco-pomarszezone, pod spodem siat- kowato-zylaste, nieregularnie-karbowane; korzeniowe ogonkowe, owalne lub jajowo-eliptyczne ; lodygowe jajowo-podluzne, spicza- ste, nizsze wielkie, wyZsze coraz mniejsze, bezogonkowe, cokolwiek pret otulajace, z obudwu stron szaro-zielonawym kutnerem okryte. Kwiaty w klos zwykle pojedynezy, dosé gesty, wiérzcholkowy ze- — brane, przysadkami jajowatemi, spiczastemi oddzielone. W kazdéj wiazce zwykle 4 znajduje sie kwiaty: z tych górny najpierwéj sie rozwija, nastepnie nizszy, w korticu dwa poboczne. Korona wielka, okazala, zólta, pachnaca, jj klapki szerokie, przewrotnie-jajowato- okraglawe, nierówne, dwie z nich zwykle mniejsze. Nitki dwóch dolnych, dluzszych precików nagie, trzech zas górnych, krótszych, bialemi wloskami gesto, mianowicie w wyzszéj czesci okryte. Glówki pomaraüezowe: dluzszych precików podluzne, równowaz- kie, nagie, krótszych mniejsze, nerkowate, wlosiste. Szyjka od precików dluzsza, podnoszaca sie; blizna paleczkowato-zgrubiala. Torebka jajowato-okraglawa, tepa, od kielicha nieco wicksza. 229. V. rvcuwiTIS: foliis oblongis obsolete crenatis su- (D.mniejsza) pra nudiusculis subtus floccosis, cau- le paniculato angulato, fasciculis flo- rum remotiusculis, staminibus aequa- libus. PENTANDRIA. 393 "T eng. Syst. Y. 619... Schrad. Mo- -mogr. Verbas. II. 18... et Schult. IV. 341. .DC. Flor. fran.Y. 2672. WAlld. Spec. I. 1003. ;SeAlech. Berol. I. 137. BF. Comp.1.285. Lorek Flor. Pruss. tab. 46, fig. 244. Verbascum ramo- - sissimum DC. Flor. Fran. Suppl. p. 416 (secund. Spren.). Verbascum Lychnitis et album Dess. Gal. I. 179. Przytrafia sie okolo wsiów, przy drogach, plo- tach, nad brzegami pól. Kwitnie od lipea do wrze- $nia. 2| . Cala roslina gestym, szárawym kutnerem pokryta. Lodyge ma wyprostowana, u dolu walcowata, w górze wiéchowato-rozgalezio- n3. Liscie korzeniowe okolo !/, stopy dlugie, ogonkowe, podlu- ine lub podluzno-owalne, w nasadzie zwezone; lodygowe naprze- mianlegle, bezogonkowe, nizsze jajowo-podluzne, wyzsze jajowate, wszystkie spiczaste, niewyraznie karbowane, pod spodem szezegól- niéj szaro-kutnerowate. Kwiaty niewielkie, $wiatlo-zólte, nieco-pa- chnace, w wiéche wiérzcholkowa, galezista zebrane. Wiazeczki odlegle, po 5—7 kwiatów zawierajace; najwyzsze 9 — Skwiatowe. Szypuleczki dwa razy od kielichów dluzsze, przysadkami szydelko- watemi opatrzone. Dzialy kielicha równowazko-lancetowate, spi- . czaste. Nitki wszystkich precików bialawa welna okryte. Glówki pomaraüczowe, równe. 230. V. xrGRUM: foliis petiolatis subcordato-ovatis crena- (D. Respon) tis subpubescentibus, petiolis decurrenti- bus, caule ramoso paniculato, staminibus aequalibus. Spreng. Syst. 1. 620. Schrad. Monogr. Verbas. IL 24. Willd. Spec. l. 1004. Enum. Berol. p. 225. Scop. Carn. n. 249. Roth Germ. Yl. 240. — Pers. Syn. I. 215. DC. Flor. fran..n. 2615. — Bess. Gal. I. 180. ScAlech. Berol. I. 136. .BF. Comp. 50 Tom l. 3594 PIECIOPRECIKOWA I. 286. Lorek Flor. Pruss. tab. 46, f. 243. —. Verbascum foliis oblongo-cordatis petio- latis | Lan. Flor. Suec. n. 197. Verba- scum nigrum flore ex luteo purpurascen- te Vaill. Paris. p. 199. ! Najpospolitszy gatunek kolo wsiów, przy plo- lach, na dziedziicach, wzgórkach, cmentarzach, nad brzegami pól 1 dróg. Kwitnie w ipe. sierpn. 2]. Ma lodyge zwykle zupelnie pojedyneza, kariciasto-brózdowana, kosmata, ezestokroé brudno-purpurowa, 1 '/5—3 stóp wysoka. Lis- cie podwójnie-karbowane, z wiérzchu prawie gladkie, ciemno-zielo- ne, bez polysku, pod spodem kutnerowate; dolne ogonkowe po- diuzno-jajowate, niemal-sercowate; wyzsze Jajowo-podluzne, pra- wie-bezogonkowe, wszysikie $piczasto-przedluzone. K wiaty drobne (lecz nieco wieksze jak w gat. poprzedz.), w dlugi, prosty klos, na pól- tory stopy lub nieco wiecéj dlugi, gesto-zebrane. Klos ten jest albo pojedynezy, albo u dolu galazka tu i owdzie opatrzony. Kazda wia- zeczka jest wielokwiatowa, w nasadzie przysadka lancetowata, szczytowato-przedluzona lub prawie-równowazka opatrzona. Szy- puleczki od kielicha dwa razy wieksze, i równie jak przysadki, kie- lichy i torebki, kutnerem delikatnym okryte. Dzialy kielicha lance- towato-równowazkie, $piczaste. Korona zólta, o klapkach przewro- tnie-jajowatych. Preciki równe, pomarariczowe; glówki wszystkich nagie, nerkowate, a nitki dlugiemi, purpurowo-fioletowemti, w wierz- cholku paleezkowato-zgrubialemi wloskami okryte. Szyjka od pre- cików dluzsza, blizna glówkowata zakoüezona. Torebki od kieli- cha wieksze, okraglawo-jajowate, tepe. Liscie té] rosliny, miano- wicie za potarciem, przykra wor wydaja. 231. V. BLATTARIA: folis nudis, radicalibus subsinuatis (D. gladka). — inaequaliter crenatis, caulinis subcor- dato-ovatis acuminatis dentatis, race- mo elongato, pedunculis solitariis , staminibus aequalibus. Spreng. Syst. l. 620. Schrad. Mo- nogr. Verbas. Il. 42. .DC. Flor. fran. n. 2618. Scop. Carn. n. 251. . Foy PENTANDRIA. 395 Germ. lI. 241. Willd. Spec. I. 1005. Hoffm. Germ. Y. 108. — Bess. Gal. I. 180. BF. Comp.l. 281. Lorek Flor. Pruss. tab. 46, fig. 245. Verbascum repandum et Dlattarioldes Schrad. AMonogr. Verbas. Il. 44 et squ. Ver- bascum glabrum et repandum Willd. JEnum. Berol. 225 (secund. Spreng.). Na pastwiskach, przy wsiach, okolo dróg (w Kra- kows. Sandomir. Lubels. w Kujawach) Kwitnie w lipe. sierpn. (3) Ten gatunek prawie-calkiem jest gladki. Odznacza sie lisciami korzeniow emi, które sa dluzsze, ogonkowe, przewrotnie-jajowa- to-podluzne, ku nasadzie zwezone, tepe, po brzegach mniéj wiecé] w plytkie klapki pierzasto-wyciete, nieforemnie-karbowane; lody- gowe coraz ku wiérzcholkowi mniejsze, naprzemianlegle, bezogon- kowe, nieco pret otulajace. podluzne lub jajowate, $piczaste 1 podo- bniez karbowane, wszystkie troche pomarszezone. I&wiaty szypul- kowe, z katów lisci kwiatowych pojedynezo wyrastaja 1 tworza rzadkie, dlugie, wierzcholkowe grono. Przysadki o polowe od szy- pulek krótsze, jajowate, $piczaste. Dzialy kielicha równowazko-lance- towate, spiczaste. Korona zólta, plaska, zewnatrz brudno-ezerwona- wa. Preciki prawie-wszystkie równe, a nitki ich purpurowa welna okryte. Glówki nerkowate, kielich, szypulki i przysadki omszone. Vodyga prosta, galezista lub pojedyneza, w górze kanciasta, na stope lub dwie wysoka. 232. V. PHOENICEUM: folis nudiusculis crenato-dentatis, (D. purpurowa) ^ radicalibus subcordato-oblongis pe- tiolatis, superioribus oblongis acutis minimis, caule simplici superne glan- duloso-piloso, racemo terminalilaxo, pedicellis solitariis elongatis. Spreng. Syst. l. 621. Schrad. Mo- nogr. Verbas. II. 41. Scop. Carn. n. . 250. Willd. Spec. Y. 1004. Enum. 396 . PIECIOPRECIKOWA Berol. p. 225... Roth Germ. YI. 241. JC. Flor. fran. n. 2611. Jacqu. Austr. tab. 125. Pers. Syn. I. 215. Krock. Siles. n. 331. Hoffm. Germ. I. 108. Bess. Gal. I. 180. (W Krakow. Sandomir. Lubels. Kujawach). Kwitnie w czerwc. lipeu. 3 Od wszystkich innych odznacza sie kwiatami ciemno-purpurowo- fioletowemi. Wyrastaja one z wyzszéj czesci lodygi, na szypulkach pojedynezych, roztwartych, !/,—3/, cal. dlugich , tworzac tym spo- sobem dlugie, proste, rzadkie grono. W nasadzie kazdéj szypulki znajduje sie malerika, lancetowata, spiczasta, cala lub mniéj wiecéj zabkowana przysadka. Dzialy kielicha podluzne, nieco-spiczaste, ro- zlozyste. Nitki dwóch dluzszych precików purpurowa welna okry- te; trzy zas krótsze welne maja gestsza, u dolu podobniez purpuro- wa, Ww górze brudno-bialawa. Glówki nerkowate, zólte. Szyjka nieznacznie zgrubiala, blizna glówkowata zakoüezona. Torebki ku- listojajowate, sztyletowate, gladkie, od kielicha troche. wieksze. Lodyga zwykle pojedyncza, wyprostowana, walcowata, prawie-na- gà, bo tylko u dolu lisciami maleükiemi, a. w górze przysadkami opatrzona, na stope lub dwie wysoka. Liscie korzeniowe owalne lub jajowo-podluzne, ogonkowe;, tepe, nieforemnie karbowane, na ziemi Ww okrag rozpostarte, 2—3 cali dlugie, a 1—2 szerokie, Z obudwu stron prawie-gladkie. «Lodyga, szypulki i i kielichy, wlos- kami króc:utkiemi, gruczolkowatemi, mniéj wiecéj okryte. 104. HYOSCYAMUS. LULEK. Kielich nerkowaty, 5 razy weiety, trwaly. Korona léjko- wata, o rurce krótkiéj, walcowatéj, 5klapkowa, o klapkach nierównych, tepych, nieeo-roztwartych. Preeiki pochylone. DBlizua glówkowata. 'Torebka podluzna, tepa, z dwóch stron rowkiem oznaezona, w nasadzie brzuchata , 2komórkowa, wielonasienna, po dojrzeniu nakrywka, w wiérzcholku pe- kajaea. PENTANDRIA. 397 233. H. wrGER: foliis sessilibus semidecurrentibus ovato- (IL. pospolity) oblongis sinuato-dentatis pilosiusculis, flo- ribus subsessilibus, corolla reticulata. Spreng. Syst. l. 615. — Willd. Spec. 1. 1010. Enum. Berol. p. 221. .Roth Germ. IL 237. .DC. Flor. fran. n. 2683. — Pers. Syn. L 217. Hoffm. Germ. I. 109. Krock. Siles. n. 340. Bess. Galic. I. 181. Schlech. Berol. 1. 138. Hyoscyamus niger Ln. Suec. n. 199. Schk. Handb. tab. 44. Aschers Pharmac. t. 2, fig. 26. Lorek Flor. Pruss. tab. 4T, f. 241. Hyoscyamus niger et agre- stis BF. Comp. L. 276. Hyoscyamus vul- garis vel niger Vaill. Paris.p. 106. Bielun, Szaley, Lulek: Hyoscyamus, Apollinaris herba Syren. stron. 1364. Okolo wsiów, na dziedzicach, gruzach, kolo plotów, budowli 1 t. p. m. Kwitnie od. ezerwc. do sierpn. g* Korzeri ukosny, galezisty. Lodyga walcowata, rozgaleziona, li- $ciami okryta , zewszad dlugiemi, szaremi, nieco-lipkiemi wlosami, mianowicie w wyZszé| czesci, porosla. Li$cie naprzemianlegle, bez- ogonkowe, jajowo-podluzne, grubo-nieregularnie zabkowane lub wycinane, nasada pret otulajace, 1 szezególniéj pod spodem na ner- wach kosmate. Kwiaty w katach li$ci umieszczone, prawie-bezszy- pulkowe, jednostronne. Kielichy w nasadzie wlosiste; wciecia ich S$piczaste, rurce korony wyrównywajace. Korona wielka, brudno- bialawa, zylkami purpurowemi pieknie siatkowato-ubarwiona, w na- sadzie $niado-ficletowa. Preciki u dolu kosmate, maja glówki wiel- .kie, purpurowo-fioletowe, Szyjka od precików dluzsza, blizna pra- wie-kulista, bialawa zakofezona. 'Torebka jajowato-podluzna, kie- lichem okryta i od niego znacznie krótsza, w wiérzcholku opatrzona nakrywka, po dojrzeniu otwiérajaca sie. Ziarna liczne, nerkowate, na powierzchni doleczkami oznaezone, czarne. Roslina ta, blekotem lub omanem od pospólstwa niekiedy nazywana, odrazliwéj jest woni; 398 PIECIOPRECIKOWA wewnatrz zazyta odurza i niebezpieczne zrzadza skutki. W medy- cynie wszakze ezesto pomyslnie sie uzywa. 234. H. PALLIDUS: folis amplexicaulibus angulatis , radi- (L. siarczysty) calibus angulato-dentatis, floribus ses- silibus, corollis unicoloribus. Willd. Enwum. Berol. p. 221. Spreng. Syst. L. 615. Hyoscyamus pallidus Waldstein et. Kitaib. Bosnie w okolicach Eomzy, mianowicie we wsi Piatnicy. (3) Dlugo poczytywalem ten gatunek za odmiane poprzedzajacego, do którego nader jest podobnym. Lecz gdy przez kilkoletnia upra- we charakterów swoich wcale nie zmienil; uwazam go przeto za odmienny, tojest ten sam gatunek który rosnie w Wegrzech, a kió- ry najprzód przez Waldstejna i Kitajbela odrózniony 1 opisany zo- ' stal. Odznacza sie za$ od powyzszego nietylko rocznym korzeniem, lecz i korona jednostajnie siarczysto-zólta, bez zadnych'kolorowych siatkowatych zylek, jakie w kwiatach poprzedzajacego daja sie wi- dziéc. Glówki pylkowe podobniez zólte. Ksztalt lisei, wielkosc i ulozenie kwiatów w obudwu gatunkach praw:e zupelnie jedna- kie. W owocach takze i ziarnach nie widze róznicy. Obadwa kwi- tna 'w jednymze czasie. 105. NICOTIANA. TYTUN. Kielich. rurkowato -sloikowaty, 5 razy weiety, trwaly. Korona léjkowata, o rurce od kielieha dluzszéj, na brzegu 5 ra- zy weieta, foremna. faldowana.. Preeiki do nasady korony przymocowane, u dolu kosmate. Blizua wycieta. Torebka jajowato-stozkowata, z dwóch stron linia, podluzna, ozuaezo- na, 2komórkowa, 2scienna, 4 zabkami w wiérzeholku peka- jara, wieloziarnowa. 235. N. rABACUM: foliis oblongo-lanceolatis acuminatis ses- (T. tabaka) —silibus, inferioribus decurrentibus, fauce PENTANDRI A. 399 corollae subinflata, limbi laciniis acumi- natis. d . Spreng. Syst. I. 616... Willd. Spec. I. 1014. Pers. Syn. l. 210. DCS Flor. fran. n. 2686. Schk. Handb. tab. 44. Lorek Flor. Pruss.t. 41,fig. 249. Nicot. Tabacum et macrophylla JVilld. Enum. Berol. p. 229. BF. Comp. Y. 211 et squ. Pochodzi z Ameryki, zkad sprowadzona naj- przód do Hiszpanii i Portugali. B. 1559 Jan Nicot posel Francuzki przy dworze Portugalskim, przy- wiózl ja piérwszy do Francyi, i od niego nazwi- sko swoje olrzymala. Dzi$ jako roslina fabryczna we wszyslkich Europy krajach obficie sig uprawia. Kwitnie od lipca do Jesieni. (?) Ma liscie podluzno-lancetowate, bezogonkowe, zbiegajace. Ko- rona kosmato-lipka, rózowa, o wcieciach spiczastych, rurce dwa razy od kielicha. dluzszéj, zielonawéj. (O uprawie tytuniu: Zzys z r. 1820. II. 97. z v. 1826 III. 65. Oczapowski, Poczatki gospo- darstwa, .Bürgera ll. 199. Tenze, Gospodar. wiejs. VI. — 101. Strumillo, Ogrod. pólnoc. wyd. 3. 1. 258.) 236. N. RUSTICA: foliis ovatis integerrimis petiolatis, ca- (T. zwyczajny) lyce obtuso, corolla hypocrateriformi. Spreng. Syst. I. 616. Willd. Spec. I. 1014. Enum. Berol. p. 230. DC. Flor. fran. n. 2681. Pers. Syn. I. 211. Ri. et Schult. IV. 319. BF. Comp. 1. 211. Lo- rek Flor. Pruss. tab. 41, fig. 250. Podobniez pochodzi z Ameryki, 1i w wielu kra- jach sie uprawia. Kwitnie w lipcu, sierpn.. (3) * Odznacza sie li$ciem. krótko-ogonkowym, jajowatym, omszo- nym, nieco lipkim. Kwiaty ma zielonawo-zólte, a wciecia lielicha ikorony krótkie i tepe. 400 PIECIOPRECIKOWA ' 106. DATURA. BIELUN. Kielieh rurkowaty, kaneiasty, Szabkowy, opadaja- ey, spód tylko jego okraglawy, tarezowaty, trwaly. Korona bardzo wielka, léjkowata, o rurce waleowatéj, od. kielicha diuzszéj, na brzegu w piec kantów zfaldowana, w wierzchol- ku w pieé zabków szezytowato-Spiczastych wycieta. Blizna 2klapkowa. Torebka jajowato-kulista, koleami najezona. 4-scienna, u dolu eztero- w górze dwu-komórkowa. 231. D. srRAMONIUM: foliis ovatis sinuato-dentatis glabris, (B. pospolity)' — fructibus ovatis erectis spinosis, spi- nis subaequalibus divergentibus, caule herbaceo. Spreng. Syst. 1. 621. Willd. Spec. I. 1008. Enum. Berol. p. 226. .R. et Schult. IV. 305. Roth Germ. Y. 236. Pers. Syn. Y. 216. — Krock. Siles. n. 339. Hojfm. Germ. I. 109. .DC. Flor. fran. n. 2688. Bess. Galic. I. 181. Schlech. Berol. l. 138. BF. Comp. Y. 275. Schk. Handb. tab. 43. Aschers. Pharmac. tab. 2, f. 42. Lo- rek Flor. Pruss. tab. 45, f. 241. Stra- monium foetidum Scop. Carn. m. 252. Stramonium spinosum Lamar. Flor. fran. Datura pericarpiis spi- nosis erectis ovatis Lin. Flor. Suec. n. 198. Przy plotach, drogach, w ogrodach miedzy wa- rzywem. Kwitnie od lipca do jesieni. (*) Ma lodyge prosto-stojaca, gruba, galezista, walcowata, gladka, niekiedy pogieta, na dwie lub 3 stopy wysoka. Liscie naprzemian- legle,ogonkowe, obszerne, jajowate, Spiczaste, na obwodzie kato- PENTANDRIA. 401 wato-nieregularnie wycinane, z obudwu stron gladkie, pod spodem bledsze, zylaste, nieco-miesiste, 4—6 cali dlugie, a 21, —4 Szero- kie. Kwiaty z katów lisci 1 galezi pojedynezo wyrastaja; sa krótko- szypulkowe, wzniesione. Kielich gladki, rurkowaty, u dolu nieco- wydety; zabki ma $piczaste, nierówne. Korona bardzo wielka, bia- la, lékowata, faldowana, 3 '/; cal. diuga. Preciki od kielicha dluzsze. Torebka jajowato-okraglawa, koleami prostemi okryta, w nasadzie pozostalém dnem kielichowém zwislém opatrzona 1 4 liniami po- dluznemi oznaczona, przeszlo 2 cal. dluga. Ziarna nader liczne, ner- kowate, splaszezone. Roslina trujaca, nieprzyjemnéj woni, od wie- . Sniaków w Augustow. denderewg, nazywana. 107g. ATROPA. POKRZYK. Kielieli dzwonkowaty, Sdzielny, trwaly. Korona dzwonko- wata, od kielieha dwa razy wieksza, na brzegu brzuchata, 5 razy weieta, otwarta, o weieeiaeh równyeh. Nitki preciko- we odlegle, skrzywione. Blizna glówkowata. Jagoda kulista, na kielichu zwiekszonym osadzona, 2komórkowa. Ziarna li- ezue, nerkowate, przymoeowane do dwóch osadników do przegródki przytwierdzonych. 288. A.BELLADONNA: folis oblongis utrinque attenuatis (P. lekarski) ^ integerrimis glabriusculis, peduncu- lis unifloris nutantibus. Spren. Syst. l. 698. Willd. Spec. I. 1017. .Enum. Berol. p. 231. .R. et Schult. IV. 683. Roth Germ. II. 246. DC. Flor. fran.n. 2690. Pers. Syn. l. 218. Hoffm. Germ. Y. 109. Krock. Siles. n. 343. Bess. Galic. I. 182. BF. Comp.1. 273. Kluk, Dykc. I. 68. Schk. Hondb. tab. 45. Jacq. Austr. tab. 309. Aschers. Pharmac. tab. T, fig. 9. Delladona trichotoma Tom I. 51 402 PIECIOPRECIEOWA Scop. Carn. n. 255. Belladona bac- . Gifera Lamar. Flor. fran. Delladona . Vaill. Paris. p. 20. Solanum ma- niacum multis s. Delladonna J. Bauh. Solanum lethale, Belladonna | C[us. hist. Psinki ogrodne wysolae: Sola- num majus, belladona Syren. stron. 1312. W lasach wzgórzystych, lecz rzadko (W lasach S.-Krzyzkich 1829 rJ). Kwitnie w lipeu, sierpn. 2] * Lodyga na 2, 3 lub 4 stopy wysoka, prosto-stojaca, galezista, walcowata , omszona. Liseie rozrzucone, ogonkowe, jajowo-podlu- ine lub owalne, po obu koricach zwezone, $piczaste, zupelnie cale, cokolwiek omszone, pod spodem.bledsze, nerwem srodkowym i ze- berkami poprzecznemi równolegle oznaczone, nierówne (wieksze okolo 4—3 cal. dlug. a 1'/,—2. cal. szer. Kwiaty z katów lisci pojedynczo wyrastaja, szypulkowe, zwisle. Dzialy kielicha jajowo- lancetowate, $piczasto-przedluzone, wloskami równie jak szypulki mniéj lub wiecéj okryte. Korona dzwonkowato-lejkowata, od kieli- cha dwa razy wieksza, brudno-purpurowa, ponura, niegleboko 5 razy wcieta, foremna. Jagoda kulista, kielichem u spodu otulona, po dojrzeniu czarna, gladka, blyszezaca, wielkoset wisni zwyeza]néj, czerwonawego soku pelna. Ziarna okraglawo-nerkowate, szorstka- we, na powierzchni luszezkami drobniutkiemi | okryte, szare, od nasion makowych nieco-wieksze. Trucizng ma byé dla ludzi. 108. SOLANUM. PSIANKA. Kielich 3dzielny, wzniesiony, trwaly. Korona kólkowata, orurce krótkiéj, na brzegu 5 razy wcieta, otwarta, zfaldowa- na. Preeiki do nasady korony przvmocowane, o glówkach podluznych, stulonyeh, w sviérzeholku podwójuym otworem jpekajaeyeh. Jagoda okraglawa, soezysta, 2komórkowa, wie- onasienna. Osadniki do przegródek przyrosle. Ziarna gladkie. PENTANDIR I A. 403 239. S. TUBEROSUM: foliis iuterrupte pinnatis pilosis, fo- (P. kartofel) ^ liolis basi inaequalibus, corollis 5an- gulatis, radice tuberifera. Spreng. Syst. I. 671. Willd. Spec. I. 1033. Enum. Berol. p. 235. R. et Schult. IV. 512. .DC. Flor. fran. n. 2095. Pers. Syn. L. 226. ' Schlech. Derol. p. 189. .B.F. Comp. Y. 212. Kluk, Dyke. ME. 90. Lorek Flor. Pruss. t. 48, f. 252. Solanum tubero- sum esculentum Vaill. Paris. p. 188. Okolo r. 1590. sprowadzona z Ámeryki polud. do Europy, wszedzie sie dzi$ w obfito$ci hoduje, jako jedna z najpozyteezniejszych roslin. Kwitnie -W lipe. sierpn. 2]. Bulwy korzeniowe czyli kartofle albo ziemniaki, rozmaitéj by- waja wielkosci, okraglawe lub podluzne, skrzywione, zóltawe lub fioletowo-czerwone. Lodyga galezista, mnié] wiecéj skrzydelkowa- to-kaneiasta, drobnemi, szorstkawemi wtosami okryta. Liscie naprze- mianlegle, przerywano-pierzaste; listki krótko-ogonkowe, podlu- ine lub jajowate, nieco-spiezaste, w nasadzie nierówne, zupelnie cale, z obudwu stron szorstkawo-kosmate, nieco pomarszezone, pod spodem bledsze; najwyzszy zwykle najwiekszy, inne ku dolowi stopniowo coraz mniejsze. Kwiaty wierzcholkowe w baldaszko- eron zebrane, nieco-zwisle. Ich szypulki posrodku malém kolan- kiem ezyli stawem opatrzone. Korona obszerna, kariciasto-zfaldo- wana, o weieciach spiezastych, na zewnetrznéj powierzchni omszo- na, biala, blekitnawa lub fioletowa. Glówki pylkowe, stulone, po- maraüczowe. Szyjka od precików dluzsza, blizna glówkowata za- koriczona (O uprawie kartofli: 7zys z r. 1822. VI. 211. Piast I. 9. "Frebicki Znformacya str. 91. Oczapowski, Poczatli gosp. .Dürgera II. 158). 240. S. DULCAMARA: folis cordatis glabris, superioribus (P. slodkogorz) ' auriculato-hastatis , racemis cymosis, caule fruticoso scandente. 404 PIECIOPREGIKOWA Spreng. Syst. I. 678. Willd. Spec. I. 1028. .Enum. Berol. p. 284. .R. et Schult. IV. 581. Roth Germ. YI. 243. DC. Flor.fran.n. 2692. Hoffm. Germ. I. 110. Pers. Syn. I. 224. Krock. Siles. n. 345. Schlech. Berol. p. 138. Bess. Gal. l. 188. Kluk, .Dyke. III. 89. Szubert, Opis. str. 268. Lorek Flor. - Pruss.tab. 4T, fig. 251. Solanum cau- le inermi frutescente flexuoso, foliis superioribus hastatis, racemis cymo- sis Lin. Flor. Suec. n. 201. Solanum scandens .Lamar. Flor. fran. Sola- num scandens seu Duleamara Vaill. Paris. p. 188. Psinki wodne albo czerwone: Vitis sylvestris vel Dulce- amarum Syren. stron. 1518. W lasach wilgotnych, w gajach olszowych, nad brzegami rowów, bagien, rzék, w zaroslach. Kwitnie w czerwc. lipeu. Jest krzewinka wspinajaca sie, o lodygach cienkich, dlugich, wal- cowatych, gladkich, pogietych, w górze zielnych, u dolu twarda- wych, drzewiastych, szarawa kora okrytych. Liscie naprzemianlegle, ogonkowe, podluzno-jajowate, $piezaste lub tepe, mniéj wiecéj sercowate, nizsze zwykle cale, wyzsze w nasadzie dwiema klapka- mi oszczepowato-rozlozystemi opatrzone; wszystkie pod spodem gladkie, z wiérzchu delikatnemi wloskami porosle, na 2—3 cal. dlug. a 1—2 cal. u dolu szerokie. Kwiaty zebrane w baldaszkogrony szypulkowe, lisciom przeciwlegle. —Kielich. krótki, Szabkowy. Korona pieknie fioletowa, o wcieciach lancetowatych, spiczastych, odwinionych, nerwem podluznym ciemniejszym posrodku, a w na- sadzie dwoma gruezolkami zielonemi, oznaczonych. Glówki pyl- kowe $wiatlo-zólte. Szyjka omszona, od precików dluzsza. Jagody podluzne, po dojrzeniu czerwone, gladkie, lániace. Liscie, galazki, 'a mianowicie kora, zzute i w ustach trzymane, najprzód gorzki, a pózniéj slodkawy smak wydaja; ztad nazwisko gatunkowe. Jago- PENTAND RI A. 405 dy niebezpieezne dla ludzi i zwiérzat. W Augustows. w niektó- rych okolicach wiesniacy glistewn?kiem te rosline zowia, a jéj ga- lazek 1 li$ci, z pomyslnym nieraz skutkiem, na gubienie glist czyli wnetrznych robaków uzywaja. 24]. S. NIGRUM: caule herbaceo inermi angulato glabro, (P. ezarno-jago- folis ovatis dentato-angulatis integerri- dowa) müsve glabris, racemis subumbellatis in- trafohaceis. Schlech. Berol. I. 139. R.etSchult. IV. 587. Willd. Spec. . 1035. Enum. Berol. p. 236. Spreng. Syst. 1l. 680. .DC. Flor. fran. n. 2693. Roth Germ.1I. 244. Pers. Syn.l. 224. Hoffm. Germ. Y. 110. BF. Comp. Y. 211. Schk. Handb. tab. 46. .Lo- rek Flor. Pruss. t. A8, f. 253. Solanum caule inermi herbaceo, foliis ovatis angu- latis, umbellis nutantibus Z4n. Flor. Suec. n.200. Solanum humile JWld. Enum. Berol. p. 236. DC. Flor. fran. Suppl. p. 417. BF. Comp. I. 272. Solanum offici- narum acinis nigricantibus Vaill. Paris. qp. 188. Psinki ogrodne: Solanum horten- Se Syren. stron. 1310. Ro$nie przy wsiach, okolo plotów, budowli, w ogrodach, na gruzach, przy murach i t. p. Kwi- tnie w lecie 1 w Jesieni. (*) Ma lodyge zielna, bardzo galezista, pogieta, walcowata, gladka, okolo póltory stopy wysoka, liniami czyli zeberkami (od li$ci zbie- gajacych pochodzacemi) kariciasto, szezególniéj na galazkach, ozna- ezong. Liscie rozrzucone, po ogonku zbiegajace, jajowate, tepe -— lub troche $piczaste, na brzegu nieregularnie katowato-zabkowane, z wiérzchu ciemno-zielone, rzadkiemi, króciutkiemi, przytulonemi szczecinkami porosle, pod spodem bledsze i gladkie, 1—3 cal. dlug. 1—2 cal. szer. Kwiaty niewielkie, w male, boczne, szypulkowe, 406 PIECIOPRECIKOWA nieco-zwisle baldaszki zebrane. Dzialy kielicha Jajowate, tepe i po- dobnie jak szypulki drobnemi wloskami okryte. Korona biala, ze- wnatrz delikatnie omszona, o weieciach $piczastyeh, rozozystych. Glówki pylkowe zólte. Szyjka u dolu kosmata, preeikom wyrówny- wajaca. Jagody zupelnie kuliste, po dojrzeniu ezarne, gladkie, wiel- kosci prawie-zwyeza]nych borówek, zielonym wypelnione sokiem, slodkawego, nieprzyjemnego smaku. Maja byé dla kur, kaezek i $wi- ni trucizna. Ziarna skosno-jajowate, plaskie, biale, pod szklem po- wiek. ukazuja na sobie drobniutkie brodaweezki. Swiéza roslina miewa ezesto mocny, pizmowy zapach. 109. LYCOPERSICON. POMIDOR. Kielich 5—6dzielny. Korona kólkowata, 5 —Oklapko- wa. Glówki pylkowe stozkowate, blonka, w wiérzcholku prze- dluzona, spojone; wewnatrz podluznie pekajaee. Jagoda 2— 3komórkowa. Nasiona kosmate. 242. L. escurENTUM: foliis interrupte-pinnatis pilosis , fo- (P. jadalny) | liolis incisis subtus glaucescentibus, pedunculis racemosis nudiusculis, calycibus corollam subaequantibus, fructibus globosis. Spreng. Syst. 611. Solanum Ly- copersicum in. Willd. Spec. Y. 1033. FEnum. Berol. p. 235. DC. Flor. fran. n. 2696. — Pers. Syn. Y. 226. Jablko milosci albo zlote: Aureum malum et pomum amoris Syren. stron. 13980. | Pomidory pochodza z Ameryki poludniowéj. W Europie pielegnujà sie w ogrodach dla uzytku kuchennego. Kwitna w lecie. (^) Lodyga zielna, galezisia, rzadkiemi, roziwartemi wtoskami po- kryta, na 2 stopy lub nieco wiecéj wysoka. Liscie naprzemianlegle, PENTANDRIA. 407 przerywano-pierzaste. Listki ogonkowe, jajowato-podluzne, mniéj wiecéj Spiczaste, nieregularnie zabkowane, a w nasadzie zwykle na poprzeczne klapki gleboko weiete, pod spodem sino -zielonawe. Kwiaty w male, boczne baldaszkogrony zebrane, o szypulkach ko- smatych. Kielich 5dzielny, o dzialach lancetowatych , $piezastych. Korona brudno-zóltawa, kielichowi prawie-równa. Owoc czyli ja- goda wielka, okraglawa, ezerwona lub pomaranezowa, gladka lub rowkowana, soczysta (Ogrodnictwo Zigry I. 81. Strumillo, Ogro- dy póln. wydan. 3, Y. 118). 110. LYCIUM. XOLCOWÓJ. Kielieh krótki, rurkowato-dzwonkowaty, 3— 5dzielny. Korona léjkowata, o ruree krótkiéj, na brzegu 5 razy wcieta. Preciki w nasadzie kosmate, do rurki koronowéj przymoco- wane. Dlizua rowkiem oznaezona. Jagoda podluzna (lub okra- glawa), dwukomórkowa, wielonasienna. Ziarna do przegród- ki przymocowane. 243. L. BARBARUM: foliis lanceolatis alternis, ramis depen- ( K. zwyezajny) dentibus, gemmis spinescentibus , ca- lycibus lateraliter fissis, staminibus sub-exsertis. Spreng. Syst. T. 700. Willd. pec. I:1059. Enum. Berol. p. 245. R. e Schul. IV. 692. Pers. Syn. I. 231. DC. Flor. fran. n. 2700. | Schlech. Berol. Y. 140. .B.F. Comp. t. 46. Schk. Handb. tab. 46. Ma pochodzié z Afryki; dzi$ w. Europie polud. prawie dziko rosnie. Unas coraz bardzié] sie upo- wszechnia; latwo sig bowiem przyjmuje, predko ro- $nie 1 szczególniéj do altan 1 na zywe ploty nader jest zdatny. Kwitnie od ezerwea do jesieni. 5 408 PIECIOPRECIKOWA Jest pieknym krzewem o galazkach dlugich, cienkich, wiszgcych, kariciasto walcowatych, gladka, szarawa kora pokrytych. Li$cie ma podluzne lub lancetowate, po obu. koricach zwezone, mniéj wiecéj Spiczaste , krótko-ogonkowe, naprzemianlegle, zupelnie cale i gla- dkie, nieco miesiste, ciemno-zielone, 2—3 !/; cal. dlug. a 1—1'/ » szerok. Przy li$ciach znajduja sie gdzieniegdzie proste, ostre !/;— 1 cal. dugie ciernie. Kwiaty szypulkowe, zwisle, po kilka z ka- tów li$ci wyrastajace. Kielich prawie o polowe od rurki korono- wéj krótszy,2 lub 3 razy weiety, o wcieciach niekiedy w.wiérzchol- ku dwuzabkowych. Dzialy korony jajowate, tepe, wewnatrz bru- dno-fioletowe, ciemniejszemi zylkami w nasadzie oznaczone, ze- wnatrz zielonawe. Preciki nierówne, wysunione; nitki ich nad na- sada kupka krótkich wlosków okryte; glówki strzalkowate, tepe, bialawe. Blizna zgrubiala, delikatnemi wloskami porosla 1 rowkiem przez $rodek rozdzielona. Jagody podluzne, prawie-walcowate, gla- dkie, po dojrzeniu szkarlatnéj barwy, przeszlo !/; cal. dlugie, mdle, slodkawe. Ziarna liczne, okraglo-nerkowate, splaszezone, biale, drobniutkiemi, luszezkowatemi brodaweczkami okryte. 111. RHAMNUS. SZAKZAK. Kielich sloikowaty, 4 —5 razy weiety, trwaly. Platkoów w koronie 4—3, z weieciami kielicha naprzemianleglych. Preciki przed platkami osadzone. Blizn 2—4. Jagoda kulista, 2 —4komórkowa, 2—4ziarnowa. Ziarna podluzne, w nasa- dzie nabrzmialoscia ehrzastkowata, wystajaea opatrzone. ' (Kwiaty niekiedy jedno-pleiowe-) 244. R. CATHARTICUS: erectus, foliis ovatis dentatis , flori- (S. zwyezajmy) bus fasciculatis polygamo- dioicis , . . baccis 4spermis subglobosis. JDC. Prodr. Yl. 24. — Flor. fran. n. 4072. Willd. Spec. Y. 1092. .Enwum. Berol. p. 249. .R. et Schult. V. 216. Spreng. Syst. Y. 167. .Eoth Germ. II. 265. Pers. Syn. Y. 2838. Hoffm. Germ. I. 112. Krock. Giles. n. 341. PENTANDHRI A. . 409 Schlech. Derol. Y. 141. Bess. Gal. I. 184. BF. Comp. l. 309. Szubert Opis. stron. 218. .Kluk, Dykc. III. 16. Lorek Flor. Pruss. tab. 49 , fig. 258. Rhamnus spinis terminalibus, floribus quadrifidis dioicis zn. Flor. Suec. n. 202. hhamnus catharticus Vaill. Paris. p. 112. | Przytrafia sig w lasach nieco wilgotnych, w ga- jach, nad brzegami lak, w zaroslaeh, przy wsiach. Kwitnie w maju 1 czerwe. Jest krzewem ciernistym, 10—15 stóp wysokim, niekiedy w po- staci drzewka okazujacym sie. Starsze pnie kora szaro-brunatna- wa, popekana okryte; mlode galazki maja kore gladka, szara, a na grubszych poprzeezne bialawe kropki daja sie widziéé. Liscie na- przemianlegle, okraglawo lub podluzno-jajowate, mniéj wiecéj spi- czaste, drobno i regularnie pilkowane, z obudwu stron gladkie, pod spodem lukowatemi zeberkami oznaczone, 1 '/; —2 cal. dlugie, 1— 1 /, cal. szer. Ogonki okolo '/ cal. dlugie, rynienkowate, delikatnie omszone. Kwiaty wyrastaja z katów lisci w lieznych, malych kup- kach ezyli wiazeezkach; sa szypulkowe, zóltawo-zielone, na nie- których indywiduach same mezkie, na innych mezkie wraz z zeii- skiemi pomieszane, czasem. dwuplciowe. Kielich 4 razy woiety o wcieciach calych, spiezastych, po okwitnieniu odwinionych. Plat- ków 4 drobnych, prostych, ku nasadzie szezuple]szych, niemal te- pych, rynienkowatych, nitkom precikowym wyrównywajacych. Glówki pylkowe zielonawe. Jagody kuliste, po dojrzeniu czarne, mniejsze jak u kruszyny, nieprzyjemnego, stodkawo-sciagajacego smaku; w kazdéj eztéry zwykle znajduje sie nasion. 245. Rh. FRANGULA: foliis ovalibus integerrimis nervis la- (S. kruszyna) ^ teralibus 10— 12 lineatis calycibus- que glabris, floribus hermaphroditis. JDC. Prodr. 1I. 26. Flor. fran. n. 4071. Willd. Spec. l. 1098. Enum. Derol. p. 250. Spreng. Syst. l. 767. Tom I. 02 Lj 40 - PIECIOPRECIKOWA HR. et. Schult. V. 281. Pers. Syn. I. 289. Roth Germ.lL. 263. Krock. Si- les. n. 350. Hoffm. Germ. Y. 112. Dess. Gal. Y. 484. Schlech. Berol. p. 140. BF. Comp. Y. 308. JSzubert, . Opis. stron. 221. Kluk, Dyke. VII. A. Schk. Hondb. tab. 46. Lorek Plor. Pruss. tab. 49, fig. 259. Rhhamnus inermis, floribus monogynis herma- phroditis, foliis integerrimis Ln. Flor. Suec. n. 203. Frangula Vail. Paris. p. 56. Kruszyna: Frangula, Alnus nigra baceifera Syren. stron. 1528. W lasach wilgotnych, w gajach olszowych, nad brzegami rowów i strumyków. Kwitnie prawie przez cale lato. 5 Krzew ten bezbronny dorasta 12—18 stóp wysokosci. Ma ko- re na galazkach szaro-brunatna, bialemi kropkami okryta. Li$cie naprzemianlegle, ogonkowe, owalne lub jajowo - podluzne , nie- kiedy u dolu cokolwiek zwezone, tepe lub troche $piezaste, zupel- nie-cale i gladkie, z wiérzchu ciemno zielone, nieco l$niace, pod spodem jasniejsze, Zeberkowate, 2 !/; —4 '/; cal. dug. 1—2 cal. szer. Kwiaty drobne, wyrastaja z katów lisci, po dwa, trzy, lub wiecéj skupione, szypulkowe, nieco zwisle. Kielich sloikowaty, delika- tnie omszony, zielonawy, w 5 spiczastych zabków wyciety. Platki korony bardzo drobne, bialawe, niewysunione, z zabkami kielicha naprzemianlegle, maja ksztalt okraglawy, w wiérzcholku troche sa wyciete i kapturkowato-stulone. Okrywaja one preciki, których glówki podluzno-jajowate, brunatne. Szyjka pojedyneza, krótka, zgrubiala. Blizna tepa, niewyraznie 2 lub 3klapkowa. Jagody kuli- ste wielkosci grochu, z poczatku zielone, pózniéj ezerwonawe, a po zupelném dojrzeniu czarne, nieprzyjemnie-slodkawe, pelne wodni- stego soku. W kazdéj dwa (rzadko 3) znajduje sie nasion, jajowa- tych, plaskich, twardych, skorupkowatych, 2óltawo-bialych, ezesto dwiema plamkami brunatnemi z obudwu stron oznáczonych; ich nasada odznacza sie przyrostkiem chrzastkowatym, polyskujacym PENTANDRI A. 411 sie, posrodku wydrazonym, a jedna z powierzchni ma na sobie li- . nia czyli zeberko proste, podluzne, wystajace. 113. JASIONE. JASIENIEC. Kwiaty skupione w glówke, opatrzong, w nasadzie okry- wa, wielulistkowa. Kielich nadowocowy, 5 razy weiety, trwa- ly. Korona kólkowata, gleboko 5dzielna, o dzialaeh dlugich, szezuplyeh, równowazkich. Preciki do kielicha przymoco- wane. Glówki pylkowe w rurke zroste. Dlizua 2klapkowa. Torebka kieliehem uwienezona, 2komórkowa, wierzcholko- wym otworem pekajaea, wielonasienna. 246. J. MoNTANA: folis linearibus acutiusculis undulatis (J. pospolity) ^ hispidis, pedunculis solitariis elongatis. Spreng. Syst. l. 809. Schk. Handb. tab. 266. Hoffm. Germ. 1L. 167. Schlech. Berol. p.141. Roth Germ.lL. 279. Krock. Siles. n. 1411. Bess. Gal. 1. 159. Lo- rek Flor. Pruss. tab. 42, fig. 226. Ja- sione montana et perennis Willd. Spec. I. 888 et squ. .R. et Schult. V. 413. Pers. Syn. 1. 215. .DC. Flor. fran. n. 2812 et squ. BF. Comp. L. 289. Jasione foliis lineari-lanceolatis obsolete serratis Ln. For. Suec. edit. Ll, n. (13. hapunculus scabiosae capitulo coeruleo Vaill. Pa- ris. p. 172. Na polach plonnych, na wzgórkach piaszezy- stych, na miedzach, bardzo pospolity. Kwitnie w lipe. sierpn. (2 et gf Korzen wlóknisty, bialawy, jedne lub kilka wydajacy lodyg. Te sa na stope lub 1'/; wysokie, pojedyneze lub maiéj wiecéj galezi- ste, niemal-kariciaste, rysowane, bialemi, szorstkawemi wloskami 412 PIECIOPRECIKOWA mianowicie u dolu porosle. Liscie rozrzucone, bezogonkowe, szczu- ple, równowazkie, w nasadzie zwezone, niemal tepe, na brzegu cale (czasem troche zabkowane), faliste, z obudwu stron mniéj wie- c6j szorstkawo-kosmate, /—1 5 cal. dlugie, 1—9 lin. szerokie. K wiaty drobniutkie, pieknego blekitnego koloru, skupione w glówki pól-kuliste: wiérzcholkowe na szypulkach dlugich, bezlistnych osadzone. Listki okrywy Jajowo-lancetowate, troche $piezaste, nie- równe, dachówkowate. Szyjka wysuniona. Blizna paleczkowato- zgrubiala. | 113. PHYTEUMA. ZERWA. Kwiaty w klos lub w glówke skupione. Kielich nado- woeowv, 9 razy weiety, spiezasty, trwaly. Korona kólkowa- ta, gleboko na piee szezuplych, dlugich, równowazkich, w wiérzeholku spojonyeh dzialów rozezepana. Preeiki do kielielia przytoeowane, w nasadzie rozszerzone. Blizna 2— Jdzielna. Torebka kielichem uwienezona, okrqglawa, 2— Skomorkowa, bocznym otworem pekajaca, wielonasienna. Osaduik podluzny, miesisty, Srodkowy. 241. P. sercATUM: folis inferioribus cordato-ovato-oblon- (Z. klosowa) — gis duplicato-serratis petiolatis, summis Imeari-lanceolatis sessilibus, bracteis h- nearibus corollam excedentibus. Spreng. Syst. 1.124. Schk. Handb. tab. 39. Schlech. Berol. I. 142. Lorek. Flor. Pruss. tab. 45, fig. 239. Phyteuma spi- cata et Halleri DC. Flor. fran. n. 2867 et squ. Prodr. VII. 453. Phyt. spicatum et ovatum Willd. Spec. I. 9323. Enwm. Berol. p. 214 et squ. Pers. Syn. I. 194. Hoffm. Germ. Y. 105. Bess. Galic. Y. 166 et squ. ..B.F. Comp. I 291 et squ. PENTANDR IA. 413 Przytrafia sig dosyé czesto w zaroslach i w la- sach cienistych, nieco vilgotnych. Kwitnie w ezerwe. lipe. 2| Korzeá pojedynezy, niemal-ostrokregowy, miesisty, bialawy, mlecznym wypelniony sokiem. fodyga prosto-stojaca, zawsze po- jedyneza, walcowata, brózdowana, gladka, na 3—4 lub wiecéj stóp wysoka. Liscie naprzemianlegle; korzeniowe i lodygowe nizsze dlugo-ogonkowe , jajowo-podluzne, w nasadzie nieco sercowa- to-wyciete, Spiczaste, nieregularnie pilkowane, 2—3 cali dlugie, a 1/; —2 w nasadzie szerokie; wyzsze szezuplejsze, podluzno-lance- towate, na krótkich ogonkach; najwyzsze równowazkie bezogonko- we, zupelnie cale, ledwie na 2—3 lin. szerokie; wszystkie z obu- dwu stron gladkie, $wiatlo zielone. Klos kwiatowy pojedynezy, wiérzcholkowy, walcowaty, prosty, 11/4, —3 !/; cal. dlugi, bialo-zól- tawy. Przysadki szezuple, równowazkie, od korony dluzsze. Szyjka wysuniona, nieco-kosmata. Blizna dwudzielna. Ziarna eliptyczne, nieco-splaszezone, trójgraniaste, brunatne, zupelnie-gladkie i l$nia- ce. W niektórych krajach przytrafia sie odmiana z kwiatem bleki- tnym lub ciemno-purpurowym, a która u nas nigdy sig nie zdarza. Korzeüi po ugotowaniu dobry do jedzenia. 114. CAMPANULA. DZWONEK. Kielieh nadowocowy, 5dzielny, trwaly. Korona dzwonko- wata, 5 razy wcieta, o wcieciach szerokich, Spiczasty ch, roz- wartych. Preeiki do kielieha przymoeowane, z wcieciami korony naprzemianlegle, Nitki ich w nasadzie rozszerzone, sklepiste, glówki wolne. Blizna 2—3dzielna. Torebka kie- liehem uwienezona, 3komórkowa, bocznemi otworami pe- kajaca, wielonasienna. Osadniki gebezaste, do osi przegró- dek podluznie-przymocowane. a) Z lisciem gladkum. 248. C. norUNDIFOLIA: glabra, folis radicalibus cordatis (D. okrqgtolisciowy) reniformibusve ovatis oblongisve serratis (marcescentibus), caulinis 414 PIECIOPRECIKOWA superioribus linearibus integerri- mis, calycis laciniis subulatis dein reflexis, panicula subsecunda. Schlech. Flor. Berol.Y. 149. .R. et Schult. V. 94. Spreng. Syst. I. 727. Willd. Spec. Y. 892. .Enum. Berol. p. 209. DC. Flor. fran. m. 2832. Prodr. VIL. A71. Roth Germ. II. 249. Bess. Gal. I. 159. Hoffm. Germ. I. 100. .B.F. Comp. I. 293. LLorek Flor. Pruss. tab. 43, f. 221. Campanula folis radicalibus reni- formibus, caulinis linearibus Lin. Flor. Suec. n. 184. Camp. minor Lamar. Flor. fran. Campanula mi- nor rotundifolia vulgaris Vaill. Pa- $. p. 26. Na lakach, iietiioh Ww gajach, lasach hibdea pospolity. Kwitnie od ezerwe. do jesieni. ?[. Mallodyge szezupla, walcowata, niekiedy troche omszona, poje dyncza lub nieco-galezista, na 1—1 5 stopy wysoka. Liscie korze- niowe drobne, na dlugich ogonkach, okraglawo-nerkowate lub ja- jowo-sercowate,pilkowane, predko wiedniejace, 1 dlatego w czasie kwitnienia niezawsze znalezé je mozna; nad niemi wyrastaja zwy- kle li$cie szezuplejsze, podobniez ogonkowe, lancetowate, Spicza- ste, zupelnie cale lub mniéj wiecéj pllkowane; wszystkie inne po lodydze rozrzucone, bardzo szezuple, diugie, równowazkie, w na- sadzie zwezone, zupelnie cale, 1—4 cal. dlug. '/—1 lin. szer. Kwiaty male, nieliczne, wiéchowate, niemal Jednostronne. Korona u dolu szezuplejsza, blekitna, o wcieciach okraglawych, mniéj wie- c6j $piczastych. Szyjka niemal-dlugosci korony. Dzialy kielicha szydelkowate, po okwitnieniu odwinione. 249. C. PATULA: caule angulato simplici aspero, foliis ra- (D. rozpierzchlj) dicalibus oblongis obtusis crenatis, su- perioribus lanceolatis , panicula diffusa, PENTAND R I A. 415 laciniis calycinis lanceolatis denticulatis limboque corollae patulis. Spreng. Syst. Y. 427. Willd. Spec. I 896. Enum. .berol.p. 210. .R. et Schult. V. 103. DC. Flor. fran. n. 2836. Prodr. VIT. 480. oth Germ.TI. 250. Pers. Syn. .L. 189. Krock. Siles. n. 311. — Hoffm. Germ. l. 100. Bess. Gal. I. 161. Schlech. Berol. p. 142. .BF. Comp. I. 295. Lo- rek Flor. Pruss. tab. 43, f. 228. Cam- panula (patula) foliis strictis lanceolato- ovatis, panicula patula Lin. Flor. Suec. edit. 2, n. 186. Camp. decurrens Lin. Suec. edit. L, n. 178. Prawie najpospolitszy gatunek dzwonka, na la- kach, miedzach, w zaroslach, gajach, lasach, nad brzegami dróg it. p. Kwitnie od. ezerwe. do sier- pnia. 2] Lodyga u dolu pojedyneza, w górze wiéchowato-galezista, roz- pierzchla, kanciasta, w dotknieciu mniéj wiecé] szorstkawa, czasem troche kosmata, niekiedy nasada na ziemi lezaca lub pochylona. Liscie korzeniowe ogonkowe, owalne lub jajowate, tepe, karbo- wane, czasem íroche omszone; lodygowe wyzsze bezogonkowe, lancetowate, cale lub nieco zabkowane, zwykle gladkie. Korona niewielka, w nasadzie zwezona, fioletowo-blekitna, rzadko biala, o wcieciach $piczastych, rozwartych, ?/; eze$c. dlug. korony wyró- wnywajacych. Dzialy kielicha szezuple, lancetowato-szydlaste, cale i gladkie; niekiedy z obudwu stron przy nasadzie maleükim opa- trzone zabkiem. 250. C. PERSICIFOLIA: caule teretiusculo simplici, foliis li- (D. brzoskwiniowaty) neari-lanceolatis elongatis sessilibus subintegerrimis nitidis, racemo ter- minali, corolla patula. 416 PIECIOPRECIKOWA Spreng. Syst. Y. 72'1.. Wild. Spec. I. 897. Enwm. Berol. p. 210. -R. et Schul. V. 106. DC. Flor. fran. n. 2838. Roth Germ.lL. 252. Pers. Syn. Ll 189. Hoffm. Germ. l. 101. Schlech. Berol. I. 143. Bess. Gal. L 161. BF. Comp.l. 296. Camp. persicaefolia DC. Prodr. VII. 479. LLorek Flor. Pruss. tab. 43, fig. 230. Campanula foliis radicalibus ovatis, eaulmis lanceolato-limearibus sub- serratis sessilibus remotis zn. Flor. Suec. n. 181. Campanula persicae folio Vall. Paris. p. 21. | Na lakach, w zaroslach, gajach, lasach d. cze- sty. Kwitnie od ezerwe. do sierpuia. ^] Lodyga czasem przeszlo na lokie6 wysoka, prosto-stojaca, za- wsze pojedyneza, gladka, walcowata, liniami wystajacemi, szczegól- niéj u dolu, kafciasto-oznaczona. Liécie korzeniowe ogonkowe, przewrotnie - podluzno -jajowate, w nasadzie zwezone; lodygowe nizsze lancetowate, wyzsze równowazko-lancetowate, bezogonko- we, Spiczaste; wszystkie niewyraznie odlegle-pilkowane, o zabkach w wiérzcholku bialawych, zupelnie gladkie, twardawe, nieco po- lyskujace, 2—5 cal. dlugie, 3—95 lin. szerokie. Niekiedy zdarza sie iz liscie, tak korzeniowe Jako 1 nizszelodygowe, zarówno sa ogon- kowe, prawie podluzno-lopatkowate, niemal tepe 1 regularnie kar- bowane. Kwiaty w grona wiérzcholkowe zebrane, szypulkowe. Korona wielka, fioletowo-blekitna, o wcieciach jajowatych, szerokich, rozwartych. Dzialy kielicha lancetowate, Spiczaste, cale, gladkie, 2 lub 3 razy od korony krótsze. 251. C. rirrrOL1A:folüs lanceolatis utrinque attenuatis (D. liliowaty) sparsis cauleque simplici glabris, flori- bus racemoso-paniculatis pendulis. Spreng. Syst. Y. 135. Willd. Spec. I. 899. Enum. Derol. p. 211. Pers. Syn. I. 149. R.et Schult. V. 110. Bess. Gal. PENTAND IR IA. 417 I. 161. BF. Comp. I. 296. Lorek Flor. Pruss. tab. 43, fig. 231. Adenophora lilifolia DC. Prodr. VII. 492. P. Jastrzebowski znajdowal w obwodz. Opa- tow. Kolo m. Sienna i w lesie przy wsi Zdziary. W Lubels. kolo Komarowa. R. 1837 (15 lipca) w czasie exkursyi z uczniami, rzadki ten gatunek znalazlem kolo Eomzy, gdzie w zaroslach niedale- ko wsi Konarzyce w maléj ilosci ro$nie. Kwitnie w lipe. sierpn. 2| Ma lodyge na 2—3 stóp lub nieco wiecéj wysoka , pojedynceza, walcowata, rysowana, u dolu niby skrecona, w górze wiéchowata, zupeln:e gladka. Liécie po lodydze rozrzucone, na krótkich ogon- kach lub prawie - bezogonkowe, jajowate lub jajowo-lancetowate (czasem lancetowate po obu korcach zwezone), spiczaste, na obwo- dzie ostro-nieregularnie pilkowane, gladkie lub delikatnemi, rzad- kiemi wloskami pod spodem ina brzegu okryte (1'/—3'/; cal. dlug. !/—1 cal. szer. Kwiaty w wiéche na wiérzcholku lodygi zebrane, niewielkie, blekitnawe, wiszace. Kielichy kaüiciaste, glad- kie, brudno-zielone, o dzialach jajowo-lancetowatych, spiczastych, drobno-pilkowanych. Korona przed rozwinieniem niemal-walco- wata lub gruszeczkowata, w samym wiérzcholku plamka zielona oznaczona; pózniéj dzwonkowata, ku nasadzie szczuplejsza, o wcie- ciach plytkich, okraglawo-jajowatych, cokolwiek $piezastych. Szyj- ka od korony dluzsza, blizna blekitnawa, paleczkowato-walcowata, 3klapkowa, o klapkach stulonych. Nitki precikowe w nasadzie roz- szerzone i bialym okryte kutnerem. Glówki równowazkie, koloru prawie slomianego. W nasadzie kazdéj galazki (czyli ogólnéj szy- pulki) znajduje sie przysadka naksztalt malego liscia, lancetowata, pilkowana, szypuleczki za$ szezególne dwiema drobnemi naprze- ciwleglemi przysadkami opatrzone. Nie widze waznego charakteru dla któregoby ten gatunek dzwonka, osobny rodzaj mial stanowié. b) Z lisciem szorstkim. 252. C. BONONIENSIS: incano-pubescens, foliis crenato-ser- (D. drobnokwiatowy) ratis inferioribus petiolatis cordato- Tom l. 53 418 PIECIOPRECIKOWA lanceolatis, superioribus ovatis acu- ininatis sessilibus, calycis glabrius- culi laciniis. brevibus lanceolatis ci- latis reflexis, racemis terminalibus subpanieulatis. Schlech. Berol. Y. 145. Willd. Spec. I 901. Spreng. Syst.l. 730. FH. et Schult. V. 122. — Pers. Syn. L.. 190. Roth Germ. II. 255. — Bess. Gal. I. 164. Hoffm. Germ. Y. 102. DC. Prodr. VII. 469. Campanula bono- niensis et ruthenica Willd. Enum. p.210. Campanula Thaliana .5F. Comp. Y. 2998. Camp. simplex. DC. Flor. fran. WI. 730. Campanula py- ramidalis? Kluk, Przydat. do .Dykc. 186. | Przytrafia sig w gajach, zaroslach, na wzgór- kach (kolo Warszawy w okolicach w. Goclawka; kolo Nuru nad Bugiem; kolo Eomzy w zaroslach przy wsi Drozdowie). Kwitnie w lipc. sierpn. ?] Dorasta póltora lokcia wysokosci, a niekiedy wiecéj. Fodyge ma zupelnie pojedyneza (czasem w górze nieco-galezista),wyprostowang, walcowata, krótkim okryta kutnerem, u dolu zwykle brudno-czer- wonawa. Liscie najnizsze dlugo-ogonkowe, jajowo-podluzne, stabo- $piczaste, ww nasadzie sercowato-wyciete; wyzsze jajowate lub lance- towate, bezogonkowe, nasada nieco-pret otulajace; wszystkie na brze- gu nieregularnie zabkowane , lub karbowano-pilkowane, z wiérzchu szorstkawe, pod spodem szaro-kutnerowate, 2ylaste. Najwyzsze dro- bne, coraz ku górze krótsze 1 szczuplejsze, jajowo-lancetowate, Spi- czasto-przedluzone, odgiete, zreszta tamtym podobne. Kwiaty ze- brane w dlugie, wzniesione, wiérzcholkowe, wiéchowate grono, zazwyczaj bardzo liezne, mnié] wiecéj zwisle, drobne, blekitnawo- fioletowe. Ich szypulki krótkie, z nasady lancetowatéj, Spiczastéj, caléj, odgietéj przysadki wyrastajace, i albo sà pojedyneze albo roz- PENTANDRI A. 419 galezione na 2 lub 3kwiatowe szypuleczki. Gdzieniegdzie nawet, mianowicie z posrodka grona, male wyrastaja galazki o 4 lub 5 kwiatach. Kielich. krótki, a jego dzialy lancetowate, $piczaste, mniéj wiecéj odgiete, na brzegu i dolnéj powierzchni szorstkawe. Weiecia korony jajowo-podluzne, z poczatku prosto-wzniesione, pózniej troche odgiete. Nasada nitek precikowych nieco-rozszerzo- na, rzesowata. Glówki koloru szamoa. Szyjka koronie równa: bli- zny równowazkie, z poczatku stulone, pózniéj odgiete. 253. C. RAPUNCULOIDES: caule simplici deorsum hispido - (D. jednostronny) — folis inferioriIbus sub-cordato, ovatis inaequaliter serratis aspe- ris, floriIbus racemosis terminah- bus secundis nutantibus , calyci- bus reflexis." Spreng. Syst. 1. 130. Lin.Willd. Spec. l. 901. .Enum. Berol. p. 211. VIO? Schult.. V. 120: DC; Flor. fran. n. 2843. Ejusd. Prodr. VII. 469. BF. Comp. I.291. Roth Germ. Il. 254. Hoffm. Germ. IH. 102. Pers. Syn. I. 190. Bess. Gal. I. 163. Schlech. Berol. I. 146. Lorek Flor. Pruss. tab. A4, fig. 234. Campanula nutans Lamar. Flor. fran. W zaroslach, miedzy krzewami, na polach su- chych, nad brzegami lasów. Kwitnie w lipcu, sier- pniu. 2] Lodyge ma prawie zawsze pojedyneza, u dolu walcowata, - w górze nieco kaficiasta, li$cista, szorstka, na dwie stopy lub wic- céj wysoka. Liscie z obud wu stron szorstkie: nizsze sercowato-ja- jowate, krótko-ogonkowe, wyzsze jajowo-lancetowate bezogonko- we, w nasadzie zwezone; jedne i drugie $piczaste, na brzegu niere- gularnie pilkowane; najwyzsze przy kwiatach lancetowate lub pra- wie-równowgzkie, szczuple, niewyraznie pilkowane lub zupelnie-ca- 420 PIECIOPRECIKOWA le. Kwiaty zebrane w grono-wiérzcholkowe: dolne dluzéj, wyzsze krócéj szypulkowe, zwisle, jednostronne. Na szypulkach mozna widziéé dwie maleükie, równowazkie, prawie-szezeciniaste przysad- ki. Dzialy kielicha lancetowate, odgiete. Korona dosé wielka, ble- kitnawo-fioletowa; wciecia Jé] podluzne, nieco spiczaste, troche od- giete, na brzegu rzadkiemi, dlugiemi wloskami porosle. Szyjka czasem cokolwiek wysuniona. 254. C. TRACHELIUM: caule angulato deorsum foliis calyci- (D. wielkokwiatowy) busque hispidis, foliis inferioribus subcordatis petiolatis superioribus ovatis in petiolum attenuatis, pedun- culis axillaribus 3fidis, laciniis caly- cinis lanceolatis rectis. | Spreng. Syst. 1.130. Willd. Enum. 212. Pers. Syn.1.190. Hoffm. Germ. I.101. oth Germ. II. 255. Bess. Gal. Y. 164. .DC. Prodr. VII. 469. Lorek Flor. Pruss. tab. 44, f. 235. Campanula caule angulato, foliis pe- tiolatis, calycibus ciliatis, pedunculis 9floris Lin. Flor. Suec. n. 189. Camp. urticifolia et Trachelium Willd. Spec. I. 900 et 903. DC. Flor.fran.n. 2842 et 44. Schlech. Berol. l. 144 et squ. R. et Schult. V. 119 et squ. BF. Comp. Y. 298. Campanula vulgatior folis urticae vel major et asperior Vaill. Paris. p. 26. W gajach, zaroslach, Ik witnie w lipc. sierp.. 7]. Okazaly ten gatunek, ezestokroó na dwie stopy jest wysoki. Lodyge ma prosto-stojaca, zwykle pojedyneza, w górze walcowata, naga, gladka, u dolu kanciasta, wlosami rzadkiemi, twardawemi, mianowicie przy kantach okryta. Liscie korzeniowe i najnizsze lo- dygowe wielkie, sercowate, szerokie (niekiedy 3 cal. w nasadzie), na dlugich ogonkach; lodygowe wyzsze sercowato-jajowate, hez- PENTANDRIA. 421. ogonkowe, najwyzsze lancetowate, szezuplejsze; wszystkie nieregu- larnie - grubo - zabkowano - pilkowane, $piczaste, z obudwu stron a szczególnié] pod spodem, na nerwach szorstkiemi wlosami poro- sle. Kwiaty w katach górnych lisci osadzone, szypulkowe, nieco- zwisle, niemal-jednostronne. Szypulki walcowate , gladkie, I$nigce sie, pojedyneze lub 2—3dzielne , od kielicha krótsze. Dzialy kie- lichowe lancetowate, Spiczaste, wloskami bialemi, twardemi, po brze- gu i nerwach okryte; takiez wloski lecz nieco gestsze 1 dluzsze, nasade kielicha okrywaja. Korona wielka, fioletowo-blekitna, we- wnatrz wlosami miekkiemi, rzadkiemi porosla. Szyjka koronie ró- wna, lub nieco od niéj dluzsza, z poczatku kosmáta, pózniéj naga. 255. C. cERVICARIA: caule simplici hispido, foliis lineari- (-D. kosmaty) ^ lanceolatis undulatis hirsutis, floribus glomeratis axillaribus et capitatis. Spreng. Syst. 1. 132. Willd. Spec. L 904. R.et Schult. V. 127. DC. Prodr. VIL 268. Flor. fran. n. 2846. Roth Germ.lI. 257. Pers. Syn. I. 190. Hoffm. Germ. Y. 102. Bess. Galic. I. 165. Krock. Siles. n. 318. BF. Comp. I. 300. Lorek Flor. Pruss. tab. 44, f. 237. Campanula hispida, floribus sessilibus, capitulo terminali, foliis lanceolato-linearibus undulatis JLin. Flor. Suec. n. 181. W gajach, zaroslach, na lakach, miedzach dosé czesto. Kwitnie w ezerwe. lipe. ?]. Lodyga na 1—92. stóp. wysoka, pojedyneza, prosta, kanciasta, wlosami twardemi , bialemi zewszad okryta. Liscie dolne ogonko- we, wyisze bezogonkowe, lancetowato -równowazkie, dlugie , w wiérzcholku przytepione, na brzegu faliste, nierezularnie-zabko- wane, z obudwu stron znacznie szorstkie i kosmate. Kwiaty sku- pione w glówki boczne, naprzemianlegle, i wiérzcholkowa, bezszy- pulkowe, przysadkami jajowatemi, rzesowatemi otoczone. Dzialy kielicha jajowo-lancetowate, tepe, krótkie. Korona blekitna, sredniéj 422 PIECIOPRECIKOWA wielkoáci, zewnqatrz wloskami bialemi, rzadkiemi szczególniéj na kantach porosla. 256. C. GLOMERATA: caule simplici angulato villosiusculo , (D. skupiony) | folis radicalibus cordatis petiolatis, caulinis oblongis sessilibus crenula- tis subtus incano-villosiusculis , flori- bus sessilibus glomerato - capitatis in- volucratis. | . Spreng. Syst. I. 731. Willd. Spec. I 903. JEnum. Berol. p. 212. Roth Germ. II. 256. DC. Flor. fran. n. 2845. Ejusd. Prodr. VII. 67. .-Hoffm. Germ. Y. 102. — Krock. Siles. n. 311. Pers. Syn. I. 190...Bess. Gal. I. 165. Schlech. Berol. l. 144. Lorek | Flor. Pruss. tab. 44, fig. 236. Campanula caule angulato simplici, floribus ses- silibus, capitulo terminali Ln. Plor. Suec. n. 190. Campanula aggregata Willd. Enwm. Berol. Suppl. p. 10. Camp. glomerata, elliptica et aggre- gata .B.F. Comp. I. 299 et squ. Cam- panula farinosa Bess. Volh. p. 10. Camp. betonicaefolia Galib. Lih. m. 49. Campanula pratensis flore con- glomerato Vaill. Paris.p. 21. | - W zaro$slach, gajach, na lakach, bardzo po- spolity. Kwitnie od czerwe. do sierpn. 2| Od poprzevzajacego (do którego postacia, szorstkosciq 1 kwia- tostanem jest podobny) rózni sie lodyga nieco nizsza, mniéj kosma- ta, li$ciami szerszemi, z których korzeniowe i nizsze lodygowe sa niemal-sercowate , dlugo-ogonkowe , wy2sze jajowo-podluzne, nie- co Spiczaste, bezogonkowe; dzialami kielicha wezszemi i dluzszemi, $piczastszemi; korona wigksza, gladsza, fioletowo-blekitng. Niekiedy PENTANDRI A. 428 | glówki kwiatowe sa dluzéj lub krócéj szypulkowe; zreszta cala rosli- na, czasem ledwie na pótl stopy jest wysoka, a kwiaty Jedne tylko glówke wierzcholkowa skladaja. Szyjka od korony krótsza. 257. C. SrBIRICA: hirto-pubescens, foliis lanceolatis obtu- CD. syberyjski) siusculis undulatis, inferioribus basi at- tenuatis, laciniis calycinis basi appendi- culatis ciliatis erectis, panicula subsim- plici terminali. Schlech. Berol. Y. 144. R. et Schult. V. 145. Spreng. Syst. 1133. Jacqu. Austr. tab. 200. — Willd. Spec. I. 911. Enum. Berol. p. 213. Pers. Syn. 1. 192. DC. Flor. fran. V. p. 131. Prodr. VII. 465. BF. Comp. Y. 302. Bess. Gal. I. 166. Przytrafi a sie na wzgórkach, miejscach otwar- tych (w Krak. Saliloni Lubels. Mazowiec.). K wi- tnie od maja do lipea. 2] Ma lodyge na stope, póltory lub nieco wiecéj wysoka, juz po- jedyneza, juz znacznie galezista, prosto-stojaca lub ku ziemi po- chylona, kaficiasta, zwykle czerwonawa3, krótkim, szorstkim, szarym wlosem okryta. Liscie bezogonkowe, podluzne lub równowazko- lancetowate, w wiérzcholku przytepione, nizsze w nasadzie szczu- plejsze, wszystkie na brzegu falisto-karbowane, z obudwu stron kosmate 1 szorstkie. Kwiaty niewielkie, fioletowo-blekitne, szypul- kowe, na lodydze i galeziach wiechowato-ulozone. WKielich wlos- kami bialemi, szcezeciniastemi okryty; miedzy jego dzialami znajdu- je sie 9 zwislych przyrostków, które zawiazek owocowy, a naste- pnie torebke otulaja; po tym jednym charakterze gatunek ten la- two od innych odróznié mozna. 115. RIBES. PORZECZKA. Kielich nadowoeowy, brzuehaty, 5 razy wciety, o weie- ciach foremnych, muiéj wiecéj farbowanych. Platków w ko- 424. PIECIOPRECIKOWA ronie 3, drobnych, tepych, bialawy eh, Zóltyehi lub. ezerwona- wyeh, do kielicha przymoeowanyeh. Nitki precikowe wolne, tamze przyrosle. Szyjka pojedyneza, dwudzielna. Blizn dwie. . Jagoda kulista, Ikomórkowa, wielonasienna, kielichem uwien- ezona. Ziarna podluzne, powloka opatrzone, do dwóch osad- ników Seianom przeciwleglych poprzeczuie-przymocowane. a) Bezbronne. 258. R. nuBRUM: folis obtuse 3—5lobis subtus pubes- (P. ezerwona) | centibus, junioribus saepe subtomento- Sis, supra glabris, racemis nutantibus, bracteis obtusis pedicellis brevioribus, calycibus plano complanatis patentibus, sepalis obtusis, petalis suborbiculatis. JDC. Prodr. YI. 481..— Flor. fran. n. 9642. Willd. Spec. I. 1158. .Enum. .Be- rol. p. 262. F. et Schult. V. 490. Spreng. Syst. I. 811. Roth Germ. IH. 275. Pers. Syn. 1. 251. Krock. Siles. n.354. Hoffm. Germ. Y. 118. Bess. Galic. I. 185. Schlech. Berol.T. 146. .B.F. Comp. I. 311. Kluk, Dykc. YT. 21. Wodzicki, I. 441. Szubert, Opis. 243. Lorek Flor. Pruss. tab. 50,f. 263. Ribes rubrum Lin. Suec. n. 205. Schk. Handb.tab. 48. Ribes vul- gare Lamar. Énc. Ribes Vaill. Paris. p. 112.—a dzika, sylvestre:foliis baccis- que minoribus, lobis foliorum brevius- culis DC. Prodr. 1l. c.—6 ogrodowa , hor- tense: foliis majoribus aliquando varie- gatis, baccis dulcioribus amplioribusque DC. l. e.—1 cielista, carneum: foliis ju- nioribus, subtus tomentosiusculis, se- palis rubris , loculis antherarum distan- M PENTANDR I A. 425 : tibus,baecis carneis DC. l. c. — à biala, album: baccis albis DC. 1. c. Krzew ten w stanie dzikim przytrafia sig. dosc czesto w lasach cienislycli, wilgotnych, miedzy krze- wami. na lakach, nad brzegami rowów 1strumyków. Kwitnie w maju. 75 : Dorasta kilku stóp wysokosci. Kora na dictu galazkach sza- ra, gladka,na starszych brunatnawa. Liscie naprzemianlegle, ogon- kowe, mniéj wiecéj sercowato 'w nasadzie wycicte, 3—5khap- kowe (skrajne klapki mniejsze), zabkowane, w mlodosci miano- wicie pod spodem omszone, pózniéj prawie-gladkie, z wiérzchu po- lyskujace sie. Ogonki mlode maja na sobie dlugie, bialawe, piórko- wate i rzadkie wloski, co sietakze i w innych gatunkach przytra- fia. Kwiaty zebrane w grona pojedyneze, zwisle, na 2—3 cal. dlugie, o szypulkach drobnemi, przytulonemi wloskami okrytych. W na- sadzie kazdéj szczególnéj szypuleczki znajduje sie malerka, tepa, krótsza od niéj przysadka. Platki koronowe plaskie, w górze roz- szerzone, okraglawe, tepe, cale, u dolu szezuplejsze, zólto-zielona- we. Jagody kuliste, po dojrzeniu ezerwone, gladkie, l$niace sie, wpólprzezroczyste, szezatkiem kielicha uwiericzone, smaku kswas- kowato-chlodzacego. Ogrodowe odmiany maja w ogólnosci liscie obszerniejsze, gladsze, bardziéj léniace, jagody wieksze, mniéj kwa- sne, czerwone, cieliste 1 biale. 259. R. xigRUM: foliis subtus punctato-eglandulosis 9— (P. ezarna) | 5lobis, racemis laxis, bracteis minutis su- bulatis obtusisve pedicello multo-brevio- ribus, petalis oblongis, calycibus uunpee nulatis, sepalis reflexis. JDC. Prodr. MI. 481. - Flor. fran. m. 3645. Willd. Spec.Y. 1156. num. Derol. p. 262. Spreng. Syst. 1. 811. .R. et Schaut. V.498. Both Germ. 1. 979. Krock. Siles. n. 956. .Hoffm. Germ. I. 114. Pers. Syn. IL 251. Bess. Gal. I. 185. Schlech. berol. ! I. 147. BF. Comp. 1. 313. Kluk, Dykc. Tom I. 54 4926 | PIECIOPRECIKOWA IIL. 21. Wodziki, Y. 446. Szubert, Opis. 246. Lorek Flor. Pruss. tab. 50, fig. 264. Ribes inerme, floribus oblongis, racemis pilosis Lin. Flor. Suec. n. 201. Ribes oli- dum JMoench. Ribes fructu nigro majore Vaill. Paris. p. 112. "eu wilgotnych, na Igkach mokrych, miedzy olszyna, kolo bagien, rowów, strumyków bardzo póspolity. Iewitnie/w maju 1 ezerwe. 05 Dorasta téjze niemal wielkosei co i poprzedzajacy. Li$cie ma wieksze 1 dluzé] ogonkowe, 3—5klapkowe, o klapkach nieco- Spiczastych. Ogonki 1 spodnie zeberka lisciowe w mtodosci omszo- ne, a cala dolpa powierzchnia li$ci, a mianowicie wewnetrzne lu- szczki paczkowe okryte sa gestemi, zóltemi gruczolikami; pózniéj jednak liscie staja sie gladkie 1 bezgruezolkowe. Powierzchnia gór- na mlodego liscia, ma podobnez na sobie gruczolki, lecz znacznie mniejsze tylko pod szklem powiekszajacém widzialne, bialawe i rzadkie. Obwód liscia drobniéj i bardzié) Spiczasto, jak w porzéczce czerwonéj pilkowany. Grona kwiatowe zwisle, rzadkie, na wszyst- kich prawie czesciach delikatnym, szarym, króciutkim kutnerem okryte. Przysadki w nasadzie szypuleczek drobne, mniéj wiecéj $piczaste, Kwiaty wieksze jak u poprzedzajacego. Kielich dzwonko- waty, czerwonawy, o wcieciach odgietych. Platki w koronie podlu- ine,2ólto-czerwonawe. Jagody kuliste, po dojrzeniu czarne, bialemi kropkami upstrzone, wielkosci jalowcowych, do jedzenia dosyé do- bre. Cala roslina (szezególniéj li$cie i kora) za potarciem, moenym, aromatycznym, niebardzo przyjemnym odznaeza sie zapachem , ztad smrodynig niekiedy nazywana. .960. R. AzPINUM: foliis 3—5lobis obtusis subtus lucidis su- (P. górna) ^ pra pilosis, racemis confertiusculis, bra- cteis lanceolatis ventricosis parce glan- dulosis saepe flore longioribus, petalis . minutis subabortientibus , antheris plus minus subsessilibus, stylis coalitis. DC. Prodr. III. 480. — Flor. fran. n. 3644. Spren. Syst. 1. 810. Willd..Spec. PENTANDIR I A. 421 L 1154. Enmwm. Berol. p. 262. Jacq. Austr. tab. A1. Roth Germ. II. 279. R. et Schult. V. 495.. Pers. Syn. I. 251. Hoffm. Germ. Y. 118. Krock. Siles. n. 355. Bess. Galic. l. 185. BF. Comp. I. 312. jSzubert, Opis. 245. Wodaicki, I. 4485. Lorek Plor. Pruss. tab. 50, f. 265. Ribes inerme , racemis erectis, bracteis flore longioribus Zn. Flor. Suec.n. 206. Ribes album Gib. Lih. n. 229. W lasach wzgórzystych, leez rzadko (kolo Kalisza, Zgierza, 1 Eagiewnik). Powiadano mi ze ma rosngé w okolicach Rajgroda 1 Auguslowa, o czém jednak nie zapewnilem sie. dotad. Krzew ten té]e niemal wysokosci co 1 dwa poprzedzajace, dorasta. Kore na galazkach ma szara, jas$nieJsza. Liscie mniejsze, ogonkowe, równiez 3—95klapkowe, zabkowane, z wiérzchu cie- mniejsze, drobnemi, rzadkiemi 'wtoskami porosle, pod spodem bled- sze, gladkie, polyskujaee sie. Grona kwiatowe niemal tak wielkie jak w tamtych, lecz prosto-stojace, a ich szypulki kosmate. Przysadki w nasadzie szypulek lancetowate, sSpiczaste, niekiedy od kwiatów dluzsze. Weiecia kielicha rozwarte, jajowo-lancetowate. Platki dro- bniutkie, okraglawe, czerwono-zólte. Glówki prawie beznitkowe, iólte. Jagody kuliste, po do]rzeniu czerwone, mniejsze nieco Jak u poprzedzajacych, slodkawego smaku. Kwiaty zwykle rozdzielno- plciowe, lub pomieszane. b) Kolezyste. 261. I. vvA-CRISPA: ramis aculeatis, foliis obtuse 3 — 5lo- (P. agrest) bis villosulis, pedunculis 1—2floris rarissime 3floris, calycibus campanu- latis, sepalis reflexis glabris colora- üis, petalis ad apicem subrotundis glabris, fauce barbata, stylis semper longe puberulis. 499 PIECIOPRECIKONWA DC. Prodr. MI. 478. Flor. fran. n. 3646. Ribes Grossularia Spreng. Syst. I. 812. Scehlech. Berol.Y. 141.—2 dzi- ki, sylvestre: folis parvis utrinque villoso-pubescentibus, baccis glabris minoribus DC. Prodr. l. c. Ribes Uva- crispa Lin. Willd. Spec. Y. 1158. Enum. Berol. p. 263. Pers. Syn. 1.252. Hoff'm- Germ. Y. 114. Bess. Gal.l. 186. DF. Comp. Y. 314. Szubert, Opis. 241. Kluk, Dyke. II. 22. Lorek l. c. tab. 90, fig. 267. Ribes reclinatum Lin. Wild. Spec. 1. 1158. .R. et Schult. V. 802. BF. Comp. l. 313. Grossularia simplici acino, vel spinosa. sylvestris Vaill. Paris. p. 95.—8 hodowany, sa- tivum: folis amplioribus saepe subtus glabris lucidis pilosiusculisve, baccis majoribus, glabris pilosisve DC. Prodr.l. c. Ribes Grossularia Lin. Willd. Spec. Y. 1158. .Enum. Berol. qp. 263. Pers. Syn.1. 252. Fi. et Schult. V. 502. Roth Germ. ll. 201... Krock. Siles. n. 358. Hoffm. Germ. I. 114. Bess. Gal. 1. 486...B.F. Comp. 1. 813. Kluk, Dykce. MI. 22. Lorek [. c; tab. 50, fig. 266. W stanie dzikim przytrafia sig czasem w lasach, mianowicie w okolicach wzgórzystych, w zaroslach, kolo plotów (na górach S.-Krzyskich, w obwodzie Gostyriskim i t. d). Kwitnie w kwiet. maju. 5 Krzew ten, dorastajacy kilku stóp wysokosci, ma galazki szare, gladkie, licznemi uzbrojone kolcami. Kolce te wyrastaja pod na- sada li$ci, i sa proste, bardzo ostre, okolo '/; cal. dlugie, juz poje- PENTANDRI A. 429 djneze, juz podwójne lub potrójne. Li$cie male, ogonkowe, jajo- wo-okraglawe, na 3 lub 5 klapek mniéj wiecéj karbowanych wcie- te, z obudwu stron omszone, prawie bez polysku. Kwiaty wyrasta- ja z katów lisci i sa pojedynezo, po dwa a rzadko po 3 na szypul- ce krótkiéj, nieco zwisléj, przysadkowatéj, umieszczone. Kielich dzwonkowaty,wewnatrz czerwonawy, o weieciach owalnych, odwi- nionych. Platki w wiérzcholku okragla we, tepe, gladkie, zólto-zielo- ne. Zawiazek owocowy gestemi wloskami okryty. Szyjka omszo- na. Jagody drobne, podluzno-kuliste, zwykle gladkie, po dojrzeniu ióltawe, kwaskowate. Ogrodowy agrest jest we wszystkich cze- $ciach wiekszy, li$cie ma obszerniejsze, gladkie, z wiérzchu polysku- jace sie. Jagody duze, po dojrzeniu bialo-zóltawe lub mniéj wie- céj czerwone, gladkie lub kosmate, smaku bardziéj lub mniéj slodkiego. | 116. LONICERA. WICIOKRZEW. Kielieh drobny, rurkowaty, 9zgbkowy, trwaly. Korona - dplatkowa, rurkowata, skrzy wiona, na brzegu 5 razy wcieta, o weieciach odwinionych, nierównych. Preciki wysunione. Blizna glówkowata, tepa. Jagoda podk wiatowa, kulista, poje- dyneza lub podwójna, 1—3komórkowa. — Ziarna nieliezne, splaszezoue, skorupkowate. 262. L. PERICLYMENUM: ramis volubilibus, foliis deciduis (W. okregowy) ^ ovalibus obtusis basi attenuatis, | summis parvis, omnibus distinctis, floribus verticillato-capitatis. DC. Prodr. IV. 331. Willd. Spec. l. 984. Enum. Berol. p. 221. Pers. Syn. Y. 213. — Roth Germ. HI. 262. Spreng. Syst. I. 158. Schk. Handb. tab. 40. — Hoff m. Germ. I. 106. Schech. Berol. I. 147. BF. Comp. l..305.. Kluk, Dykc. II. 97. Wodzick?, l. 271. Lonicera capitu- 490 PIECIOPRECIEOWA lis ovatis imbricatis terminalibus, foliis omnibus distinctis Lin. Flor. Suec. n. 193. Caprifolium sylvati- cum Lamar. Flor. fran. Capri- folium Periclymenum J£. et Schul. V. 262. Caprifol germanicum Vaill. Paris.p. 21. Powoy wonny albo przewierciet: Periclymenum, Matrisylva Syren. stron. 1212. (W Lubels. na wzgórzach kolo Kazimiérza 1829 r). Kwitnie w lipe. sierpn.. 5 Jest krzewem, za pomoca galazek cienkich, walcowatych, giet- kich, na przylegle rosliny wspinajacym sie. Li$cie ma przeciwlegle, bezogonkowe, wolne (czasem niektóre zrosle), owalne lub podlu- ine, w wiérzcholku tepe lub $piezaste, zupelnie cale, gladkie lub nieco-kosmate; górne mniejsze, prawie-jajowate. K wiaty dosé wiel- kie, bezszypulkowe, pachnace, na wiérzcholku galazek okregowo- - w glówke po kilka skupione. Korona rurkowata, dluga, skrzywio- . na, o wcieciach niezupelnie-równych, odwinionych i dwie wargi niby tworzacych, zóltawo-biala, zewnatrz czerwonawa. Jagody pojedyneze, po dojrzeniu czerwone, gladkie, szezatkiem kielicha uwienczone. 263. L. xynosrEUM: pubescens , caule erecto, foliis ovato- (W. zwyczajmy) ellipticis integerrimis, pedunculis fo- lio brevioribus bifloris, ovariis pube- ris, baccis basi concretis globosis. . DC. Prodr. IV. 335. Flor. fran. n. 398395. Spreng. Syst. 1. 759. Willd. Spec. I. 986. Enum. Berol. p. 221. R. et Schul. V. 256. Roth Germ. lI. 263. Pers. Syn.T. 218. Hoffm. Germ. L 107. Krock. Siles. n. 830. Bess. Gal. Y. 17. BF. Comp. Y. 305. Kluk, Dykc. YI. 97. Wodzicki,T. 218. .Lorek : Flor. Pruss. tab. 45, fig. 240. Loni- PENTAND IR I A. 431 cera pedunculis bifloris, baccis distin- ctis, foliis integerrimis pubescentibus Lin. Flor. Suec. n. 194. Caprifolium dumetorum Lamar. Flor. fran. Xy- losteum dumetorum .Dbess. Volh. p. 11. Chamaecerasus dumetorum fru- ctu gemino rubro Vaill. Paris. p. 33. Przytrafia sig. dosé ezesto w gajach 1 lasach listkowych, cienistych. Kwitnie w maju, ezerwc. ^ Krzew ten, zimalza lub suchodrzewka niekiedy nazywany, dorasta kilku stóp wysokosci. Jest niewtjacy sie, o galeziach prze- ciwleglych, prostych, brunatno-ezerwonawa, a w staros$ci szara ko- rg pokrytych. Liscie przeciwlegle, krótko-ogonkowe, jajowate lub jajowo-eliptyczne, mniéj wiecé; spiczaste, zupelnie cale, z obu- dwu stron, równie jak 1 na ogonkach miekko-omszone, zwiérzchu jasno-zielonawe, pod spodem bledsze, zylaste 1/5,—2. cal. dlug. a okolo cala szerokie. Szypulki wzniesione, z katów li$ci wyrasta- jace, 1 zazwyezaj od nich krótsze; na kazdéj dwa znajduja sie kwia- ty zawiazkami owocowemi z soba zrosle. Korona mniejsza Jak w poprzedzajacym, bialawa lub zóltawo-biala, w mlodosci omszo- na, pózniéj gladka. Szyjka kosmata. Jagody podwójne, okraglawe, po dojrzeniu ezerwone, do jedzenia niedobre. Drewno tego gatun- ku, prawie Jak kosé twarde, na laski 1 steple uzywane. 117. HEDERA. JBLUSZCZ. Kielich 5zabkowy. Platków w koronie 3 otwartyeh, po- dluzuych, w nasadzie rozszerzonych. Preciki z platkami na- przemiaulegle. Glówki pylkowe w nasadzie. dwudzielne. Dlizua pojedyneza. Jagoda kulista, kielichem uwienezona, 3komórkowa, 9uasienna. Ziarna z jednéj strony zgarbione, Z drugiéj katowate, zimarszezkami okryte. 264. H. ngLIx: caule fibrillis radiciformibus — scandente, (B. zwyczajny) foliis coriaceis glabris nitidis Dangulato Slobis, supremis vetustisve ovatis acutis, umbellis simplicibus pubescentibus. 432 ' PIECIOPRECIKOWA DC. Prodr. IV. 261. — Flor. fran. n. - 3409. Spreng. Syst. l. 818. Willd. Spec. I. 1179. Enum. Berol. p. 266. .R. et Schult. V..508. Hoth Germ. lI. 218. Pers. Syn. I. 252. Hoffm. Germ. I. 114. Krock. Siles. n. 959. Bess. Gal. Il. 187. Schlech. Berol. I. 148. .B.F. Comp. 1. 901. Kluk, Dykc. YI. 35. Szubert. Opis. 203. Wodzicki, 1. 230. Schk. Handb. tab. 49... Lorek Flor. Pruss. t.52, f. 206. Hedera foliis ovatis lobatis- que Ain. Flor. Suec. n. 209. Hedera ma- jer sterilis Vaill. Paris. p. 96. Bluszez drzewny: Hedera arborescens et Helix Syren. stron. 887. W lasach cienistych, nieco wilgotnych, dosé czesto sie przylrafia. Kwitnie w Jesieni. 75 Ma lodygi cienkie, galeziste, gietkie, w mlodosci zielonawa; pózniéj szara kora okryte, wypuszezajace liczne, drobne, wlókienko- wate korzonki, za pomoca których krzew ten ezepia sie wszelkich przyleglych przedmiotów, jakoto pniów, kamieni, drzew, 1 takowe z czasem calkiem pokrywa. Wspina sie dosyé wysoko 1 zasadzony w dogodném dla.siebie polozeniu (np. w ogrodzie przy murze), do kilkudziesiat stóp wysokosci dorasta, a -wtedy pier glówny u dolu kilka cali bywa gruby. Nie majac blizko siebie zadnych przedmio- tów,rozklada sie po ziemi.— Liscie ma. dlugo-ogonkowe, zawsze- zielone, twardawe, skórkowate, z wiérzchu ciemniejsze i bialawe- mi Zylkami p:eknie przerosle, nieco polyskujace sic, z obudwu stron. gladkie. Sa one na 3 lub 5 klapek katowato-podzielone, o klapkach tepych, srodkowéj przedluzonéj; najwyzsze przy kwiatach, sa jajo- wate, szezytowato-spiczaste, zupelnie cale, wieksze od tamtych, nie- kiedy przeszlo 3 cale dlugie, a 2 szerokie. Bluszcz dziki, jaki w na- szych lasach daje sie widziéé, zimném jesienném zapewne zwarzo- ny, prawie nigdy nie kwitnie, lecz pielegnowany w ogrodach, zasloniony od wiatrów pólnoenych (przeroslszy podpore po któ- ré sie wspina), kwiat w porze jesiennéj wydaje. Kwiaty sa zielona- we, w baldaszki zebrane, o szypulkach kutnerem krótkim okrytych. - PENTAND IR ! A. 433 Jagody kuliste wielko$ci grochu; dojrzewaja w roku nastepnym i wtedy kolor maja ezarny. W krajach cieplejszych, bluszez po pe- wnym lat przeciagu, okazuje sie w postaci drzewa, 1 o swojéj mo- ey utrzymaé sie moze. 118. ILLECEBRUM. GOZDZIENIEC. Kielich 5dzieluy, prawie 9listkowy, trwaly, olistkach niemal kapturkowatych, zerubialycb, rozkiem oscistym w wiérzchol- ku zakonezonyeh. Korona zadna, lub w jéj miejscu luszezek piec szydelkowatych, z listkami kielicha naprzemianleglych. Preciki listkom kielichowym przeciwlegle i do nasady ich przynmeowane. Szyjka prawie-zadna. Blizn dwie, glówko- watych. Torebka kieliechem okryta, Ikomórkowa, 3$cienua. Ziarno jedno, do boku torebki przymocowane. 265. I. vERTICILLATUM: caulibus procumbentibus filiformi- (G. okregowy) ^ bus glabris, foliis subrotundis, flo- ribus in axillis congestis verticil- latis. JDC. Prodr. VIT. 310... et Schult. V. 514. Spreng. Syst. 1. 819. .Roth Germ. lI. 280. — Pers. Syn. I. 260. Hoffm. Germ. Y. 115. Schlech. Be- rol. I. 148... Krock. Siles. I. n. 361. Willd. Spec.T. 1205. Enum. Berol. p42124 Comp. 1.329. Kluk, JDyke. YI. 56... Schk. Handb. tab. 50. Paronychia verticillata DC. Flor. fran. n. 2286. Paronychia serpyl- hfoha, palustris Vaill. Paris. p. 157, tab. 15, fig. T. | Na pastwiskach wilgotnych, na ziemi nagidj, piaszezysl£j, lecz rzadko (w obwodzie Stanislawow.). Kwitnie w lipeu, sierp. (-) OL DC.) Tom I. 1 434 PIECIOPRECIKOWA Mala, zaledwie 2—3calowa roslinka o lodydze szezupléj, walco- watéj, gladkiéj 1 galezisté], na ziemi rozpostarté 1 li$ciami dosé ge- sto osadzonéj. Te sa drobne (zaledwie 1 lin. dlugie), bezogonkowe , naprzeciwlegle, okraglawo-Jajowate, tepe, zupelnie-cale i gladlae, czestokroé jak i lódyga ezerwonawe. Kwiaty liezne, drobne, bezszy- pulkowe, w katach lisci okregowo-osadzone, $niezno-biale. Listki kielicha podiuzne, wklesle, prawie-kapturkowato-stulone, w wiérz- cholku szydelkowato-spiczaste i w szezecinke mniéj wiecéj skrzy- wiona przedluzone..W miejscu korony 9 szczuplych, szydelkowa- tych, od kielicha krótszych luszezek czyli raezéj szezecinek. W na- sadzie kwiatów znajduja sie blonkowate, bialawe przysadki. 119. GLAUX. MLECZNIK. Okrycie kwiatowe (kielieh) pojedyueze, dzwonkowate, 9dzielne, kolorowe, trwàle, o dzialach jajowatych, tepych, odwinionych. Preciki pod slupkiem przymoecowane. Szyjka . nitkowata. Torebka kulista, Ikomórkowa, Sscienna , okry- ciem otoezona. Ziarn 9, do osadnika Srodkowego przytwier- dzonyeh. 266. G. wAnrTIMA: foliis lanceolatis ovato-lanceolatisve i In- (M. gestolisciowy) tegerrimis. JDC. Prodr. VIII. 59. Flor. fran. n. 3650. Lin. Suec. n. 210. Schk. Hondb. tab. 50. Willd. Spec. 1. 1210. Enwm. Berol. p. 9129. Roth Germ. YI. 280... et Schult. V. 514. Spreng. Syst. I. 825. Pers. Syn. Y. 262. Hoffm. Germ. Y. 115. Krock. Siles. n. 362, tab. 39. Schlech. Berol. p. 148. B.F. Comp. I. 322. Lo- rek Flor. Pruss. tab. 52, fig. 211. Glaux folis elliptico - oblongis nm. Flor. Lapp. 12. Mlecznik: Glaux Syren. stron. 598. PENTANDRIÁ. 435 W miejscach wilgotnych i slonych. (Pan Jastrze- bowslki znajdowal nad Goplem niedaleko Kruszwi-: cy; brat mój zbiéral nad Wisla, w okolicach Toru- nia.) Kwitnie w cezerwe. ?] Lodygi 3—4 cale dlugie, gladkie jak 1 cala roslina, nieco gale- ziste, lisciami gesto-okryte, na ziemi rozpostarte lub mniéj wiecéj wzniesione. Liscie przeciwlegle, bezogonkowe, podluzne, prawie- eliptyezne, w nasadzie nieco zwezone, tepe, zupelnie cale i glad- kie, 3—6 lin. dlugie, 1—2' lin. szerokie. Kwiaty z katów lisci wyrastajace, drobne, prawie-bezszypulkowe, cieliste. Rycina Kvo- ckera bardzo jest niedokladna. 120. THESIUM. ZLENIEC. Okrycie kwiatowe pojedyneze (kielich), dzwoneezkowa- te, 9 razy weiete, trwale, o weigeiach prawie-lancetowatyeh, wzniesionyeh. Preeiki do nasady weieé przymocowane i im przeciwlegle, zewnatrz kosmate. Szyjka pojedyneza. Owoc orzeszkowaty, lkomórkowy, uieotwiérajaty sig , okryciein uwienezony, luasienny. 267. T. EBRACTEATUM: caule erecto subsimplici, floribus ks bezprzysadkowy) racemosis basi unibracteatis, bra- ctea foliformi, pedunculis ceterum aphyllis, nuce subgloboso - cono- idea. Schlech. Berol.1. 150... E. et Schull. V.581. Spreng. Syst. 1. 829. Willd. Enwm. Berol. p. 278. Pers. Syn. I. 211. BF. Comp. Ll 325. Lorek Flor. Pruss. tab. 53, fig. 219. Przytrafia sie gdzieniegdzie na wzgórkach tra- wiastych, w gajach 1 lasach (w Sand. Mazow. Plock. Augustow.). Kwitnie w czerwe. ^] 486 PIECIOPRECIKOWA Korzen twardy. prawie-drzewiasty, lazacy, bialawy. Lodyga u do- . lu podnoszaca sie, wy2éj wyprostowana, pojedyncza, gladka, cienka, prawie-karciasta, li$cista, okolo stopy wysoka. Liscie naprzemian- legle, bezogenkowe, -wzniesione, szezuple, równowazko-lanceto- wate, cokolwiek spiezaste, z obudwu stron gladkie, okolo 1 '/, cal. diugie, a !/5 —1 lin. szerokie. Kwiaty tworza wiérzcholkowe, prosto- stojace, rzadkie, w górze lisciami zakoüezone grono. Sa drobne, na szypulkach dluzszych lub krótszych, naprzemianleglych, pod ostrym katem rozwaréych, niegalezistych, pojedynezo osadzone. Okrycie kwiatowe czyli kielich. dzwoneczkowaty, zewnatrz zielonawy, w $rodku bialy, na 5 klapek, jajowo-lancetowatych, mniéj wiecéj $piczastych, prawie do polowy wciety. Preciki niewysunione, o glów- kach zóltych, okraglawych. Slupek diuzszy od precików. Blizna te- pa. W nasadzie kazdego kwiatu znajduje sie przysadka, zawsze pojedyneza, równowazka, dluzsza lub krótsza (jednak zawsze od kielicha wieksza), do li$ci lodygowych podobna. Orzeszek kulisto- jajowaty, gladki, rysowany, kielichem uwieüezony, od ziarna kolen- dry mniejszy. Zualazlem te rosline po raz piérwszy w okolicach Ra- domia, 1826 r. a nie mogac jéj wówezas (dla braku dziel) z pewno- $cia oznaczyé, poczytywalem ja za szezególna odmiane nastepnego gatunku, od którego gronem kwiatowém i pojedyncza przysadka tak widocznie sie odróznia. 268. T. rixoPHyrLu: foliis lineari-lanceolatis nervosis, ra- (LL. lntanolisciowy) cemis paniculatis foliosis, peduncu- lis bracteatis, fructibus globosis. Spreng. Syst. 1. 829. Willd. Spec. I. 1211. Enum. Berol. p. 219. Pers. Syn. I.211. Roth Germ. lI. 282. JDG. Flor. fran. n. 2185. Schlech. Berol. l. 149... Lorek Flor. Pruss. * tab. 53, fig. 2108. "Thes. Linophyl- lum et montanum offm. Germ. Y. 116. Th. intermedium Bess. Gal. I. 187. Ten gatunek jest nierównie od poprzedzajacego rzadszy. Znajdowaliámy go z p. Jastrzebowskim PENTAND R I A. 431 w koficu miesiaca sierpnia 1829 r. w Sandomir. na wzgórkach nadwislanskich kolo Janowea. ?| Nieco od poprzedzajacego wyzszy. Lodyge ma pojedyneza, pro- sto-stojaca, rysowana, gliadka jak i cala roslina. Liscie niemal takie, jak w poprzedz. lecz troche szersze, niewyraznie nerwiste. Odznacza sie zas tém szezególniéj, ze kwiaty ma zebrane w wiéche mnié] wiecé] rozgaleziona, niekiedy znacznie obszerna. Kazda ga- lazka osadzona jest li$ciami od lodygowych mniejszemi, i ma liezne, krótko - szypulkowe kwiaty, trzema nierównemi przysadkami (da- leko krótszemi jak w powyzszym gat.) otoczone ; zreszta kwiatami drobniejszemi, owocem mniejszym, kulistym. Wszystkie indywidua mialy kolor zielonawo-zólty; byly juz okwitle, nie móglem przeto $cislé] sie nad niémi zastanowié. — e Rzed dwuslupkowy | (Digynia). 191. ULMUS. WIAZ. Kielieh dzwonkowaty,4—5 —Sklapkowy, pomarszezony, kolorowy, trwaly. Korona Zadna. Precików 4—3— 8. Za- wiazek owocowy splaszezony. Üwocem jest skrzydlak okra- glawy, eienki, plaski, w posrodku nieco nabrzmialy, ziarno jeduo soezewkowate zawiérajacy. 269. U. cauPESTRIS: foliis basi inaequalibus obloneis du- ( W. zwyezajmy) ^ plicato-serratis, floribus subsessilibus glomeratis 5andris, fructibus glabris. Spreng. Syst. 1. 930. Willd. Spec. I. 1824. Enum. Berol. p. 294. R. et Schult. VI. 298. Pers. Syn. I. 291. Hoffm. Germ. Y. 121. Bess. Gal. I. - 198. SeMech. Berol. 1.150. B.F. Comp. I 328. Kluk, Dykc. lI. 143. Szu- bert, Opis. 26. Schk. Handb. tab. 57 a. Lorek Flor. Pruss. tab. 54, fig. 2806. 438 PIECIOPRECIKOWA Kolo wsiów, na ulieach, placach; czasem w la- sach. i&witnie w kwietniu. Drzewo wyniosle, majace pien prosty, galezie rozlozyste, bru- nàtna kora, na starych pniach popekana, okryte. Mlodociane pedy omszone. Liscie naprzemianlegle, krótko-ogonkowe, owalne, spi- czaste, w nasadzie ukosne 1 nierówne, na brzegu podwójnie ostro- pilkowane, pod spodem bledsze, 1 gdzieniegdzie wloskami miekkie- mi równie jak ogonki porosle i^równoleglemi zeberkami oznaczo- ne, okolo 2!/, cala dlugie, a 1'/; szerokie. Kwiaty, przed lisciami z osobnych paezków: na galazkach mlodocianych rozwijajace sie, sq w male kupki zebrane, króciutko-szypulkowe, drobne, brunatna- we. Kielich 4 lub Sklapkowy, o klapkach rzesowatych, tepych. Precików zwykle 5, wysunionych. Skrzydlaki podluzno-okraglawe, w wiérzcholku wyciete, o wceieciach spiczastych, stulonych, w mlo- dosei rzesowate, póznié] gladkie, zóltawo-brunatne, przeszlo pótl cala dlugie, a okolo 5 lin. szerokie. Ziarno eliptyczne. Na lisciach wiazu tego bardzo ezesto daja sie widziéé pecherzykowate, zielone lub czerwonawe narosle, sprawiane przez dwa gatunki mszyc na nim zyjacych: Aphzs lanuginosa 1 A. ulmi. Wodzicki mylnie. brzo- stem zowie ten gatunek, a Kluk nieslusznie go do miekkich 1 mniéj przydatnych drzew zalaeza; powszechnie bowiem wiadomo ze drze- : wo wiazowe nietylko jest twarde, $cisle 1 wytrwale, a przeto do wszelkich potrzeb gospodarskich nader zdatne, lecz pieknym poly- skiem jaki przez politure przyjmuje, 1 okazalym fladrem jaki miewa niekiedy, najozdobniejszym zagranicznym drzewom wyrówaywa. 210. U. suBEROSA: foliis basi inaequalibus oblongis dupli- (W. brzost) ^ cato-serratis, floribus sub -sessilibus elomeratis 4andris, fructibus glabris, cortice ramulorum suberoso alato. Spreng. Syst. 1. 930. — Willd. Spec. I.1324. Enum. Berol. p. 294. R.et Schult. VI. 298. Pers. Syn. I. 291. Sehech. Berol. Y. 151. Bess. Gal. I. 199. BF. Comp. Y. 329. Szubert, Opis. 30. Wodzickil. 548. Lorek Flor. Pruss. tab. 54, f. 288.. Ulmus sativa PENTANDRIA. 439 Du-Roi. Kluk, Dykc. Ill. 144. Ulmus tetrandra Schk. Handb. tab. 5€ b. —. Ul- mus campestris cortice fungoso DC. Flor. fran. n. 2126. Przytrafia sie w gajach, lasach, zaroslach, oko- lo wsiów. Kwitnie w kwieiniu.. 75 Téjze wielkosci dorasta co i poprzedzajacy, lecz czesciój w po- staci krzewu u nas sie pokazuje. Odznaceza sie za$ tém szezegól- niéj, ze mlode galazki miewa gruba, korkowata, brunatnawa, pope- kana kora okryte, przez co takowe niby skrzydelkowate byé sie zdaja. Liscie owalne lub jajowate, $piezaste, podwójnie pilkowa- ne, na krótkich ogonkach, w nasadzie mniéj jak w tamtym ukosne, z obudwu stron szorstkie, niekiedy na 3 cale dlugie, a przeszlo 2 cal. szerokie. Kwiaty takiez jak w poprzedzajacym. Precików 4. Owoce podluzno-okraglawe, w nasadzie zwezone, gladkie, a gór- ne ich wyciecia nieco od siebie odstaja. Drewno jeszeze jest tward- sze, Scislejsze 1 bardzié] krete jak w zwyczajnym wiazie. 211. U. EgrFUSA: foliis basi inaequalibus oblongis duplica- ( W. dlugoszy- to-serratis, floribus pedunculatis corige- pulkowy) ^ stis bandris, fructibus ciliatis. Spreng. Syst. Y. 930. — Willd. Spec. I. 1325. Enwm. Berol. 295. DC. Flor. fran. n. 2127. Hoffm. Germ.l. 121. Pers. Syn. I. 291. Schech. berol.l. 151. Bess. Gal. I.199. Szubert, Opis. 32. Wodzicki, I. 548. Lorek Flor. Pruss. tab. 54, f. 287. Ulmus octandra Schk. Handb. tab. 51. b. Przy wsiach, ogrodach, kolo dróg, na ulicach, pla- cach; niekiedy w gajach 1 lasach. Kwitnie w kwie- tou. 05 | Do poprzedzajacych podobny. .Mlodociane galazki równie jak i ogonki li$ciowe omszone. Liscie podluzne, spiczaste, w nasadzie nierówne, podwójnie pilkowane, z wiérzchu gladkie, nieco-l$niace (czasem szorstkie), pod spodem bledsze, bez polysku i drobniutkiemi okryte wloskami. Kwiaty z boeznych paezków w malych, rzadkich 440 ^— PIECIOPRECIKOWA wiazeczkach wyrastaja; sq róÓwniez jak i owoce, szypulkowe, o szypulkach delikatnych, 6—10 linij diugich. Kielich brunatno- ezerwonawy, 4—6Sklapkowy. Precików 5—8, mniéj wiecéj wysu- nionych, o glówkach bialych. Skrzydlaki podluzno-okraglawe, na obwodzie bialawemi, jedwabistemi wloskami rzesowato - porosle, w wiérzcholku wyciete, o wcieciach $piczastych, na siebie bardziéj lub mniéj zachodzacych, okolo !/; cal. dtug. a 5 lin. szerokie. Dre- wno równie Scisle i twarde Jak w brzoscie. Wszystkie te trzy gatunki wiazu, Linneusz za odmiany poezy- tywal. 1292. BETA. BURAK. Kielich Sdzielny, wklesly, trwaly, z zawigzkiem owoeo- wytn, w nasadzie nieco spojony, o dzialach jajowato-podluz- nych,tepych. Korona Zadna. Preciki.do dna kielichowego przymoeowane. DBlizn dwielub 3, bézszyjkowych. Ziarno je- dno, nerkowate, kielichem stwardnialym naksztalt torebki okryte. 2172.D. vuLGARIS: radice carnosa, folis ovato-oblongis undulatis glabris, floribus spicato- glo- meratis bracteatis. Spreng. Syst. Y. 950. Schi. Handb. tab. 56. BF. Comp. I. 330. Beta maritima et vulgaris DC. Flor. fran. n. 2240 et squ. Beta vulgaris, Cicla et maritima Lin. Willd. Spec. Y. 1308. .Enum. Berol. p. 291 et squ. Pers. Syn. Ll. 295. Ówi- kla: Beta Syren. stron. 1118. Dziko ro$nie na wybrzezach morskich Europy, Azyi i Afryk..— W ogrodach wszedzie sig hoduje. Kwitnie w sierp. wrzesniu. gf Powszechnie znajome warzy wo, którego uprawa w dzisieJszych ezasach coraz wieksza zwraca na siebie uwage. 4;odyga jego bar- dzo galezista, kaiciasta, gleboko-brózdowana, gladka, u dolu zwy- kle czerwonawa. Liscie korzeniowe wielkie, na dlugich ogonkach, PENTANDRIA. 441 jajowate, tepe, cale, z obudwu stron gladkie, nieco lsniace, zylaste, troche miesiste, na brzegu falisto-wyginane; lodygowe mniejsze, prawie-romboidalne lub podluzne, mniéj wiecéj Spiczaste , zreszt4 tamtym podobne, najwyzsze szczuplejsze, lancetowate. Kwiaty dro- bne, zielonawe, bezszypulkowe, wyrastaja dosc gesto na wiérzchol- ku lodygi i galezi, tworzac niby dlugie klosy. W nasadzie kwiatów znajduja sie lancetowate, $piezaste, od kwiatów dluzsze przysadki; dolne z nich sa wieksze, wyzsze coraz mniejsze. Dzialy kielicha po- dluzne, w nasadzie szezuplejsze, tepe, zielonawe. Glówki pylkowe iólte. Blizn zwykle 3 malenkich, jajowatych, bezszyjkowych. Owo- ce kaüciaste, kamykowate,kielichem okryte i z nim zrosle , po dwa lub wiecéj spojone. Pod wzgledem korzenia, rozmaite sa odmiany buraków. W ogólnosci dziela je na dwa glówniejsze podgatunki. Do piérwszego naleza tak zwane u nas Szwajearskie buraki- (Boi- rée, Mangold), albo bocwina, majace korzeá: walcowaty, twardy, bialy, zóltawy lub ezerwony, liscie obszerne, bialemi zylkami prze- rosle. Uzywaja sie one w niektórych krajach na pokarm dla ludzi i bydlat, a mianowicie zylki ich czyli zeberka i ogonki lis$ciowe smaczng daja jarzyne. Drugi podgatunek, czyli buraki wlasciwe albo éw?kla (Betterave), odznacza sie li$ciem mniejszym, zwykle czer- wono-Zylastym, a nadewszystko korzeniem wielkim, miesistym, ostrokregowym lub rzepowatym, ezerwonym, zóltawym, lub bia- lym. Korzeü ten nietylko zdrowego dostareza pokarmu, lecz z je- go soku slodkiego znaczna ilosé cukru, zupelnie Indyjskiemu podo- bnego, otrzymywaé inozna. Odmiany majace korzeti w $rodku zól- tawy lub bialy, szezególniéj do tego maja byé przydatne. (O upra- wie buraków: Zzys z r. 1821 V. 391, z r. 1823 III. 512. Past III, 5. Pamigt. rolnicz.-techn. XV. 38. Ogrody warzyw. Reichart 187. Kurowski, Tygod. rolniczo-technologicz. z r. 1836 Nr. Ml 2 nastep. z r. 1838 Nr. 9 i nastep.. Ogrodniciro Zigry l. 98. Kluk , Dykc. roslin, I. 68. Strumillo, 0g. pó£noc.wydan. 3, 1. 165. Oczapowski, Poczqt. Gospodar. DBürgera M. 113. Tenze, Gospodar. Wiejsk. VI. 11. Schuch, Zodowan?e buraków w otwartém polu 1 t. d. Belza, o wyrabianiu cukru z buraków. Warsz. 1831). 1283. SALSOLA. SODNIK. Kielich 5listkowy, trwaly, o listkaeh po okwitnieniu przy- rostkiem suchym, blonkowatym, rozmaitego ksztaltu opatrzo- Toml. 56 442 PIECIOPREGCIKOWA nyeli. Korona Zadna. Preciki na dnie kielicha przytwierdzo- : ne. Szyjek 2— 3. Ziarno pojedyneze, kielichem zwiekszo- nym okryte. Zarodek slimakowato-skrecony. 273. S. TRAGUS: foliis carnosis spinosis laevibus , calycibus (S. kolezysty) subsolitarüus diaphano-alatis, caule herba- ceo glabro. | Spreng. Syst. I. 925. Willd. Spec. I. 1310. Enum. Berol. p. 992...DC. Flor. fran. n. 2214 et Suppl. p. 918... R.et Schult. VI. 226. Hojffm. Germ. Y. 120. Pers. Syn. I295. BF. Comp.l. 340. Kali Tragus Scop. Carn. n. 284. Salsola spinosa La- mar. Flor. fran. Salsola kali. 8 'lragus LLorek Flor. Pruss. tab. 54, fig. 285. Na wzgórkach piaszezystych, w blizkosei rzék (nad Wisla kolo Warszawy 1 Wroclawka; nad Nar- wig kolo Serocka 1 Ostroleki). Kwitnie w sierp.. (*) Ma lodyge kaüieiasto-walcowata , galezista, o galeziach rozwar- tych, gladka lub cokolwiek omszona, na stope lub nieco wiecéj wy- soka. Liscie waleowate, szydlowato-spiezaste 1 ostrym sztyletem czyli kolceem zakonüezone, miesiste, gladkie, ókolo !/; cala dlugie. Kwiaty drobne, bezszypulkowe, pojedynczo - naprzemianlegle, na -wiérzcholku lodygi i galezi osadzone, i niby rzadkie klosy tworzace. Kazdy kwiat otoczony jest w nasadzie trzema li$ciami ezyli przy- sadkami; z tych $rodkowa od bocznych dluzsza, u dolu rozszerzona i po brzegach blonka sucha opasana. Przyrostki kielicha owocowe- go okraglawe, tepe, w nasadzie szezuplejsze, nierówne, . bloniaste, wpólprzezroezyste, b:alawe, zylkami ciemnemi oznaczone. 274. S. ARENARIA: folis linearibus pubescentibus, calyci- (S. piaskowy) bus lanatis obtusis axillaribus, caule herbaceo ascendente. Spreng. Syst. I. 92. DC. Flor. fran. n. 2212. Pers. Syn. I. 296. Kochia are- naria JR. et Schult. VI. 9244. Roth Germ. PENTA.N D R I A. 443 IL. 575. BF. Comp. l. 341. Chenopo- dium arenarium Zoffm. Germ. I. 120. Camphorosma monspeliaca Poll. Palat. W Mazowiec. kolo m. Siennicy. przy karczmie Bialek, r. 1829. K wilnie w sierpn.. (3) Korzeh pionowy, wlóknisty, bialawy. Lodyga wyprostowana, niekiedy podnoszaca sie, pojedyneza, czasem galazkami krótkiemi opatrzona, szczupla, waleowata, zwykle czerwona, rysowana, sza- remi, rzadkiemi, krótkiemi wloskami okryta, ?/; —1 stope wysoka. Liscie. bardzo szezuple, równowazkie, prawie-szczeciniaste: nizsze gescié] niby w kupki czyli wiazeczki zebrane; wyzsze przy kwia- tach naprzemianlegle, takiemiz jak i lodyga wLoskami porosle, oko- lo !/ cal. dlugie. Kwiaty drobne, bezszypulkowe, w katach wyz- szych lisci po kilka skupione, tak na zlównéj fodydze jako i na ga- tazkach, i niby rzadkie klosy tworzqce. 'W ich nasadzie znajduja sie przysadki do li$ci podobne, lecz od nich krótsze. Kielichy ku- tnerowate. 1244. CHENOPODIUM. X0MOSA. Kielich 5dzielny, trwaly, o dzialach jajowatych, wkleslych, na brzegu blonka, obwiedzionyeh. : Korona zadna. Preciki do dua. kielichowego przymocowane. Szyjka dwu lub trzydziel- na. Ziarno pojedyneze, okraclawe, bloniaste, kieliclhem nie- zmieniouym okryte. (Kwiaty drobne, zielonawe). 275. C. BONUS-HENRICUS: foliis 3angulari-hastatis integer- | (KK. strzalkowata) ^ rimis, spicis compositis glomera- | tis aphyllis axillaribus terminali- busque. Spreng. Syst. 1. 919. Willd. Spec. l. 1299. Enum. Berol. p. 288. R. et Schult. VI. 252. DC. Flor. fran. n. 2255. .B.F. Comp. I.330. Pers. Syn. 1.194. Hoffm. Germ. T. 117. Bess. Galic. I. 195. Schlech. Berol. 1. 152. Roth; Germ. SM PIECIOPRECIEOWA II. 298. Krock. Siles.n. 369. Schk. Handb. tab. 56. Lorek Flor. Pruss. tab. 55, f. 289. Chenopodium fo- lis triangulari-sagittatis integer- rimis Le. Flor. Suec. n. 214. Chenopodium sagittatum Lamar. Flor. fran. Chenopodium | folio triangulo Vaill. Paris. p. 36. Okolo wsiów, przy plotach, murach, lecz rzad- ko sie przytrafia. Kwitnie. w. ezerwe. lipeu. ^] Ma lodyge prosto-stojaca, rowkowana, cokolwiek mianowicie w górze popylona. Liscie ogonkowe, 3katne, $piczaste, u dolu dwiema klapkami oszezepowato-opatrzone, zupelnie. cale, zylaste i szczególniéj pod spodem luszcezkowato-popylone, nizsze obszerniej- sze (okolo 3 cali dlugie), wyzsze stopniowo coraz mniejsze. Kwiaty w male naprzemianlegle gronka skupione.i razem tworza klos rzad- ki wiérzcholkowy, prosty, bezlistny, na kilka cali dlugi; gronka nizsze sq cokolwiek dluzsze 1 przysadkami zwykleopatrzone, wyzsze coraz ku górze krótsze i nagie; ztad caly klos niby piramidalng ma postaé. 276. O. unBICUM: foliis triangularibus subdentatis, race- (KK. trójkgtna) mis confertis strictis longissimis, semi- nibus: laevibus. Spreng. Syst. L. 919. Willd. Spec. Y. 1299. Enwm. Berol. p. 288. Pers. Syn. I. 294. Hoffm. Germ. I. 118. .DC. Flor. fran. n. 2256. Schlech. .Derol. I. 152. -Lorek Flor. Pruss. tab. 55, fig. 290. Chenopodium foliis iriniuLibns sub- dentatis, racemis confertis strictissimis cauli approximatis longissimis Jn. Flor. Suec. n. 215. Chenop. deltoideum .La- mar. Flor. fran. Okolo wsiów, przy drogach, plotach. Kwitnie w lipcu. (*) PENTANDRIA. 445 Lodyge ma prosta, gladka, rysowana, pojedyneza lub galezista. Liscie ogonkowe, trójkatne, $piczaste, w nasadzie cale lub gdzie- niegdzie zabkiem oznaczone, po brzegach zas$ bocznych mniéj wie- - cé] gleboko nieforemnie wycinano-zabkowane; najwyzsze szczuplej- ze, prawie oszczepowato-lancetowate, zupelnie cale; wszystkich obiedwie powierzchnie niepopylone, górna nieco polyskujaca sie. Kwiaty liezne, zebrane w grona bardzo dlugie, wyprostowane, do lodygi przytulone, wyrastajace z katów li$ci i na wiérzcholku lo- dygi. 277. C. nuBRUM: foliis ovato-rhomboidalibus obtusiuscu- (K. ezerwonawa) lis inaequaliter profunde sinuato-denta- tis, spicis compositis glomeratis erectis subfoliosis axillaribus foliis brevioribus. Schlech. Berol. Y. 153. Spreng. Syst. I 920. RH.et Schult. VI. 253. Willd. Spec. Y. 1300. .Enum. Berol. p. 288. Roth Germ. YI. 994. .DC. Flor. fran. n- 225. Pers. Syn. l. 294. Hoffm. Germ. I.118. BF.Comp.Y. 331. Lorek Flor. Pruss. tab. 55, fig. 291. Chenopodium rubrum Zin. Suec. n. 217. Hosnie okolo wsiów, w ogrodach miedzy wa- rzy wem, okolo plotów, niekiedy nad brzegami rzék 1 strumyków, mianowicie na miejscach piaszezystych (kolo Eomzy nad Narwia). K witnie w sierpn. wrze- $niu. (*) Lodyge ma na 1—1 !/; stopy wysoka, ju prosto-stojaca, juz roz- postarta na ziemi, gladka, galezista, i bardzo czesto, tak Jak i cala roslina, mniéj lub wiecéj czerwonawa. | Li$cie ogonkowe, jajowo- romboidalne, w nasadzie cale, po brzegach bocznych gleboko-niefo- remnie wycinano-zgbkowane, lub prawie na klapki plytkie, nie- równe, podzielone, z obud wu stron gladkie, nieco miesiste, z wiérz- chu polyskujace sic. Klosy kwiatowe liczne, prosto-stojace, w ka- tach lisci osadzone i od nich krótsze. 446 PIECIOPRECIKOWA 218. C. MURALE: foliis ovatis inaequaliter sinuato-dentatis (KK. murowa) acutis nitidis, racemis corymbosis axilla- ribus terminalibusque aphyllis, caule ra- moso patulo. Schlech. Berol. l. 153. Spreng. Syst. I. 920... Willd. Spec. I 1301. Enum. Berol. p.288. R. et Schult. VI. 255. DC. Flor. fran.n. 2258. Hoth Germ. IL. 295. Pers. Syn. I. 294. Hoffm. Germ. I. 118. Bess. Gal. l. 196. BF. Comp. l. 832. .Lorek Flor. Pruss. tab. 55, f. 292. Chenopo- dium foliis ovatis acutis dentatis, racemis ramosis nudis Ln. Flor. Suec. n. 216. Na ulicach, okolo murów, przy. plotach, na gru- zach. Kwilnie w sierpn. wrzesniu. (*) Lodyge ma galezista, rysowana, gladka, zielona jak i wszystkie inne czesci. Liscie jajowate, prawie-romboidalne, sSpiezaste, niefo- remnie-wycinano-zabkowane, o zabkach spiczastych, niepopylone, z wiérzchu polyskujace sie. Grona kwiatowe wyrastaja z katów liSci, tudziez na wiérzcholku lodygi i galezi; sa bezlistne, bardzo rozgalezione 1 prawie baldaszkogron tworzace. 219. C. ALBUM: folis rhomboideo-ovatis erosis postice in- (K. bala) tegris, superioribus oblongis integerrimis, racemis ramosis erectis sub-aphyllis, semi- nibus laevibus. | Spreng. Syst. Y. 920. Willd. Spec. I. 1302. Enum. Berol. p. 289...R. et Schult. VI. 257. Roth Germ. Il. 296. Pers. Syn. I. 294. Hoffm. Germ. Y. 118. Bess. Gal. I. 197. BF. Comp. Y. 532. Schlech. Berol. p. 153. Lorek Flor. Pruss. tab. 55, fig. 293. Chenopodium foliis rhomboideo-trian- gulis erosis postice integris, summis oblon- gis, racemis erectis Lin. Plor. Suec. n. 218. PENTANDR!A. 447 Chenopodium lejospermum DC. Plor. fran. . n. 2259. Chenop. viride 8 Willd. Spec. I. 1303. Chenopodium sylvestre opulifolio Vaill. Paris. p. 36, tab. T, fig. 1... Przy wsiach, kolo dróg, przy plotach, na ulicach, w ogrodach, bardzo pospoliy. Kwitnie w lipeu, sierpniu.. (3) Cala roslina maezasto-popylona, niekiedy ceps mniéj wiecéj z:elonawa. Ma lodyge juz prosto-stojaca, juz nizsza cze$cig na ziemi lezaea, pojedyneza lub bardzo-rozgaleziona, od '/; stopy do póltora lokcia wysoka. Liscie jajowate, romboidalne, tepe lub nieco spi- czaste, w nasadzie cale, po brzegach bocznych wygryzione lub nie- co-zabkowane: wyzsze sa podluzne, czasem. prawie-lancetowate, zupelnie cale lub tu 1 owdzie zabkiem opatrzone. Niekiedy wszy- stkie li$cie sa zupelnie cale; z obudwu stron zwykle maezasto po- pylone, czasem tylko pod spodem, a niekiedy wcale pylku nie maja. Kwiaty w grona galeziste, prosto-stojace, gesto 1 scisle zebrane. Zuarna zupelnie gladkie. 280. C. quiNoA: foliis ovatis angulato-dentatis, junioribus (K. bhwinoa) pulverulentis, paniculis ramosissimis con- fertis folio brevioribus. Spreng. Syst. l. 920. Willd. Spec. I. 1381. Pers. Syn. I. 294. Zagraniezny ten gatunek komosy, rosnie dziko w Ameryce poludniowéj. Mieszkancy Peru i Chili uprawiaja go na polach, jak u nas zwyezajne zboza. Europejsla SSTE bardzo dobrze wytrzymuje, | jak do$wiadezenia pokazaly nietylko. u nas, lecz w zi- mniejszych krajach korzystnie pod golém niebem za- siewany byé6 moze. Kwitnie w lipcu. (3) Z ogólnéj postaci do poprzedzajacego gatunku wielce podobny, lecz pylkiem bialym bardziéj okryty. £odyge ma galezista, do kilku stóp- wysoka; li$cie jajowate, katowato-weinane, nerwiste. Kwiaty. drobne, tworza liczne, gesto na wiérzcholku lodygi skupione gro- 448 PIECIOPRECIEOWA na. Ziarna drobne, okraglawe, plaskie, brudno-biale, z wejrzenia do kaszy jaglanéj podobne. Stanowia one glówny z téj rosliny uzy- tek; nietylko bowiem na pokarm dla drobiu zdatne, lecz umiejetnie przysposobione, zdrowa, posilna i smaczna daja kasze (Jastrzebo- wski, Kalendarz powszech. r. 1843 str. 23. Wyzycki, Zielnik II. 98). 281. C. nyBRIDUM: foliis subcordato-ovatis acuminatis an- (K.wielkoli$ciowa) gulato-dentatis, racemis divaricato-pani- | culatis aphyllis terminalibus axillaribus- que. Schlech. Berol. Y. 154. Willd. Spec. Y. 1903. Enum. Berol. p. 289. R. et Schult. VI. 259. DC. Flor. fran. n. 2261. Roth Germ. II. 297. — Krock. Siles. n. 315. Pers. Syn. 1. 294. Hoffm. Germ. I. 119. Dess. Galic. 1. 196. .BF. Comp. I. 196. Lorek Flor. Pruss. tab. 55, f. 294. Che- nopodium foliis cordatis angulato -acu- minatis, racemis ramosis nudis zm. Flor. Suec. n. 220. Chenopodium stra- monii-folio Vall. Paris. p. 36, tab. 1 , fig. 2. Okolo wsiów, przy plotach, budowlach, w ogro- dach migdzy warzywem, w inspektach. Kwitnie w sierpn. (-) | Ten gatunek komosy dorasta niekiedy póltora lokcia, a nawet wiecéj wysokosci. Lodyge ma kanciasta, rowkowana, gladka, prosto- stojaca. Liscie wieksze Jak w innych gatunkach (niekiedy przeszlo 5 cali dlug., a 39—4 szerokie.), w nasadzie mniéj wiecéj sercowato- wyciete, w wiérzeholku szczytowato przedluzone, po brzegach z kaz- déj strony we dwa lub 3 zeby $piczaste , nierówne, katowato-wy- ciete; najwyzsze szezuplejsze, i tylko u dolu po jednym maja zabku, dlatego ksztalt ich prawie-oszczepowaty; wszystkie z obud wu stron gladkie, $wiatlo-zielone. Kwiaty, nieco wieksze jak u innych gatun- ków,: zebrane sa w gronka galeziste, bezlistne, na wiérzcholku lo- dygi wiéche skladajqce. Cala roslina nieprzyjemnego jest zapachu. PENTANDRIA. 449 Kolo omzy znajduje odmiane o lodydze niekiedy nader rozgale- zionéj, majacéj wszystkie liscie drobne (okolo cala dlugie), a któ- rych ksztalt ogólny jest takiz jak zwycezajnie, wyjawszy 2e w nasa- dzie prawie Zadnego nie maja wyciecia. Kwiaty niczém sie nie rózniq. 282. C. norRs: foliis oblongis pinnatifido-sinuatis viscidis (K. wonna) subhirsutis, racemis nudis multifidis. DC. Synop. Flor. Gal. l. p. 196. Ejusd. Flor. fran. n. 2262. Spreng. Syst. I. 920. "ld. Spec. Y. 1304. .Enum. Berol. p. 289. R. et Schul. VI. 259. Pers. Syn. I. 294. Hoffm. Germ. I. 119. .B.F. Comp. I. 333. Lorek Flor. Pruss. tab. 209, fig. i 1151. (W Lubelsk. przy plotach w Horodle, r. 1829). Rzadki ten u nas gatunek odznaeza sie wlas$crwym, mocnym lecz dosé przyjemuym zapachem. Ma lodyge prosto-stojaca, rysowa- n3, galezista, wloskami drobnemi, nieco-lipkiemi, mianowicie nà galeziach okryta, okolo stopy wysoka. Liscie ogonkowe , podluzne, z obudwu boków wycinane, ezyli na. klapki plytkie, nieforemne, mniej wiecéj tepe, niby pierzasto-podzielone, z obudwu stron co- kolwiek omszone, pod spodem jasniejsze, 1—1 '/; cal. dlugie. Naj- wyisze przy kwiatach szezuplejsze 1 krótsze, w nasadzie zwezone, prawie-lopatkowate , cale lub gdzieniegdzie w zabek wyciete. Gro- na kwiatowe bardzo liezne, krótkie , galeziste, nagie w katach lisci, na wiérzcholku lodygi i galezi osadzone, 1 dosé. geste wiéchy tworzace. 283. C. arAucuw: foliis omnibus oblongis repando-denta- (K. sina) ^ tis subtus glaucis, spicis glomeratis aphyllis axillaribus terminalibusque. Schlech. Berol. Y. 154. Willd. Spec. I. 1305. Enum. Berol. p.290. Roth Germ. IL 298. .R.et Schult. VI. 261. ..Hoffm. Germ. Y. 119. Pers. Syn. I. 294... Spreng. Syst. I. 920. Bess. Gal. Y. 197. BF. Tom I. b 450 PIECIOPRECIKOWA Comp. Y. 834.. .DC. Flor. fran. n. 2964. Lorek Flor. Pruss. tab. 55, fig. 295. Che- nopodium foliis ovato- -oblongisrepandis, racemis nudis simplicibus glomeratis Lin. Flor. Suec. n. 221. Chenopodium sylvestrealterum, folio sinuato candican- te Vaill. Paris. p. 35. Przy wsiach, okolo gnojów, na gruzach, dzie- dziácach, w ogrodach migdzy warzywem bardzo pospolity. Kwitnie w lipe. sierpn. (3) Ma lodyge na stope lub nieco wiecé] wysoka, juz prosto-stoja- c3, juz u dolu niéco na ziemi rozlozona, galezista, rozpierzchla, rowkowana, gladka. Liscie ogonkowe, niewielkie (1/5 —1 '/ cal. dlug.), podluzne lub jajowato-podluzne, w nasadzie zwezone, mniéj wiecéj wyginano-zabkowane lub plytko-wycinane , z wiérzchu zie- lone, pod spodem sine. Grona liczne, nagie, o kwiatach gestych, juz z katów lisci wyrastajace 1 od nich krótsze, juz na wiérzcholku 1o- dygi 1 | galezi osadzone. 284. C. ormpuu: foliis rhombeo-ovatis incano-pulverulen- (X. &mierdzgca) tis, floribus glomerato-racemosis axillari- bus, caulibus diffusis. Spreng. Syst. I. 921. .Hoffm. Germ. I. 119. Bess. Gall.1. 198. Lorek Flor. Pruss. tab. 56, fig. 297. Chenopodium vulvaria Lin. Suec. n. 222. Willd. Spec. I. 13085. FEnum. Bevol. p. 290. Roth Germ. II. 298. Krock. Siles. n. 3918... DC. Flor. fran. n. 2265. Pers. Syn. 1. 294. .Schlech. Berol. I. 155. BF. Comp. I. 334. Chenopodium foetidum Lamar. Flor. fran. .R. et Schult. VI. 262. Przytrafia sig leez rzadko, okolo wsiów 1 miaste- czek, na ulicach, placach, okolo zabudowaft (w Krak. Sandomir. Mazowiec.). Kwitnie w lipe. sierpn. *) PENTANDRIA. 451 Cala roslina. szaro-popylona i przykrym odznaczajaca sie smro- dem. Zodygi ma rozpierzchle, galeziste, o galeziach nader rozlozy- stych, okolo stopy wysokie. Li$cie ogonkowe, jajowo-romboidal- ne, niewielkie (okolo !/; cal. dlug.), zupelnie cale. Gronka kwiato- we z katów wyzszych liscii z wiérzcholka lodysii galezi wyra- staja. 285. C. rorysPEnwUM: foliis ovatis obtusis integerrimis , (K. wieloziarnowa) | caule decumbente, paniculis dicho- tomis aphyllis axillaribus termina- libusque, calycibus fructiferis pa- tulis. Schlech. Berol. Y. 155... Willd. Spec.1.1305. .Enum. Berol. p. 290. Spren. Syst. Y. 921. .R. et Sehult. VI. 263. Roth Germ. II. 299. DC. Flor. fran. n. 2266. Pers. Syn. I. 295. Hoffm. Germ. Y. 119. Bess. Galic. 1.198. BF. Comp. I. 334. Lorek Flor. Pruss. tab. 56, f. 298. Chenopodium polyspermum 7n. Suec. n. 229. Przytrafia sig okolo wsiów, miasteczek, w ogro- dach miedzy warzywem. Kwitnie w lipc. sierpn. (*) Ma lodyge galezista, kaüciasta, gladka, zwykle na ziemi lezaca. Liicie ogonkowe , jajowate lub jajowo-podluzne, w wiérzcholku tepe i króciutkim sztyletem opatrzone, zupelnie. cale, gladkie, nie- popylone, na 1—2 cal. dlugie. Gronka kwiatowe szczuple, rzadkie, galeziste, dwudzielne, bezlistue, wiérzcholkowe i z katów li$ci wy- rastajace. 195. ATRIPLEX. LEBIODA. Kwiaty zupelne, pomieszane z zehskiemi na jednéj i t&j- Ze saméj roslinie. Zupel. Kielich 3dzielny, Skatny, trwaly, Preeików 5 w glebikielicha przymoeowanych. Szyjka 2 dziel- 452 PIECIOPREGCIKOWA na. Korona Zadna. Zeisk. Kielich 9listkowy, olistkaeh przy- tulonyeh, po okwitnieniu zwiekszajacyeh sie i róznie zmie- niajgcyeh. Szyjka pojedyneza. Korona Zadna. Ziarno jedno, bloniaste, kielichem zamkniegtym otulone. 286. À. HORTENSE: erectum glabrum, foliis ovato-oblongis (IL. ogrodowa) | subsinuato-dentatis, valvis fructus or- biculato-ovatis integerrimis membra- : naceis reticulatis laevibus. Spreng. Syst. YI. 916... RJ. et Schult. VI. 282. Willd. Spec. IV. 961. Énwm.- Berol. p. 1041. Roth Germ. YI. 554. JDC. Flor. fran. n. 2254. Pers. Syn. I. 293. Hoffm. Germ. lI. 211. Bess. Gal. I. 193. .Schlech. Berol. l. 155. .Lorek Flor. Pruss. tab. 199, fig. 1098. Lo- boda albo Lebioda: Atriplex Syren. stron. 1105. Ma pochodzié z Grecyi, leez oddawna wszedzie sie hoduje w ogrodach na uzytek kuchenny; 1 ezesto jakby dziko wyrasta. Kwitnie w lipcu, sierpn.. (*) Ma lodyge prosto-stojaca, galezista, gladka, rowkowana, ezesto 9 ]ub 3 lokei dorastajaca. Liscie ogonkowe , naprzemianlegle, sze- rokie, jajowato-podluzne, prawie-trójkatne, mnié] wiecéj zabkowa- ne, miekkie, gladkie, w mlodosci czesto popylone; wyzsze szezu- plejsze, lancetowato-podluzne. Kwiaty skladaja wiérzcholkowa wieche, zlozona z klosów niewielkich, na wiérzcholku lodygi, gale- zi iw katach li$ci osadzonych. Listki kielicha. owoc okrywajace znacznie zwiekszone, Jajowato-okraglawe, siatkowato-Zylkowane, plaskie, zupelnie cale i gladkie. Odmiana téj rosliny calkiem ezer- wona, czesto daje sie widziéé (Reichart, Ogrody warzyw. 181. Ogrodn. Zigry l 59). — 987. A. NITENS: erectum glabrum, foliis hastatis acutis si- (L. blyszezqea) nuato-dentatis supra nitidis subtus argei- 5 | PENTANDRIA. 453 teo-lepidotis, valvis fructus ovatis acutis integerrimis. Spren. Syst. TIT. 916. & et Schult. VI. 282. Willd. Spec. IV. 961. .Enum. Berol. p. 1042. Pers. Syn. Y. 293. .Hoffm. Germ. IT. 278. ScAech. Berol. I. 156. BF. Comp. I. 337. Schk. Handb. tab. 348. Lorek Flor. Pruss. tab. 199, fig. 1099. Przytrafia sig przy wsiach okolo dróg, plotów, lecz rzadko (w okolicach Sandomirza). Kwitnie w lipe. sierpn. (3) : Lodyge ma prosto-stojaca, galezista, smugowana. Liscie naprze- mianlegle, krótko-ogonkowe, trójkatno-oszezepowate , szezytowa- to-przedluzone, po brzegach nieregularnie-wycinano - zabkowane; z wiérzchu gladkie i polyskujace sie, pod spodem srebrzysto-biale, iylaste, 3—3 '/, cal. dlug. a okolo dwóch cali w nasadzie szerokie; wyzsze jednak sa coraz krótsze 1 szezuplejsze. Kwiaty tworza obszerna wieche, z licznych klosów, pojedynezych i galezistych, wiérzcholkowych, z katów lisci wyrastajacych, zlozona. Klapki kielicha owoc okry wajace jajowato-trójkatne, $piczaste, zupelnie ca- le, pylkiem luszezkowatym nieco okryte. Ziarno brzezkiem blonko- watym obwiedzione. 288. À. PATULUM: ramis patentibus, foliis hastato-3angu- (LL. rozlozysta) laribus acuminatis dentatis, subtus ar- genteo-lepidotis, valvis fructus ovato- lanceolatis dentatis dorso muriculatis. Spreng. Syst. I. 917. — Willd. Spec. IV. 964. Enum. Berol. p. 1042. Roth Germ. Il. 555. DC. Flor. fran. Suppl. p. 910. Pers. Syn. 1. 298. .Bess. Gal. I. 195. Lorek Flor. Pruss. tab. 200, fig. 1103. Atriplex (patula) caule herbaceo patulo, folis subdeltoideo-lanceolatis, calycibus seminum disco dentatis Ln. Flor. Suec. n. 922. 454 PIECIOPRECIKOWA Przy wsiach, kolo plotów, w ogrodach miedzy warzywem. Kwitnie w lipe. sierpn. (-) . &odyge ma prosto-stojaca, w nasadzie walcowata, wyzéj kaicia- sta, o galeziach lieznych, dlugich, rozlozystych. Liscie naprzemianle- gle, ogonkowe, podluzno-lancetowate, oszezepowate, niemal-trój- katne, spiczaste, po brzegach nieregularnie-zabkowane, z wiérzchu zielone, pod spodem mniéj wiecéj bialawe; wyzsze liscie sa szczu- plejsze, równo-wazko-lancetowate, zwykle cale, bardziéj lub mniéj tepe. Klosy kwiatowe pojedynceze, w katach lisci 1 na wiérzcholku lodygi i galezi osadzone. Klapki kielicha owocowego jajowo-lance- towate, prawie-romboidalne, $piczaste, po dojrzeniu drobno-zabko- wane, i na grzbiecie wyrostkami niewyraznemi opatrzone. 289. A. LACINIATUM: ramis patentibus, folis deltoideis si- (IL. sara) nuato-dentatis subtus argenteo-lepi- dotis, valvis fructus rhombeo-ovatis subtomentosis 3nervis denticulatis dorso cristatis, seminibus tubercu- latis. Spreng. Syst. 1I. 917. .DC. Flor. fran. n. 2249. Willd. Spec. IV. 963. Pers. Syn. 1. 293. Lorek. Flor. Pruss. tab. 200, fig. 1101. Atriplex albicans Bess. Gal. I. 194. Przytrafia sie gdzieniegdzie na piaszezystych wy- brzezach, w okolicach nadrzeeznych (kolo War- szawy, w Sandomir. Augustow.) Kwilnie w lipe. sierpniu. (*) Cala roslina szaro-bialawa. £odyga jéj prosto-stojaca, na stope lub 1'/; wysoka, bardzo galezista, o galeziach rozlozystych, u dolu prawie-walcowata, w górze mniéj wiecéj kaüiciasta. Liscie naprze- mianlegle , ozonkowe , jajowo-trójkatne lub. prawie-romboidalne, Spiczaste, w nasadzie cale, po brzegach nieforemnie-wycinano-zab- kowane, o zabkach troche spiczastych, z wiérzchu szaro-zielonawe, pod spodem maezasto-popylone, 1—1 !/; cal. dlugie; wyzsze mniej- sze, jajowate, cale lub gdzieniegdzie zabkiem opatrzone; wiérzchol- PENTANDRI A. 455 kowe drobne, zupelnie cale. Klosy kwiatowe krótkie, w katach li- $ci osadzone. Klapki kielichów owocowych romboidalno-Jajowate, $piczaste, po brzegach u dolu nieforemnie-zabkowane, a na grzbie- cie wyrostkami w ksztaleie grzebiuszezka poprzeeznie-opatrzone i pylkiem bialym okryte. 290. A. ANGUSTIFOLIUM: ramis patentibus, folis inferiori- (L. wazkolisciowa) ^ bus hastatis subdentatis, superio- ribus lieari-lanceolatis integerri- mis, valvis fructus subdentatis dorso muriculatis. Spreng. Syst. MI. 917. Wild. Spec. IV. 965. Enum. Berol. p. 1042. .DC. Flor. fran. n. 2252 (sub Atriplic. patula), et Suppl. p. Sh. SCHEC/L Derod T sts et Schult. VI. 281. .Lorek Flor. Pruss. tab. 200, f. 1104. Okolo wsiów, przy plotach, drogach, w ogro- dach miedzy warzywem, w zaro$slach. hwitnie Ww m sierpniu. (3) Ma lodyge prosto- stojaen, na stope lub póltory wysoka, o gale- ziach rozlozystych, prawie-naprzeciwleglych. Dolne liscie oszezepo- wate, mniéj wiecéj nierówno-zabkowane, górne pospolicie szezu- ple, równowazko-lancetowate, i albo zupeltnie cale, albo na brzegu tu i owdzie zabkiem oznaczone. ' Klosy kwiatowe-krótkie, w katach lici i na wiérzcholku galezi osadzone. Klapki owoc okrywajace sa prawie-oszczepowato-lancetowate, $piczaste, niemal zupelnie ca- le, ina grzbiecie niewyraznemi zabkami osadzone. 1206. HERNIARIA. POZONICZNIK. Kielieh 3dzielny, wewnatrz kolorowy,] trwaly, o dzialach Spiezastycb, rozlozystych. Euszezek (ezy!i platków) 5, szezu- plych, nitkowatych, zupelnie ealych, z dzialami kielicha i pre- eikami naprzemianleglych. Szyjek dwie, krótkich , woluych 456 PIECIOPREGIKONWA lub nasada zroslych. lorebka jednoziarnowa, niepekajaea , kielichem okryta. 291. H. GLABRA: herbacea glabra prostrata, foliis ovatis, (P. glad) ^ glomerulis Vents DC. Prodr. VIL. 367. Flor. dei n. 2292. Willd. Spec. 1. 1296... Enwm. Be- rol. p. 281. .R. et Schult. VI. 294. Roth Germ. lI. 300. Krock. Siles. n. 968. Hoffm. Germ. I. 117. Pers. Syn. Ll. 292. Bess. Gal. 1. 193. Schlech. Berol. Y. 151. BF. Comp. 1.321. Lorek Flor. Pruss. t. 53, f. 282. Herniaria glabra Vaill. Paris. p. 401. Lin. Suec. n. 213. Schk. Handb. tab. 56. Herniaria vulgaris « Spreng. Syst. Y. 929. Zabie gronka al- bo trzeci Sporysz: Polygonum minus, Herniaria Syren. stron. 325. Bardzo pospolita na polach piaszezystych, zwi- rowatych, na pastwiskach suchych. Kwilnie od ezer- wca do sierpnia. 2| : Cala roslina najwiecé] na piedzie dluga, na ziemi zupelnie roz- postarta, 2óltawo-zielonego koloru. Lodygi jj szezuple, walcowate, dwudzielne, nader galeziste 1 niby ze stawów zlozone, gesto li$ciem i kwiatami okryte. Liscie sa przeciwlegle , króciutko-ogonkowe, bardzo drobne (1—2 '/; lin. dlug. !/; —1 lin. szer.), podluzne lub jajo- wate, w nasadzie nieco zwezone, w wiérzcholku niemal tepe, zu- pelnie cale; w ich nasadzie znajduja sie przysadki blonkowate, bia- lawe, wloskami króciutkiemi rzesowato-porosle, do lodygi przytu- - lone. Kwiaty maleükie, bezszypulkowe, zebrane ww geste miedzy- listne kupki, które przez zblizenie niby krótkie kloski lub gronka tworza. Dzialy kielicha podluzne, nieco-$piczaste, a przy kazdym wewnatrz dojrzéó mozna bardzo delikatna, nitkowata, od kielicha krótsza luszezke, juz za platek koronowy niewyksztaleony (D C.), juz za precik plonny (/Spren.) uwazana. Glówki pylkowe zólte. To- rebka od kielicha. dluzsza, podlugowata, szyjka widelkowato-roz- PENTAND HR IA. 457 dwojona, uwiericzona.. Ziarno okraglawe, z obudwu stron soczew- kowato-wypukle, z jednego boku nieznacznie wyciete, zupelnie gladkie 1 nader l$niace, rdzawo-brunatne. Wszystkie nakoniec cze- $ci té] roslinki sa gladkie; na lodydze jednak mozna widziéé przez szklo powiekszaJace drobniutkie, przytulone wloski. 301. H. urgsuTA: herbacea. prostrata hirsuta, foliis ovali- (P. kosmaty) | oblongis, glomerulis sessilibus pauciflo- ris. DC. Prodr. YI. 367. Flor. fran. n. 2298. Willd. Spec. l. 1297. Enum. Berol. p. 288... Pers. Syn. I. 292. oth Germ. Il. 300. R. et Schult. VI. 294. Hoffm. Germ. Y. 117. Bess. Gal. I. 198. BF. Comp. 1. 328. Lorek Flor. Pruss. tab. 53, fig. 283. Herniaria hirsuta Va- il. l.c. Lin. Herniaria vulgaris 9 Spren. Syst. I. 929. Przytrafia sig w podobnychze miejscach co i ga- tunek poprzedzajacy, lecz rzadzé] (kolo Warszawy i Radomia). Kwitnie od czerwca do sierpn. 2] Bardzo do poprzedzajacego podobny, lecz kolor ma ciemniejszy, lodygi grubsze, twardawe, krótkiemi, szaremi, roztwartemi wloska- mi okryte. Liscie cokolwiek wieksze, bardzié] podluzne, w nasadzie mocnié] zwezone, na obudwu powierzchniach i na obwodzie takie- miz jak lodyga wloskami porosle; przysadki równiez bardziéj sa ko- smate. Kwiaty w kupkach mnié] liczne. Ziàrna troche wieksze. Sprengel poezytuje go tylko za odmiane poprzedzajacego, lecz kiedy zasiewany przez lat 20, jak pisza autorowie, charakterów swoich bynajmniéj nie zmienil, zdaje sie wiec osobnym byó gatunkiem. 127. GENTIANA. GORYCZKA. Kielieh 4—5 razy weiety, trwaly, o weigeiaeh podlu- zuyeh.. Korona jeduoplatkowa, prawie dzwonkowata, 4— 5 razy weigta, o weieeiaeh calych, niekiedy rzesowatych, Tom I. 98 458 — .» PIECIOPRECIKOWA a ezasem miedzy soba drobne przyrostki majaeych; preeiki do rurki korony przymocowane. DBlizn dwie bezszyjkowych. Torebka podluzna, Spiezasta, lkomürkowa, 2scienpa, wie- loziarnowa. Ziarua albo do wewnetrznéj powierzcehni $cian zewszad przymocowane, albo tylko do brzegów tychze scian wewnatrz wgietyeli i niby osadniki tworzacych. 302. G. PNEUMONANTHE: caule erecto , foliis linearibus ob- (G. wazkolisciowa) tusis margine laevibus, floribus subsolitarüis vel in cymam race- miformem dispositis, calycis 5fidi lobis linearibus tubum aequanti- bus, corollae calycem duplo supe- rantis clavatae cyaneae lobis ova- tis acutis mucronatis, plics brevi- bus integris triangularibus, anthe- ris connatis testa tenuiter alata. DC. Prodr.TX. 111. Flor.fran. n. 9469. JSchlech. Berol. Y. 158. R. et Schult. VI. 145. Spreng. Syst. 1. 858. Willd. Spec. 1.1336. Enuwm. Berol. p. 296. Roth Germ. II. 285. Krock. Siles.n. 385. Pers. Syn. Y. 284. Hoffm. Germ. Y. 123. Dess. Gal. l. 189. .B.F. Comp. I. 346. LLorek Flor. Pruss. tab. 56, fig. 301. Gentiana corollis quin- quefidis campanulatis oppositis pedunculatis, foliis linearibus. Lzn. Flor. Suec. n. 228. Gentiana line- arifolia Lamar. Flor. fran. Pneu- monanthe vulgaris Schmidt. Ci- minalisPneumonanthe.Borckhaus. Gentiana angustifolia autumnalis major Vaill. Paris. p. 18. PENTAN D R I A. 459 Przytrafía sie dos czesto na Igkach, pastwiskach, w zaroslach. Kwitnie w sierpn. wrzesn. ^]. Korzeii galezisty. Lodyga prosta, pojedyneza, prawie-walcowata, gladka, niekiedy czerwonawa, !/—1!/; stopy wysoka. Liscie bez- ogonkowe, naprzeciwlegle, nasada nieco zrosle, szezuple, lanceto- wato-równowazkie, w wiérzcholku przytepione, zupelnie cale i glad- kie (okolo 2 cali diugie a 1—2 lin. szer.); najniZsze zwykle krótsze i szersze. Kwiaty nieliczne, szypulkowe , wiérzcholkowe 1 z katów lisci wyrastajace. Kielich prawie do polowy weiety, o weieciach równowazkich, niemal-równych. Korona wielka, dzwonkowata, okolo 3 razy od kielicha dluzsza, ciemno-blekitna, w $rodku bia- lemi kropkami upstrzona, zfaldowana, na faldach zielonawa; wcie- cia jéj Jajowate, Spiezaste. Precikiotaczaja slupek i glówkami sq nieco-spojone. Blizny równowazkie, tepe. Torebka lancetowata, na krótkim trzoneczku, koronie wyrównywajaca 1 takowa otoczo- na. Ziarna bardzo liczne, drobne, podluzne, do zewnetrznéj powie- rzchni scian zewszad przymocowane. Odmiana na 3 lub 4 cale za- ledwie wysoka, zjednym wierzcholkowym kwiatem, czesto daje sie widziéé. 303. G. cRvcIATA: caule simplici adscendente, folis ova. (G. krzyZowa) ^ to-lanceolatis margine scabris concolo- ribus erecto-patentibus approxima- tis (*),internodiis aequalibus, cyma ter- minali capituliformi, calycis 4dentati hine latere fissi dentibus linearibus, corolae cyaneae calycem multum su- perantis tubo clavato, lobis ovatis acu- tis, antheris erectis, stylo nullo, stig- matibus brevibus ovalibus revolutis. DC. Prodr. IX. 118. Flor. fran. n. 2161. Spreng. Syst. 1.859. Willd. Spec. I.1334. Enum. Berol. p. 296. R. et Schult. V]. 142. Jacqu. Austr.tab. 312. Scop. Carn. n. 288. Roth Germ.1I. 219. €) W Prodromus przez pomylke polozono: approcimatibus. 460 |" PIECIOPRECIKOWA Pers, Syn. 1. 284. .Hoffm. Germ. I. 122. Krock. Siles. n. 398.. Bess. Gal. 1. 190. BF. Comp. l. 346. .Kluk, Dykc. 1I. 24. Lorek Flor. Pruss.tab. 56, f. 300. Gen- tiana Cruciata Vaill. Paris. p. 18. Lin. Hippion Cruciata Schmidt. Ericoila cru- ciata .Borckhaus. Gentianella cruciata Moench. Przytrafia sig na wzgórkach, 'w zaroslach (kolo Warszawy, Radomia, w Augustow. kolo Eomzy przy wsi Drozdowie, w okolicach Szezuezyna przy wsi Mazewie 1 t. d.). Kwitnie w lipc. sierpn. ^]. Dorasta okolo stopy wysokosei. Ma lodygi pojedyneze, podno- szace sie, nieco-splaszezone, w górze walcowate, czerwonawe, pra- wie-kolankowate, zupelnie jak i cala roslina gladkie, li$ciami w ca- léj dlugosci osadzone. Te sa bezogonkowe, przeciwlegle, parami riaprzemian tak osadzone, iz z góry patrzac krzyz niby tworza. Kaz- da para zrasta sie w nasadzie w pochewke pret-otulajaca. Ksztalt maja lancetowaty, w wiérzcholku sa nieco Spiczaste, na brzegu zu- pelnie cale, $wiatlo-zielone, 3nerwowe, 2 —3 cal. dlug. a przeszlo 1 cala szerokie. Kwiaty bezszypulkowe, w katach górnych lisci okregowo osadzone, zwykle po dwa lub trzy; w wierzcholkowym jednak okrazku ezesto wiecéj ich bywa. Kielich krótki, nieforemny, 4zabkowy. Korona kilka razy od kielicha wieksza, rurkowata, dzwonkowato-wcieta, zewnatrz brudno-fioletowo-zielonawa, 4 ra- zy wcieta, o wcieciach jajowatych, niemal-tepych, odwinionych, na powierzchni wewnetrznéj $wiatlo-blekitnych. Miedzy wcieciami znajduja sie krótsze od nich przyrostki czyli zabki d'wudzielne. Nit- ki precikowe szydelkowate, glówki zóltawe. Stupek prawie-ostro- kregowy. Blizn dwie, równowazkich, stulonych. Torebka podluzna, beztrzoneczkowa , koronie niemal-równa, a ziarna do wewnetrzné] powierzchni $cian zewszad sq przyczepione. 304. G. AMARELLA : caule gracili, foliis imis ovali-spathu- (G. lgkowa) ^ latis, superioribus ovato lanceolatis sessilibus interstitio caulino distinctis, "n PENTANDHR I A. 461 cyma saepius composita racemiformi, calycis 5fidi lobis lanceolatis obtusis subaequalibus corollae tubo cylindri- co brevioribus, corollae coronatae coe- ruleae lobis elliptico -lanceolatis tubo subduplo brevioribus, ovario oblon- go-lineari capsulaque sessili. DC. Prodr. IX. 95. Lorek. Flor. Pruss. tab. 51, f. 3802. Gentiana cam- pestris Pall. Ross. Gentiana pratensis F'roelich. Eurythalia Amarella Borck- hausen. Eurythalia pratensis G. Don. Gentiana corollis quinquefidis hypo- crateriformibus fauce barbatis Zim. Flor. Suec. p. 82.— uliginosa: caule humili subsmplici paucifloro, foliis lanceolatis, calycis plerumque 4fidi lobis subinaequalibus corollae tubum subaequantibus, corolla tenui .DC. Prodr. l. c. Gentiana uliginosa. Willd. Spec. I. 1347. Lorek: Flor. Pruss. t. 51, f. 804. Gentiana gracilis Nees von Fisenbeck 1n Nov. act. caes. 9, p. 116. Gentiana campestris Leyss. (non Lün.). Eurythalia uliginosa G. Don.—1 azil- laris: caules tricto saepe pedali, cy- mis axillaribus densifloris subsessili- bus, foliis superioribus acuminatissi- mis DC. Prodr. l. c. Gentiana lanci-- folia Aafn. (non Besser). Gentiana tetragona Mayer. Hippion axillare Schmidt. Hippion lancifolium Presl. Flor. Czech. p. 55. 462 PIECIOPRECIKOWA Znajdowalem dosé ezesto w Mazow. Sandomir. ' i Augustow. na lakach i pastwiskach, równie suchych jak mniéj wieeéj wilgotnych. Kwitnie w sierpniu, wrzesniu. (*) Odmiany jakim ulega ta roslina, stosownie do klimatu, poloze- niai natury miejsca na którém rosnie, daly powód do utworzenia z nich kilku osobnych gatunków. Ma korzeü krótki, malo-wlókni- sty, zóltawy. Zodyga prosto-stojaca, ju pojedyneza na 2—6 cali wy- soka, o kwiatach nielicznych, juz póltory stopy a nawet nieco-wie- céj dorastajaca, wiéchowato-rozgaleziona, o galeziach krótszych lub dluzszych, wyprostowanych i tak jak lodyga czworograniastych, gladkich, licznemi kwiatami osadzonych, ezestokroé brudno-purpu- rowych. Liscie przeciwlegle, bezogonkowe, Jajowo-lancetowate lub lancetowate, u dolu rozszerzone, niebardzo spiczaste, gladkie, 2/,— 1 cal. dugie a 3 lub 41i. przy nasadzie szerokie; korzeniowe mniejsze, tepe, prawie-lopatkowate. Kwiaty wiérzcholkowe 1 z ka- tów li$ci wyrastajace, na szypulkach juz krótszych, juz dluzszych, pojedynezo lub po kilka skupionych, wyprostowanych. Kielich do polowy lub nieco-glebiéj 4 lub 5 razy weiety, o weieciach szezu- plych, równowazkich, spiczastych, niezupelnie równych, bo dwa a czasem 3 sa zwykle cokolwiek szersze i dluzsze. Korona zielo- nawo-blekitna, na 5—9 lin. dluga (rzadko na cal), na brzegu juz 4 juz 5 razy wcieta, o wcieciach podluzno-jajowatych, niecc-spicza- stych, do kielicha niedochodzacych. Kazde weiecie wewnatrz u dolu porosle jest bialawemi, dlugiemi wloskami czyli raczéj frendzelkami, Torebka podluzna, prawie równowazka, po kornicach cokolwiek szezu- plejsza, od korony troche dluzsza, beztrzoneczkowa. Ziarna niemal kuliste, drobne, gladkie, brudno-oliwkowe, do wewnetrznych brze- gów scian podluznie przymocowane. Cala roslina nader gorzka. 305. G. ciLIATA: caule flexuoso subsimplici, foliis lineari- (G. vzgsowata) bus obtusis margine scabriusculis, pe- dunculis unifloris subsolitarüs, calycis 4fidi lobis ovato-lanceolatis inaequalibus corollae tubum campanulatum subae- quantibus, corollae coeruleae lobis obo- vato-oblongis basi ciliatis versus apicem | PENTANDR I A. 463 crenatis erecto-patentibus tubum subae- quantibus, ovario ovali stipitato, stig- matibus distinctis sessilibus, seminibus laevibus subulatis. DC. Prodr. IX. 101. — Flor. fran. n. 2119. Jacqu. Austr. tab. 113. Willd. Spec. Ll. 1351. Krock. Siles. I n. 392. R. et Schult. Syst. V. 174. Pers. Syn. L 287. .Hofm. Germ. Y. 195. Spreng. ust sog Bessstrar E 199. 5g. Comp. Germ. Y. 354. Lorek Flor. Pruss. tab. 51,f. 305. Gentianella ciliata Borck- hausen. Lhppion ciliatum et dentosum Schunidt. Crossopetalum gentianoides Roth. Germ. Y. p. 515. (W Tiber kolo Zamoscia przy wsi Eabunie, 1829 r.) Kwitnie w sierpn. wrzesn. 2] Codyga prosto-stojaca, pojedyneza lub cokolwiek galezista . kariciasta, nieco pogieta, gladka Jak i cala roslina, 4—8 cal. wysoka. Liscie naprzeciwlegle, bezogonkowe, równowazko-lancetowate, Spi- czaste, wyprostowane, zupelnie cale, w nasadzie, niezrosle, ?/, —1 !/, cal. dug. 1—2'/; lin. szerokie. Kwiat zazwyezaj Jeden, krótko- szypulkowy, osadzony na wiérzcholku lodygi, czasem wiecé], jesli ta jest galezista. Kielich 4 razy, prawie do trzeciéj ezesci swojéj dlugosci weiety, o weieciach lancetowato-rownow azkich, szezuplych, Spiczastych. Korona wielka, blekitnawa (1 !/, —1?/, cal. dluga), nie- mal do polowy na 4 czesci podluzne, w nasadzie zwezone, cokol- wiek Spiezaste lub prawie-tepe, podzielona: wszystkie wciecia po brzegach u dolu dlugiemi, prawie-wloskowatemi frendzlami osadzo- ne. Blizny okraglawe. Torebka szypulkowa, wrzecionowato-zgru- biala. 1298. CYNANCHUM. CIEMIEZYK. Kielich 5dzielny, trwaly. Korona prawie-kólkowata, Sdziel- na, foremna. Przykoronek 1listkowy, na 3—20 klapek roz- 464 /— PIECIOPRECIKOWA dzielony (miodniki). Preeików 5, o glówkach blonka, zakon- ezonych. Massy pylkowe paleezkowato - zgrubiale, wiszace. Zawiagzek owoeowy podwójny. Szyjek dwie, Scisle zblizo- nych. Blizna w ksztaleie nakry wki, tarezowata, Skatna, na . kazdym kacie doleezkiem opatrzona. Üwocem sa dwie to- rebki (ezyli mieszki) gladkie, jedlnokomórkowe, podluznie-pe- kajace. Ziarna liezne, ezuprynowate, przyczepione rzedami podluznemi do osadnika, na szwie torebki umieszezonego. 306. C. vixcETOXICUM: herbaceum erectum, caulibus vel (C. pospolity) ramis bifariam puberulis, foliis cor- datis vellate ovatis vel ovato-lan- ceolatis acutis membranaceis ner- vo medio marginibusque ciliatis , floribus albidis dense umbellatis vel laxe cymosis, cymis folio breviori- bus, corollis laciniis glabris albidis, coronae stamineae (*) lobis ovatis obtusiusculis &ynostegium (**) pau- lo superantibus, stigmate depres- so, folliculis ovatis vel subventri- cosis attenuatis glabris. Vincetoxicum officinale |.De- caisne in. .DC. Prodr. VIII 524. Moench. Method. describ. p. 31. Asclepias Vincetoxicum Zzn. Willd. Spec. Ll. 1268. .Enwm. Berol. p. 218. Scop. Carn. n. 215. Krock. Siles. n. 866. DC. Flor. fran. n. .9190. Schk. Handb. tab. 55. Lorek Flor. Pruss. tab. 53, fig. 281. Cy- nanchum vincetoxicum Pers. Syn. (^). Corona stamineaz-przykoronek. (**) Gynostegium v. stylostegium—rurka ze zrostych nitek utworzo - na, stupek zamykajqca. PENTANDRI A. 465 I. 274. R. et Schult. Syst. VI. 102. Spreng. Syst. I. 852. Schech. Berol. I 160. BF. Comp. Germ. L 321. Vincetoxicum vulgare Bess. Gal. I. 188. Asclepias alba Lamar. Flor. fran. Miller tab. 53. Asclepias cau- le erecto simplicissimo herbaceo, folis eordato-lanceolatis, racemis eonglomeratis alternis Jin. Flor. Suec. edit. I, n. 200. Asclepias albo flore Vaill. Paris. p. 16. "'Tojesé zwyciezyjad Kluk, Dykc. Y. 56. W miejscach suchych, na wzgórkach, w lasach iglastych do$é pospolita. IKwitnie w czerwe. lipc. 2]. Korzen gruby, niby ugryziony, zewszad wlókna zgrubiale wy- puszezajacy. «Lodyga prosta, pojedyneza, walcowata, na Jedne lub dwie stopy wysoka, drobnemi wloskami mianowicie w górze okry- ta. Liscie przecerwlegle, na krótkich ogonkach, jajowate lub jajo- - wo-podluzne, w nasadzie mniéj wiecéj sercowato-wyciete, w wiérz- cholku szcezytowato-spiezaste, zupelnie cale, zylaste, na obwodzie i zylkach. drobniutkiemi, bialawemi wloskami porosle, 1 5 —3 cal. dlug. 1—1 !/, cal. szerokie, najwyzsze przy kwiatach szczuplejsze, lancetowate. Kwiaty drobne, zebrane w male, szypulkowe wia- zeczki ezyli baldaszki, z katów wyzszych lisci 1 wierzcholka lodygi wyrastajace. Dzialy kielicha szcezuple, lancetowato-równowazkie, $piczaste. Korona biala , od kielicha wieksza, o dzialach podluzno- jajowatych, otwartych. Przykoronek na 5 klapek tepych, w nasadzie zwezonych, rozdzielony. Ziarna drobne, jedwabistym, bialym pu- chem uwienezone. Korzen téj rosliny wchodzi w sklad niewatpli- wego przeciw wsciekliznie lekarstwa, o którém niedawno pisma publiczne doniosly ( Gazeta handl. à przemyst. .N. 96 z v. 1845). 129. HYDROCOTYLE. WAKROTA. Brzeg kielicha niewyrazuy. Platki jajowate, cale, Spi- ezaste, w wiérzeholku wyprostowane. Owoc okraglawy, z bo- ków splaszezony. Polówki owocowe bezsmugowe, na grzbie- Tom I. 2 466 PIECIOPRECIEOWA eie trzema Zeberkami nitkowatemi oznaezone. Ziarno lódko- wato-splaszezone.. Baldaszki pojedyueze, o kwiatach bezszy- pulkowych. Liseie okraglawe. 307. H. vurcanrs: folis peltatis orbiculatis duplicato-cre- ( W. pospolita) natis 9nerviis, petiolis apice pilosis, um- | bellis capitatis sub-5quefloris, fructu basi subemarginato concolor. JDC. Prodr. YV. 59. . Flor. fran. n. 3557. Willd. Spec. I. 1360. .Enum. Berol. p. 299. — R. et Schult. VI. 344. Spreng. Syst. Y. 814. Roth Germ. ll. 363. Pers. Syn. l. 301. Krock. Siles. n. 396. Hojffm. Germ. 1. 126. Schlech. Berol. T. 161. Lorek Flor. Pruss. t. 58, fig. 310. Hydrocotyle vulgaris ValL. Paris. p. 105. Schk. Handb. tab. 59. Hrydrocoty- le folis peltatis orbiculatis undique emarginatis Lin. Flor. Suec. edit.Y,n. 221. Przytrafia sie nad brzegami bagien, w miejscach zalanych woda, w stawach, sadzawkach, na lakach wilgoinych, w dolinach miedzy lasami (w Mazo- wiec. kolo Gabina 1i Kowala). Kwitnie w ezerwoe. lipeu. 2| | Ma lodyge cienka, wietka, gladka, lazaca, w pewnych odste- pach delikatne puszezajaca korzonki. Li$cie tarczowate, okraglawe, okolo cala w $rednicy majace, na brzegu ww plytkie, tepe klapki czyli karby wyciete, z obudwu stron gladkie, o$miu lub dziewieciu ner- wam!i galezistemi, od $rodka promienisto-rozchodzacemi sie, ozaa- czone. Ich ogonki niekiedy na kilka cali dlugie, wietkie, u dolu gladkie, w górze pod nasada liscia, roztwartemi, rzadkiemi wloska- mi porosle. Kwiaty wyrastaja z katów li$ci, na szypulkach od ogon- ków krótszych; sa drobne, biale lub cieliste, po pieé lub nieco wiecéj zebrane w mala, wierzcholkowa kupke czyli baldaszek pojedynezy. Niekiedy zdarza sie ze dwie lub trzy takie kupki, niby okregowo PENTANDRIA. 4617 do jednéj szypulki sa przymocowane. Pokrywa sklada sie z kil- ku podluznych, króciutkich listków. Owoc splaszezony, a kazda z jego polówek jest pólokragla, bezsmugowa, na grzbiecie trzema ieberkami oznaczona. Plaszcezyzna spojenia wazka, plaska, bezsmu- gowa. 130. SANICULA. ZANKIEL. Rurka kielicha szezecinkami najezona; brzeg Sklapkowy, o klapkach listeczkowatych, trwalyeh. Platki koronowe pro- ste, stulone, przewrotnie-jajowate i wycieto-zalamane w po- dzialeczke dlugo$ci platka. Owoe prawie kulisty, po dojrzeniu dobrowolnie nierozdzielajaey sie. Polówki owocowe szezecin- kami haezykowatemi gesto-pokryte, bezzeberkowe. 0S owo- cowa Zadna. Ziarna polkuliste. Pokrywy: kilko-pokrywki wielo-listkowe. 308.S. EUROPAEA: foliis radicalibus palmato-partitis, lobis (Z. zwyezajmy) trifidis dentatis, floribus polygamis omni- bus in umbellula subsessilibus, calycis lobis denticulatis. JDC. Prodr.1V. 84. Flor.fran.n.3550. Willd. Spec. Y. 1366... Enum. Berol. p. 299. R. et Schult. VI. 339. Spreng. Syst. I 874. Ejusd. Umbellif. Prodr. p. 24. Hiffm. Umbell. p. 67, t. VA, f. 1, ett. 118, f. 25. Pers. Syn. l. 3808. Krock. Siles. n.39'. Bess. Gal. Y. 200. Schlech. Berol. I.161. :BF. Comp. l. 411. Schk. Handb. tab. 60. Lorek Flor. Pruss. tab. 58, fig. 308. Sanicula foliis radicalibus simpli- cibus, flosculis omnibus sessilibus Zn. Flor. Suec. n. 235. Caucalis Sanicula Crantz Austr. 228. Ejusdem. Umbell. p. 109. Roth. Germ. IL. 310. Astrantia Diapensia Scop. Carn. n. 304. Sanicula 468 PIECIOPRECIKOWA offieinarum Vaill. Paris. p. 116. Lamar. Flor. fran. Zankiel Sanicula et Sana- ria, Syren. stron. 246. W lasach listkowych, cienistych, w gajach ? za- roslach nieco wilgotnych. Kwitnie w ezerwcu, lip- cus 2 ; Korzen twardy, prawie drzewiasty, brunatny, liczne, dlugie. w1ó- kna wypuszczajacy. Zodyga szezupla, na stope lub póltory wysoka, pojedyneza, gladka, niekiedy czerwonawa, prawie-bezlistna. Liscie, niemal wszystkie korzeniowe , diugo-ogonkowe, szerokie, gladkie, nà pieé klapek prawie do nasady dloniasto-podzielone; klapki te sq ku dolowi klinowato-zwezone, w górze dwa—9 razy wciete, o wcieciach Spiczastych, ostro-zabkowanych, akazdy zabek w krót- ka szezecinke sie przedluza. Ogólny baldaszek sklada sie pospoli- cie ze 4 lub 5 promieni, a z tych kazdy dzieli sie 'w górze na 3 odnogi, kupka drobnych, bialych, bezszypulkowych, gesto zebranych kwiatów, zakotczonych. Pokrywa 2—3listkowa, o listkach szero- kich, mniéj wiecéj pierzasto-weietych. Pokrywki zlozone sa z kilku listków szczuplych, lancetowatych, sztyletowato-spiezastych, calych. Owoc jajowato-kulisty, po dojrzeniu niedzielaey sie na polówki, dlugiemi, haczykowatemi szczecinkami najezony. * 131. ASTRANTIA. JARZMIANKA. —. Rurka kielicha 10 zeberkami faldkowato-pomarszezone- mi oznaezona; brzeg 5klapkowy, listeezkowaty. Platki ko- ronowe proste, stulone, podluzno - przewrotnie-jajowate, od Srodka w podzialeezke prawie-dlugosei platka zalamane. Owoe podluzny, na grzbiecie troche splaszezony, w przecie- ciu poprzeezném niemal-waleowaty. Polówki Szeberkowe, 0 Zeberkaeh wystajaeych, tepych, faldkowato-zabkowanych, wydetyeh, w wydrazeniach mniejsze Zeberka zawiérajacych. OS owocowa i smugi Zadne. Nasienie pólwaleowate. Pokry- wa ogólna rozmaita, szezególna wielolistkowa. 309. A. wAJOn: folis radicalibus palmati-partitis, lobis 5 (J. wieksza) ovato-lanceolatis acutis sub-3fidis dentatis PENTANDRI A. 469 setoso-ciliatis, involueri foliolis 15 —20 h- nearilanceolatis integerrimis umbella vix longioribus. DC. Prodr.IV. 86. Flor. fran. n. 3548. MAlld. Spec. Y. 1968. .Enum. Berol. p. 300 R. et Schult. VI. 341. Pers. Syn. I. 304. Hojfm. Germ. Y. 127. Bess. Gal. I. 200. BF. Comp. Y. 410. Schh. Handb. tab. 60. Crantz Umbell. p. 104. .Lorek Flor. Pruss. tab. 58, fig. 309. Astrantia nigra Scop. Carn. n. 306. - Na lakach 'nieco wilgotnych, w lasach listko- wych, cienistych (kolo Warszawy 1 Radomia). Kwi- tnie w czerwc. lipcu. 2]. Ma lodyge niemal-podnoszaea sie, slaba, walcowata, gladka, w górze brózdowana, pojedyneza lub cokolwiek galezista, na 1—3 stopy wysoka. Liscie korzeniowe szerokie, dlugo-ogonkowe, zwy- kle na 5 klapek przewrotnie-podluzno-jajowatych dloniasto-podzie- - lone. Klapki te nie dochodza do saméj nasady li$cia, i albo sa cale, albo eze$ciéj dwa lub 3 razy w wiérzcholku wciete, o wcieciach spiczastych. Kazda klapka na brzegu jest nieregularnie zabkowana, a zabkr szczecinkami krótkiemi zakoüczone. Zreszta liScie te sa gladkie, z wiérzehu ciemnozielone, pod spodem bledsze, zylaste. Lodygowe nieliczne, do tamtych podobne,lecz mniejsze i krócéj ogonkowe, a ich ogonki w nasadzie pochewkowato-rozszerzo- ne. Kwiaty drobne, wiérzcholkowe, w liczne, regularne baldaszki ulozone. Pokrywy ogólne do li$ci podobne, cale lub 3 razy weiete; szczególne, w liezbie 12—920/, lancetowate, ku nasadzie zwezone , w wiérzcholku spiezaste, cale lub mniéj wiecéj wciete, od promie- ni nieco dluzsze, 3 nerwami galezistemi oznaczone, bialawe lub blado-purpurowe, w okrag naksztalt gwiazdy, kazdy baldaszek szczególny otaezaja. Korona biala, glówki pylkowe ezerwone. Nie- które kwiaty plonne. Owoc podluzny, na 2—2/, lin. dlugi, w wiérzcholku kielichem uwieriezony, a bloniaste jego kanty czyl! zeberka, w drobne, brodawkowate zmarszezki zfaldowane. ATO | P.LÉcirew REN w 4 132. ERYNGIUM. MIKOZAJEK. Rurka kielieha luszezkami najeZona, brzeg zabkowy, -. 9 zabkaeh listeezkowatych. Platki koronowe proste, stulone, podluzno-przewrotnie-jajowate, w podzialeczke dlugosei plat- ka wyeieto-zalamane. O woe przewrotnie-jajowaty, w przecie- ciu poprzeezném niemal-waleowaty, luszezkami plewkowa- temi okryty; polówki jego bez smug i Zeberek, niemal pól- waleowate, a os owocowa w caléj dlugosci do nich przyrosla. Kwiaty w glówki okraglawe lub podluzne skupione. Pokry- wy €okolwiek kolezyste. 310. E. cAMPESTRE: foliis radicalibus subtrisectis, segmen- (M. polny) tis pinnatifidis, lobis ovatis, caulinis auriculatis, caule paniculato, involu- cris lineari lanceolatis integriusculis capitula subrotunda superantibus, paleis subulatis. JDC. Prodr. IV. 88. Flor. fran. n. 8552. R.et Schult. VI. 332. Willd. Spec. I. 1858. Enum. Berol. p. 298. Spreng. Syst. . 872. Jacqu. Austr. iab. 155. Krock. Siles. n. 394. Roth Germ. ll. 362... Pers. Syn. I. 299. Hoffm. Germ. Y. 126. Bess. Galic. I. 200. .BF. Comp. I. 411. Schlech. De- rol. Il. 160. Schk. Handb. tab. 59. Eryngium vulgare Lamar. Flor. fran. Przytrafia sie na polach suchych, gliniastych, kolo dróg, nad brzegami rzék, na pastwiskach. Kwi- tnie w lipc. sierpniu. ^7]. Ma lodyge prosto-stojaca, w górze wiéchowato-rozgaleziona, wal- cowata, gladka, cokolwiek brózdowana, na stope lub nieco wiecéj wysoka. Liscie twardawe, iylaste; korzeniowe z ogonkami, pra- wie 3klapkowe, a klapki ich pierzasto-wcinane o weieciach jajowa- PENTANDRI!IA. A71 tych, kolacych; lodygowe pret otulajace, uszkowate, pierzasto-poszar- pane. Kwiaty drobne, zielonawe, w liczne, okraglawe, bezszypul- kowe glówkiskupione. Pokrywy niemal-cale, szczuple, równowaz- ko-lancetowate, kolace, od glówek kwiatowych znacznie dluzsze. Owoc jajowaty, szydelkowatemi plewkami okryty. W August. ta roslina bardzo jest rzadka. 911. E. PLANuw: foliis inferioribus longe petiolatis ovali- (M. calolisciowy) bus cordatis crenatis planis, mediis ses- silibus indivisis , superioribus 5partitis . serratis, involucri foliolis 6— 7 lanceo- latis remote serrato-spinosis capitulo rotundo aequalibus patulis, paleis inte- gris, externis tricuspidatis. DC. Prodr. IV. 90. Flor. fran. m. 3556. Willd. Spec. . 1357. .Enum.Be- rol. p. 298. Fi. et Schult. VI. 319. Spreng. Syst. Y. 869. Pers. Syn. I. 299. Bess. Gal. l. 199. Jacqu. Austr. tab. 391. Hoffm. Germ. Y. 125. Krock. Giles. m. 395. BF. Comp.l. 412. Lorek Flor. Pruss. tab. 57, f. 306. Eryngium latifo- lum et coeruleum Gb. Léthuan. m. 131 et squ. Nad brzegami dróg w miejscach suchych, gli- niastych, na lakach (w Krak. Sand. Lubels. Mazow. Plock.). Kwitnie w lipc. sierpn. 2] Od poprzedzajacego nieco wiekszy. Lodyge ma prosta, walco- wata, gladka, brózdowana, u dolu niemal-pojedyncza, w górze mniéj wiecéj rozgaleziona i pospolicie, równie jak szypulki 1 glówki kwiatowe, pieknego ametystowo-blekitnawego koloru. Liscie ko- rzeniowe z ogonkami, niedzielone, owalne lub jajowo-podluzne, plaskie, w nasadzie cokolwiek sercowato-wyciete , w wiérzcholku mniéj-wiecéj tepe, z obudwu stron gladkie, zylaste, twardawe, na 2—3 cal. dlugie, 1 /; —2 cal. szerokie, na brzegu karbowane, a kazda karba sztyletem krótkim zakorczona; wyzsze mniejsze, bezogon- 412 PIECIOPRECIKOWA kowe, najwyZsze palezasto-podzielone, o dzialach podluznych, spi- ezastych, sztyletowato-pilkowanych. Kwiaty skupione w glówki ja- jowato-okraglawe, okolo pól cala dlugie, opatrzone w nasadzie po- krywa zlozona z kilku (6—8) listków szezuplych, lancetowatych, odlegle pilkowanych, kolacych, glówce kwiatowéj równych lub. od niéj diuzszych. W Augustow. woale téj rosliny nie. widaéc. 133. BUPLEURUM. PRZEWIERCIEN. Brzeg kielicha niewyrazny. Platki okraglawe, cale, Scisle zwinione, z podzialeezka szeroka, wgieta. Owoc z boku spla- szezony lub prawie-podwójuy, zgrubialoseia, przygnieciona, uwienezony. Polówki Szeberkowe, zeberka skrzydelkowate, ostre, nitkowate lub niewyrazne. Miedzyzebra smugowane lub bezsmugowe , gladkie lub ziarniste. Nasienie -waleo- wato-wypukle, z przodu plaskawe. Pokrywa ogólna zwykle . Zadna, szezególna Slistkowa. Kwiaty Zzólte. 312. B. noruxDrFoLIUM: foliis caulinis perfoliatis subrotun- - (P. okragloliáciowy) | do-ovatis, umbellis 5radiatis, in- voluero nullo, involucelli foliolis b5mucronatis, fructus valleculis laevibus subevittatis, jugis tenu- issimis. | DC. Prodr.1V. 129. Flor.fran. n. 9532. Spreng. Syst. l. 881. Willd. Spec.Y. 1369... .Enum. .Be- rol. p. 900. .R. et Schult. VI. 364. Hoffm. Umbellif. p. 114, tab. LA. fig. 2. Roth Germ. 1I. 329. Krock. iles. n. 400. Pers. Syn. I, 304. Dess. Galic. I. 201. Schk. Handb. tab. 60. .D.F. Comp. I. 391. .Lo- rek Flor. Pruss. tab. 58, f. 311. Bupleurum perfoliatum | Lamar. PENTANDR I A. 413 Flor. fran. Bupleurum perfolia- tum, rotundifolium annuum Vaill. Paris. p. 24. Pepownik, Obiezy- $wiat: Perfoliata Syren. str. 1428. Na polach miedzy zbozem, mianowicie na grun- cie gliniastym (w. Krak. Sand. Lubels.). Kwitnie w lipcu. (3) Cala roslina zupelnie gladka, na pól stopy lub nieco wiecéj wy- soka. Ma lodyge u dolu pojedyneza, w górze niemal dwudzielnie rozgaleziona, prosto-stojaca. Liscie bezogonkowe, okraglawo-jajo- wate, albo Jajowo-podluzne, czasem prawie elliptyczne, w wiérzchol- ku tepe, 1 króciutkim sztyletem zakonezone; nizsze pret-otulajace, wyzsze przez lodyge przerosle, wszystkie zupelnie cale, sino-zielo- nawe, na cal lub póltora dlugie, a // —3/, cal. szerokie. Baldaszki wiérzcholkowe, male, z 3—5 promieni zlozone. Ogólnéj pokrywy nie ma, szczególna zas sklada sie pospolicie z 5 szerokich, nieró- wnych, jajowatych, sztyletowato-spiczastych, zupelnie calych, od baldaszka dluzszych, zóltawo-zielonych listków. K'wiaty drobne, iólte. Owoc po do]rzeniu brunatny, delikatnemi zeberkami oznaczo- ny. Miedzyzebra gladkie, bezsmugowe. W August. nie widaé téj rosliny. 1834. PIMPINELLA. BIEDRZENIEC. Brzeg kielieha niewyrazny. Platki przewrotnie-jajowate, wyciete, z podzialeezka wgieta. Owoc jajowaty, z boku $ei- sniony zgrubialoseia poduszeczkowata, i szyjkami rozlozyste- mi, odgietemi uwienczony. Polówki Ozeberkowe, o zeber- kach równych, nitkowatyeh, z którycl| boezne na samym brzegu umieszezone. Migdzyzebra wielo-smugowe. 0$ owo- cowa wolna; dwudzielna. Ziarno garbato-wypukle, z przodu plaskawe. Pokrywy i pokrywki zadue. Liscie korzeniowe pierzaste, o listkaeh okraglawych, zabkowanych. Kwiaty biale. | Tom I. ; 60 ATE PIECIOPRECIKOWA 318. P. uAGxA: foliis radicalibus pinnatisectis, segmentis (2. wielli) dentatis incisisve cireumscriptione ovatis aut oblongis. 720 Fiol IV.119. Flor. fran. n. 3412. RE. et Schult. VI. 384. Willd. Spec. T. 1471. Spreng. Syst. l. 883. .Roth Germ. II. 343. Hoffm. Germ. l. 145. Bess. Gal. Y. 223. BF.Comp.l. 393. Lorek Flor. Pruss. tab. 65, fig. 343.. Tragoselinum majus Lamar. Flor. fran. Na lakach, w zaroslach, w lasach wilgotnych i gajach. Kwitnie w lipe. ?] Ma lodyge prosto-stojaca, galezista, brózdowana, zupelnie Jak i cala roslina gladka, dwóch stóp, a nawet wiecé; dorastajaca. Lis- cie pierzaste; korzeniowe skladaja sie z 5—9 listków owalnych lub jajowatych, szerokich, niekiedy na dwa—93 cale dlugich, a w na- sadzie na cal. szer. wyraznie ogoneczkowych, grubo i spiczasto- pilkowanych, a ezasem prawie na klapki wceietych (mianowicie wiérzcholkowy), troche polyskujacych sie; lodygowe podobnez maja listki lecz mniejsze, szezuplejsze, podluzne lub lancetowate, pospolicie pierzasto-weinane. Kwiaty biale, przed zakwitnieniem nieco zwisle. Owoce prawie-kulisto-jajowaty, a jego polówki na . grzbiecie wypukle, 5zeberkowe; miedzyzebra 3 lub 4 smugami oznaczone. 314. P. saxrFRAGA: foliis radicalibus" pinnatisectis, seg- (B. pospolity) ^ mentis dentatis aut subincisis circum- scriptione subrotundis. | DC. Prodr. IV. 120. Plor. fran.n. 3411. Spreng. Syst. l. 883. R. et Schult. VI. 386. Hoffm. Umbell. p. 90, tab. LA. fig. 12. Schic. Handb.tab. 78. Schlech. Berol. 1. 162. Jacqu. Austr. tab. 395. Aschers. Pharm. t. 2, f.9*. BF. Comp.1.394. Lorek Flor. Pruss. tab. 65, fig. 344 et 345. Tra- PENTANDRI A. 415 goselinum minus Vaill. Paris. p. 194. LLamar. Flor. fran. Pimpinella foliis pinnatis, foliolis radicalibus subrotun- dis, summis linearibus Zn. Flor. Suec. . mn.261.— B czarny, nigra: pubescens foliorum inferiorum segmentis ovatis serratis sublobatis, superiorum bipin- natisectis DC. Prodr. [. c. Pimpinella nigra Wild. Spec. l. 1471. Enum. Berol. p. 321. Hoffm. Germ. I. 145. Pers. Syn. I. 323. Bess. Gal. I. 228. Pimpinella laciniata Gib. Lith. m. 158. Biedrzeniec czarny: Pimpinella hirsuta Syren. stron. 18. Na lakach suchych, miedzach, w zaroslach, ko- lo dróg, na wzgórkach, w lasach b. pospolity. Kwi- tnie. w lipc. sierpn. 2] Ma korzeá zwykle pojedynezy, waleowaty, brudno-zóltawy, mleczny sok wydajacy. Lodyga wyrasta na stope lub póltory, jest delikatna, nieco galezista, gladka lub bardzo malo omszona, ryso- wana. Liscie korzeniowe skladaja sie z 1—13 listków zwykle bez- ogonkowych, mniéj wiecé] zaokraglonych, nieregularnie-ostro-pil- kowanych lub cokolwiek weinanych, ezasem niby na plytkie klapki podzielonych. Wielkosé ich rozmaita, dorastaja bowiem juz dwóch cali, juz ledwie na éwieré cala sa dlugie; niekiedy wiérzcholkowy listek szerszy jest od innych. Czasem korzeniowych lisci wcale nie ma. Lodygowe maja listki klinowate, wcinano-zabkowane, albo podluzne, w duze, rzadkie, $piczaste zeby wyciete; najwyzsze po- dzielone sa na wciecia szczuple, cale lub zabkowane; niekiedy tych ostatnich wcale nie ma, i tylko pochwy, czyli ogonki pochewkowato- rozszerzone, ich miejsce zastepuja. Baldaszki niewielkie, z 12 do 20 promieni zlozone, bez pokryw i pokrywek; przed zakwitnieniem zwisle. Kwiaty biale. Owoce niemal takiez jak u poprzedzajacego , lecz mniejsze, po dojrzeniu brunatne lub czarniawe. Odmiana wy- i6j przytoczona (8), za osobny od niektórych autorów uwazana ga- tunek, tém sie odznacza, ze ma lodyge i li$cie omszone; listki lisci 416 PIECIOPRECIKOWA korzeniowych zwykle wieksze i bardziéj jajowate, niekiedy klapko- wane, korzerti za$ wydaje sok ciemniejszy, ezestokroé blekitnawy. 315. P. ANIiSUM: caule glabro, folüs radicalibus cordato- (B.anyz) subrotundis lobatis inciso-serratis, mediis pinnatilobatis , lobis cuneatis lanceolatis- ve, summis trifidis indivisis linearibus, fructibus pilos paucos sparsos gerentibus. JDC. Prodr. IV. 122. Lin. Pers. Syn. I. 328. Kluk, Dykc. II. 184. Sison. Ani- sum A. et Schult. VI. 407. Spreng. Syst. I. 886. Apium anisum Crantz, Umbell. p. 101. Anisum officinale Moench. Dziko ros$nie w Egipcie 1 na wyspie Scyos. W Europie hoduje sie jako roslina aromatyezna. - U nas najwiecé] uprawia sig anyzu w Krakowskiém, mianowicie wokolicach Pinczowa i Nowego miasta Korcezyna. W Augustow. takze gdzieniegdzie | sie zasiewa, lecz niezawsze sig udaje. (*) Strumillo Ogrody póln. wyd.1I. 252. Reichart Ogrody warzy- wne 333. NE 135. AEGOPODIUM. PODAGREYCZNIK. Brzeg kielicha niewyrazuy. Platki przewrotnie-jajowate, wyciete, z podzialeezka, wgieta. Zgrubialosó nadowocowa stozkowata, dwnudzielna, na brzegu falista, szyjkami dlugiemi, odehylonemi uwienezona. Owoe jajowaty, z boków splaszezo- ny. Polówki jego 95 zeberkami nitkowatemi oznaezone, z któ- ryeh dwa boezne nad brzegiem umieszezone. Migdzyzebra bezsmugowe. Plaszezyzna spojenia po Srodku rynienkowata. OS owocowa szezeciniasta, w wiérzceholku widelkowato-roz- dwojona. Ziarno waleowate, wypukle, z przodu plaskawe. Pokrywy i pokrywki zadne. PENTANDR I A. 411 316. A.PODAGRARIA: caule suleato-ramoso, folüs bitriter- (P. pospolity) matis, fololis oblongis serratis basi inaequalibus, inferioribus binatis. BF. Comp. I. 396. DC. Prodr. IV, 114. Flor. fran.n. 3410. Willd. Spec. I. 1476. Enum. Berol. p. 322. Hoffm. .. Umbell. p. 82, tab. 1 A, f. 6 ettab. Y B, f. 21. Pers. Syn. I. 324. . Bess. Gal. I. 224. Schk. Handb. tab. (9. Krock. Siles. n. 19. Lorek Flor. Pruss. tab. 66, f. 348. Aegopodium foliis cauli- nis summis ternatis Lin. Flor. Suec. n. 263. Sison podagraria Spreng. Syst. I. 886. Ejusd. Umbell. Prodr. p. 35. R. et Schult. VI. 408. Schlech. Berol. .. 164. Seseli Aegopodium Scop. Carn. Ligusticum Podagraria Crantz, Austr. p. 200. Ejusd. Umbell. p.83. oth Germ. II. 322. Pimpi- nella angelicaefolia Lamar. Enc. Tragoselnum angelica, Lamar. Flor. fran. Angelica sylvestris minor Vail. Paris. p.13. Podagrycznik: Aegopo- dium, Podagraria, Pes Caprae Syren. stron. 113. Wyrasta w ogrodach przy plotach, w zaroslach, w lasach cienistych i nieco. wilgotnych. Kwitnie w koficu majai w ezerwce. 2| Korzeü wielki, Jazacy, puszeza liczne, dlugie rozlogi 1i mocno rozrasta sie Ww ziemi, dlatego roslina ta w ogrodach nader do wy- gubienia trudna. Lodyga prosto-stojaca, na 2—3 a nawet 1 wiecé] stóp wysoka , gladka, nieco-brózdowana, pojedyneza lub cokolwiek galezista. Liscie korzeniowe i dolne lodygowe dwa razy troiste, to- jest glówny ich ogonek rozdziela sie na 3 czesci, a na kazdéj 3 znaj- 418 , PIECIOPRECIKOWA duja sie listki; te sa podluzne, spiczaste, ostro-pilkowane, w nasa- dzie czestokroó nierówne, z obudwu stron gladkie, na 2—3 cal. dlugie, a 1—1 /; cal. szerokie, srodkowy ogoneczkowy,boczne pra- wie bezogoneczkowe; lodygowe wyzsze troiste, a listki ich sa szczu- ple, prawie-lancetowate, najwyzsze przy kwiatach, pojedyncze, dro- bne. Baldaszki wiérzcholkowe z 12 do 30 wietkich promieni zlozone, bez pokryw i pokrywek. Kwiaty biale. Owoc Jajowato-eliptyczny, gladki, a kazda jego polówka na grzbiecie wypukla 1 5 zeberkami delikatnemi oznaczona. Miedzyzebra bezsmugowe. Plaszezyzna spojenia nieznacznie rowkowana, bezsmugowa. W niektórych oko- licach. Niemiec, liscie téj rosliny na pokarm uzywane bywaja. 136: CARUM. KARÓLEK. Brzeg kielicha niewyrazny. Platki foremne, przewrotnie- jajowate, wyciete, z podzialeezka, wgieta. Zgrubialos6 nad- owocowa przygnieciona. Szyjki krotkie, rozlozyste. Owoe Z boków nieco splaszezony, jajowaty lub podluzny, szyjka- - mi zwislemi uwienezony. Polówki owocowe 35 Zeberkami nitkowatemi, równemi opatrzone, z których boezne nad brze- giem uinieszezone. Plaszezyzna spojenia plaska, 2smugowa. Miedzyzebra jednosmugowe. Os owocowa wolna, w wierz- cholku widelkowato-rozdwojona. Ziarno waleowato-wypu- kle, z przodu plaskawe. 317. C. cARVvr: radice fusiformi, foliis bipinnatisectis, seg- ( K. PURpptuS !)) mentis infimis ramorum decussatis , omni- bus multifidis, involucro utroque nullo. JDC. Prodr. IV. 115. R. et Schult. VI. 414. Spreng. Syst. I. 887. Ejusd. Umbell. Prodr.p. 81. Hojfm. Umbell. p. 86, tab, I A fig. 25 et tab. IB fig. 20. Willd. Spec. L 1470. Enum. Berol. p. 321. Krock. St- les.n. 465. Pers. Syn. I. 823. Schlech. be- rol. 1. 164. BF. Comp. I. 395. Bess. Gal. I. 222, Carum carvi Lón. Suec. n. 260. PENTANDR I A. 419 Jacqu. Austr. tab. 393. Schk. Handb. tab. V1. Aschers. Pharmac. tab. I, f. 24. Lorek Flor. Pruss. t. 65, f. 342. Seseli Carum Scop. Carn. n. 361. Ligusticum Carvi Roth, Germ. II. 324. Apium Carvi Crantz, Austr. Ejusd. Umbell. p. 101. Seseli Carvi .DC. Flor. fran. n. 3420. Carum decussatum Gilib. Lithuan. n. 154. Hanyz polny: .Ca- rum Carvi Syren. stron. 418. Rosnie wszedzie nà lakach, pastwiskach, mie- dzach, w ogrodach. Niekiedy umyslnie sig hoduje. Kwitnie w maju. c et ?] Cala roslina zupelnie gladka. Korzenü pojedynezy, pionowy, pra- wie-wrzecionowaty, i dosy6 gruby. Lodyga prosto-stojaca, dwu- dzielnie-galezista, walcowato-kanciasta, rysowana, w $rodku wy- drazona, na !/,—1 lokieé6 wysoka, w górze nielicznemi, odleglemi opatrzona li$ciami. Liscie dlugo-ogonkowe, dwa razy pierzaste, listki ich przeciwlegle, najnizsze krzyzowo-osadzone, wszystkie zas na równowazkie, bardzo szczuple, $piczaste wciecia podzielone. Ogonki u dolu pochewkowato-wydete, pret otulajace; w ich nasa- dzie znajduja sie wcinane naksztalt li$ci przysadki. Najwyzsze liscie sa male, o wcieciach nielicznych. Baldaszki wiérzcholkowe i z ka- tów lisi wyrastajace, niewielkie, plaskie, z 5 do 10 promieni zlozo- ne. Pokrywy i pokrywki zadne; piérwsze niekiedy z jednego, dwóch lub trzech listków wloskowatych, odgietych, ütworzone. Kwiaty drobne, foremne, biale. Owoc jajowo-podluzny, po dojrzeniu bruna- tny, aromatycznego-smaku 1 zapachu, pod nazwiskiem karólku albo kminu polnego znajomy. Polówki Jego na grzbiecie wypukle , 5ze- berkowe; miedzyzebra Ismugowe. Plaszezyzna spojenia dwusmu- gowa (O uprawie kminu (": Oczapowski Gospodar. wiejsk. V. 142. Ogrodnictwo Zigry I. 65. Reichart, Ogrody warzyw. str. 236). (*) P. Oezapowski nazywa kminem; wlasciwy jednak kmin (Cumi- num Cyminum Zin.) jest zupetnie inna roslina, a która dziko w Egipcie i Etyopii rosnie; w Europie za$ tylko w krajach cieplejszych sie uprawia. 480 PIECIOPRECIKOWA 137. FOENICULUM. FANKUL (o. Brzeg kielicha nabrzmialy, niewyrazny, bezzabkowy. Pratki okraglawe, eale, zwinione, z podzialeezka prawie kwadratowa, w wiérzeholku cokolwiek wyeieta. Owoe ja- jowato-podluzny, w przecigeiu poprzeezném niemal-waleo- waty. Polówki Szeberkowe, oZeberkaeh troehe wystajaeych, tepo-grzbiecistyeh, z któryeh boezne ponad brzegiem umie- szezone i nieco-szérsze. Miedzyzebra lsmugowe. Pla- szezyzna spojenia 2smugowa. Ziarno prawie-pólwaleowate. Pokrywy i pokrywki Zadnue. 318. F. vurcanE: caule basi tereti, foliorum lacinüs line- (F. koper wloski) ari-subulatis elongatis, umbellis 18 —20- radiatis, involucro nullo. DC. Prodr. YV. 142. Hoffm. Umbell. p. 120, tab. I A, f. 18 e. BF. Comp. I. 386. Aschers. Pharmac. tab. 2, f. 23. Anethum Foeniculum Zn. Willd. Spec. I. 1469. Enum. Berol. p.321. DC. Flor. fran. n.3523. Pers. Syn. I. 323. Me- um Foeniculum .&. et Schult. VI. 433. Spren. Syst. Y 891. Ejusd. Umbell. Prodr. p. 92. Schlech. Berol. I. 167. Ligusti- eum Foeniculum Roth Germ. ll. 323. Crantz, Umbell. 5.82. Kopr wtoski: Foe- niculum Syren. stron. 911. Dziko ro$nie w polud. krajach Europy; u nas umy$lnie sig w ogrodach zasiewa. Kwitnie w lip- cu. d Ma lodyge walcowata, w górze galezista, zupelnie jak i cala roslina gladka, rysowana, do trzech stóp a nawet wyzéj dorastaja- (a) Tym wyrazem, w niektórych okolicach Augustow. gospodarze i ogrodnicy Koper wloski mianuja; w braku przeto innego, uzylem go za nazwisko rodzajowe. LU PENTANDRI A. 481 c3. Liscie dwa lub trzy razy pierzaste, tojest na liczne, bardzo szezu- ple. prawie-wloskowate, szydelkowato-$piczaste, sino-zielonawe wciecia podzielone. Ogonki ich w nasadzie pochewkowato-rozsze- rzone. Baldaszki obszerne, wiérzcholkowe, bez pokryw 1 pokry wek, z 15—96 promieni nierównych utworzone. Kwiaty zólte, fore- mne, a platki koronowe cale zwinione, i tylko w wiérzcholku bardzo nieznacznie wyciete. Owoc eliptyczno-lub podluzno-jajowaty, cokol- wiek szerszy niz grubszy, a kazda jego polówka nieco-splaszczona, Szeberkowa, o zeberkach tepych. Brózdy jedno-smugowe. Plaszezy- zna spojenia na brzegu rynienkowata, 2smugowa. Smak i zapach caléj roslipy, mianowicie kwiatów 1 owoców ]est przyJemny, slod- kawy, do anyzu podobny, i ziarnajé] czesto w miejsce ostatniego bywaja uzywane. (O hodowaniu kopru wloskiego: Ogrodnict. Zigry 1.52. Reichart, Ogrody warzyw. str. 339. (b)). 138. APIUM. SELERKY. Drzeg kielicha niewyrazny. Platki foremne, okraglawe, cale, z podzialeezka, bardzo krótka, tepa, i Seisle zwiniona. Zgrubialo$é nadowocowa przygnieeiona. Owoe okraglawy, - z boków Scis$niony, niemal-podwójny. Polówki Szeberkowe, o Zeberkach nitkowatyeh, rówuych, z których boczne nad brzegiem umieszezone. Miedzyzebra 1smugowe, zewnetrz- ne ezestokroó 2 —3smugowe. S owocowa szezeciniasta, nierozdzielona. Ziarno garbato-wypukle, z przodu plaskawe. Pokrywy i pokrywki Zadne. 318. A. GRAVEOLENS: glabrum , foliis pinnati-sectis, sumnis (S.zwyezajne) —trisectis, lobis cuneatis apice incisis | dentatis. JDC. Prodr. IV. 101. Flor. fran. n.9522. Willd. Spec.I. 1415. Enum. Derol. p. 322. Pers. Syn. Y. 824. R. et Schult. VL, 429. Spren. Syst. I, 890. C) Mylna tu przeciez czytam wiadomosé, jakoby koper wloski z na- sienia wlasnego zbioru przemienial sie w pospolity, którego , jak autor bezzasadnie mniema, jest tylko odmiana. Tom I. 61 482 PIECIOPRECHUIKOWA Hoffm. Umbell. p. 16, tab. VA, f. 8, e tab. VB, f. 4. Schk. Handb. tab. 18. Schlech. Berol. l. 166. BF. Comp. I. 401. Bess. Enum. Volhyn. p. 81. Lorek Flor. Pruss. tab. 66, fig. 34T. Seseli graveolens Scop. Carn. n. 360. Sium Apium Jeoth Germ. lI. 339. Selery dzikie rosna. w miejscach mokrych, bag- nistych, mianowicie w blizko$ci mórz, w wielu kra- jach Europy. Miedzy Bohem a Dniestrem znajdowa- ne przez p. Andrzejowskiego (Hys botanicz. 1 t. d.). Ogrodowe maja korzeü grubszy, bardziéj miesisty, i we wszyslkich eze$ciach wieksze sa od dzilich. Kwitna w lipe. sierpn. Lodyga prosto-stojaca, brózdowana, gladka, galezista, okolo dwóch stóp wysoka. Liscie pierzaste, o listkach ogonkowych, sze- rokich, ku nasadzie klinowato-zwezonych, nieco spicezastych,na dwie lub 3 klapki rozcietych, a kazda klapka jest nieregularnie wcinano- . zabkowana, o zabkach ostrych 1 pospolicie bialawym, krótkim sztyle- tem zakoüiczonych. Powierzchnie obiedwie lisci zupelnie sa gladkie i mniéj wiecé] lániace. Jodygowe maja listki szezuplejsze, dluzsze, i podobniez weinane. Najwyzsze sa pospolicie trójdzielne. Baldaszki liczne, niewielkie, z 10—18 promieni nierównych zlozone. Jedne z nich sa wiérzeholkowe, szypulkowe, drugie z katów liset wy- rastajace 1 prawie-bezszypulkowe. Pokryw i1 pokrywek nie ma. Kwiaty biale, a ich platki koronowe $a. okraglawe, foremne 1 kró- ciutka, tepa podzialeezka zakorezone. Owoc okraglawo-Jajowaty, z boków nieco splaszezony; kazda Jego polówka ma na grzbiecie pieé ostrych zeberek. | Miedzyzebra 2—3smugowe. —Plaszezyzna spojenia niemal plaska, 2—4 smugami oznaczona. Znaczniejsze od- miany selerów ogrodowych, sa: ewyczajne (Apium dulce) o lisciach wzniesionych, dlugo-ogonkowych, a których listki na 5 zwykle- klapek pilkowanych podzielone; rzepne (Ap. rapaceum) maja liscie rozlozyste, krótko-ogonkowe, o 3 listkach pilkowanych; korzen wielki okraglawy do rzepy podobny; Portugalskie (Ap. lusitanicum) których liscie korzeniowe 3klapkowe, lodygowe 5klapkowe i kar- * PENTANDI UA. 483 bowane. (O hodowaniu selerów: Kluk, ykec. Y. 45. Ogrodnict. Zi- gry I. 36. Strumillo, Ogrody pólnoc. wydan. 3, 1. 925. Reichart, Ogrod. warzyw. 231). 139. PETROSELINUM. PIETRUSZKA. Brzeg kielicha niewyrazny. Platki jajowato-okraglawe, Skrzywione, eale, w podzialeezke dluga. lancetowata, Spi- ezasta, wgieta, zwezone. Zegrubialosé nadowocowa krótka, stozkowata, drobniutko niewyraznie karbowana. Szyjki roz- lozyste. Owoc jajowaty, z boków scisniony, niemal podwój- ny. Polówki Szeberkowe, o Zeberkach nitkowatyeh, równych, Z któryeh boezne uad brzegiem umieszezone. Miedzyzebra Ismugowe. Plaszezyzna spojenia Zsmugowa. Os dwudziel- na. Ziarno garbato-wypukle, z przodu plaskawe. Pokrywy ogolne zadne, szezególne kilkolistkowe. 319. P. sarrvuM: caule erecto angulato, foliis lucidis, seg- (P. zwyezajna) mentis inferioribus ovato-cuneatis trifi- do-dentatis, superioribus lanceolatis in- tegriusculis, involucellis filiformibus. JDC. Prodr. IV. 102. Hoffm. Umbell. ; p. (8, tab. LÀ. f. €. .B.F. Comp. T. 400. Apium Petroselinum Lin. Willd. Spec. I. 1475. Enum. Berol. p. 322. Spreng. Syst. I. 890. .R. et Schul. VI. 429. DC. Flor. fran. n. 3521. Pers. Syn. I. 324. Schlech. berol. Y. 167. Aschers. Pharm. t. 2, f. 95. Apium vulgare Lamar. Flor. fran. Pietruszka ogrodna: Petroselinum, Apium hortense Syren. stron. 1065. Dziko rosnie na skalistych miejscach, w Sar- dynii, Grecyi, na Archipelagu. Do uzycia kuchenne- go w ogrodach sig pielegnuje. Kwitnie w lipcu, sier- pniu. gj 484- PIECIOPRECIKOWA Lodyga na dwie, trzy lub wiecéj stóp wysoka, galezista, glad- ka, smugowana, prosto-stojaca. Liscie dwa razy skladane; korzenio-- wych listki wieksze, jajowo-klinowate, 3klapkowe, wcinano-zabko- wane, a kazdy zabek w wierzcholku zwykle drobniutkim, bialawym sztyletem zakoüezony; z obud wu stron zupelnie gladkie i polyskuja- ce sie. Listki li$ci lodygowych crobniejsze, na szezuple, lancetowate wciecia podzielone, zreszta tamtym podobne; najwyzsze 3dzielne o dzialach szezuplych, równowazko-lancetowatych, zwykle zupelnie calych. Baldaszki niewielkie, na wiérzcholku lodygi i galezi osadzo- ne, szypulkowe, pospolieie bez zadnéj pokrywy: pokrywki za$ skladaja sie z kilku delikatnych, nitkowatych, wzniesionych, od szy- pulek krótszych listków. Kwiaty biale, a platki koronowe — okra- glawe, jajowate, odznaezaja sie w wiérzeholku szezupla, dluga, lan- cetowata podzialeezka. Owoce do selerowych podobne, lecz bar- dzié] Jajowate, a polówki ich na grzbiecie wypukle, gladkie, pieciu ieberkami niewyraznemi, odleglemi oznaezone. Brózdy 1smugowe. Plaszczyzna spojenia 2smugowa. O$ owocowa rozdwojona. Cala roslina ma mocny wlasciwy zapach. Znaczniejsze odmiany pietru- szki ogrodowéj, sa: kedzierzawa (Petr. crispum), odznacza sie li$ciem korzeniowym obszernym, kedzierzawo-fryzowanym. "etr. szero- kolisciowa. czyli holenderska. (Petros. latifolium), ma li$cie wielkie, ciemnozielone, bardzo dlugo-ogonkowe, o klapkach szerokich, nielicznych, weinano-pilkowanych; korzeá nader gruby, miesisty, stodkiego smaku (Ogrodnict. Zigry I. 32. Reichart, Ogrod. warzyw. str. 9111329. Strumillo, Ogrod. póln. wydan. 3. 1. 216). 140. OENANTHE. GAZUCHA. Brzeg kielieha 5zabkowy, trwaly, po okwitnieniu eokol- wiek zwiekszony. Platki przewrotnie-jajowate, wyciete, z po- dzialeczka, wgieta. ZgrubialoSé nadowocowa stozkowata. Owoe jajowo -podluzny, w przecieciu poprzeezném niemal waleowaty, szyjkami wzuiesionemi, dlugiemi, i zabkami kie- lieha uwienezony. Polówki Szeberkowe, o Zeberkach troche wypuklych, tepyeh, z których poboezne nad brzegiem umie- szczone i cokolwiek szersze. Miedzyzebra Ismugowe. 0$ owoceowa zadna. Pokrywy ogólne zwykle-Zadne; szeze- gólne wielolistkowe. PENTANDR I 4. : 485 320. O. PHELLANDRIUM: radicis fibris tenuibus fasciculato- (G. kortski koper) verticillatis, caule fistuloso divari- | cato-ramoso sulcato, foliis bitripin- natisectis, lobis ovatis divaricatis incisis, umbellis oppositifoliis bre- ve-pedunculatis exinvolucratis, fru- ctibus oblongis striatis pedicello- subbrevioribus. DC. Prodr.IV. 138. Flor.fran. n. 9439. B F. Comp. 1. 388. Spreng. Syst. I. 890. Ejusd. Umbell. Prodr. p.91. B.etSchult. VI. 425. Schlech. Berol. I. 166. Phellandrium aqua- ticum Lin. Willd. Spec. I. 1444. Enum. Derol.Y. 316. .Hoffm. Um- bell. p. 12 , tab. Y A, fig. 11 et tab. I B, f. 11. Pers. Syst. 1. 318. Bess. Gal. Y. 216. Schk. Handb. tab. 11. ' Aschers. Pharmac. tab. 2, f. 36. LLorek Flor. Pruss.tab. 69,fg. 332. Phellandrium fohorum ramificati- onibus divaricatis Lin. Flor. Suec. n. 252. Ligusticum Phellandrium - Crantz, Austr. p. 200. Ejusd. Um- bell. p. 83. — Roth , Germ. II. 321. Oenanthe aquatica Lamar. Enc. Wyrasta w wodach stojacych, blotnistych, mie- dzy kalmusem, w rowach, nad brzegami siawów, sadzawek, jezior 1 t. p. m. Kwitnie w lipe. sierp. Gt Korzern kolankowaty, cienkiemi kolo kolanek wlóknami okre- gowo-osadzony. 4odyga dorasta do 3 lub 4 stóp, ezasem nawet wyisza, prosto-stojaca, gladka, walcowata, brózdowana, we srodku w górnéj czesci wydrazona, rozlozysto-galezista. Liscie obszerne, gladkie, 2 razy skladane, a listki ich znacznie rozwarte, jajowate. 486 PIECIOPRECIKÓONYWN A wcinano-zabkowane, o wcieciach szezuplych, prawie-równowazkich. Baldaszki wiérzcholkowe 1 przeciwlistne, krótkoszypulkowe. | Po- krywy ogólne Zadne, szezególne zas$ skladaja sie z kilku (6—8) list- ków szezuplych, równowazkach, spiezastych, od szypulek krótszych. Kwiaty drobne, biale. Owoc Jajowo-podluzny, ku górze nieznacz- nie-zwezony, odznacza sie w wiérzcholku zabkami $piezastemi kie- licha. Polówki na grzbiecie wypukle, 5zeberkowe; boezne zeberka nieco szersze. Miedzyzebra jednosmugowe. Plaszezyzna spojenia 1 zeberkiem 1 dwiema smugami oznaczona. 141. CNIDIUM. BIEDRZYCZNIK. Brzeg kielieha niewyrazay. Platki przewrotnie-jajowate, wyciete, z podzialeezka wgieta. Owoc w przecieeiu poprze- czném niemal-waleowaty. Polówki jego -9zeberkowe, o ze- berkaeh równych, prawie-skrzydelkowato-bloniastych, z któ- rych boezue nad brzegiem umieszezone. Miedzyzebra 1smu- gowe. Plaszezyzna spojenia 2smugowa. Ziarne pólwaleo- wate. Pokrywy ezesto zadne. Pokrywki wrielolistkowe. Zbliza sie do nastepnego rodzaju, od którego rózni sie szeze- gólniéj Zeberkami owocowemi, bloniasto-skrzydelkowatemi i brzegiem kielieha niewyraznym. 321. C. vENosUM: caule tereti laevi stricto superne vix ra- (B. 2ylkowany) moso, foliis pinnatisectis, segmentis pin- nati-partitis, laciniis linearibus acutius- culis integerrimis trifidisve, involucro nullo aut oligophyllo, involucellis seta- ceis umbellulam aequantibus. DC... Prodr. 1V.: 152... BE, Comp. 382. Seseli dubium Spreng. Syst. I. 885. R. et Schult. VI. 399. Schlech. Berol. I. 163. JSchk.Handb. l. p. 211. Seseli venosum JZ/Joffm. Germ. l. 144. Seseli selinoides Bess. Cat. hort. Crem. .Enum. Volh. p. 18. PENTANDRI A. 48T Na lakach 1 w zaroslach, lecz rzadko (w Lubels.). Kwitnie w lipe. sierpn.. 2L Lodyga okolo !/ lokcia lub nieco wiecéj wysoka, gladka, wy- prostowana, pojedyneza,.w górze nieco galezista, pochewkami wy- detemi w nasadzie lisci otulona. Liscie dwa razy pierzaste, a listki ich sa szezuple, równowazkie, gladkie, pod spodem zylaste, zupel- nie cale lub 2—3 razy weiete. Baldaszki nieliczne, wiérzcholkowe, z 10 do 20 promieni zlozone, z których zewnetrzne dluzsze sa nie- co od wewnetrznych. W czasie dojrzewania owoców, promienie te $ciagaja sie czyli zblizaja sie do siebie, i tym sposobem baldaszek robi sie znacznie wkleslym. Ogólna pokrywa sklada sie z kilku szezuplych, szczeciniastych, odwinionych, od promieni baldaszka krótszych listków; czesto jednak wocale jéj nie ma; szezególna ma listki podobne lecz liczniejsze, szypulkom wyrównywajace i prosto- wzniesione. Kwiaty biale, odznaczaja sie dlugiemi, wloskowatemi, zwislemi szyjkami. Owoc prawie-kulisto-eliptyczny, a kazda jego polówka na grzbiecie jest wypukla, 1 5 zeberkami niemal-skrzydel- kowatemi, ostremi oznaezona. Miedzyzebra wklesle, Ismugowe. Plaszczyzna spojenia 1 zeberkiem 1 dwiema smugami oznaczona. 142. SESELI KOPROWNIK. Brzeg kielicha 5zabkowy, o zabkach krótkich, zgrubia- lych, lub niewyraznych. Platki przewrotnie-jajowate, w po- dzialeezke wgieta, zwezone, wyciete lub prawie-eale. Owoe owalny lub podluzny, w przecieciu poprzeczném niemal-wal- cowaty, szyjkaui odgietemi uwienezony. Polowki SzZeberko- we, 0 Zeberkach nieco wystajacych, nitkowatyeh, lub wy- niesionych, grubych, korowatyceh; boezue z nich nad brzegiem umieszezone i zwykle nieco szersze. Miedzyzebra 1smugo- we. Plaszezyzna spojenia 2smugowa. Nasienie prawie-pol- waleowate. Pokrywa zadua. Pokrywki wielolistkowe. 399. C. coroRATUM: caule striato simpliciusculo, petiolis (K. czerwonawy) | strictis vaginantibus, foliis decompo- sitis erectis, lobis confertis linearibus 488. PIECIOPRECIKOWA cuspidatis margine carinaque et ra- diis umbellae subpuberulis, involucro subnullo, involucellis margine mem- branaceis umbellulam aequantibus, fructibus glabris acute jugatis. DC. Prodr. IV. 147. Seseli annu- um Lin. Wild. Spec. l. 1460. R. et Schult. VI. 398. Spreng. Syst. 1. 885. Scop. Carn. n. 356. Krock. Siles. n. 459. Pers. Syn. 1. 321. Jacqu. Austr. iab. 55. Bess. Gal. l. 221. JEnum. Volh. p. 18. Schlech. Berol. Suppl. p. 248. Sesel bienne Crantz, , Austr. p. 204. Umbell. p. 93. Selinum di- midiatum JD C. Flor. fran. n. 3492 et Suppl. p. 503. Carum simplex Willd. Spec. l. 1470. Sium annuum Roth Germ.ll. 337. Seseli purpureum. Gi- lib. Lith. n. 150. Przytrafia sig na suchych, wzgórkowatych 1a- kach, w zaroslach. Kwitnie w sierpn. wrzeSniu. gj Korzet prawie-pojedynezy, brudno-zóltawy, twardy, dwuletni; dlatego nazwisko gatunkowe Linneusza zmienit Dekandol. Lodyga okolo 2 stóp wysoka, wyprostowana, albo calkiem pojedyncza, albo w wyiszéj czesci nieco rozgaleziona, twardawa, walcowata, gladka, rysowana, w górze pod baldaszkiem do$6 glebokiemi oznaczona brózdami. Ogonk li$ciowe w pochwy rozszerzone, proste, na brze- gu blonkowate i suche, scisle do lodygi przystajace, lecz nie dokola takowa otulajace. Liscie podniesione, 2 razy pierzaste; listki zwy- kle 3razy. wciete, o weieciach stulonych, szezuplych, równowagzkich, (zaledwie !/ lin. szer.), w wiérzcholku króciutko-sztyletowatych, gladkich. Dolne liscie obszerniejsze i maja weiecia licznieJsze, wyZ- sze za$ o wcieclach nielicznych 1 wezszych. Baldaszki osadzone sa na wiérzcholku lodygi i galezi, jesli te sie zuajduja; skladaja sie od 20 do 40 promieni delikatnie omszonych. Pokrywa ogólna za- dna; szczególne wielolistkowe, o listkach szezuplych, równowazko- PENTANDRI A. 489 lancetowatych, $piezastych, po brzegach blonka obwiedzionych, od szypulek krótszych lub im prawie-równych. Kwiaty drobne, biale. Owoc podluzny, gladki, zeberkami wydatnemi, ostremi oznaczony. Cala ros]ina, mianowicie podezas dojrzewania owoców, Jest brudno- purpurowa, szczególniéj lodyga, promienie 1 owoce tym kolorem sie odznaczaja. 143. LIBANOTIS. OLESNIK. Wszystkie eechy jak w rodz. Sese, leez zabki kie- lieha szezuple, przedluzone, szydelkowate, kolorowe, opada- jace. Owoe omszony. Pokrywy i pokrywki wielolistkowe. 323. L. vuraanrs: caule sulcato, foliis bipinnatisectis , seg- (O. pospolity) mentis inciso-pinnatifidis, infimis decus- satis, laciniis lanceolatis, fructibus ova- to-oblongis villosis. JDC. Prodr. IV. 150. Athamantha Libanotis Li. Wild. Spec. Y. 1400. Eum. Berol. p. 801... et Schult. VI. 488. Spreng. Syst. 1. 899. Ejusd. Um- bellif. Prodr. p. 191. .DC. Flor. fran. m. 3481. Roth Germ. II. 313. Jacqu. Austr. tab. 392. Pers. Syn.T. 310. Hoffm. Germ. IL 132. Bess. Gal. 1. 207. Lorek Flor. Pruss. tab. 60, fig. 320. Athamantha fo- Iis bipinnatis planis, umbella hemisphae- rica, seminibus hirsutis Zn. Flor. Suec. n. 240. | Seseli Libanotis Koch. Umbell. p. lll. BF. Comp.l. 384. Libanotis daucoides Scop. Carn. n. 317. Atha- mantha condensata et sibirica Zm. Willd. Przytrafia sig na. suchych lakach, w zaroslach (w Mazow. Lubels. Plock.). Kwitnie w lipe. sier- pniu. 2][ Tom I. 62 490 PI&KCIOPRECIEGWA Ma lodyge prosta, cokolwiek galezista, brózdowana i prawie- kaüciasta, gladka lub lekko-omszona, ezesto na dwa przeszlo lok- cie wysoka. Liscie wielkie, plaskie, dwa razy pierzaste, a listki ich podluzne, szerokie, z obudwu stron gladkie, pod spodem bledsze, twardawe, pierzasto-weinane, o wcieciach lancetowatych, $picza- stych; najnizsze listki krzyzowo okolo glównego ogonka osadzone. Baldaszki wielkie, $ci$nione, wypukle, prawie pólkuliste, po okwi- tnieniu plaskie. Ogólna pokrywa sklada sie z listków szezuplych, niemal-równowgazkich, spiczastych, odwinionych, znacznie od pro- mieni krótszych; takiez same listki, lecz nieco mniejsze, 1 szezegól- nq pokrywe tworza. Owoce jajowato-podluzne, mniéj wiecéj om- szone, maja Zeberka wydatne, ostro-grzbieciste, 1 brózdy glebokie, Ismugowe. 144. CORIANDRUM. KOLENDER. Kielich 3zabkowy, o zabkach.spiezastych, nierównych, trwalych. Platki przewrotnie-jajowate, wyciete, z podziale- czkaq wgieta; zewnetrzne wielkie, promieniste, 2klapkowe. Owoc kulisty, TOzeberkowy, po dojrzeniu z trudnoscia, roz- dzielajaey sie. Polówki pólkuliste, na grzbiecie wypukle, 5 Ze- berkami przygnieeionemi, pogietemi , i 4 Zeberkami bardziéj wystajacemii ostrogrzbiecistemi oznaezone. Brózdy bezsmu- gowe. Plaszezyzna spojenia Z2smugowa. OS szezeciniasta, po Srodkü wolna, 2dzielna, w nasadzie za$ i w wiérzcholku do polówek przyrosla. Ziarno z przodu wydrazone i blonka wolua, okryte. Zgrubialosc nadowocowa stozkowata; pokry- wa ogólna Zadna; szezególne polówkowe. 324. C. saTIVUM: caule tereti, foliis decompositis lucidis, (K. ogrodowy) foholis linearibus obtusiusculis. R. et Schult. VI. 448. .B.F. Comp. I. 364. DC. Prodr. IV. 250. Flor. fran.n. 3434. Willd. Spec. 1. 1448. Enum. be- rol.p. 31V. Spreng. Syst.Y. 898. Ejusd. Umbellif. Prodr. p. 20. .Hoffm. Umbell. PENTANDHRI! A. 491 p. 189. tab. titul. f. 14, 15. Pers. Syn.l. 319. Bess. Gal.l. 218. Roth Germ. Il. 346. Schk. Handb. t. 12. Aschers. Phar- maé. tab. lf. 18. Koryander: Corian- drum Syren. stron. 449. Pochodzi wlasciwie ze Wschodu; dzi$ w polud. Francyi, Wloszech, 1 innyeh cieplejszych Europy krajach dziko wyrasta. Dla aromatycznych nasion wszedzie w ogrodach zasiewany bywa. Kwitnie w lipc. sierpn.. (3) Ma lodyge walcowata, gladka, rysowana, galezista, na póltora lokcia lub nieco wiecéj wysoka. Liscie gladkie, polyskujace sie, dwa lub 3 razy skladane; dolnych listki sa szersze, jajowate lub prawie okraglawe,na obwodzie weinano-zabkowane, wyzsze za$ wszystkie maja listki na liczne, szezuple, równowazkie, odlegle wciecia po- dzielone. Baldaszki male, szypulkowe, na wiérzcholku galazek i lodygi osadzone, skladaja sie ze 4 do 8 promieni nierównych. Po- krywy ogólnéj zwykle nie ma, czasem jeden tylko listek szezuply, równowazki, ja stanowi; szezególne pokrywki skladaja sie z dwóch lub 3 listków, równowazko-lancetowatych, nierównych, od szypu- lek krótszych. Kwiaty biale, nieliczne, zewnetrzne wieksze, niefo- remne, maja platki gleboko-rozdwojone. Owoc po dojrzeniu bru- natny, kulisty, szyjkami 1 kielichem uwiericzony. Kazda-z jego poló- wek (na które z trudnoscia sie rozdziela) jest pólkulista, na grzbiecie wypukla i 4 zeberkami ostro-grzbiecistemi oznaczona, miedzy któ- remi znajduja sie niewyrazne, plasko-przygniecione i znacznie po- giete Zeberka; z drugié] strony, czyli na plaszezyznie spojenia, jest wydrazona, i blonka delikatna, prawie-pajeczynowata okryta, w któ- réj znajduja sie dwie zóltawe, cokolwiek lukowato-skrzywione, po obu koricach Spiczaste smugi. Swióza roslina odznacza sie odrazli- wym, pluskwianym. odorem; lecz dojrzale jéj nasiona maja smak i zapach wlasciwy, przyjemny, aromatyczny (Reichart, Ogrody wa- - rzyw. 393). 145. CICUTA. SZALEJ. Brzeg kielicha Szabkowy, listeezkowaty. Platki prze- wrotnie-serco wate, zpodzialeezkq wgieta. 0 woe okraglawy, 492 PIECIOPRECIKOWA Z boków Seisniony, podwójay. Polówki Szeberkowe, o Ze- berkach plaskawych, równyeh, z któryeh boezne nad brze- giem polozone. Brózdy jednosmugowe. Plaszezyzna spo- jenia 2smnugowa, o smugach pod blonka umieszezonych. Os dwudzielna. Ziarno w przecieeiu poprzeezném waleowate. Pokrywa pospolieie Zadna, pokrywki wielolistkowe. 325. C. viROSA: radicis trunco cavo septis transversalibus (S. jadowity) celluloso fibris cylindraceis verticillato-fas- ciculatis, foliis tripinnati-sectis, segmentis lanceolatis serratis, umbellis oppositifo- lis et terminalibus. 9 029 Prot 0 99-5 Walls Specs T. 1445. Enum. Berol. p. 316. Spren. Syst. L 894. Ejusd. Umbell. Prodr. p. 19. R. et Schult. VY. 452. Hoff m. Umbell. p. 119. Krock. Siles. n. 442. Bess. Gal. I. 216. Pers. Syn. I. 318. Schlech. Berol. Y. 167. BF. Comp. 1. 402. Schk.Handb. tab. 71. Lorek Flor. Pruss. tab. 63, fig. 333. Cicuta umbellis folio oppositis, petiolis marginatis obtusis Lin. Flor. Suec. n. 258. Cieutaria aquatica DC. Flor. fran. m. 3438. Coriandrum Cicuta fioth Germ. p. 347. Cicuta cellulosa Gilib. Lih. n. 152. Cicuta aquatica Lin. Flor. Lapp. 103. Wyrasta na lakach mokrych, bagnistych, w ro- wach, na stawach, miedzy kalmusem. Kwilnie w lip- - eu, siérpniu. ^]. Glówny korzeii téj rosliny jest wielki, gruby, zewnatrz brunat- ny, w $rodku zóltawy, i $cianami poprzecznemi na liczne, wazkie, komórki podzielony. Wlókna jego sa walcowate, okregowo w wiaz- kach osadzone. £odyga na 2—4 stopy wysoka, prosto-stoJaca, wal- cowata , calkiem gladka jak i wszystkie inne czesci téj rosliny, nie- PENTA ND R I! A. t 493 znacznie rysowana, wewngatrz wydrazona, galezista. Lis$cie wielkie, 2 |ub 3 razy pierzaste, o listkach lancetowatych lub prawie równo- wazko-lancetowatych, $piczastych, ostro 1 dosé regularnie pilkowa- nych, nieco-polyskujacych sie, sSwiatlo-zielonego koloru, od 2 lin. do !/, cal. szerokich, a 1—3 cal. dlugich. Baldaszki wiérzcholkowe i boczne lisciom przeciwlegle; skladaja sie z 15 do 95 promieni. Ogólnéj pokrywy zazwyezaj wcale nie ma, niekiedy jeden tylko szezuply, równowazkilistek w jéj miejscu daje sie widziéc. Szceze- gólne skladaja sie z wielu listków bardzo wazkich, szczeciniastych, mniéj wiecéj zwislych, szypulkom prawie-wyrównywajacych. Znaj- dowalem czasem indywidua majace pokrywe ogólna, zlozona z 5 lub 6 listków szerokich, lancetowatych, mniéj wiecéj spiczastych, na brzegu nieforemnie-weinano - pilkowanych i zwislych; pokrywki za$ z kilku podobnychze listków lecz mniejszych byly utworzone. Kwiaty biale, drobne. Owoc okraglawy, z boków $cisaiony, a po- lówki jego prawie pólkuliste, na grzbiecie 5zeberkowe, o zeberkach tepych; boczne z nich sa nieco szérsze. Brózdy jednosmugowe. Plaszezyzna spojenia dwiema smugami oznaczona. Roslina ta szale- niem takze zwana, do trujacych nalezy; mianowicie Jé] brudno-zól- tawy sok z korzenia wyplywajacy, niebezpiecznym jest dla ludzi i zwiérzat. Suche j6] ziarna za roztarciem zapach kminu wydaja. 146. AETHUSA. A2LEKOT. Brzeg kielicha niewyrazny. Platki przewrotnie-jajowate, z podzialeezka, wgieta, zewnetrzue prawie-promieniste.. Üwoc jajowo-kulisty. Polówki Szeberkowe, o Zeberkach wydatnych, zgrübialyeh, ostrogrzbieeistych, zpomiedzy których boeczne nad brzegiem umieszezone , nieco-szérsze , i brzezkiem pra- wie skrzydelkowatym opasane. Miedzyzebra 1smugowe. Na plaszezyZnie spojenia smug dwie, lukowato-skrzywio- nych. Ziàrno pólkuliste. 0$ owocowa wloskowata, az do na- sady rozdwojona. Pokrywy Zadne, pokry wki 3listkowe, je- duostronne, zwisle. : 326. À. CYNAPIUM: foliorum laeinus obtusiusculis, umbel- (D. pospolity) lae radüs subaequalhbus, involucro 494 PIECIOPRECIKONWA nullo, involucelli foliolis 3 umbellula longioribus, vittis commissurae basi subdistantibus. JDC. Prodr. IV. 141. Flor.-fran. n. 39436. Wild. Spec. Ll. 1446. Enum. Berol. p.. 317. Spreng. Syst. I. 894. Hoffm. Umbell. p. 9, tab. Y A. f. 5. KR. et Schult. VI. 454. Scop. Carn. n. 939. Krock. Siles. n. 448. Pers. Syn. 1319. Bess. Galic. . 911. ScAMech. DBerol.1.168. BF. Comp.1. 385. Lorek Flor. Pruss. t. 68, fig. 334. Corian- drum Cynapium Crantz, Austr. p. 211. Roth Germ. YI. 846. Aethusa Cyna- pium in. Suec. n. 254. Schk. Handb. iab. (2. Cicuta minor, petroselino-Ssi- - milis Vaill. Paris. p. 31. W ogrodach przy plotach, migdzy warzywem bardzo pospolita. Kwitnie w lipc. sierpn. (*) Cala roslina zupelnie gladka. Korzeü jéj wrzecionowaty, poje- dynczy lub nieco-galezisty, pionowy, bialy, nieprzyjemnego, odu- rzajacego zapachu. «Lodyga prosto-stojaca, /; —2 stóp wysoka, wal- cowata, rysowana, prawie dwudzielno-galezista, w Srodku wydra- iona. Li$cie z wierzchu ciemnozielone, bez polysku , pod spodem bledsze i lániace sie, 2 lub 3 razy skladane, a listki ich klinowate, mniéj wiecéj zbiegajace, pierzasto-weinane, czyli na szezuple, lan- cetowate, nieco-Spiczaste, nierówne wciecia podzielone. Ogonki lis- ciowe pólwalcowate, rynienkowato-wydrazone, a ich nasada roz- szerza sie w pochewke, któréj brzeg, btonka biala, szeroka, wpól- przezroczysta opasuje. Baldaszki wiérzcholkowe i przeciwlistne dlugo-szypulkowe, plaskie , wietkie, z 8—16 nierównych promie- ni zlozone. Pokrywy ogólnéj nie ma, przy zewnetrznéj zas stronie kazdego szezególnego baldaszka, znajduje sie pokrywka, zlozona ze trzech szezuplych, lancetowato-równowazkich, ku nasadzie zwe- Lonych, mniéj wiecéj $piczastych, zwislych, i od szypulek znacznie dluzszych listków. Po tych polówkowych, 3listnych pokrywkach, | PENTANDRI A. 495 bardzo latwo te ros$line mozna od innych jéj podobnych odróznié. — Kwiaty biale, foremne, nieco-promieniste. Owoce jajowo-kuliste, w wiérzcholku troche zwezone, okolo póltory lini dlugie. Kazda polówka owocowa na grzbiecie jest wypukla, 1 pieciu wydatnemi, zerubialemi zeberkami oznaczona, z których boczne niemal skrzy- delkowate. Miedzyzebra Ismugowe. Plaszezyzna spojenia ma po $rodku zeberka, a z kazdéj jego strony znajduje sie po jednéj skrzy- wionéj smudze. Wszystkie czesci téj rosliny, a mianowicie jéj ko- rzei, wewnatrz zazyte, sprawuja odurzenie, nudote, bóle w zoladku a nawet 1 $mieré zrzadziéó moga. 147. DAUCUS. MARCHEW. Brzeg kielicha 5zabkowy. Platki przewrotnie-jajowate, wyciete, z podzialeezka, wgieta, zewnetrzne zwykle promie- niste i gleboko-rozdwojone. Owoe na grzbiecie nieco splasz- ezony, jajowaty lub podluzny. Polówki 5 Zeberkami nitkowa- temi, szezecinkowatemi oznaezone; 3 z uich Srodkowe na grzbiecie, dwa boczne na plaszezyzuie spojenia*umieszezone; próez tego na kazdéj znajduje sie Zeber 4 równych, bardzié; wystajacych. Kazde pojedynezym rzedem koleów ezyli dlu- gicli szezecin, w nasadzie lekko-zezepionych, osadzone. Mig- dzyzebra Ismugowe. Ziarno z przoiu plaskawe. Pokrywy i pokrywki wielolistkowe, piérwsze pierzasto-weinane, dru- ' gie cale lub Jsieezne. 327. D. canora: caule hispido, foliis 2—93 pinnatisectis, (M. zwyczajna) segmentis pinnatifidis, laciniis lanceola- ! tis cuspidatis, involucri foliolis pinnati- fidis umbellam subaequantibus , aculeis fructus oblongo-ovalis diametro aequa- libus. DC. Prodr. IV. 211. Flor. fran. m. 3500. Spreng. Syst. l. 891. Willd. Spec. I 1389. ZEnum. Berol. p. 304. .R. et Schult. VI. 478. Hoffm. Umbell. p. 63, D 496 /« PIECIOPRECIEOWA tab. Y A. f. 10, et tab. títul. f. 1. Ejusd. Flor. Germ. Y. 130. Pers. Syn. Y. 300. Dess. Gal. Y. 208. ,Schlech. Berol. Y. 169. BF. Comp. Y. 358. Lorek Flor. Pruss. tab. 59. fig. 9314. Daucus Carota Ln. Schk. Handb.tab. 61.. Aschers. Pharmac. tab. I. fig. 21. Daucus seminibus hispi- dis Lin. Flor. Suec. n. 231. Caucalis Carota, Crantz, Umbell. p. 118. Dau- cus vulgaris Vaill. Paris. p. 46. Mar- chew swojska: Siser luteum Syren. stron. 1062. Rosnie na polach,. miedzach, lakach suchych, kolo dróg, na wzgórkach, ezasem w gajach; lubi mianowicie ziemie gliniastg.— Kwitnie w lipcu, sier- pni. g* Korzen ostrokregowy,' tojest ku dolowi zeszezuplony, zazwy- czaj pojedynezy, dlugi, pionowy, w dzikiéj odmianie twardy 1 nie- mal-drzewiasty, brudno-zóltawy, bez smaku; w ogrodowéj miesisty, zgrubialy, zólty lub pomarartczowy, bardziéj lub mniéj stodki. o- dyga dorasta 1—3 stóp lub nieco wyzéj, galezista, walcowata, bróz- , dowano-rysowana 1 krótkiemi, szorstkawemi wlosami okryta. Liscie takze mniéj wiecé] kosmate, czasem jednak prawie zupelnie glad- kie, 2— 9 razy piérzaste, a woiecia listków sa liezne, szezuple, ró- wnowazkie, 1 $piczaste. Baldaszki wiérzcholkowe i boczne szypulko- we, z lieznych, gestych promieni utworzone, w czasie kwitnienia plaskie 1 rozwarte, po okwitnieniu mianowicie w porze dojrzewa- nia owoców, $cisnione 1 wklesle. Pokrywy ogólne wielolistkowe, a kazdy ich listek jest piérzasto-weinany, o wcieciach szezuplych, równowazkich, $piczastych. Pokrywki maja listki pospolicie na trzy czesci rozdzielone. Kwiaty drobne, biale lub blado-zóltawe, a w sa- mym $rodku baldaszka znajduje sie czesto odmiennego ksztaltu miesisty, brudno-purpurowy, plonny kwiatek. Owoc podluzno-ja- jowaty a kazda jego polówka na grzbiecie jest nieco wypukla, i cztérema wydatnemi zebrami oznaczona; kazde takie zebro ma na sobie pojedynezy rzed szezecin czyli kolców, prostych lub w wiérzchol- PENTANDRIA -. 491 ku nieco zgietych, w nasadzie blonka polaczonych. Miedzy niemi znajduja si; Zeberka mniejsze, nitkowate, malo-wydatne, króciut- kiemi i rzadkiemi szczecinkami osadzone; na grzbiecie jest ich trzy, a dwa na plaszezyznie spojenia (O hodowaniu marchwi ogrodowéj: Ogrodnici. Zigry. Y. 91. Reichart Ogrod. warzywne 191. Strumillo, Ogrod. pólnoc. wydan. 3, Y. 200. .Pamietnik: roln. technologicz. IV. 31. Oczapowski, Poczatki Gospodar. Bürgera. M. 170). 148. CAUCALIS. WZOCZYDZO. Kielich 5zabkowy, o zabkaeh jajowo-lancetowatych, nie- równych. Platki przewrotuie-jajowate, wyciete, z podzialeez- ka, wklesla, zewnetrzne promieniste, wieksze, gleboko-roz- dwojone. Owoe z boków nieco-splaszezony; polówki jego Ozeberkowe, 0 Zeberkach nitkowatych, szezecinkami lub kol- cami najezonych; trzy z nich posrodkowe na grzbiecie, a dwa boczne na plaszcezyzuie spojenia umieszezone; próez tego na kazdéj 4 znajduje sie Zeber bardziéj wystajacych, koleami duzemi uzbrojonyeh. Smugi w miedzyzebrach. pojedyneze, a'na plaszezyzuie spojenia podwójne. Os owocowa szezeci- niasta, tega, ww wiérzcholku rozdwojona. —Ziarno zwinione lub po brzegach zgiete.. Pokrywa ogólna Zadna lub 1listko- wa; szezególue 3—6listkowe, o listkach laucetowatyeh, od- stajacych. 928. C. nAUCOIDES: caule glabro, basi vaginisque pilosis, (W. polne) folis bipinnatifidislacinulis abbrevia- tis acutiusculis, umbellis oligocarpis , involucro nullo, aculeis fructus apice hamatis. DC. Prodr. IV. 216. Flor. fran. n. 3508. Willd. Spec. I. 1384. Enum. Berol. p. 302. .R. et Schult. VI. 466. Spreng. Syst. I. 896. Hojfm. Umbell. p. 56, tab. Y A fig. 14. Ejusd. Flor. Tom I. 63 498 PIECIOPRECIKOVWA Germ. l. 129. Krock. Siles. n. 404. Jacqu. Austr. tab. 151. Roth Germ. II. 305. Pers. Syn. I. 306. Bess. Gal. I. 202. ;Schlech. Berol. p. 169. BF. Comp. I. 360. Caucalis leptophylla Lam. Enc. Scop. Carn. n. 309. Schk. -Handb. tab. 61. Miedzy zbozem, szezególnié] na polach gliniastyeh - (w Krakow. Sandomir. Lubels.). Kwitnie w czerwc. lipeu. (3) | Jest roslina najwiecé] 10—12 cali dorastajacg. Korzeü ma po- jedynezy; lodyge kaüciasto-rowkowana, w górze gladka, u dolu drobnemi, bialawemi, rzadkiemi szezecinkami okryta 1 d wudzielnie prawie od nasady rozgaleziona, o galeziach rozpierzchlo-rozlozy- stych. Liscie dwa razy piérzasto-sieczne, a wcicecia ich drobne, krót- kie, nieco-spiczaste, wloskami maleükiemi, rzadkiemi, gdzieniegdzie porosle. Ogonki lisciowe rozszerzone w pochwe, na brzegu blon- ka opasana, a w nasadzie wloskami bialemi, skupionemi | pokryta. Baldaszki wiérzcholkowe 1 przeciwlistne niewielkie, z dwóch lub 3 promieni zgrubialych i sztywnych, pospolicie zlozone. Pokrywy ogólnéj wcale nie ma, a szczególna sklada sie ze 3—39 lanceto- watych, $piczastych, od szypulek krótszych, na dól nieco odchy- lonych listków. Kwiaty drobne, nieliczne, biale lub czerwonaw e. Po okwitnieniu w kazdym szezególnym baldaszku dwa tylko lub 3 daje sie widziéé owoców. Te sa wielkie (blizko pól cala dlug.), jajowo-podluzne, kazda ich polówka na grzbiecie jest. wypukla, iodznacza sie cztérema wydatnemi, grubemi, rowkiem wpodluz oznaczonemi Zebrami; kazde ma na sobie dlugie, w nasadzie zgru- biale, w wiérzcholku cokolwiek haezykowato-skrzywione, zóltawe kolee; prócz tego wezsze 1 mniéj wydatne znajduja sie zeberka ko- loru ciemniejszego, z których trzy na grzbiecie pomiedzy tamtemi, a dwa po bokach ponad brzegiem plaszezyzny spojenia umieszczo- ne; na wszystkich krótkie 1 delikatniejsze sa kolce. Plaszczyzna spojenia po $rodku dosyé glebokim, podluznym rowkiem przedzie- lona. O$ owocowa ztezata, szczeciniasta, splaszezona, w wiérzchol- ku rozczepana. PENTANDHR I 4. 499 149. TORILIS. KZOBUCZKA. Zabkow kielichowych 5, trójkatno-lancetowatyeh, Spi- ezastych, trwalych. — Platki przewrotnie-jajowate , wyeiete, z podzialeezka, wgieta, zewnetrzue wieksze dwuklapkowe. Owoe owalny, zboku S$eisniony. Polówki 5 Zeberkami szeze- cinkowatemi oznaczone, z któryeh 3 posrodkowe na grzbie- cie, a dwa boczne na plaszezyZu:e spojenia umieszezone ; prócz tego znajduja sie niewyraZue Zebra, muóstwem koleów ezyli szezecinek cala, wklestosé miedzyZebrowa, zajmujacych, okryte. MiedzyZebra Ismugowe. OS nitkowato-szczeciuia- sta, w wiérzcholku rozdwojona. Ziarno po brzegach zeiete. Pokrywy 1—listkowe; pokrywki 5—Slistkowe, o listkach lancetowatych, rzesowatych, przytulonych. 329. 'T. ANTHRISCUS: umbellis longe pedunculatis 5— 7ra- CK. pospolita) ^ diatis, involucri foliolis 4—5 lineari- subulatis, aculeis fructus rigidis api- ce non glochidiatis latitudine duplo- brevioribus. DC. Prodr. IV. 218. Spreng. Syst. I. 898. Umbell. Prodr. p. 24. .R. et Schult. VI. 482. .Hoffm. Umbell. p. 51, tab. LÀ fig. 18, et tab. T D fig. 35. Schlech. Berol. Y. 1710. .B.F. Comp. I. 362. Tordyhlum Anthrseus Lm. Jacqu. Austr. tab. 261. Schk. Handb. tab. (9, n. 623. "Tordylium umbella conferta, foliolis ovato-lanceolatis pin- natifidis Lin. Flor. Suec. n. 236. Cau-. calis Anthriscus Willd. Spec. I. 1888. Enum. Berol. p. 303. DC. Flor. fran. n. 991l. Hoffm. Flor. Germ. I. 130. Pers. Syn. l. 306. — Bess. Gal. Y. 202. 500 PIECIOPRECIKOWA, Scop. Carn. n. 341. Roth Germ. V. 309. Lorek Flor. Pruss.t. 59, f. 313. Caucalis arvensis echinata parvo flo- re et fructu. Vaill. Paris. p. 31. Wyrasta w gajach, zaroslach, w ogrodach, ko- lo plotów. Kwitnie w lipe. sierpn. (*) Ma korzeüt pojedynezy, lub nieco galezisty, ku dolowi szezuplej- szy. Lodyge okolo 3 lub 4 stóp wysoka, prosto-stojaca, szczupla, walcowato-kariciasta, rysowana, drobniutkiemi zadziorkami okryta, tak iz w dotknieciu szorstka sie byé ukazuje. Galezie nieliczne , do góry wzniesione i podobniez szorstkie. Liscie d wa razy pierza- ste, ciemno-zielone, z obudwu stron tak jak 1 ogonki wloskami przy- tulonemi, szaremi, znacznie szorstkiemi porosle. Listki jajowo-lan- cetowate, szerokie, pierzaste, glebiéj lub plycé] weinano-pilkowane; wiérzcholkowy listek znacznie jest przedluzony, lancetowaty lub prawie równowazko-lancetowaty, bardziéj Spiczasty, zreszta do tamtych podobny. Baldaszki wiérzcholkowe i przeciwlistne, dlugo- szypulkowe , plaskie; skladaja sie z 9—9 krótkich, nierównych, ste-' zalych i szezecinkami. drobnemi do góry skierowanemi | poroslych, promieni. W ogólné] pokrywie jest zwykle od 3 do 5 listków szezu- plych, równowazkich, szydelkowato-spiezastych, do promieni przy- tulonych 1 od. nich znaceznie krótszych. Szezególne baldaszki maja takze pokrywki, z 5 lub nieco wiecéj listków wzniesionych, szeze- ciniastych, szypulkom prawie-równych, zlozone. Kwiaty biale, lub zewnatrz mniéj wiecéj ezerwonawe. Glówki pylkowe fioletowej. Owoc owalny lub jajowaty, okolo 17/; lin. diugi; polówki jego na grzbiecie wypukle i tak gesto drobnemi, szczeciniastemi, nieco-skrzy- wionemi kolcami okryte, iz prawie dojrzéé zeber 1 zeberek nie mo- na. Plaszezyzna spojenia w ksztalcie glebokiego rowka wydrazona. Szezecinki na owocach ezesto bywaja brudno-fioletowe. 150. CHAEROPHYLLUM. SWIERZABEK. Drzeg kieleha niewyrazny. Platki przewrotnie-jajowate, Wyciete, z podzialeezka, wgieta. Owoe eliptyezuo-podluzny, ku wierzeholkowi nieco stozkowato-zwezony, bezdziobkowy, po bokach splaszezony lub SviSniony. Polówki jego 5 Zeber- PENTANDHRI A. 501 kami równemi, tepemi oznaezone, z których boczne ponad brzegiem umieszezone. Plaszezyzna spojenia glebokim prze- dzielona rowkiem, 2smugowa. Miedzyzebra 1smugowe. Os szczeciniasta, twardawa, w wiérzeholku rozidwojona. Ziarno waleowato-wypukle, w przecigeiu poprzeezném pólksiezyco- we. Pokrywa ogólna Zadna, szezególna. wielolistkowa. 330. C. pursosuw: radice turbinata , caule inferne retror- (S. glówkowy) ' sum hirto superne glabro, foliis supra- decompositis , infimis ad petiolos pilo- - siusculis, superioribus glabris, laciniis multifidis linearibus, involucellis gla- bris euspidatis, stylis brevibus divari- catis. | JDC. Prodr. IV. 225. Flor. fran. Suppl. p. 505. Willd. Spec. I. 1458. Enwmn. Berol. p. 883. .Hoffm. Umbell. $. 35. Ejusd. Plor. Germ. l. 142. Jacqu. Austr. tab. 53. Pers. Syn. 1. 320. Bess. Gal. I. 219. .B.F. Comp. I. 404. Lorek Flor. Pruss. tab. 64, jig. 331. Myrrhis bulbosa Spreng. Syst. I. 902. Jjusd. Umbell. Prodr. 29. Fi. et Schult. VL513. Schlech. Berol. I. 171. Scan- dix bulbosa oth Germ. II. 318. Przytrafia sig w zaroslach, w gajach, czasem w ogrodach, przy plotach. Kwitnie w czerweu, lip- (BU er Korzeü gruszeczkowaty, tojest w górze zgrubialy, ku dolowi cienszy, miesisty, bialawy, slodkawego smaku. «Lodyga na 2 lub 3 lokcie wysoka, prosta, walcowata, wydrazona, w górze calkiem gladka, sinym pylkiem okryta, w nizszéj czesci wlosami na dól zwislemi, na gruczolkach czerwonawych osadzonemi okryta, w gó- rze galezista, przy kolankach nabrzmiala, niekiedy tu 1 owdzie plam- kami brudno-purpurowemi opatrzona. Liscie 3 razy skladane, o list- 502 PIECIOPRECIKOWA *ach pierzasto-weinanych, woieciach równowazko-lancetowatych, Spiczastych. Tak ogonki jako 1 $rodkowe" zylki listków rzadkiemi, bialemi wloskami porosle. Kwiaty biale, zebrane w baldaszki nie- liczno-promieniste. Pokrywy ogólnéj nie ma; szezególna zas sklada sie z 3— 5 listków szezuplych, równowazko-lancetowatych, $picza- stych, sladkich. Owoc podluzny, w wiérzcholku zeszczuplony, zupel- nie gladki; kazda jego polówka na grzbiecie wypukla i 5 zeberkami oznaczona. Brózdy Ismugowe. Plaszezyzna spojenia rowkiem prze- dzielona, a po kazdéj jego stronie pojedyncza znajduje sie smuga. Rzepiasty korzeii téj rosliny, w niektórych krajach na pokarm by- wa uzywany. 331. C. rEMULUM: caule aspero maculato, foliis bipinnati- (S. zwisly) sectis utrinque hirsutiusculis, segmen- tis ovatis oblongis incisis denticulatis, involucro sub-nullo, involucellis reflexis ciliatis, umbellis virgineis nutantibus. JDC. Prodr. IV. 226. Flor. fran. m. 3430. Willd. Spec. 1. 1454. .Enum. .Be- rol. p. 818. Hoffm. Umbell. p. 33, tab. I A f. 20 et tab. TB f. 28. Ejusd. Flor. Germ. 1. 142. BF. Comp. 1. 404. Pers. Syn. I. 320. Bess. Galic. I. 219. Lore Flor. Pruss.tab. 64, f. 338. Chaerophyl- lum temulentum Jm. Suec. m. 258. Jacqu. Austr. tab. 65. Myrrhis temula Spren. Syst. l. 902. Ejusd. Umbell. Prodr. p. 29.. .R. et Schult. VI. 514. Schlech. Berol. Y. 172. Scandix temula Roth. Germ. Yl. 317. W miejscach cienistych, w zaroslach, przy plo- tach, w ogrodach. Kwilnie w czerwe. lipe. 3f Od poprzedzajacego mniejszy, i zaledwie 3 lub 4 stóp dorasta- jacy. Ma lodyge prosto-stojaca, walcowata, galezista, i gescié] lis- ciami osadzona, nieznacznie porysowana, wloskami szorstkiemi, . zwislemi, mianowicie u dolu porosla, przy kolankach podobniez jak PENTANDR I A. 503 w poprzedzajacym nabrzmiala, i gdzieniegdzie brudno-czerwona- wemi plamkami upstrzona; czasem nad nasada calkowicie bywa purpurowa. Liscie dwa razy piérzaste, z obudwu stron równie jak inà ogonkach krótkiemi, bialemi wloskami okryte; listki ich sa szerokie, jajowate lub podluzne, wcinano-zabkowane, o wcieciach tepych, i cokolwiek zaokraglonych lub troche $piczastych. Baldasz- ki wietkie, przed zakwitnieniem zwisle, z 6—12 promieni zlozone. Pokrywy nie ma, pokrywki 6—8listkowe, o listkach jajowo-lance- towatych, spiezastych, zupelnie na dól odrzuconych, od szypulek znacznie krótszych i rzesowatych. Kwiaty biale. Owoce podluzno- równowazkie, zupelnie gladkie, okolo 3 lin. dlügie, do owoców poprzedzajacego gatunku bardzo podobne. 332. C. umssuTUM: caule fistuloso pilis deflexis hirto, fo- (S. kosmaty) . lis ternato-decompositis nudiusculis , segmentis cordato ovatis acutis pinna- tifidis, laciniis inciso - serratis, petalis saepius ciliatis, stylis rigidis divergen- | tibus rectis persistentibus. DC. Prodr. 1YV. 297. Flor. fran. m. 93428. Whlld. Spec. . 1455. Enum. Berol. p. 318. .Hoffm. Umbell. p. 35. Flor. Germ. 1. 142. Jacqu. Austr. tab. 148. Bess. Gal.l. 220. BF.Comp.l. 403. Myrrhis hirsuta Spreng. Syst. I. 902. Ejusd. Umbell. Prodr. p. 28... et Schult. VI. 510. Scandix hirsuta Scop. Carn. n. 350. Roth Germ. I. 315. Chaerophyllum palustre Pers. Syn. E. 320. Przytrafia sig w miejscach cienistych, w zaro- &lach, lecz rzadzéj jak inne. gatunki (w Sandorir.). Rh witnie w czerwc. lipeu. 71. Korzeüi ma dlugi, twardawy, niemal-czar ny, wlóknisty. Lodyge prosto-stojaca, walcowat4, bezkolankowa, mniéj wiecéj wloskami porosla, wydrazong, galezista, kilku stóp dorastajaeg. Liscie wiel- 504 PIECIOPRECIKOWA kie, a ich szerokosé niemal dlugosci równa, dwa lub 3 razy piérza ste, o listkach lancetowatych, przedluzonych, mniéj wiecéj $picza- stych, wcinano-pilkowanych, z wiérzchu gladkich, pod spodem ble- dszych, nieco ls5niaeych, na zeberkach kosmatych. Baldaszki dosé obszerne, z 10—16. promieni zlozone, wypukle; pokrywa ogólna adna, szczególne zlozone z 8—10 listków, szezuplych, lancetowa- tych, spiezastych, po okwitnieniu. odgietych, szypulkom niemal ró- wnych. Kwiaty biale, zewnetrznych platki drobniutko-rzesowate, a preciki znacznie od korony dluzsze. Owoce szezuple, podluzne. w mlodosci prawie-waleowate, pózniéj po bokach nieco splaszczo- ne, gladkie, po dojrzeniu zóltawe, szyjkami stwardnialemi, pod ostrym katem do siebie nachylonemi, w wiérzcholku zakoüczone. 333. C. ARoMATICUM: caule inferne petiolisque hirtellis, (S. korzenmy) folis ternati-sectis sub-bipinnaltise- | etis, segmentis oval-oblongis basi attenuatis serratis. DC. Prodr. IV. 221. Willd. Spec. I1456. Ejusd. Enum.919. Hoffm. Germ. l 142. Pers. Syn. I. 320. Jacqu. Austr. tab. 150. Krock. Siles. n. 455. Gilib. Lithuan. n. 148. Bess. Gal. 1.220. BF. Comp. I. 403. Lo- vek Flor. Pruss. tab. 64, fig. 339. Myrrhis aromatica Spreng. Syst. I. 902. Ejusd. Umbell. Prodr. p. 28. R. et Schult. VI. 509. Schlech. Berol. Suppl. p. 248. Scandix tinctoria Scop. Carn. n. 351. W gajach, lasach, zaroslach, w ogrodach zanie- dbanych, w miejscach cienistych. Kwilnie w ezer- wcu i lipcu. 21 Ten gatunek $wierzabka bardzo latwo mozna rozróznié od po- przedzajacych, po liseiach prawie dwa razy troistych lub piérzastych, których listki sa podluzne albo jajowo - podlugowate, szerokje , w wiérzcholku $piczasto-przedluzone, w nasadzie szczuplejsze 1 nie- PENTANDRI A. 505 równe, na brzegu ostro-pilkowane; jJedne z nich sa cale, drugie czesto na dwie klapki rozdzielone; wszystkie mianowicie na dolnéj powierzchni bialawemi, rzadkiemi wloskami porosle; na ogonkach zas$ wloski sa dluzsze, gestsze, 1 rozwarte. Charakterem tym rózni sie od podagrycznika, który li$cie ma podobnez, lecz zupelnie glad- kie. Baldaszki niewielkie, wypukle, z 15 do 20 promieni nierównych zlozone. Pokrywy i pokrywki skladaja sie z kilku (5—8) listków lancetowato-równowazkich, $piczastych, calych, gladkich, zwislych, Inerwowych, na brzegu blonkowatych. Pokrywy jednak weze$nie opadaja, i dlatego rzadko je mozna znalézé; czasem jeden tylko li- stek sie znajduje. Kwiaty biale, nadbrzezne wieksze, glówki pylko- we Zólte. Owoce wielkie, czesto brunatno-purpurowe (okolo !/; cal. dlugie), podluzne, w górze cokolwiek stozkowato-szczuplejsze, po bokach troche splaszezone, a wiérzcholek ich kortezy sie zgrubialo- $cia 1 szyjkami odgietemi. Kazda polówka na grzbiecie jest wypu- kla i ma pieé wydatnych, plaskich zeberek,z których dwa poboczne, nad brzegiem czyli krawedzia polówki idace, sa cokolwiek szezu- plejsze. Miedzyzebra Ismugowe. Plaszezyzna spojenia rowkowato- wydrazona. Os szczeciniasta, tega, gladka, plaska, tylko w wiérzchol- ku rozezepana. Wiele jednak kwiatów jest plonnych. Roslina dorasta czasem dwóch lokcei wysokosci; lodyge miewa zwykle brudno-purpurowemi plamkami: upstrzong, u dolu szezecinkami bialemi, rozwartemi okryta, przy kolankach nabrzmiala i ezesto równiez kosmata. Czasem dolna powierzchnia li$ci znaczny ma polysk. Liscie za potarciem pasternakowy wydaja zapach. 1531. ANTHRISCUS. TRYBULA. Brzeg kielieha niewyrazny. Platki przewrotnie-jajowate, uciete lub wyciete, plaskie, z podzialeezka, wgieta, ezesto- kro6 nader krótka. Owoe podluzny, niemal-ostrokregowy, zboków Scisniony, dzwoukowaty, z dziobkiem od ziarna krótszym. Polówki jego prawie pólwaleowate, gladkie, bez smug i Zeberek, sam tylko dziobek 5zeberkowy. 08 w wiérz- eholku rozdwojona. Ziarno waleowato-wypukle, z przodu gleboko-rowkowane. Pokrywy ogólne 2adne, szezególne kil- kolistkowe. | Owooc niekiedy drobnemi koleami najeZony. Tom I. 64 506 PIECIOPRECIKOWA 334. A. svLvESTRIS: caule sulcato glabro ramoso, foliis tri- ( T. lesna) Secto-decompositis, segmentis ovatis pinnatifidis, lacinulis oblongis obtu- siusculis extremis elongatis, umbel- lis terminalibus, radiis glabris, stylis brevissimis vix divergentibus, fructi- bus oblongis laevibus. JDC. Prodr. YV. 223. .Hoffmi. Um- bell. p. 40 ; tab. I A, f. 19 et tab. TB, f. AY. BF. Comp. I. 405. Chaerophyl- . lumsylvestre Lin. Willd. Spec.l1. 1452. JEnum. Berol. p. 918. Spreng. Syst. I. 908. .R. et Schult. VI. 521. Jacqu. Austr. tab. 149. Schk. Handb. tab. 13. Scop. Carn. n. 366. — Roth Germ. II. 319. Krock. Siles. n. 450. Pers. Syn. I. 320. Schech. Berol.l. 173. Aschers. Pharmac. tab. Y. f. 15. .Lorek Flor. Pruss. tab. 64, f. 336. Myrrhis syl- vestris Spreng. Umbell. Prodr. p. 29. Chaerophyllum seminibus laevibus nitidis, petiolis ramiferis simplicibus Lin. Plor. Suec. edit. Y. 243. Cere- folium sylvestre Dess. Gal. I. 218. Chaerophyllum sylvestre perenne, ci- cutae folio Vall. Paris. p. 38. Bardzo pospolita roslina w gajach, lasach, w ogro- dach, przy plotach, w zaroslach, w miejscach cie- - nistych, nieco wilgotnych. Kwitnie w maju, czer- wcu. ^| Korzeü ostrokregowy, nieco-galezisty. «Lodyga prosto-stojaca, na 3—4 stopy wysoka, galezista, walcowata, rysowana, gladka, u dolu tylko wloskami mniéj lub wiecé] porosla, przy kolankach cokolwiek nabrzmiala, w $rodku wydrazona. Li$cie obszerne, dwa PENTAND IHR I! A. 507 lub trzy razy skladane; listki ich jajowate, znaeznie przedluzone, piérzasto po bokach weinane, o wcieciach podluznych, spiczastych, calych lub gdzieniegdzie zabkiem opatrzonych, z wiérzchu gladkich, pod spodem drobnemi, rzadkiemi, przytulonemi wloskami okrytych. Baldaszki Jedne wiérzcholkowe, drugie boeczne lub z katów galezi wyrastajace, z 8—15 promieni zlozone. Pokrywy ogólnéj nie ma (bardzo rzadko llistkowa); szezególne zas skladaja sie pospolicie z 5 lancetowatych lub jajowatych, spiczastych, na brzegu hlonka obwiedzionych, rzesowatych, .na dól zwislych 1 od szypulek krót- szych listków. Kwiaty biale. Owoc jajowo-podluzny, po dojrzeniu brunatny lub czarniawy, okolo 3—4 lin. dlugi, w wiérzcholku w krótki dziobek zwezony. Polówki na grzbiecie wypukle, zupelnie gladkie i l$niace, bezzeberkowe, sam tylko dziobek 5 zeberkami naznaczony. Cala roslina nieprzyjemnego jest zapachu, 1 zapewne do trujacych nalezy. 335. A. cEREFOLIUM: glabriuscula, foliis trisectis decompo- (T. ogrodowa) sitis, segmentis ovatis pinnatifidis , laciniis obtusiusculis, umbellis oppo- sitifoliis sessilibus radiis 9—5 pubes- centibus, fructibus oblongis lineari- bus laevibus. DC. Prodr. IV. 223. Hoffm. Um- bell. p. 41, tab. YA, fig. 21 et tab. IB, f- 16. BF. Comp. I. 406. Chaerophyl- lum sativum Spreng. Syst. l. 908. . Jyjusd. Umbell. Prodr. p. 30. .R. et Schult. VI. 520... ScMech. Berol. p 172. DC. Flor. Fran. n. 3431. Pers. Syn. 1.320. Seandix Cerefolium Zn. Willd. Spec. Y. 1450. Ejusd. .Enum. Berol. p. 318. .Hoffm. Flor. Germ. I. 141. Schk. Hamndb. tab. (3. Jacqu. Austr. tab. 390. . Scandix seminibus nitidis ovato-subulatis Lin. Flor. Suec. n. 255. QOerefolium sativum .Dess. Gal. Il. 219. Chaerophyllum cerefo- 508 |" CPIECIOPRECIKOWA lium. Crantz, Austr. p. 191. Ejusd. Umbell. p. 45. Roth Germ. YI. 320. Trzebula pospolita albo swojska Sy- ren. stron. 1190. Pochodzi z polud. Europy, u nas pod nazwis- kiem. (rybulk? albo &ierwlu, do uzycia kuchennego umyslnie w ogrodach sie zasiewa. Kwitnie w maju, ezerwc. (*) Ma lodyge walcowata, galezista, rysowana, gladka, bezkolanko- wa. Liscie miekkie, wietkie, dwa razy skladane, o listkach krótkich, Jajowatych, cokolwiek rozszerzonych, pierzasto-nacinanych, z obud- wu stron gladkich lub na brzegu i pod spodem rzadkiemi, bialemi wloskami okrytych. Na ogonkach li$ciowych podobnez znajduja sie wloski, a rozszerzenie ich pochewkowate mniéj wiecéj omszone. Baldaszki wiérzcholkowe i boezneczyli przeciwlistne, zazwyczaj bez- szypulkowe, niewielkie, 4 do 6 promieni majace. Ogólnéj pokrywy nie ma; szezególne zas jednostronne, pospolicie ze 3 listków lance- towatych, $piczastych, nierównych, na dól odrzuconych, szypulkom niemal.równych lub od nich krótszych, utworzone. Kwiaty biale, drobne i nieliczne. Owoce podluzne, w wiérzcholku szydlowato- zeszczuplone, dziobkowate, okolo 3 lini] lub cokolwiek wiecéj dlugie, po dojrzeniu brunatne lub prawie-czarne. Polówka kazda na grzbie- cie jest wypukla, nie ma zadnych smug ani zeberek, a pod szklem powiekszajacém drobniutkie, chropawe kropki na sobie ukazuje. Plaszezyzna spojenia rowkiem oznaczona i podobniez bezsmugowa. Cala roslina ma dosyé przyjemny zapach. (Ogrodmi. Zigry I. 53. Reichart , Ogrody worzyw. 328. Strumillo, Ogrod. pólnoc. I, 239.) 336. A. vurcaRiS: caule glabro laevi, foliis trisecto-decom- (T. pospolita) positis, segmentis pinnatifidis lacinulis brevibus obtusis, petiolis pilosis, vagi- nis ciliatis, umbellis oppositifolis, fru- ctibus ovatis setis muricatis rostro co- nico. DC. Prodr. YV. 224. Hoffm. Umbell. qp. 48, tab. 1A, f. 24, et tab. IB , f. 27. PENTANDHBIA. 509 Koch. Umbell. tab. 132, fig. 59. Pers. Syn. Y. 320. Spren. Syst. . 904. Ejusd. Umbell. p. 21. .R. et Schult. VI, 524. Schlech. Berol. l. 173. Bess. Galic. I. 370. BF. Comp. l. 406. Scandix An- thriscus Lin. Willd. Spec.1. 1450. Enum. Berol. p. 318. Jacqu. Austr. tab. 154. . Lorek Flor. Pruss. tab. 63, fig. 3395. Scandix seminibus ovatis hispidis, corol- lis uniformibus, caule laevi Lin. Flor. Suec. n. 256. Caucalis scandicina. Jot Germ. II. 312. DC. Flor. fran. n. 3518. Hoffm. Germ. Y. 130. Caucalis scandix Scop. Carn. n. 312. Chaerophyllum AÀn- thriseus Lamar. Enc. Crantz, Umbell. p. 16. Myrrhis chaerophyllea Lamar. Flor. fran. Chaerophyllum sylvestre, semini- bus brevibus hirsutis Vaill. Paris. p. 33. "n wsiach okolo plotów, w ogrodach miedzy warzywem, na polach miedzy zbozem. Kwitnie od maja do lipca. (-) Ma lodyge na 1 lub 2 stóp wysoka, walcowata, gladka,rysowa- n3 lub niewyraznie brózdowana, zwykle znacznie galezista. Liscie miekkie, trzy razy skladane, o listkach drobnych, jajowatych, nieco $piczastych, pierzasto-wcinanych, o wcieciach przytepionych. Obie- dwie ich powiérzchnie równie jak i ogonki porosle sa krótkiemi, rzadkiemi wloskami, a pochwy li$ciowe na brzegu biale, blonko* wate, maja gestsze wloski. Baldaszki przeciwlistne, ze 3 lub 4 pro- mieni gdzieniegdzie wloskami osadzonych, utworzone; dolne prawie bezszypulkowe, wyzsze szypulkowe. Ogólnéj pokrywy nie.ma. Kazdy szezególny baldaszek sklada sie z kilku kwiatów (ze 3—95) drobnych, bialych, pokrywka z 2—5 listków malych zlozona, opa- trzonych. Owoc jajowato-podluzny, nieco-spiczasty, krótszy jak w gatunkach poprzedzajacych, szyjkami uwierezony. Kazda z jego polówek szezecinkami lub. krótkiemi, rzadkiemi, haczykowatemi kolcami na grzbiecie jest uzbrojona, i tym szezególniéj charakterem A .510 PIECIOPRECIKOWA znacznie sie od trybuli ogrodowéj rózni , do któréj z innych wzgle- | - dów dosyé jest podobna. 192. FALCARIA. SIERPNICA. Brzeg kielicha 3zabkowy, a rurka jego w kwiatach plonnyeh zadna, w rodzajuyeh waleowata. Platki przewro- tnie-jajowate, skrzywione, szeroko-wyciete, z podzialeczka, odgieta. Szyjki rozlozyste. Owoe podluzny, z boków $ci- Sniony. Polówki Szeberkowe, o Zeberkach nitkowatych, ró- wnych, z których poboezne ponad brzegiem umieszezone. 0$ owoeowa wolna, rozezepana. Miedzyzebra lsinugowe, o smugach nitkowatyeh. Ziarno waleowato-wypukle, z przo- du plaskawe, pokrywa wielolistkowa ; pokry wki niemal-po- lówkowe, a listki ich nizsze znaeznie krótsze. Kwiatki w bal- daszkach szezególnych: jedne zupeIne rodzajne, drugie mez- . kie plonne. Od rodzaju Surg rózni sie platkami skrzy wiouemi, brózdami lsmugowemi i osig owocowa, nieprzyrosla, roz- ezepang. 337. F. xiviN1: foliorum lobis aequaliter et regulariter ser- (S. pilkowana) ratis, serraturis continuis. DC. Prodr. IV. 110. Sium Falcaria Lin. Willd. Spec. Y. 1484. Enum. Berol. p. 314. Spreng. Syst. Y. 905. .R. et Schult. VI. 535. Roth Germ. 1L. 335. — Jacqu.. Austr. tab. 257. Hoffm. Germ. l. 138. — Krock. Siles. n. 438. DC. Flor. fran. n. 8451. Pers. Syn. I. 316. ScMech. Berol. I. 115. Bess. Gal. I. 216. LLorek Flor. Pruss.tab. 62, fig. 330. Drepanophyllum agreste Hoffm. Um- bell. p. 109. BF. Comp. 1.397. Seseli Fal- caria Crantz, Austr. p. 208. Ejusd. Umbell. p. 91... Scop. Carn. n. 354. PENTAND IR lI A. 511 Przytrafia sie miedzy zbozem, mianowicie na po- lach gliniastych, przy drogach 1 miedzach.. Kwitnie w lipe. sierpn. ^2] Lodyge ma walcowata, rysowana, zupelnie gladka, 1 bardzo galezista, o galeziach naprzemianleglych, rozwartych. Li$cie korze- niowe 1 najnizsze lodygowe piérzaste, wyzsze zas skladaja sie ze 3 listków; wszystkie listki sa bardzo dlugie (niekiedy 6—9 cali), lan- cetowato-równowazkie (2—6 lin. szer.), ku nasadzie zeszezuplone, w wiérzcholku cokolwiek $piczaste, regularnie ostro-pilkowane, nieco sierpowato-wygiete, twarde, prawie-skórkowate, zupelnie gladkie, sino-zielonawe; bocezne sa albo cale lub w wiérzchotku rozdwojone, $rodkowe za$ zwykle w górze 3dzielne, o dzialach niemal-równowazkich, zbiegajacych; niekiedy wszystkie cale. Balda- szki dosyé liezne, boczne i wiérzcholkowe plaskie, ze 12—920 pro- mieni zlozone; maja ogólna pokrywe 5—8 listkowa, o listkach szczu- plych prawie nitkowatych, nierównych, od promieni znacznie krót- szych, niekiedy w wiérzcholku troche rozszerzonych i cokolwiek weinanych. Pokrywki szezególne, skladaja sie z mniejszé] liczby podobnych lecz szezuplejszych listków. Kwiaty biale. Owoce po- dluzne, niemal-graniaste, okolo póltrzeci linii dlugie, w górze co- kolwiek zgrubiale. Kazda polówka ma pieé delikatnych, nitkowa- tych zeberek, miedzy któremi po jednéj jest smudze. | 153. SIUM. MAREEK. Drzeg kielicha 5zabkowy, niekiedy niewyrazny. Platki przewrotnie-jajowate, wyciete, z podzialeezka, wgieta. Zgru- bialoSé nadowocowa poduszeezkowata, na brzegu przygnhie- ciona. Szyjki odgiete, zwisle, w wiérzeholku glóweezkowate. Owoe z boków splaszezony lub Seisniony, niemal-podwojny, zgrubialoseia, i szyjkami uwienezony. Polówki Szeberkowe, o Zeberkach równych, nitkowatych. Brózdy i plaszezyzna spojenia wielosmugowe. Os dwudzielna, odnogami do poló- wek przyrosla. Ziarno niemal-waleowate. Pokrywy i po- krywki wielo lub kilko-listkowe. 512 PIECIOPRECIKOWA ^ 338. S. rA TIFOLIUM: radice repente, caule sulcato-angula- (M. .szerokolisciowy) to, foliis pinnatisectis, segmentis lan- ceolatis acuminatis basi inaequalibus serratis rarius pinnatifidis, involucro polyphyllo, dentibus calycis elon- eatis. | JDC. Prodr. IV. 124. Flor. fran. n. 3446. Lin. Willd. Spec. l. 1431. KEnum. Berol. p. 318. .K. et Schult. VI. 531. Spreng. Syst. l. 905. Ejusd. Umbell. Prodr. p. 31. .Hoffm. Germ. I 137. Jacqu. Austr. tab. 66. Bess. Gal. 1. 215. Schlech. Berol. 1. 174. BF. Comp.1.392. Lorek Flor. Pruss. tab. 62, f. 328. Sium foliis pinnatis, umbella terminali Zn. Flor. Suec. n. 24.Drepanophyllum palustre Hoffm. Umbell. p. 110. Coriandrum latifo- lium Crantz, Austr. p. 212. Foth Germ. IL. 349. Sium sive Apium palustre folis oblongis Vaill. Paris. p. 187. Wyrasta na l3kach mokrych, na bagnach, w ro- wach, nad brzegami blotnistemi rzék i jezior.. Kwi- tnie w lipcu. sierpn. ?] Cala roslina gladka. Korzeüi ma lazacy; lodyge na 1.—2'/; lokeia wysoka, prosta, w górze galezista, kariciasta, brózdowana, w s$rod- ku wydrazona. Liscie nieparzysto-pierzaste , dolne wieksze, wyz- sze coraz mniejsze, listki ich przeciwlegle, wiérzcholkowy ogonecz- kowy, inne (których zwykle 4—5 par) bezogoneczkowe, lanceto- wate, nieco-Spiczaste, w nasadzie nierówne, drobno-regularnie i ostro-pilkowane, rozmaitéj wielkosci. Indywidua wodne maja w ogólnosci listki wieksze (3—4 5 cal. dug. 1——1/; cal. szer.), na lgkach za$ i nad brzegami rowów mniejsze (ledwie dwa cal. dlug. 5—7 lin. szerok.). Baldaszki wiérzcholkowe i boczne dlugo- szypulkowe. Ich pokrywy skladaja sie z kilku lancetowatych , mniéj PENTANDRI A. 513 wiecéj zwislych listkow; niektóre z nich czesto sa dosyé szerokie, i gleboko-nieregularnie pilkowane lub weiete. Pokrywki wielolist- kowe, o listkach podobniez lancetowatych, $piezastych, Inerwowych, z poczatku rozwartych, pózniéj zwislych, szypulkom wyrównywa- jacych lub od nich krótszych. Kwiaty biale. Kielich odznaeza sie dlugiemi, spiczastemi zabkami. Glówki pylkowe czerwone. Owoc jajowaty, w nasadzie troche szezuplejszy, po bokach nieco-splaszezo- ny, okolo 2 Ii. dlugi. Kazda z jego polówek na grzbiecie jest wy- pukla i ma 5 wydatnych, równych zeberek 1 glebokie brózdy 1—2 smugowe. Plaszczyzna spojenia plaska, 2 lub 3 smugami oznaczo- na, a w posrodku przyrasta do niéj odnoga osi owocowéj. Dojrzale ziarna téj rosliny maja zapach 1 smàk kminowych; wszakze ko- rzet, mianowicie w koücu lata, niebezpiecznym ma byé dla ludzi 1 zwiérzat. 339. S. ANGUSTIFOLIUM: radice fibrosa ecollo stolonifera, (M. wqzkolisciowy) | caule vix striato, foliis pimnatisectis, segmentis ovatis inaequaliter ef . grosse serratis, umbellis peduncu- latis oppositifoliis et terminalibus, involucri foliolis plurimis foliaceis subpinnatifidis. DC. Prodr. YV. 125. Flor. fran. n. 3441. Willd. Spec.1. 1431. Enwm. Berol. p. 313. Spreng. Syst. I.905. R.et Schul. VI. 533. Roth. Germ. II. 333. Hoffm. Umbell.tab. 1A, f. 26. Kjusd. Flor. Germ. Y. 131. Jacqu. Austr. tab. 61. Bess. Gal. I. 215, Schlech. Berol. p. 114. Pers. Syn. I. 316. BF. Comp.l. 392. Lorek Flor. Prus. tab. 62, f. 329. Apium Sium Crantz, Austr. 215. Przytrafia sig podobniez w miejscach wilgotnycb, leez rzadszy jest od poprzedzajacego. Kwilnie w li- pcu, sierpn. 2] Tom I. 65 514 PIECIOPRECIKOWA Mniejszy od poprzedzajacego i ledwie póltory stopy dorastaja- cy. Korzet ma wlóknisty, u góry czestokroé rozlogi puszezajacy; lodyge prosta, walcowata, cokolwiek rysowana, galezista, o galeziach moeno rozlozystych. Liécie piérzaste, o listkach Jajowatych lub po- dluzno-jajowatych, w nasadzie nierównych i ezesto sercowato-wy- cietych; na brzegu nieforemnie grubo-pilkowanych lub weinanych. Najnizsza para listków bardziéj od innych odlegla, 1 znaeznie mniej- sza. Wyzsze liscie maja listki szczuplejsze i krótsze, wcinane: Bal- daszkijedne wiérzcholkowe, drugie przeciwlistne, dluzéj lub krócéj szypulkowe, 3—12 promieniste , opatrzone pokrywami zlozonemi z kilku (6—8) zwislych, zwykle piérzasto-wcinanych, 1i promieniom niemal wyrównywajacych listków. Pokrywki skladaja sie z 5 lub. : 6 Jajowo-lancetowatych, $piezastych, nieco zwislych, calych lub weinanych, szypulkom prawie-równych listków. K wiaty biale. Owo- ce jajowate, podobne jak w gatunku poprzedzajacym, lecz mniejsze. [ L] 340. S. SISARUM: radice tuberosa fusiformi fasciculata, (M. eukrowy) | caule tereti, folis pinnatisectis summis trisectis, sepymentis oblongis acutis ser- ratis, involucro 5phyllo reflexo, calycis denticulis subnullis. JDC. Prodr. IV. 124. — Flor. fran. n. 3450. Spreng. Syst. I. 905. .R. et Schult. VI. 536. Willd. Spec. l. 1433. Enum. Derol. p. 314. Schk. Handb. tab. 69. Pers. Syn. Y. 316. Schlech. Derol. I. 116. Pochodzi z Chin 1 Japonii, zkad od niepamie- tnych ezasów sprowadzona do Europy, hoduje sie w ogrodach pod nazwiskiem: korzonków AME LU Ksfildie w lipe. sierpn. 2]. Korzeü sklada sie z wiazeczki bulwek podluznych, bialawych,. waleowato - wrzecionowatych, grubosci palea malego, miesistych, kruchych, wlasciwego, slodko-aromatycznego smaku. £odyga na 1 !/; lub 2 stopy wysoka, walcowata, gladka, prosto-stojaca. Liscie dol- ne piérzaste, najwyzsze 3listkowe, o listkach podluznych lub lance- towatych, Spiezastych, ostro i nieregularnie pilkowanych, czasem w nasadzie cokolwiek sercowato-wycietych. Kwiaty biale, zebrane PENTANDRI A. 515 w baldaszki wiérzcholkowe, 8—12promieniste. Pokrywa ogólna sklada sie z 5 do 1 jajowo-lancetowatych, spiczastych, na dól odrzu- conych, od promieni znacznie krótszych listków. | Listki skladajace . pokrywke sa szezuple, równowazkie 1 podobniez odgiete.. Owoc jajowaty, w wiérzcholku zwezony, okolo 2 linij dlugi, a kazda z Je- go polówek na grzbiecie znaeznie wypukla, 5 nitkowatemi zeber- kami oznaczona, z których boczne na brzegu um:eszczone. Bulwia- ste korzonki téj rosliny zdrowa 1 przyjemna daja Jarzyne (Ogro- dnictwo Zigry l. 31. Strumillo, Ogrody póínoc. 1. 198. Reichart, Ogrod. warzyw. str. 226). 154. CONIUM. SZCZWÓE. Drzeg kieliclia niewy razny. Platki przewrotnie-sereowa- te, Eokdleigh "wyciete., z podzialeezka króciutka, weieta. Owoc jajowaty, z boków troche splaszezony. Polówki 5zeber- kowe, o Zeberkach wystajaeych, tepych, faldkowato-karbo- wanyceh, równych; boezue z nich ponad brzegiem umiesz- ezone. Brózdy plaskie, rysowane, bezsmugowe. 0$ owocowa w wiérzeholku rozezepana. Plaszezyzna spojenia rowkiem przedzielona, bezsmugowa. Pokrywy ogólne 3listkowe, szeze- gólne 3listkowe, jednostronne. 341. C. MACULATUM: radice fusiformi , caule maculato lae- (S. plamusty) — vi, folis supra-decompositis, pinnulis pinnatifidis, lacinulis lineari lanceo- latis mucronulatis. Hoffm. Umbell. p. 101, tab. Y A, f. 3 et tab. VB f. 13. Ejusd. Flor. Germ. I. 131. DC. Prodr. IV. 242. Willd. Spec. l. 1395. EÉnum. Berol. p. 305. R. et Schult. VI. 545. Spreng. Syst. I. 901. Ejusd. Umbell. Prodr. p. 38. Pers. Syn. Y. $08. Krock. Siles. n. 408. Bess. Gal. Y. 203. Schlech. .Be- rol. I. 116. BF. Comp. I. 408. Co- 516 PIECIOPRECIKOWA pium. maculatum Ain. Schk. Handb. t. 62. Jacqu. Austr. tab. 156. Aschers. Pharmac. tab. L, fig. 11. Lorek Flor. Pruss. tab. 59. fig. 315. . Conium se- minibus striatis Ln. Flor. Suec. m. 238. Coriandrum Cicuta officinalis Crantz, Austr. p. 211. Coriandrum maculatum oth Germ. II. 348. Ci- cuta major Vall. Paris. p. 31. DC. Flor. fran. n. 3494. Cicuta macula- ta Lamar. Flor. fran. Swinia wesz: Cicuta , Cicutaria Syren. stron. 1389. Bardzo pospolita roslina okolo wsiów, na dzie- dzincach, przy plotach, drogach, w ogrodach, na eruzach, w zaroslach. Kwitnie w lipeu, sierpn. gf Ma korzeüi wielki, wrzecionowaty, gruby, w $rodku pelny, twar- dy, prawie-drzewiasty, wlóknami nielicznemi opatrzony, nieprzyje- mnego zapachu. 4odyge prosto-stojaca, na 2—9 stóp wysoka,Ja nie- kiedy wysokosci czlowieka miernego wzrostu dochodzaca, bardzo galezista, twarda, w srodku wydrazona, u dolu walcowata, glad- ka, sino-zielonawa, w górze brózdowana, mniéj wiecéj plamka- mi lub kropkami brudno-purpurowemi upstrzona. Liscie obszerne, zupelnie gladkie, rozlozyste, 3 razy piérzaste, z wiérzchu ciemno- zielone, nieco polyskujace sie, pod spodem jasniejsze 1 w mlodosci rzadkiemi, bialemi wloskami okryte. Listki ich Jajowo-lancetowate, piérzasto-weinane, o wcieciach lancetowatych, nieco spiczastych, krótkim, bialawym sztyletem zakoriczonych. Glówne ogonki wy- drazone, walcowate, gladkie, 1 czesto takze plamiste. "ET. wiérzcholkowe 1i boezne, liczne, niewielkie, 9—18promieniste; ma- ja. okrywy, zwykle z pieciu listków lancetowatych, spiczastych, nie- równych, od promieni znacznie krótszych, po okwitnieniu zwislych utworzone; czasem mniejsza liczba listków sklada pokrywe, a nie- kiedy 'wcale jéj niema. Okrywki polówkowe, o 3 listkach Jajowo- lancetowatych, Spiczastych, podobnie jak tamte zwislych, w nasa- dzie zroslych, szypulkom niemal równych. Kwiaty drobne, biale. "Owoc okraglawo-jajowaty, niemal-kulisty, po bokach nieco-splasz- PENTANDRIA. 517 czony. Ka£da z jego polówek na grzbiecie jest wypukla i ma piec wydatnych, drobno faldkowato-karbowanych, ezylt pomarszezonych zeberek. Charakter ten, szczególniéj na mlodych, jeszeze niedojrza- lych owocach, jest wyrazny i dobrze te rosline od wszystkich in- nych baldaszkowych odznaeza. Brózdy plaskawe, bezsmugowe. Plaszezyzna spojenia takze bezsmugowa, rowkiem podluznym prze- dzielona. Cala roslina ma nieprzyjemny zapach i nalezy do trucizno- wych, medycyna jednak w niektórych slabosciach pomyslnie j6j uiywa. Wiesniacy w Augustow. szcewolem ja zowia, 1 tego wyrazu za nazwisko rodzajowe uzylem. 155. SELINUM. OLSZENIEC. Brzeg kielicha niewyrazny. Platki przewrotnie-jajowate, wyeiete. Owoe (prawie-eliptyezny) od grzbietu splaszezony, nà szwie z obudwu stron podwójnie skrzydelkowaty. Po- lówki pieciu Zeberkami bloniasto-skrzydelkowatemi oznaezo- ne, skrzydelka boeznyeh Zeberek dwa razy od innych szer- sZe. Miedzyzebra lsmugowe, zewnuetrzne ezestokro6 dwu- smugowe. Plaszezyzna spojenia dwusmugowa. OS dwudziel- na. Pokrywa ogólna zadna lub 1—2listkowa ; szezególne kilko-listkowe. 342. S. CARVIFOLIA: caule sulcato-angulato, radiis umbel- (O. karólkowaty) . lae glabris, petalis emarginatis cum lacinula inflexa. DC. Prodr. Y1V.165.. Flor. fran. n. 8490. Willd. Spec. I. 1398. .Enum. Derol.p. 306. Hojfm. Umbell. p. 152, tab. 1A, f. 16. fjusd. Flor. Germ. I. 132. Roth Germ... 354. Jacqu. Austr. tab. 16. Bess. Galic. I. 206. Pers. Syn. 1. 3809. BE. Comp.T. 817. Crantz, Umbell. p. 62. Lorek Flor. Pruss. t. 59, fig. 317. Angelica Car- vifolia Spreng. Syst. l. 916. Ejusd. 518 PIECIOPRECIKOWNA Umbell. Prodr. p. 16. .R. et Schult. VI. 606. Sehlech. Berol. I. 180. La- serpitium selinoides Scop. Carm. n. 198. Selinum angulatum Lamar. Flor. fran. Carvifola. Vaill. Paris. tab. 5, Vig. | W gajach, nad brzegami lasów, na lakach i pa- stwiskach nieco wilgotnych, w zaroslach. Kwitnie od lipe. do wrzesnia. 2l. Korzeü niewielki, wlóknisty, o wlóknach zgrubialych, walco- . watych, bialawych, troche miesistych. Lodyga wyrasta na 2 ]ub 3 stopy, pionowa, gladka, w $rodku pelna, cokolwiek galezista; od- znacza sie "w górze ostremi, prawie skrzydelkowatemi kantami, miedzy któremi glebokie znajduja sie rowki; u dolu zwykle purpü- rowa 1 nietak wydatne ma kanty. Liscie nieliczne, gladkie, jajowo- podluzne, dwa razy piérzaste, a kazdy listek 3 lub 4 razy jest wcie- ty, tak 17 caly li$é sklada sie z licznych, drobnych (na 2—4 lin. dlug. a !/—1 lin. szer.), podlüznych lub prawie lancetowatych, w nasa- dzie szezuplejszych, w' wiérzcholku krótkim, bialawym sztyletem . zakonezonych listeczków. W yzsze li$cie sa mniejsze 1 maja niewiel- ka liezbe takichze listeczków. KKwiaty biale, drobne, foremne, ze- brane w baldaszki wiérzcholkowe, z 18 do 30 krótkich promieni zlozone. Ogólnéj pokrywy zwykle nie ma, rzadko sklada sie z je- dnego lub dwóch równowazkich, szezuplych, opadajacych listków; najezesciéj pod baldaszkiem znajduja sie tylko blizny, czyli szczatki po odpadlé] pokrywie pozostale. Listki pokrywy szezególnéj, w li- czbie 5 do 10, bardzo szezuple, równowazko-lancetowate, spiczaste , do góry wzniesione i szypulkom prawie-równe lub nieco od nich krótsze. Owoc podluzno-okraglawy, prawie eliptyezny (3 lin. dtug. a 2. szer.), plaski, szyjlkami zwislemi uwienezony. Kazda z jego po- lówek na grzbiecie ma 5 zeberek, które sa btoniaste, prawie-skrzy - delkowate, lecz boczne ezyli nadbrzezne zeberka w znacznie szer- sze skrzydelka przechodza, tak iz caly owoc na spojeniu ezyli szwie, z obudwu boków niby podwójna blonka jest opasany. W oko- licach Rajgroda znalazlem szezególna odmiane, majaca pokrywe z 8 do 10 dlugich, lancetowato-równowazkich, spiczastych, blonka na brzegu obwiedzionych, zwislych listków zlozona. Promienie za$ wszyslkie byly omszone. PENTANDR lI A. 519 156. ANGELICA. JDZIEGIEL. DBrzeg kielicha niewyrazny. -Platki laneetowate, eale spi- ezaste, z konezatoseia prosta lub skrzywiona. Owoc prawie- eliptyezny, tepy, od grzbietu splaszezony, na spojeniu z obu- dwu stron podwójnie shrzydelkowaty. Polówki Szeberkowe; 3 Srodkowe Zzeberka szezuple, nitkowate, 2^ za$ boczne W ksztaleie skrzydelek bloniastych rozszerzone. Brózdy Ismugowe. Ziarno prawie-waleowate. OS owoeowa dwu- dzielna, nieprzyrosla. Pokrywy zadne, lub 1— 2listkowe. Po- krywki wielolistkowe. 349. A. SYLVESTRIS: caule striato apice pedunculisque pu- CD. aui yesgny) bescenti-velutinis, foliis 2 —3pinnati- sectis, segmentis lanceolatis acutis elabris serratis basi non decurrenti- bus, involucro 1—2phyllo. DC. Prodr. IV. 168. Lin. Willd. Spec. l. 1429. Enum. Berol. p. 813. I. et Schult. VL.600. Spreng. Syst. 1.915. Ejusd. Umbellif. Prodr. p. 16. Hoffm. Umbell. p.160, tab. I A, f. 15. Jjusd. Flor.Germ. Y. 137. Krock. Si- les.n. 432. Pers. Syn. Y. 315. SchMech. eno qq ETOS DB. Comp. l.c Schk. Handb. tab. 68. Lorek Flor. Fruss. tab. 61, fig. 321. Angelica fo- liolis aequalibus ovato-lanceolatis ser- ratis Lin. Plor. Suec. n. 246. Seli- num Anselica Hoth Germ. lI. 358. Selinum sylvestre Crantz, Austr. o. 17T. Fjusd. Umbell. p. 62. Impera- toria sylvestris JDC. Flor. fran. n. 2422. Dess. Gal. I. 213. Imperatoria 590 PIECIOPRECIKOWA. pratensis major Vaill. Paris .p. 109. Dziégiel nasz: Angelica vulgaris, Ra- dix Spiritus-sancti Syren. stron. 85. Wyrasta na lakach .wilgotnych, w zaroslach, nad brzegami stawów, sadzawek, strumieni, w ga- jach, lasach mokrych. Kwitnie w lipc. sierpn.. 2]. Korzeri gruby, cokolwiek galezisty, zewnatrz brunatny, w $rod- ku bialy, mocnego aromatycznego zapachu i ostrego smaku, pod nazwiskiem dzeglu powszechnie zaajomy. 4odyga ezesto dwóch lokci a nawet wiecé] dorasta, prosta, galezista, walcowata, pylkiem sinym okryta, niekiedy purpurowa, w górze wyraznie brózdowa- na i1 tamze zawsze krótkim, szarym kutnerem porosla, u dolu mniéj wiecéj gladka, w nasadzie tylko czasem omszona. Liscie wiel- kie, dwa razy piérzaste, a listki ich przeciwlegle, juz krótko-ogo- neczkowe juz bezogoneezkowe, szerokie, lancetowate lub jajo- wate, $piezaste lub prawie tepe, w nasadzie nierówne, niekiedy prawie zbiegajace, ostro-pilkowane, gladkie, pod spodem nieco bled- sze. Jedne z nich sa wieksze, drugie mniejsze, a niektóre miano- wicie w lisciach dolnych, niby na dwie nierówne klapki do nasady rozdzielone. Pochwy ogonkowe obszerne, brzuchato-wydete, gla- dkie, czasem delikatnie omszone, a ich nasada obraczka kosmata zawsze opasana. Baldaszki boczne i wiérzcholkowe obszerne, wy- pukle, prawie pólkuliste, z 15 do 30 promieni, szarym, krótkim kutnerem okrytych, zlozone. Pokrywy ogólnéj zazwycezaj zadnéj nie ma. Szczególne baldaszki prawie-kuliste, $cisnione, maja swoje pokrywki skladajace sie z kilku (6—8) listków. szezuplych, lanceto- wato-równowazkich, $piczastych, gladkich, szypulkom prawie wy- równywajacych. Kwiaty biale, a koriczato$ó wiérzcholkowa pla- tków spiczasta i troche skrzywiona. Owoce jajowate, tepe, okolo 3 lin. diugie a dwie szerokie, splaszczone. Kazda polówka ma na $rodku grzbietu 3 równolegle, szezuple, nitkowate, do siebie zbli- ione zeberka dwa za$ boczne, czyli nadbrzene w ksztaleie skrzy- delek blonkowatych, szerokich, obwód polówek opasuja, a ztad 1 ca- ly owoc blonka. podwójna dokola naksztalt blaszki obwiedziony. Brózdy 1smugowe. Plaszezyzna spojenia rowkiem przedzielona, 2smugowa. : PENTANDR IA. 521 1575. HERACLEUM. ZARESZCZ. Kielieh 9zabkowy. Platki przewrotnie-jajowate, wyciete, z podzialeezka wgieta; zewnetrzne promieniste, obszerniej- sze, na dwie klapki gleboko-rozdwojone. Owoe przewrotnie- jajowaty lub owalny, od grzbietu mocuo-splaszezony, | na obwodzie brzezkiem rozszerzonym, wyrównanym opasany. Polówki 5zeberkowe, oZzeberkach nitkowatych, delikatnych, Zz których 3 zblizone i w równéj od siebie odleglosei przez - Srodek grzbietu idace, dwa za$ poboezue od tamtych odlegle i Z brzegiem rozszerzonym owocu zetkniete. Na grzbiecie w brózdach eztery znajduja sie smugi, na plaszezyznie spo- jenia zwykle dwie; wszystkie sq krótsze od owoeu, wyra- zne i zwykle paleczkowato-zgrubiale. 0$ owocowa dwu- dzielua. Ziarno splaszezoue. Ükrywa ogólua opadajaca, szezególne kilko-listkowe i trwale. 344. H. senowpvriUw: folis pinnatisectis aut. segmento- (B. pospolity) ^ rum coalitione pinnatifidis scabris, segmentis 3—5lobatis, lobis inci- sis crenatis, involucellorum foliolis lineari-setaceis, fructibus etiam ju- nioribus glabris sub-orbiculatis. DC. Prodr. IV. 192... Flor. fran. n. 9476. Spren. Syst. 1. 911. .&. et Schult. VI. 512. Willd. Spec. I. 1421. Enwm. Berol. p. 341. Hoth Germ. lI. 350. Pers. Syn. I. 314. Krock. Siles. n. 421. Schlech. Berol. I: 178. Bess. Gal. 1.209. BF. Comp. I. 367. Heracleum Sphon- dylium Lin. Suec. n. 243. Schk. Handb. tab. 61. Lorek Flor. Pruss. tab. 61, fig. 325. Sphondylium 66 "Tom t. 522 PIECIOPRECIKOWA Dranca-Ursina Hoffm. Umbell. p. 132, t. T A, f. 11. Sphondylium Branca Scop. Carn. n. 335. Hera- cleum protheiforme Crantz, Austr. Heracleum elegans Jacqu. Austr. 1.115. Bess. Gal. I. 211. Sphondy- lium vulgare hirsutum Vaill. Paris. p. 189. Barszez nasz polski: Sphon- dylium, Acanthus polonicus: vel Branca-Ursina Syren. stron. 613. Wyrasta na lakach nieco. wilgotnych, w gajach, lasach,. ogrodach, w zaros$lach. Kwitnie w lipcu sierpn. gj Yn dian) Jest. roslina do 5 lub 6 stóp zwykle duos CUDE Korzen j6j gleboko w ziemie wchodzi, jest nieco galezisty, grubosci palea ma- lego. Lodyga prosto-stojaca, znacznie galezista, walcowata, dosé gleboko brózdowana, w $rodku wydrazona, szezecinkami szorstkie- mi, bialemi. zwislemi, mniéj wiecéj mianowicie u dolu pokryta, w najwyZszéj czesci prawie- naga. Liscie wielkie; korzeniowe 1 naj- nizsze lodygowe zazwyczaj piérzaste, a listki ich obszerne, ogonko- we, przeciwlegle, jajowate lub podluzno albo okraglawo-Jajowa- te, niekiedy w nasadzie sercowato-wyciete, na 2 cale lub nieco wiecé] dlugie, na klapki rozmaicie lekowato-wycinane. Klapki te sa nieregularne, podluzne lub jajowate, juz cokolwiek $piczaste. juz mnié] wiecé] tepe, szerokie lub wazkie, na obwodzie karbowa- ne lub wceinane. Najwyzsza para listków czesto zrasta sie z wiérz- cholkowym nieparzystym, który zwykle jest 3klapkowy, o klapce srodkowé] trójdzielnéj. Wyzsze li$cie lodygowe sa mniejsze 1 kró- cé] ogonkowe, pospolicie 3listkowe, o listkach równiez klapko- wanych i tamtym podobnych. Z wiérzchu wszystkie listki sa za- zwyczaj gladkie, pod spodem zas$ mianowicie na zeberkach 1 zyl- kach krótkiemi, szezecinkowatemi wloskami porosle. Ogonki tak glówne jako i szezególne, a osobliwie bloniasto-wydete pochwv, maja na sobie takze Jak na lodydze, bialawe i zwisle szezecinki. Bal- daszki obszerne, wiérzcholkowe i boczne z 12 do 20 gladkich lub cokolwiek kosmatych: promieni zlozone. Pokrywy ogólnéj nie ma, czasem sllada sie z kilku krótkich, nieco odstajacych, lancetowa- PENTANDRIA. 523 tych, szezeciniasto-przedluzonych, nietrwalych listków, a niekiedy tylko szezatki po aich pod baldaszkiem daja sie widziéc. Szezególne baldaszki plaskie, maja swoje pokrywki 5— 8listkowe, o listkach bardzo szezuplych, prawie szezeciniastych, od szypulek krótszych i nieco kosmatych. Kwiaty bialawe lub blado -zólto- zielonawe, a zewnetrzne platki nadbrzeznych kwiatów wieksze, 2klapkowe. Owoce splaszezone, po dojrzeniu podluzno-okraglawe, w nasadzie cokolwiek szezuplejsze, w wiérzcholku troche wyciete, 1 krótkim koniuszczkiem uwienczone, gladkie, okolo 4 lin. dlugie, a 3 lin. sze- rokie. Kazda polówka ma na grzbiecie 3 delikatne, waziutkie, bli- sko siebie polozone zeberka, dwa za$ nadbrzezne od tamtych odle- gle, w ksztaleie wazkiego skrzydelka obwód polówki otaczaja; na tymze grzbiecie widziéó mozna 4 rdzawe smugi, z wiérzcholka ku dolowi eiaggnace sie, od brózd szezuplejsze, nierówne; dwie z nich . $Srodkowe wezsze 1 proste, dwie za$ boczne szersze, troche luko- wato-skrzywione, u dolu mniéj wiecéj nieznacznie paleczkowato - zgrubiale, wszystkie do nasady owocu nieochodzace. Plaszcezyzna spojenia ma w posrodku zeberko naksztalt grzbietu wystajace, i d wie podobnez smugi, lecz wyrazniejsze, krótsze, rdzawo-brunatne, pra- wie-czarne. 345. H. LowarroLIUw: foliis scabris pinnatisectis aut seg- (B. dlugolisciowy) mentorum coalitione pinnatifidis, lo- bis elongatis inciso-crenatis, involu- cellorum foliolis lmeari-setaceis, fru- ctibus etiam junioribus glabris cu- neiformibus. JDC. Prodr. IV. 192. Jacqu. Austr. t. 174. Hoff m. Germ. 1. 135. Bess. Gal. 1.211. Heracleum angustifo- lium var. Willd. Spec. Y. 1422. Pers. Syn. I. 314. Jedyny okaz tego gatunku, juz okwitly, znala- zlem r.1838, w okolicach Rajgroda w lesie Sku- zyn zwanym. ^]. ^A &odyga na póltora lokcia wysoka, prosta, galezista, waleowata, gleboko brózdowana, szorstkiemi, bialemi, zwislemi wlosami, mia- 594 ^ PIECIOPRECIKOWA nowicie u dolu porosla. Liscie piérzaste, tojest z dwóch lub trzech par listków i jednego wiérzchelkowego zlozone; w najnizszéj pa- rze sa listki krótko-ogonkowe, a kazdy na 2 lub 3 czes$ci mniéj wiecéj gleboko, a czasem aZ do nasady rozdzielony; w $redniéj po- dobniez sie dziela, lecz zewnetrzne klapki sa bardzo male. Wszy- stkie listki sa nader dlugie (4—96 cal.), równowazko-lancetowate, ku górze zwezajace sie, w wiérzcholku niemal-tepe, na brzegu od- legle 1 nieregularnie zabkowane, z wiérzchu brudno-zielone i pra- wie gladkie, pod spodem jasniejsze 1 wloskami krótkiemi, szorst- kiemi, mianowicie na glównym nerwie, tudziez na zylkach i obwo- dzie porosle. Ogonki maja podobnez wloski. Listki wyzszych lisei sa krótsze, szczuplejsze, prawie-równowazkie. Baldaszki wiérzchol- kowe dlugo-szypulkowe, z 15—18 promieni nierównych, delika- tnie omszonych zlozone. Pokrywy krótkie, zwisle, opadajace; po- krywki niemal szezeciniaste. Owoc takiz jak w poprzedzajacym. 158. PASTINACA. PASTERNAK. Brzeg kielicha niewyrazny lub drobniutko - zabkowany. Platki jajowato-okraglawe, cale, zwinione, z podzialeezka szeroka, w wierzeholku $piezasta. Owoe okraglawy lub owalny, od grzbietu moeno-splaszezony, brzezkiem rozsze- rzonym, wyrównanym opasany. Polówki SZeberkowe, o Ze- berkach nitkowatych, delikatnych, z których 3 posrodkowe do siebie zblizone i prawie-równolegle, dwa zas$ boezne od tamtych 'oddalone, ponad brzegiem rozszerzonym idace. Drózdy plaskie. Smug eztéry, tojest po jeduéj w kazdéj broz- dzie, równowazkich, spiezastych, prawie-równéj grubo$ci, od Zeber malo eo krótszyeh. Spodnia plaszezyzna plaska, nad brzegiem nieeo wklesla, i zwykle dwiema smugami skrzy- wionemi', krótszemi od grzbietowyeh , tepemi, w wiérzchol- ku bardziéj do siebie zblizonemi, oznaezona. Os owocowa dwudzielua. Ziarno plaskie. Pokrywy i pokrywki Zadne. Kwiaty Zólte. 946. P. sATIVA: caule sulcato, foliis pimnatisectis, segmen- (P. zwyezajny) tis ovato-oblongis obtusis crenato-denta- »PENTANDRI!IA -— 525 ^^tis basi incisis, extremo trilobo, involu- eris involucellisque nullis, calycis den- tibus obsoletis, fructibus ovalibus, com- missura bivittata. | DC. Prodr. 1V.188. Flor. fran.n. 3525. Willd. Spec. Y. 1466. Enum. Berol. p. 320. Hoffm. Umbell. p. 128, tab. 1 A, f. 9. KEjusd. Flor. Germ. Y. 144. Spreng. Syst. I. 913. Ejusd. Umbellf. Prodr. p. 14. R. et Schul. VI. 584. Pers. Syn. I. 322. Schlech. Berol. Y. 178. .B.F. Comp. Y. 369. Bess. Gal. 1. 222. Schk. Handb. tab. 16. Lorek Flor. Pruss. tab. 65, fig. 340. Pa- stinaca folis simpliciter pinatis Ln. Flor. Suec. n. 259. Selinum Pastinaca Crantz, Austr. p. 161. Roth Germ. 11.359. Pasternak ogrodny: Pastinaca, Staphilinus Swyren. stron. 1053. —a. dziki: sylvestris, folis pubescentibus, radice tenui .DC. .. Prodr. IV. p. 189. Pastinaca sylvestris latifola Vaill. Paris. p. 151.— Q. ogrodo- wy: edulis: foliis glabris superne nitidis , radice crassiore carnosa DC. [. c. Dziki pasternak ro$nie na lgkach, pastwiskach, miedzach, przy drogach, w zaroslach, na mie]scach cokolwiek wilgotnych. Ogrodowy, bedacy jego od- miang, umyslnie jako warzywo w ogrodach sig ho- duj. Kwitnie w lipe. sierpn. 3* Korzen dlugi, waleowato-ostrokregowy, tojest ku dolowi szezu- plejszy, cokolwiek galezisty 1 wlóknami gdzieniegdzie opatrzony, brudno-bialawy, w ogrodowéj odmianie nieco miesisty, wlasciwe- go, mocnego zapachu i slodkawego smaku, w dzikié] szezuplejszy, prawie drzewiasty. «Lodyga prosto-stojaca, na 3 lub 4 stopy a na- wet wiecéj wysoka, katowata, glebokiemi brózdami oznaczona, ga- 526 PIECIOPRECIKOWA lezista, gladka. Liscie wielkie, piérzaste, a listki ich przeciwlegle, bezogonkowe, podlugowate lub jajowo-podtuzne, szerokie, z wiérz- chu gladkie, nieco l$niace, pod spodem cokolwiek omszone, w wiérz- cholku niemal tepe lub troche spiczaste, karbowano-zabkowane, w nasadzie rozmaicie wciete, czasem na 2 lub 3 klapki podzielo- ne; wiérzcholkowy czyli nieparzysty, pospolicie na 3 dzieli sie kla- pki. Baldaszki jedne wiérzcholkowe, drugie boczne lüb przeciwli- stne, obszerne, rozlozyste, plaskie, z 15— 20 nierównych promieni zlozone. Pokryw i pokrywek nie ma; piérwsze jednak niekiedy z kilku równowazko-lancetowatych listków skladaja sie. Kwiaty drobne, zólte, foremne, a ich platki Jajowate, $piczaste, nie wyciete lecz 'wiérzcholkiem na dól zwinione. Owoe owalny lub prawie okraglawy, zupelnie plaski, gladki, brzezkiem dokola obwiedzio- ny, po dojrzeniu 2ólto-rdzawy, za rozgnieceniem wlasciwym, nie- przyjemnym zapachem odznaezajacy sie. Kazda z jego polówek ma na grzbiecie 5 zeberek, delikatnych, nitkowatych: tojest 3 po- $rodkowe i dwa nadbrzezne, nieco od tamtych oddalone i troche szersze. Brózdy plaskie, maja po jednéj smudze szezupléj, równo- wazkié], po koricach $piczastéj. Smugi te u dolu nie 13cza sie z soba, iod zeberek sa cokolwiek krótsze. Plaszezyzna spojeniama w posrod- ku zeberko podluzne i dwie skrzywione, do grzbietowych podobne, tylko nieco krótsze lecz wyrazniejsze, rdzawo-brunatne, w górze bardziéj do siebie zblizone lecz niepolaczone, smugi (O hodowa- niu pasternaku: Ogrodnictwo Zigry (*) I. 32. Reichart, Ogrody wa- vzyw. stron. 184. Wodzicki, wydan. 2.1I. 422. Strumillo, wydan. 3. I. 216. Pamietnik volnicz. technol. IX. 55. Oczapowski, Poeczqtké Gospodar. wiejs. Bürgera 1I. 119). 159. ANETHUM. XKOPER. Brzeg kielieha niewyrazny. Platki jajowate albo okra- glawe, foremne, wklesle, wiérzeholkiem zwinione, z podzia- leezka, niemal-kwadratowa, cala, lub cokolwiek wycieta. 0 woe jajowaty lub owalny, od grzbietu soezewkowato-splaszezo- (*) Tu, równie jak i w innych ogrodniezych dzielach, czytam bezza- sadna wiadomosé, jakoby Anglia byta ojezyzna téj rosliny. Wiémy bo- wiem Ze dziki pasternak w caléj Europie az do Kaukazu ro$nie, ogrodo- wy za$ wszedzie od niepamietnych czasów w ogrodach sie hoduje. PENTANDRLA. 521 ny, brzezkiem plaskim opasany. Polówki pieeiozeberkowe ; wszystkie Zeberka nitkowate::3 z nich idq po Srodku na grzbiecie i sa, wydatne i ostre, dwa zas poboezne, od tamtych odleglejsze i nie tak wyrazne, w brzezek rozszerzony przeclio- dz3. Smugi szerokie. po. koneach zwezone, w brózdach pojedyneze i prawie-calkiem takowe wypelniajqce , na pla- szezyzuie spojenia podwójue. Ziarno troche wypukle, z przo- du plaskie. Pokrywy i pokrywki Zadue. Kwiaty Zolte. 347. A.GRAVEOLENS: fructu elliptico margine dilatato pla- (K. ogrodowy) no cincto. DC. Prodr. IV. 186. Wild. Spec. I. 1469. Ejusd. Enum. Berol. p. 321. Hojfm. Umbell. p. 119, tab. I A, f. 18 et tab. I B, fig. 2. Pers. Syn. Y. 328. Schk. Handb. tab. 11. BF. Comp. I. 910. Aschers. Pharm. tab. L, f. 9. Fe- rula graveolens Spreng. Umbell. Prodr. p. 14. Pastinaca Anethum Spreng. Syst. 1. 918... R.. et Schult. VI. 587. Schlech. |Berol. Y. 179. Selinum Ane- thum JAoth Germ. IL. 559. Crantz, Umbell. p. 63. Kopr ogrodny: Ane- thum Syren. stron. 420. | Dziko rosnie w Egipcie, Azyi zachodniéj i w Euro- pie polud. U nas utrzymuje sig w ogrodach. Kwitnie w czerwe. lipe. (9) , Lodyge ma pojedyneza lub w górze nieco galezista, do dwóch lub 3 stóp wysoka, waleowata, rysowana, zupelnie jak 1 cala ro-.— slina gladka. Liscie dwa razy skladane, sino-zielonawe, a listk1 1ch równowazkie, nader szezuple, delikatne, wietkie, prawie-wlosko- wate. Baldaszki wiérzcholkowe i przeciwlistne obszerne, z 15 do 30 lub nieco wieceéj promieni nierównych zlozone, bez pokryw i pokrywek. Kwiaty zólte,. do pasternakowych podobne. Owoce eliptyczne, okolo 2 lin. dlugie a 1 lin. szerokie, soczewkowato-spla- 528 | PIECIOPRECIKOVWA szczone, gladkie. Kazda ich polówka jest na grzbiecie nieznacznie wypukla, i ma posrodku trzy bardzo wydatne, nitkowate, ostro-grzbie- ciste, w równéj od siebie odleglo$ci umieszezone zeberka; dwa zas$ nadbrzezne, nieco szersze lecz nie tak wydatne, przechodza w brze- zek, dokola polówke opasujacy. Smug grzbietowych jest 4, brózdy prawie calkiem wypelniajacych i równych im co do dlugosci, po koücach zwezonych. Plaszezyzna spojenia w posrodku zeberkiem oznaczona 1 mà dwie, podobne grzbietowym lecz wydatniejsze 1 nie- co grubsze, w wiérzcholku i nasadzie z soba polaczone smugi. Ca- la roslina a mianowicie jój ziarna, maja wlaseiwy, aromatyezny, moeny lecz przyjemny zapach (Ogrodnictwo Zigry I. 51. Wodzicki, wydan. 2. II. 421. Reichart, Ogrody warzyw. str. 331. Strumillo, Ogrody pólnoc. wydanie 2. Y. 200). 160. PEUCEDANUM. GORYSZ. Brzeg kielieha 9zabkowy. Platki przewrotnie-jajowate, w podzialeezke wgieta zwezone, wyciete lub prawie-cale. Owoe jajowaty lub prawie-eliptyezny, od grzbietu plasko lub soezewkowato-przygnieciony i brzezkiem rozszerzonym, wy- równanym opasany. Polówki pieeiu Zeberkami, prawie ró- wnie od siebie oddalonemi oznaezoue; z tych trzy poSrodko- wych, nitkowatych, i dwa boeznych, niewyraznych, z brzez- kiem rozszerzonym zetknietych lub w niego przechodzacych. '"Miedzyzebra Ismugowe, boezne niekiedy maja póltory lub dwie smugi. Plaszezyzua spojenia pospolieie 2smugowa. Os 2dzielna. Ziarua z yrzodu plaskie. Pokrywy i pokrywki wielolistkowe. Kwiaty biale, Zólte lub zólto-zielonawe. 348. P. ArsATICUM: caule subtereti striato annulato ramo- (G. z0ltmwy). so, folis tripinnatisectis, segmentis pinnatifidis, laciniis remotiusculis ob- tusiusculis mucronatis margine sub- scabris, involueri involucellorumque foliolis plurimis lanceolato - linearibus apice subulatis, fructu elliptico-oblongo. PENTANDR I A. 599 DC. Prodr. YV. 119. Flor. fran. n. 3520. Willd. Spec. l. 1407. .Enum. Berol. p. 309. Jaequ. Austr. tab. (0. Pers. Syn. I. 310. Hoffm. Germ. I. 134. Bess. Galic. 1. 208. Ejusd. Enwum. Volh. p. 12. BF. Comp. I. 312. Cnidium al- saticum Spren. Syst. l. 888. — Ejusd. Umbell. Prodr. p. 40. .E. et Schult. VI. 417. Selinum alsaticum Crantz, Austr. q. 159. Roth Germ. IL. 417. Hosnie obficie w Lubels. w okolicach Chelmna. Kwitnie od lipca do wrzesnia. ^]. Dorasta okolo lokeia lub troche wiecéj wysokosci. Lodyge ma znacznie rozgaleziona, o galeziach rozlozystych, niemal kaficiasta, rysowana, gladka, czestokroé sino-purpurowa. Liscie 3 razy skla- dane, a listki ich sa pierzasto-wciete, o weieciach podluznych, nie- co spiczastych, z obudwu stron gladkich, twardawych, odleglych, na 1— 2 lin. szerokich; boczne wciecia zazwyczaj sa cale lub rozdwo- jone, wiérzcholkowe pospolicie 3dzielne. Ogonki lisci nizszych sa dlugie, niemal-kariciaste, rysowane, a na górnéj powiérzchni rynien- kowato-wyzlobione. Wyzsze li$cie znacznie sq mniejsze , weiecia maja wezsze, ogonki krótsze, pochwiaste. Baldaszki liczne,na wiérz- cholku galazek osadzone i z boku tychze wyrastajace, niewielkie, plaskawe, z 1—20 promieni krótkich i nierównych zlozone. Pokry- wa sklada sie z kilku listków lancetowato-równowazkich, w wiérz- cholku szydelkowato-spiczastych, nieco odgietych, znacznie od pro- mieni krótszych. Pokrywki maja listków 3— 5, szydelkowatych, bardzo krótkich, szypulkom niemal równych, na zewnetrznéj stro- nie baldaszków szezególnych, osadzonych. Kwiaty drobne, blado- ióltym kolorem odznaczajace sie. Niektóre baldaszki sa bardzo ma- le, 6—Tpromieniste.] Owoce prawie eliptyczne, splaszczone, po dojrzeniu brunatne, okolo 2.lin. dlugie, a 1 lin. szerokie, gladkie, brzezkiem waziutkim, brudno-Zóltawym opasane. Polówki maja na grzbiecie 9 nitkowatych, niewyraznych, prawie w równéj od siebie odleglosci polozonych zeberek. | Tom I. 67 530 PIECIOPREGCIKOWA :949. P. cgRvARIA: caule tereti simpliciusculo, foliis bipin- (G.simy) matisectis glaucis. segmentis ovatis ba- si extrorsum subaurieulatis dentatis , dentibus mucronatis, involucris poly- phyllis, fructu ovali. DC. Prodr. IV. 180... BF. Comp. l. 312. Ligusticum Cervaria Spreng. Syst. I. 907. Ejusd. Umbell. Prodr. p. 40. .R. et Schult. VI. 550. Schlech. Berol. Y. (1. Selinum Cervaria Lin. Spec. edit. 1. DC. Flor. fran. n. 9484. — Pers. Syn. I. 309. . Scop. Carn. n. 331. .Roth Germ. II. 354. Crantz. Austr. tab. 3, fig. 1. Bess. Gal. I. 207. Selinum glaucum Lamar. Flor. fran. Athamantha Cervaria Lon. Willd. Spec. l. 1401. Jacqu. Austr. tab. 69. Krock. Siles. n. 413. .Hoffm. Germ. 1. 133. Lorek Flor. Pruss. tab. 60,fig. 319. Cervaria Rivini Gaertn. Przytrafia sig w zaroslach, w lasach 1 gajach, na miejscach suchych, wzgórkowatych. Kwitnie w li- pcu 1 sierpniu. 2]. Ma korzeüi gleboko w ziemie wchodzacy; lodyge prosta, na 3 lub 4 stopy wysoka, pojedyneza lub cokolwiek w górze galezista, walcowata, gladka, rysowanqa. Liscie dwa razy piérzaste: korzenio- weinizsze lodygowe dlugoogonkowe, maja listki przeciwlegle prawie bezogonkowe, jajowate lub jajowo-lancetowate, sSpiczaste, t — 1 cal. dlugie, nieregularnie ostro-zabkowane, a kazdy ich za- bek sztyletem czyli bialawa szezecinka zakoreczony; wiérzcholkowy wcelety jest na 3 klapki; boczne za$ maja na brzegu zewnetrznym, przy nasadzie pospolicie po jednéj lub dwie klapek: Sa przytém twardawe, gladkie, i odznaczaja sie sino-zielonym kolorem, szeze- gólniéj na -dolnéj powierzchni. Wyzsze li$cie sa mniejsze 1 z dro- bniejszych listków zlozone. Baldaszki wiérzcholkowe, z 10—18. , promieniste, maja pokrywy 6—8 listkowe, o listkach bardzo szezu- PENTANDHRI A. 531 plych, równowazko-lancetowatych, spiezastych, zwislych, od promie- ni znacznie krótszych. Szezególne baldaszki maja równiez swoje pokrywki z kilku listków szezeciniastych, szypulkom prawie ró- wnych, zlozone. Kwiaty biale. Owoce jajowate, splaszezone 1 gla- dkie. Kazda polówka ma na grzbiecie 5 ostrych zeberek, z których nadbrzezne blonkowate 1 szersze. Brózdy 1smugowe. Plaszezyzna spojenia jedném zeberkiem 1 smuga oznaczona. 350.P.onEosELINUM: caule tereti striato, foliis tripinnati- (G. rozwarty) ^ sectis, petiolis refractis, segmentis remotis ovatis inciso-pinnatifidis di- - varicatis nitidis, dentibus sub-muticis, fructibus ovali-orbiculatis. DC. Prodr. IV. 180... BF. Comp.I. 313. Athamantha Oreoselinum n. Willd. Spec. L 1408. Enum. Berol. p. 907. Jacqu. Austr. tab. 68. Krock. Siles. n. 414. Hoffm. Germ. 1. 133. Schk. Handb. tab. 64. Lorek Flor. Pruss.t. 60, f. 318. Athamantha foliis divaricatis Lin. Flor. Suec. n. 241. Selinum Oreoselinum' Scop. Carn. n. 330. Crantz, Austr. p. 169. .Roth Germ. II. 355... Spreng. Syst. I. 909. R. et Schult. VI. 557. DC. Flor. fran. n. 3485. Pers. Syn. I 309. Bess. Gal. I. 207. Schlech. Berol. Y. 111. Opich górny albo skainy: Apium montanum, Oreoselinum Syren. stron. 1081. . Bardzo pospolita roslina na lakach suchych, wzgórkach, kolo dróg, w gajach 1 lasach suchych. Kwitnie w lipcu, sierpn. 2] Korze walcowaty, pionowo i gleboko 'w ziemie wchodzacy, zewnatrz brudno-zóltawy, w srodku bialy, mlecznym wypelniony sokiem. Lodyga wyrasta na 1—3 stóp, jest prosto-stojaca, pra- 532 PIECIOPRECIKOWA wie dwudzielno-galezista, pelna, waleowata, rysowana, i jak wszy- stkie inne czesci téj rosliny, zupelnie gladka. W górze zwykle calkiem nie ma lisci, a ich miejsce zastepuje tylko eze$ó ogonka pochewko- wata. Inne wszystkie sa trzy razy piérzaste i tém sie odznaczaja, ie rozgalezienia ich ogonków sa zalamane, tojest 2e wszystkie szcze- gólne ogonki do glównych, pod katem prostym lub rozwartym sa przyrosle. Listki drobne, odlegle, rozwarte, l$niace, jajowate lub klinowate, piérzasto-nacinane, o wcieciach jajowatych lub podlu- inych, troche spiezastych lub tepych, na obwodzie calych. Balda- szki, wiérzcholkowe i przeciwlistne, nieco wypukle i dosyó obszer- ne, z 20—26 promieni zlozone. W pokrywie ogólnéj znajduje sie okolo 8 lub 10 szezuplych, równowazkich, $piczastych, zupelnie zwislych, od promieni znacznie krótszych listków; podobnez listki, tylko delikatnie]sze, 1 szezególne pokrywy skladaja. Kwiaty biale. Owoce jajowo-okraglawe, w nasadzie nieco-zwezone, plaskie, gla- . dkie, po dojrzeniu blado-brunatne lub. brudno-czerwonawe, éwieré cala lub cokolwiek wiecéj dlugie, a okolo póltrzeci linit szerokie. Ich polówki sa w nasadzie troche wyciete, i maja na grzbiecie 5 ze- berek; z tych 3 posrodkowe wydatniejsze, szezuple, nitkowate, dwa zas boczne niewyrazne, w skrzydelko do kola polówke opasujace, rozszerzone. Smug 4, brunatnych, szerokich, po koricach szezuplej- szych, prawie calkowicie brózdy wypelniajacych. Na plaszezyznie. spojenia daje sie widziéc ostre zeberko i dwie grzbietowym podo- bne, tylko nieco-szczuplejsze , lukowate, doskrzydelka przyblizone, w wiérzcholku i w nasadzie niemal z soba zetkniete smugi. Potar- la roslina, mocny aromatyezny .zapach wydaje. 351. P. syn vESTRE: caule tereti suleato, foliis bi-tripinna- (G. le$ny) ^ tisectis, segmentis pinnatifidis , laciniis lineari-lanceolatis obtusiusculis, invo- lucro involucellisque polyphyllis, fructu lanceolato-elliptico. DC. Prodr. IV. 119. Peucedanum palustre Koch. Umbell. p. 94. BF. Comp. I. 3971. "Thysselinum palustre Hoffm. Umbell. p. 154. Spreng. Syst. I. 895. Ejusd. Umbell. Prodr. p. 69. .F. et Schult. VI. 463. Schlech. Berol. I. PENTAND IR IA. 533 168. Selinum palustre Willd. Enum. Berol. p. 395. — Lorek Flor. Pruss. tab. 59, fig. 316. Selinum sylvestre .DC. Flor. fran. n. 9486. Przytrafia sig na lgkach wilgotnych, blotnistych, w zaroslach, w gajach i lasach mokrych. Kwitnie w lipcu, sierpn. ^]. Ma korzeh ostrokregowy, grubosci palea, wlóknami grubemi opatrzony. Lodyge prawie-pojedyncza lub nieco w górze galezista, prosta, waleowata, rowkowanq 1 prawie-kaüciasta, w $rodku wy- drazona, gladka, na 915 stóp wysoka. Liscie dwa lub 3 razy skla- dane, dolne wielkie, niemal tró]katne, górne mnuiejsze, bardziéj podiuzne. Listki wszystkich naprzeciwlegle, jajowate, spiczaste, gla- dkie, piérzasto-wcinane, o wcieciach prawie równo-wazko-lanceto- watych, ostrych, maleüka stwardnialoscia bialawa, czyli sztyletem zakoüczonych, a na brzegu drobniutko-rzesowatych; wiérzcholko- we wciecie, bardziéj niz inne przedluzone. Tak glówne jako 1 szeze- gólne ogonkisa cokolwiek szorstkawe. Baldaszki liczne, wiérzchol-- kowe 1 boczne dosyé obszerne, plaskawe; skladaja sie z kilkunastu delikatnym króciutkim kutnerem osobliwie na zewnctrznéj stronie pokrytych promieni. Listki pokrywy ogólnéj liczne, lancetowate, w wiérzcholku szydelkowato-spiczaste, na brzegu blonka obwie- dzione, nieznacznie rzesowate, od promieni krótsze, po okwitnie- niu zwisle. Takiez same i szczególne pokry wki skladaja, lecz sa ró- wnowazkie, szezuplejsze, od szypulek cokolwiek dluzsze. Kwiaty biale. O woc Jajowato lub podluzno-eliptyezny, plaski, a kazda jego polówka na grzbiecie jest nieco wypukla, 5 oznacezona zeberkami; z iych 3 ida przez $rodek 1 sa wydatne, dwa za$ poboczne tworza wazkie skrzydelko, dokola polówke opasujaca. Smug 4 pod blon- ka czyli naskórkiem ukrytych. Plaszczyzna spojenia zeberkiem po- Srodku, malo wydatném opatrzona, 2smugowa. 161. LASERPITIUM. OKRZEZYN. Brzeg kielieha 5zabkowy. Platki przewrotnie-jajowate, wyciete, z podzialeezkg wklesla. Owoc od grzbietu spla- szezony lub w przecigeiu poprzeezném prawie-walcowaty, 534 PIECIOPRECIKOWA asmio-skrzydelkowy, tojest zlozony z polówek, z któryeli kaz- da opatrzona jest 5 Zzeberkami nitkowafemi i 4 Zebrami w skrzydelka bloniaste rozszerzonemi. Brózdy lsinugowe. OS owocowa wolna, 2dzielna. Pokrywa ogólna i szezegoól- ne wielolistkowe. Rodzaj o$mioskrzydelkowym owocein na- der odznaczajacy sie. 352. L. LATIFOLIUM: folis 2pinnatis nitidis coriaceis, fo- (O. szerokolisciow)) liolis oblique-cordatis mucronato-den- | tatis, alis fructuum crispis. : Spreng. Syst. l. 917. .R. et Schult. VI. 616. BF. Comp. I. 3856. Willd. Spec. l. 1414. Enum. Berol. p. 310. Hoffm. Germ. Y. 134. Pers. Syn. I. 312. Jacqu. Austr. tab. 146. Schk. Handb. tab. 61... Scop. Carn. n. 320. Roth Germ. ll. 361. | Bess. Gal. V. 209. .Lorek Flor. Pruss. tab. 61, f. 323. Laserpitium foliolis cordatis in- ciso-serratis Lin. Flor. Suec. n. 242. Laserpitium glabrum DC. Prodr. IV. 204. Flor.fran. Suppl. n. 509. Przytrafia sie w lasach, gajach suchych, w za- roslach, na wzgórkach ( w Sandomir. Mazow. Po- dlaskiém, Augustow.). Kwitnie w lipe. 2]: Ma korzen dlugi, walcowaty, ku dolowi szezupléjszy, bru- dno-zóltawy; lodyge prostostojaeg, waleowata, rysowana, w srod- ku wydrazona i gladka, do 4i wieeéj stóp wysoka. Liscie ob- szerne, dwa razy troiste; listki dolnych lisci ogonkowe , jajowa- te, tepe, w nasadzie zwykle skosnie sercowato-wyciete, na brzegu tepo-zabkowane, a kazdy zabek krótkim Kkoüezy sie sztyletem, (2—3'/, cal. dug. 1'/5—2/5 cal. szerokie) , skórkowate, twar- dawe, gladkie: listki lodygowych sa szczuple, lancetowate, Spiczaste, na brzegu zwykle zupelnie cale. Baldaszki wielkie, wypukle, wiérz- cholkowe i boczne, z licznych, kariciastych, gladkich promieni utwo- PENTANDHRI A. | 535 rzone; maja pokrywy wielolistkowe, o listkach lancetowatych, $pi- czastych, u dolu rozszerzonych, na brzegu blonkowatych, zwislych, nierównych, od promieni znacznie krótszych. Pokrywki takze zwi- sle iz podobnychze listków zlozone. Kwiaty biale. Owoce podlu- ine, wielkie, a polówki ich z wiérzchu nieco-wypukle, ezterema blonkowatemi, bialemi, na brzegu drobno-falisto - kedzierzawemi skrzydelkami opatrzone. Kolo Lomzy w esie do wsi Drózdowa nalezacym, zaalazlem odmiane, a moze osobny gatunek (Laserpit. asperum .DDC. Prodr. IV. 204), którego ogonki 1 dolna wszystkich li$ci powiérzchnia, krótkiemi wloskami byla okryta; lecz owoców dotad nie widzialem. 359. L. PRUTENICUM: foliis decompositis in nervis et petio- (O. kosmaty) ^ lis subhirsutis, segmentis ovato-lan- ceolatis pinnatifidis, lobis lanceolatis cuspidatis extimis confluentibus, cau- le angulato basi retrorsum hispido, involuer foliolis linearibus margine hyalinis integris, fructuum alis inae- qualibus, 2 lateralibus majoribus. DC. Prodr.1IV. 206. Flor. fran. n. 3472. Spreng. Syst. Ll. 919. KR. et Schult. V. 623. Willd. Spec. Y. 1417. FEnwm. Berol. p. 310. Jacqu. Austr. tab. 153. Roth Germ. 1I. 361. Krock. Giles. n. 420. Pers. Syn.l. 312. Hoffm. Germ. l. 134. Bess. Gal. l. 209. Schlech. Berol. Y. 180. Lorek Flor. Pruss.t. 61, f. 324. Laserpitium se- linoides Crantz, Austr. p. 182. La- serp. gallicum Scop. Carn. n. 321. Laserpitium hirsutum Gib. Lih. n. 138. W lasach 1 gajach listkowych, w miejscach cie- nistych, w zaroslach, eze$eié] jak poprzedzajacy. Kwitnie w lipcu, sierpn. 2). (g* DC. 536 | PIECIOPRECIKOWA - Korzeri twardy, brunatny, pod katem niemal prostym zalama- ny i gleboko w ziemie wchodzacy, gdzieniegdzie wlóknami grube- mi opatrzony. Lodyga prosto-stojaca, w górze galezista, katowata, - gleboko rysowana, szezecinkami krótkiemi, bialemi, zwislemi, mia- nowicie u dolu porosla, na dwie lub 3 stopy wysoka. Liscie troisto- skladane, a listki ich Japowo-lancetowate, piérzasto-weinane, o wcie- ciach lancetowatych, $piczastych, i krótkim w wiérzcholku sztyletem zakoficzonych, na brzegu zupelnie-calych , drobniutko-rzesowatych, ,pod spodem bledszych, zylastych. Ogonki i zylki na. od wrotné] stro- nie lisci, mianowicie dolnych, malenkiemi, bialawemi, rzadkiemi wloskami okryte. Baldaszki wiérzcholkowe nieliezne, dlugo-szy- pulkowe, z 12—20 promieni omszonych, nierównych zlozone. W pokrywie ogólnéj znajduje sie 6—8 listków lancetowatych, spi- czastych, zwislych, na brzegu blonka biala, wazka opasanych 1i co- kolwiek rzesowatych, od promieni krótszych. Listki skladajace po- krywki, sa podobniez zwisle i rzesowate, szypulkom' niemal równe, blonke na brzegu maja szersza. Kwiaty biale. Owoce drobne, pra- wie owalne. Kazda ich polówka na grzbiecie ma 4 blonkowate, przezroczyste skrzydelka, z których dwa boczne sa znacznie szer- sze od posrodkowych; wszystkie za$ zeberka, tojest 3 pomiedzy skrzydelkami i dwa nadbrzezne, rzadkiemi, drobniutkiemi , biateini szczecinkami osadzone. Rzed trzyslupkowy | (Trigynia). 162. VIBURNUM. KALINA. Kielieh krótki, nalowocowy, 9 razy weiety,trwaly. Ko-. rona kólkowata, prawie- dzwoneezkowata lub rurkowata, Sklapkowa. Nitki precikowe w nasadzie korouy osadzone. Blizn 3, bezszyjkowych. Jagoda okraglawa lub podluzua. Ziarno jeduo, jajowate lub okraglawe. 354. V. oPurus: glabriusculum, foliis trilobis, lobis acu- (K. zwyczajna) minatis dentatis, petiolis glandulosis, corymbis terminalibus pedunculatis, flo- ribus exterioribus radiantibus. PENTANDRI! A. 531 DC. Prodr. YV. 328. — Flor. fran. n. 3409. Spreng. Syst. I. 934. E. et Schul. VI.635. Willd. Spec.l. 1490. Enum. Berol. p. 326. Eoth Germ. 1I. 364. Scop. Carn. n. 310. .Hojfm. Germ. Y. 147. Pers. Syn. Ll. 324... Bess. Gal. Y. 924. Krock. Siles. n. 416. Schlech. Berol. Y. 181. BF. Comp. I. 444. Schk. Handb. tab. 81. Kluk, .Dyke. III. 162. Szubert, Opisan. 199. Wodzicki,Y. 557. .Lorek Flor. Pruss. tab. 65, fig. 350. Vibur- num folüs lobatis, petiolis elandulosis Lan. Flor. Suec. n. 264. Kalina: Sam- bucus aquatica, Platanus aquatica Sy- ren.»stron. 1510. Rosnie w miejscach nieco wilgotnych, w lasach, gajach, zaroslach, na lakach. Kwitnie w majut czer- wcu. ^ | Kalina zwyczajna jest krzewem drugiéj wielkosci. Mlode gala- zki ma proste, równe, kanciasto-rowkowane , Zóltawo-brunatne lub brudno-zielone; starsze sa walcowate, szaro-brunatne. Li$cie sze- rokie, przeciwlegle, 3klapkowe, klapki rini] wiecéj Spiczaste, bo- czne mniejsze, srodkowa wieksza, wszjstkie mniéj wiecéj nieregu- larnie zabkowane. Kwiatowe liscie bywaja zwykle szczuplejsze, podluzne, niedzielone, na brzegu zale lub troche tylko zabkowane. Powierzchnia górna li$ci gladka, dolna bledsza, zylasta, krótkie- mi wloskami mianowicie na zeberkach 1 zylkach okryta. Ogonki rynienkowate, odznaczaja si& W górze zielonawemi gruczolkami. Kwiaty wiérzcholkowe, w piecio-promienisty podbaldach zebrane. Zewnetrzne plonne maja korone duza, biala, plaska, wewnetrzne czyli $rodkowe mniejsze, bialo-zóltawe, regularne, rodzajne. Jago- dy (czyli wlaseiwie pestkowce) kuliste, niekiedy troche splaszezo- ne, gladkie, lániace, po dojrzeniu czerwone, w srodku biale, gorz- ko-kwaáne i $ciagajace; w wiérzeholku kazdéj znajduje sie szezatek pozostaly kwíatu. Ziarno jedno, jajowate, plaskie, twarde. Odmia- na téj kaliny majaca wszystk:e kwiaty wielkie, ezeze, w podbalda- 68 Tom I. DOS PIECIOPRECIKONWA szki kuliste, Sniezno-bialego koloru ulozone, utrzymywana jest w ogrodach, i pod nazwiskiem boule de neige albo pomme de neige znajoma. 1683. SAMBUCUS. BEZ. .. Kielieh krótki, nadowoeowy, 5 razy weiety (Odzielny). Korona kólkowata, 9 razy weieta, o weieciach tepyeh. Pre- ciki do korony przymocowane, z weieciami jéj naprzemian- legle. Blizu 3 drobnyceh, tepyeh, bezszyjkowych. Jagoda okraglawa, lkomórkowa., 3ziarnowa, soczysta, zaledwie kielichem uwienezona. 355. S. EBULUS: caule herbaceo verrucoso, stipulis foliace- (B. hebd) | 1s, corymbis tripartitis, floribus omnibus hermaphroditis. JDC. Prodr. 1V.322.. Flor. fran. n. 3404. Scop. Carn. n. 311. Willd. Spec. Y. 1494. Enuwum. Berol. p. 328. Spreng. Syst. I. 935. R. et Schult. VI. 639. Roth Germ. II. 365. Krock. Siles. n. At. Hoffm. Germ. Y. 147. Bess. Galic. I. 224. Schlech. Berol. I. 181. BF. Comp. Y. 414. Kluk, Dykc. YII. 51. Szuberi, Opisan. stron. 198. — Wodzicki 1. 520. Sc. Handb. tab. 83. .Lorek Flor. Pruss. tab. S1 , fig. 352. Sambucus cymis tripartitis, stipulis foliaceis Lin. Flor. Suec. n. 266. Sambecus huimilis sive Ebulus Val. Paris. p. 176. Chebd: Ebulus, Chamaeacte Syren. stron. 1508. Przytrafia sig w miejscach wilgotnych, w ga- jach. na lakach, mianowicie kolo Wachocka i Ka- zimierza. Kwitnie w ezerwcu 1 lipeu. 2| — , Zielny ten gatunek bzu ma lodyge prosta, do 3 lub 4 stóp wy soka, nieco galezista, rowkowana, w $rodku rdzeniem gebezastym PENTANDRI A. BM wypelniona. Liscie naprzeciwlegle, piérzaste, z 7 lub 9 listków ja- jowo-lancetowatych, spiezastych, pilkowanych zlozone. Przysadki lisciaste. Podbaldaszki 3promieniste, wiérzcholkowe. Kwiaty biale, mocnego zapachu. Glówlki pylkowe czerwone. Jagody wielkosci * grochu, po dojrzeniu czarne. 356. S. xin: caule fruticoso sübarboreo, foliis pinnati- (B. pospolity) sectis glabris , segmentis ovato-lanceolatis serratis, corymbis 5partitis. DC. Prodr. IV. 322. Flor.fran. n.3405. Spreng. Syst. 1. 935. Willd. Spec. I. 1495. Enum. Berol. p. 328. R. et Schult. VI. 639. Roth Germ. Il. 366. Pers. Syn. I. 328. Hoffm. Germ. Y. 147. Bess. Gal. I. 225. ScMech. Berol. I. 182. BF. Comp. I. 414. Schk. Handb. tab. 83. .Krock. Siles. n. 418. Szubert, Opis. 193. Sylwan, III. 234. Wo- dzicki, Y. 517. Lorek Flor. Pruss. tab. 671, | fig. 951. Sambucus caule arboreo ramoso, floribus umbellatis Lin. Flor. Suec. edit. I. n. 250. Sambucus fructu in umbella ni- gro Vaill. Paris. p. 176. Bez: Sambucus Syren. stron. 1905. Rosnie przy wsiach, rzadko w lasach. Kwitnie w czerwc. lipe. 5 Bez pospolity jest: krzewem do kilku lokci wysokim, czasem w drzewo wyrastajacym. Mlode galazki miewa zielonawe, gladkie; starsze sine popekane, wewnatrz gebezastym, lekkim rdzeniem wypelnione. Liscie naprzeciwlegle, nieparzysto-piérzaste; listki ja- jowo-lancetowate, $piczaste, gladkie, pilkowane. Przysadki szydel- kowate. Kwiaty zebrane w podbaldachy Spromieniste, biale lub zóltawe, "wlasciwego, dosé przyjemnego zapachu. Blizn niezawsze 3, czasem 2. lub 4 znalézé mozna. Jagody kuliste, po dojrzeniu czar- ne lub ciemno-purpurowe, sokiem fioletowym wypelnione. W ka- idé] 3 znajduja sie ziarna podluzne, troche splaszezone i twarde. Rozmaite odmiany bzu tego w ogrodach bywaja hodowane, a mia- 540 PIECIOPRECIKOWA nowicie z jagodami zielonawemi, 2 jagodami bialemi, z. liciem pre- gowanym, z li$ciem poszarpanym à t. p. 351. S. RACEMOSA: caule fruticoso, foliis pinnatisectis, seg- (B. koralowy) mentis oblongis acuminatis basi sub- aequalibus; petiolis elabris, panicula ovata. DC. Prodr. IV. 323. Flor. fran.n.. 9406. Spreng. Syst. l. 935. Willd. Spec. 1. 1496. Enum. Derol.p. 328. R. et Schult. VI. 640. Scop. Carn. n. 313. Both Germ. YI. 867. Krock. Siles. n. A19. Hoffm. Germ. Ll. 141. .BF. Comp. I. 415. Dess. Gal. Y. 225. Schk. Handb. tab. 83. Ssubert, Opis. 191. Lorek Flor. Pruss. iab. 61, fig. 358. Bez drug: czerwony | albo górny Syren.- stron. 1505. Przytrafia sig w lasach górzystych, mianowicie na górze S. Krzyzkidj, razem z gat. poprzedzajacym. Kwitnie w maju, czerwe. ^5 Jest krzewem drugié] wielkosci i czesto do dwóch lub 3 lokei dorasta; z ogólnéj postaci dosyé do.bzu pospolitego podobny. Liscie ma przeciwlegle, piérzaste, zlozone z 5 lub 7 listków Jajowo-lance- towatych, Spiczastych, pilkowanych; li$cie sa czasem troiste, Kwia- ty, w grona dlugie czyli wiéchy Jajowate, wiérzcholkowe zebrane, sa zólte lub zielonawe, prawie bez zapachu. Jagody mniejsze jak u poprzedzajacego, kuliste, po dojrzeniu pieknie czerwone. Rzed czteroslupkowy (Tetragynia). 164, PARNASSIA. DZIEWIECIORNIK. Listków kieliehowyel 5, trwalych. Platków 5, okrg- glawych, rysowanych, rozlozystych. Euszezek 5, paznogeiom platkowym przeciwleglych, szezecinkami w. wiérzcholku PENTÀAÁNDR I A. 541 gruezolkowatemi zakonezonych. Blizn 4, bezszyjkowych. To- rebka 4seienna, lkomórkowa, wieloziarnowa, o scianach w srodku przegroda opatrzonych. Ziarna powloka okryte. 358. P. PArUsSTRIS: appendicibus 9—13setis, petalis sub- (D. pospolity) sessilibus, foliis radicalibus cordatis, ! caulino amplexicauli. JDC. Prodr. Y. 320. Flor. fran. n. 4290. Wild. Spec. l. 1516. |. Enum. Berol. p. 832. .E. e&t Schul. VI. 695. Spreng. Syst. l. 950. Scop. Carn. m. 3918. Roth Germ. ll 369. &Hoffm. Germ. Y. 149. Bess. Gal. I. 226. Gilib. Lith.n. 231. Krock. Siles. n. 484. Pers. Syn. Y. 331. Schk. Hamndb. tab. 86. Schlech. Berol. p. Y. 184. BF. Comp. I. 418. Lorek Flor. Pruss. tab. 68,f. 355. Parnassia palustris et vulgaris Vaill. París. p. 157. Dziewieciornik: Gra- men hederaceum, Hepatica alba, Flos hepaticus: Syren. stron. 1309. Bosnie. obficie na lakach i pastwiskach wilgo- tnych. Kwitnie w sierpn. wrzesn. ?| Ma korzeü wlóknisty, z którego kilka cienkich, prosto-stojacych, pojedynezych, na pól stopy steel brózdowanych lodyg wyrasta. Wszystkie niemal-w polowie otoczone sa jednym, bezogonkowym li$éciem. Korzeniowe liscie sa dlugo-ogonkowe, sercowate, tepe, zupelnie cale i gladkie, jak 1 wszystkie inne czesci téjze rosliny. Kwiat pojedynezy na wiérzcholku kazdéj todygi, bialy, dosyé wielki, zlozony z 5 platków jajowato-podluznych, tepych, rysowanych. Eu- szczki ezyli przyrostki zielonawe, platkom przeciwlegle, na kilkana- $cie odnóg czyli promieni nitkowatych podzielone. Z tych srodkowe promienie dluzsze, boczne coraz krótsze 1 wewnatrz cokolwiek wgiete; kazdy z nich zakofezony jest kulistym, zóltawym gruczol- kiem. Szyjki 2adne. Preciki w czasie kwitnienia ku slupkowi sa schylone, od którego pózniéj zwolna sie oddalaja. Glówki pylko- 542 PIECIOPRECIKOWA we Zólte. Torebka 4katno-jajowata, mnóstwem drobnych, bruna- tnych ziarn wypelniona. : Rzed piecioslupkowy — (Pentagynia). 165. DROSERA. AOSICZKA. Kielich podowocowy, 9 razy wciety, spiezasty, trwaly. Korona 5platkowa, o platkaeh prawie-jajowatych, wiednieja- cych. Zawigzek owocowy okraglawy. Szyjek 95—8. To- rebka okraglawa, kielichein i korona otoezona, Hkomórkowa, 3—O3scieuna, wieloziarnowa. Ziarna nagie lub powloka opa- trzone, jajowo-waleowate, gladkie, do Scian przyczepione (Li$cie wloskami gruezolkowatemi porosle). 359. D. RoruNDrEOLIA: folis . orbiculatis, petiolis pilosis CR. okrgglolisciowa) limbo longioribus, scapis rectis fo- lia triplo-superantibus, seminibus anllatis. DC. Prodr. l. 318. Flor. fran. n. 4291. Spreng. Syst.1.955. .R. et &chult. VI. 160. Willd. Spec. I. 1548. Enum. Berol. p.340. Hoffm. Germ. Y. 152. Pers. Syn. I. 336. Bess. Gal. I. 221. Schlech. Berol. L 183. BF. Comp. L 420. Krock. Siles. n. 493. Schk. Handb.tab. 81. Lorek Flor. Pruss. tab. 69, f. 961. Drosera scapis radicatis, foliis or- biculatis Lin. Flor. Lapp. n. 109. Rorella rotundifolia Gzlib. Lithuan. n. 232. Rossolis folio subrotundo Vaill. Paris. p. 114. Rosnik albo Rosiczka: Ros solis, Rorida Syren. stron. 990. PENTANDRIA. 543 Wyrasta na lakach wilgotnych, torfowatych, miedzy mchem. Kwitnie w lipcu, sierpniu. ?]. Korzeüi wlóknisty, czarniawy, wypuszcza wiele lisci drobnych, dlugo-ogonkowych, okraglawych, w nasadzie w ogonek zwezo- nych, nieco wkleslych, zewszad wloskami czerwonawemi, gruczol- kowatemi poroslych. Wloski nadbrzezne dluzsze. Ogonki lisciowe na !/, cal. lub na cal dlugie, wloskami bialawemi okryte. Z posro- dka lisci wyrasta lodyzka czyli glabik prosty, walcowaty, delikatny, gladki, na 5 cali wysoki, zakoficzony klosem jednostronnym kwia- tów drobnych, przysadkowatych, z poczatku zwistym, pózniéj pro- stujacym sie, zwykle pojedynczym, rzadko podwójnym. Kwiaty biale, w dziet pogodny kolo poludnia otwiérajace sie. Glówki pyl- kowe zólte. Ziarna walcowate, powtoka oslcnione. 360. D. rNTERMEDIA: foliis obovatis, petiolis glabris limbo (E. srednia) ^ longioribus,scapis adscendentibus fo- lia paulo-superantibus, seminibus exa- rillatis. | DC. Prodr. Y. 318. Drosera lon- gifola Lin. Wild. R. et Schult. VI. 161. .DC. Flor. fran.n. 4292. Schlech. Berol. I. 188. BF. Comp. L. 421. Bess. Enum. Volh. p. 55. Schk. Handb. tab. 81. Lorek Flor. Pruss. tab. 69, fg. 963. Rosnie podobniez na lgkach wilgotnych, torfo- watych, leez rzadzéj jak poprzedzajaca (w Kuja- wach kolo Inowroclawia) Kwitnie yw lipcu, sier- pniu. 2] Gatunek ten bardzo do poprzedzajacego podobny, rózni sie lisciami podluznemi, przewrotnie-jajowatemi czyli lopatkowatemi, na bardzo dlugich, nagich ogonkach; lodyzkami liseie. cokolwiek przewyzszajacemi; gronem kwiatowém (jednostronném) zawsze po- jedynezém. Próez tego ziarna ma krótsze, przewrotnie-jajowate, bez powloki, drobniutkiemi brodaweezkami okryte.. 544 PIECIOPRECIKOWA 961. D. ANGLICA: folus oblongis obtusis basi attenuatis, (.R. déugolisciowa) petiolis elabris limbo vix longioribus, scapis erectis folia duplo- pepogonpus; seminibus arillatis. JDC. Prodr. Y. 318. Flor. fran. n. 4293. Spreng. Syst. l. 955. E. et Schult. VI. 761. Schlech.. Flor. Berol. T. 184. Bess. Énwm.. Volh. 14. Pers. Syn. I. 337. BF. Comp.l 421. Lorek Flor. Pruss. tab. 69 , fig. 362. Rzadko sie przytrafia na lakach torfowatych (w obwo. Gostyriskim). Kwitnie w lecie. 7] Podobna do gatunku poprzedzajacego, lecz li$cie ma dluzsze i dluzéj ogonkowe, a lodyge dwa razy od nich wyzsza. W kwia- tach szyjek o$m z bliznami paleczkowatemi. Ziarna jajowate, szty- letowate, powloka podluzna, po obu koüicach spiczasta, oslonione. D 166. LINUM. LEN. Kielich zwykle 5listkowy, olistkaceh ealkowityeh, w na- sadzie spojonych, trwalyeh. Platków pice, podluznyceh, w gó- rze nieznacznie rozszerzonych, tepych, w nasadzie pazno- gceiowatych, z listkami kielicha. naprzemiauleglych. Preciki u dolu obraezkowato-spojone, zabkami Spiczastemi (ezyli precikami plonnemi) przedzielone. Zawiazek górny, jajowa- ty. l'orebka kulista, szezatkami szyjek ezestokro6 uwienezo- na, lOseienna, Ükomórkowa. Komoórki jednoziarnowe. Ziar- na jajowate, splaszezone, blyszezace. 362. L. atANDULOSUM: glabrum erectum basi suffrutico- (LL. 2ólty) sum , foliis-basi biglandulosis lan- ceolatis alternis, infimis. subspa- thulatis obtusis, sepalis acuminatis, petalis ealyce triplo-longioribus. PENTANDR I A. 545 DC. Prodr. Y. 425. var. a. fla- vum: basi suffruticosum subvirens, floribus corymbosis, sepalis subser- ratis DC. Prodr. l. c. Linum flavüm Fi. etSchult. VI. 150. Spreng. Syst. I965. Wild. Enum. Berol. p.339. Scop. Carn. n. 384. Jacqu. Austr. tab. 214. Dess. Enum. Volh. p.14. Ejusd. Primiüt. Plor. Gal. I. 226. BF. Comp. I. 422. Linum campa- nulatum JD C. Flor. Fran. n. 4444. Linum flavum. monopetalum et campanulatum Willd. Spec.T. 1539 et squ. Pers. Syn. I. 336. Linum taurieum Willd. Enwm. Berol. p. 339. Dess. Volh. p. 44. Na wzgórkach, na gruncie kamienistym i nieuro- dzajnym, lecz rzadko (w Lubels. kolo Kazimierza, - i miedzy Fajslawicami a. Eopiennikiem, niedaleko Krasnegostawu). Kwitnie w lipe. sierpn. 2] Korzeh cienki, twardy, prawie-drzewiasty, wypuszeza wiele lodyg juz prostych, juz podnoszacych sie. juz dolna eze$cia na ziemi lezacych, 1—1 '/; stóp wysokich, gladkich, prawie-kariciastych, po- jedynezych lub w wiérzcholku mniéj wiecéj rozgalezionych, u dolu twardych i niemal-podkrzewowych. Lisc'e górne (przy kwiatach) prawie-lancetowate , cokolwiek spiezaste, dolne (a czesto 1 srodko- we) lopatkowato rozszerzone, tepe, okolo 1!/; cala dlugie, przed zakwitnieniem gesto na lodydze osadzone; wszystkie gladkie, cale, naprzemianlegle, 3nerwowe, w nasadzie dwoma gruczolkami brunatnemi, dosó wydatnemi, opatrzone. Kwiaty po 2 lub 3 na wierzcholku lodygi i galazek umieszezone, a niekiedy pojedynezo z katów galezi wyrastajace, szypulkowe, dwiema przysadkami szydel- kowatemi odznaczajace sie. Listki kielicha Jajowo-lancetowate, mo- cno-spiczaste, nieregularnie drobniutko-zabkowane, co pod szklem powiekszajacém tylko widziéé mozna. Korona zólta, prawie-dzwon- Tom I. 546 |" PIECIOPRECIKOWA kowata, stulona ,' od kielicha 3 ràzy dluzsza, 2ylkami ciemniejszemi wewngirz oznaczona. Szyjki znacznie od precików dluzsze, palecz- kowatemi bliznami zakonczone. Torebki kuliste, gladkie, sztyletowa- te, IOScienne, listkami kielicha okryte iod nich cokolwiek wieksze. Ziarna skosno-jajowate, plaskie, brunatne, gladkie. 363. L. usrrATISSIMUM: glabrum erectum, foliis lanceola- (L.zwyezajmy) ^ tis linearibusve, panicula corym- | bosa, sepalis ovatis acutis margine membranaceis, petalis subcrena- tis calyce triplo-majoribus. JDC. Prodr. I. 426. Flor. fran. n.44406. Spren. Syst. I 961. Wild. Spec. l. 1533. Enum. Berol. p. 338. R. et Schult. VI. 736. Scop. Carn. n.381. Roth. Germ. YI. 310. Krock. Siles. n. 485. .Hoffm. Germ. I 150. Pers. Syn. 1. 334. Bess. Galic. Y. 226. —Schlech. Berol. I. 185. BF. Comp. Y. 423. Lorek Flor. Pruss. tab. 68, fig. 851. Len: Linum Syren. stron. 1020. Hoduje sie. wszedzie, jako jedna z najpozyte- czniejszych roslin. W polud. Europy krajach dziko wyrasta. Kwitnie w lipeu. Cala roslina zupelnie jest gladka. Ma lodyge prosto-stojaca, walcowata, li$cista, u dolu pojedyneza , w wiérzcholku wiéchowa- to-rozsaleziona. Liscie rozrzucone, bezogonkowe, lancetowate, Spiczaste, pod spodem 3nerwowe, zupelnie cale, na cal lub nieco wiecéj dlugie. Kwiaty zebrane "w wieche wiérzcholkowa, szypul- kowe. Korona dosyé wielka. Platki jé] przewrotnie-jajowate, w nasadzie klinowato-zwezone, tepe i w wiérzcholku drobno-nie- foremnie karbowane, blekitne, ciemniejszemi zylkamri naznaczone. Listki kielichà. jajowate, sztyletowato-spiczaste, na brzegu blonka obwiedzione, u dolu 3nerwowe, od korony znacznie mniejsze. To- Tebka. prawie-kulista, sztyletowata, Oscienna, kielichem otulona PENTANDRIA. 547 i od niego wieksza. Ziarna jajowate, spiczaste, splaszezone, zupel- nie-gladkie 1 blyszezace (Narbutt, Uprawa luu, konopi i t. d. str. 14. 7zys z v. 1822, III. 86. z v. 1826, HII. 136. Past, IX. 36. XVI. 48. Kurowski, Tygod. volnicz. techn. zr. 1830, aw. 14 i nastep. Oczapowski, Poczatki Gospodar. Bürgera WM. 184. Tenge, Gospo- dar. wiejs. Vl. 118. Kul; JDyke. voslin. WM. 91). 364. L:cATHARTICUM: glabrum erectum, folüs oppositis (LL. lqkowy) Bu lanceolatis, caule superne dichotomo. JDG. Prodr. Y. 428. Flor. fran. n. 4452. Spreng. Syst. l. 963. Willd. Spec. I. 1542. R. et Schult. VI. 156. oth Germ. IL. 371. . Pers. Syn. I. 336. Hoffm. Germ. l. 152. Scop. Carn. n. 389. Krock. Siles. n. 489. Bess. Gal. I. 221. Schlech. Berol. I. 186. BF. Comp.T. 425. Schk. Handb. tab. 81. .Lorek Flor. Pruss. tab. 69, fig.359. Linum caule dichotomo, foliis oppositis ovato-lanceolatis, co- rollis acutis Lin. Flor. Suec. n. 21. Linum pratense, flosculis exiguis Vaill. Paris. p. 118. Na lakach nieco wilgotnych, w zaroslach i na pastwiskach. Kwitnie w ezerwe. lipe. (*) Dorasta wysokosei od. 1 cala ezesto do stopy, a nawet nieco * wiecéj. Jest zupelnie gladki. Ma lodyge prosto-stojaca, waleowata, delikatna, u dolu pojedyneza, w górze dwudzielna. Liscie naprze- ciwlegle,. bezogonkowe, cale, dolne krótsze, prawie-eliptyezne, te- pe, górne przewrotnie jajowo-podluzne, najwyzsze przy kwiatach Eo waalio la eR ale Spiezaste. Kwiaty drobne, dlugo-szypul- kowe, wiérzcholkowe 1 z katów galazek wyrastajace, przed za- kwitnieniem zwisle, pózniéj wyprostowane. Korona-od kielicha dwa razy wieksza, biala, w nasadzie Zóltawa. Listki kielicha jajo- wo-lancetowate, $piczaste, Inerwowe, drobniutko-pilkowane, po : 548 PIECIOPRECIKOWA okwitnieniu otulaja torebke kulista, prawie-równéj im dlugosci, sztyletowata, 5scienna, 10 rowkami wpodluz oznaczona. Ziarna skosno-jajowate, tepe, gladkie i blyszezace. | 167. ARMERIA. ZAWCIAG. 'Kwiaty w glówke zebrane, pokrywa dachówkowata, su- eia, u dolu w ksztaleie poehewki glabik obejmujaea, opa- trzone. Kielich 1listkowy, faldowany, suchy, w pie6 zabków wyeiety. Korona 3platkowa, o platkaeh w nasadzie spojonych. Preciki do platków przymoeowane i im przeciwlegle. To- rebka okraglawa, tepa, lziarnowa, niepekajaca, kielichem okryta. ; : 365. A. vurGARIs: folis linearibus planis obtusis glabris, (Z. pospolity) scapo tereti glabriusculo, involueri fo- liolis exterioribus acutis. Spreng. Syst. l. 960. .R. et Schult. A1. Willd. Enum. Berol.p.333. Schlech. Derol. p. 185. B.F. Comp. I. 418. Lo- rek Flor. Pruss. tab. 68, fig. 3856. Sta- tice Armeria Lin. Wild. Spec. I. 1522. Pers. Syn. 1. 332. Hoffm. Germ. I. 150. JDC. Flor.fran.n. 2318. Krock. Siles. n. 491. Schk. Handb. tab. 81. Statice ca- pitata Lamar. Flor. fran. Statice caule nudo simplicissimo capitato Lin. Flor. Suec. n. 269. Zawciag albo Zawciagacez: Statice Syren. stron. 128. Hosnie na miejscach suchych, trawiastych, na wzgórkach (kolo Eomzy bardzo Pont Kwi- tnie w czerwc. lipe. 2] - Korzeri gleboko w ziemie wchodzacy, board) prawie-drzewia- sty, nieco galezisty, wypuszeza kepke równowazkich, trawiastych, zwykle gladkich lub nieco omszonych, na 2 lub 3 cale dlugich li- PENTANDRI A. 549 $c. Zpomiedzy nich wyrasta lodyga czyli glabik waleowaty, cien- ki, gladki, na 1—1/; stopy wysoki, w wiérzcholku zakoüczony kwiatami, gesto w glówke kulista skupionemi i opatrzonemi | po- krywa luskowata, z nasady któréj spuszeza sie pochewka rozdarta i wiérzcholek glabika obejmujaca. Kielichy $zezególne bialawe, blonkowate, suche, 3zabkowe. Korona zwykle rózowa, niekiedy cielista lub biala. Glówki pylkowe zólte. Blizny u dolu delikatne- mi wloskami omszone. Rzed wieloslupkowy — (Polygynia). 168. MYOSURUS. AYSIUREK. Kielich S3listkowy, farbowany, opadajaey, o listkach lan- eetowatych, tepych, ponizéj nasady znacznie ku dolowi przedluzonych. Korona Splatkowa, o platkach od kielicha krótszych, bardzo drobnych, pazuogeiem rurkowatym opa- trzonych. Preeików od 5do 12, dlugosei kielicha. Zawiazki a nastepnie owoce ezyli torebki liezne, lziarnowe, trójera- niaste, na osadniku bardzo dlugim, klosowato-gesto - sku- pione. 266. M. MINIMUS: scapis folio aequalibus vel longioribus, (M. najmniejszy) calycis appendicibus subfoliaceis. DC. Prodr. Y. 25. Ejusd. Syst. T. 229. Flor. fran. n. 4660. Spren. Syst.1. 912. Willd. Spec. Y. 1568... Enum. Berol. p. 945. Ri. et Schult. VI. 800. Hoth Germ. 1I. 915. Krock. Siles..m. 496. Pers. Syn. I. 341. Hoffm. Germ. I. 153. Bess. Gal. I. 2271. Schk. Handb. tab. 88. Lorek Flor. Pruss. tab. 69, fig. 364. Myosurus fo- liis integris Lin. Flor. Suec. n. 276. Ra- nunculus Myosurus Schl. Animad. bot. I. 6. Ejusd. Flor. Berol. 1. 304. Myosu- 550 PIECIOPRECIKOWA rus cauda-muris Galib. Lith. n. 331. Ra- nunculus gramineo folio, flore caudato, seminibus in capitulum spicatum con- .gestis Vail. Paris. p. 169. Wyrasta pojedynezo lub w malych kepkach, na polach nieco wilgotnych, glinkowatych, na mie- dzach 11akach. Kwitnie w maju 1 ezerweu. (3). Od kilku lini] do kilku cali dorasta. Korzeü z maléj liczby de- likatnych, bialych wlókien zlozony. Lodyga ezyli glabik pojedyn- czy, walcowaty, gladki, nagi, przy nasadzie zwykle ciefiszy, w wiérz- cholku nieco zgrubialy; podezas kwitnienia wyrównywa lisciom lub nieco od nich dluzszy, pózniéj przedluza sie, tak iz w czasie dojrzalosci owoców, dwa razy lub nieco wiecéj dluzszym sie staje. Liscie (korzeniowe) dlugie, prawie-równowazkie, w górnym koü- cu nieznacznie lopatkowato-rozszerzone, zupelnie gladkie, nieco liniace sie. Kwiat pojedynezy, wiérzcholkowy. Listków kielicho- wych 5, lancetowatych, tepych, gtadkich, blado-zielonych lub bia- lawych, z obudwu stron trzema czerwonemi smugami oznaczo- nych. Kazdy z nich przyrosly jest do ostatecznego wiérzcholka lodygi i przedluzony u dolu w rozek ezyli przyrostek nieco-$pi- czasty, wolny, do lodygi przytulony. Platków w koronie 4, zólta-. wych, predko opadajacych, bardzo *szezuplych, w wiérzcholku jezyezkowato-rozszerzonych, w nasadzie cieniutkim, rurkowatym paznogciem opatrzonych. Precików liczha niestala (od 4 do 20). Osadnik ostrokregowy, z poczatku kielichowi równy, po okwitnie- niu nader sie przedluza i zewszad gesto ziarnami czyli owocem, naksztalt klosa dachowkowato jest okryty. PE Me GROMADA VI. SZESCIOPRECIKOW A. EIEZXANIDIEA. Rzed jednoslupkowy (Monogynia). ' 359. BERBERIS. BERBERYS. Kielich Glistkowy, otwarty, olistkach jajowatyeh, wkleslych, opadajaeyeh, zewnatrz trzema przysadkami opatrzony. Koro- na Gplatkowa, o platkach okraglawych , wkleslych, od kieli- cha zaledwie wiekszych, wewnatrz przy nasadzie 2gruezol- kowych. Szyjka Zadna. Blizna rozszerzona, okrgglawa, trwala. Jagoda podluzna, waleowata, w wiérzeholku szezatkiem blizny uwiehezona, lkomórkowa, 2— 3ziarnowa. Ziarna podluzue, do dna jagody przytwierdzone. - 961. B. vurGaARIs: spinis tripartitis, foliis subovatis ciliato- (B. zwyczajymy) serratis, racemis multifloris pendulis, petalis integris. JDC. Prodr. I 105. Ejusd. Syst. II. 5. Flor. fran.n. 4082. Willd. Spec. 1l. 221. — «Enum. Berol. p. 395. Scop. Carn. n. 431. Roth Germ. Yl. 311.. Krock. Siles. n. 560. Hoffm.Germ.l. 169. Bess. Gal. I. 245. Pers. Syn. I. 387. Schech. Flor. Berol. p. 4387. BF. Comp. l. 414. Gi- lib. Lih. n. 290. Kluk, Dyke. I. 67. 552 | SZESCIOPRECIEOWA Wodzicki, Y. 122. Szubert, Opisan. 236. Schk. Handb. tab. 99. Lorek Flor. Pruss. tab. (6, fig. 400. Berberis pedunculis racemosis Lin. Flor. Suec. n. 311. Ber- beris dumetorum Vaill. París. p. 20. Rosnie dziko w wielu okolicach, mianowicie nad Bugiem, tudziez kolo Pulaw, Kazimierza, Solca i t. d. Kwitnie w maja. Jest krzewem drugiéj wielkosci, czestokroé do 5 lub 6 stóp dora- stajacym. ALodyge ma prosta, galezie naprzemianlegle , mlode nie- co-kanciaste , zielonawe, starsze siwawe. Liscie zwykle w wiazki skupione, krótko-ogonkowe, przewrotnie-jajowate, ku ogonkowi kli- nowato-zwezone, tepe. z obudwu stron gladkie, na brzegu rzesowa- to-zabkowane, w nasadzie trzema lub wiecé] cierniami prostemi, szydlowatemi. opatrzone. "Wielkosé li$ci rozmaita: na krzewach hodowanych bywaja niekiedy 3. cal. dlug. a 1 !/;cal. szerokie, na dzi- kich znacznie mniejsze. Gronka kwiatowe zwisle, z katów lisci wy- rastajace. Listki kielicha zóltawe, zewnatrz trzema malemi przy- sadkami opatrzone. Korona podobniez zóltawa; kazdy jéj platek wewnatrz w nasadzie dwoma drobniütkiemi gruczolkami ciemniej- Szemi opatrzony. Preciki nieco od platków krótsze, odznaczaja sie szezególna drazliwo$cia która, mianowicie w $wiézo-rozwinionym kwiecie daje sie widziéc; dotkniete bowiem wtedy cialem jakiém koüczatém, nader szybko do slupka sie naklaniaja dotykajae sie blizny, poezém zwolna do piérwszego zwracaja sie kierunku. GIó- wki pylkowe podluzne, dwukomórkowe, o komórkach odosobnio- nyeh, klapka elastyczna od dolu ku wiérzcholkowi otwiérajacych sie. Jagody podluzne, niemal-walcowate, okolo '/; cal. dlugie, po doj- rzeniu szkarlatne, gladkie, lániace, szczatkiem kwiatu uwiericzone, maja smak kwasny, w $rodku sa jednokomórkowe, 1 jednolub dwa podlugowate, gladkie, brudno-zóltawe ziarna zawiéraja. Liscie kwa- skowate. Drewno tego krzewu, len i bawelne zólto farbuje; wewne- trzna kora podobnaz ma wlasnosé. Korzeh do kolorów czarnych uzywaé sie moze. Przytrafiaja sie odmiany z jagodami bialemi, 2ól- temi, czerwonemi, fioletowemi, purpurowemi, a nawet czarniawemi. Czasem jagody sa bezziarnowe, a w Austryi wyrasta gdzieniegdzie dziko szczególna odmiana, majaca slodk:e i przyjemne do Jedzenia OWoce. HEXANDRIA 553 170 ASPARAGUS. SZPARAG. Okrycie kwiatowe pojedyneze , podowocowe, Odzielne. Preciki nasada, do dzialów okrycia przytwierdzone. Blizna Jkanciasta. Jagoda kulista, 3komórkowa, o komórkach dwwu- ziarnowych. Ziarna okragle, na stronie wewnetrznéj. kato- wate, gladkie (Iwiaty ezesto oddzieluo-pleiowe.). 368. A: orrrcINALIS: caule herbaceo tereti erecto ramosis-- (S. zwyczajmy) simo, foliis setaceis fasciculatis, flori- bus saepius abortu diclinis, pedunculis medio-articulatis. DC. Synop. Flor.Gall.153. Ejusd. Flor. fran. n. 1853. Spreng. Syst. M. 96. Willd. Spec. M. 150. Enum. Be- rol. p. 313. Scop. Carn. n. 416. Krock. Siles.n. 5831. Pers. Syn. I. 310. Hoffm. Germ. 1. 162. Bess. Gal. I. 236. BF. Comp. Y. 441. Schech. Berol. p. 188. Schk. Handb. tab. 96. Lorek Flor. - Pruss. -tab. 12, fig. 382. Asparagus caule herbaceo erecto , folüs setaceis stipulis paribus JLn. Flor. Suec. m. 291. Asparagus sativa Vaill. Paris. p.16. Gromowy korzen albo szpa- rag: Asparagus jSyren. stron. 1123. Dziko rosnie w miejscach suchych, w zaroslach, (w Lubelsk. Krakow. Sandomir.. W ogrodach ho- duje sig do uzycia kuchennego. Kwitnie od czerw- ca do sierpn. 2|. Cala roslina zupelnie gladka. Korzerüi poziomy, okraglawy, pra- wie-bulwiasty, -wlóknisty, na wiosne wydaje wypustki walcowate, bialawe lub zielonawe, w wiérzcholku zgrubialoscia glówkowata lub jajowata, zielonawa albo czerwonawa, niby zlusek on o Za- Tom I. 554 SZESCIOPRECIKOWA koüiczone, pod nazwiskiem szparagów jadalne. Lodyga prosta, wal- cowafta, sino-zielona, do 3lub wiecéj stóp wysoka, u dolu pojedyncza, przysadkami jajowo-lancetowatemi, Spiczastemi, przytulonemi gdzie- niegdzie okryta, w górze wiéchowato-galezista. Galezie naprzemian- legle, rozwarte. Liscie delikatne, wloskowate, miekkie, wiazkami naprzemianleglemi na wiérzcholku galazek umieszezone. Kazda taka wiazka przysadka bardzo drobna, blonkowata jest opatrzona. Kwiaty szypulkowe, zwisle, w katach galazek i lisci parami zwykle umieszezone, drobne, zólto-zielonawe. Szypulki dluzsze od kwia- tów, w posrodku stawowate. Okrycie kwiatowe 6dzielne, dzialy lancetowate, w górze rozszerzone, prawie-równe, J wewnetrzne w wiérzcholku nieco odgiete. Preciki krótsze od listków okrycia; glówki pylkowe zóltawe, w nasadzie wyciete. Jagody kuliste, po dojrzeniu pieknéj. szkarlatnéj farby (O pielegnowaniu szparagów: Ogrodnictwo Zigry I. 45. Reichart, Ogrod. warzyw. stron. 354. Wo- dzicki, II. 128. Tenze, IV. 123. Strumilo, Ogrody pótn. wydan. 2. I. 297. Pamiet. volnicz. technolog. YV. 15. Kluk, Dykc. I. 56. 1731. CONVALLARIA. KONWALIA. Okrycie kwiatowe pojedyneze, dzwonkowate lub wal- cowate, 4 lub 6 razy weiete; preciki do.nasady okryeia przy- twierdzone. Zawiazek kulisty, nadkwiatowy. Blizna trójgra- niasta. Jagoda kulista, przed. dojrzeniem poplamiona, 3ko- mórkowa, o komórkach | —2ziarnowych. Ziarna okraglawe. a) Z kwiatem dzwonkowatym. 969. C. waJALIS: scapo nudo, foliis ovato-lanceolatis, flo- (K. wonna) ^ vibus rácemoso-spicatis.pedicellatis nu- tantibus. DC. Syn. Flor. Gall. p. 194. Ejusd Flor. fran. n. 1862. Spreng. Syst. YI. 96. Wild. Spec. II. 160. Enum. Berol. |. 916. Pers. Syn. 1.912. Hoffm. Germ. I. 162. Bess. Gal. I 231. Roth Germ. IL 386. Krock. Siles.n. 532. .BF. Comp. HEXANDR I A. 53 L 448. Sehlech. Berol. l. 188. Kluk, JDyke.l. 150. Schk. Handb. tab. 9t (flos). Lorek Flor. Pruss. tab. 13, f. 383. Con- vallaria scapo nudo Lin. Flor. Suec. n. 292. Lilium convallium album Vaill. Paris. p. 116. Lanka: Lilium Conval- lium Syren. stron.. 153. Rosnie gdzieniegdzie w lasach listkowych 1 ga- jach. Kwitnie w maju 1 ezerweu. 2]. Korzeüt wlóknisty, poziomo-rozchodzaey sie. Glabik. delikatny, pojedynezy, pólwalcowaty, gladki, w górze przy kwiatach nieco skrzywiony. Lisci korzeniowych zwykle 2, ogonkami pochewkowa- temi z soba spojonych, prawie-eliptycznych, zupelnie gladkich, po- spolicie od glabika dluzszych. Kwiaty biale, przyjemnie-pachnace, w grono wiérzcholkowe, jednostronne zebrane, o szypulkach nieco od kwiatów dluzszych, lukowato na dól skrzywionych, w nasadzie przysadka jajowo-lanceto wata, Spiezasta, blonkowata opatrzonych. Korona dzwonkowata, 6 razy wcieta, o wcieciach jajowatych, nieco-Spiezastych, cokolwiek odgietych. Szyjka od korony krót- sza, prosta; blizna trójkatna. Glówki pylkowe Jajowo-podluzne, blado-zólte, o nitkach króciutkich. Jagoda kulista, sztyletowata , po dojrzeniu czerwona. b) Z kwiatem walcowatym. 370. C. PoLycoNATUM: caule ancipiti, foliis ovato-lanceo- (K. kariciasta) ^ latis alternis amplexicaulibus, pe- dunculis axillaribus sub-unifloris. DC. Syn. Flor. Gall. p. 154. Ejusd. Flor. fran. n. 1859. Spreng. Syst. I. 96. Willd. Spec. Yl. 161. - Enum. Berol. p. 316. Scop. Carn. n. 420. Roth Germ. Il. 388. Krock. iles. n. 534. — Pers. Syn. I. 918. Hoffm. Germ. I. 162. Schlech. Be- rol. I. 189. .Bess. Gal. 1. 28. BF. Comp.1. 448. Kluk, Dykc. Y. 150. 556 SZESCIOPRECIKOWA JLorek Flor. Pruss. t. 18, f. 385. Convallara Polygonatum Ln. Suec. n. 294. Convallaria angulo- sa Lamar. Flor. fran. Polygona- tum vulgare Jess. Volh. p. 14. . Kokoryezka albo krówka: Poly- conatum, Sigillum Salomonis Sy- ven. stron. 1260. ( Dosé ezesto daje sie widziéó w lasach listko- wych, w gajach i zaroslach. Kwitnie w ezer- - YUCUU IE om ! Korzeüi poziomy, stawowaty, bialawy, gdzieniegdzie dlugiemi wlóknami opatrzony. £odyga pojedyneza, kaüiciasta, nieco skrzy- wiona i pogieta, gladka, na stope lub 17/5 wysoka, w wyzszéj cze- $ci okryta liseiami. Te sa jednostronne, wzniesione, jajowo-lance- towate, gladkie, nerwiste, w nasadzie nieco pret otulajace; dolne dluzsze, wyzsze stopniowo coraz krótsze, pod spodem sinawe. Kwiaty wyrastaja z katów lisci, sa jednostronne, zwisle. Szypulki zwykle 1kwiatowe 1 od kwiatów krótsze. Korona prawie-walco- wata, biala, w wiérzcholku zielonawa. Preciki niewysunione, o ni- tkach gladkich. Jagoda kulista, po dojrzeniu czarno-fioletowa. 911. C. mULTIFLORA: caule tereti, foliis alternis amplexicau- (K. wielokwiatowa) libus — ovato-ellipticis, pedunculis axillaribus multifloris, bacca. rubra. DC. Syn. Flor. Gall. p. 154. Ejusd. Flor. Gall. n. 1861. Spreng. Syst. II. 97. Willd. Spec. 1I. 162... Enum. .Be- rol. p.316. Scop. Carn. n. 421. Roth Germ. II. 388. Krock. Siles. n. 585. Hoffm. Germ. Y. 162. Pers. Syn. I. 913. Schlech. Berol. I. 189. Bess. Gal. 1.238. BF. Comp. Y. 449. Con- vallaria multiflora Lin. Suec. n. 295. Schk. Handb. tab. 91. .Lorek Flor. HEXAN6D RI A. 557- Pruss. tab. 13, fig. 384. Polygona- tum. multiflorum Bess. Volh. p. 14. Rosnie podobniez Jak poprzedzajace, w lasach 1 gajach. Kwitnie w. maju, ezerwe. ?]. Gatunek ten z ogólnéj postaci do poprzedzajacego podobny; wyrasta jednak nieco wyzéj. Ma lodyge prawie-walcowata, liseie gestsze, jajowo-eliptyczne, bardziéj spiezaste. K wiaty podobniez je- dnostronne, zwisle, lecz szypulki w górze galeziste, o d wóch, trzech; a czasem i wiecéj kwiatach. Korona mniejsza, rurkowato-lejkowa- ta, biala 1 w wiérzcholku takze zielonawa, 2 cal.dluga. Nitki preci- kowe kosmate. Na górach Pirenejskich znajdowano indywidua te- go gatunku, wysokosci czlowieka dorastajace. 312. C. VERTICILLATA: caule recto, foliis verticillatis elli- (K.okreggowa) ^ pticis. | DC. Syn. Flor. Gall p. 154. FEjusd. Flor. fran.n. 1858. Spreng. Syst. HI. 96. Willd. Spec. 1I. 161. JEnum. Berol. p. 316. Scop. Carn. n. 419. Roth Germ. II. 387. Krock. Siles. n. I. 533. Hoffm. Germ. I. 162. Bess. Gal. I. 231. Convalla- ria foliis verticillatis Lin. Flor. Suec. n. 293. Lorek. Flor. Pruss. tab. 19, fig. 386. Rzadsza od poprzedzajacych; ro$nie w lasach wzgórzystych (w Sandomir. na wiérzcholku góry S. Katarzyny). Kwitnie w czerwcu. 2] Ma lodyge prosto-stojaca, kaficiasta, pojedyncza, liscista, prze- szlo pól lokcia wysoka, zupelnie jak i cala roslina gladka. Liscie zna- cznie wezsze jak we wszystkich innych gatunkach, lancetowate lub prawie-równowazkie, spiczasto nerwiste, zwykle po 4 lub 5 okregowo-osadzone. Kwiaty drobne, z katów lisci wyrastajace, skupione, wiszace, zwykle parzysto do szypulek przymocowane. Korona rurkowato-lejkowata, biala, w wiérzcholku zielonawa, z wcieciami delikatnie w górze omszonemi. Preciki dluzsze od slu- .558 SZESCIOPRECIKOWA X pka, o nitkach prawie calkiem do korony przyroslych. Jagody do- tad nie widzialem. 1722. CALLA. CZERWIEN. Pochwa kwiatowa llistkowa, jajowo-sercowata, otwar- ta. Kolba (spadix) pojedyneza, waleowata, tepa, zewszad precikami i zawiazkami gesto-okryta; przy kazdym zawia- zku pospolicie w gorze o$m, w Srodku 6, u dolu 4 preeiki, o nitkach dlugich, glówkach podwojnych, dwuscienüych. Blizna bezszyjkowa. Jagoda okraglawa, wielonasienna. Ziarna do dna jagody przytwierdzoue, waleowate, sznure- ezkiem nasiennym wpolotoezone. Zarodek prosty. 313. C. PALUSTRIS: foliis cordatis, spatha plana, spadice un- (C. blotna) ^ dique antheris ovariisque tecto. DC. Syn. Flor. Gall. p. 149. Ejusd. Flor. fran. n. 1816. Spreng. Syst. VII. 165. Willd. Spec. II. 290. Enum. Berol. p.407. Hoffm. Germ. II. 250. Bess. Gal. I. 230. .BF. Comp. I. 426. Schlech. Berol.l. 213. Calla palustris Lin. Suec. . n. 822. Schk. Handb. tab. 218. Lorek - Flor. Pruss. tab. 19, fig. 422. . Ro$nie w rowach woda wypelnionych, na ba- gnach i lgkach blotnistych. Kwitnie w | ezerweu, lipe. 2]. Korzeü poziomy, lazacy, dosyé gruby, stawowaty, gdzienie- gdzie wlóknami opatrzony, li$ciei glabiki wypuszezajacy. Liscie dlugo -ogonkowe, sercowate, w wiérzcholku koriezatoscig prze- szlo éwieré cala dluga, opatrzone, z wiérzchu polyskujace sie, zu- pelnie-cale i gladkie, tak jak i inne czesci téj rosliny. Ogonki w nasadzie pochewkowate; pochewki jezyczkiem blonkowatym, Spi- czastym, na cal lub póltora dlugim, zakoniczone. Glabik walcowaty, prosto-stojacy, nagi, zazwyczaj dlugosci li$ci, korczy sie klosem walcowatym, przeszlo !/cala dlugim, tepym, A es zawiazkami HEXANDR I 4. 559 i precikami btalemi gesto-okryty. Precików kolo wierzcholkowych zawiazków bywa 8, przy $rodkowych zwykle 6, przy dolnych 4. Glówki pylkowe prawie-kuliste, 2polówkowe.: Pochwa jajowo-eli- ptyczna, w nasadzie pret obejmujaca, blizko dwa razy od kolby dtuz- sza, tepa, koniezatoscia szydlowatg w górze opatrzona, zewnatrz zielonawa, wewnatrz $niezysto-biala. Jagody po dojrzeniu szkar- latne. 1783. ACORUS. TATARAK. Kwiaty w klos waleowaty, prawie ostrokregowy, boezny, ulozone. Okrycie pojedyneze, dolne, plewkowate, 6listkowe. Zawiazek garbaty, uieco-podluzuy. Szyjka Zadna. ^Torebka z obudwu stron zwezona, tepa, Ograniasta, Jkomórkowa, wielonasienna, o 3 osadnikach, do wewnetrznego kata ko- morek podluznie przyezepionych. 914. À. CALAMUS: foliis lanceolato-linearibus, scapi foliacei (T. kalmus) | apice longissimo. Spren. Syst. II. 118. Wild. Spec. I. 199. Enum. Berol. p. 389. Roth Germ. IL 398. Krock. Siles. n. 540. DC. Flor. fran. n. 1820. Pers. Syn. I. 382. Hoffm. Germ. l. 164. Bess. Gal.l. 238. Sch. Berol. L. 187. .B.F. Comp. L 427. Aco- rus Calamus An. Suec. n. 291. Schk. Handb. tab. 91. Lorek Flor. Pruss. tab. 72, fig. 319. Acorus odoratus Lamar. Flor. fran. Ziele tatarskie: Acorum et Acorus verus Syren. stron. 19. Na bagnach, blotach, stawach, sadzawkach, bardzo pospolity. Kwitnie w. ezerwc. lipe. 2] Kalmus, ajer czyli tatarak ma korzer ukosny, walcowaty, bru- natny, gruby, u dolu dosyé licznemi wlóknami opatrzony, gleboko w blocie rozposcierajacy sig. Glabiki na lokiec lub póltora wysokie, li$ciowate, po jednéj stronie ostrogrzbieciste, po drugiéj tepe 1 row- kiem oznaczone; w wiérzcholku przedluaja sie w lis, sa równe 560 . SZESCIOPREGCIKOWA i zupelnie gladkie. Liscie z korzenia wyrastajace, proste, dlugie,. mieczowate, u dolu pochewkami opatrzone, calkiem tak jak glabik gladk.e.. Klos, do tepego boku glabika prawie w polowie jego wy- sokosci przymocowany, jest walcowaty, niemal ostrokregowy, tro- che odstajacy i skrzywiony, gesto zewszad kwiatami drobnemi okry- ty, po dojrzeniu zóltawo-brunatny. Kwiat sklada sie z okrycia Olist- kowego,o listkach przewrotnie-jajowatych, tepych, nieco wkleslych, precików 6, z glówkami zóltawemi, 1 zawiazka trójgraniastego, bli- znq okraglawa, bezszyjowa, zakoüezonego. Torebki (za jagody niewyksztalcone od niektórych uwazane) tepe, 3komórkowe, wie- lonasienne. Cala roslina jest a wt e ma moeny, wlaserwy, aro- matyczmy zapach. 174. PHALANGIUM. PAJECZNICA. Okryeie kwiatowe pojedyneze, Odzielne, muiéj wiecéj otwarte. Nitki preeikowe nierówne, gladkie, wlókienkowate, dzialom okrycia przeeiwlegle i do iei nasady przymocowa- ne. Dlizoa pojedyneza. "Torebka jajowata, Jkomórkowa, 3Scienna, o Scianach w $rodku przegroda opatrzonych. Ziar- na liczue, kaneiaste, do wewnetrzuego kafa komórek przy- . ezepioue. 915. P. RAMOsUM: foliis linearibus, caule ramoso, floribus (P. galgzista) laxe paniculatis, pistillo recto. . DC. Syn. Flor. Gall. Y. 161. Ejusd. Flor. fran. n. 1930. Pers. Syn. I. 368. BF. Comp. L.455. Anthericum ramo- sum Lin. Spreng. Syst. II. 84. Willd. Spec. II. 138. |. Enum. Berol. p. 911. Jacqu. Austr. tab. 161. Scop. Carn. n. 4183. Roth Germ. 1I. 319. Krock. Sies. n. 527. Hoffm. Germ. Y. 160. Bess. Gal.1.936. Schlech. Berol. I. 190. Schk. Handb. tab. 95. .Lorek Flor. Pruss. tab. 72,fig. 981. Anthericum foliis planis, HEXANDR IA. 561 scapo ramoso, corollis planis Ln. Flor. Suec. n. 289. . Ornithogalum ramosum Lamar. Flor. fran. Phalangium. parvo- flore ramosum Vall. Paris. p. 159. Desyé pospolita w miejscach suchych, nieuro- dzajnych, w lasach iglastych. Kwitnie w czerwcu, lipe. ^]. Ma korzen galezisty, o wlóknach dlugich i grubych. Eodyge do - dwóch stóp a nawet wiecéj dorastajaca, walcowata, gladka, bezli- Stna, u dolu pojedyneza, w górze nieco wiéchowato-rozgaleziona. Liscie korzeniowe równowazkie, dlugie, trawiaste, rynienkowato- stulone, calkiem gladkie. Galezie naprzemiaulegle i rozlozyste. Kwiaty na wiérzcholku galezi umieszezone, naprzemianlegle, szy- pulkowe, o szypulkach delikatnych, lkwiatowych, blizko nasady maleükim stawem opatrzonych; u dolu kazdéj szypulki znajduje sie drobna, lancetowata, Spiczasta przysadka, a nieco wieksza w ka- tach galezi. Korona biala, rozlozysta; trzy jéj zewnetrzne dzialy lancetowate, szezuplejsze, Spiezaste, 9 wewnetrzne przewrotnie ja- jowo-podluzne, szersze i tepe. Preciki krótsze od slupka, nierówne, o nitkach bialych i glówkach zóltych. Szyjka Iukowato-skrzywiona, biala, nieco od korony dluzsza. Torebka okraglawa, 3graniasta, 3 rowkami oznaezona, krótko-sztyletowata. 1755. ORNITHOGALUM. SNIEDEK. Okryeie kwiatowe dolne, pojedyneze, Odzielne, trwale, w nasadzie nieco stulone, w górze otwarte. Nitki preeikowe na dnie owocowém umocowane, ezasem u dolu rozszerzone. Blizna pojedyneza, trójeraniasta. Zawigzek katowaty. To- rebka okraglawa, katowata, 3komórkowa, Jscienna. Ziarna ' liezne, okraglawe, do wewnetrzuego kata komorek podwój- nym rzedem przyezepione. a) Jwiat. zielonawo-zólty.: 3116. O. zuTEUM: bulbo solitario solido, folio radicali uni- (S. zólty) . co, involucralibus 2—3, pedunculis tere- Tom I. 71 562 SZESCIOPRECIKOWA tibus glabris, stylo tereti glabro stamini- bus breviore. Schlech. Flor. Berol. Y. 191. Spreng. Syst. II. 29. Ornithogalum luteum f Willd. Spec. lI. 114. Ornith. luteum 8 sylvaticum Pers. Syn. I. 363. Ornith. syl- vaticum Willd. Enum. Berol. p. 368. DC. Flor. fran. Suppl. p. 315. Lorek Flor. Pruss. tab. 11, fig. 915. Przytrafia sie na lakach, w | zaroslach, gajach (w Sandomir. Lubels. Mazow.). Kwitnie w kwietniu iw maj. 2| Cébulka korzeniowa zawsze » pojedyneza, niewielka, podluzno- kulista, pelna. Lisé korzeniowy jeden, lancetowo-równowazki, od glabika dluzszy, Spiezasty, gladki, 3. nerwami oznaczony. Glabik kaficiasty, przeszlo pól stopy wysoki, zupelnie-gladki, w górze dwo- ma lub trzema lisciami opatrzony; z tych jeden najdluzszy, kwiatom wyrównywajacy, lancetowaty, spiezasty, w nasadzie nieco-zwezo- ny, pod spodem 3nerwowy; drugi krótszy, wezszy, Inerwowy; 3Jci najmniejszy, równowazki, mocno-spiezasty: wszystkie gdzienie- gdzie na brzegu bialemi, welniastemi wlosami porosle. | Zpomie- dzy tych lisci wyrasta kilka kwiatów (3—95) na szypulkach walco- watych, gladkich, nierównych, w baldaszek niby utozonych. Dzialy korony wazko-eliptyczne, w wiérzcholku tepe, gladkie, pod spodem sino-zielone, a ponad brzegiem smuga zóltawa opasane, wewnatrz 2ólte, w nasadzie nierozszerzone. Zawiazek przewrotnie-Jajowaty, . trójgraniasty, gladki. Szyjka walcowata, od precików nieco krótsza. 317. O. PRATENSE: bulbo nidulante, folio radicali unico (S. lgkowy) — (rarius 2—83), involucralibus 3— 8, pe- dunculis trigonis glabris, stylo trigono glabro stamina superante. Schlech. Berol. l. 192. Spreng. Syst. II. 29. .B.F. Comp. I. 459. Ornithoga- lum luteum Willd. Enwm. 367. DC. Flor. fran. n. 1942. .Lorek Flor. Pruss. H EXA N D.R I A. 563 tab. 11,f. 314. Ornithogalum luteum pratense Pers. Syn. I. 363. Przytrafia sie. na lakach i pastwiskach. Kolo Lomzy dosé pospolity w ogrodach. W okolicach wsi Drozdowa. Kwitnie w koücu kwielnia i w ma- ju. ^l Mniejszy nieco od poprzedzajacego i kolor ma bardziéj zielony. Glabik. karciasty, gladki pelny, na 3—4 cal. wysoki. Lisé korze- niowy jeden, od caléj rosliny dluzszy, równowazki, ku nasadzie szczuplejszy, cokolwiek spiezasty, rynienkowaty, gladki, pod spodem trzema podluznemi, wydatnemi nerwami oznaezony, na 3—3 linij szeroki. Lisci kwiatowych kilka;: z tych najnizszy najwiekszy, lan- cetowaty, spiezasty, od baldaszka cokolwiek dluzszy lub mu ró- wny, Jnerwowy, w nasadzie pochewkowato-stulony; wyzszy po- dobny do famtego, lecz szezuplejszy 1 krótszy. Prócz tego jeszcze kilka innych (2 lub 3 albo troche wiecéj) znajduje sie lisci drobnych, równowdgzkich, w nasadzie szypulek kwiatowych osadzonych. K wia- tów 2—4, niby w baldaszek zebranych , mniejszych jak u poprze- dzajacego, o platkach lancetowatych lub prawie-równowazkich, niemal-tepych, pod spodem zielonawych, z wiérzchu zóltych. Gló- wki pylkowe przed wydaniem pylku równowazkie, dlugie, pózniéj jajowate 1 krótkie. Szyjka trójgraniasta, gladka. Preciki z poczatku (tojest przed wydaniem pylku) dluzsze nieco od szyjki lub jéj wy- równywajace, pózniéj ostatnia nieco je przewyzsza. Szypulki nie- równe, 3kariciaste, gladkie. Czesto Jeden tylko kwiat sie znajduje. Korzet w tym gatunku sklada sie. z kilku drobnych, jajowatych, wewnatrz bialych, zewnatrz brunatna skórka pokrytych cébulek. 318. O. ARVENSE: bulbo nidulante, foliis radicalibus duo- (S. polmy) ^ bus, involucralibus 5—12, pedunculis teretibus pubescentibus, stylo trigono subpubescente stamina superante. Schlech. Berol. I. 193. Spreng. Syst. I.29. BF. Comp. I. 458. Ornithoga- lum minimum arvense Pers. Syn. I. 363. Ornith. minimum JDC. Flor. fram. m. 1943. Willd. Spec. IL 114. Ornithoga- E 564 SZESCIOPRECIKOWA lum villosum Willd. Enum. Berol. p. 3068. Lorek Flor. Pruss. tab. 11, f. 316. Przytrafia sie na polach, w zaroslach, kolo dróg, w gajach (w Krakow. Sand. Lubel. Mazowieckiém). Kwitnie w kwiet. maju. ^]. Do poprzedzajacych podobny, lecz we wszystkich ezesciach mniej- szy. Glabik kaficiasty. Lisci korzeniowych dwa, szezuplych, niemal- równowazkich, rzadkiemi wloskami na brzegu 'poroslych; kwiato- wych 6 lub nieco wiecéj, omszonych. Szypulki, w liezbie 4—10, walcowate, nieco galeziste, delikatnym, pajeezynowatym kutnerem okryte, tworza niby baldaszek, albo raczéj nieforemny baldaszko- gron. Platki lancetowate, $piczaste, zewnatrz zielonawe 1 omszone, wewnatrz Zólte, mniejsze jak u poprzedzajacych gatunków. Szyj- ka trójgraniasta, nieco-kosmata, od precików dluzsza. 319. O. wriNIMUM: bulbo solitario nidulànte, folio radicali (S. najmniejszy) unico, involucralibus pluribus, intimo remoto maximo spathaeformi, pedun- culis subteretibus labris, stylo tereti elabro stamina superante. Schlech.. Berol. Suppl. 249. Spreng. Syst. IT. 30. Ornithogalum scapo angu- lato diphyllo, pedunculis umbellatis ra- mosis Ln. Flor. Suec. n. 286. Ornitho- galum spathaceum Willd. Spec.1I. 112. Hojfm. Germ. Y. 158. Pers. Syn. I. 369. Ornith. Sternbergii Dess. Volh. p. 56. Hzadszy od poprzedzajacych (w Sand. Lubel. Mazow.). Kwitnie w kwietniu 1 w maju. ?| Najmniejszy gatunek. Ma cébulke pojedyneza; drobna, rdzawo- orzechowa. Glabik delikatny, kaficiasty, gladki, czesto ledwie na cal wysoki. Li$éó korzeniowy Jeden, szezuply, równowazki, plaski, od glabika dluzszy. Kwiatowych lici kilka, z których najnizezy mniéj wiecéj od innych oddalony, szeroki, lancetowaty, w nasadzie zwe- zony, pret otulajacy, w wierzcholku szezytowato-spiezasty. gladki, j—óÓnerwowy; wszystkie inne znacznie mniejsze, równowazkie, HEXANDR lA. 565 po obu koricach zeszezuplone, Inerwowe. Kwiaty drobne, zwisle, w liezbie 6—8, dluzéj lub krócéj szypulkowe, niby w baldaszko- gron nieforemny ulozone. Platki szezuple, równowazko-lancetowa- te, Spiczaste, zewnatrz zielonawe, wewnatrz zólte. Szyjka walco- wata , gladka, od precików nieco-dluzsza. b) Kwiat zielonawo-bialy. 380. O. uwBELLATUM:racemo subcorymboso multifloro, (S. baldaszkowaty) pedunculis patentibus glabris, bra- cteis lanceolatis carinatis longiori- bus, perianthii laciniis lanceolatis, filamentis subulatis. BF. Comp. 1: 461. Spreng. Syst. II. 30. Willd. Spec. 1. 116. Enum. Berol. p. 368. Jacqu. Austr.tab. 349. Roth Germ. YI. 395. Pers. Syn. I. 364. Hoffm. Germ. Y. 159. Schk. Handb. tab. 94. Bess. Gal. Y. 235. Krock. Siles. n. 525. Schlech. Berol. 1193. W zaroslach i miejscach trawiastych, lecz rza- dko sie przytrafia (kolo Warszawy, Radomua.). Kwitnie w maju i ezerwe. 2]. | Ma lodyge prosto-stojaca, stalsza jak w gatunkach poprzedzaja- cych, walcowata, zupelnie gladka, okolo !/; stopy wysoka, zakori- czona kwiatami niby w baldaszek ulozonemi. Liscie korzeniowe równowa4zkie, nieco roztwarte, trawiaste, gladkie. Szypulki Hwia- towe, naprzemianlegle, dolne dluzsze, górne coraz krótsze: wszy- stkie gladkie, walcowate, prosto-stojace, nieco rozwarte. Przysadki lancetowate, blonkowate, sSpiczaste, od szypulek krótsze. Platki lancetowate, gladkie, biale, zewnatrz szeroka smuga zielonawa oznaczone. Nitki szydelkowate, znacznie rozszerzone, gladkie. Zawia- zek przewrotnie-jajowaty, 6kariciasty, zólto-zielonawy, gladki. 566 SZESCIOPRECIKOWA. 176. ALLIUM. CZOSNEK. Kwiaty zebraue ww baldaszek wiérzeholkowy, poehwa dwuliSciowa, otoezony, cébulki lub torebki wydajaee. Okry- eie kwiatowe Odzielne, zwykle otwarte, trwale. — Nitki albo wszystkie pojedyneze, szydelkowate, albo naprzemian jedne pojedyneze, drugie trzema konezatoseiami opatrzone. Blizua pojedyneza. Zawigzek nadkwiatowy, krótki, prawie 3scieu- ny, nà kantach linia oznaezony. Torebka 3komórkowa, Jscienna, o Scianach w Srodku przegroda opatrzonych. Ziarna splaszezone, do wewnetrzuego kata komórek podwójuym rzedem przymocowane. (U wielu gatuuków korzeniein jest cebula, powloka luskowata okryta.). 381. A. cARINATUM: foliis planiusculis linearibus carinatis (C. rynienkowaty) margine inferne scabris, spatha lon- gissima inaequaliter bicorni, umbella depauperata globosa (staminibus o- mnibus subulatis). BF. Comp. d. 466. DC. Flor. fran. n. 1954. Spreng. Syst. ll. 35. Willd. Spec. II. 40. —.Enum. Berol. I. 358. Schlech. Berol. Y. 194. Hoffm. Germ. I. 156. Pers. Syn. l. 856. Roth Germ. 1I. 382. Lorek Flor. Pruss. tab. 10, fig. 368. Allium caule plani- folio bulbifero, staminibus subulatis Lin. Flor. Suec. n. 281. . Rosnie na polach 1 wzgórkach, tudziez w. miej- scach trawiastych (Znajdowalem do$é obficie kolo Hadomia iw Augus. kolo Szezuezyna). Kwitnie w lipe. sierpn.. 7]. Glabik walcowaty, gladki, okolo dwóch stóp wysoki, z cebulki bialawéj, miesistéj, pojedynczéj wyrastajacy . kilku li$ciami u dolu osadzony. Liscie te sa proste, plaskawe, równowazkie, w nasadzie m HEXANDRIA. 567 pochewkowate, z wiérzchu nieco rynienkowato-stulone, pod spo- dem troche szorstkie, ostro-grzbieciste. Pochwa kwiatowa dwu- listna, o liseiach. nierównych, odleglych, Spiezastych; jeden z nich dlugi do 5 lub 6 cali, drugi o polowe krótszy. Baldaszek kulisty. skla- da sie z lieznych, drobnych, purpurowych, bezszypulkowych cébulek, miedzy któremi rzadkie kwiaty szypulkowe 'wyrastaja. Korona czerwonawa lub bialawo-zielona, liniami ciemniejszemi porysowa- na, wewnatrz bledsza. Preciki wszystkie pojedyncze, szydelkowate, znacznie od korony dluzsze. Cala roslina mocnego, czosnkowego zapachu. 382. A.vINEALE: foliis teretibus fistulosis glabris, caule te- (C. walcowaty) rh umbella globosa (staminibus tricuspi- atis). BE Comp. Germ. Y. 464. DC. Flor. fran. n. 1916. Spreng. Syst. 1. 33. Willd. Spec. II. 13. .Enum. Berol. p. 359. Pers. Syn. l. 356. Roth Germ. Il. 383. Krock. Siles. n. 512, tab. 44. Schlech. Berol. I. 195. Bess. Volh. p. 14. Lorek Flor. Pruss. tab. 10, fig. 369. Ro£nie miejscami na polach i lakach, ezasem pomiedzy zbozem, w zaroslach (Znajdowalem w o- kolicach ltadomia 1829. r.). Kwitnie w. ezerwcu ilipeu. 2] - Cébula korzeniowa biala, wypuszeza Todyge prosta, walcowata, na stope lub nieco-wiecéj wysoka, o dwóch lub 3 lisciach. Tesa szczuple, waleowate, wydrazone, gladkie. Pochwa kwiatowa wazka, w wierzcholku nieco spiczasta, wezesnie opadajaca, tak iz przy kwia- tach rozwinionych juz jé] wcale nie ma. Baldaszek sklada sie z dro- bnych, bialawych, gesto-skupionych cebulek, zpomiedzy których wy- rastaja szypulki. Korona ezerwonawa lub fioletowo-purpurowa, nie- wielka, liniami ciemniejszemi oznaczona. Trzy zpomiedzy precików, przedluzone sa w nitkowate, potrójne, korezate przyrostki, z korony cokolwiek wysunione. Zapach caléj rosliny mocny, ezosnkowy. 388. A. ANGULOSUM: folis linearibus canaliculatis subtus (C. kariciasty) ^ subangulatis, scapo nudo ancipiti, 568 SZESCIOPRECIKOWA umbella fastigiata (radice fibrosa de- mum in appendicém lignosam trans- versam protensa, staminibus subu- latis). . BF. Comp. L. 461. Spreng. Syst. IL. 37. Willd. Spec. YI. 46. Énum. Berol. p. 3601. Roth Germ. Il. 384. Jacqu. Austr. tab. 423. Hoffm. Germ. I. 156. Pers. Syn. I. 357. Schlech. Berol. l. 195. Bess. Gal. Y. 238. FEmnum. | Volh. p. 14. Przytrafia sie w miejscach piaszezystych, na slonce wystawionych, ezasem w lasach iglastych (Kolo Radomia, w okolicach Mlocin pod Warszawa.) .Kwitnie w lipe. ?] Korzeh wlóknisty, starzejac sie twardnieje i prawie-drzewia- stym sie staje. Glabik na stope wysoki, w nasadzie czasem nieco podnoszacy sie, w górze prosty, nagi, gladki, bezlistny, w wyzszéj . mianowicie czes$ci dwoma przeciwleglemi, ostremi kantami odzna- czajacy sie. Li$cie korzeniowe równowazkie, gladkie, z wiérzchu plaskie, pod spodem wypukle i niemal ostro-grzbieciste, nieco skos- ne, w wiérzcholku tepe. Baldaszek okraglawo-plaski. Pochwy ja- jowate, $piezaste, blonkowate, suche, od szypulek polowe krótsze. Dzialy korony. jajowo -lancetowate. troche tepe, prawie-równe, ostro-grzbieciste, koloru purpurowego. Nitki szydelkowate, od ko- rony malo co dluzsze. Cebulek miedzy kwiatami zadnych nie ma. 884. A. OLERACEUM: scapo tereti, foliis scabris semitereti- (C. zielonawy) ' bus subtus sulcatis, spatha umbellam laxam superante (staminibus basi pe- talis cohaerentibus longitudine ae- qualibus). ; BF. Comp. . 462. Spreng. Syst. IL 35. DC. Flor. fran. n. 1968. Willd. Spec. Y. 14. .Emum. Berol. p. HEXANDRHR! A. 569 359. Pers. Syn. I. 351. Roth. Germ. - II. 383. Krock. Siles. n. 518, tab. 45. Hoffm. Germ. Y. 156. — Lorek Flor. Pruss. tab. 10, f. 310. Allium caule tereti bulbifero, folis scabris semite- retibus subtus sulcatis, staminibus simplicibus Zn. Flor. Suec. n. 280. A]. virescens Lamar. Plor. fran. A]. virens Lamar. Enc. Wyrasta na miejscach uprawnych, w ogrodach, czasem na lakach, wzgórkach suchych (w Sando- mir. Plock. Mazow.). Kwitnie w lipc. sierpn.. ?]. Ten gatunek ma lodyge walcowata, z cebulki pojedynezéj, pel- néj wyrastajaca, prosta, dwu lub 3listna, okolo ! stopy wysoka. Liscie równowazkie, wydrazone, prawie-pólwalcowate, pod spodem nieco szorstkie. Kwiaty w rzadki baldaszek zebrane, pochwa kwia- towa dwulistna, $piczasta, od baldaszka dluzsza opatrzone. Cebul- ki liczne, okraglawe, jajowate, brunatne, miedzy któremi wyrasta- ja szypulki dosyé dlugie, delikatne, nieco rozwarte 1 zwisle. Koro- na brunatno-purpurowa lub zielonawa, smugami ciemniejszemi oznaczona. Preciki pojedyncze, koronie prawie- wyrówny wajace, i z Jéj dzialami w nasadzie spojone. 385. A. PonRUM: foliis planis (lanceolatis) crassiusculis sub- (C. pór) - carinatis, umbella globosa, bulbo tunicato simplici (genitalibus corolla longioribus). DF. Comp. Germ. I. 469. Willd. Spec. II. 64. Enum. 351. Spreng. Syst. 1. 34. JDC.. Flor. fran. n. 1950. Pers. Syn. 1. 355. Szubert, RHozpraw. o skladz. nas. stron. 95, tab. T. f. D. Ma pochodzié z Szwajcaryi, dzis powszechnie utrzymuje sie w ogrodach warzywnych. Kwitnie w czerwc. lipe. 2]. Tom I. 1 9 510 " — S$2ESCIOPREGCIKOWA Pory maja cebule podluzna, pojedyneza, w nasadzie delikatne- mi wlóknami opatrzona, pochewkami ezyli Tuskami bialemi, cien- : kiemi okryta; lodyge walcowata, gladka. Liscie lancetowate, dlugie, plaskie, szerokie, nieco miesiste, w wiérzcholku spiczaste, zielone. Baldaszek prawie-kulisty, sklada sie z licznych, gesto-skupionych, bialawych lub ezerwonawyceh kwiatów. Nitki precikowe 3 poje- - dyneze, 3 zas$ o trzech koüezatosciach (Kluk, .Dyke. I. 21. Ogro- dnict. Zigry: I. 42. Wodzicki, II. 169. Reichart, Ogrod. warzyw. str. 252. Strumillo, Ogrod. pófn. wyd. 3. I. 211). 386. À. saTIVvUM: folis linearibus integerrimis, umbella (C. ogrodowy) | (bulbifera) globosa (spatha acuminata umbellam duplo-superante), bulbo sobo- lifero. BF. Comp. 1. 468. Spreng. Syst. 1I. 33. Willd. Spec. Il. 68. | Enum. 358. Krock. Siles. n. 506. DC. Flor. fran. n. 1952. Pers. Syn. I. 356. Czosnek: AI- lium Syren. stron. 1226. Ma pochodzié z Sycylii, dzi$ w ogrodach. wsze- dzie sie hoduje. Kwitnie w ezerwoe. lipe. ?]. Ma lodyge prosta, pojedyneza, plaskiemi, równowazkiemi liscia- mi osadzona. Cebula okraglawa, kilkokrotna powloka delikatna, blonkowata, bialawa lub cielista otulona, pod która znajduje sie wiele pomniejszych cebulek podluznych, stabo tukowato-zgietych, Spiczastych, powierzchniami wkleslemi do siebie przystajacych, miesistych, mocnego nadzwyezaj i ostrego zapachu i gorzko-szezy- piacego smaku. Pochwa kwiatowa blonkowata, $piczasta, do polo- wy na dwie lub 3 czesci rozdarta, od baldaszka dluzsza. Baldaszki kuliste, cebulki wydajace. Kwiaty blado-purpurowe lub bialawe; preciki naprzemian pojedyneze 1 trójkorezate (Ogrodn. Zigry. I. 43. Wodzicki, II. 168. Kluk, kc. I. 21. Reichart, Ogrody warzyw. stron. 256). 387. A. sconoDoPRASUM: foliis linearibus undulato- sub- - (C. rokambul) crenatis, caule ante maturitatem contorto, umbella globosa (flo- ribus plerisque abortientibus). HÉXAND IR I A. 511 BF. Comp. l. 468. Spreng. Syst. II. 33. Willd. Spec. I. 69. — Enum. .Be- rol.p. 358. Roth Germ. 1I. 381. DC. Flor. fran. n. 1958.. Pers. Syn. I. 9506. Hoffm. Germ. I. 155. Scop. Carn. n. 996. Krock. Siles. n. 501. Dess. Volh. p.45. Ejusd. Primit. Flor.Gal. I. 232. Allium caule planifolio bulbi- fero, foliis crenulatis, vaginis ancipi- tibus, staminibus tricuspidatis Lin. Plor. Suec. n. 218. Dziko rosnie w polud. Francyi, tudziez w Niem- ezech , Wegrzech, 1 w wielu innych krajach. Na Podolu podobniez sig przytrafia. W ogrodach do uzycia kuchennego umyslnie sig czasem hoduje. K witnie w czerwcu, lipeu. ^?] Podobny do ezosnku zwyezajnego, lecz lodyge miewa wyzsza, a czesé J6j górna pod baldaszkiem jest zazwyczaj przed kwitnie- niem zgieta 1 cokolwiek skrecona, potém zas zwolna sie prostuje. Prócz tego liscie równowazkie tego gatunku zawsze sa mniéj wiecé na brzegu faldkowate i drobniutko karbowane. K wiaty podobnez jak u poprzedzajacego, lecz wiele miedzy niemi jest plonnych, a bulwki ich. prawie-kuliste 1 wieksze Jak w ezosnku zwyezajnym. Cebula korzeniowa podobniez wieksza, a cebulki ja skladajace sa grubsze, bardziéj tepe, smaku 1 zapachu lagodniejszego. Preciki dluzsze od korony: 3 z nich pojedyneze, trzy za$ trójkoticzate (Ogrodni. Zigry 1. 43. Kluk, Dykc. L. 22. Reichart, Ogrod. warzyw. stron. 259). 388. A. cEPA: scapo nudo fistuloso, inferne ventricoso fo- (C. cebula) liis teretibus longiore, umbella elobosa (sta- minibus exsertis). BF. Comp. l. 463. Spreng. Syst. VI. 34. Willd. Spec. II. 80. Enum. Berol. p. 361. Pers. Syn. I. 357. DC. Flor. fran. n. 1961. SchMech. Derol. Y. 195. Aschers. Pharmac. ry SZESCIOPRECIKOWA tab. I. fig. 2. Gehuls: Cepa et Cepe Syren. stron. 1221. Nie wiadomo zkad pierwotnie pochodzi, lecz wszedzie hoduje sie w ogrodach do uzycia kuchen- nego. Kwitnie wipe. sierpn. 2| - Glabik gladki, walcowaty, bezlistny, wydrazony, u dolu brzucha- to-wydety. Liscie podobniez waleowate , wydrazone, spiczaste, od glabika krótsze. Baldaszek kulisty, bezeebulkowy. Kwiaty zielona- : wo-biale. Dzialy korony w wierzcholku nieco stulone. Preciki wy- stajace: 3 z nich 3koriezate.. Korzeri ezyli wlasciwa cebula rozma- itéj bywa wielkosci, koloru i ksztaltu. Glówniejsze Jéj odmiany sa: C. hiszpariska czerwona, kulista, wielka, l5niaca sie, powloka czer- wonawa osloniona. €. Aíszpax. biala, podobniez wielka, kulista, biala powloka okryta, smaku slodkawego. C. holenderska, jasno- ezerwona, w $rodku zielonawa. C. holender. ciemno-czer wona, bardziéj plaska 1 mnie]sza. C. trypolitariska, najwieksza, lecz w s$rod- ku miekka. C. egipska, znana pod nazwiskiem kartoflowéj, szcze- gólnié] w Anglii uprawiana, niepospolita ma zalete. (Ogrodn. Zi- gry I. 44. Wodzicki, lI. 167. Reichart, Ogrod. warzyw. stron. 243. Kluk, Dykc. I. 23. Strumillo, Ogrod. pólnoc. wyd. 3.1. 161). 389. À. SCHOENOPRASUM: foliis teretibus subulato - filifor- (C. szceypiorek) mibus, scapos nudos cespitosos aequantibus, umbella conferta (petalis acutis stamina superan- tibus). BF. Comp. Y. 463. Spreng. Syst. II. 39. DC. Flor. Fran. n. 1973. Willd. Spec.TI. 81. Enum. Berol. p. 362. .Hoffm. Germ. I. 157. Krock. Siles. n. 517. Pers. Syn. l. 358. Roth Germ. I. 886. Schk. Handb. tab. 91. Al- lium scapo nudo adaequante fo- lia teretia' subulato - filiformia Lin. Flor. Suec. n. 282. HEXANDRIA. a9 A Rosnie dziko w Syberyi, Szwecyi, Angli, 1 w wie- lu krajach Niemieckich, tudziez na Alpach i górach Pirenejskich. U nas pod nazwiskiem szezypiorku albo tatareczki znajomy, hoduje sie w ogrodach do uzycia kuchennego. Kwitnie od maja do jesieni. 2] W'yrasta kepiasto. Ma glabiki delikatne, walcowate, bezlistne, wydrazone, na pól stopy ledwie wysokie. Liscie (korzeniowe) podo- - bniez walcowate, szczuple, wydrazone, szydlowato-spiczaste, lody- gom wyrównywajace, w nasadzie pochewkami korzeniowemti otu- lone. Baldaszek gesty, kulisty, bezcebulkowy, zlozony z drobnych, krótko-szypulkowych kwiatów. Pochwa kwiatowa dwulistna, o lisciach jajowatych, $piezastych, bialawych, liniami ciemniejszemi wpodluz oznaczonych, znacznie od baldaszka krótszych. Korona prawie-walcowata, o dzialach jajowo-lancetowatych, $piezastych, blado-fioletowych, stulonych, nerwem podluznym, ciemniejszym na grzbiecie nacechowanych. Preciki wszystkie pojedyneze, od korony krótsze (Ogrodnict. Zigry I. 42. Wodzicki, II. 168. Kluk, Dyke. I. 24. Reichart, Ogrody warzywn. str. 254. Strumillo, Ogr. pótn. wydan. 3. 1. 239). 390. À. ASCALONICUM: scapo tereti nudo , foliis subulatis , (C. szalotka) ^ wmbella globosa (petalis lanceolatis stamina aequantibus). BF. Comp. I. 465. Willd. Spec. II. 75. .Enum. Berol. p. 360. Spren. Syst. TI. 34. DC. Flor. fran. n. 1974. Pers. Syn. Y. 357. Dziko ro$nie w Palestynie 1 Syryi. U nas cza- sem w ogrodach sie pielegnuje pod nazwiskiem szalotki albo szarlotki, lecz rzadko kwitnie. 2]. Podobny do poprzedzajacego. Ma korzer zlozony ze znaczné] liczby drobnych cebulek; lodyge walcowata, gladka, bezlistna. Li- $cie (korzeniowe) szydlowate, delikatne, wydrazone. Kwiaty dro- bne, w baldaszek kulisty, bezcebulkowy zebrane. Korona fioleto- wa, lecz nieco ciemniejsza Jak "w szezypiorku, o dzialach lanceto- watych. Preciki koronie wyrównywajace, naprzemian pojedyneze 574 SZESCIOPRECIEOWA i trójkoriczate. Odmiana tego gatunku z lodyga wyzsza, lisciam grubszemi, pod nazwiskiem zwyczajnego szczypiofu w ogrodach znajoma. Nazwisko nadane od m. Ascalon w Palestynie, zkad naj- piérwéj Krzyzacy ja przyniesli ( Ogrodn. Zigry. I. 41. Kluk, Dyke.Il. 23. Reichart, Ogrody warzyw. stron. 951. Strumillo, wyd. 3. I. 221). 177. CZACKIA. NASZYNIEC. Okryeie kwiatowe pojedyneze, Olistkowe, prawie-dzwon- kowate. Preciki sehylone. Blizna J3klapkowa. Torebka 3ko- mórkowa, 6Gkaneiasta. Ziarna katowate. | 391. C. rizrAsTRUM: Andrzejowski: Czackia, Genre déter- CN. okazaly) miné et decr. Spreng. Syst. II. 90. Hemerocallis Liliastrum Lin. Syst. nat. DC. Flor. fran. n. 1921. Wild. FEnwm. Berol. p.:389. Phalangium Liliastrum Pers. Syn. I. 369. Anthe- ricum Liliastrum Lin. Spec. Willd. Spec. II. 142. Ornithogalum liliforme Lamar. Flor. fran. Roslina Alpejska; u nas w okolicach Pulaw i Kazimierza ma sie znajdowaé. Kwitnie w koüicu wiosny (?). Korzefi sklada sie z wielu wlókien pojedynezych, walcowatych, w wiazke spojonych. Zodyga pojedynceza, walcowata, na stope lub wiecéj wysoka, bezlistna. Liscie korzeniowe równowazkie, pla- skie, nerwiste, dlugosci prawie-lodygi. Kwiaty nieliczne, prosto- stojace, okazale, sniezno-bialego koloru, po wiekszéj ezesci w jedne strone skierowane, do kwiatów bialéj lilii podobne. 178. GALANTHUS. PRZEBISNIEG. Pochwa kwiatowa tepa, splaszezona, bokiem otwiéraja- ca sie, wiedniejaea. Okryeie (korona) nadowocowe 6dzielne; HEXAND R I 4. 5415 J wewnetrzne dzialy wyciete i od zewnetrznyeh dwa razy krótsze. Glówki pylkowe szydelkowate. Blizna pojedyneza, szydlasta. Torebka 3J$cienna, Jkomórkowa. Ziarua liezne, okraglawe. 392. G. wivALIS: foliis linearibus obtusis planis. (P. zwyezajny) Spreng. Syst. 1I. 48. DC. Flor. fran. n. 1987. Wild. Spec. Yl. 29. Enum. Berol. p.949. Roth Germ. 1l. 318. Jacqu. Austr. tab. 330. Krock. Siles. n. 491. Pers. Syn. I. 349. Hoffm. Germ. 1. 153. Bess. Gal. I. 281. Enum. Volh. p. 55. BF. Comp. I. 4783. Lorek Flor. Pruss. tab. 10, fig. 365. Galanthus nivalis Lin. Schk. Handb. tab. 89. Narciszek |pierwszy: Narcissus primus Syren. stron. 1481. Ma sie przytrafiaó w okolicach Warszawy, leez dotad sam go nie znalazlem. Opis ponizéj dolaczo- ny, wziely Jest z zasuszonych okazów. Kwitnie z wiosny, zaraz po sniegach. ^| Ma korzet cebulkowaty, podluzny, u dolu wlóknami opatrzo- ny; glabik delikatny, waleowaty, pojedynezy, gladki, okolo !/; stopy wysoki w wiérzcholku jednym, zwislym kwiatem zakoüezony. Lisci korzeniowych zwykle dwa, prawie téjze co i glabik dlugosci, lub nieco krótszych, trawiastych, gladkich, w posrodku jednym nerwem oznaczonych, w górze rozszerzonych, tepych, w nasadzie szezuplej- szych, i pochewka blonkowata, cala, wraz z glabikiem otoczonych. Pochwa kwiatowa prawie-równowazka, lisciasta, tepa, od szypulki dluzsza, z boku podluznie-rozdarta, i szpara ztad powstajaca kwiat wydajaca. Ten sklada sie z 6 dzialów, z których 3 zewne- trzne dluzsze, prawie-eliptyezne, cale, bialego koloru, 3 we- wnetrzne znacznie krótsze, w nasadzie klinowato-zwezone, cokol- wiek grubsze, w górze sercowato-wyciete, zielonawe. Precików 6 skupionych, o nitkach krótkich, elówkach $piezastych, zóltych. Za- 5176 SZESCIOPREGEIKOWA wiazek podkwiatowy, okraglawy, zielony, gladki, sztyletowata szyj- ka, nieco dluzsza od precików, zakonezony. 1.09. LILIUM. ZILIA. Okrycie kwiatowe pojedyneze (korona), dzwonkowate, szes6 razy gleboko-wceiete, 0 weieeiaeh wyprostowanych lub na zewnatrz odgietych, w nasadzie rowkiem podluznym opatrzonych. Preeiki krótsze od slupka, weigeiom okryeia przeciwlegle. Blizu trzy. Zawiazek podluzny, walceowaty, 6 brózdami oznacezony. Torebka podlugowata, trójkanciasta, Jkomórkowa, JSeienna, o Scianach wlóknem siatkowatém .z suba, spojonycl. Ziarna liezne, plaskie, do wewnetrznego kata komorek przyezepione. 393. L. mARTAGON: caule multifloro pubescente, foliis ova- (LL. 2lotoglów) ^ to-lanceolatis, corollis racemosis refle- xis revolutis intus hirsutis. Spren. Syst. 11. 62. Willd. Spec. 1l. 88. Enum. Berol. p. 363. Scop. Carn.n. 402. Roth Germ.ll. 396. Jacqu. Austr. tab. 351. Krock. Süles. n. 518. Pers. Syn. Y. 359. .DC. Flor. fran. n. 1914. Bess. Galic. l. 234. Hoffm. Germ. I. 197. Schlech. Berol. 1. 194. Kluk, Dykce. II. 90. Lorek Flor. Pruss. tab. 12, fig. 318. Masleska albo zlotogiów: Marta- gon vel Lilium sylvestre Syren. stron. 983. Rosuie. w lasach, gajach, zaroslach, na wzgór- kach, i doSé ezesto u nas sie przytrafia (kolo Warsz. Radomia, Lomzy, Szezuezyna, i t. d). Kwitnie w czerwc. lipe. 2| HEXANDRI!A. 571 Korzefi cebulkowaty, zóltawy. Eodyga na 1—1 '/; stopy lub nieco wiecé] wysoka, wyprostowana, walcowata, u dolu omszona 1 tro- che szorstka, w górze gladka i niekiedy purpurowemi plamami upstrzona. Li$cie dolne wieksze, jajowo-lancetowate, w nasadzie zweone, prawie-okregowe, górne mniejsze, równowazko-lanceto- wate, naprzemianlegle: wszystkie gladkie, cale i zylaste. Kwiaty wiérzcholkowe, nieliczne, zwisle, nieprzyjemnéj woni; szypulki w nasadzie dwiema przysadkami lancetowatemi, $Spiczastemi, cze- stokroé farbowanemi opatrzone. Korona brudno-purpurowa, we- wnatrz czarnemi kropkami upstrzona, o wcieciach lancetowatych, tepych, calkiem na zewnatrz odwinionych. Nitki precikowe szy- dlowate, glówki suchawe. 180. JUNCUS. SIT. Okryeie kwiatowe dolne, pojedyneze, Odzielne, plew- kowate, ezestokroC dwiema przysadkami opatrzone, o dzia- lach wewnetrznyeh zwykle nieco szerszych. Preeików 6, rzadko 3, dzialom zewnetrznym przeciwleglych. Syjka krótka. Blizuy trzy piórkowate, przed zakwitnieniem szru- bowato-skreeone, pózniéj odgiete. Torebka trójscienna, 3ko- mórkowa, wielonasieuna, o $cianach w posrodku przegroda opatrzonyeh. Ziarna liezhie do brzegu Srodkowego przegro- dy przyezepione (Rosliny z ogólnéj postaei do traw nieco podobne, o liseiach decur waleowatyceh lub splaszezo- nyceh.). : A) idiblo bezlistne. a) Liscie korzeniowe walcowate. 394. J. coNGLOMERATUS: aphyllus, panicula laterali, flo- (S. skupiony) ribus triandris, capsulis subelo- bosis retusis. BF. Comp. I. 428. Willd. Spec. II. 205. Enum. Berol. p. 390. Hoffm.Germ. 1.164. DC. Tom I. 73 DS SZESCIOPRECIKOWA Flor. fran. n. 1832. .Bess. Gal. I. 239. Pers. Syn. 1. 383. Lorek | Flor. Pruss. tab. 13, fig. 38. Juncus communis var. a Scl. Berol. Y. 195. .Juncus effusus var. Spren. Syst. I. 106. . Jun- cus eulmo nudo stricto, capitu- lo laterali Zn. Flor. Suec. m. ,298. Juncus laevis panicula non : sparsa Vail. Paris. p. 109. hosnie. obficie. na Ilakach. wilgotnych, nad wo- dami, na bagnach it. p. m. Kwitnie w czerwc. li- peu.: 2]. Dorasta okolo dwóch stóp wysokosci. Ma zdzblo walcowate, nagie, gladkie, wyprostowane, w wiérzeholku $piezaste, 'W nàsa- dzie przysadkami rdzawo-brunatnawemi otulone, z których naj- wyisze dluzsze, wieksze od innych i1 w wiérzcholku maleükim (na pare linij dlugim), szezuplym, szezeciniastym listkiem zakoniezo- ne. Liscie korzeniowe walcowate, zupelnie do zdzbla podobne. Kwiaty brunatne, zebrane w gesta wiazke ezyl kupke, niekiedy prawie-glówkowata, bezszypulkowa, z boku zdzbla w rozmaitéj od wiérzcholka odleglosei wyrastajaea. Dzialy kielicha lancetowate, Spiczaste, gladkie, wewnetrzne cokolwiek szersze, wszystkie blon- ka na brzegu opasane; pod kielichem znajduja sie dwie malenkie, przeciwlegle, jajowate, rozszerzone, zrosle, bloniaste, w króciutki sztylet przedluzone przysadki. Precików 3. Torebka cokolwiek od kielicha krótsza, przewrotnie jajowata, J3graniasta, w wiérzcholku tepa i-nieco-wgieta, brunatna, gladka i blyszezaca. Ziarna liczne, podluzne, nieco skrzywione, zóltawe. 395. J. xrrusus: aphyllus, panicula laterali (effusa), ca- (S. rozpierzchly) psulis turbinatis apice subtruncatis. DF. Comp. Y. 428. . Willd. Spec. II. 205. Enum. Berol. p. 390. DC. Flor. fran. n..1883. Pers. Syn. 1. 388. Hoff. Germ.I. 164. Bess. Gal. Y. 239. Lorek HEXANDHRI A. 519 Flor. Pruss. tab. (3, fig. 388. Juncus culmo nudo stricto, panicula laterali Lin. Flor. Suec. n. 299. Juncus communis var B Schlech. Derol. I. 195. Juncuslae- vis panicula sparsa major Vaull. [. c. Hosnie podobniez na miejscach nizkich, wilgo- tnych, na lgkach, kolo bagien, nad brzegami jezior | stawów, zwykle razem z poprzedzajacym. Kwi- tnie w czerwc. lipc. Bardzo do poprzedzajacego podobny, i od wielu za odmiane tyl- ko uwazany. .Rózni sie Zdzblem wyzszém (ezesto 1'/; lokcia do- rastajacém), grubszém, jasniejszém; lisciami wyprostowanemi, tezsze- mi, ku lodydze skierowanemi, a szezególnió] kwiatem drobniejszym, w rzadka, mniéj wiecé] rozpierzchla i dluzsza wieche zebranym; pod jé] nasada znajduje sie wokolo zdzbla $cisnienie. ezyli zwezenie twardawe, a ktore u poprzedzajacego gatunku nie daje sie. widziéc a przynajmniéj mie jest tak wyrazne; zreszta dzialy kielicha sa szezuple]sze, szydelkowate i dluzsze; torebka zawsze mniejsza, nie- tak pekata, 1 bledsza jak w tamtym. 396. J. apAvcus: aphyllus, culmo striato glauco tenaci, (S. simy) ^ panicula laterali effusa erecta, capsulis ellipticis trigonis obtusis mucronatis, perianthii lacinüs acuminatis subbre- vioribus. BF. Comp. Y. 429. Spreng. Syst. Il. 107. Willd. Spec. 1I. 206. num. Berol. p. 990. Pers. Syn. I. 383. Schlech. Be- rol. l. 196. Bess. Gal. I. 289. .Lorek Flor. Pruss. tab. &4, fig. 3990. Juncus inflexus DC. Flor. fran. n. 1834. Jun- cus glaucus DC. Synop. Plor. Gall. p. 151, et Suppl. Flor. fran. p. 301. Wyrasla w tychze miejscach co i1 poprzedzaja- ce. Kwilnie w ezerweu 1 lipeu. ?] 580 . SZESCIOPRECIKOWA Z ogólnéj postaci do poprzedzajaeych nader podobny. Ma zdzbla walcowate, delikatniejsze, rysowane, sino-zielonawe, u dolu poche- wkami ciemno-brunatnemi oslonione. Wierzcholkowe przedluze- nie zazwyczaj skrzywione. Liscie walcowate, $piezaste. Wiécha kwiatowa boczna rozpierzchla, bardzo galezista. Dzialy kielicha brudno zielonawe, wazkie, Spiezaste. Precików 6. Torebka po doj- rzeniu ezarniawo-brunatna, gladka, nader polyskujaca sie, dzialom kielichowym 'wyrównywajaca, trójkaüieiasta, w wiérzcholku tepa i krótkim sztyletem zakoriczona. | b) J4$cie korzeniowe., szezecinjaste , rymienkowate. 391. J. SQUARROSUS: culmo simplici (sub)anguloso stricto, (S. stwardnialy) | fols duris canaliculatis, paniculacom- posita, perianthii lacinüs ovato-lan- ceolatis acutis capsulam ovatam ob- tusam aequantibus. BF. Comp. l. 439. Willd. Spec. II. 209. Spreng. Syst. II. 108. —.Roth Germ. II. 402. — Krock. Siles. n. 545, tab. AT. .Hoffm. Germ. Y. 165. DC. Flor. fran. n. 1838. Schlech. Berol. 1. 202. Lorek Flor. Pruss. t. 14, fig.392. W miejscach nieco wilgotnych, na I3kach, nad brzegami bagien. Kwitnie w ezerwe. lipe. ^]. Ma korzen. wlóknisty, z którego wyrasta wiele li$ci równowaz- kich, szczuplych, prawie-szezeciniastych, rynienkowatych, twardych, gladkich, w nasadzie nieco-rozszerzonych, u dolu nad korzeniem po- chewkami brunatnemi miedzy soba prawie w jedne kepke polaczo- nych. Zich $rodka wyrasta Zdzblo na stope lub nieco wiecé] wyso- kie, pojedyneze, prawie-kaniciaste, twarde 1 gladkie. Wiécha wierz- cholkowa skladana, u dolu przysadkami pochewkowatemi, blonko- watemi otulona. Listki kielicha jajowo-lancetowate, gladkie, orze- chowo-brunatne, brzezkiem bialym, suchym opatrzone. Torebki ja- jowate, tepe, króciutkim sztyletem zakoriczone, blyszezace, dzialom kielicha. równe. 398. J. cAPITATUS: culmo foliisque subsetaceis strictis, pa- (S. glówkowy) — nicula e capitulis subcomposita, pe- HEXANDR I A. 581 rianthiilacinüs exterioribus aeumina- tis , interioribus brevioribus acutis ca- psulam ovatam acutam trilocularem superantibus. | BF. Comp. Y. 436. Willd. Spec. M. 209. Spren. Syst.1I. 104. Hoffm. Germ. [. 166. Schlech. Berol. Y. 200. Lorek Flor. Pruss. tab. (4, fig. 393. Juncus ericetorum DC. Flor. fran. n. 1836. Juncus gracilis AKoth Germ. II. 402. Juncusericetorum Pollicha. Krock. Si- les. n. 552, tab. 50. Na ziemi wilgotnéj, nad brzegami bagien, rza- dzéj jak poprzedzajace (w Podlas. kolo Ceranowa, w Mazow.) Kwitnie w ezerwe. lipe. (3) Jeden z pomniejszych gatunków. Z korzenia wlóknistego, krót- kiego, wyrasta kepiasto wiele lodyg cienkich, prawie-nitkowatych, gladkich, pojedyncezych, na 3—9 cali wysokich, w nasadzie otoczo- nych takiéjze prawie-grubosci, u dolu pochewkowato-rozszerzone- mi lisciami. Kwiaty na wierzcholku lodygi w jedne lub czesciéj we dwie na pól cala mniéj wiecéj od siebie odlegle glówki bezszy- pulkowe, drobne, orzechowego koloru, zebrane; czasem $rodkuje miedzy niemi trzecia , zwykle mniejsza, szypulkowa, z dolnéj glów- ki niby wyrastajaca. Zewnetrzne dzialy kielicha dluzsze, jajowo-lan- cetowate, szydlowato-konezate, bialawe, na grzbiecie smuga zie- lona oznaczone; wewnetrzne krótsze, Spiczaste, blonkowate, bez- smugowe. Torebka jajowata, brunatna, prawie bez polysku, króciut- kim sztyletem zakoriezona, od kielicha znacznie krótsza. Wyobra- ienie Krockera na tablicy wyzéj przytoczonéj, dosyé sie z naszym sitem zgadza. B) Zdzblo lisciste. a) La$cie wezelkowato-stawowate. 399. J. LAMPOCARPUS: culmis foliosis adscendentibus, foliis (S. pochylony) ^ compressis nodoso-articulatis, capi- 582 SZESCIOPREGIKOWA tulis subeordatis , bracteis membra- naceo-albis, perianthii laciniis aequa- libus lanceolatis acutis, capsula tri- quetro-oblonga mucronata brevio- ribus. BF. Comp. l. 431. Spreng. Syst. II. 107. Schlech. Berol. l. 198. Lo- rek Flor. Pruss.tab. 14, f. 394. Jun- cusaquaticus Ath. 1I. 403. Juncus articulatus « Lin. Willd. Spec. Il. 211. JEnum. Berol. p. 391. Rosnie prawie wszedzie w miejscach wilgotnych, bletnistych, na lakach woda zalanych, nad brzegami rzék 1 stawów. Kwitnie w czerwc. lipe. 2| Zdíbla miewa na stope lub nieco wiecéj wysokie, podnoszace sie, pochyle, nieco-splaszezone, gladkie. Liscie lodygowe nieliczne, plaskie, $piczaste, gladkie, w nasadzie pochewkowate, w caléj dlu- gosci poczynajac od pochewki, licznemi stawami wezelkowatemi opatrzone. Korzeniowe krótkie, ciensze, podobniez wezelkowate. Wiécha wiérzcholkowa, galezista, rozwarta, o szypulkach nieró- wnych, ezesto rozdwojonych. Sklada sie z glówek ezyli wiazek kil- kokwiatowych, na-wiérzcholku szypulek a niekiedy 1 do ich boku przymocowanych. Listki kielichowe lancetowate, nieco spiczaste, brunatne, na grzbiecie smuga zielona oznaczone. Precików 6. To- rebka jajowo-lancetowata, 3kariciasta , korticzata, brunatnawa, od listków kielicha dluzsza. Ziarna drobniuikie, jajowate, po obu kor- cach spiczaste, gladkie, rdzawe. 400. J. sYLvATICUS: culmo erecto tereti laevi, foliis tere- (S. lesny) tibus nodoso-articulatis laevibus, pa- nicula subrotunda decomposita den- sa divaricata, capitulis globosis , pe- rianthii laciniis lanceolato - mucrona- tis, capsula ovato-triquetra in cuspi- dem contracta perianthium subae- quante. HEXANDHR I A. 583 BF. Comp.l. 434. DC. Flor. fran. n. 1849. Roth Germ. Yl. 405. Willd. Spec. II. 211. Enum. Berol. p. 391. Juneus acutiflorus Spreng. Syst. II. 107. Schlech. Berol. Y. 199. .Lorek Flor. Pruss. tab. 209, f. 1153. Przytrafia sie na wilgotnych miejscach a miano- wicie w lasach (Znajdowalem kolo Szezuczyna w lesie Eawskim.). Kwitnie w lecie. 2l Do poprzedzajacego znacznie podobny. Dorasta ezesto dwóch stóp wysokosci. Ma lodygi proste, niepodnoszace sie, trzema lub czterema lis$ciami prawie - walcowatemi , stawowato - wezelkowa- temi opatrzone; wiéche wiérzcholkowa, lecz bardziéj galezista irozpierzcehla. Listki kielicha mocno s$piczaste, wewnetrzne cokol- wiek dluzsze, brunatnawe. Precików podobniez 6. Torebka 3kar- ciasta, o Scianach plaskich, w wiérzcholku dziobkiem czyli sztyletem dosyé dlugim, z okrycia nieco wystajacym, zakoüczona. 401. J. vriGINOSUS: culmo prostrato saepe radicante, foliis (S. bagnowy) ^ setaceis canaliculatis. subarticulatis, capitulis foliosis, floribus sub-ternis, perianthii laciniis acuminatis, capsu- lam triquetram obtusam mucrona- tam longitudine subaequantibus. BF. Comp. Y. 435. Roth Germ. II. 405. Spreng. Syst. II. 105. ScAlech. Berol. l. 199. Juncus fluitans DC. Flor. fran. n. 1847. Juncus verticil- latus Pers. Syn. I. 384. Juncus sub- verticillatus Zoffm. Germ. l. 166. Willd. Spec. l. 212. .Enum. Berol. p. 391. Lorek Flor. Pruss.t. 15, f. 398. W miejscach wilgotnych, na lgkach blotnistych, torfowatych, rzadzéj jak inne (w Lubels. nad granica Galicyi. Kwitnie w ezerwe. lipe. ^] 584 SZESCIOPRECIKOWA Nalezy do pomniejszych tego rodzaju gatunków. Ma korzeát nieco bulwiasty; Zdzbla rozmaitéj wielkosci; na gruncie' suchszym 3 lub cztéry cale, na wilgotnym stope lub nieco wiecéj wysokie, proste, podnoszace sie lub rozpostarte na ziemi, delikatne, walco- wate; gladkie. Liscle szezeciniaste, niewyraznie wezelkowate. Kwiaty w wieche rzadka zebrane, o szypulkach prostych, majacych na wiérzcholku a ezesto i na boku glówke, zwykle ze 3 4 czasem zAkwiatów skupionych zlozona, naga, lub u dolu otoezona drobnemi, nitkowatemi listkami. Listki kielichowe | podluzno-lancetowate, brudno-zielonawe, zewnetrzne bardzié] $piczaste. Precików 3. To- rebka podluzna, gladka, w wiérzcholku tepa, króciutkim sztyletem zakonczona, od kielicha nieco dluzsza. b) Liscie gladkie bez wezelków. 402. J. BULBOSUS: culmo simplici subcompresso, foliis ca- (iS. splaszezony) naliculatis, panicula cymosa suberecta, perianthii laciniis ovalibus obtusis (mar- ' gine membranaceo diaphanis), interio- ribus, subbrevioribus, capsula obovata obtusa mucronulata brevioribus (stylo brevi). BF. Comp. Y. 438. Willd. Spec. 1I. 213. JEnum. Berol. p. 392. Pers. Syn. I.385. Roth Germ. Y. 406. Spreng. Syst. II. 108. DC. Flor. fran. n. 1842. Hoffm. Germ. Y A61. Bess. Gal. Y. 242. Schlech. Berol. Y. 201. Lorek Flor. Pruss. tab. (5, f. 400. Juncus foliis linearibus canaliculatis, capsulis obtusis Lin. Flor. Suec. n. 304. Na lakach 1 pastwiskach wilgotnych. Kwitnie w ezerwc. lipe. 2| Korzen trwaly, galezisty, poziomo czolgajaey sie. dodygi pro- . ste, od 3 cali do !/; stopy niekiedy wysokie, gladkie, u dolu miano- wicie splaszczone, pojedyneze, gdzieniegdzie li$ciem pochewkowa- tym okryte. Liscie sa równowazkie, korzeniowe dluzsze, i zazwy- HEXANDRI A. 585 ezaj polowie ZdZbla wyrównywajace, wszystkie proste, rowkowane, $piezaste. Wiécha wiérzcholkowa, prosto-stojaca, zwykle sScisniona. Listki kielicha jajowate, tepe, po $rodku brunatnawe, na brzegu blonkowate, biale. Precików 6. "Torebka przewrotnie-jajowata, blyszezaca, brunatna, w Rican ou krótko- -sztyletowata, od kie- licha wieksza. 403. J. BUFONIUS: culmo folioso superne dichotomo, foliis (S. dwudzielny) planiusculis angustissimis, panicula elon- gata multiflora, floribus sessilibus secun- . dis remotis, perianthii laciniis lanceolatis acuminatis, exterioribus longioribus cap- sulam oblongam obtusam superantibus. BF. Comp. Y. 431. Willd. Spec. II. 214. Enum. Berol.p. 392. Roth Germ. II. 408. Scop. Carn. n. 433. Spreng. Syst. II. 109. rock. Siles.n. 551. Hoffm. Germ. Y. 162. DC. Flor. fran. n. 1844. Bess. Gal. Y. 242. Schlech. Berol. I. 200. Pers. Syn. Ll. 385. Schk. Handb. tab. 98 a. Lorek Flor. Pruss. tab. 16, fig. 402. Juncus culmo dichotomo foliis angulatis, floribus solitarüs sessilibus Lin. Flor. Suec. n. 305. Jeden z najpospolitszych gatunków; wszedzie bowiem sie znajduje: na lakach, pastwiskach, na po- lach, przy drogach i $cieszkach, kolo stawów, Jezior | t. p. Kwitnie w lecie. (3) Rosnie zazwyczaj kepiasto. Ma lodygi prosto-stojace lub podno- szace sie, od 2 cali do póltory stopy niekiedy wysokie, cienkie, wal- cowate, u dolu zwykle pojedyneze, w górze galeziste, dwudzielne, gladkie. Liscie delikatne, równowazkie, szczecinowate, nieco spla- szczone, korzeniowe liezne, lodygowe pojedynezo przy rozgalezie- niach lodygi osadzone. Kwiaty zwykle pojedyneze, czasem podwój- ne, bezszypulkowe; jedne z nich do boku lodygi jednostronnie przymocowane, drugie Ww rozgalezieniach téje umieszczone; WSZY- Tom [. 14 586 SZESCIOPRECIKOWA stkie w nasadzie dwiema przysadkami luszezkowatemi, blonkowa- temi opatrzone. Dzialy kielicha zewnetrzne szydelkowate, dluzsze, wewnetrzne spiczaste, krótsze, wszystkie blonkowate, na grzbiecie zielonawe. Precików 6. "Torebka jajowo-podluzna, tepa i króciu- tkim sztyletem zakonezona, hrunatno-kasztanowata, gladka 1 bly- szczaca, od kielicha nieco mniejsza. Ziarna jajowate, liczne, dro- bne, zólte. 181. LUZULA. XKXOSMATEK. Okrycie kwiatowe dolne, pojedyneze, 6dzielne, plewko- wate. Precików 6. Blizn 3. Torebka 1komórkowa, trójscien- na, Jziarnowa, o Scianacb bezprzegrodowych (Liscie pla- skie, gdzieniegdzie wloskami porosle. Inne charaktery takiez jak w rodzaju Juncus). 404. L.Prrosa: folis planis pilosis, corymbo composito (K. szerokoli- demum divaricato, pedunculis unifloris $ciowy) ^ nutantibus, perianthii lacinüs ovatis acu- tis, capsula turgida obtusa brevioribus. BF. Comp. Y. 441. Willd. Enum. .Be- rol. p. 393. Schlech. Berol. I. 202. .Lorek Flor. Pruss. tab. 16, f. 403. Luzula ver- nalis DC. Flor. fran. n. 1825. Spreng. Syst. II. 109. Juncus pilosus Lin. Willd. Spec. II. 216. Pers. Syn. I. 385. Bess. Gal. I. 243. Juncus foliis planis pilosis, corym- bo ramoso Lin. Flor. Suec. n. 308. Juncus vernalis Hoffm. Germ. Y. 168. W zaroslach, gajach, 1 lasach. Kwitnie w kwie- tniu i w poczalkach maja. 2]. . Korzefi kepiasty, rozlogowy, wypuszcza jedne, dwie lub 3 lody- gi na !/; lub 1 stope wysokie, walcowate, gladkie, 3 lisciami zwy- kle opatrzone. Liscie plaskie, trawiaste, proste, korzeniowe dluz- sze i szersze, lodygowe krótsze, wezsze, przytulone, wszystk.e cokolwiek $piezaste, gdzieniegdzie nad brzegiem, mianowicie przy HEXANDR I A. 581 pochewkach dlugiemi, rzadkiemi, bialemi wlosami porosle. Kwia- ty na wiérzeholku lodygi w baldaszkogron wietki, rozpierzchly ze- brane. Szypulki cienkie, roztwarte, niektóre cokolwiek zwisle, za- wsze lkwiatowe, po czém ten gatunek latwo od nastepnego odró- inió mozna. Dzialy kielicha prawie-lancetowate, Spiczaste, blyszeza- ce, brunatne, brzezkiem blonkowatym, bialawym opatrzone; wszy- stkie sobie równe. Przysadki podkielichowe, jajowate, tepe, blonia- ste, polowie kielicha wyrównywajace. Torebka trójgraniasta, te- pa, króciutkim sztyletem zakoriczona, zielonawa, od kielicha ma- lo co dluzsza lub niemal jemu równa. 405. L. cAMPzsTRIS: foliis planis pilosis , corymbo compo- (K. wqzkolisciowy) sito spicis (subquinis) 9—6 ovatis dein cernuis, exterioribus breviter peduneulatis, intermedia sessili , pe- rianthii laciniis mucronatis capsulam obtusam superantibus (radice re- pente). BF. Comp. I. 443. Willd. Enum. Berol. p. 394. DC. Flor. fran. n 1827. Spreng. Syst. II. 111. Schlech. Berol. I. 203. .Lorek Flor. Pruss. tab. 16, f. 404. Juncus campestris Ln. Willd. Spec. YI. 221. Pers. Syn. I. 386. Bess. Gal. l. 244. Hojfm. Germ. I. 169. Juncus foliis planis. subpilo- sis, spicis Sessilibus pedunculatisque Lain. Plor. Suec. n. 309. Hosnie w miejscach suchych, otwartych, ezasem w lasach i zaroslach. Kwitnie w kwietniu 1 w ma- ju. 2t | Korzeii galezisty, lazacy, rozlogowy. 'odyga prosta, waleowa- ta, gladka, rozmaitéj wysokosci. Na polach i w miejscach suchych, 'ledwie 2—3 cale dorasta, w miejscach zas cienistych 1 nieco wilgo- tnych, nà stope lub wiecéj sie wznosi. Liscie dluzsze i wezsze jak u poprzedzajacego, na brzegu mniéj wiecéj kosmate. Baldaszko- 588 SZESCIOPRECIKOWA gron wiérzcholkowy, ze 3.—6 klosów zlozony; z tych zewnetrzne sa szypulkowe, $rodkowy za$ bezszypulkowy, lub króciutko-szy- pulkowy. Kazdy sklada sie ze 3 do 8 kwiatów. Szypulki w cza- sie kwitnienia wyprostowane, pózniéj schylone. Dzialy kielicha ja- jowo-lancetowate, spiezaste, brunatno-kasztanowate, brzezkiem bialym, blonkowatym obwiedzione, wewnetrzne cokolwiek dluz- sze; pod kielichem znajduja sie dwie przeciwlegle, jajowate, niemal- tepe, bloniaste przysadki, od kielicha znacznie krótsze. Torebka jajowata, trójgraniasta, gladka, tepa, króciutkim sztyletem zakori- czona, dzialami kielicha okryta i od niego nieco krótsza. Ziarna prawie-kuliste, za pomoca zgrubialego szqureczka do wiérzchol- ka torebki przymocowane. 182. PEPLIS. ROZSIAD. Kielieh dzwoneezkowaty, trwaly, 12zabkowy, o zabkach naprzemian wezszyceh, odgietych. Korona 6platkowa, o plat- kach jajowatyeh, bardzo drobnyeh, opadajaeych, na kieli- ehu osadzonych, ezasem zZadnyeh. Preeiki krótkie, naprzeciw zabków szerszyeh kielicha przytwierdzone. Glówki pylko- we okraglawe. Szyjka prawie-Zadna. Blizna glówkowata. Torebka 2komórkowa, wielonasienna. Ziarna drobniutkie, do osadnika Srodkowego, miesistego przymocowane. 406. P. PogTULA: folis oppositis obovato - subrotundis in (AR. blotny) petiolum angustatis, floribus in axillis solitariis. JDC. Prodr. YII. 77. Ejusd. Flor.fran. n. $9652. Spreng. Syst. 1l. 135. Willd. Spec. II. 245. Pers. Syn. I. 393. Roth Germ. II. 415. Krock. Sues. n. 562. Hoffm. Germ. Y. 170. Schlech. Berol. I. 205. Bess. Galic. l. 245. Schk. Handb. tab. 99. Lorek Flor. Pruss. tab. 1 , fig. 407. Peplis portulacae folio Gilib. Lith. n. 289. Glaux palustris, flore striato HEXANDRIA. 589 clauso, foliis portulacae Vaill. Paris. tab. 15, f. 5. Na ziemi nagiéj, wilgolnéj, mianowicie we wkle- slosciach z wiosny woda zalanych. Kwitnie od ezer- wca do sierpnia. (*) Jestto mala roslinka, zaledwie 2—4 cali dorástajdit Korzen ma drobny, pojedynezy lub nieco wlóknisty, z którego zwykle kil- ka lodyg wyrasta; te sa galeziste, kariciaste, gladkie, niekiedy czer- wonawe, na ziemi rozeslane, gdzieniegdzie korzonki maleükie pu- szczajace, w wiérzcholku niekiedy podnoszace sie. Liscie naprze- ciwlegle, ogonkowe, przewrotnie jajowato-okraglawe, prawie 1o- patkowate, nieco miesiste, cale i gladkie. Kwiaty drobne, w katach li$ci i lodygi pojedynezo-umieszézone, bardzo krótko-szypulkowe. Korona cielista, od kielicha mniejsza, predko opadajaca, czesto- kroé zadna. Torebki kuliste, blizna stwardniala'uwiericzone i zab- kami czyli listkami kielicha okryte. Ziarna liczne, drobne, zóltawe, gladkie, jajowate, w wiérzcholku tepe, z jednéj strony nieco wy- pukle, z drugié) plaskie. Rzed trzyslupkowy (Trigynia). 183. SCHEUCHZERIA. BAG NICA. Okryeie kwiatowe pojedyneze, Odzielne, trwale, o dzia- laeh podluznyeh, $piezastych, otwartych. Nitki preeikgwe bardzo krótkie. Glówki wzniesione, tepe, dlugie, plaskie. Szyjka Zadna.. Blizny piórkowate, do zewnetrznéj strony za- wiazka przymocowane. Zawiazków owocowych 3—90. To- rebki okraglawe, splaszezone, wydete, odosobnione, 1komór- kowe, 2scienne, 1ziarnowe. Ziarna jajowate, na jednym boku kantem wystajaeym, podluznym oznaezone. 407. S. PALUSTRIS: folis alternis semiteretibus vaginanti- (B. torfowa) — bus. 590 SZESCIOPRECIKOWA BF. Comp. Y. 476. Spren. Syst. lI. 142. Willd. Spec. Yl. 263. .Enum. Be- rol. p. 400. Hoth Germ. 1L. 419. Krock. Siles.n. 514. Hoffm. Germ. 1. 174. Pers. Syn. l. 396. DC. Flor. fran. n. 1891. Schlech. Berol. Y. 205. Scheuchzeria pa- lustris Lin. Suec. n. 320. Ejusd. Flor. Laypp. tab. 10, f. 1. Schk. Handb. tab. 100. LLorek Flor. Pruss. tab. 18, fig. 416. Ro$nie na miejscach blotnistych, torfowatych, lecz rzadko sie przytrafia (Nad Jeziorami w Gostyi- skiém.). Kwitnie w czerwcu 1 lipeu. 2]. Ma korzeá walcowaty, z wielu stawów zlozony, ezolgajacy sie, bialawy. Wyrastajace z niego lodygi sa proste, pojedyneze, walco- wate, w górze nieco pogiete, gladkie, na pól stopy lub wieeéj wy- sokie, u dolu pochewkami blonkowatemi otulone. Liscie nieliczne, przy kolankach lodygi osadzone, naprzemianlegle, prosto-stojace, dolne dluzsze, wyzsze coraz krótsze, wszystkie w górze obosieczne, równowazkie, $piczaste, w nasadzie w pochewke pret otulajaca, po brzegach blonkowata, rozszerzone. Kwiaty wierzcholkowe, prawie groniaste, nieliczne, drobne, prosto stojace, na szypulkach waleowa- tych, w nasadzie. przysadkami pochewkowatemi opatrzonych, poje- dyncezo-osadzone. Dzialów okrycia 6, lancetowatych, nieco spicza- stych, zoltawo-zielonych. Preciki dzialom przeciwlegle i od nich znacznie dluzsze, z poczatku wyprostowane, pózniéj zwisle. Glówki podluzne, równowazkie, 2komórkowe. Blizn 3, bardzo drobnych, bialych, prawie-piórkowatych, bezszy]kowych, ukosnie do zawiazka przymocowanych. Torebki po trzy zwykle skupione, na- sada z soba zetkniete , niemal jajowate, cokolwiek splaszezone, u dolu wydete, po brzegach ostre, w wierzcholku niby króciutkim sztyletem zakoniczone, gladkie, brudno-zóltawe. Kazda jest w $rod- ku Ikomórkowa, bez zadnéj przegrody,i miesci w sobie zwykle dwa podluzne, zaokraglone, zupelnie gladkie 1 cokolwiek blyszeza- ce ziarna. Jedna ich strona odznacza sie kantem wystajacym. Ca- la roslina z wejrzenia do sitowia niby podobna. HEXANDRIA. 591 184. TRIGLOCHIN. BZOTNICA. Okrycie kwiatowe podwojne, kazde 3dzielne. Preciki bardzo krótkie. Szyjki Zadne. Blizny zwisle, piórkowate. Zawiazków owoeowycl 3—6, stulonych. — Torebek 3— 6 Spiezastych, prosto-stojaeyeh, stulonyeh, 1ziarnowyeli, nasada pekaja- eych. Ziarna podluzne. | 408. T. PALUSTRE: capsulis 3 laevibus linearibus (apice nu- (B.pospolita) dis). | BF. Comp. Y. 476. Spreng. Syst. 1I. 145. Willd. Spec. Il. 264. Enum..Berol p. 400. Pers. Syn. 1.896. .Hoffm. Germ. I. 174. Scop. Carn. n. 446. .Eoth Germ. IL 417. .Krock. Siles. n. 519. Schlech, Berol. I. 206. Bess. Gal. 1. 249. DC. Flor. fran. n. 1892 (exclus. var. B). Triglochin palustre Jin. Suec. n. 321. Schk. Han db. tab. 102. Lorek Flor. Pruss. tab. 19, fig. 417. Triglochin fructu tenui Lin. Flor. Lapp. 134. Juncago palustris et vulgaris Val. Paris. p. 109. Rosnie na lakach mokrych, nad brzegami bagien. Kwitnie w ezerwcu i lipeu. ^]. Dorasta okolo lokcia wysoko$ci. Korzeüi ma wlóknisty; lodyge wyprostowana, zupelnie pojedyneza, bezlistna, walcowata 1 gladka. Liscie korzeniowe trawiaste, równowazkie, rynienkowate, dlugie, u dolu pret naksztalt pochewek otulajace. Kwiaty drobne, krótko- szypulkowe, do lodygi przytulone, w dlugie grono wierzcholkowe zebrane. Dzialy kielicha wklesle, jajowate, cokolwiek spiczaste, zielonawo-ezerwone, korona (czyli okrycie wewnetrzne) takaz sa- ma, lecz dzialy jéj bardziéj wyprostowane. Preciki nader krótkie, miedzy dzialami korony i kielicha ukryte, o glówkach zóltych. Blizuy piórkowate, biale, opadajace. Torebki równowazkie, proste, brózdo- wane, dluzsze od szypulek. 599 SZESCIOPRECIKOWA 409. T. wanrrIMUM: capsulis 6, sulcatis ovatis (stylis per- (B. wieksza) ^ sistentibus recurvis coronatis). BF. Comp. Y. 476. Spreng. Syst. II. 145. Willd. Spec. 1I. 265. Scop. Carn. n. 441. Roth. Germ. II. 418. DC. Flor. fran. n. 1893. Pers. Syn. I. 396. Hoffm. Germ. Y. V4. Krock. Siles. n. 516. Bess. Volh. p. 45. Schl. Berol. 1. 206. Lorek Flor. Pruss. tab. 19, fig. 418. Trglochin maritimum LLin. Suec. n. 322. 'Triglochin fructu subrotundo Jin. Flor. Lapp. 135. Na lakach nieco wilgotnych, mianowicie nad brzegami rzék i jezior, leez rzadzéj jak poprzedza- jaey (P. Jastrzebowski znajdowal nad Goplem i okolo Eecezycy. Posiadam takze okazy na la- kach w okolicach Torunia przez brata mego zbiéra- ne, gdzie te rosline pospólstwo szezypiorkiem zo- wie.). Kwitnie w ezerwe. lipe. ^]. Do poprzedzajacéj z ogólnéj postaci bardzo podobna, lecz rózni sie lodyga wieksza, grubsza i mocniejsza; lisciami korzeniowemi dluz- szemi, korzeniem grubszym, gronem kwiatowém gestszém. Ale naj- wainiejsza róznica zachodzi w owocu, który jest znacznie wiekszy, okraglawo-jajowaty, szypulkom prawie-wyrównywajacy, gleboko i wyraznie rowkowany , karciasty , w wiérzcholku bliznami od- gietenti uwiericzony, z 6 torebek skladajacy sie. 185. TOFIELDIA. XKOSATKA. Okrycie kwiatowe Odzielne, w nasadzie malenkim, jkla- pkowym kieliszkiem otoezone. Preciki gladkie, dzialom okryeia wyrównywajaee i do nich przyrosle. Szyjki krótkie, szydlowate, roztwarte. Torebek 3 nadkwiatowych, w nasa- dzie .spojonych, 1komórkowych, wieloziarnowyeh. Ziarna do wewnetrznego brzegu przyczepione. HEXANDRÍA. .^* 598 410. T. PALUSTRIS: scapo subfoliato, floribus racemosis CK. blotna) — bracteatis, calyculo petalisque obtu- siusculis. Spreng. Syst. IL. 143. .DC. Flor. fran. n. 1894. Willd. Enum. Berol. p. 402. Schlech. Berol. Y. 20. Dess. Gal. I. 250. Enum. Volh.p. 15. Tofielda palustris Pers. Syn. I. 399. Helonias borealis Willd. Spec. II. 274. Antheri- cum calyculatum « Lon. Krock. Siles. n. 530. Hoffm. Germ. I. 161. Anthe- ricum folis ensiformibus, perianthii trilobis, filamentis glabris Ln. Flor. jSuec. n. 288. Tofieldia allemanica et palustris .B P. Comp. I. 478. Scheuch- zeria pseudo-Asphodelus Scop. Carn. n. 449. Przytrafia sig. gdzieniegdzie na lakach wilgo- inych i blotnistych (kolo Warsz. Eomzy, TUS Kwitnie. w lipe. sierpn. 2]. Korzeá wlóknisty. £odyga ezasem na stope a nawet nieco wie- c6j wysoka, pojedyneza, dwoma lisciami zwykle opatrzona, prosta, zupelnie jak 1 cala roslina gladka. Liscie korzeniowe kepiasto-wy- rastajace i równie jak lodygowe plaskie, mieczowate, spiczaste, nerwiste, zóltawo-zielone, od lodygi znacznie-krótsze. —Kwiaty w klos wiérzcholkowy, pojedynezy, prawie na cal dlugi zebrane, bardzo drobne, zóltawe, króciutko -szypulkowe; ponizéj klosa w wiekszéj lub mniejszéj odleglosci znajduje sie malenka, spieza- sta, lisciowata przysadka. Dzialy okrycia podluzne, tepe. Preciki dzialom niemal-równe. Glówki pylkowe sercowate, nieco spicza- ste. Zawiazek owocowy pojedynezy, trzema szyjkami króciutkiemi, roztwartemi uwieticzony. W nasadzie kwiatu znajduje sie maleri- ki, 3klapkowy kieliszek. Owoc okraglawy, okryciem otulony, skla- da sie ze 3 torebek w nasadzie spojonych, 1komórkowych, szyjka- mi uwienezonych. Ziarna liezne, bardzo drobne, podluzne. Tom I. 195 594 SZESCIOPRECIKOWA 186. VERATRUM. CIEMIERZYCA. Okryeie kwiatowe pojedyneze (korona), 6dzielne. Pre- ciki do dzialów okryeia przytwierdzone. Zawiazków owo- cowych 3, w nasadzie spojonych. Szyjek trzy krótkich. Torebek 3 podluznyceh, w nasadzie zroslych, 2sciennych, wieloziarnowyeh. Ziarna na obwodzie blonkowate, do we- wnetrznego brzegu $cian przymocowane (Kwiaty niektóre plonne.). 411. V. uiGRUM: panicula supradecomposita, bracteis elon- (C. czarna) | gatis, pedicellis tomentosis, petalis paten- tissimis subintegerrimis, foliis ovato-oblon- eis plicatis. | Spreng. Syst. YI. 151. Willd. Spec. IV. 895. Enum. Berol. p.102'1. Jacqu. Austr. tab. 336. Hoffm. Germ. M. 214. Pers. Syn. l. 397. Bess. Gal. I. 245. DC. Flor. fran. n. 1896. BF. Comp. I. 479. Kluk, Dyke. HI. 153. Veratrum nigrum Lin. Schk. Handb. tab. 341. — Na lakach, pastwiskach, w lasach (sw Lubels. kolo Chelmna, Hrubieszowa, Komarowa, Tyszo- wców; w Sandomir. w Krakow. kolo Kielc.) Kwitnie od lipc. do wrzes$nia. ?] Korzeh niby cébulkowaty, bialawemi luskami osloniony, u do- lu wlóknisty. Lodyga wyprostowana, pojedyneza, walcowata, wlo- sami miekkiemi, bialemi, poplatanemi jakby pajeczyna okryta, na 3, 4 lub wiecéj stóp wysoka, zakotezona obszerna wiecha brudno- purpurowych kwiatów. Liscie* dolne wielkie, jajowato-podluzne lub eliptyczne, $piezaste, górne (lodygowe) wezsze, lancetowate, wszystkie gladkie, cale, nieco pofaldowane, nerwami równolegle- mi oznaczone. Ogonki w nasadzie pochewkowate, pret otulajace. Grona liezne, wzniesione; kazde ma u dolu przysadke lancetowata, lisciasta. Przy kazdym szezególnym ogonku podobniez sie znajduje HEXAND HR IA. 595 bardzo mala, jajowo-lancetowata, kutnerem tak jak 1 ogonek okry- ta przysadka. Dzialy korony rozlozyste, jajowo-lancetowate, nie- mal-tepe, nerwami oznaczone. Preciki purpurowe. Korzeü ma na- der moeny zapach, i na proszek utarty kichanie wzbudza. 187. RUMEX. SZCZAW. Okrycie kwiatowe pojedyneze (kielieh), Odzielne, trwale, o trzech dzialach wewnetrznyeh wiekszyeh, stulonych, trzech zewnetrz. mniejszyeh, zwislyeh. Szyjki wloskowate, nieco poehyle, przez szpary dzialów stulonych wysunione. Blizny piorkowate. Owoc (ziarno) trójgraniasty, wewnetrzne- mi dzialami okryeia osloniony. A) Dzialy ezyli klapki wewn. w nasadzie ziarniste. Smak niekwasny. a) Klapki wewn. okrycia cale. 412. R. cnisPus: floribus hermaphroditis, laciniis interio- (S. kedzierzawy) ribus ovatis subcordatis obtusis veno- sis omnibus graniferis, foliis lanceolato- oblongis acutis undulato-crispis. BF. Comp. Y. 481. Willd. Spec. |. 251. Enum. Berol. p. 398. Spreng. Syst. II. 158. .Roth Germ. Y. 421. DC. Flor. fran. n. 2222. Hoffm. Germ. Y. 171. Scop. Carn. n. 441. Bess. Gal. I. 246. Schlech. Berol.Y. 901. Lorek Flor. Pruss. tab. 11, fig. 411. Rumex floribus her- maphroditis, valvulis integris. eraniferis, foliis lanceolatis undatis acutis Lin. Flor. Suec. 314. Lapathum crispum Lamar. Flor. fran. Lapathum folio acuto crispo Vaill. Paris. p. 118. 596 . SZESCIOPRECIKOWA Ro$unie w miejscach tak suchych, jako 1 nieco wilgotnych, kolo wsiów, na dziedzincach, przy plo- tach, drogach, nad brzegami rowów, sadzawek, 1L. p. Kwitnie w lipe. sierpn. ^] Ma korzer gruby, wrzecionowaty, lodyge czesto do 4 stóp wy- soka. Ta jest pojedypncza, prosta, w wierzcholku tylko nieco gale- zista, brózdowana 1 czerwonemi smugami zwykle oznaczona, Liscie dolne dlugo-ogonkowe, lancetowate, mniéj wiecéj Spicza- ste, czesto na pól-stopy dlugie, nieco omszone, górne coraz krót- sze i Wezsze, najwy2sze prawie-równowazkie, bezogonkowe, wszy- stkie na brzegu falisto-kedzierzawe. Kwiaty zebrane w okrazki, tworzace grona w katach lisci 1 galezi, tudziez na wierzcholku Io- dygi osadzone. Wewnetrzne dzialy okrycia cale, jajowate, niemal sercowato-wyciete, tepe, zylaste, wszystkie w nasadzie jJednym gru- czolkiem ziarnistym, podluznym, zóltawo-czerwonym opatrzone. 413. R. coxarowERATUS: floribus hermaphroditis, laciniis (S. skupiony) interioribus angusto - oblongis . integerrimis omnibus graniferis, fohis inferioribus oblongis in basim ovatam inaequalem abe- untibus subundulatis (caule ra- mosissimo patentissimo). BF. Comp.l. 482. Roth Germ. IL. 422. Rumex glomeratus Spreng. Syst. II. 158. Rumex Nemolapathum conglomeratus Pers. Syn. l. 394. , Ro$nie gdzieniegdzie w miejscach wilgotnych, nad wodami, w zaroslach, w lasach listkowych (Zaajdowalem w okolicach Szezuezyna). Kwitnie W lipe. sierpn.. 2]. | Do poprzedzajacego podobny. Mieywa lodyge do 3 stóp wyso- ka, bardzo galezista, o galeziach rozlozystych, w czasie kwitnienia prawie-poziomych. Li$cie dolne dlugoogonkowe, podluzne, pra- HEXANDRI A. 597 wie-lancetowate, w nasadzie nierówne, niemal-sercowato-wycie- te, wyzsze lancetowate, na krótkich ogonkach; wszystkie na brzegu cokolwiek faliste. Kwiaty drobniéjsze Jak 'w innych gatunkach, w okrazki gesto skupione; dolne okrazki odlegle, wyzsze bardziéj zblizone, prawie-wszystkie lisciaste. Wewnetrzne dzialy okrycia sa wazkie, podluzne, calei tepe, a na kazdym znajduje sie drobny gruczolek. 414. R. BYpROLAPATHUM: valvis ovato-triangularibus sub- (S. wodny) cartilagineis obtusiusculis omni- bus graniferis , foliis radicalibus oblongo-lanceolatis in petiolum decurrentibus margine eroso- crispis. Spreng. Syst. 1l. 158. Willd. KEnum. Berol. p. 391. Pers. Syn. I 394. Hoffm. Germ. l1. 171. Schlech. Berol. l. 208. .Lorek Flor. Pruss. tab. (1, fig. 408. R. aquaticus Ln. Suec. n. 315. DC. Flor. fran. n. 2221. Ru- mex Hydrolapathum et aquati- cus Willd. Spec. II. 251 et 255. JB.F. Comp. Y. 483 et squ.. Ru- mex longifolius DC. Flor. fran. Suppl. p. 368. Rosnie obficie. w rowach, nad brzegami sadza- wek, stawów, rzék, i w ogólnosci na wszelkim wil- gotnym gruncie. Kwitnie w lipc. sierpn. ^] Jestto Jeden z najwiekszych gatunków szezawiu, gdyz cze- sto do szesciu stóp 1 wyzéj wyrasta. Ma korzeü wielki, galezisty, wewnatrz zóltawy; lodyge prosto-stojaca, brózdowana, kaüciasta, u dolu pojedyneza, w górze wiechowato-galezista, o galeziach na- przemianleglych, nieco rozwartych. Liscie korzeniowe bardzo obszerne, czestokroéó na dwie stopy dlugie, ogonkowe, lanceto- wate, Spiczaste, w nasadzie zwezone, na brzegu nieco kedzierzawo- 598 SZESCIOPREGCIKOWA pilkowane. sino-zielonawe; lodygowe dlugie, $piezaste, na brzegu faliste. Wiécha kwiatowa obszerna, zielonawa, gdzieniegdzie li$ciami mnie]szemi, równowazko-lancetowatemi osadzona. Kwia- ty na galazkach wiéchy okregowo-osadzone; wewnetrzne ich dzia- ly sa jajowato-trójkatne, nerwiste, cale, gladkie, jedném ziarnkiem podluzném, bialawém opatrzone. Odmiane majaca dzialy wewnetrzne jajowate, a gruczolli ezyli ziarnka na nich ledwie znaczne, niektórzy autorowie za oso- bny poczytuja gatunek, pod nazwiskiem ftwmez aquaticus. b) Klapki wewneétrz. okrycia. zqbkowane. 415. R. o&rusrrFoLrmUs: floribus hermaphroditis , laciniis in- (S. tepoli$ciowy) ^ terioribus oblongo - triangularibus nervosis subulato-dentatis in api- cem integerrimum inaequaliter pro- ductis graniferis, foliis primordialh- bus obtusiusculis cordatis, caulinis inferioribus acutis, summis lanceo- latis utrinque attenuatis subtus pe- tios cauleque ramoso hirsutis. BF. Comp. l. 484. Spreng. Syst. 1.159. Willd. Spec. 11.254. Enum. Berol. p. 399. DC. Flor. fran. n. 2227. Pers. Syn. l. 895. .Hojffm. Germ. 1.172. Schech. Berol. 1.209. Bess. Gal. 1. 241. Lorek Flor. Pruss. lab. 18, f. 412. Rumex purpureus quorumd. Rosnie w miejscach wilgotnych, na lakach, pa- stwiskach, w zaroslach, czesto przy wsiach, na dzie- dziücach, przy plotach. Kwitnie w czerwe. lipe. ?J Dorasta trzech lub *4 stóp wysokosci. Korzeái ma gruby, we- wnatrz podobniez 2ólty. Lodygi proste, w górze nieco-galeziste, brózdowane, rysowane, kaüciaste, cokolwiek szorstkie. Liscie ko- rzeniowe jajowate, w nasadzie sercowato-wyciete, dlugo-ogonko- HEXAND R I A. 599 we, mniéj wiecé] tepe; lodygowe na coraz krótszych ogonkach, w nasadzie zwezone; kwiatowe za$ lancetowate, po obu koricach szczupléjsze, bezogonkowe, wszystkie pod spodem cokolwiek chro- pawe: Kwiaty zielonawe, w wiéche $cisniona ulozone, okregowe; okrazki zblizone, dolne lisciaste, najwyzsze bezlistne. Wewne- irzne dzialy trójkatno-podluzne, nieco tepe,u dolu gruezolkiem bia- lawym lub ezerwonawym opatrzone, po obu bokach monum 0 zabkach krótkich, szydelkowatych. 416. R. AcuTUs: floribus hermaphroditis, valvulis oblongis (S. Spiceasty) subdentatis omnibus graniferis, foliis cor- dato-obloneis acuminatis, racemis foliosis. DC. Syn. Flor. Gall. p. 193. Ejusd. Flor. fran.n. 2226. Willd. Spec. 1l. 253. Enwum. Berol. p. 398. Hoffm. Germ. I. 172. Pers. Syn. Ll. 395. Spreng. Syst. II. 159. Lorek Flor. Pruss. tab. (t, f. 410. Rumex floribus hermaphroditis , valvulis dentatis graniferis, foliis cordato-oblongis Lin. Flor. Suec. n. 316. losnie nad brzegami wód, bagien, rowów, i t. p. m. Kwitnie w czerwcu 1 lipeu. ?] Korzeüi ma dlugi, ostrokregowy, prawie-pojedynezy, zewnatrz brudno-orzechowy, wewnatrz zólty. 4odyga dorasta dwóch lub 3 stóp wysokosci, kariciasta, brózdowana, gladka, galezista. Liscie lodygowe ogonkowe, w nasadzie niewyciete, lancetowate, mo- cno w wierzcholku s$piczaste, cale, dolne wieksze, górne coraz mniejseze. Kwiaty zielonawe, na lodydze i galeziach wyzszych ^w dlugie grona zebrane, okreg OWe, szypulkowe, wiszqce. Przy kazdym okrazku znajduje. sie zwykle lisé lancetowaty , Spiczasty, od okrazka znacznie dluzszy. Wewnetrzne dzialy okrycia drobne, podluzne, zabkowane (bardzo czesto cale) w nasadzie podluznym gruczolkiem czerwonawym opatrzone. Niekiedy gruczolek na je- dnéj tylko klapce sie znajduje. 417. R. mAnrrIMUS: floribus hermaphroditis, laciniis inte- (S. 20limwy) ^ rioribus subrhomboideis angustatis in 600 : SZESCIOPREGCIKOWA apicem integerrimum attenuatis omni- bus graniferis nervoso-reticulatis, ner- vis in dentes utrinque binos rectos il- las subaequantes excurrentibus, ver- ticillis multifloris confertis foliosis , fo- his lanceolato-linearibus. BF. Comp. Y. 486. Spreng. Syst. 11159. Dens; iun. 1,2995. Tiunex aureus Hoffm. Germ. 1. 172. Rumex ma- ritimus aureus ScAlech. Berol. Suppl. p.250. Rumex maritimus var. « .DC. Flor. fran. n. 2228. Przytrafia sie w miejscach bagnistych, woda zalanych, nad brzegami sadzawek, rzék 1 rowów. Posiadam takze okazy, na lakach. pod Toruniem przez brata mego zbiérane. Kwitnie w lipc. sier- puiu. 2L Odznacza sie zóltawym kolorem. Korzeü twardy, prawie-drze- wiasty, wewnatrz czerwonawy; lodyga na stope lub wiecéj wysoka, prosto-stojaca, prawie-kolankowata, galezista, brózdowana, karicia- sta, nieco-pogieta, zupelnie-gladka, zakorczona wiécha gestych, Zól- tych kwiatów. Liscie krótko-ogonkowe , dlugie (3—6 cal. dlug. a okolo !/; cal. szerokie), lancetowato-równowazkie, najwyzsze po- miedzy kwiatami szczuplejsze, prawie-równowazkie, wszystkie cale 1 gladkie. Kwiaty drobne, krótko-szypulkowe, w geste, okra- glawe kupki zebrane; dolne kupki zwykle odleglejsze, wyzsze bar- dziéj zblizone. Klapki owocowe prawie-trójkatne, szezytowato-spi- czaste, z obudwu stron dwoma zabkami szezeciniastemi, od klapek - dluzszemi opatrzone. Gruczolek podluzny, prawie-walcowaty, tro- che lukowato-wypukly, blado-zólty. Owoc trójgraniasty, po obu koricach $piczasty, gladki 1 l$niacy. 418. R. PALusTRIs: floribus hermaphroditis, lacinüs inte- (S. wazkolisciowy) rioribus lanceolatis basi dentatis gra- niferis, foliis lineari-lanceolatis, verticil- Iis distantibus. HEXANDR!A. 601 BF. Comp. Y. 486. Spreng. Syst. II. 159. DC. Flor. fran. Suppl. p. 368. Rumex maritimus Hoffm. Germ. Y. 172. Schk. Handb. tab. 100. Rumex mari- timus palustris ScAech. Berol. Suppl. | p.250. Rumex palustris aureus Pers. Syn. I. 395. Rumex maritimus var. 8 .DC. Flor. fran. n. 2228. Bosnie podobniez w miejscach wilgotnych oko- lo rowów, sadzawek, ezasem w ogrodach miedzy warzywem. Kwitnie w lipe. sierpn. 2] Do poprzedzajacego gatunku bardzo podobny i od wielu auto- rów za jeden uwazany. Rózni sie glównie kolorem zielefiszym, lodyga delikatniejsza, która ezesto bywa ledwie na 3 lub 4 cale wysoka, niekiedy zas$ pól stopy lub nieco wiecéj dorasta, pojedyn- cza lub galezista; okrazkami kwiatowemi zawsze oddalonemi, a z których dolne niekiedy na dwa cale sa odlegle, górne cokol- wiek zblizone lecz zawsze odosobnione, i nigdy tak gestego grona jak w tamtym nie tworza. Gruezolki przytém na kwiatach sa weisze, w górze $piczaste. B) Dzialy wewn. okrycia bezziarnowe. Smak kwasny. 419. R. AcETOSA: floribus dioicis, laciniis interioribus sub- (S. zwyczajmy) rotundis membranaceis venoso-reticu- latis omnibus basi cordata squamatis, squama laciniisque exterioribus reflexis, ramis simplicibus strictis, foliis ovato- lanceolatis sagittatis, hamis retrorsum porrectis convergentibus. B.F. Comp. l. Spreng. Syst. 1I. 161. Willd. Spec. YI. 260. Enum. Berol. p. 400. DC. Flor. fran. n. 2281. Roth Germ. II. 496. Krock. Stiles. n. 512. Tom I. 16 602 SZESCIOPRECIKOWA Schlech. Berol. Y. 209. Bess. Gol. 1.948. Hoffm. Germ. Y. 118. Lorek Flor. Pruss. tab. (8, fig. 414. Lapathum: acetosa Scop: Carn. n. 438. Lapathum praten- se Lamar. Plor. fran. Rumex interme- dius DC. Suppl. p. 369. Acetosa offici- narum Vaill. Paris. p. 2. Rumex flori- bus dioicis, foliis oblongis sagittatis Len. Flor. Suec. n. 318. Szezaw wielki Syren. stron. 1095. Rosnie. obficie na. fakach, miedzach, odlogach, w lasach, w ogrodach. Kwitnie w czerwcu, li- peu. ?] Korzeüi ma dlugi, wloknisty o wlóknach brudno-zóltawych. Lody- ga najezesciéj pojedyncza, prosta, brózdowana, gladka, w nasadzie czerwonawa, czesto dwóch stóp dorastajaca. Li$cie naprzemianlegle, . korzeniowe dlugo-ogonkowe, jajowato-podluzne, prawie-tepe, u dolu pochewkami blonkowatemi otulone, strzalkowate, o kla- pkach $piczastych lub tepych, pod ostrym katem do siebie nachylo- nych, czasem Zadnych; lodygowe wyzsze prawie-bezogonkowe, ja- jowo-lancetowate, strzalkowate, klapkami pret otulajace, na brzegu nieco faliste; najwyzsze kwiatowe równowazkie, wszystkie cale, gladkie, jednonerwowe, kwa$ne tak jak i wszystkie inne cze$ci téj rosliny. Grona kwiatowe na wiérzcholku lodygi wiéchowato- zebrane, tudziez z katów lisci i lodygi wyrastajace, czerwonawe, oddzielno-plciowe. Dzialy okrycia w kwiecie mezkim jajowato-po- dluzne , nierówne, drobniutko-niewyraznie zabkowane. Glówki pylkowe siarezyste. Dzialy kwiatu zefiskiego jajowate, zupeInie cale, zewnetrzne w czasie kwitnienia odgiete, wewnetrzne proste, zawia- zek otulajace. Blizny wysunione, piórkowate, biale lub czerwonawe. Owoc brudno-zóltawy, l$niacy sie, wewnetrznemi dzialami okra- . glawo-zwiekszonemi osloniony (Ogrodnict. Zigry, I. 66 ("). Rei- chart, Ogrody warzyw. 3495. Wodzicki, II. 203... (*) Mylna wiadomoSé autor oglasza jakoby tego szczawiu ojczyzna byla Szwajcarya, bo on w catéj Europie dziko wszedzie rosnie. HEXANDR/:/A. 603 420. R. ACETOSELLA: floribus dioicis, laciniis interioribus (S. mmiejezy) ^ ovatis costatis parce reticulatis papu- losis, exterioribus adpressis, foliis ha- statis lanceolato-Iinearibus. DF. Comp. 1l. 489. Spreng. Syst. IL 161. Scop. Carn. n. 439. Willd. Spec. 1. 260. Enum. Berol. p. 400. Hoffm. Germ. Y. 173. Krock. Siles. n. 5173. Roth Germ. lI. 427. Schlech. Berol. I. 910. Bess. Gal. 1.249. Lorek Flor. Pruss. t. (8, f. 415. Rumex floribus dioicis, foliis lanceolato-hasta- tis- Lin. Flor. Suec. n. 319. Lapa- thum arvense Lamar. Flor. fran. Ace- tosa arvensis lanceolata Vaill. Paris. p. 2. Acetosa lanceolata angustifolia repens Jdem ibid. Szezaw mnieyszy Syren. stron. 1095. Rosnie bardzo obficie na pastwiskach suchych, na polach piaszezystych, odlogach, przy drogach, w lasach 1 gajach. Kwitnie w ezerwc. lipe. ^]. We wszystkich czesciach mniejszy od poprzedzajacego. Korzerüi ma galezisty, twardy, brunatny, mocno pod ziemia rozchodzacy sie. Lodyga cienka, prosto-stojaca lub nizsza ezes$cia na ziemi rozpo- starta, galezista, rowkowana, gladka, przy kolankach czerwonawa. Liscie ogonkowe, lancetowate, spiczaste lub tepe, oszczepowate, najwyzsze tylko przy kwiatach cale, równowazkie, w nasadzie w ogonek zwezone. Kwiaty w wiéche niewielka zebrane, o gala- zkach delikatnych, rozlozystych lub krótkich i bardzié] Seiggnionych, ezerwonawe, bezlisciowe. Roslina ta znaezüie. sie zmienia stoso- wnie do natury gruntu, mianowicie co do ksztaltu lisci; na gruncie suchym i otwartym bywa bardzo mala, o li$ciach przewrotnie po- dluzno-Jajowatych, czesto calych; w lasach i zaroslach nierównie jest wieksza, o lisciach oszezepowatych, których klapki w nasadzie jednym lub dwoma zabkami sa opatrzone. Niekiedy klapki kilkakro- ínie sa. wciete. 604 SZESCIOPRECIKOWA Rzed. wieloslupkowy | (Polygynia). 188. ALISMA. ZABIENIEC. Okrycie kwiatowe 6dzielne, o. dzialaeh trzech zewne- trznych, jajowatyeh, wkleslyeh, trwalyeh, do kielicha podo- bnyeh; 3 wewnetrznych okraglawych, plaskich, otwartych, kolorowych (do korony podobnych). Preeików 6 (ezasem wie- céj. Zawiazki owocowe i szyjki liezne (6 — 25), skupione. Owoców tyle ile zawiazków, lziarnowych, niepekajacych, na dnie eokolwiek wypuklém osadzonych. 421. À. PLANTAGO: foliis ovatis acutis, capsulis obtuse tri- (Z. babka wodna) gonis. | DC. Syn. Flor. Gall. p. 151. Ejusd. Flor. fran. n. 1885. — Willd. Spec. II. 216. Enmum. Berol. p. 402. Spreng. Syst. 1. 163. Roth Germ.1I. 428. Pers. Syn. l. 400. Hoffm. Germ. Y. 175. Schk. Handb. tab. 102. Schlech. Berol. [.210. Bess. Gal. I. 250. Lorek Flor. Pruss. tab. 19, fig. 419. Alisma Plan- tago aquatica Lin. Suec. n. 328. Krock. Siles. n. 5'18. Scop. Carn. n. 449. Gi- lib. Lith. n. 304. Alisma fructu obtu- so trigono Jin. Flor. Lapp. 138. . Ah- sma lanceolatum .Hoffm. Germ. l. c. Rosnie w wodach stojacych, blotnistych, ezesto nad brzegami blotnistemi wód, rowów, sadzawek iL. p. Kwitnie w lipe. 1 sierpn. 2| Jest zupelnie gladka 1 dorasta czesto dwóch lub trzech stóp wysokosci. Ma lodyge prosta, prawie-trójkariciasta, bezlistna, w gó- rze galezista, o galeziach okregowo-osadzonych. Liscie korzenio- we jajowato -podluzne lub lancetowate, ogonkowe spiezasté, HEXAND IR IA. 605 w nasadzie zwezone lub zaokraglone, a niekiedy prawie-sercowa- to-wyciete, zazwyczaj siedmionerwowe; nerw $rodkowy rozsze- rzony, boczne nitkowate. Kwiaty na szypulkach dlugich, okrego- wo do galazek przymocowane; okrazki maja"w nasadzie blonkowate, Spiczaste, naksztalt luszezek przysadki. Dzialy kielicha jajowate, wklesle. Korona znacznie od kielicha wieksza, bialawa lub blado-ró- zowa. Owocsklada sie z kilkunastu drobnych, plaskich, w wiérzchol- ku tepych, w okrag ulozonych torebek, kielichem trwalym 'w nasa- dzie okrytych, gladkich, po dojrzeniu brudno-zóltawych. GROMADA VII. e bee KOWA. HEPTANDHRIA. Rzed jednoslupkowy (Monogynia). 189. TRIENTALIS. SIÓDMACZEK. Kielich *dzielny, trwaly. Korona kólkowata, ua 4 klapek gleboko-rozdzielona, foremna, plaska, o dzialach lancetowa- tych, tepyeh. Preeiki dzialom korony przeciwlegle. Blizna pojedyneza. Torebka kulista, Ikomórkowa, szwami pekajaea, wieloziarnowa. Ziarna.katowate, kropkowane, do Srodkowe- go osaduika kulistego przyezepione. 422. T. zuROPAEA: caule erecto simplici basi nudo, foliis (S. pospolity) confertis obtusis (vel parum acutis) oblanceolatis mucronatis, calycis laci- niis linearibus acuminatis. Duby in DC. Prodr. VIL 59. Wild. Spec. I. 282. .Enum. Berol. p. 408. Spreng. Syst. 1I. 166. Pers. Syn. 1.402. Hoffm. Germ. Y. 116. — Krock. Siles. n. 582, tab. 52. Schk. Handb. tab. 108. DC. Flor. fran. Suppl. p. 382. Bess. Gal. Y. 251.. SchMech. Berol. I. 213. BF. Comp. Y. 492. .Lorek Flor. Pruss. tab. 19, fig. 421. "Trientalis foliis lan- HEPTANDR IA. 607 ceolatis integerrimis Lin. Flor. Suec. n. 326. "Trientalis alsinae flore Gilib. Lith. n. 32. Przytrafia sie ezesto w lasach listkowych 1 ga- jach. IKwitnie w koáeu maja i w ezerweu. 2] Korzeüi niewielki, wlóknisty. «odyga od 4—6 cali wysoka, walcowata, nieco pogieta, zupelnie pojedyneza, szezupla, w górze czesto delikatnie omszona, u dolu zwykle bezlistna, w wyzszéj czesci lisciami, niby okregowo-skupionemi, otoczona. Liscie te sa nierówne, przewrotnie jajowo-lancetowate lub eliptyczne, nieco Spiczaste lub tepe, bezogonkowe lub krótko-ogonkowe, na brze- gu niewyraznie drobno-pilkowane, zylaste. Z ich katów wyrasta jedna lub dwie szypufek cienkich, walcowatych, omszonych, liseiom wyrównywajacych lub nieco od nich krótszych, jednokwiatowych. Dzialy kielicha równowazko-lancetowate, spiczaste. Korona biala, zwykle Tklapkowa, o klapkach jajowatych, nieco spiczastych, od kielicha znacznie wiekszych. Precików bywa 5, 6 lub 7. Glówki pylkowe równowazkie, zólte, po okwitnieniu lukowato-skrecone. Blizna pojedyncza, ucieta. Torebka kulista, dzialami kielicha oslo- niona. 190. AESCULUS. XKASZTAN. Kielich dzwonkowaty, 4—9zabkowy. Korona 4—35 platkowa, nieforemna, omszona, o platkaeh nierównyeh, na brzegu faldowano-falistych, do kielieha przytwierdzonych. Preciki odosobnione, nierówne, pochylone. Szyjka szydelko- wata. Torebka w mlodosci 3komórkowa, Jscienna, o komór- kach 2ziarnowyeh; dorosla skórkowata, prawie-kulista, 2 —Jscienna, 2—3komórkowa, 2— 4ziarnowa. 493. A. HIPPOCASTANUM: capsulis echinatis, floribus 5peta- (K. zwyezajw)) ^ lis Tandris, foliolis 7 obovato-cu- neatis acutis dentatis. DC. Prodr. 1. 597. Ejusd. Flor. fran.n. 4589. Spren. Syst. 1T. 166. 608 SIEDMIOPREGIKOWA Willd. Spec. V. 285. Enum. Be- rol. p. 404. Roth Germ. II. 557. Schlech. Berol. Y. 212. Krock. Si- les. n. 581. Schk. Handb. tab. 104. Pers. Syn. Y. 408. Kluk, Duke. T. 10. Wodzwki l. 90. Lorek Flor. Pruss. tab. 80, fig. 428. Pochodzi z Indyi póinoc. Uzywa sie do wysa- dzania placów, ulie, dziedzitców, dróg publicznych 1 t. p. m. Kwitnie w koficu maja 1 w czerwcu. Drzewo wielkie 1 piekne, pod nazwiskiem gorzkiego kasztanu znajome. Lis$cie ma obszerne, ogonkowe, dloniaste, o 5 lub 7 li- stkach; te sa lancetowate lub przewrotnie-jajowate, u dolu klino- wato-zwezone, na brzegu nieforemnie zabkowane, nieco pomar- szczone, nierówne; srodkowy najwiekszy, boczne coraz mniejsze. Kwiaty, w piekne, wiérzcholkowe, do góry stojace bukiety zebrane, przyjemny widok na wiosne ezynig. Kielich rurkowato-dzwonko- waty, krótki, o pieciu tepych, nierównych zabkach. Platków w ko- ronie 5, rozlozystych, jajowato-okraglawych, tepych, paznogciowa- tych, na brzegu mniéj lub wiecéj pofaldowanych, omszonych, bia- lych, przy nasadzie plamka ezerwona lub blado-zólta ozdobionych. Preciki bardzo dlugie, pochylone; nitki ich biale, glówki drobne, strzalkowato-jJajowate, omszone, czerwonawo-ceglaste. Torebka niemal-kulista, skórkowata, rzadkiemi kolcami najezZona. Ziarno zwykle jedno, brunatne, gladkie, prawie-kuliste, smaku gorzko-$cia- gajacego. Drewno kruche i nietrwale. GROMADA VIII.OSMIOPRECIKOWA. OCTANIDDEIA. Rzed jednoslupkowy | (Monogynia). 191. OENOTHERA. WIESIOZEK. Kielich 4listkowy, o 4 listkaeh spojonych w rurke dluga, 4kan- ciasta lub waleowata; brzeg jego i ezesé rurki po okwitnieniu opadajaee. Platków w' koronie 4, przewrotnie-sercowatych, dlugosei kielicha. Preeiki wyprostowanelub schylone. Pylek trüjkatny, lipki. Blizna 4dzielna, odgieta. Torebka podkwiato- wa, podluzno-równowazka, tepo 4eraniasta, prawie-walco- wata, A$cienna, 4komórkowa, wieloziarnowa, z nasada kielieha spojona. Ziarna nagie, do osadnika $rodkowego przyezepione. 424. O. prENNIS: caule murieato- villoso, foliis ovato-lan- ( W. dwuletmi) ceolatis planis, genitalibus ascendentibus aequalibus corolla brevioribus, petalis obcordatis, stigmatibus linearibus cras- siusculis, capsulis oblongo-conicis subtur- gidis. ! JDC. Prodr. VI. 46... Flor.fran.n. 38664. Willd. Spec. II. 806. | mum. Berol. p. 408. Roth Germ. IH. 439. Spreng. Syst. I. 227. Krock. Sues. n. 582. Hoffm. Tom I. "m 610 OSMIOPRECIKOWA Germ. l. 171. Bess. Gal. 1. 254. Pers. Syn. I. 407. Schlech. Berol. Y. 214. BF. Comp.l. 497. Lorek Flor. Pruss. tab.80, f. 424. Onagra biennis Scop. Carn. n. 451. Pochodzi z Ameryki; w r. 1614 z Wirginii do Europy sprowadzona, dzi$ wszedzie na polach pia- szezystych, nad brzegami dróg 1lasów w obfitosei rosnie. Kwitnie w lipe. sierpn. c Roslina ta, nocng $wiecg niekiedy nazywana, ma korzer ostro- kregowy, dlugi, z wiérzchu zóltawy, wewnatrz bialy, w piérwszym roku kilka tylko lis$ci czerwonawych, do ziemi przytulonych, wyda- jacy- W nastepnym wyrasta lodyga, ezesto do 4 stóp wysoka, wy- prostowana, kariciasta, kosmata, pojedyneza lub w górze nieco ga- lezista, li$ciami osadzona. Te sa naprzemianlegle, jajowo-lancetowa- te, plaskie, $piczaste, omszone, na brzegu drobno-odlegle zabkowane, nerwem podluznym, wydatnym przedzielone; korzeniowe | ogonko- we, inne bezogonkowe lub na bardzo krótkich .ogonkach. Kwia- iy na wiérzcholku lodygi z katów lisci wyrastajace, bezszypulkowe. Dzialy kielicha równowazko-lancetowate, Spiczaste, zwisle. Korona wielka, siarczysto-zólta, wieczorem zwykle otwarta, przyjemnéj wo- ni. Glówki pylkowe dlugie, równowazkie, niemal $rodkiem poprze- cznie na nitkach osadzone. Pylek pajeczynowaty. Torebki podlu- ine, u dolu nieznacznie zgrubiale, w górze szezatkami kielicha zakoüczone. Korzenie téj rosliny (na wiosne nim wyda lodyge i w jesieni) po ugotowaniu maja smak przyjemny, na jarzyne wiec lub zamiast salaty, pod nazwiskiem rapontyki uzywane bywaja . ( Ogrodnict. Zigry I. 30. Kluk, Dyke. II. 146. Wodzicki, fI. 563 Reichart, Ogrod. w arzyw. stren. 230.). 192. EPILOBIUM. WIERZBÓWKA. Kielieh Alistkowy, o listkaeh spojonyeh w rurke dluga, czworograniasta, z brzegiem po okwitnieniu opadajaeym. Platków w. koronie 4. Precików S. Pylek nie lipki. Tore- bka podkwiatowa, równowazka, tepo-Agraniasta lub prawie- waleowata , 4$cienna, o $cianach w srodku przegroda, opa- OCTANDBRLIA. 611 trzonych. Osaduik Srodkowy, wolny, eztérema glebokiemi brózdati oznaczony. Ziarna liezne, ezuprynowate. | À) Kwiat nieforemny, preciki schylone. 425. E. sPrcATUM: foliis sparsis lineari-lanceolatis longissi- ( W. Elosowa) | misintegerrimis undulatis subpellucidis, pedicellis axillaribus bracteas non geren- tibus. JDC. Prodr. IIL 40. Flor. fran. n. 3665. Pers. Syn. I. 409. Epilobium an- gustifolium Spreng. Syst. 11.232. Willd. Spec. II. 318. ÉEnum. Berol. p. 410. Iioth Germ.llL. 433. . Krock. Siles. n. 583. Schlech. Berol. Y. 214. Bess. Gal. I. 255. BF. Comp.l. 493. Hoffm. Germ. I. 117. Sch. Hondb. tab. 106. Lorek Flor. Pruss. tab. 80, f. 425. Epilobium foliis lanceo- latis integerrimis Jn. Flor. Lapp. m. 146. Chamaenerion angustifolium Scop. Carn. n. 455. Chamaenerion angusti- folum glabrum Val. Paris. p. 35. Wiesiolek, biagacz, wierzbówka: Oe- nothuris, Salicaria Syren. stron. 1443. Przytralia sie w gajach, zaroslach, w okolicach lesnych nieco wilgotnych. | Kwitnie w czerwc. li- peu. 2| Ma lodyge pojedyneza, do 4 lub 5 stóp niekiedy wysoka, gla- dka, walcowata, liseiasta. Liscie dlugie, lancetowate, $piczaste, bezogonkowe, gladkie, na brzegu cale, czesto niewyraznie drobno- zabkowane, nerwem podluznym i zylkami poprzecznemi oznaczo- ne, z wiérzchu jasno-zielonawe, pod spodem bledsze. Kwiaty wiel- kie, koloru lila-rózowego, w piekny klos piramidalny na wiérzchol- ku lodygi zebrane, o szypulkach krótkich, walcowatych, w nasadzie przysadka równowazko-szydelkowata opatrzonych , lecz z nia nie- 612 | OSMIOPRECIKOWA zroslych. Dzialy kielicha zewnatrz delikatnie omszone, równie Jak szypulki, przysadki i zawiazek owocowy. Korona sklada sie ze eztérech nieforemnych, przewrotnie jajowato-podluznych, w wiérz- . £holku czesto cokolwiek wycietych, platków. Preciki schylone; szyjka u dolu kosmata, eztérema bliznami równowazkiemi, odgie- temi zakonczona. B) Kwiat foremny, preciki wyprostowane. a) .Dlina 4 razy wciceta. 426. E. uinsuTUM: caule valde ramoso hirsuto, foliis oppo- (Ww. kosmata) sitis alternisque lanceolato-oblongis , ir- regulariter serratis cauleque Xs amplexicaulibus, venis hirsutis, stigma- tibus patentibus deflexis, sepalis mucro- mats. JDC. Prodr. YII. 42. Flor. fran. m. 3667. Spreng. Syst. II. 232. — Willd. Spec. Il. 315. num. Berol. p. 410. Hoffm. Germ. Y. 10. Pers. Syn. 1. 410. Bess. Gal. Y. 255. Schech. Berol. Y. 215. BF. Comp. Y. 494. Lorek Flor. Pruss. tab. 80, fig. 426. Epilobium grandiflo- rum JAboth Germ. ll. 434. Epilobium amplexicaule Lamar. Enc. Chamae- nerion hirsutum Scop. Carn. n. 452. Epi- lobium hirsutum var Q Lin. Flor. Suec. n. 328. Chamaenerion villosum magno flore purpureo Vaill. Paris. p. 95. Wyrasta nad brzegami stawów, sadzawek, ro- wów, na lakach, w zaroslach nad strumykami. Kwi- tnie w lipc. sierpn. ^]. Najwiekszy tego rodzaju gatunek, bo ezesto do 6 stóp wysoko- $ci dochodzi. 4odyge ma prosto-stojaca, walcowata, w górze bar- dzo rozzaleziona, wloskami miekkiemi, rzadkiemi, poziomo roz- OCTANDRLA. 613 twartemi okryta. Liscie naprzeciw, a niektóre naprzemianlegle, bezogonkowe, nieco pret otulajace, lancetowate lub jajowo-lance- towate, cokolwiek $piczaste, na brzegu ostro lecz nieregularnie pilkowane , nerwem podluznym i zylkami oznaczone, z obudwu stron, mianowicie na nerwie i Zylkach kosmate, ciemnozielone, 2—4 cal. dlugie, '/;—1 cal. szerokie. Kwiaty na wiérzcholku lo- dygi 1 galezi w katach lisci umieszezone, krótko-szypulkowe. Listki kielicha. lancetowate, prawie-gladkie, sztyletem zakofiezone. Ko- rona wielka, purpurowo-fioletowa, o platkach przewrotnie-jajowa- tych, w. wiérzcholku wycietych. Glówki pylkowe podluzne, bialo- Zóltawe; blizny równowazkie, odgiete, tegoz co i glówki koloru. Torebki 4graniaste, omszone. 421. E. PARVIFLORUM: foliis sessilibus lanceolato -oblongis ( W. drobnokwiatowa) | pubescentibus serratis, caule simpli- ci villoso, radice fibrosa, stigmati- bus patentibus. JDC. Prodr. III. 43 (sed synon. Willd. corrgen.. Hoffm. Germ. I. .118. Epilobium molle Spreng. Syst. II. 232. DC. Flor. fran. n. 3668. Epilobium pubescens WsUld. Spec. II. 315. .Enum. Berol. p. 410. Pers. Syn. l. 410... Roth. Germ. 1I. 435. :Schlech. Berol. Il. 215. BF. Comp. I. 494. Lorek Flor. Pruss. tab. 80, fig. 421. Epilobium villosum ess. Gal. l. 256. Epilob. hirsuti var. « LLin. Suec. n. 328. Chamaenerion villosum majus, parvo fore. Vaill. Paris. p. 35. Rosnie na I3kach mokrych, okolo bagien, nad brzegami rowów, stawów, Jezior. Kwitnie w lipe. sierpn. ^]. Mniejszy od poprzedzajacego, izaledwie 1—1 !/; stopy dorastajacy. Lodyge ma walcowata, gesto-wloskami bialawemi okryta, poje- 614 OSMIOPRECIKEOWA " dyneza, czesto mniéj wiecéj w górze galezista. Liécie lancetowate, krótsze jak u poprzedzajacego gatunku, bezogonkewe, lecz nasada lodygi nie otulajace, odlegle drobno-zabkowane, zewszad gestemi, bialawemi, miekkiemi wloskami omszone, 1i dlatego szaro-zielona- we. Kwiaty drobne, krótko-szypulkowe, niby. w grona wierz- cholkowe zebrane. | Listki kielicha lancetowate, zewnatrz nieco omszone. Korona zaledwie dwa razy od kielicha dluzsza, fioletowo- rózowa lub cielista, o platkach cokolwiek rozlozystych i w wierz- cholku wycietych.. Torebki zrzadka omszone. Dekandol w Prodr. sysí. cytujac synonime Willdenowa, zapewnie przez pomylke polozy! Ep. palustre zamiast Epilob. pubescens. 428. E. MONTANUM: caule folioso tereti glabro, foliis lance- (W. gorna) olatis irregulariter serrulato - dentatis subsessilhibus, pedicellis brevibus, pe- talis obcordatis calyce longioribus. DC. Prodr. YII. 41. — Flor. fran. n. 3672. JSpren. Syst. II. 233. Willd. Spec. 1. 316. —.Enum. Berol. p. 410. - Pers. Syn. I. 410. Hoffm. Germ. I. 178. Schl. Berol. I. 216. Bess. Gal. I. 256. Lorek Flor. JPruss. tab. 81, fig. 428. Epilobium foliis oppositis ovatis den- tatis Lin. Flor. Suec. n. 329. Chamae- nerion montanum Scop. Carn. n. 453. W lasach cienistych, w zaroslach i gajach. Kwi- nie w czerwc. lipc. 2] Ma lodyge walcowata, bardzo delikatnie 1 nieznacznie omszo- na, zwykle pojedyncza, niekiedy w górze cokolwiek galezista, na 17, stopy wysoka, lub nieco wiecéj. Liscie dolne naprzeciw, gór- ne naprzemianlegle, królko-ogonkowe , najnizsze czestokroó ja- jowate, tepe, inne jajowo - lancetowate , Spiczaste, szersze lub welsze. Wszystkie na brzegu zawsze nieregularnie ostro-zabko- .wane, prawie calkiem gladkie. Kwiaty drobne, blado-rózowe, na wierzcholku lodygi i galazek z katów li$ci wyrastajace, szypul- kowe, o szypulkach walcowatych, delikatnie omszonych. Platki od kielicha dwa razy dluzsze, w wiérzcholku mocno wyciete. OCTANDRIA. 615 Blizna. na 4klapki gleboko-rozdzielona. Torebki bardzo dlugie, kosmate. b) .Blizna caa. 429. E. TETRAGONUM: caule tetragono subglabro, foliislan- ( W. czworoboczna) ceolato-oblongis denticulatis, imis oppositis, stigmate indiviso. JDC. Prodr. MI. 43..— Flor. fran. n. 9610. Spreng. Syst. 1I. 233. Willd. Spec. I. 317. .Énum. Berol. p. 411. Roth. Germ. Yl. 436. Bess. Galic. I. 251. Hoffm. Germ. l. 178. Schech. Berol. l. 211. .B.F. Comp. 1. 495. Lorek Flor. Pruss. tab. 81, f. 431. Chamaenerion tetragonum ;Scop. Carn. n. 454. Epilobium obscurum DF. Comp. 1. 145. Przytrafia sie na miejscach wilgotnych, na blo- tach okolo rowów, jezior (w Sandomir. Augustow.). Kwitnie w lipc. sierpn. 2]. Lodyga czasem na 2stopy wysoka, prawie-gladka, w górze tylko nieco omszona, prosta. mniéj wiecéj wyraZnie 4graniasta, nieco galezista. —Liscie lancetowate, bezogonkowe, prawie-zupel- nie gladkie, dolne :naprzeciw, górne naprzemianlegle, na brzegu drobno-zabkowane, od nasady z obudwu stron smuga czyli ner- wem wystajacym po lodydze zbiegajace. Kwiaty drobne, w wierz- cholku lodygi 1 galazek jak u poprzedzajacego gatunku osadzone. Korona czerwonawa, w wiérzcholku wycieta, od kielicha niewiele dluzsza. Blizna calkowita, paleczkowata. Torebka delikatnie om- szona, od szypulki kilka razy dluzsza. 430. E. PALUSTRE: caule tereti ramoso subhirsuto, folis (W. blotna) ^ sessilibus lanceolatis subdenticulatis oppositis alternisque glabris, stigmate indiviso, fructu pubescente. 616 OSMIOPRECIKOWA DC. Prodr. YIL. 43... Flor. fran. n. 9669. Spreng. Syst. 1I. 233. Willd. Spec. 1I..317. |. Enum. Berol. p. 411. oth. Germ. Yl. 43. Pers. Syn. I. 410. Schlech. Berol. V. 216. BF. Comp. Ll 496. Lorek Flor. Pruss. iab. 81,fig. 490. Epilobium foliis oppositis lanceolatis integerrimis, petalis emarginatis, caule erecto Ln. Flor. Suec. n. 330. Chamaenerion palustre Scop. Carn. n. 456. Na lakach blotnistych, w rowach, nad brzega- mi Jezior, stawów, do$é czesto sie przytrafia. Kwi- tnie. w lipe. sierpn. 2I. Ma lodyge prosto-stojaca, walcowata, od !/; do 1 stopy wysoka, prawie-gladka, w górze tylko bardzo delikatnie omszona, juz nie- mal-pojedyneza, juz w' wiérzcholku nieco galezista, juz zaraz od nasady rozgaleziajaca sie, o galeziach zwykle naprzemianleglych, rózgowalych.. Liscie bezogonkowe, dolne naprzeciw, górne na- przemianlegle, lancetowate lub prawie równowazkie, sSpiczaste, czestokroó6 zupelnie-cale, z brzegiem nieco zawinionym, gladkie lub nieznacznie omszone, pod spodem nerwem podluznym,. przez $rodek wydatnie naznaczone. Kwiaty drobne, fioletowo-czerwo- nawe, na wierzcholku, w katach li$ci umieszezone. Korona dwa razy od kielicha dluzsza, o platkach wycietych. . Blizna cala podlu- ina. Torebki 3 lub 4 razy od szypulek dluzsze, gesto-omszone. 193. VACCINIUM. B0RÓWKA. Kielieh nadowocowy, bardzo drobny, 5zabkowy. Korona dzwonkowata, 4—5 razy wcieta, o wceieciach odgietych. Glówki pylkowe dwurozkowe, na grzbiecie dwiema szeze- cinkami opatrzone, wiérzeholkiem pekajace. Jagoda podkwia- towa, kulista, 4—3komórkowa, wielonasienna. Ziarna do wewnetrznego kata komórek przyczepione. OCTANDRIA. 617 431. V. MYRTILLUS: ramis angulatis patentibus, foliis ova- (B. ezernica) ^ tis mucronatis serrulatis glabris, pe- dunculis 1floris nutantibus. Spreng. Syst. 1l. 211. Willd. Spec. II. 348. Enum. Berol. p. 413. Roth Germ. ll. 440. DC. Flor. fran. n. 2818. DC. Prodr. VII. 573. Pers. Syn. l. 478. Krock. Siles. n. 593. Scop. Carn. n. 458. .Hoffm. Germ. I. 180. Bess. Gal.1. 258. Schlech. Be- rol. . 217. Kluk, Dykc. III. 148. Szubert, Opisan. stron. 216. Schk. Handb.tab. 101 a. Lorek Flor. Pruss. tab. 81, f. 433. Vaccinium caule an- gulato, pedunculis unifloris, foliis ova- tis serratis deciduis Lin. Flor. Suec. n. 933. Vitis idaea, folis oblongis crenatis, fructu nigricante Vaill. Pa- ris. p. 204. Rosnie obficie w lasach cienistych. Kwitnie w maju i czerwcu. 75 Krzewinka na stope lub póltory wysoka. Ma korzeü bardzo dlugi, pojedynezy, drzewiasty, brunatny, moeno pod ziemia roz- poseierajacy sie. Lodygi podnoszace sie, galeziste, zielonawe, w górze czworograniaste, prawie-skrzydelkowate, gladkie. Na mlo- dszych galazkach znajduja sie w nasadzie male, opadajace, bia- lawe przysadki. Liscie naprzemianlegle, na krótkich ogonkach, jajowate, gladkie, nieco zylaste. Szypulki walcowate, w górze zgru- biale, Ikwiatowe, zwisle, pojedynezo z katów lisei 1 galazek wyra- stajace. Kielich niemal-kolorowy, z brzezkiem plaskim i calym. Korona kulista. wydeta, blado-rózowa, cielista (rzadko biala), w wiérzcholku w pieé drobnych zabków odgietych wycieta. Szyj- ka dluzsza od korony, blizna zielonawa, tepa zakoncezona. Preci- ków zwykle 10, krótkich, do slupka nachylonych. Glówki pylkowe podluzne, brudno-zólte, na grzbiecie dwoma dlugiemi wyrostkami odstajacemi opatrzone, a w wiérzcholku malenkim otworem pe- Tom I. 618 OSMIOPREGCIKONWA kajace.. Jagody kuliste, :blekitnawo-ezarne, wystajacym brzezkiem uwieüiczone, pod nazwiskiem jagód. cearnych albo: czernic jadalne. . 432. V. un1GINOSUM: foliis obovatis mucronatis integerri- (B. lochynia) | mis subtus reticulato- venosis glau- : cescentibus (subpubescentibus), pe- dunculis agegregatis nutantibus abbre- viatis, corolla urceolato-campanulata. Spren. Syst. 1I. 2311. Willd. Spec. IL. 350. Enum. Berol. p. 413. Hoth L Germ. II. 441. — Krock. Siles. n. 594. |l DC. Prodr. VIL 574. Ejusd. Flor. fran. n. 2819. Bess. Gal. l. 258. Hoffm. Germ. Y. 180. Schlech. Berol. I. 218. BF. Comp.l. 525. Pers. Syn. I. 478. Kluk, Dykc. III. 149. Szubert, Opis. 201. — Lorek. Flor. Pruss. tab. 82.fig. 434. Vaccinium pedunculis unifloris, foliis integerrimis ovalibus basi ciliatis Lin. Flor. Suec. n. 332. Przytrafia sie na. lakach wilgotnych, torfowa- tych, na miejscach blotnistych, czasem w lasach (kolo. Warszawy; w Aug. kolo. Eomzy. w lesie Dobrzyjalow.). Kwitüie w maju, ezerwe. 5 Jest krzewinka nieco wieksza od poprzedzajacéj i czesto (rzech | stóp dorastajaca. Galazki ma brunatnawe, walcowate. Liscie wieksze 1 ciemniejeze Jak u czernicy, naprzemíanlegle, przewrotnie-jajowate , w. wierzcholku zaokraglone, prawie-bez- ogonkowe, zupelnie-cale i,gladkie, bez polysku; dolna ich powie- rzchnia sino-zielonawa, Zylkami siatkowato pieknie oznaczona. Kwiaty takze zwisle, pojedynezo. na szypulkach skupionych, 0sa- dzone. Kielich Bzabkowy. Korona dzwonkowata, biala lub.. cieli- sta. Jagody nieco wieksze od czernic, po dojrzeniu modrawe, vewnatrz zielonkowate, kwasno-slodkie, pod naz wiskiem lochyni | albo pijanicy znajome. Krocker we Florze Szlazkiéj, Kluk .N Dykey- OCTANDRI A. 619 onarzu roslin, tudziez inni autorowie utrzymuja, ze zbytnie zazy- cie tych jagód, zawrot glowy sprawia; przekonalem sie jednak z wlasnego do$wiadczenia, ze mniemanie to jest mylném. 433. V. VITIS-IDAEA: caule basi repente, foliis obovatis e- (B. brusznica) '' marginatis revolutis subserrulatis co- riaceis supra lucidis subtus punetatis; racemis terminalibus nutantibus. - Spreng. Syst. II. 211... Willd. Spec. IL. 354. Enum. .Derol. p. 414. Roth Germ. lI. 441. Krock. Siles. n. 595. Hoffm. Germ. Y. 180. DC. Flor. fran. ...m.. 2820. . Ejusd. Prodr. VIL. 568. | Bess. Gal. I. 3858. Schlech. Berol. I. . 218. Pers. Syn. I. 480. Kluk, Dykc. IIL 149. Szubert, Opis. 218. Lorek | Flor. Pruss.t. 82, f. 435. Vaccinium folis obovatis perennantibus Jm. Flor. Lapp. 145. Vaccinium puncta- . ium Lamar.. Flor. fran. iiiisde obficie w lasach suchych, iglastych. Kwi- diligo od ezerwca do jesieni. 75 "Krzewinka ta, mniejsza od poprzedzajacych i i ledwie na pót sto- "py wysoka, ma todyge u dolu la23ca, galezie naprzemianlegle, walco- -wate, hieco - omszone. .Liscie trwale, bardzo krótko-ogonkowe, przewrotnie: jajowate, okolo pót cala dlugie, twarde, skórkowate, na brzegu nieco zawinione i niew yraznie. pilkowane, w wierzchol- ku tepe 1 gruczolkiem maleükim zakoüczone, lub nieznacznie wyciete; górna ich powierzchnia ciemnozielona , nieco Isniqca sie, dolna bledsza, drobno-kropkowana. K wiaty :na wierzcholku gala- zek w gronka zwisle zebrane, przysadkami koloroweuii opatrzone. Korona. biala. lub cielista, preciki w nasadzie kosmate, glówki szczeciniaste. Jagody prawie-kuliste, po dojrzeniu pieknie czerwo- ne, kwaskowate,:pod | nazwiskiem | borówek :albo brusznic znà- joe. | . 620 OSMIOPRECIEOWA 194. OXYCOCCUS. ZÓRAWINA. Kielieh nadowocowy, 4 razy weiety. Korona 1platkowa, gleboko 4dzielna, o. dzialach prawie-równowagzkieh, 'odwi- nionych. . Nitki precikowe stulone. Glówki rurkowate; dwu- dzielne. Jagoda 4komórkowa, wielonasienna. 4934. O. PALUSTRIS: folis parvis ovatis integerrimis revo- (Z. zwyezajna) ^ lutis, caulibus filiformibus repentibus nudis. BF. Comp. Y. 499. Pers. Syn. I. 419. Bess. Galic. l. 257. DC. Prodr. VII. 577. Vaccinium Oxycoccus Lin. Willd. Spec. Yl. 354. .Enum. Berol. p. 414. DC. Flor. fran. n. 2821. Schk. Handb. tab. 107 a. Spreng. Syst. M. . 212. Hoffm. Germ. Y. 180. Schlech. Be- vol. I. 919. Krock. Siles. n. 596. Kluk, Dyke. MI. 149... Scop. Carn. n. 457. Szubert, Opis. 219. Vaccinium ramis filiformibus, foliis ovatis perennantibus, pedunculis simplicibus stipula | duplici Lin. Flor. Suec. edit. Y. 315. Scholle- ra oxycoccos oth Germ. 1I. 442....Lo- rek Flor. Pruss. tab. 81, fig. 432. Oxy- coccus sive vaccinia palustris Vaill. Paris. p. 155. Ro$snie na bagnach torfowatych, pomiedzy i mchem. Kwitnie w ezerwe. 5 Ma lodyzki delikatne, nitkowate, galeziste, niekiedy czerwo- nawe, pomiedzy mchem rozposcierajace sie, li$ciami dosé gesto- osadzone. Te sa naprzemianlegle, male, na bardzo krótkich ogon- kach, podluzno-jajowate, Spiczaste, w nasadzie nieznacznie serco- wato-wyciete, z brzegiem na dól zawinionym, zupelnie cale, z wie- rzchu ciemnozielone, nieco polyskujace sig, pod spodem sino-bia- OCTANDHR IA. 621 lawe. Kwiaty na wierzcholku galazek po-dwa lub trzy osadzone, na szypulkach dlugich , nitkowatych , purpurowych , omszonych, prosto-stoJacych, w wyzszéj ezesci dwiema drobnemi przysa dkami purpurowemi opatrzonych. Kielich | malefki, sino-purpurowy, o wcleciach tepych. Dzialy ezyli platki korony lancetowate, zupelt- nie-odgiete, czerwonawe. Szyjka nitkowata, dluzsza od precików. Glówki pylkowe z dwóch rureczek dlugich, u: dolu spojonych zlozo- ne, brudno-zóltawe ,. przy nasadzie ciemniejsze. .. Jagody. kuliste, duze, czerwone, mocno-kwasne, znajome pod. nazwiskiem 2óra- winy, w nastepnym dopiéro roku, gdy je mróz przejmie, zda- tne sa do jedzenia. P. Dunal w Prodromus Dekandola, zapewne przez pomylke, li$ciom téj krzewinki nadzw yezajna dlugosó, tojest linij 13, naznaeza; nigdy bowiem one nie s3 nad trzy lub eztéry linie dluzsze. | 195. CALLUNA. WRZOS. Kielich 4dzielny, prawie-podiwójny. Korona Aplatkowa. Miodnik dzwoneezkowaty, 4dzielny. Torebka nadkwiatowa A4$cienna, 4komórkowa; przegrody jéj do Scian równolegle, trwale, do osi $rodkowéj przymoeowane. Glówki pylkowe dwudzielne. Ziarna liezne, drobne, do osi Srodkowéj przy- ezepione. 435. C. vurcAnrs: foliis minutis sagittatis quadrifariam im- ( W. pospolity): bricatis, floribus racemosis secundis. BF. Comp. Y; 501. Willd. Enum. Be- rol.p. 415. Schlech. Berol. 1. 219. ..DC. Prodr. VIE. 6183. Lorek Flor. Pruss. iab. 82, fig. 436. Erica vulgaris Lin. Whlld. Spec. YI. 313. Scop. Carn. n. 461. Spreng. Syst. YI. 193. — Krock. Siles. n. 591. Schk. Handb. tab. 101 a. Pers. Syn. I. 422. Roth Germ. II. 443. Bess. Gal. 1.259. Hoffm. Germ.Y. 180. Kluk, Dykc. I. 208. Szubert, Opisan. 210. Erica fo- 629 OSMIOPRECIEKEOWA liis. quadrifariam: imbricatis triquetris ' glabris erectis, corollis inaequalibus ca- .lyce brevioribus Lin. Flor. Suec. edit. . L. 309. Calluna Erica DC. Flor. . fran. n, .2808. Erica VHS glabra. Vail. obti, qoi 49. dou Hodnie' dps Ww Miei suchychi; iglastych i na PERS RM plonnych. Kwitnie M Sierpa. WTZe- $niu. 5... / Nizka ta ajwigodj nersi stóp Moret davacinite, ma a ge waléowata, nieco: pogieta, brunatno-zielonawa, galezista. Mlode jéj galazki cienkie, gietkie, zólto-rdzawe, omszone. Liscie drobniü- tkie, bezogonkowe, przeciwlegle, cztérema rzedami dachówkowa- to na siebie zachodzace, prawie-szydelkowate, podluznie stulone, w wiérzcholku tepe;'nieco rzesowate, : Nasada, ich przedluza sie we dwa $piczaste, od lodygi nieco odstajace przyrostki, przez co niby ksztalt strzalkowaty : przybiéraja.. Kwiaty. drobne; koloru lila, rzadko. biale, wyrastaja na, galazkach ,i tworza. dosyó dlugie, je- dnostronne, zwykle lisciami zakoficzone gronka. Szypuleczki ich krótkie, nieco zwisle, w nasadzie jedna, à W górze pod kwiatem dwiema przysadkami do lisci podobnemi opatrzone. Listki kiélich skladajace jajowáte, u "dolu' okragláwo-rozszerzone ;' rzesowate , wklesle, w wiérzcholku sztyletowate, mniéj wiecéj czerwonawe, niekiedy drugim dwulistkowym kieliszkiem opatrzone. Korona trzy "razy od kielicha' dluzsza, 0 platkach mieco Stulonych, jajowato: po- dluzüych; tepyeh. 'Miodüik: dzwonkowaty, znaczuie od korony kró- tszy, na. 4 woiecia jajowo-lancetowate, tegoz co i korona koloru podzielony. Glówki' pylkowe. brunatnawe, . M UR o ko- mórkach,$piczastych, w nasadzie;szezecinka na dól skierowana, opatrzone.. Szyjka. od korony troche. dluzsza, blizna tarezowata, Aklapkowa zakoüezona. Wielu aütorów miodnik za korone, a te ' Za kielich Bp inp poozytuje. 196. ACER. KLON. Kowiaty: pomiészané. Kielich dolny, jednolistkowy, 5 ra- xy Weiety; :trwaly...: Korona - Splatkowa. Preeików zwykle OCTANDRIA. 623 o$m na gruezolku talerzykowatym, podslupkowym 'osadzo- nyeli, Owoc sklada sig z dwóch skrzydlaków 1ziarnowych, nasadami zgrubialemi spojonych, a po zupelném dojrze- niu rozdzielajacyeh sig. Zarodek pofaldowany. Perysperm Zaden. 436. A. PSEUDO-PLATANUS: foliis cordatis 5lobis glabris, lo- (.jaworowy) |... bis acuminatis inaequaliter den- See] tatis, racemis pendulis subcom- . positis rachi staminumque fila- mentis hirsutis, fructibus glabris, - alis subdivergentibus. DC. Prodr. 1. 593. Flor. fran. n. 4584. MAlld. Spec. IV. 988. JEnum. Berol. p. 1044. Spreng. eyst. IL. 225. Pers. Syn. I. 417. » Hoff m. Germ. 1I. 278. ScM. Be- rol. l.221. Bess. Gal. I. 960. BF. Comp.l. 491. Kluk, Dykc. I. 1. Szubert, Opis. stron. 48. .. lwan XII 7, zrycing. Wodzi- ck, 1. 12. Lorek Flor. Pruss. tab. 201, fig. 1106. Acer montanum candidum Vail. Paris. p. 2. Rosnie miejscami kolo miast. 1 WSIÓW , przy drogach, w ogrodach, i t. p. m. .W lasach sis sie przytrafia. Kwitnie w .maju. ^ Drzewo piekne; dorastajace niekiedy 100 stóp wysokosci. Mlode- galazki gladkie, brunàtno-zielonawe, l$niqce sie. Stare pnie okryte sa korg siwawa, popekana. .Liscie naprzeciwlegle w nasadzie cokolwiek sercowato-wyciete, Sklapkowe, o klapkach Spiezastych, nieregularnie tepo-zabkowanych, z wiérzchu cie- mnozielone i gladkie, pod spodem sine, zylaste, w mtodo- $ci kosmate. Ich ogonki na 3—39 cali dlugie, gladkie , rowkiem z wiérzchu oznaczone. Kwiaty wyrastaja wkrótce po rozwinie- , 624 OSMIOPRE CIKOWA niu sieli$ci; sa drobne, Zólto-zielonawe,: w. grona. wiérzcholkowe, zwisle zebrane, o szypulce ogólnéj kosmatéj, szezególnych gladkich. Preciki od korony znacznie dluzsze. Owoce gladkie, po dojrzeniu brunatne, maja skrzydla szerokie, i yloste, pod EID atem do 'siebie nachylone. 431. A. PLATANOIDES: foliis cordatis glabris 5lobis acumi- (K. zwyezajmy) ^ matis, dentibus paucis grossis acutis, ! ^. 'eorymbis peduneulatis erectiusculis fructibusque glabris, alis divaricatis. DC. Prodr. Y. 595. Flor. fran. n. 4585. Spreng. Syst. 11.225. Willd. Spec. IV. 986. Enum. Berol. p. 1045. Hoffm. Germ. YI. 219. Schlech. Be- rol. 1. 222. Bess. Gal. I. 261. BF. Comp. l. 498. Lorek Flor. Pruss. tab. 201, f. 1107. Acer platanoides Lin. Schk. Handb. tab. 351. Szu- bert, Opis. p. 46. Sylwan. XIII. 8, z rycinq.. Wodzicki,l. (6. Acer fo- lis quinquelobis acuminatis, acute- que dentatis Lin. Flor. Suec. edit. I. 303. Acer platanoides lactescens Pers. Syn. I. 417. Kolo miast 1 wsiów; w lasach takze dosyé cze- sto sig przytrafia. Kwitnie w poczatkach maja. 5 Ma liscie równiez w nasadzie sercowate, piecioklapkowe, lecz klapki sa bardziéj spiczaste, a na brzegu gdzieniegdzie duzemi, ostremi zebami opatrzone, zupelnie gladkie, pod spodem. nieco bledsze i lániace. Ogonki prawie-walcowate, po zerwaniu sok mle- ezny wydajace. Kwiaty nieco piérwéj. od lici sie rozwijaja, zielo- nawo-Zólte, znacznie wieksze jak 'u poprzedzajacego. gatunku, ze- brane w baldaszkogrony. do góry wzniesione. Preciki od korony krótsze. Owoce gladkie, maja | skrzydla . krótsze i pod. katem .roz- wartym do siebie nachylone. OCTANDHRIA. 625 438. A. CAMPESTRE: folis cordatis 5lobis, lobis grosse (KK. krezewowy) ^ subdentatis, racemis erectis, fructuum alis divaricatissimis. JDG. Prodr. I. 594. Flor. fran. n. 4587. Spren. Syst. I. 225. Willd. Spec. IV. 989. Enum. Berol. p. 1045. Hoffm. Germ. ll. 279. Pers. Syn. 411. Bess. Gal. 1. 261. Schlech. Be- rol. I. 221.. Szubert, Opis. 49. Wo- dzicki, Y. t1. Lorek Flor. Pruss. tab. 201, fig. 1108. Acer foliis trilobis ob- tusis emarginatis Lin. Flor. Suec. n. 925. Acer campestre et minus Vaill. Paris. p. 1. K olo wsiów i miast. Dziko w lasach rzadko sie przytrafia (w Mazowiec.). Kwitnie w maju. 5 Ten gatunek klonu we wszystkich czesciach jest mniejszy od poprzedzajacych , i zazwyeza] na 6—10 lokei wysoki. Znacznie jest galezisty, a mlode jego galazki sa gruba, gebezasta, gladka kora pokryte. Liscie naprzeciwlegle, male, rozszerzone, 3—ó5kla- pkowe, o klapkach jajowatych, tepych i prawie-zaokraglonych, w mlodosci mianowicie pod spodem miekkiemi wloskami porosle, pózniéj na obudwu powiérzchniach gladkie. Ogonki walcowate, omszone. Kwiaty wraz z li$ciami sie rozwijaja, sa drobne, zielona- we, zebrane w male wiechy ezyli baldaszkogrony do góry wznie- sione. Szypulki kwiatowe muiéj wiecé] kosmate. Owoce mniejsze jak u dwóch poprzedzajacych, omszone 1 tak z soba zetkniete, ze ich. skrzydelka prawie-prosta linia tworza, owszem czesto ku do- lowi sa schylone. 1970. DAPHNE. WAWRZYNEK. Okryeie kwiatowe pojedyneze (korona), 4 razy wciete, foremne, léjkowate, opadajace. Preeiki zamkniete. Zawiazek jajowaty. Pestkowiee prawie-kulisty, o jeduym orzeszku okraglawym. Tom Il. - 19 626 OSMIOPRECIKOWA 439. D. wEzEREUM: floribus lateralibus sessilibus ternis pu- (W. wileze-hjko) .bescentibus, folus lanceolatis. basi | at- tenuatis deciduis serotinis. - BF. Comp. I. 502. Willd. Spec. 1. 415... .Enum.- .Berol. p. 424. Spreng. Syst. 1... 236....Roth. Germ. Yl. 445. Krock. Siles. n. 600... DC. Flor. fran. n. 2190. JHoffm. Germ. l. 181. Bess. Gal. I. 259. Pers. Syn. 1. 434... Kluk, Dyke, Y. 180. Szubert, Opis. 248. Wo- daicki, L.: 189. : Schk. Handb.tab. 10'1 a. ^ Lorek. Flor. Pruss. tab. 82, fig. 438. Daphne floribus sessilibus ternis cauli- nis, foliis lanceolatis deciduis Lzn. Flor. Suec. :n. 938... Wileze. lyko. wieksze: Daphnoides, Chamaelea germanica, Me- zereon jSyren. stron. 1461. Bosnie, w daspoh cienistych. Kwilnie hardzq weze$nie z wiosny. 15 Krzew na dwie lub 3 stopy wysoki, galezisty, szara, zielonawa, gladka kora pokryty. Li$cie ma naprzemianlegle, krótko-ogonkowe» Jancetowate, ww nasadzie szezuplejsze, w wiérzcholku tepe, cale i gladkie, wesolo-zielone, opadajace. Kwiaty, które czasem juz w marcu $ie rozwijaja, sa pieknie rózowe 1 pachnace, lecz nietrwa- Je, niéco miesiste, bezszypulkowe, po dwa lub 3 skupione, two- rzàc tym sposobem niby klosy dosyé geste, na wiérzcholku gala- zek. Kielicha nie ma. Rurka korony walcowata, Jedwabistemi, przy- tulonemi wloskami okryta, 3—4 li. dluga. Brzeg rozlozysty, 4 razy wciety, o wcieciach jajowo-podlugowatych, tepych, pod spodem subtelnie omszonych. Preciki do rurki przyrosle 1 w niéj zamkniete, prawie beznitkowe, nierówne, tojest cztéry wyzéj a cztéry ni2éj osadzone. Glówki podluzne, dwukomórkowe, zólte. Pylek poma- ráüczowy. Zawiazek prawie-eliptyezny, gladki, blizna pojedyncza, okraglawa , tarczowata, niepodzielona uwierczony.. Jagoda ezyli pestkowiec niemal-kulisty, blyszczacy, pieknego ezerwonego kolo- ru, prawie wielkosci grochu duzego; w $rodku zawiéra jeden orze- OGCTANDRIA 627 szek kulisty, lziarnowy. Wszystkie ezesci tego krzewu, a rnianowi- cie jagody i hykowata kora, zawiéraja 'w sobie ostry, trujácy pier- wiastek; dlatego wewnatrz zazyte zrzadzaja womily, zapalénie wnetrznosci, i $mieré sprawié moga. Kora uzywa sie w medycynie do naciagania pecherzów, w miejscu wezykatoryj. 198. PASSERINA (). WRZOSÓWKA. Okrycie kwiatowe pojedyneze, rurkowate, 4 razy wcie- te, trwale, wiedniejace. Preciki w otworze osadzone, bardzo krótkie.: Szyjka krótka. Blizna glówkowata. Owocer jest orzeszek malenki, nadkwiatowy, suchy, bloniasto-korowaty, dziobkiem. opatrzony. Ziarno jedno. 440. P. ANNUA: caule glabro ramoso, foliis sparsis lineari- -(W. roczna) bus patulis, floribus axillaribus subsolitarüs incano-pubescentibus, laciniis corollae con- niventibus. Spreng. Syst. 1I. 239. B.F. Comp. I. 504. Stellera Passerima Lin. Willd. Spec. II. 499. Roth Germ. Il. 446. Krock. Siles. n. 601. DC. Flor. fran. n. 2201. Pers. Syn. I. 436. Hoffm. Germ. I. 182. Schk. Handb. . tab. 107 a. .Bess. Gal. I. 260. 'Thymelaea arvensis. Lamar. Flor. fran. Thymelaea linariaefolio vulgaris Vaill. Paris. p. 191. UW. Lubels. w okolicach E Cniórza, do$é obfi- cie na polach rosnie. Kwilnie w lipc. sierpn.. (3) Korzefi krótki, wlóknisty, pionowy. 4odyga na !/—1 stope seem prosta, cienka, walcowata, w caléj prawie dlugosci dro- bnemi lisciami i kwiatami .okryta, juz zupelnie pojedyncza, juz mniéj wiecéj rozgaleziona. Liscie rozrzucone, szezuple, równowa- zko-lancetowate , .nieco-Spiezaste, bezogonkowe, cale, drobnemi tak jak 1 lodyga 'wloskami porosle. Kwiaty w katach li$ci po dwa (^) Nazwisko tego rodzaju nie pochodzi od wyrazu passer (wróbel), "leez od eii Walent. Passerino. Zobaez: Philosoph. botanica, edit. Spreng. p. 211. 628 OSMIOPRECIKOWA lub 3 skupione, bezszypulkowe, bardzo drobne, welniastym kutne- rem otoczone. Kielicha nie ma. Korona gleboko 4 razy wcieta, o. wcieciach podluznych, 26ltawych, stulonych.. Owoc maleüki, ko- rona okryty, jajowaty, w wiérzcholku w dziobek ^: waty przedluzony, gladki. Rzed dwuslupkowy | (Digynia). 199. CHRYSOSPLENIUM. SLEDZIENNICA. lr Rurka kielieha z zawiazkiem spojona, brzeg zas plaski, farbowany, 4—3klapkowy. Korona Zadna. Preeików 8—10, bardzo krótkich. Szyjki szydelkowate. Torebka 2dziobkowa, 2Seienua, Ikomórkowa, wielo-nasienna. Ziarna równe i gla- dkie, w glebi torebki osadzone. 441. C. ALrERNIFOLIUM:Íolis alternis reniformi - cordatis (S. naprzemianlisciowa) subduplicato-crenatis. DC. Prodr.1V. 48. Ejusd. Flor. fran. n. 8598. Spreng. Syst. 11.382. Willd. Spec. II. 631. Enum. Berol. p. 458. Roth Germ. II. 447. Scop. Carn. n. 481. Krock. Siles. n. 632. vol. II. tab. 2. Hoffm. Germ. Y. 190. Bess. Gal. Y. 261. Pers. Syn. L 497. Schlech. Berol. I. 231. BF. Comp. Y. 538. Schk. Handb. tab. 108. Lorek Flor. Pruss. tab. 81, fig. 463. Chrysosplenium foliis al- ternis Lin. Flor. Suec. n. 365. Wyrasta w miejscach wilgotnych, w. gajach ol- szowych. Kwitnie w kwietn. i w maju. ?[. Korzeü wlóknisty. Lodyga zwykle pojedyneza lub w wiérzcholku malo-galezista, niewyraZnie-czworograniasta, u dolu nieco-kosmata, w górze gladka, krucha, dwoma zwykle li$ciami naprzemianleglemi OCTANDRIA. 629 opatrzona, 4—3 cali wysoka.. Liscie korzeniowe dlugo-ogonkowe, nerkowate, grubo: i tepo-karbowane, na; obudwu powierzchniach równie jak i na ogonkach wloskami zrzadka pokryte. Eodygowych jeden lub dwa, okraglawych, na brzegu niewyraznie karbowanych. Kwiaty wiérzcholkowe, prawie bez szypulek, w' baldaszkogron dwudzielny zebrane i przysadkami do li$ci podobnemi, naksztalt pokrywy otoczone. Korony nie ma.. Kielich 4 razy wciety, o weie- ciach jajowatych, niezupelnie równych, zlocisto-zóltych. Czasem kielichy s pieé razy. wciete, o trzech weieciach szezuplejszych od dwóch. innych. Precików zawsze, o$m. Szyjki dwie, walcowate. Torebka przewrotnie-sercowata, gladka, kielichem osloniona. Ziar- na liezne, drobne, prawie-owalne, kasztanowate, gladkie i bly- Szczace. NAE SEROL OMS Rzed trzyslupkowy (Trigynia). 300. POLYGONUM:' ADEST. Okryeie kwiatowe pojedyneze (kielich), podowoeowe, Sdzielne, trwale. Preeików od 5— 9, najezesciéj jednak osm. Szyjek dwie lub trzy. — Owoe 3graniasty lub splaszezony, w okryeiu zawarty. Zarodek w peryspermie maezastym, bo- ezuy lub $rodkowy, korzonkiem do góry zwrócony. is À) Lodyga niewijaca. sig. a) Kwiaty 5—Oprgcikowe. 442. P. nypROPIPER: foliis late lanceolatis acuminatis basi (KR. ostrogorzkt) attenuatis glabris, stipulis, ventrico- sis glabriusculis breviter ciliatis, flo- ribus submuticis, spicis nutantibus filiformibus laxis extenuatis floribus- que axillaribus, calycibus glanduloso- punetatis, seminibus partim compres- sis altera parte gibbis, partim trigonis. 630 - OSMIOPRECIROWA so«BF. Comp. 1:509. Willd. Spec. 7" 1E 444. num. Berol. p.428. Spreng. — Syst. TI. 958. oth Germ. W, 451. Pers. Syn. I. 440... Bess. Gal. I. 203. -Krock. Siles..n.. 607. A:Sehlech. Berol. 1.222. -Hoffm. Germ. 1.184. 4D. Flor. fran. n. 2206; Polygonum Hy- . ' dropiper Lm. Flor. Suec. m. 843. . Schk. Handb. tab. 108. ^ Lorek Flor. Pruss. tab. 84, fig. 450. Polygonum acre Lamar. Flor. fran. Persicaria urens seu Hydropiper Val. Paris. p. 158. Rdest bialy albo wodny: Hy- duis LOFODIDBE, Piper aucun Syren. 5H Hiro 1948» | Hosnie; zazwyoezaj ;okolo: MSN na miejscach nieco wilgotnych, przy sadzawkach, w rowach wy- schlych i'w: t. p. m. Kwitnie w lipeu, sierpniu. is) Ma lodyge. kolo UA UR wysoka, w nasadzie hieu sie, walcowata, gladka; galezista, kolankowata. Przysadki okolo kola- nek' pochewkowate, bloniaste, uciete , rzesowate. Li$cie dlugie, lancetowaté, $piczaste, 'cále, nà brzegu szórstkie, krótko-ógonkowe, smaku jak 1i cala roslina ostro-palacego. Kwiaty w grona rzad- kie, cienkie, niecó zwisle , wierzcholkowe i boczne zebrane, przy- sadkami li$ciowatemi gdzieniegdzie osadzone, zielonawe lub bla- do-czerwone. Kielich zwyklé 4dzielny, o dzialach na zewnetrznéj powierzchni gruczolkami drobniutkiemi, 2óltawemi gesto pokry- tych. Precików 6, blizn dwie, Owoc ezyli ziarno splaszczone, w wiérzcholku: korezate, po jednéj stronie nieco garbato-wypukle lub niewyraznie 3graniaste, po dojrzeniu czarne , blyszezace. 443. P. urmxus : foliis sublinearibus;acutis basi subcordatis (R.. maly) :. glabriusculis, stipulis arcte vaginantibus n" adpresse-setosis, floralibus ciliato-barbatis ; spicis erectis filiformibus interruptis; caly- /|9»O0£TAND'RJ A. 631 cibus eglandulosis; seminibus minimis, par- tim compressis utrinque convexis, partim trigonis. BF. Comp. 1. 508. Spreng. Syst. IL 258. Willd. Spec. IL.445.. .Enum. Berol. p.428. Hoffm. .Germ..1. 184....BDess. Gal. 1.264. Pers. Syn. l. 440. Schlech. Berol. I 223. Lorek 4lor. Pruss. tab. 82, f. 442. P. pu- sillum DC. Flor. fran.. n. 2207.: Polyg. angustifolum oth Germ. II. 453. Przytrafia. sig. w. miejscach wilgotnych, kolo ba- gien, rowów, 'w lasach mokrych.- Hwitmie w lipcu, sierpniu. (*) Od poprzedzajacego we wszystkich czesciach mniejszy, i sma- ku. palacego wcale nie. ma.. £odygi ma galezistsze, u dolu korzonki wypuszezajace, przy kolankach scisle pochewkami. rzesowatemi otoczone. Liscie prawie równowazkie, niemal gladkie. Grona.ma- le, proste , czerwone lub bialawe. Precików zwykle piec. | Szy]- ka jedna lub.dwie. Ziarna drobne, czarne, polyskuJace sie, w wiérz- chólku sztyletowate, splaszezone, i po obudwu stronach nieco wypukle, lub niewyraznie 3graniaste. 444. P. pznsICARIA: floribus hexandris semidigynis , foliis (i. plamisty) :... ovato -lanceolatis saepius maculatis, | 'Spicis cylindricis, pedunculis laevibus, ochrea ciliata. BF. Comp. I 507. Spreng. Syst. IL. 257. |. .DC. Flor. fran. n. 2208. - .Pers. Syn. l. 440. Willd. Spec. Il. 446. Enum. Berol.p.429. Roth Germ. II. 452. Schk. Handb. tab. 108. Lo- - Tk. Flor. Pruss. tab. 88, f. 442. Per- sicaria mitis, cum maculis ferrum equinum referentibus Vaill. Paris. p. 158. | 632 OSMIOPRECIKOWA :; Roénie obfieie okolo wsiów, w'miejscach nieco siléetosi przy plotaeh, rowach, sadzawkach i t. d. Kwitnie w koficu lata. (3) Ma lodyge- prosto-stojaca, waleowata, nieco Pogicta, gladka iniby ze stawów zlozona, galezista, na pól lokcia lub nieco wiecéj wysókg. Pochewki czyli przysadki przy kolankach blonkowate, bialàwe lüb ezerwonawe, w wiérzcholku rzesowate. Liscie lance- towate; plaskie, szersze lub wezsze, na krótkich ogonkach, spieza- ste, cale, z wiérzchu gladkie, pod spodem cokolwiek omszone, na brzegu nieco szorstkie, bardzo.czesto plama czarniawa lub bruna- tna w ksztaleie podkowy lub kata ostrego, oznaczone. Grona liezne, grubsze jak w gatunkach poprzedzajacych, prawie walcowate, zwykle czerwone, bledsze lub ciemniejsze, niekiedy zielonawe lub biale. Kielich 5dzielny. Precików zwykle 6. Szyjka jedna lub dwie. Ziarna jajowate, plaskie, w wiérzcholku krótkim sztyletem opatrzone, prawie czarne 1 blyszezace. Odmiana tego gatunku kufnerowata (Polyg. incanum Willd. Spec. IT. 446. Enum. Berol. p. 429. .DC. Flor. franc. 2209. Bess. Galic. 1.2963. Persicaria folio subtus incano Vaill. Paris. p. 158) o li$ciach podluzno-lancetowatych lub eliptycznych, pod spodem mniéj wiecéj gestym, bialawym kutnerem pokrytych, z wiérzchu takze plama czarniawa niekiedy oznaczonych, daje sie czesto wi- dziéó razem z wyZéj opisanym TOsDdea, d od niektórych autorów za osobny gatunek uwazana. 445. P.LAPATHIFOLIUM: floribus hexandris digynis, stipulis (R. wieloklosowy).. muticis ,' pedunculis scabris , semi- nibus utrinque concavis. Pers. Syn. 1. 439. Willd. Spec. II. 442. Spreng. Syst. 1I. 257. DC. Flor. fran. n. 2210. Hoffm. Germ. I. 183. Bess. Gal. 1. 262. Rosnie gdzieniegdzie okolo wsiów, przy plo- tach, na driedésdenalh wraz zpoprzedz. gatun. Kwr- tnie w lipe. sterpn. 2]. "Do poprzedzajacego podobny. Lodyge ma prosta, gladka, wal- cowata, galezista , okolo pól lokcia wysoka, niekiedy nizsza czescia OCTAN,DRIA. ' 633 na ziemi lezac3. Pochwy kolankowe zwykle.gladkie, nieco w wiérz- *holku uciete, nierzesowate. —Liscie jajowo-lancetowate lub eli- ptyezne, po obu koüicach zwezone, niektóre wazkie, lancetowate, wszystkie na krótkich ogonkach, spiczaste, gladkie i nieplamiste. Kwiaty blado-ezerwone lub zólto-zielonawe, w grona wiérzchol- . kowe i boczne zebrane. Szypulki szorstkim wlosem okryte. Preci- ków 06, blizn dwie. Ziarna zawsze splaszczone, okraglawe. po obu stronach nieco wklesle, brunatne, blyszezace, w wiérzcholku szty- letowate. 446. P. AMPHIBIUM: spicis ovatis, foliis lanceolatis acutis (R. ziemnowodny) serrulatis (glabris), floribus pentan- dris semidigynis. BF. Comp. L 506. Willd. Spec. ll. 443. JEnwm. Berol. p. 428. Roth Germ. IT. 450. Pers. Syn. Y. 440. DC. Flor. fran. n. 2205. Spren. Syst. 1I. 259. Hojfm. Germ. T. 183. .Bess. Gal. I. 262. Schlech. berol. Y. 225. Lorek Flor. Pruss. tab. 83, fig. 440. Persi: caria floribus pentandris digynis, co- rolla staminibus breviore Lim. Flor. Suec. edit. 1. n. 318. — a wodny: aqua- licum v. natans folis oblongo-elli- pticis glabris obtusis natantibus, ochreis glabris, staminibus calyce bre- vioribus Schlech. Berol. I. 225.—8 la- dowy: terrestre: foliis ovato-lanceola- tis acutis scabris, ochreis pilosis, sta- minibus calyce longioribus ScAlech. [. c. Piérwsza odmiana ro$nie w wodach, druga na miejscach mokrych, blotnistych, w rowach. | Kwitnie w lipc. sierp. 2| Ma korzeü pérzowaty. &odyge waleowata, gladka, stawowata, u odmiany wodnéj plywajaea, u ladowéj wyprostowana. Liscie u piérwszéj dluzéj ogonkowe; podlugowato-eliptycznejczasem w na- Tom I. 80 634 OSMIOPRECIKOWA sadzie nieznacznie sercowato-wyciete, mniéj wiecéj tepe, prawie cálkiem gladkie, niekiedy polyskujace sie, skórkowate, 3— 4 cale dlugie; u ladowéj jajowo-lancetowate lub lancetowate, mniejsze, Spiczasfsze, na. krótkich ogonkach, z obudwu stron szorstkawe, szczuplejsze, na brzegu wloskami rzesowato-porosle. Klosy kwia- towe Jajowate, Scisnione, wiérzcholkowe, czerwonawe. Precików 5, u ladowéj odmiany dluzszych od kielicha, iu wodnéj krótszych. Blizn dwie. Ziarna Jajowate, brunatne, w wiérzcholku dosé dlu- gim sztyletem zakoüezone, .z obudwu stron wypukle, nie trójera- niaste, jak niektórzy autorowie pisza. b) Kwiaty Sprecikowe, w klos pojedynczy, wierzcholkowy zebrane. 447. P. BisTORTA: caule simplicissimo monostachyo , foliis (.R. wezownik) ovato-oblongis undulatis in petiolum decurrentibus. Spreng. Syst. II. 253. Willd. Spec. II. 441. Enum. Berol. p. 42. Roth Germ. IT. 449. .DC. Flor.fran. n. 2203. Hoffm. Flor. Germ. 1. 183. Krock. Siles. n. 603. Pers. Syn. I. 439. Bess. Gal. I. 264. Schlech. Berol. Y. p. 225. .Kluk, Dykc. II. 211. BF. Comp. l. 505. Lorek Flor. Pruss. tab. 83, fig. 439. Wezownik al- bo gajowa miedunka: Bistorta, Colubri- na v. Serpentaria Syren. stron. 1255. teo na lakach wilgotnych prawie wszedzie. Kwitnie w ezerwcu i lipeu. 2| Ten gatunek rdestu latwo od wszystkich innych rozrózniony byé moze po lodydze zawsze pojedynezéj, walcowatéj, zupelnie gla- dkiéj, jednym klosem cielistym lub blado-rózowym, na 2—3 cale dlugim zakoüczonéj. Dorasta czasem lokcia wysokosci. Ma korzer gruby, zewnatrz brudno zóltawy, pojedynezy, dwa lub 3 razy skre- cony, tu i owdzie wlókna cienkie wypuszezajacy. Liscie korzenio- we wielkie, jajowo-lancetowate, na brzegu nieco faliste, po ogon- ku zbiegajace, gladkie, cale, pod spodem sino-zielone; lodygowe: OCTANDR IA. 635 dolne takze ogonkowe 1 do nich podobne, wyzsze bezogonkowe, nieco pret-otulajace, $piczaste, coraz ku. wiérzcholkowi mniejsze; najwyzsze lancetowate; wszystkie czesto w nasadzie sercowato- wyciete. Kwiaty w klosie gesto ulozone, a miedzy niemi znajduja sie liezne, blonkowate, naksztalt Iusek, szczeciniasto przedluzone przysadki. Kielich 5dzielny, o dzialach jajowatych, tepych. Preci- ków zwykle 8, szyjek 3; jedne i drugie wysunione. Ziarna wa- zkie, trójgraniaste. c) Awiaty Sprecikowe, w katach li$ci umieszczone. 448. P. AvicULARE: caule procumbente aut erecto, foliis (. ptas) lanceolatis, ochreis laceris, floribus octandris trigynis axillaribus, semini- bus triquetris. ichlech. Berol. 1.226. Willd. Spec. lL 249. Znum. Berol. p. 429. Scop. - Carn. n. A(1. Krock. Siles. n. 611. [oth Germ. M. 458. DC. Flor. fran. n. 2213. Hojfm. Flor. Germ. Y. 184. Spreng. Syst. II. 255. — Pers. Syn. I. 439. Bess. Gal.l. 265. BF. Comp.I. 510. Lorek Flor. Pruss. tab. 84, fig. 444. Polygonum floribus octandris trigynis axillaribus, foliis lanceolatis, caule procumbente herbaceo Zn. Flor. Suec. n. 339. Polygonum cen- tinodium Lamar. Flor. fran. Polygo- num latifoium Vall. Paris. p. 162. Esos wszedzie na polach, w ogrodach, na dziedziticach, ulicach, przy drogach. Kseitiié przez cale lato 1 w Jesieni. (*) Ma lodyge zwykle na ziemi zupelnie rozpostarta, czasem wznie- siona, gladka, walcowata, stawowata, czestokroé bardzo galezista, . rozmaitéj dlugosci. Na gruncie suchym, nieurodzajnym ledwie od 2 do 6 cali dorasta, w ogrodach zas w miejscach nieco wilgotnych 636 OSMIOPRECIKOWA o gruncie pulchnym, od ludzi i zwiérzat nieuczeszezanym, do dwóch i wiecéj lokei bywa dluga. Li$cie naprzemianlegle, krótko-ogon- kowe, lancetowate, cale, w wiérzcholku tepe lub troche spiczaste, 3 do 5lin. dlugie. Przysadki, ezyli pochewki kolanka otaczajace, ' sa krótkie, blonkowate, brudno-czerwonawe lub biale, przezroczy- ste, w wiérzcholku nieco rozdarte. Kwiaty drobne, w katach li- $ci, bezszypulkowe lub krótko-szypulkowe, pojedyneze, podwój- ne, lub po kilka skupione, z rana zwykle otwarte. Dzialy kielicha podluzne, tepe, biale, cieliste lub czerwonawe, na grzbiecie smu- ga zielona oznaczone. Precików 5, 6 lub 8, o nitkach w nasadzie rozszerzonych, glówkach okraglawych. dwupolówkowych, zóltych. Blizn 3, ledwie dojrzanych. Ziarna od kielicha nieco dluzsze, jajo- wate, trójgraniaste, koriczate, gladkie, brunatne. Odmiana majaca licie bardzo szerokie, prawie eliptyczne, przeszlo na cal dlugie, ezesto sie przytrafia. Pospólstwo w niektórych okolicach, swoiskg trawg te rosline zowie. Rosnac ona wszedziei kwitnae prawie . clagle, obfitego zéru w ziarnach swoich dla drobnych ptaszat do- starcza. / d) Awiaty Spreeikowe, graniasto-wiéchowate. 449. P. rAGorvRuw: caule erecto inermi, folis sagittato- CR. gryka) cordatis acuminatis, floribus glandu- liferis, fructibus triquetris acuminatis angulis integerrimis. Schlech.. Berol. Y. p. 29 (sub Fa- copyro) Ln. Willd. Spec. lI. 455. Enwum. Berol. p. 481. .Roth Germ. V. 456. DC. Flor. fran. n. 2216. Krock. Siles. n. 612. .Hoffm. Flor. Germ. I. 184. Pers. Syn. I. 441. Spreng. Syst. II. 254. Bess. Gal. 1. 265. .B.F. Comp. L.510. ZHayne, Arzneg. 5, tab. 24. Lorek Flor. Pruss. t. 84, f. 445. Po- lygonum foliis cordato-sagittatis, cau- le erectiusculo , inermi, seminum angulis aequalibus Lin. Flor. Suec.n. 345. Fagopyrum esculentum Mognch. OCTANDHRIA. 637 Schlech. 1. c. Fagopyrum sarraceni- cum Dumortier. Fagopyrum vulgare calycibus albis v. rubentibus Vaill. Paris. p. 52. Tatarka albo poganka: Frumentum saracenicum Syren. stron. , 1004. Pochodzi z Azyi; dzi$ wszedzie na polach jako zboze hoduje sie, czasem tu 1 owdzie jakby dziko wyrasta. Kwitnie w lipe. sierpn. (*) Gryka czyli hreezka ma lodyge prosta, waleowata, gladka, ry- sowana. nieco pogieta, wydrazona, galezista, czestokroé czerwona- wa, na 2lub 3 stopy wysoka. Liscie odlegle, ogonkowe, mniéj -wiecéj $piezaste, w nasadzie strzalkowato-wyciete; wyzsze sa pra- wie-bezogonkowe, pret otulajace. Pochewki ukosne, krótkie, nagie. Kwiaty biale lub ezerwonawe, w grona wiéchowate, wiérzcholko- we 1 boczne zebrane. Precików 8 a miedzy niemi znajduje sie tylez kulistych, zóltawych gruezolków, na dnie owocowém osadzo- nych.. Ziarna brunatne, 3graniaste, z kantami calemi (O hodowaniu i wielorakiém uzyciu gryki ezyli hreczki: Kluk, Dyke. II. 213. Oczapowski, Poczatki gospodar. Bürgera V. 006. Tenze, Gospo- dar. wiejskie V. 1T.). 450. P. TATARICUM: caule erecto inermi, folis saggitato- (R. tatarka) ^ cordatis acuminatis, floribus eglan- duliferis, fructibus triquetris acutis, angulis repandis. SSchlech. Berol. I 228 (sub Fagopy- ro. Willd. Spec. IT. 454. Enum. Be- rol. p. 430. Gmelin, Flora sibi. Il. p- 64, tab. 13, f. 1. Spreng. Syst. II. 254. BF. Comp.l.511. Fagopyrum- tataricum Gaertner de fructib. iab. 119, f. 5. Schlech. Berol l. c. Fago- pyrum dentatum JMoench. 638 OSMIOPREGCIKOWA Ma pochodzié z Tartaryi; uprawia sie na polach jako zboze lub pasza dla Ves Kwitnie w lipe. sierpn. (-) Do poprzedzajacéj we wszystkich Gzestiach deos lecz lody- ge ma bardziéj rozgaleziona, rozlozysta, kwiaty drobniejsze , zielo- nawe i niemajace gruczolków na dnie owocowém , nadto kanty ziarna sq drobno, niewyraznie zabkowane , czyli. nieznacznie wygi- nane. Zimna nasze latwié] znosi od gryki, lecz make daje ezar- niejsza i gorzkawa . (Kluk, .Dykc. II. 213. Oczapowski, Poczatka Gospodar. Dürgera ll. 111. O uprawie tatarki na pasze: Kurow- ski, Tygod. roln. techn. z v. 1835, nr. 20.). B) Lodyga wijaca sie. 451.P.cowvoLvuLus: caule herbaceo volubili angulato, (Ri. powojowaty) — foliis cordato-sagittatis, laciniis caly- cinis obtuse carinatis. Spreng. Syst. II 254. Willd. Spec. II.455. Enum. Berol. p. 431. Scop. ' Carn. n. 469. Roth Germ. lI. 456. Krock. Siles. n. 613. DC. F'lor.fran. n. 2211. Hoffm. Germ. I. 185. .Bess. Gal.Y.265. Pers. Syn.l. 441. Schlech. Berol. L. 926. .B.F. Comp. I. 511. -Lorek. Flor. Pruss. tab. 84, fug. 446. Helxine caule volubili Lin. Flor. Suec. edit. 1. n. 328. Polygonum convolvulaceum Lamar. Flor. fran. Fagopyrum carinatum JMoench. Dil- derdykia Convolvulus | .Dumortier (ex Steud.). Fagopyrum vulgare mi- nus Scandens Vaill. Paris. p. 52. Na polach, w zaroslach, kolo plotów. Kwitnie w lipc. sierpn. (3) OCTANDRIA. 639 Ma lodyge prawie kariciasta, rysowana , gladka lub nieco om- szonq, zwykle ezerwonawa, niekiedy bardzo dluga, wijaca sie i przylegle przedmioty okrecajaca. Liscie ogonkowe, prawie trój- katne, w nàsadzie szeroko sercowato-wyciete, o klapkach bardziéj lub mniéj oddalonych , w wiérzcholku spiczaste lub dluga koricza- tosciq opatrzone, cale, gladkie lub drobnym pokryte wlosem. , Kwiaty zielonawe, w katach lisci po wiekszé] cze$ci umieszczone, w gronach rzadkich, przerywanych. Kielich sklada sie z pieciu dzialów: z tych dwa mniejsze wkrótce opadaja, trzy zas$ wieksze scisle okrywaja ziarno trójgraniaste ,: po obu kofücach spiczaste, brunatne i bez polysku. Glówki pylkowe fioletowe. 452. P. puMETORUM: foliis 3angularibus sagittatis, caule (AK. zaroslowy) — volubili substriato, valvulis in fructu alatis. BF. Comp. I 511. Willd. Spec. WM. 455. Enwum. Berol.p. 431. Roth Germ. IL 457. .DC. Flor. fran. n. 2218. Krock. Siles. n. 614. .Hoffm. Flor. Germ. l. 185. Spreng. Syst. Il. 254. Dess. Gal.l. 265. ScMech. Berol. Y. 221. Lorek Flor. Pruss. tab. 84, fig. A41. Fagopyrum dumetorum Schreber. Fa- gopyrum membranaceum JMoench. Dilderdykia dumetorum .Dumortier (ex Steud.). Fagopyrum majus scan- dens Val. Paris. p. 52. Przytrafia sig w miejscach cienistych, w zaro- Slach, kolo plotów, lecz rzadzéj jak poprzedzaja- cy. Kwitnie w lipe. sierpn.. (*) Róni sie od poprzedzajacego lodyga walcowata, czestokroé dluzsza i niewyraznie rysowana, lisciem.| gladszym, którego dolne klapki sa bardziéj zaokraglone. Kwiaty sa bialo- zielonawe, a kaz- dy ze trzech dzialów kielicha, opatrzony jest skrzydelkiem blonko- watém, przezroczystém, bardzo wydatném; dlatego owoc ezyli ziarno (które jest gladkie 1 blyszczace) trzema ACER sie od znacza. Glówki pylkowe biale. 640 OSMIOPRECIEOWA Rzgd ezteroslupkowy (Tetragynia). 201. PARIS. CZWOROLIST. Okryeie kwiatowe dolne, przedluzone, z o$miu dzialów utworzone; zewuetrzne eztéry dzialy szersze niby kielich, - wewrnetrzne zas eztéry szezuplejsze, niby korone wyobra- Zajace. Glówki pylkowe podluzne, do $rodka nitek przyro- sle. Jagoda górna, 4komórkowa, wielonasienna. Ziarna do kata wewnetrznego komórek podwójunym rzedem przymo- cowane. 453. P. quaDnRrFOLIA: foliis quaternis, sepalis linearibus pe- (C. pospolity) tala superantibus. Spreng. Syst. YI. 261. Lin. Willd. Spec. II. 471. .Enum. Berol. p. 433. Scop. Carn. n. 412. Roth. Germ. V. 459. Krock. Siles. n. 615. .DC. Flor. fran. n. 1851. Hoffm. Flor. Germ. I. 185. Schk. Handb. tab. 109 a. Hayne Arzneig. II. tab. T. Pers. Syn. I. 446. Dess. Gal.Y. 266. Kluk, Dykc. 1I. 168. Schlech. Flor. Berol. 1.228. B F. Comp. L 512. Lorek Flor. Pruss. tab. 84, fig. 448. Paris foliis quaternis Ln. Flor. Lapp.n. 155. Herba Paris Va- ill. Paris.p. 100. Jedna jagoda: Uva Paris v. Uva versa Syren.stron. 1386. Bosnie w miejscach cienistych, wilgotnych, w ga- jach olszowych 1 w lasach. Kwilnie w maju i ezer- wcu. 2] Cala roslina jest gladka. Korzeri jéj poziomy, dosyé gruby, pé- rzowaty. Lodyga zupelnie pojedyncza, wyprostowana, cztérema lisciami w górze okregowo ulozonemi opatrzona. Liscie te sa OCTANDRI A. 641 zupelnie cale, jajowate, bezogonkowe, ww nasadzie nieco zwezone, mniéj wiecéj $piczaste, 3nerwowe. Kwiat wiérzcholkowy, poje- dyaczy, szypulkowy, zielony. Dzialy zewnetrzne lancetowate, Spiczaste, odgiete, wewnetrzne szezuplejsze, równowazkie, podo- bniez odgiete, trwale. .Nitki precikowe spiczaste, w posrodku glów- kami zóltawemi opatrzone. Blizny brudno-purpurowe. Jagoda prawie kulista, blekitnawo-ezarna. Odmiany o lis$ciach 3, 5 1 6, do$é czesto sie zdarzaja. Roslina niezdrowa dla ludzi i zwiérzat, a podlug postrzezeri Gesnera, jagody jój dla kur maja by6 trucizna. 209. ADOXA. PIZMACZEK. Kielich 2—4 razy weiety, nasada, z zawiazkiem zro- sly. Korona 4— 3 razy weieta, do kielicha przymocowana. Szyjek 4 lub 5 zgrubialyeh, odosobuionych. Jagoda kuli- sta, kielichem do polowy otulona, 4komórkowa, Aziarnowa. Ziarna brzezkiem blonkowatym opasane. 454. A. MOSCHATELLINA: foliis caulinis binis oppositis 3lo- — (P. wonny) bis incisis. BF. Comp. 1. 512. .DC. Prodr. IV. 252. Flor. fran. n. 3599. Willd. Spec. Yl. 472. .Enum. Be- rol. p. 433. .Krock. Siles. n. 616. Roth. Germ. ll. 457. — Pers. Syn. L 446. Hofm. Flor. Germ. l. 185. Spreng. Syst. I. 260. Schk. Handb. tab. 109 a. Bess. Gal. I. 266. ;Schech. Berol. l. 229. Lorek Flor. Pruss. t. 84, f. 449. Moschatellina Adoxa Scop. Carn. n. A83. Moschatellina tetragona AMoench. meth. 418. Moschatel. fumariaefolio Glib. Lith. n. 56. Moschatellina foliis Fumariae bul- bosae Vaill. Paris. p. 127. Tom I. VUE : 642 0.5 Mcur GUARD à W miejscach wilgotnych, cienistych, mianowi- cle W gajach olszewych. Kwitnie w maju. oil Roslinka kilkocalowa, gladka, s!aby zapach pizma za$wiéza wydajaca. Ma korzef krótki, prawie poziomy, bialy, miesistemi luskami okryty, u dolu nieco wlóknisty. Zodyzka pojedyneza, nie- wyraznie Akaficiasta, miekka, nieco soczysta. Li$cie korzeniowe (1 lub 2) na dlugich, rynienkowatych ogonkach, prawie 2razy troi- sie, tojest glówny ich ogonek dzieli sie na 3 odnogi, a na kazdéj osadzone sa trzy listki, w nasadzie klinowato-zwezone; z tych $rodkowy zwykle 3 razy, boezne za$ dwa razy sa wciete, o wcie- ciach jajowatych, tepych, króciutkim sztyletem zakonezonych. Li- $ci lodygowych dwa , naprzeciwleglych, ogonkowych, troistych, korzeniowym z reszta podobnych. Kwiaty zielonawe, na wierz- cholku lodygi ww liezbie pospolicie pieciu, "w glówke skupione. Górny wezesniéj rozwijajacy sie, ma kielich 2 razy, korone 4razy weieta, precików S. Kielichy boeznych sa 3 razy, korona 5 razy weieta, preeików 10. Czasem bocznych kwiatów korony sq O razy wceiete, i wtedy precików bywa 19. Wszystkie wciecia sa jajowate, tepe. Zawiazek nasada z kielichem zrosly, 4 lub 5 szyjkami krót- kiemi, waleowatemi uwieüezony. Jagoda kulista, 4 lub 5komór- kowa, o komórkach jednoziarnowych. Ziarna blonkowatym brzez- kiem opasane. oc IM Ceo GROMADA IX. DZIEWIECIOPRECI- KOWA. -: ENNELANEPHLEA. ltzed szesciostupkowy (Hexagynia). 208. BUTOMUS. ROSWITA. Pokrywa ogólua 3listkowa, krótka. Kielieh zaden. Ko- rona Odzielna. Preeików 9. Zawiazków O0, podluzuyeh, spi- ezastych. Torebek 6, podluznych, wzniesionyeh, Ikomórko- wyeh, wewnetrznym brzegiem pekajacych. Ziarna liczne, tepe, zewszad do $cian przyezepione. 455. B. uuBELLATUS: floribus umbellatis. (E. baldaszkowa) BF. Comp.Y. 514. Willd. Spec. II. 491. Scop. Carn. n. AT5. Roth Germ. IL. 460. Krock. Siles. n. 619. Hoffm. Flor. Germ. Y. 186. Spreng. Syst. M. 213. Pers. Syn. I. 451. Dess. Gal. I. 261. Kluk, Dykc. . 90. Schk. Handb. tab. 141. Sehlech. Berol. I. 230. DC. Flor.fran.n. 1890. Lorek Flor. Pruss. tab. 85, f. 451. Dutomus umbella- tus Lin. Flor. Suec. n. 350. Butomus floridus Gaertner de fructib. Y. 14, tab. 644 DZIEWIECIOPRECIKOWA 19, f. 3. Butomus Vaill. Paris. p. 14. Sit kwitngcy: Juncus floridus Syren. stron. 1947. Wyrasta gdzieniegdzie w wodach stojacych, czasem na ziemi blotnistéj. Kwitnie w lipe. sierp. 2|. Okazala ta roslina bywa czasem przeszlo dwa lokcie wysoka. Glabik jéj wyprostowany, bezlistny , waleowaty, zupelnie gladki, wewnatrz rdzeniem gebezastym 'wypelniony. Lis$cie korzeniowe trójgraniaste, szezuple, w nasadzie pochewkowate, wietkie 1 geb- czaste, podobniez gladkie, od glabika krótsze. Kwiaty zebrane w jeden obszerny, wiérzcholkowy, wzniesiony baldach, w nasa- dzie pokrywa ze 3 jajowo-lancetowatych, $piczasto przedluzonych, brunatnawych listków zlozona, opatrzony. Szypulki czyli promie- nie w róznéj] liczbie, walcowate, nierówne, w nasadzie suchemi, bloniastemi przysadkami otoczone. Dzialy korony nierówne: 3 ze- wneirzne jajowate, szczuplejsze, troche Spiczaste, na brzegu nieco zawinione, brudno-purpurowe; 3 wewnetrzne szersze, okraglawe, tepe, bledsze. Preciki od korony krótsze; nitki ich szydelkowate, biale, glówki równowazkie, 4graniaste i 4 rowkami wpodluz oznaczone, nilkom prawie równe, ciemno-karmazynowe, po-okwi- tnieniu znacznie mniejsze, brunatne, sercowato-okraglawe. Pylek pomaranezowy. Zawiazki jajowo-podluzne, $piczaste, stulone, fio- letowe. Ziarna w kazdéj torebce liczne, drobniutkie, walcowate, podluznie rowkowane. eC psp LAS GROMADA X. DZIESIECIOPRECI- KOW A. *N IDDIEECANIDI A. Rzed jednoslupkowy | (WMonogynia). 204. MONOTROPA. XORZENIÓWKA. Kielich 4 lub 5listkowy, farbowany. Platków w koronie 4 lub 5, pod slupkiem osadzonyeh, w nasadzie rynienkowatyeh. Preeików 8—10, o glówkaeh drobnych, 2komórkowyeh, poprzeeznie pekajaeych. Zawiaàzek owocowy wolny. Szyj- ka waleowata, blizng, tarezowata zakonezona. Torebka 4 lub 5$eienna, w nasadzie drobnemi przyrostkami opatrzona, 4—Bkomórkowa. Seiany w nasadzie zrosle, w polowie przegrodami opatrzone. Osadnik $rodkowy, polowie torebki wyrównywajaey, 4—Sgraniasty. Ziarna bardzo liezne, drobniutkie, trocinowate, powloka, otoeczone i do osadnika przymoeowane. 456. M. nvPoPrTYs: racemo multifloro conferto, nubili nu- . (K. zwyczajna) tante, fructifero erecto, staminibus, petalis utrinque, stylo cylindrico pedi- cellisque exsertis, capsulaque ovata hirsutis, stigmate subrotundo infra vil- lo denso coronato. 646 DZIESIECIOPRECIKOWA Wallroth, Schedulae criticae Y. p. 193. Spreng. Syst. Yl. 317. Schk. Handb. tab. 116. Krock. Siles. n. 629. DC. Flor. fran. n. 4688. Pers. Syn. Y. 469. Schlech. Berol. Y. 231. BF. Comp. I. 517. Lorek Flor. Pruss. tab. 85, fig. 452. Monotropa (Hypopithys) floribus lateralibus octandris, terminali decan- dro Lin. Flor. Suec. n. 351. Hypopi- tys multiflora Scop. Carn. n. 178. DC. Prodr. VII. 80. Hypopitys Monotro- pa AMoench. Hypop. lutea Gray. Hyp. europaea G. Don. Monotropa flagrans Gilib. Lith. n. 280. Monotropa hypo- pitys hirsuta Koth Germ. 1L. p. 462. .Przyltrafia sig doS6 ezesto w lasach tak igla- slych jako 1 liSciowych, gdzie na korzeniach drzew wyrasta. Kwitnie w czerwc. lipe. 2] Cala roslina brudno-zóltawa, po zasuszeniu czerniejaca. Gla- bik jéj prosty, zupelnie pojedynczy, bezlistny, walcowaty i gladki, na pól stopy wysoki, w calój dlugo$ci przysadkami Jajowatemi, te- pemi, przytulonemi lub. nieco odgietemi, naksztalt lusek pokryty. Kwiaty w klos krótki, wiérzcholkowy, pojedynezy zebrane, przed rozwinieniem zwisle, póznié] wzniesione, nieco pachnace, krótko- szypulkowe, przysadkowate. Kwiat najwyzszy wiekszy zwykle od innych, ma kielich 5listkowy, korone Spfatkowa, precików 10; in- ne maja kielichy 4listkowe , korone 4platkowa 1 precików 8. Nie- kiedy jednak wszystkie kwiaty sa Sprecikowe. Schlechtendal znajdowal indywidua majace 6, 7 1 9 precików. Listki kielichowe prawie lopatkowate, od platków szezuplejsze. Platki stulone, pra- wie rynienkowate, ku wierzcholkowi szersze, podluzne, cale, we- wnatrz kosmate, w nasadzie kapturkowato-wydrazone. Nitki wlo- skami porosle. Glówki drobne, nerkowate, brunatne, boczne. Bli- - zna tarczowata, okraglawa, gwiazdkowato - wydrazona, wlosem bialym na obwodzie porosla i znacznie lipka. Zawiazek podluzny, brózdowany, omszony. Ziarna nader drobne, liczne, trocinowate. DECANDHR I A. 641 Drugi tego rodzaju gatunek, korzeniówka gladka (Monotrop. hypo- phegea Wallroth. Monotrop. hypoxyla Spreng. v. Hypopitis gla- bra .DC. Prodr.) od poprzedzajacego mniejszy, ma kwiaty nieli- czne, o platkach mniéj wiecé] poszarpanych, wloskami nieporoslych; preciki podobniez bez wlosków, szy]ke gladka, zawiazek a naste- pnie torebke kulista 1 nieomszonga. Przytrafia sie mianowicie w la- sach bukowych, leez dotad nie dal mi sie widziéc. Niektórzy poezy- tuja go za odmiane powyzszego. 205. ZYGOPHYLLUM. PAROLIST. - Kielich 5listkowy. Platków w koronie 5. Nitki wewnatrz przy nasadzie przyrostkiem luszezkowatym opatrzone. Szyj- ka 1, blizna. pojedyneza. ^ Torebka podluzna, 5katna, Sko- mórkowa, 5seienna, o seianach po dojrzeniu oddzielajacych sie. Ziarna w kazdéj komórce liezne, do wewnetrznego ka- ta dwurzedowo-przyczepione, bezperyspermowe. 451. Z. FABAGO: foliis bifoliolatis petiolatis, foliolis obova- (P. wschodni) tis, pedicellis erectis, calycibus glabris petalis indivisis. DC. Prodr..l. 105. Willd. Spec. Il. 560. num. Berol. p. 448. Pers. Syn. l. 463. Spreng. Syst. 11. 329. Fabago alata /Moench. Fabago major .D. .Don. Rosnie w Syryi, Tauryi, Maurytanit 1 w pólnoc. Alryce. Zwiedzajac z p. Jastrzebowskim r. 1829 Sandomir. znalezlismy ja kolo Sandomirza, na glin- kowato-piaszezystych wzgórzach ponad Wisla. Kra- jowa Jednak nie jest, bo nawet nigdzie w Europie dzika nie roSnie (). Ze Zródla godnego wiary mam wiadomo$é, ze rosa ta, kiedy$ przez OO. Jezu- C) Z dzielka: Rys botaniczny krain zwiedzonych w podrózach miedzy Bohem a Dniestrem i t. d. dowiaduje sie, Ze p. Andrzejowski znajdowat te rosline nad Dnieprem. 648 DZIESIECLIOPRECIKOWA itów z Hiszpanii umy$slnie sprowadzona zostala i do ustalenia nadwislanskich piaszezystych wybrzezów uzyla. Polubiwszy klimat i grunt Sandomirski, z cza- sem sie wzdluz Wisly rozrosla i dotychezas sie utrzymuje. Kwitnie w sierp. wrzes. ^]. Korzer gleboko pod ziemia sie rozehodzi. £odygi okolo lokceia: wysokie, galeziste 1 dosyé grube. Li$cie przeciwlegle, ogonkowe; kazdy sklada sie z dwóch listków odwrotnie-jajowatych, w wiérz- cholku tepych, zupelnie calych, gladkich i cokolwiek miesistych. Kwiaty parami z katów lisci wychodza, szypulkowe, wzniesione. Platki bialawe, w nasadzie plamka szafranowo-ceglasta ozdobióne. Zbliza sie do familii rutowatych. 2006. LEDUM. BAGNO. Kielich drobny, 5zabkowy. Platkow w koronie 5, pta- skiel. Zawiazek okraglawy. 'Torebka górna, okraglawa, szyjka zakonezona, 9komórkowa, o Sceignaeh w nasadzie pekajaeych i brzegami wewnatrz wgietemi przegródki two- rzaeveh. Ziarna liezue, bardzo drobne, powloka, siatkowa- tà otulone, do 5 osadników nitkowatyeh, w górze do osi Srodkowéj przyroslych, przymocowane. 458. L. PALUSTRE: foliis linearibus margine revolutis sub- (B. zwyezajne) tus ramisque ferrugineo-tomentosis, flo- ribus 1Oandris (staminibus corolla lon- eioribus.). Spreng. Syst. 1l. 315. Willd. Spec. 1. 602. Enum. Berol. p. 450. Roth Germ. II. 465. Krock. Siles. n. 623. — Hoffm. Flor. Germ. I. 187. Pers. Syn. I. 477. Schk. Handb. tab. 11. .DC. Prodr. VII. 130. Flor. fran. n. 2795. Bess. Gal. I. 212. Schlech. Berol. Y. 239. BF. Comp. l.518. Lorek Flor. Pruss. tab. 85, f. :DECANDHRI A. 649 453. Kluk, Dyke. Y. 16. Szubert, Opis. 264. Wodzicki,l. 263. Ledum folis h- nearibus subtus hirsutis, floribus corym- bosis Lin. Flor. Suec. edit. I. n. 341. Ledum graveolens Gilib. Lüth. n. 987. Rozmaryn czeski albo $winie bagno: Rosmarinum sylvestre Syren. stron. 111. Ro$nie na bagnach torfowatych, w zaroslach na miejscach mokrych. Kwilnie w. czerweu 1 li- pcu. Jest krzewem na 3 lub 4 stopy wysokim, majaeym lodyge pro- sto-stojaca, galezista, o galeziach naprzemianleglych, lub w okrag po 3 lub 4 osadzonych, w mlodosci rdzawo-kutnerowatych, pó- znié| gladkich. Liscie geste, nieco zwisle, rozrzucone, równowa- zkie, w wiérzcholku tepe, na brzegu zwinione, krótko-ogonkowe (1/5 cal. diug. a 2 ]ub 3 lin. szer), do rozmarynowych podobne; : górna ich powierzchnia naga, ciemno-zielona i zmarszczkami okry- ta, dolna równie jak 1 ogonki rdzawo-kutnerowata. Kwiaty biale, -w baldaszkogron ulozone. Szypulki delikatne, walcowate, omszo- ne, wczasie kwitnienia proste, pózniój zwisle. Torebki podlugo- wato-okraglawe, brunatne, gladkie, szyjka uwieüczone. Cala ro- slina dosé mocna, odurzajaea won wydaje. 207. PYROLA. GRUSZYCZKA. kielieh Sdzielny. Platków w koronie 5, okraglawyeh. Precików 10, platkom przeciwleglych.: Nitki szydelkowate, po $rodku nierozszerzone. Glówki 2komórkowe, we dwa kroeiutkie rozki udolu przedluzone, po dojrzeniu dwoma- otworami w nasadzie pekajace i taz nasada, do góry skiero- wane. Szyjka troche zgrubiala, od preeików dluzsza. Bli- zuaà oklapkowa, na powierzehui grudkowata. Torebka okra- glawa, niewyraznie 3katna, z 9 Seian brzegami wewnaftrz wgietych i tylez komórek tworzaeyeh uformowana. Komorki po dojrzeniu w nasadzie pekajace, a brzegi ich Scian kutnerem Tom I. 82 650 DZIESIECIOPRECIKOWA spojone. Ziarna liezne, b. drobne, &rocinowate, powloka | bloniasta, okryte i do pieciu osadnikow Srodkowyeh, scianom przeeiwleglyeh, przymocowane. À) Preciki podnoszate sig, szyjka pochylona, od ko- rony dluzsza. 459. P. noruxprEOLIA: foliis subrotundis subintegerrimis (G. okrggloli$ciowa) petiolo brevioribus, scapo angula- | to, lobis calycinis lanceolatis acu- tis patenti-reflexis, corolla patente, stigmate obtuse 5dentato. DG. Prodr. VIL p. 712. Flor. fran. n. 2813. Willd. Spec. II. 621. Enum. Berol. p. 456... Roth Germ. II. p. 462. Krock. Siles. n. 62. Hoffm. Germ. Y. p. 189. Pers. Syn. l. 483. Bess. Gal.l. 2972. Schk. Handb. tab. 119. Spreng. Syst. II. 316. Klub, Dyke. M. 242. BF. Comp. Flor. Germ. Y. 521. .Hayne, Arzneig. 4, tab. 21. Pyrola (rotun- difolia) staminibus adscendentibus, pistillo declinato Lin. Plor. Suec. n. 360. Pyrola calyce 5partito, co- rolla aperta, stylo corolla duplo longiore .Kad?us, Disser. de Pyrol. p. 28. Pyrola declinata Moench, Meth. 303. Pyrola minor Gib. Flor. Lith. n. 283. Pyrola grandi- flora Radius l. c. p. 2 , tab. 9, f. 2. Pyrola major Lamar. Flor. fran. Jablonka albo Gruszyezka: Pyrola Syren. stron. 1282. ^ DECANDR IA. 651 W lasach cienistych, nieco wilgotnych. Kwitnie w ezerw. lipe. 2]. Ten gatunek gruszyezki dorasta czasem stopy wysokosci. Ma korzeri pérzowaty, glabik pojedynczy, podnoszacy sie, gdzieniegdzie szerokiemi, przytulonemi, w ksztalcie pochewek, przysadkami opa- trzony. Liscie zawsze mniéj wiece] okraglawe, ogonkowe, tepe, na brzegu albo cale, albo niewyraznie odlegle karbowane, nieco twar- de i prawie skórkowate, zylàste, na powiérzchni górnéj blyszoazace. Grono kwiatowe rzadkie, 2 do 5 cali dlugie. Kwiaty przysadkami lan- cetowatemi w nasadzie szypulek opatrzone, troche zwisle, biale lub cieliste. Dzialy kielicha lancetowate. Korona otwarta, o platkach okraglawo-eliptycznych, tepych. Szyjka znacznie od korony dluz- sza, pochylona, w wiérzcholku nieco zgieta, czerwonawa. Preciki w nasadzie rozszerzone, podnoszace sie, wszystkie do boku jedne- go korony skupione i jéj wyrównywajace. Kwiaty po zasuszeniu przybiéraja zielona lub rdzawo-zólta barwe. Pyrola grandiflora za osobny gatunek od Radius'a poczytana, jestodmiana w krajach zimnych trafiajaca sie, któréj grona kwiato- we sq krótsze, kwiaty nieco wieksze, szyJka koronie wyrównywa- jaca, albo od niéj nieco krótsza. D) Preciki proste, szyjka sztywna. 460. P. uon: foliis rotundatis ovalibus coriacelis repan- (G. mniejsza) do-crenulatis petiolo basi subdilatato lon- gioribus, racemo subspicato, bracteis pedi- cellum subaequantibus aut eolongioribus, . calycis lobis brevibus subacutis, stylo bre- vi incluso, stigmate 5lobo. DC. Prodr. VIL. p. (14. Flor. fran. n. 2814. Wild. Spec. II. 621. .Enum. Berol. p. 456. Gmelin. Flor. sibir. IV, tab. 56, f. 1. Hoffm. Germ. Y. 190. .Krock. Stiles. IT. m. 628. Spreng. Syst. Il. 816. Hayne, Arzneig. 4, tab. 93. Pers. Syn. Y. 483. .Dess. Gal. I. p. 213. Kluk, Dyke. 1I. 243. Pyrola (mi- nor) floribus racemosis dispersis, stamini- 652 DZIESIECIOPRECIKOWA bus pistillisque rectis Lin. Flor. Suec. m. . 861. Pyrola calyce 5fido , corolla campa- nulato-patula stylo majori (racemo denso) . Radius, Disser. de Pyrol. p. 15, tab. 1. Pyrola rosea Smith. engl. Rad. l. e. p. 18, tab. 1. BF. Comp. Flor. Germ. Y. 520. Bosnie w lasach cienistych. Kwitnie w czerwc. lipc. 2 Ma korzen podobniez pérzowaty; glabik pojedynezy, kaficiasty, podnoszacy sie, 8 do 10 cali wysoki, prawie zupelnie nagi, tylko u dolu li$ciami opatrzony. Lis$cie ogonkowe, okraglawo-jajowate, mnié] wiecej s$piczaste, zabkowane lub nieznacznie karbowane, " -miemal skórkowate, czasem eliptyczne i prawie tepe. Kwiaty bia- lo-rózowe, w gronie pojedynezém wierzcholkowém —dosé gesto skupione. Szypulki troche zwisle, krótsze od kwiatów , a ich przy- sadki sa równowazko-lancetowate, bloniaste, szypulkom równe lub nieco od nich dluzsze. Kielich gleboko 5 razy wciety, o wcie- ciach lancetowatych, Spiczastych, przytulonych. Korona dzwonko- wato-otwarta, a platki jéj jajowo-podlugowate, troche épiczaste, niewyraznie drobno karbowane. Preciki jednostajnie okolo za- wiazka rozlozone. Szyjka prosta, od korony krótsza, blizna gwiazd- kowatq zakonezona. Pyrola rosea Smith'a i Radius'a jest odmiana odznaczajaca sie postacia okazalsza, korona wieksza o platkach szerszych, tepszych . 1 wiérzcholkami bardziéj stulonych, li$ciem wiekszym, tepo zaokra- glonym. Ob:edwie odmiany razem niekiedy mozna spotkac. 461. P. sEcuNDa: foliis ovatis acutis membranaceis acute (G. jednostronna) serratis petiolo lineari longioribus, race- mo secundo seu unilateral, calycis lo- bis brevibus subobtusis, petalis oblon- gis, stylo exserto, stigmate depresso 5lobo. JDC. Prodr. VIL. p. (4. Flor. fran. n. 2815. Willd. Spec. II. 621. Enum. Berol. p. 456. Roth Germ. 11.463. Scop. Carn. n. A86. Gmelin. Flor. Sibir. IV. DECANDRI A. 653 9. 129, tab. 56, f. 2. Hoffm. Flor. Germ. I. p. 190. Krock. Siles. II. n. 629. Pers. Syn. I. p. 483. Gilib. Lith. n. 285. Bess. Gal. l. p. 213. Spreng. Syst. ll. 316. Schlech. Berol. 1. 234. Kluk, Dykc. II. 248. BF. Comp. Flor. Germ. l. 519. Lorek Flor. Pruss. tab. 86, f. 460. Py- rola floribus uno versu sparsis Lzn. Flor. Lapp. 168. Pyrola (secunda) racemo unilateral Ln. Flor. Suec. n. 362. Py- rola calyce 5fido, corolla campanulato- patula stylo minori (racemo secundo) Fiadius, Disser. de Pyrol. p. 18. W lasach cienistych i gajach. Kwitnie w czer- wc. lipe. ^7]. | | Od dwóch poprzedzajacych gatunków odznacza sie kwiatem : drobnym, zielonawo-bialym, w grono wiérzcholkowe, jednostron- ne zebranym. Korzen ma prawie drzewiasty, dos$é szeroko pod ziemiq rozposc:erajacy sie. Glabik prosty, pojedynezy, przysadka- mi równowazkiemi, naprzemianleglemi okryty, 2 do 4 cali wysoki. Liscie tylko u-:dolu sie znajduja i sa prawie naprzeciwlegle, ogonkowe, eliptyczno-jajowate , mniéj wiecéj spiezaste, na brzegu pilkowane, nieco Zylaste, gladkie, z wierzchu troche l$niace, pod spodem bez blasku. Szypulki szezególne zwykle od kwiatów krót- sze, nieco zwisle, w nasadzie przysadkami opatrzone. Korona dzwonkowato-rozlozysta, o platkach eliptyczno-jajowatych. Preci- ki jednostajnie rozlozone. Szyjka prosta, od korony dluzsza. Bli- zna mala, gwiazdkowato-wycieta. 2075. MONESES. ZIMOZIELON. Kielieh 5dzieluy. Korona Splatkowa, rozlozysta. Preci- ków 10, po parze przed kazdym platkiem osadzonych. Glówki wielkie, w nasadzie 2ostrogowe, po dojrzeniu ostro- gami w góre zwrócone, i otworem w wiérzcholku kazdéj ostrogi pekajaee. Szyjka prosta, sztywna, uwienezona bli- 654 DZIESIECIOPRECIKOWA znà wielka, na piec Spiezastych klapek promienisto-podzielo- n4. Budowa torebki takaz jak w rodzaj. poprzedz. leez brzegi 'Scian bez kutneru. Ziarna liezne, b. drobne, powloka otulone. 462. M.aRANDIFLORA: Salisbury. DC. Prodr. VIL. p. 115. (Z. dici d Pyrola uniflora J,. Willd. Spec. YI. p. 622. Enwm. Berol. p. 456. Roth Flor. Germ. IL. p. 464. Scop. Carn. n. 486. Krock. Siles. lI. n. 631, 100.1. Hoffm. Germ.l. p. 190. Schk. Handb. 1.119. Pers. Syn. l. 483. Gmelin. Flor. Sibir. IV. p. 129. .DC. Flor. fran. n. 2816. Bess. Galic. Y. 273. Spreng. Syst. II. p. 316. Schlech. Berol. I. p.233. Gilib. Lith. n. 282. Kluk, Dyke. Il. 244. BF. Comp. I. p. 519. LLorek Flor. Pruss. tab. 86, fig. 462. Pyrola scapo unifloro Li. Flor. Suec. n. 364. — Pyrola calyce 5par- tito, corolla aperta, scapo unifloro Radius Dissert. de Pyrol. p. 10. Przytrafia sie w lasach cienistych, nieco wilgo- tnych. Kwitnie w ezerwe. lipcu. ^] qe Glabik pojedynezy. u dolu kilku li$ciami opatrzony, z reszta nagi, gladki, 3 do 5 cali wysoki, jednym w wiérzcholku zakoriczony kwiatem. Liscie male, okraglawe lub jajowate, po ogonku zbie- gajace, na brzegu zabkowane, gladkie. Pod kwiatem znajduje sie zwykle jedpa, owalna, tepa przysadka. Kwiat bialy, nieco schylo- ny, z postacii wielkosci do kwiatu dziewieciornika (Parnassia pa- lustris) dosy6 podobny, odznaeza sig przyjemna, konwaliowa wo- nig. Platki rozlozyste, szerokie, jajowate, tepe. Preciki platkom przeciwlegle, lecz niejednostajnie ulozone: juz bowiem pojedyn- czo, juz po dwa lub trzy przed platkami uszykowane, jak to Schkuhr na tablicy wyzéj przytoczonéj dobrze wystawil. Nitki w nasadzie rozszerzone; glówki podluzne, 2ólte, o dwóch wyraznych komórkach: Zawiqzek prawie kulisty, 10 rowkami oznaczony; szy]ka prosta, DECANDRIA 655 uwieüiczona blizna wielka, na pieé klapek, czyli zabków $piezastych, promienisto-podzielona. Chociazidac za powaga nowszych botani- ków, oddzielamy te rosline od rodzaju .Pyrola, jednakze cala j6j postaéó i niemal wszystkie glówne charaktery, widocznie ja z po- .mienionym rodzajem jednocza. Villars we Florze Delfinatu (ostoire des plantes du. .Dauphiné IV. p. 538.) 1 Schkuhr w swojém dziele botaniezném | (Botamisches Handb. Y. n. 10717.) wspominaja o szezególnéj odmianie majacéj korone 4platkowa, blizne o 4 klapkach 1 precików 8. 208. CHIMAPHILA (*. POMOCNIK. Kielich 5 razy weiety. Platków w koronie piec, okragla- wo-owalnyeh, rozlozystych , opadajacych. Precikow 10, podwa zwykle przed kazdym platkiem osadzonych. Nitki w posrodku krazkowato-rozszerzone. Glówki jak w dwóch po- przedz. rodzajach. Zawiazek okraglawo-stozkowaty, tepo- kanciasty, w wiérzcholku przygnieeiony. Szyjka króciutka, w zawiazku ukryta. Blizna krazZkowata, 9karbowana. Owoc jak w rodzaju Pyrola, leez komórki wiérzcholkiem pekajaee, à brzegi S$cian kutnerem niespojone. Ziarna takiez jak w 2 poprzedz. rodzajach. 463. C. UMBELLATA: staminum filamentis glabris, bracteis (P. baldaszkowy) lineari-subulatis, foliis cuneato-lance- olatis concoloribus. DC. Prodr. VIL. p. (15. Spreng. Syst. II. p. 317. Pyrola umbellata Lin. Willd. Spec. Y. p. 622. — Enum. Berol. p. 456. Roth Germ. I. p. 464. Krock. Ses. I. n. 630. Hoff. Germ. .. Ll p. 190. Gmelin. Flor. Sibir. IV. p. 129. DC. Flor. fran. Suppl. p. 431. Pors. Syn. I. 483. Schk. Handb. I. p. (*) Tak i w Wykazie rodzajów czytaé nalezy, bo nazwa Chimophila pózniéj przez Radiusa utworzona. 656 DZIESIECIOPRECIKEOWA 267. Bess. Gal.T. p. 213. Kluk, Dykc. IL. p. 243. Schlech. Berol. Y. p. 233. Lorek Flor. Pruss. tab. 86, fig. 461. Pyrola floribus subumbellatis Lin. Flor. Suec. n. 363. Pyrola frutescens Gilib. Lith. n. 284. Chimophila. fila- mentorum stipite nudo, ciliato, foliis cuneato-lanceolatis concoloribus Fa- dius Disser.de Pyrol. et Chimoph. p. 33. BF. Comp. I. 521. Chimaphila co- rymbosa .Pursh. Flor. Americ. Praytralia sie w suchych lasach teisnlyoln Kwi- tnie w lipc. sierpn. ?] Krzewinka ta zaledwie pól stopy wysoka, ma korzeü pérzo- waty, lodyge podnoszaea sie, nieco pogieta, twarda, u dolu lisci- sta, gladka i niewyraznie karnciastg. Li$cie naprzeciwlegle lub prawie okregowe, po 3—5 osadzone, odwrótnie podluzno-jajowa- te, w nasadzie w ogonek zwezone, w wiérzcholku mniéj wiecéj tepe, skórkowate, zupelnie gladkie, z wiérzchu $wiatlo-zielone j léniace, pod spodem bledsze; brzeg ich u dolu caly, ku górze nie- foremnie drobno pilkowany. Kwiaty wiérzcholkowe, niby w po- jedynezy baldaszek zebrane, nieliczne, bialo-czerwonawe lub cie- liste, o szypulkach waleowatych, delikatnie omszonych, zwislych. Kazda szypulka zwykle maleüka, $piczasta przysadka opatrzona. Woiecia kielicha drobne, prawie-Jajowate, tepe, do korony mo- cno przystajace. Platki podluzno-okraglawe, wklesle, na brzegu mniéj wiecéj drobno-poszarpane. Glówki blado-fioletowe (po wy- aniu pylku brunatne), na dwie klapki w.nasadzie strzalkowato- rozdwojone; kazda klapka po dojrzeniu malenkim peka otworem. Dolna czesé nitek lopatkowato-rozszerzona i na brzegu delika- tnie rzesowafa. Zawiazek stozkowaty, rysowany, zielony. Blizna bezszyjkowa, krazkowata, plaska. Torebka gladka, w wiérzcholku pekajaca. . 209. ANDROMEDA. MODRZEWNICA. Kielich dolny, drobny, Sdzielmy, kolorowy. Korona 1platkowa, jajowata, z brzegiem 5 razy weigtym, odgietym. DECANDR IA. 657 Glówki 2rozkowe, zwisle. Zawiazek okraglawy. Torebka górna Skomórkowa, Sseienna, katami pekajaea. Ziarna li- ezne, okraglawe, blyszezace, do osadnika w kacie wewne- trznym korórek przyezepione. 464. A. POLIFOLIA: pedunculis aggregatis terminalibus, (4M. rozmaryno- corollis ovatis. foliis alternis revolutis waíd) lanceolatis acuminatis integris, subtus albidis. BF. Comp.l. 523. Willd. Spec. lI. 610. num. Berol. p. 452. Spreng. Syst. TI. 289. Roth Germ. 1I. 466. Krock. Siles.n. 626. Hayne Arznege. 3. t. 22. JDC. Prodr. VlL. 606. — Flor. fran. n. 2809. Hoffm. Flor. Germ.l. 189. Pers. Syn. Ll. 481. Schlech. Berol. I. 936. Schk. Handb. tab. 118. — Lorek Flor. Pruss. tab. 85, fig. 455. Kluk, Dykc. I. 35. Wodzicki, I. 110. Szubert, Opis. 284. Andromeda foliis alternis lance- olatis margine reflexis Ln. Flor. Lapp. 163, tab. 1, fig. 3. Andromeda rosma- rinifolia Gib. Lith. n. 2. Rhododen- dron polifolium Scop. Carn. 482. Przytrafia sig na blotnistych, torfowalych la- kach. K witnie w maju 1 czerwe. Jest piekna krzewinka, na stope lub póltory wysoka, zupelnie gladka. Korzeri ma lazacy; lodyge waleowata, prosta, nieco-galezista. Galazki mlode zielonawe, starsze siwa lub brunatna kora pokryte. Liscie zawsze-zielone, krótko -ogonkowe, naprzemianlegle, równo- wazko-lancetowate, cokolwiek Spiezaste, z brzegiem dokola zawi- nionym; sa przytém zupelnie cale, z wiérzchu ciemno-zielone i nie- co liniace, pod spodem sino bialawe. Kwiaty na wiérzcholku galazek po kilka skupione, nieco-zwisle; szypulki ich dosyé dlugie, bialawe lub cieliste, lkwiatowe, w nasadzie przysadkowate. Kie- lich bardzo maly, blado-rózowy. Korona jajowata, prawie-kulista, Tom I. 88 658 DZIESIECIOPRECIKOWA z brzezkiem odgietym, 9zabkowym, blado rózowa lub biala. Tore- bki kuliste, 5karciaste, szy]ka trwala uwienezone, brunatne. Ziar- na drobne, prawie eliptyczne. Odmiana o lisciach. znacznie szer- szych, niekiedy sie znajduje. 465. À. CALYCULATA: pedunculis solitarüs axillaribus se- (M. jednostronna) | cundis, foliis ovalibus obtusis callo- : so-papillosis, margine crenulatis. BF. Comp. Flor. Germ. Y. 523. Lin. Willd. Spec. Y. 614. Enum. Derol. p. 454. Pers. Syn. l. 481. Lorek Flor. Pruss. tab. 85, f. 456. Pallas Flor. Rossic. Yl. p. 53, tab. 11, f. 1. Gaertner de fructib. I. p. 304, tab. 63.. Jundzwl. Lit. p. 128. An- dromeda (calyculata) racemis secun- dis fuliaceis, corollis subcylindricis , foliis alternis lanceolatis obtusis pun- ctatis Lin. Plor. Suec. n. 351. Andro- meda calyculata angustifolia Wah-- lenberg, Flor. Lapp. p. 106. Cha- maedaphne calyculata JMoench. Meth. 451. Cassandra calyculata G. Don. JDC. Prodr. VIL p. 610. Lyonia ca- lyculata Jeichenbach. Rzadka ta roslina, wlasciwa pólnocnym krajom, znaleziona zostala u nas przez p. Jastrzebowskiego w r. 1829 w Augustow. miedzy Eomza aStawiska- mi przy wiosce Kobylin, gdzie na maléj, bagnisto- torfowaté] laezce, przy goscificu bitym rosnie w nie- wielkié] obfito$ci (") wraz z poprzedzajacym gatun- kiem. Kwitnie w poczatkach maja. 5 (*) Teraz zaledwie kilka krzewów znalézé mozna, bo wtasciciel miej- Sca szukajac w niém torfu, rosline wykorzenil. DECANDRIA. 659 Jestto krzew na 3, 4 lub nieco wiecéj stóp wysoki, w górze zwlaszcza g galezisty, o galeziach naprzemianleglych, walcowatych, kora gladka, brunatna lub szara pokrytych. Liscie na mlodych ga- lazkach gesto zebrane, naprzemianlegle, bezogonkowe lub bardzo krótko-ogonkowe, prosto-stojace, twardawe, skórkowate. Ksztalt maja owalny lub eliptyczno-podluzny, ku dolowi nieco zwezone, w wiérzcholku tepe lub stabo-spiczaste, na brzegu cokolwiek za- giete i zabkami gruczolkowatemi (które tylko przez szklo powie. widziéé mozna) osadzone; górna ich powierzchnia brudno-zielona- wa, nieco-líniaca, dolna mniéj wiecéj rdzawa lub sino-biala obiedwie (mianowicie ostatnia) luszczkami okraglawemi, bialawe- mi gesto-pokryte. Kwiaty na wiérzcholku mlodych galazek w gro- na jednostronne zebrane, o szypulkach krótkich, luszezkami takie- miz jak li$cie pokrytych, nieco zwislych, pózniéj wyprostowanych. Dzialów kielicha 5 (rzadko 4) jajowo-podluznych, tepych, w nasa- dzie dwiema. malerikiemi przysadkami opatrzonych. Korona nie- wielka, dzwonkowato-waleowata, zielonawo-biala., Szyjka bardzo dluga, wysuniona. "Torebka okraglawa, kielichowi prawie wy- równywajaca, z wiérzchu nieco przygnieciona, Skatna, gladka, brunatna, odznaezajaca sie pieciu bialemi smugami. Ziarna bardzo drobne, jajowate, $piezaste, gladkie, na brzegu po jednéój stronie tepe, po drugiéj ostre. 210. ARCTOSTAPHYLOS. MACZNICA. Kielich drobny, trwaly, 5dzieluy. Korona jajowato-sloi- kowata, z brzezkiem krótkim, odwinionym, Szgbkowym. Precików 10, w koronie ukrytych. Glówki pylkowe dwiema szezeeinkami w wiérzeholku uwienezone, otworem pekajace. Zawiqzek okraglawy, w' nasadzie pierSeieniem | otoezony. Szyjka krótka, z blizna tepa. Jagoda (raczéj pestkowiec) kulista, gladka, Skomórkowa, 5 nasion kamykowatych, du osadnika Srodkowego przyczepionych, zawiérajaca. 466. A. uvA-URsr: procumbens, foliis coriaceis persistenti- (M. garbarska) bus obovatis integerrimis lucidis, flori- bus in racemulos terminales dispositis, bracteolis sub pedicellis obtusis mininus. 660 DZIESIECIOPRECIKOWA JDC. Prodr. VIL p. 584. Arbutus uva-ursi Lin. Willd. Spec. YI. 618. Enum. Berol. p. 455. Roth Germ. Yl. 466. Schk. Handb.tab. 118. Hayne Arzneig. 4, tab. 20. Krock. Ses. n. 615. .Hoffm. Flor. Germ. 1.189. |. Pers. Syn. 1483. DC. Flor. fran. n. 2812. ScMech. Berol. 9. 236. Bess. Gal. I. 272. BF. Comp. I. 524. Kluk, Dykc. I. 47. Szubert, Opis. 282. Aschers, Pharmac. tab. 2, f. 45. ; Lorek Flor. Pruss. tab. 85, fig. 454... Av- butus caulibus procumbentibus, foliis integerrimis .Lin. Flor. Suec. n. 858. Flor. Lapp. n. 162, t. 6, f. 3. Arctosta- phylos uva-ursi Spreng. Syst. Il. p. 287. Arctostaph. officinalis Wimmer (ex Steu- del) | Uva-ursi procumbens JMoench. Meth. p.410. Avbutus procumbens Salis. . Prodrom. stirp. 269. Avbutus buxifolia Stokes, Botanic. mater. medic. (ex .DC.). Mairania Uva-ursi JDesvauz. Journ. bot. 9, p. 98. Wyrasta na wzgórkach piaszezystych, w miej- scach suchych, nad brzegami lasów iglastych. Kwi- nie w koficu maja 1 w ezerwe. 5 Jest krzewem na ziemi rozeslanym, bardzo galezistym, o gale- ziach brunatno-czerwonawych, w mlodo$ci omszonych, pózniéj gladkich, liczne korzonki 'w ziemie puszezajacych. Liscie naprze- mianlegle, rozrzucone, trwale, skórkowate, na krótkich ogonkach, ksztaltu przewrotnie jajowatego , w wiérzcholku tepe, z wiérzchu ciemno-zielone, blyszezace, pod;spodem bledsze, siatkowato-zylaste. Kwiaty zebrane w male gronka wiérzcholkowe, nieco zwisle, przysadkami opatrzone. Kielich drobny, bialawy, o 5 klapkach ja- jowatych, tepych. Korona prawie stozkowata, wydeta, biala, u do- lu przezroczysta, w wiérzcholku blado-rózowa i na pieó plytkich, DECANDRI!IZ A. 661 okraglawych, nieco odgietych klapek rozdzielona. Nitki w nasa- dzie zgrubiale i wloskami bialemi porosle, glówki : ciemno-purpu- rowe; kazda sklada sie z dwóch polówek jednokomórkowych, W górze szezecinkowatym przyrostkiem opatrzonych. Szyjka od precików znacznie dluzsza, walcowata; blizna pojedyneza. Zawia- zek okraglawy, gladki, w nasadzie szezególnym pierscieniem kato- watym, ciemniejszym, opasany. Jagody kuliste, po dojrzeniu pie- knie czerwone iléniace, wewnatrz maczaste, smaku slodkawo- $ciggajacego; zawiéraja w sobie pieé twardych nasion. Rzgd dwuslupkowy — (Digynia). 211. SCLERANTHUS. CZERWIEC. Kielich 5 razy weiety, trwaly, o rurce sloikowatéj. Ko- rona Zadna. Preciki drobne, w otworze kielicha osadzone. Zawiazek okraglawy, górny. Torebka drobna, bezseienna, kielichem 'w gorze SeieSnionym okryta. Ziarno jedno, na sznureezku delikatnym, z glebi torebki wychodzacym, do jej boku w wiérzeholku przyezepione. 461. S. ANNUUS: floribus subdecandris, calycis fructiferi (C. roczny) lobis subpatulis immarginatis acutiuscu- lis tubo aequalibus. DC. Prodr. lIL. 378. Flor. fran. n. 2640. Willd. Spec. II. 660. Enum. Berol. 5.4063. Roth Germ. IL. 467. Krock. Siles. n. 643. Hoffm. Flor. Germ. Y. 196. Pers. Syn. l. 491. Jess. Gal. l. 215. Kluk, Dyke. HL. 66. ;Schlech. Berol. Y. 239. Gaertn. de fructib. 1I. tab. 126, f. 2. BF. Comp. I. 539. Lorek Flor. Pruss. t. 87, fig. 469. Spreng. Syst. 1T. 382. Scleranthus ca- lycibus fructus patulis Ln. Flor. Suec. n. 911. Knavel annuum Scop. Carn. n. 501. 662 DZIESIECIOPRECIKOWA "Rosnie na polach piaszezystych. Kwitnie w li- peu. (2 Z korzenia malego, wlóknistego, wyrasta znaezna liezba lodyz, . dolna czesciq na ziemi lezacych, w górze mnié] wiecéj wyprosto- wanych, walcowatych, kolankowatych, od nasady galezistych, o ga- leziach dwudzielnych, drobnym, przytulonym | wlosem okrytych. Liscie naprzeeiwlegle, szezuple, równowazkie, bezogonkowe, nie- co Spiczaste, w nasadzie zrosle, na brzegu troche omszone. Kwia- ty drobne, zielonawe, bezszypulkowe, na wiérzcholku galazek i po bokach w malych kupkach wyrastajace, przysadkami szydlo- watemti opatrzone. Weciecia kielicha gladkie, nieco spiczaste. w cza- sie dojrzewania owocu troche rozwarte. Zreszta cala roslina zie- lonawa, na 4 lub 5 cali wysoka. 468. S. rERENNIS: floribus decandris, calycis fructiferi lo- (C. trwaly) ... bis clausis obtusis margine albis et mem- branaceis. JDC. Prodr. 1L. 378... Flor. fran. m. 3639. Willd. Spec. Y. 661. Enum. .be- rol. p. 463. oth Germ. Y. 468. Krock. Siles. n. 644. Hoffm. Flor. Germ. I. 196. Pers. Syn. . 491. Spreng. Syst. II. 382. Dess. Gal. 1: 245. Kluk, Dyke. HI. 67. Schlech. Berol. Y. 239. Schk. Handb. tab. 120. BF. Comp. X 540. Lorek Flor. Pruss. tab. 871, fig. 468. Scleranthus ca- lycibus fructus clausis Lin. Flor. Suec. n. 918. Polygonum cocciferum C. Dau- lin, Pinaz thea. 281. Alchimilla grami- neofolio, majori flore Vaill. Paris. p. 4, isl ABE Na piaszezystych polach bardzo pospolity. Kwi- tnie przez cale lato. ^]. Do poprzedzajacego bardzo podobny, lecz cokolwiek mniejszy i ca- ly sino-zielony. odygi ma takze stawowate, do ziemi dolna czescia przytulone, galeziste; li$cie wezsze, $piczastsze, w nasadzie nieco zro- DECANDRI A. 668 sle, wyprostowane, 1 niby wiazkami osadzone. . Weiecia kielicha tepe, u dotu omszone, brzezkiem bialym, blonkowatym, wydatnym cpasane, a w ezasie dojrzewania owocu stulone. Przy korzeniu irwalym téj rosliny mozna widziéé kolo polowy miesiaca czerwca drobne, kuliste, ciemno-fioletowo-czerwone ziareczka; sa to po- ezwarki owadu ezerweem polskim (Coccus polonicus n.) zwanego. 219. SAXIFRAGA. ZOMIKAMIEN. Kielich 5listkowy, o listkaeh mniéj wieeéj z soba, a eze- sto z zawiazkiem owocowym spojonych. . Platków 'w koro- nie 9, zwykle foremnych, krótko-paznogeiowyeh, calych. Preeików 10; z tych jedne piec listkom kielieha, drugie pieé platkom koronowym przeeiwlegle. Glówki 2komórkowe. To- rebka do kielicha przyrosta lub wolna, 2komórkowa, 2scien- na, w wiérzeholku dwiema szyjkami trwalemi, dziobkowato- opatrzona, i pomiedzy niemi otworem okraglawym pekajaca. Ziarna drobne, liezne, pomarszezone lub gladkie. 469. S. GRANULATA: eglanduloso-viscosa, caule solitario re- (. ziarnowy) ^ cto firmo, foliis reniformibus lobatis , vel crenatis, superioribus trifidis, flo- rbus paniculatis vel subumbellatis , lobis calycis oblongo - linearibus ob- tusis per anthesm tubo multo-lon- gioribus dein subaequantibus, petalis . obovato-oblongis calycem multo - su- perantibus, stylis longissimis spathu- latis sub - parallelis seminibus ovato- oblongis rugulosis. DC. Prodr. IV. 35. Ejusd. Flor. fran. n. 8514. Willd. Spec. VI. 651. Enum. Berol. p. 401. Spreng. Syst. II. 363. Roth Germ. I. 468. Krock. Siles. n. 639. Pers. Syn. l. 489. Bess. 664 DZIESIECIOPRECIKOWA Gal. l. 214. Schlech. Berol. 238. Hoffm. Germ. Y. 194. BF. Comp. I. 527. Schk. Handb. tab. 119. .Lorek Flor. Pruss. tab. 81, fig. 465. Saxi- fraga folis reniformibus caulinis lo- batis, caule ramoso, radice granulo- sa Lin. Flor. Suec. n. 312. Saxitraga rotundifolia alba Vall. Paris. p. 116. Lomikamien: Empetrum , Saxifragia Mathioli Syren. stron. 1215. Ro$nie gdzieniegdzie na wzgórkach trawia- stych, w gajach 1 lasach suchych (kolo Eomzy bar- dzo pospolita. Kwitnie w maju i ezerwe. ?| Ma korzeüá wlóknisty, licznemi, okraglawemi ziarnami, ezyli malemi bulwkami opatrzony. Lodyga na 1—2 stóp wysoka, pro- 'sta, walcowata, nieco-galezista. Liscie korzeniowe dlugo-ogonko- we, maja ksztalt nerkowaty, na brzegu sa grubo-karbowane, lub prawie na klapki okraglawe, tepe podzielone; górne liscie mniej- sze i krócéj ogonkowe, w nasadzie klinowato-zwezone, prawie dloniasto-weiete, najwyzsze przy kwiatach bezogonkowe, drobne, równowazko-lancetowate, spiczaste, cale. fodyga, galezie 1 liscie zewszad porosle sa wloskami gruczolkowatemi i nieco lipkiemi. Kwiaty na wiérzcholku lodygi i galazek dosyé wielkie, biate, w rzadka wiéche ulozone. Kielich i szypulki podobniez kosmate ilipkie. Platki podluzne, w górze lopatkowato rozszerzone, tepe, cale, od kielicha znacznie wieksze. . Glówki pylkowe okraglawe, iólte. Zawiazek w nasadzie z kielichem zrosly. "Torebka jajowata, gladka, dwoma rozkami prostopadlemi , lopatkowato-w wiérzchol- ku rozszerzonemi uwiericzona. Ziarna drobniutkie, eliptyezne, pod szklem powiekszajacém ukazuja na sobie liezne brodaweczki. 410. S. TRIDACTYLITES: piloso-glandulosa viscida, caule ra- (E. mizla) mosissimo vel simplici paucifloro, folis subcarnosis 3— 5lobis inte- grisque , lobis calycis oblongis ob- tusis per maturitatem tubo brevio- DECANDR i A. 665 ribus, petalis obeordatis calyce ma- joribus, stylis valde divaricatis ca- lyce brevioribus, capsula subtrun- cata tubo calycis vix longiore, se- minibus ovato-triquetris truncatis rugulosis badiis. DC. Prodr. 1V.35.. Ejusd. Flor. fran. n. 8576. Willd. Spec. YI. 654. Enwmn. Berol. p. 461. Spren. Syst. II. 369. Hoth Germ.Yl. 469. Krock, Siles. n. 640. Scop. Carn. n. 550. Hoffm. Germ. I. 195. Schlech. Be- rol. I. 238. Pers. Syn. I. 490. Bess. Gal. I. 275. BF. Comp. Y 537. Schk. Handb.tab. 119. Lorek Flor Pruss. tab. 81, fig. 461. Saxifraga .foliis euneiformibus trifidis alternis, caule erecto ramoso Lin. Flor. Suec. n. 3175. Saxifraga verna annua humilior Vall. Paris. p. 116. Hosne na gruntach. such;ch, glinkowatych (kolo Lomzy bar do pospolita). Kwitnie w ma- j. O Znacznie od poprzedzajacéj mniejsza, i ledwie dwóch lub trzech cali dorastajaca. . Cala jest lipka 1 gruczolkowatemi, krótkiemi wlo- skami porosla. Ma lodyge prosta, walcowata, dwudzielna lub pojedyneza, zwykle mniéj wiecé] czerwonawa. Korzeri krótki, nieco wlóknisty. Liscie korzeniowe praw:e-lopatkowate, cale; lodygo- we pospolicie 3 razy weiete, o weieciach tepych, lub cale, cokolwiek miesiste. Kwiaty drobne, na szypulkach przeciwlistnych pojedyn- czo-umieszezone. Listki kielicha tepe, w wiérzcholku czerwonawe. Platki korony od kielicha wieksze, w wiérzcholku nieco wyciete, . biale, trzema nerwami posrodku oznaczone; paznogieé zielonawo- Zóly. Prec kielichowi wyrównywajace, o. glówkach zóltych. Tom I. 84 666 DZIESIECIOPRECIKOWA "Torehiba okragtawa, kielichem okryta, krótkiemi, rozlozystemi roz- kami uwieüiczona. Ziarna nader drobne, prawie-kuliste. 411. S. urgoULus: pedicellis pilosis, foliis lanceolatis ner- (4 zólty) ^ vosis non ciliatis, sepalis saepissime ci- — . Jiatis, petalis obovatis nervosis, ovariis oblongis, stylis subnullis, stigmatibus spathulatis junioribus inflexis dein diva- ricatis. . DC. Prodr.1V. 44. Flor. fran. n.3590. Lin. Willd. Spec. 1. 649. Enum. Berol. p.461. Spreng. Syst. II. 364. Roth Germ. II. 468. Pers. Syn. I. 489. Schlech. Be- rol. I. 23. Hoffm. Germ. I. 193. Bess. : Gal. Y. 274. BF..Comp. I. 528. Lorek —.— Flor. Pruss. tab. 81, f. 466. Saxifraga folis caulinis lanceolatis alternis nudis . jnermibus, caule erecto Ln. Flor. Suec. n. 910. Saxifraga flava Lamar. Flor. fran. Saxitraga lutea Glib. Lith. n. 211. Na lakach blotnistych, torfowatych (kolo War- szawy, Radomia w obwodz. Gostyfiskim 1 Koniüiskim. W Augustow. kolo Szezuezyna przy wsi Grabowie, tudziez na Igkach Biebrzaüskich w: okolicach. wsi Tajenka). Kwitnie w sierpn. wrzesn. ^] Ma lodyge prosta lub nieco pochylona, pojedyneza, waleowata, liscista, rzadkim, rdzawym kutnerem mianowicie u dolu okryta, eze- stokroé czerwonawa, '/—1 stope a nawet nieco wiecé] wysoka. Liscie rozrzucone, naprzemianlegle, lancetowate, w nasadzie szezu- plejsze, cale, niemal tepe. gladkie, do lodygi troche przytulone; nizsze sa wieksze, wyzsze coraz stopniowo- mniejsze (5—1 Vo cala dlugie, dolne 2—3.lin. szerokie, kiedy najwyzsze zaledwie !/; lin. maja szerokosci. Kwiaty wierzcholkowe nieliezne, zwykle jeden, dwa lub 3, rzadko 4—6, na szypulkach dlugich, rdzawym kutnerem okrytych. Listki kielicha lancetowate, tepe, rzesowate, na dól odrzucone. Korona wielka, o platkach przewrotnie-Jajowa- DECANDRIA 6617 . tych lub prawie-owalnych, nerwistych, zóltych, kropkami poma- ra&czowemi wewnatrz u dolu ubarwionych. TTorebka podluzna, gladka, dwurozkowa, o rozkach nieco rozwartych. Korzef té] ro- Sliny sklada sie z dlugich, brunatnych wlókien; mocno pod ziemia sie rozposciera, liczne puszezajac rozlogi. 2139. GYPSOPHILA. ZYSZCZYCA. Kielich 1listkowy, dzwonkowaty, kanciasty, prawie 9klapkowy, o klapkaeh blonkowatych. Platków w koronie 9 bezpazuogeiowyeh. Zawiazek jajowaty.. Torebka kulista, Ikomórkowa, 5$cienna, wieloziarnowa. Ziarna okraglawe, do osadnika srodkowego przyezepione. 412. G. rASTIGIATA: floribus corymboso -fastigiatis, caule (E. baldasskogrono- adscendente, foliis lanceolato-lineari- wa) . X bus obsolete-triquetris laevibus obtu- sis secundis, staminibus exsertis. . DC. Prodr. l. 352. Willd. Spec. M. 665. JSpreng. Syst. ll. 373. Roth Germ.1L.471. Bess. Gal. T. 2916. Pers. Syn. I. 492. Schl. Berol. Suppl. p. 250. B F.Comp. 1. 540. Hoffm.Germ. I. 196. Lorek Flor. Pruss. tab. 88, f. 410. Gypsophila foliis lanceolato - li- nearibus obsolete triquetris laevibus obtusis secundis Lin. Plor. Suec. m. 319. Gypsophila pulposa Gib. Lith. n. 246. Saponaria fastigiata Lamar. Flor. fran. Przytrafia sie na miejscach suchych, na wzgór- kach trawiaslych (kolo Warszawy, w August. Ww okolicach Szezuezyna przy wsi Dagienice). K wi- tnie w lipc. sierpn. ^. | 668 DZIESIECIOPRECIKOWA Dorasta stopy lub nieco wiecéj. Zodygi jéj kepiaste, u dolu po- jedyneze, w górze ramienisto-rozgalezione, podnoszace sie, walco- wate, stawowate, zupelnie gladkie. Liscie równowazkie, bezogon- kowe, przeciwlegle, nieco-miesiste, najnizsze czesto w jedne strone skierowane, szersze, tepe, liczne, górne coraz szezuplejsze, nieco-kori- : czate, nieznacznie trójgraniaste, nasadami troche pret-otulajace; wszy- stkie sino-zielonawe, gladkie. Kwiaty biale, na wiérzcholku w bal- daszkogron dosé gesto-ulozone, o szypulkach walcowatych, krótkich, omszonych; w ich nasadzie znajduja sie przysadki jajowate, blonia- ste, biale lub ezerwonawe. Platki przewrotnie-jajowate, tepe, cale. Woiecia kielicha. $piczaste, sine, brzezkiem bialym obwiedzione. Preciki wystajace. | 413. G. wUuRAuIS: caule dichotomo paniculato ramosissimo, (E. dwudzielna) floribus axillaribus solitariis, petalis cre- natis, foliis linearibus planis longitudine. pedicellorum. DC. Prodr. Y. p. 354. Ejusd. Flor. fran. n. 4303. — Willd. Spec. WI. 666. JEnum. Berol. p. 464. Spreng. Syst. II. 813. Roth Germ. YI. A71. Krock. Siles. n. 648. Hoffm. Germ. I. 196. Bess. Gal. I. 276. Schlech. Berol. 1. 239. B.F. Comp. I 541. Schk. Handb. tab. 120. .Lorek Flor. Pruss. tab. 88, fig. 411. Gypso- phila foliis linearibus planis, caule dicho- tomo, petalis crenatis Zn. Flor. Suec. n. 380. Gypsophila muralis agrestis Pers. Syn. I. 492; Gypsophila purpu- rea Gilib. Lith. n. 241. Saponaria mu- ralis Lamar. Flor. fran. Lychnis annua minima, flore carneo, lineis purpureis di- stincto Vaill. Paris. p. 121. Pospolitsza od poprzedzajacéj, na polach su- chych, miedzy zbozem, kolo dróg, czasem na murach i dachach. Kwitnie w lipeu i sierpn.. (3) nisdd SEIN 669 Ma korzeü cienki, malo-wlóknisty. Fodyga dorasta kilku calów, jest stawowata, bardzo delikatnie omszona, cienka, d wudzielno- galezista i prawie. wiéchowata. Galezie nieco rozlozyste. Liscie równowazkie, przeciwlegle, nasada zrosle, szersze lub wezsze. .od stawów lodygowych dluzsze lub krótsze, prawie-gladkie, pod spodem lInerwowe. Kwiaty z katów lisci i galazek pojedynezo- wyrastajace, na szypulkach delikatnych, prawie-nitkowatych, od li- $ci przyleglych cokolwiek dluzszych. Korona rózowa, o platkach w wiérzcholku nierównych, karbowanych, od kielicha znacznie dluzszych. Glówki pylkowe i blizny biale. 214. SXPONARIA. MYDLNICA. Kielich llistkowy, rurkowaty, w 5 zabków wyciety, w nasadzie nagi. Platków w koronie 5, paznogciowatyeh, o paznogciaeh kieliehowi wyrówuywajaeyeh. Torebka po- dluzna, lkomórkowa, eztérema zabkami w wiérzcholku pe- kajaea. Ziarna liezne, drobne, do osadnika $rodkowego zgrubialego przyezepione. 414. S. OFFICINALIS: floribus fasciculato-paniculatis, caly- (M. lekarska) — cibus teretibus villosis luteolis, pe- talorum appendicibus linearibus, fo- lis ovato-lanceolatis acutis obtusisve. JDC. Prodr. 1. 365. Flor. fran. n. 4805. Willd. Spec. Il. 667. Enum. Berol. p. 464. Spreng. Syst. II. 314. Roth Germ. ll. 413. — Krock. Siles. n. 645. Pers. Syn. I. 492. Hoffm. Germ. I. 197. ScMech. Berol. I. 240. Bess. Gol. Y. 978. Schk. Handb. tab. 121. Lorek Flor. Pruss. tab. 88 , fig. 412. Lychnis officinalis Scop. Carn. n. 510. Lychnis sylvestris quae Saponaria vulgo Vaill. Paris. p. 120. RJ 670 DZIESIECIOPRECIKOWA —W zaroslach, kolo wsiów. Kwitnie w czerwcu, lipc. 2] Ma lodyge na 1—2 stóp wysoka. cen stawowata, pro. sta, prawie pojedyneza, gladka lub nieco omszona. . Li$cie naprze- ciwlegle, prawie-bezogonkowe, jajowo-lancetowate, w wiérzcholku $piczaste, gladkie lub bardzo malo omszone, 3nerwowe. Kwiaty na wiérzcholku i z katów li$ci wiazkami-wyrastajace, o szypulkach nie- równych, walcowatych, w nasadzie dwiema lisciowatemi przysadka- mi opatrzonych; sa blado-rózowe i dosyé przyjemnie - pachnace, Platki podluzne, w górze rozszerzone, wyc:ete, w nasadzie dwiema $piczastemi zabkami opatrzone. Kielich walcowaty, gtadki- lub troche omszony. Glówki pylkowe popielate. Blizna biala. Tore- bka jajowo-podluzna, w wiérzcholku cztérema zabkami odgictemi pekajaca. Odmiana z kwiatem pelnym hodowana bywa w o- grodach. 2315. DIANTHUS. GOZDZIK. Kielich 1listkowy, rurkowaty, w pigé zabków wyeiety, . w nasadzie 2—4 luskami dachówkowato-ulozonemi, opatrzo- ny. Platków w koronie pig, dlugo-paznogeiowych, z brzegiem - plaskim, drobno-pilkowanym, lub gteboko-wielokrotnie weie- tym. Torebka waleowata, lkomórkowa,. w wiérzcholku eztérema scianami otwiérajaca sie. Ziarna splaszezone, z je- -dnéj strony wypukle, z drugiéj wklesle, tarezowate. a) AKwiaty skupione. 415. D. ARMERIA: floribus laxe fasciculatis, squamis caly- (G. kosmaty) cimislanceolato-subulatis tubum aequan- tibus;foliis subulatis calycibusque hir- sutis. | DC. Prodr. Y. 855. Ejusd. Flor. fran. n. 4814. Willd. Spec. II. 673. Spreng. Syst. 1I. 375. Roth Germ. II. 475. Krock. Siles. n. 651. Pers. Syn. L. 498. Bess. Gal. I. 980. Schlech. Berol. 1. 241. BF. DECANDIHR I A. 671 . Comp. L 544. .Hoffm. Germ. l1. 198. Schk. Handb. tab. 191. Lorek Flor. Pruss. tab. 89, fig. A11. Dianthus flori- bus aggregatis, squamis calycinis lan- ceolatis longitudine tubi Ln. Flor. Suec. n. 981. Przytrafia sig na wzgórkach, w miejscach su- chych, trawiastych. Kwitnie w lipc. sierpn.. (3) Dorasta stopy wysokosci lub; nieco wiecéj. odyge ma prosto- stojaca, stawowata , od polowy galezista. Liscie naprzeciwlegle, równowgQzkie, szydlaste, nieco omszone. Kwiaty zebrane po kilka w wiazki na wiérzcholku galazek wyrastajace. Kielich walcowaty omszony, o 3 zabkach szydelkowatych, przysadki jego czyli luski lancetowato - szydlaste, rurce wyrównywajace. Platki czerwone, z brzegiem krótkim, nieco-karbowanym, wewnatrz plamkami cie- mno-purpurowemi i bialemi upstrzone. Glówki fioletowe. 416. D. CARTHUSIANORUM: floribus aggregatis sessilibus pe- (G. kartuzek) dunculatisque, squamis calycinis ovatis aristatis tubo brevioribus involucro-oblongo aristato capi- tulo breviore, folis linearibus trinerviis. DC. Prodr. Y. 356. Flor.fran. n. 4311. Willd. Spec. 1I. 611. FEnuwmn. Berol. p.461. Roth Germ. IL 475. Spreng. Syst. 1I. 316. Pers. Syn. I. 493. Krock. Siles. n. 650. .Hoffm. Germ. I. 198. Bess. Gal. I. 219. Schlech. Berol. L 241. BF. Comp. l. 544. Lo- rek Flor. Pruss. tab. 89 , fig. 416. Tunica carthusianorum Scop. Carn. n. 504. Caryophyllus syl- vestris prolifer Val. Paris. p.31. 612 " DpZIESIECIOPRECIKOWA Hosnie na miejscach wzgórkowalych, trawia- stych, w.gajach i zaroslach. Kwitnie w lipcu, sier- pnim. ?[ dodygi kepiasto- wyrastajace, nieco- pochylone, pojedyneze, u do- lu prawie-kaüciaste, na 2 lub. wiecéj stóp wysokie. Liscie ró- wnowd4zko -lancetowate (niekiedy brudno-purpurowemi plamami upstrzone), pod spodem trzy-(czasem 5-) nerwowe, o nerwie sro- dkowym wydatniejszym, twardawe, gladkie jak 1 lodyga. Kwiaty wiérzcholkowe w wiazke skupione. Okrywy ich podluzne, szezeci- niaste, od wiazek kwiatowych krótsze. Kielichy brudno-purpurowe, paznogeiom korony wyrównywajace lub nieco od nich dluzsze, aluski ich sq. przewrotnie-jajowo-podluzne, oscia zakoriczone, od rurki kielichowéj krótsze. Platki klinowate, w wiérzcholku niere- gularnie zabkowane, blado-purpurowe, wewnatrz trzema ciemniej- szemi nerwami oznaczone i wloskami bialawemi porosle. Gló- wki brudno-blekitnawe. 411. D. PROLIFER: floribus aggregatis capitatis, squamis ca- (G. glówkowaty) lycinis ovatis muticis tubum superanti- bus, foliis serrulatis. DC. Prodr.Y. 355. Flor.fran. n. 4315. Willd. Spec. Y. 673. —.Enum. Berol. p. 467. Spreng. Syst. Y. 376. Roth Germ. II. 476. Pers. Syn.1. 493. Hoff m. Germ. l. 198. Bess. Gal. I. 280. Schlech. Be- rol.l.242. Lorek Flor. Pruss. tab. 89, fig. A18. "Tunica prolifera Scop. Carn. n. 503. Dianthus diminutus Willd. Spec. I. 674. Pers. Syn. . 498. Roth Germ. IC Przytafia sig na wzgórkach o gruncie twar- dym, suchym. Kwitnie w lipe. sierpn. (*) . . Dorasta téjze co i poprzedzajacy wysokosci. Lodygi mà nieco galeziste, u dolu troche ku ziemi schylone. Liscie proste, ró wnowa- zkie, $piczaste, na brzegu prawie blonkowate, drobniutko-pilkowa- ne, jednonerwowe. Kwiaty w wiazke glówkowata, wiérzcholkowa DECANDRI A. 618 skupione, mniejsze jak w poprzedzajacym gatunku, blado-czerwo- ne; okrywa ich sklada sie z listków jajowatych, tepych, sztyletowa- tych, brunatnawych, od kwiatów krótszych. «Luski kielichowe tepe, bezostne, dluzsze nieco od rurki, gladkie. Ziarna jajowate, spla- szczone. Przytrafia sie odmiana z kwiatami nie skupionemi lecz po- jedynczo rozrzuconemi; ta od niektórych za osobny poezytana zo- stala gatunek. b) Kwiaty po lodydze vozrzucone. 418. D. pgzTOrpES: caulibus decumbentibus ramosis, flo- (G. kropkowany) ribus solitariis, squamis calycinis ova- to-lanceolatis acutis subbinis, foliis su- perioribus angustis acutis, inferioribus oblongis obtusis. DC. Prodr. I. 361. Flor. fran. m. 4322. Wild. Spec. ll. 676. .Enum. Berol. p. 469. Spreng. Syst. II. 377. Roth. Germ. ll. 41. Krock. Siles. m. 653. Pers. Syn.l. 494. Bess. Gal. I. 280. Hoffm. Germ. l. 199. SchMech. Berol. 1. 942. BF. Comp. l. 546. Lo- rek Flor. Pruss. tab. 89, f. 419. Dian- thus floribus solitariis, squamis calyci- nis lanceolatis binis, corollis crenatis Lin. Flor. Suec. n. 382. Dianthus su- pinus Lamar. Flor. fran. Bardzo pospolity na wzgórkach, w zaroslach, gajach, lasach. Kwitnie od czerwca, do wrze- ror Ma lodygi '/—1 stopy wysokie, podnoszace sig, walcowate, nieco-galeziste, kolankowate, bardzo delikatnie omszone. Liscie naprzeciwlegle, szczuple, troche spiczaste, nasadami zrosle, 1 nieco pret otulajace, drobniutkiemi, szorstkawemi wloskami pokryte, eze- stokroé purpurowe. Kwiaty pojedynezo na galazkach osadzone, dosyé wielkie. Kielich brudno-zielonawo-purpurowy, dluzszy od 85 'Tom I. 614 DZIESIEGIOPREC!IKOWA paznogciów plátkowych, w nasadzie dwiema przeciwlegleri, jajo- wo-lancetowatemi, spiczastemi luskami otoczony. Platki prawie- klinowate, tepe, w wiérzcholku nieregularnie-zabkowane, gladkie, purpurowe, w nasadzie nad paznogciem poprzeezna, ciemniejsza smuga i bialemi kropkami ubarwione; ezesto jednak kropek tych weale nie ma. Paznogieé zielonawy. Glówli fioletowe.. 4119. D. sUuPERBUS: caule paniculato multifloro, floribus sub- (G. gue up )) fastigiatis, squamis calyeinis brevibus ovatis mucronatis, petalis ultra medium pinnato-multifidis fauce pilosis. DC. Prodr. l. 365. Flor. fran. m. 4328. Spreng. Syst. IL. 319. Willd. Spec. Il. 679. | Enwm. Berol. p. 410. Roth Germ. Yl. A78. Krock. Siles. n. 655. Pers. Syn.1.495. Hoffm. Germ. 1. 199. Bess. Gal. I. 281. Schlech. Berol. Y. 243. BF. Comp. Y. 548. Lorek Flor. Pruss. t. 89, f. 481. Dianthus floribus panicula- tis, squamis ealycinis brevibus acumi- natis, corollis multifido-capillaribus, cau- le erecto Ln. Plor. Suec. n. 383. Dian- thus multifidus Glib. Lith. n. 253. hosnie na lakach nieco. wilgotnych, w lasach 1 gaJach, 1 do$6 ezesto sig przylrafia (Kolo Warsza- wy, Radomia, Eomzy.. Kwilnie od lipea do wrze- $nia. ^] . Lodyga na póltory stopy lub nieco wiecéj wysoka, prosta, wal- cowata, gladka, w górze wiéchowato-rozgaleziona, sino-zielonawa. Liscie równowazkie lub prawie lancetowate, zupelnie gladkié, ner- wiste, nasada zrosle i kolanka otaezajace. Kwiaty na wiérzcholku galazek pojedynezo lub parzysto umieszczone i wszystkie wiéche obszerna, nieco rozwarta tworza; sq blado-rózowe lub bialawe, przyjemnéj woni. 4uski kielicha jajowate, krótkim sztyletem za- koriczone, dwie wewnetrzne dluzsze od 2 zewnetrznych. Kielichy fioletowo-purpurowe lub zielonawe. Platki korony od kielicha DECAND R I A. 615 dluzsze, prawie do nasady na delikatne, wloskowate wciecia poszar- pane, u dolu wloskami okryte. 480. D. seRoTINUS: caulibus subunifloris, squamis calycinis (6. jednokwiatowy) subovatis obtusiuseulis calyce quadru- plo-brevioribus, petalis multifidis sub- nudis, foliis subulatis glaucis ciliatis. DC. Prodr. Y. 364. Spreng. Syst. Yl. 381. Willd. Enwm. Berol. p. 469. Dess. Gal. 1. 281. Énum. Volh. p. 1T. ltosnie na miejscach. piaszezystych, lecz rzadzéj jak poprzedzajace (kolo Warszawy). K witnie w ser. wrzesn. 2| W yrasta kepiasto 1 krótkie, gesto-liSciami okryte puszeza rozlo- gi. Lodygi ma pojedyneze, delikatne, waleowate, pól stopy nie- przechodzace, pospolieie ze ezterech nierównych stawów- ezyli czlonków zlozone, zupeln:e gladkie, zakoüezone Jednym,. a rzad- ko dwoma krótko-szypulkowemi, bialemi, przyjemné] woni kwiatami. Liscie lodygowe równowazkie, naprzeciwlegle, tepe lub cokolwiek spiezaste, sino-zielonawe, na brzegu subtelnemi, bia- lemi zabkami (mianowicie dolne i rozlogowe) osadzone. Kielich | walcowaty, a jego zabki sa tepe ina brzegu bloniàste; u dolu ezté- rema krótkiemi luskami opatrzony. Luski te s3 Jajowate, zewne- trzne Spiczaste, krótsze, wewnetrzne bardziéj tepe, dluzsze, na brze- gu mniéj wiecéj blonka obwiedzione. Platki od kielicha znacznie dluzsze, lopatkowato-rozszerzone i gleboko na weiecia wezsze lub szersze poszarpane, u dolu wloskami purpurowemi porosle. Glów- ki pylkowe biale. Rzed trzyslupkowy | (Trigynia). 2160. CUCUBALUS. WYZPIN. Kielieh: dzwonkowaty, 3zabkowy, nagi. Platkow w ko- ronie pie pazuogciowatych, z brzegiem rozczepanym. Na- Sada platków i preeikow obraezkowato-zrosla. Jagoda ku- 616 DZIESIECIOPRECIKOWA lista, Ikomórkowa. Ziarua liezne, nerkowate, do osi Srodko- wéj przyezepione. 481. C. nACCIFERUS: ramis divaricatis, foliis ovatis, calyci- (W.jagodowy) bus campanulatis, petalis distantibus. JD€. Prodr. Y. 3867. — Flor. fran. n. 4361. Spreng. Syst. 1I. 404. . Pers. Syn. 1.496. Krock. Siles. n. 658. Gilib. Lith. n. 257. BF. Comp. Y. 548. Si- lene baccifera W^lld. Spec. IL. 700. Enum. Berol. p. 446. Roth Germ. |. 4983. Hoffm. Germ. Y. 202. .Lorek Flor. Pruss. tab. 90, fig. 483.. Cucu- balus bacciferus JLn. Spec. Schk. Handb. tab. 121. Lychnis baccifera Scop. Carn. n. 517. Scribaea divari- cata Dess. Gal. I. 282. Lychnanthus volubilis Schlech. Berol. Y. 244. Przytrafia sig w zaroslach, w miejscach cieni- stych, nieco wilgctnyeh (kolo Warszawy). i&witnie w lipc. sierpn. 2]. Ma lodyge walcowata, ezesto na kilka stóp dluga. wietka, omszona, troche szorstka, bardzo galezista, o galeziach rozlozystych; wspina sie ona i ezepia krzewów i wszelkich roslin. przyleglych. Lis$cie jajowo-podluzne, krótko-ogonkowe, $piczaste, cale, szor- stkiemi wloskami na obudwu powierzchniach porosle, jasnozie- lone. Kwiaty szypulkowe, na galazkach wiérzcholkowych 1 bo- cznych osadzone. Kielich dzwonkowaty, omszony, o 5 zabkach pra- wie-tepych. Platki korony biale, od siebie odlegle, w wierzcholku rozdwojone , drobno-karbowane, w nasadzie dwoma zabkami od- znaczajace sie. Owocem jest jagoda prawie-kulista, po dojrzeniu ezarna, wielkosci duzego grochu, kielichem zwiekszonym, wydetym okryta. Ziarna liczne, prawie-nerkowate, czarne, l$niace, ukazuja na swéj powierzchni drobniutkie (tylko pod szklem powiekszaja- cém widzialne) zmarszezki. DECANDRI A. 671 217. SILENE. .LEPNICA. Kielich rurkowaty, ezestokroé brzuchato-wydety, 9zab- kowy, nagi. Platków w koronie pieé, dlugo-paznogeiowych, rozezepanych, w otworze rzadko nagich, najezeseiéj przy- koronkiem uwienezonych. Nasada platków i preeików w obraezke zrosla. Torebka niemal-jajowata, u dolu 3ko- mórkowa,: w wiérzeliolku 5— 6 zabkami pekajaea. Ziarna nerkowate. Kielich. gladla. 489. S. INFLATA: caulibus ramosis, floriIbus paniculatis, (L. skrzypka) calycibus vesiculato-ovatis, petalis bifi- dis nudis, unguiculis Hine EOS sty- lis longissimis. . DC. Prodr.Y. 368. grege 4328. Spreng. Syst. 1. 415. Bess. Gal. Y. 284. BF. Comp. Y. 554. Cucubalus Behen Lin. Willd. Spec. Il. 684. Enum. Berol. p. 410. Roth Germ. lI. 491. .Krock. Si- les. n. 659. Pers. Syn. I. 495. Hoffm. Germ. Y. 200. Schlech. Berol. Y. 243. Schk. Handb. t. 121. .Lorek Flor. Pruss. iab. 88, f. 474. Cucubalus calycibus subovatis glabris reticulato-venosis, ca- psulis triloecularibus LLin. Flor. Suec. n. 385. Lychuis sylvestris, quae Behen al- bum vulgo Vaill. Paris. p. 120. Kolo dróg, w zaroslach, na polach bardzo po- spolità. Kwitnie w lipc. sierpn. ^] Cala roslina gladka, sino-zielonawa. Ma lodyge prosto-stojaca, okolo- dwóch stóp wysoka, walcowata i galezista. Li$cie naprze- ciwlegle, bezogonkowe, jajowo-lancetowate, w wiérzcholku szty- letowate, dolne w nasadzie znaeznie zwezone. Kwiaty na wierz- 618 DZIESIECIOPRECIKOWA cholku lodygi i galezi w wiéche zebrane. Kielich mocno wydety, jajowaty lub prawie-kulisty, sino-zielonawy lub brudno-czerwony, zylkami siatkowato-przerosly. Platki biale, malo co z kielicha wy- stajace, gleboko rozezepane. Preciki i szyjki znacznie wysunione. 483. S. orrTES: caulibus erectis raro ramosis vix pubes- (IL. drobnokwia- centibus parunr foliosis, foliis inferioribus t0wa) ^ numerosis spathulatis subcarnosis, supe- rioribus lanceolatis, floribus dioicis parvis, calycibus femineis sphaericis masculinis subclavatis, petalis linearibus indivisis. DC. Prodr. Y. 369... Flor. fran. n. 4341. Spreng. Syst. ll. 4183. Pers. Syn. I. 497. DB.F. Comp. 1. 551. Bess. Gal. I. 284. Cu- cubalus Otites Lin. Willd. Spec. Il. 688. FEnum. Berol. p. A71. .Roth Germ. Yl. 492. Krock. Siles. n. 662. Hoffm. Germ. Y. 200. Schlech. Berol. l. 244. Lorek Flor. Pruss. tab. 88, fig. A15. Lychnis Otites Scop. Carn. n. 515. Cucubalus parviflorus La- mar. Flor. fran. Cucubalus dioicus Gilib. Lith. n. 260. Lychnis viscosa flore musco- so Vaill. Paris. p. 120. Ro$ne w miejscach suchych, piaszezystych, otwartych. Kwitnie w ezerwe. ?[ Dorasta 1—3 stóp wysokosci. Ma lodyge prosto:stojaca, zwykle pojedyneza, walcowata, mianowicie u dolu znaeznie omszona, nie- co szorstka, czasem lipka. Li$cie korzeniowe gesto-zebrane, prawie lopatkowate, w ogonek zwezone, tepe, szorstkiemi wloskami po- rosle, cale; lodygowe szezuplejsze i krótsze, odlegle 1 podobniez omszone. Kwiaty bardzo drobne, zielonawe lub zóltawe, rozdziel- nopleiowe, na wiérzcholku lodygi zebrane w liezne niby okrazki ezyli wiazeczki oddalone, w nasadzie których znajduje sie po dwie przeciwlegle, prawie-szydelkowate, u dolu wloskami porosle przy- sadki. Kielichy niemal-dzwonkowate, niekiedy kolorowe, rysowa- ne, gladkie. Platki szczuple, równowazkie, cale, w wiérzcholku DECANDR I A. 619 nieco skrzywione, nagie, tojest niemajace zabków w nasadzie, Preciki i slupki znacznie. wysunione. Torebki gladkie, jajowo- kuliste. 484. S. ARMERIA: glaberrima elauca viscosa, caule ramo- (L. baldaszkowa) so, foliis ovato-lanceolatis, floribus pani- culato-corymbosis , calycibus longe cla- vatis, petalis obcordatis coronatis. DC. Prodr. 388. Willd. Spec. II. 705. JEnwm. Berol. p. 418. Spreng. Syst. IL. 410. Pers. Syn. I. 499. Krock. Siles.n. 666. Bess. Gal. 285. BF. Comp. 1.552. Hoffm.Gerin. 1. 202. Silene um- bellata Gilib. Lith. n. 263. Cucubalus fasciculatus Lamar. Flor. fran. Przytrafia. sie, lecz rzadko, na gruntach twar- dych i suchych. Kwitnie w lipe. sierpn. Cala jest zupelnie-gladka. Ma lodyge prosto-stojaca, walcówa- ta, nieco galezista, o galeziach naprzeciwleglych, w górze cokolwiek lipka, do 1'/; stopy dorastajaca. Liscie Jajowate, szerokie, przeciw- legle, bezogonkowe, tepe, nasada nieco pret otulajace, sino-zielo- ne. Kwiaty na wiérzcholku lodygi 1 galazek w wiazki ulozone, prosto-stojace, na szypulkach krótkich, w nasadzie przysadkowatych. Kielich dlugi, paleezkowaty, o 5 tepych zabkach, czestokroé czer- wonawy. Platki korony cale lub stabo-wyciete, ciemno-rózowe, w nasadzie 2 zabkami spiczastemi opatrzone. Torebki jajowate, 485. S.curonawTHA: glabra, caulibus erectis simplicibus (L. zielonawa) ^ parum foliosis, foliis radicalibus lan- ceolato-spathulatis, superioribus bre- vibus linearibus, floribus paniculatis nutantibus, calycibus cylindricis, pe- talis bipartitis lobis filiformibus. DC. Prodr. Y 918. Spreng. Syst. . II. 415. Willd. Spee. 1I. 694. Enum. Derol. p. (4. Hoffm. Germ. Y. 201. 680 DZIESIECIOPRECIKOWA Pers. Syn. Y. 496. Schlech. Berol. Y. 245. Bess. Gal. 1.283. BF. Comp. I551. Lorek Flor. Pruss. t. 90, f. 485. Cucubalus chloranthus oth Germ. ll. 492. Na miejscach wzgórkowatych, trawiastych, su- chych i piaszezyslych, leez rzadko (w okoliceach Czerska) Kwitnie w ezerwcu 1 lipeu. ^?] Lodyga pojedyneza, prosta, cokolwiek liscista, zupelnie gladka, walcowata, wiécha kwiatów zakonczona. Liscie korzeniowe li- czne, ogonkowe, podluzne, prawie-lopatkowate, cokolwiek $pi- ezaste, cale, gladkie, na brzegu tylko szorstkie; lodysowe naprze- ciwlegle, nieco.szezuplejsze, ku wiérzchotkowi coraz krótsze. K wia- ty szypulkowe, ku jednéj stronie zwrócone, nieco-zwisle, przy- sadkowate. Kielich walcowaty, gladki, o 5 zabkach tepych. Platki Zólto-zielonawe, o wcieciach równowazkich, w nasadzie dwoma drobnemi zabkami opatrzone. Preciki 1 slupki znacznie-wysta- jace. 486. S. TATARICA: glabra, caulibus erectis simplicibus fo- (L. gestoli$ciowa) losissimis , foliis lanceolatis parvis, flo- rum spica elongata densa, verticillis 2—A4floris, calycibus clavatis lOstria- tis reticulatis , petalis bipartitis, genita- libus longissimis. JDC. Prodr.Y. 90. Spreng. Syst. II. 415. Pers. Syn.l. 491. Bess. Volh. p.11. Lorek Flor. Pruss. tab. 90, f. 486. Cu- cubalus tataricus Ln. Willd. Spec. lf. 687. Enum. Berol. p. 471. Cucubalus secundus Gilib. Lith. n. 262. Rzadki ten gatunek znalazlem r. 1828, w miesia- cu wrze$niu kolo Ostroleki na piaszezystych wy- brzezach Narwi. Kwitnie w sierpn. wrzesn. ?[ DECAND.:R I A. 681 Z korzenia trwalego, prawie drzewiastego, wyrasta jedna lub kil- ka lodyg, prostych, niemal-pionowych zupelnie pojedynczych, tegich, twardawych , u dolu niby drzewiastych, walcowatych , gestemi ko- lankami opatrzonych, gladkich, przy kolankach tylko mianowicie dolnych, krótkiemi , szorstkiemi wloskami poroslych, na pól tokcia lub nieco wiecéj wysokich. Li$cie w caléj dlugosci lodygi az do kwiatów przy kolankach bardzo gesto-osadzone, naprzeciwlegle lub niby okregowe, lancetowate lub prawie-równowazkie, nieco $piczaste, pod spodem 1nerwowe, ciemnozielone, gladkie, na brze- gu tylko wstecznie szorstkie, i pod szklem powiekszajacém uwa- ane ukazuja na tymze brzegu delikatne, ostre, nierówne, ku wierz- cholkowi zwrócone zabki. Kwiaty zebrane na wiérzcholku lo- dygi w dlugi klos, czyli raezéj wiéche $cisniona, stoja parami przy kazdém kolanku na szypulkach. walcowatych, u dolu gladkich, przysadkowatych, w górze omszonych, dluzszych od kwiatu, od lo- dygi nieco odstajacych. Kielich prawie-walcowaty, w nasadzie nieco szczuplejszy, gladki, 10 smugami niewyraznemi, czerwonawe- mi wpodluz oznaezony. Zabki]jego krótkie, Spiczaste. Platki ko- rony biale, w wierzcholku dwudzielne, o dzialach równowazkich. Blizny 1 preciki biale, wysunione. Torebki podluzne, gladkie, nieco polyskujace sie, slomianego koloru, w wiérzcholku 5 krótkiemi, odgietemi zabkami otwiérajace sie. Zaiarna drobne, nerkowate, brunatoe, bez polysku, drobniutkiemi gruczolkami czyli zmarszezka- mi pod szklem pow. widzialnemi, okryte. Küelich. kosmaty. 4871. S. NUTANS: pubescens, caulibus basi foliosissimis, foliis (L. zwisla) | radicalibus spathulatis superioribus lance- olato-linearibus, floribus paniculatis secun- dis pendulis, calycibus cylindrico-ventrico- sis, petalis bipartitis reflexis longe coro- natis. DC. Prodr. Y. 911. Ejusd. Flor. fran. n. 4348. Lin. Spren. Syst. 1. 414. Willd. Spec. I. 694. Enwum. Berol. p. A14. Roth Germ. IL. 494. Pers. Syn. Í. 496. Hoffm. Germ. 1. 201... Bess. Gal. I. 283. Schlech. 86 'Tom I. 682 DZIESIECIOPRECIKONWA Berol. I. 245. .B.F. Comp. Y. 550. Krock. Siles. n. 664. Schk. Handb. tab. 122. Lo- vel Flor. Pruss. tab. 90, fig. 482. Silene petalis bifidis, floribus lateralibus secundis cernuis, caule incurvato Len. Flor. Suec. n. 388. Cucubalus nutans Lamar. Flor. fran. Lychnis nutans Scop. Carn. n. 525. W lasach 1 gajach nieco cienistych, w zaroslach. Kwitnie w. czerwc. lipe. ^]. | Lodygi na 1—2 stóp wysokie, pochylone, walcowate, w górze trójdzielno-galeziste, o kolankach odleglych, wloskami roztwartemi, gruezolkowato-lipkiemi zewszad, a mianowicie w górze okryte. Liscie korzeniowe liczne, lancetowate Jub lancetowo-lopatkowate, cale, kosmate, w wiérzcholku zwykle ezarniawe; lodygowe nieli- czne, lancetowo-równowazkie, nieco-spiczaste, wloskami krótkiemi takze porosle. K wiaty zebrane 'w rzadka, wiérzcholkowa wiéche, szypulkowe, w jedne strone zwisle, szypulki przysadkami jajowo- lancetowatemi, Spiczastemi, zwykle kolorowemi opatrzone. Kieli- chy lipkie, omszone, smugowane, o zabkach ostrych. Korona biala, wieczorem.zazwyezaj otwarta, o platkach prawie do nasady roz- dwojonych, a rozdwojenia takowe s4 równowazkie, tepe i cale. Preciki nierówne: 5 zwykle dluzszych i wysunionych. Glówki pylkowe zólto-zielonawe, szy]ki czerwone, wystajace. 488. S. NOCTIFLORA: viscoso -pubescens, caulibus erectis (L. dwudzielna) |vamosis,- folis magnis, inferioribus spathulatis superioribus lanceolatis, floribus magnis paniculatis, calycibus cylindrico- ventricosis,.strüs alternis venosis, dentibus longissimis, petalis bipartitis denticulatis. DC. Prodr. Y. 319. Flor. fran. n. 4341. . Willd. Spec. YI. 701. .Enum. Berol. p. Av1. Roth. Germ. ll. 495. Bess. Gal. Y. 285. Pers. Syn. 1. 498. BF. Comp. Y. 555. Spreng. Syst. M. DECANDRI A. 683 407. .Schlech. Berol. Suppl. p. 251. Hoffm. Germ. Y. 202. Lorek Flor. Pruss. tab. 90 , fig. 481. Przytrafia sie czasem na polach (Znajdowalem w Sandomir. Aug. w okolicach jns Kwitnie w lipe. — wrze$. (*) Cala omszona i mniéj wiecé] lipka. Lodyge ma '/—1 stopy wy- soka, niezupelnie prosta, pojedyneza lub cokolwiek w górze gale- zista, walcowata. Li$cie. dolne szerokie, prawie-lopatkowate, bezogonkowe, górne wezsze lancetowate, krótkim sztyletem zakori- ezone, wszystkie cale, cokolwiek szorstkie. EKwiaty nieliezne, na wierzcholku lodygi i w katach galazek osadzone, szypulkowe, prosto-stojace, wieksze jak w innych gatunkach. Kielich walcowa- Ly, nieco-wydety, 10 smugami oznaczony, w wierzcholku niemal 5 razy wciety, o weieciach szydelkowatych. .Korona biala a platki jéj dwudzielne, w nasadzie dwoma zabkami opatrzone, w nocy iylko i wieczorem otwarte. Szyjki i;preciki nie wystajace. Z po- staci podobna do firletki bialéj; (Lychnis diocea). 218. STELLARIA. MUCHOTRZEW. Kielich 5listkowy, w ezasie kwituienia otwarty, o dzia- lach jajowo-lancetowatyeh. Platków w koronie5, dwudziel- uyeh. Precików 5— 10. Torebka jajowata, lkomórkowa, w.wiérzcholku szesc-seienna, wieloziarnowa, z osadnikiem srodkowym bardzo krótkim. Ziarna okraglawe, splaszezone. 489. S. HOLOSTEA: foliis lanceolatis acuminatis serrulatis (M. wielkokwiato- scabriusculis, superioribus latioribus wy) . brevioribusque, pedunculis filiformibus praelongis, petalis semibifidis calyce lanceolato acuto longioribus. JD C. Prodr. 1 p. 397. Flor. fran. n. 4431. Willd. Spec. YT. 711. Enum. Berol. p. A19. Scop. Carn. n. 534. Krock. Siles. n. 610. Spreng. Syst. 1I. 684 DZIESIECIOPRECIKOWA 393. Roth Germ.lL. 486. Pers. Syn. I. 501. Hoffm. Germ. Y. 208. Schlech. Berol. 1. 246. Bess. Galic. . 286. Schk. Hoandb. 1. 122. I Lorek Flor. Pruss. tab. 91, fig. 490. Stellaria foliis lanceolatis -serrulatis, petalis bifidis Len. Flor. Suec. n. 992. Stellaria ciliata Glib. Lith, n. 244. W lasach 1 gajach, w zaroslach. Kwitnie w ma- ju 1 ezerweu. ?] Ma lodyge nieco u dolu pochylona, w górze wyprostowana, gladka, krucha, 4kanciasta, na stope lub wiecéj wysoka. Liscie naprzeciwlegle, bezogonkowe, lancetowate, mocno spiczaste, okolo dwóch cali diugie, 1nerwowe, cale, gladkie, na brzegu szorstkie i drobniutko regularnie pilkowane. Kwiaty wielkie, biale, w wié- che wierzcholkowa, dwudzielna zebrane, o szypulkach dlugich, wy- prostowanych, szorstko-omszonych, w nasadzie przysadkami liscio- watemi opatrzonych. Listki kielicha lancetowate, $piczaste, brze£- kiem wazkim, blonkowatym opasane, gladkie. Platki prawie dwa razy od kielicha dluzsze. 490. S. aRAMINEA: foliis linearibus margine laevibus, cau- (M. trawiasty) libus diffusis, floribus paniculatis diva- ricatis, petalis calycis longitudine. DC. Prodr. 1.391. Flor. fran. n. 4439. Spreng. Syst. II. 394. Willd. Spec. 1l. 711. Enum. Berol. p. A19. Scop. Carn. n. 534. Roth Germ. YI. 487. Pers. Syn. I.501. Hoffm. Germ. Y. 203. Bess. Gal. I. 287. Schlech. Berol. I. 146. B.F. Comp. 1.558. .Lorek Flor. Pruss. tab. 91, f. 489. Stellaria graminea a .Lin. Krock. Siles. n. 611. Alsine pratensis gramineo folio angustiore Vaill. Paris. p. 9. DECAN?D R ! A. 685 Gatunek najpospolitszy tego rodzaju, na lakach, w zaroslach, gajach i t. p. Kwitnie w ezerwc. li- peu. ,21. | Ma lodygi cienkie, slabe, rozpierzchle, 4kanciaste, gladkie, na : ziemi zwykle-lezace, okolo dwóch stóp czasem dlugie. Liscie ró- wnowazkie, nieco $piezaste, cale, gladkie, szezuple, trawiaste, najnizsze jajowate, szersze i przytepione. Kwiaty drobne, w wié- che. rzadka, rozlozystq, dluga, dwudzielna zebrane, przysadkami blonkowatemi, suchemi opatrzone. Listki kielicha jajowo-lanceto- wate, $piezaste, na grzbiecie Jnerwowe, na brzegu blonkowate. Platki biale, gleboko wciete, od kielicha nieco dluzsze. Glówki pylkowe ezerwone. 491. S. aLAUca: glauca, foliis lineari - lanceolatis margine (M. simy) laevibus, floralibus scariosis, petalis ca- lyce duplo denen caule erectiuscu- lo debili. DC. Prodr. Y. 397. Flor. fran. n. 4438. Spreng. Syst. YI. 394. Stellaria palustris Willd. Spec. Y. 412. .Enwm. Berol. p. 419.. Pers. Syn. Y. 501. Hoffm. Germ. Y. 204. Bess. Gal. 1. 28. Schlech. Berol. Y. 247. Lorek Flor. Pruss. tab. 91, f. 491. Stellaria graminea 8 Lin. Krock. Siles.n. ..671. Alsine folio gramineo angustiore palustris Vaill. Paris. p. 9. Na lakach "wilgotnych, bagnistych. Kwitnie w ezerwo. lipe. ^]. Cala sino-zielona i gladka. Ma lodyge grubsza jak u poprze- dzajacego gatunku, na stope lub póltory wysoka, czworokariciasta, dosyé gesto-lisciami okryta, nieco galezista. Lis$cie zawsze wezsze jak w tamtym, lancetowo-równowazkie, troche Spiczaste, nerwem pod spodem oznaczone. Przysadki podobniez sSpiczaste 1 blonko- wate, suche. Kwiaty biale, znaeznie wieksze od poprzedzajacych. Listki kielicha jajowo-lancetowate, $piezaste, 3nerwowe, póltora razy od korony krótsze. Glówki pylkowe ezer wone. 686 DZIESIECIOPRECIKOWA 492. S. cRASSIFOLIA:folis ovato-lanceolatis crassiusculis (t. grubolisciowy) integerrimis glabris, pedunculis soli- tariis exdichotomia fructiferis reflexis, sepalis ovato-lanceolatis petalis mul- to-brevioribus. DC. Prodr. Y. 398. Spreng. Syst. II. 393. Willd. Spec. 1I. 712. Pers. Syn.l. 501. Hoffm. Germ. l. 204. . Schlech. Berol. Y. 247. Lorek Flor. Pruss. tab. 91, f. 492. | Bosnie w miejscach wilgotnych, rzadzéj jak po- przedzajace (nad jeziorami w Gostyüsk. w Augus. kolo Szezuezyna w gaju olszowym). Kwitnie w kon- cu czerwca 1 w lipcu. (?]) Korzeri maly, wlóknisty, zdaje sie byé rocznym. "Eodygi slabe, dolna ezescia na ziemi lezace, w górze wyprostowane, kolanko- wate, walcowate, zupelnie-gladkie, nieco-galeziste, o galeziach naprzeciwleglych lub iednostronnych, na pól stopy najwiecéj dlugie. Liscie jajowo-lancetowate, bezogonkowe, cale, gladkie, nieco miesi- ste, w wiérzcholku drobna stwardnialo$cia zakoüezone. Kwiaty male, pojedynezo z rozdwojen lodygi wyrastajace, na szypulkach waleowatych, dwa razy dluzszych od li$ci. Listki kielicha. jajowo- lancetowate, spiczaste, niewyraznie Jnerwowe, brzezkiem blonia- stym, bialym na brzegu opasane, od platków o polowe krótsze. Pla. tki do nasady prawie-rozdzielone, o wcieciach równowazkich, w gó- rze nieco rozszerzonych, biale (nigdy rózowe.jak autorowie Com- pend. flor. german. Y. p. 559, utrzymuja).. Preciki kielichowi prawie wyrównywajace. Glówki ich czerwone. Torebka jajowata. 493. S. AQuATICA: foliis ovato-oblongis, petalis profunde (M. drobnokwia- bipartitis calyce brevioribus, capsulis towy) ovato-oblongis calycem superantibus, caule decumbente. JDC. Prodr.1.398. Plor. fran.n. 4440. BF. Comp. l. 559. Stellaria uliginosa Spreng. Syst. 1l. 393. Roth. Germ. lI. DECANDRI A. 687 489. Bess. Gal. I. 288. Stellaria Alsine Willd. Spec. Yl. 713. .Enum. Berol. p. 419. Hoffm. Germ. Y. 204. Pers. Syn. I. 501. Schlech. Berol. 1. 248. Lorek Flor. Pruss. tab. 91, fig. 493. Stellaria late- riflora nostra Krock. Siles. n. 678 , vol. II. zab. 4. Na lakach mokrych, w gajach wilgotnych (ko- lo Warsz. w lasku Bielaüskim). | Kwitnie w. ezer- wcu. (9) Lodygi kepiasto-wyrastajace, delikatne, slabe, czes$cia dolna na ziemi lezace, galeziste, 4kariciaste, gladkie lub u dolu cokolwiek omszone, na kilka cali dlugie. Liscie naprzeciwlegle, bezogonkowe, podluzno-lancetowate, dolne w nasadzie nieco zwezone, wszystkie cale, gladkie, w wiérzcholku tepe lub cokolwiek spiczaste, 1 stwar- dnialoscia malerika zakoüiczone. Kwiaty najmniejsze w tym rodzaju,- zwykle z boku galazek a ezasem na wiérzcholku 'w postaci maléj wiechy ezyli wiazki wyrastajace. Szypulki walcowate, delikatne. nieco pochylone: dwie z nich boczne zwykle galeziste, 3—4kwia- towe, trzecia zas pojedyncza, jednokwiatowa; wszystkie w nasadzie przysadkami lancetowatemi, owalnemi opatrzone. Listki kielicha lancetowate, $piczaste, na brzegu blonka obwiedzione, n'ewyraznie 3nerwowe, od korony dluzsze. Platki biale, gleboko rozdwojone. 494. S. » EDIA: caulibus procumbentibus linea laterali pi- (M. wlasciwy) losa alterna, foliis lanceolatis tenerrimis , fructibus deflexis, capsulis profunde 6val- vibus calyce vix longioribus, seminibus subreniformibus rugosis. DC. Prodr. I. 396. Spreng. Syst. 1I. 392. Dess. Gal. I. 286. Schlech. Berol. I. 248. Alsie media Zn. Willd. Spec. l. 1511. Enum. Berol. p. 831. .DC. Flor. fran. n. 4383. Krock. Siles. n. 481. Schk. Handb. &. 85. Pers. Syn. I. 330. Hoffm. Germ. I. 688 DZIESIECIOPRECIKOWA 149. Lorek Flor. Pruss.t. 68,f. 854. Hayne Arzneig. I. t. 47. Alsine petalis bipartitis, folis ovato-cordatis L. Flor. Suec. n. 261. Alsine avicularum Lamar. Flor. fran. Alsi-. ne media Vaill. Paris. p. 9. Stellaria media . et neglecta. F. Comp. I. 559 et squ. Alsine vulgaris sive morsus-gallinae J. Bauh. Ku- rzyslep albo Ptasza mieta: Alsine, Morsus gallinae Syren. stron. 1400. Bardzo pospolity w ogrodach, miedzy. warzy- , wem, przy drogach, plotach, na polach, ulicach i t. d. - Kwitnie prawie przez rok caly. (-) — Ma korzeü wlóknisty, o wlóknach delikatnych, nielicznych. Lodygi slabe i wietkie, zwykle na ziemi lezace, 6—7 cali dlugie, walcowate, przy kolankach niekiedy czerwona obraezka oznaezo- ne, bardziéj lub mniéj galeziste; kazdy staw czyli czlonek odzna- cza sielinia podluzna, kosmata, naprzemianlegla wzgledem ta- kiéjze linii stawu drugiego, i po tym stalym charakterze najpe- wniéj te rosline rozpoznaé mozna, zwlaszeza 2e inne jéj cechy cze- sto zmienne bywaja. Liscie wieksze lub mniejsze, jajowate lub lancetowato-jajowate, czasem niemal-sercowate, najwyzsze bez- ogonkowe, dolne krótkoogonkowe lub w ogonek zwezone, spi- czaste lub prawie-tepe, mniéj lub wiecéj omszone. Korona biala, niemal dlugosci kielicha, o platkach gleboko-rozdwojonych. Pre- cików liczba niestala, najezescié] bywa ich 5, rzadko 10, niekiedy 3, 6, 8, lub 9. Torebki Jajowate, gladkie, od kielicha nieco-dluzsze, szesciu scianami w górze pekajace. Ziarnabrunatne, nieco-splaszezo- ne, prawie-nerkowate, pod szklem pow. ukazuja na pow;érzchni zmarszezki niewyrazne. Cala ta roslina jest nieco-miesista; uzywa sie pod nazwiskiem : kurzyslepu. muchotrzebiu lub mokrzycy, na pokarm dla kanarków, zieb, szezyglów 1 innych ptaszat. 495. S. NEMORUM: foliis inferioribus cordatis petiolatis, su- (M. serduszko-' perioribus lanceolatis subsessilibus, pa- waty) nicula dichotoma, petalis calyce duplo- . lengioribus, seminibus orbiculatis com- pressis margine tuberculatis. DEGCA ND R iA. 689 DC. Prodr. Y. 396. — Flor. fran. m. 4435. Spreng. Syst.11.392. Willd. Spec. II. 710. Scop. Carn. n. 532. Roth Germ. II. 485. Pers. Syn. I. 500. Krock. Siles. n. 668. Bess. Gal. I. 286. Hoffm. Germ. I. 208. BF. Comp. 1. 561. Lorek Flor. Pruss. tab. 91, f. 488. Stellaria corda- ta Galib. Lath. n. 245. Rosnie gdzieniegdzie w gajach, w miejscach nieco vilioniyemi l DURER. fwitnie W CZerWcu, lipcu. ?] Lodygi podnoszace sie, slabe, walcowate, kolankowate, wlo- skami dlugiemi porosle, u dolu zwykle pojedyneze, w górze dwu- dzielne. Liscie znaeznie wieksze jak u poprzedzajacych, szerokie, przeciwlegle; dolne mnie]sze, sercowato-Jajowate, Spiczaste, na ogonkach rynienkowatych, wietkich, od lisci dluzszych; wyzsze prawie-bezogonkowe, jajowo-lancetowate, bardzió] Spiczaste, wszy- stkie, szezególnié] na brzegu 1 spodnich nerwach, kosmate. Kwiaty wiérzcholkowe 1 boczne biale, srednié] wielkosci. Listki kielicha jajowo-lancetowate, w nasadzie omszone. Platki gteboko rozezepa- ne, o wcieciach cokolwiek w górze rozszerzonych, od kielicha zna- cznie dluzszych. Glówki pylkowe zóltawo-biale. Torebka Jajowato- podluzna, kielichowi prawie-równa, 6 zabkami pekajaca. 219. ARENARIA. PIASKOWNICA. Kielieh 5listkowy, o listkach podluzuych , Spiezastych, rozlozystych. Platków 6, ealyeh. Torebka lkomórkowa, w wiérzeholku 3— 6 sceianami pekajaea, wieloziarnowa; osadnik Srodkowy bardzo krótki. Ziarna liezne, nerkowate. 496. A. RUBRA: caulibus prostratis pilosis, folis filifor- (P. asd mibus internodio brevioribus stipulatis, sepalis lanceolatis obtusiusculis margine scariosis , pedunculis defloratis deflexis, se- minibus angulato-subpyriformibus rugo- sis immarginatis. Tom I. 87 690 DZIESIECIOPRECIKOWA DC. Prodr. Y. 401... Ejusd. Flor. fran. n. 4433. Spreng. Syst.1I. 400. Willd. Spec. II. 721. Enwm. Berol. p. 480. Krock. Si- les.n. 618. Bess. Gal. Y. 290. Hoffm. Germ. I. 205. Gilib. Lith. n. 250. Schlech. Berol. l1. 250. Pers. Syn. l. 504. BF. Comp. 1. 562. Lorek Flor. Pruss. tab. 92, fig. A97. Arenaria rubra Lin. Schk. Handb. tab. 122. Arenaria foliis filiformibus stipulis mem- - branaceis vaginantibus Lin. Flor. Suec. n. 299. bbs spergulae facie minor Vaill. | Paris. p. 8. Napolach i wzgórkach piaszezystych, czasem oko- lo wsiów. I w lipe. sierpn. Lodygi liezne, na ziemi rozeslane, podnoszace sie, w górze dwu- dzielno-galeziste, stawowate, gladkie lub delikatnie omszone, od 1—96 cali wysokie. Liscie szezuple, równowazkie, u dolu cokolwiek zwezone, w wiérzcholku sztyletowate, wloskami drobnemi gdzie- niegdzie porosle, czesto dluzsze od czlonków lodygowych. Wyra- staja one albo po dwa maprzecrwlegle, albo niby wiazkowato przy kazdém kolanku sa osadzone; w ich nasadzie znajduja sie zawsze dwie przeciwlegle, jajowate, $piezaste, blonkowate; przezroczyste, bialawe przysadki, po których zaraz ten gatunek poznaé mozna. Kwiaty drobne; wiérzeholkowe 1 boczne szypulkowe. Listki kie- licha równowazkie, na brzegu blonka obwiedzione, na grzbiecie wloskami drobnemi porosle. Ptatki purpurowe, kielichowi niemal wyrównywajace, z rana zwykle otwarte. Torebki podluzno-kuli- ste, od kielicha malo co dluzsze, gladkie, cokolwiek zwisle, po dojrzen:u trzema $cianami w wiérzcholku pekajace. Ziarna prawie trójkatne, nieco splaszezone, brudno-zóltawe. 497. A. .TENUIFOLIA: foliis subulatis setaceis, caule ramo- CB. scccuplolisciowa) sissimo dichotomo, sepalis subulatis striatis petalis multo- longioribus , Cà- psulis 3valvibus calycem vix supe- ranübus. L DECANDR I A. 691 DC. Prodr.Y. 405. Ejusd. Flor.fran. n. 4421. Spreng. Syst. 11.403. Willd. Spec. 1. 725. .Hoffm. Germ. Y. 206. BF. Comp. l. 565. Krock. Siles. n. 682, tab. vol. II. 5, fig. A. D. Arena- rà viscidula Schlech. berol. Y. 249. Arenaria tenuifolia et viscosa Pers. Syn. l. 504. Alsine tenuifolia Vaill. Paris; p. 4, tab: 8, f. 4. Rosnie. na polach piaszezystych, suchych 1i nie- urodza]nych, leez rzadko sie przytrafia (W. Podlas. w okolicach Stoezka, przy wsi Róza.). Kwitnie w czerwc. lipc. | Mala, od 2 do 5 cali dorastajaca roslinka. Ma lodyge prosta, waleowata; kolankami opatrzona, zwykle ezerwonawa, a która niemal-zaraz od dolu wiéchowato na mnóstwo dzieli sie galezi. Te sa cokolwiek rozwarte, delikatne, wloskowate, dwudzielne, i tak Jak lodyga, liscie, kielichy 1 szypulki, drobniutkiemi wloskami , porosle. Li$cie przeciwlegle, krótkie, szydelkowate, wyprostowa- ne, w nasadzie spojone. Kwiaty liczne i drobne, na wiérzcholku ina boku galazek, tudziez w ich rozdwojeniach osadzone, szypulko- we o szypulkach prostych, jedno-kwiatowych. Listki kielicha lan- cetowate, Spiczaste, Jnerwowe , od korony nieco dluzsze. Platki biale. i : 498. A. SERPYLLIFOLIA: foliis ovatis acutis sessilibus rugu- (d. macierzankovata) losis ciliatis laevibusque, caulibus ramosissimis, sepalis lanceolatis acutis trinerviis viridibus opacis corolla fere duplo-majoribus, ca- psulis ovatis apice 6valvibus caly- cem aequantibus, seminibus exa- cte-reniformibus rugosis. . DC. Prodr. l. 411. Flor. fran. n. 4415. Spreng. Syst. II. 396. Willd. Spec. 1. 120. Enwm. Berol. 692 DZIESIECIOPRECIKOWA p- 480. Roth Germ.1I.481. .Kvock. Sues, n. 616. Hoffm. Germ. I. 205. . Pers. Syn. Y. 502. Bess. Gal. I. 288. Schlech. Berol. 1. 249. BF. Comp. l. 566. Schk. Handb. tab. 122. .Lorek Flor. Pruss. tab. 92, f. 496. Stellaria serpyllifolia Scop. Carn. n. 544. Arenaria breviflora Gilib. Lith. n. 249. Arenaxia foliis subovatis acutis sessilibus, corollis calyce brevioribus. Lin. Flor. Suec. n. 3998. Alsie minor multicaulis Vaill. Paris. p. 1..— Na polach i miejscach piaszezystych, czasem w ga- jach i lasach. Kwitnie w czerwe. lipe. (9) - Z korzenia kilka zwykle lodyg waleowatych, podnoszacych sie, pojedynezych lub galezistych, na 3—6 cali wysokich, wyrasta. Sa one drobnemi, przytulonemi wloskami omszone. Liscie bez- .ogonkowe, naprzeciwlegle, jajowate 1 prawie-okraglawe, cale, cokolwiek szorstkie, na brzegu rzesowate. Kwiaty drobne, biale, krótko-szypulkowe, wiérzcholkowe i z katów galazek wyrastajace. Listki kielicha nerwiste, kosmate, znaeznie od korony wieksze. Plat- ki biale. Torebka jajowata, cokolwiek od kielicha dluzsza, w wiérz- cholku 6 zabkami po dojrzeniu otwierajaca sie. Ziarna okra- glawo-nerkowate, ezarniawe, drobniutkiemi zmarszezkami okryte. 499. A. TRINERVIA: caule gracili ramoso , foliis ovatis acu- (P. trójàylna) tis petiolatis ciliatis nervosis, peduncu- lis longis post anthesin deflexis, sepa- lis lanceolatis acutis margine membra- naceis corolla multo-longioribus, ca- psulis ovatis calycem aequantibus 6val- vibus; valvis apice circinnatis. DC. Prodr. Y. 412. — Flor. fran. n. 4418. Spreng. Syst. II. 395. Willd. Spec. II. 718. Enum. .Berol. p. 480- DECANDRIA. | 693 Roth Germ. 1I. 480. Krock. Siles. n. 674. Bess. Gal. l. 288. Pers. Syn. I. 502. Hoffm. Germ. Y. 205. Schlech. Berol. Y. 249. Schk. Handb. tab. 122. Lorek Flor. ..Pruss. tab. 92, fig. 495. Arenaria folis ovatis acutis petiolatis nervosis Lin. Flor. Suec. n. 39. Are- naria nervosa Lamar. Flor. fran. Als- ne plantaginis-folio Vall. Paris. p. T. W lasach i gajach cienistych, nieco. wilgotnych. Kwitnie od maja do lipc.. (3) Korzeü wlóknisty wypuszeza wiele, z poczatku prostych, pó- Zniéj rozkladajacych sie, okolo 6 lub 8 cali wysokich lodyg. Sa one walcowate, szczuple, wietkie, kolankami opatrzone, u dolu z dwóch boków przeciwnych wloskami biafawemi, krótkiemi, zwie- szonemi porosle; górne stawy sa coraz dluzsze izewszad takie- miz wloskami oslonione. Liscie przeciwlegle, ogonkowe, wie- ksze jak u poprzedzajacego gatunku dolne (przy korzeniu) okra- glawe, nieco $piczaste, niewyraznie 3nerwowe; wyzsze Jajowate, $piczaste, po ogonku zbiegajace, 3——4 lub Snerwowe; wszystkie na powierzchni górnéj wloskami krótkiemi, przytulonemi zrzadka pokryte, pod spodem gladkie. Kwiaty wiérzcholkowe i z katów li$ci pojedynezo-wyrastajace, na szypulkach dlugich 1 omszonych. Listki kielicha. lancetowate, spiczaste, na brzegu blonkowate, na grzbiece rzedem wlosków osadzone. Platki biale, 3nerwowe, tepe, w nasadzie zwezone, krótsze od kielicha, z którego listkami naprzemian sa osadzone. Nitki precikowe ku wiérzcholkowi scie- nione, glówki biale. Zawiazek jajowato-kulisty, zielony. Blizn 3, 4lub 5 bialych. Torebki stozkowato-jajowate. Ziarna okraglawe, czarne, zupelnie gladkie 1 blyszezace. Rzed piecioslupkowy — (Pentagynia). 220. CERASTIUM. KOSCIENIKEC. . . Kielich Sdzielny, wyprostowany. Platków w koronie 5, rozdwojonyeh. Torebka 1komórkowa, waleowata lub kuli- 694 : DZIESIECIOPRECIKOWA sta, dziesigein. zabkami zwinionemi lub podnoszaeemi sie w wiérzcholku pekajaca. Ziarna liezne, okraglawe, do osa- : dnika Srodkowego: przyezepione. a). Korona, kielichowi rowna lub od niego krótsza. 500. C. vuLcATUM: hirsutum pallide-virens, caulibus ere- (K. pospolity) ctis, foliis ovatis obtusissimis hirsutis, floribus dichotomis sub-umbellatis pe- dunculo-longioribus, petalis calycem aequantibus, capsulis oblongis attenu- atis calyce duplo-longioribus. JDC. Prodr. Y. 415. Flor; fran. n. 4395. Spreng. Syst. IL. 419. BF. Comp. 1.579. Lorek Flor Pruss. tab. 94, f. 508. Cerastium foliis ovatis, pe- talis calyce aequalibus, caulibus dif- fussis Lin. Flor. Suec.n.415. Oerastium ovale Pers. Syn. I. 521. Myosotis ar- vensis hirsuta, parvo-flore Vaill. Paris. lab. 90, f. 9. | Na lakach, przy sn na polach 1 w lasach. Kwitnie w maju 1 ezerweu. , Dorasta 3—6 cali wysokosci, caly RU kosmaty 1i nieco lipki. Ma lodygi waleowate, proste, kolankami opatrzone, w górze dwu- dzielne, kepiasto wyrastajace. Liscie korzeniowe przewrotnie-po- dluzno-jajowate, w nasadzie zwezone, prawie-lopatkowate, tepe, Inerwowe; lodygowe podluzno-jajowate lub eliptyezue, bezogon- kowe i podobniez tepe. Kwiaty drobne, na szypulkach krótszych od kielichów, a czesto prawie-bezszypulkowe, w malych kupkach czyli wiazkach na wiérzcholku galazek osadzone, z poezatku pro- ste, póznié] zwisle. Listki kielicha lancetowate, $piczaste, szerokim brzezkiem blonkowatym, przezroczystym opasane, prawie koronie wyrównywajace. Platki biale, glebóko-rozezepane. "Torebka po- dluzna, szezupla, nieco skrzywiona, od kielicha znaeznie wieksza. Ziarna drobne, rdzawe, malefkiemi brodaweczkami okryte. DECANDRI A. 695 501. C. viscosuM: hirsuto- (sub) viscosum Uurote- -virens, (K. podluznoli- caulibus erectis, foliis lanceolato-oblon- $ctwy) gis, floribus dichotomo - subumbellatis , pediantiniis petalisque ealycem aequan- tibus, capsulis subpendulis teretibus ca- lyce duplo-loneioribus. DC. Prodr. 1.415. Flor.fran.n. 4396. Spreng. Syst. Y. 419. Schlech. Berol. I. 254. Lorek Flor. Pruss.tab. 95,fig. 509. Cerastium vulgatum Pers. Syn. 1. 520. Cerastium triviale Link. Enum. BF. Comp.l.519. Cerastium erectum villoso viscosum Ain. Flor. Suec. n. 414. My- osotis hirsuta altera viscosa Vaill. Pa-' ris. tab. 30, f. 1. Rosnie prawie wszedzie na polach, w ogrodach, w zaroslach i wlasach. Kwitnie przez wiosne 1 la- to. (3) Od poprzedzajacego wiekszy 1 niekiedy na stope wysoki, caly kosmaty, ciemno-zielony i pieco-lipki. Ma 1lodygi rozpierzchle, o stawach dluzszych jak u tamtego, nielicznemi lisciami opatrzo- ne, w górze dwudzielne, o galazkach nieco rozlozystych, w wiérz- cholku wiazkami kwiatów zakoünezonych. Szypullki kwiatom wy- równywajace, lub troche od nich dluzsze; czesto z rozdwojenia galazek Kwiat poiedynezy, szypuikowy wyrasta. Liscie bez- ogonkowe, podluzno-lancetowate, troche spiczaste, dolne (przy ko- rzeniu) w nasadzie zwezone i niby-lopatkowate. Listki kielicha | lancetowate, niemal-tepe, na grzbiecie wloskami okryte, w górze tylko 1 w wiérzcholku wazkim, blonkowatym brzezkiem obwie- dzione. Piatki biale, niemal-kielichowi równe. —Torebki nieco- skrzywione, w wiérzcholku szczuplejsze, od kielicha dwa razy dluz- sze, na szypulkach zwislych. 502. C. SEMIDECANDRUM: hirsuto-viscidum, caulibus erectis, CK. pigcioprecikowy) | folüs ovato-lanceolatis, floribus pentandris dichotomo-subumbel- 696 DZIESLECIOPRECIEOWA latis, peduneulis calyce longiori- bus, capsulis teretibus post flo- rescentiam deflexis calyce duplo longioribus. DC. Prodr.l. 416. Flor. fran. n. 4398. Spreng. Syst. II. 419. Pers. Syn. l. 521. .Krock. Siles. m. 103. Schlech. Berol.Y. 254. .Hoffm. Germ. I. 112. B.F. Comp. 1.580. Lorek Flor. Pruss. tab. 95, fig. 510. Cerastium floribus pentan- dris, petalis emarginatis Ln. Flor. Suec. n. 416. Myosotis arvensis ' hirsuta minor Vail. Paris. tab. 30, f. 2. Na FAV suchych i wzgórkach bardzo po- spolity. Kwitnie w kwiet. 1 w maju. (3) Ten gatunek, zaledwie dwóch lub trzech cali dorastajacy, ma wszystkie czes$ci drobnemi, gruczolkowatemi i nieco-lipkiemi wtlo- skami porosle. Korzeü krótki, wlóknisty. Lodygi walcowate, proste Jub dolna ezescia ku ziemi pochylone , brudno-z:elonawe, zwykle w malych kepkach wyrastajace. Liscie najnizsze podluzne i ezesto w nasadzie mocno-zwezone, wyzsze jajowate, owalne lub okrgglawe, w wiérzcholku tepe lub slabo-Spiczaste, na 2—93 lin. dlugie, a 1—1 '5 szerokie. Kwiaty na wiérzcholku lodygi w ma- lych wiazeezkach skupione, drobne, z poczatku wyprostowane, po okwitnieniu za$ coraz bardziój na dól sie zchylajace. Szypulki w mlo- dosci od kielichów krótsze, potém znacznie sie przedluzaja. Listki kielichowe Spiezaste, blonka biala obwiedzione. Platki kielichowi równe lub malo co dluzsze, i tylko w samym wiérzcholku we dwa Spiczaste zabki wyciete. Precików zwykle 5, czasem 6 lub wiecéj, od korony znacznie krótszych. Dojrzala torebka prawie-dwa razy od kielicha dluzsza, walcowata, przy wiérzcholku nieznacznie skrzywiona. Ziarna jajowato-kuliste, rdzawe, na powierzchni pra- wie-gladkie. Cala roslina zwykle zólto-zielonawa. DECANDRIA. 697 b) Korona, od. kielicha znacznie dluzsza. 503. C. ARVENSE: caulibus declinatis , foliis lineari-lanceo- (KK. wielkokwia- latis obtusiusculis subpilosis, floribus di- towy) chotomo-paniculatis, pedunculis defle- xo-pubescentibus , petalis calyce duplo- majoribus, capsula oblongo-cylindrica calyce duplo-longiore. DC. Prodr. 1.419. Flor. fran. n.4409. Willd. Spec. Yl. 813. ÉEnum. Berol. p. 492. Roth Germ. Il. 509. Spreng. Syst. IL-A417. Krock. Siles.n. 405. Pers. Syn. I. 521. Bess. Gal. l. 295. Schlech. Be- rol. Y. 253. .B.F. Comp. I. 582. Hoffm. Germ. Y. 212. Schk. Handb. tab. 125. Lorek Flor. Pruss. tab. 95, f. 511. Ce- rastium folis lineari- lanceolatis acutis elabris, corollis calyce majoribus Zm. Flor. Suec. n. 417. Centunculus arven- sis Scop. Carn. n. 548. Myosotis arven- sis hirsuta, flore majore Vaill. Paris. iab. 30, f. 4. Myosotis polygoni folio canescente /d. f. 5. Rosnie na polach, przy drogach i t. d. Kwitnie w majui czerwcu. ^| Ma korzeüi kolankowaty, bialawy, lazacy; lodygi od 4 do 6 cali wysokie, podnoszace sie, walcowate, omszone, galeziste, w górze nieco-lipkie, zwykle kepiasto-wyrastajace. Li$cie okolo 6—8 lin. dlugie, a 2 lin. szerokie, równowazko-lancetowate, bezogonkowe, w wiérzcholku prawie-tepe, Inerwowe, gestemi , bialawemi wlo- skami okryte, na mfodych dolnych wypustkach liezniejsze, na lo- dydze zrzadka osadzone. Kwiaty wielkie, biale, na wiérzcholku galazek w male wiechy zebrane, lub z rozdwojenia lodygi poje- dynczo wyrastajace. Listki kielicha. lancetowate, na brzegu blon- ka biala obwiedzione, zewnatrz wloskami porosle i d mniéj Tom I. 698 DZIESIECIOPRECIKOWA wiecéj wyraZnym posrodku oznaczone. Platki gleboko-rozezepane, od kielicha dwa razy dluzsze. Torebka walcowata. podluzna, Ww górze nieco skrzywiona, od kielicha znaeznie wieksza. Ziarna okraglawe, brunatno-zólte, pod szklem powiekszajacém brodawe- czki na swéJ powierzchni ukazuja. 504. C. AqUATICUM: caule dichotomo piloso superne vis- (K. wodny) cido, foliis cordatis sessilibus, pedun- culis axillaribus solitarüs fructiferis reflexis, denticulis capsulae 5, 6 re- ctis. Spreng. Syst. 1l. 416. Willd. Spec. II. 816. Enum.-Berol.p. 493. Krock. Siles. IL. m. (08. Bess. Gal. I. 297. Hoffm. Germ. Y. 2918. Schlech. Berol. I. 258. BF. Comp. l. 583. Lorek Flor. Pruss. tab. 95, f. 512. Stellaria aquatica Scop. Carn. n. 546. Pers. Syn. l. 500. Larbrea aquatica .DC. Prodr. I. 395... Cerastium aquaticum Lin. DC. Prodr. IL. p. 366. Flor. fran. n. 4406. Schk. Handb. tab. 125. Cerastium foliis cordatis sessilibus, floribus solitarüs, fructibus pendulis JLin. Flor. Suec. n. 413. Cerastium maximum Gilib. Lith. n. 252. A]sine maxima solanifolia Vaill. Paris. p. 9. W miejscach wilgotnych, w rowach, w gajach olszowych ilasach mokrych. Kwitnie w lipcu i sier- pniu. 2] Jestnajwiekszymz naszych tego rodzaju gatunków, do muchotrze- wiu serduszkowatego bardzo podobny. Ma lodygi watle, kruche, zw ykle lezace, u dolu pojedyneze, w górze dwudzielne, kolankowa- te, walcowate, w górze kosmato-lipkie, o wloskach odstajacych, czesto na dwie stopy wysokie. Liscie sercowato-jajowate, Spiczaste, DECANDHR I A4. 699 szerokie, Jasno-zielone, gladkie; dolne zwykle ogonkowe, mniej- sze, wyisze bezogonkowe, szersze i dluzsze. Kwiaty na wiérz- cholku lodygi i z j6j rozdwojeti wyrastajace, szypulkowe. Listki kielicha jajowo-lancetowate , nieco spiczaste, omszone, od korony krótsze, nabrzegu nieblonkowate. Platki biale, do nasady prawie- rozdwojone. Glówki po wydaniu pylku blado-blekitne. Szyjek niekiedy 6. Torebka kulisto-jajowata, od kielicha krótsza, zwisla. Ziarna okraglawo-nerkowate, zólto-brunatne, drobniutkiemi zmar- szezkami okryte. Odmiana z lisciami wszystkiemi mnié] wiecéj omszonemi, niekiedy sie przytrafia. 221. LYCHNIS. FIRLETKA. Kielich 1listkowy, rurkowaty, w piee zabków wyeiety, nagi. Platków w koronie 9, paznogciowatych, przy otworze zwykle przyrostkami uwienezouych, calyeh lub rozezepa- nych. Torebka 1 —5komórkowa, Sscienna, wieloziarnowa. Ziarna do osadnika Srodkowego przytwierdzone. — 505. L. viscARIA: caule sub geniculis viscoso, limbo-peta- (F. smolka) ^ lorum subintegro, foliis linearibus sub- spathulatis (capsula semi-5loculari). JC: Prodr. Y. 385. Flor. fran. n. 4362. Spreng. Syst. I. 422. Willd. Spec. IL. 808. Enum. Berol. p. 491. * Roth Germ. Yl. 515. Scop. Carn. n. 529. Pers. Syn. Y. 520. Krock. Siles. n. 699. Hojfm. Germ. Y. 211. Bess. Gal. I. 292. Schlech. Berol. l. 256. BF. Comp. l. - 516. Lorek Flor. Pruss. tab. 94, fig. 501. Lychnis petalis integris Lin. Flor. Suec. n5409. Lychnis viscosa Gilib. Lith. n. 264. Lychnis sylvestris viseosa. rubra angustifolia Vaill. Paris. p. 121. Na wzgórkach trawiastych, w zaroslach 1ga- jach. Kwitnie w ezerwe. ?] 100 DZIESIECIOPRECIKOWA Smolka dorasta dwóch lub trzech stóp wysokosci. Ma lodygi proste, walcowate, kolankowate, mocno mianowicie przy kolan- kach lipkie i brudno-czerwonawe. Liscie korzeniowe liezne, dlugie, u dolu szczuplejsze, w górze lopatkowato-rozszerzone, nieco $pi- czaste i gladkie; lodygowe coraz krótsze, wezsze, lancetowate, . przy nasadzie ezerwonawe, nasadami zrosle i na obudwu brzegach nad kolankiem wloskami bialawemi okryte, zreszta gladkie, cale, w wiérzcholku stwardnialo$cia czarniawa zakonezone. Kwiaty na wiérzcholku lodygi w wiazki przeciwlegle zebrane, z których dol- ne s3 odleglejsze, wyzsze zblizone, 1 tym sposobem wszystkie niby klos ezyli grono przerywane tworza. Przysadki kwiatowe lanceto- wate, farbowane, nabrzegu kosmate. Kielichy czerwonawe, gladkie, o pieciu tepych zabkach. Korona piekna, karmazynowa, o platkach calych, od kielicha znacznie dluzszych. Torebka Skomórkowa. Odmiana z kwiatem cielistym lub bialym niekiedy sie znajduje, a w ogrodach z kwiatem pelnym znajoma. 506. L. pro1cA: floribus (albis) dichotomo-paniculatis dio- (F.biala) ids, petalis semi-bifidis, lobis latis appro- ximatis, capsulis conicis apicibus rectis, foliis ovatis. JDC. Prodr. Y. 386. Flor. fran. n. 4366. Willd. Enwm. Berol. p. 491. Sch. Flor. Berol.1.256. BF. Comp.l. 51 1. Lorek Flor. Pruss. tab. 94, f. 505. Hoyne, Arzneig. 1L, tab. 3. Lychnis dioica flor. albo Lin. Willd. Spec. II. 810. Spren. Syst. 1. 421. Pers. Syn. 1.520. Roth Germ.ll. 513. Schk. Handb. t. 124. Lychnis verspertina Hoffm. Germ.l. 211. Bess. Gal. I. 293. Lychnis sylvestris alba simplex Vall. Paris. p. 120. Dardzo pospolita okolo wsiów, w ogrodach, na polach, przy drogach, w zaroslach. Kwitnie pra- wie przez cale lato. | Dorasta dwóth lub trzech stóp wysokosci. Ma lodyge prosta, waleowata, omszona, w wiérzcholku dwudzielnie rozgaleziajaca: sie. Li$cie szersze lub wezsze, podluzno-jajowate lub jajowo-lan- DECANDRIA. 101 cetowate, Spiczaste, omszone, miekkie, cokolwiek nerwiste, bez- ogonkowe. Kwiaty biale, oddzielno-pleiowe, nieco-pachnace, dosé wielkie, na wiérzcholku i boku galazek wyrastajace, krótko-szypul- kowe. Kielich kwiatu mezkiego szczuplejszy, waleowaty, zeriskie- go bardziéj wydety, mianowicie podezas dojrzewania owocu. Pla- tki do polowy rozezepane, o weieciach zblizonych, w nasadzie dwo- ma przyrostkami opatrzone. Torebka ostrokregowa, gladka, kieli- chowi wyrównywajaca. Zeüskie indywidua maja li$cie zawsze ob- szerniejsze. 501. L. sv,vEsTRIS: floribus (rubellis) dichotomo-panicu- (F. leána) latis subdioicis, petalis semi-bifidis , lobis angustis divergentibus, capsulis subrotundis, valvis recurvis, foliis ova- tis vel lanceolatis. JDC. Prodr. l. 386. Ejusd. Flor. fran. n. 4367. Willd. Enwm. Berol. p.491. BF. Comp. l. 577. .Lorek Flor. Pruss. tab. 94, fig. 506. Lychnis dioica flore rubro Lin. Willd. Spec. II. 810. Spren. Syst. II. 421. Hoth Germ. IL. 513. Pers. Syn. I. 520. Schk. Hondb. tab. 124. Lychnis diur- na Hoffm. Germ. L 211. Bess. Gal. I. 292. Lychnis sylvestris sive aqua- tica purpurea simplex Vel. Paris. p. 120. Znajdowalem w niewielkiéj obfitosci w lesie cienistym, wilgotnym kolo Radomia. Kwitnie w ezer- . - wcu i lipeu. ^]. Do poprzedzajacéj dosyé podobna, lecz li$cie ma bardziéj owal- ne, krótsze i nie tak mocno $piczaste, lodyge cierisza i bardziéj wiet- ka, a nadewszystko kwiaty zawsze czerwone, wcale niepachnace i prawie-bezszypulkowe, dzialy za$ ezyli weiecia platków korono- wych szcezuplejsze i oddalone. "Torebki okraglawe. Sprengel za odmiane ja tylko uwaza, utrzymujae ze w Tauryi 1 Grecyi zawsze ma biale kwiaty. 102 . DZIESIECIOPREGCIEKEOWA 508. L. rros-cucuLr: caulibus adscendentibus glabriuscu- (F. poszarpana) ls, floribus dichotomo - fasciculatis , calycibus campanulatis decemcosta- tis, petalis laciniatis appendiculatis, foliis lanceolato-hinearibus. JD C. Prodr. Y. 387... Flor. fran. n. 4304. Spreng. Syst. I. 421. Willd. Spec. II. 807. .Enum. Berol. p. 491. Scop. Carn. n. 528. — Roth. Germ. 1I. 512. Krock. Siles. n. 698. Pers. Syn. I. 520. Hoffm. Germ. Y. 210. Bess. Gal. 1. 292. .,Schlech. Berol. Y. 255. BF. Comp. 1. 518. Lorek Flor. Pruss. tab. 94, fig. 504. Lychmnis petalis quadrifidis, fructu -subrotundo Ln. Flor. Suec. n. 408. Lychnis laciniata Lamar. Flor. fran. Lychnis praten- sis flore laciniato simplici Val. Paris. p. 121. Bardzo pospolita na lakach wilgotnych. Kwi- tnie w ezerwc. ^? Ma lodyge na dwie lub trzy stopy wysoka, prosta, brózdowana, prawie-kaüciastg, pojedyneza, czerwonawa, w górze troche lipka i gdzieniegdzie omszona. Liscie dolne lancetowate, w ogonek zwe- ione, prawie-tepe; wyzsze lancetowate, bezogonkowe, Spiczaste; wszystkie gladkie, nerwem srodkowym oznaezone. Kwiaty wiérz- cholkowe, w rzadka wiéche ulozone. Kielich biato-eczerwonawy, 10 wyraznemi smugami oznaczony, dlugosci paznogciów platko- wych wyrównywajacy, o zabkach spiezastych. Platki przyjemnie czerwone, gleboko na dzialy szezuple, równowazkie poszarpane. Odmiana z kwiatem bialym i cielistym niekiedy sie przytrafia. 509. L. arrgAGo: hirsuta, caule dichotomo, floribus lon- (F.kqkol) | ge-pedunculatis, foliis linearibus (calyce cylindrico- campanulato, coriaceo laci- niis longissimis). - DECANDHRIA. 108 JDC. Prodr. Ll. 887. — Flor. fran. n. 4311. Spreng. Syst. lI. 420. BF. Comp. .l 578. Agrostemma Githago Ln. Suec. n. 401. Willd. Spec. Il. 805. Enum. Berol. p. 490. Roth Germ. IL. 511. Pers Syn. I 519. Krock. Siles. n. 696. Hoffm. Germ. l. 210. Schech. Berol. l. 951. Dess. Gal. Y. 292. Schk. Handb. t. 194. Lorek Flor. Pruss.t. 98,fig. 503. Lych- nis Githago Scop. Carn. n. 527. Githa- go segetum esf. Lychnis sezetum ma- jor Vaill. Paris. p. 121. Kakolnica: Gi- thago Syren. stron. 463. Rosnie miedzy UT Kwitnie. w lipcu, sier- pniu. (9) : Kakol dorasta okolo trzech stóp wysokosci, 1 caly jest gestemi, szaremi wloskami porosly. Ma lodyge prosta, pojedyncza lub nie- co-galezista, walcowata. Liscie naprzeciwlegle, równowazko-lance- towate, bezogonkowe, $piczaste,.cale, nasadami zrosle. Kwiaty na wiérzcholku lodygi i galazek pojedynezo-osadzone, prosto-stojace, nà bardzo dlugich, waleowatych szypulkach. Kielich twardy, pra- wie-skórkowaty, dziesieciu lub wiecéj liniami wystajacemi, równo- leglemi oznaczony. Wetiecia jego sa szezuple, równowazkie, $picza- ste, od korony dluzsze lub krótsze, cale, jedno-nerwowe. Korona wielka, fioletowo-purpurowa, o platkach calych, nieco wycietych, bez przyróstków przy otworze. Torebka walcowato-stozkowata, kielichem otulona, gladka, nerwista, lkomórkowa. Ziarna niefore- mne, katowate, czarne, bez polysku, gestemi brodaweczkami okryte. 222. SPERGULA. SPOREK. Kielich Sdzielny. Platków w koronie 5, ealych, predko- opadajaeyeh. Torebka jajowata, lkomórkowa, Oscienna, wieloziarnowa. Osadnik Srodkowy, kulisty. Ziarna splasz- ezono-kuliste, brzezkiem wyeietym opasane. 104 DZIESIECIOPRECIKO WA 510. S. ARVENSIS: foliis verticillatis basi stipulatis, floribus (S. pastewny) | decandris, seminibus sphaeroideis hispi- dulis anguste-marginatis nigris. JC. Prodr. l. 894. Flor. fran. m. 4988. Spreng. Syst.1I. 422. Willd. Spec. II. 818. Enum. Berol. p. 498. Krock. Siles. n. 109. Hoffm. Germ. Y. 213. Bess. Gal. Y. 291. Schlech. .berol. Y. 251. Schk. Handb. tab. 125. Lorek Flor. Pruss. tab. 95; fig. 514. Spergula foliis verticillatis, pedunculis dichotomis, flo- ribus decandris Lin. Flor. Suec. n. 419. Spergula arvensis et geniculata Jers. Syn. I. 522. Spergula arvensis et ma- xima DF. Comp. l. 584 et squ. Alsine spergula dicta, major Vaill. Paris. p. 8. Hosnie na polach, mianowicie piaszezystych. Kwitnie od czerwca do wrzesnia. (*) todygi liczne, od 3—4 cali na stope a nawet wiecéj wysokie, pojedyneze lub nieco galeziste, skrzywione, walcowate, kolanko- wate, gladkie lub drobnemi 'wloskami porosle. Liscie przy kolan- kach okregowe, równowazkie, nitkowate, omszone, krótsze od stawów lodygowych, w nasadzie dwiema drobnemi przysadkami okraglawemi opatrzone. Kwiaty wiérzcholkowe, w mala, dwu- dzielna wiéche zebrane. Szypulki walcowate, rozlozyste, po okwi- tnieniu zwisle, w nasadzie drobniutkiemi, blonkowatemi przysadka- mi opatrzone. Dzialy kielicha jajowate, na brzegu bialawe. Koro- na biala, o platkach calych. Torebka jajowata, gladka, od kielicha dluzsza. Ziarna drobne, okraglawe, brzezkiem ostrym, nader sub- telnymotoczone. Roslina ta pod nazwiskiem szperglu albo sporku, na pasze dla owiec umyslnie bywa uprawiana (Oezapowski, Po- ezgtki Gospodar. Bürgera V. 151. Trebicki, /Znformacya. 46. Ku- rowski, Tygodnik. rolnicz. techn. z r. 1835. nr. 6). 511.8. PENTANDRIA: foliis verticillatis basi stipulatis , flo- (S. pigcioprecikowy) xibus subpentandris, seminibus len- DECANDR IA. "T Ws ticularibus margine punctatis ala- tisque. JDC. Prodr. Y. 394. Flor. fran. n. 4389. Spreng. Syst. Il. 422. Willd. Spec. II. 818... Enum. Berol. p. 493. Kock. Siles. n. 110. Hoffm. Germ. I. 213. Pers. Syn. 1. 522. Schech. Berol. I 252. BF. Comp. l. 585. Lovek Flor. Pruss. t. 95, f. 513. Stellaria pentandra Scop. Carn. n. 543. Alsine spergulae facie minima seminibus marginatis Vaill. Paris. p. 8. Rosnie podobniez na miejscach piaszezystych, - leez rzadzé] (Znajdowalem kolo Radomia.). K witnie w maju. (-) - Do poprzedzajacéj nader podobny, lecz nieco mniejszy i sino-zielo- nawym kolorem odznaczajacy sie. Wszystkie czesci miewa gladkie; liscie w okrazkach gestsze lecz krótsze, szydelkowate. Wiécha kwiatowa rzadsza, a dzialy kielicha po dojrzeniu owocu zielonawe, bez blonki nadbrzeznéj. Precików 95, eczasem 10. Najwyrazniejsza jednak róznica zachodzi w.ziarnie, które jest okraglawe, splaszczone i naokolo brzezkiem szerokim, blonkowatym, niby skrzydelkiem bialawém opasane. 512. S. NoDosA: foliis subulatis, imis oppositis superioribus (S. kolankowa- fasciculatis, ramis sub-1floris, corolla caly- ty) cem superante. Spreng. Syst. Il. 422. Willd. Spec. II. 819. Enum. Berol. p. 494. DC.Flor. fran. n. 4390. Pers. Syn.I. 522. Krock. Siles.n. 711. Gilib. Lith. n. 251. Hoffm. Germ. I. 214. Schlech. Berol. 1. 252. BF. Comp. I. 985. Schk. Handb. tab. 125. — Lorek Flor. Pruss. tab. 95, fig. 515." Stellaria nodosa Scop. Carn. Spergula foliis oppositis su- ; 89 Tom lI. 106 DZIESIECIOPRECIKOVWA bulatis laevibus, caulibus simplicibus Lan. Flor. Suec. n. 420. Spergula glandulosa Bess. Gal. 1. 298 et 1I. 359. Spergula no- - dosa et glandulosa DC. Prodr. 1. 394. AI- sine arenaria dicta Vaill. Paris. p. Y. Na lakach i pastwiskach nieco wilgotnych. Kwi- tnie w lipeu 1 sierpniu. 2 * We wszystkich czesciach mniejsza i delikatniejsza od poprze- dzajacych. Dorasta zwykle trzech lub 4 cali wysokosci, czasem je- dnak przeszlo pól stopy bywa wysoka. Ma lodyzki kepiaste, mniéj wiecéj.proste, walcowate, kolankowate, pojedyneze lub bardzo ga- leziste, o galeziach troche rozwartych, naprzemianleglych, prawie wloskowatych, gladkich lub zrzadka omszoaych. Liscie naprzeciw- legle, bardzo szezuple, szydelkowate, wyzsze coraz krótsze. Tam gdzie nowe galazki wyrastaé zaezynajà, liscie sa niby 'w okrazek . ezyli w wiazke skupione. Kwiaty wiérzcholkowe i boczne, na szy- - pulkach wyprostowanych. Dzialy kielicha podluzne, tepe, od ko- rony dwa razy krótsze, bialym, blonkowatym brzezkiem otoczone. Korona biala, otwarta. Torebka jajowata, od kielicha dluzsza. Nalakach Biebrzarskich kolo wsi Tajenka, znajdowalem odmia- ne któréj wszystkie czesci (prócz korony) mialy na sobie drobniu- tkie, rzadkie, gruczolkowate wloski, a która zreszía niczém sie od dopiéro opisanéj nie róznila. 293. OXALIS. SZCZAWIK. Kielieh 5listkowy, o listkach wolnyeh, lub w nasadzie spojonych. Platków w koronie pie, foremn yeh, paznogeiami zezepiouych. Preeiki w nasadzie zrosle, nierówne, pieé zewnetrznych krótszych.. Szyjki w wiérzeholku pendzelko- wate lub glóweezkowate. Torebka 3kaneiasta, podluzna lub walcowata, 5 dziobkami w wiérzeholku uwienezona, Sko- mórkowa, o seianach w $rodku przegroda, opatrzonych, kan- tami podluzuie-pekajaea. Komórki wieloziarnowe. Osadnik podluzny, w kaeie Srodkowym komórek. Ziarna powloka opatrzone. DECAND R I A. (01 513. O. ACETOSELLA: acaulis, radice dentata repente, folio- (S.zajeczy) ^ lis obcordatis puberulis, scapo foliis longiore supra medium bibracteolato, petalis ovalibus obtusis, stylis stami- na interiora aequantibus aut supe- rantibus. | DC. Prodr. Y. 700. Flor. fran. m. 4563. Spreng. Syst. II. 424. Willd. Spec. IIl. 780. Enum. Berol. p. 488. Roth, Germ. YI. 516. Krock. Ses. n. 694. Pers. Syn. l. 515. Schlech. .Be- rol. I. 260. Bess. Gal. I. 291. Hoffm. Germ. Y. 209. BF. Comp. l. 515. Schk. Handb. tab. 123. Lorek Flor. Pruss.tab. 93, f. 502. Hayne, Arzneig. V, tab. 39. Oxalis scapo unifloro, fo- . lis ternatis, radice squamoso-articu- lata Lin. Flor. Suec. n. 406. Oxys acetosella Scop. Carn. Oxys flore albo Vaill. Paris. p. 155. Oxys alba .La- mar. Flor. fran. Szezawik albo zaje- ezy szczaw: Trifolium acetosum, Oxa- lis, Aleluya Syren. stron. 699. Rosnié w lasach i gajach cienistych, nieco wil- gotnych. Kwitnie w maju i w ezerwcu. ^|. Korzeri dlugi, poziomo-rozchodzaey sie, walcowaty, gdzienie- gdzie zabkami naksztalt lusek ezerwonawych, miesistych pokryty i wloskami rzadkiemi porosly. Liscie korzeniowe dlugo-ogonko- . we, omszone , o listkach przewrotnie sercowatych, prawie bez- ogoneczkowych, $wiatlo-zielonych. Lodyzka ezyli glabik delika- . tny, walcowaty, prosto-stojacy, nieco kosmaty, od lisci troche dluz- szy, jednokwiatowy, w posrodkujedna zazwycezaj, mala,, kolorowa, Spiezasta przysadka otoczony. Listki kielicha jajowato-podluzne, blonkowate, omszone. Platki przewrotnie jajowo-podluzne, tepe, prawie trzy razy od kielicha dluzsze, biale lub cieliste, purpuro- 108 |DPZIESIECIOPRECIKOWA wemi Zylkami wpodluz i plama 2zóltà w nasadzie, ubarwione. Szyjki pospolicie nieco dluzsze od precików, bliznami glóweczko- watemi zakoriczone. Zawiazek prawie Skariciasty. Cala roslina ma smak przyjemny, kwaskewaty. 224. SEDUM. ZOZCHODNIK. Kielich 5dzielny, 0 dzialaeh jajowatyeh, - ezestokroe nabrzmialych, do lisci podobnych. Platków 5, otwartych. Luszezki miodnikowe jajowate, tepe, eale, przy nasadzie platków osadzone. Torebek 5 lub wiecéj, luszezynowatych, nadkwiatowych, niepolaezonych, wielonasiennych, na we- wnetrznéj stronie pekajaeych. Ziarna do szwów przyeze- pione. X a) Liscie plaskie.... 514. S. rELEPHIUM: foliis oblongis ovalibusve basi attenu- (E. plaskolisciowy) atis planis dentatis glabris, caule ere- cto, cyma corymbosa terminali, stami- nibus corollam non excedentibus. DC. Prodr. YII. 402. Flor. fran. n. 3606. Spreng. Syst. Il. 433. Willd. Spec. II. £60. .Enum. Berol. p. 483. Roth Germ. II. 491. Scop. Carn. n. 588. Bess. Gal. 1. 290. Krock. Siles. n. 684. Pers. Syn. Ll. 511. Hoffm. Germ. I. 207. Schlech. Berol. 1.251. Lorek Flor. Pruss. t. 983, f. 499. Hayne, Arznéig. VI, iab. 13. Sedum folüs planiuscu- lis serratis, corymbo folioso, .cau- le erecto Lin. Flor. Suec. n. 400. Se- dum telephium, triphyllum, albicans et vulgare BF. Comp. I. 569 et squ. Sedum complanatum Gili. Lith. «. 214. Wronie maslo: Telephium, Ille- cebra , Crassula Syren. stron. 905. DECANDR!A 109 Na miejscach suchych, trawiastych, nad brze- gami lasów, w zaroslach dos6 czesto sie przytrafia. Kwitnie w sierpn. wrzes. ?] : Korze z liznych, podluznych lub okraglawych, miesistych, wewnatrz bialych, zewnatrz szara skórka pokrytych bulwek, gesto skupionych zlozony. Lodyga walcowata, gladka, prosta, u dolu pojedyneza, w górze galezista, niekiedy czerwonawa, na stope lub póltory wysoka. Liscie naprzeciw lub naprzemianlegle, bezogon- kowe, przewrotnie-jajowate lub podluzne, tepe, plaskie, gladkie, miesiste, dolne mniejsze, wszystkie na brzegu ku górze nieznacznie buchtowato-pilkowane, i pospolicie sino-zielone. Kwiaty zie- lono lub zóltawo-biale, wiérzcholkowe w gesty baldaszkogron zebrane. Preciki od korony krótsze. b) Liscie walcowate. 515. S. AcRE: caule basi subrepente, ramis erectis, foliis (R. pospolity) ovatis adnato-sessilibus gibbis erectiusculis alternis glabris, cyma trifida, floribus secus " ramos sessilibus , petalis lanceolatis acu- minatis. DC. Prodr. lI. 407. Ejusd. Flor.fran. n. 9621. Spreng. Syst. Il. 435. Willd. Spec. II. 167. Enum. Berol. p. 487. Roth Germ. Il. 502. Krock. Siles. n. 690. Pers. Syn.l. 512. Hoffm. Germ. Y. 208. Bess. Gal.l.291. Schlech. Berol. I. 258. BF. Comp. I. 572. Schk. Handb. t. 128. .Lorek Flor. Pruss. tab. 93, f. 500. Hayne, Arz- neig. l tab..15. Sedum folis subovatis adnato-sessilibus gibbis erectiusculis alter- nis, cyma trifida JLin. Flor. Suec. n. 408. Sedum parvum acre flore luteo Val. Paris.p. 182. Rojownik pieprzny pry- Szczacy: Sedum minimum et tertium Sy- ren. stron. 1404. TIO . "»z'ütks EC O4 ECIKO WA . Na polach otwartych, suchych, na wzgórkach piaszczystych, VOURD. na murach i dachach. K witnie w lipeu. 2| Caly gladki. Ma lodyge przed kwitnieniem ledwie na cal osoka. gestemi lisciami' dachówkowato-okryta, a która podezas kwitnienia do 3 lub 4 cali sie przedluza; wtedy rozklada sie zwykle na ziemi, jest galezista i walcowata. Li$cie jajowate, bezogonkowe, tepe, miesiste, z wiérzchu nieco plaskawe, pod spodem wypukle, n'eco roztwarte, naprzemianlegle. Kwiaty na wiérzcholku lodygi i ga- lezi 'w podbaldaszki dwu lub 3dzielne zebrane, bezszypulkowe. Listki kielicha tepe, lisciom podobne. Korona zólta o platkach ja- jowo-lancetowatych, spiczastych, rozlozystych, od kielicha trzy-razy dluzszych. Luszczki miodnikowe drobne, nieco wyciete. Preciki do platków przyrosle. Szyjki szydelkowate, prawie 3graniaste, precikom wyrównywajace. Kolor lisci bywa zielonawy, bialy, lub czerwonawy, a cala roslina jest nader gorzka. 516. S. SEXANGULARE: caulibus basi ramosis, floriferis ere- (R.szesciorzedowy) ctis, foliis teretiusculis adnato-sessi- libus caulium floridorum subternis, sureulorum ternato-verticillatis sex- fariam imbricatis , cyma trifida, pe- talis lanceolatis acuminatis. DC. Prodr. YII. 407. Ejusd. Flor. fran. n. 8623... Spreng. Syst. II. 435. Willd. Spec. YI. 767. Enwm. Berol. p. 487. Roth Germ. YI. 502. Pers. Syn. I. 512. Hoffm. Germ. I. 209. Krock. Siles. n. 691. — Bess. Gal. I. 291. Schlech. Berol. .. 259, BF. . Comp. Y. 542. Lorek Flor. Pruss. tab. 93, fig. 501. Hayne, Arzneig. I, iab. 16. Sedum foliis subovatis adnato-sessilibus gibbis erectiusculis sexfariam imbricatis .Lén. Flor. DECANDRI A. 111 Suec. n. 404. Sedum minimum lu- teum non acre Vaill. Paris. p. 182. Rosnie w tychze co i poprzedzajacy miejscach. Kwitnie w ezerwc. lipc. ?]. Do poprzedzajacego gatunku podobny, lecz ma liscie prawie równowazkie, walcowate, szezupléjsze, które w mlodos$ci przed za- kwitnieniem lodyzki, niby sze$ciu rzedami gesto ja oslaniaja; pó- zniéj za prszedluzeniem sie lodygi, to ich polozenie niknie, tak iz podezas kwitnienia sq po lodydze rozrzucone. Kwiaty mniéj liczne, podobniez zólte, w podbaldaszki trójdzielne zebrane. Luszczki miodnikowe równo uciete. Smak niegorzki. 517. S. viLLoSUM: caule erecto subsimplici viscido-piloso, (R. kosmaty) folis semiteretibus remotiusculis erectis viscido-pilosis, cyma terminali pauciflora petalis acutiusculis. JDC. Prodr. lI. 405. — Flor. fran. n. 3619. Spreng. Syst. 11.436. Krock. Siles. n. 693. Willd. Spec. Il. 168. Enum. Berol. p. 481. Roth Germ. 11. 503. Pers. Syn. 1.513. Hoffm. Germ. Y. 209. Schl. Berol. 1. 259. BF. Comp. I. 513. Iuzadki - gatunek znalazlem na wilgotnéj, tor- fowaté] lace w VENT Hadomia. Kwitnie w czer- wcu. lipe. (3) Dorasta 5 lub 6 cali wysokosci, caly delikatnemi wloskami jest porosly i nieco-lipki. Korzert maly, wlóknisty. Zodyzki delikatne, -waleowate, prosto-stojace, u dolu cokolwiek czerwonawe, mniéj wiecéj galeziste, o galeziach naprzemianleglych. Liscie takze na- przemianlegle, nieco miesiste, podluzne, bezogonkowe, prosto-osa- dzone, z wiérzchu lekko-splaszezone, pod spodem wypukle. Kwia- ty wiérzcholkowe do$é liczne, na lodydze i galazkach w podbalda- szki dwudzielne zebrane. Listki kielicha jajowo-podluzne, niemal tepe, zielonawe. Korona blado-czerwonawa, o platkach lanceto-. watych, spiczastych, od kielicha blizko 3 razy dluzszych. tte (C) mme—— GROMADA XL DWUN ASTOPRECIE- KOWA. DODECANIDHI A. Rzed jednoslupkowy | (Monogynia). 295. ASARUM. KOPYTNIK. Okryeie kwiatowe pojedyneze (kielich), dzwonkowate, nadowocowe, 3—4 razy wciete, trwale. Giówki pylkowe do Srodka nitek przyezepione. Zawiazek owocowy dolny, w miaszo$ci kielicha ukryty. Blizna gwiazdkowata, Odziel- nà, o dzialach dgietych. 'Torebka okryciem uwienczona, Okomórkowa, bezseienna, wieloziarnowa, o przegrodach w poSrodku wolnych. Ziarna jajowate, do Ipraegradek przyeze- pione. 518. A. EUROPAEUM: foliis petiolatis reniformibus obtusis (K. pospolity) (binis), perianthio trifido. BF. Comp. l. 587. Lin. Wild. Spec. II. 838. Ejusd. Enum. Berol. p. 495. Spreng. Syst. YI. 461. Roth Germ. II.518. Scop. Carn. n. 568. DC. Flor. fran.n. 2183. Pers. Syn. 1. 1. Hoffm. Germ. 1. 214. Krock. Siles. n. 712. Bess. Gal.Y. 301. Schl. Berol. I. 261. DODECANDRIA. - 113 Schk. Handb. tab. 121. Lorek Flor. Pruss.iab.96,f. 51V. Hayne Arzneig. Lab. 44. Asarum foliis subcordatis petiolatis Lin. Flor. Suec. edit. l. 392. Asarum Vail. Paris. p. 16. Kopytnik: Asarum, Nardus rustica Syren. stron. 44. Ro$nie w lasach cienistych i gajach. Kwitnie w maju. ^2] Ma korzeii lazacy, gruby, stawowaty, gorzkawego, aromatycznego smaku, wypuszczajacy lodyge bardzo krótka, na ziemi rozpostar- ta, pojedyncza, dwoma zakoriczona li$ciami. Te sa. dtugo-ogonko- "we, naprzeciwlegle, doskonale-nerkowate, zupelnie cale, skórko- wate, z wiérzchu gladkie, ciemno-zielone, nieco l$niace, pod spodem bledsze, omszone tak jak i cala roslina, zylkami siatkowatemi przerosle. Kwiat pojedynezy, z kata li$ci wyrastajacy, zwisly, szy- pulce prawie wyrównywajacy. Okrycie jezo jest dzwonkowate, brunatno-purpurowe, kosmate, o 3 podluzno-jajowatych, $piezastych, ku wewnatrz nieco wgietych wcieciach. Blizoa na 6 klapek gwiazdkowato-podzielona. Nitki szydelkowate, a glówki pylkowe z boku do ich $rodka przymocowane. 226. PORTULACA. PORTULAKA. Kielich górny, 2listkowy, splaszezouy, opadajaey. - Pla- tkow w koronie 4—3, foremnych, wolnycl lub nasada, spo- jonyeh, do kielicha przymocowanyeh. Zawiazek okraglawy, pojedynezy. Szyjka jedna, krótka. Blizu. 4—5, przedluzo- nyeh. Torebka prawie-kulista, Ikomórkowa, wkolo peka- jaca, wieloziarnowa. Ziarna drobue, nerkowate, gruczolka- mi najezone, za pomoca, delikatnych sznureezków do kilku osadników w glebi torebki przyezepione. 519. P. oLERACEA: foliis cuneiformibus carnosis, axillis ge- (P. awyezajna) | niculisque nudis, floribus sessilibus. Tom I. 90 714 DWUNASTOPREGCIKOWA DC. Prodr. YII. 353. — Flor. fran. n. 2037. Spreng. Syst. ll. 459. Willd. Spec. II. 859. Enum. Berol. p. 497. Roth Germ. ll. 518. Pers. Syn. II. 6. Krock. Siles. n. 118. Bess. Gal. I. 301. Hoffm. Germ. 1. 215. .B.F. Comp. 1587. Schk. Handb. t. 130. Portulaca angu- stifolia sive sylvestris Vaill. Paris. p. 163. Tlustosz albo kurza noga: Portu- laca Syren. stron. A20.—2 dzika, sylve- stris: caule ramisque prostratis humifu- sis DC. Prodr. l. c. — Q ogrodowa, sa-. tiva: caule diffuso, ramis suberectis DC. Prodr. 1. c. Dzika odmiana téj rosliny, wyrasta w krajach poludniowéj Europy; takowa znajdowalem na Bie- lanach przy austeryi, gdzie zapewne przypadkiem sie rozsiala. Ogrodowa, pochodzacaz Indyj 1 Amer. polud. u nas hoduje sig w ogrodach dla uzytku ku- chennego. Kwitnie ^w lipea 1 sierpn.. (9) Ma lodyge na ziemi rozpostarta, .dwudzielno-galezista, gladka, zwykle ezerwonawq 1 soczystg. Liscie podluzne, klinowate, tepe, naprzemianlegle, bezogonkowe, gladkie, miesiste, opadajace. Kwia- ty w wiérzcholku miedzy li$ciami skupione, bezszypulkowe. Kie- lich zielonawy, miesisty, splaszezony. Platki drobne, zólte. Szyjki nie mà, lecz tylko pieé dlugich, w górze piórkowatych blizn. Toreb- ka jajowo-kulista, wkolo pekajaca? Hodowana portulaka jest we wszystkich cze$ciach wieksza, bardz é] miesista, o galeziach roz- piérzchlych 1 mniéj wiecéj wzniesionych (Kluk. 72ykc. II. 222. Ogro- dnictwo Zügry l. 63. Reichart, Ogrody warzyw. 346. Strumillo, - Ogrod. páln. wydan. trzecie Y. 218.). .22:. LYTHRUM. KRWAWNICA. Kielieh dolny, waleowaty, rysowany, w wiérzeholku 6—12zabkowy. Platków w koronie 6 (rzadko 4 lub 5), pa- DODECANDRI A. : 115 znogeiami do wiérzcholka, rurki kieliehowéj przymocowa- nyeh. Zawigzek pojedynezy. Szyjka jedua, blizua, glówko- wata, zakonezona. Torebka podluzua, nadkwiatowa, kieliehem okryta, 2komnórkowa, 2sceienna, wielo-ziarnowa, o przegro- dzie Srodkowéj.. Osadniki zgrubiale, do przegrody przy- rosle. 520. L. sAnICARIA: folüs lanceolatis basi cordatis, floribus (K. pospolita) ^ spicatis subsessilibus. DC. Prodr. II. 82. Flor. fran. n. 3647. .Spreng. Syst. Il. 454. : Willd. Spec. II. 865. .Enum. Berol. p. 498. Scop. Carn. n. 565. Roth. Germ. |I. 519., Krock. Siles. n. (14. Pers. Syn. IL 7. Hoffm. Germ. Y. 915. Bess. Gal. I.301. Schlech. Berol. . 262. BF. Comp. Y. 588. Schk. Handb. tab. 128. Lorek Flor. Pruss. tab. 96, f. 516. Hayne Arzneig. MI. t. 39. Lythrum foliis oppositis Lin. Flor. Suec. n. 422. Salicaria. spicata. Lamar. Flor. fram. Salicaria vulgaris purpurea foliis oblon- gis Vaill. Paris. p. 175. Wilezy ogon: Lysimachia purpurea Syren. 1259. Na lakoeh wilgotnych, nad brzegami rzék, je- zior, rowów, sadzawek. Kwilnie w s sierpn. ^2]. Dorasta 3 lub 4 stóp wysokosci. Ma lodyge prosta, czworokari- ciasta, znacznie-omszona, w wiérzcholku troche galezista, niekiedy czerwonawa. Liscie lancetowate, w nasadzie nieco rozszerzone i troche. sercowato-wyciete, bezogonkowe, naprzeciwlegle, zupel- nie cale, gladkie lub cokolwiek pod spodem i na brzegu omszone. Kwiaty tworza dlugie klosy, na wiérzcholku lodygi i galezi. osa- dzone, bezszypulkowe, przed zakwitnieniem geste, pózniéj rzadsze i prawie-okregowe, przysadkami jajowo-lancetowatemi, spiczaste- mi opatrzone. Kielich waleowaty, omszony, czerwonawy, 12 li- 716 : DpWUNASTOPRECIKOWA niami' wzdluz oznaczony, w wiérzehglku we 12 zabków. naprze- mian dluzszych i krótszych wyciety. Korona karmazynowa, o pla- tkach lancetowatych, tepych,na brzegu nieco falistych. Preciki nie- równe. Kwiaty po zasuszeniu fioletowéj barwy, nabiéraja. 521. S. nvssoPIFOLIA:folis alternis oppositisque lineari- (K. szezuplolisciowa) lanceolatis obtusiusculis, floribus : subsessilibus folio brevioribus etiam fructiferis erectis, bracteolis acutis minimis, petalis yir oblongis, sta- minibus 5— 8. JDC. Prodr. YII. 81. Flor. fran. n. 3648. Spreng. Syst. 1. 454. Willd. Spec. 1I. 869. Scop. Carn. n. 566. Jacqu. Austr. tab. 133. Roth Germ. II. 520. Pers. Syn. YI. 8. Krock. Si- les. n. «15. Hoffm. Germ. 1. 215. Bess. Galic. 1. 302. Schlech. Berol. I. 2062. Schk. Handb. t. 128. Salicaria hyssopifolia Lamar. Flor. fran. Na miejscach piaszezystych, nieco wilgotnych, lecz rzadzéj jak poprzedzajacy (W Mazowiec. kolo Warszawy. Nad Bugiem w okolicach Nuru.). Kwi- tnie od lipea do wrzesnia. (*) We wszystkich czesciach mniejszy od poprzedzajacego. Dora- sta ledwie piedzi a najwiecé] stopy wysokosci.. Ma lodyge prosta lub nieco podnoszaca sie, czworokariciasta, pojedyneza lub prawie- zaraz od nasady galezista, o galeziach ramionowato-rozlozystych. Liscie male, rozrzucóne, równowazko-lancetowate; najwyzsze szczuplejsze, równowazkie; wszystkie niemal tepe, bezogonkowe ina brzegu cale. Kwiaty drobne, w katach li$ci zwykle pojedyn- cz0-0sadzone, bezszypulkowe, o.polowe od li$ci krótsze. Kielich walcowaty, smugowany, 8zabkowy; zabki naprzemian jedue dluz- sze drugie króciutkie. Korona czerwono-fioletowa, o platkach lancetowatych. Precików 5 lub 6, koronie wyrównywajacych. DODECANDRLIA. rü V Rzed dwuslupkowy | (Digynia). 228. AGRIMONIA. AZEPIK. Kieliehi podowocowy, orurce kregielkowatéj, w górze wlo- skami haezykowatemi, zewnatrz szezecinkami w ksztaleie po-. krywy, opatrzonéj, trwaléj, z brzegiem 3 razy weietym. Pla- tków w koronie pieé, paznogciami wazkiemi do kielicha przy- moeowanych. Zawigazek podwójny. Szyjek dwie; blizu dwie. | Ziarn dwa, bloniastych, w rurce kielicha zamknietych i do jéj dna przyroslych. 522. A. EUPATORIA: hirsuta, foliisinterrupte-pinnatisectis, (R. pospolity) . lobis oblongo-ovatis crenato-dentatis, petalis calyce-duplo longioribus, fru- ctibus distantibus, tubo calycis cam- panulato piloso setoso, setis patulis, foveolis usque ad basin productis. - DC. Prodr. 1I. 587. Flor. fran. n. 3722. Spren. Syst. IT. 461. Willd. Spec. I. 815... Enum. Berol. p. 519. Both. Germ. YI. 521. Pers. Syn. II. 9. Bess. Gal. 1. 302. .Hoffm. Germ. 1. 216. Schlech. Berol. l. 265. Scop. Carn. n. 567. Krock. Siles. n. 118. BF. Comp. 1. 589. Schk. Handb. tab. 128. Lorek Flor. Pruss. tab. 99, fig. 536. Hayne Arzneig. ll. tab. 19. Agri- monia foliis omnibus pinnatis, fructi- - bus hispidis Lin. Flor. Suec. n. 423. Agrimonia officinarum Vaill. Paris. p.3. Lamar. Flor. fran. Rzepik : Agri- monium Syren. stron. 213. 718 DWUNASTOPRECIKOWA Na lakach, miedzaeh, w zaroslach, kolo plotów. Kwitnie w lipeu, sierpn.. 2]. Dorasta okolo 2 lub 3 stóp wysokosci. Ma Muse prosto-sto- jaca, zwykle pojedyneza, czasem nieco galezista, waleowata, dlu- giemi, bialemi wlosami porosla. Li$cie (a mianowicie ogonki) po- dobniez kosmate, naprzemianlegle, przerywano 1 nieparzysto-pié- rzaste; listki przewrotuie-Jajowato podluzne lub podluzno-jajowate, bezogonkowe, prawie-naprzeciwlegle. górne coraz wieksze , wszy- stkie na. brzegu grubo-pilkowane; miedzy niemi $rodkuja listeczki mniejsze, okraglawo-jajowate, 3 razy wciete. W nasadzie lisci znaj- duja sie dwie boezne; niemal-pólksiezycowe, $piczaste, cale lub weinane przysadki. Kwiaty zólte, drobne, w klos wiérzcholkowy, dlugi, rzadki zebrane, o szypuleczkach bardzo krótkich, lkwiato- wych. Kielich kregielkowaty, 10 brózdami oznaczony i szezecinka- mi haczykowatemi okryty. Owocezwisle, po dojrzeniu: tegiemi szczecinami najezone. Cala roslina dosé przyjemnie pachnie. Rzed trzyslupkowy - (Trigynia). 229. RESEDA. AEZEDA. Kielich dolny, 4—64dzielny. Platków 4— 6, poszarpanych, w nasadzie zgrubialych, miodnikiem opatrzonych. Szyjek 3— 5, krótkich. Blizn tylez. Torebka górna, katowata, wyde- ta, Ikomórkowa, w wiérzcholku otwarta, wielonasienna. Ziar- na nerkowate, do trzech podluzuychosadników przymocowane. 523. R. nuTEOLA: folis lanceolatis glabris basi utrinque (R. farbierska) unidentatis, capsulis 4dentatis, radice perenni. Spreng. Syst. I. 463. Willd. Spec. II. 816. Enum. Berol. p. 499. Roth Germ. II. 522. DC. Flor. fran. n. 4282. Pers. Syn. TI. 9. Hoffm. Germ. Y. 916. Schlech. Berol. 1. 965. BF. Comp. 1. 590. Schk. Handb. tab. 129. Reseda foliis simplici- DODECANDRI!A. 119 bus lanceolatis integris Lin. Flor. Suec. edat. I. 439. Hosnie w Europie cieplejszáj; dotad nigdzie jéj dziko resngcéj w kraju nie widzialem. Hoduje sie niekiedy umyslnie. jako roslina w farbierstwie uzy- wana. Kwitnie w lipeu. (2| et c) Cala jest zóltawo-zielona,4 dorasta dwóch lub trzech stóp wy- sokosei. Ma lodyge wyprostowana, prawie-pojedyneza, kaficiasta, gladka. Liscie rozrzucone, lancetowate, tepe; cale i podobniez gla- dkie; korzeniowe i niZsze lodygowe w nasadzie mocno-zwezone, - . 1 maja z kazdéj strony po jednym, ezesto ledwie widzialnym zabku. Kwiaty drobne, zóltawe, tworza grono wiérzcholkowe, dlugie, z poczatku $cisnione, póZniéj rzadsze; sa 2a$ krótko-szypuleczko- we, akazda szypuleezka opatrzona maleüka, szezupla przysa- dka. Kielichy 4dzielne. (O Aodowaniu vezedy farbier. Oczapo- wski, Gospodar. wiejs. Vl. 288. Jzys. z r. 1820. ll. 112. Piast, VH. 18. Kluk, Dykc. III. 14.). ftzed dwunastostupkowy — (Dodecagynia). 230. SEMPERVIVUM. A0JNIK. Kielich 6— 12dzieluy, wklesly, spiezasty, trwaly. Plat- ków w korouie 6— 12, Spiezastych, od kielicha nieco dluz- . Szych. Zawiazkaw tyle ile platków, kazdy opatrzony w na- - sadzie luszezka miodnikowa, w wiérzeholku zabkowaua, lub podarta. Torebki Iuszezynowate, jednokomórko we, brze- giem wewnetrzuym pekajaee. Ziarna liezue, gladk'e. 524. S. TECTORUM: foliis ciliatis, propaginibus patulis , pe- (R. czerwonawy) talis 5—9 patentibus, squamis cunei- formibus carunculatis. DC. Prodr. IIl. 418. Flor. fran. n. 3628. Spreng. Syst. 1l. 468. . Willd. Spec. II. 932. .Enum. Berol. p. 501. 19D . DWUNASTOPRECIKOWA Roth Germ. 536. Krock. Siles.n. 149. Pers. Syn. II. 20. Bess. Gal. I. 310. BF. Comp. I. 592. .Hojfm. Germ. I. 221. Lorek Flor. Pruss. tab. 98 , fig. 528. Hayne Arzneig. VI.tab. 14. Sem- pervivum folis ciliatis, propaginibus patentibus Zn. Flor. Suec. n. 428. Sedum: tectorum Scop. Carn. n. 559. .SSchlech. Berol. I. 259. Rozchodnik wielki: Sedum majus, Barba Jovis, Sempervivum majusSyren. stron. 1402. Przytrafi la sie gdzieniegdzie na piaszezystych wzgórkach. Kwilnie w lipeu i sierpaiu.. 2] Przed kwitnien:em sklada sie z licznych, jajowo-lancetowatych, miesistych, gladkich, na brzegu rzesowatych lisci, które w ksztalcie róiyczki na ziemi sa rozlozone. Ze $rodka ich wyrasta lodyga, pro- sta, walcowata, na stope lub wiecéj wysoka, pojedyneza, gesto-li- S$ciami naksztalt lusek okryta. Kwiaty zebrane w grona wiérzchol- kowe i boczne, nieco zwisle, krótko-szypuleczkowe, zwykle w jedne strone skierowane. Platków 12 lancetowatych, spiezastych, zewnatrz zielonawych, wewnatrz blado-czerwonych lub cielistych. Precików 12 i tylez slupków. /«Luszezki miodnikowe biale. 525. S. umgruM: foliis subeiliatis, propaginibus globosis, (.R. z0dty) ^ petalis 6 erectis fimbriato-laceris. DC. Prodr. VI. 413. Flor. fran. n. 3632. Spreng. Syst. YI. 468... Willd. Spec. YI. 934. Jacqu. Austr. tab. 12. Hojfm. Germ. 1. 221. Bess. Gal. 1. 310. Pers. Syn. II. 20... BF. Comp. I. 593. .... Wyrasta takze na miejscach suchych lecz rza- dzéj (W Lubels. w lasach kolo Zaklikowa. W Augu- stow. Kolo Eomzy na wzgórzach przy wsi Drozdo- wie.. Kwitnie w lipc. Sierpn. ?] DODECANDIHR I! A. 121 Do poprzedzajacego podobny. Ma rózyezki w mlodosci bar- dziéj kuliste, o lisciach jajowo-lancetowatych, $piezastych, na brze- gu rzesowatych. W miesiacu lipeu wyrasta lodyga prosta, walco- wata, pojedyneza, wloskami krótkiemi, bialemi porosla, w s$rodku pelna, okolo 7—10 cali wysoka, gesto-lisciami: przytulonemi da- chówkowato-okryta. Kwiaty zebrane w grona wiérzcholkowe, na 2—3 cale dlugie, jednostronne, rozlozyste, przysadkami do li$ci po- dobnemi opatrzone. Kazdy kwiat jest krótko-szypulkowy, do gó- ry wzniesiony, okolo ?/, cal. dugi. Kielich 6dzielny, dzialy jego lancetowate, slabo-$piczaste, rzesowate, w wiérzcholku czesto plam- ka hrudno-purpurowa oznaczone. Platków w koronie 6, prawie- równowazkich, prostych, stulonych, w wiérzcholku tylko nieco od- gietych, na grzbiecie i pobrzegach mianowicie w górze frenzlowa- to-poszarpanych, zólto-zielonawych, od kielicha dwa razy dluz- szych. Precików 12, nierównych: ich nitki $piezaste, w wiérzcholku cokolwiek haczykowato-zgiete. Glówki zólte, prawie-nerkowate. Zawiazków 6, szydelkowatych, omszonych. DUAGA Tom I. 91 GROMADA XII. KIELICHOPRECI- KOWA. EICOSANIDHIA. Rzed jednoslupkowy | (Monogynia). 231. CERASUS. WISNIA. - Kielich 1istkowy, dzwonkowaty, opadajaey. 9 razy weie- ty, o weieciach tepych, wkleslych. Platków w koronie piec, okraglawyeh, otwartych, paznogeiami na kieliehu osadzo- « : nyeh. Zawiazek nadkwiatowy, okraglawy. Pestkowiec mniéj wieeéj kulisty, gladki, z jelnego boku niewyrazuym rowkiem ozuaezony, pylkieim modrym nieokryty. Pestka gladka, okraglawa, kantem nieco wystajarym na. boku opa- irzoua. 526. C. PADUS: racemis elongatis foliosis , foliis ovato-lan- ( W.ezeremcha) ceolatis subacuminatis tenuibus patentim serrulatis, fructibus rotundis amaris. JDC. Prodr.11.539. — Flor. fran. n. 8181. BF. Comp. l. 595. Prunus Padus Lin. Willd. Spec. II. 984. Enum. Berol. p. 517. Spreng. Syst. II. 418. Pers. Syn. II. 34. Scop. Carn. n. 589. Roth Germ. II. 538. Krock. Siles. n. (46. Hoffm. Germ. I. 222. Dess. Gal. Y. 316. — Schlech. Berol. I. 262. ICOSANDRI A. 123 Kluk, Dykc. Il. 232. Szubert, Opis. 118. Wodzicki, Y. 867. Lorek Flor. Pruss. tab. 98, fig. 530. Hayne, Arzneig. IV. tab. 40. Padus glandulis duabus basi foliorum sub- jectis. Lin. Flor. Suec. edit. 1. 396. Padus racemosa Gilib. Lith. n.310. Prunus race- mosa Lamar. Flor. fran. Cerasus sylyestris fructu nigro Vall. Paris. p. 32. W gajach i lasach nieco wilgotnych. Kwitnie w maju 1 czerwe. 75 Czeremcha jest drzewem niewielkiém i zazwycza] w postaci krzewu ukazujacém sie. a którego wszystkie czesci, mianowicie ko- ra, liscie i kwiaty odznaczaja sie tegim, nieco-przykrym zapachem. Galezie walcowate, brunatne, gladkie, i równe. Liscie naprzemian- legle, ogonkowe, jajowo-lancetowate, $piczaste, na brzegu dro- bno-pilkowane, z wiérzchu gladkie, pod spodem bledsze i przy glównym nerwie kupkami drobnych wlosków okryte. Ogonki ry- nienkowate i dwoma gruczolkami opatrzone. Kwiaty biale, w pie- . kne grona zwisle, zebrane. Przysadki dlugie, równowazkie, bialawe, opadajace. Kielich gladki. Platki tepe, na brzegu delikatnie zab- kowane. Owoc kulisty, po dojrzeniu czarny, wielkosci grochu, sma- ku gorzkawo sciagajacego. 527. C. AviUM: floribus. subcoétaneis, fructibus rotundo- ( W. trzeánia) ovatis depressis, pedunculis tenuibus, car- ne valde sueculenta saccharata, succo sae- pissime colorato, epicarpio carne adhaeren- te, foliis subtus albidis subpubescentibus, ramis validis divaricatis, gemma fructifera oblonga acuta. DC. Prodr. IH. 535. Flor. fran. n. 9186. Cours, V. 526. Cerasus avium et rubicun- da .B.F. Comp. I 595 et squ. Prunus avium Lin. Willd. Spec. 1. 991. Enum. Berol. p. 518. Spreng. Syst. Il. 471. Gilib. Lith. n. 309. Krock. Siles. n. (AV. Bess. Gal. I. 124 KIELICHOPRECIKOWA 316. Schlech. Berol. I. 263. Hoffm. Germ. I 223. Roth Germ. 1I. 540. Kluk, Dykce. II. 286. Szubert, Opis. 168. Wodzicki, 1. 911. Lorek Flor. Pruss. tab. 98,532. Pru- nus avium sylvestris Pers. Syn. II. 35. W stanie prawie-dzikim ro$nie w wielu miej- scach Lubelsk. i Augustow. Kwitnie w maju. 5 Jest drzewem 60 i wiecéj stóp dorastajacém, o pniu prostym, kora gladka, popielata okrytym i galeziach do góry wzniesionych. Liécie ma. wielkie, ogonkowe, przewrotnie-Jajpowate, w wiérz- cholku spiczastoscia zakoriczone, na brzegu tepo-nieregularnie pil- kowane, z wiérzchu zielone i gladkie, pod spodem bialemi wloska- mi okryte. Ogonki 2gruczolkowe. Kwiaty biale, w baldaszki bez- szypulkowe zebrane. W'iecia kielicha $piezaste, nieco - odgicte. Owoc okraglawo-jajowaty, maly, eczarny lub ezerwonawy, slodki lub nieco-gorzki. Liczne odmiany tego drzewa z owocem wie- kszym, miesistszym, slodkim, koloru czarnego, czerwonego lub ióltawo-cielistego, hoduja sie w ogrodach pod nazwiskiem trzesn?, ezereáni albo wisien saskich. Z wielkich,'czarnych owoców. jednéj z odmian takowych (Cer. av. macrocarpa DC. l.c), w. Szwajcaryi szczególniéj hodowanéj, pedza mocna i czysta wódke pod nazwis- kiem Krschwasser znajoma. 528. C. vuLGARIS: arbor parva, ramis patulis, floribus sub- (W. Meu co&taneis, calycibus campanulatis am- plis, pedunculis saepissime crassis rigi- diusculis raro longis, fructibus globoso- depressis, sutura vix depressa, carne molli plus minus acida et stiptica dein vix acerba non acida, umbilico incluso, epicarpio carni non adhaerente, putami- ne rotundo. | ASeringe in. DC. Prodr. 1l. 536. (sub Ceraso Caproniana). Prunus Cerasus Lin, Willd. Spec. 11.991. Enum. Berol. p. 518. Roth Germ. ll. 539. Spreng. ICOSANDRI A. 125 Syst. Y. 471. Hoffm. Flor. Gern. I. 223. Hoayne, Arzneig. IV. tab. 42. Schlech. Berol. Y. 263. Kluk, Dykc. 1I. 234. Szu- bert, Opis. 441. Wodzicki, Y. 3974. Pru- " nus Cerasus hortensis Pers. Syn. IT. 34. Cerasus Caproniana JDC. Flor. fran.IV, p. 482. Prunus austera et acida Ehr- hart, Beytrüge zur Naturkunde VM. 129, 130. Wallr. Sched. crit..p. 212. Cerasus vulgaris et acida Bechstein, Forstbotanik p. 160, 161. Wisnia zwyczajna, sprowadzona z Azyi do Wloch przez Lukullusa Rzymianina okolo 60 r. przed era chrze$. dzi$ powszechnie w ogrodach sig hoduje. P. Jastrzebowski znajdowal ja w rozleglym lesie sosnowym miedzy Ostrowcem a Siennem w Sando- mir. Kwitnie w maju. 5 Jest drzewem niewielkiém, 16 stóp lub nieco wiecéj dorastaja- cém. Galezie ma rozlozyste, a cierisze galazki zwisle. Liscie Jajo- wate lub przewrotnie-jajowate, mniéj wiecéj $piezaste, z cbudwu stron gladkie i I$niace sie, na brzegu nieregularnie pilkowane, cie- mno-zielone. Ogonki lisciowe nie maja gruczolków. Kwiaty biale. prawie razem z lisciami rozwijajace sie, zebrane w baldaszki bar- dzo krótko-szypulkowe. Platki korony w wiérzcholku wyciete. Owoc ezyli wisnie prawie-kuliste, wieksze od poprzedzajacych, po dojrzeniu ciemno-czerwone, prawie-czarne, kwasne. Bardzo wiele jest odmian tego gatunku hodowanych w ogrodach, odznaezajacych sie wielkoscia owocu, jego ksztaltem, smakiem, kolorem i innemi wlasnosciami, a które Duhamel w dziele swém o drzewach owoco- wych, tudziez inni autorowie wyszezególniaja i opisuja. 529. C. CHAMAECERASUS: floribus umbellatis , umbellis sae- ( W. krzewowata) ^ pe subpedunculatis, peduneulis fructiferis folio-longioribus, fructi- bus rotundis rubro-purpureis (val- 126 KIELICHOPRECIKOWA . de) acidis, folis ovato -oblongis lucidis crenatis obtusiusculis gla- berrimis subcoriaceis vix glandu- losis. DC. Prodr.VM. 537. B F. Comp. I. 597. Prunus Chamaecerasus Lin. Willd. Spec. V. 990. Enum. Be- rol. p. 518. Spreng. Syst. II. 471. Pers. Syn. M. 34. Hoffm. Germ. I 222. Bess. Volh. p. 58. Pru- nus fruticosa Pallas. Na. wzgórzach w Krakow. Sandomir. Lubelsk. mianowicie kolo Pitiezowa, Sandomirza, Kazimirza, Chelana, i t; d. Kwitnie w maju.. 5 Mala, zaledwie lokcia dorastajaca krzewina. Liscie Jé] $wiatlo- zielone, blyszezace, gladkie, Jajowo-podluzne lub prawie-lanceto- wate, nieco $piczaste lub tepe, u dolu zwezone, na brzegu karbo- wane, prawie-skórkowate. K wiatu nie widzialem. O woce nieliczne, drobne, kuliste, czerwone, slodko-kwaskowate, do jedzenia dosyé dobre. 2582. PRUNUS. SLIWA. Kielch i korona takie jak w rodzaju poprzedzajacym. Owoc ezyli pestkowiee iniesisty, gladki, jajowaty lub po- dluzny, z jeduego boku rowkiem oznaezouy, pylkiem modrym okryty. Pestka jajowato- podluzna, splaszezona, spiezasta i nieeo szorstka, na brzegu rowek niezuaezuy majaca. 530. P. sPINOSA: ramis aculeatis, pedunculis solitariis, ca- (S.tará): lycibus campanulatis, lobis obtusis tu- bo-longioribus, folis obovato-ellipticis vel ovatis subtus pubescentibus argute duplicatoque dentatis, fructibus glo- bosis. ICOSANDHRI A. 121 DG. Prodr. 1. 532. Flor. fran. n. 9188. Li. Willd. Spec. M. 991. Enum. Berol. p. 519. Scop. Carn. n. 586. Roth Germ. Y. 541. Pers. Syn. V. 35. Hoffm. Germ. Y. 223. Krock.Siles. n. 151. Bess. Gal. 1. 317. .B.F. Comp. I. 591. Spreng. Syst. 1. 476. Klub, Dyke. 1I. 239. Wo- dzicki l. 383. ;Szubert, Opisan. 116. Schk. Handb.tab. 132. Lorek Flor. Pruss. tab. 99. fig. 534. Hayne, Arzneig. IV. iab. 44. Prunus pedunculis solitariis, foliis lanceolatis Lon. Plor. Suec. n. 432. Prunus acacia Crantz, Austr. Prunus sylvestris Val. Paris. p. 165; W zaroslach nad brzegaini lasów, kolo wsiów, na wzgórkach, szezególne w. poluduiowych stro- nach kraju. W Augustow. bardzo rzadka. Kwitnie w maju. Tarri czyli tarninajest krzewem nizkim, zaledwie 6—8 stóp dora- stajJacym, bardzo rozgalezionym, o galeziach nader roziozystych, cierniem uzbrojonych, brunatna kora pokrytych. Liscie Jajowate, lub jajowo-eliptyczne, albo przewrotnie Jajowo-eliptyczne, spiczaste, u dolu zwezone, ostro-zabkowane, ogonkowe, z wiérzchu glad- kie, pod spodem nieco-kosmate. Kwiaty biale, przed lisciami roz- wijajace sie, pojedynezo lub po dwa obok siebie, na szypulkach krótkich, gesto-osadzone. O woce prawie-wielkosci maléj kuli kara- binowéj, foremnie-kuliste, po dojrzeniu czarne, modrym pylkiem okryte, kwasno-cierpkie, pod nazwiskiem ciarek lub tarek znajome. 531. P. imNsrriTIA: ramis spinescentibus pedunculis gemi- (S. lubaszka) nis, foliis ovatis subtus villosis convo- lutis, fructibus subrotundis. DC. Prodr. M. 582. Spreng. Syst. II. 410. Wild. Spec. M. 996. .Enum. .Be- rol. p. 519. Hoffm. Germ.l. 223. Roth 428 KIELICHOPRECIKOWA Germ. ll. 541. Krock. Siles. n. 150. Pers. Syn. W. 35. Bess. Gal. I. 316. BF.Comp.l. 597. Kluk, Duke. II. 939. Wodzicki,Y. 9382. .Lorek Flor. Pruss. tab. 99, fig. 535. Prunus domestica var. B DC. Flor. fran. n. 3190. Prunus syl- vestris fructu majore Vaill. Paris.p. 165. Utrzymuje sie w ogrodach wiejskich. Kwitnie w poczatkach maja. 5 Lubaszke n:ektórzy maja za odmiane poprzedzajacéj tarni, inni poczytuja ja za podgatunek sliwy zwyczajnéj. Jestto drzewo sredniéj wielkosci, o galeziach gdzieniegdzie cierniami uzbrojonych. Liscie ma jajowate albo podluzne, po obu koricach zwezone, pilkowane, z wiérzchu-gladkie, pod spodem cokolwiek kosmate. Kwiaty biale, na szypulkach po dwa lub trzy obok siebie stojace. Owoc wie- kszy od tarek, okraglawy, wozesniéj jak inne sliwki dojrzewajacy, modro-czarny lub ciemnoczerwony, slodki, jadalny. 539. P. powESTICA : floribus subsolitariis, foliis lanceolato- (S. zwyczajna) ovatis convolutis, ramis muticis. DC. Prodr. II. 5383. Cours, V. 536. Spreng. Syst. II. 416. Willd. Spec. II. 995. Enwm. Berol. p. 519. Roth Germ. Yl. 541. Pers. Syn. II. 35. Schlech. Berol. Y. 264. BF. Comp. I. 598. Kluk, Dykc. I. 237. Szubert, Opis. 179. Lorek Flor. Pruss. tab. 99, 533. Gaertn. de fructib. II. tab. 93,fig. 2. Hayne, Arzneig. YV. tab. 42. Prunus domestica a DC. Flor. fran. n. 3190. Utrzymuje sie w ogrodach. Kwitnie w maju. 5 Gatunkowe cechy Sliwy wla$ciwéj sa: lis$cie jajowo-lanceto- wate lub owalne, na brzegu pilkowane, pod spodem nieco om- szone. Galezie bezbronne. Kwiaty odosobnione. O woce eliptyczne ICOSAND R I A. 129 lub prawie-jajowate, o pestce splaszezonéj, na grzbiecie z obudwu stron nieco-wypukléj. W ogrodach liezne odmiany tego drzewa by- waja pielegnowane, a które Duhamel, w dziele swém wyzéj wspo- mnianém, opisuje i rycinami objasnia. Odznaczaja sie one szczegól- niój owocem, który miewa ksztalt kulisty, okraglawy, Jajowo-kuli- sty lub eliptyczny; kolor czarny, fioletowy, modry, jasniéj lub cie- mniéj czerwony, 2ólty lub zólto-zielonawy. Samo takze miesiwo róinéj bywa konsystencyi, koloru 1 smaku, i albo odstaje od pestki, albo do niéj przylega. Z tych wszystkich odmian najprzedniejsze sq: damasceny wielkie (Damas noir. ' Damascena.), prawie-kuli- ste, $rednié] wielkosci, rowkiem wydatnym oznaczone, czarno-fiole- towe. Rynklody (Reine- Claude. Claudiana.) niewielkie, prawie-ku- liste, po koficach nieco przygniecione, zólto-zielonawe, niekiedy plamkami ezerwonawemi upstrzone; miesiwo ich odstaje od pestki ima smak wyborny. Wegierki (Perdrigon noir), bardzo uzyteez- na odmiana, majaca owoce srednié] wielkosci, owalne lub jajowa- te, prawie-czarne , modro-popylone, z rowkiem ledwie znacznym; miesiwo ich tegie, Zóltawe, od pestki odstajace, przyjemnie kwas- ko wato-slodkie. Rzed pigcioslupkowy — (Pentagynia). 283. PYRUS. GRUSZA. Kielich z zawiazkiem zrosly, Sklapkowy. Platków w koronie pie, okraglawych, w otworze kielicha osadzonych. Precików liezba niestala. Glówki pylkowe okragtawe, 2ko- mórkowe, podluznie-pekajace. Szyjki gladkie lub | w nasa- dzie welniste, wolne lub w ezesci spojone. Owoc jest jabl- kiem zamknietém, szezatkami kielicha uwienezoném , 3ko- mórkowém, o komórkach ehrzastkowatych, 2ziarnowych. Ziarna skórka ehrzastkowata, okryte. 533. P. cowwuwis:folis ovatis serratis utrinque gemmis (G. dzika-zwy- ramulisque glabris, pedunculis corym- czajna) —bosis. | Tom I. 92 490 — KIELICHOPRECIKOWaA DC. Prodr. Il. 633. — a Grusz. dzika pod.luzno-owocowa ; Achras: spinosa, fo- lis ovatis acuminatis integerrimis lon- ge-petiolatis junioribus calycisque tubo lanatis demum | glabratis, pomis basi productis DC. l. c. BF. Comp. Y. 603. Pyrus foliis serratis, pomis basi productis Lin. Flor. Suec. edit. Y. 401.— 8. Grusz. dzika okrqgto-owocowa; Pyraster: spino- sa, foliis subrotundis acutis, argute-ser- ratis junioribus calycisque tubo glabris, pomis basi rotundatis DC. [. c. p. 634. DB.F. Comp. l.c. — * Grusz. ogrodowa ; sativa: inermis DC. [. c. Pyrus commu- nis Lin. Willd. Spec. YI. 1016. Enum. Berol. p. 526. Spreng. Syst. II. 509. DC. Flor. fran. n. 3619. Pers. Syn. II. 40. Cours, V. 434. .Schlech. Berol. Y. 267. Kluk, Dykc. II. 244. Szubert, Opis. 148. Wodziki, l. 385. Lorek Flor. Pruss. tab. 100, fig. 541. Dzika grusza rosnie gdzieniegdzie w lasach . listkowych; na polach 1 przy drogach pojedyncze indywidua ezesto widziéé sig daja. Kwitnie w ma- ju. | Jestto drzewo dosyé wyniosle, o galeziach nieco-rozlozystych, cier- niami uzbrojonych. Kora na mlodych. galazkach brunatnawa, gladka, na starych pniach brunatno-siwa 1 popekana. Liscie na- przemianlegle, dlugo-ogonkowe, okraglawo-]ajowate, nieco spi- czaste, na brzegu ostro-pilkowane, twardawe, z wiérzchu ciemno- zielone, pod spodem bledsze, w mlodosci nieco kosmate, pózniéj gladkie. Kwiaty zwykle biale , na szypulkach dlugich, w baldasz- kogron zebrane. Szyjki w nasadzie niezrosle. Owoce czyli gru- szki sa male, zólto-zielonawe, kwaskowato-cierpkie. U podgatun- ku piérwszego, w nasadzie sa szezuplejsze i przedluzone; u drugiego ICOSANDRI A. 731 maja ksztalt bardziéj zaokraglony. Od téj dzikiéj gruszy pochodza wszystkie, nader liczne odmiany hodowane w ogrodach, a których owoce tak bardzo sie rózn:a wielkoscia, ksztaltem, kolorem, sma- kiem 11nnemi wlasnosciami. Odmian takich Duhamel, w dziele swém o drzewach owocowych, 119 wyliezyl 1 opisal. | 534. P. MALUS: foliis ovatis acutis crenatis subtus calycis- (G.jabloW) que tubis lanatis, floribus corymbosis sty- lis glabris basi subcoalitis (pomo basi um- bilicato). DC. Prodr. II. 635. Lin. Suec. n. 431. Willd. Spec. Yl. 1017. — Énwmn. Berol. p. 526. Spren. Syst. 1T. 510. Hoth Germ. Il. 549. Pers. Syn. Il. 40. Hoffm. Germ. I. 926. Kluk, Dykc. Yl. 248. Szubert, Opis. 153. Wodzicki, Y. 990. Schlech. Berol. Y. 261. Lorek Plor. Pruss. tab. 100, fig. 540.. Hayne, Arzneig. IV, tab. 46. Malus sylve- stris Cours. V. 426. Malus communis .DC. Flor. fran. n. 9618. Pyrus Malus sylve- stris Dess. Gal.À. 319. Scop. Carn. n. 599. Krock. Siles. n. 461. Sorbus Malus Crantz, Austr. Malus sylvestris fructu valde acer- bo Vail. Paris. p. 124. Dzika jablot w lasach nieco wilgotaych do$é czesto sig przytrafia, a pojedyneze drzewa okolo wsiów i na polach tu i owdzie widziéc sig. daja. Kwitnie w maju. 75 | | Dorasta znaeznéj wysokosci, niekiedy bowiem do 40 stóp by- wa wysoka. Ma galezie poziomo-rozwarte, w mlodosci welniaste, pó£niéj gladkie, brunatnawe; kora na starych pniach brunatno-siwa i popekana. Liócie jajowate lub okraglawo-jajowate, spiczaste, na brzegu pilkowane, z wiérzchu gladkie, zielone, pod spodem wloska- mi przytulonemi okryte. Kwiaty wielkie, bialo-rózowe, w baldászki bezszypulkowe zebrane. Kielich i zawiazek kosmaty; szyjki w na- 132 KIELICHOPRECIKOWA sadzie nieco-spojone. Jablka male, okraglawe, po dojrzeniu zólte, kwasne. Liczne odmiany ogrodowych jablek, od tego gatunku ma- ja pochodzic. | 535. P. AUCUPARIA:Íolis pinnatis glabriusculis, foliolis (G.jarzgbina) ^ serratis, gemmis mollhter tomento- sis, pomis globosis. DC. Prodr; Yl. 637. Spren. Syst. II. 511. Bess. Gal. l. 320. Schech. Berol. Y. 266. .B.F. Comp. Y. 607. Gaertn. de fructib. 2, p. 45,t. 81. Sor- bus Aucuparia Willd. Spec. YI. 1008. FEnum. Berol. p. 520. DC. Flor. fran. n.9692. Roth Germ.ll. 544. .Krock. Siles. n. (56. Hoffm. Germ. Y. 224. Pers. Syn. 11. 38. Klub, Dyke. VI. 96. Gib Liüh. n. 312. Wodzicki, LI. 408. Szubert, Opis. 142. Lorek Flor. Pruss. tab. 99, f. 531. Hayne, Arzneig. IV, tab. 45. Mespilus aucu- paria Scop. Carn. n. 593. Sorbus Au- cuparia Vaill. París. p. 189. Lin. Suec. n. 435. Schk. Handb. tab. 133. W lasach i gajach; ezesto kolo wsiów. Kwitnie w maju i czerwcu. Jarzebina jest piekném drzewem, niekiedy 50 stóp dorastaja- cém. Na starych pniach kora jest szaro-brunatnawa, gladka. Pàcz- ki miekkiemi, welnistemi wloskami okryte. .Li$cie nieparzysto- piérzaste, tojest z 5—8 par bocznych listków 1 jednego wiérzchol- kowego zlozone; listki sa przeciwlegle, bezogoneczkowe, podluzno- lancetowate, w nasadzie nierówne 1 nieco zwezone, w wiérzcholku mniéj wiecéj $piczaste, na brzegu ostro-pojedynezo-lub podwójnie pilkowane, z wiérzchu gladkie, pod spodem szaro-zielonawe, wlo- skami kutnerowatemi, mianowicie na glówném Zzeberku okryte, 2—4/, cal. dlugie, 5 —17/; cala szerokie. Kwiaty biale, na wiérz- cholku galazek w baldaszkogron galezisty zebrane, do$é przyje- ICOSANDRIA. 133 mnie pachnace. Szyjek zwykle 3. Owoce ezyli tak zwane jagody jarzebinowe, sa kulisto-jajowate, tepe, szezatkiem kielicha uwieü- . ezone, gladkie, po dojrzeniu przyjemnéj ezerwonéj barwy a mie- siwo ich blado-pomarariczowe, nieco-maczaste, cierpko-kwaskowate. Liczba komórek "w owocu niestala; zwykle bywa ich 3, czasem 4, niekiedy jedna tylko lub dwie. 'W kazdéj komórce jest jedno lub dwa nasion jajowato-podluznych, spiezastych, zwykle nieco-skrzy- wionych, po jednéj stronie plaskich, po drugiéj mnié] wiecéj wy- puklych, chrzastkowatych, zóltawo-brunatnych. 536. P. ronuINALIS: foliiscordato-ovatis penninerviis pin- (G. klonowa) mnatifido-lobatis, junioribus subtus puberulis, adultis glabris, lobis serra- tis acuminatis, infimis divaricatis (po- mo basi turbinato subexsucco calyci- nis lobis deciduis truncato). DC. Prodr. 11. 636. Spreng. Syst. II. 510. Willd. Spec. V. 1022. Enum. Berol. p. 524. Hoffm. Germ. Y. 227. Lorek Flor. Pruss. tab. 100, fig. 542. Sorbus torminalis Pers. Syn. II. 38. Crantz, Austr. Crataegus torminalis Lan. Db F. Comp. 1. 6183. Jacqu. Austr. iab. 443. .DC. Flor. fran. n. 3681. W okolicach Warszawy. Szubert, Opisan. drzew i krzewów lesn. stron. 151. Odznacza sie podluzno-jajowatym owocem, który po dojrzeniu brunatnieje i bialemi kropkami jest upstrzony. Liscie sercowato- jajowate, w 5 lub 7 klapek wyciete. Kwiaty biale, w baldaszkogron ulozone. Kora z mlodych galazek tego drzewa wchodzi w sklad niezawodnego przeciw wsciekliznie lekarstwa, o którém wyzéj pod rodzajem Véncetowicum wspomnieliámy. 234. CRATAEGUS. GZÓG. Kielich 9 razy weiety, trwaly. Korona Splatkowa, o pla- tkaeh okraglawyeh, rozlozystych, w otworze kielicha osa- 134 KIELICHOPRECIKOWA dzonych. Zawiazek 2—5komórkowy. Szyjek 1—3. Owoc jest jablkiemn miesistém, zabkami kielieha lub wypukloscia zgrübialg zakuietém. Ziarna kamykowate. pus cier- niste). .. 537. C. OXYACANTHA: spinosa, foliis bbotédi subrhombeis (G. pospolity) subtrifidis obtusis serratis glabrius- culis, floribus corymbosis 2 — 3gy- nis, calycibus plerumque glabris, laciniis patentibus acutis. BF. Comp. 1. 611. Willd. Spec. II. 1005. Pers. Syn. II. 38. Jacqu. Austr. tab. 292,fig. 2. .Krock. Siles. n. (55. Hoffm. Germ. Y. 224. Kluk, Dyke. I. 161. Wodzicki, V. 297. Szubert , Opis. 162. Crataegus Oxy- acantha Lin. Suec. n. 434. Schk. Handb. tab. 139. Mespilus Oxya- cantha Spreng. Syst.1. 507. Willd. Enum. Berol. p. 524. Bess. Gal. I. 318. SScMech. Flor. Berol. Y. 261. LLorek Flor. Pruss. tab. 100, fig. 538. Mespilus oxyacanthoides DC. Flor. fran. n. 9681. Crataegus oxyacan- tha vulgaris DC. Prodr. I. 628. W gajach, lasach, przy plotach. Kwitnie w ma- ju 1 czerweu. 5 Jest krzewem piérwszéj wielkosci, cierniami gestemi uzbrojo- nym. Liscie ma naprzemianlegle, ogonkowe, przewrotnie-jajowate, u dolu klinowato-zwezone, w wiérzcholku tepe, zwykle 3 lub 5- klapkowe, u brzegu pilkowane, gladkie, prawie skórkowate, z wié- rzchu zielone i nieco-blyszezace, pod spodem bledsze. Ogonki eze- stokroé omszone. K wiaty biale, dosé przyjemnego zapachu, w wiaz- kach czyli baldaszkach, gesto na galazkach umieszezone. Szyjek zwykle dwie, czasem 3. Owoc jajowo-kulisty, kielichem uwiericzo- ICOSANDRIA. (35 ny, gladki, pieknego, czerwonego koloru, dwa kamyko wate ziarna w sobie zawiérajacy. Krzew ten na zywe ploty nader jest zdatny, a drewno Jego bardzo twarde. 538. C. woNoGxNA: spinosa, foliis obovato- cuneiformibus (G. jednostupkowy) subintegris trifidis vel subpinnatifido- Tlobis glabris, lobis divaricatis apice . incisis inaequaliter serratis, floribus corymbosis plerumque monogynis, ca- lycibus (sub)pubescentibus, laciniis reflexis acuminatis. BF. Comp.l. 612. Willd. Spec. I. 1006. JHoffm. Germ. l. 224. Jacqu. Austr. tab. 292, f. 1. Pers. Syn. Il. 38. Szubert, Opisan. 164. Mespilus mono- gyna Spreng. Syst. II. 507. Willd. JEnum. Berol. p. 524. Bess.Gal. I. 318. ScMech. Berol. I. 268. ^ Lorek Flor. Pruss. t. 100, fig. 539. Mespilus oxy- acantha DC. Flor. fran. n. 3686. Hosnie w tychze mieJscach co 1 poprzedzajacy. Kwitnie w tymZe czasie. - Ten gatunek glogu (który ezasem w niewielkie drzewo wyra- sta) jest bardzo do poprzedzajacego podobny, i od niektórych auto- rów zaodmianetylko uwazany. Rózni sie szezególniéj spiczastszemi lisciami, które sa glebiéj weiete 1 ezesto 5klapkowe, na brzegu nie- regularnie-pilkowane. W kwiatach szyjka zawsze jedna. Kielichy w mlodosci nieco-kutnerowate, a wciecia ich sa spiezastsze 1 odgie- te. Owoc prawie niczém sie nie rózni, wyjawszy ze zwykle jedno ma nasienie. 285. SPIRAEA. TAWUZA. Kielich 5 razy weiety, dzwonkowaty, trwaly. Platkow w koronie pieé, w otworze kielicha osadzonych, i z jego weieciami naprzemiauleglych. Preeiki przy nasadzie plat- ków w otworze kielicha umocowane. Glówki pylkowe 2ko- 196 KIELICHOPRECIKOWA mórkowe, szpara podluzng pekajaee. Zawiazkow od 3 do 12, tepo- -trójgraniastyeh, zwykle-bezszypulkowych, wolnych lub mniéj wiecéj spojonyceh. Szyjka gladka, prosta lub po- gieta. Owoców tyle ile zawiazków 1komórkowyeb, 2scien- nych, nieliezno-ziarnowyeh. ; Ziarna jajowate lub przedluzo- . ne, do szwu wewnetrznego przymocowane. a) Züelne. 539. S. ARUNCUS: foliis tripinnatisectis, lobis acuminatis ( T. drobnokwia- terminali ovato, lateralibus lanceolatis, towa) flonbus numerosissimis, carpellis gla- berrimis. DC. Prodr. Yl. 545. — Flor. fran. n. 3180. Wild. Spec. Yl. 1060. Enum. Berol. p. 542. Scop. Carn.n. 601. Krock. Siles. n. 164. Roth Germ. 1L 551. Spreng. Syst. I. 503. Pers. Syn. 1I. 46. Hoffm. Germ. Y. 227. Bess. Gal. 1. 320. BF. Comp. 1. 615. W Krakow. w Lubelsk. kolo Kazimirza, w San- domir. kolo Wachocka, w Podlask. kolo Eukowa. Kwitnie w czerwc. lipc. ^l. Dorasta dwóch, trzech lub wiecéj stóp wysokosci. Ma lodyge prosta, pojedyneza, w górze tylko nieco rozgaleziona, gladka. Li- $cie. naprzemianlegle, dwa razy pierzaste, o listkach podluznie-ja- jowatych, $piczastych, krótko-ogoneczkowych, na brzegu podwój- nie pilkowanych, gladkich. Kwiaty bardzo liezne i nader drobne, Zóltawo-biale, rozdzielno-plciowe, zebrane w wiéche wiérzcholko- wa, która sklada sie z klosów dlugich, równowazkich, niemal- walcowatych. 540. S. FILIPENDULA: radice tuberosa, folis interrupte-pin- (T. glowkorodna) natisectis, lobis oblongo- linearibus acute dentatis, stipulis subreniformi- bus amplexicaulibus dentatis, corym- bis laxis, sepalis reflexis, carpellis pa- ICOSANDR IA. 134 rallelis villosis numerosis, stigmati- bus crassis. DC. Prodr. YI. 546. Flor. fran. n. 9118. Willd. Spec.TI. 1061. Enum. Berol. p. 542. Spreng. Syst. II. 503. Scop. Carn. n. 602. — Krock. Siles. n. 765. Roth Germ.1I. 552. Gilib. Lith. n. 319. Pers. Syn. ll. 46. Hoffm. Germ. I. 221. Bess. Gal. I. 1392. ScHl. Derol. l. 269. BF. Comp. Y. 616. - Lorek Flor. Pruss. t. 101, f. 543. Spi- raea folis pinnatis foliolis uniformi- bus serratis, floribus cymosis Ln. Flor. Suec. n. 439. Filipendula vul- garis Val. Paris. p. 53. Kropidlo albo kamycezki: Filipendula Syren. stron. 136. Na lakach suchych, miedzach, wzgórkach, w za- roslach do$é pospolita. Kwitnie w lipe. 2] Korzef téj rosliny sklada sie z jednéj lub kilku okraglawych, ja- jowatych lub podluznych, brunatnych, twardych, drzewiastych, na wlóknach wiszacych glówek; czyli wlasciwie wlókna Jego w niektó- rych miejscach sa glówkowato-zgrubiale. 4odyga prosto-stojaca, na stope lub 1 /; wysoka, zwykle pojedyneza, gladka, wiecha kwiatów zakoüezona. Liscie korzeniowe wieksze1 liezniejsze, nieparzysto- pierzaste; listki ich naprzemian lub naprzeciwlegle, podluzne, nie- mal pierzasto-sieczne, o weieciach zabkowanych, w wierzcholku czesto kupka wlosków zakoüezonych, ku dolowi coraz mniejsze, wszystkie gladkie i bezogonkowe; miedzy niemi znajduja sie dro- bne, weinane przysadki. Liscie lodygowe zupelnie do korzeniowych podobne, lecz mniejsze i nieliezne, a ich przysadki zrosle z ogon- kiem i nieco pret otulajace. Kwiaty liezne 1 dosyé wielkie, nieco pachnace, przed zakwitnieniem zewnatrz czerwonawe, póznié] bia- le. Kielich drobny o wceieciach odgietych. Korona czesto 6platkowa. Torebek 8—10 lub nieco wiecéj, kosmatych, po dojrzeniu zól- tawych. Tom I. 93 438 KIELICHOPRECIKOWA 541. S. ULMARIA : foliis interrupte pinnatisectis subtus to- (T. szerokolicio- mentoso-niveis (raro nudis) lobo termi- wa). nali majore trilobato, sepalis reflexis, stylis elongatis, carpellis glabris con- tortis. i JDC. Prodr. M. 545. Flor. fran. m. 3119. Willd. Spec. M. 1061. Enum. Berol. p. 542. Spreng. Syst. Yl. 503. Scop. Carn. n. 602. Krock. Siles. n. 166. Pers. Syn. 1. 47. Hoffm. Germ. Y. 227. Bess. Gal. I. 321. Schlech. Berol. l. 269. DF. Comp. Y. 616. — Lorek Flor. Pruss. tab. 101, fig. 544. Spiraea foliis pinna- tis, impari majore lobato, floribus cymo- sis Lin. Flor. Suec. n. 440. Ulmaria Vaill. Paris. p. 204. Ulmaria palustris Moench. Method. p. 663. Spiraea denu- data JPresl, Flor. Czech. p. 201. Kozia broda, IImowna: Ulmaria v. Barba hirci Syren. stron. 148. Na lakach nieco wilgotnych, w zaroslach, kolo strumyków. Kwitnie w czerwe. lipe.. 2]. Ma korzef ukosny, prawie-drzewiasty. Lodyga dorasta 3 lub 4 stóp wysokoscei, Jest pojedyneza lub w górze nieco galezista, prosta, gladka, niekiedy czerwonawa, li$ciami okryta. Te sa wiel- kie, nieparzysto-piérzaste, listki wieksze mniejszemi przedzielone; pierwsze sa jajowate, szerokie, bardzo spiezaste, prawie bezogo- neczkowe, na brzegu podwójnie ostro-pilkowane, wierzcholkowy listek najwiekszy, zwykle 3klapkowy drugie okraglawo-jajowate, bezogoneczkowe, pilkowane; wszystkie z wiérzchu ciemno-zielone, pod spodem kutnerem bialawym okryte. W nasadzie glównego ogonka znajduja sie takze dwie do niego przyrosle, skosno-jajowa- te, plkowane przysadki. Kwiaty zóltawo-biale, na wiérzcholku lodygi w wiéche zebrane, nieco mniejsze jak u gatunku poprze- ICOSAND IR IA. 139 dzajacego, pachnace. Owoców czyli torebek zwykle 5 lub 6, glad- kich, szrubowato-skreconych. Spiraea denudata Presla, jest odiniana tego gatunku, majaca wszystkie liscie pod spodem zielone i gladkie. b) Kvrzewowe. 542. S. SALICIFOLIA: caule pedunculisque glabris, foliis lan- (T. wierzbowata) ^ ceolatis subduplicato-serratis glabris, - lobis calycinis triangularibus patulis, carpellis elabris. JDC. Prodr. ll. 544. Ejusd. Flor. fran.n. 3116. Gmelin. Flor. Sibir. VI, lab. 49. Spreng. Syst. 1. 503. Willd. Spec. II. 1055. Enum. Berol. p. 540. Roth Gem. VI. 550. Krock. Siles.n. 163. Pers. Syn. ll. 46. Hoffm. Germ.l. 227. Bess. Volh. p. 18. BF. Comp. LI. 617. Wodzicki, Y. 524. Rosnie do$é obfieie nad rzéka Kamionna, kolo Wachocka. Kwitnie w ezerwe. lipe. Jest krzewina na 4—96 stóp wysoka, galezista, kora gladka, bru- natnawo-Zólta pokryta. Liscie pojedyneze, naprzemianlegle, lance- towate, w nasadzie zwezone, krótko-ogonkowe, w wiérzcholku niemal tepe lub cokolwiek spiczaste, na brzegu nieregularnie ostro- pilkowane, z obudwu stron gladkie, pod spodem nieco bledsze 1 de- likatnemi oznaczone zylkami. Kwiaty bialo-cieliste, drobne, na wiérzcholku galazek w krótkie grona, mala, $ci$niona wieche two- rzace, zebrane. W nasadzie tych gron znajduja sie lancetowate, cale przysadki, które tak jak szypulka ogólna i szezególne, delika- tnemi , bialemi wloskami sa porosle. Platki okrgglawe. Piekny ten krzew w ogrodach umyslnie sig niekiedy hoduje. 140 | KIELICHOPRECIEOWA Rzgd wieloslupkowy — (Polygynia). | 236. ROSA. RÓZA. Kielich dzbanuszkowaty, miesisty, dno owocowe i za- ' wiazki wewnatrz ukry wajaey, z brzegiem otwartym, Sdziel- nym, o dzialach ealyeh lub weinanyeh. Platków w koronie pie, w otworze kielieha osadzonych. Nitki preeikowe liezne, wloskowate, krótkie. Glówki pylkowe trójScienne. Szyjki liezne, zrosle lub wolne. Blizny tepe. Owoce liezne, kato- wate, suche i niepekajaee, lziarnowe, kosmate, do boku we- wnetrznego kielieha w jagode zmieniouego, przytwierdzone i w nim zamkniete. 543. R. CANINA: aculeis distantibus validis compressis fal- (AR. pospolita) catisque, foliolis subcoriaceis acute et saepe duplicato-serratis, serraturisincum- bentibus, stipulis latiusculis acutis tenu- issime serrulatis, pedunculis calycibusque glabris vel hispidis, sepalis: pinnatifidis post anthesin deflexis et dein deciduis, fructibus ovatis raro subglobosis puni- ceis adscendentibus coriaceis. DC. Prodr. 1. 613. Spreng. Syst. I. 553. Bess. Gal. I. 325. Schlech. Berol. p. 212. BF. Comp.1.626. Szubert, Opis. p. A81. Lorek Flor. Pruss. tab. 101, fig. 541. W lasach, gajach, zaroslach, na polach. Kwi- tnie w czerwc. Róza ta dorasta 4 lub 5 stóp wysokosci. Ma galezie dlugie, zwy- kle pojedyncze, gesto-kolcami dlugiemi, splaszezonemi, haezykowa- to-zgietemi osadzone. Liscie nieparzysto-pierzaste, zlozone z dwóch lub 3 par listków podluzno-jajowatych, $piczastych, z obudwu stron gladkich, pod spodem nieco-bledszych, ostro-pilkowanych. Ogonki ICOSANDRIA. 141 gladkie, i tylko kolcami uzbrojone. Kielich podobniez gladki, o wcie- ciach piérzasto-siecznych. Przysadki li$ciowe $piezaste, bardzo dro- bno pilkowane. Kwiaty zwykle pojedyneze, wiérzcholkowe na szy pulkach gladkich. Platki korony blado-rózowe, przewrotnie ser- cowate. Owoc jajowaty, gladki, wcieciami zwislemi kielicha okry- ty, po dojrzeniu ezerwono-karmazynowy. 544. R. TOMENTOSA: aculeis tenuibus basi vix compressis (.R. kutnerowata "E subaduncis, foliolis ovatis subdupli- cato serratis plus minus tomentosis, serraturis rectis, fructibus ovatis pe- dunculisque plus minus hispidis sub- pulposis adscendentibus puniceis. DC. Prodr. 1I. 617. Spreng. Syst. IL 551. Pers. Syn.1I. 50. BF. Comp. I. 640. W zaroslach, gajach, lasach (Kolo Radomia i Lomzy.). hwitnie w ezerwcu. Dorasta 5 stóp lub nieco wiecéj wysokosci. Listki jajowate lub jajowo-eliptyczne, nieco $piczaste lub tepe, podwójnie ostro-pilko- wane i rzesowato-gruczolkowate, szarym kutnerem z obudwu stron okryte. Kolce na lodydze, galazkach i ogonkach bardzo malo zakrzy- wione, szczuple. Kwiaty na wierzcholku galazek pojedynezo lub po dwa umieszezone, na szypulkach wloskami gruczolkowatemi okrytych. Kielich jajowaty, gladki, o wcieciach dlugich, lanceto- watych, calych lub pierzasto-weietych , pod spodem wloskami gru- czolkowatemi poroslych. Korona przyjemnie rózowa, o platkach w wierzcholku na dwie klapki wycietych. Owoc jajowaty lub eliptyczny, po dojrzeniu pasowo-czerwony. 545. R. vinposA: germinibus depresso-globosis peduncu- (HR. kosmata) — lisque glanduloso-hispidis, laciniis caly- cis subdivisis, aculeis ramorum gracili- bus rectiusculis sparsis, petiolis subacu- - leatis glanduloso-setosis, foliolis obtu- siusculis utrinque villosis. 142 KIELICHOPRECIKOWA Spreng. Syst. ll. 551. Lin. Spec. W^lld. Spec. Y. 1069. Enwum. Berol. p. 544. DC. Flor. fran. n. 3100. Schlech. Berol. Y. 270. .B.F. Comp. Y. 624. Lo- rek Flor. Pruss. tab. 101, fig. 545. Hosnie dosé obficie w okolieach | Rajgroda: mianowicie przy wsi Tajnie, Tajenku, Orzechówce i t. d. w zaroslach, gajach, nad brzegami lasów. 5 Jest krzewem na 3 lub 4 stopy wysokim, galezistym, licznemi kolcami uzbrojonym. Kolce okolo éwieré cala dlugie; niemal proste, na glównéj lodydze grubsze, na galeziach szezuplejsze. Kazdy lisó sklada sie z 5 lub 7 listków, listki dolne mniejsze, wyzsze obszer- niejsze i niekiedy na dwa cale dlugie, wszystkie sa eliptyczne, w wierzcholku juz zupelnie tepe, juz mniéj wiecéj spiczaste, z obu- dwu. stron gestym, krótkim, szaro-zielonawym kutnerem okryte, pod spodem bledsze, w dotknieciu miekkie, na obwodzie-podwójnie pilkowane, lecz zabki nie sa tak szezuple 1 spiczaste jak u gatunku poprzedzajacego; kazdy mniejszy zabek kofezy sie w wierzcholku maletkim, brunatnawym gruczolkiem. Ogonki podobniez kosma- te i malemi osadzone kolcami. Owoc prawie-kulisty, z wierzchu nieco przygnieciony, karmazynowy, wielkosci duzéj wisni, na po- wierzchni wloskami zóltawemi, gruczolkowatemi, równie jak szy- pulki, mniéj lub wiecéj okryty, niekiedy prawiecalkiem gladki. Gruczolki przezroczyste. Dzialy kielicha lancetowate, Spiczaste, przedluzone , pospolicie cale , czasem jednak tu 1 owdzie pierzasto- wciete, na zewnatrz podobnemiz gruczolkowatemi wloskami okryte. Kwiatu nie widzialem, bom w miesiacu wrzesniu róze te znajdo- wal. Uwaga. Nie majac sposobnosci oznaezenia, i dokladnego rozpo- znania kilku jeszeze innych tego rodzaju gatunków, które dziko znajdowalem, opisy ich dalszemu czasowi zostawiam. 284. RUBUS. MALINA. Kielich. podowocowy, zduem | plaskawém 5 razy weiety. Platków 'w koronie pieé, na kielichu osadzonyeh. Owoc sklada sie z wielu drobnyeb, jedno-ziarnowych, soezystych, :ECOSAND R I A. 143 z soba, spojonyeh jagodek, na dnie ostrokregowein, vebeza- stém osadzouych. a) Podkrzewowe. 546. R. mAEUS: villosus, caulibus teretibus non pruino- (M. zwyczajna) sis, aculeis tenuibus recurvis, foliis ra- morum sterilium pinnatis, fertilium tri- foliolatis, pinnis ovatis inciso-serratis sterilium subpalmato -quinatis subtus niveo-tementosis, stipulis angustissimis setaceis, pedunculis subcorymbosis, laciniis calycinis ovato-lanceolatis niveo- tomentosis submucronulatis, petalis obovato-cuneatis integris conniventibus calyce brevioribus, carpellis numerosis tomentosis exsicatione non lacunosis. DC. Prodr. Yl. 558. Flor. fran. n. 3715. Willd. Spec. ll. 1081. Eum. Derol. p. 548. Spreng. Syst. II. 528. Scop. Carn. n. 611. Roth Germ. Il. 562. Krock. Siles. n. 485. Pers. Syn. II. 51. Dess. Gal.1.326. Hoffm. Germ. Y. 230. Schlech. Berol. 1. 2973. BF. Comp. I. 691. Kluk, Dyke. III. 32. Wodzicki, I. 491. Szubert, Opisan. 182. Lorek Flor. Pruss. tab. 102, f. 548. Hayne, Arzneiq. III, zab. 8. Rubus (idaeus) foliis quinato- pinnatis ternatisque, caule aculeato, pe- tiolis canaliculatis Ln. Flor. Suec.n. 446. Rubus frambaesianus Lamar. Flor. fran. Rhub.ideaeus spinosus Vaill. Paris. p.114. Maliny: Rub. Idaeus Syren. stron. 1322. W zaroslach 1 gajach nieco wilgotnych. Kwi- inie w maju 1 ezerwc. 5 144 KIELICHOPRECIKOWA Malina zwyczajna jest podkrzewem do dwóch lokci lub nieco wyiéj dorastajacym. Lodygi ma proste, walcowate, w mlodosci sino-zielone, delikatnemi, purpurowemi, nieco zwislemi kolcami mianowicie u dolu gesto pokryte. Podobnez kolce i na ogonkach sie znajduja. Liscie piérzaste, ze 3 lub 5 listków zlozone; te sq ja- jowato-podluzne, Spiezaste, pod spodem bialo-kutnerowate, po- dwójnie pilkowane; a zabki ich krótkim sztyletem. sig kofieza ; wiérzcholkowy listek dlugo-ogoneezkowy, boczne prawie-bez- ogoneczkowe. Kwiaty biale, na wiérzcholku galazek i z katów li- $ci wyrastajace. Weiecia kielicha mocno-spiezaste, znacznie od ko- rony dluzsze, odgiete, wewnatrz bialawo-kosmate. Platki korony klinowate. Jagody czerwone, smaezne, przyjemnéj woni. W ogro- dach hoduja sie odmiany z owocem zóltawym, cielistym i bialym (Ogrodnictwo Zigry 1I. 14. Reichart, Ogrody owocowe, czesé II. 88. Strumilo, Ogrod. póln. wydan. 3. L. 135). 547. R. rRUTICOSUS: caule erecto 5angulari subtomento- (M. jezyna) ^ so, aculeis recurvis , foliis 3— 5pal- matis, foliolis petiolulatis ovato-oblon- gis acutis glabris subtus tomentoso- caesiis, panicula decomposita augusta stricta, laciniis calycinis reflexis sub- inermibus. JDC. Prodr. Il. 560. Flor. fram. n.3113. Willd. Spec. Il. 1084. Enwm. Berol. p. 550. Scop. Carn. n. 618. Spreng. Syst.1I. 528. Krock. Siles. n. 18. Hoffm. Germ. ]. 231. Bess. Gal. I 327. Pers. Syn. II. 51. Schech. Berol. l. 215.. BF. Comp. Y. 669. Kluk, Dykc.llI. 33. Wodzicki, I. 489. Szubert, Opis. 185. Lorek Flor. Pruss. tab. 102, f. 550. Hayne, Arzneig. IIT, ab. 12. Rubus (fruticosus) foliis quinato-pinnatis ternatisque caule petiolisque aculeatis Lin. Flor. Suec. n. 444. Rubus vulgaris sive rubus ICOSANDR I A. 145 fructu nigro Vaill. Paris. p. Vi4. Je- Zzyny albo Ostrezyny: Rubus Syren. stron. 1320. W zaroslach nad brzegami lasów, na wzgó- rzach. Kwitnie od czerwca do Jesieni.. 5 . Podkrzew ten ma lodygi katowate, ostremi, zakrzywionemi kolcami uzbrojone, do 3 lub 4 lokei dlugie, mniéj wiecéj do ziemi Iukowato-nachylone, w mlodo$ci brunatnawe, pózniéj siwe. Li$scie dloniaste, 3—5listkowe; listki sa Jajowato-podluzne, nieco $pieza- ste, ostro-pilkowane, pod spodem bledsze i nieco kutnerowate, górny listek na dluzszym ogoneczku, boczne krócój ogoneczkowe. Kwiaty wierzcholkowe w wiéche zebrane, biale lub czerwonawe. Woiecia kielicha odgiete. Jagody po dojrzeniu ezarne, blyszezace, jadalne. 548. R. coEsius: caule repente tereti saepe coesio pruino- (M. modrojago- so, aculeis tenuibus subrecurvis, foliis ter- dowa) . nato-quinatoque-palmatis, foliolis ovatis duplicato-serratis vel crenatis glabris sub- ciliatisve, panicula simpliciuscula, laciniis calycinis longe ovato-acuminatis, carpel- lis crassis paucis subcoesiis. DC. Prodr.1I. 558. Flor. fran. n. 9110. Lin. Willd. Spec. 1I. 1084... Enum. Berol. p. 549. Roth Germ. 11. 563. Krock. Stiles. n. 186, tab. 8. Spreng. Syst. II. 529. Pers. Syn. 1. 51. .Bess. Gal. I. 326. — Hoffm. Germ. l. 231. Schlech. Berol. l. 214. Schk. Handb. tab. 135. Kluk, Dykc. III. 33. Wodzicki, Y. 490. Szubert, Opis. 186. Lovek Flor. Pruss. tab. 102, fig. 549. Hayne, Arzneig. VL. tab. 9. Rubus (coe- sius) foliis ternatis, caule tereti aculeato Lin. Flor. Suec. n. 445. Rubus repens fructu coesio Vaill. Paris. p. 114. TomL -— 94 146 KIELICHOPRECIKOWA W zaroslach, gajàch, przy drogach, plotach mianowicie na gruncie gliniastym. Kwitnie w czer- wc. lipe. 5 Ma lodygi: cienkie, waleowate, dlugie, slabe, zwykle sine, na ziemi rozeslane, gdzieniegdzie kolcami malemi , nieco skrzywione- mi okryte. Liscie: zwykle troiste, a listki ich jajowate: wierzchol- kowy ealy, boczne zwykle dwuklapkowe, z obudwu stron zielone i prawie-calkiem gladkie, wszystkie na brzegu podwójnie pilkowa- ne. Kwiaty w male wiéchy zebrane. Platki korony przewrotnie jajowate, w wiérzcholku nieco wyciete, biale. Owoc slodko-kwas- kowaty, sklada sie z maléj liezby duzych jagodek, po dojrzeniu czarny, delikatnym, modrawym pylkiem okryty, który za dotknig- ciem latwo sie sciera. b) Zhelne. 549. R.sAxaTILIS: caule herbaceo obtusangulo subsetaceo, (M. kamionka) folis ternato-palmatis concoloribus gla- briusculis, foliolis. ovato -rhomboideis crenato-serratis, lateralibus sessilibus , stipulis ovatis latiusculis, floribus sub- corymbosis subsolitariisque breviter pe- dunculatis, laciniis calycinis ovato-lan- ceolatis subtomentosis deflexis corollam aequantibus, carpellis globosis paucis rubris pellucidis maximis. JDC. Prodr. 1L. 564. Flor. fran. n. 3169. Lin. Willd. Spec. WI. 1088. Enum. Berol. p. 551. Spreng. Syst. II. 532. Scop. Carn. n. 614. Roth, Germ. 11.565. Krock. Siles. n. (88. Pers. Syn. II. 52. Hoffm. Germ. Y. 231. .Bess. Gal. I. 327. Schl. Berol. 1. 245. BF. Comp. I. 673. Kluk, Dykc.WI. 34. Szubert, Opisan. 187. Lorek Flor. Pruss. tab. 108, f. 553. Ru- bus (saxatilis) foliis ternatis, flagellis re- ICOSANDR IA. 1AT ptantibus herbaceis Lin. Flor. Suec. n. 447. Rubus ruber Gilib. Lith.n. 314. W lasach, równie listkowych jak i szpilko- wych, dosyé pospolity. Kwitnie w czerwoe. lipc. ^]. Dorasta najwiecéj pól lokcia wysokosci. Ma lodyge zielna, pro- sto-stojaca, kariciasta, nieco galezista, bezbronna lub gdzieniegdzie maleükiemi kolcami opatrzona, liczne rozlogi, cienkie, dlugie, na ziemi rozeslane puszezajaca. Liscie troiste, o listkach Jajowatych lub prawie-romboidalnych, tepych lub nieco $piczastych, podwój- nie pilkowanych, rzesowatych, z reszta prawie-cálkiem gladkich, wiérzcholkowy na ogoneczku, boczne bezogoneczkowe. W nasadzie glównego ogonka znajduja sie dwie przeciwlegle, male, jajowate lub lancetowate, cale, na brzegu nieco omszone przysadki. Kwia- ty biale, szypulkowe, nieliczne, z katów lisci wyrastajace. Plat- ki podluzne, cokolwiek od kielicha dluzsze. Owoc ezerwony, przy- jemnie kwaskowaty, sklada sig z kilku duzych , kulistych, gladkich, niezroslych z soba jagódek. Hr. Wodzicki utrzymuje, jakoby ta rosli- na w polud. tylko Europie rosla; gdy tymezasem nietylko u nas Ja w kazdym prawie lesie znalézé mozna, ale nawet w krajach od naszego zimniejszych, jak w Szwecyi, Laponii i t. p. dziko wyrasta; nie dziw przeto, Ze zime nasza doskonale w gruncie wytrzymaé moze. 288. FRAGARIA. POZIOMKA. Kielich rozlozysty, 10 razy weiety. o weieciacli naprze- mian mniejszych. Platków w koronie pieé. Szyjki nitkowate, od preeikow krótsze. Blizna tepa. Owoc jest jagoda, miesi- sta, opadajaea, ziarnami nagiemi, suchemi okryta. 550. F. vEScA: stolonifera, lobis foliorum plieatis tenuibus (P. zwyczajna) subtus pilosis , fructibus pendulis, sepalis post anthesin reflexis, pilis pedunculorum adpressis. DC. Prodr. 1. 569. Flor. fran. n. 8161. Spreng. Syst. II. 533. — Willd. Spec. 1I. 1090.: Enum. Berol. p. 55. Roth, Germ. JAS, KIELICHOPRECIKOWA II. 568. .Krock. Siles. n. 489. Pers. Syn. II. 53. Hoffm. Germ. I. 232. Bess. Gol.I. 327. Cours. V.509.. Kluk. Dykc.ll. 10. Lorek Flor. Pruss. tab. 108, fig. 555. Gaertner de fructib. Y tab. 43, f. 8. Hayne, Arzneig. IV. tab. 26. Fragaria vesca Len. Suec. n. 450. Schk. Handb. tab. 135. Fragaria sem- perflorens et vesca BF. Comp. Y. 661. Fragaria vulgaris Vaill. Paris. p. 55. Pozim- — ki: Fragium, Fragaria Syren. stron. 1329. W lasach i gajach, czasem na otwartych wzgór- kach. Kwitnie w maju 1 czerwe. ?]. j Ma korzeü poziomy, brunatnawy, galezisty, liczne puszezajacy rozlogi. Lodygi delikatne, kosmate, prawie bezlistne. Liscie korze- niowe troiste, dlugo-ogonkowe, ogonki wlosami bialemi, roztwar- temi 1 w nasadzie dwiema przysadkami bloniastemi opatrzone. Li- stki przewrotnie-jajowate, nieco zfaldowane, na brzegu w zabki wyciete, pod spodem jedwabistym wlosem okryte. Kwiaty biale, wiérzcholkowe szypulkowe. Platki korony okraglawe, plaskie, od weieé kielicha spiezastych dluzsze.. Owoce czyli jagody eliptyczne, Jajowate, ostrokregowe, ezasem prawie kuliste, po dojrzeniu czer- wone lub bialo-czerwonawe, przyjemnéj woni, slodko-kwaskowa- tego smaku, pod nazwiskiem poz?omek albo jagód ezerwonych jadalne. Sato wla$erwie osadniki miesiste, opadajace , licznemi, drobnemi ziarnami okryte. Do tego gatunku naleza tak zwane truskawki ( F»ag. ves. hor- tensis) w ogrodach pielegnowane, co do wielkosci, ksztaltu, koloru, smaku, zapachu bardzo rozmaite. Niektórzy uwazaja je za oso- bny gatunek (Ogrodnic. Zigry l. 82. Reichart , Ogrodnic. warzyw. - 915. Wodzicki IL 575. Strumillo, Ogrod. pólnoc. wyd. 3. Y. 136 Kurowski, Tygod. voln. techn. z r. 1835. nr. 34. Piast. VII. 51). 289. POTENTILLA. SAEEBENIK. Kielieh jednolistkowy, plaskawy, 10 razy (rzadko 8) weiety, o weieeiacli podwójnym rzedem ulozonych, z pomiedzy ICOSANDRI A. 149 których zewnetrzne zazwyezaj mniejsze. Platków w koronie pie& (rzadko 4), zwykle przewrotnie-sereowatych. —Preciki » pospolieie od platków krótsze, nitki ich nagie, b. rzadko ko- smate. Szyjki krófsze od precików. Blizna tepa. Dno owo- eowe suche, trwale, ziarnami niemal-jajowatemi lub nerko- watemi, soezewkowato-splaszezonemi, gladkiemi okryte. a) .Liscie gnerzaste. 551. P. nuPEsTRIS: caule erecto dichotomo-virgato, foliis (S. lesny) pilosis, radicalibus pinnatisectis, caulinis trilobis, lobis ovato-subrotundis den- . tatis concoloribus, stipulis latis brevi- bus obtusis, laciniis calycinis latis lan- ceolatis, bracteolis minimis saepe bilo- bis, petalis obovatis calyce multo-lon- gioribus, carpellis ovato-pyriformibus - laevibus. JDC. Prodr. Yl. 583. Spreng. Syst. II. 538. Scop. Carn. n. 616. Krock. Siles. II. n. 792, tab. 9. Jacqu. Austr- tab. 114. Willd. Spec. Y. 1097. Enwum. Berol. p. 552. Roth Germ. ll. 570. Hoffm. Germ. Y. 233. | Schlech. Berol. Suppl. p.251. .B.F. Comp.l. 645. Pers. Syn. 1l. 54. Lorek Flor. Pruss. tab. 104, f. 560. Potentilla (rupestris) fo- liis pinnatis alternis, foliolis quinis ova- tis crenatis, caule erecto Zn. Suec. n. 453. Fragaria rupestris Crantz. Austr. Argentina rupestris Lamar. Flor.fran. hzadki ten gatunek znajdowalem kolo Warsz. w lasku Bielaüskim. Pózniéj, toJest r.1837 w miesia- cu czerwcu w czasie exkursyi z uczniami, znalazlem 150 . KIELICHOPRECIKOWA go w lesie Drozeüeitskim póltory mili od Eomzy, gdzie na wzgórzaeh nad Narwia w niewielkié] ilo- $ci rosnie.. Kwitnie. w czerwe. lipe. 2] Korzeü bardzo galezisty, dlugi, twardy, drzewiasty, brunatny. Zodyga prosta, na póltory stopy lub cokolwiek wiecéj wysoka, o li$ciach nielicznych, pojedyneza, w wiérzcholku tylko nieco gale- zista, walcowata, zazwyczaj czerwona, delikatnym, krótkim wlo- sem porosla. Liscie korzeniowe dlugo-ogonkowe , nieparzysto- piérzaste, tojest z 5 lub 7 listków zlozone, wiérzcholkowy z nich najwiekszy, króciutko-ogoneczkowy, inne bezogoneczkowe, prze- ciwlegle. coraz ku dolowi mniejsze, wszystkie przewrotnie-jajowa- - te, w nasadzie troche zwezone i nierówne, pojedynczo lub podwój- nie pilkowane; ostateczne korice zabków zwykle czerwonawe. Obie- dwie ich powierzchnie omszone: spodnia cokolwiek bledsza, zylasta. Ogonki rynienkowate, wlosiste, czerwonawe, w nasadzie dwiema podluznemi, z ogonkiem zroslemi przysadkami opatrzone. Lody- gowych lisci dwa lub jeden, o pieciu listkach bardziéj podluznych, zreszta korzeniowym podobnych; najwyzsze przy kwiatach prawie bezogonkowe, o 3 lub 5listkach klinowatych, nieco Spiczastych, pilkowanych; ich przysadki drobne, skosno-Jajowate, spiczaste, zu- pelnie cale. Kwiaty na wiérzcholku galazek ww baldaszkogron ze- brane, nieliczne. Wieksze wciecia kielichowe jajowate, $piezaste, mniejsze, prawie-równowazkie, ledwie pól linii szerokie, 1 o trze- cia ezesé od tamtych krótsze. Platki biale ("), przewrotnie jajowo- okraglawe, tepe, od kielicha znacznie wieksze, zupelnie cale. Pre- ciki 1i zawiazki owocowe blado-zólte. Na szypulkach kwiatowych znajduja sie drobne, Jajowate, $piezaste przysadki, pojedyneze lub po kilka skupione. 552. P. ANSERINA: caulibus filiformibus radicantibus , foliis (S. pospolit) interrupte pinnatisectis, lobis ovato- oblongis plus minusve profunde argute serratis, supra glabriusculis subtus seri- ceis, stipulis caulinis multifidis, floribus C) We Florze Berlià. Schlechtendala czytam: |, Corollae lutescentes." Ja ani jednego okazu ztakiéj farby kwiatami nie znalazlem, lecz na wszystkich korony byty czysto-biate. ICOSAND R IA. 151 solitariis, pedunculis longitudine folio- rum, laciniis calycinis lanceolatis inte- gris, bracteolis saepius 3— lobis, pe- talis obovatis calyce longioribus, rece- ptaculo piloso. DC. Prodr. 11. 582. — Flor. fran. n. 9132. Spren. Syst. 1I. 535. Willd. Spec. II. 1095. Enum. Berol. p. 552. Scop. Carn.n. 625. Krock. Siles.n. 191. Bess. Gal. 1. 328. Schlech. Berol. 1. 218. Hoffm. Germ. l. 233. Pers. Syn. 1. 53. BF. Comp. Y. 646. Lorek Flor. Pruss. tab. 104, fig. 558. Hayne Arzneig. IV. tab. 31. Potentilla (anserina) foliis pinnatis, caule repente Lin. Flor. Suec. n. 452. Fragaria anseria Crantz. Argentina vulgaris Lamar. Flor.fran. Zlotnik al- bo srebrnik: Argentina, Potentilla anse- rina. Syren. stron. 290. W zaroslach, w ogrodach, na miedzach , dzie- dzincach, przy drogach 1 $cieszkach bardzo-pospo- lity. Kwitnie od wiosny niemal do jesieni. 2]. Ma korze wlóknisty, o wlóknach nielieznych, /«Lodygi delika- tne, rozlogowe, na stope lub wiecéj dlugie, gladkie, walcowate. Liscie przerywano-pierzaste, dlugo-ogonkowe. ogonki ich w na- sadzie prawie-pochewkowato-rozszerzone. Listki wieksze tepe, . bezogonkowe, ostro i gleboko pilkowane, z wiérzchu ciemno-zielo- ne, pod spodem bialo jedwabisto-kosmate; mniejsze listki, pomiedzy tamtemi bedace, sa lancetowate, cale, lub 2——3 razy weiete. Kwia- ty pojedynezo z korzeni lub z boku lodygi naprzeciw li$cia. wyra- stajace, dlugo-szypulkowe, o szypulkach rzadkiemi wloskami po- krytych. Kielichy jedwabiste, a ich dzialy zewnetrzne czyli mniej- sze, czesto 2—4 razy sq weiete. Korona zólta, od kielicha wieksza. Roslina ta na gruncie lepszym, a mianowicie gliniastym, znacznie 152 | OKIELICHOPRECIKOWA bywa we wszystkich czesc:ach wieksza, a wtedy liócie Jéj zwykle zobudwu stron szaremi, jedwabistemi wloskami bywaja okryte. 553. P. suPINA: caule humifuso herbaceo, foliis pinnatise- (S. lezqcy) ctis, lobis obovatis vel oblongis glabrius- ! culis plus minusve dentatis, stipulis lance- olatis integris, pedunculis axillaribus soli- tariis, laciniis calycinis triangulari-lanceo- latis, bracteolis lanceolatis, petalis obovatis longitudine calycis, carpellis ovatis sub- compressis rugulosis brevibus. JDC. Prodr. YI. 580. Flor. fran. n. 3133. Willd. Spec. II. 1099. Enwum. Berol. p. 553. Jacqu. Austr. tab. 406. — Hoffm. Germ. I. 233. Pers. Syn. Il. 54. Roth Germ. II. 571. Schlech. Berol. Y. 219. Spreng. Syst. I1. 535. BF. Comp. Y. 645. Lorek. Flor. Pruss. tab. 104, f. 561. | Przytrafia sie w miejscach nieco wilgotnych (kolo Radomia). Kwitnie w lipe. sierpn. . (*) Ma lodygi na stope lub wiecéj dlugie, slabe, na ziemi rozpo- starte, walcowate, ku wierzcholkowi dwudzielno-galeziste , rzad- kiemi wloskami gdzieniegdzie porosle. Liscie ogonkowe, nie- parzysto-pierzaste. —Listki przewrotnie-jajowate lub podluzne, w nasadzie niemal-klinowato-zwezone, prawie-gladkie, na obwo- dzie gleboko-pilkowane, niemal pierzasto-sieezne. Ogonki kosmate, w nasadzie dwiema przysadkami jajowatemi, nieco-spiezastemi, calemi opatrzone. Kwiaty zóltawe, drobne, szypulkowe, o szy- . pulkach kosmatych, z rozdwojer lodygi wyrastajacych. Listki kié- licha prawie-równe, niemal-gladkie lub delikatnie omszone, we- wnetrzne jajowate, przytepione, zewnetrzne làncetowate. Platki przewrotnie-]ajowate , kielichowi niemal równe. Owoce czyli ziarna skosno-Jajowe, na powierzchni drobniutkiemi zmarszezka- mi okryte, na dnie kosmatém osadzone. ICOSANoD RIA. 158 554. P. couanuw: lobis foliorum approximatis, stipulis la- (S. blotny) ^ tis coriaceis, petalis calyce minoribus, carpellis ovato-compressis laevibus. DC. Prodr. II. 583. Potentilla palu- stris Scop. Carn. n. 617. Spreng. Syst. I. 536. Schlech. Berol. Y. 211. BF. Comp. I. 646. Comarum palustre Zn. Suec. n. 463. Willd. Spec. II. 1119. Enum. Be- rol. p. 558. Roth Germ. 1. 518. Krock. Siles. II. n. 811, tab. 14. Schk. Handb. tab. 138. DC. Flor. fran. n. 3162. Pers. Syn. II. 58. .Hoffm. Germ. Y. 239. Bess. Gal. 1.337. Lorek Flor. Pruss. tab. 106. f. 9511. Argentina rubra. Lamar. Flor. fran. Fragaria palustris Crantz. Coma- rum rubrum (Gib. Lith. n. 324. Penta- phylloides palustre rubrum Vaill. Pa- ris. p. 198. Na lakach wilgotnych, bagnistych. Kwitnie w ezerwe. lipe. ^? Korzeüi dlugi, walcowaty, gdzieniegdzie wlóknami opatrzony, mocno w blocie rozposcierajaey sie. Lodyga walcowata, podnosza- ca sie, na stope lub póltory wysoka, u dolu czerwonawa, kolanko- wata,gladka, w górze omszona. Liscie ogonkowe z pieciu za- zwyczaj listków zlozone. Te sa podluzne lub jajowato-podluzne, mniéj wiecéj ostro-pilkowane, prawie-bezogoneczkowe, z wierz- chu gladkie 1 zielone, pod spodem bledsze lub siwawe; wyzsze li- Scie sa trójlistkowe, a najwyzsze przy kwiatach drobne, pojedyneze, cale, lancetowate, 1 Spiczaste. Ogonki liáci nizszych w nasadzie pochewkowato rozszerzone, pret otulajace. Kwiaty dosyé wielkie, na wierzcholku w rzadka wieche zebrane, lub z katów lisci wyra- stajace, szypulkowe, o szypulkach kosmatych. Kielich brudno- czerwonawy; dzialy jego wewnetrzne jajowate, szerokie, w kon- . €zatosé przedluzone, zewnetrzne lancetowate, znacznie od tamtych mniejseze. Korona brudno-purpurowa ,.o platkach lancetowatych: : Tom I. 95 154 EIELICHOPRECIKOWA Spiczastych, w nasadzie zwezonych, od kielicha nopjsyeh: Ziarna jajowato-okraglawe, gladkie. b) Liscie palezaste. 555. P. nigTA: pilosa, caule erecto adscendente, folüs 5- (S. kosmaty) rariter septenato-palmatisectis, lobis obo- vatis plus minusve dentatis pinnatifidisque, lateralibus pedatis vel cuneiformibus sub- integris apice tridentatis, stipulis lance- - olatis plus minusve profunde-dentatis, flo- ribus panieulatis plus minusve distantibus, - laciniis calycinis lanceolatis venosis maxi- mis, venis anastomosantibus, petalis ob- cordatis calyce longitudine vel longioribus, carpellis rugoso plicatis marginulatis. DC. Prodr. 1l. 578. Flor. fran. n. 3136. Potentilla hirta et recta Lin. et auct. Po- tentilla hir. rubens: caule rubello pauciflo- ro, foliorum lobis obovato-oblongis vél cu- neatis plus minusve dentatis, stipulis sub- integris DC. Prodr. l. c. ' Przytrafia si& na. miejscach suchych, zwirowa- tych, otwartych leez rzadko, (w Lubelskiem kolo Chelmna). Kwitnie w lipeu. 2|. — Cala roslina jest na póltory stopy lub cokolwiek wiecéj wyso- ka. Wszystkie Jéj ezesci (prócz korony) rzadkiemi lecz dosyé dlu- giemi, bialemi, mickkiemi: wlosami porosle. Zodyge ma podno- szaeq sie, walcowata, u dolu a ezesto 1 'w calé] dlugosci brudno- czerwonawa; pojedyneza, zakoriczona niewielka wiécha kwiatów. Liécie nizsze sà. wieksze, dlugo-ogonkowe, z 7 listków zlozone; te $9 przewrotnie-]ajowate lub lancetowate: $rodkowe blizko póltora cala dlugie, boczne krótsze, wszystkie grubo-zabkowane, pod spo- dem zylaste. Li$cie wyzsze mniejsze, krótko-ogonkowe lub bez- ogonkowe, o pieciu listkach tamtym podobnych. ^W nasadzie - ogonków znajduja sie dwie przeciwlegle, lancetowate , Spiczaste, ICOSANDRIA - 155 cale, Inerwowe przysadki; za$ przy rozgalezieniach wiéchy kwia- towéj sa podobnez, lecz zwykle 2, 3 lub 4 razy wciete, o wcie- ciach nierównych, $piczastych. Kwiaty na wierzcholku galazek 1 z ich rozdwojeri pojedynezo na szypulkach wyrastajace. Weiecia kiélicha naprzemian wieksze i mniejsze; pierwsze Jajowo-lanceto- wate, drugie prawie-równowazkie, wszystkie Spiczaste, cale, ner- wami oznaczone, nieco od korony krótsze. Platki zólte. Ziarna skosno-jajowate , nieco splaszczone, pod szklem powiekszajacém zmarszcezkami okryte. 556. P. ARGENTEA: caule adscendente erectove tomentoso, (S. RU folis quinato-palmatis, lobis obovato- cuneatis subtus incano-tomentosis su- perne plerumque glabris plus minusve incisis pinnatifidisve, stipulis ovato- acuminatis integris dentatisque, flori- bus corymbosis numerosis, laciniis ca- lycinis lanceolatis, corolla breviori- bus, carpellis ovatis rugulosis. DC. Prodr. 1. 576. Flor. fran. m. 3745. Willd. Spec. II. 1101. Enum. Berol. p. 553. |. Roth. Germ. Il. 512. Bess. Gal. 1l. 331. Hoffm. Germ. I. 233. Pers. Syn.ll. 54. Spreng. Syst. ll. 537. Schlech. Berol. Y. 280. BF. Comp. I. 648. Lorek Flor. Pruss. tab. 105, fig. 563. Potentilla (argentea) folis quina- tis cuneiformibus incisis subtus tomen- . tosis, caule erecto Ln. Flor. Suec. m. 454. Fragaria argentea Crantz. Quin- quefolium folio-argenteo Vall. Paris. p. Loi. Pospolity gatunek w zaroslach, na wzgórkach, miedzach, w ogrodach, w gajach i lasach, czasem na murach i dachach. Kwilnie w czerwe. lipe. ^]. 756 |^ KIELICHOPRECIKOWA Korze pojedynezy, pionowy, prawie-drzewiasty i nieco wló- - knisty. Lodygi podnoszace sie, walcowate, na stope lub póltory wysokie, wlosami bialemi mniéj wiecéj. pokryte, rzadko pojedyn- cze, zazwyczaj zaraz od nasady rozgalezione, zwykle brudno-czer- wonawe. Liscie z wiérzchu gladkie lub delikatnemi, przytulonemi wloskami porosle, pod spodem bialo-kutnerowate, najnizsze dlugo- ogonkowe, wyzsze krócéj, najwyzsze bezogonkowe. Listki kli- nowate, z brzegiem nieco zawinionym, rozmaicie wcinane; wciecia dolnych sa jajowo-podluzne, troche $piczaste, najwyzszych prawie równowazkie, wszystkie w wiérzcholku bardzo drobnym, purpuro- wym punktem oznaczone. Przysadki lisciowe Jajowo-lancetowate, Spiczaste, roztwarte, czesto zupelnie cale. Kwiaty drobne, w balda- szkogron na wiérzcholkach galazek zebrane lub gdzieniegdzie po- jedynezo z ich boku wyrastajace, szypulkowe, o szypulkach ku- tnerowatych. Woiecia kielicha lancetowate, pràwie sobie równe, kutnerem okryte, od korony krótsze lub jéj prawie-wyrówny waja- ce. Platki przewrotnie-sercowate, zó0lte. Dno owocowe wlosiste, a ziarna skosno-jajowate, drobniutkiemi zmarszczkami naksztalt Zeberek oznaczone. 557. P. vERNA: hirsuta, caulibus declinatis, folis infimis : (S. wiosenny) quinato-palmati-sectis, lobis obovato-cune- iformibus dentatis, dente ultimo-minore, stipulis inferioribus linearibus acutis ple- rumque inteeris, floribus subpaniculatis , laciniis calycinis lanceolatis obtusiusculis, . petalis obovatis calycem superantibus, car- pellis laevibus (vel rugosis?). ] DC. Prodr.AL. 575. Flor. fran. n. 3141. Willd. Spec. YI. 1104. Enum. Berol. p. 554. Spreng. Syst. II. 538. .Koth Germ. II. 513. Hoffm. Germ. I. 234. Pers. Syn. II. 55. Dess. Gal. I. 334. Schlech. Berol. I. 281..B.F. Comp. 1.652. Lorek Flor. Pruss. tab. 105, f. 565. Potentilla (verna) foliis radicalibus quinatis acute serratis retusis, caulinis ter- natis, caule declinato Lin. Flor. Suec. m. ICOSANDR IA. 151 455. Fragaria verna Crantz. Austr. Quin- quefolium minus repens luteum Vall. Pa- ris. p. 167. W zaroslach, na wzgórkach otwartych, w ga- jach, nad brzegami lasów. Kwitnie przez maj, ezer-- wiec. ^] Ma lodygi liezne, galeziste, dolna czesciq na ziemi lezace, na kilka cali dlugie, wloskami krótkiemi porosle. Liscie dolne dlugo- ogonkowe, zwykle z pieciu listków klinowatych zlozone, z których 3 $rodkowe sa wieksze, dwa za$ poboczne mniejsze, wszystkie lekko mianowicie na dolnéj powierzchni omszone, prawie bezogon- kowe, zylaste, na calym górnym brzegu nierówno-zabkowane, po bokach cale. Ogonki w nasadzie dwiema szczuplemi, równowaz- ' kiemi przysadkami opatrzone. Wyizsze li$cie sq. mniejsze, pospo- lieie 3listkowe, a ich przysadki sa znacznie szersze, lancetowate, mniéj wiecé] Spiczaste. Kwiaty wiérzcholkowe, w male wiéchy zebrane, z boku lodygi wyrastajace, o szypulkach kosmatych. Wcie- cia wewnetrzne kielicha jajowo-lancetowate, zewnetrzne mniejsze, lancetowate, prawie tepe. Korona zólta, niemal dwa razy od kie- licha dluzsza, o platkach przewrotnie jajowatych, w górze wycie- tych. 558. P. oPACA: hirsutissima, caulibus declinatis filiformi- (S. ciemny) bus, folis infimis 5— palmatisectis, lobis obovato-oblongis profunde-dentatis, terri- nali minore, stipulis lanceolatis raro inte- gris, floribus laxe-subcorymbosis; ; pedun- ne filiformibus, laciniis calycinis lanceo- . latis. oblongis. petalis obovatis calycem superantibus, carpellis laevibus. DC. Prodr. Y. 575. Flor. fran. n. 3742. WAlld. Spec. Y. 1103. Enum. Berol. p. 554. Krock. Siles. n. 800, tab. 12, vol. IT. Spreng. Syst. II. 538. Dess. Gal. 1. 338. B.F. Comp. 1.651. Lorek Flor. Pruss. tab. 105, fig. 564. 758 KIELICHOPRECIKOWA Przytrafia sig na miejscach suchych, na wzgór- kach, w gajach i zaroslach (Znajdowalem w okoli- cach Radomia.). Kwitnie w maju 1 ezerwe. 2| Do poprzedzajacego gatunku podobny. Lodygi ma delikatniej- sze, na ziemi . prawie calkiem rozeslane, nieco galeziste, zewszad wloskami dlugiemi, odstajacemi pokryte, czesto czerwonawe, // —1 stope wysokie. Liscie dolne dluzéj ogonkowe, najezesciéj 7list- kowe, o listkach przewrotnie-Jajowatych, podluznych, gleboko w wiérzcholku zabkowanych, w nasadzie calych, z obudwu stron troche kosmatych, ciemnozielonych, bez wydatnych zylek. Liscie wyzsze mniejsze, 5 lub 3listkowe. Przysadki szersze Jak w gatun- ku poprzedzajacym, lancetowate. Kwiaty drobniejsze, na dluz- szych, cienszych szypulkach, tylko podezas pogody otwarte. Ko- rona podobniez 2ólta, o. platkach przewrotnie- -jajowatych, wycie- tych, od kielicha malo co dluzszych. ; 559. P. ArBA: caulibus debilibus procumbentibus pauci- (S. bialy) floris, foliis radicalibus quinato - palmatis, caulinis ternato-palmatis, lobis tenuibus ova- to-oblongis apice serratis, serraturis subcon- niventibus, supra glabriusculis subtus seri- celis, stipulis linearibus acutis, laciniis calyci- nis lineari-lanceolatis acutis sericeis, petalis obcordatis longitudie calycis, carpellis ru- gulosis pallidis glabris, receptaculo piloso. : DC. Prodr. M. 584. Flor. fran. n. 3156. Spreng. Syst. Y. 539. Willd. Spec. YI. 1106. Enum. Berol. p. 554. Roth. Germ. VI. 574. Krock. Siles. Y. m. 801. Jacqu. Austr. t. 115. Pers. Syn.VM. 55. Hoffm. Germ. Y. 235. Bess. Gal. X. 335. Schlech. Berol. l 278. BF. - Comp. Y. 656. Lorek Flor. Pruss. tab. 105, fig. 566. Fragaria alba Crantz Austr. W lasach, gajach, zaroslach, na miedzach i t. d. Kwitnie w maju, czerwc. 2] ICOSANDRIA. 159 Ten gatunek jest. nader latwy do poznania po kwiatach bialych. Dorasta kilku cali wysokos$ci. Ma korzefi ukosny, twardy, prawie drzewiasty, brunatny, tu 10wdzie wlóknem opatrzony. Liscie z nie- go wyrastajace bardzo dlugo-ogonkowe, lodydze wyrównywajace lub cd nich dluzsze, skladaja sie z pieciu listków | przewrotnie Ja- jowato-podluznych, $rodkowy z nich nieco wiekszy, wszystkie ca- le, w wiérzcholku tylko pilkowane, na górnéj powierzchni gladkie, ciemnozielone, pod spodem jedwabistemi, miekkiemi, przytulone- mi wloskami pokryte i srébrzysto-polyskujaee sie. Ogonki w na- sadzie rozszerzone, a rozszerzenie to przedluza sie we dwie prze- ciwlegle, lancetowate lub równowazkie, $piezaste przysadki. Li- &cie lodygowe mniejsze , troiste, krótko-ogonkowe, a kazdy listek w wiérzcholku zwykle trzema tylko zabkami opatrzony; przysadki .ich sa znacznie szersze, jajowate. Kwiaty nieliczne, wiérzcholkowe; wciecia kielicha lancetowate, $piczaste, naprzemian szersze 1 wez. sze. Platki przewrotnie-sercowate, prawie-kielichowi wyrówny- wajace, niekiedy nawet od niego krótsze. 560. P. nEPTANS: caule flagelliformi reptante subindiviso, (S. rozeslany) folis plus minusve petiolatis, quinato- raro ternati vel septimo-palmatisectis , lobis obovatis dentatis lateralibus basi manifeste coalitis stipulis linearibus par- vis vel nullis, bracteis ovatis 2— 3lobis involventibus, floribus axillaribus soli- tariis folio longioribus, laciniis calycinis ovatis latis corolla brevioribus, petalis obcordatis, carpelis punctato-rugosis ? receptaculo piloso. DG. Prodr. 11. 514. Flor. fran. n. 3144. Willd. Spec. II. 1108. Enum. Berol.p. 555. Spreng. Syst. II. 538. Scop. Carn. n.622.. Roth Germ. 1.515. Pers. Syn. M. 56. Hoff m. Germ. Y. 236. Schk. Handb. tab. 186. Bess. Gal. Y. 335. Schlech. Berol. I. 282. BF. Comp. 1.656. Lorek Flor. Pruss. tab. 104, fig. 559. 160 KIELICHOPRÉCIKOWYNA Hayne, Arzneig. IV. tab. 32. Potentilla (reptans) folis digitatis, caule repente, peduneulis unifloris Lin. Flor. Suec. n. 456. Fragarià pentaphyllum Crantz. Quinquefolium majus repens Vall. Pa- ris. p. 161. W miejscah trawiaslych, cienistych, na pastwi- - skach, w gajach i lasach nieco wilgotnych (w August. kolo Szezuezyna). Kwitnie od ezer. do sierpn. 2]. Ma lodygi cienkie, lazace, walcowate, pojedyneze lub nieco- galeziste, zwykle-czerwonawe, rzadkiemi, miekkiemi wloskami mniéj wiecéj okryte, na stope lub póltory dlugie. Liscie ogonko- we, z pieciu zwykle listków zlozone; sa przewrotnie-]ajowato-po- dluzne, ku dolowi klinowato-zwezone, gleboko zabkowane, z obu- dwu stron mniéj wiecéj wloskami delikatnemi porosle. Przysadki lancetowate, $piczaste, cale, lub dwa albo 3 razy wciete. Kwiaty szypulkowe, z katów lisci pojedynczo-wyrastajace. Korona 2ólta, . o platkach szerokich. Wciecia kielicha podobniez szerokie, jajo- wo-lancetowate, zewnetrzne cokolwiek szezuplejsze, nerwiste, od korony krótsze lub jéj prawie-crówne. Dno owocowe wlosiste. Ziarna skosno-jajowate, drobniutko-pomarszezone. c) Liscie troiste. 561. P. NoRvEGICA: hirsuta, caule erecto superne dicho- (S. trzylisikowy) ' tomo, foliis ternato-palmatisectis, lo- : bis lanceolatis vel obovatis simplici- ter duplicatoque serratis, stipulis lan- ceolatis, floribus numerosis subco- rymbosis axillaribusque, petalis ob- cordatis calyce brevioribus, laciniis calycinis lanceolatis acutis, carpellis ovatis longitudinaliter rugosis. DC. Prodr. 1. 573. Lin. Spreng. Syst. Il. 540. Willd. Spec. IT. 1109. ICOSANDR IA. 761 Dess. Gal. 1. 335. | Hoffm. Germ. I. 2236. Pers. Syn. Il. 56. Schlech. Be- rol^I. 283... .B.F. Comp.l. 658. Lorek Flor. Pruss. tab. 105, f. 561. Poten- ^ tilla (norvegica) foliis ternatis, caule dichotomo, pedunculis axillaribus Lan. Flor. Suec. n. 451. Potentilla trifolia? Gilib. Lith. n. 319. W zaroslach, na polach i lakach, lecz rzadko - (W Lubels. w okolicach Frampola; w Mazow. ko- lo Góry-Kalwaryi. W r. 1838 znajdowalem ja takze w August. na lakach Biebrzafisk. przy wsi Tajenku.). Kwitnie od czerwc. do jesieni. (*) Dorasta okolo !/ stopy, albo nieco wiecéj. Ma lodyge prosta, waleowata, u dolu pojedyneza, w górze dwudzielnie rozgaleziona, i wloskami bialemi, roztwartemi porosla. Liscie troiste; korzenio- we. i najnizsze lodygowe, bardzo dlugo-ogonkowe, wyzsze kró- c6j; listki wszystkich przewrotnie - podluzno-jajowate, u dolu kli- nowato-zwezone, w wiérzcholku tepe, na brzegu grubo i ostro- pilkowane, w nasadzie cale; sredni listek jest najwiekszy (11/,—2 cal. dlugi) i króciutko -ogoneczkowy, boczne mniejsze, bezogo- neczkowe, wszystkie z obudwu stron bialemi, rzadkiemi wloskami okryte; na ogonkach zas wloski sa dluzsze i gestsze. Wyzsze liscie maja coraz krótsze ogonki, tak iz najwyzsze sa prawie-bezogonko- we, a listki ich 54 znacznie mniejsze, zreszta do tamtych podobne. W nasadzie lici znajduja sie po dwie, lancetowate lub jajowo-lan- cetowate, Spiczaste, zupelnie cale lub tu 1 owdzie zabkiem opa- trzone, kosmate przysadki. Kwiaty drobne, liczne, na wiérzcholku lodygi i galazek niby w baldaszkogron zebrane i pojedynezo 2 ka- tów li$ci wyrastajace. Ostatnie dlusze zwykle maja szypulki. Weiecia kielicha. lancetowate lub. jajowo-lancetowate, spiczaste, szczególniéj na obwodzie rzadkiemi, bialemi wloskami porosle; ze- wnetrzne cokolwiek szezuplejsze. Platki przewrotnie-jajowate, nie- znaeznie wyciete, od kielicha krótsze, z6lte. Ziarna skosno-Jajowa- te, brunatnawe, gladkie, na powiérzchni tylko niewyrazne na- ksztalt zylek maja zmarszezki. Osadnik kosmaty. Cala faslina nie-, kiedy znaeznie Jest. wlosista. ius Tom l1. 96 162 KIELICHOPRECIKOWA 562. P. TORMENTILLA: multiformis, pilosa, radice tuberosa, (S. kurze-ziele) caule adscendente, dichotomo, foliis ternato-paltnatisectis, caulinis sessi- libus, lobis obovato-cuneiformibus plus minusve profunde dentatis, sti- pulis. nullis vel 3dentatis, floribus axillaribus solitariis longe-peduncu- latis, bracteis palmato incisis! laci- niis calycinis lanceolato-linearibus corollae longitudinis, carpellis rugo- sis, receptaculo villoso. DC. Prodr. 1I. 514. Spreng. Syst. II. 539. SeAlech. Berol. 1. 283. BF. Comp. I. 657. "Tormentilla erecta Willd. Spec. YI. 1112. .Enum. Berol. p. 556. Roth Germ. M. 566... Krock. Siles. n. 805. DC. Flor. fran. *n. 9129. Pers. Syn.lI. 56. Schk. Handb. tab. 196. Hoffm. Germ. 1. 236. Bess. Gal. l. 336. .Lorek Flor. Pruss. tab. .. 105, f. 568. Hayne, Arzneig. IL. tab. 48. Tormentilla caule. erecto Jn. Flor. Suec. n. 459. Fragaria Tor- mentilla Crantz. Austr. 'ormentil- la sylvestris Vail. Paris. p. 194. Pepawa albo kurze ziele: Tormen- . illa Syren. stron. 308. Bardzo pospolita roslina na Takach, pastwiskach, w lasach, zaroslach, na miejscach bagnistych. Kwi- tnie w czerwe. lipc. 2]. - Kurze-ziele ma korzefi gruby, twardy, niemal drzewiasty, w $ro- dku czerwony." Lodygi cienkie, walcowate, podnoszace sie, czesto na ziemi. rozpostarte lub prosto-stojace, dwudzielnie rozgalezione, i gdzieniegdzie wloskami" przytulonemi okryte. Li$cie korzeniowe IC OS ANDR (A. 163 ogonkowe, lodygowe bezogonkowe, | naprzemianlegle, wszystkie trójlistkowe, o listkach- przewrotnie-jajowato-klinowatych lub lan- cetowatych, w wiérzcholku mmniéj. wiecéjfzabkowanych. Przy kaz- dym lisciu 53 zwykle dwie przysadki, 3 lub 4 razy w wiérzcholku dloniasto-wciete. Kwiaty nie wielkie, zólte, wiérzcholkowe 1 z ka- tów galazek pojedynezo na szypulkach, znacznie od lisci dluzszych, wyrastajace. Weieé kielicha o$m, lancetowatych; prawie koronie równych. Platków cztery, przewrotnie-jajowatych, nieco wycietych. 240. GEUM. XKXUKLIK. Kielich 10 razy weiety, o weieciach naprzenian mriiej- szych. Platków w koronie 5, okraglawych, krótkiemi paz- nogciami do kielicha przymocowanyceh. Szyjki boezne, po okwitnieniu kolankowate. Owoce w glówke zebrane, oscia, w posrodku kolankowato-skrecona, opatrzone. 563. G. unBANUM: caule erecto ramoso piloso, foliis radi- (K. gozdzikowaty) calibus quinato-pinnatisectis, caulinis : ternato-palmatisectis, lobis ovatis latis dentato-crenatis, supremis unilobatis ovatis, stipulis suborbiculatis magnis , petalis obovatis. longititudine calycis, capitulo carpellorum sphaerico , ovariis pilosis numerosis, stylis glabris appen- diciDüs pilosiusculis. JDG; -Prody- 1173551. - Plor, frag du. :8163. Willd. Spec. 1T. 1113. Roth Germ. II. 516. Krock. Siles. n. 801. Gilib. Lith. n. 326. Schk. Handb. tab. 197. Spreng. Syst. Il. 542. Bess. Gal. I. 331. Lorek Flor. Pruss. tab. 106, f. 569. Hayne, -Arzneig. IV. tab. 33. Geum (urbanum) floribus erectis, fructu globoso, aristis uncinatis nudis Ln. Plor. Suec. n. 460. Caryophyllata urbana Scop. Carm. n. 164 KIELICHOPRECIKOWA 628. Geum urbanum et * -— Hoffm. Germ. I. 287. Willd. Enum. Be- rol. p. 551. BF. Comp.l. 662 et squ. Schlech. Berol. I. 284 et squ. Geum ur- banum caryophyllatum Pers. Syn. Il. 91. Caryophyllata vulgaris Vaill. Pa- ris. p. 30. Lamar. Enc. Kuklik albo Benedykt: Cariophylata Syren. stron. 266. .W zaroslach, gajach, niekiedy w ogrodach przy plotach. Kwitnie od. wiosny, przez cale la- to. 2] Korzeü gruby, niemal pionowy, wlóknami opatrzony, wewnatrz bialawy, zewnatrz Zólto-brunatny. Lodyga prosta, nieco kosmata, na póltory stopy lub nieco wiecéj wysoka, w górze tylko galezista. Lis- cie korzeniowe dlugoogonkowe, lirowato-piérzaste, o pieciu zwy- kle listkach, z których. wiérzcholkowy najwiekszy, ogoneczkowy, w nasadzie klinowato-zwezony: wszystkie mniéj wiecéj nieregular- nie zabkowane, z obudwu stron wloskami porosle; lodygowe 3li- : stne, krótkoogonkowe, o listkach przewrotnie-jajowatych lub lan- cetowatych, w nasadzie dwiema przysadkami Jajowato-okraglawe- mi, nieco pret otulajacemi opatrzone. Kwiaty wiérzcholkowe pro- sto-stojace, niewielkie, 6lte. Wciecia kielicha lancetowate, Spiczaste, po okwitnieniu zwisle, zewnatrz prawie-gladkie, wewnatrz om- szone, od korony dluzsze. Platki okraglawe, roztwarte. Szczeciny czyli o$ci. owocowe, z poczatku kolankowato -skrecone, pózniéj haczykowate. 564. G. RIVALE: pilosum , caulibus erectis simpliciusculis, (K. qa ) 1—Afloris, foliis interrupte - pinnatisectis lobis obovatis biserratis, foliis caulinis tri- lobis lobisacutis, stipulis ovatis dentatis, pedunculis pilosis elongatis, floribus nu- tantibus, petalis obcordatis basi angustatis longitudine calycis, capitulo carpellorum sphaerico post anthesin stipitato, ovariis ICOSANDHRI A. 165 valde-pilosis, stylis elongatis flexilibus pi- losis. JDC. Prodr. 1I. 551. Flor. fran.n. 3164. Willd. Spec. Y. 1115. .Enum. Berol. p. 551.. Roth Germ. Il. 576. Spreng. Syst. II. 542. .Hoffm. Germ. 1. 238. Bess. Gal. I. 331. Pers. Syn. Il. 57. Schlech. Berol. I.285. BF. Comp. l. 663. Krock. Siles. n. 808. Lorek, Flor. Pruss. tab. 106, f. 510. Hoyne, Arzneig. IV, tab. 34. Geum (rivale) floribus nutantibus, fructu oblon- go, aristis plumosis Lin. Flor. Suec. n. 461. Caryophyllata rivalis Scop. Carn. n. 629. Caryophyllata nutans Moench. Meth. p. 661. Geum nutans Gilib. Lith. n. 925. Caryophyllata aquatica Lamar. Enc. — 8 luxurians: floribus semiplenis, sepalis distinctis in folia transformatis.DC. Prodr. 1M. 552. Anemone dodecaphylla Krock. Siles. n. 856, vol. IL. tab. 20. —7proliferum: foribus semiplenis, laciniis calycinis tridentatis, carpellis in folia ova- ta dentataque transformgtis (*) .DC. lc. Caryophyllata prolifera flosculis elegan- tissimis Loeselius Flor. Pruss. (ex Lan. Suec. p. 180). Galib. Lith. p. 19. W miejscach wilgotnych, na lakach, w gajach olszowych. Kwitnie w maju, ezerwce. ^] Korzefi dlugi, poziomo lub ukosnie pod ziemiq.rozchodzacy sie, zewnatrz brunatno-czerwonawy, u dolu dlugiemi, mocnemi wló- knami opatrzony. Lodyga pojedyneza, niemal walcowata, od 4 ca- li do póltory stopy wysoka; w dolnéj czesci czerwonawa, zewszad (*) Lecz w Prodromus nie wiem przez jaka pomylke polozono: car- pellis in foliis ovatis dentatisque transformatis. 166 KIELICHOPREGCIKOWA wloskami odstajacemi okryta. Liseie korzeniowe na dlbeich, ry- nienkowatych ogonkach, lirowate, o listkach. bezogoneczkowych lub bardzo krótko-ogoneczkowych, przewrotnie-jajowatych lub klinowatych, wiérzcholkowy zwykle 3klapkowy, wszystkie po- dwójnie pilkowane. Lodygowe naprzemianlegte, trójlistne lub 3klap- kowe. W nasadzie ogonków znajduja sie dwie zrosle, .jajowate lub jajowo-lancetowate przysadki, zupelnie cale lub kilka razy wciete. Kwiaty zwisle, na wiérzcholku lodygi w liczbie 1—4, na krótkich, purpurowych, gesto bialemi wloskami okrytych szypul- kach. Weiecia wieksze kielicha jajowo-lancetowate, spiczaste, mniejsze za$ równowazkie, zaledwie na póltory lub dwie linie dlugie; wszystkie zewnatrz purpurowe, nieco kosmate, nerwiste, wewnatrz zólto-zielonawe, zawsze stulone. Platki do kielicha przyrosle, lopatkowate, tepe, od kielicha nieco krótsze, lub jemu równe, koloru slomianego, zylkami galezistemi, purpurowemi oznaczone. Dno owocowe . na trzoneczku wsparte, zewszad wlo- siste. Osci nasienne gietkie, z poczatku piérzasto-kosmate, póz- nié] gladkie, w wiérzcholku haczykowato-zakrzy wione. W r. 1831, kolo Eomzy na lace w blizkosci Czarnocina, zna- lazlem indywidua téj rosliny szezególniejJszym sposobem prze- ksztaleone. Kielich zmienil sie w 5, 6 lub wiecé] listków ogonko- wych, klapkowato-weietych, zwyczajnym podobnych, które na- ksztalt okrywy korone otaczaly; ta skladala sie z kilkunastu (oko- lo 12 lub wiecéj) platków, bardzo wielkich, w górze rozszerzonych, . cielisto lub brudno-rózowych, naokolo do Jodygi przyroslych. Nie- które z odmian takich mialy lodyge bardzo krótka, jednym kwia- tem "w wiérzchollgu uwierezona; inne. okolo stopy byly wysokie, dwukwiatowe, tojJest ze $rodka tak przeksztalconego kwiatu, wy- rastal na szypulce przedluzonéj drugi podobnyz, lub zwyezajny po- jedynezy. Krocker we Florze Szlaskiéj jedne z odmiantakich za gatu- nek rodz. -Anemone poczytal. KONIEC TOMU PIERWSZEGO, SPIS. MZWISK. POLSKICH. stron "rapere eo meu 320 . Bagnica........ 589 Da5no. esso ur 648 Barszez.'.......921 bBarwicdt29ss s 302 Dar ymek24 67 389 Berberys. ......591 Nico oT HEISE j38 Biedrzeniec..... A13 Diedrzyeznik. . . . 486 Dens 0r 400 Blekot.: 57: 493 Blizniczka. ..... 180 Bluszez;- 121.7. 431 Blotica* due 591 Bobreks. 173 313 Borówka....... 616 Brodohrzanka . ..949 Brzanka: 32 3507 186 Bürak;. : 10 TS 440 (Ciborar. n5 09s 166 Ciemierzyca . .. .594 Ciemiezyk. . .... 463 Qzartawa.- .: 2442 141 OZzerwiee.. . 50. 661 Gzerwiern. s 227 558 Czosnek.....,;.: 566 Czworolist...... 640 Deren. ........315 Drzaczka::.- 2290 235 Dryakiew, .....205 Dziewanna..... 390 Dziewieciornik. . 540 Biziesiel. oe c2 519 Dzwonek....... 413 BEaukuls E 480 Elek. ;212:521 24 3911 stron. siron. IEorletka: :."::22:4 699 |Kosaciec .... .. 162 Galucha......... 484 |Kosatka. ......592- (noon YA 133 | Kosmatek. .. . . . 586 Goryczka....... 451 |Kostrzewa. . . .. 226 (C OTySzE 2 no ua e 528 | Koscieniec. ... . . 693 Gozdzieniec.....4393 |Kotewka . ..... 311 Gozdzik.. .... 2: 610 |IKozlek.. ...... 151 Gruszaszs22uuE 129 |&rwawnica. .. . 114 Gruszyezka. .... 649 IKrwisciag ..... 326 Grzebjenica..... 2323 |Kuldik: -::: £205 163 Gwiazdosz.. 321 |Kurzyslad .. ... 364 Tarzmianka. . DOLEM ..468 Lebioda. D] Jasieniec. ...... 4p pibens: y:22ne 544 Jesions 2o sts 149 |Lenek......... 431 Jeezmien:z 7.3127 984 |Leniec. ...... :. 435 lzgrzyca ... ...91T |Lepezyea. .. ... 354 Ealimas ss smi 536 |Lepnica.-. ..... 611 Kanianka ...... 332 'Eepniks 0722 248 Karbieniec ..... 149 HAlàk-.«.«; 2290 123 Karmniks.- 207 Q9 Mlra: «2. o 2H 516 Karolek........ 418 Dulelc; 3:257 278€ 2996 Kasvtam ccu 607 |Eomianka ..... 165 Kakolnica...... 911 | Lomikamien. . . . 663 Klons. cs sb e 622 |É.yszezyea .. ... 667 Klobueczka..,..499|Majownik ... .. 329 Floéeoxuc Bap NER 153 [Malima: 5 7:724 142 Klosówka...... 961 |Manna........ 244 Klosownica. ...274|Marchew. ..... 405 Koleowój. .. ... ..401 Marek ........ 511 Kolender...... 490|Marzana ...... 314 iomosque. t2 443 |Macznica.. .... 659: Kontpud-. 21795 138 | Mieezyk.: .. ... 164 Konwalia .... .: 554 |Mietlica. ...... 193 ICUpenE - s coe 526 |Mikolajek . . ... 410 Koprownik ....487 |Miodunka .....351 Kopytnik . .....712|Mleeznik . ..... 434 Korzeniówka . . .645 |Modrzewnica. . . 656 siron. : Mokrzyeznik.. . . 289 Müozsatu m. 188 Muchotrzew. . .. 683 Mydlnica...... 669 Mysiurek. ..... 549 Naszyniec*. .... 514 INaNVIEOL «4. «esr 360 Niecierpek. .. . . 384 Niedospialek .. . 325 Niestrawa..... 231 Niezapominajka. 345 Ogóreczuik .... . 353 Okreznica ..... 3il Okwzyn. uie. 533 Olesnika 2c 489 Olszeniec.. . ... 517. (sumnal. 2:39 3603 (OsfTZOH. A UE 349 Ostrzyca . . . ... 191 wies. 2. Jo. 205 Pajecznica. .... 560 Parolist: «722. 641 Pasternak ..... 524 Perlówka ..... 2609 Piaskownica . . . 639 Pierwiosnka....369 Pietruszka. . ... A83 Pizmaczek..... 641 Phucink.: 245. 2 3358 Diysvaez 42 141 Podagrycznik. . . 476 Pokrzykio t iusdis 401 Polonicznik . . ... 455 Pomidor. | 2: 406 Pomoenik.. .... 655 Pomurnik ...... 33] Portulaka. ...4.- (13 Porzéezka . 2 4. 423 Dow]. . 2s ue 335 Poziomka. . .... 141 Droso c. PD. 250 Prosownica. ...190 Przebisnieg. .... 514 Przetacznik .... . 124 stron stron. Przewiercien . . . 412 |Tatarak....... 550 Przestka . . 5. 117 |Tawula....... 133. Przygielka.....176 |Tlustosz.. ... .. 140 Przytulia wn 305 |Tojesé. ....... 366 Poankas $5 402 |Tonka. .- . 1. 155 Pszenica . ..... Qi Wiepvibrulad o E BUS Bdesto ertt 029 D rzenaci uote s 261 RKezeda. s. s 118 |Trzeslica. . . ... 246 Bop mie T19 ielinat. o v 318 Bholnica . 2 eds 301 Turówka duc nm 263 Rosiezkat.. haus 542 |Tvsi Ik use 314 Bosvilaz ts esso. 043, /Bvtan ...s usine 3098 Roszpunka. . . .. 159 wein in oa 1t022.*. . A9. Le tu A0i MV akrota ... «eios 465 Rozchodnik ... . 708 111 Rorsiad... «ete DS iunc oL. 431 lzepnik: - caes 1l 429 EROS Lois aides 151 |Wielosit .... ... 381 rte ce 119 610 eleDy. . dfe 481 |Wiesiolek..... 609 Sierpnica. . .. .. 510 |Wiklina. . .. ... 236 Siódmaezek. ... . 606 351 Pobre vasi Es UTE NNI S DPA. reise oa d 123. SUN Ie: .... 20: (o 168 |Wloezydlo. .... 491 Siedzierinica. . ... 628 Wrzeezoik. . ... 334 SW. ires ens ouais 120, [| WIrZOS; .—. - e Mars 621 Emralek. ; o 202 621 Suiedek.'s vw 561 |Wyezyniec. . . .. 183 Sodnik........441 Mr MAN 283 Salud... 2. tes 118 |Wysypka. . .... 259 SDOFÉK . .. neus 103 |Wyzpmn. ... .... 615 Srebrnik 55. 148 182 Stoktosa ...... 913 Vankie!. ^: E 401 Strzeplica. .i..«...* 224 |Zawceiag . 548 Swierzabek. ...500 |Zerwa. ....... 412 Swierzbnica .. . . 2993 Zunozielon MUS PETS 653 - aakdak iustos 408 |Zabieniec. . .. .. 604 Sual6]. e... «1 Srepeye 491 j joe nU 302 Saalwid. .. 2. bie 144 |Zmmda....... 121 SZGZO NE ue cosi 595 |Zórawina . . 620 Szczawlk. ..... AOI MAytO 12 2 stare 281 Syneze Caeli Mss spy 291 |Zvwokost. .. . .. 359 SZCZWOL 8». - net 315 Szparag. .ie «crie 553 — »ies3- (€ —— INDEX. GENERUM. pag. pag. pag. Aero ntn nm 022. Borago....... 353 |Cyperus.. ..... 166 Acorus.......959 Brachypodium. . 2974 |Czackia. . . . ... 514 Adoxa 32569 400464 T- | Briza. 3281208 235 Dactylis. .. . ... 2931 Aegopodium .. . 476 | Bromus. ...... 213 |Daphne. ...... 625 Aesculus. ..... 607 | Bupleurum . . .. 472 |Datura.. . .. ... 400 Aethusa.s «eeu 403 | Butomus...... 643 |Daucus 405 Agrimonia. ;... TT | Calamagrostis.. . 197 |Dianthus. .. ... 610 ASTOSfIS- S ed 192:| €alla. v die 558 |Dipsacus...... 291 Aras eps IDE 202 | Callitriche..... 119 |Drosera. . . . ... 542 Alchemilla. .... 3277 | Galluna... c. 621 |Echinospermum. 248 AliSma:. 222 604 | Campanula.. ... 413 'Echium. . . . ... 362 - Anfrummoes r 009661 Clarum. 0H rad 418 |Elymus ....... 283 Alopecurus.....183| Catabrosa . .... 249 |Epilobium . .. .. 610 Anagallis...... 364 | Caucalis...... 491 |Eriophorum. . . . 177 Anchusa...... 351 | Centunculus. .. . 325 |Eryngium . . . .. 410 Andromeda....656 | Cerastium... .. 693 |Erythraea..... 214 Anethum.:..... 520 | Cerasus. ...... 122 |Evonymus. .... 318 Angelica. ..... 5198 | Cerinthe.. ..... 363 |Falearia . .. ... 510 Anthoxanthum. . 155 | Chaerophyilum. . 500 |Festuca. . . ...226 Anthriscus..... 505 | Chenopodtum. . . 443 |Foeniculum. . . . 480 "Apr. 5E 481 | Chimaphila ... ..655 |Fragaria.. .... 147 Arctostaphylos. . 659 | Chrysosplenium. 628 |Fraxinus. ..... 149 Arenaria; : $:.:7 0505) Cicuta. x « x - "RM 491 !Galanthus ..... 514 Armeria... .... 548 | Circaea. . ..... 141 |Galium....... 305 Arrhenatherum . 259 | Cladium. . . .... 158 |Gentiana.. .. .. 451 Arundo....... 261 | Cnidium . ..... 486 |Geum . . ...... 163 Asarum. 0900 112 | Conium. . ....... 515 |Gladiolus . .... 164 Asparagus. ....553 ! Convallaria ....554 |Glaux. ..... .. 434 Asperugo......394 | Convolvulus. .. . $585 |Glyceria.. .. ... 244 Asperula......302| Coriandrum.. .. 490 |Gratiola.. ..... 138 Astrantia. . .... 468 | Cornus. ...... 315 |Gypsophila.. . . . 667 Atriplexs co 4931 | Crataegus. .... 1393 |Hedera . .- «25 431 Alrüpasa s s. d 401 | Cucubalus ..... 675 |Heracleum. . . . . 321 Avena dni ene 205 | Cuscuta. . . .. .. 332 |Herniaria.. ... . 455 Bersberis2 5558 551 | Cynanchum. ... 463 |Hierochloe. . . . . 263 Beta SSNSEUE 440 | Cynoglossum. . . 349 Hippuris...... 117 Bhituns c. 121 | Cynosurus. . ... 233 |Holeus -. ....- 261 Ornithogalum . . ! 501 —52o09-( €90««— pag. pag. ; pag. Holosteum. . ... 289" Mb xalist. ctis 106 |Sambucus . .... 538 Hordeum. ..... 284 | Oxycoccus. . ... 620 !Sanguisorba. . . . 326 Hottonia. ..... 311|Panicum . .. ... 250 |Sanicula.. .. . .. 401 Hydrocotyle. . .. 465 | Parietaria . . . . . 331 |Saponaria..... 609 . Hyoscyamus. .. . 996 | Paris. .... . ... 640 |Saxifraga. ..... 663 Jasione. ..... 411|Parnassia... . ..? 540 |Scabiosa .. .... 295 Illecebrum. .. . . 433 | Passerina.. . ... 621 |Scheuchzeria. . . 589 Impatiens......384|Pastinaca. .... . 994 |Scirpus. . . .... 168 crisis 2 dede 162. | Beplis.......:.5..- 388 |Scleranthus . . . . 661 Juhttust oc coute 511 | Petroselinum. . . 483 |Secale. ....... 281 Knautia.......203| Peucedanum...528 |Sedum........ 108 Koeleria...... 224 Phalangium. ...560 |Selinum. .. .. .. 517 Laserpitium. ... . 533 | Phalaris... .... 188 |Sempervivum. . . 719 Ledum........648|Phleum. ...... 186 iSeselr .... us. eT Eegrsia, /. sss 182 "Phyteuma . .... 412 |Sherardia.. . ... 301 Kgnigd, v. spa 151 | Pimpinella. . . . . 418 |Silene. ....... .. 611 Libanotis. . .. .. 489 | Pinguicula. . .. . 140 Sium......... 511 Toliüm, 2. eese 516 | Plantago . ..... 320 |Solanum . ..... 402 Vintpaauaíasttzos oA Boa... lr. se 296 |Spergula. ..... 103 Lithospermum. . 360 | Polemonium . . .387 |Spiraea.. ..... 139 Koliup.. x. uev 211 | Polyenemum. . . 165 |Stellaria. . . . . . . 683 Lonicera . .$ ... 429 | Polygonum. .. . 629 |Symphytum. . ... 359 Luzula .......586| Portulaca. . .. . . 113 |Syringa. ... . .. 123 Lychnis. . .....- 699 | Potamogeton. . . 334 |Thesium ... . .. 435 Myr $5 eren 407 | Potentilla. . . . .. 148 |Tofieldia . . .... 502 Lycopersicon. . . 406 | Primula. . ..... 369 |Torilis. .. ..... 409 Lyéopsis ,. . «-. Sb Baunus. -: - die 126 Trapa. ..... (911 Lycopus.......143 | Pulmonaria. . . . 358 |Trientalis. . ... . 6006 Lysimachia. . . . . 366 | Pyrola. .. ..... 649 "Triglochin. .. .. 501 Bythrum 4 «225 "bd Bgrus;....- eiua 149. | Drrodia 7... oe. 211 Majanthemum. . 329| Radiola. . ..... 341 Triticum . . ... .. 215 Melica. - 13 2p 269 | Reseda ....... 118 |Ulmus. . ...... 481 Menyanthes....373|Rhamnus. .. ... 408 |Utricularia. . .. . 141 Miliuum . ...... 190 | Rhynehospora . . 176 |Vaceiniuur. .... 616 Molinia. 2... 246 | Ribes... ..... 423 |Valeriana. .. .. . 151 Moneses ...... 033)| R983:).,. :.»:. stole 140 | Valerianella. . . . 159 Monotropa.....645|Rubia.. ....... 314 |Veratrum ..... 594 Myosotis...... 345 | Rubus. ....... 142 Verbascum ....390 Myosurus ..... 549 Rumex....... 595 |Veronica. . . 124 Nardus. ,.- a8 dat: 180! Saginas3.. . «un 342 |Viburnum.....536 Nicotiana. .. . .. 398 | Salicornia . . .. . LIS. | Vmeaxos.l. - Leute 389 Oenanthe. . .. .. 484 | Salsola. .. . .. .. 441 |Viola.. ....... 3TT- Oenothera..... 609 |Salvia..... . -- 144 |Zygophyllum . . . 647 stron. 97 45 53 54 61 72 SPROSTOWANIA I DOPEZLNIENIA. wiersz zamiast: , cxytaj: 9 od góry ^ mieszkowata : miseezkowata 8 od dolu niepekajaca (przez zniknienie), mniepekajaca, (przez znilknienie) 180d góry ezlonkowate czolenkowate 6 od dolu wirzcholku wiérzeholku | 10 0d góry rozlozysta nieforemmnie, bklap- rozlozysta, nieforemnie bklap- kowa. kowa. 10 od dolu graniaste 5graniaste zaraz po rodz. Pyrola polozyé: 207 b. xoxEsES: (Ericaceae) (*). Kielich 5dzielny. Platków w koronie 5, rozlozystych. Glówki pylkowe w nasadzie 2, 0* ro opatrzone. Szyjka uwielczona blizna, wielka, na 5 5. klapek w ksztalee gwiazdki podzielong. ^ Torebka jak w rodz. Pyrola,leez brzegijéj $cian bez kutneru. Ziarna powlo- ka okryte. 12 od dolu 5platkowa 4— bplatkowa 9 — 3lomérkowa (przez znikniemie), 8komórkowa, (przez zniknienie) ON grzbieciasto ' grzebieniasto 2. — 'eale kolorowe cale, kolorowe 11 — 1 slupkowy. l1precikowy. 5 — górny w nasadzie górny, w nasadzie W tabelli traw, Bolümnie przedostatniéj, w wierszu 35 od dolu, zamiast zewnetrzuym czijtaj zewnetrzna, 85 89 96 97 98 99 101 SN cariopses cariopsides 4 — capitulum glomerulum capitulum, glomer ulum 12 od góry | calych, róznie wcinanych calych lub róznie wcinanych 3 od dolu trwaly twardy o — wieksze; promienisto-ulozone ^ wieksze, promienisto-ulozone 15 0d góry domasady od nasady 8 oddolu ukryciu okryeiu 6. — polówkq, potówkowq, 8 — okregowo-osadkowych okregowo-osadzenych 6 — zatkniete zamkniete E 12 — biafo-blekitnawe blado-blekitnawe I o prawie-wceieta prawie-ucieta l4odgóry |o dwóch mniejszych o dwóch dzialach mniejszych 5 — tylko ' plytko iv — sessilibus vel ovatis lanceolatis sessilibus lanceolatis vel ovatis. 110oddolu z. 10. 7.1197 (D. ie pllkowane pilkowane 2 — wielkie wietkie 2 — walcowatych, skrzy wionych, walcowatych, mniéj wiecéj om- szonych, w wiécrzeholku pod- czas kwitnienia nieco- skrzy- wionych, (^) Trzy rodzaje: Pyrola, Chimaphila à Moneses , tudziez czwarty zagr aniczny Galax, oddzielit Dekandol (Prodrom, VII, 772) od roilin wrzosowatych, tworz4c z nich osobna familia gruszyczkowatych (Pyrolaceae). ^ . "stron. wiersz - 146 loddolu 2a OUT T: 85 ZUR ES i) 5 m T6292, . — 164 4od góry 181 15 od dolu 192 24 — 196 138 — TO 7 I2 — 204 12 — 205 1054 — 249 4 — 251 lodgóry 270 m T 10 '-— — 11 od dolu 276 36) — 274 na koficu :2885 2 od dolu 297 12 od góry 2300 9 od dolu 912 13 .— 319 11 od góry 324 10 od dolu 331 16 od góry eue dub. 363 12 od dolu 3s 8 — EO DUNG ss ':884 13 od góry OTRO 388 1l od dolu 422. 12 od góry 460 11 od dolu 467 1L,— 488 14 — 490 14 — 495 7 od góry 500 11 od dolu A5 QE 2 UB DEC DOS 9 023 17 od góry 550 — 7 od dolu zamiast: abkowa ) Kazimiérza w Krakow. 63. foremmnie 10 prostostojace czytaj: 3zabkowa Kazimierza, W Krakow. ^ 65. Li foremnie lub nieforemnie 18. prosto-stojace, pojedyneze, u dolu li$ciste, w górze prawie bezlistne. Li$cie równowazkie, trawiaste, rysowane, na 2 lub. 38 liniezaledwie szerokie, lodygi ' nie przewyzszajace. trójeraniasto-rysowane, 2L panicula | miejscach Schlech. zielono glebokich n. tenze 674. liliaceum PPhamarceut. trójgraniaste, rysowane, paniculae miejscu Schkhur. zielno wilgotnych 1I. tante 1674. loliaceum Pharmaceut, O pozywnéj maezce w korzeniach perzu, i osposobie wypiekania z niéj smacznego chleba, znajdzie ezytelnik wiadomosé w7'ygo- dnikwu petersb. zx. 1846, Nr. 98, séron. 644, tudziez w naszych pismach peryodyez. i obwieszezeniach krajowych. odzn aezaja. füscentibus Stendel 160 26 osadzone wiekszonym Cuccutae 712 VA Schwartz Dfloris Calystehia rozmy$lnie 67 dzwonkowato-wcieta 113 dlatego nazwisko gatunkowe Linneusza zmienil Dekandol 4 zeberkami zeberka fioletowéj opatrzona dzwonkowaty nieochodzace Platków odznaezajacy fuscescentibus Steudel 106 260 i osadzone. Klosyjajowo-podlu- zne, tepe, najwiecéj na pól ca- la dlugie. zwiekszonym Cuseutae Swartz 4floris Calystegia umy$lnie ; 467 dzwonkowato-wydeta IB dlatego Dekandol zatrzymal nazwisko gatunkowe przez Ehrhardta téj roslinie nadane, 4 zebrami zeberko fioletowe upstrzona dziobkowaty niedochodzace Platków w koronie 4,niekiedy 5, * "n ! jd re strom. — wiersz zamiast: e czytaj: . 552 10 oddolu kwiatu — blizny . 560 100dgóry 5komórkowe 3komórkowe 567 140oddolu 1829 1826 636 18 — graniasto groniasto 647 20dgóry hypoxyla hypoxya 6635,.6. — dodaé: 'Uwagi Wiesiolowskiego nad eczerweem polskim i t, d, Roczn. T. War. P. N. Tom.1V. 180. Adama Kitajewskiego. postrzezenia niektóre sIuzace do historyi natural. czerwea polsk, Roczn. T. War. P. N. Tom. XII od str. 324. Tegoz: Badania chemiezne nad ezerwcem polsk. i t. d. temze strom.345. Na- gorski, O hodowantu ezerwea: Píasttom XVI od str. 37, XVII od str. 17, XVIII od str, 30, 686 3 — exdichotomia ex dichotomia 738 6 od dolu . 3klapkowy drugie S3klapkowy; drugie 675 po JDanthus serotimus dolozyé: 480 5. D. AnENARIUS: caule unifloro, calycis squamis ovatis (G. piaskowy). | obtusiusculis, petalis lacero-multifidis barbatis, folis linearibus subciliatis. Spreng. Syst. II. 381. Niemalo exemplarzy temo gozdzika z kwiatem zupelnie rozwinielym, przyniesiono mi d. 3 czerwca 18471 r., wraz z innemi, w okolicach Eomzy zbiera- nemi roslinami. | Dopóki z pewnoscia. gatunku Jego nie 0znacze, podciagam go ilymczasem pod galun. Dianth. arenartus L. bo charakterami swemi najbar- dziéj zdaje sig do niego zblizac. Ma lodyge 5 do 10 cali wysoka, u dolu tylko podnoszaea sie 3 czasem krótkie rozlogi puszezajqca, zreszta prosta, zupelnie po- jedyneza, szezupla, waleowata, gladka, z 5, 6 lub 7 stawów zlozo- na. Liscie wszystkie b. szezuple (zaledwie !'/, lin. szer.), równo- wazkie, cokolwiek $piczaste, gladkie, brzegi tylko pod szklem pow. ukazuja drobniutkie zabki ezyli zadziorki. Kolor maja zielony, tra- wiasty (nie siny) najnizsze i rozlogowe gesto skupione 1 na cal mniój wiecéj dlugie; lodygowe krótsze 1 cokolwiek na zewnatrz odgiete; najwyzsze zaledwie na 3 lub 4 lin. diugie. Kwiat zawsze Jeden, na szypulce ezyli ostatnim czlonku lodygi pionowo wzniesio- ny. Kielich doskonale waleowaty , okolo 10 linij dlugi, a w prze- cieciu poprzeczném na póltory linii gruby, podluznie rysowany, zreszta gladki, zielony lub cokolwiek brudno-czerwonawy, w piec . niezupelnie równych , slabo-spiezastych zabków wyciety, w nasa- 3 aua , 5d : Eom zx E de m dzie dwiema luskami BesrnwIegteiiBtoezony; te sa jajowate, sze- rokie, przytulone, nà brzegu biala, wazka blonka opasane, cokol- wiek spiczaste, cztery razy od kielicha krótsze; rzadko które indywi- dua mialy po 3 lub 4 takich lusek, juz wolnych, juz z soba zrosly ch. Platki biale, rozpostarte lub troche zwisle, lopatkowate, na liczne, v 'szczuple, równowazkie wciecia gleboko poszarpane, u dolu dro-. -. baiutldbtui purpurowemi wloskami okry te, tak, ze kazdy platek : z wejrzenia niby nieznaczua czerwonawa plamka zdaje. sie byé w nasadzie ubarwiony. Paznogcie niemal dlugosci kielicha, równowazkie, blado-zielonawe. Glówki pylkowe podluzr 2polówkowe. Blizn 2, czasem 4 lub 6. Zaw iazek podlugowaty, g ki Kwiaty mianowicie wieczorem, przyjemny choeiaz slaby | wy- daja zapach.. Od Dianthus superbus L. i D. plumarü ius L. rózni sie lodyza pojedyneza , majaca zawsze kwiat jeden, i dwiema luskami kielicha, tudziez lisciem szczuplejszym , nie sinym leez zielonym. Od Dianth. gallicus D C. ( Suppl. ad Jor. gall. 602), rózni sie podo- bniez pojedyneza lodyga, kolorem n'e sinym i platkami w nasadzie kosmatemi. Od Dianth. serotinus. Wald. et Kitai. wielu takze cha- rakterami sie odróznia. mianowicie lodyga wy2sza, nierozgaleziona, kolorem zielonym, wezesna pora kwitnienia i wysmuklejsza posta- cia. Najpodobniéj przeto bedzie, jak na poczatku wspomnialem... gatunkiem JJianth. arenarius L. (Dianth. uniflorus Gilib. D. prae- coz Willd.)leez lodyge ma wyzsza 1 nie widze w nasadzie platków 'owé] plamki $niadéj, o któré] Gilibert, Dekandol (Prodr. I. 364) 1 inni autorowie wspominaja. Linneusz we Florze szwedzkié] à Krocker w szlaskiéj opisujac te rosline, mówia ze na lodydze zwykle jedne tylko pare lisci miewa. d rs MTM P À d New York Botanical Garden Library Ee e n 1 5i il TIT y ish ID A et Bes non vtr VLDE: B t SHE MA [I4