This is a digitai copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to copyright or whose legai copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the originai volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we bave taken steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the file s We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legai Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legai. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countries. Whether a book is stili in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner any where in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's Information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at|http : //books . google . com/
|
r |
|
|
1 |
|
|
■ '4 — • |
^ |
|
? i r- i |
\ |
|
1 |
|
|
L^ |
» |
|
1 .1 |
^ |
1
GRAnfM^Xjpl LATINI
EX RECENSIONE
HENKXj KEILII.
VOLVMINIS II FASCICVU
PBI8CIANI IN8TITVTIONVM VOL. I. PAO. 1— 288^
MARTINI HERTZII CONTINENS ^CENSIONE
.1 •
,/
r
r
^
'
GRAMMATICI LATINI
EX RECEÌfSIONE
HENSICI KEILII
UPSIAE IN AEMITS B. ft. TEYIINEIU.
JJiu multorom desiderio ef9agitatum est ut grammatici Latini egregio stadio atque industria olim ab Helia Patschio editi nova editione repeterentur. Itaque cum Frideriens Lindemannus eam ctiram in se soscepisset, mox vero vix snsceptom opus omisisset; iam maioribus copiis instructi novam grammaticoram Latinorum editio- nem, quae magis esset ad homm studiorom rationem adcommodata^ de integro parare constituimus. Qua in re hoc nobis sequendum proposuimuS; ut yerba scriptorum non solun^ e libris manu scriptis accurate conlatis quam maxime emendata exbiberentur sed etiam discrepantia scripturae uqa cum emendationibus virorum doctorum adnotata commentario critico instruerentur; interpretatione autem rerum nos abstineremus. Praeterea singulis voluminibus prolego- mena accedent; quibus et ratio , quam in textu verborum recen- sendo secuti sumus, explicetur et de ipsis scriptoribus deque con- ditione librorum exponatur. Indicem rerum et scriptorum suum cuique grammatico aut yolumini parabimus, communem omnium grammaticorum indicem, quo magis commodo doctorum hominum consulatur, in fine tmiversi operis addituri. Sed ut modicis finibus labor cohiberetur, mmc quidem ad eos tantum auctores; qui vel artes grammaticas conposuerunt vel singularibus libellis partem artift
tractaveriint; qui olim a Patschio editi;- postea cum ab alìis tom a Vin- dobonensibus analectorum grammaticorum editoribus aucti sunt^ ope- ram nostrani pertinere voluimus: ex bis quoque paucoS; qui nullam omnino utilitatem habere videntur^ omittemus. Nova autem cura et Consilio ; si res ita tulerit^ bis grammaticis scriptoribus postea et Fosti Nonii Isidori libri, qui minus quam reliqui a communi usu inpediti sunt^ et glossariorom Latinorum coUectio diu desiderata addentur. Eos igitur scriptores, quorum nunc editio paratur, ita disponere yisum est, ut bis voluminibus distributi se excipiant:
I. Gbarisius. Diomedes. Excerpta ex libris Charisii et Dio- medis partim ab aliis edita partim nunc primum e libris manu scriptis expressa. II. III. Prisciani institutiones ex recensione Martini Hertzii. Eius- dem scripta minora. IV. Probus. . Donatus. Commentarli in Donatum qui ferun- tur Servii Sérgii Cledonii Pompeii. V. Claudìus Sacerdos. Palaemon. Asper. Consentius. Pho- cas. Eutychius. Macrobius. . Incertorum auctorum frag- menta et excerpta grammatica. Àrusianus Messus. In- certorum auctorum libri de dififerentiis verborum. VI. Scriptores orthographiae et artis metricae, Velius Longus, Caper, Agroetius, Terentius Scaurus, Cassiodorus, Beda, Terentianus Maurus, Marius Victorinus, Plotius, Caesius Bassus, Atilius Fortunatianus, Rufinus, Servius, Mallius Theodorus; incertorum auctorum fragmenta.
GRAMMATICI LATINI
EX RECENSIONE
HENRICI KEILII
VOL. Il
PRISCIANI - . INSTITVTIONVM GRAMMATICARVM LIBRI I — XII
EX RECENSIONE
MARTINI HERTZII
LIPSIAE
IN ARDIBVS B. G. TEVBNHRI A. MDCCCLV
PRISCIANI
GRAMMATICI CAESARIENSIS
INSTITVTIONVM GRAMMATICARVM
LIBRI XVIII
EX BECENSIONE
MARTINI HERTZIl
VOL. I
LIBROS I — XII CONTINENS
LIPSIAE
IN AEDIBVS B. G. TEVBNF.RI A. MDCCCLV
r-
AVGVSTO BOECKHIO
SACRVM
PRAEFATIO
xriscìani Caesariensis Mauri* aetas eo definitur, qnod de laude Anastasii imperatoria anno fere p. C. n. 512 * Carmen com- posuit. et potuit certe ad eandem aetatem spoetare Cassi odor us^ qui, cum *ad amantissimos orthographos discutiendos anno aetatis nonagesimo tertio", anno igitur fere 560*, pervenisset^ iis de ortho- graphia praeceptis, quae ex Prisciano excerpsit, haec praefixit: *ex Prisciano grammatico, qui nostro tempore Constantinopoli Romae doc- tor fuit,-de libro ipsius ista collecta sunt' *. ncque per se bis ob- stat, quod lustiniani temporibus *apud Constantinopolim^ eum *gram- maticae artis profunda rimatum esse' narrat Paulus DiaconusV yereor tamen, ne baec sententia non nisi ilio Cassiodori loco nitatur, cum uno Dionysio Exiguo interposito ipsi Cassiodoro Priseianimi ibi Paulus adiungat. ceterum partim ipsum partim auctores ex ipso oriundòs, ut alii ex aliis deinceps pendeant, secuti sunt adiecta pas- sim accuratiore temporis nota, quam nuUius momenti esse patet, fontes rerum Germanicarum : Ekkehardus in chronico et Vircebur- gensi et universali ' atque Sigebertus ®, historia regum Frane, mo-
1 V. Niebuhrium in praef. corp. script, hìst. Byzaat. tom, I p. XXXlV 2 cf.
Eodlicherì ad huius cariti, v. 289 sqq. annotationem p. 75 ed. suae 3 Cassiod. de orthograph. p. 2277/8 P. 4 cf. MansonU Geschichte dea Ost-Gothischen Rei-
chea in Italien p. 332 sqq. 5 Cassiod. 1. 1. p. 2318 P. 6 ^e gestis
Longobard. I 25. ita rem sese habere constare! , si affirmari posset, quod non- nulli contendunt, Inlianum consulem ac patricium, quo suasore institutionum gram- maticaram libroa Priscianus edidit cuique eoa dedicavi!, epitomes novellanim lus- tinianearam Latinae circa annnm 556 concinnatae (cf. Bienerum Geschichte der No- vellen Jastinians Berol. 1824 p. 74 sq.) esse auctorem. at is si snmmas dignitates amplius trìgìnta anois ante (v. infra) obtinuisset, haud ita nude ^vir eloquentissimus, antecessor civitatis Coostantinopolitanae' in librìs mss. nomiuaretur. qua vix certior ▼idetur altera vv. dd. coniectura , eum Symmachum , cui opuscula de figuris numero- rum et de nummis vel ponderibus, de Terentii metris et de praeexercitaminibus rhe- torìcis in corpus aliquod redacta inscripsit Priscianus, fuisse consulem a. 485 7 monnm. Germ. hist. ed. Pertsius sorìptor. tom. VI p. 24, 32 (lustiniani anno 20); 140, '7; 143, 24 8 ibid. 315, 53 (a. 528)
vin , PRAEFATIO
nast. S. Dionysii •, auctarium et Mellicense " et Garstense ", annales et Leodienses " et Admuntenses " et S. Radberti Salisburgenses **.
Omnibus vero bis testibus haud maior auctoritas tribnenda est quam vel subscriptioni interpolatae codicis cuiusdam Leidensis ^^, quae Priscianum narrat obisse die kl: OctB^ indictione V Olybrio console^ vel Aldhelmi in epistola ad Acircium harìolationi *% quae Osanni de Prisciani aetate disputationem ^' irritam reddidit. . quam- vis enim subscrìptionis ipsius partem aliquam addat Aldhelmus ^^, tamen numquam, opinor, confectus est codex ille XYIII grammaticae Prisciani volnminum , quae *propriis palmarum digitulis calce tenus digesta' descripsisse. fertur Theodosius , imperator ille calligraphus, anno scilicet 450 mortuus. Theodori nimirum nomen Aldhelmo fraudi fuisse olim exposui " idque et Bemhardii ^ et lahnii ** as- sensu comprobatum est.
FL enim Theodorum Dionysii** v. d. memorialem sacri scrinìi epistularum et adiutorem v. m. quaestoris s. palatii manu sua in urbe Roma Constantinopoli Prisciani doctoris sui artem gramma- ticam per annos 526 et 527 descripsisse , docent subscriptiones co- dicibus Prisciani vetustioribus plerisque ad calcem librorum V. Vili. Xn. Xim. XVI. XVn, uni alterive in ipso quoque initio additae ",
0 ibid. IX 396, 16 IO ibid. 536, 32 (a. 536) 11 ibid.563, 3 (a. 535) 12 ibid. IV 10 (a. 533) 13 ibid. IX 571, 14 (a. 535) 14 ibid. 767, 5 (a. 535) 15 cod. Lat. Vos». F 36 V. Cindemanni ad Prisciani opp. min. praef. p.XV 0. lalinium Berichte der sachs. Gè- sellschaft der Wissensch. ph. hist. CI. a. 1851 p. 359 cf. infra ann. 23 16 auct. class, ed. Maius V 598 Aldhelmi opp. p. 328 sq. ed. Giles. 17 Beitràgezur Griech. u. Rdm. Litteraturgesch. II 147 sqq. 18 'ego' inquit 'Theodosius totius orbis imperator inter
curas palatii hoc volumen propria manu descripsi' etc. 19 Monatsberichte der preuss. Akademie der Wissensch. 1847, 417 ein philolog. klin. Streifzug Berol. 1849 p. 22 sq. 20 Grundrlss d. rom. Litteratur ann. 592 p. 671 ed. alt. 21 1. 1. p. 358 sq.
22 Dionysium ? v. lahnium I. I. p. 357 23 in vetnslissimis, quae nuoc su-
persunt, exemplaribns hanc inscriptionem non inveni. ex cod. Hamburgensi, quem ad saec. XI vel XIII refert Petersenius Gesch. der Hamburger Stadibiblioihek 1838 p. 206, eam affert Fabricius bibl. Lat. Ili 398 ed. Em.; equidem eam vidi in cod» Turicensi G 37|280 saec, ut videlur, XI (cf. ann. 68. 110) et in cod. bibl. pubi. Leid. Lat. 92, cuius saltem initium ad saec. pertinet XII. in ilio sic legitur: * incipit ars psciani .u. eloquentissimi gràmalici caesariensis felictter scripsi ego theodorus dìonisii u. d. memorialis sacri scrini! eptarii et adiutor u. m. questoris in urbe roma constantinopoli die kl. octobris indie. V olibrio u. e*, in hoc: Mncipit ars prisciani eloquentissimi gr amatici cesariensis scripsi ego theodorus dionisii u. d. memorialis sacri scrìnii eptaru et adiutor u. m. questoris in urbe romana constantinopoli die kl. octb. indie. V. olibrio const. abcdefgh^*! ceta*. uterque igitnr parum differì ab Hamburgensi, nisi quod hic addit distichon, quod saepius alibi reperitur:
Me legat antiquas qui vult proferre loquelas;
Qui me non sequitur, vult sine lege loqui. patet, ex ipso hoc titulo confictam esse subscriptionem cod. Vossiani, quam siipra commemoravi
PRAEFATIO - villi
qoAs post alios*^ ediderunt et enarraverant OsannuB *^ et LcrBchìus '*, plenisBÌme atqne accuratissime lahnius ".
Stadiomm in Prìsciannm coUatorum et àuctoritatis; qua statim usus est^ testem praeter Theodorum et Cassiodorom tertium prò- dere licet Etitjchem sive Eutychium^ qui summis eum extoUens iaudibus discipulum eius se esse profitetur art. de verb. I 1 , 8 '^.
Exemplar autem ex Theodori archetypo descriptum Aldhebni (t 709) aetate in Britanniam devenisse, non est quod miremur: vi- gebant enim ibi tum studia alibi fere intermortua; ut bibliothe- cae band paucae libris Roma potissimum arcessitis compositae per saeculum septimum existerent '*. vìx igitur addendum est; necBe- dam (t 735) caruisse notitia Prisciani^ quem in libro de orthogra- phia bis nominatim antestatur "^^ nec Alcuinum'^, sub tempus mor- tis Bedae et ipsum in Britannia natum^ et edoctum et postea docen- tem Eboraci; cuius bibliotheca secundum ipsius testimonium '* con- tinebat praeter alia:
Quid Maro VirgiliuS; Statius^ Lucanus et auctor Àrtis grammaticae vel quid scripsere magistri: Quid Probus atque Phocas^ Donatus Priscianusve; Servius; Eutychius^ PompeiuS; Comminianus. nec iuvat singula lectionis Priscianeae per hanc et per proximam aetatem vestigia passim sparsa anxie coUigere - verbo igitur suffi- ciat indicasse a Dungalo; de quo infra iterum dicendum erit '% et ab Agobardo'^ singulos eius locos commemorari _; id enim potius spec- tamuS; ut indagemuS; quomodo baec studia continuo quodam vin- culo inter se coniuncta in ipsos libros nostros manuscriptos radices egerint. magis propterea oculos nostros in se vertit Hrabanus
24 ▼. lahniom l.I. p. 355 25 1. 1. p. 147 sqq. 26 Museum dee Rhei-
Di8ch-We8tph£]. Schuìmànner-Vereins III 1845, 205 sqq. in commentatione : Rdmi- sche Diorthosen vom ersten JahrhuDdert vor Chr. bis zum sechsten nach Chr. p. 229 — 274 27 1. 1. p. 355 sqq. in comm. : ùber die Subscriptionen in dea Hss. rom. Classiker p. 327 — 372. slmilem ab eodem Theodoro operam navatam esse Boethio ibidem adnotatum est p. 354 sq. 28 p. 2154 P. cf. Osannura 1. l. p. 162 sqq. ' 29 v. modo Heerenium Gesch. d. class. Litt. im Mittelalter I 100 sq. Frid. Monium de libris palimpsestis tam Latinis quam Graecis Carlsrahae 1855 p. 22 sq. coli. p. 9 30
p. 2347. 2350 P., nude sua haasit Alcuinus de orthographia II 311 et 312 opp. ed. Froben. 31 t. Alcuini grammat. p. 2088. 2106. 2111 P. (Il 272. 281. 284 opp.
ed. Froben.) cf. ano. praeced. 32 de pontiff. et sanctis eccl. Eborac. v. 1553 sqq. (Il 257 opp. ed. Froben.) 33 Dungalus florait circa annum 823 v. Muratorium
antiqq. Ital. Ili 815 sqq. 824 sq. Baehrium Gesch. der rom. Literatar im karoling. Zeitalter p. 372 sq. queroqne laudat Tiraboschium*, quorum rationes frustra evertere conatur Peyronus de bibl. Bobiensl p. X. Priscianum laudat in libro responsionum contra Claudium Taurinensem episcopum (bibl. max. patr, Lugd. XIV 206 cf. Prisc. lib. VII! $37) ipsnmque Prisciani codices possedisse memoriae proditum est y. Mu- ratorium 1. l. p. 821 sq. et infra p. XVII 34 Agobardus (f 840) contra obiectiones Fredegisi in bibl. max. patr. XIV 276 cf. Prisciani ad lulianum ep. $ 3
X . PRAEFATIO
Maurus, qui Alcuini olim disciplina Turonensi usus " tanti Pria- cianum fecit, ut ex eo potissimum suos de arte grammatica libros duoB excerperet^ quibus in editione operum Hrabani Coloniensi vel titulus praefigitur: ^exccrptio Hrabani Mauri de arte grammatica Prisciani' '•. haud igitur mirum, quod diligentem buie scriptori ope- ram impendit Servatus Lupus, abbas Ferrariensis (natus circa annum 805, f J^oi^ multo post annum 862) '', qui ut a Hrabano eru- diretur, Fuldae olim commoratus erat. quem doctrina Priscianea pe- nitus imbutum fuisse demonstrant eius epistulae ad Adalgardum et ad Altuinum monachum datae*®, quibus ad quaestiones grammaticas et proeodiacas ab amicisipsi propositasPrisciani auctoritateubivis fere ad- scita atque ipsis eius verbis allatis respondet. facile igitur fieri potuit, ut ipse, rei grammaticae et studiosus et satis peritus et in aliorum quoque grammaticorum operibus versatus ^^, contextui eius operam navaret.
Hunc igitur Lupum arbitror designar! ab accurato 1) codi- cis bibliothecae imp. Parisinae 7496 {B), qui et ipse ad saeculum nonum pertinet, emendatore acquali (r) ad lib. VI § 77. qui cum persaepe deleat glossemata iam tum inter ipsa Prisciani verba illata, alibi etiam inter lineas, ^magistri glosa' *^, *vetere glosa'** usus, interpretamenta addit, voluti 1. commemorato verbis ^quomodo figuras et colores' superscribit : ^deas 1 formas q inpru- dentia mente diuina cstiter quar instar corpora firmarentur'. eadem tamerP deinceps lineolis subductis notat, addens: *sed lupus de suo ista glosam deleuit'. satis igitur est credibile, ad ipsum Lupum pertinuisse illum, quem saepius hic emendator excitat, librum *ve- tustum'**. ipse vero ille codex, membranaceus, formae quadratae, foliorum 249, post Prisciani artis grammaticae libros XVTII continet eiusdem de figuris numerorum, de metris fabularum Terentii, de praeexercitaminibus rhetoricis libellos, tum Rufini Antiochensis opuscula metrica, carmen denique de ponderibus et mensuris i%éq>a-
* 35 V. Kunstmannum Hrabanus Magnentius Maurus p. 36 sqq. 36 Hrabani Mauri opp. ed. G. Ck)lvenerius Colon. Agripp. iom« I a. 1627 fol. p. 28. Priscianeis, ex quibus fere solis liber prior compositus est, passim ibi immixta inveniuntur alia, libri alterius caput primum 'de vi ac varia potestate metrorum' ad verbum ex Diomedis libro III de- Bumptum est inserto fragmenlo Suetoniano ex Isid. origg. Vili 7, 1. 2 pelito. se- quuntur deinde glossae verborum in Donatum maiorem etc. 37 v. hist. litt. de la
Franco V 255 sqq. 38 ep. Vili et ep. XXXIV in B, Servati Lupi opp. ed Balu-
zius p. 26 sqq. 69 sqq. ed. alt. Antwerpiae 1710. laudat Lupus Priscianum vel in opere quodam theologico, collectaneo de tribus quaestionibus, 1. 1. p. 235 39 veluti Caprum affert ep. XX p. 41, Donatum ep. V p. 22, Donati in Terentium commentum Roma a Benedicto papa expetit ep. CUI p. 155 etc. 40 v. lib. XIIII $ 2 41
sic ad 'cuspis' lib. VI § 66 add. 'uetus glosa summitas lanceae' 42 cf. lib. XIII S 25 XIIII 21. 37. 'alter' commemoratur lib. I $ 50, plerumque var. lect. r indicai nota 'XV vel *At^% interdum etiam nota a v. lib. X S 28. 38 XI 2
PRAEFATIO XI
Aov^. in margine superiore fol. 211 v literis fere detersifi^ ut non au- deam afifirmare^ipsum emendatorem supra commemoratum ea addidisse^ quamvis mihi quidem ita visum sit, leguntur haec: ^Teotbt' monahcus scrìpsit et supBcripsit non fecitbene'. utrumque esemplar et scrip- toris et emendatoris ex Theodoriana recensione profectum esse^ do- cent subscriptiones. pleraque menda ^ quae corrector^ homo diligens ac soUerS; emendavit^ primae manus neglegentiac tribuenda sunt^ quamquam non dubito ; quin aliquotiens ex codice suo vetusto vitia ex ipso prioris scriptoris archetypo translata emendarit; ab arbitraria tamencorrectione se fere abstinuit. variarum lectionumab eoadditarum in scriptore iam tum per scholi^s multifariam lectitato^ correctO; glos- sis instructo non semper eadem auctoritas: in universum tamen li- bro Br recensionis Theodorianae limpidiorem fontem inveni nuUum^ vetnstiore uno tantum per exiguam operis partem uti mihi licuit.
Nam spes, quam Pertzio^ viro illustrissimo , indice olim conce- peram ^, foro ut inter grammaticorum Latinorum opera literis Mero- vingicis saeculo septimo scripta ^ quae bibliotheca monasterii S. Pauli in Carinthia custodit **, inveniretur Priscianus, ea ad irritum redacta est; cum viro excellentissimo Prokeschio ab Osten^ qui tum temporis legati Austriaci apud Borussorum regem vices obtinebat; sese interponente ; codex eius bibliothecaC; ut certe affirmabant mo- nachi ^ Prisciani unus solus ad me delatus est saeQulo duodecimo conscriptus, qui post opus aliquod liturgicum continebat libri sep- timi decimi artis Prisciani partem priorem satis vitiose scriptam^'*.
Libri porro octavi fragmenta palimpsesta, quae inveniuntur sub fo- liis aliquot codicis 141 bibliothecae schoL med. Montepessulanae saec. Vnn rescriptis^ ipso codice, ut videtur, haud multo vetustiora, dili- gentius examinare mihi non licuit, per ferias bibliothecae autunmales a medico satis moroso, qui bis thesauris praepositus est, non sino aliqua difficultate ad id admisso, ut festinanter codices nonnullos inspicerem.
Vsus vero sum frustulis Parisinis saeculo octavo scriptis, quae continet notabilis ille et spectatus 2) bibl. imp. Parisinae codex 7530, olim Tellerianus (P)y edito inde cannine de figuris et sche-
43 cf. catalogus codd. mas. bibl. reg. part. Ili tom. IV p. 366. vv. 11. locorum aliquot Graecoram a Prisciano citatorum ex hoc cod. edidit Theodorus Presselius Reviie de phtiologie I 1845» 145 — 158 44 Monatsberìchte 1. ann. 10 1. p. 419 45 v.
Pertzium Archiv ftir altere deatsche Geschichtskunde Ili 78 cf. analecta grammat. ed. ab Eichenfeld et Endlicher p. XXIII sq. 510 sqq. 46 [ipsas has plagiilas corrigenti afTere- batur epistttla Fridegari Monii me certìorem facientis, se in ilio monasterio vidisse codicem, saec. Vili Irice scriptum, quem inter Hractatus diversos antiquorum grammaticorum* Priscia- nea quoque continere arbitrarelur. at postquam libnim a Monio indicatum libéralissime pe- tenti mihi transmisitFerdiDandusSteinringerns, monasterii eius abbasreverendissimus, sta- tim vidi, hanospem iteram esseabiciendam. de ipso codice alias agendi locns erit] 47 cf. Ltbdus Journal des savans 1842 m. lan. p. 42 Catalogne general dea manuscrits des bibliothè- qaes desdépartemeus 1 337 sq. Keilius Monatsberìchte der preuas. Àkademie 1852, 159 sq.
xn PRAEFATIO
matibus atque anecdoto de notis inprimis clarus ^. legitur ibi a pag. 84 extr. — pag. 99 med. liber tertius ac deinde particula libri II (§ 22—26 init.), fol. 112r — fol. 117r^» inter excerpta ex Cha- risio et ex Diomede deprompta pars libri XVIII (§ 55 — 126). haec iito67t€cóniiruc seqnuntur textom a codice R et reliquie eiusdem fami- liae librìs haud longe recedentem atque , quamquam Bingularia quae* dam continet, ex eodem certe comjnuni omnium^ quotquot inspexi, librorum fonte, exemplari a Flavio Theodoro confecto, derivandum, ita tamen, ut codex eorum archetypuB glossis et additamentis minue inquinatus fuisse videatur. nam saepe quidem is, qui fragmenta ista compegit, cum ipsius Prisciani .verba tum locos scriptorum ab eo allatoa vel omisit vel in brevius contraxit, ut saepe anceps hae- reat iudicium, utrum singula ob ipsum hoc brevitatis studium eie- cerit sedulus ille magister an in codice suo non invenerit: aliquo- tiene tamen mihi visus sum hoc alterum satis tute posse affirmare, veluti p. 57, 9; 83, 22; 85, 1 5 86, 24; 90, 4. vel additamentum genuinum servavit hic liber p. 57, 23; certam econtra interpolatio- nis speciem et ipse praebet p. 87, 12 sq. et p. 94, 1, quo loco ea- dem eaque emendatiora addita sunt in 3) codice Bambergensi.
Huius codicis (B) lectionum specimen ab Antonio Linsmayero diligenter confectum ante aliquot annos mecum communicavit Caro- lus Halmius; totum vero librum ut ipse conferre potuerim, id Rau- meri, viri excellentissimi , ministri regii, comitati debeo, qua et himc et Monacensem aestate proxima ad me transmittendos curavit. codex vero hic Bambergensis Inter libros a me coUatos proximum post R locum obtinet, ut aliquotiens vel solus genuinam scripturam servarit. est bibliothecae pubi., olim bibl. eccl. cathedralis, Bam- berg., signatus M. IV 12, membranaceus, formae maximae, foliorum 187, saeculo nono conscriptus *•• fol. 1 — 1 82 r continent Prisciani in- stit. gramm. lib. I — XVI, ut tamen uno quaternione deficiente in- cipiat demum a verbis *ov corripientcs' lib. I § 36; de aliis quibus- dam lacunis cf. adnotationes ad lib. II § 38 IIII 2 VI 27 extr. VII 43. fol. 23 V m. saec. ut videtur XI ad marginem ascriptum est: MviBOLDVS. Vogo. Hicco. Rudgerus. & luizo. Adelg.' extrema folia praebent tractatum quondam de schematibus, de tropis, de meta-, plasmo imperfectum: singula ibi secundum Donatum exposita inveni, additis exemplis ex sacra scriptura petitis.
Priscianus vero *Romanae lumen facundiae', ^communis homi- num praeceptor* **, ^Latinae eloquentiae decus* *•, totiens per omne me-
48 de vario eius argumento cf. H. Keilium in anecd. Paria, rhet. ed. Fr. A. Eck- Bteinius p. in sqq. 49 per alteram codicis parlem paginae, per alteram folia nume-
ria aignata aunt 50 cf. laeckii vollat. Beschreibung der òffenti. Biblioihek zu Bamberg I p. LII et p. 130 D. 1033 51 Eutychtua 1. ann. 28 1. 52 Alcuinus grammat. p. 2106 P.
PRAEFATIO XIII
dium aevum descrìptuB est^ ut nulla fere ^bibliothecula' eo aat olìm caruerit aut nunc careat. prò certo equidem affirmarim^ in universis Europae lìbrariis institutionum grammaticarum ad mille codices Ber- vari, quorum quidem libros XVIU omnes pauci complectuntur^ li- bros postremos duos XVII et XVIII *de constructione' sive ^Pris- cianum minorem* itidem Batis pauci ^ libros sedecim primores ^de octo partibuB orationis' sive ^Priscianum maiorem* plerique. ipsa vero hac codicum msB. copia effectum est; ut cui vis fere scriptori complures codices ad manum essent atque ut singuli et ab ipsis an- tiquariis et a doctoribus umbratilibus magistellisque scholasticis va- rii8 lectionibus, interpretamentis'^ additamentis instruerentur. sin- gulorum inde codicum originem et nexum persequi non licet.
Ex omnium tamen ceterorum libforum farragine emergunt non- nulli; qui ad recensionem quandam singularem et ipsam ex communi Theodoriani exemplaris fonte profectam a monachis ^Scotis^^ sive Hibernicis descripti sunt.
Trium vero huius recensionis veterum^ quae mihi innotuerunt, exemplarium ^^, saeculo nono meo quidem iudicio conscriptorum om- nium^ 4) unum (Z) nunc Lugduni Batavorum adservatur in bi- bliotheca universitatis publica, cod. Lat 67 fol. ", membra- naceuB foliorum 21 9^ ex Germania eo translatus. nam d. 3 m. Àpri- lis a. 1583 nomen suum ei inscripsit ^Lazarus SchoneruS; scholae Cor- bachiensis in comitatu Walticeensi rector.' tam lani Gruteri fuit, cuius manu haec addita sùnt: *Iani Gruteri est. Helias Putschius habuit hunc librum commodato sed negligentius eo usus est ob scrip- turae difficultatem. infinita enim emendatius bine edi potuissent.' incipit codex a Prisciani interpretatione periegesis Dionysii anepi- grapha, omissis primis quinque versibus, cui fol. 7v subscriptum est : ' finit periegesis Prisciani.
Dubthac^ hos uersus transcripsit tempore paruo Indulge lector q male scripta uidés. tertio idùs apriles__^ tribus degiti»
tertio anno decenno cicli tribus instrumentis
tertio die an pascha penna membrane
tertia decima luna incipiente atramente "trice
tertia bora post meridiem trinitate auxilia*.
quae si ad ipsum nostrum codicem et ad saeculum nonum spec- tant, anno p. C. n. 838 hunc librum assignare videntur secundum calculum a Ferdinando Piperò, viro eruditissimo, meo rogatu insti- tutum. fol. 8 glossas aliquot rhetoricas Graeco-.Latinas et disputa-
53 de nomine Scotorum cf. quae congessit Zappertus 1. ann. 75 1. p. 100 sqq.
54 [quibas qaartum accessurumesse cod. S. Pauli nuper credebam. at v. ann. 46] 55 ca- taloffus iibrorum tam impressorum quam mss. bibl. pubi. univ. Lugd. Bai. 1710 fol. p. 328
UHI PRAEFATIO
tionem de Prìscianea vocis definitione continet, ab alia mann additas. fol. 9r incipiunt Prìsciani artifl grammaticae libri XVIII ^ yaiiisma- nibaB conscrìpti. nulla tamen lacuna inier scrìbendum relieta omissa est libri duodeyigesimi pars satis ampia eaque Graecis maxime re- ferta a voce, iiùìg eveffyevBìv § 164 usque ad ^aliquid facere' § 296. minores defectus notati sunt lib. IIII § 38 V 56 XVI 15 XVII 159. exemplarìs Theodoriani duo hic liber continet vestigia satis detersa in voce. *praeceptoris mei' et *doctoris mei', quorum illa libri Vili, haec libri XUII subscriptio servavit. in fine m. recentiore saeculi XII adnexus est Prisciani de declinatione nominum libellus adiectis sebo- liis, ex quibus haec delibare placet: * Prìsciani proprium nomen est auctoris huius libri. Grammatici nomen est officii. Cesarìensis di- citur a caesarea cappadocie regionis. Tres sunt Caesaree ex nomine Caesaris dictae. uidelicet una est palestine. regionis. Alia philippi quam aedificauit ipse philippus suoque nomine et iuperatorìs impo- suit ei nom. ut cesarea philippi; Tercia capadoeie de qua iste diei- tur cesariensis unde oriundus fuit et ibi multo tempore docuit. Postea ut quidam asserunt romae fuit. Vel secundum iohannem scottum ccrariensis (/. Caesarìensis) ideo dicitur propter dignitatem id est regalis.' talia atque bis similia in aliis etiam libris passim leguntur.
5) Alterum horum exemplarium est codex bibliothecae Ca- roliruhensis 223 (A^ membr., foiiorum formae maximae 103**, in- stitutionum gramm. lib. I — ^XVI complectens. Theodoriani exempli me- moria ad calcem lib. XII et XIIII suscitatur. ex monasterio Reichena- viensi codicem ortumesse, demonstrat titulus *lib. Augiemaioris'. cuius bibliothecae extat catalogus anno Ludovici imperatoris octavo, p. C. n. 822, confectus". duorum tamen qui ibi laudantur " * de li- bris Prisciani' codicum institutiones continentium alter *de litera de syllaba et de octo partibus orationis lib. XVI et de constructione lib. V (/. II) in cod. I', alter eosdem libros adiecto Pompeii in Donatum tractatu exhibebat. ad horum alterutrum pertinet fortasse Klockii ad Livium VII 3, 7 adnotatio, qui narrat apud Priscianum lib. V § 9 in *Augiae vetustissimo ms.' *nurano' legi prò *Ruscino'. noster enim liber, qui, cum in fine mutilus non sit, ab illis certe diversus est, eo 1. praebet *nuscino'. crederem potius eum esse * Prisciani de arte gramm. lib. I, quem Vragrat presbyter dedit' *•, Erieboldo abbate (a. 823 — 838) scriptum, nisi ibi potius unus ex duodeviginti artis gramm. libris quam unus codex sedecim librorum
56 cf. Zeussii grammaticam Cellicam I p. XXXII sq. ; dcripturae specimen accu- rate depictum extat apud Silveatrium paléographie universelle tom. IV Paris. 1841 fol. tab. 10 57 ap. Neugarlium episcopalus Conslautieusis Aiemanicus p. I t. I typis
S. Blasii 1803 4. p. 530 sqq. 58 I. 1. p. 542 sq. 59 1. 1. p. 545
PRAEFATIO XV
designali videretor. ^t circa idem fere tempus ex uno fortasse al- terove illoram codicum liber noster descriptus est. adfuerunt aatem si ve ipsiuB sive archetypi eins librario duo exemplaria^ quorum al- terum Bomanum fuisse docent adnotationes ad lib. I § 2. 7 II 35. quod per se mirum non est; cum Scotos Romam saepe peregrinatos esse librosque inde asportasse constet. at nunc Romae tam reveren- dae vetudtatis librum frustra quaesivi. omnium enim qui ibi ser- yantur Prisciani codicum saeculo decimo , cui assignandus est Va- ticanuB 1480, vetustiorem inveni nullum. at non patebat ilio tem- pore bibliotheca Barberiniana, ubi Wetustissimus ' Prisciani codex dicebatnr adservari ^. sed ne hunc '* quidem saeculum decimum excedere, postquam doctis bibliotheca illa reclusa est edoctus sum a Bethmanno, Brumaio , Ribbeckio, qui mea gratia eum inspe- xerunt.
Codices aliquot Sangallenses, qui anno 925, ut ab Hungarorum incursionibus servarentur, Reichenaviam delati erant, redditos non esse, narrat Ekkehardus ". ad hos libros Caroliruhensem nostrum pertinere, demonstrari nequit. at 6) in bibliotheca conventus Sangallensis tertium exemplar eiusdem recensionis extat, signatum numero 904 (G), membr., paginarum formae maximae 249. am- plectitnr Priscianum maiorem et minoris initium usque ad voc. ^na- turaliter* § 67 p. 1068 P. •' Theodori memoriam servat in subscrip,- tionibus libri. Vili et, ipso Theodori nomine addito, libri XII ". variorum qui eum conscripserùnt librariorum unius nomen ascribi- tur in margine superiore pag. 157 a scriba illum excipiente: *huc usque caluus patricius depinxit'. alterius librarli nomen coli, codicis pag. 194. 207 Zeussio fuisse videtur Dongus sive Donngus. ad hunc codicem et ipsum conscribendum duo exemplaria usurpata esse docet
a
nota, quae pag. 89 legitur: 'I .i. in alia editione', quae ad addita-
mentum libro V assutum videtur pertinere •*, eademque nota I etiam alibi in variis lectionibus adferendis adhibetur, voluti I 233. 513 II 21. 25 Kr. ipsum autem codicem nostrum non sino veri specie eum
60 Blumii bibliotheca librorum mss. Italica p. 153: '1666. 1667. Prisciani grammatica, fol. cod. vetustiasimns '. simt autem libri duo, quorum hic ad saeculum XII pertinet 61 codicem 1666, nunc num. 97 signatum 62 Ekkehardi casus S. Galli ap. Pertztum mo- num. Germ. hist. II 105 63 de hoc libro accurate egtt Zeussius 1.1. I p. XUI sqq. cf. etiam F. Kellèrum Mittheilungen der antiquar. Gesellschaft su Zurich VII 81 sq. addito scrìpturae specimine tab. XI n. 2 64 libri XIIII subscriptio deest • 65 in fine
libri V pagina dimidia abscissa'est, p. 88 col. b et p. 89 col. a contincns. in ima paginae 88 col. a et j». 89 col. b legttar encomium Gnntarii episcopi, in ima pag. 89 addita est illa nota, quae, cum p. 90 ab ipsa lib. VI praefatione incipiat, ut ipsi Prisciani textut nihil destt, mihi videtur indicare, in parte folli amissa illud addita- menlum ex allo quodam libro adiectum fuisse
XVI ^ PRA£FATIO
esse censet Eelleros ", qaem inter libros ab abbate Gbìmoldo cum adiutorio Hartmoti praepositi sui per annos trìginta et unum Ludo- vici Germanici et Caroli Crassi temporibus patratos laudat cod. S, Gali. 267 p. 27: Sgrammatica Frisciani voi I' ". ipso enim hòc Gri- moldo abbate Marcus ; episcopus Scotus^ eiusque nepos Moengalus Roma redeuntes monasterium Sangallense adisse ibique consedissé narrantur. pertinuerit igitur liber noster ad libros Marci, quos mo- nasterio ab ipso donatos esse refert Ekkebardus ^.
Hi tres codices GLIC ita inter se conspirant, ut pateat, eos ex eodem fonte ductos esse, ita inter se dissentiunt, ut alius ex alio descriptus esse nequeat. G tamen et L artiere propinquitate con- iuncti sunt; K ad alterius familiae codd. propius saepe accedit. in- sunt tamen recensioni buie Scoticae hic illic genuinae doctrinae ves- tigia (v. modo lib. I § 7), saepe tamen communem exemplaris Theo- doriani fontem, ex quo hos etiam libros manasse docent subscriptio- nes supra laudatae , relinquit. a Scotis vero scriptos esse hos libros demonstrant nomina scriptorum in. GL commemorata, genus scriptu- rae, glossae denique et interpretamenta Irica, quae iis ascripta sunt, ita tamen, ut Sangallensis copia eorum reliquos longe superaret **. tales libros etiam in ditissima monasterii Bobiensis a Columbano Hibemo conditi bibliotheca servatos fuisse constat ^®, quos * prò va-
66 1. 1. p. 82 67 cf. Ratperti casus S. Galli ap. Pertzìam monuin. Germ. htst. II 70 68 Ekkehardi casus S. Galli ap. 'Pertzium 1. I. p. 78. certe cod. noster non is est, in fine mutilatus, qui in catalogo bibl. Sangallensis saec. Villi (cod. 728 p. 20) sic describitur:
^ Libri prisciani de octo partibus XVI Item eiusdem de constructione pariium orationis libri II Item ad Simaohum de figuris numerorum liber. haec omnia in voi. P. ac similiter inde in cod. 267 p. 22: Mibri grammaticae ariis XVI ' etc. haec enim .Weidmanni (Gesch. d. Bibliotbek von S. Gallen p. 394 n. 548) sententia eo refuta- tur, recte adnotante Zeussio 1. 1. p. XIX , quod iste liber non in priorem illius cata- • log! partem inter 'libros scottice scriptos' receptus est. multo minus autem haec pertfnent ad cod. Prisciani maioris Sangall. 903 , qui qutdem Ildefonso ab Àrxio sae- culum nonum superare, mihi autem non ultra saec. XI scriptas esse videtur. de omnibus bis et de reliquis codd. Prisciani Sangallensium vicissiludinibus , quas hic perquirere longum est, cf. Weidmannum 1. 1. p. 394 sq. 421 429.436. codices duos, qui inde ad Turicenses pervenerunt a. 1712, Turici vidi in bibl. pubi., alterum libros XVIII compleclentem saec, ni fallor, XI (C 37 1 280 of. ann. 23), alterum, fragmen- tum libros III — X continens, saec. X; teittum quendam eiusdem bibl. Priscianum matorem e. XII descrìpsit Fritzschius in ind. lect. acad. Turic. a. 1848 aest. p. 10 sq. 69 de. his glossis cf. cum Pottius die keltischen Sprachen in Godekii Deutsche Wochenschrift a. 1854 fase. 15 et in Hall. allg. Ltt. Zeit. Intell. Bl. a. 1846 n. 4, ubi cod. Leidensis glossas ex apographo meo edidit, tum Zeussius gramm. Celt. IL supra II. et p. 964 sqq. 1010 sqq., ubi copiae cod. Sangallensis, Caroliruhensis quo- que libri ratione habita, in lucem prolatae sunt 70 v. inventarium saec. X infra laudatum apnd Muratorium antìqq. Ital, III 819 coli. p. 871 et inventarli a. 1461
PRAEFATIO . XVII
ria eoram antiquitate yel a. D. Colombano ex Hibernia yel a Cu- miano ex Scotia aliisqae anglis monachis allatos ^ cenBet Peyronns ^'^ eiusdem^ue bibliothecae catalogus saeculo^ ut Muratorio visum est, decimo confectus inter libros a Dungalo ^praecipuo Scotorum' ob- latos landat PriBcianum maiorem et duos Priscianos minores ^'^ quos sttspiceris ex eodem fonte ductos fuisse, cui Scotici nostri GLK ori- ginem debent ". ubi autem et a quo haec recensio confecta sit, di- cere nequeo. id unum addam^ ne id quidem certum esse, num in ipsa Hibernia orta sit, cum natio Scotorum, ^quibus' ut ait vetus vita S. Galli'* ^consuetudo peregrinandi iam fere in naturam con- versa est', Italiam, Galliam, Germaniam, Helvetiam ìstis saeculis peragrarit indeque singula monasteria a Scotis passim obsessa com- mercio inter se non caruerint ".
Cmn ad hanc recensionem pauci tantum ex reliquis libri sese applicent, plerique ad alteram familiam pertinent, quae Theodori exemplar fidelius sequitur cuiusque testes locupletissimos esse vidi- mus libros nostros RÈ ^ ita tamen, ut alii ex illa recensione plus ' minusve in usum suum converterint , alii variis modis temere inter- » pelati sint, omnes corruptionis deinceps sese insinuantis permulta offerant vestigia, quos omnes conferre et inutile fuisset et spatium vitae uni homini datum fere excessisset. ncque omnium, quos yel ipse evolverim vel aliunde cognoverim, manuscriptorum Prisciani codicum catalogum in lucem edere operae pretium est. id unum addiderim, praeter fragmenta Montepessulana pag. XI indicata ex iis libris, quos inspicere mihi non contigit, prae ceteris virorum
conscrìpti cod. 89 p. 26 ed, Peyron. pone Ciceronis orr. prò Scauro, prò Tullio et in Ùodinm frammenta cum Peyroni adootatione p. 188 sqq. 71 de bibliotheca Bo-
biensi comm. 1. 1. p. VI 72 v. Muratorium I. I. p. 821 sq. coli. ano. nostra 33
73 Gomplurea saeculo X monasterìi Bobiensis bibliothecae codices Prisciani fnisse docet catalogus supra commerooratus, ubi, ut de solis inslit. gramm. libris loquar, praeter libros Dungali p. 820 consignantur libri Prisciani minoris H; iu brevi de li- bris Theodori presbyleri p. 822 Prisc. mai. lib. I, lib. I Ysidori... et Prisc. minoris; "porro lib. Prisciani min., in quo Caper et Agroecins et Alchoin habentur p. 823; item ibidem de libris fratris Smaragdi lib. Prisc. mai. I 74 ap. Pertzium mòn.
G^rm. hist. II 30 cf. etiam monachi anon. Ratispon. vitae Mariani Scoti (act. sanct. Febr. II p. 365 sqq.) caput I ^Hiberni ad fldem conversi eam alibi praedicant', cuius estrema verba sunt haec: 'postquam ardens fiamma spiritus sancti populos Hiberniae temporibus primitivae ecclesiae efficaciter perflavit,^ peregrinationem cambientes prò patria, ita in transmarinas regiones se praeclpitayenint, ut diversas Europae partes semotas praedicando perlnstrarent' 75 de bis rationibus cf. act. sanct. 1. 1. p. 361 sq.
Reuigium antiquiss. qoat. evangel. cod. SGallenais Turic. 1836. 4. p. XLIV aq., cuius libri notitjam Bemhardio (Grundriss d. rom. Lttt. ann. 250 ed. et alt. et tertiae) ac- ceptam refero, Kellerum 1. 1. p. 61 aqq., Zeussium 1. 1. p. XVI sqq., Zappertum ùber das Fragm. eines Itber dativus io act. consessuum aoad. Vindob. class, hist, phil. Xlll p. 97
GRAMMATICI LATINI II. * b
xviii PRAEFATIO
doctorum cura dìgnos videri libros duos saeculo nono conscriptos, cod. mus. Brit. Harlei. 2674, membr., quondam S. ìiicolai prope Cu- sam , Prisciani gramm. libros XVIII continentem in fine mutilos ^•; et bibl. seminarii Augustodunensis cod. ms. n. 40 *, qui libros sede- cim priòres complectitur ''.
Cum igitur haud multum interesse viderem, quosnam huius fa- miliae libros inter eos, qui et vetustate et boni tate proxime ad codd. RB accedunt, praeter hos ad sensim gliscentes corruptionis progres- Bus demonstrandos conferrem, duos potissimum eam ob causam elegi, quod altero, Bongarsiano (/>), praeter Qruterianum, quem etip- sum in usum vocaveram, usus olim erat Putschius, alterum^ Hai- berstadiensem (/T), quem Lutheriumperperam dixit ", ducemfere - sibi elegerat Krehlius.
Eorum librorum 7) is, instit. gramm. libros complectens.oranes, qui olim S. Basoli prope Remos fuit, tum lacobi Bongarsii, nunc est bibl. Bemensis publicae cod. 109, membr., formae maximae. saeculo nono eum assignat Sinnerus ^•, equidem a variis manibus . non ante saeculum X scriptum esse censeo. exciderunt quatemib- . nes II et XVIH signati (cf. ann. ad lib. I § 33 XIII 31), quorum * tamen hunc m. haud multo iunior ita instauravit, ut extremam pag. unam et dimidiam variis excerptis ex patrìbus potissimum Ambrosio,^ Augustine etc. Tironianis passim notis utens explerit; unum fol. m. ' ree. additum lib. VII § 85, adiecto altero, quod medicamentorum formulis etc. refertum est. item lib. XVIII § 31 post voce. * cassa ' .fraude parat' maiori parti paginae varia de epactis et curiales quae- dam nugae notis Tironianis hic quoque admixtis inscripta: pag. * deinde sq. ab alia manu continuatur Priscianus. ipsis eius verbis.. iam iam glossemata haud panca inserta sunt, quae a libris optimis absunt: ad emendandum et, ut vere fatear, saepe vel ad corrum- • pendum librum alios codd. ad manus sibi fuisse testatur correctòft ad lib. XVII § 72 ; alterius recensionis eum non expertem fuisse do- cet praeter alia additamentum ad lib. I § 7.
Ipsi saeculo X assignandus mihi visus est 8) alter codex inst. gr. lib. I — XVI, codice D paulo purior, quem ad nonum vel de- cimum saeculum rettulit Krehlius **, ad nonum Hertzbergius ®". •ser- vatur in bibliotheca gymnasii Halberstadiensis , signatus M-59, efet membranaceus, formae quadratae mai., foliorum 261 , satis accurate descriptus ab Hertzbergio ^*. ecciesiae cathedralis Halberstadiensis
76 a catalogae of the Harleian mas. ia the British museum II 706 77 cata-
logue general dea bibliothèques pabltques dea départ. I 22 sq. 78 v. Hertzbergitrai Archiv f. Philol. u. Padag. VII 235 79 catalogns codd. mas. bibl. Bern. I 583 sq.
80 Prisc. opp. I p. X SI I. in ann. 78 laudato - 82 1. I. p. 232 sqq.;
tpsam cod. collationem, quatenus ibi publici iuris facta est, neglegentius instituU
PRAÉFATIO xml
enm olim foisse docent haec yerba in tertio a fine folio: ^hoc ma- ina volumen prisciani artis grammatice est beati stophani protho* martirìfl'^ cui teste eiusdem bibliothecae cod. 132 " foL 1 Priscia- /nuB cum aliquot aliis codd. *ad eruditionem scolarìum' obiatus est a.Marcuoardo diacono eancti Stephani in Halberstad. canonico; qui
?anna ab incamatione domini M.C.XL.VII apud trecas in burgun-
o
dia' VI iduB aprilÌB de huius uite ergastulo ad requiem migrauit et.
-apnd scm Inpum fideliter requiescit'. hic illic exciderunt folla ; a
m. ree. partim suppleta®*.
*v His addidi eiusdem fere aetatis eiuademque pretii 9) fragra en^
•rtum bibliothecae pubiicae Amienensis (A), quod et ipsum
._': an catalogo a Qamerio confecto saeeulo nono tribuitur ", mihi a va-
.^^iis saec. X et XI manibus concinnatum videtur. constai •'Itèmione, artis gramm. initium exhibente usque ad *navita' lib. I§ 52 .;. MBt'tribus quatemionibua d e f signatis^ quibus insunt libri IIII V
• riVl'usqùè ad 'eiusdem significationis' lib. VI § 43; nisi quod quat. ./'e*fol.* 4 ab amisso periit pars libri IIII (§36 — § 50). ultimum
^•^léif. . f folium (fol. cod. 30) praebet ^glosas minoris Prisciani', libelli '•m;. denominum declinationC; qui et ipse sic nominatus est in quinto
.,•**' h
•;- .jdfnique quaternione (sign. VI ««4. - liturae ni f. inest num. Ili - fol. -*• "J^l — 38) lib. VI finis inde a voc. *gaudium' § 77 et initium li-
■^ .'ìj^ VII usque ad 'idem in secundo georg* -§ 27 literis consignata ^//^unt..
•\ ••:*-' Hi tres codices ADIf ad ulteriorem textus historiam repra^sen- .• *-^taJidam. videbantur piane sufficere. apposui igitur per libros XVI •- ^rfores plenam codd. et RBDH et GLK et, ubicumque aderant, PA
• j^griam lectionem. at ex ipsis bis codd. etiam paulo ultra magiatel- *- •Jarum operam in Prisciano sive emendando sive interpolando coUo-
■^ .vC«ttam Ihcebatpersequi. nam nullus fere liber invenitur, quin a complu- . '^Aribiia scriptoribus postea correctus, immutatuS; interpolatus , variis
• *le«tioriibus adiectis amplificatus sii. eorum igitur opera ut et ipsa
• * ^^'noseeretur ita effeci; ut literae minores singulis codd. notis responden- ' *^/<j}* ^^ ^^^ ^°*® dictum, hdhglkay quibus perraro accedit p, has curas
. .«ignific^répt. et r quidem ab emendatoribus recentioribus {R m, ree.)
• • 'Hérizb6rg\,as , quam decebat philolognm ob eandem neglegentìam Rrelilmm theologum ^ adrogantèr el jicerbe vituperantem 83 ^evaogelia cum leclionibus per anni circu- . luVn ordinata', quae inde sopra relata sunt, ea ImmaDÌssime mecnm commnmcavit '-' Tlieódorag Schmidius 84 v. Hertzbergium 1. e. p. 233 sq. ; addendum, quod etiam - 1» fol. Ir a m. ree. perscrìptum est ep. ad lultanum datae initium; m. pr. fol. Iv
'ineipit a veVbia: ^ (vii«)peraiìdum me esse' 85 I. Garnier catalogue déscrip-
.ti(.et raisonfté dea mas. de la bibliothèque communale de ia ville d*Amieos, Amiens 1843 p. 347 sq.
b*
XX
PRAEFATIO
ut discemeretur sedalo curavi ; per reliquos iibros singulos . i^aatoe huius farraginìs auctores tuto seiungere non licuit.
Praeter hos codices multos etiam alios vel diligenter • exaniina;s^iv' yel per aliquam partem contuli, nullum tamen inveni^ qui j^enuii*.: nae lectionis fontem ab alterutra vetere recensione recedehtem pi^^ ' . beret. passim igìtur tantum^ ubi ex re videbatur^ testium supFa.-.jie^* : torum numerum per hos libros auxi unius alterìusve istoruin wdili'- \. lectione addita , ubi is vel aliorum testimonium fulciret yersin^uV : lare quid et notabile afferret. quo praeter codd. Romaùojs <4 -l)^; '• ' Vaticanum et 2) Barberinianum supra. commemoratos .pef: ' tinent : . / .\ /^ : • /-
3) cod. Monacensis A, de quocum maxime loquàr plurihttsXi'*
4) cod. Darmstadiensis 2190, bibl. olim Colonien8is.2ft0^\ .•••■; membr., formae max., librorum XVIII omnium, saeculo Vili 4fi~-'*'* **' natus abHartzheimio^*; athunc librum ex Caroli Lachmanni. .et Mat^ Hauptii, quos de eiusaetate per dies conventus philologoriuoi stadiensis consulere licuit, consensu saec. demum XII tfibtlàEe- dubito. {DarmsL") -^
5) cod. Darmstadiensis 725 (olim 45)) instit. gr. liK- XVI, merabr., formae quadratae, saec. XII, olim monasteri! 9^ lacobi Leodiensis. (Darmst. *) " •! . "V
6) fragmentum Darmstadiense 2172, olim ColonieijseM'^' 202", membr., formae maximae, saec. XII, libros primores ei^i-*^ ' •:•; bens usque ad voce, ^ut hic senatus' lib. VII §91. initiuhi et pi^ii^^*.'** fationis usque ad 'omnia fere' § 2 et libri I usque ad *hae conliwii-/* '^ tae' § 4 deficit. (DarmsL^) }^^\'
7)Caroliruhensis alter, 220, olim Reichenav iensis, memb^y^ V formae max., saec. XII. et huius et cod. A^usum mihi parayit BaehriV^. V '. :
8) Coloniensis, bibl. Wallrafianae, cuius libri, usittj;*^ J Heimsoethii inprimis comitati debeo, itidem mcmbranaceu^ ei^e^'-. .. demque et formae et aetatis. hi duo libri eo conspicui sunt,'V ^ubd^jj;-.- loci auctorum a Prisciano citati ex ipsis horum scriptorum iAembra-f; * nis haud raro videntur^esse emendati. '••^/•.•*
Ncque bis frequentius Krehlii codices, quos iy-ulriij8jqiie:.r.! tomi ed. suae praefationibus enumeravit , in auxilium ve^.'praplèx^a '■ vocavi, quod eos nec satis piene nec satis exacte contulit,..*id q-uScf*^..* . praeter alia multa me docuit iterata libri Halberstadiènsis ooUatW*,,' ex reliquis. eius codicibus eminet, saepe cmn r conspirand, lib.er.'.*'.* 'imperialis monasterii S. Maximini' Treviris, quem Heidel))er-* gensem vocavit *^. cufus notitiam haud paulo accuràti.órem qùi^? •
86 cataiogus kist. crit. bibl. eccies. meiropoUt. Coloniensis Col. Agrlpp. 1752.':4r 'i' . p. 160 87 cf. Hartzheimium L I. p. 161, qui saeculo X hunc cod. trilAili . ^,V::.' Krehlii piaefat. I p. XI sq. Relffenbergium builetia de Tacad. dea sciencea él bell^s
PRAEFATIO XXI
ex ipsa Krehiii editione petere mihì licuit ex collatione a Frìderico LindemannO; cui et ipsi a Friderico Creuzero codex transmiBsus erat, anno 1818 ad ed. Putschianam instituta; quam Henrici Keilii bene- ficio debeo. codex is membr., formae maximae^ Halberstadiensi re- centior **, desinit in voce. lib. XVI § 14 *nam equidem*.
Cnm vero codd. snpra memoratis ad recensendos libros priores sedecim apparata large sufficiente instructus mihi viderer, secus rea sese habebat in libris duobus de constructione emendandis^ qui a vetustissimis et optimis libris saepe aberant^ ut ex meis B et J) soli plenoB eos adderent^ Graecis plerisque vel a D omissis, nam in BHKA libri illi omnino deficiunt, G ante librum XVII medium de- siniti P particulam tantum libri XVIII eamque multis omissis im- perfectam praebet^ in L gravissima eiusdem libri pars intercepta est. alia igitur ad provinciam illam administrandam subsidia quaerenda erant; ex quibus verbis praesertim Graecis certum ubique medellae fnndamentum substrueretur.
Nihil igitur exoptatius contingere mihi potuit^ quam ut 1) in cod. bibl. Lugd. Bat. Voss. O (i. e. formae octavaC; est autem potius quadr. min.) 12 (F)% membr., foliorum 72, saeculi Villi vel X ineuntis, reperirem gemellum codicis Rj ipsi haud imparem. qui quamvis ab initio mulilus - incipit enim demum ab ^\iva)axqci<pdg etfiv^ lib. XVEII § 92 vel, si laceras duorum foliorum particulas ad- numeres, ab ^homines dicere' § 86 ., tamen per eam servatus est libri XVIII partem, quae Gra^corum auctorum reliquiis scatet. tres praeter folla modo commemorata quatemiones -perisse, ut ab initio lib. XVin cod. olim orsus sit, docent notae singulis deinceps qua- temionibus additae. finem lib. XVIII (fol. 50r) excipit Carmen
*REMI FAVINI DE P0NDBRIBV8 ET MEN8VRI8' (fol. 50 r — 52 v) et
* FORMATA BPI8C0P0BVM' (f. 52 V, 53r); praeterea insunt Prisciani de figuris numerorum, de metris Terentii et aliorum comicorum, de praeexercitaminibus rhetoricis libelli (f. 61 v — 7 Ir), Rufini de- nique in metra Terentiana commentarli initium usque ad verba * ne forte impru(dens)» p. 2709 P.
Contuli praeterea ad eosdem hos libros recensendos 2 , 3) libros duos in membrana formae maximae scriptos, qui olim monasterii Neapolitani S. Ioannis de Carbonaria, nunc Inter bibl. pala t. Vi n- dobonensis codd. phil. Lat. numeros CCCXLVII (S) et CCCXLVIII (N) obtinent, ab Endlichero accurate descriptos •*.
lettres de Bnizelles 1844, 387 sq. (ex schedis Wietheimii e soo. lesa). GonflQenliaey ubi cod. extare suspiceris - GoerrU enim fuìsse diciiur - coli. Pertsto Àrchiv VII! 24, frustra eum qiiaesivi 89 iudice Krehlio I. 1. p. XI 90 catal. bibl. Lngd. Bat. ann. 55 I. p. 386 91 catal. codd. phil. Lat. bibl. Palat. Vindob. p. 242 ~ 244 et p. 244 sq.
xxn PRAEFATIO
continet uterque Priscianum minorem saec. X descriptum , alter (5^ post varias saec. X et XIII membranas conglutìnatas f. 89 r — 104^ alter {N) post Prisciani volumen maius et ipsum saec. X. conscrip- tum f. 8lv — 109 V. deest tamen illi màior pars libri XVIII inde a voce, ^clausus sit vel osto' § 74 , hic per extremam partem inde a § 157 Graeca omnino omittit eo usque satis vitiose addita, utrius- que libri lectioneS; quamvis N singularia quaedam praebeat^ corrup- tionis crescentis specimen potius quam emendandi instrumentum praebuerunt.
Àliquantulom maiore cum fructu uaus sum 4) variis iectionibas ex cod. bibl. imp. Parisinae 7499 {O)^ a Theodoro Presselio enotatis miHiqae concessis. hic enim liber^ olim Puteaneus^ qui praeter Prisciani de constructione libros saec. Villi scriptos habet Engel- modi episcopi carmina ; Prisciani n€Qtìjyri6tv , Eutychem cum scholiis in fine mutilum^ a puro et limpido fonte^ ex quo ^Fmanarunt^ band ita longe ];ecedit.
Ex ipso ilio fonte profluxisse 5)cod. MonacensemLat. 280 A membr., foliorum formae max. 168, saeculi, ut equidem arbitror, XI *', ipsum libri huius argumcntum docere potest. duabus enim partibus codex constat: altera est Priscianus maior variis manibus conscrip- tus, altera eodem fere opusculorum corpore composita est, quod per optimos saeculi noni libros .propagatum invenimus: continet enim Prisciani libros de constructione II (f. 107 v — 160r), eiusdem de figuris numerorum, de metris Terentii, de praeexercitaminibus rhe- torìcis tractatus (f. 1-60 r — 168v), in extrema denique pag. extre- mae parte initium commenti Rufiniani, in cuius voce. *Flavius Caper in artibus' p. 2707 P. desinit. ad Graeca sananda magnam eius esse utilitatem grammaticos docuerat Leonardi Spengelii Undex Grae- corum locorum apud Priscianum quae extant ex codice Monacensi', quod pergratum *supplementum editionis Krehlianae» Varroni suo adgregarat •*. ac re vera ad librorum'^F praestantiam prope eum accedere probatum est coUatione ab Ottone Heinio meum in usum sollerter instituta.
Ex eadem vero Spengelii commentatione •* edoctus 'hanc alte- ram Prisciani partem quattuor codd. coUatam ab Anglis insertam extare novae Scapulae editioni' i. e. Oxoniensi a. 1820 in. lucem da- tae, diu hunc librum apud nostrates frustra quaesivi. qua de re cum etiam Fridericum Ritschelium literis adirem, is mihi rescripsit, eius libri folia quae desiderarem ex Anglia a lacobo Bemaysio asportata esse, qui postquam precibus meis facile obtemperans folia haec
02 calai, codd. mss. bibl. reg. part. IH tom. IV p. 367 93 X saeculi secan-
dum Spengeliam 1. ano. sq. 1. p. 603 94 M. Terenti Varronis de lingua Lat. quae Bupersunt ed. p. 599 — 658 05 1. comm. p. 604
PRAEFATIO xxiu
.mthi permisit inscripta: ^E Prìsciani libro XVIII sive de con- Btructione excerptum. — Vsus Latinus Graeco in omnibus partibus coUatus'; vidi iis inesse extremam lib. XVIII partem inde a § 157 emendatam cum ad libros, quibus et ipse usus eram^ Lugdunenses et Gruterianum et Vossianum, tum ad editionis Basileensis exemplum^ ^quod cum ms. a Scaligero collatumnunc bi- bliothecam Bodleianum ornat.' quodsi editor Anglus *Scali- geri librum' ait *a Putschio adhibitùm esse, certis qulbusdam indi- ciis deprehendimus % adiciendum est, ipsum Putschium et in aucto- rum syllabo narrare, ex losephi Scaligeri libro Graeca pleraque in libris 7C£qI ówra^ecDg esse restituta, et uberius in epistula ad laco- bum Bongarsium ipsi Prisciano suo praemissa®" exponere, in ipsis bis libris sibi inprimis usui fuisse , quae * ex illustrissimi Scaligeri codice transcripta ad se miserìt Cornelius van Dale, cognatus suus carissimus. conspirat coUatio haec Scaligerana (C) plerumque cum codd. ^ Fif lectionibus. paucis denique locis editor Anglus yarias lectiones ab anonymo quodam excerptas addidit.
Sic etiam ad libros de constructione ad constantem optimorum librorum normam exigendos lectissimo codd. R VMODLNS (PGC) ap- paratu ornatus accessi.
Vix igitur quisquam harum rerum peritus vitio mihi vertet, quod largissima optimorum librorum supellectile fruens, editiones ve- teres eatenus tantum in usum vocaverim, ut, ubi quid citra libros mihi notoB in iis emendatum yiderem, id enotarem addito eius edi- tionis titulo, ubi illam medellam scriptori primum invenirem adhibi- tam. non omnibus editionibus me uti potuisse, quarum plenus apud Schweigerum '^ extat catalogus , vix est quod doleam : sola fere ed. Romana s. 1. et a. ab Vdalrico Hanio typis impressa et editione lun- tina aegre carni.
Ex altera codd. familia, cuius princeps nobis est B, priores edi- tiones quotquot in notitiam* meam pervenerunt fluxerunt omnes. ad manas vero beneficio praesertim et bibl. univ. Lipsiensis et bibl. reg. Berolinensis fuerunt hae :
1) ed. operum a. 1470 sine 1. (Venet- ap. Vindelin. de Spira) foL, in qua instit. gramm. ex libro bone satis fideliter ex- pressae sunt, Graecis tamen omissis (i).
2) editionem hanc presse plerumque sequitur- Veneta altera a. 1472, (2) foL, ubi Graecorum magna pars ex libro satis bono, quamvis vitiosissime passim expresso, addita est. utramque Vene- tam commodavit bibl. Lipsiensis.
Haud longe certe ab iis recesserint edd. ibidem per proximos
96 grammat. Lat. auctores antiqui p. 53V2 07 Handbuch dcr class. Biblio-
graphie II 2, 822 sqq.
xxiiu PRAEFATIO
annoB procuratae^ ut primus Benedictus Bruguolus aliquam operam in emendandis institutionibus posuisse videatur, qui rursnm Venetiis a. 1485 in fol. Prìsciani opera edidit eademquo addito Ioannis de Aingre commentario ^summo stadio et ingenti cura emendavit re* cognovitque' a. 1488. ex hac ed. ea expressa dicitur, qua uti mihi licuit; 3) Veneta a. 1492 fol. (3) et insequentcB nonnullae: in uni- versum haec haud longe ab antiquioribus Vcnetis recediti alia emen- data^ alia pessumdata^ Graeca passim iterum omissa sunt.
Qt\id praestìterit deinde ed. Mediolanensis a. 1503 equidem nes- cio. Venetae vero a. 1509 secundimi ea, quae de hac editione memo- riae tradita sunt^ quin fidelem imaginem reddat 4) Mediolanen- sis a. 1511 fol. (ti), non dubito, atque harum quoque edd. a Da- niele Caietano €remonensi procuratarum tituli omnibus accuratissime emendatis gloriantur^ modestius tamen in epistula ad Àndream Mo- cenicum patricium Venetum d^ta Caietanus *ego vero' inquit ^hoc de me duntaxat poUìceri possum loca graeca que minus intellecta esse perspexero prò mea portione enodare conabor.' et nonnulla revera haud imperite correcta invenies.
Alia haud pauca non sine libris emendavit 5) Parisiensis (n) ^maiore accuratione in ed i-bus Ascensi anÌ8| Ad idus Septemb. M.D.XVI' (fol. CXLIXv) monitu Petri Rosseti impressa in fol. min.: omnino tamen ne haec quidem a textu eo usque recepto longe re- cedit.
Nec Neapolitanae editionis a. 1520 nec Florentinae per heredes Phil. luntae a. 1525 in 4 impressae usus mihi concessus fuit. in hac secundnm indicem ^ omnia primum acri indicio Nicolai [Angelii] Bucinensis castigata mox ab Antonio Francino [VarchiensiJ iterum recognita cum restitutione locis suis graecarum dictionum^ quae an- tehac nunquam excusae fuerunt nunc primum in lucem edita addito indice copioso' •*.
98 cf. Bandinii luutarum typograph. annales Lucae 1701 II 109 sqq. ; ex Antonii Varchiensis ad studiosos epistula editioni praemissa (ap. Bandiniam 1. I. p. 201 sq.) elucet, Nicolaum Angelium olim Prisciani praeceptionibus castigandis auctore Ber- nardo ludta operam navasse, Graeca tamen omnia et Latina nonnulla omisisse * exem- ptarìorum^ ut videtur Antonio '^penuria*, id cum animadvertisset lunta, 'paratia quot- quot habere potuit exemplaribus, tum hactenus excusis' ipsi Antonio eas dedit reco- gnoscendas. 'nos ergo% pergit ille 'coUatis more nostro in unum his exemplaribus perlectisque multis et graecis et latints exemplaribus quorum testimonio Priscianus utitur ad praecepta sua comprobanda in libris de octo partibus orationis, quamplurima, ne dicam omnia, tum graeca tum latina in pristinam integritatem restituimus, libros vero de Constructionc, quos librarli fere omnes, omnesque excusores, nescio qua con- iectura, vel potius errore Prisciani cuiusdam minoris esse voluerunt, adeo inversos, typisque tam foede excusos, ut a barbaris haud facile quis digooscat, et ob id nuUus antehac legere sit aasas, quia sensus inde nullus eliceretnr, ad eam formam redegi- mus, ut facile omnes bonarum litterarum studiosi tam graecarum, quam latinàrum.
PRAEFATIO XXV
At bis promissis eos non stetisse indicare videtur opp. Prisciani editionnm omnium nitidissima ^ quae duobns annis post prodiit 6) Venetiis in aedi bus Aldi et And r. As ulani m. Maio a. 1 527 in forma oct. impressa (a), ea enim singulis Prisciani operibus enu- merati» addit baec: ^quibus omnibus ad suum decus restituendis quantam adhibuerìmus oiligentiam^ facile cognosces^ si hanc nostram editionem conferes non modo cum caeteris editionibus; sed etìam cum ea quae proxime Florentiae ante hanc nostram facta est. et omnes in primis locos ubi graecum quod deerat, restituimus. in illis enim^ sed et in multis aliis tantam differentiam depraehendes Inter hanc et illam, ut illud musicorum sis dicturus ólg óumccawv. Yale.' at- que hic reyera membranarum optimarum fide cum Latina tum Graeca ex constanti artis norma emendata et haec praeterea saepius inde sup- pleta sunt. qua de re fusius agit editor praestantissimus Donatus Ve- ronensis in epistula ad artiS' grammaticae studiosos data; qu^e folio ipsum titulum excipienti inserta est. ^magnam' ait ^mihi exempla- rium veterum, quae conferre possem, copiam fecit Andreas Asula- nus; cuius officina librorum, satis iam diu studiosi» omnibus nota est. Ita illis conferendis nulla (sic) mihi malori adiumento fuit quam quod olim e Qallia Aldus Manutius magno pretio redemptum attule- rat. Tanta huius Codicis tamque egregia de octo partibus orationis deque earumdem constructione dumtaxat bonitas atque integritas ex- titit, et alterius item vetustissimi de duodecim Aeneidos primis li- brorum carminibuS; ut horum coUatione tria haec sperem me ita re- stituisse ^ ut Tel ipsum Priscianum hoc tempore vix putem emenda- tiora daturum'. quae si nimis exaggerata videantur.; nemo tamen negabit, Donatum optimarum membranarum pretio recto aestimato et textu ad earum fidem sinceriter expresso atque haud raro bene emendato Inter omnes Prisciani editores palmam meruisse.
Iure igitur suo editores insequentes pedetemptim fere eius ves- tigia presserunt. ed. quidem'Badii Parisinam a. 1527 exeuntis non novi; impudentissime vero factum est, quod 7) ed. Coloniensis (x), quae ipso anno proximo aere et impensa Godofredi Hyttorpii excusa est ab Euchario Cervicorno (MDXXVIII fol.) in ipso titulo sic sese iactaret: *Iis omnibus quantum operae, et id quidem po- tissimum in graecis, quae fere deerant, restituendis adhibitum sit, tum liquido cognosces, ubi diligentius omnia haec introspexeris'. maximam vero bilem movet editoris Ar. [noldi] Vef. [aliensisj praefa- tio, qui Videbis' ait Spiane nitidum, qui multis iam annis foedo ne- glectu squaluit, animadvertes castigatum, quem bis mille erroribus;
qaum in his usua latinus elegantissime graeco collatus sit, liinc maximam utilitatem percipere possint*. anno 1554 Prisciani opp., anno 1529 ^ libri duo postremi Prisciani de syntazi a Nicoiao Augello Bacinensi castigati ' in typographia luntina recusa sunt.
XXVI PRAEFATIO
atque eo amplius misere dilaniatum doluisti, experierie integritati; quoad fieri potuit; diligenter restitutum: à quo^ luxatis sententiis^ violata orationis sutura partim Graecis expunctis^ partim ignoto cha- ractere obrutis^ vel crassa inscitia temeratis^ manco , mutilo^ dis- cerptO; confosso atque piane exangui hactenus abhorruisti.' quae omnia secure translata sunt in 8) ed. Basileensem a. 1545. 8 (fi)^ quae saepius deinde repetita est.
Octoginta demum fere annis post editionem Aldinam 9) Heliàs PutschiuB grammaticorum Latinorum corpori concinnando inten- tus criticam Prisciano operam admovit ••. qua in re praeter libros Bupra laudatos et ad nostram quoque editionem adhibitos, Gruterìa- num, Bongarsianum^ Scaligeranum ^ cum aliis et lani Gruteri et la- cobi Bongarsii tumDavidis Hoeschelii et Conradi Rittershusii libris ad- iutuB est^ quos tamen omnes illis inferiores fuisse, ex ipsis fere praefationis verbis apparet '^. his subsidiis non ea^ quam speres^ constantia usus est Putschius et ipso Aldinae potissimum editioni in- nisùs, quamquam haud panca, praesertim Graeca, emendavit. ex- cusanduB tamen est adulescens indefesso studio opus amplissimum moliens, quod singula non eadcm ubi vis accuratione et acrimonia administraVit.
Krehlio igitur theologo, qui, postquam per duo amplius sae- cula iacuit Priscianus, eius edendi provinciam sibi imponi passus est, haud immerito succensoas, quod severa et iniqua de Putschio iudicia plus semel protulerit ^'^'. cuius tamen superbiae satis super- que poenas olim dcdit vir reverendissimus. nam postquam 1 0) duo- bus voluminibus Lipsiae anni6 1819 et 1820 Prisciani opera edidit, libris sat multis, bonis paucis, ea quae philologum decet diligentia nullo usus, censorem quidem nactus est clementissimum eundemque adversus I. G. Schneideri criminationes patronum in act. lit. lenen- sibus a. 1822"*, praetcrea vero, quantum equidem scio, adversa-
99 Grammatici Latini auctores antiqui . . . opera et studio Heliae Putschii Hano- viae 1605. 4 p. 529 sqq.; Prisciani inst. gramm. explcnt pagg. 533 — 1214 100 'Ex losephi Scaligeri libro graeca pleraque in libris nsQÌ avvta^soDg sunt restiluta, in quibusdam tamen nos magia iuvit Iiber clarìss. Gruteri, reliqua sunt ex libris Bongar- siaois. Qaaedam tamen etiam ex clariss. Davidis Hoeshelii (sic) et Cunradi Ritters- husii IC. libris emendata sunt. Lacunae aliquot restaot , quas ut spcramus ex P. Pe- tavii Regio codice quem his excusis accepimus, in Notis explebimus'. Bongarsianos ipse Putschius Graecorum auctorum verbis carere queritur; alter, qui Bernae in bibl. pubi, asservatur (n. 326 v. Sinnerum 1. 1. 1 585 sq.) et mutiius est et nostro re- centior; qui sint * libri CI. Gruteri', quos ibidem laudat, nescio: in praefatione certe de uno eoque nostro agit et, p. XUI. notas quominus ederet praematura morte Put- schium impeditum esse constat 101 Prisciani opp. I p. XV. 139. 157. 185. 283. 569 etc. 102 n. 234 — 236 p. 400—432, quae censura, literia D. E. signaU, a Fri- derico Lindemanno profecta esse dicitur. atque id indiciis quidem nonnnllis confirma- tur cf. tamen n. 236 p. 426 , ubi cenaor Lindemannianam aliquam coniecturam refù-
PRAEFATIO xxvii
rioB invenìt multos eosdemque partim acerrimos, laudatorem nuliiun^ patronum unum Reinholdum Klotzium ^^^, ego quae de libris a Krehlìo ad editionem suam adhibitis dìcenda erant, supra dixi, ubi recto in glossis praesertim non sine acumine indagandis et extirpan- dis rem administrasse visus est, eum, uti par erat; laudavi, litem intendere seni, qui haec studia diu reliquit, nec dulce mihi visum est nec utile ^^. immo gratias ei agam , quod eius opera effectum est, ut Godofredi Hermanni de locis aliquot difficilioribus sen- tentia cum orbe literato communicaretur.
At multo -magis gratiae iis viris agendae sunt, qui vel iisdem vel similibus officiis in opere perficiendo mihi ipsi affaerunt. cuius Buscipiendi cum ante bos undecim annos consilium agitarem, pri- mum acerrimus suasor mihi extitit Carolus Lachmannus; tum cum aestate anni 1844 ad conferendum bibliothecae gymnasii codi- cem Halberstadium profecturus essem, literis commendaticiis ad Theodorum Schmidium datis humanissime me instmxit Ioannes Schulzius, qui studia mea per omnem hunc annorum decursum fovit et, ubicumque occasio offerebatur, adiuvit. literis autem iliis viri summi traditis a Schmidio suavissimo hospitio exceptus sum, cuius gratissimam memoriam nec delevit tempus nec umquam dele- bit. per annos deinde 1845, 1846, 1847 patris dilectissimi beneficio mihi contigit, ut itinere per Germaniam, HoUandiam, Bel- giam, Galliam, Italiam, Siciliam suscepto praestantissimas et di- tissimas harum terrarum bibliothecas adirem. quarum praefecti ubi- vis fere summa cum liberalitate thesaurorum suorum indagationem atque usum mihi concesserunt. nomini tamen horum Oìagis obstric- tum me esse confiteor quam lacobo Geelio et Carolo Bene- dicto Hasio, qui qua comitati me exccperint, quantopere labores meos sustentarint, iam plus semel grato animo publice testatus sum, debitis laudibus praedicare non valeo. quo modo deinde praeter Raumerum etProkesch.ium, viros excellentissimos, Baehrius, Bernaysius, Bethmannus, Brunnius, Halmius, Heimsoe- thius^ Heinius, Keilius, Linsmayerus, Presselius, Rib- beckius,RitBchelius libris mss. procurajidis , conferendis, inspi- ciendis sibi me devinxerint, id supra indicatum est.
Ita largissima ad Priscianum recensendum supellectile praedi- tus id tamen in votis habebam, ut editione mea viris doctis simul de ea, qua ipso Priscianus usus esset, librorum penu iudicii ferendi facultatem praeberem. . quamobrem locos scriptorum ab eo allatos cum ipsis eorum libris mss. ubicumque licebat ita conferre institui,
tare studet. nec variae lectiones a censore ad lib. VI $ 20 allatae n. 235 p. 419 in collatione Lindemanniaaa adnotatae snnt 103 v. Archiv f. Philologte und Padago- gik VII 232 104. cf. qnae humanissime hanc in rem dixit Spengelius 1. 1. p.6038q.
xxvffl PRAEFATIO
ut optimarum ex illis membranarom varias lectiones cum lectione Priscianea diligenter eomponerem '®^. quod uti in gravissimis saltem auctoribus piene officere possem^ inprìmis mihi datum est beneficio Friderici Ritschelii et suonim: Alfredum Fleckeisenum dico, Henricum Keilium, Ottonem Ribbeckium, Ouilel- mum Steinhartum. quorum ìpse Ritschelius praestantiesimorum Terentii librorum, Bembini "* et Basilicani, Calliopianae recensio- nis ducis alterius; varias lectiones excerpendas mihi transmisit, Kei- lius ceterorum grammaticorum lectiones, quibus et ob eandem ratio- nem et ob alias saepe indigebam, ex sc]*iniis suis rogatu meo promp- sit, Ribbeckius, praeterquam quod comicorum suorum plagulas a prelo madidasmecum communicavit, lectissimi apparatus sui Vergiliani usum mihi concessit, ut accuratam optimorum codicum Palatini et Romani ac fragmentorum Vaticanorum (Fr,) et Veronensium {Ver.) notitiam ad Fogginianam Medicei memorìam adicere liceret, SteinhaHus codd. Lucani Vossianorum AB **^ varìetatem lectionis dilìgentissime a se exscrìptam mihi commodavit, Fleckeisenus denique, ubiubi co- piae Ritschelianae nondum reclusae erant, Plauti Palatinorum noti- tiam pleniorem, quam quae a Pareo olim publici iuris facta est, ex Schwarzmanni, quam possidet, coUatione supplevit. at iQulto magis amicus integerrimus eo de opera mea meritus est, quod et, ut ante hos duos annos in Gellio, ita nunc etiam in Prisciano recensendo prudentibus consiliis et praeclarìs emendationibus in veteris potissi- mum poesis Romanae reliquiis emaculandis mihi adfuit et plagula- rum a typothetae, soUertissimi ceterum hominis, mendis corrigen- darum laborem molestissimum indefesso studio et subtilissima di- ligentia mecum communicavit.
Grata etiam memoria cimi Augustus Nauckius et Gusta- vus Wolffius tum Mauricius Hauptius et Augustus Mei- nekius prosequendi sunt, qui quotienscumque per totum laboris longinqui decursum eos adii vel libros vel Consilia petiturus , eadem semper, sive amicitiae sive benivolentiae constantia votis meis satis- fecerunt.
Studiis autem meis in Prisciano positis id efficere conatus sum, ut, quatenus liceret, illud institutionum grammaticarum exemplar restituerem, quod ex idiographo doctoris sui exemplo descripsisse videtur Theodorus. illud autem festinantius quam voluisset sibi edendum fuisse, ob eos *qui alienis laboribus insidiantes furtimque
105 Locoram a Prisciano saepias commemoratornm , ubi primum singuli leguntur, variae lectiones additae sunt; ubi memorabile quid allatum*^erat, loco iterum citato, lectores annotatione mea illuc ablegavi; de rell. index consulendus 106 notandum
est, a Bembino maiorem Andriaev partem usqoe'nd act. UH scen. 4 ▼. 48 abesse
107 cf. Steinharti de emendatione Lucani comm. Bonnae a. 1854 editam
PRAEFATIO xxviiH
et quaBÌ per latrocinia scripta aliis subripientes ^ unius nominis ad titulum pertinentis infanda mutatione, totius operis in se gloriam transferre conarentur' conquestus est Priscianus ^^. ipsum autem hoc opus ^doctoris urbis Romae Constantinopolitanae' ex scholis de arte grammatica ab eo habitis ita profectiun esse arbitror.^ ut ea quae in schedis adnotata haberet componeret; coucinnaret, explica- ret^ augeret. quibus fortasse inter describendum alia ex iis, quae per scholas a Prisciano habitas notando olim consecutus erat^ addi- dit Theodorus. ita oratio saepe adnotatiònibus et additamentis incisa; qualia nos in inferiores paginarum margines solemus conicere. praeter haec autem in libris nostris haud raro alia interposita inve- niuntur, quae ex proximorum saeculorum studiis Priscianeis orta videntur, orationis interpretamenta et amplificationes ; saepe vel eo deprehendenda, quod in uno alterove codice aut omnino omissa sunt^ ut in marginein inferiorem inter adnotatìones ea conicere liceret, aut inter lineas addita aut tamquam ^glosae' notata uncinisve inclusa, haec igitur ut a genuinis segregarem uncis quadratisi adnotatìo- nes illas uncis rotundis induxi; haud ignarus^ omnia haec tam lubrica esse, ut, utrum quid ipsius orationis tenori inserendum an cir- cumcludendum, utruma Prisciano et ipso saeculi sextischolasticoeiusve discipulo profectum an a proximae aetatis doctorìbus additum sit, saèpe sensu magis quodam quam firmo stabilique iudicio possit discemi.
Praeter glossas, quae mature in ipsa scriptoris verba irruperunt, aliae ab his seclusae vel inter lineas vel in marginibus codicum re- manserunt. at in omnibus his, quotquot inspexi, genuinae solidae- que doctrinae vestigia nusquam fere apparent, ut nugis his librum per se satis spissum onerare noluerim. talium scholiorum corpus ex interpretamentis Scotorum, Donato, Servio, Paulo, Beda, aliis con- sarcinatum ^^ extat in cod. monasterii Einsidlensis n. 32 saec. XI, membr., formae oct. tum in quaedam dieta Prisciani commentario- lum ex Scotorum disciplina profectum laudatur auctore Seduli o Scoto, qui saeculi noni initio dicitur vixisse"*. similium loan- nis Scoti studiorum memoriam supra p. XIIII excitavimus.
108 ep. ad luljanum $ 3 109 v. modo schol. lib. II $. 58 (cod. p. 28) : 'Lacuna, al- titudo tecii ir et lacuna df et conlraria sunt lacni sic acotti, lacuna «i* aq a lacu diriuat qua ali! lana alii lustra dicunt. sic patilus' (p. 117, 8 Muell.) 110 v. Baehrium Geach. d. rom. Ut. im karoling. Zeitalter p. 365 sq. coli, tamen Waitzio Gott. gel. Anz. 1841 p. 049. extat hoc commentariolum in cod. Leid. Voas. F 67 ex bibl. Scobing. profecto (cf. catalogum bibl. Leid. saepius 1. p. 373). in inventario quoque bibliotheeae Sangal- lensis a. 1461 apud Weidmannum 1. e. p. 421 laudalùr idem commentariolum A 23 ac schedula eiusdem titulum continens agglutinata est tegumento cod. Turio. C 37/280 (cf. ann. 23) ex bibl. Sangallensi profecli: ipsum tamen codicem perlustrans in hoc opusculom non incidi. - flores Prisciani servat liballus, quod 'soalprum' dicitur v. cod. bibl. pubi. Leid. n. 154 catalog. 1. p. 331 etc.
XXX PRAEFATIO
Ne saeculis quidem proximis haec studia deferbaii^se praeter in- gentem ipsorum librorum mss. copiam docet Ioannis de Garlan- dia (saec. XI) Carmen de orthographia ex Prisciano petitum etPe- tri Heliae^ quem postea ad .usum saum adhibuit Vincenti ub Bellovacensis^ expositio et compendium metricum ex Prisciano ducta"*, quae et ipsa ad saec. XI pertinent. saeculo insequenti ex fonte Priscianeo hortulos saos irrigavit auctor novi thesauri Latinita- tis Vaticani apud Maium class, auct. tom. Vili, quae studia ut aliis quibusdam exemplis prosequi liceat, Wigo decanus Feuchtwangen- sis sub finem saec. X maiorem librum Prisciani petit a scholastico Augustano "*, saec. XI initio Fulbcrtus Cari^otensis Boniperto episcopo Hungarico 'scribit: ^significavit autem nobis . . . Hilduinus . . . unum de noàtris Priscianis te velie, quem et per eundem Uben- ter mittiraus*"'. in universitate Parisiensi usque ad saec. XIII Priscianum studiose tractatum esse cum alii narraverunt tum FabriciuB "* ac Pragae Lipsiaeque exemplis satìs probatur, eun- dem per Germaniam saeculis quoque insequentibus * in scholasticae institutionis cursum fuisse receptura "*. at P^risiis, ut eo reverta- mur, philosophiae studium illa aetate ita effloruit, ut artem gramma- ticam despicerent et contemnerent. iam igitur perspicuum est, cur in Henrici Andelitani; canonici Rotomagensis saec. XIII"*, pugna septem artium liberalium ^" Donatus et Priscianus prò schola Aurelianensi centra Parisiensium patronos Platonem et Aristotelem. pugnent. apud alios quoque poetas scholasticos tamquam artis gram- maticae princeps in ordinem ducitur Priscianus; sic inscriptorum principalium catalogo quodara ms. s. XII laudatur *Priscia- nus primae arti» restaurator strenuus "®; sic Geli a e quae dicitur apocalypsis auctor"', duce Pythagora in terram quandam pere-
111 V., ne multuB sim, Fabricium bibl. Lat. Ili 309 sq. coli. p. 392. 398 ed. Em. Ley- serum hist. póet. med. aevi p. 340 coli. p. 311 sqq. et p. 2067 (1167) sq. 112 Pezìi thes. auecd. VI 1 15, quem locum miht indicavit Guilelmus Watteiibacliius 1 13 Fulberti Caruoi. ep. 5 y. Wattenbacliii ad mon. Germ. script. XI 238 aDnot. ; eiusdem voi. p. 582, 53 in annal. Farfens. ad onn. 1121 fit menilo Prisciani ^valde boni' 114 1. 1. p. 400
115 y. Drobischium Berìchtc d. sàchs. Gesellschaft d. Wissensch. ph. hist. CI. II 1849 p. 72. 100. 101. 103. utnibique Priscianus minor (cf. Fabricium 1. 1.) in grammatica per daos menses prò daorom grossorum minervali tractabatur. ^ prò Pria- ciano brevrori 2 menses, Paslus 2 gr.' secundum additamentum statatonim facultatis Lipsiensis a. 1410 I. I. p. 103 116 cf. de la Rue essais sur les bardes, les jon- gleurs et les trouyères normands et anglonormands t. IH Caen 1834 p. 33 sqq. 117 oeuvres de Rutebeuf recueillis par Jubinal Paris. 1839 II 415 sqq. 118 y.
Ravaissonium rapport sur les fibliotlièqoes dea départ^ de Touest p. 405 (Àlén9on)
119 est Gualterus ab Insula saec. Xtl poeta v. Giesebrechtium allg. Monatsschrift f&r Wissenschaft und Lit. a. 1853 m. Aprii, p. 363 sq. cf. p. 345 sqq. et F. A. G. Muldeuerì de yita mag. Phllippi Gualtheri ab Insulis de Castellione diss. Got- tingae a. 1854 editam
PRAEFATIO XXXI
grinam delatus; una cuin Cicerone, Ptolemaeo, Boethio, Euclide; Lucano ; Vergili©, Statio, Ovidio, Terentio, Hippocrate conspicit Priscianum Mantem palmis verbera' "^, sic saeculo XIII exeunte poeta Adolfufl Vlricum, scholasticum Vlndobonensem , hìs praeter alia ex- toUit versibus:
Nunc es Aristoteles vel nunc [add, ee] Paulus, Helias, Priscicus et Cicero, none esApoUonius "*, sic in Antonii Beccariensis, medici Ferrariensis, carmino circa annum 1343 confecto de obitu qui perhibebatur Petrarchae inter ar- tes lu^entes prima grammatica prodit eiusque comitum ordinem du- cit PriscianuB "*. ^ haud igitur mirum , etiam Italo eiusdem aetatis pictori sive Ioanni Campensi sive lacobo Kipozzano, cum ecclesiae S. Mariae Novellae Florentinae capitulum Hispaniensium praeter alia multa quattuordecim virtutum et aptium figuris exorna- ret iisque singulis singulos yiros tamquam antistites adderet, iurì civili lustinianum, arithmeticae Pythagoram, dialecticae Aristotelem, rhetoricae Ciceronem etc, Priscianum dignum visum esse, qui artis grammaticae vices ageret.
Sed missis bis, quae augeri facile possunt, panca de ipsa bac editione addenda sunt. cui praeter apparatum criticum amplos ad- derò commentarioB eo minus ex re visum est, quod ipsos reli- quorum grammaticorum locos stA singulas materias a Prisciano trac- tatas spectantes indicabunt indices, quos singulis auctoribus per to- tum hoc grammaticorum Latinorum corpus addendos curabit Keilius,
120 V. the Latin poems commonly attribated to Walter Mapes ed. Th. Wrightìus Loodin. 1841 p. 3 cf. ibidU p. 171 carminis de concubinis sacei-dotum circa annum 1215 compositi iuitium: Prisciani regula peniius cassatur, ^Sacerdos' per 'hic' et 'haec' olim declinabatur [f, deciinatur]: Sed per ^liic' solummodo nunc articulatur, Cum per nostrum praesulem 'haec' amo^eatur 121 Àdolfus fabula XI ap. Leyse-
rum hist. poet. med. aev. p. 2035 (1135), ubi pi^ ^ Paulo, Helia' Petri Heliae no- men substitnendum esse perspexit Guil. Giesebreehtius, cui huius loci notitiam debeo. idem me docuit Adolfi fabulas non ad annum 1315 pertinere, quae est sententia Leyseri p. 2007 et Badingeri in comnik ex act. class, phil. hist. acad. Vindob. voi. XIII p. 314 sqq. seorsim expressa ùber einige Reste der Vagantenpoesi« in Oesterreich, Vindob. 1854 p. 21, sed ad annum 1285. de Vlrico cf. eundem Bùdingenim 1. e. p. 22 sq. , de Adolfo Leyserum p. 2007 sqq. Priscicus autem nemo est nisi Priscianus, qui alibi Priscius nominatur, veluli in Hugonis Trimbergensis registro multorum auctorum, ubi codicis periegesis Priscianeae mentlone aliata, Prisciani a fide Cliristiana defectio de- ploratur cf. Haupiium Berichte der preuss. Akademie der Wissensch. 1854 p. 147 122 V. le rime di F. Petraroha ed. L. Carrerius Patavii 1837 II 601:
Grammatica era prima in questo pianto *
E con lei Prisciano ed Vgoccione^
Papia, Grecismo e Dottrinale;
Dicendo: car figluol, tu amasti tanto .La mia scienza fin pictiol garzone
Ch*io non trovai a te alcuno eguale etc.
xxxii PRAEFATIO
ipsis bis et reliquisPrisciani libris addetGnilelmuaHirschfelderus. ubi- cumque tamen vel critica quaedam diffìcultas vel quaestio quaedam ad literas spectans interpretationem aliquam grammaticam vel bistori- cam eidgebat, verbis non anxius peperei , sed Syrianae istius sen- tentiae menìor:
Semper vocis et silenti temperamentum tene addidi^ quae lectorum commodis pròspectura esse pntarem. quae de Bcriptoribus a Prìsciano laudatis passim adicienda erant; primo quo- que^ quo singuli nominantur, loco attoli. ad notas criticas in- tellegendas ne Oedipo opus esset^ sedalo cavi, monendmn tamen est; cum asteriscos totidem literas vel deletas vel erasas notare ^ lite- ras inductas illis postpositas eas^ quae ante emendationem vel lituram adfuerint; tum notam codicis alicuius addita nota manus s ecundae eiusdem libri denotare^ ea^ quae in lection^
o
aliata ex emendatione profecta sint, alteri manui deberi, voluti *ap-
nere
posuit Br' significata pr. m. cod. B lectionem ^apposuit' ab altera in
dei»
^opponere* mutatam esse, *eius Br^ pr. m. *eius' praebere, alteram *eidem' inde eflfecisse. ubi aptius videbatur, inprimis ubi alterutra manus cum aliis libris congruebat, discrepantes utriusqne manus lectiones separatas posui. sic etiam inlibrorum compendiis vel depingendis vel plenis literis exprimendis quod cuivis loco conveni- entissimum videretur repraesentandum curavi, ubicumque vero inter varias lectiones sola m. alicuius secundae nota comparet, prior cum lectione recepta congruit ; ubi tamen illi vel *ex corr.' vel 4n litura' additum est, qUid pr. m. scriptum fuisset digaosci non potuit. un- cini] nota post lectionem aliquam posita indicat, eam sic supra legi. quae lectio ita semper firmatur iis codd., quorum varia lectio addita non est, ut et literae v in codd. plerumque per u vocalem expressae et literarum initialium maiorum minorumve ibi indicanda- rum rationem non habuerim. id etiam addendum est, in libris meis omnibus Graeca literis maiusculis sino accentibus scripta esse, itidem in Latinis, ubi ex sensu Prisciani addendae erant, tacite ad- didi et quantitatis et accentuum notas, quarum vestigia in libris raro apparent. paragraphi Krehlianae servatae sunt, paginarum et Putschianarum et Krehlianarum numeris in superiore singularum paginarum margine adiectis : in ipso contextu hae simplici lineola | , illae duplici || distinctae.
Quo^ ad orthographiam denique attinet in scribendis locis scriptorum et a Prisciano ipso excerptis et ex aliorum grammatico- rum artibus translatis orthographiae vetustioris vestigia, ubicumque ea offendebam, religiose servavi; per Prisciani verba regulas ab ipso satis piene propositas secutus sum, librorum varietate ubique indi-
PRAEFATIO xxxiii
caia, ubi tamen ille aut tacet aut sibi ipse non constai^ ad optima- rum et Priscianearum et reliquarum membranarum^ quae illius ae- tatis usum scribendi repraesentant, fidem me applicavi, veluti vel tacite 'diminuO; diminuti vum' scripsi propter lib. XIIII § 54, non *dimminuo' propter lib. I § 41 ; *abicio, inicio' etc. coli. lib. X § 3, non *abiicio, iniicio' ob lib. IIII § 17; ncque ab ipso Prisciani usu me recessisse, quod m ante q scripserim non n, cendeo coli. lib. I § 38, ubi Plinii ratio consuetudini videtur opponi. nonnuUas et vulgares et frequentes discrepantias hic annotasse sufficiet. sic 'litera' libris alteram scribendi rationem plerumque offerentibus dedi ob verilo- quium lib. I § 3 XVTI 2, *Virgilius* illis fluctuatttibus ex eadem ra- tiocinatione coli. lib. IIII § 31; tum semper scripsi *Sallustius', *Sulla% *Titinius', ^neglego', ^intellego', ^epìstula', 'quattuor', 'auc- tor', *paene*, *paenultima', prò quo voc. codd. praesertim Scotici non . tantum ^penultima', sed etiam *peneultima' et *peniultima' exhi- bent, variis lectionibus sollemnibus non minus notatis quam vel constanti aliquot librorum, inprimis AD, e prò ae usu vel codd. in vocabulis ad artem spectantibus sive rationibus sive erroribus ses- centiens . repetitis , quorum aliquotiens per initium exemplis propo- sitis, tacite deinde exprimi iussi: ^diphthongus', *patronymicus', *syncope', ^apocope', *synaeresis', 'synaloephe* *elementujn% *syllaba', ^disyllabus *, *trisyllabus', ^genetivus', *derivativus'. nec in ipsis Prisciani verbis codicum in praepositionibus per voces compositas sive integris servandis sive assimilandis inconstantiam nec Scoticorum in- primis librorum discrepantias in vocabulis aliquot frequentissimis per totum opus enotandas duxi, veluti *dissino* ibi invenitur et *di- sino% 'accuBsativus', 'ussufi*, *divissio'' etc, ^possesivus', ^pasivxun' etc, *mutta*, *motare% *sopinum', ^commone' etc, *bocolico', Uongua', *iunguo' etc, Werbialia', ^participalia', ^semplex'. at vel bis ita profligatis vereor, ne nimis anxie res pusillas constanti accuratione prosecutus sim. sed malo diligentia peccare quam socordia.
Scr. Berolini d. Ili m. Maii a. MDCCCLV
aRAMMATICI LATINI II.
SVBSIDIORVM CONSPECTVS
I codìcum
1 per libros I— XVI v. p. X — XVIIII li cod. bibl. imp. Paris. 7496
P „ „ „ „ 7530
B ,, „ pubi. BambergensÌ3
D „ „ pubi. Bemensis, olim Bongarsianus
^ il }9 Sy^^' Halberstadiensis ) Luiberius Kreblii
A „ „ pubi. Amienensis
G „ ,> couventus Sangallensis
L „ ,9 pubi. Lugd. Bat. olim Gruterianus
K „ „ Caroliruhensis 223
de codd. praeterea in auzilìum vocatìs cf. p. XX sq.
2 per libros XVII et XVIII v. p. XXI — XXIII RPDGL V. supra
V cod. bibl. Lugd. Bat. olim Vossianus M „ „ Monac. 280 A
0 „ Parisinus 7499
N „ bibl. palat. Vind. CCCXLVin
s „ „ „ „ cccxLvn
e coUatio Scaligerana rpbdhagìkvmons eorundem librorum manus alteras siguificant.
II editionum v. p. XXIII— XXVII
1 ed. (Veneta) a. 1470
2 ed. Veneta a. 1472-
3 ed. Veneta a. 1492
|x ed. Mediolan. a. 1511
n ed. Aficensiana Paris, a. 1516
a ed. Aldina Veneta a. 1527
» ed. Coloniensis a. 1528
jS ed. Basileensis a. 1545
Putsch, ed. Putscbiana a. 1605
Krehl. ed. Krehliana a. 1819 sq. de rell. notis ad comm. crit. adhibìtis v. p. XXXII; de uncis et rotundis et quadratis p. XXVIIII; signa codd. eorum auctorum, quorum apud Priscianum mentig iit, ea elegi, quae a quo vis harum rerum peri- to per se intellegi possent cf. p. XXVm.
PRISCIANVS CAESARIENSIS GRAMMATICVS
IVLIANO CONSVLI AC PATRICIO.
p. 533/4 ed. Putsch. p. 3. 4 ed. Krehl.
Lum omnis •eloquentiae doctrinam et omne studiorum genus sapien- ì tiae luce praefulgens a Graecorum l'ontibus derivatum Latinos proprio ser- mone ìnvenìo celebrasse et in omnibus illorum vestigia liberalibus consecu- tos artibus video, nec solum ea, quae emendate ab illis sunt prolata, sed
5 etiam quosdam errores eonim amore doctorum deceptos imitari , in quìbus maxime vetustissima grammatica ars arguitur peccasse, cuius | auctores, quanto sunt iuniores, tanto perspicaciores , et ingeniis lloruisse et diligen- tìavaluisse omnium iudìcio contìrmantur eruditissimorum — quid enim He- 2 rodi a ni artibus certius, quid ApoHonii scrupulosis quaestionibus enu-
10 cleatius possit inveniri? — cum igitur eos omnia. fere vitia, quaecumque an- tiquoiiim Graecorum commentariis sunt relieta artis grammaticae, expur- gasse comperìo certisque rationis legibus emendasse, nostrorum autem ne- minem post illos imitatorem* eonim extitisse, quippe in neglegentiam ca-
Institutio psciani de arte iacip gràmatica . . pscia caesariensis gràmaticus iuliano consali ac patrìcio G Incipit institutio psciani uiri disertissimi caesariensis doctoris urbis romae constantinopolitane iuliano consuli ac patrìcio de arte grammatica . . . . rv; K Iacip prisciani uolum maius m, ree, {x), quae fol, \^ conscripsii, in H, inscrtptìo- ne careni A et, primo quaternione andsito, B ^ qui Kber nane ine. a verbis HO, I § ^ ov corripientes uel magis v gramaticus L
1 aeloqueutiae D 2 diriuatùm ADGK et sic saepe libri 3 caelebrasse D eorum x libralibus GK coasequutos D 4 nec in bis solum GL nec solum in bis K ' ea om, ADHGLK emendata in emendatae corr. L prolata] «e, in nuirg, add, uel stricta R scrìpta reti. 5 etiam deceptos quosdam K amore grae- corum doctorum GLK deceptos (m, K 6 maxime] maxime graeca GLK maxi- me greca d uetustustissima R ars] arte RAD num arte arguitur peccatnm esse?* 7 perspicatiores ADL et diligentia ualuisse h, L am. GL ei diligentia — eruditissimorum om, D deligentia K dìligencia x 8 ìuditio A contìrman- tur] a confirmatur A eruditissimorum et diligentia ualuisse GL^ resiUuit ord. l quid +frodiani (i. e. quid enim rodiani) ni fallor in loco valde detrito R 9 Hero- diani] d horodiani D cercius H appollonii L appollonii G appolonìi D scni- pulosis] scropulosis difficilibusque K scropulosis deflcilibus G scropulosis deflcilibus-
que g scropulosis deflcilibus*^ ' L *11 Graecorum om, ADx gramatice coroperio expurgasse x 12 conperio R rationis ex rationibus corr, H 13 exstetisse Q extetisse LK
aRAMlfATIOI LATINI II. 1
2 PRISCIANI AD IVLIANVM EP.
p. 533/4. 535/6 P. p. 4-6 K.
dentibus studiis literarum propler inopiam scriplorum, quamvis audacter, sed non impudenter, ut puto, conatus sum prò viribus rem arduani qui- dem, sed ofiìcio professionis non indebitam, supra noininatoruni praecepta virorum, quae congrua sunl visa; in Lalinum transferre sennonem, collectis eliam omnibus fere, quaecumque necessaria nosliorum quoque inveniuntur 6 artium commentariis grammaticorum , quod gratum fore credidi tempera- mentum, si ex utriusque linguae moderatoribus elegantiora in unum co-
3 eant corpus meo labore faciente, quia nec vituperandum me esse credo, si eos imitor, qui principatum inter scri|ptores Graios artis grammaticae possident, cum veteres nostri in erroribus etiam, ut dictum est, Graecos io aequìperantes maximam tamen iaudem sunt consecuti.
Exemplum etiam proponere placuit, ne pigeat alios etiam a me vel ignorantia forte praetermissa vel viUose dieta , — nihil enim ex omni parte perfectum in bumanis inventionibus esse po'sse credo, — sua quoque in- dustria a(l communem literatoriae professionis utilitatem congrua rationis i5 proportione vel addere vel mutare tractantes. namque festinantius quam volui hos edere me libros compulerunt, qui alienis laboribus insidiantes furtimque et quasi per latrocinia scripta aliis subrìpientes unius nominis ad titidum pertinentis infanda mutatione totius operi» in se glorìam transferre
4 conantur. sed quoniam in tanta operis materia impossibile est aliquid per- 20 fectum breviter exponi, spatii quoque veniam peto, quamvis ad II erodi a- ni scrìptorum pelagus et ad eius patris Apollo nii spatiosa volumina meo- rum compendiosa simt existimanda scripta librorum.
Huius tamen operis te hortatorem sortitus iudicem quoque facio, lu^ liane consul ac patricìe, cui summos dignitatis gradus summa adqui-2s sivit in omni studio ingenii claritudo, non tantum accipiens ab excelsis gradibus honorum pretii, quantum illis decoris addens tui, cuius mentem tam Home ri credo quam Virgilii anima constare, quojrum uterque arcem possederat musicae, te tertium ex utroque compositum esse confìr- mans , quippe non minus Graecorum quam Latinorum in omni doctrinae .10 genere praefulgentem. || tibi ergo hoc opus devoveo, omnis eloquentiae
1 lytterarum G qua audaciter li 3 uffitio ^A 4 uissa A 7 elegantiora] à eiiganiiora AGDL 8 quia om, AL add. l a perandum me esse ine. fot. V* et man, ant. in H me om. QL add, l 9 imiter L graios ex graiios corr. R grecos D grammaticae artis Gù 10 ueteris A 11 aequipperantes H sunt tandem ADtì
12 etiam] quoque AD 13 -'^ignorantia L uel etiam uitiose GL nil D 14 credo esse inuenlionibus posse ADH 15 profesionis ù 16 motare GK et sic saepe M libri festinatius L 17 aedere G libros me GL 18 latronicia H surripientes GLK nominis unius K 20 qn ZT operis add. l materia] / materie L 21 erodiani R 22 pelages in pelagus corr. D paris d appollo-
• nt
nii DHGK appoUinii k 23 si /> existimanda m ras, l 24 oilatorem ff e. nel ac
25 adqssluit G adqsiuit L adquesiuit K 26 excipiens G 27 pcii R praetii
A praecìi ff 28 animo GLK 29 possederet A' musicae, te tertium ex utro- que] r musicae. Tertium in utroque R copossitnm G esse ego ALK 31 ge- nere om. ff add, h opus hoc H post opus add. quasi ad deum GL quasi Deo
PRISCIANI AD IVLIANVM EP. 3
p. M5/6P. p. 6-8K.
praesul, ut qiiantamcumque mihi deus annuerìt susceptì laborìs gloriam, te eomite quasi sole quodam dihicidius crescat
Titulos etiam universi operis per singulos supposui libros, quo faci- lius, quicquid ex bis quaeratur, discretis possit locis inveuirì.
9 Primus liber continet de voce et eius speciebus; de litera: quid sit 5 litera, de eius generibus et speciebus, de singularuni potesfate, quae in quas transeunt per declinationes vel compositiones partium orationis.
Secundus de syllaba: quid sit syllaba, quot literìs constare potest et quo ordine et quo sono, de accidentibus singulis syllabis; de dictione: quid
10 sit dictio, quae eius differentiji ad syllabam; de | oratione: quid sit oratio, quot eius partes, de earum proprietate; de nomine: quid sit nomen, de accìdentibus ei, quot sunt species proprìorum nominum, quot appellativo- rum, quot adiectiyonim , quot derivativorum ; de patronymicis: quot eorum forniae, quomodo derivantur, ex quibus primitivis; de diversis possessivo-
15 rum terminationibus et ^orum regidis.
Tertius de coraparativis et superlativis et eorum diversis extremitatibus : ex quibus posiUvis et qua ratione formantur; de diminutivis: quot eorum species, ex quibus declinationifcus nominum, quomodo fonnantur.
Quartus de denominativis et verbalibus et participialibus et adverbia- 6 2olibus: quot eorum species, ex quibus primiti\is, quomodo nascuntur.
Quintus de generibus dinoscendis per singidas terminationes; de nu- meris ; de fìguris et earum compage ; de casu. |
Sextus de nominativo casu per siugulas exti*emitates onmium nomi- num, tam in vocales qiiam in consonantes desinentium, per ordinem; de 25 genetivorum tam tUfimis cpiam paenultimis syllabis.
Septimus de ceteris obliquis casibus , tam singularibus quam pluralibus.
K aeloquentiae presul D 1 quantumcuiiqae H deus mihi L susceptì
laborìs] h snsceptorìs H 2 sole quodam] / quodam sole QL delucidius GLK
« . . ^ -• «. ucl al , ...«.•
3 subposui A quo] quos R quo et r 4 po»l inueniri: fluit pn'.
Incip cap add, g 5 huius.G'i^ eius peciebus U et quid GL 6 de hu-
ius O quae et in GLK 7 vel] ti K 8 sillaba L et sic saepe codd, et
quot K quot] quod R 0 ordine quo sono A accedentibus L accentibus RD
syllabis singulis K 10 defferentiu K differentia ad /« il quot] quod R quot sunt eius K et de GLK eorum ff proprietate] propriaetate hoc est praenomen cognomen et agnomen, add. gloss. ad voce, sqq, quot sunt species proprio- rum nominum perHneniey R proprietate et ordinatione DL proprietate et de ordinatione GK 12 accedentibus L ei om, G eius AL qaod R quod/? apellatiuonim A
13 quod adietiuonim R quod R quot deriuatiuorum om. H dirìuatorum A patronimicis L patronomicis RADGKH et sic et similUer in lihris saejdtsime est peccaUtm ci quod R 14 et ex AH ex L 15 et eorum] sic in Htura ni /*. G et de g
16 et superlatiuis om. R 17 possitiuis G flrmantur K de diminutiuis] h Deminutinis li dimminutiuis GL ex deminutiuis corr, in L quod R 18 spe- ties A quibus primitiuis declinationibus ff Ì9 de om, R uerbialibus DH in
uerbalibus corr, in H aduerbialibi quod R 20 speties.^ 21 denoscendis K dinocendis D 22 casu om. R 24 disinentium G 25 genitiuorum RDGLK et sic persaepe singuH libri peneultimis G peniultimis in penultimis corr, L 20 caeteris L oblicis in obliquis corr. G tam in GK quam in GK
1*
4 PWSCIANI AD IVLIANVM EP.
p. B.15I6 P. p. R K.
Octavus de verbo et eius accidentihus. ^ Nonus de regulis generalìbus omnium coniugationum. Decìmus de praeterìto perfecto. Vndecimus de participio.
Duodecimus et tertiusdecimus de pronomine. s
(juartusdecìmus de praepositione. Quintusdecimus de adverbio et interiectione. Sextusdecimus de coniunctione.
Septimusdecimus et octavusdecimus de construclione sive ordinatione partium orationis Inter se. | || ^ io
1 et de eius H acci denti bus] d accedentibus D 3 posi perfecto add. et
praeterìto perfecto primae et secundae coiiiugationis h * 4 participalio D partici- pio cimi accidentibus GL 5 de pronoinitie et tertius deciinus H 6 propositioiie
u •
d 7 iiiterieccioiie R 9 ordinatione oniniuin partiom K post inter se: expli? tilv . . g
ì
LIBER PRIMVS.
p. 537 P. p. 9 K.
DE VOCE.
Philosophì deOniunt, vocem esse aerem tenuissimum ictum vei suum I 1
sensibile aiiriiim, id est quod proprie aiuìbus accidit. et est prior deOnitio
a substantia sumpta, altera yero a notione, qiiam Graeci Hwoiuv dicuht,
hoc est ab accidentibus. accidit enim voci auditus, quantum in ipsa est
5 Vocis autem differentiae sunt quattuor: articulata, inarticulata, literata,
illiterata. articulata est, quae coartata, hoc est copulata cum ahquo sensu mentis eius, qui loquitur, profertur. inarticidata est contraria, quae a nullo affectu proflciscitur mentis. Uterata est, quae scribi potest, illiterata, quae scribi non potest. inveniuntur igilur quaedam voces articulatae, .quae pos*
losiuit scribi et intellegi, ut:
Arma virumque cano, quaedam, quae non possunt scribi, intelleguntiu* tamen, ut sibili hominum et gemitus: hae enim voces, quamvis seusum aliquem significent proferentis eas, scribi tamen non possunt. aliae autem sunt, quae, quamvis scribantur, 2
15 tamen ìnarticulatae dicuntur, cum nihil signilicent, ut ^coax', ^cra'. aliae |
DE VOCE RH INCIPIT LIBER PRIMVS. DE VOCE. L INCIPIT LIBER DE VOCE ET LITTBRA
A 1HCIP. ARS PRisciANi GRÀMATici cas8Ar;ensis DE VOCE D iNcip ars pscià rpaMMR. caesarìeiisis Iiber primvs ds voce ... G incipit ars psciani grammatici caesartensis lìber primus de noce. K
1 difftniani GLK suum sensibile] sic ex corr, l sonum sensiliilem GK ety ni f., L 2 proprie] r propriae R difftnitio GLK 3 notione] / notilione G no- tatione LK uet nolatione g BNnoian A HNNOiaN G HMMoyaN L 4 accedentibus
L enim om. DL add, di uox auditui ex carr. l ipso ex corr. l ipsa esf) d ipsa voce est D 5 diffirentiae G quatuor G 6 illiterata <m. R ìnlit-
u terata Dr 7 contraria uox quae GL 8 mentis proflciscitur GL Liltera H quae] d que D Inlitterata RD Illitterata r est que scribi D 11 Verg. Aen. I 1
et
12 quedam que D qnedam quae d scribi intelliguntur LI posi tamen add, ab ipsis proferunt eas R del. r sibeli g 13 hae enim] r Haenim R enim] autem G signiflcant L signiflcaent / 14 sunt uoces quae K 15 ìnarticulatae] r Inarticulae Rjff dicuntur] sunt GL signiflcant GL coax era] g corax cora GL
era] DI nel crax d crax K post era. add. eas enim uoces quanquam (quam- quam IT) intelligimus de quo sint uolucre (nolucre / uolucrae L) profectae tamen Ìn- articulatae dicuntur. quia uox ut superius ( • i • dixi add. g diximus K) inarticulata est quae a nullo affectu proflciscitur mentis GL et in schedula quadam codici inmta,
6 PMSCIANI INST.
p. 537—30 P. P. IO. H K-
vero siint inariiculatae et illiteratae, quae nec scribi possimi nec intellegi, ut crepitus, mugitus et similia. scire autem debemiis, qiiod has quattuor species voGiiin perflciiint quattuor superio||res difTerentiae generaliter voci accidentes, binae per singulas inviccm coeuntes. Wox' autem dieta est vel a vocando, ut *dux' a ducendo, vel aitò xov fiom^ ut quibusdani placet. 5
DE LiTERA.
II 3 Litera est pars minima vocis compositae, hoc est quae constat com-
positione literarum, minima autem, quantum ad totam comprehensionem vocis literatae — ad hanc enim etiam productae vocales brevissimae par- tes inveniuntur — vel quod omnium est brevissimum eorum, quae dividi possunt, id quod dividi non potest. possumus et sic defluire: litera est vox, io quae scribi | potest individua.
Dicitur autem litera vel quasi legitera,. quod legendi iter praebeat, vel a lituris, ut quibusdam placet, quod plerumque in ceraUs tabulis anti- 4 qui scribere solebant. iìteras autem etiam elementorum vocabulo nuncupa- veruni ad similitudinem mundi elementorum: sicut enim illa coeuntìa onme is perficiunt corpus, sic etiam haec coniuncta literalem vocem quasi corpus aliquod componunt vel magis vere corpus, nam si aer corpus est, et vox, quae ex aere icto constat, corpus esse ostenditur, quippe ciun et tangit aurem et tripeitito dividitur, quod est suum corporìs, hoc èst in alUtudi- nem, latitudinem, longitudinem, unde ex omni quoque parte potest audiri. 20 praeterea tamen singidae syllabae altitudinem quidem habent in tenore, crassitudinem vero vel latitudinem in spiritu, longitudinem in tempore.
Litera igitur est || nota elementi et velut imago quaedam vocis literatae, quae cognoscitur ex qualitate et quantitate flgurae linearum. hoc ergo in- terest inter elementa et literas, quod elementa proprie dicuntur ipsae pro-t»
add. nata tn, aequalis sed in libro romano non habetiir K aliae] r alia iit >! et add. l illitterate R inlitterate D inlitteratae d que D qa&e d et sic saepe e in codd, RD in ae corr. rd 2 ut Btrepilas GLh et mugitus Cfr has] r as 72
quatuor OK 3 proflciunt G quatuor GK diffirentiae G accedentes jC
5 a ducendo] r adducendo R quidam A 6 db litera om. H Lytleia G Ly-
tera g conpositae D compossitae G coostat ex A conpositione D 7 mi-
nima est autem L ad totam add, g conprehensionem D adprehensionem ^ ap- prehenslonem g 9 est om. GL add, l quae] qui D que d 10 non add, k
dtfliaire 6LK 12 uel <m. RA add. a legitera] k leglttera R iigitera K legendi] g legentibus GL prebeat R 13 antiqui in ceratis tabulis DHr * cae- ratis RALG coeratis K 14 solebant] g uolebant G solebant litteras. Litteras Dr lilteras del. d autem om. G ylementonim G uel elimentorum g elimentorum K et in ras. L uocabulo ex uocabula corr. G noncupauerunt GL noncìpauerunt K 15 ylementorum G elimentorum LK et sic eaepe in hoc voc. peccatwn est in nòrie enim add. l 16 hae coninnctae DHGLK 17 aliquid A conponunt DH nere {ex aere corr.) corpus est G est om, L 18 icto] r hicto R et
V
add. r tanguit K 20 longuitudinem LK longitudinem G quoque om. ADH
22 crasitudinem L uero om. D longuitudinem GLK 23 est igitur GL
nota est K elimenti LK ylementi G uelud H uelut quedam Ù quedam
imago d 25 et] uel GL proprie] rd proprìae RDK pronuntiationes] d pro- nuncialiones D
LIBER I 2—7 7
p. 539.-IOP. p. II. I2K.
Buntiationes, notae autem eanun literae. abusive tainen et elementa prò Iherìs et literae prò eletnentis vocantiir. cnm enim dicimiis non posse con- 5 stare in eadem syllaba r ante p, non de literìs dicimus, sed de pronun- tiatione eariun: nam quantum ad scripturam possunt coniungi, non tamen 5 etiam enuntiarì, nisi postposita r.
Sunt igitur figurae literaruin quibus | nos utimur viginti tres, ipsae vero pronuntiationes earum multo ampliores, quippe cum singulae vocales denos inveniantur sonos habentes vel plures, ut puta a lilera brevis quat- tuor habei soni differentias , ciun habet aspirationem et acuitur vel grava- lo tur, et rursus cum sine aspiratione acuitur vel gravatur, ut Miébeo hàbe- mus', *^beo àbimiis'. longa vero eadem sex modis sonat: cum babet aspirationem et ac^iitur vel gravatur vel circumflectitur et rursus cum sine aspiratione acuitur vel gravatur vel circumflectitur, ut ^bémis hàmorum hi^mus', *drae àranmi ara', similìter aliae vocales possunt proferrì. 15 Praeterea tamen i et u vocales, quando mediae sunt, altemos inter 6 se sonos videntur confundere, teste Donato, ut *vir', ^optumus', ^quis'. et i quidem, (juando post u consonantem loco digamma functam Aeolici ponitur brevis, sequente d vel m vel r vel t vel x, sonum y Graecae vi- detur habere, ut * video % *vim% *virtus% *vitium% *vix% u autem, quam- » vis contractum, eundem tamen [ hoc est y ] somun habet , inter q et e vel i vel ae diphtliongum positum, ut ^que', ^qtds', ^quae', nec non inter g et easdem vocales, cum in una syllaba sic invenitur, ut ^pingue', *san- gui8% Minguae*.
in consonantibus etiam simt dilTerentiae plures, transeuntium in alias 25 et non transeuntium, quippe divei*sae sunt potestalis. || • Accidit igitur literae nomen, figura, potestas: Nomen, velut a, b. et sunt ìndeclinabilia tam apud Graecos elemen- IH?
et l antem om. D abiissiiie O tainen elementa Dd 4 conìungui GK
5 etiam om, AH pronuntiari O postpossila G 6 ante Sunt igitur inscriplio- nem de sono uocalium exhibeni HA De sono uocalium questio d XXIII r XXlUl E 8 plus (plures /) ut potè GL ut potè h liniera A 0 soni habet GL
et ante acuitur del. h 10 rursum D et acuitur L post uel graualur om. ut habeo — cum sine asp. acuitnr uel grauatur R add, r, quae m. et ipsa om, uel circumflectitur; hoc a iertia quadam m, add.y quae notas ad exempla ascripsit: cum aspiratione anie voce, ut habeo habcmus, sine aspiratione ad abeo abimus 11 lon- gua G longua L habeat K 12 et post aspirationem del, h gratur // cir- canfleciitur L§ et rursus — nel circumflectitur om. L in mg, add. l 13 et acui- tur GK circnmflcctitur] d circnmflectur D 14 similiter] d et similiter D 8i> militer — proferri ad marg. add. K allquae G 16 Donai, art. gr, i 2, 1 p. 1735 P, optumus] d optimns ni f. in litura D quis om, L add. l 17 digamma]
uel ae r digammae RK digammi L digammi G aeolicì] r aeolice R aeolicae K eolicae G 18 uel t om. R add, r nidentur in uidetur coìt. H 19 oir«*4i (tus) R
21 ae] e R dyptongon Rd dyptongum Dr ut que quis quae r ut quaeque R
22 sillaba — ut in marg, add. l pingue / et ex con\ r pinguae L 24 etiam] nero / 25 poiestates in potestatis corr, L 20 De accidenti bus litterarum et cur Utterae non declinaniur inter, L De accidentibus litteris A de accidenti bus litterarum th marg, d post nomen: figura potestas. Nome» om. H Accidunt igitur litterae trìa nomen %ura potestas. Nomen h 27 uelud H elimentorum (ylemenlo-
8 PRISCIANI INST.
p. 540 P. P- >«-" K. I
tonim nomina qiiani apiid Latinos, sive | quod a barbarìs inventa dicunUir, ,
qucMl esse oslendil Varrò in ii de aniiquitate literarum, docens ^
lingua Chaldaeorum singtilanim nomina literarum ad earum formas esse facta et ex hoc certum fieri, eos esse primos auctores literarum, sive quod sim- piicia haec et stahilia esse dehent quasi fundamentum omnis doctrinae ira- s mobile, sive quod nec aliter apud Latinos poterant esse, cum a suis voci- bus vocales nominentur, semivoc^les vero in se desinant, mutae a se in- cipientes vocali terminentur, quas si flectas, signiiicalio quoque nominum una evanescit.
Vocales igitur, ut dictum est, per se prolatae^nomen suum oslendunL» io semi vocales vero ab e incipientes et in se terminantes, absque x, quae ab i incipit per anastrophen Graeci nominis gr, quia necesse fuit, cum sii se- mivocali», a vocali incipere et in se terminare, quae novissime a Latinis assumpta post omnes ponitur literas, quibus Latinae dictiones egent (quod autem ab i incipit eius nomen, ostendit etiam Serviusin commento 15 quH)d scribit in Donatum bis verbis: semivocales sunt scptem, quae ita proferuntur, ut inchoent ab e litera et desinant in naturalem sonum, ut ef, el, eni, en, er, es, ix. sed ix ab i in- 8 choaL id etiam Eutropius conlirmat dicens: una duplex ix, quae ideo ab i incipit, quia apud Graecos in eandem desinit), mutae 'io autem a se incipientes et in e vocalem desinentes, excepUs q et k, qua- rum altera in u, altera in a finitur, sua conficiunt nomina, h | enim aspi* rationis magis est nota.
rum G) nomina lam apad graecos LG apui graecos ff 1 quod barbarìs
Dd 2 verbo quod esse — auctores literarum om, RADO in marg. add, d, in scheduia ad § 2 laud, exkibet K, ut haec voce, et ipsa a cod. liom, ibi laud. mdean- tur afuisse, om. edd. ; ex L ed, Bandaniui var. ìect. lì 13 p. 296, Walckitts emendai, Livian. p. 172 sg, cf. Hitsehelium de Varr, disc, libris p. 54 sq. mus. phii. VI p. 520 9q. 557 esse om, d post literarum: docens — literarum om, d 3 caldeorum GK 4 eos] eorum G simplitia hec A 5 et 07». K inmobile ^ inmobile
t G 7 disinant G dissìnant K mutae L , qui in sqq. ubique fere muttus inci- pientes a se A 8 quas si] d quasi AD 9 euanescit una K 10 per se prola- tae ut dicium est GL 11 et add. k quae sola ab GLK 12 anostrophen G apostrophen HAD semìuocalis] r semiuocales R 13 terminare] GK terminar] k nel tcrminari g a Latinis otn. k 14 assumpta] r assumta R adsumpla ADH latine dicciones (dictiones r) R l5 huius GL Servius] r senius R 16 scrib- sit H scvtpsit GLK Donatum] r Donato R uerbit. A pertinent haec Serviana ad Don. art, ì 2y 2 p, 1736 P, 5 L.: ad nos vero non propagatus es tonisi commen- tarius Servianus in Don. librum alterum, qui extat in gramm. veti, ed. Putsch, p. 1770 sqq. ; similia, sed non prorsus eadem, praebet Sergius in comm, in lib. l Donati p. 1828 P, sunt] inquit sunt GL 17 desinant] r designant R disinant GL dissìnant K 18 f. l. m. n. r. s. x 72 x h Sed x RGdh Eutropius] auctor breviarii hist. R., quem praeter istum libellutn *xal aXla* scripsissé tradii Stddas s. »., cf, tamen G. 1. Vossiwn de hist. Lat. II 8 p. 108 ed. alt. et Tzschttckium in Eutrop. p. 23 ed.
a, 1796 p, XIX ed, a, 1804 ix] ex corr, r x GLKh 20 eadem R eam GL eamdem / disinit GL disstnil K muttae et sic in sqq. fere ubique K 21 uo> calem e GLKh uocalem desinentes e ni f, H disineutes GL 22 flnitur] de- sinit L disinit G confitiunt A nomina ex omnia corr. R enim] autem GL 23 est magis GL
LIBER I 7 — 10 9
p. 5M. 41 P. p. 14. 15 K.
Figurae accidunt quas videmus in singulis literis. Potestas aulem ipsa pronunliatio , propler quam et figurae el nomina focta sunt. quidam addunt eliam ordinem, sed pars est potestatis lite- ranim. 3 Ex bis vocales dicuniur, quae per se voces perfìciunt vel sine qiibus vox literalis proferii non potest, unde el nomen hoc praecipue sibi defen- dunt; ceterae enini, quae cum bis proferuntur, consonante» appellantur. siiBt igitiir vocales numero quinque : a e i o ii. utimur etìam y Graeco- nim causa || nominum.
10 Consonantium autem aliae sunt semivocales, aliae mutae: 9
Semivocales sunt, ut plerisque Latinorum placuit, septem: f 1 m n r
s x; sed f multis modis ostenditur muta magìs, de qua post docebimtis.
z quoque utimur in Graecis dictionibus. bae ergo [hoc est semivocales]
quantum vincuntur a vocalìbus, tantum superant mutas. ideo apud Grae-
13 cos qimlem omnes dictiones vel in vocales vel in semivocales, quae secun- dam babent eupboniam, desinimt, quam nos sonoritatem possumus diceie, apud Latinos autem ex maxima parte, non tamen omnes, inveniuntar enim quaedam etiam in mutas desinentes. * Semivocales' autem suntappei- latae, quae plenani vocem non babent, ut ^semideos' et ^semiviros' ap-
20 pellamus , non qui dimidiam partem babent dcorum vel viroinim , sed qui • pieni dii vel viri non sunt
Reiiquae sunt mutae, ut quibusdam videtur, numero novem: b e d ^ io b k p q L et sunt qui non bene hoc nomen putant eas accepisse, cuir bae quoque pars sint vocis, qui nesciunt, quod ad comparationem bene
25Sonantium ita sint nominatae, velut Mn|formis' dicitur mulier, non quae caret forma, sed quae male est formata, et ^frigidum' dicimus eum, qui non penitus expers est calorìs, sed qid minimo hoc utitur: sic igitur étiam ^ mutas', non quae omnino voce carent, sed quae exiguam partem vocis babent.
30 Vocales apud Latinos omnes sunt ancipites vel liquidae, hoc est quae
facile modo produci modo corrìpi possunt, sicut etiam apud antiquìssimos erant Graecorum ante inventionem 97 et a>, quibus inventis £ et 0, quae
2 De potestate litterarum inscr, A et in marg. d pronuntiatio] k proniintio K 3 sed add, l 5 efficìuiit GL vel] et GL et in ras. II 7 Caeterae L Caetere li qaae] d qui D proferuntur] d profcrtur Z> 8 etiam] d autem etiam AD y uo-
bi cali DK 10 sunt aliae GL 12 post add, l dicemus A 13 dictionibus] r dacioDÌbns R 15 quidem om, GL 16 eufoniam A disinunt G dissinunt K
posuoiDs L 17 apud] r aput li ex add, l maxima ex G parte maxi- ma K 18 enim] a etiam A disinentes G 19 quae] quia GL % 20 dime- diam L demediam K demediam uel dimediam G habent om, K 24 partes GLKh
sint LKh conparalionem D 25 uelud H imformis K non quael a qaae non ^ ' 26 est male G est om, L bis et ante male et post male add, l et] et tie GL et sicut / 27 calorìs] ak calores A colorìs K qui minimo] qninimo A
Qtttur nel cocitur GL igitur om, GL 28 jnutas] g muttas vel multas G uocìs partem K 30 post uocales insertum sunt ti» k, quod infra om, K 31 apud] r aput R sunt omnes GL 31 facilae A 32 graecorum erant GLH in ras. et d
10 • PMSCIANI INST.
p. MI. 43 P. p. 16. 16 K.
ante ancipites erant, remanserunt perpetuo breves, cum earum producta- rum loca possessa sint a supra dictis vocalibus semf er longis. 11 SuDt etiani ìd consoiiantibus iongae, ut puta duplices x et z: sicut enint longae vocales, sic hae quoque longam faciunt syllabam. sunt simi- Uter ancipiles vel lìquìdae, ut 1 r, quae modo longam modo brevem post & aiutas positae in eadeni syllaba faciunt syllabam. bis quidam addunt non rrationabiliter m et n, quia || ipsae quoque communes faciunt syllabas post Hiutas positae, quod diversomm confinnatur auctoritate tam Graecorum )uaiii Latinorum. Ovidius in X metamorphoseon:
Piscosamque Cnidon gravi | damque Amathunta melallis. io Euripides in Phoenissis:
Idem in eisdem: ^AmùlifiBó^a^ Svo xorxco aytevdeig^ tìxvov. mvenitur tamen m etiam ante n positum , nec producens ante se vocalem i5 mtre mutarum. KaXlliiaxog:
Tù)g fiBv ó Mvfiaé^x^^^S ^9^ è^^^£9 ^^^ avvaivm.
8 et o] e et 0 RG H et m e et o Dd 1 ante owi. H perpetuo] H cum Heidelb. (? perpetue teste Lind.) nonnuUisque aliis codd. Krehlianis perpetue Dr perpetuae FAGLK 2 posesa G possesa ex corr. l possessessa H sunt ADHGK longis] ^ longuis GLK 3 De duplicibus consonantibus iwcr. L Jongae] d longae lit- ferae D longuae ut potè GL ut potè Kh | et £ Z post z add. y enim bnguae uocales sic hae quoque longuam faciunt sylljibam K 4 looguae O lon- l^uam L longam faciunt om, R add, r faciunt longuam syllabam g 5 De U> (uidis litteris inscr, A anticipes uelUquìde A 1 et r GKd longuam G i possitae 6 eadem] r aeadem R syllaba quidem faciunt D Hisdem addunt 3, quidam in marg, ascr, r quidam] d quidem J) 7 inrationabiliter RADH 4uia et ipsae G communem faciunt sillabam L 8 possitae G ' 0 Omd, metam. X 531 10 Cnidon] d, et sic aliquot Ubri pvid.y Gnidon Ovid. rdt, ««non D Ngi- don A cf. lib. II $ 12 grauidamue v, L libror, Ovid. amatliunda R metalis t'R metallis corr. L 11 Ewrip. Pkoen. v. 542 Matth. 552 P'alck, cf. Ho. Il $ 12 'etripedes K Phoenissis] a phoenisis Ad phoenicis Z> phenissi G phenesi L 12 laóxfjs ita^e Euripides ictuTHtat &ta L^en kaia piOMONAiopfceN R icotn. tat.
eTAlsNKai apioMON aiu^picsn A icoTaTSTAZBN KaTapioMON ÀUPicfiN sic ni f. in loco
N I l
passim corr, D ««ore. TarsNTazEN xai apievoN diAPscEii d otb, TaritETa, zbn sai. aPEMO diapicEN G om, L OTETa, oNura» zbink, apioMON diapBiCEN sup. Un. add. versu Lat. quando niortalia uiuere et numerum diuisit l icOTHara. TNBTTa. IsNKaTa. piomon. diiuHCEic. K rcoTHTATBTAZBN spatio duoTum lin. rei. om. sqq. usque ad rénpop H
13 Idem]' r aem R eisdem] d isdem D Eur. Phoen. v. 582 lUaith. 591 Fa2dt. cf. lib. Il /. /. 14 aniuaoiiEcea A nTTOAMEcea K aTfiuAoiiEcea (anoAOMEiceai
Y
d) Aia KaKOCHAYdE CBYC (koc VOC. in litura) TEKIIOII /> aTTOAMEeEa AlKaKOCTTEYOYAElC
TEKifON G anoAOMEceai Aia KaKOYc; naiAEYCEic; tbknon in lac. a pr. m. relictam add. versu perisse propter malos corriges fìlios inseruit l ffwevdftj] ansie R 15 In (Inuenitur g) tamen etiam .m. G possitum G 16 mure A 17 Callimachns DHGLK in Altioig Kb. I $ 30, in tertio ACtétov lib. H $ 12, fragm. XX VII BentL
18 TOC DKl Tao G t«c L MNHcapxioc A ^NHcapxioc R NNBcapxioc D TtuGHBNOMNHcapxi rell. om. H • e<|>n R b<|>b GL itpti — avvecivei om. D B<t>H
XHNOC OAHCYNAYWO d ^évog] l {«NOC L aVVmVIù] l CYNaiN L CINaiNW R CYNAIMU)
A verba sic tocnbn, o, nnhc, apxEfoc, b<|>e, £enoc, iuab, cYNairru) divisa proprìum (tocmbii sdì..') mneticus antiquus dicebat peregrinos hic proprìum nomen (ctnaihu*!)
LIBER I 10—14 11
p. 542. 43 P. p. 16. 17 K.
Apud antiquissimos Graeconim non plus sedecim erant literae, quìbus IMI 12 ab illis acceptis Latini antiquitatem servaverunt perpettiam. nani si veris- sime veiimus inspìcere eas [hoc est sedecim] , non plus duas additas in La- tino inveniemus seimone: 9 f Aeolicum digamma, quod apud antiquissimos Latinorum eandem vim qiiam apud Aeolis habuit eum autem prope sonum, quem ntmc habet, sig- nificabat p cum aspiratione, sicut etiam apud veteres Graecos prò q> n et |-, nnde nunc quoque in Graecis nomìnibus antiquam scripturam serva- raus prò 9 p et h ponentes, ut ^Orpheus', ^Phaethon'. postea vero in
raLatinis veriiis placuit prò p et h f scribi, ut *fama% *fiiius% ^facio', loco autem digamma u prò consonante, quod cognatione | soni videbatur affinìs esse digamma ea litera. quare cum f loco mutae ponatur [ id est p 13 et h sive 9] , miror hanc iiiter semivocales posuisse artium scriptores : ni- hìl enim aliud habet haec litera semivocalis nisì nominis prolationem, quae
ts a vocali incipit, sed hoc potestatem mutare literae non debuit : si enim esset semivocalis, necessario terminalìs nominum inveniretur, quod minime reperies, nec ante 1 vel r in eadem syllaba poni posset, qui locus muta- rum est dum taxat, nec communem ante easdem posila faceret syllabam. postremo Graeci, quibus in omnia doctrinae auctoribus utìmur, 97, cu||ius
jo locum apud nos f obtinet, quod ostenditur in bis maxime dictionibus, qnas a Graecis sumpsìmus, hoc est ^fama% *fuga', ^fur', mutam esse confir- mant sciendum tamen, quod hic quoque error a quibusdam antiquis Grae- 14 corum grammaticis Jnvasit Latinos, qui 9 et ^ et ;i( semivocales putabant, nulla alia causa, nisi quod spirìtus in eis abundet, inductì. quod si esset
25 verum , debuit e quoque vel t addita aspiratione semivocalis esse , quod onmi caret ratione: spiritus enim potestatem literae non mutat, unde nec vocales addita aspii*atione aliae flunt et aliae ea dempta. hoc tamen scire
ùUerpreiatitr l é9B evvatvéSi] mXscev cctviog de Pauw Hephae^t, p. 103, ai v, tTOnnUium vann, crìi, e, X p. 508 sqq. ^ys avvMvn Blomfield Callimach. p. 180 1 De numero UUeraram apud ueteres inscr^ ADL plus qnam sedecim ADGLK litterae er&nt D 2 uerissime om. GL 3 plus quam duas ADGLK 4 iauenimus GLKH
inoeniamns D 5 De / inacr. ^AD f eros, in D f esX aeolicum GK f ®*' aeoli- cum L aput H latinorum uerius eandem GL 6 Aeolis] r aeoles vel eoles R reU. habuit] d habuit ^ D cf. Schneiderwn Elementarlehre p. 263 9q. habet f rgl signiflcalbat K 7 p cum aspiratione significabat D apud] r aput R
8 et h] t>i rat. r et h ADH 9 p et h] ^ p &* * in ras. r tt et h 2> ph GL phaeton H phetou R phoeton ADGLKr 10 prò] loco G n Se n D factio Z>
11 digamma] rd digammae RDGLK uideatur L 12 adAnis D digam- mae RGLK ponitùr AD prò p Z> 13 et om. G add, g possuise G 14 litera (littera L) de semiuocali sono semiuocalis GL (semiuocalis Un, subdud, in iJ) saemittocalis A quae] quod L 15 mutare] d motare KD litterae mu- tare H literae motare G litterae om. H 16 esset om. K 17 reperies] d rep- peries RLD repperias A 18 duntaxat GL 10 omnia doctrinae R omni doctrina rélL cuius] r cui R 20 f. apud nos G optinet HGLr maximae in bis D
dictionibus] r diccionibus R 22 sciendum est tamen GLK sciendum tamen est
B 23 grammaticis] L uel grammaticos l inuassit G 24 in om. ADG del. l
habnndet k inducti in marg. add, l 25 aspiraticione K semiuocalis] rd semi-
ttocales RDGL ' quod] h quo H 26 mutat] d motat GD nec ora. H "27 aspira H
12 PMSCIAM INST.
p. 543. 44 P. p. 17. 18 K.
debemus, quod non fixis labris est pronuntìanda f, quomodo ph, atque hoc solimi interest
X etiam duplicem loco e et s vel g et s postea a Graecis inventam assiimpsimus.
K enim et q, qiiamvis figura et riomine | vìdeantur aliquam habere 3 difTerentiam, ciim e tamen eandem tam in sono vocum quam in metro potestatem continent. et k qiiidem penitus supervacua est: nulla enim vi- detur ratio, cur a sequente haec scribi debeat: *Carthago* enim et * ca- put', sive per e sive per k scribantur, nullam faciunt nec in sono nec in
15 potestate eiusdem consonantis difTerentiam. q vero propter nihil aliud seri- io benda videtiir esse, nisi ut ostendat, seqiiens u ante alteram vocalem in eadem syllaba positam perdere vim literae in metro, quod si ideo alia litera est existimanda quam e, debet g quoque, cum similiter praeponitur
u amittenti vim literae , alia putari , et alia , cum id non facit. dicimus enim 'anguis* sicuti *quis* et *augiu'' sicuti *cur'. is
Vnde si velimus cum ventate contemplari, ut diximus, non plus.de- rem et octo literas in Latino sermone habemus, hoc est sedecim antiquas Graecorum et f et x postea additas, et eas quoque ab eisdem sumptas. nam y et z Graecorum causa, ut supra dictum est, ascivimus nominum,
16 h autem aspiraUonis est noia et nihil aliud habet literae nisi ligm*am et 20 quod in versu scribitur || in ter alias literas. quod si suflìceret, ut elemen- tum piitaretur, nihilominus quorundam etiam numeroi*um iigiu*ae, quia in versu inter alias literas scrìbuntur, quamvis eis dissin^les sint, dementa
aliac fiuiit ex alia efBunt corr, H flunt et aliae ea dempla] / Auiit et alia ea
denipla g flunt aliae dempta L fìunl alia dempta G cadem dcrapta ^ 1 pronun- tìanda] r pronuncianda RH, in quo voc, per e vel per t scribendo eonstantem aliquot codd. inconstaniiam non amplius enotaho pronuntienda A pronuntìanda est GL p et h Arg 2 interest pronunliando (pronuntiando in marg. add, K) DKL 3 De X inscr. D a OOT. R add, r 4 adsumpsimus D 5 De K et Q in8ci\ D euìm D etiam supscr, d fìgurae A 6 tam ex quam corr. L 7 coutincnt potestatem D poeni- tus H est OHI. GL add, l 8 a haec sequente k scribi K haec (hec A) k scribi RA, haec del, r debeat] d debet D cartago Ar karthago H kartago DGL caput] r capud R kaput H 9 in potestate] di in potestate in metro DGL 10 De Q ìmct, D propter supscr. r 11 seques A sequentem G 12 positAm] g pos- sitam G positum H 13 existimando. «* quS R 14 amittenti (amìtenti L) u GL amittenti ex ammittenti corr, DH ex amittendi A facit] r facit u ^ 15 enim om, K sicut G posi siculi voce, quis et augur sicuti oni. R add, r sicut iacur G qur A 16 plus quam GK decim a 17 octo] vn ex viu effeciJt l
sedecem Kl sexdecem L 19 causa graecorum nominum ut supra dictum est asciuimus GL adsciuimus RAD assciuimus rg 20 De H inscr, D autem] uero*/> adspirationis H est om. GL nota est K 21 uersu] r uersus R ele- mentum] r aelcmentum R elimentum LK ylementum G ut assolent 22 nihilhominus
RD nihil ominis H post fìgurae : ì. vi. brisiw. y. '^c. coppe. /^ docce bnacmos ad marg. Noli scribere in textum A ut sunt ista 1 erìsena prò vi q coppe p xc prò dcccc /^ ennachos d cf.- schoL cod, Vaiic. 1480 *. X cohscripti ad h. l, uidelicct alfabeti, iu eo enim tres scrìbuntur fìgurae sighiAcantes sex xc dcccc ita ,^. q. /^. qnanim no- mina haec eriseno. cofe. equofe. et ist^ siquidem dissimiles sunt liiteris. quae figura* si minimae sunt adhibendae dementa sine dubio nec h elementum sed nota aspiratio- nis quia], d qua D 23 disimiles L dissimilesint K desimiles (uel disimlles g) sunt G dementa] r helementa R
LIBER 1 14 — 18 13
p. S44. 45 P. p. 18. 19 K.
sani habenda. sed minime hoc est adhil)€nduin , nec aliud aliquid ex ac- cidentibus proprietatem ostendit imiuscuiusque elementi , quoniodo potestas, qua care! àspiratio; neque enim vocalis nec consunans esse poteste voca- lis non est h, quia a se vocem non facit, nec semi vocalis, cum ntilla syl- slaba Latina vel Graeca per integras dictiones in eam desinit, nec muta, cum in eadem syllaba cum duabus mutìs bis ponitur , ut ^ Phthius ', ^ Ericb- thonius'. nulla enim syllaba plus dua|bus potest mutis habere iuxta se positis, nec plus trìbus consonantibus continuare, auctorita^ quoque tam Varronis quam Macri teste Censorino nec k nec q nec h in nu- lo mero adhibet literarum.
Videntur tamen i et u, cum in consonantes transeunt, qiiantiun ad 17 potestatem, quod maximum est in elementis, aliae literae esse praeter su- pra dictas; multum enim interest, utnim Tocales sint an consonantes. sicut enim, quamvis in varia ligura et vario nomine sint k et q et e, tamen, 15 quia unam vim babent tam in metro quam. in sono, prò una litera accipi debent, sic i et u, quamvis unum nomen et ^ unam habeant figuram tam vocaies quam consonantes, tamen, quia diversum sonum et diversam vim liabent in metris et in pronuntiatione syllabaiiun, non sunt in eisdem meo iudicio elementis accipiendae, quamvis et Censorioo, doctissimo 'ioartis grammaticae, idem placuit.
Multa enim est diflerentia inter consonantes, ut diximus, et vocaies. tantum enim fere interest inter vocaies et consonantes, quantum inter ani- mas et corpora. animae enim per se moventur, ut pbilosophis videtur, et 18 corpora movent, corpora vero nec per se sine anima moveri possunt nec sanimas movent, sed ab illis moventur. vocaies similiter et per se moven- tur || ad perficiendam syllabam et consonantes movent secum, consonantes vero sine vocalibus immobiles sunt. Et i quidem modo prò simplici modo
1 habeodae Ld 2 propriaetatem R elementi] r aelemenli R 3 neque consonans Kr 4 h am. GL facU D habet supscr. d nulla add, d 5 per
iiUegi'as dictìoneé] iu perfecta dictioue GL nel per integras t;i mg, g dictiones] r dicciones R eam] rd eandem R eam non D dissinil K desinai DL dissiuat G
6 mutis] syllabis A ut. ut Ph^tius (o) R plitheus GL phtioc Dd Ericli- thonius] d erecbthonius GD 7 sillaba enim L mutis potest ADHK potest habere om. GL iuxta se] g se iuxta LG 8 possiti s G continuare] continuare' potest Gì autoritas D tam in marg, add. h 9 Varronis] pertinent haec vel ad Hbros de anUquUate lileranati vel ad opus de origine linguae Latinae , cf. Hitsche- Itum de yarr. disc, libris p. 27. 54 sq. mus. phU, VI p. 529 macri et cen sorini GL teste in marg, l Macri] /*. Pompei Macri y cui orditiandas bibliolhecas delegaverat Aygustusj v. Suet. Caes, 56. de hoc Macro cf. Welckerum trag. Gr. p. 1329 sq. Mei- nekium acl. menstr, acad, BeroU 1850 p. 255 sqq. vindic, Strab, p. 213 sq. Censorino] in op. ine, cf. 0. lahnii prolegg. in Gens, p, VII k] f K ante k unius Hi., post q duanan Ut, (uè ni f.) liivra in R nomerò A 11 De I et V inscr, A et in marg. Dr 13 sint om, GL 14 et in-uario GL simt K 16 sic et i et GL habeant h. l. om. G habent BK add, g 17 consonantes habeant tamen G^
diaersnm] r adiuersum R 18 nabent] / habeant L et pronuntiatione A eisdem] d isdem D hisdem GL iisdem / 19 Censorino] cf. O. laknium l, l, 21 est am, GLK deferentia (ef in liinra) K 22 quamtum R 24 nec]
non GL posunt L possent ùi possunt corr, D 25 et om. D et per se o»i. B 26 secum add, r 27 inmobiles A inmobiles Q Immobilesunt B
14 PRISCIANI INST.
. p. 545 P. p. 19. 90 K.
prò duplici accipitur consonante: prò simplici, quando ab eo incipit syl- laba in principio dictionis posita subsequente vocali in eadem syllaba, ut Muno% Muppiter', prò duplici autem, quando in metlio dictionis ab eo incipit syllaba post yoo^ileni ante se posiUm subsequente quoque vocali in eadem syllaba, ut ^maius', *peius\ ^eius', in quo loco antiqui soleliant s geminare eandem i literam et | ^roaiius% *peiius*, *eiius* scribere, quod non aliter pronuntiari posset, quam si cum superiore syllaba prior i, cum
19 sequente altera profeiretur, ut ^pei-ius', ^ei-ius', *mai-ins'; nam quamvis sit consonans, in eadem syllaba geminata iungi non posset: ergo non aliter quam ^tellus*, *mannus' proferri debuit. unde ^Pompeiii' quoque gene- io tivum per tria i scribebant, quorum duo su|)eriora loco consonantium ac- cipiebant, ut si dicas ^Pompelli'; nam tribus i innctis qualis possit syììaba pronuntiari? quod G a esari doctissimo artis grammatiche placitum a Vie- tore quoque in arte grammatica de sytlabis comprobatur. prò simplici quoque in media dictione invenitur, sed in compositis, ut *iniu-i5 ria*, *adiungo% *eiectus% *reice*. Virgilius in bucolico [proceleus- maticum posuit prò dactylo] :
Tityre pascentes a flumine reice capellas;
20 numquam autejn potest ante eam loco positam consonantis aspiratio inve- niri, sicut nec ante u consonantem. unde ^hiulcus' trìsyllabum est, nulla 20 enim c>onsonans ante se aspirationem recipit.
De I intcr. AD simplici] g semplici G 1 accepitur ff consonante om, L 8implici]j7<f semplici G simplici habetur quando D ab eo] om, G ab ipso Lg ab ea DH 2 posilo GL 3 luppiter] a iupiter ALff diccionis H, in dictionis ut axsolet carr, r eo] R ea rell, 4 se om. ADtìGLK add, d subsequente] suquente A
i i
qnoqne <m. OL 5 eandem] eadem A 6 et] d ut /> mains L maius
peius eius R ma.ius pei.ius (o»i. eiius)^' scribere] d scriberent /) 7 superiori G^Zr cum sequente] d consequente D consequentì A cum sequenti a 8 proferretur] d pro-
feretur DGL peius eius maius R peiius maiius eiius D eiius 'om. AHGLK duo autem (et duo AD) i (ii DGL) prò dnabus consonantibus accipiebant post maiius add. ADGLK 9 sit i in Ad 10 quo>|ue genitiunm per tria ili (i d) in ttwrg. add* D genetittum om, GL genitiuum RKa et ne saepe libri li trea G ili AHLr 12 pompeiii GLK i] d ili ADHr syllaba possit K Nam postremum i prò nocali est accipiendum post pronuntiari add, DGL 13 Caesari] g cessari G inter C. luta Caesaris libri I de analogia fragmenta posuit Nipperdeius in ed, Caes, p, 754 placiuim] placitum fuisse r a Viclore] Hrd auctore RDA auctorì GLK uel auctori prò V. l. spscr. d a Victorino Bondamus var. lect. Il 13 p. 307, at v. Osanttum Beitrdge zur griech. u, róm, Litteraturgesch, Il 377, ^i C, lulii Fictoris rhetoris mentionem recte ndhi videtur iràecisse. inter utramque sententiam fluetuatttr Graefenhamus Gesch, d, PMl, un 103 14 quoque om, D add. d de] in G conprobatur AD
11
15 simplici] g semplici G compositis] a conpositis A compossitis G 16 adiungo G reiectus DGK reice] h reiice DGK Schneiderus Elementarlekre p, 278 reicere H ut Virgilius D Verg, ed, 3, 96 bucolico] d bucolicon D bocolico GK boc5 L proceleusmaticum posuit prò dact^^o post bucolico inserii r ibidemque haec leguntur in Gif, post capellas eadem voce, extant in R reti, proceleumaticum RADgk procleumalicum K proolimatlcum G 17 possuit G dactilo ADHGLKr 18 tytire AL tytyre DKG tilure H reice] d reiice DGLK rejice Scimeiderus Eìemeniarléhre
p. 278 capei as iT 19 Nuuquam GL potest post aspiratio collocai D eam] I in Htura A l litteram D consonantis possitam G adspiratio ff 20 De* septem
LIBER I 18 — 21 15
p. B4S. 40 P. p. 20. 21 K.
V yero.loco consonantis posila eandem prorsus in omnibus vini ha- buit apud Latinos, quani apud Aeolis digamma, imde a plerìsque ei no- |men hoc datur, quod apud Aedts halmit oUm f digamma, id est ^vau' ab ipsius voce profectum teste Varrò ne et Didymo, qui id ei noroen 5 esse ostendtmt. prò qtio Caesar hanc j figuram scribi voluit, quod || quamvis illi recte visum est, tamen consuetudo antiqua supera vit. adeo autem hoc yenim est, quod prò Aeolico digamma J^ u ponitur: quod sicut ilìì solebant accipere digamma niodo prò consonante simpUci teste Asty- age, qui diversis hoc ostendit usibus, ut in hoc versu:
sic nos quoque prò simpUci habemus plerumque consonante u loco / dì* gamma positum, ut:
At Venus haud animo nequiquam exterrita mat«r. est tamen quando idem 'Aeolis inveniuntur prò duplici quoque consonante 21 » digamma posuisse, ut:
NióTO^a dh J^CD natdóg, nos quoque videmur hoc sequì in praeterito perfecto et plusquamperfecto
potesiatibus: u insa\ A dt u, D 1 posila] g possita G prosns L prursus K
2 Aeolis] B DartRsi. a m, pr. aeoles RDK eoles AOL habnit digamma ffr
3 Aeolis] ttr aeoles vel eoles R reil. habuit om, A abuit Ji olim] g ollim 6 F in ìitùra H^ del. r 4 Varrone] cf. ComuU ap. Cassiod. de orthogr. p, 2282 P, fr. Varr, ine, p. 342 ed, Bip., ubi (tic L est addendus Didymo] g didimo RE dydimo ABGL Didymo] Chalcentero, id alti censenty Claudio iuniore, ut olii mtctore Snida, in opere^ nsgl xijs naqà ^Pcofuximv àvaXoyiag s, de Latìmiate cf, M, Schmdtiwn JHd. Chaic. fr. p. 345 sq,y qui h, L postai ibid, fr. I p. M(Ssq. id add. d esse nomen el GL 5 esse] d vau esse D figuram j AB (j in litura òi H^ scriptnram j GL
scribere D 6 cousuetudo antiqua] a (miiqaa consuetudo AK 7 dig {in fine pag. absdssae amma f periit) R f digamma GL f in litura in H u om, H ponitur u GL qood] d quod f D sicut supscr. in A 8 modo om. H semplice G simplice g Astyage] astiage GLK cf, Suxd, s. »., Eudoc. p. 64. M. Sdmddtiwn Zeitsckr. f d. Gynmasialnesen 1854 p, 127 9 ostendit uersibus ut est in OKL 10 OTOMBNOC RA o<t»oiiBNOc r o<|>oMBifNoc G o<t>OMHNU}c D olófièvog Put-
sdàus 0+OMBif^c BAENHN EAiKUmEAa spscT, aspiciens -i* partim hclenan circundo puerum tu Utura l prima tantum et quattuor extremis literis graecis profectis tìb L f
fHAVkH R J^BABKAN T <|>BABlfAlil AH /saBMAN HAHKttilìHAA Z> ^BAEN. HfiAlKat TTEda 6 BAIKW1THAA T BAIKIUTTIAA A BAlKUiTHAAA tì MBAIKlUTIBAa K Alcmonis VCrSUS
esse videtuTy cf, Ahrenman de dial, Aeol, p. 8. 31. Bergkium poei, lyr. gr. ed. alt. fragm. adesp» 31 p, 1049 11 consonante simplici habemus plernmque K con- sonante plerumque simplici habemus LIf plerumque prò consonante semplici habemus 6 plerunque L plerumque relh, sup. Un* add. in R loqvo ex loco factum in R f eros» in R, m Utura H 12 positum oro. L ut] r yt fl 13 Verg. Aeri. Vili 370 at ex ad corr. AD ad Venus aut (haut Rom. m, alt,) Pai. Rom, haut GLK 14 iidem L aeolis] r eolia B aeoles vel eoles R rell, inveniuntur] r f in- ueniuntur R quoque om. L \h F ante digamma in litura By add, r digam-^ ma add, k possuisse G 16 NECTorpiAE (a in litura r) ab o/^ui hapaoc R unde
f t NECTOPa P A
HBKTOPIAB fitìì TTAPAOC effÌBCit r NECPIACB ^^ITTAPAOC A hcctora AE*^*f HA^AWC D f
passim corr. a d hectopiAB piuinpAOC (p in Ut.) B NCTOpa ds fai iraidtuc G fm'Bergkius ^ov edd. om. L pai • naia • aiuc • K f na«**aAu;c add. inter^ pret. toUns loci proprìum nomen (NECTOpa se.) autem tradeos L Alemanis versus videtur, cf, Afirensium l. l et Bergkium l, l. fr. 32 17 perfecto add* r et] r
16 PRISCIANI INST.
p. 546 P. p. 21. 22 K.
tertiae et quartae coniuga tionìs, in quibus i ante u consonantem posìta pi'oducitur eaclemque subtracta corripitur, ut *cupivi eupli*, 'cupiveram cupieram', * audivi audii', ^audiveram audieram'. inveniuntur etiam prò vocali correpta hoc digamma ilU usi, ut *Al%fuiv:
Kal xsifia nv^ xe òaj^tov^ \ 5
est enira dimetrum iamlìicum , et sic est proferendum , J^ ut laciat bre- vem syllabam. nostri quoque hoc ipsiun fecisse inveniuntur et prò conso- nante u voealcra brevem accepisse,'ut Horatius ^siluae* trìsyllabuiA prò- tutu in epodo hoc versu:
Nivesquc deducunt lovem, nunc mare nunc siluae: »
est enim dimetrum iambicum coniunctum penthemimeri heroico, quod aliter 22 stare non potest, nisi ^sihiae' trisyllabum accipiatur. similiter CatuUus Veronensis
Quod zonam soluitdiu ligatam inter hendecasyilabos Phalaecios posuit, ergo nisi ^soluit' trìsyllabum ac- is cipias, versus stare non possit. hoc tamen ipsum in derivativis vel com- positis frequenter solet (ieri, ut *volvo volutus*, * solvo solutus*, *avis au- ceps, auspicium, augurimn, augustus', Mavo lautus', *faveo fautor*. Digamma Aeolis est quando in metris prò nihilo accipiebant, ut: 'Afiig d^ J^eiQijvav f to Ss yaq &ero McùOa XlyBia, 20
ut R plusquaiuperfccto] r plusquam Ji 1 consonanle producitur A possila G
A
* 2 que siq), lin, add, R 4 usi] / ussi L Alcoian RADH axMaN GKL Alcma-
e. s A
ni8 fr, 11 ÌVelckeri, 75 Bergkii l. l. 5 sai. xei. ma. nvp. TEAA<t>/^iON Rr kixbim J= N
TTYP TE Aa4>I0N A KaiXEINa 7T1PTE Aa4>10N (i^a<t>ION <f) D KM XEINA TTIP TE AA<{>/lON B ./ . . .A <t>
Kai XEiMa HIP TEa a /ion Gg xai xEiNa hyp TBa<t>^ON add, interpr, et iila ignisque linguens in liiura l da • fìom ' K 6 est in lUura l iambicum] r iambigum R om, A est om. GL ut om. AD add. d 8 Horat, epod, 13» 2 syluae
/> 11 penthimimere R peuthimemeri r pentemimere ff pentememere /> pentii ime-
nere A pentamemere A* pentemere G pentime**re L heroicae r heroicc ZT 12
V catulus K Cattdl. carm, 2, 13 eronensis L 14 ligatum G 15 endacasylla- bos ADHK entecasyllabos R endecas sìllabas L endicas syilabas G phalecios D
phalegios GLK phaleucios A phalleucios R phalenicios H possuit K 16 non posit L dirinatiuis ADGK compossitis G 17 fieri solet G ut om. A 18 auspilium D augurium] g augorìum GK agustus H latns H 19 di- gamma] R f digamma HKrg digamma F AD f GL aeoles KLr eoles G prò nìliilo in metris HGLK 20 aiiEC ae /iPHNaN to ae rap OETOMwca ASAraia R anse
OE ^/EIPNa TO AE TaP '^/^BTOMWCa AATSa T AMEC. dE4>BI. P. HNANTOdE TAPBETO MW- CAA^aTA H AMEC dcfJBlPHNAK TO dfi /aP OETO MtUCAAiraia A aMEC AB <|»BIPHNaN TOAE
>Mi4>BT0NU}caia D amific <{>EPHiNaN TaAE TOituxu;caN.Faia d amec • ae4>bi* PENaN- to- ab
KapeETo Mtuca Aii^aia K aMEc 2EKEipbH<^HTo)lca^aia G ammec eiphnantoab tot abo MiucaN /aia supscr. interpret. nos paciflcauerunt ipsi iuraiierunt semper in lac. l "Ai^fisg S F^iffijvuvto ^tol tal d* afioffav fccihv a "Ap^fisg *' fBi^TÌvav tò dì r' ap ^éro Mmca XiyaCa PutsMts. ad Alcmanem verstan kunc rettulerunt H'elckerus ad Aìcmanem fr. l, Ahrengius L l, Alcmam vel Terpandro tribuit Bergkius l, L fr, adesp, 33 Àfihs BergkiiM atitis Shs. i^fiì. òì Dawenus mise, crii, p, 108 (p. 306 ed, Kidd.), ai
LIBER l 21— 23. 17
p. 546. 47 P. p. M. 38 K.
est enim hexametmin heroicinn. apud Latinos quoque hoc idem invenitur prò nihilo in metris, et maxime apud yetuglissimos comiconim, ut Te- rentius in Andria:
Sine invidia laudem invénias et ami||cós pares:
sest enim iambicum trimetrum, quod, nisi sine invi prò tribracho acci- piatur, stare [versus] non potest. sciendum tamen, quod hoc ipsum Aeo- lis quìdem ubique loco aspirationis ponebant ofTugientes spirìtus asperita- tem, nos autem in multis quidem, non tamen in omnibus iUos sequimur, ut cum dicimus *vespera', *vis', *vestÌ8'.
HI Hiatus quoque causa solebant illi interponere f , quod ostendunt et poetae Aeolide usi - '^Axftav:
Kul xetfia nvQ re dafiov - et epigramraata, quae egomet legi in trìpode vetustissimo Apollinis, qui stat I in Xerolopho Byzantii, sic scrìpta:
15 AHM04)AFi2N AAFOKOFUN.
nos quoque hiatus causa interponimus v loco J^, ut *Davus\ *Argivus% 23 ^pavo', *ovum', *ovis', ^bovis'. hoc tamen etiam per alias quasdam con- sonantes hiatus vel euphoniae causa solet fieri, ut ^prodest', ^comburo',
9. Giesùtm de diai. AeoL p. 184 ò' pHQrjvciv cf. Giesium l. l, p, 184 sqa., qui
docei genvinam teripturam fuUse 8, S' ffqiivav s, dh f^évav xì ài, xaQOod'e * quamquam fartasse potius aliud MiUerati digamma exemplwn. latei, veiut to d' féaq.' Bergkius Uysia Bergkius Xiysia Vamenus l. L ìiy^ta Akrensius de dial. Dot. p. 187.' oWn perperam XiyaCttj liyctia, liyaia
1 exametrnm RAHK exameter D exametry d aeroicnm exsametram GL aput H 2 antiqaissimos GL ueteres K ut om, K Terentias] rd terrentius HADGL et sic passim in codd. Ter. Andr, .1 1, 30 in Andria om, K ver- sui qccentus indidi secunditm Prisciani sentenHam, v. Bentleivm ad h. L et BitscheUìon
in
prolegg, in Plaut. p, CXLVII sq, 4 sin uidìa K inuenies GLK 5 enim metrum iambicum À trimetrum iambicum DK siue in sin mut, L tribrachio h accipietar B 6 uersns non potest RAHGLK non potest uersus D tamen on. K est tameu L tamen est G ipsum /. GL ipsum digamma K Aeolis] H aeoles in aeolis corr. R aeoles iterum r cum reti, 7 effugcutes B efugientes K fu- gientes L asperìtatem spiritus K 8 non tamen om, B in omnibus tamen GL io om. K sequimur oda. k 0 uesper r 10 interponere] intempore A f] digamma f,RAI)B /^.digamma r et om, ff etiam D li aeolidae R eolidae
GL Aeolidae uti Alcman Welckerus ad Alcm. fr, p. 71, Kiddius ad Damesix mU- ceU. p. 206, ubi inde a p, 202 iotus Me locus iUustratur, Ahrensius de dial. Dor. p.
Alcman
41 aeolide iisi*«*A(t>A^0N Aaoxa/oN in lae. amatore d Alcman B cf. $ 21
12 KaXXlNa TTTPTBa<|)/ON / Xai «B4°»*TTIPTi»**^I0N L kai xema 111PTAA<|>10N B
xe'ma R xsha K niYP R TTiPTHia^ioN G XB om. A Aa<t>iON R Aa<|>ioN A
13 epygamroata A tripone A trepode G tripodode ^^tustissimo K netustissiml
R netustissimo D appollinis RGL appoliinius K 14 Xerolopho] r cf. Io. Bapt. PH annott. post. e. 177 exerolopho R XBPOAo<t>o L chirolophi - zanti (in mg.
pho) K bizantii RBGL byzancii A 15 AHMo4>AfioN aa/okoJ=u)n] dEifOAN4>a- fo» AAa<t»BKa/oN R unde dEMON4>R/oN Aa4>0Ku>/^0N eff'ecit r AUifo4>A<|>oii Aa<t>OKa4>oN A
o proprium nome *
ABaM/a/^OMAaxa/oN D abna<|>aì^on< aa^oxa/ok* ff tLvmofafov AaKw^oN È aN<t>a^0N
proprìum nomen *
AaoKa/oN in Ut. l op1ìa^ONza4>a kaì^on. G cf. var. iect. Uh, VI S 69 16 Et nos B hiatus ex hialur corr. R loco digamme ut K ioc^ digamma F ut RADB
17 etiam om. K 18 nt prodes prodest D conburo A
GRAMMATICI LATINI II. 2
18 PRISCUNI INST.
p. 547. 48 P. p. 33 K.
^sicubi', ^nuncubi', quod Graeci quoque solent facere: ^^i^xìtì'^ ^oimin*^ sed tamen hoc attendendum est, quod praevaluil in hac litera [id est in u loco digamma posila] potestas simplicis consonantis apud oniiùìim poeta- nim doctissimos.
In b etiam solet apud Aeolis transire ^ digamma, quotiens ab q inci- 5 pitdictio, quae solet aspirari, ut ^^rco^^ */3^>/tiu^' dicunt, quod digamma nisi vocali praeponi et in principio syllabae non potest ideo autem locum quoque transmutavit, quia b vel digamma post p in eadem syllaba pronun- tiain non potest. apud nos quoque est invenire, quod prò u consonante b ponitur, ut *caelebs% caelestium vitam ducens, per b scribitur, quod u io consonans ante consonantem poni non potest sed etiam ^Bruges' et ^Be- lena' antiquissimi dicebant teste Qnintiliano, qui hoc ostendit in pri- mo institutionum oratoriarum: nec mirum, ciun b quoque in u eu- plioniae causa converti ànvenimus , ut ^aufero' prò ^abfero'. V 24 Aspiratìo ante vocales omnes poni potest, post consonantes autem is quattuor tantummodo more antiquo Graecorum: e t p r, ut Miabeo', ^He- rennius', ^heros*, *hiems% ^homo', ^ humus', *Hylas*, *Chremes%- 'Thraso', *Philippus*, *Pyrrhus'. ideo autem extrinsecus ascribitur vo- calibus, ut minimum sonet, consonantibus autem intrinsecus, ut pluri- mum: omnis || enim lìtera sive vox plus sonat ipsa sese, cum postponitur, 20
nu 1 hincubi deinde <idd, sum enim es est conuro quasi conburo debuit facere D quae del. d quoque add, k fi,7j%i%t ovxiti] tic in lii. l meketi ovkbti RD mh- KsnoTKSTi AH MBKB • /lOTpBTi • 6 meKii^ioY/'esi K 2 sed tamen] liiura ahsump- twn in R hoc expunjsU r adlendendum RADHK in ante u om. A 3 di* gammae GLK posilo HGLKra^ posilo iterum del. et posila restii» est in R semplicis GK aput H omnium ap GL 5 apud aeoles solet K apud eoTes h aput aeolis ni /*. H Aeoiis] Ar aeolenses V uel aeoles supscr, d aeoles vel eoles RGLK ab r. RAD 6 rethor bpntwp R rhetor bphtwp A /phtop bphtop GL
(op in tup utrubique corr, t) prò ^petwpbpbtop K ut rhet, or br elhor p htwp
J=
PHitAiP. H qnodj ideo quod r 7 praeponi non potest et in prìncipio syl-
labae (sillabae L), ap nos quoque GL^ voce, non potest. ideo usque ad pronuntiari non potest in marg, iidd. gì et in principio syllabae om. K add. k % iransmu-
.r.P tauit] d transmotauit KJ) digamma] /. K , post r. A/igl post . Rr ut V prò- fectwn videatur ab r 9 aput If est inuenire quod add. d quoque inuenitur Al, prò var. lect. supscr. g est inuenire GL 10 caeLestem K consonans u. K li uel briges prò v. l supscr, g blena GLK 12 Quiatiliano] g quintilliano AG cintilliano K Quint. inst. or. l 4, 15 institutionum libro GLK quoque add. d 14 ut om. RAH 15 de h. itervm. inscr. AD Quot litleris asplralio praeponi sub- poniue potest L Àspiratio quoque ante ADh omnes uocales GLK possuni
foflis
A autem] nero K 16 p. t. GLK herenius HL 17 heros A haeros L hiems] r hiemps RA chremes ex cheremes corr. R 18 thrasso GLK Philip- pus] g philipus G philosophus K phirrhus GLK pirrhus g exen^Ks ah habeo usqùe ad Hylas suo loco omissis ut chremes thraso philippus pirrhus. Item in uocali-
heros bus ut habeo herennius hiemps homo humus. IdeoZ> Item — humus de/., tu «lof^.
heros hiemps homo hilas add, d autem om. GL extrinsecus] extrin A ascribitur] / adscribitur RD asscribitur L 19 minimum L autem om. K plurimum sonet GLK 20 enim add. l sonat cum ipsa secum postponilur GLK sese] V. l. uel secum add, rd
LIBER I 23—26 19
p. 548 P. p. 2S— » K.
quam cmn anteponitur, quod vocalibus accidens egse videtur^ nec, si tol- latur ea, pèrit etìam vis signifìcationis, ut si dicam ^Erennius' | absque aspiratione, quamvis vitium vìdear facere, intellectus tamen permanet. con- sonai! tìbus autein sic cohaeret, ut eiusdem penitus substantiae sit, ut, si sauferatur, significationis vini minuat prorsus, ut si dicam'^Cremes' prò *Chreines'. unde hac considerata ratione Graecorum doetissimi singidas fecenint eas quoque literas, quippe prò t)- <&, prò n^ 9, prò x|- % ^^^ bentes. nos autem antiquam scripturam servavimus. in Latinis tainen die- 25 tionibus nos quoque prò ph coepimus f scribere, ut *filius', *fama%
t«*fuga', nisi quod, ut supra docuimus, est aliqua in pronuntiatione eius li- terae differentìa curo sono ph.
Q}- autem ideo non est translatum ab itlis in aliam flguram, quod nec sic cohaeret buie quomodo mutis nec, si toUatur, minuit signifìcationeni. quamvis enim snbtracla aspiratione dicam ^retor^, ^Pyrrus', intellectus
isinteger manet, non aliter qiiam si antecedens vocalibus auferatur, unde ostenditur ex hoc quoque aliqua esse cognatio r literae cum vocalibus. ex quo quidam dnbitaverunt, uti*um praeponi debeat buie aspiratio an sub- iungi. unde Aeolis loco, ut diximus, aspirationis digamma ponentes in die- tionibus ab ^ incipientibus, sotent loco digamma p scribere, iudkantes de-
» bere praeponi digamma quasi vocali: sed rursus quasi consonanti digamma in eadem syllaba praeponejre recusantes, commutabant id in §, *Pqv- ra^% ^Pgódog' dicentes. sed apud Graecos haec litera, id est ^5 multis modis fungitur loco vocalis, ut in declìnatione nominum in ^or et in a pu- ram desinentium, quae similiter a servant per oblìquos casus, ut ^Zqci
35 £^$% *(So<pla aog)lag', apud Latinos autem non adeo.
(Qnaeritur, cur in *vah', *ah' post vocales ponitur aspiratio, et dici*
1 aecedens GL 2 ea om. jff Ereniiis L absque] sine K 3 per-
manet integer. / permanet iniiger. K 4 eiusdem] / ex corr, huiusdem G siibtantiae A 5 prò Crhemes ff 7 quippe prò Ih ^ prò ph tp prò eh % D et òk ÌUura r th Aff tih AH kh ^ k. h. ^ 8 antiquam add, k semarous GLK dictionibus om, K in marg, add, k dicliouibus uel nothis GL
0 cepimus AD ut filius] r fllins RA 10 fuga] fnr K supra dixi-
litterae '
mas HOK hnius G eius differentia f cum ph. huius etìam ostendll ipsius
palati pulsus et ling^ae et labtorum .f, cum sono p. h. ^ 11 differentia .f,
com H differentia cum G differentia hoc autem ostendit etiam ipsius palati pulaus et linguae et labiorum .f. cum sono ph. D eadem ab hoc. — f in marg, inf. poemi l
12 g\-] ah /U> R • H • AH J3 muttis L 14 retor ( add. k) K pirrus DK pbirrus OL 15 intiger GK manet integer Z) auferatur aspiratio É 16 ex hoc quoqae 001. K esse aliqua D t] q K 17 an subiungi hnic aspiratio D aspirattoni A subiungi] g subiungui G 18 AeolisJ r aeoles R rell. ut di- ximus loco H digamma A digaramae GKL 10 9] .R. RADH b. AK
20 nir L 21 recusantes KL commutabant] d commotabant DGk commoda- bant A" b. ut AHK figifrat^ jSpo'^og] a brethor brodos RDK breler brodos AH brodos bretor GL 22 .R. RADH 23 fungitur] g fungnitur G ut est in GLK in (féc et in a] « in ra et in a RDHGK in ra* et in ^k- A in ra nel in a Z» 24 disinentium G oblìquos] g oblicos G casus om, K 25 cto<^ia ciu^iac D copia copiac L non. Ideo quaeritur L 26 uah nali ah GLK (ah ex
2*
20 PWSCIANl INSTi^
p. 548. 49 P. p. S. 96 K.
mus, quod apocopa facta est extremae vocaUs, cui praeponebaUir aspiralio; nam perfecta Waha', ^alia' suat. ideo autem abscisione facta extremae vo- calis II tamen aspiratio mansit ex superiore pendens vocali, (juia suiun est interiectionis voce abscondita proferri, itaque pars absconditae extremitatis videtur congnie interiectionis naturali prolatione remansisse: nec mirum, 5 cum in Syroruni Aegyptiorumque dictionibus soieant etiam in fine aspirari vocales, — interiectionum autem pleraeque conununes sunt naturaliter omnium gentium voces.) 26 Inter e sine aspiratone et cum aspiratione est g, inter t quo<[ue et
tli est d .et inter p et ph sive f est b. sunt igitur hae tres , hoc est b g io d , mediae , quae nec penitus carent aspiratione nec eam plenam possident. hoc autem oslendit etiam ipsius palati pulsus et hnguae vel labrorum con- simiUs quidem in lernis, in p et ph vel f et b et rursus in e et eh et g, similiter in t et th et d. sed in levibus exterior fit pulsus, in asperis in- terior, in I mediis inter utrumqne supra dictorum locum, quod facile dinos- i5 cilur, si attendamus in supra dictis inotibus ora mirabili naturae lege mo- (hdanlibus voces. tanta autem est cognatio eai'um, quod invicem inveni- untur prò se positae in quibusdam dictionibus, ut ^ambo' prò ^a(i(p<ù', ^buxus* prò *jriy'|og* et ^publicus' prò ^puplicus', ^triumphus' prò ^^^t- a(i§og% ^gid>emator' * xvjJc^vijTiyg % * gobio' *x«/3«og% * Caere' Ìtco rovi»
ach cotT. K) 1 apocope K apogope G apagope L 2 uaha nalia nha GL uaha
naha acha K suoi om. GL extremae facta L estrema G uocalis cui pre- tamen aspiratio ponebatiir aspiratio mansit H corr, pr, m, 4 proferri abscondita L abscouditai»(e) L
5 congruae G interiectionis] r interieccionis R in interiectionis IfL in interiectio- nis G prolatioii />. anprolationi? 6 syrrornni R siroiiim DGL aegipliònimque G dictionibus] r diicionibus R 7 interiectionum] r interieccionnm R pleraeque]
e r ptereque a pleraque K plerumquc RA sunt om. L 9 de cognatione cohso-
NANTivM INTER SE wiscr. AD et c cum G 10* th. d. ffGL et ante inter om, GLK p et om. H tres om. H dg A" 11 maediae R poenitus H carent penitus D aspiratione in litura H 12 ipsius om. KL palatili GL et labiorum KL .consimilis est GL 13 in ternis in] in ternis g internis K inter L et ni f. G internis in ph H in p] cognatio inter p D inter p A ueij et D
e
in e] g inter e DGL in e et eli] in eh H 14 in t] g inter t DGL
in t et th] in th H 15 iitrunque L dcnoscitur G dìgnoscitur A 16 si ear sed COTT, a adtendamus RG modolantibus G modulantibis K modulantia H edd. visi quod modulentia 3 17 uoccs in marg. r 18 per se K possilae G aii4>o GKL 19 ttyzoc AK msoc H puplicus prò pu<|>licus («f» in litura) K prò puplicos D et prò v. l. in marg» g prò nYBAiKoc G prò nY<t>AiKoc L prò btitai- KOYC H prò novnlinog edd., nisi quod lac, Gr. voc. reliquit 1, prò nonlinog 3: *er- tràglicker warc wenigstens Publicius prò IlovnXUiog ' Sc/meidents Elementarlekre I 225
V
T
TpiaMBoc D treaMBOc K rl-piviiBOC G thinYmBoc L 20 kybbpnhohc R kybkp- NEMC A prò KYBEPNHTHC t» Uturu l pro KYBEPNaToc G pro rYBEPNaxHC K puni-
I pro
ceus <^eNKBu^c porpureiì nu;p4>YPHuiN gubernator pro kybhpnhtec gobio pro kwbhwc
pro H
cera anu> r toy xaipu deus etuc D kwbeoc RA kobioc If prò kobyoc G pro KOBioc K pro KOBiiuc L caera KL coera G ano eoY xaips R xaiPH K et in litura l
LIBER I 25—27 21
p. S49. 60 P. p. 3fi. 27 K.
•jjwipc', ^puniceus' ^g>oirVÌxeog^j 'deus* '^«óg*, ^purpureum' ^Ttogg^v-
Hoc quoque observandiim est, quod ad compara tìonem aliarum conso- 2?
nanthim, quae solent mutarì vel abici per casus, immutabiles si}pt apud nos
5tres, 1 n r: per omnes enim casus eaedem penuanent, ut *sal salis',
^llunien fluminìs', ^Caesar Caesaris'. t quoque et e, quamvis in tribus
soUs invenìantur nominibus, quae possunt declinari, hoc idem servant, ut
* caput capitis' et ab eo composita ^sincìput sìncipitis', ^occìput occipìtis', ^allec aUecis% Mac lactis', in quo etiam t additur. quare a quìbusdam
10 non ìrrationabìliter nominativus *hoc lacte' prolatus ìnvenitur. reliquae vero consonantes mutantur vel abicìuntur: d, ut ^aliquid alìcuius'; m, ^templum templi', ^Pelium Pelii^; s, ^magnus magni'; x, *rexregis', *nix nivis*.
In verborum quoque praeteritis perfectis solent omnes || modo mutarì
ib modo manere, | exceptis 1 p s x. hae enim numquam mutantur, ut *ha- beo habui', Mubeo lussi', * compesco compescui', ^dico dixi', ^ascendo ascendi', Maedo laesi', Mego legi', * pingo pinxi ', 'derno dempsi', * premo pressi', * monco monui', *sino sivi', ^nequeo nequivi', *torqueo torsi',
* dissero disserui', *uro ussi', *verto vcrti', *flecto flexi'. illae autem wquattuor, ut supra diximus, numquam mutantur in praeterito perfecto: I,
*caelo cadavi', * dolco dolui', *volo volui', ^moUio mollivi'; p^ Uurpo turpavi', ^stupeo stupui', * scalpo scalpsi',, Mippio lippivi'; s, Squasso quassavi', 'censeo censui', 'arcesso arcessivi'; x, *nexo nexui', *texo texui'.
1 <|»INIKBOC R (flHNBKBOC A 4»ENiKE0C JI prO 4»0NIKE0C GL OE.IUC CX eEU)C n,
f, effectum in G porpureum prò nop4>YPU}N G ttop4>!PEOn Rff prò TTOP<|)irPEON L
3 DE COFfSONAWTIBVS QVE MVTANTVR VEL NON IN NOMINIBVS ilìSCT. A DB C0NS0NANTIBV8 QVB
a MVTAMTVR (HOTANTVR D) IN NOMINIBVS ET QVAE (qVE L) NON. DL CSt Om, H COIipa- V i
ralionem D 4 motari GK molari D abici G abiici LK inniulabiles Ad inmotabilee D immotabiles GL sunt ut apud AD apat H 5 oasus enim H eaedem] dk ea-
a u
dem DGK remaneni GL 7 inueniuntni: K nominibtis iuueniuntur D possent R posuot LK ut om, ML 8 conposita D ul sinciput. (senciput k) tis K 9 hal-
lec H alee alecis R hallec hallecis D hallec.is K aspir, noi. lUrubique add, g
X add, k t additar lact. D a add. dà 10 inrationabiliter RADA irracionabtliter H
V
11 abicìuntur uel motantur D abiicinntur uel mutantur ff nel motantur uel abii- cinntnr G uel abiiciuntur uel motantur K m ut templum DHGLK 12 poelium poelii L 8 ut magnus DHKr x ut rex DK 14 ante In uerborum ìnscr, db
C0NS0NANTIBV8 QVAE (qVE A) MVTANTVR (mOTANTVR D) IN VEllBIS ET QVAE NON. (eT QVAE
NON om. A) ADL motari DGK 15 exceptis quattnor I AD nunquano GLK
u '
matantur R motantur ei sic fere consianter DGK 16 iussi] k iusi LK compesco compescui] k compibco compiscui GLK conpescui H 17 demsi H 0 ^ *
praemo RA 18 minui D munui H 19 deserò deserui GLK usi L flexo
D 20 Dunquam GLK 1 ut cnelo DHGLK ut celo, cetani A 21 doleo do- tai] r deleo dolaui R 22 stupiui L lippio lippivi] r lipio lipiui RAL quaso
s qoasaui L 23 censiui H arcesco D
22 PRISCIAISI INST.
p. SM. »1 P. p. 27. 28 K.
29 Vocale» quoque in eisdem perfectis, quae in prìncipalibus syllabìs in- veniuntur verbonmi, modo ex correptis producuniur, niodo mutautur in alias vocale^, modo maneni eaedem. producuniur plerumque omnes, ut *faveo favi', *cavco càvi% *8edco sèdi', Mego iégi% * video vidi', ^moveo movi', * fovee lovi', *fugio fugi'. »
Mutantur a et e: a quidem in e modo productam modo correptam; productam, ut *ago égi', ^capio cépi', ^facio feci', * frango frégi'; correp- tam, * tango tètigi', *cado cecidi', ^ parco peperei', e vero transit in i, ut *eo' Mvi' vel Mi* - Solinus in coUectaneis vel polyhistore: Tatius in arce, ubi nunc aedes est lunonisMonetae, qui anno io quinto quam ingressus urbem fuerat, aLaurentibus interemp- tus est, septima et vicensima Olymjpiade hominem exivit-, 29 ^queo' ^quivi' vel *quii'. haec eadem vocalis paenultima in verbis secundae coniugationis saepe mutatur in u, ut Moceo docui', ^moneo monui', ^do- lco dolui'. quod similiter est quando in tertia vel quarta coniugatione pa- is titur i, ut ^rapio rapui', ^aperio aperui'.
U et o manent in prìncipalibus syllabis positae immutabiles, temporum quoque in quibusdam, ut ^ruo mi', ^dorno domui', ^doceo docui'.
Hoc quoque observandum est, quod numquani in supra dicto tempore pò test gemìnarì nec in principio nec.in (ine syllaba, nisi quae a muta in-w cipit, utUondeo totondi', *pendeo' vel Spendo' *pependi', * disco didici', * pesco poposci', Uundo tutudi', *pedo pepedi', * tango tetigi', ^caedo ce- cidi', *cado cecidi', Spello j| pepuli', Sfallo fefelli', 'prode prodidi', Wendo vendidi', ex quo etiam apparet, f vim magis mutae obtinere, a qua inci- piens geminata est syllaba. ss
/ V
1 DE VOCALIBVS QVAE (qvE A) MVTANTVR (mOTANTVR />) IN PRINCIPIO ET QVAE NON (vEL
NON A) AD De uocalibus quae in pto ex correptis producuniur uel mulaniur uel ma- nent iinmobiles L isdem A hisdem HGKL 3 manent Eaedem producuniur H eaedem] g eadem GKL plernnque L 4 monco moni (monui A) ^ 5 fugio fugi foueo foui K e po9t fiigi xmct. de a et e AD Mutanlur a et e om, A Mutatur (Motatur G) a quidem (a et e cwn.) GL 7 egi R caepi RD faeci R fregi et correptam D 8 ut tango K post peperei inscr, de e AD 9 solinius K Satin,
1 h *
pdyhisi, I S 21 cf, Ub. X § 50 conlectaneis Rr in polyistore R in del. r polyhystore H
poUhiatores Tacius A polyistore Statius K polihistor^re #tatius D poyistorae. stalius G polyslorae statius L 10 aedes] h aedis H edis A 11 ingressus G 12 uicesima re/ iiigesima D uicessima KL uicissima G olimpiade KL olymphiade D olimpbiadae G
olimphiade gì 13 uel qui D penultima / peneultima 'G peniultima L et sic fere
o
con$tanter GL 14 minui D 15 tertia et quarta K 17deubt o. inscr, A nis.
u 0 ET V. /> 0 et u /> inmiitabites AH inmotabiles D 18 quibusdam sunt ut G
19 QVIBVS CONSONANTTBVS VBRBA QVE SYLL GEMINANT INCIPIANT A DE C0N80NANTIBV8 A QVIBVS VERBA QVAE SYLLABAM (sìllabam L) GEMINANT INCIPIVNT DL UUUquam G
20 ad utrumque neo in marg. at. neq. add. r muta] g multa et sic saepissiaie GLK e 21 pendo pepcndi uel pendo H 22 tutudi] r tutundi RH caedo cecidi post
ferellì collocai H 23 caedo cicidi GL cado cecidi caedo cicidi K cado ce- cidi om. GL cane cecini post cecidi add, d 24 magis uim L optinere GL
LIBER I 28—31 23
p. 651 P. p. 18. » K.
S ante mutam posila invenìuntur duo, quae geminant syllabam, * sto VI 30 steti', * spondeo spopondi'. antiquissimi etìani * scindo' ^scicidi' dice* bant, quod ianiores ^ scidi' dixerunt, utili praeterìto perfecto verbi osten- demus. nec sine ratione ante mutas ìnvenitur geminatum, cum s amil* 5 tit vim suam plerumque sic posita ante mutam; unde nec in sejcunda syllaba repetitur.
M quoque geminatur - ^ mordeo momordi'*, quae loco mutae in multis fungitur: nam et ante n posita communem facit syllabam, ut ^Ramnes Ram- netis', sicut ^Chremes Chremetis% - iambica enim sunt, quae sic dedi- to nantur, quod Calli ma chi quoque auctoritate confirmatur in Alt lo t^^ sicut ìam snpra dictum est, hoc versu:
Ti^q (lìv o MvriatiQx^ioq ttpfi l^ivoq^ mds fSvviitv& - et numquam tamen eadem m ante segnatura longam [vocalem] patitur in ea* dem syllaba esse, ut *illàm% *artèm% ^puppYm', ^ilttm', *rèm', ^spém% is ^dièrn', cum aliae omnes semivocales hoc habent, ut ^Maecenàs', ^Paeàn', ^sòl', ^pàx'i *pàr'. praeterea sola haec semivocalis post s ponitur, quod mutarum est, ut ^Smyrna', ^smaragdus', etante liquidam, ut^Samnis', et quod ante s posita in finali syllaba [nominis] more mutae interposita i facit genetìvum, *hiems hiemis', velut Mnops inopis% *caelebs caelibis'. 30 Apparet igitur, quod elementorum alia sunt eiusdem generis, ut voca- 31
les et consonantes, alia eiusdem speciei, ut in vocalibus breves et longae et in consonantibus simplices et duplices, quae habent aspirationem et quae non habent et earum mediae. aliae vero sibi sunt afflnes per com-
1 DE .8. inscr. AD 2 Atìquissimi A scicidi ex scidi e/fecit g 3 ut] quod
GLK 4 ratione* (s ni f,) D ratione 8 posita ante mutam in lUura et ad marg. g
ante muttas s posita inuenitur geminatum (ex geminata nif. corr.') K geminatum]
deL r geminatio in lihira g amitit G amitit L 5 plerumque (plerunque GL)
sic posita ante mutam uim suam GLK 6 repetitur] inuenitur GL 7 de vocali- BV8 MVTATis. DE M. inscT, A Dfi M. J) Ut- mordeo GLK 8 n. m. posita GL
n e
syllabam facit DGLK 0 declinatur K 10 Caliimachi] r phallimachi R tallima-
chi K iNaiTHC L aitioc K aiTHC G aetiois Aff aeticis d haeticis ni /*. D
e*ti*ois H lì sicuti ex corr. h iam om. AG . ». § 11 12 toc meno.
MNHCaP. XWCOCE. C|»EYEN0CaU»ilzCPEaiNO G post MNHCAPXE laC. rcliquit H TOC DL
Mwaicapxaioc (alt, i ex corr, l) L MENHCapxEiooc K zenoc Al zeno K wae A ras. in L CYNaiNO K et ex corr. l cyjfAiNiu R cyNayNW D 13 nunquam GLK longam
u nocalem] h longam H litteram longam (longuam LK) GLK 14 illam illam D
p pupim GLK pumpim H illum] fructum D illum fluctum cod. Vind, CCCXLVU
fluctum pierique codd. Krehìii rem spem rem diem A 15 omsemiuocales H ut sol pean par mecenas pax D micenas G 16 haeo sola LK 17 smirna DK sma- ragdns] k smaracdus D smragdus L smargdas K scamnis H 18 multae more in finali sillaba, nominis L nominis del, r mutae more G interpossita G 19 geni- tinum RGLK ut hiems G hiems] r hiemps R uelud R ueluti Ar uelut est GLK
b i
caelébs ex caelaebs corr.G caeleps caelebis If caelebis L celebis RD
p 20 DB VARiETATE (vARiAKTATE D) LiTTBRAUVM inscT. AD Àparet G olementorum ex aelemcntorum corr. G elimentorum LK ut et uocales et (piius et in litura G) GL 21 longnae GLK 22 sempleces A semplices a et duplices et D 23 Alia D Alie d sunt sibi DH adflnes DH
24 PRISCIANI INST.
p. 651. 63 P. p. 39. 30 K.
mutationeDi, id est quod invicem prò se | posiUe inveniunUir, ut breves et longae, quae habent aspirationem et quae carent ea, aliae auteoi per coniugationeni vel cognationem, ut b p f nec non g e cum aspiratione vel sine ea, x quoque duplex, siiniliter d et t cum asjMratione sive sine ea et cum bis z duplex, unde saepe d scribentes Latini hanc exprì- s munt sono, ut ^meridies', ^hodie'; || antiquissibii quoque ^Medentius' dice- banl prò ^Mezenlius'. quin etiam s simplex habet alìquam cum supra dic- tis cognationem, unde saepe prò z eam solemus geminatam ponere, ut ^patrìsso' prò ^jwwp^c»', ^pytisso* prò *jrWfw% ^ massa' prò *fiàfa% et Doris ^tv' prò *fft;% unde nos quoque 'tu' prò *ffiJ' et *te' prò *tóv', io Attici autem ^^Icma* prò ^^aXaaaa' et ^ Bufera ^ prò ^B^jóoa* et *^t- xov* prò *^tftfov* et ^SvjL^forjjog' prò ^avfi(iaxog\ Romani etiam *Aiax' prò ^Atag\ 32 in vocalibus quoque sunt afiines e coirepta sive producta cum ei diphthongo, qua veteres Latini utebantur ubique loco i longae: nunc autem 15 contra prò ea i longam ponimus vel e productam, ut ^iVnXog Nllus', ^Kaklióiteict Calliopéa' {^xoQala chorea', e paenultima modo correpta modo
.ca 2 longuae GLK quaerent/> post ea: de coonationé consonantivm intbr se itbrvm. . a«l coninnctioDem
(tnert. D) inscr. ADL autem] uero G 3 coniugalionem /> couìuncliouem GK nel] nel per GL et per K posi cognationem add. cognatae (cognate A) literae prò (et prò D) se ÌDuicem positae AD b f et p cum aspirationo aut sine ea Z> g et e D 4 uel] siue ADHLKr siue] uel DHG .et K 5 liane z^lUteram exprimunt Dd
6 antiquissimi] d Antiqui D 7 mcdentias ex medienlius corr. RDG medientius H DE 8. inscr. D semplex G 8 geminatam solemus G ponere] proferre
LK 9 TiaTPizo GL naxpwzu) A n^pvzo H Trarpozu) K patro*zuj (u>) R patrizo Dh tt pitisso DL pelisso G patisso K pyti'CCU) prò pytyzlu H tiitizo A hhtizo
Y * diTl
L TiKTizo G naxYzw K pytizo D prò maza RDH 10 dores tyi prò cyi (lUra-
o es e TY 0
que 1 erosa) L dori D dorìs H doresli (i» doristi corr,) prò cy (ry wi. pr. add. ut legendum esse conicias: daQiatì tv' ) Rr tyi prò cy A tyi prò cyi (cyi step, lUuram) G t prò s ponant xy prò cy (partim in Ut- et ad mg. h) H tu prò coy r TY prò cy RU tu prò su K prò se RADHGK 11 Attici] Antiqui AG'L autem
prò G eaATTa G o^aaata fi TaAacca D oaaacca H et om. L oHPSTTa "^^
a a
espECca R eEPRTTa prò tur essa A ohpetta prò oupecca H ÓPETra prò ePECca D epETTa prò ePECca K opaTTa prò epacca ex corr, l prò TPECca G et r/rrov prò ^00oy om. H httwn R etton DK 12 eccon AG hccwn K zymmaxoc AG zYMNAXoc D zymmaxoc H CYMMaiuc A CYMN.\xoc D ciMMAXoc H ctìam] quoque etiam G autem K 13 AtoLÌ\ 2 aias codd, lac, Gr, wc. reliq. 1 14 de vogau- Bvs MVTATis (motatìs D) inscr, AD Et in K adfines RD siue] uel /> 15 dypton-
n gon R dyptongo DLr dyptogo H diptongo AGK longuae GLK et su: saepe in
his codd, autem] etiam GK 16 nhiaujc R neilos K ^ilos D nhyau^c. «yau>c H
17 KAAAionEia / KaAioHEia GLK kaayoheia H 1 m t rnut, h kalliopeia D kalto-
peia d Calliopea] l caliopea GLK kalliopea D kaliopea d ÉaAAiOTTEa R kaaiottha
X CH
(1 in X inut. k) H CHOpBia. ceopEa. Rr choria. chorea A cIiopeia (i in v mui. A) CHOPBA R CiiopEia CHopEa K CHOpEia seorea G |orea L e om. G produca
LIBER I 31—33 25
p. 833. 53 P. p. m-32 K.
prodacta); o brevis sive longa cum u, ut ^bós' prò ^/3ov$', *ekiir% ^ro- bur' prò ^ebòr', ^robòr' et ^platanus' prò ^^Xéravog'; a quoque cum e et i, 'arceo coerceo', ^facio inficio', nec non aliae cum aliis. et quia frequenter hae in omnibus paene literis mutationes | non solum per casus
^veì tempora, sed etìam per Qgurarum compositiones vel derivationes et transiationes a Graeco in Latinum fieri solent, necessarium est ponere ea* rum exempla.
A correpta convertitnr in productam, ^fSveo favi', in e correptam ^pèrco peperei', ^èrmatus inèrmis', productam, ^fàcio feci', ^ci(pio cépi',
10 producta quoque a in e productam invenitur , ^ hàlitus anhélitus ' ; in i cor- reptam ^amicus inimicus'; in o etiam, ^lut^fia^ov marmor'; in u, ^sal- sus insulsus', ^ara amia'.
E correpta transìt in productam, Mègo légi'; in a, ^sèror satus', *rèor ratus'; in i, ^monSo monitus', Mégo diligo'; in o, *t^go toga*:
19 antiqui quoque ^amplocti' prò ^amplècti' dicebant et *animum advorti' prò ^animum advérti'; in u, Uégo tugurium': et apud antiquissimos, quotiens- rumque nd sequuntur in bis, quae a tertia coniugatione nascuntur, loco è u scriptum invenimus, ut ^faciundum', Megundum', *dicundum', Wertun- dum' prò ^facièndum', ^legèndum', ^dicèndum', *vertèndum'.
^ 1 transit in a, ut ^genus generis generatim', ^paulus pauli || paulatim'; 33 in e, *fortis forte', ^sapiens sapientis sapienter'; in o, *patris' ^patronus' et *patro' verbum, *olli' prò MUi', *saxi saxosus'; in u, ^carnis carnu- fex* antiqui prò ^camifex', ut Mubens' prò Mibens' et *pessumns' prò *pessimus'. sciendum tamen est, quod pleraque nomina, qùae cum ver-
'25 bis sive participiis compo|nuntur, vel nominativi mutant extremam syllabam in i correptam, - ut *arma armìpotens', *homo bomlcida', *comu comi- ger', * stella stellìger', *arcus arcìtenens', ^fatum fatidicus', *auriun au-
modo correpta G 1 siue] uel D Byc GL bys R boys ADrl ebur prò ebor robar prò robor K 2 nidxavog] r haacanoc R plaxaNOC K platanos L de A. inscr. D 3 ut arceo A allis A allìis a 4 paene] sepe K fere k 5 ael per tempora DGL etiam — transiationes a D om,, add. d iigurarum] singu- lanim A conposiiiones H diriuationes ADGKr 6 ponere ex perconeie corr, R earum ponere K 8 db a. inscr. A de vocalibvs mvtatis D De mutatione iio- calis L ut faueo DGLK 9 ut parco LK inermis. in productam D ut fa- cio K posi cepi collocai in i correptam amicus inimicus D ord. restituii d 10 quoque a in] d quoque in DGL e om. D add, d ut lialitus G anhélitus] gh hanelitus GH 11 fiócgfiagov] marmaron R ut MapM<fPu>N K ut salsus K 13 de E. inscr. AD s om. D add, d transit ex transiit corr. G ut lego DGL a cor- reptam seror DLh aero K 14 deligo GLK 15 animaduorti A et k in litura lt$ animaduerti ADK tugorium K tugorium ex tugorrium corr. G antiquos K quotienscunque GLK quotiescumque A 17 nd] r dn RAH secuntur RAH sequntur K seqnr G 19 prò faciendum legendum dicendum uertendum om, A
20 DE 1. imcr, AD ut om. GL paulatim] r paullatim R 21 sapiens om. L sapientis add. r o ut pater patria D 22 et om. L oli R 23 ut] et GL
pessomuB ex pessimos corr. D 24 exddit quatemio, ut omnia inde a sciendum usque ad terminatur in media lib, II % 11 om. D de nominvm vltiha vocali mvtata IN I CORREPTAM A Quod uomiua cum uerbis siue participiis composita mutant extre- mam sillabam nominatiui in i correptam uel genitiai L est tamen GK seu K 25 conpoountur H 26 ut om, GL %
26 PRISCUNl INST.
p. 553. 54 P. p. 33 — 34 K.
rìfex', ^ causa causidicus', Muctus luctificus', *cornu cornicen', Uuba tu* Mcen', 'fides fldìcen' (^ tibia' * libiceli» prò Uibiicen»: * tìbia' eniin a in i debuit mutare, ut supra dictum est, unde prò duabus i brevibus una longa facta est, quod in alia huiuscemodi compositione non invenies), Sidnus vulnYflcus', ^magnus magnìtficus', ^amplus amplVficus', *fructus r fnictifer', *opus opifex', - vel genetivi, ut *vir viri virfpotens', 'par paris parricida', quod vel a *parì' componitur vel, ut alii, a ^patre': ergo si est a *pari', r euphoniae causa additur, sin | a *patre', tin r convertitur; quibusdam tamen a Sparente' videtur esse compositum et prò ^parenti- cida' per syncopam et commutationem t in r factum ^parricida'. *lux' io quoque *lucis lucifer', ^flos florìs florifer% ^sacer sacri sacrificus', *fraler
34 fratris fratricida', *soror sororìs sororicida', *ars artis artlffex'. panca sunt, quae hanc non servant regulam, ut ^auceps', aves capiens, ^men- ceps', m^nte captiis, *augustus' et similia et quae ex duobus nominativis componuntur. sed ea, cum de figuris dicemus, latius tractabimus. is
0 aliquot Italiae Civita tes teste Plinio non babebant, seri loco eius ponebant u, et maxime Umbri et Tusci. transit o in a, ut ^creo creavi'; in e, Uutor tutela', ^ bonus bene', ^yot^v genu', ^^ró^pes', antiqui ^omi- pes' prò ^compos', in quo Aeolis sequimur: illi | enim ^ióóvta* prò ^ò^óvTce' dicunt convertitur o etiam in i, ^ virgo virginis'; in u, ^ tremo m tretoui', *huc illuc' prò *hoc et illoc' - Virgilius in Vili:
Hoc tunc ignipo||tens caelo descendit ab alto - et pleraque, quae apud Graecos nominativum in og terminaut, o in u con- vertunt apud nos, ut ^KvQog Cyrus', ^anwieiog spondeus', ^Kvjt^g Cy-
35 prus', ^nilayog peìagus'. multa praeterea vetustissimi etìam in principa-'i5 libus mutabant syllabis, *gungrum' prò *gongrum', ^cunchin» prò *con-
1 lutiflcus H 2 fldis Rh fldes fldicen om. ADGL posi fidicen {po9t tu- bicen in ADGL): fides (fìdes fldicen sed fidicen expunci, L), cuins sìngularo fidis est (est om. GK), unde et (et om, L) dimìnutiuum (deminutiuum L miniitiuum A) fidiciila, fldicen (fldicen in litiira K) add. codd, 3 i om, G 4 compositione huiuscemodi L compositione huiusquemodi G 6 de vocali gknetivi. inser, A genitiui h. /. codd, cum A 9 tamen om, K uidetur a parente GL 10 sincopam UH sina- oopem K sinagocopam G et per commutationem L et per commotationem G 11 quoque om, GL 13 non seniant hanc K non scruant ex conseniant corr. A
seruuant G auis GK menceps] R m. tert, {non r) h mens mentis RI!
Attiguslus auclus (m. (ert.)
14 auctus {del. m. tert.) auguslus R anctus augustus A augur ante
augustus in litura h augustus om, G 15 conponuntur H tractabimus] / tractemus GL 16 DE 0. inscr. A aliquot] r aliquod R ciuitataytes K Plinio] g plineo G Plin. de dub. serm, fr. IV ap, Lerschitan Sprachphilos. der Alien i. II p. 180 sed in loco GL 17 o] R om, rell, 18 e ut tutor GLK tutela] g tiUella G roNu L roN! R roNio G ^ wo'g] nu'C K pos GL cumpes A Ì9 Aeolis] r aeo- les Rh coles GLK idovta prò òdóvtcc] 2 cf. Greg. Cor, p. 597 ed. Schaef, ibi- que Boissonad, p. 598 Ahrensium de dial. A eoi. p. 80 odunta prò cdunta H odunta prò acdunta H odoNxe prò odonto L odonte prò odonto GK (prò edonto k) odunta edtinta (ex edonta corr,) A prò ex utraque parie lac. Gr. voc, relicia 1 20 0 conuerti- tur AHL 0 om. GK 21 et om. GLK Verg, Aen, Vili 423 22 tunc hoc
GLK huc tam Pai. discendit GK 23 nomitatinnm A 24 kipoc G syroc
L cirus GK syrus L cypoc in cyaus corr. R cnoxAABioc ff kypoc cyprus A cypros cipras G ciprus KD 26 syllabis motabant K cungmm GL
LIBER 1 33—36 27
p. 9ft4 P. • p. 34. 35 K.
€liin% ^humioem' prò ^honùneoi' proferentes, ^funtes' prò *fontes% ^fnin- iles' prò ^fronde»', linde Lucretius in libro primo:
Angusioque fretu rapidum mare dividit undis, prò *'freto'; idem in tertio:
s Atque ea nimirum quaecumque Acherunte profundo,
prò * Acheronte'; in eodem:
Nec Tiiyon volucres ineunt Acherunte iacentem, quae tamen a iunioribus repudiata sunt, quasi rustico more dieta.
U quoque midtis Italiae populis in usu non erat, sed e contrario o,
n unde Romanorum (pioque vetustissimi in multis dictionilHis loco eius o pò- suisse inveniuntur, ^poblicum' prò *publicum% quod testatur Papiri a nus de orthograpbia, ^polchrum' prò *pulchrum% ^colpam' prò ^culpam' dicentes et ^Hercolem' prò ^Herculem'. et maxime digamma antecedente hoc faciebant, ut ^servos' prò ^servus', ^volgus' prò *vulgus% * Davos ^
15 prò ^Davus'. Transit u in a, ^veredus veredarius'; in e, ^pondus ponde- 36
I ris% *deierat' 'peierat' prò ^deiurat' *peiurat% Mabrum labellum',
'sacrom sacellum', antiqui ^auger' et ^augeratus' prò ^augur' et *augu-
ratus' dicd>ant; in i, ut ^comu comicen', ^arcus arcitenens', ^fluctus
fluclivagus % * currus ' vel * cursus * * curriculus ' vel • ciuriculum * ; in . o,
m^nemus nemoris% *ebur eboris', ^robur roboris'. ponitur haec eadem li- tera in Graecis nominibus modo loco ov diphthongi., ut *Musa' prò ^Mov- 6a\ modo prò o correpta, ut ^Homerus', prò *"Ò/»ty^og% prò eadem pro- ducta, ut *fur* prò ^g>€ÌQ*^ sicut e contrario prò ^/Jovg* *bos% modo prò V longa, ut *(ivg mus', modo pi*o correpta, ^no^vQa purpura'. in
tsplerisque tamen Aeolis secuti hoc facimus: illi enim ^^ovyarrif^' dicuntpro
coDgum A coDgroam K gonger seribitur edam ap, Plin. nat. hisL XXXII li. 53. 148 et m eotL Ckar. p, 12. 65 P. c/I infra Hb, VI S 33 2 lacrecins A Lucret, I 720 Ladim. primo libro K 4 Lucret, HI 078 5 ne miram OL quaecunque GK achemnie prò acheronte profundo K prò acheronte profùodo. Idem in Jì y * 6 Lucret. Ili 084 7 tizon G tylyon K acheninta G et ex corr. L 0 de V. mcT. A populis om. GL add, l populus add. g e orn. K sup. lin, add. k ex L
e conino A o add, g 10 dictionibus] r diccionibus R 11 poplicum prò paplicum G paperianus G Papirianus de orthographia] cf, Osarmum ad Aptàei, de orthogr. p, 30 sq. : 'in Coisiadori ex Papiriano excerptis p. 2200 sqq, P. haec non legumtar 12 ortographia AGLK polcrum prò pulcrum GL 13 ercolem prò ercn- lem AH 14 ut wn, GLK 15 traosit ex transiit corr, G n R om. relL ueraedoa H ueraedus ueraedarius (ae utnibique in e corr,) R pundus pnnderìs L
16 degeral pegerai A 10 cursus uel currus GHk (nel currus om. K) uel
u carricnlam om, GL add. g siue curriculum add, l 20 ebor R 21 ov] y G uel oy in mg. g dytongo in dyptongi corr. R diptongo A moysa musa K prò Movea] om. HGL prò moysa Rgl TI humerus K • omerus prò omeros G prò "Oi^fiQog om. RHK add. k prò homeros ALr 23 prò om. AH post Povs in mg. add. h BOY e prò bos R byc prò bos G uel prò boyc bos g botc prò bos L prò boy e
bos l 24 ut ** MyC myC H y^vg] rays R prò y (oy /) correpta GLK ut nop-
I w
^Tpa O porpura GL 25 Aeolis] H aeoles reU, seqnti K II i Rr eoTraoKP
TH
dicont prò evraesp. Rr Tovrarup dicunt prò evriip A TOYrarHp prò TYrarnp dicunt L ToyraTBP prò eTCSTPon dicunt G eovraiep prò TYrarep H TOvxaTep prò TYsaTBP K
28 PRISCIANI INST.
p. 554. «5 P. • P. 35. 3é K.
^'^ycfzflif* ov corri|)ieDte8, ve! oiagis v sono u soliti sunt pronuntìare ideo- qiie ascribunt o, non ut diphtliongum faciant, sed ut sonura t; AeoHcum ostendant, ut:
qiiod uos secuti u modo correptam modo pro||ductam habemus, quamvis ^ 37 videatur ov diphthongi sonum habere. prò o quoque ov solent frequenter ponere Graeci, ^ov^* ^ovXog* prò ^oqoq^ *oilo$', ^vovcoq^ ^vóaog* di- rentes, quod nos frequenter habemus in ftnalibus maxime syllabis, ut M*riamu8% *Pylu8% ^Pelium', u tamen corripieutes. est quando amìttit vim tani vocalis quam eonsonantis, ut cum inter q et aliam vocalem pò- io nitur, sicut iam conmiemoravimus , | ut *quis% ^quoniam'. hoc idem ple- rumque patitur etiam inter g et aliquam vocalem, ut ^sanguis', Mingila'. s quoque antecedente et sequente a vel e hoc idem saepe fit, ut * suadeo', *suavis% *8ue8C0% *8uetU8% quod apud Aeolis quoque v saepe patitur et amitUt vim literae in metro, ut i:ttng>€D is
i inde a voce, ov corriptenles ine, B ov] om. R add. . r y (? nel] h ni uel ff u] 0 ^ oy KLg soliti sunt pronunciare R soliti pronuntìare KLr soliti pro- nunciare A solilo» pronuntìare G 2 adscribunt RBHK asscribunt L scribunt ex ascribani effectwn in G diptongon GLK ^ faciant] faciant \h\ Hb ' v in oy ntHt. K aelicum K aeolicae L 3 ut: KaXUxoqov] ut %aìiU%rÌQOv 3 ut ualliiiMiovg. XriQOv n ut Callinmchus %alXi.%(ùQov a Alcaeo hunc versum tribuit Benlleius ad CaUimacM fr, CCLVIII; Alcmani Falckenaerius in Theocr. X idylL comm. p, 279 C, Corinnae Welckeriis ad ^lanan. fr, CXXIX p. 83, assentientibus Schneidewino del. Cor, fr, 6, Ahrensio de dial. AeoL p. 180. Corinnae heteroeis inseruii Bergkius Gorinn, fr.
AA
8 poet, lyr, Gr. p. 0-15 ed, alt. 4 kaaaixopot rdU Gr, k, I. om. H Kaxixopoi
e e
x^oNoc CVPE. lac EOOYxaTBp, Rr KaXaioy. xbpoc. xenocbot. PEia ciOT. carsp G era-
AiOTXBPOC leNOceoy 4>*«« TOTrarep L passim ab l refictits, inlerpret. pulcbri minoris hospitalis Alia -i; uocatiuus qn p e cor. irtribitur add. l ìialXixoQW Sckneidewinus xeONOC B OvQCag\ sic etiam Welckerus l. L BV(fSÌag KrehUus (J *P«ra Bentleius /. l. eovrATEP BA ooyntathp K d'OvydteiQ Ahrensius l. l. p. 18tt. 278 5 sequti K ^ quam uideatur A 6 oy A: y Al prò o] r y prò o R ov] y GLK 7 ovQog om, B ypociAoc L ypocyAoc. prò oyocoìoc G opocoyaoc in lUura h Offog om. B ?fvcoc prò xococ L nycoc prò nosos G prò nococ K
o y o on
8 syllabisj literis G Ulteris L 0 prìamns philus poelìnm G prtamos (ex priamus corr.) n prò o ut prìamus pilus pclium prò pelion u (prò pelioa add, b) B
pilus A tamen] r enim R 10 (am uocalis uim K ni in litura R 11 iam] etiam GL quis om. GL add. gì quoniam om. K plerunque GL 12 et aliam GL lingua om. K 13 antecedente u et ^ ' post flt: f-y hic d. sup. Un. add. b, quo pertinere videniur literae fere evanidae in ima pag.: (d est quando uim?) u amittit tam uocalis quam eonsonantis ut om. GLK 14 suesco suauit K aeolis ex acoles corr. R *eoles L eoles GK «] y /i u r 15 amitìt G ut om. K sa4>4>Ho AG Sapph. fr, 1 i>. 5 ed. Neuii cf, Schneidewinum del.
0 K
p. 290 Bergkium poet. lyr. p. 665 ed. alt. cac|K|)oaAAaTyiAKAT R ca<|)<|>HOAAAATOT- AdAO B CA<|)4>NoaAA«TYi • d • oa • L no2 • catE • ptu • ra • ^ ca4)<|>N0 alAaroy *
IO
d • eleanu'caiepwTa. K caìì^ aXXvl tyi, de/lro niOYica t' epoxa L add. interpret. sed qid dilta facit que interroga / aAA G atnoxa xari^iDra] /*. Fossius ttlnéva
r wxtBifmxa cod. C Hephaest, p, 78 Gaisf, airroTVcaTEpiuTa R amoTicaTEptuTa BA
LIBER I 36—38 29
p. 55S. 56 P. p. .16. 37 K.
simili ter ^mljlvi* disyllabum invenitur apud eosdem, cum vi non est diph- thongus. est quando transit in consonantem u, ut * nauta navita', ^gau- dee gavisus', sicut econti'a a consonante transit in vocalem, ut supra di- ximas, ^caveo cautus% ^ solvo solutus', ^volvo volutus', ^faveo fautor'.
ssaepe interponitur inter- ci ve! cm in Graecis nominibus, ut ^'HQOMXrjg Hercules', ^'Aa%Xrptt6g Aesculapius', et antiqui ^'AlKfii^vfi Alcuniena', ^'AIk(uiìwv Alcumaeon'.
In consonantibus quoque multae fiunt similiter conunutationes. L trì-vu 38 plicem, ut Plinio videtur, sonum habet: exilem, quando geminatur se-
lecundo loco posita, ut ^ille', ^Metellus'; plenum, quando finit nomina vei syllabas et quando aliquam habet ante se in eadem syllaba consonantem, ut ^sol% ^silva', ^fla\iis', ^clarus'; medium in aliis, ut Mectum', Mectus'. transit in x, ut ^paulum pauxiUum', ^rnala maxilla', 'velum vexillum'; in r, ut 'tabula taberna'.
is M obscurum in extremitate dictionum sonat, ut Uemplum', apertum in principio, ut 'magnus', mediocre in medìis, ut 'umbra', transit in n, et maxilme d vel e vel t vel q sequentibus, ut 'tantum tantundem', 'idem identidem', ' eorum eorundem ', 'num nuncubi' et,. ut Plinio pla- cet, 'nunquis', 'nunquam', 'anceps' prò 'amceps'. 'am' enun prae-
»positio f vel e vel q sequentibus in n mutat m: 'anfractus', 'ancisus', 'anquiro', vocali vero sequente inter||cipit b: 'ambitus', ^ambesus', 'ambus- tus', 'ambages', nec non etiam in 'comburo combustus' idem fit. fina- •
8 •
ainoTicaTEpOTa G 1 heati r heZyi K pelii R dy syllabum R dyssyllabum B dissyllabum A dedyllabum K vi] k '^ GK 2 coueonaniem id est u 4rau ut (u erag,; gloss. id est uau ad consonantei^Q u pertinet) R consonantem id est uau ut B consonantem idem uau ut A u] uau GLK nayta B 3 gauissus L ut et coatra A a in marg, add, g transit hic iiervm et in sqq. saepius ex transiit coi^r. G 4 uoluo uolutus add, b faueó fautor uoluo uolutuB B 5 interponitur u
A
inter b uel] et L e et m B HPKauc R hpkahC Atì I-erpkahc G epkahc A' i-HP£AHC ea: corr. L iunonis gloria interpr. l 6 ercules RAHK acKannioc H acKAHTiiiuc K dure faciens vert, l aAKMHMa AHGLK AAKMeoNA ackmhna B
H
7 AAKMHiuN RAH AAKMeiuN B AAKMHON G aAKMON L AAKMHMeN ailkufieNON dicebaul K Aicumaeonj *vieìmehr Alcumaeo* Ritschelius nms. phil. Vili "476 8 in qvi-
Bvs coii TBAK IH 8EM1V0C 8ED pRihv DE TRIPLI V1RTVTE • L • inscT, A De semiuocalibus in mg. g quoque] ^ L multae] r mutae R Plin» dub, serm, fr, l p, 180 ap. Lerschàan l. l. 10 melallus K 12 lectus lectum GL iectus lecta lectum b 13 uixillum L 15 de m. A dictionum] r diccionum R apertum. In princi- pio B 16 pricipio A mediocre L n maximae K 17 d e uei q uel t (uel t add. k) Kk ut om. L tandundem G post tantundem: tam tandem add. LK A recte 18 eorum om. BH add, h num om. RBAHK Plin, duo. serm. fr. il ap. Lersckivm l. /. p. 180 placet add, k 19 nunquis nunquam ex numquis nù- quam corr. R nunquam nunquis K numquam] om. L nunquam post ambiceps coUocat G nunquis in nùquis corr. ibidem repetit L anceps] g auceps G amceps] plerigue
codd. Krehiiif edd. praeter Putschianam ambiceps libri mei (ambiceps H)<, Zwicc, ì Eri, 2 KrehlH, Putsckius aulhiceps tìeidelb, teste Krehlio (?) 20 mutant H Vt anfractus B 21 incipit A ^ ambessus K 22 có^bnstus b ronbuslus B
combustus A,
30 PRISCIANI INST. .
p. 5S6 P. p. 37. 38 K.
lìs diciionis subtrahitiir m in metro plenimqne, si a vocali incipit seqiiens dictio, ut:
illum expirantem transfixo pectore flammas, vetustissimi tamen non semper eam subtrahebant; EnniusinXannaltum:
Insigneita fere tum milia militum orto &
Duxit dilectos bellum tolerare potentes. 39 N quoque plenior in primis sonat et^ in ultimis partibus syilahamm,
ut *nomen*, ^stamen', exilior in mediis, ut ^amnis', *damnum'. transit in g, ut Mgnosco*, Mgnavus*, Mgnotus', *ignarus', ^ignominia', *cognoseo*^ ^cognatus'j potest tamen in quibusdam eorum etiani per concisionem ad* io empta videri n, quia in simplicibns quoque potest inreniri per adìectionem g, ut *gnatos*, 'gnarus*. secpiente g vel e, prò ea g scribunt Graeci et quidam tamen vetustissimi auctores Romanorum euphoniae causa liene hoc facientes, ut 'Agchises% ^agceps', *aggulus% ^aggens*, quod ostendit Varrò in primo de origine linguae Latinae bis verbis: ut lon vn scribit, quinta vicesima est litera, quam vocant agma, cuius forma nulla est et vox communis est .Graeris et Latinis, ut bis verbis: *aggulu8% *aggens% ^agguilla% *iggerunt\ in- ejiusmodi Graeci et Accius noster bina g scribunt, ahi n et g, quod in hoc veritatem videre facile non est. similiterso *agceps% *agcora*. transit n etiam in 1, ut *unus uHus, nuNus', *viniun villum*, 'catena Catella', * bonus beMus% 'catinmn catWiun'; simi-
•
1 dictionis] f diccionis R subtraitur A incipiat A' Ferg, Aen. I 43 3 cxpi-
a rantem] g exspirantem G Rem, flammis H 4 Veteres K detrabebant K Enn. ann. lib, X v. 23 sq. p. 139 £. S. fr-i^P- 51. LXVIIl sq. VaM, annali K 5 in- signeita f^ahlenius insignata HGL insignita RBAK 6 dux A dilectos] g dc!ecto8 RBAff dilectus GLK tollerare GK 7 db rr. ^ in primis plenior G souat syl- labis et ^ 8 stamen ex stammen corr. A ut ow. AH damnum] r dampnum R
9 g ut add, k guosco A ignotus om. GL add. g 10 adepmta R 12 Et se- qucnte BAr 13 tamen] etiam conL Ritschetius moti, epigr, tiia p. 24 uelussimi A
anlores K . bene] /*. nempe Riischelius l. l, , quod non probare se taleta scriptttram ORtcndat Prùdarms iUf. II $8: at isio loco u9um tantum *cotidianum enarrare, non de eo iudicium (erre mUii videtur grammaticus hoc bene BA 14 agcheps K post aggulus aggens voce, a quod OBteudit usque ad altentm aggulus aggens om, A 15 Varrò] c.f, Ritscheìium U, cum maxime laudandis latinae linguae L post liis ucrbis voce, ut lon usque ad alt, bis nerbis om. RBH edd., add. r; ex L prùnus ed, lac. Grotiovims m epis- tolis Livianis p. 20 (m Liv. Drakenb, XV 1 p. 245 sq, ed. Stuttg.), cf, praeierea Spen- gelium in ed, Varr, de l. L, p, 7 Muellerum ed. suae p. 26^1 RUsckcUum de disc, libris Farr, p. 24 sqq. mus. phU. VI p. 529 sqq. tnon, epigr. trio l. /., 7111 recte perspexit haec mania usque ad voc, agcora ad Varronem pertinercy praeeunte vetere quodam in cod. Darmstad. 204 commentatore, qui ad voce, agceps agcora 'adhuc' inquit ^ sunt uer ba uar- ronis continuata, non enim priscianus ex sua parte diceret similiter agceps agcora.* lon] Chius se. , v. ScAneidewinum tmts. pfnl. VII p. 463 sq, 16 scripsit r
uicesima quinta r nigesima ex uicessima corr, g uicissima K Uticia est r 17 nulla» set uox Riischelius mon. tria l. l. ut am. r 18 bis in uerbis r aggula G uel aggilla g aggilla K agguìla L 19 huiuscemodi GL huius-
• modi K actius H de Ms Atti stuàHs cf, Ritscheìium mon, tria p, 22 sqq.
681
binam GLK g] b gg Bg .n.g. G 20 non facile L ueiitatem facile uidere est, in ilio non est Riischelius mon, tria l, l, ' 21 etiam n B vlì om. K
nullus om. GLK 22 bonus bellus catinum catitlum] catinum (catenum G) catellum
LIBER I 38—40 31
p. 555. 57 P. p. S8. 35 K.
liier ^collega', ^coIHgo', Mllido', ^ collido \ transit in m, sequentibus b vel m Tei p, auctore Plinio et Papiriano et Probo, ut Mmbibo', Mmbellis', *ìmbutus% ^inmìineo', ^immitto% 'immotus', ^improbus% Mm- perator', ^impello', similìter in Graecis nominibu^ neutris in ov desinen-
stibus, ^IlaXluÒMv Palladiura', ^Iliihov Peliiun'. transit etiam in r, ut ^corrìgo', ^corrumpo', irrito', hanc autem mutationem sciendum natu- 40 rali quadam fieri vocis raUone propter celeriorem motum linguae labrarum- que ad vicinos facilius transeuntium pulsus. transit supra dieta consonans n etiam in s: ^scindo scissus', ^findo flssus'; in t: ^canis catiiluB, eatel-
lolus'; in e: ^ecquid^ prò ^enquid'. expellitur a Graecis in av desinenti- bttSf cuitt in Latinam transeunt formam, ut *Deniipho% ^Simo% Meo% ^draco', sicut contra additur || Latinis noniinibus in o desùnentibtts apud Graecos, ut ^Kmìqgiv^j ^Kaxmv' prò ^Cicero', ^Cato'. transit etiam in u consonantem, ut ^sino | sivi% * sterno stravi'.
15 R sine aspiratione ponitur in Latinis, in Graecis vero prineipalis vel geminata in media dictione aspiratur, ut ^rhetor', ^Rhenus', ^Rhodus% *Pyrrhus', 'Tyrrhenus', ^Orrhoena', prò quo nune ^Osrhoena' dicentes aspirationem antiquae senrant scripturae. transit in 1: ^niger nigellus', ^uinbra umbella'; in s: ^arbos' prò ^arbor*, ^odos' prò ^odor' * Plautus
20 in captivis:
Quorum odos subbasilieanos omnes f adegit in forum *, *verror versus*; in duas s: 'luro ussi', *gero gessi'; in u consonantem: *tero trivi', 'sero s^vi'; in n: ^aeneus' prò ^aereus'.
bonus bellus GL catillum] calillus B 2 autore ff et plinio et BGL Plin. serm, dub, fr, \\\p, \^ Lersch. paperiano 6K papyriano Hv, Papir. ap. Cassiod. de ortho- gr. p. 229S P. Probo] Berytio cf. ann, ad ftò. Vg 45; v, tamen Osannimi Beitr, ì\ 210 imbUo (b) B 3 iramitto] g immìlo G imperalor impello add, r 4 in ante ov om. RBA in on GLK 5 ut paìiadion K IItìUov] r oaaion R ttcaion K pelion
r
L 6 corgigo A sciendum est GLK' 7 caeleriorem H laborumque H
OS
8 facilior H transiuntium K 9 scindo scissus] r sciendo scissnm R scisus
• .X-
L fisus L flssus.. In B 10 tùv] 2 on RBAH on GLK lacuna in 1 disiuen- tibus GK gaepissitne et sic et dissiuere, aliquotiens etiam dessinere /t6n, praesertim GLK
K
12 draco ex drago corr. R 13 ut om, GLK kikcpon B kykkpon haton R KTKepuN katon N kiceron. katon A ciceron caton GLK 14 ut om, L 15 db r inscr. A prineipalis sitte prime^ ut geminata in ras, B 16 rhetor] rg retlior R
h rliethor G 17 Pyrrhus] r pyrrus R phirrus G pirrhus K phirrluis L Tyrrhenns]
n
r tyrreoQs R thirrbenus L terrhcnus B orrhena RBG horrhena H orrhea L
qua HLK osfhena GLr osrhena g osrhena similiter proprium B 18 aspiratio- nem « posi II antiqua B aiiquae H seruat B 1 ut iiiger GLK 19 PUaU. capi. 815 (HU 2, 35) odus KL odor k 21 sub basilica nos RB sub bassilica
no8 GK Bubbasllica .no" B adegit] sic Prisc, libri omnes abegit Fel. eum parte librorum Plautinorumf abigtt al,: abegit recte se habere *et mUd Fleckeisenus persua- sii et aliis oiim prcòabit" - sunt verba Ribbeckii trag. Lai, p, VTIl cf, p, IX
r r tr
22 uerro X nersor R uersor G ueror B ss iC
32 PRiSCiANI INST.
p/567 P. p. 38. 40K.
S in metro apud vetustissimos vim suam frequenter amittit Virgi- lius in XI:
Ponile spes sibi quisque. Idem in XII:
Inter se coiisse virosque discernere ferro. 5
*ne' autem coniunctione sequente rum apostropho penitus toUilur, ut
41 «viden', * satin*, *vin' prò *videsne', ^satisne% Sisne*. nec non etiani in Graecis nominibus as vel es torminantibus plenimque toUitur^ rum sint primae declinationis, ut *Geta', ^Byrrhia', ^Phaedria', ^Chaerea', Spoeta', ^sophista'. quoque, ^Scytha% Vitharìsta', in quibus etiam e producta in 10 a correptam convertitur. transit haec eadem in m, ut ^rursum' prò ^rur- sus', ^dimminuo' prò ^disminuo'. | Terentius in adelphis:
Dimminuetur libi cerebrum. in n mutatur s: ^sanguis sanguinisi; in r: ^flos florÌ8% Mus iuris', ^cur- sus* *curriculus' vel * curriculum*; in x: *Aiax* prò ^Aiag* et ^pistrix* 15 prò ^nlaxQtg'j in quo sequimur Doris: iili enim ^oqvi^* dicuntpro ^opv<$'; in d: ^custos custodis', ^pes pedis*, ^praeses praesidis', ^palus paludis'; in t: ^nepos nepotis', Sirtus virtutis', *Samnis Samnitis'; in u conso-
42 nantem: ^bos bovis'. saepe prò aspiratione ponitur in bis dictionibus, quas a Graecis sunipsimus, ut*semis% *sex% *septem% *se% *sal*: nam 10 *^ft«Jt;% *?!', ^Ijrra', *f% ^aXg* apud illos aspirationem habent in prin-
1 DB. 8. inscr, A aput H uetussimos A antiquissimos A' frequenter uhn suam G frequenter add, h ut uirgiliuB GLK Verg. Aen. XI 309 2 in XI om, BAH 4 Item A Verg. Aen, XII 709 5 se ex si corr. Pai. coiisse j
i s
Med, m. ali. coisse RrGL coissc BAK eclisse Med. m, pr. coisse Rom, coise Pai. uirosque ex uirosquae corr. R uirosque discernere] uiros et decernere HGK Nei- delb.f gic et ex corr. L cum Med, Rom. Pai. m, alt.: * posteritas* teste Servio ad Verg. l. l, uiros et cernere Pai, m. pr. Sen. ep. 58 Sero, l, l, : in Ver. in hoc ipso voc, lac. 6 coniunccionc in coniunctione corr. R paenitus If penitus. S. tol-
i litur B ut uidenii^. salina uin** in ras. B 7 saten Jf 8 pleranque GL
h 9 Oeta] r getlia R byrria R/I byrrhya B birria L voc. cherea per uiduii sup. Un, interpr, k 10 quoque om. K scitha RAGLK cytarista R cytharista BK chitharista G e] es AHL producta es A" 11 transit et iam haec GLK eadem. s. in B prò rursusj prorsus B 12 dinimiuuo] r diminuo Ra Ter. ad. JIII 2, 32 adeliis A 13 dimìnuetur {sic Bemb. deminueiur Bas.) libi qui-
dem iam cerebrum Terenthis dimminuetur] r dimiuuetur R dimmi nuitur GL lib A cerebrum tibi GLK cerebrum ex cclcrum corr, h cerebrum sensus (sensus in
V
lUura) B 14 mutatur s] om, L ut GK ut flos K 15 curriculos A uel curri- culum om. GL add, g aiax B prò aias BKL 16 itict^iq] Hr pistris rell, se- quitur^ Doris] r dores RAK o^vtf] oPNif/T orni| 6r ornix Z prò ornis dicuut 0
S V
iupNic R ornis L 17 ut custos K custor H pales R 10 dictionibus] r die-
ciooibus R simUiier Saepe in sqq, corr, 20 quas acrecis A assumpsimus A"
se] a se si libri si ex lib, XIII $ 24 illatwn videtur (v, infra) sai]
sai uel bài K sco G 21 hmic cì eTiTaeyxA R hmic hs ■"hitta r. i. aa r HM!C e 5. CITTA A sup. Un. uhi. I-AA. add. a I-hminc l-esa l-enTa HcAAac (in mg, l-H.I-y.) ea K I-hiiiq I-hJa l-imTA ea G et sic fere in litura (Hmic KJ KnxA •■♦*♦) L hHMic hH£a I- HiTTa hel-i haAac / hemis hex hepta he hi (he beli 3) hais /. 2. 3
LIBER I 40—43 33
p. B57. 58 P. p. 40. 41 K.
cìpio. adeo autem cognatio est huic literae [id est s] cum aspiratione, quod prò ea in quibusdam dictionibus solebant Boeotis h ponere, ^muha' prò ^musa' dicentes. huic praeponitur p et loco if; Graecae fungitur, prò qua II Claudi US Caesar antìsigma oc hac figura scribi voluit sed nuUi 5 ausi sunt antiquam scripturam mutare, quamvis non sine ratìone haec quo- que duplex a Graecis addita videatur, nam multo moUiorem et volubilìorem sonum habet ^ quam ps vel bs. hae tamen, id est bs, non alias debent poni prò '4' 9 hoc est in eadem syllaba coniunctae, nisi in fine nominativi, cuius genetivus in bis desinit, ut Murbs urbis', ^caelebs caelibis', ^Arabs
lo^Arabis'. sicut ergo '^ melius sonat, sic x etiam quam gs vel cs. et x quìdem assumpsimus , ^ autem non ; sed quantum expeditior j est tf; quam ps, tantum ps quam bs, ideoque non irrationabiliter plerisque TÌdetur loco ^ ps debere scribi, quod de ordine literarum docentes plenius tractabimus.
X duplex modo prò cs modo prò gs accipitur, ut *apex apicis', VITI 43
is^grex gregis'. transit tamen etìam in u consonantem, ut ^nix nivis' nec non in et, ut ^nox noctis', ^supellex supellectibs', sed haec con tra regulam declinari videntur. subit etiam loco aspirationis, ut Weho vexi', ^traho traxi'; vertitur in f, ut ^efficio' ^elTero.' et sciendum, quod, quotienscumque ^ex' praepositio praeponitur composita dictionibus a voca-
io lìbus incipientibus vel ab his quattuor consonantibus, hoc est e p t s, in- tegra manet, ut *exaro*, *exeo', *exigo*, *exoleo', *exuro% *excutio', 'expeto', 'extraho*, *exsequor', *exspes', in quo videmur contra Graeco- rum facere consuetudinem. illi enim s sequente numquam x praeponunt, sed k prò ea, ut ^iMxaaig'. melius ergo nos quoque x solam ponimus,
<!5 quae locum obtinet cs , cuius rationem non solum ipse sonus aurium iudi-
'^lucv] B (cf. Uh. XIII S 25) et ne coni. FUcherus ad Heller. I 247, Giesius dial. AeoL p. 246 Hhmic h hiiMicyy *. hHMiccy in ras. H Hbz B Vi ex lìb, XIII J 24 in libros iUalum videtur: si eniany quod ei respondei in exempHs LaHnis a Prise, alla- ti» coli, lib, XIII % 7. 24 locum habere neqidt: virumque igitur voc. quamois patronum nactum Krehlii censorem lenensem in /. A. L. Z. 1822 n. 236 p, 429 cum a delen- dum est, hi certe in H sup, lin, add. ni f. h, si quis t in RK iustae lectionis vestigia
serwire putet, is h, L oi scripserit, si supra in sui commutato h B ot %§ Putsch, Kreìd. haA. hec H* 2 Boeolis] r et in litura B boeotes RG boetìi KL alias Prisc. more consueto Boeoti id est prò s ante h add, libri se. gloss, ad prò ea loco suo mo- tum 3 Huic s A psi post 'iff add, Ar fuugitur] funguitur L ponitur K
, g-
4 caessar G aniisima R anlisimma BKr antissimma G aniiBima L oc] r oc RAff oc * , -
X 04: ^ e Schneiderus Elementari, p. h sq. not. uolui B 5 aussi K haec]
hoc B haec tff a quoque om, H 6 uidetur K molto A 7 sooitum BA
HL p et 8 uel b et 8 ^ b et s ^ 0 araba bis celebs bis K celebis Z^ 11 asumpsimus R adsuropsimus B quam p et s -<4 12 ideo L inralio- nabiliter BAH 13 dicentes h 14 db x. vmct. A 16 suppellex suppellectilis BGLK suppellectilis H haec] r hae R 17 ut om. A ueho uehis uexi H 18 irahxi K 19^ conposita RH compositis g conpositis h 20 quatuor K in- tigra G 22 expecto Kg exequor BA exspes om. K facere contra consue-
c tudiùem graecorum GL 23 s] e ^ s /. 24 k] rk e RBAHK ut insertum in B
ecceacic K ergo] enim K ponimns] b ponemus BK ponemus H ponamus L 25 optinet BAHGLK iuditio AH
GRAMMATICI LATINI II. 3
34 PMSCIANI INST.
p. 6R8.S9P. p. 41. 43 K.
ciò possi! recidere, sed etiam hoc, quod geminari s aliqua consonante an- tecedente minime potest: geminari autem videtur post consonantem, si x antecedente, quae loco cs fungitur, ipsa.consequatur, ut ^exseqiiiae' ^es- sequor'. quod si liceret, licebat etiara post bs vel ps, quas loco ^ du- plicis accipimus, addere s, ut diceremus ^obssessus', ^abssectus', quod 5 rainime licet: | numquam enim nec s nec alia consonans geminari potest, ut diximus, alia antecedente consonante.
'44 Nunc de mutis dicamus. || B transit in e, ut *occurro% ^succurro';
in f: * officio', * sufficio*, *suffio'; in g: ^suggero'; in ra: ^summitto', ^globus glomus'; in p: ^suppono'; in r: ^sunipio', ^arripio'; in s: Mu- io beo iussi'. nam ^suscipio', ^sustuii^ a ^susum' vel ^sursum' adverbio composita sunt, unde ^subtinnio' et ^subcumbo' non mutavenint b in s. ^suspicor' quoque et ^suspicio' a, ^susum' vel ^sursiun' componuntur,
• sed abiciunt unam s , quia non potest duplicari consonans alia sultsequente consonante, quomodo nec antecedente, nìsi sit muta ante liquidam, ut i5 *supplex% ^suffragor', ^suffio', ^effiuo', ^effringo', quomodo et apud Graecos ^ avyyvtifiti^ ^ ^ fp&éyyiuc* .
C transit in u consonantem: ^quiesco quievi', ^ pasco pavi', ^ascisco ascivi'; in x: ^dico dixi', ^duco duxi', ^noceo noxa noxius'; in s: ^ parco parsi' et ^peperei' dicitur; in g antecedente n: ^quadringenta', ^quin-so genta', ^septingenta', ^ango' quoque prò ^ancho'. et notandum, quod ante hanc solam mutam fmalem inveniuntur longae vocales, ut ^hoc% *hàc% ^^c', *hic' adverbium; nam ante t, si qua inveniantur, per con- cisionem hoc evenit, ut *audit% 'munit', *fumàt' prò *audi\it% *munivit% ^fumavit'. nec non post s posita transit aUquando in t vel assumit eam, 2s ut 'irascor iratus', 'nanciscor nactus%/paciscor pactus', *nascor natus.'
1 posit L aliqua] alia GLK antecedente] r cedente R 2 post consonan-
si tera uidetiir K si om, GLK 3 e et s BAHGL funguitur GL ipsa K exequiae ex exsequiae effedt r exquor ex exsqor ni f, effedt r exsecor A 5 accepimus H s add. r obssessus] rg obssesus G obsessns B absess'us R abssectns] r absectus R abssecutus K 6 nec et s LK 7 ut diximus] r ut dici- mu» R om^ AGLK consonante antecedente K consonante. B. Nunc B 8 de
MVTIS IN QVIBV8 C0N80NANTBS TRAN8KVNT SED PRIBIVIl DE B INCIPIT. A Dc mularum
transitu L dicemus K 9 sufllo om. H ut suggero K ut summitlo A' summitto] g summtto G 10 ut suppone K ut surripio K ut iubeo K 11 iusi L suspcipio A susum] snm A 12 comsita K sublinnio] g sub- tinneo G subcumbo] r subcambo R succumbo Bh 13 susum] sussum K
•ursum aduerbio componuntur H 14 abiioiunt GK p08i s : non dicimus suspieio sed suspieio inculcami b 15 nissi G 16 suffrago L suiTragator A sufflo efflo
V
eftluo (efflo fere eros.) G sufflo efflo efflo AT sufflo effluo] r snffluluo R et om.
G 17 CYTNlUlie R CYTTYNIUMH T CTTTHUIMH B OYPNIUIIH K C|>eeTTMA R <|>eeTTMA
K 18 DS e. inscr, A pascho A adscisco adsciui RBHK 20 et peperei dicitur <m, K quingenta septingenta] / septingenla quingenta GLK 21 quoque om. A anco AGLK notandum est quod BAHG 22 solam hanc L muta
A longuae GL 23 aduerbium hic L aduerbia Gk inuenia^tur Rr inue- niuntur GLK inneniatur BH per] r prò R 24 uenit R 25 post] pot 'V G post ry g assumit] r adsumit BH assummit R 26 nasciscor tu nanciscor corr, R
LIBER T 43— 47 35
p. 359. Ito P. p. 42—44 K.
D transit in e, ut *accidit% *ciuic|quam'; in g: ^aggero'; in I: 45 ^allido'; in p: * appone'; in r: •arrideo', 'meridies'; antiqiii£;sinìi vero prò *ad' frequentissime *ar' ponebant: *arvenas% *arventores% *arvoca- los*, *arfines', 'arvolare', ^arfari* dicentes prò *advenas', 'adventores% 5*advocalos', *adfines', •advolare*, *adfari*, linde ostenditur recte *ar- cesso' dici ab *arcio' verbo, quod nunc * accio' dicimus, quod est ex *ad' et ^cio' compositinn ; ^arger' quoque dicebant prò ^agger'. transit etìam' in s: ^assideo', *rado rasi', ^suadeo suasi'; in duas quoque s, ut ^cedo cessi', *fodio fossus'; in t: 'attinet', 'attingo*, ^attamino'. haec eadem
wtamen frequenter interpònitur compositis hiatus causa prohibendi, ut 'red- igo', 'redarguo», 'prodest'; subtrahitur etiam, cum se|(qucns syllaba ab s et alia consonante incipit, ut 'aspiro', 'aspicio', 'ascendo', 'asto'.
F muHis modis muta magis ostenditur, cum prò p et aspiratione, qiiae 46 similiter muta est, accipitur, de quo sufìfìcienter superìus diicimus, (piam-
15 quam antiqui Romanonim Aeolis sequentes loco aspirationis eam ponebant, eflugientes ipsi quoque aspirationem , et maxime cum consonante recusa- bant eam proferre in Latino sermone, habebat autem haec f litera hunc somma, qiiem nunc habet u loco consonantis posita, unde antiqui 'af prò 'ab' scrìbere solebant; sed quia non potest 'vau', id est digamma, in fine
»syllabae inveniri, ideo mutata est in b. 'sifìlum' quoque prò 'sibilum' teste Nonio Marcello | de doctorum indagine dicebant.
G transit in s: 'spargo sparsi', 'mergo mersi'; in x: 'rego rexi', 47 'pingo pinxi'; in et: 'agor actus', 'legor lectus', 'pingor pictns'.
H literam non esse ostendimus; sed notam aspirationis, quam Grae-
25 corum antiquissimi similiter ut Latini in versu scribebant : nunc autem di- viserunt et dextram eius partem supra literam ponentes psiles notaiii ha- bent, quam Hemmius Palaemon exilem, Grillius vero ad Virgi-
na*ctii8 (n) B paciscor pactus nascor natns] om. GL nascor natus paciscor pactus BH paciscor pactns tuo loco, nascor natas ante nanciscor add, l 1 db d. inscr, A aggero] r aggeo R 3 ad. ar. frequenter QL ponebant ar X 4 arfarl — adfari] adfari R in arfari mai/., dicentes — adfari add. r dicentes am, K 6 artio .
tì verbo] a uerbum A acci B actio H 7 et ciò compositum] b **** B
compossitum G conpositum H 8 assideo ex assidio corr^ K rasi ex rassi corr, G suadeo suassi rado rassi K quoque add, tup, lin, K 9 fodior b attingo] g attingno GL 10 frequenter tamen K interpònitur frequenter GL in compositis K conpositis ZT 11 etiam consequens A 13 db f. inscr. A aspira* tione ponilnr quae similiter mntla (muta g) accipitur GLK 14 diximus superius GL
15 Aeolis] r aeoles RAK eoles GL 16 quoque ipsi GL maximae K rccaaabant] g recnssabant GLK 17 in latino proferre GLK ♦aulem litera {F ni f,) H f sup, fin. add, A ad tnarg. h haec f litera orn. K ad mg. add. k 18 antiqui] r antiqui romanorum R tLf] r ** R 10 id] hoc K 20 mutata est .f, in .B. B siflUum (i?) R quoque om. GL post sibilum: dicebant erasutu in B 21 Non. Marc. s. v. tiftlare p. 531, 2 M. dicebant suo /. extai in B 22 ut spargo Ar 23 pingno L pinguor L pinctus in pictus eorr. K 24 db H. vucr. A 26 similiter om. K autem] eam G 26 dexteram AHGLK partem eius B supra .s. litteram B ^ sup. Un. add. Oy ibidem et ad mg, b 27 qua A rennius L palemon B palcmou A. de Remmio v. Suet. de ili. gr. r. 23 coli. Baehrio in Fault/ eìicycl. V 1068, Graefenhanio in Hst. phU. IllI 72 aq. GriUius] cf. Surifigarium /risi, schol. Lai. II 230 sq. Graefenhaniwn l. l. p. 131, qui
3*
36 PRISCIANI INST.
p. 560. 61 P. p. 44. 45 K.
lium de accentibus «cribens levem nominai, sinistram autein contra- riae aspirationis, quam Grilli us flatilem vocat.
K supervacua est, ut supra diximus: quae quamvis scribatur, nuUam aliam vim habet quam e. 48 De q quoque suiìQcienter supra tractatum est, quae nisi eandem vim s
haberet quam e, numquam in principiis infinitorum vel interrogaUvoiiun •quorundam nominum posila per oblJquos casus in illam transiret, ut ^quis cuius cui', similiter a verbis q habenlibus in quibusdam participiis in e transfertur, ut ^sequor secutus', Moquor locutus'. * transit in s, ut ^torqueo torsi', sicut et e, ^ parco parsi*, similiter abicit n in praeteiito, io Minquo liqiii', | ut Sinco vici', transit etiam in x, ut * coquo * coxi ', ut ^duco duxi'. apud antiquos frequentissime loco ^cu' syllabae *quu' po- nebatur et e contrario, ut ^arquus', ^coquus', ^oquulus' prò ^arcus', ^cocus', *ocidus', *quum' prò *cum', *quur' prò *cur'. ' 49 T transit in s: *verto versus', ^concutio concussus', *ò<yT«' Graecum is
*ossa'; e vero antecedente || in x: *pecto pexuì', ^flecto flexi'.
Y et z in Graecis tantummodo ponuntur dictionibus, quamvis in mul- tis veteres haec quoque mutasse inveniantur et prò v u , prò S vero , quod prò sd coniunclis accipitur, s vel ss vel d posuisse, ut ^fuga', ^ murra' prò ^9wyi?', ^(iv^ga^ ^Saguntum', *massa' prò ^ZaxvvOog', ^fiàtcc^ 'odor' ao quoque ino rov 'ofav', *Sethus' prò ^Z^d'og* dicentes et 'Medentius' prò 'Mezentius'. ergo 'corylus' et Hympha' ex ipsa scrìptura a Graecis sumpta non est dubium, cum per v scribantiu*, ino tov ^xagvov^ xal
praeceptorem yergilU Grillium fuUse in anmum sibi indiiani. dmdem in Cic, de in- veni, libros commentum in cod. quodam bibl. Bambergensis nuper repperit ffalmius, cf, lÀnamayerum in HatmU anal, Tuil» U p. 1, guae erit *Retliorìca Grilli', qua in expo- intione in f^alerium Maximum conscribenda usus est /r. Dionysius de Burgo^ v. End- licherum catal. codd. Lat. bibl. Vind, n. CLXXVII gryllius H
1 accentibus] r accidentibus RALK accedentibuB H sinistram] ^ tup. Un* add, A sup. Un, et ad mg, b contrariae il li aspirationis dasiam qaam edd. ab a ad
PutscMum 2 fatilem Rr 3 db k. et q. ^ 4 uim aliam G 5 db q. Q quo- que A tractum II est add. k quae] r qud R eundem G 6 principio
£i infinitiuorum AB 7 quorumdam G illam ' A 8 cui qui K 10 ut parco GLK post parsi: et peperei Kl abiicit GLK sicut et e post praete- iito repetit B 11 ut linquo GLK ut om. HK vici] r uinci R ut om. H sicut K ut e. coquo BÀ 12 quu loco cu sillabae G ponebatur loco cu siU
Q coqaus labae quu L quu] qu /{ q. u. ^ Q jGT q & u ^ 13 et ex Z ut arqu» acus
qv V V V
oculus Rr oquius B 14 qum R quom BL qiir Rr quor B cur di- cebant K 15 db t. ^ ut uerto GLK uerle H concusns LK ocee in ooea corr. R 16 antecedente t in R antecedente transit in B ut pecto GLK flexui L 17 DE Y ET z. A 18 inueniantur ex inueniuntur corr, A inueniun- tur L et] ut L 19 prò oin. G prò sd uel ss L nel ss] r om, R relL possnisse K 20 4>TrA AHr sacuntum GL zakinooc G 21 antto B xov] TOi G ozeiN H zeeoc GLK medientius RUK 22 prò MezeNTioc o G prò MezeNTius K prò mezentius L corylus] rb cyrilhis R corlUus G coryllus Bg o cyryliis K a owi. GL 23 aumpa G scribantur ex scribuntur corr. B
LIBER I 47— 50 37
^' ^\^ p. 45-47 K.
Tov ^vv(npfi\ solebanl enim vetusUssinii Graecoriim 1 prò n sciibere, UDde *quinquagiiiU' quoque numeri signum, quod illi per n scribunt, DOS per 1 more illorum antiquìssimo scribìmus.
DE ORDINE LITERARVM.
5 Ordo quoque accidit literis, qui qiiamvis in syllabis dinoscitur, ta- Villi 50
men , quia coniunctus esse videtur | cum poteslate elementorum , non ab- surdum pulo ei nunc illum subiungere.
Sunt igitur vocales praepositivae aiiis vocalibus subsequentibus in eis-
dem syUabis a e o, subiunctivae e u, ut ae au eu oe. i quoque apud
loantiquos post e ponebatur et ei diphthongum faciebat, quam prò omni i
longa scrìbebant more antiquo Graecorum. invenitur haec eadem i post v
in Graecis nominibus, ut ^"AgitviM^i nam vi diphthongus est.
Sunt igitur diphthongi, quibus nunc utimur, quattuor. diphthongi an- tera dicuhtur, quod binos phthongos, hoc est voces, comprehendunt nam issingulae vocales suas voces habent et ae, quando a poetis per diaeresin proferlur, secundum Graecos per a et i scribitiu-, ut *aulai% *pictai' prò *aulae' et *pictae'. Virgilius in III:
Aulai medio libabant pocula Bacchi, idem in Villi: 20 Dives equum, dives pictai vestis et auri.
in Graecis vero, quotiens huiuscemodi fiat apud nos diaeresis paenultimae | syllabae, i prò duplici consonante accipitur, ut ^ Mala Maia% ^Atag
xov] r TOYOY R %aqvov] om. A kopyoy R kapyaoy r kapy'^oy K kapya**^ L KAPiuc G KAPYtuc g KOPYNOC H xal] ano in litura H 1 NiM<t>H K niii<|>y G
N
nym4»y g ueleres K \\ X L X prò w A 2 quiaquageata G per n K
3 nos per] r nos quoque per RGL more] r mere R BntiquÌ8simo*(8) B
4 DE ORDINB LITTBRARVM 8BD PRIMVM DE PREPOSITIVI» VOCALIBYS A 5 qui IH mg, odd,
h dÌDOscitur in syllabis R dignoscilur A 6 absordum GK 7 ilium ordi- nem subiungere GL subiungire K 8 praepositae K sequentibus A eisdem] r hisdem RGL isdeun K 9 subiunclatiuae K e u om, A e ei vl B ae. oe. eu. au. G ae. au. eu. oe, eu. A eu. eo. ei R eu. oe. (ei del, et ascr,: alter non ha- buit) r ae. oe. au. ci. L 10 antiquos] latinorum sitp, lin, add, r dyptongon O n faciebat L 11 longua i K longua GL longam B scribebaot] ponebaut
GLK antiquonim K gregorum B Invenitur] r luuentor R 12 arpia R APPTiA B 13 quattuor] .u. GK quinque SL 14 pthongos RBAUK ptongos GL conphendunt AH conprehendunt B 15 ae diptongus GLK per dlarisin pro- fertur a poetis GL a poetis per diarisin profertur l per] p R diheresin B die- eresin H diarisin K 16 secundum], Sed A aulae et pictae] h aulae pictae BG LK 17 Verg. Aen, HI 354 {de/icU Rom,) in III] om, H in «wp. Un, add, h in IH IT K 18 aulai in medio Rbh Krehiii nonmUli aulai m(»dio r cum rélL , Med, Pai, cf, m. VII % 3 m. XVn S 8 pocula] r procula R bachi RBHLK
19 Verg, Aen, VIDI ^ Vili BG 20 equum] r eaqum R «equum (a) B equm G
ecum Pai. pietà Med. pietà;» (i) Pai, pietà Rom. 21 qttiens G quotieos in
huiuscemodi k aput H diheresis RBA diarisis GL diarissis K peneultimae GH penullimae ex peniultimae cofrr. L 22 Mala Maia ACag Aiax] / ma ha maia
ARAC aiax L maha. malas. aha|. aiax G maia maia aiac aiax K mala» ma-i«a aia
38 PRISCIANI INST.
p. 561. aa p. p- *^- ^ K-
51 Aiax\ transìt in i productam, ut *quaero inquiro, exquiro' - quarnvis ^exquaero' Plautus dìxit in aulularia:
I intro, exquaere, siine ita ut ego praedico - Maedo illido% 'eaedo occldo'. ponitur prò e longa, ut 'scaena* prò || '<yxiy- viy% ef prò a, ut «Aesculapius' prò ^'Aanlrpuóg^ in quo Aeolis sequi- 5 mur: illi enim ^vvinpaig^ prò ^vvfitpccg^ et ^fptxufiv* prò ^tpttalv* dicunt invenìtur tamcn haec diphUiongus in media dictione coiTepta tunc, quando compositae dictionis antecedentis in fine est sequente vocali, ut *prae- ustus\ Virgilius in VII.:
Stipitìbus duris agitur sudibusve praeustis. io
Homerus:
^AvmtÓTtoósg xafiai^Evvai. sic etiam longae vocales solent corripi, ut 'dehisco'. Virgilius in V.:
Infindunt pariter sulcos totumque dehiscit
Convulsum remis rostrisque f stridentibus aequor. is
52 Oe quoque idem patitur apud Graecos. Aeschylus:
'lazQOg roiavxag naQ&ivovg lox^vetai. unde quidam non sine ratione | unum semis singulas eas habere tempus dicunt, ideoque, si consequatur consonans, quae dimidium tempus habet, omni modo producuntur. so
Au quoque videtur quasi pati divisionem, cum i post u addita transit
a • i • a aias B mania m aiac aia aiac H maia maiac aiac aiax r raaia maiac. aia. aiaz. A maia maiac aiax aiac If 1 exqiiiro add. l 2 Plautus] r plauti is 72 piauitis H Plaut, aul. ÌIU 10, 70 aularia KL 3 I] primo L i / ♦♦««♦ (primo?)
id G exquaere] sic Plauti libri aliquot dell, exquire Fei, 4 longua GL ^l sic saepe GLK ut add. r scaena prò ckhna G ckhnh prò scaena RAL ckhctii prò B CKHNH scena H prò ckhnh scaena h prò in littira K 5 acKAHTTToc R ackah- pioc A acKAaTTioc K Aeolis] r aeoles RH eoles GLK 6 NiM<}>aec G NYM<|»aec K NiM<|>ac G nymfas R nimphas H tpaictv] <|>aeciN K (|>hcin L <|>aciN prò <f>aiciN R <|>aTCiN prò <f>aciN r faesin prò fassin G <f>aYciN prò pbami H 7 haec om. O diphtongus haec K 8 conpositae H dictionis] a dictiones A sequenti H praeustus] r praeustis RGLK 9 Verg. Aen. VII 524 in VII.] om. H in wp. Un, VII ad mg. add. h 10 stipidibus A 11 Hom. 11. XVI 235 12
aNinXOTTOAHC R ANNITTOTIO AEC B aNITTOTOTIOAeC GK ANITTTOTTOAeC A aNYnTonoAcc H
aN4T4ii«noAec xaMaieiNai L corr, ab l xaiiaiNiNai G XAAAie\NAYC H xtuMaicT-
i Nai K 13 etiam] enim L Ferg, Aen. V 142 sq, in om. H 14 infauduat Med, 15 remis -^ aequor om. A postrisque L plostrisque / stridentibus etiam Rom,et m., alt. Fr. tridentibus Vergilius 16 de oe. A apiit H Aeschylus — toXBVBxoLi om, GL in mg. add. l, infra $ 59 inseruit G oes.chyllus (o del. r) R
oeyschylus A aescylus ff aescilus K aeschilus / Aesch. fragm. 161 t. ì p. 352 Herm, Niob. fr. Il p. 74 Wgnr,^ ex Niobe petitum teste Hephaest. p. 7 Gaisf. cf. Eustath. 1665, 38 et fragm. gramm. ad calcem lib, V positwn 17 ictoy aviac iTAPOeHOTC
e aoxeveiai R ictpoc to xaYTac TrapeoNOYC Aoxeierai r om. ì. 2 "iczqoq] sic etiam Heph, codd. CMN Eustath. otavQog 3a cuìh aliquot Heph. codd. et H infra 1. 1., praefert
Y
Hermannus toyaytac B toitaytac L toiai.tac K toucvrqg nagd'svov aliquot Hepk.
o codd. HAPoeNOYC B ^ nApecNOic A nAPeoNYC H ttìcpohnotc K AOxever.AT ff AOxeNoiexAC / iivriattVBzat Eustathius, prob. Herm, ister flù talea uirgines accepii snspectas interpret. l 18 et semis GLK 19 dimedium L demedium GK diml-
LIBER 1 50— 53. 39
p. Mi. 63 P. p. 48. A» K.
eaéem a in coDBODaiiliuin potestaiem, ut ^gaudeo ga visus' et ^vavttig na- vita', ^v€cvg navis'; transit tamen etiam in b, ut ^aufero abstuli ablatus'. et sciendum, quod prò *ab' praepositione au ponitur in liis verbis: ^aufu- gio' et *aufero'. ex contrario quoque frequenter solet fieri, ut anteceden-
ste a et u loco consonantis sequente, si abiciatur vocalis posita post eam [id est post u consonantem], au diphthongus fiat u redeunte in vocalem, iit *lavor lautus', *faveo fautor', 'avis auceps, augurium, augustus'. transit in o productam more antiquo, ut ^lòtus' prò Mautus', ^plostrum' prò ^plaustrum', *c5tes' prò *cautes'; sicut etiam contra prò o au, ut
lo^austnun' prò *ostrtun', ^auscidum' prò ^osculum', frequentissimeque hoc faciebant antiqui, in u quoque longam transit: * fraudo defrùdo', ^claudo includo'.
£u transit in e iongam, ut *Achiiiés' prò ^Acbilleus', ^Vlixés' prò 53 'VKxeus', quod ostenditur ex genetivo *Vlixei'. | Horatius in carmi-
isnum primo:
Nec cursus duplices per mare Vlixei. in u etiam mutatur: ^fugio' prò ^ipevym\
Oe est quando per diaeresin profertur in Graecis nominibus et Grae- cam servat scripturam. per o enìm et i ponitur, quae tamen, sicut supra
«dictum est, locum duplicis ob||tinel consonantis, ut * Troia' prò ^Tgoia*,
*Maia' prò ^Maìn^, in hoc quoque Aeolìs sequimur; sic enim iUi dividentes
diphthongum %6'ikov prò noi lo v dicunt. apud Graecos tamen quoque i
sequente producere licet antecedentem brevem, ut Homerus in hoc versu:
Ni(ftOQ€c d' ovK Ika^ev Iccxii ;s/t/ovTa TtSQ ifiTtrig.
tinm ^ 1 NavoRC R NavTec AGL in nauita desùdt A, ine. iterwn ab initìo Hbri quarti 2 et Nayc BHGLK tamen cm, GL 3 scieadum est G aufero au- fngio GL 4 et in Utura R ex] E Brìd fieri frequenter solet G solet fieri fre- quenter L 5 si OHI. GL add, l abiiciatur GK 0 post consonantem BHGLK
V
7 augorìum L augorium G agurium R 8 plostrum] postlx m plostix corr. H 9 contra] e contrario l au ^o? u corr. k 10 frequentissime (que om.) L 11 hoc add. h longum B ut fraudo K 13 longum BH achiles GLK achileus LK 14 Vlixeus] ulixes L ulyxei H Horatius — Vlixei post VU- xei om. R in mg, add. r ffor, carm. I 6, 7 libro primo G primo libro L 10 currus GL daplices libri Prisc, et Me et lib. VI § 02 cum parte codd. Hor. du- pliceis libri Cruquiani duplicis Horatius per ma^re (na) H 17 prò sup. Un. add» k (pBvym] l <t»eYro GL <|)eYnu oe | Est quando B 18 diheresin RBH diaerisin L diarisin G dicrissim K 10 sernant K per] prò RG 20 optinet L TFOia prò troia R troia prò troea corr, m. al., haud r TgoCa] troca GL xpoia sed i lA liiura K 21 Maia prò maia R Muta] in litura K maea (moea g) GL
I Aeolis] r aeoles R eoles GLK enim] etiam GL 22 koaon B K0ia*« (xoi-
0
AOH r) prò KoeiaAOH (e del. et canum sonus sup. Un, ascr. r) R xaiAON prò xaeAiuif K
o quoque
prò om. L prò kocaon GH quoque tamen G ♦♦ tamen L quoque]
♦ o(h) quoque R 40* quoque (h-c) B boc quoque K 23 breuem. aescbilus xipoc TOrau. rac rrapeeiv. iciAOxeieTai. ut homerus G cf. p, 38, 10 ut] teste B homero ejc homerus corr. B Hom. IL XII li 1 24 Kccrora aoYX eeiaxH TTiifONTepeMTec H siecTOpa aotk cAa^^eN laxH TTiNONTaMPeMPNec r NHPTOpaAai. cxAaoeNia. xeniNON. ranep. eimpec. G versum ab L omissum, adi. interprete nestorem uelis latere bache
40 PRISCUM tSST.
p. 563 P. p. 49. M K.
aufertijr ei ( id est oe diphthongo ] altera vocalìs seguente e loDga more Attico, ut Spoeta' prò ^jtoifiifjg* et * poèma' prò ^Mitifui^, oec non prò CM diphthongo Graeca nos hanc [id est oe] ponimus, ut ^x&igmóla co- . moedia', ^xqay&òla tragoetlia' diceutes: nec mirum, cum prò o quoque hal>emus o et prò i e ìd diphthongo aceipimus. hoc tamen quoque ad s imitalionem Boeotorum solerous Tacere, transit in u longam, ut ^Phoenices 54 Puniccs', *phoeniceon pùniceum', ^poena pùnio'. numquam dìphthongus in praeterito per|fecto mutatur, ut ^haereo haesi', * audio audivi', ^moenio moenivi', excepto ^caedo cecidi'.
Ei diphthongo nunc non uUmur, sed loco eius in Graecis nominibus m e vel i productas ponimus. et in priore sequimur Aeolis: illi enim tao ^ Jtlfioc^ivfi* dicunt prò ^ Jrnioc^ivei* et *^j«ov' prò ^clarov'. et nos ple- rumque, cum ei apud Graecos sit pura paenulUma, in illis maxime femi- ninis, quac per adiectionem assumunt a apud Graecos, mutamus c« in e productam , ut * Jrfiónri JrfiÓTUia Deiopéa ', * KaXXtóftri Kukliójceia Gallio- is péa'. nam in illis, quae in ia solum desinunt apud Graecos, raro fìt hoc, ut * Argia', * Alexandria', *Nicomedia', ^Langia', ^Lampia'. Statius in 1111:
Gandensque iugis Lampia nivosis.
bibente tenebras add, l S' ov* eie,] vovcKOiAaeeNiaxe K ttinohta ff "ep /
ifinrig] eurrec /f eunnc K ^ \ éi] 'v G \ L iiocali«(s) L uocali BG 2 at-
tice] g antiquo G noirjti^g] 2 noiHxa BHGL noiexa R nocHra K et om. K
nocHMa K wi m. ieri, in Uhtra R o\ K 3 ut add. k KonoiAia RK eu>-
! o
NUfiA a L KaMiuiAa G prò comoedia B commoedia R comedia A' 4 epa- ì
TUJiAia R TpariuiAa G rpariuiA a L rparoiAia trogoedia K prò tragoedia B
5 accepimits // 6 emitationem GK boetonim RHGL boetanim A Phoenìces] TTOemicec GL 7 poenices poeniceoN K rroeNiKiON • punicium G phoeuicion puni-
h cium L phoeniceon piiaicheum H 9 moenivi] r monui R ciciili GLKr
IO dìptiiongo B 11 Aeolis] r aeoles R eoles GLK tiuy AHMoceaNH R toi
AeMiuceeNH G tuji ahmocoiinh H toy ^CMocoHNn K toi AHMUJCTeNH L de i subscr. in Jrfiioc^évfi om. cf, Ahrensium dial. AeoL p. 99 12 dicuul] r ducunt R ahmoc- e e IT
THNHi R AHMocoNei B AeMOCTHNei K demosthenei G demosteneì L h*on R ctton
i pon
B eìpon L ei ffh pon et sqq. usque ad paenuitima om, H add. h et
H
om. GL 13 feminis Rr 14 ad^umunt BH 15 AHiOTTHMt**«««* R ahiohmi ahio-
I HHia deiopea r ah one • AHioneiA • ahiohia • B ahiotthi Auioneia AHiorrea L ahio • HHAionHia AHiionna H aciohm. AHioneia. AHionna. G aciotthi Aeionnia Aeionea K
I I KAAAionHi KAAA«onHa calliopea CAAAiOTTHia raAMOTTea Rr KAAAioTre. kaaaiohcia. Kal- liopea B xaAionn. KaAìoneia. RaAionna. G KaAAionc. KaAAioneia. KflAAionea H Ka-
A 1
Aioncia KaAioneia KaAionea K tìiaaiottci xaAioneia caliopea L 16 ia] rh i RH
17 alaxandria GK alexaodria. diA nicomoedìa B Nicomedia] r nicliomedia R nicomidia fif/, langnia GL 18 Stai, Theb. lIlI 290 VII K tiiebaidus post
s ini add. rh carmi num B 19 candeusque] r cadeasque RBK inguis L niuoris L
L1BERI.53— S6 41 '^
p. 563. IM P. p. 50. 51 K.
idem in eodem:
Haec quoque secreta nutrii Langia sub umbra, idem in li:
Tunc donis Argia nitet vilesque sororis B Ornatus sacro praeculta supervenit auro.
*raro' aulem diximus propter ^Medeam% ^Plateam'. nam quod Virgilius
Qui tela Typhoéa temnis e correptam protulìt, Doricum est:/illì enim solent ei diphthongo abicere i. / in Lalinis autem dìctionibus difficile invenies i longam ante vocaiem posi- lo tam, nisi in genetivis in ios desinentibus , ut Mllius', ^solius', ^uUius', quae tamen licet et corripere, et in* verbo ^flam fias fiat', quod ipsum quoque contra aliorum e||iusdem coniugationis fit regulam verborum.
In masculinis quoque ei pura in e longam convertitur: ^^Jxllketog X55 Achillèiis', ^^AXtpsióg Alphèus', ^OTtovòeiog spondèus'. non sine ratione 15 tamen hoc fit, sed quia i pura paenultima ante us vel a vel um per no- minativos non invenitur producta in Latinis dictioni|bus nisi in disyllabis et ipsis Graecis. nam in Graecis saepe invenimus, ut ^Chlus' et ^dìa' et in uno trìsyUabo, quod apud Statium legi, ^Lycius'. Statius in X Thebaidos: 30 At patrias si quando domos optataque, Paean,
Tempia, Lycie, dabis tot ditia dona sacratis Postibus et totidem voti memor exige tauros. in aliis vero consonante sequente prò ei diphthongo longam i ponimus, ut ^NetXog Nilus'. 25 In semivocalibus similiter sunt aliae praepositivae aliis semivocalibus 56
in eadem syllaba, ut m sequente n, ut ^MnestJieus', ^amnis', s quoque
1 idem ex id est corr, R Stai, Theo. IIII 717 2 nutrix B languia GL 3 Stai. Theb. li 297 sq. 4 Tum Stai. Casa, al, 5 preculta r prociilto R per- culta tert. m, in R post auro: Virgl. dia Camilla (Aen, XI 057) add. B 6 au- lem ut G niceam post piateam add, GL et m. tert. in R f^erg, Aen, 1 665
p 7 tifoea R tiphoea L typhoìa ex typhoea corr, Fr. lacuna in Pai. temnis Rr
tempo is B 8 correpta GL abiicere G abìicire K 9 autem] uero GL de-
o
flcile LK iiiuenis Rr inuenis Bff 10 solìus aUius] add. r uUins solius GL
ì 1 ipsum é^ quoque L 12 aliorum contra GL couiugationis regulam uerborum
sit. G fit o/N, L regula B 13 puram B conuertitur ut BHGK xAAAioneiA
prò kaliiopea ante 'AxC^^Biog add» B^ axiAeioc achileus GK 14 achileus L ^
aA<f>eioc Ae
aAnheioc K aAphetoc G alpheios L alfeios alf*«us Rr aifeus H cttonaioc Rr spondeios GL 16 dysillabis G desyllabis K disillabis L dissyllabis RBH 17 Ghius] dius GL dia** (et) ****** perchìus arius. Statius L 18 in uno trisyllabo] in pancia trisyllabis spercbius arius K in uno — legi] om. G lycius quod
npud statium legi K aput H legimus B lichins R licius perchius arius. G Siatius om. K Stat. Theb. X 343 sqq, 19 tebaidos K 20 At] Ad
RBff Et GL quando se donios obtataque B 21 lyciae B ivciae ff chiae
R licie GL Stat. Cass. dicia H 22 Hostibus Casa. exiget auro G
23 loDgam] b longum B ut neiios L 24 prò nilus G 25 Quae de semiuo- calibus aliis praepouatur ad mg. L uero similiter GL 26 n Mnestheus GL Mnestheus] h mnesteus RH
42 PRISGIANl INST.
p. S64. 65 P. p. 51. 52 K.
sequente m, ut ^Smyrna', ^smaragdus': nam vitium faciunt, qui zm seri- bunt; numquam enim duplex in capite syllabae posila potest ciim alia lun- gi consonante. Lucanus quoque hoc ostendit in X:
Terga sedent, crebro maculas distincta smaragdo. nam nisi esset s ante m, subtrahi in metro minime posset nec staret ver- s sus; s enim in metro saepe vim consonantis amittiU in fine autem syl- labae omnes liquidae solent ante s poni, ut *puls', ^hiems', *mons', ^ars'; similiter ante x, excepta m, ut ^falx', Manx', *arx'. in mutis praeponun- tur b et g sequente d, ut ^^óekv^g*^ *bdellium% *Abdera', 'abdomen*, ^Mygdonides'. e vero et p praeponuntur sequente t, ut *actus% Mectus', io ^aptus', ^diphthongus'. semivocalis nulla praeponitur mutis nisi s se- quente b, ut *asbestus% *Asbustcs% e vel q: **scutum, 'scpialor', p, ut ^spes% ^sphaera', t: ^status', ^Sthenius', ante aliam autem- nullam mu- 57 tarum. mutae vero semivocalibus praeponuntur lìquidis absque m omnes paene omnibus: bl, ut ^blandus'; ci: ^clarus'; di, ut ^Abodlas', no- is men barbarum; gì: *gladius% *Glabrio'; ti: *Tlepolemus% *AtIas'; pi: I ^ptanus'; fi: ^flavus'; bn: ^abnuo', sed b magii^ superioris est syllabae; cn: ^Cnidus*; dn: *Cydnus% ^Ariadne'; gn: *Gneus*; tn: *Aetna*; pn: *Therapnae% ^Siphnus'; br: *Brennus% ^unbrae'; cr: ^creber*; dr: *Dran- ces'; gr: *gratus';|| fr: *frater*; pr: *pratum'; tr: *t^actus^ ante m 20 autem inveniuntur e d g t, ut *Pyracmon% ^Alcmene', ^drachma', *Dmois% ^Admetus% ^agmen', ^Tmolus', Msthmos'. ti*es autem consonantes non aliter possunt iungi in principio syllabae, nisi sit prima s vel e vel p,
1 ut om, GL smiraa HGLK z ante m GLKh z. et m. /? 2 potest duplex ìd
capite syllabae posila GL iungi G 3 Liic. Pkars, X 121 hoc add. r in X hoc ostendit GL 4 sedent] l sedente GL maculas] sic elioni libri Lue, fere omnes cum utroque Voss, maculae RBff maculis codd. quidam Lue, zmaragdo Lue, ì^oss, B
5 ^^si (ni) B s] z 6 stare Rr 6 s — amittit in mg, add. g 7 ante s om, G mons sup, lin, add, L ars mons K 8 excepto B De mutis ante alias mutas tn
A
mg, L 9 bouaipoc Rr bàcaipoc BHK bdelyros L bdiellium G genus lapidis posi
bdellium lihrii esl gloss, ad abdira perUnens (sic enim libri, aadipa H), quod prò abdir
hahuerunl, cum sii Abdera» quod resHlui. Priscianus ubigtie scribit abaddir vel abad-
dier V. lib, II S 6. V 18. VI 45. VII 32 10 raigdonides BHGL praeponuntur
mutis (muttis L) Gti 11 semiuocales tn semiuocalis corr, BUG 12 ut om, H
asbestus add, r asbutes RBHK uel add, r ut scntum B p spes GL
13 sphera RB spera HGLKr Sthenius] PutscMus cf. lib, II S 50. 55 sthennius
RBGK stennius HL 14 uero «♦♦« semiuocalibus B 15 pene omnibus absque m
{pm, omnes) GL penae H bl biandus GL ut clarus K ut anle Abodlas om,
BGL 16 ti ut tleptolemiis {sic) post clama posuit K tleptolemus G atlas om. K
17 fi. flauns ràpra post barbarum exfnbet H abnuo ex ab uno corr. R est om,
GL 18 CN cnius B cf. p. 57, 20 dn : Cydnus om, L cyd«*nus (us) R quidnus K
a
hariadne B haridne H aethna R ethna r 10 terapnae r ihejrapne B terapne HGL
n thaerapnae K siphnus H Heidelb. sipnus rell, brenus L brenus G crebioim L dranges-Z 20 tradii B m autem add. k 21 autem sup, lin. k piracmon BG LK drachma] Schneiderus Elementarlehre I 239 dracma RH dragroa BGLy h. l.
om. K Dmois] r admois R 22 Admetus] admeais L admetus dragma agmen K istmos HGLK De tribus consonantibus pariter in eodem de consonantibus in quibus dictiones finiuntur inscr. L 23 posunt L iungi in principio add, g
LIBER I 56— 58 43
• p. 565. W P. . • p. 52. 53 K.
secunda post s qiiidem e vel t j^el p, post e autem aut p principales se- cunda t, tertia I vel r, sed 1 in solìs illis quae ab s incipiunt, ut ^Ascle- piodotus', * scriba', ^stloppus', *stratus', *splendidus% *spretus% *victrix% ^seeptnim'. nam post pt vel et simul ìunctas 1 non invenitur, ut osten- 9 dimus, ipsa soni natura prohibente. in (ine vero dictionis contra invenimus 58 prìmam liquidam, sequen|tem jnutam, postremam s, ut Mirbs', ^stirps'. sin autem in duas desinit consonantes dictio, necesse est priorem liquidam esse et II sequentem s vel x, ut supra ostendimus, vel e vel t antecedente n, ut ^hinc*, ^dicunt', *aniant% *hunc% vel loco -^ Graecae'bs vel ps seri-
IO bere prò ratione genetivi, ut ^Arabs Arabis% Telops Pelopis', * caelebs eae- libis', ^prittceps prìncipis'. quìbusdam tamen, ut supra docuimus, non ali- ter videtur ^ Graeca nisi per ps scribenda. quamquam enim ratio gene- tivi supra dictam exigat scrìpturam, tamen cognationem soni ad hoc pro- ciiviorem esse aiunt. hoc tamen seiendum, quod pvincipium syllabae omni
15 modo prò. ^ ps debet liabere, ut ^psittacus', ^pseudulus', ^ipse'; ^nubo' quoque ^nupsi', ^scribo' ^scripsi' faciunt, quamvis analogia per b cogit scribere, sed eupbonia superat, quae etiam ^nuptam', non ^nubtam', et ^scriptum', non ^scribtum', compeUit per p, non per b, dicere et seri- bere. 1 II
1 secundae K post s ut asclepiodotus stralus spretus quidem B subducta
a b, quae infra lin, repetiit post 8 quidem post s R post t uel p in marg, ut asdepiodotus stratus spretus add. r, eadem in litura k, ut asclepiodotus add, LG,
cid 8up. Un. stratus spretus adiunxii g 2 asclepiodo*tus(c) B 3 stlopus BGK st o- pus L stratus] x prob. 0. Jakmo ann. crii, ad Pera, sol. b, 13, k, l. a libri» ornis- swn, qui inier spretus (spretus B) et uictrix exhibent gloss- ad senieniiam secunda qui- dem post s e uel t uel p pertinens: in graecis etiam (autem B) ^ secunda (secundo R) poDitur (secunda ponitur <|i H), quam nos per pta plerumque scribimus, atpqayCq
PAric (c4>paris Rr c<|>paTic G c<j)paic H) 4 iuncla.^ si. B ostenditur R in mg. at.
, desioat
ostendimus r 7 desinai B dìssinat GK consonantes L 9 hunc amant GL
10 celeps H celebs h ceiebis B celibis b 11 quibus H uidetur non ali- ter GL 12 per add. r p. et. si? 14 seiendum est BHGLK 15 psittacus] r psittactus R psiiacus HGLK psedulus L 16 et scribo r 17 scribere om. L
non nubtam om, R add. r non nuptam B 18 non scriptum B compeliat B
de littera
BXPLICIT LIBER PRIHVS. INCIPIT LIBER II DB SYLLABA. Rr EXPLT LIB. I PRI8CIANI GRAM- MATICI CAESARIENSIS DE LITTERA. INCIP. LIB. Il DE SYLLABA B Ub. II CUStOdis, Ut VOCant, loco H EXpilCVIT. ZlBCR. priMVS. dE. AlTTCpa ... , I INCIPIT ilBCp -II- dc SYAASBa .. G
Explìcit liber primus de littera incipit scds de syllaba L finit .. cnj | secundus liber de syllaba K
LIBER SECVNDVS.
p. 665. 66 P. n. 54 SS ir
DE SYLLABA. p54.55k.
I 1 Syllaba est comprehensio literarum coDsequens sub uno acc^itu et uno
spiritu prolata; abusive tamen etiam singularum vocalium sonos syllabas nominanius. possumus tamen et sic definire syllabam: syllaba est vox Ijteralis, quae sub uno accentu et uno spiritu indistanter profertiu*. a 3 singulis tamen incipiens, non plus quam ad sex literas procedere syllaba potest in Latino sermone, ut: *a% *ab', *arx% *mars% *stans% ^stirps*. Et sciendum, quod syllabae, quae ex singulis Constant literìs, non plures sunt quam ipsae vocales, ex quibus fiunt, quae autem ex ampliorì- bus literis, paene innumerabiles. nulla syllaba tres vocales habet, unde u io et i non aliter iunguntiu* diphthongis nisì loco positae con|sonantium, u tamen etiam tiun iungi potest diphthongo, cum amittit vim lite||rae, ut 2 *quae% *linguae\ saepe inveniuntur prò duabus vocalibus iunctis, hoc est prò diphthongo, singulae vocales positae, ut *plostrum' prò ^plaustmm' et Mnquiro' prò ^inquaero' et ubique prò ei diphthongo e producta vel is i, sicut supra dictum est; prò ov autem u in Graecis dictionibus ponimus, ut ^anovóeiog spondeus', ^ Neì^g Nilus% povera musa*, quae singularum literarum sunt syllabae ex vocalibus, ut dictum est, Constant, ut *a% ^e' quae autem ex duabus Constant, vel a vocalibus fiunt et invenitur diphthon- gus, ut *au% 'oe% vel a vocali consonante antecedente vel sequente: an- ao tecedente, ut 'da', sequente, ut *ad\ non plus tamen quam tres conso- nantes antecedere nec rursus consequi nisi tres possunt. sed tamen hoc
2 conprehensio B conphensio K lytterarum R 3 etiam «« singularum (in) B 4 diffìnire GLK 5 quae ex qq. corr. L indistanter] h ind«st**anter (ex indestinanter m f, corr,) B Quot litteris sillaba constare potest ad marg. L
a] k ab HLK 7 arx] are GL stirps] r strips R 8 exingulis Bb Con- stant] r constent R constai B 9 uocales sunt ex H quae autem quae ex Bh 10 innumerabiles sunt. b tres add. r \ ei \k GL 11 iuguntur^!^ 12 etiam om. H lum om. G lune L amittit] r ammilUt R amitit G 13 quae et lin- guae b sepae R 15 productam RBK 16 sicut] ut GL prò \ L po- nimus in graecis dictionibus G ponimus dictionibus BHL 17 cttonahioc RK spondeios GL nciawc K neilos GL muYca R Moica H moysa GL 18 sunt liiterarum L 19 autem a duabus GL inueni^^tur (un) B 20 oe] r eo R vocali] uocali et HGLK uocale et B antecedente uel sequente om. GL
ei K 21 De consonantibus quot praecedere uel consequi possunt in eadem sillaba uocalem in mg, L consonantes tres K 22 antecedere] antecedere uocalem RLK anlecedentes uocaleifi G uocalem antecedere h
LIBER li 1—4 45
p. Ben. 67 P. p. B5. 66 K.
notandum est, qood, si antecedant tres consonanles, non possunt nisi duae consequi voealem, ut ^nìonstrans% nec itenim, si consequantur tres, pos- sunt antecedere nisi duae, ut ^stirps'.
Si antecedens syllaba tenninet in consonantem , necesse est etiam se- 5 quenjltem a consonante incipere, ut ^artus', ^ille% ^arduus', nisi sit compo- situm, ut ^abeo', ^adeo%^pereo'. Herodianus tamen de orthogra- 3 phia ostendit, rationabilius esse sonoriusque quantum | ad ipsam vocis prolationem, in compositis quoque simplicium regulam in ordinandis sylla- banun literis servare, obicitur tamen buie illud, quod oportet ergo ^obli- io tus', ^oblatus', ^obruo% ^abrado' et similia, si b transit in secundam syllabain more simpbcium dictionum, prìniam communem habere in metris, ut possit etiam corripi: sed hoc nusquam invenitur. praeterea ^circumeo' et ^circumago' et similia non paterentur elisionem m in pronuntiatione, si transiret in sequentem syllabam m, nec in *perllibeo% *exhibeo% Mn- 15 humatus', ^anhelo', ^inhibeo', ^adhuc', ^abbine' et similibus secundae syllabae prìncipalis aspiraretur vocalis, si terminalis consonans praepositio- nis in eam transiret, quomodo in *istic', ^istaec', ^istuc'. si in media dietione syilaba a vocali incipit, necesse est antecedentem quoque, nisi sit composita, in voealem terminari, ut * pietas*, ^curialis*, * pareo', ^ruo'y tio *munio'. est tamen quando in compositis etiam subtraliitur consonans , ut *coeo, cois*.
Principales syllabae, hoc est in principio dictionum positae, ab iomni- 4 bus incipere literis, desinere tamen non in omnes possunt, sed in has: Yocalcs quidem omnes, a quacumque consonante incipiat sequens syllaba, 23 ul *mare% ^genus', *filius% Wotum', Mudus'; in consonantes vero, si se- quens syllaba a vocali incipiat, non possunt desinere, nisi, sicut supra dictum est, in dictionibus, quae ex praepositionibus in consonantes desi- no ut 1 tandum Rr 2 ut] et K si consequuntur R tres consequantur GK tres consequantur L 3 stirps] r strips R 4 De litteris praecedentibus ac sequen- tibus Inter sillabas. in mg, L antecaedens H eliam consequentem L 5 in-
e t
cipire Rr arcus Rr compossìtum R conpositum H 6 pereo peroro B He- rodianus de orthographia] cf, Qraefenhanhan fasL pMl. lil 91 ortographia GK ortagra-
pertinet phia L 7 qnantnm quan H 8 prolationem Bh conpositis H • simpli-
cium] g semplicium GK ordinandis] g oruandis GL 9 obiicìlur GLK ergo om. GL 10 oblatus] ablatus ablatus R abruo K obrado G syllabam
trajisìt secundam corr, in secundam syllabam transit G 11 habere communem G 12 uunquam L cireneo GK 13 circuago GK elisionem] abscisionem GL
t abscissionem g pronunciatione Rr 14 transissel G prohibeo B 15 inbibeo]
ra adhibeo GL 16 aspiretur H cosonans H 17 in ea J9 istic] r histic R
isthié K istaec] r ^sthaec K istac RGL islhuc H 18 nisi] ni"* K 19 pie- ta^] r piaetas R 20 consonans] consonans. n. k 22 De litteris quibus principa- les sillabae incipiunt et de illis in quas desinunt. iiiscr. L 25 in consonaniibus uero
syllabe L 26 nec possunt GLK possunt desinere Bb dìssinire L euperius GL
46 PRISCIAINI INST.
l>. 567. 68 P. p. 56-58 K.
nentibus vel alìis partibus oratìonis sint | corapositae, ut ^abutor*, *oboed!o% 'subeo% 'aduro*, Mneo', *exaeuo% Mntereo', "perago', Uranseo', *prae- tereo% 'alterutmm'. nec tamen, si sequens a consonante incipit, licet an-
5 tecedenti in qnamcumque consonanteni desinere; ergo per singulas conso- nantes, ut poterò, id tractare conabor. s
In b invènitur syllaba desinens, si sequens quoque ab eodem incipiat^ ut *SabbuiTa% 'sabbata', *gibbus% 'gibberosus', *gibber% *obba'. com- posita quoque sunt a praepositionibus in b desinentibus et aliis dictioniliiis a b incipien||tibus, ut 'subbibo*. quae tamen consonans e sequente solet pleninique in eam mutari, ut *occido% *occunibo% * succino', * succido^, io in quibusdam tamen prò *ab' *abs' praepositio cum dictionibus a e incipien- tibus componìtur, ut *abscondo*, *abscedo% 'abscido'. *ob' quoque est quando assumit s, cum componitur cum dictione a e incipiente, ut *obs- curus% 'obscenus'. f ètiam sequente in eandem couTertitur b vel in u vo- calem, ut * officio', 'offundo', * sufficio', 'suffero', 'suffio', similiter *au- i5 fero', 'aufugio', ne, si 'afferò', 'affugio' dicamus, prò 'adfero' et 'adfugio' accipiantnr. g quoqite sequente in eam transit b, ut 'suggero', 'oggannio', nec non etiam m, ut 'summitto'. praeterea 'omrtto' dicimus prò 'ommit- to'. Terentius in adelphis:
Omitte mulierem. 20
Horatìus in secun^o sermonum:
,Aut spem deponas aut partem ihiusus omittas.
6 idem patttur p sequente, ut 'oppono', 'sup|>ono'. r quoque sequente plerumque in eam converti|tur, ut 'arripio', 'surripio'; in quibusdam au- tem manet immutabilis, ut 'abrogo', 'abrado', et pulo difierentiae causa, 25 ne, si 'arrogo' et 'arrado' dicamus, dubium sit, 'ab' an 'ad' praepositio sit, quae mutavìt suam consonantem in r. aliis autem quibuscumque literis sequentibus integra manet b, ut 'abdo', 'obdo', 'subdolus', 'abbine', 'ab-
1 sunt R oboedio] obaiidio. oboedio B abaudio in Ut. k uel obaudio add, g
2 altenilrum transeo praelereo. ff 3 De cousonaniibus aniecedentibus atque se- quentibus Inter .siilabas. sed primum de B dicendum est in mg, L incipiel QL in- cipiat k antecedenti] r antecedente R 4 quancunque GL quacumqne H
5 potuero GL 6 eadem BG inciplat. hoc tamen in barbarìs norainibus ut B
u a
7 snbirae. Hk gibber gibberosus LKg gibber om» G obba] ex abba corr.
K nei abba add. g obba. In latinis nero si qua inueniantur composita quoque B
8 sunt om, H praepossitionibus K 9 in eam solet mutari pterumque L
solet in eam motari plerunque G 13 adsumit B cum praeponilur G 14 ob-
N
scenus B eadem Rr in ante u add, bh 15 afilcio B sufAtio ff suF- ferro R 17 ogganneo in oggannio cott. R 18 in m BK summito L posi omitto ocio fere Ut, ras. in B prò ommilto dicimus BHGL 19 Ter, im2. H 1, 18
u 21 oratius K Hor, serm, li 5, 26 in .u. K scrmonem R 22 partem] artcm g Carolimh. ailer cum Horatio illusus RGLK , 23 oppono prò
obponoì suppono prò subpono R utrique addUamento glosa supscr. r plerun-
que sequente K 24 connertìtur b consonans R: sed b consonans praeposito '\'{id est) glossema esse indic€mU tmcisque inclusit r autem] tameu rb 25 inmniabilis BH abrado] abrodo B causa add. k 26 et arrodo B an ab an ad R 28 abhio ex subluo corr. K
LIBER II 4—7 47
p. 508. e» P. p. 56. 69 K.
luo', ^sublatus', ^obloquor', ^abnego', ^obnìtor', ^subnixus'. ergo nulla, nisi praepositio cogat, antecedeng syllaba in b potest desinere, nisì conse- quens quoque a b incipiat, ut in supra dictis nominibus ostendìmus.
In G quoque nulla syllaba superior desini!, nisi sequens quoque a e 6 vel a q incipiat, ut * bacca % *bucca% *soccus% *ecquÌ8% ^quicquam'. at- que e\ hoc quoque ostenditur, eandem vim habere e et q.
In d parìter nulla potest syllaba desinere praepositiva , nisi sequens quoque ab eadera incipìat in simplicibus dictionibus et in plerisque compo- siUs, ut ^abaddir' vel ^abaddier% ^addo', ^reddo', ^redduco', quod etiam iD ^ reduco' dicitur. Virgilius in Vili:
Red'didit una boum vocem. Terentius in Phormione:
Sectari, in ludum ducere ac redducere. isHoratius in epodo:
Deus haec fortasse benigna Reducet in sedem vice. Virgilius in UH: |
Eiectam classem, socios a morte réduxi. «IO haec tamen ipsa conso||nans in ^ad' praepositione miitatur sequente e vel g ' vel p vel t, ut *accunibo% *accido% *aggero% ^applico', * appello', * at- tingo', ^attinet'; f quoque sequeVite rationabilìus: ^alTectus'; 1: ^allido'; r: ^arrìdeo'; n: ^ annuo'; s: ^assiduus'. subtrahitur etiam in quibusdam, cum sequens dìctio a gn vel sp vel se incipit, ut ^agnitus', ^aspectus', t25 * ascendo', aliis enim sequentibus literis integra manet in compositione, ut ^adbibo', ^adhaereo', ^admitto', 'adquiro', *advoco'. frequenter ta- men inveninius f vel 1 vel n vel r vel s sequentibus d scriptam, ut ^adfa- tur', ^adludo', *adrideo', ^adnitor', ^adsisto', ^adsumo'. errore tamen scriptorum hoc fieri puto quam ratione: nam quae sit differentia euphonìae,
a nisi
1 obnego Rr nulla prae^^t^tpo.Hiiio Bh 2 nisi cum sequens L 3 quoque syUaba
.A.B. incipiat Bb ab.b jfiT in om. BH add. h 7 sillaba (sillaba L)
poteBl GLK 8 ab eadem] ab eodem r ab ea*dem (n) B simplicibus] g sempli-
d Gibus G in plerisque] r implerìsque RBH 9 uel abaddier om, GL 10 reduro R 11 Verg. Aen, Vili 217 Vili] r Villi. RBHGK IX. L 12 borni m /: Pai, uoccm « (q.) Pai. 13 Ter, Phorm. I 2, 36 formione RGK 14 hi- dum canes ducere B ac] et TerenHtts redducere] rg Sckneiderus Elementarìelire p. 621 reducere RGh Ter. Bemb. Bas. redu*cere (e) Z 15 Horatius — vice. om. GL add, g oraiins K Hor, epod, 13, 7 sq. 17 redduc4c4i (er) R redducet r Schneiderus l, l. sedcuice g vice] r uice* (m) B uiceret R 18 F'erg. Aen. llll 375 19 Eiectam ea: v. 373 eiectum lìtore pctitum est lectam GL amissam VergiHus classem] g clasem GL classam H socios ex socius corr, B sociosq. G rednxit LK 20 Quibus litteris sequentibus ad mutetur uel integra maneat L praepositione b 21 aggero accido R 22 ralionabilibus B ut affectus rk 24 cum consequens B cum subsequens H 25 intigra G 26 adbibo adhibco adhereo L admitlo] g admito G adquiro om, GL 27 uel r uel n K ul om. GL 28 adsisto om, RBH adsummo R 29 nam quae sit deffei*entia r uamque sii delTerentiae R eufoniae K
46 PRISCIANI INST.
p. 567. B8 P. p. 56- 5R K.
nentibus vel alììs partibus orationis sinl | compositne, ut ^abutor*, *obocdio% *subco% 'aduro', Mneo', *exacuo% *intereo% 'perago', Mranseo', ^prae- tereo% 'alterutrum'. nec tamen, si sequens a consonante incipit, licet an-
5 tecedenti in qaamcumque consonanteni desinere; ergo per sìngidas conso- nante», ut poterò, id tractare conabor. s
In b invenitur syllaba desinens, si sequens quoque ab eodem incipiat, ut *SabbuiTa% ^sabbata', *gibbus% *gibberosus', ^gibber', 'obba*. com- posita quoque sunt a praepositionibus in b desinentibus et aliis dictiombus a b incipien|{tibus, ut ^subbibo'. quae tamen consonans e sequente solet plenimque in eam mutari, ut *occido% *occuHibo% 'succino*, * succido '. io in quibusdam tamen prò *ab' *abs' praeposttio cum dictionibus a e incipien- tibus componitur, ut 'abscondo', 'abscedo', *abscido'. *ob* quoque est quando assumit s, cum componitur cum dictione a e incipiente, ut *obs- curus', 'obscenus'. f ètiam sequente in eandein couTertitur b vel in u vo- calem, ut * officio', 'offundo% *sufricio% *suffero', 'suffio', similiter *au- i3 fero', *afifugio% ne, si *atfero% *affugio' dicamus, prò *adfero' et ^adfugio* accipiantur. g quoque sequente in eam transit b, ut 'suggero', 'oggannio', nec non etiam m, ut 'summitto'. praeterea 'omitto' dicimus prò *ommit- to'. Terentius in adelphis:
Omitte mulierera. 20
Iloratius in secun^io sermonum:
.Aut spem deponas aut partem ihlusus omittas.
6 idem patitur p sequente, ut 'oppono*, 'suppono*. r quoque sequente plerumque in eam convertijtur, ut 'arripio', 'snrripio'; in quibusdam an- tem manet immutabilis, ut * abrogo', 'abrado', et puto differentiae causa, 25 ne, si 'aiTogo' et 'arrado' dicamus, dubium sit, *ab' an 'ad* praepositio sit, quae mutavit suam consonantem in r. aliis autem quibuscumque literis sequentibus integra manet b, ut 'abdo', 'obdo', 'subdolus', 'abbine', 'ab-
1 sunt R oboedio] obatidio. oboedìo B abaudio in Ut. k uel obaudio add. g
2 alterutrum Iranseo praetereo. H 3 De cousonantibus antecedenti bus atque se- quentibus inter slllabas. sed primum de B dicendum est in mg. L incipiet GL in- ciptat k antecedenti] r antecedente R 4 quancunque GL quacumqne H
5 poluero GL 6 eadem BG incipìat. hoc tamen in barbaris nomini bus ut B
' u a 7 snbirae. Hk gibber gibbei'osus LKg gibber om. G obba] ex abba corr. K nei abl>a add. g obba. In iatinis uero si qua inueniantur composila quoque B
8 sunt om. H praepossitionlbus K 0 in eam solet mutari plerumque L
solet in eam motarì plerunque G 13 adsumit B cum praeponilur G 14 ob-
N
scenns B eadem Rr in ante u add. bh 15 afilcio B suffitio H suf- ferro R 17 ogganneo in oggannio corr. R 18 in m HK summito L posi omitto ocio fere Ut, ras. in B prò ommitto dicimus BHGL 19 Ter. ad. \V V,\%
u
21 oratius K Hor, serm. II 5, 26 in .u. K sermonem R 22 partem] artem g Caroliruh. alter cum Horatio illusus RGLK , 23 oppono prò
obponoì suppono prò subpono R utrique additamento glosa supscr. r plenin>
que sequente K 24 connertitur b consonans R: sed b consonans praeposilo ì^iìd est) glossema esse indicami uncisqìte inelusit r autem] tamen rh 25 inmntabrlis BH abrado] abrodo B causa add. k 26 et arrodo B an ab an ad R 28 nbluo ex subluo corr. K
LIBER II 4—7 47
p. 508. 69 P. p. S8. ft9 K.
luo', ^sublatus', ^obloquor', ^abnego', ^obnìtor', ^subnixus'. ergo nulla, nisì praepositio cogat, antecedens syllaba in b potest desinere, nìsi conse- quens quoque a b incipiat, ut in supra dictis nominibus ostendimus.
In e quoque nulla syllaba superior desini!, nisi sequens quoque a e 5vel a q incipiat, ut ^bac^'a*, *bucca% ^soccus', 'ecquis', ^quicquam'. at- que ex hoc quoque ostenditur, candem vim faabere e et q.
In d pariter nulla potest syllaba desinere praepositiva, nisi sequens quoque ab eadero incipiat in simplicibus dictionibus et in plerìsque compo- sitis, ut ^abaddir' vel ^abaddier', *addo', ^reddo', ^reddueo', quod etiam M^ reduco' dicitnr. Virgilius in Vili:
Red'didit una bouni vocero. Terentius in Phormione:
Sectari, in ludum ducere ac redducere. isHoratius in epodo:
Deus haec fortasse benigna Reducet in sedem vice. Virgilius in IIII: |
Eiectam classem, socios a morte réduxi. •io haec tanien ipsa conso||nans in ^ad' praepositione mutatur sequente e vel g ' vel p vel t, ut ^accumbo', ^accido*, *aggero% ^applico', * appello', ^at- tingo', ^attinet'; f quoque sequeVite rationabilius: ^aCfectus'; 1: ^allido'; r: 'arrideo'; n: * annuo'; s: ^assiduus'. subtrahitur etiam in quibusdam, cum sequens dictio a gn vel sp vel se incipit, ut ^agnitus', ^aspectus', js ^ascendo', aliis enim sequentibus literìs integra manet in compositione, ut *adbibo', ^adhacreo', ^admitto', *adquiro', ^advoco'. frequenter ta- men invenimus f vel l vel n vel r vel s sequentibus d scriptam, ut *adfa- lur', *adludo', *adrideo', ^adnitor', ^adsisto', ^adsumo'. errore tamen scriptorum hoc fieri puto quam ratione : nam quae sit differentia euphoniae,
a nisi
1 obnego Rr nulla prae^t^positio Bb 2 nisi cum sequens L 3 quoque syllaba
.A.B. incipiat Bb ah ,b K in om, BH add. h 7 s^fllaba (sillaba L)
poleat OLK 8 ab eadem] ab eodem r ab éa^ilem (n) B simplicibus] g sempli-
cibus 6 in plerigque] r impterisque RBIf 9 nel abaddier om, GL 10 rednoo R 11 rerg. Aen. VI» 217 Vili] r Villi. RBHGK IX. L 12 bouum Ar
Pai, nocem « (q.) Pai. 13 Ter, Phorm. I 2, 36 formione RGK 14 lu- dam canes ducere B ac] et Terentius redducere] rg Sckneiderus Elementarleltre p. 621 reducerc RGh Ter, Bemb. Bas. redu*cere (e) L 15 Horatìus — vice, om, GL add. g oratius K Hor, epod. 13, 7 «g. 17 rcdduc** (er) 7? redducet r Sckneiderus l. l, sedeuice g vice] r uice* (m) B uiceret R 18 Verg, Aen, HII 375 19 Eiectam ex v, 373 eiectum litore petitum est lectam GL amissam Vergilius classem] g clasem GL classam H socios ex socius corr. B sociosq. G redoxit LK 20 Quibus litteris sequentibus ad mutetur uel integra maneat L praepositione b 21 aggero accido R 22 rationabilibus B ut affectus rk 24 cum consequens B cum subsequens H 25 intigra G 26 adbibo adhtbco adhereo L admitto] g admito G adquiro om, GL 27 uel r uel n K ut om, GL 28 adsisto om, RBH adsummo R 29 nam quae sit defferenlia r uamque sit defTereutiae R eufoniae K
50 PRISCIANI INST.
p. 570. 71 P. p. 62. 63 K.
R qua||cuinque consonante sequente (excepta k) potest terminare prie- rem syllabam, ut 'morbus*, *parcus% *ordo% 'perficio', 'Corfmiuni',
* margo ', ' perhibeo *, * perlego *, * perluceo % * ìnterlita % * interlunium %
* Carmen', *Samus% * corpus', ' arquitenens % *cumis', 'morsus', *artus% *periurus% 'corvus', *Xerxes'. in compositis tamen quibusdam invenio r in s 1 converti, ut Mntellego' et Spellicio' prò 'interlego' et 'perlicio*, ^pelle^o' prò 'perlego', 'pelluceo' prò 'perluceo'. Plautus in asinaria:
Agedum istum ostende quem f conscripsisti syngra-
phum
Inter me et amicam et lenam, leges pellegel * n
Nam tu poeta es prorsus ad eam rem unicus. idem in eadem :
Ita f. pellucet quasi lanterna Punica. S terminante antecedentem syllabam hae solae inveniuntur consonantes assequentes: e in compositis, ut 'abscondo', 'obs|curus', quia s termina- is lis est praepositionis , nam in simplicibus dictionibus necesse est s 'ei e eiusdem esse syllabae, ut 'pascua', .'luscirs'. m quoque sequente vel p vel t in simplicibus dictionibus, si antecedat s, eiusdem est syllabae, ut 'Cosmus', 'prospera', 'testis'; similiter terminat altera s sequente, ut 'cassis', 'cossus', i quoque loco consonantis in compositis sequente, ut 'io «disiectus', e etiam sequente vel p vel t , praepositione in s desinente ante- posita, ut 'discutio', 'displicet', ' distermina t', 'absterreo', 'distuli', 'aspor- to' prò 'absporto'. ^ Il T si superiorem iinit syllabam, necesse est scquentem quoque ab ea incipere, ut 'mitto', 'Cotta', 'tttinet', 'Atticus'. »
coon RHK hippocon O 1 cxcepta k oro. RHK et foi-iasse ipse Priscianus et potest B 2 perfitio If Corfìnium] k comifium K ^ perlego] om. GL
perligo K 4 sarnus ex samum corr, B 5 coi'vus] ciiruus GLK innenio ♦♦♦ ♦♦♦ L 6 prò interlego et perlicio om., prò interligo et perlicìo et in mg, add. K
perlicio ex perliceo corr, L pellego] pelligo GK 7 per Rr perligo K pelluco prò perluceo] pellucio B Plaut. asin, UH 1, 1 (746) sr/q. assinaria BK 8 age4>duin (n) K conscripsisti] sic etiam libvi Plaut. 'et Non. 225 16^.; /.
et coDscripsti singraphum RHGL 10 et lenam leges B lenam leges. Pellege lì
peliige GK 11 es istum prorsus LK eam] r eaudem R unicum GL 12 in eadem] ònmo in aulul. III 6, 30 13 ita is pellucet Plautus lautema] sic
8
etiam Vet, laterna R et vel sic vel lacerna cett. codd. Plaut, 15 adsequentes Rr
d adsequentes BK assequentes L seqnenles Dresd. Lips. 2 Krehlii obscurus] h obs- curum // 16 in add, r dictionibus oni. R add, r s add. r 18 s si
antecedat GL 19 altera s] r altera s syllabam R s syllabam altera 8 Gk 8 siila-
cossus
bam alteram s L 20 casis casus cosus G cassia cassus cossus Lg cassis eassus Kk
coiipositis B sequente om. G sequente ut om. L 21 disiunctus GL etiam ul supra dictum est sequente GL etiam ut supradictum sequente K praepo- sitione in s desinente] etinm dis j^raeposilione GL 22 abstergo GLK distuli
a absterreo B 23 obsporto Rr 24 T — incipere in mg. add, h syllabam finit A' quoque om. GLh 25 mitto] mutta GLK Cotta] gatta GL
LIBER II 10— 12 . 51
p. 571. 72 P. p. 63. «4 K.
In X nulla syllaba terminat in media dictione nisi in compositis a
praepositione *ex', quae integra manere polest sequente e vel p vel q vei s,
ut quibusdam placet, vei t, ut ^excuiro', *expello*, *exquiro% ^exsicco',
« ^exsequor' - sic enim placet iis, qui de orthographia scripserunt,.
5 quamvis euphonia et ratio supra dieta de literis secundum Graecos abicit s
antecedente x -, ^extendo/; 1 quoque sequente inveuitur in nonùiie hoc:
*exlex'; f enim sequente in eam convertitur x, ut ^efficio', ^elTundo',
^effero'; ceteris vero^cousonantibus sequentibus e, non ex, praeponi solet,
ut 'ebibo*, *educo*, *egero', * eludo', *emineo% *eliitor*, *eruo*, *eveho'. ||
IO Z in peregrinis dìctionibus semper in principio invenitur syllabae et,
si antecedat alia syllaba, necesse est eam vel in vocalem desinere vel in
n vel in r, ut *gaza', ^eAóvfo^off', ^'Aifio^agidvijg^
Sciendmn autem , quod nulla dipbthongus in duas consonantes potest desinere, in duplicem autem invenitur, ut *faex faecis' et | *faux faucis'. is Distat syllaba a dictione et sensu et accentu; nisi enim sciamus, quo- 12
modo posita sit syllaba in dictione, incertum est, quo accenti! eam pro- nuntiemus: syllaba enim per se, nisi cum sit dictio, sensum habere non potest invenitur tamen et piena oralio in una dictione, ut in verbis im- perativis, *cuiTe', Mege', et similiter piena dictio in una syllaba; ut *ars% 2oMo% 'die', M\ .
Accidit unicuique syllabae tenor, spiritus, tempus, numerus literarum.
Tenor acutus vel gravis vel circumflexus. in dictione tenor certus,
absque ea incerlus, non potest tamen sine eo esse.
Similiter spiritus asper vel lenis.
» Tempus unum vel duo vel etiam, ut quibusdam placet, unum semìs
vel duo semis et Ina; unum, si'vocalis est brevis per se, ut *3mo', vel si
eam una cousonans simplex consequitur, ut * caput', unum semis in com-
munihus syllabis, de quibus multi docuerunt, ut ^lacrimae'. et scìendum,
i 1 terminatur K a dictione iterum ine. D 2 integra G 4 hls libri orlograpliia BDHGLt ortagraphia K 5 abiicit GLK abiccii Z) 7 exìex] r explex R enim] r quoque R . 0 ebibo educo] r ebido ceduco R 10 ug z. D perigrinis GK 11 uocalem uel in n uel in r disinere GL 12 rnza HK MCAanto<}>oc R
Z0(t>0C 8
iiHAaNZtu<})U;c r MeAaN.o<^oz K melanzophoo G meìanzophos L apiLuB«pzaNec R apio- Bapzaicec BDHK ariobarzanes GL 13 Quod nulla diptongus in duas desinit con-
a
sonantes inscr. L db diptonoo. D scìendum est autem DGK 14 facis Rr faecis faux GL 15 dk differentia syllabae et dictionis. D 16 sii] est RBDHK i doctione K quo* (d) B pronnuliemus] r pronunciamus R 17 cum om, H Ì8 ut imuerbis R inperntiuis B 19 piena add. k dictio una r et lege ff 20 do] uel dos add. d i om. GLK 21 De accidfuiibus singulis syllabae K De accidentibus syllabae Z db qvattvor accidbntibvs syllabab. D uni-
c
quique H 22 accutus 72 circuunexus L certus add. k 23 ea] ea dictione BDGLK dictione H eo] d eo tenore D 24 lenis] r leuis RB uel leuis add. g 25 ut «♦ quibusdam (in) B 20 duo semis] r duo saeniis R et] uel HGL trea G est om. B ut amo onu^iGLK add. h 27 aeam unani B consoiuans K communibus] r commuuis R 28 sciendum est G
4*
52 PRISCUNI INST.
p. R72. 73 P. p. 64. (tt K.
quod non solum ante 1 vel r, sed eiiam ante m, ut supra docuinius, et n positae mutae faciunt comnìunes. Evginlòfig in Phoenissis:
idem in eadem fabula:
^AnuiXóiiBC^a^ òvo xaxoì anBvòsig^ xinvov, ^
Ovidius:
Piscosamque Gnidon gravidamque Amathunta me-
t§llis. . praeterea m ante n posita fecerunt quidam communes, ut Gallimachus in tertio AìxIgìvx "
Tciff fAèv ó MvriaciqxBiog lipti ^ivog^ (ods avvaivò. 13 illud quoque non est praetermittendum , quod tribus consonantibus sequen- tibus potest I fieri communis syllaba, quando in principio syllabae sequentis post vocalem correptam s et muta et post eam liquida sequatur, quippe cum' s in metro subtrahi more soleat veteri, ut.Horatius sermonum is libro primo:
Linquimus, insani ridentes praemia scribae. inlongis na||lura vel positione duo sunt tempora, ut *do% ^àrs', duo semis, quando post vocalem natura longam una sequitur consonans, ut *s5l', trìa,
1 ut iam supra BDHK et n] n iC uel n k 2 et faciunt L eTPnriAec
E
/>// eurìpides GL Eur, Phoen, v. 542 M. v. lib. I $ 11 plioenisis B phonusis (s) D phenisis G phoen isesis. oecra. TaTNeTa.£RN {haec in litura) KaiPiOHON aiidpichk
a K phenesU **{fi ic)eTeTa THNTazHNKai piomon aio pichn. L 3 icoTraTeTafeN
icai apiOMON aiopiceN 72 • icothiatetaìcn kaipiomon aiiupicbn B icoth. TATTHe ta-
N Y I uel oiareÌMD
zeiN KAi APIOMON DiAPiceN. ol, tn. in mg, lì icoTNTa T.erazeN Kai apeoMON ahupicbr Dd icoTCTa Teialen Kaipie mon aiopiccn G icOTexaTCTaÉCN. STTOAOAAeceAATo. Kasoc.
T
neT AeiCTeK. non (med, om.) H 4 ihid, v. 582^. o. Uh A $11 5 anu^AOiiecea
I a
Dd anoAOMecea GK anoAOiiecea LI aio RG avo Dd oyu; K dra (a in liiura l) L
a Y Y A Y eif
AYU» B KKUJC' Rt KaKO Dd KaKOC K KaKOC LI CTTHYaeic Rr cncAeic Dd ne4>«««««« L neACYeeic / 6 Omd. mei, X 5dl Ouidius in decimo metamorphoseon D
7 Gnidon] r cum parte codd, Ovid. gnidum R cnidon DGLKh v, lib. I S 11 qiie} r quac R amathuntha K 9 quidam] B Heidelb. Dresd. 2 Kreklii quidem reìL ut Gallimachus] teste callimacho B Gallimachus] r cahalimachus R 10 AlxCiov]
on acTiuiN Rr acTiON BDK acTiiuR G axtiu/n L om. H 11 tiuc MeNOMNRcapxi reìL om.
IH H . e
in ìac. inserita h toc GLK wc D MNcapxeioc Rr MNCcap. xeioc G MNNCapxeio D e4>e L e<|>o K e<|>iTYeNoc R e<|>€i{eNOC G e4>NzeN0C D oac DK tuac- ciNAiNU) R OAeiciNaiNU). G cvvaivooi] l ciNaiNu; L 12 praetermitendum G ' potest sequeniibus GL 13 sequentis syllabae D 14 liquida * sequatur B sequatur] seruatur H 15 soleat more GL uetere Br uetenim DGK ueter* (e) H
Horatius] r oratius RK Hor. serm. I 5, 35 sermonum om\ L libro ser- monum K in libro sermonum D 16 libcr •!• B 17 linquimar 1/ insani] r ins4r«ì R reddentes G proemia B 18 do] *complures mss/ Kreklii, Schneiderua Eìcmentarlehre p. 602 do4> DGK dos RBIIL duo et serais k 19 una* (m) B
sequitur consonans ut sol] r sequitur ^t sol consonans R trea G et in tria
COÌT. B
LIBER U 12 — 15 53
p. 573. 74 P. p. 65. 4» K.
quando post vocaiem natura longam duae consonantes sequuntur vel una duplex, ut ^mòns', *rèx'. tamen in metro necesse est unamquanique syl- laham vel unius vel duorum accipi temporum.
Numerus lìterarum accidit syllabae, quia, ut supra diximus, non minus 5quani unius nec plus quam sex literarum apud Latinos potest inveniri syllaba.
DE DICTIONE.
Dictio est pars mìnima orationis constnictae, id est in ordine compo-11114 silae: pars autem, quantum ad totum intellegendum , id est ad totius
IO sensus intellcctum; hoc autem ideo dictum est, ne quis conetur *vires' in duas partes dividere, hoc est in ^vi* et Vres', vel quaedam huiuscemodi. non enini ad totum intellegendum haec fìt divisio.
Differt autem dictio a syllaba, non solum quod syllaba pars est dictio- nis, sed etiam quod dictio dicendum, hoc est intellegendum, aliquid habet.
15 syllaba autem non omni modo aliquid sigiiiUcat p«r se : ergo monosyllabef^ dictiones possunt quodammodo esse et syllabae, non tamen sincere, quia uumquam syllaba per se | potest aliquid significare: hoc enim proprium est dictionis. unde si dicam ^a', per se scio esse syllabam, nec tempora tamen eius nec tenorem nec spiritum nec signifìcationem agnosco, donec
20 cognovero dictionem, in qua ponitur. nam in ^ara' deorum ^a' paenul- tima producitur et circumflectitur in nominativo nec habet aspirationem, cum autem signìlicat stabulum porcomm, eadem syllaba paenultima corripi- tur et acuitur et habet aspirationem; haec eadem *a',. quando est praepo- sitio, gravatur et producitur et est sine aspiratione. vides ergo per se
$ ipsam syllabam defìcere praedictorum ratione nec aliter 'posse examussim tractari, nisi posita mt in dictione. ||
DE ORATIONE. Oratio est ordinatio dictionum congi*ua, senteiitiam peifectani demon-IVld strans, est autem haec definitio orationis eius, quae est generalis, id est 30 quae in species sive partes dividitur. nam oratio dicitur etiam liber rbeto-
1 secuDtnr H 3 du««am (or) BDK 4 quia om, GLK 5 nec] non GL 7 iNciP. DE DICTIONE. Q De dìctìone quid sit dictio L syllaba hic finit dictio inci- pit. D inscr, om, H 8 pars] d par D ordinem HGKd 11 poH et res duodeciiH
l i
fere liiL erasae in B 13 differ Rr d^-ferl K defert k quod saUaba ff
dictionis est K 16 sincoere G sincerae ff 17 est add. h 18 scio eà èè ^ temp«««4>« tamen E tamen tempera D 10 agnosco] cognosco DK 20 paenultima
e om» GL 21 circunflectitur L circumflex. H uel circunflectitiir add. g nec habet aspirationem in nominatiuo L minatiuo H 22 eadem a syllaba (sillaba G) BDH GLK sylaba R peoeultima G peniuìtima L ut assolent 23 quando est] r quando R 24 sine aspiratione est I) 25 ipsam] g ips«# G difficere GK def- flcere k ratione ex rationè corr, B examussim] d examusim D examosim GLK
26 in dictiooe sit GL 27. db ratione B incip de oratio G om. inscr. H 28 congrua] d congruam RBD perfèctam] d perfectamque Dr 29 diffiuitio HG LK generalis est G 30 siue in partes L seu in partes GK deuiditur L etiam liber retl^orìcus dicitur K rhetoricus] r rethoricus RBDHGL
52 PRISCTANI INST.
p. R72. 73 P. p. 64. «S K.
quod non solum ante 1 vel r, sed etìam ante m, nt supra docuimus, et n positae mutae faciunt communes. EvQiTtCòtig in Phoenissis:
idem in eadem fabula:
^Ancolófiea^aj Svo xaxò ansvÓBig^ xinvov. s
Ovidius:
Piscosamque Gnidon gravidamque Amatliunta me-
tjllis. . praeterea m ante n posila fecerunt quidam communes, ut Callimachus in tertio Alxltùv, «o
Tciff ftèv ó MvriaiqxEtog i<pti ^ivog^ (oSs ovvaivù. 13 illud quoque non est praetermittendum , quod tribus consonantibus sequen- libus potest I fìerì communis syliaba, quando in principio syllabae sequentis post vocalem correptam s et muta et post eam liquida sequatur, quippe cum' s in metro subtrabi more soleat veteri, ut.Horatius sermonum is libro primo:
Linquimus, insani ridentes praemia scribae. inlongis na||tura vel positione duo sunt tempora, ut ^dò% ^àrs', duo semìs, quando post vocalem natura longam una sequitur consonans, ut *s5l', tria,
1 ut iam sapra BDHK et n] n A* uel n k 2 et faciunt L e^piniAec
E
DH euripidea GL Eur, Phoen. v, 542 M. v, lib. I S 11 phoenisis B PHom*si8(s) D phenisis G phoeiiisesis. oecra. TaTNera.fRN (kaec in litura) KaiPieHON aiìuptchn
a K phenesi* ««(a ic)eTeTa THN'razHNKai piomon aio pichn. L 3 icoTTaTeTa£eK
ICai aPlOMON aiOPICeN 72 • ICOTHTATETA^eN KAlPieMON AIIUPICEN B ICOTH. TATTHe TA-
N Y I nel oiarelien
zeiN KAi APieMON DiAPiceN. al. tn. in mg. R icoTMTa T.erazeN Eai apeeMON aiiupicbk Dd icoTCTa TeiaSen KaiPie mon Aiopicew G icOTeTateTaleN. anoAOAAeceAATo. KaKoc.
Y
neT AeiCTex. non (med, om.) H 4 ihid, v. 582^. o. Uh, I $11 5 amuAÒHecea
I a
Dd anoAOMecea GK aTTOAOMecea lA aio RG ayo Dd oyiu K dva (a in litura l) L
a T Y A Y eif
AYu» B KKiuc Rr xago Dd KaKOc K Katoc LI cTTHYaeic Rr cTTCAeic Dd iTe4t«««it«« L ncACYceic / 6 Ovid, met. X 531 Ouidius in decimo melamorphoseon D
7 Gnidon] r cum parte codd, Ovid. gnidum R cnidon DGLKh v, lib. I S 11 que} r quae R amathuntha K 9 quidam] B ffeidelb, Dresd. 2 Krehlii quidem rell. ut Callimachus] teste callimacho B Callimachus] r cahalimachus R 10 Alxifùv]
on acTiu;N Rr acTiON BDK acTiUR G axtiiun L om. H 11 tuc MCNOMNHcapxi rW/. om.
IH H • e
tn lac, inseruit h toc GLK tue D MNCapxeioc Rr MNecap. xeioc G MNNcapxeio D e<|>e L e<f)0 K e4>iTYeNoc R e<}>ei£eNOC G e(t>NzeNOC D oac DK tuac- ciNAiNU) R OAeiciNaiNU). G avvocivm] l ciNaiNu; L 12 praetermitendum G potest sequentibus GL 13 sequentis syllabae D 14 liquida * seqiiatnr B seqiiatur] seruatur ff 15 soleat more GL uelere Br uetenim DGK ueter* (e) ^ Horatitts] r oratius RK ffor. serm. I 5, 35 sermonum om. L libro ser- monum K in libro sermonum D 16 liber •!• B 17 linquimnr H ins'ani] r ins«*i R reddentes G proemia B 18 do] 'complures mss.* Krehlii, Schneiderus Elementarlehre p. 662 do* DGK dos RBHL duo et semis k 19 una* (m) B sequitur consonans nt sol] r sequitur ^t sol consonans R trea G et in tria
C07T. B
LIBER 11 12—15 53
p. 573. 74 P. p. 6S. 6G K.
quando post vocaiem natura lougam duae consonantes sequuntur vel uria duplex, ut ^móns', *réx'. tamen in metro necesse est unamquamque syl- labam vel unius vel duorum accipi lemporum.
Numerus literarum accìdit syllabae, quìa, ut supra dixìmus, non minus 5 quam unius nec plus quam sex literarum apud Latinos potest inveniri syllaba.
DE DICTIONE.
Diclio est pars minima orationis constnictae, id est in ordine compo-11114 sitae: pars autem, quantum ad totum intellegendum , id est ad totius 10 sensus intellectum; hoc autem ideo dìctum est, ne quis conetiu» *vires' in duas partes dividere, hoc est in *vi* et *res', vel quaedam huiuscemodi. non enim ad totum intellegendum haec fit divisio.
DifTert autem dictio a syllaba, non solum quod syllaba pars est dictio- dìs, sed etiam quod dictio dicendum, hoc est intellegendum, aliquid habet.
15 syllaba autem non omni modo aliquid signifìcat p«r se : ergo monosyllabflf^' dictiones possunl quodammodo esse et syllabae, non tamen sincere, quia Dumquam syllaba per se | potest aliquid significare: hoc enim proprium est diclionis. unde si dicam ^a', per se scio esse syllabam, nec tempora tamen eius nec tenorem nec spiritum nec signifìcationem agnosco, donec
30 cognovero dìctionem, in qua ponitur. nam in ^ara^ deorum ^a' pacnul- tiina producitur et circumflectitur in nominativo nec habet aspirationem, cum autem signifìcat stabulum porcoruin, eadem syllaba paenultima corripi- tur et acuitur et habet aspirationem; haec eadem *a*,. (piando est praepo- sitio, gravatur et producitur et est sine aspiratione. vides ergo per se
'45 ipsam syllabam deficcre praedictorum rationc nec aliter ^>osse examussim tractari, nisi posìta mt in dictione. ||
DE ORATIONE. Oratio est ordinatio dictionum congrua, sententiam perfectam demon-IVi5 strans, est autem haec definitio orationis eius, quae est generalis, id est 30 quae in species sive partes dividitui*. nam oratio dicitur etiam liber rheto-
1 secuDtur H 3 du#*um (or) BDK 4 quia om. OLK 5 neo] non GL 7 iNCiP. DB DiCTfONB. G De dictìoDe quid sii dictio L syllaba hic finit dictio inci- pit. D inscr. om. H 8 pars] d par D ordinem HGKd il posi et res duodecim
i i
fere lUt. erasaie in B 13 differ Rr datevi K defert k quod sallaba ff
dictionis est K 16 sincoere G sincerae H 17 est add. k 18 scio ék èé B Ump***** tamen B tamen tempera D 10 agnosco] cognosco BK 20 paenultima
e om, GL 21 circunflectitar L circumflex. H nel circunflectitur add. g nec habet aspirationem in nominatiuo L minatiuo H 22 eadem a syllaba (sillaba G) BDH GLK sylaba R peoeultima G peniultima L ut assoleni 23 quando est] r quando R 24 sine aspiratione est B 25- ipsam] g ips«4> G diflicere GK def- ftcere k ratione ex rationé corr. B examussim] d examusim B examosim GLK
26 in dietione sii GL 27. de ratione B incip db oratio G om. inscr. H 28 congrua] d congruam RBB perfectam] d perfectamque Br 29 diffiuitio BG LK generalis est G 30 siue in partes L seu in partes GK deuiditur L eiiam liber retl\oricu8 dicitur K rhetoricus] r rethoricus RBBHGL
56 PRISCUNI INST.
p. 57». 77 P. * p. «9. 70 K.
breviter dìctuin est, noD ìncongruum esse arbitror, summatim de ceiera- iTini quoque proprìetate partium orationis percurrere.
20 Propriuni est adverbii cum verbo poni nec sine eo perfectain signìG- cationem posse babere, ut ^bene facio', ^docte lego', boc ergo inter adverbium et praepositionem est, quod adverbium et sine casualibus potest s praepoQÌ et postponi verbis et cum casualibus, ut *pone currit' et ^currìl pone', *venit tempore longo post' et 'post longo tempore venit'. Teren- tius in adelpbis:
post faceret lamen. si igitur invenias cum nomine adveii)ium sine verbo, scias hoc per ellipsin io fieri, ut si dicam 'non bonus homo' prò 'malus', subaudio 'est'.
Praepositionis autem proprìum est separatim quidem per appositìonem . casuaHbus praeponi, ut 'de rege', 'apud amicum', coniunctim vero per compositìonem tam cum habentibus casus quam cum non habentibus, ut 'indoctus', 'interritus', 'intercurro', 'proconsul', 'induco', 'inspiciens'. is
21 Proprìum est coniunctionis diversa nomina vel quascumque dicUones casuales vel diversa vcrba vel adverbia coniungere, ut 'et Terentius et Ci- cero', 'vel Terentius vel Cicero'; 'et formosus et sapiens', 'vel formosus vel sapiens'; 'et legens et scrìbens', 'vel legens vel scribens'; 'et ego et tu', 'vel ego vel tu'; '-et facio et dico', 'vel facio vel dico'; 'et bene» et celeriter', 'vel bene vel celeriter'; quod praepositio non facit. interest autem etiam hoc, J quod praepositiones componi possunt cnm verbis [con- iunctio vero numqBam], ut 'subti'abo', 'addico', 'praepono', 'produco', 'déhortor', coniunctio autem, licet sit praepositiva , in compositio||ne tamen non^invenìtur cum verbis, ut 'at', 'ast', 'sed', et quod praepositio ca-» sualibus separata praeponitur semper, coniunctio vero omnibus potest dictio- nibus modo praeposita modo postposita coniungi.
DE NOlVnNE. V 22 Nomen est pars orationis, quae unicuique subiectorum corporum seu
2 proprìetate] r proprìaetate R propietate tì partium proprìetate GL 3 Pro- prìum aduerbii G perfectiam K 4 benefatio H 5 praepositionem interest D cassualìbus G 6 et praeponi et BDHL uerbis add. k cassualibus G^ pone curìt H 7 Ter. ad, I 2, 30 9 faceret] h faceré KGL facere* (i) K cf, lib. X1I1IS27 10 aduerbtum sine nerbo cum nomine D scias tamen hocZ> eclipsin RDff ènlimsin G eulipsin K enlemsin L 11 si add. r subaudÌ4>«o est (ti) b subaudì*4i4t «*« B
12 Praepqsionis K proprìum est autem -praepositionis D propium et sic saepe in hoc voc. H est om. HGL separati* / separatis L apositìonem H
etiam 14 quam cum L quam etiam «cum non habentibus casus G ut doctus indoctus
6
D 15 interitus L induco om. GL add. g inpiciens R insipiens KD uel insìpi-
tiens d 17 coniunguere G ut trentius GL 21 uel celereter D 22 autem om. GL add, g hoc inter praepositiones et coniunctiones quod D possunt ex
possus corr. R et coniunctio KL 23 nunquam G produco] praeduco G uel produco g praeduc L 24 dehortor] r dcortor RHG 25 iuuenitur add. in marg. K ut atj r ut est at R ast at BDHGKL . Sed et RL 26 separata add.
h omnibus] r cum omnibus R rell. 28 haec usque ad voc. derinatiua $ 26
LIBER II 19— 23 57
p. 577. 78 P. • • p. 70. 71 K.
rerum commiinem yel proprìam qualitatem distribuii, dicitur autem nomen^ vel a Gracco, quod est ^vofta' et adiecta o ^ovofta', dictum a Irìbuendo, quod ^vi(uiv'' dicunt, vel, ut alii, nomen quasi notamen, quod hoc no* tamus uniuscuiusque substantiae qualitatem. et communem quidem corpo-
5 rum qualitatem demonstrat, ut ^houio', proprìam vero, ut ^Virgilius% rerum autem communem, ut ^disciplina', *ars', proprìam, ut ^arithme- lica Nicomachi', Sgrammatica Aristarchi\
Accidunt igitm* nomini quinque : species , genus , numerus , figura , casus. Species sunt tam proprìormu. quam appellativorum duae, pfinclpalis
IO et derivativa, prìncipalis, ut *Ittlu8*, ^mons*, derivativa, ut Julius', ^monta- nus', sub qua sunt aliae multae.
Nam proprìa habent species separatim quattuor: praenomen, nomen, cognomen, agnomen. praenomen est, quod praeponitur nomini vel difTe* 23 renjtiae causa vel quod tempore, quo Sabinos Romani asciverunt civitati
15 ad confirmandam coniùnctionem, nomina iUorum suis praeponebant nomi- nibus et invicem Sabini Romanorum. et ex ilio corìsuetudo tenuit, ut nemo Romanus sit absque praenomine. et notantur vel singulis literis vel binis vel temis. tum singulis, quando a vocali incipit praenomen, ut ^A.' *Aulus', vel ab una dohsonante, ut *P.' *Pid)|ius',* *T.' *Titus'; tum
ioduabus, quando a duabus consonantibus incipit, ut *Gn.' ^Gneus'*, ^Sp.' ^Spurìus'; tum trìbus, quando a consonante incipit prima syllaba et in consonantem desinit, si tamen alia qucfque praenomina ab eisdem incipiunt consonantibus. Il idque fit differentiae causa, ut ^Sex.* *Sextus', *Ser.*
p.50, 10 eotUinet P itbm db nomine pris. P incipit de nomine G 1 dicitur nomen nel grreco quod est noma et adìectio onoma dr adtribuendo, uel ut P 2 v6y,a] l noma RD N«iuMa (o ?) O NUMa L adiecto ff o JW ovoficc] l onoma RI) oNtuMa
GL 3 NHMEiN G NEMBYN K nemcìn RD vel ut] b n** ut B hoo nomine
nolamus RBKd hoc notamus nomine DGL 5 ut Virgilins — proprìam om. R
add, r 6 autem om» G commune P propria ut arithmeticam .grammaticam.
e i Accidunt P arthmetica G^ arethmetica K 7 uichomachi R necomachi K |ristorchi G 8 de accìdentibvs. DL Accidunt] g Accedunt G nomini] r
nominum R numerus fig:ura] k figura numerus RK 9 sunt P sunt communes
reti. propriurum] r propriarum R appellatiuorum P appellaliuorum (apellatiuo- rum tì) nominum rell. 10 principalis] P primitiua RBHK principales primitiua G
principales pincipales {fiCy pi in litura) primitiua L primitiua D diriuatiua PGK princi- palis] P primitiua rell^ ' diriuatiua PGK 11 multae] h mutae H 12 de pro-
pRiis D habet P abent R 13 differenlia L 14 quo tempore G sauinos B * roma J* adsuerunt P adsciuerunt RBff assciuerunt K 15 illorum no- mina P 16 sauiui B ilio tempore consuetudo B 17 ramanus L notantur sin- gulis litteris P 18 Tunc singulis P 19 piiplius GLK T. Titus om. P 20 duobus L quando a duabus] r quando duabus RG quando -ii* L 6n.] Ì7nmo Cn. V. U. 11,'a Sehneidero LI. p. 323 sq. Aemp/h Val, Max. p. 747, quamvis hic illic nota praenotiìinis Gn. reperitur, v. modo Fabreltìum inscr, ani. p. 28 sg. Schneiderum p. 234: et sic Priscianus, v. lib, I § 57 Gneus] r genus R Sp. om, L 21 tum a tunc libri a consonantibus P 22 desinit] d desinet I> si tamen — differentiae causa
s.e.x. om. P incipiant DGL 23 idque] r idquae R sex. sex4a*tus Rr Ser. Ser- KÌus] P, quod non egei mutatìone, v. Borgkesium in bull. deW ingt, archeol. 1845 p, 158 sqq., om. reU.
^_l
58 PRISCIAM LNST.
p. 578 P. • p. 71—73 K.
^Sifrgiiis', ^Tul.' ^Tullius', ne, si priinam solam consonantem s€nbainii&, *T.' 'Titum' el^'S.' 'Sesliuiii' significare puteUir. unde in *Marc«' 'M.' solatìi scrìhimus, <|uamTÌs a consonante incipit syllaba et in consonantem
24 desintt, quia niillus error siL nomen est proprie uniuscuiusque suuni, ut H'aulus' Iproprium]; rognonien, cognalionis conunune, ut ^Scipio'; agno- s men est, quod ^b aliquo eventu inii>onitur, ut ^Africanus', Msauricus'. inv«Miinius tamen multa in his quattuor speciebus proprìoruni noniinuni invicein prò se posila, et quae in aiiis personis sunt praenoniina, haec in aliis^ loco nofninis accipiuntur, ut ^Tullius Servilius': hic ^TuUius' praenomen est; *M. ' vero ^TuDius': hic nomen. similiter et in aliis loco io cognomiuìs aliorum agnomiua vel conlra, ut ^Cicero', qui primus ab ha- bitu I faciei nominatus est, agnomen jioc habuit, familiae vero eius cogno- men fuit. similiter ^Caesar*, * Scipio*.
Hoc aulem interest inter proprium et a[»pellativum, quod appeilativum naturaliter commune est multorum , quos eadem substanlia sive qualitas vel is quantitas generalis specialisvc iungit : generalis, ut ^animai', ^corpus', Sir- tus'; specialis, ut *homo', Mapis*, ^ granunaticus ' , ^albus', *niger% ^grandis', ^brevis'.
25 Haec euim quoque, quae a qualitate vel quaiftilate sumuntur speciali, id est àdiectiva, nat4H*aliter comniunia sunt multorum: adiectiva aulem ideo^o vocantur, quod aliis appellativis , quae substantiam significant, vel etiam propriis adici solent ad manifestandam eorum qualitatem vel quantitatem, quae augeri vel minui sine substantiae consumptionc possunt, ut ^bonum animai', Mnagnus homo', ^sapiens grammaticus', ^magnus Homenis'.
Pi*oprìum vero naturaliter uniuscuiusque privatam substantiam et qua- 23
litatem significai | et in rebus est individuis, quas philosophi atomos
•
1 prìmftm soiam consODantem] P primas solum consonaotes velL 2 tituum P setium GL significare putemur .t. titum et .s. sestium D piiteiur] K
Jleidelb. Krehlii pulemus P putemur reìl. 3 sola P solum RBDH scribiraus quia nulliis error sit qiiamuis a consonante incìpiat. Nomen P 4 sii] fil Gr erii HBDIILK est add. h proprie] rd proprìae PRDff 5 cognomen est Dh «
6 inponitur PH Africanus] g affrlcanus G Isauriciis] d om, P issauricns
GK et isauricus I) 7 multa] r multam R 8 prò se posila] praeposita P pos- sila G sunt personis D praenomina] r pronomiua H 9 nominis] P- nomi- num relL Servilius] r serbilius B sertulus i?. immo Servius 10 M.] marcus G no- men hic K nomen est I) et om. G 11 cognominisi] P cognominum reti. agnomina] agnomina nel nomina RBD vel conlra] d contra D primis P ha- bilu] d abitu R abitua J) 12 hoc add. G 13 caesar in ìitiira B cesar P 14 De differemia inter proprium et appellatiuum DL 15 naturaliter add. d neutraKter P est om. P quos una eadem B vel quantitas] seu quantitas PGK siue
i quantitas DL 16 specialis .uè./* uel specialis relL iungat Rr 18 grandis] P magnus relU 19 quoque ei'os. in B uel a quanlitale GL sumuntur adras. in B sumuntur generali uel speciali d speciali ont. GL speciali* B 20
naturaliter] rdh nascuntur. Naturaliter quoque P nascunlur naturaliter quoque BD nas- cuntur naturaliter RH naturaliter quoque h modo a generali modo a speciali qualiiate uel quanlitale nascunlur naturaliter GL 22 propria K adiici GK 23 substan- tiae] k stantiae K 24 magnus Homerus mn. PL add. l 25 vero] d uero quod D et qualitatem] uel quantitatem P qualitatemque GLK 26 indiuiduis d induis I)
quae BGKL philosophi] g philosoft P philophi G philo.phi H atoma PBHGLK
LIBER 11 23—27 59
p. 578. TOP. p. 73. 74 K.
vocant, ut spiato', *Socrates'. itaqiie caret conunuDione naturali, cuna igitnr eveiiil, ut multi eodem nomine proprio nuncupentur, fortuitu et sola voce, non etiam intellectu communis alicuius substantiae || vel qualitatis hoc fieri solet. et in proprio quidem etiam appellativa intelle^i possunt, ut, si
sdicam ^Virgilius', intellegitur homo et poeta, In appellatìvis autem propria non intelleguntur, ut ^honio', Sir', nisi per excellentiam loco propri! in quibusdam personis accipìantur, ut Spoeta' prò ^Vbgilius' et *urbs' prò *Roma\
Apfiellativonim multae sunt species, quaitim quaedam communes inve- 26
IO niuntur cum proprìis, sive sint prìmae positionis sive derivativa, sunt enìm quaedam corporalia in appellati vis , ut ^honio', sunt etiam in proprìis, ut ^Terentius', alia incorporalia in appellativis, ut Wirtus', in proprìis, ut 4hidicitia'. homonyma quoque tam in proprìis quam | in appellativis inve- niuntur, ut *Pyrrhu8* (ilius AchiUis et ^P^Trfius* rex Epirotamm, ^nepos*
isfilius filii et *nepos' luxurìosus. inveniuntur tamen quaedam homonyma eadem propria et appellativa, ut ^Magnus Pompeius' et ^magnus civis'. synonyma quoque tam appellativa quam propria inveniuntur. sicut enim *ensis% ^gladius', *mucro* unum atque idem significant, sic ^Publius*, *Cor- nelius', ^Scipio', ^Afrìcanus' unum atque idem significant
M Alìae fere omnes species in nominibus inveniuntur appellativis. sunt 27 autem hae: adiectivum, ad aliquid dictum, quasi ad aliquid dictum, gentile, patrìum, interrogativum , infmitum, relati vum vel demonstrativiim vel simt- litudinis, collectivum, dividuum, facticium , generale , speciale, ordinale, nu- merale, absolutum, temporale, locale, hae species communes sunt et
1 sacrates P cammunione naturali caret K commune P 2 nomine uo- cctiir proprio fortuito P proprie r noncupentur H noncipentur K 3 . Commu- nis P cummunis K haec P 4 proprìis ni /*. in loco fere evanido B quidem om. GL 5 uirgilium L intellegitur homo et poeta] P ihtellego (intelligo) et (et om. GL) hominem {ex homo corr. R) et poetam rell. autem add, k 7 ucr-
0
gilio RH uirgUio Kg 9 De appcilatiuorum diuisionibus. DL multa» /2r spe- cies sunt G quorum quedam P 10 prime P possitionis K diriuatiue, in quo voc. hoc frustulvm desinity P 11 in proprìis etiam sunt GL uti i/ 12 alia incorporalia] r aliam corporalia R uirtus] k uirtus. Communis H uirlus com- munis BK ut Pifdicitia] Krehlius ut uirtus dea et pudicitìa penelopae GL ut
e
pudicitia penelope D ut uirtus dea ut (ut om. Ilct) pudicitìa (pudititia Rr) penelopae (paenaelope R paenelope B) ucl ipsa àmn RBHKd 14 pyrrhus] ìtr pyrrus RBH pirrhus D phirrhus GL post Pyrrhus: filìiis — Pyrrhus om. K add, k filiis
H achilÌB GLk pyrrus B phirrhus GL epyrotarum D 15 luxorìosus G
V .
uel luxuriosus g luxorìusns K quaedam] d quaedam adìecliua D omonyma BDH
omonima GLK omominima R 16 et eadem K pompeus H ciuir H il Sy-
nonima B Sitionyma DK Sinonima RGL propria quam appellatiua GLK 18 eu-
sis] r ensus R mocro gladius G unum atque idem] k atque unum K post
significant: sic ~ significant om, R add. r sic p. publius (e in liturà) B corni-
lias GK 10 affrìcanns K adque r 20 fere^ B appellatiuift inueniuutur DGL 21 aa^m om, GK 22 patriuum GL pratrium J) infinitiuum d 23 factitium RG faetiuum li generale] r generalem R
58 PRISCIAM INST.
p. 578 P. * • p. 71—73 K.
• ^Serghis', ^Tul.' ^Tullius', ne, si primam solain consonaniem scribainus^ *T.' ^Titiini' et*'S.* ^Sesliuiii' significare putetur. unde iu ^ Marco' *M. * solali! scrihìniiis, quainvis a consonaule incipit syilaba et in consonaniem
24 (lesinii, <|uia niiiliis error siL nonien est proprie uniuscuiusque suum, ut M'auliis' Ipropriiiin]; cognomen, cognationis coinuiune, ut ^Scipio'; agno- s men est, quod ^b aliquo eventii iniponitur, ut ^Africanus', Msauricus'. iiiveniiiius tamen multa in bis quattuor speciebus proprìoruni nominum invicem prò se posita, et quae in aiiis personis sunt praenoniina, baec in aliis. loco nohiinis accipiuntur, ut ^'ullius Servilius': bic ^TuUiiis' praeD«»inen est; *M.* vero ^TuUius': bic nomen. similiter et in aliis loco io cognomiiiis aiionim agnomiiia vel contra, ut ^Cicero', qui primus ab ba- bitii I faciei nominatus est, agnomeu Jioc babuit, familiae vei*o eius cogno- men fuiL similiter ^Caesar', * Scipio'.
II(K* autem interest inter propriuin et appeilativum, quod appellativuiu naturaliter comnuine est multorum, quos eadem substautìa sive qualitas vel i5 quantità» generalis specialisve iungit : generalis, ut ^animai', * corpus', Sir- tus'; specialis, ut *bomo', Mapis', ^ grammaticus ' , ^albus', *niger% *gran(lis', *brevis'.
25 Ilaec euim quoque, quae a qualitatc vel quaiftitate sumuntiir speciali,
id est àdiectiva, naturaliter communia sunt multonim: adiectiva autem ideo *io vocantiu^ quod aliis appellati vis , quae substantiam significant, vel etiani propriis adici solent ad manifestandam eorum qualitatem vel quantitatem, quae augeri vel minui sine siibstantiae consumplione possunt, ut ^bonum animai', Mnagniis bomo', Sapiens grammaUcus ' , Mnagnus Homenis'.
Proprium vero naturaliter uniuscuiusque privatam substantiam et qua- 23
litatem significai | et in rebus est individuis, quas pbilosopbi atonios
•
1 primam solatìi consonaniem] P primas solnm consonantes reti. 2 tituum P setinm GL significare putemur .t. titum et .s. sestiuni D putetiir] H
Jleidelb. Krehlii putemus P putemur reU, 3 sola P solum RBDH scribìmiis quia nulliis error sit qnamuis a consonante incipiat. Nomen P 4 sii] fil Gr crit RBDHLK est add, h proprie] rd propriae PRDH 5 cognomen est Dh «
6 inponitur PH Africanus] g affricanus G Isauriciis] d om. P issaaricns
GK et isauricus D 7 multa] r multam R 8 prò se posita] praeposita P pos- sita G sunt personis D praenomina] r pronomina H 0 nominis] P* nomi- num rell. Servilius] r serbilins ^ sertuius i2. immo Servius 10 M.] marcus G no- men hic K nomen est D et om, G 11 cog^nominisj P coguominum rell. agnomina] agnomina uei nomina RBD vel contra] d coiitra D primis P ha- bilu] d abitu R abitu« D 12 hoc add. G 13 caesar in lUura B cesar P 14 De differeniia inter proprium et appellatiuum DL 15 naturaliter add, d oeutraKter P est om. P quos una eadem B vel quantitas] seu quantitas PGK sìue
i quantitas DL 16 specialis .ue.P uel specialis rell. iungat Rr 18 grandis] P magnus rell. 19 quoque eros, in B nel a quantitate GL sumuntur adras^ in B sumuntur generali uel speciali d speciali om, GL speciali* B 20
naturaliter] rdh nascuntur. Naturaliier quoque P nascuntur naturaliter quoque BD nas- cuntnr naturaliter RH naturaliter quoque h modo a generali modo a speciali qualiiate uel quantitate nascuntur naturaliter GL 22 propria K adiici GK 23 substan- tiae] k stantiae K 24 magnus Homerus om. PL add. l 25 vero] d uero quod D et qualitatem] uel quantitatem P qualitatemque GLK 26 indiniduis d induis />
quae BGKL philosophi] g philosofi P philophi G philo.phi ff atoma PBHGLK
LIBER U 23—27 59
p. 578. 79 P. p. 73. 74 K.
vocant, ut ^ Plato', ^Socrates'. itaque caret communione naturali, cum igitur evenit, ut multi eodeni nomine proprio nuncnpentur, fortiiitu et soia voce, non etiam intellectu communis altcuius substantiae || vei qualitatis hoc fieri solet et in proprio quidem etiam appellativa intellegi possunt, ut, si
3 dicani ^Virgilius', inteliegitur homo et poeta, in appellativis autem propria non inteUeguntur, ut •homo', *vir% nisi per excelientiam loco proprii in quibusdam personis accipiantur, ut Spoeta' prò ^Virgilius' et *urbs' prò *Roma'.
Appellativorum multae sunt species, quainm quaedam communes inve- 26
IO ninntur cum propriis, sive sint primac positionis sive derivativa, sunt enim «inaedam corporalia in appellativis , ut •homo', sunt etiam in propriis, ut •Terentius', alia incorporalia in appellativis, ut Sirtus', in propriis, ut * l^ldicitia '. homonyma quoque tam in propriis quam | in appellativis inve- niuDtur, ut •Pyri'hus' filìus Achillis et •Pyrrhus' rex Epirotarum, •nepos*
15 fUìus filli et *nepos' luxurìosus. inveniuntur tamcn quaedam honionyma eadem propria et appellativa, ut •Magnus Pompeius' et •magnus civis'. synonyma quoque tam appellativa quam propria inveniuntur. sicut enim *ensis', 'gladius', •mucro' unum atque idem significant, sic Tublius', *Cor- 'iielius', ^Scipio', •Africamis' unum atque idem significant.
» Alìae fere omnes species in nominibus inveniuntur appellativis. sunt 27
autem hae: adiectivum, ad aliquid dictum, quasi ad aliquìd dictum, gentile, patrìum, interrogativum , inlinitum, relativum vel demonstrativum vel simi- litudinis, coUectivum, dividuum, facticium,^ generale, speciale, ordinale, nu- merale, absolutum, temporale, locale, hae species communes sunt et
1 sacrates P cummunione naturali caret K qommune P 2 nomine uo- cetiir proprio fortuito P proprie r noncupentur If noncipentur K 3 . Commn- Dts P cummunis K haec P 4 propriis ni f, in loco fere evanido B quidem
oat. GL 5 uirgilium L inteliegitur homo et poeta] P iùtellego (iotelligo) et
(et om, GL) hominem {ex homo corr. R) et poetam re//. autem add, k 7 uer-
0
gilìo 7{i7 uirgilio Kg 9 De appellatiuorom diuisionibus. DL multa»^r spe- cies suut G quorum quedam P 10 prime P possitionis K diriuatiue, in gito voc. hoc fruslulum desinit, P 11 in propriis etiam sunt GL uti IJ 12 alia incorporalia] r aliam corporalia R uirtus] k uirtus. Communis H uirtus com- innnìs BK ut Ptfdicitia] KrehHus ut uirtus dea et pudicitia penelopae GL ut
e
pudicitia penelope D ut uirtus dea ut (ut om. Hd) pudicitia (pudltitia Rr) penelopae (paenaelope R paenelope B) ucl ipsa àm. RBHKd 14 pyrrhus] hr pyrrus HBH pirrhus D phirrhns GL post Pyrrhus: flliiis — Pyrrhus om. K add. k flliis H achilia GLk pyrrus B phirrhus GL epyrotarum D 15 luxoriosns G
V
nel luxurìosus g luxoriosns K quaedam] d quaedam adiectiua D omonyma BDH
i omonima GLK omominima R 16 et eadem K pompeus H ciuir H 17 Sy- nonima B Sinonyma DK Sinonima RGL propria quam appellatiua GLK 18 en- sts] r enaus R mocro gladius G unum atque idem] k atque unum K post significant: sic ~ significant om. R add. r sic p. publius (o in litura) B corni-
lioB GK 19 affricanns K adque r 20 fere B appellatiuift inueniuntur DGL 21 autem om. GK 22 patrìuam GL pratriam D infinitinum d 23 factitium RG factittum H generale] r generalem R
62 PRISCIANI rSST.
p. 581. 8'i P. |i. 77. 78 K.
Speciale est, quod a genere diWditur, ut ^homo', 'equiis', Siiis% Maurus*.
Ordinale est, quod ordìnem significata ut ^prìmns', *secundus% ^tertius'.
Numerale est, quod numenim denionstrat, ut ^usus', ^duo% ^tres'.
Alisolutum est, quod per se' inlellegitur et non eget alterìus conituictìone 5 nominis, ut *deus', * ratio'.
Temporale est, quod tempus ostendit, ut *mensis% ^annus'.
Locale est, quod locum significat, ut ^ propinquus ', * longinquus ', ^proximus', ^medioxìmus'. Plautus in ci stella ri a:
At ita me di deaeque superi f. inferi et medioximi. io
32 Ilae, ut diximus, species omnes fere conununes sunt tam principa- Jium quam derìTativorum. seorsum autem derivativa species liabent, quas
memoravimus, de quibus singulìs hinc tractabimus.
DE PATRON\TtfICIS.
Patronymicum est, quod a propriis tantummodo derivatur patnim no- i3 minibus secundum formam Graecam, quod sigttifi||cat cum gcnetivo primi- tivi filius vel nepos [*Aeacidcs% Aeaci fdius vel nepos]. et hac forma poe- tae maxime solenl uti, prò qua Romani | cognominibus familiarum utuntur, ut ^Cornelii', ^Marcelli'; omnes enim ab ilio, qui prìmus Cornelius et qui MarccUus nominatus est, hoc nomcn habuenmt, quicumque eiusdem fami- 20 liae sunt, sicut omnes minores Tliesei ^Thesidas* Graeci appellant, quos solent poctae quoque nostri imìtari, unde Virgilius secundum Graecam
33 formam *Scipiadas' dixit. nec non etiam possessiva loco patronjinìcorum inve-
V
1 Speciale qaod L genere] generali D «equus (a) R eqs G 3 primas] r prius R 5 absolutimim RBDHK non eget ex eget non corr, H 6 ds ♦ ratio B 8 significat locum GL longinquus] r longincus R longiiinquus L 9 medioximus pru-
t al ximus K Plau*tiis (s) RD Plaut. cist, li 1, 35 10 at ita me di deacque] exad
t aeqne ita mediae et q Gg ex aditu mediae et q i# medii B di* (i) K dii RDH superi atque inferi Plauti omnes et om, H medioximus GL uel medioximi q 11 Hae« (e) B e
12 deriuatiua R deriuatìua* (e) D habent] d habenlur RD 14 De patroni- micis /> De patronomicis KL de patronomico H inscr. om. RBGL 15 Patronomi- cum RDGHK Patronimicum L. utrovis modo et similiter saepe hoc in voc. peccarwU librarti 16 grecam formam D 17 fiJius vel nepo»] d lìlios uel uepotes RD ut posi ucpos (nepotes) add. BD Aeacides Aeaci filius vel nepos] om. Q eaci-
des aeaci tilius uel nepos R uncinis inclusif t. e. gloss, esse indicami r aiacides aia- cis filius uel nepos add. g aiacides aiacis LK aeacides eaci H aeacides *^^ aeaci B ba*c (n) R poaete H 18 uti solenl D 10 cornilii K Cornelii Mar- celli] r corneli marcellii R marcelli cornelii L marcelli cornilii G ilio] eo GL
V
Cornelius om. L cornilius GK • 20 marcelles If quicumq; ex eisdem familia B familia ff 21 sicut] sic JI Thesci] d thessei DG tesei L Thesidas] d thessidas DG ihesideas ff tesidas L thesides B appellant Graeci K appellant] uocant DGL 22 poaete H quoque poetae (poele />) DGLK imi tari] g emi- tari G Verg. georg. II 170 Aen. VI 843 23 scipiacles B dixit scipiades GL dixit
a scipiades K dixit] dixit aTTOTiuYcmioc scipionides dicere debuit D posi dixit
ad marg. prò scipionides mutala 0 in a et dempta ni add. d airo ToYCKinioc. scipioui-
LIBER n 31—34 63
p. aB2 P. p. 78-80 K.
nimus apud Latinos usurpata, ut ^Aemilianus Scipio' prò Aemilii fìlìus et ^Octavianus Gaesar'. inveniuntur quaedam nomina formae patronymico- rum significatione denoniina|tiva , ut ^Eurìpides' non Eurìpi lilius, sed ab Euripo sic nominatus (similiter ^ Tbucydides '). sunt autem Alia, quae cum
dSÌiU in aliis patronymica, in aliis accipiuntur propria, ut * Timarcliides ' Ti- inarclii filius et * Timarchides ' proprium. et in omnibus fere speciebus no- minum invenimus eìusdem formae etiam propria, quae tamen amittunt ap- peilativorum significationem , ut ^magnus' adicctivum et proprium, ^lulianus' possessivuni et proprium, ^Heraclides' patronymicum et proprium. sic in
IO aliis quoque speciebus invenies.
Scire autem debemus, abusive etiam a matnibus et regibus sive con- 34 ditoribus et a | fratrìbus etiam patronimica solere formari, ut ^Latoides', Aiftovg, id est Latonae, filius Apollo, et Mliadés', Iliae filius Romulus. Ovidius in XIIII metamorphoseon:
15 at corpora vieta sopore
Invadunt portasque premunt, quas obice fults^s Clauserat Iliades. similiter *Coronides' a matre, Aesculapìus - sic idem Ovidius in XV nietaniorpboseon:
s des dici debuit g 1 usurpala K emelianus LK emilianus DG scypio // emiUi DL emelii GK 2 octouiaous G Cacsar] g cesar G prò octauiae flliiis
post Caesar add. d patromonicorum H 3 erypides D eurypides Hdg *e4iripides
V
L Euripides proprium non RBDHLK eripi H eurypi g eurupi K aeripi L
4 Euripo] dk eurupo GK euripa D aeripo L nominatus est. GL nominalus est.
o Diciiur Euripides quia ilio die natus est quo atlieuieiises cum persis in euripa beìlum
commiserunt. D nominatus est quia dicitur euripides (aeripides L) qui iit ilio die na- tus est quo athenienses cum persis in euripo («e ex eurupo corr, K aeripo L) beì- lum commisserunt. K ad marg, idem inde a quia in marg, L quia in ilio die natus
cum persis est quo athenienses in eurypo loco bellum commiserunt ad marg, tamquam gloss. add, g sioiiHter Thucydidea om. G Similiter tucidides arro toy oiukoy toy bhonov add, g tucidides K • tuchydides r arro tioy okioy epu)nu)Y posi thucydides in textu />. idem (i. e. ano xov-9'ùiìtovy ^góvov s. secundum g tov "^góvov) sic ano TU)Y eYKOT HPANOY pro gloss, alia quaedam m, add. in R 5 in aliis sint GL ut Timarchides] r ut imarchides R Timarclii] r thimarclii RDff 0 Timarchides] ri thimarchides RL 7 eiusdem | dem formae L- amittunt] g amiiuut G 9 ut
heraclides L Heraclides] r erachydes R haeraclydes D heraclydes H patrono-
c es
micon ff patronomicum h lO'Spetiebus Rr inueniemus Rr 11 de origine pa- TRONOMICORVM. DL abusslue K matribus uel ab auis malernis et regibus GLK
ei matribus ab auis matemis a. regibus D siue a conditoribus GL 12 patromonica
H Latoides] sic ex corr, in lilura H la«toides fé) R le^toides (o) B letoides D nel latonides d latonides GLKr voc, filius posi latonidcs collocatum, deinde vero verborum ordo restiiuius in K 13 ahtiuic R AaeiuNoic r ahtois B ahtiuyc D lato-
i
noia GLK AaTOTC (a in Hittra) H ap4>ollo (p) G appo Ho LK ella des K aliades B iliae ex eliae am-. K 14 Omd, mei. XUIl 779 sqq. 15 at] ut RDUK et Ovidius W inuadunt ex inuadant, ut vid., corr. L inuadant RBDH portas «♦♦ q; (quo) B qu«e (a)/^ premant RBDIIK peUint Ovidius. premunt ex v. 779 iniiio ore premunt voces huc i/fatum onice B obiece G obiice Lg obique K fui- tas] firmo et firma libri Ovidinni 18 coronides coronae filius GL aeseculapius
62 PRISCIANI INST.
p. 581. 82 P. p. T7. 78 K.
Speciale est, quod a genere dìviditur, ut 'homo', *equHB% *vilis', * laurus '.
Ordinale est, quod ordinem significai, ut ^priinus', *secundus% Herlius'.
Numerale est, quod nuincrura demonstrat, ut ^udus', ^duo% *tres'.
Absoiutum est, quod per se' intellegìtur et non eget aiterius coniunctione s nominis, ut *deus', ^ ratio'.
Temporale est, quod tempus ostendit, ut *mensis', ^annus'.
Locale est, quod lociun signiflcat, ut ^ propinquus ', Monginquus', ^proximus', ^niedioximus'. Plautus in cistellaria:
At ita me di deaeque superi f. inferi et medioximi. io
32 liae, ut diximus, species omnes fere conomuues sunt tam prÌDcipa- Jium quam deriyativorum. seorsum autem derivativa species liabent, quas
memoravimus, de quibus singulis bine tractabimus.
DE PATRONYMICIS.
Pati*onyraicuni est, quod a proprìis tantunimodo derìvatur patrum no- is minibus secundum formam Graecam, quod signifiUcat cum genetivo primi- tivi filius voi nepos [*Aeacides', Aeaci fdius vel nepos]. et hac forma poe- tae maxime solent uti, prò qua Romani | coguominibus familiarum utuntur, ut ^ Comelii ', ^ Marcelli ' ; omnes enim ab ilio , qui prinuis Cornelius et qui Marccllus nominatus est, hoc nomen habuerunt, quicumque eiusdem famì-jo liae sunt, sicut omnes minores Tbesei ^Tbesidas' Graeci appellant, quos solent poctae quoque nostri imitari, unde Virgilius secundum Graecam
33 formam ^Scipiadas' dixit. nec non etiam possessiva loco patronymicx)rimì inve-
V
1 Speciale quod L genere] generali D «equus (a) R eqs G 3 primiis] r prhis R 5 absohilinuni RBDHK non eget ex eget non coìt. H 6 di « ratio B 8 significat locum GL longinquus] r longincus R lougiiinquus L 9 medioximuti pro-
t al ximns K Plau^tus (s) RD Piaut. cist, li 1, 35 10 at ita me di deacque] exad
t aeque ila mediae et q Gg ex aditu mediae et q // medi! B dÌ4> (i) K dii RDJi superi atque inferi Plauti omnes et om. H medìoximus GL uel medioximi g li Hae* (e) B e
12 deriuatiua 72 deriuatiua* (e) D liabent] d habenlur RD 14 De patroni- micia D De patronomicis KL de patronomico H inscr. om. RBGL 15 Palronomi- cum RDGHK Patronimicum Z. utrovis modo et simliter saepe hoc in voc. peccarunl librarH 16 grecam formam D 17 fiiius vel nepo^] d lilios uel nepotes RD ut post uepoa (nepotes) add, BD Àeacides Aeaci fìlius vel nepos] om. Q eaci*
dea aeaci tilius uel nepos R uncinis inclusici, e. gloss. esse indicamt r aiacides aia- cis ftlius uel nepos add, g aiacides aiacis LK aeacidcs eaci H àeacides «♦♦^ aeaci B ha*c (n) R poaete // 18 uti solent D 19 cornilii K Comelii Mar- celli] r cornei! marcellii R marcelli comelii L marcelli cornilii G ilio] eo GL
V
Cornelius om. L cornilius GK • 20 marcelles H quicumq; ex eisdem familia B familia H 21 sicut] sic H Thesei] d thessei DG tesei L Thesidas] d thcssidas DG thesideas H tesidas L thesides B appellant Graeci K appellant] uoc4int DGL 22 poaete H quoque poetae (poete Z>) DGLK imitari] g emi- tari G Verg. georg. II 170 Aen. VI 843 23 scipiades B dixit scipiades GL dixit
a scipiades K dixit] dixit anoTiuYcinioc scipionidcs dicere debuit D post dixit
ad marg. prò scipionides mutata o in a et dempta ni add. d ano toyckittioc. scipioni^
LIBER n 31—34 63
p. 963P. p. 78-80 K.
nimus apud Latinos usurpata, ut ^Aemilianus Scipio' prò Aemilii fìlius et ^Octavianus Caesar'. inveniuntur quaedam nomina forniae patronymico- rum significaUone denoiiiina|tiva, ut ^Euripides' non Eiuipi lilius, 8ed ab Euripo sic nominatus (similiter ^ Thucydides '). sunt autem «lia , quae cum
5 sint in aliis palronymica , in aliis accipiunUir propria , ut ^ Timarchides ' Ti- raarclìi filius et * Timarchides ' proprium. et in omnibus fere spcciebus no- minum invenimus eiusdem formae etiam propria, quae iamen amittunt ap- peilativorum significationem , ut ^magnus' adìectivum et proprium, Mulianus' possessivum et proprium, -^Heraclìdes' patronymìcum et proprium. sic in
IO aliis quoque specìebus invenies.
Scire autem debemus, abusive etiam a matrihus et regibus si ve con- 34 ditorìbus et a | fratrìbus etiam patronymica solere formari, ut H^atoides', Aipovgy id est Latonae, fìlius Apollo, et Miiadés', lliae fìlius Romulus. Ovidius in XIIII metamorphoseon:
15 at corpora vieta sopore
Invadunt portasque premunt, quas obice fult^s Clauserat Iliade s. similiter ^Coronides' a matre, Aesculapius - sic idem Ovidius in XV metamorphoseon:
8
des dici debuil g 1 usurpata K emeìianus LK cmilianus DG scypìo // cmilii DL emelii GK 2 octouianus G Caesar] g cesar G prò octauiac flliiis
jMsl Caesar add, d patromonicorum // 3 erypides D eurypides lidg 'e^ripides
V
L Euripidea proprium non RBDHLK eripi H curypi g eurupi K aeripi L
4 Earìpo] dk eurupo GK curipa D aeripo L nominatus est. GL nominatus est.
o Dicitar Eurìpides quia ilio die natus est quo atlienieuscs cum persia in euripa bellum
commiserunt. D nominatus est quia dicitur eurìpides (aeripides L) qui ili ilio die na- tia est quo athenienses cum persis in euripo («e ex eurupo corr, K aeripo L) bel- lum commissenint. K ad marg. idem inde a quia in marg, L quia in ilio die natus
cum penis est quo athenienses in eurypo loco beilum commiserunt ad marg, tamquam gloss. add. 9 similiter Thucydides om. G Similiter tucidides airo toy etuKOT toy bhonoy add, g tucidides K ■ tuchydides r airo tia^y oku^y bpiunu>y post thucydides in lextu D. idem (ì. e. ano xov-&(6%oVy ^qÓvov s. secundum g tov 'd'qóvov) sic ano TUT bykoy hpanoy pro gloss. alia quaedam m, add. in R 5 in aliis sint GL ut Timarchides] r ut imarchides R Timarchi] r thimarchi RDIi tt Timarchides] ri thimarchides RL 7 eiusdem | dem formae L amittunt] g amituut G 9 ut
hcraclides X Heraclides] r erachydes R haeraclydes D heraclydes H palrono-
C 68
micon H patronomicum h lO'Spetiebus Rr inueniemus Rr li de origine pa- TRONOMicoRW. DL abussiue K matribus uel ab'auis maternis et regibus GLK
et matribus ab auis maternis a. regibus D siue a conditoribns GL 12 patromonica
5 LatoidesJ sic ex corr, in liiura H la^toides fé) R le^toides (o) B leloides D nel latonides d latonides GLKr voc. fliius post latonidcs coUocatwn, deinde vero veròontm ardo restìtutus in K 13 ahtiuic R AaeioNoic r ahtois B ahtiuyc D lato-
i nois GLK AaroYc (a in littira) H ap«oUo (p) G appoUo LK eliades K aliades
B iliae ex eliae corì\ K 14 Ovid. met. XIIII 779 sgq. 15 at] ut RDHK et Ovidius 10 inuadunt ex inuadant, ut vid., corr. L inuadant RBDH portas «*4c y* (quo) B qu^ (a) /2 premant RBDHK peluut Ovidius. premunt ex v. 779 iniJdo ore premnnt voces huc iìlatnm onice B obiece G obiice Lg obique K fui- tas] firmo et firma libri Ovviiani 18 coronides coronae ftlius GL aeseculapius
64 PRISCIANI INST.
p. 683. 83 P. p. 80 K.
Vnde Coroniden circuinflua Tliybridis alti
Insula Rorouleae sacris deiecerat urbis - et ^Maiades', Maìae filius Mercurìus. ab a||vis quoque maternis: ^Atian- Uades', Mercurìus, id est Atlantis natae filius. Ovidius in I metamor- phoseon: »
Sedit Atjantiades et euntem multa loquendo
Detinuit sermone diem. in eodem Mnacbides% lonis filius Epapbiis, quae fìlia fuit Inachi:
Non tutit Inachides ^matri' que ait ^omnia demens'. 35 A regibus sive conditorìbus ^Thesidae% *Cecropidae% id est Athenien- io
ses; *Aeneadae*, ^Romulidae', id est Romani. Virgilius in II geoT- gicon:
Praeroiaque ingentes pagos et compita circum
Thesidae posuere. idem in VI-Aeneidos: is
tum pendere poenas
Cecropidae iussi. idem in Vili:
▼ H aescolapius K aescolapins L Ovid. mei. XV 624 sq. 1 Vnde] cu (nn se. ifwe-
o nevai) L cornidem R coronidam GL uel coroniden / coronidem HK cum aìiguoi Mss. Ovid. coronyden B circumfluet R circumflnat Kr circumfluerat G circunflnerai L circumfluit 1/ circumnua hg circiimfluat thybydris B circumflnat hydridis D cir- cumflua lliybridìs d tibridis GLK thibridis B alti] undis Hbri nomtuili Ovid.
2 in sola GLK romulicae G nel romuliae g romyleae D sacri R deiecerat)
libri Prisc. omneSf nirì quod deiicerat L adìecerat £rl. 2 Krehliiy adìecerit plerique codd. Ovid. , afa libri Ovidiani accerserit , accesserit» asciuerit eie. 3 et Maiades]
• la
maiades G maiades maiades L mades B Maiae] r mage R filius ex fluuius carr. R mercorìus K maternis quoque K post maternis: patronymicum
fit nt add. R patronomicum BHK et iamquam gloss. ad athlantiades (sic) d ut G athlantiades BDLK adlantiades H 4 mecurius R mercorius K id est om. GL adlantis R athlantis BHLK Ovid. mei. I 682 sq. in om. K metamopho-
seon R mettamorphonseon D 6 Atlantiades] r adlanciades R athlantiades BDLK
euntem] ^reundem Gp multo Btì 7 deiinuit] k ditinuit L diteiinil G
detenuii HKg ' 8 Ovid. mei. I 753 eodem sup. lin. add. k lonis] sic in litura h iohis R i,u8 r ius B ioyc D cod. G. I. Vossii, rossius de anal. Il 28 p. 692 Eckst: issis K fls ionis GL epaphiis filius ioyc D ** (*i^?) epaphus R nepaphus
h
B epapus ffh Inachi. Idem in eodem: non tulit K 0 inachìades R ennchiiles
« B matriquae R 10 sìue a GL condotoribus ff thaesid^ae (i) R thesidae
G cetropidae R cicropidae BK cecropide B atheniensi» B athinenses K 11 Aeneadae] dg aneade B aeniadue GK 'id est add. r unde uirg. K Verg. georg. Il 382 sq. in un II in. ni BK 13 proemia BD que om. Pai. quae RB ingentis Med. Pai. ingeniis Rom. competa DGLK 14 thesid*ae (i) R
a
thessidae G theside Med, impossuere K 15 f^erg. Aen. VI 20 sq. 17 cecropi-
8
des B cecropide b cicropidae BGK iussit B insi K inssi om. ; post Cecropidae : Idem in Vili, snbitoque — seni I» eoilem: Aeneadae — cureu. A fratribus L post iussi: mis*ef sepiena quot annis addendo versum rergilianum integrum praebet Gy in reliquis k, l. omnino conspirans cwn L 18 Mem in Vili Aeneadae — litora
ciirsu om., sed in membranula volttmini illigata adicit AT, addita nota: non snnt
/*
LIBER II M— 36 65
p. 583 P. p 80. 81 K.
Aeneadae in ferrum prò liberiate rii^bant. item in I:
Defessi Aeneadae, quae proxima litora, cursu. idem in Vili: s subitoque novum | consurgere bellum
Romulidis Tatioque seni. A fratribus ^Phaelbontìdes', unde femininum 'Phaethontis'. Virgi- lius in bucolico:
Tum Phaethontiadas musco circumdat amarae IO Corticis;
* Phaethontiadas ' tamen dixìt prò ^Phaethontidas' poetica licentia. J
Sunt igitur patronymicorum formai apud Graecos tres: in *des', quae clicitur communis apud illos, quod in omni sermone possunt hac uti, qua sola Romanorum quoque poetae utuntur. nam aliis duabus non iituntur, id 16 est in *a)v' terminata, quae est propria ladis linguae - *I7i}Ae/a>v' prò ^ili/- Itldfig' -, et in ^adiog^j quae est Aeolica, ut ^Hyrradios', Hyrrae fiUus, Pit- tacus. de hac igitur forma dicendum est, qua utuntur nostri.
Si nominatìvus Graecus in *ag' vel in ^fjg^ vel *iog' desinat, gene- VII 36 tivus vero in *ov' diphtliongum , a paenultima bre\is ante *des' inveni- 30 Uir in patronimico, ut *Pelias Peliàdes', *Aeneas Aeneàdes', *Menoelios
linee in libro Romano et ipse praeòens Idem in eodem yerg, Aen. Vili 648
in •Vili* aeneade. In ferrum B 1 Aeniade K riiebant] h rubant ff
2 Idem DGK Verg, Aen. I 157 primo aeneidos D 3 defessi] d difessi
D litiora GL 4 Verg, Aen, VII! 637 sq, 6 Romulidis] rd romulidi H
romnlidae DGL nel romulidis g . "stailoque^roniulidae K Talioque] g siatioque GL 7 post seni: Promethidae id est homi nes add. tamen nota S K pho&hon-
tides R phetontides BGLK phoetonlides DI phoethontìs R phoetontis DL pheiontis BGK Verg, ecL VI 62 sq, Virgilius dixit in D 8 bucolico] g bocolico
a
GK 9 phoethontiades R phoetontiadas J)L phetontidas G phetontiadas K cir-
rnndat L amaro Rom, 11 phoethontiadas R phoetontiadas DL phetontiadas GK
phoethontidas R phoetontidas DL phetontidas BGK pbaethontides B liquentia
K Vi DE TRIBV8 TERMINATIONIBVS MASCYLINORVM. D 14 qUOque Om, L Uam
iU
in aliis G 15 on Rr terminatis R proprie B linguae iadis DGL tih-
HI AHIWN R TIHaniU'N D TTBABIWN GL HBAHllUN K prO add. h TlHAiaAHC Rr ITHAEI-
AAEC B nHAEiAEC H HBAEiAHC K pelìades D peliades G peU^des L peleides /
iNa 16 inaAioc Rr inad loc H aòiog] l a^^oc L adios DG aeotoca H hrra-
dins R pirrhadios D phirradios G pyrradios BH l^hirradous K •"yrriadios •"urre in
/lYum / pyrrae H pyrre B pirrhi D phirri G Phirri ex hirrae corì\ K piltacus R
uel pie ,
pittacos B pyttacus D ptacus Gg pictaens H pitacus L cf, Stdd. et Hesych. a, v. Tq- QaSios et U. a Bemhardio ad Suid. p. 1386 II. 18 de formatione mascvlinorvm
ac BC loc
m ADBS DL in as uel in es uel oc Rr ac uel hc uel loc B in ac uel T ne uel T
uel es
loc b in as uel in es uel in ios D in as uel ios Gg in ac uel loc uel hc A ac uel HC wel loc H in as uel in os L 19 ufero dosinit in ov L nero dissinit in
Y (? OY dyp diptongum'72 dlptongoii DK *des R 20 peleias L Pe- aRAMMATICI LATINI II. ^
66 PMSCIANI INST.
p. IM3. 84 P. p. RI. fl3 K.
MeiioetiSdes'; nam /Aenides' magis contra regulam auctorìtate poetica pò- Miit Virgilius, e et a coireptas in i productam convertens vel quasi ab ^Aeneus* *Aenldes*, sicut a Teleiis' *Pelldes% proferens io nono: Sit satis, Aenide, telis inpune Nunianum Oppetiisse tuis. ^
In *es' vero desinentibus , quorum genejtivus Graccus in ^ov' desinit, tam in *ades' quam in * ides * inveniuntur apud auctores - ^Hippotes Hippotades% ^Butes Butades', *Corynetes Corynetides' -, scd ratio||nabilius in *ades*. 'An- chises' ergo ^Ancliisades' vel ^Anchisides' debuit facere, fecit autem ^Ancbi- siades', quasi ab ^Anchisios' nominativo, quomodo ^Laertios Laertiades'. io numquam enim patronymicum superat primitivi sui genetivum nisi una syllaba. 37 Alia vero omnia in ^ov' apud«Graecos lerminantia genetivum vel in
^ùg^ vel in ^ovg^ diphtliongum vel ^o^' mulant eas in ^ides' et faciunt patronymicum, ut ^Ilgiafiog UquÌiiov Priamides','^iV^a)^ Nimo^og Nesto- rides', ^ nkeic^hnjg nXiia^ivovg Plistbenides', ^ IlfiXavg IlfiXimg Peleìdes'; » et per synaeresin e et i in ei dipbthongum proferunt paenultimam , nos au- tem prò ea i longara ponimus, ut Virgilius in V: Pelldae tunc ego forti Congressi Aenean. Ovidius in I metamorphoseon: 20
lias Peliades] d peleas peIeades/> meolhetias R meueetios r menoetias /> mocncUos GLK
menetìos h moenoetius (u ex coit.) B Menoelins Sturzitis opusc. p. ii 1 meuotìades
B moenetiades GLK possuit K 3 aeneyc K aeneos B uel eneas d aen^ides (e)
N Peleus] d pelevc K peleos D pel*ides (e) Ji rerg. Aen. Villi 653 sq.
nono in lifura B -Vili* K 4 Aenide] «te etiam de XII vss, Aen, $ 100; ex mae-
nidem eorr, in B aenide* (m) RG aen*ìde (e) H aenida L aenidae / cf. v. l. lib. VII
S 6 ; .aeneadae /{offi. impune />/r//r Nnmanam] b Pai. m. ajt. niimanum B nnma-
*\ìm Pal.m.pr. 5 opetiisse K oppetisse Rom. et in oppetiisse corr. Pai. oppelisse
tuis primam hanc tibi niagnus apollo L 6 ab in es R «* .in. hc. (ab) B inhc H
uero add, r 7 ut hippotes D liippotes] r hipotes R hippotaes B hippotes
y OT L hipotades R 8 corinetes H coroyuites G coronites L corinetides D
coroynitides GL 0 ergo add. l anchisades D anchisoades d uel ancbisides
om. GL add, g 10 lertios DG nel lercios g lertiades DG 12 in ides inscr.
e
D 13 OYC ex tuYC corr. L OY-f- H diptongon DG ve! luc] orn. R nel in uc
0 OY
Grd 14 ut IlQ^afiog — Peleldes in Htura h npiaMiuc K piaMOC piaMtuY Br priamos priamoY DGL prìamos priamoi h NéarcoQ — Peleides in litura r Ne- CTOP GLK nestor D nrctop h mcctldpoc B nestoros Dh 15 TTACCeeNHC r TiAeic. OHNHC B plc^stheiies (i) D phiestenes GL ttahcohniic h TTAHceeNec K plestenes l
0 TTAeic.eHNOYC B p4>lesteNiuYC (h) L nAHceeNOYc K plesthenoys D phiesteuoys G e e
. HARceujNOYc h plisteoides r plesthenides BBK phlestenides GL pleslcnides hi
HHAeOYC TTHACIUC Ucl TTHAHOC peleideS r TTHAHYC nHAHU'C* uel TTHAHIOC- (sic) TTHAeiAHC YC Oi
B peleos peleujc pelides Dd peleYc peleiuc pclides G tthaiiyc niiAnu;c uel nHARoc pelneides K ireAeYC rreAeLuc pelides L peleos peleos peleides h IG sineresin Rffg siDheresin Br siuerisia G syneresin D sinarissin K synerisin L aique hi» omniÒu» mo^ dis in hoc tfoc. saejrigsime peccaitim est 17 longum B Ferg. Aen. V 806 s^, quinto aeneidos D .i, L 18 e^igo (r) RH 10 congresum G aeneam Rom. 20 CMd. met. 1 390 metamorphoseon. I. HLK
LIBER II 36—38 67
p. 5A4 P. p. 82. 83 K.
Inde Promethldes placidis Epimethida dictis. invenhintur tamen poetae in quibusdam addentes quasdani literas vel adi- mentes: addentes, ut ^Peliades' prò ^Pelides' et ^Chalcodontiades' prò * Chalcodontides % * Atlantiades ' prò ^Atlantides' - Ovidius in I meta- fi morphoseon:
Sedit Atlantiades -; adimentes, ut ^Deucalides' prò ^Deucalionides' et ^Scipiades' prò ^Sci- pionides' el, ut supra diximus, ^Aenides' prò ^Aeneades'. excipiuntur tamen haec, quae contra regidam paenultimas vocales producunt: ^Aecll- i«des% ^DemSdes' per synaeresin prò *Demeades', *CodrTdes', ^Lycoorgi- des', ^LagTdes', *BeÌTde8', ^Euerldes' etiam et *Lyconiedi|des', apud Grae- €08 contra regulam paenultimam diphthongum habent, prò qua nos i lon- gam ponimus.
Feminina vero patronymica vel in *Ì8' vel in 'as' desìnunt vel in 'ne' 38 iBproductam. fiunt autem a masculinis subtracta 'de' in Ms' vel in 'as' desinentia, ut 'Priamides Priamis', 'Dardanides DardanÌ8', 'Peliades Pe- lias'. igitur 'Aeneades^ quoque secundum analogiam 'Aeneas' debet fa- cere, non *Aeneis'. ergo quomodo auctorìtas est, quod dixit 'Aenides' prò 'Aeneades', sic auctoritate usus est Virgilius in tituli scriptione, quo 20 Aenei s inscrìpsit; quem Statius quoque secutus in fine Thebaidos ponit:
Vive precor nec tu divinam Aeneida tempta.
1 Inde] r Vnde RH prometides RB prometbiades ». /. librcr, (Md, ephi- melida R ephimethida BDtì 2 poaelae H qiiasdam add, g litteras d liite- r\s D 3 chalchodontiades RB calcodontiades HGLr 4 chalchodontides RB cal-
N
codontides HOLr atlatiades R athlantìades BDLK prò atlantides add, r athlaDtides BDL Ovid, mei, I 682 in I metamorphoseoo om. GL 6 aedit] r
t scdid R atlanciades R atlilautiades BLK allilantiades et euntem multa loquendo
detinuii sermone diem B 7 diocalides prò diocalionidea L deocalides prò deocalio- nidea G 8 ut supra diximua et GL prò aeniadea L 0 haec om, L pro- ducunt penuUiraas uocales ut D producunt ut BGL Aeclides] ex acolides corr, in Utura B /*, recle: patron, se. ah Aedo, Eretriae conditore, quamoU exemptum desi- dero; aeoUdesZ^ Hrabanus p.Z'ò oelides RHGLK; Anclides, Aratì. andcuSy in mentem ve-
nii Augusto Meinekio, Cedides Fleckeiseno 10 dema*de8 K synaeresim, prò aeoUadea demeades a synheresin prò aeclides (ex aeolides carr,) prò demeades co-
i n
drìdes loGoorgides lagides ebelidett {e a b ingertum, belides in ras.) B 'demeades be-
lides (ex pelides corr.) codride» ff licoorgides Br licorgides GL 11 Lagides] r
largides R Belides h, l. om. li heliides R bellides r pelides K licomedides BGL
12 penultimam diptongou habent contra regulam B de toto h. l, praeter Stur-
. 2110» /. supra l, cf. LoheMum in paralipom, gramm. Gr, I p. 6 sq, 14 de pemimi-
uel His £OD£M NVMERO B De femininÌ8 patronomicis L is] r bis R is as i> nel
ne ^iÈTucl in q K 15 is] r bis R 16 peleades pcleas G 17 aenaeades quo- que U 19 sic*» (ut) B scriptione] R inscriptione relL quod GLK 20 in- 8cripsit>^ scripsit G Stai, Theh, XII 816 tebaidos K 21 posuit GL 22 Vlue** (re) B diuinam] G uel diuina g diuiua L aenida G Acm-ida temp- ta] r aeneidapta R
5»
68 PRISCIANl IIVST.
p. 684. 86 P. p. 83. 84 K
uotancliim tamen, quod, si masculina i longam habuerìnt ante *des' per synaeresin, apud nos in ^eis' divisas tamen faciunt fen)ini||na, ut ^Pelides' prò Teleides' TeleYs', Tliesides prò *Theseides' *Theseìfs': sic ergo *Aeni- des' prò *Aeneides' *Aeneìfs'. 39 In ^ne' autem desinentia, quac sunt ladis lìnguae, patronymica eiusdem s
generis i longam habent paenultimam, si principale non habuerit eandem i vocalem, ut *Adreslos Adrestlne*, *Nereus Ncrine*. si autem principale habuerit i, o producta ante ^ne' invenitur, ut ^Acrisìos Acrisióne', ex quo possessivum posuit Virgilius:
Acrisioneis Danae fun.dasse colonis, io
ab Acrisione, id est Danae, et sciendum, quod inveniuntur multa eiusdem formae gentilia, ut ^Haemonis% ^Thessalis', *Colchis% *Argolis% *Cyclas% Mas% *Troas% alia vero propria, ut *Bacchis% * Doris', ^Pythias*.
DE POSSESSIVIS. Vili 40 Possessivum est, quod cum gcnetivo principalis silgnifìcat aliquid ex is bis quae possidentur, ut ^Euandrius ensis* prò ^Euandri ensis' et ^re- gius honos' prò 'regis honor'. hoc autem interest intcr possessiva et pa- tronimica, quod patronymica fiUos vel nepotes significant, possessiva autem non soluni filios, sed omnia, quae possunt esse in possessione; et quod patronimica a propriis tantummodo derivantur, possessiva autem etiam ab 'io appellativis ; et quod patronymica a masculino descendunt plenimque ge- nere, rarissime autem a feminino nec proprie, quando a matribus fiunt, ut supra ostendimus, possessiva autem ab omnibus nascuntur generìbus; et quod patronimica ad homines pertinent ve! ad deos, possessiva vero ad
l notanduin est tamen GL habuerunt G des] d H per arfd. r 2 si- narisin ci L nos] latlnos GL post dìuisas tamen duo folta desunt in B ef. $ 50
Pelides] r pellides H 3 Tliesides prò Thescides Tlieseis] d tesides prò tesei-
Ne des teseis r thessides prò thesdeides thesseis GD aen^ides (e) If 4 prò aeides Rr prò aeneades G 6 habuerÌ4>t (n) Z> 7 ut om. G adrestinae r oereos HL nereios K nerinae r sin ^K sin autem habuerÌ4>t (n) principale D 8
e acrissios li 9 possuit K Verg. Aen, VII 410 10 acrisionis Rr acrisionaeis H acresioneis K dan^ RH dane G danaa k danaac L li acrìsionea Hr danaa RK dana« (a) DH dane G danaae L sciendum est DLK 12 themonis DGL hemonis d Thcssalis] r thesalis RDGL cholchis DHK ciclas ias Ld ciclasias DGK 13 troias DHK bacliis DHGLK pytias R pithias GLK 14 ex-
* D
PLICAT DB PATRONOMICIS; INCIPIT DE POSSESSIVIS SE PRIMVM DB DIFFERENTIA INTER POS- SESSIVA ET PATRONOMiCA. D De possessiouibus H de possessiuis incipi K De diffe-
renila inter possessiua et patronomica L de poss ./ inscr. om. G 15 principalis] DOLK Lerschitig Sprachpìnlot. II p. 124 principali RH 10 possedentur È. Euandrius ensis] v. Verg. Aen. X 394 regius honos] v. Ferg, Aen. Vili 814 sq. houor regius K 17. onos 72 honor Qh autem add. l 20 ab] et D ap ab
ap
pellatiuis Rr 21 apellaliuis L discendunt GK plerunquc KL genere
plerunque G 22 rasissime H a add. r proprie] rk propriac RK ' 23 nas- cuntur ab omnibus /> 24 ad) r a 72 homines tantum pertinent B uel ad deos peiìinent GL uel add. r ad deos] d adeos D vero] autem GL rea per-
LIBER II 38— 43 69
p. 585. «6 P. p. 84—86 K.
omnes res. fiunt igitur possessiva vel a nominibus, ul ^Caesar Caesa- reus', vel a verbis, ul *opto optativus', vel ab adverbiis, ut * extra extra- neus% et vel mobilia sunt, ut *Martius Martia Martium', vel flxa, ut 'sa- crariuin', Monarìum', ^armarium'.
5 Possessiva autem dicimus non solum possessioneni significantia , sed 41 etiam quae formam habent possessivorum. sunt enim quaedam gentilia si- milem possessivis habentia formam, | ut Miomanus' civis et ^Komanus' ager, quaedam autem et propria eadem et gentilia et possessiva, ut ^La- tinus' fdius Fauni et ^La{|tinus' civis et ^Latinus' ager; alia tantummódo
10 propria formae possessivae, ut * Quintilianus ', Mulianus'; alia loco patro- nymicorum posita, quod supra quoque dixìmus,«ut ^Aemilianus' Scipio et ^Octavianus' Caesar. ex eadem forma agnomina quoque multa invenies, 42 ut ^Afrìcanus', *Persicus% *Gaetulicus% *Creticus'. alia autem sunt eius- dem derìvationis, quae ex materia prìncipalium constare significantur, ut
i5*ferreus% ferro factus, similiter ^aureus*, *argenteus% 'marmoreus'; alia ex morbis, ut ^cardiacus'; alia a professionibus, ut ^mechanìcus', ^gramma- licus'; alia a disciplinis, ut * Aristolelicus ', *Socraticus', *rhetoricus*; alia, quae primitivorum similem possunt habere significationem , ut ^Thracius' prò 'Thi-ax'.
n Sunt igitur formae possessivorum, quas atìraecis accepimus, hae: 43 In ^cos', quam mutamus in *cus', antecedentibus a brevi vel i vel y, ut *BebriScus', ^Cypriàcus% *Italicus% *Asiaticus% *Libycus% quod solum y ' ante *cus' habens invenitur [quod a principali accepit]. et scienjdum, quod ea [id est in *cus' desinentia], si a primitivis babeant e, pares babent
25 illis syllabas, ut ^Ithace Itbacus'. alia vero omnia a vel i ante *cus' haben- tia, sive sint a nominativo seu a genetivo derivata, una syllaba vincunt ea, ex quibus derìvanlur, et si primitiva illa habuerìnt i paenultimam, haec
tinent. RBHK pertinent uncis incl, r 1 db ohioine possessivorvm DL 2 opla-
T
tìnis If 4 armarium donarium GL 5 Que Domina iiocentur possessiua ad mg. à
7 civis etj ciiiiis et R ciuis gentile et BG ciuea gentile et L ciuis gentile. Pos- sessiuum ut r possessiaum et romanus ager li et romanua ager possessiuum h • ager poasesaiuam L ager posesiuum G 8 eadem propria G ut add, k 9 fan- ni proprìum et HGK ciuea L 10 quinntillianns K alio R 11 quod] ut L
emelianos K 12 Octavianns] r hoc tauianua R Caesar] g caessar G 13
e affricanns K getulicns libri cretina H 14 deriuationis ex terminationis corr, L ex] ut. L 15 a ferro DHGLKv aureus] d aureos /> J6 mechanicus] r clia- nicas R mecliannicus GL grammaticus] r grammaticus rethoricus R 17 a om. H
ut 0171. D rethoricus DGL et in litura h rethorìcua K 18 (hratius prò thrax
h- r thartius prò trax R tracina prò trax GLK tratiua prò trax JI 19 trax D 20 gre- cis A greces li hae] r add. k ne R 21 db tbrminationibvs in cvs. DL incvb /
22 b4>ebriacu8 (a) R breuiacus GL cipriacus D italicus cyprìacns L itali- cus cipricQs G italiacus BK asiaeticus R assiatìcua K lybicus R lybycus ffKr libicna ài litura g 23 principali] r princìpalia R 24 id est om. L c**ns (ui) R
8
e tum pares li par^ea (l) R 25 iUi^s syllaba (u) Rr syliabaa (sillabaa L) illis habent GL habent illis sillabas l itace R omnia] nomina G 26 post sint diriuata collocat G siue GL 27 diriuantur primitiua et K primitiva illa] l
70 • PR1SCL4N1 INST.
p. SSff. 67 P. p. fl6. 87 K.
assumuiit a, sì o habuerint, lune haec i habent ante ^ciis'. et scieDdiiin, quod non solum a prìinitivis, sed etiani a dénvativis derìvantur hiiiusce- modi possessiva nomina, ut ^Troos Troicus', ^grammatos grammaticus', ^rhetoros rhetoricus *, *Persis Persicus', ^Asiatis Asiaticus', * Creta Greti- cus', ^Afri Afrìcus', Mtalus Italicus' - nam Mtalia' Mtaliacus' debuit fa- s cere -, *Cyprius Cypriacus' - nam *Cyprus* Hlypricus' facit -, Mlium Ilia- cus% * cardia cardiacus', *midio mulionicus'. Cicero prò Sestio: mu- lionicam paenulam.
44 In *us' quoque puram desinunt possessiva tam Graeca quam Latina an- tecedente e correpta et producta, i correpta, o producta, ae vel oe diph- io thongo: e brevi, ut *Caesaréus% *Romul6us', *ferrèus', *auréus% *argen- tèus*. Il *vitréus', *lignèus', *mannorèus% ^ilignèus' (tamen et ^ilicèus' dicitur: Terentius in adelphis:
Lectulos . . filigneis pedibus. Statius in sexto Tbebaidos: is
Ornique iliceaeque trabes metuendaque suco
Taxus.) ^mannorSus' et fere omnia ad materiem pertinentia e brevem ante *us' ha- bent: *phraibèus', *stagnéus* - iuveniuntur enim panca sine e, ut *quer- nus% *co|lumus% *abiegnu^% *oleaginus% *faginus* -; e vero longam:3o ^spondSus', *Phoeb5us'; i brevem: *Martìus% 'Ariusius'; o: *herous%
45 *Eous'; ae: ^Sabaeus', *Gretaeus', *Ptolemaeus' - haec autem ae diph- thongum habent paenuitimam, quae a femininis in e longam apud Graec<)s desinentibus vel quae a verbis Graecis derìvantur circumflexis, ut ^CretS Cretaeus', ^^Tlt} Ilylaeus', * Dione Dionaeus', ^nxokBfiò Ptolemaeus*, ^xi(iéÌ2S
illa primitiua L i habuerint K 1 adsumunt HGff o]* B, KrehUus o prU
mum R o primam DGr et in lUura L o primitiua edd. usque ad KrehUum non Kl
3 possessiua add. g 4 rheloros rhetoricus] r retlioros relhoricus RHGLK
rhethoros rhethoricus D perses GL perso» K Asiatis Asiaticus] k assiatis assia- tìcu» GK 5 Afri] DH nel afer d afer k afria ficus R affri affricus K Ita-
lia] r imitalia R Ilaliacus] r italicus r facere add, d 6 ciprius KLg ciprus
e G ciprìacus GLK ciprus cipricus DGLR cyprius U ilion G illi**uai (ac) R 7 mulio muliouis mulionicus DG mulionicus tx mulionis corr, R Cic. prò Sesi. 38, 82 Sestio] r sesio G setio L pessio R mulionicam] r muliorìcam R
mulioniam libri Ciceron, 8 paenolam G penolam L 0 in vs id est in evs et in ivs. VL 10 et e producta G vel] dyphthongo N 11 ces^areus (s) G 12 ui-
e
treus om, GL add. l marmoreus om, GL add. l illlgneus G ilicius H uW- ceus(I) L 13 Ter. ad. IlII 2, 40: Lectulos in sole ilignis (sic Bemb, iligneis Box.) pedibus faciundos dedit adepbis // 14 illigneis GL 15 Stai, Theb, VI
101 9q> tebaidos DLK- 16 ileceaeque L iliqueaeque K illicae equae (aequae
r) R metuenda quae R 18 materiam DG habent ante us 6^Zr 19 blumbeus K ut] RI om, L rell. 20 abiegnus om, G 21 Plioebeus] r foebeus R phe- beus H aruisius H areusius GL areussius K o prodnctam r herous] r
erous R aerous GL erus H 22 eous ex eeus corr, H Cretaeus] r cretaneus R craeteus H ptolomaeus GLk ptolomens RDK ptholomaeus H 23 femininis] h feminls H desinentibus (dìsinentibus G) apud graecos GL 24 circunflexis L Crete] g creUie DG craete H 25 hyIc H hyle D hiUe(a) G Itile KL liible k ht- laeus H hilaeus GLK hiblaeas k Dione] g dionae HGr htoaomeiu K nTHOAomu
LIBER li 43—46 71
P W P- • p. 87. 88 K.
Timaeus' -; oe antecedenle, ul ^Euboea', ^euroea'. el quia apud Graecos in mullis ei diphthongus ante *os' invénitur, scire debemus, quod so- lent Latini eam modo in e longam convertere, ut ^ Ilv^ayó^uog Pythago- réus', ^aicavisìog spondéus', ^'Akg>Bióg Alphéus': nam possessivum quoque
5 similiter ut prìmitivum proferii Virgìlius ostendit, qui protulit:
Alphea ab origine Pisae. hoc autem facere solent Latini [id est ei in e longam convertere in paenul- 46 Urna syllaba] *u8' pura sequente vel *a' ve! ^um', ut ^'^x^Uctog. [possessivum Graecum] Achilléus', ^ JrfiQneta Deiopéa', ^yvvuinuov gynaecéum'. hanc
IO autem mutationem ei diphtbongi in e longam faciunt more Ionio vel Attico - illi enim *^diyv' prò ^vòhv^ dicunt et '|»^ov' prò ^^nov^ et ^jtà^ov' prò ^nUiùv^ - vel ideo, quia i paenultimam puram non producunt Romani nisL in ^fio' verbo et in genetivis in Mus' desinentibus et in disyllabis Graecis, quae apud illos quoque paenultimam longam habent, et in paucis
isaiiis,* in quibus auctores prò e | paenultima longa i longam posi\!erunt, ut *PhthIus Phthia% *dlus dia' et 'Cbius', *ArIus% *Lyciu8% *Sperchius*. Virgilius in XI:
Italides, quas ipsa decus sibi dia Camilla.
h MOY
B nTWAio. Rr ptolomo G ptolome /> ptolomeo Ld Ptolemaeus — apud add. r ptolomaens DGLK ptotomeus r ptholomaeus Hk ttmiu K timo Qrd time D
V
1 ut om. L eboea K Euboea, euroea] euoens euuoea euuoeum G euuoeus eu-
# H
iioea (ucl euroea /) euuoeum L eyroea D in evs. /> 3 TTYTartupEiu;c Rr
V TTiTaropBioc K pithagoreios GL Pythagoreus] r pythagoreius R pithagoreus GLK phythareus H phythagoreus h 4 cnoNAHioc H cmuNAHiiuc R spondeios GL
aA<|»HioG RH aATThBioc K alpheios GL alfeus H 5 proferri] profertur ut GLK
f^erg. Aen, X 179 6 Alphea] alfea R alpheae Pai, alphaeae Rom, hos parere iu- bent alphea GLK Pisae] r pissae RGLK 7 autem] r tamen R solent facere
Qin D solent latini facere G 8 sequentes R or Rr ut om, GL *A%CkXuoi\
A YHH
k axTaAHioc Rr axiASioc GLK 0 achileus GLK AHiupBia R ABionsia DGK
AHionnia H ABitunsia in Ut, l deiope^a (i) K rnNHKHioN R riNSKHioN r ttne- KBioN J)£/ riNaKBiuN GL TYNaKBituN / gìnaceum GL gynaceum / gineeeus K 10 ionico rdh Àttico] r atico R 11 ^^vjv sctHpsi, cf, Eusiath, ad Hom, Od, XXIII 220
B
Simrzium de dial, Gr. p, 64 C. harn H ha .im Rr hab*n (i) D haen K eden GL fÒeiv
dicunt scripsi EiAEiN R eid4rn (i) D eiden HGLK dicunt — ft«rof] btmhon prò mhiion (m HHiON corr^ in Ut. r om, G et — (t^sìov] om, L mhuun prò meiu;n / mbon D mnwit
0
HK meion DHK et om, L hahiun Rr nanoN D tibaron d nHAHWN GL
TTAHON li TTAEON A"' prO Om, D 12 HAEION BX HAEIION COfT. Wl Ut, 7* pCACÌOn CX
TTsaasiON ni f, corr, d nHABiwN L peieion G pleion K peion H in iys. D 13 iUio R uerbo fio GL dissyllabis r dissillabis K 14 penultima^t (m) D e pae-
in
naitima («. penultima) ìon^A BGLKd et paucis Bh 15 possuerunt A' 16 pht^ius p*thta (h) R phtius phtia B pthìus pthia K ut dius B dius dia phthius phlhia L dius dia pthius plithia G Chius] om, B conius et pthtus et chius K post Ghius: chia langia add, rd langia D et chia L et cius G licius GK licclus L Sperchius] A spergius GL spertius B 17 f^erg, Aen. XI 657 XI ex XO corr, r 18 dia eUam Serv, et Med, m, ree, dina Med. m, pr, dura Rom, deficit Pai, cft-
72 PRISCUNI INST.
p. M7. 88 P. • p. 88. 89 K.
idem in georgicon li:
SperchTiisqiie, et virgiuibus bacchata Lacaenis. Horatius iu li sermouuni:
Caecuba vina ferens, Alcou Chlum maris expcrs. nam primi||Uvuin 'Chius* corripitur -LucanusinVUl: s
Quas fsasine cautes, et quas Chìus asperat undas -. ^Lycius' apud Statium in X producta paenultima iuvenitur:
At palrias sì quando domus optataque, Paean,
Tempia, Lycle, dabis, tot ditia^dona sacratis
Postibus et totidem voti memor exige lauros. io
sed etiam ^Lyrclus', quod in quibusdam ^Lyrceus' reperitur codicibus scrip- tum, Statius in 1111:
Aret Lerna nocens, aret LyrcTus et ingens
Inachus. sed et * Argia' et ^Argian' et ^Langia' idem secundum Graecos producta is paenultima i | profert in 11 Thebaidos:
Nec mirum, nam tu infaustos donante marito
Ornatus Argia geris. in eodem:
Egregiam Arglan, nec formae laude secundam 20
Deipylen. idem in 1111:
Vna tamen tacitas, sed iussu numinis, undas,
Haec quoque secreta nutrit Langla sub umbra. Lucanus in 111: 23
Substringens, Arimaspe, comas, bine fortis Arius.
mella G kamiUa K 1 idem — Lacaeiiis add, d f^erg. georg, II 487 in om, K li geor H 2 spercheosq. Med. m. pr. sperclicusq. m. alt. Pai, nel spergius add. g baccalà D bachata GLK 3 Horatius] r oratius HHK tìor. serm, li 8, 15 4 caecmia L alchoii HGLK cum codd. quibiisdam Hor. chion Dr 5 primitivum] r primitiuam R Lucan. Phars. Vili 195 6 quassa sine t>i quas sa- sine corr, in RH sasine g asine GL sasinae D assinae K et He sasinae f. asinae
(jnc Foss. uterqué) libri Lucani fere OTnnes, Samiae Cod, Lue, Marpurg, cautis V088. h m. alt. chios HGL f^oss, A chias K 7 licius GL Stat. Tkeh. X 343 sqq, X. thebaidos ROG penultima producta K 8 ad HKrd patria GL domos Kd Stat, Cass, al, 9 Lycie] r licie RG Casa. WcU L licya D sacra-
8
tia ^ 11 lircius /licius GL in quibusdam] l edam L lirceus G'Z lyrcaeus H reperitur] r repperilur RLg 12 Stat, Theb, llll 711 sq. Ili K UI GL 13 ar*et G Lerna] r lyrna RK lima D lyrceus R lirceus DGL Cass. 15 Lan-
gia] largia R langia et langian K langìa et largian GL statius idem RHKd secundum add. d penultima i producta D penultima i profert producta r 16 i] ìii R Stat. Theb. Il 265 sq. tebaidos GLK thaebaidos H 17 tn] tnm Stat, Cass. inphaustos H donale K 18 argina Cass. 19 Idem in DGr Stat. Theb. TI 203 sq. 20 argiam /? laudae K 21 deyphylcn R Dey- pilen Cass. 22 Stat. Theb. UH 716 sq. tertìo GL nel Illl / 23 tacitas] r ci-
t tas R iusu LK 24 nutrix HK nutrix D largia GL 25 Lucan. Phars. Ili 281 26 comas] d tomas D fortis] Foss. b sortis Voss. B Arius] r ar- tius R
LIBER II 46. 47 73
p. 588 P. p. H9. 90 K.
inveniiuilur (amen auctores frequenter in iiominibiis urbium in V*ia' dcsinen-lX47 tiiiin apud Graecos vaiia proferentes: ^Alexandria' et ^ Alexandria' ^Nicia' el *Nicea'], •Antiochia' et ^Anliochèa'. Cicero prò Deiotaro: spe- ravit credo difficiles tibi Alexandriae fore exitus. tanien et 5 ^Alexandrea' dicitur. Horatius in UH carminum:
nam tibi quo die Portus Alexandrea supplex Et vacuam patefecit aulam.. [in eodem: Niceam Ephesumque mittebat] IO Est autem quando abiectione i e correptam | ponunt ante ^us', ut *Hec-
torèus', ^Agenorèus', in quo similiter.lonas sequuntur: illi enim quoque abiciunt i in huiuscemodi nominibus, si non genetivus primitivi par sit no- minativo possessivi, quare ^'AxUlBiog' dicunt, ne, si ^'A%lkUog* dicant, putetur primitivi genetivus. quos sequentes in hoc ctiam prò ei diphthongo 15 6 longam ponimus ^AcbillSus' dicentes, unde Virgilius in III: Stirpis AchillSae fastus, quamvis reperiatur etiam e correpta in huiuscemodi derivati vis, ut Virgi- lius in I:
Nate patris summi, qui tela Typhoéa temnis. aosed dicitur et ^Typlioeus' et *Typhos' et *Typhon'. Lucanus in V: Conditus Inarinies aeterna moie Typhoeus.
1 ìd eia in nominibus urbium disinenlibus apud G in ia DH in a A desi-
uel «m neniibus lA 2 varia] r uariae RH uarie D6LK Alexandria — tamen et om. H
e add. h alaxandreia QLk aiaxandrea K et om, K alexandria Rr alaxandria
GLK nicia et nicea po«^ Alexandrea exhihtnt RD^ nicea et nicia Kj post Antiocliea: niceìa nicia GLy evan, h 3 Antiochia et Antiocliea] r antiocliea et antiochia K au- tiocheia et antiocliea G an|iocheia et autioclia L aiiliophia et antiopliea R Cic, pio Deiot. 9, 24 dei taro L deitor«o(i) G 4 credo om, h alaxandriae GK posi exitus versum sopra omissum Idem in georgìcon secundo sperchiusque et uirginibus bac- calà lancenis ponii D del, d tamen et — aulam om, GLK in mg. add,'k et inde ab •
e Horatius l et om, D 5 alexandria Rr Hor. carm, UH 14, 34 sqq, VII k 6 libi] r tibia RD tibi a HI die] r diae R 7 ab alexandrea DHrk 9 post aulam :
la eodem (Cicero in eodem G) niceam«(r nifheam R niciam GL niceam K) ephesum- que (ephcssumque K) mittebat /tÒn, già locus ex eodem cap. nono or. Cic, prò Deiot. $ 25 desumptus a lectore quodam, qui in cod. suo Niceam scriptum invenit, ex mg, insertus est et voce. Nicia et Nicea supra inculcandis ansam dedit 10 inevs D
X
abiecciooe Rr haectorens RD 11 secuntnr R enim om, R quoque om. K 12 sit cum nominatiuo H 13 *A%iXXuoq[ l axiAAHioiuc R axiAeioc^^Zf axhtA> Aeioc K achilleios ff ne si in marg. add, K axiACoc RL axiAAHOC DGl axxiA- Aeoc K achilleos H 14 geniliuus primitiui L 15 achileus G unde om'. GL
Verg, Aen. Ili 326 IH aeneidos D 16 achileae GLK 17 reperiatur] inneniatur DH Verg. Aen. I 665 18 primo aeneidos D 19 natae K patria] Verg, Fr. ex corr. patres Fr, Rom, sumi R typhoea r thyphoea R tiphoea
o GLK cf. Uh, I % 54 tempnis £i 2Q et om, G t4<p«pheus R thiphoeus G ti- phoeus LH tiphous GLK typhon et typhos. D tiphon GL Lucan, Phars, V 101 in] libro D in libro H HI G 21 conditur DGL Inarimcs] r inliari- mes R laarìmes aeterna] / inare me4>e terna L mare mere terna G uel inarimere g
74 PWSCLLNI INST.
p. 398. 89 P. p. 90-93 K.
idem in VI:
Antraqne letiferi rabiem Typhonis anhelaui 48 in||venhintur tainen quaedam huiuscemodi , in quiluis ei diphllìongus in i lon- gam winvertilur sequente v loco digamma Aeolici, ut ^'^^ywo^ Argivus' - dicitur tamen et ^Argeus'. lloratius carminum libro II: 5
Tibur Argeo positum colono -,
/ . quod in Latinis quoque derìvationibus invenitur/[id est ì paenultima longa ante u consonantem] , ut ^nondnativus', *genetivus% *dativus% *accusali- vus% *indicativus% * impcra|tivus % *optativus% quorum alia a nominibus, alia a verbi» derivantur. non solum autem in nominibus Latinis paenultima 10 ì pura ante ^us' vel ^a' vel ^um? non potest produci, sed etiam in ver- bi» praeterìti perfecti temporis et plusquamperfecti corripitur i sive pae- nultima sive antepaenultima, nisi secuta fuerit u loco consonantis, ut ^audii audiisti andiit audtimus audiistis audìferunt, audieram audieras audierat, au- diisse': ubique corripitur i; sin autem assumat u loco consonanti», ubique 15
* producitur, ut ^audivi audivisti audivit audivimus audivistis audivenmt, au-
40 diveram audiveras audlverat, audìvisse'. invenitur tamen etiam ai dipb- thongus conversa in i longam, interposita similiter u prò consonante, ut ^Achivus' prò ^'Axai6s\ cum contra soleant Doris ei in ai diphthon- gum convertere, ut ^at %i Tto&i Zevg^ prò *et xf% et ^at&i' prò ^Btdt\ » et eas quidem fonnas supra dictas a Graecis accepimus, in Latino autem seìTnone non solum bis utimur, sed etiam propriis quibusdam Latinorum in *us* vel in •a' vel in ^um' puram antecedente *ri', ut * Calilinarius ', Miereditarius % Megatarius', 'gladiatorius%'*uxo|rius', *stlattaria% ^ptisana-
iiiarcmes aeternae K tiplious G tkyphous K 1 Lue. Phars. VI 92 in] libro
r ÌJi libro D 2 anthraque K laetiferi HGLK loetiferi r Fo^ff . ^ typhoenis H ti-
phonis GL Voss, B thiphonis K 3 in ivvs D iu huiuscemodi in HKr diptongon K
a i-
4 digamme Rr digammae GL dygamma D digammi K Aeolici] r aelolice R aeol
argeios r
cae G eolicae L ut Vipycioff] om, H ut argius h apxmoc Rr argeioc D argeios GL 5 oratiu» GK Hor, carm. Il 6, 5 in carminum DGL II] a III libri G possitum K 7 est in paenultima (peneultima G peniultima L penultima DK)
Il
i DHGLK 8 consonantem u GL acs uoct ablal H 0 imperatiuis R
10 deriuantur (diriuantur G) alia a uerbis GB 11 pura i Dr etiam om, K
12 corripitur] r corrumpitur R 13 nisi] r sit, nisi RDHGLk 14 au-
disti RH aud*isse (i) R 15 i om. GL adcì, l assumat] r adsumat RDH 16 audiverunt] r audiuera R 17 audiueras add. d audiverat] r audie-
ram R om. H rat add. h etiam om. L ai] rdh ae RDH 19 Achivus] d achìus D 'A%aiQg'\ rd axHoc R axu*oc D soleant] g solebant GL dori Gr dor« L dores DK ei] i G uel es add. k ai] h ae Hg 20 Jlom. II. l 128 etc. ut orf %i — sCd's om. HGL add. g et om. voce, ut et nod'i Zsvg hi bikh R aiKei K
I evo prò NYKH et aieu prò hi6h nod"!, Zsvg;] ùi ras, DK noei ziec G nu;6Y zhig Tiiuei zeYC prò aiKe et aice Rr enei et aiTo prò eiTe K ai. oe prò ei. oe g aice prò eice DI 21 lias GL quidem] r quidam R supra diclas] kr supradictis RH accepimus] / accipimns L 22 IN Rivs D quibusdam propriis GL 23 ut in us et in a et A uel a uel um GL pura D catilenaritis K 24 haeriditarius G heriditarius K le-
o gatoarius R legatarins D legatorius K stlaltarla] r ««lattaria R stlattarìas D stlataria
LlBER II 47—51 75
p. 589. W P. p. 93. 93 K.
rium'. et, quod iam supra diximus, scienduin, quod, quamvis forma sit possessiva harec, quae in ^riiis' desinit, tamen diversae significatìoiiis no- mina in hac quoque in veniiintur: alia ab ofTiciis, ut Uabellarius', ^inercen- narius', *cerarius% ^sagittarius', * tabernarius % 'ostiarius', ^argentarius*',
s^aerarìus'; alia a dignitatibus, ut ^praefectorius', ^quaestorius% ^praetorius', 'censorìus', quae tamen etiam posséssivam habent significa tionem ; alia ab 50 aliis rebus, in qui||bus sunt vcl de quibus vel quas habent: in quibus sunt, ut ^collarinm', quod in colle est/*plantarium% quod in pianta est, ^men- sarium', quod in mensa, * motoria', quae in motu, ^palmarium', quod in
IO palma est, hoc est in laude; de quibus sunt, ut^frumentaria' est lex de
. fnimento et * agraria' de agris et ^nummarìa' lex de nummis; ex bis au-
tem, quas conUnent, ut binaria cella', quae habet vinum, et ^armamenta-
rium', in quo anna posita sunt, sic Wiolarium', ^aviarium', ^rosarium',
^viridiariiim'.
15 In ^nus' quoque terfminantium formae et significationes diversae in- veniuntur, quibus Latmi frequenter utuntur in sìgnificatione possessiva, ut ^Pompeianus', * Caesarianus ', ^SuUanus'. invenitur autem in quibusdam a longa ante *nus', ut ^Romànus', ^Ilispànus', ^Campànus', ^Stheniànus'; in aliis e longa, ut 'teirSnus', *eg5nus', ^aliSnus', *Avienus', *Rubre-
•joDus', ^Aniénus', unde Virgilius:
Aniena fluenta; ,
in aliis i longa: *CamerTnus*, *Peruslnus', ^Reglnus', *vicTnus', *mascu- 51 llnus', ^feminlnus'. invenitur tamen etiam brevis i g antecedente in bis, quae ab arborìbus derivantur, ut ^oleaginus', ^faginus', et in bis, quae ab
jsadverbiis nascuntur temporalibus, *cras crastinus', ^homo homotinus', *diu dìutinus'. u quoque longa ante *nus', ut Uribùnus'. r etiam e^l inveniun-
GLKd ptisaDarium] r tipsanarium £f ttsanariumT^/^re^/. 1 sciendum] d sciendum est Dk 2 post desinit in mg. quod possessiua dicunlur non soliim possessionem s)guifi< canlta sed etiam quae formam habent possessiuorum. r 3 raercenarius RL mercina- rins GK 4 caerarìus RDHLK coerarius G sagittarius] k sagitarius LK ostia- rius] r hostiarius RH 5 questrorius H pretorius d precori^us D 6 haben R
habent fòrmam et significationem K ab] r ante ab /{ 7 aliis longa rebus K vel de] et de L 5 pianta esi] / pianta GL mensarium] di et mensorium K
mensonum RDHg mesarium GL 0 mensa] / mesa L mensa est DHKl et
motuarìa K motaria GLd quod GÌC motu est K motu est et GL 10 palma hoc G palma id est hoc est K frumentaria lex Z 11 nummaria de ^ 12 quas] l q GL uinum habet GL armamentarium] g armentarium Gk armarium DI
a 13 qua K positi H aviarium] D om, GL apiarium / uel apiarium add. d 14 uiridarium DGK 15 de nvs DI a nus quoque iterum ine, ^ v. $ 38 et add, i 17 syllanus RBlf sillanus DGLK inueniuntur H autem in liiura d 18 ste-
nianus campanus R stheniianus^ K slennianus L 19 longam B aegenus L
Avienus KrehUus, sibi ipse diffidens II 512 abienns RBGLK Heidelb* Krehlii abie- *nQ8(g) D abienus H nomen poetae gloss. cod» Heidelb, Rubrenus] poeta pauper
glou> eod. Heideìb., Rtibrenus se. Lappa, poeta tragicus, v. luv, sat, 7, 72 ibique
e
st^ol. 20 Verg, ge9rg, lUI 369 21 anina Med. alena Pai. fluent^a D 22 perussinus GK 23 tamen om. B i breuis antecedente g GL 24 diriuantur add. k 25 ut craa D
76 PRISCIANI EV&T.
p. 990. 91 P. p. 93—95 K.
tur ante *niis% ut ^diiirniis', * noctiirnus % Mieslernus', *externus% Miiber- niis% ^colurnus', ^fuernus', Wiciiliius', ^ populmis '. Plautiis in Casina: Sed maneduin, num ista aut populna sors aut abi-
egna est tua? Et quia diximus, divcrsas in bis esse significationes , commodum | est b \ 52 eorum exempla proponere. alia sunt possessiva, ut ^Caesarìanus' miles, ^Pompeiana' domìus, ^TuUianum' mancipium; alia et patriam significant et possessionem, ut ^Romanus' civis et 'Romanus' ager. potest tamen et boc et paene omnes buiuscemodi formae nominum proprionim quoque babere significationcs. ^Campanus' similiter et Hlispanus' et ^Alexandrìmis' et i« ^Placentinus' et *Nolanus' et similia non solum patriam, sed etiam pos- ^ session^m significant. sunt tamen mul||ta supra dictae speciei, quae etiam agnomina inveniuntur, ut ^Camerinus', ^Numantinus', ^Corìolanus'; alia propria eiusdem formae nomina vel etiam agnomina, ut ^Adrianus', ^Mes- salimis', *Silvanus% *Claudianus% *Corvinus% ^Probinus', *Rufmus% *Ae-i5 milianus'; alia a locis, ut *rusticanus% *iu'banus%**oppidanus', *Capito- 53linus', *Palatinus*, *Aesquilinus % * Gallicanus ', Sicinus', ^extemus'; alia a tempoiibus, ut Mnatutinus' a Matuta, quae significat Auroram vcl, ut quidam, ABVKO^iav^ ^hestemus', ^diurnus', ^uoctumus', * meridianus *,
* vespertinus % ^antelucanus', *veteranus', 'diuturnus', *aetenius'; vel a dig- » nitatibus sive ofTiciis, ut Uribunus', * antesignanus' ; vel a generibus, ut
* masculinus' , ^femìninus'; alia a mutis animalibus, ut ^taurinus', * porci- nus', *cervinus% ^anserinus'; alia a maCeria, ex qua Constant, ut. ^buma- nus% Uerrenus'; alia a fortuna, ut Mibertinus', ^egenus'; alia a numeris semper pluralia, ut ^bini', Uemi', ^deni' [sic ab omnibus numeris] , quam-25 vis poetica guctoritate etiam singularia inveniuntur. Lucanus in Vili:
Syrtibus bine Libycis tuta est Aegyptus, at inde Gurgite septeno rapidus mare | submovet amnis.
1 externus hesternus DG hybernus H 2 colurnus] g colornus O plaus- liis Rr Plaut, Gas, II 6, 32 3 manetdum K maDedum num] g maiiet dam- num L monedum num B manetdum num GK manedum R monediim r ne dum num Plaut, Vet, al, manedum, nondiura, nundum al. libri Plaut. ista] Plauti om-
a istaee nes stet Rr istaee BDHGL islhaec K; f, sta Fleckeisenus abiegoast Plaut. F'et. estua K 5 esse significationes in bis GL 6 eorum om. L 7 et posesionem
signiQcant K 8 ciues L tamen et hoc] / tamen hoc LK 0 poene R pene r 10 al«cxandrìnus(a) G alaxandrinus LK 11 nolanus et placentinus D nola^nus (i) K 13 adagnomina H adgnomiua B Numanlinus] h numatimis H cariola-
nus L 14 hniusdem L adgnomina B adgnomina H mesalinus GLK io
ì corbinus K Probinus] h prouinus RBH aemelianus H 16 opidanus RHK capitulinus BHK 17 extraneus B 18 temporalibus B ut om, BHKL auro- ram significat GL 19 Ahv%o^iav\ om, H AHYKoeuaN R AeYKoee4>H h haester- nus BH beri hesternus K beri haestemus h nocturnus diurnus K 22 porcinas
i ceruinus anserinus porcinus L 24 terrenus add. k furtuna LK 26 poetaca K sigularia D ut lucanus GL Lue. Phars. Vili 444 sq. Villi K 27 siVtibus e acl o
HLK hin Vosa. A Libycis]^ libicis /?ZA: lybicis^G' lybycis/)/^ aegiptus Vosi.B
al] r ad /i 28 rapidu L ra. Rr summouet BK Vosa. uterque amnis] r annis R
LIBER li 51—56 77
p. 591. 92 P. p. 95. 96 K.
Vìrgilius in X:
It gravis Aulestes centenaque arbore fluctum Verberat adsurgens, spumant vaila marmore verso, et sciendum, quod alia eorum a nominibus fiunt, a Roma ^Ronianus', a 54 5 Caesare * Caesarianus '; alia a verbis , ut ab egeo ^ egenus '; alia ab adver- biis, ut 'infra infemiis', 'supra siipernus', Miodie hodiernus*.
Conemur igìtur, siciiti possuinus, exponere rationem paenultimarum in supra dictis derìvalionum formis literanim.
In a desineutia antecedente aliqua consonante seu vocali producta ca- io dem a et accepta *nus' faciunt derivativum supra dictae foimae, nisi sint mutorum animalium, ut * Sulla Sullànus', *Perpenna Perpennànus', 'Roma Romànus % 'silva Silvànus% * Nola Nolànus % * Suessula Suessulànus ', 'Adria Adriànus*, *Compsa Compsànus*. excipiuntur 'lugurtliinus', 'Messalinus*, Uerrenus', quae quamvis a nominibus in a desinentibus consonan||te ante- 13 cedente derivantur , non servaverunt tamen a. [de 'mustelino' et ' aquilino ' paulo post tractabitur.] a pluralibus quoque in ae diphthongum desinen- 55 libus vel in a derivata similiter a habent ante 'nus' [vel 'na' vel 'num'], ut 'Acerrae Acerranus', *Thebae Thebanus', 'Cumae Cumanus% 'Formiae Formianus', 'signa antesignanus', 'membra membrana' (quod est femini- 3onum). possunt tamen baec et a singularibus esse Ì7tò rov 'signum' et 'membrum', quod paulo post ostendetur. similiter a habent ante 'nus', quae derivantur a nomi^jfbus in 'ius' terminantibus vel ab adverbiis in 'ie' longam, ut 'Pompeius Pompeianus', 'Sthenius Sthenianus', 'Titius Titia- nus% 'Tullius Tullianus', 'Fabius Fabianus', | 'lulius lulianus', 'Virgilius » Virgilianus *, ' Terentius Terentianus ', ' Sallustius Sallustianus *, ' cotidie cotidianus', similiter a 'merìdie' 'meridianus' ; 'hodie' tamen 'hodìernus' facit. similiter a habent ea, quae derìvantur a nominibus in 'cus' vel in 56
1 rerg. Aen. X 207 gq. cf. de fig. num. $ 24 X] r XII R 2 auletes O ab arbore G lluctiis Rotn. 3 asBurgens GKr marmora e uerso Med. uersu K post uerso repetunt sic ab omnibus numeris RDHK 4 ut a roma BDLr 5 uer-
bis ab K 4regeo(a) G adverbiis] g aduerbis G 7 de forvatione in anvs.
inscr. DL possumus] r posuimus R possimas K posimus L 8 in supradiclis
peoealtimarum (peninltimarum L) GL 9 aliqua om. L eadem a] r eadem ea
R 11 mutorum] h mutarum LH siila sillanus RDGL sylla syllauus BHK per-
ad n n
pema perpernanus HL perpeoa perpenanus G 12 Suessula] d siiesula DGLK Sues- siila Suessulànus] r sues sulaues sulanus R suesulanus GLK adria adriaiius] r hadrìa hadrianus RBK 13 Compsa Compsanus] «cnpW copsa copsanus RBDHK capsa capsanus GL iugurtinus R messailinus B mesalinus GL 15 deriuentur L diri- nenlur DG musthelino K 16 quoque nominibus in ^ ae] r e /2 dyptongum R dyptongon r diptongon D 17 diriuata K diriuatiua Gk deriuatiua L om. H num ac<>rrae BGH 18 tebae tebanus L Cumae] d cummae RD cu«manus(m) D formi* B formia h 10 mèmbra membrana H feminum K 20 asrò tov om.
b GL arru) twi / toy R 21 menbrum H 22 apaduerbiis Rr 4n e HGLK n 23 sthi'nnius sihenianus K stenianus H 24 fauius fauianns GL et in fabius fabianus eorr. B 25 terentius — cotidianns in ras, b salustius snlustianus HGLKb
cottidie cottidianus H quotidte quotidianus GL 26 meridie] r meridiae R 27 tamen in Htura ante a ff
78 PRISCIANl INST.
p. 592. m P. p. 9«. 97 K.
^culus' desinontilius, quae siint ultra duas syllabas, ut ^rusticus rustica- nus', ^piiblicus publicanus', ^Saticulus Saticulanus', ^Tu8culus Tuscula- nus'. excipitur a masculo, qucMl est (liminutivuin maris, ^masculinus' fac- tum: nam disyllaha in ^cus' desinentia sine a sunt, ut ^mancus MancÌDUs\ Macus lacuna', ^porcus porcinus'. in ^um' quoque neutra consonante an- 3 tecedenté in derivativis a habent ante *nus*: ^oppidum oppidanus^', *Paes- tura Paestanus', ^Spoletum Spoletanus', *Toletum Toletanus% ^castellum
57 caslellanus', ^Beneventum Beneventanus '. .similiter a habent paenultùiiam pleraque venientia a nominibus tertiae declinationis : ^Caesar Caesarìs Cae- sariattus% ^fons fontìs fontanus% ^nions montis montanus', ^urbs' urbis ui^ u banus', ^sol solis solanus' - ex quo ^ subsolanus ' : ex eo tamen est etiani ^Solinus' -, ^Milo Milonis Milonianus% *Piso Pisonis Pisonianus' - quam- vis quidam et ^Pisoninus' et ^Miloninus' dici putaveininL sed a proprìis derivata plerunique i ante a habent : ^ lovis lovianus ', ^ (Caesarìs Gaesarìa- nus*. possumus tamen dicere, quod a *Caesarius' et || ^Mìlonius' et *Pi-»5 sonius' et 'lovius* derivata siht * Caesarianus % ^Milonianus', ^ Pisonianus ', Hovianus' -, ^lux hicis Lucanus' - ex quo compositum fìt ^antelucanus' : ex eo- dem tamen nascitur etiam ^Lucina' -, Setus veteris veteranus', ^limes limitis
58 limitanus', ^\ncon Ancouis Anconitanus', ^Gades Gaditanus'. ideo autem dixinius pleraque, quia a neutris in e desinentibus deri|vata i habent prò- se ductam ante *nus% ut *mare marlnus', *Praeneste Praenestlnus ', ^GaiaUie Galathinus', M]alacte Calactlnus', et ab aliis, quae pares habent tam in nominativo quam in genelivo syllabas, 4Iercules Iierculìs HeiTulinus', *Ver- res Verris Verrlnus', *collis colllnus', Sfolli» folhnus'. *er' quoque de- sìnentia, si sint secundae declinationis, et ^us' consonante antecedente 25
2 piiplicus puplicanus GK publicaiius ex publicus perperam repetito corr.
D 3 Excipu4ttuii[un) B a inasculino K est diminuiivum] / deriuatiaum L
5 IN VH iiucr, L 6 liabent] r inter R ut oppldum HI • oppidom op-
pidanus] r opidum optdanus RL Paestum — Spoletanud om. GL add, gì
7 Toletum Toletanus] k om, K tolletum tolletanus GL 8 castellanus] r castela- iius R beuenlum H Beneueutum Beneuentaaus om, L add. l penultiina
B ante peoultimà h 10 urbs urbis urbanus om. GL add. g 11 etiam om. G
proprittm i
12 soUnus proprium BDHGLK soliuiis et miloninns deci/?r, Milo — etMilonlnus,
om. et Pisoiìinus, in mg. add. r pisso pissouis pissonianus L pisso.nis pisaonianus GK
n
13 pisouicus li pissoninus LK putaucrunt dici K 14 diriuatiua plerunque (deriuatiua pleraque L) a proprìis i habeot ante a GL 15 quod a Caesarius] d qnod caesarius B pissonius GLA 16 ioiii«us(n) B sunt G caessarianus G pis- sooiaDQs GLK 17 ex — antelucauus add. g con positura d sit K 18 uè- tanus K 19 anconaous G anconitanus ananitanus Bd anconitauus. Hoc Umea
potest. et ab anconìtes esse quod paulo post ostendelur. B gadls RBBH gadis.tìs K
h 20 a] om, B add. d ab DH 21 Calatile — Calactlnus] add, gì calate calathiuus
a g calate calatinus RBBH calatae calatiuus K caletc-nus / 24 a cullis K colies L colliuus] k collina GLK a follia K follina G uel folliuus g folUuus o
eaaKOC (i. e. b ^vXa%oq) B im sa tiurr. L In er GLK 25 po$i decUaatiools : el
LIBER II 56— 59 79
p. 903. 94 P. p. 97. 98 K.
eiusdem declinationis exceptis in ^cus' siipra diias syllabas vel in Vulus', de quibus paulo ante docuimus, et in ^iiim' propria, si faciant dm vati va in ^ttus' tenninantia, i lontani h€'d>ebunt paenultiinam , ut ^auster austi*!-^ nus', ^adulter adulterlnus% ^macer Macrinus', Mibertus libertlnus% *divus
sdivinus', *probus Probinus% ^rufus Rufinus', ^maximus Maximìnus', *Mar- cellus Marcelllnus', Varus Carlnus', ^mancus MancTnus', ^Regium Regi- nu8% [^Venusium Venusinus', ^Sìgnium Signlnus% *Penisium Peruslnus', ^Opitergium Opiterglnus',] 'Canusium Caniislnus'. excipiuntur ab Giunto' Min- 59 manus' et ^mundo' ^mundanus' et ^prìscus Priscianus', sed hoc magis a
loPriscio Tidetur esse derìvatum; nam quod a Taurominio ^Taurominitanus' dicimuSf sequimur Graecos, qui ^Taurominites' dieunt gentilia enim apud Graecos in 5ti7$' desinentia mutata *es' in a accipiunt ^nus', cum in hanc formam veniant: ^ MifTQonoXixrig MetropoUtanus', ^ NsaTtoUrtig Neapo- Utanus'. item i servant omnia, quae a nomìnibus mutorum animalium, cu-
is ìuscumque sint declinationis , derivantur in hanc formam: *aper aprìnus', * caper ca|>rìnus', ^cervus ceninus', 'porcus porcinus', ^taurus taurìnus% *ferus' vcl *fera' *ferinus% ^canis caninus', *lepu8 leporìs leporinus', Mupus lupinus', ^for||mica formicinus' - Plautus in Menaechmis: |
Atque eccum incedit; move formicinum gradum -,
^'hinindo hirundininus' - idem in rudente:
— ileclinationis am, H add. r et in us Bri 1 dicliaatiouis G vel] et L
ba 2 documus R faciuDt J) et in faciant corr, B 3 in us (? habent Rr
u s
4 mac«rinus(e) RGL 7 uen*8ium uenusinii* (i-m) B Venusinm — Canusinus
OM. L add, l Vennsiiini — Opilergious om, RG add. r Sìgnium] d sigaum D perussium perusvinus Kl 8 canusinus penissium penissinus uenussium uenus-
sinus G Signiiim sigiiinus opitergiiim opitérginus in marg. add, g post Canusinus ad marg.: Nota qnod pedium (/. Pedum) non facit pedinus sed pedanus, ut ostendit oratiiis in principio UH satyrae primi libri epistularum sic: Albi, nostromm sermonum candide iudex, Quid uunc te dicam facere in regione Pedana? Est aatem pedinm opi- dum inter tibiirtum et praeneste. Item Salust. cuiusdam transpedani {immo Transpa-
V
daoi) suplicium iniiistuni. {Cat. 40, 2) h homo R 0 prisco] rh prico RH
priacinianus H hoc om. G 10 Priscio] r pricio R prescio gh esse add, l Tau- rominio] d tauromino D. eandem voc, fonnoM codd. praebent % 63 Ub, VII % 14 XV % 15, Kr VII S 13; eqmdem eam servavi auclore Augusto Meinekio, qui de hoc voe. in altero Stephani Byz, vólumne se diciurum esse pollicetur tauromitanus B 11 tauromi-
e ta
niies R tauromites Ji 12 tes GL mula* 72 13 MrjTQonolttrig] om, ff na-
ePOTiOAiTec B metropolites A melrapoiites GL roetrapolitauus GLK NèccnoU-
Tifg] om. U MHAnOAiTHC RK NHaTTOMTcc B neapolites h neopolites neopolitaaus GL
neapolitanus. Id est semant i ante nus omnia B 14 Item] d £adem D Idem GL
seruaut longam omnia B cuìu^que H 17 lupus lupinua add, l lupus lu-
ÌCA
pinas formica formicinus] g formica formicinus lupus lopions G 18 forma Rr Piautos — gradum add. gì Flaut. Menaechm. V 1, 7 (9. 888 A. V 3, 12 Par,) menechimis R menecmis r meneclimes B mett^* mes g 19 eccum in litura r et cum g incedit] rd indicit RBl indt B iacendit H move] aie omnes mei (mouet h
ty ty
teste tìerlzbergiq ap. Ritschelium) 20 herundo herundininus Gg kyruudo hyruudi-
ni
niuus tì hyrundo hyniudiniis K herundo heruudinus L hirundininus] r hiruodinìs R Idem — adoririer add. g Plaut, rud, IH 1, 0 aq, (v. 508 sq,)
80 . PRISCIANI INST.
p. 5iM P. p. 98. 9» K.
Ad hirundininiim nidum visa est sìmia,
Ascensionem ut faceret, fadoririer -, ^aquila aqiiiliniis', ^mustela mustelìnus', quamvis in a desinant, *leo leoni» leoninus', ^ovinus' quoque ab ove et ^suinus' a sue: nam ^ovilla' et
60 ^suilla' diminutiva sunt. in Mius' enini desinentia vel in ^na' vel in ^num' s si faciunt diminutiva, ahiecta n duas assumunt I: *unus uHus, una ulta, unum ullum', ^ bonus bellus, bona bella, bonum bellum', ^geminus gemellus, gemina gemella, geminum gemellum', Winum villum'. sic ergo ^ suina suilla', S)vina ovilla'. inveniuntur quaedam in ^tinus' paenul- timam corripientia , sed quae a primitivis non habent t, ut *diu diutiniis', io VTas crastinus', Miorno hornotinus', *prius' vel ^priscus' *pristinus*. nam ^Constantinus' et * Clementinus ' a primitivorum genetivis habent t et *ma- tutinus' a Matuta, quae Aurora intellegitur; ^mediastinus' autem a medio stando vel tenendo componi videtur. (Tiscina' corrìpit paenultimam, quo- modo *fuscìna% cur ergo * piscina' producit? quia hoc sine dubio deriva- is tum est a pisce; | ^fiscina' autem a fisco, an fiscus a Piscina', an neu- trum a neutro, dubium est. nam nec ^fuscYna' a fusco nec Spagina' a pago nec ^Mutina' a muto nec ^Armiinum' ab Arimo derivata, cum sint
61 primitiva, paenultimam corripuerunt) sin autem in ^er' desinentia terliae sint declinationis vel in ^ius' facientia genetivum, accepta ^nus' ipse nomi- » tiativus facit derivativum, ut * pater pateinus', 'mater matemus', *frater fraternus', Ser vernus*. *acer' quoque, de cuius declinadone dubitatur, arbos, huius ^accris', quod Solinus protulit in memorabilibus, *acer- nus' facit, ^alter alternus', illa scilicet observata regula, quam superius dixi- mus in mutis animaUbus; ideoque ^anser anserinus' dicinius, ^passer pas- 25
XI62serinus'. ab advcrbiis quoque venicutia in *ra' desinentibus *er' habent
1 hynindinÌQum fig hiriidinum H hirundinum r hyrundinum K uasa II est siiuìa] sic etiani libri Plani, est mihi simia (symia HK) RBfiGLK 2 adorrier L adorier K adoriricr relL tnìrnoXìnev Plauti onines 3 musle«Ia niuste*linu8(i) ff musthela musthe- linus K desinant tamen non hab4#* a. ante mis. Leo B 4 leoninus ueruecinus
a ueniice et porcinus a porco. Ouinas B et om. L sue] r suae R et om, HL 5 T^Èt sunt: sliter xnscr, D m nvs itervm L 6 faciant H assumunt]
r adsnmunt HBH ut unus BDHKr 9 post ouilla: in nvs itbrvm inscr, D 10 sed illa quae B 11 cras*««#v crastinus (liniis?) B homo hornotinus poc/ pris- (iiius collocai GL ord, restii, l 12 Constaniinus et Clementinus] / clementiuus et constantinus L i ut matiUinus LK 13 mediestinus BDHKr nel mediastinus k 14 peneiihimam (peuiultimam L) corrìpit GL 15 post fuscina toce, cur — fas- cina om, R add. r ergo] igilur r deriuatum (diriuainm G) a pisce sine dubio
s 1
GL deriuatiuum BBH dirìuatiuuni K 16 ficina H ficus H 17 nam] Quo-
ì modo B pagana R 18 mulinum R arrinum (arriminum /) ab arrimo L ar- rimium ab arrimo G uel ariminum ab arimo g ab add, k deriuatina (diriuatiua R) RBD diriuata r 19 corripuerunt add. r in ernvs. DL er] v D 20 sint declinationis] r declinationis sunt R ius] W us R ris GL ipse nomiuativus] / nominatiuns ipse GLK 23 arbor K Solin. 33, 8 memorabilibus] r memora- bilius R memoraiibus G 24 post alternus: ai.iTRR D 25 in mutis animaUbus di- ximus GL ideoque] r ideo quoque R ideo et GL ideoque et / dicimus om. H passer passerinus (paser paserinns L) dicimus GL et passer B 26 adver- biis] g aducrbis G or] r RG
LIBER n 59—63 81
p. 594. 95 P. p. 99. 100 K.
ante *nus', * infra infernus*, * extra exter||nus', *supra supernus*. ab aliis quoque adverbiìs teinporalibus inveniuntur quaedam r ante ^nus' habentia, ut ^noctu noctumus% *diu diurnus', *heri* alternitatis causa Miesternus', ^semper sempilemus *. in Ueria* etiam desinentia faciunt derivalivum si-
smiliter: *Fabrateria~Fabraternus', *Sabrateria Sabraternus'; ^aeJas' quoque ^aeternus*. antiqui tainen | ^aevitas' et ^aeviternus* dicebant ab aevo, onde Varrò in Pseudaenea: per ,
Aeviternam bominum domum, Tellurem propero gradum.
loSelus' praeterea *vetemus* facit, non solum *veteranus% sed diversas ba- bent significationes. ^quércus' etiam *quemus', ^corylus colurnus', ^tacitus taciturnus', ^mensis mensumus': sic enim Cicero posuit prò *menstruus' in primo rhetoricorum: pars quaedam aetcrnitatis cum ali- cuius annui, mensurni, diurni, nocturni, f vespertini certa
issignificatione. ab bieme quoque vel ind)re ^bibemus' fit. in *ia' de- sinentia n antecedente mutant Ma' in *us% et buiuscemodi formae fa- ciunt derivativa, a primiti\ìs tamen babentia n, ut ^Hispania Hispanus', ^Lannia Lavinus*, *Hyrcania Hyrcanus*, *Mauretania Mauretanus', ^Campania Campanus'; *Dardanus' vero proprium est et primitivum ideoque a cor-
2oreptam babet: abusive tamen poetae prò *Dardanio' ponunt ^Dardanum*. si vero ante Ma' aliam babuerint consonantem, i longam babent ab eis de- rivata ante *nus': * Luceria Lucerlnus', * Nuceria Nucerlnus', *Placentia Pla- centlnus', ^Anagnia' quoque quia g ante n babet, ^Anagnlnus': similiter 63
I ut infra K post supernus invrnvs et inernvs. DL 2 adverbiis] g aduerbis O 3 dinturnus K 4 imtbria L tertia K similiter faciunt deriuatiuam (diriua-
tiaum K) BDHLK 5 Sabrateria] /*. oppidum Africanwìi, qtiod vg. Sabrata, a Procopio de aed,Iustin, VI 4 Sabaratha nominatur. an Sabrateria Sabraternu8 diOograp/na ortum? 0 dicebant]^ dicebat Z> ab aeiio dicebant ^Z 7 barrai Farr.sat, LXXY p. ìOQOekl. in Pseudaenea om. GL in pseudenia l pseudenea RDB pseudenìa K Pseudena 1 — n PseudoDea a Pulscìdu» Pseudoneo Ausonius Popma coniectaneorum in Varronis satyras p. 670 ed. operwn Varr. ex offic, Pfantin. a, 1601 versus glyconeos agnovit Mei- nekitts in ad. antiq. Marburg. 1845, 93, 740 8 hominnro]^ hominem H domus
prò
h 11 coryllns K 12 Cicero de invent. 1 26, 39. possuit K quam L 13
retborìconim /tW 14 anni D mensurni] sic pauci ex codd, Cic. Oxx. duo Med.
ap. OreUium, R Bai(eri, G Hàlmii: *cum antiquissimus codex V menstrui habeat, iam
non adeo certa est lectio mensurni, ut Klotzio viso est in praef. p. XVI; saltem nullo
codice apparatus Baiteriani praeier R, non ita bonum, confirmaturj vereorque, ne a
Priseiano ex exempìàri vitiato aliata sit^ Linsmayerus in Haltnii analect. Tuli. fase. II
n. 63 noctnrnt diurni GL vespvTiini] uè spatii dcero (mensurni nespertini
nnctumiue spatii cod. Cic, Med.J 15 sig^niflcatione] / significati o L imbre] r
himbre R in anvs itbrvm. D in ia. in anus iterum. L 16 n] *n ff in ns
ta — babentia n add. r 17 diriua Mk n ante ia ut d et ni f. B^ ubi post n sex
fere Ute. ras* 18 hircania hircanus GKd hircinia hircinus Z> mauritania mauri-
tanus G 19 vero] quoque G 20 habent L abussiue L abussìue GK po8ue>
runt GL dardanvum(i) H 21 in invs itervh. DL aliam] aliam non B aliam
non n DI et in litura H aliam 4>«#4t (non n) R aliam quam n K babuerint ex ha-
buerunt corr. B habent H babuerint consonantem] l consonantem habuerint GL
TL1 nucerina H plancentia D 23 habent L habent B
GRAMMATICI LATINI II. 6
S2 PRISCIANI INST. LIBER II 63. 64
p. 599. 96 P. p. 100. 101 K.
^Alexandria Alexan||drinus', ^Numantia Numantinus', ^Arìcia Ariclnus'. quae vero apud Graecos a nominibiis urbium derivata in rr^g desinunt, ea apiid Latinos in ^tanus' pleruinque efreriintui* , sicut supra diximus, ut Nsajto- Uvqg I *Neapolitaniis', Tqt'jtoXlxTiq ^Tripolitaniis*. similìtei* a Caralibus *Ca- ralitanus', a Salapia *Salapitanus% a Gadif^us ^Gaditanus', a Taiu*oniinio s "^ Taurominitanus ', a Cephaloedio ^ Cephaloeditanus % a Drepano ^Drepanita- nus. ^gnus' qiioqup vel ^gna' vei ^gnum' lemiinautia longain habent vo- calem paenulUmam , ut M»égnum% ^stagnum', ^benlgnus', ^malignus', *abié- gnus', ^privignus', ^Pelignus*.
Inveniuntui* tamen auctoritate veteruin vel euphoniae causa et maxime i« in propriis quaedam non servantia supra dictas regulas, ut ^Ligus Ligurìs Ligiu*inus% non ^Ligurianus% ^censor censori» Censorinus% non *Censo- rianus'. 64 Quamvis igitur, sicut ostendimus , diversas habent signiOcationes sopra
dìctae formae nomina, tamen, quia maxima pars .eorum apud Latinos pos- >3 sessivorum habent demonstrationem , ideo haec quoque inter possessivorum species posuimus. et sciendum, quod etiam in *is' et *er' terminantiuni de- rivativorum multa inveniuntur signiflcationis possessivae apud nos, ut ^ci- vilis', *hostilis% *caelestis', Munaris', * castrensis ', ^equester', 'pedester', ^paluster', quorum quia diversac et variae sunt formae et signiflcationes, so postea eas cum reliquis speciebus denominativorum per ordinem tractabi- mus. nunc de comparativo videamus. [ ||
1 alaxandria alaxandrinus KL alax4tendria alax4>endrinus G Aricia] aritia 77/7 aricma ex corr, b in anvs itervm. D in tanus |terum L 2 in zrig] ce in ies r rell, ante iius R apud h apre H 3 ut om. GL NsanoXitrig] a neapolites BB DHK neopolites GL 4 oeopolUanus GL TQinoXitrjg] a tripoliles libri cari- libus GL uel caralibus gì carilitanus L uel caralitanus / 4^ caralitauus (a) If 5
t DÌ
post Gaditanus: a drepano drepanitanus GL 6 tauromioalanas ZT tauromitanns K cf. §59 a Cephaloedio — Drepanitanus om, GL a chephaloedio caephaloeditanus add. l cephaledio r caephaloedio D cephaleditanus R caephaloeditanus D ♦drepanitanus (a) // drepadi^ctanus (n) R drepaditanus B aliter. D 7 Tu gnus r penultimam uocalem penuUimam R 8 ut a regno regnami a sto stagnum, a bene benignus, a male maligmis RBDUGLK a regno, a sto, a bene, amale deUr.om, Heidelb.yubi add. glossator v. Krehlnon li 512 (degloss. a regno iacet Lind.) 9 puignus KL paelignus BHK 10 ueterum add, k maxim^ B 11 quaedam nominìbus non B non servantia] r couseruantia R supra scriptas D 12 non ante Cen- sorìanus add. l 14 habent (n) /) habeant BHKL 15 pars maxima U 16 ha- bet /^ 17 possuimns K \\\ is] rb in bis RB et in er GLK er syllabam U deriuatorum H 19 aequesler K 21 denomiuatiuorum speciebus G
iractabtmimus R 22 comparativo] comparatiuis et superlatiuis et dimminutiuis r uideamus om. R add. r uidemus K
EXPLICIT LIB. «Il- incipit LIB. -Ili- DE COMPARATIONE R EXPL. LIB. II- INCIP. LIB. Ili. DE COMPARATIVIS ET SVPERLATIVIS. ET DIMINVTIVIS. B INCIPIT LIBBR III DB COMPA- RATIONE H PRISCIANI EXPLICAT LIBER SECVNDVS SED PRIMVS DB NOMILE. TertìUS de
comparatiuis et superlatiuis et eorum diuersis extremitatibus. ex quibus positiuis et qua ratione formantur. de dimiuutiuis. quot eorum species ex quibus declinationibus nominum qnomodo' forminlur. incipit tertivs. /> liber tertivs de coMPARAtiuis e/r. — formautur=:^ K exttaicvit aibeh -ii- incipit aie. ih. de connapaTivic G explicit liber secuudus. incipit tercius. de comparatione. L tìic iterum ab inicr. db conpa« svperlati. ine. P
LIBER TERTIVS.
p. 597. »8 P. p. 102. 103 K.
. DE COMPARATIONE. Comparativuin est, quod cum positivi intellectu vel cum aliquo parti- I 1 cipe sensu positivi ^niagis' adverbium signifìcat: ut ^fortior', magis forlis, 'sapientior', magis sapiens, *ulterior% magis ultra quam ille qui ultra 3 est, ^interior', magis intima quam ille qui intus est. liae autem compa- rationes, quac ad personas vel res participes positivi Qunt, nascuntur a (lictionibus carentibus casu, id est a verbis, ut *delero deteris deterior', et ab adverbiis sive praepositionibus , ut * extra exterior*, *intra interior', *uUra ulterior*, *citra citerior', *supra superior*, * infra inferior': nam ^supe- lorus' et Mnferus*, quamvis videantur eorum [id est ^superioris' et •infe- rioris'] esse positiva, tamen in usu * superi' prò caelestibus sive vivis, * in- feri' autem prò manibus accipi solent. adeo autem non ad ipsa adverbia, sed ad personas vel res participes adverbiorum buiuscemodi fiunt compa- rationes, quod na|scuntur ex bis ipsis adverbia comparativa, quae cum ^ma- is gis' ipsum positi vum adverbium significant, ut ^ulterius' ^ magis ultra '« 'rilerius' ^magis citra% *exterius' *magis extra', sic et similia.
Derìvantur ìgitur comparativa a nominibus adiectivìs, quae sumuntur 2 ex accidentìbus substantiae nominum. accidentia autem sunt, quae ex qua- liUte vel quantitate animi vel corporis vel extrìnsecus forte evenientium tra- 20lumtur, quae possunt incrementa vel diminutionés accipere, per quae com- paratio nascitur, sine quibus substantia intellegi potest: eà vero, nisi || prior illa intellegatur, esse non possunt. si enim dicam Miomo' vel Mapis', substantiam demonstravi, cuìus significatio nec augeri potest nec minui,
2 conparatiuum PH 3 sensus PRBDH possittui G positiui* (s) B significat aduerbiam P 4 sapiens, ulterior magis om. G ultra est — ille qui Off». P 5 il le] d illi D itus P hac] rb haec PRB^ forma ^veterihus* usitata (». Fleckeisenwn mus. phU, VII 271 sqq.) cf, v, l. Kb, VII § 45. 83. 89 Villi 22 XVI 5. 11. 13
conparationes JI 7 dic*lionibus B casu] r causa R 8 adverbiis] g ad- aerbis G sive] uel K 9 infra inferior] b Intra interior B supems] rh supe- rius Rff 11 posttitiua G in ussu G insù P vivis] uius P 13 conparationes P
14 adverbia] d aduerbiis J) ' conparatiua PH 15 adnerbio r aduerbii b signiflcat B 16 magis extra] k extra magis K sic om, P 17 de origine qva
quae coMPARATiONES NAscvNTVR. DL Dlriuantur P conparatiua Pff 18 sunt ex LI
qualitate vel quantitate] g qualitate et quantitate P quantitate uel qualilate G 19 qiiantite Jff animini D evenientium] k uenicntium HK trahuntur et quae P 20 demunitiones B deminltiones b conparatio Pff 21 potest subaccidentia.
£a Bb 22 illa] P ììia substantia rell, intellegatur] b intellegantur PB
posant L
6*
84 PRISCIANI INSt.
p. 598 P. p. 103. 104 K.
sin alìquid accidens [liomini vel lapidi] proferam, tunc habet locuni com- paratìo, ut *horao prudens' et *prudentior', Mapis niger' et ^nigiior'. quannis eiiim non sit prudens, potest Miomo' intellegi, et lapis quam\is
3 non sit niger, intellegitur 'lapis', itaqiie adieetiva iure sunt appellata, quae illis nominibus, quae substantiam demonstrant , adiciuntur, quam\is anti- s qui etìam in quibusdam gentilibus comparativis usi sunt, ut Punus Pu- nior - Plautus in Poenulo:
nullus me est bodie Punus Punior - et superlativis etiam in prouoininibus , ut idem Plautus in trinunimo: f ergon ipsus est? - Ipsissimus. '«
f Abbine ab oculis? Fiunt autem comparativa a nominibus, verbis, participiìs, adverbiis sive praepositionibus.
A nominibus,, ut 'clarus clarior*, 'felix felicior'.
A verbis: *detero deteris deterior', 'potior potiris, hic' et *haec pò- i5
4 tior' et Mioc potius potiorìs' - possumus tamen boc etiam a no|mine 'potis' accipere, quamvis signìficatio alia esse videatur, unde Terentius in Pbor- mione:
ubi tu dubites, quid sumas potissimum, prò * optimum' -• 20
A participiìs: 'indulgens indulgentior', 'amans amanlior'. sed quando comparantur pai^ticipia, transeunt in nominum signifìcationem.
1 aliquod RHK liomini nel lapidi accidens P accidens (accedens GL) ho- miui uei lapidi rell, habet] habens P conparalio P 2 prudens priideiilior P nigior P 4 niger post (/. potest) lapis intelligi. Itaque P lapis eros,
in H iure eros, in B appellata quia illis HK 5 nominibus adiciuntur quae substantia ostendunt. Antiqui etiam in pronominibus conparatiuiit usi sunt ut pla- tus ergon P 6 conparatiuis H 7 Plani. Poenul. V 2, 31 penulo /{«pe-
nula BDLK paenula HG ' 8 nullus me est bodie Punus Punior] k hodie punus puniur nullus me est K hodie Punus Puniur] g punior punus hodie G punus
prò add, r denus punior Plaut. Pai, uterque 9 in om. K nominibus L
Plani, trin. UH 2, 140 (y. 088 sq.) trinummo] r trinom*mo R 10 ergon] d ergo RBDHG ergo ipsusnes Plaut. Fei, ergo ipsusne es véli, libri Plautini
est om. P 11 abhinc libri cum opiimù Plantinis abi hinc alii; abin bine Guyetus
ab om. D 12 conparati un P uerbis nel parlicipiis B a uerbis a parlici - piis ab aduerbiis P, ab aduerbiis BH adverbiis] g aduerbis G 14 nominibus d X
uclarus Rr feiim R felix felicior om. P 15 ut detero P deteris om, R pocior H potiris] bl poieris BGL uel potiris g 16 H hoc potius om. P
polins potioris] / potius potius potioris L potioris potissimus possumus RH GK potioris potissimus ♦« (ut) possumus B 17 post accipere: . Vnde terentius — prò optimum exhibei K significatio altera uideatur esse P uidetur H ui- deatur polio potior potissimus prò optimus. nude DGLK unde — optimum om. P
f
Ter. Phorm. Il 2, 29 phormione R formione R 19 quid] G uel quod g quod K sumas] r snmmas R positissimum R ' 21 partitipiis R participio ut P indnlgens. tior. Sed K in tnarg. tior, amaiis post indulgens add, k amans amantior om. P posi amanlior in niarg, uel res participcs aduerbiorum id est'ulte- rior interior et similia dicunlur quia nascuniur ab aduerbiis locaiibus cum siut nomina comparatiua add» r quando] r quanto R 22 conparantur Ptì nominum ex nomina ccrr. H
LIBER in 2—5 85
p. 596. 99 P. p. 104. 105 r.
Ab adverbiis sive praeposilionibus , ut * extra exterior». et sciendum, quod localia sunt haec adverbia sive praepositiones, ex quibus comparativa nascuntur nomina et paene haec: |j * extra exterior', 'intra interior*, * ultra ulterior', *citra citeriore - vetustissimi tamen *citer' protulisse inveniun- 5 tur. Catn de agna pascenda: citer ager alligalus ad sacra erit. *citimus' quoque dicebant teste Capro. Vexter' quoque invenitur, ut Stattus in XI Thebaidos:
Sed quid apud tales, quis nec sua pignora curae, | Exter honos? IO ex quo Vìrgilius in IIII:
et nos fas exlera quaerere regna -, ^supra superior', * infra inferior', *post posterior', ^prope propior% 'ante anterior', *penitus penitior*. Apuleius in I Hermagorae: visus est et adulescens honesta forma quasi ad nuptias exornatus 15 trahere se in peniliorem partem domus.
Fit autem comparatio vel ad unum vel* ad plures tam sui generis (|uam 5 alieni, quamvis Graeci honoris causa suae gentìs quam ratione veritatis di- cunt, non posse ad multos sui generis fieri comparationem. alii autem di- cunt, hauc esse rationem, propter quam non utuntur tali comparatione,
i 1 adverbiis] g aduerbis G prepositionebus D extra, rior ultra 'ior. citra or K post extra: iur. in Ira in marg. add. k post emienor: intra interior ultra nlteriob citra clterior add, RH{Kk)l intra interior. ultra ulterior BDGL 2 sunt T et aduerbia
G conparatiu'i P 3 nascutitur nomina] k nomina nascuntur K ultra ul- terior] infra inferior P 4 tamen etiam citer RBDGLK 5 Cato — quaerere
regna om. P Cato de agna [musta o. infra lib. VI $ 73] pascenda: Catanis or.
46 in orr, Rom. fragm. ed. Meyerus p, 83 ed. alt. alligatus] sic etiam R lib,
XliU $ 33 allcgatus k. t, RH 6 Teste capro, exter B Capro] v. etiam lib,
XI ili $ 33. de ipso Flamo CaprOj cidus testvnonio sai saepe utitur PiisdanuSy con- ferendo inprimis commentatio Osanni de FI. Capro et Agi'oecio grammaticis, Gissae MDGCCXL1X. 4, cuius tomen de aetate Capri sententia, quod alibi probabo^ nitnis in^ fimds niiitur fundamentis, hunc locum eius libris enucleati sermonis potius quam de du- biis generibus operi assignaturus est Osannus p. 12. Priscianum vero etiam Capri de Latinitate opere usum esse libenter concedimus Graefehhanio kist. phil, UH p. 99, cf. eHam Osannum l, l. p, lf> 7 Stai. Theb, Xi 428 sq. 8 aput H quis] K
e a
Monac, qui k om. H relL ne Bb pignore Rr cura K 9 exter honos] «te etiam *duo optimi libri* Statiani teste Barthio Alternos Stat. Cass. et vel sic , vel Ex- ternos ^ optimi^ immo fere onmes codd,* Statiani teste /. F. Gronovio externos Queckii omnes 10 Verg, Aen. IIII 350 IIII aeneidos D II fas est extera DK
externa Pai. m. alt, 12 supra — inferior uncis inclusit r infra inferior
A. /. om. P propior] rk proprior /?^ 13 Apnlius K Apul, fragm. ^ t. II p. 636 ed. Hildebrand.; de Hermagora cf. eundem t. l p, lviii et 0. laknium in act. soc. scient. lÀps, class, kist. a. 1850 p. 283 Apuleius — domus om, P primo DLK
ei
haerma^ore H ermagorae G ermogore K 14 et] r eius R ei D et /T ei et
▼ ^^
BGLK adolescens Rr ulescens D aduliscens H adoliscens K exornatns] r ex
homatus RH 15 se add. d pepitiorem B 16 db nvmero evi comparativvs-
ivNGiTVB. DL uel plures P g*eneri8 add. l 17 greci P genlis] d gentes
D 18 a /{ fieri comparationem] k comperationem fieri K couparationem PH post comparationem t alii — rationem om. G add. g 19 conparatione P
86 PRISCIANI INST.
p. 599. MO P. p. 1«5 — 7 K.
quod, cum ad plures sui generis (it comparatìo, superlativo possumiis uti, ut ^ fortissimus fcraionim Achilles'. sed superiativus multo alios excellere significat, comparativus vero polest et parvo superantem | demonsti^are, unde etiam diminutionem apud nos iure accipit: *inaiusculus% ^minusculus', *lar- diusculus'. quid autem, quod accidit inter tres vel quattuor vel plures, s non tamen ad totum genus fieri comparationem et necesse est uti plurali suonim? ut si dicam 'fortissimi f u(5ruut Graecorum Aiax, Diomedes, Agamemno, Vlixes, omnibus tamen his fortior fuit Achillcs*. Virgilius in I:
Pygmalion scelere ante alios immanior omnes, ad omnes sceleratos conferens Pygmalionem comparativo est usus*. Sia- io lius in Vili:
Et melior sis, quaeso, deis Amphiaraus dicit ad Plutonem.
6 Sunt igitur quae comparari possunt nomina vel secundae vel tertiae declinationis. et si sint secundae, mobilia sunt, id est, in a faciunt femi- 13 nina et in 'um' neutra et vel in ^èr* vel in 'us' desinunt et assumentia genetivo 'or* faciunt comparativa, corfeljpta tamen paeuultìma i, ut * tener [teneri] te- nerior*, Miiger [nigin] nigrìor', *clarus [clan] clarTor*, Moctus [doctij doc- tìfor*. (notandum est, quod 'sinisterior* [quasi] a genetivo 'sinisteri' vi- detur esse factum, cum in usu * sinistri' u])ique reperiatur.) »
Inveniuntur quaedam, quae quam\is sint accidentia [id est adiectiva] et eorum signifìcatio exigat, ut faciant comparativa, tamen non habentur
7 in usu frequenti, sunt autem ea plerumquc, | quae vocales ante *us* babent^ ut *pius', *arduus% *egregius% 'dubius', *strenuus', quamvis Plautus ex eo comparativum protulit *strenuior' in Epidico: 25
1 pluresui P coiiparatio P posumus K 2 graecorum BGLK acchilles P Bchiles GLK sed om. P superlatiuos multos P 3 conparatiuas PH ei
in tnarg, K pariio* (s) R superante P monstrare P 4 ut maiuscalus
PK 5 autem est quod B Inter ex in corr. H 6 conparatione P conpara-
tionem H est] esse H 7 graecorum a4d, k diomidea GK agamemnon PBh agimemno K 8 eis £f acchilles P achiles GL Virgilius — Plutonem om.
P Verg. Aen. I 347 in primo aeneidos D 9 pigmalion BDHGK in-
manior Dtì omnes] add, r omnis Med. Pai. Rom. 10 p'gmalionem RBDHG Stafer li 11 Siat, Theb. Vili 120 Vili ducens amphiaraum dedit eloquentero et melior B 12 quaesso K quesso G deis] r dehis R 13 Amphiaraus] 3 afia-
racus HBHLKdg afiarcus G afìriàcus D pUutonem (a) H platonem B 14 dk
NOMINIBVS QVAE COMPARARI POSSVNT IN SECVNDA DECLINATIONE D ìgitur OHI. K COn-
parari possunt omnia secundae P 15 sint] st P est a /* feminina in B 16 adsumèntia PRBDH or genitiuo K 17 or ««««««^ faciunt B paratiuà P corpta H peneultima P ni add, k teneri om, P 18 niger nigri ni- grior om, P clari om. P doctus docti doclior om. P 19 sinidlior P senistcrior K
e quamuis quasi Dd quasi om. P sinisterì] g sinistri H sinistri P sinesteri G se-
nisteri K uideatur RBDHGK 20 u*8U (s) G ubiquae R repperiatur PB 21 De adiecliuis quae comparationem non habent L db his qvae comparati vvm ifOM HABENT. D acccdentia G 22 faciat P conparatiua R habent DHG 23 u*su (s) G us] u P 24 strennuus GLK post strenftus: plerumque (plerun- que G) dixi (dixit BH) quia sunt et anomala quae non seruant in comparatiuis regit- ìdxtiRBHGLK; post 8ordidaep.87,2ea</e»i poniti): nondum extant in P Plaui.Epid.
LIBER m 5—8 87
p. eoo P. p. 107. 106 K.
Nam strenuìori deterior si praedicat Suas pugnas, de illius fillae fiunt sordidae. et pillo, hanc esse rationem, qaod oportet coinparati\'um una syllaba vin- cere genetivum positivi, nisi sint anomala, ut Uenerì tenerìor% Mocti doctior'.
3 si ergo haec, quae ante *U8' vocalem habent, assumant genetivo *or', ne- cesse est inter duas vocales positam i transire in vim consonantis, quod in Latinis dictionibus semper fere patitur, cum inter duas vocales invenitur vim suam senantes. hoc autem [ideo] dixi, quod u post q ve! [post] g posila saepe ante i hoc non facit, quippe amittens vim suam, ut ^nequior',
lo^pÌHguior', quod nisi fiat, contingit, si in consonantem transeat i, pares esse syllabas genetivo positivi cum nominativo comparativi vel hiatum in- tolerabilem fieri tnbus vocalibus per tres syllabas continue positis nulla con- sonante media, si dicamus ^piior', ^arduior'. quod ne fiat, non sunt usi eorum comparatins. plerìque assumunt igitur ^magis' adverbium et usum 8
15 comparativi complent, ut ^magis pius hìc quam ille'; vetustissimi ta- nien coraparativis etiam huiuscemodi sunt [est quando] usi. Calo [dixit]: quod iter longius arduiusque | erat a curia, idem ad popu- lum de triumpho: asperrimo atque arduissimo aditu. Pacuvi; US in Medo:
!2o mulier egregiissima
Forma, luvenalis in IIII:
III 4 (UH 2) 10 sq, slrennoior LK slrenior. In P 1 Nam om, P stren>
nuìori GLK strenuior. Idcterior P 2 illae] sic Plaut. Vet. et Langiani ore
ore PlaìUìdett. illae ore ErL 2 Krehln illae tìh; Krehiiusvoc. ore eiiam in Lips. 1 (aliis?) ab interpolatore additum esse teslatur ille PB fluntj h sunt RK sinl À sordide PB 3 conparatiuum P 5 habent uocalem GLK adsumant PRBDH assu-
munt Kr 6 posila P uim] .um. P 8 ideo om, P quod] quia O .
t i
uel g /^ 9 amitens Rr . uim suam amiUens P 10 contingiiii L sia H consonante B 11 cum «« nominatiuo (in) B conparatiui PH hiatus intolera- bilis fìt D iniollerabilem BGK 12 continue] r continuae PRBH consonante posila media P 13 piuor ardiuor P quod nitium ne B fiant P eorum con- paratiuis non sunt usi Z) 14 conparatiuis H conparatinis plerique adsumunt P com-
i s
paratiuis plenimque adsumunt Rr compartitiuis plerìque; Adsumunt B adsumunt DH
ffi igitur] etiara Z) IdconparatiniconpleutP maius /{ ilie quam hic /> 16 sunt] />r
sunt
snnl est quando PRBKd est sunt quando G est quando L ** est quando (st?) tì usi] usi ut arduior arduius Br Calo] /r. ine. 20 ap. Meyerum, qui l.Lp. 148 *t« Origi- nihus* aii *an in oraiione quadam id dixerity incertunC dixit om, P 17 inter P
ì longius G longuius LK a] k om. PK Ide«« (st) R Cai. ad pop. de
triumpho: or. 5 p. 25 sq, ap. Meyerum 18 asperrimo atque] usque P aditu' D po0 aditu : similiier innenimus et apud eundem et alios doctores huiuscemodi compa- ratiua et superlatiua ut gregisràa mulier pertulis perpetuissimum strenuior omissa rei. kuius S parte P Pacubius RBHGLK Pacuv, Med. fr. 3 Both, XII p. 88 Ribb.
19 Medo] r medio RLK mecho G 20 egregiissima (g) H egregissima L egre-
gisistma {sic) G 22 Inuenat H luvenalis sat. IIII 11, 12
88 PMSCIANI INST.
p. 609. 601 P. p. 106. 100 K.
Egregiiis caenat meliusque miserrimus ho||runi, prò *egregiius\ M. Cato in oralione, ne quis iterum consul fiat: imperator laiulem capit, exercitum meliorem, industriiorem facit. C. Gracchus contra Q. Aelium Tuberonem: utruni inimi- coriim meoruin factio an magis soUicitudo te ìmpulit, ut in me s; industriior .sis quam in te? idem Cato de Ptolemaeo minore de Thermi quaestione: quantoque suam vitam superiorem atque ampliorem atque antiquiorem animuin inducenl esse quam in- noxiiorem. idem Cato de Macedonia liberanda: idque per- petuius atque firmius repsit idem in Thermum: sed a bene- io factis, ab optimis artibus fugit maxima fugella perpetuissimo curriculo. Lucijius in XVi ad Fundium:
Fundi delectat virtus te, vilicus paulo
Strenuior si evaserit. Il 9 Sunt autem et alia | in ^us' teiminantia, ex quibus comparativa supra i»
dictam regulam non servant et dicuntur inaequalia. quorum quaedam ha-
i
1 egi*eg*ius (i) L cenai RBK miserimus li misserrimus L 2 egregiiis HDH \ egregi US B egregi iiis LI Caio ne qids iterum cos. fiat: or. 63 p. 113 sgq. M. 3
i
meliorem om. L induslriorem /i/)G' industriorem^//Z industriorem facit in /aruna k
4 G. gracchus R G. graclius r G. gracus // C. graccus L C. Gracchtts contra Q.
Aelium Tuberonem: or. 9p. 240 sq. M. contra O» Aelium] coli. Cic. Brut. 31, 117 Meye-
rtis y quem praeisset KrehHuSy *8i emendare licer et Codices vel Prisdanum etiam ipsum*.
quinluni contraq*4> (ne) aemelium lir contraq. aemilium BD contr* emiliura (q.) ff contraq. emi- i
ieum G cunlraq. enielium L contraq. humilium A' 5 au] r ac/2 soUicitudo] soliludo BGLK soUicitudo patria B soUicitudo c}>aTPia Darriist.^ soUicitudo TraTRia Dannst.^y ut (poetQia videatur glossa ad factio ascripta, quae deinde varie coìTupta et loco moia sii
patriae post ìmpulit : <t>nATRiA spscr. in Monac. solitudo ite 1 inpulil R (patriae m. quadam .
ree, add,) ut in me ut iudustrior R 6 industriior] gk industrior BDHGK sis add, r Idem — innoxiiorem om. R add. r Caio de Piai, min. eic.4 or. 60 p. 108 sqq. M. ptolomeo DLK ptholomeo BHG tholomeo r 7 term»* K
uitam suam h superiorem Li 8 ee inducent esse H inducentes quam^. quam om. G innoxiiorem] rk innoxiorem RBHK 9 Cato de Maced. lib.: or.
58 p. 101 sq. M. Macedonia] d macidonia DGL perpetuius] dh perpetuus />//
ì pcrpetuiins L IO adque flrmus reprepsit Rr Cato in Thermum: or. 37 p. 72 sq.
M. cf. lib. Vili S 12 Thermum] b termum K hermum /J^thernium G a] in
K 11 oblimis R fugiiq. GL fugit quae maxima D fugella] r cf. Lack- manni in Lucrei. comm. p. 204 exigua fuga fugella R (exigua fuga spscr. glosa dei. r) flagella tfZr et in litura h plagella K perpetuussimo R perpetuiissimo rd 12 Ludi. sai. XVI 5 Dous. Gerì. XVI mo. Ad B Fundium] dh fundidum RBDH
de o
13 : Fundi] fundi B lectat Rr dileclat Dd dileclat G delectel v. Heusdius stutL
crii, in C. Lucilium poeiam p. 184 virtus te] d uirtute B vilicus] r uillici^ /2
i i
14 streun.uior GLK strenuior Bd strennui ior R strenuor ffh si evaserit] r siue uasscrit R si euaseris cod. G. L Vossiij edd. ante a, G. L Vossius de analogia 11 27 p. 600 Eckst.n 15 DB SEX comparativis inaeqvalibvs BL autem et add. r et add. l alia nomina in B terminata P conparatiua PH 16 inequalia l*
USER 1118—11 89
p. eoi. IH» P. p. 109. IO K.
beni i breveni vocalem ante *or% sicut alia quaedam i loco consonantis, quae- clam vero consonantcm , ut ^ bonus melior', *iuveiùs iunior' prò *iuvenior% ^magnus maior% Mnalus peior', *parvus minor'. *plus* quoque videtur comparativum esse multi, sed singularis uominalivus non invenitur nisi 3 neutri generis, pluralis vero etiiun communis, ut Mii' et Miae plui'es' et *haec plura'. antiqui tamen etiam ^pluria' dicebant, uude Terentius in Pbormione: compluria. superlati\iis tamen ab hoc ipso omnium gè- nerum invenitui*, ^plurimus phu-ima plurimum'.
Quae vero tertiae declinationis nomina faciunt comparativa, vel com- io
lomunia sunt in ^is' desinentia et faciunt neutra in e, vel in ^ei:' sunt mascu- lina facientia in 'is' feminina et in e neutra, vel in ^er% *es% *ns', *rs% x, communia vel trium generum, et assumunt ^oi-* dati|vo corrcpta i paenultima et faciunt comparativum , ut Mùc' et 4iaec fortis' et *hoc forte, huic forti, hic' et 'haec fortior* et *hoc foilius'; *hic acer haec acris hoc acre, huic acri,
ishic' et ^haec acrior' et *hoc acrius'; *hic' et Miaec' et *hoc pauper, huic pauperi, paupcrior' et *pauperius';. Mocuples, lo||cupIeti, hic' et *haec lo- cupletior' et Mioc locupletius ' ; Miic' et *haec' et Mioc sapiens, huic sa- pienti, hic' et Miaec sapientior' et Mioc sapientius'; *hic' et *haec' et *hoc iners, huic inerti, hic' et *haec inertior' et Miop inertius'; 'hic' et ^haec*
20 et ^hoc audax, huic audaci, hic' et ^haec audacior' et Mioc audacius'.
Et sciendum , quod omnia in *or' desinentia comparativa communis sunt 1 1 generis etmutantia ^or' in ^us' faciunt neutrum excepto uno, quod solum cum sit a positivo quantum ad suam vocem fìxo, serva vit eius genus, ^hic
inaeqnalia K 1 quaedam i] quaedam ante eandem i P quaedam eàndem i .BDG
2 melior breuem i luueiiis B iuueuis — maior add. k iunior] iuuenior P iuuentior B 3 mailor L 4 conparatiuum P esse comparatiuum G multi]
k mult* fi multi* (s) BG multi id est muUus multi add. gloss, ad singularis nomina- tinns pertinente D nominatiuum P 5 neutris B generi K post wevo: inueni- tur etiam communis ut hi in litura b ut hic et heae P hae] e /> 6 antiqui-
tatem etiam P post pluria: dicebant — compluria om, P Terent. Phorm, llll 3,
6 7 formionc Kr complura Bas, m» ali, ut vid, corr, hoc om, H 0 de
His QVAE coMPARARi P08SVNT IN TERTiA D De his quae compararì possunt in tercia de- clinatione L 10 in e add, H post in er: sunt — in er om. H add, h 11
feminina et in e
facientia] faciunt P fèmina D . desinentia et faciunt Br et] k om. PK
neutra \n e P er nel s A? er nel in es GL ns] ♦ ns /* uel ns uel rs uel x GLk 12 communia « trium (t?) gerum H et om, GL adsumunt PBBD or in datino casu. Correpta P datino casu correpta B peneAltima P 13
t conparatiuum P foris R hoc forte] haec forte P 14 et haec acris RHK et haec agris B 16 pauperi hic et haec pauperior BDGLKr et hoc pauperius BGL • Kr hic et haec et hoc locuples Gk hic et haec locuples B lucuples P locu- ples locupletis locupleti hic B 17 hic et ha«c et hoc sapiens sapientior hic et haec iners ineriior inertius similiter audax. et sciendum P et hoc sapiens] sapiens et
hoc B 18 hic et haec et hoc iners -^ inertius in marg. add. ky eadem ante hic et
e haec et hoc sapiens — sapientius exhibet B 19 huic inerti] ti k iner«tior (i) H haec audax et hoc. huic N 20 audacior] r audatior RDff audacius] r auda- tÌQs RDff 21 sciendum est quod D desinentia om. GL cooparatiua P generis sunt G 22 faciunt ex faciant corr. B neutra PB 23 iixoù K fixum
90 PRISCUNI INST.
p. eo2 p. p. no. Il K.
senei, hiiic seni, hic senior', qiiamvis hoc quoque vetustissimi commune accipientes 'hic^ et Miaec senex* proferebant. Pompilius incpigram- mate, quod M. Varrò in libris qui sunt de lingua Latina refert:
tua amica senex. invenitur etiam *nequam% quod est indeclinabile triuni generum, tam compa- 5 rativum qnam superlativum , ut ^nequam nequior nequissimus '.
Ab adverbiis [vero] derivata in *ra' desinentibus mutant *ra' in *er' et ac- cepla Mor' faciunt comparativum , ut *exti*a exterior', * intra interior*, 'ultra ulteriore, *citra citerior', * infra inferior', *supra superior'. siroiliter in *erior' faciunt/post' et *ante' 'posteriore et 'anterior*, 'prope' vero 'prò- 10 12 pior' facit et 'detero' 'deterior*. a 'saepe' adverbio po8Ìti\imi vel compa- ttati vum nomen non legi, superlativum posuit Cato nepos de actioni- bus ad populum, ne lex sua abrogetur: facile vobis in men- tem veniat, Quirites, ex aere alieno in hac civitate et in aliis omnibus propter diem atque fenus saepissimam discordiam 15 fuisse.
'Prior* et 'primus* quaeritur an sit comparati vus et supcrlativus : et di|cunt quidam, quod, cum ordinis sunt, differentiam numeri signific^int ; sicut enim 'alter' de duobus et 'alius' de multis dicitur, [sic] 'prior* de duobus [et] 'primus' de multis dici solet. invenitur tamen saepe 'prior'2© prò 'melior* positum et tunc sine dubio habet vim comparativi, et 'pri-
GL uel flxo l eius] huìus GL 1 hiùc seni* (s) L uetustissimi hoc quoque
GL uetussìmi R 2 senex add r. Pompilius coli. I^arr. de l, Lat. VII 93
et epigraimimte ab eodém in sat, ovog IvQag prolato {v. Non. p, 88 M, et praeclaras Lachnanni in Lxicr. p. 306 emendiitionesy eo confìdentius quatnvis dissentiente Ottone Ribbeckio coni. Lat, rell, p. 215 scripsi cum Bergkio act. antiq. Marb. 1851, 29, 231, quod pompnius extat in P; pomponius rell, cf. Munkimn de fab. Atell.p. 117. 163 sq. Papini iniyQafifidttov Farr. Floi\ 3 Varr. de L L. VII 28 p, 316 sq, Sp, in — Latina om. P 4 tua] r tu RB amica] amici P^arr, Fior. senex] cutn Garro- ne P senex est relL 5 inueniuntur /{ etiam et ^ a nequam RBDH est om. GL conparatiuum P 6 superlatiuum liabcre ut GKL 7 .\b adver-
i Bìis. inscr. DL aduerbis G adueruerbiis R uero om. P diriuata P diriaa-
tiua R in ♦ er (r) B 8 conparatiua P extra »*«« exterior (exter?) B
9 cilra citerior] r om, GL cytra cyterior R post superior: SimiUter — anterìor
add. r 10 post ei ante faciunt J) ut posterìor anterior PB propior] rk pro- prior RH 11 et detero et deterior G aduerbium P conparatiuum P 12 nomen non legi] k non legi nomen K nec GL uè! non ^ Cato nepos de
actionibus ad pop.: Lion Catonian. p. 109, orr. R. fr. p. 223 sq. M. cato nepos (catanepos G') dicens in mentem uobis ueniat GL cato saepissimam prior et pri-
mus P actionibus] r accionibus R 13 . Ne ^ abragetur K facile Lion et in utraque ed. (p. 116 ed. pr.) Meyerus 14 ex aere alieno om. GL add. l
et in aliis omnibus om. GL add. l 15 om^nibus R per / diem atque am.
s GL add, l foenus PDGLK sepisltnam Gg 17 de prior et primvs. DL
m
prius R conparatiuus P comparatiuus aut superlatiuus B 18 quÌ4t«dam B ordini P sint GKb numeri] nomini P signìficant add. g 19 doobus «««^
V
et B aliis Rr sic om. P 20 et om. P solet dici R solent D solent LK 21 positum prò melior D positus K
LIBER DI 11 — 14 91
p. 003. 6«IS P. p. ni. 12 K.
nius' prò ^optiniiis' et lune superlativi significalionem obtinet. Virgi- liusin Villi:
prinios iuvenum tot miserit Orco, *primos* posuit prò ^optimos'. quidam autem non absiirde con||finnant, 13
squod in niuneris quoque potest ^prior* esse comparativus , unde ablativo iungitur, et *primus' superlativus , cum ad inultos compouitur et seniper geneUvum sequitur, et quod ^prior', sicut omnes comparativi, vel ad sui geueris vel ad alieni aliquem comparatur etiam, cum numerum significai, ut *prior Tumus quam Aeneas mo>it bellum% *primus' autem, sicut óm-
i«nes superlativi, ad* multos . sui generis coniungitur, ut:
Primus se Danaum magna comitante caterva Androgeus offert nobis et, quod omnibus est rationabilius , in ^or' desinens commune in ^us' facit neutrum, quod in nullis aliis nisi in comparativis invenitur. et videntur a ^pri-
isdem' adverbio nasci, quod abiecta 'dem' accipit 'or* et faci t compara tivum *prior', sed i corripuit, quia in nulla* comparativo i ante *or' produci po- test; in superlativo vero servavit productionem accepta *mus' * primus', ex quo aliud adverbium nascitur * primo' vel * prime', unde Terentius in And ria compositum [dixit]:
20 Adprime in vita esse utile.
^Magnifìcentior' et ^magnificentìssimus' et ^munificentior' et ^munificeìitis- 14 simns' cum \ìdeantur a positivo ^magnifìcens* et ^munìfìcens' derivari, ut *emi- nens emineutior eminentissimus', haec in usu non sunt, sed prò bis ^magnifi- cus' et ^munificus', ex quibus comparativum et superlativum et ex similibus
•25secundum praedictam regulam derivari invenio apud vetustissimos. M. Calo
1 prò opttmus — in Villi oqi. P obtimus R obtinet signìficalionem ut D opti- nel BHL Verg. Aen. Villi 785 2 Vili R6L 3 et primos {in primns corr. B) RBDHK miienum primos Fergilius 4 primus B prò optimos posnit DG autem Ofli. K absorde BGK 5 quod imeris P couparaliuum P 6 conponiiur P com- paratur gloss. loco add, r 7 sicut] uelut D conparatiui P 8 alienis P conpa-
V
ratur P 9 aenias K 10 moltos H ut uirgilius secundo aeneidos. primus D Ferg. Aen, II 370 sq. 11 sed | anaum B 12 androgeos R adrogeus G; Rom, Fr. kie deficiuntf in Pai, nomen et duae liti. voc. inseqiientìs lacuna hausla offer
R 13 in ior d 14 neutnim] neum H nullis] illìs P nullis aliis] k aliis nnllis K nisi insemit b conparatiuis (et sic in sgq.) P uidetur gL 15
▼ quod om, L abiecta] A adiecta BH 16 corripit RrD compii GLK conpara- tiuo H 17 sernabit P productionem] r produccionem R productionem -i- accepta GLK 18 aliud] aliquod in aliquid corr, P primo uel prime nascitur D
prime b unde apprime compositum est. Magnificenlior GL unde — appri- mae («>)*, om, dixit, in marg. add, K Terent. Andr, I 1 , 34 19 dixit om. P
f, compositum adprime: Adprime 20 Adprime b 21 de his qvae compo-
RVRTVR A VERBO FIO. D De his quae componuntur a nerbo facio. L 22 uidentur G
magniflcaens K muniflcens et magniflcens P magniflcans et muniftcans G uel
e e
magniflcens et munificens g magniflcans et munificans L ut emincns ut eminens
ut eminens eminenti or {sic) R 23 prò ex per corr. B 24 et om, GL ex] E* (t) R E BDHK comparati uum uel snperlatiuum RBDHGLK 25 supradiclam GL s netustisimos G ut M. GL M. Cato con tra* Thermum dePtolemaeo: rege] sic
92 PRISCIANI INST.
p. 603. 604 P. p. Il 1—13 K.
centra Ther|muin de Ptolemaeo: rege optimo atque beneficis- simo. Terenlius in Piiorinione:
Quodnam arbitrare? - Nescio. - Atqui mirificissimum. Accius in Viill didascaiicon:
Et magnificissimei cxcelsissinieiqiie bonore. 3
Cum igitnr comparativa proprie ad positivuni fieii soieant, invenitur tamen saepe comparativiis prò positivo per se positiis, ut Virgili us in V:
comites scnioris Acéstae, prò ^senis'. est quando prò positivo positus minus eo significat et nulli compara tur, ut: * it
Tristior atque oculos lacrimis suffusa nitentes, Uristior' enim hic *ex parte tristis' si||gnificat, et:
lam senior, sed cruda deo viridisque senectus; 15 est quando ad contraila comparatur et minus positivo significai, ut: mare Ponti cum dulcius quam ce t era. bip enim non ad dulcia, sed ad amara is facU< comparatione ostendit, parvum aliquid dulcedinis | quam reterà ha- bere Ponticum mare; est quando superlativo comparatur, ut *AcbiHes for- tissimo Troianorum llectore fortior fuit'; ^st quando comparativus ad com-
recte distinxit Meyerus 1. % % L 1 centra quae thermum P: Q. inde Tliermum legen-
dum videatur: at fidi Lucius praenonien Thermi contra Thermnm] om, L add. l di h
(i. e. dicit) G termum B ptolemeo PGDLK ptolomaeo k ptholomeo RBH
&c L 2 therentius P terenniius K Ter. Phorm. V 6, 31 in formione
add. l rormìone lìK 3 quidnam RH quid enim K quodnam arbitrare ne-
. scio om. GL adquin P atqiiin BGL anqui* (n) H aique K miriftcissimnin] ri
nùrificissimom R iniriflcissimus H munifici ss i munì GKL munificissimus h 4 acttus
H Vini om, P in VHl mxiU b diascalicoo // didascalion K dedascilicon GL didascalon / 5 magiiifìcissime libri y nisi quod raagnicissime //, corr, k exccl-
6issimique] exceliissime. exceliicissimique PR excellissime excellissimique B excel-
8 excenissimique
sisime excellentissimique G exceUissime /> excellissime excellissimeque Bh excellissime
excellcnlissimique LI excellissime excelsissimique K magnificissimi cxcclsissinii ho- nore (om. et) Krehlius haud improbante Madvigio opusc. acad, I p. 93. trochaicis ntaneris : magnificissimi | Excelsissimique honore incUtsii God. Hermannus de L, Attii libris di- dascaiicon Lips, 1842. 4. p. 7. Sotadeum Et magnificissimi excelsissimique honóre re- stìtuit Lachmannus in ind, lect, Berol. hib, a. 1849 p. Qsq. posi honore aliter wi-
scr. D 6 ad positiuum proprie P proprie] rk propriae RBHK 7 saepe]
r sepae R per se posilus] ppositus P possitiuus G Verg. Aen. V 301 in V om, P in V aeneidos D 8 omites P senìonis L uel seniorìs l aceste P aceste D achestae L acheste G 9 senis aceste D positiuo comparatiuus'po-
situs RHGKl positiuo comparatiuus ponìtur L positns et minus eo B eo] in eo G 10 Verg. Aen. 1 228 1 1 tristior et lacrimis oculos DK cum libris Vergilia- nis et sic Prisc. Kb. XVII § 167 suffussa K sufussa G niientis Med. Rom, Fr. (deficit Pai.) 12 sigiiificat tristis GL significat. Ideo comparatiuus modo minus pobitiuo significat. Et /> post significat: et — significat om, R add. r et: Tarn] Etiam B Verg. Aen. VI .H04 13 cruda in liiwra b de eo -ff 14 couparatur H mare eie.] SaU. hist. fr. Ili 51 p. 232 Kr. t>. infra lib. XV § 18 quosque laudai Kriizius l. e. 15 «hilcius est R cetera (caetera L) maria GL ad dulcia] r adultia R dultia D sed amara H 16 comparitione /> paiTum] rb panim R pa>»*4t (rum?) B aliquid paruum P dulcedinis] b dulc4t«dinis B cetera]
b ceter* (n?) B 17 more* P superlativo] P superlatiuo comparatiuus RBDÌIGLK comparatiuus superlatiuo gk acchilles P achiles GL 18 haectore PRDH
quando] quod P
LIBER m 14—17 93
p. a04 P. p. 113. 14 K.
paralivum comparatur, ut 'forlior AclùUes llectore, Forliore Patroclo'. Ho- merus in alpha Odysseac:
El %eIv6v y ^l^dìCfjviE lòolaxo voóvtjaavta IlivxBg % aQfjcalar iXufpqóxBqot nóóag elvai
5 H a<pv6i6r€QOi XQvCotó rs ia&ijtóg xb.
Cicero Philippicarum li: quis interpretari potest, impuclen- tiorne, qui in senatu, an improbior, qui in Dolabellam, an ini- purior, qui patre audiente, an crudelior, qui in illam mise- ram tam spurce, tam impie dixeris?
10 Et sciendum, quod apud Latinos diminutionem quoque accipiunt quae- 10 dam comparativonun , ut supra diximus, quod apud Graecos non invenitur, ut ^ grandiusculus % ^ minusculus ', ^maiusculus', ^meliusctdus'. omnia | ta- men haec a neutro comparativi adiectione *culus' invenio fieri: [ut] *gran- dius grandiusculus ', 'melius meliusculus% sic et cetera, quae sunt similia.
15 *Tam' et *quam' adverbia tum comparativo vel superlativo adiciuntur,
cum duo vel phu*es comparativi vel superlativi diversae signiiicationis positi inter se aequantur vel idem geminantur, ut ^tam iustior quam felicior Ae- neas Hectore*. Cicero prò Deiotaro: istam, inquam, dextram non tam in bellis ncque in proeliis quam inpromissis et fide
V firmi orem, bis enim ^fìrmiorem' intellegendum. ^minus' autem adverbium 17
1 acchilles P achilen GL haeclore PRDH fortiere et B patroculo
GL Homeras — impie dixeris om. P Homerus — èad^zóg xs om. GL in
primo ilineralis r
nutrg, add, l Honi, Od, I 163 ^qq. 2 a oaiciac / odisseae RB odissia*.
Dd odyase it Z El — ia^^xog xe lac. relieta om, H ei kbinon te tthkh-
ENEIAOTOTANOC TtlEaNTa naTHKaTHC aia TEAa<|>Al0THP0 niOAaC EI(|>AISI0TEP01 XPY-
cnio npEC TE TanTOC te. R ei keinon teiocakhn asi agi aro nocth BaNTa TraNTEC. Kapucaia TEAa<|>poTEPOi TTOAac BiNaA<|>HiOTEPoi xPYCOio te bcentoc te. B ei kbinon A AB e E 0 NO e eaNEiNaia<|>NEio
TEieaEHABIOI. arONOM^ BUNTB. TraNTEC KaPNCaiaTHEAa<}>POTEPOl. U«4t#4i^«4>*«4t##4t« ote XPICOITECTBTOYCTE illum q. ulìxen deli insola ueró ag-one
POI «M«^4i*>M4c*Mk«««« Dd EI keinon TEieaxHN AHAOT AB aptuNOc BaNTa (nomen herois
eante nomen proprium per arma prudentior
eas eantos eanU eanta ad marg.) EaNTOc KapHC Aia THAa <|>ponu;tbpoc yioahi (yioaiic
esse dUiore auroq. pecloreq.
ilom propriam ad marg,) einbi a<|>NEi0TEP0i xpycoite ceETOYTB add. infra talis sèmns • (?) KapHC pradentior mariuis eaute ditiore auro et pectore quam yiahc. l eikeimoii iTEieachen aYTOT aroMoc tne aNTa naNTEC KaPEKaTaTBAa<|>POTEPOi TTOAac EiaN(|>NE0TEP0i xPYCOTBBCeEToCTE. K 0 Ciccro Philipp, orr, II 38, 99 philipicarum G inter- pretari] b interpretare BQLK inpudentiome RB impiidentior nequis in GLK im 7 an probior Rr ioprobior B et in lituraii dolobellam Rlf dolobeUum BDGLKrh impurìor patre GL 9 quam impie GK impie] r ipropriae R dixeris] b dixerit B 10 de diminvtivis. D deminiitionem P 12 minusGu> lus manuscnlus maiosculus P niaiusculus minusculus GL miiiuscuius om, K, post meliuscnlus add. h Omni P 13 a add. d neutri comparatiuo GL compa- ratiuo DK adiecia P ut om. PH 14 melius — similia om. P sic cetera. DU quae ««« sunt (in Ut. non a b ut vid, add,) B 15 db tam et qyau ivnctis COMPARATIVO (bt svpbrlativo D) DL Superlativo] r superlaua R 16 significa- lionis] h significationes H 17 geminatur P Aèneas] k aenias K 18 baectore
V
PRDHb Oc, prò Deiot, 3, 8 iotai'o P dei tauro GL deiotoro g dea taro K dsxtram] d dexteram DO 19 tara im bellis L proeliis] r pliis P preliìs R
' promisis GK fidei P 20 intellegendum est. R db minvs. DL
94 PRISCIANI INST.
p. 604. 606 P. p. 114. 16 K.
est quando cuin positivo iunctum contrarìae signìficationis coinparativum de- monstrat, ut *minus stultus' prò ^prudentior*. Terentius in eunuche:
hoc uemo fuit Minus iucptus, prò ^prudentior'. est tamen quando prò Mion' adverbio ponitur, ul!| s ^ minus bonus ^ prò Mnalus'. 'magis' quoque [adverbium] non solum po- sitivo, sed etiam comparativo iungitur, quando ipse comparati vus vel ad se vel ad alium «comparatur , ut ^Achilles Aenea fortior magis quam iusiior' et *Aiax Vlixe fortior magis quam Diomede'.
Et comparativus qiudeni gradus ablativo casui adiimgitur utrìusque nu- it meri, iuterdum tamen etiam nominativo, quando ^quam' adverbium sequi- tur, superlativus autem genetivo plurali vel singulari, quando ipsum nomen singulare multitudinem signiiicat, ut: fortissime gentis. |
DE SVPERI.ATIVO.
Ili 18 Sìiperlativum est, quod vel ad plures sui generis comparatum super- is ponitur omnibus vel per se prolatum intellectum habet cum *valde' adver- bio positivi, ut *fortissimus Graecoiiim Achilles' id est ^fortis super oni- nes Graccos'; sin autem dicam 'forlissimus Hercules fuit% non adiciens quorum, intellego Salde fortis'. tale est apud Ciceronem prò M. Mar- cello: simillimum deo iudico, prò Salde similem deo'. 20
Et sciendum, quod ex eisdem fonnis sive terminationibus supra dieta- rum in compai*ativis partium orationis fiunt etiam superlativa, sunt igitur formae superlativorum octo: duae quidem, in quas pleraque desinunt su- perlativa, *rimus' et *simus% sex vero, in quas panca desinunt, *Umus*, Simus', *timus', 'remus', *funus% *fiimus'. et omnia superlativa mobi- 25 lia sunt, id est mutationc ^us' in a faciunt feminina et in ^um' neuti*a.
1 cum om, D cum positiuo r copositiuo R cum positiuum positiuo uel iuaetum
ì P cum positiuo positum uè! iunctum B signifìcation*s (e) D 2 Ter. eunuch. II 1, 2Q8q, eunuchoj h eiincho H eunoclio G iunacho K euchochoc nemo P 5 està- men P 6 de magis ivncto positivo et comparativo. DL quoque add, k ad- uerbium om. P 7 quando etiam ipse K quando etiam comparatiuus ipse G comparatiuus ipse L 8 alium sii conparatum P alium *** comparatur (fit) B ^
acchilles P achiles GL Aenea] k aeuia K iustior fuit et P 9 ulixes
P magis add. h diomide GLK 10 db nvmero evi vere comparativvs et
BVPERLATivvs ivNGiTVR. B cul casui coQiparatiuis et superlatiuis iimguntur. L Et comparatiuus — fortissime gentis. om. P iungitur L iunguitur G utiiusque nu- meri adiungitur B 12 adiungitnr plurali K plurali adiungitur k singulari iungi- tur B singulari adiungitur (adiunguitur G) GL 13 fortlssimae G Verg. Aen.
I 96 14 FINIT DB COMPARATIVO INCIPIT DE 8VPERLATIV0. B DE 8VPERLATIVIS
LK 15 comparatum] ri comparatur li (L?) siiperponitur] r semperponitur
R 16 valdej uel de P 17 ut fortissimus. ut fortissimus grecoram acchilles P achiles G fortis ex fortes coit. H 18 hercolis K adiciens] / addens
GL 19 fortis ualde K ualde foni ut »pud P tale] h TaU» B Cic. prò Mare. 3, 8 prò M. Marcello] om. PBGL prò marccUo / Marcello] r mar-
cellino R 20 simillimum ilii deo Z^ 21 sciendum est quod k liisdem GL
V
forme P 23 plernmque P pleraque «>#««« (multa) B 24 rimus] nomina rima m litura b rimua simus B simus et rimus GL pauca] h pauce H desinunt om, D 25 remus] h tremus PBGL 20 sunt per tria genera id est B mutationem P
LIBER m 17— 20, 95
p. «06. eoe P. C' H5. 16 K.
In *er' igitur desinentia positiva cum sint adiectiva sive secundae seu 10, lertiae decliBationis , accepta ^rimus' faciunt superlativuin, ut ^pulclier pul- cherrimus', *iniser miserrìinus', 'pàuper pauperrimus', *acer aceiTÌmus'. exclpitur ^dextimus' et * sinistimus ' prò * dexterrimus ' et ^sinisterrlmus*. ^Sallustius in lugurthino: Sulla cum equjtatu apud dextimos, in sinistra parte Mallius cum^funditoribus.
In *us' vero terminantia secundae declinationis assumunt genetivo s * et ^simus' et fa||ciunt superlativum , ut ^clarus clari | clarissimus% ^doctus dodi doclissimus', ^perditus perditi perditissimus % exceptis anomalis, id 10 est inaequalibus, quae sunt ^ bonus optlmus% ^malus pessimus', ^magnus maximus', ^parvus minimus', ^multus plurimus'.
Excìpitur etiam * matiurimus % cuius cum positivus ^maturus' sit, ta- meng quasi a nominativo ^matur', qui nunc in usu non est, nascatur, in ^er' desinentium regidam serva vit, id est in ^rimus' termìnatur. invenltur 15 tamen eiiam ^maturissimus' secundum analogiam in ^us' terminantium. Ci- cero ad Herennium libro V: quibus virtutibus omnem tueri vitam possiut, eas in aetate maturissima velint comparare.
*Nuperriraus' etiam proferebant antiquissimì , uode adverbiura posuit 20 Cicero in tertio ad Herennium: et quoniam nuperrime dictura
1 DE RiMvs. B KR. L ìgìtur] l OM. GL secunde P declinationis seu
tertiae GL 2 superlatiua B ut pulchre R 3 -miser miserrimus om. P
miserrioius] r miserlmns R acer acerrimus miser miserrimng pauper pauperrimus GL pauperimus R acer acerrimus om, P acerimus R 4 Ezcipiuntur
RBDH seiiistimas K dexterrimiisj r dexterimus R sinisterrimus] r sinisd ri- mas R 5 Sallustius] r et sic fere constanter, Salustius kic et plermnque veti. equidem ubiqne illam sctihendi rationem sectUus sttm Sallustius — fundìtoribus om. P Sali. lug, 100, 2 in iugurthino add. gì lugurthino] r iugurtino R
m
sylla RBDHK siila G aequitatn ÌIK eaquitatu Rr dextinos D dextros, ex- tremos, extimos vo. //. codd. Sali. 6 senistra K partre L Mallius] tic etiam
V
§ 22 maileus K A. Manlius Sallustius coni If fiiudatoribus G fundiatoribus L 7 UE siMVs. 2) V8. L nero add, gì assumuut] r adsumunt PRBH gene- tivo 8 et] r genetiuos et 72 8 simus faciunt PGL clari clarissimus clarus P doctus docti doctissimus om. P 10 de inaeq^nilibvs />Z oblimus R 11 minimus] d minus D plurimus. haec enim inaequalia suot. de rihvs itervm. 2> De rimus iterum L 12 Excipi;»«(ur (un) B maturimus G cuius cum — in us terminan- tium tu Uiura d cum add, r sit] fit GL 13 quasi] k quia quasi GLK nunc om. GL usu] -sa- P u*su (s) G nascitur GL uel nascatur / in R. PK
V
in *r (e) B 14 seruabit R rimis ffh 15 etiam tamea GL maturrissimus B maturism; secum. 1. analogiam P ut cicero dicìt ad K ut cicero dicit
in aetate maturissima. Nuperrimus (Nuperimus G) GL ad Herennium — eas in marg. add, l Cicero — comparare om, P rhet. ad Herenn. UH 17, 25. Priscianus hdus operis in sex libros divisione utiiur, cf, praef, ed. Kayserianae p. XII sq,
libro 16 Herennium] <f Jierentium 2> in Dd uitam tueri libri rhet, ad Ber, 17 po-
sìma uelint ra
sint K eatate K maturis comparare Rr compare K 18 Nuperrimus] r Nuperimus R etiam superlatiuum proferebant B etiam a nuper aduerbio profe- rebant antiqui ut cicero quoniam nuperrime dictum est facile GL (ad Herennium lib. III. Et post cicero add, l) antiquissimi proferebant. Vude cicero aduerbium protulit nuperrime P auti^uisssimi («te) a nuper aduerbio. posuit K Vude aduerbium add, k 19 rhet, ad: Ber, III 10, 18 ad Herennium add. k et om, rhet, libri Par,
96 , PRISCIANI INST.
p. 006. 607 p. p. 116—18 X.
facile memoriacmandatur, qui superlati\iis magis ab adverhio in ^er' desinente videtur nasci, nomen enim positiviun in 'us' | desiuit, ut Capro ^videtur, ^nuperus', cuius accusativum Plautus profert in capti vis:'
Recens captum hominem, nuperum et novicium. et bene: ut * super sup^us% sic *nuper nuperus' debet esse. Livius s in Odyssea:
Inferus an superus tilfi fert deus funera, Vlixes? Terliae vero declinationis nomina, quae habent superlativum , absque in ^er' desinentibus, de quibus supra dictum est, cetcra genetivo assumunt *simus% ut Mocuples locupletis iocupletissimus % Silis vilis vilissimus', *sa- io piens sapientis sapientissinius ', Mners inertis inertissimus', *concors con- cordis concordissimus ', ^audax audacis audacissimus'.
Excipiuntur haec: *facillimus% Slifiicillimus ', ^ gracillìmus % ^huinilii- mus', *simillimus', *dissimillimus% ^agiliimus', quomra, cum in *is* desinunt, 21 positivi abiecta Ms' et assumpta Mimus' faciunt superlativos. excipiuntur is etiam in *bris' desinentia: *ris' enim in *er' mutant et accepta *rinms' fa- ciunt superlaU|vum, 'salubris sahd)errimus % * Celebris celeberrinius'. Ci- cero in il ad Hereunium: locus quaeritur Celebris an desor- tus. Ovidius tamen ^saluber' dixit et *celeber' in IIIl || fastoruni:
7714 Herbip, m. pr. dictum est k reliqua *. rdiquum ante qiioniam add.
iidem codd. rhet, praestantisgimi cum aliis 1 facillime Erf; Leid, 3 librorum ad Her. cf. Halmvm ad Cic, de imp, Pomp. or. p, 210 anat. Tuli, 1 p, 25 memoria GL 2 nasci uidetur P positura P Capro] e/*, lib, XHII § 38 Osannwn de FI.
a Capro p. 12 3 uide<#<#tur (ba) R accusitium R Plaut. capi. III 5, 60 (o. 718) profert dioeos captum homiuem GL 4 nupjerum P nuper Plaut. VeL et om,
u Non. p. 143, 15 M, n*«*cium P uouitium RDH nobicium Kk 5 bene dixit. ut K esse add, k Livius] r Liu^i (s) R Libius BHGLK Laeuius Osamtus anal. crii, p. 38 cf, p. 33 sgq. 6 in om, P odissea P odissia R odyssia BHLd odyssa D odisia G odysia K 7 an add, r ulyxes H versum Salumium constituU Carssenius orìgg. poes. Rom. p. 202. idem meirum agnoverat God, Hei'mannus eiem, doctr, meir. p. 624, ^i comparai Hom, Od, X 64; ad Od. XI 135 versum re fert Duntzerus de versu Sai. p. 45. heroum esse post Mendam ad Enn, p. LXXXVlll sq. cen- suerunt alii, partim cum Meinda ad ipsum Livittm referentes (Bolhius poet. scen. lai. V 1 p. 14 sq,)f partim ad Laevium (Osannus l. l. Eggerus serm. Lai, vet. rell, p, 121). cf etiam lib. VII $ 57 lib. Vili § 00 8 de simvs itervm. DL 9 . Cetera ucro
V
genitiuo B adsumunt RBB 10 lociples locipletid locipletissimos ex locuples eie.
» corr. K locuplex H lopcnpletissimus H locupletissimus uilis uiiissimns PR
a BDH il inerti P 12 audax audacis audacissimus om. P audicissimus G
13 DE LIMV8. DL gragillimus simillimus difflcillimus K homillimus in marg. add. k 14 dissimillimus] g om. GLK disimillinius / cum add, h quorum — abiec- ta is in litura D in i desinunt P desinunt om, /i, post cum add. r 15 ad- iecta P is] r bis R adsumpta P addita rell, 16 etiam om, P de rimvs tTERVM. D accpta K 17 ut salubris G saluberrimos P celeberrimos P
celeberimus R Cicero — desertus om. P 18 rhet, ad Her. II 4, 7 in II add, k ad Herennium om. GL add, l disertus G 10 celtber K in IIII — deo- rum om. P in IIII fastorum tolerari quidem k. l. poteste equidem tamen crediderim haec verbo vel post et p. 07, 2 transponenda vel tamquoìn insiticia uncis includendo es- se factorom /T Ovid. remed, am, 704
LIBER in 20. 21 97
p- 607 P. p. 118. IO R.
Phoebe saliiber ades Pi:
Circus erit pompa celeber numeroque deorum. ergo magis secundum analogiani in ^er' termìnantium faciunt superlativiiin. 5 Etiam H^eterrìmus' notaDdum, quod, cum in ^ns' desinai eius posili- vus, tamen forroam in *er' lerminanlium servai in superlativo, Veterriraus* quasi a ^veter' positivo, quod Capri quoque approbat auctoritas et usus antiquissimonim. E n n i u s :
Cuoi veter occubuit Priamus sub Marte Pelasgo. locuius etiam comparativum Selerior' prolulit Plautus in Bacchidibus: Senem ftibi dedo ìllum veteriorem, lepide ut lenitum
reddas.
In *xin)us' duo desinunt: unum anomalum a positivo in *us' desinente IflI
secundae declinalionis , ^magnus maior maximus% alterum ab adverbio,
is^prope propior proximus', quod tamen quando | prò * cognato' accipitur,
posiliii significalionem habet ideoque a legis latoribus etiam comparative
profertur, apud quos saepe invenilur *proximìores [id est propiores]
cognati', ut Vlpianus libro XLVI ad edictum: si quis proximior
cognatus nasceretur. Vegetius Renatus rei militaris libro
2oprimo: sed latera eorum subducantur ab bostibus, ne pos-
sint vulnus accipere, et proximior dextra sii, quae plagam
pò ss il in f erre, nec mirum, cum apud Graecos quoque inveniuntur
1 Phoehe] r foebe R plioephe K ade» et] adesses K 3 Ovid, fati. UH *
391 celi ber A' Celebris libri aliquol Ovid. 4 superlaiinum faciunt P 5 ve- •
terrìmus] k uiterrìmus K post ueti-rrimus: notandum — ueterrimiis om, O add, g
desinunt P 5 tcrminantinm in er K sema Rr seruant P eu terrìmus P uiterrirans K 7 positìno ueter GL Capri] ef, Kb. VI $ 80. ad opu9 de dubiis gene- Hbug ìUrumque /. referi Osannus de FI. Capro p. ì 1 adprobat PBRH auetori- Us approbat GL 8 antiquisimonim £ Ennìus] r enius R Enti, ann, l 23
o E. S. I 12 Ilbg. I XVI p. 6 cf. p. XXIV FahL 9 uter P accubnit K Pe-
lasgo] d pelasco D pbclargo L 10 cuius] g cnm GL uterior P neterrior B Flatus B Plaui. Sacch. V 2, 30 (». 1150) bachidibus RBDGLK 11 Senem libi dedo illnm veteriorem] «te Kbri Plautini ex Prisc. interpolati cf. Kb. VI $ 80 senem illnm tibi dedo nlteriorem Plauti libri opt. lepide] bd, Plautus lapide PBD la- pide* (m) R lapidem GL lapidnm K linitum B 13 de ximvs. L 14 aduer- bium P 15 propior] r proprior R quod tamen — sit superlativus p, 98, 2 om. P quando om, G 16 comparative] d comparatiune BD 17 quos] 5 nos i? pro- piores] r propriores R 18 Vlpianus — nasceretur om. GL add, l Vlpiani verba a Priiciano laudata extant eHam in dig, XXXVIIl 8, 1, 8, inter Vlpiard fragmenta
anas eapontitDirìuenius flragm. ICtorumRom. p. 107 nt p R uulpiamis r ulpi D nlp IT ianus in mg. add. h plinlus / XLVI] PuttcMus cum dig, U /.. quem numerum
recte se habere doeuit Dirksenius l. l. ann. *M). XXV ut RDKl XXVI B XXV B
aedictnm K si quis] sicque K 19 ìiasceretur] nasci speretnr Vlpianus dig. l t. , et sic /*. ipse Priscianus \'egetìus] rh Vegitius R uegetuH GL Vegitus B Vigiias K Vegicius senatus B Veg de re mil, 1 20 extr. primo libro GL
20 sed] ut et Vegetius ni eodd. Feg. M et N ap. Steweckitan 21 et] ut Rff dextera G dextra sit add. r quae] rb quam RBB plaga B 22 infere L cnm om. G
ORAmCATICI LATINI II. 7
94 PRISCIANI INST.
p. 604. 606 P. p. 114. 15 K.
est quando cum positivo iunctum conlrariae significationìs comparativiun de- iiìonstrat, ut *minus stultus' prò ^prudentior'. Terentius in eunucho:
hoc nenio fuit Minus ineptus, prò ^ prudentior '. est tanien quando prò *non' adverbio ponitur, ut|| s ^niinus bonus' prò ^malus'. ^niagis' quoque [adverbiura] non soluni po- sitivo, sed etiain comparativo iungitur, quando ipse comparativus vel ad se vel ad alium «comparatui* , ut ^Achilles Aenea fortior magis quam iusUor' et *Aiax Vlixe fortior magis quam Diomede'.
Et comparativus quideiu gradus ablativo casui adiungitur utriusque nu- it inerì, interdum tamen etiani nominativo, quando ^quam' adverbium sequi- tur, superlativus auteui genetivo plurali vel singularì, (piando ipsum nomen singulare multitudinem significat, ut: fortissime gentis. |
DE SVPERI.ATIVO.
Ili 18 Superlativum est, quod vel ad plures sui generis comparatum super- 13 ponitur omnibus vel per se i^rolatum intellectum liabet cum *valde' adver- bio positivi, ut *fortissimus Graeconim Achillcs' id est *fortis super oin- nes Graecos*; sin auteiu dicam ^fortissìmus Hercides fuit', non adicieus quorum, intellego *valde fortis'. tale est apud Ciceronem prò M. Mar- cello: simillimum deo iudico, prò *valde similem deo'. ^
Et sciendum, quod ex eisdem formis sive terminationibus supra dicta- iiim in comparativis partium orationis fìimt etiam superlativa, suut igitur formae superlativonim octo: duae quidem, in quas pleraque desinunt su- perlativa, *rimus' et *simus% sex vero, in quas panca desinunt, *limus', *ximus', *timus', 'remus', *fimus% ^tìinius'. et omnia superlativa mobi- 25 lia sunt, id est mutatione ^us' in a faciunt feminina et in *um' neutra.
1 cum om. D cum positiuo r copositiuo R cum positiuum positiuo uel iunctum
i P cum positiuo positura ne! iunctum B signification*8 (e) D 2 Ter, eunuch. Il 1, 20 «^. eunucho] h enticho H eunocho O iunacho K eucliochoc nemo P ò esta- men P 6 de magis ivkcto positivo et comparativo. DL quoque add» k ad- uerbium am. P 7 quando clìam ipse K quando etiam comparaliuus ipse G comparatiuus ipse L 8 alium sit conparatnm P alium **♦ comparatur (tit) B ,
acchilles P achiles GL Aenea] k aeula K iuslior fuit et P 0 ulixes
P magis add, h diomide GLK 10 dr nvmbro evi vere comparativvs et
svperlativvs ivngitvr. /> cui casui comparatiuis et superlatiuis iungunlur. L Et comparatiuus — fortissime gentis. om, P iungitur L iunguitur G \itriusque nu- meri adiungitur B 12 adiungitur plurali K plurali adiungitur k singularì iungi- tur B singularì adiungitur (adiunguitur G) GL 13 fortissimae G Verg. Aen.
1 96 14 FINIT «E COMPARATIVO INCIPIT DE SVPBRLATIVO. B DE SVPERLATIVIS
LK 15 comparatum] ri comparatur R (L?) snperponiturj r semperponltur
R 16 valdej uel de P 17 ut fortissimus. ut fortissimus grecorum acchilles P
achiles G fortis ex fortes coit. H 18 hercolis K adiciens] / addens
GL 19 fortis ualde K ualde foni ut »pud P tale] h TaU» B de. prò Marc. 3, 8 prò M. Marcello] om. PBGL prò marcello / Marcello] r mar-
cellino R 20 simillimum iili àeo L 21 sciendum est quod k hisdem GL
V
forme P 23 plerumqne P pleraque ***** (multa) B 24 rimus] nomina rims in litura b rimus simus B simus et rimus GL pauca] h pauce H desinunt cnu D 25 rcmus] h tremus PBGL 26 sunt per iria genera id est B mutatiofiem P
LIBER m 17— 20, 95
p. «05. 606 P. £. 116. 16 K.
In ^er' ìgitur desinentia positiva cimi sint adiectiva sive secundae seu 19, tertìae declinaUonis , accepta ^riinus' faciunt superlativiuii, ut ^pulcher pul- cherrimus', *miser miserrìmus', ^pauper pauperriinus ', *acer acerrimus'. excipitur ^dextimus' et ^ sinistimus ' prò ^dexterrimus' et ^sinisterrimus'. sSallustius in lugurthino: Sulla cum equ^tatu apud dextimos, in sinistra parte Mallius cum funditoribus.
In *us' vero terminantia secundae declinaUonis assumunt genetivo s ' et ^simus' et fa||ciunt superlativum , ut ^clarus clari | clarissimus', ^doctus dodi doctissimus ', ^perditus perditi perditissimus % exceptis auomalis, id 10 est inaequalibus, quae sunt ^ bonus optimus', ^malus pessimus', ^magnus maximus', *paniis'mìnimus', ^multus plurimus'.
Excipitur etiam ^matiurimus^, cuius cum positivus ^maturus' sit, ta- iiien, quasi a nominativo ^matur', qui nunc in usu non est^ nascatur, in ^er' desinentium regidam ser>avit, id est in ^rimus' lermìnatur. invenitur làtamen etiain ^maturissimus' secundum analogiam in ^us' terminantiuin. Ci- cero ad Herennium libro V: quibus virtutibus omnem tueri vitam possint, eas in aetate maturissima veiint comparare.
*Nuperriinus' etiam proferebant antiquissimi , unde adverbium posuit 20 Cicero in tertio ad Herennium: et quoniam nupcrrime dictuin
1 DE RiMvs. D ER. L igìtur] l OìH. GL secimde P declinationis seu tertìae GL 2 superlatiua B ut pulchre R 3 .miser miserrimus ooi. P
miserrimus] r miserimus lì acer acerrimus miser miserrimus pauper pauperrìmus (ih pauperimus R acer acerrimus om. P acerimus R 4 Ezcipiuutur
RBDH seiiistimus K dexterrimus] r dexterimus R sinisterrimus] r sinisd ri- inus R 5 Sallustius] r et sic fere constanter, Saluslius hic et plerumque reti,
eqiiidem ubiqne illam scrihendi rationem secutus stan Sallustius — fundìtoribus
om. P Sali. lug. 100, 2 in iugurthino add. gì lugurthino] r iugurtino R
m
sylla RBDHK siila G aequitatu ÌIK eaquilatu Rr dextinos B dextros, ex- tremos, extimos ov. //. codd. Sali, 6 senistra K partre L Mallius] tic etiam
V
S 22 malleas K À. Manlius Sallmtìus coni If fiiudatoribus G fundiatoribus L 7 DB siMVs. B vs. L uero add. gì assumuut] r adsumunt PRBH gene- tivo s et] r genetiuos et 72 8 simus faciunt PGL clari clarissimus clarus P docius doctl doctissimus om. P 10 de inaeqi^àlibvs />// obtimus R 11 minimus] d minus B plurimus. haec enim inaequalia suot. de rimvs itervm. B De rimus ìlerum L VI Excipi**(ur (un) B maturimus G cuius cum — in us terminan- tìum in Uiura d cum add. r sit] flt GL 13 quasi] k quia quasi GLK nunc om. GL usu] -su» P u*su (a) G nascitur GL uel nascatur / in R. PK
V
in *r (e) B 14 seruabit R rimis Hh 15 etiam tamen GL maturrissimus B maturism; secum. I. analogiam P ut cicero dicit ad K ut cicero dicit
in aitate maturissima. Nuperrimus (Nuperimus G) GL ad Herennium — eas in marg. add. l Cicero — comparare om. P rhet. ad Herenn. HIT 17, 25. Priscianus hdus operis in sex libros dimsione utitur, cf. praef. ed. Kayserianae p. XII sq.
libro 16 Herennium] <f .herentinm B in Bd uitam tueri libri rhet. ad Ber. 17 pò-
sima aelint ra
sint K eatale K maluris comparare Rr compare K 18 Nuperrimus] r Nuperimus R etiam superlatiuum proferebant B etiam a nuper aduerbio profe- rebant antiqui ut cicero quoniam nuperrime dictum est facile GL (ad Herennium lib. IH. Et post cicero add. l) antiquissimi proferebant. Vnde cicero aduerbium protulit nuperrime P autiifuisssimi {sic) a nuper adaerblo. posuit K Vnde aduerbium add. k 19 rhet. ad. Ber. Ili 10, 18 ad Herennium add. k et om, rhet. libri Par.
100 PRISCIANI INST.
p. «08. 609 P. p, 121. 22 K.
lUud quoque sciendum, quod omnia et comparativa et superlativa duarum excedunl numerum syllabarum exceplis *prior' et *primus' et ano- malis bis: ^minor* et *maior' et ^peior* et *plus\ nec minim, cum posi- tiva quoque, ex quibus nascuntur, bisyllaba [| sint vel eo plus [per genetivos] et vel unam vel duas assumentia syllabas faciant supra dictos gradus: ^ditis 5 ditior ditissimus', *clari clarior clarìssimus', ^nigri nigrior nigerriuius', *uli- lis utilior utilissimus% ^similis similior simillimu8% * infra inferìor inOmus'. 2.5 superlalivus vero comparalivum est quando superat una syllaba, ut quando in 'simus' fmitur, *iusfior iustissimus', et quando in 'rimus% si positivi nominativus et genetivus pares habeant syllabas, ut ^taeter taetri taetriorw taeterrimus% *acer acris acrior acerrimus'; est quando par est, ut in Mi- mus' terminans, "agilior agillimus', 'facilior facillimus'; est quando una vincitur syllaba, ut | quando in *funus' vel Uimus' vel "reraus» desinit, ut Mnferior infimus', ^ullerior ultiraus% ^exterior extremus' vel ^extimus'. Varrò in chorograpbia: ,5
Ergo intcr solis stationem et sidera septem Exporrecta iacel tellus. buie extima fluctu Oceani, interior Neptuno cingitur ora. Plautus in truculento:
1 DK NVMERO SYLLADARVM. D De iiumcro sìllabarum L quoq; ♦««« (quoq-) B sciendum] P iiotand B notandum rell. omnia est comparaliua K 2 exoepli P exceptis his prior D et anomalis — et plus o;«. P 3 mirum composiiiua G 4 nascuntur comparaliua et superlatiua RBDHl blssyllaba PBH bissillaba
RGL byssyllaba Dd bisillaba r bysylla K vel] / et L per genetiuos om. P
genitiuos d nominatìuos D 5 duas sumentia P adsumentia Rr adsumentia BH faciant scripsi faciunt libri supradicto P ut dìtisZ) 6 clarus/? et in clari corr G
errimas nigerrimus] errimus nigi'issimus (nigrissimiis igitur archeiypus) P 7 similior add l simillimus] l similissimus PBL simillissimus G 8 uero om. GL add, l est quan- do comparatiuum D ut] r et in litura b aut R et GK ut* in fitura l 9 finitur ut iustior D rimus superlatiuus Hnitur si RBHGLKd 10 nominatiuriJr e -
US .0
nitiui Rr parles R habent P ele^: eteri eterior eterrimus P aeter taetri lae-
trìor taeterrimus Rr 11 acri B accerrimus L est quando — facillimùs add, r
at par est
par est] pares PD parca r 12 terminans ut «gilìor D faciliior B ui-
citnr una K 13 quando imflmus B timus] b in timus PBD remus] b in reraus
B in rimns B ut om, HGLK del. b 14 uierior Rr 15 Varrò — a uobis om. P chorographia] mg. D {v. infra) n PtOschius. Burmannus anth. Lai. II p 336 prob. Wemsdorfio poet. Lat. min. V 3 p. 1405 Meyero anthol. Lat. I n 78 corographia Eri 2 Kreìdii cosmt.grapliia Zwicc. 2 et prò v. l. , ah ipsa m. pr. prò fetta teste Lind., ffeidelb., Merkelius proliB. ad fbin p. 361 Rilscheliits quaest. Mar- ron, p. 24 mus. pkil. VI p. 494. inter utrwnque titidwn dulnwt haeret Wnellne rus de Varr. Atae. vUa et Hcriptis p. 24. 20. ortographia RBGL et ffeidcìh, teste /;i«rf. hortogiafia K orthogratìa // artliographia D cuius margini m. ree, adscriptum- leg. Chorographia et est Varrò Atacinus cf ». /. ad lib. VI § 83; ipsì versus inter f arronis reliqtdas leguntur apud Burrnannum, Wernsdorfhtm p, \AQA sgq. Wuellnerum p. 2?, Meifcrum II. II. 16 Ergo inter] k iuior ergo K sepleni] r semptem R
17 extlml Rr 18 ciugitu bora Rr 19 Plautug] r Plauttua R Plani. tructU.
LIBER lU 91—36 101
p. 609. 10 P. p. lOT. 23 K,
Bona perdidi, mala repperi, factus sum extimus a vobis.
DE DIMINVTIVO. Diminutivun) est , quod diihinutionem primitivi sui absolute demonstrat : V 26 *rex regulus', id est *parvus rex*. ideo autem positura est absolute, quia 3 comparativa quoque non solum augent, sed etiam est quando minuunt vim primitivofum , -sed non absolute. ad aliquid enim [onmimodo] fit compa* ratio, ut ^brevior' dicitur ad brevem [etj ^angustior' ad angustum. unde, quamvis in bis quoque [comparativis] invenianlur quaedam diminutiva apud Latinos, ut superius docuimus, non possunt tamen esse absoluta, cum a IO comparativis sint derivata et ipsa quoque comparationem signiilcent, ut ^plusculus', ^maiuscuius', ^minusculus' : necesse est enim, ad aliquid ea com- parari, ut Terentius in eunucho:
Thais quam ego sum maiuscula est, id est ^ parvo maior quam ego'. || alia aulèm diminutiva, id est omnia, quae 15 non # comparativis derivantur, ex sese habent diminntioneni et nulli com- parantur, ut ^regulus', ^tantulus'.
Solent autem diminutiva vel uecessaiiae significationis causaT profeiri - ut SaJlustius in lugurthino: postquam reguli in unum ] con- venere, id est 'parvi reges% - vel urbanitatis - ut iuvenalis in satu- sorarum llil:
Vnde fit, ut malim fraterculus esse gigantum - vel adulationis, et maxime puerorum, ut 'Catulaster', 'Anton^aster', 'pa-
fragm. p. 432 Both, (vg. trucida I 2, 61) 1 existimas L a uobis extiimus
IM BoihiuS 2 DE DYMINVTIVO Rr DB DIHMlNVTiyO G INCIPIT DE DIMINVTIVO L DE DIMINV-
Tivis PBK DE DBMiNVTrvre INCIPIT. D insct\ om. H'f 3 diminulioDe P monstrai P 4 ut rex BDL id est rex id est paruus rex Rr rex paruus K posi absolule: quia — absolute om. R add. r 5 est eliam P miimii B 6 absolute ***. ut maiiisculus paruo maior quam ille. Ad aliquid D omnìmodo om, P 7 et om. P 8 quoque in bis r comparaliuis om. P 0 posunt G tamen
i
possunt P 10 sunt Rr conparatione P ut maiusculus panio maior quam ilie
mainsculus Gg 11 plusculas P plus cuius ^ om, refi. enim est K ea ad aliquid
G 12 Ter, eun. Iti 3, 21 m iunucho {sic) add. k euuocho G 13 ma-
iuscula'st Ter.Bemb. 14 paru#4> maior (or) B alia] r Aliam R 15 non a
om. B ex] quae ex K diminutionem liabcnt P 16 ut regulus tantulus om,
F 17 necessaria L 18 salnstius etiarfi P Sali. lug. 11, 2: postquam
un more regio insta magniflce fecerant, regali in unum conucuerc {ed, connenerunt)
iugurtìno B eugarlhino G ingurtbino P postquam autem regali /{ uno P
conuenire PK conueniere'/^ 19 id]. Reguli id RDHK reguli. Id B reges
i
panii K urbanitates Rr urbanitatis causa ut D luv. sai. I 4, 08 in
y T
satnranim HII om. P saturarum Gg satyrarum R satìrarum ff sal*rarum Dd sa-
im gitlarum B 20 HI BHGLK tertio D num l? 21 malum Rr gigantum Prisc. cum codd. luv. inierpolaiis Igigantum P gigantium Dd gigantis Ltv. cod. Piih. ei tchol, ani, 22 et] ut P puerorum ut] puerum aut P catulaster id est a ca-
i tolos Dd patrociolus II
98 PWSCIANI INST.
p. 607. 8I« P. p. H9. 20 K.
huiusceiiiodi , al Aristoleles ano rov ^ióxcevog^ ^iaxaxmaxo^ dixit, cura ^ìoiaxoq^ [id est ^^xtremus'] sit supiTlativus. 22 In Uimus* desinit unum anomalum, *oplitnu9% et ab adverbiis sive
praepbsitionibus derivata haec: * intra interior intinius', ^ ultra ulterior uUi- mus', *citra citerior cilimus' -Cicero de re pubiica VI: ex quibus s erat ea minima, quae ultima a caelo, citima terris, luce la- cebat aliena. Afranius tamen etiam positìvum cius *citer' protulit in patella teste A r u n t i o - | et praeterea * dexUmus ' et ^sinistimus*. * ex- timus' quoque prò ^exti^emus' dicebant antiqui. Varrò nBQÌ aigéaecnv: porro inde ab uno quoque compito ternae viae oriuntHr,io e quibus singulae exitum ac xékog habent proprium. a primo compito dextimam viam munit Epicurus. Caelius in primo bistoriarum: dextimos in dexlris scuta iubet habere. Sal-|| lustius in lugurtbiuo, ut supra diximus: Sulla cum equitatu a pud dextimos, in sinistra parte Malli us cum funditoribus. is Plinius in VI naturalis historiae: Dyrracbium, Canusiuni, Apuliae extima.
e 1 huiuscemodi om. K, post quoque p. 97,22 a^^/. A' arislolelis T^r aristotUes // Aristoteles] iaxatcizaza iam dictwn està Xcnophonie hist. GrAì 3,49; in Aristotelis scrip- tis, quae nunc sei^vata sunt, èaxazoixatog non legituri ia%ax(ùzfQOv dixU in melaph. Villi 4 ano — èaxaxfóxaxog om, H add, h apoeoY h iaxttxog om. UDO add. r ecxaroTaToc libH dicit LK 2 ^axaxog id est ow., exaroc in
rnarg. add. H id est cum cxtremus K 3 db timvs. D timvs. L unum auo- malum desinit (disinit 6r) GL obtimus R adverbii))] g aduerbis G 4 propo- sitionibus P 5 cicilerior R Cicero — Aruntio et om. P de. de re p, VI IO, 16 (somn. Scip, 3) re puplica GK refi.**** VI R in VI D UI- libro G VI
i»« (II) libro L -VI- K -VI- k 6 ultima a caelo] r ultima caelo R cum somnii Bam-
ael s a
berg. al, citimu a GK citimum a L citimum fa Dd 7 afranus K affranius G Afranius in patella: p, 181 Bot/i» Ncukirck» de fab, log, p. 233 Pateliae fr. IV p, 165 Ribb, 8 palei lea BDHGk palellèa d patellìa L Patclia Ribbeckius l. l. pa-
aclra •
telle. atesa teste R Aruntio] arruntio BD , quae forma nonwrn plertimque a lapidi- bus nswrpatur: al Aruntio praebent inscrr. ap. ManuHwn orthogr. p. 78, 5 (inscr. Neap, 475) et 6, Neap. 4357 al. grammaticus h. l. laudatus est Arruntius s. Arunlìus Celsus, cuius testimonio plerumque cognomne adiecto utitur Prisdanus, cf. tnd, de quo homine v. Graefenhanium Gesch. d, Philologie UH 166 et 307 sq. quosque laudai p. 307 n. '150; ad locum nostrum spectat Ritschelius parerg. I 368 .Praeterea
P dextimus] r diximus R sinystimus P senistimus A' 9 quoque om, G prò om. H extremo P Varrò — Apuliae extima om. P Vaiavo itt^X ax^i- cemv: p, 300 ed, Bip. sai. LXVII 1 p. 188 Oehl ; versibus senariis k. l. descrihere conatus est Roeperus in philologo Villi 251 in hunc modum: porro inde ab unoquóque compito viae | ternae éxoriuntur, é quibu' singulae éxitiim ac | telós habent proprium. a primo compito viam | munit Epicurus déxtìmam .... hhpi R nsQÌ atiféasav] om. H TiHPi AiiiceoN B hhpi AincceuiN K aepiceON GL 10 quoque ab uno A'
uiae om, GL add. l uice K 11 ex HLK extume ad caelos codd, Nonii 94, 29 ad caelos k ac telos K rell, 12 competo K munit. Epicurus caelius (coe- lius K) BDHK Caelius in I ItisU p. 191 AV. fr. 20 p. 316 Roth, Epicurium Cae- liwn hlstoricum ex h, l. elicuit Falsterus mem. obsc. p, 52.' 13 dextimos in add. k Sallustius in lugurthino 100, 2; v. supra $ 19 14 eugurthino G sylla RBDHK siila GL aequitatu HK 15 malleus K fundatoribus G 16 Plin. n. h. VI 34, 39. 217 VII. b Dyrracbium] r dyrichium R dyrachium H dirrachìum BDGL
dyrracheum conuseum K 17 extimam RBD dextimam 0
LIBER m 21—24 99
p. OQB P. p. rio. 31 K.
In ^renius' - quae sola forma e habuit longam in paenultima, cum omnis forma superlativi i con*eptani habeat ante ^mus', ut *pulclierrìmus% ^doctis- simus% *sapientissinius', ^maxTmus% ^ultimus' - ab adverbiis sive praepo- 23 sitionibus venientia desinunt haec: ^extra exterior extrSmus', *supi*a superior ssuprSmus', 'post posterior postrSmus'. ex quo apparet, neque a 'supero' neque a ^postero' fieri comparativos sive superlativos , sicut neque ab ^in- fero' 'infimus% quod solum in 'fimus' desinit, sed ab adverbio 'infra' 'in- ferior infimus'. nam si essent a [nomine] 'supero', 'postero', 'infero', servassent regulara in 'us' terminantium secundae declinationis, quae in ^si- to mus' faciunt superlatiiiim.
In 'nimus' unum anomalum desinit, ^parvus minor minimus'. In ^rimus' a verbo unum invenitur, 'detero deterior deterrimus' et unum anomalum, 'plurimns'.
In 'simus' etiam unum anomalum invenitur, 'pessìmus'. nam 'novis- 24 13 simus' videtur | [secundum analogiam] a ^novo' factum, ab eo auteni, quod est ^ante anterior', superlativum [in usu] non invoni. a ^paene' autem adverbio superlativum in ^simus' protulit Plautus in mustellaria:
Ita mea Consilia pervortit paenissime. ileni ab eo, quod est 'penitus' adverbium, superlativo usus est idem in «Persa:
Furtivam adductam ex Arabia penitissima. sciendum tamen, quod etiam nomen invenitur, 'bic penitus, huius peniti', ex quo magis superlativus gradus nascitur. Plautus in asinaria:
Etiamne? - Age quaeso hercle usque ex penitis fau-
cìbus.
m
1 DE RSMvs D renus R logam H penultima syllaba communis (cum omnia b) forma B 2 formas perlatiìii P habeat correptam P «l om, RHGLK 3 sapieutimus G sapientissimus maximus ultimns om» P siue praepositionibus add. r 4 venientia] deainentia P desinunt haec auprenìus extremus postreniua. ab aduerbiia supra extra post. Ex quo D superior add. h 5 post] prae P 6 siVe] uei DOL nec GL 7 db fimvs. D quod] quando D solum iuftmus // 8 nomine om. P inferos P 9 seruasent K diclinationis G 10 fa- ciiiot] P proferunt rell. post superlatiuum: et facerent superissimus inferissimus add. H et facerent superissimus inferissimus et cetera RBGK et facerent superissimus et inferissimus et cetera d et facerent superissimus inferissimus et caetera L 11 de xiMvs ET ANOHALis. D uimus in9cr. L 12 rimus inscr» L a verbo] h aduerbio U unum a uerbo inuenitur K unum inueuitur a uerbo GL uno P delerimus
S 8
K 14 simus inscr. L pesimus K nouisimus K 15 uidetur post factum colìocat K secundum analogiam om. P 16 ante add.' d io usu om, P non inueni iu usu K inuenimus GL poene HK 17 nduerbium P in si- mos add. r Plaut, musiell. Ili 1, 127 (». 656) cf. lib. XV S 9 in mustellaria' om. P in mustillaria K 18 pervortit] d^et sic lib. XV /. /. peruertit DGL perturbai Plautus penissimae D pienissime libri Plautini 19 ileni] l idem GL poe-
Ditus If aduerbio RGLK idem] r item RBKl om. L Plaut. Pers. IIII 3, 53 (v. 522) idem in Persa om. P idem usus est iu ipsa foniuam BG im-
persa K 21 furtivam] h fortiuam HLK adductam Prisc. cum plerisque codd, Plttutìnis AB . . . TAM Plaut, Ambros. nduectam Vet. penitisima K penetlssima G 22 paenitus huius.ti K poeniti H 23 magia] r maius R Plaut, asin, I 1, 28 (v. 42) assinaria G asenaria K 24 quaesso L quesso G quaesso K hercle] P cum PknU. Vet, herrule RBDHGL ercule K > peniti B
7*
102 PWSCIANI INST.
p. 6lé P. p. m. 24 K.
27 triciolus% 'Sergiolus*. derivantur igitiir pleraque ab appeUativis, pauca etiam a propriis, et servant genera primitivorum plenimque et saepe inve- niuntur diminutivorum diminutiva in diversas desinenza formas, ut *homo, homuncio, homunculus, homuUus, homullulus'.
Sunt igitur formae diminutivorum masculini generis hae: *culus% *uliis' 5 absque e, *olu8% *ellus% '3iillus% ^ìllus* absque x, *ullus% Vio', 'astei-*, Meus% Uulus*: *cidus% ut *igniculus'; *ulus' absque e, ^tantulu^; *ohis', *Sergiolu8', ^capreolus*; *ellus', *agellus'; Mllus' x antecedente, 'paxil- lus', absque x, *codicillus'; *ullus% ^horauUus'; *cio', •homuncio'; *a8tcr% •parasitaster'; *leu8% 'eculeus*, 'aculeus'; Uulus', •nepotiilus'. io Plautus in milite glorioso:
Si te salvum bine famittimus Venerium nepotulum. feminini autem generis bae: •cula', •ula' absque e, •ola', •ella% •xilla', •ìUa' absque x, •uUa', ut •anicula', 'silvula', *unciola% •capella', *ma- xilla', •anguilla', •una* •ulla'. neutrorum quoque sunt formae hae: 'cu- i5 lum', •ulum' sine e, •olum', •ellum', •illum' cum x et sine eo, •uMum', ut • corpusculum ', •corculum' ■» Plautus in Casina:
Dfeum corculum, melculum, verculum-, sine e, •capitulum', •laureolum', «lucellum», •viUum', •vexilium', •uBiuu'. 28 Et sciendum , quod nomina tertiae vel quartae vel quintae declinatio- 3o
nis plejraque, non tamen omnia, ut quidam putaverunt, diminutivorum masculina in •culus', feminina in •cula', neutra in •culum' terminant, a prìmae vero vel secundae declinationis nominibus nuUum invenitur (lìmi-
1 deriiiantiir — propriis] Panca etiam a propriis pleraque ab appellaiiuis deri-
c uanlur D igitur] autem K 2 a om, P iuueuinnlur sepe P 4 homuutio Rr homuntto Dtì homuncius P homulus 6 Tiomolus P homolluhis P 5 db vn-
DBCIM FORMIS MASCVLINORVM AC DE SBPTEN FBMININORVM AC DB 8EP1EM SIMILITBR NEV-
TRORVM. D De ùndecim formts mascuiinorum et de septem feniiuiiiorum et de septem neutrorum. L masculi K heae P 6 absque e om, P absque x om. P post absque x: ullus — absque x om. R add, r 7 ut add. k 8 illus] xiiliis r
X antecedente om, P pauxillus GLr 9 absque x om, P codiciius P homulitts] d homulus PD homuntio Hd 10 eculeus] r etuleus R aecnieus ff
u èquuleus L equleus Gg aculeus equieus K aculeus om. PG neptulus P 11 Plautus — nepotulum om. P Plani. mìL gì, V 1, 20 (v. 1413) in mìlite] simili! B 12 amiltimus libri miltimus libri Plautini amìltemus Plautus ex emend. Boihii et siCf teste Kreklio, cod. Prise, Dresdensis 13 autem om, G heae P cuia] da P absque e om, P olla K ella xilla ella ut anicula P 14 uUa]
uel n u«la (1) Gg cula d ai»nicula Gg a^nicula (n) L 15 aagnila L una om, HL una ulla om. P formae sunt GL heae P culum. ulum. ollum. ellum. | ellum. illum.
N X
cum. xulum. ut P 16 siue Rr illum Rr ullum] ulum R 17 corculum] corculum (corcolum P) melculum uerculum PGLK Plaut, Cas, IIII 4, 14 sq, Casina melculum corculum uerculum. GL 18 corculum et melculum et uerculum. K melliculum libri Plaut, melculum uerculum sine e om, P verculum] fer-
o culum D ferculum uerculum B 19 laureolum Rr lanriolum K uexillum uillum PD ullum] om. K uelum ullum unum B del, b . 20 nomina ex omnia corr, K 21 putaveruDt] r putant R deminitiuorum L 22 femina L neutrum RB HO 23 uel add. ^ omnibus P
LIBER III 36—29 103
p. 010. Il P. p. 124. « K,
mitivum in has desinens formas, nisi si a primitivo habeat e, ut *Graecus Graeculus', *furca fiircula'. earum igitur [quoque] formarum, ut pos- sim, regulas || coner expouere.
Monosyllaba in s desinentia vocali antecedente, cuiuscumque sint gè- 5 nerìs, et in ^ei*' omnia, quae sunt tertiae declinationis, et in ^us' neutra no- minativo assumunt in masculino ^culus', in feminino ^cula', in neutro ^culum', ut ^Dos flosculus', ^nias masculus', ^mus musculus', *plus plusculus', *os oscuium', quod quamvis sit fonnae diminutivae, tamen, quia aliam habuit significationem , fecit ex sese aliud diminutivum ^oscillum'. IO Similiter faciunt in ^er* terminanUa diminutivum: 'frater fraterculus ', 29
{ ^pater patercuius', quod et proprium inveuitur, ^mulier muiiercula', *pau- per pauperculus paupercula pauperculum', *mater matercula'. Plautus in cistellaria:
Tunc tu igitur mea matercula. 15 excipitur *venter ventriculus'. Lucanusintertio:
Qua iam non medius descendi t in ilia ve n ter. luvenaiis in primo:
Infra ventriculum tenui distantia rima, sic ctiam in *us' neutra: *munus munuscuhun', ^corpus corpusculimi', ^opufe !!oopu8cuimn% *crus cni8culam'. Plautus in cistellaria: Cum extorti? talis, cum todinis crusculis.
h u'
1 in as Ar iuuns P si om, RBDHGLK add, r habcant B 2 forca
a forcuta Kk pf. cvlvs et cvla et cvlvm a tertia (lercia L) declinatiome sed pri-
MVM A M0N0i>-vLLABi8. (iiìonosillabìs L) DL earum] d Eum D quoque om. PG formaruui] regularum P possum h posim A' 3 regulas om, P couabor h 4 sani A' 5 sunt] h sint // 0 assumunt] r adsuniunt/Vi/7^ colum P 7 ut Of«. GL plus plusculus or/i. PD add. d plusculiì h plusculus. In. Inni, opus opnsculum os GL 8 oscolum P alia abuit P habuit aliam D 9 oscillum] k oscellum K 10 ab er. DL in er terminantia faciunt G in er *^ terniinantia faciunt (de) L terminantium r ut frater GLK 11 ut pater patercuius qnod et proprium iuuenitur frater fraterculus mulier D 12 paupercula pauperculus P Plautus — matercula om. H add, h Plautus — distanti a» rima om, P Plaut. ciitt. fragm. ab editorUna Plauti ex coni. Scaligeri perperam ad ditellariam relaittm, {astrabae s. ditellariae fr. 19 p. 434 Bolh.) , quaai nullam fuisse demonsirarunt RU- schelius parerg, I 159 $qq. et Ladetvigius tnus. phU. HI 525 sqq.^ qui ad h. v. regpicit ibidem p. 530 13 cistellaria ex cistillaria corr. B 14 Tum tu Dr tun*, tu ne a f. tunc, tu Lucanus — venter om. GL add. l 15 Lue, Phars, III 724 16 Quia J{ discendit K discedil libri aliqttot Lue. 17 luv. sai. I 3, 97
o prima Rr 18 et tenui luvenaiis indeque Ptisc. Caroliruh. alter distantia] r dc- 8ccn4*tia {non den) R 19 ab vs nevtrali. DL sic in us terminata neutra P ut munus GL minus minusculum P corpus add. r corpus corpusculum otn. GL add. g opus opusculnm om. GL 20 crusculus G Plautus] r Vt plauslus R VA plau- tus BH Hec tamen et plaulns K Plautus — similiter om. P Plaut. cist. fragm, et ipsum perperam ad clitellariam relatwn, v. supra; Both. astrabae s. clit, fr. 7 /. /. p.m. ad Sgrum (Both. l. l. p, 441) refert Fcstus p. 301. 352 {cf p. 329 sq, Paul, p, 5'2. 353) M. , quod alterum cUteUariae nomen fuisse assecutus est Ladewigius l. l. p. 527, assentiente Ritschelio parerg. I J04 coli. 206, qui de ipso hoc versu cf. ibid. p. 175 sq, 21 . . . talis cum soilellis or... cod. Pesti p. 301 *. v. succrotilla cum extrìlis p. 330 s. v. schoeniculas ...tis talis cum todellis crus... p. 352 s, v.
102 WUSCIANI INST.
p. 6i« p. p. na. 34 K.
27 trìdolus% ^Sergìolus'. derìvantur igitur pleraque ah appellativi», pauca etiam a proprìis, et servant genera prìiuitivorum plerumque et saepe inve- niuntiir diminutivonim diminutiva in diversas desinentia formas, ut ^homo, homuncio, homunculus, homuUus, homidlulus'.
Sunt igitiu* formae diminutivonim masculini generis hae: ^culus', *ulus' 5 ahsque e, *olus% *ellu8% *3iillus% *ilhis* ahsque x, *ullus% *cio% 'aslei-*, *lens', *tidus': ^cidus', ut Mgniculus'; *ulu8' ahsque e, ^tantidu^; *olus% *Sergiolu8*, *capreolus'; ^ellus', *agellus'; Mllus' x antecedente, *paxil- lus', ahsque x, *codicillus'; *uUus', ^homullus'; *cio*, * homuncio'; 'aster*, ^parasitaster'; Meus% 'eculeus', ^aculeus'; *tulus% ^nepotulus*. io Plautus in milite glorioso:
Si te salvum hinc famittimus Venerium nepotulum. feminini autem generis hae: *cula% *ula' ahsque e, Sda', *ella*, *xilla% Mila' ahsque x, *ulla% ut ^anicula', *silvula', *unciola*, ^capella', *ma- xilla% ^anguilla', *una' *ulla'. neulrorum quoque sunt formae hae: *cu- is lum% *ulum' sine e, 'olum% «ellum% *illum' cum x et sine eo, *uHum', ut * corpusculum ', *corculum' -» Plautus in Casina:
Dfeum corculum, melculum, verculum-, sine e, *capitulum% Maureolum', Mucellum', *villum% *vexilliun% ^uUiun'. 28 Et sciendum, quod nomina tertiae vel quartae vel quintae declinaUo- 20
nis ple|raque, non tamen omnia, ut quidam pulaverunt, diminutivorum masculina in ^culus', feminina in *cula', neutra in ^culum' terminanl, a primae vero vel secundae declinationis nominihus nuilum invenitur dimi-
1 derhiantur — proprìis] Pauca etiam a propriis pleraque ab appellaiiuis deri-
c uaiilur D igitur] autera K 2 a 001. P iuiieirnintur sepe P 4 homuDtio Hr homuntio Dtì homuncius P homulus G Iiomolus P homollulas P 5 de vn-
DBCm FORMIS NASCVLINOrVM AC DE SBPTEM FRMININORVM AC DB SEPlBIf SIMILITBR NBT-
TRORVM. D De ùDdecini formis masculiaorum et de septem feminiiiorum et de septem neutrorum. L mascuii K heae P 6 absque e om. P absque x ora. P post absque x: ullus — absque x om. R add, r 7 ut add. k 8 illus] xillus r
X antecedente om, P pauxillus GLr 9 absque x om. P codicilus P homullus] d homuLus PD homuntio Bd 10 ecuieus] r ctoleus R aecuicus tì
a èquuleus L equleus Gg aculeus equieus K aculeus om. PG neptulus P 11 Plautus — nepotulum ora. P Piata, mil, ^/. V 1, 20 (». 1413) in milite] similit B 12 amittimns libri miltimus libri Plautìtd amittemus Plauius ex cmend. Bothii et siCf teste KrehliOj cod. Prise, Dresdensis 13 autem ora. G heae P cula] eia P absque e om, P olla K ella xilla ella ut anicula P 14 ulla]
nel n u^la (1) Gg cula d ai»nicula Gg a«nicnla (n) L 15 aaguila L una om. HL una ulla om. P formae sunt GL heae P culum. ulum. ollum. ellum. | ellum. illum.
N X
cum. xulum. ut P 16 siue Rr illum Rr ullum] ulum R 17 corculum] corculum (corcolum P) melculum uerculum PGLK Plaut, Cas. UH 4, 14 sq. . Casina melculum corculum uerculum. GL 18 corculum et melculum et uerculum. K melHculum Uhri Plaut. melculum uerculum sine e ora. P verculum] fer-
o culum D ferculum uerculum B 19 laure^lum Rr laurioium K uexillum uillum PD ullum] om. K uelum ullum unum B del, b . 20 nomina ex omnia rorr. A' 21 putaverunt] r putant R deminitiuorum L 22 femina L neutnim RB HO 23 uel add. ^ omnibus P
LIBER III 36—29 103
p. 610. IIP. p. 134. 35 K.
nutÌTum in has desinens formas, nisi si a primitivo habeat e, ut ^Graecus Graeculus', *fiirca fiirciUa'. eanim igitur [quoque] formai'um, ut pos- sili), regulas || coner exponere.
Monosyllaba in s desinentia vocali antecedente, cuiuscumque sint ge- 5 nerìs, et in ^ei** omnia, quae sunt tertiae declinationis, et in ^iis' neutra no- minativo assumunt in masculino ^culus', in feminino ^cula% in neutro *culuni% ut ^flos flosculus', ^nias raasculus', ^mus musculus', *plus pluscuius', ^os osculum', quod quamvis sit formae diminutivae, tamcn, quia aliani habuit signiflcationem , fecit ex sese aliud diminutivum ^osciiluin'. 10 Similiter faciunt in ^er' terminantia diminutivum; ^frater fraterculus ', 29
I *pater paterculus', quod et proprium invenitur, *mulier muliercula', *pau- per paupercuhis paupercuia pauperculum', ^mater matercula'. Plautus in cistellaria:
Tunc tu igitur mea matercula. 15 excipitur *venter ventriculus'. Lucanusinterlio:
Qua iam non medius descendìt in ilia venter. luvenalis in primo:
Infra ventriculum tenui distantia rima, sic etiam in *us' neutra: «munus munusculiun', ^corpus corpusculum', *opufe 2oopu8culum% *crus cruscuJam'. Plautus in cistellaria: Cum extorti^ talis, cum todinis crusculis.
h tt •
1 ili as Br ìuans P si om, RBDHGLK add, r liabeant B 2 forca
a
forcuta Kk pe cvlvs et cvla et cvlvm a tertia (lercia L) decunatione sed pri- NVM A M0N0tfVLLABi8. (luonosillabis L) DL earum] d Eum /> quoque om. PG
rormaniin] regularura P possuni h posim K 3 regulas om. P conabor k 4 9UDt K 5 sunt] h sint H 6 assumunt] r adsuniunt/Y?/^// colum P 7 at ùm, GL plus pluscuius om, PD add. d plusculù h pluscuius. la. Inm.
opus opusculum os GL 8 oscolum P alia abuit P habuit al iam D 0 oscillum] k oseellum K 10 ab er. DL in er terminantia faciunt G in er #i» terminantia faciunt (de) L terminantium r ut frater GLK 11 ut pater paterculus qnod et proprium iuuenitur frater fraterculus mulier D 12 paupercuia pauperculus P Plautus — matercula om. H add. h Plautus — distantia* rima om, P PlauL cist. fragm, ab ediioribus Plauti ex coni. Scaligeri perperam ad ciUellariam relattim, {astrabae s. ciitellatiae fr. 19 p. 434 Both.) , quatu nuUam fuisse demonsirarunt Hit- scheiitts parerg, I 159 sqq. et Ladewigius mus. phU. IH 525 sqq.^ qui ad h. v. respicU ibidem p. 530 13 cistellaria ex cistillaria corr. B 14 Tum tu I)r tun\ lu ne a f. tane, tu Lucanus — venter om. GL add. l 15 Lue, Phars. Ili 724 IO Quia H discendii K discedit libri aliqitot Lue. 17 luv. sai. l 3, 97
o prima Hr 18 et tenui luvenalis indeque Prise, Caroliruh. alter distantia] r de- »cen««tia (non den) R 19 ab vs nevtram. DL sic in us terminata neutra P ut munus OL minus roinusculum P corpus add. r corpus corpusculum om. GL add. g
opus opusculum om. GL 20 crusculus G Plautus] r Vt plausins H Kl plau- Uis BH Hec tamcn et plautus K Plautus — similiter om. P Plaut. cist, fragm, et ipsum perperam ad clitellariam relatum, v. supra; Both, astrabae s. clit. fr. 7 l. l. p.433. ad Syrum {Both, l. L p, 441) refert Fetttus p. 301. 352 {cf p, 329 sq. Paul, p. 52. 353) M., quod alterum cUtellariae nomen fuisse assecutus est Ladenigius l. l, p, 527, assentiente Hitschelio parei^g. I J04 coli. 206, qui de ipso hoc versu cf. ibid. p. 175 sq. 21 . . . talis cum soilellis cr. . . cod. Pesti p. 301 s. v. succroiilla cum extritis p. 330 s, v, schoenicuìas . . . tis talis cum todellis crus ... p, 352 «. v.
104 PWSCIANI INST.
p. «11. 19 P. p. 12». « K.
similiter Hus tusculum'. idem in auiularia:
Nunc tusculum emi hoc et coronas floreas. Nec non et comparativa eiusdem generis et eiusdem tenninationis ^imi- liter faciunt diminutiva, sed mobilia: ^maius maiusculus maiuscula maius- cuiimi', ^grandius grandiusculus grandiuscula grandiusculuni', ^celerìus ce- 3 leriusculus ceieriuscula celeriusculum', unde Cicero adver|biiiin *celc- riuscule' protulit ad Herennium tertio libro artis rhetoricae: strenue quod volumus ostendere factum, ceieriuscule dice- m u s , sicut a ^saepius' comparativo ^ saepiuscule ' Plautus in Casina:
ut nubat mihi, i«
llludquidemvolebam:nostrovilico. -fSaepiusculepeccas. *plus' ({uoque, qnamvis a masculino vel feminino comparativo non'veniat, facit tamen [ut superius ostendimus] ^ plusculus pluscula plusculum ', unde Terentius in hecyra:
primum dies complusculos, is
et in Phormione:
tum pluscula Supellectile^opus est. ^tepus' quoque, quod || soliun in ^us' masculiaum sive epicoenum disyliabum [Latinum] tertiae est declinationis, assumit nominativo ^culus' et facit dimi- »
iodi. Cnm extortis talis cum todillis criisculis Pautus sub eodem voc. p. 353 Extortfs talis cum crocotillis crusculis idem p. 52 s. v. crocotillum cum cxtortìs om, GLI todiutu] r totinis RBl todonis D totimis K tortis in liiura h donis G et in liittray liler ni /., L 1 sìmilus Rr idem] Vt cicero P Plani, aulul. Il 8, 15 aululu- raria P aularia I/GK 2 emi et hasce coronas libri Plaulim foreas P 3 ab vs COMPARATIVO. D Nec non om, K comparatiba B terminationis et eiusdem
generis K simi faciunt Rr 4 mouilia id est masculina. ferii, neii. ut maius P mobilia id est masculini et feminini (femini A) et neutri generis, maius reìL xnaiuscuium. simiiiter vi bis similia. Vnde nascuntur aduerbia ut grandiusculus. grau- diusculae. celeriusculus. ceieriuscule, Vnde cicero in libro de arte rethorioa strenue P 5 grandius] graudis B celcrius] om. R celer superscr, r caelerius B 6
caeleriusculum B rhet. ad Her, III 14, 24 7 protulil ut strennue GL aderen-
nium post protulit add, l in tertio libro artis rethoricae ad herennium D HI in libro artis rethoricae HK rethoricae R relhorice B 8 strenuae R strennuac K ceieriuscule] sic etiam lexicographus yatic. {Mai class, auci. Vili 117: ostendere ceieriuscule statim dicemus) et libri rhet. fere omnes celerius cod. rhet. HerbipoHt, 9 a om. P saepiuscule] rd saepiuscnlae PRD Plautus — peccas om. P Plaut. Cos. Ili 5, 58 sq. cassina BB li quidem] quid me D cum post uo- lebam add.PRUG, non sed libri Plaut. saepiuscule] sic etiam gloss* Plaut. ad calcem lib, XIII l expressum saepiciile libri Plautini pecas K 12*vel] k et K
V
comparatiuus R comparai iuos // 13 ut superius ostendimus om. PD plusculum. ideo enim mobile est quod et plus comparatiuum est. multi, multuro. plus, unde D
h re unde] ut GL unde — opus est om. P 14 Ter. hec. I 2, 102 hecy. Rr haecyra D hechyra G hercyra H bechi L echyra K echira B 15 priraos dies cum- plusculos Bemb. 16 Ter, Pkorm. IIU 3, 60 sq* formione RHGK 17 tum ex t«m corr, B tum autem pluscula Bas. 18 snppellectule R suppellectile DHG Bus, subpelleciile K 19 masculinum siue epicoenum in us P epicoenum] om, H epi- cenum RGL epicoeNOw D epichenoN h epìkoeuum (u in o mut. m. pr. ni /*.) B
V
dissyllabam P 20 Latinum om, P assumit] r adsumit PRBH farocit dimi-
LIBER m 29. 30 105
p. «W P, , p. 126. 27 K.
nutìvuin, ut *lepiis lepusculus'. Cicero de signis: si minus eius- modi quippiam venari potuerant, illa quìdem certe prò le- pusculis capiebantur.
Ad hanc formam etiam positiva in ^or' desinentia mutant ^or' in ^us' et 30 s accepta ^culus' faciunt diminutiva, ut ^ rumor riunusculus': Cicero prò Cluentio: qui imperitorum hominum rumusculos aujcupant, vel assumunt ^culus' vel *cula*, ut ^amator amatorculus', *soror sororcula*. Plaulus in Poenulo:
Vix aegreque amatorculos invenimus. IO idem in cistellaria:
germana mea sororcula. In *is' vero vel in e desinentia omnia vel in ^ns' monosyllaba vel in ^rs' dativo corripientia i assiununt supra dictas syllabas et faciunt diminutivum, ut Mgnis [igni] igniculus% Uestis [testi] testiculus', ^navis [navi] navi- 15 cula*, 'cutis [cuti] cuticula', *avis [avi] avicula', *clavis [davi] clavicula', *rete [reti] reticidum', *fons [fonti] fonticulus', *mons [monti] monticulus', *pons [ponti] ponticulus', Mens [lenti] lenticula', 'pars [parti] particula', *dul- cis [dulci] dulciculus' et 'dulcicula dulci(!ulum% ^securis [securi] securicula'. Plautus in rudente: ISO Post altrinsecus est securicula ancipes.
Cicero in Ili Tusculanarum: dulciculae polionis alìquid vi- deamus. similiter ^fidis [fidi] fidicula'. idem in II de natura deo- rum: si platani fidiculas ferrent numerosa sonantes. nam sì
nutiao H 1 ut om, B Cicero — capiebantur om. P Cic. in Verr. II 4, 21, 47 huiusmodi K 2 uen^^ari (er) D 4 ab or DL 5 ut om, RHGLK
V
romusculus Gg Cicero —, aucupant om., P Cicero — cuUw poH rumusculus om. G add. g Ci<^ p. Cluent. 38, 105 6 imperitorum ex imperatorum corr. B
romusculos g aucupa*t (n) B ancipiant in aucipant corr. K aucupati Cicer^o 7 assumum] r adsumunt PRB ut om. RDHGLK 8 Plaulus — sororcula om. P
Piaui. Poen. 1 2, 27 penulo HDGLK 9 egrique GL egr** K IO Plaut. cistell. fragm,: aslrabae s, clitell.fr, 20 p. 434 Botk. cf. ann. ad % 29 et Ladewigium /. ibi l, p. 530 cystellaria K 12 ab is et b et ns et rs monosyllabis. D ìs] r his H »ns P uel rs P 13 i add. r assumunt] r adsumunt PlìBH
supradicta P diminutiua P 14 igni om, P testi om. PR naui otn. P
15 c«uti8 (a) K cutis cuti cuticula om. PD add. d cuti orn. R ani om, P ciavis clavi clavicula om. P post clauicula: dnlcis — dulciculum. cicero
a o
ìd tertio tusculanorum — uideamus add. eademque infra om. D 16 rctis lÀ uel rete restis. ti. resticalum Gg rete, reticula. dulcìs. duiciculus. dulcicula. dulciculum.
fons. foQticuIus. lens. tenticula. pars, particula. securis. securicula. P 18 dulcicu-
u los dulcicula 2. Z. Z> dulcicala H dulcicula et dulciculum GL 19 Plaulus — sed fidecola p. 106, 2 om. P Plaut. rud. IIII 4, 1 14 (». 1158) 20 abstrinsecns GL est]
nel anceps m H ancipes Bd ancìpìes H 21 de, Tttse. Ili 19, 46 aliquid add, gì
uidemus K 22 idem] Plauctus spscr. m, ree. in H Cic. de nat, deor, II 8, 22 23 pla«tani (n) B plantani B pantani H plantam GLK fidiculas] r fìdiculus RB ferrini] r terent R terreni BDHGLK n emorosa K numerose Cicero
106 PRISCUNI INST.
p. 612. 13 P. ^ p. 127.» K.'
esset Tides' in hac quoque significatione , quomodo Servio placet, non 3L ^ridi|cula' fecisset, eed ^fidecula'. et cum omnia huiuscemodi diminutiva t<im paenultimam quam antepaenultimam corripiuut, ^cuticula' i antepae- nultimam producit. luvenalis:
Combibet aeslivum eontracta cuticula soiem, s
qiiod eum facere metri ueccssitas compulit: quattuor euim breves haheiis dictio in heroico poni aliter non poterai, quam vis Virgilius huiuscemodi nomina soleat proccleusmaticos ponere, ut
labat ariete crebro, excipitur Mapis% quod ^lapillus' facit diminutivum; etiam ^anguis' ^au||guilla', u ^unguis' quoque ^ungula' facit, quae tametsi formani videantur habere di- minutivi, significatione tamen non sunt diminutiva. VI 32 Secundum supra dictam formani quartae quoque declinationis nomina faciunt diminutivum. ^us' enim vel u nominativi in i convertunt coireplam et accipiunt 'culus' in masculino, in fcminino *cula% in neutro ^culum', ut is 'cumis curriculus* - dicilur tamen et *hoc curriculum' -, Sersus ver- sìculus', ^artus artlculus', Mluctus fluctkulus ', *anus anìfcula% ^comu comTculum', *gcnu geniculum*. •excipitur ab acu ^aculeus'.
In X omnia vel in | ^ns^ supra sylla])am vel in t desinentia genetivi ex- tremam terminationem, id est ^is', in u convertmit et accepta Mus la lum' *jb faciunt diminutiva, ut *rex regis regulus', *codex codicis codiculus' et ex
i 1 V. Servium ad Verg, Aen. VI 120 non flducula H 2 fidecuia ex fidicula corr. B alitkr. inscr. D 3 pene ultimam P ut cuticula B 4 iubcnalis P luo, sai. un 11, 203: Nostra bibat uerniim contracta culiculu solem 5 con-
V
bibel PD cu bibet d e bibet K acstivum] om. PK add, k aeslium Rr contra
a
tacutilia P coticula K 6 metri necesitas facere G feccre Jìr conpulit P
habent P 7 aeroico G pone P non aliter poni K non aliter DHGLr
potuit P huiuscemodi nomina] sic P in huiuscemodi nomini^us id est quattuor
breues habentibus RBDHGLK 8 proccleumaticos PBÌIL procelehumaticos R prò-
e
clematicos G proeleumaticos l)d ut genua labaut {Verg. Aen. V 432 XII 005) et labat D Verg. Aen. Il 492 9 ariaete PR 10 lapis lapiiius quod lapidiculus
u w
facere debuìt diminutiuum D lapillos P o(iam om, K angis angilla ungis Kk unguis ungula, anguis anguilla, quae tamen etsi D angtiila L 11 quoque otn, K ungu«la U facit om. K faciunt GLk tamen si PR tamen etsi BGLK post formam duodecvn fere litt, litura in D videantur] P uidentur relL habere uidentur D
diminutiui et significationem. B 12 tamen signifìcatione D diminutiua se- cundum supradicta formam P 13 a qvauta declinationb. D De quarta declinationc. L quarteque declinationis /* 14 diminutiua P yx\ o P conuertunt in i ^
15 accipiunt cuiuscnla. cuinsculum. faciunt diminutiua. ut fluctus. flucticulus. uersus. uersicuhis. anus. anicula. corni, corniculum. artus. articulus. gemi P iii masculino culus /> 10 hoc om, D 17 artus] d arcus D posi articulus: do-
ucl la
mus domunculu in litura B a«Dus a^nicula (n-n) ^ 'a^iniculus (n) G anicula ejc anicuìus corr. L 18 posi excipitur: a domo domnncula add, r domus dorauo-
cula DGLK 19 de vlvs et vla et vlvm ab x et ns et t. DL uel ns P 8upra4>^*4r*« (dictam) B syllaba P in t] ti P gcnetiui *« H 20 is *i(p. Un. B conuermnt in, marg. add, L 21 diminu'iuum P codex] h codix B et ex eo codici 11 us add, g
LIBER in 30—34. 107
p. 613 P. ^ P* ]%• 30 K.
eo *codìcillus% *haec fornax fornacis fornacula*, *fax facis facula', *cer- vix cervicis cerviciila', *adulescens adiilcscentis atìulescentulus % 'caput ca- piUs capitulum'.
In ^es' productam desinentia [feminina] tertiae declinationis vel quintae 33 5 ahiecla s et assumpta ^cula' faciunt diminutiva et servant e productam, ut *vulpès vulpScula% *nubés nid)6cula', Uligs diécula% *rés récula' - Plau- tiis in cistellaria:
Siquidem imperes prò copia, prò recula -, *vepr5s veprècula*. Cicero prò Sestio: vepreculis extracta ni- 10 le dui a. excipiuntur *nierc5s', cuius *is' genetivi in ^ila' conversa facit dinii- nutìvum ^mercédula' - Cicero de oratore primo: infidi homines mercedula adducti ministro» se pracbent in iudiciis orato- ri bus - et *apes% cuius diminuti viun prò e longa i habet ^apicula'. Plau- ius in Cureulione: 15 Ego fnam apicularum opera congestum non feram?
In *us' tenninans unum tertiae declinationis commune ti*ium generum 34 I abiecta s assumit Mus' in diminutivo, ut ^vetus vetulus', femininum We- tula', neutrum Wetulum*. Persius:
Tun, vetule, auriculi^ alienis colligis escani? joluveualis in primo:
vetulae vesica beatae.
1 codicillus] cudìculos R codi*cUIas jff haec fornax fornacis fornacula om., fornax fo macula posi facula add, P fasx P ceruix ceruicis ceruicuia fax facis facula
* u u
GL'K facis add. r facu**la B cerui^ P 2 cervicis om. P adolescens adolescen-
. .centalas tU adoles. Rr aduliscens adnliscentis adulisceotulus L caput ex capud coi^. R
4 DE CVLÀ AB ES PRODVCTA FEltflNINA TERTIAE ET QVINTAE (tercìc et quillte L) DECLI-
in
NATioNis. DL producta P feniiiiina om. P femiiia Rr nel quinte declinationis P 5 abiecta] sic ni f. B et nel abiecta in litura h et adsumta cula] P assumunt (adsumunt RÈ) cula et faciunt rell, servant] r seruent R 6 vulpes vnlpecula] g uolpes uolpecnia G uulpicula B nuues nuuecula P recola P Piani, òsi. fragm, cf. % 29 {asirabae s. cHiell, fr. 21 p. 434 Boia.) 7 cistellaria] òl cistil-
laria K cìsi«*laria B pistillaria G pistellaria L 8 siquidem] ex seqiiidem corr.
K si quid PD imperes] k inperes U impares K 9 Cic. prò Sesi. or. 33, 72
DE
sctio GL uepreculis b extracla. aliter de vla et vlvs vla vlvm. '.• Nitedula animai est quod in siluis inuenitur sicut ignis elTulgcns quod apud grecos AAMnYPvc dicitar et non est diminntiuum. Excipiuntur D extracta nitedula. de vlvs vla vlvm. £xcipitur d nile^dula (n) K 10 Excipiiur RBDHL bis Rr 11 Cicero — oratoribns om. P Cic. de or. I 45, 198 oratiore K infimi Cicero 12 iu-
dicW^is Rr iuditiis H horatoribus B 13 i breue habuit h habet] P habuit rell. Plautus — feram? om. P Plani. Cure. I 1, 10 (». 10) 14 corculione K
15 ego non k ego nomea D egon libri Plani, congestum opera Fleckeisenus congestam h coniestam (conistam ? nam dignosd nequiij uirnm gè an solam g snpscr. i deleverit r) r 1(5 in vs L comune P 17 s add. r assumit] r adsumit RBH sumil P netuslus K feminum L 18 Persius — beatae om, P Per- sius] dh perseus DK per«*8ius H Pers. sai. 1, 22 19 tun Carolimh, alter A, Persius lune Pers. cod. f^ai. lune BDGLK tun* H uetulae HK auriculis] r aurìculas R aescam Cf aescas K escas Heidelb, KrehlU, Persius 20 luv. sai, I 1, 39 21 uessica G uesica* (e) D uensica K beatae] d baetae D
108 PWSCUNI INST.
p. 613. 14 P. ^ p. 130. 31 K.
^siis' quoque couimune abiecta s et assumpta *cula' facit diminutìvuin *sucula'. Piautus in rudente:
t Sucula. - Quin tu dierecta cum sucula et porculis. in o desinentia si faciunt diminutiva, convertunt o in Uin' || et accipiunt *cu- lus' vel *cula% ut Miro tirunculus' - luvenalis in 1111: 5
Nec frustum caprae subducere nec latus Afrae
Novit avis noster, tirunculus ac rudis omni
Tempore-, Matro latrunculus', ^carbo carbunculus' - Cicero ad Herennium IllI: aut si Prometheus, cum mortalibus ignem dividere vellet, io ipse a vicinis testula ambulans carbunculos corrogaret -, *pedo pedunculus', *curculio cur|culiunculu5' - Piautus in rudente:
^ curculiunculos minutos Tabulare-,
* virgo virguncula* - luvenalis in V:
tunc cum virguncula luno -, is
'ratio ratiuncula' - Terentius in Pbormionc: erat ei de rati un cui a -, *offensio olTensiuncula' - Cicero prò Plancio: ista in aedilitate offensiuncula accepta -, itera %ligo loliguncula' - Piautus in Ca- sina: 20
Emito sepiolas, flepidas, loligunculas -,
1 et add. k assumpta] r adsumpta PRBH assumta L 2 PlaiUus in rudente add, r Piautus — porculis wn, P Plaut. rud. ìlìl 4, 126 (v. 1J70): et sucula. - quin tu i dierecta cum sucula et cum porculis Plaut, Pai, utergue Et snculasi. - Quin die- recta i tu cum sucuìa et cum porculis Fleckeisenus 3 Sucula om. RGL qui tu GLK e die recta K diae recta R succula K porculis] h porculas B 4 DE cvLVs ET CVLA AB o. DL SÌ Offi. P culus cula culum P 5 lyro ly-
i nuiculus PHGK ty*ro tyrunculus Rr luvenalis — tempore om, P luv. sai. IlII li, 142 sqq, 6 frustrum BGL caprae] sic etiam Pith. luv. m, pr,y capreae
k cum Pilh, m. alt. scJtol. et codd. interpol. luv. subducirc K 7 tyrunculus
BHGK 9 carbo carbuuculus] h caruo caruunculiis B Cicero — corrogaret om,
P rhet, ad Herenn. lIII 6, 9 10 si add. r promilheus K bellet B
ipse uellet K 11 testula] cum testula rhet, cod. Opit. cum testo codd.
o aliquoi rhet. praestantissbni y cum testa codd. rhet, fere onmes carbuuculus
Rr corrogaretur J) 12 pedo 0(|)eip GL curculio] r corculio RDHLKg cor- culeo G gorgulio h curcultunculus] r corculiunculus RDIIGLK gorguliunculus k Piautus — Tabulare om. P Plaut. rud. V 2, 38 (». 1325) 13 curculiunculos] r corculinnculos RDHLK et ex corcubunculos ni f. corr. B gurculìunculos d gorguliun- culos A 14 luvenalis — luno om. P luv. sat. V 13, 40 V] gcripsi II
do. V
BHGLK li R secundo D 15 virguncula] h uirgula H inno Rr 16 Teren-
tius — ratiuncula om, P Ter. Phorm. I 1, 2 formione RRK 17 e*i« de D 18 Cicero — loligunculas om. P Cic. prò Plancio 21, 51 piantio HGLKr blan- tio R ista in] «e etiam Cic, Erfurtensis ista Par. pr. in ista rell. codd. ap. Wuh- derum 19 ofensiuncula K lolligo lolliguncula RBh lollico lollìcuncula ffr loUico
8
lolUcumcula B Plaut. Cos. II 8, 58 casina Rr 21 cmitto BDffG Plaut.
e Fei. saepiolas B£l lepidas etiam Plaut. Fet. lapidas'A lepadas coni. Camerarius lolliguncnlas Bhk lollicunculas RBB loginculas G lolligiungas Plaut. Vet.
LIBER lU M-36 109
p. «14. 15 P. p. 131. 32 K.
^homo homunculus' -Plautus in rudente:
Homunculi quanti estis, eiecti ut natant (licitur tamen et ^homuncio' et MiomuUus' et HiomuUuUus'. [similiter fa- cit diminutionem Hur furunculus'.] | Cicero inPisonem: [olim furuii-
sculus, nunc vero etiain rapax. idem in codem:] homullus ex ar- gilla et luto rictus -, Meno lenuncuhis' vel Menullus'. Plautus in Poenulo:
Sic dedero, aere militari tetigero lenunculum. idem in eadem:
10 ita ut occepi dicere,
Lenulje, de illa pugna. In ^nus', sive habeant ante n aliam consonantem si ve non, et in Hus', 35 sì non habeant geminatam 1, et in ^er' secundae declinationis nomina du- plicant 1 ante ^us' [in diminutivis] : ^asinus aselliìs', ^geminus gemellus',
15^ bonus bellus', ^pugnus pugillus% ^agnus agnellus' - quod ideo servavit n, ut sit diflerentia inter agri diniinuUvum , quod est ^agellus' - ^anulus anellus', ^oculus ocellus', ^populus popellus', ^catuhis catellus', Uener tenellus', ^liber libellus\ et sciendum, quod omnia e habent paenulti- mam absque ^pugillo', nisi primitiva paenultimam habent natura productam
20 in omni genere, tunc enim servant primitivi vocalcm, ut ^ùnus una unum, ullus ulla ullum', ^vinum \illum'. excipitur unum in 4us' desinens, 36 'paulus', quod non geminavit 1 in diminutione, nec mirum, cum au di- phthongus post II se geminari consonantem prohiberet: facit igitur ^paulus' ^paululus', ex hoc \pauxillus', ^pauxillulus', quas formas servant et femi-
1 Plautus — natant om. P PlatU, nid. I 2, 60 (». 155) 2 adiecti lir
euecti G 3 homuntio DH et homullulus om. P • homuliilus K posi ho-
mulUilus voce, idem in eodem — de illa pugna collocata infra om. D, quem ordinem cum tenerent edd. inde ab tt, indicem Krehlianum sequens rudenti Plautinae fragtnen- htm Homullulus fictus ex argilla et ex luto addidit Bothius (rud. fr. 1 p, 432). ndhi Ictus hic locus ita interpoiatus esse videtur ut lib. il $ 47 faci un t diminutionem.
Fur P 4 Cicero — fictus om. P Cic. in Pis. 27, 66 pissonem K ollìm
G 5 Cic. in Pis. 25, 59 eadem JSG homillus Cic, cod, Vat. m. pi\
6 luto] l luco K luctu G uel luto g lenulus PBDHrglk Plautus — pugna
om. P Plaut, Poen. V 5, 7 7 penulo RHGLK paeuulo SD % %\ G nere]
o •
Plautus (aerem Paiatt.) e libri Prisc, tetigere Rr 9 Plaut. Poen. II ». 24 sg. eodem BDHK 10 occepi] r hoccepi d hoc coepi B accepi GK coepi H cepi R il lenule DHKg lenulae K laennlae R laenule r illac Plaut. Vet. 12 ds bllvs A SBCYHDA DECLiNATioNB (ellus sccundae declinationis L) ssD privvii a nvs et lvs et ER. DL In UB P 13 si add, r I ante us et in P er] e.r. Rr 14 in di- minutiuis om. P ut asinus (assinus G) DGLK assellus RG 15 quod
ideo — agellus om. P 16 diferentia R 17 auter de vllvs vlla vllvm et illvii. DL 18 quod nomina.. e. habent ante penuUimam P 10 pugillus D pro-
dnetam natura K prodiicta D 21- aliter de vlvs vla vlvm (ullus .la .lum L) ET xiLLVS xiLLA xiLLVM. DL lu owi. P 22 quod nou — pauxillulum in li-
tura k 1] .i. P in add. h diminutione] P deminuiiuo L diminntiuo veli, aa«* (té) B 23 post se] posse B prohibrt P paulus paulus ex P 24 et
X
ex BGL pauxillus et pauxUluIus BDHOLK pausillus ex pauxillulus Rr ser- ua«t (n) B
no PRISCIANI INST.
p. 615 P. p. 132. SS K.
niniim ci neutrum eius [^paula paulula, pauxilla, irauxìllula', ^paulum paululum, pauxillum, pauxillulum ' ]. similiter *velum' ^vexillum* facit diminiitivum. el puto ideo haec assumpsisse x, quia haec in *lus* vel *la' vel ^lum' desincntium primitivorum facientium diminutiva paenultimam natura longam lia]>ent, ^paùluni pauxilluin% Sèlum vexillum'. ideo ^rnàla' quoque s [assumpsit x et] ^maxilla' facit et | *tàlus' ^Uixillus*. Poinponius:
interim Dum contemplor orcam . . . taxillos perdidi. qiiae vero geminant 1 ante *us' vel a vel *uni% in Mihis ula ulum' faciunt iterum diminutiva, ut ^homullus homuUulus', ^pauxillus pauxillulus, pau- io xilla pauxillula, pauxillum pauxillulum'. 37 Feminiua quoque in ^na' desinentia, si ve habeant ante n aliam c^nso-
nantem sive non, geminant in diminutivis 1 ante a, ut ^catena Catella', ^ asina asella', agemina gemella', ^columna columncUa'. cxcipitur *rana ranunculus'. eandem formam in ^la' quoque desinentia vel ^ra' servant, ut is * fabula fabella', ^tabula tabella', Mibra libella', *capra capella', ^umbra um- bella', ^sacer sacra sacrum, sacellus sacella sacellum'. ^puer, puera' anti- qui, ex quo *puella'; * tener tenera tenerum, tenellus teuella tenclluin', *miser misera miserum, miseilus misella misellum'. ei^cipiuntur in *ra' de- sincntium, quae nec a masculinis in ^er' desinentibus fiunt nec habent ante 'Jo r aliam in cadem syllaba consonantem, ut ^ara arula', Uen*a temila', Mitera litenda'. vili 38 Neutra quoque in ^num' desinentia geminant in diminutione 1 ante ^um', et si g habeant ante n, in paenultima syllaba diminutivi i, non e, accì- piunt, ut ^tignum Ugillum', ^signum sigillum'. alia vero e habent in pae-25 nultima, nisi sit, quod superius dòcuimus, paenultima primitivi naturaUter
a l paula — pauxiliulam otn, P 2 fecit Rr 3 adsumpsisset haec .z. P
s adsumpsissc Rr adsunipsisse H assumsise G assiimsisse Dg haec] d om,
' D ♦««n R he P nel in la in litura b . 4 uel in tum B desinentia primitiua
r priuitiuorum faciuni P fatienlinni R facicntia r dimimitiua^ (in) B 5 habent longam K ideo.q. K 6 assumpsit x et om. P adsumpsit x et
RBh adsumpsit x /fr assumsit x D assumpta x LK assumta x 6 taxeiilns K' taxillus 70 quae uero P Pomponii fragm. ine. 6 p. 123 Botk. p. 161 Munk. fr, inc.^VlI p. 214 Ribb. ad aleones refert Munkius p. 162 Pompiuius lexicogr.
rat. in Mai auct. class. \ III 584 7 mierìm om.ìexicogr. F'ai. Interim, dum orcam contemplor, tax! taxillos perdidi Bothius Interim dum contemplor orcam, taxillos ego perdidi Munkius. ego lectione codicum servata in versu dispouendo secutus sum rectum Ribbeckii iudicium 8 orcam] pugnam iexicogr, Vat, 0 de deminvti-
vis AB ALiis. DL 10 pauxilla — pauxillulum om. P 12 de ella a prima db-
CLINATIONE SED PRIMVII A NA ET LA ET RA. DL VCL .a. PBL 13 Ut add. g
e 14 assina assella G , gemina gemella om. P gemilla Gg columpna .«ella (n) K coIum«ella (n) L 15 uel in ra D 16 libra libella tabula tabella GL umb^ella (r) B umbellas. acer P 17 antiq. DGL antiqui dixerunt B 18 te- ner — misellum om. P 19 mis4>eUus (s) mis^ella (s) misellum H de vla in ra D ^ desinentia PDHK- 20 mascuUni P 21 aliam add. r Tuia G 22 at- tera litterula P 23 de illvm et bllvm a secvnda declinatione sed primvm a NVM D in .um. PB deminutione P 24 habeant] om. L habent BH
25 Ali! P e add, g peneuliima P 26 nisi sit add. l dòcuimus in pae-
LIBER ni 36—39 111
p. 615. 16 P. . p. 133. 34 K.
long^, Ut ^bonuiiì bellum', ^geminum gemcllum% 'scamnum scamneUum'. Apuleius tamen ini Ilermagorae: veruni infirma | scamillorum, obice fultae fores.
Quae vero || in *uin' desinunt i paenullima anlecedente, mutata i ultima
sgenetivi in^ et accepta Mum' faciunt diminutiva, ut ^negotium negotio- lum'. Plautus in cistellaria:
d a 1 0 r e s f Bellissimi vos negotioli, senicis, soletis esse. Similiter in *illum' vel *ellum' faciunt diminutiva in *lum* vel in *rum'
IO desinentia : ^tantulum tantillum', Mucrum lucellum', ^cerebrum cerebellum*, ^flabnim flabellum', ^flagnim ilagellum', ^castrum castellum', ^saciiim sa- cellum'. et scire debcmus, quod *ellus' vel *illus' desinentia diminutiva, si 30 a disyllabis derivantur, assumunt unam syllabam, ut ^agnus agnellus', Mi- ber libellus', ^culter oultellus', *paulus pauxillus'. similiter feminina *ella'
15 vel ^illa' terminantia : ^capra capella', 4ibra libelli', ^umbra umbella', ^paula pauiilla'. sic etiam neutra ^elluni' vel ^illuni' exeuntia : Hignuin tigillum', * ^signum sigillum', Mucnim lucellum'. excipiuntur a desinentibus in ^nus' vel ^na' vel *num', quae nuUam liabeut consonantem antecedentem in eadem syllaba ante n , venientia , ut a bono , uno , vino derivata, haec enim pares
-tthabent syllabas prìmitivis: ^bonus bona bonum, bellus bella bellum', ^unus
nultinia (al. pcuultioia, poenultìma) RBDHl in del, r peneultima P 1 scamel- liim HDHGLK 2 Apuleius — fores om. P Apuleius] rd Àpud eius/{ Apuleus DK Aptd* fragm, 4 t, II p. 636 ed, Hildebr, erniagore UH heniiagoie r lier-
u ma
mogore K Veram Rr infirtua 6g scamillorum] dglk scamellornni DGLK scanmeU
la lorum Sckneiderug Eletnentarl, p. 229 4 de olvm ab ivm DL iim] uno P muta Hr 5 in o] om, PRffK add. hk ia r m, ree, in R dimiiiutiuum RBHGLK ut om, G ut paliium paUiolum uegotium BD uegotium negoiii negotiolum GL
uegociolum H 6 Plautus — soletis esse om, P Plaut, cist, fragni, cf. $ 29, astrabae *. clitell. fr, 22 p. 434 sq. Boih. cf. Ladewigium 1. 1. p, 530 et lib. VI § 94
i
cistillaria K 8 negolioU bellissumi Botkitis bellisimi uos negotioli senecis Rr
s h nel aenetps id osi de acre i
bellisimos negotiolis t poenices Gg bellissimis uegotiolis phoenices Bd bellissimo^ (s)
phenices * e
negotiolis aenetes ffh belissimt* negotioU ***** enices L bellissimos negotioli pbe-
ael nices l bellissimos negotiolis phoenices Kk bellissimos negotioli senecesso letis esse B senicis] *». Lactmannum ad Luci\ p. 56, f. seniceis' Fleckeisenus 9 de il-
iVM ET ELLVM ALVM ET RVM. BL ium et in B ucl rum L 10 ut lantulum B
r uel ere uel ere 1
lantoHum P celebrura Rr cerebnim Gg cerebellura Gg 11 frabrum Rr fa- bram P 12 ns ellys ella bllym et illvs illa illvm a disillabis. B qiiod in
i ellus BGK uel in illus B 13 a dissyllabis r a dissyllabas^ ad syllabis /'/^Zf assumunt] r adsumunt PRff agnellus om, R 14 cultellus ex cultellum corr, B femina L feminia K 15 uel add. k terminata P ut capra BB libella.
scientiam neutra excipiuntur {med, om.) P 16 sicut etiam LK neutra in ellum
BQ Tel] d nt B 17 sigellum Li tiguum tigillum signum sigillum posi lu-
cellum repetìl B alitbr a disyllabis. B alt a dysillabis. L 18 uel in na nel
in num 0 19 ti om, P nino uno diriuata. P 20 belinm. Similiter unua ul-
112 PRISCIAM INST.
p. «16. 17 P. ^ p. IM— 3« K.
una unum, uUus ulla ullum% ^vìnum villum'. notandum etiam *pai)nus', quod I ^panniculus' facil. luvenalis in li:
qu-arum Delicias et panniculus f urit bombycinus. A trisyilabis quoque venientia diminutiva , quae geminant |, pares ha- s beni [suis] syUa])as primitivis, ut ^oculus ocellus', ^catulus catellus', agenti- 40 nus gemellus', ^fabula Tabella^, ^tabula tabella', excipiuntur, quae in prìmitivis ante n aliam habent in eadem syllaba consonantem. *haec enim [unam] addunt syllabam diminutivi», sicut etiam disyllaba eiusdem termina- tionis, ut ^columna columnella', sicut ^agna agnella', Migpum tigillum'. io
In *us' desincntia secundae declinationis nomina e vel i antecedentil)us mutant ^us' in o et accepta ^lus' faciunt diminutiva, ut ^urceus urceolus', ^aUeus alveolus', Muteus luteolus', Mnalleus roalleolus', ^aureus aureolus'. Plautus in Epidico: ^
Lunulam atqifl anellum aureo||luni. is
^capreolus' quoque videtur a nominativo ^capreus' esse, cuius femininum in usu est ^caprea'. nam V4ipra' a capro fìt, ex quibus ^capellus' et ^capella' fiunt diminutiva, i quoque antecedente: ^fdius fdìolus', ^gladius gladiolus', ^Sergius Sergiolus*, *Tullius Tulliokis', ^patricius patrìciolns '. excipilur ^Antonius', quod ^ Antoniastcr ' facit diminutìviun. Cicero prò Vareno:jo Lucius ille Septimius diceret, | etenim est ad L. Crassi elo- quentiam gravis et vebemens et volubilis: Erucius hic noster 4iAntoniastcr est. feminina quoque e vel i ante a liabentia in ^ola' fa-
I Iu8. ninum uilhim. P i notandum — bombycinus om. P quod panniis B :
N
2 quod add, r paniculus Rr lieo. sai. Il 0, 250 sq. 4 dilicias G de- j
e
]i««m8 lA et] r etiam rell. bombyciam uri! panniculus D bombyciDus urit
luvenalis bambicinus BOLK bombicinus g 5 de ellvs et ella a trisyllabis.
DL 6 suis om, P syllabas suis K gemi nus — tabella om, P 7 aliter a TRISYLLABIS. DL quae ex primitiuis P 8 syllabo R in eadem syllaba ex
syllaba in eadem corr, K 9 imam del. r add, k dissyllabam P eiudeni
R 10 columnella] r columella PRBL cf, <5 37 11 de olvs ab evs et ivs. D ,
In olus L secundae] r secundum R 12 urceus urceolus] k arceus arceolus P
r I
orceus orceolus K luuenalis in primo. [saL I 3, 203] iirceoli (ucceoli Dd) sex. post
TU) I
urceolus add. Dh 13 luteus om. D luteolus anoTTtuY tertn malleolus D
aurens — aureolnm om, P 14 Plaut, Epid. V 1, 34 epedeco B epitico A' I
15 lunulum B anelum Rr 16 insù est P 17 est ut caprea r ca- I
pellus] r cappetus R 18 antecideute G ut filius D iilioll P gladiolns.
a propriis sergius D 19 Pcrgius Sergiolus] add. g serégius. iolus K Ser
gius — patrìciolus om. P de aster ab ivs. DL 20 Cicero — Antoniastcr est om. P Cic. prò L. Vareno or. fragm. 8 : Cic. ed. Orell. IIIl 2 p. 443. de ipsii or. cf. Drumanntm Gesch. Roms eie. V p. 234 sq., ad h. /. PeM Victorii var. tect. Xllil 23 uarreno RGL uarrone h 21 lucilius,/? septimus RBDHGK est
alucii B Ti. Rr L. Gg crasi GL crasum g 22 ucliìmens GLK Kra-
cius] d et sic etiam cod. Ambro^. QuiniU. inst, or. Vili 3, 22, vbi voce, Erucius An- toniasler ex hac or. laudantttr ericius D erutiiis BGL erilins g liiritius (ad marg. beri) r erusciua k 23 est del, rdh de ola ab ba et ia. D e] ei D
LIBERIII 39—42 113
p. «17 P. p. 136 K.
cium diminutiva: [ut] laurea laureola*, *uncia unciola', *fìlia filiola', Tul- lia Tulliola% Mulea luteola*. Virgilius in bucolico:
Mollia luteola pingit vaccinia calta, luvenalis in primo:
5 Vnciolam Proculeius liabet, sed Gillo deuncem.
neutra e vel i ante *um' habentia in diminutivis o habent ante Mum': ^lu- tpum luteolum', ^palliiun palliolum', Maureuro laureolum'. luvenalis in III:
Laureolum velox etiam bene Lentulus egit
10 Alia vero omnia in ^us' tenninantia supra dictae declinationis nomina abiecta s accipiunt Mus' et faciunl diminutiva: *servus senulus', *ventus ventulus*, ^Graecus Graeculus', ^paucus pauculus', *parvus parvulus', *tan- tiis tantulus', ^primus primulus'. feminina quoque in a desinentia con- 42 sonante anteposila et in ^um' neutra in *ula' et in ^ulum' f'aciunt dimi-
isnuliva, ut ^silva silvula', Muna lunula' - Plautus in Epidico: Lunulam atque anellum aureolum -, ^rubicunda rubicundula', ^lingua lingula' et per concisionem ligula', ^puella puellula', *serra serrula'. Cicero prò Cluentio: ex omni parte den- ta tani et tortuosam venire serrulam. ^aqua' similiter ^aquula'.
^Plautus in Cureulione: #
1 ut om. P laureola ex laureolus corr, D ' nncia — deuncem om, P iin- ceola L 2 P'erff, ed 2, 50 (deficit Med.) bocolico HGK 3 pangit B piii-
guit O pÌDgint Pai, m. alt. corr, uacinnia BDH iiaciiiia Kd calta add, g
Us in primo \ lu9. 8ttt. I 1, 40 luuena unciolam Rr 5 proculcns K seil] r * {k ni
f.) R dinncem B post deuncem: Idem in eodem. [sat. I 3, 94 sqJ] derida {sic h dorìdo RH dorio GKl dorida B) nullo cultam (nullum culto k nullus cultum /) palliolo. In eodem (eolem R eadem Kl) [I 3, 203 cf, $ 40] urceoli (urceolis / un- ceolis K urciolis G) sex add, RBHGKl del. r Idem io eodem. Dorida nullo cullara
80X d palliolo add, d Idem in eodem urceoli doria nulla culto palliola «♦** in e *« e (ad) L 6 J>E OLVM AB BVM BT ivM. DL neutra] r Etiam neutra RBDHGLK ha-
bentia B habentia — palliolum om. P 7 post palliolum: luuenalia in prima.
Dorida nullo (ex nulla corr.) eulta palliolo. In eodem urceoli sex. add. r Tuuenalìs in primo. Dorìdo nullam (Dorida nullo d) cultam palliolo. add. D ut larcum P
luuenalìs — egit om. P luv. sat. Ili 8, 187 8 in .Ul. K 10 de lvs ab vs. D De lus ab uus. L supra diete P declinationis id est secundae nomina H Il asccipiunt K lus et] .lu. P ut sernus PB ut lantus tantulus uentus
ueotulus seruus seruulus paruus paruulus graecus graeculus paucus pauculus primus D
graecus graeculus uentus uentulus i^ V''lpo8t pauculus: et palculus add,GL pau- culus prìmns primulus tantus tantulus. P 13 db vla ab a et db lvm ab vm. D De nla ab ai^ quoque om, P in add. r in a post desinentia repetìt G 14 um add. r faciunt diminutiua om, L diminuiiuum GK 15 Plautus — ser- rulam 001. P Plaut. Epid. V 1, 34 epedico DK 16 auriolum K 17 a ru- bicunda GLK rubicundula add. d post rubicundula: luna lunula repetit L
u • • •
lÌDga K lingula L .ligula] h lingula LH 18 puellula om. P ser*a (r)
r
8er«ula (r) G sera. la. K Oc, prò Ctueni, 64, 180 dentium vél dentum codd.
Cie.perperam (deficit h, l. Cic. Laur.) 10 serrulam G senilam K similiter aqua r similiter aquula — animula similiter om. P aquula] / aqula GL acuta BDK 20 PUna. Cure. I 3, 2 sq. (v, 159 sg.) corculiotiQ ffK
GRAMMATICI LATINI II. 8
114 PRISCIANT INST.
p. 617. 18 P. p. 136. 37 K.
Ne quae hic agimiis eriis f perspiciet fieri, mea Pla-
nesium; Mane, siiffundam aquulam. similiter * anima animula*, siinililer 'equa eqiiula' - Plauiiis in ci stel- lar ia: | 5
Adhinnire equulam possimi ego liane, si detur sola soli -, *arca arcala', ^mensa mensiila'. Plaiitus in || mostellaria:
Cedo fmilii speculuin et cum ornamentis arculam. idem in eadem:
Age accumbe igitur; cedo aquam manibus, puere, ap-io
pone hic mensulain. in *ulum': ^primum primulum % v^ tantum tantulum'. et haec tamen et in ^olus' desinentia. una syllaba AÌncunt sua primitiva. 43 In 'ster* et *cio' et Heus' satis pauca in usu inveniuntur [diminutiva]
et fere haec: ^Antonius Antoniaster*, ^surdus surdaster' - Cicero in Tiis-i5 culanarum V: erat surdaster M. Crassus -,. ^parasitus parasitaster', *catulus catulaster', ^homo hoinuncio', 'senex senecio' - Afranius in prodito:
Tu senecionem hunc satis est si servas, anus - [in 4eus':] 'equus equuleus* - Cicero in» V erre m de signis: equu-ao leos argenteos nobiles, quique maximi fuerant, auferl -, [haec] *acus' [hic] '*aculeus% ^)rulus oiuleus'.
1 Ne] om.RBDH Ne — Plane&ium om. K Nequo 6^iL quod Piautws eurns R lienis Dr prospiciet L percìpial Plautus plaiielìum RDHGL plauecium ìi 3 sub- fiindendain R efiTiiiidam L fundam B aqulani G aculam BD aciila H 4 auiniiila
ccfiia L aequa aeqmila P equla GK ecula BH Plani. cistelL (astrabae s. clitel- lariae: cf. % 29) fragra. 23 p. 435 Boih. 6 equiam GL eculam BDH ego tm l 7 mesa mesiila L Plaut. mosi. I 3, 01 (o. 248) muslellaria BBHL eisief A
ucl ci da
mii ♦ * stellaria Gg 8 cedo milii Rr mihì PHsc» cum lìbiis Piaulinis. l. mi
9 Plani, most, I 3, 150 («. 308) et.dem J) JO accnmbae K caedo L
puere] d puerae D puer L libri Plautini 1 1 *« hic K hiiic RffG hic in
n raensula L mensam (meam ex meam f^ai. 3870) libti Plautini 12 in ulum]
enulieus K ulum] d ef in litura h iileus BDGL et ni f. H cuteus in litura r
tamen om. L in olus] iollus P 14 de aster et ciò. D De ster et ciò et
leus L aster DGh ciò] r scio R inueniuntur in usu PBD in usu om. L ussu G diminutiua om. P 15 Antonìus om. P surdus — Crassus om. P surdns sUrdaster] g sordus sordaster GL sordus. diaster K Cic, Tusc. V 40, H^ tuscularum L quinto tuscnlanarum B 10 surdaster] g sordaster GL sordiaster
V
K crassis Rr crasus GL parasiasicr P 17 calullus catullastt-r r In ciò
ante homo add. r homuncioj r homuutin R senicio RBGK afranos R af-
franius K Afran. in prodito fr. 2 jp. 185 Both. 243 Neuk. 169 Rihh. Afra-
nius — leus om. P 19 senicionem G seruat D seruas sanus Bl 20 lens] in litura h eus GK ecus g eculeus RBHdg equieus K Cicero — aufert.
haec om, P Cic. in Ferr. II 4, 20, 42 Verrem] g uerem G eculcos
RBDHg equieos GK 21 nobiles — fuerant ati in marg. add. k quique maximi] sic etiam uterque Cic. Guelferbyt. quique maxime Paris. 111^ A, qui Q. Maximi La- gom. tantum non omnes maximi ex maxime corr. H maxime K 22 hic] om.PD add. d et oculus B oceleus G'ocWew^g
LIBER III 42—44 115
p. «18 P. p. 137. 38 K.
Vsi sunt aactores- etiam quibusdam Graecis dimìnutìvis, ut Terentiiis:
Edepol, Syrisce, te curasti luolliter. Inveoiuntur multa propria sive appellativa, quae cum non sint. diminu- tiva , formas tamen diminutivorum habent, ut *cuniculus% *anniculus% *Me- 44 5 tellus% *Camillus% 'Tibullus% 'frivollis frivola frivolum', 'Camilla*, *tabula% Mnculum', 'periculum'. et sciendum, quod panca inveniuntur diminutiva, quae non servant genera primitivorum, ut [haec] 'rana' [hic] 'ranunculus', [hic] 'caiìis' [haec] 'canicuia', 'scutum' vel 'scuta' [id est rotunda forma] 'scutula*, 'scutella* - Lucilius in V: IO scutam
Ligneolam | in cerebro infixit -, 'hic quahis hoc quasillum', 'pistrinum pistrilla', 'haec acus hic aculeus', et praeterea 'anguis anguilla', 'unguis ungula', 'nubes nubilum', quae inagis denominativa sunt existinianda quam diminutiva, quippe non habent 13 diminutivorum significationem , sed formam tantum, praeterea 'panus par micula'. Lucilius* in VIII:
Intus modo stet rectus . . subteminis panus. Probus etiam ponit 'hoc glandium, haec gianduia' [pars est in-
1 Vsi] r Visi 7? Vsi— raolliler om. P in quibusdam L ut terentius add. l
t Ter. ad, V 1, 1 2 edelpol B sirisce DGK Bas. siri ce g siris cete L «e Rr
3 DE ilIS QVAE FORMAM TANTVM DIMIXVTIVORVM (dEMINITIVORVM D) HABENT. DL
non sint appellatiua formam tamen appetlattuorum habent ut P 4 habeal diminntiuo-
ael 0 rum RBDHL cuniculns Gg anniculus] auiculus A: samiculus l sa^iculus L anniculus
uel i
anniculus & metalius K 5 camillus] k camelius K camelus L camelins Gg tlbulus
nel bu uel ba
PGK tinoins LI frìbolus fribola fribolum RBDHG friiiolus Tribola fribolum L fvi-
bulus . la . lum K fribnlliis fribola (friuolum om,) P post fribolum : quasi fere e bolo
rv; D del. d tabula uinculum o/n. P 6 de his qvae genvs (gnrum L) primitivo-
RVM TfON 8ERVAXT. DL 7 Ut haec rana — aculeus. et praeterea] ut sunt ea quae (lonattts (e/*. Don. ari. II 4, 3 p. 1747 F.) asserit. et celerà ut P ut rana ranua> culus DÒ hic om. BLK ranunculus] r rannnnculus R 8 hic om, D haec om,
e D caiiicula dies diecula stutum L rutunda K 9 et scutella Br Lu-
cilius] h Lucius RHK Ludi. sai. V 23 Dous. 28 Gerì, VI. B 10 scutulam Dresd, Eri. 1 Krehlii scutellam | Ligneolam Corpetus Sai. de C. Lucilius p. 60 Il infinxit L 12 calus K qiialus oxonìNoc (t. e. ò%6(pivog) L calus (qualus g)
ox^iiTiNOC G casillum G quassillum Bff cassillum K post quasillnm in marg, OKOpiNoc add. d hec ex corr, b «^acus hic «aculeus (c-c) B 13 anelila L
angilla K unguis] V anguis R ungis L nubis K 14 didiminuliua H
(|<iìppe cuni «on B 15 signifìcationem deminqtiuorun^ P praeterea — glan-
dium, haec oin. P panus] glk pannus GLK panucula] rlk panicula P pannicula A' pannucula GL paennncula R panucle Non, 1^, 23 16 Lucilius] r Lucius R Lue. sat. Vili 13 Dous., Villi 1 Gerì., Villi 17 Schmidt. Lucilius in Vili: subti- minis panus. cod. Ckarisii p. 50 P, Lucilius lib. Villi : foris subteminis panus est. Son. l. l, VIIU (I) B 17 Inlu' modo stet rectu*, foris subtemini' panust Schndd- liuM C, Ludi. sat. quae de libro nono supersunt p, 40 Intu* modo, stet rectu' foris, subieniini' panus Corpetus 1. 1. p. 70 subteminis] r snbtcrmiuis R subtcmines h sub- tiniiuis K panus] l paunus GL 18 Probus ex Probum corr, B probi G cf. anal, f^indob. p. SO et ann. ad Uh, \ $4b glandium] d glandulnm D oars est intesti-
116 PRISCIAM INST. LIBER IH 44.
p. 618 P. p. I3R K.
testinorum] , *ensis ensiculus, ensicula% praeterea *haec beta', * malva*, ^hic betaceus', ^malvaceus'. | ||
uorumom. P 1 cnsis ensis ensiculua R ensis — malvaceus] hensiculas abet — abetaceus inalua maluaceus. P ensicula] b et ensicula BDL 2 hic betaceus maluaceus
•e
add. l betaceus] b betacius B be^taceus (a) Dd beataceus K
SXPLICIT LIB. III. DE DIMINVf IVIS. INCIPIT LIB. Itti DE DENOMINATIVIS. R BXPilC. LlBER • TERTIVS ) InCiP. Lin. fili DE NOMINATIVO. B eXUAlCVlT LIB*. III. DB DIMHIXV. |
iNCiP. AiB*. iiii. DB DENOTATI* G expUcU lib«r III «««« incipit quarlus L de denomioa- tiuis add. l finit k \ Liber .Ufi. de denomi natili is et ueroiaiibus et participialibus et aduerbialibus. quot eorum species. ex quibus primitiuis qiiomodo uascuntur. A' ex- pLiCAT TERTIVS LIBER pRisciANK- | Quartus de denomiiiatìtiìs et iierbialibus et parii- cipialibiis quot eorum spooies ex quibus primitiuis quomodo nascuntur. | incipit li- BBR QVARTV». D vucT. carct H ,1111*. lÌD. »!. Ttfc. ùi H, Mc desifdt P; A inde ab inùio libri mi iiertmi ine. : incipit liber qvartvs de denomi nativis. A
LIBER ftVARTVS.
p. 619 P. p. 139. 40 K.
DE DENOMLNATIVIS. Denominativiim appellatur a voce primitivi sic lìotninatiim,, non ab ali- I qua speciali signilicatione , sicut supra dictae species. liabet igitiir gene- ralem nominationem omnium formarum, quae a nomine derivantur. nam
s et patronymica et possessiva et comparativa et superlativa et diminutiva praeter verbalia et adverbialia et ea, quae ex praepositionibus fiunt, ex ma- xima parte denominativa sunt, id est a nominibus derivantur. unde in illorum formis quoque sunt quaedam, quae, cuin non habeant significatio- nem eormn, denominativa iure appellantur, ut * Timarchides * proprìum,
lo^Aemilianiis' quoque, ^Nobilior', ^Maximus', ^Catulus'. haec eniin deno- minativa sunt dicenda, cum significationem suarum non seiTent formarum, etsi sint propria, de quibus tamen sufficienter , | cum de iis tractabatur, monstra\imus.
Habent igitui* denominativa formas plurìmas et diversas significationes.
15 quae quìa late sunt confusae , generali eas nominatione artium scrìptores nuncupaverunt denominativa, et quia multae inveniuntur formae commu- nes tam denominativis quam verbalibus nec non. etiam participialibus et ad- verbialìbus, non incongruum esse exstiino, de bis quoque in loco una tractare.
w Sunt igitur formales denominativorum terminationes sive verbalium hae :
2 apellatur AK sic] sui G 3 significatione — nomiDatioDem add, r
4 fonnarnm ei in sqq, nam — possessiua, erlatiua — praeter macula iegiintur in A 5 nam patronomica Jff 6 *« praeter È propter BL verbalia] rd uerbialia RBD et ne pertaepe libri et ea] ** ea. G ex esi g x e& r ea — Jiunt in litura ex
corr, A et maxima AG 7 post deriuantor: sed tamen specialem signiflcationfm habent add. ADLr aed spefsalem habent significationem k nndi*] Deinde D nel Vnde d 8. quoque formis G habent L 9 eorum sed denomi natiua B iure appellantur denominatiua D apeliantur A timarcides G thimarchides AH
forma patronimicorum post timarchides add, L forma patronomicorum post proprìum
a
K 10 aemillianus A Catnlus] d catullus D denominutiua Dd 11 suarum
: . non seiiunl formarum :• et sint Dd seruant BAHGKd formarum add. r 12 etsi] B et reti
m sunt K . hìs RBHGLK tractabitur B 13 Nonstrauismus («te) A 15 latae sunt et confusae GK iatae sunt confuse A sunt et confusae hi 16 noncupauenint
G noncipauerant ih Utura K commones K 17 participialibus] g particlpalibus GK 18 existimo] r exhistimo R una in loco B in loco uno LK in uno loco
G 20 MVLTIPLICES BT YARIAK TERMINATIONES DBNOMINATIYORVM NOMINVM INCIPIVITT. D
Varìae terminationes denominatiuorum L, singuias ddnde terminationes in marg, ap^
118 PMSCIANI INST.
p. 619. 20 P. p. 14l>. 41 K.
Ma% ut *(lurus diiritia*, ^prudens prudentia% ^sapiens sapientia' ; a con- sonante antecedente: *cantus cantilena'; e: *cnbo cubile', *sedeo sedile'; i : a fruge || * frugi % a niliilo * niliili ' - «piae tamen magis obliqui sunt su- pra positorum nominativoruni , ut de nominativo et genetivo tractanles doc«- bimus in sexto libro -; o, [ut] *cicer Cicero'; u: *tono tonitru'; *al': 5 *cervix cervical', ^tiibunus tribunal'; MI': Pigilo vigii', ^pugillus pugil'; *ul': *exulo exul', 'praesulo praesul'; ^am' : ^nequis nequam'; *uni': 'oliva olivetum', *rosa rosetiun', * tendo tentoriuni', 'sto stabukun', *praesideo praesidium'; *en': ^ solor solamen ' ; *ar':'Macus lacunar', M^alx calcar', *caedo Caesar'; *er': 'eques equester', ^niacies macer'; 'or': 'senatus se- 1« nator', *amo amator'; *ur': 'satio' vel 'saturo satur', 'muniuiro mumiur'; 'as': 'primus priraas', ^optimus optimas', Vivis civitas', 'probus probitas'J ^Arpinum Arpinas'; 'es' correplam: *pes pedes', 'equus equès', Mcgo tegès'; *es' productam: *pauper pauperiès', 'acus aciés', 'saepio saepés', *struo stru6s', 'sterno stragSs'; Ms': 'aedis aedilis', 'rex regalis', 'amo is amabilis', 'penetro penetrabilis', 'Alhenae Atheniensis', * Sicilia Sicilien- sis'; 'os': Mepus lepos', 'custodio custos'; *us' purani: 'occido occiduiis' et 'assideo' (vel ab asse, ut quibusdam placet) 'assiduus' ; 'us' diversis con- sonantlbus anteposìtis: 'saxum saxosus', 'spuma spumosus', 'vito vita- .bundus', et a particJpiis: 'versus', 'saltus', quando quartae sunt declina-'-'» tionis, et ab adverbiis: 'supra' vel 'super superus', 'infra inferus', 'extra externus', 'hodie bodiernus'; in x: 'fur furax', 'capio capax', 'audeo audax', 'verto vertex'; in duas consonantes, ut 'Picenum Picens', 'Ti- burtum Tiburs*.
Ergo in a desinentia denominativa i babent brevem ante a vel 1 vel 23
ia o
ponit Ly ntaneris additis distinguU D 1 ia] in.ia. B in Rr prudens . tia Kk
2 ut cantila A ut cantus àcma D cubile ky4>iu ku><(>h D 3 i ut a fruge in li-
iura r i ut fnige B afruge afrugi A frugi et nichilo R obliqui sunt magis L oblici GK uei obliqui g obliqui casus sunt D 4 nominativorum] add. g
nominatiuorum nominnm L tractantes add, k in sexto libro docebimus
DGLKr 5 o cicer Cicero] k om, RBAHGLK o ut cicer cicero Dh in 0 cicer cicero r et subtus subtel si dixisset in altero marg. add. k u tono tonitru] A* in u tono tonitru GLr u est terminans ut tono boo tonitru i> in u est terminans tono hoc tonitru i? ut in u est terminans tono hoc tonitru RB In al A 6 uigilio
. Rr pugil add. d 7 exulo] d exsulo AD exul] g exsul ADG
posi exul in litura ni f. praesideo in L 8 tendorium k praesideo] / praesedeo L
solor 9 en solor solamen om. RHGLK a/ t;. $ 16 en ut soiamen h calx] clax B
V e
10 caessar Gg equs ni f. in l. evanido B equns ffk equis K aequestcr Rr
11 Bacio ^^ mormuro mormur K 12 post primas duo quatemiones desunt in B cf, lib. V S 56 optimas ex iterato oplimus corr. in A ciues K probi- tas, Arpinum] h probitas . as . Arpinum Aff 13 arpinum arpinas . arrinum amnas. es R correpta BK equs K 14 es] A er ni f. HK producta OK ui pauper RAG 15 aedes ADh 16' penetro penetrabilis amo amabilis B penitro penitrabilis K Athenae] r atthene R athenensis K sicilensis K 17 pura
a V i
RD purum L 18 et ab assideo BLk 20 et participiis Rr 21 adnerbis Gq infernuB Q 22 «x B audeo] h aud«o (i?) H 25 dk a incipit. BL a aàd,T
LIBER mi 2— 4 119
p. eaO. 31 P. p. 141. 42 K.
Il vel r, ut ^sapìentTa', * acrimonia', * cautela', ^siiadela', Honstrina', ^armatui-a'. inveniiiiiituj* taraen in verbalibus etiani alias consonanlesi ante a habentia, sed quas a verbis ac||ci])iuut, ut ^scribo scriba', * convivo con- viva', ^colligo collega'.
5 Secuudae igitur declinationis nomina in ^us' desinentia e antecedente
quotcumque sint syllabarum - nisi sint regionuni nomina, quae derivantur ex bis -, alia vero quacumque coiisonante ante ^us' posita tantum disyllaba et quae in Ms' | desinentia tertiae declinationis similem habent nominativo genetivum: quae secundae quidem sunt, genetivo, quae vero tertiae, dativo as-
10 sumunt ^tia% ut ^aniicus amici amicitia', ^ininiicus inimici inimicitia', ^pudicus pudici pudicitia', Maetus laeti laetitia', Murus duri duritia', ^maestus maesti maeslitia', ^stultus stulti stultitia', ^segnis segni scguitia', Hristis tristi tristitia', i tam paenultima quam antepaenultiroa ubique corrcpta. alia vero supra dic- tis casibus assuinunt a , paenultima i ubique in bis quoque correpta : ^con-
is li'oversus controvei*si controversia', ^ignavus ignavi ignavia', *violentus violenti violentia', ^superbus superbi superbia', ^modestus modesti mo- destia'. *niiscr' quoque, quamvis in *er' desinat, ^miseri miseria', ^astutus astuti astutia'. similiter regionum nomina pleraque: Mtalus Itali Italia', ^Gallus Galli Gallia', ^Sicanus Sicani Sicania', ^colonus coloni colonia',
!2oMIispanus Hispani Hispania', 'Dardanus Dardani Dardania', *Tuscus Tusci lascia', ^Graecus Graeci Graecia', 'Teucrus' vel ^Teucer Teucri Teucria'. similiter faciunt tertiae declinationis nomina sive participia, quae una syl- laba vincunt genetivo nominativum: assumunt enim dativo a, paenultima i ubique, sicut supra dictum est, correpta: ^neglegens neglegenti neglegen-
25tja', ^pnidens prudenti prudentia', *misericors misericordi misericordia'» 'iners inerti inertia', Mnops inopi inopia', Mus iuri iniuria', *nomen no- mini ignominia', ^Caesar Caesari Caesaria'. inveniuntur tamen quaedam.
e con 2 uerbialisbus Kk ' 3 uiuo cumuiua Dd 4 coUigo coUiga ALk 6 quot- cumque] rdk quodcuinque RDH q^oMCunque K quocunque numero HI, et vt lUura k nomina et quae G 7 uero nomina quacunque L 8 is] r his R 9 de
reg in ia in marg. d 10 amicus amicia amiiitia A inimititia A 11 pudititia A
s
mestns RAGL metus Dd mestus . ti . tia K mesti mestitia RADGL 12
segnes A 14 in his quoque correpta corr. ex correpta in his quoque A his]
is r ut controuersus AD contrauersus contrauersi contrauersia GL 15
u
uiolentus . ti . tia K 16 superbi add. r 18 astutia] h astuttia H Italus ojh. D
gallia
10 gallus gallia^ scycanos sycani sycania H co^lonus codioni co^lonia (1) D
e h -
colonus — Hispania in marg, add, K 21 graetia Rr Theucrus uel teucer theu-
crìa R teucrus uel teucer theucria r teocrus uel teocer . ri . teocria K Teucri om. L 22 De nomiuibus uel participiis in marg, d 23 genetiuo] d genetiuum D enim in datino A 24 ut neglegens D ìTegligens G negligens . ti . tia K ue*gle«
gemi (e) D 26 inersti D
120 PMSCIANI INST.
p. 631. M P. p. Itó. 43 K.
quae in *inonia* desinunt, a nominibus sive | verbìs derivata, *castus casti castimonia', * parco parsi parsimonia', ^queror querimonia', *acer acri acrimonia'. Cicero in Verreni primo: quare si Glabrionis pa- tris vim et acrimoniam.
Consonante vero antecedente in a desinenlia || denominativa seu ver- 5 balia formas babent tres: *la', ^na', *ra'.
*La' e longa antecedente: ^cautus cauti cautSia', Uutus tuli tutèla', ^acutus acuti acutèla', Vustos custodi custodSia', ^mandatum mandati man- datela', *cliens clienti clientela', et nota, quod omnia extremam vocalem genetivi, si secundae sint, sin tertiae, dativi in e longam convertentia m assumunt Ma', quae vero a verbis fìunt secundae coniugatiouis a secunda persona abiciunt s et ass.umunt Ma' : *candeo candes candéla', ^suadeo sua- des SnadSla'. Horatius in epistularum 1:
Ac bene nummatum decorat Suadela Venusque.
^Na' vero desinentia denominativa sive verbalia, de quibus iam dixi- is mus, cum de possessivis *nus' vel *na' vel *num' desinentibus tractabanius, omnimodo longam babent paenultimam vel natura vel positione: ^oilficiimi officina', *medicus medicina', *rex regis regina'. Meo leaSna', ^doclrix doctrina', Monstrix tonstrlna', *cocus coclna' et *cullna', ^cantus can- tilena'. Mar farina', Muceo lucSma', *lux Lucina', Mateo latérna'. nani» *Mutìfna', *sagàna', Spagina' non videntur esse derivativa, [^sagana' enim et *saga' idem significant.]
Mìa' autem terminantia omnia participiis feniininis futuri temporis si- milem babent formam, unde paenultima quoque u sine dubio producitur:
1 monia] r Nomina R ^^monia (e?) A i^monia (U) H ut castus AD
lar tur
2 qiieror] r quaeror RAH qaeror querì querioionia (queri posiea al, m.
del,) Dd qror. emonia K quaerimonia // acer acri add, g 3 Cic. in
Verr. I 17, 52 Cicero — acrimoniam in marg. add. l ^rimo] in D
si Glabrionis Cicero si .6. glabrionis li sig.glabrionis R sigglabriouis A sig-
i nificat glabrionis DGKl 4 um Bk acrimonia A 5 De formaiionibus tres
la . na . ra d tres habent D 7 De la Z> cautella I^ 8 acutus acuti
acutela] r Lips. 1 Eri, 1 2 Dresd. et sup. lin.al. m.Neidelb,' Kre/dU^ cf, Lachmanni in Lucr, comm. p, 204, om, RH cutis cuti cutela ADGKl cutis cuti cuticula L manda- taela R 9 cliceus elicenti clicentela a dicens dicenli dicentela A 10 sunt A
tertiae declinationis datiui A -i- datiui L 11 fl*4tunt H saecundae R 13 Oratius AGHK Horat. epp. I 6, 38 aepistolarum K primo epistolanim D .1. epistolarum A 14 hac D nam, at, et codd. nonnulli Horat, numatum r nnmmatim RAHGLK 15 L)e na in mg, d In na ADGLKr seu K 16 in uus GLK 17 ut officium D 18 laeena A ' doxtris A 19 cocus] r cocos R
ci coquus Gd cocus cocina Kk cocina] G uel coquina g coquina d culina] D
r uel colina d colina G cantelina G uel cantelena g 20 farina K lucerna.
.lux facit. lucis Aa lux Lucina] R lux lucis Lucina rell. lanterna g 21 sagana]
iua sagina K uidelur A deriuata Uh sagana — significant del. d Saga enim et sagana L 23 De ra in marg, d terminantia] desinentia K ^
LIBER mi 4—8 121
p. 8». -23 P. p. 143^45 K.
•scriplura*, I ^censura*, * tonsura*, * usura*, Mitùra% *natùra% ^armatura*, et scienduui, quod supra dictae omnes formac [id est in a desinentes] pro- prie sunt feminini generis, invehiuntur tanien pauca verbalia, ut supra diclum est, masculina sive communia consonantes verborum servantia, ut
sSiTibo, hic scriba', 'lego, bic collega*, 'fugio, hic* et *haec perfuga*, ^assequor assecula*, ^advcnio advena', *convenio convena*, Sivo conviva*.
In e desinentìa derivativa neutra sunt, ut * sedile*, * monile*, ^cubile*. Il 7 * utile*, et qida pleraque a comifiunibus in ^is' tenninantibus nascuntur, me- bus cuftì illis tractabuntur.
10 In i duo sunt denominativa , ut plerilque videtur, indecHnabilia, 'frugi* a fruge, ^nibili* a || nihilo. qiùdam enini figurate MVugi* dalivum et 'nihiU' geuetivum, ut ante dictum est, cum aliis omnibus coniungi casibus non irrationabiliter dicunt, sicut 'mancipi* et 'nec mancipi* et 'cordi* et 'bu- iusmodi' et 'iltiusmodi' et similia.
15 In o masculina quidem et communia pauca inveniuntur derivativa, ut a cicere 'Cicero*, ab eo quod est ^catus* *Cato* et a capite 'Capito*, a labe 'Labeo*, a latendo 'latro*, a leniendo Meno*, a comedendo 'comedo*, a palpando 'palpo', ab cpulando 'epulo*. Cicero de oratore: tre« viros epulones.
» Feminina vero plurima derivativa inveniuntur modo in 'io* modo in 8 ^go* modo in 'do* desinentia, et paene omnia remm sunt incorporalium. In 'io* igitiir teitninantia plerumque a participiìs fìunt praeteriti tem- poris, quonun genetivus assumpta o et correpta i facit buiuscemodi no- mina: ^oratus orati oratio*, 'accusatus accusali accusatio*, 'status stati
isstatio*, 'datus dati datio*, 'nexus nexi ne|xio*, ^abolitus aboliti abolitio*,
1 ut scriptura creatura tritura censura D tonsura censura H natura cul-
tura armatura D creatura tritura cultura posi armatura in, marg. add. h 2 in a]
rk incaA in «a// propriae HL 3 tamen add. r 4 sive] uel DG seruantesiia
i i
. H 5 scrobo hic scraba Rr colliga AK collega, hic et haec perfuga a fugìo
nerbo. D perfuga] k profuga K 6 assequor assecula] r adsequor adsecula
RAD adsequor adsacc*Ia (u) H assequor assecla GL adsequor adsecla K conue-
nio conueua add. k vivo] conuiuo Lh 7 In e ac sùniliier deinceps per sinyu-
ìa las iemànatìones insci\ DL derìuata Hh munile RG 8 in bis A 10 de-
r nominatiua sunt K a fruge frugi a nihilo nihili D fugi Rr 12 gè | enitiuum
L cassibus G 13 in rati onabìl iter RADH et nec mancipi] / et nec man-
cipii K et mancipi L et mancipii G et haec mancipi A huiusmodi] r huius-
ia cemodi R 14 similia] rk similibus RADGHLK 15 deriuata Hk 16 a ci-
cicoro a
cere ♦ Dd est ora. L capite Rr 18 epulando] h epulendo HL Cic. de
ia or. IH 19, 73 tris v. l. codd. Cic, 20 deriuata Uh inueniuntur deriuatiua
i L ios Rr 21 poene ff 22 participis Gg 23 assumta G et om. G huius mòdi G 24 accus^iatus accu8«ati accus*atio (s) A acusatus acusati acusatio G acussatus . ti . accussatìo L status stati statio] satns . ti satio L stati om. K 25 nexi om. K aboblilus H abolilus aboliti abolitio] g obolitus oboliti obolitio GL^
122 PRISCUNI INST.
p. 623. 34 P. p. 145. 46 K.
^auctiis aurli aiicUo% Mectiis lecti lectio% *perfectus perfecti perfeclio', ^nuiiiitus imiiiiti nuinitio% Miaustiis hausli haustio'; ^internecUis' aulein ^in- lernecti inlcrued(»' Unii (Miphoiiiae causa abiecUi t.
9 In *go' vero d(*sìn(*ulia, slve siul derivativa seu priuiitiva sivo com|K)sita, paenultiniaui producunt vel natura vel positione: * virago', * compago', i ' (]arthàgo % ' sartag(» % * caligo % * ulTgo *, ^ rubTgo % * ierrugo ', * aerùgo ',
^ virgo', ^niàrgo'; excipitur unum 'lìfg(»% cuius paenultìma corripiUir, nec niirum, cum sit masculinuni et solum dii>yHabum vocaleni ante ^go' habens.
In ^do' desinentia derivativa tam a nominibus quani a vcrbìs vel pai1i- io cìpiis veniunt. haec quoque modo e longam vel i uiodo ^ tu ' habent ante 'do% ut * ams arrèdo % ^dulcis dulcèdo', 'intercapio intercap^do', Uorpeo lorpèdo', Mibet lil)Tdo% * cupio cupido', ^r(»nnido formidas formTdo for- midinis', quod ideo fecit simile nomen verbale primitivo verho, quia ipsa positio verbi talem hàbuit fomiani. in ludo: ^fortitùdo', ^ magnitudo ', is Miabitudo'. et sciendum, quod e productam ]| ante *do' babentia, sia ncmiinìbus derivantur, e^tremae syilabae termina tiones in e converlunt et accipiunt Mo', ut *dulcis dulcèdo', *acris acrèdo', sin a verbis, secunda- rum terminationes personarum in e productam similiter vertimt et accepta Mo' faciunt supra dictae formae derivativum, ut *intercapio intercapis inler-ao
10 capSdo', Uorpeo torpes lorpèdo'. similiter i ante Mo' babentia extiTinas syllabas secundae vel tertiae personae in i Longam converlunt et accipiunt Mo' : *cupio cupis cupido', *libet libido', excipitur ^fonnldo' propter supra dictam cau|sam. in ^ludo' vero desinentia, si a nominibus veniunt secun- dae declinationis , non participiis vel participialibus , genetivo, sin tertiae, i3 dativo assumunt Uudo' i antepaenultima correpta, ut ^amplus ampli ani- plìtudo', ^magnus magni magnitudo', Mìnnus fumi firmitudo', Mongus
1 aocli Aa autio li . lecti] ex lectio corr, A 2 autem om. GK
adii, k 3 iuternecio] rh iiUeriiectio R/I intcrnicio L facit GK aeiipho- *
nìae Hr eiipho*niae A eufoiiiae K abiecta l om. G t primitiui. In Zr 4
a
piiniìtiua-ucl componila IIK 5 ut uirago Dh uiigo L 6 kartago IU)K
chartago^ H kharihago L sartago] add. l sarthago GK rubigo] k robigo AH
lur rubigo gcnus uitii quo culmi periuitt sed abusiue rubigo dicitur nam rubigo nilium
b obscenae liuidlnis uel obsceni liuoris ut uarro {cf. Rilschelii quaest. Varr, p. 53) ail, quod uillons (jsic ni f. ; /. ulcus) uocatur in marg. ex Servio ad georg, I 151 add, K 7 Excipiuniur A unum om. G 8 uocaiem i L 10 derivativa] A deriuala
KH 11 longam modo i modo D uel i modo in add. g 12 acredo — formidas
add. g dulcis {sic) H ♦♦♦*«« dulcis (dulcis) L 14 facit R quìa] quod AGIK 10 ♦€ productam H IO conuerluul D acccpta] ex accepto corr, A acepto L
V ant
20 diriuatium Rr diriualioues A deriuationes D 22 accipiendo Rr 23 ut
cupio DG Kxclpìtur formido in mg. add, H 25 non a participiis D 26 i peiie-
ultima L ut amplius H ampitudo Dd 27 longus — fortitudo in marg.
add. d
LIBER nn 8 — 12 123
p. 914. 25 P. p. 146. 47 K.
longi longTludo', *celsiis celsi celsitudo', ^miiitus mukì miiltìftiido', ^solus soli solTtiulo', ^similis simiii sinnlUiido', ^siiavis suavi snavttiido^ ^fortis forti forlTtiido', sin a participiis vel parlicìpialihiis in Hiis' de^^iiientibus de- rìvantiir, abiecta s assuinunt Mo': Miabitus habitiido'. a testa quoque sive 5 testu * testudo ', quod est corporale, nec non omnia in ^ do ' desinentìa, quamvis non sint derivativa, paenultimam u babentia prf)duciuit eain na- tura vel positione, ut Miirùndo', Mìarùndo% 'hirùdo*.
In lì derivativa paura invenio: ^specus speeu', .^pecus perù', Uesta 11 teslu', ^tonitrus tonitru', ^conius cornu*. nec interest aliquid in ter pri- 10 mitivorum et derivativonini signiiicatiouem, ideoque dubiuni, an sìnt deri- vativa dieenda. .
In ^aP desinentia denominativa, si primitiva [eoruni] paenultimam na- tura vel positione babuerint pro<luctam, ea quoque longaiu iiabeut paenul- timam: *cèrvix cervicis cervicaP, Uribunus tribunal', *v5clus vectlgal', 15 MupSrcus lupercal', sin illa brevem, ea quoque | correptam: Uòrus tòral', ^animus' vel ^ anima animai'.
In *il' vel MU' desinentia, sive a nominibus seu a verbis derivata Aint, fìunt abie||ctione extremarum vocalium sive syllabarum primitivi, ut *pu- gillus pugiP, Sigilo vigiP, ^consuio consuP, ^exulo exuP, *praesulo 20 praesul '. .
In *am' unum invem'tur trium geneaim commune, quod derivatur a 'nequeo' vel ^nequis', 'nequam'.
In *um' desinentia derivativa sive otiam composita diversas babent 12 foi-nias: quaedam enim vocalem babent e loiigam vel i correptam ante 25'um': e, ut ^olivètum', 'vinètum', ^corylétum% S-osètum', *dumétum', 'quercètum*, *aescul6tum', *myrtgtum' - quamvis feminino genere Plau- tus in vidularia boc protulit:
1 caelsus. caeJsi caelsitudo L caelsus . si . caelsitudo G celsi om, d 3 Si a
h •
Rr vei] Blue L partitipialibus R 4 ut abitiis Dd habitudo hacc testa
et hoc lesta A testa R haec — testn unds incl. r a om, AK sino a testii I) 5 desinentia in do K in add, d 6 derivativa] h deriuata H diriuata G
nel ucl crudo .ì. emblema
caro nel natura nel D 7 et positione Kk herundo Ld hynindo H ♦irudo (h) Gg nel enido s. emblema erudo K arundo HGLr hynido H henmdo K hae- nmdo G 8 jitoc specu Rr pecus pecu] d pecu pecus D 10 dubium est au
H dubium es an D dubium non sunt L 12 eorum om, D 13 habuerunt L 14 haec ceruix R ut ceruix ADh et ceruix L 15 Inpercus appeliatur locus ubi pan deus colitur in marg. k ut tonis Dh 17 vel ul] r nel in ul relL 18 exlri- ro»rum K 19 uigolo K ex«u1o ex#ul (s) Z> 21 commune om, L deri-
uaùtur D 22 uel del. h 23 composita* (e) L eqtUdem per totum hunc locum libronan tantum non omnium consensum secutus ipsum sive Priscianum sive Theodoruni aeque lapswn esse arbitrar atque infra $15, ubi deìivativa in *monitan' tractantur, qme huc pertinent 24 Quaedam enim oocalem i habent ante tum (uocalem habent ante um $ fijr) quaedam consonantes. I (I om. ^) ut augurium — habent formas. Quae- dam enim e longam habent (habent èJongam e(/(/.) ante tum ut oliuetum — id est neqi^ cxT&xa cod. Lips. 2 teste Krehlio^ eiongue ordinem sequuntur edd. ante a, Krehlius. Quae- dam enim uocalem habent e longaro ante tnm, quaedam 1 correptam ante um: e, ui oliuetum eie. afi% Putsch. 25 oleuetum G corlletnm HGKr 26 aesquiletum R mir- tetum RAGHK femino K Plaul. tridui, fr, 2 p. 441 Both. 27 in vidularia]
124 PWSCIANI INST.
p. 6A P. p. U7. 48 K.
Nescio qui servus e myrteta fprosiluit -, quae siint continentia vel comprchensiva , id est 7t€QU%Titia, i, ut ^augu- riuin%' *soIarjuiii% * ponianuiii ', *solatìiini% *savìiiin', 'bastum*, *odìuiii',
* reinedìiim % ^ concubTuni % M*alladTuni% *ofliciuin*, * conid3uini ', *convi- vhini*, *(\\ilìfuin% S-iHisilìum % Mndicìfuiii% ^meritonuni*, ^muDicìpium', 5
* praesidium ' , * domici! ìf iim ' .
Consonaiìles quoque ante ^um' habentia [derivativa] diversa» habeDt formas. 13 Alia enim in ^bulum' desinunt, quae forma assimilis est diminutivis,
et veniunl a nominibus vel a verbis, ut Viina cunabulum', ^Vesta' vel Ses- 1« tis vestibulum', *tus turis turibulum', *voco voras vocabulum\ ^concilias conciliabulum % ^stas | stabuluni', ^ pasco pabulum', ^prosto prostibuluni', ^patior' vel ^pateo palibulum'. et attcndendum, quod paeijultima in omni- bus connpitur, antepaen ultima vero, si i habeat, corripitur: ^vestitiùlum', 'proslibùlum', *patTbùlum', sin vero a, producitur: ^cunabulum', Soc^- is bùlum', ^ conciliabùlum *, pabulum', excìpitur ^stàbùlum', quod corrìpit a; nec mirum, cum verbum quoque * stabulo stàbulas' eandem corripiiit syllabam et *stàbilis' et * status' et quaecumque a verbo *sto stas' deri- vala fuerint. (cxcipitiir ^stamen' et ^statura', quod tam nomen quam par- tiripium est. Lucanus in III: io
lassant rumpentes stamina Parcas. idem in II:
Vanaque percussit pontum Symplegas inanem
Et statura redit.
aulu om. L uicularia Rr uitiilaria AH uidulario K 1 qiiis LKdh> mirteta HK
t mirtea Gg myrlheta A prosilil Bothius 2 coiiteneiiiia G conprchensiua DHL itBQifxtiìia] 2 {voc. Gr, lac, rei. indie. 1) ticpihcttca Monac. m, alt. periecti«« H per- * icctiua RDGLKh Monac, nel proiectiua d proiectiua A jeeQUrjjeTiiid vertit Prisc. Uh. V S 5«5 i om. RAD augorium L 3 solatiiim AH suanium ALK et in litura k hodium K 4 convivium] conuicium L 7 deriiiatiua om. D
9 adsimilis GH similis D 10 uel uerbis LK 11 uoco om. G concilio coii- eilias DL concilio . as A' 12 sto stas DL sto. as K pabulum] r papuliim R
pauulnm K 13 uel pateo patibulum ex patìbulum uel pateo restìt» K adfcndi-n-
V
dum RA in nominibus G in ^^^*** omnibus (ultima) L 14 corripitur tirìbulnm
: tarribalum prostibulain ueslibulum h ut uestibulnm D uestibulum: patibulum A 15 ut cunabulum A
qu
oabulum G 17 «oque Dd corripit Rk 18 stas nomina deriuala ADGL
U) et stampn et A siamen statura tì 20 est om. A Lite. Phars, III 19 III scripsi VI (sexto D) libri; sciihendum guis suspicetur Lucanus in VI (©.777): Trislia non equidem Parcarum stamina, dixit. idem in IH: Inssant etc. 21 lassant] Luca- nus lazant R laxant r rell. cum nonnullis codd. Lucani, quod a Prisc, archetipo alie-
u«l ae num fubfse ex cod, R iectione coUigas parcas 'Gg parcae LK 22 Id est A
mo Lue, Phars, lì 718 »y. II scripsi VII (septimo D VII r) libri 23 Vanaque] ua- naquae A nnaque G et, in uauaque corr.. Lue. Poss, B una L percussit] d per- cusit DGK simplegas D sym+legas K symflegas k 24 statura] r sat tara R
LIBER mi 12—16 125
p. <!». aS P. p. 148. 49 K.
^stàturus' quoque et ^stàtunim' producun(|tur, quanivis 'status stata stà- tum' corrìpiuiitur. idem in X:
zephyros quoque vana vetuslas His adscripsit aquis, quorum stata tempora flatus.) 5 inveniuntur etiam quaedani in ^culum' desinentìa, quae a secunda deri-TIlU vantur persona, ut *devertis deverticulum', Serris verriculum', 'perior pe- riris* (unde *peritus*) *periculum', 'oras oraculum', 'propugnas propugna- culum% *obstas obstaculum', 'miraris miraculuni', 'perpendis perpendi- culum'. a simplici quoque, quod in usu non est, ^specio specis specu- lo lum' prò 'speciculum' per syncopam 'ci' euphoniae causa, siniiliter a 'fero fers' 'ferculum'.
AUa vero in 'nientum' desinunt, quae plerumque a verbis veniunt: 'vestio vestis vestimentum', 'hoitor hortaris hortamentum', 'orno ornas omamentum', * sacro sacras sacramentum», M'undo Tundas fundamentum% 13'moneo monitus monimentum', 'alo alis alimentiun', 'incresco incremen- tum'. I et sciendum, quod antepaenultimam productam habent vel corifei)- 15 tam, prout sint paenultimae syllabae praeteriti temporis eorum verborum> ex quibus derivantur: 'oi-nàvi* vel 'ornàtus ornàmentum', 'monui monitus monimentum', 'alni alTtus alimentum', 'incrSvi' vel 'incretus incrSmentum\ io « munivi munltus munluienlum ' , 'fulcivi fulcTmentum'. in 'moniura' etiam inveniuntur derivativa, i correpta antecedente, ut 'patri patrìmo- nium', 'matri matiumonium % 'testi testimoni uni'.
Sunt alia in 'um' participiis similia, ut 'factum', 'lecluni', 'dictum', 'visum', alia quae a verbis derivantur o in 'um' converlentia : 'regno reg- 35num', 'velo velum', 'stagno slagnum', 'vado vadum'.
In *en' desinentia derivativa m antecedente paene omnia verbalia sunt 16 et neutra, et si sint a prima coniugatione , a longam habent paenultimam,
2 corrìpiuntur] k corripiaolur DBK et ex corripiuntur mut. A corripitur G Lue. Phars. X 230 sq. 3 zephiros ADHL ti sic Lue. Foss, uterque sephii'os G se-
pheros K 4 ascripsit DGLKr asscripsit Lue. Voss. B adscribit ei ascribit aliquoi
eodd. Lue, aquis om. Lue, Voss. B ^ add, m. alt. stala *^ K 5 quaedam
edam K 6 persona] uerborum persona RDLK deverlis deverticulum] d di-
r aertis dtuerticulum ADGh verris verriculum] ex uerrìculum uerris restii. L iierti- cnlnm A peris perìculum ante perior add. K perior — periculum] peris D perìrìris A perieris *4c«^4i*4>* unde (periculum) L 7 oro. as iT 8 perpeudi-
▼ .ci
colom Aa 10 pro^speculum Aa sincopam abiecta ci L eufoniae causa ab-
a iecta. simlliter K 13 ut uestio G homo hornas hornamentum Bd 14 fundis
•i /?r 15 monitus] r mones H alio Rr almentum Bd 18 ut ornaui h ut
na ' '
«omaui (11) B ormentum Hh monco monitus monimentum] ex monimentuni mo- neo monitus corr.L uel monitus i> 19 monimentum] k monumentum A uei ali-
TV V V
tos /> 20 moDiui monitus Kk uel munitus B falciui falcimentum Kk
21 diriuata A 23 participis Gg dictum tectum G 24 ut regno A 26 de- "
sineotia om. A uerbiali Hh 27 coingatione G habent longam R
126 PRTSCTAM INST.
p. 696. 27 P. ' p. 149. 50 K-
ut 'solor sotarìs solàmen', *foro foras foràmen*, * curvo cunas curva- meli', ^obleclo o1)lectas oblectamen*, Spurgo purgas purgameli', * irrito iri'itas irritamene, *ligo ligas ligàmen', sin a secunda vel tortia, i ha- l»ent correptam, ut * monco mones monìmen', *rego regis regYmen', Hego tegis tegTmen' et per concisioneni *te||gmen*, a ^specio specis' vel ^specie 5 specimen', vel u produc.tam, si in *uo' desinit verbum: *acuo acùmen', ^fluo flumen', ^nuo nùmen' (^numen' enim est dei nutus. unde Vir- gilius:
meo sine numine, venti, id est sine meo nutu), Muo lumen' (quo omnia abluunlur, id estpurgan-io 17 tur a lenebris). a verbis vero quartac venientia i productam habent: ^mii- nio munTmen', Menio lenlmen', *molior mollmen'. pauca inveniunlur in *en' derivativa generis masculini: a pectendo *pecten', | a filo * fila- men', quod per syncopam i *flamen' dicimus. et a canendo tamen com- posita masculina sunt, quae in ^een' desinentia i con*eptam habent pac-is nultimam: Hubken', *cornìfccn', ^fìdicen'. excipittn* unum UibTcen', quod ideo solum i productam habuit paenultimam, quod synaeresis facta est duorum i brevium in unam longam. debuit enim i geminarì, quìa solet plerumque in compositione a in i converti, ut 'cado incido', *facio in- ficio', *iacio iuiicio, reiicio', 'amicus inimicus', 'tuba tubicen'. sic» ergo *tibia' ^tibiicen' faciebat, ex quo factum est Uibicen'. (nec solum i, sed aliae quoque vocales in niultis dictionibus sic soleut ex duabus syllabis in unam longam transire, ut 'biiugae bigae', 'quadriiugae quadrigae', 'bi- uni bini '. et ex contrario una longa in duas breves saepe solet tempo-
3 sin a /T 4 moDÌmeu«:#4i (tum) ^ monimeu et inouiniciitum LK re^o reg;is (m,L
rogimen ei regimentum GL regimeii regimcnUim K tcgò . gis . men . Dientum A'
5 tcjimcn et tegimeiilnm et GL concisione R coiieissionem AL tegmen] tcg-
miiia L a spei-io. specis v<;l specie] r aspicìo aspicis ucl a specie li aspicio aspi-
cis uè! spccìes L a specie A G ni acuo AD 1 est om, G dei] g dici
V
taf, G notus quare numen tl|cUiir Rr Ferg. Aen. I 133 pò*/ Virgili us: ini
meo
add. G in primo nencidos D 10 siiie nutu Gg 11 nero om, A ut munio Dr
ris munio munio mmiimen lenio lenio leiiis leiiimen molior molimen L .munio . i»
V
menimen lenio .is. lenìmcn molior .ris .iimcn K 13 Ueriuata L ut a ADk hic pecteu Rr 14 i om, G flamcn] t' flamen hoc R conpossita H 16 lu-
"~ h
bicen liticen cornicen AD 17 in penenltima K sinaercsis Rr sinhrresis ADH
sinarisis GK einncressis L 18 duorum ii RI/ diionmi *i (i) D quia] quod A' 20 iacio ex galio corr. r iniioio reiicio] r inicio Teicio RD iniicio reicìo H l i liricen
«ubuccn Rr tubiceli tìk post tubicen : sic ergo — tibicen om. L
add. l 21 tibiicen] r tibicen RA faciebant R et in faciebat con'. H
23 po9t transire: ut biingac .ii. cxcluditur et duo ii in unam longam coii- nertnntur. add. H biiugnc] bin<]fne GK quadriiiigae] quadriugae GK
biuni] bi-uiii h bis uni ADr et ni /'. in Itluva II In b's uni R 24 e r una
in mnrg. add, H
LIBER mi 16—19 127
p. «27. 28 P. p. 150, 51 K.
ribiis dividi: * adiiiiUìf6r ' prò *adinittr, * fièri' prò *flri' vel *fìre', quod magis analogum est, unde Virgiliiis iti IlII georgìcon:
At suffire thymo cerasque recidere inanis Quis diibitet?)
5 In ^ar* desinentia derivativa si consonanteni habeant ante ^ar', paenul- 18 tinia syliaba producitur, sin vocalcn), corripitur, ut ^caesiis Cassar*, *làcus larùnar', Mupa lupanare Maqueus' aiitem Maquèar'.
In *er' d^vativa a nominibus pleraque s et ' t habent ante *er' : 'eques eqnester', *pedes pedester', *silva silvester', * campus campester*, ^apium
i«apiaster% 'dea oleaster*. et scienduin, quod a habent ante *ster\ cum in nomine priniae positionis nulla sit consonans inter vocales paenultimae et ultimae syilabae, ut 'apinm apiaster', 'olea oleaster'. || diminutiva quo- que huiuscemodi formae, de quibus iam dixinius, a habent ante 'ster':- 'parasitaster*, *Antoniaster', M^atulaster*. alia vero omnia e habent ante |
15 'ster' cxcepto *paiuster'. ei haec quidem denominativa sunt sunt autem verbalia, quae verborum consonantem servant ante 'er' : 'rubeo ruber* - llo- ratius in I seruionum:
Obscenoque ruber porrectus ab inguine palus -, 'piget piger*, * macero raacer'.
M In *or' et in *ur* a verbis invenio fieri abìectione o, ut * coloro co- lor*, Maboro labor% *honoro honor', * decoro decor*, *adoro ador% ^mur- muro raurmur% * auguro augur', * saturo satur*: hoc tamen facit et femi- ninum * satura' et neutnim 'saturuni*. alia vero in *or* desinentia assu- munt verbo r: *amo amor*, *furo' (unde ^furens') ^furòr'; alia a nominibus 19
^vcl papticipiis in ^us' desìnentibus fiunt mutatione ^us* in ^or': 'senatus senator', 'dictatus dictator*, Uonsus tonsor*.
In 'as' pleraque denominativa sunt, quorum primitiva, si sint secun- (lae declinationis , genetìvo, sin tertiae, dativo assunumt ^tas', i paènul-
d nel d uel d
1 ot admiUier /)uladmilierA' a*miUier/ìr ammillier prò ammiiti Z aii\miUier prò am- mìtii Gg uel Urne K 2 analo*guin (ii) R analogia A aoalogiae h est om. G Verg.georg, Illl 241 sq. cf. m.WW § 83 «?/ X § 50 3 Al] h kà H Aut Med. Al
y snRlre add. r suffene Rom. sufforre ihumos Med, suffere fauos thymo Pai, Ihimo AD limo GL lymo K eaenisqiie G coerasqne K c«erasque L recedere QLK iaanes ADHGLK Med, 5 habent D ^ vX om. LK caessus G
8 ante .r. A ut eque» D 9 capester A apium apiasler bis scr. H
10 olea ex oleum corr, K post ster: i e In primitiuo R, quod gloss., ad sqq. in
o nomi De primae positionis pertinent, uncis inchtsit r 12 et uhiniae add. g ultima Rr 13 forma L post ante ster: parasitaster — ante ster om. R add. r 14 pa- raàitasunt (parasitast prò parnsitast legens) A parasitaster stirdaster antoniaster
Dk caiullaster r habent add. k ante add. l 15 denominatiua Sunt autem L 16 ut rnbeo A Horatins] r Oratius RK Hot. serm. l 8, 5 18 que
OM, L inguine] g unguine GK iungine L 20 in ur] k ur HL 21 labor
uel a
roboro robor (robur k) honoro K decoro decor«4> (or) H odoro «or K mor-
V
muro mormnr G 22 mormnr K facit femininum D 24 ut amo ADr ferens A 25 ut senatus D 26 questua questor post seunlor add, L certus certor quesitus •or add, K dicatus dicàtor A dlctator add. r 28 datiuuo A tas] d hs J)
128 PRISCIAINI INST.
p. 628. » P. p. 151. 52 K.
Urna ubi(|ue correpla: *probus probi proMtas', ^novus no^i novìtas', *Ik>- nus boni bonitas', ^mendicus mendici mendicitas', ^asper asperi asperi- tas% *prosper' vel ^prosperus prosperi prosperi tas% ^integer integri inlegrì- tas% ^sìncenis sinceri sinceritas', ^sedulus seduli sedulìtas', ^finiidus timidi tiniiditas*. et notandum, quod, qiiae in genetivo duplicant i, extiTmam 3 earum mutant in e eupboniae eausa ^ ut ^pius pii pietas', ^medìus niedìi medietas', *«auxius ,inxii anxietas', ^socius sodi societas'. *b*ber* quo- que excipitur, quod nominativo assuinpsit *tas', non gene{|vo: ^liberlas'. tertìae vero declìnationis nomina dativo, sicut superìus dìximus, assumuiU *tas': *capax capaci capacitas', Henax tenaci tenacitas', *rapax rapaci ra- io pacitas', ^procax procaci procacitas*, ^felix felici felicitas', ^affini aflinitas', 20 *infideli infìdelitas', 'celeri celeritas', 'au|otori auctoritas'. excipiuntur panca , quae b vel p sine s habent ante ' er ' : haec enim nominativo assu- munt 'tas', ut 'puber pubertas', *uber u|bertas', 'pauper paupertas'. ' sed hoc possumus etiam in secundae declìnationis nominìbus observare, ut n supra dictum est. unde Hiber* *libei*tas' facit, 'asper* autem et *prosper% quia s habent ante p, 'asperitas' et ^prosperitas' faciunt. ^saluber' et 'salul)ris' facit nominativum ideoque ^salubritas' et *celeber' vel ^Celebris' ^celebritas'. Setus' quoque, quod unum Uium generum in 'us' desinens invenìtur, no- minativo assumit *tas': Wetustas'. excipiuntur etiam haec, quae in *or'an desinentia mutaverunt *or' in 'es' et assumpserunt *tas': *maior maies- tas*, *honor honestas'. IV2] ' Sunt aUa in 'as' denominativa, quae plerumque similia suut accusa- tivo plurah primitivomm suonmi et sunt communia, ut *primAs% *opti- màs% ^Ravennàs', 'Capenàs', ^4rpinàs^ *Crotoniàs', 'Pontiàs', 'Larinàs', 25
1 ut probus Dh 2 mendicus mendici mendicitas] medìcus medici medicitas G
asperi las
asperitas] Proapenis H 3 vel prosperus] oro. K uel us tidd. k intiger G
o intiger -ri -tas K in tigri tas G 4 sincoeiois sincoerl G sincerus -ri «tas K
psednlus -li «tas K timidiis -di -tas add. k timidi] h tumidi H 5 quodq.
in H quae om. G 6 aeuphoniae R - piaetas Rr post pietas : ab eo autem
quod est pietas compositum dixit ouidius et (ad K) consanguineas compositum ut sanguine leni adumbras impielate pia. {metam. Vili 476 sq.) add. LK 7 me-
diaeias R anxiaetas R sotins sotii A socius socii societas om. L ^ociae- tas i2 8 nominativo] A nominatinum H assumsit G assumit Kr ut liber-
tas RAUGLK ut liber libertas r 0 adsumunt tas sicut supra dixinius AH
sìi]^rA'DLK 10 tas auctori auctoritas capax K 11 af&nis affini aftlnitas DG ad- fini adflnitas AHLK 12 infidelis infldeii infidelitas D infedelitas G celer ce- leri celeritas /> caeleritas /{ auctor auctori auctoritas />* auctori om. A* 13 *b(a.)
D
H p — enim in litwra l siue L ante er habent Kl ante .r. >4 14 peber B pauper -tas. puber «tas. uber -tas K 16 liber add, g quia] quae'Z 17 asperitas] K non aspertas add, k 18 ideoque et salubritas K ^caeleber caelebris caelcbritas H celebrità* .r. uetus (^) A 19 unum add, r 20 ue-
tus uetiistas L 21 or in es mutauerunt D assumserunt ^ ut maior KL
I magestas Rr 23 accussatiuo AL acusatiuo G 25 Ravennas] rdh rabennas Ak rab**na8 R rebennas DH h, L om, G capeunas H arpinas rabennas crotonias 6
N
Crotonias] h crotenius A crotuiiins tì larimas Rr la«riiias H
LIBER UH 19—22 129
P* •* **• p. 152—54 K.
quae | ideo in fine habent circumflexum accenium, quia per syncopam prò- fpnintur. perfecta enim eonim inveniuntur apud antiquissimos in *tis' de- sinentia, *hic' et 'liaec primatis', 'optimatis', "Arpinalis', unde neutra quoque eorum in e desinunt: ^primate*, *optiniate% ^Arpinate', et ablati-
5 VMS in i, more eorum, quae in *is' desinentia, cum sint communìs gene- ris et faciant in e neutrum, in i terminant ablativum: *a primati', *opti- mati% ^Arpinali'. et testis eius Caper, qui diversonim de huiuscemodi nominibus ponit usns auctorum , confirmans tam in Ms' quam in *as' hiiius^ cemodi nomina solere proferri. Caio Censorius in I originum: sed
lolucus Capenatis. in II: si quis mortuus est Arpinatis, eius heredem sacra non secuntur. ibidem: lucum Dianium in ne- more Aricino Egerius Baebius Tusculanus dedicavit dictator Latinus. hi populi communiter: Tusculanus; Aricinus, La- nuvinus, Laurens, Corantis, Tiburtis, Pojmetinus, Ardeatis,
isRutiilus, ^Ardeatis' dixit prò eo, quod nunc dicimus *Ardeas*. Titinius in psaltria:
Ferentinatis populus res Graecas studet^ prò ^Ferentinas'. non est igitur diibium, quod - cum in omnibus, quae 22 paenultimam habent circumflexam, si patiantur syncopam, servamus eun-
1 habent in fine /> circnnflexum i^ ticcenium add, k 2aiUiquosZfA desideniia Z 3 primatis et optimatis LK optimatis] ex optimus corr. A obtimatis R nude et
V
neutra K 4 ablitiuus A ablatiuum G ablatiui L 5 com A cum «« sin! H
6 faciant] 1 faciunt Ubri obtimati R 7 Caper] in libria etnici, sermonis
ponit gecundwn Otannum de Capro p. 13 8 nominibus auctorum exemplis usus est Kk
in bis Rr in h^ ^ 9 Caton. orig. I /V. p. 105 Kr, fr. 25 p. 274 RfÀh. fT,y:)^S\ p Zlsq Wagèner. iterum ìaudatur lib, VII $ 60 10 in] Idem in ADh
Caton. orig. II fr, p. 107 Kr. fr. 67 p^78 R, fr. LVll p. 42 sq, PVr. cf. Pnsc. L supra l. o et •
II. R V 0. ad Hb. i refert Prisc. l, l, esset r est et ADG est K eiusdem A
non uel non
11 haeredem G non sequuntur AG sequuutur L consequuntur D cf. Gode- Mchalkii Idi apud Krekliutn annotaiionem , quemque /. Sauinium in Zeilschr, f. gesch. Hecktsmssenschafi 1} p. 366 (verm. Schriften I p. 155 sq,) Caton, orig. II fr. p. 106 A>. fr. 64 p. 277 sq. R, fr. XXXVil p. 36 ÌVr. inde a voce, populus (sic) commu- niter — Ardeatis hoc fragm. rursus laudat Prisc. l. supra l. cf, Lorenziwn de dict. Lat. et mun. I 1841 p. 24 sqq. 30 sqq. diaiuim ff 12 arcino G egregius L Baebius] G Wagenerus, bebios K breuius L laebius H lebius RAD . Laebius defendii Groiefendius zur Geogr. u. Gesch. von Altitalieìi fase. Hip. 14, coli. Slabiis, Osco no- nine. ai id non Laeìmim, sed vel Labium vel Laberium significare iure suo suspicatur Mommsenius unterital.Dial.p.29Ò. numhtievìuB? dedicabit L dicator R 13 latinos hi A latinus hti G latinus in populi commoniter K Aricinus] d arricinus K
u arcinus GD lanuuinus ex languinns corr. A lanubinus L lan*ubinus K 14 ti-
burt' 2> Ardeatis, Rutulus] Ardeatis Rutulus Klausenius Aeneas und die Penaten p. 810 n. 1502 d, Rutiilns in f. senientiae infra L l. a Prisc. onùssum, h. etiam l. in- terpreiameniwn esse censei Lorenzius l. l. p. 38 15 quod est nunc ardeas K Titinins scribendum esse post alios docuit Neukirchius de fab, tog. R. p. 07 tuiinius If tUinnius rell. et sic fere ubique libri Prisaani Tit. psaltr. fr. 1 p. 66 Both. fr. VI p. 121 Neuk. psaltr. s. FerenOnatis fr. I p. 125 Ribb. cf. lib. VII § 60 16 psal-
trìa] r psalteria RG salirla K 17 res Graecas] lUt. VII ^ 60 graeca A. /. libri Btadet. ferentinatis prò ferentinas L 18 ferentinas arpinatis prò arpinas. non K
19 circonfLezam Z# patiuntur 72 patientur JE*^
ORAMMATICI LATINI II. 9
130 • PRISCUNI INST.
p. 6M. M P. p. IM. 85 K.
dem accentuili m'ultima, ut * produce prodùc', * audivit || audit ', ^cuplvit cuplt% ^fumàvit fuinàt', ^illìce illìc% MsUce Ì8tlc% idque omnibus placet aiiium scriptoribus , qui de accentu scrìpserunt - debeant haec quoque idem servare, cum *ti' subtracta paenultima vocalis, quae circiunflectebatur ia dictione perfecta, (id est a) invenitur ultima in concisione babens eundem s accentum. inveniuntur tamen etiam propria diflerentiae causa in fine cir- cumflexa, ut ^Lenàs Lenatis', ^Mends Menatisi ne accusativi plurales menae [genus est piscis] et lenae [femiiiinum est lenonis] esse putenlur.
In ^es' correptam pauca inveniuutur denominativa: ^equus equés', *pes pedSs', et verbalia: ^tego tegès', ^mergo mergès'. io
In *es' productam verbalia reppéri a praesenti vel praeierìto tempore; a praesenti: *saepio saepes!, Muo lués% ^stillo- struSs', ^macero macies% Muxurio luxuriSs% *illuo illuviSs'; a prae|lerilo: ^rupi rupSs'. *
23 In Ws' denominativa sive verbalia uniltas et dtversas habent formas.
alia enim in *alis', alia in ^elis% alia in ^ilis', alia in'^ulis' flniuntur, utis *curiali8% *fidelis', *docilis% Wirilis', *curulis', alia vero in *ris* a longa antecedente: *Apollinàris% *scholàris', alia in ^ensis': ^AUieniensis', ^Ca- tinensis'; alia duas consonantes habent ante *is': ^agre$tis', ^caelestis', ^salubris', *muliebris% ^Sanmis% ^insignis'.
Ergo in ^alis' desinentia vel ^ale% si sint a nominibus primae decli-w nationis, assmnunt nominativo prìmìtivorum Mis* vel Me' et producunt a paenultimam - ut ^curìa curiàlis', ^memoria memoriàlis', ^pluvia pluvialis', ^mensa mensàle', Sia viàlis' -, sin secundac, cxtremam i genetivi, sin ter- tiae, *is' mutant in a longam et assumimt Mis': ^Mercurius Mercurii Mer- * curiàlis', ^lluvius lluvii fluviàlis', *neuter neutri neutralis', ^liber liberi is
1 accendum A fumauU fnmat cupiuil cupil audiuii audtt produce produci) 2 iilicce ADHLr ucl illìc^l isticce l>-^/»r sticce-^ ' ^idque] rk Id quoque R ìdeoque H -idé*que A id A' omnibus quoque placet (placet in mg, add,') K 3 acoentibus G de- beant] d quod debeant R debent DLa 4 sei'vare] obseruare LK obseruaret / circunfleciebatur L 5 eundem accentum ex accentum eundem revoe, K 0 accen- t
dum A in fine om. H clrcunflexa g 7 ieenas leenatis AG menai is
om. G accussatiiius L plurales] h pluralis H plurales — luo Ines ImAtin ìitttra l 8 menae q genus GL menae qùod est genus AT genns est piscis Hh laene
RL leenae G leene ^ quod feroininum est de nomine leonis Hh lenonis] a Ico-
o
nis RGL laenones A 9 denominatiua inueniuntur K equs G 10 raerges
merges Dd 11 producta R reperi uerbalia G a praesenti repperi p uel
preterito tempore add, d 12 praesenti 9up. Un. add, in D uo Ino u~o lues K
Ines] h luos H 13 loxurio luxuries] h luxorio luxories H illues GK
uel formas 14 formas] significati ones Dd 15 alia in ulis om. GL add, l u*lis (I) H 16 docilis add. k uirilis docilis D curnlis om. GL add. l 17 ut apollina- rÌ8Z> appollinaris6'Z scho1aris]Ar scolaris /^Z^ZrAT Athcniensis] om. Zi alheaensisAT athinensis^ ut athenientis i>A ÀtheniensisCatiuensis] corr. exr catinensis atheniensis
s h
r m.pr. catinensis A cati*nensis AT 18 Alia* (m) AC dua Ar abent /ir ut agrestis DK agraestis A 20 ale] alae r a nominibus sint G 21 primiii- uornm add, k 23 mensalae A 24 moti ut ìs K a logam A et assumunt \\t add. d «Lit(A) H ut mercurius D 25 fluins^^flnialis K oeutrum
LIBER un 22—25 • 131
p. «0. 31 P. p. Il»— 57 K.
iiberàiis', ^thèatiiiin theatrì theatràlìs', ^iudiciiim iudicìì iudiciàlis', ^Mar- tius Martii Martiàlis% ^fatiim fati fatalis', ^ genitus geniti genitàlis', * caput capitis capitàlis', ^ virgo virginis virginàUs', ^ cardo cardinis cardinàlis', ^hospes hospìtis hospitàlis', ^navis navàlìs', ^dos dotis dotàlis', ^flos floris » flo||ràlis', * corpus corporìs corporàlis', ^caelebs caelibis caelibàlis', *jnors mortis mortàlis', Suve|nis iuveaalis' (invenitur et iuvenilis), ^prìnceps prìncipis principàlìs', ^municeps municipis municipàlis', ^crinis ci?inàlis% ^voi vocis vocàlis'. sin a quartae declinatìonis nominibus derìventur, ab- iecta s, sin a quìntae, ^es' ei nominativo assumunt ^alis': ^manus ma- io nuàlis', *census censuàlis', ^species speciàlis*. verbalia quoque a prima V24 coniugatione inveniuntur in ^alis': ^penetro penetràlis'.
In *elis' pauca invenio denominativa: ^fidus fidi fìdélis', ^crudus crudi crudSUs % ' * patruus patrui patnièlis', *frater fratris fratruSlis'. et nota, quod omnia extremam i genetivi in e productam mutantia assumpserunt is'lis', ^frater* vero *fratris' *Ì8' in u conversa assumpsit ^elis*.
I iongam habent omnia in *ilis', quae a nominibus derivantur, nec non in *ile' neutra, sive ex eis fìant sive non babeant aliud ante se ge- nus, sed a quacumque parte orationis nascuntur, ut ^aedis aedilis', *senex senllis^, *anus anilis', *puer puerllis', *vir virilis*, *scuiTa scurrllis*, ai^civis civllis% *servus servllis*, ^quintus Quintllis', *sextus Sextliis', *gens gentllis', ^bostis hostllis*, *subtel subtllis*. *exllis' etiam a Gracco i^l- xrikog factum denominativoiiim servaWt regulam. similìter neutra produ- 25 cunt paenultimam: ^ ovile', * monile', ^cubile', ^sedile', nam in *ilis' de- sinentia verbalia sive participialia corripiunt eandem i paenultimam: *fero sTertHis', *utor utiiis', *futio (ex quo compositum elTutio) futìflis', | *volo volatilis', Uextus textilis', *altus' vel *alilus altSflis', 'flctus fìctìflis'. a pare etiam derivativum, quod a verbo *paro' nascitur (unde comparo compa-
AffL 1 Thàeatrum R teathnim teathri teatralis D theatfanim theathri thea-
thralis GL teathrum .ri .alia K iuditium iuditii A 2 Martii] l marti L
t marcialia A faUam .ti fattali» (c-c) K genitus -— capitalis om. L capud Rr 3 uirginl' Hh 4 liospes hospìtis liospitalis] g ospes ospitis ospitalis G
hospis .itia .alia A^ nauis nanis naualia />(?Zf 5 celebis Z» 6 iuvenilis] tnenilis r iuenalis R 8 deriventar] r deriuanlnr RHGK 9 es] b R' abiecta es Hd
at manos D 11 ut penetro D ut penitro K 12 ut fldus AD fidi add, h 13 nota] r noto Ji 15 eonueraa et assumpsit L 16 quae in ilis h 17 eis] eis in ilis ADHrg eis in \\\\% R se in mg, add. H 18 aedes A 20 ciiies L
quintus quintitis sextus sextilis seruus seruilis LK 21 subtelis G posi sub- Ulis: Excipiiur par paris parilis. Ouidius add. R Excipitur par paria parilis DGLk Exdpitnr parilis Kh Ouidius quod et ipntm ad parilis special A cf, $ ag. eo^r. ì\jixi^XoÌ\ gk b{itbaoc R n^irEAiuc r sfirRAOC A JzgiraAOc D sfi^nroc G e£uhaoc K iziTHAOc L exilos h om. H 22 seruabit A seruat L 23 ut ouile r oliue A monile] r monile RAG illis Rr 24 participialia] g parlicipalia G i peneuhi- mam in Hiura g ut fero J) 25 futtio RB fùcio A siitìo in liiura g futio futl- iis ex quo compositum effutlo e£Potilis uolo LK ex — effutio om. 6^ conpogitnm^
effntio] r effuttio H effitcio RA fntilis] r futtilis RH 26 nolatilis uictus aictllis tezitts Kl textns ^ altilis om. L add. l texilid G flctus flctilis om. K
27 dlriaatum K
9»
132 • PRISCUM INST.
p. 631. W P. ' p. 157. W K.
ras. proprie enìm pares smit, qui inter se possunt compararì) verbalium regulam servavit, ^parìlìs'. Ovidius ia VII meta morphoseon: Arte suuni parili revirescere posse parentem.
26 cetera quoque omnia i paenultimam coiripiunt et, si sint a verbis prìmae coniugatìdnis , a longam liabeot antepaenultimam , ut ^ amo amas amàbi- s lis', * penetro penetras penetràbilis % *paro paras paràbilis% 'praedico praedicAs praedicàbiiis^, * lacrimo lacrìmas lacrìmàbilis', Squasso quassas quassàbilis', Mando II laudas laudàbilis', ^tracto tractas tractàbilis ', * aequo aequas aequàbilis', Mniror miraris miràbilis'. excipitur *st£bilis', quod solum antepaenultimam a corripuit. LucanusinV: . i«
Quam non e stabili, tremulo sed culmine cuncta Despiceret
27 quae vero a verbis secundae vel tertiae vel quartae coniugaUonis nascuntur, si habeant antepaenultimam i, eam quoque corripiunt: ^doceo docìbilis',
* credo credìbilis', ^utor [utilìs] utìfbilis', ^sentio [sensi] sensibilis', ^ audio» audibilis'. sciendum tamen, quod plurima nascuntur ex bis coniugationi- bus, quae antepaenultimam i non habent, ut ^docilis', ^habilis', ^flebilis', ^nubilis', Volubilis', *utilis', et quod quaedam ex praesenti, quaedam ex ' praetorito, quaedam ex futuro derivantur; ex praesenti: *doceo docibilis', ^habeo habilis', *volvo volubilis', *utor utilis' et *uti|bilis*; ex praeterilo:» ^plausi plausibilis% ^ sensi sensibilis' vel ^sensilis' - Lucretius in II:
Ex insensilibus ne credas sensile nasci -; ex futuro: ^fiebo ilsbilis\ unde e ante b productam habult.
In ^aris' desinentia derivantur a nominibus si ve verbis, quorum ex- trema syllaba incipit ab 1 vel alia consonante vel a vocali aliqua pura. 3s fiunt autem a genetivo nominum sive a positione verborum sic: quaecum- que litera sive lilerae sequantur 1 vel aliam consonantem, ex qua postrema
1 proprie] r propriae/2Z^ posunlAT 2 reguiam om. i{, ;m>«/ serùaait luU. r ser- vavit] r seruabitA^^ Ovid.meiam. VII 305 in VII .metamoq>ho8eoa om.K 3 reui>
ne
iiiscere Rd et sic *mulH ex vetustioribus scriptis" Omdianis teste iV. Heinsio uiaesoere g rere- sccre/C iuucnescere libri aliquot Ovidiam 5 \ìiom,GLK 6penitro .tras .iis K traete tractas tractabiiis laudo laudas landabilis aequo aequas aequabiiis predico pre- dicas praedicabilis lacrimo lacrimas lacrimabilis quasso quassas quassabilis miror mi- raris miràbilis R 9 miraris] miras A et in miraris oorr. U 10 Zuc. fhars. V 250 «9. Ile] HK Lue. Foss. A B et sic vel ex Ubri Lue, fere onmes^ est retf., or. codd, lib. VUII ^ 38 est abili Lue, Guelf. 2, eorruptelae originem demonstrans
i stabuUs Rr cunc^^ Rr 12 dispicerei HGK 13 saecuude R 14 ut do-
ceo AD 15 utilisi] om. DK add.d, Iis add.k sensio G ' seutio-^nuoc ergo dica- mus, S^30, uno foHo exeiso deest in H sensi] sentis R om. K sensibtlis] r sea- tibilis R 16 hisdem K 17 habilis] r abilis R 18 volubilis om. L 10 de- rivantur] nascantur L ex] cm, DG & A presentis A doci*«lis (bi) G deci- bis in docilis eoirr. A docilis D 20 habeo add. d 21 ut plausi A Luer. II 888 in -II- add. l 22 insensilibus] cum libris Lucretianis DGr insensibilis A et ni f. in litura R insensibillbus L inseosilibi K sinsile A nasci] gigni Lvcre-
t tius 23 producam Rr 24 siue a uerbis K quorum etiam exirema L 25 uel alia consonante om. L 26 uerborum sit quaecumque A ile add. r
LIBER IDI 25—29 • 133
p. «sa. 33 P. p. 158. 89 K.
ÌDcìpiat syilaba genetivi, transciint in a longam et assumunl ^rìs' vel, si a vocali incipiat, ipsa estrema niutatur in a longani, et assuniunt ^ris': ^po- pulus popuJi populàrìs', ^singulus singuli singulàris', * Apollo Apoliìnis A(H)llinàrìs ', ^consul consulis consulàris', ^miles militis militàris', ^schola
3 sc'fiolae scliolàrìs', ^Latium Latii Latiàrìs', ^familia familiae familiàris ', ^peculìum peculii peculiaris', *molp molis' vel ^mola molae molaris*. sic etiam neutra in * are' finita: ^velimi veli velare'. luvenalis:. Et pegma et pueros inde a^ velaria raptos. In *ensis' desinenda, si sint a nominibus prìmae vel secundae decli- 28
le nationis, mutant extremam [| partem nominativi singularis vel pliiralis in ^en' et assumunl ^sis*: * Girla Cirtensis*, *01bia Olbiensis', ^Sardinia Sardinien- * sis', ^Hispania Hispaniensis% *Catina Calinensis', ^Enna Ennensis', *Min* Uimae Mintumensis ', ^castrum castrensis', * forum forensis', ^Uium Ilien- |sis*, * Locri Locrensis', *Vtica Vlicensis', ^Cremona Cremonensis', *Ostia
l'Ostiensis' (^Athenae Atheniensis' euphoniae causa i habuit antepaenulti- mam et * Halice Haliciensis ') ; sin vero tertiae sint declinationis , abiciunt extremam s genetivi et assumunl *ensis': ^pistor pisloris Pistoriensis ',
* Carthago Carthaginis Carlhaginiensis '. quae vero duas consonantes ha- beni ante * is ', vel a nominativo fiunt primitivorum vel* a genetìvo. et a
29 nominativo quidem derivata abiciunt extremam literam et assumunl ^ bris ' :
* salus salubrìs ', * mulier muliebris ' ; a genelivo vero, mutata extrema eius • parte in e et assumpta *stis* vel * stris*: *ager agri agrestis', 'caelum caeli caelestis', * terra terrae terrestris*.
In *lis' quoque inveniuntur denominativa, sed antique prolata, pae- 29 j5 nultimam natura vel positione longam habentia , ut * Samnitis ' prò ^ Sam-
2 incipit AG extre Rr assiimìt d Vi populus /> 3 populi] r populisA
ì i 1
appallo appollinls appoUinaris GL appollo appoUonis appollonaris K appolinis Rr 4 milis 'tis «taris K scola scolae scolaris RDL 5 scolaris A 6 molaris.
h
sicut etiam G 7 Itw. sat, I 4, 122 11 ut cirta DG cirta Rr nel cyrla in
marg. l Olbia Olbiensis] Zwicc. 2 KreklH oluia oluiensis RADI oHua oliuensis GLK
Sardinia — Hispaniensis add, d 12 catena G nel catina g minturnae (min-
tarna L) mintnrnensis enoa ennensis GLK 13 utica uticensis Cremona cremonensis
ostia ostieosis castmm castrensia forum forensis ilium iliensis locri locrensis D
14 hoatia hostiensia L 15 Àtheoae Atheniensis] g athinae athinensis G 10 Halice
llalicieoais} sic, m. pr. in halice haliceusis corr,^ K alice alyciensis R halyce halyciensis
ADL Heidelb. halyc*e (a) halicensis G, de Halice cf. Pam, II 36, 1 Curtius Pelopon-
ne$o$ Il 461 sq, cum libri optimi Balicgarum incolas Halycicnses nomment (fr. Vat,
rescr. et cod, Lagom. 29 ap. Cic. in Verr. II 2, 28, 68) et Haliciaenses (Riccardian,
Plin, nat. hist. III 14, 91), coniciat quis Halicyae Haliciensis legendum esse sunt D
17 ut pistor DK 18 charthago charthaginis charthaginiensis R karthago kar-
i h h h
taginis karthaginensis Gg cartago carthaginis (h) cartaginiensis LI karthago «nis «ien-
i itt
sia K cartbaginensis Dd uero in duas K 20 diriuata Aa deriuatiua K 21 ut salas AD parte eius R 22 stris] g tris AG ut ager GK agris Rr e 24 antiqua Rr 25 i nel e post paenultimam add. L et in litura K prò samnia add, r
134 PRISCIANI INST.
p. 633. 34 P. p. 139. M K.
nis% sicut *Laurentis* quoque prò *Laurens% ^Tibiirtis' prò 'TiTiurs' lesie Capro, sic *Quiritis* prò *Quiris' et *Caeritis' vel ^Caeretis* prò *Cae- res% qui tamen nomina tivi nunc in tisu non sunt. unde Virgilius in X:
Qui Caerete domo, qui sunt Minionis in arvis. invenitur tamen et correptam i habens paenultimam apud eundeui Vir- s gilium:
Est ingens gelidum lucus prope Caerìtis amnem, et Horatius similiter in primo epistularum:
Quid deceat, quid non obliti, CaerUe cera Digui, remigium vitiosum Ithacensis Vlixis, »
nisi prò * Caerete', quod est nomen oppidi, e paenullima in i conversa prò- tulerunt. I Livius ab urbe condita XLl : Lanuvini Caeritesque anguem iubatum apparuisse nuntiarunt.
In ^os' tam denominativa quam verbalia pauca inveniuntur: ^lepus le- pos', 'competo compes' et mutatione e in o *compos% 'custodio custos', i5 *do dos*. Il 30 In His^ terminantium diversae sunt formae tam denominativonim quam
verbalium, ex quibus muhas iam diximus, cum de possessivis tractabarous, id est de bis , quas a Graecis accepimus , formis possessivorum et Latinis VI in *ius' vel *nus' desinentibus. nunc ergo dicamus de reliquis in *us' ter-»
i i
1 sìcul] sic AD . lyburtis prò tyburs Br . Teste capro sic A 2 Capro] inier librorum enucL termónis veli, k, l. postdt Osannus de Capro ji. 13 sq. uel ceris uel ceritis uel i
et ceritis Kk et ceris uel ceretis prò ceres G et caeris uel caeretis prò caeres g
3 post noa sunt: Alpheus (/. Alphius: corr. BÒndamus apttd Burmanmm l. infra l.) tamen Auitus m ì (lo E) excellentium Guris posuit prò Quiris: Marìie, si sanguis Curis, Sabina si caedes {Bondamus cedes /?* sedes E) placet, In me, oro, conuertas manus. unde Virgilius de Sabinis loquens: priscique (pssique B*) Quirhes [^en. V11710] prò Curites. a Curibus euim urbe Sabina est deriualum. add, Barmsi.* m. alt. et ErL 2 Krehliiy cui tamen desimi extrema verbo inde ab a Curibus, et partim, verba se. ab Alpheus — excellentium et ab unde — Curites eiusdem KrehHi Dresd. Alphii Aviti f de quo cf, Wemsdorfium poet. Lat, min. Ili p. XXXI sqq,, hos versus ex eod. suo Frisa, in anth. Lat, recepit Burmannus add. t. II p. 730 (n. 125 v. 9 — 11, t.\ p, 46 Meyer.). quorum immemor videtur fuisse Lachmanmts in Ter, Maw\ praef, p. XII
i
Ferg. Aen, X 183 4 cerete Gg cherete Med. roiuonis GK 5 Verg. Aen.
VII! 597 uirg in VIII est ^ 1 lucus add. r cheritis Med. 8 Oraiins K Hot, epp, I 6, 62 sq. similiter om. K 9 Quid deceat] r Quide|clct R
qaod non D ceriti B caerite Rr caera RL coera G 10 rumigium L
u uitio sumit hacensis GL uilio sumit ithacensis K Itacensis ADr olisis Kk uli- xei B et ipse Prisc. lib. VI % 92 cum parte libr. Horat.; et vel sic vel Viixi Hor. praeslan- tiores fere omnes^ Vlyssei Vlixis Vlyxìs al. 11 prò *♦♦♦ L caerctse R caerile in litura g 12 Lìbius // Liv. ah u. e. /ift. XXXX121, 13: et faces eadem uocie plu- rcs per caelum iapsae sunt in Lanuvìno ; Caeritesque auguem in oppido suo iubatnm. tauis (aureisoe/ flavis edd.f. ravis) maculis sparsum apparuisse adfirmabaut, ubi ex Pre- dano suiit. Lanuvini Caeritesque scrìbendum esse coni, Sigonius Lanuuii L cacri- tisque G 13 angem L -uibratum GK nuntiarunt] rk nunciarunt R nuntiaue- mnt GK 14 ut in os AD 15 ante compos: competo repetit A 18 iam mul-
e N ■
tas R possiuis R 19 accipimus Rr 20 uel in ius uel K nus] *as Rr in nus A ergo] nero G a voce, de reliquis iterum ine. H cf. % 27
LIBER mi 29—31 135
p. ftM I». p. 100. 61 K.
minantibiis, qiiae diversas, sictit dicluni est, habenl fornias. alia enim in *ius' exeunl, ut ^nuntius', ^patricius'; alia in *UU8' divisas: *arduus% *va- ciiiis*; alla in *bus': *probus% *orbus% *sgperbus*; alia in *cw8*: *acus', *lucus% *arcu9% *parcus' ; alia in ^quiis' : *aequus% ^obliquus'; aiiain^dus':
5 *providus', 'invidus*, Mividus', '*vividus', *praedàbundus% *furibundus% Mo- quendus', ^sequendiis'; alia in Mus': ^patulus', ^anniculus', ^bibulus', ^cre- dtdus'; alia in *rus*: 'sononis', ^honorus'; alia in *sus*: ^cursus', ^U8us% 'spumosus', *saxo8Us' ; alia in *tus* : Uogatus% *pallìatu8', *metas% ^motus* ; alia in 'stiis': *venustus', ^angustus', ^quaestus'.
IO In *ius' desinenza, sive a nominibus sive a verìDis derivata, servant 31 ante Mus' prìmitivv^min suomm consonantes, ex quibus incipiunt idtiniae vel paenultimae syllabae, 8ed tum paenultimae, cum et ipsa paenultima in vocalem desinit et ultima a vocali incipit, ut ^servus servi Servius', ^servilis Servilius', ^agellus agelli Agellius', *8ilva Siivius', *virgula Virgi-
15 lins', ^Mars Martis Martius', ^nuntio nuntius', ^saucio saucius', *scio scius' - sic Apuleius in primo Hermagorae et Pacuvius in Teucro: Postquam defessus f. perrogitando advenas De gnalis ncque . . quemquam invenit scium, unde ^nescio' quoque ^nescius' -, exceptis in | ^icius' desinentibus: illa
30 enim assumunt, si sint nomina ex quibus derivantur vel parlicipia 8ecundae declinationis, genetivo, sin terUae sint, dativo ^cins', i tamen tam paenul- Urna quam anlepaenultima correpta, ut 'advectus advecti advectYcius', ^com- mendatus commendati commendatìcius', ^faber fabri Fabrìclus', ^pìgneratus pignerati pigneratìcius ', ^trìbunus tribuni tribunìcìus', ^ pater patri patrt-
15 gius', ^aeditis aedili aediKcYus', ^gentilis. gentili gentilicìus'. inveniuntur la-
1 dictumesi] diximusti'if formas habenl^ 2 patricius] r patritius A/T diuisaseo;
diuersafi eorr.^ deuiaasZr ut arduus /«i^ 3 po«^ uacuas: alia in quus aeqiius obliqiius
add,, eadem infra om, D ut probus K orbus probus A alia in cus add. g
4 laeua] k lacus LK alia — obliquus praeUr D onu G add, g quus] cus R
ut aequus K 5 probidua L lividus] h libidus GLK li*idus H uiuidus
om. GK uiuidus — loquendns in mg. add. A 7 hoooros A 8 inetus] d
maetas Ah riiestua RDGk maestus H 9 uetustus H augustus K angustus
meslus quaestua h questus RDGLK 10 deriuatiua K 11 ultimae syllabae uel
1 paenultimae A 13 Servius] r senius R 14 seruuiis Rr agelli] agelli** L
uirga uel
Silvius] r siluaua ìR uirga G nirgula Dd 15 marti L nuntio] r nuncio RA nuDtius] r nunciua R saucio sancius] h sautio sautiua RH sautio sautius socio sociuB A 16 epuleius G epuleus K Apul. Hermag. I /r. 5 t. II p. 637 HUd, ermagorae G ermagore R ermogore K pacubius RDGLK Pac. in Teucro fr, 11 p. 145 Boih, II p. 98 Rihh. > 17 defessus] dg diffessus D defesus G defessus est G* /. Voanus eastigat. et noi. p. 108 defessus fuit Ribbeckius 18 nc- que eorum quemquam G. Hermannus opxtsc. VII 382 quemquam] r quenquam GL qnemqaem RA 19 in cius GKh 21 tamen om. RADL " paennltimà R 22 antepaenuUimam Rr adfectus aditeti adfecticius A advecticius] r aduecti-
' ' i t ci
tiu8 RH commendalus -ti commendaticius Kk 23 commendatius Rr commendati-
tius H trìbunua tribuni tribunicins pigneratu^ -ti pigneraticius L 24 pigne-
ei
ratius Bh 25 aedilia ex aedilus corr. A aedili om. R gentilus A gentili
136 PRISCIANI INST.
p. 694. «5 P. p. 1«1. 63 K-
men quaedam a primae quoque declinaUonis nominibus eiuBdem fonnae, quae a liabent || ante ^cius' : ^gallina galliuacìus', ^membrana meinbranacius', ^cbartina chartinacius*.
32 In *uus' divìsas tam a nominibus quam a verbis dcrìvaia secundum in ^ ius '- terminatorum regAlain mutatione extreniarum litcrarum vel literae 5 in *uus' solent fieri, ut *pater patri patruus', ^annus anni annuus', ^perspi- cio perspicuus', *ambigo ambiguus', 'rigo riguus', *ardeo ai-duus% 'vaco vacuus'. notandum inler haec 'menstruus', quod euphoniae causa assump- sit t et r.
In 'quus' quoque desinentia similiter fiunt: 'aequo aequus', 'obliquo» obUquus' ; sed magis ab bis nominilms verba quam s^ verbis nomina sunt derivata. Mougus longinquus' ideo assumpsil n ante 'quus% quia aliter eupboniae satisfacere non poterat.
In 'bus' vel 'cus' desinentia a verbis b vel e ante postremam voca- lem habentibus derìvautur mutatione o et, si ante eam alia sii vocalis, eiusis quoque, in 'us', ut 'probo probus', 'orbo orbus% 'superbio superbus', 'parco parcus', 'luceo lucus% 'arceo arcus'.
33 Inveniuntur panca a nomini})us vei verbis in 'ulcus': 'sus subulcus% 'bos bubulcus', 'peto pejulcus'.
In 'dus' Ires sunt formae: so
Vna quae servai consonantem, ex qua ultima vel paenultima primitivi incipil syllaba | - sed lune paenultima, si non intercedat consonans inler ultimae et paenultimae syllabae vocales -, et reliquam eiusdem syllabae vel syllabariun partem mutai in i correptam et assumil 'dus', ut 'herba ber- bidus', 'turba turbidus', 'uva uvìdus%''vivo vivTdus', 'rabies rabldus', 'lu-s meo tumìdus', 'timeo timidus', 'areo arìdus', 'squaleo squalidus', 'ferveo
34 fervìdus', 'invideo invìdus', 'frigeo frigìfdus', 'valeo valTdus'. excipiliu' al-
a
om, R 1 quoque om, L 2 ut gallina AD gallinicius Kk gallinatius AH
membranacius] r membranatius RA 3 chartina] r carthina RD epistola e
charta quae a carpendo dicitur glo89, cod, Beidelb. canhinalius RA carlhinacius r
u
5 extremarum] r extremum R 6 in uus add. d patrius A perspicio
perspicìs perspicuus ambigo ambigis ambiguus L 7 post ambiguns: pigo pigiius add, RH pigeo piguus AD piget piguus h rigo riguu8 post uacuus coUocant RAM
vaco] uacuo ADGLK 8 assumit R assumsit G 10 fiunt ut AD
obliquo] g oblico G 11 nerba finnt quam LK sint AL deriuata sint K 12 deriuatiua A loginquus G 14 postremam vocalem] 1 postreman*. K postremam uocalem uocales A postremam uocalem uel uocales k rell, 15 o in us et h eam in marg. add. l sit alia ff eiusq. in G 16 posi quoque: scil. mutationes sup. lin, add, r, mutatione in mg. l post probus: turbo turbus add. ADHGLK
post orbus idem add. r. de turbus = turbo cf. Ducangii gloss, med. et inf. Lai. s. vu. turbus et turbinus t. VI p. 700 ed, Henschel. . 18 uel a uerbis LK ut sus D
19 bobulcus DGÙK boculcus A 20 sint^ 21 peneuliima* K 22 intercae- dat H 24 motant K dus] r ÒA R ut om. L 25 %idu8 Rr uioo uiui- dus om. DL rabies rabies A 26 timeo timido s om, G areo aridus] rk ha-
e
reo haridus RAK squaleo squalidus] k scaleo scaUdns GK 27 frigio Rr al- terni tas Hh
LIBER mi 31— 36 137
p. «35. 36 P. p. 16i. 63 K.
ternitatis causa, quam Graeci inakltilórriva vocant, unum Spando pandus', ne, si ^pandidus' dicanius, male sonel alterna d in utraque contìnua syi- laba, quod in multis solent tam Graeci quam nos evitare, (non dicunt illi ^Xa^vpóiSog\ quamvis exigat regula, sed ^Xagv§ds(ù$*. et Romani quo-
sque iUos secuti non dicunt ^huius Charybdidis' sed Miuius Charybdis'. eiusdem vitii causa non dicimus ab eo, quod est ^mane', ^manunine', sed 'matuUne', Sitis vinetum', non Si||tetum', quod tamen etiam a vinei vide- tur esse derìvatum. praeterea ^meridies' prò ^medidies' a medio die. sed non tamen in omnibus hoc valet nam *candeo candidus' facit, ^sordeo
losordidus', ^madeo madidus', nisi quod haec secundae coniugationis in ^deo'; illud unum, id est ^pando^, tertiae in *do' desinens habuit huiuscemmli for> inae nomen.) et haec quidem in *dùs' supra dictae formae nomina demon- slrant habere ea in se, ex quibus derìvantur, ut ^herbidus', qui habet herbas, *turbidus% qui habet turbam, ^timidus', qui habet timorem,
is^rabidus', qui habet rabiem, ^invidus', qui habet invidiam.
In ^bundus' vero desinentia similitudinem habere significant, | ut Si- 35 tabundus' similis vitanti, ^praedabundus' similis praedanti, ^errabundus' si- uìilis erranti, ^morìbundus' similis morienti, ^furibundus' similis furenti, et sunt paene omnia huiuscemodi formae nomina verbalia et, si a verbis
30 prìmae coniugationis derìvantur, a habent longam antepaenultimam, ut ^cau- sor causarìs causàbundus', Sito vitas vitabundus', sin ab aliis, i correptam, ut Mudis ludYlmndus', *furis furìbundus', ^moreris nìoril)undus'. excipiUir allemitatis causa ^rubicundus', quod in paenultima syllaba prò b e habuit, ne sit absonum, si ^rubibundus' dicamus.
» Tertia forma in *dus' teiminantium est participialis, id est quae ter-Vll36 minationem habet participiorum futurì temporìs passivorum, et signifìcat
X
1 ènaXXrilotTjza] om, H ettaaaeaothta Rr ehaaaeaotsta DL bttaaeaothta G
a
AAAoesTA h pondo Rr 2 sonat G sonanl A alternam RAGL alternum r
uel e
continua] r continuatam R continuans L continua** K 4 xaptbataoc Gq
carybdidos RK XaQv§8sù}g] scripsi XAPYSAeoc ADGr %kt^\ìA%o% K carypdeos R
o XAPYBAioc L XAPiBAioc H Tumani K 5 Charybdidis] g x^rybdidis K charib-
didit L carybdidis DGr carypdidis R caribdidis A sed huius Charybdis om, G sed huias charnbdis g %9trjhà\s K charibdis L ca rybdis Z>r carypdis R carìbdis^ 6 uicii A 7 non YÌtetam] h nouitetum H tamen a uinea etiam uidetur derìualum L 8 miridies K prò] non D me^^didies K medio et die h
0 tamen non D 10 sordidas] sordidas facit RH mandeo mandidus Ii quod in mg. add. h coniugationis sunt in ADr et sunt in litura H in deo ; illud] . ideo illud GLK ideo. Illud H .Ideo, illud h. 12 demoustrantur ZT 13 ea habere D herbas habet G 14 herbas — rabidus qui habet in inarg. add, r
larbam uel lurbalionem t^
turbam] rabiem Aa turbam Gg timidus ^- rabiem om. A 17 uitandi A
moribundas similis morienti ( et H) errabundus similis erranti AH 18 furienti L a
10 poene Rr nomina formae G 21 caussaris Rr post uitabundns: mo-
rior moreris moribundus add, A si" Kk 22 ut ludo ludis DHL laudis lau-
a
dibundus furia fune furibundus K 24 obsonum Dd 25 terminantium participialis L
138 PRISCIANI INST.
p. 6341. 87 P. p. MS. 64 K.
dignum esse aliquem eo, qiiod demonstraliir, ut Maudandus' laude dignus, ^amandus' dignus amari, ^curandus' dignus cura, ^ornandus' dignus or- nari, ^ordinandus' dignus ordinari, Megendus' dignus iegi, Moquendus' dignus de quo loqtLantur homines.
In Mus' desinentium formae sìmiles suni diminutivìs : ^pendulus', *cre- s dulus', et veniunt tam a nominibus quam a verbk, ut ^annus anniculus', ^pateo^atulus', *credo credulus% Spendo pendulus', *bibo bibulus'. exlre- mas partes syllabarum fìnalium sìve extremas syllabas, si sint purae, in ^ulus' verlunt, excepto anniculo differentiae causa: nani ^annulus' diniinu-|| tivum est. (*novacula* a *novo novas' derivatur.) io
37 In *rus' denominativa sive verbalia panca inveniuntur, quae paenulti-
mam producunt: *honor honòrus', *odor odórus', ^decor decónis', *cano canonis', ^sono sonórus', quorum regula | in promptu est: nam nomina *us', verba ^rus' assumunt.
In ^sus' duplicem habent formam: ve] enim participialia sunt, id est is participiis praeterìti temporis simiiia, et res incorporales sìgnificant et sunt quartae declinationis, ut ^usus', ^cursus', *lusus% ^versus' - quod ab incor- porali re ad corporalem quoque adductum est, quae est in literìs -; aut mobilia sunt et secundae, ut Massus', ^fessus', ^cassus^; vei o produclam habent ante ^sus' et significant plenum esse aliquem eius, quod significatur, 'jo ut ^saxosus' plenus saxis, ^spumosus' plenus spuma, *ventosus' plenus ven- tis, Miarenosus' plenus barena, fiunt autem a primiti\is suis hoc modo: mutant extremam pai'tem syllabae vel syllabam, si pura est, in quam ter- minat genelivus, in o productam et assiununt *sus': *saxi saxosus', ^curiae curiosus', *herbae herbosus', *scelus sceleris scelerosus', 'numeri numero- is sus', *oneris onerosus% 'perfidiae perfidiosus'. notandum, quod a metu 'meticulosus' fit. Plautus in ni os teli aria:
Nescis, quani meticulosa res sit ire ad iudicem.
1 eo quod] eoque k dignus laude DL 2 dignus amore L curari Gh
orandus L orari L 3 ordinari] ah ornari AH 4 loquantur] rd% loquen-
tur RADHGL 5 pendulus credulus om. A post creduius: et ueniunt — ere-
V e
dui US om. R add, r 7 credo credolus Hh pendo Hk pendo pendulus om. A
8 siilabarum partes L 9 conuertunt AD anniculus DH annulus] gk
a anulus^fi'r anulum A^ 10 Et nouacula AD 12 hónorus.^ honoris A^ 13 quo-
p rum — assumunt in mg, add. g in promptu est reguia K promtu R prumtu L prumptum est. Nannomìna A 14 rus accipiunt uel assumunt g 15 sus] h
V
cus H 18 re. Ad H quoque add. k addictum/{r 19 lassns fessns cas-
sus] g lassus fesus cassus / lasus fesus casns GLK 20 habent om. L aliquem
i esse Z> eius rei quod significantur ^ 21 saxus /{r spumisi uenUiosusA 22 arenosus D arena Dr arenae H 23 in qua L terminatur D lermi- natus A terminet H 24 et om. K assumit R ut saxi D 25 haerbae haer- bosus H scelus om. DL scelus sceleris scelerosus R perfidiae perfidiosus numeri numerosus oueris onerosus' D '26 «oneris «onerosus (h-h) I^ post one> cosus : ponderis ponderosus add, r 27 metucuiosus DHGLKr plaustus A Piata, most, V 1 , 52 (v, 1101) muslellaria ADHGLK 28 metuculosa RDGLK
LIBER IIU 36—39 139
p. 657. 38 P. p. 164. 65 K.
In *Uis' si siili participialia aut denominativa, vel incorporalia et fixa 3'8 sunt, ut *motus', Humullus', ^sonitus', ^habitus', *cultus', Vonsnlatus', Hri- bunatus', vel mobilia, ut *logatus% ^palliatus', <Moricatus% Uunicatus', *gra- tus% *laetus', *mulus'; et sciendum, quod, si a primae deelinatìonis nomi-
5 nibus derìvantur, a habent paenultimam productam, ut ^barbàtus', ^stellàtus', Urabeàtus', * purpuràlus '; sin a secundae vel lertiae, in quibusdam a, in aliis i productam, ut ^pallium [palliì] palliàlus', ^anulus anulàtus' - Pian tu s in Poenulo:
quia incedunt cum anulatis auribus -
IO (excipitur ^manuleàtus', quod quamvìs a paenultimam productam babet, tamen a quarta declinatione derivatur: ^manus manulèàtus'. Plautus in Pseudulo:
manuleatam tunicam babere bominem adde||cet, id est manicataro), *grates' vel *gratiae gràtus', *avTtus', *marltus% ^ceiTltus',
15 ab avo, mai^e. Cerere. excipiun{tur Wetustus' et Mibeilus', in quibus no- 39 minativi prìmltivorum *tùs' assumpserunt. a quartae declinationis nomini- bus derivata u productam habent ante Hus': ^cornùtus', ^erutus', ^astù- lus*, 'versùtus*.
In *ctu8% *ptus', *xus' participialia sive verbalia inveniuntur: ^amictus*,
»* sanctus', 'acceptus', ^sumptus% ^aptus', *caplus', * raptus', ^flexus', Maxus', Wluxus', Muxiis', *nexus'; baec enim omnia, cum non significant tempus, nomina sunt.
cum Piata, Vatic. et Decwi, corr, metucolosa /^, Plaut. Decurt. m. pr, di G iudicium K 1 participialia] gk participalia GK et om, H 2 post fìxa sunt:
et quarte declinationis siinl et non siint uerbialia lìr et quartae declinationis
ADI et quartae declinationis et sunt uerbalia d et quartae scilicet declinationis H et non sunt uerbalia GK et in lUura L et secundae sunt scilicet declinationis et non
a sunt uerbalia g consolatus K tribunatiis et quartae declinationis add. GLK et iterum A, del, l tribunatus et secundae uel mobilia sunt et haec secundae declina-
uel mobilia liunis et non sunt uerbialia ut togatus Rr 3 post mobilia : et secundae declinationis add, H et secundae scilicet declinationis (sunt />) et non sunt uerbialia AD ei sunt secundae declinationis et non sunt uerbalia l palliatus togatus tonicatus loricatus K
tonicalus AGL 4 laetus] latus GLK si add. h . 5 a habent] «ic, ha-
V
bent m mg. add., d * D scellatus G 6 purpuratus] k porpuratus AGK parpo-
puratus li sin autem a G post sin a imius folti iactura deficit L usque ad voce.
ut Glycerìum p, 142, 23 hic est defectus unius folii in mg, inf, m. ree. ' 7 pallium om.
RAHGK palili om, D annullus Rr Plaustus A Plaut, Poeti, V 2, 21
8 paenulo Afì pennlo DGK pamulo R paerulo r 9 quia] *qui G. Bermannus
tn lahiii ann, XXXV 191 f. recte* Fleckeisenus 10 Inauulatus GKd manuliatus A productam peneyltimam G 11 manulatus GKd manuliatus A plaustus A Plaut, Pseud. II 4, 48 (v. 738) 12 Pseudulo] k phseudulo RrJI psedulo DGK
13 manuHatam A mnnulatam GK tonicam GK addecet] sic etiam Plaut, Ambros, . Addecet If adiecit GK decet codd, Plaut. praeter Arnbr. 14 gratis K
productum i avitus] productam -i- auitus G auitti^ Kk cerritus] r ceritus RHd ceriritus k 15 Cerere] dk cererae D ♦♦♦rere K cerre A nominatiuo k 16 t"* Kk quar- tae quoque declinationis h 21 nexus fluxus luxus D non sint signifìcant //
140 PRISCIANI INST. LIBER UH 39. 40
^ p. 638 P. p. \(& K.
In ^slus' a nominibus vel a verbis nascuniur cxtremaiii partem con- verientibiis in *stus' e vel u antecedenlibus , ut ^honor hoiiestus', ^niae- ror maestus', ^ modus modestus', ^scelus scelestus', ^robur robustus% ^ango angustus', ^augur augustus'. praeterca ^Venus venustus', 4us iustus', ^ onus onustus ', ' quae , quomodo Welus velustus', assumpta ^tus' faciunt s derivativa et omnia una vìncunt syllaba primitiva absque maesto.
In *ax' plerunique verbalia inveniuntur ab omni coniugatione : Soro voras vorax', ^audeo audes audax', Heneo tenes tenax', *emo emis emax% Sfallo fallis fallax', ^capio capis capax', spellicio pellicis pellax', * sagio sagis sagax'. io
In *ex' correptam similiter a verbis: Mateo lates latèx', Serto veitis vertéx% *vomo vomis voméx'. in *ex* productam similiter: *rego regis rèx% Mego Icgis l5x'. 40 In Mx' feminina inveniuntur a.mascidinis verbalìbus sive denomina-
tivis in Uor' desinentibus defigurata, quae mutant ^or' in ^rix% ut ^victor is victrix', ^senator senatrix', *cultor cultrix'; *nutritor' quoque ^nutritrix' debuit facere, quod euphoniae causa sive alternitatis mediam syllabam con- cidit: *nutrix' enim dicimus.
In *ox' verbalia vel denominativa: *voco vox*, Seliun velox*.
In**ux!: Muceo lux', *duco dux\ m
In *nx' et *rx': ^coniungo coniunx', *arceo ajx'.
Induas consonantes inveniuntur participialia : ^sapiens', ^amans', cum sint sine tempore; inveniuntur et denominativa: ^principium princ«ps% ^municipìum municeps'. | ||
1 uel uerbis J)G 2 ut om. GK mcror mcstiis RDGK 3 scelus scelestus add, r
tt robor K 4 anguo K 5 onestus Rr assup:a A asumpta G 6 de-
riuatiaum D "*ae8to Rr mesto GK mestus Z> maestu* // 7 ut uoro ADG
s i
8 uoras am. G tene* Rr emis] om, G .is in mg, g emes Hk 9 fallis]
om. G .18 g cipis] om. G .ìs g pellicis] om. G .ìs g peìax A 10 sagis]
om, AG .ÌS g il ut lateo D lates om, G uertis om. G 12 uomìs om, G
regis om. G 13 legis om, G 15 motant*«or K ut om, G
V • e
16 D*tritor (o) Kk 17 eufoniae K ephoniae H J9 ut uoco G 20 lucio Rr 21 nx] unx r coniungo] A coniugo RH 23 sunt DKh sine tempore] ex tempore sioe nati. K
DB Explicit lib. JIIl. DB NOMINATIVO. INCIPIT LlBBa V DB GENBRIBV8 R BXp£ I.1B. QVARTV8 | INCIPIT LIB QVINTVS DB GENERIBV8 A fiuit Hbcr quaftUS | INCip AIB\ V.
de generibus G incipit liber v db gbnbribvs H llnìt | Liber quintus de generibus diooscendis per singulas (erminaiiones. de numeris. de ftguris et eanim cempage. de casu. K prisciani i.ibkr .mi. id est .hi. db nomine kxplicat. Quintus de gene- ribus dinoscendis per singulas terminationes. de numeris. de figuris et earuni com- page, de casu. incipit. D
LIBER ftVINTVS.
p. 639. 40 P: p. 166. 67 K.
DE GENERIBVS.
Quoni^m de speciebus sive foimis nominum, quantum potuimus, supra I 1 traclavinius , nane de generìbus quaerere conemur.
Genera igitur nominum principaiia sunt dlio, quae sola novit ratio
3 nalurae , mascuHnum et femininum. genera cnim dicuntur a generando proprie quae generare possunt, quae sunt masculinum et femininum. nam commune et neutnim vocis magis qualitate quam natura dinoscuntur, quae sunt sibi contraria, nam commune modo masculini modo fèmìnini sigiìi- ficationem possidet, neutnim vero, quantmn ad ipsius vocis qualitatem,
lonec masculinum nec femininum est. unde commune articulum sive arti- culare pronomen tam masculini '| quam feminini generis assumit, ut Hiic sacerdos' et ^haec sacerdos', neutrum autem separatimi ab utroque ge- nere articulum asciscit, ut ^hoc regnum'.
Epicoena, id est promiscua, vel masculina sunt vel feminìna, quae
15 una voce et uno articulo utriusque naturae ammalia solent significare, dubia autem sunt genera, quae nulla ratione cogente auctoritas veterura 2 diverso genere protulit, ut *hic finis* et *haec finis', *coilex', ^silex% *margo*. similiter *grus% *bubo% ^ damma', *panthera' in utroque ge- nere promiscue sunt prolata. || sunt alia communia non solum masculini et
20 feminini, sed etiam neutri, et sunt adiectiva, ut ^hic' et ^haec' et ^hoc felix', ^sapiens', sunt quaedam tam natura quam voce mobìlia, ut ^natus
a 2 formis in Htura g 3 tractabimus A de geribus^ 4 db diyisionibvs obnb- RVM òwcr. D 6 proprie] rd propriae RADH posunt(r 7 communia et neutra G
pertinet kd nhinmAB denoBcuntur é? Scummuneiir femini'** i7 9 ad] et i?r «*4i«**
ad (ptinet ?) K ad ipsius inlUura H 11 feminini] h femini HK 12 separatim K
SniKOINA
13 assciscit R adsciscit H adscisit A ut horegnum B, 14 epicoena Rr * BTTiKBiTA OK HTTYXHNA M loc. h uel mascuUna uel feminina sunt K 15 anima-
a Ha] tM». H add. h animalium Rr 18 margo om, K, ante silex add. k post bubo ÒB marg. : Ouidius. fedaque fit uolncris , uenturi nunda luctus (?) , Igpiauns bubo, dimm mortalibus omen. (metam, V 549 sq.) Solaque carminibus (L culminibus) ferali Carmine bubo (?). {Kerg, Aen, IIII 462) add,h dama g panthera damma -D pantera r 19 promiscue] rg proipiscuae RGd promiscua D sunt promiscue A •int prolata Q communa R 20 femini R foeraini H 21 mobilia natos HO
142 PRISCIANI INST.
p. 640. 41 P. ' p. 167. 68 K.
iitita', ^fìlius fìiia'; sunt alia natura et significatioiie mobilia, non eliam voce, ut ^ pater mater', *frater soror', ^patruus amita', ^avunculus mater-
3 tera'; sunt alia voce, non etiam naiurae significatione mobilia, ut Mucifer lucifera % * frugifer frugifera ' : sive enim de sole sive de luna sive de agro sive de terra loquar, nulla est discretio generìs naturalis in rebus ipsìs, s sed in voce sola ; sunt alia quasi mobilia , cum a se , non a masculinìs • feminina nascuntur, ut ^Helenus Helena*, ^Danaus Danaa% * liber libra ', Tiber fibra\ unumquodque enim eorum propriam et amotam a significa- tione masculini habet demonstrationem et positionem; sunt alia, quae dìITerentiae significationis causa mutant genera, ut *haec pirus hoc pinun'9 10 *haec malQs hoc | malum', *haec arbutus hoc arbutum', Miaec myrtus hoc myrtum^ ^haec pruuus hoc prunum'. et hoc in plerisque invenis ar- borum nominibus, in quibus ipsae arbores feminino genere, fructus neutro proferuntur vel ligna, ut Jhaec buxus' arbos, *hoc buxum' lignum. Vir- gilius: dant arbuta silvae, cruentaque myrta, cerea pruna, 13 volubile buxum.
De singulis igitur terminationibus quomodo possint comprehendi ge- nera, prout valeam, bine tractare incipiam.
4 Masculini generis terniinales inveniuntur literae septem: a, o, 1, n, r,
s, X, ut 'scriba', *Cicero% *sol% *flanien% ^Caesar', 'bonus', 'rex'; femi- 20 nini quoque eaedem, ut 'Roma', 'virgo', 'Tanaquil', 'Siren', 'mater', 'civi- tas', 'pax', in e quoque productam inveniuntur i| feminina, sed Graeca dumtaxat, ut 'Taygete', 'Euterpe', et in 'um', sed figurate, ut 'Glycerium . mea' et 'Dorcium' et 'Philotiura'. communia in casdem literas desinunt, quas et masculina, ut 'hic' et 'haec advena', 'homo', 'vigil', 'tibicen%*25 'fidicen'- ut quibusdam placet, nam usus eorum feminina in a terminal;,
5 'fidicina' et 'tibicina' -, 'hic' et 'haec pauper*, 'civis', 'dux'. neutrorum duodecim inveniuntur terminales literae: a, e correpta, i, u, 1, m, n, r, s, e, t, d, ut 'poema', 'mare', 'gummi', 'cornu', 'mei', 'régnum', 'numen',.
1 alia mobilia natara et signiflcatione Z> 2 posC mater: uun enim fit a pa-
tre patra add. D 8 uoiinquoque G propria R propria et amota A 9 ha- bent Q positioaem] significationem R 10 differentiae] h diiferentìa H difle-
rentiae significationis ex significationis differentiae corr. G et hoc pirum D 11 hae^ malus Dd myrlus] k mirtus K 12 myrtum] k mirtum K implerìsque AD
tttro
13 genere om. AHGK add, h n cenerò A 14 arbor ADK Verg. georg. II 520 georg, I 306 ecL 2, 53 Aen, VII 382 15 arbusta Rom. arsuta PiU, syluae R
. « .0 0
cruentaqae myrta ex myrta crnentaque corr, D coera Gg cerea Kk 17 bb
TBRMINALIVM LITTERARVM NVMERO IN VNOQVOQVB OENERB. D COnpreheodi A COmpre-
bende Dd cpraehendi H 19 litterae inueniuntur D 21 eadem AG syreu H
22 productam quoque G prodncta R productam sed gi*aeca dumtaxat inue-
a
niuntur ut D femininae H 23 tahygete ADHK taigete G eyterpe HK euturpe G
eyterpe feminina D flguratae A glicerium ADK gligerium G 24 a mea '
et Dorcium iterum ine, L^ v, lib, UH $ 38 p. 139, 7 Dorcium] r dortium RA philo-
cium RH post Pbiiotlum: sicut dicam ossa mons D del, d desinunt iitteras AH
25 quas] in quas ADKr 26 femina L 27 fidicina tibicioa G 29 nomeu, •ed
LIBER V 2~6 143
p. 641 P. * p. 168. 69 K.
'luber*, *sidus% Mac', ^capiif , *aliu(l'. conununia trium generum desinuni in i , m, r, s, X, ut Miic' et *haec' et Mioc frugi', *iiequam% *par', ^prudeDs', ^audax'. %
In a igitur desìnentìa vel masculìna sunt vel feminina vel cominunia
3vel neuti'a. masculina sunt, qi^ae cum sint propria apud Latinos a ter- niinantia, apud Graecos assumunt s, ut *Calilina% ^ Sulla', ^Fimbria', S\quìla', KatiUvag, £vXXag, Oififii^iag^ ^A%vXctg ; vel contra apud Graecos in ^as' desinenjtia vel in ^es', apud nos in a terminant, ut Muq- aiagj Ztoaùxgy BvQQlag^ Xaii^iag^ Tvqlag^ Bayqiàag^ *Marsya% * Sosia',
»»'Byrria*, *Chaerea*, *Turia% *Bagrada% noitjftr^^ xi^dQiattjg^ coq>nfTii]gj £%v^g, MeXixiQXTjg^ ABjciaCxrig^ Spoeta', *citharista% ^sophista', *Scytha% ^MeIicerta^ *Lepta.ta'. Sallustius in li historiarum: quem ex • Mauritania rex Leptasta proditionis insimulatum cuui custo- dibus misera t. excipitur Miaec charta' et ^haec cataracta', ^margarita', 6
is Vatapulta', quae, cum sint masculina apud Graecos, apud nos etiam genus cum terminatione mutaverunt. quod autem ^ TiiPia ' et similia fluminum nomina masculina sunt, ostendit etiam Sallustius in *am' terminans eius accusativum in li historiarum: inter laeva moenium et dextrum flumen Turiam. nani si esset neutrum, similis esset accusativus nomi-
i» nativo, illa quoque in a desinentia, quae ofUciorum sunt ad viros perti-
l k . d
inmg.pr.ni f.m, numen A" 1 capiidAr «aput Gg aliut Rr 2 nequam] r ue-
quar R 4 db qvinqvb oeneribys in a sbp prihvm db mascvlino DL sunt
add. r 5 quae cum] h quaecamq. li 6 caiillina ADII catilena LK kalilena G
nel kaiUina g sylU^a i7^illa reU, 7 KccrMvag] r katiaainac AD katiahnac G calilinas RKì canUleuas L ZvìiXag] r siUas RLK ^Lfi§(f£ag] r ^tmbpiac AffG
KI
MbrÌBiRLK 'A%vlag] tnmg.r akiaac A aquilas R aquUas LK 8 desinentia om. G
terminanlur DK mapciac Arg napciac G marsas L marsias RK 9
Sagiag] r cwcyac Off cocfac G sosias LK sosyas R bippiac AG bir-
ri ac r byrrias RL birrias K xepcAC BGr chereas R caereas LK Tvif^ag]
tyrias K TUPTAC B turias RL eoipiac r BccyQcédag] r batpaaac A bagradas RL et ex bragadas corr, K inarsi a ADHGKr Sosia] r sosya RD , 10 birri a
AGK birrhia H clierea RADHG tnria caerea LK Turia] d tyria AD bagrada ex bragada corr, K poetes (poetas L), citharistes (cylharisles K). sophis-
o tea. scyUies (schites R schithes K). meliceritesXinil'^certes L milicertes K). leptas- tes. RLK noiHTnc. xieAPiCTHc. cu;<|>icthc. ckithc. mbaikepthc. aetttacthc r piiDeeec. H CKienc KieApicTHC G KTOAPiceec H ciu<|>icthc A cophicTec H
11 CKienc G cxitbc A CKTeec H cktn<|>hc post cktobc add,D mhaikbpthc^
h MEAiEBPTBC H AEpTACTCC B AHPATACTiiC A citarista Rr chitliarìsta A cytha-
t rista BK schita R scilha GK schyta B acnipha post scytha add, D 12 mi li- certa L Sali, hi9t, II 31 p. 144 Kriiz, 13 Mauritania] r mauretania RA proditionis] r prodicionis RA 14 misserat GL Excipiuntur LK cbariha R cartha A carta GLK catarecta GK catharecta A margarita catarectaZ) marga-
* i V
reta GgK 15 genus etiam G 16 tyria Dd tyria G et in litura L 18 accu- satiuum (accttssatiunm A) dicendo in AD Sali, hi$t, II 24p. 136 Kritt, ef, 2t&, VI $0 19 Turiam] d tyriam AD esset et accussatiuut L noaomitiatlao B
144 PRISCIANI INST.
p. «41.42 P. * p. 10». 70 K.
nentiuni, masculina esse nulla est dubitatio: * scriba', Mixa% *coileg9'. quae vero, cum apud Graecos communia suiit vel mobilia, apud Latinos in a desinunt tautum nec ex masculinis in ^us' desinentibus transformantur, commuljnia tantum et paene omnia a verbis sunt composita vel derivata, ut Miic' et *haec agricola', *caelicola', ^adv^na', ^parricida', ^Graiugena', ^con- 5 viva'. Pomponius in auctorato:
couveni omnes convivas meas. Horatius in sermonum I:
ut conviva salur. Alia vero omnia propria sive appellativa in a desìnentia feminina sunt, io ut *Musa', ^curìa', ^Roma', ^Ilia'. in promiscuis tamen invenimus quaedam auctoritate veterum secnndum genus masculinum prolata. Virgili us in georgicon I:
Aut oculis capti fodere cubilìa talpae. idem in bucolico: I3
Cum canibus^timidi venient ad pocujia dammae. Horatius tamen feminine hoc idem protulit in I carminum*
Et superiecto pavidae natarunt
Aequore dammae. item Horatius in H epistularum: 20
Si foret in terris, rideret Democritus, seu
Diversum confusa*genus panthera camelo
Sive elephas albus vulgi converterit ora. et magis in quadrupedibus hoc invenis: nam in aliis animalibus, si sint
1 ut scriba AD colUga GK uel ceoDiga A; 2 «ii* db cohmvni qeherèDL uero om, L sint coinmimia G sint ff et apud h 3 nec add, r 4 communia suut itmiMm AD HGLK poene ^^ suntom. /^ 5 agricula ///T caelicula A'
parrrdicida A . 6 Pompon, auclor, /r. 2 p. 105 Bolh. p. 139 Munk. fr, il p. 103 Ribb. postquam conuenìo omnes conuiuas meus cod, Char, p, 37 P. post- quam conueni omnia conuiuas meas Donatianus ex ed, MedioU a, 1504 expressus ap. Gaisfordum script. Lai. rei metr. p. Vili Postquam convivas omnes convent meas Botkius postquam conveni convivas omnes meas Mmikiits. ai codd. seriptura proba: . póslquanl conveni omnes convivas meas. et sic etiam Ribbeckius in add» r
7 raeos GL 8 oratiusAT Jffor.serm, I 1, 119 sermone D" I scripsi U RLK
do
H r secundo ADHG 9 xxiì Horatius 10 •in- de fbmininis. D -ni' de feminino L
femina R 11 Ilia] illia H allia h •mi* db promiscvo genere DL quae- dam inuenimus K 12 prolata ut D Verg. georg, I 183 13 •!• (primo D) geor- gicon AD 14 capati {\f) H ^apti ilftfd. foedere -4 15 P'erg.ecUSy 28
bocolico AGK 16 timidi] sic etiam Pai, m, <alt, limidae Med, timide Pfd.
m m. pr. ueniunt L damae / damnae Med, 17 Bor. carm. I 2, 11 sq^. femi- nine] r femininae RH protulit hoc idem iu •!• epistularum. Et L 19 damae gì 20 Idem horatius G Idem L Horatius] r otsAins RHK Hor, epp. Il 1, 194 sqq. aepistoiarum K 21 foret] / forte L rid^r&t ff irrideret r ridet Gk ridere demotritus A et seu GLK uel heu spscr. l 22 diuerso GK coofussa L pantera RH camelo] h camello RHK 23 siue om. L eliPas RG etefas r eilphans K converterit] cf. infra $ 23 ; probat Bentleius ad ffor. l, L conuerteret Ad cum codd, fforatianis hora RD po«/ hora: Hanc confusionem in a desìnentia a^i/. A, uncts induwit et glosa iliit superscr. r 24 quadrupedibus] rh qnadripedibua RBA
LIBER V 6—9 145
p. «a. 4% P. p. 170. 71 K.
promiscua in a , feminini artìculos assumunt in a neutra non inveniuntur 8 Latina, sed Graeca, ut ^poema*, *$chenia% ^emblema', ^toreuma', *peripe- tasma', nisi tria monosyllaba Latina * eiusdem generis literarum nomina in- declinabilia : a, ka, ha. omnia enim nomina elemenlorum propria neutra
5 sunl tam apud nos quam apud Graecos et indeclinabilia. (numerorum vero pomina, quae declinantur, mobilia sunt vel per tres vel per duas termina- tiones, ut *unus una unum', ^duo duae duo', ^tres tria', ^ducenti ducentae ducenta'; indeclinabilia vero communia sunt trìum generum: *hì' et *hae' et *haec quattuor', ^quinque', ^sex' et deinceps usque ad ^centum'. ^mille'
IO quoque trium est generum, quia est indeclinabile.)
In e coiTeptam neutra sunt omnia, ut 'mare', 'sedile', ^monile', in e productam Graeca feminina, ut 'Eutei*pg', 'LibyS'.
In i neutnim, ^hoc gummi', et a genetivis composita communia tn'um generum, 'eiusmodi'. nam 'nihili', 'frugi', 'mancipi' obliqui sunt casus
is figurate cum omnibus casibus adiuncti. | ||
In o, i antecedente, quando non sunt verbalia sive participialia, mas- Q cuiina sunt, ut 'hic stellio', 'gurgulio'; quando sunt verbalia sive partici- pialia, feminina sunt, ut 'oi-alio', *aclio', 'coniugatio', 'coniunctio', Mnter- iectio'. g quoque vel d autecedentibus, si mutant o in i in genetivo,
a feminina sunt, ut 'virgo virginis', 'Cartliago Carthaginis', 'uligo uliginis', 'dulcedo dulcedinis', 'acredo acredinis', 'cupido cupidinis', quod tamen et masculinum est, quando proprium est ipsius Amorìs dei. excipiuntur supra dictae declìnationis masculina haec: 'hic ordo ordinis', 'cardo cardinis'. 'margo' quoque auctorìtate poetica non solum feminini, sed etiam masculini
» generis invenitur. Statius:
Solverat Hesperii devexo margine ponti.
1 DE MBVTRO D De oeutro in &, L 2 scema DGLK 3 trea G ge-
nera A \ Y Lr ha]ra/{h// 5 no»] Latinos L 6 mobilia sunt] g
mobilia G uel per duas uei per tres G uel per daas ternninationes ael per tres L
nel i h h
7 trea G 8 ì et ao J?r 10 trium generum G quia] quod Ó'Zr inde-, clinabile est G 11 de nbvtro et fbminino in e DL monile sedile L mu-
y • nilc Ar 12 euturpe GL iybyae R lybye HKr lipie lA libiae A 13 db
RBrmo BT coMMVNi IN L. Z> utlhocZ 14 ut eiusmodi AD huiusmodi GL ni- lùli fugi R nichili frugi r 15 flguratae AH cum] com A 16 db tribvs GENBaiBVS IN o. DL quaudo] r st Cr quando si RG *** si L quando non] %n in
si
fk n corr, in K voce, quando — gurgulio glass. viso Krehlio , qw tette in nmrg. add, Zwiec. 1, 2 Lipg. 2 et m. ree. in Dresd., unds inciusU Eri. 2 po»t uerbalia slue participialia voce, masculina — uerbalia siue participialia om. HK 18 ut oralio — feminina sunt add, g actio] r accio R interiectio coninnctio R 19 emutant
Br 20 Cartbago] r karthago AG kartago a charthago R cbartago HL
karthago . nis K Carthaginis] r karthaglnis G kartaginis H chartaginis RL
aelo
cartaginis a uiigo . nis Kk 22 Àmoris om. AD add, d diei AD supra-
dectae A 25 Statius] r statius tbebaidos (tebaidos R) libro RAHGLK statius in
libro thebatdos D statius thebaidos libro lU H Stai. Theb. Ili 407 26 bis-
perii 0 diuexo L
aRAMMATICI LATINI II. . ^0
146 PRISCIANI INST.
p. 64.1 P. p. 171. T2 K.
propria quoque inveniuntur feminìna , quae apud Graecos in co vel in wv desinunt, ut ^Manto', *Dido', *Sappho', 4luscino% *Bubo% et unum Latinuin 10 *Iuno' et appeilativum in *ro' unum, ^caro'. alia vero omnia màsculina sunt, ut *8telIio% *Anio% * Cicero', *Milo% * Apollo', * mango', ^praedo', Migo', ^carbo', * sermo', ^quatemio', exceptis paucis communibus, quae s communia esse tam ipsa natura quam exempla Graecoruni nobis demon- strare possunt, apud quos vel communia vel mobilia haec inveniuntur, ut *hic' et *haec homo', o av^qamog xai ij av^^mitog^ *bic' et *haec lalro*, ó Irpxiiq nuA il lysxriq. inveniuntur tamen ex bis quaedam in a facientia femininum, ut Heno lena'. luvenalis in II: io
Aut a4>ud Isiacae potius sacraria lenae. | ^
^caupo' quoque ^caupona' facit, quod est tam tabenia quam mulier, et ad imitationem Graecorum: Meo leaena' vel *lea', *draco dracaena', ^strabo straba'.
In u neutra sunt: ^cornu', *genu', 'gelu'. i»
In e duo sunt neutra: *boc lac lactis' et ^allec allecis'. In d neutra sunt: *quid' vel *quod' et *aliud' - baec enim ratio no- mina esse ostendit - et ^Bogud', nomen barbarum, quod Livius in cimi- tesimo quarto decimo declinavit Bogudis.
h 1 oov] r ON /{ tuli A 2 mautuo Rr sapho GLK nuscino K uibo
L uel bubo l bibo RDO Bi(o Sturzius opuscp,^. a/ Bubo, quae est ìibrontm AGKl lectio, mulatione non eget: e»t enim haec urbs Lyciae 3 ♦4> iuno K unum ia
o ro L uero om. G 4 appollo AHQL appallo K margo L 6 natura ipsa ù
Dobis demonstrant apud L 8 tu ANTPiuniuc H o ANTPunoc^A o ANTPonoc^rZ .0 n H e oc .
aRTPiuniuoc kai nanetpiuttiu /{r aNePonocJST ANTPonoc(ri^ ANOPtuinuciEr 9AHCTHr
e Y HAHCTHC
DGK KWl^l^A AHCTHC^ ACCTeC L 0 ARCTHC KAT HNCTUC Rt AHCTHC 2> ABCTEC X
I H
AHCTec G AHCTic K AHCOEC A AiiCTHC H quedani feminina in a ut Z> 10 ha.
sai, il 6, 489 1 1 Àut] ut A isciacae RDff istiacae A ipstacae GLK uel isiacae g
e sacrariae K laanae r 12 tam add, h 13 emitatioaem K leaena Rr e nel draca
leena GL lena K draco . na Kk dracena RAff dracena uel draca GL 15 db .v. D
l luY L « ut comu Z> genu genu M genu gelu ueru D gelu geuu uem A
neulra 16 DB c.D(L?) Sunt duo in e D duo sunt K neutra sunt L ut hoc D hallec AffG hallec . cis K hallecis DG halletis A hallec « is (t) B 17 oc NBVTRO BT MASCVLiNO IN D. et 910 pcT tqq. terminotiones titulos add. LL d duo neutra AD quid et quod G 18 Bogud] scripsi bogud bof?udinis RAHGk bogod boffudis DLKh Livius] r libins RAHGK libyus D liuyns d Limi fragm. Hbro CXIII tecundum Prisciani edd. assignavit Drakenborchim^ Lio. t. XIV p. 705 ed. Stiatg., libro CXII coli, Pnsc. lib. VI J 22 Weissenbormus t. VI p. 12 ed. Teidm- hoc loco centesimo (centissìmo GK) quarto decimo (quartadecimo L XI HI K) Hteris exarattan tantum non omnes libri praebent; fragmenta infra laudata ad librum CXII pertinere et ipsa eorttm argumenta et libri docent, Bogudis vero nomen etiam per a. 46 vicissitudines in libro CXI IH a Livio commemorari potuti, ut in varOs fontUms tttrum- que numerum Prisc, invenerit 19 bogudis declinauit K Bogudis] d biigodis D
LIBER V 9— n 147
p. 643. 44 P. p. 172. 73 K.
In ^al' Latina neutra sunt omnia: * tribunal', ^cervicaP, *vectigal'. excipitur unum monosyHabiun masculinum, *hic sai sa||]is'. Terentius in. eunuclio:
tqui habet in se salem.
sSallustius in lugurthino: neque salem neque alia gulae irri-
(amenta, inveniuntur tamen vetustissimi quidam etiam neutro genere hoc
protulisse. barbara in *al' desinentia masculina sunt: ^HannibaP, *Hiemp-
sal', «Hasdrubal'.
In *el' correptam neutri sunt generis, *méP, *fèl*, *subtél% tp li loxo^Aov rov noòóg.
in ^el' productam barbara masculina inveniuntur: Miic Michael', 'Gabriel', *hic Abél'.
In MI' unum masculinum, 'pugil', unum femininum, ^Tanaquil', unum commune, *vigil', unum neutrum indeclinable, ^nihil', quod per isapocopen, id est abscisionem extremae syllabae, ab eo, quod est ^nihi- lum', factum est *nihil'.
In *ol' unum est masculinum, *sol solis'.
In *ul' quoque unum reperitur masculinum Latinum, ^consul', duo communia, ^praesul', ^exul', et barbara, ^Suthul', ^Muthul'; et sunt pro- so pria, quae ideo quidam neutra | esse putaverunt, quod appellativis neutrìs sunt coniuncta: ^oppidum Suthul'. sed nielius est figurate sic esse appo- sita dicere, ut si dicam *mons Ossa' vel *Tiberìs (lumen ', quam quod
1 latina neutra sunt latina omnia L ut tribunal D
a ceruicet K 2 ^xcipiuntur If Ter. eun. IH 1, 10 : Verbis saepe in se
transmouet qui habet salem (qui sai habet Bentteiuà) 3 eunocho K 4 in
■el n se] ìpse LI 5 Sedi lug, 89, 7 eugurthino 6 irritamenta gulae cum
libris Salhutìanis OK 6 tamen] om, O tamen et AH uetusiissimi {$ic) H
o h • '
neutra A 7 protullisse G^ ut hannibal AD annibal Rr hiemsal AL
V
8 Hasdrubai] rd hastrubai D hastrubas R 9 correpta RH suptel DL sabtel K patt subtel: subtilis sed non in usu. add,A euiiZ eo Hr 10 %oUov] r koi-
o AioN RDGL KOi.AUjN A KOAOM H KOTAON K TOi G Toi Rr euiY H 11 prò-
diicta RA masculina barbara HL masculina inueniuntur barbara D kiueniuntur
a masculina -AT ut est hic D ut hie G miche! Kk michahel RAM 12 hic ga- bricl D gabrihel RA grabrihel H hie Àbel] hic abiel G abiel K ab*el (i) L nenObel
•♦««el B raphael A nechabel R nectabel r, cf. lib. VII J 30 13 ut pugil L
po 15 acopen A apacopen LK est per abscisionem D est per extremae syllabae
abscisionem K abscissionem g extramae D nihihilam R 16 factum nihil D
17 unum masculinum L ut sol A 18 reperitur] r repperitur RAHL
▼ latintim masculinum reperitur D 19 ex*ul (s) DG mathul K muithul R
20 ueuiri' Rr 21 oppidum] r opidum RL ut oppidum A 22 si om, R
e
osa L tyberis R tibris Kk fluium (flumen ài mg,) K quam dicere quod
10*
148 PRISCIANI INST.
p. 644. 45 P. p. 173. 74 K.
neutri generis in ^ul' termìnantia sìnt, et maxime, cum lingua Poenonun, quae Chaldaeae vel Hebraeae similis est et Syrae, non habeat genus neutrum.
In ^am' unum invenitur commune trium generum et utriusque numeri, *hic* et *haec' et *hoc nequam'. 5
In *im' quoque unum neutrum proprium, *Cim% nomen rici, ut dicit Gelsus. et barbara indeclinabilia non solum in ^am' et in ^im', sed in alias quoque fiteras terminant, in quas Latina vel Graeca nomina non solent desinere, ut * Abraham', *loachim% *Loth', *Ruth*, *Iacob', * David', *Balac'. sed haec nomina nulla regula Latina vel Graeca suntn moderanda, nisi si transferantur in aliquam declinabilem formam, »quo(l quidam historici fecerunt, ut ^Abrahamus Abrahami'. HI 12 In *um' neutra sunt omnia: Uemplum'^ *regnum', *tectum'. inve- niuntur tamen || apud comicos feminarum quoque propria , quae in hanc terminationem diminutionis sive adulationis amatoriae causa proferuntur, is ut ^Glycerium',*^ *Philotium', ^Dorcium', *Sophronium', ^Abrotonuui', quae quamvis articulos habeant femininos, declinationem tamen et formain tam apud Latinos quam apud Graecos servant neutrorum.
In ^en' correptam a canendo composita masculina | sunt, ut ^comi* cèn% ^fidicén', Uubicèn', ^tibicèn', quorum feminina quae sunt in ususo a genetivo figurantur mutata *is' in a : ^fìdicinis fidicina', ^tibicinis tibicina'. alia vero omnia in ^en' desinentia correptam neutra sunt, ut ^hoc numèn', ^stamèn', ^solamén', ^semén', cidus nominati\iun etiam *hoc seminium' antiqui protulisse inveniuntur. Plautus in milite glorioso:
V •
ADGKr 1 sint K maximae H paeooram RG 2 chald«eae (a) R chal-
deae HAGL caldeae DK uel add. k vel Hebraeae] uehebreae A bebreae DH
uel ebreae GLK et Kk sire R sirae r syre A syreae G sirlae in sireae mut. K 4 commuue inueaitur AH trium genernm commune G 5 ut hic K 6
quoque om, H vici] ciui A 7 solum et ia K 8 aliis quoque litteris D quoque litteras ex litteras quoque 7/111/. R nomina add. l 9 soluot R habra-
ham A lochi m L ioacim GK iocob L IO Balac] h balach D et in Utura
a ni f. H nomina 001. L 11 sij r oni, RADHLK transfereutur Rr formam
h h ha
declinabilem D 12 istorici /2r storici^ abraamus Rr habramus A habrahmiis a
h
abraami Rr 14 tamen add. k feminearum L 15 diminutionis m marg.
add. l sive] aut L adolalionis GL et amatoriae L àamatorìae* G K>
Glycerium] h glicerium DL gligerinm G clycerium AH filolium R ftlocium Atir
dorcium philocium D Dorcium] r dortium RA sofrouium A sopbroni-
h num Hh AbrotoDum] h abrotonium RH afrotonum r abrotauum A abrotonium Kk ' abrotlionium G habrotonum L 17 feminos L tamen et] g tam et G
18 grecos quam apud latinos D 19 ut om. DL 20 tibicen tubicen fidiceu D tibicen liticen quorum A 21 geuìtiuis A figurate (figurantur d) a genitiuis D a ut tibicen tibicina libicinis (tibicinis tibtcina d) fidicen fidicinis fldicina D fidi- ci cenis fidicena tibicenis tibiceua K tibiuis Hh 22 correpta RA 23 st^amea A
•emlnum RrAD seminum G 24 ut antiqui 0 Plaut, wU. glor. IlII 2, 07 tq.
LIBERVli— 13 149
P. WS P- p. 174. 75 K.
verri adfertur merces, Non hic suo seminio quemquam fprocule nam inpertitu-
rus est excipitur ^fiamèn' [sacerdos lovis] et *pectèn% quae sunt masculina. sTrogusinXXlI femininura a flamine protulit, ^haec flaminica': f Papi ciò flamen propter mortem flaminicae fiaminio abiit.
In ^en' producta Latina generis sunt masculini: Mién', *rién' vel 13 ^rSn' et ^splSn splenis'. Graeca vefo in n desinenza eadem servant genera, qwae habent apud Graecos: *hic Ti|tan% *haec Siren'. i« In *ar' Latinum unum dumtaxat proprium masculinum disyllabum in- venitur, hic ^Caesar', et monosyllaba masculina, *Lar', *Nar' - Vir- gilius:
Sulphurea Nar albus aqua ., barbara vero plura: *Aspar*, *Bostar% *Hamilcar% *Arar% quod etiam l3^4raris' dicitur. Lucanus in VI:
(v. 1059 sq.) 1 ueriafertur L uerrìas fertur A uerrìant fertiir, uerreaiK ut lu eie.
libri Plautini affertur RADGK merces] h mercis AHKr Plaut Vet, 2 se- mino GLK qiieDqnam GL q*quam K procnle nam] R porculenam r et tic apud Plautum Gè, Menda porculae. nam II poroulae nam ADK porculaenam L proculè et proculem libri Plaut. opt. porcellam coit, Reiziua inpertiturus est] h impertitu- ras est r imperituras est K inperitunis est II imperiiturust Plauti Palat, decurt. et Fot, inpertilust Fet. 5 Trog. Pomp. fragm. Mst. Philipp, lib. XXII ». lustin, ed. Bongar9. Paria. 1581 init.foL 6»., ed. Dùbner. t. II p.22ì, ubi perperam lib. XXI aasig- naiur. Pompeii Trogi fr. ed, Bielowskiua fr. 25 p, 21 aq, feminini A a fla-
tnen flaminica protulit L flaminea RDH flaminca K Papicio] papitio AH Pa- pirius Bongarsiwt, Falsterus atnoen, phUol. Ili 238 Papisius s. Papirius A. G. Ora- menu in ann. ma, ad Geli. noct. Alt. X 15, 22 6 flamen propter mortem] L, om, reti, propter mortem a flaminice II .flamenice A flamincae K flaminea D fla*- minio (m) R flamonio AGk abiit] L et aie Bongaratua, Falaterua, Cramerua, KreìUU cenaor len. l. l, p. 418 obiit l^ri rell. 7 produclam DL Latina om, L 8 ren splen L splenis] h et splenis AH splenis om. DL in ♦n(.') H
y in en A 9 Graecos] illos G ut hic titsn D titan Kk sirien A 10 unum add, h dumtaxat unum A duxtaxat H 11 monsillaba L nar lar K
rerg. Aen. VII 517 in poat Virgilius add. H in VII. Drh 13 solphurea G
sulphorea HL sulphurìa A solphurìa K sulpurea Med, Rom„ deficit Pai. alaus L
poat aqua: Lar quando signiflcat %atoi%i9iov ^eóv, laris facit genitiuam, sin aotem imperatorem Veientorum, Lartis, quem mactauit Cossus. et testis ^uidius in epìgrammaiis [/. IIII p, 164 ed. Burm. cf, intpp. ad Quint. Villi 3, 70] : Larte fe- rox caeso Cossus opima tulit. Liuins in llll ab urbe condita: Larte Tolumoio rege Veientum [cf. Liv, 111111, 1: adLartem Tolumnìum Veientium regem]. GLk (Larom. L
quando] quod G quoque k katotkaiaione bu)n G kativlauaìv**** L katoy-
e KAiAiON HUN k ìmpcratorem] regem k uientorum L ueentorum k quem
quem k machtauit L cosus k cesso L cosus k Lipyus L L^pyus G e
Lippius tulit in k uientum L uientnm Gk), eadem continet cod. Monac, ubi m. alt, verbia a Lar — opima tulit inductia apacr. glosa e nsque huc. tamquam gloaa. haec aacripta in D: Lar quando signiflcat katoikaion id est habitaculum deonim laris
i facìt gent sin autem imperatorem uegentorum lartis. quem mactauit cossds et testis
est onidins dicens larte ferox cesus cossus opima tulit. Lar domus mulierum quia ignis in ea semper custodiebatur Nam lar ignis a greco katokbo id est uro. 14 ut aspsTi^ amilchar 7{(r hamilchar ZrZ/A^ elìtim add.l 15 Lucanus om. Z Lue,
150 PRISCIANl INST.
p. 645. 46 P. P. 175- T^ K-
Rodanumque morantem
Praecipitavit Arar. Virgilius vero in bucolico:
Aut Ararim Parthus bibei aut Germania Tigrìm accusativum in *im' protulit, qui a nominativo est in *is' terminante, s *hic Araris'. unum etiam commune trium generum eiusdem ex||tremitati!: invenitur: *hic* et 'haec* et *hoc par' et quae ex eo componuntur, *im-
14 par', *dÌ8par', *compar', *separ*. alia vero omnia in *ar' desinentia Latina neutra sunt, ut *hoc laquear', Macunar', Mupanar', * instar', ^rar*, ^columbar', quod signijficat genus vinculi. Plautus in rudente: i«
Nam fin columbari coUus band multum post erit. In *er', si sint secundae declinationis , masculina sunt: ^sacer', *ager% •Auster', *beber', *puer', 'oleaster*. sin vero tertiae sint declinationis in *er' desinentia, b vel u loco consonantis quidem antecedente, neutra sunt, nisì sint adiectiva, ut 'tuber', •cadaver', *suber', *ver', *uber', i5 quod significai rò ov^aQ. Virgilius in VII:
non vobis rege Latino Divitis uber agri Troiaeve opulentia deerit. excipitur ^bic imber', quod videtur a Gracco esse o(i§Qog et'illius genus
15 servasse, et ex eo composita: • Septcniber ', *October*, *Mulciber\ terrae»
Phan. VI 475 sq. cf, Hb. VII $50 VII ^ 1 Rodanumque] r Lue. Voti. B
rodanunque R rhodanumque Lue, Voss, A 2 praecitauit H aras A Verg.
ed. 1, 6S {defkii Med.) 3 uero om,G bocoiico GA hocò K bocolicis L
4 ararem PaL bibet] libet A 5 qui a nominativo] h quia nomioatiuo AH
quia nominai iuua in is terminatnr D 6 cummune L 7 et ab eo composila
impar D inpar Rff -In* par- A 8 conpar R semipar GL et ex separ mul. K
• t i
0 ut OHI. Zr laqueor ff iupinar L ■ insar ffh post far: farrìs diffe- renti ae causa asciscit alterum r in genetiuo D 10 columbar] D nel collumbar d coliumbar k columbuar L Ptaut. rud. HI 6, 50 (v. 888) rudente^ (m) H
Nà i • 1
11 in^ coIumbariS Rr columbari Kk colina] colns L collam Zwicc. 2
KrehlU cum Hbris Plaut, eiuacollum Pareus collum eius Fleckeisenus , qui nunc sic poHua scribendum esse censet: Nam colina in columbari bau multo post erit haud] r haut K aud RH aut (à G) GL multo libri Plautini post tcrit R poterit B
12 In •r Rr si sunt H ut sacer r 13 beber] Krehlius in annot, cf, schol. luv. 12, 34 beuer rd plerique libri KreM. pedur (nt /. th vac. lUuris ab r fere di- futo) R ^peuer ADII flber h glossaiores in nonnullis KrehUi codd. castor gloss. ói Eri, 1 KrehUi am. GLK sunt H in R /{ 14 *** neutra H 15 adiectina ex
t deiectiua corr. A cuber Rr suber add. h ver] ucrber GL uber K
eOOTOAP
16 TOYTAp Rr TO OYTCAP A 00 OYTAP H To OYKAP K TO OPEAP G VerQ, Acn.
is VII 261 sq, 18 diuiter ffh troiaeque ex troiaeue corr. Pai. derit AH cum
e
Pal.Fr. (deficit Rem,) deerit Ver, derit Med, 19 hic add, h uidetur et a/?tf
o
YMBPOC esse Kk ^ Ofk§ifog] fi om, Rff ixbpiuc r oimbpoc GL oymbpoc H
OYMBPiuc D bUYMBPOc A 6 Sii§QOs 2 ó 0(t§ifOs « et sic (?) Krehm Lips. 1 anu
esse Beruaase genus R 20 seruare K octember L Terrae — passer
LIBER V 13—16 - 151
p. 646. 47 P. p. 176. 77 K.
quoque felus, si sint in ^er' desinentes iertiae declinationis , neulri sunt geneiìs: *siler', 'papaver', 'laser', *cicer', 'siser*. excipiiur *haec acer*, quod 'huius aceris' facit genetivum: nuUum enim femininum in *er' desi- nens secundae potest inveniri declinationis. Ovidius:
3 Et platanus genialis acerque coloribus inpar.
Solinus in memorabilibus de arbore turis: palam fieret, intorto eam esse vimine, ramis ad aceris qualitatem. Mter' | quoque vei 'itiner' vetuste neutri sunt generis et 'spinter', quod Ùxqoxìqmv aut fibulam in umeris aut annillam significa t. Plautus in Menaechmis:
10 flubeas spinter novum reconcinnarier.
idem in eadem:
Mihi tu dederis pallam et spinter? numquam factum re-
peries. alia vero omnia masculina sunt, ut *hic pater', ^frater', 'asser', 'passer', 16
is^cancer' (vetustissimi etiam 'hoc cancer' de morbo protulerunt), 'hic agger', 'anser', 'career' (et 'hoc career' quidam protulerunt, quos non sequimur), 'hic equester', 'paluster', exceptis duobus, quae ipsa natura defendit feminino generi, 'mater' et 'mulier', ('linter' quoque, || quod apud Graecos masculinum est, o lovn^Q^ apud nostros femininum est Li-
sovius in VI:
lam in altum expulsa lintre) et adiectivis, quae si non in 'is' facient feminina, necessarìo communia
p. 151, 14 in Hda-a g Terrae enim quoque A 1 quoque R foetus J^
si <m. L in • r ^ desinentia D declinationis om. L 2 ut siler D
piper arbor
cicer Hìi acer Rr arbor acer A 3 aceria add, l facit in genitiuum A
in T ALg 4 Ovid, mstam. X 95 5 geni«aii8 K genitalis Lg ewn libri»
aliquot Ovidianig impar ADGLK 6 SoUnus in memorabilibus 33» 8 cf. lib. VI
$ 44 memoralibas Lg admirabilibus lib. Vi /. /. 7 ad] el L aceris m
litura l Inter Rr 8 itener DK itiner d uetustae A spinther g 'aut
fibulam] naufronalam Z# 9 humeris ADHg Plaut. Menaechm. HI 3» 4 (v. 527)
ne i e
menechmìs g menecmis RD megms A menegmis H mineibinis K micenis L 10 iubeasque libri Plautini spinther g reconcinarier g 11 Plaut. Menaechm. IHl
3, 9 (». 683) eadem] d eodem DL 12 tu] g tu si 7J tum AD ut tu Plauti
.de I
VeU tu ut Plauti Decurt Vai. .deris g palam Kk et ùtn. RAH
add. r spinther g tu nùquam L reperies] r repperies RAH releceris (rele- gerì», redixerìs) libri Plautini repereris RUschelius 14 masculini K sunt in -r* ut A hic add, l aser L paser g 15 cancer sup. Un. add. al. m. in R netnstissimi — career om. R add, r hoc de morbo L hic agger — protulerunt post protulerunt om. G add, g 16 agger] h anger AHKrd ager Dg anser cancer
et hoc carceri A 17 sequimur] r sequitur RA aequcslri L 18 difTendit G
generi] ilr genere LK al genereO!» in mg. r mater mulier K mulier mater L 19
e masculinum] / femininum L caujtthp Rr oaoynthp GL oaoyokp JI Libius LK Livins in Vi ] Lioius se. Andronicus in Odyssea, quae iam Merulae erat ad Ennium p. CCXVI senlentia. est enim prius vei'sus Saturnii hemistichhtm 20 VI] VII fi
Ihesd.2 Krehlii III spscr. in Lips. 1. 30 (t. e. 3<> ) Lips. 3. numerus videtur corrup- tus esse 21 expulsam linlrem A lyntre Vii 22 et ** adiectiuis (ab) D
in at vtl et adiectiuis Rr non is G faciunt AKff faciant L nescessario R commo-
152 PRISCIANI INST.
p. «4T P. p. 177. 78 K.
sant (ai ^celer' masculinum ^celerìs' facit femininitni, cuius neutrum in e invenitiir. Ovidius metamorphoseon Vili:
praedaque potila nefanda Feri seciim spolium celeris progressaque porta. Terentiu« in Phormione: 5
fNuUus es, Geta, nisi | aliquid consilium celere rep-
pereris): ^pauper% cuius remininum in a quoque vetustissimi proferebant - Plau- tus in vidularia:
Panpera haec res est i*
Terentius tamen in Andria:
quam honeste in patria pauper vivere -, *degener*, 'uber' - 6 iv^ccktig %al ij Eif&aliig xal xò sv^aXig^ Lucre- tius in VI:
sequitur gravis imber et uber. is
Cato in II originum: itaque res uber fuit, antequam le- giones .. J7 *Acer* et ^alacei** et 'saluber* et ^celeber*, quamvis *acris' et *alacris'
plerumque faciant et ^salubrìs' et ^Celebris' feminina , in utraque tamen ter- minatione communis etiam generis inveniuntur prolata. Virgilius in Vlrt»
nìa L X **** celer L celer celerid masculinum celeris ff masculinum —
femininum om, DL add. d 2 inuenitur om. G Ouidins — porta cm. L X in
mg, l Ovid, metam. Viti SQsq. in Vili, metamorphoseon/) metamorfoseon X
VII A 3 Preda quae Rr 4 spolia K sceleris Uòri Otndiafn pieriqve,
hunc versum in cod. Marciano m. ree, ad marg. adscriptum spurium egse censmi Nic. tìeinsius^ eiecit Merkelius progressaque R progresaque GL 5 Ter. Phorm, I
4, 1 cf, lib, VII S 57 formione tìLK 6 NuHus es]-Nullu's Bentieius Nullus — nisi] nisi es geta nihil G aliquod d iam aliquod Prisc. infra L /. cum Ter, Bene. Bas. et Donato aliquod iam Bentieius cum cod. C. C. Terentii et codice quodam vetusto Prisciani lib. Vii tihi consilium libri Terentiani celere consilium L cadere Rr reppereris] BGr et Ub. VII /. l. fere omnes repereris Ld et ex veterrimg mas libri» Terentianis Bentieius repperies RA reperies D Lachmanmts in Lucr. p. 210 repperis K cum Bas. repper*«* (iat, t ut vid, m. ant. in s corr,) Ter. Bemb.
t 8 protulerunt L Plaiidus Rr Plaut. vidul. fr. 3 p. 441 Both. cf. lÀndemanni
ad Prob. inst. II 1, 34 p. 116 ann, 2 9 uitularia L 10 paupera] r pauper R
11 Ter. Andr, llll 6, 3 cf. lib. XVI $ 9 «amen in ex in tamen] corr. L
. ♦ M in ai u_
12 honeste Rr in patria honeste Ter. Bas. pauper in patria L panper«
**uere K paiippre uiuere k uiueret Ter. Bas. et sic ex codd. duobus Ter, Bodleia-
OHTOAAB KAYHieYeAAHCK.\YeOeTTAAHC
nis Bentieius 13 6 Bv9-cdrig\ o etoaaec /^ o eTOAAHC xAiNeTeAAHKAieocYeAAHC
Rr O EYOAAHC KAINBYTOOAAHC . KAHOBY . 6AAHC A O aYBAARC XAIHeYOAAHC EAICOY-
6 e
eAAEC H 0 eYOAHC KAI H CYBAAMC KAY TO BYBAAEC Kk xÒ SvQ'fxXég'l TO EYSA-
AHC DG Lucr. VI 290 III K Calo, origg. II p. 107 Kr, fr. 36 p. 274 R. fr. LX
ucl ori ^
p. 43 Wr. 16 uirginum Li legiones] s. accederent gloss, cod. Heidelb. iias-
tassent (ueslassent n) regiones edd. ante a uastassent legiones edd. inde ab a usgue ad Putschianam 18 Acer uel et K Alacer et acer D caeleber r alacris et acris D ' faciant plerumque L 19 faciunt K 20 etiam generis inueniuntur
etiam prolata. Virgilius etiam in K F'erg. Aen. VI 685 in VI om. L
LIBER V 16—18 153
p. M7 P. p. 178. 79 K.
alacris palmas utrasque tetendit idem in V:
Ergo alacris cunctosque putans excedere palma. Tejrentius in eunucho: 5 quid tu es tristi»? quidve es alacris?
.Naevius in Carmine belli Punici:
fames acer Augescit hostibus. Ennius in XVI: 19 Aestatem autumnus sequitur, post acer hiems.
idem in XII:
Omneis mortaleis victores cordibus vivis Laetanteis vino curatos somnus repente In campo prassim mollissimus perculit acris. 15 frequentior tamen usas in ^er' profert masculina et in Ms' feminina , quo- rum neutra semper in e flniuntur. (^hìc volucer' et *baec volucris' et 18 *hoc volucre' facit Horatius in 1111 carminum: Inclusit volucris dies.) In 'ir* masculina sunt, ut *hic vir*, *levir*, *Trevir*, 'abaddir'. unum
l Aochtses alacris /{^Z> Achises alacris ^ alacris ex corr. Pai. post tetendit: de auchisa dicens add, RGL et in litura H de anchisa dicit AD de anchissa dici- tur K. gloss. ex lib. Vi $ 40 ortwn esse tndit et expunxit Krehliua , duce cod, huo Ups. 3 palmas alacres L 2 Verg. Aen. V 380 in V aeneidos Da
V in georgicon III alacris L 4 Ter, eun. \\ 3, 13 ennocho L post eu-
nacho: parmeno dicit ad chaeream (cbeream GHLKr ceram R) add. GRHLKd haec
e
parmeno dicit ad chaeream (cheream D cheriam A) . add, AD 5 quidiies
Bemh. m. aUt* corr. es om. Bas. 6 Neuius libri NaevH beli. Pun. Vip. 202 £' S. p. 71 Elussm. ine. IX p. 18 rahl. cf. lib. VI $ 40 7 acer haec fames L
8 angesait A angescit K 0 Enn. ann. XVI 34 E. S. XVI fr. XII p. 61 et
p.lXWìFahl. 10 hiems] r hiemps RAD hiems fit Serv, ad Aen.Wl 685 hiemps «il Serv, cod, Cassell. lì Enn. ann, XII 3 sqq. E. S. XII fr. unic. p. 55 cf. p, LXXI sq. f^aìa, ». etiam lib. VI $ 40 12 omnes RD omnis AHGLKr mortales RADh
mortalis HGLKr vivis] hulus RHG *An hibus (hiuus) taiet?* Vahienius 13 laciaotesfi^ lactantisA^ laetantesrc//. uiro v^ curatos^eo; curantes corr. ^ 14 in — mollissimus om. L\in mg, l moUissimos d lòproferre L lOhic uoiucer — dies «tpra post perculit acris coUocant libri, est adnot. archeiypi marg.^ quae loco alieno in verba seriptoris Ulata est 17 facit om. G Oratius RLK Hor. carm, IIIl
13, 16 19 DE MASCVL1N0 ET NBVTRO IN IR. D Ut uir H XLVc duumuir leuir et ad mg. duomuir a uiro est compositum, leuir enim dicitur oaNApoANEA(|>oc treuir est gens gallica hic K leuir dnumuir a uiro elt composit'um. leuir enim dicitur canapa- aea4>oc (oANAPAAEAifHjuc D) treuir enim gens gallica (gallia ex gallaa corr. A) treuir (j>ic treuir Dd) abaddir AD treuir (hic L) duumuir a uiro est compositum (hic G)
abaddir GL post abaddir: deus esse dicitur hoc (uel hoc A) nomine (nomen K) lapis ille (lapis iile lapis L llapis ille ♦♦««♦ /) quem Saturnus uorasse (deuorasse H) traditur prò ione (prò ione uorasse traditur D) quem graeci fiaizvXov (sic r, batttt-
H -^Uljr R BATTYAON GK BAY AON H BATVaON in litìtra l BATTTAION A BAEAAION D Uel
BAKTTAiOM d) uocant add, libri; in marg. relegami KrehHus^ cf, lib. VII § 32 et onnm L
154 PMSCIANI INST.
p. 647. 46 P. p. 179-81 K.
proprìum civitatis invenilur ^Gad||dir' - quod quidam femininum esse puta- verunt, sed Sallustius neutrum esse | ostendil in 11 historiariim accusatìvum nominativo similem ponens: ut alii tradiderunt, Tar- tessum, Hispaniae civitatem, quam nunc Tyrii mutato no- mine Gaddir habent; nam si esset femininum, ^Gaddirem' dixisset - s et unum neutrum indeclinabile, ^lioc ir'. IIII19 In ^or' comparativa quidem communia sunt: ^hic' et *haec clarior', *felicior', ^melior', *minor*, excépto uno 'hic senior*; alia vero omnia roas- culina sunt, ut *hic orator*, ^cursor*, 'furor*, 'doctor*, 'horror*, Uabor', exceptis femininis quidem tribus, quorum duo ipsa natura alterìus esse io generis prohibet, *uxor' et 'soror*. 'arbor* etiam, quod iure inter fcmi- nina connumeratur, quod 'mater' quoque dicitur proprii fetus unaquaeque arbor auctore Virgilio, qui in 11 georgicon hoc ostendit dicens:
Parva sub ingenti matris se subicit umbra, unde specialia quoque uniuscuiusque arboris nomina feminina sunt, exceptois ^oleastro', quod tam forma terminationis quam declinatio prohibuit esse femininum. nam ^siler* non est inter arbores ponendum, sicut nec ^rubus'. 20 neutra quoque' in ^or* desinentia quattuor inveniuntur: 'marmor', 'aequor', 'ador% 'cor', praeterea communia, quae etiam apud Graecos communia sunt: 'memor*, 'immemor*, et | a decore vel corpore vel colore composita,» *hic' et 'haec indecor*, 'dedecor*, 'bicorpor*, 'tricorpor', 'discolor*, 'con- color*, 'auctor*, quando ccv&ivtriv significat, comnnme est, quando avl^rj- vriv^ 'auctrix* facit femininum, sicut omnia verbalia in 'or* desinentia. In 'ur', si sint propria vel deorum vel gentìlia vel appellativa avium
1 inuenitur ciuitalis D gadir Z> 2 Sali, hist, lì 32 p. 144 Kr.
cf. Hb. VI S 45 3 similem nominatiuo A lartesum LK 4 cìuiialem His-
paniae Ij tyri L lini uiGK 5 Gaddir] d gadir D Gaddirem] d gadirem Dff 6 post neutrum: to hnap add» A tiu hnap D post ir: to tenap thc hipuc ( i. e. TÒ d'svaif Tijs xHQog) G to oenap thc nipac L to thnap thc Kipoc K 7 DE qvattv'or 6BNERIBVS IN OR. D quidem om. L commuuia ex commonia corr. L comunia K 8 uno om. H 9 ut om. HGK honor D uel horror d
10 quidem tribus ea;' tribus quidem corr, K generis esse AHGLK 11 et] /?
V V i
om. reU, 12 connomerator Dd conumeralur L quodque dicitur propri Rr
foetus ALKr 13 Fcr^. georg. Il 19 14 paruae L subigit Med. 15 spe-
a
tialia H 16 aleastro K tamen A declinatio Bh 17 ponendum] nunieran-
i
dum L 18 quatuor in or desinentia D desentia A ador aequor G
o
19 ador/?r cor ador D . cor] color l praeter// 20 inmemor^a corpo-
rae A colore uel corpore L uel colore add» h 21 hic et liaec et hoc GL
M
dedetor* H tricorpor] r triporcor R 22 quando om, A atoenthc Dd
AYOHNTHN A ATOHNeHN R AVOENTEN H AVOBNTEN L AYTENTEN K COmmUnB quaodo
N • C
est K est om. G ayìhth Rr ay2«*hn (ht) D ayictcn L 23 autrix Rr antlrix
V
A antrix DH 24 de tribvs qenbribvs in vr. D ir Rr ur desinentia si AD
hoRiìnmu sint propria] Krehlius in ann. sint nomina propria H sint nomina propria Rr
V
sint hominum propria ADQK sint hominum uel deorum propria L alium Rr
LIBER V 18—53 155
p. 648. 40 P. p. 181. m K.
vel fante *ui-' babentia, masculina siint: 'Anxiir*, «Aslur*, Uurtur*, *vul- tur', ^furfur'; verbalia vero, quae bominibus imponi possunt, communìa sunt, si sint tertiae declÌDationÌ8 , ut ^augur', ^fur'. Horatius in 1 ser- monum:
5 lalius et fragilis Pedialia furque Voranus.
unum secimdae invenitur masculinum, 'satur', cuius femininum in a terminat. alia vero omnia eiusdem termi|{nationis nomina neutra sunt: ^murmur*, ^gut- 21 tur' (quod etiam masculino genere protuiit Plautus in aulularia: Etiamne obturat inferiorem gutturem,
t« Ne quid f anima forte amittat dormiens?),
'sttlphur', 'Tibur*, 'robur', 'iecur*.-
In ^as' Latina, si sint patrìae, communis sunt generis, ^bic' et *haec Arpinàs', ^Sufenés', ^Capenàs^, quorum ideo extrema syllaba circumflectitur, quia per syncopen *ti' syllabae, sicut saepe diximus, prolata sunt. anti-
isquissimi enim *hìc' et *baec Arpinatis', ^Sufenatis', | ^Capenalis', proferre solebant. alia vero omnia in *as' desinentia feminina sunt, ut ^pietas', 22 ^probitas', *auctoritas', excepto uno proprio, ^Maeeenas Maecenatis'. (est etiam ^Laenàs', quod differentiae causa in fine circumflectitur. luve- naiis in I:
« Quod captator emat Laenàs, Aurelia yendat.)
inveniuntur tamen alia quoque propria in formam gentilium prolata, ut ^Antias' historiciis, et monosyllaba: *as assis', ^mas maris', Was' mascu- linum *yadis', neutrum ^vasis', et 'hoc fas', ^nefas', ^nugas' etiam, omnis 23
1 X nel f (x in Htura) L x nel i uel t dh et m. ree. in R al anxur AD
D rt poni
axnr LI tU4ttur Rr 2 hic furfur R inponi AH in possunt Dd 3 fur
augur D oratias K Hot, serm. I 8, 30 sermonum] rd sermone RD
a
5 pediacia R peditia A pedatia H pudiatìa K uoronus Rr foranus G furanus K 6 secundae declinationis AD inueniuntur A inuenitur declinalionis mas- culinum / masculinum inuenitur D ut satur r femininum satura D ter- minatur/> terminal satura if terminntur satura GL 7 mormur G^AT uel murmurc guttur om, G quod — dormiens notam sS. archetypi marginalem ad guttur per- tineniem post voce, sulphur — iecur exhihent libH Plaut. aulul. 114 (Ili 1) 25 sq, aularia L 9 eliamnec GLK oblurat] d obdurat ADGL giittoreni LK IO anima] animae libri Plaut. animai G. I. f^ossius Arisi. iV 3 p. 546 ed»
ael e Eckst, amitat G 11 solphur (ph in litura) G solfur K sulphur mucic Dd
e iecur est iecoris uel iocineris Dd ' 12 db «s- sed pr^ivii db v gbneribvs in as. D
communis] h communi AB 13 suphenàs R suffenés r cupenas tì tapeoas G ideo om. H cìrcunflectilur Lg 14 saepe] r sepae R 15 enim quoque
lue D suffenatis RA po«^ Su fenatis: Gapenatis — Maecenatis om. R add. r
a i
capinatis A 16 omnia om. L femininam A 17 probitus H auctoratas A
mecenas meceo^s GKr moecenas maecenatis A Maecenatis om. L 18 eliam]
enim K lenas DHKg leenas AGd deferentìae K circunfleetitur Lg Iwa. sai,
e I 5, 98 20 captor L Laenas] L leenas d lenas relL cum codd. Juv. auri-
lia Kk aurelea G 21 formam] d forma ADh prolata add. r 22 hystoricus B monosyllabis RABK monosiìlabis GL asis GL 23 uassis AK omnis] d
156 PWSCIANI INST.
p. 649. 50 P. p. Ig2. 83 K.
generis, quae sunt ìndeclinabilia. Graeca vero tam in *as' quam in^alias quasGumque syllabas terminantia eadem servant apud nos genera, quae habent apud Graecos, si eandem servant tenninationem etiam apud Lali- nos, quam habent apud iUos. in multis enim videmus commutatione ter- minationis genera quoque esse conversa, ut b xgcittÌQ *haec cratera', ó 5 X€CQtfìg *haec eharta', 6 nriQpg *haec cera', 6 ifig>0Q6vg ^haec amphora', ó tuÌvOtiq ^haec panthera'. Horatius in II epistularum: Diversum confusa genus panthera camelo Sive elephas albus vulgi converterit ora. 24 In ^es' correptam [si sint apud Graecos] communia vel mobilia , quae 10
illi TQtyevij vocant. hoc autem etiam ex ipsa rerum signiGcatione potest cognosci in omnibus appellativis , utrum possint necne femininorum quo- que esse adiectiva vel etiam neutronun. quod si ipsa exigat significatio, in ^es' desinentia communia sunt, ut ^hebés' tam de mare quam de fe- mina di||citur - significat enim tardus et tarda ., 'milès* quoque 'hip' et 15 *haec I milés'. Ovidius in II metamorphoseon deCallistone loquens: Miles erat Phoebes, nec Maenalon attigit ulla Gratior hac Triviae: sed nulla potentia longa est. similiter *praepés', qui et quae in altum volat, Uerés' quoque rotun- dus et rotunda, 'comès' a comitando, quod tam ad mares quam ad femi-20 nas pertinet, et omnia similiter utrique generi convenientia : *divès% *su- perstés', *quadrupès', *inquiés', *sospés' etiam et 'hospès'. Lucanus inV:
oninis commune DGL omnis commone K omnts communìs RA et in litura k 1
sunt add. k 2 genera add. d 4 multts add, h commutationem L commo-
P ^ ^ e
tationem G 5 kpathc Kk kpaoh H haec cratera, o zdQtris om. A 6 xapthc
p Rr KAPTHC D KAOKC H charta] k cartha RA carta DHK khpwc G kepoc AK
coera G o AM4>oreic haec amphora o khpoc haec caera L Aiir<|>tupBTC r
Aii4>0PBic DGK Aii<|>ujpic R am4>oph!c ah 7 ttanthp A nANesp K panthera] d pantera RDH Oratius GK Hot, epp. II 1, 195 sq. cf. tsupra % 8 aepistola- rnm LK epistularum sermonum Rr epistolarum sermonum. si forel in terris ride- rei demoèrit. seu diuersum A epistolarum si foret in terris riderei democritus sen diuersum D 8 confussa *6^Zr pantera H camello RAHGK 9 elefas RG
eliphas K aluus L connerterel a bora RDK 10 commonia K 11 tpi- TEN ♦* D TPirBNA d trìgenam R trigcnem AH trigeni GL uel trigèna g Irigena K
12 femininorum] r femininarnm RDL feminarum HGKd 13 si add, h ratio
significatio G 14 commonia K haebes K tam] quam G 15 tardus uel
tarda G tardus tarda L 16 Ovid. metam, II 415 sq. calistone DGL calystone A
i 17 erit A phebes D menalon AHLK menalaon GK adtigit Rr 18 i hac] hac Rr et DGL riuiae Rr potentia longa est (sic Ovidius), similiter] in libris
post potentia add, gloss. formae «. forma in hunc modum: potentia formae. Longa est similiter Ar potentia formae. Longae similiter R potentia forma (forme d) longa est.
fKJ
Similiter D potentia forma long est. Similiter K potentiae formae longa. Similiter H
potentia formae. Similiter GL 19 in om, RADLK add, rk Wlat] r uolet R
20 et rotunda et rotundum g comes quoque a cumilando hic et haec Dd
\ ~
21 similiter om, GL utroque K hic et haec diues ADGK 22 hospes] rhg
hopes R ospes HGk opcs K Lue. Phars. V 11
LIBER V 23—25 157
p. 680 P. ^ • P- 1(^3 K.
Hospes in externìs audivìt curia tectis. Frequenter tamen haec duo in genere feminino a lerminant auctores, ut Virgilius in III:
bellum, 0 terra hospita, portas. sLucanus in III:
tunc obtulit hospita tellus Puppibus accessus facilis, legere rudentes, et ^Sospita' luno. Ovidius in II fastorum:
Principio mensis Phrygiae contermina Matris 10 Sospita delubris dicitur aucta novis.
invenitur etiam ^antistita' prò *antistés'. Cicero de signis: postri- 25 die sacerdotes C^eris atque illius Tani antistitae, maiores natu, probatae ac nobiles mulieres, rem ad magistratus su OS deferunt. neutris quoque coniuncta haec (id est in *és' coramunia) isinveniuntur, ut Virgilius in VII:
sed haec tereti mos est aptare flagello, luvenalis in V:
nec umquam Depositum tibi sospes erit. «tLucanus in V:
rerum nos summa sequetur, Imperiumque comes.
pes i ospes GK Ho8 Lue, Voss, Bb externis] sic etxmn lib. VII $ 35. 65 exlre-
u
mis K et aUquot libri Lue, cyria A 2 tamen om, D haeduo A duo
OM. G femino H auclores a terminant L 3 ut om. DHL f^erg, Aen, IH 539 .un. aeneid'. A tertio aeneidos et pater anchises bellum D 4 hospita] g ospita GK 5 Lue. Pkars. Ili 43 sq, UH G 6 optulit Lue. Voss. AB hospiUi] g ospita GK 7 pupibus GL accesus GL accessum facilem Lue. Guelf, 2 facilis] RK faciles relL eum Lue, Voss, AB legere rudentes] om, RK
V
aàd, r le^erer et Lk rudentes] om. AH add, dli v, G et in liiura D 8 iono A Ovid, fast. II 55 sq, 9 menses A phrigiae G frigiae L frugioe K matris] libri Prisc. et Me et lib. VII § 06, cod. Heins, ehart. Ovid. matri Ovidii tantum non omnes 10 novis] k nobis AK 11 aotisilta] d auleslita AK antesta G uel an- testila g amistà BL antestes AGK uel antistes g Cie. in Verr, li 4, 45, 99
.or X
postridie ex postridue corr, H post tiidie L postridiàe R 12 ceris Bd fan! Kk
antistitae: sic etiam Geli. XIII 21, 22, Chaì-is. p, 77 P. et pars librorum Oc. an- tisUtes etc. al, antestitae K antestite A antestae G antistae L 13 probatae agnobiles
8t
A nubiles K 14 deffenint G differunl L idem Rr in es add, k com- monia K 15 ut om. K Verg, Aen. VII 731 post VII extremam versus prae- cedentìs partem kuùisque inUium: teretes (terites L) sunt aclydes (aclides L) iltis tela
(taela G) add. GL 16 tereti] lento cum Verg, GL ef, /i6. VII $ 35. 65 mol Med.
17 luaenalis — crii om. B luu, sai. V 13, 177 «^r. II GL UH in liiura h 18 nec umquam] sic etiam lib. VII S 35 numquam lib. VII S 65 cum luven. .20 Lu- canus io VI r In eodem R Lue. Pkars. V 26 sq. 21 sequitur RADG et ni f.
i K 22 imperumque Lue. Voss. Bb
158 raiSClANl INST.
p. (00. 51 P. . p. 183-85 K.
Sallustius in I historìarum: nobis primae dissensionis vitio buniani ingenii evenere, quod inquies atque indomitum seni- per in certamine libertatis aut gloriae aut dominationis V26 agii, alia vero omnia, id est quae nullam significationis natiiralem com- mulnionem habent cum feinininis, masculina sunC, ut *gui*gès', ^traniés', s *stipés*, Miraès*, ^poplSs', 'foniès»*, 'caespès', exceptis in *gès* desinenli- bus, quae in genetivo e servant - sunt enim feminina duo: ^segès segetis', Hegès tegetis' - et uno arboris nomine, quod ratione supra dieta femininum est, *abiés*. Il et ^compès compedis'. Terentius:
babendae compedes. io
In ^es' productaiQ, si sint quintae declinatioAis, feminina sunt excipitur unum ^diSs', quod tam masculini quam femìnini generis in singnlarì nu- mero invenitur (ex quo et diminutio iit, ^diecula'. Terentius in Andrìa: .
Eho inpudens, non satis fest, quod tibi dieculam addo? prò dilatione aliqua temporis), in plurali vero semper masculìnum inveni*is tur: non enim inceitum tempus videtur signiflcare, quod plerumque in fe- minino genere invenìmus numeri singularis. ideo autem diximus ^plerum- que% quod invenitur in usu et prò certo tempore femininum et prò incerto masculinum e contrario. Virgilius in li:
Venit summa dies et ineluctabile tempus »
Dardaniae. Lucanus in III:
non usque adeo permiscuit imis Longus summa dies, ut non, si voce Me|telli
uel nobis 1 Sali, Mst. I 8 p. 6 «7. Kr. istoriarum A nobis] nuper Dd nnper A primae om. GL dissensioDes RH dÌ8c«8SÌonÌ8 r disensionis L desensiones K
2 evenere] r eueoire HK retiaere A quod] quoque GL dindomilum Ji a
3 ut gloriae Dd 4 posi agii: luuenalis — erit, quae supra om,, exkibet D sig-
i ni ni
nifìcationes natularem Aa commonionem K 5 feminis Kk ut om. L,
6 stipes] r stirpes A stipes stipitis RH cespes ADHG cispes LK 8 te-
e gitis Gg 9 Ter, Pkorm, I[ 1, 19 10 ha|habendae^ aries. et paries. masculina
(mascula^) e seruant io obliquis casiUns post compedea add, AD llexcipi««(ur(un)^ 13 quo diminutio K quo etiam dimlQutiuum (deminutiuum G dèmiòutiuum g) GL
M
Ter. Andr. mi 2, 27 14 elio] d hoc* R al' hoc correctum u— r haeho A K K eo GL 0 D eho tu Terentius impudeiis RDHGL est] habes Terentius prop-
ler delatione. A propter delalionem Dd 15 prò — temporis] om. Lips. 3 Krehliij prò dilatione aliqua Dresd. prò dilatioue sed aiiqua Lips. 2 KrehlU 16 plenim-
in i
que feminino Rr 17 inueuitur A numero Rr siugularis numeri K 18
posi femininum: et prò incerto tempore femininum add. R del. r 19 e contrario] r et quontrario R om. GL f^erg. Aen. 11 324 sq. II aeneidos (eneid' A) AB 20 in .e. luctabile H 22 et lucanus AH Lucan. Phars. Ili 138—140 111] L
n VII r VI R reU. 23 notusque A usuque L promiscuit L 24 sic uoce A
noce] k uocem GLK
LIBER V 25 — 28 159
p. 6S1. 53 P. p. IS3. W K.
Servaiitur leges, malint a Caesare lolli. Statius in 1:
longumque in saecula digne Promeriture diem. sex eo quoque compositum semper mascidinum est, Miic meridiSs', certuin euim significat tempus diei. Terentius in adelphis: fipso meridie stipulam còlligendo. alia vero in ^es' productam desinentia, quae sunt propria, masculina inve- 27 niuDtur, ut * Hercules % *Vlix6s', *Pers5s', *Achill6s*, 'VerrSs*, *Clirem6s% lo'LachSs', excepto uno feminino, ^CerSs Cereris'. appellativa vero, si sint ad homines pertìnentia, quae apud Graecos communia vel mobilia, apud DOS communia sunt, ut *herSs% MocuplSs', quod et neutrum est. alia vero omnia femìnina sunt, ut ^caedSs', ^stragSs', ^strués% ^vulp^s', ^apSs', MuSs', MabSs', ^cladSs', ^nubSs'. excipitur *hic verrSs' appellativum, 13 cum porcum significat
In Ms' finita nomina, si sint adiectiva vel derivativa appellativa, com- munia sunt, et si ad homines proprie solos pertinent, non faciunt ex se .neutra, ut *hic' et *haec civis% Miic' et *haec hostis' - Statius in V Thebaidos: w Turbidus incertusque oculis vigilantibus hostem
Occupat amplexu, cum de uxore He|limi Gorge loquitur _, *hic' |[ et 'haec Samnis' (*aedilis% quia dignitatis est ad viros pertinentis, masculini generis est); sin tam ad homines quam ad alias res dici possunt, in e faciunt neutrum: ^hic' et sMiaec suavis' et *hoc suave% *hic' et *haec dulcis' et *hoc dulce*, Miic' et *haec regalis' et *hoc regale', *hic' et *haec amabiUs' et *hoc ama- bile', alia vero in Ms' desinentia, n vel duas consonantes in eademsyllaba 28 vel dupUcem consonantem ante *is' habentia et quae paenultimam syllabam
1 servantur] seruentur pars codd. Lue, cian Foss. B malenl GLK mallent codd. aSiquot Lue. a Caesare] accesserae A 2 Idem statius OL Stat. Theo. I 638 sq, in I] 07n, GL li. I. Jt I tebaid' yl primo thebaidos D 3 longum-
que] d si longumque DG secula AD dignae AN 4 promeriturae ffLK 6 tempus significat D Ter. ad. V 3,62: meridie ipso faciam ut stipulam col-
ligat; et tic lib. VII $ 92 in adelphis om. L 7 meridiae Hr 8 productam] r
producta H 9 achiles G ladies uerres chremes D 10 Apellatiua A li pertìnentia om, L commonia K mobilia sunt apud A 12 commonia K
r
13 stages A uolpes Gg 14 clades pubes mibes K 16 db tribvs gbnbribvs
OS
IN is. D commonia K 17 proprie] r propriae BAHK soli D 18 ciuis et
hìc K Stat, Theb. V 212 aq. m om. D V libri mei amnes. Eri. 1, 2 Kreh-
IH, et He iam restituii I. F. Gronovius ad lAv. XXX 14, 2 secundo edd. ante Krehlium
b 19 tebaidos AG et in thebaidos eorr, D 20 turpidus Rr incertumque Sta- ti tiuB 21 amptexam R 22 helymi DL elymi AG liquitur Dd sammis r
ammis R 23 quia quia A pertinentis] rd pertinens RAD 24 neutrum ut
hic DGL 28 Bylla'bam in unam If
160 PRISCIANI INST.
p. 652 P. p. 186 K.
una ex lìquidis terminant, masculìna sunt, ut ^panis', *fums% ^amnis', 'ignis% *piscis% *fascis', *fustìs', *postÌ8% *vectis% *axis% *ensis% 'an- guis', *unguis% 'collis% *follis% *mensis*, *cori)is% *orbis% *torquis'. excipìtiu* *haec bipennìs', quod ideo feinininum est, quod quasi adiectivum est securis, vel quod a penna, quod ipsum quoque femìninum est, com[)o- s ni tur. sed magis adiectìvum hoc esse Virgili us ostendit Sferro bipenni' ponens in XI:
ferro sonat alta bipenni
Fraxinus. 29 excipitur etiam ^canis' commune, quod et natura sic esse ostendit. ^finis' io quoque et ^clunis' tam masculini quam feminini generis usurpavit auctori- tas in una eademque significatione. luvenalis in IIU:
Ad terram tremulo descendant clune puellae. Horatius in 1 sermonum!
Quod pulchrae clunes, breve quod caput, ardua ceryix. i5 multa tamen et in hac et in aliis terminationibus confudisse genera inve- niuntur vetustissimi, quos non sequìmur, ut ^liaec amnis', ^'funis', *an- guis'. composita si ve ex masculinis sive ex femininis, si adìectiva fuerint, communia sunt,. ut *hic sanguis', *hic' et ^haec exanguis' et ^hoc exan-
i terminant] d terminanfUr RAD amnis] r ammis R anuis A 2 ignis am-
TOBaKaON
uis L fustis] faslis G axis B post axis : siobakiun add, R une. inel, r
unguis
TOBAKAON A T**«*4r*N meosìs D eusìs anguis K 3 post coUis: K04|>Yaoc add,
K04|>1A0C
RA follia ff post follia: ««««oc D mensis in liiura 72, h. l, om, D cor-
K04|>IN0C
uis K corbis H corbis Kiu<t>iNu;c D /curbis KO(t>iNOC L curuis ko^inoc G corbis or- bis] orbis R corbis r 4 Excipiuntur GL bipinis G bipinnis g pipennis H
post bipennis: hhahkin add, D nuAHKYN GL tthankym A 5 nHAHKfaoc securis GL
TTHAHPHCOC K
ord. deinde nati, in G securis B post securis : tthahphujc €idd. Dd hhahphoc A
a quod appenna H quod est apinnis K pinna GLr 0 Verg. Aen, XI 135 sq,
post ostendit: ferro — ostendit om. R add. r ferro bipinni (sic) k. l. colio
cai /, posi fVaxinus posuerai L bipinni GLr uel bipenni g 8 alta Prisc. et ìdc et lib. VI S 83 VII $ 62 cum Verg, Med. Pai, Rom, actó et ìcta v. l. codd. Verg, bipenni] k bipinni GLKr uel bipenni g ' 10 cummune K esse om. G
ostendit esse L 11 masculioa H femini L ususurpauit R 12 luo.
sai. nix 11, 164 mi] scripsi VII AD VI RGLK Ili H quinto (V, 5) edd.
13 descendant] k cum luvenale descendunt ADB Serv. ad Aen, II 554 diseendunt
GL discendit K clunae r 14 oratius K Bopai. serm. I 2, 89 scr-
y e
monera Rr 15 pulcrae GK pulchre lunaes 72 pulchres clune A clunis K caput] r capud RB post ceruix: in una eademque (eadem L) significatione add.
m RADBLK 16 confudisse] rk confundisse RLK 17 sequitur A anguis funi»
K 18 fuerint] fiant ADGL et in liiura B uel fuerint / 19 samguis L hic
et baec -— animus om. R add. r et hic et haec B exsanguia LK ex-
LIBER V 28—32 161
p. 6S2. 58 P. p. 186. 87 K.
gue'; 'animus', *hic* et *haec exanìmis' et *hoc exanìme'; *cuspis*, *hic* et 'haec trìcu|8pis'. invenitur tamen hoc etiam neutro adiunctum, sed 30 per oblìquos casus. Ovìdius m I metamorphoseon: positoque tricuspide telo
5 Mulcet aquas.
^pestis' etiam et *neptÌ8' et *vestis% cum duas consonantes ante *is' ha- bent, feminini sunt generis, et *vallis% *turris% *pelvi8% *pellis*, quam-|| vis paenultimae syllabae liquidis terminantur, tamen feminina sunt. illa quoque mascuiina sunt, quae una syllaba crescunt in genetivo, ut ^hic la-
i#pis lapidis', 'pulvis pulveris', ^sanguis sanguinis*, *vomis vomeris', *cinis cineris'. excipiuntur *haec cuspis cuspidis', ^cassis cassidis', quorum ex- tremae syllabae amborum ab s coepenint, quod in eiusdem formae mascu- linis non invenies, Mis' quoque ^litis'. alia vero omnia in Ms' desinentia feminina sunt: 'haec avis% ^classis', *puppis% *cutis', ^securis*, *messi8%
13'bilis*, ^strìgilis', *vis'. Graeca vero eandem habentia terminationem gè- 31 nera quoque, quae apud Graecos habent, servant etiam apud Latinos, sicut et alia paene omnia, quod iam superius diximus, ut * Paris*, *Tibris% 'ti- grìs', ^Thetis'. ^molarìs' a mola derìvatum potest esse conunune, cum adiectirum est, sed quia plerumque ad dentem vel lapidem refertur, usus
'2ifrequens mascnlinum hoc profert. Statius in V Thebaidos: vastaeque sudes fractique molares. In *os' terminantia feminina tria inveniuntur: 'cos cotis', 'dos dotis',yi32 'glos gloris'; communia quinque: *custos', *sacerdos% *bos', 'compos', *impos'; neutra duo: ^os oris' et ^os ossis'. alia vero omnia mascuiina
Ksunl: *mos% *ros% *flos% Mepos*, *nepos'.
In ^us' correptam secundae vel quartae declinationis, si sint arborum nomina, feminina sunt, propria quoque vel appellativa Graeca *os' in 'us'
ex «aoguìs (s) G sanguis A exsangue K exaoguae A 1 animus — exanime
m marg, K ezaoimae RH caspia] haec cuspis OLK 2 ** neutro H
s 3 Omd. meiamorphas. T 330 sq. 4 taelo LK caelo G 6 Pettis B
poH nestis: febris add, k habent ante is K habeant L 7 pelvis pel- vi lis] pelUs pelois D pellis Rr 10 samguis L 11 haec add. r cassis cassi- disj gì éasis casidis GL 12 ceperunt R 13 non om. DG add. d invenies] R innenimns JTr intieni reU. 14 classis] g clasis GLK pupis G messis] g me- ftii QK 15 uis <m. R Grega A nero gpscr. in K uero in eandem R
a terminationem id est in is A 16 quae om, R aput latinos 72 17 ahi Rr poene ADR liberìs Dd thibris Rr tybrìs AG thybris B^ tigris tibris K ty- grìs GL 18 thethis Dh tètis A tithis G thithis k commone K 20 Stat, Theh. . V 386 21 ustaeque SUU^ cod. Par. 8055 usteque eiusdem Rehdig. uaste sudes G
22 DB QYATTvoR QENBRiBvs IN OS. D tila femiulua J> tréa G trea B
dos dotis glos gloris cos cotis D 23 et quinque communia D commonia K
o qaiaque <m. G add, g compis Dd 24 inpos 72 ossis] g osis RG 25 ut mos D moB morìs flos floris* ros rorìs 72r 26 db qvinqvb obmbribvs in vs. D correpta RA 27 quoque] uero 2"" Graeca] graeoa quae apud graecos femi- O&AMHÀTICI LATINI U. 11
162 PRISCIANl INST,
p. 653. 54 P. p. 187. 88 K.
converten|tia, quae apud Graecos femininì sunt generis, ut *haec eupres- siis*, ^myrtùs', Maurfts', 'cornùs', ^quercùs*, *fagfisV *pirùs', 'plataniis', ^Scyrùs', *Berytùs% ^Pylùs', *Iliùs% .^Arctùs' (appellativa vero, ut *crys- tallùs', ^costùs', ^pbaselùs'). alia vero omnia eiusdem terminationis supra dictarum declinationum masculina sunt, ut ^hic clarùs', *magnùs', a * animus', *ventùs% *somnfis% *lacertùs% * cursus', ^metùs', *sexùs' - quamvis Plautus etiam 'hoc sexus' neutro genere protulit in rudente:
Virile sexus numquam uUum habui -, ^fluctùs', ^artùs', Il ^portùs', ^acùs', unde ^aculeus' diminitivum teste Probo, sed in usu frequenter ^haec acus' invenimus. LuCanus in X:io
Quod Nilotis acus compressum pectine Serum. luvenalis in I:
Ille supercilium madida fnligine tinctum
Obliqua producit acu. idem in II: is
Emerita quae cessat acu. invenilur etiam *hoc acus huius aceris', quod Graeci anv^akov dicunt, id est purgamentum frumenti. Varrò rerum rusticarum III: acus sub- sternendum gaUinis parturientibus. acus in area excutitur.
nina sunt 0 graeca quae sunt feminina apud graecoa L 1 conuertenteotia A
quae apud Graecos om, GL graecos feminioa sunt feminini sunt generis L ge- neris sunt G post generis: apud nos quoque femina sunt in marg, h cypres- sus R cupresus GLK 2 launis pyrus cornus D fugas A plrus hic om, D
3 scirus K cyrus GL berilus HK uerytus L Pylus] / pilus HLK ilius supscr, in D iulus L Arctus om, HGLK arcus A appellatiua — phaselus om, RADH in mg. add, d cristallus co4>s phaseius add. h crìstallus GLKdh 4 passellus GK phasellus Ld post phaseius: arclus nam duae (due d duo L) arcti sunt (sunt arcti h). Alia (nero d et spscr. L) graeca (greca d) commùnia , quae apud nos quoque .commùnia sunt (ptXóootpog (philosophos Ld 4>iA0Cu;pHu;c h) philosophus, (pilónalog (hic et hec philocalos d hic et haec phiXoKaXos L phiiloKAAOc K <{>iao-
0
KAAioG h) hic et haec (hec d) philocalus. add. GLKdh 5 supradictarum tìh
declinationem A 7 Plaut rud, I 2, 19 (v, 107) hoc protulit k 8 uirile
secus numquam Plauti ed. Gronoviana uirile nuuquam secns Bothius sexus numquam
ullum etiam Pai, uterque ulum Bk habui* (t) B habuit LK 9 arlus] ortus A 10 Prob. inst. gramni. il 1, 41 p. 1463 P. frequenti L Lucan. Phars. X ael is 142 11 nihilotis Rr nilotus K compressum ex corr. D compresum GLK con-
pressum li cumpressa A et in litura f. D percussum Voss, A m. pr. aliique codd. Lucan. ferrum GLK saerum Lue. f^oss. B 12 Iw. sat. I 2, 93 sq. 1]
CarolintA. alter et sic /té, VI J 75 eodd. il (secundoi>) h.l, rell, 13superciJicium/r li i *
madidam K fugine Rr fulgine B tinctum h. l. libri cum luv. Pith. m, alt. al, tactum codd. Ino. interpolati plerique et sic lib. VI /. /. t«ctum cod, Pith, m. pr.
eod 14 procudit L 15 /ww. sat. Il 6, 498 II] U Bh .U. G eodem D (A?) 16 emeritaque A quae Rr 17 Graeci spscr. K cicybaawn Rr ckibaaon 0
dicunt CKTBMON ^ KTBAAON L 18 frumenti] spscr, k frumenti. Bh Varrò r.r,
III 9, 8: cum parturient [gaUinae se] , acus substerneudum. cf. gloss. in coroU.
Muli. Fest. p. 380: acus substruendum parturientibus, quam ex ipso Pfisciano desump-
tam esse perspexit P. Wesselingins óbservatt, I 20 HI] in^ subternendum A
19 acaa la area excuthar] sic etiam gloss. /.; *non inveniuniur, sed similUma I 52*
LffiER V 32-35 163
p. (04 P. p. I8S-M K.
idem in I: argillam mixtam acere. exci|piuntur secundae declinatio- nis haec: 'humus', 'alvùs* - Virgilius in II:
In latus inque feri curvam conpagibus alvum. Accius tamen masculinum hoc protulìt annali I: 5 Maia nemus retinens gravido concepii in alvo -
et 'domùs', 'coliÌs% quae tam secundae quam quartae declinationis inve- niuntur; quartae vero: *anùs', 'nurùs', *socriis% quae ipsa natura femi- 34 nanim esse ostendit, et praeterea 'maniis', 'tribùs', *porticùs% et neu- tra 'pelagùs', quia et apud Graecos eiusdem est generis, et 'vulgùs', quod 10 tam masculini quam neutri generis invenitur. * virus' quoque neutri est generis, sicut 'pus', quod est indecUnabile. 'penùs' invenitur et mascu- linum et femìninum et neutrum. Virgilius in I:
Cura penum struere. Terentius in eunucho: *^ Cum in cellulam ad te patris penum omnem congere-
bam clanculum. Horatius in I epistularum.: *
Annonae prosit, portet frumenta penusque. In 'us' correptam tertiae declinationis nomina neutra sunt, ut 'mu- ionfis*, 'opus', eicipitur 'hic lepùs', 'haec Venùs', 'hic' et | 'haec Li- gùs% 'hic' et 'haec' et 'hoc vetùs', et 'pecùs', quod femininum 'haec pecus pecudis' declinatur, teste Capro neutrum: 'hoc pecus pecorìs'.
In 'us' productam, si sint monosyllaba, neutra sunt, ut 'rùs', 'crùs', 35 Mas', 'plus', 'tns'. excipiuntur 'hic mfls muris', 'hic' et 'haec stis
ex MsUerus /. /. area] d aeraea D • scutitur RG «cuUtur Bh 1 rarro r. r.
I 57, 1: ex argilla mixto acere. gloss. /.: argiUam mixtam acere ex Pìiseiano myxtam D 2 Verg, Aen. I[ 51 3 iaquae AH ferii Med, conpagibu»]
ff Med. compagibus rell. 4 a cius Rr aclius AH Attìi ann, lib. I /r. ap.Krau-
àm fr.hist. R. p, 177. al cf, iVon. p. 193,25 Àccius annalibus: ut quam fragiliasimus alaos. et aiius auctoritatis obscurae: Maia nemus retinens grauido concepii in aluo
annalium primo R in primo annali D I. ni tueremus retinens L 5 mala
G et Leid, Non. Maia nemus] mala manu Scaliger in Priap. LXXV {^append. Virg. p. 470 ed, 1573 anth. Lat. /.Il p. 544 Burm.) mala sinu VngeruB de C. F'tdgio p. 47 e ecuodae
concipit Rr cepit L 6 sac Hh 7 femininarum Rr femiuina DKh
8 esse 9p9cr. in D ostenditV praeterea L neutro A neutrum K 0 py-
lagas K quia Dd quod et H generis neutri libri neutri uncis incluMt t. e. gloss. esie in^cavU r 10 est om. A 11 sicut et AL paenus r 12 yerg.
Aen. 1 704 primo aeneidos D I. eneid*. A 13 cura poene struere A post stmere: et flammis adolere penates in mg. add, h 14 Ter. eun. II 3, 10 eo-
DQcho K 15 celulam G poenum A omne Bas. gerebam K congrega-
barn D 17 oratius K Hor. epp. I 16, 72 aepistolarum K 18 Annonae]
t om, L annue GK porcet Rr poenusque A penumque libri nonmUli Harqt.
V i
19 nomina am. L manus K 20 h^^c lepus (ae) Rr haec et hoc ligus L
21 feminum A femininum est K 22 pecus ex peculdes corr. A pecodis G decllnautur A 23 ut trus A
11*
164 PWSCIANI INST.
p. 654. 65 P. p, 190. 91 K.
suis', *grus gruis'. supra syllabam autem feminÌDa sunt, ut ^seiritùs', *iuventus', *senectùs*, *salù8% *palù8% Uellùs*.
In ^ax' desinentia, si sint adìectìva, communia sunt tiium generum, ut *hic' et *haec' et *hoc capax', 'audax*, ^contumax', *pervicax', ||*ra- pax% ^fallax'; alia vero, etiamsi interposita sit alia consonans, feminìna s sunt, ut *fornax% *pax% *fax% Manx% *arx% *calx% *falx'. propria Graeca et barbara masculìna sunt: *Aiax', *Phamax% ^Atax'.
In *ex' monosyllaba mascuUna duo inveniuntur: *rex', *grex*. alia vero omnia monosyllaba in x quacumque vocali sive consonante antece- dente feminina sunt, ut*lex% *faex% *crux', Mux% *merx', *nix', *pix', w 36 •nox*, *calx'. excipitur unum commune *hic* et Miaec dux'. in *ex' supra syllabam i antecedente in paenultima syllaba feminina sunt: ^haec ilex% *silex' - auctores tamen et *hic silex' inveniuntui* proferentes. lu- venalis in secundo:
Nec melior, pedibus sili|cem quae conterit atrum. i5 Ovidius in VII metamorphoseon:
Aut ubi terrena silices fornace soluti. Virgilius autem in Vili:
Stabat acuta silex praecisis undique saxis -. ^paelex' quoque ad mulìeres pertinens femininum est, nec non etiam *c^-2o rex'. Virgilius in georgicon III:
et carice pastus acuta, alia, nisi sint adiectiva, masculina sunt: *hic vertex', *culex', ^poUex', *codex% *murex*, *cortex*; hoc tamen etiam feminini inveiiitur. Vir- gilius in VII: «
1 suis om, D gius om, H add. h gruis om, RADK add. k
seruitus seruitulis L 2 seoectus nirtus salus Dh senectus uirtus incus sa-
lus edd. ante Kreklium senectus incus salus Krehliusy de libris stds non satis accurate testatus tellus palus D tellus incus. In ax K 3 ob x sbd
PRiMvii DB TRiBVS GENBRiBVS IN Ax Z> 4 et hoc Ofn. A audax contumax in mg.
€uid, K rapax sabax fallax A 5 nero omnia etiamsi G nero omnia si A etiam
— _ r <^
oiiia si (orna in litura') H in.posita Aa 6 fax pax DL arxs Ì2 ars AT
faix. alia uero etiam propria uero graeca G 7 ut aiax HK Pharnax] n famax RDHGLk fornax ÀKr 8 de tribvs gbneribvs in ex Z> 9 in x monosyllaba K monosillabam L 10 nix pix nox cnix lux calx merx D 12 in peniultima sii-
haec laba antecedente A ut ilex L 13 Iv». sai. II 6, 350 14 -U- K 15 siticein pedibus luoenaUs posi sili duo folta desuni in ^ o. $ 50 quae Rr quem ff que k
X
arum Rr 16 Ovid. metam, VII 107 17 siciles ff fornacae Rr for- nac
me Dd fornace^ IC 18 Ferg. Aen. VIII 233 autem om, H 10 silix Rom,
undiqu«e (a) R 20 paelex] D cf, ffabnium etnendat. Faler, p, 6 pelex ffL
BOTTOMOH
peliex RGK nec no R carex] ff (R?) carex boytomiun GL carex K carex et
hisct cesura
uibex D carex sn peliex et ad mg. et uibex el supellex ^ e/*. $ 39 21 Ferg. georg. Ili 231 23 Alia nero LK nissi G' ut hic uertex D uerctex ff 24 co-
dex]/2/> at correctam ^^ Cordex -i* fidicen qui cordas componitr cordex d morex K cortexj d corex I) •Ferg, Aen. VII 742
LIBER V 35-^37 165
p. 885. 56 P. ^ p. 191. 93 j^,
raptus de subere cortex. idem in bucolico:
Tum Phaethontiadas musco circumdat amarae Corticis atque solo proceras erigit alnos. s^errex' etìam, cuius finalis syllaba naturaliter prodlicitur, masculìnuoi est luvenalis in I:
et elixi vervecls labra comedit. adiectiva vero omnia in x desinentia, sive e sive quacumque vocali alia an-VII37 lecedente, communia sunt trium generum, ut *hic' et *haec' et *hoc sim- Mpiei', *artifex'.
In 'ix% si paenultima brevis est, masculina sunt: *hic càlix% *hic v&rix'. excipitur *haec sàlix' et *haec filix'. Virgilius in II georgicon:
Et filicem curvis invisam pascit aratris. alia vero feminina sunt: *haec màtrix', *c5rnix', Módix', | et omnia ver- 15 balia, ut *victrix% *nutrix% *meretrix', 'natrix' - quod tamen, cum spe- ciem anguis si||gnificat, masculini quoque invenitur. Lucanus in Villi:
Et natrii violator aquae. potest tamen hoc et figurate ad serpentem viderì redditum, quod etiam fé- minino genere profertur, ut idem: » bine maxima serpens
Python, sicut:
Praeneste subipsa -,
1 aptus Med. 2 Verg, eòi. 6, 62 sq. cf, Hb. II $ 35 bocolico GK 3 phetaentiadas R phoetontiadas J)OL circuadat L circumdat amarae] r circumdata mare R 4
ci
cortis Gg proceras] d proceres J) proceruas K erigit] g eregìt G 5 ver-
Tez] g uerbex GL natura L mascuUni LK est om. G 0 Iwf. sai. I
3, 2d4 7 verveeis] h ueruicis Kr uerbecis G cum luv, eod. Pith. uerueotis H
a i
uerbicis L libra G libra K 9 semplex G 10 et artifex G 11 de tribvs
OBHRRiBv-s IN IX D ut hìc callx uarix D 12 post uarix: radix add, GL Similiter radix claxendix quod significat concham (conoam H) qua signum tegitur. Plautus in uidularia. opposità est claxendix al ego signi dicam quid sit. Excipitur haeo salix HK Similiter — quid sii post prò obstìtrìx in fine paragr, collocat h; v. Plaut, vidid. /r. 5p.442 Both,, qui recte sìei scripsit. de voc» claxendix cf. Mfdlerus ad Paulum p. 46, 16 excipitur — lodix in Ut. d ei om. L Verg. georg, li 189 13 felicem Med. post aratris: clasendix (similiter clasendix L) quod significat concbam (coDcha //), qua signum tegitur. Plautus (in uilularia add. g). opposità est clasen- dix ai ego (ai nero G) signi dicam quid sit GL 14 post lodix: Similiter radix cla- xendix quod significat concam qua signum detegitur. Plautus in uidularia. opposità est claxendix at ego signi dicam quid sit. in Utura d, Eri, 2 KrehlUj Krehlius, et huc qtàdem recte haec pertineni, quae ex marg, archetypi passim addita esse in codd, recte ttatmt KrehKus 15 nutrix uictrix D merìtrix GL 16 masculinum D ut
lucanus D Lue, Phars, Villi 720 Vili. K 17 violator aquae] d uiola-
tar aque D 18 Potes Rr hoc tamen D ** hoc (et) ZT et hoc Z 19 Lu-
can. Pkars. VI 407 sq.: bine maxima serpens | Descendit Python 20 hic L Luean. Vatie, 4 apud Cortium 21 phython R pbyton J)K Lue, f^oss, A phiton H phi-
thoQ L pithon G. man in h, l. prò gloss, ad maxima serpens Ulatum est hoc voc, ? 22 Ferg. Aen, VOI 561
166 PWSCIANI EVST.
p. eSB P. p. 193. 03 K.
38 *obsletrix' quoque prò * obstìtrix '. ♦ excipitur *hic fornix', quod quamvis paenultimam positione longam habuit, tameu masculinum est adiectiva supra dictam senant generum regulam: *hic' et *haec* et *hoc pemix% ^felìx'. sciendum tamen, quod in verbalibus in *trix' terminantibus inve- nimus obliquos casus coniungi solere etiam neutris, ut ^victrici signo', 5 unde:
victricia tollite signa, quamvis *hoc victrix' non memini me legisse, etsi analogia declinaiionis exigat
In *ox* omnia adiectiva sunt: Welox', *pernox', *ferox', excepto uno 10 ^celox' (species est navis) et monosyllabis , de quibus supra dictum est: *haec vox', *nox'.
In *ux' supra syllabam masculina sunt propria: *Pollux% *Volux'; uniun commune , quod n habet intei*positam in nominativo et eam in obli- quis casibus amittit, ^hic' et ^haec coniunx coniugis'. sunt tamen, qui is nominativum | quoque putant sine n scribendum.
39 In *yx' Graeca sunt et servant eadem apud nos genera: *Phryx% *Eryx% 'Styx% *sandyx^
Breviter quoque de generibus in x tenninantium sic possumus dicere, quod in x desinentia adiectiva communia sunt trium generum, ut Miic' et» *haec' et *hoc audax', *artifex% *felix', *velox% . appellativa vero ad utrum- que sexum hominum pertinenza communia utrìusque, ut ^hic' et *haec coniunx, dux', quae autem ad solos mares pertinent, masculina, et quae ad feminas, feminina, ut ^hicpex', *haec paelex'. Graeca vero sive no- tha eadem servant et apud nos genera, quomodo et barbara, ut ^hic Phaeax', 25
1 obsietrix] r et in litura D obstitrix R obstitrix] r et in litura
ni /*. L uel obstatrLx d obsiatrix Gì obetetrix R 3 seruant supradictam G at
o hic J) pernix] r pronix R 5 casibus R coniungui GL salere Rr
e
7 Lue, Phars, I 347 8 uitrix Dd 0 exignat K 10 de commvni et pemi-
NiNO IN ox D ut uelox k ut pernox ferox uelox D 11 caelox RL mo- nasillabis L 12 haec uox nox de quibus supra dicium est. D bis de quibus su-
diximas pra haec nox uox. LI 13 db mascvlino et commvni in vx D supra add. l ut pollux D pnllux L Volux] h uelux DKrg et in litura ni f, H 14 et uuum n
commune hic et haec conìux. n. habens interpositum D et eam] qunm D 15 hic et haec] ut D 16 nominativum] d nominatiuo D 17 de mascvlino et femìnino
IN TX. D eadem om. K genera apud gros L Phryx] h phyx HO 18
erix R epyx G uel eryx g styx <m, L scandyx Rr 19 db rbcapitvlationb
in X. D quoque om. H iu «x terminantium H 20 in ex desinentia r desi-
Sttbstanliua nentia add. l 21 Àppellatiua Hh ad ♦* utrumque (ne?) H titrunque &L
h 22 nominum ir nominum /2 communia sunt utrìusque generis G ' utàusque gene- ris L et, gen in mg. add,, K 23 et dux D : masculina sunt Gh 24 fémioas] feminkxas H feminina] f emina R «uat feminina ^K femmina suut G irex > et ^hàec È pelex RDH peliex GK 25 pheax Rh paeax DGLK peàx H V.
LIBER V 38—40 167
p. 686.57 P. p. 193. 94 K.
•Aiax^ *calix* («wò rov xvAt|), *Pollux% *Alax% *Volux% *haec Sphinx%
*nox'. reliqua supra syllabam, nisi siiit fetus terrae, e ante x habentitf
masciilìna sunt, ut *Wc cimex', *vertex% *apex% *vervex*. excipitur
^8upel||lex'. alla vero omnia in x desinentia feminiDa sunt, ut *haec pax'; 5'oux% *crux% *ilcx', *sallx% *carex% *filix' Sy^ioarig^ *fornax*, *vibix*
limlmipj ^celox'. ' excipiuntur *hic grex*% '*varix% ^fóniix*, et *hic' et
'haec cortex*, *silex'.
In t neutra siint, ut * caput*, *sinciput*, '•occiput*, ^'git' fiBXav&iov, 40
'Nepet^, oppldi nomen. IO In duas desinentia consonantes, si sint adiectiva, connnunia sunt trium
genenun, ut *hic' et *haec' et *hoc expers', *pnidens', Mnops', *insons*.
in his siint pbnénda et Illa oni|nia, quae apud Graécos vel communia sunt
vel faciunt ex se feminìna:. *princeps* - o a^xvy^^S ^a^ V ^9XVy^9' Vir-
gilius in X:' '
15 Tu mihi nunc pugi^ae princeps, tii rite propinques
Augurium Phrygibusque adsis pede, diva, secundo-,
^municeps' - ó avvreXeót^g xàl 17 (twteliatQiM ri 0 icoUtfjg xal fj noXi-
ti£. luvenalis in quinto:
municipes lovis advexisse lagoenas -,
T
1 9JÌW R ano toy />d eoY /f c^^yzRLq ktahB kkaii K Alax] ^ra poét kìsx pmiiD aUax R Volux] ^6 ni f, in litura H uolux h uelux RDGK spinx RHL
spbynx B sphix G 2 Reliqua« K e ante x habcntia. masculioa sunt nisi sinl
foetus terrae L fetus] r phetus R foetus Gdk 3 uertex apex culex cimex
nerbex L post apex: exlex add. RDHK del. h vervex] g uerbex G Exci-
M
pÌMtar {un) haec lex uibex mpau)! supellex Dd 4 suppellex RQLK pax for-
PI T
nax ìlex carex saUx iìlix a^«c#ig (utbex moaiui add, d) celox nux crox D 5 crux
ilei e ' Bux R post cmx: hix add, h filix Gg filix eso felix corr, K a<|»poctic Rr
i , •
X4>pocic K A(()POTC L A<|>poic G a<|>oic H' ubix Rr 6 ftcóXco'^] om. H mo-
AU>» K MOAOT RG MOAOV Lr caelox RL' hic om. L ' grex calix uarix D
Qftnx g;rex uarix fornix Hh fomix hic G 8 db n>vtro in- t. D- sencar
pnt K occiput ofn. HGLK add. k fiBXdvd'iov] om. H MBAANeiON Rr 0
neret L oppi*«di R 10 de tribvs generibts in dvas consonantes D Vi
nel omaia
illa nomina Gg ilia nomina K 13 ut princeps D apxhtoc R apxii|oc r Apxbyoc BK et ex APXEioc nmt, L kay K apxhtoc R apxhioc r apxeyoc GLK Ver^.
dea dea
Aen, X 254 éq, 15 Tu] dina tu Dd Tm*^^ Rr Tu dina HK diua deh h
V
16 aagorium G phrigibusque RDG et in phrygibusque corr. L assis GLr
Y YHY Npoe H
pcditiua secundo L 17 0 cinteaecthc kai n ciNTHAncePiA 0 huaithc kai n ttioai-
TIC /{r 0 CYNTBAHCTHC KAI H CYNTHAHC«THC (hC in Utura) 0 HOAITHC KAI H HOAI- tnC H O CYHTBAECTHC KAY H CTHTBABCTPIA OHO** (Ùl mg.add.'il) THC KAY H TlOAITIC
(ic ex EC corr,) K cynteaectec GL onoaitec kai -h- hontic G h hoah- Tic L po9t nOAiTic m mg. prndens k 18 luo. sat. V 14, 271 quinto] V
KTéhliut t. II p. 571 mi RBGL quarto BK 19 municipes] rd municepes k muni-
a a
^^RDBOK lagoenas] àc eiiamPitk, m. alt. et al. Ittv. codd. laguenos Rr iagae-
168 PRISCIANI INST.
p. 667 P. p. 194. » K.
^parens' - 6 yovivg xal ^ yovsvg -. quae quamvis possint figurate neutrìs quoque adiungi, in plurali tamen numero deficit eorum secimdum neutra tenninatio, et fortassis quia aliud significant ^principia', ^municipia', ^pa- rentia'; nec apud Graecos tamen habent neutra yovivg nec TtoXlxrig, quae 41 non sunt adiectiva. alia vero, si sint monosyllaba, feminina sunt: *ars% 5 *fors', *gens', *mors% Mens% *(rons% *mens% *pars% *sors% *scrobs' - Ovidius in VII metamorphoseon:
Haud procul egesta scrobibus tellure duabus. et masculino tamen genere invenitur. Plautus in Amphitrione:
Ibi scrobes effodito tu plus sexagenos in dies -, io
*ops% *stips% Urabs', ^stirps', quod etiam masculinum invenitiu* et ma- xime in arboribus, *urbs% *puls*, exceptis *mons*, *fons*, *pons', *dens*, ^Mars'. quae vero supra syllabam sunt, si sint propria vel in *ps' desinen- tia, majsculina sunt: *Arruns*, *Vfens% *Cinyps% *Mavors% *manceps^, ^adeps' tò Unog^ ^forceps', ^auceps', quae tamen veteres etiam feminino genere i3 protulerunt Varrò in II rerum rusticarum: adipe suilla. Marsus:
adipis pondo triginta vetustae. Novius in lignaria:
H TO
nas H lagonas cod. luv. Piih. 1 o toneic kai n trunetc Rr o tonig.kai.h no-
NEIC G O rOHEIC KAI H TONEIC D O TONHTC KAI H TONHIC H 0 TOlfOC {tfl litura /)
KAI H TONBYC (y ùi lUwra l) L 0 TOHYC KAI H TONETC K 2 adiuugui L defi-
cit] d defecit LKr defficit I) diffecit G saecundum B 3 fortasis GL signi- ftcat JDIfG ut principia D 4 tamen apud graecos neutra habent G yovsvg
nec noXéxTjg] edd, inde a 3 (nisi quod yovetc 3 notitTrjg fi) tonhyc nhc ttoai-
TIC R CONCIC NECTONTIC. G TONEIC NEC TTONTIC K APXHTOI TONEIC NEC ITOAICTIC D
THC APXHTOC CTNTHARC « B TONBYC 4>** HO^^TIC L TONEYC KAI H ROAITlC / OVX ixOlClV
ovdérBifu 2 quia non sint K 5 non add. r nero omnia si tìfC ut ars B
6 frons lens L mens o/n. L scrops L 7 Ovid. metam, VII 243 VI RHGL
sexto D metomorphoseon H 8 haut K aud R aut GL ha^ud H eiecia
pemudti codd. Ovid. scropibus L 9 inueni k Plani, AmpK fr. 11 p, 422 BoOi. cf. lib. VII S 40 Non. p. 225, 6 Serv. ad Verg, georg, II 288 Prob. p. 1462 P. Un-
o '
que Lindematmum 10 scropes K efifodito tu plus ] scripsi effodi duplus Rr effo-
uel eifodi dito plus GLK effodi duplos Bl effodito plus Dd fodito Nonius sexagenos] / sexa- genus K et ni f, L indiges Rr 11 ante ops: neiporea add. R nbittopena r
MBYTTOPI-IA G NEYTTOPNA K 4t*TT0P#>Mi* L HYTTOPITMn / NEYTTOPITNE ( ITNE in UtUta d)
KBPEA D [t. e, 71 BvnoffCoL (xal r/ 'Péa)]. lacunam reliquit B traps L styrps R
inuenitur ex maxime K 12 posi fons : sons nocens add, r pons om. L 13 sunt et si'^ 14 aruns DGLk uffens L cynips RK cinips G cynyps HL
TT
15 TON cmoc adeps L tò Unog] a ton aitoc Dd ton tittoc RB ton tiìtoc K TO HCTTOC G 16 Farro r. r. Il 11,7 adipe suilla] /. G, Schneiderus in scr. r. r. I 2 p. 487 coli, p. 431 adipes illa libri cf. lib. VII $ 41 prò adeps quod in Ubris post adipes illa sequitur est gloss. ad vUiosam hanc lecHonem pertinens post Marsus : poeta antiquus R uncis ùtcl. r Dondtii Morsi fr. VII ap, Wdchertum poet. Lat. rell. p. 269, qui ^ceterton* ait *haec ex quo pedestris orationis opere hausta sint, super- sedeo quaereré* Marsus — uetustae add. g 17 adips L pundo L triginta] Fleckeisenus ueginti g uiginti rell, 18 Novius] g Neuius Lr **uiu8 G Nonius D
Nouus K lignaria] lignariae s. ligartacae fr, 2 p. 48 Boih, Liciniariae /r.
p, 172 Munk. lignariae fr, II p. 220 Ribb, nomini fabulae turbas mouerunt w. U, codd. Gellianorum XV 13, 4, quas v. ap, Ribbeckium l, l. cui id tantum addo, ligoa-
LIBER V 40--43 169
p. 657. 58 P. . p. 196. 91» K.
Signare oportet frontem calida forcipe. cetera|]vero feminina sunt: ^hiems', ^cohors'.
In *aus' feminina sunt: ^fraus', Maus'. Vili 42
In ^aes' diphthongum unum roasculinum: *praes praedis', et unum sneubrum: ^aes aeris'.
Sciendum tamen, quod vetustissimi in multis, ut diximus, supra dic- larum terminationum inveniuntur confudisse genera , nulla significationis dif- ferentia coacti, sed sola auctoritate, ut ^hìc' et ^haec aspergo', ^alvus', 'arcus% *adeps' vel *adipes% *charta% * cardo', *cinis' vel *ciner', feer- ie m% *collis% *crux% *calx% *cupressus% ^platanus', *populu6% Maurus', * aquila', *crinÌ8', *carbasus% *colus% ^hic' et *haec cassis', *clunis% *hic' et *haec fconscia', *callis% *fomax% 'frutex', *grex% ^frons fron- lis', *liic' et *haec humus', Mmbrex', 'limus\ Matex' - Accius: non calida latice lautus-, isMembus', 'linter', Mepus*, *agnus', Meo', ^pampinus', *perdix', *hic' et 'haec palumbes', *hic' et *haec faex', *rudens' ó nQÓxovog^ *socrus', ^supparus' TtèQiiófiiov et *hoc supparum', *se|nex', *stirps', *torris' 0 òulóg^ ^tiaras', 'Tibris', ^amnis', *torquis', *trames', ^vesper*, *hi' et ^hae Tepres'. in multis aliis etiam confudisse genera vetustissimi inveniun- 43 aitar sive in eisdem terminationibus seu immutantes eas. neutra quoque
riae nomen GeVio et ipsi resliiutmn esse a LambeciOi Liciniariae nomen Spengelium ad rarr, p. 616 debere margini cod, Magliabecciani, eiua enim codicis, olim S. Marci fior., coUationCt quamvis ipse eius rei nescius, usus est vir doctissintus, cf. R. Schnei- denm in hit, Jaki^bh. f. deutsche Rechtsnissensch, Vili 1844 p, 267 1 oportet et r 2 caetera Hr femina R hUemps Rr hiemps L cboors GLK 3 de
TRIBTS 6ENERIBV8 IN 0IPT0N60N D Ut fraUS GL 6 DE INCERTO GEMERE IN ERRORE
▼
TETBRYH INTER MASGVLiNVM ET FEMiNiNVM D 7 terminationem Rr 8 post aspergo :
MB
H nopoc PANTicic add, D h ttpocpanticic d h ttpottephbcic ni f. Uteris fere eva-
b «ufi* in mg. i hitpocpanticic cod. Par, 7497 Darmstad.* aluua Li 9 char-
thaAr cardo] h cartoZT 10 cupresus D cypresus L cupraesus K polulus L
11 carbaaaua K carbasus arbutus colua L chassis (1) H caases clunes R in
ca»sis claais mut,, in marg,: at e e correctum babuit add, r 12 hic et haec] om* G
conscia] libri et sic 1,2 cócisia 3 cósia a concia n concba u et sqq, (hic et haec
atd coQcha unci» inelusU Krehlius) conchis KrehlU censor len. p, 430 frontis Rr 13 niDus L aclius H Attii fab, ine, fr. 14 p, 251 Boih. fr, XII p. 189 Ribb, 14 non calide latice («ic) add. g calida] r callida RD latice (laticMer). t nel e
Laaras lembns R launis K 15 limbns LI limbus G lynter DHK lupus
GDLK hic et haec palumbes] in litura h hunc et hanc palumbem RGLK ^
16 pradens GL et in litura K ò ni^óxovoq — senez in litura d ó n^oxovog
— torris om, R add. r 6 n^ozovog] lacuna rei. om, H o ttpoonoc r 17
soppatruns GL nfQimfuov] lao. rei, om. H ueptomion GLK tinpiomion R et hoc supparum hepiomion D soparum H suppatruum GL torrius L
18 h dcdog] /oc. rei. om, H tiara h tiberis DHG tibiris K torques Rr tramìs L hi — inueniuntur add, r 19 intsr mascvlintm et nevtrvm D 20
e
hisdem GL isdem B iisdem K siu Rr inmntantes HK inmotantes G eas]
170 raiSCIANI INST.
p. 658. se P. p. 196. 97 K.
quaedam solebani eliam niasculìno genere proferre vel ex contrario: 'hic' et *hoc giittiir', *raunnur% ^globus% qiiod etiam •hoc glomus' dìcìtur *glo-^ meris'. *hic fretus' etiam et *dorsiis', ^huius fretus, dorsus^ prò ^frelum freti* et *dorsum dorsi' dicebant, *hic gelus* prò *hoc gelu', *Histrum' prò •Histei-*, et *Rheniun% *Tanagrum% *Metaiiriim% *Ibeniin', ^Vultummn', ^Oce- 5 44 anum' (hoc tamen, quotiens •flumen' sequebatur, solebant Tacere), ^iubar' quoque tam masculinum quam neutrum proferebant • Ennius in an- naiibus:
Interea fugit albus iubar Hyperionis cursum. Calvus in epithalamio: w
Hesperium ante iubar quatìens *hoc iubar* dixit: si enim esset masciUinum vel femininum, ^iubarem' di- xisset -, *hic' et *hoc liquor*, *hic' et *hoc papaver', *hic' et *haec* et •hoc penus' et •hoc penum* ^ Plautus in Pseudulo:
f Nisi m'ìhì II annuus pesiìs hic ab amatorìbus congeratur, » f Cras populo prostituam vos, o pueìlae. Lucilius:
Magna penus parvo spatio consumpta péribit! Plautus in captivis:
f Dicam seni curet sibi aliud penus. n
Caesar Strafbo in oratione, qua Sulpicio respondit: deinde propinquos nostros Mcssalas domo deflagrata penore vole- bamus privare. Afranius in talione:
Lr eas terminatioues RI reti, 1 in masculino GLk genere om. O t K
m Ut hic D 2 mormur G glomus] globus Rr hnius glomeris D 3 hic
frelus et dorsus L dorpus pvoj r dorsum prò R 4 hic gelus uel gelum RDHGK
gelu uel gelum dicebant et histrum K 5 hiberum DLr hoceanum H
6 sequabatur D 7 Enti, ann, X 31 E. S. ine, sed. LXXXIII p. 80 f^ahl. 9
hisperionis L 10 C. Licinii Calvi fr. 10 Lachm. fr. Vili ìVeicÀ, poei. Lai. relL
p. 143 epitalamio L ephitalamio II lì Hesperium] a Hes^erum DffLKr Ves- pernm RG quatien»] rA/ om, RHLDGK 12 dixit £rotulit Uh dixit protnlit Kk
dixisset] r dixisset quatìens R dixisset quotiens GLK dixisset quotiens hoc iubar dixit H 13 et hoc liquor] d et haec liquor D et hoc papaver] d et haec papauer D inter mascvlI et fb et nbvtr D 14 poenus K paenum R
poenum £ Plaut. Pseud. 1 2,. 44 so, (o. 177 sq.): Facile hodie ut mihi munera multa huc ab amatorìbus conueniant f Nam nisi penus annuus hodie conuenit cras populo prostituam uos (prostiuauos P^et.) /t6rt PlauUni. de kis versiòus ape Frisciani (coli. lib,\l $76) cmendandis cf, ann, Riischelii, qui eos sic consiihdt:
Facite mi hodie. ut munera mul^ huc ab amatoribus conueniant («. amatoribus
congerantur). Nam nisi mi annuos congeretur («. annuos conueniet) penus, cras populo pro- stituam uos. pseudolo G et in litura d psedolo L 15 ab om. DL add. d congeretnr D congeritur GK 17 Lucilii fr, ine» 65 Dous, 64 Gerì. 18 parvo] per uos libri No- ninni 219, 29 perbibit K 19 Plaut. capt. IlII 4, 12 (v. 920): Dicam ut sibi
penum aliud omet 20 plenus Rr 21 Caesar Strabo in or. qua Sulpicio respon- dit] Caesar Strabo contra Suipicium tribunum plebis lib. VI $ 76, ubi idem fragm, /., V. Meyerum orr. R. fr. p. 334 sq. ed. alt. suipitio II deinde om, Ub. VI /. /. 22 Messalas] rdk, quam scribendi rationem, etsi minus rectam, in Messallas mutare dubitavi^ cf, Lachmanni ad Lxucr, comm. p. 204 messales RD mesalas K maesalas L deflagrata] dh defragrata H flagrata DO conflagrata L poenore H 23 alfìv*
LIBER V 43 — 46 171
p. 6S9 P. p. 197 K.
Vos quibus cordi est intra tunicam [manus] laeva,
dextra intra penum Erile-, ^hic' et *haec' et *hoc pecus' - Ennius in Nemea: 5 Pecudi dare viva marito,
potest tamen figurate hoc esse prolatom, ut si dicam ^aquila maritus' vel *rcx avium' -, *hic' et *haec retis' et *hoc rete*, *hic' et 4ioc sexus', *hic* 45 et *haec* et *hoc specus', *hic' et *hoc sai'. Catainll: ex sale, qui apud Carthaginienses fit. Afranius in Compitalibus: 10 ut, quicquid loquitur, sai merum est
etiam ^hoc sale' Ennius protulit in XIIII annalium:
Caeruleum spumat sale conferta rate pulsum Per mare. Supra dictorum tamen nominum usus et apud Capruro et apud Pro- 15 bum de dùbiis generibus invenis.
nius GL Afran, talion, fr. 1 p. 191 Both, p. 257 Neuk., qui sic l. comtituit: nos, qaibu' cordi est intra tunicam | Manna laeua, destra in pennm herile s. Vos, quibn* cordi est intra tunicam laeua, desterà in penum herile. fr, uniff.'p, 176 Ribb. ^ sic: Vos quibus cordi est intra tunicam manus iaeua, at dextra in penum | Erile o Iv . .
taliane R iaìeone J)BLK 1 tonicam Gg tonicam L manus del. Neukirckius e 2 dextra Rr iotra] L in relL 3 erile] cf, lib. VI $ 76, h, l barile G he-
rile rell, 4 hic et haec et hoc specus hic et haec et hoc pecus D Enn. Nem.
fr. 2 p. 57 Boih. (pecudi dare | Viam marito) p. 42 (cf. p. 252) Ribb., p. 133 F'ahl.
oemia L neinea G 5 pecudi ex peculi corr, K peoodi G dare uiuà in Ut. h
vi?a] Dresd, l. 2. Eri, 1. 2. Lips. 2 Krehlii uiuam mei omnes, ut tamen in D ex
uioa corr. xndeaiur a d, quid H praebuerit dinosci nequeat. uiuam etiam Heidelb» teste
Krddio U n p. 514, uiua ex silentio Lindemanni 6 maritus add. r nel am Rr
7 iNTBR MAscvLiNV BT NBTTRV iTERYM D et hoc scxus] r et hacc sexus RL
0
hic et haec et hoc specns k. l. om. D 8 et hec sai Rr Catan. orig. lib, II p. 107 A>. fr. 38 p. 275 R, lib. V fr. CHI p. 65 Wagen., recte ut opinar numero II (se- condo D III L), de quo iam Krausius Mitaverai, in V mutato, idem fragmentum, nec tUtdo nec numero Hbri addito ^ ap. Alcuinum legi in gramm. p. 2091 P. fugit . editores
9-carthaginenses Rr kartaginensès G karthaginienses ex karlhaginiensis corr. H h
cartaginenses L chutaginensis K affranins GL Afran. Compii, fr. 1 p. 162
BoA. fr. V p. 185 Neuk. fr. lU p. 144 Ribb. , quibus et ipsis addendus l. Alcuini l. :
Àfricanus (l. Afranius), quod loquitur sai merum est competalibus GL 10 ut
qmcquid] sic et Barb. m. alt. ap. Ribb. Et quod Barb. m. pr, ut quid L merum. est
etiam G 11 Enn. ann. XUII 6 E. S. XIIII, I p. 57. LXXIII Vani. cf. Geli. n. A.
» 26, 21 XUII] sic etiam Geli. L l. XVII G annalium] h annali H 12 spu-
mant R sale] mare Gellius pulsum per ràare ex per mare pulsum corr, K
e
13 par Dd * Per mare ad fragm. *Ennii pertinere perspexit Kréhlius t. II p. 515 prò ma*«re (ne) HL 14 Suppra dictorum K Caprum] de dub. gen. ff. p« 12 comm. Osànnianae, cf. lib. VI g 76 Probum] Valerium Probum Berytium ut arbiiròr v. Oraefenhamum hist. phil. lUI 154 sq. coli. 0. lahnio prolegg. in Pers. p. CXXXIX. httus Probi auctoritate usus est Caper teste Charisio p. 94 P. et ad eundem Caprum^ Ape Prisciani de Probo testixnonium referendum esse censeo, cf. etiam lib. VIIL, $^^6. /i6. VIUI $ bA lib. X § 7. 21. 45. 46. sic etiam aliis quibusdam locis , ubi cum vetus- tìoribus plerumque grammatids Probus a Prisciano cUqtury non pleniorem aliquam Probi t'i'ttoris institutìonum editionem intellegendam esse pula , quae Osanni est sententia , Bei- tràge etc. II 210 sqq. , sed ipsum Ulum Berytium , cuius mentionem ubique ni f. aliunde fiousU PriseùmttS, </./ift. JS39 Vm,97Vmi34 X I1.38»49.62. iumoris vero Pf obi operi--
172 PRISCUNI INST.
p. 659. 60 P. p. 197. 96 K.
DE NVMERIS.
Villi 46 Numerus est dictionis forma, quae discretionem quanlitatis Tacere pò- test est autem vel singularìs vel pluralis, nam dualìs apud Latinos non invenitur. singularìs* est, ut ^homo', pluralis, ut ^homines'. et sciendiun, quod in uno proprie numerus non dicitur, sed abusive, quomodo nomina- 5 tivus casus non est, sed abusive casus dicitur, quod facit alios casus, quam- vis multi de hoc dicant, quod ideo casus sit dicendus, quod a | generali nomine cadant omnium specialium nominativi, sed si ob hoc casus est dicendus, omnes partes orationis possunt videri casum habere: et verbum enim et adverbium et coniunctio a generali verbo et adverbio et coniane- 10
47 tione cadimi in speciales positiones singularum. alii autem dicuht, quod ipsa terminatio nominativi cadens in aUas diversas terminationes non incon- grue casus nominatur, cum na||turam habeat, ut cadere possi! et cadendo faciat omnes casus; quippe si casus dicitur non solum iUud, in quod cadit aliquid, sed etiam ipsa res,'quae cadit. unde aptota dicunt illa nomina » doctissimì artium scriptores, quae nominativum tantum habent casum, in
« quo refutatut illorum ratio, qui ideo putant eum casum nominatum, quod a generaU nomine cadat. possumus autem et a maiore et frequentiore parte casuum, qui sunt obliqui, hunc quoque accipere nominatum, quomodo et syllabas ex singulis vocalibus dicimus. ergo singularìs quoque numerus 10 bene dicitur, quod ipse geminatus et multiplicatus facit omnes numeros et quod onmes numeri ex ipso compommtur et in ipsum dissolvuntur.
48 Et singularìs quidem numerus iinitus est, pluraUs vero infinitus. cum enim dico *homo', certum est de uno dicere, cum vero *homines% incer- tum est, de quot, nam a duobus usque ad innumerabiles extenditur signi- 25 ficatio. itaque natura numerorum quoque certorum invenit nomina, quibus
bus usua est quaUa hodie leguntur. Probi iunioris opuscuKs librum de generibus s. de dubUs generibus anrwmerat Eichenfeìdius anal, p. XX cf, Pompeium ad Don. p. 150 L. Osannum Beitr. II 259 sq. iauenies rdl I de nvmero G bxplicàt db gbns-
RiBVs .*. INCIPIT DE NVMERIS. J) expl. de geiierìbus iac. de numero L .de numerìs
t incipit A* m^cr.om./r 2 diccionis Rr diccionis ZT post potasi : dictiones possunt dici omnes partes orationis add, D del, d 4 de casv D sciendum est Gk 5 propriae RK et in proprie corr. H non dicitur numerus G quomodo ] quoniam
Y casus DL nominatiuis non Dd 6 est add, l 7 multi] / muli L dicunt D
8 cadunt HGL ob DHGLK add. h 9 babere casum D 10 coniuntione R
11 cadunt et in k 12 incongruae Rr 14 faciet r facit L si om.D dcl.h
d illum Rr quot R quo Gr post in quod: id est obliqui casus add. ff del. h cadit] d cadat DGLK 15 post aliquid: id est obliquos casus add. r id est
obliqui casus D del. d cadat J) aptato ff 16 quae] qui L 17 qui ex quae corr. H nominatiuum L 18 autem om. H et a frequentiore H 19 olli- qui R nomÌQat«*um (iu) D 20 syllabas et singulis K 21 de nvmeris D 22 in ipsum ex in ipso corr. H dissolvuntur] r disoluuntur L desohmntur G dissoluitur R 23 quidem ex quoque corr. R 24 dicere] dici r 25 inmu»
m
nerabiles H 2(5 numerorum] g uerborum numerorum G inuenit oertorum L
LIBER V 46— 50 173
p. 808. 81 P. p. 196. 99 K.
adiunctis nihil ultra citraque intellegere liceat, ut ^homines duo% ^centum' Tel ^mille'. ergo dubìtationein pluralium discutit adiiinctio eorum nominum, quae singulis numeris sunt propria suae cuiusdam positionis, quippe cum sint pluralia non a singularibus nata. |
B Numeros autem hae habent dictìones, quae personas quoque habent vel fìnìtas yel infinitas, id est nomina, verba, participia, pronomina, unde si deficiat personis verbum, deficit 'etiam numero, qualia sunt infinita, im- personalia, gerimdia vel supina, adverbium vero, quamvis saepe demon- 49 stret numerum ad significationem nominum numeralium, non tamen quasi itaccidentem hunc habet: accidentia enim generalia fere sunt ad omnes spe- cies partium perfectarum. quod enim dicas singularis numeri adverbium vel quod pluralis? cum similiter omne adverbium tam singularibus quam pluralibus verbis adiungitur, etiam || numerale quemcumque numerum signifi- cet - ut ^singillatim circumeo' et ^singillatim circumimus', ^pluraliter lo- ia quor* et ^pluraliter loquimur', ^saepissime dico' et ^saepissime dicimus' -, quod in nulla parte alia numerum possidente potest contingere nisi figu- rate, ut, cum sint numeri singularis, plurali addicantur vel, cum sint plu- ralis, singulari. praeterea nomen et pronomen et verbum et participium declinantur in numeros. adverbium autem qiiicquid significet et quemcum- X 50 vque numerum, indeclinabile manet hoc tamen interest inter numerorum nomina, quae sunt indeclinabilia, et inter adverbia, quod ea licet tam sin- gularibus adiungere ,' ut praedixì, quam pluralibus, ut ^milies dixi' et ^mi- lìes diximus', illa vero non nisi pluralibus, ut ^mìlle homines diximus\ oec praepositio igitur nec coniunctio nec interiectio numerum habent, a quippe nec personas significant.
Inveniuntur quaedam nomina, quae utrumque numerum eadem voce
ì 1 contraque Rr • -x* post duo add, K 2 adiunciio] / adiaciio L adiuntio H 3 tiog^olis] rh in stng'alaria R singularis H numeris] k nnmeri« tì suae] r
siae R 4 posi nata : Omnia enim a se nascuntur. nam duo non est ab uno deri- natnm (diriaatum Gk) nec tres a duobus nec qaattuor (quatuor Oh) 9l tribus add. DGLhk 5 ns partibvs qve habent nvmervm et ^yn non. D Numeros ex
Numenis corr, L 7 deficit] g defecit QK sunt ioflnitiua D inpersonalia H
8 adverbium] d Inde aduerbium D demonstrat HL 0 nominum] r nu-
T
mernm R nemeralium Hh 10 accedentem GK accedeniia g 11 quod] l cfun L 12 quod otn, L 13 post adiungitur : ut male fecit et fecerunt add, k significet] dg signiflcat DGL 14 singilatim L singulalim O cìrcueo HL
circumeo et singillatim] om. DK cireneo singillatlm in marg, add, k circumeo add, d
singilatim L singulatim G circuì mus HGL 16 in uUa Kk posidente L 17 addicantur] R adiungantur DLGrh adiunguntur HK 19 significet et] a
si^ificet codd, significai uel edd, ante a , quemque/> quenqunq; G 20 a manet àmn ine. A ef, % ^ hoc tamen] hoc autem Dresd, Krehlii (RT) 21 ea]
ea adnerbia Ar ^ea (a) ff 22 milies] k millies Kff millies K 23 nissi G Disi piarubns A 24 habet L 25 nec add. k post significant : In uerbls nulla BOX eademque apud latinos singularis et pluralis est id quod apud graecos interdum inuenitnr ut habton hito NAHTiun kniniui G ef, % 52; in L hoc U duarum fere Un,
n altera 26 nemerum Kk
174 PRISGIANI INST.
p. 061. 82 P. ' p. 199-aOl K.
demonBtrant, ut in prima declinatione singularis genetivus et dativus et | pluralis nominatì^iis et vocativus, ^luius' et ^huic poetae' *hi' et *o poetae'.
51 et in mobilibus trium genenim omnibus singularìa feminina et pluralia neutra eandem vocem habent: ^haec prima' ^ jr^cón^ %al ti n^fòror, 'sacra' fj Ì€Q€c %al tà /ÌE^cr, 'maxima' fi ^ytatri md xà iiéy^ata. in secundas quoque declinatione genetivus singularis et nominativus et vocativus plura- lis idem est: 'huius docti' et 'hi docti' et 'o docti'. in tertia omnium in 'es' productam termìnantium , cum pares habeat nominativo syllabas gè-
' neUvus, nominativus quoque pluralis et accusativus et vocativus idem esl, ut 'hic verres' *hi' et 'hos' et 'o verres', 'haec caedes' 'hae' et 'has' el io 'o caedes'. in quarta etiam genetivus singularis et nominativus et accusa- tivus et vocativus pluralis idem est, quippe in omnibus bis casibus produ- citur 'us' : 'huius fluctus' 'hi' et 'hos' et 'o fluctus'. in quinta quoque declinatione omnis nominativus et vocativus singularis et nominativus et ac- cusativus et vocativus II pluralis idem est, ut 'baec' et 'o res', 'spes', *fa-u
52 cies', 'hae' et 'has' et 'o res', 'spes', 'facies', nec solum in nominibus, sed etiam in pronominibus invenies quaedam communia utrìusque numeri, ut in bis, quae genetivum vel dativum singularem in i terminant et simili- ter nominativum pluralem: 'mei', 'tui', 'sui', 'nostri', 'vestri', 'illi', 'isti', 'ipsi', 'ei'. 'qui' quoque tam singularis est nominativus quam pluralis. «> in participiis quoque mobilibus idem fit, quod in nominibus. nam in ver-
• bis nulla vox eadem apud Latinos singularis est et pluralis.
Sunt quaedam | nomina semper singularia vel natura vel usu: natura,
1 in add, k 2 nominatiuis et nocatiuis A hi et o poetae add.
N
h 3 Et ImmobiUbus Rr Et immobilibus ff omnibus] / nominibus
LK singulariam Jìr 4 ut haec AJ)h nffoitri] l ttpo.th A ìTPweH r
H
TTPOTH L %k r npoTA A TTPtueA r tpiuta D 5 hiupa Rr bk ihpà r
ri] om, R MBTiCTB R HHeiCTH r MHriCTB G MHriCTH AL %k r mbticta H
MueiAceA r MnncTA AL MBnczA K 6 pluralis m f, in Ut, ff plurales h 7
idem] id H ut huius r et hi] hi HG docti om, GL ho Rr omnium] r
omnia reti, uel nomina add. k 8 terminantium] r terminantia RAffLK disineii-
tia G nominatiuum terminantia D habeant ff 10 has] as A 11 etiam decli- natione genetiuus A 12 uocatiuus. Idem est pluralis quippe A idem est] A
V
id est ni /*. m Ut, H quippe] k quoque K 13 ho fluctus ff 14 uocatinis ^t singularis — pluralis in mg. add, r et ante accusatiuus add, h 15 idem] A
\&H est«iMUt^ \iXom,L ore8]ores^ 16 o res] ores ^ species ff nec]!^^ nominibus] h omnibus H 17 etiam pronominibus A 19 ut mei AL 20 ei — tam in Utura g singularis quam pluralis nominatiuus. In Z 21 nominibus]
omnibus G et in nominibus corr, in K 22 Latinos *** singularis H et pluralis est D post est a Z>, post pluralis ab ALh add, quia id (tdque L) apud grecos interdum Inuenitur ut habon srtu habom bkeinoi («te L ueniebam ego ueniebant illi
e eKeiNoi
add, l HAHTON.INTO HAHTON . KHINIDI A HAHTON ITIU HA4tTlUN KNINIU;! D HAHriUN HlTU.
HAHroN HiTiu H, Utcros extr, in Utura add.h, cf,$ 50 23 db his qvab dbbbiit esse SBMPBR siNQVLARiA D semper om, G singalaria semper K Natura au-
UBER V 50—64 175
p. «83. 6^ P. p. aoi. 202 K.
ut propria, quae naturaliter individua sunt: ^luppiter', ^Venus', ^Ceres', UchiUes', *Hector% «Sol% 'Luna', Atalia', 'Sicilia', 'Cilicia'; usu, quae sin- gulariter. proferri tradidit U8us, ut 'sanguis', 'pulvis'. in bis tamen ipsis est quimdo vel; eventus vel partitio regionum * vel diversae opiniones vel
5 auctorìtas' veruni cogit t^I quando prò appellativis quoque profenintur, ut etiam plurali numero proferantur: eventus, quod evenit saepe eodem pro- prio nomine duos vel pku*es nuncupari, ut 'Aeneas' Anchisae filius et Sil- vius 'Aeneas% Tyrrhus' filius AchiUis et 'Pyrrhus' rex Epirotarum, 'Aiax* Telamonius et 'Aiax' Oilei filius. haec enim non naturaliter communia 53
losont, quippe nullam qualitatem communem significant, sed casu diversis contigere personis. idem facit partitio regionum, ut 'Gallia' citerior et 'Gallia' ultmor, diversae opiniones, quod quidam multos soles et multas lunas esse putaverunt '(Herra* quoque, *virtus% 'pietas', 'iustitia', 'probitas' et similia, quando deas significant, propria sunt, quando vero partes vel
13 in hominibus sitas res, appellativa sunt. itaque si sint propria, non ha- 54 bent pluralem numenun, sin appellativa, babent); auctoritas, ut 'mella',|| 'fnunenta', 'ordea', 'farra' plm*ali numero protulit Virgilius, cum in usu frequentiore singularis numeri sunt, sicut alia quoque plurima, ut 'san- guis', 'pulvis', 'pax', quae tam singulariter quam pluraUter prolata idem
iopossunt significare, sed pluraliter non utimur eis, quia auctoritas defìcit, | cui si coUibuìsset, quomodo 'cruores', dicere 'sanguines', vel quomodo 'ci-
tem propria A 1 nataliter K ut iuppiter DOKh iupiter L 2 achiles G
sol lana italia Sicilia cilicia hector achiles L haector ÈA Sicilia italia cilicia sol et luna D Sicilia Cilicia] r Sicilia RH scilicia A usque quoque quae H 3 ni h
et saogois K In is Rr ipsis proprìis est ^ 4 partitio] r partio R partiti-
pio A partic«4Ìo (ip) K opiniones]^ openiones ér oppinionesZf 0 in plurali Rr
profenintur K db natvra D proprio] r propriae R 7 uel plurales A
noDcupari G nonciparì in litura k siluius eneas K 8 pyrrus RAK pirrus ff pirrhus DG phirrhus L achilia GL pyrrus RAHK pirrhus DG phirrhus L
epirotarum ^ex LK epyrotarum rex H epyrotarum RA 9 tellamonius L ihelamonias G olei DG 10 nullam in mg, l ad nuUam qualitatem, add.
nota o, haec in mg,: Non ideo eodem nomine nuncupatì sunt quod aliqua qualitate similes fiierìnt si duo nigri uel duo formosi, add, r cf, infra significat A
u i
contigere diueréis A 11 cornigere] rh conlingere RHL cornigere jT personas K
post personis: Non enim ideo eodem nomine nuncupati (noncipati k) sunt quia qualitatem similem habent id est quod (quae A) duo albi essent uel duo nigri (nigri duo GLh) uel (et A;) duo formosi (formosi duo GLk) ADGLhky quae merito exulare
a ci
vusit KrehUus ef, supra r galli Rr oterior A 12 opiniones] g openiones G
oppiniones JI 13 putauerunt uel quando. Terra Rr uirus A piaetas Rr pie- ta«s (n) S 14 sunt propria A lÒ post appellatiua, bnbent: quando partes uel in
hominibus sitas (sitisi) res significant. repetunt AD del, d 10 de vsv. D ut om. AQL add. l 17 hordea DL .Plurali H Vergilius mella protulit ed. 3, 89 4, 30 georg. I 131 IlII 35 eie. cf. ind. Erythraei s, »., frumenta georg. I 150. 189. 315 eie, cf. ind, l. s. v., hordea (sic Med,) ed. 5, 36 georg. l 210. 317, farra
i georg. I 73. 101. 219 III 127 18 fr q,tiore L sunt Rr plurima **%* (sunt) D poluis samguis L 19 pax lux euae k tam] k om. G tamen J£g 20 defecit
OLK 21 conlibuisset D quomo^l) Rr sanguinis A 1 inpediret B
176 PRISCIANI INST.
p. «63 P. p. 203 K.
neres', sic ^pulveres', nihìi impedirei. scieDdum tamen, quod metaUonim vel seminum vel umidonim ad mensuram vel ad pensum pertìnentium ple- raque semper singularìa inveniunlur, ut ^aurum', ^argentum', ^aes', *plum- bum', ^stannum', 'vitrum', *orichalcum% *electrum*, ^triticum', *enum* o^vfcr, *faba% ^lens', *pisa', *conchis', *acetum% *liquamen*, ^mulsum', 5 ^oleum'. adeo autem haec usus, non regula prohibet etiam pluralia ha- bere, quod quidam propria confisi auctoritate plurali quoque, ut dictuni est, haec protiderunt numero, ut *ordea*, *frumenta', *fabae% *vina', *mella'. 55 sìmiliter sunt quaedaiA semper pluralia vel natura vel usu: natura, ut *Ge- mini', proprium in signo caelesli, et Tisces', usu, ut *manes*, *amia% i« *moenia% *Floralia% ^Saturnalia' , *nundinae', ^Kalendae', *Nonae', *Idus', ^Compitalia', ^Neptunalia^ et omnia paene festorum dienim nomina, sunt quaedam singularìa voce, intellectu pluralia, quae etTam comprehensiva dì- cuntur, id est Tcei^ilfiTtnxa, ut ^populus', ^exercitus', Megio'; alia centra intellectu singularìa, voce pluralia, ut ^Athenae', *Thebae% ^Mycenae', *Mae- is naia', ^Gargara', ^Tartara', ^Dindjina', *Bactra'. inveniuntur tamen in bis quaedam etiam singularìter prolata idem sìgnificantià. Virgilius in V:
Argolicove mari depressus et urbe Mycena. Statius in Villi Thebaidos:
Vive superstes, ait, diraeque ad moenia Thebes oo
mctallonim vel seminum] r metallorum seminum R 2 umidoram] R humido-
rum r veli. psum II 3 aes auricalchum ******* uitnini plumbum stagnum triticum D
plummum L 4 stannum] n stagaum libri orichalcum] nonnulli KreìdU codd., ut vid.^
nel » « oricalcum RAB auricalcum Kr aurichalcum DO auricalchum L tridcum Kk
•um ervum] herba L herba 0 5 opiza ADH obriza L ab riza G pissa G pìs«fl H cannabis a
conchis tìk concis L acoetum Rr 7 quidem Rr confussi G concisi ni
nel a e
f, in Htura L confisa,* / confusi Kk 8 ordea] in liiura h hordea ADKl faba
Rr 9 DB HIS QVAB DEBBNT ESSE SBMPBR PLVRALIA D SUUt add. T pluralia]
0
plura R plurìa D gemini et castor et pollux proprium D 11 menia Hh compi-
talia neptunalia id est festae per qnatuor dies factae nundinae kalendae nonae idus D
calendae L 12 competalia GK compi^talia H poene AH de bis qvae
dam vocEM HABENT ET iNTBLLBCTVM E CONTRARIO. Ì> 13 quaedam] alia D quae L noce singularìa L plulalìa H conprehensiua ADH 14 n€(fiXrinti%d'\ 2
HEPIAEHTCKA
nBPHAHHTTTIKA Rr nHPlAHMnTIKA A TTEPIAHMTITIKA GL TTHPIAHMTITIKA K HEPI^AHll-
i^TiKA (a-tt) D tthpirntika H nEPiAHMTiTiKA dìcuntur L sunt alia AD contra] d contrarla AD 5 uoce pluralia inlelleciu singularìa D singularìa sunt h
Athenae] d athaenae A athene D tebae A micenae RL mecenae G mycene D mychenae HK ' mencia K menala reìl, 16 tarthara Rr dindima AG dyndima L dyndyma K in bis quaedam ex quaedam in bis corr, G 17 Verg. Aen. V 52 18 argoliquoue AK depressus] RADHK cum Ubris aliquot Ferg. deli, depren- 8U8 1 Fergilius dephensus GLk urbe] sic etiam Pai. m, alt. arce m. pr,
emi iirbicena Rr micena L mecena G Mycena libri aliquot Fergil, deteriores Myceeae Med. Pai. Mycenis Rom. 19 Stat. Tkeb. VIIU 294 sq. IX L Vili reU. Thebaidos] r tebaidos RG 20 uiuae Rr uiuere GK semperstes A diraeque] q G thaebes r taebe R tbebis 0
LIBER V 54—56 177
I». «». 64 P. p. 202. MS K.
Solus abi. *Maenaliis' quoque diciiur et ^Tailarus' et ^Gargarus'. Virgìlius in bucolico:
Maenalus argutumque nemus pinos|que loquentes 5 Seroper habet
idem in VI:
tum Tartarus ipse Bis patet in praeceps tantum tenditque sub umbras. ||
DE FIGVRIS. IO Figura quoque dictìonis in^antitate comprehenditur: vel enim sim-Xr56 plex est, ut ^magnus', vel composita, ut ^magnanimus', vel decomposita, quam Graeci na^avvd^etov vocant, id est a compositis derivata, ut *mag- nanimiias', quae ralionabiliter separatim accepta est figura a Graecis. nc- que enim simplex poterìt esse, quae a composita derìvatur dictione, neque 13 composita, quia, quod suum est compositorum, non habet, id est ut ipsa per se ex diversis componatur dictionibus separatim intellegendis sub uno accentu et unam rem suppositam [id est signiiicandam] accipiat, ut est ^respublica', ^iusiurandum' et talia. una est enim res supposita, duae vero voces diversae sub uno accentu prolatae, quas invenis separans cpmposi- »Uun, etiamsi sit a comiptis compositum, ut est ^parricida', boc enim • ipsum per se conlpositum quaerentes ex quibus dictionibus est, inveni- . mus divisione facta eas per se intellegendas : dìcimus -enim a parente et a verbo *caedere', quae utraque per se integra sunt et intellectum ba- bent plenum, quod in decompositis (ieri non potest si enim dicam *mag- snanimitas compositum est a magno et animitate', nihil dico, ^animitas'
i 1 abe Rr abii LK habii O 2 menala» libri Ferg. ed. 8, 22 sq.
hoeoWco AG K 4 menalus DHOLK argutumque] ra argj»tum quae HA
lo^ioentes etìam Ver. loquentis LPal, 5 semper] r om. L siper R 6 Verg. Aen, VI 577 gq. -8 patet add. r intendìtque R tendit quae A 9 db pigvris in-
cipil LK BSPL1CAT DB NVMERT8 INCIPIT DE FI0VRI8 D inSCT, OIIU AH 10 COUprc-
heoditur AD semplex Q 12 7ta^acvv^tzQv\ n nAPACiNOETON L hapacinteton
Ih fi parasyntlietofi H parasinthelon K parasindeton Rr parasinthethon D parasLnteton A
a magrnanìmus
est de compositis OL magnanimitas A magnanimitas a magnanimus D
o 13 post magnanimitas unum folòm deest inL, ine, iierum ab initio $ 68 Dest u duo m,
X ter
ne. m jr^. 14 simples A sempiex G posit Kk diriuantur A 15 id est
fx m est corr. A ut ipsa ut ipsa H 16 intellegendo Rr 17 snbpositam
hBK 18 res puplica G talia] d talia K alia GD enim est ADGK sub- posita RBK 19 diuersae uoces D 20 8i*t (n) D compositum <m. D
i .
ptrrycida Rr ab boc enim Uerum inc,B cf.lib, ITU % 2 22 post enim: diuisioue ficta add. D et 9up. Un, Ah 22 parens A 23 et uerbo G a caedo nerbo />
prolftla
caedo A utraque add. h per se prolata intigra G per se integra Kk 25 com- positum est] r com R maguus et animitas A animitate ea: animante carr, ff
OSAMMATICI UkTINI II. 12
178 PMSCIANI INST.
p. 664. OS P. p. !M». «4 K.
eDÌm per se non dicìtur. necesse est ergo dicere, quod ^magnaniinus' quìdem compositum est a magno et animo, quae sunt intellegenda per se , a magnanimo autem derìvatum est ^magnanimitas' : quamvis inveniuD- tur multa dujbia, utrum decomposita sint an composita, ut Mmpietas', *infelicitas% *perfectio'. quae si. ab impio et infelice et perfecto dica- s
57 mus derivata, decomposita sunt, cum autem in duo separatim intellegenda possint dividi, videntiu* esse composita, quomodo etiam participia, quae a compositis verbis derivantur, ut ^perficiens', ^neglegens', ^ circumdans ', ^anteveniens'. sunt tamen quaedam, quorum simplicia in usu frequenti non sunt, ut 'defensor*, 'repleo', 'compleo', *suppleo% *deleo', *releo', io * defendo', * offendo', *respicio% *aspicia% *suspi||cio% *despicio'. quod autem rationabiliter simplicia quoque horum possunt dici, ostendunt no- mina ex eis nata: ^plenus' quasi a *pleo' verbo, Metum' quasi a Meo' verbo et *leor'. *specto' etiam verbum quasi a veri)o *spicio' natum est frequentativum. |5
58 Gomponuntur autem nomina modis quattuor: ex duobus integris, ut , ^trìbunusplebis', *iusiurandum' ; ex duobus comiptis, ut *benivolus', *pinm-
rapus'; ex integro et comipto, ut Mnimicus', *extorris*; ex comipto et integro, ut ^efferus', ^impius'. et sciendum, quod omnes partes orationis habent .composita absque interiectione et plerisque participiis. interiectio- ss nes enlm semper simplices sunt, participia vero vel simplicia vel dec^om- posita plerumque [id est a compositis verbis derivata] sunt: per se enim i
2 quidem om. K est om. GK magmis et animus A anima R 3 niag-
a nonimo Rr magnanimus ADK autem sup. Un. add^ in K quamuis tamen inue-
i niantur {ex inueniunlur corr^ B 4 impiaetas R 5 perfeccio Rv sibi ab Rr
impius et infelix et perfectQS /> Gderiuatiaa^ 7 possint] a possunt BA • an
a om, A 8 pficiscens A circundans g 0 eueniens Kk tamen om, K
quaedam composita quorum A semplici a G 10 defensor] A. /. ofit. h add, d
defendo in litura h subpleo Rr supleo K releo] redeo B releo defensor de-
fendo JO 11 suspicio] om, K ante aspicio in mg, add. k suspitio H dUpicio
ÓK 12 semplicia G 13 ple^o (n) B et laetum K laetum RAH loetum r<ì
quasi] h quas H loeo H uerbo leo /> 14 loeor H spicio] specio GK spulo H 15 frequentativum] h frequent««4# B 16 quatuor modìs GK duabus K duobus niodis integris A intigris G 17 tribunus plebis ex trìbunus. pie-
ì nns eorr, B duabus K ut ante beniuolus om. RBHK beneuolus R penni-
uel pennirupas
rapus Rr pennirapus D pennireptus Gg pennereptus K post pinnirapus: Nam si non cessent composita femininum in ae dyptongon fecissent si quae nequae uti quìs
r
facit femininum. ff cf, $ sq, extr. 18 intigro g ut om. G extoris Rr 19
intigro G db partibvs qvab coMpONVNTva et qvab non. Z> et sciendum est D
t 20 habent add. r interiecciones R Interiectionis A 21 sempltces G sem- plicia G simplicia sunt A decomposita id est a compositis uerbis plerunque suot diriuata K 22 a add. r sunt om, DG
LIBER V 56—60 179
p. i». 66 P. p. 204. 90R K.
raro componitur participìum. nam si quis dìcat, | ^faciens' particìpium compositlìm fieri ^efficiens', sciat hoc minime potuisse fieri, Disi prìus verbum compositum lìierit, ut est ^facio eflìcio', et ex hoc verino nasci participium ^efficiens'. quae enim participia per se componuntur, plera-
sque amittentia vìm participii transeunt in nomina, ut ^potens impotens', ^doctos indoctus'. ideo autem diximus ^pieraque', quod ilia participia vi- dentur a simplicibus suis esse composita, quae non verbonim sui tempo- rìs, sed participiorum simplicium regulam servant, ut ^contigi contactus' a simplici ^tactus', ^coegi coactus' a simplici ^actus', ^ contuli coUatus' a
losimplici *latus'.
Nomina vero componuntur vel cum aliis nominibus, ut ^omniparens', Xfl 59 'paterfamilias', vei cum verfois, ut *armiger% Mucifer', vel participiis, ut ^senatusdecretum', ^ plebisscitum ', vel pronominibus , ut ^ huiuscemodi ', •Uliusmodi', vel adv^biis, ut * satisfactio % *beneficus% *maledicus% *cau8Ì-
isdicus', vel praepositionibus, ut ^impudens', ^perfidus', vel coniunctionìbus, ut ^uterque', ^quisque', ^nequis', ^siquis', quae composita esse ostenduntur a femininis in a desinentibus , ut ^siqua% ^nequa' quomodo ^aK||qua'. et 60 ' componuntur vel a duabus dictionibus, ut ^septentrio', ^semivir', vel a
1 a facieiis Krd facien Rr participio Ar compositum participium 6 copos nel minime posse parti* K 2 sciet R hoc . fieri ^ minime potuisse fieri] Dr cum quinque Krehlia- m iu paucissimìs {ex pocissimis corr. R) fieri RBH et in ras. K in paucis fieri po- tuisse G 3 fuerit] in Htura K fùisset ABG ut est] id est DO et] atque DHGL acque K ex om. J)GK add, dk 5 amitentia G amittentia K inpotens
RBADH 6 dicimus A pleraque corr. ni f. ex pléHique H 7 a] ex -4
poris
semplicibus G composita esse K tem Rr 8 semplicium G contigli] rd
e eoDtingi RAD contaxtus Rr contractus A contac4>4tus H 9 coegi coactus in li- tura H semplici et sic fere ubique G, h, L et aliquotiens K conlalus "BHGK 11 nero om. A omnipotens GK 12 Lucifer A uel cum participiis BADG 13 seoatusdecretum] h senatusdicretum K senatus H plebisscitum] rd pte- biscitum RADHGK uel pronominibus] R at cum m mg. r uel cum pronominibus
ce G huiusmodi Bh 14 iIlius«4tmodi (ce) K uel praepositionibus >- perfldus
me uel aduerbiis — causidicns coìlocat D uel cum aduerbiis G satisfacio A beoeficus maledicus causidicus] om. H add. h malidicus K malificus G maleflcus h
i eaasidicus] om, D causedicus RrA causidicus uel casidicus K decem fere liit. lac, in B 15 uel cum praepositionibus G inpud^ns AHK uel cum coniunctionibus G coDiuntionibus R 16 siquis nequis D esse <m. G ostenduntur esse K est 17 aliqua . Kk post aliqua: Nam nisi (si A si non H) essent composita (com-
0
pisita D) feminina (femininum AR m. ree. h) in ae diphthongum (dyptongon D
dìploDgon Ab dytongii R m. ree. dyptongum B diptongum K dip g) fecissent : si- qoae, nequae, uti (ut Kb) quis femininum quae facit (fem quae fa: in Utwra h facit femiomum quae Kg) add. ADKg^ H Uerwn (cf. $ 58) et m, recentior (non r) in R,
a » oai. etiam Heidetb, cum duobus aMs KrehlH 18 uel duobus Rr duabus] b duo- ba« B semiuir septentrio dicitur plaustrum id est arcton quia septem stellas habet. triones enim quasi teriones, B
12*
ISO PRLSCL4M CSST.
P.M.C7P. p. »i. 3KK.
IrilMis, Ut *impeiterrilus% *ìiiexpiigiialHlis% ^ineitricabilis', Tel { ampliorì- bus, ut * ruiusniinqueniodi ', quae tamen solent ei iam compositis secun- dam composilionem accipere. primo eoim compositum est * perteiriUis ', *expugnabili8% *extricabilis% ei posi * ìmperlerrìtus % *iiieipugnabilis% ^in- extrìcabilis', siniiliter 'iniperfectus% ^ineluctabilis' et similia. est ergo illud s quoque attendendum , quod separata composita non solum in simplices resolvuntur dictiones, sed etiam in ante compositas, sicut sunt ea, quae a tribus vel ampliorìbus componuntur. ipsa tamen quoque ante composita necesse est in duas intellegibiles dictiones resolvL componuntur tamen etiam quaedam ex decompositis : ^potens' a verbo *potes', quod est com- io positum. ex hoc componitur ^impotens', 'omnìpotens', 'ignipotens', ^FÌri- 61 potens' ex simplici et decomposito. et est sciendum, quod, si duo sint nominativi, ex utraque parte declinatur compositum, ut *respublica rei- publicae% ^iusiurandum iurìsturandi', quod Graeci numquam faciunt in com- positis. dicunt enifn, oporlere compaginem, qua cohaerent in composi- is tione dictiones, immobilem manere. hoc igitur non senantes [Latini] di- visorum quidem utimur declinatione , accentu tamen compositorum. in omni enim casu sub uno accentu ea proferentes composita esse ostendi- mus, et possumus dicere, per singulos casus ea componi, quod dicentes non videmur contra supra dictam Graecorum de compagine rationem facerc. 20 nec mirum apud nos per singulos casus nomina componi, cum apud illos quoque inveniuntur etiam verba quaedam, quae per diversa tempora cora- 'ponuntur, ut %€nciyqaq>fù %axlyqaq>ov ^ avayivdajcm ivBylvoHSxov. nam si a praesenti nazayqagm dicam nasci naviyQaqtav^ incipit labefactari || compago
1 a tribus] h tribus ADH trium B tribus dictionibus K inperterritus BAJf inextricabilis add. b 2 ex iam] etiam A etiam ex GK 3 .est] esse K
4 postea Ah inperterritus RA 5 iuperfectus B (5 adtendendum RBADH
ten
addendum K seperata G 7 . Sicut D eas quae A quae in tribus G 8
componuntur sup. lin, add. K quoque tamen B 9 ditiones R 10 quod est. uerbum compositum AD compositum #«** K 11 hoc enim componitur />
componitur om, H 12 et decomposito est. Et sciendiim K db dbclinatioke
coMcosiTORvif NOMiNVM. D BU is csl A est om, HK sciendum est D
iiominatiui sint D 13 res puplica rei pitplicnc G 14 iurisiurandi] a ius. iii-
raiidi 'A 15 conpaginem AH chohereut A 16 inmobilem BH diuersorum
so e
H 18 es ostendimus Rr esse — dicere in marg, add. K 10 dicire G
Km.rec.
T
21 nec] h ne* B 23 ut wxxay^utpio — nasci %axéyqa(pov add. h KATArpi^tw
Y ae lu
KAT£rpA<t>lUN ANAANAflNOCKlU ANEriNOCKlUN Rr KATYrPA<t>lU. KATErPA<^LUN. ANAFINOCKO ANBriNlUCKON B KATATPA<|>U» TBFPA^ON ANA TINOCKO ANAFINOC. KON. A KATArPA4|>U) KA-
uel anc TBrPA<t>lUN ANAflNluCKlU ANEflNlUCKlUN D KATArPA4»tU KATRrPA(|>lUN A!«AriI«ACKO. Bn?IO- CKIUN Gg KATArPA(|>lU KATBrPA(|>lUN. ANNINLUC. KlUANNINlUCKlUN h KATOrPA<t>OT KATBrA-
Y
<t>OM ana rmocKO ex tmockoiu K XATerpAt^ Rr KATArA<t>u; A KATArpA(|>o G kata- rpo<|>o K KATATpapho h 24 dicamns h ncscì A KATErpA<|>u;N BADr katappa- (|>uiN R KATHrPA<t>0N GKk labe^factari R conpago AH
LIBER V 60-64 181
p. «7 P. p, 206—208 K.
coropositionìs, quod recusat ratio. | unum apud Lalinos invenitur nomen, 62 qnod quamvis ex duobus sit nominativis compositum , non ex utraque parte declinatur, id est 'alteruter allerutrius% quod tamen ìpsum non absque ratione non declinatur. nam cum duae conlra se pugnant regulae, ut .
sunam servet, necessario perdidit alteram. omnia enim nomina vel pro- nomina, quae genetivum in *ius' terminant, debent hunc communem habere trium generumr *unus unius, una unius, unum unius'; ^solus solius, sola solius, solom solius'; ^ille ilUus, illa ìllius, illud illius'. cum igi- 63 tur femininum et neutmm supra dìcti nominis ex comipto et integro sint
IO composita biatus causa et eupboniae . ^alterutra' prò ^altera utra' et ^alter- utrum ' prò ^alterum utrum' . , et necessario extrinsecus habuerint, declina- tionem, id est ^alterutrius*. unde Cicero prò M. Marcello: quod si in alterutro peccandum sit, malim timidus quam parum prndens videri. itaque masculinum quoque eorum est declinationem
issecutum propter rationem supra dìctam in ^ius^ terminantis genetivi, qui communis trium vult esse genenim. nec solum tamen in declinationibus nominum hoc contingit, sed etiam in accentibus, ut ^utérque utràque utnimque', ^pienìsque pleréque pleriimque': femininum enim, quamvis paenultima brevis sit, accentum tamen in ea babuit acutum, siciit mascu-
aslinum et neutmm: *que' enim, nisi separata sit, si Graecos sequimur, 64 coniunctio enclitica esse non debet, nisi illud dicamus, quod *que', quando cum ìntegris componitiu* dictionibus, quamvis siguifìcationem sUam amittat [id est coniunctionis], tamen enclitici vim servat: ^pleràque', *ubique% ^ulrtque', exceptis differentiae causa Mtaque*, *ijtique'; in bis enim non
s solum coniunctio , sed etiam praeposita ei adver|bia vim propriae significa-
1 reco ««sai R ratio recussat G inuenitur nomen apud latino» D 2 dua- bus nominatittis sit A Ai K utra quae R 3 declina^tur (n) B 4 regiilae ex regulam carr. A re^la:*e (r) H ut ^* Bb (««* in mg., f, una a b et add. et eros.) 5 unam] aher^m B DBG K necesario GK perdit BBrd alteram per- didit K enim add. h 6 ius] h as Jff hunc in mg, add, K habere] om, K
um i poti genernm add, k 7 una unius unum unius] una unns Rr 8 solum solius
om. H 9 supradicti nominis ex nominis supradicti corr. K inligro G 10
Y
altera ultra R 11 prò alterut^riì utrum Rr et del. h necesario GK ha-
baernnt ADKh 12 Cic. p. Marcello 1, 21: ut, si io alterutro peccandum sit,
murco
malim aideri nimis timidus quum parum prudens cf, lib. VI % 35 prò marcello
A M. orni. H 13 alteru4ttro (1) R peccantium A peccatum BHGK sii add, g . Malym B timidus] h timidu ni f. in Ut, H 14 declinationem secutum
est K 17 continguit G aceotibus K ut add. r 18 utrunque («te) add. g b 19 prenis Rr' sit] ex fit eorr. K acentum K in a habuit r 20 que] tx quo corr, B Quae Rr q. ff 21 coniuntio R enclitica] rak encletica RÉ
ADH en^lictica K quod que £|tte quando A 22 intigris GK amittat] g ami- tat G 23 coniuntionis R encletici Affr ut pleraque BADh pleràque
Qbìqne ntràque R accentus om. relL k. l, et in sqq. omnes . utraque pleraque ubique K 24 deferentiae K itaque] cf. tamen de accent. $ 10 post itaque utique
noD est >ed
» ras. AiATOYTiu TOiNYN. Itaque KAiocTTep B 25 coniunctio etiam Kk proposita B
182 PMSCIANI INST.
p. 667. as P. p. a«R K.
Uonis converUint composita, vetustissimi tamen et ^altera titra' et ^aite- rum utrum' et ^alterius utrìus' solebant proferre et ^plerus plera plerum' absque ^que' additione. - Cicero in Protagora: quae igitur potest{| esse ìndignitas voliiptatis ad molestiam, nisi in magnitu- dine aut longitudine alterius utrius posita? Cato de am- 5 bitu: sed sunt partim, qui duarum rerum alterius utrius 65 causa magistratum petunt. idem in I orìginum: agrum quem Volsci habuerunt campestris plerus Aboriginum fuit. Fa- cuvius in Duloreste:
Pater Achivos in Caphereis saxis pleros perdtdiL 10
idem in Teucro:
Periere Danai, plera pars pessumdata est. Asellio in III historìarum adverbialiter sine ^que' extulit: ut fieri solet plerum, ut in Victoria mitior mansue.tiorque fiat. - ergo nihil aliùd est in bis nominibus *que' nisi syllabica epectasis, quoroodo is ^ce'jn quibusdam pronominibus et adverbiis, ut * bisce', Miosce', ^ illice', nam et * plerus plera plerum' et *plerusque pleraque plerumque' idem significant 'uter* vero et ^uterque' diversas babent signiiicationes. ^uter* enim, itórs^og, divìduam vim habet, ^ulerque', Ixcrte^og, collectivam; 'ubi', *3rov' Tjf 'ojtov', 'ubique', Jtccvtaxov- in bis ergo et similibus 'que' si con- 20 iunctionem accipiamus, composita sunt, sin syllabam, derivativa, similiter
1 uetustisimi K tamen altera B 3 absque quae A que om, H ad- dilionej rh addictione RB Cicero in Protagora : t. IIII 2 p. 477 Or. cf. lib. VI S 35
Pitagora R protogora K 4 uoluptatis] sic ex Plat, JProtag. p. 356 A tacile
P, Victorius var. lect. lib, XVIIll eap. Villi uoluntatis libri Prisc. tUroque loco in add. r 5 ani in longitudine G Cato de ambitu: Meyerus l. l.p, 88 sq., cf. lib. VI /. /. 6 partiam Kk qui partim G 7 magistrum B Caton. orig,
lib, I /r.p.98 Kr. fr. 10 p. 269 R. fr. V p. 17 Wr. in 01».^ po»t originom: agrum — Aboriginum om. GK add, g quem] r que R quaemaUci A 8
nnt r
Volsci] H uulzi g unisci veli. habuer Rr habuerìut A plenus Rr ab ori- gine g pacubius BDHKr Pacuv, Duiorest. fr. 2 p. 117 Both, fr. XVI p. 78 Ribb, cf, Stieglitzium de M. Pacuvii Duloreste p. 78 sq.fr. V 9 duloreste r dolosesle A dolores te pater GK 10 Achivos] r acheus R acheos BAD achaeos GK
Ach&fiìosH Caphereis] r capherei ADHK caferei G caperei R prodidit G uel
perdidit g 11 Pacìtv. Teucr. fr. 22 p. 147 Both, fr. VI p. 98 Ribb. theucro
B 12 periere ex perere corr. B perire G paessundata est K pessumdatur
Fesius s, V. plera p.230^ M, eique obtemperans Ribbeckius 13 Asellio] r assellio 6 asellius RBA Sempr. Asell. hist. 1. Ili p. 218 Kr. fr. 4 p. 324 R. lertio D
VI GK 14 plerum* ut (q.) B plerum in GK 15 nominibus que] r nomini- bus quae RA syllabica] rh syllabice R et i« liiura ni /*. ff syll^bicae 4>ictassis (pectassis 6) B epectasis] d epictasis RDff epactasis K 16 ut om. AH
h h
isce osce Rr illice K illlcce libri rell. 17 plerusque pleraque jplerumque] r
plernsque et pleraque et plerumque RBAH 18 uter enim — navxa%ov onuÈ add.
k 19 TToeHPOC r ttiuthpujc D habent B uterque uero K uterque utriqne B
AEKATEpoc in Htttra r hkathpiuc D collectiuam habet D 20 noYNOTTwT R
e noTNOiTOY AD noYNontu G ttonoftoy B rrANTAxiuY Rr hartaxov B qua]
mus
rad quae RAD coniuntionem R 21 accipia Kk sin] bì ff se A sin
autem G
LIBER V 64—68 183
p. 668. «9 P. p. 266-10 K.
^undiqiie', ^deiiìque', | *itaque'. sin vero ex utroque casu obliquo sint 66 composita nomina, manent indeclinabilia , ut ^huiusmodi', Mstiusmodi^, ^illiusmodi', ^cuiusmodi', ^eiusmodi', ^cuimodi'; sin ex nominativo et obli- quo vel obliquo et nominativo, nominativus tantum declinatur, ut ^prae-
3 fectusurbis', ^senatusconsultum'. et invenìmus per omnes fere casus com- posita, ut ^iurisperìtus', * legislatore, 'praefectusurbis' et 'praefectusurbi', ^trìbunusplebis' et ^trìbunusplebi', * agricola' [agrum colens], ^caelicola' [ caelum colens ] , ^ macte * id est magis aucte - antiqui tamen et ^ mactus ' dicebant ., ^mentecaptus'. et singularia cum pluralibus componuntur, ut
10 ^orbisterrae' et *orbisterrarum% ^paterfamilias' et ^paterfamiliarum', *armi- potens armorumpotens', ^magistermilitum', ^asecretis', ^acalculis', ^arespon- sis', 'abactis'. po$sunt tamen haec eadem etiam separata esse , si diversos 67 accentus bis dederis vel interponas coniunctiones, ut ^resque publica', *po- pulusque Romanus', ^trìbunusque plebìs'. *siquis' ad imi||tationem tUtg
uGraeci enclitice prolatum quidam putant, ut ^numquis', ^nequis'. osten- duntur tamen ea sine dubio composita tam a feminino singulari quam a neutro plurali in a desinenttbus. compositio enim, non enclisis, corrum- pere dictiones solet: dicimus enim ^siqua% ^nequa', ut *aliqua'. |
DE CASV. « Casus est declinalo nominis vel aliarum casualium dictionum, quaeXIII68
•qv ^
1 itaque uiique ADH sin] Quae B oblico Rr sniit DHrh 2 maueni manent A Uliusmodi istiusmodi D 3 cuiusmodi om, Bff add, r eiusmodi caiusmodi K eiusdemmodi B cuimodi] add, k cnicuimodi JB et obliq. uel
obliquo A 4 . Vt praefectus nrbi H 6 praerectis urbis H praefectus. ubi. A 7 irìbaousplebis et tribunusplebi] r tribunus plebi R agrum] id est agrum ADh
i
8 id est caelum RffGK mactend est Rr macte est per uocatiuum id est D
e est om. G aute Rr aacle ex auclo corr. A 9 mentecaptus] cf, Krehlii cene.
menceps per ablaliuum len, l. l. p, 431 menceps mente captus HKg id est mente captus B mentecaptus
V
Dd compluralibus A 10 orbisterrae orbisterranim 0 orbisterrarum] h orbis- terronim ni f, in liU.H armipotons ex corr. h 11 et armorumpotens D post
ael o militum in Utura: quidam composita haec existimant B a secretis Kk a calcu- lis K a caliculìs A; re/2, e/'. Dueangii gloss.med, et inf, Lat. s. v. calix 1 t. II p. 34 e<f. Henitkel. uel qualiculis supscr, g Iste est a caliculis. iste solet propinare imperatori: • pÌDceroa uidelicet. batus est certa mensura. Iste assigiiat certam mensuram batis, quae batis continetur. gloss, cod, Heidelb, apud KrehHuniy ubi alia hit similia ex aliis liòris proferuntur 12 ab actis AK uel abbatis uel abathis in mg. k abatis RBDH
{*abaiis ad cenam dat equis abbatis avenam' cf. Ducangium l. l. s, w. abatus et batus 1
s 1 1 p. 8. 626 ed. HenscheU) ab atis 0 Posunl K Possumus A seperata G 13 ioterpones D puplica G poblica K 14 imitationem] g emitationem GK bitic greci encletice {sia) add. h eitic m lilura r hiTic G ei.Tic. bitic. A b^tic D
EiTic K 15 encleticae D encletice A 16 tamen ea om» A ea tamen K com-
Q e
posita esse K quam a neuiro] h quam neutro BAHK 17 nonn,eclÌ8Ìs Rr enclissis A enclessis K 18 ut om, H. 19 De casu incipit GK bxplicat de fi- «VRis iicipiT DB CAsiBVs D inscr. om. A. Me a voce. Casus est iterum ine. L
184 PRISCIANI INST.
p. 669. 70 P. p. » K.
fit maxime in fine, nominativus tamen sive reclus, velut quibusdam pla- cet, quod a generali nomine in specialia cadit, casus appellatur - ut sti* lum quoque manu cadentem rectum cecidisse possumus dicere [Tel abusive dicitur casus, quod ex ipso nascuntur omnes alii] ., vel quod ca- dens a sua terminatiòne in alias facit obliquos casus. 5
Quaeritur autem, quid sit inter indecllnabilia et aptota et monoptota? et sciendum est, quod et aptota et monoptota indeclinabilia sunt: similiter
69 enim non variant terminationem , sed immobilem eam servant. aptota ta- men sùnt proprie dicenda, quae nominativum solum habent, qui plenim- que et vocativus invenitur et non accipitur etiam prò obliquis , ut ^ luppi- m ter', ^Diespiter': non enim*licet eodem prò genetivo vel alio casu obliquo uti (ideo dixi ^proprie' dicenda, quia inveniuntur antiqui aptota prò monopto- tis et monoptota prò aptotis posuisse). nentrum vero si sit aptotum, ne- cessario etiam prò accusativo et vocativo accipitur eius nominativus, quod
70 generale est omnium neutrorum, ut *fas', *nefas% ^ir*, *pus'. monoptota i5 vero sunt, quae prò omni casu una eademque terminatiòne funguntur, qualia sunt nomina literanim et numerorum a ^quattuor' usque ad ^centum'.
* mille' quoque indeclinabile est et siqua inveniuntur similia, ut ^hoc a huius a% ^hoc alpha huius alpha', ^hi quattuor horum quattuor', ^hoc gummi huius gummi', *hic' et ^haec' et ^hoc nequam huius nequam', ^hÌ2o quot, tot, horum quot, tot' et barbara plurima, sed majjgis omnia, nisi si ea ad Graecam vel nostram regulam flectamus vel ab auctorìbus flexa inveniamus. in his#ergo, id C^i carentibus declìnatione finalium syllaba- rum, quae monoptota nominamus, vidcntur casus fieri non vocis, sed
71 significationis dumtaxat itaque articulis diversis utimur prò vaiietate signi- ^ ficationis ncc non etiam structurae rationem servamus, sicut in declinabi- libus per [sex] casus.
1 maxim^e (a?) K Nominalius R velut] Br uelud R nel ut rell. 2 a add. h generali] r genelari R stiUum (I) L 4 alii casus uel AD et casus
i
9up. Un. add. K 5 faciat B oblicos H 6 sit intdecliuablia B inter add. h
aptotota L 7 sciendum est] h Bciendum DHGLK quod aptota BAHGLKr
8 seruant eam K 9 sunt proprie ex proprie sunt mut, K proprie] r propriae
RA solum nominatiuum H iiabeant K post habent: ut faic iuppiter add. D
rx.»
et per hoc intelligitur quod noms non est casus ut hic iuppiter A 10 inueniimtur
Rr iupiter HLK 11 liquet 0 12 ideo — posuisse om. BHGK add, h
un Ideo autem h propria A inuenitur Dd 13 sint A 14 eius accipitur D
16 unaedemque B 18 est om, K inueniantur BHGL similia. inueniantur K
19 post huius a : huic a add. D ut hoc alpha K alfa L alfa L hi] r hit i R horum quantuor Rr 20 huius gummi fidd. r huius nequam m mg. add.
et hae et hae et haram
• L huius huic nequam D hit quot Rr hi quot Kk 21 horum quot Kk
d plurima] nomina A nisi ea K 22 agrecà Bb 24 monoptota] non aptota A
25 dumtaxat ex duxtaxat corr. H uariaetate R uaritate K 26 sicut de- clinabilibus GLK sicut indeclinabilia A 27 sex add. r casus seruamns.
LIBER V 68—72 185
p. STO. 71 P. p. 210. 11 K.
Velili au|tein una voce diversas possunt habere signifìcationes tam declinabilia per quosdam casus quam indeclinabilia per omnes casus, sic e contrario dìversis vocìbus saepe invenimus unam candenique (feri significa- tionem, ut 'labor* et *labos', *honor* et ^honos*, ^huius conius' et *corni%
s^pinus' et *pini% *huius quaestus' vel * quaesti*, 'omatus' vel ^ornati', Uumullus' vel ^tumulti', ^Achillis* vel * Achilli', ^aulai' et ^aulae', *a felice' vel ^felici', *deis' et *diis', *sapientium' et ^sapientum', nec solum in no- niinibus, sed etiani in aliis partibus, ut ^amaverunt' vel ^amavere', ^ama- vcram' vel ^amararn', *ei' vel 'ii', *eis' vel *iis*, ^nimium' et *nimis', 'satis'
IO et 'sat'.
Est autem rectus , qui et nominativus dicitur. per ipsum enim nomi- 72 natio fit, ut 'nominetur iste Homenis, ille Virgilius'. rectus autem dicitur, quod ipse prìmus natura nascitur vel posilione et ab eo facta flexione nas- cuntur obliqui casus, genetivus autem, c^i et possessivus et patemus
isappellatur, genetivus vel quod genus per ipsum significamus , ut ^genus est Priami*, vel quod generalis videtur esse hic casus genetivus, ex quo fere omnes derivationes et maxime apud Graecos solent fieri; possessivus vero, quod possessionem quoque per eum [casum] significamus , ut ^Priami regnum*, unde possessiva quoque per eum casiun interpretantur. quid
»est enim ^Priameium regnum' nisi ^Priami regnum'? patemus etiam dici- tar, quod per eum casum pater demonstratur, ut *Priami filius', unde pa- Ironymica pariterjn eum resolviintur. (quid est ^Priamides* nisi 'Priami I filius'?) post hunc est dativus, quem etiam 'commendativum quidam nun- cupave||nint, ut ^do homini illam rem' 'et ^commendo homini illam rem'.
25 quarto loco est accusativus sive causativus: ^accuso hominem' et ^in causa
I _ qn
I Vel Ut A 1 Velud D 2 cosdam Rr casus ùm, A 3 eandemque] rk
I ^
eademqoe RH 4 onos Rr 5 quaestns et quaesti K questua uel questi RDHG
questi uel questua A homatus Rr ornati uel ornatus tumulti uel tumultua D
6 acbilis uel achili GLK et achilli D uel aulae Kr felice b 7 uel
! uel • '
a felici GLK de:*is (h) D deis diis K sapientum et sapieutium A so- lum] non A 8 amaram uel amaueram H amaueram uel amaueram B 9 iis] is A uel nimis BAHKr 10 uel sat BAHKr 11 de nominatione casvvm. DL post dicìtor: Ille uirgilius B del. et suo l, insenàt b 13 natura in mg. add. L nascitur natura D et habeo R 14 autem om. A qui del, r 15 ge- Deiiutts] om. A genitiuus est K per ipsum genus AL 16 quod «up. Zin. add, K ! generale G uidettur (n) B esse uidetur DL 17 omnes fere B 18 ' casum om, B 19 possessiua per K 20 Priameinm] priamum 7> et in prìameinm I coir. L priamium in priameium corr, K ' nisi add, h 21 quod] quia D
demonstratur et ut A; 22 pariter sup. lin. add. R in eum pariter A Quid
eoim est AT . Quid est enim BAGL priamides priami B Priamides. Priami H
'ÌZ etiam quidam mandatiuum A commendativum] d conmendatiuum B mandati-
a i
aum DGLK qnidem Rr noncupauerunt G noncipanerunt k 24 nullam Rr
9i om, L homini òm. G rem. aufero tibì eripio tibi. Quarto B 25 accu-
▼
sattaos Hh sine causatiuus in mg. add, L ut accuso A posi accuso homi- nem: siue causatiuns repetit D et] ut D
186 PRISCIANI INST.
P- «7J P. p. 21I-1SK.
73 hominem facio*. vocativus etiam salutatorius vocatur, ut *o Aenea' et ^ salve Aenea'; ablativus etiam comparativus , ut ^aufero ab Hectore' et 'fortior Hectore'.
Multas tamen alias quoque et diversas unusquisque casus habet signi- flcationes , sed a nolioribus et frcquen|tioribus acceperunt nominationem, 3 sicut in aliis quoque multis hoc invenimus, ut ^patronymica' vocamus non quod omnia, sed quod pleraque a patribus derìvantur, * neutra' dicimus verba, non quod solum ea in hac specie inveniuntur, quae neutram habent signiiicationem [id est nec activam nec passivam , absolute dieta], sed quod ex maxima parte, ^syllabas' nominamus, non quod omnes comprehensione le literarum Constant, sed quod pleraeque: sic ergo etiam casus ab aliqua notabihore significatione sunt nominati.
74 Ordo quoque naturalis eis ^atus est: quippe nominativus, quem pri- mum natura protulit, ipse primum sibi locum defendit, unde verbis quoque intransitive iste quasi cgi^egius adhaèret genetivus secundum locum sibi is defendit: hic quoque naturale viuculum generis possidet et nascìtur qui- dem a nominativo, generat autem omnes obliquos sequentes; dativus, qui magis amicis convenit, terlium, et quod vel eandem habet vocem genetivo vel unius abiectione vel mutatione literae ab eo fit; qui vero magis ad inimicos attinet , id est accusativus , quartum ; extremum apud Graecos ob- w tindit vocativus, quippe cum imperfeclior ceteris esse videtur: nisi secun- dae enim personae coniungi non potest, cum superiorQ^ quattuor omnes personas possunt complecti figurate adiuncti pronominibus , ut- ^ego Pri|scia- nus scribo', Uu l^iscianus' vel ^Prisciane scribis', Mlle Ih*iscianus scribit'; *mei Prisciani eges', Uui Prisciani egeo', 'illius Prisciaui eget'; ^mibi-25
1 enea A 2 saluae BDB enea A etiam diciiar comparatiaus £
hectore] k hextore ff ectore E haectore b 3 forlior « haeclore (a) R haectorc Bb 4 iamen om. A ** alias (el) L quoque alias A casus om. A
a o habet sup. Un. add. K 5 sed donatioribus Rr accepperunt R acciperunt L
9 dieta sed] dieta uerba neutra sed D 10 conprehensione BU 11 pleraeque] /
pleraque RBL ergo] igituf K causus Rr ab ab K ab aliqua notabili ore
e ex corr, H 12 notabiliora A notabiliori k 13 de ordinationr casvvm. DL cis
datus ex datus eis cott, K quipe L 14 ipse sibi primum K defendit locum D
15 intransitiue b post adheret {sic L) in mafg.: quia nou est alia persona
cuius opus indicat uerbum et quod nominai (/. nominatur) nomiuatiuus. L 16 po-
sedet G posìdet g 17 genera Rr omnes casus obliquos D 18 amicis magis L convenit] r conuertit in Utura R terlium L uel ierlius / tertium locum
tenet et D uocem habet B uocem cum genetiuo r 19 fit] r sit R 20 ad- tinet H quartum tenet. K Extremum locum apud DGL obtenuit G obti- nuit locum uocatiuus K 21 quipe L inperfectior BDHr inperfeccior R car-
teris K 22 coniungui G adiungi BK omnes .ini. K omnes .in. k 23 cou- plecti D ligurate] r figurataci R adiuncti] d adiunctae GLb adiuncte BD e^go (r) B 24 Priscianus] pscianus et sic per rell, casus K uel pris>
ciane b uel psciane scribis ex scribis uel psciane miU, L mei psciani et
sci t
sic in seqq. GL 25 illius priani eges Rr illius prìani eget B
LIBER V 73—76 . 187
p. STJ. 73 P. p. 213 K.
PrìsciaDO das', ^tibi Prisciano do', *iUì Prìsciano placet' ; ^me Prìsclanuin || ridet', *te Prìscianum video*, ^illuni Priscianum videi', simililer ablativus tribus adiuDgitur personis: ^a me Prìsciano accìpis', *a te Prìsciano acci- pio', ^ab ilio Prisciano accipit'. non egent autem nomina pronominibus,
5 qoamvis omnes circumeant personas , si cum vocativis aut substantivis ver- bis coniungantur , ut ^Virgilius nominor' vel ^sum', ^Virgilius nominarìs' vel *es', *Virgilius nominatur' vel *est'. igitur ablativus proprìus est Ro- 75 manorum et, quamvis ipse quoque tribus sociarì pò test, ut diximus, per- sonis, tamen, quìa noviis videtur a Latinis inventus, vetustati reliquorum
locasuum concessit, quamvis hunc quoque a vetustissimis Graecorum gram- maticis accepisse videntur, qui sextuni casum dicebant ^ov^avó&sv^^ ^ifii- 9tv% ^aédtv*^ *f^fv', qui profecto ablativi vim possidet: nam etiam prae- positionem assumit, ut l| i^é^Bv^ i| ovqavó^ev Homerus. ('£$ ifii^ev
13 Sunt igitur formae casuales sex: XIIII 76
Monoptota, quae una terminatione prò omni casu fungimtur, ut supra dicium est, ut *nequam', *gummi', * alpha', *beta', *cornu', *quattuor',
1 placco /{ me prianum 7{ 3 tribus4<44t (uismVO^ adiunguilurZ personis ad- ÌDOgitor /> accipio] r accipit R 4 ab ilio Prisciano accipit add. r 5 cir-
s j:iieanl G si nel cum GLI si nel cum uel K subtantiuis R a uerbis A 6 Bum «^# uergts H 7 uel es. uirgilius nomioatur add, g proprius] h pro-
prìn H 8 ipse tribus quoque personis sotiari D sodare A et, in sodar! corr.,
I *
B 0 lltinis LI 10 casuum om. A * concesit L hunc sup, lin. add. L
I latini
' hnnc quoque sup, lin. add. K a om. GL uetussimis ^ il accepisse uidetnr
t I uidentor Hh seznm Rr Graeca in mg. exhibet r, in litura oypanoohn emegbhn I EeHweHii , ni f. , R; om. ff add. k o.ypanoten A oYPANOOHfr GK oVeanlushn D
I OT
I «PAiioeHN Z 0YPAN0cee!(|eNeMeeeN ^ embohn 6^ HMH^eHN '1^ emhohn J^ 12 0£^fv] om^GK CHOHN sup. lin. add. D cete» h %&tv] om. A^esevDG a me a te a se supscr. l ablativi vìm] ex corr. L ablatiuum BL 13 assumit
ex assnmuQt corr, L ut add. h del. r i| ifiéd'Bv è^ ovQavo&sv. Homerus h. l.
H HNHN Ut '
ffm. B b£ EMeoHN sfoYPaNooHN Homerus. (i$ — Efiiisvca om.) Rr eeRfHMH.MHeHN.
M H^OYPAXOHNH. Ut homerUB e£ HMHOHN.rAP 4>ACI At ita w— KAKABMMBNAI IH Tog. r E$
EiE6HN.E$OYPANoeHN. homcfus. e£ emeohn tap (|>acuci .kabmmknai. G. Graeca om, laeiaa rei, (b| EMEOBN.rAP 4>acica.kbmmenai.e{oypano6En. in lac. k), post lac. Ho- merus potmt U EZ BMEOBN E^OYPANOOHN homerUS. Sg EOHN TAP <t>ACI ICA (a^EMBAY-
ame TOT add, l) L ex me me enim dicunt similiter a me ipso spscr., in marg. iterum emeohn ! * te a se ex me ipso enim dnt similiter a me ipso
CB6H!I HeOHN. hom e£ BMEOEN PAP (t>ACI,ICtUC EMAYTOY pOSttìt l E$ EMEeEN.Eg EYPQ-
V06BR homerns e| embohn tap ({iaciica kabmmenai. K sg emeobn . b$oypanoten . tap
'HCI.KAKABMBMNAI. A h£ HMHOHN B|YPANlUeHN HomcruS e| BMEOBN PAP <|>ACU4t* ******
(m /itera Hoc, em aitoi <f). D ezeMcecN rAP B eiiMANAi s^ovPANOeeN homerus oiOHzeYc etoYPANOecN (//. XVII 548). Sunt B Hom. II. \ 525 rorro yà^ ii
è^i^fv ys fWT àd'avdxoioi (léyictov Od. I 33 è^ Tjiiécov yà^ (paci xax* èfififvai
u 15 DB SBX FORMis CASVAL1BT8. J)L Igìtur formac casuales sunt D casyales R caiuales G 10 posi ut: supra dictum est ut om. A 17 cummi B alfa L
188 PWSCUNI INST.
p. «71. 73 P. p. 2W. 14 K.
*quìnque% ^sex'. Iiis (|uic1ain addunt ilia, quae tam voce quam significa- tioue unum casum habent, ut ^huiusmodi', ^istiusmodi'. |
Diptota sunt, quae duos diversos casus habent tantum, ut ^verua ve- ribus' - nam •venium* in usu non invenimus - et *fors forte* - Teren- tius in Phormione: s
0 fortuna, o fors fortuna. Virgilius in I:
Forte sua Libycis tempestas appulit oris -, *tabi* et *Ubo'.
Alia triptota , qualia sunt omnia neutra secundae declinationis in sin- if gulari numero, ut ^templum templi tempio', et in plurali tam in secunda quam in tertia et quarta, id est omnia neutra pluralia, ut ^terapia tempio- rum templis', ^sidera sidenim sideribus', ^comua comuum comibus'.
Alia tetraptota , qualia sunt omnia in r desinentia secundae declinatio- nis: ^puer pueri puero puerum'. is
Alia pentaptota, qualia sunt omnia masculina vel feminina secundae declinationis in *us' terminantia : *doctus docti do||cto doctum docte*, *Virgi- lius Virgilii Virgilio Virgilium Virgili*. 77 Hexaptota sun^ quae sex diversos casus habent, qualia sunt mascu-
lina in ^us' desinentia, quae secundum declìnationem quomndam pronomi- w num in Mus' efferunt genetivum: ^unus unius uni imum une ab uno\ (^unus' quia de vocativo quidam dubitant. Caper, doctissimus antiquìtatis perscni- tator, ostendit hoc (isum Catullum et Plautum. Gatullus: Tu praeter omnes une de capillatis, Celtiberosae Celtiberiae fili. • ^
Plautus in frivolaria:
a
alphi Dd 2 ut ehismodi B histiusmodi Rr 3 «ueru^ a R ueni h
neru|aueribu8 A ueru a ueribus LK uera a.ueribus G ùeru et a ueribus D 4
uerna nam uerunm Hh nam uerua et ueruum D nam uerum K post iienium : geneti> uum pluralem add, R del. r inuenimus. ut fora B Ter, Phorm. V 6, 1 5 for- mione RBGK 6 fortuna, o om. K furtuna K 7 Verg. Aen. 1 377 primo Aeneidos/7
y p
1. eneid A 8 libicis RAGL libicis K apulit H apulit horìs K 9 tabi
et tiibo] r tabo et tabi et tabo R tabo et tabi A et tabi et tabo BGL et ex et tabo et tabi corr. K 10 sunt om, A saecundae Rr 12 et in quarta GL 13
tem£Uplis H 14 tretraptota D _ insa A 17 terminantia om,y desinentia m
mg, add, L docto doctum] docto Rr 19 Exaptota RBDHGK xaptota spaHo ad E rei. A habent casus G masculina tidd, d 20 quorumdam B 21 in
alias •
ius] corr, ex \xìvl% H (unus] cuius in mg, add, r Cuius Dh 22 Ciaper] in libris enucl, serm,? his h. l. tribìdt Osamttu de Capro p. 14 23 ostendit esse hoc k
1 1
catulum K catulum L catulus K catulus L CatuU, earm, 37, 17 sq,
24 une in mg, L decapillatis Dd 25 celtiberosae] sic edam Ub. VII $ 22 cu- nlculosae CatuUus indegne infra /. /. cod. Darmstad.^ caeltiberose r celtibero seu GL caeltiuerosae H caeltiberos^e (a) K caeltiberiae HK filli K 26 PIcmì.
LIBER V 76— 78 189
p. 873 P. p. 314. 15 K.
o amice ex multis mi une Cephalio.) *sole' quoque antiqui. Ticidas in hymenaeo:
Felix lectule talibus %
Sole amoribus. 5 Sunt alia, quorum nominativus quidem in usu non est, obliqui autem sunt, ut Hovìs lovi lovem a love', quamvis vetustissimi nominativum quo- que Miic lovis^ proferebant, sicut de nominativo tractantes | ostendemus. sunt alia, in quibus tres obliqui inveniuntur, ^precis preci prece', ^fmgis 78 fnigi firuge' - vetustissimi tamen et ^frux' et ^fruges' nominativum protu* wlenint -; alia, in quibus duo: Wicem vice', Uabi tabo'; alia, in quibus unus, ut ^ sponte', Materem' - quamvis et ablativus cius et nominativus et accusativus plurales inveniuntur. Plautu»in truculento:
Quid maceria illa ait, in horto quae est, quae in
noctes sìngulas 15 Latere fìt minor, qua is hoc ad vos damni permen-
sus viam est? ^ Nil mirum, vetus est maceria, veteres si lateres
ruunt .
a frnol, fr. 7 p, 438 Both. fribiilaria BGL fribolaria reti. 1 Omice K mi
Boihvts mihi libri cefalio A chephalio K 2 antiqui. Ticidas] scripsi attì-
i quidas G Cali quidas L Atticidas histnriciis Rr Àtticidas BDB Àttidicas A Àticidas K
Vi Ticidas Weichertus poeti. Lai, relL p. 361 C. Ticidas * sive quod aliud fiat huic viro
ÌD
praenomen^ Casaubonus ad Suet, de UL gr, e. 11 in Hymenaeo] om. A li ime-
neo L liymeoeo K 3 talibus] lectabilib; B 5 db defectione (diffectionb
D) CASVALivM DL quidem nominatiuus HK quidem om. A obliqui ex oli-
qui corr, L 6 ab ioue BD hic iouis nominatinum quoque ( nominai iuum
tx nomioatiuus corr.) L 7 hic ex hoic corr, H ostendimus B 8 obli-
t pei qui casus /> ut precis J) praecis praeci praece H pter cis cem ce LI precis
preci prece b frugis frugi fruge] R frnge in frugem muU r frugì frugem fnige
▼ (frigi .gem .gè K.} veli, frugem fruge agnoscunt ChariHu» p. 23 P. et ine, Fi^fhb, de art, gr. % 142 p. 98 sq. Eichf. , solum ablativum ( hac fruge cod. Gud. ab hoc frugi cod. Ooth, et edd.) Phocas p. 1709: ipse Priscianus frugis lib, VI § 93, frugi saepius, ut lib, V J 8 /i6. VI g 12^ cogiiet quis frugis frugi frugem fruge scriben- dum et totam senteniiam a frugis — protulerunt gupra post tractantes ostendemus col- iocandam e$se 9 tamen frux G et frux in mg. L et frux et in mg, K
Mog-alveiB
nominatiuum Kk protulerunt] h proculerunt H 11 sponte sua RBOL stiD^ttlarÌB ablatiaus Rr ablatluus eius singularis ADH 12 accusativus] abts A inue-
a ,
niuDtur Rr Plaui. trucul. II 2, 48 sqq, 13 Quod K qui in maceria Pai.
uterque ait gyp. Un, add. A aut Fet. ait aut in orto K inhoato quae in z
Doctes singnlas laterè f^mina (famina 6), quamuis hoc Bb hortoq. est G et ex
horto q est mui, L quae est om. K 15 lateri Pali. qua is] qua bis R
qoà is in quamuis wut. D quaip is HL qua in bis A qua isti uos Pali. hoc om, G
damni] r dampni R cwn Dee. permensus tuum Non mirum Vet. permensus tuum
est uel uomirum Dee, leg, cum edd. perraensust uiam. Non mirum 16 niam esse Uh 17
e
Nihil libri uetus es maceria JIC maceria Rr maceriae ueteteres B macere
190 PRISCIANI INST.
p. 673. 74 P. p. 315. 16 K.
Ain tu . . veteres lateres ruere? _, *fas% *nefas% *caepe'. iliud quo([ue non est praetenniltendum , quod quibusdam seplimu^casus esse videtur ablatìvus , quando sine praepositione profertur, quod satis ìrrationabile videtur; minime enim praepositio addita
79 vel delracta mutare valet vim casus, neque enim, cum accusativo casui s multae praepositiones solent adiungi, alius est, quando habet eas, et alius, quando absque bis profertur. quis autem dubitai, quod omnes praeposi- tiones vel accusativo vel ablativo apud Latinos iungi solent? ergo si ad- iunctae || vel non ablativo mutant eius vim, accusativo quoque adiunctae vel non debent similiter mutare casum. denique in comparationibus absque if praeposilione solet proferri aBlativus, nec tamen dicit quisquam, septimuni tunc esse casum , sed ablaUvum , cum dico ^ fortior Achilles Hectore '. in quo omnes artium scriptores consentiunt et sex. esse casus oonfitentur, non septem. uno enim, non duobus. Latini casibus superant Graecos. supervacuum faciunt igitur, qui septimum | addunt, qui nulla dilferentia is
80 vocis in uUo nomine distet a sexto. scìendum tamen, quod hic casus [iti est ablati\iis ] est quando prò genetivo , est quando prò dativo ' accipilur Gracco: prò genetivo, quando praepositionibus vel adverbiis ablativi casus subiungitur, ut 'ex ilio*, 'de illo% 'ab ilio', 'prò ilio', *coram ilio', 'cum ilio', et quando comparatur, 'fortior ilio', et quando nominis et participi!» ablativus verbo et nominativo alteri us nominis cum transitione personaniin adiungitur, ut 'sole ascendente dies fit' et 'Traiano bellante vieti siint Partili', hac autem utimur constructione , quando consequentiam aliquain rerum, quae verbo demonstrantur , ad eas rès, quae participio signiUian- tur, ostendere volumus. quid est enim 'Traiano bellante vieti sunt Partili' 23 nisi quod secuta est Victoria Traianum bellantem? et 'sole ascendente fac-
lateres sì ueleres niunt Ain (am Dee.) tu male lateres ueteres uere Pali, ueteris Al 1 anlu RADH ainitu L aintus K Namtu B ain tu mala Camerarius 2 cepe
RA^coepe DG de ablativo. D De septimo casu L ptmitendum 0 3 quondo R
4 Ìrrationabile] L inrationabile rell. 5 detracta] R subtracta rell» ft ad-
iungui LK est] est casus R casus est AHGLKh eas] h eas praepositiones
e
RBGLK 7 dubitat Hh 8 Latinos iungi solent] A; iungi solent Latinos K
e iono
iungui L soleant A adiuntae Rr 9 huius K 11 praeposit Rr tamen
scilicet
add. h ' tunc septimum A 12 sed ffh ut cum b achiles L achilis GK
V
haectore RBb 13 omnes Bh 14 superant casibus A 15 igitur faciunt GLK diferentia K 16 in nullo BA distet ex distat eorr, in B distat ADHGLK
17 accipitur om. R 18 ♦♦♦♦♦• progenitivo quando (quando) B aduerbis G9
19 subiunguitur L ab ilio om. K post ex ilio in mg. add. k prò ilio om.
A 20 comparantur RrL 22 adiunguitur L sole* H " troiano GL et
in traiano corr. K 23 Parthi nisi quod secuta est uictoria. G parthi et memet le-
i gente potior. Hac B construccione 7?/* 24 demonstratur AD demonstrantur Hh
n demonstratur K 25 enim est G troiano G 26 uictoria secuta est D tro- ianum L * -
LIBER V 78—81 191
p. «74—76 P. p. 216 K.
tiis est dìes' nisì qiiod ascensionem solis secutus e$t dies? inveniuntur tanien etiam nomina loco particìpiorum in huìusceniodi elociitione posìta, ut Virgilius in VII:
non vobis rege Latino
5 Divitis uber agri Troiaeve opulentia deerit,
'rege Latino' prò * regnante Latino', quamvis in ìniiuscemodi quoque con- stnictionibus subauditur participium substantivum* Graeci autem in huiusce- 81 modi constructione solent prò genetivo participii etiam inOnitum verbuin |)onere, ut ^iv rw PaatkEvstv T^aiavóv* àvrl xov ^pccatXevovxog T^aìavov^.
10 etiam tunc prò genetico ponitur Graeco, quando. per partici||pium ^hal>ens' et accusativurn interpretamur eum, ut ^pulchra forma mulier', id est *pul- flirani formam habens% ^magna altitudine domus', id est ^magnam altitu- (linem habens'; prò dativo quoque, quando cum *in' vel *sub' praepositioni- bus iungitur, ut Mn ilio', [j ^sub ilio', et quando ipsum ablativum interpre-
13 tamur per accusaUvum et praepositionem ^per', ut Sinco te manu', id est *per manum', *video te lumine', id est *per lumen'. 1| |
1 nisì] #iR. If nissi G 2 eloquutione L locutione /> 3 F'ergilius
Aen. VI( 201 9q. 4 post Latino: diuitU — rege Latino om. D 5 oputentia] r
e oppulentia G opipulentia R opulenti aderit ff opulentia derit h derit Rr
ael deerit • •• o t
desit Kk cf, ìib, V S 14 6 queque Rr 8 construccione Rr inflnitiuum
w I
AB 9 ut om. GL ut — T(ftt'Cavov] om. H oda. h en te bacyaeyeein Rr
on
EK ro BACiAeie. In traiano. ranti A ev to BACiasTB. in Tiano nanti h en tw baci-
® T
Aeice. in troiano, nanti B en rw baciaete In traiano nanti (enanti d) D ^k q raci-
AETB in traiano. nakti G iito baciaeye in traiano. nanti, K en to baciaryein TPuiiAKpT ** en to baciaeyontoc tpwianoy L portim in litura muL ab l BACiaepoN-
T T T .
TOC h BAClAeTONetUC BAClABTONeOC ePAIANOY Rr BACIAIONTOC TPANOY B TPA-
TAKOT GK 10 ponitur ablatiuus graeco Rr greco ponitur J) IL «t in accu-
saiiuiim B pulcra K puìcram K 12 formam habens ex habens formam
nui. K habens spscr. in L 13 datino grece quoque j^onitur Rr datino
quoque graeco (greco D) ponitur DG quoque ablatiuus ponitur quando <B quo-
?TMo r
qoe quando Hh 14 iunguitnr L intcrpretamus Rr 15 et per praepositin- ncm per AHGLr per ut] g *♦* ut ^
Explicit li [ber V. prisciani] grammatici de generibus de numero de flguris de casu. {qwu tmcis quadratis inclusi macula hausta sunt. Inclp lib vi feliciter add, in mg. r) sequLtwr deinde anoanacfiocTiov infra positum: Hoc penum — ròv dvX%òv a^ibfióp. Artis prisciani caesai^iensis uiri eioquentissimi grammatici incipit liber vii de nominatiuo ex genetiuo casu. ( prooem ivm libri seqventis ad imtìum epistulae in 9g. add, r) R EXPt.. liber. v. prisciani gramiiatici. de qenerib; de nvmeris. de
FIGVRA. DE CA8V. INCIPIT. LIBER VI. FELICITER. HoC pacuum — CCQl^fLÓv. INCIPIT UB. TI. PBLICITSR.' 8CRIPSI EGO THEODOR VM DIONISIT. V. D. MEMORIALIS SACRI SCRINII . KPI8T0LARVM ET ADIYTORVIl QVE8T0RIS 8PALENSIS [it^mo: SPAl] VRBB ROMA CONSTANTINO-
POLiOLiBRio. vcc. CO"*. B Hoc peoum — quaero a te Graecis in f, omissis sine subscr. odd. H INCIPIT Lib" Vi. h expZicvit Iib*. y. pscià grama de generibus de numeris de ilgnrìs de casa | nrcip .ti. de nòatino et genitiuo. G sxnlicuit lib" v ttpbckya rvAM AH riiri ab niim de figura de casu iNcf yi artis pscf Caesai iensis uiri eloquen-
192 PRISCIANI INST.
tissimi grammatici de nominatiuo et gen. L fioit. | Hoc penam — xìiv dvtxòv a^i^- fióv. fiuit. I expir. lib. u. psciani grà. de generibus de nuroeris de figurìs de casu JT sextus de nominatiuo casu per singuias extremìlates omnium nominom tam in uo- cales quam in consonantes disineotium per ordinem de genetiuonim tam ultimis qaam penultimis syllabis k Artis prisciani grammatici caesariensis uiri eioquentisBimi liber quintus id est quartus de nomine explicit artis prisciani grammatici caesariensis
VIRI BLOQVEN TISSIMI LIBER SEXTV8 ID EST QVINTV8 DE NOMINE PELICITER INCIPIT SCRIPSI EOO THRVM (ne) DIONISII VIRI DISERTISSIMI MEM0RIALI8 SACRI SCRINII EPIBTOLARVM ET ADIVTOR VIRI MAGNI QVESTOKIS SACRI PALATII IN VRBE ROMA CONSTANTINOPOLI. V. C. OS
D subscr. om, A (cf, ad calcem epistulae lib. sq. itàtio r)
[Hoc penum peni, hoc penus penoris, hic peiius penus, haec penus penus, hoc penu penu; hoc specus specoris, hic specus specus, hacc specus specus, hoc specu specu ; algor algoris, hic algus huius aigns. P 1 a u tu s in v i d u la r i a (v,lib.y\ $46) :
Inopiam, luctum, maerorem, paupertatem, algum, famem. idem in rudente (U 7, 24 v, 582, v, lib, VI % 46):
Tu vel suda vel peri algu vel f etiam aegrota vel vale. Optimates sunt qui defendunt senatores, populares qui defeudunt populum. ex asse heredem fecit id est ex duodecim unciis.
A mobilibus fixa derivata fiunt: clarus claritas, magnus magnitudo, latus latitudo, allus alta aitum altitudo, pius pietas, item a fixis mobilia derivata: Inno lunonius lunonia lunonium, aequor aequoreus aequorea aequoreum, marmor marmoreus mar morea marmoreum, sanguis sanguìneus sanguinea sanguineum, clarus clari clarilas, ambiguus ambigui ambiguilas.
Oe et ne dìphthongi longae sunt. inde Yirgilius (Aen, HI 211): Insuiae Ionio in magno dixit. oe autem diphthongus apud Graecos etiam in principi* dictionis prò brevi accipitur:
Or<JT^09 xoiàcSB ncLff^évovq Xo%BVBtai. (Aesch. Niob. fragm. v.
lib, I S 52) al iter enim iambus stare non potest.
R et s liiteras Graeci vim paene litteraruifl vocalinm haberc afflrmant. unde r quoque aspiratur sicut aliae vocale» apud Graecos: rhetor, Rhodanus, Byrrhia, Pyr- rhus. et s similiter vim vocalis habere dicunt. et hoc ex Latina lingua maxime in- tellegere possumus, cum s littcra in metro et amittitur et synaloepham facit, ut: Ponite spes^ sibi quisque, {Verg. Aen, XI 309) Aut ovium fetus aut urentes eulta capellas, {Verg,georg,\\\^) et aspirattonis loco fuugitur. prò ?£ enim, inxd^ ìjfiicv^ ^xtoVy sex, septem, seniis, sextum dicimus.
RBffK hanc praebeni varielalem leciionis: paenum (et sic fere ubims h, /.) B poeni et sic in sqq. oe prò e H hoc specus specoris om, R add, r algor] al- gus K hic aIgns huius algus add, r iucrum BK merorem RffK moerorem B
vale] ualde K id est] r idem R a^i (b) R diriuata K diriuatiua R laludoVr alta altum om. H del,r diriuata R deriuatiua i9 diriuatiua iC mar- mor] k m^mov HK sanguinea sanguineum add. r clarus om. R clari om. H
h
dipthongi RB dyptongi H diptongia long K longae] r long! B a long* R « longi (a) H uergt H iasulae] r insule R insule ff insolae K Ionio] r iu- nio R dipthongus RB diptong K dyptongus H Graecos] rgreco8/{/f breui in
n i A ^
Utura b ictpoc JT iCTPOc/ir ncpoc B tobacab Rr toiavrag Hb. l /. L aoxbvetyai R
AOXBTETYAi r AOXETETAI K Graeca lac. rei. om. ff R et s r S et r RK penae R
b adflrmani BJS uojuocales R grecos RH rhethor K byrda pyrrhus Rr byr-
d rhi.a byrrhus ff birrhia. pirrhus K intelligere K et om. K amittitur R synalipham RB sinalipham HK . ponit R foetus BH turentes Rr colta
**4t** capellas H capelras Rr ?£ — moderor tibi spaHo rei, om, H l-|a K
e| B HHTA HMICY BETON R HnOA KmyC fr-ITON r heFÌTTA . hCMlC . KCETON B
LIBER V 193
Gerro, ov&€C(uv6£y ano xov yé^mv,
Bgvsitr Mévavdffog rò (leè^siv èv x^ àaniSty Qnde Romani ebrius dicunt.
Kaì oi^ElXijvsg ixovaiv ànqóaaina (ijiiatay xqti (lé, deC (léy nQsnsi [lé.
Moderor Ubi Sali ustius in Gatiliaario (51,25): tempus, fortuna, cuius libido gentibus moderatur. moderor te Lucanus {Phars, X 199): I
Sideribus quaecumque fugam moderantur Olympi. !
Quaero te. qnaero a te. ^ i
Jià xovxo ov Xàyovaiv oZ 'Ptofuctoi rò n^ò ^ KetXavScSv ij n(fò ^ ElSóVf eòe 1
fiif Ixovxss xÒ9 Sv'inòv a^i^fbóy.] |
auclor Cerro, ovSttii,iv6s y dnò xov yé(fOiiv.] scripsi ex emendaiùme A. Nauckii Gerro
OYAAMBNOC AHO TOT TEPIUN R GcrTOT AAM ENOC AHO TOT CEPON K OTAAMBJfOC B
TTIAI
TepuiN B MBOE.iN R MEosiN BK Th K ACTn«4tdi Rr acttiaai B unde ^ dicant am. RHK addendum est voc. §Qysiv rell. kidu» comoediae apud Meiaekium
com. Gt, voi, IV p. 91 sq. fragmentU ebrius Rr; ad h: prò digamma add. r
H . TT
BAAMNBC Rr eAANNBC K EXOTCIBN POCiUnAPEMATA XPBXB K AHPOIDA
. Tra Kt attpocoha peMATAi B XPHMH R TTPHi Rv TTpencH B ttpenbi K saius- tias BBK catillinarìo B sideribusque cum quod K quaecumque] e/, /t'6. XVllI S 143 Olympi] r olyp pi R olimphi HK olymphi B in quaero a te desi-
I ^
mt H ATAT0TT0*(T)/?r oTae yoTceiNOi pomaio tto ttpo b kaaanaiun hi 7 bbiaiuii
T T I A NOM nPO B BTALU.MtUCMH BXOMTBC
WCah K OTAETEYCBIN 01 PIUMAIO TO HPO B KAAANAWN H RlUMA hBXONTOc'
TOX ATKON APIOMON. T02I ATKON APTBMON. Rv AefOICeTNOT POMAIO I B KAAANAON B ATKON B
GRAMMATICI LATINI II. 13
LIBER SEXTVS.
p. 67B/6 P. P- 217- 18 K.
DE NOMINATIVO ET GENETIVO CASV.
Breviter regulas tibì me iussisti, luliane consul ac patricie, no- minum colllgere , quìbus Latina utitur eloquentia. quod suscepi non tani rei facilitate vel ingenii confìdentia, quam ne quid libi, cui omnia debeo, pror- sus negarem et quoniam ornamentum te esse Latinorum non minus quam s Graecorum studiis gaudebam. igitur exc\isatio mihi sit audacis incepti dif- (Icillima recusatio tuae iussionìs. ui
Nunc de nominativo et geneliv^. singulari , quibus inventis alii casus tam singularìs quam pluralis numeri-facile dinoscuntur, pleraque quideni a doctissimis viris , paucula tamen et a me prò ingenii medìocritate in- io venta exponam. et haec modo compendii causa, postea vero dee vitam praebente de accusativo et ablativo singulari et genetìvo plurali tertiae declinationis, cum de | obliquis tractaveré casibus, multo labore inventaci diverso auctoritatis usu approbata subiungam. de verbi quoque praeterilo perfecto , cum de eius temporibus disseram , explanabo , in quibus vos is dubitare dicitis: nec mirum* cum eiiam ipsi probatissimi artium scriptores non omnino certis haec regulis disseruisse noscuntur.
2 Breviter — disseraisse noscuntur.] om. A in mg. inf. add. a insisti Gg
iusisti L patriciae lir patrici*(e?) Bb 4 facilitate] in litura bh facultate ni /*■
d * ' .
BH quit Rr prursus K 5-^ "Latinorum non minus quam "Graecorum (in
mg, al iter Graecorum non minus quam Latinorum) K 0 studiis *v*^ gandebam
L gaudebam] bh gaudebamns BHGr excussatio L mi sit hi sit ^ 7 re-
8
cussatio L iusionis Og iusionis L 9 denoscuntur K quidem] quedam a 10 a dhoctissimis R panca GL 11 exponamus Q exponam4t4t(us) HL expo-
el accus. u
namus K 12 plurali tertiae Kk 14 antoritatis a asu r ussu Q ussn L
ael a subgungam G subiunguam L 15 nos Kk 16 dicitis dubitare GL 17 odi-
no nÌ4i« L certis heregulis a diseruisse L post noscuntur : lib inchoat Rr m-
Glius . , CIP LIB VI et in mg. Scripsi ego theodorus diooisii v d memorialis sacri scrinii episto-
rum et adiutor v m queslorìs s. pal. urbe roma constantinopoli olibrió v. ce. r rb-
OVLE MOMINVM PRISCIANI GRAMMATICI. INCIPIT LIBER VI. DB NOMINATIVO ET GENITIVO CA-
SVS. B REOVLAE NOMINVM PRISCIANI GRAMMATICI INCIPIVNT DB NOMINATIVO ET GENITIVO , no f^j
J) Incip de nto et guto L
LBBER Xl 1. 2 195
p. «75/«. n P. p. 2,8. ,9 K.
Quoniam in superioribus libris de literis et syllabis et accidentibus I 1 nomini et de omni derivatÌToruin specie nominum quantum potui dili- genter exposui, nunc de regulis in hoc quidem libro nominativi et gene- livi, in sequenti vero ceterorura casuum tractare incipiam, nec me pigeat,
3 dum vivo, et haec et quaecumque scripsero ve! mea diligentia vel amico- rum mooitu vel invidorum vituperationie , si insta fuerit, emendare, solaci© enim mihi ipse esse possum, qui veterum scriptorum artis grammaticae vitia corrigere, quamvis audacissime, sed maximis auctoribus Herodiano et Apollonio confisus ingredior, si quid in meis. quoque liumani erroris
IO acciderit scrìptis , quod sit emendandum. ||
Quattuordecim sunt literae terminales nominum , quibus Latinus utitur 2 senno: vocales omnes, semivocales similiter omnes absque z et f, quam magis mutam esse, cum de litera tractabanuis (in primo libro) ostendimus, praeterea mutae tres e t d, ut *sophista% 'mare*, 'gummi% 'Cicero*, 'comu',
15 'sol*, «templum*, 'numen*, 'Caesar*, 'virtus*, 'pax*,, 'lac*, 'aliud*, 'Bogud*, 'caput*. I in Graecis autem invenitur edam y, ut 'Dory*, nomen oppidi Pontici, et 'Aepy*. Statius in quarto Thebaidos:
et summis ingestum montibus Aepy. In a desinentia nomina sive Latina seu Graeca , masculina vel feminina
30 vel communia, addita e faciunt genetivum in 'ae' diphthongum, ut 'hic scriba huius scribae*, 'haec Musa huius Musae*, 'hic* et 'haec auriga hiiius aurigae*. inveniuntur tamen quaedam ex coinmunibus etiam neutro generi adiuncta, sed figurate per ilkot6xip;aj ut 'advena*, 'mancipium*. Valerius autem Maximus in II memorabilium ponit alienigena
1 Q appmanty uoniam — libris pingenda reliquit A accedentibus nomiitis K nominis accidentibus GL 2 nomÌDÌj oni,AG deriuatiuatiuorum K speciae Rr
r
diligente Rr deligenter O 4 sequente AH uero supser. L caeteroruna r
me add. g 5 deligentia O 6 invidorum vituperatione] b inuidionim uitu--
perationé B solacio] rg solatio RAG 7 enim add, g grammaticae] r
i gramaiicae R 8 haerodiano R 9 appollouio RDGL appollonio K coniissus g • * d
ingrediior Rr quH Rr 10 accederit LKg 11 regvlae nohinvm prisciani
GRAMMATrci R DE NOMINATIVO ET OENETivo t» mg, add. T incipit de nominatino et ge- nitiao Q de omribvs terminalibvs litteris nominvm. DL Quattuordecem L Qua^
tuordecem K 12 similiter omnes] in Utttra et ad mg. g omnes similiter A absce
i « e
K 13 ostendamus K 14 cummi B 15 numen] nomen A lax Rr bu-
gud 6K bagud k 16 caput] r capud RK autem om, K v. ut aopt R
nel r
doroy L 17 epy AG aepy g aery L Satina L Siat, Theb. IIII 180 mi />
nel r IH A thebiados R tebaidos AtìL 18 epy A aepy Gg ery L 19 de nomi-
a HIBT8 IV A IN PRIMA DECLINATI0NB. 'BL siuellatiua Rr 20 in .e. Rr h^^c
oe scriba b h^ scriba B 23 aAAOSTSKA G aaatiita L alloeoteta RBHK alloeotheta A alleoteta B alloteta h 24 Fcd. Max, II 1, 10 ponit cum sit alienigena *♦#***
(cu duoru in Ut, b) genemm et tamen ille adiungit ad neutra per transfìguratiouem. Alienigena B ali^enigena R
13*
196 PWSCIANI INST.
p. ff77. 79 P. p. 319. Vt K.
studia, quod prima declinatio non habet:* nnllum enim neutrum nec prì- mae nec quintae declinationis potest inveniri, nec idem esse singularis 3 nominativus neutri generis in a desinens et nominativus pluralis. sed an- tiquissimi *hic alienigenus' et ^haec alienigena' et *hoc alienigenum' dice- bant, ex quo potest hoc esse plurale, nec non celerà similiter a genere s composita proferebant, ^caprigenus', *lerrigenus% * taurigenus', idque usiis confirmat. Pacuvius in Paulo:
Qua vix caprigeno generi 'gradilis gressio'esL Cicero in prognosticis:
Caprigeni pecoris custos de gurgite vasto. io
Virgilius in III:
Caprigenumque pecus nullo custode per herbam. hoc tamen potest etiam per syncopam accipi prò * caprigenarum ', sicul idem in Vili:
Optime Graiugenum, cui me Fortuna precari, is
prò *Graiugenarum*. Accius in Io e:
Ex taurigeno semine ortam fuisse an humano. illud etiam observandum, quod octo sunt nomina in a || desijnentia feminina, quorum masculina in *ius' plerumque terminant genetivum et in i dativmn more quorundam pronominum. itaque feminina quoque ^nec non etiam 20 neutra eosdem habent genetivos et dativos, unde quidam decepti inter pro- nomina posuerunt ea. sunt autem haec: ^unus una unum unius uni', ^ullus ulia ullum ullius ulli', ^nullus nulla nullum nulhus nulli', ^solus sola solum solius soli', Hotus tota totum totius toti', ^aUus alia ahud alius alìi',
1 prima ****** B 2 quintae] secuudae A 4 aligenigenus A aleoigenns L
hoc aligenigena A alenigena L aligenigenum A alenigenuni L 5 potest esse
Rr caetera r 6 capri*#4tgenus L 7 pacubius BADGLK paccabius H Pa- cuv, Paul, fr, 2 p. 137 Both. /r. IIII p. 74 sq. Neuk. fr. IV p. 236 Ribb,, quocian secutus swii egregiam Hermanni {ppusc, V 204) emendationem» quamuis caprigeuo pecorì grandìor gressiost libri Macrob. Sai. VI 5, 14, ubi cf. lanum, quae via | Ca- prigeno generi gradibilisque gressio est Neukirckius, Qua via vix caprigeno gradibilis generi gressio est coni. Fleckeisenus in Paco (s. in Pacv?) A 8 Qua] Quia RB *
i BHG que h vix] uia H relL tua h genere A gradibilis libri gresio RL 9 Cicero prognosi, fr, 6: IIII 2 p, 556 Or, 10 peccoris D potoria H
Il Ferg, ^en, IH 221 III] rollìi RBB iii aeneidos D m. aenidos O un
eneidos L 12 herbam ex herbas corr, L herbas Med. Pai, (deficit Rom.) cf, Hb. VII S 9 14 Verg, Aen, Vili 127 15 Optime — prò Graiugenanim add, r
opiimae G optume K Med, cf. Hb. VII § 9 ftirtuna ffGL praecari il precari b
16 Actius 1/ Alt. in loe fr. 2 p. 211 cf. p, 220 Both, Minois sive Minotauri fragtn. unic. p. 166 cf. p. 302 sq, Ribb. in .1. oe D Minoe Dresd, Kreklii in Minotauro: Taurigeno semine ortum fuisse an humano? Macr.Sat.Vl 5, 14 17 hortam /> ortam ****** fuisse H an humano] R Macrobius eam an humano L an hu- mano eam r rell. an humano ciuam? Bbtkius 18 db octo nominibvs in declinationb pRONOMiMvm. 2> De Vili nominibns pronominum. L Illud quoque etiam L octo] Kr uel VII k hocto R ÌQ in us A in usu plerumque terminant genetiuum in
ius Z et in i in lU. b 20 quorundam] r quorumdam RB quofdam G nec-
non et neutra AG necnon neutra K 22 ea posuerunt K 28 nuli Rr
LIBER VI 2—5 ' 197
p. 678 P. p. 220. 21 K.
'iiter utra ulnim utrius utri% *alter altera alteruni alterius alteri*, similiter 4 ab eis composita: *uterque utraque utrumque utriusque ulriqué', ^alteruter alterutra' vel * altera utra alterutrum' vel ^alterum utrum alterutrius» vel ^alterius utrius altenitri' vel ^alteri utri' - utraque enim declinatio in
5U$u veterum est ., ^neuter neutra neutrum ncutrius neutri', sed in hoc nomine ex contrario aliis^ quae simili forma declinantur, frequentior est usus genetivi in i et dativi in o temiinantis in masculino et neutro , in feminino vero in *ae' diphthongum: *hic neuter' et *hoc neutrum huius neutri buie neutro haec neutra huius' et ^huic neutrae'. et sciendum,
loquod, quotiens superiora masculina in i desinunt in genetìvo et in o in dativo - hoc enim quoque rarior hàbet usus et vetustior _, necessario femi- nioa in ^ae' diphthongum supra dictos terminant. casus, itaque non solum 5 'una unius uni', sed | etiam * huius' et ^huic unae', et similiter *ullae', *nullae', ^solae', *totae', 'aliae', *alterae' in usu antiquiore invenimus.
lóCicero prò M. Tullio: hoc iudicium sic expectatur, ut non unae rei statui, sed omnibus constitui putetur. idem ad He- rennium VI: non res tota totae rei necesse est similis sit. Terentius in heautontimorumeno:
haec ipsa in itinere alterae
» Dum narrat, forte audivi,
idem in eunucbo:
Numquam edepol quicquam iam diu, quod magis vel-
lem evenire,
2 composita, ut ius terminant genitiuura et datiuura in .1. uterque B 3 uei al- tera atra add, g 5 hoc (hac K) nomine neutrum RH hoc neut neutr nomine G hoc neutro nomine ADK hoc neuter nomine Lk 6 ex econtrario L aliisq; su-
in
pradictis simili B usus est GL 7 i Dd datiui ex datiuo corr, R 8 fé- mino D hic] hi*c(n) B 10 quod] r quot R desinant A disinant LG desi-
nentia B in o in dativo] g in datino in o GL in o datiuo RADHK 11 quoque
l ' wpscr, in L usus] u'si A 14 nulae Rr antiquore R 15 Ciceronis prò M. TuiUo or. $ 36 hoc fragm. inseruerunt editor es cf, Kelleri semesir, l p. 679 sq, ri,
marco v e
144 m. L iudicio D s\ Rr exspectatur G expect««atur (ba?) L ex-
datur pectabatur JBT 16 unae rei Rr rei om, L rheU ad Herenn, IIII 48, 61
herrennium L 17 VI om. A non enim res rhet. ad Ber. tota totae eor
a e est
totae tota corr.K tote tota Rr necesse sit similis L necesse * sit similis (nò m'/*.) G est ut similis BH sit similis K 18 Ter. heautonL li 3, 30 sq. beau-
no ^
toniimorumenon BH eautontimorumenon RD euatontimor^ non G eutontimof N L eau- tontamorooemo ^ . eauton N haec JT 19 hae^] hoc Bemb. Bas, ex duo codd. Ter.
ui Bentleiani itenere GL itinire K 20 audieodi nel audientem ffh audientem B
audienli. In eunucho R 21 idem] unde GLK Ter. eun. V 6, 1 sqq. in-
nacbo 6K 22 iandiu GK uelle me uenire GLK
198 PMSCIANI L\ST.
p. 678. 19 P. p. MI K.
fMihi evenit, quam quod modo senex intro ad nos
venit errans.
Mihi solae ridiculo fuit, quae quid limerei fsciebam. Caelius: nullae iiatìoni lol, tantas, lam conlinuas viclorias tam brevi spalio ]| datas arbilror quam Tobis. s
6 Eiusdem [id esl primae] declinalionis feminiftoruni genelivurn eliam in
*as' more Graeco solebanl anliquissimi terminare, undc adirne ^paterfami- lias' el ^malerfamilias' solemus dicere el frequens hoc habel usus. Li- vius in Odyssia:
Alque escas habemus menlionem, i»
*e8cas' prò 'escae'. ibidem:
Nam diva Monelas fiiia docuil, *Monelas* prò *Monetae*. in eodem:
Mercurius cumque eo filius Latonas prò ^Lalonae'. Naevius in Carmine belli Punici I: is
Ineranl signa expressa, quo modo Titani,
Bicorpores Giganles magnique Atlanles,
1 Mihi ':ro Mi etiam Bemb. Bas. euenit qiiicquam quod B quam quod] r
e r
quod quam R senex] b sex B 2 uenit Kk erans Rr erans L 3 ridicn-
lum Bas. fuitq. quid OLK fuit qui(), quid A sciebam prò scibam etiam Bemb. Bas. 4 Caelius] cod. Pat, 1480 8. X m. pr. Caecilius Vat, m. aft, RBDHK Ced- lius A Cicilius OL, inter CoeHi Antìpairi fragni, A. /. merito cotheant Cortius fragm. hist, p, 40, Krausius p. 104, qui tanien potius cum Ruhnkenio ad Veli. II 68, 1 ex M. CoetU Rufi ad Qtnrites oraiione stanptum censet, Roihius, et ipse dubitmiSj p. 317 /r. 20, (f. etiam Nautam de L, Coelio p* 14 sq, Groenium ». Prinsterer de eod, p, 76 Vlricium Ckarakterìstik d, ant, Historiographie p. 115 w. 6; M. Coelii Rxtfi ex or. ine, fragmentis L assignat Ellendtius prolegg, in Cic, Brut. p. 120 ed. alt. eiusque reti- * qwis iiueruit Meyerus L l, p, 460, quamquam Laelio* potiut legendum puiavit
T
nationi «a? natione corr. B 5 arbìtros K 6 de genitivo more vetervm BL feminor BO genitiuum *4t«*w*^ etiam K more graeco solebant antiquissimi
in as ^ 8 et om, K materfamilias prò familiae r rell. mater prò familiae fa-
milias R, quod voce, prò femiliae interpretamento originem debere ostendit Libius
DHGK lybius L 0 odissia BHK odyssa R odisia GIj 10 alque cscas | Habe-
mus mentionem God. ffermannus elem. doctr. metr. p. 021, ^t coli, Hom. Od. Il II 213 coni, habeamus adversante BUntzero de versu sat. p. 45, qui L Od. X 177, unde /. habebimus scribendum est aescas RG mentiouem habemus L 11 arscas prò aescae RG ibidem] In eodem GL 12 diuina GLK diua k diuam vel diuae Menda ad Enn, p, ccccxlviii Alia Scaliger ad Pauluni s. v. comiscarum (^Fest. pw 303 ed, Lind.) assentiente Hermanno l. l. p. 624 coli. Od. Vili 480 sq. iUiam libH 13 Monetas om. D in eodem] cf. Hermannum l. l. p. 623 sq. vel potius epU. d.
o IR. p. 223 sq. ed, alt. coli. Od. Vili 322 sq. 14 latinas prò latonas A 15 Ne- uius ADHGLKr Nouius R Naev. b.P, l 13 p, 45 Kl, l, xviii p. 12 Fahl, cf. G. Hermannum l.Up. 630 Od. Mùllerum ad Fest. p. 307 Corssenium origg. p. 108 sq. 20L
o
v^.infra % 26 I] om. R l add, r prim^i G primo g 16 expsa GL expressa 6
i *
tritani Rr tytanii D titani L 17 bicorpores] r bicorpore RBAHGLK
magni#que L que del. ffermannus Àtlantes] g atklantes BADHOL
adquelantes R
LIBER VI 6—7 199
p. 879 P. p. 221. 22 K.
Rhuncus ac Purpureus, filii Terras prò ^Terrae*. in eodem:
£i venit in mentem hominum foriunas prò ^fortunae'. Ennius in XVII annali:
5 dux ipse I vias
prò ^viae'. Cicero in IIII Verrinarum: liberos, matres fami- lìas, bona forlunasque omnes. dicitur tamen et ^pater familiae' et ^patres faniiliae' et ^familiarum' et ^familiis'. Marcus Brutus de offi- ciis: itaqae patres familiae domini sumus. Sallustius in
itCatilinario: sed filii familiarum, quorum e nobilitate ma- xima pars erat, parentes interficerent. Cicero in frumen- taria: itaque ex bis scribis, qui digni sunt ilio ordine, pa- Iribus familiis, yiris bonis atque honestis, percontamini.
Neutra eiusdem terminationis Graeca sunt et addita ^iis' faciunt gene- ii 7
istivum, ut ^hoc peripetasma huius perìpetasmatis%^hòc poema huius poe- matis'. haec tamen antiquissimi secundum prìmam declinationem saepe protulerunt et generis feminini, ut Plautu.s in Ampbitrione ^cum servili schema ' prò * schemate ' :
Nunc ne hunc ornatum vos meum admiremini,
^ Quod ego bue processi sic cum servili scbema.
m
1 rhamcus R rumchus Bff rhuncus L Runcùs Vàhleniìu RhaDcos atque
Parpnreus Bentleius ad Hor. e. II 19, 23 Parpureus atque Runcus Fleckeisenug
ac] MùUerus atque libri, om. Hermannus Purpureus] Ò porpureus GLK purporeus
BU pur pi-o fortunae/i pureus — fortunas in mg, add. r fili Z 2 Naev, b, P. I
7 p. 42 Kl I, IV p. 10 FM. 3 £i om. GL £i venit] d euenit Lg uuenit D
mente BADGLK hemonum Khissmaimus furtunas GL 4 furtunae GLK
• Ennius in XVII ann.] VII 46 E, S. XVII, in p. 63. LXXVIII Fahl, aonalium A
eros 6 ac, in Verr, Il 2, 54, 136 III ^ lib Z 7 boiia« B bonas b fartunasque GL tamen spscr. in K 8 patres in patria mut, B M. BrutuM
de offidis: are^l na^'r^novco^ Sen. ep. 95, 45 cf, Brumannum hisi, R. UH p. 38,
0
quiperperam laudai Charisiton p, 83 P. a Fabricio inlerpolaUm de fficiis L 9 pa- tres familiae] d patrifamiliae B Sali. Cat, 43, 2 IO Catilinario] rh catilli-
f>atruni il familiarum Uh ex Carolirìth, alter cum Ubris SaUusUams 11 interfecerunt h Oc, in Verr, II 3, J9, 183 12 iis Lambi-
vi ras 8cri£tis L digno R 13 familiis] sic edam codd, Cic, praestantissimi fere omnes familias codd. Cic, rell. familiae ^* H percontamini] g percunctamini AGd
cìon Cic, palùnps, Val, 14 db NOMiNmvs nevt~ in 'FsHtia declinatione. B De oc- minibus neutris in .a. in .III. declinatione. L terminationis] k terminis K 15
liuius peripetasmatis] g .Iis GL huius poematis] .tis GL 16 Haec neutra tamèn
V
GLK saecnndum Rr saepe protulerunt om, A 17 protulerant Rr Ptaut,
Amphitr, prol, v, 116 sq. amphithrione G amphytrioae B 18 seruuli B
h « ss
schema] g schaema r scema BBGLK scema H schemate] g chemate R chae-
Ditte r scemate GLKd 19 hunc ornatum] prologx poeta ornatum hunc libri Prisc.
ammiremini L 20 bue ego B bue] r hunc R procesi K sic om, A scema BGL schaema r
200 PMSCIANI INST.
p. «79. 80 P. * p. 2M. 3J K.
Valerius in Phormìone:
Quid hic Gum tragicis versis et syrma facis? prò 'synDale*. Plauti:(s in Persa:
tTheatrum lepida condecorat schema. Caecilius in hypobolimaeo: s
Fìlius in fme incedit satis hilara schema. Pomponius in satura:
Cuìustìs leporis liber diademam dedit, prò ^diadema'. Lab eri us in cancro:
nec Pythagoream dogmam doctus. »
Plautus in milite glorioso:
Glaucumam oh oculos||obiciemus eumque ita
Faciemus, ut quod | viderit ne viderit.
1 nalirìiifl Q et vi ualerìns eorr. H^ del, et terentias in n^. ascr, h Ftderòa in Phomnme p. 72 Ribb.; idem loau l, infra % 73, mW /. Laberianus praeeedit; recle igitur, cum iam de Laberii nomine inferendo non possit cogitari (intulit iamen Barthita advers. IIIl 5), Falsterus mem. obsc, p. 117 Valeiiwn Valentiman poetam videtttr in- tellegere , cìdus mentionem servaverwit Fai. Max. Vili 1 abs, 8, Fest. p, 3^ M. et /*. anon, Hauptii p, 76, 8 (p. 33, 85 ed. Otto): Valeotinus 'niiUus mea carmina lau- dat*. haec qtddem verba leguntur in SymposH aenigm. 19 Wsdf,: at is dictum Valen- tùti in uswn suum convertere potuti , iamen probabilior Hat^tU est senientia, qui posi Valentini nomen et eius versum et nomen Symposii excidisse censei; ipsum vero Sym- posium Valentino subsOtuendum esse vix cuiquam, opinor, persuadebit GmL Paulus noster in docta de SympOsii aemgmaHs diss, pari. I p. 17 sq, , ubi ad Symposium haec per- tinere sdte observavit, ^foriasse Valerius Aedituus, de quo Geli, XIX 9, 10* Ribbeckius l, l,; cum eiusdem denique Laberii mentione coniungitur Valerius quidam, Atellanarum, ut vid., vel mimorum scriptor apudCicepp, adfam, VII 11, cf. Ribbeckium l.l.p.2b7sq.
formione RBAGLK 2 ic Rr uersibus K sirma ex finna corr. K facis add. g 3 sirmate ex flrmitate c&rr, K Plaut. Pers. UH 2, 2 (r. 463)
Tiara ornatum lepide condecorat tuum libri Plautini , unde Prisciano in opem vacata Tiara tuum lepida lepide decorai schema Palmerius Tiara ut iepidam lepide condeco- rat schemam Acidalius Tiarae ornatum lepida condecorat schema Lipsius Theatrura lepidum lepida condecorat schema GuiL Canterus nov. lect, 3, 18 Persa] a Persis libri 4 teatrum r teathrum G theathrum LK condecorat] blk cum decorai BL
«decorai ('^ m f.) K schema] g scema DGLK 5 Caecilius — hilara schema]
h, l. OHI., posi prò diadema inserunt GL cecilius ÉAD cicilius GLd hypoboli- maeo] Bob, Stephanus, Meinekius Men. et PkiL reti, p, 112 hippo BADH ^^o Rr lupo GL eppo K kypoboL fr. 8 p. 138 Both, p. 29 Spgl, fr, II p. 40 Riitb. 6 in me in me A me] libri med Bottdus incendit H satis] libri sai Ribbeckius
hiiaria (non hylaria) Rr hilari BA schaema R scema DGLK 1 Pompo-
nius] > Pompinins RH PomponU satur. p, 158 Munk, fr. I p. 211 Ribb,
satura Rr satira b 8 cuiusuis] cu sui A lepolris A deiadimam G deade-
UHim L 9 deiadima G deadema L Laberius] ffeidelb, (et sic n Putsckius),
Liberius rell. Laber. cancr, p. 209 Botk. p. 239 Ribb. crancro A cancro
neo] cancrone GL 10 phythagoream Rr pithagoream Blf phitagorea AL pilhago-
om riam K 11 Plaut, mU. alar. II 1, 70 sq. (v, 148 sq.) 12 glaucunam Rr glau- comam BGL glauculos A glaucuma libri Plaut, opt. oh] r ab j^ ab oculis abi-
s i ì
cimus K oculo L ocul^^t H oculis k obiecemus Gg abiciemus H 13 ne
mdeai RBAD non uiderit libri Plautini , Prisc, Vat. , non Ot ne a m. aU. corr.
UBER VI 7—9 201
p. 6» P. \ p. M3. 24 K.
quidam autem in ^um' etiam leste Celso huiuscemodì nominum protuie- 8 runt nominaUvos : *hoc embiematum huius emblemati ', ^hoc toreumatum huius toreumati' declinantes. linde frequens usus eorum datìvos et abla- livos plurales in Ss' terminal: ^his' et ^ab bis schematis% ^emblematis',
5 ^peripetasmatis', Horeumatis', quibus frequenter casibus in Verrinis uti- tur Cicero.
Nam a et h et k nomina literarum indeclinabilia sunt, sicul aliarum quoque omnium literarum nec non numerorum a ^quattiior' usque ad ^cen- tum% sed etiam ^mil^e': nam a 'cenlum' compositi numeri declinantur, ut
IO ^ducenti ducentorum ducentis' et similes. et literarum quidem nomina neutri generis sunt, numeri vero, qui sunt indeclinabiles, omnis sunt gè* neris, hoc est et masculinì et feminini et neutri. ^Mulucha' flumen et 'Turìa' et siqua similia inveniuntur, magis figurate masculina cum neutris iuDguntur, ut si dicam ^Tiberis flumen' vel ^Hister flumen'. quod autem
13 non sunt neutra *Turia' et ^Mulucha^ et similia, ostendìt etiam natura ipsius sermonis Punici, in quo omnia nomina vel masculina sunt vel femi- nina. ergo ^Capsa' quoque et *Thala' oppidum et *Tirimida' similiter 9 figurate feminina | neutris sjint coniuncta. unde Sallustius in II bis- toriarum: inter laeva moeniuih et dextrum flumen Turiam,
»quod Valentiam parvo intervallo praeterfluit, 'Turiam' dixit, qui accusativus masculini est, non neutri, plurima tamen non solum in .\frica, sed in aliis etiam regionibus nomina fluviorum in a inveniuntur de- sinentia. Lucanus in II:
1 DB HOXIHIBVS IN VM IN 8BCVNDA DECLINATIONE DL etìaiìl (WJ. A tCStc add. h
haiasce uel e-
modi Gg 2 nt hoc BDh emblimatum Gg emblaematum H halus em-
blemati] .ti. GL 3 huius .toreumati] .ti. GL ablaliuos più G ablatiuos in
Ì3 terminaci plurales (n) L 4 plurales] h plures H in bis Rr termiaant AD
terminanl plurales G ' scematis BDGLK sehaematis r- 5 peripatasmatìs K
toreumatis peripetasmatis GL torebumatis ' i2 cicero casibus in uerinis
utiiur K uinìs G 6 Cicero in Verrinis: cf, lib. VII §82 7 de nominibvs lit-
TKRARVM ET RYiiBRORVii DL a et h cl k] rA Si h k A a.&.ka. B a et k HGLK
et ak /{ litterrarum R 9 sed] sic HL sicut K IO similia A II generi R
sunt indeclinabiles sunt omnis sunt A generis sunt GL 12 est et maecu-
h lini] hi est masculini DHGL db nominibvs flvminvm D Mulucha] h mulucca R Mnluccha BDH Mulcha GLK 13 inueniuntur similia A inueniantur g flgu-
u rata G figurate h 14 tyberis GL 15 tyria G t«ria L Mulucha] h muluccha BDH molcba GLK' natura] h neutra nt /*. m ras. B 16 in quo] /* in qua RBADHL
* nomina om. B sunt om, GL add. l 17 tala H tuia k opidum G tirin«da B tirmada h Thirmìda, Tirmida, Tirimida etc. libri Sali. lug. 12, 3 18 fignratae G coniuncta sunt. DGK Vnde et GL Sali. kist. fr. II 24 p. 13^
oe uel u u
Kt. cf. Ub. V S 6 19 manium Rr dexterum K tyriam Gg tìriam L
ter nel u a
20 praefluit L tyriam Gg tiriam L 21 est masculini g 22 afflerà R affrica
Bt etiam in aliis LK post regionibus: nomina add, sed ^sa del, l fluuio- nun in a inueniuntur nomina GL 23 Zuc. Phars, II 426 sq.
202 PMSC14NI mST.
p. 680. 81 P. * p. 234. 25 K.
nuUasque vado qui Macra moratus Alnos. in eodem:
Senaque et .4driacas qui verberat Aufidus undas, qui sunt Italiae. simiiiter ^Himella' et ^Allia'. VirgiliusinVll: s
prope flumen Himellae. idem in eodem:
et quos infaustum interluit Allia nomen. Sallustius in II historiarum: nisi quia- flumen Clurda T^uro 10 monte defluens. nec non etiam Graeca nomina tam fluvionim quam io aliorum || in ^as' apud illos desinentia, quae in ov facìunt ^genetivum Grae- cum, nostri absque s solent plerumque proferre, ut ^Marsya', ^Gela', ^Chaerea', ^Sosia'. Lucanus in IH:
Qua celer et rectis descendens Marsya ripis Errantem Maeandron adit. is
Hoc etiam sciendum, quod omnis nominativus in a desinens corrìpi- tur, quamvis sit apud Graecos productus, ut * Lydia % *Syrià% *Phrygia% ^Italia', *Hispanià\ unde accentus quoque cum tempore mutatur. in paucis tamen inveniuntur poetae Graecis servasse morem Graecum; Sta- tius in ini Thebaidos: ' 30
Non Telgéa, non ipsa deo vacat alite felix Cyllene. idem in VI:
• te piangeret Argos,
l.moratur r cum aKquoi Itbris Lucatìi 3 Idem in DL Lue, Phars. Il 407 4 saenaque
a e
RBDK senaqnae H adricas Dd adriaquas L adriadas K 5 qui siint — Uirnel-
lae add, d italia G allìS A Verg. Aen' VII 714 : Casperiamque colunt
Forulosque et flumen Himellae (et flumen sup, /m. add. Med.) 6 himelle BL 7 Ferg, Aen, VII 717 : Quosque secans infaustum interluit Allia nomen 8 quos] b
quod B Allia] h alia II cum Rom. 9 Sali. hist. fr. II 38 p. 147 Kr, qua
Prisc. Vai, Clurda] d Vai, m. alt.; idem flwnus l, videtur apud Flin, nat. Mst. V 29, 108: fuit in eo tractu et Maeandropolis, estEumenia Cludro flumìni adposita. clurdia D clu«a yat, lurda Bh durda A et aliguot Krehlii et sic nif. ante corr. H monte tauro L 10 DE NOMTNiBYS GRECis IN SECVNDA DBCLiNATioNE D De nominibus grecìs in -I- declinatione L lliny^ 12 soUnt (u ni f.) B solint b marsia RBAHGLK 9 cheria L cherea rell. Lue, Phars, III 207 sq. .Ul. G 14 Qua] in
litura h quae BAD quem GL caeler R celer et] hi celeret HL rectis]
ripis A descendens] h discendens HGLK marsia RBAHGLK cum tUroque
Vo88, ripis ex nipis corr, K 15 meandron RAUGL cum Voss, B 16 omais add, d corripitur apud latinos quamuis B 17 apud graecos sit GL produc-
tos Dd lidia HGLK Siria AGK phrigia ADHGLK 18 quoque cum tem- pore accentus GL quoque cum tempore motatur accentus K 19 seruare GK
a StaL Theb. IIII 287 sq. 21 tegeo H tegeae Cass, uocat RAGK 22 cyllenae
1 H cum CaXs. cylene K cyllene (1) G cyllaene A cillenae R cellene L 23 Stai, Theo, VI 515 sqq. VI ex VII corr, L
LIBER VI 9— 11 203
p. 881 P. P. 2» K.
Te Neméa, libi Lerna comas Larissaque supplex Poneret. In e correptam Latina sunt neutra, quae e in ^is' conversa faciunt 11 geneliviim, ut *hoc mare huius maris^, *hoc monile luiius monilis% Mioc jmanteiè huius mantelis' . Ovidius in IlII fastoruni: Dixerat. a dextra villis mantele soluti» Cumque meri patera turis acerra fuit _, 'hoc Soracl^ huius Soractis*. Horatius in I carminum: Vides, ut alta stet nive candidutn IO Soracte.
Virgilius in XI:
sancti custos Soractis Apollo, excipitur unum indeclinabile in singulari numero, ^hoc cepè huius cepe' .Apuleius in medicinalibus: cepe sucum molle mixtum _, t3(|uod in plurali niunero femininum est prìmae declinationis , *hae cepae hanim ceparum', quamxis antiquissimi in a quoque singulare femìnino ge- nere hoc recto protulisse inveniuntur. Naevius in Apella:
Vt illnm di ferant, qui primum holitor cepam protulit. Lucilius in saturarum VI: n Lippus edenda acri adsidue ceparius cepa.
1 Nemee ex librU ims^ ut vid.y Queckius nemea lernea Cass, Lerna] h
*«*eTna H laris aqaae R larisaque HGLKr supplex] g suplex RG 3 db
ifouHiBYS IR B coRRBPTAM DL quae \xì. R 4 muuile A monilLs] d muni-
lis AB 5 mantele] in liiura h mantile ADGLK huius mantelis] .is G .lis L
huius .lis K mantelis] in Ktura h mantilis AD Ovid, fast. UH 033 sg,
111 BAHr 6 a dextra scripgi cum libìis Ovidianis api. et plurims at dextra BffLr
am aligvot codd, Ovid, ad dextra RA cod. fastor, Berol. olim Reland, ac dextra
r GK ad dextram D mantile ADGLK 7 mera A acersa Kk acersa in li-
twra g ruit h et de multi codd, Ovid» ex praestantioribtis 8 soracte ex Socrate
«WT. L huias soractis g .tis. GL oractis Rr Hot. carm, I 9, 1 «g. 9
se V • o
aide* (t) L nìuam Rr candidem R 10 soractae Rr saracte H 11 Verg,
o Atn, XI 785 12 appollo RHGK 13 indeclinabile om, A caepe Hb cepe G eoepe BL caepe BH coepe GL 14 Àpoleius L Àpoleus G Apuleius in
medicinalibus] Apul, fr, \ò t. Il p. 638 Hldbr, cf. 0. lahmum in ad. ^oc. se. Sax. dast. ph, h. a. 1850 p. 285 caepe B coepe GL cepae Apuleius sa-ipsisse videtur C L, Sckneidero graxnm. Lat. II 1, 366 15 haec Rr heae in litura h cepae] g coepe ni f. G cepe B coepae L 16 coeparum L ceparum B cepa*rum D
singolari BL *17 Neuius libri appella BADHGLK* Naev. Apell, fr. 1 p. 12 Botk. p. 138 Klussm. fr, li p. 7 Ribb. 18 di fer«* D àìì ferant rd diflFeranl RBAHG
«ifferaut L defferant K dii terant a primus Bothius holetur R holitus D holi-
Ui^Hk olitr B oUt A cepam B 19 Licilius GL VI] libro V Non, p. 201, 9 Lw. sat. V 12 Dous, 'V 13 Gerì. 20 edendo R agri A acria ff assi-
8
doae B adsidue Rr adsiduae DH assidue AG assiduo Nonius ante ceparius : m^opr- f»ro*aiij5 {sic recte librorum scripturam expressit n: kponoyttoahc B xpONYonoAEC D
.i. coepa cpoiioinuAC A) add. BAD ce^parius B coepa kapiunyiuahc L cep» lacrimosa No- ràu cepa id est TnqoyLfivonùilriq homo Paul. Leopardius emendati, XIV 14 1 coepe L
204 PWSCIANI INST.
p. 681. 82 P. p. 225. 26 K.
frequentìor tamen usus Hioc cepe' protulit. Naeviiis ìd Apella:
cui cepe edundo oculus alter profluit Novius in eculeo:
oleas, cepe, ficus. Varrò de actioliibus scenicis III: multifariam in patellìs 5 coque re cepe. Caper tamen et ^cepicius' et ^cepicium' veteres dixisse ostendit. Ili 12 In e productam Graeca sunt | feniinina et Tel Graece declinantur, ut *Libyé Libyes', Tel mutata e in a et acce||pta e faciunt in ae diphtbon- gum genetÌTum, ut ^Ilelena Helenae*. '•
In i Latina sìtc Graeca inveniuntur et neutra sunt Tel omnis generis et aptota: *hic' et *haec' et *hoc frugi', ^nihili', * mancipi*, Miuiusmodi', ^nauci' quoque, quod putamen nucis significat et prò nihilo accipitur. Plautus in mustellaria:
Qui homo timidus erit in rebus dubiis, nauci non erit is idem in truculento:
tympanotribam anias, hominem non nauci? quibusdam autem non irrationabiliter genetiW Tel datiW casus isti sunt existimali, qui ilgurate cum omnibus aliis casibus et generibus possint adiungi. nam ^frugi' datiTus est a nominatÌTo *frux' Tel ^fruges* et ^man-» cipi' a ^manceps' et *nihili' genetiTUS a nominativo ^nihilum'. *hoc
cepe B Neuius libri apclIa / appella libri Naev. ApelL fr, 2.p. 12 Botk.
o
p. 139 Kl. fr. I p, 7 Ribb. 2 cepe Gg coepe L ce^pe B edendo HBAD et ex
edundo noit. LK oculos GK 3 Neuius RBAH eculeo] r aeculeo R
s JVov. ecuh p, 44 Boih. p, 169 Mk. p, 217 Ribb. 4 oleaiìr caepe RB cocpe L
ficos AGLK 5 y'arro de aci. scen. Ili: Varr. ed, Bip. p. 251 cf. RiUcke-
liim ìittis. phil. VI 517 sq. 556 sq. parerg. l 180. 321 de Varr. logici, p. IX sq. aclionibus] r accionibus RH III] r I ni /*. in Ut. R multiphariam H
6 quoquere R caepe BAH coepe GL Caper] de dub, gen, v. Osannwn de
ci ci ci
Capro p. 12 cepUus />^ . coepicius G cepitius et cepitium Kk coepicium G
iss
dixere L 8 iff e, prodvctam greca nomina. /> In e productam gr L et
om. K 9 lybìae RB lybie GLr libie in lybie corr. K Libyes] d lybies RBHL
libies G libyas D libies in lybies corr, K et accepta] d * accepta D excepta GL
genitiuum in ae diptongum (dyptougum L) GL 11 in i prodvctam latina
uel a ET GRAECA ET BARBARA D In ì productam lat. gr. ac barbara L neutri Kk
ci
12 ut hic ADb mancipi nihili GL 13 putamen] l putamus GL nuas Rr 14 Plaut. mostell. V 1, 1 (». 1041) 15 dubii«*s PlauU Vet, m. pr. dubiisis
(dubii sis, dubiis is) rell. libri Plautini 16 Plaut. trucul. II 7 , 49 gq. 17 tim- paiìotribam K tympano.tribam II tympano tribam D tipano tribam G timpano tribuni (tribum in tribam corr.) L tymphano tribam Fet. lympha notribam Dee. 18 au- tem add. h inrationabiliter RBDHGLK in racinonabiliter ^^ sunt] r ««uat R 19 ex«istimati (h) D figurate ex fugarate corr. K aliis omnibus GL
V
possunt RAHGL 20 adiunguiZJT adiungi G post nominatluo: frux — nomina- tiuo om. D fViix — nominatiuo nihilum in mg, add. d et mancipi — nihilum] in litura g et genitiuus est nihilo a nominatiuo nihilum et mancipi a manceps L ci
LIBER VI 11 — 14 205
p. 682 P. p. 2*26. 27 K.
gummi% *hoc sinapi' magis peregrina sunt, quainvis quidam ^haec sinapis' dìxerunt, ut Plautus in Pseudulo:
Teritur senapis scelera, cum illis, qui terunt, Priusquam triverunt, oculi ut extillent facit. sinveniuntur et barbara, ut ^Diturgi' oppidum. Livius in XXIII ab 13 urbe condita: Iliturgi oppidum obpugnabatur. Traianus in l Dacicorum: inde Berzobim, deinde Aiziprocessimus. He- rodianus 'gammi* quoque et 'piperi' barbara dicit esse, sed nostri 'pipcr piperis' declinavej"unt , ut Persi us: Il Etpiperetpernae.
idem:
Rugosum piper, et luvenalis:
solvite funeml 13 Frumenti | dominus ciamat piperisve coemptor.
De 'huiuscemodi', 'istiusmodi', 'illiusmodi' et aliis talibus multi dubi- laverunt, utrum composita sint an non: sed ea composita esse ipse accen- tus docet, qui in fine praecedentis dictionis poni non posset, nisi essent composita, ideo autem indeclinalnlia sunt , quia utraque ' pars genetivum vcasum habet quomodo igitur, si uterque sit nominativns in compositis, uterque declinatm*, sic in bis, quia uterque genetivus est, mansit inde- rlinabilis.
hi o correptam, quam tamen veteres frequenter producunt. Latina li
hoc gommi O 1 cummi B hoc om» G add, g pe.rigrìna LK hacc
n Htiera d sinapis] hg senapis HGb 2 Plaut. Pseud. Ili 2, 28 sq. (v. 817 sq.)
plieudalo If seudulo Bd seudolo /> psedulo L 3 territur R senapis Rb
cm Palati. Plaut. sinapis r relL scelera] r et sic Charisius et Servius cf. Ritschelii
a*», celerà L celerà Ubri Plaut. plerique scelernta RADH Plaut. ed, princ. cnm] tic edam liltri Plautini praeter palimps, Ambros. Q. (que i. e. quae) Ambros. letrunt (r) L 4 exstillent A extillant (a in ae et ras. iterwn in a mut.) Bb ex-
e a e
tillaot Hh exstillante G extilUnte (e) L extillenle K facit^t^ (ur?) B 5 et] ut
Rr barbara in i Z i^liturgi (1) D litnrgi A opidum G post oppidum:
Littius — oppidum om. D Libius B liusius GLK Liv. ab u. e. lib. XXIII 49, 5 : Iliturgi oppidum ab Hasdrubale ac Magone et Hannibale Bomilcaris filio ob de- fectionem ad Romanos oppugnabatur 6 Illitiirgi D opidum G obpugna- batur R oppugnabatur rell. troianus K de Troiani BaciciSf quae alibi non eorwne- mortmtwr, ef, Vossivm de hist, Lat. lib. I cp. XXX p. 161 sq. ed. alt. Franckium zur Geich. Trajans p. 670 sq,, qui de l, nostro disputai p. 105 sq. ed. ali. Quedlinb. et lÀpg. 1840 in .1. spscr, in L 7 docicorum GLK unde B berzoraim A
berzobini K bertobuni GL Aizi] azi A aiti GL Aixi edd. procesimus K pro-
e procesimus G Horodianus Rr utrumque w>e. wta tractavit Herod. in catholids v. Arcad. 118, 18 Choerofiosc. in Theod. con. p. 373, Òsqq. Gsf. 8 cummi^ barbara add. d dinint esse barbara^ dlcuntiff 9 Pers. sai. 3, 75. 5, 55 12 ruguosumtf 13 luo. »at. Y 14, 292 sq* 15 fruniti L piperis siue r coemptor] sic etiam libri luv, dett,
p nel i
coempti cod. Pith. coemtor Gg coemptor Caroliruh. alter, 16 huiuscemodi] g huius- modi GL 18 praecidentis GLK non posset poni K posset] r possit R pos- sint B 20 casum om. A sit add, h 21 declinantur Rr declina^tur (n) D quia merqae] dk quia igitur uterque .ABK indeclinabile A 23 in o correptam
206 PWSCIANI INST.
p. «83 P. p. 227. 28 K.
sunt et, Il si feminina fuerint g vel d antecedentibus, mutant o in i et ac- cepta *iiis' faciunl genoUvurn, ut Miaec CarUiago huius Carthaginis', Miaec virgo huius virginis% 'liaec dulcedo liuius dulcedinis', ^alcedo alcedinis' - Piautus in Poenulo:
Quam mare olini est, cum ibi alcedo pullos edu-a
cit suos .; alia vero omnia producunt o in genetivo, ut Miic Cicero Cicerónis', 'caupo cauponis', Miaec luno lunònis', T.astulo Caslulónis', ^Ruscino Ruscinònis' - 15 nomina sunt urbium Ilispaniae., Hiic' et Miaec bubo bubònis'. excìpiunlur haec, quae in genetivo non sei^ant o: *hic cardo cardinis' - quidam ta-i men veterum etiam feminino genere hoc protulerunt Gracchus in Atalanta:
0 grata cardo, regium egressum indicans -, *ordo* etiam *onlinis% Miomo hominis', quod est commune - Cicero prò Cluentio, cum de eius | matre loqueretiu*, ait: cuius ea stultitiai est, ut eam nemo hominem appellare possit, et Lucanus in V de Phemonoe:
atque hominem toto sibi cedere iussit
Pectore. Virgilius in I: %
nec vox hominem sonat, de femina* loquens. vetustissimi tamen etiam Miomo homonis' decliiiave- runt. Ennius:
Vulturus in silvis miserum mandebat homonem,
LATINA D 1 femioa B 2 charlago. huius chartagiuis B karthago huins kar-
tkaginis ff kartago huius . nis K cartago . nis- G kartago . ginis L cliartago-
chartaginis. dulcedo. dulcedinis. uirgo. uirginis. alcedo. alcedinis. A 3 huius uir-
ginis] .nis GL huius dulcedinis] .nis GL 4 Plani. Poen. i 2, 143 Paeuuio
RB Penulo ADGLK 5 mare] h mari B olim est etiam Pai, uterque alno Vet. pullos ex pollus corr. B pullos edocet ex edocet pullos mut, K edu- cai ADL educei BH seducit Pali. 6 suos) pìos G 7 o add, r ul hic] k om, AHGLK 10 o non seruanl GL post liìc duodedm fere literanon litura in l
cardo cardiuis in litura g 11 etiam om, K femino A haec A Grac- chus] 1 graccus RBHL grachus ADG gracus K Chracck, Atal, p. 272 Both. p. 1^6 Hibb. 12 ataienla RD athlanla GL atalanlo BK 13 egresum G 14 orde
etiam ordinis in mg. add. L ordo — commune in litura g homo quod est
e commune .nis L commune^ (s) B communi Dd Cicero prò CluenL 70, 190 cuius ea slultitia est, ul eam nemo hominem, ea uìs, ut nemo feminam, ea crudelitas, ut nemo matrem appellare possit procul duentio H 16 ho-
minem H appellare ex appellari corr. H Lucan, Phars, V 168 «9. 17 Phe- monoe] d phemone ADb phoemone RG phoemonoe Lg phoemonoe H phomone« (0) B
18 hominem sono toto A loto] r om, G to***to (tos) R iusit K uissil
Lue. Vo98. b in ras. pectore iussit h 20 Ferg. Aen, l 328 • in I Aenei-
dos BH 22 femine K uetussimi B uetuslis ' in litura g etiam om. A
homonis] r, m, ree. in B hominis R (B ?) 23 Enn, ann, II 33 E. S. II 16 p. 23. XL rahl, cod. Charis. p, 120 P. Voliurus. Ennius: Vulturus in spineto supinum
mandebat homonem. Serv. ad Aen, VI 595 Ennius: Vulturus (al, uulturis) in campo (a/, siluis) miserum {al. supinum s, supinum miserum) mandebat homonem 24 uul- turis Rff uullu^ris A silvis] spinis ff. A, Kóchius eaerc. crit, p, 12 sq. miserum ex
LIBER VI 14— 16 207
p. 6R3« 84 P. p. *». 29 K.
Heu quam crudeli condebat membra sepalchro (nam et S'ullur' et ^'ultunis' et 'vultunus' dicitur) _. *nemo' quoque, aive ex boc compositum, ut quibusdam videtur, seu non, conununis est gene- ris et simìliter o in ì convertit in genetivo: ^neminis' - Lucilius sin XXX:
Neminis ingenio quemquam conTidere oportet. Plautus in captivi»:
neminis Misercri certum, quia mei miseret fnemo. loTitinius:
quod rogas, Neminem decet bonam. Terentius in Andria:
Hoc ego scio unum, neminem peperisse hic. 15 nec solum de horainibus dicitur :Virgiiìus: 16
Turne, qvod optanti divum promìttere nemo _, 'turbo turì>inis', quando de vi ventorum loquimur - nam sì sit proprium, .servat o in genetivo, Miic Turbo (nomen proprium gladiatoris) Turbonis'. | sic Horatius in li sermonum: » Corpore maiorém rides Tur||bonis in armis
Spiritum .,
miacris corr. A mandabat A 1 eu ^ mbra A sepulcro AHGK 2
?uUuras] uulturis RAH uulturius à et uulturLus dicitur. Nemo quoq; ad mg, et in u . tura
rof. B uult^rìiis (o) L uulturis d Nemo in litura g 3 opossi Gg non
aad. r 4 et add» h neminisj nemo neminis g neminis L ut nemo ne-
minis BDHKra ut nemo nemis R ut nemo nemonls A Lucil. sat. XXX 35 Dous, ^ Gerì, Non. p. 143» 19: Lucilius lib. XXX. Neminis ingenium tantum coniidere
uà oportet 5 XXXmo B 6 quemquam spscr. in A quemqom Vd 7 Plaut,
capt. HI 5, 107 $q. (v. 764 «y. ) 9 misereri ex miserere corr. R cerium
«: ce«(am corr. B certum est IVbri Plaut. mei i« Vet. Plaut. m, ree. sup.lin. add., tolde mis scriptum fmsse coni. Fìeckeisenus miseret mei A nemo mei miseret
J>9 ^ neminem Plautus 10 Titinnius libH Titin. fr. ine. 20 p. J6 Both. XVIII
p. l51 .VeuA. Hip. 133 Ribh.^ qui l. sic constituiti quód rogas, neminem | Decét
ael qnod boDam. equidem h. l. Botàium ei NeukircMum secuius sum 11 quid Gg quid L
e 12 neminem] d nominem D dicet Rr bonam] d bon*« J) bonum LK 13
e Ter. Andr. Ili 2, 26 14 nominem Rr 15 nec solum de hominibus] in marg.
«d etUm de dlis add. k Verg. Aen. Villi 6 posi Virgilius: in Villi add. B
di V
in Vili, r 16 optandiuum Bb dtù Dd promitteret K nemo auderet GK
soderei ^ u
nemo L 17 b m vocr turbo ubims ex p corr. in D uicentorum Rr
m loqaitur A 18 o add, g Turbonis nomen proprium gladiatoris AGL 19
y
Horatius] ex corr, in B oratias GDHLK Hor. serm. II 3, 310 sq, sermonem Rr 20 maiorem] r malore RBJ)OLK malori A 21 splrituum A
208 PWSCIANI INST.
p. 684 P. p. M9. 30 K.
*Anio' etiam ^Anienis' - quod antiqui secundum analogiam *Anìen' nomi- nati viim proferebant. Cato contra Veturium: aqiiam Anienam in sacrarium inferre oportebat. non minus XV milia Anic^n abest. Ovidius:
quaque Numici s
Aut Anienis aquae cursuqiie brevissimus Aimo. Cicero prò Cornelio in I: trans Ariienem. Horatius in I car- minum:
Et praeceps Anio ac Tiburni Incus -, ^Apollo Apollinis'. praetcrea * cupido cupidinis', quod masculino quidem u genere deum signifìcat plerunique et est proprium, feniinino - vero ipsani rem. itaque feminini praevaluit declinatio. ^niargo' quoque ^marginis' notandum, quod tam mascuUni quam feminini generis invenitur. Statius Thebaidos libro III: ,
Solverai Hesperii devexo margine ponti. is
luvenalis in primo:
aut summi piena iam margine libri _. Excipitur etiam ^caro' femininum ^camìs'. vetustissimi taroen etiani nominati vuni Miaec carnis' proferebant, qui magis ralionabilis est ad gene- tivum. Livius Andronicus in Odyssia: so
Carnis, ait, vinumquc, | quod libabant, anclabatur. et Titus Livius XXVI ab urbe conldita: L'atinaeque instaura-
1 eliam] aulem L nominatiuo D 2 Cato conlra Veturium] *or. in L. Veturium de sa- crificio commisso' v. Meyerwn l, l. p, 62 sqq. or, 28, ibique l, nostrum p. 65; *de sa- crificio commisso' infra $40 *de Lucio Veturio* lib. Vili § 12 *de Velario* X 1" cf, Brillenburgium de Cat.p. 75 G, E. Weberum Cai. mai, p. 31 Veturium] b veUrium^ Anienam] Lipsius var, lect. IH 11 e/*. Krehlium II 516 sq. anieuen g anienem rdU Klotzius in lahnii ann. XL 390 sq, 3 in sacrarium in sacrarium A auteih post oportebat add, BAHKg (. Oportebat autem B et sic Vai^y posi non LG^ posi minus ri nel habemus 4 abest Gg Ouidius ait L Ovid, metam, XIIII 329 sq,: quasque Na-
mici I Quas Anienis aquae eie, 5 quoque BGLK 6 alma R alno A 7
trans Anienem extat in Cic, prò Com, or, I fìr, 23, t, IIII p. 450 sq, Cic^ ed. Or.', sellaio ab Asconio ibid. V 2 p. 75 sq. comilio G aniaenem H oratius GLK
Hot. carm. I 7, 13 in •!• add, D 9 acl et aliquoi libri Hor, Incus
appollì Brg locus rell. 10 Apollo] d appollo DGL -nis Gg -nis L 11 plerunque
(sic^ spscr, in L femino H uero add, b 12 femini A 13 quam add. d
lib\
femini A Siat. Theb. ìli 407 14 tebaidos K primo L ITI] k lac. rei. num, om, D num. om. BHK II A primo G \, b 15 hisperii GL diuexo L
16 hm. sai. 11,5 luuenalis — libri in marg. K 17 pieno pars codd.
ji uetustissimi
Ivo, deli. 18 femininum caro D caris,Z>(f ueteres Gg uetussHìssimi H
tamen spscr, in L 19 ad add. r 20 libius GLK odissia RBH odysia 0 odisia L Liv. in Od. : libro XXIII coli. Hom, Od.^XWW 304 sq, assignamt G.
Hermannus elem, doctr, meir. p. 627: carnis autem | Vinùmque, quod libabant, àntla-
AI
batur 21 libantZ an/e anclabatur : eÌaììt aa,to add, g e|hhtanton^ s|hntaccton /></
antlabatur (ante labatur 3f fi) edd. ante et at v. Muellerum ad Paul, s.v. andare
p. 11 . 22 llbiuB BADHQLK Lio, ab u. e. XXXVII 3, 4 XXVI Ubri, quod
LIBER VI 16— 18 209
p. «B4. 85 P. p. 230. 31 K.
tae, quod Laurentibus carnis, quae dari debet, data non fuerat itaque eius, quod est ^caro', diminutivum ^canincula' est, ut Wirgo Yirguncula% ^ratio ratiuncula'. Varrò in andabata: sed quid- vis potius homo quam caruncuia nostra. al> eo autem, quod est 5 *camis*, Vamicula' debet esse , ut *canis canicula'. -
Et sciendum , quod quinque inveniuntur in o terminantia , quae faciunt in a feminina: Meo leaena' vel Mea', ^draco dracaena', Meno lena', ^caupo caupona', quod significat tam ipsam tabemam quam mulierem. Luci- lius in III: i« Caupona hìc tamen una Syra.
^strabo' etiam ^straba' facit. Varrò de nomismatis: non haec res de Venere paeta Strabam facit In o productam desinentia Graeca sunt feminina et vei Graece decii-inil8 («nantur, ut ^Hanto Mantus' - Virgili us in X:
Fatidicae Mantus et Tusci fìlius amnis -, vel II addita ^nis' faciunt genetivum, ut ^Dìdo Didonis'. Accius: |
Gustodem adsiduum Ioni adposuit virgini. Pacuvius: » filios
quod
miliare Aòitam cf.g^Q 1 carlnis Liv. cod. Bamb, daril B 2 eiasdem
nt Rr eius qnod eius caro A est caruncuia A 3 Varrò in andabata:
mi. VII fr. 8 p. 96 Oehl. ; andabata haec satura vocatur etiam lib, X $ 38, andabatae opud Nonium Scd quidvis potius homo quamde caroncula nostra vel Sed quidvis
potius, mi homo, quam caruncuia | Nostra ietnptat Fleckeisenus 4 autem om, AL
5 carnicula] r comiculas ni /*. in Ut, R caruncuia A 0 indeniuutur nomina
io 0 GL 7 feminina in a 6^ ut leo ADK uel lea gpBcr, in L 4i leoo (a) R
nel coDcilifttor ttnpri a
a leno BAHK ale^nolena L 8 canponia K terbemam Rr Lucius G
LmcH. sai. Ili fr. 33 Bous. Gerì. fr. 10 Varges C. LucilH sat, ex Uhro tertio q, ». |>. 5 10 tamen hic A tantum L sira GL syria H il slraba ex strabo
coir. B Varrò de nomismatis: sai. LXI {octogessiSf nsQÌ vofuaiiatmv) fr. 4
p. 174 OeìU,; iambos agnovii Fleckeisenus nomismatis k 12 peta BAGLKr peca R petas h peta iiET*iuPo<|>eAAMOT D iistopo<|>.taamoc. strabo uel straba in marg. d ■ETKtopo^BAAAXOT in mg» g MBTiuPo4»eAAMOY 'ì- auspice. ]fETU)PO(f>eAAMoc suspex strabo oel straba in mg, l 13 fecit D 14 in o prodvctam greca D et om, GK
o 15 mantoys AD mantos Lh mantys Kk Verg. Aen. X 109 16 mantos OL
mantoys B manto* tn litura h mantys K Tusci fllius amnis] r tuscilius mannis R
amni' ffk 17 ut Dido Didonis om. A post Didonis: Calipso calipsonis io ionis idque usus antiquorum comprobat add. h Accius in ioae B Att. fon.
fr.ip,2U Both. 1 p.iblRibb. v. p. 210, 12 18 <«i custodem in in^. argus aristo- • rU (is. L adsiduum] Bff cod, Char, p, 47 P. 35' L, assidnum rell. ioni in ìititrak luoDÌ cod. Char, adpossuit cod. Char. apposuit codd, h. l. cf. infra U l.-
apposait nirgini spscr. in L 19 Pacubius AKg Paccubius BH Paucobius GL Paatmi fr. ine, 4 p. 148 Both. XL p. 110 Ribb,, ad niptra a Belrio relatum meniiente Ribbeckio p. 287 20 Fìlius Km filios | Tris sibt Ribbeckius Fi-
Hos sibi procreasse per Calypsonem autnman^ ^ol^W . 1 procreasse eundem] Cha- rit, I p, 47 P. procreasse dicitur eundem , gloss, ad autumant pertinente in verbo-
ORAMIIATICI LATINI II. 14
210 . PRISCIANI INST.
p. 685 P. - p. 2S1 K.
f . sibi procreasse [dicitur] eundem per Calypsonein
autumant. Plaiitua in aulularia:
Quos sì Argus servet, qui oculeus totus full, Quem quondam Ioni Inno custodem addidit 5
quod autem ^lonis' et ^Calypsonis' et ^Didonis' dicitur, ostendìt hoc etiam Caeseilius Vindex in stromateo his verbis: Calypsonem. ita declinatum est apud antiquos. Livius:
Apud nympham Allantis filiam Calypsonem. Ennius in Vili: io
Poenos Didone oriundos. Acc'ius in Ione:
Custodem adsiduum Ioni instituit virgini. 19 In u Latina sunt generis neutri et aptota in singulari numero, non
etiam in plurali, ut ^hoc comu', ^genu', Honitru', quae tamen antiquissimi is V inveniuntur in *um' quoque proferentes in codem genere et in *us' genere proferentes masculino et quartae declinationis , ut Lucanus in VII:
cornus tibi cura sinistri, idem in eodem:
Seu tonitrus ac tela lovis praesaga notavit. m
Cicero tamen in Arato *hoc genus' prò *genu' protulit:
rum ord, perperam iUaio codd, Prisdani per inlUuraff . csiVipionem BB6LIC autunant AK 2 post autumant : calypso calypsonis io ionia idque usua anliquorum com- probat (conpiX)bat Z>) add, RBADHy del. h calipso.onis io. ionia (nia G) idque usus antiquorum conflrmat GL 3 PlauL aulid. Ili 6, 19 sq, aularia LK 4
seruet uel
Quod G fer*«ret Rr set Bb occuleus Plaut. Vet. 5 ioni* (o) B addi-
dit in liiura h 6 quod antem] h Quod hec H et didonis calipaonis K caiip-
aonis HGL Dldonia] ex didoniua corr, D dydonis RA dicitur owi. A del. g ■ostendit posi Ina uerbis collocarli GL 1 ceselliua K Celsius GL Caeseilius
p Vindex in stromateo] cf. Graefenhanium kisi. phil, IIII QSsqq. calysonem Rr ca-
ui lipsonem GLK 8 est] esse ADHGL Lins Rr libius G lybius L Liv, Andr. Odffss, fr. cf, Hom. Od, llll 557 V 14 XVIIII 143 ». /lermanman elem. docir. metr, p. 621 sq. coli, tamen epii, docir. vi. p, 223 sq, ed. alt, postremam thesin suppressam
peiperam censet Corssenitis origg» p, 199 9 nymphan ff uimeam G nimeam A* nimiam L athlanlis BADHGLK calipsonem HGLK 10 Ennius in VIII] r In Vili, eunins RAHK Enn. ann. Vili : VII \\E,S, Vili ine. 1 Hug. VI», xxiv p. 45. LXV Vahl, 1 1 penos RAHGK phoenos L 12 A Icius GK Acti us h Attius ni f. in Hi, H Ait. in Ione : V. supra p. 209, 17 Ione] 1 ioe libri cf. lib. X $ 51 13 adsiduum] D assiduum relL instituit] opposuit G apposuit L et libri supra cf, RiischeHwn tnonum. epigr. ina p. 7 14 IN V pRODVCT.iM D ncutrì generis GL monoptota h in om. GLK . non] Ik nec non BGLK 15 in plurali] r plurali RGL plurali ex plurale
s corr. B plurali* (a) L quaè nomina tamen B tamen] etiam RL antiquisimt Gg 10 proferentes in um quoque G proferentes in um-Z 17 ut om, GL
Lucan. Phars. VII 217 Vili r 18 cornus] b curnus B comu codd. nonnulli
Lue. Clan f^oss. A m. pr. tibi] r tibe R senìstri G 19 idem in eodem] r
Idesl eodem R Lncan. Phars. VII 1^7 20 tronitrus AD nouitauil H 21
• a
Cic. Arai. fr. XIX (C/c. ed. Or. HII 2, 522) sive v. 149 (p. 527) aerato (u) L artoJT
LIBER VI 18—20 21 1
p. «85 P. p. 331. 32 K.
Tertia sub cauda ad genits ipsfim lumina pandit in eo|dera:
At propter laevum genus omni ex parte localas Parvas vergilias tenui cum luce videbiB. 5 in eodem:
Ilaec genus ad laevum nixi delapsa resedit Atque Inter flexum genus et caput alitis haesit. Accias in Prometheo:
profusus flamine hibcrno gelus. MÌlhid eliam notandum, quod, cum plerumque composita simplicium declina- 20 tionem senant, ^capricomus* secundae invenitur. Cicero in Arato:
Corpore semifero magno capricornus in orbe, item in eodem:
Tum magni curvus capricorni corpora propter 12 Delphinus iacet, haut nimio lustratus jiitore.
Ovitlius in li metamorphoseon:
dextra cornum tenet. idem in V:
flexile cornum. «Lucretius sìmiliter in VI:
Propterea fit, uti, quae semina cumque habet ignis, Demìttat, quia saepe gelum, quod continet in se, Hittit.
prò gena sicui hoc uiriis protulit R protuitt prò gemi 6L 2 Oc, Arai, «. 261
(27) sq. ; v. L congeMstt Moserus ad Cic. de nat, deor, li 44 p. 387 ed, stute, ubi add.
cod, Prob. ingi.p.40 Lind. (1392 P.): Hac propter laevum genu omnis parte locatus
3 ad BAG propter] ^ prò Ó 4 vergitias] g uirgilias BOr cum tenui
GL 5 Ore. Arat, v, 279 (45) sq. 6 Hoc A Quae et Quod v. /. ap. Cic,
▼
gens Dd nixi] h nìsi H delapse D 1 flexum] r ex fluxum corr, B fexum R
kaput K Imeait] om. A haessit L liae4«it (s) G 8 Actius H Aii. Pro-
9eih. fr. 1 p. 239 Both. fi\ unic. p. 158 Ribh, , cui polius ad Io fabulam Prometheus
Attiana referenda videtur p. 300 sq. 9 tum profusus Non, p. 208, 1 llaminae
1 (1
iberno K ge4>tts (n) L 10 notantum Rr no* tandum (n) Z> semplicium G
V
11 caprìcoroos A saecunde R inuenitiir declinatiouis D Cic. Arai. v.
203 (50) 13 Idem ADGK et sup. Un. L Cic. Arai. v. 332 (91) sq. cf. §. 26
uel curuus
14 curvus] bh coruus BHGLKr comus A comus Dd capricornii r 15 del - pliinos B delflnus G dephinus H aut R haud BADH nitore] in orbe L
lt> Ovid. metam. Il 874 17 dext*ra (e) ^ dextera K cornum] sic etiam cornu,
vt tamen de ìineola superducta possit dubitati^ Ovid. Laur, (iHed, 1 et exc. Calanàr. ì. Ileinsùts); comu ìUrri Ovid, plerique cum Marciano tenet cornum h 18 Ovid. metam. V 383 19 flexibilc B comu cian Laur.^ei Marc. codd. Ovid. ut vid,
a cmnes 20 Lucr, VI 870 sqq. 21 proptere Rr utiquae semina H ulique se- mina RBADGLK utique femina b cumquae r quaecunqne GL ^cùque ffh • i^nis] r in se (^ex v. sq. etiam huc relatum) R reti. 22 demittat] r Heidelb. Kreh- Hi teUe censore eius Jenensi L L p. 419 ciùn librit Lucretianis emittat/? 4>mitt«t(e) i?
i ge\n
mittai ADLK mitat G miltat in liiura k qnia] sic etiam Heidelbergensis m, alt. quasi Lueretius qna Heidelbergensis m. pr. 23 Mittii] Heidelbergensis cum Lucretio emit-
14»
212 PRISCIANI INST.
p. 685. 86* P. p. 212. U K.
Accius ve||ro in Troadibus:
sed utrum terrae motus sonìtusne inferum Pervasit auris inter tonitra et turbìneis. In e duo sunt generis neutri: Mac lactis', quod antiquissimi etiam ^hor lacte' protubsse inveniuntur teste Capro, apud quem cxem|pla inrenis s (Plautus in Menaechmis:
Neque aqua aquae neque lacte est lacti, crede mihì,
usquam siraìlius), et *allec allecis'. sic Martiaiis:
Capparin et putri cepas allece natantes, io
Et pulpam dubio de petasone voras. Horatius in II sermonum:
Perveilunt stomacbum siser, allec, faecula Coa. 21 (est autem ^aliec' genus piscis.) inveniuntur tiimen quidam velerum etiani *baec allex' femi^ino genere protubsse, quod Caper ostendit de dubii^iI3 generibus, Verriuni Flaccum posuisse allecem banc dicens. non
i t
tu RBAHLK emittat Dà emitU G 1 Actìus H AU. Troad, fr, 3 p, 248 Both.
fr. Il p. 108 Ribb. , qui Troades Neoptolemo roniungit p. 320 sq, uero om. ADHOL add, dg troiadibus L droadibus G 2 sed, in litura h ulrum dubium est terrae
or motus H sonitus nerii ferrum L inferum] d infernum ADG inferum in litura h
ì 3 persuasit BDALK peruassit G auris] in mg. add, L aares Ilr inter] in L tonitr* (a m/*. ) H tonit** B tonitrua b tonitrii h turbineis] tarbines
BADHGLr turbinis RK 4 de nominibvs in c. D neutri o»i. BH, ante ge-
neris add, h et in mg, B 5 Capro] cf, Capr, p, 2241 P. coli. Osanno de Capro
p. 12 sq. 18 inuenies «empia GL 6 Plaui. Men. V 9, 30 (». 1089) me-
c
nechmis DAHGK et ex memichmis corr, B menethmis Rr mechenis L 7 Ne-
e que • — neque Prisc. cum Vet, Plaut, Nec — nec rell. nequae lacta Rr lacle est lacti Prisc. cum Plauti libris opt, lacte lacti deteriores lacte iactis Ritschelius v. mus. phil, VII 584 sqq, mi hi crede cwn Lingio Ritschelius 8 usquam] r
ùsquequam R similìust Ritsdielius 9 et allec allecis] om. G et liallec ballecis
1 0 h \,
^ DHKg et hallec halecis Rr et h«c (i) allec huius hallecis L et ballec hallecis B Martiaiis] r marcialis RHL Mart. epigr, ìli 77, 5 sq. 10 Capparin] sic etiam
Mart, T al, ap. Schneidewinum caparin GK capparl Ar campar? R capparim Mart, P
at capparìs codd, Mart. pemmlti putrì] b p^tri B patri G pri L caepas B
aUec|ce A hallece DGLK 11 dubio] r debeo R 12 oratius K Hor. serm.
Il 8, 9 13 Peruellunt] om. RAJi add, h Per BD stomaciì H siser] r cicer
A
(i/i mg, siser) h herba .i. pastinai cta<|)Iahnoc in mg, l cta<|)tainoc D om. RBAJIGLK
h e e
hallec DGK allec .L facula Rr foetula G foelula L fetu lacca K fetula
l coa k post eoa: piper allece (hallece ^ZXrZA' halete /Q non sine aceto, adtf. libri del. rh Hoc magis uUa mali ut [l, ullum aliut] piperò albo non sine aceto {eiusd.
h serm. v. 49) in mg. r 14 autem om, G allec R hallec BDHGLK tameu
9up. Un, add, L quidam ex quaedam "corr. H 15 alJec AG hallec BDLK
femino HK genere add. h 16 Verrium Flaccum] v. Muellerum ad Pesi, praef. p, XV s flncum K posnisc G allecem A hallecem BDHGLK
LIBER VI 20—23 213
p. firn. 87 P. p. 233. 34 K.
habel plurale nec hoc nec *lac'. nam ^hae lactes' partes sunt intestinorum a Graeco yaXaxTldsg dìctae et servaverunt apud nos quoque idem genus, cuius siogulare ^haec lactis' est. Titinius in Ferentinati: Farticula, cerebellum, lactis agniuas.
sPomponius in Lare familiari:
oro te, vaso, per lactes tuas. In d quoque duo sunt neutra, quae a roasculinis nascuntur in s de- sineutibus, *aliud' et *quid' et ex eo composita, ut *aliquid% *siquid% 'ne- quid', quorum genetivus in *ius' profertur, ut ^alius' et | ^cuius* et dativus
Min i, *aiii', *cui', secundum quorundam pronominum declinationem , unde quidam indocti pronomina esse putaveruut. sed ipsa significationis ratio et oDioes Graecorum doctissimi haec nomina esse comprobant, Pro bus etìam *alius alia aliud' inter nomina posuit. latius autem de bis in pronomìne disseremus. inveni tamen apud Liv^um in CXII ab urbe condita in 22
isd desinens barbarum nomen regis Maurorum ^Bogud', cuius genetlvum secundum tertiam declinationem ^Bogudis' protulit, ut: castra quoque diversis partibus Cassius et Bogud adorti .bau multum afuere, quin opera perrumperent in eodem: quo tempore firmandi regni Bogudis causa exercitum || in Africam traicere
I pluralem B nec non lac G i nec hoc nec lac in mg, g neque lac D intestinorum] r ìntestinarium R intestinarum hd 2 rAAAKTiAes L rAAAKTiAec B
A eiAHC
rAAAAKTIABC D TAAAKTI.AEC Gg AAKTIAEC K taXSKTYÀHC dìctae Ùl loC, k qUOque
spscr, L 3 singulare] h sìngu II TUin, Fereniinai, p.GO (cf, psaltr. fr, 3 p. 66) fìolh, psallr. fr. Ili p. 119 sq, Neuk., psaltr, 8, Ferent. fr. IV p. 125 Blhh^; I^onius 331, 26: Lactes dicuntur intestina. Titinius psaltria: Farticula (ferticula cod. Lmd,'), cerebellum, lactis agninas in ferentinati in lUura B 4 Farticula] Nonius cf.
Ouaetisiim noci, Hagan. 1 13 p. 78 craticula RHK graticula BADGL lactis agninas] A'ontw cf, Bitschelium tnus, phil, VII 600 «99. lactis agnina Hbri Prisc, 5 Pomp.
Ur. fam, fr. p. 109 Both, p. 144 Mk. p. 198 Ribb. la««rè (te) B 6 vaso] Rib-
o bfckius baso BADHK bas« (e ni f) L basso G base R basse Heidelb. Lips, 1 Eri. 1 KrehlU 7 db nominibvs im d. D quoque spscr. L in s desinentibus nas- caatur A 8 et ex] hd ex BD nequid siquid AGL 9 ut] et RB ut alius et cqìds] l alicuìus G et in ìitura L dactiuus R 10 i] r ♦♦«««ir R alii cui]
qu
V alicui AHGL alii et cui D corundam Rr declinationem pronominum DL
II esse] ea esse BHr esse ea D esse aea A ea GL esse putauerunt ea K putaruDt L posi esse: putaueruut — nomina esse 001. R add,^r 12 conpro-
bant B Probus his G Probus: cf. lib. VII $ 1 13 alius] aliuds H pro- ti i nomina GLK 14 diseremus L Inuenitur k aput Rr lauinm G lauium L lanium K Lio, Ub. CXII ab u, e: t. XIIII p. 795 Drb, ed. Siuttg. t. VI p. XII H'ub, 15 desinens add. r 16 boguddis Rr protulit: Vt castra ff 17
casios GL adhohi RB adorali (a) L adorati K haud Dffr aut AGLK
18*affaer6 ABGLK abfuere h Lhrius L /. 19 in] ad H a^fri^à (0 G affri- eam HK traiicere g traiecere BG ueloclter tralicere (traicere K) HK uelociler
mittere ^jiou. add, r uelociter "fil d
214 PRISCIANI INST.
p. 687 P. P- ^^' * ^•
conatus sit. idem in eodem: Cassius gessisset cum Trebonio bellum, si Bogudem trahere in societatem furoris potuisseL idem in CXIII oppidi nomen in d 4esinens per accusativum casum neutro , genere protulit: et ipse circa Pulpud oram tuebatur.
In t *hoc caput capitis' invenitur et ex eo composita, 'sinciput sinci- 5 pilis% «ocdput occipitis*. *git% fielttv^tav, et *Nepet», nomen oppidi lU- liei, indedinabilia sunt.
In ^al' Latina et barbara inveniuntur et sunt masculini generis vel neutri, quae addita ^is' faciunt genetivum, ut ^hic sai huius salis', ^Ilan- nibal Hannibalis', *hoc tribunal huius tribunalis', *cervical cervicaiis*. sed*io neutra a producunt in obliquis casibus. y23 In *el' desinentia correptam Latina sunt neutra et addita *lis' faciunt
genetivum, ut ^mèl meliis', ^fél fellis'. in *el' productam, quae sunt bar- bara, Tel *il' vel *oP vèl ^ul' desinentia, cuiuscumque sunt generis. Latina seu barbara, addita ^is' faciunt genetivum, ut ^hic Daniel huius Danieh's', '^ *haec Tanaquil huius Tanaquilis', ^hic sol huius solis', ^hic consul huius consulis', *hic' et *haec exul huius exuUs\ ^niliil' indeclinabile est, quia per apocopen ab eo, quod est *nihilum', prolatum est, sicut'j etiam apud Graecos *x^r' et *d(5' et ^xvxf»* prò *x^t^'v' et *«fc5f*a' et ^Kv%sàva\ quidam tamen adverbium esse putant, quod nomen esse adiecUvum quan-30 titatis ipsa ostendit constructio. quomodo enim dicimus ^multum bonum'
1 Livhu L l. Idem supscr. in L, add. b casias GL gressisset Rr
s gessiset G gesiset L tribonio GL tremonio A 2 sotielatem JI furoris ex furores corr, A 3 Lio, ab «. e. lib, CXIII U. supra IL in om. If CXlllJ bh CXIUl RffGL casum 01». ÌILK 4 ipsa GL circa ♦ piiUpud B pudpud
B horam R 5 de nomtnibvs in t. D capud Rr kaput kapitis JST .capitis.
t t
Inueniuntar ex A sinclpud Rr scnkiput .tis K 6 occipud Rr ockipilt ais K gtt. riT MeMNeiOT to HCAAiveiON B MEAANEeiroN in litura r meaantior D MHMHEi^iN G MHMHiON L MBMNEiN K ct] . Eti B neppet GL 7 et sunt inde- dinabilia A 8 IN L'sED PRiMVM iif AL. D generis masculini D masculini uel neutri generis GL 0 huius om. GL 10 tribunal *>»♦♦« huius tribulalìs (huius)
B huius oiR. GLii ceruica*Iis (1) ^ li producunt a DGL 12 in sf'
ut
CORREPTAM D correpta RA et neutra et Z>6 13 ut] om. G «« Rh in ei.
PRODVCTAM ET IL ET OL ET VL. D producta RA 14 8Ìnt generis BADHLrg
sint h
generis K 15 siue R? daniel R danihel BADG dauilielis RBAD «lis G
qv
16 tanacil. huius .lis Gg hic sol] sic sol H huius solis om, GL huius consulis om, GL 17 ex*ul (s) D exsul. *is G exsul huius .lis K quia]
quod BGK 18 apagopen GK apocopam H sicut] g sed G 19 xpt — %v%B&va]
t A lac. rei, om, H non solnm istud sed etiam alia quedam in lac, insenàt k er ao
i CT Rr et da et kikea K auj. kykcuj B %v%b<S] l kikeu) AGL ttpo BA
eEN a tu
TTPUKPTTHN ET AWMA ET KTKEMNA Rr KpiTBN Al KpiTvN L et dama et kìkeaDS K
uel tiuae KiKBiuNA DG 20 tamen] autem If adiectiuum Kk quautitatis adiecliuum GL Zi constructio osteudit GL
LIBER VI 9S---24 215
p. «7. » P. * p. 335 K.
et ^boni, bonorum' et ^niinìum lucrum' et Mucri, lucronìm', sic *nihìl malum' vel ^mall' Tel ^malorum'. Terentius in Andria:
fNihiI borum egregie praeter cetera elCicero de signis: nihil minus ferendumpro ^nìhil intolerabilius'.
5 potest autem etiam loco adverbiì accipi, quomodo 'multum' et ^primum*. inibii' autem yel ^nihilum' a ^non' et ^hilum' est compositum, quod sine dubio nomen est: ^bìlum' enìm prò ^uUum' vetustissimi proferebant. Lu- cilius in XIIII:
Naumachiam licet baec, inquam, alveolumque putare et
\o Calces. delectes te, bilo non rectius vivas. ||
In *am' unum desinit generis omnis indeclinabile, ^hic' et ^haec''et 24 'hoc nequam'.
In Mm' quoque unum indeclinabile, ^Cim^ (nomen est vici), ut dicit Celsus.
13 hi 'um' Latina seu Graeca, apud Graecos in ov desinentia, neutra suntet mutata ^um' in i faciunt genetivum, ut ^boc teroplum buius templi', 'hoc Pelium buius Pclii', ^boc bostorium buius bostorìi' [lignum, quo mo- dius aequatur]. inveniuntur tamen apud comicos multa buiuscemodi neu- trorum formam habentia mulierum nomina, quibus articulos feminini gè-
»Derìs necessario significationis gratià praeponere solent, ut ^tj Jvqkiov haec Dorcium', *^ nvxéqtov baec Glycerium', *^ Xqv(Siov baec Cbrysìum',
m 1 et boDorum et AHL nimium] R miDÌamJT minimum réll. lucrum lucri L
nel
el Incrornm BA 2 uel mali malorum D mali màlorum L et mali et malorum A Ter. Andr, I 1, 31: Horum ille iiihil egregie praeter cetera 3 Nihilonim
egregiae Rr egregiae H 4 Cic, in Verr. Il 4, 38, 83 nihil minus feren-
diim tJi Utura B nihil minns om. coda. Cic. detl, prò] r quod R inloUera-
bilius RGK 6 a non et hilum am, B est compositum quod] h est compositum. est htlam quod G est compositum. hilum est quod L est compositum. hilum quod RABL est compositum et non et nitum liilum quod B 7 prò] quod A ne-
s li
mstUimi G netustissimi proferebant] dicebant antiqui A Lucius Kk Ludi,
sat. XIV 4 Dous, Gerì. 9 naumachiam] d naumachum D • haec licet K al-
V i
beolumque GL potare et calces Rr 10 dilectes GL uiuas. Nullum autem
alteri plus potest contrarium et oppositum repperiri quam nihil ad aliquid et aliqnid ad nihil. In am ^ 11 in am /> 13 in im /> unum cim nomen uici in
declinabile est ut GL est &m. K 14 Celsius A cellsus K 15 in vm D
Graeca om. K in on apud gcos GK in on desinentia apud graecos L on DH
io 16 snnt supscr. in L vati \ Bh templum .li GL 17 hoc om, L pe- lium .lii L pellium .Ili G hoc om. L ostorium huius oslorii R ostorium .rii L
aei ur
• ostorium .rii (h) GL hostrium huius hostrii H lignum commodius aequatum
G quo m liiura (comf) l quo modius] h quomodo dius H 18 multa apud
comicos multa R comicos GL 19 articulos ex articulus corr, B femini K
20 graliam Rr gracia H causa L uel gratia l ^] h in litwra rk om. BK
àOfiiuiN RGL AopKTOif BH 21 dortinm A dbrthinm r aujpkivm R ^ om. BK rXtnUQioy] / rAYKSPiuiN R taikbpion BA tauoniu'N G taikion K rAiK«**«« L
gliccrinm BJS et in lUura l clycerium Rr grecerium A gliconium G glcconinm K
216 PWSCUNI INST.
p. 688 P. * P- MS- a« K-
«1/ 'A§q6xovov haec Abrotonum', *^ Aeóvxiov haec Leontium'. hoc autem solet fieri adulationis causa sive diminutionìs aeiatis. 25 In ^an' aut in Mn' aut ^on' aut ^yn' desinentia Graeca sunt masculina
vel feminina et producuntur omnia et vcl Graece declinantur, ut 'Pan Pa- nos' - Virgilius in Vili: »
Parrhasio dictum Panos de more Lycaei ., vel ex genetivo Gracco fit Latinus, mutata og ultima in Ms', ut ^Tiian titanos% 'Titan Titanis'; *dclphin delphinos', Melphin delphinis'. diatur tamen et 'delphinus delphini'. in multis enim invenimus | a gengive Gracco factum Latinum nominativum - ut *elephas elephantos, hic elephas io liuius elephanlis' et *hic elephantus% a genetivo Gracco *elephantos% Miu- ius elephanti\ similiter Uiic abacus huius abaci' a genetivo Graeco ipcatog ; **^^ai/; *^^cr/Jos%/Arabs Arabis' et *Arabus Arabi'; Twin/ Tivàvog^^ *hic Titamis buius Titani' - Plautus in Menaechmis:
Barbatum, tr'emulum fTitanum qui lucet Cygno'patre -, w
TI om. R ri Xqvaiov haec Chrysium] om, H i} XQvai>ov — Leontium] om. G
H
in litura scripsU l ♦picion R xpicion r xpicion B Chrysium] b chryscum B
chrisìum RADI 1 17 om. R ri 'JpQÓzovov — Leontium] om. K bpiutujnon
H a
R ABpLueiuNON r brotouium Rr ab rotonnium H abrotunium A ahontion R
ABONKioN ti Haec autem seleni li 2 adolationis GLK 3 in n sed primvm
IN AN ET IN ET YN ET ON GRECA PRODVCTA. D an aUt iu ON aUt TN B EU #M yu G
an à in a on yn g an aut in aut ou aut yn L aut in on aut in yn K aut iu yn aut in on D yn] *n U ea h gca disinentia L 4 post omnia: in an teryii-
nantia. et uel graece declinantur in litura b omnia nel GK panos euid. r
5 Ferg. Aen, Vili 344 6 Parrhasio] H Med. Pai. parrasio^Zrrf parnasio RADGK
a cum Vergila Romano, sic igitur f, s. Priscianus s. Tkeodorus dictam Med. Pa-
a
nos] panpanos B **^ panos (pan?) K lycei ADK licei GL licei Rr 7 geo gc- nitiuo GL 0* R oc r OS BDGL his Rr tylan tylanas (tytanos </) lytaii
tytanis D 8 delphian B delfin delfìoos G delphian delphianos nel K delfìn deU
flnis RG delphiais ex delphinos corr. H 9 et om. G delftnus delfini G graeco genitiuo GL 10 nominatiuum add. h ut] hic GL hellefas belefuntos
Rr clifas elifantos GK elefas elefantos DH elefas «clifantos L elephans ^ eie- fas /{/>// elifas GLK li elefantìs RDH elifantis GLK elifantos huius elirami GK elefkntos huius elefanti DHr huius olifanti elifantos L 12 abacus a genitiuo graeco abacos huius abaci K huius] buie R abaci] abacos BA a^axog] abakoc abaci A abakos RH abacos abàcis G abacos abaci L 13 ^A^iXflp "^pa/Sos] om, RtìGLK
APABC. APABOC. in mg. r arabs arabos Ah hic araba arabos B hic arabs arabis
BDrk Mit arab« arab*« R arabos arabis GLK Tizdv Tnàvoq] om. li tioan ti-
OANOc r titam titanos R titan titanos BADGLK ' 14 tytanus B huius om. GL
Mec tytani D Plaut, Menaechm. V 2, 101 («. 854) megmis Rr menecmis B me- ni nechnis G menegmìs AD minechinis L mechenis K 15 tremulum titanum] / tita- nnm tremulum L Titanum] «te etiam Hbri Plautini tytauum B Tithonum Meur-
sius qui lucet (lucit JC) cygno (cyno Rr cyuo K cycno li .cyc.no B cicno G cigno ABL)] cycno proguatum testantur libri Plaut. opt. mosco prognatum Ritschelii Lipt. Cygno qui cluet Palmerius l. ms. Berchemi et Coìerus l. f*risciano antiquissimo et Con- siantìnopoli olim scripto , quorum illud qui cygno lucet , hic cygno qui lucet offerebat patri A
LIBER VI 24-26 217
p. m. «9 P. p. 236 K.
oec non et ab accusativo: ^'panthera', ^creterra*', quod Graeci quoque in 26 multis fecere, quos in hoc quoque sequiniur, qui saepe et genetivo et aliìs casibus prò nominativo sunt usi: *ó fiaQxvg xov (MCQtvQogj o fia^rv^o^', *S Uxlqxov Ixrtvog* noi *6 ixxtvog^ -VirgiliusinVII: a Hyrcanisve Àrabisve parant seu tendere ad Indos,
qui est a nominativo ^hic Arabus'. idem in Vili:
Omnis Arabs, omnes vertebant terga Sabaei. Lu||cilius in mi ^Aethiopus' dixit prò ^Aethiops': Rinocerus velut Aethiopus. io*Titanus' quoque prò ^Titau' dicebant; unde Naevius in Carmine belli Punici prim»:
Inerant signa expressa quo modo Titani, Bicorpores Gigantes magnique Atlantes. Lucanus in Villi: 13 Nec tutus spatio est elephas.
luvenalis in IIII:
Rursus ad Aetbiopum populos aliosquc elephantos. Virgiiius in VIII:
pantherae terga retorquens. «Cicero in Arato:
1 et o/A. B pantera B cratera ADA et m liiura H crat<Kera (a) L et cra-
s ol
tera G quoque om, A 2 fecere] h Tacere B Tacere H quo* L saepe ex
0 •
L 3 usi ut ADHG u) R maptyr BGLK et in litura li maptip Ad mapti*
ù TWY li TOi G MApTiPoc AGd MAPTiPON /> post ficcQxvifOgi N ( ì. e. ìj) super- ter,, KAi in mg. add. r kai etiam BA kiai D ò yi.dqzvifog om, G add. g maptipoc
NO N
ADr 4 YK.TIC D iictyc RII tujy ikticnoc Rr noy. toy. ikticnoc A toy ikticnoc
K TOI IKTINOC G TOY IKTYNOG H TOY OJIKTINON B IKTICNOC A IKTYCNOC R D£
EXBHPLI8 D Verg, Aen. VII 005 5 liircanisuae Rr hircauìsue BAHGLK hyr-
caniisquc Verg, Fr. 6 hlc om. L Verg, Aen. Vili 706 7 oiììs arabs G terga
Sabaei] r tergas abaie R tergebant ci ^ 8 licilius L Ludi, in UH: IH 21
Ihus. Gerì. 18 ^arg., Ms verbis a Dousa composilis cwn fragmento libH III a Nonio 25,28 cUato: Bronchus Bovillanus (?) dente adverso emiiiulo, hic est | Rinocerus VII L Villi K 9 renocerus K ueluti B uclud A 10 ^^^^^t,^** dicebant prò
titan(pro titao)^ tytan Z> neuius /t&r-t Naev.bell.Fun.\v.%% li punRì. Primo iuerant BA 12 signa] b sign^ B expsa GLK titani ex titanus^
s wrr. K 13 bicorpores] b bicorpore* Dd bicorpore B gygantes RD adlanles H, athlantes BADGLK atblatentes H 14 lucanus ex lucantes con\ D Lucan.
V
Pkan. Vini 732 15 totus Dd elephàs] b elephans B cmn Lue. Vom. B eli- phas K elefas RU elifas GL 16 luo. sat. IIII 10, 150 17 aliosque Prisc. cum /». Wnis deti. altosque luv, cod, Pitk. elifantos GL aeliphantos K 18 Ferg. Aen. Vili 460 19 panlherea Pai. 20 de. Arai.' v. 332 (91) sq. cf. supra
$20
218 PRISCIANI INST.
p. 689 P. p. 296. S7 K.
Tum magni cùrvus capricorni corpora propter Delphinus iacet^ haut nimio lustratus nitore. Horatius in II carminum:
N«c curat Orion leones
Aut timidos agitare lyncas. s
27 (et notandum etiam de genere, quod masculino genere protuiit Horatius, ^cum Virgilius feminino in III georgicon: Quid lynces Bacchi yariae?) Horatius in II carminum:
nulla decempedis io
Metata pri|vatis opacam Porticus excipiebat Arcton, *haec decempeda' ab accusativo Gracco [iicò xov ^denajtoóa^]. idem:
Diversum confusa genus panthera camelo. ^cassida' quoque accusativus est Graccus, ab eo quod est ^cassis', quo is usus est prò nominativo ^cassis' Virgili us:
aurea vati. ' Cassida. Statius vero ^cassis' protuiit in II Thebaidos:
Bellìpotens, cui torva genis horrore decoro »
Cassis et asperso crudescit sanguine Gorgon, quod autem Graccum est hoc nomen, ostendit etiam Probu^ in libro, qui est de catholicìs nominum. Persius:
1 Tum] cum G coruus BGL comus Dd cornus ff corbus K propter]
V
prò G 2 delphinos Dd delfinus G haud BADHr aut K nitore G uel in ore g nitorie H 3 oratius LK Hor. carm, W 13, 39 sq. carminum secando L
* 8
5 timido R Hncas HGLr et in litura d linquas K linces UBA 6 etiam
om. GLK oratius GL 7 cum] r cur R Verg, georg. HI 264 IH] d
mi ADHGLK quarto R \\\\h 8 Quod AHK lynclies Med. linces bachi
RADHGL linquis bacili A bachi ^ 0 oratius A^ Hor. carm. Ilio, ì A sqq. ' sermonum B 10 Nullam R decempedis] d decimpedis GD 11 metata] ex
.a e
mutata corr. H metal Dd meta B 12 aaton D 13 decimpeda Dd id est
ATTO B àich xov dfxcfTrodof] om, B id est atto tot AEKAnoaA Dd attu) tiajt ae-
0
KiyjiujAA R atto toi aekattaa G eoY AEKAHOAA h idem] r In eodem RBAHGL Idem in eodem D In eodem quoque K Hor. epp. II 1, 195 ^ 14 confussa L ca-
Tnelo] r camello RHGLK 15 casida GK graecus est L casis K 16 nomi-
o s
natiui Rr casis G cassis K posi cassis: Virgilius — ^ cassis om. G add. g
Ferg. Aen. XI 774 sq. 17 auria K 18 casida K l9 Stai. Theb. il 716
i sq, casis K tebaidos K 20 bella potens Gg bellapotens LK torba G
turba RBLK genis] h genus H decoro] g Statius decere GDHLK dedecore
RBA decoros r decora h 21 casis K asper^s K aspersso k 22 Prcò. de
cathol, fum. p. 1473 P, 130 Lind. 23 Persius] versus conflatus ex Pers, sat. 2,
b2sqq.: Si tibi creterras (sic Monlepess, Vai. crateras rell. tantum non ornnes) ar-
LIBER VI 26-29 219
p. 089. 90 P. p. 237 K.
Creterrara argenti siidabit praetrepidum cor. luvenalis in I:
LectiLs erat Codro Procula minor, urceoli sex Ornametitun] abaci, sidem in IIII:
Quanto delphinis ballaena Britannica maìor _. Et sciendimi,- quod omnia in *in' desinentia etiam in ^is' prodiiclam 28 llniunlur: *Arin' et *Aris% Melphin» et *delphls% ^Eleusin* et *Eleusis% 'Trachin' et *TrachIs*. et notandum, quod auctores Graeconim in Ms' Ninagis tenninatione sunt usi, nostri vero frequentius in ^in', quamvis Ci- cero prò Scauro: cum dare noilet, inquit, Aris, clam ex Sardi- nia est fugere conatus. in eadem: Arinis uxorem pelicatus dolore concitatam.
In ^yn' quoque terminantia addita ^is' || faciunt genetivum: ^Adramyn i3(nomen herois) Adramynis', ^Phorcjn Phorcynis*. unde Lucanus libro vi 29 Villi:
Squalebant late Phorcynidos arva Medusae. nam Thorcys' per s Thorcyis' declinatur, non Thòrcynis' facit.
genti incnsaqne pingui Auro dona fcram sndes et pectore laeuo Excutiat gultas laetarì praetrepidum (praetepìdum ilfp. y^i.) cor 1 creterram] i? (j&?) cralerani reil, arguenti K sudauit K praetrepidum] r practerpidum R pertrepidum
DL 2 luv. sai. l 3, 203 sq, 3 Lectus] in Utura h lelus R porcula A pro- cala K procul aminor orceolis exornamentum B orceoli D urceoli sex] r orceoli sex h orceolis ex RHGLK 5 /mo. sai, UH 10, 14 .Vili. G 6 quan- tum B quando D quod K delflnis GL ballena libri brittanica RBAH bri-
tinnaca Gg britannica h britanica LK post maior: deest unum fol, in B v. § 32 7 IN IN GRECA D in yn K disinentia in in GL is] rd bis RD pro- dacia i) 8 aryn K post Arin: est acid. A proprium nomen DUGLK deifin
y L delphyn K dclfis GL delphinis Rr eleusyn K 9 trachin K l^is Rr
10 usi sunt GL vero] l quoque L frequentius g frecentius GK Cicero
prò Scauro I 7 (II extr,: class, auci. li p.286 Mai.), servavit solus Prùtcianus 11
• 0 quid
Scanro] d saturo /> nollel] r nolet RK inquit Gg inquid K inquit Aris] r
ioqui taris R ex Sardinia] rd exardinia RDGK 12 est fugere] effugere K
figure D ftigere d Cic. prò Scauro II 9 (VI /. L p, 292 M.) eodem L pel-
o
lìcatus DGL pelecatus K paclicatus a dolore Cic. Mediolan. 13 delore Dd
dolo RA? 14 terminantia] disinentia GL geuctium R adramoyn K 15
y herohis Rr beroys AL haeroys G adraminis Rr adraminis H adrammis K
e
phor«hin(p) phorcbinis R porcyn .nis G Lue. Pliars. Villi 626 16 Vili
AGK VII L 17 squalebat G scalebat L scaliebat K phorchinidos R porcynis
h G porcynis L phorcynis K phorcinidos Lue. Voss, A medussae G 18 phorcis
h ■ i h
HD porchis r porcys G porcis L phorcbyis R porcys Gg phorcÌ4S (i) H porcis L
h phorcis K phorcinis R porcynis G porcynis L forcinis K facit om. HK
220 PRISCIANI INST.
p. 090 P. p. 237. 38 K.
- ^EiiaD Euantis' notandum, quod t assumpsit in genelivo. Ovidius in mi metamorphoseon:
Nycteliusque Eleleusque parens et lacchus ci Euan. Stalius in V:
et a summi-s auditus montibus Euan. s
Virgiliiis in VI:
Illa chorum simuians | Euantis orgia circum; quidam tamen participium accusativi casus pluralis hoc magis esse volunt, ne sit communis extrema syllaba: ^euantis Phrygias' prò ^baccliantis'.
In *on' quoque genctivi Graeci supra dictam scrvant regulam, paenul- io tima secunduin Graecos manente producta vel coirepta: ^Mifivcmf Mé(ivovog, hic Memnon huius Memnònis', ^Mv&v Zlvavog^ hic Sinon huius Sìn5nis% ^Aaonófov Acconóovxoq^ hic Laocoon huius Laocoòntis'. haec tamen anti- qui soleut ablata n proferre et secundum Latinorum regulam in o temii- nantium, quod ubique Terentius facit^ declinare, ut ^hic Àntipho hu- i5 ius Antiphonis', ^hic draco huius draconis% ^hic leo huius leonis'; si enim Meon' dicas, necessario servas, ut genetìvus quoque secundum Graecos t habeat: Meontis'. unde' Cicero in. libro Verrinarum, qui est de sup- pliciis, proprium nomen *Lcon Leontis' decUnavit: quid? in Leontc Imacharensi non idem fecisti? idem in frumentaria: tum iste 20
l Euan — in genetiao <m. H in mg, add, h eyn eyntis G euyn euyntis LK doro notan H te Rr Ovid. metani, IIIJ 15 2 IIII] a Y libri 3 Nycteliusque]
Oeidiusy Puischitis Nysteliusque Rh nicteleusque G Nisteliusque A Nystelliusque If
le Nyprostelius /> Nystelius rf Nisteliusque Z/ Nycteliusque Eleleusque] "eléusque "nio-
e telliusque K Eleleusque] Ovidius (i eléusque RAUL eliusque Dd leneusque G iachus HGLK machus D lachus euan A et euyn in liivra g euyn LK Eu- han Ovidii Mardanus 4 StcU, Theh, V 04 5 Et assuminis G summìs] r
V
sumis R euyn LK eyin G euhan Slat, Cass, 6 F'erg. Aen, VI 517 7
V
euyntis G euyntis LK euhantis Pai, iotn, Fr. euhanthis Med* • horgia G or^gia Med, 9 euyntis GLK plirigìas*.4G'//A^ frigias HG phygias D bancchantis
Rr bacchantes D bachantes Gh bachantis AHLKg 10 in yn greca h. l, D
11 saecundurn D Méfivoav — Laocoontis] in lac. h memnon RADG nel mbh-
NWN^^ MENNON h MHMNIUN K MEMNU^NOC L MENNONOC h MHMNONOC K MNONOC D
12 mennon mennonis h cinon RAKh cinon D cinonoc RAGKh nel cinuimoc g
A e
cinonoc D huius oni. HGL 13 aaokoon G aageoun aaokujontoc Rr aao-
Kiuon aaokluontoc D aakoon aakoontoc AK aakoiun AAKOtuNOOc H aaokoon aao- Koontos L lacoon RAH huius om, G lacoontis AHr lacoonis R 14 sole- bant ADBL 15 declinare facit GL ut om, L ant*ìpho (h) L huius om.
n n
GL 16 huius om, GL daraconis H huius om, GL 17 leo H. sernas Hh
t] om, K t« (e) D 18 de EXEMptis. D Cic. in Verr, U 5, 7, 15 uerinarum
libro GL ucrrinar«nm (i) R supliclis L suplicis K 19 Quod A Leonida Cic. libri opt. 20 Imacharensi] r in imacharensi L imacharen^^^^c R innacherensi
K; libri Cic, varie corrupii Cic, in Verr. II 3, 22, 55
LIBER VI 29. do 221
p. m. 91 P. p. 238. 39 K.
Veneriis magna voce imperai, ut Xeno audiret, prò ^Sivtav^ Graeco. idem de suppliciis: Dexo Tyndaritanus homo nobilis, prò 'Dexon'. idem prò Murena Zeno prò *Zenon' proferì, idem prò Fundanio: essetne id, quod Meno nuntiasset, prò ^Menon'. Sta- stius in I Achilleidos:
Conclamant Danai stimulatque Agamemno volentes. Horatius in III carminum:
diffidit urbium Portas vir Macedo et subruit aemulos. 10 In ^en' desinentia correptam Latina sunt masculini ve! neutri generis, 30 qnae mutant e in i et Addita *is' faciunt gcnetivum, ut ^hic.flamèn huius flaminis', Hioc numen huius || numinis'.
In ^ en ' productam Latina et Gracca generis sunt masculini vel Temi- nini et accepta 'is' faciunt genetivum , .ut *liic liEn huius lienis% *riin rie- isnis' vel VSn renis - Horatius in II sermonum:
Quod latus aut renes morbo temptantur acuto ., 'spien splenis, | 'Dam5n% nomen proprium historici Graeci, 4)amenis% si- miiìter \Seb5n*, nomen herois, socii VHxis, qui habitavit Temesae, *Sel>e- nis*, MlymSn Ilymenis', *haec SirSn huius Sirenis*, *haec Troezén huius a Troezenis*.
1 Veneriis] d neneris DKh magna (al. maxima) noce Veneriis cod4* dee- ronis audiret] adesset Cic, palimps. Fat. Sèvoav] Krehìius (^ivov 2 ^tvcav n) XENOK A xenon HDHGLK 2 Idem — prò dexon om, A Cic, in Verr. IT 5,
42, 108 supliciis RLK dexon Rr dexto AD dexto lib. Cic, deii. dexotin
dardanns G dexo tiodardanns g tyndaridapns Dff tindaridanus RALK nobilis-
a simos Cicero 3 Cic. prò Mur, 29, 61 mureno Dd munera R zteno prò zte-
Don K proferì] r profertur/2^ Cic. prò Fimdanio: fr. Il p. 445 Or, 4 fun- darìo A qnod] r qiiae R Parmeno Ruhnkeniui ad lui. Rufinian. de fig. seni.
$ 2 numiasset K Stai. AchilL I 553 5 achcileidos G achileidos LK
6 denal K stimulatoque GL stimulataque K agimemno GL 7 oratius K Hot, earm, IH 16, 13 sq, carminam III ^carminum tertio L 8 defidit Gk di-
r fidit / deficit L defedi K 0 portas spscr. in L macaedo D «ubuil Gg
10 IN SN coRRfcPTAM LATINA. inscT. D correp disineil G correpta disinenlia L correptam] d correpta RAD 11 mutant add, k ut om. L hic * flamen R
flamen .nis L flemcu .nis G 12 hoc numen huius nurainis] flemen .nis K
huios om. GL posi numinis : flamen .nis add, 'G femen fcminis D flemen .nis L 13 productam] r producla R latina* (m) D sunt generis GL
Vel] et R - 14 is] rd his RD ut om. GL 15 oratius K fior, serm,
11 3, 163 16 temtantnr L tempteniur (Icntentur) pars codd. fiorai.
17 Damen] scripsii Argolica leste Herodiano n. fiov, Xé^. p. 32, 0 cf. Lehrsium
h Iferod. scripta tria p. 108 istorici R 18 Seben] ^Zépriv £é§rivog' ^oxi Sì
ovof/M iJQOtos ' Choerobosc. ad Theodos. p. 69, 22 ; 276, 22 Gaisf. heroys GL habita-
hy*
bit A" lemessae Rr temissc G 19 imen Rr himen G himenis G syren R »ir*en(i) G sirièn L • huius om, GL si««renis {ve) G Troezen) / Irizen
RADBGL TPT£en K 20 Troezenls] 1 trizenis RADHGL TPY£enÌ8 K
222 PRISCIANl INST.
p. «91 P. * p. 2» K.
31 In *ar' Latina et Graeca invenìuntur et barbara generis masculìni rei
neutri vel omnis, quae accepta *is' facìunt genetiviim, ut Miic Caesar Cae- sarìs', *hoc nectar nectaris', *hic' et *baec' et *hoc pjir huius paris% 'hic «Aspar huius Asparis% ^Bostar Bostaris'. sed neutra, si derivativa sinU producunt a in obliquis casibus: a lupa Mioc lupanar buius lupanàris', a s lacu Macunar lacunaris% a laqueo Maquear ]aqueài*is% a calce 'hoc calcar huius calcàris'. Horatius in II cpistularum:
et vatibus addere calcar. Virgilius in VI:
\ Seu spumantis equi foderet calcàribus armos. |g
*Nar' quoque *Nàris' monosyllabum similiter producit a in genetivo et est proprium lluvii. nam si nasum velimus signifìcare, Miaec naris huius na- ris' simileni genetivo nominativuni proferiinus, sicut frcquenter Ovidius ponit, ut in III metanìorphoscon:
panda ... 15
Naris erat idem in VI:
Defluxere comae, cum quis et naris et aures. Lucanus in lì genetlvum protulit:
Hic aures, alius spiramina naris aduncae 20
A m p u t a t. 'far* etiam 'furris' positione habuit paenulliinam longam, quod solum r Ute- ram geininavit, et puto diffcrcntiae causa, ne vorbum esse putetur secun- dae personae *for faris fatur'. et scìendum, quod *par' et ^Nàr' producilur in nominativo, ut Lucanus in IIII: 05
1 IN AR inscr, d et Graeca om, A masculioi et neutri K 2 omnig generig quae L
o is] rd \m RD ut om. L huius .caesaris Kr 3 Iiic L huius necisiris RDIJK par. ris G par.is L 4 aspar.ris GL hic bostar LK bustar G huius. ris K dcriuata G 5 obliquis] g obiicis G a lupa om. LK a lupa hoc om, G huius om, GLK 0 hoc laquear K huius laquearis RDHK calce D 7 h calcar. ris GLK Oratius R oratius K Hor. epp, li 1, 217 epistularom] Rff epistolarum rh relL 8 Si muniis apolline (apollini /) dignum uis compiere Ubris
ante: et uatibus versu Hot, praecedente assumpto addunt DHl 0 Verg, Aen, VI
882 III. RAHGL -II- K 10 Seu spumautis equi om, DGLK aequi H
u
foderat K foederet Verg. Fr, 11 monosillabani 6^ 12 Unii ^ nassunn ^A' 13 geuitiuum nominatiuo L genitiuo nomìnatiuo G profercmns AHGK Ovid. me-
tam. III 674 sq. Panda loqucnti | Naris crat 14 III om. GLK manetamorphoseon D
I ucl qui bus
meta K 17 Ovid, meiam, VI 141 VI Rr 18 comme cum R quis LI
i
nares G nares LK anris v, /. Hbror, Ovid, 19 Lucan. Phars. II 183 sq.
na r
U. K protulit om. K 20 spiraminaris J)d^ 22 f&rìs Rr longuam peueulil-
mam habuit GL literarum R 23 Aiferentiae L deferentiae K causa. Nec
uerbinm D putaretur K putaret L saccunde R saecundae r 24 for] a for G aut for L faris] far A producitnr] r producit RD producuntur AGLKd 25 Lucan, Phars. UH 482 HI. D
LIBER VI 31. 32 • 223
p. 091. 93 P. P- 239. 40 K.
Par animi laus est, et quos speraveris annos. el Virgilius in VII:
Sulphurea Nàr albus aqua. sed ^Nar' servavit a productam etiam in obliquis - Ennius in VII an- - snalium:
Sulphiireas || posuit spiramina Nàris ad iindas *, *p«ir^ coiripuit. | - Virgilius in bucolico: 32
numero. deus impare gaudet. Lucanus in Villi: IO Ergo pSri voto gessisti bella, iuventus
[rt:
pSribus se sustulit alis].. siiniliter *Làr Là^is^ Virgilius:
Pergameumque LSrem et canae penetralia Vestae. làPlautus:
Ego sum Làr familiaris. In ^ei** correptam desinentia s et t antecedentibus , nisi sint posses- siva, quorum in *is' desinunt feminina, 'er* in *ri' mutant et faciunt ge- netivum, ut *hic Austèr Austri', ^hic oìeastèr olcastri', *liic apiaslèr apias- «tri', excipitur *sequestèr, sequestrisi, quod duplici ratione compellitur secundae esse, quoniam et ^st' ante ^er* habet nec est possessivum et quod in a facit Temininiun [ìd est ^sequestra'] - Virgilius in XI:
et pace sequestra -; teriiae tamen invenitur declinationis apud plerosque - Cicero in II Ver- srinarum: aut sequestres aut interpretes corrumpendi indi-
1 anima H spe*raaeris H seperaueris G seperauis k sepera^^r^* K
saeparaueris H separaueris ADL superaueris Lue, cod. Remensis 2 et om,
L Verg, Aen. VII 517 3 sulpurea DK solplmrea G solphorea L
4 seraauit seniauit A obliquis] obliquis casibus GL Enn, win, V
4 E. S, VII iiic. 11 Ilug, VII, xix p. 40. LXI FahL 6 Sulpliureas — un-
hn
das add, r sulporeas Dd solphareas G solphoreas L nàris L 7 Par* H
Verg. bucai, 8, 75 bocolico GLK 9 Lucati, Pkars, Villi 256 VJIII]
IX / Vili RADHK VII GL 10 gessisti bella iuuentus] r om, K G. B. i. R
g. b. i. Lg et sic, ni f,, H gesìsti bella iuuentus in mg. L Verg in IX in Ktura h lì Verg. Aen. Villi 14 12 post alis: uir add. g 13 similiter Lar Laris post Virgilius — Vestae posuit LK, ord. immut. k similiter — familiaris in Utura g et canae penetralia Vestae om, R, add. r Piautus — familiaris ante Virgilius col- locata Rk, ord. immut, r Verg. Aen, V 744 Verg. in V /T 14 pergameunque A'
ameii pergrecumque Dd pergaeumque H penitralia LK ìbPlaut, aulul, prol. v. 2 16 snm OM. G sum Lar] sic etiam Prob» p, 1455 P. lar sum codd. Plautini femiliaris K 17 nr sa coit. inscr, A 18 feminina] r femina Rff 19 ut om, GL haustri II austri oleaster GK hic oleaster oleastri in mg, add. r olcastri apiaster GL * apias- ler H 20 sequester] dicitur qui certantibus medius intenienit spscr, k seques- tri ^ 21 et st] t^ 8 Z t et s <2 et s et t NK cr] r D 22 id est] om. GL id K Verg. Aen. XI 133 In XI. uif VL 24 «e. Verr, I 12, 36 II] fo {i. e, seeundo) L uerrinarium /:{ uerenarum (r 25^^ aut sequestres iterum ine. B
». S 27 eatr. p. 219, 6 corrependì H
224 PRISCIANI INST.
p. 892 P. p. 240. 41 K.
cìi -. sed Plautus hoc quoque secundum analogiam declioant, ut in vidularia: _
Animum advortite, amabo, sultis, vidulum Iiic apponite;
Ego servabo, quasi sequestro detis, neutri reddibo,
Donicum res indicata erit haec. 5
in eadem:
Ilaut fugio sequestrum. 33 In ^er* desinentia Graeca quoque masculìna supra dictam servant regu-
lam. quae in Qog apud Graecos finita, antecedente alia in ea|deni syllaba consonante, mutant qtfg in *er' apud Latinos, ut ^MivavdQog^ Menander 10 Menandri', ^MeliayQogj Meleager Meleagrì', ^'AXi^avó^og^ Alexander Alexan- dria, excipitur *congrus' - quamvis 'conger* dixit Plautus in Persa:
Memini: ut muraena et conger ne calefierent ., *Codrus% 'hydi'us', Tetrus% *scombru8% ^Hebnis', *amphiniacrus% *Locrus% quae 0 in u mutant, non ^ros' in ^er': quamvis antiqui etiam in aliis 15 nominibus eiusdem terminàtionis est quando sic protuierint nominativos, ut Virgili US *Teucrus' et ^Euandrus' protulit in III:
Teucrus Roetcas primum est advectus in oras. idem in Vili:
Rex Euandrus ait non haec sollemnia nobis. »
in eodem:
l Pialli, vidtd. fragm. 5 p. 442 Boih, anlogmm L 3 adueriite A6LK «amabo R amalo GK et uide.te A ambo a sultts] Boihius, Struoiun tal. DeclinaL p. 151 si luiliis libìi uiluliim RBADHLg uitìlum G opponite X 4 seruabo ex seniauo corr. B
redde sequestri Non. p. 508, 9 neutri om. G reddibo] cf, $ 35 «««ibo (red?) LI redibo uel donec
redde ibo Gg reddibo Uh s ibo JiT 5 donicum Gg donecum ff iudicata] re iu-
dicata Rr reiudicata BDHr diiudlcata g et codd, Ub. XUI $ 11 diiucata A erit] Bit codd, Ub. XIII l, l. erit haec] d erit. Haoc D erit GK baec om. etiam lib. XIII idem .^,
U L erit. hic in L 6 In eadem Hh 7 haud RBADH 8 in bb. gr.
quoqae .
inscr, d disinentia graeca lA mascnlina in ras, b se***»* B serbant h 0 ros LKr alia spscr, K 10 ros GLK mhnanapoc GK mhnamapìuc L
menandros RB mbuanapoc — aah£anàpoc («te) ut liiura h 11 hhaha-
rpoc K MHABArpiuc G MHAArpitc L meleagros 72 MeACArep B Meleager Me-
leagri] meleager .ri L ri K aaezanapoc A aahxanapoc K formosus uir et su-
perbus spscr, k alexandros Rg alaxandros G 12 gongnis/?^J et in litura h gron- gus B grongrus A gonger RBAH Plaut. Pera. I 3, 30 (0. HO) 13 mu-
raena] X murena libri gonger RBADH 14 liidrus GLK sconbrus RDHGLK Hebrus] scripn ebnis libri amflmacnis DHGKr 15 poc BAH, 16 nomi- niobus K terminàtionis] r terminatiouibus RA protulerunt BAGK .Vt b
.\* B 17 teocrus GL in] .ut in BAD Verg. Aen. IH 108 18 teachnis D
e o
teocrus GL rolheas Rr rhoetheas B retheas D rotheas GL ritheas AK rytbeas H
m rhoeteas Med. Fr. - - heas Pal.^ primus Med, in] sic Pai. Fr. (Rom. h. l.
deficit) ad Med. in oras] b *n oras B boras D Verg. Aen. Vili 185
Vili* R 20 solemnia /{r^llempnia DG solemnia hLK sollemnia Med, 21
Verg. Aen. Vili 558
LIBER VI 32—35 225
p. 0». ss P. p. *Ì4Ì, 42 K.
Tum pater Euandrus dextram complexus euntis. idem in X:
Pallas, Euander, in ipsis Omnia sunt oculis.
siila quoque Latina [| nomina , quae feminina in a faciunt, *er' in Vi' mu-yiI34 (ant in genetivo, ut par sit syllabis suo nominativo, ut ^ater atri% facit enini *atra% *niger nigri nigra', exccptis iilis, quae s vel *sp' vel n ante ^er* habent, et a ferendo vel gerendo compositi», quae accepta i faciunt genetivum un» syllaba vincentem suum nominativum, ut ^miser miseri',
ii^prosper prosperi', - Donatianus in senatu prò se: ut prosper dicendi successus ostenderet, et auditorum benivolentia| crescere dicentium facultatem; Cicero tamen ^prosperus' firotulit in VI de re publica: deinde est h#minum generi prosperus ptsalutaris-, *asper asperP - nam *aspri' per syncopam dici tur _, *lu-
licifer luciferi', *comiger cornigeri', Hener teneri'. *liber' quoque, quando ingenuum significat, Miberi' differentiae causa declinamus , ne , si Mibri' dieamus, aliud significare putetur. ^dexter' similiter et ^dextri' et Mexteri', etiam ^adulter adulteri', et notanduin, quod tot syllabarum est genetivus * masculini, quot sit nominati vus feminini. excipiuntur ^ alter' et *uter' et 35
wex bis composita, quae pronominum declinationem sequuntur: ^alterius' enim et ^utrius' faciunt genetivum. ex quo quidam errantes ea pronomina» sicut supra diximus, voluevmt esse, ex eis compositum ^alteruter' quani- vis in masculino ex duobus sit nominativi» , tamen , quia in feminino ^ al-
1 conpiesus D 2 yergil. Aen, X 515 sq, 4 omnia sunt ex
i
sunt omnia carr, G «5 facilini in a ' feminina A 6 syllabas Wt ut
om. G spscr. in L 7 negra Dd n] r en R 8 er] r RBHG ' gerendo] r
a gerendo R 9 geneliuiim om. A vincentem] r uincente R mister (s) G
a an
mifl^eri (s) g 10 Donatianus Z> donati us G Donatianus f. est iilCy cìdus (mn-
quam grawmatici mentio habita est supra ad Ub, V |^' 7 Domiti anas 3 Meyerus L /. p.^dÒ dubitante H'estermanno hist, eloq. R. p. 279 n. 23, improbantc Lerschio act. ant.
alt Marb. 1844 p. 447 senatu. Pro se ut et Uh 11 docendi L succesus //
n succensos G succesus K ostenderet] sic ni /*. If ostendet et m Htura h et om,
* e
RADGK add. r auditorum] r adiutorum RHK adiiilorium BADGL boniuolen-
ti« Dd bentuoicntiae BK 12 diceutìa Hh Oc, de re p. VI 17, 17 (somn. Scip.
4, 2) tu in Htura g 13 .V.1I. A »rep. R re. p. K re puplica G' rb. ^
14 asperi in Htura g nam aspri add. r aspri] bg &s*** G as**ri B .'? ^*" lereniiae L ne si] h nisi tì 17 putetur] d potetur /> pulentur K similiter
dexlri BH et dexterij d et dextri D 18 est syllabarum G' est om. L
mascuUni genetiuus («. genitiuus) BADH 19 quod BH nomioatiuus ma femi-
h nim. K 20 ex eis in Htura g is 72 eis A *his composita ex composita bis
qui
«»T. H secuntur R sequntur DK . 21 quodam K r 22 quam vis] qiia^^uis (s) D 23 in ante masculino spscr, in K
GRAMMATICI LATIKI II. 15
226 PRISCIANI INST.
p. 693. 94 P. p. 242. 43 K.
terutra' et in neutro ^alterutrum' ex corrupio et integro est, ex altera parte plerumque declinatur (id est exteriure) ^alteruter alterutrius% ut sit geneti- vus et dativus trium generum similis, quod proprium est omnium in Mus' terminantium genetivum. Cicero prò M. Marcello: quod si in al- terutro peccandum sit. Lucanus in VI: 5
placet alea fati Alterutrum mersura caput inveniuntur tamen et ^altera utra' et ^alterum utrum' | protulisse veteres et ex utraqu« parte declinasse. Cicero in Protagora: quae igitur po- test esse indignitas voluptatis ad molestiam, nisi in magni-io tudine aut longitudine alterius utrius posita? Cato de am- bitu:^sed sunt partim qui duarum rerum alterius utrius causa magistratum petunt«|| ^neuter' tamen plerique ^neutri' declina- verunt sed Plautus in vidularia:
neutri reddibo 1^
dixit dativum, cuius genetivus ^neutrius' sine dubio est, quamvis vetustis- simi soleant omnium in ^ius' terminantium genetivum et in i dativum etiam in i genetivum et in 0 dativum in genere masculino et neutro , in femiuino 36 vero secundum prìmam declinationem in ^ae' diphUiongum proferre. M. Cato in censura de vestitu et de vehiculis: nam periniurium io siet, cum mihi ob eos mores, quos prius habui, honos de- tur, ubi datus est, tum uti eos mutew atque alii modi sim, prò ^alius modi'. Caelius in V: nullius alius rei nisi amiciliae
1 correpto A intigro GK altera] d altare D 2 sit superscr,
in L 3 proprium omnium G 4 cecero G , Cicero prò Marc, 7, 21
cf. lib. V S 63 M. om. AGK alterulro ex alterutrum corr» A 5 pe-
candum G peccalum rh sit et lucanus K Lue. Phars. VI 7 sq. 6 alia b
7 mensura ADGLKb caput] d et ex cap. coìt. L capud D kapnt A^
a u V
8 allerutra et alterutrum G ueteresex K 9 extraque H declinasse RB ea
declinasse b relL Cicero in Protagora: v, lib, V 5 64 prologora L pratagora £
10 uolunlalis WòW modestiam BADr 11 aut in longuìCudine ff/# Cato de am-
bitu: V. Hb. V /. /. 12 quae L uarum Rr 13 declinauerunt neutri G neu-
d tri declinauerunt non neulrius. Sed B 14 Plautus in vidularia: v. §32 uitula-
ria L 15 neutri reddibo] rcdde neutri ibo GL redde ibo K reddibo Hh ' 16
u
datiuum ex datiuo corr, K ncutris Rr uetussimi A netustissimi soleant in attira g 17 solebant AD solent L omnium — in i datiuum om. GL omnium
r
— genetiuum add. l teminanlium Dd 19 M. add. r Marcus B M, Cato in
censura de vestitu et de vehiculis: Meyerus /. l. p. 75 sq. v. infra § 82 et Hb. XllI
per
S 12 20 de vestitu] b deu& lilu B ueiculis BIC friuiurìum Rr per iniuriam
et , GL 21 si et GLK sì J) ah B 22 datus] r dalum R est om. A lum] . Tum ffd . Dum B 23 prò aliu« modi] r prò alium modo R Caelius] d Ce-
lius Affr aelius BI) elius RGLK Caelii Antipatri annal. lib. V fr. ap. Arausium l l. p. 192, apud Rot/iium l. l. fr. 46 p. 310 v. infia $ 82 lib. VII $ 20 IU>. XUl $ 12 alii libri plerique $ 8V, L Hb. XIII l. l. aliae K ex corr. $ 82 G. L Vos-
LIBER VI 36- 56 227
p. «W P. * I». 243. 44 K.
eorum causa. G. Licinius in II: perrersum esse alii modi postulare. Caesar in Anticatone priore: uno enim ^excepto, quem alius modi atque omnis natura finxit, suos quisque habet caros. *uni' prò ^unias' Titinius in barbato:
3 quod quidem poi mulier dicet,
Namque uni collegi sumus. *ipsi' prò ^ipsius' Afranius in homine:
Ipsi me velie vestimenta dicito. | 'loti' prò *totius' idem in su spoeta: • •
10 Adeo ut te satias caperet toti familiae.
'soli' prò ^solius' Cato in I originum: nam de omni Tnsculana civitate soli Lucii Mamilii beneficium gratum fuit. idem 'ooUi' prò ^nullius': qui tantisper nuJli rei sies, dum nihil agas. potest tamen hic dativus accipi: * nulli rei' prò ^ nulli utilitati'. Teren-
istius in Andria:
quandoquidem tam iners, tam nulli consili. 'uUi' prò *ullius' Plautus in truculento:
sifts de analogia IIII 6 p. 177 ed, 1635 amìiiliae Rr 1 G. om, G G. Licì-
nias] Glieinnìiis BH !ici*DÌus L lieinoius ADG C. Lidnii Macri arm. Ub. \Ì p, 238 A>. fi\ 22 p. 367 li. v. infra § 82 Ub, XIII § 12 2 postolare L Cae-
sar] Calo A Caeg. AntìcOl, prior. fragra. : Caes. ed. Nipperdeius p. 764 cf, Prisc,
X
II. ad Caelii fragm» il. antica«one (n) D anticatioae K . Priore uao £f
rsj ano] r Vai R 3 oms 0 4 habere BABHGL karos K casus A lìn-
Uonios Q Titin. barò. fr. 9 p. 60 Both. fr. VI p. 103 Nk. , qiU versum asynar-
telm cetuent. ai v. G. Hermannum opusc. V 267, Ribb. /r. V p. 116 ef $ 82 5 dicet] V. librorum $ 82 scriptwam dicil h. l. libri 6 pronnius uni ffh posi
noi: prò unius add, RBGLK del. et subaudilur spscr. r collegi] ^o/Afutf colligi G
n $82 colligii RG coUegìi BADHLKr 7 ipsi quoque prò K affracius L
Afranius in homine] Afranii ominis fr. 9 p. 180 Both, fr, X p. 231 Nk, fr. IX p. 164
lìibb. homine] ornine Bothius l. l. p. 179 8 ipsi] r ipse R uaeBtimento
Dd 9 toti] libri lotae G, I. Vùssius l. l. KrehKtts Afran, suspect. fr, 10
p, 191 B, p. 257 Nk, fr, IX p. 174 Ribb. cf. § 82 10 ulesatias A sacies H
et caper** L toti] totae libri Krekliani onmes praeter Heidelb, teste Krekìio, cui /idem non esse habendam docet H toti exhibens, ex meis totae Barmst.'^ tote Caroliruh. alter, relL cum Heidelb. Vind. CCCXLVII ùarmstad,"^ toti, infra $ 82 totae iT curo Caroli- ruh. altero, Darmstad^^ tote Darmstad.^ , reti, omnes toti, quod nec Ribbeckius mutare ausus est coli. Frideriéi Haasii ad Reisigii schol, gramm. Lat. ami. 215 11 Cato orig. I
p. 106 Kr. fr, 32 p. 274 R. fr, XXXI p, 35 Wr. cf. infra % 82 12 solii L
Lucii] libri S 82 lucilia Rr lucili! rell. mamilHi G beniiicium K idem]
inter libri orig, \l fragmenta exliibent Krausius p. 108, RMhius fr, 40 p. 275, Wa- generus fr, LVIII p. 43, al infra § 82 idem in II sine Sbrorum mss. auctoritate per editiones tantum propagatum est, ad incertae igitur sedis fragmenta locus hic delegane d*s est ' 13 nullae Krehlius niillae G. /. Vossius l. l, Kréhlius ex nonnullis
Hhris, si ftdes h, l, ei habenda, cod. Luth, {ff) sies exhibere dicenti, cum praebeat ry i. e. est cumreltl sies libri S!82 est h. l. omnes mei 14 accipi om. G nullae rei
KrehUus utilitate Rr Ter, Andr. Ili 5, 2 15 adria G 16 iners quam K
nulli coDsUU libri Prisc. et h. l. et lib. XIII $ 11 nnllius consilii sum Ter. Bas,
nomconsili sam Bentleius 17 ullius] r illius R Plaut. trucul. II 2, 37 sq.
15*
228 PMSCUNI INST.
p. 694. 95 P. ' p. 244. 45 K.
quasi vero corpori reiiqueris f . potestate'm coioris ulli capiendi, mala. *illì' prò ^illius' Calo in Marcum Caelìum: ecquis illi modi esse Yult? idem de moribus Glaudii Neronis ^isti' prò ^islius': .pecii>
37 nia mea rei publicae profuit quam isti modi uti tu es. et 5 sciendum, quod in ^ius' terminantium genetivus producit paenultimam, nisi poetica auclorìtas eam corripiat, excepto ^alter aiterius', quod ideo magis correptam habuit paenultimam , ^quod duabus syllabis vincit genetivus. quod igitur crevit syllabis, hoc minuit tempore.. Terentia||nus tamen inveiii- tur huius etiam paenultimam produxisse in trochaico metro, quod est ex 10 septem pedibus et syUaba:
Sescuplo vel una vincet aiterius singulum. sextus enim pes vult a longa incipere. propria eiusdem (id est in *er' ter- minationis) nomina si sint appellativis similia , eorum sequuntur regulam, ut *Asper' proprium *Aspri% appellativum ^asperi' et ^aspri' per syncopam, Miber' 15 proprium et ap|pellati\iim niberi% ^caper* [nomen proprium] similiter *capri'. Reliqua vero omnia in *cr' correptam sive productam tertiae sunt de-
38 clinatìonis Graeca sive Latina cuiuscumque sint generis, et t antecedente ^er* in Vis' mutantia faciunt genetivum, ut *pater patris% *mater matris', *equester equestins'. excipitur Hiic later lateris% praeterea 'luppitei**, cu- 20 ius genetivus ad aliud nomen transit, dicimus enijn Miuius Iovis% et Mioc
troculento B 1 corporis B rcllnqueris L 2 Tuo potestatem Plautus
coUoris K 3 illi] illius A Caelìum] caecilium (cecitium BAH ciciltum
GLK) libri, at recie Meyerus l. l. p. 135 ad Caionig or., si se M, Caelitis trilnonts . plebis appellasseU haec verbo videtur retiulisse. cf. 0. Muelleri ad Paul. s. v. citeria in ed. Festi p, 59 sq. ann. ecquis BH Heidelb. teste Lind., Paris, 7497 teste Dueb- nero in ed, Paris, fragmm. or, R, p. 177 Haec quis R et quis ADGLK 4 Cat. de tnoribus Claudii Neronis or. fragm. p. 08 ap. Meyeimm l. l. ♦eronis R cum glosa uiri
fortis Àt claudii heronis ^^ i ad mg. m. ani. in R heronis AGLK Paecunia D
5 rei puplicae GK ^li tu es] ùnmeriio haec voce. Megera videniur esse cor- eam
rìq)ta 7 poetica etiam nucteritas L aiitoritas D ea. A 8 penaltimam
habuit K peneultimam habet6^Z^ po«/ genetiuus : nominatiuum a<i<f. /{^/> 0 crea-
an
uit K 11 oc spscr. in L Terentius Rr Terrentianus GA Terrcnttanus L
Terentian. Maur. v. 1352 p. 2412 P. 10 # etiam ff i etiam RBDK etiam i AH
8
produxise G trocliaicho Rr trocliaio H trochiaco LK troclieacq G ex om. L 12 sescuplo in sexcuplo mut. A * uincit r singulum] b singuU** B 13
eiusdem in est in ef terminantibus noU Gg (eiusdem — terminan in lilura g) tcr- minatiouis in er L 14 secuntur BA sequntur K regula A 15 Aspri] asperi GK proprium et appellatìuum A et in litura h Apellatiuum D aspri et asperi A asperi et asperi B sRcopam r sint copam R 16 apellatiuum D nomen
om. L nomen proprium et appetì atiuum similiter dh similiter nomen proprium et
appellatìuum A 17 in er omnia GL productam] r producla R declinationis sunt L 18 sive] seu A ucl // 19 er] r. H mulanlìa] motanlia spscr. in K
B
20 equestri Hh hic] r hac R huius lateris GLK iupiter LK
ci
21 genetivus] nominaliuus A ante et: expitur in litura A, iuppiter H? et spscr. in K post hoc iter: dicimus— > hoc iter om. R add. r
LIBER VI 36—40 229
p. 095. 96 P. p. 245. ^ejC.
iter*, dìcimus enim ^huius itineris', quamvis antiqui et *hoc iter iteris' et *hoc itiner itineris' dixerant. Plautus in mercatore:
quin tu ergo itiner exsequi meuin me sinis. Naevius in Lycurgo:
5 Ignoti iteris sumus, tute sc'is,
quae sunt nune beteroclita. inveniuntur tamen apud vetustissimos haec 39 ancipitis genetivi: 'hic accipiter huius accipiteris' et *accipitris% ^Opiter Opiteris' et *0pitri8% *Maspiter Maspiteris' et 'Maspitris% "Diespiter Dies- piteris' et *Diespitris'. sic etiam ^luppiter luppiterìs' et 'Iuppitris% ut
loCaeseliio Vindici placet, debuit declinarì. nam Movis' nominativo quoque casu invenitur. Caecilius in epistulai
Nam novus quidem deus repertus est lovis. Accius in Epinausimache:'
lucifera lampade exurat lovis- * •
15 Arietem.
ex quo etiam pluralem niuneriua Plautus protulit in Casina:
Repente ut emoriantur humani loves. e quoque antecedente supra dictam servant regulam, id est ^er' in ^ris' convertunt in genetivo , si sint communia vel in ^is' facientia feminina , ut
» *alacer | alacrìs', ^acer acris'. et sciendum , quod in utraque terminatione 40 utriusque generis inveniuntur baec. [Virgilius in VI de || Ancbisa dicens:
l iter liiiias ««««♦« (itineris add. b) non iteris nei itris quamuis B dicimus enim huius
oiR. H itenerisff iter huius iteris G 2 itineris] huius itineris L huius iteneris GK
PlauU mercat. V 2, 88 ». 929 3 tu non Rr tu ego itiner ego exsequi G
i«tiner D iter Plaut. Vei, exequ\ ADLK meum] nm (t. e, nostrum) K > ?
scnis hr 4 Neuius RBAHGLK Neuiuus D Leuius r Lycurgo] a lugurco Rr
ii^ttfgo BADHLK legurgo G Naev. Lycurg. fr. 8 p. 87 Both. fr, 21 p. 123 Kl. fr. X p. 9 Ribb, 5 ignotae Non. 124, 28 tutescis B 6 quae] quot K
nunc om, K eteroclita RBII eteroclita D etheroclita A caetero dita GLK ue-
tussimos A 7 antipitis H ancipiter huius ancipiteris et ancipitris (ancipiteris
et ex an««ciperì8 corr, d) RBDHK 8 opiteris Bb * ^ iupiter (et D) iupiteris et
so et
iupitris DLK 10 cesellio RADGK cessellio BH cellio L debuit Bb decli>
in nari] r declinare RA nominatiuo Hh 11 casuì L «cecilins AH cecellius G
cicilius L aepta J) aepistola K CaeciL episi, fr. 2p. 133 Both. p. 18 sq. Sp. fr. IIp. 34
sq. Ribb., qui baccheo* cum creticis effecit hos: nam nóbis quidém |Dcus repertus
P lovis 12 novus] RBHd (non ^vulgus') nobis ADGLK reppertus G repertus L est om. B ADGLK supscr. Hb 13 actius H Aiiii Epinausim. fr. 8 p. 202 Both.
u
fr, XVII p. 151 Ribb. epinausimachae H epinausimache («e) LI 14 lucifer. à. L
liicifer alampade K lanpade B exurat louis arietem add. r 16 più
numero L Plani, Gas. II 5, 25 ' cassina R cassina A 17 reppentc L io-
M ^
ues R at iouis u— correctum in mg. r iouis Dd 18 regulam sertiant K 19 com-
c
moDia G feminina add. h ut] aut D 20 agris D Potest tamen et alacris (<ie r alacri R) esse accusatiuus pluralis post acris add. RBADHy cf. Bondami var» Uct. II 12 p. 310 sq. sciendum tamen quod GL in spscr. in K 21 inueoiuntur spm. in L Verg. Aen. VI 085
230 PWSCIANI INST.
p.JltM P. P. 2*«- <7 K.
alacris palmas utrasque tetendit] Naevìus in Carmine belli Punici:
fames acer Augescii hostìbus. Ennius in Xli: , . &
Omneis mortaleis victores cordibus vivis Laetanles, vino curatos somnus repente In campo passim moUissimus perculit acris. alia vero omnia, cuiuscumque sint generis, accepta Ms* faciunt geneti^iim una syllaba abundantem, ut *aer aeris% *carcer'carceris% ^mulier mulieris', io *suber suberis', *Mulciber Mulciberis' et *Mulcibris% ut Caesellius iu stromateo docet . quod -si est a mulcendo imbri compositum, ut pie- risque videtur, melius simplicìs declinationem servat _, *celer celeris% ^agger ^ggeris', *Liger Ligeris', Corner vomeris', Megener degeneris', *pau- per pauperis', *cadaver cadaveris', Vicer ciceris*. excipitur *imber imbris' 15 et ab eo composita, ut *September Septembris% *October Octobris\ quod sioiilis est numerus syllabarum tani in nominativo quam in genctivo. ve- tustissimi tamen genetivo quoque similem nominativum eorum proferebant Gato de sacrificio commisso: mense Octobri fecimus, Novem- VIII 41 bri s reliquus erat et omnia, quae faciunt feminina in ^is', sic sole- 30 bant etiam in mascuUno proferre, *hic equester* et *equestris*, *alacer* et *alacris% ^celeber* et ^Celebris', *hic campester* et *hic campestris'. Ca|to in I originum: agrum quem Volsci habuerunt campestris ple- rus Aboriginum fuit. [Virgilius in VI de-Anchìsa:
Isque ubi tendentem adversum per gramina vidit ^
Aenean, alacris palmas utrasque tetendit.] haec etiam conlra rationem supra dictaimm regularum declinantur: ^puer
2 Neuius libri Naevius in carta, beli. Pun. : v. lib. V j^ 17 p*«iìnici (ec) D
4 augescit] b augesc*^ B 5 Ennius ann. XII : cf. lìb. \ l. l. 6 Omnis IlL
Omnes rell. mortalis DGLKr mortales HBDH vivis] k liiiius r et ni
f. H 7 reppente L 8 kampo K mollisimua R molissìmus DG Q nero
om. AK is] \ì\% D JO abundantem] r abuudanie liLKb babandante ADII
ut om. Gh 11 suber] r subber R utteiellius // caeselUis D caeselius A
cesilius GL 12 slromatheo BAHGLKr stromalaeo D et imbri HL 13 sem- plicis L semplicis G seruat ex seruel corr. D celar celeris ex caeJer caelerìs
corr, D 14 .Vomer uomer uoraerì» A 16 et habeo D ut om. BGL octu- ber octubris B 17 tamen in A tameo *« (in) D 18 eorum spscr, vi L 19
s Calo de sacrificio commisso: Meyerus /. /. p. 64 cf, supra $ 16 commiso G
q u
octobri B 20 relicuas Rr reliqus O feminioum AD 21 etiam spser, in L
proferre. est hic G 22 Celebris campester et campestris A hic kampester e
hic et campcstrts AT campisterff' Calo orig. I: ». tìft. V §65 23 Volsd] ^ ualsci reU: kampeslris K plenus L 24 ab origine GL Ferg. Aen. VI 684 sq.
25 :»Ì8que (H) D Isque — Aenean] dicens G dcs L om, K ibi R
i"u . • * •
2^ detondit G 2^ ratione D regulam Rr l femìninum in a puera Glt
LffiER M 40—42 • .231
p. 696. 97 P. p. 247. 48 K.
puerì% cuius femiiìinum ^puera' dicebant antiquissimì , ' linde et ^puerpera' dicìlur, quae puerum vel pueram parit, id est pueUam, qiiod est dimi- nutìvum pucrae, ut * capra capeUa', Uenera tcneila', timbra umbella'. Ovidius etiam hoc approbat, qui in V metamorphòseon de puella sProserpina narrans dicit:^
Tantaque simplicitas puerilibus || adTuit annis, qiiod derìralivum non pertineret ad feminas, nisi etiam 'pucra' esset dic- tum. quod tamen comprobat etiam Suetonius diversos ponens usus in libro, qui est de institutione ofriciorum. Livius in Odyssia: ,0 Mea puera, quid verbi ex tuo ore supera fugit?
idem alibi:
Puerarum manibus confectum pulcherrime. 42
non est tamen ignorandum , quod etiam *bie puerus* et *hic' et Miaec p«er' vetustissimi protulisse inveniunliir et 'puellus puella*. Lucilius in XI: 15 Inde venit Romam tener ipse etiam atque puellus.
Caecilius in Imbris:
Age age i, puere, due me ad patrios fines dccora-
tum opipare. Afranius in incendio: 20 0 puere puere, siue prospicer^ me mibi.
Plautus in lenonibus geminis:
Dolet bic puellus sese venum | ducier. Lucilius in mi:
hoc et spscr. r 2 quae puerum gue piieium ucl Hr id A puella Z? 4 Oviti.
metam. V 400 hoc etiam GLK adprobat B mctamorphoseos r 6 sem-
pliciias G affuit lìAHGLK 7 ad feminiuas BD 8 conprobat B suae-
tonias R Sueton. lib. de institutione officiorum: Suet. fragm, voi. 111 p. 65 Wolf» hic liber alibi non commemoratur 9 constitutione L offlliorum II Libius K
Lybius Dd Liv. Andr, in Odyssia: Hermannus elem, doctr. metr. p. 618 (cf, Hom, Od. 1 64 etc.) Charis, p. 64 P. Mea puer, quid ucrbi ex tuo ore audio.'' odissia RBK odisia GL 10 puera teste Ckarisio yarro mea puera mea puera edd, anteKrehlium mea
puera | mea pùera ffermannus l. L supera] Fieckeisenus supra libri supra fuit L 9U]iTti tiì'ìi AD// sublerfugit ^er;nflnnitó 11 idem] là tisi RK Liv, Andr. in Odys- sia: G. Hermannus 1. 1. p. 623 (cf. Hom. Od. VII 235). ^redintegrandus hic versus videtur -addito hercle vel ecce vel simili vocula' FI, 12 Puerarum] k puera K pulcherri- mae R pnlcerrime K 13 etiam puerus GLK 14 puella] et puclla BG Lu-
ciL sat. XI 10 Dous. Gerì. 16 Cecilìus AHGL Imbris] Meinekius ad Menand. et Phìlemon. reti, p. 89 cf. var. lect. lib. X § 21 umbris libri Caecil. f^mbròrum s. wabrarum fr. 1 p. 148 Botìi. Imbrior. fr. 6 p. 30 sq. Spgl fr. VI p. 44 Ribb, 17 age age .i. cod, Vind. GCCXLVJI age agei GLK age age RBADIl puerae L paere «*♦*« (puere) D due] unus e codd. SpengelH et sic emend. Bothius duce mei onmes deduc thes, nov. Latin, in A. Maii auct. class. Vili 390 et 407, gloss. Osbemi a Spengelio L decor«*atum D 19 Africanius B Afran. incend. fr. 7 p. 177
Both. p. 222 Nk. fr. II! p, 160 Ribb, 20 sine me prospicere memet. plauius GL
me add, r 21 Plaut. lenon» gem. fr. p, 439 Both. Nenonibus Rr lenoni-
nibas L leones geminos fabulam nominant libri Gelliani III 3» 9 atque sic inscriptam fiàue censet Lachmannus in prooetn. ind. lect. Berot. hib. a. 1849 p. 6 22 dolet] holim cod. Festi s. v. puelli p. 249 Muell. olim f^rsinus buio puello Fest. 1. 1.
23 Lucau sat IIII 22 Dous. 18 Gerì, IIII etiam Nonius 158, 16 VII. G
'232 . PWSCIANI INST.
p. 607 P. p. 248 K.
Cumque'kic tam formosus homo ac te dignus puellus. Liviiis in Odyssia:
Sancta puer Saturni filia regina. Naevius in II belli Punici:
Prima incedit Cereris Proserpina puer. s
Varrò in satura, quae inscribitur ^aklog oirog ^HQaxXrjg^:
Gravidaque mater f. . peperit lovi puellum. 43*^liber' quoque excipitur Mibri% ^iiber fibri', quae etiam rationabiliter viden- tur esse secundae declinationis. habenl enim feminina in a desinentia quan- tum ad vocem , Mibra' et Sfibra', quarnvis non sint eiusdem significationis, io sìcut apud Graecos quoque multa inveniuntur feminina a masciUinis derivata non eiusdem significationis , ut ófxcov axaiva non similem habent signifi- catìonem, sicut J^axoi/ ^^axcrtvor, Xicov Xiaiva^ regulam tamen eandem servant. item excipiuntur ^culter cultri', *cancer cancri', quod neutrum etiam invenitur, sed quando mort)um significat. Claudius in III bis-is
h 1 icta G tam om. A homo] tibi Non, 158, 17 ac te] ante D acte dic- nus (sic) puellus in lUura h pycUus H 2 Lividius B Libidtus K Liv. Andr. in Odyssia: ad Ubr, IIII colL Ilom. Od, Il II 513 nóxvia "HQfj re ferendo haec putat Her-
mannus etem. doctr, metr, p, 621, qui versittn dirimit: sancta puer Saturni, |
filia, regina odysia D odissia flK odisia GL odissea B 3 regna A 4
Neuius libH Naev. beli. Pun. II fr. 12 p. 52 KL II vi p. 13 Fahl. Il| VI in
. Prisc, exemplis tnss. invenil Scriverius et sic Nesior Novariensis cf, Vahlenii ann. 5 incedei GL ceteris H caetcris r cereris grnuida proserpina G pro^ser-
pina /T puer proserpina L 6 Farr, sai. aXXog ovtog *HQoc%Xijg: sai. V fr. 2 p. 94 Oehl. ùmicum metrtan restituit Lachmannus ad Lucr. IIII 1275 p. 276: Gravida-
I que mater divo peperit lovi puellum satira h aaaac G aaaa.og d aXXog
^ AY sed non sic hercales
ovtog*HQa%Xrjg] om, H aaokoytoc epakaec LI aaaoykoytwc hpakahc in mg. l
HPAKAHC K EPAKAEC G 7 Groulda quas Rr^ Grauidae quae D 8 libri fibri
fiber fibri R 0 cnim] etiam B enim in Rr 10 ad add. D sint] r sunt R
inde a significationis deficit A usque ad verha quomodo melus $77 11 multa
add, h inueniuntur multa BG deriuatiua // 12 masculinum post signi-
ficationis add. GLKy post anoav R^ del. r ut akiun akaina in lac. h
a%(ùv a%aivci prò Adumv AanaLva^ quod edd. praebent, conieclura assecutits crai Augustus Lobeckius patholoy. serm. Gr. prqlegg, p. 47 sq. ann. 55 akon. akayna G r r I
aKON aKaNa (in mg. telum) Li aklun akaina K non similem — dQaxaivcc post*
ànaLva om. R add. r 13 apakon D apakiun apakayna in lac. h dracon dracaina G
i nel dracena
dracon dracana L dracon dracaina K dracon dracena B Xéoav Xéaiva] n {Xéav
i X^aivct 2) AEON ABAINA Dr AEON AEMNA t» loc, k leon leaina RG leon le*ana L Icon uul leena
leaina K leon leena B 14 seruauit RBffK item] Inde GL uel Item / fabcr fabri post cultri add. h cancer] o KAPKiNoc'cancer B etiam neutrum GL
15 ad Q. Claudii Quadrigarii histor. lib. IIII cum edd. haec rettulerunt fragmentorvm editores Krausiusp. 256 et Rotkius fr. 35 p. 345, recte ad hiinc^ non ad Claudium bop. ea referenteSf quae sententia eroi Casauboni ad Suet, Claud. 41 Claudius III liisto- riarum litteris ad senatum: ut uiderent ne rcs sinercnt {vel paterentur) uerminare; quod uerminatum. ne ad cancer perueniret /. F. Gronovius ad Suet. /. l. ne respueret uerminare ad utceris (ulceris ad cens. Krehlii len, p. 410) eli uà. cis quod uerminatum ne ad cancer peruenerit God, ffermannus apud Krehlium* f. ne rea publica uerminaret
LIBER VI 42—41 233
p. «07. 96 P. p. 248. 49 K.
(oriarum: ut viderent, fne respueret verminaret lìtterìs addiyalis quod verminatum ne ad cancer pervenerit. eius genetivus *canccris' esse debet, ut *cicer ciceris'. praeterea notandum 'so- cer soceri-% cuius femininum cum secundum analogiam *haec socera' esse sdeberet^ *haec socrus' in usu est. luvenalis in II:
Desperanda tibi salTa concordia socru. vetustissimi tamen commu||niter *hic' et liaec socrus' proferebant Accius 44 in Aireo:
Simul et Pisaea praemìa arrepta a socru
i« / . possedit suo.
^gener generi' difTerentiae causa, ne. si ^generis' dicamus, aliud signifi- care putetur. *aper apri% cuius femininum veteres protulerunt *apra', ut Piinius Secundus in I artium. •colubei'' etiam 'colubra' facit. haec acer arbor acri dicit Servius in commento Virgilii, cum nullum 13 in ^er' femini|num secundae inveniatur. Ovidius nominati vum protuJit: Et platanus genialis'acerque coloribus impar. Soiinus vero rectius ^aceris' protulit in admirabilibus de arbore tu- rìs: palam fieret intorto eam esse vimine, ramìs ad aceris qualità te m. (quaeritur, 4Iìber Hiberi' an ^Hiberus Hiberi' melius dica- si tur. Lucanus enim utrumque protulit, in VI:
Si tibi durusHiber, aut si tibi terga dedisset, et in mi:
literis adulati», quod aerminatam ne ad cancer perucniret 1 respueret] respneronim
N ù
Carolinih. alfer ncrmiaret R «minaret (t) L titeris G lilteris addivalis] la- ttris ulcus in alia Casaubonus L l, 2 haddiualis B adiaalis H eius] hiiins GL
e 3 notandam quod socer BK 4 cum om, L «♦♦* haec socera L hoc so-
rera D esse deberet haec socera G esse deberet om, L 5 usu* D luv,
idi. Il 6, 231 '^ 6 disperanda 0 salua concordia socru corr, ex saluà concor-
dia socrù D socru r et ex corr. H socrus R socru tn BGLK et H ante corr,
7 uetustissimi in litwra g tamen add. g commoniter Gg socrum K
aclius H AU, Atrei fr. 5 p, 185 Both. fr, II p. 136 Ribh, 8 alrieo G atrioo
L numeros ordinavit Ribbeckius 9 pissaea R pisea Br pisae a K pissae a GL
nel a proemia B erepta RDGLK at arrepta in mg, r socru] h socro Gg socro BLK 8ocr# (o?) li il defferenliae G diferenliae L 12 apri] r apre R
i protullenml G 13 piinius eo^ plunius corr. B pleniu» Gg Plin. art, Hb, I: /r. XVIII
/«6. dub,Mrm, apud Lerschium Sprachphil. d. Aìten 1 183 cf. 170 facit. ut apaer apra . haec B *Ì4 acri] acrì#(s) H aceri k . Dicit H apud Servium in commento Vergilii acri non inverno: acerem odAen. Il 16, acere ad Aen, VIHI 88 cf, Seyferti gramm, Lat.
V 53 15 in er secundae declinationis inuenitur femininum GL saecundae R secnodae declinationis h Ovidius v. supra lih. V § 15 . 16 geuialis^t (q.) L inpar RDH 17 Soiinus v, lib. V l, l. nero add, rd in ammirabilibus L in
m
meraoralibus Caroliruh. alter in memorabilibus lib, V l, l, 18 ranis Rr 19
Quaeriiur an hiber K liiberius hiberi B 20 Lucan. Pkars, VI 258 VI] 1
V libri , 21 dedisset etiam Lue, palimps, Vindob, (ann. Ut. Vindob, Anz, Bi, XXVI 24) dedissenl Cortii Guelf, 4, mg. Heins. 22 et] Idem D Lucan. Phars, III! ÌZ cf. lib. VII J 12 .
234 PMSC14NI INST.
p. 698. 99 P. p. 949. 99 K.
Qui pracstat lerris, aiifert libi iiomeu Hiberus. ergo vel dilTerenliae causa fluvii et gentis apocopa usus est, quomodo Arar dixit prò *Araris', vel more suo abutens diversis termi nationibus, quomodo Achillam et Achillea, nam proprie ^Hibercs' suoi gens ab Hìberis profecla, qui ultra Armeniam habitant, quorum singulaiis nomi- s nativus ^hic Iliber huius Iliberis' facit, et apud Graecos "ifir^Q "ipriQog, nam alterum *'l^riQog 'I/Jt/^ov dicunL) Villi 45 In 'ir' d«sinentia m^sculina accepta i faciunt genetivum, ut 'vir viri', *le\ir lcviri% 'Trevir Treviri', unum invenitur, ut quibusdam Wdetur, fc- mininum tertiae declinationis , ^ Gad(iir Gaddiris ', nomen est civitatis - sed io Sallustius neutrum esse ostendit in II historiarum accusativum no- minativo similem ponens: ut aiii tradiderunt, Tartcssum, Hispa- niae civitatem, quam nunc Tyrii mutato nomine Gaddir ha- bent. nam si essct femininum, 'Gnddirem' dixisset accuscitivum , non ^Gaddir' _, et unum neutrum ^ir', quod est indeclinabile, quamvis quidam, is ut Charisius, *ir iris' declinaverunt! 'abaddir' quoque ('abaddicr', o fiaitvkog), declinatum non legi. 46 In ^or' desinentia Latina, si sint masculini ge|{nerìs aut feminini vel
communis, accipiunt Ms' et producta o faciunt genetivum, ut Miic orator oratòris', 'salinalor salinatoris', *haec | uxor uxòris', * soror soròris ', * hic ' 20 et *haec auctor auctòris', *pallor palloris', *pudor pudóri»', *stridor stridiV
1 terris aul fert B libi] in ìitura h sibi Foss. B cum al. Ubtis Lucan.
hiberus fliiuius BLK 2 deferentiae G dìfereiitiac L fluii G gentis] rk gen- lilis RBDHGLK 3 Arar v. Lue. Phars. VI 476 land. lib. V § 13, Ub. VH ^ 50
ARchilIe «abutens (li) D 4 achillam et achillea Rr achillem et achillea D anchillam et anchilleam GLK Achillam Phars. X 350 Achillea Phars. X 523 t. S 92
b o
proprie] rd propriae RBD hibercsunl B ad /> 5 armeniam H armoeniam
D armenia B 6 ibp /? .u bhp D Hanp Hibhpoc L hiBHP hiBHPoc K hibep
hiBEPoc (I- ex H corr,) G ♦ibhpoc B ibepoc H . 7 Nam alterum I-ibhpoc (sic)
bu&
in mg. add. g I-ibhpoc I-ibhpoy LK I-ibepoy G 8 ut hic uir G 9 quidam
L fcminu D 10 ut gradir gradiris GL gadir gadìris DHK ga»dir ga*diri8
(r-r ni f.) B gaddirris R 11 salustius BDHGLK Sali. hist. II v. ad lib.
V S 18 11] primo GLK similem norainaliuo LK 12 Tartessum] b tar-
tes*4i«m B tarthessum L 13 unno molato nomine gadir motato nomine tirii liabcut
G nunc mutato nomine gradir tirii habent L tirii K gadir BDHK 14 ga-
direm DHK gradirera GL dixiset G 15 gadir DHK gradir GL qnidem DL k 16 carisins R charissius G Charis, insi, gramm. lib. I p, 27 P. p. 22 L. irris H abaddier] in mg. add. L et abaddier D uel abaddier // 0 paixvXog] a (6
§aCtiXoq Ili) OBHTYAAOC Rr obetyaaoc. GLK obetyaaoc D obeaitoc (a in liiura) B OBHevAoc h grecae H 18 in or inscr. d latina spscr. in L uel in liiura b
V
aut GLK 19 commonis Gg producunt K hic om. K 20 horatoris Hr salinator salinatoris add, g
LIBER VI 44—47 235
p. e» P. p. 290 K.
m\ *calor caldrìs% *umor amdrìs', *macor inacòris' [prò 'macies'], * mar- cor marcóris' [ipsa res], *fervor fervóris', * rubar rub5ris% *iiiador madó- ris' - Sallustius in UH historiarum: munimenta madore ìnfir- marentur ., *aIgor aTgòris', quod etiam *hìc algus huìus algus' dicìtur. sPìaniusin vidularia:
Inopìam, luctum, maerorem, paupertatem, algum, famem. idem in rudente:
Tu vel suda vel peri algu vel feliam aegrota vel vale, excipiuntor corripientia o etiam in genetivo haec: *hic' et ^haec^ et 4ioc 47 nmemor memòris', ^immemor immemòris', quod a verbo * memoro' natum paenultimam eius servavit syllabam (vetustissimi tamen similem genetivo protulenmt eius nomìnis nomina ti vum. Caecilius in epiclero: Itane Antiphx) finventus profluvia fide? Itane est in^emoris, itane est madida memoria? 15 el hoc solum in *or' desinens habuit comparativum *memorior'), ^indecor indecèris' - Vìrgiiius in XI:
Non tamen indccorem tua te regina reliquit idem in XII:
Nec genus indccores; sine me haec haut mollia fatu. ioinvenitur tamen etiam simplex ^decor decòris' paemiltima correpta apud vetustissimos, quando prò *decorus decora decorum' accipitur. Naevius in Carmine belli Punici:
Magnamque domum decòremque ditem vcxerant,
h calor caloris hiimor humoris stridor stridorìs G 1 umor d humor hiinio-
ri8 BHLK 3 Sali. Itisi. Ili 26 p. 216 Kr.; plenius idem fragmetUum extat ap.
.Yon. ;». 138y 3 IIII etiam libri Noniani III Ktilzitu cum antiquis Non. edd,
madore] d ove D 4 dicitui- om. GLK • 5 Plaut. vidiU. fragm. 6 p. 442 Bolh.
V
uidallaria R uidolaria Dd 6 merorem lìDGL moerorcm H meniorcm K
V
7 PUiìU. rud. II 7, 24 (y. 582) 8 perieàgoDd etiam] sic etiam addiiam. ad
a eaìcem libri V. tu Plauius egro Bb 0 etiam eras, in B liaec ante hic om. H haec ut If 10 «inmcmor inmerooris B// inmemor .ris K 11 paenulli-
correplà mani «ina ffh seniant K 12 eina] huius G Cecilius RGL Cicilins K
CaecU. epicler. fr. l p. 132 Both, fr. 2 p. 17 sq, Spgl. fr, I p. 33 sq. Ribb. cf. Hb. VII $78 13 inueiitus libri et mei et Krehtiani, si sileniio eius ftdes, utroque
loco onmes inuonitur *quod duo codd. altero exhihent loco' Spengeifus est inneiitus
V
BothiHS prufliua*a R profluiula G profliiia II proHuiua LI profluia Ribbeckius
. 'ne
14 est om. L immemoris DLK ila est Rr madida] rb medida RB 15
in «or (h) B 16 Verg. Aen. XI 845 XII. LK 17 relinquit R rclinquet cum Pai. D 18 Verg, Aen. XII 25 19 haud RBH atic iVi aud corr. D a (i.c. ani)
h np- /ir. K aut Med. fatau Med. 20 Inueninnlur tlB etiam simplex tamen
fjL etiam simplex ex simplex etiam corr, K aput H 21 decorÌ4>s (u) B accipiaiur GLK Neuius libri Naevius beli. Pun. Ili 4 p. 60 Kt. ine. II p. 17 rahl :
que
Magnànique domum decorémqne ditem uéxarant 23 Magnamque] rb magnam LKk magna quae R magnam BG ditem om. B te in mg» b uex^rani in uéxarant
236 PWSCUNI INST.
p. 690. 700 P. p. 230. 51 K.
alìter enim iambus stare non potest. Sallustius in Ili: equis ti armis decoribus cultus. in eodem: dedecores inultique terga
48 ab hostibus caedebantur. quae ab eo derìvata vel composita, quod est ^deciis decorìs', illius declinationem servant, sicut a corpore quoque composita eius declinationem servant, ^bicorpor bicorporìs', ^ tricorpor tri- 5 corporis', ut Ac|cius in Eriphyla:
Pallas bicorpor anguium spiras trahit Vìrgilius in VI:
Gorgones Harpyiaeque et forma tricorporis umbrae. J ^baec arbor' quoque «^arboris', quod a robore derìvatum illius declinatìo- io nem servans compuit paenultimam genetivi, et a ^puero' composita, Tubli- por Publiporis' et ^Marcipor Marciporis' (sic Probus; ita enim antiqui prò Tubili puer' et *Marci puer* dicebant), quae 0 non producunt in obli- quis casibus: unus constitit in agro Lucano gnarus loci, nomine Publipor (Sallustius in HI historiarum hoc protulit). »
49 Neutra quoque et Gracco omnia correpta 0, addita ^is' faciunt gene- * tivum, ut *hoc marmor marmòris', *aequor aequòrìs', 'hic Hector Heclò-
ris% *Actor Actòris% quando est nomen proprium Graecum. Vìrgilius:
Actòris Aurunci spolium, quassatque trementem. ab eo autem, quod est ^hoc ador', genetivus in usu frequenti non est, 10 cuius derivativum 0 prod^ctum' habet contra i*ationem aliorum, quae ex neutris eiusdem terminationis derivantur. Vìrgilius in VII:
mut. H uexaraot ^plures librorwn' Kreklian, diixerat leancogr. Vai, class, attct. Vili p. 165 ed, Maius 1 Sallustius] RH salustius rell, Sallustii kisL III 11 p. 208
Kr,y a qtto fragmenio recte nunc, quamvis adver sante Linkero C. SalL Cr, itisi, prooem, p, 28, seiunxisse videtitr (fr. ine. 53 p. 384) verba Sallustiana a Servio ad Verg, Aen. X 539 prolata: equo atque armis insignibus ILll D in in equis K
V
equus B 2 cùUis Rr Sali. hisL III 91 p, 298 Kr, dedecores] r decores RK
muUique RDK multU** (que) tì 3 oatibus D quae habeo R que ab eo r
5 eius] illius J)g 6 actius RH Attìus in Eriphyla (t. e. Epigonis v.
Welckemm trag, Gr, p. 269 sqq., Ribbeckium l. l. p. 316*7.) P- 205 Bolh, p. 149 Ribb.
^ ri
aepliila Rr eryphyla H heriphila G lierìpila L ariphyla K riphyla B 1 an-
gium L «^cspiras (su) B 8 Verg. Aen. VI 289 ^ Gorgones] rdhk delphi-
uiluli marini
nes RBHG et in litura DK delfines L i^it*^** D Harpyiaeque] ff, Vergilius har-
r et
pyaeque 1 cum Med. arpyaeque H arpiaeque DGLK aspyiae qa«e (a) in forma
Rr aspriaeque et forma* (e) È 10 quod om. GLK a robore] b a*bore (r?) B
11 corripit OLK et om, G puplipor pupliporis GLK 12 Froòus de
qu
caik. nom. p. 1457 P. 116 Z. 13 puplii GLK oblicis Gg 14 Sali. hisi. IH
79 p. 271 Kr. unus — Publipor post Sai lusiius'-p protulit coUocant BH conaislil A'
15 puplipor GL II GK 16 omnia] nomina GLK 0 et addita G ♦is (h) D
17 marmbris om. H hiccctor liectoris B hiector hectoris L haector haecto-
ris R haector hectoris D h^^ctor.ris G 18 actor quoque. ris GL Vìrgilius in
XII rh Virgì **««« in .XII. B Verg. Aen. XII 94 19 a+cloris (u) B Au-
runci] d aminci R arnnci DHGLK et sic f. scripsit Theodorus cum libris quibusdam VergUian\s ♦runcis (aurnncis 6) | polium B quassatquac Rr 20 habeo Rr hoc] r om. H *** D \ì\c R ad*or (h) D quod est genus frumenti post ador
add. R US8U G 21 productum] r productara RL 22 temìnationis R Verg.
LÌBER VI 47-51 237
p. lie. 701 P. p. 261. 52 K.
adorea liba per herbam Subiciunt epulis. et puto ideo produci , quia a verbo derìvatur producente o paenultimam, id est ^adòro'. ergo ^ador' quoque, cum ab eodem sit verbo, necessariQ, si sdtfcìinaretur, produceret o in genetivo, quod rursus prohibebat regula neu- tronim in *or' terminantiuni. duabus igitiur sibi adversis regulìs repugnan- tibus roansit indeclinabile, quamvis inveniatur huius quoque apud' quos- dam veterum geneiivus, modo producens modo corripiens paenultimam secundum supra dictas diversas ratione3, ut G. Annius in I: Il Ilic adoris dat primitias, ibi sanguine libat.
idem in II:
Iliam sponte satos adoris stravisse maniplos. idem in III:
Emicat I in nubes nidoribus ardor adoris. ispxcipitur etiam *hoc cor cordis', quod assumit d in genetivo. ut breviter*50 igitur supra dictam colligamus regulam : in ^or' dcsinentia neutra et Graeca et quaecumque derivantur vél componuntur a primitivis paenultimam corri- pientibus, ea genetivi paenultimam corripiunt, ce||tera producunt exceptis 'cor* et ^adoi-*. 3» in *ur', cuiuscumque sint generis, accepta Ms' faciunt genetiiiun, utX51 'hic vultur vulturis', *turtur turturìs', Mioc sulpliur buius sulphurìs', *hic* et ^haec fur buius furis'. excipitur ^hic satur buius saturi', unde Lu- canus:
saturum tamen obsidet hostem,
y^en. VII 109 sq. 1 adorea] El adorea BDHKr orea Roni. herìiam] h erbam
Kù 2 sabiiciiint GK aepulis H subiiciiinl epulis et adorea liba per her- bam integro versu restUuto k 3 producitur L pvoduceiitem G, 4 nerbo
rurgus
derìuatiim necessario R 5 in geneliuo o U gaenetiuo D «** Rr ru*r-
iutrsis SDS H prohibebat] d proliibeat DLKg proliibent G 6 Duabus igitur Rr
«doersis sibi H aduersis ex adnersus corr, B 7 inueniantur K 8 geneti-
nis] rd genetiuo RD gentliuo B corripens G 0 G. Annius] He vel poiiug C.
Annius HuMchkius de C. Annio Cimbro p. 12 Gannius libri Ennius Bergkius in ind, led. Siarb, hib. 1847 p, V, ef, Fahieri jnem. obsc. p. 36 sq. et Muelleri ad Paul. p. 369 8. 9. veteratores annotationem, Ganm'um a Paulo laudatum C. Fanniium, M. /*., «ratorem esse censet Bergkius H, A. L. Z. 1842 n. 106 p. 240, Grardum post alios A. G. Cramerus opusc. p. 141 10 post adoris: dat — salos adoris om, R add. r
dat] f. dant Bergkius in ind. Marb. l. l, primicias D , ibi] Bergkius sibi
p tibri f, libant Bergkius 12 ad«oris (h) D adores GL strabisse B manilos Rr
a m&nipiilos D 13 IV libri nonnuUi dett. Krehlii 14 doris Rr a*doris (r) D 15 cordis spscr, in L adsnmit B 16 igitur om, L desinentiam Rr 18 ce- taein K 20 In ur ùuer. add, d bis Rr 21 huius uuitnris b solphur sol- phnrìs L solphur. ris GK 22 fur.ris'^Z et njide L Lucan, Phars, VI 117 ^ «* (um)
24 satur {fuU satuf t. e. saturum) G satur Lue, Voss. B
238 PMSCIANl INST.
)>. 701 P. p. »2 K.
quod ideo est secundae declinationis, quia facit' feminiiium in a desinens, id est ^haec satura' - Terentius in hecyra:
Sed cum tu satura atque ebria eris, puer ut satur
sit, facito ., quod a Probo praetermissum doctissime attendit noster praeceptor 5 Theoctistus, omnis eloquentiae decus, cui quicquid in me sit doctriDae 52 post deum imputo, excipiuntur etiam in neutris haec , quae prò u 0 cor- •reptam habent per obliquos casus, ut ^hoc robur huius robòris', ^ebur ebòris% *femur femoris\ Horatius:
femur, Cerinthe, tuup. 10
Virgilius in X:
ocius ensem Aeneas viso Tyrreni sanguine laetus Eripit a femore, dicilur tamen et ^boc femen feminis', cuius nominativus raro in usu est, is ^iecur ìecoris' vel Mocineris', qui genetivus videtur a nominativo' Mociniis' venire, qui in usu non est. Persius:
et quae semel intus Innata est rupto iecore exierit caprificus? In ^as' desinentia Latina masculini generis sunt vel ,feminini vel 20 communis et ablata s, addita Uis' faciunt genetivum, ut ^hic Maecenas Maecenatis', *haec civitas civitalis% *hic' et ^haec Arpinas huius Arpinatis'.
1 saecuiidae D id est quia L 2 post satura : Terentius — satura am. G add, g
h Ter. hec. V 2, 3 aecyra R liaecyra D ecyra K cehira B liecusa G hecussa L
e
3 tu om, GLK *ebria (h) D haebria A eris] / vis R 3 (t. e, eius) GL
ut] et AT . 5 a Probo praeteiinissum] ». Prob, de cath. nom, p. 1458/*. 117//.
s t
praetermisum Gg praelcrmisum K adtendit RBH addendit K 6 Theoctistus] cf.
Osannum Beitràge zur gricck, u. ró/n. Litteratiargeschichte II 161. 342 theuctistns r
d theotistus D theostislus • ^ZJ? thecotistus H fìt iC 6 eum G inputo D
o haeeq. prò D correptum /? 8 roburis Z /?o*/robons: fulgiir fntgurìs ^<i. />
ebur] h eb** H 9 oralius K Hot, saL I 2, 81 liòris: Sit licet hoc
(*. 0) Cerinthe tnum - non tuo - tenerum est femur aut crus praebentUms usvs est Priscianus 10 cheriiite R cherinthe Df£ ccrinthae GL chiriuthae K II
Ferg. Aen. X 786 sqq. XII RBDGLK 12 otius D occius GLK ense K
r aeneas ensem L 13 Aeueas — hoc femen add, d uisso G tyreni Rr tirreni GLK tyrheni Pai. tyrrheni Med. Rom. 14 femore] sic libri aliquoi Verg, deU.
femine Med. Pai. Rom, 15 feminis] h fcmenis G feminlnis J)ff 16 iociiieris)
iecineris GLK iocìnoris b **q\n (ut) R uidelur spscr. in L iecinus GLK
17 quia R ussu G Pers, sat, \, 24 sq, 18 et om, G quae] d qui D
19 caprificos GLK 20 In as inscr, d masculini] ex mascnlina corr. B
uel masculini G 2l commo G s et addita Kh faciunt genitiuum «r<p. Un. K
mecaenas RI) mecenas BGL mecenas prò mecenatis B mcenas (sic) .tis K 22 nmecaenatis R mecaenatis D mecenatis IfGL huius maecaenatis r huius ci-
uitalis BDff pinas Rr
LIBER VI 51— 54 239
p. 70J. 703 P. . p. 352. 63 K.
excipiuntur monosyllaba *iiic as assis', ^hoc | vas vasis', quod in sÌDgulari lìumero tertiae, in plurali secundae declinationis est, ^hic vas vadis', ^hìc mas maris' et Mioc fas nefas' et *hic' et *haec' et * hoc nugas ' indeclina- bilia. Graeca vero eiusdem terminaiionis nomina ov vel a desinentia in 53
s genetivo Graeco prìmàe sunt declinationis , ut ^Avalag Avaiovy Lysias Ly- »m\ ^^Auzag "jivxa j hic Antas buius Antaie'. huiusceniodi nominati vum nominum frequenter sine s terminali soleni Romani proferre , ut *hic Geta% ^Byrrìa', ^Mar||sya'. in og autem teiminantia genetivum Graecum o in i mutantia faciuut genetivum Latinum, ut ^Kmlxag KttXxinnog, hic Calchas
il Calchantis ' - quamvis ^hic Calchas huius Calchae' antiqui deciinabant. Plautus in Menaechmis:
Novistin illum? . Novi cum Calcha simul ., ^Ilaklag naUmcvcog^ hic Pallas Pallantis', ^IlaUag IlaXXadog, haec Pal- las Palladis'. et sciendum, quod in ^as' desinentia mascuUna, si ^nt' ha- 54
isbcant in genetivo , vocativum in *an' volunt terminare more Graeco vel
.similem bunc nominativo servare, ut 'o Galchan' vel *o Calchas' et *o Pal- lan* vel *o Pallas'. Virgilius tamen auctoritate poetica *o Palla' protu- lit in XI:
salve aeternum mihi, maxime Palla.
»in eodem:
Quin ego non alio digner te funere, Palla, in hoc quoque Graecorum poetas secutus. Homerus in JW' ^aij;oi3 J/jr-
1 Excipitur , 1111 ad mg, add. , // asis G iiassis D 2 est om, O
vadis] r uasis R uadis nadum B hic om, GLK 3 mars'/J nefas
hic B 4 ou vel a] in oy uel in a (7 in oy uel a HL nel in a B
5 IK lysias iysioy lysias lysiae Z> ut aiciac aicioy lisias lisiae GLK nt hic
lUias lystoy lysins lysiae R ut hic lysias. lysyoy. hic iisyas. huius lisye B Lysias lysou (uel lysia' tu mg. K) hio lisias lisiae H 6 autas anta K anths.
tay
aotoy. uel ania. B antas antay R antas an. nomina propria sunt grecorum l)d anlas antoy ^ nu;/i "Av^ag ''Av&'a {Pausan, li 30, 8) hic Anihas huius Anthae? liic om. A' cantas R huius om. K 7 nomin^um H ut gela G 8 byrrhya B
birria K marsia DHGLK In. os inscr, d oc] r tuo R* oc H os DLK 9
A h ' h
Kiwoc KAAKANTOC L calcas calchantos K k^axanooc H calcas Rr 10 cal-
«iQtis/^ huius calchantis GLK calcas /{ uel huius ^ Kalchae/2 11 Plau- siQs D platus G menegmis RBDU menichenis G menichinis L minechinis K
Plaid, Men. V 1, 48 (v, 748) 12 novislin illum] k nouisti nullum GLK nouistin
ì h
tn illum Plautus nona R calca R chalcha K Calchanto tesiantur librorum Plau- tinonan scripiurae 13 ttaaaantac ttaaaantoc K ttaaaanoiuc R TTAAAANeoc /f
I TTAAAAC HAAAAAOC TTAAAA
palmas Rr • huius pallanlis G pallas pallados Rr haaaac. aoc Dd haaaayc
niAAABOC K haec om. GLK hic B 14 in ac /C in genetiuo nt habeant GLK
15 post geneiiuo: uocatiuum — nominatiuo om, R add, r 16 nominatiuum
h h
B calca» R Kaichan L chalchan K calcas R chalchas K 17 Verg, Aen,
XI 97 19 saluae tì maxima Med, Pallas Rom. 20 Verg, Aen. XI 169 /
21 e«go(r) tì digoer] g degener 6^ dignem v, l, ap. Serv, ad h, l, lami. 22 quo- H ergo G BoiH. IL Xil 231 tf. lìb. VII $ 54 M in litura JI i^a^tpòitf
240 PRISCIAINI INST.
p. 703 P. /^. 3B3. 54 K.
novlvSaiia, Cv iihv ovxixi ftoi ^IXa ravt^ iyoQiviiq. Hovlvóaiia dixìt prò IlovlvSiinav. Menander quoque in D ardano:
Jqla nut^ ÒBinvoTtoteìa^at ri dei; ncci Jqùx dÌTLÌi prò Jqùxv, 55 In *es' correptam Latina masciilini vel communis generis cum sinl, 5
mutant e in i ablata s et addita Uis' faciunt genetivum , ut Hiic milès liuins inilitis', ^trames Iramitis', ^tennes termitis', ^mergés niergitis% ^hic' el Miaec sospes sospitis', ^pedés peditis^, *equés equitis', | Miic' et ^haec su- perslés huius superstitis', ^gurgés gurgitis', *hic' et *haec divès divitis'. excipiuntur haec , quae habent paenultimam ae diphthongum vel a verbis 10 derivantur in paenultima syllaba e habentibus brevem, quae e servant in genetivo, ut *hic' et *haec' et *hoc praepes praepetis', *tèro teris, hic' et *haec' et *hoc lerés teretis', Miebéo hebes, liic' et *baec' et *hoc he-
« * A r r
Om. li PAVtUAIA R PATLUNA K PAAIA L APAIAIA G 1 TOUTAVAAMACIHHN OYKKTY- .
MUJY 4>IAA6aYriUPEYEIC H nOYAYAlAMAClMBNOY . KETIM0Y4>YAATAC . TATOPBYEIC G HOY-
I E XI ambila o poladama
AYA«A (l) MACl'klBN OYKIITI MOY <}>AATACTATOPEYEIC LI ( ÌD M PAVlDAIA . TTU>Y\YAAMA tu quidem nunquam mei puslodes tales comparas
CYMHN OYKHTI MOY 4>YAATAYTA T' [t* pi'O TA ìfl mg.] arUipeYefC .TTIUYAYAAHA dx prO YTHIlUV-
d
AYAAMA adcalcempag. /) hoyayayaiiacymenoy.I-eti.moi <}>iAATACTAroPEiEiciSCoiii. /f ovuéti fiot] tcripsi oyketi moy B oykenti moy D ovxét i(iol edd, Hom. tayta B
TA IC
TAYT. rOPBYlB*»^ Dd 2 ntUYAUJAAIIA R HOYAYAAMA D HOYAAMA H mOAOMA G
nOYAY jj-
* % 4( AAMA (yHO?) L nOYAOYAAMA TTPY TTAY nOAYAAMAN. Kk pFO YTTTTUV-
A AAMAN R TIPO YTTOAMAN G PRO nOYAYAAMAN D pFO TTOYAAMAT H prO YITO^MAN L
TTPO YTTO AI AAMAN B Menander] b mandar B Menander in Bardano /V*. Ili: IV
lOD com, Gr, ed. Mein., p. 887 ed, min.: dffCa nai dardanio L 3 nonne J^va?
APIA HAY
APiA TTAY (y ex I foct,) AeiHNO TTOieic OAiTi ACiAPiA dìxìt pro driam B apya ttaai-
N TTOIB TTH APIA ir . A ..I C
atttno . iciceAi TiAEio dia dixit prò dian Rr aapia no? ao^ttnoiictaitiabi apia dii pro drian D apia ttaiaitibo ttoybitia ti abi dpìa dii pro drian G apia dixit prò
0 disciplina ^ somnijs APIAT. 1/ APIA TTAI IiTTBO TIOY El OIATIAEI ApiA dx prO ApiAN L APIA TTAIAIA ITTNOIC scilo quid oportet
ice Al TI ABI / APIA TTAiMTTNOTTOYEieam AEiPiA dx pTO drian. K Jqicc, Jq^oc flratV Sstnvonoifto^at zi dei; integro senario restituto ex librorum Bavar, vesiigiig eruit Spengeliwf Caecil, Stai, fr* p. b 5 In es cor inscr. d correpta R correp G masculina D commonis G 6 et ablata Gh s addita B post tis: faciunt
— tramitis om, G add, g 7 hic trames huius. tramitia hic termes huius termitts B hic] et hic G 8 aeques aequitis D 0 huius om. fi 10 quae uel ae diptougum habent penultimam (peneultimam G) GL nel ae dyptongum H uè! ae dypthogum B uel quae a GL 11 breue GL 12 huius praepetis RBH post praepetis: hic et haec et hoc perpes huius perpetis *ex melioribus lihris, guos in hibìiotheca Leidensi volvU' add. Lindemannus Prisc. opp. min. p. 355 ; libri et KrehUani et mei onmes hoc addita-
e e e
mentum om, 13 terìtis D h*ebeo(a) R Iiebeo rb haebeo ff habeo habes D
e 0
hoc hebcs b hebes hebetis Rr habes habetis D 1 hebetis. geno. geois. quod prò
LIBER VI 54--57 241
p. 7D2. 703 P. p. 254. 55 K.
bés hebeti8% 'indigèo itfdiges, indigés ìndigetis', ^inipèto, impés impetis' - Ovidius in III metamorphoseon:
Impete nunc vasto, prò *ÌJDpetu\ similiter Statius in VII Thebaidos: 5 aurigamque impete vasto,
Amphiarae, tuum _, ^Dterprètor, interprès interpretis'.. sic declìnantur etiam i ante e haben- 56 tia, ut *hic pa|{rìes parìetis', ^hic aries arietis% *hic' et *haec' et *hoc in- quies' qaoque ^inquiétis', quod quamvis in nominativo e correptam habeat, Mut Probo videtur, in genetivo tamen eandem produci t secundum geneti- mm ^quies quiétis' principalis. sic etiam feminina servant e, ut *haec seges segetis', Heges tegetis'. illud quoque notandum, quod a pede vel a sedendo composita per ^dis', non per ^tis' eiferunt génetivum. et a pede quidem composita servant e, a sedendo vero mutant e in i, ut 15'hic' et *haec' et ^hoc quadrupes quadrupedis', *bipes bipedis', *compes compedis' - luvenalis in IIII:
Squaijdus in magna fastìdit compede fossor ., ^hic' et ^haec obses obsidis', *deses desidis'. eicipitur *haec apSs huius.57 . apis', quia hoc solum a pede compositum, ut quibusdam videtur, e lon- »gam serva vit neque ulla crevit syllaba in genetivo, quamvis et alia compo- sita ab eo, quod est ^pes', au|ctores producunt, ut Virgilius:
Stat sonipés ac frena ferox spumantia mandit. idem in X:
Toliit se arrectum quadrupes et calcibus auras 45 Verberat.
Horatius sermonum I:
Omnia magna loquens, modo: sit mìhi mensa tripés et Concha salis puri.
gigno antiqui dicebant. egeo, indiges. indìgetis. B 1 indigeo om, K add. k
mAx fST^O i i
egeo Hh indigeo* indiyes Dd indegeo indeges G indegeo indeges L
indiges
ìodigeo indigetÌB Rr ^ indeges indegetis QL impes] h impe* H 2 Ovid,
metam. IH 79 UH- D meta*morplioseon ù 4 Statius Theo. VII 585 sq.
i'aiius in VII. thebaidos in litura h VI. Z 5 v. 585 imtium Transiliunt cam-
po» add, r aurigamquae D aurigaque GLK 6 amphiare DGLK am-
ter phi*«e ZTamphiorae h amphiaretuum B 7 inpretor G interpraes tis inter-
pi» Br 9 quoque om, D 10 Prob. de cath. nom. p. 1460 P. 118 L.' IV
prìocipalis qnies quielis BL 12 tegitis B uel sedendo L 13 • Vt a pede R
15 et hoc om. RBDHK quadrupetis U 10 /uo. mU UH 11, 80 17 '
i
s. qoalidus D scalidus K compedie K fosor LK 18 obsides Bd excipiiur
ape» Z> 19 quìa] quod K a pede] 6 ape /^ 21 liabeo RrD «pes (s) D
I Verg. Aen. IIII 135 23 f^erg. Aen. X 892 sq, XI. B 24 arreplum L
I aares Z) 26 oratius AT Horat. serm, I 3, iZ sq. sermoniura /^ ser-
i nooQm 1 OM. GLK 27 fit B. 28 conca RBDHK
ORAMMATICI LATINI II. 16
242 PWSCIANI INST.
p. 793. 7M P. p. ttS K.
Probas tamen Inter corrrepta haec ponit Ovidius tamen noniinatìruin *haec apis' protulìt in XIII inetamorphoseon:
Non apis inde tulit flios sedula flores, quod etiam diminulivuin ostendit ^apicula% quomodo ^fidieula' docet, pri- mitivi sui nominativum ^fidis', non ^fldes' esse, quod Servio placet [dei cithara]. XI 58 In ^es' productam Latina i antecedente ablata s, addita i faciunt genetivum, ut ^hic merìdiés huius meridiei', *hìc' et *haec diés huius diei', *haec aciés huius aciei'. excipitur ^haec quiés quietis'. vetustissimi tameo hoc quoque secundum supra dictam proferebant declinatìonem. Afraniusit in emancipato:
sollicito corde corpus non potitur nunc quìe. Laevius in Protesìlaodamia:
Compiexa sonino eorpora operìuntur ac suavi quie
dicantur. is
iure igitur compositum quoque ex eo Vequiés', quod in eodem genere'! mansit, tam quintae quam tertiae invenìtur. Virgilius in IIII:
Tempus inane peto, requiem spatiumque furori. Cicero iu dialogo de senectute: ut meae senectutis requie- • tem oblectamentumque noscatis. nam- Mnquies', cuius extremainso corrìpi dicit Probus, Mnquietis' decKnatur, quod trium factum est gene- rum, ut supra ostendimus. cuius etiam simplex in usu invenitur trium generum. Naevius in Carmine belli Punici II:
1 Probus de cath. nom. p. 1470 P, 127 L. correptà D 2 apes Dd protullit G Ovid. meiofMorph. XIII 928 XIII] ErL 2 KrehlH XVIII. R XVII BDGLK XV.' B XHII
h
Caroìiruh, alter 3 os /{ coUectos ex Ovidio Caroliruh, alier 5 sui] hs** li non
e ..^^
fidis Rr Servio] v. iib. III $30 6 cythara DK 7 In es prò inscr. d
8 ut meridies L posi meridiei: hic — diei om, Bd 9 acies aciei DB
acei G haec om. G quies huius quietis Drb tamen supscr. in L 10 \(- franiua K Afran, emancip. fr. 19 p. 168 Bolh, XXII p. 199 sq. Nk, fr. V p. 149 Ribb, 11 in -I- mancipato GL in I emancipato K 12 Sollicito corde corpus uou potitur quie Bothius potitur] k poli«4c« H 13 Laevius] Osannus anal. crii.
p. 54 sg., KreMius ef, ÌVeichertum poet. Lai. reU, p. 80 sqq.y ad hic l. est fr. XIII p. 78 sq,; interNaevii fìragmenta edd, ante Krehlium seculus perperam posuit Bothius fr. trag. p. 91 : Protesilai s» Laodamiae fr. 3 Neuius d reti, Neuio Z> Pcotesilaodamia] Fui-
y
schius protesilao. LaodamiaTIr protesilao. laudamia ^Z>i/ protesilao laudamia G proiesi- lao. laodomia L prochessilao laodamia K 14 metrum iambionieum agnovit Fleekeisenus: Compléxa somno córpora | Àdóperiuntoràc quie | Suavi dicantur Osttmms quiae Dd
e 16 cooapositum ahtoL 17 permansit B tertia Rr Verg. Aen. IIII 433 ae 19 Oc, de senect. 15, 52 me D requietem] sic etiam Oc. Erf. m. pr. cum alOsprue- stantioribus requiem vel quietem aUi 21 corripi^ (t) B Probus: v. $ 56 est est R traclaaimus 22 ostendimus Rr etiam om, K semplex G 23 Ne««uius R neuins
BDHQLK Naevii beli. Pwu II 6 p. 49 Kl. II i p. 13 VahL carrainii K i.BDHKl.h
LIBERV157— 59 • 243
p. 7(M. 705 P. p. »5. 96 K.
lamque eius mentem fortuna fecerat quietem. | Licinius Macer in I annali: non minimo opere milite» quie- tes volebant esse. Sallustius in II historiarum: quia cor- pere et lingua percitum et inquietem nomine histrionis vix ssdni Burbuleium appellabant. alia vero eiusdem terminationis no- 59 mina e in i mutata faciunt genetivum, ut ^hic verres huius verris', ^haec caedes huius caedis'. exeipiuntur Miic pés pedis', *haec Ceres Cereris', 'raercés mercedis', Miic' et *haec herés heredis% Mocuplés locupletisi et trìa quintae declinationis e corripientia tam in genetivo quam in dativo, lo^fidés fidéi', *rés rèi', *spés spèi'. invenitur etiam ^plebés plebèi'. Sal- lustius in 1 historiarum: plebei tribuniciam potes'tatem (nam *piebs plebis' facit genetivum). et ^famés famèi' dicebant Teteres, unde adhuc Sfarne' producitur in ablativo. Virgilius in VI:
Mellè soporatam et medicatis frugibus offam is Obicit: ille fame rabida tria guttura pandens,
luvenalis in V:
inde autem cum se matura levavit Progenies stimulante fame, festinat ad illam, . Quam primum praedam rupto gustaverat ovo, joidem in eodem:
Membra aliena fame lacerabant, esse parati Et sua
V ' fecil
1 ei8 Bb menlem fuituna fecerat quietem L fortuna] r furtuna QK
fortunam R 2 Licinias] r Licinnius RBDHGL Macer] r marce R Licin.
Maer. ann, lih, I p, 237 Kr. fr, 8 p. 365 Roih. miietes G ' 3 SalU hi8t.
II 45 p. 149 Kr. quia] Qui L Qiiem Colerus ad Fai. Max. Villi 14, 5
4 inquietem k quietem K 5 burbuiegium RBH burbuleum GLK appel*
labanl] R appeiiabat r relL e nomina L 6 mutantia BDHLr motantia GK
hic 7 poii cedia («l'c) : excipiuntur — Cereris 001. R add. r pes L pe«4<s (de)
D Ceres] add, g caeres K caereris DK 8 locluples Rr 9 trea G trea K
res rei spei * * e
tam add, h 10 spes spei K spes L Inueoiuntur BD plebis
e
plebi D Sali. hUiarianm I verbo desumpta sunl ex L. PhUippi cantra Lepidum
oradone: I 51 $ 14 p. 78 Kr„ qui recte statuii cum Orellio plebei h, l, datiman esse: qui piacere alt .... coòcordiae gratia plebei tribuniciam potestatem restituì, ex qua omnes discordlae accensae .11 11 GLK historiorum H tribunitiam ff trìbn-
• • Y
ueciam K tribu4t««iam B tribunaciam b 12 et] r ut A 13 adhc g adho ni f. G aduc B in ablatiuo producitur B Ferg, Aen, VI 420 sq. .U. GL VII. K
14 Melle ex Mille corr. H saporalam B medicantis G 15 obicit Gg
obiicit K rabida] r et sic Med. Pai, Rom. Fr. rapida RDK cum aliquot Ubris
f^ergilianis dett, trea G gotura G pandens]- b pandens B 10 luv, sat.
V 14, 83 sqq. ad luuenat in V : ponitur in mg. add, h 17 se <mi, Iv». Pitk.
ael m m. pr. natura L levavit] leuaret cod. Pith, leuarit vel leuabit l&ri luven. dell,
19 gustaverat] Br cum luvenale guslauerat L gustauerit RDHGK 20 /no. s<U, V 15, 102 sq, 21 menbra DH lacerantbant H
16* ^
244 . PRISGIANI INST.
p. 7M. 7<6 P. p. 956. 67 K.
60 quasi quintae declinationis prodiixenint ablativum. Graeca «iusdem ter- minationis, in ovg vel og vel sog geneti?uin Graecum terminantia, ov vel 0 vel eo in i commutantia faciunt genetivum Latinum, ut ^naXafitj- ifig Ilakain^òovg , Palamedés Palamedis', ^ 'ErBoxkijg ^EzeoxUog ^ Eteoclés Eteoclis% I *^ifii?g X(fififitogy Cliremés Chremetis' et ^Chremis'. Teren- 5 tius in Andria:
etiam puerum inde abiens conv«ni Ghremis. idem in eadem:
egomet continuo ad Ghremem. MMrig MivSfixog nomen est urbis Aegyptiacae, cuius mentionem Pin-io dar US facit; 'Mendès Mendeiis' et/Mendis'. sic quoque ^^Pafivrig^Paiivti' TOg^ Khamnès Rliamnetis' et ^Rhamnis' - quod Graecum esse ostendit aspiratio post r posita, quod in Latinis nominibus non fit ., ^yi^Xfig -^^ Xrjftog^ Lachés Lachetis' et ^Lachis'. sic et similia in xog terminantia genetivum Graecum. nec mirum duplicem declinationem haec habuisse is apud Latinos, cum apud Graecos quoque multa inveniuntur liuiuscemodi ancipitem liabentia declinationem teste Herodiano: rvyvig [nomen Gi-
1 aliati* L termioatiouis] hk et in Ut. g declÌDalionis RBUK * 2 ovff] ot K £Off] d eoe D
e terminantia genetinum graecum L 3 uel 0 uel oZ7<i ttaaambaec QL 4 ttaaambaotc G 0
E TTAAAMHATC
TTAAAMAAOYC L TTAAAMHAfl'/{r HAAAMHAlUOTC H palamìdeS palamidìs Q BTOEWKMIC
BO
KTHOCKAHOC cteocIes eteoclis Rr et geokahc eEOKABOC. theocles. theoclis G obokahc et eEOKABOC theocles tJieoelis L seEOKARc EeBOKAHOc ettieocles etheocUs H et BOBeKAHc
ci H
BOEOKAEOc etheocles elheoclis K &eokahoc B eteodes eteodis D 5 xphmbc
T H
zpRHEewc Rt xprmhc xphmhtoc H xpbmec xpbmetoc L xphmbc xpumbtoc K xpb- MEc xpEMTOC G xpHMEO XPHMHTOC B cremes B ««chremes et cliremetis H et] uel GL cremis D Ter. Andr. II 2, 31 7 puerum etiam GLK abiens] d habiens RD liabens GL conuenit B Chremi Ter. Bas. 8 Ter, Andr, II
2, 24 in todem RGL 0 egomet] sic etiam Donaius; cf. Al, Richierum Bonetti comm. quem usutn haheant ad illustrandam singularwn Ter. vocum c^truptelam, Bonnae 1854 p, 26 sgq, ego me libri Ter, creme r cremen RB chremen K aan Bas, 10
TO MRNAHC MRNAHeiUC i{r MENABC MBNABTOC G et, MENAEC Vt MENARC COrr.f L MBNORC
a
MHNHTOC K egyptiaecae K egeptiacae G aegypticae L mensionem K pindu- rus Rr AlyvnxCav Mévdrjta, nÙQ %Q7jfivov ^aXaaaag, | "Ecxarov NbCIov %é- ifag, alyipdtm \ "Od"!, xQayoi yvvati\ fi^cyovxcu, Pindari fr. 215 Bóckh. 184 Bgk. ed. alt, 8erva(um a literato qttodàm Strabonis geograph, XVII p. 802 C lettore 1 1
H H
mendetis ex menditis corr, B pHamnec pHamnetoc G damnhc paknhtoc D
h h h
phAM#NBC phAM«Netos L 12 ranes H ramnea ramnetis /> ramnis/)/* ostenditur aspiratione H 13 honiinibus R 14 lachia sic et similia. In tos D
et] àt GL tod RBGL «oc H 15 duplicem] d publicem D 16 ìnueniuntur multa H 17 .Ttieste Rr Herodiano] <f. schol. A ffom. II, XV 302, Iliacae prosodiae fragmentis intertum a Lehrsio Uerod.'ftcripta trin p, 290 sq.; ad totum h. l, e/, prae- terea Choerobosc. in Theodo». can, p. 139, 10 9qq. Gaisfd, PYtEC L htbc G rirncc A gyges RD gigea BH gyganiis RD
LIBER VI 60. 61 245
p. n» P. p. 257. 56 K.
gantis] Fvyov et AJyi^off, Kófiffs [ propriui» ] Kófiov et Kófitizog^ livKfig fivxov et fivxi/rog, Mvvtig Mvvov et Mvvrjftog^ Uodijg IIoóov et noàijxogy Miytjg Miyùv et Miyrttog^ Ilvifig Ilvòov et Uvàfjftog. similiter *Thale8% *ApelIes', ^Menes', *Ageles% *Calles% *Dares' varie decli- 61
snantur. unde Virgilius duplicem àccusativiim Graecum protulit in V: Dareta et Daren, illos secutus, qui Rodrixa et Ilod^v^ Miyriva et Mtyriv protulerunt, ut:
Praecipitemque Daren ardens agit aequore toto, in eodem:
10 Sed finem iuposuit pugnae fessumque Dareta.
sin in av terminent genelivuin Graecum, primae erunt declinationis , ut ^'AxoTfig ^Ajdjfcov^ Achàtes Achatae', ^'Ayxlarig ^Ay%(\(iovy Anchises An- chisae'. saepissime tamen huluscemodi nomina antiqui et secundum ter- tiam protulerunt declinationem , ut ^Orontes Orontae' et ^Orontis% ^Timar-
tóchides Timarchidae' et *TimarchidÌ8% ^Herodes Herodae* et *Herodis'. Ho- ratius in II epistularum:
rir 0 1 nnioT H riTiOY G tyioy K nroY i« litura r rYrvoY l pytetiuc Rr n- rHTOc B rYrETOc DL riTBxoc G rirnioc H tvihtoc K komec DHG kiu-
MRC R KUMOY RBH KOMBHTOC D KOHETOC HO KIUMHTOO R 2 MEY-
EEC G MYKEC L MIKHC K MYKIUT B MYKOY MYKETOC 61 MYKEUTOC G
I et MTKENTOC
I MiKOY et MiKHTOC et MYKHNTOC K MYKETOC L Mvvfig Mvvov et MvvTjtog
I 0 . NH
I ODI. GLK et om. D hyiirtuc R mytoc D ttiuahc. ttiuaiuy et thuahtoCìA
irOABC TTOAOT et nOAETOC GL TTOAAEC HOAOT BT KOMHTOC MBTOY ET MBTETOC TTT>
AHC rt. Similiter eales K IJod^v ffom. II. X VII 500 Plut. symp, quaest. Villi 13, 2 ; Ho- d^ra non novi 3 mhthc . M htot et mhthtwc R Muruc . mhfoy. et m BrENTOC D MErsc mepo y
' TH Y
et HErBTOc GL MHrnc MHroY et mhtoc H nYAec.niAoy. nYABTOC G itiahc itiaoy
A AB h OAAABC
et iTIAHTOC.y? HYAtUY.CT TTYATWC /i 4 talesiS eAAHC Dr OAAEC Gg eA#EC L Bk'
AEC l eales JC appelles RDHGLK b et ni f. B (nunc ♦«pelies) pr. m. et ipsa appel- \n Menes] r maaes RBGLK Ageles] ^ylerique codd: Krehlii agelles RBDHLK
e agelles G Galles] sic etiam Phot, hibl 228**, 26 Bekk.^ plerumque Gales; callos Rr varie] r uariae RBDHGK 5 in V ora. LK in V. aeneidos G 6 dareta in n o 6 V '
ììixira h darem Rr dare ffh illosecutos Bb secutos BLK qui om, GLK
nOAeTA D TTOYAETA GL HIOAHTA K TTOYAEN L TTOIABN G MEFETA G UH-
FH
rHTA/fMegeta L vefeta emethnIC 7 MHTHN.iSr MHrHn ff megen L Verg.
n Aen. V 456 8 dare D 9 Idem in eodem B Verg, Aen, V 463 10
sait ùnpo Rr Impoauit L inpossuit G impossuit K fesiimque L dareta Rom,
11 terminant GK erunt om. K erunt declinationis] declf declinauerunt G de- ciinattonis erunt L sunt declinationis b 12 axatbc GLK ArxicBC atxicoy R
.AnLTCHC an
.ArxYCOY /><{ ArxYCHC ArxYCOY K agchises agchisoY Z anchisoy B 13 tiquiiZr et om. HL add. h 14 Orontes Orontae] d orontes oronte h orentes orentae (orente H)^ DHg timarcides timarcidae et timarcidis GL 15 et add. h erodes erodae et erodis G et ex herodes herodae et herodis mut. L et del. r add. h oratiiuAT Har. epp. II 2, 184 16 epistularum] historiarum GLK
246 PRISCIANI INST.
p. 705. 706 P. p. 2M. 58 K.
Praeferat Uerodis palmetis pinguibus., alter. Cicero IIII Tusculanarum: non sine causa, cum Orestis fabulam docerei Euripide». Saliustius in II historiarum: eam deditionem senatus per nuntios Orestis cognitam ad- probat idem in III historiarum: namque primum lasonem s novo itinere maris Aeetae hospitis domum violasse. Agellius noctium Atticarum Vili: historia ex libris Heraclidae Pon- 62 tici iucunda memoratu et miranda, sciendum tamen, quod fre-|| quentissime tertia utuntur declinatione in proprìis, quae formam habent patronymicorum, et in barbaris, ut *Thucydides Thucydidae* et *Thucydi-w dis% 'Mithridates Mithridatae Mithrìdatis% ^Tigranes Tigranae Tìgranis'. huiuscemodi enim nomina Parthica etiam Graeci ancipiti t^pninant gene- tivo: modo ov modo ovg^ ^TiyQavi^g Tiyifévov^ %aì ^Tiyqaviyug^ vcl *IV y(fav$og\ Virgilius in XII:
nec Drancis dieta refellam. u
et sciendum, quod in huiuscemodi nominibus, quando tertiae sunt, fre- quentissime veteres | dativum proferunt prò genetivo, * Aristoteli', ^Demos-
1 proferat BK preferat b erodis GL pingibus G pingibus alter. Cicero] Caro- linth, aUer pingibus . aliter cicero R alter om. BDHGLK 2 CHc, Tttsc. IIII 29, 63
N
UH] scripsi in I libri ni8i quod in II pr, m. B tusculariarum Rr Oreslem
fabulam diceret codd» Cic, opL 3 Sail, hist II 84 p, 187 iSTr. 4 dedicio-
6 CO
nem D oretis Dd agnitam G approbat GLr 5 Sali. kisi. Ili 21 p. 326
Kr. ìli] ubi fere ipsum argumentum cottocari iubet RBDHGL et sic etiam P'ind.
CGGXLVII CoToliruh, alter Darmstadini, IIII K edd. nanque K 6 itenere GL
etae itenire K *^t***t* (acceptae nif.)Rr AtiSie BDBGLK ospilìs GLK Agellius]
A. servavi kanc scribendi rationem oh lib. IIII S 31 agellius Rr aggellius G Gellii noci. Att. lib. vai fragm. t. I p, 2Z2 ed. Teubn. 7 acticarum ^iST Vili H et Barmstadini • «<.^ (e/*, de CincUs p. 82) Villi rell, et sic /*. ipse Priscianus eodem errore decep- tus, qui libros nostros inde a lib. Villi occupatfit cuiusque vestigia ne in prtorum qui- dem librorum subscrìptionibus ormano desunta cf. etiam $ 75 haeraclidae R
Pontici] 3 (potici) f poetici libri 8 iucunda] r iocunda RBBffG memeratu B
. tacliidìdae tamen add. l 10 luchydìdes B tùchididaes et tuchididis Rr luchydides lu- h ' * *
chydidae et thucididis B tbucidides et tbucìdidis uel thucldide B tuoìdtdes tucididae et tncididis GLK *hoc in prima adiuuat arte' in marg, L li metridates
metridatae et metridatis ZJiT etmethridatis/T Ti granes Tigranae Tigranis] tf tigenes tigenae tigenis B et tigranis GLKh 12 enim add, b 13 modo in ot GL modo in ove G TiyQdvrig] add. d TirpANBc G TYrpAwnc K tigranes tigranoy
r kai tigranois uel tigranos Z ticpanot Rr typpanoy K noà] r kat RH ti-
T uel tig^raoeos rpANOic Bd TvrpANOYC uel TYrpAwoc K uel tippanoc G uel tifpanboc/^
nel TirpiNeoc B 14 yerg, Aen. XH 644 15 dictam Rr 16 frequentissime]
e
g frequentissimi G 17 prò in litura H aristotili L demonsheni D de-
mosteni H
LIBERVI61— 63 247
p. 1«6P. p. iseK.
lheni% *Thucydidi', 'Euripidi' prò 'Aristotelis', 'Demosthenis', Thucydidis*, ^Euripidis' ponentes. Virgilius io I:
Praecipue pius Aeneas nunc acris Oronti, . Nunc Amyci casum gemit. 5 idem in eodem :
Troas, reiiiquias Danaum atque inmitis Achilli, in 11:
quis talia fando Myrmidonum Dolopumve aut duri miles Vlixi. nTerentius in heautontimorumeno: •
Archonidi . . filiam prò 'Archonidis'. Cicero in IIII Verrinarum: in Timarchidi potes- late sociorum populi Romani antiquissimorum atque amicis- simorum liberos, matresfamilias, bona fortunasque omnes isfuisse. idem in eodem dativum similiter protulit: neque in praesentia 63 Timarchidi quid responderet habuit. et magis secundum tertiam ea proferunt nominatissimi auctores. (idem in Arato: Sub pedibus profertur . . finita Booti, Spicum inlustre tenèns, splendenti corpore virgo, » prò ^Bootis'.) Terentius in hecyra: Callidemidem, hospitem My- coDÌum. Cicero in Protagora: quid tu, unde tandem appares, o
h V
1 thucicici H tuchididi R (ucididi GLK thucidi Z> eripidi 2> erupidi G
e
furupidi H earupidi L aristotilis Z> arestotelis H dimosthenis K thu-
cididis U tachididis B, tacididis GLK 2 enipidìs G eurupidis L Verg,
e Aen, I 220 sq, 3 praccipuae Rr - p*ius (r) D agris Rr orentl g
oroQU« (3) Rom» 4 Amyci] f^ergUiua (sic eliam Med. m. alt,), amici libri
Prisc. eum Med. m. pr. 5 rerg. Aen. I 30 e/*, lib. XVII |§f 161 "6 relliquas
(r rdìqiiias Med, immitts RDLK Med, achili GLK ach'iUisi^orn. 7 Verg.
Aen. 11 6 sq. 0 mirmidonum RDG mermidonam LKg dolopumue manus
vox B 10 Ter, heautont, V 5 , 21 Archonidi huius filiam Ter, BemÒ, Archonidi» filiam Bai, heantontimorumeno ] h heantontlmonimenon B eautontimorumeoon
HDHG etaitentimornmeoon L ea eauton K 11 fibam Gg 12r ««archonidia K de. in rerr. Il 2, 54, 136 uerinarum G ihimarchìdi RB timarcidi GLK Tl-
c
marchidis codd. Cic, 13 sotiorum Rr atque amicissimorum add. d 14 fur- tQQasqae HGLK 15 idem apscr, in L Cic, in Ferr. II 2, 28, 60 16 timarcidi ZiT timarcididi G 17 nominatissimi] nomina uetustissimi GL nomina antiquissimi in
lUura K Cic, Arai. fr. XV v, 5 p. 522 (». 100 p, 525) Or, 18 *fertur (p) B signum
fertur H booti L 19 Spicum inlustre (inlustrae Rr illustre GL) tenens, splen- denti corpore virgo] versum ex Cic. de noi» dear. II 42, 110 et Servio ad georg. 1 111 notum et cum praecederUe cotiiunchun libri exhxbent ad ftnem kuius • paragraphi posi Aracbne; ioius He locus ad seriem exemplórum praecedeniem pertìnens ad marg. arche- typi adscriptus , dein divufsus et sic textuL insertus esse videtur ^ 20 Ter. kecyr, V 3, 3: Myconium hospitem dum exspecto in arce Callidemidem * in echyra B in
• h
hecussa L inecussa G in hycira K Callidemidem] h callide BBHG calide K ospi- tem B ospitem G hospi«4>tem L miconium libri 21 Cic, Protag. fr, I Cic. ed. Or. UH 2 p. ^11 0] r a RBH
248 MUSCIANI INST.
p. 706. 707 P. p. 259. 00 K.
Socrate? an quidem non dubium est, quin ab Alcibiade? Trogus Pompeius in libro VI: inde Scepsim petit, quo se Mi- dias interfecta socru contulerat. is a Derculide petito col- loquio. M. Velleius Paterculus libro I: nec minus clarus ea tempestate | fuit Miltiadis filius Cimon. Plinius in II na-3 turalis historiae: ab Euclide, in III: Thucydide, Calliphane, in IllI: Philistide, Anticlide, Philonide, in V: Sotade, in VI: Simonide minore, in VII: Agatharchide, Apollonide, Duride, HeraclidePontico, Il Asclepiade, inXI: He rad cote, in XII: Mne- side, in XV: Commiade, in XXXVII: Euripide, possimt tamen ea, si io producte proferantur, dativi esseGraeci prò ablati\1s, quomodo Virgilius:
uno comitatus Achatè. I
luvenalis:
Penelope melius, levius torquetis Arachnè. XII 64 In Ms ' desinentia longam cuiuscumque sint generis Latina ablata s, is addita ^Us' faciunt genetivum, ut ^haec lis litis', ^bic' et ^haec dis ditis' - unde *hi' et ^hae dites' et Miaec ditia% cuius nominativum singularem in usu non inveni. debet tamen secundiun analogiam Mioc dite' esse, nam in *is' finirì neutrum non potest. Lucanus in Villi:
1 an] at coni, Kreklius an id quidem Emeatius at id quidem Orellius non dubium
non dubiimi LK 2 Trog. Pomp. hisl, Hb. VI /r.: lustìn. inil. fot, 6 v. ed. Bongarsius
Par, 1581, <. II p. 221 ed. Dùbnerus; ap. Bielowskium Trog. fr, 14 p. 11 VI libro li
^ in ms, Pri8c. leguntur haec ex libro 3 ' Bongarttius ludiscepsiu B Indicepsin H
n nel sceptrum e
scepsim Rr scepsim Dd sceptrum G septrum L Midias] scripsi medias BBG
media BL madia ff e media, e a k ni f. inseria, K e Media Bongarsitts 3 contule- ratis ab G Is add, r a Derculide] a Dercyllide coni. KrekliuSf cf. Bongarsii
e
noi. in Just. p. 30 ad hercuUde R ab herculide BGLKr ab erculide H decnilide cod, Tegems* uerculide cod. Monac, 280 /. Fróhlichio in ad. doct, Monac. 1843 n.
o 25 p. 205 sq. ab herculi depetito D petit Monac. a m. alt. corr. petit collo-
quiom. Velleius perperam FróhHchius alloquio GLK 4 Velleius Paterculus] a
uellius pater cuius libri liber I- RBL M. Vellei Pai. hisL ìib. I /r. , p. 30 ed. Kritzianae 5 Miltiadis] x milciadis Dr milchiadis RBHLK milichiadis G
filius. Cimon (Cinon L) pleuius BGL Pliniana haec nomina ex indictbus auclomm libro primo naitiralis historiae congestis desumpta sunt 6 ab add. Priscianus Eu • elide] r eoclide RB III] IIII L thucudide RDH tucidide GLK thncidide Bh Calliphane] Plinius caliphadae R chaliphade r caliphade GLK califade D chalipade BH calpane Plin. Leid. 7 philistidae R Anticlide om. R Philonide tm.
HGLK V] II iST 8 Agatharchide] a, Plinius agathargide B agathargide rell.
appoUonide BGL appollinide (sic) — asclipiade (sic) in mg. add, K 0
eracUde R asclipidiade R asclipiade BDHr Heracleote] KrehliuSy libri Pliniani in ind, lib. Vili herocleate RBDH herocliade GL herocleade h heracliate K heracli- densi, heracliensi\ lieraclidea libri Pliniani in ind. lib. XI inneside B In nes-
sider 10 XV] a XIII RBDHK XVI GL Euripide] Eri. 1 cwn al, Krehtii
neurupide D neuripide d rell. 11 produdae BffG datiui] b datiuum B
ablatiuus B Verg. Aen. 1 312 12 uno add. r uno graditur comitatus f^ergiUus et sic lib. VII S 8. 71 tichtiteie B cum M ed. Rom. 13 luo. sat. I 2, 56 cf. Hb. VII $ 8 14 Pi^enelope Èr penelo««pe(lo) B melius. liuius G melius. Liuius L leuins
huius È arachnae r aragne R de versu Ciceronis kic in libris collocato cf.
ann. ad p. 247, 19 15 in is prod inscr. d generis sint ff 17 unde et hi et L 18 ussu G nam b GLK 10 bis Rr Lue, Phars. Villi 515 sq.
LIBER VI ^--65 249
p. 707 P. p. 360-63 K.
Non illic Libycae posuerunt ditia gentes Tempia _, Miic' et 'haec Samnìs huias Samnitis'. sic jCaesar de analogia. Lu- canus in 11:
3 Romanaque Samnis
Yltra Caudinas speravit vulnera furcas. huius neutnim Naevius Samnite protulit in Carmine belli Punici, ad cnìus similitudinem debet etìam *hoc dite' dici, excipìtur *hic glis glirìs% quod prò t r habuit, et *haec vis huius vis', cuius plurale similiter roSis' tam Lucretius^quam Sallustius protulerunL Lucretius in 11: *« Sed quam multarum rerum vis possidet in se Atque potestates. Sallustius in 111 historiarum: male iam adsuetum ad omnis vis controversiarum. 15 Illa quoque tam in *is' quam in *er' finita nomina regulam servant 65 in ^er* terminatorum , id est accepta *is' faciunt geneti\iim, ut ^Iiic pulvis' et 'pulvcr pulveris', *liic cucumis' et ^cucumer cucumeris% *hic cinis' et 'ciner cineris', 'hic vomis' et *vomer vomeris'. praeterea Caesar decli- * nat ^pubis puberis'; quidam, ut Probus, ^pubes puberis', quidam ^puber 2ipuberìs'. ex hoc tamen compositum invenìtur similem habens nominati- waa genetivo, | *bìc impubis huius impubis'. Virgili us in V:
inpubis luli. ab eo neutnim ^impube' Horatius protulit in epodo: Vt haec trementi questus ore constitit
1 iUic Libycae] sic edam Hb,Ylì $ 61 illi Libyae o. l.ap.Lucamm hibìc&e RDGL
t lybìcae HK cum Lue. Vos9, A possnerunt K dicia Dd 3 sic] r S'm R
Caesar] g cessar G Caesaris de analogia lib. II fragmentis insenàt Ifippèrdeius
ed. tuae p. 755 e/*, p. 753 de analogia caesar K Lucan, Phars, II 137 tq,
nel e 6 candinas Gg speravit] sic eiiam Voss, uterque et al, libri Lue. spirauil H'eitsenb. BeroL sperabat, superauit aiii codd. Lue, 7 Neuius RB/fGLK
Saev. bea. Ptm, III 7 p. 63 sq. KL fr. ine. XIII p. 19 VaM. 8 etiam hoc dite de-
bet GL okoyIoc hic glis B 9 cuius] Cuus R 10 Lucr, II 586 sq. 11 Et qaae cumque magis uis multas possidet libri Lucretiani possidet] g possedet GL
13 SaU. Msl. Ili 84 p. 1293 Kr. assuetum RHGL omoes BDHGLKr
14 Gontranersiarum G controuersarium K 15 is] rd bis RD in .R. finita Kt fenita B nomina] omnia GLK 16 terminatorium Dd 17 cucumis
iiaec cucumer B ♦cucumeris (k) H et cucumeris BB ' 18 «cinerìs (&) DH
«Qomerìs (&) BH et uomeris B Caesar] g cessar G Caes. de analogia
iib. Il p. 755 sq. Aipperd. declinauit K 19 post puberis : quidam — puberis om. R edd. r Probus de cath. nom. p. 1461 sq. P. 120 L. 20 hoc in liiura H
21 hic inpnbis {sic) add. r hic et haec impubis L hic et hoc impubis G Ferg.
Aen. V M6 22 impubis RBDHLK inpubis ex inpuppis corr, Med. Inpubes Pai.
23 babeo Rr «oratius (h) D oratius K hepodo Rr * epodo (h) D
bepodo K Hor, epod. 5, W-^sqq, 24 quaestus D bore Rr consistit L con- stitnit K
|
250 |
PRISCIANI INST. |
|
p. 707. 708 P. |
|
|
. |
puer |
p. MIK.
puer, Inpube corpus. Cicero (amen in IIII invectivarum: filiumque eiu8 inpuberem, legatum a patre missuni. idem in II de oratore: quod dì&ì puberera te iam, inquit, haberet. alia || vero omnia eiusdem termi- 5 nationis correptae simiiem habent genetivum nominativo', ut ^hic collìs huiuQ Collis', ^haec puppìs huius puppis', ^hic' et Miaec suavTs huius gua- de vis', *hic' et *haec civìs buius civis'. excipiuntur *hic lapis huius lapidis - vetustissimi tamen etiam ^ huius lapis' protulerunt. Ennius in XV an- nali: ^ 19
Obcumbunt multi letum ferroque lapique ., *hic saugiiis huius sanguinis', quod veteres ^hoc sanguen' dixerunt - Ci- cero in Hortensio: ut ait Ennius:
refugiat timido sanguen atque exalbescat metu. idem in li annali: .15
0 genitor, 0 sanrguen dis oriundum _, ^haec pollis pollinis'- sic Charisius; Probus aut^m et Caesar ^hoc pol- lenpoUìnis' declinaverunt ., ^haec cuspis cuspidis', ^semis semissis' - Apu-
1 Insie^nibus raptis puer Horatius ùideque inierpolaius Caroliruh. alter
b •
puer Rr 2 impube RBHQLK 3 Cic, in Catti, or, IIll 6, 13 ìmpu-
berem RBHLK 4 missumj g raisiim GK Cic. de orat. 11 55, 224 in
in II H dehoratore* (m) B orolore G Quod si impuberem iam In quid H
a 5 inquit iam libri Cic. inquii] r inquid RDK tJ correpte Rr geoetiuo
nomioatiunm Hr hic add. h collìs] follis D 7 follis D hic foHis
huius follis in mg. add,, h puppis] gk pupis GLK puppis] gk pupis GLK
ciuis
sauuis B huius suauis add. r suavis] b sauuis B 8 haec buius Rr
un
huius huius H Excipitur Bb 9 -Vaetustissimi 1) ctiam om, H lapi* (s)
B protullerunt G Em. ^nn. XV 9 E. S. XV 11 p, 59. LXXIV rahl. ef, infra § 95 W. B 11 obcumbunt v. $ 95 occumbunt h. l. libri loetum /{A: 1 ac-
umi BG laelo L laetum^ (q.) li lapique] b lapide ni f. in litura B 12 san-
gui*ms (s) ff sangen L Cic, ffortens. fr. 35 opp. t. Illl 2p. 483 Or. 13 Horten- sio] d Ortensio RBDLKg ostensio UG Ennius] Alcmn, fr. 3 p, 32 Both, lì p. 15 Ribb, p. 96 Vahl. Alcumaeonis hoc esse fragnientum doceni loci Ciceroniani de or. Hi 58 , 218 et de fin, UH 23 , 62 inter se collati 14 Quin refugiat Ennius ap, de. de
i orat. l. l. refugiat] h refu«*« H refugeat 6^ timedo ^^ timida X tumido
B sanguen] sangen L sanguis libri Cic. de fin. V 11, 31 sanguen tainen,
ipsum h. Ciceronis l. laudans^ Nonius p. 224, 19 et sic Avrinc, et duo Erlang, in l. Cic. de or. l, sanguine reliqui libri ibidem exalbescat ex exaluescat corr.
B 15 Enn. ann. 1 v. 181 E. S. fr. 54 Ilberg. lxxii p. 19. XXXVIII Vald, I Columnae 'pervetustum exemplar' 16 0 genitor] 0 pater 0 gtmior Ennius testìbus de. de rep, I 41, 64 et Lactant. inst, div. 1 15, qui numeri nota carent sangen
e
L diis BHGLrk 17 post pollinis: sic — pollinis om. R add, r sichari-
sius/fA siaharìssitts Z> siccharissius d ChaHs. p. 27 P, 22 Lind, Probus de
cath. nom, p, 1448 P. 108 L. et om. K Caesar de anal. 11 p. 756 Nipp.
18 haec in litura b semisses Rr semisis GLK apuleus K ApuL, in epi-
toma : fr. Apul, 12 t. Il p. 638 Hldhd, idem opus esse tfdentur epiiomae Mstorìarum de XII vss. Aen, $99 laudatae, quem locum neglexit ffiidebrandus l, l. et t. 1 p. LVII
LIBER VI 65—67 25 1
p. 7t8 P. p, 96J 68 K.
leìus in epitoma: sed tum sestertius dipondium semis- sem, quinarius quinquessis, denarius decassis valebat .., *haeGca8SÌ8 cassidi«% quod etiam ^baec cassida cassidae' declinatur, ut
Virgilius in XI:
5 aurea vati
Cassida, a sanguine compositum non servat siinplicis-declinationem, ^hic' et ^haec 67 exsanguis hulus exsanguis', a cuspide servat, ^tricuspis tricuspidis'. Ovi- dius in I metamorphoseon:
Il positoque tricuspide telo
Mulcet aquas. iuvenitur etiam | ^haec capis capidis', cuius diminutivum est ^capidula'. Arruntius: capis, vasis genus pontificalis, diminutive capi- dola. Lucilius in Villi:
15 Hìnc anciiia, ab hoc apices capidasque repertas.
et vide, quod magis Graecum ostenditur, cum in *as' protulit accusativum pluralem. *hic* et *haec potis' et *hoc potè' nomina esse, ostendit com- paratio ^potior* et ^potissimus'. sine verbìs autem raro invenis ea ve! obli- quo casu prolata. Persi us:
» Qui potè? vis dicam? nugaris, cum tibi, calve,
Pinguis aqualiculus proteuto sesquipede extet. Virgilius in III:
Nee potis lonios fluctus acquare sequendo.
1 dnm tìL diipundium BHGLK semisem LK semesem G 2 quiuquessis] K
Y
Heiddb. quìnqneosis RBDLh quiquensis H quincensis Q denariis Dd decusis GL
• 8 SS
3 casis casidis Gg casis caaidis K casida . ae Gg casaidae] r\ casidae
HK 4 Verg, Aen, XI 774 sq, 5 uasti H 6 casida Gg 7 compossi-
tiim G 8 exsanguis G exanguis RB huìus exsanguis om. R add» r exsan-
• d
guis G exsangaiais Dd cuspile Dd triscuspis R Ovid. meiamarph. I 330 sq,
9 metamor. in. I G metamorphoseon .1. L 10 possitoque K telo] kb ««lo B tolo GK 11 aquas in Htura L .12 capis capidis] d caspis caspidis RD est om, GK caspidula D 13 harrnntius RD hanintius GLK ainintius Hr
capis] r caspis Rd aasi««s (di) Z> . uasis genus ex genus uasis corr. L di- minutiue rg diminutiuae R diminutiuae BDHK capiduia diminutiue GL cas-
pidala D 14 Lucillius D Lncilìs U LucU. sat. Villi 27 Dous, 22 GerL
15 hinc] / in ,G et in Htura L hi (hinc ky\ mancilia K annci«Iia (1) 1) npices K caspidasque D 16 ostenditur] esse ostenditur DL ' protulit in as OL 17 et haec paté nomina B 18 inuenies K 19 Pers, sat l, b^sq, 20
Ubi
**L 21 pretenso Pers, Moniepess. Vat, propenso reU, libri Persiani prò*
nel protentos es leoio sesquipede] h protentoses quipede B propontoses quipede G proponto, ^^quipede L proponto sesquipede K exstet K ex«tat G exstat L cum ali-
i qnt Ubris Persianis * 22 rerg. Aen, III 671 IIII K 23 potes ionios
s e
f**cta (lu) ir. flutus ff
252 PRISCIANI INST.
p. 708. 709 P. p. W». « K.
idem in XI:
At non Euandrum potis est vis ulla tenere. XIII In Ms' desiirentia Graeca, si in genetivo Graeco consonantem habue-
rint ante og, o in i mutant et faciunt genetivum Latinum: ^Htfuósig Ii- fiÓBìnog^ SiiQois Simoentis'; ^^'Adowig ^Aòùoviòog^ hic Adonis huius A||do-5 nidis'; ^EvTtoXig EvnóXtdog^ Eupolis Eupolidis'; ^Jaqlg Jm^lSog, Doris Doridis'; ^ Shtg Sirióog^ Thetis Thetidis' - quamvis ablativum eiu&'ab hac Theti' Piautus protulit in Epidico:
tum ille prognatus Theti Sine perdat: alia adportabunt ei Nerei filiae -; io
^ Evxcc^tS EvxccQtdog, Eucharìs Euclxarìdis'; ^^Enix^Qig ^ETCtxaQ^^og y Epi- 68 charis Epicharidis'. sin in 'og puram Graecus desinai genetìvus, similìs erit nominativo apud Latinos: ^"Ad&vig ^Aódvtog, hic Adonis huius Ado- nis'; ^ Neanolig Nea7t6Xe(ùg, haec Neapolis huius Neapolis*. sin apud Graecos in eig diphthongum terminant, *nt' habent in genetivo: ^J&ftó-is Big Zifióevrog^ hic Simois huius Simoea|tis'.
1 Ferg. Aen, Xl' 148 2 non] non »« L non in K 3 is add. h
si graeca sì O 4 posi Laliuum : hic adonis huius adonidis add, R del, r
OS
Sifiósig] 2 cmoic RBDH cimoyc G .symois L ut cymoic K ciMeoNTOC Rr ciM0eNT04>c (i) uel ciMoeoMTOc B cimoentoc uel cimoentoyc H cimoyhtoc G cy-
A AC
MOBNOTOC K symoynlos L 5 simointis G simoyntis L aawnnic aaujniaiu Ht AAONEic AAONIAOC G adouys adonydos L aaoniàiuc H post 'Aètóvidog:
' aAiuNOiAic add. K hic Adonis huius Adonidis A. /. om. R add, r Adonidis] hk adonis HK 6 RYnwAic R eyttoayc G eypolis L EvnoXiòog — Ev%a^iq om,
D EvnóXidog — D ori dis e/ ni /*. Eujja^tff add. d Qéxig — fiìiae tidd, m. tertia {ò) KYTTLUAiAiuc R eypoiidos L AOPic BHGd au)pyc K dorys L aopiaoc RBUGd
AUJPYAWC K dorydos L Doris Doridis] r awpiaic R 1 dorisdis K SàzLg —
^ eReiceEOiAOc
ftliae om. GL , Sérig — Theti add. g eneHeiAWC Rr haec thetis huius the-
uel h tidis B haec tetis huius letidis RHÒ haec tethis huius tethidis g 8 teti RM te- thidi ^ Plaut. Epid. I 1, 33 sq. in epidico protulit^ epidigia H 9
h h
tunc ^r ilio D teti R ìqìì HS tethi tì g 10 apportabunt j^r^ adportabant^ ^ . PIAOC eucharis eucharidis X AOC epichans
11 Ev%a(^ig — Epicharidis] eyxatujc hyxapitic etiixapitwc EnichAPmc epicharidis IT
Rr EYXAPYC eyx.\pyaoc K eycharys eycharydos L eyxapaoc Gg
eyxapttoc BD eycharis L Eucharis — 'UmxdqiSog om. K add. k Euchari- dis] d eucharilis Dg httixapic eitixapitoc 2) epicharis epicharidos L EnixAPi-
T ' ETTIXAPIC
AOC Gg Epicharis Epicharidis] epichari epicharitis B eitichapitic Dd epikaris epi-
d n
karitis ***** Hh - 12 epicharitis g Si L os DHL 13 ut aaonic DH ado- nis GL aaujniujc R aaonioc D AAonuoc (a) H adouioc G adonios L huius Ado- nis add, r 14 neatiu)aic jR neattoaic H neapolis L NBATnuAEU)C R NEAntuAeoc B neattoaeoc DG nbahoahoc hk neapoleos L hic B ne^apoHs huius ne*apo-
EYC C
lis K 15 Bic Rr OY Gg oy L oyc K terminent DL terminentur d termi-
H H
nent nominaliuum n ei i H v. Se t. B in om. LK . cikobic cimoentoc /2r
B
CYMOIC CYMOENTOC B CYMOYC CYMOYMTOC GL CYMOYC CYMOENTOC K 16 sìasohìs R
Bimo4(Ì8 (h) D symoyntys G symoyntis g simointis L
LIBER VI 67~e9 253
p. 709 P. p. 364 K.
la *os' masculina ablata s, addita ^rìs' faciunt genetivuni, ut ^hic lepos lepori8% *ros roris', *mos inoris% *flos floris'. excipitur ^nepos nepotis', quod quidam communeputavcrunt, quamvis femininum sit *nep- tis'. alia vero omnia in *tis' desinunt, ut *hic* et *haec sacerdos sacer-
sdotis', *hic' et ^haec compos huius compotis'. Livius. in XXVI: pro- fecto satis compotem mentis esse, o tamen in hoc solo corripitur. Seneca in Phaedra:
Hippolyte, me nunc compotem voti facis. , in eadem:
!• Compòte voto,
et est Adonium. eius contrarìum Mmpos impotis'. Accius in I didas- calicon:
falsidica, audax, % Gnati màter pessimi, odibilis, natura impos,
13 Excors, ecfera.
similiter * haec cos cotis% ?haec dos dotis'. excipitur *hic' et *haec bos \ bovis' - quod ideo assumit genetivo u loco digamma, quia Aeolis quoque solent inter duas vocales eiusdem dictionis digamma ponere, quos in mul- tis nos sequimur, ^oFig ovis% ^ Jàfog Davus', 'cl/ói/ oviun* (unde in no-
aiminativo quoque buius nominis illos sequimur. nam et Aeolis et Doris §(Qg dicunt pro' §ovg, ov diphthongum in o longam vertentes. et quod hoc verum est, ostendunt epigrammata vetustissima, quae literis an- tiquissimis scrìpta in multis trìpodibus legi et maxime in trìpode ApoUinis,
1 In 08 inscr. d os] add,'h hos Rr oc K ablata] h oblata ff 2 leporis] huias lepo-
rìs GLK 3 nepiis b nep^t* B 4 uero om, GLK add, l ut om, G sacerdotis]
huias sacerdotis QL 5 compos compotis DHGK Liv. ab u. e. lib. XXVI 15, 13
XXVI] Krehiius XXV libri profectos LK 6 mentis esse] Puker^is ad Liv. L
Ltecmdum nerba Livii meniU esse i9 menti messe /2 menti inesse GLb menti. inesse D
o menti in. esse H menti in esse K o] r hoc R sole Rr 7 Seneca] rd si-
necha D senica GL neneca R in pendra K in phedra reliqui Sen. ffippol, 710
8 hippolite B ippolite rell. me nunc ex nunc me corr, H nunc me edd, Sen.
uotis B facias HK 9 in eadem] immo in Agamemn, 305 cf, ÌVelckerum
, uel adooiam
irag. Gr, p. 1448 not. 47 eodem H 11 adonum Kk Ei r actius H
didascalinm D 13 fólsidica, andax, gn'àli mater pessimi, | 'Odibilis, natùraque impos, éxcors et fera G. Hermannus de L. Attii libris Didascalicon p. 5. Sotadeos restituii Lachmanmts in ind. lect. BeroL ki6. a. 1849 p. 5 falsidica] &</ falsifica BDGL
saluìfica K 14 ignaii GL ignoti K odibilis] b odeuilìs B 15 ecfera Lachman- Ru l. L et fera Wfri 16 haec cos om. R cotis haec om. K liic et haec add,
8
k et hoc bos B 17 boui#(t) L adsumit B digammae GLK quia eolia
tf quiaeolis R quia eoles GLKh quiaeoles D 19 oic RBDff otic K aaiuc R
tenex 0
, AAoc DHr ÀATOC K dauus Hh iuon Rr ioon DH ofon GL oyon K 20 eius
OL eolis K aeoles K eoles DOLKh dores DHGLK 21 boc B hos RDffK.
Y
prò BiuTC K pro bo « io (h) D vertentes ] r conuertentes R 22 quod ] r
e i
qoomodo R hoc add. d 23 ligi Rr apollonis Rr appoHinis GLK
254 PRISCIANI INST.
p. 709. IO P. p. 264. 65 K.
' qui est Gonstantinopoli , in loco quem | Xerolophum Tocant. sunt autem scripta sic: || AHMO<|)AFfìN prò Jri(io<p6aw, AAFOKOFilN prò Aaonófùv) », *haec glos gloris*, *boc òs' correptum *ossis' - Ovidius in V metamorphoseon:
Qui posquam cecidit ferrumque ex osse revulsum est. s quidam tamen veterum et Mioc ossu* et Mioc ossum' proferebant, unde Pacuvius in Chryse:
ossuum inhumatumaestuosam
Aulam. Accius vero in annaiibus: m
Fraxinus fissa ferox, infensa infinditur ossis. Cato tamen ^os' protulit in IIII originum: si quis membrum rupi! aut OS fregit, talione proximus cognatus ulciscitur -, *òs' productum *oris*. *hic' et *haec custos custodia' ideo in *dis' desinit, quia venit a verbo *custodio'. 's
70 Graeca eiusdem terminationis genetivum Graecum sequuntur ^os' finali
in *is' conversa: ^X^tsi^cag XQvcé^mtogj Ghryseros Chryserotis ' ; ^riQ&g
1 Xerolophum] b exorolopluun B xEPolophum G 2 ahmo4»afu)n etc. ] cf. lib, I S ^"^
E 0 OF 0 OFO tu ^ A
AAMA(t>A<t>U!ir prò AHttA<t>U;ON AAFlUKA<t>tUN prO AAOKWON Rv AAMA4>Afon prO AHMO- A f
<f>OGUJN /Va/oKA/oNPRO AAOKAUJN Dd DAMA(|>A({>ON prO ACMOi^OlCN. AA(t>0£A<t>ON pro AAO-
KOiUff. B AAWA^4>P0lf. prò AAMA4)AU>N. AAOKOFON. prò AAOKOOn. G AAMA<|)AFON PrO AA-
ma4>aujn AA<t>OKA/ON (a m A mut, h) AA^FoKOioN ( AA<|>OKAUinh ) H dama4>AF0N pro da- . ma<j>AU;N Ieokofon pro laoKiuN L aaiia(]>afon pro ahmomuj<J»ujn aaokofon pro aawkour
V
( AAiuKAiuN Ar) K 3 hoc] r oc A correptam H ossis] os ossis B Ovid.
si metamorph, V 39 5 posquam Jìr postquam relL caecidit D boste v. /. ap» Ovid.
V
refulsum Rr 6 ossQ et hoc ossuù ex ossa et hoc ossa ni f. corr, in B 7
•r
Pacubius GLK chrisse G chrise L chirisse K chyse Z> Pacuo. Ckrys. fr. 17
p, 115 BoUi, XV p. 74 Ribb. 8 ossuum, quod coniectura assecutus eroi RibbeekiuSj
uel actaosam B ossum reliqui inumatum G aestuosam D 9 aulam] Riòbefikius auram li-
a •
bri 10 actius ff Attìus in ann.ap. Krauxittm fragm, hùt. Lai, p, 171 11 Fr^i-
s
niis ffh fìssa] sic in litura b fisa Gg flxa LK ferax H infìodUur infinditur
L 12 CaUmis orig, lib. lUI p. ÌOO Kr. fr. 89 p. 282 R. fr. LXXVI p. 48 Wr. mbrum D 13 olciscitur B 14 horis Rr 15 custodie uerbo É 16 grecum genetiuum If secuntur R sequntur K oc r 16 ut xpYceros L zptcepoc
0 o RBD xpYCBroc G xpicepoc ff xpicepujc K xpychpwtwc Rr xpYcepOTOC B xptck- POTioc D xpiQEYTOC G xoicEPOTOc BK xpYccrotos L chrisseros chrisserotis Rr
' eh chriseros G chriserotis add, g criseros chriserotis H chriseros chrìserotis BL ^nsseros
H ^
chrisserotis K 179'coff] cm. R hpoc Br nepoc D hHPOC H heroa L bbpwc K
H*
1 Hpoiuc B Mspu^oc D hHPOuc H heroluc L hepoioc K heros] hero R aeros K
LIBER VI 69-- 71 255
p. 710 P. p. M5. 66 K.
rfif&og, heros herois'; ^ Mivtog Mlvtoog^ Minos Minois*. Sallustius iamm *Minoiiis' protulit genetivum in II historiarum: Daedalum ex Sicilia profectum, quo Minonis iram atque opes fugerat -. nec tamen , hoc sine exemplo apud Graecos quoque invento. Syracusii
seiiim fiQiov prò ^^cog dicùnt. sic Sophron Ttaq^ fjQfóveaóù prò iJQtoCi (lixit simiiiter ergq et Mlvav prò Mlvag. Romani autem plerumque solent in *on' terminantia etiam abiectione n proferre per o, ut Meo', *draco'. sic ergo | ^Mino', ^ gobio' quoque dicunt prò K(D§ióg abiecta s, et, quod mirabilius èst, ^ Athos AUionis' protulit Cicero in HI
wde republica: [quid ergo illa sibi vult absurde exceptio?] nisi si quis Athonem prò monumento vult funditus fefficere. quis énim est Athos aut Olympus tantus? sed hoc in *us' correptam dehiuc Attice prolatum est, quomodo ^AvÓQÓysog prò ^Avó^óy^mg.
In *us' correptam desinentia masculina Latina s vel t vel x anteceden- XIV 71
istibus, si sint rerum incorporalium vocabula, quartae sunt declinationis, ut
uel h i
eros 0 aero8 g herois] d heros D eroys G aeroys g hero*s(y) L aerois K m- xoc RBDH MYNOC G minos L Mivmog] add. r minouic BHK niinows L my-
5U0C G miu04.s (y) L mtnoys G SalL hist. II 5 p. 125 Kr, 2 \ K edd,
inde ab a 3 fugerat iram atque opes Dr, iram fugerat atque opes If iram atque
fugerat opes LK iram atque fugerat G 4 hoc om. H aput H inuenta B
siracusi R siracusii HG siracussi L syraeossii K siracosii B 5 fi^fùv prò
r['^Ì\BQindamH8 var. lect. p.311 9q, heron prò heros ^i>Z^ heron prò hero A erou prò eros G aeron prò aerps g eron prò eros L Sophronis frustuhim om. et Blomfieldius (MI», cri/. CanL VI 340 sqq. Vili 559 sqqA et Akrensius sophoron L sorophon
H TTAPBPOciN noo herosì N on
A' HPPiUNBCCI prò HFUJCI Ar HAPHPUJCU* NONHPOCIN /><f niPBPON OINENONHPOCI j9
HAPE PORECIN, ONSpoci ^ pareDou n^tenou ZT prò enoc add, h pareron (eron m litura l)
\. noccDt HO
SÌ non erosi LI napEPONECi nìun piuci K rjQcivsaiSi non ^^coai Bondamus L l. ex eod. Dorma, cf, Koenium ad Greg, Cor. p. 621 Sck, 6 minon prò minos RBHGLK 7 poti lenui^antia : apud grai^cos add. R tmcis mei, r subiectione GL uel abìec-
o 0 I
tione l proferre add. r 8 gabio Dd cobio b quocumque Dd ku;beoc
B
Rr KOBioc H Kiupiiuoc K cobios B gobios GL 9 est, Athos om. D add. d Cic,
p. __ de rep. Ili xxxvi (49) llll Heidelb, re Rr rep DK re publica G repullica H a i
10 illi Dd absurde] absorde GLK absurda edd. excepto K excepto/^ si am. L 11 Athonem] edd, athonis l athon RBDHK atho GL alterulra lectio scholastici bUem mooit monimento G munimento L efficere] efferri ErL 1 Bresd. 1 2 est om. Z
^ ▼
olymphas B olympus H olimpos Dd olimpus LK olipus G tantum BDr tanto
Y t
GLK sed et hoc Hh hus Rr yc GL oc K 13 actice Rr aticae K 'Av-
9^toi prò 'Avd^óyBmg] Heidelb. teste Lind. ANdroreuc prò andporEoic D anApo-
EO EY Y
reoc prò ABAPoreoic B anapofmiuc prò anapiupoic Rr andporeic prò anapofeoc G an-
Y
AporEYc prò ANAPoroYC ff androgeys prò androgeos L anapofeoc prò AjfAPoreioc K
«b 14 In uf cor inscr. d xa in litura H 15 uocnla Dd
256 PRISCL4NI INST.
p. 710. 11 P. p. 266. 67 K.
'hic histìs huìus nisus% ^hic casus huius casus*, *hìc sitùs huius situs', 4iic positiis huius positus', ^hic partùs huius partus' - quamvis ^haec parlio huius partionis' antiqui protulisse inveniuntur. Plautus in truculento:
Horresco fmiseram mentionem, quotiens fit, partionis-, Miic sexùs huius sexus', Miic luxùs huius luxus'. similiter quartaes sunt, quae rerum vocabulis homonyma inveniuntur, ut ^ma||gistratùs', )} àgxi] Kccl 0 aQxofv, ^ huius magistratus', 'hic saltùs', ^ «iJcJiya*^ tuxì ^ vcTFiy, ^ huius saltus', *hic versus', f] atgogni «al 6 ctixog, ^huius versus', 72 Urie exercitùs', 17 yvfivaaia %al 0 argaxógj * huius exercitus*. *fastùs*, quando a ^fastidio' est verbo, quartae est, quando vero prò annah ac4^ì-io pitur, a fastis et nefastis diebus sic dictum, frequen|tius secundae esL invenitur tamen et quartae. LucanusinX:
Nec meus Eudoxi Vincetur fastibus annus, quod tamen errore Lucani prolatum dicit Servius in commentario tertii libri Virgiliani, cum antiquiores quoque similiter idem protu- 15 ' hsse inveniantur. [Ovidius fastorum inscripsit librds.] nam apud Ho- ratium duplicem mvenio scriptiu*am et ^fastos' et ^fastus' in III car- minum:
Per memores genus omne fastos et ^fastus' in aliis codicibus. Varrò in ephemeride: postea hono-20 ris virtutum causa lulii Caesaris, qui fastus porrexit, men- sis lulius est appellatus. ^senatùs' quoque ideo quartae est, quod
3 PlauL truc. l 2, 93 Horresco misera, méntio quotiens fit partionis (horrisco misera sentio quod diis fit parationis Pali.) 4 mis4teram (s) G sii GL 6 omo- nyma BDB omonima RGLK ut] ut hic h 7 àpxon G apxiuc K saltus] b salusttos B
HPHAHCIC TI n T O
HTTHAICHC^ nHAHCIC KAfNATTR Rv R. nANCTC. KAIO. NATTE. G ET1NAHCIC KAIMATTU Dd
HTTHANCIC KAI0NAT1H B HnHANCIC KAIONAHH É HTTIANCIC KAIONATTB K 8 I7 ffT^OIjP^
0 . O Bt
xal 6 atixog] om, D add. d bctpu;<|>h kaioctixiuc «/{r HCTPophn kaioctixoc LI HCTPO<|>E KAiocTYixoc (i ìh lìturà) K CTPO(|>i H CTHKOC B 9 17 yvfLvacia ned
H IO 0
6 atQatóg] om. D add. d timnacia katuctpatiuc Rr timnacia HGK rimnasia
L 10 uerbo est GL 12 Lucan, Phars. X 187 13 edoxi K eduxi L an-
V • l
nis ^ annis B 14 Serv. ad Aen. Ili 326 commeutariis GLK 16,inscripsi
h V
Rr oratium RD oralium BHGK 17 scripluram inuenio L - fastos et fastos
a Hot. carm. Ili 17, 4 III canninum in lilura B 19 omne] b omnes RBD
ji
Olii Uh 20 in aliis codicibus] eadem lectionis discrepantìa etiam nunc invenitur:
fastus ex Kbris Bentleianis Graeviantis et Reginensis a pr. m. , ex Orellianis SangaJL, uHi, Blandinii, si Cruquii silentio fides habenday videntur fastos kabmsse, et sic legit Acro Farro in ephemeride: Varr, fr, p. 252 ed, Bip.; ad ephemeridem Varrò-
nis rusticam s. agrestem kaec reverenda esse docuit Bergkius in mus. pMl, I 309 sq. cf, Riischelium ibid. VI 533. 554. concidunt inde quae de hoc /. disputata sunt a Kraknero in comm. de M, Terenti Varr, antiquitt. libris p. 26 ephemeride] h ephìemeride BB
epliimeride B epliemenideJIT epimenide GL honoris] blk onorìs GLK horis ni /*. » ras. B 21 caessaris G quia Zmiccav. 1 KreUii correxit Aus. Popma in Varr,
fragm. p. 222 ed. a. 1601, Th. Reinesius ad mg. ed» Putsch, in bibl. schotae Cizensis
e teste Krehlio 22 appellatus est BDHGL Sanalus Rr
LIBER VI 71-^73 257
P- 711. 12 P. p. M7. OB K.
a voeabulo *naUis' compmtur. et si ante ^tus' alia sit sub ead^n syl- 73 laba consonans, etiam corporalìa quartae sunt declinatìonis , nisi sint pro- pria vel mobilia, ut *hic fluctùs huius fluetus% ^hic caestùs huius caestus% 'hic rictus huius rictus% *hic victùs huius victus*. excipitur *hic lectds', Sf] xUìrqj ^huius lecti% quod tamen etiam ^huius lectus' antiquissimi pro- toIenmL Cornificius in I de etymis deorum: ipsis vero ad Ce- reris memoriae novandae gratiam lectus sternuntur. Plau- tus in Amphitrione: *
Quam lectus ubi cubuisti concaluit locus. M^mustùs' quoque *musti' eicipitProbus, quod tamen mobile vìdetur, | cum reteres et femìnlno et neutro genere ìn?eniuntur hoc protuUsse prò ^novus nova novum'. Marti ali s in I:
Quid te, Tucca, iuvat vetulo miscere Falerno In Vaticanis condita mustacadis? isOvidius in XIIII metamorphoseon:
Ter centum messes, ter centum musta videre. Cato Censorius de agna musta pascenda: musta agna prò *Dora' dixit inveniuntur tamen antiquissimi multa ex supra dictis in gè- netivo etiam i terminasse. Terentius in Andria: « Nil ornati, nil|| tumulti,
prò ^omatus' et Humultus'. idem in adelphis *iructi' prò ^fructus':
Nunc exacta aetate hoc fructi prò labore ab iis fero, 'quaesti* prò 'quaestus'. ^ idem in hecyra:
hic 1 alia sii ante tua Z 3 ut fluctua Rr hic ante cacatua am. D hic
caestus haioa cacatua Rr hic queatus hniu9 queatus H hic qatua huius qatua L hic questus huiua .tuti GK caestus huius caesms hic queatus huius questua D hic queatus. haias questus. hic ceatus. huius cestus. B 4 hic rictus. ctus hic uictua.tua Q
Excipiantur RBDH 5 kainh RP kaine H ka^nc K kahni B etiam om, O
etiam huius lectus] r huius lectus etiam R protu«leruat G proferebant
laleruQt L 0 Cornificius de eignùs deorum: v, Bergkium in ind, leci, Marburg, aesi, «. 1843 p. IV , posi cuius elepantem disptUationem haud Ucebai scribere honùni cuidam
e doeto ^aetas huius grammaiici incerta est' . etoemis BDHGLK et in liiura r etho- mi8 A «^rum R dejrum r quereris memoeriaé K" 7 nouande gratie^
gntia RLK gratiae G Plaut. Ampk, 1 3, 15 (v. 513) amphitrionae K 0 Priua abis quam lectus ubi cubuisti concaluit locus Vet. Plaut, ( iecti ubi concubuisti al, ubi cobuisii, lectus Bothius, Iecti ubi cubuiati Fleckeisenus) senarium iamb, procudit Prise.
8
ciibiiis«li C^} B 10 mutua Bk excipi^t (unt) R Probus de eath, nom, p,
et 1475 P. p. 131 L, mobiliai 11 feminino Hh inueniuntur om, B 12 Mar- tialis] r marcialia RD MarOah epigr, l 18, 1 sq. 14 ualerno GK 15 Ovid me-
s tmorph. Xlin 146 16 meses G me%**e^ H musta] r muatum /{ uideret^ n Catoms Censorii de agna musta pascenda or, fr, v. ap. Meyerum L I.p.83 19 etiam Ja i GL ter««minasse L Ter, Andr. Il 2 , 28 adria G 20 nil] L nihil ce- tmamTer, Bas. nil] L nihil ceteri cum Ter, Bas. 21 Ter. adelph. V4, 16 adelfis L 22 eatate G fructi ex fructu corr, B ab offero GL aliis fero B iis] r is /> his Rd cum Ter, Bas, eis Benileius 23 quaesti prò quaestus] r
questi prò questus RBHGK quaesti prò questus D Ter, heeyr, V'3, 38 ecyra
0 hecira OLK echira B hecyra numquam ] h hecyrauum quam H
GRAMMATICI LATINI II. 17
258 nUSCUNI INST.
p. 7W P. _p. a«8. «K.
Numquam animum quaesti gratta ad malas adducam
. parles. ^adveDti' prò ^adventus' idem in Phormìone:
patrem ut extimescam, ubi eius adventi venitin
mentem. s
^senati' prò ^senàtus' Sallustius in Catilinario: senati decretum fit, sicut ilie censuerat. Wersi' quoque prò ^versus' Laberiusia lacu Averno: *
versorum non numerum numero studuimus. Valerius in Phormione: m
•Quid hic- cum tragicis versis et syrma facis? Laevius in polymetris:
Omnes sunt denis syllabis Versi. *hic victus huius vieti' Plautus in captìvis: . »3
Proin tui tu cotidiani vieti ventrem ad me adferas. idem in a u lui aria Uiuius gemiti' diiit:
Tantum gemiti et fmalae maestitiae mihi hic dies obtulit, Famem et pauperienk 74 alia omnia eiusdem generis Latina in ^us' desinentia secundae sunt decli- ao nationis, ut ^hic Virgilius huius Virgilii', 'somnus somni', Hacertus lacerti', ^numerus nu|merì', ^sanctus sancti', ^ventus venti', ^cibus cibi', quamvis et ^huius cibus' antiqui protulisse inveniuntur. Plautus in captìvis:
8
l quaesti] r questi RBDGR malam Ter. Bemb, am.ree. corr, dncam Ter, Bas. 2 partis Ter, Bemb. 3 Ter, Pkorm. I 3, 2 formione DGLK phormione. patrem in litura b ut om. GLK ex««tixnescam (is) R existimescam BGLKh cum Ter. Bemb, cum eius aduenti mihi uenit in mentem libri Pritt. lib. XVII
S 100 ubi uenial (a m. ree. del.) in mentem eius aduenti Bemb. ubi in mentem eius
u aduentus Qgpscr. m, ali.) uenìi Bas. adventi] sic eiiam Danaius ad h, l. 6 Sali, Cai. 53, 1 Catilinario] d catilinaria GLKh catiriinarta RBff catiliinario Dr
i
senati] aie Sali, Paris. A Einsidl. Bern, 1 alii; senalus al. Senati* (us) Rr 6 sii GLK Laberius] r Lauerius RBDHGLK Laber. lac, Avem. fr. 3
p. 212 Bolh. fr. I p. 244 Ribb, 8 lacù LK 10 VoXerixa in Phormione ; », *«-
pra S 7 uaiirius G Terentius jR Terrent" ^ formione GLK 11 Quid*« K
quod D hic ex huc corr. K tragicis] bdh graticis B traicis DH sirma Lk firma GK 12 Laevius] sia tacite R'einesitts var, lect. II 1 p. 126 ed. Altenburg. a. 1640 Leuios RBDHGLK Linius r Laev. fr. VI ap. Weichertum poet. Lai. rell. p. 61 polymetris] 3 polime^trìs K polimentris RD polometris r polimenstris ^Hd poli- mentis g polimerris G polimernis L Polymenis s. Polumenis Reineiius 14 uersi« (s) B 15 Plaut, capi. IIII 2, 75 (». 855) 16 tu tui Plautus cottidiani H coc- tldìani F'et. Plaut. afferas GLKr 17 idem] Plautus BDHK huius geminili D Piata, aulul. Ull'g, 11 sq. 18 gemi«4iti (ti) B male RGL mali Fet. PÌaut., Nonius p. 487, 22 maiai recte Hermannus elem, doctr. metr. p. 412 mestitiae RJDHG mesticiae Hg roistitiae K maestitiaeque Vet. Plaut., scd que m. ree. add. mihi sup.
Un. add. K hic] r haec R mihi hic dies hic optulit {prius hic in Ut,) B hic
• i
dies mihi optulit libri Plaut, 20 eiudem R sint R declinationes Dd
22 post uenti : colus .li add, K, litura extat in B, ubi ni f. uentus uenti repetitum futi
• 8
23 cibus antiqui] cibi uetusti li protulise Gg Plaut, capt. UH 2, 46 (o. 826)
LIBER VI 73—75 259
p. in, 13 P. p. 34» K.
Tantus ventri commeatus meo adest in portu cibus. excipitur ^arcus', quod dìfferentiae causa quidam tam secundae quam quar- Ue proUileninL de caelestì enim [id est de Iride] Cicero dicens in III de deorum natura in i fìnivit genetìvum: cur aiitem arci species snon in deorum numero reponatur? invenitur tamen apud veteres etiam feminini generis , secundum quod bene quartae est declinationis. E n- DJas in XV annali:
Arcus aspiciunt, mortalibus quae perhibentur. 'aeus' eliam quartae est, quod tam masculinum quam femininum invenì- 75 ntur - Lucanus in X:
Quod Nilotis acus conpressura pectine serum. luvenalis in I:
Ille supercilium madida fuligine tactum Obliqua producit acu. is idem in U : «
emerita quae cessat acu. diminatio tamen a masculino fit ^aculeus' teste Probo, quomodo ab equo ^equuleus' ., et *lacus' et/hic specus', quod tam masculinum quam neutrum invenilllur. * Horatius carminum libro III: tt Quo me, Bacche, rapis tui
Plenum? quae nemora et quos agor in specus? sed ^hoc specus' melius dici in singularì, in plurali ^li specus', Servio placet feminino tamen hoc nomen quoque genere invenitur. Agellius ^ noctium AtticarumV: sole medio, inquit, et arido et flagranti,
1 tantus] r densns tanlus R comeatus DHLK 2 Excepitur Dd
defereotiae G 3 Dae D Cicero de nat. deor. III 20, 51 dicens] r dkrìt R
.nel cor
rie deornm natura in III. K 4 flnivii] g finiunt G fluit U Cuin Gg atem
B arci] tic etiam codd. Cic, opt, arqui, arcui, arcua ai,, arcuis cod, Charisii I p. 93
■ i P. 67 Z. 5 repponalur L 6 Enn. ann. XV 2 E, S. \ p. 59 Fahi.
8 Arcos aspiciuDi] gcripti arcua ubi aspiciunt libri arquum ubi adspiciuot Menda arqans ubi adspicitur Columna perhibetur ff cum Caroiinih, alt, et Darmst.*^
9 misculìni D feminini D 10 Lucan. Phars. X 142 cf. Hb, V S 33 XIII L Xill.o. G 11 nìhilotis Rr com^vewvm RDHLK compsum G ferrum GLK
12 /no. sat. I 2, 93 sq. 13 supercilicium D mandida D tactum]
e
fwm pierisque eodd, luv, interpolatis RBDGL tatum H tinctum cum Filli, ir. alt, (tactum «. pr.) et alUs norinuUis luo. et libris Prisc. fift. V J 33 AT Findoò.
CCCXLVn CarolinthMt, 14 oblica Rr 15 luv, sat, II 6, 498 U. K 16 erae- ntaque cessat BHd 17 Probus de cath, nom, p, 1463 P. 121 L, aequo RK
18 eculeus Rr eculeus H aequuleus D equieus G equleus est. Lacus K eculeus sic ab Ma acnleus et lacus B 19 oratius K Hor, carm. III 25, 1 «9. 20 bache^^ rapis bache GL 21 et] aut libri Horaliani meliores tantum non omnes et rìc, ut ateo- ìet docte interpolatue , CaroHruh, alter 22 Serv. ad Aen. VII 568 , ad georg, UH 418 23 quoque tamen genere hoc nomea G (amen genere hoc nomen L genere add. k AggeUius RBDHK A.geliius r ageliicis G cf. % 61 GeU, noci, Att, V 14, 18 24 Atticarum] r anticarum R acticarum D Y] Kréhliut VI RBDHLK HI G fortasse numerut VI retinendus erat secundum ea, quae supra L l. dispuiammus isquid DB et arido] rapido libri Gelliani
17*
260 PRISCUNI INST.
p. 7IS P. p. M9.TI (70) K.
specum quandam nanctus reinotam latebrosamque, in eani lue penetro et recondo. Ennius in XVll anualium:
Tum cava sub f monte late specus | intus patebat Pacuvius in niptris:
advenio in scruposam specum. s
70 dicebant tamen et Mioc specum' et Tiaec speca'. Calo: speca prosila, quo aqua de via abiret. sed Livius etiam singularì numero hoc ponit masculinum in I ab urbe condita: lucus erat, quem medium ex opaco specu fons perenni rigabat aqua. similiter Ovidius in III metamorphoseon: m
Et specus in medio virgisac vimine densus. idem in VII:
specus est tenebroso caecus biatu. id(nn in XI: > Et specus in medio, natura factus an arte, . is
Ambiguum. - penus quoque et masculini et feminini et neutri invenitur teste Do- nato et Capro. Plautus in Pseudulo:
f Nisi mihi annuus penus ab amatoribus congeratur. Lucilius: ' 38
1 nactiis LKrd iu eam me om, libri, addidi ex Gellio 2 penitro
» RL Enti. ann. XVlI 3 E. 'S. ii p. 63. LXXVIIl FahL, qui plenam lectionis
vaneiatem ex Pesto p. 343*, 31 MuelL, Nonio p, 222, 33 M., Servio ad Aen.
V
VII 5<:V8 petUam afferi 8 caba D monte] libri cum Petto et Servio moutìs
Nonius monte! Od, MueUerus ad Fe$t. l. L moutem Cohtmna moutis latere
Fruterius , latet Nonius alte Festus altae Servius specus late L 4 pa-
cubio» 6LK Paoiv. nipir. fr, 3 p. 134 Both. VI p. 91 Ribb. Non, p. 223, 1
Accius niptris: Inde aduenio montem Aetam scruposam specum, ìmde Ribbeckius L i. Inde Aétnam aduenio móotem («. Aetnam inde montem aduénio) in scruposam spe- cum 5 acrupos&m Nonius {B ante litj) scrupulosam RDH et' in litura b scropulosani
u »
O^^ scruplosam Darmsl>, quod addo Ribbeckii causa , quem ceterum uhHris fere reli- giosissima accuratione schedis meis usum esse inveni 6 et hoc specu h haec ex hoc corr, B Colon, fr. ine. p. 87 Lion,; ad originum libros videtur pertinere
prosila] M. Hauptius coli. Paulo p. 226, 5 Muell. : 'prosita proposita*. prò siti RBDGL ■ pposili H ppsita k propositi K apposita edd, ante Krehlianam posila ex codd. suis Krehlius 7 denia RADHG habiret D Leuius GLK Livius ab u. e. lib. I 21, 3 9 perhenni R rigebat B Ouidius simiJiter L Ouidiuus Rr Ovi-
dius metamorph. III 29 11 Et] Est v. L codd. Ovid. medio K OvìdiuB media Ubri Prisc. relL ac vimine] a cuimine ff acumine GK densis libri aliquot Ovid. Ti Ovid. metamorph. VII 409 13 caecus] d specus D 14 Ovid. metamorph. XI 235 sq- Xll D 15 Et libri Prisc. cum Ovid. Basileensi Est Ovidius, Lips, 2 KrekUi
o
media /}r 16 ambiguum est /tftri<i/t^uo/Ooù2. 17 Plenus /2r quoque mascuUoi
GL et feminini om. R . Teste B Donatus p. 1747 -P. 12 L. penus laudai
inter nomina incerti generis inter masculinum et femininum. nam ibi penus prò pinus legendum esse , quod Lindemanniis suspicatUs est , docet Cledonius p, 1895 sq. P. 18 Capro] de dub. gen. ap. Osannum de FI. Capro p. il cf. lib. V $ 45 piaulus oin. GL add. g Plaut. Pseud. I 2 , 45 cf. lib. V § 44 pseudolo L psednlo
G speudulo D seudiilo B 19 annua G congerilur RBffGLK 20 Lucilius]
cf. lib. \' $ 44
LIBER VI 75--77 261
p. 713. U P. p. 271. 70 (270, 7,^ x.
Magna penus parvo spatio consuoipta peribit Horatius io I epistularum:
Annonae prosit, portet frumenta peniisque, cuius neutri genetivus est *penoris% ut 'pecus pecoris'. CaesarStrabo scontra Sulpicium tribunum plebis: propinquos nostros Mes- salas domo deflagrata penore volebamus j)rivare (*hoc penum' eliam Afrani us prutulil:
in penum erile). etiam ^hic ficus', vitium corporis, quartae est. Martialis ini epi- logrammaton:
Cum dixi ficus, rides quasi barbara verba
Et dici ficos, Caeciliane, iubes. Dicemus ficus, quas scimus in arbore nasci: Dicemus ficus, Caeciliane, tuos. 15 ex quo ostendit, et vitium et fructum posse quartae esse declina|tionis, ge- nere autem differre. Vnltus' praeterea quartae est, quod quasi rei est vo- XV 77 cabulmn a *volo' verbo, quomodo a ^colo cultus' et ab ^occulo occidtus', ab ^ulciscor ultos'. nec mirum, cum Aristoteles species incorporales erga corpora vult esse, Wultum' [j in facie intellegi, voluntatis enim signi-, ttficat affectum, quomodo ^metus', ^gaudium', Maetitia', *trìstitia', quae om- nia rerum incorporalium sunt vocabula. ìiure igitur quartae est. similiter
• h
1 consnmta L per*ibit (b) ^ 2 Oratius D Oratius HK Homi,
episi, I 16) 72 aepistolarum A 3 anno ne L annoine K annofine b opot"-
iel r 4 g^enetini RD Caesar] g Cessar G Caesaris Stralfonis contro Sulpicium
V
Htfum tribunwn plebis or.: v. Meyeruml, 7. p. 334^9. cf, lib, V S 44 5 tribuno Rr
b a
tribunns GK trUnnos L proptnqaos] b proprinquos B messales R messisa-
e Us li mesis alas GK 0 ponere Rr uolenamus pribare B 7 affranius ^K Afraàus in taliùne, v. Hb. V $ 44 8 paenum R erile] RHKy unde et Me et
liò, V /. /. restituii cf. Ritschelium proìegg. in'Plaut. p. XCVill Wagneri orth. Verg,
h p. 433. om, G aerile g erile D barile BL haerile r r 9 uicium H Martial.
<p^. 165 epigrammatton K 11 babara ZT 12 dici] #dìxi R cum Mari, Paris, 8284 ei pr. cod, Leid. Voss, 121 ficus K et ex ficos oorr, B ceciliane RHGL
V ficus
ti ex ctnr, K ceciliane, ex ciciliane, corr. B 13 dicemus ficos Rr dicemus Gg licDs] sic eOam 'nonnulli codd. Martialis ficos codd. Mari, plerique 14 ceciliane BDHL ciciliane GK 15 quo* ostenditnr H ostendit uitium uel fructum K (genera H 16 diferre L defferre G praeterefa] quoque L 17 occulo eo:' acculo
corr. K cultus B 18 et ab olciscor (ulciscor b) B ultus] rd uultus RD
minim quoque cum H Aristoteles] g maristoteles R aristotiles GK o. Aristoielem
a .i. circa de anima 11,9 sqq. p. 403 Bk. 19 ergo Dd erga Kk in facie intellegi h, L om. DB faciae Rr quonaodo colores ei figuras cum sint incorporales post intellegi
tèi. GLK quoque quomodo colores et figuras cum sint incorporales Rff et eadem pai uultum BB uolnmptatis K • significant /{rZ^/ 20 affectum in facie (fa-
dae Rr faciae ^) intellegi quomodo (. Quo modo B)' libri a voc. gaudium ite-
rùi óic. ^ V. S 43 laetitiae Rr letitia* (m) B trìstiliaq. omnia' G 21 lurae
Rr est similiter 6
262 PRISCIANI INST.
p. 7I4P. p.a7«(7I).nK.
*artus\ hoc enim quoque, cum neutro etiam genere *hoc artu' velercs proferebant, bene secundum quartam declinatur. omnia enim maftculÌDa, quae neutra quoque in u desinentia inveniuntur, eiusdem sunt declinationis, ut *hic tonitnis hoc tonitni', *hic cornus hoc cornu*. ergo similiter *hic artus hoc artu'. Plautus in Menaechmis: s
Ita mihi imperas, ut ego huius membra atqueossa al-
que artua
Comminuam. illud etiam possumus dicere, quod a veii>o '^arto artas' rei vocabulum fit *artatU8' et per syncopam *artus% quomodo a *poto potas potatus potus'. io ideoque nomen etiam, quod significat ef^d^ov, id est *artus% quia vocabu- lum rei est simile, et eandem servavit declinationem quomodo ^exercitus% 78 *saltus', ^magistratus'. et forsitan ideo etiam *acus' ab acutu, *portus' a . portatu, Macus' a laqueatu, ^sinus' a sijnuatu, ^currus' a cursu, ^gra- dus' a gressu nata prinyitivorum servant declinationem, quomodo univoca is fìxa. a portu compositum tam masculini quam neutri 'generis invenitur et secundae declinationis, ^hic angiportus' et *hoc angiportum, huius an- giporti', sic Plinius Secundus in I artis grammaticae. Teren- tius quoque in adelphis:
Id quidem angiportum non est pervìum. ^o
idem in Phormione:
Sed bine concedam in angiportum hunc proximum. ^gradus' quoque quartae est, ut ostendimus, et ^sinus'; dicitur tamen ^hoc ìslnum' i producto et significat vas. Varrò de vita populi Romani
2 declinatur] rh dcclìnantur R (H?) declinationem BK 3 desinentia] r desi R 4 tonitruus G hoc ante tonitru in Ut, b 5 hoc ante artu in Ht. b
Plaut, Menaechm. V 2, 102 sq, (v. 855 sq,) menechmis RBH meneche-
ne
ni8 GK mechenis L meaech^mis (i) D 6 mihi irahi imperas R mbra D ^ ossa
V
wìwaGLK Qpossimus/) rei] J ei i> 10 et a<f</. r . Quomodo i7 11 a^- ^^ov\ in lUura l apopwn R apepo GK in uocabulum Aa uocabulo BDGL * uoca-
bulo (a) H a uocabulo A» 12 similem GLK {RX) et oro. BD del, a excrti-
ael actts aculu v
tua ff 13 etiam om. G arcua Gg arcitu Gg acuto RD portas Dd 14 la- quaeattt D 15 gresu G nata add. k nata aequiuoca *^***^* primitiuonim (cyn- ontiia) B declinationem add, r quomodo exercitus G - omonyma post uni-
uoca adras. in B 16 et flxa H generis quam neutri GL 17 angniportus Rr anguiportum Rr huius angiporti] a huius angiportis K his angiportis RBADRGL at huius angiporti r 18 plenins GK saecundus R II. K Plinius Seatndus
in art, gramm. lib. I ap. Lersckbm SprachpMosopìde der Alten 1 p. 183 primo A
prima H Ter, adelph, llll 2, 39 10 quoque <m. L adelfls GL 20 Id] i- A
n
«^«iportum H aggiportum h post angiportum: non est — angiportum om- R add, r, non om, D 21 Ter. Phorm, V 7, 8 formione AL 22 hic Bus, concc- nos transire «
dam in ffh concedam transire tios in B hunc etiam duo codd. Ter, Bentl, hoc
Bemb. Bas. proximnm] b ««ximum B 23 . Et sinus B tamen et hoc ADffr
24 signum 1) ì producto in neutro gen. in mnscuiino corp. et ff trarrò de vita p, R,'lib, I p, 239 ed. Bip, cf. Non, 547, 21 v, etiam Varr. de l, L. \ % 123
LIBERVI77— 79 263
1». TM. IS P. p. 272. 73 K.
libro I: ubi erat vìnum in mensa positum aut galeola aut sinum. Virgilias in bucolico:
Sinum lactis et haec te liba, Priape, quot annis. sed hoc etiam mascuUno quidam protulerunt Plautus in Cureulione:
5 hic cum vino sinus fertur.
forte igitur etiam differen||tiae causa hoc secundae, illud quartae declinare- nint. ^currus' similiter excìpitur, qiiod quartae est dedinationis, ut ante docuimus. et possumus non inverìsimilem de bis omnibus rationem, ut superius demonstravimus, reddentes dicere, quod ea, qiiae a partìcipiis de-
lorÌTantur in ^us' desinentia, si sint flta, quartae sunt: | ^portatus portus', *artatus artus', 'arcuatus arcus', *laqueatus lacus', ^acutus acus', *sinuatus sinus'. a cursu quoque vel ^curro cumis', a gressu vel *gradior gra- dus'. adeo autem cognatio est currus ad cursum, quod diminutivum 79 prò cursu accipitur. Cicero prò Marcello: nec fas esse duce-
isbam, versari me in nostro vetere ciirr^culo. quomodo igitur, si essent partìcipiis similia, ftxa quartae proferrentur dedinationis, sicut omnia quae similia sunt partìcipiis non mobilia, sic etiam per syncopam prolata vel mutatìone consonantìum ante *us' positarum eandem tamen déclinatio- nem servaverunt nec mirum in nominìbus hoc fieri , cum etiam ipsa par-
» ticipia inveniuntur est quando per syncopam prolata , ut ^potus' prò ^pota- tus', 'crctus* prò ^creatus', *dictus' prò *dictatus', *saucius' prò *saucia- l^ls^ ^truncus* prò ^tnincatus', Massus' prò ^lassatus'. 'tonitnis' quoque et *comus% quando sint masculina, notantur, quod quartae sunt. nam plenunque neutra inveniuntur, *hoc tonitru', *hoc comu', de quibus
ìbigue Od. Muetterum 1 mensam libri Non, galleola i?r gaUeola(I?) Z 2 sina
V
et sena itbri Non. Verg, ed, 7, 38 bocolico A bocolico K bocò O buco L
3 le] «te etUan Fer, libi QL lib**a (us) Pai. Priape a pia quadam anima
qv era», in H quot annia] dk quod annis DK cotannis Rr 4 quidam] r om. L
qaidem R Plani. Cwrc. I 1, 82 (i^. 82) gurgulione / 5 f. eine, unde incipit tersus Plautinus, excidU posi Cureulione fertur forte igitur K fertur forte, igitur G
e diferentiae L deferentiae O 8 non inverìsimilem] AH ex corr. non inueuirì similcm RDOL et AH pr. uerisimilem dh et in mg. r '♦*♦♦♦♦♦♦* (n inueniri) simi- iem K 4«« inueniri aimiiem (.non) B 9 quae ea participi is Rr ÌO us in li tura h
portatus add. r portatns portus] ex corr, G portus portatus LK et G pr. 11 «rtatus artus] ex corr. G arlus vxMXxa^LKretGpr, arcualus] rh wceìiviB RADHGLK
cttfriculus
12 gresu GL 13 post diminutiuum : curriculus add. R currus BADG currus Kk curms id est curriculum H currus curriculus vel currus, curriculus edd. ante Krdi- Hm 14 de. prò Marcello 1,2 nec fas] nefas r ne fas B 15 uestro v, L lihro- rm Cic. uertere Rr ueteri plerigue libri Cic, curriculo prò cursu. ff 16 pro-
• nel e
ferrentur] rah proferr«ntur ff proferentur RBAD proferuntur L profernntur K sicnl] sic D 17 quae spscré in K partìcipiis similia sunt GL mobilia ut est e
nisas sic B sic] sin Dd slcut H 18 mutationem ante B 19 nominibus] rh omni- bus RÉff ctirn K partitipia R *20 est quando inueniuntur h èst quando inuc- niontur K 21 prò dicatns K sautius prò sautiatos D 22 lasus prò lasatus L
V
tronitras L 23 sunt AGLKd maacnlina sint Hh quod in litura g 24 inueniua* tnr neutra GL
264 ' PMSCUNI INST.
p. 715. 16 P. p. 2T3. 74 K.
saprà quoque docuimus. quomodo autem quaedam quartae dedìnationis Do- mina etiam secundae regula protulisse superìus vetustissinios pstendimus, sic ex contrario, quae | debuerunt secundae esse, quasi quartae est quando de- clinaverunt, ut *hic sibilus huius sibilus', *vadus% * vulnus*, *frctus'. Si- senna in XII historiarum: procul sibilu significare consulis 80 co e pi t excipitur etiam 4epùs leporis', quod solum in *us' eorreptam desinens masculinum tertiae declinationis invenitur. nam ^vetùs veterìs' conunune est trìum generum et ^Ligùs' quoque ^Ligurìs' commune. Sai- ' lustius in II historiarum: sed ipsi ferunt taurum ex grege, quem prope litora regebat Corsa nomine, Lìgus mtt||lier. in- 1« venitur tamen etiam in *ur' desinens, ^Ligur*, ut Lucanus in I: Et nunc tonse Ligur, quondam per colla decore Crinibus effusis toti praelate Comatae. quamvisVeter' etiam analogia exigit, ut bene sit dictum. Accius inHecuba:
Veter fatorum- terminus sic iusserat, 15
pro^vetus'. quodCapro quoque prudentissime videtur,cum comparativus^vete- rior* et superlativus^veterrimus' Weter* desiderent positivum. Cato in I ori gi- num: Antemna veterior est quamRoma. Plautus inBacchidibus:
1 supra quoque] G ex corr,, quoque supra GL post quoque: et cornus
add, R uncis incl, r 2 in regula B ostendimus] docuimus g ducimus G
-3 ex econtrario 'L secundae debuerunt GL est quando in mg, add. A declinauere H 4 Me add, h • huius] in litura k haec ni f, K huius sibilus
add. r Sisenna in XII Mtt. p. 315 Kr. p. 377 R. 5 XV. GL XI B histo-
riarum] b histo*** B sibilu] D Vind. CCCXLVII h {'unus* KrehlU) Rolkòà
V
sibilus RBAHGLd sibilus K 6 caepit GLK solam D correptumZ 8 et
li V y
gus Rr ligus .oris commone "est quoque' Gg ligus ligoris commune quoque est L ligoris quoque K et ex liguris quoque corr. B commune est D Sali,
kist. n 13 p. 129 Kr. cf. Isid. origg. XIIII 6, 41 9 in om. GLK femim K 10 quaem K littora L Corsa] d causa D nominae B Ligur et Li^rum
e w. IL edd. Isid. 11 ut in mg. K Lue. Phars. I 442 sq. 12 tonsa ffk decore] pleriqtte eodd. Lucani cum utroque Vossiano decora alti: decora decore libri; decore
decora deh rhl; decore archetypus Prisdani 13 effusis] b effusi BL effussi GK toti Lu- anus totis libri Prisc, (sic ni f. in litura etiam H) praelate comale. a p. e. AD
piate commatae t sic /*. in litura ff * 4^ (p. c.^ Rr pcum GLK ^lata cornata ad mg, l .poc. B
comete Lue. Voss. A 14 quamui* (s) L • etiam ueter BGL Accius] b Ac-
tius BH Attius L Atl. Hecub. p, 210 Boih. p. 168 Ribb., qui ffecubam ex solo
h
PHsciano cognitam ad Neoptolemum referendam esse censet p. 321 ecuba R ecuba B
8
becula GLK 15 Veteter B iuserat L iuserat K 16 Capro: cf. lib. III $ 21
» r
prudentissime ex prndentissimo corr. A prudentissimo K 17 ueterimus Gg posi- tivum] b possessiuum B Cato origg. lib. 1 p. 99 Kr. fr. 13 p. 270 Roth. fr, XXI p. 28 sq. Wr. 18 Antemna] v. l, a g ascripta *ueì antemna*, Antempna Lips. 2
anlea ante a.
KrehlU, Antemnantia mei omnes, quod f. vel ex gloss. ueterior vel ex Antemna ortum est, ut ante a. (ante amnem) fuerit a sciolo quodam appositum , cf. I^arronem de l. /». V $ 28 et Paulumj si dis placet, Silentiarvum s. v. amneses p. 17 M. et Serv, ad Aen. VII 631 Antemnatium coni. Rothius ueterior spscr. r Plaut. Bacdi. V 2, 30 (v. 1150) cf. lib. Ili $ 21 bachidibus RBA bacchiiibus L bachilibus GK
LIBER VI 79—89 265
p. m P. p. 274. 75 K.
Senem ftibi dedo illum veteriorem, lepide ut leni-
tum reddas.
MoDOsyllaba quoque in ^us' omnia, cuiuscumque sint generis, lertiaeXVI 81
soni declinationis, quae et producuntur. est autem masculinuni unum a
sGraecis sumptum i^vg^ *hic m.us muris', quod per obliquos casus produ-
cit u, ^mùris muri', ideoque assumpsit r, quìa non poterai u vocalis pae-
DuJiima produci vocali altera consequente. itaque nominibus monosyllabis
Il longa est per omnes casus et sìmilis declì|natio supra dicti nominis, ut
'mùs^mùris*, *plùs plurìs', *iùs iùris', Hùs tùiis', *crù6 cruris', exceptis
N ^grus' et *sùs', quae sola in monosyllabis communia inveniuntur et in no-
minatiTO producuntur, in obliquis vero corrìpiuntur, quod apud Graecos
quoque <tvg productum in nominativo reliquos casus corripit. et u pae-
Doltima ante vocalem posita longa non invenitur apud Latìnos, ut ^ardùns',
*sùa', 'fluctùi', ^rùo'. sunt autem nomina in ^us' desinentia communia
isquattuor, duo in *U8' productam monosyllaba et duo disyllaba in ^us' cor-
replam, de quibus supra diximus, ^hic' et *haec sùs suis', *grQs gruis'.
Virgilius:
Strymoniae dant ^gna grues. Horatius sermonum libro II: ^ discerpta ferentes
Membra gruis, sparsi sale multo non sine farre. Set^s' eiìam ^veterìs' et 'Ligùs' (quod in ^ur' terminal nominativum *Li- gur', ni supra dictum est) ^Ligurìs'. praeterea ^unus', ^ullus', -^nullus', 82 ^solus', *toius', ^alius' quamvis verissima ratione nomina esse ostendantur, ||
1 lepide] r lapide Rk lapidem OLK 3 cuiuscumque B 4 est] sunt r sunt
est
antem. Unum masculinum ( . Unum in litura g ) graecitf 0 sunt autem unum masculi-
noni graecis H a om, K 5 sumptum] g sumtnm GL moyc GL Ino
mas] k humus Hf quod et per BAH obiicos B 6 u ut muris GL
du Ideoqnae Rr assumpsit] g adsumpsit B adsumsit D sumpsit GL 7 proci* (t) Dd sequente GLK nominibus] in omnibus AM in nominibus DH 8 u] rdh
e in
US KBADHL 9 crus -curia R 10 bus et grus GL qua«* sola monosyllabis Hh monosyllabis] h monasyllabis B commonia G 11 po«/ nominatiuo: producun-
tam liq
tnr — nominatiuo om^R add.r 12 produc in Rr reuos Kk 13 non inuenitur
o uel r
loogaa GL apud ex aput eorr. B 14 fluctui Dd ruo] suo G suo LK
V
nomina] ex eorr, L omnia GK et L pr, commonia G cnmmunia K 15 duo
di
syllaba Rr 16 gruris B 17 Verg, Aen, X 265 post Virgilius: in X. Z> in l peOTgicon L (cf, georg. 1 120 Strymoniaeque grues etc.) dicit K in III add, r 18 strimoniae AGd strimonie D istrimoniae R strìmoniaeque L strimonia K sygna D 19 Hor. serm, II 8» 86 sq. sermonem lìber .11. R in sermonum libro II r ÌQ sermonum li? II AG sermonum I. L 20 discerta B 21 mbra D 22 quod et in B
a
terminai nominai nominatiuum Rr 23 est om. L Praetere R ullus
a
^. d, po9t nullns repet. A 24 ostenduntur Rr
266 PRISCIANI 1N8T.
p. 717 P. ' p. 275. 7« K.
ut in pronomine docebimus , tamen pronominum sequuntur declinatiooem iUonim, quae in ^ius' terminant genetivum, quamquam inveniantur apud veteres el nominum modo declinata, id .est genetivum in ì et dativum in o desinentia, nec solum haec, sed omnia, quae simili declinatione pntfenm- tur, sicut iani in su)>erìoribus ostendimus. Titinius in barbato: s
quod quidem poi mulier dicet,
Namque uni collegi sumus, ^uni' prò ^unius'. Afranius in suspecta:
Adeo ut te satias caperet totì famijliae, ^
prò Hotins'. Cato in I originum: nam de omni Tusculana civi- io tate soli Lucii Mamilii beneficium gratum fuit, ^soli' prò ^solius'. idem: qui tantisper nulli rei sies, dum nil agas, ^nulli' prò ^nuUius'. Plautus in truculento:
quasi vero corpori reliqueris
f.potestatem coloris ulli capiendi, mala, is
Hilii' prò ^uUius'. ^alius' quoque tam ^huius alfus' paenultima circumflexa quam *alii' genetiviis invenitur apud veteres. Caelius in V: nullius alii rei nisi amicitìae eorum causa, ^alii' prò ^alius' dìxil. Caesar in Anticatone priore: uno enim excepto, quem alius modi atque omnis natura finxit, suos quisque habet caros.» M. Cato in censura de veslitu et vehiculis: nam periniurium siet, cum mihi ob eos mores, quos prius habui, honos detur, ubi datus est, tum uti eos mutem atque alii modi sim. 0. Li- cinius in II: perversum esse alii modi postulare.
1 pronominae B docebimus] l doceuimus B docuimus GL tamen] A tan-
V a
tam H 8ecuDtar BDHr séqnnlur Gg .declinationem sequntiir K 2 ius] ns
Bd apud ueteres inuenianiur GL 4 sed et omnia L 5 iam] etiam GK in add, r siiperìobus ff TUinius in barbaio: v. $ 36 6 poi mulier ex mu- lier poi corr, K dìcit AHKr et libri $36 7 namque] L pr, nacque K et L
e ex corr. coUigi G colligii R collegii BADBLK 8 affranius GK Afranius in sugpecta: v, $ 30 specta B 9 satias] r smisRffGLK totaè K et quos prae-
8
terea l, S 36 10 Catan. orig. lib. I.- ». J 36 tu|seculana Dd 11 8olì»(i) L
mamellii G mammilii K 12 idem] Idem in secando s. Idem in IL edd.
Cai. fr. ific, V. $ 36 tantis prò B nullae sed ni f, corr, ex nulli K nihil B nullae iterum, ut videtur^ correctum ex nulli K 13 Plttut. truad. Il 2, 37 sq, v. $ 36 14 corporis H corpori* (s ?) L 15 Tuo potestatem Plautus capiendim F'et. Plaut,
16 ulli prò in Ut. et ad mg. b circunflexa L et ex circumflexa mut. G 17 Caelius] «f $ 36 Ceciiius RBADGLK Gaeciliosi/ Caelius in V : v. $ 36 18 alius Bff aliae ex alii nif, mut. K alii] hic etiatn DH et ex eodem voc. nif. aliae corr. K 19 Caes^ar (s) G Cae- sar in Anticat. priore : v. $ 36 Cesar inticatone D 20 oins DGLKa 21 M. Caio
h in censura de vestita et vehicuHs: v. $36 vehiculis] h ueiculis Aa uechiculis GLK nehì***** ff per iniariam B periurinm GK 22 si et LK ob] rb ab RB o eas Aa quos et prius L 23 tum ex cum corr» K mutiem A mo^tem (r
ni /*.) L motem K G. Licinius] Glicinnius H licinnius RBAL C. Licinii
Macr. ann, lib. il: v, $ 36 24 .V. K
LIBER VI 82. 83 267
p. 717. 18 P. p. 27«. 77 K.
Femmina eiusdem teratinationis correptae, si sint arborum nomina, 83 secundae erunt declinationis, ut *haec ornùs huius orni', ^haec fagtts fagi, *haec pirfts piri' , *hae<; cupressùs cupressi'. excipìtur *quercÙ8% ^laurùs', ^pinfis', ^cornùs', ^flcùs', qnae tam secimdae quam quartae inyeniuntw*. sCicero in chorographia: ibi quercorum rami ad terram ia- cent, ut sues quasi capraeex ramis glande pascantur. Virgi- iius invili,:
Arma sub adversa posuit radiantia quercu. Statius in VII Thebaidos: IO cornu depressus Achiva.
Virgilius in XI:
ferro sonat alta bipenni Fraxinus, evertunt altas ad sidera pinus. Cicero in II de oratore: cum familiaris || quidam quereretur,| isquod diceret uxorem suam suspendisse se de ficu, amabo te, inqiiit, da mihi ex ista arbore, quos seram, surculos. Mar- tialis in epigrammalibus:
Dicemus ficus, quas scimus in arbore nasci. m vero in productam *us' terminentur, ablata s , addita ^tis' faciunt genèti- »vum, ut ^haec servitùs huius serWtutis', ^virtùs virtutis', ^salùs salutis', ^seneetùs senectutis', 'iuventùs iuventutis*. excipiuntur Hellùs tellurìs', *pa- lùs paludis', quae duo non habuerunt t in genetivo. ^palus' tamen etiam correpta *us' invenitur apud Horatium de arte poetica:
1 Femlnina — cupressi in mg. add, g 2 saecundae G erunt] suoi K haec cornua huius corni BHk ' huius orni] homi A .ni L fagi in lU. b huius
fagi R 3 haec om. DGLK add, g huius pyii R haec om, ùLK ciips .sus D cupsus cupsi L cupsus .si K cnpressu cupressi B huius cupressi R Exci- piuDtnr DGL 5 Cic. in chorographia: Cic, ed. Or, IIII 2, 493 chorographia] -
tic RAD ortographia GLK hortograpbia Bffd cosraographia (sed os in litura) Caro- Ihruh. alter chosmographia Zwicc. 2 chronographia Zwicc. 1 Krehlii crooographia
i DarmU* cf. v. l. ad lib. Ili $ 25 ubi Rr ibi quercorum] d ibiq; uercorum D
querquorum R 6 ♦ramis(l) R glande] h dande V grande K giade N Verg. Aen. Vili 616 7 VllU(l) A 8 radiantia] r radientia R» cum aliquot
Hbrig Verga, cf. lib. XIIII $ 50 9 Stai. Thebaid. VII 647 III D tebaidos K
h
10 depsus GLd dpsos D deprensus Vind. CCCXLVII cum Slalio achiua Rr lì Verg. Aen. XI 135 sq. , XII BGLK 12 Ferro ex Ferre corr. A alla] icta Caroltruh. alter cf, lib. V $ 28 bipinui DHr bibinni K 13 altas] sic etiam non- mdH libri Vergi!, ex dell, actas Med. Pai. Rom, pinos Med. 14 Cic, de orai. II 69, 278 qdam G qucreretur] r qnerelur RK qnaereretur Da quaereret B
X
15 ursorem A 16 inquit] ah inquid ADHK ex] de codd. aliquot Cic.
V
lùsta H ea Cic. codd. Lagom. 2 et 36 ex praestantissimis surculos] l serculos A
epi sarcalos GL Martial. epigr. I 65, 3 17 grammatibns L 18 in spgcr. Ab 19 productam] b prodncta B us productam gì termioantur JffGK 20 serui^
h tua. tis K uirtus uirtutis om, B 23 oratium RD oratium BAK Horat. de vìe poet. V, 63 sqq.
268 PR1S€IANI INST.
p. 718 P. ' p. 377 K.
Debemur morii nos nostraque: 8ive recepius
Terra Neptunus classes aquilonibus arcet,
Regis opus, sterilisque diu palùs^aptaque remis. 84 alia nomina eiusdem generis [id est feminini] in ^us' correptam desinentia quartae sunt declinationis, ut ^haec nurùs huius nurus', ^haec tribùs buius s trìbus% *haec manùs huius manus' - ex quo composìtum eius declinationeni sequitur, *hic centimantìs huius centimanus'. Horatius in II car- minum:
Testis mearum centimanus fgygas
Sententiarum ., ii
^haec anùs huius anus'. nam Terentius contra hanc regulam in beau - tontimorumeno dixit ^anuis' mòre antiquo:
ipsam offendimus
Mediocriter vestitam veste lugubri,
Eius anuis causa, opinor, quae erat mortua. »
excipitur ^haec alvùs huius alvi', quod veteres frcquenter masculino genere protulerunt. Accius in annalibus:
ut quam fragilissimus alvus. Calo ad filium: ex dolore, ex febri, ex siti, ex medicamenlis bibendis, ex cataplasmatis, ex alvo lavando. Cinna in Smyrna:«
1 debemus ADHLKr nostra quae sìue BK nostraque sive recepfus] a
nostra quaesiuere ceptus A nostra quesiue receptusjff 2 clases (rZr classisi. /.op./TiTr.
3 sterelisque BH sterìlisue pars codd. Horat 4 nomina] omnia BHK 6 4tde-
clinationem eius L declinationem in marg. add. k declinattonem -> se-
t quitur G 7 sequimur B huius centimanus om. D oratius K Hcr, carni. III
4, 69 sq, 9 gygas] R gigas ADLK et Hbri Uh. XVII $ 152 ; atque sic gygas tfel gi- gas ìUfri Horatiani fere onrnes et h. l. et carm. Hb. II 17, 14; al, Gyges et, quodapud Hot. recipiendum est, Gyas. Prisciani vero codex et ipse s, gygas #. gigas praehuU, gigans BH II libri f. carm. II 17, 14 memores carminum \l K 11 Ter.
heautontim, II 3, 44 sqq. eautontimoriimenon R ea^utontimorumenon A eautontì- morumenon JDH eutantamof G eutantomor L eaeutontamoromen K 13 offendimus
Rr 14 ligubri K 15 casa H casa K 16 huius om. G 17 protu^Ierunt (\) G
i protulerer A accius Rr actius H Att, annal. p. ìli fragm. hist. Rom. ed. Kr. cf.
V
Non. 193, 25 18 fragiilissimus HG aUus (i) ^ post aìuus: Persius [sai.
1, 17] liquido cum plasmate B, quod est gloss. ad cataplasmatis, Un. 20, pertinens 19 Cato ad filium] Cato in epistula ad filium: ex dolore — bibendis. IU>. VII $ 59. epistularum fragmentis haec inseruit Lxon p. 49, at v. 0, lahnium in ad. soc. scient, Saxon. ci. hist. pkil a. 1850 p. 267, ^t docet re f erenda haec esse ad isaqogen com- tnentarii, 'quo medeatur Alio, servis, familiaribus' ap. Plin. nat, hist, XXVIUI 8, 15, ipsum vero hunc commentarium partem ^ffecisse eonan librorum, 'quos scripsit ad filium' : cf. Bóckhium in act. acad. Berol. tnenstr. a. 1854 p, 280 Fleckeisenum Caton. poes. reti, p, 14, qui prudenter nostro loco pedestremorationemvindicavenmt frebri /{r mendica-
mentis/^ 20 cataplasmatas H caplasmatis L . H\*no L lenando R Ubando B
C. Helvii Citmae ex Smyma fr. I ap, ÌVeichertum poet. Lai. rell, p. 187 sq. smirna LK
LIBER VI 83—86 269
p. 718. 19 P. p. 2n. 78 K.
At scelus I incesto Cinyrae crescebat in alvo, itaqiie secundum hoc genus bene declinatur *alvus alvi'. Virgilius tamen feminìnum hoc protulit in II:
In latus inque feri curvam conpagibus alvum. 3 *huniùs humi' : hoc etiam neutrum in ^um' desinens invenitur apud veteres, 85 secundum quod oportune hanc declinationem serva vii Lae||vius in Adone:
Humum humidum pedibus fodit. Gracchus in Thyeste:
Mersìt sequentis humidum plantis humum. M^'domùs huius domi' et ^domùs huius domus'. Terentius in eunucho: domi focique fac vicìssim ut memineris. Virgilius in VI:
Hic labor ille domus et inextricabilis error. Ovidius in mi metamorphoseon: 19 domni communis utrique.
'colùs coH' et *colus'. Virgilius in Vili:
Cui tolerare colo vitam tenuique Minerva. Statiusin VI:
sed huius » Extrema iam fila colu, datur ordo seneclae.
^Venùs Venerìs' quoque excipitur, quod solum proprium femininum in- 86 venilur Latinum in *us' desinens correptam. et forte ideo sic declinatur, ne, si ^Venus Veni' declinaretur, dubitationem haberet genetivus cum^veni' verbo imperativo, ^incus' etiam ^incudis', quod ponit Nonius Marcel- le l incaesto A incesto Kk incestum turpe cod. Char. p, 61 P., quod ex in-
cesto cinnre corruptum mdetur Lindeìnanno ed. suaep. 44 noi. 21, incestum 'turpi coni. Weichertiu Cinyrae] a cinnae libri nisi quod Cirenae unus KrcMii Smyrnae Bur-
mamau ad Omd. melam. X 298 craescebat D 2 Verg. Aen. Il 51 3 II Ae- neidos G 4 inquae D ferit Verg. Med. compagibus RADGLK 5 iu
eie
um disinens (dissineus K) neulrum GLK ures L 6 oportunae BA Laevius]
ex cod. sua G. 1. FosriuM castìg, et not, p. 1 cf. bibl. crii, non, II 32 sq. IVeicherium /. /. p, 41 leuius BDGLK liuius RAHl Laevius in Adone: v. IVeichertum l. L p. 53 sq. U»ii Andronia, dramatutn reliquiis post alios inservit BotAius l. l. p, 1 .cf, Klussmannum Ltd. Andr, dram, rell, p. 5 adonae A audone G 7 humi^t^dum H post hu-
miduni: pedibus — hiuoidum om, B add. r 8 Graccus rA gracus B gvaiuBBBGLK grachns A Gracchi Thyest, fr, p, 272 Both. p. 196 Ribb, cf, Weichertum de L. Vario et Cassio Parm. p. 170 sq, in tithes temer sit L in tiihestener. sit G inthi-
ibes temersit K thieste li 9 bumidumj rh humidumdum RHK plantas
Bentleius ad Bor. art. poet. v. 260 10 domus post et om. K Ter. eunuch.
IHl 7, 45 eunacho L enucH D ìunacho G iunucho K 12 Verg, Aen,
et >'l 27 1^ lauor K inextricabilis B 14 Ovid. metamorph. lUI 66
▼ 15 commonis Gg communis utrique ex utrìque communis corr. A 16
yerg. Aen. Vili 409 VII GL 17 lolieiare G tenuique ex tenui quae
«rr. A minèruam Rr 18 Stai. Theb. VI 379 sq. 10 Sed eius L 20
extraema A flUa (i) ^ fisa Stat. Cass. colo Stai. Cass, al, 21 exci-
pilur spscr. in B 23 Veni spscr. in L genitiuus spscr. in K 24 im«pe-
ntiiio L Noniui] r Nouius RBÀLk Nonnins B marcellius B Noniux
HarceUus de doctorum indagine {id est operts de compendiosa doctrina eap, XII) p. 523,
270 PRISGIANI INST.
p. 719 P. p. 178. 19 K.
lus de doctorum indagine: massa malleis cuditur, undeetiam incus est appellata, cuius quia et genetivi paenultima ^cu' et in verbo *cudo' eadem syllaba producilur, debet quoque in nominativo produci. *pe- cus' quoque feminimun ^pécudis' facit, quod etiam neutrum est, Mioc pecus pecorìs'. Caesar in auguralibus: si sincera pecus erat. 5 Virgilius in I:
Ignavum fucos pecus a praesepibus arcent. vetustissimi | etiam ^hoc pecu', unde ^haec pecua' plurale, dicebant Hos- tius in I annali:
Saepe greges pecuum ex hibernis pastibus pulsae. . te
Plautus in mercatore:
Nec pecua ruri pascere nec pueros nutricare, item in truculento:
Pecua ad hanc collo in crumina ego obligata defero, idem in rudente: 13
Non vides referre me uvidum rete sine squamoso pecu? et Solinus in memorabilibus de Brìtannia dicit: ita pabulosa, ut pecua, nisi interdura a pastibus arceantur, ad periculum
31: Stricturae dictae sunt» quae de ferro candenti micant, cuna massa malleis cuditur, unde et incus est appellata 1 massa] massa ferri R ferri massa
o G/4K 2 peneultima genitiui G penialtima genetiui L 3 cudem Rr in no-
minora animalìa v
mìnatiuo quoque R 4 femininum JCk pecodis Gg 5 est pecus GLK
maiora ,
hoc est pecus Kk cae^sar (s) ff Caesar in auguralibus] corr. ex cesa in agura-
libus A ad L. lulium Caesarem haec auguralia pertinere coli. Prisdani lib. Vili
§ 15 ebcuit Nipperdeius in ed. C, lulii Caesaris p. 7t55 sincera] d sincoera GL sin-
ceras D 6 yerg. Aen, I 465, versus repetitus ex georg. IDI 135, unde f, in li A in mi georgicon k Vind. CCCXLVIl 7 psaepibus a 8 pecy] L tx corr.
pecus GK ei L pr. unde om, GLK et haec BHr paecua D Hosiins] /. A, Fabricius bihl, Lat. med. et inf. Latinitatis Uh, Vili s, v, Bostiiius t. Ili p.T^lsq,
h ed, Mansi, cf, ÌVeichertum. /. /. p. 16 sqq. Hostilius BGLK Ostilius RD Ostllius Aff 10 pastibus] r partibus RK pulsi AffK 11 Piata, mere. Ili 1, li (w. 509) 12 pecua] sic eliam Ambros, Plauti peculia Vet. pecula Deeurt. al. 13
n Idem BLd Iterum GK Plaut. irucul. Y ( 1 ) 64 14 adlic G adhuc L ad hanc . ego in crumina obligata Pali, Plani. collo in crumina] collo in crumena Camer^nius collo In R collo nerumina A collone rumina GDK coione rumina L collo aernina Br
collo neru*** li collo neruant h defero] d deforo B differo G difipro L 15 Item A
Plaut. nid. IllI 3, 5 (». 942) cf. lib. VII S 55 1^ Non vides] Nam uides Plani, rei.
cf. Fteckeiseììum in laknii ann, LXI 40 sq. referre G proferre lib. VII /. /. codd. fere
omnes uiuidum GLK rete] rk cum Pali» Pldut. rectc R rectum GL restem K retera
qua lib, VII l. /. siues I quamoso B qua scamoso {quod ex scamoso archetjfpi
scriptura ortum esse palei) G 17 Solinus in memorabiUbus 22, 2 me-
N n 11
morabb. A memoralibus DGK memorabibus L britania Rr brittania KDd brìtiania
l 8
Aa brittania BH brìtannia L 18 pecua ibi, nisi Solini edd. pnrtibus DdK
A apericuliim Rr
LIBER VI 86-88 271
p. 7W. 90 P^ ' p. »». M K.
agatsatias. praeterea invenitur apud vetustissimos ^intereiis intercutis', 87 et proprie ^intercus aqua' dìcitur, quam Graeci vS^oma nominant Plau- tus in frivolaria:
Is mihi erat bilis, aqua intercus, tussis, febris.
sCaio autem quasi adiectivo eo est usus, dicens intercutibus stupris obstinatus prò ^intesUnis', -ut sit secundum eum ^hic' et 4iaec' et *boc intercus', id est *qui' vel ^quae' vel ^quod intra cutem est'. || nec mirum declìnationem simplicis sui id quoque servare, quamvis nominativi termina- liooe mutata, quod in omnibus paene fieri compositis invenimus: *hoc cor
nbuius cordis, hic' et ^haec' et ^hoc concors concordis'; *hoc caput buiii^ capitis, hic' et *haec' et *boc triceps tiicipitis'; similiter ^hoc corpus cor- poris, tricorpor tricorporis' et omnia talia. excipitur ^exanguis', quod, quia commune est in 4s' brevem desinens et in e brevem facit neutrum, pa- rem habuit nominativo genetivum *huius exanguis', quomodo omnia similia.
is Graeca, quae apud Graecos in og desinentia mutant o in u, secun-XVII 88 dae sunt declinationis , ut ^Kv(^g Cyrus C}tì', ^nvlog Pylus Pyli', W|Acr- yog pelagus pelagi' (sic ^Xaog Chaus Chai'. Ovidius in XIIII meta- morphpseon:
1 satias] r Solmus satietas BAGK seLCÌeiSia RDH aatietatis L apud] d
aput D vetustisaimos] h uetussimoa A uetustistM* B iotercu^tis U 2
ri propriae RBH prope Dd yapotta GLK sordida aqua quae iuler corium et
caroein sit glosM, in K Plaut. frìvolar, fr. 2 p, 438 Both, Plau[tua in
frìttolarìa: Is mihi] erat bilis querque[ra tussis] Feti. p. 257*^, 31. Piautus: Is mihi erat bilis querqneratus. Paulus*p. 256, 12 3 fribolaria RADO frìborlaria ff fribularìa •
a * » *
BK 4 eras RBADK et in Uiura H equa Rr tusis Rr f^ebris A febris
querqnera Piisdanum scripsisse aU Ani, Augustinus ad Feti. l. /. 5 Caio in ora-
Utme in Q, Themum de decem homimbm: v. Fesi, p, 193*, 10: Cato in Q. Thermum de X. hominibus: rumorem, 'famam flocci fecit intercutibus (capilas cod,) stupris obsti- natus, insignibus nagiUis, cf. Bergkium H, A. L. Z, 1842, 105, 232 Meyerum
l' l p. 42 6 tfum intercus hic Gg 7 intra] ini L 8 nominatiui ex no-
.i. eatis miuatiuus oorr. L nominatiui Kk terminationem Rr 9 poeue B 10 hic et haec concordis B hic et haec et hoc concors. dis supscr, in K et hoc om. L
12 tricorpor] hic et haec et hoc tricorpor L quod non seruat simplicis decliaalionem ' sicut supra dictum est glois, in K exanguis] g exsanguis DBGKL 13 commone
Cm C 14 gente A exsanguis BDGLK exsangu*«is (in) H posi exanguis : quae
faciuQt masculinum et femininum io .is. et neutrum in .e. nomit. et gent. aequales s
Aqae
odi, D del. d 15 quae] qq A os RBALUGK saecundae RD 16 Kv-
cyrus cyri fOfi] / iipoc in Uiura g cypoc L hyros A cypuc ctpy Rr cirus ciri GL hy-
rt^ pyU ftmor
Aoc, TTYM, Rr 1TIA0C. phihis. li G (ftiAOC philus phili L ttyaiuc pilus. li et in mg» pila
arma diuina, pilae siluae montuosae, pilus de capite Kk TTBAAriuc R pelagos L mora 17 XAU)C Kk chaua chai in litura et ad mg. r Ovid. meiamorph, XIIII 404 «g.
N
XVH GK VII L metamorphoseo Rr I
272 PRISCUNI INST.
p. 730 P. , p. 98d K.
'. Et Noctem Noctisque deos Ereboque Chaoque Convocat, id est ^ab Èrebo' et ^a Chao', sicut ^a pelago'), absque illis, qiiae ìn^oq desinentia antecedente alia sub eadem syllaba consonante (^og in ^er' ver- tunt plerumque, ut ^ày^óg ager% ^MivavS^og Menander% de quibus supras docuimus. si eiusdem sint et apud Graecos tenninalionis , in ^is' faciunt genetivum Latinum, ut ^Olèlnovg Olòlitoòog^ Oedipus Oedipodis' - quam- vis Plautus ablativo casu ^ab Oedipo' dixit prò ^Oedipode* in Po enulo: Nam isti quidem hercle orationi f. Oedipo Opus [est] coniectore, qui Sphingi interpres fuit _, w ^ Msli^itovg Meìia(inodog^ Melampus Melampodis '. ^Pantbus' enim et *Eanus' et ^Antinus', quae per synaeresim in ovg diphthongHm apud Grae- cos proferuntur, cum apud iilos secundum integronim regulam deelinantur - id est in og desinentium : in ov enim diphthongum terminant genetivum., apud nos quoque debent secundae esse declinationis, sicuti si integra eorum is inveniantur, necesse est ea declinare. ^Ilav^og Ilav^ov, Tliv^ovg Hiv9ov\
1 Erebonque Chaouque, Erebumque Chaoque, Herebumque Chaosque, w» IL deU. codd,
profanditas
Otfidùmorum chaoque JiiA: chaoque *«#*4'4i conuocatZ' 2 conuocanti? 3 herebo^ eribo G herebo b a om. BGK add. b ptuc i{ ros GK «ros (e) L post f^og: desinea- tia — QOsom.Hadd.r 4 ros GL conuertuni BADGKr 5 Arpiuc/Z agrosA agerjpro ager RBAK et in tUwa H ager. ri G mhnanapoc G mhnanapuic R menaudros L
promenander A menander. ri G supra spscr, in K 6 sia eiusdem BADE
0 0
genitiuum latiaum faciunt GLK 7 ut om. L oyaittiutc toyaittuaoc Rt
Te Y ■ e
oiAiiTOic. oiAiTTOAoc B osAiTTOYC. osAiTTOAOC. G oediTTOYS oedypodos L ooAinYC oe-
AI
AinoAiuc K oiTTOAOc H Oedipus Oedipodis] om. R oedippos huius oedippodis r oedip^ius oedippodis D oedippns oedippodis AH odipus. odipodis GL 8 PUmt. Poe- nuL I 3^ 34 8q. causu B cassu G Oedipo] b ««dipo R oedippo ABrd oedypo
o| L «dipo B edippode Rr eodippode H oedypode L oedippo^dein Aa penulo
libri 9 ercle R herode G herodae L herodiae K ercleo^rationi Aa eodippo
R oedippo ADHt cum Vet, Plaut. oedypo L 10 es RGL coniecture AK con- iacturae R coniecturae HGLra quis phingi r cwoi Vet, quis pingui R quis fiagi
quis quis
' AHQ quis Angui iC qui spigis h fìngi L spingi / scribendum cumBothio: ora-
■ Y
tioni est Oedipo | Opus coniectore li mbaanhoig Bd Msla^Lnovg MsJia(inodos]r
prò Melampoys melampodos RL Melampus] h melampos B melampois H Pantfaus
JCk Pantus B Phantus Blf 12 eunuchus B et antiuus et alciuus^ ooc in ove
e T
K ooc in OYC (ne) — deelinantur in mg. add. h oys Rf 13 proferantur Bd
intigrorum GK 14 id est in oc in Htura h hoc Rr ooc d post desinen- tium: in OY enim dìptongum. apud graecos proferuntur cum apud illos secundum in- tegronim regulam deelinantur. id est in oc desinentium repetivit deinde del, A 15 et sicuti Ah sicut r et sic /*. in Htura H intigra GK in^^tegra L 16 Tlàv-
00 0 0
•©•oog] a nANooYC A ' TTAweiuoc ttan6uma)Y nAweiuYC nANewY Rr panthoos panthooy pauthoys panthoy // lìavQ'óov] nANOOY BB hantoy K ttantoyc H Tldv&ov]
TTANOOUY B TTANOOC B
LIBER VI 88. 89 273.
p. 7». 21 P. p. 280. 81 K.
et nos ergo Tanthous Panthoi, Panthus Panthi'. Horatius ^Alcinous Alcinoi' dedinavit in I epistularum: || *
Nos'numerus sumus et fruges consumere nati, Sponsi Penelopae, nebulones, Alcinoique. sapud Virgili um tamen nominativus et vocativus secundum Graeconim re- guJam invenitur prolatus in IIAeneidos:
Panthus Othryades arcis Phoebique sacerdos. io eodem:
Quo ressummaloco, Panthu? quamprendimus arcem? la Neutra eiusdem terminationis , si sint monosyUaba, producuntur et ablata 80 s, addita ^ris' faciunt genetivum, ut ^hoc ius iùris', Uus turìs', ^rus rùrìs', 'crus crùris'. alia vero d vel 1 vel n ante ^us'positamutant *U8^ in e correp- tam et accepta *ris' faciunt genetivum, ut *hoc pondus huius pond&ris% Sellus I velléris', ^holus holèris', ^munus munéris', *onus onéris', ^scelus issceléris', ^genus generis', quod Latinum esse ostendit et declinatio et ver- bum ^genero generas'. excipitur ^fenus fenoris' - luvenalis in IIII:
aere paterno Ac rebus mersis in ventrem, fenoris atque Argenti gravis et pecorum agrorunoque capaceno -, ioquod tamen antiqui ^feneris' dixerunt, unde et ^fenero' verbumet ^fenerator* -
u
1 pantboys panthoy Rr phanthous phanihoi phanthns phanthi B phan-
h prò
m phanthi H Oralius ffOK ffor. epp, I 2, 27 sq. alcinous Ak
ft ci
2 alcinoy ffG 3 numeru LK numeros BA numero Dd sumus A con-
sammere G 4 penelope RHGLK Penelopes codd, aliquot ffor, deiL nebu-
i d g
tooeis G nubulon.es E alcinoque Rr 5 aput Dd nominatiuum Rr et uo-
eatiuus add. r gregorum D 6 Ferg, Aen. II 310 (deficit Rom.) in «Il (p)
o e
L aeineidos R aenaedos G 7 pantboys GL pbantbus Hh phantus B panthoy
0 e
airìades Kk othriades D atbryades Med, artis Rr archis A Med, foebique
h Ah poebique d pebiqne R 8 Verg, Aen. lì 322 (deficit Rom,) 9 summam G
0 h mono
loca A pantu R panthoy GLK phanlu ff pbantbu B 10 syllaba Rr Ila
et addita h tua] hoc inn B 13 ria add. r pundus L punderis L 14
«el h h
t. leris J)d oius oleris Rr holna hoieris A olus oleris B onus oneris k. L
on. B onus — sceieris h. l. om, ff «oueris (h) J) ecelus sceleris] / so-
las solerìs BGK et in litura L Ib post sceleris: olnns olneris (ad mg, solus solerla)
add. A monus monéris RDGLK (supscr, monitio in A) , del. et oinus olneris spscr. r
16 poet generas: onus oneris scelus sceleris m«nu8 m^neris (o-o in u-u ab
e h vmt.) add. ff oDus oneris holnus bolneris monus monerls add, B foenus f«iio-
e ns Ar faenas faenoris BDff foenus foenorìs GK fonus foeuoris Z fenus fenoris thfoe- QDs foenorìs kic et simtiter per totum h, /. mulavit A luv, Hat, III! 11, 30 sqq.
o 18 faenoris RBDff faenoris K 20 antiqui fu^r fenorìs A feneris] r faenerìs RBDff
foeoeris K et unde et uerbum et foenero L et unde uevbum foenero K uerbum e
et tenero G fenqro h, ^ A faenero D foenero K f^nerator B foeuerator K OEAMMATICI LATINI II. 18
274 PMSCIANI INST.
p. 731. n P. p. »1 K.
et ^pignus pignoris' et ^j^gneris', linde ^pignero pigneras'. Lacanus in II:
Pignora nulla domus, nulli colere propìnqui, luvenalis in III: ^
viginti milia fenus s
Pigneribus po'sitis. alia omnia mutant *us' in o productam quidmi,- si sint comparativa, et accepta ^ris' faciunt genetivum, ut ^hoc melius huius meliòris', ^hoc feli- cius huius felicioris', correptam vero , si non sint comparativa , ut *hoc de- cus huius decòris', ^hoc stercus stercòris', ^hoc pecus pecòris', ^hoc fri- io gus frigoris', 'hoc tergus tergoris', *hoc nemus nemòris% *hoc corpus cor-
90 pòris', 'hoc tempus tempòris'* excipiuntur ea, quibus verba adiacent e ha- bentia in paenultima syllaba : 'ulcus ulceris ulcero', 'opus operìs operor*, 'la- tus lateris latero', 'viscus visceris viscere', ex quo compositum 'eviscero'. Ovidius in VI metamorphoseon: is
E quibus una trahens haerentia viscere tela, et alia tamen paene omnia e habentia ante 'ris' in genetivo habent similiter huiuscemodi verba, ut 'pondus ponderis pondero ponderas', 'sidus sideris sidero sideras', unde compo||situm 'considero' et 'desidero', 'munus mune- ris munero muneras ', ' genus generis genero generas', quae prò o e ha- »
91 bent in paenultima syllaba. breviter igitur possumus colligere regulam et sic dicere :• omnia neutra supra syllabam in 'us' desinentia, si habuerìnt verba in 'ero' exeuntia, per 'eris' faciunt genetivum, ut 'pondus ponderis pondero ponderas', 'ulcus ulceris ulcero ulceras', 'latus lateris latero late- ras', 'holus holeris bolero holeras' -Gn. Mattius: 23
Meos hortulos plus stercoro quam bolero .;
1 et pignoris et G Zmc. Phars. II 370 3 Pignera ross. B al. Lue. coire BADHGK 4 /«o. sai. Ili 9, 140 sq, b XX, L et in Utura G faenus
BDH foenus GK 6 pigoeribas edam PUk. pignoribus libri luv, deli. 7 Alia
uero omnia JT quidem si] k sì quidam K sint add. k 8 genitiuum add,
k hoc melius meliòris B hoc felicios huius felicioris] hoc facilius huius .ris
o K 10 huius stercoris BAHK huius sterceris L huius pecoris AHGLK
11 huius ftìgoris LK huius tergoris LK huius nemoris (xK huius corporis GLK 12 huins temporis LK adeaoent A 13 syllaba om. K ulcus 4t«**4c^«* ulceris L opero A 14 compositum] r composltur R 15 Omd, metamorpk. VI 290 methamorphoseon R 16 viscere] r uiscera RGLK uiscera telo, uiscera ferro , uiscere telum libri aUquot Ovid, tela ex tale corr, A taela L 17 poene Rff pene r e am. B 18 huiosmodi ff 19 compositiuum S et desi-
i dero*] b *Mt«8Ìdero B 21 coUegere G coUegere K 23 eris faciunl m Utura r et ut Rr 25 olus etc. ra gn. mattius b Cn. Mattina G. /. Vonius de anal,
1 43 p. 494 ed, Foertsch. w. martius B gn. rni. actlus D Tn. m. actius ff Gd. m.
e ^
acins A gn. martius GLK accius R C, Matius Wemsdorflua poei. Lai. min. IIII 569 sq. AuberH de Matio comm,y quae Ckristianiae a. 1844 prodiit, inspieere miài non licuU 'quidam poeta* in ihes. Lai. Mai auci. class. VII! 394. 518: meos hortulos plus olerò quam stercoro; 'Caecilius' ibid. p,214: meum hortulum plus bolero quam stercoro cf. Toc. Beckerum philologi IIII 81 sq. Cn. MaUii mimamb. fr. 3 in comic. Lai.
LIBER VI 89—93 275
^ 7« P. p. 381. 82 K.
alia vero o habent paenultimain correptam, | nisi sint comparativa : Hempus tempòrìs', *litus lìtòris'. excipitur ^ virus', quod quidam indeclinabile, qui- dam secundae declinationis esse voluerunt secundum Lucretium, qui sic protulit:
5 * Liquit enim supera taetri vestigia viri,
idem:
Concoctosqu-e sua contractas perdere viro, ^oigus' quoque excipitur, quod tam neutri quam masculini est generis et secundum regulam masculini declinatur. similiter *pus' non habet in usu
logenetivum, ne, si ^puris' diceretur, esset quantdm ad eandem scrìpturam dttbitatio, utrum dativus esset pluralis a puro ^puris^, an genetivus sin- golarìs ab eo qiiod est *pus', quod- indeclinabile est.
In ^ys' Graeca sunt tantummodo et tertiae declinationis. mutant enìmXVIII 92 og geoetivi Graeci in *is% ut Thorcys Phorcyis', /Erinys Erinyis', ^amphi-
isbracliys amphibrachyis ', ^chlamys chlamydis'. sed haec Graece quoque prolata inveniuntur.
In ^aes' diphthongum duo inveniuntur: ^hic praes huius praedis', ^hoc aes huius aeris'.
In *aus' desinentia feminina sunt et ablata s, addita ^dis' faciunt gè- ^
jonetivum, ut ^haec laus laudis', ^haec fraus fraudis'.
o i
fragm. ed, Botk, p. 267 meas Rr hortulus A hortolos Jl plus 8t«rcoro in
o h
Uhara B sterc«ro(e) L bolero AG olerò D 2 Ezcipiuntur AD 3 decll-
oationes Rr uolueruot esse GL lucrecium R Lucr, II 476 5 Liquit] ra
Liqaid RA inqult (t. e. linqait) Ubri Lucretiani linqiiU Pri8C» Dresd. teste Krefdio supera] Lueretius saprà codd, Prùte, tetri RAGLK diri Prisc. de XII w*. Aen. S 144
vestigia] primordia Priscianua /. /. cum Lueretio 6 Lucr, II 853 7 Concoctosque] I
Lueretha contractosque libri contractas] R libri Lucr» ff, A . Kochius mus. phil. VII 1 1 805 sq . !
conicw&\An8 GKd Lachmannus conirsicios ff AL om. li J) Sneutriasr masculini a^. 6cf j
generis est LK 9 abet R . usus Rr ussu G 10 dicerertur Rr diciretur K \
esset in Utura d tantum K 11 pluralis esset A 12 indeclinabile] d indeclinabi- iis 2> est indeclinabile ^(r// 13 In Is («te) in mg, ingcr, d tertiae sunt de-.
h elioationis G 14 in ys /i ut om. ff ni ** L porutporcis porcyisiZ porcys h phorcis
porcyis A porcys porcyis DB phorcys phorcyos h phorcis phorcis L phorcvs
una de phorcis K Erinys] Ofb. G ernys g bpyntc epTUiic R erinys erinis L erynys
aìmphis erìnis
cnois Ek eriny erinyis B erinyos h erinyis — amphibrachyis om. G add» g
ly unphybrachys amphybrachyls D 15 amphibrachyis] amphibracheis Rr amphibrachiys
y I B amphibrachis LK amphibrachios amphibrachis h chlamis chami^ Rr clamis
• d cUmidis DG clamys clamidis {in clamydis corr, a) BAL clamys clamiisiir grece B quoque graece GLK 17 In aes dipt. m mg, inscr, d duo om. G
prtes] praes fideiussor A huius om, L praesidls H 18 huius in Utura L
19 In aos m mg. inscr, d femina A feminini K post genetiuum: ut haec
— genetiuum om, R, add. r 20 huius laudis BADH haec ante fhius om, H hoius fraudis BADr fraudis — genetiuum in ima pag, abscissum in H ,
18*
276 PWSCUNI BVST.
. p. 723. 33 P. p. 383. 8S K.
In ^eus' Graeca sunt et ^us' in i mutantia faciunt genetivum : ^hic Ty- deu6 Tydei'. in huiuscemodi ta|meD terminatione quaedam inveniunlur mu- tallone ^eus' diplithongi in *es' longam prolata, ut || ^'AxiXievg ÀchiUés', ^IleQaevg Persés% *OvXtJftJg Vlixés', in quo Doris sequimur, qui prò Ov- levg 0vkfig^ prò ^Oqtpevg "Offqyqg et "Ogqniv dicunt, prò Tvóevg Ti-i dfig. sic Antimachus in I Thebaidos:
Tvdrig r OlvBlòrig^ et vocativum in e productam:
TÒv xccl q>€i)vi]aag nQoaiq>figy Olvrjie Tvóti^ teste Herodiano, qui lit)c ponit in I catholicorum. similiter Ibycusi* ivofiaxlvròv 'Oggìtiv
I In eus in mg. inscr. d et om. BDQLK hic] ut hic ^ et htc B uX. GL tytheus lythei K titheus titliei G thitheus thithei L 2 tidey^ huius tydei j? 3 eus] eias BK
Y 'Y • A
AXiAAEic Dd AxiAAEic Hh AXiAEYC K AxiAEic G AXiA^nYC Rr achìlcys L achiles GLK 4 Tle^wv's] h tiepceoyc BA (Bf?) perseoys R per^seys L Ov-
U^fvg] scripsi cum Hrabano opp.l 37 a ed. Colon, (cf. OvU^ov Pbti. Marc. 20)oyai-
I A Y Y
£eyc G ♦yaixeoyc (o) H otaueyc L oyaixeoyc BAD oyliXEWO^s (y) Rr oyaixboc K
09va<jsvg 2 {in 1 toc) uli^es L olìxea B dores AGLKd ^Uvg
^vXT\g\ Schellenbergius Antìtnachi Col. rell. p. 56 phyleys phyles BD phyleyec philes
y y h
K phileis phyles ff phileis pyles Rr phileys philes AL hI-abyc pbiles G ^vUvg: ^iXrig n 5 prò om. R opnhEic orphes et opttHen G orpheus orphes et orphen BH
h orpheys orphes et orphen L orpheus orphes et orpen R horfeus orfes et orfeu A or-
e phaeus orphaes et orphen D opttI-eyc orphes et or|ihydic thideis (thideys k) Kk y- tydc»
TiAEic tithes Gg thydeus Rr tydeus tydes A tydeys tydes H tydeis tydes B thy-
y • e
deis thydes Dd t^lheys tithes L 6 Si ^ sicut BH anlhimachus B Antimachus in I Thebaidos : fr. V p. 56 ed. Schellenb. p. 38 ed. Stali, thebaidis H iheibaidos D
(i 7 TYAHC A TOAEC Gk TOAEB K TYAEC oiciNiCEC (àlterum voe, in lUura h) Hh tliieis
h (in litura l) teonldes Li tydys teonidys tyahc teoiniahc B t OlvsCSrig] Schellen-
0 e
'bergius l. L ts olvs^Srjg ce teoiniahc AD thu)Iniau)C Rr teoniaec GK S in He B
AI
9 Aniimachi Theb.fr. Vip. 56*^. Schellenb. p» ^Stoll. tunk. Rr tonkaiton H twn- KAi<|>iuNiCAC J9 4)0KHCAC K 61UNHCAC ^ <|>ONBAC G tfoyifTÌoag 2 (ini etSlacc) u,a%§
E
Schellenbergius ttpu>ce(|>hc Rr tipoce<|>hc D ti.poce.onc A tipoce<|>eco iumc K
OEHH TIP0CE<|>EC0.INNIK G TTP0CS4>EC INH^OIAR tlt loc. l OINHIN R OlNRIC H Oivei^fl CUM
AB
edd, inde ab a Schellenbergius tyahc B tyab A ty D tian GK IO haec BHGL
«bycus (y) L ibicus D ybicus HG Ibyci Rhegini fr. XKII p, 160 sq. ed.
Schneiden. 9 ap. eund. in del. p. 341^ 10 ap. Bergkiwn lyr, Gr. p, 764 ed. alt. Il
ITO
óvoftomlvròf'] Schellenbergius l. /. p. 56 onomakaiton B oiiiuMAKAYetuN Rr onomakat- TON D onomakaiton AHG 0Na]iAKAYT0U0P4>H K ONOHAKAioiuop^iH IR Htura l òvo-
H
fidnXvTog 'OQ(piìv coni. Bergkius 6voyLa%Xvxòg "O^qiìi Schneidewimts p. 162 oi'(f>H Rr op^RM D 0P<^s G
LIBER VI 92 277
p. va P. , p. 283. «4 K.
(lìxit. et quia Graeci ab huiuscemodi nominativis [id est quae ^eus' in ^és'
Tertunl] vocativum in e longam terminane: co Tvòri^ a> ''OpgDt?, in eo
quoque casu aliquando illos sequuntur Latini: ^Achille', Terse*. Ovi-
dius in Xlllmetamorphoseon: s Tuque tuis armis, nos te poteremur, Achille.
ab ^Vlixeus' quoque nominativo proferunt in ^ei' genetivum - Horatiusin
carminum libro I:
Nec cursus duplices per mare Vlixei.
idem in I epistularum: IO Caerite cera
Digni, remigium vitiosum Ithacensis Vlixei.
Ovidius in xml metamorphose'on:
Neritius Macareus, comes experientis Vlixei .
et ab ^Achiileus' accusativum Graecum protulit Lucanus in X: 13 famulumque tyranni
Terribilem iusto transegit Achillea ferro.
ex quo apparet, | Latinos quoque tam in ^eus' quam in *es' haec nomina
solilos esse proferre. econtra tamen in quibusdam ^es' productam ter-
miiiantibus fecerunt Graeci poetae *eus' prò *es' proferentes : ^AvTtg>ar8vg ■apro ^AvTKpaxfiq ^ Fri^ovevg prò FrjQvóvrjgy ^Aqtvq prò "Agrig, ut
Sappho:
1 quia] k qui LK nomiuatÌTÌs] r denominatìuis/2^6rZ/r e«u8(i) A 2 conuerlunt G lungnm A ottah orphn L otiah.oop(|>h G o tyde o orphe RADh (oipheH) otyae o.
V
orphe K oty deò. orphe B 3 latini ilios sequntur Gg latini illos seqauntur L secuutur
1 HBDH sequntur K achile GL ut achile Kk Ovid, metanwrph. XIII 130 4 XIIII G Xnil ^ 5 armis in litura h poteremar ex pateremnr corr, K potircnaur
KADLhh cum codd. plentgue Ovid. cf. Uh, VII S 6 achile GL 6 ab add.
r quoque om. K profert GL oratius K Hot, earm, I 6, 7 7 II r
8 duplices V, iib, I S 53 per mare] k permanere GK 9 idem — Ithacen-
sis Vlixei in mg. add. in K Idem — Vlixei post Ouidius — Vlixei sctips, , ord. dein corr. A Hot. epp, I 6, 62 sq. aepistolarum K 10 cerile HAGL ce-
i riiae D cepi te K caera ff coera JT 11 uiciosum Dd uitio sumit acensis
GK .Ite censis A Vlixei]. c/I w. /. Iib. IIII § 29 12 Ovid. metamorph. XIIII
159 13 Neritius] * Nerkus Kb reti. Nerelus B machareus AH macarius L ma- «reus libri Ovid. Vlixei] Vlyssei. Vlyssis, Vlixis etc. w. U. Ubr. Ovidianorwn 14 Achilleus] k achileus GK Lue. Phars, X 522 sq. 15 tiranni RGLK tyr-
ranni D 16 terribile R iusto] Lucanus, Putschius lusso B iussu RADHG iusu
a
L in usu K uisu edd. ante PutscMum achilleo Rr achilea GLK 17 eius A
noa** B 18 solntos Rr proferre add. h econtra] b eccontra A et contra B celeri producta L 19 eus] eius R antiphateus BAHLK antipatheus R
»thiphateus D antifateus G 20 antiphates RBADHLK antifates G geryoneus
n
RBGLK geroyoneus B gerioneus AH geryones BLK geriones RDHG geniores A
i
apeys prò apes B apeys prò apes Rr apers prò aphc A dapeys prò dapes G da- rnis prò dares L prò apkc H 21 Sappho] / sapho GLK Sapph. fr. 88
A'ofli 35 Schndn. Ahr. 66 Bergk. lyr. Gr. ed. alt. p. 681
278 PWSCIANI INST.
p. 723. 24 P. p. 384. 86 K.
'O d' ''AqBvg ipalaC %Bv^Aq>€tiiSxov ayf^v fila. 93 In X desinentia, si a verbis sint in ^go' desinentibus, ablata x, addita
*gis' faciunt genetivum, ut ^grego grex gregis' - Stalius in I AchiU leidos:
Qualiter Idaliae volucres, ubi mollia frangunt 3
Nubila, iam longum caeloque domoque gregatae ., ^remigo remex remigis', *lego lex legis', *rego rex regi»', ^coniungo con- iunx coniugis% quod etiam in genetivo differentiae causa n amittit, ne, si ^coniungis' dicamus, verbum putetur. nec mirum: Graecos enim in omni- bus fere imitati Latini in hac quoque regula sequuntur. apud illos enim io si in X desinentia nomina babeant verba cum g, nominum quoque geneli- vus per g declinatur, U^yfù AìXb^ AiXeyog unde *firux' etiam *frugis' facit genetivum, quia ino tov ^tpqvyio* Graeco verbo nascitur. - Ennius in XVI annali:
Si luci, si nox, si mox, si iam data sit frux. is
idem in Villi prò *frugi bomo' ^frux' ponit, quod est adiectivum:
Sed quid ego haec memoro? dictum faclumque facit
frux. id est Sfingi homo'. -
Alia vero omnia Latina ablata x, addita ^cis' proferunt genetivum, ut io *fallax fallacis', *luxlucis% *vox vocis', *nex | necis'. Cicero prò Milone; insidiatori vero et latroni quae potest inferri iniusta nex?
ETC
1 6 ^' 'AQBvq] Neuius o&.kVE'tcBDK odapeyc RA odareus 0 odaneys J7 iuaap in tìiura l
1 B o
.(|>ATC.BIKH1IA<^HCTIUN AmiNBIA Rr (t>AICei.KeNA<t>eCTON AfeiN BeiAÌ?(|>AICET KENA <|>BCTONA- ' TE iflbia^ (t>AICElKENA(|>BCTONATEIN (aTEIXI K) BIA, DHK i^klCEY , KENA4>EG. TONATE in BIA G ais uenit sine euro casle uita
<t>HC, BiKBN, A<|>HC, TON , AFNiE , BIA IH Htura l ffcclg, bCubv ^Aifaiffxov ayfi fila God. ffermannus apud Krehliutn (patoiy %sv ZitpaiifTOV aysv pi^L Ahrensim de Gr. ìing, dial, I 263 9>at ce %iv ^Aqtaécrm ayriv ^itf idem in add. II 544 tpaìcl nsv "Aipcumov àyi^v
b §£a Bergkius L l, 2 si] siue L sint om* R denentibus H aliata A
3 tiuum — Qua ìdt, pag, lin, absdasa in H StaU AckiU. 1 372 sq, achileidos
0
GLK 5 id aliae L 6 caelaque Rr 7 renauitormex A remigis ex re-
megis corr, K regis] h reges B 8 coniu^is (n) K defireatiae G diferen-
N
tiae L ammittit H amitit G amittat K 9 coniugis' LDH coniunguis G IO
i*mi*tati H émitati GK Latini om, RBADHGK secuntur B sequnturZ II
si X ZT habent D 12 post genetiuus: per g — genetiuum om. D add. d de-
E BAB E E
clioator per g 6^^ Anno Rr Asro GK ah£. Rr \Bn2 BK ahahtu)c /{r
o ABAErwc Z> ABABrBTOC K 13 AOTTU) Rr a. TTOTOY ff qfQvym] in mg. add. g * ^v\n»ìBH Ennius ann.XWìll E.'S, XVI/r.xviii p.62.LXXVn ^ahl. 14 XVII LK anali R annaiium K 15 nox] h mox m f. H solis nox GLK 16 Emi, onn. Villi 8 E. S. fr. ine. 6 Hug. x p. 48. LXVII FaM. prò frugi] profugi BA 17 fac- tnmquf r fmctnmque K 20 ablata sup. Un. inR proferunt] faciunt r ut om. GL
est r
21 de, prò MU, 4, 0 milione Rr melone L 22 pot K inferi ffh
i *♦ '
inioxta B iusta DLKr usta A i usta (in) in ìitura h nex insta G
LIBER VI 92— S4 279
p. 7M P. p. 385 K.
nota tamen, quod, si e habeant correptam ante x positam, si non sint mo- DosyUaba vel ab illis composita, mutant e in i corpeptam per obliquos ca- sus, ut *apèx apìcis', *vertèx verticis', *reméx remigìs'. similiter in *ix* 94 desinentia masculina. tantum Latina corripiunt i paenultimam in obliquis, ut
s^hic fornix fornìtcìs', ^calix calTcis', *varix varlcis'. barbara quoque in x magìs corripiunt paenultimam: ^Volux Volttcis% Thamax Phamàcis'. Lu- canas in H:
Tigranemque meum; nec Pharnacis arma relinquas. alia vero in x desinentia omnia per obKquos casus longam habent paenultì-
wmam natura vel positione, exceptis *grex grègis', *crux crucis', *faxfàcis', 'nux nùcis', 'pix plcis', *dux dùcis% 'trux trttcis*, Wniunx coniùgis', *sa- lix salìcis'. excipiuntur ea quoque, quae nec g nec e habent ante *is' in genetivo: ^nix nivis' - antiqui tamen etiam ^ninguis' dicebant, unde Apu- leius in I Hermagorae: aspera hiems erat, omnia ningueca-
isnebant ., ^supellex supellectilis' - yetustissimi tamen etiam *haec supel- lectilis' nominativum proferebant. Cato adversum Tiberium Sem- pronium Longum: si posset auctio fieri de artibus tuis, quasi supellectilis solet _, *senex senis', quamvis Plautus geneti- vum eius ^senecis' protulit in cistellaria:
I Notandum tamen GLK e om, G habent e A habent H habeant correptam e L
correp K positum K sint om, L 2 correptam per obliquos casus] h per
qu
obliqoot casus correptam GLK corre per obliquos casus ni f, in ras, B oblicos
i lapis uictoriae
Od B X Z 4 obliquis casibus GL 5 fornix in mg, lapis mollis nude
r erigitnr sigpum triumpfaale K fonicis Rr hie calix BADBK hic uarix
BADHGLK 6 uelux cis GL farnax R farnacis RD Lucan. Phars. II
637 7 II] i mi. RABDHK VII. GL 8 tyffranemquc B cim Lue. Voès. A
Tigrancnque Kow. B aHique multi libri Lue. nec] sic etiam Voss. uterque non vel ne alH eodd. Lue. Pharnacis] r farnacis R 9 omnia in x (ix Z) desinentia
(disioentia L) GL habent penultimam natura longam K 10 possitione K gregis grex gregis ffh gregis dux ducis crux L crux crucis] dux ducis ff
II post dux ducis quod h, L in HL iterum extat trux — excipiuntur, ult, pag. Un, ob-
li scitsa in H filex. fllicis. uibex. uibicis. carex. carìcis. «tip. lin. h coniux Dd
al 12 in genitiuo ante is GL 13 nix Hh ningis GL appolleius GL
■poleius K 14 ermogorae L ermogore G Apul. fr. 6 t. Il p. 637 ffUdebr.
n hiems] r hiemps RD ningiie] d ninge DLG canebat Dd 15 suppellez
RBDHGLK suppellectilis BDHGLK Vetustissimi Rr Vetussimi A sup-
til pellectis Rr suppellectilis BDHGLK 16 nominatiuum in mg, add, K Cato
adrersam Tiberium Sempronium Longum] 'contra Tiberium exulem* GelHus noci, AtL II
h am
14, 1 ef, Meyerum l, l. p. 137«^. tyberiumZ^ simpronium R 17 longam Dd auccio R actio ffr suis K 18 suppellectilis RBDHGLK Plaut. cistell, fr.
®* cf' lib. III $ 38 19 senecis] sic etiam lib. III l. L cum R scribere debebam senetis
Bk senices RBAD in cistellaria protulit GL oistillarìa B
280 PRISCIANI INST.
1>. 724. !» r. p. 7M. m K.
datores fBellissiini vos negotioli senecis soletis esse. *nox' quojque *noctis' secundum Graecos, qui vv^ vvxxóg declinanL Graeca enim eiusdem terminationis iilam servant in genetivo ante ^is' consonantem, quam in Graeca declinatione ante og habuerunt, ut *0cr/a$ 0<da%og 5 Phaeax Phaea||cis% ^Ikpiyi Ikpiyyóg Sphinx Sphingis', ^ovi;| owxog ooyx onychis' [genus est lapidis]. composita simplicium declinatìonem sequun- tur: *pernox pernoctis', ^exlex exlegis'. Cicero prò Cluentio: non quod illi aut exlegem esse Sullam arbitrantur. 95 In *bs' vei *ms' vcl *ps' desinentia interposita i faciunt genetivuni, io
ut ^urbs uii)is% ^hiems hiemis', ^inops inopis'. notandum hìc quoque, quod, si e ante ^ps' vel *bs' sit et non sint monosyllaba, mutatiu* e in i, ut ^princeps prìncipis', ^municeps municipis', ^caelebs caelibis'. a capite solum composita ablata s et mutata e in i et addita ^itis' faciunt geneti* vum, ut ^anceps ancipitis', ^praeceps pi^ecipitis', ^biceps bicipitis'. anti- is qui tamen ^ancipes' et ^praecipes' et ^bicipes' proferebant in nominativo, et sic secundum analogiam sequebatur genetivus ^ancipes ancipitis', ut *sos- pes sospitis'. Plautus in commorientibus:
saliam in puteum praecipes. idem in rudente: 20
i 2 negotiori A negolio^li L senecis] h senicis BOLK et ni f. H soletis] h
solitis ni f. H 3 Nox nociis quoque K secundum] S ap 6LK qui
* ani, GLK nti m litara a vìz B 110 yoz uoyztoc. G noyx noyctos ('; et in
4»aia{ lil. l) LI NYKTHUJC Rr NYToc K dccliuantur ff b os ff ut <t>tAKOc
<^AIAK0C pheax pheacia C<^ir£ C(|>irro a
PHAX pHACIC C<|>IZ C(t>ITTU;C Br (|>AfiA2 (ftASAKOC G <t>aeas 4)AeK0C L <t>EAS 4^EA-
<|>AIAZ
Kluc K . ^AiAKOC . (t>HAZ pheacls Dd 6 pheax pheacis BAK (ftaHa^ phaeacis //
a a N X
phaex phaecis L ctti*{ CTTi*roc ff cniN£ . cniroc h C(t>irrtac K sphins Dd
spinx spingis G spinx spinguis K oniz.onyzoc. B oniz onixoc G oniz oni-
I onix onicixcis
xoc L ONYZ OMTxoc oNYXtoN-YC liic geuus Rr onix onichis ADGL onix onU-
c*Ì8 (y>h?) ff onix onixis K onix onychys B 7 secuntur RBDH sequnlnr K
8 Cicero prò CluenHo 34, 94: non quod illi aut exlegem esse Sullam aut
causam pecuniae publicae contemptam atque abiectam putarent culentio Rr 9 quod] sic edam paiimps. Tour, Cic. quid K quo rell. lib. Cic, Non. p. 10, 28 autem Rr syllabam Rr syllam BADHK dnx de troianis spscr* k sillam GL
arbiirentur Vind* CCCXLVII m. alt, arbitrarentur Garatonius ad Cic. L l. i. UH p. 375 ed. Neap. , KrehlU cene. len, p. 4'iO 10 dissinentia uel ms uel ps K i add. r 11 hiems] r htemps RB 12 sint] r sit R mutantur BD posi e in i:
ut princeps — e in i et om.R add, r 13 municeps municipis om, GLK caelebs]
ta h caeleps £1 cele^bs L om, r 14 s mutata A mutant Dd itis] dh tis
RBDK (fff) 15 uelox praeceps A 16 ancipes ex anticeps corr. A 17 ana*
grlosa so
logiam seógrue proferaebatur quebatur Aa sequaebatur K ancipes ancipes anci>
pitia K 18 Plaut. commarient. fr, p. 437 BoOi. 20 Plaut. rud. lUi 4, 114
LIBER VI 94—96 281
p. 7». » P. I». 288. 87 K.
Post altrìnsecus est securicula ancipes, itideni aurea, idem tamen vetustissimi eliam ^praecipis' genetivum, qui a nominativa % *praecfps' est, secuodum analogianf nominativi protuleruni. Laevius in Ione: 3 " Seque | in alta maria praecipem impos, aegra sanitatis
Herois. Ennius in XV annali:
Obcumbunt multi letum ferroque lapique Aut intra muros aut extra praecipe casu. w Id ^ns' vel *rs' vel Hs' desinentia ablata s , addita Uis' profeiunt gè- 96 netivum, ut *mons montis', ^sapiens sapientis^, ^cohors cohor||tis', 5ars ar* tis% ^pars partis', *haec puls pultis'. excipiuntur duo differentiae causa: 'frons frondis', quando de arborum foliis loquimur - nam ^frons frontis' ad capitis partem pertinet _, et Mens lendis' animai -nam Menslentis' legumen isest- et ^glans glandis'. sic Ovidius in XIIII metamorphoseon:
ut lata plumbea funda Missa solet medio glans intabescere caelo. similiterLucretius protulit etLiviusin XXVII: et est nonsimplicis habenae, ut Balearica aliarumque gentium funda, sed'triplex
(p. 1158) ef, Ub. HI $ 30 redente Aa 1 securiculam B item libri Piani,
utidem riuream B aurea — qui a tn uli. lin, absciss. ff 2 uetussimi A
i
etiaìn om, G quia a B nomto A 3 Laevius] cod, G, I, Fossii v. Voss.
castigai, et noi. p. 8 lenius BGLK liuìus RADff ad Laevii lonem rettulit los. Scaliger ad Festums. v. rediviamp. 637 ed, Lind., quem sequUur H'eichertus poei. Lai, relUp. 71 iqq. Laev. /r. Vili ; de variis vv, dd. sententiis v.Klìissmanmtm Liv. Andr.dram, rell. p, 19 sqq. colL tamen Ribbeckio irag. Lai, reti. p. 244 8q. in Ione] a Ione cod. Vossii inoe R io ioe AKr et in liiura k in inoe BDG in«ÌDue L in odyssea (odissia) edd. ante a 5 versus ord. Fleckeisenus satinitatis A 6 hcro*rÌ9 (r) D aeroes GL ae- rois est K Seseque in alta maria praecipem misit | Inops et aegra sanitatis He-
rois Scaliger ad Fest. l. /. et sic anteoy nisi quod pniccipitem perperam ibi typis expressum est, ad Verg. cirin v. 302 app. in P. Virg. Mar, opp, Lugd, ed. 1573 p. 329, ubi Lelio poetfie vetcri hos versus ascHpsit, seque in alta marft praecipem | Ino aegra sanitatis herois dedii G, /. Vossiust L l, p. 9 Seque in alta maria praecipem inops herois sanitatis BothUts fr. trag. p, 12 7 Ennius — casu om. GLK add. k Ennius in XV annali: v. 9 sq. E, S, fr. 11 FaM, cf. $ 66 8 oc- cumbunt RBk loetum RADff laetum B 10 nel Is om. K *et addita H proferunl] faciunt GL 11 choors chooriis (.tis G) GL pars partis ars ar-
8 o
tis R 12 puls ex plus corr, AD puIpuUis Bb diferentiae L 13 de add. d
arborum] d arboribns BD arboris GUt folis Gg 14 pertinet] d retinet D
pertinet koniaion et B len*dis(s) H animai et ku^niaion. nam D ligu-
mcn G 15 Sic add, d Ovid, metamorph. XIIII 825 sq, UH. L 16 ut] sic
eUam Ub, VII $ 38 cum libris Ovid. tantum non omnibus; ceu Ovid, Neap. b
plumea L 17 misa GLK 18 Lucretius: VI 179. 306 leuius GLK Liv.
ab «. e, XXXVIII 29, 5 sq. XXVH RBADffGK cf. supra $ 17 XXIIII L
e ar
non est Bffra 19 habaenae Rr baliarica Dd ualearica B aliumque Rr alia-
mm L gentium om, K gìoss. corium fundae in qna pelra iacet ante sentale
vuemUy sed postea del, A , in mg, add, d
282 PWSCIANI INST. LIBER VI 96
p. 7W P. p. *187. 88 K.
scutale crebris suturis duratum, ne fluxa habena volutetur in iaciu glans, sed librata cum sederit, velut nervo niissa excutiatur. nam quod apud Virgili*um in IIII georgicon invenitur, *glandis% in dubium venit, utrum nominativus sit an figurate genetivus:
Nec de concussa tantum pluit ilice glandìs; 5
potest enim Uantum glandis' intellegi roaovrov PaXavoy, ut *hoc regni' et ^tantum lucri', a pendendo quoque compositum ^libripens libripendis'. Gaius in 1 institutorum: adhibitis non minus quinque tesli- bus, item libripende. in eodem: qui libram aeneam teneat, qui appellatur libripens. a corde quoque composita abiata s, ad- 10 dita *dis' faciunt genetivum, ut *vecors vecordis', Miscors discordis', *con- cors concordis'. antiquissimi tamen solebant genetivo similem proferre in bis nominativum. Caecilius in Gratino:
Modo fit obsequens, hilarus, comis,
Gommunis, concordis, dum id quod petitpotitur. is
Pomponius in satura:
Blanda, fallax, superba, inpotens,
Discordis. || |
e 1 sicutale Rr sutale ^scnitrale A scutellae GLK scutalae k suturis] fi , Limus sutoris
i V
RBDJFf 8CÌIÌOTÌ8 A scotoris Og scutoris LK duratam] rduanim R 2 iniacta GLK
i
acta Rr librala] r liberata /lOfi^ZAT misa QLK 3 Verg, georg. lill 81 III. DHGLK iDueniuntur G 4 sit] fit /{ 5 concusa G conclusa K ìHice D glan-
dis — tantum ante glandis o»i., dein in mg, add, K 6 zocovtov] r twcwytoh R
o T0*C0TT0N L BàAANiOY Rr BAAAANOY A hoc regni] memor videtur Verg, Aen.
1 78, quem v. l. Uh, XVII $ 160. 189 7 et otii, GLK 8 Gai vi8t.\%\ 13 institutorum eo; institorum corr. Z> constitutorum 6^Z>iSr Institutionum a • ««««bitis non manu quam V testibus ciuibus Romanis puberibus item libripenda cod^ fiai 9 Gai inst. I S 1 19
quid Rr aenean teneant A 10 ante libripens : stateram tenens A et ad- dita H 11 ut om, G uaecors uaecordis AD discordis add. a concors concojfdis add, r 12 tamen solebant etiam GL in is B in *Ls(h) D in iis H 13 Cecilius RAHGLK CaeciL Charini fr, 3 p. 131 Boih. Karines fr. 3 p. 14 aq. (cf. p, 5) Spgl. Ili p. 45 Ribbt crastino A crastiuo G (cratino, non crino, etìetmÙf) Carine Meinekius Men, et Phil. relL p. 91 , quam fah, U Fe$t, p, 281«, 28; 317% 10. Cha- TÌìiO Bothms l. /. 0. 131, eundem titiditm perperam Festa obti^udens cf. Muetleri guppL ann. ad Fest. fr,^04 14 bilaris RAGh hilares L ilarus K comis] k comes LK
V
15 commonis G 16 Pompon, sai. fr, ap. Munkium 1. 1. p. 158/r. II p. 211 Ribb. nius — discordis tilt huius pag. lin. via: arrota in ff .17 balanda D fal-
lax] / flallax A fa«*ax L impotens BADGL
REQVLAE PRISC GRAMÌf DB NOMT ET QBNT CA8V. EXPLC LIB VI. INCIPIT DE CETER18 CASIB; LIB. VII. R EXP«.IT. LIBER VI DE NOMINATIVO ET GENITIVO CA8V. INCIPIT LIBER. VII. DE RE6VL1S CETERORVM CA8VVM. B REGVLAE PRISCIANI GRAMMATICI DE NOMINATIVO ET GBNTO CASV. EXPLICIT LIB. VI. INCIPIVNT DE CBTERIS CASIBVS RSGVLE LIB-. VII. FBLICI- TER D INCIPIT LIBER PRISCHIANI GRAMMATICI CABSARIENSIS VII. A et ad mg. LIB-. VII. a INCIPIVNT REGVLAE DE CETERIS CASIB! LIBER 8BPTIMVS FELICITER H regula pStia de NÒatl
et geni explic Iìb* vi-» incipiunt de ceùs casi regulae. Iìb*. vii. G De nominatluo et genitiuo casu explicuit liber vi. de caelis casib; vii incipit lib'". L regula psciani de nominatiuo et genitiuo casu. explf lib~. vi. incipiunt regulae de ceteris casibus. vii. K
LIBER SEPTIMVS.
p. 727 P. p. 289. 90 K.
DE CETERIS CASIBVS.
Terminales sunt nominum literae apud Latinos, ut supra quoque do- I l cuimus, quattuordecim : vocales quidem quinque a e i o u, consonantes vero novem, semivocales sex 1 m n r s x, mutae tres e d t. yocales, ut
j 'poeta', *momIe% *gummi% *frugi', * virgo', ^cornu'; semivocales, ut *sol% 'templum', *flamen', 'Caesar', ^civitas', Tollux'; mutae, ut Mac', *caput', 'aliud' - hoc enim nomen esse, et Probus in institutis artìum os- tendit et ratio ipsa, de qua in pronomiae latius tractabimus. ostendit autem Probus bis verbis:hoc unum nomen tantum, id est alius,
i«quam maxime propter structuras genetivo et dativo casu numeri singularis, sic anomale confirmatum sit declinari: hic alius, huius alius, buig alii. inveniuntur etiam in y desinentia Graeca: *hoc Dory', *hoc Aepy', nomina civitatium. Statius in IIII Thebaidos:
ìi Quos Thrion et summis ingestum montibus Aepy.
Igitur mascuUnorum nominum finales sunt literae septem, a o 1 n r 2 8 X, ut *hic scriba', 'Cicero', 'consul', 'Paean', 'pater', 'Priamus*, 'rex'; femininorum quoque eaedem nec non etiam e produjcta in Graecis et m . figurate in comicis nominibus, ut 'haec Aurora', 'Inno', 'Tanaquil', 'Siren',
2 lytterae R quoque om, HL 3 quidem] d autem D 4 t d JST 5
mnnile AGLK cummi B frngi om, 6f 6 flumen BGLKr pullux GLK
t capud Dd 7 Probus in insHt. art. : Maii class. aucL V p, 221i>, art. min. $ 366 anal, yindobon. p. 306 sq. v, Osannum Beitrdge zur gr. und róm, Litteraturgesch. lì W1 sqq. cf. lib. VI $ 21 in ante ÌDstitutis om. RBDH add. rd, in còmonìciob;
tpscr. h 8 &tratio Rr 9 bis] add» g in bis B uerbìa bis LK n^num^)
uel C0& K 10 quam] quod HLKr propter structuras LI 11 numeris B comfir-
c
matnm G declinare GLK 12 inveniuntur] dì Inuenitur DL 13 bordory A
doroy K* epy RA epT B Aery GL , nomina] r nominum R ciuitalum
BAHGLK post ciuitatium: sunt add. RBADIf unàe GL Stai. Tkeh. IIII 180
14 tebaidos K 15 Tbrion] a, Statius trionfi) tryon RBHGK tityon r strion L et summis] h et in summis DHG in summis LK uel congestum g
epy BD aery L 16 lytterae R r add. r il nt om. L 18 Fe-
minorum B eaedem] r 4t*eaedem B eadem RGK eaedaem A 19 in comicis «io- minibus figurate L tanaquil ex tanaquid corr. B tanacil G syren BBH sirien GLK
284 PWSCIAIVl INST.
p. m. 28 P. p. 290. 91 K.
^mater% Virliis*, Miix', ^Taygeté*, ^Glycerium'; neutrorum vero duodecim, id est omnes absque o et x - per se enim neutrum in eas literas nulliim desinit _, ut ^ìioc poema', *sedile% *guiniiii% *cornu% 'tribunal', ^saxum', *numen% ^marmor', Uempus', Hac*, *caput% *aliquid* ; communium vero masculini et feminini sex , a o 1 r s x , ut 'hic' || et ^haec advena', ^homo', s *vigil', ^auctor', V>ustos% *coniunx'; coinmuiiiuin trìum generum quinquc, i m r s X, *hic' et 'liaec* et 'hoc frugi*, 'nequam', 'par*, 'vetus% 'felix*. et hae quidem generales sunt nominatili terminationes , de quibus in no- minativo latius tractatum est. nunc vero de genetivo et aliis casibus obli- quis per singulas declinationes doceamus. io
DE OBLIQVIS CASIBVS PRIMAE DECLLNATIONIS. II 3 Prima declinatio habet terminationes in nominativo tres, *a as es': in
a tam Latinorum quam Graeconim, tam masculìnorum quam femininonim et communium , in *as' vero et in *es' Graeconim tantum et mascuiinonim, ut *hic scriba, poeta', 'haec Roma, Musa', 'hic' et 'haec advena', *hic i5 Aeneas', *hic Anchises'.
Eius genetivus et dativus in 'ae' diphthongon desinit. et pares habent syilabas nominativo, ut 'bic poeta huius poetae buie poetae', 'hic Aeneas huins Aeneae buie Aeneae', ^ hic. Anchises huius Anchisae buie Ancbisae', nisi divisio fiat in genetivo poetica , qua frequenter veteres Romanonim ao poetae utuntur, 'Aeneai' et *Anchisai' et 'pictai' et 'aulai' prò *Aeneae, Anchisae, pictae, auiae' dicentes. | Virgili us in III Aeneidos: Aulai medio iibabant pocula Bacchi.
y
1 taigetae Rr taigele L Glycerium] r clycerium RH glìcerinm A gligerìum
o ^ GL glygerium g gliggerium 2 cligerìum K nero add, l 3 paema^ sethWe A
i cummi B saxsum H 4 nomea GLK capiid Ri- aliqiiid] aliud GLh
aliiid nel aliquid K 5 feminini generis sex L ut om, K 6 trìum trium L
8 et hae] r aelhae R 9 tractatum] a tractum AK - 11 db obliqvis casibvs eros, ante primae declinationis in H de. .i. declf K 12 III. in ♦ a (a) H 13
io
quam an/e fé m. om. (rZf A* feminorum A^ 14 etpo«/ femininorum om. ffLA" et es
i . e ^
Bb masculonorum K 15 hic owi. L poeta roma A 16 aenias et ha
8 nlus aie
aeniae buio aeniae hic G anchies Dd 17 cuìus K habet L 18 h in h
o ' 0
mai. d huifis petae Rr huic poetae om* ADG add. a aenias ff^ aeneas .ae
e e
.ae L eneas huius .nae huic .nae K 19 et huius aeniae Gg huic Aeneae om, D aeniae
' ® Gg hic anchises huius sae huic sae in mg, add. K anchies Dd anchises .ae .ae L
si huic Auchisae offi. /> 20 Nisi diuisio/? 21 poetae] r pete /ì àneai Z> Anchisai et pictai] h anchisai pictai BGL pietà, i. R et om. G aula. i. G prò aenea anchise et pietà et aula B prò aenea et «nchise et pictae et aulae h 22
Verg. Aen. Ili 354 cf. lib. 1 § 50 23 aula.i R ' aulai (ex aulae corr. A)
in ADHGK et in liiura b aulai in L procula Rr bachi HGLK
LIBER VII 2—4 285
p. 738. 29 P. p. 391 K.
idem in Villi:
* Dìves equum, dives piotai vestis et auri. Cicero in Arato:
Atque oculos urget pedibus pectusque nepai, 5 prò 'nepae', id est *scorpii'. in eodem:
Serius haec obitus terrai visit equi vis. Lucretius in I:
Effice ut interea fera moenera militiai. idem in eodem: ro Aulide quo pacto Triviai virginis aram,
Iphianassai turparunt sanguine foede. ||
f
DE ACCVSATIVO SINGVLARI PRIMAE DECLINATIONIS. Accusativus *ae' diphthongum genetivi sive dativi mutat in *am', ut 4 ^poetae hunc poelam', ^Musae hanc Musam'. frequentius tainen invenimus 13 in Graecis nominibus *as' et ^es' terminantibus accusativum Graecum prò- ferreauctores, *hunc Aenean' et *Anchisen'. Virgilius in V: Aenean credam.quid enim fallacibus aus.tris? et in VI:
Isque ubi tendentem adversum per gramina vidil » Aenean, alacris palmas utrasque tetendit.
idem in III :
Anchisen facio certum renique ordine pando. Romanae tamen dedinationis ratio exigit ^hunc Aeneam' et *hunc Ancbi- sam' dicere. Horatius in II sermonum: B et scribere fortem
Scipiadam, ut sapiens Lucilius,
1 Verg. Aen. Villi 26 cf, lib. 11,1. 2 »equum(a) A equm K pietà .i lì 3 Cicaero D Cic. Arateor. fr. XIV p. 521 (». 90 p. 525) Orell. cf, Cic, de nai. deor. Il 41, 109 .4 uiguet RBDH sui gel K nepài L 5 Cic. Arai. v. 291
I (57) p. 532 Orell, 6 haec ex corr, k hoc ni f. K ♦obiius (h- ) A obiitus K
\ terrae pemisit Cic. cod. Leid. terrai iussit equiiiis Cic. edd. veti. uissit K
inssit Gh equi] a neqni ADLK 7 Lucret. I 29 8 ut om, D interrea R fenì BAHGLd moeAera K cum Lucr, miinera k relL milltia Lìicr. oblong. pr. vi, 9 Lucret. I 84 sq. 10 aulidae rd Aulide quo] Aliud equo B pacto] g
pictai G Triviai] r triuiagi H 11 iphianasai R/IL mpliiaiiassai K iiiphianas-
sai k iphianasaimi' parunt Gg sanguinae D poedi (in mg. Àt foede R ni f. [rum r], quae est lectio genuina iibrorwn Lucretianorwn) R phoede Heidelb, poedi GLK hai n
phoedi ^^^ poedi D 13 e Ar genetui«4c<f Hh mutant A 16 anchiseni
0
Hr Verg. Aen, V 850 V aendiis D 17 Aeneam Rom. auslris Prisc. cum
st s Donato y et sic auri ex corr. Pai. auris Med. Rom. Servius 18 Verg. Aen. VI
684 tq. VII r 19 hisque Rr gramina] a garmina A 20 adaenean Rr
deleudit G 21 idem spscr. L Verg. Aen. Ili 179 22 "facio ''certum-
que remque G rem"q K 23 ratio in mg. add. m. ree. in H exigit add. r
24 oratius LK ììor. senn. II 1, 16 sq. 26 Scipiadam] èìc etìatn codd. Hor. Umtum nouonmes (Scipiadem Drfsd. Z) et Kirchneri cod. ms. achoL Porph, (Scipia-
dem edd.) ezcipiadam Rr Lucilius] add. a Luciliusq; K
286 PWSCIANI INST.
p. 73» P. . p. 991. 92 K.
^Scipiadam' dixìt, non ^Scipiaden'; cuius nominatìvus in *es' desinit se- cunduin formam patronymìconun , quae est Graeca ^hic Scipiades', quam- vis antiqui huiiiscemodi quoque nominum, id est in ^as' vel in ^es' terminane tium prìmae declinationis, nominativos etiam in a finiebant, ut est ^Geta', *Sosia', *Byrria% ^Chaerea', *Marsya' ; similiter *poeta% *sophista% *Scytha'. » Terentius:
Poeta cum pri|mum animum- ad scribendum appulit. Lucanus:
et iuncto Sarmala velox Pannonio. >o
Terentius in adelphis:
Gela autem hic non adest. in eodem:
hic Geta - Praetcrea, ut captus est servorum, non malus is
Neque iners. idem in And ria:
aut tu aut hic Byrria. idem in eunucho:
hic Chaerea. - 20
Qui Chaerea? luvenalis in III:
Occurris fronte obducta ceu Marsya victus. 5 oportet tamen scire, quod in femininis a terminantibus Graecis, etiam si producta sit apud illos a finalis, plerumque corrìpiunt eam Latini: omnis ss enim nominativus Latinus a terminalem corripit. est tamen quando ser-
8 pi
1 excipiadam Rr scipiaden ex corr, r (syciaden Rt) sciaden L 3 quo-
8 etiam
que om. H 4 nominatiuo Rr etiam in a] in Ut. 6 in a K fineiebant A
gesta D 5 Byrrìa] d byrrhia B burria DG et vel kanc formam vel Birria
praefert Ritichelius ind. Bonn, hib, a. 1843 p. VI ann * burrea L cherea BDGLKh cherra ni f, H marsia /t6rt sophysta/2Z> scitha QL scita iT scyta i> schyla ^ schita BH 0 Therentius D Ter. Andr. prol. v. 1 cf. de metr. Ter. $ il
7 animum ad scribendum appulit] B animum asa ADGL ad sciìbendum appulii h
prò appulisset ad scribendum r a sa /2 assa Kk r* ff 8 Lucan. Pkars. Ili 94 sq. 9 et] nec Lucanus iuncto] AH cum Lue. cuncto DGa cuncta L cuncto sar- mata rk cunctos armata RK cunctos armata et B li Ter. adelph. Ili i, 4
adelpbys Rr adelfls DL 13 Ter. adelph. Ili 4, 33 sqq. ^man eadem? 14
Geta — iners. idem in mg. add. r 15 seruulorum Boa. malum Bemb. 17
Ter. Andr. Il 1, 33 adria G 18 tu] sic etiam de XII V9S. Aen, $ 99 cum HbHs Ter. tute BenUeius birrya G birria LK 19 Ter. eun. V \yl sq. iunacho K
a iunacho GL enucho Hh 20 hic] iste Terentius cherea RBDU coerea G 21 qui? Bas. qui coerea G del. g chaerea (r) R cherea BAD fi 22 luo. sai.
Ili 9, 2 lui i? 23 occur<frÌ8 H occurras cum luv. (occuras Pith.) Heidétb. Ca- roliruh. alter fronte] h in fronte BAHGLKr caeu R Marsya] B marsia rell. cf. de XII vss. Aen. $ 99 victus] rdh uirtus RADHGLKh 2& latini eam GLK
LIBER VII 4-6 287
p. 7». IO P. p. 29-i. 83 K.
vani eam productam, sed raro, ergo quando corripiunt eam secundum Roroanam consuetudìnem , accentu quoque Latino pronuntiatur, ul in bis: MtàliS, PhrygiS, Lydia, Syhà, TróYà': haec enim antepaenulUmam habent acutam, quia a finalem corripiunt, quamvis apud Graecos sit producta. sHoratius in I carminum:
Lydia, die, perjjomnes v^'cativum, qui' similis est in hac terminatione nominativo, corripit: est enin; chorìambus et bacchius, ex quo ostenditur correpta in nominativo quoque ^Lydià' fìnalis a. Virgili us in V: IO Troia Criniso conceptum flumine mater
jQuem genuit. apud Stari um vero ^Nemeà', quia serva vit a productam, accentum quoque Graecum servavi!, id est paenultimam acutam, in V Tbebaidos:
Nec facilis Neméà.latas evolvere vires. 15 accusalivum | quoque Graeciun in feminini» invenimus a poelis profem, sed raro, idem Statius in VII:*
Namque ferunt raptam patriis Aegin^n ab undis.
DE VOCATIVO CASV PRIMAE DECLINATIOMS. ' Vocativus casus primae declinationis in a correptam effertur, ut Spoeta, 6
io Musa', nisi sit Graecum et apud Graecos producens a servet eandem etiam apud nos productam, ut ^Aeneà'. Virgilius in X:
vigilasne deum gens, Aeneà? vigila, est tamen quando in ^es' productam terminanlium Graecoinun vocativus in
2 aoentu D quodque Rr pronuntianlur B ut in in bis K in in li-
ì
I tura B 3 phrigia BD frigia G frygia LK lidia K sirya Rr iroya L
I antepemiltimiim ( antepaeniiltimum , antepeneullimum ) RADGLKbh 4 aòutum
^ RBADHK quia] quae B ' corripiuul iti lilura B sii] r om, L %\à. R 5
I orjitius K Hot. carm. I 8, 1 in carminum iib. I. GL 6 lidia R 7 uoca-
I tiuus b 8 coriambuB GLKr bachius RGLK correpta in mg. K 0 lidia
i i
I RK Ferg. Aen. V 38 sq, V en<f . D 10 troga Rr troya L Criniso] sic etiam libri Verg, fere omnes cum Med, Pai, Rom, crinisso cum normuUis f^erg» GK Crimiso Ferg. Par, 10 Po//., Heymus 11 quem ex qui conr, L 12 uero in
f ui
Ut, B 13 seruant Kk paennltimum BD penultimum AK peniuliimum L *t*ulti- inum(pen) H acutum BADHKr acutus R Stai, Tfieb, V 44 14 Nemen] sic
a eUam $ 7 nemee Stai, Cass. Nemee Stat. edd. lates Rr 15 quoque om. K femiois R proferre B 16 stacius A Stat, Tkeb. VII 310 17 patris K eginan GL ab undis] habundis JDK ab aruis Stat, Cass, 18 inscr. om, AK
tur CASY om. HGL dbclinacion» smofc. H 19 effere Rr profertur K 20 Grae- cum (s) K a spscr,r servet] serufìi BGL 21 nos] latinos GL aenea uigila
ah Ferg, Aen. X 228 sq, in X add. t \] gh l RBHGK 22 uige-
# i
lasne 0 genes Rr 23 uigela Og uigilia K
288 PRISGIANI INST.
p. 730 P. p. 298 K.
e longam exit secundiim Graecos vel communiter vel poetice, ut ^Adiate', ^Anchisé', Tolité', *Laertiadé'. Virgilius in I:
quis iam locus, inquit, Adiate? idem in III:
Coniugio, Anchisé, Venerì»^dignate superbo. s
idem in V:
tua Clara, Polite.
Progenies. Horatius in II sermonum:
0 Laertiadé, quidquid dicam, aut erit ant non. *^
Virgilius in Villi:
Sit satis, Aenidè, telis inpuue Numanuni
Oppetiisse tuis. nec solum in bis, quae sunt priniue, sr<l ^tiiìro m ìllis, quae tertiae, id est in omnibus Graecis *es' ^ i.rJurhi lìnilis, siraiUter invenis vocativum in 15 e productam proferri, ut *(...:. un', -Lacbé', 'Achille* - Terentius in Andria:
Immo ita volo itaque postulo ut fiat, Chremé. idem in eadem:
0 Chremé, »
Pietatem gnatil nonne te miseret mei? idem in hecyra:
A Myrrhina haec sunt med uxore exorta omnia. .
Mutatìo test. . ea nos perturbai, Laché.
1 e] ae 2> longam] bd logam H lougum BAD exiil K poeiicae ^A
i adiate B 2 leriiade RBHGL Ferg. Aen, I 450 111. G 3 inquid Dd Achate] add. h om. H, ni inargini ascrìpserat, qui nunc abscissits est 4 Verg, Aen, IH
a
475 5 Anchisae Med, m. pr. (cf, Wagneri ann, crii, ad Aen, Villi 653) Anchise
a
PaL Anchisa Med. ex corr.^ deficit Hom. 6 Ferg. Aen. V 564 sq. 7 Tu L
cara Pai, polyte R polites Med, m. pr. PaL m, pr. Ram, polite Med. m, ali. PaU 7/1. alt. 9 Oratius BK Ilor. senn. II 5, 59 II sermonum] a lì. carmi-
niim RBADHK CMiminum II GL IO lertiade HGLK lertiade B quidquid] R
cuin lihrùt Ifor., si KirchneH siientio ftdes, oitmibus quìcquid reti, dico libri aliquoi Hor. 11 Verg. Aen. Villi 653 «y. cf. lib. 11 § 36 Villi] IX Krehliwt Vili
libri 12 impune RALK 4i«maiium (nu) B 13 oppetiisse] r oppetisse R
P t
opetiisse Dd ó peliisse L duis Dd tuis prima hanc (ibi magnus appollo L 14
«Ì6(h) D primae sunt B quae sunt tertiae K 15 in e productam uocatiuum
L 16 proferre RAGLK ut om. L creme D lache chremé L lache
creme G achile GLK Ter. Andr. IH 3, 18 sin Rr 17 adria G 18
imo K postolo L faciat Rr chraeme R creme D 19 Ter, Andr. V 2,
27 8q. 20 chraeme R creme D 21 piaetatem R pietate H ^nati L mis-
seret GK 22 Ter. hecyr. Illl 4 , 10 sq. ecyra AK echyra RBH echira DGL
re
23 mirrhina A myrrina BHGLK cwn Bus. myrryhina Rr mea uxo b ♦♦♦♦♦ B exorla] ex Bemb. 24 est] eras, in H lit Terentius lachae RB T^cbes
Bas.
LIBER VII 6. 7 289
p. 730. 31 P. p. 293. 94 K.
Ovidius in Xill tnetamorpliolseon:
Tuc]ue tuis armis, nos te poteremur, Achille, idem in XII: 7 ^
Armiger ille lui fuerat genìtoris. Achille _. snec mhnin, cum Graecorum || quoque poetae similiter invenìahtur protulisse vocativos in supra dieta tenninatione. 'Ava%QÌ(av'
"HltB TialkilccfAniri] posuit prò xaHilcuMcira^ 'iTCTt^vcc^'
lopro *xQitcc\ et Apollonius Argonaut'icorum in III: Alìjxri^ ìcslvqv (ihv (ig>ccQ òii%evciv cceXXai
pi"o Air^xa^ in eodem:
AiiijrTi^ axia fiOL xmóe axóXo}^ ovxi yicQ ccvxag.
[in femiriinis etiam] Alcaeus iVif^i? prò JVif^iy? posuit et Theopom-
1 Ovid, metam. XlII 130 cf. Uh. VI % 92 XIIJI. K 2 poteremur] /. Caro-
liruh, alt. m. pr. et sic, ni /*., N et Krehlio teste Heidelb. potiremur RADGKbh Caro- ìintk. alt., m. alt. poii*«# B achilìe B achile GLK 3 Ovid. metam. XII 363
4 geneloris R achille ^ achile GLK achilles o. /. libror. Ovid. 5 simili-
ler — avzoag scriptura pr, m. passim servata in rasura l inueniuntur Kl 6 iio-
ft A
catinum Kl supradicte Rr anacreon H anapeon G ankeiun L Anacr, pr. 25 ed. Bgk. fr. 27 poet. lyr. Gr. p. 782 ed. alt. Bgk. 7 r(Ku\ om. l hz G nne K
KAMIAAMTTHTH R KAAHAAMTTETH D RAAAHAAMpHTH H KAAARAAHITETH / KAMAAMHETE
A
GK 8 possnlt GK ttpo RÙK kaaaiaaahtthtaitthta R KAAHAAnrrrETA D
KAAAHAAMpflTA H KAAAAAAMTTETA / KAMAAMTTETAI. G KANYAAAAMHETA K 'Jnnoìva^']
miuNAj B ittttonaS AD irponaI B ihonaS K ^Innovai' evrid-eg] ttpJ kipnetec G
ioni» iiftia prò zEYrNNTHC zevtnhta L Hippon. /r. LXXXVI p. 100 Welck. fr. 118 poet. lyr. Gr, ed. alt. p. 612 Bgk. 9 Bvrj&sg] Kreklius om. H evHXHC R etntec AD eYrec B BiTjfETEC K ^fort. BvyBvìg %Xénx7j* Bergkius kapith RBADHL capile GK summa 'spscr. l 10 prò RD kapita RBADL kapita H capita GK appollci- niua AGL .III. ex .IIII. c&rr. B ApolL Rhod. Argon. Ili 320 in III.
AlIfTR EKETNH MHN <|>ACI EXET AINTH
AlSTB KAINH'^NnN A<|)A AIE EYANAE EHH lA 11 KWTK RB A HL kHTE G KUTH K
KEIX.HR ^KEN R KEINON ff KAINHN K KAINHYHH. HAt)>AP AIEXBYAH EAAH G MHN R
A *
erpticQ — AlrJTa] a(|>apai prò ainta ff A<|)A.^.paiEXEYaN Dd ai.exsyan R HAAA1 A AEHMH K 12 AiNTA RBAKl AiNTAi h ainta L io eodem — av-
AINTE
Tfl>5 om. H ApoU, Rhod, Argon. Ili 386 13 ainth AK aihtb D ainle Rr
XEO
ATRTi B AiHTEC.XMOY TOYBECTOAAY G xco Rr cxEOY / Z9^^S Apoll. Guclferb.
CXEO NOY TOYAE CTOAIUI K TlurAH CTIUAOI R TU)AO / CTOAWI D OYTE l
AYTOC R AiTwc G AiToc B 14 in feminlnis etiam glossatori debetur, cui nhphc prò 5HPH1C positum videbatur cf. Ckoerobosc, in Theodos. con. p. 172, 28 Gaisf. alceus LK alcheus R alcheuus B Alcaei fr. CXX p. 68 Matta, fr.' 145 poet, lyr. Gr.
ed. ali. p. 733 Bgk. ^VQ^Ì scripsi ncph B nepb AD nepb ff nepe LK nephe
*V9V ^V9VS
Rr nepe noff nepe prò nepes ^an excellent to«' /. a Kiddio in R. Borsoni tracts p. 295 gq. unde coni, vtjqtì V^^ ^^^^^ ^^^ vqqyitg Nij^rig] scripsi ncpuc B nepec
8
AD sepbc ^ nepes GL nephec Rr nepet K possuit GK theompompus L Theopomp. cam. fab. ine. fr. XXII com. Gr. t. 11 p. 821 ed. mai. fr. XXI p. 455 ed. san. Meinek,
GRAMMATICI LATINI II. 19
290 PWSCIANI INST.
p. 731 P. p. 994. 95 K.
pus XaQtì prò XaQfjg. Latina vero proportìo in a correptam vult yo- cati?um prìmae declinationis, sicut supra dictiim est, tcrminarì etiam in Graecis. unde Horatius in II sermonum:
Ne quis humasse velit Aiàceni, Atrida, vetas cur? femmina quoque Graeca est quando apud poetas Graecum vocativum ser-s vant in a vel e productas desinentem secunduro proprìum nomina tivum, ut *Taygete% ^NemeiV. Virgilius in Villi:
Vos, 0 Calliope, precor, adspìrate canenti. Sta ti US *Nemeà*, ut ostendiraus, a producta protulit more Gracco.
DE ABLATIVO CASV SINGVLARI PRIMAE DECLINATIONIS. io
8 Ablativus huius declinationis in a productam desinit: ^ab hoc poeta',
*ab hac Musa', ^ab hoc' et *ab hac advenìV. est autem quando hunc quo- que poetae e producta terminant in Graecis nominibus, quae dativum Grae- cum in Tj fìniunt. Virgilius in I:
uno graditur co|mitatus Achaté is
[prò ^Achatei']. Oridius in Vili metamorphoseon:
Cumque Pheretiadé et liyanteo lolao. [uvenalis in I:
Penelope melius, levius torquetis Arachné. et hoc v^l metaplasmus est dicendus , qui fit more poetìoo mutata a longa » in e productam , vel potius datirus Graecus prò ablativo posilus, qui quam- vis apud Graecos i habeat post 17, tamen apud Latinos secundum eonini
1 chare prò chares RBDHOLK uero om, D 2 praedicmm BAD predìc- tum H 3 . unde onu D orati us HK Hot, serm. lì 3, 187, vbicf. Bentleius
4 hnmanasse A uellit G Aiacem] h aiace K ade G aia^i^^m B Atride
codd, aliquot ffor. dett. uetos Rr uetus LK 5 est] sunt K uocatiuum
y
graecum GL 6 uel in e AGLKr productam HK 7 taigete R tagietae A
i ^
» laigyte G ta»gyle(y) Zr tangete K Verg, Aen. Villi 525 Villi] B Vili brell
8 Calliope] «e etìam Pai, Rom. Fr. caliope HGLK Med. praecor BDH Med.
asspirate R asspirate A aspirate GLK 9 Staiius v, % b post Graeeo : nec
facilis nemea add. h 10 de ablativo sinovlari A De ablatiuo casu prime declinationis D
De ablatiuo casu primae declì L De ablà sing primae dee G; ex HK ftic et in $qq.
inscr, non satis diligenter enoiavi 11 ut ab hoc poeta R ' 12 et a hac L et
hac G 13 productam Rr 14 in U* faciunt A fi] i BHGL «i(h) D ut
ante Virgilius add, BÀDHGLK Verg, Aen, 1 312 15 ipse uno L gradi-
ci uel i
KMxadd, r 16 Achatei] (i.c.axathi) K achata L achate«(s) G achati R achata BAD aohat« uel achata m litura h; v. /. videtur prodere gloss. Ovid. metam. Vili 310 VII. G methamorphoseon R metamorphosaeon D 17 pheregiade B feretiade K
h pheriliade L feritiade G et add. k etyante 0 ioleo Rr hyantaco D phyante^o K hyantlie oio lao B ioloa ni f. H iolaco h 18 luo. sai, 1 2, 56 cf, Ub.
VI S 03 19 Paenelope RAH cum Pith. penolope L levius torquetis] / leuiiis
o e
in I torquetis GL leuius .1. torquetis K arachc GL 20 uel om. B mero A e et a oeth hela
22 77] a <f /2r M et a (r h. et. a. Dd a A hta in Ut. l h hetà in Ut. b
LIBER VII 7—9 291
p. TSI. » P. p. 206. 96 K.
consuetudinem scripturam servavi! , apud quos i scribi post vocaiem et non proDiintìarì solet. hoc et ex aliis possumus conicere, quae quamvis Graece proferantur, scripturae tamen Latinae rationem servant, ut Vìrgilius in bucolico: Il
3 O.rphi Calliopea, Lino formosus Apollo,
nam cum sit datìvus Graecus prò et diphthongo, i longam habuit more scripturae nostrae. illud miror, quod luvenalis ^Calpe' ablativum cor- ripuit, cum sit simile hoc nomen Tenelope', ^Arachne', ^Calliope', quorum ablativus numquam in e correptam terminat. Lucanus in I:
N Tethys maioribus undis
Hesperìam Calpén summumque inplevit Atlanta, luvenalis in V:
nec Carpathium Gaetulaque tantum Aequora transiliet, sed longe Calpè relieta
15 Audiet Herculeo stridentem gurgite solem.
DE NOMINATIVO PLVRALI ET VOCATIVO PWBIAE DECLINATIONIS.
Nominativus et vocativus pluraUs primae decUnationis similis est gene- III 9 tivo et dativo singulari. nam in j *ae' diphthongum profertur, ut ^hi' et *o poetae'; sed in his non potest divisio fieri, sicut in illis.
» DE GENETIVO PLVRALI PRLMAE DECLINATIONIS.
Genetivus pluralis eiusdem declinationis fit addita ablativo singulari
I scribi i B solet et noQ pronuntiarì in lUiira k non pronunliari non solet
V
AGZéd 2 pronantiari] r pronunciar! RK possimus Dd posumus GL con-
i
ìecire 6 quamuisuis R graecae72^ grecae D 3 Ferg. ecL 4, 57 cf. $ 14
{defieU Med.) 4 bucolicho Rr bocolico A bocò 6 buco Zr beo A" 5 ut orphi
l RADE orphei Pai. calliophea Rr caliopea LK caleopea G caliope. H calìopea Pai. calliope a lino B lieno Rom. appello OLK 6 sit add. h bC\ ei H \\r m ni f, R 7 illud autem miror H oalphe B corripit K 8 poe-
n neiope R paeneplope A paenelope DH penelopae K arache G arache L caliope GLK 9 abìatiuns in e nunquam in e K terminatur AD Lue. Phars. I
554 »jr. 10 Tetbys] Ag theth^^ R thetys BD tithys K tichis G tichys L thetis r thetis V099. A thethis Voìì. B 11 bisperiam GL hesperium Ithri nonnuUi Lue.
m calpen A ca]pe«(n) A* ca\^eHGL sum^numque /ir impleuit RADHLK
Atlanta] g adlanta R athlauta BAGL 12 luo. sol. V 14, 278 sqq. 13 caipa-
f h i mare
tiam A carphatium B charpathium R carrathium DL carathium G carpathum ffk getulaque RDGLK et sic Piih. getnlaquaeJ? 14 transsiliei G relieta* (s)r 15 erculio GL erchuleo K in herculeo h solemus Gg 16 db i^lvrali nomi-
sATivo BT VOCATIVO PRIMAE DECLINATIONIS. B; de HK nÙ onuot. 17 pluralis add. b
e et
pluralis Rr 18 ut Rr in] Kl et eros, in B om, RHGL per ADrh ae] e R
d o
*ac(h) D proferctur H 19 o] ho A se Rr diuisi Rr 20 plvrali
OM. R add. r 21 eiusdem] RK Heidelb. eius ADHG primae L
19*
292 PRISCIANI INST.
p. 732. 33 P. p. 296 K.
Vum' syllaba, ut *ab hoc poeta, horum poetarum'; *ab hac Musa, ha- rum Musarum': producitur enhn a tam in ablativo singulari quam in ge- netivo plurali, et notandum, quod omnes casus tam singularis quam plu- ralis numeri pares habent numero syllabas in hac declinatione, excepto gè- netivo plurali ; hic enìm abundat una syllaba. est autem quando hunc quo- s que per concisionem proferunt, et maxime in compositìs et patronyroicis, ut ^Graiugenum' prò ^Graiugcnarum' Virgilius in III:
Graiugenumque domos suspectaque linquimus arva. in eodem:
Caprigenumque pecus nullo custode per herbam io
prò *caprigenarum'. idem in Vili:
Optume Graiugenum, cui me fortuna precari, in eodem:
Omnigenumque deum monstra et latrator Anubis. sic ^caelicolum' prò *caeiicola||rum' et ^trinundinum' prò ^trinundinaruin' - 15 Cicero prò Cornelio I: ex promulgatione trinundinum dies ad ferendum potestasque venisset _, ^amphorum' prò ^amphora- rum'. ^Aeneadum' quoque prò *Aeneadarum' Lucretius in primo versu:
Aeneadum genetrix, hominum divumque voluptas. similiter *Dardanidum' prò *Dardanidarum' Virgilius in II: «
0 patria, o divum domus Ilium et inclyta bello
Moenia Dardanidum. idem in XI:
variusque per ora cucurrit
Ausonidum turbata fremor. -r.
ac ro h
1 hab D paeta R ho musa Rr 4 nume syllabas. In ac Rr 5
4iabundat(h) A liabundal RDHG 6 in ante patronymicis add, HGK 7 Ferg.
Aen, IH 550 8 domos R Heidelh, curn Med. Pài, {deficU Rom.) àomns AD ffGLK
I cum normullis libris rerg. deU, 9 Verg. Aen. Ili 221 cf. lib. VI $ 3 10 nulo
Rr 11 f^erg. Aen, Vili 127 cf, lib. VI S 3 Villi. RBADH 12 optime
RBADHLk cui] cu L furtuna GLK praecari R 13 Verg, Aen. Vili
om 698 14 omnigenumque] cf, Lachmanni ad Lucr, V 440 aqq. contai, nigenumqiie
u
Med, latratore nubes GL anubes K anobis Mcd. prò omnigenarum posi
Anubis add, BADHGLK 15 celiccolarum Rr trinundinum] hi trinum nundinum DHGLK trinundinarum] hi trinarum nundinarum BADGLK trini nundinarum H
post trinundinarum: Cicero — trinundinum om, R add, r 1(5 Cic. prò Cornei, or, I fr, 30: i. IIII 2 p. 451 Or, cornilio GK Cornelio primo. Ex B Cornelio
trinum nandinarum proximo ex H promulgatio ii ff trinum nundinum i^^D^/^AT trinum nundinum //
dies alTerendum B 17 uenisset ampliorum. Aeneadum D tamphonini R
• ra
anphorum GL ampliorum Rr anphoraruni GL 18 prò enacadarum D Lucr, Il 19 genitrix GL gnenetrix li 20 f^erg. Aen, li 241 sq. 21 indila
y BDGLK incinta Med, incinta Pai. (deficit Rotn.) 23 Ferg, Aen. XI 29C sq.
t 24 bora Rr 25 fremor] ri cum Med, Pai. Rom. fremor G tremor L frenmr
BD murmur fremur R tremor et fremur w. II, aliquot codd, Verg,
LIBER VII 9—11 293
p. 788 P. ' ^ p. 296. 97 K.
DE DATIVO ET ABLATIVO PLVRALl PRIMAE DECLINATIONIS.
Dativus et ablalivus supra dictae declinationis mutat a extremam abla- io li\i singularis in Ms' produ|ctain , ut ^a poeta, his' et ^ab his poetis' et 'Musa^his' et *ab his Musis'. 5 kìveniuntur tamen quaedam pauca feminini generis, quae ex iiiascu- Ijnis -transfigurantur non habentibus neutra, quae et animalium sunt demon- slraliva, naturaliter di\ìsum genus habentia, quae difPerentiae causa abla- tivo singulari ^bus' assumentia faciunt dativum et ablativum pluralem, quod Aulla alia habet declinatio in ^bus' terminans supra dictos casus, ut a Ion- io gam io eis^ paenultimam habeat, ut ^his natàbus', ^Qliàbus', ^deàbus', *equà- bus', *mulàbus% 'libertabus% ^asinàbus'. M. Catoinoriginibus: do- tes filiabus suis non dant et ^fìliis' tamen in eodem genere dictum est Ennius in Andromeda:
filiis propter te obiecta sum innocens 15 Nerei
[idest Nereidibus]. Plautus in Sticho:
ego ibo intro et gralulabor vestrum adventum
filiis, prò ^filiabus'. idem: 11
^ qui talis est de gnatabus suis.
Ovidius posuit in XIII nietamorphoseon:
i PLVRALl] om. D CAsv PLVRALl B 2 siipradictae primae *G mulant B 3 hoc ì»] r his RG ab poeta Kk 5 fcmiuini add. d 6 habentibus neutra] / ha-
hentibas autem neutra GLK post habentibus neu unum folium deficit in H usgue ad Tydeì. cnius § 13 7 diferentiae L defereutiae G ablatiuo casu singulari B 10 habeat] hebeat D deabus ftliabus GL aequabus RK 11 mulabus] r nul> labus R M. Caton. arigg. lib, ine, fr, p, 124 Kr. fr. CXVI p. 68 IVr, ; inter li-
hn VII fragmenta l. Strab. geogr. Ili 4, 18 p. 165 Cas, posuit RotMus fr. 122 p. 287 originalìbus K 13 Enri. Andromed. fr, 5 p. 38 Both. fr. IH p. 23 Ribb.
fr. VII p. 106 Vahl, andromeada Rr andromedia GK 14 obiectu in abiecta
na itabus mia. B 16 ìd est Nereidibus] id est nereidibns Bd id est natis tamen prò natabus.
si si ì" em
ìd eàt nereidibus A idem natis tamen prò natabus. idem nerei natabus. Rr id est (id L) oatis prò natabus id est (ìd ** L idem lamen ad mg. l) nerei fliiabus GLK natis prò natabus id est postea del. G id esl natis tamen prò natabus id est Nerei Dambas teste Lindemanno Heidelb. Id est nereidibus. Idemque talis est gnatis tamen prò gnatabu«. Id est nerei natabus. B Id est iiliabus. natis tamen prò natabus edd. ^sque ad Krehlium id est iiliabus. Idem: Nerei natis prò natabus KrehiùtSy unde Ne- rfi natis inter Enn. trag, ine. nom. rell. fr. XIV p. 54 reeepit Ribbeckius eoque {p. 261) suasore Enn. Andromedae fragmentis insenàt f^ahlenius (Andr. fr. III p. 106). ot videntur varia gtossemata ad h. l. pertinentia in aliis codd. alio modo confusa et
X . h
ronfiata esse Plaustus Dd slieo R stico B Plaut. Stick, IlII 1, 61 (o. 567)
19 PlauL fr. com. ine. 58 p. 447 Both, 20 qui] quin GL Quintalis K
21 Ovid. metam. XIII 660 sq. possuit G XII Z> methamorphoseon Rr
294 PRISCIANI INST.
p. 733. 34 P. p. 297. 98 R.
Euboea duabus Et totidem natis Andros fraterna petita est. Cicero prò Cornelio I: ut ab love optumo maximo ceteris- que diis deabusque omnibus opem et auxilium petam. ^eabus' etiam prò ^eis' differentiae causa in feminino Emina protulit in lllj an-s nalium: scriba pontificius, qui cum eabus stuprum fecerat; dicit enim de Vestalibus.
Multa II tamen alia quoque centra regulam vitiose et in bis et in aiiìs casibus vetustissimi protulisse inveniuntur, in quibus non sunt imitaudi. ^ambae' etiam et ^duae', quamvis nulla simili differentiae causa cogente, io simìlem habent dativum ^ambabus', Muabus', quamquam genetivum ^arnba- rum' et ^duarum' faciunt.
BE ACCVSATIVO PLVRALl PRIMAE DECLINATIONIS.
Accusativus quoque plu|ralis fìt addita s ablativo singulari. producilur enim, ut ^hos poetas', Hias Musàs'. i5
DE OBLIQVIS CASIBVS SECVNDAE DECLINATIONIS.
UH 12 Secunda declinatio terminationes habet nominativi sex: in ^er*, in Mr', in ^ur*, in *us% in *eus% in *um'.
In *er* mascutinorum tam Latinorum quam Graecorum, ut ^caper ca- pri', ^Alexander Alexandri'. *Hiber' etiam *Hiberi% quod per apocopam ex- 20 tremae syllabae prolatum solum in hac declinatione producit *er% et ab eo compositum ^Celtibèr Celtiberi'. dicitur tamen et *IIiber Hìberi' prò *His-
1 «boeaA Eboea nel oboea r ZheaGL Eboea^ oboeaAT Euboea duabus] deae dua-
a \
bus A De aedebus D duabus] B Dannstad. «, Ovidùu diabus G dcabus RL duobus codd.
aliquot Ovid. 2 natis Oviditis latis libH Priae. pelila K Ovidius potila libH Prisr. relL 3 Cic. prò Com. or. 1 fr. 28: app, UH 2 p. 451 Or. cornilio GK I om, GLK
\ oplùmo K optimo RA obtimo D 4 deabusque ex diabusque corr, L deabusque Gg dea-
ael eabas busquae Rr poetam Rr. peteam D petamus K deabus G «eabus (d) L 5
«^eis (d) Z deìs(r diferentiae L defcrentiae G in <m. L Emina] ne hanc vocema Prisciano scrìptam fuisse praeter locos fere omneSy ubi Cassiu» laudatur (cf. ind.) tes- iatur eliam cod. Bob. in càrm. de pond. et meru, v. 68. eandem formam Persio in sat. *1, 130 ex opiimùt membranis restituii 0. lahnius hemìnn B ei sicPaulusFestip.ìOOy 0 Cass, Hemin. ann. IW. IIII p, 163 A>. fr. 32 p. 293 Rth. IH K 6 ponUfìtìus
D pontilicibns K «eabus (d) L deabus G stnipum B 7 de add. b 8
i •
quoque] i L 0 uetustissime Rr imitandi ex emitandi corr, K 10 diferen-
tiae Zr deferentiae G casa B cogentes /{r 11 datiuum et ablatiuum <2 12 et
0 om. GL 13 accussaliuo L 14 phiralis prime declinationis fit /{ 15 pe-
__ *
las Rr 16 De obliquis casibus secunde dcclìii de tminib D 17 Secnnde Rr 18 um] r.m./2 20 alenxander B alaxander alaxandri G alaxaiider.ri K ' ex-
traemae D 21 producta K er] r /l 22 Celtiber om. R ut celtiber Br
ispanus G
LIBER Vn 11-13 295
p. 734. 35 P. p. 298. 99 K.
panus' et *Hiber Hiberis', quando de illa gente loquimur, quae est iiuta Armenìos, et ^Hiberus Hiberi' tluvius. unde Lucaci us in IlII: Qui praestat terris, aùfert tibi nomen Hiberus. In ^ir* et *ur* Làtinonini tantum masculinorum , ut *vir viri% *satur 3 saturi*.
In ^us' et Latinorum et Graecorum masculinorum et femininorum neu- Irorumque, ut Hiic clarus huius clan', *hic Homerus huius Homeri% ^haec cuprpssus huius cupressi', ^haec platanus huius platani', ^hoc vulgus hifius vulgi' (dicitur tamen et *hic vulgus'), *hoc pelagus huius pelagi'. IO In ^eus' Graecorum tantum masculinorum: ^hic Tydeus huius Tydei', 'hic Orpheus huius Orphei'.
In ^um' neutrorum tam Latinorum quam Graecorum et figurate femini- norum apud comicos, ut *hoc regnum huius regni', ^hoc Pelium huius Pe- lii', 'haec Glycerium |j huius Glycerìi', *haec Sophronium huius Sophronii'. 15 (Tanthus' per synaeresin prò Tanthous', quomodo ^Alcinus' prò *A1- cinous' prolatum est. unde Horatius in I epistularum:
Nos numerus sumus et fruges consumere nati, Sponsi Penelopae, nebulones Alcinoique. Virgilius in georgicon II: » Pomaque et Alcinoi silvae.)
DE GENETIVO SINGVLARI SECVNDAE DECLINATIONIS.
Genetivus secundae declinationis in omni nomine i | longa termina tur, 13 sed in quibusdam pares habet syllabas nominativo, ut ^niger nigri', ^mag- nus magni', ^templum templi'; in quibusdam una syllaba abundat: Uener
1 loquiUir LK 2 Armenios] r armoenios RG fluius Q Lucani
uel tanlam Pkarsal. illl 23 cf. lib, VI $ 44 4 masculinorum tam K 6 us el] 6 us
ni hic
BGLK feminorum Bh 7 clarus Rr clama. ri hic hpmerus homeri Z
op _ huius
8 cypressns hiiias cypressi B cypssus huius cypssi K cupsus ha. si G cnpsns . si L 9 hic uulgus ** hoc ^ pylagas huius. gì K 10 ut hic B tylheus
e K lithcus GL tylhei K tiihei GL li hio A horpheus D 12 um] r
^.R figurate^ B 14 clycerium A gligerium GK gliggerium L Glycerìi] r
V
clycerii RA gliggerii L .rii K 15 Pauthua] b pantus BD panthoys K panlhtiYs
O V
b panthuoa B Àlcinus add. r Alcinus prò add. d alcinns D alcinoys K
16 oratius D et, in mg, add.^ K Hor, epp, I 2, 2T sq, 17 aumeros Bd 18 • penelope RADGLK nebolones (7 alchinoique Rr alcionique /^ alcinovque K al- cinoique plure G 19 Verg. georg. II 87 II georgicon Br georgicon V RD
P o
20 romaque Rr alcini Dd alcinoy K post siluae : idem ( id est r) horatius (ho-
c rationus A) alcinoique (r alchinoique R alginoique Dd alcinoyque K) plurea (plure
e QLK plurae Rr) add, libri, quod ortwn est ex gloss, ad Alcinoique voc, in versu Ror. atmmaxime laudato pertinente 21 8in6vlari] casv B 22 Genetivus] Geniliuus singnlaris GLK 23 pares] duas R duas pares DGL nominativo] ri nominatiuus RG et ni /*. L nominatiuus et genitiuus D 24 «abundat (h) A habundat RD
296 PRISCIANI INST.
p. 735. 36 P. p. 299 K.
teneri', *vir viri*, *satur saturi', *Tydeus Tydei'. cuius rationem quamvis in libro, quem de nominativo exposuimus et genelivo, latius tractaYÌmu8, mine quoque quantum possumus bre\iter percuiramus.
In ^ii** et ^ur* et *eus' desinentia semper una syllaba vincunt in gene- livo, quae paenultimam brevem habent, ut ^Trevir Treviri', ^satur saturi', 3 ^Oileus Oiiéi', nisi si poetica productio fiat in Graecis, ut *Tydci'; in *us' vero et in *um' desinentia pares habent, ut ^prìmus primi', *Virgilius Vir- gili!', 'templum templi', ^Taurominium Taurominii'. frequenter tamen in- venimus veteres in huiuscemodi genctivis, id est geminantibus i, subtrahere alteram ex eis. Virgilius in I: 10
Hic tamen ille urbem Fatavi sedesque locavit, prò Tatavii'. idem in bucolico:
Nec spes libertatis erat nec cura peculi, prò ^peculii'. in eodem:
Pauperis et tuguri congestum cespite culmen, 15
prò Hugurii'. idem in Illl gcorgicon:
florentem studiìs ignobilis oti, prò ^otii' et luvenalis in IIII:
Antoni gladios potuit contemnere, si sic, prò ^Antonii'. hoc autem faciunt metri causa, numquam enim minoresio vult habere syllabas genetivus nominativo.
In ^er' igitur tantum desinentia ancipitem habent regulam ge||netivi; in aliis enim abundat, in aliis non abundat. abundat quidem in huiusee-
1 uir add. r inde a rationem quamuis iterum ine. H cf^ $ 10 4 et in ur GLK
in et in eu8 GK eus] el (i. e. eius) D genitiuo Bh 5 quae] qui AD
habet D 6 oleus olei K si om. BHK productio poetica B, 7 um] r
a
m./2 habe*t (n) B primus.mi K priamus priami L Vergilius Vergilii D
\ Vergelius Vergilii H 8 Taurominium] Kr 0. lib, II § 59 tauromocniuiu A tauro-
o menium rell. Taurominii] r tauromcnii Aa .niì K tauromenii relL 10 Ferg.
Aen. I 247 11 urbem ille ff pelaui G paetaui K scdcmque G cum exc,
e Burm, Verg. loquauil G 12 petauii G paelauii A^ f^erg, ecL 1, 33
14 Verg, ecL 1, 69 (deficit Med.) 15 tugori GK tugurii Rotu, congestum D
e
cìspilc G cispite K caespite Pai, Barn. 16 lugorii GK Verg. georg. IIII 564
17 ilio uirgiiium me tempore dulcis alebat | Parthenope (parlhinope G) studiis flo- rentem ignobilis oti, addito v. 563, GL studiis flureniem f^^^7iic« iguo- bili» ex ignobile^ corr. Med. 18 olii] rh ocii Rr ««ii B luv. sai. IIII 10, 123
i 19 gladius. RGLK gla»dius (g) A cf. lib. XII § 22 potui tìh "contcmpnere si sic "poiuit K contempnere BDG et p eraso A 21 nomatiuo H 22 disineotìa tantum GL dissincnCia tantum K 23 «^abundat (li) AD habundat B habundat RH
aliis enim non // abundat] in mg. add. K «abundat (h) AD habundat Rff
Àb4iuudat(h) L Habundat R quidem om. GLK huiuscemodi uominibus L
LIBER VU 13. 14 S97
p, 7» P. p. 299. 300 K.
modi: Mucifer luciferi', ^anniger armigeri', Uener teneri', ^miser miseri^ 'prosper prosperi'; pares autem hàbet in huiuscemodi: ^Menan.der Menan- dri', 'sacer sacri', *aler atii', de quibus [supra dictum est], cum de nomi- nativo et genetivo tractabatur, suflicienter exposuìmus. 5 (^Androgeo' | Virgìlius in VI genetivum posuit Atticum:
In foribus letum Androgeo; tum pendere poenas.)
DE DATIVO ET ABLATIVO SINGVLARI SECVNDAE DECLINATIONIS.
Dativus et ablativus singularìs huius declinationis fit a genetivo muta- 14 tione eitremae i in o productam, ut ^huius luciferi buie' et ^ab hoc luci- io fero^, ^huius sacri buie' et *ab boc sacro', ^buius viri buie' et *ab boc viro', ^buius saturi buie' et *ab boc satui'o', ^buius Priami buie' et *ab hoc Priamo', ^buius Taurominii buie' et *ab boc Tam*ominio', *buius Ty- phoei buie' et *ab hoc Typboeo'. Virgili us in Villi: Inarime lovis imperiis inposta Typboeo. là idem in eodem:
Nec Clytio genitore minor nec fratre Mnestbeo. est tamen quando etiam Gracco dativo in huiuscemodi nomìnibus, id est 'eus' linientibus nominativum, uti solent antiqui, idem poeta in bu- colico: » Orphi Calliopea, Lino formosus Apollo.
Et oportet scire in bac declinatione, quod omnes obliqui casus tam singulares quam plurales eundem numerum syliabarum servant, quem ge-
V
1 Ucifer Rr 2 habent L 3 alter ff supra] ut supra Ar sicut iam supra
BD est et cam G 5 Androgeo prò androgei h \n <m. GL VI spscr, in
t 0
L atióum G aticum K Verg. Aen> VI 20 6 laetum RB laetum Aa loetum
GK Androgei Med, Pai. Rom, cf, Wagneri noi. ait. ad Aen. II 371 andro>
gcol' pendere D tum] ff et plerique codd, Krehìiani, ut vidctur^ cum libris Vcrgilia- ni» tunc RBAGLK Zroicc 1 Krehlii et JAndemanno teste ffeidelb. paenas ff
7 SINGVLARI om. G 9 extreme ffr extrema RB i exlreme K 10 inde ab
liains sacri et huius et buie et ab hoc pei' sqq, exempla usque ad Priamo om. L add. U inde ab huius uiri eadem om. G huius uiri eras. in B 12 Taurominii cf. lib. li S 59 et ab hoc add. l a B huius add. l Typhoei] a typhei A tiphoci
tipho GL typheei b 13 huic et ab hoc add. l Typhoeo] a typheo AD eo Gg ti-
plioeo in Ut. l post Typhoeo: Virgilius — Typhoeo om. GLK add.glk Verg. Aen. Vini 716 14 in arrime Dd inarimae Rom. in, arim^e, i^ouis (a) Rr imposta
HKg impos*ta (i) R inposita A inpostaque Rom. tipheo g tiphoeo L typhaeo Med.
o 15 idem in eodemj òmno X 129 eadem Dd 16 clitio GL Mnestheo] sic Med. Pai. Rom. menesthco RD menesleo L roinestheo K 17 fracco etiam GL
in •
in om. BffLK spscr. hk 18 e.us ^A ut*i (h?) D rer'g. ecL 4, 56 cf. S 8 ' e 111
20 orphy A orphi L caliopea ffK caliopca L caleopea Gg caliope^a,lino
f ▼ •
phormosis Rr pbormosus ff a^polio (p) G appollo LK 21 scire infra Un,
add. K 22 post plurales: nec non etiam nominatiaus uel uocatiuus pluralis R del. T eundum A
298 ^ PWSCUNI INST.
p. 7». 37 P. p. 300. 301 K.
netivUs singularìs, absqiie genetivo plurali, qui una syllaba vult superare, nisi per concisionem proferatur. unde ^dii^ .et ^diis', cum prò monosyllabis ponuntur, per synizesin sunt accipienda sive magìs per synaeresin e et i in unam syllabam. veteres enim i flnalem, quae est longa, per ^ei' diphthon- gum scrìbebant, longas autem vocales vetustissimi etiam geminare solebant. s 15 quae vero secundum analogiam profenmtur, id est Mei' et Meis', disyllaba sunt Lucanus in || li:
0 utinam caclìque deis Erebique liceret idem accidit etiam in pronomine ^ei' et *ii', ^eis' et *iis\ e quibus | illud apparet, quod vetustissimi, ut supra diximus, prò una lunga vocali sole- lu bant duas scribere. ecce enim vestigium antiquitatis in bis adhuc servatur, cum duae i prò una longa ponantur tam in supra dicti nominis quam prò- nominis temis casibus : *hi dii bis diis ab bis diis', ^ii iis ab iis'. nam si dicas-Mei deis a deis', ^ei eis ab eis', disyllaba sunt, sicut ostendimus. luvenalis in V: is
Implet et ad moechos dat eisdem ferre cinaedis. puto autem, quod in bis quoque differentiae causa servata est geminatio i, ne, si Mi' et ^dis' et ^i' et *is' dicamus, dubitatio fiat significationis; nam Mi' etiam praepositio est et ^dis' et praepositio est et M' et Ms' verba. in pluribus autem invenis , differentiae causa buiuscemodi quasdam fieri syl- 20 labarum vel literanim additiones vel ademptiones vel accentuum mutatio- nes; itaque in compositione Mdem' et Msdem' per unam i scripsisse, quìa nulla confusio fit significationis, inveniuntur prò ^eidem' et ^eisdem'. et quia diximus, omnes obliquos casus genetivum sequi, sciendum, quod vo-
t uel sinizesin
1 uul ^^ 2 Vnde et dii L 3 synizesin] B sinercsin D sineresin
R sinheresio H sineresin A sincrisin GK sincrysin L syncrisin/ sinaeresin A sineresin RD sinerisìn GLK sinhei-esii H e et in i in JIT 4 fìna«lem (n)
di 0
L 0 syllaba D 7 Lue, Phars. Il 306 8 niinam Rr coelique K
el eis
eribique GL herebique D liceret cf, lib. XV $ 2 lucerei G liqueret L 9 ei et ii
8
eis ♦«*♦♦ (et iis ITI litura h) H "eis et "iis R ei et iis ^ 11 duascribere K
12 duo \ H W B 13 .Vt hi A et his B ab his diis] om. R et ab bis
i diis By add. r ii is Aa 14 dicamus B a deis add, r eis add. b 15 ìuv. sai. V 14, 30 16 el admelhos // moechos] libri luv. practer Piih. et Prisc. h, lib, S 21 ii^- ^III S 15 XVIII S 288 medios G (Zr?) moechas A mechos K el in
h litura l moechum Pith. ciuedis RBHL cum luv. Pitk. cynedis B 17 in is Od
est
deferentiae G diferentiae L semata Rr geminatio i] b gemÌ4i««* B
18 i] id est RDLK* et i om. R dicam B signifltaliouis ^ 19 et ante dis
om. BHK et po%t dis oro. SAHGL est et i] r est et diues i RBADGL{HO
est el diuis.i. K est et noni i m Ut. h et is] autem et is L 20 plur«4iibu8 (al)
R plnralibus BD deferentiae G diferentiae L literarum uel sillabanim G
litterarum et syllabarum L 21 uel ademptiones uel accentuum mulationes add. a
p tt poftilione
. ademtiones Gg ademtiones K accenlum K accentum D 22 in commutatione Rr
23 confùssio L prò eid eidem ^ prò eidem et eisdem] d prò idem B
24 casus obliquos GL sciendum est G
LIBER Vn 14-16 499
p. 7J7. 38 P. P. »>•. »» K»
ratÌTUs nomina tivum siium sequitur, de quo mox docebimus: sed prius de accusativo tractemus.
DE ACCVSATIVO SINGVLARI SECVIVDAE DECLINATIOiMS.
Accusativus quoque a genetivo fit mntatione i in ^im', ut ^huius Prìami y io shimc Priamum*, Muciferi hiciferum', *Tydei Tydeum'. in liuiuscemodi ta- men nominibus, id est in ^eus' desinentibus, Graeco magis accusativo utun- lur auctores. Virgilius in I:
llionea petit dextra laevaque Serestum. idem : •
,0 et amicum Crethea Musis,
Crethea Musarum comitem. Statius in | I:
nec non et viribus infra
Tydea fert animus.
isÌDvenitur taraen in usu etiafn in ^um' accusativus huiuscemodi nominum.
Cicero de natura deorum III: Theseum, Hippolytum. Livius
inXL ab urbe condita: odio, cui Perseus || indulgeret in éodem:
Perseo sese adìungunt. in eodem: totus in Perseum versus.
in eodem: ad Perseum misit. in eodem: transgressus Perseum
2ofilium. in eodem: Perseum Amphipolim mittit. idem in
XXXVIIII: Areus et Alcibiades. in eodem: quod Areum et
1 siium nominathium GL docebimus] r et in lU,k doceamus RBD {UT) dicemus GLK I sed] si (rZr 3 sbcvndb DBCUNATroNr Z> , 4 i in um mutatioiie (motaiione (?) OL
!
uro]ni. Rt huias ipscr, L 5 tithei titheum GL 6 e*us(i) R 7 Verg, Aen. I 611 in I 9ip9CT» in L 8 ilioneae D ilionaea d leuaque ì^bri Sereslum] Scrgcstum, Segestum, Serestrum vv. //. librorum Verg, 9 Verg, Aen. Villi \774«y.
h 10 Cretea B Med. chrelhea GK chretea L Creiliea Mtisis om. A 11 Crelea B Med. chrethea GLK 12 Statius Theb. I 415 sq. 13 nec] sed StaHus 14 tiiheit GL feret A fertur GLK 15 nssu G um] r m. R 16 Cycero D
de. de nat, deor, III 31, 76, ubi iamen Theseus Hippolytum pet-didit (Theseus ibid, eHam 18, 45) deorum add. l vi K teseum GL hippolitum B hyp-
politnm A hipolitum GLK ypolitum in litura h leuins GLK Liti, ab u. e, XL
nel a 5, 5 17 in] r om. RADGLK odio in Romanos cui Livius perseus (seus ex »iu8 corr,) L Lio, XL 5, 5 18 Perseo sese] d Perseum ad sese AD se libri Imam adiungit G adlunguit L Liv. XL 5 , 9 post in eodem : totus — mi • sii. in eodem om. R * tutus K Perseum] «te Liv, Lov. 3 Persea veli, libri Li-
viani 19 Liv. XL 56, 1 1 : misit ad Perseum ad spscr. in L ad Perseum] a ad per- sea J7^Z>^r missit G in eodem: transgressus Perseum filium] Aacc voce, spedare mdentur ad Liv, XL 22, 12 sq.: in Maedicam regressus. .. .Perse um fi lium cum modica manu circummisit In eodem transgressus Perseum filium post Amphipolim mit- \h po9ttt H transgresus GK Liv, XL 24, 3... Demetrium mittit,... Perseum
misit Amphipolim 20 Perseum amphipolim mittit Rr Perseum misit. amphipolim mittit.^
t Perseum misit amphipolim B anphipolim DK amphipliolim G mitit G Liv, XXXVIIII 35, 7: Areus etiam et Alcibiades in om, GK 21 XXJ^VIII libn aureus B areum et alcibiidè Da calcìbiades GLK Liv. XXXVIIII 36, 2:
quod Areum et Alcibiadem. ibid. $ 12 quod cum alit laudent, reprehendere ne Lacedaemonii quidem possi ut cf, Dukerum ad $2 aureum B
300 PRlSClAxNI INST.
p. 7»8 P. p. 302 K.
Alcibiadeii ne Lacedaemonii possint reprehendere. Statius Thebaidos 11:
Pentheumque iralicns nondum le Pliaedimus aequo,
Bacche, genus. Plautus in vidularia: 5
Eiusdeni Bacchae fecerunt nostrani navem Penlh-eum.
DE VOCATIVO SINGVLARI SECVNDAE DECLLNATIOMS. 17 Vocativus huius decIinaUonis , quando in r vel in m lìnitur nominali-
wis, similis est ei, ut *hic lucifer o lucifer% *hic saccr o sacer*, Miic vir o vir', *hic saturo satur% *hoc templuin o templum', *haec Glycerìum o lu Glycerium'. Virgilius cum paulo ante ^Thymber' nominativum protuiil, mox vocativuni 'Thymbre' posuit in X:
Daucia, Laride Tliymberque simillima proies, et:
Nam tibi, Thymbre, caput Euandrius ahstuiit ensis. is sed non est vocativus a nominativo in ^er' desinente, sed in ^us' accipien- dus : ^hic Thymbrus o Thymbre'; solent enìm poetae huiuscemodi saepe no- mina tam in *er' quam in *us' proferre: ^Teucer' et ^Teucrus', ^Euander' et ^Euandrus'. in X:
Pailas, Euander, in ipsis 20
Omnia sunt oculis. in Vili:
Tum rex Euandrus Romanae conditor arcis.
1 alcibiadem^/rcalcibìadem<7//Ar nec/> UccàemonVìRAD/IGLÌRcìóìmonuK
posuit 6^// Stat. Theh. Il 575 sq. 3 tephedimus H thepbedim D thephaedi-
mu8 A thcbae drijs GL tebae dms K phedimus RB aeque A 4 bache tìGK ei
superscr. in L 5 Flatus K Plaut. vidul, fr. 7 p. 442 Boik. 6 bacche AD bache
o BHGLK nastranti Kk pentcum K 7 secvnde BD saecvnde R S *r II
♦m ff finitur] disinit GL 9 hic air 0 uir hic sacer o sacer GL 10
clycerium R gligerium GK gliggerium L 11 Glycerìum] rd clycerium RD gligerium GK gliggerium L paulo spscr. K anthe D ihyber R lyber r timber GLK \
sinùlia extant in codd. f^erg. 12 thybrc R tymbre Br timbre GLK Verg,
d Aen. X 391 13 dacia A" lacride H lurida Z< lar«*e Aa lymberque-fl^/iAT
timberque GL 14 et om. GLK Verg, Aen, X 394 15 tymbre RB timbre
i GLK capud /> abslulis cnses Afed, ensus Dd 16 hic uocatiuus^^/>^Z,A' est 17 lynibrus DKr timbrus GL tymbre r timbre GLK 33 donatum in mg, l V. Donai, art. gr. Ili 1, 2, qui harbuHsmnni fieri ait *per transmulationem litcr»t', siciit Euandre prò Euander* seleni eiiim poetae] R Zwicc. 1 Krehlii solet enim poeta rell.
t sepae /> 18 et owi. (rZA' ceucrus 7^ r teuchrus Z> 19 et om. DGLK Virgilio -X-
B uir in X G f^erg. Aen. X 515 sq, 20 et euander B 22 yerg. Aen.
Vm 313 Vini ADH IX L nono K 23 Tunc BH Euander Pai.
e artis Rr
LIBER VII 16-18 301
p. 7». 3»¥. p. 302. sai K.
sed de Tiis latius de noinina|tivo tractantes disseruimus. nntandum tanien, * quodPlaiitus a ^puer* nominativo vocativuin ^piiere' dixìt in mercatore: egomet me, moror. tu, puere, ahi hinc intro ocius. idem in Cureulione: 5 Cedo, puere, sìnum. - Quid facturus? - lam scies,
quod quibusdam a nominativo ^puerus' rectius esse videtur.
Si vero in ^eus' desinai nominatìvus, magis Graecum servamus voca- tivum. Horatius in I egistularum:
Pentheu IO Rector Thebarura.
Statius in Vili Thebaidos:
vade, o primis puer inclyte bellis Arcas, et Argolicae Capaneu iam maxime turmae. Probo tamen et quibusdam aliis artium scriptoribus et ^o Penthee' et ^o 18 isTydee^ et *llio||nee' posse dici secundum Latinam analogiam placet, quod in usu non inveni.
In ^us' vero terminantia, si sint propria, i ante ^us' habentia, abiecta
'us' facìunt vocativum, ut ^hic Virgilius o Virgili', ^hic Sallustius o Sai-
lusti', ^ hic Pompeius o Pompei '. haec tamen eadem etiam iif e profere-
A bant antiquissimi , *o Virgilie', 'Mercurie' dicentes. LiviusAndronicus
in Odissia:
Neque tamen te oblitus sum, Laertie noster.
s
1 disemiroiis K deseniimus GL 2 nominatino puer L Plani, mere. V
2, 89 (v. 930) 3 egomet me moror] Bothius egomet memor libri ego me moror
libri Plautini puer Plani. Vei. abi B abii buie K iutro spscr. r olius
hGLK 4 Piata. Cure. 1 1 , 75 (v. 75) gurgulione L 5 caedo GLK
t e
quod GLK faclurus es AD facturu*s Fleckeisenus 6 reccius lir 7 in us
0 0
Rr^ 8 oratins K Hor. epp. I 16, 73 sq, I epistolarum r aermonum 1. R
n sermonum I. ADK I. sermonum BGL I. semonum H 9 pelheu Rr pentheu* (s)
H StaU Theb. Vili 744 *y. 12 vade, o primis] Vade inclita optìmus H Vade o primua b inclyte] b ♦nclyie B inclite AGLK 13 arlas Rr arclias BDH capaneu ex capanau corr. L capeneu B mnximae R 14 Probo] iuniori in artis minoris $ 43 ed. Maii aucl, class, V 218 sq.y % 354 sq, ed. Vindob. anal. gramm, p, 303 quibus
e A scriptoribus artium L Penthee] ra penthe RBA pentheu tìh panthe K
e 15 Tydee] ra tyde RBAK tide* Hh lydiee L tithee G ei o Ka
i i e o
Ilionce] ah ilione R ilione BAHK ilione r ylionee D ilinee L 17 terminantia]
ni
desinentia G dissinentia L sin Rr 18 guocatiuum K hic om. H spscr, L
ttirgiltus 0 uergilì D uirgili* H gili — salasti in Ut. angusOore b Sal- instius 0 Sallusti] r salustius o salusti R rell. 19 h*ic B eandem A etiam
tandem K 20 uergiliae Rr uergilie H Mercurie] rd mercuriae RD leuins
GLK 21 odisia GL odysia g Livii Andron. Odisseae lib. I cf. Hom.
Odyss. I 65 Herinannum eleni, doctr. metr. p. 618 22 tamen Rr enim
AD HGLK tam ted oblitus coni. Fleckeisenus post tamen decem fere literae
erasae in B Laertie] ra laertlae RAH lertie BLK o laertiae D
302 PMSCIANI INST.
p. 7» P. p. MS. 104 K.
Laeviusin Sirenocirca:
Nunc, Laertie belle, para ire Ithacam. ^Laerlius' enim prò ^Laertes' dicebant, quomodo et Graeci Aai^tiog prò ÀaÌQztig. Sophoclìes in Aeante mastigophoro:
*Asl fihv, co nai Aagxlov^ òéòo^%a as, 5
iuniores autem gaudentes brevitàte per abscisionem extremae literae prò- tulerunt prò ^Virgilie' * Virgili* et prò ^Mercurie' ^Mercuri*. Horatius in 1 carrninum: '
Mercuri, facunde nepos Atlantis. in eodem: io
Multis ille bonis flebilis occidit,
Nulli flebilior | quam tibi, Vergili; unde accentus perfetti vocativi in bis gervatur. si enim non esset abscisio, debuerunt buiuscemodi vocativi (id est qui in i desinentes paenultimam cor- reptam habent) antepaenultimam acuere, ut Virgili', ^Mercuri', quod imnime is licet, nani paenultimam acuimus. in abscisionibus enim, si ea vocalis, in qua est accentus, integra manet, servai etiam accentum integrum, ut ^au-
19 divit audit', «nostràtis nostràs', 'illice illlc». de Tompei' et «Vidtei» et *Gai'
•
1 lenius RBGLK liuius AH prò Liuius in Sireno , quod apud PiUsekùm
legebat, non minus Serenns cani. Kordesius in arni, ad EberhardUum ùber den Zustand det' schónen Wissenschaften bei den lìómem p, 28, Septindi Sereni rura- lia iniellegens! Sirenocirca] scripsiy Sireno RADHG sir*eno(i) L syreno B se-
reno K Sirene Delrius synL trag. Lai. I 163 Vossius de art. gr. UH 5 p. 562 ed. EcksL G.Bermannus l. U p, 619 JVeichertus Laev. /r.XVlII /. /. p.S'Zsq,, a circa (cura *edd, ante Krehlium) dein cum libris versum ordientes omnes 2 Nunc] ne 1 2 laerliae/?ril
I lartiae Dd lerliae HK lertie BLk belle] B nelle rell. vela Hermannus parare
nel a r
L Ithacam] ex iihacum corr. L ithacam G itacham D 3 laetius R Lertus
BHLK lerles BHLK et om. G et leriios greci prò B laertios R Icriios HL 4 AAEPTBC B laerles RA aeptbc G abpthc K iertes BHL Sopho-
cl •
elea] èie iniitura l Soph. Aiac, v, 1 sophodes in ae sophodes ante G ae
ante RBALK .e. ante D eanti H mastisophoro yjf/^^AT mastisophoroe A masti- sophoroea aeimhn R masttsophopoeae.MSN G mastisophoroe àeimen L (àeimen m H- tura l) 5 'Asl ft^vj aieimen B aeaaen K 'AbÌ — 6b] om. H m nai] aita G ■ lunAiP in litura l Au^ttov] Sophodes pahpioy R aaeptioc AD aeptiot G ahptiot L BPTioi K AAEPTI0Y B et SÌC Tkeodorus videiur scripsisse ahaiupka R iaeaopka A oportet quidem o puer lertie nidi te spscr, l 6 "gaudentes "breuitate Rr breuiiate
gaudentes B abscissionem in litura g concisionem L extraemae D 7 utrgiliae
Rr uergilie nergili H uirgilie mercurie uirgili et mercuri GL mercurìae Rr
a
oratius K Hor, carm. I 10, 1 9 f»cunde(e)/«/foecunde jAT athlantis J7Zp athi^lantia (a) B 10 ffor. carni. I 24, 9 sq. eodem in litura h 12 Vergili] H cum
l parte codd. Z^or.uirgeli Gg uirgili ni /*. relL omnes 13 esset ex corr, a abscissio G
14 4( debuerunt (n) K^ paenultimam correptam habent] add. gì correp {sic) add, k
Vi
15 habent antepenultimam acuere in mg. add. k uirgi K 16 iiquet G 17
ni om, H 18 nras illicce illic in litura b illicce ADHLKrg De m liiura h pompeii d ultei /> uulteii d gali d
LIBER VU 18-^21 303
p. 799. 40 P. p. 304. 805 K.
et similibus Tocatiyis, quae i loco consonantis ante ^us' habent in nomina- tivo, dul^itatur, utriun i extrerna prò vocali an prò consonante sit acci- pienda, quomodo in aliis casibus, quod magis more antiquo rationabilius esse videtur. nam solebant illi non solum in principio, sed etìam in flne
ssyllabae ponere i loco consonantis, idque in vetustissimis invenies scrìptu- ris, quotiens inter duas vocales ponitur, ut *eiius% Tompeifus', *Vulteiius% ^Gaiius', quod etiam omnes, qui de litera curìosius scripserunt, afiìrmant. nec non etiam metra ostendunt quod dicimus et regulae ipsius ratio in su- pra dicto vocativo, omnis enim vocativus in i desinens una syllaba minor
IO debet esse suo nomi||nativo , ut ^Sallustius o Sallustì', ^Virgilius o Virgili', ^Terentius o Terenti'. ergo si Tompeius' et ^Vulteius' trisyllaba sunt in 20 nominativo, necessario in vocativo disyllaba esse debent, quod non potest fieri, nisi i loco consonantis accipiatur. nude illud quoque possumus scìre, quod bene ^cui' prò monosyllabo accipiunt metrici et *huic'. omnis enim
làgenetivus in *ius' desinens una vult syllaba superare suum dativum: Mlle illius illi', ^ipse ipsius ipsi', ^unus unius uni', ^alter alterius alteri', ^aliius' quoque per duas i debuit esse genetivus dativi, qui est ^alii', sed vel hia- tus causa vel quia inter duas vocales i vocalis esse non poterat, dativus autem loco consonantis eam accipi | prohibebat, quam ipse duplicai vocalem - et
20 credo difierentiae causa, ne ^ali' verbum infinitum esse putaretur ., ideo pierìque recusaverunt eum frequenti usu proferre. vetustissimi tamen si- milem genetivum nominativo posuisse inveniuntur, sed accentu dilTert, quippe circumflectitur in genetìvo paenultima. Caesar in Anticatone priore: uno enim excepto, quem allus modi atque omnis na-
stara finxit, suos quisque habet caros. Caelius inV: nuUius alius rei nisi amicitiae eorum causa. *ei' quoque cum rationabi- 21 liter monosyllabum esse deberet, cum genetivus ^eius' sit disyllabus, per diae-
COD i
l qasié] qui in lUurà JI 2 souante jfiT sii] 6 sic ^ 4 uidebalur^Z^A' 6 ci ii i i i i i
pompe. i]ulteT.gaiii8/>(2 eius pompeius uulteius gaius G eius pompeias uulteius gaiusZ
* (1) i tt i i i
e*iu8 (i) pompeius iiult eius gaius B 9 (t. e. eius) pompeus ulteus gaius K 7 lyttera Rr adfirmant RBDHL 8 osientunt O 9 minor debet esse in litura h 10 esse de- bet A salustias AGLK salusti ADGLK uergilius o uergili H o om. K i ttirgilii Rr 11 uuiteas Dd trisyllabi DLr trisillabi G 12 disillaba L
i
dyssyllaba Dd dyssillabi R disillabi Gì 13 fieri 9idd. d accipitur K 14 monosyU
laba D enim enim R 15 in us B 10 alius librì 17 duas ii B dativi] causa
h datiui atk qui] quod AK uel om. GK iatus R 18 causa est AK uel oàd. k 10 quam] quia LK dupli^^cat B 20 infinitum uerbum GL 21 re- cttssauerunt LK 22 genitiuum / genitiuo L defl'ert G difert L dìfferunt K 23 Cassar in Anticat. priore cf. Uh. VI % 30 24 enim om. GLK add, gì quem] A quemquem Bff quanqnam G. quenquam K alius alius K oms G 25 Cae-
i cilias RBD Caelius in V cf. lib. VI $ 36 Nullus B 26 monosyllabum ratio- nabiliter QL 27 disillabus sit GL
304 PRISCIANI INST.
|). 740. 41 P. p. 305 K.
resin a poetis proferri invenitur differentiae causa, ne, si monosyilabum sit, interiectio esse putetur, ut Virgili us in II: ,
Ei milìi, quaiis erat, quantum niutatus ab ilio
Heclore. nihil tamen niinmi, i loco consonantis positam Iransire in vocalem, cum U5 quoque idem patialur in quibusdam dictìonibus apud poetas, ut Horatius in epodo:
Nivesque deducunt lovem; nunc mare, nunc siluae. hic enim divisione facta ^uae' extremae syllabae u a consonante transit iu vocalem : est enim dimetnim iambicum coniunctum semiquinarìae heroicae. io similiter ergo *ei' et *eis' et *eidem' et ^eisdem* per diaeresin proferuntur. luvenalis in V:
iuvenes liortantur, ut illam
Ire viam pergant et eidem incumbere sectae. in eodem: is
ceras nunc hac dictante pusillas
Implet, et||ad mocchos dal eisdem ferre cinaedis. in compositione autem nec aliter possunt proferri, cum consequens coii- 22 sonans cogit i secum loco vocalis proferri, 'cui* quoque inveniuntur qui- dam bisyllabe protulisse per diaeresin, ut Albinus rerum Romana- 20 rum I:
llle, cui ternis Capitolia celsa triumphis
Sponte deum patuere, cui freta nulla repostos
Abscondere sinus, non tutae moenibus urbes. quod autem 'Pompei' et 'Vultei' et 'Gai^ et similia i fmalcm et ante eam 25
o 1 el a poetis A 2 ut om, K Verg» Aen, Il 274 sq, 3 mntamus A'
4 haeclore RDH hiectore O 5 uocalem cum siluae extremae syllabae u a
consonante transit in uocalem ut ora siluae trisyllabum protulit in epodo hoc uersu:
Niiies etc, siluae. Est enim dimetrum K u quoque — diuisione facta om, GL
add. l 6 Horat. epod. 13, 2 9 uae] .u-ae- B u*ae ni /". U uè h ♦•*uae(sil) L syluae G u aj uau GL uau a / 10 haeroice R haeroicae r eroicae GK
h 12/tio. «o/.V 14,121*7. 13 ortantur R ortaniur GLK hortalur luv. Pith. cum ple- risque codd, detL 14 pcragant luv, Piih. saectae A 15 luv» sat. V 14, 29 sq. 16 caereus G cereus LK dìctantae K pussillas GK 17 moechos] cf.
r •
§15 mocchas G mechas LK mechos H fere Hh cinedis RBDH cf* % 15
do 10 secù Hh 20 bisyllabe] a bisillabe / bisyllabae RADGK bisillabae L byssyl- labe H bisyliabae B protullisse G Albinus] cf. yossium de tdsL Gr, 1 20
p. 173 ed. West, de hist. Lat. I 6 p. 24 ecf. alt. Eggerum LaU serm. veL rell. p. 313 sq.j qui hunc Aibinum camnnis de bello Aciiaco auctorem fuisse censeL econtra h. L Rabirius coni. Tac. Bcckerus Zeitschr. f. d. Alter thwnstptssensch. 1848, 75, 597 sg. aluiuus GL romanorum LK 22 "ternis" cui JI terrenis Bd capiUlia(7A'
s cellsa K 23 spomte B repositos B 24 inus R tute HGLK tutem
R urbis AHLK */. urbeis' FL 25 el gai Rr
LIBER VII 21-23 305
p. 741 P. p. 305. 300 K.
rocalem prò una syllaba | habent, usus quoque conBrniat. Bora ti us in 1 epistularum:
Durus ait, -Vultei, nimis attentusque videris, ^Vultei' disyllabum accepit secundum analogiam.
5 Alia yero omnia in *us' desinentia masculina seu feminina conversa 'us' in e faciunt vocalivum : *hic Priamus o Priame', *pius o pie', *myrtus
0 myrte', ^C}nfìthius o Cynthie'. excipitur unum, quod tam in e quam in i facit vocativiun,- quamvis sit appeliativum , ^o filie' et ^o fili'. Livius Andronicus in Odissia:
IO Pater noster. Saturni filie.
Gatiillus autem:
Tu praeter omnes une de capillatis Celtiberosae Celtiberiae fili. Terentianus de syliabis: 13 Haec prius [tu] Bassine fili et tu gener Novate mi.
est tamen quando nominativo quoque in *us' terminante prò vocativo sive metri sive euphoniae causa utuntur. Virgilius in Vili:
Corniger Hesperidum fluvius regnator aquarum. Lucanus in II: » Begener o populus, vix saeuula longa decorum,
Sic meruisse viris.
DE iXOMINATIVO ET VOCATIVO PLVRALI SECVNDAE DECLINATIONIS. Pluralis nominativus et vocativus secundae declinationis tam masculiniVI 23
• I quoque spscr. K confirmant K oratius K Hor. epp. I 7, 91 ^ 2
1 serro onum epistolarum A 3 Voltel libri Jlor. ut vid, fere omnes 4 accepit
Qt
<m. K accipit Br 6 hic prìamns Hh myrtus] ex mi^rtus (i?) cerr, B mirlus OL 7 mirte BGL Cynthius o Cynthie] scripsi; om. B, ^plurimi* Krehlii, edd, ante
cr, KrehUus cinthus o cinthe Uh sinthyus o sinthye RK siDthius o sinthie ABr syn- ihus 0 sinthe G synthyus o synthye L scyphus o scyphe edd. ab a ad Putsch,
e tim**(en) B 8 o fili et o fili Rr leuius GLK Liu. Andr. Od, Kb. I coli,
Hom. Od. I 45. 81 apud g\ Hermannwn elem. doctr, meir. p. 618 9 odyssia Rff
n ' odìsia GL 10 saturi Kk filie] d flliae RD 11 catulus GLK Catull. 37,
le e V
17 sq, 12 pr LI unde capillatis Bb decapillatis GK decappillatis R 13
Celtiberosae] e/*, lib. V S 77 celtiberose RBAffG celtibrosae D celtibero se L celte- •
berose K cuniculosae cum libri» Catull. Darmstad,^ celtiberie BB celteberie AT
nehiberiae Z> • 14 trentianus GL Terent. Maur. de Ut. syll. et tnetr. v, 283 p. 2390 P. 15 haec] m litura L hic RBA prius om, GLK Bassine Teren- tianus tu bassine r tubassine B tu. bussine D tubas sine RBAH tuba sine GLK 16 tamen spscr. L terminante] h terminanti BDHGLK 17 eufoniae G
casa B Verg, Aen, Vili 77 VII. K 18 hisperidum L fluuius etiam Fr. m alt. Bnius G Fr. m. pr. 19 Lucan. Pkars. II IXQsq. 20 saecula] a secula RADHL pecula 0 deorum eum Lue. Beról. m. pr. DLK 21 sic] sit v. l. ap. Lue. 22 PLTRALi om. R pLVRALis B sbcvndab] r sscvMDB RD 23 saecundae R
OBAKMATICI LATINI II. 20
306 PRISCIANI INST.
p. 741. 42 P. p. 306. 307 K.
quam femìnini generis in i fìnitur et est similis genetivo singulari, ut ^huios docti hi' et *o docti% *huius platani hae' et *o platani^ in neutris vero extremam i genetivi- siqgularis miilantes in a brevem facimus nominativum et accusativum et vocativum pluralem, ut ^huius templi haec' et *o lem- pia', I *huius munii haec' et ^o munia'. s Alii vero casus plurales in tribus generibus communem possident re- gulam. Il
DE GENETIVO PLVMLI SECVNDAE DECLINATIONIS.
24 Et genetivus quidem fit in omni genere ab ablativo singulari assumente
*rum% ut *ab hoc viro horura virorum', *ab hac platano hamm platanorum', io ^ab hoc tempio horum templorum'. inveniuntur tamen per concisionem me- dìae syllabae masculinorum plerumque nominum , quae neutra non habent, hunc casum proferentes maxime poetae. est autem etianl apud prosam | scrìbentes idem invenire, sed raro. Virgiliusinl: ;
It caelo clamorque virum stridorque rudentum, is i
prò * virorum*. idem in III: |
Cura deum, bis Pergameis erepte ruinis, |
*deum' prò *deorum'. idem in V:
genus aito a sanguine divum, prò *divorum\ ^nummum' vero prò ^nummorum' et *liberum' prò Mibero-20 rum' et *sestertium' prò *séstertiorum% 'iugerum* prò *iugerorum% *ii)o- dium* prò *modiorum% *medimnum% *seiium% *septenum% *denum' per syncopam frequenter etiam oratores solent prof erre. Cicero in HI Ver- rinarum: iste unus inventus est, qui ex complexu parentum abreptos filios ad neceni duceret et parentes pretium prò»
1 fiDÌtur] b fenitur B geniliu4((o) L singularia K 2 *o docti (h) D
.ar a
hae] r e R 3 singulis Dd fecimus K 4 haius spscr, L o in lii. b
ì b;
5 0 4i4> munia ff 6 Alia D generi Bb possedent 6K 8 bbcvndae] r
ar
SKCVNDE RD 0 ab] a, spscr, L om, ADHGL singulis Dd adsumente ^ asu- mente O 10 hac] d hoc RD platanarum G 11 'inveniuntur] d inuenitur
prosam prosa*
BD concissionem K 13 maximae RB poete 72 ueteres Rr ueteres G
prosa , ueteres prosam I)h ueteres L ueteres K 14 Verg, Aen. 1 87 Insequilur clamor-
que eie. cf, Aen. XI 192 It caelo clamorque virum claugorque tubarum 15 It] a
Id RA clamorque uirum caelo L rudente Med. 16 F'erg. Aen. Ul 476
{defica Ronì,) II. GKl 17 bis] r uis R his K ereptae L erepta Pai. 18
o- s
Verg, Aen. V 45 19 alto spser. m L ai> Pai. 20 nummerum /£ 21 es-
> ■ d
tertium Rr sestium G 22 modorum K ^meimnum Rr midimnum K 23 Ci- cero in ni Verrinarum] II i 3, 7 UI. ff ' 24 unus om. libri Cic, extai ap. Pri$c. etiam Ub. XVIII $ 121 est om. B ex] et a lib. XVIII /. /. e (ei Lagom. 29
m. pr.) libri Cic, 25 abreptos] r apreptos R arreptos GLK et parte^ G
praetium R
LIBER VII 2a— 25 307
p. 74X 43 P. p. 307. SM K.
sepultura liberum posceret. in eodem: cum ad sestertìum vi- cies i-quingenta milia rem esse constare!, in eodem: quis est enim, qui tueri possit liberum nostrorum pueritiam contra inprobitatem | magistratuum? idem in IIII Verrinarum: et spueri annorum senum septenumque denum senatorium no- men nundinati sunt. ^denum' prò ^denorum', *senum' prò ^seno* nim% *septenum' prò *septenorum' dixit. idem in frumentaria: sed tritici septies medimnum ex. Nymphonis arationibus toUit, ^medimnum' prò ^medimnonim'. in eadem: minus te iugerum pro- io fessum esse dico, prò ^iugerorum'. nam quod singolare huius ^hoc 25 iugerum' est, ipse ostendit in eadem: in iugerum Leontini agri medimnum fere tritici seritur. dicitur tamen et Mioc iugus iugeris', unde luvenalis in UH:
lugeribus paucis lumbòs donare clientis. laCicero in IIII Verrinarum: quid, si doceo, iudices^^eos, || qui ecce milia modium lu<y*i faciunt? prò ^modiorum'. idem prò Mu- rena: praefectum fabrum, prò ^fabmrum'. idem prò Vareno: deumfidem, prò Meoruhfi'. idem prò Cluentio: milibus quadra- genis nummum, prò ^nummorum'. idem ad Herennium libro III:
1 liberum] sic etiam Uh, XVIII /. /., om. codd, aliquot Cic. meliores Cic. Verr. 11 I 36, 02 cum ad HS vicies quioquies (HS XX D Ouelf. 2 num. XX D Guelf. 1) redegisse constaret ad] a adserat RBADH asserai GLd abseret K seatertium ex $e**««** eorr, B uigies h 2 quinquagìnta L qulnquagenta Q constaret
Togurae mibesse videiur in lì in eodem — constaret bis scripsity . alierum deinde
del. K de. Verr. II i 58, 153 quis] i\ K 3 qui] ^ GK 4 improbità-
tem GLK magisterium H magisteraum k Cicero in IIII Verr. : II ii 49, 122
0 * qae en
5 aaomm Jir senuum K septenum Aa senalorum ALK nom
un
mundinati Gg 6 mundinati L ndinati Aa denum] demum R prò denarum K senonorum A denum prò denorum post septenorum repetit tì(?) 7 Cic.
in frumentaria: or. in Verr. II iii 21, 54 firumentaria ff 8 trittici medimnum septies B septies] septem milia (VII. M Vat.^ Cicero post medimnum: ex — medimnum om. R add. r nimphonas RDH niplionis GL nyphonis K orationibus GK et in arationibus corr. in L arationibus edicti poena, non redemptionis ali-
inius qno iure tollit Cicero 9 Cicero in Verr. II in 29, 70 minus te Uh profes- sani] r professus R proressu JK 10 huius] infra Un. add. K e\\is G 11 ipse
— in iugerum in rasura B Cic. in Verr. II in 47, 112 in iugero et in iugere
V
Ubri Ciceron. 12 modium Cic. Lagom. 42 m.pr. hoc iugsM IS Itw. sai. ÌIU d, 59 «9. Quantum erat exhausti lumb'os donare clientis | lugeribus paucis! ▼ 0
14 lombos Z> lumbes /W clientes ^ 15 Cicero in IIII Verrinarum] itnmo in V:
rv,» net. Il III 46, 111 q^ood ffr 16 ceco milia] ceco GK ecce Cic. Lagom. 42 quadra- gìnu milia B -16 Cic. prò Murena 35, 73 mnnera G 17 Cic. prò Vareno fr. 11: t. IMI 2 p, 443 Or. uarena GK 18 Cic. prò Cluentio 27, 74 ubi qua-
dragena (quadraginta al.) milia iiummum libri fere omnes, HS. XXXX. milibus num- mum corf. olim Salisburg. nunc Monac. (S) 19 rhet. ad Herenn. HI 19, 32, ubi
miQus pcdum tricenum, Iricentnm, tricenorum, iT\^\x\ifisinguli libri, minus pedum trinum
o mille
praebent fere onmes UH R WX GLK W A m ante pedum add. Rr m B à A
20*
308 PWSCUNI INST.
p. 743 P. p. 308. 309 K.
pedum trìcenum, prò HriceAorum'. frequentiu8 tamen hac utitur et Ci- cero et ceteri syncopa in eis nominibus, quae numeros vel mensuras sìg- 20 nìficant. recusant autem hoc in masculinis habenlibus neutra vel in neu- trìs , ne simìlis sit nominativo singulari neutrorum , quamvis in iis quoque, quae ex se faciunt neutra, licet non frequens , invenitur tamen usus huius- ó cemodi concisionis. Virgilius in Villi:
altaque certat
Prendere tecta manu sociumque adtingere dextras, prò ^sociorum', idem inX:
At Rutulum abscessu iuvenis tum iussa superba, io prò ^Rutulorum', quamvis et ^socius socia socium' et ^Rutulus Rutula Rutulum' dicatur. Terenjtius in heautontimorumeno: quare omnes vos oratos volo,
i\e plus iniquum possit quam aequum oratio, prò ^iniquori^m' et ^aequorum'. StatiusinlThebaidos: is
illa novos ibat (copulata Penates
Portarum in bivio; lateri duo corpora parvum
Dependent, *parvum' prò *parvorum'. Virgilius in III:
magnanimum quondam generator equorum. »
idem in VI:
Magnanimum heroum, pueri innuptaeque puellae. quod et in pronominibus quoque fecerunt antiqui, *meum' prò ^meonmì', ^tuurn' prò Uuorum', * nostrum' prò ^nostrorum' dicentes. Plaut^s in trinummo: »
1 tricenum] d trigenum AD trigenornm A utitur ut cicero K 2 mensu- ram GK 4 post simìlis sit: genitiuus pluralis add, m. ree. in H in iis] om. B
in his swp, lin. add. b liis ADHGLKr 5 frequens] g frecens G 0 l'erg.
Aeri. Vini 557 sq, 7 certant g 8 prendere] r perendere R praendere D at-
c
tingere BADRGLr cum Hbris Verg. altingucre K dextra Rom. 9 sotionim Rr
Ferg. Aen. X 445 XI GK 10 At] d AA RD iuuenes G superba
m V et
ittsa K 11 tulorum K socius] a soliiis AJI sociis socia Rr socia] a
et et
sotia AH et socia BK sotium A et socium BK rniula rutulum K 12 di'
.(t. e. dicitur) GLK Terent. heauionfim, proL v, 2^sq. eautontimorumeno AD
o eaytontimorumeno AK eaytontimurumeno Hh eytantimof .'eno (i eytantamorumeno L 13 qnàobré oratos uos omnes Btis. oratores H oratos èe A 15 prò ioaequo rum et iniquorum K Stai. Theo, I 608 sgq. I. li^ thebaidos G 16 noaus
in GLK paenates /> 17 ibiuio Ì2r bivio] ex corr. l binio GK(L?) paruam add. r 19 Virgilius in VI. Magnanimum — puellae. idem in IH — equorum GL
Verg. Aen. Ili 704 III* (I.) R 20 equorum] a aequorum AJfHK 21
naa
Verg, Aen» VI 307 VI.] h VII. H 22 magnimum Pai. magnanimum animum heroum B aeroum GL eorum K inupteque B innuptaeque puellae] r nupte
puelle R 23 et om. G 24 uostrum prò nostrum B Plaut. trin. Ili 2, 30
(». 657)
LIBER ¥1125— 37 309
p. 748. 744 P. p. 3 9. sA K.
Vi rem patriam et gloriam maiorum foedarim meum. idem in Poenulo:
Ecquid meministi tuum parenlum nomina? idem in Menaechmis: 5 Averti praedam ab hostibus nostrum salute socium.
# DE DATIVO "ET ABLATIVO PLVRALI SECVNDAE DECLINATIONIS.
Dativus et ablativus pluralis secundae declinationìs fiunt similiter ab 27 ablativo singuiari mutatione o flnalis in Ms' longam, ut ^a viro bis' et "^ab lys viris% ^a platano bis' et ^ab bis platanis', ^a tempio bis' et ^ab bis lotemplis'. inveniuntur panca in||aequalem babentia declinationem, ut Was' in singuiari numero tertiae est declinationis: ^boc vas buius vasis', in plu- rali vero secundae: ^baec vasa borum vasorum'. festorum etiam nomina dierum in ^ia' desinentia semper pluralia genetivum quìdem tam secundum fonnam secundae quam tertiae proferunt, dativum vero et ablativum secun- liduni tertìam, ut ^baec Vulcanalia borum Vulcanalionim' vel ^Vulcanalium his' et *ab bis Vulcanalibus'. similiter *Satunialia% *Floralia% ^Compitalia', ^Terroìnalia', * Quinquatria '. nec non a domo ^barum domorum' et ^do- muiun bis domibus', | non etiam ^domis'. luvenalis in 1:
Viscera magnarum domuum dominique futuri. rjoVirgilius in II:
turres et tecta domorum Culmina convellunt idem,. in II georgicon:
domibus cedrumque cupressosque.
et ' • ,
ìwiy rem patriam et ffh rem proprìam patriam G foedarim] ad phoedarim
RAD fedarim B poetarum GLK 2 Plaut. Poenul. V 2, 102 penulo ÈAGK
iweunlo^peiintilo L 3 ecquid] G et sic, u/vtW., aut etquid pars codd. Krehlu et qui-
' ni
(lem relL cwn Heidelh. teste Lindemanno roemisti A 4 PlatU. Menaechm, I 2, 25
(p. 184) menechmis RADH mechenis G mechinis L minechinis K mechmis '^
5 auertit BHr praedam] pi-ù in pdf- c(n*r^; ad mg. praedam L (^ plvralis B secvndae] r 8ECV.NDE RD 7 et ablatiuus spscr, K pluralis om. G saecundae h fiunt add, r ab om, K 8 longam ex longum corr, B a uiro om. G 10 ut nasinlgulari R 12 honim] r eorum R ' suasorum K 13 ''in ia dissinen-
lia" dierum Kk quidem infra lin, add, K 14 saecundae quam R uero et
«p«T. L seciiiidum tertiae L 15 ulcanalia G uulcanailiorum K vel] et L
16 uulcanibus K Compitalia] sic in Htura viginti fere Ut, r competalia AGLK
%nec a
coDpitalia B 17 terminalia ex terminalea corr, B *% non Rr borum Rr 18 his«domibus H luv, sat. I 3, 72 19 magnarum] r magnorum RK 20
Verg, Aen. Il 445 sq. (deficit Rom.) l. GL 21 turres et] sic aiiquot Pierii codd. yergil. turris ac libri Verg. fere omnes tectaj sic etiam Med. Fr, et Pai. m. alt.
loia Pai. m. pr, 22 uellunt RBDGL 23 V^erg, georg. Il 443 in verbis in
secando georg. desinit A 24 cypressosqoe B cupsosque K comparesosque G copa-
resosque L cupressoque Pai, cyparessosqué Rom,
sto PRISCIANI INST.
p. 744. 45 P. p. «10 K. .
Saliiistius in Catilinario: domos suas gloria decorabant. Terentius in eunucho: |
domi focique fac vicissim ut inemineris. Virgilius in VI:
Hic labor ille domus et inextricabilis error; s
per^mnes igitur casus tain secundae quam quarlae invenitur absque dativo et ablativo pluralibus, qui seinper in ^bus' cxeunt.
Sunt tamen quaedam nomina, quorum alìqui casus in usu defìciunt: quos quamvis secundum analogiam possumus proferre, tamen ^ quia apud auctores non inveninfus, recusandos puto, ut ^buius tabi buie' et *ab hofc io tabo*. Lucanus in VI:
Stillantis tabi saniem. Virgilius in III:
Et terram tabo maculant, mìbi frigìdus horror. 28 ceteri vero casus' in usu non facile inveniuntur. * maria', *aera% *vina'j5 ^niella', ^hordea' genetivos et dativos plurales in usu raro habent nisi apud vetustissimos , apud quos multa praeterea deficientia invenies. oportet igitur scire quidem analogiae rationem , usum tamen auctorum magis aerou- lari. *duo' praeterea et 'ambo* genetivos quidem et accusativos secun- dum hanc declinationem proferunt, ^duorum, amborum', ^duos, ambos', io quamvis in neutro difTerentiae causa ^duum' soleat dici, nec non accusali- * vus masculinorum est quando similis nomiI|nativo profertur, quomodo in neutris. Virgilius in XI:
Si duo praeterea tales Idaea tulisset
Terra viros. , 25
Lucanus autem in I:
Quae lAare, quae terras, quae totum possidet orbem, • Non cepit fortuna duos. |
1 SalL CaL \2y\ catilHnarlo /2^/> domus tr/^AT suas «j; siios corr. ^ sna gloria v. /. Hbro^ SalL 2 Ter. eunuch. Hit 7,45 eunacho L iunacho G iunucho A' 4
V
etuirgiliusZ Verg.Aen.W 27 W.HBDff 5herror/ir 6 igitur om.^ ctLSosDd un , i
inuenitur K 8 usu* (s) ff 9 quos] quod GL saecundum R possumus tt Rr quia om. G 10 actores Hh 11 Lue, Phars. VI 548 12 sauiem] sic
horror
Lue, Voss, b in litura 13 Verg, Aen, III 29 14 muculat K sanguis Hh
15 casus uero K in usu om. G 16 ordea DHGLK Iiabet Hh 17 aput
(apud r) quos RH diftcieutia G difficientia K 18 auctorum (idd, h nialis B
20 duorum et àmborum Hr duos et ambos RH 21 soleant B solebanl G
accussatiuos LK 22 similes GLK proferunt L 23 Verg. Aen, XI
285 sq, 24 talis Med. Pai, Rom, Idaea] libri Verg. idea codd, Piisc. lullis-
i set G Pai. 26 Lue, Phars. l HO sq, 27 possedet G continel libri aliquot Lite et prò V. l. m, ant. upscr. in Vosi. B orbem] r orber R 28 nunc cepit r nane coepit BK coepit GL Voss, A cepit Voss, B fùrtuna GLK
LIBER VII 37-29 311
p, 745 P. p. 311 K.
luvenalis similiter in li:
Tune duos una, saevissima vipera, cena,
Tune duos? dativos vero et ablativos in *bus' terminant in onini genere: Muobus dua* 5 bus', ^ambobiis ambabus'.
DE ACCVSATIVO PLVRALI SECVNDAE DECLINATIONIS. Accusativus plurali» «ecundae declinationis in mascuJino et feminino, genere fit ablativo singulari addita s: ^a docto: hos doclos', ^a platano: has platauos'. neutra enim semper accusativum similem habent nominativo ^ 10 et vocativo.
DE TERTIAE DECLINATIONIS TERMINATIONIBVS. Tertia declinatio tenninationes habet nominativi septuaginta octo vel VII 29 (»aulo plus, desinit enim in *a' correptam et in *e' correptam, in *o* correptam, in 'o' productam, in *aP correptam, in *el' correptam, in *el'
lópruductam, in *iP correptam, in *oP productam, in *ul* brevem, in 'an* productam, in 'en' correptam, in 'en' productam, in *in' productam, in *on' productam, in ^ai»' correptam, in ^ar* productam, in 'ei** correptam, in *er' productam, in ^r' corr^tam, in *or' correptam, in *ur' correp- tam, in *ur' productam, in ^as** con^eptam, in *as' productam, in *es*
30 correptam, in *es' productam, in *is' correptam, in ^is' productam, in ^os' correptam, in *os' productam, in *us' correptam, in *us' productam, in *ys', in *aes*, in *aus', in *ans% in ^ens', in *ons% in 'uns', in *yns% in ^ars% in *ers% in *oi-s% in *urs', in *uls% in *ems% in ^abs% in *ebs' correptam, in 'ebs' productam, in *obs', in *ybs% in *urbs', in *aps*, in
ae 1 lanaiU Gg luv, sat. Il 6, 641 sq. in H similUer GLK 2 saeuisima
V
6 cac;pa BDGL 3 post duos : consumpsisti add, D del. d 4 datiuos Rr da- •
V
tiauni L ablatiuos Rr 5 ambobus arababus ambobus L 6 plvrali] r plvra- uè R 7 declinationis r in om, GL et iu feminiao H 8 genere wn. GLK add, l ut a docto K 9 enim in litura B 10 uocatiuo ex accusatiuo c<nT. in
L 11 TEHTIB DBCLINATIONE D TERMINATIONIBVS TERTIE DECLINATIONIS B 12
Tertia esc Tertia corr, B declinatione Dd habent DK ' et octo K 13 pauio
t '
f:p%cr, k Desinim enim R et in e] in e Z et e 6^ 14 et in o productam GK
et in ci correptam GL 15 et in il K o\ producta B 17 "in ar correp-
lam' in ar productam Rr 18 in or correptam in or productam L ' in ur cor-
* reptam B 19 in ur productam om, L as correptam B as producta B es
correpta B 20 es producta B is correpta\9 is producta B iu os cor-
reptam — in US productam add, r 21 os correpta B os producta B us cor- repta B US producta B 22 in ysj in is R in ons] in ons ♦♦« H in ons uiraque Bk in ons utraque correpta et producta B in unsj in uns utraque RGLK
s
in yns] in ina R in uns. In ins r 23 em Hh In ebs correpta. In ebs pro- ducta B in ebs productam in ebs correptam LK ebs correp g ebs G 24 ebs
b produc g ebs G ybsj «bs (y) H, urs H ^
312 PRISCIANI INST,
p. 745. 46 P. p. 311. 12 K.
*eps% in *op8% in *yps*, in *irps', in *ax' correptam, in *ax' productam, in *ex' correptam, in *ex' productam, in 4x* correptam, io *Lx' produc- tam , in *ox' || con'eptam , in *ox' produclam , in *ux' correptam , in *ux' productam, in *yx', | in *aex', in ^aux% in /alx% in ^anx% in ^unx% in *arx% in *ac% in *ec% in *ut'. s
30 In *a' correptam neutra Graeca, ut *hoc poema huius poeniatis'. In *e' correptam neutra Latina, ut *hoc monile huius monilis*.
In ^o' correptam, quam frequenter et producunt poetae, masculina desinunt vel feminina vel communia Latina vel noilia: *hic Cicero huius Ciceronis', *hic leó huius Ieonis% *hacc virgo huius virginis', ^hic' et *haec w homo huius hominis'. (antiquissimi tamen et Graeca in o productam desi- nentia per hanc declinationem proferebant, ut ^Sapphò Sapphonis', *Didó Didonis'.)
In *aP correptam masculina vel neutra Latina vel barbara: *hic sai huius salis', 'hic HannibSl huius Hannibalìs', ^loc tiibunàl huius tribù- is nalis'.
In ^eP correptam neutra Latina, ut ^hoc mei huius mellis', ^fèl fellis».
In ^el' productam barbara, ut ^hic Daniel huius Danielis% ^IVIichaél MichaeUs% ^Nechamél Nechamelis'. ^ 20
31 In MI' correptam masculini vel feminini vel communis sunt generis Latina: ^hic pugil huius pugilis'-, haec Tanaquil huius Tanaquilis', Miic' el ^haec vign huius vigilis'.
In ^ ol ' productam masculinum Latinum : ^liic sòl huius solis'.
y
1 eps add, g yps] ips GLh irps] urps Rr ax correpta B ax pro-
ducta B 2 ex correpta B ex producta B ix correpta B va prodiicia fi
3 ox correpta B ox producta B ux correpta B ux producta B 4
yx] ìx R X H aex] ex R aux ex anx ni f. con: H 5 arx ex ar« corr. B
6 correpta B neutra et graeca (greca Brd) BGLKrd et neutra et greca D
, vnile
huius om, B 7 correpta B neutra et latina r ut om, BDGLK mo-
▼ huius monilis Rr monile .lis et sic per seqq. GL muniie huius .lis et sic in sgq. K 8 o correptam neutra D correpta B correptam ♦« frequenter (tm) L et frequenter B 9 cicaero D 10 haec virgo] b hic uirgo B II antiquissimi — Didonis] B et libri quidam recenliores, veluti Coloniensis - Wallra/ianus saec. X//, Darmst.^ m. alt., om. relL mei omnes 14 correpta B et barbara BDHGLK
hic sai] om. B in marg, add, b ut hic sai // 15 hic om. L annibal R annibal
BD hnius om. L Hannibalis] in mg. L annibalis RH annibalis BD hoc animai aniraalis tribunal .lis L hoc tribunal huius tribunalis om. G add. g 17 correpta B ut om. BlIGLK hoc fel BGL 18 huius fellis B 19 producia B ut om. BHLK danihel BDH danihelis BDH michahel michahelis BD
a h
niichahei .lis G michel .lis K nechamel .lis michael .lis L 20 michaelis // Necliamel Nechamelis] om. HK compiures codd. Krehl. nechamiel nechaniieKs D 'hic Necamel, ab hoc Necamele, horum Necamelura' ine. de nom. et pron. 12 anal. f^indob. p. 130. idemne nomen Nechamei latet in v. /. lib.\ § Il ? quo pertineret^ frustra quae- sioi. Neclabel Nectabelis noUro etiam l. ffeidelb, teste Lindemanno 21 con-epta B 22 ut hic pugii G huius om. GL tanacii .lis G huius tanaquilis spscr. in L 24 producta B
LIBER VII 29 — 32 313
p. 746. 47 P. p. 312. 13 K.
* In ^ul' brevein uiasculini vel communis Latina: 4iic constil liuìus consulis', *hic' et *haec exùl huius exulis'.
In ^an' productam masculina Graeca: ^hic Paeàn huius Paeanis\ In *en' correptam Latina masculina vel neutra: ^hic flamèn huius 3 flaminis', *hoc numèn huius numinis'.
In *eii' productam Latina vel Graeca masculini vel feminini generis: *hic lièn huius lienis', *haec Sirén huius Sirenis*.
In *in' productam Graeca masculina vel feoiinina: ^hic delphin huius delphinis', *haec Trachin huius Trachinis^. IO In * on '. productam Graeca masculina vel feminina : *hic Memnón hu- ius Memnonis', ^haec Sidón huius Sidonis'.
In ^ar' correptam Latina et Graeca et barbara mascuhni vel neutri generis: *hic Caesàr huius Caesaris% ^hic Bostar huius Bostaris', *hoc nec- tar huius nectaris', *hoc calcar huius calcaris*. 13 In *ar' productam Latina ma|scuhni vel com||munis vel neutri gene- 32 ris, et sunt vel monosyllaba vel ex monosyllabis composita: ^hic Nàr huius Naris', *hic' et *haec' et *hoc par huius paris% Mispàr disparis', *hoc far huius farris'.
.la *er' correptam masculina, feminina et neutra et communia, ut «*hic pater huius patris', *haec matèr huius matris', ^loc tubèr huius tu- })eris% *hic' et *haec paupèr huius pauperis'.
In ^er' productam Graeca masculina et unum Latinum vel magis no- thum neutri generis: ^hic aér huius aeris', ^hoc ver huius verìs'.
In *ir' unum femininum, ^haec Gaddir huius Gaddiris'. quidam ad- sdunt *hic abaddir', ó ^aCxvlog^ * huius abaddiris', lapis, quem prò love devoravìt Saturnus, sed in usu hoc non ìnveni.
In ^or' correptam masculina et feminina et neutra et communia tam
1 in ul correptam GL roasculinU (s) B masculina uel communia L mas-
ciilintim nei commune K 3 producta B pean huius peanis BH pean .nis GL
4 correpta B masculina latina GL 6 producta B masculina uel femi- nina (feminini h) generis H 7 syren B syren huius syi;enis H sir*en nis (i) L s*renis (i?) ^ syrenis b 8 In in] in litwra k, aUeruirum om, tndelur H producta B ut hic delphin G ut hic delfln .nis L hildelphinZ) 9 trachim B 10 producta^ mem non H 11 sydon .nis Z 12 correpta ^ graeca uel correpta uel barbara K masculini Bup. Un. add. r 13 huius Caesaris — calcaris om. G huius caesaris hoc neAar huius nectaris hoc calcar huius calca- ris hic bostar huius bostaris in litura g 15 producta B masculina RH 16
uel /-syllaba uel ex et om. LK sunt monosyllaba B sunt monosyllabis Rr nar.ris el sic per sqq.
L 17 ''par '"hoc JI dispar .ris in mg. add. K 19 correpta B et femi-
nina G et neutra] r neutra R ut om, GL 21 hic et haec et hoc panper GK
h
22 grega D masculina graeca HGLK notum Dd 23 hoc uer in rasura
B 24 ir correptam D unum neutrum eiusdem declinalionis haec B gaddir] k
jfadir BDHl gradir GLK gaddiris] gadiris BDHl gradiris GL .ris K 25 hic
om. D paltvlog] fi betyaoc BDff betyaaoc G betyawc R btyawc K betiaaoc L
ad uel
abdiris Bh 26 husu B inveni] r inuenitur RGK 27 et feminina Rr
uel el feminina G uel feminina LK et neutra] uel neutra GL
314 PMSCIANI INST.
p. 747. 46 P. p. SI3. 14 K.
Graeca quam Latina: *hic Hectòr huius Hectoris% *hic oratòr huius orato- ris', ^haec uxòr huius uxoris*, *hoc aequor huius aequoris', 'hic* et 'haec auctòr huius auctoris', *hic' et ^hae(j' et *hoc memòr huius memorìs'. . Virgilius in IIll Aeneidos:
tum, si quod non aequo foedere aniantes 5
Curae numen habet iustumque memorque, precatur. 33 (inveniunlur tamen et haec et omnia paene communia uiasculini et feminini, quod^ etiam si non faciant ex se neutra, saepe tanien neutiis adiungun- tur figurate - ut Virgilius in X:
Italiani petiit fatis auctoribus; esto, lii
et in bucolico: ' *
Pauperis et tuguri congestum cespite culmen, et in VI:
Curibus parvià et paupere regno _, quamvis pluralis noniinativus eoruin, hoc est neutronun ex supra dictis no- 1» minibus , in iisu frequenti non sit ex eis , quomodo neque ex aliis commu- nibiis duum generum. nam si sint communia ti*ium generum, sine dubio masculini quidem et feminini in ^es', neutri vero in a proferunt nominati- vurii pluralem, ut *hi' et *hae sapientes' et *haec sapientia', ergo ?hic' el Miaec' el 'hoc sapiens' ; *hi' et *hae pares' et *haec paria', *hic' et *haec' » et *hoc par* ; *hi' et *hae ancipites' et 'haec ancipitia', | 'hic' et 'haec' et 'hoc anceps'; 'hi' et 'hae feHces' et *haèc fehcia', 'hic' et 'haec* et 'hoc felix'; 'hi' et 'hae veteres' el 'haec velerà', 'hic' et 'haec' et 'hoc vetus'. quae igitur in plurali numero a ter||minationem non accipiunt, quale pro- pria est neulrorum, manifestum est, trium generum non esse communi^ ^ sed mascuUni et feminini, figurate tamen per obliquos plerumque casus,
1 haector RDH hechtor G haectoris RDH .ri» G horatoris Rr 2 hoc aequor] d e ho aequor i2 haec aequor i> haec et hoc auclor L 4 yerg, Aen. IIII 520«^. {defi-
o libro lUI
cU Rom.) in UH eneidos Rr in IIII aeneidos Ubro Bff in eneidos Dd aeni-
i dos IIU* G aeneidi9< UH. L in IIII aeneidis K 5 quod Med, equo G federe RL amantis Med. Pai. Fr, 6 praecatur RB 7 inueniuntur t« litura g el
uel quis om. H. et haec] om. GLK haec l feminini generis GL 8 quodj quod Kk
• uel g:i
quae RL etiam si] eliani GLK uel si g faciuut DHGLKr adiuuguntur G
i
9 ut om. HGL Verg. Aen. X 67 10 petit Med. petit Pai, Rom. aesto Rr
o
11 Verg. ed. 1, 69 cf. § 13 bcolico Kk bucolicis L? bocolicis G? 12 lugu- li* (i) L lugorii G tugori K 12 con estum G coniestum B cispite L 13 Ferg. Aen. VI 812 14 Curribus Rr curibusq. Rom. paupere terra VergiUus 15 ho est Rr ex in litura in H 16 ex eis eros, in H 17 generum trìum GL 19 ergo et hic et H 22 haec felicia] hae felicia D 24 accipiunt] habeot GLK
u
propriae D 25 nutrorum ti 26 casus plerumque K casus pieninque GL
LIBER VII 32—34 . 315
p. T48 P. ^ p. .114 K.
raro aiitem per nomìnalivum coniungi etiam neutris, ut Virgiliiis in Villi:
Nulla dies umquàm memori vos eximet aevo, etiuvenalis in IV saturarum: 5 titulique cupido
Haesuri' saxis cinerum custodibus, qiiamvis *hoc cuslos' raro nisi figurate invenias et *haec custoda' plurali- ter nemo dicat. sic ergo^eque Miaec memora' vel ^auctora' vel ^pau- pera' neutraliter pulo facile in usu posse inveniii, sed, sicut supra dictum leest, figurate sunt prolata et haec et alia plurima liuiuscemodi apud aucto- res. inveniuntur tanien quaedam, quae obljquos casus communes possi- 34 dent, quamvìs noniinativus non sit communis, ut ^plus' cum sit neutri nominativus dumtaxat, genetivus eius communis est triuni genenim nec non et dativus et ablativus, unde pluralia quoque tam in ^es' quam in a iiinvenimus: *hi' et *hae plures' et 'haec plura' vel *pluria', unde compo- situm ^compluria'. Terentius in Phormione:
Multa advenienti fnova, ut fit, compluria. ablativus quoque tam in e quam in i terminans invenitur, utpote commu- nis trium generum, et accusativiis pluralis tam in 'es' quam in ^is'. ^Virgilius in I georgicon:
Seu pluris calor ille vias et cacca relaxat I Spiramenta.
i lloratìus in I epistularum:
Tractus uter pluris lepofes, uter educct apros.) ; B In *ur' correptam Latina masculina et conimunia et neutra: *hic tur- I tur huius turturis', *hic' et *haec angfir auguris' - Horatius in III I carminum:
1 coniugi RD coDÌungui G Verg, Aen. Villi 447 3 Nullo GL Nulla dies Nulla dies K 4 Iw>, sai. IIIl' 10, 143 sq.^ IV Krehlius t. 11 p. 521 VI libri saiirarum d satyrarum rh satura tura G saturatum K 5 tituli q GL tutulique K
capndo B 6 haesauri GL thessauri K 7 inueuies DL custodia GLKh
V i
8 neqaae R 9 neatraliter H ÌDuenire Dd supradictum figurate L
IO alia Dd huiusceroodi plnrìma GL haiusmodi DK 11 causas B
possedent G possedeut K 12 non fit G cum sit om. GLK nominatiuus
neotrì DGLK 15 plores] d plurales D . compositum] h composita H 16 Tei: Phcrm. HII 3, 6 formione GL 17 aduenienti«(a) B adnenienti ut fit noua
n o
hic Terentius et ipse Priseianus infra § 74 ut sit L fil uunc cupluria D 18
ablatius R 20 ^erg. georg. l 89 sq. cf. $86 ì] g il G rell. 21 plures GL Pai num sic h. etiam l. Priseianus, ut singula uiriusque terminationis exempla propo- neret? calor] ador H 23 ora iC ffor. epp» I 15, 22 U. H aepisto-
iarum K 24 tractus] b tracus GLK tra4>M(cus?) B tractatus k uter] sA GL
antem K plures ìd cum parte codd. Horat. ulere ducet GL 25 correpta B 26 Iniins auguris H huius .ris K oratius K orlius G Hor, carm. ììl 11^
12 sq. un. ^ II. A^ U. Z
316 PMSCL4NI INST.
p. 748. 49 P. p. 314. 15 K.
nisi fallii augur «
Annosa cornix _, *hoc Tibiir huius Tiburis'.
In ^ur' prodiictam unum invcnitur conìniu|ne duuni generum: ^hic' et *haec tur huius furis'. 5
Vili 35 In * as * • correptam Graeca masculini vel fcniinini vel neutri vel coni- munis generis: Miic Arcas' [proprium] ^huius Arcadìs', Miaet* Pallas huius Palladis', *lioc Gerits' [proprium loci] *huius Gc^tis'/ *hic' et *haec Arc^s»' [gentile] ^huius Arcadis'.
In ^ as ' productam Graeca et Latina masculini vel feminini vel neutii 10 vel conimunis generis, ut ^h\c A||tlàs huius Atlantis', ^hic Maecenas huius Maecenatis', ^haec civitàs huius civitatis', *hoc vàs huius vasis', *hic' et ^haec Gapenàs huius Gapènatis'.
In ^es' correplam Latina masculina vel feminina vel communia duuni vel trium generum, ut 'hic Goclès huius Gochtis*, *haec segés huius sege- is tis% Miic' et *haec miles huius milìtis - Ovidius in II metamoTpho- seon:
Miles erat Phocbes de Gallistone dicit -, Miic' et ^haec' et Mioc leres' - Virgilius in VII:
sed haec tereti mos est aptare flagello -, 20
'hebés hebetis% *sospès sospitis' - luvenalis in V:
nec umquam Depositum tibi sospes erit _, *hic' et *haec' et Mioc hospès huins hospitis'. Lucanus in V:
Hospes in externis audivit curia tectis, 25
1 fallat B 8gur D 2 annosa] h annos k H 3 hoc] h hic B tìtur L litnris L 4 producla B duorum GL uel duum g (5 correpta B 7 ut hic arcas GLK proprium om. .H Arcadis] d archadi» RDH 8 caeras GLK ^ Plures Codices , nec ti spernendiy onùttunt proprium loci ' Krehlius Cerati»] s€rHpsi
e
ceradis RBDH caeradis GLK hi ^ ♦ 9 '* huius arcadis'' gentile L arcbadis
i Dd 10 producta B graeca masculina et GLK masculioia K 11 adtas Dd
t athlas BULK '^athtantis '/'huius H adlantis Dd athlantis BL 12 hoc uas
— Capeuatis add. g uassis K 14 correpta B masculina latina GLK 15
o Cocles] r codes R Ifi Ovid. meiamorph. H 415 18 erant H phebes K
ei 19 calistone DHGLK leres huius teris Dd Verg. Aen. VII 731 VII ^x Illl
corr. B VI H 20 tercii] sic etiatn lib. V § 25 et infra % 65 terili LK lento Vergi- HuSy apud quem teretes exiat in vei'su praecedente: teretes sunt aclydes illis | Tela. tereti ». 731 etiam duo ex Burmanni libris FergiiianiSj ex Prisciano tcilicet inierpoUtii 21 Inv. sat. V 13, 177 *y. V] H et sic libri plerique Uh, V % 25, otmies infra S 65; A. /. HI. HBD IMI. GLK 22 nec umquam] cf, lib. V $ 25 23 tibi] t (i.
i e. uel prò i) G 24 et hoc del. dk hospes] b «t^pes B ospes ubigue h, l, GK
h huius .tis •ospes L huius om, H Lue, Phars. V 11 cf, lib. V § 24
LIBER VII 34-36 317
p. 749 P. p. 315. 16 K.
'haec hospes curia', (invenitur tamen et *haec hospiU': Virgilìus in Aeneidos III: '
bellum, 0 terra hospita, portas. similiter *haec sospes' et ^sospita' prolatum est ab auctorìbus. Ovidius s in II fastorum:
Sospita delubris dicitur aucta novis. neutra quoque supra dictorum pluralia tradii usus. Statius in IIII 3G Thebaidos:
Accipias, fessisque lib^ns iterum bospita pandas IO Flumina.)
In ^es' productam tam Graeca quam Latina mascidini generis vel fe- minini vel conununis: Miic Cliremés huius Chremetis* et ^Chremis', Miic verrés buius verris', *haec caedés huius caedis', *hic' et *haec herès hu- ius heredis*. 15 In Ms' correptam tam Graeca quam Latina masculini generis vel fé- niinini vel communis: ^hic Parìfs buius Paridis' vel Taris', ^hic coUTs bu- ius Collis', Miaec TbetTs buius Tbetidis', Miaec cuspTs buius cuspidis', | *bic' et ^baec utilTs huius utilis'.
In *is' productam Graeca et Latina masculina vel feminina vel com- »munia: ^bic delpbis' vel ^delpbin buius delpbinis', ^bic Aris' [proprìumj huius Arinis' - Cicero prò Scauro: Arinis uxorem ., ^baec Soterìs huius Soterinis' - Plautus in vidularia:
Immo id, quod baec nostra est patria et quod bic
meus. 25 Pater, illic autem Soterinis est pater _,
*hic Dis' [proprium, id est IJkovratv] * huius Ditis' et Miic' et *baec dls'
1 hospita] sic k, /. eiiam K Verg, Aen. IH 539 in om, K 2 aenidos G ae'idos K \\\ aeneidos Hd UH aeneidos B Idi. RDK li. L 4 Ovxd, fast. Il
uel dacilur 56 6 dicitur] ex ducitur cwr. U dicitur Lì 7 Slot, Theh, IIIl 842 sq, 9
nel accipiens D fessique GLK 11 generis quana G • feminini nei neutri uel K
V 12 uel communis — Yerris om. D uel communis aàd, d chremes K cremes H
hoÌDs om. L cremetis H et Chremis] om, R add. r et chremls K et buias cre-
metis H 13 heris Rr haeres G huius add. h 14 haeredis G 15 bis Rr
correpta B mascull R 16 communis ut bic B 17 baec] hae R Thetis] d
h h
leiis DG tetis K thitis L tetidis R thetbidis d tbetls Z> tetis G litbis jL teiis K
thetis uel theditis B cuspidis] d cuspitis DH 19 productam] r prodiicta
RB et masculina B 20 ut bic L delfls uel delfln huius delfinls GL 21
8 C
Cic. prò Scauro ef. lib. VI J 28 cancro Dd stauro Kk 22 Plaut, vidul. fr, 10 p. 442 BoUi, uldiillaria Rr 26. bic Dls] d bis dis ni f. D ♦♦♦ id est (est) H
TTAAY
HAACTTON D plouton B pluton RH planton Lb miaocton Kk maiaton G ditis hlc
huius dhi«
HQ et baeo et boc dls Dd et baec di««(ti}s baec uls L
318 PRISCIAM INST.
p. 749. 60 P. p. 316. 17 K.
[appellatìvuin] ^huius dìtis', ^haec vis huìus vis', ^hic' et ^haec Samnls huius Samnitìs'. ^
37 In ^os.' correptam unum Latinum neutrum ^hoc òs || hiiìiis ossìs', . quod etiam 'hoc ossum' antiqui protulenmt. Gellius libro XXX: cai-
variaeque eius ipsum ossum expurgarunt inauraveruntque. s In 'os' productam Graeca et Latina masculini vei feminini vel neutri
vel communis generis: 'hic henls huius herois', *hic nepós huius nepotis',
^haec dòs huiiis dotis', 'hoc òs huius oris', 'hic' et 'haec compós huius
compotis'.
In 'us' correptam Latina masculini vel feminini vel neutri vel com-io
munìs duum vel trium generum: Miic lepùs huius leporis', 'haec Venùs
huius Veneris% 'hoc tempùs huius temporis', 'hic' et 'haec Ligùs huius
Liguris', 'hic* et 'haec' et 'hoc vetùs huius veteris*.
In 'us' productam Graeca vel Latina masculina vel feminina vel com-
munia vel neutra , ut ' hic Melampùs huius Melampodis ', ' hic mùs huius is
muris', ' liaec vìrtùs huius virtutis', ' hic' et ' haee sùs huius^ suis', ' hoc
tùs huius* turis'.
38 In 'ys' Graeca masculina vel feminina: 'hic amphibrachys huius am- phibrachyis', 'liic Capys huius Capyis', 'haec Erìnys huius Erinyis'.
In 'aes' Latinum ununi masculinum 'hic praes huius praedis' et unuin« neutrum 'hoc aes huius aeris% cuius plurales obliqui in raro sunt usu, 'aera ae|rum aeribus'. Cato in oratione, qua in senatu suasit, ut
1 appellatiiium om. G apellatuium D distis K haec vis] h h« uis B samnis sara- nilis L 3 correpla B hoc os d haec os D huius om, K 4 A Gellii» k
Gellius lib. XXX] i. e, Cn. Gellii annalium libro XXX. libro XXXffl haec assig natCharinusp. 40. 112 P. indegne Arausius fr, hist. H, p. 205, Hottnus fr, 20 p. 308 . ^ o ae
\Vb r liber R libri Dd in libro H caluiariaque Dd 5 ipsum ipsum K expur-
g^uerunt U in^auraueruntque (h) K 0 oc A' graecam Rr masculini et
feminini L 7 haeros L «aeros (h) O aeros K herohia lì haerois L ♦aerois (li)
ae
O aerois K haero^is (d) D hic nepos Rr 10 correpta B commnnis generis
et hoc uelus ueteris et hoc
•i> duum K 11 haec uenus huius ueneris Rr 13 ligoris LK haec uetus K 14 producla B nel latina uel masculina GL nel latina uè! mascurma A'
nel neutra uel communia L 15 ut po9tea insertum et ad mg, add. in L 16 post
a nel opus opDDtis muris : haec opuns nomen urbis huiua opunlis add. B haec orons huius orontis D dei. d hic odipus huius odipodis GL et ex hic ophus huius ophudis eorr. K sub suis G 18 ys] 18 D ut hic K amphibrachis RB amphybrachis D amphybrachys
y G amphibrach^is Rr amphybrachyis D amphibracheys B amphybrachys G amphi-
bracheis H amphibrachis L .yis K 19 h*c Rr haec BH capis DH hnius
om. D capys R capiys tì capeys B capydis GL . is K haec add. d Krì-
nys] b herinys D herynis RG herynys BL^g herynys H erinys H eriniys B he- rynus R herynis LK herynys G haerinyìs D 20 es ^ ut hic praes DGL
predis B 21 plurales] h pluralium RBDH usti] r huius R 22 aem] ea-
corr. d Cftlo in oralione ... ut plura aera equestria flerent: iìeyerui i, l. p. Hbtq. cf, Brilienburgittm de M, Forcio Cat, p. 71 quia D quia h suaasii K
LffiER VII 36-39 319
p. 750. 51 P. p. 317 K.
plura aera equestria fierent: nunc ergo arbìtror oportere reslitui, quìn minus duobus milìbus ducentis sit aerum equestrium. in eodem: de aeribus equestribus de duobus milibus actum.
5 In ^aus' Latina duo feminina: *haec taus hukis biiiiKs% ^haec fraus buius fraudis'.
In ^ans' Latina nìa*$^cuUMi vel communìa duum vel omnis: Miic qua- (Irans buius quadrantìs', *dodrans dodrantis', *hic' et Miaec infans' [rò vi^- niov] ^huiug mfantìs', Miic' et *haec' et ^boc infans' [6 akalog^ buius]
is^inlaaitis' et ^amans', qnod nomen est, cum prò amatore accipilur, ^aman- tis'. invenitur etiam unum femiuinum, Miaec glans buius glandis'. sic enim Lucretius, ut supra dictum est, proferì et Ovidius in XIIII metamorphoseon:
ut lata plumbea funda
is Missa solet medio glans intabescere caelo.
In ^ens' Latina masculina vel feminina vel communia duum vel trium 39 ge{|nerum: Miìc Vfens buius Vfentis% ^haec mens buius mentis*, Miìc' et *baec parens buius parentis', *bic' et ^haec' et Mioc pinidens buius pru- dentis'.
'* In ^ons' Latina ^^nasculina vel feminina vel omnis: Mìic mons huius montìs', *baec frons buius frontis% Miic* et * baec' et *hoc insons bu- ius insontis% quod solum teste Probo o ante ^ns' babet correptaro, et eius simplex ^sons sontis'.
In ^uns' similiter Latina masculina: ^bic Arruns buius Arruntis'.
* In *yns' unum Graecum invenitur femininum: *haec Tirjns buius Tir}Titbis'.
1 ♦eqiieslria(s?) LK ergo om. GLK oportere] b oporler* ^ 2 institui
lÀpàui de tnilitia Romana Uh. \ dial. V p. 33 ed. Antverp. a. 1598, quem tacite segm- i tur I. F. Granovius de pecunia vet. Ili 2 p. 275 ed. Amst. 1656 qiùii rainus] scripsi I qui minus H quo minus relt. ne quo mÌDus Liptius quo ne minus C. T. Zumptius ùb.
d. rom. Ritter etc. p. 13 milibus actum duceuli Dd 3 aequestrium RDHG
Cato in eodem (se. libro): Meyerus l. l. eadem Krehìius *pertinet fonasse j de aeribus equestribus ad titutum orationis'* Krehìius aequestri bus RD equestriori-
I bus A 4 auctum R 5 feminina duo fi 7 ans] d as D 8 huius dodrantis
GL hic et haec et hoc infans oAATONHniONAAOC huius infantis B xò vr^niov]
ow. H OAA TON NuniOM A&AOC Rr hitius infantis tonhttion GLK 9 hic et
haec — infantis in mg. add. K ò alalog ] hic on^. RBH oaaaaaoc G huius m. DGLK 10 prò add. d 12 Lucretiusj v. lib. VI $ 96 ut] et r Ovid.
metam. Xnìl'Bibsq. cf. lib. VI $ 96 14 blumbea K 15 misa K missa soiet
missa solet L solent Uh glans ut Rr 17 hic mens Rr 20 omunis K om- nis generis D omnis ut Ii 22 insonthis D Prob. de caih. nom, p. 1473 P. 120 L. cf. p. 1444 P, 104 L. correptum L * 23 et huius K 24 masculina nel femi>
ae njna Z. aruus GLK aruutis GLK 25 hyc Rr tyrjns RGLK tyrifl^ BD
tjrrìa» ff 26 tyrynthis R tyryotis BGLK tiryulis D tyrryntis H
320 PWSCIANI INST.
p. 751 P. p. 317. 18 K.
In ^ars' Latina masciilina vel feminina: ^hic Mars huius Martis', ^haec ars huius artis'. '
In ^ers' Latina omnis communia generis: *hic' et Miaec' et ^hoc iners huius inertìs'.
In ^ors' Latina masculina vel feminina vel omnis: ^hic Mavors huiiiss Mavortis', *haec cohors huius cohortis*, *haec sors huius sortis' - cuius I nominativum ^haec | sortis' protulit Pia utus in *C asina:
Vide ne qua illic insit alia sortis sub aqua ., 40 ^hic' et 'haec' et *hoc concors huius concordis*.
In ^urs* Latina communia trium genenun: *hic' et *haec' et^hocw I Tiburs huius Tìburtis' [gentile].
In ^ids' unum femininum: ^haec puls huius pultis'. In ^ems' unum femininum: *haec hiems huius hiemìs'. In ^ abs ' Graeca et Latina masculina et feminina : * liic Arabs huius j Arabis', ^haec trabs huius trabis'. vetustissimi tamen etiam ^trabes' proi^ *trabs' proferebant Ennius in Medea:
Vtinam ne in nemore Pelio securibus Caesa accedisset abiegna in terram trabes. |
In *ebs' correptam Latina omnis communia: *hic' et Miaec' et Mioc | caelébs huius caehbis'. '»
In ^ebs' productam unum femininum Latinum: ^haec plèbs huius plebis'; dicitur tamen et ^haec plebes huius plebei'. Lucanns in 111:
nèscìt plebes ieiuna timore. I
In ^obs' feminina Latina: ^haec scobs huius scobis' et *scrobs hn-
1 mavtys /> posi Martis: haec mars huius niartis add. R del. r 3 Ialina
ex latinum corr. K omnia communis B communis RH communi rh commune
uel g^eneris
0 5 masculina feminina K omnis hìc mauors D. 0 coors RGLK coortis RGK hortis L haec sors] exortis D haec sortis d haec sors huius sortis haec
sors huius sortis K 7 Plaut. Gas, II 6, 28 cassina K 8 ne qua] Kr cum
Plauto neque RD/I ne quae BOL aliqua sortis B sortis etiam Plauti Fet m.
pr. sors m. alL 9 concordis] b concondis B 12 nls in mg. add. h puls ex
hi plus corr. B 13 emps Rr haec m litura h chiemps gemis Rr 14 arbs H
graeca masculina latina (et L et infra Un. K) feminina GLK et masculina et
b a
BH araps Dd arbs Hh 15 etiam om. HK prò irabis B 16 Enn. Med.
fr. 1 ». 1 sq. p. 52 Both. Med. eamlis fr. \\. 1 sq. p. 36 Rihb. , p. 124 Vahl.y apnd
guos V. l. rell. h. l, te$tìum confeì'enda est 17 memore RB 18 cessa OL cesae
e Prisc. de metr. Ter: % 14 eod. regin. 1709 saec. X teste H. Keilio acedisset K
accidisset r cecidisset h Coloniensis cecidissent Prisc. l. l. cum aUis teBtibus
n abiegna àn terram] in terram s^biegna (abiegma Rr abitegna K abiegena G) libri h. l abiegnae (abiegne cod. reg.) ad terram Prisp. l. l. et ahi abiegna ad terram alti 19 ebs] r eps R correpta B cummunia K 20 celebis K 21 ebs] r epa
e ei "e
R hae R 22 plebi Rr Lue. Phars.lUbS UH. L 23 plebis ieiun*a(i)
Kk 24 latina feminina GLK et haec scrobs g scrobs scrobis L
LIBER VII 39-41 ' 321
p. 751. S2 P. p. 318. 19 K.'
ius scrobis' (sic alii; sed Probus nominativuin protulit simìlem gene- tìvo), quod Plautus inasculiii# genere proferì in Amphitrìone: Ibi scrobes effodìto tu plus sexagenos in dies. bì ^ybs' unum masculinum : ^hic cbalybs huius cbalybis'. 5 In ^urbs' unum femlninum: ^haec urbs huius urbis'.
In ^aps' unum femi||ninum: ^haec daps huius dapis'. sed nomina- 41 tivus in usu frequenti non est, quem Livius Andronicus in I Odis- siae ponit:
Quae haec daps est, qui festus dies? loHoratius accusativum protulit in | II carminum: "^
Ergo obligatam redde lovi dapem. idem genetivum in II II:
Nunc in reluctantes dracones Egit amor dapis atqve pugnae.
isidem in epodo:
mutatae dapis Inemori spectaculo. In ^eps' masculina et omnis: ^hic manceps huius mancipis', ^hic' et *haec' et 'hoc particeps huius participis'. *adeps* vel *adipes' in utro- » qiie genere invenitur. Varrò inll rerum rusticarum: adipe suilla. In 'ops' Latinum femininum unum: ^haec Ops huius Opis' [nomen ma- tris deum et copia] (eius quoque nominativu^ in usu frequenti non est, sed illius, quod ex eo componitur, commune omnis, ^hic' et *haec' et 1 ^hoc inops huius inopis'. vetustissimi tamen etiam ^hic' et 'haec' et I 33 'hoc ops' et 'cops' prò 'opulentus' et 'copiosus' proferebant. Accius • de Hercule dicens:
1 Probus de caik, nom, p. 1462 P. 120 L. simiiem protulit Bff 2 plaustus I D ampbytrìone D amphithrione L * Plaui. Amphiir. fr. 11 p. 422 Boih, cf, lib* I i nel effodìto
V jT 41 3 scrobes] add. r scrobes 6 scrobis LK effbdi Dd tu plus] scripsi
0
duplas Dd plus RBHGLK Mn aliis duplos' m. ree. in R indiges Rr 4
ybs] r yps A ibs BHGLK chalybs] n calybs rd calyps RJ) calips Q calibs
r
BHLKg cbalybis] n calibis Ubri 5 ubs H 6 aps] r abs RD 7 Livius] r ' o
libius RBHGLK andranicus K. odissia H odissei K odisei G odisiei L
I Zrt9. Andr, Od. I o. Uermarmum elem. d.m.p.^i^ coli Hom. Od. I 225 10 ora-
tius Gk ai*atus LK Hor.' carm. II 7, 17 in -II' carminum accusatiaum protulit
B in om. H carmf spscr. in K 12 genetivum] rd geneliuo RD Hor,
I carm. IIII 4, 11 sq. III. GL 13 in se luctantes L 15 ffor. epod. 5, 33 sq.
eppodo B 16 motate LK motatae / dapes K ' 17 inemori] a Uoratius
io memori B memori rétt. 18 ebs BD masculini HOLK ut hic manceps K
20 genenere B Varrò in II rer. rust. v. lib. V § 41 adipes Illa libri 21 ops] d obs BD temìùum'B unum om. BD add. d 22 copia ** eius L frequenti in usu G 23 hic haec et hoc inops R hic et haec inops B 24 ta-
uel cops
men om. H 25 ops] r obs R et cops] et cors G et corps et cops D et corps
8 uel r
Kk opulentur /2r po%t opulentus: et corpulentus add, RBDGK et co^pulentus (ci mitra n 0 L actius B AH. fragm. ine. 31 p. 253 Both. XVI p. 190 Ribh. 26 de bercule L de bertule G
QBAMMATICI LATINI II. 21
322 PWSCIAiM EVST.
*p. TI». 53 P. p. 319. 90 K.
quorum genitor fertur esse ops gentibus,
42 prò *opein ferens et auxilium gentibus'. 4ic Caper, potest tamen etiaro feminino genere hic intellegi figurate coniunctum masculino, ut si dixissel * quorum genitor auxilium fuit gentibus'. tamen nominativo eius usus est Plautus in cistellaria: ^ 6
Itaque me Saturnus eius patruus. - Et Castor pater! - Itaque me Ops opulenta illius avia. - Immo maler
quideml) et Graeca: Miic Pelops huius Pelopis', 'hydrops hydropis', *merops meropis '. io
In «yps' Graeca: ^Cinyps Cinypis».
In ^irps' Latinum unum: ^hic' et Miaec stiips huius stirpis'.
In ^ax' correptam Latina et Graeca, ut *haec fSx huius facis', ^hic abaxj huius abacis', quod tamen et ^hic abacus huius abaci' frequens invenitur.
In ^ax' productam Graeca et Latina sunt mascuhna vel feminina vel is omnis, ut *hic Phaeax huius Phaeacis', Miaec pax huius pacis', *hic' et Miaec' et *hoc audàx huius audacis'.
In ^ex' correptam Graeca et Latina masculina et feminina et commu- nia trium generum: 'hic Leléx huius Lelegis', *hic grèx huius gregis', *haec ìléx huius iUcis', *hic' et *haec' et *hoc artifSx huius artificis'. »
43 In ^ex' productam Latina masculina vel femini{|na sunt vel communia trium generum: *hic réx huius rcgis', *haec léx huius legis', 'hic' et •haec* et *hoc exléx huius exlegis'.
In/ix' correptam Latina masculina vel feminina: 'hic calìx faiìius ca- licis', *haec pTx huius picis', 'haec ntx huius nivis'. »
In 'ix' productam Graeca et Latina mascidina vel feminina vel com- munia trium generum : ' hic Phoenix huius Phoenicis' , ' haec comix huius comicis', *hic' et 'haec' et 'hoc fellx huius felicis'. oportet autem scire^ quod Graeci i et y ante x brevem esse volunt, etiam si in obliquis produ-
1 £8se fertur K obs A 2 auxilium albi gentibus H Caper]- dt dub. gen. se-
V
cundtan Osannum de Capro p. 12 etiam <m. G 3 hic Hr hoc ff dixiset/2 4 inusus K 5 planstus Dd PlatU, cisUlL H 1, 37 (42) »q, 6 patmus eius
Plautus et castor libri Friso, cum VeL Plauti; leg, ecastor pater] r patrcm R e
7 mopa Rr imo K 9 Pelops] h pelo«s B 11 ips /^ graeca sp9cr, K cynips RH cynyps BDGL cynipis H cynipya B cynypis L cinypbys R cy- QÌphys D 12 strìps R stirpis] r stripis R 13 correpta B ut cm. U
spscr, K 14 tamen hic B 15 produeta B 16 ut om. BD hifeax in bic
pheax corr, L . Phaeax] r pheax DlfGK faeax R feax B pheacis BDHGLKr feacis R 18 correpta B uel femioiua L 10 hic Lelex] k haec lelex RHGLK lelex lelegis H hic grex huius grecis haec lelex huius lelegis B 21 post In ex prò unum foL excidit in B cf, % 46 uel masculina uel L sunt et commu- nia OLK 22 "hic et haec et hoc exlex .g^" haec lex .gis Kk 23 exlex] lex R
25 hic pix .cis G 26 graeca ialina GLK 27 peuix R phenix GL phoenisx
// huius om, H hius R phenicis GL haec cornix ex hic comix eofrr, K
28 autem] tamen HK 29 et om. K y] /, add, k e G et in litura ni f, L
LIBER VII 41-44 323
p. 7S3 P. p. 320. 91 K.
calur, ut ^0oiviè Ootvlxog^y ^pofifiv^ §6fi§vxog'y a vero secundum gene- thiim etiam in nominativo produci vel compi dicunt, ut ^xoAcr^ xóÀaxo^', cflrripitur in nominativo, quoniam et in genetivo corrìpitur, ^Oaici^' vero ^0a{d%og^ in utroque producitur. Latini tamen omnes vocales bitempores, 5Ìd est dixQovovg, habentes, ad genetivum respicientes dicunt produci vel compi vocales ante x positas in nominativo, inveniuntur igìtur in . ^ ix ' productam Latina, ut ostendi, feminina vel omnis: *haec nutrix huius nu- tricis*, *hic' et *haec* et *hoc pemìx huius pemlcis'.
In ^ox' correptam femininum: ^nòx noctis', et ex hoc compositum 44 locoramune: *hic' et *hacc* et *hoc pemóx pemoctis'. luvenalis:
si luditur alea pernox. In 'ox' productam femininum vel omnis: *haec vox huius vocis*, Hiic' el*haec* et *hoc velòx huius velocis% *atròx atrocis'.
In 'ux' correptam masculina vel feminina: Miic Volùx huius Volucis', is^haec | nùx huius nucis'.
In ^ux' productam masciilinum: ^hìc Pollùx huius Pollucis', femini- num: ^haec lux huius lucis'.
In *yx* Graeca tam masculina quam feminina: ^hic sandyx huius san- dycis', *haec Styx huius Stygis'. 28 In *aex' femininum: *haec faex huius faecis*.
In 'aux' unum femininum: *haec faux huius faucis'. In ^alx' unum femininum: ^haec falx huius falcis'. In *anx' unum: ^haec lanx huius lancis'.
1 ^oCvi,^ ^oiviìLog] ik Phoenix phoenicos RDK phenix phenicos GL pboenix phoenichos H pófi^v^ §óii§v%og] fi bombix .bombicos RDGLK bomby£. bohey-
• K 0 0
Koc òt lacuna h *2 ut koaa£. koaakoc in lacuna h ku)aa£ kiuaa^oc Rr kaa£ raa- Koc K colax colacos L 3 corripU*tùr (un) R corripiunt K corripiiint nomìna-
at conipilttr tiao GL et om, H corrìpitur om, DH producitur Rr producitur K ^aia^ — prodacilur om. R add, r $a^ce|] (i phaeax Dr pheax HGLK uero om. /a
e
4 $tt/axo(] ^ phaeacis Dr pheacis HGLK tamen] autem L bitemporis RrD
8t A AC •
bitemporis HK 5 idem Rr aixpwnwtc Rt aikponoyc G aixpo*** H aixpomoc h • AUPUKOYC L ad] et GLK getiuum R 6 in. positas \\i H ix] x Z 7 ostendimos H 9 ex eo compositum GK 10 huius pernoctis L Itm. sai, IH
B, 10 12 productum H uox .cis G 13 uelox huius L post uelocis: atrox — uolucis om. R add, r 14 post feminina: uel communia add, D uelux B huius om, GL uelucis H 15 post nucis: hic et haec dux add. D hic et haee dux buìus ducis k 16 masculinum uel femininum GL mascullnum et femini-
nam K puHux huius .lucis G pullux huius .cis K pullux .cis L femininum
<M. GLK 18 In ix H quam] tam L feminina sandyx GLK feminina haec sandyx g sandix DH huius om, L sandycis] g sandicis RDG .cis L 19
hic st*yx (r) L hic styx jG styx stycis K tyx Dd stix H huius Aie et
k. U fere libique om. L Stygis] h %\.\**^ R stigis Dr sticis G sticis uel stycis H
gis wi litwa l cis ni f, L 20 In *ex H faex] d fex DH fecis DH 21 faux.faucis Zf 22 alx unum haec L 23 anx unum femininum GLK lan-
e
li» /ir •
21*
324 PRISCIANI INST.
p. 763. 54 P. p. MI K.
In *unx' unum: ^hic' et ^haec coniunx huius coniugis'. |
In ^arx' unum femininum: ^haec arx huius arcis'.
In *ac' unum neutrum: *hoc lac huius lactis'.
In *ec' unum neutrum: Mioc || alleo huius allecis*. |
In ^ut' Mioc caput huius capitis'. s |
DE GENETIVO SINGM.ARI TERTIAE DECLINATIONIS. Villi 45 Et hae quidem terminationes nominativi tertiae declinationis. geneti- vus autem eius in *is' desinit correptam, excepto uno monosyllabo, *liaer vis huius vl8% quamvis omnes aliae declìnationes producant terminationem eiusdem casus. i«l
Oportet autem scire, quod in quibusdam pares habeat genetivus ter- j tiae [declinationis] suo nominativo syllabas, in quibusdam una, in alìis duabus syllabis vincat.
Et par^s quidem habet in nominibus in e desinentibus correptam, ut ^ hoc mare huius maris % ^ hoc monile huius monilis ', et in quibusdam in isj *er' vel in *es' productam vel in *is' tam correptam quam produclam exeuntibus, ut ^hic pater huius patris*, *hic verres huius verris', *haec j caedés huius caedis% *hic collìs huius Collis', *haec avìs huius avis*, *haec 1 vis huius vis'.. j
In aliis autem omnibus eiusdem declinationis pominibus una syllabaa superat nominativum genetivus, ut 'schema schematis*, 'Cicero Ciceronis', 'consul consulis', 'pecten pectinis', 'baccar baccaris', Mis Htis', *apex 46 apicis'. excipitur 'haec caro huius camis', in quo pares habent syllabas genetivus et nominativus (inveniuntur tamen veteres, qui genetivo similem j
•
1 unum post unx om, D unum commune GL haec et hoc coniuux Rr j
coniunx coningis G coniunx coniungis K 3 In hac Rr unum nomen neatnini
o GK haec lac H huius om, L 4 In haec Rr hallec huius .eia K 5 ut
ut hoc caput H 6 siNOVLARiJ casu singulari Dr casu nu6 singù G tertie D 7 haec
Rr tertiae declinationis nominatiui L "declinationis" tertiae genitiuus ^ (t. e. euim)
u eius dissinit in is JST 8 autem om, GL in bis Rr 9 prod«cunt(i) L 11 sc«ìre
(r) L pares quidem Rr pares habeat in liiura h habet « (&) Dd habet L
12 declinationis om. DGLK 13 uincit L 14 nominibus] n^^tl L nomina-
tino K 15 munite GLKr munilis Gr .lis LK 16 er et es G productam et in L uel is K tam correptam quam productam om. GLK tam is correptam
e tam produclam in mg, k 17 haec caedis Dd 20 eius declinationis B eius decli* nationis h ,syllaba tpscr. L 21 ut] hoc L scema GK scema .tis L scematis K 22 pectinis] r pectenis RK bacchar bacchaqs H bacar .ris L
ì 23 apecis G excipiuntur L excipiuntur Jf caro carnis H sy.labas geneii-
& « **
uus nominatiuum Rr 24 nominatiuus et genitiuus L et in genitiuus et noniinati-
u
uus con*. K #genitito K genetiuum similem nominatiuo ff
LIBER Vn 44-47 325
p. 764. 55 P. p. 321. 23 K.
iiominatiyuni | protulerunt), et *senex senìs' et *8upellex supellectilis ', in quo duabus syllabis vincit genetivus nominatìviim. (hiiius quoque nomina- tìrum quidam similem genetivo protulerunt) et omnia, quae a capite com- posita in ^ps' desinunt, similiter habent duabus syllabis superantem gene-
s lìvum , ut ^ anceps ancipitis', ^biceps bicipitis% ^centiceps centicipitis', quae veteres in ^es' proferentes secundum regulam declinabant: ^ancipes anci- pitis', ^bicipes bicipitis', sicut 'hospes hospitis', *sospes sospitis'; iunio- res vero gaudentes breviloquio per concisionem ea protulerunt, quod et in aliis dictionibus fecisse ihveniuntur, ut *dic', *duc% 'fac% *fer' prò
lo'dice*, *duce% 'face', *fere% nec*non etian\ vocativos in Mus' terminati- ti||um proprìorum: ^Virgili', ^Terenti* prò *Virgilie' et^Terentie' dicentes, de quibus iam docuimus.
Paenultima vero eius declinationis in quibusdam producitur, in quibus- dam corripitur. producitur quidem in iis, quorum nominativus in longam
isdesinit seu natura sive positione, ut *s5l solis',/Titan Titànis', ^delphln delphinis% *fùr fùris', *Maecenàs Maecenàtis*, *mercés mercèdis', *Sam- nis Samnitis', *CrenIs*, nomen proprium nymphae, ^Crenidis*, *5s óris', 'mùs mùris', *praés praédis', 'vas vàsis', *laùs laudis\ ^infans infantisi 'Arnins Arrùntis', *Aris Arinis% *inérs inértis', *vec5rs vecórdis',
»'pùls pùltis', 'alléc allécis'. excipiuntur in 'on' desinentia Graeca et in 47 0 tam Latina quam notha,* quod tam corripere quam producere licet ea ìq nominativo, haec enim vocalis [id est o] quamvis in nominativo produ- calur, in genetivo non semper producitur paenultima, sed in quibusdam,
1 protullerunt G et senex] r ut' senex RB et senex K subpellex R sup- pellex HGL suppellectilis HGLr 2 duobus H syllabis duabus K 3 qui- dam] quidem L similem quidam K genitiuos K 5 accipitis Z> btcepff —
• e
c«nticipitis am, GLK 6 in aes K proferuntes Rr ut ancipes GK huius ancipitis r 7 bicepes G sospes sospitis bospes hospitis GL sospes .tis ospes
.tis AT 8 vero] r autem R quod et in] d quod m DL 9 a niuntur ìtervm
fer prò fere i
ùe. B cf. S 43 init, 10 fere] facere Dd in us Dd proprìorum in ius termi
i _ aantium 6^ZiSr li uirgeli Trenti GL uirgili prò uirgilie et terenti prò terentie B et terenti D et terrenti H Virgilie] r uirgiliae R et om, L terentiae K
terentiae RD treotie HGL dicentes ex producentes corr. L 13 De temporibus
de
penaltimae tertiae (penultime tertie B) declinationis imer, DI eius] buius G eius lÀ 14 bis libri 15 desini t sillabam A sive] seu GLK delfin delfinis G delfin .nis L 16 fur furis] hh furor furoris B furor furoris fur furis RH lien lienis fur furis GL maecaenas R mecenas BDUGLK mecenatis BDHG .tis LK 17 Crenis]
h i
k crenis Rr cbrenis B ch*rens D crinis GLK nimphae LK nimphe G Crenidis]
, i r
k crendis D chrenidis B crinidis GLK 18 uassis K 19 aruns D aruns G Amintis] r aruntis RDG Aris Arinis] om. K arris arrìnìs (arrinis ex corr. h) Hh arrìs arrìn^is D arris arrentis RB arris arrintis r uaecors uaecordis D 20 puls tx plus corr, R hallec ballecis BG hallec .cis K allectis Rr 21 quod in
nominatiuo tam producere quam corripere licet ea L producere quam corripere H liquet G 22 hae nim Rr uocalis^ e»iBb producatur in] k producatur sed in JSr reU, 23 sed ante in quibusdam m mg. K quibus Rr
326 PRISCIANI INST.
p. 7W. 5« P. P- *M- « K-
in aliis autem corrìpitur. quando autem producitur vel quando corrìpHur, cum de nominativo et genetivo exposuimus dicUun est praeterea corri- piunt praedictam paenultimam in *ms' vel ^bs* vel ^ps' vel 'x' desinen. tia, si vocalem brevem ante eas consonantes habuerìnt, velut | ^hiéms hu- ius hiémis', ^caelébs caelibis*, ^mancéps mancìfpÌ8% *fàx fàcis% 'artiféi 5 . artificis'; nec non producentia terrainatìonem nominativi corrìpiunl pae- nultimam genetivi: Miic' et *haec' et Mioc par hiiius pàris% 'Làr Uris', *vàs vàdis', ^pès pèdis', ^Ceres Ceréris', 'compós compòtis', *bòs bòvis', ^sùs sùis% *grùs grùis'. corripientia quoque nominativum in quibusdam corripiunt paenultimam genetivi, in qnibusdam producunt. producunl ini» *aP et in *el' neutra et in *ar' similiter neutra derivativa, ut *hoc tri- bunal huius tribunàlis^ ^cervicà! .cervicàlis% *mèl mèllis', ^féì féllis',
48 * calcar calcàris', Macunàr lacuniìris', Mucàr lucàris'. in *or' quoque de- sinentia alia producunt, alia coiripiunt paenultimam genetivi. producunt, ut *hic cursor huius cursoris*, *hic' et *haec auctor huius auctóris^; corri- 15 piunt: ^hic Uector huius Hectoris', ^haec arbor huius arbòris% ^hic' et
^ haec II memor huius memòris ' ; quando vero producimt et quando corri- piunt, cum de nominativo tractabatui: docuimus. alia vero omnia, quae nominativi terminationem corripiunt, similiter paenultimam genetivi c^onì- piunt, ut ^toreumà torcumatis', Hlannibàl Hannibàlis', ^ vigli vigilis', » *comicèn comicìnis', *aggér aggèris% Wettìs vetéris', * caput capìtis'. excipiuntur Mnquiès inquiétis', quod simplicis declinatìonem senavit in composito, quamvis corripìat extremitatcm nominativi, similiter ^òs nssis' et ^làc làctis', quod quibusdam placet in nominativo per apocopam He' pro- ferri: *hoc'lacte' enim dicebant antiqui. 25
DE DATIVO CASV SESGVLARI TERTIAE DECLINATIONIS.
49 Dati\iis tertiae declinationis nascitur a genetivo abiecta s producta i:
1 sed in aliis K corripitur uel quando producitur Hr 2 dictum est add. r
ini
. 3 uel in bs uel in ps ^ 4 habuerunt Dd velut] ueluti B ut L hiems] d et in litura g haec hiems B hiemps RD huius om, OLK 5 caeleps D
i
caelebis r celebis BG celebis Dd 7 genitiui haec tantum hic B ut hic DGLK huius e
paria K 8 cerea . ris K còmpos L 10 aUerum producunt in mg.
add. L 11 diriuata L ut in ìiiura h tribunal K 13 calcar] d calcai U
nel laqar
lucar .ris Z 15 cursor .ris et sic in sqq, LK corripiunt ut hic GK 16 haector BDH hiector G haectoris BD .ris G 18 quae ** nominatiui H 20
uel o . ' h n h
ut hoc toreuma K taureuma Gg coreuma R taurematis G anibal aonibalis
h ni
Rt annibal aunibalis Dd annibal annibalis BH 21 cornicien Gg cornicis 9à
% t
cornicenis G ageris Rr capud Bd 22 excipitur LK inquietis h ser-
ui
uant Bd seruat GLK 23 similiter et os B os add. r 24 no /? minatiuo in
e mg. add. r te] «t- B prof erri] d perferri /> 25 hoc late ^h "dicebant
"enim K antiqui dicebant G 26 casv om. H singvlari om. G tbrtie D II. in III. cùTT. H 27 i add. r
LIBER VII 47-60 327
p. 796. 57 P. p. an. 24 K.
^huius scliematis huic sGheinati% ^huius maris hulc mari% ^huius Cicero- DÌs huic Ciceroni', inveniuntur poetae rarissime in Graecis, quae apud Graecos in i correptam terminant supra dictum casuni, ìpsi quoque eum corripientes. Statius in 1 Achilleidos: 5 Palladi litoreae celebrabat Scyros honorem. |
DE ACCVSATIVO SINGVLARI TERTIAE DECLINATIONIS.
Xccusativus Ot supra dictae declinationis ^is' genetivi modo in ^em'X 50 modo in ^im' conversa, ut ^huius solis hunc solem', ^huius flaminis hunc flaminem', *huius gregis hunc gregem', Miuius regis hunc regern', ^huius ioTiberìs hunc Tiberim% ^huius Araris hanc Ararim*, ^huius vis hanc vim% *huius turris hanc turrìm'. in una tamen terminatione, id est ^is', desir nentiiun, quae similem habent genetivum nominativo, inveniuntur quaedam nomina accusativum ^ im ' finientia. . sunt autem haec plerumque Graeca vel propria, quae accusativi Graeci n in m convertentia faciunt accusati*- i5^imi Latinum, ut *Tiberis Tiberim', ^Fabaris Fabarim', ^Thybris Thy- brim', ^Araris Ararim' (nam non potest ab alio nominativo, ut dixirous, nisi in Ms' desinente in ^im' accusativus proferri, ergo ^Ai*ar' per || apo- copam Ms' protulit Lucanus in VI:
Rhodanumque morantem •20 Praecipitavit Arar),
*baec Neapolis NeapoIim% *Charybdis Charybdim'. Virgili u sin Vi:
Leucaspim et Lyciae ductorem classis Orontem. idem in Vili:
A quo post Itali fluvium cognomine Thybrim 2i Diximus.
1 scematis BNGLK scemati BHGLK huìus ante Ciceronis ex huic corr.
V
H 2 rarissime B 3 correptum B supradictam i2r cassum G eam r
4 Stat, AchilL I 285 achileidos L achileidos K 5 pallidi K litoreae celebrabat] rd litore accelebrabat RJDG litore acce4>lebrabat L litoreae accelebrabat B litterea {sic ni f.in Ulura; littoreae k) cebrabat H litore lebrabat (in mg, acce) K Scyros] r sciros HGLK cyceros R honorum Forte diem Statius 6 de acvsa-
TISO SIHGS. H ACCVSATIVO] ACCVSSATr L ACCUSATIVO CASV BG CASV D TER-
TiE D 7 flt spscr. in K supradictae declìDationis flt GL bis Rr 8 modo in im post huQc regem collocai K in ^m Rr conuersa4t(m) B 9 huius regis hnac regem tra mg. add. r 10 tyberis DHG tyberim DHG Araris hunc Ara- rim] k agaris hunc agarim RBK 11 Aceusatiuus in im in 6R. nominibus et simi- lUer per terminationes sqg. in mg. l in is (his in is corr, D) BDGLr termi- oantium G 13 in im BDHGK haec spscr. K 14 quae spscr. K 15 tybe- ris DGLK tyberim DLK faberis faberim GLK tybris tybrim GK thibris tbibrim BH tibris tibrim L 17 in his R accusativus] r accusatiuum RBDHG aecussatiuam L proferre BDGLK et ex corr. h (proferri ni f. H) 18 Lue, Phars. VI 475 sq. 19 rodanumque LK 21 necapolis necapoli G neopolis neopolim L
Neapolim — Orontem] in mg. add, r *** (sis?) R charibdis charibdim Bff
carybdis caribdim D caribdis caribdim r yerg. Aen. VI 334 22 leucaspym D
liciae RBGLK litiae H doctorem R ductoremq. Med, clasis GL «oron- tem(h)'/> orontcn Pai. 23 Verg. Aen. Vili 331 sq. (deficU Pai.) 24 A obi. iST
possit tali GLK posit itali Rom. flnium G thibrim r tybrim GLK
328 PRISCUNI INST.
p. 757 P. : p. 324. 35 K.
idem in Villi:
Principio Falarim et succiso poplite Gygen. idem in VII:
Qui Tiberim Fabarimque bibunt 51 ^Mephitis' quoque, quod proprìutti est et a Gracco (uahig^ ut quibusdams vìdetur, mutatione s in f transiatum, rationabiliter in ^im' fecit accusati- vum. Virgilius in VII:
saevamque exhaiat opaca | Mephitim. idem in Villi:
Inmanem veluti pecora inter inertia tigrim. io
idem in XI:
Velocem ìnterea superis in sedibus Opim. ^Alpis' cum semper plurale sit, quomodo ^Syrtis% tamen et sìngulahter hoc, quomodo illud, invenitur a poetis prolatum et in *em' accusativum terminans ^Alpem% cum illud ^Syrtìm' facit. Lucanusinl: i3
Tunc inter Rhenum populos Alpemque iacentes. idem in III:
Agmine nubiferam rapto superevolat Alpem. luvenalis in IlII:
Transilit; inposuit natura Alpemque nivemque. 3o
Lucanus in Vili:
Trans Pharon in medio tanget ratis aequore Syrtim.
1 idem in Villi — Gygen post idem in VII — bibunt profertur in G, post qui-
rin busdam uidetur in H, ord. restituit k Verg. Aen, Villi 762 2 pcipio />
principioque ararim in titura h ararim RGLK phalarin Pah phalerim Med. Rom.
pollile R gigen DH gyngen G 3 Verg. Aen. VII 715 VII] a VI tìbn Vili edd. ante a 4 tyberìm G Fabarimque] r ararimque 726^^^* ararim ^uae D
i fai eri m qui in litura (qui in que corr.) h fabaramque Po/, fabarumque Rom, 5
me*fllis(m) G memfitis L mèfitis K est om, H ft^arrig] sic in Htura r mesitis
D MECYTYC K MHCiTic L mcphitis B 6 * .laclum /> facit GK 7 Verg.
h Aen, VII 84 8 saeuumque Med, que om, G exalat G exalat RKdk exaltat
* a
cum Verg. MenteL pr, a pr, m. et Goth, alt. DH opace Pai. mefttim^r mem-
h fitim L mèfltim K mepilhim Med. mefitim ex mifitim ut vid. corr. Pai. mefttem Rom, 9 Verg, Aen. Villi 730 10 Immanem BL peccora H tygrim R Iri-
ea grim D tigrin Pai, 11 Verg. Aen. XI 532 12 interra Rr inter eas operis
r fidibus GL 13 Alpis] ex corr. K Alpi D Alpes in Htura h siriis L syrtes k
14 accusatiuum] r accusatiuur R terminans accusatiuum L 15 sirtim L Lue. Phars. I 481 16 Hanc Voss. AB cum al. libris Lue. in terrenum L
8
populopalpemque Rr Alpesque v. l. libr. Lue. 17 loie. Phars. Ili 299 II. R
18 rapta GLK super euolebat K Alpen v, i. Ubr. Lue. 19 Juo. sat.
i
mi 10, 152 IV L III. GK 20 transilit G posuit L possuil GK opposuit
ffeidelb. cum Ubris luven. 21 Lue. Phars. VIII 184 VIII] 1 Villi (IX L nono
o
K) libri 22 faron RLK pharan Lue. Voss. B tanget add. r tangit cum parie
Ubr. Lue. GL tanguit K ratea G sirtim L syrtes, syrtis ». /. libr^ Lue. -
LIBER VII 50— 52 329
.p. 7S7 P. p. 325. 96 K.
idem in I : *
dubiam super aequora Syrtim. praetei'ea inveniuntur Latina in ^im' terminantia accusativum : *hanc tur- rim', *burim% *8ecurini% ^puppim', 'sitim', 'restim% *vini', *pelvini% sUussim', ^magudarim'. Virgilius in II: 52
Turrim in praecipiti stantem suramisque sùb-astra. idem in I georgicon:
Continuo in silvis magna vi flexa domatur In burim et curvi formam accipit ulmus aratri, leidem in II Aeneidos:
Taurus et incer.tani excussit cervice securim. idem in I;^
ingens a vertice pontus In puppim ferit isidem in bucolico:
Dulcis aquae saliente sitim restinguere rivo. Terentius in eunucho:
Ad restim fmihi quidem res redit pianissime. Virgilius fai VI: » Nec vim tela ferunt, licet ingens ianitor Orci.
Plautus in rudente:
seu tibì confidis fore multam magudarim, quod signifi|cat frugis genus [id est caulis, qui nascìtur ex ea parte
1 Lue, Phara. I 686 2 aequore aUquot libri Lue. et sic in aequora corr, Hei-
deib. teste Lmdemanno 3 in im terminantia Latina K lerminantia] h terminat H
n
haec R turrim burim] bh turrim tiburim burim RBHGLK 4 burim
P
pupim securim D puppim] r pupira RGK vim] r ruim R peluim «*4*t* tus-
i sìm (plebim) B 5 Verg. Aen, II 460 U- GK et ex II. mut. L 6 turrem
Dd turrem Fr. ut md. in om. L praecipiti] h praeci>»iti ff summisqiie] h
Bumisque G submisque ff 7 Verg, georg. I 196 sq, 9 im burim Med, Pai.
la ei
formam et accipit JE^ ararl Rr artrì K 10 rerg. Aen. il 22A aenidos G 11 incertam] Pa/. iw. alt. incerta m. pr. exg^sit 6^ 12 F'erg. Aen.*"! 114 sq. 14 im Med. puppim] d pupim DGLK 15 F'erg. ed. 5, 47 (deficit Med.) bucolicon B
n
16 aquae ex atque corr. in Pai. salientae D salientis GL restimguere Rr restin- gere 2?(fi^ 17 Terentius in eunucho] immo in Phorm. IIII 4,5 enuchojy iunucho K iuoacho GL 18 mihi etiam libri Ter. mi Bentleius res redit]res rediit cum
a libiis Ter. B resedit Gr 19 Verg. Aen. VI 400 20 fenint] r ferant L ferum K
taerint R Orci] antro VergiUus, Orci ex Aen. YIII 296 Te Stygii tremuere lacus, te ianitor Orci, petitum esse adnotamt Wagncrus 21 Plaut. rud. IH 2, 19 (o. 633) 22 magidarim Plaut. Vet. maguderim Decurt. 23 id est caulis — siliginem]
codiata haec esse videntur ex variis glose,, quorum tricas extrieare nequeo. siliginem ex silpbium corruptum esse, recte opinar censuU Paul. Leopardius emend. Villi 10, cma emendandi conatus infra ad p. 330, 1 adnotatus est, veterum de magudari locos et aia eomposueruntf quos L Henr. Barthius Wanderungen durch Nùrd-Afrika p. 497 ao^. 170, et Linkius in comm. Ob. d. cyrendische SilpMum d. Alien in act. acad. Berol. dm. j^s, a. 1829 p. 115 sqq. cauli D
330 PRISCIANI mST.
p. 757. 58 P. p. 336 K..
53 cuius radix sirpis avellitur, vd, ut alii, siiìgi||Deii]]. quonuidam tama ex eìs etiam in ^em' invenitur accimiivii8, «i Lucanus in 111:
In puppem rediere rates. Virgilius in XI:
Tullaque et aeratam quatiens Tarpeia securem. s
luvenalis in IIII:
descendunt statuae restemque secuntur. celerà vero omnia supra dictae declìnatìonis nomina in *em' solam profe- runt accusativum: ^hnnc palrem*, Meporem', *hanc vallem% *himc' et ^hanc utilem'. in Graecis autem frequenter invenimus auctores tam in i« hac quam in aliis declinationibus Graecos plerumqiie servantes accusalivos, ut *Titana', * Sirena % Uhoraca% Mampada' prò *Tilanem% ^^renem' et Uhoracem', Mampadem^ quamvis Plautus ^hanc iampadem' dixit in Casina:
Tene liane lampadem! - Imnio ego hanc f.tenebo. »
DE VOCATIVO CASV SINGVLARI TERTIAE DECLÌNATÌONIS.
54 Vocativus in tertia declinatone similis est suo nominativo , ut * hic Ci- cero, hic consuP, *o Cicero, o consul*, *hic rhetor o rhetor*. inve- niuntur tamen Graeca, quae vocativum Graeciun servant: *Thybris o Thy- bri% *TIiebais o Thebai', *PaIlas o Palla'. Virgilius in X: io
Da nunc, Thybri pater, ferro, quocf missile libro, idem in eodém:
1 cuius radix syrpe uocatur uel, ut alii uocant, silphium Paul, Leopardius
T
emend. L l. Btirpia L s«ipi8 D styrpis K si^ligilem (n) R Quorum-
dam B 2 Lìtcan, Pharsal, III 545 UH. BDff VII. GLK 3 pupcm
GK puppim Voss, B y plerique Ubri Lue. et Prisc. ipse lib. XII II $ 50 4 Ferg.
Aen. XI 656 {deficit Pai.) 5 aeratam] r aerata R aeratum L arpeia B
arpeja Med, securem cum Prisc, Verg. Gud, et Mentel. sefi. sécurim Med.
Rom. 6 luv. sai. IIII 10, 58 7 descendunt om, K discenduat GL et in mg.
add. k secuntur etiam pars codd, luo. sequuntur GL cum luv, Piih. aliis 8
♦• - ^ u
declinationis (tm) L nomina om. Z ^ 10 actores H 11 hac ex corr, L
12 syrena B serena K thoracha D syrenem BD serenem K 13 thoracem
e a a ,
lampadem] h thoracam lampadam Rr thoracam lapadam B thorachem lampadem Bd thorac«4i lampada (am?) tì hanc lampadam GLh post lampadem: dixit — lampa- dem om. R add. r Plaut. Casin, UH 4, 16 14 cassina K 15 Tene hanc] tenebant BHGLKr lampadem] sic etiam 'omnes mss,'* Plauti teste Pareo lampadam Lh hanc] iam et Vet, et plerique dett. Plauti, eam vel hanc al, illam edd. Plaut, hanc iam Fleckeise- nus 16 DE VOCATIVO {reti, om.) H casv om. GL tertie D 17 Vocatinus tertiae BH in tertiae Rr decli DGK decli L declinationis BH suo est BH
h V
18 0 cicero hic consul BHrk rhetor] r rethor RG retor B rhethor L rethor K
V
rhethor Rr rethor GL rethor K 19 seruant graecum L seniant ut G tybrìs o tybri B tibris o tibri GLK thibris o thibri H 20 tebais o tebai GK Verg, Aen. X 421 ■ 21 tibri GLK thybre Rom. idemque ut vid. in thybri corr. Pai*
ferro in mg. add. b misile RG 22 ^Verg. Aen. X 411
LIBER VII 52-55 331
p. laiL » P. • p. 3M. 27 K.
Teqae iuvat, Palla; sed be'Ilis acer Alesus. idem in XI:
Quin ego non alio digner te funere, Palla. Ovidius in I fastorum: 5 Care nepos, Palla, funesta quid induis ar|ma?
in quo Ho me rum est secutus. ille enim:
IlovkvSa(ia^ av fiiv ovkÌx ifiol q>lXa xavx* iyoQeveig. ' Stalius in XII Thebaidos:
0 mihi bis senos longum vigilata pex annos, IO Thebai.
DE, ABLATIVO CASV SINGVLARl TERTIAE DECLINATIONIS.
Ablativus tertiae declinationis in aliis per e correptam, in aliis per i, XI55 in aliis et per e et per i profertur. per i in neuti'is, quae in e correp- tam desinunt per nominativum et siin appellativa, ut ^hoc ma||rè, hoc
15 monile', ^ab hoc. mari, ab hoc monili', et est similis huiuscemodi abla- tivus suo dativo, *huìc mari.' et *ab hoc mari', vetustissimi tamen sole- bant huiuscemodi nominum ablativum etiam in e proferre. Varrò in an- tiquitatum humanarum XII: ab erythro mare orti, idem in Fundanio: in mare aquam frigidam oriri.^ Atacinus quoque:
30 Cingitur Oceano, Libyco mare, flumine Nilo.
V
1 Teqoae B iubat ffh iuuet K palla-s Pai bellis fonia acer BHGL
sed fortis eros, in L bellis fortis acera lassus K bellis fortis acer alaessus k
a alasDS (r alvssus (e) L halaesus, halesns, alaesus, alesus co^<f. Verg, cf. Wagneri
ad Aen, VII 724 adn, ; h, l, halaesus ex alaesus corr. Pai, halaesus Bom. alaesus
Med. 2 Verg. Aen. XI 169 3 qui" Rr ergo GL 4 Ovid. fasi. 1 521
s h
5 cara K nepos] k nepus GLK funerta D arma] b arm* B 6 omerum
RD Ifom, II, XII 23t 7 ttiuataama R noAVAAMA L hoayoama K p. noiAi-
AAXA B nOAIAAMA G TTAAAAMA ff CYAAEN G OYKETI MCI J) OYKHT «MOY-
<^IAA TAtTAY flUPEYEYC Rr OYK EMOY. <|)IAACTAY.TArOPEYBIO G OYK EMOY 4)YAaYTArO- PBYEIC H OYK ETI MOY OYAE TAYTA AflUFEY.^^^ L OYK EMOY 4)I0ATAlTAePYElC K
eioY B opoludama tu quidem uondum mihi ncque haec coparas spscr. l 8
^ Stai, Theo. Xll 811 sq. 9 bisenos JUC ioogum] multum Statius uigelata K
10 tebai LK Thebaìs Stai, Cass, 11 casv om, G tertib D 13 aliis et
per] k aliis per GLK ^i i L in ae correptam D 14 apeilatiua D
ab hoc mari hoc mouiie BH 15 munile GLKr manili GLKr 16 et om.
i M hoc mare H 17 Vaprron. antiq. hum. l, XII p. 207 ed, Bip. cf, Charis.
e p. 45. Ili P, 18 erythro Rr erithro BK ertythro H orti mare K Varrò in FuDdanio] t. e, in logisiorico Gallo Fundanio de admirandis cf. Rilschelium de Varr, logist. p. V sq. VII sq. de discipl, libris p. 45 sqq, 0. lahnium ad, ci, fdsi, phil. soc. Kxtnt. Sax. a. 1850 p. 134 sq.; hoc eiiam fragmentwn II. Il, exhibet Charisius, apud Bipontinos extat p. 254 in f^adeo K 19 Atacinus quoque] sic edam Charisius II. U. ex luUo Romano; perUnet hic versus ad Varronis Atadm sive chorographiam sive cosmographiam et ab ediioribus lib. ìli § 25 cilatìs cum fragmento ibi laudato coniun- gUtar quoque ait / 20 ociano GK Libyco] g libico RBHK lybico G
332 PRISCIANI INST.
p. 759P. • , p. 337. 28K.
Plautus in rudente:
Quippe quom extemplo In maccllum piscis prolati fsi
essent,
Nemo emat, suam quisque partem piscium poscant sibi,
Dicant in mare communi captos. s
Lucanus in VII:
gentes Mars iste futuras
Obruet et populos aevi venientis in orbem ' ^
Erepto natale feret, prò ^natali'. Ovidius in V fastorum: io
Cut tibi prò Libycìs clauduntur rete fleones? 'rete' prò *reti^ Plautus in rudente:
Mea opera . . et rete et borea, (quod etìam masculino genere protulit idem in eadem:
Non vides proferre me^vidum retem sine | squamoso 15
pecu? . idem in eadem:
Vbi demisi retem atque bamum, quicquid haesit extraho. quod etiam feminino genere protulit secundum primam declinationem idem in rudente: 30
Poi magis sapiuisset, si dormisset domi,
Nam nunc et^operam ludos facit et retiam,
Vt tempestas est)
1 Plani, rud» IIII 3, 40 sqq. (v. 079 sqq,) 2 quom] Plautus quum K quod
RBh quam DffL quem G extimplo B pisces RHGd et libri Plautini 3 si
essent] sient Plautus 4 poscat libri Plaut. 5 dicat libri Plaut. mari nostri
is libri Plautini commoni G 6 Lue, Phars, VII 389 sqq. 1 He Rr 8 ob-
ruet
seruet populos Eh et K venientis] h ucnientes ffG 9 natale ex na tale
corr, K 10 Ovid. fast, V 371 \Ì cur uel tibi (tibi in mg, add.) K libicis
RDH lipsLs G lipsus LK clanduntur] b cludantni* GK ctaudantur cum nonnuliis
liOriS Ovid. BH recte Rr leone Óvidit cod. reg, (A Merkelii) leaenis Ovidius
12 recte Rr prò reti] pti D Plaut. rud. IIII 3, 81 (». 1020) 13 opera (et add. Fleckeisenus) labore et rete Plautus horrea RHL horreia GK horr^a D
boria Ubrì Plautini 14 PlrnU, rud. IIII 3, 5 (v. 942) e/*, lib, VI § 86 eodem
f e
RBHLK 15 proerre L proferre Rr referre cum libr, Plaut, et lib, VI /. /. J)
uidum Rr uiuidum GK umidum k rete cum libris Plaut. r cf. v, l. lib. VI /. /.
scamoso GK 17 Plaut. rud. IIII 3, 45 (v, 984) eadem] d eodem RBDHLK
t
18 dimisi BLKd retem] sic Decurt. rete ^et, adque Bd hamum] rdh
amum RDG bam«« ff quicquid Dd quitquit ae sit extrabo f^et. hessit G
ÌMn
19 et Rr extulit RBDGLK Plaut. rud. IIII 1, 8 (v. 900) sqq. 20 rudente* poi B 21 sapiuisset L sapiuisset D sapuisset RB sapisset (sapissed ì^et. Decurt.) si dormiuisset libri Plaut. 22 nam om. BH spscr, h nunc] hunc
V s
B et operam] extnperam BL operam] r opera* R lodos K Indo Bh et
ludos d facit] dat libri Plautini cf, Riischeliwn par erg. I 430 et om. K
nel rclam ul
retiam G retam L retia libri Plautini 23 et K est tempestas BoiMus
LIBER VU 55. 56 333
p. 7S0. eO P. p. 328. !19 K.
Horatius in II sermonum:
Hìs ut sublatis puer alte cìnctus acernam Gausape purpureo mensam pertersit (unde Persi US, quasi in e tantum desinente supra dicti noininis ablativo, s^gausapa' dixit plurale, non ^gausapia':
lam chlamydes regum, iam lutea gausapa captis. idem:
balanatum gausape pectes. antiquissimi tamen et ^bic gausapes' et *haec gausapa' et Mioc gausape' IO et plurale neutri ^haec gausapa' quasi a nominativo ^hoc gausapum' pro- tiilisse inveniifntur, unde Cassius ad Maecenatem: gausapo pur- pureo salutatus. Varrò vero de lingua Latina ait, talia ex Graeco 56 sumpta ex masculino in femininum transire et a litera fìniri: ^6 xoxkiag haec cochlea', *o xccQtrig liaec cbarta', *6 yavadni]g haec gausapa'. Se- isneca Ovidium sequens:
Gausapa si sumpsit, gausapa sumpta proba.) propria eiusdem terminationis sìmilem habent nominativo ablativum:|| Hioc Praenest^ ab hoc Praeneste'. Virgilius in Vili:
Qualis eram, cum primam aciem Praeneste sub ipsa. jo (figliate enim ' ad urbem reddidit | ^ ipsa ', <ym proprìum oppidi neutrum est, quomodo ^Reate'. idem poeta in VII:
1 oratius K ora L Hot, serm, 11 8, 10 sq, 2 ut] sic libn nonnulli Hot.
dett, ubi tneliores omnes alter libri aliquot Hot. alt ciutus Dd acernam ex corr. ad mg, et in Ut. B 3 Gausape] k cansape K porporco O^orpiireo LK protersit QL protersìt acernam K p.crter8it acernam D cf. % 74 W^Pers. sat. 6, 46 6 chlamydes Peiwus et sic infra §1^ B clamides RBDHK cum Pers, Fot, dlo- mides GL ' iam om» GLK captis] RD et sic etiam infra Hbri % 74 cum aliquot libris Persianis ut Leidensi Montepess. altero m, alt, «♦plis idem m, pr, capis GLK capitis H piclis B uiclis Montepess. prior et Vai, cum al, 7 Pers, sat, 4, . 37
8 balanatos GLK pectis B cum aliquot libris Persianis deit, pectas Persius 9 'antiquisimi 6 tamen hic GLK tamen hic k gausapes] h causapes ff cau-
sapa H gausape] h causape H 10 a add. d causapum H 11 Cassius] r casiuB RHGLK; Cassii Severi haec -esse docet Charisius p. 80 P.,. cuius loci immemor fìat Bemhardius Grundriss d, róm, LUteratur ann, 187 p. 249 ed. tert, cf ÌVeicher-
e tìtm de L. Vario et Cassio Parmensi p, 205 sq, mecenatem RDGLK mecehatum H porporeo RG porpureo Kr 12 salutatur B Varron, de l. Lat. fragm, cf.
Charisium p. 80 P, Farronem de l. Lai. ed. Spengelius p. 597 sq. ed, Muellerus p. 269 13 sumta L sumpta et masculino R a litera] Charisius aliterea Rr
et ea littera in mg. r aliterea K aliter ea BBHGL flnibri K koxaeac L kox-
A
AHAC K KOKAiAC Rr kokIaic H 14 coclea RBH codia DGL o* xaptbc K XApTsc R KAPTBC H cartha R carta DH rAYCAnsc BHGK Seneca] L, Se- necae fr. 4 /. IH p. 419 Haas,; poematum L. Senecae menànit Quini. insi. or. X 1, 129, cf, Tac. ab exc, d. Aug, lib, XlIIl 52, Plin, epp. V 3 senica G 15 Ovidium] in
« g'aasapa
arte amandi li 300 16 si om. BHGLK add, h gausapa] si Hh probai
BDHGLK 16 nominatìuum abiatiuo BBHGLK 18 Verg, Aen. Vili 561
di . 19 tnm GLK prìmum Rom, acciem Rr 20 ad] b 9\ì B reddit K 21 Verg, Aen. VII 682; arua Celemnae prò ama Gabinae ex eiusdem libri v. 739 bue
334 PRISCiANI INST.
p. 700 P. p. 339 K.
Quique altum Praeneste viri quique arva Celemnae.) illorum quoque ablativus i terminatur neutrorum, quae in ^al' desinunt: ^hoc tribunal ab hoc tribunali', *hoc cervical ab hoc cervicali*. simUiter faciunt ablativum, quae in *ar' desinunt neutra et ili obliquis casibus pro- ducunt a paenultimam , ut *hoc calcar calcàris a calcari', Macunar lacuna- 5 rìs a lacunari', Mucar lucàrìs a lucarì'. quando autem producunt eam, 57 in libro, qui est de nominativo et genetivo, docuimus. masculina quoque vel communia in *er' vel in Ms' desinentia, si faciunt in e neutra, abla- tivum in ioefTerunt, ut ^hic pedester haec pedestris hoc pedestre ab hoc' et ^ab hac pedestri', ^saluber salubris salubre ab hoc' et *ab hac salubri' le - Virgilius in I georgicon:
Balantumque gregem fluvio mersare salubri., *hic' et 'haec celer' vel *celeris' et *hoc celere ab hoc' et *ab hac ce- leri' - Lucanus in I:
motuque celer Cyllenius haeret. ,5
M. Gato de re militari: satis celeris sis in tempore. Caecilius in epistathmo:
Si prop.eras, e scende hucmeam navem,ita celeri» est; ex quo 'celerissìmus' prò 'celerrimus' superlatìvum protulenint * Gn. Matius in Iliade: ^ ' 20
celerissìmus advolat Hector. Ennius in annalibus:
na iranslàta sunt, tibi celemnae eiiam Fr. celene Med. calemnae'JPa?. Rom, 1 quisque K
arva] alta Om caelemne R caelèné 'D caelénae d celéne B celemne BK 2 ì
add. r 3 hoc ceruical ab hoc ceruicali om, GLK 5 oc calcar R huius cal- càris GLK a om. GK add. g lacunar bis scripsit R 6 a om. K lucar .ris a lucari in mg. add. K 7 qui] d qude D 8 in his Rr 9 pedister ti
simUUer sqq. G haec] huius K ab hoc] et ab hoc D 10 salubre « ab (&) L
in .1. n
11 yerg. georg. l 272 in geor. Gg georgicon primo K 12 balatumque
et hoc ff gregre D fluio G mersere GLK 13 haec celer Rr hec caeler D caeleris D 14 Lue. Phars, I 662 15 celer] f^oss, b ceber Voss. B cilienius GK cillaenius L chyllenius mercurius a monte Dd haeret] d heret RD *«« heret H
haberet BGLK he*et in heret ayrr. Voss, B 16 M. Cato de re mil.] Catoniana
r
ed. Lion p. 44 militai K caeleris I) sis in] si siut Dff si sint in B si
sunt GLK Cecilius Dff GLK 17 epistathmo] Spengelius Caecil. fr. p. 4 epi-
sathmo B episathomo Rffd episathomos B epirathomo GLK; ipsumfragm. exhibet Spen- gelius p. 18 Bothius p. 132 'Episattomenos' fabulae titulum procudens, Ribbeckius p. 34
18 properas] r prosperas R escende Guilelmus verisim. IH 16 extende Hbri
he G meam] R, Ribbeckius in meam r rell. nauim GLK caeleris D 19
it celerissisimus G protulerunt Dd Gn. Matius] Gn. Mattius Scaliger ad Varr^ de
l. L, VII $ 95 cf, Huschkium de Ann. Cimbro p, 14 sq. n, 4 cens. KrehUi len, l.
£renaditts nel g-n. g-neus saepius l. p. 421 Neinrichium in ed, Pers. p. 76 gen Gg gen L
20 matilius RDHGLK matinius B mallins Lips, 2 Krehlii Matti Iliad. fr, 4
ssi ap, fVemsdorfium poet. Lat. min, UH 571 21 caelerissimus RDB celerlmus Kk haector RDff 22 £nn. annal. I 126 £. S. ine, sed, fr, V p. 67. XXXVII ^aM
LIBER VU 56—58 335
p. TUO. «IP. ' * p. 329. 30 K.
Exin per terras | postquam celerissimus rumor. Lìvius ìb Odìssia:
At celer basta volans perrumpit pectora ferro; unde superlativuin Virgilius in XII: B et qua fata celerrima cruduin.
Terentius in Phormione:
fNuUus es, Geta, nisi iam aliquod consilium celere
reppereris. Virgilius in Ili: IO celerique fuga sub sidera lapsae.
idem in V:
Agmine remorum celeri ventisque vocatis. Lucanus in I:
et celeri venas movet inproba pulsu _, is'hic' et *haec utilis' et *hoc utile ab hoc' et *ab hac utili*, sciendum 58 tamen, quod, si inveniantur propria appellativis similia in i fìnientibus ablativum, illa || per e proferunt eum: Muvenalis' [proprium] ^a luvenale', similiter ^Martialis a Martiale', ^Annalis ab Annale'. Cicero prò Fun- danio: non modo ly)c a Villio Annale, sed vix mehercule a vQuinto Mnttone factum probari poiest. idem prò Plancio: con- fiteor, summa in Laterense ornamenta esse, similiter in i ter- minant ablativum omnia, quae inMm' habent accusativum: ^Tiberìm a Ti- beri', ^Parim a Pari', ^Charybdim a Charj'bdì*, *Tigrim a Tigri', *vim a vi' - Virgilius in X: » Massicus aerata princeps secat aequora tigri.
r
1 Exit Menda cael erissi mus D 2 libins Rr lyiiius L Liv, Od, fr. coli. Hom. Od. XXII 82 sq. ad l. XXII rettulil G, Hermannus eìem. d, m. p. 626 sq, cf. Corxsenium origg, poes. Rqm. p. 202 et ann. ad lib. Ili $ 20 odyssia RB ody-
sia L odesia G odissea h 3 At] A; ad LK adceler G celeris ffermannus l. l.
p. 627 '^asta R asta Off 4 rerg, Aen, XII 507 XII] K X Uifrì reti. 5
fata] d facta BD fate H cerrirea Ver. 6 Ter. Phorm. I 4, 1 e/. U6. V § 16
1
formione HGK 7 nuliis Rr aliquod iam Prisciani ^cod. vetusius* a Beni-
leh ad h. Ter. L L aliquid GK cadere B 8 repereris ffd 9 Ferg. Aen,
III 243 VI. K ÌQ caelerique RD 11 Verg. Aen. V 211 12 caeleri Rr
13 Luean. Phars. I 629 1] III. libri 14 improba RBHGLK pulsu]
cnrsu 0. U ap. Lue, 15 post utili: hic et haec regalia et hoc regale ab hoc et ab
i hac regali add. k 16 si add, h 17 illa per e] d illae D 18 marcialia a
marciale Rr Cicero prò Fundanio] fr, 1 opp, IIII 2 p, 445 Or, 19 hoc a Villio] Puiriàìu hoc aulio Dresd. KrehlU hoc ab iulio libri rell. me hercule LK me ber- cele G 20 matone GL miatone K Maihone SigoniuSy at v: Orellium in ononuut, TuU, pari, II 8. V. Q. Muto Cic. prò Plancio or. 26, 63 prò plantio BDH prò lantio
LK prò latio G proplantio r problantio R 22 omniaq; in /> in m Rr ac
h • h
tiberi Dd 29 Charybdim a Charybdi] g carybdim a carybdi L charibdim a cha-
• ® •
rìbdi RB carubdim a canibdi G 24 Verg. Aen» X 166 25 massicus K masi-
108 G erate R aeratae r saecat D sequat GLK tygri B
"336 PRISCIANI BVST.
p. 761 P. • • p. 330. 31 IL
idem in I Aeneidos:
multum ille et terris iactatus et alto •
Vi superum. luvenalis in V:
saeva dignum véraque Charybdi -, & '
50 quae vero et in Mm ' et in ^ ero ', haec tam in i quam in e : *hanc puppim' et ^puppem ab hac puppi' et ^puppe' - Virgilius in IH:
Stans celsa in poppi, idem in Vili:
Stans prima in puppi. * id
idem in X:
dextra puppim teneL Lucanus in IIII:
Primum cana salix madefacto robore parvam
Texitur in puppem. ^ is
idem in II: I
Rapta puppe minor suèducta est montibus Argo., Uurrim' et Uurrem ab hac tùrri' et Uurre'. Accius in Medea:
Apud vetu!»tam turrem. ^
Virgilius in II: 20
Turrim in praecipiti stantem sumroisque sub astra
Eductam. Virgilius in bucolico:
Tale tuum carmen nobis, divine poeta,
Quale sopor fessis in gramine, quale per aestum 33
Dulcis aquae saliente sitim restinguere rivo, idem in III georgicon:
•
l Verg^ Aen. l Z 8q, 2 ille eterris (t) K ille terris L ille eteris G aitato K alt^o Med, 4 luv, sat V 15, 17 5 seua /2Z> ueraquae Rr ueraque**(ab) D charibdi D charubdi G carybdi L carìbdi RB 6 uero in r tam et in GL
e L quam et in GLK i L pupim et sic per totum h. L GL pupim
P et pupem ab hac pupi et pupe K puppem et puppim B 7 pupem Dd pubpi R Verg, Aen, III 527 (deficU Rom.) 8 stant Med. scelsa É versus ifd-
cls celsa ' v
Ho evanido ima ine. Pai. i. e, prima, prima prò v, l. etìam Gud. pippi R 9 V^'
Aen, Vili 680 10 stat Rom, prima] celsa libri Verg, cf, ». /. versus h. l. prae- cedenHs 11 Verg, Aen. X 226 XI. K 13 Lue. Pkars. lUI 131 sq, 14
madefacta R robore] sic etiam Lue. Voss, A uimine Ubri Lue, plerique cum Voss.
P B et achol. Voss. A rubore G 15 pupem K puppim Voss. uterque et lUtri Lue,
plerique , 16 Lue. Phars. Il 717 17 repta GL subdacata G 18 turemiT
actins H AU, Med, fr. 7 p, 212 Boih. V p. 159 Ribb. in add, r me- daea D media GLK 20 Verg. Aen. Il 460 sq. 22 eductam tectis G educta tectU K 23 Verg. ed. 5, 45 sqq. {deficit Med.) 24 nobis carmen Probus et cod, HOon.
8 •
Verg. « diuinae K poeta spscr, in L 25 fessi* Dd fesis GK lassis Rom. 26 ad V, 47 cf, fi 52 saliente] g salieutis GL * restingere tìGK restrìngere L
27 Verg. georg. Ili 434
LIBER VII 58-61 337
p. 761. (» P. . p. 3.11. 32 K.
siti atque exlerrìtus aestu. idem in V*!:
saevumque sccuri Aspìce Torquatiim et referenlem signa Camillum.
sCato in cpistula ad filìuni: ex dolore, ex febri, ex siti, ex me- dicamentis bibendis. non tamen convertitur regida: non cnim in e ci in i desinenza etiam accusativum omni modo in ^em^ et in Min' ter- minant
In ^as' quoque terminantia , quando sunt gcntilia, ablativum in ì prò- XII GO
loferunt: ^Arpinas ab Arpinati', ^Capenas a Capenati'. et rationabiliter ; vetcres enim huiuscemodi nomina in Ms' proferebant, *hic' et Miaec Ar- pinatis' dicentes, unde neutnim Mioc Arpinate'. docuimus autem, quod omnia, ex quibus neutra || transfìgurantur in e exeuntia, per i faciunt abla- tivos, ut *hic' et *haec regalis' et ^hoc regale ab hoc' et *ab hac re-
15 gali'; sic ergo *hic' et *haec Capenatis' et ^hoc Capenate ab hoc' et *ab hac Capenati'. nec mirum declinationem perfecti servarì in his, cum. etiam accentum soleamus ser\'are, quamvis a in finali sit syllaba, quae in perfectis erat paenultima: 'Gapenàs', ^ArpinAs', ^Ardeàs'. quod autem por syncopam haec profe|*untur , vetustissimorum usus comprobat. Calo in
jol originum: sed lucus Capenatis. idem in eodem: si quis mor- tuus est Arpinatis, | eius heredem sacra non secuntur. idem in eodem: populus communiter Tusculanus, Arìcinus, Lanu- vinus, Laurens, Coranus, Tiburtis, Pomelinus, Ardeatis. idem in oratione, qua suasit in senatu ^Samnitis' dìxit prò ^Samnis':
•saccessit ager, quem privatim habent Gallicus, Samnitis, Apu- lus, Bruttius. ^Laurentis* etiam prò * Laurens^ dicebant. Ennius in oi annalibus: .
ti
1 siti] R asper siti r asperque siti (sinus Med.) cum Verg, relL exercitus Med. m. alt.
2 Verg. Aeii. VI 825 sq, 3 seuumque ff 4 turquatum L refferentcm K camiliam GLK 5 Cato in epistula ad filiom ] v. Kb. Vi g ^4 aepta D
d aepìstola K febri et siti K 6 bibentis Rr 7 desinentia in ablatiuo etiam Dff
cu
in im et in em omnimodo G in em et in ini omnimodo L 12 Arpinate] arpe- nate Kk capenate GL 14 regalia ea; regularia corr, ff ab %rc regali (h) /2
e e
15 capenatis hoc GL 16 capinali Rr capinuti ff apenati K perfecti] d per-
feeto D sernare GLK in his cum] r cum his in R 17 Anali] r finalU RK
18 Capenas] «««énas K Arpìaas] ardenaa GLK 19 Cato iu 1 originum] v. Hb. un $ 21 20 lucius G idem in eodem — secuntur ante alterim idem in
eodem out, R in mff. add. r in eodem] in II lib. IIII /. /., ^i cf. 21 s secun- tar (ad mg, .-. con) r sequntur g seqiiuniur DLK idem in eodem] ad lib. Il re/er-
ri birhb.Ulì l. l. quicf. 22 tiisoulanus communiter K lanuimus Rr lauinus GLK
23 tyhurtis GL mometinus R Cato in or. qua suasit in senatuj ad or, Ca- toHtr, qua guasit in senatu, ut plura aera equestria fierent , S 38 laudatam , praeeunte KrekUot recte, ut mhi quidem videtur^ haec rettulit Meyerus or. R. fragm, p. 83 ed. pr.. fragm, incertis ascribenda existimavit in ed. alt. p. 80. 146 sq. 24 suassit LK
25 accesit L . agger Bff galliens GLK apuleus D 26 brutius R
bratias G bruptius B bratuus L lanrentius DG Enn. ann, l 38 E. S. I 59 p. 12 ^f' p. 25 Rberg. I xxxii p. 9» XXVIII rahL
ORAMMATICI LATINI II. 22
338 PRISCIANI INST.
p. 762 P. . p. 339 K.
Quos homines quondam Laurcntis terra rccepit Naevius neutraliter ^hoc Samnìte' protulit ìxk Carmine belli Punici, adciiius similitudinem debet et Mioc dite' dici, unde pluraliter Mitia' Lucanus in Villi:
Non illic Libycae posuerunt ditia gcntes 5
Tempia. Lucilius tamen
'SlfioxQifihg oleum Gasinas prò ^Casinate*. Titinius in psaltria:
Ferentinatis populus res Graecas sludet. io
Plautus in Slicho Mnfìmatis':
Ergo oratores populi sùmmates viri
Summì accubent, ego infimatis infimus. inveniuntur tamen quidam in huiusccmodi nominibus etiam in e ablativiun proferentes, quod mox usus approbet. similiter mensium nomina in Ms' is .vel in ^er' desinenza ablativum per i fmiunt: ^Quintilis a Quintili', *Aprilis ab Aprili', ^September a Septembri*, ^October ab Octobri'. luvenalis in V:
Hesternum solitus medio servare minutai
Septcmbri. m
idem in III:
Pallere et vinum toto nescire Decembri. 02 possunt tamen haec etiam communia esse, unde ^Kalendas Septembres'
1 lauremius Dd • recipil Dd 2 Neuius libri Naev. beli. Pun. v. lib. VI
^ 64 belli pucini H 3 ter ditia Lucanus in litura et ad mg, l 4 Lue, Phars. Villi 515 sq. cf. lib. VI § 64 5 Libycae] g libyce K lìbicae HGr lybicae Bl
libice HD 7 licilius GK 8 'SlfiotQiphg oleum Casinas] censor KrehlU len, o.
420, cui- tamen initìwn tetrametri trochaici vision est esse initium hexametri, (oitoxQipsg ^laiov Casinas Krehlius II 522, quetn secutus est Corpettis Ludi. fr. ine. OLII p. 259 ; oleum Cassinas Dousa fr. ine. 152; oleum Casinas, ne monito qtddem lectore, retrac- tatìones enitn Krehlii ipse haud inspexii, GerlacHus fr. ine. 153 omotribcc B omu- TPiBE r OMOTRiRB jffeidelb. omu;**pioc R omotpioc G oMoripioc D omotitioc ff omo- Tpiu;C K BAAiArpioc VI litura^ oleum agreste in mg. l oacon Heidelb, cassioas HH casinatis prò cassinas A cassinatìs prò cassinas G 9 Casinate] d casioat* D cassinate R tintinnius G tetinnius H et (tetin in mg. l) LI ^saitria Ar psalte-
ria BH psalteria GLK Tilin. psaltr. v. lib. UH § 21 10 ferentinnatis D
greca D 11 PUmt. Stick. Ili 2, 36 «y. (w. 492 sq.) stico D infimates GLKr Infimates ergo Hh Infirmates ergo B 12 cratores L creatores G 13 accu-
bent] GLK et lib. XII $ 17 ^ e^ sic Plauti l. l. coni. Ritschelius accumbent RBDH et hic et lib. XII $ 17, LK lib. XII S 17 C"^ eodd. PlazUinis praeter Ambros. , incuba- bunt Plauti Ambros. ego] b eo GLK ergo Bk infimates G infimatis prò iu-
fimas in litura K 14 quidam tamen 'K 15 abprobet Rr adprobet BDff aprobat K mensium] A mensnm RBDff 17 aplis ab apli GK septimber G orto- ber ab octobrt in mg. add. b 18 /«o. sat. V 14, 129 sq. 19 aestemum GL
▼ solitos D solitas H mediù B ''minutai 'seruare H minuta GK 21 Iw.
sat. Ili 7, 97 VI. GL V. K 22 et spscr. h vinum] hamum GLK loio
lonescire R decimbri G 23 etiam et B kallendas GK septembris D sep- timbres G *
LIBER VII 61. 62 339
p. 191. 63 P. p. 33i. 33 K.
, (licimus. praeterea simplex eonim siniiliter invenitur faciens abiat]vum| 'imber ab imbri'. Statius in VII: ||
Nubibus hibernis et nostro pascitur imbri. Cicero de sìgnis: cum esset vinctus nudus in aere, in imbri, sin frigore. idem in frumentaria: ferebat hanc quoque iniquj- talem Septicius et imbri frumentum in area corrumpi patie- batur. ^bipennis' communc est et habet etiam neutrum, ideo ablativum ^a bipenni' facit. Virgilius in XI:
ferro sonat alta bipenni IO . Fraxinus.
in e autem et i indiffercnter desinunt in ablativo omnia, quae sunt com- munia trium gcnerum, ut ^hic* et *haec' et *hoc par ab boc' et *ab hac pare' vel 'pari' - Virgilius in bucolico:
numero deus impare gaudet. isLucanus Ih Villi:
Ergo pari voto gessisti bella, iuventus ., *hic' et *haec' et *hoc vetus a vetere' vel *vcteri' - luvenalis in II salurarum:
Intravit calidum veteri centone lupanar. mCicero prò Murena: cum ex familia veteri et illustri. Sta- tius in I Tbebaidos:
Funditus, et veteri spumavit Lerna veneno. idem in XI:
veteri stat sordida labo 5 Vtraque canities.
idem in XII:
Si quid in hoc veteri bellorum sanguine mecum
I propterea LK ablaimum iu i i7 2 imber] 6 «««ber B imber imbi^ w mg. add. K ab om, DHGLK Stai. Theb. VH 9 VI. RLK 4 Cic. or.
V
f^err. II mi 40, 87 uinctis G et nudus K 5 Cic, in Verr, Il ni 14, 30 e « *
6 septitins Rr area] d aera RDGL aere K corrumpi in area libri Oc, 7
bipÌDDis GK bibinnis L cummune D neutrum in e A et ideo K 8 bi-
b pioni GLK Ferg, Aen. XI 135 Bq. cf. lib. V S 28 9 pipeuni Rr bipinnì GLK
II et in i BULK indifferenter om. GLK add. l indifirenter add. k desi- nunt (disiuunt L dissinnnt K) ablatiuo BHLK omnia nomina H 12 ab hac et ab hoc G 13 Verg. ed. 8, 75 Ts Lue. Phars. Villi 256 #6 geslsti G
17 Int. sai. II 6, 121 II] III. libri 18 satyrarum R satirarum dh 19 cali-
dam veteri] cum liòris luv. BH (ueteri ex uetere corr. H) ueteri calidum RDGLK
centone] h ceutaeni ni f. li 20 Cic. prò Murena 8, 17 muneraena R mu-
nera D uetere codd. Cic. Stat. Theb. 1 360 21 prima r 22 funditu*^
Rt Funditus carr. ex Funditur Caas. et ueteri gpscr. K . uenino G 23
5te/. Tktb. XI 582 9q. in om, GL XI ex XII corr. B 24 Veteri ex
Mterì corr. B sta» Rr 25 canities] r canicies RDU 26 Stai. Theb. XII
374 tqq.
22*
340 PRISCUNI INST.
p. 763 P. p. 333. 34 K.
Quaesitura venìs, si quid non fanda fCarontis
lussa Limes _, 63 *hic' et ^haec* et *hoc audax', Uriplex', *artifex% *ab hoc' et *ab hac audace' vel * audaci', *a triplice' vel Uriplici', *ab artifice' vel * artifici'. Virgilius in Vili: s
At Caesar triplici inyectus Romana triumplio
Moenia. Statius in I Achilleidos:
Qualiter artifici victurae pollice cerae
Accipiunt formas. ^*
similiter 'ab hoc' et *ab hac duplice' | vel * duplici', * supplice' vel 'sup- pUci' dicimus - Horatius sermonum libro li:
tum pensilis uva secundas
Et nux ornabat mensas cum duplice ficu. Terentius in Phormione: is
Commodius esse opinor duplici spe utier. Lucanus in VI:
Nec superos orat nec cantu supplice numen
Auxiliare vocat. Sallustìus in Catilinario: demisso vultu, voce supplici-, 'me-» mor a memore' vel 'memori'- luvenalis in IIII:
Figendum et memori tractandum pectore, sive. Horatius in II sermonum:
Ad Maecenatem memoj'i si mente recurras. Ovidius in VI metamorphoseon: «
i
1 ueilis si tu quoque dura Creontis Statius (tu inter lineas ead. m. Cass,) si quod 8 ei
non Rr 2 iusa ìx iusa L iusta K 3 haec hoc Hh et hoc add» d ab
^u»c et ab hoc et ab hac H ab hoc et ab hac et ab hoc h 4 audace triplice arti-
Bce uel audaci triplici artifici G 5 Verg, Aen. Vili 714 sq. 6 Vt ^. Cae-
sar] h cessar 72 triplicii Pai. inuetus Rr inuectis D 7 meni a H 8 Stat. AchiU. I 332 sq. achiicidos K acheleidos G 9 ariificis Staiii ut vid. onmes uicti#Re L pollice cerae] pollicere GLK poUicaere H pollice caere h caerae
. uel RD 11 et hac G duplice uel dupli supplice, supplici B post duplici: irì-
P plice uel triplici ab hoc et ab hac add. R ab hoc et ab hac add, D subplice R 12 oratius GK Hor. serm. II 2, 121 sq. U. GLK 13 tunc libri aliquot Hot. saecundas K 14 nux] mox GLK ftcu] h fico {£tf)DHGLKr cum libris
noìmullis Hor. 15 Ter. Phorml IIII 2, 13 formione DHK 16 cummadius G cum modius //# esset LK oppinor B utier] h uti««« H 17 Lue, Phars.
ce VI 523 sq. 18 Non superos v. l. libror. Lue. erat K nequantu Rr can-
tus BG subplice Rr suppicc H subplici yoss. B subplice Foss, *b 20 Sali,
CatU, 31, 7 Catilinario] r catillinario RBDL catillinaria G dimisso B demiso
K subplici Rr suplici K 21 luv. sai. IIII 11, 28 .UH. K 22 Ogendum
ex fugendum corr, in K fingendnm libri aliquot dett. luv. ' pectori L 23 Ora-
tius GK Hor. serm. Il 6, 31 24 mecaenatem RD mecenatem BHGLK 25
Ovid. metamorph. VI 508 V. GLK methamorphoseon R
.LIBER VII 62—64 341
j). Va.'M r. p. 334. 35 K.
Absentes prò se memori rogai orc]| salutent. (et puto ideo magis in i terminationc uti in hoc nomine veteres, quod an- tiquissimi *hic' et *haec memoris' et 'hoc memore' proferebant, ex qui- lius ablalivus in i solam vult terminari, unde Cicero quoque prò Pian- 64
scio: memori mente persolvunt ideo autem communio generis est dupUcis in ablativo terminationis causa, quod simplicia unius generis inve- niuntur, quorum ablativus in e solam exit, et tamen composita ab eo, si communia trium generum sint, tam in e quam in i fmiunt eundem casum: 'haec ops ab ope% 'hoc cor a corde', 'hoc caput a capite', 'hic' et 'haec'
wet 'hoc inops ab inope' vel 'inopi'. Cicero in frumentaria: hanc pecuniam tantam, datam ex aerario inopi atque exhausto) _, 'anceps ab ancipite' vel 'ancipiti'. Virgilius in III: ^ Tum vero ancipiti mentem formidine pressus.
similiter 'hic' et 'haec' | et 'hoc concors a concorde' vel 'concordi',
isiude Persius:
Dividit in geminos concordia fata duorum; in 'ia' autem desinens pluralis ^ine dubio ab ablativo est in i terminante, sciendum tamen, quod etiam 'hic' et 'haec concordis' et 'hoc concorde' dicebant, 'hic* et 'haec amentis' et 'Jioc amente', nec mirum, cuius sim-
»plex quoque 'mentis' Ennius protulit in Epicharmo: terra corpus est, at mentis ignis est pro'mens'. ^lentis' quoque prò 'lens', et 'paris' prò 'par'. Atta in socru:
1 absentes spscr, in L absentem H memori prò se itnus aUerve cod. Ovid. rogai] iubet libii nonnulU Ovid, rogat ore ex rugatore corr. K rogalo re L ro-
gai ore sainteot] h rogMto resaluteut // salutem B 2 in .i. magia ideo B
msgis i L antiquissimie K 3 moria L ex quibus et ablatiuua GLK 4 valt terminari] b ault «terminari B terminari uult K Cic. prò Piando 3H, 80 plantio BDGLKr plantatio H lantio R 5 persoUuont (1) L communio] h
communi Rr communia BDHOL 6 ablativo] h ablatimo ni f. in Ut. B termi-
y
nationis ex teuninaliones corr, U 7 ablatiuia Bd esiil K ab eia h 8 sint
generum BB cassum O 9 obs /2r ab ope] ab hac ope G ab hac ope in e desinit solum L ab hac ope ablatiuua iu e diaainit solum K ab ope non in .i. aed in .e. desinit aotum H ab ope. aubaudimus non in .1. aed in .e. deainit aolum. B hoc
t cor — inope add* d ab hoc corde GLK capud. Rr ab hoc capile GLK 10 ab hoc inope B .de, in Ven: or. II ni 70, 164 II tantum uel tantam G
datam tibi ex libri Cic. exhauato] r exausto RDLK inexhausto Cic* Lagom. 29 iohausto Zra^om. 42 12 Verg. Aen. IH 47 13 anticipi D ì^raeaaus BD psi
G psai LK 15 Pers, sai. 5, 49 16 facta H d*uorum(i) K deorum L tuo-
rem Pers. Eònerianus 17 pluralia] nominatiuua pluralis /> pluralia nominatiuua
GLKrh ab om. GLK 19 dicebnnt ut hic Bd dicebant et hic GLK dicebant
aniiqoi et hic B amante B 20 eniua Rr Enn. Epicharmi fr. p. 175
Heùel fr, V p. 168 P^ahl. cf. Petermanmm Ob. d. Sat. des Ennius pari, II p. Il
ephicharmo Blf ephicarmo R 21 ad ^ff ignis ebt. Ignis prò B 22
al
par. Atta] r parata R Atta] A Ata BB ♦ta(i) Bd Atta in] ftp8cr..m. ree, in K
Idem GLK Ati. socr. fr. p. 100 Both. 161 Neuk. p. 139 Ribb. 23 ao- crum R
342 PR1SCL4NI INST.
p. 764. fì:S P. |). 335. 36 K.
Ad hanc foYtunam accessit fei fortuna paris. 65 'vigii', quod quidam duorum, quidam trìum genenim communc putaut esse debcre, ^a vigile* vel * vigili' facit ablativum - luvenalis in V:
Praeterea lateris vigili cum febre dolorem. Statius in li Achilleidos: s
Aspicit intentum vigilique haec aure trahentem ., Ueres a terete' vel Pereti' - Virgilius in VII:
* sed haec tereli mos est aptare flagello, idem in eodem:
Et tereti pugnant mucrone veruque Sabello. (o
idem in XI:
Et fundam tereti circum caput egit babena ., Miebes ab liebete' vel ^hebeti' - luvenalis in IlII:
hebeli tantissima ferro
Caeditur et tota sonat ulmea caena Suburra - i»
(quaeritur, an, || cum *hic' et *haec' et *hoc hagpes' et 'sospes' «licatur, unde Lucanus in- V:
Ilospes in externis audivit curia tectis p, et Statius in UH Thebaidos:
Accipias, fessisque libens iterum hospita pandas ^
Flumina et luvenalis in V:
numquam
Depositum tibi sospes erit, possit ^ab hoc sospite' et ^ sospiti' dici, quod adhuc apud nullum legi/s sed 'ab | hospite' et ^sospite'? Virgilius in Vili:
1 furtunam GLK accesit L fortuna ci BoiMus furtuna LK 2 duuni GLK "esse "pulant Li 3 luv, sat. V 13, 229 4 uigilU(8) R 5 Slat.
AchUl. Il 120 li] Krehlius l. libri achileidos GK 6 aspice ^ Inilientem] sic etiof/i sdioliastes StaL cum codd. ut vid, plerisqucy Queckii ornmbus bibentein ^meth- branae bonae fideV Stai, ab /. F. Gronovio l, 7 Ieri le G teritì GL Vcrg.
Aen. VII 731 cf. % 35 VI, RBDHKl 8 hec ni f, H he h ' terUi GL mos est add. h 9 Verg. Aen. VII ()65 10 teriti GK pugnam B macrone GK mucrone L ueruque etican Ver, ueni L Pai, 11 Verg. Aen, XI 579 12
funda RGLK teriti G caput ex capud corr. D capud k tegit Rr cxegii
b Rom, 13 Hnbes D Haebes d ad Dd hcbite G hebiti G liaebaeti D
r tuo. sat. 1111 11, 110 sq, 14 hebiti G fero Rr 15 ceditur RDHGh Ce«di-
a tur(n?) B tota add, Pith. m. alt. cena H cena "habena ''suburra Dd Suburra] rk sabnrra RH soburra B subora GLK Subura (Sybura Pith, m. pr.) codd.
luv. 16 **ospe8 R ospes HGLK 17 Lue, Phars. VII cf, lib, V § 24 18
ospes GK hoc pes R 19 Stai, Theb. IIIl 842 sq. tebaidos K 20 fesisque G
a fessis quae Hh ospita GLK pandes Rr panda B 22 luv. sat. V 13, 177 sq.
23 Numquam] nec unquam A e/. S 35 et lib, V § 25 Numquid B 24 crii ab
hoc ospite et ospiti et sospetc nel sospeti possit dici K 25 hoc sospite] hospiti B
post sospili: et ospite et ospiti add. GL adhc G 26 ospite (li) G ospite K Verg. Aen. Vili 470 sq.
LIBER VII 64—67 343
P- W» P- p. S36. 37 K.
quo so8pite numquam Res equidem Troiae victas aut regna fatebor. et fortassis (|uia haec sola in ^es' tennìnantìuin etiam in a faciunt femi- nina, evitaverunt communìum aliorum regulam ablativi, vel quod in he- 3 roico stare metro non possit nisi in e terminans eorum ablativus. quod 66 autem etiam in a desinunt supra dieta nomina, usus confirmat. Virgi- lius in III: *
Et pater Anchises: bellum, o terra hospìta, portas. idem in mi compositum ab eo: * M EtNumidae infreni cingunt et inhospita Syrtis.
Ovidius in II fastorum:
Principio mensis Phrygiae contermina matris Hospita delubris dicitur aucta novis. Cicero prò Murena: a sacris patriis lunojiis Sospitae), ^tri- isdens a tridente' vel tridenti': potest enim esse trium generum, nam lec- tum est ^ (hdenti basta ' et ^ telo ', quamvis , cum Neptuni fuscinam per se positum significat, masculino genere invenitiu*. Virgilius in II: Neptunus muros magnoque emota tridenti Fundamenta quatit. «Mocuples' quoque, quia trium est generum, ^a locuplet'e' vel locupleti' facit ablativum. Cicero in frumentaria: in provincia locupleti ac referta.
In 'er* communia , quae non exeunt etiam in * is % per e solam in- XIII 67 venio proferentia ablativum: *hic' et Miaec' et *hoc pauper a paupere% »*hic' et *haec* et *hoc degener a degenere', *hic' et *haec' et ^hoc uber ab ubere', *6 sv^kijg t/ tv-^AiJg' xai ^rò ev\^cilig\ similiter in e et in i
1 quo8 hospite L quos hospite Peti. numquam sese quidem B 2 sequidem B regina (i) B % fortasis G terminantia GLK eliam] et G faciunt
e
etiam in a A* 4 &nitauerant Rr ^' communem RBDH regulà* ex regulas
corr. H haeroico LK 6 suppradicta K f^erg. Aen. Ili 539 7 VII. K
8 ospita K 9 f^erg. Aen, IIII 41 Hi'' L IH. rell. ♦abeo (h) D 10 inferni cum Verg. VratUl. GKl inospita GK Syrtis] d sirtis G systis D syrU« Pai.
syrtes Med, Fr, 11 Omd. fast, II 55 sq. 12 pcìpio D phrigiae RGLK fri-
(^iae D frigie H matris cf. lib. V $ 24 13 Hospita] {nUi quod ospita GK) k. L Wni cum Ovid. Vatie, et Petav, a m, pr. corr. Sospìta lib. V § 24 VII $ 35 cioii
u (hrìdio octa R 14 Cic. prò Murena 41, 90 A spxcr, in L sacri GLK patria GLK cum libris nonmdlis Cic. Sospitae] k ospitae GK hospitae L 15
i h p
tridente uel tridente Rr potest — cum] add. d ** D 16 asta R nectuni Rr
17 significat spscr. m L genere om. K Verg, Aen.W 610 sq, 18 mo- rosa muros^' manu emota Gg aemota D emota tridenti] h emota «denti B
tridente B 20 Locupes H lociples K generum est DL loc«uplete (1) 72
lociplete nel locipleti K 21 Cic. in Verr. II iii 19, 48 prouintia ^DH tam iocQplete libri Cic. locipleti K . 22 4>ac (h) D hac LK 23 in his Rr
innenio spscr. K 25 hoc degener* (e) H 26 ab ubere post ivQ'ttXé^ collocant
A e.HTOAAHC B
BGLK ò Bv^aXTjq — Bv&aXég] om, B otoaahc seAAHC ks********* Rr OTeAAHC.
344 PWSCL4NI INST.
p. 763. fi6 P. p. »7 K.
facìiint ablativuni in 'vis* vel ^guis' vel *ctÌ8*. vel *mnis* vel *gnis* ter- ininantia nomina nominativum et alia fere omnia, quonim extrenia syllaba in Ms' desinil a duabus incipiens consonantibus , ut ^ayis ab ave' vel ^avì' - Iloratius in 1 carminum:
Nereus fata: mala ducis avi domum, 6
Quam multo rcpetet Graecia milite ., *navis a naljvé' vel *navi' - Cicero de suppliciis: quo enim tibi navi opus fuit? Terentius in Andria:
navi fracta apud Andrum [insulam]. idem in heautontimorumeno: le
advenientem, e navi egredientem ilico
Abduxi ad cenam. in eadem:
Dies triginta aut plus ego in navi fui. Virgili US vero per e protulit in V: 15
At media Mnestheus incedens nave per ipsok '
Hortatur socios -, J ^civis a cive' vel *civi' - luvenalis in IIIl:
quid ilio cive tulisset
Natura in terris. «j
Cicero in Verrinarum IlII: quod Siculus a civi Romano, civis Romanus datur primuni suae legis, quod civis cum civi
H Y
EVeAAEC.KAY TO EYOAAEC /><^ 0T6AAHC. HY6AAIIC . K\I 0Y6AAHC // O EYOAAEC RAI H EYBA-
e EYOA H e
AHC KAI TO EYEAAHC (r 0 EYBAAHC II 4c***AEC KAI TO EYEAAHC // 0 . YBAAIICY. SAAIICKAI.
in
TO EYBAAHC. K 1 uel i»4c«g[uis (Hn l') H guis] gnis iffZrA' uel ctis R giiis] guis GLK 2 nomina «« nominatiunm (no) // 3 dnahas] dh duobus DH uel ab aui GK 4 ora K Jlor. carm. I 15, 5 «9. l lilf. carminum G 5 fata] rd fama RBDGLK fata *♦ mala (ma) H mala add. g du*cis (l?) ^ "'
nel a nani GLK Cic. Verr. Il v 18, 45 Cicero ««^««^ de suppliciis (de poemi) H supliciis K quid Cicero et sic Prisc. Barhetinianus ^ eadem tatnen manu quo emendante 8 naui* (s) B naui etiam Cic. opt. Reg. Guelf. 1 naue Lagoni, 29 cìun
dett, nauim, narram al, opus] lipus G typus L opus fuit om. libri Cic. melio-
. res onmes Ter. Andr. V 4, 20 9 naue Bemh, Boa, ad Bemb, Andrum
eieclus est Terentius insolam GLK 10 Ter, heautontim. I 2, 8 «9. eanlon-
timorumeuo BDHK eautontimorummeno R eutontimorumeno ./# eutontlonimeno G 11 adueniente me LK adneniente me* naui (e) D 12 Abduxi] d addnxi DGLK aduxi Bas. caenam RD 13 Ter. in eadeni] immo in hecyr, IIJ 4, 7 eodemZf 14 ego om. D eo Terentius in om, H 15 Verg. Aen, V 188 sq. 16 Al media socios incedens | Hortatur Mnestheus Vergilius At] h ad RH ut K me- ra dia . uestheus Rr mediam mnesteus B media (media d) nestheus DE incaedens K
istos GLK 17 ortatur Rr ortatur UK sotios B 18 civis] h Ciu«* B
Ivo, sol. IIII 10, 278 sq. 19 quod h tullisset G 21 Cic. or, Verr, II ri 12, 32 et 33 uerrenarnm G Siculus] / sicilus LH siculuus H civi] de.
Lagom, 42 pr, m. ciue libri Cic, plerique ciuis Romanus om. Cic. Lagotn. 29
22 suae] sciae Cic, Nannianus leges Cicero ciueis Lagom, 29 m, pr. cum
om. GLK ciul sic etiam Cic. Lagom. 42 pr. m. , Nannianus testeque Bnmnio Va-
tùsanus
LIBER VII 67. 68 345
p. 76C r. p.^ 17. 3R K.
ageret,* sic enim veleres ccmIìccs habeul, quos iniperitia quorundam cor- rupìl niutaDtlum scripturam. idem prò Pian e io: quid dicam de C. Virgilio, tali civi el viro? et niox: in navi tuta, idem prò Ses- tìo: quod esset ausus prò civi, prò bene merito civi. idem in 5 VII Philip pica rum: sed in principe civi non est salis ., Sectis a vecte' vel Secti' - Terentius in eunuclio:
in medium huc agiìien cum vecti, | Donax ., *ignis ab igne* vel Mgni' - Virgili us in IIII:
Vulnus alit venis el cae^o carpitur igni. IO idem in I georgicon;
Et, quamvis igni exiguo, properata maderent. luvenalis in V:
minor igne rogi. Lucanus in I: ■5 Igne vago lustrare iuvat, tibi numine ab omni ..
^amiiis' eliam *ab hoc amne' vel 'amni'. Virgilius in Villi:
murorum in parte sinistra Opposuere aciem, nani dextera cingitur amni. idem in I georgicon: n» prono rapit alveus amni.
Lucanus in VI:
1 agerc BGLK eiiì:ii irifra Un, add. K * habent ciui quos inperilia B corrapit] r corrigit /J corrumpit BGLK 2 Cic. prò Piandolo, 96 Piando]^
plantio RBD latino HGLK dicam? C. Vergilio (Virgilio pars codd.) Cicero
g. D/fGK ^.Hgn.B 3 Cic, prò Piando 41, 97 naue Cic. cod. Tegerns. Er- furt. al. Cic. prò Sestio 12, 29 Sestio] ex sertio corr. D, ex festio K festio
OL senio B 4 qnod] b qu* B quo L ''esset 'ausus R ausus esset Cic. sckol. Viti, in lemmaie usus GL . ciue schol. land. prò ber emerito L ciue
M'hai, laud. Cic. or. Philipp. VII 7, 20 5 philipicarum HG ciue v. l. ap.
Cic. non est satis] sic etiam Cic, Val. Feri', non satis est al. 6 Ter, eun,
llll 7, 4 enuclio^ ennacho L iunuclio K iùnacho G 7 huc otn. GLK hunc B Becte Bas. Donax Terentius doolnax (tlorax m. ali.) BarmsL^ Dorax Caroliruli, 2
Lips. 2 Kreklii donotae R donate BDUGLK 8 nel ab igni G Verg. Aen. IIII 2
i r ' •
9 nenus Pài, m. alt. c&rr, ceto H capitur G igne Fr. 10 Verg. georg.
V
1 196 11 igni» Med. signi Rom, cxigo Rr properata properata Dd prope-
late G properaiam aiìherent l Rom. properata maderent ni f. L 12 luo. sat.
V 15, 140 13 igni GK 14 Lucilius B Lue. Phars. I 50 'I] WaUrafia-
i • ael sto
tms .U. K II. rell, 15 igne Rr igni nonnulli codd. Lue. uago Z^ iuuet libri
1 Mquot Lue. uu««t Voss. B iuuat Voss. b tibi] ì ( i. e, uel , ex male intellecto t
ortwn) G numine] h nomine HGLK 16 Verg. Aen. Villi 468 sq. 17 mu- romm in parte sinistra add. d in om, Rom, 18 oposuere G opossuere K
e
destra BDHGLK Rom, dextra Med. amnis B amuìs Pài, 19 Verg, georg. I
203 ' atque ilhim in (in om. Pài.) 'praeceps prono rapit alneus amni Med. Pai, atque
pre o
lllmn prono inceps trahit alneus amni (pre m, ree.) Rom, 20 pronu D 21 Lue»
PkarM. VI 366 sq.
346 PRISCIANI INST.
p. 7«6. 67*. p. 398 K.
ferii anine citato
Maliacas Sperchios aquas _, *anguis ab angue' vel *angui' - Statius in IIIl:
Angue ter excusso. Horatius in I epistqlaruni: a
Alter Mileti textam cane peius et angui
Vitabat chlamydem .. 69 siniiliter *ab ungue' vel *ungui' - idem in eodem:
, ad baec ego naribus uti
Formido et, luclantis acuto ne secer ungui .. ■
ìnvenitur etiam *a minore' vel * minori', ^a leviore' vel Meviori' et ^a maiore' vel *maiori'. luvenalis in V:
Numinibus miserum furguebat Atlanta minori
Fondere. Statius in VI Thebaidos: i
numquam hunc animum natura minori
Corpore nec tantas ausa est includere vires. luvenalis in III:
non defuit II illi,
Vnde emeret multa pascendum carne leonem
lam domitum. constat leviori belua sumptu
Nimirum et capiunt plus intestina poetae. Lucanus in VII:
Vixque revulsa solo maiori pondcre pressum
Signiferi mersere captft.
2 msiW'mciiS RBD?i cum Voss. utroque: sic igitur f. scr. Prisdanus maliaca GL spercliius Foss. A al. sper chios Voss» B sperclieos, spercheus vo. il, ap. Lite.
s ah
aqiia/2r 3 aiiguis om. HG ab auge G uel angui L iicl ab angui K Stai.
Theb. mi 485 4 excnso G 5 oralius K Har. epp. I 17, 30 sg. aepisto-
e o
larum K 6 AUter(Ì?) ff mileti ff meleti GLK peius in Hiura K pius LI
angue libri Horat. plerhjue 7 vitabat] mei omnes aan' perpauds codd. Hor.
uitabit Heidelb, cum Horatio uitauit libri aliquot Hor. clamydcm (h) H clamydem
B chlamidem GLK clamidem HD 8 similUter H Hor, epp. 1 19, 45 sq.
e 8
10 et om, libri notmulli Hor, secer Gg angue Uhri nonnuUi Hor. 12 ma-
iore] maio R uel a GLK luv. sai. V 13, 48 sq. 13 misenimque DG
urguebat] r urgebat RGLK urgiiebant luo. Piih, cum codd. fg lakniì urgebant Ivv.
i rdl. adlanta Rr athlanta BLK alhlante G 15 Statius — uires infra post mer- sere caput collocai H Stai. Theb. VI 845 sq. VII. H tebaidos G 16
8. ausa minore GL 17 nec 4i««« (enim) B tantas ausa est] tantaus. est Rr tantalis en HGLK incudere B 18 Ivm. sai. ìli 7, 75 sqq, llll. LK 19 non] nec
luventUùi 20 pascendum] d pascenda DGLK carne] caue L caue . Gg leo-
« i
nei Hh 21 liuiori Rr bel^a.na (1 ni f.) R sumtu DL 22 Nminira Dd
cupiunt luv, cod. Norimb, 1 23 Lue. Phars. VII 162 sq, 24 solo ex sola
i ni f. corr. L maiore G maiore LK 25 caput ex capud corr. D
LIBER VII 68-70 347
!>. 7«7 P. p. 338. 39 K.
nec minim, iam in i quam in e comparati vorum ablativos terminari, cum vetustissimi etiam neutrum in ^ or ' finiebant et erat eadem terminatio com- numis trium | genemm, quae capax est, ut docuimus, utriusque ablativi, tam in e quam in i terminantis. Valerius Antias in VI annalium: 5hoc senatusconsultum prior factum est. Cassips Emina an- nalem suum quartum hoc titulo inscripsit: bellum Punicum poste- rior. Claudius in Villi annali: qui prior bellum, quod cum bis gestum erat, meminissent. in eodem: ubi decreve- runt, commemorant, Graccho foedus prior Pompeianum non IO esse servatum. propria, si sint appellativis similia in i terminantibus X1III70 ablativum, ipsa per e eundem profeioint casum, sicut supra dicUim est, ut Muvenalis, Mailialis, Felix' [propria] *a luvenale, Mailiale,- Felice', ^rudis', quando conmmne est significans recenteni, et neuti*um in e facU, Mu>c rude', et ablativum in i, *a rudi'; quando vero virgam, qua gladia- istores donati cessabant gladiatura, femininum est solum et ablativum in (;. iinit luvenalis in U:
hic Sergius idem Accepta rude^coepisset fVegento videri. 'strigilis' vel derivativum est a * stringo' vel a Gracco dxUyylòoq. itaque >o rationabiliter in i termiuavit ablativum. Iloratiusin II sermonum: an hic fpeccavit, sub noctem qui pu^r ^vam Furtiva mutat strigili? In ^ix' etiara feminina verbalia, quia possunt esse communia cum
1 miram a in i LI e qnam in 1 BG comparatiuum B ablatiuum L 2 cuniniuuis G 4 tam] d quam D i quam in e LK terminanlis] d lermi-
naoies D uallerius lir ualeariu8 G ualearius LK ancia» Rr f^alerii Ant.
um fljw. lib. VI fr. p. 274 Kr. fr. 17 p. 355 Rth. 5 senalus.consultam Dd cas-
si us] r casius /{(riT acmina H hemina DGLK et in lituraB Cassii Heminae ami. lib. illl p, 162 Kr. fr, 31 p. 293 Rth. 7 CAaudii Quadrigarii ann. fr. lib. Vili
{tic emm edd, inde ah a; at v. Krehlium t. II p. 522) p. 258 Kr, Wt. Villi fr, 50 p. 348 Rth. annalium r qui in iitura h 8 raeminisset H Idem in eodem L in eodem] p. 259 Kr, l. l, Rth, 9 graeclio R gracco Lr gracho BGK graco
tur
// fedua D pompianum K 10 si spscr, in L 11 proferunt Rr ut om.
t lice
DGLK 12 marcialis Rr a om, GLK fecìle Dd 13 signiflcat BH 14
b rade ablatiuum B allatiuum Rr ablatiuus L a om, L qua add, h 15
nel donati
•domati Dd domati B ' caeaahant LK solum est GLK 16 flnit] facit r
luo. sai. 11 6, 112 sq. U. GL 17 seregius GLK 18 acceptura ff cepi*- sei B uegenio libri cum parte libror, dett, luv, Veiento luvenalis et sic Hbri isti
plerique uelenlo Pith. luv. 19 derivativum] r deriuaia R as|tringo B strin-
gtto K svlByyidog] a CTAEriAOC If CTErriAOC cYAAeriAOC. B CTABriAOC R ctre-
0
riAOC D CTPAriAoc GL \tpatiaoc K arXeyyig ii 20 terminauil ablatiuum in i L
oraliusjT Hor.serm, iti, 109 sq.: Corpus, an liic peccat, sub eie. 21 puer] k Horatius per H relL uuam furtiuam duo codd. Krehlii et sic et una furtiuatn
libri aliquot Bor. 22 mutauit D 23 uerbialia B quia] quae GLK com-
monia in numero plurali cum RG
348 PRISCIANI INST.
p. 767. 68 P. « p. 339. 40 K.
neutris, ut Wictrix', ^ultrix', unde et Wictricia% ^ultricia', tara ìu e quam in i fìniunt ablativum. Lucauus in I:
In sua victrici conversum viscera dextra. idem in eodem:
Tollite iam pridem, victricia toUite signa.^ s
Statius in V: |
ullricia Graiis
Virginibus dare tela pater. *postis' etiam *a poste' vel Sposti' invenio, quia, ut supra diximus, a duabus consonantibus incipiens (ìnalis syllaba in Ms' desiniU Luca-i» nus in V:
tum II poste recluso
Dux ait. Ovidius in V metamorpboseon:
Raptaque de dextro robusta repagula posti *^
Ossibus inlisit. in *às' quoque circumflexa, quae apud veteres etiam in His' proferri docuimus, tam in e quam in i fìniunt ablativum. « Cicero prò Va re no: G. Ancliarius Rufus fuit e municipio Fulginate. idem in eadcm: in praefectura Fulginate. idem prò Cluéntio: ex mnnicipio» 71 Aletrinati. alia vero omnia tertiae decbnationis nomina in e desinunt per ablativos correptam, cum omnes aliae terminationes ablativi in omni declinatione producantur. ergo si qua ex bis, quae debenl in e per abla- tivum proferri, inveniamus per i prolata, auctoritati adscribimus, quae saepe etiam dativis prò ablativis nec non etiam prò geneti\ìs est usa, ut» Virgilius in Vili:
Advectum Aenean claAi victosque penates,
e e
1 uictritia Rr ultritia Hr ultrilia D et ullricia GK i quam in e L 2
Lue. Phars, 13 I] cod, WàUrafianus li. libH rell. 3 ulcirici K ullrici GLr
4 Lue. Phars, I 347 5 victricia] r uictritia /l/> (5 Stai. Theh. V li! sq. 7 ultritia D uultricia iiT graiis 1, Slaiius {sic Cass. in, alt.) graius RB granis
a DGLK ewn Cass, m. pr. graìs d gragiiis ff 8 tele ffh "pater "tela K pa- ter] pater danaus R danaus pater BD danitas pater JH 10 consonatibus L
finiali» BK Lue, Phars, V 531 sg. 12 tum] h dum H tunc libri aliquot Lue.
cum Voss. B 14 Ovid. metaniorph. V 120 sq. 15 repagula] k rkipacuìsi BDGLK puste pars lihror. Ovid. 16 iilacsil GL ilUessit (a) K immisit aliquot, infixit, elidìt singuli codd, Ovid, 17 posi quoque: desinentia in mg. add. h 18 i quam in e
L Cicero prò Vareno] /r. 3: opp. 1 IH 2 p. 443 Ore//. uarreno K 19 post mu- nicipio: Fulginate — municipio om, R add. r fulginatae r Cic. prò Vareno] fr. 4 ap. Orell. l. l. eodem h 20 Idem in prò K Cic, prò Ctuent, 16, 46
ni
mucipio L 21 alecrinati GLK aut Larinati aut Aletrinate Hbri Cic. 22
corrcpta r alis^ om, K 23 producuntur L per ablatìuos proferri GL
24'asscribimus RGLK 25 saepe om. GLK ut o»^. LK 26 Verg. Aen. Vili
1 1 Villi. R 27 aeneà B classi* (s) B cassi Hh clasi LK uectosque LK
quc e
Verg. Leid, m. alt. uectos Gg ponates ffh penatis Med» Pai. Rom,
LIBER VII 70-73 349 .
p. 7«8. m P. p. 340. 41 K.
prò ^advectiim classe', nìsi si dicamus hellenismo usum esse poetani; da- tivo enim casui ìUi hoc adiungunt verbum.
In Graecìs est quando inveiiimus e producta finiri ablativum Um prì- mae quam tertiae declinationis nomÌDum, qui magis dativiis est Graecus 5 prò ablativo «posìtns Latino. Virgilius in I:
ipse uno gradilur coroitatus Achatò. Lucanus in Vili:
Signaque ab Euphratc cum Crassis capici scquentes. similitcr *a DemosthenS', * Aristotele', ^Hermogenè'. | vetustissimi tamen 72 loetiam in quibusdam Latinis, quae noininativum in ^es' productam termi- nantìa pares cum genetivo habent syllabas in hac decHnatione , solebant pi-oducere ablativum more quintae declinationis vel supra dictonim Grae- corum: *a mole', ^tabe', *famè', quod adbuc sic profertur. Virgilius in VI:
offam 13 Obicit; iHe fame rabida tria guttura pandens.
Lucanus in X:
Non mandante famS; roultas volucresque ferasque Aegypti posuere deos^ luvenalis in V: jo Membra aliena fame iacerabant, esse parati
Et sua. , •
Lacretius:
Imbribus ut tabS nimborum arbusta vacillent.
DE NOMINATIVO, PLVRALI TERTIAE DECLINATIONIS. s Nominativus pluralis flt a genetivo || singulari mutata ultima Ms' in XV 73 'ps' productam in mascùlinis et femininis et communibus, ut *huius car- dinis hi cardinés', *huius consulis hi consulés', Miuius matris hae matrés',
1 clase K clase^nìsi L si om, HL ellenismo Rr helenismo GK lieli-
iiisino L 2 casui] h casu DIIGL 5' posilus latino add. r Verg. Aen. I 312
7 Lue. P/uirs. Vili 358 VII. L 8 eufrale DGLK eufralhe ff ciasis G
e
capta G seqnentis D sequentem Lueanus 0 aibemostene GK demostenc
BH themostene L aristotile GA hermogine GLK 10 eliam om. G 12
more B quinte dnecllnationis II supraditonim R . 13 ut a Zr thabc If yfrg. Aen, VI 420 sq. cf. ìib. VI $59 15 obiecit L obiiecit G rapida B
i V
irea 6 irea L goUora G gutuia L 16 Lite, Phars, X 158 sg. 17 man-
dante] k mandente GLKd mandante fame] b iiiandan^i*^"*** B famen Rr
s r
multa Rr uolucesque L uolucres quae H fecerasqne B 18 egipti G egypti i possuere K 19 iwr. sat. V 15, 102 sq. 20 menbra H 22 Lucr. \
806 Lucretius in G 23 In imbrìbus L ut] d relL prob. Bemaysio praef, ed, iMcret. p. Vili sq, et D cum libris Lucretianis tabe enim arbonim arbusta B
a. Gì 24 PLVRALI cAsv B TSRTiE D 25 Nomìnatiuus pluralis tertiae a L Nominatiuus
piunilis ttiae declT k G fit A. /. om., post communibus add, K is ultima D 2G feminis R 27 bic cardìnes R hic consulés R
350 PRISCIANI INST.
p. 709 P. p. 341. « K.
^huius vatis hi' et *hae vatòs'. neutra vero ex ablativo singuiarì faciunl nominativum pluralem hoc modo, si in i vel tam in i quam in e exeal ablativus , correpta i et addita a fit nominativus phiralis , ut ^ ab hoc mari haec maria % ^ah hoc cervicaH cervicalia', *a lacunari lacunarìa', *a pari' vel *pare paria', *a felice' vel * felici fehcia'. excipitur ^a^vetere' Tel 5 *veteri', quod Setera' et non, *veteria' facit, nec non *ab hoc ludim', quod Mudicra' et non Mudicria' dicimus. Virgilius ip XII Aeneidos: • ncque enim levia aut ludicra petuntnr
Praemia, sed Turni de' vita et sanguine certant 74 simihter comparativa, quae ablativum tam in e quam in i terminant: 'ma-io iora' enim et 'minora' | et 'plura' dicimus, quamvis antiqui etiam 'plu- ria' dixerunt, unde compositum 'compiuria'. Terentius in Phor- mione:
Multa advcnienli, ut fil, nova hic compluria. Cicero de siguis: immo vero alia compluria,*- in quibusdam tamen is codicihus invenitur 'complura'. idem in eodem: dies continuo» compluris. idem prò Caecina: compluris armatos. 'gausape' quoque, sicut supra diximus, et ablativum in e terminat, 'ab hoc gausape' et nominativum pluralem in a defìnit: 'gausapa' enim, non 'gausapia' di- cimus. Iloratius sermonum II: 10 * . Gausape purpureo mensam pertersit acernam. Persius:
lam ohlamydes regum, iam lutea gausapa captis. 'apluslre' itidem quamvis faciat ablativum 'ab hoc aplustri', nominativum
1 hae et hi uates K nomiuatiuum faciunl GLK 2 plurulem am, GLK 3 addita gpscr. L flt nominatiims — ceruicalia om. D add. d notiuus K ab hoc om. d 4 haec ceruicalia BDHK lacunaria in lacnaria mut. H a 001. R pare uel pari B 5 felice vel felici] felic^k^te R filici uel a felice G 0 et
ncc om. L facit syscr. in K n ii Dd 7 et om, GLK lucridia D Verg.
Aen. XII 7(54 sq, Aeneidos Xll BH S nec D cum Pai. lenia G ludicra]
uel n
rd ludrica BD 9 proemia B premia ♦ turni (snif.) H turni debita (debita L) sanguine GL vita] d «♦♦a D 10 similiter excipiuntur comparatiua GL \ <iuara in e GLK 11 plur**ìa (al) RBH 12 Ter. Pìtorm. IIII 3, 6 14
multa a aduenienti R complur**ia (al) H post compluria : Cicero — alia coni-
co pluria om. G 15 Cic. in Verr. or. II un 46, 102 inmo D 16 quoddicibus
Rr complura««« (lia) H compluralia GLK conpiura (Reg.) vel complura codd. Cic. in eodem] inano de suppliciis 11 v 52, 137 "continuos 'compluris R 17 cou- pluris a complurcs LK cum codd. Cic. plerisque conplures Cic. Reg. plures Lagosa 20 post compluris: idem — compluris om. H Cic, prò Caecina 9, 24 cecina RBDG cecina L coecina K complures L cum libris Cic. gausapae R 1^
V et
quo*qe Dd sicut] ut K dix G terminat] facit B ab hoc Rr 10 difi-
ni nit Rr difinit L dìsslnit ex difAnit mut. G dissi. t K 20 Horatins] d orati us Z)^Z' A'
//or. serm. 11 8, 11 cf. § 55 21 porporeo G protersit GL praetersit /T acernam ex v. praecedente huc translatum est et alter Horatius 22 Pers. sai. %
46 cf. § 55 23 clamyde» B chlamides GLK clamìdes RDH regnum D
gauss» pa Rr capis LK
LIBER VII 73—75 351
p. 799. 70 P. ' |i. 342 K.
tamen ])luralein non solum in a, sed etiam in Ma' terminal: et 'aplustra' enim et ^aplustria' antiqui protulissc inveniuntur.. Cicero in Arato:
Navibus absumptis flnitantia quacrere aplustra. Cacsar in Arato: 9 5 Fulgent Argoae stellis uplustria puppis.
alia vero omnia neutra, quae in e^terminant ablativum, mutata e in a fa- ciunt nominativum pluralem: ^ab hoc numine haec numina', ^a tempore tempora*, *a tubere tuberà', *a capite capita'. ||
DE GENETIVO PLVRALl TERTIAE DECLINATIONIS. IO Genetivus piuralis tertiae declinationis nascitur ab elativo sihgufóri XVI 75 hoc modo: cum in i vel et in e et in i desinit, correpta i assumit ^um', ut *a sedili borum sedilium', 'a cervicali cervicalium ', *ab equestri eques- trìum', ^ab utili ulilium', ^a sapiente' vel ^sapienti sapientium'« ^a fe- lice' vel * felici felicium'. multa tamen per syncopam solent proferri: *sa-- 15 pientura ' prò * sapientium ', * merentum ' prò ' merentium ' - S t a t i u s in li Thebaidos: •
dabitur, mihi crede, merentum • Consiliis tranquilla dies. idem in IIII: » aeternaque sontum
Supplicia -, 'caelestum' prò ^caelestium'. Virgilius ih VII:
Gaelestum vis magna iubet. et sciendum tamen, quod rarissime haec, quae in solam i fìniunt ablativum, ss>7)copam patiuntur i per genetivum pluralem. inveni ^marum' prò *ma-
ael ÌH uel a
1 in a Kk in ia A'A: terminaiit Dd et ante aplustra om. QL et | et aplus- > ira H et aplnstra enim et aplnstria] r et aplustra enim et aplustra et apIu«M«« R
2 antiqui] antiquìssimi B cf. Vahlenii Enn. ann. ine, sed. fr. CXXV p. 85
prolullisse G Cicerm, Arai. fr. XXII p. 522 Or. in ara ° in Ktura d 3 ab- sumptis] r absumtis L assumpti« li aut summis 8. ab summis Salmagius in Solin. e. 34 p. 573 ed. 1629 4 Caenaris Germanici Arai- v, 345 5 argoe Dff argue
ria p OLK argoe stellis r argo estellis R applust pnpis Gg pupis L 6 uero
n 0». LK termiuent G in a spscr. in K 7 mumine Rr numtma D 8 capita] ex corr. kb capile ni /'. B 9 genitivo BDHGL tertiae declinationiì»
«n. DH 10 ab add. r om, RBDG 11 cum in e nel in i disinit (dissinii K)
in e
QK cum ael in i disinit IA et ante in e eras. in D om. BH et in i otm. BDH et i add. d adKumit B 12 horiim cemicalium r aeqnestri L equistri G aeqiiestriuro DL 13 horum utilium B uel add. b nel sapienti om. H
15 prò anU sapientium om, H Stai. Theh. Il 356 sq. 16 tebaidos G 19
Stai. Theb. 1111 475 sq. UH] B III. relL 20 aeterna «♦** 800«*tum (priore
toc© quae eros.) R 21 snbplicia R suplicia GK 22 Verg. Aen. VII 432
in septimo « Villi. R in Villi. BDGK in W. III. ff in IX. L 23 coelestnm L s aix'ife^. iobet ex iu«et corr. Fr, 24 haecq. in D que in sola R
i fras, in R 25 marum prò marium iuueni GLK
352 . PRISrJANl INST.
p- 770. 71 P. p. 342. 43 K.
riunì', qui lainen in | rarost usu genetivus, apud Naevium in Carmine belli Punici:
^Senex fretus pietatei deum adiocutus suniini Deum regis fratrem Neptunum 4lÌgnatorem Ma rum, s
prò ^mariuin*. eius ablativum Caesar in V belli Gallici ponil: paulo latiores quam quibus in reliquis utimur maribus. com- . parativa quoque, quae inveniuntur tam in e quam in i exeuntia per abla- tivum, careni i paenultima in genelivo plurali: *a maiore' vel *maiori ho- nim maiorum*, ^a minore' ^el ^minori honim minorum'. io
70 In e vero solkm finientia ablativum, si nominativus in duas terminetitr
consonantés, mutant e in i brevem et assumunt *um', ut *hic Mars a Marte Iiorum Martium', Miic fons a fonte borum fontium', Miaec frons a fronte .harum frontium', *haec urbs ab urbe liarum urbium', Miaec arx ab arce barum arcium'. rarissime tamen et baec supra dieta., sicut illa, i5 quae in i solam terminant ablativum, per syncopam i'proferunt genetivum pluralem, exceptis in *ms' vel *ps' desinentibus , si non sint a capile composita, baec enim e ablativi in *um' convertentia faciunt genetivum pluralem: Miaec hiems ab bieme biemum', *princeps a principe princi-|| pum', ^municeps a municipe municipum', *forceps a forcipe forcipum', ao ^manceps a mancine mancipum'. a capite enim composita et dualms syl- labis abundant in'genetivo et trium sunl generum communìa. itaque et ablativum tam in e quam in i et genetivum pluralem rationabiliter in *ium' terminant:. *hic' et *haec' et *boc triceps a tricipite' vel tricipiti tjicipi-
77 tium*, nisi syncopa' fiat, illa quoque, quae pares babent syllabas tara ine genetivo quam in nominativo, mutant e in i et assumunt ^um', ut ^hic Collis huius Collis ab hoc colle horum coUium ', ^ baec aedis huius aedis ab
1 tamen 1» in (fi-») H raro est BDHGLK nenium libri Naev, beli. Pun. I 9 ;9. 43 Klussm, I viii p. 10 Vatd, 3 pietatei] Vàhlenius pielall BHLKv pìe-
late DGh piaetate R allocuius DGLKv 6 cesar D Caca, beli. Gali. V 1, 2
7 altiores v. l, librar, Caes. deit. reliqnis maribus uti adsueuerant libri aliquoi
V t
Caes. dell. mimar K 8 per ablatinum om. GLK 9 caren Dd ut a ma- lore H , nei a maiori BDff 10 a minore — minorum add, b uel a minori ffGLb 11 nero spgcr. in K solam] r sola R terminet BHGLK 12 fi om, G adsumunt B ut haec mora a morte (roiortc K) hanim mortium GLK 13 liic fons a fonte lionim fontium om. GLK liaec funs a fonte harum fontium add. g haec frons a fronde (fronte g) harum frontium haec frons a fronde faaruni froudium G haec frons .te harum frontium haec frons .de harum frondium K 14 harum frontium] b horum frontium B ars R arcs G 15 harum om, H ar-
o tium R 16 in i solum Rr solum B 17 in om. GL ms et ps GK IS
ut ablativi] ab{>ui H 19 haec Hh hiems] ex hiem«« cwr, L hierops RB
ienus (p) Dd ieme D harum hiemum GLK princìp*um (ì) K 20 niu- nicip*um (i) K 21 mamcipum H enim om, K 22 habundant RD
ci ti n
23 et om. GL 24 tripitium Rr tricipium D 25 habel D tam nominatiuo
quam in genitiuo A' 26 adsumunt B 27 liuius colIis om. O haec aèdes LK haec edes Dtì huius haedis Rr
•XlfiJSR ¥1176— 78 353
p. 771*^ P. • , ^ : ' * P- ^3- *• K.
Iiar Vede àedium^^ ^^^écj, eae|j*s* [lifaius caedis] a capde caedium', nisì haec etiara per syncop'am r froferanti^. ' fre|pientius tamen in * es ' terminantia absque i intenidntiiSr , ,k *vatuin' prò ^^f^um; - Virgìlius in IIII: Muitaqu^ ^tael^jrea ìfatuiA pi^aedicta | priorum. 3 Cicero pro'Sestiq? vestr$?riMn ^>dum leitìplorumque causa _, ^mensum' quoque prò* *men^iuin\ Ov^ìdlus in VjII metamorphoseon: ^
Et qubs sns riiMiI ìn > rin nsum quinque labores. excipiuntur ^iuvenis" a ìmnìn irnvunì^', \caffis a cane canum', ^panis a pane panuni'; careni vn\m i pMfeinilriniJ semper. le In *as' quoque ÌMìna umU^ut v ablativi in J et assumunt ^um': *a civilate civitatiuni%#,i iiroliif^ite |)lolJilatium^^iÈ bis tamen frequenter so- lel fieri conciaio i in y^iiKtU^ì \\\uvai'i, '^% civitate civitatium' et *civita- lura% *a probitate pr<ibita(ium' H ' probili^um %
Réperiuntur pra^fn^a alisfiiti^ i l^icienlia genetivum pluralem, quamvis 78 isablativura et in e et in i pr^ftKànt, lià *us* ^ in *il' et in *or' triuni generum et in ^ex' desinètoti^ , ^fuandq si\u| oii|^nmnis generis, ut ^hic' et *haec* et *boc vetus avetese^ M^veteri.velertìm? -.Virgilius in V:
veterum non ipme^morr'ifle parvèntum -, ^TJgil ab hoc' et *ab hac .^feile' vel ^vigili hgrum* el ^Ijarum vigiluni\ ^luvenalis inV: \/* .• /^; ^ ,** , ' .
Praeterea lateris vìgili cuifi febre ddlorem. Virgìlius in Villi: / . • ».^ ;
fPraeterea vigiium è'xc|it|iis ivbsijdere portas. sunt tamen, qui ^vigilis' nominanvuni quoque similemgenetivo esse puta- 5 veruni, usus tamen in MP esse o[r«tej)(!it, ut Llicanus in UH:
• •, »
l hac* (e) B Beàe Rr liarumtiedium Zrcff ^^ huius caedis om, RBDff
\ \ * ■ , . un
ab hac caede (r caedae D 2 proferèntur K ' t«rmijaata BffK 3 inuenitur Bb Verg. Aen, UH 464 (deficit Bom.),, -^ '4 nvulta qùae li que am. G
praedica R priorum] aie Pai. Fr, piorum Jli^d, *p r i or um : legitur el p i o r u m' Serv.
ad h. l. 5 Cic, prò Sestio or. 20 , 45 S^rtìo D Pestio G sezio K sediutn Cic, Paris, cum utroque Bem. 6 raensium ex* mensuum còrr, B Ovid. metamarpk.
Vili 500 IX. L ♦♦ metamorphoseon (in) B 7 Et quos om. GLK aubli-
nui GL bis roeuMiiii qolaque cum- Prisciano Heinsii libri Ovid. meUores, mensum
bis quinque, menses bis quinque, bis menses quinque vv, IL codd. Ovid, quinq;] 6
a j» • ■ qui« ^ 8 a peoe H 9 euim om, L penultima* (s) B 10 et om, L idsumunt B 11 poU cìuUate: ciuiiatum et m* /*• ^f^* ^ ^ P^**' probitate: pro- bitalum ni /*. era», in H . 12 con^cisio K et] uel B 13 el] uel BLK 14
Re*periuntur (p) D Repperiuutur ffL Repéreuutur G praetere Rr 15 ablatiuum in t GL profef D et or Z> 17 Ferg, Aen, V 39 in om, G 18
' . ' i . , h h
immemor JiGL 19 uigele k ttel uigili om, K orum Rr arnm uigilium Bb
26 /to. sai. V 13,. 229 22 Ferg. Aen, Villi 159 Vili. RGLK 23 Prae- . terea ex praecedente exemplo fepeliiwn libri praeter k Interea corr. h ex Fergilio
i i •
oigulum Med, obsedere K 24 tamen quoque qui L geniliuo similem GLK 25 «osiendit (li ?) H Lue, Pkan, UH 0 sq,
GRAMMATICI LATINI II. ^3
354 PWSCUNI INST.
p. 772 P. ^ p. 3ÌI.45K.
tutelaqiic valli
Pervigii alterno paret custodia sigho. simìliter *meraor a memore' vel * memori horiim' et ^hnrym memorum' - Horatius in li germonum:
Nam quamvis memori referas milii pectore cuncla. ^ raro tamen invenitur in e terminans liiiius nominis ablativus, nec aliam esse causam existimo , ut supra dictum est , nisi eam , quod apud | antiquos *hic' et *haec memoris' et Mioc memore' proferebatur. in quo le^tìs est Caper, antiquitatis doctissimus inquiKtor. ostendit enim, Caecilium in epici ero sic protulisse: , io
Itane Antipho finventus profiuvia |Re?
Itane est inmemoris, itane est madida memoria?- nec mirum , cum et *hic c^r' et *hic celeris', et Miic concors' et 'hic concordis' protulisse inveniuntur vetustissimi multaque alia in eundèm mo- dum. Virgilius in XII: 15
nec domini memorum, proculcat equorum ., 79 *supplex ab hoc' et *ab bac supplice' vel ^supplici lionun' et Mianim supplicum', *artifex ab -hoc' et ^ab.hac artifìce' vel Partitici horiim' et ^harum artifìcum'. Lucanus in Vili:
Se simul et Romam Pompeio supplice mensus. a,
Sallustius in Catilinario: demisso vultu, voce supplici. Ci- cero prò Ligario: et nos iacentes ante pedes s^upplicum voce prohibebis. Virgilius in I: J*
Artificumque manus inter se operumque laborem. puto tamen, haec etiam ab oratorUms dilTereqtiae causa sic profeiTÌ perii syncopam, quìa ^suppiicium' et ^artificium' «entra, inveniuntur singularìa. *hic' et Miaeg parens', quando nomen est,* duum est generum et geneti-
I tutela quae R ceutelaque GLK 2 pa Rr eessit Lue, Marbufg. 3 Im- • rum et horum B 4 oratìus K Hor, firm. II 4>.90 .5 Nam] rA Num Hff
Nam quamvis] Nnnquam uis GL referaA. jnemori nonnuHi coéd. Hot. ref- fcras H peccatore D 6 eins Bff \ 7 causam «s»e L quod] quam r apud spscr, K 8 proferebantur /> 9 Cajper] de dub. yen. iudice (hatmo de fi. Capro p. 12 cecilium RK ' de Caecil. epicleì-i fr. v. Uh. VI $ 47 10 epidero Gf^
II anthipho L anlibo G inuenitui* rfwo Wm Spengelii profluvU] (pirfluia) r
pirfluia R 12 immemoris L 13 cum liic B cum hic GLK et in ,hic cader Rr caeler 3 caeleris D celeris hic OLK ^^ pmiiilfìssi^ ff uetiislns- tissimi H 15 yerg, Aen. XII 534 Xlij Krrhlmx in t/mmL ad fi. l, X. Hbri
e . ^ «^
16 procullat Med. aequorum Po/. .. ÌK ftuppliiinni /M' Ruppi if^ìum B et
artifici K Ì9 Lue. Phars. Vili 346 ^ 30 >->iiia // " ii^ijn^es HiiffÙKd • 21
Sali. Catti. 31, 7 Catilinario] r catillinaiio RBlìGK "^p'vmm itemi»o L prono
demiso K prono dimiso G pronode miiso ff * Cii'.prp L^. oiva? 18* ^2 un|^] ad
libri Ciceronis pede Dd suppl4c«um (i) i^ ^upplìoi mini uijce f^ 23 pro- fa • ' hibetis H Verg, Aen. I 455 24 artìficum cfiifte, H se se H' se operum- que] k seorsum K opernm quae H 25 tamen et haec etiam D haec] hac
n
in litura b etiam haec K 27 pares Dd est post duum om, DGLK add. d
UBER Vn 78—80 355
p. 771. 7S P. » • - p. 346. 46 K.
^lun pluralem absqu» i facit^plerunque, . 'Iiorum parentum'. Virgilius
in II:
de^^^r^alta parentum.
quod aulem etiam ^parcntHrm' non iiTatiqnaJ)i]tter dicitur, ostendit accu- ssati^iis pluralis in Ms' elÉBini teiininans, qui propriiis est in *iura' termi-
naiìtis genetifì. Terentius in heautontimorumeno: r
Quod volo aut peto, parentis meos ut commonstres . ' mihi.
Cicero de suppliciis: navium praefectos sìne ulla causa de ioconp]extf parentiam suorum, | hospitum tuorunn, ad mortem
crucìfttunrque rapuisti. notandum etiam, quod omnia semper plura- BO
Ha, quae in *es' || desinunt, genetivum in Mum' faciunt, ut ^hae vires
iiarum virium', ^hi penatcs horum penatium' - invenitur tamen apud
veteres eias singulare ^hic penatis huius penatis' 7, ^hi quinquatres hoinim 13 quinquatrium', ^hi* ef'hae tres horum' et Miarum trium'. similiter *hi'
et *hae plures'^et *haec plura' ve! ^plurìa horum' et Miarum plurium'.
Cicero ad Uerennium in UT: complurium negotiorum.
hi *is' quooue longam (]esinenlia: His a Ute litium', ^Samnis a Sam-
ni(e Samnilium'^'dis a dite ditium'. ^nox' etiam *a nocte noctium', .'«unde A^ellius noctium Atticarum inscrìpsit.
Cetera vero omnia ablativum in e solam terminantia mutant eam in
^iin' et feciunt genetivum pluralem: *a poemate poematum', *a Cicerone
Ciceranum*, *a conside consulum', *a Titane Titanum', ^a duce ducuni',
'a patre patrum% *a virtute virtutum*, 'a capite capitum', ^ab alite ali- ri Uiin ' ; uam * alititura ' per inteq)08ìtionem addita u protulit Virgilius
ift.VIII:
• alla
1 Verg. Aen. Il 448 (deflcU liom.') . 3 decora illa Pr. deoorallla Pai. 4
eliam auiein el (e^ A*) iu iiim noQ GLK fnrationabililer B dicitiir om. GK 5
m nm /> fi Ter, heautotUiml V 4, 4 eautontimorameno RD eatontimoromeno K euioutimohunerft) GL 7 Quod] B Quid relU *uod peto aut quod uolo Betnb, Quod
n p<jto auTl uolo Bas. parente» Èemb. ut om, Bemb. ut commostres D et con- siraél dÈK 9 Cic, in Verr, II v 52, 138 10 conplexu] B cum Cic. Reg, coni-
i plexu reljt. parentum Hbri Cic, parentum GL suorum om, Cic. Lagom, 42
osu'uum K hospìtium Reg. hospìtumque dett, Cic, de tuoriim falsus est accu- ♦y. un
ratÌMtimu9 Ole Baimius noster ad Cic. LI. Il etiam] uero B 12 desiuit Rr poti desiouQt: id est quae ex se non habenl siugalaria R, quod prò gloss. apser, d, 4»3ie ei se non habent singularia B genitiuum^In ium faciunt geneliuum Dd
13 hii B et hi K poenates RD poeiiatium RI) inueniuntur RDL 14
ms] in B paenatis B paenalis D Hic quinquatres B ini quinquatres B
n
qaiquatres L 17 rhel. ad fferenn. ITI 2, 3 cumpiurium B 18 in «is (h) B
* lite Rr 20 Agellius cf, lib. VI J 01 agelius H aggellius B aggiliiis GK a aggilUos L anticarum L anticinanim Gg 21 in e solam ablaliuum A 22 a
• ne "
poemau Oh a cicero Dd 23 dnctum K 25 Verg. Aen, Vili 27 26
Villi. HBDH IX. L
23*
356 PraSCIANI INST.
p. 773. 74 P. ♦ - , p. 346. 47 K.
Alituum pecudumque genus sopor altiis habebat. 81 *a bove' quoque ^bovnln* clet^et fìefi; sed hoc nomen notandum, quod u consonaiilem assumunt obliqui singulares jiiàtu^ causa, abiciunt autem est quando plurales. " VirgiUus in III:
Huc ubi delàti portus intravimus, ecce 5
Laeta bouni passim campis armenta videmus. idem in Vili:
Rcddidit una boura voceni vastoque sub antro, dativus auteni et ablativus eius nominis per syncopam sempm* mediac pro- feruntur syllabae, ^bobas' prò ^bovjbus'. H 0 rati us in epodo: 10
Beatus ilio, -qui procuT negotiis
Paterna rura bbbus exercet suis. noniinativus vero plùralis et* j accusalivus et vocativus , qui siniiles sunt, raro abiciunl u consoiiantis loco posilanj. Virgilius in bucolico:
lile meas errare «boves, utcernis, et ipsuni. 15
idem in Vili: ^
Discessu mugtre boves. in eodem:
Abstractaeque bove.s abiurataeque rapTiiae. (|
DE DATIVO ET ABUTIVP PLVRALl TERTIAE DECLINATIONlS. io XVII 82 Dativus et ablativus plurati« tertiae declinationis nascitur a singulari genetivo interiecta *bu% ut ^'tiitius homiuis hisl et *ab bis hominibus', Hmius exulis bis' et *ab' bis exulibus', ^buius numinis bis' et *al> bis nw- minibus% Mmius disparis bis' et *ab Iiis diaparibus', Mmius felieis bis' el ^ab bis felicibus% Uoreimia t0rejuinatìs bis' el ^al) bis toreumatibus '. in r) huiuscemodi tamen, id est neutri» ji^ finitisi quae sunt Graeòa, frequenter
1 pecodumquc GK 2 notaiidutti est GLl^ . quod] R in quo r relL in quod g 3 adsumunt B obliqui casus singulaFes DG , /obiicinRt K aotentì add^b
autein eam est quando G autem ^m quando LK A Verg. Aen, III 219 sq.
, e
\\\\. K 5 dilati GL ' intravimus] d intrabimus DG eoe K (5 pa-
• campis
sìm armenta Kk 7 Verg, Aen. Vili 217 8 reddit D vocem] r noce RB uasto quae R antliro GLK 9 autem] etiam // huìus G mediae semper
0 V
LK proferuntur] h profcrlur RDHK 10 btìbus Rr bobus Kk bubuslT^*
oratius K fiorai, epod, 2, ì etZ 12 bubus BH cum nonnuUis codd, Horai, suis exercet L 13 quis D 14 ♦abiciunt (h) D Verg, ed. 1, 9 15 Illae^
u meas herrare h mea serrare ni f. H boes K boes GL posi ipsum : ludere- que (quae d) uellem, v. sq. initìum, add, D ludere que ueliera tì, integrum v. sq. hulere quae uellem calamo permisit agres*ti B 16 Verg, Aen. Vili 215 17 dis-
cesu GL boes GLK boes l 18 Idem in eodem R Verg, Aen. VITI 263
u eodc*Abstracteque B 19 que om. GL boes K boes GL abiurataeque]
ex obiurataeque corr. L obiuralaeque LK 20 dk dativo et ablativo {relL om.) K DECLi4i«*NATi0Nis B 21 genìtiuo singulari GL 22 bis uel ab bis bomìnibiis B 23 numinibns] nominibns B 24 feiicis] felicilis H 25 toreliuma D to-
rchumatis RrD bis el ab bis om. L torebumatibus RrD 26 tamen] tantum K
LIBER VII 60-83 , , 357
p. 774. 73 P. • ' . ' ' p. 347. 48 K.
invenimus antiqiios clativum et aHalivum plurales iii/is' prodnctam profe- rentes contra regnlam leitiae (ìeclìnationis , qiiaiir servant iq ceteris casibiis supra dictonim nominum. ut Cicero frequehlèr in Verrinis Uoreu- matìs' ilicit et ^peripetasmatis' et 'emblematis*. in Jibro de signis: snunc de peripetasmatis quemadmodum te exp^dias non ha- bes. in eodem: scaphia oum emblematis. idem ad Herennium ini: de orationibus aut poematis, quamvis neutro genere hoc ubi- que proferL si enim, sicut Plautus et alii vetustifisirai ^ femininum hoc prolulisset, pares syllabas omni casui servasset absque genetivo plurali se- io ciindum analogiam primae declinationìs. est igitur ihagf^apiid Ci cero - nem et eòs, qui similiter in huiusceniodi proferunl^ heti)rochton vel, ut Celso videtiu", a nominativo *hoc peripetasmatum ', *hoc ei^blematum '. excipitur etiam 'bobus', ut dixi, euphoniae causa prò 'bovibus'; est enùn .genetivus singularìs 'bovis'. * HoÌpa|tius in Carmine" saeculari: 15 Quaeque vos bobus veneratur albis.
idem in III carminum:
sol ubi montium Mutaret umbras et iuga demeret Bobus fatigatis, ami^um » Tempus agens abeunte nocte.
DE ACCVSATIVO PLVRALI TERTIAE DECLINATIONÌS.
Accusativus pluralis lertiae declinationis similis est proprio nominativo, 83 sifut et vocativus. in illis vero, quae [[ genetivum eiiisdem numeri in ^um' finiunt, plerumque per *es' longam profèrlur: *hi latrones hos ìatronès o
1 datiuos et ablatf L in his Rr 3 Cic. in Vervinis cf, lib. VI § 8; era- blomaiis praeter l. infra L inveniiur etiam II mi 22, 49. a( toreiimata quidem in Ver- r\m legitur (II ii 52, 128 II un 18, 38), non tamen loreuroatis. «mblematis , peripe- tastnaitó ex de, l. etiam Sergius p. 1846 P., peripetasmatis Cledonius p. 1904 (e/*. etiam Pon^eium p. 229 Ltnd.), iovenmj^iìs neuter , lorehiiniàtls /?r 4 emblinnatis G
Cftj. m Verr. or. U un 12, 28 5 qiiemnmmodum G expedias in mg, add. K 6 (^c. in Verr. II mi 17^ 37 ' scapia B scapila RD- emblimatis G rhet, ad Bereftn. IIII 4, 7 7 III. D quatuor G de] ex rhei. ad Her. ant]
«•t B poematis] sic etiam codd. rhet. Vircch» Paris. 7714 al. poemati B poemati- bas libri rhet. deti. ubique ille profeti È 8 profertur HGLK duetnstissimi ^ 9 easu D et absque Rr 10 analo H giam in mg, add, h 11 qui hi9 ioscemodì similiter H in om, GLK profcruni huiuscemodi K etherocliton
e 0
fii? fteroeliton H eteroliton Kk etercliton L etepokaiton aliter declinatum in mg. l eteroliton G eteroditon D uelut B 12 caelso L cnlematum G 13 eiiam] fnim K bobus] r bubus RBH causa add. d 14 oraiius K Horat. carm. f9ee, V. 49 seoularì RD 15 Quique v, l. codd. Hot. bubus RBH eum libris wnuUis Hot, ueniatur GLK 10 Hor, carm. HI 6, 41 sqq, 19 bubus RB
fm atiiptoi codd. Hor, fatigati^aiis H 20 a deunte 6^Zr noci e libri mei onmes, B UtHra Waltrafittnìis curru cum Horatio Zwicc, 2 Lips. 2 Krehlii 21 de accvsa-
TITO ?lT1tALI8 ET VOCATIVO TERTIAE DECLINATIONIS. D aCCUSSatìUO L 22 n0mi-
QatÌQo ex Dominitiuo corr. H 23 in illis] b Illis B quae in genitf K 24
e o
finiuDtQT K per is Dd hi latrones. hi et hos B hos latrones om. R a la- trones ifft post 0 latrones: hi et hae sacerdotes hos et has (sacerdotes A) et o (et 0 fM. g) sacerdotes pomaiij infra om, GLK
358 PRISOMNI OiST.
p. 778P. , ' . ^p. W8.49K.
latronés', ^hi consules hos consulés o consulés', *iii tubicines hos tiibki- nés 0 Uibicinés% %faa$ in«lces has matinee -o matrès', ^hi' et ^hae sacerdo- tes hos' et ^has' et ^ ò ^asef^otSs.. inveniuntur tamen qiiaedam in ^i^' solam productam tenninjintia hun^ casum Graeca, quae etìara nominativo siroiliter in ^is' desinuntf ^hae Sardis has Sardis', item *AlpÌ8% ^Syrtis', s ^Trallis', quae apud Graecos in supra djctis casD)us sig diphUioBgum ha- bent finalem. Horatius in.J[ epistularum;
Srayrna qui^d et Colophon, quid Croesi regia Sardis? Virgilius in X: '
In Syrtis, in'saxa, volens vos Turnus adoro. io
quorum autem in Vum' ténninantium genetivum frequentius in *is' et quonim rarius exeat accusativuB^-'ut poterò, breviter coltigani. 84 . Omnium, quae tam nominativum qoam genetivum similem habent, eorum accusativus raro in *es% frequenterin' *is' sol et terminarì, ut'hic'. et ^haec omnis huius omnis hos' et 'has omnis'. Sallustius in is Catilinario: omnis homines, qui sese student Terentiusin Andpia:
omnis nos gaucler.e. Virgilius in III georgicon:
et pinguis unguine ceras. »
idem in ini georgicon:
aquas dul|cis et frondea semper <
Tccta petunt idem in I Aeneidos:
hic fessas ^on vin^ula navis 25
Vlla tenent. • • .
1 hic cousules Rr hos et 0 {«ò* ex hos effecU L) consules GL hos consules et 0 consules K hi tibicìnes hos et 0 tibicines A hos et 0 tubicines GL 2 o tubicines spscr, r has et n m^res GL 3 Iios] os ^ et - has sacerdote^ 0 sacerdotes. Inueniunlur qnaedam ta in litura b nten in is pergii B has] has sacer- dotes Dt ho Rr quaedam etiam in h • his Rr 4 prodtoctam solam GLK
casum Graeca] h ca^iMt graecum B^ 5 in his Rr haec sardis BÙUG
hae has «
sardis sardis Kk has] huius L falphis BH siriis Q '6 eis ^i^i^Zr 'etc 4^ 7 orati US K aepistolarum K //or. epp, I li, 2 «9. quid Cro^i regia
Sardis | Smyrua quid et Colophon? 8 smima GK (jui^ et] Horatius quidem et
at crocsi * cresi *
RBDH quidem GLK chryssi Rr cryssi B crpsi Hh crisi K cry^i D trisi G
tyrsi L 9 Verg, Aen. X 677 10 sirtis GK Syrtis ex Prisc. certe inierpolatus
Menagianu9 alter Verg, rupes Vei*gilius, Syrtis ex v. eius seqtienH Ferte ratem sae- nisque uadis inmittite Syrtis (syrtes Pai, m. alt.) sumpsit Priscianus uoUens (u) B vos Turnus] uulturnus BGLK 11 frequentius K in «is (h) DK in bis R 12 rarius in es exeat GLKd in es tn mg. poit accusatiuus add. h 13
m tam«* (en) B similes GL 14 terinari K 15 et has om. RBDH add, rd Sali, Cat. l, 1 16 Gatiliuario] r catillioario RBDL cantilinario G Ter. Andr.
V 4, 43 19 Ferg. georg, IH 450 20 pingues Rom. ungine G caeras L coeras GK 21 Verg, georg. IIII ^\ sq. {deficit Rom.) 22 dulces Med. 24
Verg. Aeti. I 168 Mg. (deficit Pai.) 25 fesas G navis] non auis R nares Med., qui V. 169 coUocat post v, 168, addita tamen noia " 26 ullta H
LIBER VII 83-85 359
p. 775. 76 P. p, 349 k.
idem in V: * ■ ^
Quoque magìs fessas opleni dimittere navis. idem in eodem:
Maneraque in navis ternos optare iuvencos. ssimilitcr faciunt accusativum eiusdem formae seniper pluralia, ut *hi ma- nes horum manium hos manes' vel ^manis' - Virgilius in IIII Ae- ueidos: •^ Id cinereni aut manis ccedis. curare sepuitos? _,
Ures Irium hos^ et *has Ires* vel Uris'. idem in HI Aeneidos: 10 tris adeo incertos ca^ca caligine soles
Erramus pelago. In *er' quoque desinentìa, qu^e i tenmnant ablativum, similiter fa- ciunt accusaU\aim pluralem plerumque per *is', rai'o per ^es': *acer ab acri hos acri»'. Virgiiius in XI: •• »5 ? ', ; metuensque moneret,
Acfis esse virbs. similiter ^saluber salubrìs'a salubri salubres' vel *salubris*, *imber ab{| 85 imbri hos'imbres' vel Mipbris* - Virgilius in Villi:
Cum fremit ad caulas, ventos perpessus et imbris. 30 idem in XII:
spargitque salubris A'mbrosiae sucos et odoriferam panaceam ., *Deceraber' (quod proprium est) *a Decembri hos Decembres' vel *De- cembris'. Uoratius in I epistularum: ^ Me quater undenos sciat implevisse Decembris.
similiter *celer^ vel ^celeris a celeri' - Virgilius in III Aeneidos:
'• 1 Verg. Aen. V 29 (deficil Rom.) 2 Quoue Med. Pai. et tic H (?) Wallraf.
s al Lips, 2 Dresd. Krehlii fessas om, G fesas Dd dimiltire G demittere K 3 yerg. Aen, V 247 4 que om, GLK in nauis add. k optare] sic etiam
libri opt. f^erg. cum Ver, aptare ctm libris aligjtot Vergilianis GL aptapre K 5
uel •
acusaiLum G 6 mamanium D et manis K Verg. Aen. UH 34 8 ciue-
m «
rf.iat amnis Fr. manes K manes, sed es ex corr.y Med. 9 Verg. Aeri. Ul
203 sq. cf. le. XVIII g 246 (deficU Rom. et iniiio versus Pai.) Ul. L aneicìos R 10 tris etiam Fr. caliginae H soles ex solis corr. vid. Fr. 11 era-
mas G pylago L 12 in i BDG 13 ab acri Rr 14 hos et has acris d Verg, Aen. XI 47 sq, 15 monerest Pai. 17 hos salubres GLK 18
Verg-Uus H Verg.' Aen. Villi 60 19 cbxxWs GLK perpesus r perpesos G
pensus R irabres Med. {•defieii Rom.) imbris etiam Fr, 20 Verg. Aen,. XII
418 sq. 21 salubres Pai. ni. é^l. * «22 socos Rr succos L panaceam] k pan«- ceam K paoticeam G 23 quod] qui B^ a Decembri om. H decembris uel
decenibres BH decembres et decembris- L 24 oratius K Hor, epp. l 20, 27
sa ^
aepistoinrum K 25 undenoscit Bk decembres codd. ffor.<, ut vid.^ fere om- nes: in ed. Obbarii coli, annoi, erit, * ad h. l. Decembris operarum errore in ipsa poe- tae verba irrepsisse tndetur 26 caeler Rr Verg, Aen. Ili 243 «$^. (deficit Rom.)
in tertio aq^eidos add. r in aeneidos III. Bff
360 PRISGIANI INST.
p. 776 P ; , *' , -^ p. 34». S6 K.
celerique faga*i;iH^VsHlera lapsae Semesam praedam etv&'gtigia foVda td^lìoKiuuiiL idem in V: ' .. . ■ •
Agmine remo^um'"cej€>ì venlisque voc^lis -, 'hos'*et ^has celei»$' .vel'*céleris%' qiiod «st frequenti iis*. . ^dexn in 1111: 3
et celerifi defer Hiefa éi«(a jfer auràs. ^ simiUter faciunt accùsativiun ib^iìs^^svd M*8' tèrii{inanlia , ut ^fak bns hos fontes' vel *fontis', *hic? et 5liaec* et 'bocinélrs^ips* et *has iu- eries' vel *inertis'i> *parB has ipaites' >:el t;*partis'. \Virgili.us inMI georgicon: - < . . • • io
Àdgrecìjor sancto$ ausìTs reoludere l'oiit{& Terentius in heautontimoxùin^nt^^ . > • '-
Parentis, palriain'\n4yolume'm, amieos, -genus, c*)gna-
. to8, diviiiais. Virgilius in VJr ^ •' 'V :-> ? ' 15
Hic locus est,.parti^uW ser visf^ffndit in aitibas. idem in II Aeneidos: ^ ,. ' , i "^ ^ \
* penitusquq cavernas
Ingentis uterumque arjnafo nwjlit^ complcnt idem in IIIl: !H)
mac.tant lectas de riiorc, bid^ti'é^ 86 alia aulem, quamvis genetivum plufdlem in Muiii^. desinente, raro ìarenias et in paucis Ms' finientia accusativum, ut in *as! exjeifhtia nominativo: ^civitas civilatium% *has ciyitates^ fere ubique legiipus.*
In X terminanlia trium generuiù communia; quamvbin paucibsiuiis ^25
1 celerique Rr caeleriqu© V . 2 semesam] sicMed. corr. semiésam L ***€Ìfim(«cni) Pai. semensam Med» m. pr. et Gud, uistigia G feda R3Iil faeda OL et tu: fue-
dera corr, K relinqannt] bd «♦linqaimt B relinqnant D r«lin(iuint' Mtd. 3
Verg, Aen. V 2U 4 caeleri K 5 l^ergT Aen. IIÌX 226 {deficit Bom.) 6 att- ras] k nureas D aures H ' 7 ut om, K post fons: huins font» add, K 8
e • ■ , • r
has inertU uel Rr 9 Fjpr^ georg. II 175 (deficit Róm.) , 11 Agg^dìòr GLK
Ingredior FergUìus fontes lìied^ 12 Ter. heautontim. ijl, 26 eàuiomioioni- ineno R haeautoatimornmeDO DB heutoiìtimorumeno G eutontimonuneno L eiiton K
nel i • ^ '
13 Parentis] r parent** R parentes Gg parentes Terentianut aUénUer incoln- mem] r incolomem R 15 f^erg. Aen. VI 540 , \UII. /C 16 «st t>m. GLK
0 ' ubi saeuia ff 17 Ferg. Aen. Il l^sq. in Il.-in eneidos Rr '.U. L aenei- dos Z> 18 paenilus quae Rr poenitusque D queom. G ' IT) ingentis ex in- gentes wrr. G ingeniiis H ingentes Rom. uterumque] rdiPal, m. alt. .utnimque
' " • ,VIat n • ■ 1 o •.
R Pai. U4.rumque D complet Med. 20 Ferg. Aen. UH 57 IIII Rr (cf. Aen, VI 39 totidem lectas de more bidentis) 21 lectas] rb laetas ni f, cwn Menag. pr. Ferg. et cod. Guelferb. Arus. Mess. p. 248 Lind. R Uctas B lactes GL lacteas K bidentis] d bibendis D uideniis Rom. 22 inuenies BLrk 23 finientia ciui- tatimn accusatiuum Rr ut] aut GL exeuntia] finientia B^ 24 legimus fere
ubique et in x G fere legimus ubique et in x Z legimus ubique JS([
LIBER Vri 85. W 361
p. W6. nP. - ,, p^850. 5IK.
genetiviinì pliiralem absque i paeniiltima proferant - (Ufficile enìm invenies 'audacjum^ prò ^audacium' ve! ^felicuni' prò ^felicium', ^supplicum' au- tem magis difTerentiae causa, ut supra dìcium est, profertur, ne, si ^sup- plicìum' dicas, aliud significai'e videa|;|s, quomodo ^artificum' prò *artiG- 5 cium' et ^iudicum' prò Mudicium'* Cicero de sìgnis: didici e*tiajn dum tmìnistrum inquiro, artificum nomina. Virgilius in I Aeneidos:
Artificumque manus inter se operumque laborem _, famen accusativum plenimque per *es* efferunt - Lucanus in I: 10 Est qui, tauriferis ubi se Mevania campis
Explicat, audaces ruere in certamina turmas-, raro per *is'. Virgilius- in IlII georgicon: ||
deinde tenacis Suspendunt ceras. is^plurìgni', quod solum in ^us' terminans talem habuit genetivum plura- lem, tam in *es' quam in ^is' fìnit accusativum. Virgilius in I geor- gicon:
Seu plures calor ille vias et cacca relaxat Spiramenta, novas veniat qua sucus in herbas. | aoTerentius in Phopmione:
Ego te compluris adversum ingenium meum menses
tuli. Uoratius in I epistulariira:
Cnm tibi sol tepidus pluris admoverit aures. «Cicero prò Cornelio I: quae intermissa compluris annos.
abqoe Rr i in liiura r proferebant r difficile] ò difficiU B doficile K iimeaimns GLK 2 audacnm uel audacium felicum uel felicium GK audacum prcf
e ' andaciain felicnm prò 'felicium k audatium Rr uel om, L B difCarentiae] d,
i diffeientia D suppra K si supplicum Rr si suplicium H 5 Cic. in Ferr,'
or, II uij 2, '4 .6'cum L ministrum] in istum Cicero artifìcium Cic, Reg, Verg, Aen, I 455 8 artificnna quae DH 9 ecferunt L . Lw. Pkars» I 473 »q, LO quitaum feris G semae uania G saeme Uania H femae uania L se^^mae^ua- Bta Kk 11 rofcre ex corr. r certamine GL X2 Verg. georg, llìl 161 *j.
I ■ i
{deficU Rook) 13 tenacis] eUam Fr. tetraces R tenaces Mtd, 14 suspendunt] b
uel plas sa«pendiint B^ coeras QLK 15 plurfum G^ pluiiipnm Dd pluralem <m. D
16 Ferg. georg, 1*89 sqrcf. §34 1] fl- H. RBDHGK U. L 18 pluiis
ni
DH relaxàs B 19 novas] d nouus DGLK inueat H quas GK sue- ctts ilr 20 Ter, Phorm, III 2, 35 formione G • 21 cumpluris BH complurés GLKr 23 oratius K Hot. epp. I 20, .19 aepistolarum K 24 trepidus
c(Hld. nonnuili Bor. plnralU I) plures libri Hot, fere otnnes ammmierit ^Z/ cwn Hot. Gothano aures] R cwn Horcttìo, om, GLK auras BDHr B.nn(0 libri aliquol
//or. 25 Gc, prò Com, or, 1 fr. 33 p. 451 Or. cornilio GK inter-
misa K
364 PWSCIANl 1N9T.
p. 777: 78 p. ' . p. .m K.
^)arujn liliu'm haslile«' et *Hiis'. Cicero in rruuientaria: sedasti i^tiam litis illorum.
DE NOMINATIVO SINGVLARI QVARTAE DECLINATIOMS. XVIJI {J7 Quarta declinatio lerrninationes habet in nominativo duas, in *us* «oon^eptam et in ^u'. in ^us' masculinonim et femininofuia tanlummodo 3 Latinorum, ut Miic senatùs huius scndtue', ^haec niantis huius manus'. in 'u' neutronim, quae et indeclinabilia suntin singularì numero, ut ^lioe gemi huius gena', Hioc comu huitis cornu', ifl quibus qitamvis quibusdam ar- tiiùh scriptoribus videatur temporum esse diiTerentia - dicunt enim, nomi- nativum quidem et accusativum et vocativum corripi, reliquos vero prò- io duci -., ego in usu pariter in omnibus produci iuvenio casibus haec no- mina; nec irrationabiliter: omnis enim in quacumquc parte terminatio in u desinais producitur: *fluctu', *Panthu% *tu% Wliù*. Ovidius in Villi metamorphoseon:
• dextroque apoplite laevum i5
Pressa genù, digitis inter se pectine iunctis, ecce enim hic accusatiVus est sine dubio et producitur. apud Virgili um. quoque in I:
Nuda geiìu nodoque sinus collecta fJuentis, quomodo enim ^ sinus collecta' accusativum ìunxit nominativo , sic ctiaiìi!» 'nuda genù'. »
DE GENETIVO SINGVLARI QVARTAE DECLIJSATIOMS.
88 Geiielivus igitur in ^us' desinentium lil producta 'us', ut 'huiiis se-
natùs', 'hu||ius mauùs'.* vetustissimi tamen invcniuiitur eorum nominiim
' ' 1 lUìiim] d laliniim D et] ufi! GLK Cic, in Verr. or, II in 57 132
sedabti] d sbasii D , 2 .iitis] sic ethum Cic. Fabricianus litcs Ubri Cic», reti, in ' litis
at corum ^ .
K illontrt /Jr cjomin D/IK 3 de noiiii(ativo et de obliqvis casibvs iiiite db- rr-iNAtiONis B ifOMiNATivo CA8V r • qvartak] 7'd ovARTB HD A in iiom|iiatiuo hftbei GL liabel tiomlnaliui K 5 correpta B u. iri] \\ et in K et femininomm
el femiainorum ni
tarai lunmodo lattnoruip Rr femiooriim B 7 quae iiulecliuabilia BGLK ' hoc
gepnS R% .0* porum /?r 10 quidenipo^/uocatinnm ro/toc^/ (?i^/r 11 produci irtomniku^ Q 12 inratioifabiliter B i prati oua«i*b il iter K " enimj h an|em' li
13 Vvi4, metamorph. VIIIJ» -/DS «^ ' yULBBffGLK 14 meiUamoi^piipseou /{
p p ' ' • • ■ '
15 a polite Rr apo plitc K a potile //jipiilite B ap^polile 6^ 'est poplite, 4 pupille et
in»popIite vv. II. codd. Ovid. laenm LI 16 praes» Rr pia L pfta K genu
LI degetis K digitisque et et digiii» w. //, librorum Ovid. uinclis^ cwn Zwic- cav. utroque, Dresd.y Lips, utroque Kreklii nexis codd, nónnuUi Ovid. 17 et add.
A Ferg. Aen. I 320 18 I. eneidos d 19 nodoque] h nudoque Ji Med.
n sinos Med. collecta ex ♦«Ilecta corr. B post t>inu8 coilecla: fluentis — sinus
coUecta om, §^ om. enim add. g 20 enim om. LKg 22 genitivo BGL qvar-
at etiam tae] r QVARTB R 23 igitnir in us *m*«« (igitur) K in add. r 24 tamen Rr
p. 776 P. ^ p. Wlì'Sf K.
elìam iq *iiÌ6' dìvisas prc^ei'entes genelivmn. Terentius in bieaiitott'- timorumeno:
Texcntem | telam studiose ipsam off^dimus,
Mediocriter vestitam veste lugubri, 5 Eius aBuis causa, opinor, quae erat mortua.
DE DATIVO SINGVLARI QVARTAE DEGLLNATIONIS.
Datìvus eius declinationis Ot a genetivo abiecta s et addita i, sed corrigitur paemikima, ut *huic senatùi', ^manùi'. est tamen quando poa- tae Bietri eausa prò co ablativo utuntur. Virgilius in 1 Aeneidos:' IO Farce metu, Cytherea, inanent inmota tuorum
Fata tibi, prò ^metui'. idem in IIII georgicon:
Namque.aliae victu invigilant, prò 'victui*. in eodem: 15 concubitu indulgent,
prò *concubitui*-.
DE ACCVSATiVO SINGVLARl QVARTAE DECLINATIOMS.
Accusativus quartae. det^Iinationis a nominativo it mutata s in in: I *hunc senatum', *hanc manum'.
» DE VOCATIVO SINGVLARI QVARTAE DECLINATIONIS.
Vocativus similis est nominativo: ^hic senatus, haec nianus', ^o ae- natila, « niaaus'.
«E ABLATIVO SINGVLARI QVARTAE DECLINATIONIS. *^
Ahl^tiviis a .genetivo Ot ahieeta s, pi*oducit enim u: ^ ab' hoc sena tu',
25 «ab ha»' menù ^ . ' ' ^
DE NOMINATIVO PLVRALI QVARTAE DECLINATIONIS. Nominativus et accusativus et vocalivus pluralis in hac decliiiatione.
1 io ì8 Dd. dinisa Hr ^Ter. heauUmtim. II 3, 44 sqq. eautontimoru-
meuo RD heaulontiniornmuK) B, eauto ut imo rumeiion r emtoQtiniorumeno L beatomi mo- rumeno G etttirà. K 3 qi^id telam K studiosse G ipsara om* HGLK '
oeteDdimus GLK 5 Bios] hwins 6r" opf)inor B^ . 6 stgvlari D casv sinov-
LARi E 7 Datiuus singalaris einsdam decUnatiopis QL Datiuiu» aing quartae ({ecli-
* i nationis K i sed] r is et /{ 8 pe{>u^mflro^ ^h manuhi Rr 'est. aoMii
Rr 9 utuntur in mg, add. K Verg. Aen, l 257 «^.^ in I iD8)sidOs D {]
oh
om. R \.r 10 cyterea Rr citherea BGL cytharea ÙK cyìhaerea d immoOi BLK 12 Verg. gearg, UH 158 13 namquae Rr iituigelant G 14 prò] p L
i f^erg, georg. lìll 198 15 indulgens Med. 19 ut hunc G 20 vocATrvo casv
R DATIVO B SINGVLARI ottt. GL 21 0 seuatus haec manus BDH ho Rr
e
22 1^0 Rr 23 ablativo casv B 24 hos senatu Rr 26 nomiiiativo] nomina- tivo CASV B nominativo et vocativo bt ACCVSATIVO D QVARTE B 27 plurales A
3«4 PBISCIANI INST.
p. 77d. 79 P. p. 352. 53 K.
shnilis esÉ génetivo singiilari, ut *hi' et *hos' et ^o senatus*," Miae* et ^has' et *o mamis'. (*hae idus harum iduuin' semper plurale est, ut omiìium festorum Uòmina.)
DE GENETIVO PLVRALl QVARTAE DECUNATIONIS.
90 Genetivus pluralis a nominativo fit || singulari abiecta s et assumplas
^iim*. coiripitiir enim u in iitraque syllaba, qnomodo et nominativus : ^horurn senatùùm% * harum, manùflm*. et oportet scire, quod in hac de- clinatione omneg pares habent syllabas nominativo singulari excepto dativo singulari et genetivo et dativo vel ablativo pluralibus; qui una superant syllaba. quod habebat etiam genetivus singulari^, cum apud vetustis|simos io in ^uis' divisas desinebat. iuvenitur tamen, sed rafo, apud poetas gene- tivus pluralis in hac quoque declinatione per syncopam prolatus. Virgi- gilius in VI:
quae gratia currum
Armoruraque fuit vivis, »5
quamvìs etiam geminata u possit metrum per syujiloepham stare, cum se- quens versus a vocali incipiat; nec non etiam duabus vocalibus iunctis prior potest in metro excludi, ut:
Ferreique Eumenidum thalami.
T>E DATIVO ET ABLATIVO PLVRALl QVART.\E DECLINATIOMS. «
01 Dativus et ablativus pluralis quartae declinationis fit a nominativo sin-
gulari mutata u in i et interposita *bu*, ut *hic senatns bis' et *ab bis senatibus', *haec manus bis' et *ab his manibus*. est autem quando dilTerentiae causa servat u, ut *artus artubus', ^partus partubus', *arcus ^rcubus'. *artibus* enim et ^partibus' et ^arcibus* ab arte, parte, 23 arce nascuntor, quae sunt tertiae declinationis, cuius dativus et ablatÌTUs pluralis paenultimam aliam nisi i correptam babere non potest (uo<}e ex-
I siralles sunt k 2 haec idus B acidus harum induum D harum idnuiu]
u .has idus et o idus GL ' hiduum lir idum K pluralia L est om. GLK S festorum nomina diernm B 4 inscr. om, L in marg. add. l genitivo DG geni-
tivo CASV B 5 Genetiuus casus pluralis li assumta L adsumpta ex absumpia
.1. casus corr. B 6 ultraque D et in nominatiuo d 8 ohidcs Gg omnes casus R 0 et ablatiuo et datiuo G et ablatiuD HGLK 10 genitiuus etiam B aput R e •
II desinabat Dà 12 Verg. Aen. VI 653 sq. 14 quae gratia] r qua gre- cia R gratia* B gracia ff curruum Fr, m. alt. et, in currum corr, , Pai.
uiais 15 armarnmque uel fhit li uuus Rr uiris L 16 u littera B posset DHGfs
synalipbam RBDL sinalifam HG sequen R 17 incipit B uocabilibus
V
D 19 Verg. Aen, VI 280 eimenidum Hh 20 plvralib; B 21 plura- lis in mg. add, L 22 muta Rr hic senatns] h hi* senatns H 24 partns om, K arcus arcubus] r artus artubus iterum R 25 artibus enim et partibus et arcibus] r partus partibus enim et partibus et artibus R
USER VII 89-92 • '3«5
|. 779. 80 P. p. 36S. 54 K. .
cipitur ^s' él ^ab bis bobii«'); in hac vero [id est quarìa] in'^iiHibusdani inveniuntur vetcres pèr'.supra diclos casus plitrales, quamvis nulla cogente causa dilTereniiae y u paenultimam pi^o i ponentes, ut *portubug% ^tribubus* Macubus'. Ovidius in IIll fastorum:
5 Praemia, de lacubus proxima musta tuis.
neutrorum vero siAgularìa, quae indeclinabìlia esse supra dictum est, cor- ripienlia u assiunentlaque a faciunt nominativum et accusativum et vocati- vuni plurales:. *cornu || cornua^, *genu genua'-. genetivus vero, et dativus a- ve! ablativus ad similitudinem fit tam masculini quam feminini: Vomuum'
IO [genetivus] *his' et 'ab his cornibus' [dativus et ablativus]. |
DE NOMINATIVO CASV SINGVLARI QVINTAE DECLLNATIONIS.
Quinta declinatio tenninationem habet nominativi unam in 'es' prò- XVIlk 02 ductani, et sunt omnia feminini generis et Latina, excipitur unum, 'diés', quod in singularì numero tam masculini quam feminini generis invenitur, 13 ut Lucànus in II: '
prò fatai quis ille, Quis fuit ille dies? Virgilius In IIII Aen^^idos: •
Ill-e dies primus leti primusque.malorum » Causa fuit.
idem in II:
Venit suiyma dies et inelii^^tabile tempus Dardaniae*. in plurali vero semper' masculini invenitur, *hi dies', sicut etiam ab eo 25compositum semper masculini generis est, 'hic merìdies'. Terentius in adelphis:
• tpraeterea .Meridie ipso faciam ut stipulam colligat.
i et a*hi8 R bubuft RB£i quarta] quarte declinatione ^ in qnibuftdam om.OL io quibus in mg.eidd, Kk 2 per om. D A portubus] expartubus
corr. iup, ìin. add. K partubus Q 4 (hxd. fasi, IIII 888 IIII] IVàUrafianm
III. Mi. . 5 Pioemìa B praemea K 6 indeclìnabia G corripienti* Dd 7 BdsQoientiaqxiae a B assumeiitìa a AT 8- pluralem L corna add. r ' genu spscr. K. uero om, GLK 9 vel] eXHGr femlni H cornuum genuum geokitiai» B
10 genetivus — ablativiis] genuum cornibuB genibus rh genuuni'cornibus B
. io
coralbiis genibus datinus B 11 casv om, D 12 Quarta Rr 13 feminini in
Ut, B Excipiuntur D Excipitur enim unum Uh iinum i<f dies K 15 Lue»
a Pftflr*. II 98 sq. .U. G 16 Proh H cum Voas, A et oorr. Voss, B profeta
Gg facta B 17 qui*^ fuil Dd 18 Ferg, Aen, IIII 169 sq, aenaidos D 19 laeti RBHK loeti DG malorum] Ptd, m. ali, laborum Fai m. pr. 21
e
yerg. Aen. II 324 sq. U. G 22 inelutabilia // 24 nero numero masculiDi
semper G masculini semper LK 25 masculini semper L ut hic H Ter, adelph. V 3, 61 sq. 27 praeter haec libri Terentiani praeterhac FÌ'eckeisenus 28 Meridie] d meridiae RD coliegat K
3«ft. PtóSGlANÌ IN^T.
p. 786, SI P." p. ^55K.
Bl!* GEIJETIVO et dativo CASV SIN€VLilRi QVmfE DECLINATJOIVIS., :
93 GenelUTig et datinis eiiis decJinationis -sani simiiCs; fitint enim cx- tr^ma s nominativi abiecta et assumpt<'i i, ut *hic dieg. huiùf diei^lmìr djei% Miaec facies huius faciei Imic faciei'. et servaftt quidem prodm - 3 tionem nominativi ^ si i haheat paenultimam, ut *acies acièi*,''rabies w- bi<^'; sin autem consonantem habf^at ante *es', corripftur e tam in gonelivo
'^ quam in dativo, ut *haec fHes fidèi%^res'rei% *spes spei?, ^plebes ple- bèi*, veteres tamen frequentissime Inveniunfnr similem ablativo prolufisse in bac decbnatione tam genetivum quam diilivuni^ ut Sallustiu%in bis-m tariis libro I: dubìtavit acie pars, pro/aciei', et Virgiliu's in I georgicon: ^ Libra die somnique pares uJm fcceri.t boras,
. ^die' prò Miei*. Ovidius quoque in 111 metaniorplfoscon Tide' prò * fidei * posuit : . * ' , 15
Prima II fide vocisque ratae^temptamina.^nmpSiit. idem in VI: -,
Vtque fide pignus dextras utriusquQ poposcit.
' DE ACCVSATIVO SINGVLAUI QVINTAE DECtlXATIONIS.
94 * Accusativus a nominativo fit mutata s injm et ne<*es$ari<i correpta e. « numquam enim ante ni tcnm'lnalem longa invenilur vocabs, ut Mnmc nie- ridiòm*, *hanc rem*. • ^* ^^
DE VOCATIVO CASV SINGVLARl QVINTAE'DECLINATIONÌS.
Vocativus simiKs est nominativo: *hic nieridres o.nieridies'.
^ ■ . ' uni •
1 QBNitivo BJ)G 3 eins] quintaè Z/* «mUés sunt B flt ffh ttt BLK
4 abgecta Rr adiecta B adsnmpla B • 5 huius facie Dd buie] r uhic R fit eros, in R orn, HGLK servant] r -sfewiat il * G 84 in liivra r ^ habcant i penultima
' ^. • ■ ^
K habeaut BDIIGL W liabeànt GLK ^^Dd' es] A? s AT rell {ex corr, H ) 8 nt fides LK ftdes huius fidei hulè fidei IfÙH 9 lamen in ÌHwra r prouilise UL ' 10, tam iu genitiuum Dd .ut" oli. ff ' Salì. hist. I fr. 107 p. 118 AV.
* ' * t
Jiiatorlia ex )i*3tofiis(o?)^corr. X historfs Gì. *^ìì dubitavi B dubibatauit ff
*ci6 Rr Ferfi, g€orjg. 1 208 • ib Jj prim<H> li. libri 13 Libera Dd die]
' ' i
sif> etiam §'94 2(Zr,-XVI^*S 152 ^^ pDìv^, die ,Med, somnique] k sompnique G
• ' e " * somnusque LK . pars Rr 14 Ovid. metamorph, IH 341 III] add. b I. GL
16 fideni mtàti\ fidei unus alterne liòrorum Ovid. uocisque ex uocesque corr. lì uocesqufe DG^K datae multi libri Ovid. temptamina] b temlamini B téla-
mina D sumpsit] rd sumsit RD 17 Ovid. vieiamorpk. VI 506 18 Vt qui fide B Vt fidei et Et fidei 0». IL librar. Ovid. dextra GLK 19 accvsativo casv B acciisatino cas L 20 correprepta H corpepia est e GL correpta est. Num- '
quam B 21 Ionga«(m) B longua G 23 casv om. DL 24 Vocatiuus siiig.
similis K uoniiuatiuo ut meridie» G ho Rr meriedies K
^ UBER VII 98-95 ./ ; -86ff
p. 7SI. 82 P. ' • * ' p. 356 K.
©E ABLATIVO SINGVLARI QVINTAÉtìECLlNittOKIS.
Aliktivu^ quoque fit a nommalÌTO abiecia s : * hic inerìdtes ab hoc m^A ' ridie% 'ha«c acies ab hac acie'. inveniuntur tameR huiusc^nodi ablativo . veteres eUaìm prò geoetivo usi, ut Virgilius: • • *».
5 Libra die somnique pares ubi fecerit horas,
Mie' poftHit prò ^diiéi'. S^ilustius quoque in ]^istoriis: dubitavi^ acie pars, pro'acrei'. idem ìb I: at inde nulla muaitionif? aut requie.morà proctessit ad pp^pidum, 'requie? prò *requfei\ ' qui- dam tainen aotiquisigimQruiu (Hiam similem nominativo genetivum ^rotule-^'
IO nmt eius declinationis. , . •
DE plvrajlibvs cAsìbvs qvpstae declinationis. Il
Nominativus pluralis et accusativus et vocativus similis est nominativo' 05 siagulari, ut *haec res hae' et *bas' et 'o res'.
Oenetivus fit addita al)latìvo singulari 'rum': *al) hac re hanim re-
jjrumV'a die dierum'-; qui timen in abis fere omnibus usu apud plerosqiie'" deficit, itaque Cicero hoc approbat in topicis dicens: in divisione formarum, quas Graeci BLdrj vocant, nostri, si qui bac.c forte tractà<ot, 'species' appellant, non pessime id quidem, sed ÌQ.utiliter ad mutandos casus in dicendo, nolim enim,
«ne si Latine quidem dici possit, 'spccierum' et 'speciebus' dicere, et sa«pe bis casibus utépdum est: at'formis' et 'for- marum' vèlim. inveniuntur tamen vetustissimi secundum analogiam hpc usi casu. Cato Censorfus in oratione, quam scripsit, uti praerfa
1 ABLATIVO CASv B siNGVLAR /J ' 4 ctiam om, U . ^Verg» gcùrg.ì 208' •
•L ' ouc ' i . * ' , V
p. $93 o sdiqni H sorannsquc L feoei t pd 0 Sa{L /lisf.dib. l />-. ». § 93, •
, ,^ , . t • • . V. •. ' .*, • e' in hislo •
lioc Priscimti'iesttmomum omsérunt Sali, fragmcnionan càftor^s- quoque* Hbro t*
riaram ■ • • , '* ' " " . i • , ' ,^ *
in TslòHis pi ^ historis GLK Jiistoriìs libro I § 93 dnbntauù // 4ubit**** K
7 pars add, J> ^ Sfili, hùt I /h 99 p. ìiO-Kr. At iìla ftule /T . munitionis] rf
fflMUienis vài "^iil Rr '*8 *orat'n?) ^ procesit 0 9 protullerunt G *' .%
M ' . ' * . ^ ^ ■
U At ^_ de 'neminatìuo- et dccusatìuo et uocatiuo plurali quiiitae .decliiiationb ^ad
t»Q. r PE* frOHIVATIVO ET AOCVSATfVO ET VOCAWO FLVRALI QV^TAE DECLIMA^TIONIS ^
rv>iBV8 puvRALiBvs JS 12 PlucalU^ HO minatili US BB .sim'des sunt ÙL , J3 ut oai.\BDH&LK ^ e^ hae 'et fias ^ B hae'^*/?r bue et has.et]» et Uae res ba^
* ' • . I^
^GL ei hae hfis res et ^' 14 de oen it6 in^or. /> adite R, ut ab A , -if^^ot^
h ' Que ■* •
re amm Rr 15 plero» K pferos G . 16- defeci t /?i>// ^ìficit G dMfèolt K- Cic. topUi, 7, 30 boc om. G • 17 formarum] vel formtffe vel rormae sunt veì sunt formae coda, Cic, etdri] Ascensius, Schtetzius eiahac Cie. ÌliMidl. tdéaglièri Cic, ul md, 'plerigue kion GK aeion R iah.ion Z> biaea (aea add. /) Li yahac in liiura h
ACTOjr/? nostri si] «e, ni si, K nisi k 18 pessime» id ^ quidem] L ex con\
o qmd>./i tn. pr, GK . 19 sed] si GK si L ad in Htura l dicenda Rr 20 ne
ael nisi * h
si] nisi BH nec si Dd possit quidem dici Cic. SangalU h 21 is /2 iis v, l.
im. Inuehiuntar tamcn fw/rf. Cic. at] Ut RBH a GL aut K 22 upllim G uel *******^ uetustissimi ^T 23 «li L cato «4^**(cato) K Cnion, Censor. or., ttti praeda in puhlicwn
referaiter, ap. Meycrum /. /. p. 78 sq. praedam LK
868 PRiSCUNI INST. LIBER VII 95
p. 782 P. » p. 355. 66 K.
in publicum rcferatur: miròr audere atque religione non te- derei, statuas deorum, exempla earum facierum, signa domi prò supellectile statuere. |
DE DATIVO ET ABLATIVO PLVRALIBVS QVINTAE DECLINATIONIS.
Dativus quoque et ablativus plurales ab ablativo fiunt siugulari ad-s lecta ^bus', ut *ab hac re, die% Miis* et *ab bis rebus, diebus*. sicut autem genetìvi, sic etiam dativi et ablativi plurales in aliis nominibus ' ejus declinalionis defìciunt apud pleFosque. | [|
i 1 io (m, GLK piiplicum GK refferatur in litura H adque Rr religione] K religioBem BDHL relegionem GK tenerci] scripsi tenere (tcn in litura H) libri 2 earum] harum duo codd, Paris, l. a Diìbnero in Meyeri orr. H. fragm, ed. Paris, p, 142 deàrum Wallra/lanus sacraram DUbnerus l. l. corum (r. E. WeberusCatomaiorp,Z2, f. dearum, earum facierum signa 3 supellectili* (e) H suppellectile EìGK 4 db dativo ET ABITATIVO BivsDEM DECLINATIONIS 2> PLVRALi B 5 ablatìuus quìutac deciinatipiìis liuQi
• il
a sìnguiavi ablatiuo GLK pluralis B ab om. RBD add. rd adgecta Rr ab-
de
ieeta B 6 ut om. BDHGLK re rebus die bis et ab bis diebus GLK 8 eius-
clinationis
dem in litura h eiusde"^(«c) declinationis K difficìunt GK
EXPLICIT LIB VII PRISCIANI GRAMMATICI DE OBLIQVIS GASIBVS NOMINVM FELICITER.| INCIP UB Vili PRISCIANI GRAMMATICI DE VERBO PELfC. R ARTI8 PRISCIANI VIRI' DISERTIS- SIMI GRAMMATICI CESARIENSIS LIBER VII DE OBLIQVIS GASIBVS EXPLICITVS. INCIPIT LIBER
Vili. DB VERBO. B Explic. IÌB«. VII. pscià. grammà. de obliquis casibus nomiiium feli- citer. I Incip de uerbo pscià Iìb~. viii. G explicit liber .vh. prisciani gràmattci de
OBLIQVIS CASIBVS NOMINVM. | FELICITBR. AMEN, | INCIPIT LIBER ErvSDBM^ .Vili. DE VERBO. D
Explicit Ii6^ un psciani gràmatici de obliquis casib* noùni felicit | iNCipit de uerbo pseiani grama HI) viii. L explf liber "psciani ".un. grammatici de obliquis casibus . nominum felicìter. IflcI viii. de uerbo. K incipit liber viii. H
LIBER OCrAVVS.
p. 781— 8SP. p. .%7K.
DE VERBO. Verbum est pars orationis cum temporibus et modis, sine casu, agendi I 1 vel patìendì signìficativum. || hac enim deflnitione omnia tam finita quam infinita verba comprehenduntur. et neutra enim [quae dicuntur absoluta] 5 et deponentia onmimodo naturaliter vel in actu sunt vel in passione. || ver- bum autem quamvis a verberatu aeris dicatur, quod commune accidens est omnibus partibus orationis, tamen praecipue in hac dictione quasi pro- prìum eius accipitur, qua frequentius uUmur in onmi oratione. licet ta- men prò omnibus dictionibus dicere ^ verba' frequentique usu hoc appito- lobatur, nec non etìam *nomina% sed raro, ut Virgilius in IH: foliisque notas et nomina mandat. Terentius in adelphis:
verbum de verbo expressum extulit. idem in Andria: 13 Bona verba quaeso.
Yerho accidunt octò: significalo sive genus, tempus, modus, species, 2 figura, coniugatio et persona cum numero, quando afi'ectus animi definit. Sciendum autem, quaedam verba inveniri defectiva quorundam supra (lictorum accidentium et hoc vel naturae necessitate fieri vel fortunae » casu.
2 tempore L casu] causa B ca*s« b 3 cpiam infinita add. r 4 conpre- hendontiir B enim om. GLK et absoluta GLK *♦ absoluta (et?) H 5 uel in pasione sunt 0 de diffinitione uerbi' ad ing. l Verbii ex Verba corr, H 6
aoiem] d ante D 7 In ac Bh post dictione: quasi proprium — oratione om, videlur B quasi proprium — licet tamen in Ut. decem fere lUerarum (licet tamen?)
nerba et ad mg. add, b 8 liquet G 9 ** Rr adprobatur B 10 sed om, B, b&
in marg. h Verg, Aen.' Ili 444 VI. RBDGLK VI ^^^''^^^d n fata canit fo-
o liisqoe K natas Med, nomina] d omnia D 12 Terentius — quaeso in mg,
add. d Ter, adelph, prolèg. o. li in delphis R post in adelphis excidit f, nàùn vernts: In adelphos 13 expsum G 14 Ter, Ahdr, I 2* 33 Àndrìa
booa in litura^ uer ad mg. r 15 "quaeso "uerba K quesso G qsso L 16 De
I modis partili oratiouii. l seu K 17 cong;ugatio Rr coniunctio B et om, GL
effecius Rr 18 difectiua GL dlffectatiua K quorumdam B 10 furtunae OK 20 casu] r causa R
GRAVMATIOI LATINI II. 24
370 PRISCIANI INST.
p. 783. 84 P. p. 357. 58 K.
Ergo naturae necessitas bipertita est in significatione et in commodi- tate, id est in consonantia elementorum. sunt enim quaedani non soluni in verbis, sed etiam in aliis partibus orationis, quae si|gnificatioms causa dici non debent, ut, si velimus masculinum dicere ab eo quod est ^nupta' ^nuptus' vel a ^puerpera' *puerperus% oppugnat ipsa rerum natura prop- s ter significationem ,. quae solis *accidit feminis, nisi figura ?el auctoritas in- tercedat: figura, ut si dicam: ^ bonus animus uxorìs mihi nuptus est' prò ^bonum animum habens uxor mihi nupta est'; auctoritas, ut Plautus in Casina:
Libet Charinum quid agat scire novum nuptum, io
3 prò ^marìtum'. nec non in pronominìbus quae sunt tertiae personae pri- mitivis si velimus vocativum proferre casum, qui non potest nisi secundae accidere personae, haec eadem naturalis necessitas vetat. praeterea ^sui sibi se a se'; nominatiyum hoc pronomen habere non potest ideo, quia, quotiens hoc pronomen ponitur, ostendit tertiam personam vel ipsam etis agere simul et pati a se, ut ^paenitet iUum sui', *^invidet sibi', * accusai se', vel et «ipsam agere et aliam extrinsecus in eam, ut ^rogat, ut sui|| causa facias', *petit, ut sibi concedas', Spreca tur, ut se custodias'. quod cum fit, id est quando eadem persona et agit et patitur vel a se vel ab alia, non indiget nominativo casu, sed eo, cui solet adiungi verbum, quod» actum significata id est genetivo vel dativo vel accusativo vel ablativo, quos et habet hoc pronomen ; ipsum enim verbum agentis personae nominativwn in se habet. si enim dicani ^rogat te, ut ad se venias', sine dùbio ìn- tellegis in eo, quod dixi, * rogai' simul et *ille', qui est nominativus. haec eadem ratio naturalis etiam in interrogativi^ et in intìnitivis nomini- e
r 1 Ego Rr bibertita O et om, G 2 là è d Idiis D in in coasonantia
K consonantiam L Sun Bb nec solum DHQLK 4 dicere om. G 5
nel oppugnai enim ipsa d 6 feminis] r femininis RBK vel] et iC 7 nuptus] b
nuptt(a?) B post nuptus est: prò bonum — nupta est om, G add. g prò bo-
nnm — Casina in Ut, umus Un, (Auctoritas ut plautus in casina Bf) et ad mg^ add, h a 8 platus Hh Plaut. Gas, V 1 , 5 «g. 10 Charinum quid G et libri tantum
/.carinnm non omnes $ 12 etiam /• nùquid Rr etiam nnmquid BBff etiam nunquid LK Chaliniini quid Plautus 11 marito K primitiuis quae sunt tertiae personae B
uel ratio 12 qui] quod L potest nisecundae H 13 necessitas Dd propterea
et
OL 15 quoties Bt ipsam nel agere K ipsam agere Br 16 poenitet Nk
sibi illum sui Rr 17 extrinsecus secus K ut] ut est rd rogai te Dd 18
praecatur RBff 19 fit add, r slt G eadem personam R tertia persona r 21
o vel ablativo] et ablatiuo G quos habet K 22 hic pronomen Bh verbum] b
berbum B agentis] b agent«8(e?) B 25 in interrogati vis] r interrogatiuis R
in InEnitivis] r inflnitiuis RK in inflnitit DffL inflnitit BO
LIBER Vili 2—4 371
p. 784. 85 P. p. 358. 59 K.
bus, quae tertiae maxime solent iungi personae et absenti vel quasi ab- senti, ut *qui8% ^quajlis', ^quantus' et similibus, vocativum esse probi- bet, quia yocativus ad aliquam finìtam iìt et praesentem persoàam, ad quam oratio dirìgitur, id est ad secundam.
5 Incommoditate vero vel inconsonantia , quam Graeci acvfigxùvtav vo- 4 oant, deficiunt quaedam, ut, si velimus ab eo, quod est *cursor' et ^ri- sor', feminina facere secundum analogiam mutatione *or' in ^rix', abso- num fit et incongruum naturae literarum. unde Cicero voiens ab eo, quod est 'expulsor% proferre femìninum mutavit s in t et *expultrix* di-
loxil Tusculanarum V: o vitae phiìosophìa dux, o virtutìs in- ilagatrix expultrixque vitiorum. in eodem: regiae virgines ut tonstriculae tondebant barbam et capìllum patris. ab eo, quod est ^tonsor', ^tonstrix' fecit femininum addita t et ex eo diminuti- vuni Uonstricula', quomodo a ^nutrix' ^nutricula'. et ea per naturam.
15 «Per fortunam quoque duobus modis prohibemur quaedam proferre, vel quod inusitata sunt vel quod inconcinna et turpia vel aspera prolatu videntur esse.
Inusitata sunt, quibus non inveniuntur usi auctores, quamvis propor- lione potestatem faciente dìcendi, ut ^faux', ^prex', ^dicio'. positivum
«'faris' debet esse *for% passi vum *do' debet esse ^dor'. ea enim quam- vis ratione regulae bene || dicantur, tamen, quia in usu auctorum non inve- niuntur, recusamus dìcere.
tertiae 1 quae tertiae sine dnbio sunt persone quae maxime solent iangi persone Rr
qoae tertiae sine dubio sunt personae maxime solent iungi personae B quae tertiae sine dubio solent iungi persone D quae tertiae sine dnbio sunt personae et maxime
tertiae sine (maximeque h) iungi (adiungui L) personae (persone d) HGLKd quae tertiae ma-
dabio fiont pei-aonae terciae
xime solent iungi personae archetypua cwn gloss, ni f. personae et Hh et om,
o d
DGLK 2 et in similibus BDIf 3 persanam K 4 est secundam B a se- cuodam Dd 5 AcrN4>0NiAM G agim.4>U)nian II ACCfii4>5NiAM K ACTMphonian L 6 difficìuDt GK dificinnt L uelimus habeo Rr 7 facere in mg. K 8 fit] fa- cU L alt K natura h uolens habeo D Oic, Tuscul. V 2, 5 10 phiìoso- phìa] k pbilophia K phiiosophosia ff iudagatrix] rhk indicatrix RBDGL indaca- irix »t f,K 11 excuUrixque de, Reg. Gud, pr, epuUrixque al. codd. Cic. Cic,
n
Tuicid. y 20, 58 uirgines regiae K 12 ut] et Z/ tostriculae lA . habeo 1> 13 est add. b tonstrinx R eo femininom deminutiunm G 14 quomo a
h natrix R quomodo a Qutritor nutrix r eam Rr 15 furtunam GK proibemnr
nel Ar 16 uel inconcina GLK et aspera K 18 Inusitata quibus G in qui-
t boa K auctores usi K autores D 19 facieade D faciant GL et ea faciunt
WT. K ut faux — dor add. in litura minore et ad mg, d post prex : chaus
d. m, mdd. in D dor.causdìco for. add* G caos dico for LK ditio DH
20 «rari» L do debet esse dor om. GLK add, k post dor: faux dicio for dor odd, Ry del. r Faux Prex ditio. For dor add. H Faux. caus. ditio. for. dor. B
V
21 ooQ in mg, K inubniantar J)d 22 recussamas K reccussamus L
24*
372 PRISCIANI INST.
p. 785. 86 P. p. 359-61 K.
5 Inconcinna vero vel turpia vel aspera prolalu videntur esse ^metutu- rus' vel ^nietuitarus', ^nutritrix': quod quamvis secundum analogiain de- biiisset dici - in Hor' enim terminantia masculina, quae ex verbis nascun- tur, mutante or' in ^rix' et faciunt feminina, ut ^doctor doctrix', Siclor victrix'. cum igitur masculinum sit ^nutritor', ex eo | secundum analogiain s nascebatur ^nutritrix' ., euphoniae tanien causa concisio facta est mediae syllabae, sicut *bobus' prò *bovibus'. nec non etiam in contextu diver- sarum dictionum hoc solet fieri, ut ^cum nobis' turpe est itaque ^nobis- cuin' praeposterum profertur.
Vnus ergo ex bis plerumque quattuor niodis invenitur, qui facit tam » verba quam alias partes orationis esse defecUvas. differentiae quoque causa multa solent vel taceri vel contra regulam profeni, ut ^fas' genetivuin non habet; nam sive ^fatis' seu ^faris' vel ^fassis' dicamus, aliud potesl signi- (icare. ^coniunx' ^coniungis' secundum analogìam debuit proferri, sed ne verbum putetur, absque n profertur ^coniugis*. similiter accentus ^poné', i5 *ergò' differentiae causa in fine ponitur. ^Venus Veneris', cum omnia in ^us' correptam propria secundae sint, solum tertiae invenitur, ne, si
6 ^Veni' dicamus, verbum esse putetur. ^far farris' solum in r desinens geminavit r, ne, si ^faris' dicamus, aliud monstret similiter repugnanti- bus regulis solent quaedam taceri, ni tov ^ador' genetivus in usu fre-ju quenti non invenitur, quia duae contrariae pugnant in eo regulae. cuiu enim sit neutrum, debet paenultima o genetivi corrìpi, ut ^aequor aequòrìs', ^marmor mannòris', sed cum habeat ^ adoro' pae|nultimam producens, de- bet produci, unde et deriviitivum eius ^adorea' o producit, cum ^marmò- rea', * aequòrea' o corripianL ergo repugnantibus regulis mansil ^ador's in frequenti usu indeclinabile, in verbis quoque cum || omnia in ^neo' de- sinentia secundae coniugationis in ^nui' faciant praeteritum perfectum, ut
i 1 Inconcinna] r Inconcina R6LK 2 uel metuturus Dd quamais in li-
tura k (lebuiset GK 3 in or RD terminata BDG 4 femina Rff ut
om. GLK 5 ex eo K et ex eo ^ 6 nascebatar add, g nutri«trix(x) li .t 7 bubus BH 8 dicionum Dd solet solet fi 10 facit*« tam ^9 li di-
fectiaas G diffectatiuas K 12 multa] r mutata R 13 non habet add. r ha- bent D seu] uel L fassis] hg et in litura ni f, R fasis GKld fais ff fasti s r
n o
significare potest GLK 14 coniux ff coningis RrDH debcl G 15
couiangis R pone ergo] tic Frane* Ritterus elem, gramm, LaU p. 56 , A. /. neglecto.
scripsit apud Prisc, de acc. % 8 pone et ergo B pone ergo reìl. 16 ponitur in
tlne GLK e cum K 17 correptam] correptam feminina GLK proprìara Rr
t proprie G 18 Veni] b nen* B faris Rr desinens om, GL disinens add, g
e 0
19 demonstret H 20 ut add, h tot Rr to GL t*(iuP) K ador cuiiis
que genitiuus GL Trenti Hh 21 repugnant B in in eo K 23 uerbum adoro
i BDHGLKr 25 corripeant Gg covripiunt L reppugnautibus ex repugnantibus
effedt L 26 cum omnia in mg, K in neo] rdg om, R in eo BDGLK 27
Qui] bd ui BDGLK faciunt L
LIBER Vili 5—7 373
p. 786. A7 P. , p. 361. 63 K.
^leneo tenui', *moneo monui', dilTerentiae causa ^maneo mansi' facit, ne 'raanui' dativus 'manus' putetur, et ^neo nevi', ne, si *nui' diceremus, a ^nuo' esse videatur, ^audeo ausus sum% quia ^hausi' ab ^haurìo' fit, qiiamvis buie aspiretur. *fac', *dic', ^duc', Ter' magis placuit per apo- scopam proferri differentiae' causa, ne, si Tace', *dice', ^duce', Tere' diceremus, aliud significare putaremur, quamvis boc non in omnibus con- similibus vel univocis .soleat fierì. singute igitur verbis accidentia disse- renles, quae in quibusque deGciant, prout animo occurrant, *ostendemus.
DE SIGNIFICATIONE.
10 Significatio. vel genus , quod Graeci affectum vocant verbi , in actu est li 7 proprie, ut dicium est, vel in passione, et omnia verba perfectam haben- lìa declinationem et aequalem vel in o desinunt vel in ^or'.
Et in o quidem terminantia duas species babent, adUvam et neu- tralem.
13 Et activa quidem semper actum significat et facit ex se passivam abs- que duobus verbis, *metuo' | et ^metuor', Timeo' et *timeor'; haec enim coDtrarias vocibus videntur habere significationes , quamvis etiam ad sensus pertinentia verba, si quis altius consideret, in activis vocibus passionem et in passivis aclionem Aeri iiivenìat, ut ^ audio te', 'video te', Hango te';
Ktostendo enim, pati me aliquid in ipso actu. cum enim dico 'audio te\ estendo, quod vocis tuae actum patiuntur aures meae; et e contrario 'au- dior a te' dico, cum vox mea agit aliquid in aures tuas. sed tamen quia nobis agentibus, id est sentientibus et aliquid facientibus, et oculi vident Pi aures audiunt et tactus corpori evenit, non irrationabiliter activorum et
E>ocem et constnictionem habuenint.
Neutra vero appellaverunt, quae in o desinentia sicut activa non»fa- riunt ex se passiva, quamvis vajlrias babeant signilicationes , de quibus post docebimus.
1 difTaerentiae R manneo Rr facit om. GL add, g 2 nevi] d noui D neui ♦*« t\ K ne t« lUura r 3 ausi RrD aurio RrD 4 aspiraretur L
die deL r om. D 5 si om. R dice om, RBD duce dice H duce
f<rre dice GL 6 diceremus add. g pnlaremur] h *4t«*rcmur B Qua Rr
# 8
in OBI. A" 7 accidentia uerbia DGLK discrentes Rr differeiites / deferentes in deserenies mi.K 8 quae om. G q;g quibus GL deficìunt G occurrent Dff 9 de signì t genere, g de diDlnitione V. generu uerborum L inscr. om. DG(HK?) 10 affecton S effectum GL AuenciN id est effeclum Darmstad.^ «nerbi (&) K 11 proprie]
ni rh propriae RBDHK 12 o deflunt Hh 13 act**um(iu) H 15 passiua /f ab-
ec 8
«lae R 16 et timeo et BH Haenim Rr 17 uocibus uocibus K 18 conci-
defet R considerai G 19 et passinis DHGLK et passiuis uocibus actionem B
o accionem D 20 estendi Rr audio ex audeo corr. B "te ''audio K ^ Cam] quod in lUura k uox in lU. b 23 sencientibus D 24 inrationabili-
o ter B 27 habeant nana» DHGLK postea G 28 decebimus Dd
374 PMSCIANI INST.
p. 787 P. p. »e2.*6S K.
8 In *or' vero tenninantia tres species habent: passivam, quae ex ac-
tivis nascitur et semper passlonem significai exceptis supra dictis, c«m- munem, quae una tenninatione tam actionem quam passionem signifìcat, deponentem, quae cum similem habeat communibus positioneni in *or' desinendi, tamen deponens vocatur, quasi siniplq^ et absoluta, quodpers se ponitur, vel quae deponit alteram significa tionem et unam per se tenet, quomedo positivus gradus dìcitu», qui absolutus per se ponitur non egens alterius coniunctione. haec quoque tamen species [id est deponens] quo- modo neutralis diversas habet significationes , de quibus latius in sequenti- bus tractabimus. »
0 AcUva igitur et pas|siva et communia certam et praefinitam habent
significationem , neutra vero et deponentia variam.
Haec autem verba proprie activa vel recta vocantur, quae in o desi- nentia et assumpta r facientìa ex se passiva, confestim cum dicuntiu-, possunt transire in quem fit actus et coniunguntur vel genetivo vel dativo is vel accusativo casui, ut ^abstineo irarum' - Horatius carminum libro. Ili:
Mox ubi lusit satis, abstineto, Dixit, irarum ., Mmpero Ubi', ^maledico tibi', * invideo tibi% *oro te% ^ amo te', *ac-» cuso te'.
Haec enim faciunt ex se passiva, quae ablativo casui cum praeposi- tione ^ab' vel *a' solent iungi, ut ^abstineor a te', Mmperor a te', ^ma- ledicor a te', Mnvideor a te', ^oror a te', ^accusor a te', possunt ta- men passiva dativo etiam adiungi , ut * servor tibi '. ' et est quaerenduni, i5
* cur activa ablativo per se non adiunguntur, et puto, quod ille casus prò- prius est passivorum. ideo autem dixi per se, quia cum alio casu società
4 possitiooibas aem K 5 desinendi] r desinenti RB quas simplex Hh o a
absaluta Rr quod] quae BDLK et sic ni f. in litura li qui h 6 uel quod de-
a ponit BHL 7 quia absolutus A obsolutus Rr 8 coniuntione R coniunctio-
ne*(ni) B speties R 9 neutralis] num naturalis R? atk. l, silentio meo ipse dif- fido diuersas om, LK deuersas in mg» add. k 12 uaria R 13 De actiuis et passiuis uerbis inscr. L proprie] r propriae RBD 14 adsnmpia B assumta L
15 actus] g ac*«*« G 16 ut absteneo (?vX abstìneto RBDt iurarum 1) post irarum: Horatius — irarum om. G oratius K Hor, c/irm. vili 27, 69 sq.
17 III] Uh. XVIII S 192 mi. h. L libri nisi quod libro primo carminum Wallra- fUmus 18 Mox — irarum add. g lussit K abstineto] l abstineo HLKg
e
20 inuideo tibi post maledico tibi sup. lin. add, l 22 haenim Rr 23 absteneor
e e
G imperror K 24 inuidior Dd amor ate post oror a te add. L acnsor H
V
accnssor GLK 25 etiam om. G . et om. GL est om. K querenda B
se d n
26 per se ablatiuo B per non H abiugantnr Bd 27 dixit Rr casa tx
e causa corr, H sociata] i sotiato R sodato BBGLK sotiato ff
LlBERVms— IO 376
p. 787. 88 P. p. S8S. 64 K.
adiunguntur , ut * video solem oculis', ^ prohibeo filium turpitudine', accu-
*sativo quoque inveniuntur passiva coniungì, sed figurate, ut ^absciditur manum% ^frangitur pedem', || ^sanatur oculum', ^rumpitur aurei»*. Vir- gilius in V:
s * intentaque brachia remis
Intenti expectant signum. idem ìli III georgicon:
Pascuntur vero silvas et summa Lycaei. Quae vero in o desinentia nihii ex bis, quae propria esse activonun 10
lodocuimus, habent, neutra proprie vocantur vel absoluta, ut est *vivo', *di- lesco*, *ferveo% ^sedeo'. haec enim non egent supra dictis casibus ad c^mplendam sententiam, unde iusle | passivis quoque carent. inveniuntur lamen etìam quaedam verba, quae quamvis activam habeant significatio- nem, passiva tamen non habent, quia nec in homines eorum actus transit,
isnec semper supra dictis egent necessario casibus, ut ^prandeo', *ceno', 'curro', * ambulo', eorum enim prolatione transgressronem fieri non est Decesse ad aliquod rationabile animai , quae est sola causa , ob quam nas- ciinlur verba passiva in prima et secunda persona ; hae enim de se et ad se loquuntur, quod est suum animantium, quìbus natura sermonem dedit.
»in lertia vero persona saepe passivum solet inveniri etiam ex huiuscemodi verbis, sed ad muta et carentia anima pertinens. dicimus enim ^conditur h«lus', *aratur terra', *inseritur arbos', 'curritur spalium', unde Teren- tius in adelphis:
fdecurso iam spatio,'
s^bibitur vinum' - luvenalis in IIII:
e 1 innguntur BDGLK turpedine QLK 2 flguratae R 3 auris HhQ au- res BL auris K Verg, Aen. V 136 sq. 5 bracchia Med, Barn. Fr. 6 ex-
cu s^tcUknt G Rom. exspeui Fr. po«/ signum: Idem in -II- Miseros depascitur artus
(Miseros t« lìL) add. B idem in secundo jniseros depascitur artus fVaUraflanus, v.
Aen. 11 215: miseros morsu depascitur artus, qui versus max ($24 p. 391, 23) lauda- tur 7 Ferg, georg. Ili 314 8 syluas B siluae Po/. lycei BB licaei D liceae GL lice«aei K 0 De neutrali significatione inscr. L nil L 10 proprie] prò-
.ce
prìae RBB dilisco K 11 Haenira Rr 12 De neutralibus actiuis inscr, L 13
per tamen om. DHGLK habent DGLK 14 passiuara HGKd 15 sem Rr
caeno GL ambulo ceno curro K 16 enim add. g transgresionem GL
est] potest GL 17 aliquod] dh aliquid RDHGLK aliqui B rationalc R sola est B 18 et in secunda B Haec BDG Hae* (e) H 19 locuntur RH lo-
« V
qunlur BK 20 lercia H 8aep*e(a) L ex] in L 21 dins H conditor
V
Kr 22 holus] d olus RDHG arator Hk arbor L spacium D Terent. adelph. V 4, 6 • 24 decurso iam spatio] sic Prisc. etiam $ 13 Hb, XI $ 21 XVIII S 132 decurso spatio XVIII $ 53 Prope iam excurso spatio Bemb. Prope iam excurso
i ipaeio Bas. Prope decurso spatio BenUeius spatio dixil bibitur B 25 unum D luv. saL ini 10, 25 sq.
376 PRISCIANI INST.
p. 788. 89 P. P. M4. « K.
sed nulla aconita bibuntur
Fictilibus -, •
^epotatur flumen' - idem in eodem:
epotaque flumina Medo
Praudente _, ' 5
^mendicatur panìs' - idem in eodem:
Et mendicatus vicla Carthagine panis _, ciim eorum prìmas personas natura prohibeal proprie dicere, quis enim dicit *aror% Mnseror', 'curror', nisi poetica conformatio, id est tcqocoko- noita^ inducatur? ergo proprie illa possunt habere prìmam et secundam 10 passivorum personam, in quibus et fateri possunt eaedem personae quod in se fit, ut est ^amo te', consequitur, ut ille, ad quem dixi, conllfitendo id, quod a me audivit, dicat ^amor a te'. Ili li Latius igilur tractemus de iis, quae videntur contra vocis formam significare, quod non solum in verbis, sed | in aliis etiam partibus oratio- is nis invenitur, ut si dicamus *Athenae% *Thebae' voce pluralia sunt, sig- nificatione singularìa, et contra ^populus', ^plebs' voce singularia sunl, significatione pluralia, vel ^Philotium% *Sophronium% ^Glycerium', *Dor- cium' voce neutra, significatione feminina. multa quoque alia huiuscemodi inveniuntur. * »
In verbis etiam suiit quaedam voce activa, quae ex se passiva non faciunt, quae generali nomine neutralia vocamus, quamvis diversas tiabeni signifìcationes: ex bis enim quaedam vim habent actìvam, ut est ^facio te', ^calefacio te' (quamvis ^facitur* quoque a *facio' prò *fit' protulerunl auctores, ut Varrò in cynico: 35
1 accollila L 3 potatur DffG luv, sat. UH 10, 177 sq. 4 epotaque*
a e b ■
flumina. mendicatiir panis. medo prandenle ff 6 manducatur L luv. sat. UH
10, 277 7 Et om. GL mcndicalur H manducatus L ohartagine Rr karta-
gìne DHGLK 8 prohibebat Rr proprie] r propriae RBD 9 dìcii spscr, K
0 ad 0
nisi si D conf*rmalio L confirmatio A'* contlrmatio B ngoemnonoita] x
npociuno*4r«4( R TTPociunonEi'A Hr irpocunronoTTEiA D TTPocATTomtCHA G npocAnonecena
L npocwnoTTonEchia K proaopeia B nqoaoanonoUav 2 ID . loducantur ergo D
a proprie] rd propriae RBD secundum Rr • 11' personam passiaorum L per- f sonam pasiuorum G pateri Dd possunt] ir litura r potest sunt m f. R
e amico
eaedem] rg eadem RG eadem D 12 fit] sit G est om. G 13 a me audiuit
Hh 14 bis /tòri 16 athaeiie /{/> tbaebaeT? 17 et econtra (rZif popuin Rr 18 et significatione GLK glicerium D et ex corr. K glygerium G gliggeriam L e significatione
dortium Rr dortinm BH 19 neutra ^^^^^^^^ feminina (neutra) Rr quoque
alia] in Ut. et ad mg. h alia ni f. omiserat B 22 quamvis] d quasuis ./> ha-
beant DH habeat B 23 uim habent add, g 24 calefacio te add^ r protul- lerunt G 25 Varrò in cynico: sat, XVIII p. 107 Oehl. cunico LK cunico sime hercule G Cynico sine Hercule purgante: Deorum vel Cynico: Diem hercoie purgani Ausonius Popma coniectaneorum in Varr. sat. p, 618 ed. 1601
LIBER Vili 10-12 377
p. 789. 90 P. p. 365. W K.
Sì me hercle pergunt etdeorum cura non satisfacilur Rei publìcae ... Tilinius in Quinto:
fconsilium bonum gratia parvi faciatur. 5 'facessitur' quoque Cicero prò Cluentio: sed hoc polliceor omni- bus, si cui forte hac lege negotium facessetur. bene igitur in 12 pierisque compositis activum est: ^perOcio' et ^perlìcior', ^confido' et 'conflcior', *afIìcio' et *afficior*, ^efflcio' et ^efficior'; sic paone omnia, quae cum pracpositionibus componuntur; nam/calefacio', Uepefacio' et losimilia ^calefio' et Uepefio' loco passivorum habent ^fitur' etiam prò 'fil' dicebant. M. Calo censorius in Quintum Thermum: post- qiiam diutius fitur. idem de Lucio Veturio: Gracco ritu fie- banlur Saturnali a. similiter activam significa tionem habent ^officio (ibi', *noceo libi'), quaedam vero ex eisdem neutraHbus passivam, ut la Sapulo a te% Mio a te', ^exuloa te% ^veneo a te% *nubo tibi' - quam- vis antiquissimi etiam activa significatione ^nubo te' dice|bant, unde Plautus in Casina:
Libel Charinum quid agat scire novum nuptum _, quaedam neutra, id est quae nec nos in alium extrinsecus nec alium in 9D0S aliquid agore significant, ut est ^ spiro', || ^vivo', ^ambulo', Sporgo', quae non egent aliqua coniunctione casus, cum absolutam et plenani per
•
1 me hercle] Fleckeisenus y qui agnovii sepienarios iambicos meherciile libri iuraiDentam parg-ant per^nt] *««««« (p*«nt t. e. pergunt) Rr (iuramentum videtur gloss. ad mehercule per- tinens) Rr pnrgaot BHdk , pergunt et] purgante at coni, Oehlerus 2 r. p. RL
reipublicae
n mg. •{• respublica L r. p (? r. p Dd rp H rp. K -a-p- B 3 tintimiius H TUinii Quinti fr, 6 p. 67 Bih, p, 128 iVeuA. stùllitia cupidinis | Pelùnt consilium, bona bononim gràlia | Parui ut faciatur, Hermanni {opttsc, V 273) vestigia fere secutus, nifi quod suo iure quanta ante stultitia orn., Ribbeckius fr. I p. 126; cf. § 31 et Non. p. 5()7, 16 Titinius Quinto: stultitia cupidinis petuot cunsilium, bona gratia ut parui Taciatur in Quinto] Putschius in V librit om, edd. ante ce in qnto (t. e, in quinto) ce
ael e 4 paraa faciatur B 5 facessitur Gg Facescitur D Cic. prò Cluentio or. 57,
• ael e
158 6 hac] ac R negotium om, D facessetur Gg facescetur D facessetur k
i racessetur K facessitur R et ante corr. ut videtur H igitur] quoque B in pie-
'\s ut
rnmque Dd implerisque RH 7 perficio K confìcio et conflcior add, d 9
propositionibus D praepossitionibus K 10 et tepefio in Ut. B habentur B 11 marcus GL M. Òatonis in Quintum Thermum post censuram (sic Rufinian, de fig. 518 cf* fest. p. 318», 17) or. fr.: apud Meyenan l. l. or. 37 p. 73 in Thermum ìib. IH S 8 X S 56 thermum ex thermium ut videtur corr. K 12 Catonis de Lucio Feturio or. fr. : apud Meyerum l. l. or. 28 p. 65 cf. lib. Vi § 16 uieturio
^ iìebantnr] r fiebant RB 13 De neutraHbus quae signifìcationem passinam
habent ìnscr. L 14 neutralibus uerbis B 16 etiam om. L 17 Plautus in
C4itijui V. $ 2 Casina] bd cassi na BB 18 Charinum] r carimum R caiinum H
sunt
19 De neutralibus uerbis iterum inscr, L Quaedam neutra Jih id est otti.
Ù
IK nec tos Rr aliam ex corr, K aliam ex corr, K 20 aliquid add, r
378 PWSCIANl INST.
p. 790 P. p. 306. 67 K.
se prolata sententiam monstrent, quae et proprie neutra vocantur, sicut
13 supra dictum est. sunt alia in hac forma [id est in verbis] , quae in o de- sinenza non faciunt ex se passiva, quae quamvis activam habeant signifì- cationem , tainen vel ad muta animalia vel ad carentia anima coniunguntur, sicut supra dictum est, ut est ^percurro forum', ^prandeo piscem', ^cenos ovum', quae est quando inveniuntur tertiam passivonim habentia personam, nec irrationabiliter, ut ante ostendimus. ^currìtur' enim ^spatiiun' bene dicimus. unde Terentius in adeiphis:
f decurso iam spatio dixit sunt quaedam ex eadem forma, quae passivam videntur babere sig-io nifieationem , sed quae non extrinsecus fit, quam Graeci avtona^Butv vo- cant, id est quae ex se in se ipsa fit intrìnsecus passio, ut ^rubeo', ^fer- veo', *caleo', Uepeo', *marceo', *aegroto', * titubo', * vacillo'.. iUque huiuscemodi verba non egent casu, quamvis auctores haec quoquje inveni- antur more activo vel passivo diversis casibus adiungentes , sed figurat<>, is ut Virgilius in bucolico:
ardebat Alexin,
14 prò ^amabat'. sunt alia verba, quae quamvis non ab activis proficiscen- tia I tamen passivam semper habent formam. et ex bis quaedam eadem voce utrumque signifìcant, id est actionem et passionem^ ut est ^osciilor» te' et ^osculor a te', ^crìminor te' et ^criminor a te', haec communia nominamus. alia verof quae similiter eandem terminationem habentia nec ab activis nata unam dumtaxat habent significationem , sed non omnia ean- dem, haec deponentia vocamus, cum qUaedam activam vim possident, ut ^conspicor te', ^sequor te', ^praestolor te' et Uibi' - Terentius in eu-25
. nucho:
Quem praestolare, Parmeno?
.ten 1 prolatam RGLK sentiam Rr selentiam K monstent H proprie] rdk propriae RBDH 3 habcaDt actiaam K habeDt DH 4 lamen et ad L animam B 5 ut est om. H caeno RBL 6 quae est] om, GLK add. k 'est
sp$cr. l .Est B 7 inrationabiliter B spaci iim i) 8 Ter. adelph. o. $ 10 10 De neutralibus passiuis inscr. L quaedam om, K ^ 11 avxondO^Btav] %
propriain passionem * a
•AYTOTTAeiA* Hh aYTO<t>ATiAM G aTTophathì H aTTO<t>AriAM K autopathian B autophatiam
RD aulopalbiam r yaiottatiau d àvtona^BLOv uel Idiona^BiMv 2 12 iotriusecas
o
Al H post ut : ardeo m, ree, add, in K ferveo] add. d ferbeo K 13 egreto K
uel e
nagillo Kk 14 inueniuntur HK 16 ut om. K Verg, ed, 2, 1 {deficit Rom.) ■ 17 alexim Pai. 18 De communibus inscr, L 19 et] ut GLK bis quae
eadem L quaedam eadem uoce in litura b 20 est et aclionem et BH
* ut' osculor £f 21 et om, GLK creminor G et om. GLK creminor G De
u n
depooentibus actiuis inscr. L còmnia B 22 eadem Bd 23 ab in mg. add,
d cam q
L tuDlaxat Kk 24 * L cumdam Rr possident] g possedent GK 25
secor B pstulor I)G et tibi] ut in Utura l Ter. eunuch, V 6, 5 iunucho
K ianocho G ennacho L 27 p*«8tolare H pstolare G parmieno K
LIBER Vni 12—15 379
p. 790. 91 P. # p. 367. 68 K.
Cicero in 1 invectivarum: qui libi ad forum Aurelium prae- stolarentur _, Mnsidior Ubi', ex bis multa antiqui tam activa quam 111115 passiva signiflcatiollne protulisse inveniuntur, et maxime ea, quae apud Graecos activa habentur et passiva: "auxilior te' et *a te% simililer *admi-
5niculor% *auguror% *adhortor', ^apiscor', ^abominor', ^consequor', *am- plector', *adorior% *abutor', *admiror% *antestor', ^aggredior', *asper- nor', *architector% *assector% *argumentor', *reor', *vereor', * soler', 'arbitror', ^blandior', ^consolor', ^conspicor', *comminiscor', ^complec- lor'^ 'calumnior', *camificor', ^despicor', ^demolior', *domiuor', *depe-
loculor', *deIargior', ^ementior', ^exordior', 'experior', ^frustror', ^hortor*, •for faris fatur', *meditor', *obliviscor', *metor', *adulor'. haec pleri- que deponentia esse con|fìrmant ideo, quia frequens usus eorum significa- tìonis esl acUvae; communia vero esse defendit cum natura ipsius sensus, tum vetenim non improbanda auctorilas, a qua quae poluimus a diversis
iscolligere librìs exempla proferamus. Lucilius:
a me auxiliatus siet
1 de. in CatiL or, I 9, 24 invectivarum] b uectiuarum B tibi etiam lib.
XVII1S146, Atnts, Mess. p,2bZLind. te pars codd. Oc. forum auleum GL forum
T ri
K.Wnm Kk pstularentur G praestoUarentur N praestolentur v. /. ap, Cic. 2 insidior
i tibi 001. R De dubitatiuis inter communia et deponentia inscr. L 3 maxeme K 4 habentur] rh habent RH rell. adminiculor] r amminiculor RDHGL et admini- calor B adulor amminiculor d 5 auguror adulor adhortor B adortor DHr
•M*tor R apiscor] adipiscor rh et in litura l, cc%§ Puischius Auspicor B edd. ante a (anspichor 3) abomioor] r abhominor RBffGLKd 6 admiror] § 16 miror h. l. Hbri miror tester antestor / post antestor (attestor edd, ante a): contestor de- testor execror machinor polliceor dignor in mg, add. l exequor machinor consector contestor dignor detestor (dignior detector 3) edd, ante a execror/ machinor, polli- ceor, consector, contestor, dignor, dfctestor a sgq.; in serie exemplorum infra $ 17 In- ter exempla a Utera a inàpientia inter antestor , cui praecedit testor , et aggredior in- terponuntur execror, machinor, polliceor, et reor, uereor (al. queror), solor, quae ca- talogus He post argumentor ajferty in % 18 consequor, h. l, literae a insertum, in . exemplis et in Utera a S ^^ et in Utera e positum. consector, contestor suo loco i>i- lercalantur inter commìpiscor et complector, dignor et detestor itidem § 19 initio li- terae d inter carniflcor et despicor adgredior BD 7 assector] r adsector RBDHK
0 A
8 coasulor L consulor K complector] amplector D 9 coluranior K
nei depecalor
depeculior G depeculior K 10 dilargior libri KrehUani t>. eius ann. ad $ 19: et
àììdiT%ìoT Lindemanno quoque teste HeideW.y delargior tamenH expedior D frus- r r
tor Rr hostor Rr 11 obliuiscor scrutor metor B adulor in exemplorum se- rie cum adhortor coniunctum et post auxilior in ipso initio positum ante adminiculor col- loemU edd. ante a cum d Lips. 2 KrehUi (qid cf, 11 524 sq,)y ante auguror a'sqq.; eeonira post metor: morigeror adipiscor assequor queror add, edd. priores, morigeror as- sequor queror a sqq. 12 ideoque frequens L 13 est spscr. r diffendit K
tam quam
cum] quam GL quam K 14 tum] tam GL tam K inprobanda B qua^-
i qoae B 15 collegire Gg 16 De exeroplis confirmantibns haec esse communia
admg, L Lucilius] k Licillius B Lncillius b lucius GLK Ludi. fr. ine. 122
ùous. 121 Gerì. 17 siet] L, Qìdcheratìus in Corpeti ed, sat. Ludi. p. 253 ai est mri: om, lib, XI $ 29
380 PMSCIANI INST.
p. 791 P. , p. 368 K.
passive, §ori&ifi^slg, Gassius similìtcr: aduiatique erant ab ami- ' cis et adhortati, ^adulati' KoXaxsv^ivreg , ^adhorlati' n^oxQaniwig. Varrò: tribunicio auxilio adminiculati, fiori&ri&ivteg. Lu- cius Caesar: certaeque res augurantur, olcDvoaxoTtovvtai, cu- ius activum Virgilius in VII: s
si quid veri mens augurai, opto; Cicero tamen Verrinarum IIII: ex nomine isiiiis, quid iste in provincia facturus esset, perridicule homines auguraban- 16 tur. Gaius Fannius: haec apiscuntur, inùzvyx^^ovrai, Fabius Maximus: amitti quam apisci, passive omnia sunt prolata. Ver- io rius: saevitiaque eorum abominaretur ab omnibus passive
tu H .neic
1 passiuae K actiue B BOBOBeEic Rr bohobig G bo. Dd casius DGLK Cassius Severus ni /*., hunc enim Cassii nomine laudai Prisc. lib, VII $ 55 idem- que significari videtur lib. Villi § 53 (e/*. Lindemannum ad Charisiwn p, 70 n. 20 ed. ftuae); inier Severi religuias haec verba recepii Meyerus l, L p. 551 , ad tamen ipsi vere indicare videntur Krausius hist. R. fragni, p, 165 et Weichertus de L. Vario et Cassio Parm. p. 206 Cassio BenUnae ea iribuentes, kisqtte assentitur Rothius L l. p. 290 sq, fr, Cass. Hem, 20. ^Cassium"* vero 'Eminam* pieno nomine et addito anno- lium libro sexies laudai Prisc, (». ind.)^ ut sciens certe hunc eum aff erendi morem ne Me quidem deseruerii: ncque vero Cassii Severi exemphtm ab hoc loco alienum est, nec ipswn dicendi genus a Cassii Severi aetate, quanwis participii ' adhoriatus ' usus passivi alterum exemplum non reperiatur adulati q L aduiatique — adhortati ante adu- lati om, G 2 adertati R adhor^ti H adulali om. R spscr. r aduUali L
A I Ne KOAAKKYeE««EC Rr KOAKETeHNTBC L KOAAKEieENTEC K KOAAKeTeeNoec et B adhor- tati TtQOtQccnévTsg om. BULK nPoiPATreNTec . ut prius que passiue.uarro B
e * * b
3 Varron. fr. ine. p. 339 ed. Bip, tribuuilio Rr tribunitio DHGL triuniiio K
adminiculati] r ammiaiculati RDHGL adminicnlanti B adminiculatus lib. XI % 29
TE li
B0HeHeHNTBC>/2r B0H6H6EIC JT BONeHOEic GL Lucius Rr Lucius Gaesar]
in auguralibtis se. cf, lib. VI § 86 4 certeque, RH certe quae BD certae quae G
A ios
res ex rem corr. B oiiuNOCKiun*ujYNT*i Rr oiiunockotto K , cura 72p 5 Vir- gilius protuUt in GL Verg, Aen. VII 273 7 Cic. in Verr. or. Il ii 6, 18 Verri- narum] r uarrinarium /{ uarrioarum If ipsius GLK iste om. libri Cic. deli. 8 provìncia] r prouintia RDtì perridicule] «te etiam Cic, Lagom. 42 m. pr. et alU '
^ Gaius nonnulli ex melioribus perridiculae D perrìdiculi libri Cic. plerique 9 Gannius Fan- nius Dd pertinet hoc fragm. vel ad C, Fannii C, f. Strabonis cos. a. u. 632 ora- tionem vel ad C, Fannii M. f annales, quorum lib. I laudatur lib. XIII $ 12 cf. Meye- rum l. l. p. 201 Krausiwn p. 174; Fannii hist. fr. (2) p. 312 tacite inseruit RolMus
adipisciintur Ih EniTYCXANONTAi R EniTvrxANONXAY G bttitixanontai L ehy-
TYPXANONTAi K fauius BDHGLKr Fabius — apisci om. Ti add.r 10 amiti L
apisci] add. g adipisci hk ad Q. Fabii Maximi Cunctatoris laudationem fune- brem Ò- fiUi hoc fragm. refert Meyerus l. l. p. 5, possit etiam ad Q. Fabii Maximi Allobrogid laudationem P. Scipionis Africani minoris (v. Meyerum L l. p. 250) per- tinere; inter Q. Fabii Maximi Serviliani annalium rell. exhibuit Krausius l, L p. 171 et iterum sine ulta dubitatìonis noia Rothius l. l. fr. Fab. 5 p. 309 passiuae ff Ferrii Flaeci fragm. v. ap. Odofr. Muellerum in Fest. praef. p. XVI n, \ 11 ab
ominaretur] r abhominaretur RBGLK ab ominibns D ab hominibus BHGLK
\ 1 Orblius Rr pertinere haec videntur ad librum a Suet. de ili. gramm. e, 9 /.,
^continentem querellas de iniuriis, quas professores neglegenter ab ambitione paren- tum acciperent% 'periaIogos\ ut fertur, inscriptum, qui iitulus cum aperte corruptus sit, varie temptatus est a vv* dd, (cf, quos l. Graefenhaniwh Mst. phU, \{ 234 i». 23 et
LIBER Vili 15. 16 381
p. 791. 92 P. p. 368. 69 K.
dixìt Orbilìus: quae vii ab hominibus conseguì possunt, ttvvi^M. Petronìus:
animam nostro amplexam in pectore, niQtnlsxdsiaccv. Lucilius:
3 Quin amplexetur qui velit, ego non silnam me am-
plectier, 'amplexetur' Tce^mlsuiad'G}. Cicero prò Roscio: quo uno maleficio scelera omnia conplexa esse videantur. Aurelius: ab bis Gallos adortos, ex insidiis plurimos necatos, ^adortos' || Ì9M)-
i^òsv^ivrag. Q. Hortensius: abusis iam omnibus locis, ^abusis' xaiaxQrfi^hncav, Varrò: utile utamur potius, quamab rege ab- ulamur. Cannutius: turpe est propter venustalem vestimen- lururo admirari,ut propter turpissime vitam actam contemp- nere, ^admirari' ^avfiaieiS^ai. Cicero prò Murena: publicis lite-
Oiomau ed, suae p. 53); eqmdem eum crediderim ^ neQLccXovQyóg* fuissCy subiUiore quadam, non iamen inficeta eruditione ex ArisU Ackam, v. 855 «79. haustum: o nSQia-^ lovgyòs roig xuxotg \ (lyàv te %aì xsivtòv àsi \ nXsCv ij tQid%ov^* ^f^i^as | tov lifivòs sxaaxov , ipsi Lysistraio cum professoribus nil praeterea cornmune esse libenler
^ A e
concedens ominibus D 2 ayantectai Rr ANxeceAi D ARvecoAi B anyece.| u. pcironius 0 Petrtmii fr. t, I p. 807 ed. Bwm, alt. 3 in om, lib. XI $ 29
4 nspirTABxeBicAN GLK TTHPiTiABxeEiCAN R nspiTiAExeEiGAN D lucius K
Luca, fr. ine, 74 Dous, 73 Gerì. 5 qui Rr amplectetur GLK post ampie-
B B
xelar: qui uelit — amplexetur om. G 7 amplectetur LK TTEPiTTAEKHCetuN Rr
A
nepiTTAeiecTiu B nBPiTTABKBCBiu DLK ttbpittabkbcui H nEpinuBESCBiu G Gic. prò
Roscio Am, or, 13, 37 cf. lib. XI S '^^ pco Roscio] k prò scio LK proscio G maleticia Cic. Helmstad, 8 complexa RBDK amplexa GL Aurelius] nwn Aure- lius Opilius? historici aàusdam mentio subesse potius videtur Osanno in ann. antiq. Marò. 1849, 25, 196, at AurelU ^variae eruditionis vohtminum'' (Suet. de ili. gr. O), Musantm prae eeteriSy argumentuni certe muUiplex et ne ab /Ustoria quidem alienum
E T
fuit 9 gellos k Ad«ortos (h) L adhortos RB e<t>u)ASYeHN6AC Rr E<t>OAEYeHBN- TAC ^ B(t>OABYeBNTOc Z7 E<t>ABY6«NTAC (e) /T 10 Q. ] oiR. BH Quintus B que G quae
V
àg Q. Horiensis m' f. in lituraL Cic i hortensi* / hortensis GK Q. Hor-
iensH fr. òic. apud Meyerum l. l. p. 378, dubitantem num ex oratione aliqua an ex libro communium loeorum excerptum sU 11 KATAXpHCTeNTWN B KATAXPHceBNTiuN D
TA UeAKPECTBliTU)N R KATAXPE6BNTUJN G KATAKPNC6ENTU)N li KATAEPECOBNTAIUN K
Varron. fr. inc.p. 337 ed. Bip., quod vel ad suasiones vel ad orationes Varroms perti- neai utile] /". ut ilio quam] quae ^ a«(b)A' VI CRn\iiìi\s GLy quae forma nona- fòt et ipsa in lapidibus inveniiur v. Murai. 355, 2 ; Cannutius ibid. 1728, 6 Cannutiae Grut. 872, 4 Murat..^ò, 5; 1395, 8; 1780, 16 canucius D C. Antonius BartMus advers. IIII 5 ad P. Cannuti Ciceronis aequalis (cf. Cic. Brut. 56, 205 et II. Cluentianae ab Oreìlìo in ottomastico Tuli. II 128 //.) orr. praeeunte Falstero mem. còse. p. 37 hunc /. ótre suo rettulit Meyerus l, l. p, 397; cur vero orationibus Sulpidanis a Cannutìo
rop
conflcUs (cf. de. Brut. l. /.) eum tribuerit haud perspicio praeter Bd 13 am-
mirarì GL ut] ut L non K et edd. ante PtUsckium uictam GLK actam]
** (ac m f.) L contempnere in loco mutilo mutare non ausus sum condemnare G condemnari L cootempoare K non contempnere Lips. 1 . 2 KreMiiy Kreìdius contemni a
e PutschÌMS non contemni Meyerus, f. non tempnere 14 ammirari G eAYMAZBCTi
Rr «AYHAZBCTI D eAVMAZBCTB ff ZAIMAZBCTI GL TAI«ATBCTI K CÌC. prO. MuT. OV.
9, 20 puplicis e lateris GL
382 PRISCIANI DHST.
p. 793 P. f, 309. 70 K.
ris testata sunt omnia, ^testata' passive, ^ai^xvqri^hftfx, Aelius: inpubes lìbripens esse non potest neque antestari, Ttgoóiafiag- TVQti&ijvai. Calo in IIII originum: duo exules lege publica ex- n ecrari, passive, %axagadijvat. Sallustius in III historiarum: al Lucullum regis cura machinata fames brevi fatigabat, ^machi-s nata' passive dixiL Metellus Numidicus in oratione, qua apud populum G. Manlio tribuno plebis respondit: nam ut aliis plerumque obvenienti magistratu ob metum stature pollice- antur, passive, iitayyeWàaiv. ^reor' quoque et *ve|reor' et *solor'.
an eYPB^NTA
1 testata passiue K passiue B pasiuae G uap******** Rr mapttphtekta
L MAPIYPHTENTA G MAPITPII BERTA -^'mAPICP ETENTA K AcllUs] t. tf. C. AcliuS Gol-
lu8 in librU de verborum^ quae ad ius civile pertinetUt significatione. G. Aelius Lach- mannus ad Gaium I 119 et in Zeitschtifi /*. gescJi, Rechisnnssenschaft XI p. 116 s<)q. et Gel ius certe A, qutie mantts cum olim ndhi viso essei pr. m, vestigia presse seqid (o. len. A, L, Z. 1844 p. 728), libro iferum inspecto G literae similem qiddem ductum in H exaratum fuisse etiamtunc agnoviy num ipsa G scripta fuerit, prò certo affirmare haud audeam, melius RDGLK Heidelb,, quod prò Aelius posuit cod. Gueìf. Quini. inst. l 6, 36. M. Liaius B Liuius in D ascripsit Bongarsius^ manlius CaroHnih. 2. Laelius Lipkienses KreMii M. Aelius n 2 inpubes] ex corr, h impubes GLK libri «-
8
pens(8) H libri pen^s D libri penisise non G non est neque L npoAiAMAt*-
H E
TYPHTKNAI Rr nPOAIAMAPTTPEeENAI GL TTPOAIAMAPrYEPHeHNAI K HPOAIA .MAPTYPNENXAl
H iCQogSutfiaQxvQrj^ijvat Sabnasio praeeunte Lachmannus in aciis L p. 117 sq. 3
Caton. orig. IIII p. IH Kr, fr, 89 p. 282 Roth. fr, LXXXV p. 54 Wr, legem L
publicam L puplicam GK lege publicati et execrati Wagenerus^ tacite respondens
• *
quaestiani Wolfkmae ad or. de domo sua e. 8 proposUae execrari] rd ezsectaii h
et execrassi R et execrari* B et exsecrari HG et execrari DLK execrati 3 4 ka-
OHC TAPAOHENAI Rr KATAPAOBNTEC Dff KATAPA6HNTEC GL KATAPAGHTEC K KATATTPAGENTRC
B favens aliquatenus coni, Wagenerianae Sali. hist. Ili 38 p. 222 Kr, IH] De- brossius (fr. Ili 114), cuius tamen rationes iure suo impugnavit Kritzius de C, Sallustii Cr, fragmentis a C. Debrossio in ord. digestis p. 42 sq., Gerlachius in ed. Sai. a. 1832 p. 223, 20 cf, tamen eundem p. 223 ed. a. 1852, v. Kriizium et ad h. l. p. 223 et ad fr. tib. II 48 p. 154 sq, II. libri ad RBDH 5 Lucullum] rd luculum RDIIGK lucali L machinanta H post machinata: fames r— machinata om, B Ò de
Q. Caecilii Metelli Numidici or. qua apud populum G. Manlio trìb. plebis respondii ». Meyerum l. l. p. 273 sq., qui coli. Sali. lug. e. 73 doadt or, hanc dictam esse ad- versus Manlium Mancinum tr. pi. , quem tamen C, non Cn. nominare debebat ex con- sentientibus libronun Geli. VII (VI) 11, 2 et Prisciani testùnoniis. quibus L Sali. /. accedit Paris, z Gerì, metellius L numedicus GLK ap ili populum G 7 popuios
B Manlio] cum multis lìbris Sallustianis et Gellio II, II. cod. Prisc. bibl. Genof, Paris, saec. XI a Duebnero in Meyeri orr, R. fr, ed. Paris, p. 205 laudatus , edd, ante Kreh- Uum omnes manille libri Prisciani et mei et Krehliani omnes eum nonnullis Sallustì codd, (mamilii, raallii etc, al.), KreìUius *non ignorans, Mamilio nomen fuisse isti tri- buno plebis ' TR.p. B aliis] alius unus Kreìdii, ex quo libro alias laudai et probat
Meyerus l, l, p. 274 8 obuenienienti ^ 'an aduenienti .^' Meyerus mg tracluZr
B
9 passiuae L snArreAeioNCiN B ttatthahuìcin r EiTArrAeiuciN G EnArrAeociN L bitaf- rRUiciN K vereor] queror RDH quaeror B. ai uereor GLK h, /., libri omnes svpra §15 idque loco Afranii allato testatur Geli. XV 13, 1 e/ 3; exemplum certe eiusdem usus ad queror pertinens non novimus. cf, Strutriwn ùb. die lai, DedxnaHon und Conju- gaOon p. 116 sq,^ qui reor quoqufc et queror et solor prò insitieOs habet. queror et ue- reor k posi solor: passiue proferuntur a(f<f. r *
LIBER Vin 16—18 ^ 383
p. 792 P. p. 370 K.
Cicero ad Nep<>tem: hoc restiterat etiam, ut a te fictis adgre- derer donis, ^adgrederer' passive dixit, ivsÒQsv^to. in eodem: qui habet ultro appetitur, qui est pauper aspernatur, passive, l|- ov&svetzai. Nepos: aedis Martis est in circo Flaminio archi-
stectata ab Hermodoro Salaminìo, ^architectata' passive posuit, ìq- liTExrùvBv^etda. E n n i u s :
adsectari se omnes cupiunt, ^adsectari' passive, ixoXovd'HC^m. . Alpheus philologus: Themisto- cles cum a formoso adsectaretur, passive, '^koXov^sito, Aufus-
lotius: omnia argumentata nomina, * argumentata ' passive, maxùi' ^hta. Caelius: ex scriptis eorum, qui veri arbitrantur, pas^ 18 sive, vitoXaiiPavovrat. Verrius: •
Blanditusque labor molli curabitur arte, ^blandìtus', xoXaìtBv^Big ^ passivam habet hic signifìcationem. Asinius
isPoUio: sed cum oh ea quae speraveram dolebam, consolabar
l Cicero om, G Cieeronis ad.Comelivm Nepotem epp. ex lib, ine. fr, 1 p. 462 Or, restiterat] / resteterat GL restarat d factis B . aggrederer GLr aggredi-
A e rer K 2 aggrederer GLr aggredirèr K bneapeytw Dff bnhaphytlu Rr kneop- TYTW K BNEAPTYTiu L ENEAPTiTiu G Ciceronìs ad ComeHum Népotem epp. fr. 2 /. /.
3 pauper] asper BDnGLK del. g passiue add, b passiuae DH eziutoh-
IT
NHYeAi Rr EzoYeENEiTAi K EZEieENEiTAi G 4 ComeHi Nepotis fr. exemplomm Ubris
menai Rotkius Aem. Prob. p, 179 fr. 13 aedes D flammiaio BDHGK ei in
h te sa a
Uùara L arcitecta Bb 5 ermodoro L ermodro G hermedoro b ^^«loininio Rr
ITE
salamininio B solamino G architectata] rb architecta RB APxieEKeu^NHYesicA
Rr APXiTeKTONeieeiCA B apxitektonyeica GL APxiTEKTONYeisa K apxitektonhybeica / 6 Enniiis] ine. libr. rell. IX p. 175 Vahl. 7 assectari GLr 8 adsecari R
assectari GLr AKtuAOYOEiceAi R AKOAOYestceAAi GL akoaoyoeiceai H akaayoei-
ceAi K AKOAOieeiceAi B Alpheus philologus] Ateius Philologus recte^ ut arbilrory Osamau anal. crii. p. 66, ipse quidem statìm in alia omnia abiens AApheus K
^ •
h
philosogna Rr phisologus B temistocles R temistocles D temestocles GLK 9
assectaretur RGL post passiue: ri%oXov&Bito — passine om. R add, r hko-
s
aoyohito B EKOAOYeHYTO T ekoaopecto G EKOAoresto L EKOAONECTO K Aufurtìiis M Aufauslius L Aufustius] e/*. Paulum Festi p. 94, 16 Falsterum mem. obsc.
V' 25 10 TTICTOeENTA GL TTICTtUeHNTA R TTYCTlueeNTA B HICTOEENTA K 11 COC-
lìus BDBGLK Caelii Antipatri hist. fr. lib. ine, reliqmis post alios insermt Krau- AKS l, l. p. 193, libro primo iure sito Rothius l, l. p. 314 fr. 3; inter M. quidem CoelH Rufi fragm. ine. collocami Meyerus l. l. p. 469, ut tamen ipse alter am aenten- Hem praeferendam esse censeret qui] q GL veri] uereris B 12 yhoaam-
A TTO
BOMWHTAI R YeOAAMBANONTAI D YrTAAMBANONTAI G OlTaASANONTAy L CTT0AMBAN0NTAI K
de FerrU Flacà versu cf. Od. Muelleri ad Fest. praefai. p, XVI n. 1 14 koaa-
E
Keieeic B KOAAXBYeic D koaakbytic Rr koaaebyoc B koaakbyec GK assiDuius G Àsianios DB assinius LK praeeunte Thorbeckio t» comn. de C. Asinio Pailione
0
P..80 PoHonie oraHonum fragm. ine. insermt Meyerus U h p. 495 15 pallio Dd spua^ueiam B consulabar GL post consolabar: ob — consolabar om, 0 ab ea qttae tonni («ie) add. g
384 ^ PRISGIANI DHST.
p. 792. 91 (93) P. p. 370. 71 K.
ob ea qiiae timui, ^consolabar' passive protiiliL Varrò: paupertas enim haec tum non ita nutricata, ut nunc conspicatur, ^ch QBizat^ passive dixit. AppiusCaecus:
Amicum cum vides, obliscere miserias, , Inimicus sies commentus nec libens aeque, 5
^commentus' <SEaog>t<S(iivog. Varrò: Yestales incesti conpertae ansa petuntur incognita, consecuta negleguntur, ^consecuta' prò Minpe|trata' passive ait. P. Aufidius: si quis alio vocitalur nomine tum cum lis contestatur, atque olim vocitabatur, ^conteslatur', jiior^tv^mai, passive posuit. La Uberi us: io
Vxorem tuam et meam novercam a populo lapidibus
Consectari video,* ^consectari' passive posuit, ótcÌKBa&ai, Curio: eum tam invidiosa
l ob] dh ab DHKg quelenui Dd tonui LKg coDsolabar orn. B codsu- labar L Varron. fragm. ine. p, 337 ed. Bip^; perUnei fPad Ubt'os de vita popuii Romani pauperls B 2 tam K conspiciatnr B obujphitai B eeuiPiTAi B ECTOPITAI GLK 3 apius GLK cecus D 'Appi Cacci fragmentwn ad ^Carmen' a Cic, Tusc. disp. UH 2, 4 laudatum recie rettulerunt Niebuhrius hist. Barn. Ili 367, SaaHus de Appio Claudio Cocco Colon, 1842. 4. p. 25, ad quod ' senteniiarum^ tituba a Festa p. 317% 24 servatus sine dubio perttnei 4 obilscerc] Fleckeisenus obliuiscere lifni
^ fbrt. miseria!' Fleckeisenus miserias ex inlmicis ; «si est commentus, impeì'a-
tivum in to laiere censens in extretno vocabulo ( caeco se. ) Duebnerus in Meyeri orr. H. fragm. ed, Paris, p. 10 ò Inimicus] amicus Niebukfius l, L obseguente SaaHo sies] H si es rcll.y Niebuhrius post commentus voce, nec libens aeque commentus
om. libri Krehliatii et mei praeier B; extant in edd, ante Krehlium (aequae Q Putsdnw) nec libens aequae coniti' post caeco praebet Wallrafianus 6 asaoipiaftévog] scripsi. caeco. <t>iciiENOC B ceco, vel caeco. rell. caeco nenXaafiivog 2 graece %EnXaafi,évog Saalìus /. /. Varron* fr, ine. p. 339 ed. Bip, incesti] rb iucest* B incarti
RL compertae Ausonius Popma Varr. opp. p. 443 ed, 1601 conperias ff con-
peratas h compertas libri rell. 7 consecutari ecleguntur Rr 8 prò] per r
l^ablius
p Gg P. Aufidius] est aut Aufidius Tucca aut Aufidius Namusa, qui una laudan- tur a Pomponio digest, I 11 2, 44; Tuccam signiftcari putat ffuschkius Zeitscftrift f. gesch. Rechtswissenschaft X 340. ceterum in transcursu liceat annoiare in l,%Pompo- nianOy aliis etiam difficultatibus lahorantCt prava distinctione peecari, si vel Gaius, Aleius Pacuvius, vel Gaius Ateius, Pacuvius, vel Gaius Ateius Pacuvius, Labeo Autì- stius, Labeonis Antistii pater scribatur: distinguendum enim est Gaius Ateius, Pacuvius Labeo Antistius, Labeonis Anlislii pater; de Pacuvio praenomine Mommsenium unterital. Dial. p, 284 sq, coli, inscr. regn. Neap. Lat. 276. 389. 5567 laudasse sufficit; ad ipstan vero hunc Pacuvium Labeonem sine dubio scripta erat Sinni Capitomi epistula prima f teste Gellio noct. Alt. V 21 , 10, ubi de nominis corruptela et alU cogitarunl et equidem olim (Sinnius Capito p. 12 n, 14) perperam cogitavi alius L uocatur G 9 cum om, G lis] {sive stlis) Huschkius l. /., qui de loto h, l, cf. ibidem p.
339 sqq. hiis in litura r iis ÒK bis BHGL 10 p,£L^zv^Eizaì\ mapttphetai B om. rell. post posuit: ffvfipiccQtvQsCvai 2, in edd, totum hoc exemplum Laberiano posi- ponitur Laberii fragmentis h, l, inseruerunt Stephani fragm. vet, poet. Lai. p. 144,
Zieglerus de mi^nis Rom, p. 53, qui h. l. ad Inerii Alexandream a Gellio noct, Att. XVI 7, 13 laudatam refert. lauerius libri Laberii fr, me. 6 p. 217 Bth, X p. 255 Ribb. qui: uxurem tuam et meam | Nouércam a populo consectari lapidibus I Videù 11 et om, B 13 aiiukectai RD aiokectai GL aiiokbcta H aiokectau K Curio] scripsi. Curio, cupio JAps. uterque teste Krehlio, cuius fides tamen eo sublevatur, quod *Edd. Ven.^ (t. e. 1 et /arateli.' a. 1496 v, eius praef. 1 p. XV) et ipse Curio praebere dieit: nam 1 certe Cicero. Cupio et sùfiiliter edd.^ quotquot inspexi omnes et sic (cicero in mg. add, A, sup. lin. Caroliruh,) h Caroliruhensis alter, cupio H rell, addendus igi-
LIBER Vili 18. 19 385
p. 791 (93) P. p. 371 K.
fortuna conplecti, passive. Staherius de proportione: non esse posiliones regulae, a quibus in terdum analogia calumniatur, av%(MpttVTehai, Sisenna: vitam cum dolore el insigni cruciata 19 carnificatus amisit, ^camificatus' [id est] ^aaaviad'elg [amisit]. Ci*
9 cero in oeconomico: homo ex eo numero hominum, qui apud nos hoc nomine dignantur, i^tovtfrcci^ passive. Horatius carmi- num libro I:
bellaque matribus Detestata.
leQuintas Pompeius: me miserum, quem illae feminae despi- cari ausae sunt. ^despicor' conmiune accipicbant. Curio pater: Dusquam demolitur, nusquam exoneratur pecunia, ^demolitur' passive dixit. Terentius in Phormione:
Meditata mihi sunt omnia mea incommoda,
\i fuiulsTtifiiva , ^meditata' passive dixit. Nigidius: omne pecus indo- mitum habet quiddam in se ferum, sed tamen ea natura est,
tur kic locus videtur C. Scribordi Curionis C. f. C. n. reliquus a Meyero l.Lp, 481 sqq, colleetiSy dem^ndus fragmenHs Ciceroms (Jiibr, ine. var. /r. 6 p. 581 Or.), astìpu- lante ipso OrelHo 1 furtuna GLK complecti RBDLK Staberiiis] est is
Staberius Eros laudaàts a Plinio n, K XXXV 58, 199, Suet. de ili. gramn. 13, ubi perperam Staberius Hiera nominaiur in plerisque edd.^ Frontone p. 46 Nieb., qua de re nùns dubitanter loquuntur Lerscfnus róm, Diorthosen p. 10 sq, (Mus. des rhein.-^ nestph. Schubnonner-yereins Ili 1845, p. 236 sq.) et Graefenhanius Mst. phil. II 233 Staberius Lerscktus /. /. stauerìas libri proportionej d cf. G. I. Vossium de (malogia UT 6 p. 750 Eckst. Lerschium SprackphUosophie d. Alien 1 157 porportione R portione DGLKr portione di^ portione H 2 positionis GLr calumpoiatur R
e
3 CTKt4M^NTBITAI Rr CYKO<|>ANTITAI B CTKO<t>AN(f>EITAI D CYK04>AN£BITAI H CIKO(t>ARSITA
K cic04|>ABBiTA GL L. Comelii Sisennae historiar. fr, inc^ v. Knatsium l, l. p. 316 RotMum l, L fr. 20 p. 377 4 amissit LK id est] id L Id est carniflcatus
B BACAMicTBic R BACANicBBic H BACANYceEic K amisìt o»i. HK amissìl L Cie. oeconomici fr. 2 p. 472 Or, 5 eoconomico B oiconomico ff aequonomico GL
n 1^
numero] d numerum D 6 dignatur Dd azYOYNTAi Rr azioyntai GL ati- OTiTTAi K Horatius] d Oratius D Hor. carm. I 1, 24 «^. 9 detestata sunt d 10 Q, Pompeius aut cos. a. 141 a. C. (v. Meyerum l, l. p. 198 sq.) aut Q. Pompeius Rufus eos. a. 88 (v. Meyerum p. 337 sq.) pònpeius lì me miserum] b mise- ram B miserumq. mille GL missernmq. mille K ilie RD femine R 11 Curio pater] C. Scribomus C. f. Curio, cos. a. 76 a. C. v, Meyerum l. l. p. 347 sqq, iàique ine. or, fragm, p, 353 12 demolUtur K numquam r exhonoratur B
di 13 Tereni. Phorm, Il 1, 18 formione D formine H 14 metata K sunt
TB
mihi BK incommoda mea H 15 mbmeahtembna DH mrmhahmhna Rr hbmbae-
H T£lESi B MBMEaNTBHBNAI G MHMBAHTEX^NAI (b) ^ MBMBANTBMBNA K P. NiffidH
Figìdi fragm. ad eius de animaUbus libros probabili coniectura rettulit Rutgersius var. led. Ili XVI p. 273 , de quibus comferendus est Montigny quaesti, in C, Plinii Secundi Mt. Insi. de animaUbus libros Bonn. 1844 p. 37 sq.^ docens multa Nigidium ex Ubris Aristoteliis de animalibits in usum suum transtulisse , quod me fugit de iisdem lUfris oHm disputantem in libello de P. Nigidii Figuli studOs atque operibus p. 42 sq.
d Nigidius] h Ni^^fius H 16 quidam Rr quicquam L ferrnm Rr est
ORAHMATIOI LATINI II. 25
386 PWSOANI INST.
p. 791 (93) P. ' p. 371. 73 K.
ut cicurari et dominari possit, d&mótsa^aij passive ^domimiW \ Lu- cius Gaelius: ubi senatus intellexit populum depeculari, axo- avXovc^u Gaius Gracchus: aerariuoi delargitur Romano pò- pulo, *delai*gitur' passive prolulit. Gaius Memmius: quam stulte conficta, quaiD aperte suat ementita, irifsvaiuva. Gicero iu M..*» Antonium libro II: quem ipse ementitis auspìciis viliosum fecerat, ^ementitis' 'fpeva^etatv. Visellius: bonae res per illos a raro initio exorsae ad summuro pervenerunt, ^exorsae' id est ^initae'. Nigidius: experienda ratio. Asinius: cuius experta virlus bello Germaniae traducta ad custodiam Illyrici est^M 20 * experta * passive. A e e i u s :
multa inventa expertaque ex hoc sunt bona. Fenestella: frustratus igitur a spe, devictus in castra se re- cepii, ^frustratus' (uciauod'slg. Laberius:
1 cicurari] Ruigersius L l, p. 205 et ,curari 0 curari retL abcttozectai BD
ABC«*«BTAI R AKCTIZETAl T ABGTi£eCTAI G ACCTI|bCTAI ff ABCTIZBCTAI L ABCn^EC-
TAi K dominari posuit BHGLvd dominari possuit K L. Coelii Antipatri mm, fragm, Ub. ine. p. 194 Kr, fr. 61 p. 321 Roih. Lucius] 1 Lucilius libri celius B coelius RHL caecilius L cocelius O Cecilius 1 2 depeculiari GL aTrocTAovcTAi
r AHOCTAOCTAI D ATTOCOTAOYCTAI li qnOCIAOYCTAI G AnOCIAOCTAI L A1T0C«TAI il
ATTOTCAi K 3 e Gracchi or. ine. fr. p. 246 sq. Meyer, Gaius] om, GLK g. D G. ff G. B graccos DGLK gracns H dilargitur Lips. 2 KrchlUj ErekUuM, Eek- steinius ad FosHum de analogia III 6 p. 752 4 dilargitur ff Lips. 2 et tnt. dd. etoR- nuixime laudati C, Memmi fragmenium aut ad tr. pi, anni u, 643 (o. Meyerum, L L p. 277 sqq,) perOnet aut ad C. Memmum Gemellum (v. Meyentm p. 423 tqq.): utrìta- que fragmentis ineeruit Meyerus p. 280 et 426, iUius orationis prò se repetttndarum vel potìus hmus prò se de ambiiu tribuens G. B G. ff g DGK g L stultae.iT 5 aperta Rff sunt] quam K aementita D bvbichbna ff b*b««i[ena R b^eiv- MENA r EiEYCMENA D EiETBMENA GLK Giccro add. h Oc. Philipp, in M. An-
tonùon or, II 33, 84 quMD diu tu voles vitiosus consul Dolabella, nirsus cum volessal- uis auspiciis creatns. II 35, 88 quod me de ementitis anspiciis... putares esse djidii- rum. ex utroque loco Priscianus exemplum aUatmn ex memoria procudisse videtur
I « e
mare L * 6 antonipum ff antonio B qu* Rr auspitiis Rr vitiosum] d ui-
Ciosum Dff 7 VEIC.6ETCIN ff lEYCeEICIN B TEYCeElCIN GL TEYaeEICIN K Vi'
selli locus cum C. Gracchi f C, Memmi ^ M, dceronis fragmentis coniunctus ad deperdi- tam quondam orationem C. Fissili Varronis, cuius oratorias laudes servami Cicero^ eius consohrinusy in Bruto 76^ 264, quam ad rhetoricum FiseUi cuiusdam opus a Qmn- aliano inst. or. Villi 2, 101. 107; 3, 89 commemoratum ntUd videtur pertinere. rhetari trUndt Falsierus mem. obsc. p. 123 8 exorse inite ffh exorse inite^ exorsae ioi-
u id est
tiae Rr peruenerint Dd exorse inite ffh 9 P, Nigidii FiguU fragm. incertìi ùiseruit Ruigersius var. lect. Ili xvi p. 288 experta GLK C, Asinii PoUonis orationum fragmentis hoc tribuere videtur ThorÒeekius de C. As, Poli. p. 80, historiis prae- eunie Falsiero mem. obsc. p. 23 recte assignat et ad lìberùon referi Meyerus l. l p. 501 Asinius] r asinnius RBDff assinius GLK 10 yllirici R illirici DffL ili- rici GK 11 Aedi fr. trag. ine. 30 p. 253 Bth. XXIII p. 101 Ribb. 12 Inuenbi multa Bolhius inuentaque expertaque K 13 L. Fenestellae epitomes fragmentit 'libero quodam arbitrio* y iusto scilieei argumento destitutus {cf sobriam de hac epitome MerckUnH de Fenestella ktst. et poeta Dorpati 1844 p. 5 sq, disputationem\ haee verbo insertdt Poethius in diss. de Fenestella fisi, scriptdhe et camdnum Bonnae 1849 /r. 32 p. 55 sq. ; ad ipsos annales quondnus pertinuerint certe nil obstai finistella GLK
TBIC
a spe deuictfts in mg. K recipit GLK 14 mataioosic GLK MAeATueEAtc
Rr Laberius] Siephani fragm. vet. poet. Lai. p. 145 lauerius BDffGLKr leuerius R
Laberii Alexandreae hoc quoque fr, tribuerat Zieglerus l, l, p. 54 Laber. fir. ine, 7
LIBER Vili 19— SI 387
p. 7*1. W (703. M) P. p. S73. 73 K.
frastramur, inridemur. *
Varrò: ab amicis hortaretur. Suetonius in Vili praetc^um: fasti dìes sunt, quibus ius fatur, id est dicitur, ut nefasti, quibus non dicitur. Virgilius in bucolico: || s Nunc j>blita mihi tot carmina, vox quoque Moerim
Ipsa fugit, ^obh'ta' passive dixit. H orati us in II | carminum: nulla decempedis Metata privatis opacam 10 Porticus excipiebat arcton.
similiter protulerunt tam in activa quam in passiva significatione : * tutor', *vador% ^venor% ^velificor' - unde luvenalis in IIII:
Velificatus Athos., 'rocireror% ^veneror' • Virgilius in III Aeneidos: ^ cursusque dabit venerata secundos -,
^conOteor', ^tueor', *aggredior', ^stipulor'. in quo illud quoque est ob- 21 senrandum, quod activa significatione quomodo passiva ablativo coniungi- tur, ^stipulor a te* prò interrogo te' et *interrogor a te^, quomodo di- cimus ^quaero a te' prò * interrogo te', quamvis sii activum. luvena- ailis in III:
Quantum vis stipulare et protinus accipe, quid do, Vt totiens illum pater audiat, subanditur *a me stipulare', ecce hic active, Suetonius autem passive protulit in mi praetorum: Laetoria, quae vetat minorem annis
p. 217 Boih. XI p. 255 Ribb, . 1 irridemur RBffGLKd 2 Varron. fr. ine. p. 390 ed. Bip, in ab amicis LK in abamacia O SuetonUa in Vili praetorum: Sitet. fr. III 67 ed. Wolf., vbi hoc fragmenium ad Ub. XVIIl % 149, fragmenium libri fnarti praeiorym Suetonii Ufi l. ad nostrum loemn refertur Seutonius H prae- toram] hk paeUomm H praetorum K pratorum Baehrius Geseh, d, rom. LU. II 160 ti. tert. ai V. $ 21 et Itb. XVIII $ 149: lum tribua his loda et libri in praetorum tutelo contpirant ipeaque lócorvm argumenta htde tHido re*pondent 3 fasti — buco- lieo n lU. b (nt — dicitar po9t dicitur om. videtur B)é 4 Ferg. eel. 9, 53 sg.
5 oblita PaL m. ali. oblit* m. pr. mi * Rr Uox quod mouerim Med. Moerim] à moerin DLK moenim B . 6 Ipsa fùgit] lam fugit ipsa VergiHu» fuit B fugtt •««(git) H 7 Hor, carm. II 15, 14 sqq. oratius K U. GL sermonum B
ì 8 decempedes GLK 9 metatam B priuatas ff 12 yuenor yuador
Bk velificor] W feiiflcor R u4^ìAcot L Iuv. sai. UH 10, 174 III. RBHGLK 14 aociferor r etex neciferor corr. BK uocifenor R Ferg. Aen. Ili 460 UH. *
innàdoa Hh 15 cursosque Rr dauit B 10 confeteor L tueor add. b aggre- dior ante tueor in mg. add. K adgredior BDHG seniandum G 17 ablatiuae R coniungitor ex eoniunguntar corr, H coniunguntur RB oooinngnitur K 19 Ino. *tt lU 7, 165 sq. 20 llll RD 21 quamtum D uis tpscr, in L quid do etim lua, PUh. m. pr. quod do rh cum luv. Piih. m. ali. et deli, plerisque quiddo vel qmddam al. 22 audiatur subaudiatur B 23 a me stipulari B* snaetonios K Snet. praeionm llUi Suei. fragm. Ili 66 ed. Weif. autem cm. K 24 IIII] d
26*
388 PRISCIANI INST.
p. 792 (94) P. p. 373. 74 K.
vigiliti quinque stipulari, ineganàa^ai. Livius in XXXIX ab urbe conicità: nec alieni momentis animi ciVcumagi slipuiarique irato consuli tribunum plebei. Plautus in cistellaria: Me respondere | postulas: iniurium est, Stipulari semper me ultro oportet a viris, s
Eum quaestum facio, ni! viris promettere, active dìxit. idem in Pseudulo:
Mìnae viginti salvae et sanae sunt tibi, Hodie quas abs te est instipulatus Pseudulus. idem in rudente passive dicit: >*
Ni dolo malo instipulatus sis sive etiamdum siem Quinque et viginti annos natus. 22 sunt vero alia ex supra dieta forma (id est déponentium) , quae passivam solam habent significationem: ^nascor a te% *orior a te% *palior a le', ^ nlereor a te ', idque ostendit coniunctio casuum. nam quae vim activam e habent, genetivum ve! dativum, pleraque autem accusativum casum assu- munt, ut *misereor tui', *medeor' et ^medicor tibi' - dicilur tanien et ^medico' et ^medicor* et *medeor te*. Virgilius in I georgicon:
Semina vidi equidem multos medicare serentes. idemjn II georgicon: »
1 uigenti G iTesQtotaa&ai] B Putschius, om, relL lae. in 1 ititeìe&ca 2 BnsQto-
taa^a: 3 idemque voe, variis modia corruptum praebent edd. sqq. Liv, a. ii. e. lib.
XXXVIIII 5, 3 XXXIX Krehlius cf. /. F. Gronovii el Drakenbordài ad Liv. l i
• o
' annoU. XXJXIIII Caroliruh. alt. XXXIII libri relL alienis codd. Lio, 2 memeatis A'
circuagi GLK adstipularique Livius' indegne Ecksteinuu w ed. Voss. de anal.
Ili 6 p. 759 3 consul GLK tribunum] cum Livio L F, Grmumus ad Lio, l. l.
no m tribuno, ni. RDG tribuno, m. L tribuno maa B tribunum nomen («e. . tribunum) B tribuno m. plebei plautus Ky unde homo quispiam doctus coniciat Marco suo Plauto ' ^agnomen"* plebei fuisse plebis ». /. libror. Liv, Piatti, àstell. fr, v. lib. Ut S 29 astrabae s. cUieìl, fr, 24 p. 435 Both, cf, Ladenrigiwn tmts. pkU, IH 529 sq. e Plaustus B 4 mores pondere Rr 6 questum RDHL ' nihil libri virb] r iuris ni f. (nam huc pertinerg videtur kaec v, L in schedis nteis, non ad viris v. praeced.) R uires ffGLK iures J) 7 Plaut. Pseud, IIII 6, 6 sq, (y. 10(J8 sq.)
in ipseodolamine. XX GL Pseudulo] h pseudoio DU pseudulo minae] k pseodo lumine K 8 salue et sane H sanae et saluae Plautus tibi sunt H a te />
aps te (vel abs te) inde est instipulatus libri Plautini aps ted est stipulatila Riische- lùts instipulatur GL pseudolus RBDff psedolus GL 10 Plaut. rud, V 3, 25 sq. (v, 1381 sq.) dizit DHG 11 sive] sii G niue Plautus etiamdum siem
ero etiam Vet, Dee. etiamdum hau siem duce Addalio Fleckeisenus bì*^ Rr si^m (e) L
prò tim
siriem Kk 12 quenque K 13 De deponentibus passiuis et de deponentibiis actiuis L deponentia Z> 14 significatione B 15 idq. h id« ff nam quae] r Nam-
re
que RB actluam u!m L 16 adsumuDt B 17 miseor ff miserior GK et
medico et medicor] h cf. § 25 et medico R ffGLK et medicor r 17 sq, et medlcor et medeor et medico D "te" et medico et medeor K 18 et medeor om. GL medeor
e adras. in B *P'erg. geory, I 193 in I. in georgicon K 19 etquideoi D
multos] tic etiam Pai, m. alt, mulos m. pr. 20 y^erg. georg. II 135. sic etiam Fr, \,defìc. Pai, Rom.)
LIBERVm 21-23 389
p. 792 (M). 95 P. p. 374. 75 K.
et senibus medicantur anhelis, dativo casui coniunxit. idem in VII:
Sed non[| Dardaniae medìcari cuspidis ìctum Evaluit. iTereDlius in Phormione:
Quas, cum res adversae sient, minus mederi possis-,
Moquor verbiun', ^precor deum'; quae vero passivam, ablativum cum ^a'
vel ^ab' praepositionibus vel dativum, ut ^nascor a te' et ^iibi'. sunt
etiam ex bis quaedam, quae absolute dieta non egent supra dictis casibus,
Il ut est 'labor*, *morior*, *laetor% *glorior% ^tumultuor^ 'vagor% ^vatici-
Dor'; alia vero, quae, cum videantur activam habere constructionem [id
est cvvra^tv] - nam genetivo vel dativo vel accusativo casui iunguntur ^
tamen passivam vim intrinsecus, id est non alio agente, videntur habere,
ut 'obliviscor tui' et He', ^misereor tui' et ^misereor te', sunt alia, quae, 23
issi ablativo iungantur, passiva sunt vel communia, sin per se profferantur,
absolula, ut si dicam ^videor a' te', passivum est, sin ^videor esse bonus',
ut signifìcet rò ^doxco', est absolutum. similiter ^moror' commune est et
absolulum ; modo enim activam, modo passivam habet significationem, modo
absolutam: activam, quando accusativo iungitur, ut ^moror te' - luve-
«nalis in IIII:
morantur Fauci ridiculum et fugientem ex urbe pudorem, Terentius in Andria:
ne quod vestrum remorer commodum -, spasi^i^am vero, quando ablativo, ^moror a te', absolutam, quando per se profertur. Virgilius in IIII Aeneidos: ^
Quid moror? an mea Pygmalion dum moenia frater Destruat?
i 2 casn* ianxit Dd coaiuncxit B Ferg, Aen. VII 756 9q. VII] r Vili f^ 3 dardanidae GLk cuspidis] h cupidis H hiclum Rr 5 TererU. Phorm. ^ 4, 3 fomiione DH 6 aduersae h, l. libri cum Bemb. ^a«. aduorsae Uh. XVIII : $ 143 sient lib. XVIII /. /. cum Terentìo sint RDGLK sunt BH minus] paulo l. L e aim
<*"• Ter. medi ri Rr 1 precor B passiua B passiuam RrG 8 De deponcntibus I absolute L 9 ex bis om. GLK 10 ut est om. GL est om. K De deponentibus i passio non ab alio L 11 quae cum] h quaeeumq. H per ante actiuam del. K I per actiuam G 12 cinta|in RG cintazin L De deponentibus communiter L iun-
«uniiir Rr iunguntur L 14 te oi». B misereor ex miserior corr. K et misc-
reor te] et miseror te Rg miseror te Dd misereor te H et te BGLK 16 ut
dicam Rr 17 rò Sotlò] ^waoxiu Rr commune et GLK 19 lun. sai. UH 11, •>» *q. 20 III Da 22 rediculum BK .et fugientem] Fritte, kic et lib. XVIII $ 288 cum libris aliquot dett. luv. rectam lect. seroans^ effiigientem (sic Pith,) vel fugien-
r
«**m rell. codd. luv. 23 Ter, Andr. IIII 3, 24 24 qnod om. Bas, remorem Hr remoror B 25 quando iungitur ablatiuo k moror ad te Dd 26 Ferg.
or I*
An. UH 325 sq. 27 mor K pigmalion RBHGK pigmalion L menia D 28 distmat GK
390 PKISGIANI INST.
p. 795. 96 P. p. 379. 76 K.
et sciendum, quod in activis etiam et passivis verbis multa absolute sine coniimctione casus alicuius solent proferrì, ut si dicam ^deo volente sanus sum et animo et corpore, nam et sapio bene et video et audio acute'; quamvis enim nullum casum bis adiunxì, plenam tamen sententiam demon- stravi. boc etiam in passivis, si dicam *perturbor* et *angor' et *fiiidor*5: et *rumpor', et non addam a quo.
Sunt quaedam in o terminantìa, quae, cumi, sint activa, prò passins quoque solent poni, ut Mavo', Uondeo', *duro% *calceo' prò *Iavor* et ^tondeor' et ^duror^ et ^calceor'. sed baec magis per ellipsin consue- tudo prorerre || tradidit quod poetae quoque solent Tacere, ut Virgi-ii lius in IH georgicon:
incanaque menta
Ginypbii tondent birci prò Uondentur'. idem in 11 Aeneidos:
Accingunt omnes operi pedibusque rotarum u
Subiciunt lapsus, prò ^accinguntur' vel * accingunt se', idem in II:
et a nox bumida caelo
Praecipitat, prò *praecipitatur' vel ^praecipitat se*. »
24 Sunt quaedam, quaé,€um sint passiva, sine dubìo | tamen inveniuntur i
ab auctoribus prò activis prolata, ut Virgili us:
bellantur Amazones armis, prò ^bellant'. idem in II georgicon:
Hoc pinguem et placitam Paci nutritor .olivam, • s prò ^nutrito', vetustissimi autem multa sic protulerunt confusa termina-
1 absolutae U 2 coniunclione ««<!«*«««*««« (cooìunctione) B proferrì soient
K 3 aam sapio B audeo ff 4 is Ar 7 De actiuìs prò pass, uel de acti- uis qnibus pi;o passiuis frequenter utuntur auctores L 8 poni spscr, m K la\o]
o
rh labo RBDH uel lauo d tendeo Rr calcio OL lavor] rh labor RDH labor K lauor tondeor doror L 9 calcior GL ellipsin] r ellypsin B eciipsin RHG elip-
uel per apa^opam sin D eclypsin L eciipsin Kk 10 proferri BH poaete ff quoque om. LK
K i
F'erg, georg. HI 311 sq, 11 IH '^ A' 13 Cinyphiì] Fergi^us (cinyphi Med.) cyni- phii L cynypbii H cyDÌphei R et in Ulura d cyniphi B cypbini G CTNphi K hyrci RD hircis Rom. hirqui Pai. 14 tondenturj rd tundentur R tendentur D Ferg. Aen,
II 235 sq, 15 accinunt Med. 16 Subiciunt lapsus] d om. ff b, ì, B sed uel
B ti GK TV L 17 Ferg. Aen. II 8 gq. .IIJ eodem r 18 a] lam Fergiim umida Pai. Rom, Med, ' 20 prò pecipilatur R 21 De passiuis e contrario prò acti- uis L inueniuntur t ab >^ 22 auctoribus] d autoribus D posi Virgilins: i» XI pìctis flAf. d ». S 2« Ferg. Aen. XI 6(50 24 Ferg. georg. II 425 cf. i 26. 77 et Uh. XVIII $29 25 pynguem K placitam] rk placidani RBDHK cum ali- quot Ubrù Ferg. nutritor] k Med. e corr. nutritur cum Med. pr. m. Pai. GLK 26 nutrito] k nutrit GLK autem] tamea B
LIBER Vili 23. 24 391
p. 7W P. P- 37». 77 K.
tione leste Capro: *aclnitor' prò *adiuto% *anclor' prò * anelo' [prò ' perfido »], *despolianUir* prò *despoIiant% ^deproperanlur* prò *dcpro- perant', *dispensor' prò * dispenso', 'delapidor' prò * delapido*, sunt etiam quaedam activa voce passivam significationem habentia et ex contra- } rio passiva voce activam, sicut supra diximus: ^timeo te, timeor a te', ^metuo le, metuor a te'. Lucanus in V:
Duni metuar semper lerraque expecter ab ooini. idem in II li:
sed regna limentur IO Ob ferrura.
Cicero in IIII Tusculanarum: venientia metiiuntur. nec miram hoc inveniri apud nos in bis verbis, cum apud Graecos quoque lam acti- vum quam passivum eius sìgniflcationis verbum accusativo casui coniungi- tur contra consuetudinem aliorum: dicunt enim *9>o/3(o ai* nal ^ (popovfiai tìcP, sunt tamen haec eadem verba absoluta, cum non iunguntur casui accusativo, sed dativo, ut Terenlius in Andria:
eius vìtae timeo. idem in eadem:
eì metui a Chryside. 30 Inveniuntur etiam quaedam passiva, ut supra dictum est, quae figurate accusativo coniungimtur, cum videanlur agere ipsi, ad quos passivum re- fcrtur verbum - ut Virgilius in lì Aeneidos:
Inplical et misero» morsu depascitur artus, hic enim dracones agunt in filios Laocoonlis, et ^doceor rhelpricam', isMnsHluor grammaticam ', ^moneor iustiliam'. idem in Vili:
Consurgit senior tnnicaque injducìlur artus _,
1 Capro] op. Osarmum de Capro p, 15 sq, anclor prò anelo] K prò anelo
et anclor (a e/ b apr,m. profecia esse videntur) H anelo prò anclor d anelo et anclor
porficior BDGL et in Utura r f. rede prò perflcio] om. L prò perflcio Bd prò perficio Hh perflcior prò pt'rficio k 2 despoleant K depro^perantur^s) pro«(|>) deproperant H 3 dispensor prò dispenso ex dispenso prò dispensor c€n\ L% De pass, et ac> lino in Gonlrarìa liiteratura. L 4 etiam om. H habentia signiflcationeni L et ei ccontrarìo L 5 te et timeor GK 6 metuo te metuor a te om. R te et
metuor QLK Lucan, Pkars. V 671 7 Dnmetuar ff expecter] b excepter «t f. B exspecter G omni«(b.) ff 8 Lucan. Phars. IIII 577 sq. Il Cic, Tusc. mi 6, 11 III. L 13 coniungitur ex eoniunguntur corr, H 14 contra] add. k in B alionim om, GK fpo§(ò aé %aì] 4>oboceic B 4>obu)Tnai GL <|>u)bìui- MAi R 15 non coniungunlnr G 16 Ter. Andr. I 3, 5 18 Ter. Andr. I 1» 79 19 ei om. Bas., praebent libri aUquot Terentìani ex reUquis cf, Bent-
h Idum ad h. l. me* tui B a] in GLK cryside H chriside RB chiside D
christdne GLd cìiriysidae K 20 De pass, prò actiuo iterum. L fìguratte R flgn- ratae K 21 quos] qiiod B 22 Ferg. Aen. Il 215 23 impiicat RBDHGL morsu* H mursu G 24 hic] hoc B Laocoontis] rk laocoantts R la*ocoontis(l) B laocontis BULK laooontis h rethoricam RDHGL rhethoricam K retoricam r s 25 intituor Rr instruor B Verg. Aen. ¥111*457 26 tuniquaque D tonicaque GK indaitur cum nonnuUis Verg. deit. LK
392 PKISCIANI IN6T.
p. 706. 97 P. p. 377 K.
vel cum totum prò parte pati sìgnificatur, ut ^ab$cidi||tiir caputa ^trtinca- tur nares% ^caecatur oculos', ^ intenditur brachia\ Virgili us:
indutus terga leonis, item in XII:'
formam adsimulata Camertae. s
V 25 Praeterea plurima inveniuntur apud vetustissimos , quae contra con-
suetudinem vel activam prò passiva vel passivam prò activa habent ternii- nationem, ut Ueslo' prò Uestor' et * opino' prò *opinor' et *cuncto' prò 'cunclor* et 'convivo* prò *convivor' et 'contemplo' prò 'contemplor' et 'consolo' prò 'consolor' et 'commoro' prò 'commoror' et 'auxilio'io prò 'auxilior' et 'auguro' prò 'auguror' et 'auspico' prò 'auspicor' el 'commento' prò 'commentor' et 'crimino' prò 'criminor' et 'molio' prp 'molior' el 'digno' prò 'dignor' et 'execro' prò 'execror' et 'epulo' prò 'epulor' et 'heiulo' prò 'heiulor' et 'lucto' prò 'luctor' et 'luctilo' prò 'luctitor' el 'luxurio' prò 'luxurior' et 'laeto' prò 'laelor' et 'ludi-is fico' prò 'ludificor' et 'misereo' prò 'misereor', unde 'miseret' et 'mi- serelur' impersonalia. Cicero prò Ligario: cave te fralrumpro* fratris salute precantium miserealur, unde Terentius inPhor- mione:
Miserilum est »
'borio' quoque prò 'bortor' et 'largio' prò 'largior' dicebant, quae sunt communia. unde Sallustius in I bistoriarum: igitur vendilis . proscriptorum bonis aut dilargitis. sìmiliter proferebant 'aucupo' prò •aucupor', 'alterco' edam prò 'allercor' - undeTerentius in Andria:
N
1 parte pa«ti(i') R capud J) truucatur R 2 oculos ex corr, d *in- tenditur K Virgilius] oin. L in XJ. add. Wallraf. Darmsty, verbo laudata in-
dutus terga leonis recte reUulU Krehlius ad verxits Aen. VII 666 sqq^. Ub. XVIII S 222 /., quem l. rf,: Ipse pcdes, tegumen torquens inmane leonis | Terribili in- pexum saeta cum dentibus albis | Indutus capiti 4 item] R idem r relì. f^erg- Aen. XII 224 cf. $ 28 XI. BDHGLK 5 adsimulata] k assimulata GLr adsimi- lata BK Camertae] rd Macrob, Sai. V 15, 11 Camert^ R camerte /> ctan normullis
Ubrift Verg. dell, et Macrob. Salisburg, camefCte If camerti /ìeidelb. cum Med, Pai. Rom. 6 De his quae apud ueteres in o terminabantur similes per sqq. iitulat ad- dewt l 7 vel actèvam] r uel aciiua R passiva] r passiuam R vel passivain] r uel passiua R activa] r acliuam R 8 oppinor B et ante singula verbo,
u«l o servato solum et Inclito, inde a cuncto om. G inde a conuiuo L 10 consulo prò uel o li
consulor GKk consulo prò consulor L auxior auguro K 11 et auspico prò au- spicor et auguro prò auguror B auspicio cimi typotheta Krehliano H (?) 12 cri- mino prò criminor] k cremino prò creminor GLK 13 exsecro prò exsecror G 14 heiulo prò heiulor del, Struvius ùb. d. lat. DecUnatioìt und Conjug. p. OS prò heulor K et luctilo prò luctitor om. D et luctito prò luctor d 15 luxorio prò
luxorior GK 17 inpersonalia B Cic, prò Ligario or. 5, 14 Ligario] d licario DHGLK diario k cauete H cauete prò fratnim salute (salutac K) GLK caueie
fratrum prò fratres salute k pto fratri Dd 18 precantium] obsecrantium Cicero ut misereatur H miseriatur L misereal b cum parte codd. Oc. Terent. Fhorm. IH 2, 16 in Heautontimorumeno /. heautont. Ili 1 , 54 tacite Krehlius! 20 mi- seritum] B cum Terentio misertum relL 21 largio» (r) prò il 22 SaU. Mst.
I 36 p. 32 Kr, , 23 delargilis GLK aucipo prò aucìpor * 24 Ter. Andr. IlII l, 29
LIBER VIU 24-26 393
p. Tirz. 9S P. p. 377. 7» K.
Scio, Gum patre altercasti dudum ., * medico' quoque, ut supra dictuni est, prò ^medicor' -Virgilius in I georgicoD:
Semina vidi equidem multos medicare serentes ., 5 ^amplexo' prò ^amplexor' - Quintus Claudius in II annalium: 26 conprehensare suos quisque, saviare, amplexare. CiceroT prò Cluentio: auctoritatem censorum amplexato ., ^amplecto' quoque prò ^amplector' et ^complecto' prò * complector'. sed el eorum et superiorum omnium usus tam apud Caprum quam Plinium et Pro- io b u m invenies. passiva» quoque prò activis vel neutraiibus vocibus ex con- trario idem antiquissimi proferebant, 'careor* prò *careo' dicentes et *ob- sonor* prò ^obsono' et *copulor' prò * copulo' et ^caleor* prò 'caleo', . quorum aucttfres apud Caprum legant, qui eos scire desiderant simili- ler 'comperior' prò ^comperio' - 'Sal||iustius in lugurthino: sed 15 ego conperior Bocchum magis Punica fide., ^nutrior' quoque prò ^nutrio' et ^bellor' prò ^ bello', ut dictum est, proferebant, unde Vir- gilius in II georgicon:
Hoc pinguem et placitam Paci nutritor olivam ^nutritor' dixit prò ^nutrito', idem in XI: 30 pictis bellantur Amazones armis,
^bellantur' prò 'bellant'.
Sunt alia, quae, cum sint iactiva, in passiva quoque et absoluta signifl- catione inveniuntui*, ut ^ruo'. Virgilius in I Aeneidos:
totumque a sedibus imis 25 Vna eurusque notusque ruunt.
idem eius [compositum] passivum in XI dixit:
2 siipra dm. L Verg. georg. \ 193 4 seminaui equidem G 5 amplexo prò om. R add. r Q. ClaudU amai, lib. II fr. p. 254 Kr, fr, 20 p. 343 Rth. 1. L aualium' R ' 0 coDpraeheosare R comphensare G couprensare h saviare] Krehliwì , qui non debehai II 527 secare , ex Dresd. tno allero petitum , emendaiioni a se recte inventae praeferre seuire RDHLK KrekKi reti, omnes ^ob impatientiam nimii amoris' glass, Heidelb, saeuire BG Cicero prò Cìuentio or. 44, 124 7 censoriam 0. /. librorum Cic. amplexator v. /. librorum Cic. 8 amplector «*«* K con-
pleclo prò conplector B . Sed eorum D 9 superior Rr Caprum] v. Osan- num de Capro p. 16 quam] quam apud HGLr Plinium] v. LerscMum Sprach- phiiosopkie d. Alien I 197 ,Probum] Berytium ni f, cf. ann. ad lib, V $ 45 probù. n a
Imieues ^ (7 t^dd. r) passiues Rr 10 Passiua B 11 idem in litura h careo prò careo B diceutes] d diceutibus D obsonor] / obsosouor Rr opsonor GLK
12 obsono] / opsono GK opsono*(r) L caleo*^ prò Bb 14 conperior B Sali, lug. 108, 3 in lUI. iugurthino GL in III. iugurthino BH in III. iugiirtino K iugurtino R 15 comperior RBHGL bochum GLK 16 Verg. georg.
\\ 425 cf. S 24 18 placidam R nutritor] k nutriiur GLK 19 nutritor] k nu- iritur GLK nutrite] k nutrit GLK Verg. Jen. XI 660 20 bellantur infra Un. add, K post bellantur: Amazones armis ^ liellantur om, R ddd. r ^ìnih K 22 alia quoque quae K iuueniuntur significatione G 23 inveniuntur] b in- ueni*ntur(a.^) B Verg, Aen. I 84 sq, {defimt Pai.) 25 ^urusque Z?d eurus quae
1» ,
R notusque Rr noihusque HGLK notus queniunt prò eruunt B 26 composi- tum] rhk om. RffGLK Verg, Aen. XI 279 sq'
894 PRISCIANI INST.
p. 7W P. p. 378. » K.
Nec mihì cum Teucris ullum post eruta bellum Pergarna. Tereutius in eunuche:
proruunt se. tamen absolute quoque prolata reciprocam passionem (id est ióiona^tucv) 5 signifidànt, cum ipsam personal» non extrinsecus, sed per se pati demon- strat, ut^ruo' prò *cado'. Virgilius in II Aeneidos:
Vrbs antiqua ruit multos dominata per annos *ruit' posuìt prò ^cadit'. similiter ^inundo' modo absolutam, modo acli- vam habere signiflcationem invenitur, ut Virgilius in XI: ^^
dum distinet hostes Agger murorum nec inundant sanguine fossas. invenitur tamen in quibusdam codicibus:^
dum distinet hostes Agger murorum nec inundant sanguine fossae. is
27 similiter Wergo' absolutum et activum: absolutum, ut Virgilius in XII: Quem damnet labor aut | quo vergat pondei^e letum, activum in VI:
frontique invergit vina sacerdos, passivum Lucanus in I: 20
Et polus aversi calidus qua vergitur Austri, ^assuesco' absolutum est, invenitur tamen prò ^ assuefacio '. Lucanus . in V:
Adde quod adsuescis fatis, prò ^assuefacis'. ^coeo' quamvis magis neutrum esse videatur quam ac-23 tivum - prò ^convenio' enim accipitur, ut Virgilius in XI:
V
1 cùibenchris Rr ollum Dd diruta Ram, bellum est R&m. 3 Ter. etm, in 5, 5Ì euoacho L iunucho K 4 proruunt se] k ruuot prò ruunt se
GLK 5 absolutae If reciprocam ex reciprocari corr. K retiprocam JS imo- nAeiAN L lAiOTTAeiAH G idiopathiam BDr ideopathlam RBK 6 demonstrant HGL
o
7 yerg, Aen. II 363 (defidi RomJ) 8 urb^^tS Med, multos agitata L 9 m*« absolntam Kk 10 Verg, Aen. XI 381 sq, 11 dum add. h detinet BDtìL
cum Ferg, Med, detenet GK destinat Rom, hostem VergiHus 12 ager K agere D aggere d cum Med, Pai, Rom. rooerorum Med. et in murorum corr. Pai.
nec] et Pai. undant Rr fossas] k fossae LK- libri Vergiliani portae G 13
i {ite)
inuenitnr — fossae om* GLK add, k quodicibus Dd 14 detinet BDHGLrk
. y tacine, ipso
ostis D 15 ager Dd aggere k sangaiene k sagni fossae Hh fossas R
16. et absolutum et B ut 01». G Verg. Aen. XII 727 in tidd. r 17
dampnet R damnat K aut] et Med. loetum BGL laelum DH et in Hi. b do-
lum ni f. B 18 et acliuum GL Verg. Aen, VI 244 I9 fontique Rr in- nergit add, d vO eius passiuum B Lue, Phars, I 54 21 Et] r Qua RB Nec Lucanus adnersi D cum oHquot libris Lue, qua] r qne R 22 assuesco] d
acsuesco B Lue. Phars, V 776 24 assiiescis DHGLr fatis cmi. GLK (B?)
* saiis D fatis prò assuefacit («te) in Ut, angttstiore b 25 Coeo] r Geo R co co
B 26 ut 01». GLK Verg. Aen. XI 292 sq, Xll D
LIBER VUI 96-98 395
p. TUB. 09'P. p. 379 K.
coeant in foedera dextrae, Qua datur -, Cicero tamen activo est eo usua in II Phitippicarum: utinam, Gn. Pompei, cum Gaio Caesare societatem aut numquam coisses saut numquam diremisses. passivo eius usus est Lucanus in II:
multumque coitur Humani generis maiore in proelia damno. sed sciendum, quod et * coitur' prò *colligitur* et *convenitur' prò *ex- 28 igitur' passivam vocem assumentia || accipiuntur. * propinquo' praeterea Mtam prò activo quam prò absoluto invenitur. Virgilius in X:
Tu mihì nunc pugnae princeps, tu rite propinques Augurium active posuit idem in II Aeneidos absolute:
fuge, nate, propinquant 15 idem in V:
lamque propinquabant scopalo metamque tenebant similiter * simulo' absolutum et activum et ab eo composita: àbsolutum Virgilius in IlII:
Nam quid dissimulo aut quae me ad maiora reservo? •joidem in X active:
iubasque Divini adsimulat capitis. idem in XII:
formam adsimulata Camertae. s Sunt, quae tam activa quam passiva voce unum atque idem signifi- cai, ut *mereo' et *mereor'. Lucanus in VI:
o 1 coeant] r ooedanl R federa Br federa BK 3 Cic, or. Philipp. II 10, 24
tamen] enim Ó eo est GL phitipicarnm GLK gn. d et vel sic vel gn.
RHGLK gen. D gnei B om. Oc. Val, 4 pompegi D pompeii d g, H om. Cic. Fot,
societatem] rd sociaetatem R societate D sotietatem H coiisses L coiiscs GK 5 diremisses] d dirìmisses BDLK dieremis ses R dirimises G Lue. Phars. II
V
225 sg. 6 coitor Rr 7 malori ff prelia R plia G 8 Sed et B qood
i prò
coitor L collegi tur K ^ 9 adsumentia B 10 actiuo Rr qnam. absoluto G
prò quam absoluto ff Verg. Aen, X 254 sq. Xl. ff 11 princeps pugnae RBG
am cod. eoli. les. Verg, pugne« princeps H propinques ex propinqnas w f. corr. L 13 actiuae G Verg. Aen, II 733 15 Verg, Aen. V 159 16 propin-
n qnabat Med. ^ scopolo BH 17 et ab eo composita absolutum ut (jsie) in marg. add. K composita] d compositum D 18 ut uirgT B Verg, Aen, il II 368
IHI. eneidos d 19 quid dido dx dissimulo L simulo G quae dis me D
o ^ "~"
reserua Dd 20 Verg. Aen. X 638 sg. actio^ B 22 adsimiliat R assi- rnulat Gr assimulant L capitis in Hiura H 23 Verg, Aen. XII 224 cf. $ 24 XU] ii S 24 XI A. /. omnes 24 adsimulaUm R assimulata GLr Camertae] d
camerte BD camerti HeideVb, 25 adque Rr 26 ut merco et mereor] r ut me- reo,(r) et mereor H ut mereor R Lue. Phars. VI 144 VI] r VII R
396 PRISCIANI INST.
p. 799 P. p. 979. M K.
Scaeva viro nomen*, castrorum in plebe merebat Virgilius in V:
memi quoque, saepe furores
Conpressi, idem in IIII: s
Si bene qufd de te mcrui, fui! aut libi quicquam
Dulce meum. Lucanus in Villi:
saevas meritum Phycunla rapinas. VI 20 multa similiter ancipiti terminatione in una eademque significatione protu- io lerunt antiqui, ut ^partio' et *partior% ^munero' et ^muneror', ^mino' et *minor% *minito' et 'mini|tor', ^meridio' et ^meridior', ^modulo' et ^modulor% *meto* et *metor% 'modero' et *moderor% ^mutuo' et *mu- tuor', 'mentio' et 'mentior', 'obverso' et *obversor% 'praeverto' et 'prae- veHor*, * pignoro' et *pigneror', * pacifico' et *pacificor% 'scruto' et 'seni- » tor', 'progredio' et 'progredior', 'perconto' et 'perconlor', 'proelio' et 'proelior', 'iurgo' et 'iurgor', 'potio' et 'potior', 'praedo' et 'praedor*, 'praevarico' et 'praevaricor', 'preco' et 'precor', 'quinto' et 'quiritor', 'quadruplo' et ' quadruplor', 'quieto' et 'quietor', 'nequit' et 'nequitur', 'rimo' et 'rimor', 'recordo' et 'recordor', 'reminisco' et 'reminiscor', m 'revereo' et 'revereor', 'stabulo' et 'stabulor', 'secto' et 'sector', 'se- quo' et 'sequor', 'sortio' et 'sortior', 'scisco' et 'sciscor', 'tuto' et 'tutor', 'tumultuo' et 'tumultuor', 'vilico' et 'vilicor', 'volito' et 'veli- tor', 'vago' et 'vagor', 'vocifero' et 'vociferor', 'ulcisco' et 'ulciscor', 'uto' et 'utor', 'murmuro' et 'murmuror', 'manduco' et 'manducor', »
1 Scaeva]» r Sceua BD Sena *R nomen] nf o G "castrorum" nomen in mg,
add. K implebe BH 2 Ferg, Aen, V 801 sq, 3 furore Bb 4 compress! RB et ex comprensi corr. in Med. compsi GL 5 Verg. Aen, IIll 317 sq. 6
i ' ul
Sed Rr ad Ubi Dd 8 Lue, Phars. Villi 40 Vili. DL 9 meum meritum
Hk ph*cunUi R phycuncta BHGLKr phicuncla D; similia libri Lue, rapinas
spscr. F'oss. a 10 ancipiti] h ancipite H terminacione D signiiicatione] U
in mg. add. K significacione D terminatioue repetìt L 11 mino et minor om. /), omittere debebat ipse Prisdanus o. Lqchnamd ad Lueret, VI 563 annoi,: add. d
ni » o
12 minito et minitor] b munito et munitor B mitor H mìridio G 13 mudu- lor K mutuo et mutuor] metuo et metuor GL 14 obseruo et obsernor, sed ob- uerso et obuersor in mg, add.^ K peruerto et peruertor L praevertor] d prae- ertor D 15 scruto^i et(r) B 16 prograedio K percuncto et percunctor d pcr- cuncto et perconctor k praelio RL' 17 proelior] d praelior /{2i%prelior D piior
K 18 praeco et praecor R 19 Quàduplo D quadroplo H quieto et quietor interpolaium videtur Stntvio Hb, d. lai. Declination und Conjug. p, 117 nequito et
nequitor Rd 20 rimo] oprimo k 21 reuereor et reuereor A' secto] r sedctor R
** * *
21 sq. seco et secor B 22 sortior] b senior B sciso et scisor Gg f. sciscito et
u sciscitor Struvius l. l. p. 119 23 tumulto Dd post uelitor: proelio et proelior repei. D plio et plior H preUo et proelior B 24 vago et vagor] ung^o et unguor L uargor K 25 mormuro et mormuror GLK
À
LIBER Vili 28-30 397
p. 790. mO (800) P. p. 380. 81 K.
^ mando' et *mandor% *oscUo' et *oscitor*, Spolpo* et *palpor*, ^protesto' et ^prolltestor', ^* rumino' et ^ruminor', *tolero' et *toleror% * solco' et 'soleor', ^praesagio' et ^praesagior', * opino* et ^opinor'.
Sunt alia, quae, cum sint activa prìmae coniugationis , transeunt in 30 5 neutra absoluta sìve reciproca (id est ISiona^ij) secundae coniugationis, ut ^sordido sordidas' activum - facit enim ^sordidor' ex quo ^sordidatus' -: hinc nascitur *#ordeo'; similiter ^albo' et *albor' et *albeo' - Virgi- lius in XII:
campique ingentes ossibus albent _; lodicitur tamen etiam ^albico' prò ^albesco\ Horatius in I carminum: Nec pr.ata canis albicant pruinis. ^duro' quoque et ^duror', ^dureo' et eius inchoativum ^dureseo'. unde Lucanus in IIII:
totosque induruit artus. | 15 idem in V:
nam cetera damna Durata iam mente malis firmaque tulerunt Virgilius in III georgicon:
Atque hinc atque illinc humerosad vulnera durat. «idem in I Aeneidos:.
Durate et vosmet rebus servate secundis. Mento', Mentor' et Menteo'. Virgilius in II georgicon:
ad digitos lentescit habendo. nam a ^lenteo lentesco' derivatur, quomodo a *duro duresco' et a ^vireo Kviresco'. Luciliu^ tamen in Vili:
lentet opus protulit *umecto' quoque et *umector' et Huneo', unde *umesco'; ^noto' quoque et ^notor' et *noteo', unde ^notesco'. Lucanus in V:
1 mando et mandor om, D potesto et potestor B potest et potestur DHLK
potest et potestetur G nel protesto et protestor add, d; /*. prolesto et protestor, potest et
no potestur 2 rumi Br s(4eo soieor G. I. Vossius de anal. III 7 p. 772 Eckst.
solo et solor Beidelb, Krehlius II 527 solerò 4im«*4>* et soleror K, pm. ms. tossii et lÀps, 2
e ^reft/it solerò etspIerorr«//.,<2e/. Siruvius 1. 1. p. 120 «9. 5 uel absoluta ff riciproca Dd idìopathe RHGL idiopathae r idiopate Db ideopathe K diopate B 6 sordi-
1 darìs po9t sordidor add, d 7 abeo K Verg. Aen. XII 36 8 XI RBDHK 10 oratins K Hor, carm. I 4, 4 12 et huius GLK 13 Lue. Phars, UH 631
14 totusque GLK cum uno cod. Lue. ex dett, indurai L 15 Lue. Phars. V 797 sq. 16 dampna Hd 17 lamiam B 18 Ferg. georg. Ili 257 IIII. L
19 illic L humerosque d umeros Med, umerosq. Pai. Rom. uuUnera G 20 Verg. Aen. I 207 21 uos me K saecundis K 22 et lentor et BDK Ferg, gecrg. II 250 24 et uireo JD 25 Lucius GK Luca (t. e. Lucanus) L tamen oiB. GLK Vili] r VII. R Luca. sai. fr. Vili 17 Dous. 13 Gerì. 27 humccto
RBDBK ^umector Rr humector BBK humeo RBK humesco RBDK 28
**'Ve R Lue. Phars. V 784 sq.
398 PRtSCIANI INST.
p. 880 (800). 801 P. p. 381. 83 K.
notescent litora clari
IVominis exilio, ^iiquo Iiquas% unde ^eliquo eliquas' - Persius:
Phyllidas, Hypsipylas, vatum et plorabile si qaid,
Eliquat ac tenero supplantat verba palato. s
Lucanus in VII:
ereptaque tela liqu^vit .; ex eo Miqueo' et Miquesco' - Virgilius in bucolico:
Limus ut hic durescit et hnec ut cera liquescit _; dicitur tamen et Mlquor llqueris' prima syllaba producta, quae in sape- io rioribus corripitur. idem in I georgicon:
Vere novo gelidus canis cum montibus umor
Liquitur, 31 prò ^pedetemptim dissolvitur'. a ^nigro' quoque et ^nigror nigreo' et ^nigresco^ a Macto' et Mactor lacteo' et Mactesco'. inveniuntur tamen is ex aliarum quoque coniugationum verbis quaedam similes derivationes, sed in paucis, ut Spendo pendis pendor' et ^pendeo pendes% Macào. [iads] ia- cior' et Macco [iaces]', *acuo acuis [| acuor ' et *aceo% ex quo 'acesco*. sunt alia, quae in compositione mutant significattionem, ut ^eo' neutnim, similiter ^facio', quamvis vetustissimi eUam passive hoc protulisse invenian-» tur - Titinius in Quinto:
fbonum gratia parvi ut | faciatur _, item ^venio', *sedeo' faciunt activa: ^adeo' et ^adeor', *subeo' et ^subeor', Mneo' et Mneor\ Ovidius in IIIl fastorum:
Sol aditus, quam quaeris,.ait, ne\ana labores, %
Nupta lovis fratri tertia regna tenet.
1 notescunt v. /. ap. Lue, iittora H 3 Pers, sai. 1, 34 «9. 4 PhyUidas]
h d phillidas RBDHK phylidas G pyllidas L hypsipytas Rr hypsipiias B hypsypylas
d e
L phypsipylas K uatum explorabile LK si quii Rr 5 aeliquat Rr tenore H tenoro h siiplantat K palato] k paiau K palatho GL 6 Lue. Pkars,
VII 150 7 erectaque o. /. lUbror, Lue. tela] ^\W* Lucanus liquabit RD liquant
. V
H 8 Verg, ecl. 8, 80 9 ut] et B hic] hic Kk caera ffL coera GK
e 10 liquaris Rr productaq; in B superiubus ff 11 Ferg. georg, I 43 sg, 12 humor RB 14 peditemtim LK disoluitiir L desoluitiir GK 15 et a laector
e un V
B latesco B Innenitur Dd 16 alior^m B ooniugationem Rr coiogalio-
diria u
num G similis G diriuationis GK termi nationes LI ,17 pendeo K iacis 01». GLK iacior 'et iaceo] b iacior et iacio R e$ ui tnd. B et in loco rasuris fere del. ff 18 iacea om. BDGLK acuor] r et acuor RGLK 21 TitìnU in Quinto fr. », S 11 Quinto] Puischius V libri 1 quinto 2 22 paniifaciatur Dg fa-
ciatur] rh faciantur RBHGK 23 actiua in compositione (conpoaitione DB compos- aitione K) adeo BDffGLK 24 Ovid. fast. 1111 5^3 sq. IIII] BDr lib, X S 54
II. libri k. l. 25 additua Rr quem K queria RDBG uà"* Rr 26 lobi» B regna faatorum tenet Dd
LIBER Vin 30—32 399
p. 8M. 803 P. p. M2. 83 K.
luvenalis in V:
quod si subeuntur prospera castra. Virgilius in X:
Morte obita qualis fama est volitare figuras. 5 ^facio' yero, quando cum praepositionibus componitur, activum fìt ple- nimque, ut *efficio' et *efBcior% ^afOcio' et •afficior', *reficio' et *refi- cìor'., ^deficio', quando prò ^relinquo' accipitur, habet passivum, quando vero prò ^defetiscor', neutrum est. luvenalis in ITI:
Matho deficit IO a *venio' vero ^convenio' et *convenior% *invenio' et Mnvenior* in pas- 32 sivam transeuttt significationeni , a ^sedeo' quoque ^obsideo' et ^obsideor'. ^sentio' neutrum: ex eo ^assentio' et ^assentior*, ^dissenlio' et ^dissentior' in una eademque inveniuntur significatìone. Cicero de republica: in quibus assentior sollicitam et periculosam iustitiam non isesse sapientis. Lu|ciliu8 in XII: Assensus sum bomini. Caelius in I: qui intellegunt quae fiant, dissentiuntur.
Ex aliis quoque signiflcationibus plurima simplicia in alias , cum com- vit ponantur, transire invenies, ut ^plectc' activum, unde Terentius: '» Ego plectar pendens;
sed ab eo compòsita tam deponentia quam communia inveniuntur. ^orior* deponens, similiter ^partior*, sed ex eis composita tam deponentia quam
1 luo, sai, V 16, 2 2 quod si] sic etiam $ 82 nam si luoenalis sabeantar lvx>. libri
dett. plerique 3 Ferg. Aen. X (541 XI. GLK 4 obita'X qualis eUam lib. X $ 40 54 et cod, Voss. 33>' Q de XII vss, Aen. S 18 p. 1221 P. 16 L. cum Vera. Med. Rom, qoales Pai, 5 praepossionìbus K 6 efAtio H efficio et effìciorj b efil- cio efilcior BOL afficio et afficior om. H afficior] rk affacior RK af&cior deficio et deficior reficio B 7 deficioj difftcio GLK quando relinquo L 8 de- feiiscor] r defeciscor R deficiscor BDHK diQciscor G difficiscor L Iw. saU III 7, 120 Sic Pedo conturbai, Matho deficit in III] b in IlII. RB in IH: Matho] in sic matho K in sicinatho G in sinatho L 9 Matho] r sic matho DH In sic matho Rd insic matho B deficit] r defécit RBDH difficlt GLK 10 vero] nerbo GLK
a in passiuum Rr 11 et obsideo et Dd 12 sentio ex corr. b neutrale et ex eo D
8
et ex eo // ex quo G asentio Rr dissentio] om. B disentio LK et dissentio Dm disentior LK 13 aceroms de rep. fr, ad tib. III reitulU Maius p. 278 edit, a. 1828; in edd, signatur III 27, 39 (26) re puplica G 14 periculoram L
15 sapientis om. GLK Ludi, sai. XII fr. 6 Dous. Gerì. 17 Caelius] Put- tekus Celius Eri. 2 KrehlU caeciiius RDHGLK cecilius Bh L. Coelii Antip. ann. Hb. 1 fr. p. 191 Kr, /r. 8 p. 315 Roth. qui Intellegunt qui intellegunt tìh
nei qnae inlelltgnunt L quae fiant] B qui fiant HGLK qui faciunt Dd quid faciant in Htura
et ad marg, r, nonnuUi codd. KrehUani quid facinnt Heidelb, Eri, 2 Krehlu dis-
seniiontur] r disentiuntur RGLK 18 simplibia] d supplicia D aliis Rr 19
Ter, Phornu I 4, 42 20 pleotor GLK 21 habeo RrD 22 ex eis] r ex his
RB ponentia B
400 PRISCIANI INST.
p. 801. 802 P. p. 383. 84 K.
neutra reperiuntur, ^adorioisi et *adorio% *impertior^ et ^impertio' -Nae- vius in Ileclore proficiscente:
Tunc ipsos adoriant, ne qui hinc Spartani referal
nuntium. Virgilius in I Aeneidos: s
Hinc portum petit et socios partitur in omnis. Terentius in eunucho:
plurima salute Parmenonem
Summum suum inpertit Gnatho _. 33 *spicio', ex quo ^aspicio' activum et ex . eo || * conspicor conspicaris* [depo- io nens iniquo etiam coniugatio mutata est ^conspicor conspicaris'], Teren- tius in heautontimorumeno:
Numquam tam mane egredior, neque tam vesperi,
fQuin conspicer fodere arare, ab ^aperio* quoque activo videtur quibusjdam esse ^experior* eommune et i5 ^opperior* deponens. Virgilius in XI:
experto credite, quantus
In clipeum assurgat, quamquam simplex eius *peritus' esse videtur, cuius verbum in usu non est, quod debuit secundum analogiam ^perior* esse. Terentius in supra» dieta fabula:
Hic ego f intcrea virum opp'eribor.
neutra jj^
1 communia L neutra K repperiuntur BH inueniuntiir DGL impertior]
dh impetior D impertio H imperlior et impertio] h iiiipe**4^«pertio B Neuias
libri 2 haectore RBH iniectore G hiectorc LK 'II» haectore D HI. hectore (haec- tore DarmsU *») Darmst, •*» Òaroliruh, alt, Naevii Hect. prof, fr. 3 p. 92 sq, Klussm,
pr. I p. 7 Ribb^ {Ennii Hect. lytr, fr. 19 p. 45 Bth.) 3 adorant Dd qui God. Hemuamus elem. doctr. metr. p. 633 quia codd, refferat G referant Darmst. ^ et Vorvillianusy prob. Bondamo var. lect. p. 313 5 Verg. Aen. l 194 (de/idi Pai.)
II. B 6 sotios BH omnis] B cum Med Rom. Fr, omnes relL 7 Ter. em, II 2, 39 sq. eunaclio H iunucho K 8 salutae H Parmenonem] bh parmiuo- nem G parmenomen B panne nom H parminonaen edb corr. L 9 summnm] lacuna haustum in Bemb.; summa vel summù Bas, impeitit RBQLK gnato BDUK
Bas. 10 spetio K et in rasura H pecio neutruni B quod in usu non est in mg» k'
a quo HK aspicio ex aspecio carr. K aspitio H et om, BDGK inter
conspicor et deponens lin. vac: inscr. aris K deponens — conspicaris del. r li in quo etiam in quo etiam H conspicor conspicaris om. DLK Ter. heauiontim. I 1, 15 — 17 post Terentius lac. novem fere Ut. spatìum complectens in K 12eaiitoD- timorumeno R autontimorumeno B haeautontimorumeno B heatontimorumeno G he
tom
autonti — morumeno H eutontimorumeno L eatontimoruroeno K 13 tam mane] mane Betnb. m. alt. corr. uespems L Domum revortor, quin te in fondo con-
N ^
spicer I Fodere aui arare Terentius l U v. ìòsq. 14 qui conspic^^r Rr con- spicor BG conspic*or(i) L conspicer te K fodere] r foedere RL 15 ab] ♦« B
ab aperio] a perio in Htura h 16 opperior] r operior RffGLK Ferg. Aen. XI 283 sq. 18 clipeum] r clypeum R clepeuni GK 19 esse videtur] sit BDHGLK
20 Terent. heautont. IIII l , 6 22 ergo RrH virum interea Terentius p operibor D operi bor HL
LIBER Vm 32— 34 401
P. 802 P. p. 384, 85 K.
nam *reperio% ^comperio% *cooperio% sicul *a^erio% activa sunt; faciimt enim ex se passiva, et possunt magìs a *pario* esse videri composita, quod apud vetustissìmos quai'tae coniugationis declinationem habebat. En- nius:
5 Ova parire solet genus pinnis condecoratum.
'facio' cum sit neutrum, ut supra diximus, si cum praepositione compo- 34 natiir, plerumque transit in acti\iiin, ut Vonficio' et *conficior% 'perfieio' et *perficior^, 'afficio' et ^afficior*, "relìcio' et 'refìcior*, 'officio' et «officior*. luvenalis in I: 10 quotiens te
Roma tuo refici properantem reddet Aquino. Lucretius" in II:
Quapròpter simul inter se retrahuntur et extra Officiuntur, uti cogantur tardius ire. 13 a ^profìcìo' Sta ti US impersonale protulit in III: Proficitur bello, 'deficio' autem loco passivi *defio' facit. [Terentius in eunucho:
fnihil inest, nihil defit, eum passivam vim habeat, Slefio' facit.] sunt tamen alia ex eo ipso et wex aliis composita, quae noQ solum significationem, sed etiam coniugatio- nera, ut dictum est, permujtant, ut *facio facis', 'gratificor gralificaris'. Terentius in heautontimorumcno:
Cur ego gratificor? - Ipsa re experibere. similiter Mudificor'. idem in eunucho: *
1 reperio] d repperio BDGL aperio] h «perio H operio K 2 pos^sunl
b .
H pario] h perio H esse om. H 3 habeat Hr Rnnius] ìocum saepius ci-
taUtnty oìòn Entài Epicharmo ttibutum, ad armales recte reUulerunt et Krahnerus Grund- limen zur Gesck, des Verfalls der róm, Staatsreligion p. 42 sq. et Ilbcrgius Enn, ami. lib. 1 /r. 8 p. 3. 15 sgq., quibtts iam nunc accedit rectum Vaidenii iudtdum: Eim. mn. fr. I xii p. 5 coli. p. XXI sqq. 5 pennis DGLKr Varrò de l. L. V 59
* • V
Diom. p. 378 P. cf, Hb. X § 8. 50 7 transiit K aclìuam K conflcio confi- cior L 9 luv. sai. I 3, 318 sq, in IIII. R 11 tuo add. r properantem] r proparentem R proferantemiT 12 Lucret, II 155 sq, 13 relrahunlur] r tra-
nulur R trahnntur libri Lucretiani el extra] r extra R 15 Stai. Theb, III 720 inpersonale B IIII. D 16 profl*cilur (s) H proficiscitur K proficiuntur
M 17 difnclo GK defio] rbd deficio BDGLK defficio ni f. R def^tio lì ' pont facit: Terentins — facit om, R add. r Ter. eun. Il 2, 12: nihil cum
est aihil defit lamen Bemb, Bas. ; leg. nil cum est, nil defìt tamen eunacho L iunucho K 18 nihil inest] rd nihil K om. DGL nihil inest'^cum passiuà'^deflt H. elatere
ndetur nihil m est, ut Terentio reddendwn sit nil mihist, nil defit tamen» Fteckeise- ma defit] rbdk def««it(ec) B defi^t** H deficit GLK defecit D 19 cum passi- vani vim habeat defio (om. facit) censar Krehlii l. L p. 431 defio] bdh et Krehliani omes eum ffeidelb. praeter Zwicc, 1 (et li m. pr.) deficio BDGLKr Zmcc. 1 et ni f, H 22 Ter. keautont. IIIIO, 20: Ludis fortasse me,.- Ipsa re experibere. - unde Cur ego gratificor? Priscianus hauserity dicere nequeo; verbum gratificor a/ju^ Terenttun^usquam
y N
imemtur he autontumorumeno Rr heatontimorumeno DG hea utonli morum'eno /Teau-
per toQiimoromeno K eutontimorumeno L 23 ergo DGLK experibere] ùi litura d exibere A7r exhibere QL 24 Ter. eun. IIII 3, 3 cf, lib. XVIII $ 171 eunacho L iunucho K
GRAMMATICI LATINI II. 26
402 PRISCUNI INST.
p. acri. 803 p. p. ass. 86 k.
Quin . . insuper scelus, postquam tludificatiis
est virginem. *excarnifìco' vero activum est et * amplifico' et ^velifico*. Terentius in heautontimorumeno:
Vbi me excarDifìccs. e
luvenalis in ITU:
Velìficatus Athos et quidquid Grstecia mendax
Audet in historia, passive protiilit sciendum tamen, quod et *facio' et *facior', ut ostendi-
35 mus, vetu||stissimi proferebant. si vero ^facio' verbo vel ^fio' integris ma- io nentibus aliud verbum infinitum ante ea componatur, non solum signifi- cationes et coniugationes integras eis servamus, sed eliam acceiitus, ut ^calefàcio calefócis calefàcit% Uepefócio tcpefàcis tapefócit'. in secunda enim et tertia persona paenultimas acuimus, quamvis sunt breves. simili- ter *calefìo calefis calefil', Hepefio tepefis tepefit' fmales servant acwMitus i5 in secunda et tertia persona, quos habent in sìmplicibus. a Serto' quo- que activo ^reverto* et ^revertor*, 'praeverto' el ^praevertoi** in una eadeni- que ponuntur signìfìcatione. Virgilius in I A en eidos:
^Harpalyce volucremque fuga praevertitur Ilebrum. idem in VII: -m
praevertere ventos. j
* verso' similiter activum, ex quo V.ontro|versor' deponens. Cicero in Protagora: nunc a vobis, o Prot,agora et Socrates, postulo, ut de Jsto concedatis alter alteri et inter vos de huiusre- modi rebus controversemini, non concertetis. i'»
36 Sunt alia, quae et coniugaUonem mutant cum genere in eadeni ma- nentia signifìcatione , ut Mabo labas' neutnim, òliad^atva^ et ^labor laberìs' deponens. Virgilius in II:
labat ariete crebro lanua. so
n in
1 qui jRr qui . super llk quin etiam insuper Terentius ludificatns esJ
Prisdanus cum Boa, ludiflcatust Benib. 3 Ter. heautontim. IIII 6, 9 4 eaii-
iontimorumeoo R heatonlimorumeno G eatontimorumeno K hentontimÒ L eadem fa- bula B 6 luv, sat, un 10, 174 sq. 7 qaicquid BHGLKr graelia H
meutax GLK 9 facio facior H IO intigris BK H ea] hk eas BHGLr
eas personas k 12 intigras G cis ohi. GLK 13 calefacit wn, G
14 sint DH lo calefio Rr 18 Ferg.. Aen. I 317 I om. G 19 Ar
palyce Bb liarpalice DHGLK harpali^^ce R harpaiicae r arpalyce Rem, ( lac, hoc poc. exhausit in Pai.) . 20 Ferg. Aen. VII 807 (:r= XII 345) in VII] in eod«m
RBDhk in H in VII in K 22 quo] r eo R conlrauersor GL depones B
ap Cic. Protag, fr, 3 p, 411 Or, 23 mine — o Protagora] nunc. a uobig in op Prota- gora in mg. Kk uobis in opprotagora G uobis in opprotogoro L o pytagora r w^ ce
Socrate DHGLKrh sacrate (a?) B 24 liuiusmodi JT hiiiusmodi HGL, 25 cou- trauersemini LK non certetis G 2G Sunt el alia quae cuniiigalionem L 27
OAicoAiNiu D OAiCdAiNtu G OAOBAiNto K cicoiuMAi in rosura l 28 Verg. Aen, II
492 sq. ni. B 29 ari«ete R
, LIBER Vin 34—37 403
p. «B. 804 P. * p. 386 K.
idem in II II:
Labitur infelix Dìdo. similitcr *lavo lavas' et Mavo lavis', sed Mavis* magis prò *uraectas* dici- tur. Virgilius in X: 5 Visceribus super incumbens lavìt inproba taeter
Ora cruor. sunt tamen alia^'quae cum coniugatione mutant significationem, ut ^mando', ivxikloiiat, ^mandas, mando', (latìéSficct^ ^mandìs'; *fundo', ^CftóAtw, *fun- das, fundo', hx^fo^ ^fundis*; *obsero*, TtBQtpdìlm xhv ii>oiX6v^ ^obseras, ob- lò sero*, nBQiantlqtù^ *obseris*; * appello', nf^ogayoqtvtù , ^appellas, appello', Ttqoqtn&ò^ *appelKs'; *volo', nbofiai, *volas, volo', povkofiat^ *vis'; *conster- nor', TttvQoiiat, ^constemaris, consternor*, xatatfT^wvvvftof*, *constemeris'. nam Mego legas' et Mego legis* et *dico dicas* et *dico dicis* etiam in prima persona habent differentias temporum: nam *légo légas' et ^dlco di- iscis' producunt paenultimas, Mégo légis' et ^dìfco dicas' corripiunt. ||
Sunt alia, quae una voce et una coniugatione diversas tamen habent 37 significationes, ut Correo' tam *uro' quam *verto' vel *volvo' significat. Virgilius in IIII georgicon:
lam rapidus torrens sitientis Sirius Indos. iKiLucanus in VII:
ingentes fato torrente ruinas.
I y^erg, Aen. UH 68 Vritur infelix Dido 3 lavo lavas] bk labo labas B et ni
i f. H , lavo lavisj'ft labo labis B sed lais Hh humectas RBK 4 Ferg,
Aen. X 727 sq. 5 accumbcns PaL Rom, laiiat Rom, improba RHGLK
US •
improbate ter B improba! aetiier Med. teter RDHGK tener L 7 cum om, HQ
add, h 8 SNeBAAOAMAi G bntba'aoujamai H enoeao^mai L ENOEnnonniAi K et mando d macuaaai H MACiuirAi D macomai RBl haCoaaai GL HACOiunnAi K eeneAio B obhbàcu) D ()>EMBAitu RH ()>embnw GK eBme^« L oEmexiiu l 9 BrxEu) l
b A b xa
Exiu K obse*ro(c) H opsero nnpiBAAAiuTtuN miukaon opseras Rr ttepibaaa*
U nspiBAnnu) K mioxaon D iim>xaon H MoxnON K obseras ex obseros ni f,
b b
coTT, h opsero tthpicttipiu opseris Rr 10 ttbpicttipiu BDHGLK nifogeuyo-
Qfvfù] in litura l FTPOCArwpEiw R TTPOCAr.PEiiu Dd npocTOPEViu GK ut npocAropeiiu B luew ociuTO 1
II ttpoc«**(iuta) ZA TiPOCiUTiu HQK itpiucujtuì D ttpaciìutu) Rr appelis Hh
TTHTOMAI R TTETtAJMAI D nEOTOAAAI H BOYAOMAY r BOYnOMAI K 12 ntVQOliai]
TTOCT
miPOHAi R ÌTT4tpoMAi (i) LI HTAPOMAi K constemarìs add, h constemaris con-
slernor xcctccotQcivvvfiai ante consterneris om. R add. r katactpiuhniiiai r kata-
CTPONHTMAI b KAtACTPONMTMAI B KATACTPtUHNIMAl J) KATACTPIUNECIIAI GL KATACrPtU-
i SHSHAi li KATACTpiuNEcdftAi / coustemeris ex consternaris corr, B 13 legis] iegas H/t et OR. ff dico dicis et dico àì***K 15 l^is add. d 16 aliqua quae
B quae «i» una B 17 torreo] Kd taureo D uel correo in mg. add, K 4>* uro B volvo] h uolo BDHGLK uel uoluo d 18 Verg. georg, HIT 425' IH. GL
i georgicon add. b 19 torpens Pah sitientes k sinis Rr ayrius B siriuis Pai. serius Rom. 20 Lue. Phars. VII 505 21 fato add. r
26*
404 PRISCIANI INST.
p. 804 P. p. 386. 87 K.
*colo' quojque prò ^diligo' et Miabito' el *aro' accìpitur, ^cominilto' eCam prò * credo' el * pecco', nec non ^admitlo* prò ^assumo' et *pecco'. iu- venalis in II:
lam fas est, admitte viros. dormita! adulter,
Illa iubet sumpto iuvenem properare cuculio. g
idem in eodem:
Quid Psecas admisit? quaenam est hic culpa puellae? ^sapio' prudentia et sapore, idem in IIII:
Qui meminit, calidae sapiat quid vulva popinac. ^deficio', 'desisto' et *vincor'. Sallustius in lugurthino: ab regew defecerat, id est 'destiterat'. luvenalìs in IIII:
et fragor aurem
Percutit, eventura viridis qua colligo panni.
Nam si deficeret, id est 'vinceretur'. *condo', 'aedifico' et *celo' ; 'gratulor*, ^gaudeo pariter is cum alio' et 'gratias ago'. Afranius in cinerario:
Sexte o frater mi, solvei cum salvus vetiis
Meliusque est, gratulor dis, id est 'gratias ago', multa praeterea similìter tam in verbis quam in aliis partibus oralionis duplices habentia significationes invenies. 20
DE TEMPORIBVS VERBORVM. Vili 38 Quoniam quae occurrerunt memoriae de varia verborum signifì'c^itione tractata sunt, nunc de tempore dicamus.
Tempus accidit verbo ad diversi actus significationem accommodatum,
• t e d ^
1 delìgo K commito Gg 2 peco Gg ammiUo Gg àmitlo L assumo] à assummo RD adsumo BK luv, sai. Il 6, 329 «^. 3 .U. -^ 4 admitte] d ail- mittere BD ammite R amniitte L uìrcs R dormitat etiam libri luv. dett. sì*»*
dormit Pitìi. cod. si iam dormit vetiis scholiasta luv. iam dormis Pithoetts 5 cu-
cu*lo(I) GL G luv. sat. II 6, 494 7 Psecas] sic etiam Ittv, Pith, w. ali. et
qu
pars codd. dett. luv. specas R secas BLK secus ff secar Gg pecas luv. Pitk, m.pr.j reti, varie corruptis admisit] g admissit K ammissit GL puelae K 8 prò
pntdentia Ld luv, sat. UH 11» 81 9 calide HLK qmd] r qui R cum luv.
i Pith, popipae L 10 prò desisto G LKdh Sali. lugurth. 56, 3 gugurtbiiio D iugurtino RHK 11 defeceraiU RBHGKd defecerunt L dcstiterant RBHKd
de4>4tsterant(le) G desteterant L luv. sat. IIII 11, 197 sqq. 13 percutite uentum
uel a GLK . qua] ({ GL quia K quo libri luv. qui vetus luo. schol. colligo G 14 deficiret G defi**ceret K defecerit luv. cod. Pith. et sdiol. 15 est si uinceretur //
prò uinciretur K prò edifico L aediflco K celo] r caelo RDHG 16 affra-
niud RK Afrani cinerar. fr. 2 p. 162 Botìi. p. 183 A'*, fr. 1 p. 143 Ribb.
17 qiiod saliins uenis melìus est gratulor diis libri Non, HO, 4*^ .Sexte frater salue: quom salnus uenis | Meliusque ^st tibi . . . gratulor deis Ribbeckius 0 fì*ater /. /'•
Franckiìis apud Neukirchium frater libri salue B 18 .Melius quae D est
eras. in H «dis H diis BDGLKr 10 aliis uerbis partibus G 21 genera
VERBORVM finivnt: de TEMPORIBVS VERBORVM INCIPIT. D Ìncipit de temporibus uerbo- rum. G Ituit de uerbo iNcipit de temporibus uerborum L gaa uerborum finiunt K 23 traeta B 24 accomodatum RB
LIBER Vm 37—39 405
p. 804. 875 (MS) P. p. 387—89 K.
quod pleruroque ostenclìliir vel in prìncìpalibns vel in paeniiltimis declina- tionis lileris, ex qua etiam personae et numeri dinoscuntur; sed personae qiiidem et numeri in finalibus literis, tempora vero, ut dlctum est, in prin- cipalibus vel in paenultimis. itaque, cum nomìnis declinatìo in fine solo
3 moveatui*, verbi et in fine et in medio et in principio | plerumque inveni- tur moverì. in nomine enim casuum difierentia et numeri, hic vero et teniporis et personainim ex declinatione ostenditur differentia et numeri.
Sunt igitur tempora tria, praesens, praeteritum et futu||rum. sed praeteritum rursus dividitur in tria, in praeteritum imperfectum, praeteri-
lotum perfectum, praeteritum plusquamperfectum. nec mirum tam late pa- tere praeteritum tempus, cum in notitiam nostram nihil sic naturaliter a lungo saeculorum spatio potest venire, quomodo actus praeteriti temporis. in praesenti enim et futuro pleraque incerta nobis sunt angustissimaque est eorum cognitio nobis et dubia plerumque; itaque singulis vocibus per
nhaec duo tempora iure sumus contenti; quamvis Graeci futiuiim quoque (tiviserunt in quibusdam verbis in futurum infinitum, ut xvrlfO(tai^ et paulo post futurum, quod et Atticum dicbnt, .ut retvifOfiai, melius tamen Ro- mani considerata futuri natura, quae omnino incerta est, simplici in eo voce utnntur nec fini un t spatium futuri.
20 Est autem supra dictorum temponim quaedam cognatio inter se: sed antequam de ea dicamus latiu^, supra dieta repetamus. tempus accidit 30 verbo praesens, praeteritum eT futurum. quamvis enim naturaliter insta- bili volvitur motu et pars eius iam praeteriit, pars sequitur, tamen ad or- dinationem nostrorum diversa gestorum tempora quoque dividimus. unde
«iure praeteritum in tres differentias partimur. nihil enim certius, ut di|c- tum est, ad notitiam nostram potest venire, quam gesta per diversum tem- poris spatium praeteriti. facile enim dinoscitur, utrum multo ante an nuper
1 declinationis] 6 declinatiouibus ni /*. B 2 nu4imeri(e) L b post mouea-
tar: coniugatio autem et in princìpio add. B et in principio HGLK, post nerbi: nero et in principio add. r . et in principio h. /. om, K del. r 6 differentia e Rr 8 praeteritum futurum GL 9 diuitur./T trea G inperfectum B 11 no-
liam H 12 act44us(iu) R 13 et in futuro GL preleraque H sunt nobis
co ci "
GL angustiasi maqu^e (a) RH 14 aguitio Rr uobus Uh 15 iurae Dd
Y TI ^.&liome
16 Ttf^O/MKt] TI90MAI K TI<|>OVAI G TT^kOllAI in Uturo l TIOVAl ET TIOMAI^, Rr
nioMAieTYiOMAi B pan K 17 atticum ex actiuum corr. H TfTvi^oftat]
k
.BTETY4>ioiiA Rr etTVOMAY G TYi»OMAi H Y90MAI K TTHOMAi òi tttura l 18 natura]
V a
raiione Z> 19 finient K spacium /I 20 temporum in mg, add. b cogoitio A' inter se add. k 21 de ea] dea B dicamus. latius snpradicta R dicamus. I^i'ius snpradicta supra dieta // reppetamus L accedit K 22 'praesens prae-
!»eiis // et futurum] d fulurum DHGLK instabuli Rr 23 motu uoluitur GLK
di
iam eius K praeterit GK 24 "dìuersa "nostrorum L diuimus Hh
r è uel am
25 patìmur Dd dictum ad Bb 26 diuersi L 27 enim tria tempora dinoscun-
lur r
408 PMSCIANI BVST.
p. 875 (806).' 806 P. p. 388. 90 K.
sint facta an coeperìnt quidem, necdum tamen sint perfecta. itaque quod accidit ipsis rebus, quas agìmus, nomeD tempori ipsi imponimus, ^praete- ritum imperfectum' tempus nominantes, ìd quo res aliqiia coepit gerì nec- dum lamen est perfecta, ^praeteritum' vero ^perfectum', in quo res perfecta monstratur, ^praeterìtum plusquamperfectum', in quo iam pridem res per-s -fecta ostenditur. instans autem individuum ' est, quod vix stare potesU unde merito a quibusdam Mnstans' imperfectum nominatur. nisi enim sit
40 imperfectum, in eo adhuc esse actus intellegi non Q potest futurum quo- que cum incertum sit, ut ostendimus, et inflnitum, utrum paulo post an multo erìt, non potùit discretis quibusdam iìnibus decUnationis uti. itaque i» una voce contentum fuit.
Et indicatÌYUS quidem modus omnia habet tempora, quippe eo modo omnia, quae egimus vel agimus vel acturi sumus, absque ullo impedimento indicamus.
ImperatÌTUs vero praesens et futurum naturali quadam necessitate vi-is detur posse accipere ; ea etenim imperamus, quae statim in praesenti vohunus . fieri sine aliqua dilatione. nec solum enim illì, qui nondum coepit, impe- rantes utimur praesenti tempore, sed etiam iUi, qui coepit et in ipso actu est, ut permaneat in eodem, ut, si quis ei, qui coepit versum legere, di-
41 cat I Mege usque ad finem'. apud Graecos etiam praeteriti temporis sunt» imperativa, quamvis ipsa quoque ad futuri temporis sensum pertìneant, uV tiv£<px^(ù fi nvXri^ ^aperta sit porta' ; videmnr enim imperare, ut in futuro tempore sit praeteritum , ut si dicam * aperi nunc portam , ut crastino sit aperta', ergo nos quoque possumus in passivis vel in aliis passivam de- clinationem habentibus uti praeterito tempore imperativi, coniungentes par- 3» ticipium praeteriti cum verbo imperativo praesentis vel futuri temporis, ut ^amatus sit' vel *esto' jt€q>iX^jad'(xtj Moctus sit' vel *esto' óedMx^&y *clau-
1 ceperint r coeperuat BDGLK ceperunt H sunt RDHGLK quod] quo
a 8
GL 2 occidit Dd accedit k ipsi B temtemporì B inponlmus B 3 in- perfectum B 4 perfecta ^monstratur L uero m rasura^ L 7 inperfectum B
8 inperrectum B adhUc esse m lUttra H 0 cum] d quod D certuni Kr
po&t post a
paulo aa multo erit Hh 12 tempora habet H tempore Rr 13 ullo] r ilio R 15 quadam] d quidam RD uidetur esse posse Rr 16 quae uel sta-
tim DHGLKr 17 fieri add, d dilatione] r dilectioue R delatioue G post
dilatione: uel in futuro add. GLKd uel quae quandoque in futuro add. h Non so-
■ i O V
lum BDHGK cepit RDH imperante Rr 18 present Rr cepit Rr aclo Rr 19 uti permaneat D cepit H 21 futuri] d futurum D vt R .vt. R
B HIT
Ut est K 22 RNeiuxciu B HNStuxeiu btitan Rr RNHiuxeio.HTTYaN (ir HNSu;xewN.
TTYaN. JI HifHiui^iuif TiYAN K ifHNOX^eujHntAn w rosuro l ut aperta B videmur] r uidetur R relL 23 si add. r aperii K ut in crastino K 25 praeterito] h praeteriti RB imperativi] Rh uel imperaliue r imperatiuo HGL 26 post impe- raliui sqq. ttsgue ad imperatiuo in mg. add. K 27 n£4>tABceu' in liittra l TTe<(>iAH-
CTW B nH<|)IAECTW R nB<|)lABCTlU BH n£4>IAECT0 G nB<|)lAECTlU (sic) ABAl MI f^-
AEAIAAXBO AMAI
add. K ABAtAAxeu)-/2r abaiaaxeiu GK dediAAxeu) Gg dedJAAXBiu H ÌBdi,Sa%9o, clausus sit nel esto om. B clausus sit] claussit R
LIBEB Vm 39—42 407
p. 866. 807 P. p. 390. 01 K.
sus sir vel *eslo' xcxAf/tf-d-o. quod autem vim praeterili habel huiusce- modi constructio, ostendunt subiunctìva praeteriti perfecU, quae similiter proferuBtur in passiva declinatione, ut ^amatus sim sis sii', ergo si ^ama- tus sit' in subiunctivo praeterili est temporìs, bene etiam in imperativo
6 praeteriti temporis potest accipi, quippe cum etiam in praesenti tempore imperativi tertia persona simiMs est in omnì coniugatione tertiae personae subiunctivi, ut ^amet, doceat, legat% ^ametur, doceatur, legatur'; et in passivis quidem vel similibus hoc possumns dicere, in activis vero vel neutiis nullo modo, nisi participia praeteriti habeant. ||
IO Optativus autem, quamvis ipse quoque videatur ad futurum pertinere - 42 ea euim optamus, quae volumus nobis vel in praesens vel in futurum dari -, tamen habet etiam praeteritum tempus, quia evenit saepe de absen- tibus et ignotis rebus precari , ut facta esse ante nobis pojterint in notitiam venire, ut si, filio meo | Romae in praesenti degente, optans dicam Miti-
isnam Romae filius meus legisset auctores, propter quos nunc ibi moratur; utinam profectus esset Romam ante triginta dies'. possumus tamen hoc uti modo etiam ostendentes, quae optamus non evenisse, ut Virgili us in I Aeneìdos:
Atque utinam rex ipse noto conpulsus eodem
» Adforet Aeneas,
et: utinam, Gn. Pompei, cum Gaio Caesare societatem aut numguam coisses aut numquam diremisses. in hoc autem modo dumtSAat et infìnito tempora coniuncta habent Latini praesens cum prae- terito imperfecto et praeteritum perfectum cum plusquamperfecto ad imita-
A T
1 KEKABiceu) ex carr, l kekaeictiu DH kekabiceu) Rr kekaeictiu GK KeKAicetu B
uel iua idem ainalus et
aim praeteriti uini Rr habeat K 2 subiunctatiua G subiuncta
iimilia. a '
ff m, ree. carr. 3 passiue Rr passiua signiflcatione nel deciinatione K
coniuncUao
sis] r Bìn R 4 subianctatiuo G sabiun^c** £i siibiancto k m. ree. corr, 5 poleest ^ p quipe Gg "etiam "cum Kk 9 praeterita R 10 futurum peruenire uel
plamus pertinere K li ea enim eao quae Rr posi nobis sqq. usque ad nobis om. R habet .1. habet habet e
add. r 12 tamen K habet h. U em. GLK etiam Gg tempus L sep Bb 13 poterint] cf, Ub. XVII $ l et Lachmanni ad Gai. l Ì4d et ad Lucr. IV
e 486 atmott. potuerint GL potuerunt K 15 autores Dd propter etc praeter corr, D 16 profectus] d perfectus D tringinta Hh trigenta G 17 euinisse L Ferg. Aen. 1 575 sq. in «pscr. K Ì9 notho RHGLK compulsas LK 20 afforet DG 21_ Cic. or. PhU. II 10, 24 gn. B gn. RH gn. DGK gn*** L
ponpeius B Gai H ga. ì. cesare D sociaetatem R 22 coisses] sic % 27
ael coniunxÌAses
s i
CIMI Cicerone coiises Gg coisses amiciliam L coniunxisses RD coniunxisses ami-
citiam K coniunxisses ******** (amicitià?) iT coniuncxisses amicitiam B' diremisses cwB Cicerone ipse Frisdanus supra § 23^ et sic ni f. in litura H disciuisses h rell. 23 et infinito — praesens in mg. add. K Latini] b latin* B 24 rito imper- fecto — imitationem in Ut. et ad mg, b imitationem] rg emitationem GK mutatio- nem R
408 PRISCIANI INST.
p. 807. R06 P. p. Wl. 9ì K.
tionem Graecorum, quamvis haec quoque conati sunt quidam disiungere. sed melius est esse coniuncta. nam praeterìtum imperfectum ralioDabiliter idem est etiam praesens; dico enim ^utinam legerem nunc' et ^ulinam le- gerem herì': nimia est enim cognatio eorum temporum, et maxime in hoc modo, quippe cum utrumque imperfectum inteilegitur. potest autem iste 5 optativus et inceptus et non inceptus ante intellegi. nam si dicam ^utinam legerem beri quoque, quomodo nudiustertius', ostendo coepisse quidem, non finisse tamen; sin autem dicam ^utinam legerem beri saltem', ostendo nec coepisse. similiter si dicam ^utinam adhuc legerem', ostendo coepisse quidem in praeterito, in praesenti autem cessare; sin autem dicam ^utinamio legerem vel nunc% ostendo nec coepisse adhuc. sic et per cetera tempora 43 eiusdem modi, praeterìtum quoque perfectum et plusquam|perfectum opta- tivi coniuncta sunt; licet enim vel multo ante vel paulo esse perfecta haec eadem intellegere nos optare, ut si || dicam ^utinam legissem ante quinqua- ginta annos' et ^u ti nam legissem ante horam'; nec mirum sic infinite ìdis hoc modo intellegi praeterìtum, quod quantum ad veram intellectionem nul- lum certuqì nec inceptum nec finem habuit.
Subiunctivus , cum apud Graecos coniuncta babeat tempora, apud nos divisa babet omnia, quomodo indicativiis. de cuius contextu, cum de con- structione orationis tractaverimus, latius disseremus. 30
Infinitus modus quoque coniuncta babet tempora, quomodo optativus, praesens et praeterìtum imperfectum, praeterìtum perfectum et plusquam- perfectum, quomodo apud Graecos. ciun dicimus enim Megere', sigmfic^- mus rem imperfectam, quae vel ad praesens vel ad ])raeteritum imperfec- tum attinet, cum vero Megisse', perfectam, quae sua est tam praeterili per- 23 fecti quam plusquamperfecti. nota autem, quod vim nomìnis rei ipsius babet verbum infinitum. unde quidam nomen verbi hoc esse dicebant; dico
i quiidam li disiungere ex corr, L dissiungere R 2 melius esse D meliaci
esse est d inperfectum B 3 idem est] d idem esse D est et praesens GLK
dico] b D^co B nuncj h om. L nua^** B legerem herij «e m /". H iegc-
rim beri h 4 Nimi est B enim est G hoc modo] dh hoc mundo DH 5
inperfectum B 6 utinam ^^^^^^^ (utinam) B 7 legerim h lege^^^^^ H quo*
qao quoque quomodo nudius tcrltns
que modo Hr ^**^*^ Gg nudus tertius L quidem et non L
fi t nec si
8 uenisse Rr saitem] h saltim BGr salim ^ 0 * ('^ ?) L Similiter dicam Rr utinam si dicam L cepisse RH IO in praeterito quidem K praesen-
o tia Rr caessare G caesare K cessasse r 11 caepisse Rr cepisse H 13 li-
qùet G ante om. GLK ante uel paulo ante esse B 14 quinquagenta G quin-
h cagiuta K 15 oram /2r 16 adue^^^ram (ne) ^ intellectionem] r iatelleccionem
nec
RD 17 iiicoeptum RD iuceptum .finem K inceptum finem G incoeptum finem
d L ♦♦ finem (in) B 18 Subiunclatiuus DGK aputagrecos Ù 19 construc-
i i ' •
clone oracìonis Dd 20 rationis B lacin» Bd disseremus ex disserimus carr. L 21 Infinitus] 6 Infenitus B Infinitiiius GLK 22 inperfectum et sic eonslanier B imperfectum et. praeterìtum K praeterìtum perfectum om. G 23 enim di- cimus K 25 legisse dicimus Perfedam B 26 Notandum K
LffiER Vin 42-45 409
p. M8. 809 P. p. 392. 93 K.
enim ^bonum est legere% ut si dicam 'bona est lectio*. itaque oninis mo- dus lìnitus potest per hunc interpretari , ut sì dicam Mego% quid indicavi? 'legere me'; Mege', quid imperavi? Megere te'; Uitinam Icgerem', quid o|)- Uvi? Megere'; *cum legam, venio% quid iunxi? prius Megere' post * venire'. 5 (jerundia quoque vel participialia, cum participiorum vel nominum vi-viiii 44 «leantur habere casus obliquos nec tempora significent, quod alienum est a verbo: Megendi, legendo, legendura', Mectum, lectu', infìniti vice ta- nien funguntur, quod solet apud Graecos articulis coniungi. itaque prò inOnito, qui coniungitur genetivo casui arjticuli apud Graecos, nos utimur 10 in 'di' terminatioue, quae similis est genetivo nominis, Megendi', 'rov ttvayvaariov^ xal ^rov ivayivciaotHv' nai ^zov avayivoiaiieiSd'cct* , prò eo aiitem, qui dativo articuli adiungitur, infmito apud Graecos antecedente iv praepositione, nqs in 'do' utimur terniinatione , quae similis est dativo vel ablativo nominis - nisi quod verbum hoc || existimantes quidam etiam corri- la piunt o finalem eius. luvenalis in I:
Plurimus hictteger moritur vigilando, sed illum Languorem peperit cibus inperfectus. Alphius Avitus in II exceilentium: Spatiandò paulatim trahit; «est enim dimetrum iambicum », ut ' legendo' ^ ctvctyvtocxm^ ucci ^Iv r© àvayivciaxeiv* «ori 'Iv tc5 ivayiV(a(Siuc^at* . prò eo quoque, qui accusa- 45
si nler t
1 Ut dicam Hr 2 lume] hunc modnm GL et hunc vi mg, add. K inprac- tari R intei-pretari B iudica««ui (ti) K 3 optau B optaui« leger^ me. (t) K
\ 5 DE GERVNDI8 in mg, r gervndia (ìerundia H participalia Gg participalla ucl cum LK uidenlur L 6 nec tempora Rr signiftcant K alienum t\st a uerboffn
ras. et ad mg. b 7 infiniti] r infinite R infinitìui GLk 8 coniugi H prò in-
t Tuo R 0 articuli ex articulo corr, D 10. Indi. H terminacione D toy
KEies
\>'Ar*NU;CTeOY B TU)Y ANArNU»CTEU)Y H TpY ANAriNUJCTEOY Dd TOY ANAflNtUCKEGN H ***
ANArMATEOT (toy) L TOY ANAPNlUTBY K " 11 TOI B XOV aVOfytVoiffXf tv] Om. G
add, g TIUY ANATYNU^CXEIN R TOY ANAriTNWC'KElN H TOY ANAr4irACKEIN(l) L KAY
UH TOY.ANArTNlDC.KeCTAI. B TlUY ANATINlU. CKECTAY R TY ANAR-NIUCKECTAI- // C T
TOY ANAr#NA«j[EC6Ai Li TOY ANAriNtucKBCOAi K 12 articulari H - coniungitur GL
in
iungitur B inflnito] dk infinitus RG infinitos ni f. D infinita K en BD en Kk
13 praepositione] d propositione /> 14 existimantes Hh 15 finalem] rk
finale RH eius om. G lueuenalìs H luv. sat. I 3, 232 sq. . 1] r II. R
ì 16 haec Rr ' illum] «te etiam $ lì et lib.XWlil S iS2 cum nonnuUis luv. libri»
rè
dett. ipsum luvenalis 17 langorem BDGLK lango Rr cybus DH imper- Fectus Z imperfectus inhcdens Rr. num inperfectus et haerens (herens luv, Pith.) ?
cf' % 71 18 Alphius Avitus in II exceilentium cf. % 71 19 «pattando (s) K spa-
\
cìando l^cf 20 demetrum R anatnu>c.tu)e /{.ANArNOCTEiu HG kai bn tu) in
ntg- K xcà iv Tùi àvaytvciayLeiv om. B iv] eh II tw L to Gì 21 an^ati-
HUlCKEIIf R ANAT1NU)CKEIN Dff ANAFINOCKEIN G et I CrOSO L %a\ iv] KCN B HN
li TA G ANATINUJCKAICTAI R ANAriNOCKeCOAl B ANTlNtUCKAICBAI G ANARNWCKAI.
CEAi H ANAriNOCKAicew K AifAr*NOCKECTAi(i) in litura l
410 PRISCIANI mST.
p. 809. 10 P. p. ;I03 .94 R.
tivo adiiingitur, in ^dum' terminatioiie utimur, quae similis est accusativo noininis, ut Megendum^ àvayvcaatiov. huic tamcD frequentius solet etiam praepositio *ad' praepont, ut ^ad legendum', ex quo ostenditur, ma- gis nomeD esse quam verbom: verbo enini separata praepositio per appo- siUonem praeponi non potest. in ^do' quoque terminantia inveniuntur ante 5 se habentia sepdratam praepositioném. Cicero prò Milone: huius ergo interfector si esset, in confitendo. quomodo ergo frequen- tissime in Mus' desinentia nomina verbalia et eonim obliquos casus pro- ferre solent Romani prò infinitis in Graeca elocutione prolatis - ut ^legendi Virgilii causa vigilo', ^ ivtxyvfùariov Be^iUov xaqiv ccyQVTtvm' ivtl toviq ^ivayvmvat Bz^lXvov xÌqiv iyQxmvw^. Cicero in I invectivaruin: nihii hic munitissimus habendi senatus locus, ^xi^g axsiiag avynki]TOv' avtl tov ^ìxbìv zriv avyxkfirov* i , sic etiam gerundia vd supina proferuntur. hoc tamen videtur inter gerundia supra dieta et nomina, quo- rum etiam nominati vus in ^dus' profertur, interesse, quod, quando sunlis absque dubitatione nomina, simili casui adiungi4itur et discernunt genera, ut ^intellegendi Ilomerì gratia' et ^amandae virtutis canèa' et ^emendi man- 46 cijiii studio veni'; quando vero gerundia sunt, id est loco infiniti cum ar- tìculo iuncti apud Graecos. accipiuntur , nec genera discernunt nec nume- ros, quod suum est infinitonim verborum, et illum sequuntur casum, quem» et verba, ex quibus nascuntur, ut si dicam ^iulellegendi Ilomerum causa venie' et Simandi virtutem causa laboro' et * emendi mancipium causa ve- nie', quamvis rarus sìt huiuscemodi constructionis usus. similiter dici||mus ^intellegendo Ilomerum profeci', 'amando virtutem legi' et ^invidendum
t
i adiuDgìtur] d adìugimlur D iimgimr L iitimu Rr qimc ex qui corr, K
H HO
2 ANArNWCTEiuN Rr ANArNOCTBON RL ANAFNiucTEitN A ANAHHUJCTKON H 4 Sepa-
rata] b separato B praepositio per appositionem] praeposiiioiiem li praepositio b
appositionem] r apositionem RH 5 in do] r Ideo R 6 separatim A'
Cic, prò MU. or, 29, 79 Milone] r milione RL 7 si] qui v, L codd. Cic. esset m litura h coufetendo L 8 uerbialia B et eorum et obliquos A
0
9 Romani] h roniari H eloquutione BDK eluquutione H 10 anafnacteoy GL
ANAPNACTELUV H ANArNOCTEON A ANATNACTE OY BEPHATlOY R ANAf NtUCTAlOT.uifJ^i-
lìU. B BsQyUiov om. DHGLK beffiaon in vig. l xapyn H àyQvnva] l
ArpiTTNiu RHGLK A.fpinNW D Arpvnniu B anty R twy RH toy toy B 11
ANATNIUNAI D ANATNONAI R ANArWNAI JIG ANAFO A BSQytUoV Otti. A BEPHAUN (iD
BBpriAON L BEPTiAiDN D BEprAYiuN R XAPN R KAPiN B ctyQVTcvói] l Arpin.%a'
RDHGLK . Cic. in Catti, or, I 1, 1 12 munitissimus] d munitissimis H mini-
tissimUS D THC CKeTAlAC CirKAHTOY B TEC CXE AC CirKANTUJY R T^C EXBTEAC CJfKA
AH HTOY G THC EXBTEAC ClfKTOY J)d THC EXBTEAC. CYr. KAN TOY ff THC «XECTEV CirKAfiTOY
in litura l thc exeteac civkahtoy A ax^t&ag scripsi 13 anty R toytot B
H TEN GL T*N B CYPKAHTON A CirKAHTON ITI HturU l CYnCANTON DffG CTKAE-
TtuN R suppina D 14 posi nomina sqq: ttsque ad nomina om. D add. d 15
o quod] quia d 17 hunieri Kk gratia el nmandae] r gratiae tam de R 1^
sunt genindia B inflnitiui D 20 est om. L infiniliuorum GLr secuntur
# s pi '
RBK 21 nancuntur Rr Ti mancium LI 23 huiusce^modi H
t LIBER Vm 45— 47 411
p. 8I« P. p. :ifM. m K.
nobis non est' et ^minime nocendum virtuli', quia superiorum accusativo, inrerìonim vero verba dativo adiunguntur. praeterea gerundia tam ab ac- tivis quam a commnnìbus nascentia tam activam quam passivam liabent sigiiificationem, nomina vero mobilia supra dictae formae, id est in ^dus'
3 et * da ' et ^ dum ' desinentia , unaro et magis passivam ; solemus enim per verbum passivum ea interpretari. quid est enim ^anianda est virtus'? ^digna, quae ametur', et: munitissimus habendi senatus locus? i(l est *in quo habeatur senatus'. unde raro inveniuntur a neutris absolu- tam significationem habentibus, ut ^sto, sedeo, surgo' (nemo dicit ^stan-
lodus, sedendns, surgendus'), quoimm supina signiGcationem sui servant verbi simplicem. a ceteris vero neutrìs et a deponentibus gerundia quidem 47 eandem significationem habent, quam et verba, ut ^fajciendi', tov nomv^ ^sequendi', tov inoXfyv^tlv^ Moquendi', tov hxUtv, nomina vero supra dictae formae similiter, quomo^o supra diximus, magis passivam: ^facien-
isdus', Tcoifiréog^ id est *qui debet fieri', ^sequendus', ànolov^firiog ^ id est
'quem debent sequi', %quendus', Xalrixéog^ id est ^quem debemus loqui'.
Praeterea ex forma participiorum praeteriti temporis duae terminatio-
Bes jnveniuntur , quarum prior in *um', altera in ^u' finitur. et in *um'
quidem eandem significationem fere habet, quam in ^dum' desinens cum
» praepositione *ad'. quid enim est ^venatum' aliud nisi ^ad venandum', ^quaesitum' nisi *ad quaerendum'? Virgilius in IIII Aeneidos: Venatum Aeneàs unaque miserrima Dido In nemus ire parant, id est *ad venandiun'. idem in Villi:
^ si fortuna permittitìs uti,
1 nobis est B quia] quae r superiorum] r superìorcm R 2 Praetera R
3 quam a] tam a L passiuam et magis passiuam habent B 5 et in da et in
dum GL et indadiim i) in da dum K 0 ea] b eam BK interpraetari RB 7
s id est dig--
inunitissimus eie] Cic, or. CaL I i , 1 o. $ 45 sena tu L senatus locus. iu
nas a
quo Kk S habetur If 9 posi significationem sqq. tisque ad significationem om.
D add. d ^sto Rr nemo enim dicit Bd 10 sui servant verbi] B suis ser-
ì
uant uerbìs reU. 11 et ad deponentibus R et depoueutìbus L gerunda Dd
O lOIN
12 habent significationem G tiuv nwiEiFr Rr toy ttoykin GL 13 tov]
TOI K TOIA.KOAOTOEIN H AKOACVOEIN D tOv] TTOY r laXstv\ AAEIN
OL AAEIN K 15 TTOiHeKoc B noiNTEoc HL rroiHeEoc {sic) — loqucndus pò»/ faciendus om, ah R add. r id est — aeoaoyenteoc («t) add, g qui] quod f> debent K akoaoy8eteoc RB akoaotenoeoc // akoaoybnteoc LK 16 de-
B
bt'iil K 8equi4«« ex corr, k aaaeo^oc Rr aaaeteoc DH aeabteoc GLK aaai-
e TEoc B 17 praetera Rr ad formam d 18 um spscr, r post finitur: ut
est neiiatum uenatn add. d 20 enim est] g est enim GK enim Dd '/■ aliud '/* nisi l>d nisi om. BDtì add. d 21 Verg. Aen, IIII 117 sq, 22 misserrima K mi- serima Med. miseri madido H 24 ad venandum] k uenatum H Verg. Aen.
B
Villi 240 sq. mi. D 25 furtuna GLK permitis R permittit D
412 PMSCIANI INST. f
p. 810. Il P. p. 395. 96 K.
Quaesìtiim Aenean et moenia Pallantea, id est * ad quaérendiim \ videtur tamen hoc quoque quasi ipsius rei esse accusativus et sine praepositìone proferri , quod quasi *ad locum' habet sig- nifica tionem , quemadmodum propria nomina ci vitati um, quae cum ^adlocum'
48 significant, carent praellpositione. sequens quoque forma, quae in u ter- 5 minat, ablalivus mihi videtur ipsius nominis, quo ipsa rcs significatiir, careus similiter praepositìone. quid est enim ^mirabile visu' nisi Visione'? Visio enim tam ex actione quam ex passione potest fieri, diximus autem et superius , quod infinitorum vis in nomen rei resolvitur. quomodo autem participia praeteriti temporis et nomina rerum in ^us' correptam desinentia 10 solent ante u vel s vel t vel x habere , sic habent et ista , ut Maesum laesu', ^morsum morsu', ^amatum amatu% *do|ctum doctu', *captum captu', *flu- xum fluxu', ^flexum flexu'. sicut autem supra docuimus, communem ha- bent significationem ab activis vd communil^s nata, ut *oratum', ^ngog rò TtaqaìuxXeìv^ noci ^itqòg xo TtccgccnccXeLOi^ai*^ ^oratu', *tw nccgancclsìv* %al 't© 15
49 naQctxctXua^cii^ ijzot ^ry nagaxhjaei'j idem enim signilìcanms. supina vero nominantur, quia a passivis participiis, quae quidam supina nominaverunt, nascuntur.
Pro omni autem tempore infiniti verbi solent accipi; dicimus enim Megendi causa in honore fui' et *sum' et *ero* àvtl rov ^rov àvEyv&xivat^ XccQùv^ wà 'rov àvayLvóìfSxuv^ %al *rov ivayviófsea^cct* ^ Ofioécog 6i xai *rw àveyvòad'ai.* xai * rov avayivtó(S%s6d'at' kuI * rov avayvoDa^aea^cci', quod
1 acneam /> meiììaD moei)caZr palientea AT pai I atea Z^om. 2 ìd est om.DffGLK
tur Vide ' Rr ipsius om. D 4 quaemadmodum li quemammodum GL ciui-
latum BDHGLK quae] quem H 5 praeposiiioue ex praepositioQem coir. D
teriTìinaut Hr lerminatur Bh termìnantur D 7 est om, H mirabile] r mise-
c
rabile RBDGLK 8 visio enim] uisionem G uisio*^<(ne vel ne) L atione L
uel supina
9 in nomine rei r 11 u s A* et] etiam B et ista Hh ut] nelul
K 13 post flexu: flxum fixu add, I) 14 horatum R Graeca in lìUtra exhi-
' bel l TU) TTAKAAEIN Rr TO HAKMEIN HG TU) HARAASIN D TO TTAPMRIN K 15 KA
Rr KAY / noi JCQÒg tÒ] KPUCPO^ TIAPAKAAEICOEI i> HAPAKAAEICEI Zr HAPARA-
EU) OPATU
AEic,oAi. oTdiin Rr hapaka^eicoai opAu) ^ hapamaasiceai opau; A^ to DHK toy/
A EA
TTAPAKAABTN R HAPAKAAEIN G TOY l 1(5 nAPAKAAEIC.eAI Rr HAPAKAAEIC.eAI G TTAPAKA-
N N NC
AEICGEl/>TTA.PAAEICEAI^nAPAAEICBAl/ÌC HTOH ^ HTWTTHTTAPAKAHEl /Ir CTOI THHAPA- KARCEI G NTOITUnAPAKAHCEI D HTOY TH.HAPAKANCEY H ANTITHTTAPAKAAECEI L HTOYTHTTAPA-
U
KAECEi K vero] enim B 19 autem add. g atem B 20 hero Rr ati li
ANR.'rNU;KENAI G ANEINUJKANAI R ANErNU)CeENAI D 21 TAPIN R CAI R KAV //
ANAPINOCKEIN BL AN.riNU)CKEIN H ANIflNOCKEIN G ANAIINU)CKEIN K ANTYNUJCEKEIN
R KAY R ANAFNUJCECTAI K ANAPNOCECeAI / ANAPNOCECTAI GL ANArNO.CECB.AI H
Xnatnujcectet R b(iOL(og Se] ex corr. l omu)IU)CAE K o.u;oiu)C.àe H oujiaic ab G oujococ de R post ò}ioéa)g dh: %al tov (caT toy R kay toy If) àvByvfòad'ai {0
e ANErNOCTAi GK ANAPiNOCTAi LI ANETN0CTAY R anefnujgen H) practeritum bis repe- tenies add, libri praeter B kay R toi ff 22 anetnujctai R anefnujckai ff
ANAriNWCKAlECeAI DL ANAriNU).KAI6CEAI B ANAÌ^INU)KAieCE6AI K ANATlNINOCKAIECeAI R ANAFlNOCeAI B ANAriNU)KAI0CeAI TOY G KAI add. l TWI R ANArNU'COECECBAl
LIBER Vili 47—50 413
p. 811. la P. p. 396. 97 K.
autem ab activis et communìbus ^enientia communem habeut signifìcatio- nera, usus quoque probat. Virgili us in bucolico:
Cantando tu illum? aut umquam t4bi fistula cera luncta f^it? 5 active protuIiL idem in eodem :
Frigidus in pratis cantando rumpitur anguis, passive posuit idem in II Aeneidos:
quis talia fando Myrmidonum, IO active dìxit idem in eodem passive:
Fando aliquod si forte tuas pervenit ad aures. solebant enim antiqui ^fatus' communiter proferre. idem in III geor- gicon:
uritque videndo 15 Femina nec nemorum patitur meminisse nec berbae,
passive protulit. et Sbendo perit' active, id est Mum videt'. qiiod au- , lem haec quoque nomina sunt, ostendit praepositio, quae frequenter inve- nìtur, ut supra dìximus, tam ante accusativum quam ablativum eorum ca- sum: *ad venandum' et ^in venando'. in neutris vero et in deponentìbus, 50 uqttomo||do supra dictum est, simplices habent significationes.
Impersonale autem hanc habet differentiam ad infmitum, quod infini- tus altero verbo finito omnimodo eget, impersonale vero *actum quidem perfectum signifìcat per omnes modos, persona vero sola deficit; quae si addatur, perfecti vice fungìtur verbi per omnes, quomodo diximus, modos: 3 per injdìcalivum, ut ^curritur a me* prò 'curro'; imperativum, 'curratur a . le' prò 'curre'; optativum, 'utinam curreretur a te' prò 'utinam curreres'; subiunctivum , 'cum curratur a te' prò 'cum curras'; infinitum, 'curri a te oportet' prò 'currere te oportet'. hoc autem interest inter infinitum pas- sÌM]m et infinitum , qui fit ab impersonalibus , quae nascuntur a verbis ac- 3olivìs, quod infinitus passivus verbo eget solo ad perfectam significationem,
e
K \NAmiUCB.eBCBAI li ANAmiUCENCECeAI G ANArniUCEHECEAI LI AN. INtUGCeEC. HCTAI R
2 comprobat B Verg. ed. 3, 25 sq. (deficit Med.) 3 aut] haut L haud I/rg
coera GL caera K 4 iuncta] k iiincta cum Jiom. BDLK un età G 5 Ferg.
ed. 8, 71 7 Ferg. Aen, Il 6 sq. 9 merraidonum K 10 Verg. Aen. II 81 •
{de/icU Rom.) \l aliquid Kh aliquot Ver. 12 fatus in fatur mut. H Verg^
georg, HI 215 sq, 14 Vtrìque B 15 miminisse G neqiie herbae Pai. J^
et quam ante ablatiaum L 19 in depouentìbns K et deponentìbus G 21 in-
PERsoNALis* Inpersonale H Inpersonale B "habet liane H finita Bh 22 in-
personale B actiuum Kk 23 deficit] r defeeit RL 25 Per imperatiuum in
X
ras, B ut curratur B curatur Rr 26 Per optatiunm B 27 Per subìuncti- anm B subìunelatiuum Kk prò curras R Per infinitum B cuiri *♦« a te
H 28 oportet cune te oportet* Tir infinitinuni Gg pasinum (sic more suo) -
iu *ptcr. g 29 infinitum Gg qui £ui Kk inpersonalibus B
414 PRISCIANI INST.
p. 812. 13 P. p. 397. 98 K.
Ut /amari volo', q>iX€ia^ctL fiovlofuct^ inftnitus vero impersonalis non soium verbo, sed ctiam ablativo casa per se indigei absque accasativo, ut ^amari volo a me' prò ^ amare* volo', ideo autem addidimus * absque accusatiro', quod, si ad eum reddatur, infìnìtum necesse est eum 4)assivum intellegi, ut ^ amari a me volo filium'. saepe vero edam non positus subauditur ,accu- s satìvus, ut si dicam *doceri a te volo' et subaudiam *me'.
: 51 Quonìam igitur de singulorum tempore modorìun, quae memorìae oc- currerunt, disseruimus, de cognatione temporum deiude tractemus.
Est quaedam cognatio praesentis quidém temporis eum praeterìto im- pcrfecto et futuro, praeteritì vero perfecti eum plusquamperfecto. praesensn tempus proprie dicitnr, cuius pars praeteriit, pars futura est. eum enim tempus flu>ii more instàbili volvatur cursu, vix punctum hàbere potest in praesenU, hoc est instanti, maxima igitur pars eius, sicut di^tum est, vel praeteriit vel futura est , excepto *sum' verbo , quod vTcoQxriKÓv Graeci vocant, quod nos possumus ^ substantivum ' nominare; id enim omnium is . semper est per||fectissimum , cui nihil deest. itaque praeteriti quoque per- fecti vim habet, quod ostepditur, quando participiis praeteriti iunctum of- ficio fungitur praeteriti perfecti per passivorum declinationem vel similium passivis. similem buie vim babent etiam vocativa, ut ^Priscianus vocor, nominor, nuncupor, apjpellor'. so
52 Alia autem verba praesentis, sicut diximus, inter praeteritum et futu-
rum sunt, exempli causa, si incipiam versum aliquem scribere et dicam ^scrìbo versum', dum adbuc ad iìnem eius non pervenerìm et eum pars eius iam sit scripta, pars autem scribenda. ergo praesens tempus hoc so- lemus dicere , quod contineat et coniungat quasi puncto aliquo iuncturam 25 praeteriti temporis et futuri nulla intercisione interveniente, unde stoici
• . AO
1 cf^jABlCeAI G <|>AeiCTAI BOIAOMAI B <|>IABICeAY KOY.MAI Kk BOTAOHAI D
BUiYAiuiuAY i?r infiniliuus/^fi' inpersonalis ^ personalis Rr 2 set ff
absce G a«# cii9atiuo(bs) R post accusatiuo sqq, usque ad accusatiuo add. r
di accs
3 addimus Kk 4 reddatur (gloss. se. acciwatinus spscr.) R est om. G
uel id n
eum Kk 5 uolo a me D 7 sigg^iiorunl D 8 diseruimus GLK dìsserui-
V
mas: db cognatione temporvh. | de coonationb tbmporvm. dbind'b ff 10 faterò ff
li proprie] g propriae RffG enim oro. L 12 fluui K 13 instaoti Rr
ad uol
para ex pras corr, D eius in liiura ff 14 um praeteriit um Dd prae-
8 Qttin
terit LK Tuturo K YnAPKTixioN R 15 non ffh substantiuam ffh enim add. R * 16 decst] dest R 17 quod] quae B osteadit ff quoudo R
particiis LI offocio D 18 dcclinacionem Z> 19 habent ex hab«* corr, B pscianiis GLK 20 nuncupor] k noncupor G nuncipor K dicor nuncupor RB di-
h cor ff 21 siculi BDHK ut G 22 et dico R 23 aduo D 24 solemus] *
8«lemus K 25 alico Dd 26 interci*8Ìoue(s) jO intercesione 6rJ^ intercessione ^A' stoici] e/*. R, Schmiffiii stoicorum granen. p, 65 sqq. p, 70 gq. n, 97
LIBER Vili 50--54 415
p. gl3. 14 P. • p. 396. 09 K.
iure hoc tempus ^praesens ìmpcrfectum ' vocabant, ut dictum est, ideo quod prìor eius pars, quae praeteriit, iam transacta est, deest autem se- quens, id est futura, ut, si in medio versu dicam ^scribo versum' priore eius parte scripta, cui adhuc deest extrema pars, praesenti utor verbo
6 dicendo ^scribo versum', sed iniperfcctum est, quod deest adhuc versui, quod scribatur. ex hoc igitur (id est praesenti) nascitur praeteritum im- 53 perfectum, cum non ad (inem perfbrimus in praesenti id quod coepimus. et, ut in eodem exemplo maneamus, si incipiam in praeterito versum seri- bere et imperfectum eum relinquam, tunc utor praeterito iniperfecto dicens
la ^scribebam versum'.
Ex eodem (id est praesenti) nascitur etiam perfectum. si enim ad tìnem perveniat praesens inceptiun, statim utimur praeterito perfecto; con- tinuo enim scripto ad fìnem versu dico ^scripsi versum'. et sciendum, quod plerumque vel literas quasdam vel syllabanim tempora praesentis
ismutat praeteritum perfectum et vel pares habet cum eo vel minores vel ampliores syllabas, ut *lego legi', *doceo docui', *facio feci', *sedeo sedi', 'do dedi', *domo domui'.
Ex eo iterum (id est praeterito perfecto) nascitur plusquamperfectum, si inveteraverit res a nobis perfecta. mox enim scrìpto versu , recenti || ad-
Mhuc perfectione, dico ^scripsi' propria significatione ; sin dudum sit per- fectum, incipit transu*e in plusquamperfectum. itaque ^scripseram' proprie de hoc I dicimus.
Sciendum, quod Romani praeterito perfecto non solum in re modo 54 completa utuntur,.in quo vim habet eius, qui apud Graecos TtaqucxslfiBvog
!SV0C4itur, quem stoici riAaov ivecrma nominaverunt , sed etiam prò iogiarov accipitur, quod tempus tam modo perfectam rem quam multo ante significare potest. sed sicut apud illos infinitum tempus adiectione Tov ^a^Tf' adverbii zòv TtcìQaxslfievov, id est adiacens tempus, rov SI ^niXai*
est "iure "stoici ( "iure ad mg. add.) K 1 dictum ideo Rr 2 eius t» lihtra
K iam 001. BDHGLK transacta est deest j k transacta deest K 4 cui] cum /) parsteo; pras corr^ D 6 post nascitur sqq. usque ad nascitur add. r 7 id add. k cepimns U 8 et ut] in litura b VìKOb?) et ut in eodeqi exem-
plo maneamus] d Si enim ad (inem perueniat praeseus inccpluni D in eodem in
eodem K incipiam 4#m«** iri praesenti. ucrsum ff in am. RL 0 tum R
10 scribebam] h scrÌ4r«bam H 11 praesente H ad finem enim GLK 12 in-
uel nel
Goeptum HL 14 ù literas ii sillabarum Dd 15 et infra lin. add, k cum eo-
rum Dd 18 Ex] h *x II est ex praeterito ff 19 requenti L 20 perfcc-
autem
clone R sin^i dudum (e?) tì sin dudum K 21 proprie] /rf^ proprìae /?J?Z>//G?Ar 23 Sciendum tamen quod BDHGLK ro Rr 24 hapakeihfinoc R ha-
PAKEIMNOC O nAPAKEYMENOC tì 25 CACION B télsiOV èvS6t€Ìxa] iti Utìtra l TE-
AEiaN ENECTOTA Rr TEABIO^tN «NECTluTA H nSAION BCTOTA D TEaEI OljeNECTATA K A
36 AOPiCTOY Rr aopicton D aopyctoy H tempus apud gr(a)ecos tam BDHGLK tnm
tummodo B
modo] taa L 27 adieccione D 28 apty L . ttapakeimnon Kk tiapa-
KE«É'HERoif H nAPHKiMHNON R adiaccns] k adieclms K toy ak haaai r «**^*«**ai
A TO AS TTAAAI O TOI AB HAAAAl (j^C) H TOI AB HAAA' A TTAAAl tn \Uura l
416 PRISCUNI INST.
p. 814. 15 P. p. 399. 400 R.
tòv viteQiSvvtEXiìióv ^ id est plusquamperfectum, significai, sic apud nos hoc (id est praeteritum perfectum) potesl et bodo et multo ante intellegi perfectuin, et apud auctores hoc exeuiplis comprobatur. Evander enim apud Virgili um in Vili de matre sua dicit:
cecioìt quae prima futures s
Aeneadas magnos et nobile Pallanteum; ^cecinit' dixit prò ^cecìnerat', multo enim ante ìllam cecinisse intellegit. et ipse poeta ex sua persona:
Troiae qui primus ab oris
Italiam fato profugus Lavinaque venit »
Litora, ^venit' posuit prò ^venerat'; hic enim quoque multo ante intellegit tenìsse 55 Aenean ad Italiam. ergo proprie si quis contempletur \im praelerìtì per- fecti, non aUam iudicet hoc haliere quam apud Graecos illud, quod aÓQiaxov vocant. hoc autem dilTert a plusquamperfecto , quod illud peris se prolalum non eget adverbio ^pridem', quod habet in se naturaliter, nisi si velimus explanandae quantitatis causa temporis addere, ante qùot dies vel annos, nec licet illi ^modo' vel ^nuper' adverbia adiungerc, praeteritum vero perfectum ad manifestandam significatioueiii egei vel ^modo' vel ^pri- dem' adverbiis. »
Futiuiim ex praesenti nascitur, quippe cum praesens medium sit prae- tenti imperfecti et futuri, itaque consonantes praesentis senat tam prae- teritum imperfectum quam futm*um, ut *dico dicebam dicam'* praeteriti vero perfecti consonantes ser|{vat plusquamperfectum, ut ^dixi dixeram'. sed tamen in subiunctivo modo futu|rum quoque praeteriti perfecti senatzs consonantes, ut Mixi dixero', quod non sine ratione evenire videtur; nani futuro quoque tempori cognatio est cmn praeterito perfeclo quantum ad
1 TON YnePCINTeAIKON ^ TON YTIBPCYNTBAICON /T TON YTTKPCTNTEAlKON C TIUM YTTEP- T SAI
CYN.TAIKIUN Rr TtUN ITTRPCTNTE41IKON L TlUN YTTBP CINTE A IKON / TOH YnBPCYNTBINKON ÌH
♦
TOH YTTBpCYNTEiiKON nuU, K h\ Rt 2 lioc cst Gq id cst] idem H 3 au-
' COBI n
tores D .approbatur LI Euader Dd 4 Ferg. Aen, VriI 340 sq. 5 cecioit
quae] Cecinitq. H Cecinitqiie B Caecinitq; D 6 nobile] r nomine cum Rom, R no-
1 ce
bine Pai. pàlanteum Dd 7 caecinit K aciuisse Rr intellegitur D 8 Verg. Aen. I 1 sqq. {deficit Pai.) 9 primns arborìs D horis K 10 Lavina-
e qne] g lauiniaqiie G Ver, lauiuia* (q. ?) Med, 12 ueniss K ^ 14 abere H
quam] k quod ni f.*K 15 aoristou B aopictoh D '^er se "quod illud Kk
iilud] d deL r illul D 16 egit H habet hoc in BDHGLK nisi si veiimus] h
nisi uelimus RDH 17 qu^ dies Rr, 18 illi] hk illa HGLK uero modo Kk
« uel uel
modo nec uuper B \^ \i Dd u Dd 21 quipppe K praeterili] prete-
ri**.ii 23 dicam ex dico corr. B 24 "seniat 'consonantes ut dixi dixero pteri-
tum plusquamperfectum ut H 25 subiuuctatruo K praeteri ferfecti B 26
an •
consontes LI 27 tempori] d tempore D
LBBER Vin 64—57 417
p. 815. 16 P. p. 400. 401 K.
infiiiitatem temporis, hoc est ad aoQtarov. sìcut enim praeterìtum perfec- tum vel modo vel multo ante possum intellegere, sic etiam futurum vel mox vel multo post intellegere possumus futurum, ut si dicam ^scribam' vei ^scrìpsero', incertum temporìs futuri spatium monstro ; nec mirum , cum 56
sin nominibus quoque comparativis , si dicam ^fortior', incertum est, utrum multo an parvo superet illimn, ad quem comparatur. habet igitur affìnita- tem, sicut ostendimus, cum praesenti futurum, quod praesens medium est inler praeterìtum imperfectum et futurum, cum praeterìto vero perfecto plusquamperfectum, quia incertum signifìcat temporìs spatium. cum igitur
10 in aliis modis praesentis, sicut dictum est, consonantes servai futurum, in subiunctivo praeteriti perfecti regulam sequitur, ostendens cum eo quoque habere iura affìnitatis. idque ex participiis maxime est conicere, quae cum in praeterìto tempore non fìniunt spatium temporìs praeterìti , breve , sit an longum - si enim dicam ^amatus' vel Hocutus', incertum est, utrum
13 modo an multo ante _, similiter in futuro: ^amaturus', Mocuturus' mox an multo post incertum est. ideoque in plerisque verbis ex praeterìto fit fu- 57 turum: ^amatus amaturus% ^habitus habiturus', ^locutus locutùrus', ^auditus audiiurus'. diximus autem Mn plerìsque', quia neutra praeteriti temporìs pleraque carent participio, sed quia ad praesens quoque ei est cognatio,
20 fu etiam a praesenti futurum, ut *amans amandus', ^docens docendus', Moquens loquendus', ^audiens audiendus'. sed tamen sciendum, quod omnia buiuscemodi formae participia (id est in *dus' terminantia) etiam nomina esse possunt.
Confirmat autem supra dictam rationem cognationis temporum etiam
sinaequalium, id est a||nomalorum , declinatio, in qua ex praesenti fit prae- terìtum imperfectum et futurum in omni modo absque sub|iunctivo , ut ^fero fercbam feram ferrem', ex praeterìto vero perfecto plusquamperfectum: Uuli tuleram tulerìm tulissem' et futurum subiunctivi Uulero'. in parti- cipiis quoque ex praeterìto passivi nascitur futurum activi, ut Matus latu-
sorus', ex praesenti activo futurum passivi, ut ^ferens ferendus'. sed tamen
io U»
1 finitatem Kk ao*picton B aopicton LI aopicton pertiiiet D sicut —
possam intellegere al. m. add. in R 2 possam] possumus L possuimus K
etiam futuram R 5 nomiuibus] omnibus GLK iit' si dicam L 6 illum] eum 6L ai /2 7 medium Inter ff 9 plusquamperfectum] k, eras, in B et plus-
qaamperfect4t(o?) K 11 subiunctatiuo iT quoque se hfkbere BDff GLK 12
adfinitatis B 13 cum om. HL 14 longum] d longam J) loquulus D ioqutus
4r 15 futuro amatus locutus mox K l^multo Kk implerisque ff
posi futurum: Quando dicis amatus praeteriti temporìs tolle nouissimam litteram adde .rus. facis futurum tempus amaturus gloss. inter ipsa auctorUt verba insennt B 19
pleraque pleraque Hh particio L cognitio B 21 loqueus loquendus loquens
loquendus Hh audiens audiendus add. d 22 huiusmodi Rr "participia "for- mae L esse nomina K 25 anomalorum id est iuaequalium (f * 26 absce O
* 7 ferro Rr 27 ferrem eras. in B plusquamperfecto Dd 28 subiunctatiui
i V
K participis Dd 30 futuri impassiui Rr tamen om, GLK
GRAMMATICI LATINI II. 27
418 PMSCIANI INST.
p. 816. 17 P. p. 401. 403 K.
quamvis penitus mutent ìd quibusdam anomalis verbis supra dieta tempon omues syllabas, significatio tamen integra manet eonim et cognatio tem- 58 poruin, ut ^sum eram ero'; nec minim, cum in alììs quoque partibus orationis hoc inveniatur, ut cognata significatio in diversis inveniatur voci- bus, ut puta in nominibus ^pater' masculinum est, eius femininum ^fflater';s siiniliter ^frater soror', ^patruus amita% ^avunculus matertera'; * bonus', eius comparativum *melior% superlativum ''optimus'; ^uppiter', eius ge- netivus ^lovis' quantum ad usum iuniorum; *ego% eius genetivus ^mei'. et ex contrario saepe diversa significatio in similibus invenitur vocibus: *liber libra % 'fìber fibra % ^Helenus Heiena% *Tullius Tullia', propria »• enim nomina non sunt naturaiiter mobilia, sed ex sese nascuntur, sicut etiam supra dieta appellativorum feminina non sunt a masculinis nata, sed ,a se orta, quamvis similem mobilibus habeant formam. illud quoque com- probat cognationem temporum, quod infinita verba a praeterito tempore habent etiam futuri rationem: ^dixisse, dietum ire', Maesisse, laesum ire', i» ' ^mersisse, mersum ire', ^fluxisse, fluxum ire', sicut enim participia prae- teriti temporis rationem regulae sumunt a verbo praeteriti perfecti, sic eorum formam sequitur infinitum futuri, infinita autem nominata sunt, ut dietum est, ab eo, quod carent significatione definita tam personarum quam numerorum, sicut neutra quoque nomina appellamus ab eo, quod carente utroque genere. XI 59 Defectivà temporis praeteriti perfecti || et plusquamperfecti nec non etiam futuri subiunctivi, quia ex supra dictis nascitur temporibus, sunt in *sco' desinentia inchoativa. nec meditativorum tamen supra dieta tempora memini me invenisse, ut *fer|vesco', ^calesco', ^horresco', ^torpeseo', ss ^tepesco', ^esurio*, Mecturio', ^micturio', *parturio'.
Sunt alia verba, quìbus desunt diversa tempora, usu deficiente, non ratione significationis. et quibusdam deest praeteritum perfectum et omnia, quae ex eo nascuntur, ut'^ferio', *sisto% 'tollo', *fero', *aio*, *furo',
et in
2 eorum ut Kk tempomm om, GLK add. k Z aìVìS Uh partibus] r
nel ata partem R 4 hoc iuaeniatur in litura II uecibus add, r 5 ut puta Dd ot-
V
poteZr 6 amitta Lg auinculus Rr 7 comparativum] h comparatiuas DG{H?)r superlatiuus DGr optumus LK luppiter] g lupiter G 8 louis add, r
9 Et econtrario K ÌDueni«tur (a) R uocibus oeAeTeepoc oaiontcoc <|>atoc h BiBAOC. liber. h AirpAozTroc libra fibei^ OKVNOnoTAMoc. fibra oaoboc. helenus B
per se in
10 baelenus haeleaa H 11 mobilia Hh sese] rg se RG . 12 femina Rr
s 14 pt&erito ff 15 habent] b habeant m f, in IH. B dixise G laesise G
0
laessum ire K 17 a uerbi Rr 18 formam ♦« sequitur K IQ ^ab eo (h) Z>
significataone H tem Rr 22 Diffecttua G Defectatiua K 23 quia ex sopra-
t dictis — supradicta tempora] d pradicta tempora D 24 medidaiiaorum .77r 25 eaelesco R torpesco om. BDHGLK 20 tepesco«« K essurio GL 29 fé- rio] A frio H fero] d ferro D furo qaod furio Varrò J>
LIBER Vra 57—60 419
p. 817 P. p. 4IKI. 408 K.
quod Varrò ponit ergo alionim verbonim perfectis, quae videnUir ean* dem significationem habere, prò bis utimur: in quibus invenimus ^percutio percussi', ^ferìo percussì'; * statuo statui', ^sisto statui', vel, ut quidam, ^steti', quod est a *sto' - sed luvenalis in III:
5 Gaudentìs foedo peregrina ad pulpita cantu
Prostitui, prò ^prostiti' .; ^sustulo' antiqui ^sustuli', ^tollo sustuli', ^suff^o sus- tuli'; ^tulo' antiqui Uuli, fero tuli'; * insanio insanivi , furo Mnsanivi '. *meto' etiam quidam ^messui', quidam ^messem feci', sed usus vetustìs-
losimorum ^messui' comprobat, quod, cum de praeterito tractabimus, osten- detur; ^ cerno crevi' apud vetustissimos inrenitur. a ^maereo' [unde 00 *maeror'] ^maerui' debet facere, sed in usu non est 'maerai'; ^mando mandis': eius praeteritum perfectum quidem aUi ^mandui', alii ^mandidi' esse voluemnt, Livius tamen in Odissia:
is Cum socios nostros mandisset impius Ciclops;
a ^strido' quoque alii * strìdui', alii ^strìdi' protulerunt. Ennius in an- Baliuffi XI:
Missaque per pectus, dum transit, striderat basta. In passivis et communibus et deponentibus , id est in omnibus verbis
20 in ^or' terminantibus, desunt tempora praeteriti perfecti et omnia, quae ex bis nascuntur. participia tamen coniuncta verbo substantivo (id est *sum') et omni eius tempori eorum | vice funguntur. quod Graeci quoque solent facere in multis verbis temporìs perfecti et plusquamperfecti et maxime in
1 Varron, fr, p, 340 ed, Bip, cf, % 104 et Stnmum ùber die lai, DedtnaHon und Conjugation p. 244 sq, posuit /f praeteritis perfectis K 2 quibus invenimus] quibus inoenimus. Vt B quibus inuenimus ut BGL quibusdam ut r quibusdam inue- nimus. Vt Uh quibus n inuenimus K percutio] d percussio *D 3 ferio percussi odd. g quibusdam G 4 a sto] r esto R ^ luv. sai. Ili 8, 225 sq. 5 gau- dentes. RH gaudientes K foedo] d foeda BImLK foedos h peri^ina OLK ad] a B cantu Priic. cwn luv. Piih. saltu dett. luv, libri fere omnee 7 prò] dk m. BDQK del. r prestiti] Sintuius l. l. p. 304 prosisti (sisti L) libri ex prwM
emendatiane, quod re vera apud Juvenalem prostitui h, f. est inftnitimts praes, pose, sustalo] r sastuii R sufiero sustuli K Bufferò tuli ROL 8 antiqui] d 'antique D
i perfecto
Insanie. Insanii. Insaniui B furo Rr 10 de praeterito J7A 11 post cerno
r creai: cresco creui add* BDk et cresco creui rh aput B 12 memor Rr fa- cere Rr 13 quidem] seripsi quidam R auidam mandi reU. 14 Livius] r Lius R Lìbius B Livius in Odissia v, ffom. Od. XX 19 sq, O, Hermannum elem. dodr.
mtr, p. 620 ef, Corssenium orig. poes, Rom, p. 202 et arni, ad Ub, DI $ 20 ta-
0
meo om, DB odyssia HO odisia L 15 aociis Rr impius] cymbius r
Ni c^cìopaRBDlIK ceclops L 16 strudui D protullerunt Rr En^ns (i fU /*.) Rr ' Enn, atm, XI 2 £. S. XI vii p, 54. LXXI rahi. 18 Missaque] r messaque R
% missaque O misaque K perfectus K pectus] «ectus (tf) B. 19 communibus et passiuis H passiuis communibus B *om«nibus(n-i) R 20 praeteriU perfecti] B praelerita perfecta rell, ex eis O 21 coniuncta] ex coniunctiua corr, K con-
iuQctiua OL verbo] r nerba R «nerbo (a) D 22 eius omni K ei. D quod] r qunq R 23 tempori«i^s(bu) R praeteriti perfecti RDO
27*
420 PRISCUNI INST.
p. 817. 18 P. p. 403 K.
modo optativo et subiunctivo, ut ^thvfificci^ ri\\xvflfcciy zhvnxaty tctv^- fu^a^ xkv(p%e^ rexvfi^iivoi elalv*^ ^ xsrviifiivog etriv, etiyg, €*iy, tftvfi^é- voi sifiiievj etfixs, etìjaav'^ * iàv XEXvft^fiivog ck) , yg, -jy , iccv xexviifiivoL o^v,
61 9/T£, coaiv^. sed cum apud Graecos paene innumerabilia sint verba, quae vel iiterarum inconsonantia vei regulainim quibusdam rationibus impedian-s tur vel usu, ut habeant declinationem plenam per omnia tempora, apud nos pauca hoc patiuntur. inveniuntur tamen etiam in o desinentia, sed non multd, in quibus praeterìtum perfectum per participi um solet demon- strari, quae ^ neutropassiva ' arUum scrìptores nominant. sunt autem haec soh: ^gaudeo gavisus sum', ^audeo ausus sum', ^soieo solitus sum', io ^fìdo fisus sum', ^fìo factus sum', quorum tamen antiquissimi solebant etiam praeterìtum perfectum proferre iioc modo: *gaudeo gavisi*, 'audeo ausi', * solco solui% *fido flsi% *fio fii', sed nunc bis non utimur.
Sunt verba, quibus desunt et tempora et personae, ut ^fores foretfo- rent fore', *cedo', Mnfit', cuius Varrò in mensuris et primam ponit is
62 personam: infio. *aio' quoque praeterito perfecto deficit, ^inquio' etiam verbum in multis deficit, item impersonalia verba, quae ex se nascuntur, deficiunt per tempus^ futurum in modo infinito, ut ^paenitere paenituisse',
1 ut om, B xàzvyi^itcLi] l tetimmai L tetimai K xETrMMAY H tetivai R
TBTY<|)AI O TETYJWAI H TETIYLOI K TETYVAITE. TYrTTAI i? xéxVTtXCU] l TETITTTAI
DL TKTYTTTAi H xsxvfi'fisd'a — móiv om. H xtzvyi^ikBQ'a] TEXTYMAiEeA LK
TETIMAIEeA G TETYM.MAIAETA R TETYMMAieA. TETIMIIfiNOI. D 2 xéxV(p^B] Om, RGK
TETY<|>eAI •♦*♦! L TBTITTPECTE /> TETYMMENOI ECIN L eHTYMMBNOI EICEN R TBTYM-
MENOI lECTAI B TBTIMMENOI EICIN TETIMMENOY ECIN G TETYMIIENOI BICIN TETYJillENOI
ECIN K ante xexvftfiévog strivi etetymhn etety<|)0 etetyttto BTETYMMEeA etbty-
<|>eAI TETYMMENOI HCAN odd. l XSXVflllBVOg f riJV , fr??ff, stTl) om, D TETYMMINOC
ETNH EINC EIN G 6TYNMENIUC EINN EINC EIN R TETYMMBNOC SIN. INEFN. CEIN. K TC-
xvfifiévog sCriv — daiv om, L add. l éìijs] einc B cfij] ein Bl tetymme-
.N .n
NOI E1MEN ETTE EIHCAN Dd TETYMMEÌ^I ENBIEN ETHTAI EINCAN R TBTIMMENOI EINAIEH
EINTAI EINCAH G TETYMMENOI EINAI EMBINTAI EINCAN K 3 BINMBN EINCAN / ffl^Tf]
BiHTAi B ^ èàv xsxvfifisvog (J, jjg, rj] om. D kan tetymmenoc tu ec e /{ ban te-
TIMMEHOC iD iìc H 6^ U) HIC HI B lù NC N A BAN TBTIMMENOI U)MBN HTB OCIN G
BAN TETYMMBNIOC OMEN HTE lUCIN R TETYMMENOI. lUCCIN. BAN. TBTIMMENOI D TSTYM-
.d HENOY B TETYMMBNO / 4 flOffiV] OIEIN K SeCUm Rv siut] V SVLfii RBGLK
5 uel add. r coasouantia Kk uel om. GLK add, k 6 habeant K ple-
nam declinationem BD plenam declinationem plenam L 7 etiam panca in o RD
8 solent BGL monstrari L 9 neutropasiua g neutrapasiua G neutrapas-
i siua H arcium Dd autem] tamen B 10 post gaudeo sqq. — gaudeo om. G
add. g gauis. Dd 11 quorum tamen — fii add, d 12 preterita perfecta B
e et
13 ausai Rr solueo R fio fido fii fisi GLK nun Dd 14 tempora
Gg 15 Varrò in mensuris] Varron. fr. p. 253 ed. Bip. {cf. % 104) v. RiUdieUwn mus. phil. VI 535 sq. 554 et II. quaestionum Marron, ibi IL mensuris] rk Heidelb.
Zmiccavienses Dresd. 1 cum l, Ps, Boethu a Ritschelio l. mensuribus RH mensoribus
BGLd mensoralns JST meusuralibus Lxps. 2 Krehlii et del. r 16 "^^'feclo Bh defecit ffh defecit K diffecit G defficit g 17 inpersonalia B exe Dd 18 pe-
V
nltuere penitisse Kk
LIBER Vni 60-63 * 421
p. 818. 19 r. p. 403. 4M K.
'piidere puduisse', quamvis antiqui ^puditum ire' dicebant et ^puditus' participium , ut Plautus in Bacchidibus:
Neque mei neque te tui intus puditum est factis, quae
facis. I snec non ^metuere metuisse' deficit futuro et 'timore timuisse', Matere iatuisse', *apparere apparuisse', 'oboedire oboedisse* et pleraque neutra secundae coniugationis: 'horrere horniisse', *tepere tepuisse% *rubere ru- buìsse', * pavere pavisse'. inchoativorum quoque et meditativorum in infi- nìtis non solum praeteritum, sed etiam futurum deficit tempus, ut ' bor- io rescere', Uepescere', ' fervescere ', *parturire% *esurire', Mecturire*. nec non perfecta, si sìnt eiusdem formae inchoativorum, plerumque deficiunt fìituro, ut * discere didicisse', *poscere poposcisse', 'compescere compes- cuisse'. Il
Quoniam de defìcientibus per tempora sufììcienter dictum est, nunc de ismodis tractemus.
DE MODIS. Modi simt diversae inclinationes animi, varios eius affectus demon- XII 63 strantes. sunt autem quinque: indicativus sive defìnitivus, imperativus, optativus, subiimctiviis, infinitus.
jo Indicativus, quo indicarous vei definimus, quid agitiur a nobis vel ab aliis, qui ideo primus ponitur, quia perfectus est in omnibus tam perso- nis quam temporibus et quia ex ipso omnes modi accipiunt regulam et de- rivativa nomina sive verba ve! pailicipia ex hoc nascuntur, ut 'duco du- cens duxi ductus dux% 'rego regens rexi rectus rex*, 'ferveo fervens fer-
25vesco fervor% ^horreo horrens horresco ,hon'or*, Mntellego intellegeiis in- tellexi ìntellectus', Maedo iaedens laesi laesus laesio', et quia prima positio verbi, quae videtm* ab ipsa natura esse prolata, in hoc est modo, quem-
.a t
1 piidisse Dd puduisse pigere piguisse quàuis B pudìcum Dd 2 Plaut, Bacchid, ih 1, 12 (». 379) cf. lib. XI § 20 bachidibus BDHGLK 3 mei]
à ìih. XI /. /. cum libris Plauiims fere otnnibus me libri h. l. omnes cum Plaut, Vai, 3870 m. pr* te tui] RDH cum libris Plauiinis te tu , G te tu LK te tuis r, quod ad factis accomnodatum vix prò vestigio formae tis licei habere tui te codd, lib. XI /. l. tui ted Bergidus act, antiq. Marburg. 1850 p. 332 te tuintus B quae fac*is(t)
e D qae fatis Rr 5 et timere et tirauisse 6L lattiere Iatuisse K 6 apaniisse L oboedìre] obaudire LK uel obaudire g oboedisse] obaudisse LK uel obau-
V
disse g 7 coiugationis G rubisse Rr 8 mediatiuorum II? in om, K 9
so. Rr deficit] r defecit R 10 feniescere tepescere G esaurire GLK 12 discire K compiscere compiscuisse GK 14 téi*pora Rr tempora dificientia G est om, HK 16 de modis] om. L De modis incipit K de modis itervm. D 17 diuersae sunt K inclinationes] r inclinationis R ua^tHos K effectus L 18 diffinitiuas GL 19 subinnc^intiuus (ta) G subiunctatiuus K infiniiìuus DKr
nel 20 indicamns cum Dd diffiaimns L 22 et qi\^a] r et que R deriuatiua] d dirioatiua g deriuata D dirinata G 24 rectus] r rextus R 27 "prolata" esse L quemadmodum] r quemammodum RGL
422 • PMSCIANI INST.
p. 819. 90P. p. 404-4M1L
admodum in nominibus est casus nominatiTUS, et quia substantiam sive essentiam rei significat, quod in aliis modis non est neque enim qui im- perai neque qui optai neque qui dubitai in subiunctivo substantiam actus vel passionis significai, sed tanlununo|do varìas animi volunlates de re ca- rente substantia, deinde hunc prìmum auctorìlas doctissimorum tradidils
64 modum in declinatione yerborum. sciendum tamen, quod quidam ausi sunt infinita ponere prima, sed male; non enim oportet stalim a re imperfecta aul dubia incipere. quidam enim dubitaverunt, an verba sint haec, et inter adverbia magis ponenda censuerunt, quod nec numeros nec personas nec affectus animi certos habent et egent semper aliis verbis , sicul adver- ii bia. dicimus enim ^legere studeo, studes, sludet', sicul dicimus *bene studeo, studes, sludet'. sed haec postea refutenlur, nunc hoc sufficiai ostendere, non bene ab infinitis quosdam coepisse. sed neque ab impera- livis neque ab optativis erat incipiendum, cum hoc || imperamus , ilio opta- mus, ut sii indicaUvus, qui nisi prius sii notus, non possumus scire, quid is imperemus vel optemus. subiunctiyus vero, quem quidam dubitativum ap- pellaverunt, manifestam habet indicativi cognitionem. ipsa enim dubitatio ante se esse indicativurn confitelur; nam si tollas dubilationem , non opus est subiunctivo in re certa, sed indicativo, ergo non alius iure praepone-
r5!> retur omnibus quam indicativus. sicul enim in nomine, si quis proferalio genetivum vel alium post hunc casum, multo ante nominativum cognovit, ex quo nascuntur obliqui, sic qui aliquem modum proferat scìl prìmum indicativum, qui est paene verbi reclus, sicul et praesens lempus ideo aliis praeponitur temporibus et primum obtinet locum, quod in ipso siunus, dum loquimiu* de praeterìto et futuro — , et quia ad praesens praeterita et fu- 25 liu*a intelleguntur, quod si non sii, alia intellegi minime possunt; et quia posilio indicativi verbi ab ipso incipit; | et quod ex ipso celerà tempora trahunl regulas; et quod praeterìtum non potest esse, nisi quod prius fue-
1 po«/ substantiam sqq, — substantiam, ab R om., add. r substantiam siue sen- lentiam (subsistentiam /) siue essentiam GL 2 rei] d regi D 3 post substan-
Y
tiam: actus — substantia om, D add, d 4 passionem B 5 actoritas Rr doc-
s
tissimornm ex docUssimnm corr. H 6 auxi Dd 7 inperfecta nel dubia B 8
uerba st haec GL 10 certos animi K sicut et aduerbia\0 11 studet] stu-
t e
des H post studet veròa sqq. ttsque ad studet om. G add, g dizimus Rr
bene sedeo (studeo k) .es. et. iT 12 refutentur] d refetenlur D reputentur GLK
P reppetentur l hoc] autem K 13 ab infinitis] d ad infinitis D 14 obtatìuis
Dd hoc in litura k 10 subiuncliuus ex subiunctatiuus corr, G subiunctatiuus K hanc voc. subiunctiuus in GK inprùms mutationem in sqq. haud amplius enotavi 17 cognationem GL 18 esse add. r confitelur add. r 19 praeponetur ff 21
e
cognouit nominatluum B 22 ex quo] r ex qua R proferì r sit If 23 sicgt
et ffh 24 obtinet] / optinct RBHGLK 25 praet&erita H 26 quod] d qui
RBD non si non Rr 27 indicati"* Hh ab add. r quo ex Rr 28 tra-
hunt ex trah*nt corr, B praetAceritura ff ftierii prius G
LIBER Vra 63-67 423
p. a». 21 P. p. 406. 407 K.
rit praescns. futuri autem vox sine significatìone esset, nìsi bogitantìbusf [nobis] et notionem sumentìbus ex praesenti vel ex praeterito. de futuro quoque sumimus notionem yel ex bis, quae nobis in ore veniunt, vel ex ipsa natura rerum vel ex cogitatione: in ore quidem, ut, si videam scribentem sin praesenti, ex hoc concipio et futuri temporis scripturam; natura, ut, cum videam solem occidentem in praesenti, possum scire naturali motii reversurum, quod est futuri; cogitatione vero, ut, si cogitem diluvium quale sit in praesenti, ex hoc notionem concipio futuri, siroiliter prima 66 persona praeponitur aliis, quia ipsa loquitur et per eam ostenditur et se- io cunda, ad quam loquitur, et tertia, de qua loquitur: nisi enim sit prima, quae proferat sermonem, alìae esse non possunt; et quod ista sine illis potest invemri, cum secum aliquis loquitur, illae autem sine ista non in- veniuntur; et quod causa naturaliter ante causativa [quam alxlav |{ Graeci vocant] esse solet. causa autem fit secundae et tertiae personae prima 15 persona; iure igitur illis praeponitur, quae sunt causativae.? à singulari quoque incipimus, quod hic naturaliter primus est numerorum, qui dupli- catus vel multiplicatus facit numerum pluralem. et activa ideo prima prò- feruntur, quod naturaliter praecedit actus ante passionem, quae esse non potest, nisi sit actus; et quod qui agit incipit, sequitur autem qui patitur; 20 et quod verbum activum additione eget literae vel literarum , ut faciat pas- sivum ex se.
Breviter igitur de omnibus modis repetamus. modi sunt , ut praedic- 67 lum est, diversae inclinationes animi, quas varia consequitur declinatio verbi, indicativus primus ponitur | propter quas enumeravimus causas. in- ssdicativus autem dicitur, quod per eum indicamus, quid agitur.
Imperativus est, quo imperamus aliis, ut faciant aliquid vel patiantur,
.i. nobis 1 cogìtaDtibus et Gg 2 nobis om. L notìtionem L uel praeterito H 3
sumimimos R sumimus enim BGLK 4 in *ore(h) D ut uideam Rr 5 in
in Ut. b post in praesenti sqq, usque ad in praesenti om. D add. d futuri«(8) B
6 occidentem in praesenti] r hoccidentem in praesentem R 7 deinnium K 8
quale sit kr notionem] d notitionem DO 9 ostenditur secunda Gr secundae
a (m) B 10 ad quem Rt 13 causatiuam D post causatiua: quam graeci ai- riATA uocant add, B quam aitian (qum aihan r quae mariAN R q aitian L q aittan G) graeci uocant relLf quod videtur interpretamenitan ad causa pertinenSy ni potius vel, quo B dudt, ex quae alxiazà Graeci uocant corruptum vel utrumque ex duobus gloss, quam alxiav Graeci uocant et quae atxicevd Graeci uocant conflatum esse censeas 14 so-
or let] in Utura h solent ni f» H 16 quoque numero incipimus D numerum D
ideo 17 nel multiplicatus om, RD add, d actiua prima L pdmae h praeferuntur Hh 18 quae esse] d ^(ee m* /*.) D 19 sit om. LK post actus add, k prae-
qui g
cedat post actus add, l quod agit Rr ait Dd patitur nel quod K 20
aeget G 21 ex se] a se £" 23 quas] r quod R qnos d uara consequitur Dd tur consequi sequitur Rr 24 causas. quare indicatiuus dicitur. indicatiuus GLK
25 agitur. quare imperatiuus. imperatiuus GLK 26 quo] rh quod RB faciant h aliquod GK
424 PRISCIANI INST.
p. 821. 22 P. P. W K.
^ qui ideo secundum tenuit locum , quod per se absolutus , quemadmodum indicativus, non iudiget auxilio alterìus partis ad plenam significationem, licei per tempora et personas deficiat naturaliter. solemus tamen non so- lum imperantes, sed etìam orantes saepissime eo uti, ut:
Musa, mihi causas memora, quo numine laeso s
Virgilius in I. idem in Villi:
Vos, o Calliope, precor, adspirate canenti. XIII 68 Tertius est optativus, qui quamvis et temporibus et personis perfeclior videatur esse imperativo, tamen eget adverbio optandi, ut plenum significel sensum, et quod, qui optat, inferior videtur esse imperante: itaque iure io post imperativum ponitur.
Quartus est subiunctivus [quippe iure] , qui eget non modo adverbio vel coniunctione, verum etiam altero verbo, ut perfectum signiGcet sen- sum, ut Virgilius in bucolico:
Cvtxn faciam vitulam prò frugibus, ipse venito. is
et sciendum, quod omnibus modis aliis sociarì potest subiunctivus, qui cum diversas habeat significationes, || non ab una eanim, sed a cons(ruc> tione nomen accepit, veluti denominativa, quae diversas habentia significa- tiones generale tamen nomen multarum specierum sibi defendiint est enim quando dubitationem significat, ut ^si videam, intellego'; est quando 20 confirmationem , ut Virgilius in I Aeneidos:
Certe bine Romanos olim volventibus annis
Hinc fore ductores revocato a sanguine Teucri,
o _ ^
1 ide Od quaeaiiimodum Rr quemammodum HGL 2 partis] par R 3 personas] g persona GL ' 4 saepisse R 5 rerg. Aen. 18 6 uerg in I. (sic) ante Musa exhibet H in I aeneidos (eueidos cC) Gd Verg. Aen. Villi 52^)
VIIIT] VIlT. K VII. HG II. B II. georgicorum R, quod videaiw spedare ad Verg. georg. II 7 Huc pater, o Lenaee, ueni, ut locus sic scribendus sit: idem in II georgi- corum : Huc pater, o Lenaee, ueni. idem in Villi: Vos etc; nàhi tamen potius doctum aliquod gloss, veram lectionem in R videtur exptdisse 7 Calliope] r caliope RG ca- liopae LK * praecor R aspirate RGL canenti. quare optatiuus tertius est.
Optatiuns GK canenti. quare optatiuus. Optatiuus (tertius est om.) L 8 et personis
t et temporibus B perfecior R videatur «sse] r uidear esse R esse uideatur G
9 post aduerbio erasum uel coniunctione in D 10 imperanti BDHGLK 11 po- nitur. quare subiunctiuus quartus. subiunctinus GL ponitur. quare subiuncti Quartus
P subiunctiuus K 12 est om. H quìpe G eget ex corr, d non modo] non
solii modo Rr non solum B 13 coniuncione D 14 Verg. ed, 3, 77 15 ui-
tulam libri et hic et lib, XVI § 4 XVII § 204 XVIII S 70 tantum non omnes cum Rom,
{defìciunt Med, Pai.) uitula if lib. XVI § 4 cum aliquot libris Verg. 16 quod om.
R «* omnibus (in) G aliis modis GLK potest sooiari G 17 earum] d ta-
rum D sed àstructione K 18 denomi natiuo R nominatiua L diuersa Rr
21 Verg. Aen. I 234 sqq, aeneidis D 22 certe Uturae spscr. in Med. 23 for*e(t) R reuocalo sanguine cum Fr. m. pr. et Gud. R et àie et lib. XVII §80, at reuocato a sanguine relL utroque loco et omnes cum R lib. XVIII § 108. 201. 2.ì3
et sic Med, Rom. Ver. (defidt Pai.) sanguine ] ucri Rr
LIBER V1IF67~70 425
p. 822. 23 P. p. 407—409 K.
Qui mare, qui terras omni dicione tenerent, Pollicitus: Ueaerent' enim confirmative dixit; est quando suadentes hoc ulimur, ut si dicam ^prodest ut legas'; est quando imperantes, ut ^ne dicas', ^ne
sfacias', in quo nec eget alio ?erbo; est | quando ostendentes potuisse fieri, iiisi quid impedimento fuisset, ut ^facerem, si placuisset', ^dicerem, si licuisset'. possunt fortassis praeterea perspìcaciter iuquirentibus et aliae praedicti modi signifìcationes inveniri.
Infinitus est, qui et personis et numeris deficit, unde et nomen acce- 60
lopit infiniti, quod nec personas nec numeros defìnit et eget uno ex quat- iuor supra dìctis modis, ut significet aliquid perfectum, ut Megere pro- pero, legere propera, utinam legere properarem, ciun legere properem'.
Impersonale autem verbum suae cuiusdam est significationis et solet vel a neutris activam vel absolutam vim habentibus, non tamen passivam,
i5plerumque nasci, ut *statur% ^curritur% ^vivitui*', ^ambulatur', vél ab activis, ut ^amatur*, *legitur% a passivis vero vel communibus vel depo- nentibus numquam, nisi ab uno Mnisereor miseret', sed magis id quoque a ^ffiisereo' est. vetustissimi enim prò ^misereor' ^misereo' dicebant, sicut diversis supra ostendimus usibus.
^ Supina veU participialia cum nec personas discernant et temporibus 70 careant, quibus sine verbum esse non pdlest, et casus assumant et praepo- silionibus separatis adiungantur, sine du^o mihi nomina videntur esse, quae tamen loco infinitorum ponuntur tam activorum quam passivorum. nec per se ea solum || posila prò infinitis accipiuntur, sed etiam eiusdem
2sfonnae indubitajbilia nomina aliis adiuncta nominibus secundum eundeni rasum, ut Cicero in I invectivarum: nihil hic munitissimus habendi senatus locus, id est Uutus habere senatum', aag>aXrig Ixstv TYiv <svy%Xritov. inter mobilia tamen nomina eiusdem formae et haec (id
e
1 omnia />. m,pr. omnes Ver, Fr, m. alt, dictione Rr decione GL ditìone Dff Rom.
as ,
(Ter.?) 5 facies R in qua K quo nec add. r nerbo alio G 6 placiiis-
s>em GL dicerem om, L 7 liciiiset G fortasis GL alia G 8 inueniri.
Qiiare ìnfloitus. loflnitus GL inueniri. quare infinittuus. Inflnitinus K 0 Inftnitìnus
o DHr 12 properarem] propera è ff 13 Impersanale K lupersonaie B autem om. BDHGLK est om. G 15 ut statur add. d 17 «ab uno (li) D ut mi- sereor B miseret] miseretur GLK uel miseret al, m. in mg. K 20 Sopina quae
nos gerundia dicimus uel (uel om, G) participalia (participalia K^ GLK partici- palla r 21 a quibus Rr non potest — adiungantur in lilnra d adsumat B
22 adiungantur ex adiunguntur corr, B esse nomina uidenlur DHGL nomina
esse nidentur BK 23 tamen] tantum B inftnitiuonim G 25 indubitalia G 26 Oc, in Catil, or. I 1, 1 invectivarum] r inuechtiuarum K inuerrinamm R ni-
V
chil K hic] enim DHGLK enim hic B 27 totus Rr haber* L haberì l à(ifpttXì\q — amandi om, D add, d ac4>aabo RDffGK ezbin m /*. L execoai
' 28 TEN R TIN D THH K THN CYPKAHTON l« Htura l CYFKANTON H OVriAU-
eiDif Rr CTAKANTON GK ciGKANTON D tameu supradicta nomina Dd haec est id
426 PRISCIANI INST.
p. 833 P. p. 409. 10 R.
est supina) hoc interest, quod haec, siye ab activis sìve a communibus nascantur, communem habent significationem, ut ^amandì', zov ipdriiiovj id est ^vov (piUiv^ %al ^xov q>iXei^a^ai'y illa vero passiTam solam, ut ^amandus', 6 g>dip;iog, id est 5 qui debet amari', ^amanda', g>ilfiiky ^amandum', 9?Ui}Wov; et quod supina, cum sint generis neutri et semper 3 singularia, coniunguntur diversis generibus et numeris, ut ^amando vinim' et * amando mulierem' et ^amando pueros'; et illis casìbus adiunguntur, quibus et verbum, sicut supra quoque docuimus, ut ^noceo tibì, nocendi 71 causa tibi, nocendo tibi, nocendum tibi'. quod autem praepositionibus separatis coniunguntur, quod verbi non est, ostendit usus. Cicero proto Milone: huius ergo interfector si esset, in confitendo. idem in TIII Verrinarum: a quo pecuniam ob absolvendum accepe- ras.' Virgilius in bucolico:
Et potum pastas age, Tityre, et inter agendum Occursare capro, cornu ferit iile, caveto. is
idem in 111 georgicon:
namque ante domandum Ingentes tollent animos. et ostendunt ipsae praepositiones sive adverbia praepositiva, in o quidem terminaltionom ablativi esse, in *uni' vero accusativi, quibus et adiungun-» tur, in i vero genetivi, cui numqAam praeponuntur separatae. iUud tamen scìendum, quod in o supina t^ corrìpiunt quam producunt auctores more verborum sive adverbiorum in o terminantium. Alphius Avitus in 11 excellentium:
• 2 nascantur] / nascuntur L tot <{>iantbot G toi <|>!.\kteoy ff tot <|>iAA!ieBOT L <t>iAAN6£0Y /, quae et hoc add. et sqq. usqiie ad tptXita^'eii 3 tu;t R ^wììw
B <|>IABIM 0 <t>I.ABEIN B (t>IA4i*4iEIIf (an ?) / <t>IAClN K Xal Om. K icori TOV] KAT B
I A B
(})IAHICeAI B <{>IABTCEAI Rv (})IAB1CEAI HGK <t>IAABIC<t>AI D 4 0<t>IABeEOC Rt (H^I-
ANOBoc HGK o<t>iAAHeEoc D 0(t>iAANeEOC ih Ut. l ainanda] amando GLK ^i-
H ABOBA Rr <|>IANeEA H (t>IAAN6EU) L 0<t>lANeBA G 04>IANTBA K 5 (t>IAHeBOH R ^lAN-
TBON HK <Ì>iAANeEON L <)>iANeBON G 7 et illis] R et quod illis veli, adlnn^tur RBGL 8 et om. GLK add, k supra quoque in lit. et ad mg. h 9 causa uel nocendo K nocendum tibi om. R 10 coniunguntur] rh coiiiungitur RBDGLK
est uerbio Rr non ostendit H Oc, prò MU, or, 29, 79 11 Cic. in Verr. or.
II II 32, 78 12 uerinarum G acceperis Cicero 13 Verg. «e/. 9, 24 tq.
o. 14 «pastas (e) Med, tytyre R tytire GK tetyrc L 15 capre Med. ferii] d
et sic quoque Med» e corr. feret D Med. m. pr, 16 yerg. georg. IH 206 sq. 17
d domantii Med. 18 ingentis Med, Pai. Rom. Fr, tollent] h tellent m f. U tol-
luut Heidelb. cum aliquot codd. Ferg. 20 et om. GLK 21 cui add, d sepa- ratae] r separate fiH 22 in sopino .0. GL 23 Alphius] r aluius R lialphius G
Alphius Avitus in II excellentium] v. anth. Lat, Burmanm II 267 et H. Meyeri n. 125 t. I p. 45 9q,y Wemsdarfium poet. Lat. min. III p. xxxi sqq. Lachmaim in Ter. Maur, praef, p. zìi hauitus D hauitns L habitus GLK
LIBER Vin 70-72 427
p. 833. 34 P. p. 410. 11 H.
Tum literator creditos Ludo Faliscum liberos Causatus in campi patens Extraque muri ducere, 5 Spatiandò paulatim trahit
Hostilis ad valli latus. sunt enim dimetri iambici. Iuvenalis||inl:
Plurimus hic aeger moritur vigilando, sed ilhim Languorem peperit cibiis inperfectus et haerens.
^^ DE SPECIE VERBORVM.
Species sunt verborum duae, primitiva et derivativa, quae inveniuntur XIIII 72 fere in omnibus partibus orationis. est igitur primitiva , quae prìmam po- siiionem ab ipsa natura accepit, ut Mego% *ferveo% *domo% *facio% 'garrio*, 'albo*; derivativa, quae a positivis derivantur, ut Mecturio*, 'fer- ii vesco% * domito', 'facesso', 'garrulo', 'albico'.
Sunt igitur derivativorum diversae species, ut inchoativa, quae initìum actus vel passionis signifìcat, ut 'calco calesco', 'horreo horresco', 'tabeo tabesco', quae plerumque a neutris absolutam vel intrìnsecus natam | sig- nificantibus passionem, quam Graeci avroTta^suiv dicunt, derivatui*, ut 2o'nibeo rubesco', 'palleo pallesco', 'marceo marcesco', 'arco aresco', Haceo lucescó', 'pateo patesco'. ideo autem diximus 'plerumque', quia inveniuntur etiam ex aliis verbis, sed raro, ut 'cupio cupisco' - Cicero in oratore: divino aliquo animi motu maiora concupiscat. Virgilius in IIII georgicon:
1 litteratas LK literalus G litterator tu rasura H creditos] Anàr, Schotba ad Aurei. Vid.j qui dicUurj de tfir, ili. e. 23, Salmasius ad Florum I 12, 5 creditus RBHGLK creditur D 2 facilis cnm Rr faiis (faliis A;) cnih iiberis LK 4 ex- traque] ex utraque GL exteraque Lachmaimus praeeunte quodammodo Meyero L l, ann. I 64 extra niuriq. B 5 patiando G patiendo L palatam R 6 bostilis] om,
h l
E ostilis R uaii G iiailÌ4i(s) B 7 /tiv. sat, I 3, 232 sq. 8 Plurimus] r
Plarìmum R uigelando K illum v. $ 44 9 langorem GL et ex langu^^m
eorr. B imperfectus RGLK et haerens om. DHGLK 10 dk specie^' verbo- RVM. Rr cxpii* nicp de specie verborv B incipit de speciebus uerborum sed primum
de inchoatiuis D inscr, om. L 11 derìtiua /> fere in omnibus inueniuntur
l
(in in mg. add, h) Bb 12 prìmatiua Dd 13 accipit L 14 deriuatur BL
incipio calere
15 facesco B 16 igitur] ergo DK 17 calesco Hh 18 piuruque B 19
od voe. passionem m n^, ^ in li de cf df pathos graece pasio dr. K v. Augustìn.
A
àe ew. dei Vili 16 aytiuttaobian Rr aitottaobiav B diriuantur GLd deriuantnr H dirinalur Quorum pleraque secundae sunt coningatiofnis ut rubeo B 20 post rabesco: ardéo ai;desco add. K macesco R 21 plerumque] rd pleraque RBD 22 uerbis om. HGLK post cupisco exddit f. scio scisco Ctc. orat. 13, 41 23 <iiaÌQ0 ex deuino eorr» B animi] d animo BDHGK conci^iscam Heidelb. et al, codd. KrefUH v. $ 81 24 Ferg. georg. UH 69 sq. Continuoque animos uolgi et
trepidantia bello | Corda licet longe praesciscere; regum petitum est ex regibns v. 68
428 PMSCUNI INST.
p.. 824. 2$ P. p. 411. 12 K.
animosaque regum Corda licet longe praesciscere _, *dormio dormisco', ^sentio sentisco' - Terentius ia adelphis:
hoc villi edormiscam. idem in heautontimorumeno: s
ne tu id persentisceres -, *labo labasco' - idem in eunucho:
Labascit victus uno verbo _, . ^integro integrasco' - idem in Andria:
vah perii, hoc malum integrascit .. io
et notandum, quod in passiva significatione positum est ine boati vum, cum 73 primi ti vum eius activum sit. similiter ^hio hisco', 'amo amasco', 'mise- reor miseresco' (sed magis a 'misereo' est, quo vetustissimi sunt usi, ul supra dictum est. Ennius in V annalium:
Cogebant hosteis lacrimantes, ut misererent is
ex quo impersonale est 'miserel' et 'miseretur'. Lucius Crassusin legis Serviliae suasione: ncque me minus yestri quam | mei miserebitur. nam a 'misereor', quod est deponens, nec inchoativum in 0 desinens nec impersonal |le posset nasci), 'vivo vivisco*, unde 'revi- visco'. Terentius in hecyra: 20
lUe reviviscet f . numquam. *vesperasco' quoque videtur quasi a 'vespero vesperas* Verbo derivari.
1 animo aque riigam R 3 Ter. adelpK V 2, 11 edormiscam hoc aiili
(uillis, Ili forte, ut vid.y eraso, Betub. uini Bas.) et sic lib, XVlll ^' 128 mUe GLK VLìU** Zi *ilormiscam (t*) /edormiscam LK 5 Indem R Ter. heauton
tim, ini 5, 21 eautontimoi'umeiio RB heatontimorumeno GL heutootimoinmeno K
tt Nec lu DHGK id om, K praesentisceres LK persentis pereentisccres E persentis persentisceres B 7 Ter, etmuch. 1 2, 98 eunaclio L iuimcho K 8 lauasdt K victus uno verbo] r uictus uno nerbo uictus (uinctus R) RBDHGL victus (, vìcuist, Bentleius) uno verbo quam cito Terentius 9 Intigro intigrasco G Ter. Andr. Illi 2,5 10 uach L malum integrascit quam cito LK et in mg. d cf, l. Ter. praece-
dentem malum ut intigrascit quam cito G 11 in om. GLK 12 Similite R ad hio hisco in mg. probns. est uerbum praeterea hio hias ex quo frequiatiuum hiato. as inchoatiuum uero hisco .is. sed quanquara ita esse {l. sese) habet tamen plus in- esse in eo uidetnr quod est hìscere quam hiatare tì k. ^hio' quidem ^inhio hiaui in- hiaui' Probns ponit inst. grjimm. II 3, 6 p. 1482 Putsch, , sed rell. apud ewn nullm apparet vestigium , ut haec ad posteriorem aliquem htdus nominis grammaticum videmivr pertinere, f. ad presbyterum illum s. Villi Moguntinum (f a. 859) a Lupo Ferrariensi ep. 20 et 34 /., de quo cf. Baluzium in opp. Lupi ed. alt. Aniverp. 1710 p. 354 H
Enn. ann. V 15 E. S. fr. v p. 28. XLVll Vakl. 15 hostes BGLK ostes Rr hostis
re DH miserentZ?d ml*sererent(8) H 16 inpersonale 5 . misseret Gf Lucilius/J L. Lidnii Crassi in legis Serviliae suasione or.: v. Meyerum l, l. p. 299 *yy., ubi fdcj.
re invenitur p. 301 crasus RG cras«us intellegis serailiae (s) K 18 miseor B
i
19 inpersonale B pos^iset H posset nasci uiuo ih lii, B uiuesco B DÌn*8G0 Bk reuiuesco B reuisco G 20 Terent. hec. Ili 5, 15 Ille reuiuiscet (reuiuescel Bemb.) iam numquam haecyra R haeciira D edì^ra, BLf echira LK echra G 21 re- uiuescet B cwn Bemb.: at Priscianum certe ita scHbere non potuisse docent sqq. 22 deriuàri. iNchoatiua. omnia li
LIBER Vili 72—74 429
p. 835.P. p. 412. 13 K.
omnia ianien ea (id est inchoatìva) secundae personàe primitivi addita ^co' iìunt: ^laba's labasco', *ferves fervesco', 'cupis cupisco*, 'scis scisco'. excipitur ^hio hias% quod ^hisco', non ^hiasco' facìt, ex quo Virgilius composilum protulit in I Aeneidos:
s Accipiunt inimicum imbrem rimisque fatiscunt.
idem in eodem:
Hi summo in fluctu pendent, bis unda debiscens. vetustissimi tamen *faliscor* et *fessus* dicebant, ex quo ^defetiscor de- fessus', quod quidam a ^fateor' esse derivatum volunt.
le , Est altera species derìvativorum in ^urìo' desinens, quae a participio 74 praeierìti temporìs solet fieri sive a supino in u terminante assumptione *rìo% ut Mectus' participium, Mectu' supinum, ex bis Mecturid', *esus esu esurio», *mictu micturio', *partu parturio*, ^aroatu amaturio', *nuplu nupturio ', ^ dictatu dictaturìo '. meditationem tamen significat baec forma,
làunde et ^meditativa' nominatur, et est quartae coniugationis , quomodo et incboativa tertiae. sciendum tamen, quod inveniuntur quaedam positiva inchoativorum formam babentia, noi^ tamen etiam meditativorum, ut ^qui- esco% * pasco', * compesco', * disco', *posco'.
Est alia species derìvativorum in Ho' vel *so' vel *xò' desinens, quae
vfmiuentiam actus signifìcant faciuntque plerumque ex se | passiva: nam inchoativa et meditativa magis neutra sunt. ea quoque (id est frequenta- tiva) plerumque a supinis derivantur mutatione extremae u in o , ut ^scriptu scripto', *dictu dicto', 'cursù curso', ^domitu domito', *nexu nexo', 'flexu flexo'. .sin autem sint primae coniugationis et babeant paenultimam
»a, mutant eam quoque in i correptam,' ut ^imperatu iinperìto', ^rogatu
I ea Id est inchoativa B sed ex corr, in ras. ea inch. scripserat pr. m. sae-
a cundae R 2 ut iabas DHOLK et, labas ex labos corr,, B labesco Rr scia*
• no
B 3 hio om. HGLK Verg. Aen. I 123 (deficit Pai,) 4 aa^-eidoa Rr aeneid*s (i) D 5 remiaque RLK et sic m. pr. Med, remisisque G fatiscunt] h fatescunt
.i. fatb hitcunt d
H fal|hì8cunt Kk 6 f^erg, Aen. I 106 {deficit Pai,) 7 una Dd 8 fesiis
GLK fes^^i K defetiscor] rd fetiscor R deiitiscor DL deficiscor G difetiscor K
8
defesus G dfcfesus LK 9 quidam] r quidem R deriuatiuum H diriualiuum L
a
II solet Aeri] om, GL flt K in supino Rr terminante uenit / adsump-
tìone B asumlione I) assumlione.Z 12 ex is R ex his lecturio] unde ueuit lec-
turio a participio praeteriti temporis uel (uel gpscr. in K) sopino addita rio ex his iec-
torio GLK (8U8 om. K essus essu essurio (esurio /) GL 13 essu essurio K
14 tamen] • tantum in mg, k 15 nominatur] r nominantur R 17 inchoatiuo-
roin ex inchoatiuarum corr, L quesco K 18 compisco GL conpisco K posco]
posco tx corr. h suesco GL suesco Kk 19 alia] altera. Z uel in so uel in xo GL 20 si^iiificant actus K significat facitque D 21 ^t neutra sunt magis K fre-
quentitatiua D 24 flexu flexo om. R flecto ff sin] r Sint R sint] om, G
add. g sant i
l imperalo Rr
a add, g sant Kd et] ut D babent ff 25 a mutantem quoque L imperat
430 PRISCUNI BVST.
p. 893. M P. p. 4IS. 14 K.
rogito', *yoIatu volito', ideo autem diximus, ^plenimque' a supinis ea derivarì, quia in *gi' lemiinantia praeteritum a praesentis secimda persona abiecta s et addita Ho' faciunt frequentativum, ut Mego legi, legis legito% ^fugio fugi^ fugis fugito% ^ago egi, agis agito', *cogo coegi, co|lgÌ8 co- gito', unde ^mergo', quia ^mersi' facit, superiorum servat regulam, ids est a supino facit frequentativum: ^mersu, merso niersas'. ^quaero' ^quae- 75 rito' differentiae causa facit, quia a 'quaeso quaesito' fit. *scitor scita- ris' notandum, quomodo et ^sciscitor sciscitaris', quod a primitivo acUvo deponentia sunt nata. Virgilius in II Aeneidos:
Tum vero arderous scitari et quaerere causas. n
Terentius in eunucho:
Nisi quicquid est, procul bine libet . . . sciscitari. *nosco' quoque ^noscito' facit. Livius in III ab urbe condita: cìi- cumspectare omnibus fori partibus senatorem' raroque us- quam noscitare. dicitur tamen etiam *noto notas', in quo simìliteris est notandum, quod, 'cum a nòto sit derivatum, corrìpuit tamen paenulti- roam; nec mirum, cum composita a ^notus' est quando mutant o in i cor- reptam, ut ^agnitus', *cognitus', cum Mgndtus' servavit |o. luvenalis in V:
Nòta mathematicis genesis tua. »
Virgilius in bucolico:
namque notavi
Ipse locum, aeriae quo congessere palumbes. sunt tamen quaedam deflcientia in supinis, quae raro faciunt frequentativa, ut ^aegreo aegresco' et ^aegroto'. Virgilius in XII: s
) b
1 dicimiis L 2 qua J)d secuada r persona add. k 3 adiecta b k dieta to Hr legi om, K 5 facit superìoniro] 6 faci***upertorum B poit facit
ta sgq^ — suploo facit om. D add. d 6 frequentiuum K 7 quaeso] k qnaeaso L
B
quesso G querito K quaesito] . rib quaesitù R quesito G quaeasito L qrito K 8
sci sci no«tandum (n) L et add, r scitor soitaris Dd actiao] r actiua R poit ac- tiuo deficU H usque ad voce, in aduerbio possunt et $ 100, quae omnia sex foliis a saec, XI III IR. addita sunt, cuius lectiones describere operae pretìum rum est
at sciscitari 9 rerg. Aen. II 105 aeneidis D 10 Tum] r Tunc R scitari Rr scisciurì B scithari Med. et quaerere] exquerere R causas] Pah m. alt. casus m. pr.
11 Ter, eunuca. III 4, 10 eunicbo D eunacho L iunucho K 12 quicqaid] d quidquid D cum Bemb. et ipso TereiUio lubet prius quid sit sciscitari Tereniius sciscitaris B 13 Liv. ab u. e, lib. III 38, 0 circunspectare L ^^ircumspectaret omnibus patribus (om, fori; fori panibus m. alt.) Liv. Paris, 14 senatorem] r se-
o natorum Rb senato^i^ B 15 &ia ex 8c** corr. B n^rtasCa) D 16 est om. X o n*to(a) Bd notu l nolo notas B sit] flt G diriiiatinum GL 17 conpo- sita B 18 ignotus] in notus B Tuo. sol, V 14, 248 19 V] KrehXbts II 529
h n
I! libri 20 matematicis Dd genesis (in mg. genesis) L 21 Verg, ecl. 3, 69 23 aereae L aerae G quo congessere ex quociì gesserò corr, B cooge-
serere L 24 frequeutiua K 25 et egresco et Rr ut uirgilius D Ferg. Aen. XII 46 '
LIBER Vm 74-^77 431
p. 8». 27 P. p. 414. 15 K.
aegrescitque medendo. et sunt omnia frequentativa primae coniugationis et servant significationem primitivorum, quamvis videantur quaedam ex bis in alium sensum transire, ut *traho tracto% ^cogo cogito % 'dico dicto*; sed si quis attentius inspi-
sciat, non penitus absistunt ncque haec a primitivonun signiiìcatione. no- 70 tandum tamen eUam ^sector sectaris', quod diflerentiae causa puto per syncopam u paenultimae prolatum, ne nomen putetur, si 'secutor' dice- remus, cum supinum primitivi eius 'secutum' est rare tamen derìvatio- nes huiuscemodi specienun fiunt a verbis in 'or' desinentibus.
IO Sunt praeterea aliae species derìvatìvonun varìae tam terminationis quam significationis , ut a 'video' *viso visis', id est 'cupio vìdere'. Vir- gilius in Vili:
Nam memini Hesionae visentem regna sororis Laomedontiaden Priamum,
15 ' visentem ' dixit prò ' cupientem videre ', quod Graeci dicunt irptowvta. simi||ie est 'facio facesse', 'capio capesso', 'lacero lacesso', 'arceo ar- cesso ', ' accio accerso ', quae non esse frequentativa coniugatio ostendit. possumus tamen ea non incongrue desiderajtiva nominare.
Sunt alia in 'lo' desinentia, quae diminutiva ipse sensus ostendit,
Mquod apud Graecos in verbis ìnveniri non potest, ut a 'sorbeo sorbillo', 'garrìo garrulo', 'calvo cavillo' prò 'calvillo', cuius primitivum Sallus- tius in III historiarum ponit: calvi ratus.
Sunt et aliae derivationes diversas terminationes babentes tam a nomi- 77 nibus quam a veri>is nascentium verborum, ut a patre 'patrìsso', a Graeco
35 'graecisso' et 'graecor', a grege ' grego^, a philosopho ' philosophor pbilo-
- sopharis', a poeta 'poetor poefàrìs'.
1 aegrescitque medendo] ardescitque taendo Med, 2 priroitiuorum significatio-
aia ^
nem K 3 quam Kk transire ulrabo R 4 trao Dd tracho tracio L ad-
teotius D 5 neque eros* in L wn. K 7 putaretur r si secutor ex carr, in
ras. B 8 eius primltiui / secutum] secutu BGLd secutt D Rarae LK Raro Drb
10 DB DB8IDBRATIVIS vSRBis in mg, D 11 Verg, Aen, Vili 157 $q, 12 haesoniae
Rr haesione DG hesione.iff haesionae LK eum Pai. hesione Med. hisionae Rom. 14 laomedoniiaden] d^ laomedontiadem B laomedentiaden D laomedentiadem IC lami- doatiaden GL 15 oipiooSvta] B o<)>iou)nta R ovioconta G oviokonta L avioconta
uel 0<|>IONTA
K ovouNTAi Dd ò'fpBiovtec a, Struoius UU. Deci, und Conj, p, 316 sq, (ò'ipéi ovxa ea 2 o^fii ovzot 3 etc,) 16 Simile est ex corr. d lacesco Rr arcesco /{r 17
r
accio add. r accesso Rr acerso K coiugaiio G 18 incongrue B 19 dt-
plenae esse sfgnlficalionis ' *
mintftiuae ipse Rr posi dimiDutiua: planae significationis add, D esse pienae
significationis OK esse planae significationis L esse piane significationis B 20 sor-
♦
bilo(l) L 21 garrulo, attatiu. Galuo B ca*uiilo(l) prò K man cauillor prò
caluiUor? Sali, Mst. Ili 06 p. 290 Kr.; contra ille catui ratus quaerit extis, num
somnio portenderetur thesaurus Eutych. p. 2182 (86) P, 195 L, ef, lib. X J 13 Nm, 7, 8
et
22 .Ur. GL 23 Sunt aliae G 24 ag gcisso JT 25 a grege grego om. LK
0
26 petor Rr
432 PRISCIANÌ INST.
p. 837. 'i8 P. p. 415. 18 K.
In ^co', Ut ^albo albas albico'. Iloratius in primo carminum: Nec prata canis albìcant pruinis. similiter ^ vello vellico', ^fodio fodico', itidem ^nutrìo nutrico i et 'nulri- cor'. Cicero in II de natura deorum: oniniaque sicut membra et partes suas nutricatur et continet nec mirum, Cicero-s nem ^nutricatur' prò *nutricat' dixisse, cum Virgilius quoque geor- gicon II:
Hoc pinguem et placitam paci nutritor olivam.
Impersonala quoque omnia vel ab activis vel a neutris derivantur, ut supra diximus, ut *amo amatur', Mego legitur', *sto sta tur', ^misereo' an-w tique 'mìseret', similiter ^placco placet', sic antiquissimorum consuetu- dine a ^paeniteo paenitet', a Uaedeo taedet', epigeo piget', ^pudeopu- det', Micco licet', 'oporteo oportet'. Caelius in V: morbosum fac- 78 tum, ut ea | quae oportuerint facta non sint* et sciendum, quod omnia impersonalia tertiae passivorum personae voces liabent exceptisc supra dictis et aìiis paucis, ut *evenit', *vacat', ^contingit', *accidir, Miquet'.
Sunt alia verba, quae ex verbalibus nascuntur nominibus vel ex par- ticipiis, ut a M-ego rex', a rege *regno'; a *ducor ductus', a quo *ducto'; a Megor lectus', a quo Mecturio' et Mectito', de quibus supra docuimus.» et sciendum, quod frequenter apud Graecos ex nominibus dignitalum so- lent derivari verba, quae actum vel admini||strationem ipsius dignitatis sig- nificent, ut ^olnovófiog oIkovo(i£'^ ^ngvxavt^ TVQvtavsva*. apud Latinos autem dignitatum nomina pleraque ex verbis vel nominibus nascuntur, quae faciunt verba, ut ^consul' a consulendo, Slictator' autem a dictando,^ ^quaestor' a quaestu et ^aedilis' ab aedibue, ^praetor' a praeeuDdo, ^ductor' a ducendo, Mmperator' ab imperando, ergo *rex' solum.
1 ffai\ carm. 14,4 primo] r prima R 2 N«p prata canis] Alti monte»
B li nello ex coir, r ilideml r om. GLK idem R 4 Cic. de nat. deor. Il
34, 86 Cicero de natura in .IL deorum K omniaque] r omnia quae RBDGL
mbra D 5 nuiricat libri nonnuUi Cic. deU. tt Verg. georg, II 425 e/*. § 24
«:• georcon Rr georgiconim GLK 8 pìngem K placitam] r placidam R niiirì-
tor] k nutritur GLK 9 db inpkrs in mg. r Inpersonalia et sic semper B di-
V V sio
riuantur {sic) add, g 10 amator Rr legitor Rr stato Dd antiqui BK li
8 o uel liqueo
niisseret G antiquisimorum Rr 12 paenito Rr 13 liceo Dd liqueo li
ci quet GL coelius Rr Celius D coelìus K . JCoelii Antìp. hist. lib. V fr. p. l^i Kr. fr. 45 p. 319 Roih. cf, B. A, NaiUaè de L. Coelio Antipatro disput. fr. 2* p. 37 sg. 14 oportuerant L 16 vacat] rb uocat RB continguit GL 17 licei
qu •
L licet K 18 et alia Dr uerbialibus B Nascuntur] r noscuntur R 19 ut rego Rr a rege] a rego r 22 uerba diriuari G administrationem] d aminis-
c trationem D amministrationem GL 23 oikiunomoo Rr oikoniumoc K oiio.homo G oiKONOMO BL nifvtavi.g] om. GLK nPiTANic b npYTANSiU; D ttpitanetu BK
e 24 autem om, DQLK 26 et om. DO praeundo Rr 27 doctor R
LIBER VITI 77-79 433
p. «28 P. p. 416. 17 K.
a regendo nascitur, peperìt ex sese aliud verbum * regno*, a vilico etiam Silico' vel ^vilicor' dicebant antiqui. Cato in oratione, quae in- scrìbitur uti basilica aedificetur: antequam is vilicare coe- pit Atta in tirone proficiscente: 5 pater vilicatur tuus, iam mater vilica est.
a mctallonun quoque nominìbus solent nasci verba, ut ab auro ^auro au- 79 ras% ab aere *aero aeras% unde ^auratus* et *aeratus'. Persius: et veri specicm dinoscere calles, Ne qua subaerato mendosum tinniat auro? 10 el a multis aliis nominìbus invenimus verba derivari , ut a cornice * corni- cor' et a frutice *fruticor'. Persius:
Nescio quid tecum grave cbrnicaris | inepte. luvenalis iiì UH:
Sed fruticantè pilo neglecta et squalida i^rura. 15 a philosopho quoque ^philosophor philosopharis' et ab architecto ^architec- tor arcliitectaris', a patre 'patro patras' et ^patrisso', a Gracco *graecisso', a spuma ^spumo', ab unda ^undo, abundo, inundo', ab aqua ^aquor aqua- nV - Virgilius in IIII georgicon:
Sed circum tutae sub moenibus urbis aquantur _, 20 a frumento ^frumentor frumentaris', a pabulo ^pabulor pabularis', ab anti- quo ^antiquo antiquas' [id est ^infirmo'] , ^heres exheredo', *Graecus grae- cor graecaris', a vespera ^vesperasco% » luce Muceo', a nocte ^pernocto', a mare vel marito ^marito maritas', ab liieme ^hiemo hiemas% a fortuna 'fortnno fortunas' -Persius: m^
» Mercuriumque
Accersis fibra, da fortunare penates -,
1 perpeperit K ex se DGLK post regno in ras, uilicus auctor uille^ nel
b m. ree. \ 11
proprìae uilie guuernator. A uilico B . uillco etiam uilico uel uilicor Kk 2 Caton, or. uU basilica aedificetur: or. 44 ap. Meyerum orr. R. fr. p. 81 sq. 3 ut GK bassilica K aediiicatur GLK ante quaranis uilicare G is] his Hr autem L
mlìBcare K caepit D 4 Attae tiron.' proficisc. fr. p, 101 Boa. p. 162 Neuk. p. 139 Ribb, tyrone r 5 vilicatur] rd uilicator RD uiiiflcatur K uiiicata est Dd
6 alterwn auro add. r 7 ere D aeras ex aer^s corr, B eratus V
Pers. sat, 5, 105 sq^ 8 uerri Rr' nirì K ueris Pers. Montepess. alter specìem] Montepess. alter specimen rcih libri Pers. opt. caiies] r callo R, quod in f. v,
praecedenUs prò talo praebet Montep, pr, callis B ^ 9 tinuiat] sic cum Persio etiam § 103 et de XII vss. Aen. § 15 p. 1220 P. IZ L.; ex ti#*iat coit, b tinnlet R
a
10 inoenimus om. B 11 fritice K Pers. sat. 5, 12 13 luv. sat. IIII 9, 15 mi] ** IH. R in. BGL 14 fructicanle Rr fructificante Pith. cum parte al.
codd. luv» neglecta] r neclecta RGLK sealida K 15 philosopho] philoso D philopharis R 17 a spuma aspumo G ab unda] ex abundo corr, B
abundo om. L aquaris unde uer G 18 Verg. georg. IIII 193 III. B
19 totae Pai. sub] prò RBL aequantnr Med. 20 pabulo] r pabula R , aUenm antiquo add, r 21 heres] B haeres reU, exhaeredo RGL 22 luce]
ex luce* (o.'*) coìt. B pernoclo] per) nocte B 23 vel marito] r uel a marito R furtuna furtuno .as K 24 Pers. sai. 2, 44 sq. 26 accersis] sic etiam Mon-
c
iep. alter et al. codd. Persii acersis K acersis RrD accessis Pers. Montep. pr. Vat. fibram Montep. alter de Vai. furtunare K penatis Montep, alter
GBAMMATICI LATINI II. 28
434 PRISCIANI INST.
p. 838. 39 P. p. 417. 18 K.
80 a Baccho ^bacchor baccharìs', a lympha Mymplior lympharìs'. artium vero nomina tam apud Graecos pleraque quam apud nos omnia post verba na- turaliter sunt accìpienda. *doceo* post *doctor% 'profiteor* post 'professor*, 'suo* post 'sulor% 'scribo' post *scriptor', 'oro' post 'orator*. et sunt fere omnia professionum nomi{|na apud Latinos verbalia et in 'or* desinuiit;^ nam 'grammaticus* et 'philosophus' et 'architectus* et 'sophista' et 'poeta' Grticca sunt; itaque ex nominìbus ipsis habent verba apud Graecos, unde nos quoque 'pliilosophor*, 'architector', 'poetor' in usu habuimus. En- nius:
Numquam poetor nisi si podager. *^
omnia quoque, quae ex ipso actu agentibus imponuntur, ex verbi s nomina, non ex nominibus verba perficiunt, ut 'amo amator', 'moneo monitor', 'curro cursor*, 'lego lector'; 'impero' similìter 'imperalor', | 'consulo con- sultor*, 'duco ductor'; ex bis quaedam dignìtatiùm quoque inveniuntur, ut 'imperator*, 'ductor*. J5
Ab adverbiis etiam et praepositionibus inveniuntur derivativa veri)a, ut 'perendie perendino', 'cras', ex quo 'crastinus* et 'procrastino procrasti- nas', 'intra' vel 'intro', bine 'intro intras', 'supra' vel 'super supero su- peras'.
DE FIGVRA. M
XV 81 Figura quoque accidit verbo, quomodo nomini, alia enim verborum sunt stmplicia, ut 'cupio', 'tacco', alia composita, ut 'concupio', 'conti- m eco', alia decomposita, id est a compositis derivata, ut 'concupisco', 'con- ticesco'. Cicero in oratore: divino aliquo animi motu roaìora concupisca m. inveniuntur tamen quaedam verba etiam ex trìbus parti- '^' bus composita, ut 'perterrefacio'. sunt alia, quae in compositione mutant coniugationes , ut 'do das', 'reddo reddis', 'prodo prodis'; 'facio facis', 'amplifico ampiiiicas'; 'pello pellis', 'compello compellis' et 'compellas',
1 baolio GK bachor GK bacharis RG, .ria K limpha iimphor limpba-
ris libri 2 plaeraquc R omnia om, B Z . profeteor L profesor G 4
b ad ictis
scripo K 5 profesionum G uerbiaiia et sic semper B 7 ex] et K ipsi»
0
J)d habent] int (t. e. inter^ prò hnl) D 8 poetar He, non in ipso versu^ K Ennius] vnier sai. Uh, III (Scipionis) reliquias Th, ffugio auctore posuù Fahleniui
omnia fr, II p. 155 10 si add. Vahlenius, om, libri 11 omnia] Nomina GL Nomina Kk inponuntar B nomina h, l, om. GLK in mg, al. m. add. in K 12 per* ficiunt] pei'iìciantur ex p«*fìciuntnr corr. B proflcluntur d 13 curro] curror B
enreu D curro — consultor om. R consulator G 14 dignitatum DGrb posi inueniuntur sqq. usque ad inueniuntur om. R add. r ut add. b ut imperalor
ductor add. k 17 perendiae /> 20 de fiovris B Incipit de figura. D de figura
quoqoe uerbonim. GL 21 itaque K alia* enim (e) R 22 post composita: ut — de- composita om. G add. g contigeo g 24 Cic. orat. 13, 41 animi ex animo
corr, LK 25 concupiscam] K l, libri mei omnes praeter novidum cod. E scripto- rem et Heidelbergensis teste Lind. concupiscat Lips. 2 Krehlii et H^ qui hoc etiam loco ei est ^veterrimus cod. Lttth.^ et sic $ 12 otnnes cum ipso Cicerone 26 compositio-
nem R 27 coiugationes G prodo prodis] r prò reddo prò reddb R
LIBER VIU 80—82 435
p. 889. 30 P. * p. 4ia 19 R.
^appello appellis* et 'appellas*. sed in bis (id est a Spello* compositis) signìficatìo cum coniugatioDe varìatur, et fortas^is, quomodo ^mando man- dis' et ^mandas% ^dico dicis' et ^dicas', sic etiam Spello pellis' et ^pelias' dictum est, sed nunc in usu simplex non est, quomodo nec ^ fendo' nec
s^spicio' nec *perio' nec ^fragor', ex quibus composita sunt multa, ut ^offendo', 'defendo% *aspicio% *respicio% ^suspicio', *di||spicio% *aperio% *reperio% *comperio% *cooperio% «suffragor*, *refragor*.
Inveniuntur quaedam, quae saepe non solum coniugationem, sed etiam 82 genos vel | significationem verbi permutant in compositione, ut ^ sperno
lospernis' activum, 'aspernor aspernaris' deponens; *sentio' neutrum, *as- sentior* deponens, in quo coniugatio mansit - dìcitur tamen et ^assentio' -; ^sedeo sedes' neutrum, Mnsidìor insidiaris' deponena - ^obsideo' vero et ^assideo' activa sunt, faciunt enim *obsideor' et 'assideor*, unde Sallus- tius in mi historiarum: Amisumque adsideri sine proeliis
làaudiebat -; *eo' et 'facio' neutrum, *adeo*, *transeo% *ineo% *praetereo% *subeo% *circumeo', *perficio% *reficio% ^afficio', *conflcio* activa, faciunt enim *adeor', *transeor', *praetereor', *ineor% *subeor* - luvenalis in V:
quod si subeuntur prospera castra .,
M'circumeor* - Cicero prò Cornelio: circumitis rostris eiceren- , tur lapidi bus homines-, *conficior% ^perficior*, ^attìcior*. nec non ex neutris quaedam in compositione fìunt deponentia: ^facio' neutrum, ^versificor versificaris', ^gratificor gratificaris' deponentia - Cicero prò Cornelio in I: num alieni gratificabatur aut homini aut or-
25dini? _, in quibus etiam coniugatio est mutata, sicut in ^amplifico ampli*
ficas% ^aediiico aedificas', 'laetifìco laetifìcas' - Lucanus in III:
p p p
1 apello apellis et* apellas D et om. B id est a pello] r idé appello R Idest
appello B a pello ex pello corr, K, ex appello L 2 singniflcatio D mando mandis et mando mandas B 4 nane am. OLK non est simplex B fendo] r
o fando R 6 deffendo Q sijspici* L suscipio r despicio B 7 repperio
BLK cooperio] om. RD add, r et cooperio Bd sufragor D 8 saepe quae
q actiaura
L sepe non G sepae R sepae r 9 singniflcationem B sperno spernis Dd
10 sententìo Dd adsentio B ^ 11 adsentio B 12 neutrum sedes DGLK
13 assideo] k adsideo B absideo GLK actiua sunt om, L obsideor et as-
sideor] àbsideor et obsideor K assideor] adsideor B absldeor GL unde om. B
unde et GLK Sali. Mst. IIII 1 p. 302 Kr. 14 Amisumque] A, Bousa Amis-
sumqne libri relU assideri RL absideri GK proelis K praeliis GL proelis D
15 praetereo ineo B 16 circueo GLK reflcio afficio] effieio MoXo.et in
mg. add. reflcio B conflcio ex conspicio corr, K actiua sunt. faciunt G 17
8
ineor praetereor GLK Inuenalis D luv, sai. V 16, 2 cf. $ ZI 19 propera
Rr 20 circueor GLK Oc. prò Corn. or, I fr, 36 p, 451 Or. cornilio GK
circuitis GLK eicerent r 21 omines D 22 fatio B neuteriim K
e 23 de, prò Corn, or, I fr, 34 p. 451 Or, 24 cornilio G cornilio K num ex
n«m(a?) corr, B gratificabatu*^ Rr omini B «ordini (h) D 20 edifflco
edificas D letifico D letificas RD Lue, P/utra, III 48 sq,
28*
436 PWSCIANI INST.
p. 830. 31 P. p. 419. 90 K.
non illum gloria pulsi Laetificat Magni -; 83 *senl(io assentio' et ^assentior', 'assentor assentaris'; ^aspicio aspicìs', *con- spicor conspicaris' - Sallustius in lugurthino-, ^suspicor suspicarìs'; ^sterno stemis' activum, ^consternor consternarìs' deponens - Sallustiuss •in I historiarum: equi sine rectoribus exterriti aut saucii conslernantur-; 'medeor mederis*, ^remedior remediaris' teste Capro, a *fero' quoque activo et anomalo Vociferor vociferaris', quod est primae coniugationis | deponens. ^plecto' activum, ^amplector' deponens. ^fio' passivam significationem habet, quamvis sit neutrum, ^suifio' ex eo com-io positum activam. unde Virgili us:
At suffire thymo cerasque recidere inanes Quis dubitet? In verbis compositis est quando Graeci extrinsecus faciunt declinalio- nem ad similitudinem simplicium , ut est ^ iviictù r^vtiwv ', ^ xaftftvo) ix«f(- is fivov*^ ^K(i&fl(iai\\ Ì%a^liriv*^ ^ivo^ké 'qvdxlovv*; est tamen quando et intrìnsecus declinant, ut ^ wxtayQétpa) xorfy^a^ov', ^ntqiy^ipai negiéy^' g>ov'^ ^apayivdoKG) àveycvaaiiov'; apud Romanos vero semper intrìnsecus fit declinatio , id est in ipsa iunctura sequentis verbi vel post eam : * confi- • ciò confeci', *abigo abegi', ^iucipio incepi*, ^subeo subii', ^confiingo con-»
8 8
2 letifìcat D 3 Sententio et adsententio et adsentior adsenlor adseniaris D
""" """" uel .liaris.
adsentio et adsentior. adsentor. adsentarìs. JB assentio et assentior. iris et assentior assen-
8
ter. aris. K apioio Rr 4 salui io iugurthino A del, k SaliuMt. lug. 49, 4 cum interim Metellus, ignarus hostium, monte degrediens cum exercitu conspicatur (conspica- tur etiam Danat ad Ter, eun, II 3, 92 conspicitur libri Sali,) cf. Bondaiuus var. lect.
n
p. 315 iugurtino R eugurthino G et suspicor K supitarìs R 5 costema- ris Rr Sali. hist. I 98 p. 116 Kr. 6 istoriarum D 7 remedio remedior Dà
d '
testo D Capro] a/fert A. /. Osarmus de Capro p. 16 9 amplector] amplecto R xromplector Q 10 singnificationem *D sit om. K suffl^io Rr 11 actiuum B rerg, gearg, IIII 241 sq. cf. lib, UH § 17 12 snfficeré Rr sufiir&himo
o B tliimum Rr thimo OLK thymmo D ceransque B coerasque OLK rece-
dere k 13 dubitat RB 14 In verbis] in mg. r ****** R declinattonem fa-
uel enepo ciunt 0 15 est om, G «Neno (e) B snetio B enhtu) G et ib. eraso L brtu; K
eNenoN B enettiun RK eneton D enhtuin GL 7ia(ifiv(ù ixdfifivov] gcripsi ef. PhiT/nichi ed, p. 339 cum ann, Lobeckii KAMMiiue. kaxmton B KAMiirui ekammiux R
BKAMMYIU. EKAKÀimYlUON B KANMTIU EKAMMT GK KANMYlU EKANMT L TlldflVC9 ilUlllVOV 2
16 KAOSMAI. EKA6HMSN. R KAORNMAI EKA6HMHN G KAOHMCA EKAOHNHN L KAOHM
AIE KAeNMEMN K THMAI. EKAOIIUHN. B eMOXAO CNOXAIUTN B ENOXAIU. EMOXAOIH D
ENOXAU) ENOXAOTN GK HNOXAU ENOXAOTN L ENlUXAlU ENKAIUOYN R 17 KATEPPA^
E EVI
KATArPA<|)U;BI TTEPIBrpA<|>0 nEPIArpA<|>lU ANArNOCKU). ANAnCNOCKlUN. Rr KATETPA<|>IU. KATA- TPA<(>ON. nEPrETPA<t>ON. ANATINlUCKlU. ANETINIUCKAON. B KATArPA<f>lU KATHrPA(|Mi;ir (kATA- rPA4>UJN //) ETTirPA<f>lU EniErPA<t>U;m. ANAriNOCKlU ANHriNOCKUiN. (ANEriNOCKUN L) GL KATArPA(|>lU KATHrPA<^ON BniBrPA<|>lU £niErpA<t>ON ANAriNOCO ANAriNOCKON. K KATCrPA-
i. e. «epe <f>iuN B TTepiprpA<|>u)N ANAriNOCKiu B 18 nero in ras, B semper intrinsecas
semper K 19 decUnacio B 20 incaepi L
LIBER Vm 83-86 437
p. 8S1. 33 P. p. 4M. 'il K.
fregi', ^maledico maledixi', ^exigo exegi'. et illud quoque sciendiun, quod 84 prìncipalem literam, quamcumque habuerit positio verbi, in suo loco ser- vamus per onmem declinationem , ut ^amo amavi', *erro erravi', ^ineo inii', *oro' oravi', *uro u»si', ^haereo haesi', ^haurio hausi', *bibo bibi\ *cedo 5 cessi*, *domo domuì', *flo flavi', *gigno genui', Maedo laesi', *inico micui', 'narro narravi', *paro paravi', ^rapio rapui', *seco secui', 'terreo termi', 'veto vetui'.^ excipiuntur *ago egi' et 'eo ii' vel *ivi', quae prìncipalem literam positionis suae mutaverunt.
Quaeritur in compositis verbis, cur, Cum saepe in praesenti corrupta losìt aliqua pars compositionis , in praeterìto integra invenitur, ut 'perficio perfeci', *efIìcio effeci', 'iniicio inieci', *pergo perrexi', 'exigo exegi*, *con- fringo confregì', cum in nominibus tota declinatio per omnes casus no- minativi figuras solet apud nos servare, ex quibuscumque modis sunt com- positae, ut 'indoctus' per omnes casus ex duojbus integrìs est, 'efficax' 13 per omnes casus ex duobus corruptis. similiter in omnibus compositis 85 nominibus hoc invenitur. excipitiu* 'alteruter alterutrius', (fuod cum in nominativo ex duobus sit integrìs, in genetivo non e«ft, nam 'alteriusutrìus' esset, qui tamen genetivus vetustissimis fuit in usu, sicut de nominativo tractantes ostendimus; ' tantundem tantidem' praeterea, quod cum in no- aominativo sit ex duobus corruptis, in genetivo ex integro est et corrupto, sicut et 'quicquam cuiusquam' et 'idem eiusdem'. euphoniae tamen causa haec fieri manifestum est, quomodo et 'quendam' et 'quandam', in quibus m, quae terminalis est accusativi casus utrìusque generis, in n est con- versa. » Apparet ergo ex hoc, quod com||positio huiuscemodi verborum, quae non eosdem modos compositionum per omnia servant tempora, per singula separatim fit nam cum soleat plerumque compositio a correptam vel in e correptam vel in i convertere per quaecumque tempora, ut 'hSbeo inhibeo, hàbebam inhibebam; hàbui inhibui, hàbueram inhibueram, ba- so bebo inhibebo'; 'ago exigo, Sgebam exigebam, agam exigam'; 'iacio inficio, iSciebam inflciebam, f;Sciam infìciam'; 'iàcio iniicio, iSciebam
t 2 lyteram 0 posicio D seniaaimus Rr 3 declinacionem D iniui
BD 4 usi LK hereo heresi D haurio] aurio B bario G ansi B
'* »o
cedo cessi] / caedo caesi O caedó c«*««* (ecidi?) L 5 cesi K 6 rapo Hr 7
prÌDcipalem litteralem posicionis D 8 positionis saae litteram L lyteram Q 10 cooposicioDÌs D 11 iniicio] r initio R inieicio iniecio K 12 nominibus
a tx omnibus corr, D tolo Rr declinacio D 13 sint BDGLKr 15 corrup- tis est K 17 integris sit G 18 esset] d esse D uetustissimi^ i2r 21 ca- insquam. Ab eo quod est isdem et est ab is et demum. et idem B causa tamen
GLK 22 hoc DL 23 conuersa est B 25 compositio] r cum positio R 26 eo^sdem ex corr. r eo idem ni f, R compositionum] r compositionem R
28 coDaerlefe .è. per K post tempora: eam id est a breuem in uerbis uertit in i uel in e BDr eam id est a breuem inuenitur in uerbis uertit in i uel in e GK post inhibeo: probibeo add, R, quod ttnc. incL et glosa tpscr. not, r 29 inibebam
, i
0 inhibui add. r 31 iaceo /> iacebam G
438 PMSCIANI JNST.
p. 832. 33 P. p. 421. n K.
iniiciebam, iàciam inìiciam'; * fràngo infrìngo, fràngebam infrìngebam, fràngàm infrìngam'; ^ tango contingo, tàngeham contingebam, tangam contingaro'; *àrceo coèrceo*; * spàrgo respSrgo'; * parco deperco' - ideo enim dixì ^plenmique\ quia est ubi servatur a integra, ut *paro reparo comparo', *maneo remaneo% *caneo incaneo incanni', unde Virgiliusins li georgicon;
malos gessere valentes;
Castaneae fagus, | ornusque incanuit albo
Flore piri, ^mano perniano', ^iiarro enarro', *aro exaro'-: frequentius tamen ea servaniw a, quae primàe vel secunda» coniugationìs sunt, ut ^cano recino', eius frequentativum cum sit primae, serVat a, ^ canto decanto' - Lucanus in V:
Decantatque tribus et vana versat in urna ., [4abor perlabor'] *vado invado', ^candeo excandeo', ^palleo expalleo', 'ar- 15 86 deo exardeo', *areo exareo'. inveniuntur panca in supra dictis coniugatio- nibus mutantia a: Mamno damnas, condemno [condemnas]' ; ^arceo arces, coerceo [coerces]'; *amico amicas, inimico [inimicasj'; ^habeo inhibeo', ^sacro consecro'. in tertiae vero et quartae coniugationìs verbis multa in- venis mutantia a: Uango contingo', ^frango perfringo', *ago exigo', 'iacioao iniicio', *facio inficio', ^gradior ingredior', ^scando conscendo', *fateor con- fiteor', *paciscor depeciscor', *fatiscor defetiscor', * salio insilio', ^patior perpetior', Sparlo reperio' - veteres enim et *pario' quarta coniugatione de- clinabant -, *partior impertio' et Mmpertior', *cado incido', * fallo refcllo'. inveniuntur tamen in bis quoque coniugationìbus quaedam, quae servant a 35 in compositione , ut ^nascor rènascor', || ^ pasco depasco', ^labor elabor', * arguo coarguo ' [lacero dUacero'] , * largior dUargior '. in praeterito vero
l iniiciebam l inieciebam L 2 infringam ex infrangam corr. K 3 coher-
cco B deperco] r ex deperio ni f, corr. K, ex iterato respergo B depareo R 4 enim] autem B seruatur aui integra L comparo reparo K 5 caneo om.
HL incanni om. D Verg. georg, II 70 sqq. (sic etiam Fr, ; deficit Pai, Rom.)
8 Castaneae] r et ex corr, k castanaeae R fagos JUed, et Sem, ad h. L ulmusque RB ulmusque D 9 pyri K 10 aro] r et aro RBDK 11 reccino
uel V uel V
B 12 Lue. Phars. V 394 15 labor perlabor] del. r labor perlabor Qg labo
uel r uel r r r
perlabo L f, lauo perlauo uado inuado OgL vado inuado K» de nadare et in-
P P
uadare ef, ForcellinU lex, s, w, 17 a ut damno B damno damnas Rr
P dampno. as condempno K condemno, p m. pr. gpscr,, R condempno condemp- nas D condemnas] sic R om, GLK 18 coercio G coerces] d om. DGLK
i 19 et in qaartae GLK 20 tango intingo K iaceo D 21 iniicio] d iniceo
0
D confeteor L 22 depaciscor /> depiciscor BGLk dipiciscor K defltiscor
r
BGk deftciscor L difltiscor K 23 repperio D repperio BLK 24 partio Kk
h fallo* refello* (r-r) L 2b \s R quaedam] r quae dant R 26 depascor Gh 27 lacero dilacero erasum in R lacero delacero Dd lacesso delacesso GIK o •
delargior DK ' pteriti Bd vero] quoque G
LIBER VIU 65— 68 439
p. 833. 34 P. p. 433. 33 K.
perfecto et plusquamperfecto cuoi simplex verbum e longam liabeat, non polest composìlio eam conunutare, ut *égì excgi, égeram exégeram'; ^fèci inféci, fóceram inféceraiii' ; *ièci inièci, ^ieceram inicceram', quae sine dubio a simplicibus suìs componuptur; nam non possumus dìcere, quod i brevis,
squae est in praesenti tempore, convertitur in e longam in praeterito: boc euim in nullo invenimus lieri verbo.
Id autem, id est quod per singula tempora fit compositio, participio- ^7 rum quoque diversae figurationes saepe tam praesentis quam praeteriti temporìs ostendunt, ut ^effrìngens efTractus', ^cogens coactus', ^subigens
10 subactus', ^exigens exactus'. baec enim omnia cum in praesenti extremam partem [id est dictionem] corruptam habeant, | in praeterito integram ba- benU CUT, nisi quod separatas habeant compositiones per singula tem- pora? non est enim dubium, quod interrogati, unde componitur ^efTrac- lus', ab *ex' praepositione et ^fractus' participio respondebimus, et 'sub-
isactus' a *sub' et *actus', et * exactus' ab 'ex' et 'aclus', et de omnibus similibus.
Anomala quoque verborum id possunt estendere, quae sme dubio pei* singida tempora sive etiam persona^ componuntur, ut ^prosum prodes prodest, prosumus prodestis prosunt, proderam, profui'. per totam enim
» declinationem ubicumque a vocali incipit hoc verbum, interponitur iunctu- rae compositionis d; similiter ^aufero abstuli' in praesenti prò \ib' ^au', io praeterito *abs' habuit. idque ita esse confirmat Apolionius, summus arlis auctor grammatiche, docens in I de verbo, immobilem figiu*ationis ìuBcturam manere, et separatim confirmans, componi rò ^ YMxayqifptù^ xai
«*xaTé}'^90v', ^ litvyqiqHù^ %aì ^ iitiyQuqxìv^ et bis similia, quaecumque intus habent declinationem , hoc est post praepositìonem, quod apud nos semper fit in omnibus compositis verbis.
Sciendum tamen, quod in nominibus quoque apud nos iunctura com- XVI 88 positionis solet mo||veri tunc, quando ex duobus nominativis componuntur
30 ve! ex nominativo et obliquo vel indeclinabili aUqua dictione. possumus
eam 1 habeat] r habebat R habet D habent G 2 compositio còpotare K 3 in- i 0
geceram Rr quae] r quam R dubi Dd 4 a om. GLK 5 praeterito per-
ucl is •
fecto L 7 '•compositio'* ftt ^ 9 subìgo G 11 id est dictionem G id est dic- tionem ^ D habeat. Rr 15 de omnibus ex de nominibus corr, K 18 siue
d etiam in lUura k proest Dd 20 incipiunt Dd uerbum ««* (sed) B iunctu- rae compositionis iuncture d /2 d iuncturae compositionis GL 22 praeterio R
appollonins RGLK ApoUon. de verbo: cf, Graefenhanium Gesck. d. PUlol. Ili 113.
131 summis Dd 23 autor BD grammaticae auctor GLK in primo libro de.^ inmobilem B 24 iunturam R componi to] componit,o G compo-
T * Sà
KATET- KTTIE-
' uel et
de.^ inmobilem B 24 iunturam R componi toJ componit,o G ce
T * Sà
nit OKATArpA<|>A L xò] 0 Rr QO D 0 K 25 KATErpA<|>ON Kk KATerpA<fMA)if B k PA(|)ON L KATETrpA(|>iuN Rr EnirpA<|>A L EnBrpA<|>iuN R eTTirpA<|>iuN B
rpA<|»0N K BTrEirpA<|>ON G EjTBin>A<t>u>Fi L 28 in omnibus quoque RG 30 1 indeclinabili Lg indeclinabili aliquid adiectione B
440 PRISCIANI nSST.
p. 8S4. 35 P. p. 4-23. 24 K.
tamen , quod iUi de verbis intrìnsecus habentibus declioationeni dicunt, nos ({uoque etiam de nominìbus huiiiscemodi dicere, quod per singulos casus iit compositio eorum, ut ^respublica reipublicae ', ^respublìca' quidem ex duobus nominativis , ^reipublicae' vero ex dupbus genetivis vel dativis; similiter ^iusiurandum iurisiurandi', Wirìliustris virìillustris % * magistcrequi- s tum magistriequiUim ', ^ tribunuspiebis irìbuniplebis ', ^quisque cuiusque', quae composita esse ostendit accentus. quod autem non et$t nominativo- rum proprium, sed etiam oblìquo|mm casuum, per se componi, ostendunt nomina vel pnmomina, quae per obliquos componi inveniuntur solos, ut ^istiusmodi', ^huiusmodi', ^cuiusmodi'. io
lUud autem sciendum, quod etiam in nominibus et in pronominibus compositis apud Latinos extrema pars potest imroobìlis manere, quod apud Graecos non reperitur, ut ^ tribunusplebis ', *praefectusurbis% ^cuiusmodi', Mdem', verbum autem vel participium nec apud Graecos ullum composi- tum nec apud nos extremam partem servat immobilem, ideoque sempens in compositione extremam partem sibi defendit ipsum verbum et partici- pium, quippe quod ex eo nascitur. 80 Componuntur autem verba vel cum nominibus, ut ^ampluoi amplifico',
ex quo participium ^amplìflcans', ^signum significo significans'; vel cum altero verbo: ^calefacio calefaciens'; vel cum adverbio: ^maledico maledi-^i cens', ^satisfacio satisfaciens'; vel cum praepositione: indico indiceos', ^perduco perducens', ^abstrabo abstrahens', ^subrìdeo subridens'. ideo autem praepositiones compositae quidem cum verbo inveniuntur, niimquani autem separatae per appositionem, quia verba per omnes personas in omni tempore nominativi casus vim habent, cui soli possunt coniungi: ^faciots ego', 'facis tu', ^facit ille', similiter per omnia tempora^ ergo cum casus nominativus numquam || per appositionem assumit praepositiones , sed in sola compositione, ut ^impius% ^perfidus', verba quoque in compositione dumtaxàt has possunt asciscere; nec imperativa tamen verba secundae per-
per
2 quod singulos K 3 res puplioa rei puplicae K respuplica quidem ex
duobus iiominaiiuis m mg. add. K quidem] r quibus R 4 reipuplicae K
ucl illaster ri
5 uir illustris Dd uirinlustris uiri iiilustris B 6 magìslriequituro] magtst" equi-
tiim Rr magistri aequitum B 7 Quo Rr est solum nominatiuoruiu K 10
cuiusmodi uel cuimodi B 11 quod et in BDLK 12 compositis] r compositMM
t .na R inmobiiis B 13 reperitur] d repperitur BDLK lit] et G uU'ibnsplebis Rr 14 iidem R . idem uerbnm L nec apud Graecos ollam cómpositum]
lAps» 1 Krehlii nec aput grecos «ullum (n) cómpositum m. ree, in H nec apud grae- cos (grecos D) uUos cómpositum BDGLK et in ìiiwra R nec apud illos composimm
fi ErL 2 Krehlii , Kreklius 18 ampli co K 20 "nerbo 'altero G ut calefacio r posi calefacio: calere facio add. BD, calefacere add. GLK calefacens G • n n
22 surrideo surridens G 25 habet Rr coiugai Kk 26 similiter] r similia R
cum ofR. D 27 apositionem D adsumit B assumit D 29 as Z> ad- sciscere BLd adscii'e D
LIBER VOI 88—91 441
p. 8SS. 36 P. p. 424. '» K.
sonae, quae vocativiim asciscunt, ut ^scrìbe Virgili', Mege Terenti', possunt iu appositione habere praepositionem, quia nec ^ocativus hoc liabet. par- 90 tjcipia vero quas quidem praepositiones habent per noniinativum, vel a verbis habent, ex quibus derivantui* per compositionem, ut ^exigo exigens%
6 vel ad I imitationem verbi per se compositas, ut ^exegi exactus'. possuot tamen per appositiouem assumere praeposiiioues ad iinitationem nonùnum, quia casus quoque obliquos habent, sicut nomina, sed non possunt parti- cipia componi, nisi per nominativum casum, quippe cum sint cognata verbis, quae vim nominativi possident, ut supra dictum est ergo ^docti-
10 ficus', id est ^doctum faciens', in vim nominum transtulit participia, sicut ^iusiurandum iurisiurandi', ^iurisconsultus', ^iurisperìtus', ^senatusdecretum', 'senatusconsultum', ^plebisscitum', ^praefectusurbis', *praefectusfabrum'.
Et sciendum, quod participia sìne verbis esse non possunt. si qua igìlur videantur sine verbis formam habere participiorum, nomina sunt
13 dicenda et carent temforah signifìcatione : ^paenulatus', ^togatus', ^scutatus', 'gaieatus', ^hastatus', ^palUatus', 'caUgatus' et bis similia.
Sunt tamen quaedam huiuscemodi , quae et nomina et participia esse oi possunt: nomina quidem cum ipsum habìtum significant, non passionem Dee tempus, ut ^armatus' ab armis habendis, ó onUxrig^ nomen est; cum
«vero a verbo 'armor' passivo nascitur et praeteritum tempus significat *ar- niatus', onhc^tlg^ sine dubio participium est. ex omni autem fere habitu huiuscemodi nomina inveniuntur apud Latinos, ut a capillo intonso ^capil- latus', a coma 'comatus', a cirro ^cirratus', ab auribus ^auritus', a naso ^nasutus', a tunica Hunicatus', a lacerna Macernatus', a purpura ^purpura-
9 tus', a brachiis brachiatus', a || pallio ^paUiatus', a praetexta ^praetextatus', a trabea ^trabeatus', a manicis ^manicatus', a paludamento ^paludatus', a
1 adsciscunt BD 2 appositionum lìr uocatiuus casus hoc RBDGK 3
per] r prò R 4 compositiODem exigo K 5 emitationem K composita snnt
ut ree, m. in ff, edd. Possa mus BD 6 tamen] r tamen etiam RDGk adsu-
la
mere B assùmere D emitationem 0 emi«tionem K 7 quoque per oblìquoB r 8 casus B 10 docili ex doctus corr. B nominis r 11 inrisconsuitus] r con- siiltù R senatusdecretum senalubconsullum ] r senatus*4u»**tum (dcore m f-) R
12 plebiscitum GL pfeclus urbis B pfectus urbis 6 pfeclus fabrum B pfec- tus fabrum b 14 formam] formam formam L formam rei P"£lic»£ -^ 1^ ^^
paenalatus d ut penulatus / 17 esse non possunt Rr "18 quidem] r qiiadam R
0 AIO
19 oonaiTHC GK oohaitec L ottaithc D ujttaithc Rr 20 passiuum r 21
A A
OTTAiceBic GLK ohaiceeic D onAiceeHG B ohaicthic Rr 22 nomina posi inueniun-
yr yr
tur m mg. add, k 23 c^^^^ro c^ratus Rr nasso nassutus K 24 tonica toni- pur cams DGK puratus Rr 25 bracchiis bracchiatus R cf. Wagneri orthogr.
h yergil, p, 419 Lachmanni in Lucrei, comm, p, 371 braciis bracliiatus G brachis bra- chiatus K braccis braccai us Znrìcc. 2 Krehlii, Krehlius, Lindernannus coni. ms. f, recte
a a '
cf. /tò. XI $ 22 pellio pellialus Rr palleo palleatus B 26 a trabea trabeatus]
rd a taberna tabernatus RBGLK et ni /*. in litura D manichis Rr pa|jadatus Rr^
442 PMSCIANI INST.
p. 896. 37 P. p. 435-27 IL
stda ^stolaUis', a lorica %ricatus', a pictura ^picturatus% a scuto *scuU- tus', a tabula ^tabulatus', a pilo ^pilatus', a gladio ^gladiatas' - ex quo ^gladiator' ., a stella ^stellatus', a pelle ^pellitus', a dentibus ^den|taUis', a barba ^barbatus', a piuma ^plumatus', a balano ^balanatus', a gemma 92 ^gemmatus', a rostro *rostrat!is% a ferro ^ferratus'. ex aliis quoque no- s minibus inveniuntur, sed non adeo multa, ut a Cerere *cerrìtus% a lympha Mymphatus' et ^ymphaticus'. nec incongruum vel absoniun mihi videtur, posse verba quoque ex bis ipsis ad similitudinem eorum, quibus usa est aucloritas, proferre. quid enim impedii, nos quoque aliquid copiae ad opidentiam Latinae conferre eloquentiae et ad imitationcm ^armo' et ^ar- i« mor armatus' dicere Unnico* et Uunicor tunicatus', ut ^roboro' et *robo- ror roboratus' et ut 'aero' et ^aeror aeratus', Sferro ferror ferratus', ^plumbo plumbor plumbatus' et ut Sestio' et' ^vestior vestitus', Uogo' et ^togor togatus'? si enim auctoribus timiditas obstitisset, ut nullis nons uterentur dictionibus ipsa natura et signiflcatione. v§nim exigente, perpe- 13 tuis Latinitas angustiis damnata mansisset
DE CONiyGATIONIBVS. XVII 03 Coniugatio est consequens verborum declìnatio, cuius regula apud Graecos quidem tam consonantibus quam vocalibus comprehenditur. con- Bonantibus quidem in bis verbis , quae fia^vrova appeilant , hoc est ante » finem habentia accentum , vocalibus vero in circumflexis , apud nos vero in solis vocalibus secundae personae ad imitationem circumflexorum. simt igitur coniugationes quattuor apud Latinos, cum apud Graecos decem sint ^coniugatio' autem nominatur vel propter coniugatas consonantès, hoc est cognatas, ex quibus pleraeque apud Graecos coniugationes regidam su- ss munt, I vel quod una eademque ratione declinationis plurima coniungan- tur verba, quod magis ad Latinorum nominationem aptius est
Per ordinem igitur vocalium locum singulae obtinent apud [| nos. cum enim omnia verba, quae aequali regula declinantur, in o vel in ^or' desi-
1 pictoratus B 2 pilatus ex pilotus corr. B 4 a balanano G 5 rostris
r GLK 6 ut om, GL cerrere K ceritiis Rr limpha BDGLK 7 limpha- tus RBDLK limphaticus BDL 9 f, proferii 10 conferre Latinae L
aeloquentiae D imitationem] g emitationem GK armo] r arma R armo et] h armo^ B 11 armatas om, K tonico et tonicor tonicatus GLK et tunicor ei
tunicatus D et ut BDGLKr roburo et roburor roburatus GL 12 ferro et
ferror B 13 blumbo blumbor blumbatus K et ut vcstio] r et uestio RD
togo togor L togo et togor togatus add, d 14 autorìbus D . obstitisset] r
opstitisset R obstetisset GL 16 angustis K dampnata rd 17 incipit de con- d r
iugatione D 18 apu Rr 19 quidem om. G 20 bapitona R baprtona GL bapi-
TONA K appeilant] om. D uocant d hoc est] r id est /{ 21 accentam. Et
uocalibus in L accentum et uocalibus in GK circumflexis K circunflexis GL 22 imitationem ex emitationem corr. K emitationem G circunRoxorum GL 23
e decem] d decim DG 24 nominatur add. g 25 pleraque RrD 26 uel add. d eademquae Rr coniugantur D 28 Per ordinem — apud nos (m, R, add. ni f.f non emm satis dùtincie enoUwi^ r optinent BDGK
LIBER Vili 91-95 443
p. 8S7 P. p. 417. 38 K.
nani, in o quideni terminantia , si prìmae sint coniugatipnis, in ^as' elfe- ruDt secundam personam, ut ^oro oras', ^sto stas'; sin secundae, in ^es% ut 'monco mones', *haereo.haeres'; sin tertiae, in *is' corrcptam, ut *cu- pio cupìs% 'curro curris'; sin quartae, in 'is' prodiictam, ut 'munio mu-
s nls% 'esurio esuris'. in 'or* vero verba primàe coniugationis in 'aris' fa- 94 ciunt secundam personam, ut 'amor amaris', 'criminor criminaris', Muctor luctarìs'; secundae in 'éris' producta paenultima^ ut 'doceor docéris', 'reor reris'; tertiae in 'èris' paenultima correpta, ut 'iegor legéris', 'sequor se- quéris'; quartae in 'iris', ut 'munior muniris', 'molior moliris', 'audior
10 audiris'.
Inveniuntur tamen quaedam verba, quae* ex eadem positiong prìmae personae ad diversas proficiscuntur coniugationes vel yariae causa signìfi- calionis, ut 'fundo', quod ad fusionem attinet, 'fundis', quod ad funda- mentum, 'fundas'; 'mando' ad mandatum 'mandas', ad de&tes 'mandis';
13 'dico' ad dicationem 'dicas', paenultima tamen correpta, 'dico' vero ad dictionem paenultima producta 'dicis'; 'volo' ad volatum 'volas', ac) vo- luntatem 'vis'; 'lego' quoque paenultima producta ''légas', correpta 'lé- gis' ; 'compello' et 'appello' ad pulsronem 'compellis' et 'appellis', ad com- pellationem vero et appellationem 'compellas' et 'appellas' ; 'sero seras | se-
Mravi', 'sero seris sevi' et 'semi', sunt alia, quae, quamvis eandem signi- 95 ficatìonem servent, diversae tamen sunt coniugationis in usu, ut 'denso densas' et 'denseo denses'; 'strideo strides' et 'strido stridìs'; 'ferveo fer- ves' et 'fervo fervis'; 'cieo cies, ciò cis'; 'dureo dures', unde 'duresco'. Muro duras' - Lucanus in VI:
s Auribus incertum feralis strideat umbra.
Vìrgilius in Vili:
striduntque cavernis Stricturae chalybum et fornacibus ignis anbelat. idem in eodem:
30 Fervere Leucaten auroque effulgere fluctus.
1 sani D efferant add. d 2 es] aes /> es ut ut A' 3 haereses Rr 4 munio] munai B 5 essurio essuris LK 6 creminor creminaris LK 7 eris] acris Dr 9 iris penultima producta ut B munior es^ munio 'corr, K 10 au- dieris (e adraso) B 11 positione uerbi prìmae GL positionc ♦*♦*♦ prime (uerba)
B positione uerbi prima* ad (e) L 12 ad diversas] r aduersas R proficìs-
a cantar] / proficiscitur L nel om, D uel utrìae Rr 13 ad confusionem G fandìs et fundo quod R 14 mand*4iatum~Z 15 vero] r enim R uero adic-
P P ' .
tiooem L 18 apello Dd appello adpulsionem L apellis Dd appellis com*
pellationem GLK 22 denseo denses] r densse odenses R strìdo] ex corr, b
8trid« B 23 cies et ciò BG duresco et duro GLK 24 Lue. Phars. VI 623
m. GL mi K Vili D 25 ferali K 26 Verg, Jen. Vili 420 sq, 27
u h
tridentque Med, *triduntque (praeced. gemitus) Pai. 28 chalibum RB calibum D
h calibum GLK anelat D hanelat r hahelant R 29 Ferg. Aen, VJIJ 677 30
e leaatea Rr leocaten GLK efulgere G
444 PMSCUNI BVST.
|). 837. 38 P. p. m K.
idem in 1 Aeneidos:
Fervet opus redolentque thymo fragrantia niella^ idem in X:
Postremi addensent acies. || idem ih I georgicon: ^
et luppiter umidus Austris Denset, erant quae rara modo, et quae densa re-
laxat. Lucanus in IIU:
Densaturque globus, quantum pede prima relato io Adstringit gyros acies _, *tueor tueris' et Huor tueris' - Statius in I Achilleidos:
Namque modo infensos utero mihi contuor enses. Lucretius in VI:
dilutaque contra ^^
Cum tuim.ur misceri absinthia, tangit amaror _, *oIeo oles' et *olo oli»' - Afranius in fratriis:
Non potest, quin illa stacta longeque et cunctis olaL Plautus in mustellaria:
Non onines possunt olère unguenta exotica, ^
nam nisi corripias paenultimam, iambus stare non potest Terenlius in adelphis:
olet unguenta de meo _, 96 ^excello excellis' et ^excelleo excelles' - Lucretius in I:
1 F'erg, Aen, 1.436 2 timo G thimo BLK ilagrantia G/^K Rom. Fr. (r tu
r
lUura Hom.) flagrautia Med, iraf;U**4*Pal. 3 Ferg, Aen. X 432 4 Idem
; postremo addensent acies. idem in primo g'oof,
in X geor & iuppìter Gg Postremo K Extremi /tft. Villi § 43
cum Ferg* addensent] eiiam lib. Villi /. /. ctm Pai. pr. m. addensen Rr ad-
densant yerg, Med. Hom. et Pai. ex corr. 5 Verg. georg, I 418 sq, {deficit
Pai.) 6 iupiter '2/ eupiter K umidus] D cum Rom. humidus RBGL uuidus
Med. 7 denset eiiam Med, m. pr. Rom. dense^t (n) L densat Med, m. ali. rara] rasa G et om. L 0 Lucan. Phars. IIII 780 «?. UH] B(J) Krehlius II 530. 573 cf. Cortium ad Lue, l. l. Villi RDGK nono L K) Denseturque o. /. ap. Lue, pede om. G primo K li asstringit R astringit Darmst,^ adstrinxit B adstrìnc-
• n
xit D astrìnxit GLK constrinxit Voss, A^ al, constrixit f^oss. B constringit al. codd. Lue. giros LK 12 tueoris D et tueor R Stai, Acfnll. I 131 in I- in Rr achileidos K 13 infensos ex infensus ni f. corr. L mihi infestos utero
uel con
modo edd. SiaHi ensis K 14 LucreU VI 929 sq. (929. 934) 16 cam tnimur
3 V
G contuimnr BDKr ^^tuimur (e ?) L tangit K amaror] Lucretius amaro B amara reti 17 olio R affranius GLK Afran. fratriar. flr. 6 p, 174 Boia. 215 Neuk. XII p. 159 Ribb. in] a D fratria libri Noniani 147, 1 fratribus libri Prisc. cf. Boihiwn l. l, p. 173 Neukirchium p. 213 18 quin] qui in B illa stacta] Nonius illa est acta
RBDG illa acta LK longueque L et niultis Nonius olii GLK 19 PUaU. mostell. I 1, 41 (v. 42) 20 omnes om. L ungenta GLK exeotica B 21 Ter. adelph. I 2, 37 22 andria B 23 olet] r TerenOus cf. lib. Villi $ 43
XVIII S 243 olent RB rell. ungenta GK demeo in liiura R 24 excelleo] r excello R Lucrei, l 27
LIBER Vin/95— 97 445
p. 838 P. p. 498. 29 K.
Omnibus ornatum voluisti excellere rebus. Cicero in I epistularum ad filium: quare effice et elabora, ut excelleas _, ^fulgeo fulges' et *fulgo fulgis'. Lucanus in X: Fulget gemma toris et iaspide fulva supellex. sVirgilius in Vili: |
auroque effulgere fluctus ., ^sono sonas' et '^sonis' - Ennius in XI annalium:
Tum clipei resonunt et ferri stridii acumen. Lucretius: le Caligare oculos, sonere auris .,
^uno unas', ^unio unis'.
De singularum igitur coniugationum regulis latius mox tractabimus.
sciendum tamen, quod videmur in praeterìto perfecto plenimque barytona
quoque Graecorum imitarì in commutatione consonantium teste Didymo,
13 qui ostendens omnia, quae habent in arte Graeci, habere etiam Latinos,
exemplis hoc approbat.
Nam cum primam coniugationem dicunt paQvróvtov^ quae tres cogna- 07 tas habet consonantes, id est /3 tt 9, prò qua nos ph scribimus in ple- risque, et in omnibus huius coniugationis verbis per ti' declinant iógiarov^ '20 hoc est praeterìtum infinitum spatio temporis, utrum pauio ante an multo sii perfectum, ut %Qv§fù fx^vifw, iBlitm iXsi^^ iXslgxo ijXBtrjHx, nos quo- que in praeterìto perfecto, quod prò nagai^Bifiivov^ id est paulò ante per- fecto, et prò aoQlarov teste Probo habemus - nam ^amavi' ^7t€g>iiipca^ %al
1 ornatum PrUc.hic et Uh. X $ 36 cum correctore oblongi oralatnm Lìicr. oh- tang. pr. 01. et quadnàus 2 Cic. in I epp. ad fiUwn: fr, 1 p. 467 Or, aepisto- lanini K 3 Luc,,Phars. X 122 4 fulcit Fos», A et al. codd. Lue. gemmato- rìs K thoros Vos». A toros al, codd. Lue, 8up.pellex D suppellex BGLK sop- p.elles coir, in su^pellex, spscr, i. e. thoros fulcit Voss. B 5 Verg. Aen. VUI 677
7 et sono sonis L Enti. arni. XI 1 E. 8, fr. vi p. 54. LXXI Vahl 8
Tunc Ub. Villi $ 38 libri dlepei LK resonunt et] codd. libri Villi /. l. reso-
nunt aes K resonantaes. Rr resonaiit aes BGL resonant. ae". (ae ex ac ni /*. corr. )
D strìdei in strìdit corr, D 0 Lucr, IH 156 11 ^* unio Kk 12 latius
om. L "tractabimus 'mox G tractabimus ex tractauimus corr, B 13 uide- m r
tur D plerumque add, d bapitiuna B baritona G baritona L barithona K
i 14 emilarì G imittari K dydimo KG didimo K Didymi de Latinitale (cf. Kb, I S 20) fr. 3 p, 347 Schnàdt. 16 hoc eros, in L adprobat B 17 ^a^vro-
lu fwf] r BAPTT0N.4>N L bapitorijun BDK BAPToiuNiuN R BApriTONtuN G 18 ph add. d
bis •
10 et cum in d eius G uer Rr declinabant G aopictwn RK ao- .B e
FICTOM D ' 21 KPTBO BG KPTIU EIKPTVA AIBIU SAAIVANTÌUE AAIBiU BMVA Rr KPIBU»
P I
EXIVA Amo EAIVA* BAI<|>0 ABAIVA L KP*BIU SKPIVA ATTTlU BATVA ABAT«|lU) ABATVA K
Utnio ^Aff^a alE^qxo jjXtirpa] sic, ni9i qttod Utnto et iiXfii'^a scripnt, 2 atho bayva,
AEAT<t>0 ABATVA G AIBIU BAI VA AinU) BAIV^ D AIBO CAIVA AIPIU eAfVA rPA4>0 efPAVA ^
22 quod] quem RRD prò om. D ttapakeimbniuv R hapakaimbnot BL kapa SAI MENOT GK TTAPAKIMEN0Y / • 23 AOPICTOY L Probo] Bcrytiof cf am. ad
lib. V $ 45 . B<t>iAEKA & D nBfpCl7i%a & Ì<piXri<ta 2 nB<|>rAEKAiTA<|>iABiCA R ne-
<^iAeKA er e<^iAeiKA nel e<|>iARKA (<|>iah ex corr. in Ut.) B ttb4>iab kai TB^rAncA G
446 PRISCIANI INST.
p. 838. 39 P. p. 4». 30 K.
^iq>llfiaa* significai, similiter *fecl jKnoh^ mal ^litolff\(S€^^ ^vidi iodata* 9WÌ ^eUov*^ et sic omnia celerà., cura in praesenti in/bo' vei in ^po' de- sinai verbum, plerumque in ^psì' facinius praeieriiuin perfectum in ierlia coniugajione, ui ^scrìbo scripsi', *nuLbo nupsi% ^scalpo scalpsi', 'reporepsi'; nam prò ij; Graeca duplici in principio syllabarum posiia Romani *ps' so-s leni scribere.
In secunda autem coniugaiione ^aQvxóvmv Graeci, quae y vai % vel X babei, per g efTeruni praeieriium infìniium, ui Hyto ila^Oj li^ym iktì'^a.] Btx(o sl^cc^ ayx^ù riy^a, nos quoque in ^go' vel in *co' desinentibus idem frequenier facimus in praeierìtis perfeciis, id esi per x declinamus hoc io 98 tempus, ui ^rego rexi', Spingo pinxi', Muco duxi% *dico dixi'. nam ìd *pho% *cbo% ^ibo' nullum terminai Laiinum verbum. itaque ^iriumpiio' Graecum esi i^ tov ^ ^Qucfifisva* ; sed iranslatio fuii aspiraiionis a prima ad posiremam syllabam, quomodo ^nv^qa xvtQa', quod esi Icfnicum, ^iv- •^vra' prò ^hravOn*, ad cuius imìiaiionem Latini prò ^^^/af*/3o$' ^tiium-ij phus' per transmuiaiionem aspiraiionis protuieruni; ideo iamen b in p con- versa esi, quia b aspirarì non poiesi.
Tertiam quoque illorum imiiamur coniugationem , quam per d % ^ efTe- runi, ui ado) riaa, avvTca ijvvaa^ nXiì^m iychiaa; nos *ardeo arsi', Maedo laesi', *ludo lusi% *concutio concussi'. »
A nE<|>IKAI TTS<)>UHTCA K TTB<|>IABKA et 4iE4>l£CA t^ lUura l 1 feCÌ« (t) L feciL TTIE'
TTOIN. KAI ETTON HONG A. G fecit. niETTOIHKAIETTOHTTORCA K nSno/ipiCc] BTTOIHCII D
HO
nsno^Tjìia wd ènoériaa] in lUura l Treno ycka •KeiroiAcA B nEmuiNKA tb ttunca Rr
I
etUPAKA KeiAON B BtUPAKAKA KIBIAON RP BiOAPA RAI KBIAOlf O BUlPAKAKBIAOir K .H
BOPAKA KAI BiAON VI lUura l 2 EiAON D et ùm, K celerà. Nos qaoq; com B
r nel pò A et In pò ir 4 reppo repsi L 7 bapitwnon R bapytoivon B bapt- TONiuN K BApriTONiuN G bar^^tonoii L quae spBcr, K r. k. x. GLK g uel e uel h RB g uel e uel eh /> 8 S] x RBD ABru> eabza Ainu (aitiu r) eaiia
RBD AEruj BAEZA K Asro baeza L ahfo bahza G 0 biko GL aixu r cAuo
BÌia] om, D ^Hm — fiyi^} Airio eza axizu) bixizaaxui (in mg. add, eiziu) ui li-
V ErzA
tura k Arxo afia GL Arxiu. e^ D bpsa RB vel in co] b uel co BGK 10 in praeteritis] h i«praeteriti8 (m ?) .9 11 pinguo L dico dixi om. R in
0 I b
add. r 12 terminatur G 13 ahu) tuiy TRiAnbEviu Rr tluy B opiambeiw D epiAMBBiiuc G epsiAMBEioc L 14 quomodo KYOPAMBeYiu.quod est ionicnm.sT cn-
SAYTA nPO eNTAYCA. Ad B KYOFA K KITPA L KATPA Rr XITPA G X^tPA L
T ' . se
xiPA K iolicam K ipd'ctvta] k en^ayta K bnsaita GL bntaita Rr 15 prò
T D SNeAYTA R BNOArOA G BNTAIOA L BNTAOA K pPO odd. k OPIAHBU^C RB
10 tamen] aittem' B 18 quoque eoram GL imitamor] g emilamur 6
T.
quam] qne. B per a. e. t. JT.per d..t. th RBD per d. t. uel th r 19 adm
H • ^acc] nel opo iaiu A nca Ar eoa L anyto BBG anitw hhica L bryca B£ bnica
I ROIU SHAAIIC D BNYCA TIABTIU HAANCA Ar TTAHOiU ETTAHCaZ) TTAMeiU STTARCA tfZiT 20 COOCUSÌ Z«
LIBER Vin 97 — 100 447
p. 839. 4» P. p. 430. 3J K.
Ad quartae quoque imìtationem , quae per t vel duplicatam a profer- tur et praeteritum per a facit, ut g>Qat<o ig>Qaaa^ nXaaaia Inlaca^ nos quoque ^pitisso pitissavi', ^patrìsso patrìssavi', ^musso mussavi'.
Quinta per liquidas apud illos profertur easque servat in omni prae-
sterito, ut xlXXa htXa^ vi(i<ù Ivétfia^ rslvo) hsiva^ diuigm ìcmiqa, nos 99 quoque in plerìsque seryamus liquidas, non tamen in omnibus, ut ^caelo caelavi', *doleo dolui*, 'volo volui', *domo domui% Himeo timui% *emo emi% Uono tonni', Ueneo tenui', *cano cecini', *aro aravi', Herreó tenni', ideo autem diximus 'in plerìsque', quia inveniuntur et m et n et r in praesenti,
IO quae in praeterito perfecto vel abiciu|ftur vel mutantur, ut 'rumpo rupi', 'premo pressi', 'sterno stravi', 'temno tempsi', .'tero trivi', 'uro nssi'.
Sextam coniugationem dicunt, quae per od puram || elTertur, ut titn^viù^ nli<ù^ fiaatlEvia^ qualia sunt apud nos omnia secundae et quartae coniu- gationis'verba, quippe in 'eo' vel in 'io' desinentìa. inveniuntur tamen
isetiam prìmae et tertiae coniugationis , non solum e vel i antecedentibus, sed et aliis vocalibus, ut 'inchoo inchoas', 'mutuo mutuas', 'meo meas', 'hio hias'. tertia tamen a vel e ante aspirationem invenitur habere | pae- nultimas, ut 'traho traxi*, 'veho vexi', i vero vel u puras sine aspiratio/ie, ut 'facio facis', 'nio ruis'.
30 Sed de omnibus formis praeteriti peifecti quattuor coniugationum et generalibus regulis ad omnem verbi declinationem pertinentibus latius in sequenti libro disseremus. nunc de personis tractemus, quas ideo cum XVI IT 100 numero in extrema parte accidentium posuimus, quod non omni verbo, quomodo supra dieta accidentia, adhaerent, sibi autem semper sociantur
sin verbo et in omnibus quae declinari possunt partibus; nam in adverbio
ì i] 2 G <f] 8 RBDK 2 praetcrilìtum K a] 8 RBD <t>PAzo BL e
E<|»PA«CA Rr HAACCIU K RAACCO R6L EHAACCA R ETìAACA G BTTÀACA LK HOB
— pitissaui m litura k 3 piiisso] r petisso RGL pylisso B petissaui GL py-
lissaiii B patrissaui rov. rvziu. musso B muso musaui L mosso massaui g 5 ut*—, nos om, D in mg. add, d xCXXoai] a tiaaw GL ♦♦aaw (it?) R haaiu BKr
haau) uel TiNu; d cthaa B kraaa Kd kitaaa nbmiu R sita, anbaau; r
lu
ENEIA.AAN BREMA K tSLVOH ^mva] U TINlU CTINA B TINO BTINA G TINlU BflNA Rd
Tijriu ERTìifA r TINO ETiNA (tino ea:TiNU)/iic/iiwi) JK" HiNO EHiNaZ CTìEìPOcx cnEipwfactum K ciTBiyPU) r HBipiu d BcniPA R cttcipa B eyheipa L 6 celo B 7 celaui BD ^ e r r
8 caneo Rr cecini] d cenici D aro arai L terco D terui RrD 9 iniieniuntur in m B 10 uel in litura B abicilnr BD abiicitur GLK mu-
tatur BDL motalur GK 11 praemo RB pressi siuo siui sterno B tempno
P i
RBK temsi D uro ussi tero trini B treui D us«i (s) L usi RK 12
I o] r 0 RGL ut om. GL ittbyu) Rr inBiiu GL etteiui K 13 nUiù] add. d
HABIU) G BACFABYIU D DAcHlAEriU G BACIUJ BIU L BACIO BIU (o CX \JÙ fR»f.) K
apad nos om. L 14 quippe nel in G in io nel in eo L eo] o /> 16 mo- lilo motnas G 17 inuenìuntur Rr 18 puras in mg. add. K 19 mo mis facio facis. L TI diseremus K 23 in add. r 24 accedentia K 25 et in omni-
et in omnihns bus] quomodo gupradicta Rr
448 PRISCIANI INST.
p. 840. 41 P. p. 431. 32 K.
possunt et numeri sine personis et personae sine ntimeris invenirì: nu- meri, ut ^quinquies', ^decies', personae, ut *meatim% Huatim'; quamvìs enim a singulari pronomine derivantur, indiflerenter tamen tam singularì quam plurali numero verborum coniunguntur, ut ^meatim dicis^ et *mea- tim dicitis'. sed in adverbio species quàedam invenitur haec babens di- 3 visa , in verbo vero et nomine et pronomine et participio omnes voces vel singulares habent numeros vel plurales et personas simul cum numero vel fìnitas vel infinitas. nomen tamen et participium in omni casu tertiae sunt personae absque vocativo, qui solus ad secundam profertur personam.
DE PERSONIS. IO
101 Sunt igitur [(ersonae verborum tres. prima est, quae de se loquitur
vel sola vel cum aliis, ut Mico dicimus*, secunda, ad quam loquitur, de ipsa vel sola vel cum aliis, ut *dicis dicitis', tertia, de qua extra se et illam, ad quam dirigit sermo||nem, posita loquitur prima , ut ^dicit dicunt'. et prima quidem et secunda verborum personae fmitae sunt, praesentesis enim demonstrantur, tertia vero infmita est itaque eget pleinimque prono- mipe, ut dcfìniatur. et prima quidem et secunda persona verborum pro- nominibus iungì possunt solis, tertia vero etiam nominibus, quae per se tertiae sunt personae, absque vocativo casu, quod ante diximus, ut Mego ego', Megis tu', Megit ille' vel ^legit Cicero', nam si dicam 'lego Cicero',» soloecismus est, nisi addidero pronomen, dicens Mego ego Cicero' ve! Megis tu Cicero', exceptis illis verbis, quae sunt substantiae vel vocandi, ut 'Priscianus sum, Prìscianus vocor, Priscianus nominor, Priscianus nun- cupor'. et prima quidem potest sibi et secundam et tertiam coniungcre, ut *ego et tu facirous , ego et ille facimus', secunda vero non potest con- a iungere sibi nisi tertiam , ut Uu et ille facitis', tertia vero nec primam nec secundam, sed alteram tertiam, ut 'iste et ille faciunt'. et prima quidem potest etiam secunda et tertia absentibus per se loqui, ut saepissime apiid comicos videmus induci personas, quae ipsae ad se loquantur, ut Simo in Andria: m
Non dubium est, quin uxorem nolit filius. secunda vero vel tertia sine prima non potest esse; potest tamen prima et
1 fw voce, numeri sine desimi lacuna cod. H pcrsonne sinae H 3 diriuen- tur Br deriuentur h indefeienter G indefferenler K tamen «n. BDGLK gpscr. li tam] lum G 4 et 07n, H 5 quaedam species B dciiisa L 6 uoces
tam singulares ìit Z» 7 personasimul B 9 saccundam D 10 incipit de per-
se .soifis. B una linea vacuainH 11 quae de ipsa loquitur D 13 extra] r intra R 14 derigit G ui dici dicunt B 15 quidem om. L persona D 16 ;>o</ tertia uero Bqq, — lerlia uero om. R add, r 18 etia b eU** B per se r
8
19 personae sunt GL abque Rr 20 dicam] d dico D 21 solocismus L uel add. r 23 pscianus h.*l. qitater GLK 25 uero add. r adiuiigere L
26 ne primam Rr 27 primam quidem Rr 30 Ter. Andr. 12,1 31 du-
biumst Bas. 32 saecunda K esse non potest GL
LIBER Vm 100-103 449
p. 841. 42 P. p. 432. 33 K.
secunda sine iertia, et prima et tertia sine seciinda invenìri. est enim ubi ìpià prima persona ad se quasi ad secundam loqiiitur persoAam, sed figurale, ut Dido in IIII Virgilii:
Infelix Didol nunc te facta impia tangunt?
5 Tunc decuit, cum sceptra dabas.
Et quoniam sunt quaedam verba, in quibus naturaliter vel onines vel 102 quaedam deficiunt personae, de bis breviter dicamus. in ìmperativis prima persona singularis non potest esse, quod naturaliter imperans ab eo, cui imperai, dividitur; cum ergo prima persona est, quae loquitur, ipsa sibi
IO imperare non potest. unde hìc modus et vocativum casum asciscit, qui in secunda tantum persona invenitur, ut ^doce grammatice'; nam tertiae quoque personae imperantes internuntia utimur || secunda persona, ut *gram- ^matice legai discipulus tuus'. ergo si absit secunda persona, non possu- mus imperare tertiae, nisi figurate ad nosmet ipsos ioquentes quasi ad
13 secundam personam. itaque quae Latini in plurali numero imperativa primae personae accipiunt, haec Graeci vno^txi%i vocant, id est suppo- sitiva sive liortativa. dicunt enim, quod superior debet | estendi qui im- perai eo cui imperai, hic autem suam quoque coniungens personam, simi- iem se sociumque in hac ipsa re, de qua imperai, oslendit futurum illis,
jo quibus imperai, ut ^pugnemus', Megamus', quasi ad socìos videtur hoc modo uti; itaque melius illis visum est hanc personam numeri pluralis se- parare ab Ìmperativis. sciendum lamen, quo<l frequentissime iste modus 103 prò optativo ponitur vel deprecativo, ut:
Musa, inihi causas memora, quo numine laeso.
Bel apud Terentium: Fac amabo. ergo si ad deos, qui omnibus superìores sunt, imperativo utimur modo, cur non etiam ad socios vel ad eiusdem naturae quoscumque homines, quamvis maiores nobis vel similes, per connumerationem nostri quoque,
30 quae fit in prima persona plurali, hoc modo [id est imperativo] utamur?
1 secunda persona sine K 2 quasi] r que R 3 Verg, Aen, UH 506 sq. lib". UTI. uirgilii libro GL •IIII- Virgilii Kk UH aeneidos airgilii B 4 facta H fata R
fi Tum P'erg. Med. 7 dicamus] disseremus OL diserenius K 8 cuimpe-
rat Hh 9 dividitur] h diuidatur H quae loquitur add. r 10 ande et hic H
modus in mg. add» K modus uocatiuum G modus de uocatiuum H adscis- clt B qui ** IH H 11 grammatica B grammatiice K 12 imperantes perso-
a nae B internuntia] r internuncia R gram maltiere (a) K 14 imperere H ^ figuratae G figuratae H 15 plurali ex plurale ni f. corr, H 16 ««o^crexa] r
TPOTBTjKA R id est] id L 17 ortatiua H 18 coningens RD post perso-
bas « t. nam w fog. per omnia add. h psimilem D 19 illis quis imipera Rr 21 ni-
esl o
som hanc Rr numeris B 22 frequentissime B 23 aplatiuo Rr depraeca- tiao RBH f^erg, Aen. I 8 24 mussa G ' caus/i («e) mihi B causas o»/.
ss G laedo L 25 aput H Ter, ctm. Ili 3, 28 post Terentium: in add,
RBHGL in eunucho r in andria h in II. K 27 ad eos L modo utimur B
OBAMMATICI LATINI II. 29
450 PWSCiANl INST.
p. Mi. 43 P. p. 4». 34 K.
Infinita quoque et ùnpersonalia et gerundìa vel supina careni personis naturaliteV. praeterea in nomìnationibus , id est ovofiatonoitaigy sfve do- minum seu verborum novi» conformalionibus , non omnes declinationis ino- tus sunt quaerendi, ut Uinniat' - Persius:
Ne qua subaerato mendosum tinniat auro _, ^
^ taratantara ' - Ennius:
At tuba terribili sonitu taratantara dixit ., 104 ut etiam apud Graecos aiis oip^aXiióg^ Ixkay^av d' a^' òustol^ gtltuapog. ^Pluìt* et Uonat' et ^fulminat' et multa sìmilia, quae ad liomines non pertinent, proprie quidem ad tertiam dicuntur pérsonam, possunt U-u men etiam in prima inveniri persona et secunda per poetarum ngoamo- noitag^ id est conformationes , vel per responsa dei et per apostrophas^ quasi ad ipsum lovem praesentem , et sunt quasi propria || verborum , quae ad solum lovem pertinent.
Reperìuntur tamen et alia verba, quae in usu deficiunt personis, ut i3 *cedo% 'sodes', * salve*, *furis*, *ave', *infit% *foret'. quamvis et in- fio et furo apud Varronem inveniuntur et ^forem' apud Teren- tium in hecyra:
Nam si utrumvis horum, mulier, umquam | tibi visus
forem. »
^fore* quoque dicitur, ex quo *confore' Terentius in Andria compo- situm protulit:
et id spero confore.
1 quoque impersonalia G inpersonali a B 2 onohatottoibiaic BBG et
T AC
extremo i eraso L onomaou/ttoiic Rt 4tONOHATon*Ei«ic /> ANOHATonoiBAic A' 3 seu]
siue K ^ Pers. sat, 5, 106 5 neq; Pera, Fai. oro Montepess. pr. Fai.
t
0 Enn. ami, II 35 E, S, ann, fr, ine. Vili p. 67. XL Fahi. 7 ait at L Ad
tuba* tribili(8) D '.Taratamara B 8 clSs — (pXoìa§og in mg, add, d Hm.
Od, Vini 394 al^t] ohe d cizeo<|>eaahoc B cizbo.<|>baaaiioc ff UMf^eAAMoc H
0<|>£AAAMUC G 0<f>B0AAH0C L 0<f>BAAAM0C K Hom, II, l 46 BKAAriAR BGLK
BKAArXA^AAPA, OICTOY Rv BKAAr.SARAlAAPAHOITOl d AAPA BGLK OIC.TOl G OICTOY
B oicroi* K (ploic^oq] v, Hom. II. V 322. 409 X 410 XX 377 <|»au)icbuic R
<f>A0iCB0C H 9 fulminat in fluminat corr. D 10 non eraa. in K propriiie A'
0 0 0
P'"®priae Rr addic^untur Rr 11 nptJuctA^TToniuiBTAC Rr npociuironoiBiAC B ttpoc- lunonoiEiAC GK TTPocwnoTT**BiAC D npoctunonoE*** H iac in lititram buertdi h nwuc- 0TTU)TT0iAC L 12 id est] . Item B conformationes] h conformationes (i ?) tì per om. B diei K apostrophos R Imposi louem: praesentem — louem om.
e
R add. r 14 pertinunt Rr 15 repperiuntur L 17 et «« furo (in) R fti*ro (e?) D furo inier Farronis fragm. ine. pomerunt edd. v. $ 59, de infio ». § 61
Tereni. hee. UH 1 , 10 18 haecyra RBB hecira K echyra GL ecbyra B 19 utrum ues K harum mulierum quam LK mnlier umquam]* rcf muìieram
quam RBB usua B 21 Ter. Andr. I 1, 140 post Terentius: compositain add, DLKr compositum] h. eiàou l. extai in RLK ♦*«««♦ (epos i lui*) D 22 protulit]
posuit L 23 et spero Terentiani libri confore spscr, r confore. eleoa
litteras LK confore eliua litas G
LIBER Vili 103-105 451
p. 843. 44 P. • p. 434 K.
DE NVMERO. Numenis accidit verbis uterque, quomodo et omnibus casualìbus, sin- 105 ^laris, ut Mego', pluralis, ut Megìmus'. necesse est autem in omnibus declinabili! |bus utnimque simul inveniri, sicut supra dictum est, numerum
set personam. sciendum tamen, quod, quamvis et in nominibus et prono- minibus et in parlicipiis inveniantur voces communes singularis et pluralis numeri - ut *poelae*, *viri% ^fluctus' genetivi singulares et nominativi plurales sunt, similiter *caedes*, *verres*, *dies*, ^res' nominativi^ tam singulares sunt quam plurales, Mpsi' vero et Msti' et Mlli' dativi singula-
IO res et nominativi plurales ., in verbo numquam hoc invenitur apud Lati- Qos, quamvis apud Graecos in multis, ut hvnxov tam singulare est pri- raae personae quam plurale tertiae praeteriti imperfecti, similiter l';|fOi^ov, ipsyfìVj Sngarxùv^ iXalow^ inokwv. | [|
1 INCIPIT DE MVMBRis. D 2 accedit K omnibus] r in omnibus RG 3 Ne se est btlibns
CCS autem Rr 4 declinationibus 72/ decUnationtbus /f 5 tamen om. L
qnamuis in B nominibus] r omnibus R et in pronominibus] r et prò omnibus R
6 et ini partipiciis Dd et participiis L et pluralis] r ut pluralis R 8 posi sunt:
uì similiter — sunt om. R add. r nominati lam U 10 et in nominatiui Rr
11 el YTTTON K ^L^nTON J) ETITTTON B et BYTITON 0 EYHTON R BITTTON L 12 plu-
<f>ETON£.' &rrONE. AAAOINB. HOTOYN.
rftle B Tenia R exaipiun ettyafwn EAAAiuYN.BntuTOix Rr bxypon eyeton ehy-
ATTON EAAAOYN "finOIOYN. /> EXAIPON EVETON BTTYATTON EAAAOtNNETTOiOYN ff EXAIPON BVyroN BTTIATON EAAWIN ETTOiUlN L EXAIPON EVETON BOY ATTO» («C g B1TIATT0N O) EA- AOYlf '(eaAAOIN 0) BTTOTOVN GK
a _
Artis Prisciani uiri disertissimi gramatici caesarisd' doctoris urbis rome coDslpo- lìtinae praeceptoris mei liber viii de nerbo explicitus.
Incipit einsdeni liber viii (vini r) de nernli uerbornm declinatione Rr
ART» PRISCIANI (PSCIANI GL) VIRI DISERTISSIMI GRAMATICI CAESARISNSIS (CABSARBN- SI8 BfL) POCTORIS VRBIS ROMAE CONSTANTINOPOLITANAE (CONSTAHTINOPOLITANB B) PCEP> ' TORIS MEI LIBER -YIII* DE VERBO BXPLICITVS FBLICITBR.
INCIPIT EIVSDEH LIBER Villi (iX L) DE QBNBRALI VERBI (bERBI B) DECLINATIONE BG L
RI ART» PRISCIANI VIRI DISSBRTIS0IMI GRANATICI CB8AENSIS DOCTORIS VRBIB ROME CON- STAHTINOPOLITANB. NO PRBCBPTORIS mei LIBER Vili. DE VERBO EXPLICIT«4t INCIPIT BIV8DB LIB Villi. DB GENERALI VERBI DBCLIMATIONB If
expllcit liber viii de oerbo
incipit eiusdem liber vini de regnlis goiTeralibus praeteriti perfecti omnium con- iugationnm et postea de praeterito perfecto primae et secundae coniugationis D
INCIPIT BIVSPBM LIBER Villi. DE GENERALI VERBI DICTIONE K
ARTIS PRISCIANI VIRI DISERTISSIMI GRAMATICI CAESARIENSIS DOCTORIS VRBIS ROMAE COH8TANTIN0POLITANAE PRAECEPTORIS MEI LIBER VIII. DB VERBO BXPLICITVS EST FBLICITBR.
INCIPIT BIV8DBM LIBER NONVS DE RE0VLI8 OENBRALIBVS PRAETERITI PERFECTI OMNIVH COHIVGATIONVM ET POSTEA DB PRAETERITO PBRPBCTO PRIMAE ET 8ECVNDAB C0N1V6ATI0NIS.
PLAVIANV8 THB0D0RV8 DIONISII V, D. MEHORlALIS SACRI SCRINII BPI8T0LARVM ET AD- IVTOR V. m. QVAESTORIS SACRI PALATII 8CRIP8I ARTEM PRISCIANI EL0QVENTIS8IMI GRAMMA- TICI DOCTORIS MEI MANV MEA IN VRBB ROMA CONSTA NTIHOPOLI. DIB TERCIO IDVVM lANVAR
MAVORTio. V. c. I consule Indictione. v. DamutadJ^
29^
LIBER NONVS.
p. 84:)— 45 P. p. 435. 36 K.
DE GENERALI VERBI DECLINATIONE.
1 DictioQum aliae sunt uniformes, id est indeclinabiles , ut adverbia, coniunctiones, praepositìones , interiectioncs , aliae declinabiles, ut nomiua, verba, partìcipia, pronomina. earum ergo aliae in prìncipio moventur, ut- pronomina transeundo in personas, ^mei tui sui', Mnihi tibi sibi', ^nie tes se'; ^meus tuus suus', *niei tui sui% *nieo tuo suo'; in genera vero el nnmeros et in casus transeuntia finein movent, sicut nomina, pronomina quoque, quae disccrnunt genera, ut Mlle illa illud', Mpse ipsa ipsum', nec non etiam participia, quibus omnia fere accidunt tam nominibus quaiu verbis accidentia , || unde non solum in fme per genera et casus et nume- w ros, sed etiam in prìncipio est quando moventur per tempora, ut Mavaus lauturus', *fóvens fiiturus', ^mòvens mòturus'. verba autem'et in prin- cipio et in fine et in medio moventur, non tamen per singula tempora
2 onmes motus necesse est pati, sicut ostendetur. oportet igitur de bis ra- tione congrua exponere. cur tamen a praesenti, sicut a nominativo, de-i3 clinationis exordium sumimus, superìus tractatum est, quod scientes Ae ceterìs dice|mus.
Praeterìtum imperfectum apud Latinos prìncipium numquam movet, sed fmem, ut *amo amas amabam', *doceo doces docebam', Mego lege- bam', *facio faciebam', *munio muniebam'. et in prima quidem coniu-« gatione a habet ante *bam' - secunda enim persona in ^as' desinens ab- iecta s II ai^umit ^bam': *amo amas amabam', ^meo meas meabam' -^ in aliis vero omnibus e productam: ^docébam', Megébam', ^audiébam'. in quarta enùn coniugatione est quando antiqui transmutantes locum voca-
e d
2 uniformis Rr auerbia D 3 coniunctiones] rk coniuntiones RK 4 ea-
in
rum] d eorum BHLKt et ni /*. D alia H ■ 6 et in numeros BDHQ el
in numei'os et casus L 8 quae oro. D genera in ras. B 9 nec non] k nec
nec K omnia] omna R 11 in prìncio H 12 fòturus H mòuturas H
a 13 "et in medio "et in fine K 15 sicut nominaiiuo Kk 16 .Snperius H
o tractum R 17 dicamus H diiSs K 19 sed] r de R ama D lego] r lego legis Rh lego legi« H legebam Rr 21 secunda] rb secuiidae R se4tuda B
22 adsumit B barn ut amo Bd 23 e add. d aiidiebam. qnnrta enim con- iuga est K audiebam. Quarta auiem coniugatio est GL 24 enim] tamen in lilnira k
LIBER Villi 1-4 453
p. 845. 46 P. p. 436. 37 K.
liuni prò i et e *ei' diphthongum proferre solebant, quam postea in i longam verterunt, ut ^polibam' prò ^poliebam', ^munlbam' prò ^munìe- ham '. in * eo ' vero desinentibus verbis eiusdeni quartae coniugatìonis nec possumus aliter proferre praeteritum imperfectum nisi i ante *bam' ser-
5 vantes, ut *eo ibani% ^adeo adibam', «veneo venibam% *queo quibam'; nec mirum, cum haec verba ex secunda persona faciunt tam praeteritum imperfectum quam futurum ad similitudinem primae et secundae coniuga- tìonis; nam tertia et quarta coniugatio solet ex prima persona gìgnere tam praeteritum imperfectum quam futurum: praeteritum imperfectum mutatione 3
10 o in e productam et additione *bam', ut Mego legébam', ^facio faciébam', ^ audio audiébam', futurum mutatione 0 in ^am': Mego iegam', ^facio fa- ciam', ^ audio andiam', exceptis in *eo' desinentibus, quae, sicut supra diximus, a secunda persona faciunt supra dieta tempora.
Praeteritum perfectiun tres habet motus , in principio et in medio ple-
isnunque, non taraen semper, in fine vero semper; in principio et in medio et in fme: *caedo cecìdi', *cado cecìdi'; in medio et in fine: * decerno decrevi', *porrigo porrexi'; in fine tantum: Spando pandi', * defendo de- fendi', est etiam invenire quaedam verba, in quibus principium movetur et fmis medio integro manente: ^mordeo momordi', ^tondeo totondi'.
^ Plusquamper|fectum eosdem motus habet, quos et praeteritum perfec- tum, a quo et nascitur.
Futurum principium quidem servat in omnibus verbis, finem autem raovet, ut *amo amas amabo', *doceo doces docebo', *eo is ibo', Mego iegam', ^ audio audiam'.
35 Positio activorum vel neutrorum verborum in 0 desinit. et in prima 4 quidem coniugatione pares habet syllabas prijjma et secunda persona : prima enmi mutat 0 in ^as' et facit secundam, ut ^amo amas% *meo meas', ^hio hias'. in secunda vero coniugatione prima persona in ^eo' desinit, quas in ^es' productam mutans facit secundam, itaque necessario una syllaba
3e minor est secunda: *doceo docés', ^moneo monés'. in tertia vero, si i ante 0 habuerit prima persona; abiecta 0 assumit s et facit secundam, itaque minuitur una syllaba, ut ^ cupio cupis', ^facio facis', ^ sapio sapis^. alia vero quacumque litera ante 0 posita 0 in *is' convertens facit secun- dam, ut 'veho vehis', *ruo ruis', Mego legis', ^gero geris'.
l eì] r & R proferrae B solebant] r solebam R 5 ueoeo ex uenio
corr, H ^ uenio uenibam (nò) swp. Un, O ueniebam RDH queo D qaie-
c
barn Rr 8 tenia et quarta] r terliae et quarte R tamen Rr 10 additione
Rr facia spscr. L 11 futurum — audiam add, r ut lego 6L 12 excep-
0 tis] r excemtis R f. exemtis 14 in medium Rr 16 caedo] à cedo RD ut caedo
0 K cecidi] cicidi DGLKr cedi R 19 ìntegra K 23 doceo add. h 24 au-
.0 diebam Rr 26 habent r "persona "prima et secunda K 28 in.e Z>(/
t qnas] r quos R quam h 29 secundam] r secundum R 31 adsumit B faciet Rr 32 syllaba ex corr, h 33 quacumque] r qnecumque R lytera 0 faciat D
454 PRISCIAM INST.
p. 846. 47 P. p. 4S7. S8 K.
Excipìuntur 'fero', *volo% *eclo', quae inaequalem habent declinatio- nem, ut Muppiter lovis', Mter itinerìs', ^femur feminis'; sic etìam in ver- bis, ut *fero tuli', *volo vis vull*, 'edo es est*, de quibus non incon- gruum esse videtur in praesenti quae possumus rationabiiiter tractare.
5 'Fero' per concisionem , id est syncopen, i literae secundam et ter-s tiam facit personam: 'fero fers fert' prò 'feris ferit', quod puto differen- tiae causa fieri, ne, si 'feris ferit' diceremus, putaretur ab eo esse, quod est 'ferìo feris', cum nulla scripturae esset differentia, quamvis teni|>oniin syllabicorum esset. hoc autem in multis solet fieri dictionibus, ulpmeU»* regulam habeant declinationes vel accentus differentiae causa , ut ' coniunx ii coniugis' prò 'coniungis', ne verbum putetur esse, et 'nostràs' ultima circumflexa quando est nominativus singularis ad differentiam pluralis ac- cusativi, pluralia supra dicti verbi in prima et terUa persona se|cunduin rationem tertiae coniugationis proferuntur: 'ferimus ferunt', in secunda vero per concisionem: 'fertis' prò 'feritis'. in praeterito quoque imperfeclo u et in futuro regulam servat teiliae coniugationis: 'ferebam feram feres fé- ret'. in omnibus quoque aliis modis servat rationem eiusdem coniugatio- nis , exceptis illis , quae solent a secunda persona nasci, in bis enim ser- vat eiusdem personae concisionem , ut || ' fers fer ferte ferto fertote ferrera ferre'. nam quae a prima persona accipiunt regulam, rectam declinatìo- la nem sequuntur: 'fero ferebam feram'.
6 A 'volo' quo(fue secundam personam per concisionem 1 consonantis et mutationem o in e et adiectionem 'is' per diphthongum proferebant an- tiquissimi : ' volo veis ' prò ' volis ', sed ' ei ' diphthongum in i longam pos- tea converterunt more Boeotio. et possumus in hoc quoque dicere , quod s in 'fero fers' verbo diximus, differentiae causa hoc esse factum, ne, si 'volis' diceretur, ^ativus et ablativus pluralis existimarì possct nomiois, quod est 'vola', vel quod in Graecis dictionibus plerumque Latini gauden- tes brevitate faciunt concisiones, ut in vocativis in 'ie' desinentibus tam
1 edo aolo B 2 iupiter D iteneris GLK iterìs B foemar fé-
minis ^ 3 iagruum -K 4 uidetur esse L possumus] d possimus D
ci D
5 consionem Rr est per syncopen B 6 feri] l fer« L 7 casa Bh 8
fcrio feris ferit cum BGLK nuila« scriptura* K esse BD 9 syllabiconim] r
n syliabarum R soiet in multis fieri B 10 nel accentus uel </ li prò conin^^is
V
Rr putaretur G 12 nominatiuis Dd post accnsatiui m mg. a ura nominatiao singttlari add, r 13 et in teilia G 15 uero persona per B per concisioaeiD per concisioaem L prò ferilis owi. R add, r quoque perfecto R 16 futuro] r
t .D«
f^ituram R 17 sema Rr 18 ilUs «***« (iilis) L persona spger. d persnnasci Rr 19 ut om. D fertote om, RB add, r 20 rectam] r recta R 21 se-
quuntur] r secuntur RBH sequntur K feram add, r 22 secundam] r secua-
ad dum R 23 mutatione B eiectiooem D is] bis R proferebat B 24 prò nolo uolis L volis] r ualis R dìptbongon B 25 more boetio B more poe-
e
tico GL et in liiura k dicero Rr 26 nerbo om, L 27 et ablativus] uel abla- tiuns BDHr 29 breuitati RBGKl
LIBER Vini 4-8 455
p. S47. 48 P. p. 438. M K.
Graeconim quam Latinorum nominum: * Palladi' prò Talladie' et ^Terenti' prò *Terentie% simìliter ^Ilolvdsvxrig PoUux*, ^didm do', ^ifiime^ et in Qo^inibus lìterarum prò ^ alpha', ^beta' ^a', ^b' dicentes, et in bis ano- nialis verbis, quae sìue dubìo a*Graecis siunpsimus: ^fero', *voIo', ^edo',
5 ^sum' quoque per abscisionem i finalis et additionem s in principio loco as- piraticHiis, sicut *?| sex', ^ima septem', ^iìfiicv semis', et mutatione e$ in u: ^ei(i£ sum', ut * Sidà do'; §ovXofiai quoque forte brevitatis causa ^volo' fecerunt diphthongo mutata, ut ^^ovg bos', ut ^Ttovg pes'. tertia 7 quoque persona per concisionem i profertur: Wolt' prò ^volit'. in hac
IO quoque o in u conyertentes Sult' dicimus, quamvis rationabilius sit Volt' dicere, quo magis vetustissimi utuntur. in pluralibus prima quidem per- sona prò i u I habet paenulUmam : Volumus' prò Volimus'. secunda vero per concisionem i profertur tertiae personae sìngulari addita Ms', sicut in aliis quoque solet verbis: ^amat amatis', ^docet docetis', Megit legìtis', ^fert
isfertis', *est estis', Wolt' vel *vult' *voltis' vel 'vultis'. tertia secun- dum formam supra dictae teiliae coniugationis a prima persona o in ^unt' conversa profertur: *volo volunt'. per cetera quoque tempora indicativi hoc verbum servai regulam tertiae coniugationis: ^volebam vo||lui volueram volam voles volet'. in imperativo deiicit; nec mirum, quippe corrupta se-
jocunda persona indicatfvi, ex qua solet imperativi secunda nasci, tertia quoque, quamvis in hac coniugatione ex prima persona indicativi fieri solet mutata o in *at': Mego legat', ^dico dicat', ^fero ferat'. et poteramus ab 80, quod est ^volo', dicere ^volat', tamen, ne dubitatio fierct signifi- cationis, non est ab auctoribus usitatum; utìmur ergo subiunctivo prò hoc:
'^Welìs velit'. aliam quoque quidam rationem de hoc conati sunt reddere, 8
1 prò palladiae R et om. GLK 2 terentiae D tereiuiae RB terreiitiae H
terreutiae L TnuYAVZkBTKHC R noAAYAEiKBC G hoadadabikec L hoatatilec K
poiludeiices B polydeucea ttoatabykhc Dd polydeiices tioayakykhc Hh diSm]
Y
r AiAU) K AiAO R AYAiu G did<ù do] AiAOAU B EMH G i(ié me]
SHB HE Bf in omnibus K 3 lyteranim G et beta a. b. e. B
in is RD 4 snmpsimas] rb surnsimus RBL 5 i fina He — mutatone in
mg. add. d 6 sicut est D '^bza DGLKr ezA B eniA B Hbmicy R smicy
B Hbhycy D Hekyci GK hEmici L Heimy* H l-E«HTff h semi* H et] sed B
mntalionè BD u] gì BJ) e G e LK 7 ei. mi. B t-Biiir D hEMi/^r V^mGLK
ut Heimi R ut] et r ayaiu GK didòi do] r AiAod R aiaiuao eros, in B boyahai G boyaoaai li BOiAAAi R BOVAHtu K boìlmaì L causa add, r 8 ut
Y
ante novg om. DHGLK ttoyc pos pes in liiwra K ttiuc Rr noie G posi
novg: noe add. Hr pos BDGL cf. lib, I $ 34 pes] h i^e* Il 9 volt] h uult
BHGL prò uolet B 10 volt] noUt ex corr. h uuit ni f. Il 12 vero] autem ffG 13 consioiiem R unltertiae R 14 fer fertis R 15 voltis] k uolt B
uel uoltis K Tertiae Rr Tertia* (m) B 16 formulam BB persona indicatiui Heri solet o B 19 ùoiet. Impera liuo GLK defecit G de (deficit B correpta
a na
in Htura b 20 ex quo RrD secunda persona nasci RDK secunda perso nasci
a
Hh 22 et K afc ot lego GL 25 quidam] r quidem R de hoc rationem L reddere dicentes quod BDHGLKr
456 PRISCIANI INST.
p. 848. 49 P. p. 499. 40 iC
quod imperativus modus necessitateli) signifìcat, volunlas autem libera de- bet esse: itaque hoc verbum, quod carere debet necessitate, caret impera- tivo, ex hoc tamen compositum habet imperativum in secunda persoiA in i desinente: ^noli'. licet tamen et subiuActivo, ut supra diximus, uti prò imperativo, id est *velis% *fac vehs'. in prima enim et terlia persona ^ omnium verborum imperativus praesens similis est subiunctivo. optativus quoque eius verbi tam in praesenti sive in praeterito imperfecto quam in futuro similiter comimpit regulam, ut Sellem' et ^velim'. et praesentis quidem, quod et praeteritum est imperfectum, causa est corruptionis cor- ruptio secundae personae indicativi, ex qua orìtur, futuri vero synonymia, to id est anceps significatio, quae fieret, si ^volam volas volat volamus vula- tis volant' diceremus. itaque prò Wolam' Selim' auctorìtas non irrationabi- liter tradidit | dicere, et ^volim' tamen prò ^velim' proferebant. Cicero in II de natura deorum: quo facilius id, quod docere volimus, inteiiegi possi t. alia vero omnia, quae a prima persona supra dictae is coniugationis solent nasci, integram servant declinationem exceptis supra dictis synonymiae causa. 9 *Edo' quoque per syncopam [id est per concisionem] d literae facit
secundam personam et per synaeresim e et i in ^ ei ' diphthongum coacta el ^ei' diphthongo in e productam conversa difTerentiae'causa, ne, si ^eis' dice- » retur, aliud significa||re putaretur: ^edo cs'. quod non dubito diiTereuliae causa esse factum, ne, si ^edis' diceretur, dubitatiouem faceret scripting, quomodo deberemus pronuntiare e, productam an correptam. huic oppo- nitur: ^cur ergo in prima persona, cum similis esset dubitatio, hoc non est factum?' ad quod dicendum, quod, etsi concisio d literae facta esset, 25 multo maior fieret erratio. si enim ^ eo ' diceretur prò * edo ', nulla esset,
1 necessesitatem L 3 tamen om. GLK 4 Hqnet L 5 persona
plurali omnium K 7 huius L einsdem HK tam om. BDH add. bh
tum iu praesenti sive] in praesenti tam GL sive] *« K sii k quam
futuro K 8 currumpit G el uejlìm Rr 9 corruptionis corrnpiio
secundae personae] scripsi cormptio secundae (saecundae lir) personae RB
nis a
corroptionis secunda persona DGLK corruptio secunda persona Hh 10 quo di
synonimia BHGLK sinomina D sinonimia à 12 prò in mg. K
inrationabiliter B 13 tamen om, H inier uelim ei proferebant ad mg. anti*
qui proferebant add. d Cicero] d Caro D Cicero de nat. deor. II 32, 81
14 deorum ex rerum corr, H docere Rr volimus] sic libri quidam Oc. Lambi- nianij ex Prisciano f. interpolati uolumus libri Cic, tantum non omnes uoluiroos {quod ex ditiographia uoiumus et uolimus oriìon videtur Struvio lat. Ded. u. Conj. p. 321) Creuzeri Paris, alter, 'sic saepe veteres Grammatici, guas in vitiatis exemplarùms suis sordes reperissent, prò archaisnàs venditanV Heindorfius ad Cic. l. /. , quod non tan- tum ad veteres grammaticos pertinere docet censor Krehlii ìenensi^ l. l. p. 422 , ad uolimus indicativi forma videtut^ esse 15 omuin] d nomina D 10 seleni — su-
pradiciis add. r 17 synonymiae] d synonimiae B sinonimiae G synonymia D
18 facit om. L, post secundam personam sup. Un. add. G 20 diphtl^ODgo]
dyptongù D dyptongon L diplhongon B diceretur om. G 22 factum qaomodo
declinare debeas ne LK eidis D 23 opponitur] k apponitur GK 24 ergo] igi- lur DHLK 25 facta esset d lilterae GL 20 ninllo] d mullu D prò edo]
praedo H proedo h post prò edo sqq. usque ad prò edo om. R add. r
LIBERVmi8-ll 457
p. 849. SO P. p- 440. 41 K.
non dico scrìptarae, sed nec temporis diflferentia inter 'eo Ì8% et *eo' quod prò ^edo' poneretur. itaqiie iure mansil integra prima persona. II 10 tertia vero nascitur a secunda addita t, quod in hoc solo et alio uno inve- nìtur: *sum es est', et certuni est, id quoque fieri differentiae causa, ne,
5 si secundum proportionem aliorum verborum secunda persona s in t con- vertente terlia proferretur *es et% ut ^doces docet^, coniùnctio, non ver- bum esse putaretur. non solum autem in omnibus aequalibus verbis se- cimda persona s in t vertit et facit tertiam, sed etiam *fero' *fers fert' fa- cit, quod Qst inacquale, ^edo' tamen in plurali numero servat regulam
lotertiae coriiugalionis : ^edimus editis edunt'. similiter in prneterìto imper- feeto et futuro: ^edebam edam% et in omnibus, quae solent in hac con- iugatone a prima nasci persona, hoc est in tertia persona imperativi: 'edat', et in futuro optativi, qui est etiam | subiunctivi praesens: ^edam edas edat'. in omnibus vero, quae solent a secunda nasci persona, corraptam 11
isinvenies regulam coniugationis , ^es' tamen productam, quam a secunda acceperunt persona, seiTatam ubique: *és, est éste ésto éstote Sssent èsse*.
Nec mireris, si non ubique dilTerentiam faciat vel defectionem anceps significatio; non soliim enim in verbis, sed etiam in nominibus et aliis
20 partibus orationis est quando faciunt differentiam vel accentuum vel litera- nim mutatione auctores , est quando non faciunt. ergo , quia de praeterito imperfecto loquentes anomalorum ratio coegit pluribus uti per medium ver- ^ bis, breviter de i]||lo repetamus, ut ad cetera facili via pervenire pos- simus.
2S Praeteritum imperfectum diximus a praesenti fieri sic: in prima qui- dem et in secunda coniugatione et quarta in ^ eo * desinente a secunda per- sona ablata s finali et addita ^bara': ^amas amabam', ^doces docebam', Msibam'; in tertiae vero omnibus verbis et quartae in Mo' desinentibos
l 0 ìs Dd 2 proedo h praedo ff ponetur GL iurae Rr S i] r est R -es-t*
o
BH sola Rr et in alio /) 4 ut sum GL certuni D est om. D
differentia G 5 proporcionem D post s in t sqq, usque ad ^ \xi i om. R add, r
6 tenia] tertia persona d proferretur] d proferetur DGL proferretur es et
ili lUura K coniuntio H uerb^^um (or) B 7 esse om, R in omnibus
«tiam sernat regulam
OBI. GL 8 sed fero K 9 inaequale est K nume tertiae Rr 11 fu-
turo] d futunim D coniugalio H coniugatione h 12 "nasci ''a prima L posi
o
persona: hoc est in tertia persona om. R add, r 13 aptatiui Rr qui] rd quae
R quid D est] r tii R subiunctatiuì K aedam H edas om, D 14
comipta B 15 es >» litnra K producta/f 16 semata H ubique seruatam GL
es. es. este B este] *««* H estote esteto Rr essent esse] essent nei essem esse
faciai t
H essem esset D 18 faciat differentiam L *m« D facit H ' defecionem Rr
10 in nominibus et in aliis k in omnibus aliis /T . et in aliis L 20 defe- rentiam faciunt K nel litterarum nel accentuum B 21 mutatione BDIf
est K et est L 23 reppetamus L 25 ut diximus b fieri. Sic in G . sic ex sit corr. K 26 et secunda K 27 finalis B ut amas h
458 PRISCIANI INST.
p. RBO. 51 P. p. 441. 49 R.
prima persona mutai o in e productam et assumit ^bam': Mago legé- 12 bam% ^facio faciSbam', ^venio veniòbam'. et in prima quìdem coniuga- tione et tertia et quarta *io' desinente una syllaba vinciiur prima prae- .sentis persona a praeterito imperfecto: ^meo meabam', *dico dicebam', ^munio muniebam'; in secunda vero et quarta in ^eo' desinente pares ha-s bet syllabas: ^doceo docebam', ^eo ibam\ nec mirum, cum haec mi- nuunt K^ecundam personam una syllaba, sicut supra dictum est: ^doceo do- ces^ ^eo is', prima autem pares habet in utraque persona syllabas: ^cufo cui*as', tertia vero in omnibus aliis absque in Mo' desinentibus, ut Mego legis% *ruo ruis', ^traho trahis'. sed quamvis in Mo' desinentia soleotis minui in secunda persona tam tertiae quam quartae coniugatìonis: ^facio facis% ^aperìo aperis', tamen non a secunda, sed a prima faciunt praete- ritum imperfectum, sicut docuimus. |
DE PRAETEIUTO PEIIFECTO. Ili 13 Praeteriti perfecti multiplices et variae sunt regulae. itaque conuno- n dum putavimus primo quac in eo generalia esse contemplati sumus disse- rere, postea vero per singulas syllabas tractare de eo.
Omne igitur praeteritum perfectum primam personam in i tenninat: ^ amavi', *docui% ^dixi', * comperi', et assumpta ^sti' facit secundam: ^amavisti', ^docuisti', ^dixisti', ^ comperisti ', 1 vero ascita et correpta i» tertiam: ^amavit', ^docuìt', *dixit', ^comperit', *mus' primam pluralon; ^amavimus', * docuimus', ^dixìfmus', ^comperìmus', i tamen paenultima correpta. secunda pluralis a sua singulari || fit addita s: ^amavistis', ^do- cuistis', ^dixistis', ^comperistis', tertia autem ex prima singulari nascitur, i iinali conversa in e productam et addita ^runt' vel ^re': ^amavérunl's vel *amavère', ^docuérunt' vel ^docuère', *dixérunt' vel *dixère', *ooni- perérunt' vel * compererò'.
Et nascitur hòc quoque tempus a praesenti, sicut mox docebimus, et
1 mutai o] b mutalo B mutata o RL motata oK et om. G assummit R asanmpta • i a
GLK adsumpta BDH 2 nenebam Hh qnidem om. L 3 quarte Rr in io LK
ni 5 munio muoio muniebam R mnebam Hh uero coningatione et H et in quarta in BDGLKr 6 syllabas doceo doccbam eo is R post syllabas: doceo
docebam — dictum est add.^ docebam in doces rmU. r docebam munio muniebam
eo A^ 7 unam syllabam r 8 "syllabas 'in utraque persona G 9 aliis
del. r 10 soleant BK 11 tam om. D 12 non a sccnnda in liiura K pre- terìtum in liiura K 14 de pterito perfecto omnium generaliter coningationam D
e intcr, umu8 lin. spatio rubriaUori rei, om, H 10 in o /> disserere] rh dissere
.e •
RH 17 dep RrD 18 terminant D 19 compier! Rr adsumpta B 20
Il r ' . '
dixis comple^isti Rr adscita B 21 tertam K complerit Rr pluralem ad- dita amauimus (/Va/ addita sé, gloss, ad mus) RB 22 complerimus Rr 23 sio- gulari sua GL amanuistis H 24 compleristis Rr 25 productam] r prodacta
e R ut amauerunt GLK ut amauaenint ff 20 amauero Rr
LIBER Vmi 11-15 459
p. WI.63P. p. 442. 43 K.
vel pares habet cum eo syllabas, ut *iuvo iuvi', ^moneo moDui% Mego legì% ^munio munivi', vel minuìtur una syllaba, ut ^facio feci% ^fu^o fugi', *venio veni% vel vincit una syllaba, ut *oro -oravi', *curro cucurri*. Si sint primae coniugationis , abundat praeteritum una syllaba: ^ac- .
scuso accusavi', ^domo ^domui', /sto steti', exceptis duobus: Muvo invi', Mavo lavi', antiqui tamen haec quoque secundum analogiam saepe profe- rebant, unde Terentius in eunucho:
Dnm haec mecum f.puto, accersitur lavatum ìnterea
virgo
loMavatum' dixit, quod est a ^lavavi', prò ^lautuin' vel Motum'. in secun- 14 dae vero coniugationis et tertiae verbis in Mo' desinentibus et in omnibus quartae numquam crescit praeteritum perfectum, sed vel pares habet prae> benti syllabas vel minuitur: pares, ut ^ pareo parui', *habeo habui', ^cu- pio cupivi', ^munio munivi', ^aperio aperui'; minuitur una syllaba, ut
i5*augeo auxi', ^ardeo arsi', * video vidi', ^facio feci', ^comperio comperi»; io aliis vero omnibus verbis | tertiae coniugationis modo pares habet, modo una syllaba vincit, numquam autem minuitur: pares; ut *ago egi', ^frango fregi', * vinco vici'; vincit: 'creào credidi', *accerso accersivi*, ^occulo occului', ^ curro cucurri'. et notandum est in omnibus verbis disyllabis,
«qiiibus interposita est consonans, quod, si pares sint in praeterito et in praesenti syllabae, paenultima vel natura vel positione producitur, sive sit in praesenti longa sive non, ut Mùvo iùvi', 'rogo réxi', Mcgo légi', ^fràngo frégi', ^scàndo scàndi'. Mudo lusi', exceptis * scindo scTdi', ^flndo fìtdi', 'bibo bìbi'. si enim pura sit paenultima, in plerìsque corripitur etiam 15
»in praeterito, ut ^luo lui', *nuo nùi', *spuo spùi', ^suo sui', ^ mordi', ^60 u' (invenitur et ^ivi'); in paucis producitur, ut ^struo struxi', *fluo flùxi', *neo névi', idem fit etiam, cum a trisyllabis prae||sentibus disyllaba fiunt praeterìta, ut ^sedeo sèdi', * video vidi', *facio feci', *capio cèpi', Macio iSci', ^augeo aùxi*, ^ardeo àrsi', *foveo fovi', *faveo favi', in cres-
aocentibus vero, in quibus repetiUo flt principii per praeteritum, paenultimae
3 aeni monco monm uel Dd 4 abundant Dd habundat R ' 5 domo del, r 6 hoc /> oel proferebAot
protnlenint G 7 Terent. eun. Ili 5, 44 8 reputo Terentius accersitur] rd
s et
accessitur R acersitur DK arcessitur G arcesttur H 11 coniugationis tertiae Rr 12 habet pares LK praesentis GLK 13 par*ui (a) R habe° Rr 14 ap-
aperui ^ .o
perlo . mnuuitur una (nitor una vi litura r) Rr 15 auge. Rr 17 minuitur ut li- tara k ut oni. G 18 uinci RrH vincit] om, DGL uincit una syllaba RK cres-
c e
cìt. Vt d ut credo Hr arcesso B acerso acersini Hh aroesso arcessiui LK
occulto H 10 notandum in K 20 quibus K 23 fregi add. r scaudaii
et findo lidi Dd scindi scindi. Si Rr scindi K scindi (n?) H et Ando BD fi*di(n?) H
24 bibo bibi om. BDGLK et bìbo bibi d penultima in plerìsque pura sit K corpiiar R 25 suo sui om. G 26 ut est struo GLK 28 caepi H coepi B
30 reppetitio L repititio K fit repetitio G et per Rr per add, d
460 PWSCIANI INST.
p. 852 I'. p. 443. 44 K.
vel antepaenultimae prìncipalis syllabae praesentis tempora servantur in pi^eterìti paeniiltima , ut *ca5do cecìdi', •curro cucurri*, •mórdeo mo- mòrdi', Uòndeo totondi', •spondeo spop5ndi% •fallo feféUi% •pedo pepédi', •cado cecìdi', •pàrio pepèri', •càno cecini', •tèndo teténdi', •pòsco po-
16 pòsci'. excipiuntur •péllo pepùli', •tango tetìgi'J •pàngo pepigi', •pongo 5 pupùgi', •disco didici', •percéllo percùli' et •tùndo tutùdi', unde Ho- ratius in epistularuni libro II:
Speratum meritis. diram qui contùdit hydram.
Et in prima quidem coniugatione principium immobile manet in supra dicto tempore exceptis quattuor verbis: •sto steti', •do dedi% •Involavi',» •iùvo iùvi'. illa enim duplicant consonantem, haec vocalem in praesenli correptam paenultimam in praeterìto perfecto producunt, quod in nullo alio supra dictae conìugationis accidit verbo, in | secunda vero et tertia in omni loco est, ubi invenìmus moverì literas ve! syllabas praesentis. per singulas igitur tam vocales quam consonantes per ordinem ostendemus 15 solitas fieri mutationes.
A brevis modo manet eadem, ut •càreo carui% •ràpio rSpui', •vjìieo vàlui', modo producitur: •faveo favi', modo mutatur in e correptam, ul •cado cecidi', •tango tetigi', modo in e productam, ut •ago ègi', •facio feci', •iàcio ièci', •fràngo fregi', producta vero non mutabitur: •ràdo»
17 rasi', •pareo pàrui'. et sciendum, quod, cum a brevis in e productam convertitur, vel disyllabum est tam praesens quam praeteritum, ut •ago 6gi', • fràngo frégi', vel a praesenti trisyllabo praeteritum disyllabum fil, ut • fàcio feci ', • iàcio icci ' ; in e vero correptam ex contrario , quando a praesenti disyllabo praeteritum fit trisyllabum: •cado cecidi', •tango a tetigi'.
E correpta modo eadem manet, ut •egeo ègui'; modo producitur, ut
1 principalis syllabae] sic etiam h, l. DH principaUsylIabae B praesentis tem- pora] om. R pmesentis tempora prìncipalis syllabae BDHr 2 praeleriii] d pracle-
ao ci ì
rito BD cado Gg cedi Rr cecidi Gg c«ecidi(a) ff cicidi J)LK poti cucurrì: parco peperei pendeo pependi e
*«4t«4c«*« Vd parco peperei in mg, H 3 tondo Hh spospoudi K 4
pò V
cano cecini pano peperi (pepiri L) DHGLK peri Rr tedendi G 5 pepi«gi
B pepegi Gg 6 percéllo perculi oin, L et K tutr.ndi {sic) Dd ora K Hot, epp. Il 1 , 10 7 in del, r om. DffGLK aepistòlarum K 8 contùdit] k
V i .V
contulit K 9 immobile principium G 11 iouo iuuo H dplicant Rr 12 in
0 ò ' *
ante praeterito add. k praeteritum perfectum Rr 13 accidit ex accedit, m
/*., cùrr, H et in tertia in omni est ubi inueoimus loco G 14 in om. B 17 manet ut B eadem carco K 18 ualui eadem modo B favi] h faue H 20
non mutatur H 21 sciendum est quod H qaod add. b 22 conuertitn Rr
V
lam praesentis Rr 23 trysyllabo D trisyllaba L praeterito Rr 24 *correp- tam ^uero Hh 25 tryssyllabum B ut cado G 27 correptam Rr modo eadem
Ul «
modo H eadem modo K egeo Rr ego Dd modo producitur 1» mg. add,K
LIBER VIIU 15—19 461
p. 862. 63 P. p. 444. 46 K.
Mègo légi% Il ^sèro sévì% * cerno crévi% ^sèdeo sédi% *vénio veni*; modo mutatur in a productam, ut ^sterno stràvi'; modo in i correptam, ut ^éo ji'; productam, ut Uéro trivi'; modo in u correptam, ut ^docèo docùi', ^monèo monùi'. producta si fuerìt, in praeterìto quoque producitur ve!
snatura yel positione, ut *cédo cèssi % * crédo crèdidi*.
I correpta modo manet eadem, ut ^niteo nitui'; modo producitur, ut 18 * video vidi % * cupjfo cupìvi ' ; modo in e convertitur vel natura vel positione longam: Mncìpio incépi', ^aspicio aspéxi'; modo in u, ut ^rapio rapui'. producta manet eadem, ut ^fìgo fixi', ^rldeo risi', *nitor nisus', ^fldo
wfìsus'.
0 correpta modo manet eadem, ut ^dòceo dòcid', ^còndo còndidi'; modo producitur, ut *mòveo movi', *fÓveo fòvi', *fódio fòdi'. o producta in quibusdam manet, ut ^òro oravi', Mono donava', in aliis corrìpilur, ut *póno pdsui', *cògo còegi'.
13 V correpta modo manet eadem, ut *rùo rùi*; modo producitur natura vel positione, ut effigio fùgi', *strùo strùxi', *flùo flùxi'. producta quo- que modo manet modo mutatur, ut ^excudo excùdi', Mudo iQsi', | Hùndo lùtudi'.
^Ae' diphthongus in quibusdam manet: ^quaero quaesivi', Maedo
2oiaesi'; in aliis mutatur in i productam: ^caedo cecidi'.
^Au' manet eadem, ut ^augeo auxi', ^haurìo liausi'; mutatur in uno 19 anomalo in ^abs': ^aufero abstuli'.
B manet: ^bibo bibi', Miabeo liabui'; mutatur in ^ps' vel duas s: ^scribo scripsi', *nubo nupsi', ^iubeo iussi'. (quaeritur tamen de ^scripsi'
2set ^ nupsi', cur non per b, sed per p scribantiu*; et est causa euphoniae, quod in principio syllabae b ante s vel ante t inveniri non potest, ut *ipse', ^aptus'. nam ^absonus\ ^abstinens' et similia non in principio syllabae habent coniunctas b et s, cum praepositio separatim est syllaba
1 sedeo sedi cerno creui H 2 productam sterno L correptam eo ^ 3
0 s
ii. Modo productam B in u add. d deceo Dd 5 caedo H cesi Kk 6
I t» lUxra h modo mamanet R eadem niteo L 8 longam ^ incipio Rr
ut incipio BDHGLK n] r ii ni f.Ru correptam Gh 9 fl*go fi«i G 10
* do •*
ftdus ff 11 mo ffh condo còndidi eros, in If 12 fondi H o productam
.u Rr 15 eadem add. bd 16 stro Hh 17 mutatur. manet ut KdJi excliido
oel 8 - ex
excludi G excludo excludi L excludo esclusi (si in litura k) Kk cudi ludo lusi
nrautar in u correptam ut pungo pupug-i
tundo Dd mutatur in u correptam eodem loco spscr, à
lo«si(d) L 18 tutundi Rr 19 Ae dyptongus d Aegyptongus B ut quaero
B
GLKd 20 lexi B ut caedo GLK cecidi B cìcidi GLk et ex cecidi mui. B
21 bario ff aurìo ausi B 23 '" ps Bb duas ss r ss BBHGLK 24 Qi scribo H 25 et nupsi et nupsi H euphoniae] d euphonia BHr 26 b om,
oblinens ^ nel t ff 27 aptus] d abtus B abstinens et Hh post principio: eaedem
uel hi
ftdd. r eadem BGLK ««dem Bli eiusdem dh 28 syllaba GLK b ei s ffh ,
462 PRISCIANI INST.
p. 863. 54 P. p. 445. «i K.
accìpienda. igitur participia quoque supra dictorum verborum raiìonabili- ter per p et t scribuntur: ^scriptus% ^nuplus% et nomina ex his derivata: ^scriptor', *nuptiae'.)
C modo manet, ut a Moceo docui', ^facio felici'; modo duplicatur, ut ^cano cecini', ^cado cecidi', ^caedo cecidi'; naodo transit in s, uts ^mulceo mulsi', *farcio farsi'; modo in x, ut *duco duxi', ^sancio sanxi'.
D manet eadem: ^eandeo candui', ^ defendo defendi'; duplicatur: * perdo perdidi', ^ credo credidi'; transit in s: Maedo iaesi'; vel in duas s: *cedo cessi'.
F manet: *ferveo fervi', ^frango fregi'; duplicatur: Sfallo fefelli'. i» 20 G servatur eadem: 'egeo egui*, Mego legi'; vel mutatur in s, ut 'ai-
geo alsi', 'turgeo tursi', 'mergo mersi'; vel in x: 'frigeo frixi', *augeo auxi', 'tingo tinxi', 'pingo pinxi'; subtrahitur: 'gigno genui'.
H est ubi manet integra : ' habeo habui ' ; est ubi mutatur in x : 'trabo traxi', 'vebo vexi'. »5
L manet per se, ut 'oleo olui', 'alo alni', 'occulo occului'; vel mu- tatur in 8, ut 'vello vulsi*; vel subtrahitur, ut *percello perculi', 'pello pepuli'.
M manet: 'timeo limui', 'emo emi'; assumit 'ps': 'demo demp.si', 'comò compsi', 'promo prompsi'; geminatur, ut 'mordeo momordi';» subtrahitur: 'rumpo rupi'.
N servatur eadem, ut> 'monco monui'; assumit s, 'ihaneo mansi'; mutatur in s: 'pono posui'; vel in 'ps': 'temno tempsi'; vel in u loc4) consonantis: 'sterno stravi', * decerno decrevi'; subtrahitur: 'linquo liqui', 'vinco vici'. «
P manet: | 'sapio sapui', 'rapio rapui', 'pareo parui', 'peto petivi'; repetitur: 'pello pepuli', 'parco peperei', 'pendeo pependi'; assumit s: 'repo repsi', 'scalpo scafpsi'; conduplicatur : 'reperto repperi'.
Q manet eadem: 'quaero quaesivi', 'queo qui\i'; transit in s: 'tor- queo torsi'. *'
1 ralionabtter G 2 et nnptns et GLK ex his om. GLK derinatiua D «U- rinati iia G 3 et nupiiac GLK 4 a erM, in H dupiicanlur II 5 caedo
cicidi DGLK caedp caecidi H 8 nt perdo GLK credidi] credi B duas .ss. BDH 9 ut cedo GK ut c*edo (a) L caessi L 10 ferbeo DHGLK fervi)
r feraui RB feibui DHGLK ut ante Tallo ia mg. add. K 12 turge^ Bd nel
abi al
om. GL 13 subtraitur RD 14 *** L habeo Rd ut traho B 16 L
littera B alo alai post occului add, r occulo — vulsi] occulo occasi G 17
p subtraitur D 19 ut timeo GLd emni B adsumit B 20 cosi D pronisi
h BL 21 subtraitur B ut rumpo K 22 adsumit s ut ^ 23 tem*Do(p) K
posita tempoo B 24 consantis L consonantis ff consonantis posita G li*qui(n) B 25 uinci B ui«ci(n) H 26 sapiui GL 27 reppetltur L pendeo pepeo- i deo Bd penpendi H adsumit B 28 duplicatur B 20 queo B JMt
transit in s égg^ ^- transit in is om. R add. r ut torqueo K
LIBER Villi 19-32 463
p. 864. BO P. p. 446 K.
R manet: * curro cucurri', ferreo temiP; transit in s: ^quaero quae- sÌTÌ', *uro us^', ^haurio hausi'; vel in u loco consonantis: Uero trivi'. S manet: *censeo censui', ^arcesso arcessivi'. T manet: ^verto verti'; transit in s: ^mitto misi', ^concutio concussi'. 6 X manet: Ucxo texui', *nexo nexui'.
Sunt igitar formae generales praeteriU perfecti octo: in *vi' syllabam, IIIT21 Mi', *ui' divisas, *si', *xi' et i antecedente consonante, quae in prae- senti tempore ante o vel *eo' vel *io' invenitur, et quae in principio ge- minat consonantem et quae in fìne. IO Et in Wi' qui||dem quattuor coniugationum sunt verba, quae terminant praeteritum, ut ^amo amas amavi', *fleo fles Aevi', ^ cupio cupis cupivi', ^munio munis munivi'.
In Mi' vero tertiae et quartae, quae in Mvi' desinentia intercepta u consonante corrìpiunt i paenultimam, ut ^cupivi cupii', ^arcessivi arcessYì', ts'sivi sii', * munivi munii', ^ audivi audìi'.
[n ^ui' divisas omnium coniugationum verba inveniuntnr terminantia: primae, ut *tono tonas tonui', ^seco secas secui'; secundae: Ueneo te> nes tenui', ^habeo habes habui'; tertiae: ^annuo annuis annui', ^pono pò- nis posui', ^alo alis alni'; quartae: *aperìo aperis aperui', ^prosiiio prosi- lo lis prosilui'.
In *si' secundae et tertiae et quartae; secundae: *ardeo arsi', *ri-
deo risi*, *suadeo suasi'; tertiae: Mudo lusi', ^cedo cessi', *uro ussi*,
^scalpo scalpsi'; quartae: lancio rausi', ^haurio bangi', ^farcìo farsi'.
In *xì' similiter secundae (t tertiae et quartae; secundae: *^augeo auxi',
25 Sfìngeo frixi', ^muigeo mulxi'; tertiae: ^duco duxi', Spingo pinxi', ^coqno
coxi', *vivo vixi'; quartae: ^sancio sanxi'.
I habent post consonantem ante o vel *eo' vel Mo' praesentìs tem- 22 porìs et in prima, ut Muvo iuvi', Mavo lavi'; et in secunda, ut ^pran- deo prandi', *sedeo sedi', * video vidi', *foveo f0\^; et in tertia: *bibo 38bibi', Mego legi', Refendo defendi', *fugio fugi', ^fodio fodi'; et in
1 ut curro d 2 uni LK consonantis add. r ut tero G 3 ut censeo Gd anseo D arcessivi] h arcersiui ff 4 ut uerto r uerti*(t) B muto
inis*i(t-8) L concusi K 5 ut texo d texeo B 6 de pormis preteriti pbr- FBCTi. itucr. ,B 7 in ii in ui Krd si et xi B in si in xi et in'i d con- sonante qui in H consonante que in A 10 snnt coniugationum B 12 miiniui. In secunda nero et tertiae B 13 in ivi] in ui DK u om, O 14 peiiuultimam D
ut om, GLK 15 sini sii om. BD 10 inueniuntur nerba K tamen termi- nantia Rr 17 ton^o ton*as L ut teneo LK 19 posuit K aperio aperis
«perai prosilio prosilis prosilui H 21 secundae tertiae Rr 22 suadeo sasi O tetiae R caedo R cesi K ussi] r usi RLK 23 rancio] r rautio
RDH hausi] ausi B fartio Rr 24 aus Rr 25 mulceo Kk mulgeo mulxi om.
X e
L mulsi Dd mnl*xi(i) H coqno ex quoquo corr, R coco GLK 26 santio
Rr uincio uinxi post sanxi add, Hd 27 consonantem posilam ante h nel ea «fi 60 uè! io Rr 28 et add, R lauo la|ut prandeo, in mg, ui et in secunda
Qdd, K 29 fovi] fodi R 30 bi ^ Rr deffendo G defendi 9p9cr. r
464 PWSCUNl INST.
p. 859. 66 P. p. 446. 47 R.
quarta: *reperìo repperi% ^comperìo comperi', geminant consonantein in I prima quidem coniugatione duo monosyllaba: *do ded^% *sto steli'; in secunda prìncipales modo syllabas: ^mordeo momordi', Hondeo totondi*; in tertia alia prìncipales, alia finales: prìncipales quidem, ut ^ disco di- dici% *cano cecini', Spello pepuli*; fmales vero, ut *credo credidi', ^vendos vendidi'.
Formis igitur generalibus praeterìti cognitis nunc necessarium esse existimo de paenultimis quoque uniuscuiusque formulae syllabis generalitrr tractare. non minus cnim hae quoque ad omnem rationem declinationis tam praeterìti perfecti quam plusquamperfecti nec non etiam participionun » eiusdem temporìs necessariae sunt.
23 In ^ ui ' terminantìum omnis paenultìma || longa est vel natura vel pò- sitione, et vel in praesenti quoque hal)ent u loco consonantis, ut ^iuvo iùvi% Mavo lavi', *moveo toiòvi', ^caveo cavi', *paveo pàvi', *faveo lavi', *foveo fòvi*, *voveo vòvi', *volvo vòlvi', * solvo solvi'; vel a secunda per-i5 sona praesentis nascuntur abiecta s et assumpta Si ' : ^ amas amavi ', ^oras oravi', ^fles flévi', ^comples compievi ',* cupis cupivi', ^audis audivi'; vel prò n vel r vel *sc', quae in praesenti tempore inveniuntur ante o, u habent loco consonantis principalem extremae syllabae in praeterìto per- fecto, ut *8Ìno slvi', ^decemo decrerì', *tero trivi', ^quicsco quiévi', » ^ pasco pàvi'.
24 Et primae quidem coniugationis et tertiae verba in Wi' syllabam fa- cientia praeteritum perfectum, quae a prima persona nascuntur, pares ha- bent tam in praesenti quam in praeterìto ^erfecto syllabas, ut ^iuvo imi', Mavo lavi', ^sterno stravi', 'sino sivi', *tero trìvi', 'ascisco ascivi', ex-» cepto 'quaero quaesiW, 'pono posivi' antique, qnod nunc dicimus Sposili', quae vero a secunda persona nascuntiu*, superant in praeterìto eandeni se- cundam personam una syllaba, ut ^accusas accusavi', 'deles delevi', ^cu- pis cupivi', 'munis m^ivi'.
P 1 repperio D repperio K repeii G 2 coniugatione om. K conitigacìone D
lanluni 3 prìncipales moDosyllabas B modo om, GLK modo Rr tanliim in mg. h ton- tondi G 4 tertiae Rr aliae K aliae RBDH aliae K aliae RBDH ui
i disco ut didici R 7 praeteriti] r preteritis R ♦ esseC-T-) H 8 exestimo G enim 9 minus Hh hae] om. LK hec B he* (e) D -i- penultima post quoque adi. R une. incl. r racionem dcclinaciónls D 1^ praeteri R lì eiusdem tempo-
D
rum K 13 iugo Rr 14 lauo laui <m. GLK moveo movi] monco mouui G
paueo paui om. D paneo — uoui o»i. BHGLK fauco — uoui «a;», 'w-
add. D 16 et abiecta K et adsuta b et absnmpta D et addita B amo amas G ut amas d oro oras G 17 corani H fleo fles G 22 coningacionis et
terciae D syllabam] r syllaba R faciencia D 24 praesenti] r preiisenti H
n _
quam et in R 25 lauo lauo laui K siuo D sino sino L tre L adscisco
i adsciui B adscisui D 26 pono .8. posiui D posivi] r posui RU pi>8ui
dicimus B 27 nanscuntur J) 28 deler Rr
LIBER Vllir22— 26 465
p. 8S8. 57 P. p. 447. 4« K.
Secupdae vero, quae u loco consonantis ante ^eo' habent, producunt paenultimam , quae in praesenti corrìpitur, et ^eo' in ì convertentia una syllaba minuuntur in praeterìto perfecto, ut *cSveo cavi', *m6veo movi', *pàveo pàvi% *vòveo vovi% *fóveo favi', *fòveo fovi'. 5 In *ui' divisas praeteritum perfectum exire in omni coniugatione inve- nitui-, et si vocalis sit paenultima ante | o in praesenti, pares habet sylla- bas eius praeteritum. invenìuntur autem eiusdemmodi verba in secunda vel 25 tertia vel quarta coniugatione, ut *doceo docui', ^ monco monui', *rapio .rapui', * annuo annui', *aperio aperui', *cooperio cooperui'; sinvero cop- io sonans sit ante o in praesenti, praeteritum una syllaba abundat, quod in prima quidem coniugatione in omnibus in *ui' divisas terminantibus prae- teritum invenies, ut Siomo domui', *veto vetui', *sono sonni', *seco se- cui'; in tertia vero hoc idem observatur || in iis omnibus, quae non ha- bent vocalem ante o, ut *occulo occului', * tremo tremui', *pono posui', is^ succino succinui', quod in secunda vel quarta coniugatione non potest in- veniri , cum haec i , illa e semper habent ante o finalem. et attendendum, quod paenultimae vel antepaenultimae praesentis tempora servant in huius- ceaiodi praeterìto, sive pares habeant syllabas si ve abundent, ut *dòmo (iòmui\ *vèto vètui',' Urèmo trèmui', 'nòlo nòlui', *pàreo pàrui', *candeo 20candui\ Miàbeo hàbui', *apèrio aperui', excepto uno: *p5no pdsui', quod cum in praesenti producit paenultimam ^po', in praeterìto eandem ante- paeuultimam factam corrìpit; nec mirum, cum solum hoc in ^no' desinens et n in s mutavit in praeterìto et in *ui' divisas terminavit et, sicut supra diximus, veteres in *vi' quoque syllabam hoc protuleruiit. omnis autem 26 s paenultima supra dictae formae (hoc est in 'ui' dirìsas desinentium) cor- rìpitur; raro enim in Latinis dictionibus vocalem paenultimam ante alteram Tocalem productam invenies. ideo autem diximus *raro', quia in *fio' verbo auctores producunt paenultimam, ut Virgilius in bucolico: Omnia vel medium fiant mare; vivite silvae,
.e 1 ante.o Br 2 paenuhimam] om. R penultimam sup. lin. add. r antepenulti-
mani BD antepeneultimam G comimpilor Bd conaerteDcia B 3 minuuatiir. loiieni H ppaeterito] r preteriti R 4 paneo paui uoueo uoui om. BHGLK 5 exire om. B 7 eius] ei HK autem] tameo B eiusmodr BBHGLK vel] et GLK 8 tercia B vel] et K coniugacioae B' 9 adnuo adnui B 10
.bah» sillabundat R partim a pr. m.^ partim ab r corr., a qua m. ha profectum est, quod tamen et iptìm iam a pr. m, add, tridetur fuisse 11 coniugacione B in ui add, r 13 hts Ubri 15 sucino sucinui K succinui <m. L succili jui B 16 ill/i e] ille B habent
den
M attendum Kk adtendendum B 17 quod in penultimae uel antepenuhtmae praesenti R vel] et K 18 habent GLK ♦abundent(h) H habundent RB 19 molo molui K 20 uno om, GLK 21 in om. R penuUimam («te) add, d^oni, DHGLK 22 conripit] r corripuit R reti. in o K desinens uff 24 autem]
0
enim G 25 est ui L divisas] disas G *2S verbo] u (i. e. ueTo)^L auto- res B VLi om. G Verg. ed. 8, 58 {deficit Rom,) 29 Omnia aut uel Hh
i
fiat Med, Pai. Qud. ntuitae B Med. diuìte B syluae K syinae B
QBAMHATICI LATINI II. 30
466 PMSCIANI INST.
. p. 857. 58 P. p. 448. 49 K.
in Mus' enim terminantis genetìvi paenultima anceps est. in Graecisau- tem dlctionibus saepe hoc invenitur, ut ^Meneiàus', ^spondéus', dia Camilla. . Y 27 In ^si' terminantium perfectum paenultimae vel natura vel posiUone producuntur. na|tura, ut *rideo risi', *ludo lùsi*, *raucio rausi% *haurio5 hausi'; positione vel geminata s, ut ^gero gèssi', ^cedo cessi', Spremo prèssi', *uro ùssi', *percutio percùssi*; vel 1 n r p ante *si' positis, ut ^aigeo àisi', ^maneo mànsi', *ardeo àrsi', *tergeo tersi', *repo répsi', ^scalpo scàlpsi'. et secundae quidem vel quartae minuunt unam syllabam in prae- terito, ut *rideo risi', *suadeo suasi', ^urgeo ursi', *ardeo arsi', *farcio farsi',» ^raucio rausi', ^sarcio sarsi'; tertiae vero pares habent tam in praesenli quam in praeterito, nisi si vocalem habeat ante o, ut Mudo lusi', ^mitlo misi', *rado rasi', *rodo rosi', si enim vocalem habeat, minuit ea || quoque unam syllabam, ut ^concutio concussi', ^excutio^ excussi'; secnnda enim quoque et quarta ideo minuunt, quia vocales habent ante o. »
28 In ^xi' terminantia, praeteritum perfectum secundae et tertiae et quar- tae coniugationis inveniuntur. et tunc. tantum natura quoque producunt paenultimam, quando sit e, ut *rego rèxi% ^tego téxi', ^illicio illéxi'. in aliis enim positione sunt longae tantum, ut Hraho tràxi', lincio vinii', *duco dùxi', quod ostenditur esse correptum ex nomine, quod ab eo de-» rivatur et corripitur, ^dux diicis', sicut ^rexi' produci approbatur ex no- mine, quod ab eo nascitur, ^rex règis'. (quaeritur igitur, an Muceo lùxi' debeat natura producta accipi, cum ^lux' producatur. in quo etiam illud quaeritur, nomea a verbo an magis ex nomine verbum na^m sit, quod esse mihi verius videtur, quomodo ab igne ^ igneo' et Mgnesco' et a 35 fiamma ^flammo^.)
29 Quae praesentis temporis consonantes servantia ante o vel *eo' vel Mo' positas easdem ante i habent finalem in praeterito, paenultimas vel natura vel posiUone habent productas, sive sint in praesenti correplae sive productae, ut Uùvo iùvi', *lSvo lavi', *vìdeo vidi', *sèdeo sèdi', *[Sveo favi', »
1 aaceps est ut unius. R 2 ut oro. GLK menilaus L dia Camilla] Ferg- Aen. XI 657 cf, lib, II § 46 ; sic d dica illa D 4 perfectum] praeteritum K nel na-
turae Rr 5 . Nalara ih m^. add. K .Natura est ut B rauci Rr 6 ausi Kr
i i
praemo H praemo praessi Rr premo pressi B 7 ussu Rr percussio D uel 1 uel n uel r uel p Lk uel n uel 1 uef r uel p GK 1 add. r 8 tei-geo
V 8 e ce
ter.geo.si H 10 urgeo H ursi Rr fartio Rr 11 rautio Rr sartie Rr habent sillabas h 12 si] r om. RDH del. l habeant HGLK ante 0 inrcs,
ani
B 13 missi D mi«si(s) L enim i uocalem B habeant HL mìnmi H [h'i)
a a
♦ 14 una syllaba H concutio concusi* K 15 quarte D qui Dd 19 po- sitiones B sunt longe positione K longnae sunt G 20 ab eo] abeo r habeo RD 21 ex quo nomine quod B 22 quod habeo RrD diriuatur uel nascitur
K 23 ♦♦debeat (de) L ' 24 a] ex GLK ' 25 uerius om. GK 28 posiias
easdem posita Rr habeant K et uel natura B 29 positionem Rr prodoc- taf habent K
^ LIBER Vim 36-^30 467
p. 858. 09 P. p. 449. 50 K.
'légo legi% Refèndo defémli% 'fódio lodi', 'fùgio fugi% «vènio veni', exci- piuntur I quae in praesenti paenultimam i habent correptam .eamque ser- vani in praeterito quoque paenultimam. ea enim non proclucitur in prae- tento per hanc fornvam, etiamsi in praesenti positione fit longa, ut 'bibo
5 bìbi% *findo lìdi', 'scindo scidi*. et sciendum, quod in bis quoque in *eo' vel in 'io' desinentia verba mia syllaba minuuntur in praeterito, ut 'sedeo sedi', 'foveo fòvi', 'moveo movi', 'paveo pàvi', 'prandeo pràndi', 'venio véni^, 'reperio reppèri', quod notandum est, quod antepaenultimam , non paenultimam produxit positione; alia vero pares babent syllabas cum prae-
IO senti, ut 'iuvo iuvi', 'lego légi', 'frango frégi', 'defendo deféndi', 'ago égi'.
Repetunt consonantes primae quidem coniugationis duo monosyllaba:
'do dédi', 'sto steti', et ex bis composita: 'reddo || reddìdi', 'resto restjfti';
habent autem paenultimas breves. secundae vero in principio repetunt
quaedam et babent paeifultimas positione longas, sicut in praesenti ante-
13 paenultimas, ut 'tondeo totòndi', 'mórdeo momórdi', 'spondeo spopóndi', 'pSndeo pefiéndi'. tertiae autem quaedam in principio repetunt, quaedam 30 in fme: in principio repetentia, si in praesenti paenultimam brevem habue-
. rint, in praeterito quoque con*ipiunt eam: 'cado cecidi', 'cano cecini', 'pario pepèri'. sin longa sit in praesenti, paenultima naturaliter in prae-
M tento quoque producitur , ut 'caédo cecidi', 'pèdo pepodi'. sin positione sit in praesenti paenultima longa, est quando servatur in praeterito, est quando abiecta consonante corripitur; sei-vatur in liis: 'pòsco popòsci', 'parco peperei', 'fallo fefélli', 'tendo teténdi', 'pèndo pepèndi', 'curro cu- cùni'; abiecta consonante corripitm* ìu,4iis: 'disco didici', 'pèlle pepùli',
•B^tàngo tetjgi', 'pàngo pepigi', 'pùngo pupùgi', 'tùndo tutùdi'. et atten- deodum, quod onmia ea, quae geminant prìncipalem, servant non solum coQsonantem, veruni etiam vocalem primae syllabae praesentis tempori» tam in prima quam in secunda syllaba, nisi si a sit; ea enim in e con-
1 fodeo K fodio fodi] foaeo foui D fodio fodi foueo foni H foueo foui
fodio fodi B 2 quae] d quoque. /> eamque] r camquae R 4 etsi Rf
V
praesenti sit positione longa Q sit BDHLK 7 moui add, r 8 repperì A.
non pennltimam («te) add. d 9 posi positione in H interposita awit duo
foHa, quae continent verba ab a ferueo § 42 ttsque ad ualidlor usus § 50 10 diSendo
d d
difTendi K 11 Reppetunl L 12 do add. r et add, rd redo redidi Rr
resti Dd resteti k 13 repetunt in principio 0 reppetunt L 15 totondi] b totond* B 16 pendo R reppetunt L 17 in fine: in principio repetentia] d
et habent penultimas positione ad praecedens quaedam in principio repetunt revertens
» n
D del. d reppetentia L 18 caneo Rr 19 peperi K pepiri O sì Rr Si
i ci
D 20 cedo RD cecìdi DG cedi Rr cicidi LK pepidi B 21 est qti^ ser- uatur K 22 servatur] d semate B 23 lendeo RrD tetendi ex tetendo corr,
e
H pendeo Rr pendo pependi ffh 24 didi^ci (d) L 25 panguo K
den dum
pepigi ex pepegi ni f. corr'. K adtendenduni B adtendum Rr adtendentem Dd 20 prìncipalem syllabam L 28 si om, DQLK si^(t) ff sit .a. OL conuertitur ^ disco add, r
30*
468 PWSCIAM INST.
p. 859. 60 P. p. 450. 51 K.
vertitur, ut *posco poposci*, Hendo tetendi', Spendo pependi% *curro cu- curri*, ^disco didìci', *puiigo pupugi'; excipitur Spello pepuli*. a vero in e mutatur, ut Sfallo fefelli', ^parco pe|perci% Hango tetigi', ^pango pepigi', *cano cecini', /cado cecidi*, et vide, quod, si paenultima longa sit, ea quoque servat e, ut *parco peperei', 'fallo feféUi', sin brevis, in i conver-s titur: Hetigi, pepìgi, cecìfdi, cecTni'. 31 In hac enim coniugatione (id est tertia) etiam in fine fìt. repetitio eius-
dem syllabae ubique paenultima correpta: * vendo vendìdi% *credo credidi', 'reddo reddidi'. et sciendum, quod una syllaba abundat praeterìtum, ìd quo fit repetitio principalis vel finalis , tam in prima quam in tertia coniu- io gatione, nìsi si i sit ante o, ut 'do dedi', 'sto steti', 'resto restiti', 'curro cucurri', 'parco peperei', 'cano cecini', 'caedo ce||cidi'; 'pario' vero-, quia i habuit ante o , pares habuit syllabas tam in praesenti quam in praeterito perfecto: 'pario peperi'.
DE PIUETERITO PERFECTO PRIMAE CONIVGATIOiNIS. 15
VI 32 Quoniam igitur de ' generalìbus praeteriti perfecU temporis veiÌK>rum formis collectim docuimus, nunc separatim per singulas coniugationes de variis eiusdem temporis speciebus, cuius diilicillima est tractatio omnium verbi quaestionuni, disserere conemur.
Prìmae coniugationis verba a secunda persona indicativi modi, quae» in 'as' desìnit, tam in activa quam in neutrali significatione abiecta s et addita 'vi' faciunt praeterìtum perfectum, ut 'amo amas amavi', 'oro oras oravi', 'accuso accusas accusavi', 'meo meas meavi', 'hio bias biavi', *lìo fias flavi', 'no nas navi', excipiuntiu* haec, quae in 'ui' divisas faciunl praeterìtum subtracta a: 'domo domas domui', 'crepo crepas crepui', 25 'frìco frìcas frìcui', 'mico micas mi cui', 'seco secas secui', 'sono sonas sonni', 'tono tonas tonni', 'veto vetas vetui'. ' plico plicas plicui' vel 'pli-
e 1 pendo pependi Hh 2 pu*pugi K pupugi. tiindo. tutudi. Excipitur B
3 mutantur D ut om. K posi peperei: uel iu i add. h pepìgi ex
'pepegì corr. Il 4 pario peperi post cecidi add, d quod add. b penal-
tima praeteriti ffd 6 ut tango, tetigi. pango. pepìgi. cado, cecidi, cano. cc-
enini
Cini. B cecini cecidi K 7 hac cadem Rr enira eros, in B reppelitlo
i ,
G rcppilitio L 9 reddodi K scyllaba H habimdat RBD 10 rcppetitio L 11 si om. G resteti K 12 cedo RB cado D cicidi GLK 14 peri R pepi ri H 15 de BRAETBRiTO PRIMAE coNivoATiONis v et post coneofiur^. 19 D huc usquc de praeterito per- fecto tractauimus. Incipit traclare (tracta L) de coniugationibus. GL Huc usque de praeteùto perfecto tractauimus. incipit de coniugatione K vsqvb hvc db praeterito fer-
s
FECTO sq. iotìus Un. lUura H inscr.om.R 16 temporibus Rr 17 singulas ex sin-
gulos corr. H 18 dificillima G tralati o R 20 nerba secunda GK 21 bac-
s tina Rr 22 ♦ui(a.'*) H ama Rr oro — nieavi] ùin, R add. r, posi memv. propino proinas {sic) propiuaui. luuenat. I. hiscere tainquam habeas tria nomina quando propinat (/mv. sai, I 5, 127) al. m. add, in R 23 fio flas flaui hio bias biaui B
.0
24 haec qua« Rr
LIBER Vim 30- a3 469
p. SeO. 61 P. p. kl. 52 K.
cavi', quod maxime ex compositis dinoscitur. nam cum praepositione ma- gis per ^ui' divisas , cum nomine vero compositum per ^avi' terminal per- fectum, ut implico implicui', ^applico applicui', ^explico explicui', ^replico replicui', ^complico complicui'; 'duplico* vero 'duplicavi', 'triplico triplicavi',
5 ^multiplico multiplicavi\ invenitur tamen etiam cum praepositione in 'avi' faciéns praeterìtum, sed in raro usu. Pacuvius:
Qua te adplijcavisti tam aerumnìs obruta. . Cicero rhetoricon li: quod in itinere tam familiariter se ad- plicaverit. Varrò de poetis libro I: deinde ad Siculos se ad-
10 pi Te a vi t. 'cubo' quoque 'cubui' facit, a quo composita tam primae 33 qiiam tertiae coniugationìs inveniuntiu*, eundem tamen habent perfectum: Incubo incubas incubui' et 'incumbo' adiecta m 'incumbis incubui'. *nexo' quoque 'nexas' vel 'nexis', ut Probo placet, 'nexui'. Virgilius tamen in V:
is Nexantem nodis seque in sua membra plicantem,
secun{|dum primam ppotulit coniugationem. Livius vero in Odissia: Nexebant multa inter se flexu nodorum Dubio. Accius in Deiphobo:
^ Nos continuo ferrum eripimus, omnibus manicas ne-
ximus.
1 maxime la compositis BD 2 compositiuum R 3 appUci»ui(a) 'ff
p replico replicui explico explicui GK repplico replicai explico explicui L 5
miilplicaui B Jnueniuntur B 6 raro inf G p^cubius GLK ' Pacuu. fr,
/ai. ine. 28 p. 152 Botk. VII p. 103 Ribb. 7 Qua] i? et sic ex uno
KrehlH codice Ribbeckiits L l, quae B ex coir, cum reliquis omnibus adpii-
a
cnisti Hh applicauisli RBDGLK tam] ww. G. /. Vossu, edd. ante «, Vossius
castì'g, et noi. p. 118 tamen mei omnes obruta ex obrutis corr, B orrula GL
abruta K 8 Cic. de inv. Il 13, 43 rethoricon DGL in Cicero, om, libri
Prisc. itenere GLK se tamen familiariter Cicero applicauerit RBHGK ap- plicaueria L applicarit Fictorinus p. 131 Or, 9 Varrò de poetis libro I ] p. 200
ed. Bip.; PlatUwn significari, qui 'dicitur' ^ad exemplar Siculi properare Eplcharmi' {Hor, epp, II 1 , 57 sq.) perspexU Bergkius de rell, com. Ati. ant, p. 148. Varrò- nm in primo hoc libro de Plauto egisse docet Gellius I 24, 3 cf, Ritscftelium wus,
e pUL VI 515 se ^^^**** applicauit H applicauil RBGLK 10 prima Rr 11 quam tertiae ex corr, k» 12 adiecta] b abiecta B 13 uexas ex eorr» r Prob. de caihoL verb. p. 1487 P. 142 L. Verg. Aen. V 279 15 Nexantem]
♦te ne. etiam Rom, Nixantem Pai, Ver. Gud. Nixantem Med, Nexantem nodos Verg.
d _
codd. dett. no*t8 LI mbra D 16 Livius] b lauius B Livius in Odissia] ffermannus elem. doctr. metr. p. 622 haec refert ad Hom. Od. UH 078, ad Od. Villi 2()4 sq. Duenizerus de versu Sat. p, 45 odysia GLK odyssia D 17 Nexe-
X
bant] d nexabant LLr cum codd. lib, X § 48 e/ Diomede lib. I p. 366 P, ubi necta- baut Monac. uecxabant Paris. B se] sic et Prisc. infra l, L et Diomedes se«*(8e « /".) B sese G nodorum eripimus dubio K 19 Alt. Deipkobi fr. 1 p. 190
fìoth. Deipkobi (i. e. Antenoridarum, v. p. 247. 319 sq.) fr. Ili p. 128 Ribb. dei-
h e
phoebo G deipoebo L deipho K 20 ferrum] / ferrum L . eripimus Rr omni- bus) sic codd. etiam lib, X § 48, ubi omnes solus Eri. 1 Kréhlii manibus Ribbeckius manicìs Eri. 1 lib. \ l. l.
470 ^ PRISCIANI INST.
p. 861 P.* p. 452. 53 K.
^necto' tamen eius est primitivum ; nam quomodo a participio ^amplexus', quod ex verbo nàscitur ^ amplector', fit verbiim frequentativuni ^amplexor amplexarìs', sic a participio ^nexus', quod nàscitur a verbo *uecto% fit frequentativum ^nexo nexas'. unde manifestum, quod rationabilius hoc secundum primam coniugationeni protulit Virgilius. a ^necto' tamen si- s militer ^nexui* -protulerunt plerique, quidam tamen etiam *nexi', *necto nexi' dicentes et ^nexus', ut ^flecto flexi* et *flexus*. Virgilius in V:
Et paribus palmas amborum innexuit armis. Lucilius in V:
hic solus vigilavit, opinor, ni
Et cum id mi visus facere est, tum retia nexit 34 supra dictis addunt quidam ^neco necavi' vel *necui', sicut et Probus et Charisius et Diomedes, ideo quod participium praeteriti pa^si^um et *necatus* a *necavi' et *nectus' a ^necui' facit. Iloratius in I epistu- Ia|rum: i'
Spem mentita seges, bos est enectus arando. Livius ab urbe condita XXI: fame, frigore, illuvie, squalore enecti. Cicero Tusculanarum I:
enectus siti
Tantalus. »
sed proprie ^necatus' ferro, *nectus' vero alia vi peremptus dicitur. Ennrus:
Hos pestis necuit, pars occidit illa duellis.
1 est om. K amplexus quod nascitar a uerbo neclo D ex nerbo et voce, post nàscitur:
amplector — nexus, quod nascitar m n^. add. d 2 ex] a /T • ampiexor] amplector H 3 necto] neco t» neto corr. R 4 manifestum ♦ quod (*>?) G manifestum
u n
est quod H 5 secundam H primam] .i. sup. Un. K coiugationem Rr
tamen necto 9]q 6g nexui similiter B 6 quidam om. 6L necto nexi om. R
e 7 ut flexo GL fluxns Rr Verg. Aen. V 425 V aeneldos R 8 io-
li exult B intexuit Med. 9 Ludi. sai. V 7 Dous, 8 Gerì, lucilius satiramm (sa-
tyrarum Paris. AB) curarnm retia (recia Paris. B) nectit codd. Diomedis p. 366 P- 10 uigelauit K 11 mi] Dousa mihi libri etiam lib. X § 48 nextt] il: *e.^it
K 12 Probus] necui Jtodie certe nec in arte IL 3 (^ eath. verb.), 9 p. 1485 P. nec in arte nm. § 772 p. 395 anal. Vind. reperitur cf. ann. ad lib. V § 45 13 cari-
8iu8 R Charisius p. 215 P. 145 L. diomides LK Diomedes 1 p. 362 P.
• ' i
Ideoque participium K praeteritum Rr .14 necatos] r' necas R nectus] ne-
catus K ora K Hor. epp. I 7 87 iu ♦* primo L in. epistolarum E aepìstolamm K 16 spem merita L arando in litura d 17 Lluius — Tanta- lus in mg. add. d Liv. ab u. e. lib. XXI 40, 9 . condita \ìB. XXI. B illauiae L 18 enecti Rr tragoediàe ine. fragri, ap. Cic. Tuscul. l 5, 10 (trag. fr. ine. LIX p. 214 Ribb. cf. Fleokeisenwn in lahnii ann. LXYI 207) Tuscalananim I.
to om. G I] Krehlius II. B V RBLK V d 19 enectus siti] sic dceronis coi.
Reg. siti enectus libri Cic rell. 20 tantulus Bff Tanlulus Fleckeisenus l. l.
post Tantalos: quare necatus et quare nectus (nectus sit B) add. BDffGL/C 21 propriae Rr * fero R peremtus D 22 Enn, ann. XVI 19 E. S. ann. ine. sed.
LIBEB Vim 83-35 471
p. 861. «IP. p. 453 K.
Excipiuntur praeterea haec quatUior: *sto steli', ^do dedi% *iuvo iuvi% Maro lavi', quod antiqui tertiae quoque couiugationis decJinatione proferunt, Mavo lavis lavit'. Plautus hi Pseudulo:
Gestas tabellas f . eas lacrimis lavis. s Virgilius in X: #
lavit inproba taeter Ora cruor. idem in III:
fluidum lavit inde cruorem. IO a * do ' quoque composita et a monosyllabis praepositionibus tertiae sunt 35 coningationis, ut ^addo addis', ^reddo reddis', ^trado tradis', ^prodo prodis'. nam ^circumdo' ^circumdas' facit, quia ^circum' et disyilabum est et magis . adverbium. et hoc solum verbum primae couiugationis a paenultìmam in praesenti et in praeterito imperfecto et futuro et infinito et participio prae- 15 tenti [j corrìpit: ^dàmus datis dàris datur dàbam dàbo dare dStus dàturus' et quae ex hoc solent fieri, ut ^dabamini'. ^da' enim ubique ante finem corripitur in hoc verbo simplici, ut ^dàturus datum dStu dàtor*. Virgi- lius in I Aeneidos:
VÌI e conspectu Siculae telluris in altum ^
» Vela dabant laeti.
in eodem:
Adsit laetitiae Bacchus dàtor et bona luno. in eodem:
0 passi graviora, dàbit deus bis quoque finem. «idem in eodem:
Si dàtur Italiam sociis et rege recepto. idem in VI:
Cui dSlus haerebam custos cursusque regebam. idem in III: ^ Et pater Anchìses dare fatis vela iubebat
fr. LXXXV p. 80 Vahl. 2 ^quoque ^tertiae ZT declinatione] h declinationU li
3 ut lauo GL Piatti. Pseud, 1 1, 8 (v. 10) psedulo L psedolo G se-
dnlo ff seudolo h 4 tabellas tecum eas Plautus lauis in lauit mut, D lauit Br
et m Uiitra h 5 Verg. Aen. X 727 sq. cf. lib. Vili § 36 6 ioproba* D im-
proba RBGL leter RBDGLK 8 Verg, Aen. Ili 663 9 fluuidum BDHGL
eum Med. Pai. Fr. m. alt. 11 coniugationis] b conìugatìonU B ut om. G
12 Nam a circuado circundas facis G cirdo as K 14 praes^^ et in om. GLK
et in futuro LK et infinito add. r praetQriti temporis i?/?^aeteriti et futuri
B 15 datis daris darìs LI 16 hoc ex bis corr. K • ut om. GLK dabi-
roiai D ubi ' ante Rr 17 daturas om. D datu datum D dator] r dator nt R rell. Verg. Aen. I 34 sq, 20 uela ex uila corr. H laeti ex corr. H
21 in eodem — luno om. B In eodem. si datur italiam adsit Dd Verg, ^ Aen. I 734 22 Adsit] assit RGLK atsit Med. • bachus GLK baccus /> 23 f^erg. Aen. I 109 24 pasi GLK dabit eqp dauit corr. B 25 Idem ex corr. K
f^erg. Aen, ì 553 26 d^tur] k d«*atur(ic) D dator LK Iialiam in lii. B 27 Verg. Aen. VI 350 28 haherebam Rr regebam] gerebam Pai. 29 Verg. Aen. Ili 9 30 vela] h uale ff iubebat ex luueuat corr. B iuuebat K Med,
472 PRISCIANI INST.
p. 862 P. • • p. 433. 54 K.
Persius:
Quin I dSmus id superis, de magna quod dare lance
Non possit magni Messalae lippa propago? VII 36 a *slo* quoque composita servant duplicationem praetcrili, ut *reslo re- ^ti', ^consto constiti', apposto prostiti*. Ovidius tamen ^abstit' prò *ab-5 stitit' protulit in XI metamorphoseon:
Alcyonae lacrimas et quae pars admonet abstit. et *absisto' enim et *absto' *abstiti' facit.
Supinum vel participiale in ^um' desinens omnia primae coniugationis verba, quae in *avi' praeterìtum terminaut, *vi' in Hum' convertentia fa-w ciunt, ut ^amavi amatum% ^oravi oratum% *flavi ilatum'. quae vero in 'ui' divisas desinunt, si e ante o habuerint, mutant *ui' in Hum% ut africo fri- cui frictum', unde luvenalis in li:
si prurit frictus ocelli
Angulus. i>
siroiliter *seco secui sectum*. sic ergo *necui nectum' fecit. Ovidius in UH metamorpboseon:
Nec tu iam poteras enectum pondere terrae
Tollere, Nympha, caput. *mico* quoque *micui mictum' debet Tacere, sed dubil^Uionis causa, quia 20 ^mingo' quoque ^mìctum^' facit, in usu non invenitur, quamvis ab eo verbo compositum ^dimico' ^dimicavi' facit et *dimicatus* -Livius in fXXXIll: insta quoque acie et collatis signis dimicatum, quidam auc- tores sunt -, quamquam ^emico' ^emicui' faciat. Lùcanus libro 1:
Qualiter expressum ventis per nubila fulmen ^
Emicuit
1 Pers. sat. 2, 71 sq. 2 id] hic B superiiis H àn] k A^ K 3 pos- siiU D magni otn, Pers, Montep, pr, magna Pers, Fat, Messalae] codd. Per- siani plerique messale libri Messala Pers. Vai, Messallac libri aliquot Pers, deli. lyppa D 4 quoque** (qq) // resleti K 5 presto prosthi consto consliti /^
consteti K prostèti K 6 Ovid. metam, XI 473 7 Alcyonae] sic OvidH
'S, Marci veterrimus et unus Mediceus cum uno Vossitmo* alcyone RGLK altione DH alcione B Halcyoues (Alcyones, Alciones) pars libr. Ovid, ammunet L abstii] sic elioni pars librar . Ovid, absit, abstat, astil, astat, abstct, obsiat, obstei, obsha/u
b ^^ •
8 abstiti] abstitit RBD 9 "•'Supinum — desinens. "Omnia — conncrlentia fa-
c
ciunt. Vi ffh Sopinum quoque uel K participale Xr parcìpiale G 12 frigo
e frigni B 13 LiuenaU* (is) B luv. sai, lì 6, 578 sq. U. K 14 purit
luv. Pah. m. pi^ ocelli* B occelli GL 16 ergo neco necui GLK Ovid. me- tani, mi 243 sq. 18 enectum B; in multiplices corrtiptiones abit pars libr, Ovid.
o * i
pondera K 19 Nympha] Ovidius nimpha libri' capud RrB 20 quia] A quo<l
K 21 mingno Dd habeo RrD 22 demicp demicaui GL dimicavi] b di- . micui B demicatus GL Liv. ab u. e. lib, . . . XXXIII] numerus carrvptus; locum indagare non potm, XX cfnr, Heidelb.'in marg, teste Lindemanno 23 luxta^ acie] k a**ae K demicatum G quidam auctores sunt] om. K eros, in H
del, d quidam auctores sunt usi B quidam auctores sunt usi in compositione ratloua- biliter dimicaui R 24 facit r Lue, Phars, I 151. 153 in lilT I B 25- ex- psum G fulmen | Àetheris impulsi sonitu mundique fragore | Emicuit. Lucams
LIBER Vini 35-38 473
p. 862. 63 P. . p. 4$4. 95 K.
^plico' etìain et ^plicatum' et ^plicitum' facit, quia et ^plìcavi' et ^plicui'. 37 ex eo igitur composita paenultimain a vel i habent in supino: || ^duplicavi duplicatum', ^explicui explicitum', | ^implicui' vel ^implicavi', quod in raro iisu est, 'implicitum' et ^implicatum'. unde Lucanus in III:
5 Implicitas magno Caesar torpore cohortes,
Cicero vero in Pisonem: quid avaritiae, quae criniinibus infi* nilis implicata est, summam nunc explicem? in eodem: fami- Maritate implicatus. Sallustius in IHI historiarum: inplica- tae rates ministeria prohibeban't.
10 Alia vero in *ui* divisas praeteritum desinentia *ui' in *itum' conver- liml in supino paenultima correpta : ^domui doniTtum', ^cubui cubìftum', *so- nui sonttum', Uonui tonitum' (Horatius (amen in epodo ^intonata' pro- tidit secundum analogiam prò ^tonita':
Non me Lucrina iuverint conchylia
15 Magisve rhombus aut scari.
Si quos Eois intonala fluctibus Iliemps ad hoc vertat mare), . ^vetui vetìtum', ^crepui crepi tum' [^accubui accubitiun']. Statius in I Achilleidos;
» quem quisque sacras'set
Accubitu genioque locum. haec tamen ipsa et secundum tertiam vetustissimi protulisse inveniuntur 38 coniugationem, ut Ennius in XI annali:
.2 penullimam b pennhìma B 3 explicui explicitum] r explicaui expiicatum R
implacaui uel a
inpiicaai quod in raro usu est Bh 4 Lue. Pkars. Ili 432 5 implicitas
Kk magnos K terrore atiquot libri Lue. coortes GLK 0 Cic. in Pis. or, 35, 86 aero om, K Pisouem] n in Al- pisone B pisene (pissone G pissone L) relL in criminibus H in creminibus GLK 7 implicata] DKr et codd. Bar-
beriniam n, 10(5(5 sitp. Un. pr. m. et 1007 teste Garatonio ad Cic, l. L cwn libris Cic. implicita ìiBHGL et Barberin. n. 1666 in Un, Cic. in Pis. or. 29, 70
8 SaU. hist. ini 30 p. 333 Kr. UH] r III. H implicatae HffL ìn-
plicitae D implicitae GK Implicite B 12 ad sonitum in mg. : Horatius tamen in
libro •!• sermonum ponit sonaturum. Ingentum cui sit. cui mens dìutnior. atque os Magna sonatarum des iiominis huius honorem (ffor, serm. I 4, 43 sq. cf, lib. XI S 34) add. b oratius K Horat. epod. 2, 49 sqq. in add. r aepodo B intonata] b Intona B a tonaui sup. Un, add. h 14 Non] r nam R Non me] no>
h mine GL concilia R conchilia BGL concilia K 15 magisue ronibus L magis
, aer omnibus K uè rombus b uero.cvAKio umbus B rombus HGr rembis R
h scaris R scarissi quos K 16 eo^is Rr eo^is D ■ 17 iems Rr hiems HQLK
r m ^ ,
aeritat LI mare ucrilat K «are G 18 accubui acciibitum (wi. RBtìfì
l add. k Slot, AchiU. I 109 sq. 19 achileidos B achileidos K 20 qnemuis
q; que sacras sed R quem qui se sacrasse et r quisque] h quissc D quique H quisse K quis se L quine B quis 6^ sacrarat Lips. 1 KrehUi cwn edd, Statii sacrauii
CKiR gUiss. elegit Heidelberg., sacrasse Dresd. 2 KrehlH 21 genioque] r genio quo-
in qae R genioque Kk , locus v. l. ap. Statiwn 22 protulisse uctiistissimi G
23 Ennius in XI annali] v. 1 E. S fr. VI VafU. cf. lib. Vili $ 96
474 PRISCIANI INST.
p. 863. 64 P. p. 4*5. 56 K.
Tunc clìpei resonunt et ferri stridii acumen. idem in XIIII:
Litora lata sonimi. Acciiis in Clylaemnestra:
sed valvae resonunt regiae. 5
Lucretius:
Caligare oculos, sonere aures. 'sleti' vero ^slatum' supinum paenultima producta debet facere, unde Lu- canus in II:
Conslàtura fides superum, 10
cum ^datum' et ^dàtus', sicut superius ostendimus, corripiant a paenulti- mani, est tamen in hoc quoque notandum, quod nomina ab | eo derivata a paenultimam corripiant vel antepaenultimam, ut * status stata stàtum stà- bilis'. Lucanus in X:.
quorum stata tempora flatus. is
idem in V:
Quam non e stabili, tremulo sed culmine cuncta • Despiceret. composita ab eo varie vetustissimi protulerunt, 'asto astitum' et ^astatum', 'praesto praestilum' et ^praestatum'. Aemilius Porcina orator in^ oratione, uti lex Aemilia abrogetur: tempore adstiturum at- que petiturum me esse. Brutus in epistulis: occiso Gaio Caesare, postquam mare transierat, praestatum est.
V vero longam ante 'tum' unum habet: || Mùtum' et ab eo composi-
1 Tum lib. Vili l U clepei 6LK strìdent D 2 Erm. annoi. XIII 8
E. S, XiV IV p. 57. LXXIII Vahl. XIIII] libri 'mei praeter L, « Vili. L XUI libri Krekliani ut vid, plerique cum edd. reti. 4 attins K Alt. Clytaemn. fr. 1 p, 104 Both. Clytaemn, (s. Aegisthì^ v, p. 298 coli. Dùntzero ad Lio, Andr. fr. 1 p. 25) fr. I p. 117 Ribb. clyletnnestra R et ni f, H clitemnestra BD dytemDestra GLK ciytcmestra h 5 sed valvae] sualde K uaide RBDG uaUde L roso- "nant rigiae K 6 Lucr. III 156 7 calicare GK sonere] d sonare RDL 80«-
uare K aures] aures regiae libri regiae e versu AttH irrepsisse tridit Lachmanma
t ad Lucr. l, l. auris codd. Lucr. 8 seti Bh stat.tnm Rr Lucan. Pkan.
II 17 11 corripial RDH corripit r corripiunt K- 12 nomina ex omnia eorr» K
ab eo] in mg. add. K habeo RrD diriuatiua G 14 Lue. Phars. X 240 ef. lib. IIII $ 13 lo lemporaa Rr 16 Lue. Phars. V 250 sq. cf. lib. IIIl $ 26 17 e inseruii h om. H rell, sed culmine sed culmine cuncia K culmina G
e
cunta. Rr 18 dispiceret DGK 19 uariae Rr uariae K assto assiitum et as-
ad statnm Rr adsto adstitum et statum Bb 20 Aemilius] ex corr, h Emilius GK
M. AemUU Lepidi Porcinae or.^ uU lex Aemilia abrogetur: v. Meyerum orr. R. fr. p. 195 orator] orat' (1. e. oratnr) GLK 21 "aemilia '^lex H emilìa/?A' emc- lea G arrogetur G adtiiurum B astiturnm RHGK adque D 22 me esse] ^ forte ne abessem' Falsterus memor. obsc. p. 11 M. lunius Brutus in epp.: ti.
Meyeri ann, ad inscr. Bruti Cic. p. 11 ed. suaey Drumannum hist. R. IIII p. 40
a aepistolis K Gaio] om. GLK g. Dff 23 post quem D trasierat B 2\
longam], é2 longam D et habeo D ^ .
LIBER Vini 38. 39 475
p. 884 P. p. 456. 57 K.
(um ^adiutum'. *au' quoque unum: ^lautum', quamvis vetustissiini edam ^lavatum' solebant dìcere. unde Terentius in eunucho:
Abeunt lavatum, perstrepunt, prò ^lautum', et Ovidius in III fastorum: 5 Silvia Vestalis - quid enim vetat inde moveri?-
Sacra lavaturas mane petebat aquas. *potum' quoque prò ^potatum*. Virgilius in bucolico: 39
Et potum pastas age, Tityre, et inter agendum. Terentius autem in Phormìone perfecte protulit: 10 Nam potaturus fapud me est.
Virgilius in bucolico:
Huc ipsi potum venient per prata iuvenci. idem in georgicon UH:
Quoque modo potis gauderent intiba f fibris. isLucanus in V:
Strymona sic gelidum bruma pellente relinquunt Poturae te, Nile, grues. Sciendum autem, quod in ^um' desinens supinum accepto verbo in- finito, I quod est Mre% facit infinitum futuri, ut *-oratum ire', ^domitum Mire', ^lautum ire' vel Mavatum ire', *statum ire*, frequenter tamen anti- quissimi neutro participio futuri addebant ^esse' et infinitum futuri signifi- cabant, ^oraturum esse' prò *oratum ire' dicentes et *facturum esse' prò ^factum ire'. Cato in V originum: illi polliciti sese facturum omnia, per ellipsin *esse' prò factum ire', quod Graeci dicunt TtonjóetVj 23 quod est infijiitum futuri. Lucilius in XVll ad Penelopam con- versus :
2 Ter. eunuch. Ili 5, 52 iaoucho K 3 liabeaut RD labatum B 4
prò lau^tum K et om. G Ovid. fasi. Ili 11 sq. IIII. Kr 5 SUuia] sic
eiiam Ovid. fere omnes cum Petav, et Vrsiniano Ilìa Arundeìianus et glass, Gotting,
moneri G 6 petebant K petabat D 7 Verg. ed. 9, 24 8 e^gtityre D
V i
tytere RGK 9 Ter. Phorm. V 5, 9 autem om. G protulat Rr 10 est
apad (aput Bemb.) me Terentius 11 Verg. ed. 7, 11 12 venient] d uenìunt
D cum Ferg. Leid. 13 Verg. georg, IIII 120 cf. Uh. XI % 17 in I. georgicon B IIU (I) R I DGLK 14 polis] positis Verg. Lcmgob. intiba] etiam Med,
Pai, Fr. (defidt Rom.) intuba L fibris] libri hic et lib. XI /. l.<,et Longob. Verg.,
quod orium est ex georg, lib. I versu 120, cuius Strymoniae gnies versa Lucaniano indderint in scholastici memoriam. riuis ex VergUio corr. h 15 Lue. Phars. V
711 sq. 16 strimona HGLKr cum Voss. utroque: sic igitur f. Prisdani archèty-
pus Btrimonia R relictum L reKnqunt Voss, B 17 nilRe graues K 49 infi- niti fatnrnm B post futuri : ut» oratum — futuri om. D add. d domintum K
20 lautum uel K uel om. L statum ire om. L 21 esse om. G infiniti rnturum B 23' factum] hh facturum B factum H Caion. origg. Ub. V fr. p. lift Kr. fr. 104 p. 286 Rtk. fr. ILXXXVII p. 55 Wr. . V. de originum GLK 24
e ellipsin] g ellipsim R ellimain G elypsin L eclipsin H esse facturum prò B
TTOiNCBm RHGK 25 lucillius GL Ludi. sat. XVII 4 Dous. Gerì. XVII ex XlllI corr, L paeneiopam R penelopam D connersns ait DG
476 PRISCIANI BVST.
p. R64. 65 P. p. 457. 98 K.
Nuptiirum te nupta negas, quod vivere Vlixen
Speras. in hoc quoque subaudiendum est 'esse', id est 'nupturum esse' prò *nup- tuin ire', y(x(irìd'ìi osateci. Sulla in vicesimo primo rerum suarum: ad summam pernicìem rempublicam perventurum esse, pros 'pervenlum ire% iXevaeó&ai,
DE PRAETEMTO PERFECTO SECVNDAE CONfVGATlONIS. Vili 40 Secunda coniugatio in ' eo ' desinit. et ea terminatio propria est se- cundae conìugatlonis, exccptis paucis prìmae coniugationis: 'meo meas', 'beo beas', 'laqueo laqueas', 'nauseo nauseas*, 'enucleo enucleas', 'creo io Creas', 'screo screas% 'calceo calceas', quod alii 'calcio caicias', et quariae duobus: 'eo is', 'queo quis' et quae ex eis componunlur, ut 'adeo, redeq, pereo, veneo, nequeo*. in 'eo* i antecelldente unum invenilur, 'cieo'. unde Virgilius in I:
Bella cient primaque vetant consistere terra. is
idem in VI:
Aere ciere viros Martemque accendere cantu. invenitur tamen hoc idem etiam in 'io' | desinens quartae coniugationis. unde Statius in IIII Thebaidos:.
suus excit in arma 20
Antiquam Tiryntha deus. Lucanus in lì:
Nunc urbes excite feras, date gcntibus arma. Lucretius: .
1 nupturam Gerlachius! te nuptam RBQK ulixeniic H 4 rAMHOHCBTAi
RD rAMHeHCEOAi r tamnenceoai GL rAmneHCEOAi H rANNENCSoAic | yUa Sylla A'
sylla DHLrb siila G syllaba RB L. ComelU Sullae rerum suarum ìib. XXI fr, p. 2tìl Kr. fr. 18 p. 338 Rtfi. uigesimo primo B uicensimo primo L 5 régpii- blica Rr rempupUcam GK 6 perveiilum] ex peruentumm corr, m /". ff pernen-
turum K peruenturum B ire ut eyceceai in litura H ìX^vc^G^ai^ r om, K
EAEYCECTAi R EABiCEceAi D 7 De preterito perfecto secunde coniugationis / de
pterito secundae cooingationis. D et in lacuna ab L relieta l de sbcvnda coNivcATioifE.
RK 8PECIES PRAETERITI PEnFECTf SECVNDAE CONIVQATIONIS. B incipit de SeCUOda 3Ì11-
a u
gati G inscr. om, ff 8 proprie /? 9 pacis B 10 enucleo ex enucleas carr. H
«*^4i«* enucleo enucleas (enucleo) L creo creas om, DHG add. d^ in mg. posi
0 hoc est acnuin eo
• screas add, K ' 12 duabus Rr ex his BBHGLK 13 ueneo Rr uenco oe-
num eo BHGLK cieo id est uoco EGLKb cieo «e** uoco B 14 Verg. Aen.
n
I 541 16 f^erg, Aen. VI 165 17 uiros in mg. K accedere Rr accidere K
-cantum K 18 in«io(h) D 19 Slatinsj bk et in litura d tereiiiius RBB lerren- tius GLK Stai. Theb. IIII 146 in llll Theba?«os om, t? IIll] 1 ili. RBDBL
h
.U. K tebaidos LK 21 tyrrinta Rr tyrinta BHGLK tyrintha B 22 Lue.
Phars. II 47 sq, date gentibus ìras | Nunc urbes excite feras, coniuret.in arma (armis parscodd.) \ (Mundus e/c) II. lil). K ^ 23 dat GL et in litura K gentilibusi? 24 Lucr. V 21 1 Terraique solum subigentes ciraus ad ortus. idem versus extat Un- dem I 212, sed Priscianum ad lib, V spectasse docet auraruni ; ita enim ibi pergit Lu- cretius: Sponte sua nequeant liquidas existere'in auras. aliier Laófwumnus ad Lucr.
• LIBER VUII 39-41 . 477
p. 865 P. p. 458. m K.
aurarum cimus ad ortus. Livius in CXVIII: adversus interfectores Gai Caesaris ulto- ribus manum conparans concibat. praeteritum ei^s tam in/vi' quam in *ii' desìnit, 'civi' vel *cii*. Lucanus in VII: 5 quantas in proelia numquam
Concivere manus. Virgilius in V:
Faraaque finitimos et clari nomen Acestae Excierat. 10 Observandum autem in omnibus est verbis, quod, si minuat praesen- 41 tis syllabas praeteritum, necessario paenultimam producit, sive producta si ve correpta sit in praesenti, nisi syncopam patiatur, ut *cieo rivi' et per syncopam *cìi', Video risi*, *faveo favi% *augeo auxi% •moveo movi', *se- cìeo sèdi', *facio feci', ^fugio fùgi', *fodio iodi', Wenio veni', ergo Miquco 15 licùi' et Mangueo languì' pares habent in praeterito et in praesenti sylla- bas, corripiunt enim paenultimas praeterìti, ìdque usus comprobat. Ovi- dius in VI inetamorpboseon:
inposito fratri moribunda relangùit ore. idem in IIII: 20 • ne'ctare corpus
Delicùit. idem in VII:
Delicùit stagnumque suo de nomine fecit. V loco consonantis ante *eo' babentia *eo' in i conversa faciunt prae-| 25terìtum et producunt paenultimam necessario secundum praemonstratam
V 211: ^ Prixcianus p. 805 Lucretius aurarum cimus ad ortus. sic ille librarti errore deceptus, aurarum, cum is grammaticus qtiem exscribit dedisset Lucretius de natura re- rnm». terrai prò aurarum scribi iusserai G. I. Vossius de arte gramm. V 35 p. 870 in» ed. Eckstein. 1 ad ortus] r adiiortus RB 2 Libius K Lucanus in VXVIIo
Lips. 1 Kreklii Liv. ah u. e. lib. CXVIII />•. /. XIJIl p. 795 sq. Drkb. ed StiUtg. p. XIII fr, 49 ÌVssb, CXIIX Vossius de arte granmi. L l. et in ed, a. 1035 tom.
HI p. 124 et in opp. t. II (Amstelod. 1095 fot.) p. 318. XCVIH cod. Prisc. (?) a C. Bartkio ad Stat, Theb, llll 140 /. XVIII relL codd. onmes cum 'vetustissvno^ Barthii et ms. Fossii. CXVII Bartìdus et sic Vossii ed. Ecksteiniana g. DHGL .g. K ultores manuum cperans ccibat alter cod. Barthianus (?) 3 comparans HDGLK
4 civi] uel Cini BDH ut cini GLKrb Lucan. Phars. VII 301 sq. VI. lìH
VIII. r 5 praelia G 0 exctuere codd. Lucani et sic duo ^eximia' mss. Prisciani a Cortio inspeeta 7 Verg, Aen. V 100 sq. 8 aceste R a «ceste (e) G aceste J) accestae L achestae K acaestae Med. 9 excierat] sic eiiam Pai. ex corr. exierat
Pai. m. pr. Rom. • 11 producit peneultimam G 12 sit] fii K praesenti nisi] b praesenti ^ nisi B post syncopam : patiatur — syncopam om. R add. r pacia-
fodi. foaeo tur D 14 fodio foni Bb fudi spscr. r 15 li4tcui B langeo GLK 10 Coripiant R Ovid. metam. VI 291 18 Inposito ex Inposita corr, B Imposito
RtìÒL moribundo GLK relangit L 19 idem om. GL Ovid. metam. IIII 252 sq. cf. % 55 .UH. K 20 nectare om. H add. h 21 Delicùit] h Lips. 1
Eri, 2 Krehlii et sic R % bb\ deliguit U dilicuit cett. 22 Ovid. ìnetam. VII 881
23 Delicùit] H dilicuit cett. delitiiit o. /. ap, Ovidium 24 ante e habentia GLK coDuerientia HGLK
478 PRISCIANI INST.
p. 865. 66 P. p. 450. 60 K.
regulam, ut ^moveo inòvi% *foveo lo?i*, *faveo favi*. inveDiuntur aulem auctores, qui, quomodo in praeterìto priinae coniugationìs in Si' syllabam terminante faciunt in secunda tam singulari quam plui*ali et in tertia plu- rali in ^unt' desinente persona paenultimae syncopam syllabae , sic etiain io secunda coniugatione , quando praeteritum in Wi' desinit, ut Virgilius» in nil:
Hyrcanaeque admorunt ubera tigres, prò ^admoverunt'. Horatius in sermonum I:
Hunc hominem velles si tradere, dispeream, ni Summossesomnes.il w
42 ^coniveo', quod etiam ^conivo' secundum tertiam protulerunt veteres, prae- teritum tam in ^vi' quam ^xì' habuit. Ninnìus Crassus in XXllll Iliados:
nam non conivi oculos ego deinde sopore. Turpilius vero in paraterusa: li
Dum ego conili somno, hic sibi prospexit vigilans
virginem. *ferveo' quoque etiam * fervo* invenitur, ab ulroque tamen praeteritum *fervi' dijcitur. Terentìus in adelphis:
1 foueo foui om, L faueo faui add, r 2 " coniuffationis "prìmae K 4 in runt b penaltimae r penultimam R 5 praeteritum] r praeleritur R Ferg.
Aen» un 367 7 hyrcaneaeque B hyrcaneq. GL hircaDeque K ammonint GL
ad^morunt K ubera ex corr. (ex libera.^) B tygres R tigrU BDHGLK 8
ammouerunt GLK oratlus GLK Hot. semi. I 9, 47 sq. In sermonum I
e prò svmmoulsses
om. G 0 hominum Rr si ueiies v, l. ap, Hor. 10 summosses H sum-
moses summos omnes K submosses omnis libri Horat. 11 Coniuueo Rr co-
nino ** (.p. ni?) B conibo K 12 quam in xi BDGrh ninius H nimius K Ninnius
Crassus in XXIIII Uiados] v. Non. p. 475, 14 coli. Sdoppio suspect. lect. V 1, Vouio de arte gramm. V 24 p. 830 Eckst., Huschkio de C. Annio Cimbro p, 9 sq.^ Bem/utr- dio in hist. Ut. Rom. p. 406 ed. alt. Ciieìus Maltius los. Scaliger coniect. ad. Varr. de /. L, VII $ 95 /. II p. 236 ed. Bipont., Gisb. Cttperus observ. HI 6 cf. etiam Uh. X S 10 cr&sus GLK XXUII] Scaliger l. L coli. Hom. II. XXIIII 637 ov yàg nm fivaav oaae vnò fiXétpdQOLaiv èfioCaiv, XXIII libri 13 liiados] r aliados R
ylindos GLK Matii Iliadis fragmentùij jquanwis dubitans (v. p. 569) h. l, inseruit Wemsdorfius poet. Lat. min. IIII 572 fr. 10 14 egeo Rr 15 Turpi*lius(l) B
TurpuHius GLK Turpilii paratermae fr. 6 p. 89 Botk. VI p. 36 Grautoff. V p. 91 Ribb. paraterusa] r paraturusa R paterusa G 16 sompno K somno hic sibi somno hic sibi Rr sibi om. G 18 ferveo — ferbesco p. 479, 22] eo ordine^ gufm
secuius. Sion quique a Prisciani more haud abhorret, totwn hunc locum exhibent lUni^ nisi quod post versimi Calvinum in HGK^ post Terentìamm in D, post Persianum inL ' inseritur sententia: quaeritur — dominatio (v. ann. ad p. 480, 17), noia sài. margi- nàUsy quae vbique n^xum senieuiiarum interciditi uncis, in mg.^ addens: aspice libmm istum quando de flgnris partici narrat, haec inciusit g, nota XP ad initium et ad finem appicta d, quae praetei-ea , sicuti bhk aliis signis appictis ordinem quendam senteniia- rum constituere canata est, quo exetnpla ad voce, coniueo et ferueo pertinentia Inter se coniungerentur, sequentibus edd. inde ab a : ita scilicet, ut post versum Turpilianum sin- gulae senieniiae sese excipevent hoc modo: Calnus — largior, ferueo — adulescentiani, a ferueo — ferbesco, nec solum — olis, a strideo eie. (nec solum — fulgis, a slri- deo — fluctus, denseo — olis, a denso etc. 6) etiam] et b fervo] d ferueo D
tttro.^' Hh tamen] 6 tam B 19 Ter. adelph. I 2» 72 in adelphis nm. 6
• LIBER Vlffl 41-43 479
p. tt6 P. p. 460 K.
Sperabam iam defervisse adulegcentiam. nec solumiea diversarum conìiigationum inveniuntur verba, sed multa prae- 43 terea, ut ^strideo stindes' et 'strido stridis% *fulgeo fulges' et 'fulgo ful- gis% *denseo denses' et ^denso densas', •oleo oJes' et *olo olis*. Galyus 3'conivere' infinitum secundum tertiam coniugationem correpta paenulUma protulit:
Cum gravìs ingenti conivère pupula somno. Persi US vero secundae protulit:
Vae, nisi conives! oleum artocreasque popello w Largior.
a 'ferveo* Virgili us in I:
Fervet opus redolentque thymo fragrantia mella. idem in Vili a 'fervo':
Fervere Leucaten auroque effulgere fluctus. isLucilius:
fervit nunc, fervet ad annum. Terentius in adelphis:
fCum maxime fervit, tam placidum quasi ovem reddo. unde 'fervesco*. dicitur tamen etiam per b *ferbeo% ex quo *fe^bui^ Ho- ooratius in I sermonum:
Velatumque stola, mea cum conferbuit ira. unde et 'ferbesco*. .a 'strideo* LucanusinVI:
Auribus incertum feralis strideat umbra, a 'strido' Virgilius in Vili: 25 striduntque caverpis
Stricturae chalybum et fornacibus ignis anhelat.
1 iam del. RK adolescentiam R aduliscentiam DHGL adoliscentiam K 2
V l
coDÌiigatione D 3 Fugo Hh 4 C. Licinii Calvi fr. 11 ap, Lachmannum CaluU,
p. 82, fr. XIII ap. JVeichertum poet. Lat. rell. p. 144 -5 prenulliraa B 7 in-
genti] o/A. L urgenlì Nic. ffeinsius popula GLK sompno K 8 Pers. sai.
Of 50 «^. vero] (m. L uero ti G 0 Ve i> uenisi R uaenisi uenisse GLK
conlaes Montepess. pr, Vat. Pers. oleum] oleuo GLK artocreas quae If arto cretsque L orto creasque K_ 10 largiar Montepess. pr. Fot. 11 Verg. Aen,
I 436 cf. lib. Vili ^ 95 12 thymmo D thimo BLK tymo r fraglantia R fla^ grantia DHGLK 13 Ferg. Aen,'\\\\ 677 a fervo] om. K a feruo feruere. fcruere ir 1^ leocaten GLK efulgere K -fluctìs R 15 LuciL sai. lib. Villi fr. 14 Dous, 10 Gerl.f libro nono assignaitan a Nonio p. 502 ea;/r., plenius: FeniHaqua et feruet: feruit nunc, feruet ad annum laudatum a Qtàntil. inst. or. I 6, 8 cf. Stru- tfhan lat. Deci. u. ConJ. p, 189 sq. Lachmannum ad Lucr. II 44 16 fervit] r fer- uet RBGLK fernet G feruit r ad add. r 17 Ter. adelph. IIII 1, 18 Cam feruit maxume (^Bemb. feruet maxime Bas») tam placidum quam ouem reddo libri Terent. , unde vel e. f. m. , tam placidum , quam ouis est , reddo vel quasi ex Pris- ciano accepio e. f. m. , tum placidum quasi ouem reddo scribendum visum est Bentleio
feruit] r cum Ter. Bemb. et Donato feruet R rell. iouem G 19 oratius K
Nor. sam. I 2,-71 20 in I sermonum om. G 21 mea e ferbuit G cum libris
nonmdlis Hot. ira add. r 22 et ferbesco] d exferbesco RDGL A*8trideo B
Lucan. Phars. VI 623 IH. B 23 ferali K 24 Ferg. Aen. Vili 420 sq.
25 striduntque] d strideutqne D 26 structurae h nel structurae b chalibum
BDBL calibum RG calybum K
480 PRISCUNI INST.
p. 866. 87 P. p. 460. 61 K.
a *fulgeo' Virgilius in V:
Ductores auro effulgent, a ^fuJgo' idem in Vili:
auroque effulgere fluctus. a ^denso' Ennius in Vili annalium: 5
Densantur canipis horrentia tela virorum, a ^denseo* Virgilius in X:
\ Extremi addensent acies. ab ^oleo' Terentius in adelpliis:.
olet unguenta de meo, »
ab *olo' Plautus infiniti verbi secundam syllabam corrìpuit in mus- tellaria:
Non omnes possunt olère unguenta esotica. 44 Supinum a praeterito fìt mutata Si* in *tum*, ut *ci>i citum', *moM
motum', ^fovi fotum'. nec solum in secundae coniugationis verbis in ^vi'i5 ' praeteritum facientibus, sed edam in aliis est || observandum , ut ^ amavi! amalum', ^accusavi accusatum', ^adiuvi adiutum', *cupivi cupilum*, *accerein accersitum'; *arcessivi arcessitum*. excipiuntur *lavi lautum', *cavi cautiua', ^favi fautum', quae difTerentiae causa prò a longa ^au' diplitbongum habuc- runt , propter Matum , catum , fatum% quae alias babent signifìoationes. et ^ sciendum, quod in omnibus huiuscemodi supinis paenultima producitur, ex- ceptis *sàtum* a *sero sevi' - quod etiam *serui* habuit in usu antiquitas, unde
1 rerg. Aen, V 132 sq. auro | Ductores longe effulgent 2 Ductores] r docto- res RK efulgent L ® fulgent K 3 Ferg. Aen. VIH 677 5 Enn, ann. Vili 47
N
E. S, fr, ine. 5 Bug. fr. xni p. 43. LXIII VahL w\\\. G 6 denssalur Rr horrentia] r horentia RL 7 densco ex denso corr. H Verg. Aen. X 432 c(.
Uh, Vili S 95 9 Ter. adelpk. 1 2, 37 cf. lib. Vili § 95 in adclphis om. G
n 10 olet H olent BDL ungenla G meo] h mt* B 11 Plaut. moslell. Il, 41
0 (v. 42) 13 omnis D unguenta Bh ungenta GLK ezeotica B exetica D
V
14 De supinis secundae coniugationis. inscr. l Supino Rr 16 amaui* K 17 posi adiuium in B, paulo pogt post arcessitum in R interposita^ a k ad mg. iterum adiecla sìint ea'verboy quae variU § 42 locis, ul adp, 478, 18 dictum est, inseruerunt DHGLK: quaeritur, cur cum 'spiro spiras' et *halo halas' 'spiravi' et 'baiavi' faciant, rerum vocabuia i habeant, 'spiritus' et 'halitus'? quae puto esse anteriora * verbis ideoqne non sequi derivativorum regulam. quomodo 'iudicatus', id est 'indicatio', et 'domi- natus', id est 'dominatio'. (cur cum] d circum D cum R ciir G et om. G buio] r abaio R faciunt K et k habent DGK et k spirai us K alitus R an- teriora esse HLK et k uerbi B regulam diriuatitiorum K et k id est utru-
i hique add. r iud^catio (a) L). iotam hanc sententiam ima ctm voce, sqq. cupiui cupi- tum accerstui accersitum delendam indicavit b accersivi accersilum] r om, GLK ar- cessiui arcersitum R 18 arcessivi arcessitum] d arcersiui arcersitum D arcessitum.
enlìae Qnaeritnr eie, R v. ann. ad Un, 17 10 diSeruntur D 20 lantum Rrff càtum la-
t tum K casnm D cautum H "fatum 'catum G fatum om. D 21 produci- tur penultima4> (m) B 22 satum a* sero (s) K antiquitus Struvius Utt. Deci. u. Cof\j. p. 299 ,
LffiER VIDI 43-*46 481
p. 867. 68 P. p. 461. 62 K.
*scrtum' - et a *8Ìno sivi' ^situm^ et a *pono posui', vel 'posivi* secundum antiquos, 'posituin'. Mìtum' quoque et ^itum' notanda sunt Virgilius georgicon IIII:
et paribus lita corpora guttis.
8 In *deo' exeuntia, longa vocali naluraliter antecedente vel *ar' syllaba, 45
^deo' in *si' conversa faciunt praeterìtum perfectum, ut 'suàdeo suasi',
Vìdeo rìsi', ^ardeo arsi', e vero vel i brevibus ante d positis, producunt
easdem vocales et *eo' in i mutata faciunt praeterìtum: *sèdeo sèdi' et
ex eo composita, ^insideo insèdi', ^subsideo subsèdi', *resìdeo resèdi';^ M-
wdeo vidi', 'invideo invidi', *provideo provldi'. et notandum, quod a 'se-
deo' composita, quamvis in praesenti e in i convertant, in praeterit^ tamen
eandem e productamservant, ut ^possideo possèdi'. ^strìdeo' quoque
^stridi' I facit, quod etiam * strido strìdis' tertiae coniugationìs invenitur,
i autem tam in praesenti quam in praeterìto productam habet. Virgilius
15 in Vili:
striduntque cavernis Stricturae chalybum et fornacibus ignis anhelat* Lucanus in VI:
Auribus incertum feralis strideat umbra. »Statiu« in mi:
Huius inaspectae Iucq stridere sagittae. Accius in Alcestide:
' Cum striderat retracta rursus inferis.
sin autem prìma syllaba in 'deo' terminatorum postmutam aliquam vel m Vinf 46 ^ semivocalem e vel o correptas habuerìt- in aliquam liquidam de||sìnentes, duplicatur, sic tamen, ut priori geminatarum extrema consonans subtralia- tur, et sic *eo' in i conversis fit praeterìtiun perfectum, ut 'pèndeo pe.^ pendi', 'tòndeo totondi', 'mdrdeo momordi', 'spondeo spopondi', a quo etiam s in secunda demitur syllaba euphoniae causa, in compositione
i 1 sertas RBDHK possui uel posui Rr 2 et quitam post itum add. d Verg, georg, IIII 09 3 in georgicon IIII. S 4 paribus (t) D lita] illa Fr,
t d
ilta Fr. m. alt. gutis D 5 la deo in lUura K In eo Rr Inde .o. ^ In deo quo-
ut
que G antecede | uel 6r 6 de^o K saaei] sasi G 8 sedeo Z> 9 post composita: insideo — composita om. D add, d subsedeo B 10 praeuideo prae- uidi DK li conuertunt K 13 strido stridis om. K 14 quam in praeterìto
om. L Verg, Aen. Vili 420 sq, 16 que om. L cauernistricturae D cauer-.
s
nistricturae Bh 17 chalibum BD calybam RK calibum G chnliphum L . ignis
ex ignibus eorr, K 18 Lue, Phara. VI 623 in VI om. G 19 ferali K
T
20 Stat. Theb. IIII 428 in IIII. om, G 21 Cuius Siat. Cass. loco RrK
sagnittae K 22 Ait. AlcesL p. 164 Both, p. 120 Ribb. in Alcestide om. G
• r
23 striderat] lib. X $ 29 striderei h. /. hbri p,etracta B rursum G 24 Sint
•0 ' ^
Rr 26 extraema ff 28 totundi Bd "mordeo momordi "tondeo totondi Gg
a quo
spondeo spo^pondi . etiam (s) K 29 saecunda B euphomiae B enpiioniae G ORAMMATIOI LATINI II. 31
482 PWSCIANI mST.
p. g6B P. p. 4ft2. 63 E.
tamen haec eadem non geminant supra dictam sjllabam , ut ^respondeo re- spondi% ^dependeo dependi', ^demordeo demordi', ^praemordeo praemordi', ^detohdeo detondi', vetustissimi tamen etiam ^detotondi' protulenul. Ennius in annalibus:
Et detondit agros laetos atque oppida cepiL t
at Varrò in magno talento:
Detotonderat forcipibus vitiarium feris. *au' ante ^deo' habentia per participium in praeterito declinantur oudc: 47 ^audeo ausus sum', *gaudeo gavisus sum' ; vetustissimi tamen et ^ausi' prò ^ausus sum^ et ^gavisi' prò ^gavisus sum' protulerunL Cato CensoriusN in oratione prò Lucio Autronio: beneficii postridie las- sisti adesse, in diem ei die non ausi recusare. Livius io Odissia:
Quoniam audivi, paucis gavisi. L. Cassius Emina in II annalium: idque admiratum esse ga-is visi, in hoc verbo etiam illud animadvertendum, quod ^ausim ausis au- sit' prò subiunctivo ^audeam | audeas audeat' invenimus. Virgiiius in II georgicon:
Ausim vel tenui vitem-committere suico. Ovidius in VI metamorphoseon: »
Et nihil est, quod non inopino captus amore
Ausit, nec capiunt inclusas pectora fiammas.
»
o 1 tamen add. g 3 detondeo detondi] d detundeo detundi D detotundi Dà 4 Erm. ann. Ili 13 E. S. fr, ine. XXXVII p. 72 cf. p. L sq. LXV Vaìd. 5 detondit] b Stnwiu$ lai. Dtd, u, Co>\j. p. 309 sq„ olim propontum sed alteri coni, de- que totondit agros, a Menda quoque prelato^, postkabitum a O, L Fosno de anal. lU 19 p. 810 Eckst; sed buie adoersatur partùnda adversativa at, qua Varronianum exeor phm Emdano opponitur. detotondit RBGLKd et ex detotondit m f. ime/, k detotandii 7) coepit BDr 6 Varron, magn. talent,: sai. Menipp. LI 1 p, 149 Oehl,
o tallento K 7 detotunderat Dd /orcibus B vitiarium feria] M, Hacuptìus uitari- feris RDb uilarifer** B uita^#«eris /^uitam feria h ui tarpìlris L ui tarpìstris K ui. tarpi feria Q uiticarpiferia % uiticapiferis Ausonùts Popma 8 de^o Kk
n ,. ^ g
per add. b declinatur Gg 9 ut aadeo BDGr tamen om. Z auxi Dd
US
10 gauiasi D gauissus D gauis G Caton. or. prò L. Autronio: v. Mqfenaa
orr, R, fragra, p. 139 sq. , qid disiinguendi noiam post in dlem posuU cum Nic. ffem- sia ad Toc. arai. VI 20; ìibri h. l. ornino non distinguunt 11 in oratione om.
G Lucio] r lutio R post indie HG «ost tridie(p) D 12* ansi] r casi R
ausi sunt B recurare Rr lyuius G libius L Lio. Odiss. Hb. XVI cf. Hm. Od. XVI 92, Hermannum elem. doctr. metr. p. 626 13 odysia GL odyssia RDB 14 audiuit B 15 lucius B casius G et ex cusius corr. E hemina QL b^ mina D L. Cassii JSeminae am. Kb. II p. 160 Kr. fr, 19 p. 291 Rth. ammira- tum BL 16 iilud] r aliud R ainmaduertendum K animaduertendum est G 17 audeas] h audea^» ff Verg. georg. II 289 18 secando 1 III. RBDBGL
un. K 19 comittere D solco Rr 20 Ovid. metamoffh. VI 465 sq. 21
non om. K inopino] inophino L in ophino K hiophino G effreno Ubri Ovidiani, visi quod inopino prò v. l. cod. Frb., addita scilicet ex Prisciano. indeque certe hau- scruni Pers. et luv. schol. Oxon, ab Beinsio ad h* Ovid. L L 22 nec] nel 0
inclausas BGLKr
LIBER Vim 46—49 483
p. 808. 8» P. p. 463. 64 K.
Omnia autem supra dieta verba *deo' in *sam' conTeiientia facìunt supina: 'rideo risum% 'ardeo arsum', 'video visura*, mordeo morsum*, ^pen- deo pensum', ^tondeo tonsura', * respondeo responsum% *audeo ausum': ^gaudeo* vero etìam i post u assumpsit euphoniae causa 'gavisum*. a *se-
5 deo' praeterea geminai s ^sessum', et fortasse differentiae causa, ne, si ^sesura' diceretur, duae partes esse putarentur. alia vero omnia in *deo' 48 desinentia per *ui' divisas proferunt praeteritum, ut *candeo candui', *8tu- deo studui', ^frondeo frondui', 'splendeo splendui', quorum supina muta* tione 'eo^ in i et assumpUone Hum' debent fieri, ut'canditum, studitum,
ivfron||ditum, splenditum'. rarissime tamen ab omnibus neutrìs secundae coniugationis, quae in *ui' divisas faciunt praeteritum, invenio vel huiusce- modi supinum vel participium futuri, ut *ealeo calui', *tepeo tepui', *hor- reo horrui', Mangueo langui', 'flaccco flaccui*, 'rubeo rubui*, ^pdlleo pallui' ; si qua tamen inveniantur, i brevem ante Hvm* habent unde luvenalis
Isa ^careo carni' in II:
tollere dulcem Cogitai her^dem carìturus turture magno, et Cicero *valiturus' a *valeo% excipitur 'prandeo prandi'. Plautus in Menaechmis:
m Prandi et potavi, scortum accubui.
id tamen quoque in *sum' facit supinum,. quomodo superiora, ut *pran- . sum', quod tamen, quamvis neutmm sit, habet participiura praeteriti ^pransus', ut *caeno caenatus', *iuro iuratus', *careo cassus', *pateo passus', Hitubo titubatus'. et multa praeterea a vetustissimis similiter sunt | prò- 49
'^ lata particifMa praeteriti a neutralibus veii)is , ut a 'seneo senectus', o yti- ^oag; 'discedo discessus', o €cvaxiO(ffi(Sag; 'intereo interìtus', 6 ivai^e^Big;
i . 0 0
1 de^o Kk 2 redeo Rr mordesum ff 3 tandeo tansum D tendeo ten- sam R 4 eliam om. L adsumpsit B 5 geminauit BDB geminant 6LK sessiim] bh senaum B (B?) difflrentìae Q si sup, lin, add. 0 6 Be*suni(n)
.de ir se sum L in.o /2r 7 deuisas L atudeo] b sUdeo B 8 splendeo splen- ni ^ 1
deo Dd "eo ia i "motatione K 9 adsnmptione B 10 spenditom K 11 de-
r r
nisas L 12 calui. terreo, terrai, tepeo B horeo homi Hh 13 langeo K Un- go Q rubeo flaccui K 14 ipueniatur B inueniuntur D luv. sai. II 6, 38 «9. a r
15 a c^rui carui H caleo Rr 16 dalce B 17 turturae Rrff 18 Ci- cero] veluti in or. de imp. Cn. Pompei 16, 46 in epp. ad fam. XIII 16, 3 Exci- piantarla Plani. Menaechm. Ili 2> 11 (v. 476) 10 in Menaechmis om. O menechmis RBDHK mecbenis L 20 et om. Hbrì PlauOni pataui K 22
qaamais ex quoduis corr. D 23 posi pransus : ut — passus om. D add. d ceno
cenatus DGLK cenatus B casus Rr pasus OLK 24 a om. G uetus- tissimit tamen Rr similiter h, l, add., infra nati del. g prolata similiter parli-
rip cipia Q 25 senectus add. r orsPACAC Q oirPACCAC Rr othpacac H 26 dls-
0 cesus L hi] Uì Rr oaxiuprcac K intereo — * «vaiQB^èig posi no^èlg collocai
K OHAIPHeiIC 0 OANAPieSIC D
31*
484 PRISCfANI INST.
p. SaO P. p. 4H K.
*obeo obìtus', o xs^ség; ^occido occasus'» ó dvvag; *polus, o yuntwfi^^ xal *6 7ro^€^% ut ^iuratus o 0(i6<fag* nal.^b òfio^elg'. Catullus:
Sed haec . • fuere; nunc recondita
Senet quiete; ^senesco' enim inchoativum est Sallustius in IIII liistoriarumis omnes quibus senecto corpore animus militaris erat Cae- ' lius in mi: custodibus discessis multi interficiuntur. Clau- dius: pugna acriter commissa multis utrimque interitis. Laevius in Protesilao:
Cupidius miserulo obito. le
Lucilius in II:
quae horis sublata duabus
Omnia sunt sole occaso ductoque. a 'decresco' quoque ^decretum' Laevius protulit in III erotopaeg- n i 0 n : is
nocte dieque
Decretum et auctum. ^
Terentius in hecyra:
Quid ais? cum virgine una adulescens cubuerit
Plus potus. 3B
hoc tamen idem luvenalis passive protulit in UH:
epotaque flumina Medo
Prandente,
TEe 1 lonoeNBiiUC Rr OTEeNSiiuc B OTBeHHOC G orseRiuc D aihac Z potos]
tuntuesic POTOC B OTiEnoKiuc KAioneEic Hr nBntù%tùg] l TTEmuttuc X 2 xal 6 wo^t{g] Kiumueeic B nonsic D uomiucac R ooaaocac Zf coaaocac L comocac / ioaao>
GAG 0 IOAAOCAC K OOMUJCAC KOOOHLUeElG B Ò] Qm.' G W R 0M0R6E1C D OMO-
EEic ff OMOCic K Catullus] r catulus R reU, CaUdL carm. 4, 25 sq. 3 haec feruere GL haec prius fuere Catullus 4 quiete] h quite RB qui te LK 5 se-
e nesco] d Senesquo D inquoatiuum Dd Sali, hùt. IIII 64 p. 354 Ar. ìd UH. historìarum om. G 6 Goeìius B L. Caelii Antipatri ann. l. mi fr. p. 192 Kr. fr, 39 p. 318 Rth. cf, Nautam de L. Coelio An^ip, disp. fr. 21 p. ^Q sq, 7 io UH. om. G Q. Claudii Quadrigarii ann. lib. ine. fr, p. 263 Kr, fr, 80 p. 351 Rth. 8 ia-
i criter commisa K utrlque ex utruque corr. D utrnmque Bh utninque G 9 leoins BGLK liuius Rd Laevius in Protesilao] Laevii fr, XI ap. ÌVekhertum poet. Lai. rell. p, 78 , qui de inscr. carm. cf. p, 81 in ^ro in protesilao Rr prothesilao
G processiloa K 10 cupidus L misserulo G 11 Lucilius] r Lucius GLK et, ni f., R Ludi. sol. Il 3 Dous. Gerì, in II om, G 12 q ab horis G oris
o a
R 13 sunt am. L occasum Rr occusso K occaso obductoque tenebria Fr.
i Bousa 14 Leuius GLK Leuins H Liuius RBD Laevii erotopaegn. lib. HI v.
Weichertum l, l, p, 44 fr, II in III erotopaegn ion] n G eroto pregnion II hcroto-
r o
paegnion R Erotepegnion D erotopregninon L erato pregni n K 18 Ter, heqfr,
1 2, 63 «^. in hecyra om, G haecyra RH haecira D echira LK hcchira /? 19 agis RBD adulescens] d adolescens RH aduUsccns DGLK cubuerit om. R
20 potus sese eie. Terentius potisse etc. Bas. 21 luv, sai. UH 10, 177 sg-
VII. OL 22 Epotataque k
LIBER Vim 49. M) 485
p. 81». 70 P. p. 464. 65 K.
sicut et ^iuralus' tam active quam passive profertur. Cicero in II Ver- -rinarum: malo ei iurato siiam quam iniurato aliorum label- las committere. Lucanus in Vili:
mihi per Latium iurata tonantem. sa ^titubo' quoque ^titubatus'. Virgilius in V: .
vestigia presso Ilaud tenuit titubata solo, idem in II:
nunc cassum || lumino lugent, loquamvis a ^careo' futuri participium non ^cassurus', sed ^cariturus' fa- ciat, ut supra ostendimus luvenalem in II protulisse. a ^pateo' quo- que ^passus' nascitur teste Virgilio, qui ponit in III Aeneidos:
Et pater Anchises passis de litore palmis. idem in II: 13 passis Priameia virgo
Crinibus. | In *geo' desinentia, 1 vel r anlecedentibus , *geo' in *si' conversa 50 , faciunt praeteritum perfectum, ut 'indulgeo indulsi', *fulgeo fulsi%' aigeo alsi% *urgeo ursi', 'turgeo tursi % Uergeo tersi', quod Probus et Cha- se risius et Celsus et Diomedes comprobant et ipse omnibus validior usus. luvenalis in I:
sed mox et pocula torques Saucius et rubra deterges vulnera mappa, idem in V: 25 vasa aspera tergeat alter.
Horatius in II sermonum:
1 actiuae H passiuae H Cic. in Verr, ad. 1 10, 32 in II Verrinarum om. G 2 malim et iurato libri Ciceron. malo enim iurato schoL Cic. in lemmate 3 Lue, Phars. Vili 219 in Vili: mihi om. G 4 Prisca manent mihi rd per
i — tonantem al, m, in ras. in Voss, B lacium D tenente R 5 Verg. Aen.
8
V 331 sq. in V. add. r 6 praesso H presto P<d. 7 haut LK 8 Ferg.
V
Aen, II 85 9 casum K legent B 10 participium] r participiunt R 11
em «Iuaenalis(.) Rr luv. sai', II 6, 38 sq. v. $ 48 12 pasus GLK post in III: Aeneidos — Idem in II f. (sic prò li) in mg, add, r, primis voce, usque ad Anchises nunc in fol. extr. abscissis • Ferg. Aen. IH 263 cf. Uh, X S 27 qui hoc ponit B IS
Et] om, G &i g ni K pasis GLK littore D palmas N 14 Ferg. Aen.
II 403 sq. III. GLKr 15 pasis GLK Priameia] r priameta R priamea G
17 1] n Z> 19 tergeo] terreo uel tergo Bk et tergeo uel tergo RDHGL
quod et probus BDHGLK ». Probttm iuniorem p. 1480 sq, P. 130 L, chari-
sius ex cariseus corr. G carÌRsius Rr Charis, p. 217 P. 145 L. 20 cellsus K dtomides G Diom. p. 363 P. 21 luv. rat, I 5, 26 sq, in ì om. D
o prima Rr 22 et] ut H procula Rr 23 sacius L deterges] r detergas R dctergts luv, schol. et cod. Norimb. 3 24 luv. sai, V 14 , 62 25 nassa Rr
e nassa K uasta G tergat Hr 26 oratlus L Horat, serm, II 2, 23 sq, in lì sermonum om, G
486 PMSCIANI INST.
p. 870 p. p. m. m K.
posilo pavone velis quia
Hoc polius quam gallina tergere palatum. Terentius in eunucho:
Egone? imperatoris virtutem noveram el vim militum,
Sine sanguine hoc non posse fieri: qui abstergércms
vulnera? '
est énim quatemarius iambus, qui stare non potest, nisi paenullima ^abs- tergérem' producatur. *mulgeo' quoque 'niulsi' facit, quamvis differen- tiae causa quidam ^mulxi' protulerunt, quia* ^ mulceo ' quoque ^mulsi' Ta- cit. sed Virgilius in III georgicon: i*
Quod, surgente die niulsere horisque diurnìs,
Nocte premunt. Ennius in VII annalium:
Mulserat huc navem conpulsam fluctibus pontu^. * idem in Villi: 15
Ciclopis venter velnt olim turserat alte
Carnibus humanis distentus. Lucilius in XX:
Purpureo tersit tunc latas gausape mensas. idem in IIII: t»
Obtursi ebVius, syllaba vero naturaliter longa ante ^geo' posila, mutant ^geo' in *xi' et fadunt praeteritum perfectum, ut Mùgeo luxi% *augeo auxi% ^frigeo frixi'. 51 Alia vero omnia in ^geo' desinentia *eo' in ^ui' divisas mutant in
praelerito, ut *egeo egui*, Mndigeo indigni', *rigeo rigui*, | *vigeo vigui'. » quaedam supina in ^si' praeteritum terminantia i in ^lun' convertentia fa- ciunt, sive secundae seu tertiae sint coniugationis - nam quartae in Uum'
1 pauore K uellis GL 2 potìus hoc If putius G turgere codd, non- nulli 'Hot, detL 3 Ter. eunuck. UH 7, 8 sq. in eunucho om. G - 5 posse fieri non BeaUf. qui B quin Bemb. 7 penùltima b penultima B peneultimain G
nelg- peniuUimam L 8 mulgeo] r mulceo R Mulceo G mulgeo quoque mulsi inìUitra K
uelc
9 mulxi quidam G produxenint L mulgeo G mulceo quoque mulsi in lHura K 10 Ferg. ge&rg. Ili 400 sq. IIII. LK 11 orisq. R horisquae D 12
e primunt Dd 13 Ennius in VII annalium] v, 54 E. S. fr, ine, 5 Bug, xi p. 39. LIX Vahl. in VII annalium om, G annali II 14 nauim GLK compulsam DG conpulsa H 15 Erm, ann. VII 75 sq. E, S, Villi 4 ffttg, xvi p. 49. XLVII
ut sq, Vahl. IQcycìo^ìs RBff GLK neniev ex nenio corr, K ueWm Rr turserat] <2
uel e terserat D turserat G alte /. Dousa apud Merulam Enn. p, io alti libri 17
humanis ex humanibus ui vid, corr, K 18 Lucil, sai, XX 9 Dous, Gerì, in XX
ci om, G 19 Porpureo LK el, in mg. add., G trsit K tuncclatas B ton^atas L mes*as K 20 Lucil, sat UH 26 Dous, 21 Gerì, in UH <m, G VUI.
LK 21 ebreus GLK 22 "ante geo' longa G post in xi: et faciunt — frixi om, R add, r 23 ut om. G 21 ui diui | mutant R 25 uìgui *m supina D
quaedam in quidem corr, supscr. d 26 quaedam] Quidem GL Sopina quae-
dam K 27 seu] siue D sint] r om, II sunt RB
LIBER Vim 50^52 487
p. 870. 71 P. p. 466 K.
faciunt supinum ., ut * indulsi indulsum' vel Mndultum', unde M are eli i- nus rerum gestarum XIIII: tamquam licentia crudelitati in* dulta, * filisi fiil^m% *al8i alsum^ * tersi tersum*, 'arsi arsura',» Maesi laesum% 'lusi lusum', * mulsi || mulsum ' et 'midctum\ *Sallustius in siili historiarum: dein lenita iam ira postero die liberalibus verbis permulcti sunt. (unde Cicero in contionem Metelli: permulsa atque recreata est. Varrò in satura: capite per- ni ulso.) Uorsi' quoque et * tortura' et Morsura' facit, itaque ^tortores* et ^torsores' dicuntur. Cato in IIII originum: Marsus hostem oc- io cidit prius quara P^elignus, propterea Marrucini vocantur, de Marso detorsum nomen. Terentius in Phormione:
fBonorura contortor, legum dìstortor. Cicero in UH Verrinarura: quod fanura denique, quod non aversura atijue extersura reliqueris? a Hergeo tersi' Uersum' dixit 13 secundum supra dictam proportionem. excipitur *ussi' 'ustum' faciens supinum.
In 'xi' vero proferentia praeteritum, cuiuscumque sint coniugationis, X52 *xi' in *ctum' vertentia faciunt supinura, ut *Iuxi luctura', ^auxi auctum', *frixi frìctum', *aspexi aspectum', *illexi illectum', *duxi ductum', 'dixi 2odictum', *neglexi neglectum', *traxi tractum', ^struxi structum'. *finxi fic-
1 post indaltum : mulsum et muUam torsum et tor et tortum add. Rr mulsum et (/ muUuin4i L) mulctum torsum et tortum (torturo H) BHGLK mulsi mulsum et
e- mnltum torsi torsum et tortum D om, edd. Amndanm Marcettinus rer. gesU XIHI
rS 1,4 2 re« gestarus (z) D in XIIII. Rr ligentia 1) liquentia LK lìDqntia G
d dìligentia RB crudelitate RLK cridelitaté Q creduli tate DH crudulitate d ioulia
Rr 3 falsi falsum K fulsi — lusum ante Marcelllnus — indulta collocat D fultnm G 4 mulsi mulsum et mulctum om, D SaU, hist. III 95 p, 299 Kritz.
un Hhri et sic post aUos Cortius in ed. Sali. p. 980 Dehrossius SaU. fr. UH 20; III (vel terlio vel 3) edd, in — ira om. G 5 posterà LK 6 unde — permulso post torsi — facit coUoCant BDHL et ordine dein notis appictis instattrato G Cicero in contionem Metelli] fr. 2 p. 450 Or. contra contionem Metelli lib. XIIII § 5 Qmnt. Villi 3y 50 Augustìn. rhet. p. 327 Capp. contra Metellum lib. X $ 18 contra contionem Q. Metelli Geli. XVIII 7, 7 /ti/. Victor VI 3 p. 220 Or. concionem GL contiene RB conciono D 7 Varron, sat, Menipp. fr. ine, 1 p. 238 Oekl. in satura om. G satyra r satira b 8 et torsum et tortum DHGK et torsum om. L ita- que — dicuntur post locwn Catomamm exhibet D 0 Caton. origg. lib. II fr, p. 106 Kr. fr. 66 p. 278 Roth. et, optimorum librorum testìmomis spretis^ fr. LVI p. 42 Wr.
in mi originum om, G IIII] secundo*Z> 10 pelignus RBDGLK propterea
Mamicini uocantur om.G marucini/{ masucini L marsucini K 11 .De À Ter.
Phorm. II 3, 27 Bonórum extortor, légum contortor. - Geta. in Phormione om. G
formione DBK 12 et legum r IZ Oc. in Ferr. or. Il ii 21 , 52 in —
aueraum om. G non eztet euersum reliqueris Cic. Lag. 42 m. pr. euersum libri
gessi gcstum Cieeron. 14 extorsum B tergo D 15 £xcipÌ4>4itur ussi ustum Dd Exci-
pinntur ussi ustum gessi gestum facientia h ursi urtum GLK facit L 18
in uctnm K conuertentia GLK sopinum B 10 minxi mictum (minctum G) post
T
frictum add. RBJDGL ninxi ninctum add. K 20 stuxi stuctum L fictum] tn
raz. b (flnctum Bt) finctum RDr
488 PRISCIANI INST.
p. 871. 72 P. ^ p. 466. 67 K.
tiim' et ^piiixi pictum' et ^strinxi strìctum' et *ininxì micttim' eupho- niae causa n in supino abìciunt, quamvis ^iunxi iunctum' et ^tinxi line- tuin' .et ^vinxì vìnctum' et ^cinxi cìnctum' | et ^punxi punctum' et *sanii sanctum' servent in supino quoque n. excipiuntur ^flexi, fluxi', quae in supinis quoque servaverunt x: ^flexum, fluxum', quamvis vetustissinii et s •fluctus' prò ^fluxus' et *flucturus* prò ^fluxurus' soliti sunt dicere, unde et ^fluctus' ipse motus aquarum. in ^gui' vero facientia praeteritum, quia' neutralia sunt, non habent in usu supina, debent autem secundum analogiam in ^itum' ea facere, sicut supra dictum est.
In ^queo' desinens unum invenitur secundae^oniugationis in *si' ter-n minans praeteritum, Uorqueo torsi', et ex eo composita ^distorqueo dis- torsi*, ^contorqueo contorsi*, * extorqueo extorsi '. supina secundum paolo ante expositam regulam in ^sum' proferunt: ^torsum, distorsum, con- torsum, extorsum'; inveniuntur tamen etiam in Uum', et Jrequentius. 53 In Heo ' desinentia , si ante 1 aliam consonantem habuerint coniuoc- is tam ei ip ea||dem syllaba, et ab *oleo* vel Meo' composita per ^ui' sylla- bam faciunt praeteritimi perfectum, ut *impleo impievi?, ^compleo com- pievi', ^suppleo supplevi', cuius simplex verbum non legi, *fleo flevi% *de- fleo defleyi', *cleo elevi', 'oleo olevi', *aboleo abolevi', ^adoleo adolevi', *exoleo exolen', *dcleo delevi', *releo relevi', quamvis *oleo' et *olui'ao et ^ olevi' faciat, et similiter *redoleo' et ^redolui' et ^redolevi', quia non mutavit significationcm. Horatius in I epistularum:
Vina fere dulces oluerunt mane Camenae. Lucili US vero in XXX:
Quis totum scis corpus iam perolesse bisulcis, ss
prò *perolevisse'. Virgilius in XII:
n
1 strixi D'd sliìctum finxi fictum K mincxi D euphoniae] d . Euphoniae
n e
VBG 2 iiinxi uinctum GLK inunxi iunctum Dd tincxi B tincxi tinlum Dd
n t
3 et uinxi uinctum /^. /. om. GLK 'uictum H uinxum Rr et puaxì] L et
pupugi et punxi DGK et pupugi et pupunxi et punxi RB et pnpugi «*««*m«4« et
punxi (et pupunxi?) B et punctum B 4 scanctù H seruet K et fluxi
BDGr 5 quoque add. d seruarunt D x] r ex ni /*. in lUura R fluxam
V V
flexum R 6 floctus Rr flexurns K sint B 7 vero] quoque G 9 in .i.
tum RBH dictum est] diximus B 11 distoqueo R 12 et extorqueo GL
r r uni ut impleo
extoqueo extosi Rr Sopina (jsic) spscr. in K 13 profere Rr 15 In leo Hh 16 ei] om, R et GLK per add, r • 17 praeteritum om, L perfectum om.
G ut om. H 19 eleo cleui verbum celerum ignotum dUtographia ex oleo oleui
ortim videiur Strumo lai. Deci. u. ConJ. p. 222 aboleo • oleui Rr adoleni ob-
soleo obsoleui exoleo B 20 exoleo cxoleui deleo deleui om, D peroleo peroleui ex- oleo exoleui deieo deleui in mg, add. d oleui et olui BDGK oleui et oUni(e) H
oleui faciat et olui. L 21 Et similiter Rr redoleo redoleui quia B et] i om. DHGL et deh d 22 mutavit] motauit K mutant DGL , unde mutat amiece- rat Slmviits l. l, p, 269 Oraiius GLK ffor, epp, I 19, 5 in I epistularum om. G aepistolarnni K 23 ferae b fera B ferre GL 24 Lucìlius] d Lucius D licilius B LìicU, sai, XXX 87 Bous, 85 Gerì. in om. H 25 bissulcis K 26 prò perolevisse] h propero lenisse H Verg. Aen, XII 438
LIBER VIUI 52-54 489
p. 912 P. p. 467. 68 K.
mox Gum matura adoleverit aetas. Varrò tamen etiam ^adolui' protulit In | libro III rhetoricorum: post- quam adoluerunt haec iuventus. Cassius ad Tiberium II: at contra Aegyptiis sacrificium, ubi integrum anserem adole-
5 verunt. passivr quoque participium *adultus' prò ^adolitus' prolatum est Antias in LXXIIII: eo omues hostiae, vituli viginti et septem coniecti, et ita omnia adulta sunt. ^obsoleo' quoque 54 ^obsolevi' facit non est enim a ^soleo', quod ^solitus sum' vel ^solui' secundum Sallustium facit perfectum, qui in II historiarum ponit:
loneque subsidiis, uti soluerat, compositis, sed ab ^obs' et ^oleo% sicut ^obscenus' ab *obs' et *canendo' vel *caeno^ vel ano tpv ^xotvav^j unde et ^inquino'. Cicero de imperio Gn. Pompei: obsolevit iam ista oratio, re multo magis quam verbis refutata. idem in I rhetoricon: boc vero a plerisque eorum desertum obsole-
isvisse. idem prò Caelio: chartae quoque, quae ìllam prìsti- nam 8ev,eritAem obtinebant, obsoleverunt. ^exoleo* quoque ^exolevi', unde ^exoletus exoleta exoletum'. Plautus in medico:
ì 0
1 tam Verg. Med, adoleuerat Med. adleuerit Pai. aestas Rom,
2 Varrò in III rhetoricorum] sic etiam recte hoc fr, inscripnt Riccobonus de /Ustoria p. 277 ed. 1579 v, Ritschelium mus. phil. VI 534 sq. ; antiqw'tatum rer. hum, libro HI perperam imeruerunt Aus. Popma Varr, opp, p. 174 ed. 1601 et Biponiini p. 205
rhetoricorum] r rethoricorum DHGK rephoricorum R retorìcorum BH 3 ado- luerunt] r adoluerint R adoliserit h Cassius] r Casius RGLK Cassius ad Tibe- fmm II] sed et in sacrificio actius (accius Par. AB) cassius ad Tiberium secando ado- leuit (adolebit Par, A) dicit. sic est contra aegyptiis (aegyptus Mon, aegyptius corr. in aegypiios Par. B) maximum sacrificium uiui (uuu. Man, L ubi) integrum anserem adoleuerunt (adoluerunt Mon.) codd. Diom. p. 370 P., ubi Titus Cassius coni. Kordesius in ann. ti ad Eberhardtii libellum ùber den Zustand der schónen Wissenschaften bei den Rómem $ 34 p. 214, Seuerus Cassius Weichertus de Vario et Cassio Parm. p. 205. at is certe intellegendus, qùem Cassii nomine laudatimi tfidimus lib. VII § 55 et quem pieno nomine Cassius (causius Mon.) Seuerus brevi ante (p. 368 P,) appellaverat DùmedeSj apud quem h. l. prò actius (accius) /. actiue ad Tiberium II om. G tyberium
t R 4 ad /{r Aegyptiis] Weidiertus l, L ex Diomede aegyptios BDK egyptioa RGL aegyptos H sacrificium ubi integrum om. G adoleuerunt ex Diomede Struonts lat.
cómbastus
Deci, und ConJ. p. 270 et Weichertus "/, l. adoluerunt codd. Prisc, 5 adultus
Eh adholitus Rr 6 Valerius Antias ann. lib. LXXIIII fr. p. 274 Kr. fr. 60
mi *^^' ro
p. 362 Rth. in — coniecti et om. G LXX Rr LXX UH D LXXUII. LK
combosla viginti et septem] R uiginti septem Br XXVII reti. 7 adulta ffh obseleo R
8 Bolitus ex solutus corr. K 9 SalU Ust. II 64 p. 180 Kr. fecit B 10
Y
ofibs Rr 11 vel] uult R ceno DHGLK atto tov m litura r - toi Gg
1 T nei e
lOMOY B KOTNOv DHGK KOMOY L 12 inquino G Cic, de imp. Cn. Pompei or.
17, 52 de imperio Gn. Pompei om. G .g.n. R gnei B pompe^ii ffh pópeii D obsolevit] r ♦♦soluit R 13 oratio, re] Cicei^o ora*** (tio?) B oratione 6 reti.
on ratio re Cic. cod. Fuld. Cic. de invent. I 3, 4 14 rhetoricon] om. G rethoricam
Rr rethoricon DL retiorlcon B rhetoricorum K(?) disertum GL 15 Cic. prò M. Caelio or. 17, 40 coelio B celio GLK 16 seueritatem obtinebant om. G
n
obiÌQebant in optioebant corr. B obtinebat Dd continebant Cicero obsoleverunt] d
obsoluerunt RBDff absoluerunt Cic. Erf. m. ree. corr. 17 Plautus in medico] t. e.
490 PWSCIANI mST.
p. 87!2. 73 P. p. 4tt. 09 E.
Domi reliquì f. exoletam virginem, id est grandem, quae exoleverat. . *aboleo' vero, vèlut Vedoleo*, et 'ab- olui' et ^abolevi' facit praeterìtum, unde et ^aboletum' et ^abolitam' et ^abolitio' dicitur. Livius in Vili: etsi omnis divini hnmanique moris memoria aboleverit Persius: s
Hoc iuvat? hic, inquis, veto quisquam faxit oletum. Cicero in Verrem de praetura urbana: vereor, ne haec cuipiam nimis antiqua et iam obsoleta videantur. a ^deleo', cuius sim- plex [id est^ Meo'] in usu non est, *deletum% a * delino delijtum' nas- cìtur. Il quod Probus et Caper comprobant, usu quoque adiuvaote. Virgilius in IIII georgicon: io
et paribus lita corpora guttis. Cicero epistularum ad Calvum primo: tuli moleste^ quod li- terae delitae mihi a te redditae sunt. idem in IIII Verrina- rum: tabulae sunt in medio, quae se corruptas atque interli- tas esse clamant. Accius in Atreo: is
Epularum fictor, scelerum fratris delitor.
55 supina secundum iam praedictam regulam in ^ vi ' syllabam praeteritum ter-
minantium faciunt, ut *completum', 'defletum% *obsoleturo*, *abolevi ab-
oletum', ^abolui abolitum', ^deletum' a Meleo\ unde et *Ietum' ipsa
res, quae delet, quasi a Meo' simplici, quod in usu non est, profertur. 20
Alia vero omnia verba in *leo' desitientia *eo' in *ui' divisas Irans-
ia parasito medico v. RUsckeUum parerg. I 132; medici fr. 3 p, 439 Both, in me- dico: Domi om, G ì f, ego exoletam 2 grandem] dh gra<f.é D gradem H
t velut] r uelnd RBD 3 e( unde ei K 4 abolicìo D abolito GK Im. ab k.
e. ìib. Vili 11, 1 in Vili rnn, G nOUI. D ' omnis] d oms RDG omnes BHK 5 moris addidi ex Livio absoluit Lio. Medio, aboieuit Paris. reU. Pen.
sat, 1, 112 psios ni /*. in Utura R IpsiuB r 6 hic] hoc B f«axit H
e 7 Cic. in Verr. II i 21, 56 in — antiqua om, G uersor Rr ne* (e) B
haec] sic etiam Cic. Guelf, 1 haec forte rell. Cic. ^cuipiam *haec H 8 antiqua
B et iam] om, L etiam RDHGK obsoleta] d absoieia DLKr obsoluta R 9 quod et probus et B Probus] Berytììts ni /*.• e/*, ann. ad lib. V § 45 Caper] ». Osannum de Capro p. 16 comprobant] r comproban R comprobat BG conprobat // 10 Verg. georg. IIII j99 12 Cicero epp. ad C. Licinium Calvum I fr. 1 p, 467 Or, aepistolarum K in eptariì D epistularum — tuli om. G primo tuli om.
d LK quod uim lyterae G 13 redite Rr Cic, in Verr. or. II 11 42, 164 in IIII Verrìnarum om, G {]l\. L 14 coruptas B * corruptasqne atque 1) 15 Atlius G accitius N Att, Airei fr. 1 p. 184 Both. XI p. 138 Ribb. fictor scelerum fratris deditor delitor ihes, LaU ap. Maittm auct. class. Vili 178 fictor scelemin, fra- tria perlitor ibid. 301 in Atreo: Epularum om. G (non R) atreo epistolarum.
a
Fictor fì 16 epillarum Rr .Fictor £[ 17 Sopina et sic saepius B iam
obsolelum om, G 18 absoletum R absoletum Dd obsoletum absoletum BH abolelum abo-
.ab
leni L aboletum aboleui GgD aboletum ab aboleui K 19 abolui] r om. G aboleai
R abolitum abolui L abolitum ab abolui DK loetum RDff 20 resqae debet
a RrKk delet uitam quasi GL quasi oleo Rr a leor BDHGLK 21 deni- sas L
LIBER Villi 54-56 491
p. 873. 74 P. P. 460. 70 K.
ferentia faciunt praet^ritum , ut 'dolco dolili*, *caUeo calloi', *palleo pai- lui', *excelleo exceilui', qood et * excello' invenitur. '
Alia quoque omnia secundae coniugatiouis verba, quacumque conso- nante ante *eo' posita, 'eo* in *ui' divisas convertentia faciunt praeteri- 5 tum perfectum, ut *habeo habui', *rubeo rubui% *doceo docui% *arceo arcui', *timeo timui'. Macco iacui', *teneo tenui*, *caneo canni', *can- deo candui', *stupeo stupui', Uepeo' tepui', * pareo parai', * carco carni*, *horreo horrui', 'floreo floAi', *censeo censui', *pateo patui*, Miqueo li- cui', ex quo Miquesco' inchoativum. Ovidius in IIII metamor- lophoseon:
Protinus inbutum cadesti nectare corpus Delicuit terramque suo madefecit odore, a Micco' quoque Micui' facit. excipiuntur hacc: Mubeo | iussi', *sorbeo' 56 vel etiam 'sorbo', ut Probo placet, *sorpsi' vel 'sorbui' - Lucanus i5Ìn UH:
Absorpsit penitus rupes et tecta ferarum. Cicero in II Philippicarum: sanguinem civilem cxhausit vel potius cxsorbuit. idem prò Murena: difficultatem exsorbuit-, 'mulceo mulsi', 'manco mansi', 'nco nevi', 'hacreo haesi', 'lucco || luxi', 20'polluceo polluxi'. Plautus in Sticho:
Vt decimam partem f. Herculi polluceam. Naevius in Colace:
I 1 caleo calai QLK calui 'i?r 2 quod et excello] r cwi. GLK qnod
et collo R 3 qaoque] nero G 4 ante om. R 5 abeo Rr 7 stipui D
tepee] h «epeo B 8 orre(Arnii B 9 inchotiuam G Ovid. metamorph,
W 252 sq, in IIII metamorphoseon om, G 11 Protinus] protuUi G imba-
e it tum LK imbaatum G 12 dilicnit BDffGLK terram | quae B made fac Rr
qood non est in usa malefecit GLK 13 A liceo quoque Ucui Hk liaceo Rr iusi K 14 sorbo ex sorbeo corr, K Probus insU granrn, II 3, 8 p. 1485 P. 140 Lind,: bo termi- nata, primae si sint, baui facient specie perfecta. . tertiae uero correptae, psi, ut nubo . . . aut bui, ut sorbo sorbis sorbui - sic enim legendum prò sorbeo sorbes sorbui r sorbsi D sobui Rr Lucan, Phars. UH 100 15 in IIII om, G IIU (f) Rr 16 obsorbsit K rupes ac tecta pars Hbr. Lue. cum Voss. B 17 Cic, or, Philipp, II 29, 71 g^ustaras ciuilem sanguinem uel potius exsorbueras in II — uel OBI. G philipicarum K phylippicarum D philipphicarum B *♦ sanguinem H
h I
In sanguinem rell. f, Is sanguinem exausit H exausit DLK uè Ar 18 'ex- sorbuit G exorbnit B post exsorbuit: idem — exsorbuit om, R; videtur addidisse r in mg, inf,, quo abscisso in ihg. sup, add. al. m. Cic, p. Mur, or, 9, '19 ex-
excipitor sorbuit] r exorbuit RB exsorbuit G 19 mulceo mulsi Hh luxi.AHMOCicYu^.pol- luceo B 20 Plani, Slich, I 3, 80 (v. 233); sic etiam libri PlauHm^ nisi quod decu- mani in Sticho: Vt om. G 21 Vti Camerarius decnmam a partem si Herculi Ritschelius partem bine Herculi v. d, in Gersdorfii Reperì. 1851 IV 187 herchuli D 22 Neuius libri Novianis fragmentis Colacem praeeunte Bentleio md Ter. eun, prol. v. 25 perperam addiderunt Bothius l. l, fr, 4 p. 43 et Munkius l. l, p. 167 cf. God. ffermannum opusc. II 277 sqq, Ritschelium parerg. I 99. Naev, Co- ìac fr. 1 p, 141 Klussm, p. 9 Ribb, in — partes om. G coliate K
492 PRISCIÀNI INST.
p. 874 P. p. 470. 71 K.
Quid decimas partes? quantum mi alieni fuit,
Polluxi libi iam publicando epulo Herculis
Decimas. Supino in ^ui' quidem divisas facientia praeterilum neutra deficiiml, sicut supra diximus, ut * canni % ^stupui', Uepui% *hoiTUÌ% *parui', 'egui';» deficit etiam *metui', *timui*; nam a * carni' vel *caritum' vel 'cassum' videtur posse dici, quia futuri particlpium ^carìturus', praeterìti ^cassus' invenitur. luvenalis in II, quomodo ante felatum est:
tollere dulcem
Cogitat heredem cariturus turture magno. m
Virgilius in II Aeneidos:
Demisere neci, nunc cassum Inmine lugent 57 activa vero pierumque *ui' vocàles in i correptam convertentia assumunt ^tum', ut ^habeo habui habitum', ^inhibeo inhibui inhibitum', ^praebeo praebufpraebitum', * monco monui monitum'. panca autem ^ui' in *lum'» vertunt, nisi consonantium natura prohibeat^ ut Uenuo tenui tentum', Mo- ceo docui doctum', ^censui' tero ^censum', quia in simplici dictione n antecedente s et t sine r sequi non possunt Mussi' vero et ^mulsi' et ^mansi' et ^haesi' secundum praehuntiatam regulam in ^si' proferentium praeterìtum i in ^um' convertentia faciunt supinum: Mussi iussum', ^muy» mulsum', ^mansi mansum% ^haesi haesum'. a ^sorbui sorbilum', a| ^sorpsi' vero ^sorptum' debet fieri supinum, ut ab ^habeo habitum' et ^praebeo praebitum' et a ^scripsi scriptum' et ^nupsi nuptum', quonim neutrum adhnc in usu inveni (id est nec ^sorbitum' nec ^sorptum'). a Muxi' quoque luctum' et a ^poUuxi' *poHuctum' exigit ratio in *xi' termi- 25 nantis praeterìti, sed auctoritas deficit *iftvi' vero in ^vi' terminantium servat regulam, in supino convertens ^vi^ in Uum', ut *nevi netum'. | Q
1 Quid Barberin. teste Ribbeckio Lips, 2 Krehlii 0. Hermannus L L p- 280 <2ni relL decumas a decumas partis Hermannus partes add. r mi
add. Hermannus alicnuin D 2 PoUuxi] Hermannus poUuxit RBDHLK poluxit G iam Hermannus a libH epulo Herculis decimas om. G herchntis 1>A
herculi B 3 decumas a 4 Supina D Sopina GLK praeteritum om. G
V » V
5 stipui Rt orrui B 6 uel a caritum Z> casum B 7 carìtaris Ar
li 8
praeteri Bb casus Rr 8 /uv. sat, II 6, 38 sq. v. $ 48 quomodo òi ^
tura r ante relatum scripsi ante latum libri 11 Verg. Aen, Il 85 12 Dimi-
S IN
sere K Demissere L - neci ex nec corr, K nec L casum D 13 ui] R ni r, . sed IN postea eraso adsumunt B 14 habeo om. G inhibeo om. G. 16 con- nerlunt B docaeo K 17 censui uero censui censum G n antecedente e(c.]
non V
ut est monstrum ad mg, K 19 praenunciatam R praetiatam Kk profereutiam Rr 22 sorbsi H sorspl L sorbtura H ut habeo habitum praebeo K 23 el a scripsi ] in Ut. B et scripsi ff 24 in usu om. L non inueni BDHGLK et n.
rp quaedam al. in R 80*tum Rr sorbtum H 25 et appoUuxi appollncturo K 26 autoritas B 27 regulam seruat K supino] r supina R netù b ne** B
netum facit sopinum. GLK
LIBER Vmi 56. 57 493
ArTIS PBI8AN1 TIRI BLOQVENriSSIMl CRAMATICI CAÌÌAR DOCTORIS VRBI8 ROMAB CON- STItPOLLITAXAE LIBER. Villi. BXPLICITVS. | InCIP LIBER X. DB PT PERPECTO TERTIAE CON- IVGATIONIS R EZPLICIT (eXPEI B) ARTIS PR1SCIANI VIRI BLOQVBNTIBBIMI. GRÀMATICI CABSA- R1EN9I8 DOCTORIS VRBIS ROMAB CON8TANTIN0POLITANE. LIBER. (l.IBRl ^) Villi. INCIPIT LIB. X. DE FRAETERITO (PRAETERl B) PERPECTO TERTIAB CONIVQAT; Bff AfUs pSCÌanì UÌI'Ì
eloquentissimi gràniatici caeBariensis doctoris urbis romae coastantinopolitanae lil).
, «•
Villi, explic. ^Z^.iNcip. Iil>. X. mus. de ptcrito ^erfecto. add, G lacip Villi de uerbo IH et un coniugationis. L liber. Villi, expl?. incipil liber. X. mus 'de ptito perfecto A"^ .1. .111. coniugationis add, k explicit liber nonvs prisciani de praetbrito perfecto
TSRTIAB CONIVOATIONIS ET QVARTAE. INCIPIT IDEM 8ECVNDVS. DE VERBO DBCIMVS. SEO PRI- MVM DE AIO. D
LIBER DECIMVS.
p. 876 P. , p. 47-2. 73 K.
DE WUETEMTO PERFECTO TERTIAE CONIVGATIONIS.
Il In ^ io' a antecedente unum invenitur ^aio', quod iu prima quidem
persona ì loco consonantis habet duplicis , quae et gemìnabatur a yetustis- simis 'alio', in secunda vero et terlia transit in vocalem necessario, quia consonans sequitur, *ais ait'. itaque pares habet in tribus personis sylla-s bas, cum omnia in Mo' dcsinentia tertiae vel quartae coniugationis una syllaba minores habènt prima persona secundam et tertiam , ut * facio facis facit', * audio audis audit'. sed in hoc primae personae paenultima posi- tione producitur, secundae vero et tertiae corripitur [sicut qoibusdam vi- detur, tertiae est coniugationis] nec per totam in usu invenitur declinatio- io nem. cuius praeteritum, cum *ait' in tertia inveniatur persona, debuit ^ai' primam facere, quae in usu non est; potest tamen *au' quoque prae- sens iirtellegi prò praeterito. sed cum imperativus in i terminans repe- riatur, quartae | magis ostenditur esse coniugationis. Naevius:
An nata est sponsa praegnas? vel ai vel nega. 15
E quoque antecedente in ^io* unum invenio *meio* tertiae, in quo similiter i loco consonantis est. Iu venali s eius infìnitum profert in I:
1 a post io sup. Un, add. H 2 uetustissimi Rr uetustussimis H 6 ^de- sinentia "in io H quartae] quat^ r quate R 0 secuodae aero sicut quibusdara
uidetur tertiae est coDÌugationis|~et tertiae corripitur. Rr Secundae uero sicut quibus-
*et dam uidetur tertiae coniugationis et tertiae corripitur^ secundae uero sicut quibusdam uidetur tertiae est coniugationis. ""et tertiae corripitur Dd secundae uero et tertiae cor-
sed qni-
ripitur. sicut in quibusdam uidetur tertiae est coniugationis G secundae uero ^«***»* 1)usdam uidetur tertiae esse coniu^tionis
4>*:«i4i4>««4>4>4>«4>4»Mi4>*4k##«*# et tcrtiac corripitur (sicut quibusdam uidetur) Uh secundae uero et tertiae corripitur et sicut quibusdam uidetur tertiae est coniugationis. LK 10 totam
a ex totam corr, B inuenitur B 11 interjta inuenialur Rr persona inueniatur LK persona om. G 12 quoque om. L quoque etiam intellegi praesens K
praesens] r prae R 13 repj;)eriatur Dd repperiatur BHL 14 Naevius] <ie tAam bis i 52, ubi altero loco codd. plerique Ennius; Naeuius (neuius JHon. J*aris, B ne- uimus Paris, A) *alicùbi* Diomedes p. 370 sq. P. Naev. fr. com, ine, 25 p. 198 KUissm, XIX J9. 125 Ribb. Novii virgini praegnanti ascribunt Bothius (fr. 3 p. 55) et Mtmkius /• /. p. 181 , quos refutat Klussmannus L {. p. 180 sq, Neuius DGLK lo
ann
amata BdKk an est nata Diomedes ^ unde est delendwn videtur Osanno ad de. de
rep, p. 450 est sponsa est K praegnas] Bff § 52 /• priore praegnans RDB
pregnans B prignaus GLK 16 terlio L 17 luv. sai, I 1 , 131 I. libro h
UBER X 1. 2 495
p. 876. 78 P. p. 473 K.
Cuius ad effigiem non'tantum meìere fas est. Persius:
Finge duos angues: pueri, sacer est locus, extra Meite. s quidam tamen etiam ^meio meias' dici putaveriint. scd ^ mingo' quoque diciUir, ex quo praeteritum in usu est ^nùnxi', unde Horatius:
Hunc perminxerunt calones, e\ quo secundum regulam b ^cturn' nascilur supinum ^mictum'. Hora- tius in I II sermonum: 1» Mentior at si quid, merdis caput inquiner albis
Corvorum, atque in me veniant mictum atque cacatum. unde etiam meditativum ^micturìo', ut Mectum lecturio', ^partum partu- rio% *esum esurìo'; a supinis enim meditativa solent fieri.
In ^io' quoque u antecedente unum inverno Mnquio', quod plerique 2 i5«irtium scriptores putant in usu non esse. Sed Cicero ponit hoc in se- cundo de oratore: adtendere et aucupari verba oportebit, inquio, ut ea quae sunt frigidiora vitemus. ineodem: tu vero, inquisti, molestus non eris. idem in Verrem de signis: qui me ubi viderunt, ubi sunt, Pamphile, inquiunt, scyphi? idem soia mi ad Herennium: quid enim tibi vis? aliquis inquiat ex quo apparet, secundum analogiam Mnquiam' quoque debere dici, idem ad eundem in V: at non Africani nepotes, inquit, istiusmodi fue-
y ft la e
1 tnìn lÀ meire K meire RQ 2 Peri, sai, 1 , 113 9q. 3 pingue RLK puerì] r pucris ROLK 4 meite] h meiite GL et ex meiete corr, K meierc H cf, Hb. Xlin § 35 5 di* putauerunt: ci ^ 6 oratius« JI horatius in R horatius.
In B oratius in DOLK Horatius in I. sermonum Heidetb, Horat, term, I 2, 44
7 liinc Rr permiserunt Dd perminxerunt eetnieragum in perminxeri nutL in n
8 Oratius GLK Horat, sertn. f 8, 37 «^. 0 in — coruorum <m, G 10
t b
at] et B capud Rr inquirer K aluis D aluis BLK 11 atque] h et
BDHOLK veniant] sic etiam aliquot coda, Hor. ueniat cim optimis libris Hor, duo
ab
Prisc, iRM. a Benileio ad h. Ber. l, /., ffeidelb, Darmstadt ueniet liber qiddam
t Pmc. vsLs. apud Beniìeium adque D cacatum otpon. kottpon. Vnde B 12
mietano] d iniecturio D ut add. b . 13 essum essurio GLK ^sum Qsurio J) eoim in iitura h meditatiuo inchoaliua (ex inchoatiuo corr.) solent B 14
de aoteceote Rr inquio add. r 15 Oc. de or. U 63, 256 16 oratione BffGLK
attendere GLK acupari B occupari G 17 inquio] in quo aut in quibus
i
Hbrì Cic. inqno Kk sunt] r cum Cic. Lagom, 2. 36 aliis sint RDHGK Cic. de w. II 64, 259 18 Cic. in f^err. act. Il mi 14, 32 in — signis om. G 19 me obi] simul ut me Cic. dett. palphile U sciphi BDHGL sophi K rhet. ai Herennium IIII 3,5 20 UH. G inquiat] sic- aìiquot libri rhet. opt. inquid
yirceb. inquit vel inquiet reU. 21 inquiam] inquam r rhei. ad Herenn. V: lIIl di ) 42 cf. lib. Ili $ 19. V h. /. scrWentUtm esse docci Kayserus l. /. ewnque numerum praebent libri mei omnes 22 ai] in Iitura r aut ^ (R?) afiPricani I/K npricam ^ uepoii BLK inquit] rD ex corr, inquid RBD pr. inquieti codd, rhet. opt,
inquiat vel inquiet reU» istimodi H et istiusmodi r
496 PMSCUNI INST.
p. 878. n P. p. 47S. 71 K.
runt. in eodem: videte nunc, ihquìs, iudìces, quemadmodum me Plagioxippus iste tractarit Persius:
Hoc I ìuvat? hic, ìnquis, veto quisquatn faxit oletum. Terentius quoque imperativum eius Mnque' in Phorniione posuit:
Tum autem Antiphonem video ab sese amittere >
Invitum eam, inque. ergo secundum analogiam tertiae coniugationis invenitur eius tota fere de- clinatio verbi; supinum vero ab eo non inveni nec quae solent ab eo nasci. 3 In * ciò' a antecedente mutant eam in e productam et abiecta o prò-'®
ductaque i faciunt praeteritum perfectum, ut ^facio feci', *iacìo iécì'. ex bis composita cum praepositione quamvìs in praescnti mutent a in i, (a- m'en praeterìti regniam servant, quae est in simplicibus, ut *efficio elTeci', *proficio profeci', ideo autem dixi, ^cum praepositione || composita' mu- tare a in i, quia, si cum alia parte componantur, servant a, ut ^calefano'^ calefeci', *tepefacio tepefeci', ^tremefacio tremefeci', *stupefacio stupe- feci'. *abicio' quoque *abieci' facit, ^conicio conieci', Mniciu inieci', ^proicio proiecì'; invenitur tamen etiam simplex, Mcio ìcis'. unde Vir- gilius in XII:
ictum iam foedus et omnes ao
Conpositae leges. Alia vero i ante *cio' babentia eandem i in e convertunt et ^cio' in *xi', ut ^aspicio aspexi', *conspicio conspexi', *illicio illexi', ^pelUcio pel- lexi'; excipitur *elicio elicui' - Livius ab urbe condita libro V: ad (^oUoquium vatem elicuit ., et puto ideo", n*e, si *elexi' diceremus,» necessario participium ^electus' fieret et esset dubitatio significationis. ^pellicui' quoque prò *pellexi' veteres protiderunt Laevius inLau- damia:
' 1 rhet, ad Herenn. V : IIII 31 , 42 eadem L inquiet vel inquil libri rhet. Inquiat OreUius quemadmodum] r quemammodum RBL 2 me add. d me
Plagioxippus om. O Plagioxippus vel Plagioxyppus codd, rheU fere onmet plagio-
xippus-r plagiuxiphus R plagiosipphus B plagiaxiphus DLK plagi. xiphus Bh Pla- gìoxypus Klotziua tractari BLK retractari G tractaait v. l. codd. rhet, Pers. sai, 1, 112 4 Ter. Phorm, V 8, 25 sq. formionc RG 6 eum GLK 7
eius om, D 8 nec quae] nec quoq. G u^cq. D neq; B 10 a add, r aotece- dendente G e] eo Dd producta i GL produc i K 11 "perfectum "praeteri- tum K 12 mutent] r mutant R post a in i sqq. usque ad alterum a. in ì om, D add, d 14 perficio perfeci BG 15 quia ai] quasi B si om, G 16 tepe-
facio tepefeci add, r tremefacio — stupefeci mn. G 17 ad abicio et sqq» se-
cundum supradictam regulam stq). Un. adnolat K 18 Verg. Aen, XH 314 sq, 20 ictu B sictum Rom. fedus K 21 cpositae D compositae RGLK composite B 22 eundem L 23 ut om. GL 24 Excipinutur Rr eliceo B . Lin. ab u, e. lib. V 15, 0
ab — V om. G con data ff li r 25 ne si] d nexi D 26 necessariù B
i electus] r elatus R 27 prò] om, GL .i. prò g L^uius D leuius GLK et ni f. H Liuius RB et in litura h Laevius in Laudamia] /r. Zmcv. X ap, ÌVeichertum poet, Lat. rell. p. 76 sqq. Livii Andron, Laodamiae fr, 1 p. 12 Both. at cf, KUssman- num Li», Andron. dram, rell, p. 23 in — affloens om, G
LIBERX2— 4 497
p. 877. 78 P. * p. 474. 75 K.
fAut nunc quaepiatn alia te ilio Asiàtico omatu affluens, Aut Sardiano ac Lydio Fulgens decere et gratia 5 Pellicuit .
sed Terentius in Phormione:
is senem per epistolas Pellexit, modo non montes auri pollicens. inyenitiir etiam ^allicuit' et ^pellicuit'. Fiso historiarum I: cuius lounius praemio multorum allicuit animos. P. | Varrò belli Se- quasici libro II:
Deinde ubi pellicuit dulcis levis unda saporis.
Supina ex illis quidem, quae a habent ante ^cio', fiunt a praesenti 4
*io' conversa in Uum% ut ^facio factum', ^iacio iactum'. in omni enim
15 verbo, si ve paenultima sire antepaenultima sit, a servatur etiam in supino,
quamvis mntetur in praeterìto perfecto, ut *facio feci factum', *iacio ieci
iactum', ^capio cepi captum', *ago egi actum', ^frango fregi fractum',
*cado cecidi casum'. ex bis composita, quae in praesenti mutant a in i,
ut ^facio inficio', ^capio incipio', et in supino a ii) e convertunt, ut ^fac-
atum infecium', ^captum inceptum'; illa yero, quae componuntur a verbis
in ^go' desinentibus, quamvis mutent a in i, tamen in supino immutabi-
lem servant eam, ut ^ago exigo exactum', * frango infringo infractum',
^ tango contingo contactum', ^pango impingo impactum'; quae vero in ^xi'
tenninant praeteritum secundum praemonstratam regulam, ^xi' in ^ctum'
25 convertentia faciunt supinum, ^aspexi j] aspectumf, MUexi illectum'; *eli-
cui' vero ^elicitum' facit, unde Lucanus in Villi:
o 1 alia B illa D Àut nunc alia te quaepiam | Asiatico log, Scaliger coniect. ad Varr. de U L, VI $ 94 U II p. 157 ed. Biporti, aut | Nane quaepiam alia te
ilio, I Asiatico G, 1, Vossius eastigg. p. 9 2 ornata Dd affluens] r afluens RK
i 1
3 sardanio O adydio H aclidio DG aclidia L lydeo Rr 4 fugens Hh
e
decoro Dd gratia Hauptius ex lex. Vai, ap. Maòtm auct class. Vili 417 gloria
IWri 6 Ter, Pkorm. 1 2, 17 5^. 7 epistolas] 6 cum Bemb, epistulas Bas.
aepistolas K epislolam B et libri lib, XVIII $ 242 cum aliquot codd. Ter, 9 alli-
cui B et plicuit D et proliciiit BGLK et poUicuit k L, CalpumU Pisonis kis-
tor. lib. 1 />. p. 147 Kr. fr, 23 p, 299 Roih. piro GLK 10 proemio B
auimus B P. om. BGLK Publius d P, f^arronis belli Sequan, lib. II fr. v.
ap. ìVullnerum de P, Terentn Varroms Atacini vita et scripOs p. Il sg. bellis
equani L 12 ubi] libi GLK pellicuit] d pollicuit BDHk prolicuit GLK so-
poris D 15 uerbo add. r siuQ D sive] h. U etiam D sine anlepenuUima i^ mg. add, k etiam om, G 17 coepi B 18 cassum Rr 19 et] om. GL etiun ^ tam
et Hh conuertunt L iiertunt BDHGK factum] Teci Rr 21 mutent] r mo-
e uel seruaot
tent K niìtant D mutant RGL tamen supino inmutabilem B ■ 22 habent G 23 inpingo B 26 elicitum ex elicatum corì\ K facit] fecit DHGLKrb Lue. Phars, Villi 932 in Villi om. G
QBAHMATICI LATINI II. . 32 .
498 PWSCIANI INST.
p. 878. 79 P. p. 475. 76 K.
Virus et elicìtuìh ìussumque exire repugnat, et Statius in IIII Thebaidos:
Tarn penitus durae quam mortis limite Hanes
Elicitos. 5 In *dio' desinens unum inverno, *fodio Rdi' et ex eo composita, 'per- 5
fodio periodi', *effodio effodi*, quod paenultimam praeteriti produxit neces- sario secundum praedictam regulam, qua ostendimus, quod, si minuantur praesèntis syllabae, in praeterito producitur paenultima, nisi per synco- pam vel apocopam proferatur. supinum in *sum' facit geminata s, ut 'fodi fossum'. omnia enim verba, quae in *di' finiunt praeterìtum perfec-i« lum, in 'sum' faciunt supina, ut ^prandi pransum% ^momordi morsuro', Hetendi tensum% 'pandi pansum', ^defendi defcnsum', 'ascendi ascensum', 'sedi sessum', excepto 'dedi', quia prijmae est coniugationis , quae nura- quam in 'sum' facit supinum, et ex eo compositis, quae in tertiam trans- eunt coniugationem et a paenultimam simplicis supini in i convertunt, ut>s 'do dedi datum'^ 'reddo rèddidi redditum*, 'perdo perdidi perditum', 'vendo vendidi venditum', 'credo credidi creditum', 'condo condidi conditura*, in 'dior' quoque deponentia in 'sum' faciunt supinum : 'ordior orsum*, 'ingre- dior ingressum*.
In 'gìo' similiter producta antepaenultìma et ablata o extremà faciunt!» praeteritiun perfectum, ut 'fugio fùgi', 'confugio confógi*, 'perfugio per- fugi% 'refugio refugi'. supinum o in 'tum* convertite 'fugio fugitiun', 'con- fugio confugìtum', 'perfugio perfugitum', 'refugio refugitum'. II 6 In 'pio* 'ca' antecedente mutant a in e productam et abiecta o pro-
ductaque i faciunt praeterìtum perfectum, ut 'capio cépP. ab eo compo-B sita in pracscnti quidem mutant a correptam simplicis in i brevem, prae- terìtum vero integrum manet, ut 'incTpio incapi', 'recTpio recepì', 'suscìfpio suscépi'. supinum tam eius quam omnium in 'pi' vel 'psi' ve! 'mi' ter- minantium praeterìtum per 'ptum' profertur, ut 'cepi || captum', 'incepi in-
1 elicit dura G elicila K iliicilum nonmtlli codd. Lue, iussum q GL iusuin q
K repugnant Dd 2 Stat, Tìieh. UH 413 sq, in — penitus <m, G 3 Tarn
V ì
penitus om. BDHLK add. d penitos Rr dure LK manens H 4 clicatos K «'ì et om, K 6 effodi] eflfodo B quod] q A" 7 praedictam] * praed#c-
a tam B quam ostendimus RBD ,,. 9 proferetur H geminata s facit K ut
fodio /?r 11 faciunt supinum D \^ prandi] r prando jR momorsum J7A 13
sesum L nu Rr 14 conpoiis Hh 15 coniugationem ex conìiigaliones
corr. B eonuertitur^ 18 quoque om. G ut ordior B 19 ingresum L
20 prodocta H 22 ut fugio D 23 pertùgio perfugitum om. H 24 a] a cor- reptam ex lUnis nonnuUis Kre/dùiS, qtdbus tamen nec U adnumerare debebat nec, si Lindemanni silentio fides , HeidMb. 25 coepi B *abeo (h) D 27 ineoepi B
recipio recepì* (o) B suspìcio /?r suspicio D 28 uel in psi uel in mi G psi] spi L 8i« D ^9 praeteritum perfectum per B praeterìtum , perfectum profer- tur in ptum (^tum K) ut GLK ptum] r ^tum R profertur add, r cepi] coepi b
LIBER X 4—7 499
p. 879 P. p. 476. Ti K.
ceptum', *coepi coeptum',* *rupi rupium', *scalpsi scalptuni', ^compsi comp- tum', ^prompsi promptum', ^dempsi demplum', ^scrìpsi scriptum', ^nupsi nuptuiu% ^emi einptum% ^adenti adempiimi'. *rapui' quoque Vaptum' fa- cit; similiter ex eo composita, ^corripui correptum', *arripui arreptum'.
5 *Cp' vero ante ^pio' habentia o in Vi' convertunt et producunt paenid- timam in praeterito, ut ^cupio cuplvi' vel ^cupii' et ex eo composita, *con- cupio concupivi' vel ^concupii', vetustissimi | autem etiam secuiftlum quar- tam coniugationem solent proferre hoc verbum. Lucretius:
effringere ut arta
IO Naturae primus terrarum claustra cupiret
in *ui' divisas faciens praeteritum unum invenio supra dictae terminationis, ^rapio rapui' et ex hoc composita, ^eripio eiipui', surripio surripui'; nam ^surpuì' per syncopam protulerunt quidam poetarum , utlloratius in llll carminum:
15 Quae me surpuerat mifai,
Felix post Cinaram. ^sapio' tam ^sapui' vel ^sapii' quam ^sapivi' protulisse auctores inveniuntur; Probo tamen ^sapui' placet dici^ C ha ri si o ^sapui' vel *sapi\i', Aspro ^sapivi' et ^sapìi' secundum Varrò nem^ quodDiomedes etiam approbat.
30 No ni US tamen Marcellus de mutatis coniugationibus sic ponit: ^sapivi' prò ^sapui'. Novius virgine praegnante:
1 coepi coeptumj coepi ceplum BH concepì conceptum h scalst L
P coxnsi K 2 prompsi promplumj d prumpsi prumplum D 4 ex] ci ex
Ili
BDHr 5 vi] i (r 6 praeteritum B ut concupio G 7 concupi* uel con-
cupii (ì ut /*.) Uh autem] tamen B etiam «t/p. Un. add. h 8 solent] R so-
li lebant rell. Lucre^tìus D Lucrel, I 70 sq, 9 effrigere D con f fingere libri
Lucr. frangere coir, ohlongi perfringere (perfringe) Non. 50G,33 " 10 portarum Lucretius cupiret] sicetiam Nonius et add, at. utderet {h, e, ualerct, o. Maehly anncd, philol. LXXI 204) corr. oblongi Lucr, cuperet quadr, et obi, pr. m, 11 snpradictae d supradicta /> 12 hoc] eo Gr eripio] eripuo B surripio surripui add, r 13 per sinagopam surpui K
quidam protnleinint G Horatius] db oratius BDGLK Hor, carm. llll 13, 20 sq.
in ini carminum] om. G in IIU in carminum Rr IG post Cinaram] uel post
amaram h cynaram R 17 sapui quam sapii quam sapini ^A; sapiui uel sapiì
quam sapui B sapui uel sapii quam sapui ff quam sapiui om. R . inveniuntur] r inueniantur R 18 apud Probum p. 1483 P. rapio rapui uel ìi, quod ex snpio sapui uel sapii ortuai esse conicit Slnivius ub. d, lat. Deci. «. Conjug. p, 21)5, ip.se dubiUms , quod Prisc. sapui tantum apud Probum legerit: at iUud uel it ad sequens exemplwn cupio pertinere^ docuit Lindemannus p. 138 erf. suae. equidem h. etiam L intel- legendwn arbitror Probmu Berì/tium, cuius notitiam Priscianus Capro debuerit, cf. 0, lakmum ad Pers. prol. p. cxxxix et ann. ad lib, V $ 45 Cliarisio] r Carisio LK
cariseo G (Jharisius R Charis, p, 218 P, 147 L. vel sapivi] r uel sapii R A spero k 19 et sapii] uel sapii r uel sapui d assapui D Varr, fragm, p. 340 ed. Bip. diomides GLK apud Diomedem p. 360 P. exlr. sapio sapui libri,
sapio sapiui et sapui edd. sapio sapiui et sapii ex koc Prisciani l, Struvim l. l, ; cor- ruptis contro Diomedis exemplaribus , cui quidem sapiui et ipse restituita Priscianum usum esse censet H. Keilius adprobat B 20 Nouiiis G Non. Marceli, cap. X
la p. 508, 20 . mulis Rr 21 prò sapui add, r Neuius Dr Noeuius B Nov. virg. praegn. fr. 1 p. 54 Both. p. 181 Munk, p, 227 Ribb, prignante GLK
32*
500 PRISCIANI INST.
p. 879. 80 P. 1». 477. 78 R.
quando ego Plus sapivi, qui fullonein conpressi quinqnatribus. Terentius similiter:
cum intellego Resipisse, • s
prò ^resipivisse'. Caper utrumque in usu esse contendìt. Afranius io Brundislnis:
Equidem nunc resipivi^ postquam pectus est laeti-
tia onustuni. Plautus in rudente: io
Poi magis sapisset, si dormivisset domi, ^coepio', quod in usu non est, ^coepi' facit praeteritum. Terentius tamen in adelphis praeteritum imperfectum subiunctivi eius verbi, quod nascitur ex praesente, profert:
sinerem [ego] illum? ac non sex totis mensibusis Prius olfecissem, quam ille quicquam coeperet? supinum a ^cupivi' et ^sapivì' secundum supra dictam analogiam maUU *vi''in Hum' profertur, ^cupitum' et ^sapitum'. 8 In Mno' unum inveni, *pario peperi\ ve||tustis8imi tamen et secuD-
dum quarlam coniugationem hoc protubsse inveniuntur. Ennius: »
Ova parire solet genus pinnis conjdecoratum. sed Terentius in Phormione:
Neque parere iam diu haec per aetatem potest
V
1 quanto Mercerus ego] ergo D uero G 2quin libri Non. folionem R falonem L compresi RLK cópressi G quinquatrubus libri Non, quinquairbus R 3
Ter. heautoniùn, llll 8, 2 «^. 4 te gnate cum intellego Remò, gnate cum te iii-
telligo Ras. intellege ZAC ioleliige G 6 prò resipivìsse] r prò reaipuisse A
Caper] v. Osannum de Capro p. 16 contendìt] ostendit RDHKr affranius A'
Afran, Rnmd. fr, 3 p. 162 Rth. IV p. 182 Nk. II p. 143 Ribb. in BrondisÌDis
om. G 7 Brundisinis] bd brundeainis D brundissimis K brundi^inis B brandi-
s n
nisis Rr Brundnsinae vel Brundisii nomen- fabulae apud alias tribuHur v. fragm. edd.
t
8 resip>»>ui (i) R resipul BDHGK laetitiac honustum Rr leticia honustum h
9 honustum B 10 Plaut. rud. UH 1 , 8 (v. 899) in rudente om. G U * sapuisset L sapiuisset BG sapiisset A' sapissed Falat. uterque dormisset B
' ■ non
domina GL 12 usu est K Ter. adelph. IH 3, 42 sq, 13 aldelphis G
preteritum pterilum Rr subiunc^^tiui (ta) D 14 praeaenli BL presenti r psente D
m 15 sinerem illum lib, XVIII $ 252 aim Terentìo sinere illam Bemb. ergo G ac] at GLK aut libri Ter, cf. lib, XVIII S /. 16 olefccissem L et in olfecis-
sem corr. K coeperìt lib. XVIII /. /. cìoh Bene, Bas, 17 secundum] b secun- dum (a) B pdictam Vegnlam {in mg. "nei analó) G 18 ut cupitum B 20
e Eìin. ann, fr, v. lib. Vili S 33 21 pennis HGLKr pinnis D 22 Terentius in
Phormione] intano in adelph. V 8, 8: Scio. - Parere iam diu haec per annos non
re potest. formione G 23 pare Rr pareret G iàdia k iaodiu GK
/ LIBERX7-9 501
p. 880 P. p. 478 K.
idem in Andria:
Hanc simulant parere, quo Cliremetem absterreant. supinum ^partum' debel esse, unde et *partus' et 'parturìo' meditativum. plenunque eoim renana supini sequuntur t^m meditativa quam frequenta- stiva, exceptis quibusdam, de quibus in signifìcatione verbi diximus, ut ^lectum lecturio' et 4ectito*, *miclum mictuijo' et ^mictito', ^dìctum dictu- rio' et *dictito\ sic ergo ^partum parturio' et Spartito*. Statius tamen in XII Thebaidos participio futuri addidit i:
Misceat atque hosti veniat paritura marito. 10 Deponentia in *rìor' desinentia, ^orior' et ^morior', tam secundum lertiam quam secundum quartam coniugationem declinaverunt auctores^ ^orior oreris' et *oriris% ^morior moreris' et ^moriris'. Lucanus in IIII:
Non gratis moritur, iugulo qui provocat hostem. Ennius in XIIII annalium: 15 Nunc est ille dies, cum gloria maxima sese
Nobis ostendat, si vivimus sive morimur. Terentius in eunucho:
Risu f emoriri omnes denique. Virgilius in II Aeneidos: 20 telis
Nostrorum obruimur, oriturque miserrima caedes. Lucilius in HI:
Conturbare animam potis est, quicumque adoritur. eorum supina ^ortum* et *moritum% quamvis *oritunis% non *orturus' in- 9 sveniatur participium futuri, sed praeteriti ^ortus', non ^oritus' dicitur. Horatius epistularum libro II:
ant re
1 Ter. Andr, III 1, 14 andrea K 2 simul Hh pare Rr 4 rcgiilam add. h secuntur RB ^equotur GK 5 in sup. lin. add. G 7 sic] Si R
ergo est k palurio GL Stai. Theb. XII 539 8 tebaidos K participio] r
t participium R \ <m, R 9 Misceat] R om. relL Adqne D 10 orìor et
morior tam add, d 12 or*eris et orirÌ8(i) H Lacan. Phars. IIII 275 in IIII m. G 13 Non gratis moritur] Vincitur haut (sic Voss, uterque) gratis Lucanus;
Moritur haud gratis, ex PHsc, ut videtur, interpolaiug Lue. Cmsell. m, alt, in lo
Rr 14 Ennius annal. XI 18 sg. E, S, XIV vi p. 58. LXXIII rahl. in — sese ODI. G XI Merula referens haec ad verba ex or. Catmis apud Liviitm XXXIIII 13, 5 servata, at v. Vahlenium p. LXXIII 15 maxima gloria Heideìb. 16 oslendit
ea Lr ostentat Zwicc. 2 KrehKi si] si Hh %\\ìq B 17 Terent. eunuca. ìli 1, 42
Risu emnes, qui aderant, emoriri; denique et sic add. initio v. sq. meluebaut ffeidelb. in eunucho onu G iunucho K 18 Bisu] iusu K 19 Verg, Aen, lì
e 410 sq. , in am. G 20 Talis D 21 Nostrorum om. L orilurquQ B 22 Ludi. sat. in 27 Dous. Gerì. 20 ap. Vargesiian Lue, sat. ex lib. III q. s. p. 7 in III om. G III. ex IIII. corr, ff tertio L VII. r 23 animam] animum CQni, \ i
Vargesius l, l. p. 19 adoratur Rr 24 ortum ex oritum corr. B et mortum H 25 non orilus add. r 26 oratius GLK Hor. epp. II l, 17 cf, lib, XI
$ 18 aepistolarqm K epistularutn libro lì om* G
502 PMSCIANI INST.
p. 880. 8J P. p. 478. 79 R.
I\il oritiirum alias, nil ortum tale fatentes. a ^morior' quoque nolandum, quod, cum ^moriturus' secundum analogìam faciat participium futuri, ^mortuus' fecit praeteritum geminata u, quod in nullo alio participio invenies, prò *mortus* vel ^morìUis', quod proportio magis exigebat. 3
In *tio' desincns per ^si' facit praeteritum geminata s: ^quatio quassi', quod teste Charisio in usu non est, ^percutio | percussi% Mncutio in- cussi', supinum secundum regidam in ^si' terminantium perfectum in ^suni' exit, ^quassum', unde frequentativum Squasso quassas'; similiter ^percus- sum% Mncussum'. nam *ussi || ustum' et Uorsi tortum' vel *torsum' exci-io piuntur et quae quartae coniugationis in ^si' terminant praeteritum perfec- tum: *farcio farsi fartum*, ^sarcio sarsi sartum', ^fulcio fulsi fultum', *hau- 10 rio hausi haustum'. p vero ante *si' posita, sicut supra dictum est, per ^ptum' faciunt supinum: Memo dempsi demptum', *promo prompsi promp- lum% ^nubo nupsi nuptum', ^scrìbo scripsi scriptum'. 13
In Hior' deponens tam tertiae quam quai'tae coniugationis unum inve- nitur, ^potior*. Virgilius in III Aeneidos:
Fas omne abrUmpit, Polydorum obtruncat et auro
Vi potitur. i secundum tertiam coniugationem corripuit paenultimam. Lucilius vero» in V:
Deficit alma Ceres nec plebes pane potitur secundum quartam coniugationem producta paenultima protulit. similiter Ninnius in Iliadis secundo:
1 Nil] h Nìhil Hr iiihil RDLK tale] r telo R 2 mo^ms Hh 3 fe-
1 6
cit] facit Dr 4 nulo Rr mortus in litura h 5 exigebant Dd 6 per sì Kk
quattio B 7 Carisio R cf, Charis, p. 218 P, 146 L., aiius quidem et Fa-
briciana et Putschiana k.l, inter exempla formae ter Hi ordinis quintae, qua perfectum
in si iileras cadit, ponunt: qualio tis si, in usu non est, sedconcutio et percutio tis si;
at cod, teste Keilio co*^***^'*** (ncutio tis recte restituii ed, pr.) concussi, tU iUae edd.
ex Prisdano suppletae sint est, sed percutio coni. Osannus Beitràge eie. Il 338
i
10 ussu Rr ussi K usi G et gessi gcstum post ustum adii, d torsum uel tor-
tum R, nmn tortura [nel torsum], ut locus ex tib^ Villi % 51- interpolatus sit? 12
e .e V
sartio Rr fultio Rr 14 plum] praeteritum GL supino Rr promsi RDff
promptum om. G promtum L 15 nubsi K scripsi] scribi R 16 quam add. rd inuenitur unum G . 17 Ferg. Aen, HI 55 sq. 18 abrumpit] rd om, D ab-
.ob rupit cum nonnuUis lUfris f^erg. R poiidorum RDL .tnincat Rr 20 pwt
coniugationem sqq, usque ad coniugationem om, D add. d Lucius K LucU. sai.
V 17 Dous. 18 Gei'l. nero in V om. G 21 fi. ff h LK 22 defecit K plebis RLK pane] om, G panis A*/C 23 .Similiter/) similiter (. om.) relL 24 J^innius, ut perhibetur, Scriverius ad Bandii amores p, 416, Bemfiardius Grund- riss d. róm. Lit. ann. 360 p. 406 ed. alt. cf, lib. Villi § 42 neuins RBDHLK neuijus G N^uius n Lacvius G. I, Vossius de art. gramm, V 35 p. 872 Eckst. G. Hermannus elem. doctr. tnetr. p, 333; refertur scUicet hic versus ad LaevU, quae per- hibetur, Cypriam Iliademj in Chàrisii (p. 118 P. p. 84 L.) codice sub Naevu nomine et ipsam laudatam et ad Nacvium relatam a Wernsdorfio poet. Lai. min, IIII f>73 cf. ÌVeichertwn poet. Lat. relL p. 86 sq, iliados L secundo] sic x cum HBDU
LIBER X 9-11 603
p. 881 P. p. 479. 80 K.
penetrai penitus thalamoque potitur. infinitum tamen secunduiu quarlam semper invenitur. Cicero in Ilin- vectivarum: rerum potiri volunt. supiniim in ^itum' desinil paenul- lima producta, ^potltuni'. 5 In ^uo' divìsas quacumque antecedente consonante desinentia niutant 0 in ì, ut *acuo acui', ^inibuo imbui', ^induo indui', ^diluo diluì', ^annuo anniiì% 'spuo spui% •suo sui% ^metuo metui', *arguo arguì'. Virgilius invilii:
Nìsus ad haec: me nulla dies [umquam] tam fortibus 10 ausis
Dissimilem argucrìt; tantum fortuna secunda. idem in XI:
Verba redarguerit. excipiunlMr ^struo struxi', *fluo fluxi', *pluo pluvi'. Livius in I ab urbe li 15 condita et in XXI et in XXII: lapidibxis pluvisse et in XXIIII: sanguine pluvit. nam ^unguo' Nìsus quidem et Papirianus et Probus tam | ^unguì' quam *unxi' dicimt facere praeterìlum, Charisius
om. GLK FvL^Qwnào DarmsL^ II. Foecundo Dartnsi,* et sic secundo {vel II vel 2 ; feciindo /i). Foecundo edd, tantum non omnes. an JIl.'* cf, Ham, IL IH 447 1 penitrat GL 2 Cic, in Catti, or, II 9, 19 in II. innecliiiarum om. G II iovectivarum] lib,
e XVIII $ 163. 189. 251 (erti« uectiiianim II terlio inuectiuarum h IIII inuetiuanim /Zr
sui .V t
IH inuecliuarum relL 6 ìnbuo inbui J? 7 suo melo 7?r mc\\\o Dd Verg, Aen. VIIH 281 sq, Euryalus: me nulla eie; versus initivm Nìsus ad haec ex v. 207 *
Euriaius sumpium est 9 Nìsus Rr umquam] om, DH unquam GLK hoc voc, ex eiusdem
Aen, libri y\\\\v. 447 hic intrusum est: nulla dies umquam memori uos eximat aeuo 10*ausis add. r 11 dissimilem] r dissimile R disimilem GL auguerii
qualar Rom, fortuna secunda] fortunas BD furtunas GLK fortuna se Uh fortuna sequa- tur d 12 Verg. Aen, XI 688 13 ueba R redarguerit] BDHGLKr cum Pai,
X V
redargueret R Darmst,* cittn Med. Rom. 14 slrui H plui Rr Liv. ab u.
e. I 31, 1 . in I ab urbe condita om. G I Drakenborchitis ad Liv. l, l. II libri
b a
15 condita et in XXI et in XXII. Lapidibus Hh Liv. ab u. e, lib. XXI 62, 5;
I el in XXII
XXII 36, 7 et in XXI et in XXII] et in XXI Rr et in XXI D pluisse
libri Liv. 1 31 , 1 et aliquot ex dett. libris II. lib, XXI et XXII //. Liv. ab u. e. XXIIII 10, 7 sanguine pluvisse XXIIII Drakenborchius ad Liv, l. l. XXII I libri
V
16 sanguine cum aliquot Liv. codd. dett, D pluvii] rh pluìt D pluit RHGL
V
ungo D ungo BL Nisus] cf, L. Carrione?n antiq. lect. il 11 Graefenhanium hist.
P philol. UH p. 83 5^^. . paririanus ^ at Papirianus de ortkographia secundwn epitom, Cassiod.p, 2295 P. ^ungo nero non ungui, sed unxì facìt'.- apudProbum iun.p. 1484 P. 139 L, 'G. buius literae ante uo posilne verbum primae coniugationis non inveni. sed tertiae correptae, gui facieus specie perfecta, ut arguo, arguis, arguì et unguo, unguis, anxi* prò 'unguis' 'ungui et', etiamsi ipse diòitans, Prisdanum legisse censet Struvius lai. Deci, u, Conj, p, 313 (cf. Osannvm BeUr. II 210 sq.), at rnihi haec quoque ad
g-ui n
Berytium videntur esse referenda^ cf, noi. lib, V S 45 17 un Rr ungi H «dicut Dd CarisÌQs RDHGK Charisius p. 218 P. 146 L,
504 PRISCIANI mST.
p. 881. 82 P. p. 4S0 1L
vero *unxi' tantum. *coquo* vel, ut alii, *coco coxi% ^linquo liqui', *tin- guo' vel Hingo tinxi'. haec tamen non videntur in ^uo' divisas terminare, in quibus u vim literae amittit, unde in ^guo' quidem syllabam terminantia huiuscemodi servant regulam in ^go' terminatonun, sicut et quae in *quo' fìniuntur, rationem sequuntur in *co' desinentium: dicimus igitur ^unguos unxi* et ^linguo linxi% ut Spingo pinxi', et]] ^linquo liqui', ut *vinco \ìcì% *ninguo* quoque ^ninxi', unde et *nix% sicut a *duxi' *dux*, a *rexi' *rex\ Virgilius in III georgicon:
Interea toto non setius aequore ninguit. Accius in Andromeda: w
Cum ninxerint caeie-stium molem mihi. ^extinguo' etiam ^extinxi', cuius simplex 'stinguo' in raro est usu. Virgi- lius in ini:
Cum genere extinxem, memet super ipsa dedissem prò ^extinxissem' protulit Cicero tamen in Arato ^stinguens' participio i3 usus est, quod a verbo ^stingilo' nascitur:
Quem neque tempestas perimet neque longa vetuslas
Interimet stinguens praeclara insignia caeli. idem passivum eius verbi in prognosticis protulit:
Vt cum luna means Ilyperionis officit orbi, ^
Stinguuntur radii cacca caligine tecti. 12 illud quoque sciendum, quod in ^ui' divisas terminaptia praeteritum per- I fectum ciun soleant corripere paenultimam, tamen vetustissimi ìnveniunlur etiam produxisse eandem paenultimam, in bis maxime, quae a praesenti in *uo' desinente divisas proficiscuntur, ut *enio erOi', ^arguo argùi', 'an-» nuo annui'. Ennius in II:
Adnùit sese mecum deeernerc ferro. Supina eorum i praeleriti in Hum' convertunt et producunt u paenul- timam: ^acui acùtum',' Jimbui imbùtum', ^indui indùtum', ^annui annùtum',
1 quoquo D qiioco uelui aUi quoco quoxi B lyqni R posi lìquì : uidco
uici add. G tingo uel tinguo r 2 terminari d 3 amitlai BGL ammitiat V Viide ex corr, r in giio ex unguo corr, B 4 go] b guo B 5 secnntnr
V
RBH sequnlur OK inguo Dd ungo L (5 iinxi in mg, add. L ping«o (u) //
ut ut V V
pinguo K *^ L liqni] liei G *♦ (et) L 7 ningo Dd nìngoo H 8
Verg, georg. Ili 367 IIII. K 9 setius B aequore atm Prisdano ' Verg. cod. Arundel, aere Vergilius 10 aclius R Alt, Andromed, fr. 5 p. 171 Boih, fr. Il p. 125 Rihb, in Andromeda om. G 11 ninxerit D 12 Extingo G siingo
BG rerg. Aen, llII 606 14 generera B ipsà B 15 Cicer, Arai. fr. il
opp. mi 2, 519 Or, stingeos GLK 16 stingo B 17 Quem] sic in mg. etiam K Quod K Quae r tempestas] uelustas G 18 st ingens L 19 Cic, prognostìe, fr, 1 /. /. p. 555 Or. prognosticis] d pronosticis DHLK ponosticis R pognosticìs r
V
20 lana H liiperionis GLK orbis GLK 21 stingunlur RBDGLK 22 quoque sciendum] etiam notandum, in mg. uel quoque G 23 "etiara produxisse "in- ueniiintur L 25 adnuo adnui B 26 Enn. ann, II 18 E. S. Il xi p. 22.
XXXIX sq. LXXVIII VaM. 27 annuii RGLK sese om. GLK, m, ree. add. in 6
29 ut acuì G inbui inbutum B aduni adnutum liinnui binnutum B
LIBER X 11—13 505
p. 88-i. 83 P. p. 480. ftl K.
^innuì innùtum', 'arguì argùlum', unde et participium ' argutus ' | - id est 'convictus'. Plautus in Pseudulo:
argutus malorum facinorum - et futurum *arguturus* et derìvativum ex hoc verbum *argutor argutaris*. sinvenitur tamen in usu etiam 'arguiturus' prò ^arguturus'. Sallustius in II historiarum: quod adversum multi ex Bithynia volen- tes adcurrere, falsum filium arguituri. [Plautus iterum in Pseudulo de sycophanta:
Ecquid argutus fes? lopro *convictus'.] excipitur ^rùtum* vel *ruitum% quod u corripuil vel quod i servavit; nam secundum futuri participium, id est ^ririturus% debet ^rui- tiun' esse - Lucanus in IIII:
ruituraque semper Stat mirum moles _, 15 secundum praeterìtum vero debet ^rùtum' dici paenultima correpta. Vir- gilius in XI:
Nec mihi cum Teucris ullum post erùta bellum Pergama. et videlur hoc per syncopam i vocaUs in prae||terìto prolatum, ^erutus' prai 30*eruitus% ideoque tempus perfecti simplex, quod habuit u ante i, servasse, a ^spuo' et ^metuo' et ^pluo' secundum analogiam ^spulum' et ^metutiun' vel ^metuitum' et * pintura' a * pluvi', velut ^adiutum^ ab *adiuvi% debent Tacere, sed in usu ea non inveni. alia vero supra dictae terminationis verba 13 extremam syllabam praeteriti in *clum' convertunt, ut 'struxi structum', 25^unxi unctum', Miqui lictum'; excipitur ^fluxum', ut iam supra dictum est. Deponentia in ^quor' mutant eam in 'cu' et assumentia Hum' faciunt
2 Plaui, Pseud. Il 4, 56 (r. 745) Ecquid argutust (nrgulu» est libri)? - Malo- rom facinorum saepissume in Pseudulo ùm. G seudulo H psedulo L 4 diri-
V
uatiuum k diriualnm LK 5 prò arguturus add, d argaturus Rr Sali. hist.
ex Il 57 p. 175 Kr, 6 in li historiarum om. G quos BJDHGLK et Hh
e re
bithinia BDL bethiuia K betTiania G 7 adcurre Rr accurrere HLK accnrre G
occurrcre BD arguturi K Plaut. Pseud, 11 4, 56 {v. 745) t. e. loco atm ma-
sòme citato, vel aliunde igitur vel ex Plauto neglegenier inspecio hoc scilicet alterum participii argutus exemplum ad marg. additum et postea àie non suo loco adglulinaium est, a Prisciano ipso non esse profeclum satis indicai iteraium illud ^pro conu ictus'. kaee non posse non turbata esse pronuntiavit Hitschelius ad Plauti l, l, in Pseudulo
p de sycophanta om. G - S seudulo RrD psedolo L pscudolo K sicophanta Rff sy-
ec copantha LK syncophanla B 9 ♦♦quid Rr et quid BDHGLK arguturus L
argutus es] ». supra 10 conuictus ex coniunctus 'corr. K 12 l^Lcam Pkars. UH 455 sq, 15 uero om, G correpta penultima K correpta penenltima G correpta
peniuliima L Verg. Aen. XI 279 sq. 17 cum add, k teocris L 20 tem-
uel ci8 pus praeteriti perfecli L simplex L simpiicis G «euasse L seruasse. spuo K 21 metutum] r et ex metuitum corr, $ mutntum R 22 plautum Rr pluitum Dd «uelud B 23 non inueni post adiutum posuit R, del. et post usu ea add, r
24 praeteriti om. G truxi Dd stuxi ff 25 uncxi R unctum ex unxtnm coir. L iam] etiam GL 26 quor] d cor D co^ (m) B adsumentia B
506 PMSCIANI INST.
p. 883. 84 P. p. 481. 63 K.
siipinum: 4oquor locutum', *sequor secutum'; ^fruoi'' vero ^frucUim' fadl, siciil ^struo structiun'. Cicero in Hortensio: et anioenìtate sumnia perfructus est. Vlpianus.tamen ad^Sabinum futurum^'fruituruin dixil, non ^fruciiirum% quomodo ^orlum oriturum', ^enitum eruitunun', ^mortuum morìturum', quae cum in^ praeterìto non-liabeant i, in futuro s liabent.
In Vo% u loco consonantis posila, in 1 | quidem desinente paenultima, 0 extremam in i convcrtunt et facilini praeleritum, ut *soIvo solvi% Solvo voi vi', ^calvo calvi', unde Sallustius in III h istoriar uni infinitum pas" ài vi protulit: contra ille calvi ratus, *calvi' prò 'decipi'. vocali vero i« natura longa antecedente *vo' in *xi' convertitjir in praeterìto, *vIvo vixi'. supinum i in Uum' convertentia faciunt, v necessario in vocalem redeunte, * solvi solutum', *volvi volutum*. sic debet etiam * calvi calutum' facete, quod tamen in usu non inveni, et puto calumnias ex hoc esse derivatum. *vixi' auteni in *xi' ternùnantiuni regiilam in supino senat Sictum'. is
III 14 In ^bo' desinentia verba vocali longa antecedente ^b' in *ps' conver- tentia faciunt 'praeleritum pcrfectum, ut *scribo scripsi', ^nùbo nupsi': numquam enim b ante s in principio syllabae potest inveniri, ut ^Pseudu- %s', *ipse'. alia vero o in i mutant in praeterìto, 'ut *bTbo bibi'. Cicero in Verrinarum II: an iste iimquam de se bonam spem babuis-^o set, nisi de vobis malam opinionem animo inbibisset? Ovi- dius in VI metamorphoseon: Il
Vberaque ebiberant avidi lactantia nati, ^lambo' quoque Mambi'. Lucilius in XXIII:
lucundasque puer qui lamberat ore placentas. 25
1 seqnor] d seoor D facit om. li 2 Cic, Horiens. fr. 67 opp, lill 2, 484
OreU, in Hortensio om, G hortentio LK 3 perslructus GL persnictus K
V
ulpianus t>i unlpianiis nuU. R nlpianus L Vlpianus ad Sabinum: Vip. fr. 2 ap.
Dirksenium fragmenla IClor. Rom, p. 103. frnituros idem ulpianus diodi ad edictam:
u
V. Big. X 111 7, 10 ad Sabinum om. G sabinum K ^auinum RBDHL futurum fuuirum fruiturum K fruìlurus D 4 fnicturus D 5 morÌ4t*«turum (tura w f.)
» B habeant] h habent DHL 7 peneulma G 8 extremam o GK nolo Dà
\ 9 Sali. hisl. Ili cf. lìb. Vili S 76 10 illac LK decepi Rr 11 xi* (i) H
V
13 etiam debet GLK 14 non sup. Un, add, H et] ut B palo K
calùni B calumnicim GLK(RT) 15 Vixia aulem R 16 In bo autem K
bo in psi BDHGLK 17 scriba ex coìt, B 18 enim add. g potest est R
• u
Psendulus] d psendolus Br pscdulus G seuduhis D psedultis K 19 Cic. in Verr. ad. I 14, 42 20 in — liabuisset om. G in uerrem .11. BDH in uerrem in .11.
LK unqiiam iste G dp se umquam Cic. Guelferb. I liabuisset om, L 2l
openioncm G imbibisset RGLh imbiiissct ni f. II Quid, metamorph. VI 342 22 in VI. metamorplioseon om, G y\*ex V corr. B Y. B 23 Vbera qiiae ^
audiui GK ani. dilactnntia ^ luctantia G 21 Lucilius] b Lucius K Lucius BL Ludi, sai, XXIII 2 Dotis, 1 Gerì. in XXlll. om. G 25 locuodasque Bk
LIBER X 13—15 607
p. 884 P. p. 482. 83 K-
similìler ^scabo scabi'. idem Lucili us in Villi:
Scaberat ut porcus contritis arbore costis. unum excipitur Mncumbo incumbis', quod etiam ^incubo incubas' secundum prìmam coniugationem profertur, quod Mncubui' facit praeterilum, et om-
snìa a *cubo' composita, sivp prìmae slve tertiae sint coniugationis , ut ^ac- cumbo* vel *accubo accubui', *incumbo' vel * incubo incubui'. et nunc quidem simplex eorum, id est *cubo cubas', prìmae est coniugationis, ve- tastissimi tamen et hcic et omnia, quae in *ui' faciunt divisas praeterìtum perfectum in prìma coniugatione, etiam secundum tertiam solebanl decli-
tonare, supina vero in *psi' quidem terminàntium praeterìtum ^si' in Uum' 15 convertunt, ut ^scripsi scrìptum', ^nupsi nuptum', in *bi' vero assumunt HuiA', ^bibitum, lambitum, accubitum', unde et *cubitus' dìcitur. et no- tandum, quod, cum omnia in ^si' terminantia praeterìtum, sicut supra docuimus, in ^sum' terminant | supinum, exceptis quartae coniugationis ver-
15 bis, haec quoque, quae p vel m ante ^si' habuerint, ^si' in ^tum' conver- tunt, ut ^nupsi nuptum', 'scalpsi scalptum', *scripsi scriptum', *demsi demptiun', *sumsi sumptum', in quibus etiam p euphoniac causa interpo- nitur, quod etiam in praeterito quibusdam placuit ascribere.
In *bor' deponentia mutant *bor* in *psum' et faciunt supinum, ut *
soMabor lapsum'. nulla autem. alia causa est mutandae b in p ante s vel t in principio syllabae positae, nisì euphonia, cuius ratio apud Graecos quo- que observantissimos eius servata est in supra dictarum consonantiiun scriptura, ut nqv^on ÌXQv^a xixQVTtraij l^l^to ileiipa liketTcrai. prò ifi enim Graeca nos in principio syllabae ^ps'' scribimus , ut *nubo nupsi nup-
25 Uim%* *scrìbo scripsi scrìptum', ^scalpo scalpsì scalptum'.
In ^co', n antecedente, abiecta n et o in i conversa faciunt praeteri- tUDì, paenultima quoque producta, ut ^ vinco vici', * convinco convici' -
te r
1 Luca. sat. Villi 26 Dous. 21 Gerì, 2 scaberat Rr abore Uh custis
cu K 3 unum om, DK 4 iucubui] r inbui K imbuì RB inbui L 5 siue prìmae oot. B coniugationis sint K 6 nunc] num B 7 prima B 8 et hoc] r hoc R et haec GLK 9 prima] d prim§ D tertiam om. L 10 'terminàntium '\\x\-
p dem H psi in lum DHKr psi in lum ^ psi in ptum BGLh 11 adsumunt B
I ..^ t*trminant
12 ambìtum accubui accubitum K 13 omnia] oo K 14 supinant supinum Rr
V e
15 habuerint L habueninl GK ptum B conuerterunt G 16 salptum Uh dem-
8i] g dempsi K dempsi RBDHG 17 sumpsi BDII 18 quod] quam HLr ad-
scribere B 19 in psum] d ipsum D sopioa GK 20 alia add, in mg, H 21 positae]
u ^
om. GK jt (}» e. est) L ephoni«a ffh euphoniae /2/> euphoni* (^ ? euphonia &)
.i. ralionifi
quare mutatur b in p ut scribo scripsi. cuius ratio^ 22 eius add, r eius Kk 23
KPIBW BKPITAKEKPinTAI B KEKPYHAl R EKPYHTAI dh AYBW R AIBU) BDff tiìBwGLK
EAYTA R BAITA BDG BAITA IILK ABAITITAI R BAinTAI Dff ABMnXAI BL
u ABMTAi G ABmAi K PRO D 24 syllabae positae ps Rr 26 anlecendentc ff
508 PWSCUNI mST.
p. 884. 85 P. p. 483. 84 K.
Minqtio' quoque, quod consimilem videtur habere termin^tionem, Miqiii'|{ facit praeterìtum abiecta n, sicut supra quoque docuimus -; s vero prae- cedente mutant *sco' in Hi', nisi sint inchoativa - Illa enim carent prae- terito perfecto -: ^quiesco quievi', * pasco pavi', ^cresco crevi', ^ascisco ascivi', ^consuesco consuevi' vel ^consuetus gum' - Gharisius tamens
16 etiam ^consueo' ponit .. omnia tamen, quae praeterìtom perfectum in Hi' tcrminant adiectam, frequenter invenimus per secundas et tertias per- sonas syncopam paenultimae pati syllabae, cum ab u loco consonanlis in- cipit, ut ^amavi amavisti' vel ^amasti amavit amavimus amavistis' vel 'amas- tis ama veruni' vel ^amarunt'; *neo nevi nevisti' vel ^nesti nevil ne\imus io nevistis' vel ^nestis neverunt' vel *nerunt'. ideo autem addidimus *adiec- tam% quoniam, si in positione sit u consonans, syncopam pati non potest, ut Havo lavi lavisti', non possumus dicere Masti' nec prò Mavistis' Mastis' nec prò ^laverunt' *larunt'. similiter *faveo favi favisli', nemo dicit *fas!i', nec prò *fovisti' ^fosti', nec prò ^solvisti' *soIsti'. sed invenio, Horatiiimu auctoritate fecisse in quibusdam concisionem, quamvis posilio verbi | habeat u consonantem: 'moveo movi mo visti', ex quo ^summosses' posuit Hora- tius prò ^summovisses' in I sermonum:
Hunc hominem velles si tradere, dispeream, ni
Summosses omnes. - non isto vivimus illic, !»
Quo tu rere modo, itcm ^commorit' prò *commoverit' idem ^ H orati us pooil in 11 ser- monum:
at ilie,
Qui me commorit - melius non tangere, clamo _, s
Flebit.
17 unum invenitur in ^sco' desinens verbum apud vetustissimos, cuius prae- terìtum perfectum in 'xi' protulerunt teste Capro: ^conquinisco conquexi'.
qu
1 lineo DG qnod om. G similem DHr 3 inchoatìua ex inchoaliba
corr, B 4 cremi K adscisco adsciui B 5 carisius DHGLr carissius K
Charisius p. 224 P. 149 Lind., ubi consuco consuesco prò consiipui consuesco, qwod in cod, reperituTy restituii G. Fabricius 6 cliam in mg. K tamen] enim G
penuUiraa
7 abieclam B adiectam tm L 8 syllabae pati GK incipit ut Hk 9 nel
amasti ogi. R 10 uei amauerunt D neo — nerunl in mg, K 11 nel ncrani
i add. r adddimus H adidimus G addimus K abiectam B 12 quon:am] r
qnam R 13 lauasti K possimns K lasti prò lanisti nec D iavistis] k la-
h »
uisti AT 15 foflsti Z> oratiumZ? oratiumiT 16 positione Ar nerbai)
■ h . "
17 summoses ir oralius Z> oratius AT Har. scrm, I 9, ^1 9qq. cf, ft'ò. VniIJ4l
dispeream 19 tradere ** ni(am) Rr 20 snmmoses K iiiuitur libri aliquot Bora- tiani 21 .iquot urerc GLK 22 prò commemorit G oratius DK Hot, serm,
b II 1, 44 sqq, 26 fleuit L fleuit B 27 invenitur in soo] r inuenitur ♦♦ co R
qu
28 Capro] v. Osannum de Capro p, 16 coucexi G conqo^xi B
LIBERX15-J7 509
p. a». 88 P. . p. 484. 83 K.
est autem ^conquinisco' caput inclino. Pomponius in vacca vel mar- suppio ait:
simul intro veni, accessi ad patrem, prendi ^ manum;
5 In terram ut cubal^at nudam ad eum nt. conquexi,
interim Mulieres conspiciunt. excipiiintur praeterea eiusdem terminatìonis ^compesco compescui% ^dispesco dispescui', quod ponit Apuleius in dialogo, qui est de deo Socra- io tis: cum et habitacula summa ab infiniis tanta intercapedine fastigii dispescant, prò ^disteni', excipitur praeterea ^ disco didici', * posco II poposci ' et ex eis composita , quae similiter faciunt praeterìtum, ^ dedisco dedidici', ^deposco depoposci'. vocali vero natura longa- antece- dente in ^co' desinentia *xi' syllaba finiunt praeterìtum, ut ^dùco duxi', 15* dico dixi*. r antecedente unum inveni, * parco', quod et * peperei* et Sparsi' facit praeterìtum. Lucanus in II:
parvum sed fessa senectus Sanguinis effudit iugulo flammisque pepercit Terentius in hecyra: '^ héu me infelìcem, hancine ego vitam parsi
^ perdere?
Meo' praeterea paenultima brevi profertur in praesenti teste Capro, sed producit eam in praeterito perfecto et mutat o flnalem in i: *ìfco ici',
onde Mctus'. Cato Censorius de Veturio: hostem | num icit?
« i
1 conqnisco B capud Dd Pomponii vaccae vel marsupii (marsuppii Ribb,} fr. p, 122 Both. 159 Mk. 212 Ribb, Baccha B f. recte, qui titulus fabtdae et togatae (v. Riische-
lùm parerg. l 156) et , quod quidem secus se habere videtur RitscheUo , pa/Uatae esse potuU : nam Bacchas scripserunt AniiphaneSy Diocles, Lysippus et NovH certe Atellanis hetaeram et Phoenissas immixtas invenimus. bacha tres eodd, Krehl, fiacca Lìps, 1 eiusdem marsupio* L 3 intro veni] in utroquo ueni G 5 terra K nuda
BHGLK conquexi«(t?) H 7 conspiciunt ex conpisciunt carr, D 8 Exci-
pitur GK praeterea del. h compesco compescuij k compisco compiscui GLK
dispisco dispiscni GL dispesco dispesco dispescui H 9 apuleus G Apul.
de deo Socr. cap, UH p. 44 E/menh, quid Rr 10 et] sic etiam Augusiinus
de civ. dei Villi 12 ea libH Apul, pleriqucy om. duo codd. Lindenbrogii ab] sic
etiam Aug. l. /. om. K et libri Apul, plerique inftmis] r imfimis RB interea pe- dine G interea pedi ne LK intercapedine fastigii dispescant] intercapedo fastigii dispescat libri Apul. et Augustinus II, 11 festigii K uesligii GL dispescant] k
ci dispiscant GLK 12 ex liis G 13 dedidi K antecendente iT 14 xi] xR
in xi D 15 peperei parsi B 10 Lue. Phars, II 128 sq, in II om. G 17 parura pars Ubrorum Lue, 18 effundit yoss, A cum al, codd. Lue, ingulis B
angttlo GLK flammis quae B 19 Ter. hecyr. III 1 , 2 in hecyra om, G haecyra RH h^cira D echyra B echira LK 20 hancine] k Bemb. Bas. hancinM>« ff hanccine RD hanc me LK 22 Capro] effugit h, l, Osannum 24 Caton. Gens, de
de Felurìo (cf. lib. VI J 16) or. fr, ap, Meyerum l, l. p. 64 *♦ (in) L debeturio K Veturio] d beturio BLr buturio R betulurio G num] BDrk Darmst.^ numum
nel naniam R Heidelb. numim GL nummi K ♦♦[niurn H numun Darmst.^ nummi Monac. 280 A' numium Lips, 1 {non H) nimium Zwicc, 2 Dresd, non L1ps> 2 Krehlii numiicit
510 PRISCIANI INST.
p. 886. 87 p. , p. 486 K.
€aeliu8 in I: qui cum is ita foedu8 icistis. Lucretius tainen etiam in praesenti producit paenultimam :
exini corpus propellit et Icit. Supina in *ci' quidem terminanlium praeteritum i in *tum'N;onvertunt: 18 ^ vici victum', * convici convictum'. eandem servai regulam etiani Miquì j lictum' et ex eo composita, ^reliqui relictum', ^deliqui delictuni'. nec mirum, cum post q u posila vim Hterae amittat, in 'ci' desinentium regih lam sequi, quae vero in ^vi' syihibam proferunl praeteritum perfeclum, mutant eam in *tum' et faciunt supinum, 'requievi reqoielum' - unde par- ticipium futuri fit ^requieturus'. Cicero contra Metellum: nisi eorumi* exitio non requieturam _, ^cresco crevi crelum', ^ascisco ascivi asci- tum% Mescisco descivi descitum' - Livius in XXVI ab urbe condila: descitum ab Romani s. (et notandum, quod ab inchoativo ^scisco' com- posita primitivi, id est ^scio', habuerimt praeteritum, secundum rectain vero proportionem debent eorum quoque perfecta ab * ascio' et ^ descio 'is esse) -, ^ nosco novi notum' - simililer ex eo composita: Mgnosco igiiovì ignotum'. Terentius in adelphis:
Ignotum est, tacitum est, credilum est, unde et participium futuri ^ignotunis'. Cicero in Catone [maiorc]: ignoturum alteri, quod patrem, alteri, quod tutorem secii-» tus esset. Calo in V originum: quod eorum nemo quisquam quicquam mihi ignoturus est; quidam tamen contra regulam a prae- senti tempore hoc || derivatum protulerunt, Mgnosco ignosciturum '. Fiso
reg. IX saec. [7497] , sed inier lin. ead. m. ini teste Dubnero in Meyeri orr. R, fr. ed. Paris, p. 134 <iicit(n) L 1 Coelius B L. Caelii Antipatri hitt. lib. 1
fr. p. 190 Kr. fr. 9 p. 315 Roih. is] sic ex corr. , ut videtur, R bis BGLKd
is ita] ista Heidelh. icitìs IIGLK Lucr. Ili 1(51 3 exim B, ut appa-
reaty iure suo suspicatwn esse Ritschelitan in mus. phil. VII p. 475 sic in H scriptum fuisse. eximì Monac, exico iw litura h cxin RDGLK 4 Supino B praeterlto Hr n 5 Eadem Dd seniani BK 10 foturi ota. 0 reqtiielunis] d quietunis
DGLKr dceronis contra Metellum (cf lib. Vlill § 51) or. fr. 3 p. 455 Or. e • V
metallnm Rr 11 requieturum r 12 descisso R Libius Rr Liv. ab u. e.
0
lib. XXVI 14, 9 in — condita om. G XXV libri 13 discitur Rr 14 pri-
i 0
miliuo Rr scio] r ciui R 15 perfecta om, R add. r ab ascio] scHpsi asci
Rr adscio BDff a scio GLK; anlegendim: debent eorum quoque supina a scio esseP
desci** Rr 17 Ter. adelph. HI 4, 28 fn adelphis om. G 18 ignotumsl
tacitumsi creditumsl Bemb. 19 particium II Cic. Caton. fr. 3 opp. IIIl 2, 487 Or. in Catone maiore om. G Catone maiore libri maiore induxi coli. Macr.
sat. VI 2, 33; possis etiam Catone minore conicere. tandem Catonis istwn librum dicit Gellius noct. Att. XIII 20 (19), 3, qui locus docere poterai Krehliian, eum non *in laudem Catonis maioris conscriptum'* fuisse; cf. Fr, Schneidertan in comm. de dceronis Catone tnvwre act. ant. Darmsiad. 1837 n.lAQ sq. p. 1141 sqq.y qui ipsum Prtsdanum
i aeque lapsum esite censet p« 1147 catione K cantione L 20 igno«unim L
patrem alteri quod Hh 21 Caton. origg. lib. V fr. p. 11(5 Kr. fr. 100 p. 283
Rtk. fr. LXXXIX p. 56 HV. ifi V originum om. G quisquam] b quis B
lanT « 22 mihi in mg. add. ff autem Rr 23 deriuatiuum D Piro A' L.Caìpunm
LffiERX 17-19 511
p. 8S7 P. ^ p. 486. R6 K.
Frugi in II annalìum: quodcumque d^lìquissei, ignoscitu- rum adfirmabat. notandum tamen, qaod ^cognosco cognovi cognì- 19 tum' et ^agnosco agnovì agnìtum' in flrequcntiore usu faciunt, prò o| paenultima producta, quam vetustissimi sèrvabant analogìam sequentes, i
5 correptam adhibentia. unde luvenalisìni:
Agnìttus accipies, iubet a praecone vocari Ipsos Troiugenas, Lucanus in II:
calida mibi cognitus axis
10 Aegypto atque urobras numquam flectente Syene.
Sallustius tamen secundum analogiam in II historiarum: neque inermos ex proelio viros quamquam agn-òturum. Pacuvius secundum utrumque protulit:
In turba Oresti cognita agnota est soror ..
15 'pasco pavi' serravit in supino s solum : ^ pasturo '. * 'compesco compescui' et 'dispesco dispescui* et 'posco poposci' et 'disco didici' a praesenti tempore faciunt supinum mutatione o in i correptam et addinone 'tum*: 'posco poscìtum', 'compesco compescìtum% 'disco discìtum*. unflé Apu- leius participium futuri protulit in Phaedone de anima: sic auditu-
20 rum, sic disciturum, qui melius sit, haec omnia et singula sic agere aut pati, ut patiuntur atque agunt
In 'xi' iìnientia praeterìtum perfectum faciunt supinum secundum prae- dìctam regulam: 'dixi dictum', ' duxi. ductum ' ; 'peperei' vero vel 'parsi parsum' facit supinum secundum in 'si' terminantìum regulam, unde 'par*
25 sunis' participium futuri. Varrò in Laterensi:
Pisonis Frugi ann. Uh. Il fr, p. 150 Kr. . fr, 24 p, 300 Roth, 1 qiiocqiinque C
8
qaoeunque G dtliquissei GL 2 affirmabai RHGLK 3 agnoco'i?r et
agnilum D frcquentiori BHK 5 luv, saL I 1 , 09 f^. in l om, G l. ex
tro »
II. carr, R 7 iugenas Rr 8 Lucati, Phars. Il 586 sq, in II om, G
II a III. libri 9 callida G calida medius mihi libri Lue., a medius calida
mibi, Prisciano non laudato y Corlius 10 aegipto G nusquam yoss. A cum
dente s plerisque codd. Lue. flectente Syene] ex corr. h flentes hyene Rr fle^tentes (in
flectentes corr.) yen§ B flectentes hiene G flectentes liieme L flectenles inene K
11 Sali, itisi. II 73 p. 183 Kr. in II liisloriarum om. G 12 ex praclio iner-
mes G inermos] t« inermis (ab r?) corr. R, in inermes ff inherraos B inerraes
r
L inermis (sic) in mg. add, K pelio D viros] r nires R pacubius LK pau- cobius G Pacuu. fr. ine. XXII p. 107 Ribb.; Didoresi. .fr. 35 p, 122 Hermion. 3 p. \2^ BoÌh.\ ad Dulorestem retiulit Ribbcckius p. 284 14 soror add. d 15
nlt •
sema Dd compisco compiscui GLK 10 dispesco dispescui] r cf, Siruvium
lai. Dèci, u, 6onj. p. 223 depesco depescui RBDH depisco depiscui GLK et eras.
0
IR H pasco Rr 17 tempore] h tempori H correplum B correpta D addi- ti
cione D dicìone Rr 18 p^oposcitum Rr compisco compiscilum GLK disco
om. G appuleus G Apùleius in Phaedone: Apul. fr. 10 i. II p. 638 tìild, 19 pli^drone r phedonae K ph^node G 20 quid G 22 Gnientia] disinentia GLK
s Bupradlctam GLK 24 par^urai/^ 25 Varrò in Laterensi logistorico: ». Varr.
512 PMSCIANI INST.
p. 887. 88 P. p. 488 — 88 K.
Parsurus pecuniis bene partis. Livius in XXVI ab urbe condita: nedum eos Capuae parsuros 20 credam. ^senesco' inchoatiiiim | est: nam positivum eius ^seneo' imeni- tur in usu. Accius in Tclepho:
lamiam stupido Thess^Ia sonino s
Pectora languentque senentque. Pacuvius in Periboea:
Quamquam aetas senet, satis habeam virium, ut le
ara arceam. a ^seneo' igitur, non a ^senesco' fit praeterìtum ^senui'. Sallustiusit in I historiarum: nisi cum ira belli desenuisset. idem edam participium praeteriti temporis ex eo protulit, quamvis sit neutrale, in mi: omnis, quibus senecto corpore animus militaris erat; nec||mit:um, cum in aliis quoque plurimis eiusdem significationis verbis inveniantur veteres praeteriti temporis participia proferentes, ut ^prandeois pransus', ^caeno caenatus', ^placeo placitus', ^mereo meritus', ^pateo pas- sus', ^careo cassus', ^poto potus' prò ^potatus', ^titubo titubatus'. ^iuro' quoque* ^iuratus' tam in activa quam in passiva invenitur signifioatione. et haec quidem etiam iunioribus in usu manserunt, illa vero obsoluerunt: ^ discedo 'discessus', hoc est ^qui discessit^; similiter Mntereo interìtus', » ^occido occasus'. sed eorum usus in libro , qui inscrìptus est de participio, un 21 invenies. deponentia vero in ^scor' desinentia, in antepaenuitima quidem syllaba a vel i correptas liabentia, in ^ctum' faciunt supinum, ut ^pacìscor pactum', ^proficìscor profectum', ^expergìscor experrectum' facit, quamvis vetustissimi | etiam ^expergitus' dicebant. LuciliusinlII: »
t. II p, 323 ed, Bip, RUschelium de Varr, logistor, p. VI. XII; versus f. He ordi»m- du8 cum Fleckeiseno: ./.../... parsurus pecuniis | Bene pàrtis I pecuniis] pe-
curus L • 2 Liv. ab u. e. lib. XXVI 13, 16 in — condita om, G XXVI
Ecksteimus ad Fossium de arie gramm. V 25 p. 832 XXV. ex XXXV. corr. R XXV rell, necdum GK parsurus D 3 crcdamus r 4 Au. Teleptd fr. 1
p. 241 Both, II p. 184 Rìbb, in Telepbo tm, G thelepho d 5 thesala DHK
sompno K 6 languentque] bh iangentque HG phingentque K langent B
in senentque literae duae extremae adrasae in B 7 Paccuius D Pacubius LK Pau- oubius G Pacuv. Periboeae /V. 28 p. 142 Both, fr. XXIII p, 96 RM. in
Periboea om. G . pheriboea K 8 habeanì] Boàùus babeam rem RBDHGLKy
quod *nihil aliud sigm'ficaty quam librarium legi voluisse haberem prò habeam'. ha- beam tamen Jleidelb. r (non R) tamen habeam RibbeckittSf qui numeros sic oràinavil: quamquam aetds senet, | Satis tamen habeam uirium ut te ara drceam uirinm tute
r uirumute R 10 Sali, hist. I 95 p. 115 Kr, 11 in I historiarum om, G
Sali. hisL II II 64 p. 354 Kr,, ubi hic Prisciani locus addendus est 12 in IIII or. G 13 VI in lilura h Omnes BJ)GL quibus senecto] Heideìb, r et eodd. Uh,
Villi S 49 quibus aetas (rtas D) senecto ^ rell, 14 aliis K 15 ueteris B
O 0
prande Rr^. ,,16 ceno HGLK cenatus DffGLK place Rr • pasos L o edo o
17 casus L patus Rr 19 obsoleuerunt GLK 20 disco Rr hac Rr 21 oc- cassus G occassus K qui scriptus B est] R ffeidelb. est nobis BDBLKr'esi a nobis Gh 22 deponentia. | Deponentia H 23 nel e post uel i add, dh 24
profectum. similiter expergiscor. B quia a rego est post expergiscor add, RBd
quia a pergo est codd. aliquot Krehlii^ inter quos ffeidelb. facit om. GLK 25 Ludi, sat. III 19 Dous, GerL 7 Farges, ego e somno puero (puteros Paris, A
LEBER X 19—22 513
p. 888 P. p. 488 K.
E somno pueros cum mane expergitus clamas. Caecilius vero secuudum analogiam protulit in Imbriis:
sardo mihi Dormitum suadet ut eam quisquam? et sì ego obdor- 5 fflìvero,
Tute idem ubi eris experrectus? ^nanciscor' etiam ^nactum' facit absque n, ut Probo et Capro et Poi- lioni et Plinio placet, sicut et ^pangor pactum' et ^fingor fictum' et ^tangor tactum'. sciendum tamen, quod sunt verba, quae servant n in HI participiis praeterìti sive in supinis, ut 4ungor iunctus', ^pungor punctus', ^fungor functus', ^emungor emunctus', ^extinguor extinctus% ^tingor tinc- tus', ^plangor planctus', ^angor anctus'j quae autem servant vel quae non, de participio tractatum reperìes; quod autem corripitur antepaenultima ^pS- ciscor' et ^nànciscor' et ^proficiscor' et ^expèrgiscor*, ex compositis sive isprìmitivis eorum potest dinosci: ^pàciscor depéciscor', ^proftciscor' a^ *facio% ^expérgiscor' a ^pèrgo pergis', ^nànciscor' vero a ^nancio' est, quod in usu fuit vetustissimis. Gracchus prò se: si nanciam populi desiderium, conprobabo reipublicae commoda, alia vero abs- 22 que e in Hum' fiunt supina, ut ^irascor iratum', ^plciscor ultum', ^nascor
puero9 B) cum (cui Mon,) roane expergitus clamo codd. Diomedis p. 372 P. in IH onu G le Bomno] esono H sompuo L ezpergitos ex expergitus, ut vid,,
fedi K 2 Caelius DHLKr Coelius B celius G CaecUii Imbrior. fr, 7 p. 31 Sp. in p. 43 Ribb,, qtd He l. constituit: Mihi surdo dormitum suadet ut eam. — At si obdonniuero | Tute idem ubi eris experrectus? quisquam ex nequiquam interpretamento vocù sardo orium esse censens; Fmbrorum vel umbrarwn fr. 2 p. 149 Botìi, exper- rectus post protulit add, h Imbriis coniectura assecutus est Memekius Men. et PhU. reti. p. 89 nmbris rh imbris ceti, 3 surdo] RSbhecktus sordo li pars codd, Krehlii
sordi RBDGKh sordida Lips, 1 KrehlU sordido 1 surdo mihi Fleckeisenus; mihi
praeponitur in codd, sordi,d«ormitum (i) L 4 domitum G suadet B quis- quam] 081. G quisque K quisque moechetur Lips. 1 obdormiero B 6 idem
add. d ubi eris] r .uberius R 7 actum Dd nactiisù K ut et BDHL
Probo] cf. Osannum Beitrdge etc. Il p. 211, cui ad M. Valerium Prchum Berytìum haee spedare tidentur haud improbante 0. lahnio prolegg. ad Pers, p. CXXXIX. atque id recte me gmdem iudice cf,^ ann, ad lib. V $ 45 Probo om. G «Capro] cf. Osatmum de Capro p. 18 Pollioni] ad Asimum PoUonem confidentùts quam a Thorbeckio Asin, Poli, p. 80. 123 factum est, /hmc /. referre licet post Mauricii BauptU in ind. l, Be- rol. aest. 1855 p. 3 sqq, disputatUmem , vbi is ipse tangitur p. 5. M. Antonini pftiloso- phi praeceptorem v. vit. M, Antonini in hist, Aug. e, 2 coli, Graefenhanio hist. p/dlol, mi 259 inteilexerat Meyerus fragm, orr. R. p. 501 8 plenio K pliooi B Pli- nii libror» dub, serm, fr, LXXXVII ap. Lersckium SprachphUosophie d, Alien I 197 panguor K flngor] d frigor B 10 iunguor K pungor — tinctus add, r
11 fun«gor (e ?) B funguor K emunguor K extinguor] d extingor BGL n tingiior H tlnguor RK 12 plagor H planguor K seruant n uel RDG non »ef" 0
ff 13 de participiiira Rr tractum G re4>peries (p) D repperies BLK 4uod] r Quo R antepeneltima G 15 depiciscor GLK 10 est om. (? 17 Orachos BGK Graccus DHL C. Gracchi prò se (adversus L, Opindumf de legUnis
a se pronudgatisf) or, fr,: v. Meyerum l, L p. 233 Ellendtiwn irev, eloq. R. hist, p. 43 ed, alt, nanciam] r nantiam RBDH^ 18 disiderium G cprobabo D
comprobabo RBGLK reipuplicae K post alia uero: quae non habent a uei e
corf in antepenut add.'h 19 turo flniunt BGKd tum faciunt H tum faciunt in tum
r 8CÌ8
fininnt mut. L i casco Rr ulcor Rr
GRAMMATICI LATÌ^I II. 33
514 PRISCIANI INST.
p. 888. 89 P. p. 488. 80 K.
natum', *obliviscor oblitum'. excipitur *defetiscor' ^defessiim' faciens |] su- pinum et'participium praeterìti ^defessus', ut Terentius in adelphis:
Defessus sum ambulando, idem in Phormione:
Neque defetiscar usque adeo experirier; 5
nam ab eo quod est *defi|cio' ^defectus' fit participium praeterìti. eici- piuntiu* etiam duo composita, quae quamvis antepaenultimam i habeant correptam, in Hum' tamen, non in ^ctum' faciunt supinum: ^comminiscor commentum', ^adipiscor adeptum'. nam a ^reminiscor' supinum vel parti- cipium praeterìti vel futurì in usu non in veni, quamvis ratio hoc quoque» Vementum', quomodo ^commentum', exigat dici.
In *do' desinentia, si paenultimam naturaliter longam habuerint, ^do' in ^si' convertentia faciunt praeterìtum perfectum, ut ^lùdo lusi', 'ràdo rasi', Maedo laesi% 'ródo rosi% *vàdo vasi', 'evàdo evasi', 'illìdo illisi', 'daudo' vel 'elùdo clausi* vel 'elusi', invenitur tamen etiam 'claudeo', sed eli» 'claudo' prò ^claudico'. Sallustius in III historiarum: coniura- tìone claudit Caecilius in epiclero:
An, ubi vos sitis, ibi consilium claudeat? 'cedo cessi' geminavit s in praeterìto, ex quo Virgilius 'accestis' prò 'accessistis' posuit in I Aeneidos: m
penitusque sonantes
Accestis scopulos. 23 excipitur 'caedo cecidi' -LucaiiusinlIII:
1 defetiscor] r defeciscor RHbd deficiscor BDGL difficiscor K 2 praeterì D
e praeterìtum B torentius Rr Tereni. adelph, UH 6, 1 in adelphis om, G 3 defesus H defessus sum] defessum OLK 4 Terent. Pkorm, IH! 1, 23
formione K 5 defeciscar BDHr deficiscar RGLK defetiscar usque adeo] ne
etiam lib, XVIII $ 06 defetiscar usquam adeo ffeidelò. adeo defìtiscar umquam Beab.
ri defetiscar (t ex e vid. corr,) umquam ego Bas. experirier] r experier D ex-
perier RGLK Heidelh. 6 defio r Heideìb. cens. Krehlti lenens. p. 431 deficior DLK
* e
fii om. G 7 posita D habent DH 8 communiscor B 9 adeptum ex
adiptum corr. H 11 rementum] k r^^^mentum K 12 habuerint] r habuerunt A
litabo 14 illisi] ex illusi coTT. K illesi L illesi G 15 elusi uel clausi K daudeo
Hh 16 cladico R Sali Mst. HI 98 p. 300 Kr. io om. R in HI histo-
r riarum om. G . UI LK coniugatione Rr 17 nec ignorantia rem claudit, ea té- licei verba iam a Lipno var. lecl. II 6 cum hoc L comparata laudari ptUarUf quae in oratione Macri (hisl. Ili 82 § 25 p. 191 Kr.) sic leguntur: neque enim IffnorantiB rfs claudit, Klotziuf Archiv fùr PHL und Paedag. XV 368 9q. Caecilius] r celins R
daudius G Caedl. epicleri fr, 2 p. 132 Boih. 3 p. 18 Spgl. II p. 34 Ribb, ia epiclero om. G 18 ibi] r ubi RBD 19 Caedo RBD Verg. Aen. I 200 «9.
sis lis
(deficit Pai.) accesstis G prò accestis D prò accessitis R prò accessis Kk
• 8
21 sonentes Rr sonantis Med. Rom. Fr. 22 accessÌRtis Rr copulos Dd
23 caedo om. G cecidi DG cicidi LK Lucan. Phars. IlII 714 in IIU
om. G
LIBER X 32. 23 515
p. »» P. p. 489. 90 K.
donec Tetuerant castra, cecidit ., *pedo pepedi'. Horatius in I sermonum:
vin tu Curtis ludaeis obpedere? - Nulla mihi, inquam, 5 Religio est.
idem in eodem:
Nam displosa sonat quantum vesica, pepedi. ab eo quod est ^sido' praeteritum non inveni. Lucanus in IH:
sidentia pessum 10 Corpora caesa tenent
Virgilius ex eo compositum in V:
. Subsidunt undae tumidumque sub axe tonanti Sternitur aequor aquis. eius passivum Statius protulit in | II Thebaidos: 15 summisque insiditur astris.
^cùdo' secundum Diomeden et Charisium el Phocam ^cusi', secun- dum alios ^cudi'. et videtur etìam Virgilius sic protulisse in I Ae- neidos:
Ac primum silicis scintillam excudit Achates
20 Suscepitque ignem foliis.
^excudit' enim tam praesens quam praeteiitum potest intellegi, sed quia
^suscepit' subiunxit, melius praeteritum intellegitur. idque etiam Servi us
in commentario Aeneidos comprobat bis verbis: excudit autem
nel cieidit 1 ueniuerunt Rr cecidit /2r cecidit. DJ cieidit GLJkOim Voss, h et al, lihr.
Imo. recidit nmnulli codd. Lue,* 2 pepidi B oratias OK Hot. serm. 1 9,
V
09 sqq, in F sermonum om. 0 sermouem Rr 3 Vin' /f uis pauci quidam codd. BoT.^ Bentìeius vin tu] uinctn 0 uinctii K 4 cursis K obpedere] r
li obponere R oppedere BDHGLK nullam GLK milii om, K , 5 regio Bh relc- gio GK relligio pars codd. Hor. 0 Hor, serm, I 8, 46 idem in eodem om. H
n in eodem om. G 7 ue^isica (s) B ue4>8ica G uesica Kk pepedi* (t) V pepe-
i dit *e Codd.\ Krehlius 8 ** est quod est sudo (ab) R Ab eo quod sido praete- ritum non inueni in tndrg, adscr, r Lue, Phars. Ili 674 sq. 9 pesum GL
10 cessa G 11 Verg, Aen, V 820 sq, 12 subsiduunt K 13 aequor] h aquor
a H equis Med, 14 Stat. Theb, li 36 et tantum fessis ineiditur astris V GL
.U. ff tebaidos GK 16 diómedc B diomedem GL diomidem K Diom,
p, 366 P. cudo cusi (sic Par. b cudo cussi Par, AB om, Monac), quibus quae ad- dita sunt in ed. Coloniensi a. 1533 ^sed potius cudi, ut eias compositum: Tum primum silicis scintillam excudit Achates' a Ubris abesse testatur Henr. Keilius Charis. p. 218 P, 146 L. focam R phocan B pboccam G at Pkocas p. 1715 P. 347 L. 'cado cudi' cf, Vossimn de arte gramm, V 26 p. 839 Eckst, cu*bì(s) B 17
e uirgiliu» (m) B Ferg, Aen. I 174 sq, {deficU Pai,) 19 a Dd silici Med.
Rom, excucUt add, r ezcutit Rom. acates D 20 succepitque r cum Med,
X
Rom, Servio ad h, l. et ad eiusdem libri «. 144 ignem foliis add. r 22 Idque
o ih
Dd 23 commentaria Rr aeneidis RD aenedios ff is R excludit D autem] om, Sero. Damelis autem id est LK antem est Servius vulgo
33*
516 PMSCIANI INST.
p. 889. 90. P. p. 490. 91 K.
feriendo eiecit, quìa cadere est ferire, unde et || incus dici- 24 tur, quod illic aliquid cudamus, id est feriamus. sciendum au- tem, quod eius frequentati?uin ^cuso cusas' est, ex quo composita ^incuso incusas' et Vecuso recusas' et ^accuso accusasj et ^excuso excusas'.
A *do' verbo, quod simplex primae est coniugationis, composita cums praepositione tertiae sunt et primitivi servant perfectum duplicantia *di% quamvis in ilio paenultimam e liabeat, ut 'do dedi% *reddo reddidi*, *prodo prodidi', 'perdo perdidi*. 'credo' quoque ab eo componitur, quasi 'cretum do% et 'vendo* 'venum do% et 'condo' compositum a *do* et ex eo *abs- condo*". itaque omnia idem praeterìtum perfectum servant: 'crcdidi*, 'ven- le didi% 'condidi', 'abscondidi'. Plautus in carbonaria:
secundum f ipsam aram aurum abscondidi. N vero ante 'do' habentia o in i mutant in praeterito perfecto et, si ante n u vel i Iiabuerint, amittunt n, ut 'fundo fudi', 'scindo scidi', vetustissimi tamen etiam 'scicidi' pròferebant, quod solum quoque in usu 15 esse putat Asm onius in arte, quam ad Constantium imperatorem scrìbit, sed errai, ^nam Lucanus in III 'scidit' ponit:
Qua mare tellu|rem subitis aut obruil undis
Aut scidit et medias fecit sibi litora terras. Statius in Villi Thcbaidos: ao
Oraque pectoraque et viridem scidit horrida vestem. idem in XI:
Alloquio; scidit ipsa novo terrore cruenta
Eumenis. Martialis in III epigrammaton: 35
1 eiecit] d et sic et eiicii codd. Serviani eìcii D iecit ROLK elicit Ser9. DanieHs
d s
efQcit Burmannus el om, Q 2 aliqui Rr autem] tamen BD 3 cnsa Z>
8
est om. GLK 4 incusa D et accuso et acciisas r et excuso excusas add, r 5 /.composita quod simplex primae est coniugationis//. G composita in mg.
pe K 6 seruant praeterìtum perfectum B 7 quamuis inultima e D penultima B
id est do redidi G 8 Kabeo^Z? ab eo Ifh 9 venum do] r uenundo R a om. BDB
8 oel idem
et ex] .ex G abcondo Rr 10 idem] bd euodem GL eui^dem RBDHK credi R 11 Plaut. carbonar. fr. 1 p. 435 Both, 12 secundum eampse coni.
Fleckeisenus 13 et si ante n in mg. K 14 et scindo GK scidi ex ite-
rato scindo eorr. H 15 tamen om. GLK sciscidi R 16 asinonius L
8
Asmonius] cf. de metris Terentii $ 6 Falsterum mem. obsc. p. 23 sq. contantinm H ♦ imperatorem (a) // 17 Lue. Phars. IH 60 sq. 18 Qua ex Qua corr. B
mare] ma^re (t) H metere G subitis] r snbtis D subbltus R 19 sci*dit (n) Voss. B medicas R iiltora H littoras D litore B 20 Stat. Thebmd. Villi
354 in Vini Thebaidos om. G Vili. RDLK VII. B tebaidos K 21 ora
r h
que] k cum StaHo ora H rélL uiidem ffk orrida B 22 Siat. Thebaìd. XI
o 197 sq. in XI om, G 23 ipsa] orsa Statius noua D 25 Martiali:»] r Mar- cialis RH marciiialis D MartiaJ. epigr. III 12, 1 sq'. epigrammaton] om. G
a Epigramaton D epigrommaton H
LIBER X 39—25 517
p. 890 91 P. p. 491 K.
Voguentum, fateor, bonum dedisti Gonvivis bere, sed nihil scidisti. sed Afranius more antiquo dixit in homine:
Satis foriiter fpaulo vestras scicidistis colus. » Accius Sotadicorum I:
Num ergo aquila ita, ut bi praedicant, sciciderat
t'PCClUS?
Naevius in testicularia:
Immo quos scicidimus, conscindam atque abiciam. IO Ennius in Melanippa:
cum saxum scicideriL et videntur bi rationabilius protulisse, ne minonim sit teroporum praeteri- tum quam praesens, quod rarissime invenitur. ^findo' quoque *fidi' facit, 25 licet quidam *flssi' putaverunt sed Virgilius fai Villi: 15 Et media adversi liquefacto tempora plumbo
Diffidit ac multa porrectum extendit arena. Horalius in III carminum:
Demersa exitio, diffidit urbium Portas vir Macedo et subruit aemulos. 30 celerà vero servant n, ut Spando || paiìdi% * defendo defendi % ^scando scandi^, * accendo accendi', excipiuntur duplicantia principalem syllabam: Spendo pependi', ^ tendo tetendi% Uundo tutudi% paenultima a plerisque
1 ongentum GLK 2 haere GLK 3 affniDias LK Afranias in bomìne] cf. ìib. VI S 36 omim» fr. 10 p. 180 Both. XI p. 232 Hk. VI p. 164 Ribb, .in
homine satis G 4 paulo] palo Bothius Panila baccheos cum creticis coniunctos procti- dens Neukirc/iius puellae kiòbeckius, unde efficUur ietram. troch, catal, ab (nitio una syllaba carens; equidem anapaesios effeci hos : Satis foriiter ex tempio veslras scicidistis colns uerras K 4B»«ra8(aer?) L ùras / post uestras exddisse aliquidf cum» modi
ci est manu, raius creticos esse statuii (?. Hermannus opusc, V 283 sq, scidistis
Bh sciscidistis R colus tao aaakatac (/. tàg riloc%dtas) B 5 Att. Sotadicorum t. e. didascalicon I: v. Lachmannum in ind, led. acad. Berci, hib, 1840 p. 5. eun- dem versum ex Sodaticorum libro I Ig GeUius noci, Att. VI (VII) 9, 16, quem eodem cUque Priscianus auctore usum esse suo iure censet Lachmannus; ipsum Gellium Prìs- ciani auctorem fuisse puiarat lac, Grononius in ann. ad Geli, l. l. 6 Num] Gellii
r
cod. regius i Lachmannus Non libri Prisciani omnes et GeUiani reliqui ego H hi GeUius j om, libri Prisc. praedicam K scisciderat R sciciderat ea pectus Lachmannus 8 Neuius libri Naetfii testicul. fr. p, 20 Both. 170 Kiussm. 19 Bibb. in testicularia om. G 9 scicidimus] d sciscidimus R scicidi miuus DGL eos ante conscindam tetram, troch. ab initio, ut ipsi videtur, muHlum instauraturus add. Rib- beckius 10 Enn. Melanipp. fr, 4 p. 57 Both. V p. 42 Ribb. VI p. 133 Vahl,
in e in Melanippa om. G imianippa Rr menalippa BD menelapa K melapa L 11 seisciderit R 12 uidentnr inrationabilius B 13 rarissime in ìitura H facit
ora. A 14 putaverUm] om, GL protu|erunt B Ferg. Aen. Villi 588 sq. Vili.
GLK 15 plumo G 16 ditfidit Rr barena BHGLK cum Pai, Rom. 17
oratius K ffor. carm. HI 16, 13 sq, IH] h HH. RB 18 demersas RBffd
dimersas GLK dimersa unus alterve Hor, cod. excidio Reginensis BenileU et libri
n
aliquot al. /for, 21 duplicantia] r duplicia R 22 tndo Rr tatandi DB a add, r
518 ' PWSCIANI mST.
p. 891 P. ' p. 491. 9J K.
correpta, a quibusdam aatem etiam prodilcta propter* supra dictam ratio- nem (id est ne vincatur in coinposìtts ab eo temporibus syllabarum a pre- senti praeteritiun). Borati as in IIII carminum correpte protulit:
Quod regum tumidas contùderit minas; est enim ^contùderit' choriambus. idem in III: s
Non auspicatos contfidit impetus
Nostris; est enim dactylus *contudit'. Virgilius in Vili: |
et lapsa ancilia caelo
Extùderat, ,,
V26solent autem composita servare simplicium tempora: ^cSdo cecidi', ^con- cìdo concidi% paenultima correpta; ^caedo cecidi', ^ concldo concìdi ', pae- nultima producta. vetustissimi tamen tam producebant quam corrìpiebant supra dicti verbi [id est Uutudi'] paenultimam. Ennius in XIIII:
Infit: 0 cives, quae me fortuna ferox sic »
Contùdit, indigno bello confecit acerbo, ecce lìic corripuit. idem in XVI:
Ingenio forti dextra latus pertùdit basta, idem in annalibus:
viresque valentes »
Contùdit crudelis hiems. hic produxit paenultimam. *cado' quoque ^cecidi' facit, ne, si *cadi' dicamus, npmen esse putetur. composita tamen non duplicant paenultimam syllabam, ut ^perpendo perpendi', ^extendo extendi', ^pertundo pertudì', Mucido incidi', ^concido concidi', exceptis a * do' et a * sto' compositis et» a * disco', *posco', ut *prodo prodidi', 'resto restiti', Medisco dedidibi',
2 uincantur D 3 oratiiis K Hor. carm, IIII 3, 8 quarta ex qiiarU effe-
cit K 5 Es \fl coriambu8 BGLK Hor. carm- IH 6, 10 sq. 6 Nonauspf-
aa Q
catos] inauspicatos codd. nonnulU Bar, ospicatos Rr 7 Nostris] sic etiam a nt
pr. cod. ^vetustissimus et optìmus'* Prìsc, quem U Bentleòis ad hunc Hot» l., cum libris meit ommbuÈ , Heidelb. alusque Krehlianis nostros ctim libris Horatianis Zrvicc, 2 Eri. 2 Krehliiy si et fides est kabenda, eiusdem lectùmis testem H excitanti 8 dactilus Vhrì
contuUt Rr Verg. Aen. VIU 664 sq. Villi. HK 9 anchiiia G achilia
L 10 exttideraQt Rom. 11 concido concidi] d occido occ^di GLK coii*«do coq- *«di D 12 caedo — producta om, GK cecidi in cicidi mut. D 13 producta] prodv d prodis D corripebant L 14 Enn, ann. XIIII 15 sq. E, S. via p. 58. LXXIII sq, Fahl, in XIIII om, O 15 infl^oitto (ni) D furluna GK ferox Columna fero RBDHGL ferro K ferox sic] ferocie vetus codex Mendae , qìd eum Dousa sìupicaiur ferocem Enn, fr, p, ioxlvi sic ex sit con; B 16 acerbo] L aceruo reti. 17 Erm. ann, XVI 7 E. S. iii p. 60. LXXVI rafd, 18 dextrum Me- nda pertadit] r pertolit R asta D 19 Enn, ann, XVI 35 sq. E, S, ine, XXXII p, 71 Fahl, in annalibus om, G ^0 Virentesque G Virosqne 1 21 cre-
dulas H hiemps BD 22 Cado ex Godo corr. B cecicidi H cadi ffh
m 23 dicanus Z> 25 et a sto B et sto ff 26 et posco HK et a posco D re-
di 0teti K dedidici ex dededici corr, K dedici Rr didici G
USER X 25—97 519
p. mi. 03 P. p. 492. 93 K.
^deposco depoposci'. a ^ curro' composita utroque modo prolata inveni- untur ab auctoribus, ut * decurro decurri' et ^decucurri'. excipìtur eUam * divido % quod praeteritum * divisi' faciL supina illa quidem, quae a ^do' componuntur, mutant o in i correptam et assumunt Hum', ut ^reddo red- sditum', ^ credo creditum', ^ perdo perditum'. alia vero omnia ^ do' in 27 *sum' convertunt, ut Mudo lusum', ^rado rasum', ^caedo caesum', ^ de- fendo defensum', Uundo tunsum'. Virgilius in IIII georgicon:
ProTuit et tunsum gallae admiscere saporem. idem in 1 eorundem: 10 durum procudit arator
Vomeris obtunsi dentem, cavat arbore lintres. *cudo' simili||ter ^cusum'. idem in eodem: .
lapidemque revertens Incusum aut atrae massam picis urbe reportat is^cado' quoque *casum' facit, *ca' tamen paenultima producta. in omni enim | supino sive participio praeteriti producitur a paenultima, e^ceptis ^dàtum' et ^stàtum' et ^sàtum' et ^ràtum'. illud etiam sciendum, quod n ante ^do' habentia, quae amittunt n in praeterìto, amittunt eandem in supino et geminant s , si sit paenultima brevis in praeterìto , ut ^ findo fidi ttfissum', ^scindo scldi scissiun'. sin producatur, unam s habet, Mundo fudi ftisum'; composita simplicium termina tiones sequuntur. *cedo' etiam ^cessum' et Spando' ^passum' faciunt, quamvis etiam a ^patior' et a ^pa- leo' 'passum' dicimust unde Virgilius in III:
At pater Anchises passis de litore palmis. «idem in I:
Crinibus Iliades passis peplumque ferebant.
pò 1 deposco depoposci dedisco dedidici B deposoi Rr a curro] Accuro Rr 2
cu
et decarri Rr 3 diaido ex diaUo corr. B praeteteritum H 4 adsamunt B asamant tì assumamant O rerdo R reddiditum À 5 do] r io jR 7 tus- sum L tasfnm G iusum K Verg. georg. IIII 267 8 Prodcrit K cttm VergiUo
n «
tonaum D tosaum L iusum GK (uaum Med. ammiscere H amiscere GL 0
Ferg* georg, I 261 sq. 10 procudit ex producit c(yrr, B\ 11 obtussi GL obtusi
r K. uacat cauat H cauat ^ arbore B abore H lyntres BH Med. Pai. Rom,^
ut ex codice suo VergUiano tic etiam Prisdanus seripserit 14 lacuasum Med. Pai,
T
Rom. piccia Rr ube Med, 16 a add. r 17 et stalum et satum et ratum] r et slatum et ratum et satum DJf et statum et ratum R et statum et satum LB et ratum gap. Un, add. b et ratum et statum K 19 ut om, K fidi in Htura r
8 uel 8
20 producitur RK 21 fudi fussum Rr terminationes] r terminationem GL ter- minadoDis RB secuntnr RB sequntur K Oaedo BHGLKd Cado D 22 cae- som GLK pasnm Lb et in litura k pansum B pa^sum (n) G 23 pasum GLK Verg. Aen. III 263 IIII. GLK 24 At] eie Med, m. aU. Et K et sic codd, fereonmes lib. Villi ((49 etS de Xll vss. Aen, $ 188 p, 128 Lind., ubi onu reil., Med. m. pr. Pai» (deficit Rom.) pasis GLK de] * (a) , in mg. de R littore B lic- tore ff 23 Ferg. Aen. I 480 26 ilides K pasis GK sparsis aliquot Ubri
Verg. dett, pepulamquc Rr
520 PRlSCIANl INST.
p. 893 P. p. 4«3. M K.
28 ab eo quod est ^pedo' supinam in usa non inveni. a * comedo', quod est anomalum, ^comesum* et ^comestum' invenitur. Cicero prò Chi- entio: abditum aliqua in parte panis, quìsim si totum coilique- factum in potione* esset, celerius potius comestum quam epotum in venas atque in omnes partes corporis permanarel?5 Virgili US autem ab eo, quod est ^adedor', ^adesus' protulit in Villi:
et postibus haesit adesis. Uendo* praeterea et Uentum* et ^tensum* facit Virgilius in VII: Audiit, et si qucm tellus extrema refuso Submovet oceano, et si quem extenta plagarum m Quattuor in medio dirimit plaga solis iniqui. Lucanus in I:
Et varias ignis tenso dedit aere formas., idem in II: *
tensisque rudentibus actae. is
^ostendo' quoque ab eo compositum similiter facit ^ostentum' et ^osten- sum'. Lucanus in II:
Vt scelus hoc Sullae caedesque ostensa placeret, Agnoscendus erat. Apuleius in Phaedone: et causam gignendi ostensurum el« inmortalitatem animae reperturum. Varrò rerum rustica- rum I: ostentus soli, idem divinarum III: salute ostenta. Gato prò Lucio Caesare ad populum: quod | ego me spero
1 in usu 8up, Un, add. ,G 2 comessum et K Cic. prò Cluentìo.or. 62, 173 cf. infra § 30 Clueniio add. r 3 aditum v. U codd. Cic, collinqnefactum B
i " • o
colligequefaclum K colliquefaciiim cett, 4 p04itioDe(r) B clerius D caelerias H
a e celeri tas G potuit Cicero comesum v. l. ap, Cic. quem potiim Rr 5 po- tum V. l, ap. Cic, ^.^potum inuenias D epotum inaeniaa K aenias G par- tìs omnis Cic. Laurent, xlviii 12 permanerct BGLK permanare H Cicero penna- nere Cic. Salisburg. (5 P'erg. Aen. Villi 537 ♦abeo(h) D adessum GLK 7 hostibus R? ad«esis(h) D adhesis R adessis GLK cf. o. /. S 30 adhessis ha Rom. adesis Med, 8 praeterea tenlum GK Verg, Aen. VII 225 sqq. 9 «udii Rom. extrema — si qnem om. BDHGLK add, d 10 summouet R Pai. Rom.
Q j^ii quem •
Fr. snbmobet Med. hoceano Rr siqu^^iem (id) li si quìdem Rr siquam Rom.
11 inìqui] h ini B 12 Lue. Pkars. I 531 I. in litura r 13 uaria sign'w
LK uario signis G tenso etiam de XII vers. Aen, $ 64 e/ «te Lue. Vota. B al,
denso alii codd. Lue. cum Voss. A, cui nel tenso spscr. m. ani. 14 Lue. Phan. II 683 15 densisque et exteusisqne w. II. Hhr. Lue. 16 quoque et ab 27 17
Lue. Pkars. II 192 sq. 18 sceilus K li Foss, B ìi^^ Voss. b sillae Gir
silae R Syllae BDHK 20 apoleius GLK Apuieius in Phaedone] Apul. /r. 11
t. II p. 038 Hild. *« in B in Phaedone om. G phoedone B phodone K gigmendi R ostensurus GLK 21 immortalitatem HGLKr animae om. G repperturum GL Varo R Farr. r. r. I 25 rerum nisticarum I om. G
22 in I. LK ostensus DHGLKr soli Farro {cf. etiam ibid. I 24, 1 soli osten- tus) idem] Id est B Varr. rer. div. Ili fr. p. 2\fiBip.; om. Merkelius III] . In RBD in LK salute nostra ostenta G 23 Catonis prò L. Caesare ad pop.
or. fr. V. apud Meyentm l. l. p. 137 {cf. p. 266). eadem verba a Diomede p. 372 P. P, Rutilio Rufo tribnunlur, qui eius de vita sua Hbrorum fragmento laudato: idem
UBER X 28. 29 52t
p. «Ti. »3 P. p. 4!M K.
ostenturum. ^ostentum' quoque, quando moDstrum significat, nomen est participùile, quomodo ^factum' et ^dictum' et ^visum', ab ostendendo futura dictum. * strido' et ^strideo' tam tertiae quam secundae coniu- 29 gationis inVenitur. Virgilius in Vili: 5 stri||duntque cavernis
Stricturae chalybum et fornacibus ignis anhelat. Lucanus in VI:
Auribus incertum feralis strideat umbra, luvenalis in IIII: IO lam strident ignes> iam follibus atque caminis.
Horatius sermonum libro 11:
Stridere secreta divisos aure susurros, correpta paeQuItinia. Statius vero eandem productam protulit in Vili: Nil stridere domi. 15 idem in Villi:
Stridebit vestros Tydeus inhumatus ad ignes. praeterìtum perfectum eius debet secundum analogiam in Mo' vel in Meo' desinentìum et paenultimam vel antepaenultimam naturaliter longam ha- bentium in 'si' terminari, ut 'ràdo rasi', 'trùdo trusi', 'ludo lusi', ' ri- io deo risi', sed puto eupboniae causa non esse in usu 'strisi', sed 'stridi', quod, ut superìus diximus, usus quoque comprobat. Statius in IIII:
Iluius inaspectae luco stridere sagittae. Accius in Alcestide:
Cum striderat retracta rursus inferis. 25'sido' praeterea 'sìdìs' facit, cuius etiam passivum 'sidor sideris' inve- nitur. Lucanus in III:
(item Par. A) ait prò L. Gaesutìo (prò l. cesntio Par, uterque prò 1. ce armili quat- tuarue literarum lac, rei. rell.om. ^Mon. prò Lucio Caeracio Pr^^cAtW) ex 'hoc derìuauit participiom : quod ego me spero ostentarum (ostenta Par, B m, ree. spscr,)^ doiì OBlen-
V t
sonim. ' popnlom Hh me add, k 1 Osten^am L significai nomen] d sig-
ù nificationem D .Nomen H 2 participiale ex corr. d participaie R uis. Rr
à strodo Rr 4 Verg, Aen. Vili 420 sq, 6 calybbum Rr calibum DGL clia- anh h
libnm ff aelat Rr aneiat D banelat ff anbeliat L 7 Lucan. Phars. VI 623
n in \l om,G 9 luv. sai. IH! 10, 61 in IIII om. G 10 stridet H stridunt
/kv. codd. deli, plerique 11 oratins GL Hor. serm. Il 8, 78 in sermonum D ser- monum libro U om. G 12 diuissos L susuros BL 13 Statino (t. e. Staliuo in Sta- tius nero corr.) Hh Stai, Theb. VI II 256 eadem prodncta BDGL 14 Nihil GL 1 5
a nel
Stai. Theo. Villi 299 16 tndeus L tudeos G tideus D 17 do et in G 20
o ^
post risi: strido strisi add. L? pnten Dd 21 Stat. Tkeh. IIII 428 in UH
V
om. G 22 Cnius Stai. Cass. in aspectu G loco Dd sagittae] r sagite R
e 23 Accius in Afcesi. cf. lib. Villi $ 45 alcestide ex corr. r aldestid^ Ù 24 Cum] tnm L 25 sidis] ex corr. d sidi Gb sidit ri f. D sedi ìVagnerus ad f^erg, ecL 7f 1 passivum] b. passino B 26 Lue» Phars, III 674 sq. in IH om. G
522 PRISCIANI INST.
p. 899 P. p. 491. » K.
sidentia pessum Corpòra caesa tenent. Stalius in II:
summisque insiditur astris. cuius praeterìtuin in usa non est dubitationis vel allemitatis causa ; debuil s *sisi' esse, sed utimur praeterito *sedeo' verbi, id est ^sedi', prò supra dicti quoque verbi praeterito. 30 In *do' unum anomalum invenitur, *edo es est', vetustissimi tamen etiam ^édo èdis èdit' dicebant correpta prima syllaba. Naevius in car- bonaria: m
Tibi servi multi apud mensam adstant, ille ipse ad-
stat, quando òdit. non potest enim in hoc iambo paenultima syllaba longa esse, ut intelle- gatur praeteritum, ne sit scazon. Plàutus in lipargo:
Nil moror mihi fucum inalveo, apibus qui perèjdit u
cibum, corripitur enim paenultima. Lucilius in UH:
f qui èdit se, hic comèdit me. supinum eius tam ^esum', ut supra dictuni est, quam ^estum' usus exi- git ut possit dici. Virgilius in Villi: »
et postibus haesit adesis. * idem in II:
Ambesas subigat malìs consumere mensas. Cicero prò Ghientio: abditum aliqua in parte panis, quam si totum conliquefacturo in potione esset, celerius potius co-2b
2 cessa G 3 Stai. Theb. Il 30 cf. $ 23 in II Tliebaidos otn. Q 5 de-
buit enim BDHGLKr 6 utimur in praeterito B 8 anomalum inueniiur in hU b
9 etiam om, K Neuius libri Naeoii carbonariae fr. p. 12 BoUi. 140
Klus9m. 8 Ribb.; irochaicum esse versum Tibi semi molti dpud mensam astant, ille
ipse aslat quando edit vidit Bitschelim parerg, I 98, </e ipsa earbonaria Naemana
8
dubUaiionem movens, cf. tamen ibid. p, 106 in earbonaria om, O 1*1 astant G
astant RLK asstat r astat G astat LK 13 hoc penuf iambo syllaba K 14
scaton GLK Plantns in lipargo] liparffum alterwn nomen parasiti pigri esse censsU Scaliger ad Varr, de l, L, VII 62 /. II p, 213 erf. Bip.^ quem seeuti sunt fragmento- rum Plautinorum editores (parasiti pigri s. lipargi fr, 4 p. 440 Both.) , ai ». Ritsehe- Uum parerg. I 156 sq. lipjiargo B; ^codd. Eri, 1 Lips. 1 Lignrgo, vel Lycurgo* Krehlius sitellitergo W. Freundius v. Ritschelium mus, phil, X 445 sqq, 15 Nil
V
Scaliger Nihil libri facum Rr frnctum in fntum mui. K alveo] Ritscheìius l. l,
p. 446 albo G albo B aluo rell. apidbus K peredit] dk perdit D per4>4rdit K
17 lucius D Lucius ff Lue. sat. IIII 25 Daus. 20 Gerì, VII. BD 18
edit seffe coni. Fleckeisenus se edit QerlacMus hic spscr, b 19 esum] k essum /l esus RBDH essus GL ut praedictum D estum] K esitus B estus {ex esitus corr. m H) celeri 20 P^erg. Aen. Villi 537 cf. § 28 Vili. GLK 21 adessis GK adh^sis B adessit L 22 F^erg, Aen. ITI 257 23 ambessas GL consnmere Verg. UaaAurg. alter m, alt.y ex Prisciano sdì. interpolatus absumere VergiUìts 24 Oic. prò Clueni, or. 62, 173 cf. % 28 25 colliquefactum RH potitione D
celerius D clerius K
LIBER X 29-32 523
p. 893. 94 P. p. 493 K.
mestum quam epotum in venas atque in omnes partes cor- poris permanarel?
In *go' r antecedente, sì non sint a *regen||do' composita, *go' in 31 *si' convertcntia faciant praeteritum perfectum, ut ^mergo mersi', 'spargo
5sparsi% * tergo tersi', dicitur tamen et Uergeo*. alia vero in *xi* con- yertunt *go' praesentis et faciant supra dictum tempus, ut *rego rexi% •cingo cinxi*, *ango anxi', Uingo tinxi% Spingo pìnxi'. a *regcndo* composita, quamvis in praesenti syncopam e paenultimae patiantur, tamen in praeterìto perfecto eam euphoniae causa servant, ut 'porgo porrexi',
lo'pergo perrexi% 'surgo surrexi*. nam *porrigo* et 'corrigo* et 'arrigo' e in i convertentia aptissime servant secundum proportìonem simplicis de- clinatìonem. excipiuntur 'frango fregi % 'ago egi% 'lego Iegi% quorum composita séquuntur simplicium declinationem : 'confringo con£regi% 'per- fringo perfregi*, 'exigo exegi% 'subigo subegì', 'cogo coegi*, 'perlego
isperlegi', 'relego relegi'. excipiuntur ex hoc composita: 'neglego neglexi' et 'intellego', quod antiqui 'interlego' proferebant, ' 'intellexi' et 'diligo dilexi*. 'pango* quoque 'pegi' et ex eo 'impingo' 'impegi' facit. Pacu- 32 vius in Medo:
tonsiliam pegi laevo in litore.
3oLucanus in V:
Sufficit ad fatum belli favor iste laborque Fortunae, quod te nostris inpegit arenis. simplex tamen 'pango' etiam 'pepigi' facit secundum Charisium et ^panxi'. sed antiqui ^pago' quoque dicebant prò 'paciscor'. Cicero in
35llad Herennium: pacta sunt, quae legibus observanda sunt,
1 in venas] euenias GL inuenas k iouenas H inaen^as (i) K partes add. h
a V
2 permanerei GLK permanat B permanare i7 permanere Rr 4 faciant Rr ^
n m
6 praesentis om, K 7 ago Dd 8 pennitìmae e G patinntnr RH ta H
9 porgo] Ubri x Sintmus lai. Deci, u. Coni, P» 291 porrigo edd, meae praeter sr onmes 10 Nam et porrigo et r 11 aplissimae H propor«tionem H 12
non fresi e
fregi Hh 13 secnntur RB sequntur K sequunt L 14 perligo Gg perligo K 15 perleg^ii L religo L negligo GLd neglo B 16 iateilìgo DGL in- tellego intellexi qnod B intelligo inteliexi quod K '"inierlego ''antiqui G ioter-
le^ Dd diligo] g deligo GK 17 delexi K impinguo K inpingo Inpegi B Pacubius LK Paeuv. Medi fr. 17 p, 132 Both, 1 p. 86 Ribh. cf, Fesi,
p. 356 S 31: Pacuaìus in Medio: Acces 1 y. eam (Accessi ad eam Frtinus Accessi ad terram Bothius Accessi Aeam Bergkius mus. Rhen. Ili 1835 p. 78 Accessi Aean ^Mùllerus ad Fest. p, 413) et tosillam pegi laeto in litore 18 im medio G in me-
dio L in medio K medoton sylla B 19 tonsilla DHGLK paegi K Icuo RBDHGK leclo Bergkius l, l. littore RDHG 20 Lucan, Phars. V 696 sq, in V om, G 21 fatum] factum BDHGLr summam Voss, tUerque cum àtug codd,
Lue. et sic cod, quidam Prisc, a Coriio ad Lue, L favor] dà fabor BDGL fa**«
H fobor K labor iste fauorque Voss, A cum parie codd. Lue, 22 furlunae G qnod] quae Voss, A et schol, Voss. B al, quo et qui vv, IL aliorum libroì-um Lue,
ìmpegit RGLK harenìs BDHLK cum Voss, B ìiabcre G 23 pepegi G
carisium DK Charis. p, 220 P. 147 Lind, ^pango pangis pepigi et pausi et panxi'
. ef. Lind. p. 146 ann. 20 24 sed — in II m mg. add, K rket, ad Herem, II
i 13, 20 in II ad Herennium om. G 25 legalibu8/?r sunt om, L
524 PRISCIANI IN8T.
p. 8M. 95 r. p. 4». W IL
hoc mo|do: rem ubi pagunt orato, ni paglini, ^tango' praeterea Hetigi' facit et ^pungo' ^pupugi' vel *punxi'. Varrò in I humanarum: ut habent Parii, qui vocantur o(pioyBvsìg^ eLin Africa Psylli, quorum ophiogenis cum arbitrantur subpositum esse in stirpe aliquem, ei admovent, ut pungat, cotubram: cum pu-s pugerit, si de genere sit, vivere, si non sii, mori, in eodem: admota aspis cum pupugerit, si non occidat, sciat, ex Psyl- lorum esse stirpe. Naevius in glaucoma:
quod de opsonio Stilo mihi in manum pupugit. n
^expungo' vero *expunxi* dicimus, at * repungo repupugi* et *repunxi\ ut Capro videtur. cum ei, qui nos pupugit, ialionem, id est vicem a nobis redditam ostendimus, ^repupugi' dicimus, quan||do vefo de ratione VI 33 vel calendario loquimur, *repunxi' dicimus. a ^ tango' composita non duplicant prìmam syllabam: ^contlngo contigi', ^attìngo attìfgi', in quibusu notandum, quod paenultima praeteriti corripitur, praesentis vero produci- tur, ab *ago' et * frango' et ^lego' composita servant simplicium prae- teritum, ut ^exigo exegi', * prodigo prodegi', ^dego degi', ^abigo abegi', Mnfringo infregi', ^perfringo perfregi', ^colligo collegi', * relego relegi', quod difflerentiae causa non mutavit Me' in Mi', quamvis etiam *perago'20
1 pagniit oruiOy uì pagunt] BostuSj Krehlius pagunl oralioni (r orcelioui 72 lioraiio|ni B) pag:iint codd» PrUdani indeque-, ut videtur, libri aliquot rhet. ad Herennium^ cum tw. //. oracioni vel oratlone vel oratiODeni pangunt etc. paciscuiUiir liòri utriusque familiae prae- stantioris omnes; cf. Dirksenium Uebersicht d» bisher. Versuche zur Krit, u. fferstel-
o lung des Textes der Z/vólfTafel-Fragmente p, 168 sqq. 2 Varrà D Varrm. .
rerum antiq. hum. lib. I fr. p. 204 ^arr, ed, Bip. humananim Uh 3 Parii] ft cf.
Strab. XIII 1, 14 p. 588 Gas, Plin, nat. ftist. VII 2, 13 Muretwn var. lect. U 2 Tvr- nebum adversar. XVI 0 pharii RB farii DHGLK óqpioyfvfig] om. DK add. d
0(|>irBifBic r o<|>iOTENSic G affrica K psilli BGLK Psyllos Muretus 4 qnoni
It ophiogenis cum] 3 ('OipioyBVètg cum Muretus ophiogcnes cum Tttm^us) pbio-
ael orig-ealstttm genistum D ophyogeuistum li ophioginistum G ophiogenistum BH ophioginistuni L aphiaginistum K supposilum BDGLK esse om. K 5 stirpem B ci ad-
ii movent, ni pungat, colubram] Muretus si ailmoueant (amoueant ììr ammoueant DBGL
N e
ao moueani AT) ut punga! (pungat Rr) colubra libri 0 degenera Ùd uiuimas G
Varron. antiq, hum, Ub, 1 fr, p. 204 ^arr, ed. Bip. 7 ammota BDHGLK
8
aspicn Hh pslllorum BLK 8 styrpe RD Neuius libri Naev. glauoom. fr.
p. 15 Boih, 152 A*/. \2Ribb,, qui creticos cum baccheis composiios effecit: quód
de eo opsònio | Stilo mi in mamim pupugit ; Qudd de opsonió mibi stilo in ma- num pupugit.. coni. Fleckeisenus glauconia 6^//^^ 0 quod de eo a opsooio Ribbeckius obsonio RBDH opsinio GLK 10 in maru K 11 expunguo K ci expunxi B repuugo] h repugno HG repunguo K repugi GLK * 12 Capro] ap. Osannum de Capro p. ì& 13 ostendimus] g osteodemus G repugi GLK 14 kalendario GL kallendario K tanguo K 15 continguo K conti *gi(n) L atti4igi (n) K 18 exigo exigo exegi K »
LIBER X 32—34 526
p. 896. 90 P. p. 496. 97 K.
a iminutabilein servavit et ^dego' syncopam euphoniae causa protulit. ex- cipiuntiir miitantia simplicis significationem, quae superius posuimus: *ne- glego neglexi', ^diligo dilexi', Mntellego intellexi', quamvis Aemilìus Macer in XVI annalium: omnium nostrum neglegerir aucto-
Brìtatem, prò ^neglexerit' ait. supina in ^si' quidem facientia praeteri- tum per *sum' proferunt secundum supra dictam regulam, ut ^mergo mersi mersum', * spargo sparsi sparsum% Uergo' vel ^tergeo tersi ter- sum*. alia vero omnia *go' in *ctum' convertunt, ut *rego recium % Mungo I ìunctum% Uingo tinctum', Mego lectum', * pungo punctum% ^ago
loactum'. abiciunt tamen n euphoniae causa haec, quae paenullimam a ha- bent vel i, ut ^frango fractum', ^pango pactum', ^ tango tactum', * fingo fictum', Spingo pictum', ^stringo strictum% ^rìngo rictum\ excipitur ^ cingo cinctum% Uingo tinctum' et ^stingo stinctum' et ex eis compo- sita: .^succingo succinctum', ^extingo extinctum'. *ango' quoque difTeren-
isUae causa servavit n in supino ^anctum% nam ab ^ago' ^actum' fit. qui- dam tamen etiam * anxus ' eius participium protulerunt. et omnia in- com- 34 positione integras servant simplicis literas, quamvis in aliis modis muten- tur, ut *rego rectum% *pergo' et Sporgo perrectum' et *porrectum', ^ago actum', ^cogo coactum', ^abigo abactum', ^ tango tactnm', ^ contingo
aocontactum', ^frango fractum', Mefringo defractum'; ^pango pactum', Mm- pingo impactum'. et possumus hoc existimare differentiae causa in pleris- que fieri, ne, si *perrictum' et ^abictum' et *defrictum' et Mmpi||ctum' diceremus, alias significatìones monstrare putarentur. Lucanus in V: Tnpactae cessere fores.
1 inmutabilem B seruant K dego per Hd post syncopam : a add. BDHLKt pertulit K 2 posuimus] docuimus Q negligo DGL 3 deligo delexi L intelligo in- tellexl deligo delexi K intelligo DQL emilius DQL enK'lius K Aemilias M:icer in XVI ann.] ad Aendìùan Macnan onrisso libri tìtulo eadem refert Piomedes p. 366 P,; atC, Lieifdttm Macrum laudandum fidsse intellexerunt et H'eichertus poet. Lai, relL p. 92 et Kraugius fragm. kist, R.p, 239, qui Licinii nomen ipsùt grammaticorum terbis iUatwri sunt, cf. Lachtianni ad Lucr. VI 17 armot., Rothium l, /. fr. 23 p. 367 4 noslrorum B ta
aaclorilem Hh aatoriiatem D 5 si] xi D falientia H 7 tergo .si .snm
nel tergeo .si .sum 0 8 gn] 4i*go(in) L 9 tingo om, G tingo — rictum
V
om. D in mg. add, d lÓ eophoniae Gg caussa Rr 11 tango tactum pango
pactum G tactum friggo (n) frictum fingo flctum B "pingo pictiim 'fingo fictum
G 12 Excipiantur BDk 13 cingo cingo cinctum K cintum D post cinc- tum sqq. — succinctum add. r tinguo r, et stingo stinctnm om. GLK copo-
sita H 14 sunccingo succintum D sucingo sucinctum GL Ago D 15 sorua*it k
supina * modis
seruant m* f. K 16 omnia Hh 17 alii modis DB alii K 18 "porgo
0 e or
'peigo G 'pergo et porgo" in litura D et pargo K p^trrectnm (o) L et per-
a
rectum Hh 19 cogo om, G abictum Dd 20 inpingo inpactum B 21 pos-
V
simus Dd exhistimai^e B implerisque K 22 perictum H inpictum B
e ^
23 diceremus] h d*«eremus H diceremus L puteutur K putentnr GL Lue.
Phars. V 209 24 lupactae] sic etiam Lue. palònps. Findob. (tf. ann, lit. Find,
526 PRISCIANI INST.
p. WS P. p. 497. IK K. .^
in ^gor' deponentia mafant eam in ^ctum' et facilini supinum, ut ^fungor functunì\
In ^ho' desinentia mutant *ho' in ^xi' et faciunt praeteritum, ut ^veho vexi% ^traho traxi', et secundiun supra dictam regulam in 'xi' ter- minantium praeteritum perfectum [per ^cturn'] proferunt supinuro, uts *vectum% Uractum*.
In Ho' fìnientia praesens per ^iui' exeunt in praeterito, ut 'alo alui', 'colo colui', 'molo moiui', 'consulo consului', 'occulo occului'. Sta- tius in V Thebaidos:
raptum quae sola parentem m
Occului. excìpiuntur duplicantia !, quae si a muta incipiant, geminant principalem syUabMn, etsi non servent ubique eandem vocalem, ut 'pello pepuli', 'faUo fefeili', 'tollo tetuli% prò quo nunc in usu frequenti est | 'sustuli'. 35 a 'tulo' quoque, quod veteribus in usu fuit, 'tetuli' dicebatur. in com-i5 positione tame.n non geminant principalem syllabam, ut 'refello refelli', 'compello compuli'. alia quoque eiusdem terminationis o in i convertunt, ut 'vello velli', sed et 'vulsi' dicitur, 'percello' quoque 'perculi' et 'ex- cello' vel 'excelleo exculi' vel, ut alii, 'excellui', quorum simplex in usu non est. 'psallo' etiam 'psalli' facit praeteritum. Cicero de» suppliciis: revellistis atque in profundum abiecistis. Vir- gilius in bucolico:
Gum caneremreges et proelia, Cynthius aurem Vellit et admonuit. Lucanus in IIII: s
Castrorum siccas de cespite vulserat herbas. idem in VI:
percussaque viscera nimbis Vulsit.
Anz. Bl. XXVI 24) Impactae RL cum Voss. A iopulsae spscr. schei, in Voss. B et
sic' vel impuUae aU codd. Lue. impertae G c^ssere D 1 mutaut eam Bk fuuegor B 3 "motant "disioentia K 4 traxi. secandum GLK praedictam
G 5 per ctum] rd per inctum R om. DGL in mg. add. K ni om. B 7 lo
e dissineniia K praesens tempus per B 8 colai] cului B ocului ffh Stat.
Theb, y 35 sq. 9 thebaidos D tebaidos GLK 10 rapsum G raptum quae] r
e uerbft
raptumque RBDff parente B parentum LK 11 ocului B 12 quae Bk
n
si om. G geminant Rr pricipalem H 13 servent] r seruant RG 14 quo add, rb usi R 15 quoque] ueno G uerbib. ueterìbus ff 16 ut om. LK
I
18 sed conuulsi B percolo Rr 20 Cicero de suppliciis] immo de signis: in
. yerr, fici, II un 11, 20 21 suppliciis] k simpliciis ff atque] neque Cicero
Verg. ecl. 6, Z sq. (deficU Med.) 23 reges] siluas BBHGK siUuas (1) Z
praelia G Cynthius] k cinthius RBGL qui inthius K 24 et m. alt. add. Pai,
amonuit B ammonuit HGL ammouit K monuit Rom, 25 Lìàc, Phars. IIII 414
in mi om, G 26 cepite H 27 Lue, Phars. VI 545 sq. 28 percusaque G
nimbis] membris G cum nonmtUis Lue» codd.
LIBER X 34—36 527
p. 896. «7 P. p. 496. W K.
idem in eodem:
Illa genae florem primaevo corpore vulsit. idem in Villi:
Avulsitque manu telumque affixit arenae. sLucretius ab ^'excello excellis' infinitum protulit ^excellère» paenultima 36 correpta:
Omnibus ornatam voluisti excellère rebus; Cicero vero in I epistularum ad filium: quare effice et ela- bora, ut excelleas, quod est ab ^excelleo excelles', cuius praeteritum lodebet ^exceliul' esse, ut ^calleo callui', secundum proportionem secundae coniugationis. idem tamen Cicero in Verrinis praecellunt protulit secundum tertiam coniugationem et in I prò || Cornelio: quieloquen- tia ceteris antecelli t. ex quo debet * exculi' quoque esse praeteri- tum perfectum, sicuti ^percello perculi'. Vìrgilius in V: 15 Perculit et fulva moribundum extendit barena.
Bassus in II lyricorum:
Calliope princeps sapienti psallerat ore. Supina in Uum' quidem exeunt, quae nascuntur ab unam 1 habenti- bus, ut ^occulo occultum', ^colo cultum', ^consulo consultum'; quae vero )oduplicant, per ^sum% ut Sfallo falsum', Spello pulsum', * vello vulsum', ^ excello excelsum', ^percello perculsum'. a ^psallo' supinum non legi, ab ^alo' vero tam ^altus' quam ^alìtus' dicitur. Cicero prò Plancio: ubi altus est. similiter Sallustius in lugurthino: et | omnem aetatem Arpini altus; in quibusdam autem codicibus etiam ^alitus'
1 idem om. B Lue. Phars, VI 562 2 e (ex, a) corpore àHquot codtL Lue. cwn Fo9S. b 3 Lue, Phars, Villi 765 4 manum R telumque] tefum quae B piloque
Lueanus teloqne Lue. Zmiec. affixi Rr aflxU K arenae] sic etiam Lue, Voss. A
ai, harenae Bd haraenae ff haraene K harenis {Voss. B) vel arenis libri Lue. plerique
5 Luer. I 27 cf. lib. Vili % 96 excellère in mg, K 7 uoluistU Rr 8 Cic, epp,
ad filium lib. I /r. v, lib. Vili $06 1 om, R aepistolarum K effice«« (re) B 9
praeteritum tempus debet B 10 esse TTANOYpro ut calleo B calui G 11 prae- cellunt in Ciceronis Ferrìnis non inverni oc quantum equidem scio htius verbi sola forma praecellens uHtur Cicero uerrenis G procellunt^JT percellunt id f. U per- cellit h 12 Cic. prò Cornelio or. I fr. 38 p. 451 Or. cornilio K eloquenti* fi
13 antecellit] in litura k mite***** K 14 Verg. Aen. V 374 II. r 15 e V b h
pertnlit Med. percutit Rom, moribunda Rr mori«nndùZ moribundna K arena B
16 Caesius Bassus lyricorum li cf. fVeiehertum de L. Vario etc, p. 145 Ler- schium pkUolog. I 622 coli, 0. lahmo ad Pers, sai. 6, 1 p. 211 sqq. prolegg, p. XXVIII sq. Bemkardio in hist, liL Rom. p. 465 ed, alt. U. G liricorum D 17 caliope GK sapienti princeps GLK psalleret G 18 *ezeunt equidem ff
una B 19 occttUo(t) K 20 duplicant 1 B duplicant MK p4sum(eP) in et nel excuLgum
pnlaiun corr. B nolo Rr 21 excelo R excelsum Dd excellsum RM
ael non inuenì
non leg^i Rr 22 ab allo Rf Cie. prò Piane, or, 33, 81 ubi altus aut doctus est cf. ibi ann, Garatonii planilo RHGLK plangio B 23 Sali, lug. 63, 3 in-
gurtino H et per omnem aliquot libri Sali, 24 aetatem] pueritiam libri Sali.
e alitus etiam nonnulli nostrorum codd. Sidl. quodicibus B
528 PRISCIANI INST.
p. 897. 96 P. p. 499 K.
invenitur. a UoUo' quoque deficit supinum, sed prò eo utimur ^subla- > tum'. Wolo' quoque anomalum Wolui' facit praeterìtum, ex quo nomea participiale nascitur Wultus', quomodo ex ^coio cultus' et ex ^occulo occultus''. VII 37 In ^mo' desinentia, si vocalis longa antecedati o in *psi' conversa» proferunt praeterìtum, ut ^promo prompsi', Memo dempsi', ^como compsi'. haec autem ^si' in Uum' convertentia faciunt supina, ut ^surno sumpsi sumptnm', ^promo prompsi promptum', ^demo dempsi demptum', 'come compsi comptum'; alia vero in ^mo' desinentia per ^ui' divisas exeunt in praeterito, ut Womo vomui% ^gemo gemui', ^ fremo fremui', * tremo u tremui'. excipiuntur ^emo emi' et Spremo pressi', et in ^ui' quidem terminantium supina fiunt ^ui' in Mtum' conversis co^repta paenullima, quomodo in omnibus, quae ex huiusmodi praeterìtis nascentia i habent ante Uum% ut Womuì vomitum', ^ gemui gemitum % ^fremui fremitum', ^tremui tremYtum'. ^eiui' vero ^emptum' facit, quod ideo assumpsit p, 15 quia non potest m ante Uum' sine p inveniri euphoniae causa, ut ^sump- tu8% *promptus% *comptus'. * pressi' vero secundum in 'si' terminan- tium regulam i in 'um' convertens facit supinum, ut ' pressi pressum '.
In 'no! 0 vel g antecedentibus per 'ui' || divisas faciunt praeterìtum, ut 'pono posui' et ab eo composita, 'suppono supposui', 'compono com-» posui'. antiqui tamen et 'posivi' protulisse inveniuntur. Plautus in vidularia:
Nunc apud sequestrum vidulum posivimus. Apuleius in I Hermagorae: et cibatum, quem iucundum esse 38nobis animadverterant, eum adposiverunt. 'gigno genui', prò» quo 'geno' vetustissimi protulisse inveniuntur - Varrò in andabata: sed quod haec loca aliquid genunt -, cuius infìnitum passivum Lucretius in III protulit, 'geni':
1 tn«»*t*uenitur H defecit QLK 2 uoloque anomalum R uoluii D
* P
3 paritcipale Ùd 6 ut aumo sumpsi promo hU promst RÙ promsi B 7
in ptum B 8 prorosi B prosi O proptam R promtum D 11 praemo R ni
a i
diuisas quidem B 12 supine faciunt Rr in tum DB 13 praeterìtas Bh
" m
14 tum] tu LK ut uomo uomui B genui Q 15 adsumpsit B 17 promp-
8
tus] rd promtus R prumptus B presi Rr Prassi B 18 prassi pr^ssum B 20 et babeo Rr conpono coposui H 21 posivi] r potui R Piata, vidul. fr. 8
/ t i
p. 442 Boik, 23 capud R uidulum B uitulum h posuìmus RrH 24 Apu- leius in 1 Hermag,: Apul. fr, 7 /. II p. 637 Bild, iucundum] k iocundum BGLK a e u 25 animaduerterent G animaduerturant Dd adpostnere B appostuerunt reti i 26 quo add. r uetnstissìme Rr Varrò in andabata] cf. lib. VI S 17. Varr. sai. VII /r. 6 p. 95 Oehl. cf, Krahnerum de Varr. ex Marciani satura supplendo retius
p. 20 28 Lucanus Rr Lucret. Ili 796 sq, III Krehlius llll. libri
LIBER X 36— 39 529
p. 89B P. ' p. 499. 500 K.
tanto magis infitiandum est, Totiim I posse extra corpus durare genique. a canendo "quoque composita siiniliter praeteritum in *ui' divisas tiniunt: * succino succinui', *occino occimli^ quidam autem et 'oceano 5occanui' protulerunt, ut Sallustius in I historiarum: iussu Me- te Ili corni e in es occanuere. sed Probus ^occini' quoque existi- mat posse dici, cum simplex *cano cecini' faciat, quomodo a *cado cecidi:- * incido incidi' et a Uango tetigi: contingp contigi'. m antecedente 'no' in 'psi' conversa facit praeteritum perfectum, ut Hemno tempsi'. alia IO omnia per *vi' coniunctas proferunt praeteritum : 'sino sivi', 'stemo stravi', 'cerno crevi'. non solum enim rò 'xotfxtv/fojv x^/v©' sic facit praeteritum, sed etiam cum prò 'video' accipitur. Ti'tinius in gemina: .
simul ut pueras Has nocte suspirare crevi, i$pro 'vidi'. Plautus in cistellaria:
fCum ego tè amavi, mea Antiphila, et mihi amicam
esse crevi, similiter prò 'vidi', 'sperno* quoque 'sprevi' facit et 'lino livi' vel magis differentiae causa ad nomen Livi 'levi', quod a 'leo' quoque simplici nasci- «liff, quod in usu non est, ex quo 'deleo delevi', unde et 'letum' dicitur, quod delet vitam. luvenalis in III:
Nam quis plura linit victuro dolia musto? Terenlius in heautontimorumeno:
Relevi dolia omnia, omnes serias. 25 vetustissimi tamen etiam 'lini' in praeterito protulisse inveniuntur, ut 39
A infitiandam 1 iDflciendum R inficiandum B Lucr, quadratus V 140 ioflciendum GL et ex infitiendum carr, K .i. corrumpendum. add. k est om, libri Lueretiani et k, l, et
simili V 140 3 deuisas L 4 iioiunt] faciunt GL beccano hoccanui Rr 5 SaU. hùt, I 69 p. 09 Kr. iusu LK iussiim B 6 Prt^mg ni /. BeryOus. iunio-
rem intellegit Osannus Beitrdge 11 p. 211 cf, ami. ad lib. V S 45 posse ex isti-
a P
mal D 7 facit H 8 et attango K 9 in si /> temano (p) R tempno BD
F P
Alia nero omnia H 10 sino sinL L 11 cereui K tokockinbiziun ekpiniu Rr
TOKOCKINEI.ZEN KPINU^ (sÌC) add. d KOCKINBIZON BHGL KOCKINEITON A" KPINO B
ti 12 tinnius G Titìmx geminae fr. 16 p. 64 Botk. p. 116 Neuk. fr. X p. 121
Ribb, 13 stmul ut pueras lias ego | Nócte suspirare crevi G. ffermamiìis opusc. V
p. 271 Simnl ut pueras hésce noctc suspirdre crevi.. 'possis etiam simul ut pueras Hac nócte s. e' Ribfieekius 14 Has] già etiam Barò. m. alt. hac Barb. m. pr.- et non- nulli codd, Krekliani . nocte has ad baccheos efftciendos Neukirchius noctes B 15 Plaut, cistell. Il, 1 sq. cis^tellaria (a) L 16 Cum ego antehac (ex antid-
hac con-, Vet,) te amavi et mi (mihi Fet.) amicam esse crevi, | Mea Gymnasium Plau- iw amau. K ant«Ì4'phila (h-p) R 20 letum] l^tum D loetum H deletur
' V 0
in deletù corr. B 21 luv. sai. III 9, 58 22 uicloro H delia Rr 23 .
Ter. keauiontim. Ili 1, 51 heatontimorumenon G heauteniimorumeno D heautonti
i
monimenon H heatuntimorumenon L eatontimor K 24 releui G omnia dolia
S omnia om. H series BdH seras h 25 protulise K
GRAMMATICI LATINI II. 34
530 PRISCUNI INST.
p. 896 «9. P. p. 500. 501 K.
Varrò rerum rusticarum: cum oblinerunt vasa. supina in^ui' quidem divìsas terminantium praeteritum 8ul)tracta u et addita Mum' prò* feruntur, correpta tameu paenultima, ut ^posui posìtum', ^genui genTluIn^ a ^cano' tamen composita primitivi || servant in supino terminationem; 'can- tum' enim et ^succentum' dicimus, quam>Ì8 in ipso verbo a in i conver-s tunt ex eo composita, sed in supino iterum i in e transferunt: ^succino succentum', ^occino occentum' ; Hempsi' vero Hemptum' facit, sicut omnia in 'psi' per praeteritum exeuntia. in Vi' vero syllabam desinentia mutant eam in Uum' secundum praedictam regulam, ut ^sivi 8i|tum', ^stravi stra* tum', 'crevi cretum', *sprevi spretum'. ergo *livi' quoque vel Mini litum', i« unde Virgilius in IIII gcorgicorum:
et p*aribus lita corpora guttis. Saliustius in lugurthino: simul gladium sanguine oblitum 10 ostenta ns.. et sciendum, quod tam Mitum' quam ^sTtum' et 'Ytum, qui- tum, cìtum, sàtum' corripiunt paenultimas, quod in aliis supinis, quaeià a praeteritis in M' terminantibus nascuntur, non invenitur, ut ^amavi ama- tum', *movi motum', *nevi nétum', 'favi fautum', *cupivi cupìtum', 'munivi mii- nitum'. (Caper: ut !sino situs', sic fnequeo nequitus' corripit paenultimam, quodususubiqueapprobat. Cicero prò Cornelio: coep- tum igitur per eos, qui agi volcbant, desitum est per hunc,3o qui decessi t. ecce hic manifestissime ostendit orator, a 'desinor' esse 'desitum' ; sic ergo et a 'sinor' 'situs'.) quod autem pcicnultimae supra dic- torum supinorum corripiuntur, poctarum exempla docebunt. Virgilius a 'praetereor' in Vili:
0 mihi praeteritos referat si luppiter annos. 35
idem in X ab 'obeor':
Morte obita qnalis fama est volitare figuras. Ovidius in fastis:
1 in Farr. rer, rusL libris kodie haec non reperiuniur, immo se obleuerunt uisco leffiiur HI 7, 7. verba kic L f. ad ephemeridem rusHeam s. agrestem pertìneni ohVinenni LK uassa K 3 tamen correpta H tamen add. d gemui geraitum G 4 io sopino
e scruant G termioationem] / termin^'^*^'^^ L 5 sucentum Rr siioceiitnm ex snc-
cintum corr. K conuertnnt I>H 6 sed] r sic 7? ' 7. occinno K tcptiim
D 8 per on, BK add. b nero om. K 9 regulam ow. O 10 spracui
spraelum BH il Verg, georg. IIII 99 georgic DH geor G 12 guttis] d
in gutis D 13 SalL lug, 101 , 0 in lugurthino] om, G iugurtino Rr gla-
n dium] r gaudium R sanguine om. G 14 ostentans add. r ostentas Dd osten- dere Sallustùis et sciendum om,. Et sciendum tamen in mg, add, K 15 ^tum
m citum D corripiun Rr 1(1 terminantibus] desinentibus L disinentibus GK 18 Caper] «p. Osannimi l. l. p, 16 corripuit R 19 quod] r quem ni /. R ad-
probat B Cic. prò Coni. or. I fr, 35 p. 451 Or. cf. § 55 comilio GK 20
. agi ex S 55 addidi. om. h. /. libri uolebat B 21 mani restissimo LK manifes- timo G orator] h arator B adhesioor Rr 22 penultimae {sic) add, d 23 supinorum spscr. l Verg. Acn. VII! 560 24 Villi. H 25 refert Pai. iupi-
ter L 26 Verg. Aen. X 641 vf. lib. Vili § 31 27 quales IILK uolìta^' Rh 28 Ovid. fast, llll 583 sq.
\
UBER X 39-41 531
p. 89». 900 P. p. 501. 503 K.
Sol adKtus, quam quaeris, alt, ne vana labores, Niipta lovis^ fratri tertia regna tenet. Te^ entius in hecyra:
Nani cum compressa est nata, forma in tenebris nos- 5 ci non quìta est;
est enim quaternarius iambicus. LucanusinVUI:
Hic situs est Hagnus. placet hoc, fortuna, sepul-
chrum. idem in eodem: 10 Illita tela dolis nec Martem comminus usquam.
Virgìlius in IIII georgicon, ut praedictum est:
et paribus lìta corpora guttis. a ^cio' composita tam corripientia quam producentia pàenultimam inve- 41 niuntur. 15 In ^pò' desinens m antecedente unum invenio *rumpo', quod sub- tracta m et o in i conversa facit praeteritum paenultima || producta tam in simpUci quam in compositis ab eo: 'rumpo rupi', ^abrumpo abrùpi', ^con-umpo corrùpi'. e vero brevem pàenultimam habentia noutant o in ^ui' divisas in praeterìto, ut ^strèpo strepui', ^obstrépo obstrepui'; r vero vel 2oI vel e pro|ductam ante ^po' habentia o in ^si' convertentia faciunt prae- teritum, ut ^scalpo scalpsi', ^sculpo sculpsi', ^carpo earpsi', ^rSpo repsi', 'serpo seiT)si% ^sarpo.sarpsi'. Lucanus in IH:
Sed per iter longum causa repsere latenti, supina in ^pi' quidem terminatorum flunt mutata i in Uum\ ut 'rupi rup*
1 aditam GLK qua Rr queris R 3 Ter. hecyr. IIII 1 , 57 in hecyra
om. Q haccira R haecyra Dr echyra B chyra H echira LK " 4 cnm compressa]
8 co o
e compsa Q cu. pssa Dà cnmpressa Rr cum compressa ex cum compressa (n?) cofrr,
icu
Bai, nata nata K 6 iambus Rr Lucan, Phars. Vili 703 7 sepulclirum] r et tic Lue. Voss. A sepulcram RGLK cum Voss. B 9 Lucan, Phars, Vili 382 10 Illita ex lllaia corr, B comminus usquam] me libri fere omnes $ 56 e< h. L GLK cum Voss. B et al, codd. Lue. comminus ani BDB comminulsum R com- minus unum r Heidelb\ commiiyis nmquam d Darmstad.^ et $ 50 Heidéib, (comminus uuquam ut vid, olii codd. Krehliani) cum parie librorum Lue. (unquam yost. A); eì sic f. h. l. cod. Theodori 11 Verg. georg. IIII 99 georgicorum {an gpor vel georg?)
^ a
RK praeditum Rr 12 corpor Kk guttus H 13 ci«o H cieo Kr uel a
cito in mg. k cito B tam corripientia in mg. add. L 15 unum inuenio m ante- cedente K subtratà R 16 penumlima Rr ♦♦ producta L 17 rumpi G
b abrupl ex abrumpi corr. K apnipi Dd 19 I uero uel r ^Z^JT 20 *8i(p) B 21 salpai H carpo carpai h. l. om. K scarpsi /> sarpo sarpsi serpo serpsi
repo repsi GL repo repsi serpo serpsi carpo carpai sarpsi K 22 sarpo sarpsi]
clig>o searpo scarpsi Rr scarpo scarpsi Bd scarpo scarpsi B AMnBAOTCKAAAETiu scarpo scarpsi
B "Lucan, Phars, III 458 HI. ex IIII. corr. H IIII. B 23 Sed (Et) pariter
d V
». /. oHquot Ubr. Lue. seper Rr longo Dd longum causam {r lU. B causam RDGL 24 in ptum B ut rupti D
34*
532 PRISCUNI INST.
p. 900 P. p. 812 R.
tum'; in *ui' vero separatas subtracta a et addita Hum': ^strepui strepi- tum'; in ^psi' autem exeuotia secundum supra dìctam regulam mutala *8i' in Uum% ut *scalpsi scalptum% ^sculpsi sculptum', Vepsi reptmh', ^carpsi carptum'.
In ^ro' finita per *vi' syllabam terminant praeteritum, ut Hero trivi', s ^quaero quaesivi', ^sero seris sevi', nam ^sero sera&', a sera obdita natum, 42 ^seravi' facit. a ^sero seris' tamen composita, quando mutant simplicis sigflificationem, per ^ui' separatas proferunt praeteritum o in ^ui' con- versa, ^deserò' prò ^reiinquo' ^eserui*, *insero' prò 'immitto' *inserui'. si enim de arbore dicam, *insero insevi', facit et participium ^insitus', non w ^insertus'. Virgilius in bucolico:
Insere nunc, Meliboee, piros, pone ordine vites. idem in II georgicon:
mutatamque insita mala Ferre pirum. is
vetustissimi tamen etiam in simplici ^serui' protulisse inveniuntur, prò 'or- dinavi' et prò *sevi'. Ennius in praeceptis:
Vbi videt avenam lolium crescere inter triticum, Selegit, secernit, aufert; seduto ubi op^ram addidit, tQuam tanto studio seruit. %
duo inveniuntur supra dictae termìnationis verba, quae duplicant s ante i in praeterito: *gero gessi' et *uro ussi'; Verro' enim secundum Servium Versi' facit, secundum Charisium autem Verri', quod et usus compro- bat. Licìnius Macer prò Tuscis: quis oportuit amissa resti- tuere, bisce etiam reliquias averrerunt. Publius in Mur-25 midone:
1 uero om* G separatas ex seperatas corr. B seperatas G 3 psi in ptnm
i
B scuipsi sculptum add. r 4 carpsi add. r 5 praeteriluin add. k. treui
o Bd G quaessiai G s^ui B a sera — sero. is (sic) in mg. add, K abdila
i
Jir 7 sero seris seui Btì simplices Bd' 9 "deserai 'prò relinqno G in- mitto B 10 non] urì (i. e, unde) G 11 f^erg» ed. 1, 74 12 moeliboec //
melyboee G ety ex melybocae mut., K pyros G , 13 Verg. georg. II 33 sq> georgiconim L? 15 fere B 17 et seuì K s^ui B Ennius in praeceptis] Eim. fragm. p. 191 sq, Hessel. nQQX{$snzi%ov me praeceptorum fr. II p. 165 {cf. p. XCI) Vahl.; alter enim eiusdem libri tUulus viris doclis merito videtur protrepticus a Charisio p.40 P. 29 L, Imidatus cf. Lindemanman inedU. Lat. part. l p. A Vahle- niitm /. /. p. XCI 18 Is ubi Th. Hugius ap. Vahlenium videt] uidelicet H 19 Selegit] B seligit B ex corr. reti. aut fert R is operam addit sedalo | Qnae
tanto cum studio seruit Hugiua et Fahlenius Vbi — seruit] Vel bis operam addi uelit, quom tanto studio serucril Lindemannus 1. 1. 20 seruit H 21 nerba supradictae ter- mìnationis K ss Z, i] e BB 22 ussi capw B verro] r Varrò R (B?) Serv. ad Verg. Aen, I 59 23 versi] uer R charissium RLK carisium BH Charìi. p. 218 i\ 147 Lind. 24 Licinnius RBHGLK LuciniusZ) C, Lidnii Macri prò Tuscis
e
or. fr. V. Meyerum l. l, p. 387 quis scripsi quos libri ({mhws Meyerus restituero Rr
25 hisquQ BL relliquias G puplius GK Publius in Murmidone] P. Pu-
blili Lochi Sgri Munmtrconis fr. p. 258 Ribb. in .Murmidone om. G Murmidone]
scripsi y ut aliquid saltem proferrem, coli. Strattidis (et PhUemonis) Myrmidotàbus ^ quos
LroER X 41— 43 533
p. 980. 901 P. p. 502. 503 K.
Celias servo^um converri, ^curroetiam repetila | priori syllaba *cacurri' facit praeteritum, quod invili 43 compositione inveni||tur apud quosdam auctorum geminationeni primae syl- labae servans, apud alios autem minime, ut Virgilius in IIII Ae- 5neidos:
Decurrere iugis, alia de parte patentes Transmittunt cursu campos. Livius in XXII ab urbe condita: qua cuique proximum fuit, decucurrerunt. idem in XXV: et si ferocius procucurrissent. IO Gate contra G. Pisonem: video hac tempestate coucurrissB omnes.adversarios. Terentius in hecyra:
Vna illarum interea propere praecucurrit. Caesar ^ Virgilium: excucurristi a Neapoii. IMautus in Sticho: 15 Praecucurri, ut nuntiarcm nuntium exoptabilem.
Supina eorum> quae in ^vi' syllabam terminant praeteritum, muta- tione *vi' in *tum' proferuntur secundum supra dictam regulam: Hrivi tri- tum% *quaesivi quaesitum'. *scvi' vero secundum analogiam *setum' dc-
huc referri posse docent Labern cacoiìmemon ^ colax, ephebus, hetaera, necyomantiay scylaoi cf. eiiam gloss. Fai. VI 534 cIms. aucl, ed. Mai: myrmidones dolosi, quam Riòòeckitts in ann. ad h. l. attulit. murmurithoae li muromoiithoues B mauvomoiithoncs b muro, mnimhone D Muro m un ili on è H moro munthone L Dannst.^ muromunlone K ninrinuiuhone Zwicc. 1 Krehlii Darmst,* Mimo Mutone teste Fleckeiseno suo exem- plo Putschiano ascripsU Niebuhrius, Moro mentone, Murrhinoue, MoQfioiió^tovir temptavtt liitscheìius parerg. 1 p. 197 cf. Botìmtm l. L p. 222 sq. 275, Murmurcone coli. thes. nov. Lat, ap. Mavum l. l. Vili 362 (ti^t Mumnrcones edidU MaiuSy mur- mnrones coni. Hildebrandus gloss.' Lat. bibl. Paris, p. 214) Rihbeckius, qui olòn cogita- verat de Muto Muluno vel Muro Mutuni vel Murco mutone muro: Mutone celias ce
r
2 reppetita GL priore BDHOL cucarit H 4 servans] b seruant B
\ Verg. Aen. UH 153 «7. 6 Decucurrere Rr Decurre K Ver, patentes Dd pa-
tentis Rem. (Ver.?) 8 leuìus G Liv. ab u. e. Ub. XXII 4, 6 in ow. /f
in — condita om, G ab urbe condita add. d qua cuique] quacunque K quaque
er
Pui. et Colò. Liv, 9 decucumint Rr decurcurrerunt K decurrerunt B Liv.
ab tf. e. lib. XXV 11 , 3, ad quem locum haec recte retiuUt Sigonius in annot. ad Liv,
r cu prò
/. /. XX. libri 'fe«ociu8 L ferolius I) procurrisseiit Rr dpcucurissent L
10 Catonis contra C. Pisonem or. fr.: v. Meyertun l. l. p. 143 gaium B , pisso-
a *
nem LK "uideo "hac LI hoc Bd concurrisse] d concucurrisse DH li
Ter, hecyr. IH 3, 11 in hecyra om. G echyra B echira LK 12 Vna etr-
niin 'codex vetus^ Prisciani teste Bentìeio ad Ter. l. l, illerum forte interea Bas.
cu t
procucurrit BK praecurrit L cucurrit B praecurrit Bemb. 13 Caesaris Aug,
ad VergUium ep, fr.: v. Fabricium Imp. Caes. Aug. p, 158 «g. Weichertwn Ihip. Caes. Aug. scriptor, rell. I epp. fr. 27 p. 159 excucuristi H auea^poli K ad nea-
0 o
polim B neapuli Rr nepoli G Plaut. Stick. II 2, C7 (v. 305) in Sticho
t om. G 14 sthico R stico D 15 procucurri K nunciarem Dd exoptabilem ^
p etiam Plauti Ambrosianus exobtabilem B exoptabilem (m) H obtabilem vel optabilem libri Plautini eeteri 16 syllaba R 18 qssiui qssitum G Saeui Bff
534 PRISGIAM IN8T.
p. »i. 9t8 p. p. sn. SU K.
buit Tacere, sed difTerentiae causa veteres ^SeCtalli' prò 'Zethoin' dieentes hoc ^satiim' proferre tradidenint. et scìendiim, quod in nullo alio supino sive participio seu nomine'participiaii a paenuKima corripilur, nisì in supra
44 dido et aliis trìbus, id est ^sàtus, ràtus, datus, status'. *reor' quo- que Vatu^' facit participium, ut puto ' diflerentiae causa, quia^rìtos' aliadi significat et ^retus' prò ^retitus' dicebant, quòmodo ^saocins' prò ^saucia- tus' et Massus' prò Massatus' et 'iaccrus' prò ^hceratus' et 'potus' prò 'potatus'; difficile enim invenis e verbi in a conTerti per participium sive supinum nisì in supra dìctis. in compositione vero a supra dictorum su- pinorum sive participiorum in i convertitur correptam: ^satus, insitus, ob-ie sìtus'. Virgilius in II georgicon: . .
mutatamque insila mala Fcrre pirnm. ^
Cicero in frumentaria: ut cum obsitum Leontinum agrum vi* dis|ses. *deserui' vero 'desertum' et ^inserui insertum' et *exerui cxer-is tum' faciunt supina; quae vero duplicant s ante i, mutant 'si' in Uum' in supino: 'gessi gestum', 'ussi ustum'. duplicantia vero r ante o in prae- sdenti 'ro' in 'sum' convertentia faciunt supinum, ut 'curro cursum', 'verro versum*.
45 In 'so' desinentia o in i convertentia assumunt 'vi' et faciunt |)rae-^ terìtum perfectum: 'lacesso lacessivi', 'arcesso arcessivi' - Sallustius iii||
1 historiarum: Domitium proconsulem ex citeriore Ilispania cum omnibus copiis, quas paravcrat, arcessivit. idem in II historiarum: argentum mutuum arcessivit. Cicero prò Ros- cio: arcessivit aliquem. quem aut quando? ('lacesso lacessivi' : % sic Probus, et videtur milii melius diccre, participium enim passivum
1 difTertiae Lì - ucteres om, K Sclum prò Zethuni] DHOL et , sctum prò t» mg, add,j K setum prò zetum RB 2 alio infra lin, add. K 3 sive] r %t R aut K 4 slalus datus D status add. k quoque add, k 5 et puto A 6 ree-
V
tus prò re^tiius (e) // rctitis Rr sacuius L 7 lasus prò lasatus GK lasa- (u8 L Sinuenies K per add. d 9 a add, r 11 yerg. georg. II 33 tq.
14 Cic. in Verr, act. II iii 18, 47: campus Leoutinus, cuius aiitea species haec crai, ut, cum obsitum vidisses, eie. frumentaria ut Cum L' leuutinum A
15 uero om, O exerui] r exserui p exscrui B exurì R 17 duplicantia] .Daplicia
r uct accerso ugI r
R 10 uero Rr 20 adsumunt B 21 arcesso arccssiui G arcesso arccssiui
accerso accersiui B • Sali, ìdst. I 71 p. 99 Kr. 22 historiarum] r istor** R
li domidum Rr domutium H domicium GL domicilium, in mg. uel domitium K 23
e r
quos K arcessiuit G post arcessiuit: idem — arcessimt om. RO add, r SaU, fUst, li 94 p. 190 Kr, 24 mutum LK ac, prò Rose. Amer. or. 28, 76 25 aliquem ant quando L Dartnst,^ cum Cic. Par. 1 aliquem at quando vel aliquem ali- quando (sic Guelferb,) codd. Cic. ut vid. reti, omnes 26 Probus] Berytius sdì. v, 0. lahnium ad Pers. prolegg. p. CXXXIX coti, ann, ad lib, V $ 45. ad iunior em Probms h. l, refert Osannus Beitr. II 211 mibi om. K
LIBER X 43— 46 535
P. »W P. p. M4. BM K.
^lacessitus' ; C^per tamen ^tacessi' dicitesse, ut facessi', et proferì exem- plum Lucilii, quo usus est in XIIII:
Nuin vetus iile Cato tlace^sisse^appellari quod Gonscius.nan erat ipse sibi?
5 sed potest Macessisse' per syncopam esse prolatum *vi' syllabae, ut *cu- pisse', *petisse' dicimus prò *cupivìs6e' et 'petivisse'.) Sallustius in 111 historiarum: diversa, uti solet rebus perditis, capessivìt. idem in UH: igitur legiones pridie in monte positas arcessi- vit. ^facesso' vero et ^capesso' et Viso', quae possumus desiderativa di- 46
10 cere - significai eniin Sfacesse' ^desidero Tacere' et ^capesso' desidero capere' et *viso' | (Insiderò videre'; frequentativa enim esse non possunt, cum prifliae couiugationis non sunt ., haec eadem secundum Diomeden et Charisium o in i converten|tia faciunt praeterituni perfectum: Sfacesse facessi', ^capesso capessi', ^viso visi'; similiter ^quaeso quaesi'; l' rebus
15 tamen ^quaesivi' dicit, et melius, quamvis primitivum quoque eius, id est Sjuaero', ^quaesivi' facit praeteritum. sed Sallustius in I historia- rum: Curionem quaesit, uti adulescentior et a populi suffìra- giis integer aitati concederetMamerci. Cicero in divinatioue: ipse profecto metuere ìncipies, ne innocenti periculum fa-
2ocesseris; invenitur tamen in quibusdam codicibus ^facessieris'. Spinse pinsui' facit praeteritum, quod Probus usu Pomponii coq|probat: ncque malis molui neque palatis pinsui.
8
1 Caper] v. Osannum de Capro p, 16 lacesi Rr 2 Lttc. sai. XIIII 7 Dous, GerU 3 Nam G Num uetus ille Catoni' lacessisse Apuhis iram | Conscia' non erat ipse sibi ? Lach- mannus ad Lucret. Ili 1034 ; rell. coniecturas a w. dd. kunc ad L ietnpiaias, Sardos venales, enumerai H. A, Kockius exercit crii, in priscos poetas Rom. p. lO^^. , quem ipsum olirn a se excogitala prae Lacfonannianis spernere compertwn habeo, ego , de certa emenda- tione desperanSf id tantum addOy enm^ ut wihi quidem videtur, proflcisci debere a Cato- nis orationey si se Caelius tribunus plebis appellasset, ut fere miretur LuctUtts, Caeìium eam ob rem a Catone accusatum fuisse , quod is ipse se aceusari ab ilio ignoraret C^ato om. K iacessi'sse] b lacississe B 6 et om. BG Sali. fast. Ili 78
p. 270 Kr. cf. Non. p, 116^204 in IH. historiarum om. G 7 ut 6 capessivìt] sic etiam Nonius lacessiuit GLK 8 Sali. hist. UH 43 p. 341 Kr. accersiuil B
9 uero spscr. K uisso G uis^o (s) B 10 facesso desiderio G capesso ex lacesso m f. corr, L desidero capere et uiso add. d 12 diomiden GL dio-
medem BBH diojnidem K BUmedeé p. 367 P., ubi tantum capesso et uiso laudan- tur, non facesso 13 charissium L chasium K Charisius. p. 218 P, 146 L,
conuertenti Bb 14 Prob. inst. gramm. p. 1487 P. 142 L,; ni hie quoque Berytius inlellegendus est 15 melius sunt quamuis r 16 sed om. B eros, in K Sali, hist. ! fr. 55 p. 86 Kr. IL L 17 quaesit] G quaesiuit RBHLK quesiuit D adaliscentior BHGL adoliscentior K 18 inte«ger (r) li ioteger aetatt] integritati GL intigrati K concideret B Cic. in Q. CaecUium dxoin. 14, 45 19 ipso RGLK post facesseris: inuenitur — facessieris in mg. add. K 20 Inucni««-
• tur (un) L facessieris] sic ex nosiris codd. Cic. Lag. 29 facesseris. ff fa- uci s cesseris. 'kpu>oypanickog. Pìqso B pinso GL 21 Probus: cf.p. 534,26 pomponei K ■Pomponii atell. ine. (pistoris? Munkius l. /.) fr. 5 p. 123 Both. p. 161 Munk. ine. VI p. 214. XIII Ribb. cf. Diom. p. 370 P. ihes. nov. Lai. in MaU auci. class. Vili 416 22 malis] Ribbeckius molb RBBH et ex moles corr. K moles GL moilui K palatis] palatis ex ^vl\^ «*^ effecit R vel r pallathis K pilis f» pilalim
536 PWSCIANI INST.
p. 903. 9M P. . p. S06. Stt» K.
Supina eorum in ^sitimi' exeunt; ^arcessitum% Uacessitum', ^capessi- * tum% secundum in *vi' desinentium regulam, de qua saepe in superiorìr bus diximus. a ^pinso' Ruteni ^pistum' debet esse, unde 'pistor' nomen verbale, ut ^pasluin pastor*, ^usluin ustor', ^gestuui geslor*. 47 In * to' e antecedente invenio ^pecto', cuiùs praeterìtum pleriquc ^pe-3
xui% Asper tamen *pectui% Charisius *pexi' protule||runt. Maecenas in Octaviam: pexisti capillum naturae muneribus gratum. si- militer *necto nexui' et *nexi'. Virgilius in V:
Et paribus palmas amborum innexuit armis. Sallustius in historiaruni I: nex-uit catenae modo. Luciliusio in V:
bic solus vigilavit, opinor, « Et cum id mi visus lacere est, tum retia nexit.
Propertius:
At tibi, qui nostro nexisti retia lecto. is
'flecto' vero *flexi' facit et 'plecto plexi' antique. Laevius in V ero- topaegnion:
Te, Andromacha, per | luduni manu , Lascivola ac teuellula,
Bothiìu pistillis Munkiìis 1 accersitum B 2 ia iui LK io iui terminan-
tiiim G dixftius in superioribns K 3 diximus om. L autcm om, K 6
pectui] pcctii R pecai H pectiui h pexni Asper teste Prisciano de Xli vers. Aen. % 131
si p, 1254 P. 88 L. cf. Struvùtm l. L p. 275 sqq. charius ffh carisiits R Charìs. p,2ÌSP. 140^//. pecto peclis pexi et sic etiam apud Prisc. de Xli vss, Aen. l. L; at p. 217 P, 146* L. pecto tis pexui, quod insiticiwn videtur Struvio l. l. p. 27G. uin.xi pec e.. cedo cod. Char, p. 233 P, 155* L. Maecenas] d Mecenas RBHGL
0
macenas D macenas JT • 7 in supscr. K octauia lineo/a sup, a fere evanida B octauia 1 Octauia «, Meibomus Maecenas p. 148, Bothius fr. tr. p. 260, Neukirchitts l. L p. 90, Lion Maecenatiana p. 46 ed. alt.; praetexta sdì. fabula w. dd. risa est Octavia. at praeter Scriverium et Delrium v. Langium vind. trag. Rom. p. 11, ad hoc fragmentum magis galliambos quam tragoediam spirare videtur. et geUliambts qtàdem Maecenatem usum esse testatur Atil. Fortun. p. 2077 P. 319 sq. Gaisf, , ex Ms vero verbis galliambum efficere equidem nequeo, possis Bacc/fhs )nim Neukirchio: at nòH cttm God. Hermanno opusc. V 265 orationis pedestris esse videntur; inter varias opimnes fluctuatur Frandsenius Maecenas p. 124 sq. 162. Octavio Falsterus mem. obsc. p. M
octavo Kréfdius II 574 8 Verg. Aen, V 425 9 pasmas D 10 SaU. kist.
1 fr. 23 p. 23 Kr. iu hidtoriarum I om. G istoriarum R I. r om. R reU.
cataene R cataen^ r nodo B Ludi, sat, V v. lib. Villi $ 33 13 post
d
Et in mg. quid add. K it Rr mi Dousa mihi libri tane G 14 profertias
GL Propert. eh UH (HI) 8, 37. Maecenati hunc versum trìbuit Diomede* I p. 366
t n
P. cf. Hertzbergium in ed. Propertii 111 290 coli. I 229 15 ad D existi Rr
i 16 et iam plecto K Leuius BDGLK Leuius Uh Liuius R Laevii erotopaegn.
lib. V fr. V. Weichertum poet. Lat. rell. Laev. fr. IV p. 44 sqq. VI. K edd. Wei- chertus erotapaegnion K erota paegnion L eruta paegnion G erectopegnioa B erotopaegoionte andromacha RH erotopegnion. de andromacha D 18 per ludnm]
RB et sic Scaliger lectt. Auson. II 27 et v. d. vel Puieanus vel Fruterius a Spengelio Caecil. Stat. p. 49 /. ad tnarg. ed. Stephan. perdudum DHGLK 19 lascivola) k
la«4kCÌuota K
LIBER X 46-48 537
p. 903. U04 P. p. 50B. 507 K.
Capiti meo trepidans, libens ' Insolito plexi munere. nuiic cnim *plector' et *amplector' dicimus. sed 'plector' passivuin esse Terentius ostendit in Phormione: 5 Ego plectar pendens.
e brevi antecedente in 'to' desinentia duo inveni: ^pèto pelivi' et *raéto messui'. Catp in II originum: in campo libarti ubi hordeum demessuit, idem Jn montibus serit, ubi bordeum idem ite- rum metit. Gassius Emina in 111 annalium: in campo Tiburte IO ubi hordeum demessuerunt. r antecedente similiter duo inveni, 48 'vcrto verti% *sterto stertui' - Per si us:
Cor iubet hoc Enni, postquam destertuit esse Maeonides, Quintus pavone ex Pythagoreo., geminala vero t ante o unum, *mitto misi', et in /sto' unum, *sisto', cu- 15 ius praeteritum quando activam habet signifìcationem, tam in simplìci ^quam in composito 4^ficif; quando vero absolutam et similem ^sto' verbo, commune cum eo habet praeteritum, ut 'resisto' vel 'resto restiti', 'con- sisto' et 'consto constiti', 'persisto' et 'per sto perstiti'.
Supina eorum, quae in 'xui' vel 'xi' praeteritum terminant, per 'xum' aoexeunt, ut 'nexui nexum', 'pexui' vel *pexi pexum', 'flexi flexum'. simi- liter faciunt supinum, quae in 'ctor' desinunt deponentia: 'amplector am- plcxum' ; 'pelivi' vero secundum analogiam in 'vi' terminantium praeteri- tum 'petltum' facit paen ultima producta; similiter 'messui messum', sicut 'censui censum'. 'misi' duplicavit | s in supino: 'missum'. a 'stertui' 23 énim supinum non inveni nec a 'sisto'.
Deponentia in 'tor' desinentia nulla antecedente consonante 'tor' in 'sum' converiunt : 'utor usum', 'nitor nisum' ; || invenitur tamen etiam 'i\ixum'.
I capi timeo tripidans K liuens G 2 insolita plexit munera Grotius v. ros9Ìum de arte gramm. V 31 p, 857 Eckst. 3 dms i. e. dicimns k dm^. K
esse] r est /2 4 Ter, Phorm. I 4, 42 in Phormiooe ostendit A"
. formione G 5 plector K 7 mesui L Caton. origg. Ub. II /r. p. 107 Kr.
fr, 61 p. 277 RoUi. fr. XLI p. 38 Wr. cf. de XII vss, Acn. % 132 secun in lU. b ty burli D Tiburte Krehlii censor lenensis p. 422 tiburtino cod. Lind, S de XII vss,
8
Aen. l l, ordeum BGLK 8 demesuit L ; Idem RDGLK erit D
serit ibi BHGLKr ordeum HGLK . idem BDG 9 casius G
Cassu Emnae ann, lib. Ili fr, p. 161 Kr. fr, 26 p. 293 Roth. cf de XII vss.
i Aen, L l. tyburte Dd tiburtae H tiburii r IQ ordeum GLK demesnerunt LK
II Per», sai, 6, 10 sq. 12 Eoni] enim RDGK 13 meonides RBDUGI>K menides r . Quintus D quintus -RBHGLK pavone] k panane K pauoiiem Pere, VaU et Montepess, alter pithagoreo GL pytagoreo D pitagoreo B pithagoraeo K
14 *t ^nero Hh missi DL 16 defecit L absolutam] r absolulum R 17 communem B consisto m mg» add, K 18 uel consto L et. persisto K ucl
nt Mk ^ ,
persto L 19 uel in xi DG termina K 22 petìnero Dd 23 petltum]
s perfectum H petitum in mg. add. h facit add, k mesui Dd mesui L
mesum L 24 Missi L s] add, r ss HK 26 desinentia] exeuntia B 27 ta- meo om, G
538 PRISCIAISI 1N8T.
p. 9M P. p. S07. M K.
Ili *xo' duo inveniuntur o in *uì' convertentìa ìd praeterìto: Hexo te- xuì' et ^iicxo nexis' Vel *nexa$ nexui*. Ovidius in VII metamor- phoseon:
Luna qualer plenum lesaata retexuit orbem. . Cicero in 11 de oratore: sic omnia, quae fiunt quaeque agun-s tur, lenioribus principiis natura ipsa rctexuit. Virgilius in V:
Nexantem nodis seque in sua membra plicantem. idem in codem: " '
Et paribus palmas amborum innexuit armis. >«
Livius:
Nexabant multa inter se flexu nodorum
Dubio. Accius in Deiphobo:
Nos continuo ferrum eripimus, omnibus manicasne-ts
ximifts. supina alterum per Hum% alterum per ^xum' finiunt: *textum% 'nexum'. unde Virgilius in Vili:
et clipei non enarrabile textum. idem in V: »
Qui primus nodos et vincula linea rupit,
Quis innexa pedem malo pendebat ab alto.
. DE PRAETERÌTO PERFECTO QVAHTAE CONIVGATIOiNlS.
Villi 49 Quartae coniugationis verba omnia activa vel neutralia in ^io' desinuDt^ exceptis *eo* et *queo' et *veneo' et ex eis compositis. 25
In ^cio' igitur desinentia duarum excedentia numeruni syllabariihi sim- plicia n antecedente *cio' in ^xi' conversa faciunt praeteritum perfectiim, ut *vincio vinxi% ^sancio sanxi' - vetustissimi tamen etiam ^sancivi* vel ^sancii' proferebant. Pomponius Secundus ad Thra|seam: sanci- erat ius utile civitati-; sin autem n non babuerint, *cio' in 'si* mu-»
•
1 inneniuntiir ucrba o G 2 nexcas K Ointi, meiamorph. VII 531
IIll. K 4 qualtcr L 5 Cic, de or. II 78, 317 omnium v, l. codd, Cic,
le floUint ff fiani GL 6 leuioribus v, l. codd. Cic, rexuit Rr praeleiuit
Cicero" Verg, Aen. V 279 cf. Ub. Villi § 33 8 menbra D plicantem] r
• V
placentem R 9 Ferg. Aen. V 425 cf. § 47 10 palmìs G innexit ffh
Il Liv, Andr. Odiss. fr. v. lib. Villi S 33 12 Nexabat G Nexebant lib.Vimil
e
nudonim D 14 actius Rr Achius DK AU. Deiphob, fr. ef. Uà. VIIU S 33
in Deiphobo om. G deiphebo k 17 textum] texum G 18 Ferg. Aen.
Vni 625 19 clepei K enarra^bile A" inenarrabile L 20 Ferg. Aen. V 510 <?.
Non vaiuit; nodt)S e(c. 21 primos D 22 inexa B 24 Quartae coniuf^adoais
om, GL post neutralia collocai K 25 ueneo ex eis D 26 syllauarum B 2^ s*an-
po ciò (e) H ^8«anciui uel sancii '^ctiam H 29 Pomnius Rr thra^'Sea (u) B Ira-
seam D sanciierat K 30 utile] utile* H mi legi RBGLK habuernnt B
LIBER X 48— 5(r 539
p. 9N. «6P. p. 509. 50» K.
lata faciunt praeteritum, ut *sarcio sarsi% ^farcio farsi', *raucio rausi', 'ful- cio filisi*, quod et Probo placet, quamvis alii differentiae causa *fulxi' po- suerunt. Cicero in*I de oratore: at Aesopum, si paulum inrau- scrit, explodi. in eodem: peranguste refersit in oratione sua.
5 idem prò Cornelio libro II: qui eis rebus urbem Italiamque referserunt. idem in II Tusculanarum: ex quìbus verbis etiam omnia referserunt.
Alia vero omnia supra dictae coniugationis verba secundae personae praesentis abiecta Anali s et addita ^vi' faciunt praeteritum perfectum, quod
10 tamen etiam subtracta u consonante et con*e|{pta paenultima ì iicet prò- * forre, ut *scio scis scivi' vel *scìi' et ab eo composita: 'ascio ascivi* vel *ascTi*. similiter *cio cis', quod et *cieo cies* dicitur, *civi* vel ^ciì\ et 50 ab eo composita, ^concio concis concivi' vel ^concìi', ^audio audivi' vel 'audìi', ^moUio mollivi' vel 'molili', 'munio munivi' vel 'munii', 'saevio sae-
15 vivi' vel 'saevìi', 'eo ivi' vel 'ìi', 'queo quivi' vel 'quii', 'veneo venivi' vel 'verni' - Solinus in collectaneis: Tatius in arce, ubi nunc ae- dis est lunonisMonetae, qui anno quinto quam ingressus ur- bem fuerat a Laurentibus interemptus est, septima et viceny sima Olympiade hominem exivit. Sallusti'us in Catilinario:
iosed ncque pretio ncque gratia inpelli quivit. idem | in I his- toriarumi ncque se recipere aut instruere proelio quiverc-, 'suflìo suflìvi' vel 'suffii', quod quaravis a neutropassivo componatur, ta- men, quia significationem mutavit, mutavit etiam declinationem. undeVir- gilius in ini georgicon:
1 ut om. L sartio Rr raiUio Rr 2 Probo] Berytìo haec irihuenda videtUur. cf. arni, ad lib. V $ 45. alUer Osarmus Beilr, 11 211 sq. fuixij k fluxi RDff po-
6
tuerunl D 3 Cic. de or. I 61, 259 II. k ad GLK palum irralu^racrit G
a irraserit li irrauserit Cic, Pai. 8 irrauxerit cod, yiciorii irraucuerìt , irracuerit, iracuerit eie. libri CHc, rell, iraiiserìt est in oratione sua. Idem prò cornilio Iil>. II. explodi in eodem peranguste refersit in oratione sua. idem prò cornilio lìb. U. qui cis K 4 in eodem — referserunt add, r Cic. de or, 1 35, 163 refer+sit //
5 Cic, prò Com, or. lib. Il fr. 8 p. 453 Or. cf. de. or. 70, 232 qui rebus bis urbem Italiamque omnem referserunt Oc. L L 6 Cic. Tuscul. disput, II 2, 6: ex quo libris omnia referserunt 9 s add. r quod] qucm, G . Quae BDH q LK
tO liquel GK et in Iicet corr. L il post et ab eo composita sqq. ìisque ad eodem verba om, R add. r adscio adsciui uel adscìi B 13 concio coucis om. H 14 mollo R saevio — venii] add, r saeui R 10 Solinus in collectaneis: v. lib. I
$ 28 in coUectaneis uel polyhistore lib. 1 /. /. statius BDHGLK caedis B
P aedes d cum libris lib. l l. l. 17 quam spscr. K ingsus K 18 int^^remtus Rr uicesima RBPHLK 19 olimpiade BDGL bolimpiade L Sali. Catil. 49, 1 : neque precibus neque gratia neque pretio Cicerouem impellere potueruut (aliquot Sali, libri om. verba neque precibus , alii neque gratia , alii denique neque pretio , in alOs horwn tterbofwn ardo varie est permutatus) cali tenario GK catilliuario Bff 20 pretio B
t o
pcio D impelli RGLK Sali. bist. I 97 p. 116 Kr. hidem R 21 proelia Hr praelio GL 22 sufficio D suf^cio R sufli G 23 unde] r \i R F'erg. georg. IIII 241 cf. Hb. UH § 17
A^
540 PRISCIANI INST.
p. 905. 906 P. p. 509. 10 K.
At suffire thymo cerasquc recidere inanes ^suffire' dixit secundum rectam rationis declincitìonein, cum simplex eiusMieri' est. excipiuntur ^haurio hausi' - invenitur tamen etiam ^hauriW vel ^hau- rii'. Varrò in XXlIll ad Ciceronem: cum indidem haurierint ., ^saepio saepsi', *sentio sensi', Senio veni', ^aperio aperul' - quod vìdeturs a ^pario' compositum, quod vetustissimi non solum secundum tertiam, sed etiam secundum quartam coniugationem declinabant, unde Ennius:
Ova parire solet genus pinnis condecoratum. 5L igitur ex eo composita, si principalem syllabam puram nec ex integra • praepositione habuerint, *io' in *ui' convertunt in praetcritò, ut ^aperìoio aperui', ^cooperio cooperai'; Veperio' vero duplica^it p in praeterito, ' quippe deminuto una syllaba, ^reperio repperi'. simile est praeterìtum a ^comperio' ^comperi', sunt alia ex hoc ipso, composita deponentia : *expe- rior', ^opperior', quorum participia ^expertus' et ^oppertus' ostendunl a 'pario' esse composita, cuius participium 'partus' est -, *salio salivi' vel 15 *salii' et *salui'. Virgilius in bucolico:
Dulcis aquae saliente sitim restingere rivo; idem praeterì|tum in II georgicon:
Mollibus in II pratis unctos saliere per utres. in quibusdam tamen invenitur codicibus etiam ^saluere' scriptum, idenijo in XI:
portisque ab equo regina sub ipsis
D e s i 1 u i t. idem in V:
Ilaut mora, prosiluere omnes, ferit aurea clamor %
Sidera.
1 At] a (t. e. aat) G sufficcre K thimo RBDHGLK timo r coe-
i rasque GK caerasque L recedere K inanes H 3 ,'uel haurii spscr. K
ciurli R auriì D 4 Varron. de ling, Lat. ad Ciceronem lib, XXIIII fr.: Vatr,
opp. I 188 ed. Bip, de ling, Lat. p. 596 Spgl. 267 MuelL XXIII. GL
ì s
haurierunt Rr haurienint (sic) L 5 sepio RBDGLK saepi H sepsi BDGLK
a appcrio Hr 7 coniugntionem H declinanàbant R Enfiii ann. fr. v. Uh.
vili § 33 8 pennis GLK 9 néc habuerint ex ìntegra praepositìone G
ex intigra praepositione » in mg, sìne oppssione consonantium A' ^ 10 habucriot
ex habuerunt corr. D convertunt] h conuert^nt B 11 '•duplìcauit ^uero H 12
i deminnta BLH deminuta G diminuta R dempta K repperio L siriìile] r simi-
lìter R 13 compiri L 14 opperior] d operior DGLK experlu Rr opertns BGLK 15 parioj k p*rio K 16 et] nel K Verg. ed. 5, 47 cf. lib. VII $ 52 17 aquae] r aeque R restinguere G restringere ffL cum nonnulli» coda. Verg. dett. 18 Ide r Idest R f^erg. georg. Il 384 19 unctos ex unctor con. //
iunctos Rr saliere] sic etiam Verg, Med. e corr, saluere Med. m. pr, Rom. 20 etiam] r autem R sai ♦nere II Verg. Aen. XI 499 sq. 22 partisqne K
i ab hcquo K habetrio G 23 desiluit L desìliuit D disiluit G 24 Verg. Aen. V versus 140 sq. Haud mora, prosiluere suis, ferit aethera clamor | Nanticus caniadnati cum Aen. XI 832 sq. ferit aurea clamor | Sidera 25 haud BHGLrd
• LIBER X 60-52 541
p. M6 P. ^ p. 510 K.
Lucanus in HI: ,
Insìiuit solo nocitucus pondere puppim. Statius tamen in Villi Thebaidos:
'excussi salierunt cuspide dentes. 3 in eodem:
Insiliere vadis magnoque fragore solutus Agger. Ovidius in XI metaniorphoseon:
Cum saepe adsiluit defensae nioenibus urbis. IO idem in IIII fastorum:
Per flammam saluisse pecus, saluisse colonos. Quadrigarius in VI annali: Artorius Taureae dextruni ume- ruTn sauciat atque ita resiluit. ^cambio', àfuipcny poni! Chari- 52 si US et eius praeteritum ^campsi', quod ÌtcÒ rei; ^xa^iitreo ixa^iipa^ Graeco 15 esse videtur, unde et ^campso campsas' solebant vetustissimi dicere. En- nius in X:
L«ucatam campsant. ^aio', cuius declinatio in usu frequenti non est, quartae coniugationis esse ostenditur ab imperativo in i terminante, sic enim Probus de dubio 2operfecto tractans ostendit Naevium protulisse:
An nata est sponsa praegnas? vel ai vel nega. Accius in Ione:
1 Lue. Phars. Ili 626 UI. K 2 puppim (pupim DK) etiam Uh, XVIII S 236 puppi Lue, Remeru. puppem alU 3 Siat. Theb. Villi 132 ia Vili B in Villi The-
baidos om, G tbe^ldos H tebaidos K 4 Kxcusi Rr expulsi Statìàs 5
Stai, Theb. Villi 230 sq. 6 iasilnere edd, Siaiii et sic certe Cass. magnoque
fragore edam ^ aniiquisnnd optbìdque libri ' Siat. teste Barthio magno stridore al*
gr 7 Bger G ager K 8 Ovid, metamorph. XI 526 in XI metamorphoseon om, G
ad 9 assiluit GLr adsiliit h insiluit K assiiiit, adsaiuit w. II. ap. Ovidium 10
Ovid, fast, mi 805 fastorum om. G 11 flammam cod. Ovid. Guelferb. flammas libri Ovidiam fere amnes saluisse] sic etiam utrubique *meliores^ Ovidti coàd. ctun
Petamano 1, siluisque lìfeld. saliisse libri Omdiani plerique colonos B Ovidius
colones DHL calones RGKdl 12 Q. Claudii Quadrigarii ann. lib. VI fr. p. 257 iTr. /r. .39 p. 345 Rota. taurea R taur^Q D taurae GLK hiimerum BDHL 13 saucia GK sacucta L resiliuit ex corr. h àyLèC^ai] add. d AMEYbtu R 'ameilu G carisius RGK carissius L Charisius p. 219 P. 147 L. cambio, cambis,
campsi (sic cod, Neap.) , h. e. muto , p. 233 P. 155 L, cambio campsi 14 ano —
B
Ixtfft^flf] om. D add. d atiu; R twy R toi G kamtttiu (i\ ex\ ut vid. corr.) Rr KAMTTTO D KAMiTTCU) («c) H KAMiTiu GL KMiiTiu K CKAM» agf^co B a gracco HGL 15 camso RH camsas H Enn. ann. X 36 E. S. ii p. 50. LXVIII Fahl.
e
17 Leucatam f^afdenius Lencatan RrHhD Icocateu GLK leucatem B camsant
DH 18 'non est "frequenti G 19 Probus] Berytius ut videtur cf. ann. ad lib.
V § 45. ad iuniorem coli. inst. fjramm. p. 1482 P. 138 L. referre studet Osannus
Beitr. II 212 sq. 20 Naevium] v. § ì neuium RBDGL 21 an corr. ex ai ni f.
e K praegnans D pragnans Rr priguans GLK nega] d gena D 22 Attii
Jon. fr. ì p, 211 Both. ìli p. 158 Ribb. Ione] R (ff?) ioc BDLr et ex corr. h
Ice K oe G
542 PMSCIANI INST.
p. 906. 907 P. \ p. 510. Il K.
quibusnam
Te aibant ortum locis, , prò ^aìebant', quod in hac coniugatione fieri solet. et est notandum in hoc verbo, quod pares babent syllabas tres personae, ^àio ais ait% quo<l in alio huius coniugationis verbo non invenis, et quod paenultima prìinac3 solius personae producitur, quac sola i habet loco consonantis; unde tertia quoque pluralìs, quae solet a prima fieri, similiter i consonantem habens producit paenultiroam; quod autem in aliis cor|ripitur, ostendit usus. Vir- gilius in I Aeneidos:
Sic àit et dicto citius tumida aequora placat. '«
[et Naevius:
An nata est sponsa praegnans? vel ài vel nega; nam nisi corripiatur a, iambus stare non potest.] invenimus tamen tertiam per- sonam praeteriti ^ait% quasi a prima ^ai aisti ait', quac in usu non sunt, unde ' neque perfecti ncque plusquamperfecti nec futuri subiunctivi in hoc verbo ij
declinatio invenitur. potest igitur etiam ^ait' praesens prò praeterito accipi. 53 Supina in ^xi' quidem terminantium secundum supra dictam regulam
in II ^ctum' exeunt: ^vinxi vinctum' et .^^nxi sanctum', ^sancivi' vero ^san- citum', unde Lucretius:
Quod porro nequeas, sancitum quandoquidem extat.J«
In ^si' vero praeteritum fmientia 1 vel r antecedentibus mutant eam
in Hum' in hac coniugatione et faciunt supinum, ut Sfarsi Airtum', ^fulsi
fultum', ^sarsi sartum', unde et ^sartores' et ^fartores', et ex bis composita
*confercio confertum', ^refercio refertum' - Cicero in II Tusculanarum:
Tum iecore opimo farta et satiata -; ^''
alia vero in *si' desinentia supra dictam regulam servanl, id est generalem in 'si' desinentium : 'sensi sensum', 'rausi rausum', unde Lucilius inXVllII: \Rausuro tragicus qui carmina perdit Oreste.
n i
2 aibat K ortum aibanl Boikius ortam Ribbeckius 3 prò age-
n t
bant D prò aiebat K notandum est K 4 haben Rr habet B 5 inoenics
GLK 7 pluralis aiunt quae /> i tfoj u ni f, corr. K "habens 'consonan-
tem G 8 Verg. Aen. 1 142 10 dieta R 11 Naevius] v. suprap. 541,20neuius
i
RD ennius BHGLK 12 pregnans RB prignaas GLK 13 a, iambus] .ai. ambus Dd tamen etiam tertiam K 14 sud t] est GLK 15 neque praeteriti perrecli G plusquamperfecti nec om. G 16 praesens in mg. add. K prò add. hd IB unxi unctum H et om. GLK del. r sancxi K spanci tum D post san-
citum : unde — sancitum add. r 10 Lucrccius H Lucret. I 588 20 Qnid Lu- cretius nequas B nequeant Lucretius sanctum L extat] ex corr. ex»al B exstat // 21 eam] eat II 22 supinum in mg. add. K 23 unde sartores GLK h e is R eis D 24 confertio Rr confertio D confertum rcfercio add. r refer-
0
lìo DH Oc. Tusc. II 10, 24 in conversione Promethei soluti Aesckyli secunda Rr 25 Tunc GLK optimo RBHGLK satiata] r sartiata R saciata D saii-
i ... tiala G satinai© L 26 seniant regulam GLK 27 Ludi. sai. XVIIH 8 2?o«.^
V
9 Gerì. in XVII II om. G 28 rauscro A' rausero B traiciis ff perdite
resto B Oreste] r oreatae RHGL
LIBER X 52—54 543
p. 907. 906 P. p. 511. 12 K.
^haurìo hausi haustum' differentiae causa assumpsit t, quapivis et aspira- tione differat; ^saepsi' vero ^saeplum' secundum proportionem in supra ilìctis expositam facit. S^eni ventum' et ^aperuì apertum' faciunt, siciit ^pario partum' et omnia ex «is composita: ^advenio adventum', ^convenio
6 conventum', ^comperio compertum'i *experior èxpertum'. alia vero omnia, 54 quae tam in Vi' quam in *ii' terminant | ptf'aeteritum perfectum, in ^itum' faciunt supinum paenultima producta tam in hac quam in aliis coniuga- tionibus, ut ^audivi' vel ^audii audltum% ^munivi' vel -^munii munltum% *scivi' vel *scii scltum', *arcessivi' vel ^arcessii arcessltum', *cupivi' vel
10 ^cupii cupltum'. *excipiuntur in *eo' desinentia et disyllaba aliarum con- iiigationum, quae paenultimam supini corripiunt, ut ^eo ivi' vel *ii Tturn', ^adeo adivi' vel 'adii adTtum% 'praetereo praeterivi' vel 'praeterii praeteri- tuni*, 'quep quivi* vel *quii quìftum', 'sino sivi' vel 'sii sìtum*, 'lino livi' vel 'Hi', quod in rarissimo usu est, 'ITtum'. 'cieo' quoque 'civi' vel 'cii
15 cTtum' corripit paenultimam, quando vero a 'ciò cis' quartac coniugatio- nis est, producit eam. 'pono' quoque, quod antique 'posivi', infrequenti autem usu 'posui' facit praeteritum, corripit paenultimam ili supino 'pò- sTtum'. 'veneo' quoque secundum analogiam 'venitum' debet facere supi- num, prò quo magis 'venum' in usu est.
10 Et supra dieta omnia auctorifòte veterum compTobantur, sicut iam superius ostendimus, rursusque referamus || in memoriam. Virgilius in Vili:
0 mihi praeterTtos referat si luppiter annos. idem in Vili:
•25 Amphitryoniades armenta abitumque pararet.
idem in V:
Hos adìtus iamque hos aditus omnemque pererrat. idem in X:
Morte obita qualis fama est volitare figuras.
1 adsampBii B 2 sepsi BDGLK septum RBDOLK 8 aperui] r aperio R 4 ex bis K . 5 comperìo compèrio K et experior D 6 quam] tam, in mg, uel quam G •
8 mnuui uel muniti* (ex munilum nif. corr.') muoitum Rr 0 siui H ucl arcessii om. D
* arcessilum accersiuì uel accersii accersitum cupiul B 11 ivi vel ii] r ti uel \R 12 adii
uel adiui r additum Rr 13 quaeo H qu^o D su\\\ (u) L 14 lii iitum qaod BGLK
quoque
15cis*«^ 16 antiqui ^ posivi] ÒA possiui ^// 18 Veneo secundum Ar
le 19 usu* H 20 ueternm auctoritate B ueiiinf Rr 21 . Bureusque referamus B Verg, Aen. Vili 560 22 VII. K 23 luppilcr] r iupiter RDL 24 Ferg. Aen. Vili 214 Vili] eodem B VII. G 25 ampithroniades B ampliitryonides G
y amphitriooiades K ampby trioni ades ff amphytr«oaa desarmenta (i) L habi-
a ro
tumque RrB habitumque B cum Rom. bitumque Pai. parare B parabat Med.
pdrareut Rom, 26 idem om. D Verg. Aen. V 441 Nunc Iios mine illos (nune
illos nunc hos Rom* ) aditus omnemque pererrat ( perrat Rom. ) et sic h. versus h. l. iaudatus totidem verhis legitur Aen. XI 706 27 aditus] rd addilus R auditus D iam quQ A'ianque G iamque hos aditus in mg. add. K a*ditiis(u) D 28
Verg. Aen. X 641 cf. lib. VIII $ 31
544 PRISCIANI INST.
p. 908 P. p. 612. 13 K.
Ovìdius in mi fastorum:
Sol aditus, quam quaerìs, ait, ne vana labores, Nupla lovisfratri terUa regna tenet. idem ìnheroidibus: ^
Tempore quo nòbis inita est Gerealis Eieusin. s
Terentius in hecyra:
Nam cum conpressa est gnata, forma in tenebris noscì ^ * non quita est.
luvenalìs in IIII:
nam coìtus iam longa oblivio fel, si io
Coneris, iacet exiguus cum ramice nervus. 55 antepaenultima quoque in futuri temporis participio idem coraprobat. Vir- gilius in II:
Si perìturus abis, et nos rape in omnia tecum. Lucanus in V: is
• tum lurida pallens
Ora tuHt vultu sub nubem tristis Tturo. ^cieo cTtus' correpta paenultima, ut diximus, facit. StatiusinlHThe- baidos: |
Atque hit; ingenti Capaneus Mavortis amore »
Excitus et longam pridem indignantia paccm .
Corda tumens; a *cio* vero ^citus' paenultima producta, ut Virgilius in IIIAeneidos:
.'U genus e silvìs Cvclopum et montibus altis
Excltum ruit ad portus et litora couplet. -25
^sinor sTtus* et Mesinor desìtus' paenultima correpta Cicero prò Cor-
II ^ o
1 Ovid. fasi, mi 583 sq. . .UH. Rr XVJI. G VII. HLk 2 sai D adilttmtfZ.^
i quem K ne in lilura h 4 Ovid. heroid. 4, 67 eroidibus GL eredibus A" 5 uobis v.
e
/. codd. Ovid. iniia] uisa vel iloti codd. nonnuUi Ovid. coerealis ieusin Kk caerealis leu- •sirf GL Eleusis libri Ovidiani tantum non omnes 6 Ter. hecyr. UH 1, 57 in hecyra
.co •
mn. G haccyra R liaeclra D echira LK echyra B 7 cu.pssa Rr compressa
DHGLK nata S 40 cm;» Bemb. Bob. a forma K 8 quita. luaenalis^Zi 1>" /u9. sai. TIII 10, 204 sq. 10 coiluitus K sic honoris Rr sic oneris B H
coneris] conuersi Piih. conetur codd. aliquot deit. luv. 12 participio corripiiur.
Idem h idem] r Idem B id e^t R Verg. Aen. II 675 13 in 11. in mg. add.
K 14 ab bis J) no* N 15 Lue. Phars. V 549 sq. 16 tum ora. GLK
V
17 nubes libri nonnulli Lue. itero Rr ilura cod. Lue. Tigur. 18 Slat. Theb.
HI 598 sqq. in III Thebaidos om. G UH. LK tebaidos K 20 bic spscr.
K 21 p***dem K 23 ut om. D Verg. Aen. IH 675 sq. » .Ul. K HII. B
0 i
24 e] in G syluis Rr ciclopnm GK et] e Med., ubi^hie versus in marg.
add. est et Pai. 25 at Med. lillora D liltora ff cplet J) compiei RGlK
compleni B Med. 26 correpta spscr. K Oc. prò Cornelio or. l fr. v. .§ 40 corniljp K
LIBER X 54-56 545
p. 908. 909 P. p. BJ3 K.
nelio in I: coeplura igitur per eos qui agi volebant, desitum est per hunc qui decessit. idem in 1 rhetoricon: et si non ab eo, quod in proximo desitum erit, deinceps incipieiur. inde etiam *situs' dicitur prò ^neglegentia'. Virgilius in VII: 5 Sed te vieta situ verique effeta senectus.
idem in II georgicon:
mutatamque insita mala Ferre pirum, et in ini eorundem: 10 et paribus lìta corpora guttis.
ideo autem diximus disyllaba in * vi * desinentia secundae vel tertiae coniu- 56 gationis in supinis vei participiis praeteriti corripere paenultimam, quia, sive disyllaba sint quartae, producunt, ut 'scio scltus', sive ultra duas syl- labas alterius quoque conìugationis [producitur] : *arcessivi arcessitus', 'cu- 13 pivi cupìtus', nisi sint a disyllabis composita, ut 'insìtus', *incìtus', *illitus'. Lucanus in Vili*
Illita tela dolis nec Martem comminus usquam Ausa pati virtus. Virgilius in XII: 90 quatit ungu||la cursu
Incita nec domìni memorum proculcat equorum, similiter *imposìtu3, proposTtus'. I.uvenalis in I:
Si te propositi nondum pbdet atque eadem est mens. Virgilius in III: 25- Inpositis auro dapibus.
praeterea notandum, quod 'sepelio sepelivi' vel 'sepelii' ^sepultum' in fre-
1 ceptum HG 2 Cic. de invenl. I 20, 28 rethoricon HQLK non habeo B 3 eo quod in prozime Cic Vircèburg. eo quo in proximo in ras, et ex carr,^ Paris. eo in quo prozime Ciceronis codd. plerique {de/idt Leid.) 4 f^erg. Aen. VII 440 e
5 effeta] k effeta G effecta BL affecta K effata {prius a eros» vel in ras.) Rom.
• ta m r
6 Ferg. georg. II 33 sq. 7 mutamque Dd naia D 8 fere ATA: pirum. Idem georgicon .1111. eorundem. et 2? 9 et add. r Verg, georg. IlII 99 10 \\\A* K 13 sint disyllaba K 14 arcessitus accersiui accersitus cupiui B
«1 \
cupi Rr 15 clìposita D incilus] d om. RDH incitus, in mg. iilicitus'^x^,6'
nel incitiu
iliicitus L inquitus K illitus incitus B 16 Lue. Phars. VIII 382 cf. $ 40 in
ati Vni om. G Villi. B 18 ausapienti Rr 10 Verg. Aen. XII 533 sq. crebro
super {sic Med. m. alt. y crebros notant m. pr.) ungula pulsu (cursu Verg. Goth. 2) Incita etc. , qui l. hic contaminatus est cum parte altera v. Aen. XI 875 cursu quatit upgula campum XII] om. BUG VIII. hg {cf, Verg. Aen. VIII 596 Quadrupedante
putrem sonitu quatit ungula campum) VII. K 21 ad v. 534 cf. lib. VII $ 78
e •
memorum add. r proculat Rr proculquat K ^quorum D 22 propositus add. b
i pò
luv. sat. I 5, 1 in I om* G 23 proposite H prositi K adque eandem
schol. Ino. 24 Verg. Aen. Ili 355 tertio i IIlI.Tiòrf 25 lm^o%\i\% RBHGLK
GRAMMATICI LATINI II. 35
1 546 PWSCUNI INST.
p. 909. 10 P. ^ . P- 5'3- "K.
qaentiore usu est supinum, antiquissimì etìam ^scpelitum* dicebant; unde Calo in Therraum: mortuus est, sepelitus est. *salio' quoque 'salivi' vel *salii saltum* facit, unde Virgilius in VI:
Cum fatalis equus saltu super ardua venit
Pergama. *
idem in XI:
At medias inter caedes exultat Amazon; solent enim frequentativa plerumque a supìnis vel participiis praeteritis nasci. 57 *sallio sallitum' facit, *sallo salsum% quomodo 'vello vulsum*. Sisenna: sic in eam paludemmulti pi|scium salliendorum 'causa aw navibus semionustis commeant, a *sallio' 'salliendorum' dixit, non 'sallendorum'. Sallustius veroinlll historiarum: parte consumpta reliqua cadaverum ad diuturnitatem usus sallerent, 'sallerent* dixit a 'sallo', non a *sallio'. similiter Lucili us. in Vili:
Saliere muraenas, mercem in || frigdaria ferre. 13
inde etiam participia futuri 'salliturus* et 'salsurus'. Novius: salliturus istaèc est, mittam salem. Mummius:
istaec sum multo sale
Salsurus. ^
sed et praeteriti participium 'sallitus* et 'salsus*. Cornelius Severus
1 u8ii est add. d . Supinum antiquUsimi B 2 Caiùn, in Thermum or. fr.:
cf. lib. Vili S 12 Meyerum l. l. p. 73 lermum D thermo B est om. B
sepilitus L quoque om. G 3 Verg. Aen. VI 515 sq. VI] sic ni f. R ante con. et H, vbi tamen numerus non saHs diiucide apparetj ut etiam III legi po9sU III. Br Vn. Q Vili. D 4 §quu8 D ecus Med, equa Hom. . saitus Pah 6 Verg.
t ' « ,
Aen. XI 648 7 ad /> intercedes K caedaes H exuUet Dd cxul-
l tata mazon B 8 frequentiua K - .' 0 salitum Rr sallum D faci B
palsumj b sai^um (t.^) B sai^sum {\) K • L. Corìielii Sisennae hUt. lib. ine, fr. p. 316 Kr. fr^ 12 p. %l^Roth. sisenna ♦ sic in (.) R sisenna sic; in r 10 eam]
eadem 0 e&dem ff puludem K saliendorum Rr sallendorom G sallendoram B
saliendornm / li semionusti coni. RothUu comeant K salio L saliendo-
rum Rr saliendorum L 12 salendonim L Sali. hisi. Ili 7 p. 206 Kr. cf. Diom. p. 372 P,: Sallustius historiarum quarto ait: reliqua cadavera ad diuturnitatem usus saliere (^aic ex codd. legendum est secundum H, Keilxum) nero om. GK in tres
1 IH. /> in I. 6^ in II. K 13 i»sa1Ierent (p) B salerent H sallerent] h om. RBDBGLK
psallereut al. m. in R 14 salio Rr LucU. sai. VII! 8 Dous, 1 Gerì. 15 «sal-
iere (p) B murenas libri mercedem in frigdaria frigdaria G frigidaria RBDK
V
16 unde r salsarus K Novius] B Krehlius noiiimus Dresd. 2 iCreA/n
neuius Br BeideW. lucuius R lucius L Darmst.^ incui D Darmst.^ liuius K Lipt. 1 Krehlii Sallustius Lips. 2 eiusdem, Noemi ine. fab. fragm. 19 Boih. U l. p. 24, Som ine. fab. fr. p. 183 Munk., asseniiente Klussmanno Naev. vit. et reti. p. 189, XIII ^• 230 Ribb. 17 istec é salllMirus Barb. Islic est salliturus si mittam salem vel
istic est salliturus: Mittam salem? Ribbeckius ista haec DB isthec E ista hac, ut
vid. y voMt h 18 Munmdi atelL ine. fr. p. 185 Munk. , fr. II p. 231 Ribb. 19 ista et sum D 21 et] etiam BK panipium G comilius K Cornelius Se- verus in Vili de statu suo] ef. /. Beckerum in act* antig, Marburg. a. 1848 n. 74 i?*
LIBER X 56. 57 547
p. 910 P. p. 514 K.
in» Vili de statu suo: ad quem sallìti pumiliones afferebantur. ^ambio' ab *eo' compositum soium mutavit paenultimam e in i; itaque in ^io' quidem desinentium regiilam servavit in participio et in supino, quippe produeta paenultima: ^ambitus ambita ambitum', in nomine autem sive
s Tocabulo rei, difTerentiae causa in *eo' terminantium regulam servans, cor- ripuit paenultimam ^ambitus' - ut Ovidius in I metamorphoseon:
lussit et ambìtae circumdare litora terrae. Lucanus in I:
letalisque ambitus urbi
IO Annua venali referens certamina campo -,
quamvis Scaurus in utroque sìmilem esse tenorem putavit. sed Velius Celer respondens H ad ria no imperatori per epistulam de boc interro- ganti, declinatione et tenore ^ambìtus' nomen a participio ostendit dis- cerni, quod usu quoque, ut ostendimus, coniìrmatur. | [|
Bemhardium hùt. Ut, Lai, p. 408 sg. ed, alt. Vili (rerum Romanarum se.) : distrac- to8 adque salitos pumiliones | Àsperuabantur vel Vili : distractos adque salitos | Pumi- lioaes aspernabantur coU, Diomede p. 372 P, Beckerua l, i. n. 75 p. 594 sq,
V
1 Balliti om. 0 pomiliones H pomiltones affaerebantur Rr 2 penultima
L 3 quidem om. G ' 5 terminantium in eo iC 0 penultimam i RS am-
bitus om, G Omd, metamorph. I 37 metaphor' L 7 circundare GLK
a
littora Rr litore Dd 8 Lue, Phars, I 179 sq. 9 laetalisque RBGLK
loetalisque Vost. AB urbi BH cwn Lucano urbis RDGLK Lue, cod, BuUtian, et Remens. prò v. l, 10 certamina] ex corr, H certamine GLK 11 Scaurus] eH
Terentìus Scaurus ^ qui hanc quaestionem tractasse tridetur in arte sua grammatica ^ cf, Graefenhamum Mst. plot, UH 88 sq, 99 sq, uellius D Vellevum Celerem
hunc ^ammaticum vocant w, dd, secundum edd. inde ab a, veluti Falsterus mem. obse, p. 166 Graefenhanius l, l, p, 99 12 adrìano BDGLK aepistolam K 14 quod] r quo R , .
Àrtis prisciaui uirl eloquentissimi grammatici caesariensis doctoris urbis romae
constantinopolitanae lib. X. expl. | Exp. lib. X de nerbo, incip. lib. XI. de partici- pio R ÀRTIS PRISCIANI VIRI BLOQVENTISSIMI GRAMMATICI CB8ARIBNSIS DOCTORIS VRBIS ROMB^ CONSTAMTINOPOLITANB LlBER .Z. EXPLICIT DB VERBO | INCIPIT LIBBR VNDBCIMVS DB
PARTICIPIO. B expl'icit lib. decimus de nerbo. Incip lilT. (HI), om, K) undecimus de participio HGK explioit liber X de nerbo. (Z) incip lib. XI (incip X () de participio, sed primum de eo quod participium tertio (tercio /) loco debet esse et quod alii no- men esse alii uerbum putanerunt. (add, l) BLl
35
LIBER VNDE€IMVS.,
p. 900— 11 P. ^ p.SiSK.
DE PARTICIPIO.^
I 1 Qui tertìo loco participium posuerunt, rectius fecisse videntur. cum
enim nomen et verbum primum et secundum tenuerunt locum, partici- pium, quod ex utroque nascitui*, sequentem iure exigit. quaesitum est tamen, an bene separa verini id ab aliis partibus grammatici et primuss Trypho, quem Apollonius quoque sequitiu*, maximus au||ctor artis grammaticae. stoici enim quomodo articulum et pronomen unam partem orationis accipiebant, infìnitum articulum vocantes, quem grammatici arti- culum, eique adiungentes etiam iniìnita nomina vcl relativa, quod etjajn Didymus facit tractans de Latinitate (finìtum autem articulum dice- io bant idem stoici, quod nunc pronomen vocamus finitum, quod et vera ' ratione solum pronomen est dicendum. ergo Romani |] quoque artiuin scrìptores stoicorum secuti magis traditionem pronomina finita dixenint «t infinita; nam articulos non habent) -, sic ìgitur supra dicti philosophi etiam participium aiebant appellationem esse reciprocam , id est ivravaxìa- is arov 7tQoarjyoQ{(tv, hoc modo : ' legens est lector' et ' lector legens', *cursor est currens* et *currens cursor*, *amator est amans' et ^amans amator',
3 locù ex loqù corr. B 4 ex utro R 5 separauerunt BDHGK gram-
matici et BH^ idque aasecutus est ten Brinkius in Mnemosynes t. II 1853 p. 54 sq. grammatici, et RDOKìd grammatica, et Zr 6 tripho RBGLK cf. de VeUermim Try- pkonia gramm. Alex. fr. p. 33 ^ ApjpoWonms RffGLK Apollonius praesertimm libri» UH nsqì fisQiafiov xmv zov Xoyov itsQtov et nBQÌ iisxoxfjs seu ns^ì (irStojàv hac de re disputasse censendus est; nunc cf. de synt. I 3 p. 15, 20 sqq. Bk.; eius de participio doctrinam attigerunt Lerschius Sprachphil. II p. 130 sgq, Graefenhanius hist. phil. Ili 113 sq. Skrzeczka die Lehre des Apollonius von den Redetkeiien Regioni. 1853, 4. p. 7 sq. artis om: B 7 grammaticae] / gramma^ic* L stoici] cf. Apolli,
de pron. p. 4 B sqq. coli. Prisc. Uà. XVII g 52 Classenio pHmord. gramm. Gr.
p. 75 sq. R. Sckmidtio stoicorum gramm. jf, 39 sqq. 45 sq. 8 accipebant H quem ex quam corr. D articulum ] in mg. add. K articum B 9 adiugentes H infinita nomina ex corr. k 10 dydimus RH ^^.dy^.dimus G didimus ,Z>Z.jr
Didffmi de Latìmtate fr. 2 p. 347 fragm. ed. M. Schnddtius cf lib. I ^ 20 lani-
et tate Rr 11 uocamus ♦♦finitum (in) B quod ue^^ra(te) Dd 12 ergo add. k
13 secuti ♦♦♦♦ magis(quo^;) B tradicionem Rr 14 nam] b non B 15 ahtama- KAACTON HGL avravanlaarov ngoai^yogiav] om. D antan apraacton ìtpoc icto-
piAN D ANTANAKAAcroN ÌTP09CHC0PIAN K 16 npocEFopiAN r npocEFumiAN R npociro- PIAN B legens id est A'
LIBER XI 1-3 549
p. 911. 12 P. • p. 5H5-I7K.
vel nomen verbale rei modiim verbi casualem. unde videntur nostri aeci- visse inter verba | genindia vel participialia , cum videantur ea dìversos assumere casus, ideo autem participium separatim non tradebant partem 2 orationìs, quod nulla alia pars orationis semper in derìvatione est nullam
5 propriam positionem babens, nìsi participium; ceterae enim partes primo in positione inventae sunt, ad quam etiam derivativa aptantur.
Omnis enim pars orationis quocumque modo derivativa vel in eadem notione sive definitione primitivi sui accìpitur et eandem liabet ei divisio- nem et eadem accidentia, vel in aliud, quod iam ante erat suppositum in
10 propria naturali positione, unde etiam derivativum propter simìlitudinem eius, quod iam erat ante ex se òrtum, ei addebatur, ut *pater' nomen et ^patemus^ nomen, similiter *rex' et *regalis% *tauru8' et ^taurìnus' no- mina: quidquid enim accidit primitivo, accidit etiam derivativo, ^ferveo' verbum et *fervesco' verbum, similiter *facio' et *facesso', 'video' et *viso'
15 verba sunt ab eodem in idem, sed etiam 'bene', 'male' derivata adver- bia a nominibus ab alio ad aliud ad simìlitudinem nata sunt ante in pro- pria positione inventorum, ut 'paene', 'nempe', 'fere'; haec enim a se orla sunt: quidquid enim accidit bis, accidit etiam iUis et, quod suum est adverbiorum, per omnia verba percurrunL quantum ergo ad boc, id est 8
30 quod in primitivis et in sua positione non inveniuntur pafticipia, videntur stoici bene fecisse. sed rursus prohibet ea esse nomina temponim diver- sorum assumptio, quae fit in propriìs transfigurationibus ad similitudinem verborum. sed si . quis dicat, quod no||mina quoque multa inveniuntur tempus significantia , respondebimus, quod hoc interest inter partici|pia et
25 nomina temporalia, quod nomina illa nihii aliud significant nisi ipium tem- pus per se, ut 'annus', 'mensis', 'dies', 'meridies', 'hodiemus', 'hester- nus', 'crastinus', nec in proprìis sunt transfigurationibus,* participia vero actionem vel passionem aliquam in diverso fieri tempore demonstrant, non
i
3 adsamere B partem ex partes corr* D 4 nula Rr 5 ceterae r
nel a
caetere H primae L primae G primo in positione] Heideìb. tette Krehlio
primo inpositione libri mei prima in positione Lips. uterque et Dretd, 2 Kreklii,
Krehlius II 537 0 diriuatina ueì in ea aptantur R 7 modo deriuata L modo
diriuata GK eadem no*4tione (ti?) R eadem notitione K eandem notitionem BGL
8 deflnitionem BL diflnitionem G sui add. r habet ei** (us) R
"diuisionem "ei K 0 erat ei suppositum ti 11 ante ** se (ex) L 12
e pateruns. Similiter G regealis K 13 (ìuicquid RBDGLKh accidit K acce-
dit L accedit LK 14 uerbum et et K 15 sed] Sic B et male GLK
ad propria \
malae R diriuatina r deriuatiua BDH 16 aììud H nate B in prima Rr
17 pene (sic) add. r nemphe L nimphe K nemphe k ferme K 18 horta D Quicquid RBDGLK quod] r quo R 20 et add, r 21 esse B 22 as-
bu snmtio L adsumptio B %i om. G transfigurationis Hh 2S quoque in mg.
add. K 26 per quem se Rr menses K baestemus Rr haestemns S
ne! 27 vero] nero K nero ucl L nel G 28 tempore fieri B
%
550 PRISCIANI INST.
p. 9Ì% IS P. p. 517. » K.
tempus ipsum per se, et quod eos sequuntur casus, quos et verba, t\ quibus nasciintur, et quod yertiorum signiftcationes habent et quod prò veri>o ponuntur, quorum nìhil est suum nominis.
Omne enim nomen a quocumque v«rbo natum vel genetivum sequitur casum vel dativuin figurate per compassionem, quam Graeci cvfina^tutv s Yocant, ut ^amicus Ulius', ^speculator illìus', ^auditor illìus% ^victor illius', et dativum, ut ^amicus iUi est% ^lector illi est% ^speculator illi est', ^vic- tor illi est', et nota, quod plenmique substantivum verbum, quod Graeci
4 vitoQXTt'KÓv vocant, solet adiungi huiuscemodi figurae. inveninntur tamen pauca etiam ablatimm sequentia, ut ^dignus illa re', 'mactus virtute', accii-io satiTum vero figurate: ^exosus bella', ^praescius futura'; participiorum enim loco videntur posita illorum constructionem servasse, verba autem et par- ticipia genetivo vel dativo vel accusativo vel ablativo solent associari: ^mi- serepr illius, miserens illius'; ^ parco illi, parcens illi'; ^oro illum, orans illum'; *careo ilio, carens ilio', et activa quidem plerumque accusativum is sequuntur, passiva vero ablatìvum vel dativum figurate, genetivum vero admodum pauca. sed de his, si deus annuerit, cum de dispositione vd constructione partium orationis scrìpserimus , id est Jtsffl cywa^aiog^ expo- nere latius conabimur.
5 Ergo si verborum servaverint conse|quentiam , partidpia sunt, sin so amissis temporibus casus quoque, quos nomina solent verbalia sequi, attrahant, transeunt in ea, ut ^amaus illum' participium est, ^amo' enim ^illum' dicimus , ^amans' autem ^illius' nomen, ut ^amator illius' ; itaque et tempus amit||tit et comparationem assumit, ut ^amantior amantissimus'; ^acceptus ab ilio' participium, quia et ^accipior ab ilio', ^acceptus illi' no-« men, ut ^amicus illi', ideoque tempore quidem caret, comparationem Tero asciscit, ut ^acceptior acceptissimus'. et ea quidem sunt, quibus osten-
1 et « qaod eos *t* (eos) L secuntur RB sequntur K 4 nomea add. r 5 CTHnAeiAX RDHLk ciifTTAeiAjr G cymtta«an K cinttaoran B 6 uocaot *^>**>m ut Z 8 nota plerum-
que B 0 vna^%ti%ov\ tm, D thaptikon d tttapkthkon B hniusmodi Rr figurate (t)
V
L 10 mactas] h «actus H Accnsaliuo D accusatiao BH accnsatino accasa-
V figurate % s
tiao nero Rr 11 figurate H pcius Dd 13 datiuo ^*^^^^^ uel (figurate.'') K
e associari] adsociari B adiungi OLK ut misereor 0 14 miserans Dd mise-
N
rans B miserens illius] om. R miserans illius Br parceps Rr 16 secantur R
d secuntur casum. Passiua B figuratae H genitura B 17 ammodum H ammodam BL dis ,
de positione Rr 18 src^l cvvtaiBtoiì] om. D ttbpi ctrtaxboc add. d itbpt.
CT .M
HTASKUJC O TTBPT CTNTAEEOC L CTNTAÌEOC BH CYTA-BOC Rr CTHTAZEWC K
21 ammissis Og solent ex s^^tent mut. B uerbalia om, B 22 adtrabant B
trahant dicimn»
ai K atihraant R 23 nomen est ut H 24 adsumit B 25 participiam quia
a. dieimna Dd ilio acceptus Rr 26 et comparationem GLK comporationem B aero om. HQLR 27 assciuit G adsciuii B ut om. GLK ■ 9
LIBER XI 3—7 551
p. 913. 14 P. p. SI8. 19 K.
ditur participium alìud esse quam nomen. verbuni autem id esse non potest, cum casus habeat et declinatìones et genera ad nominum formani; . nuUum enim verbiim haec habere potest.
Itaque cum et verbi quaedam sua probibent hoc esse nomen, id est
6 tempora et significationes, et nominis propria probibent esse verbum, id est genera et casus - quaecumque enim pars orationis habet genera apud Graecos yel Latinos, babet et casus, et quaecumque habet casus, habet et genera, exceptis paucis indeclinabilibus-, mansit participium medium inter - nomen et verbum. unde rationabiliter hoc nomen est ei a granmaaticis
loinditom per confirmationem duarum partium orationis principaliiun. dee solum participium non ab aliqua propria vi, sed ab affìnitate nominis et verbi nominatum est, sed aliae quoque quinque partes orationis non a sua vi, sed ab adiunctione, quam habent ad nomen vel verbum, vocabulum acceperunt: ^pronomen' enim dicitur, quod prò nomine ponitur, et ^adver- II 6
isbium', quod verbo adiungitur, et ^praepositio', quae tam nomini quam verbo praeponi^ur, et ^coniunclio', quae coniungit ea, et ^interiectio', quae bis interiac^t. unde est dìcendum, quod, si non sit nomen et verbum, néc alia pars orationis constare poterit itaque quibusdam pbilosophis placuit nomen | et verbum solas esse partes orationis, cetera vero admini-
30 cula vel iuncturas earum, quomodo navium partes sunt tabulae et trabes, cetera autem, id est stuppa et davi et similia vincula et conglutinationes partium navis [hoc est tabularum et trabium], non partes navis dicuntur. sed est obiciendum ad hoc, quod cera et stuppa non ex eadem constat materia, ex qua tabulae et trabes, coniunctiones autem et praepositiones
» et simiUa ex eadem sunt materia , ex qua || et nomen et verbum constat, hoc est literis et syllabis et accentibus et intellectu. itaque «tiam per se 7
1 partipium G autem om. L 2 potest] h poteDs H cum et casus B
sapradicla ig h
3 uerbum haec K 4 sui GL 5 et Domina Rr proibent Dd prohibent hoc esse B 6 post genera: apud — genera oro. R add. r 7 vel] et Br casus
ai . ^
quaecumque G ca^sus (u) B habet genera Br 9 est et a Rr 10 nec] n
qua
K 11 ab alia Rr post ui sed ab sgq. usque ad ui sed ab a 2> ondssa in
ad mg, add, d sed affinitate GL 12 sed et aliae Bd^ 13 abiunctione ffh
a
quem Rr vel] add, r eX L 14 acciperunt K ponitur] dicitur B post po- nitur sgq. usque ad praeponitur in mg, add, K 15 verbo] d nero B quae] quod GL 16 quae] quod GL coniugit R interiectio] l «nteriectio L 17
si e
quod non Rr 18 ne alia Rr potuerit Rr . quibusdam philosopbis] quos L
Lersehius Sprachpkilosophie d. Alten II 51, età hoc loco dialectici {v. lib, II § 15) i»- tellegefuH esse videntur; aristolet spscr. k ex Ammonio ad Aristot, de inierpret. p. 99 ed. Brandis comm, h. l. petitum esse indicamt idem Lersehius l. L p. 51 sq, 19 ad-
tra
minucula R amminicula BHGLh 20 iuncturas] r coniunturas R inbes Rr
21 id est cera stuppa B stupa G congluttinationes B 22 partium] partici- pium Rr "trabium et "tabularum H trauium B 23 caera HGL coera K"
stupa RG ex om. H Constant D 24 thrabes Rr 25 materea G qua nomen G 26 et litteris et B etiam spscr. K per in lUura B
552 PMSCIANI INST,
p. 914. 15 P. p. 519. 30 K.
prolatae, quod partes sunt orationis, ostendunt quid enim est aliud pars orationis nisi vox indìcans mentis coaceptum, id est cogitationem? quae- ciimque igitur vox literata profertur significans aliquid, iure pars orationis est dicenda. quod si non essent partes, numquam loco earum nomina pò- nerentur, cum loco cerae vel stuppae in navi tabula fungi non potest; in-g venimus enim loco adverbii nomen, ut ^una, multum, falso, qua', et pronomen similiter: ^eo, ilio', et loco couiunctionis tam nomen quam prò- nomen: ^quare, ideo', et adverbiiim loco nominis, ut *mane novum' et ^ sponte sua' et 'euge tuum' et ^ belle' et *cras alterimi', sed si, quia compaginem videntur praestare nomini et verbo , non sunt partes orationis io dicendae, ergo nec partes corporis debemus àccipere nervos, quia ligant membra et articulos, quod penitus videtur absurdum. multo melius igitur, qui prindpales et egregias partes nomen dicunt et verbum, alias autem bis appendices. quod autem participium nomen accepit a confirmatione nomi- nis et verbi, nihil mirum, cum inveniuntur quaedam nominationes etiam is ex abnegatione nascentes, ut ^neutrum' genus, quod nec masculinum est nec femininum, et ^infinitum verbum', quod personam non habet. 8 Participium est igitur pars | orationis, quae prò verbo acdpitur, ex
quo et derivatur naturaliter, genul et casum habens ad similitudinem no- minis et accidentia vèrbo absque discretione personarum et modoruni. 20 ideo autem repertum est participium, quod nomini verbum adiungitur, sed non aliter, nisi sit nominativus casus ei personae adiunctus, secundum quam profertur verbum, ut ^facio ego bonus, facis tu bonus, facit ille bonus', cum igitur flectas nomen in obliquos casus, verbum adiungi ei non potest intransitivum, id est àfisxapavav , hoc est in sua manens per- 3s sona, nam T^ra/Sorr^xa dicuntur, id est transitiva, quae ab alia ad aliani transeunt personam, in quibus soient || obliqui casus adiungi verbis, ut ^misereor tui', ^moderatur imperator militibus': hic enim, quia ab alia persona ad aliam transit verbi significatio, utimur obliquis.
1^ est enim BD£t enim aliud GL 2 id] hoc N est eras, in L cogi- tationem] r cogitationes R 3 uox literalis G proferatur BDHGLK 4 est
uerborum add. d eornm RBHLK earum (earum ex corr. d) Dd 5 caerae BGL coere K vel] et L stuppae] r stupae RGL in naui in liiura h naue R 6 una] d unum
R 7 ilio] ^** G 8 auerbium D cf. Ub. Xllll § 17 XVIII § 298 9 euge ex e«ge coir.
8. tuum 8
B belle Rr belle tuum dk 12 quod] r quo R penitur R penitus D absor-
ct dum LK igitur faciunt qui iC 13 qui] quam RT principales egregias Rr dicunt nomen B autem in lU, B 14 Quo r accipit B ad conftrma- tionem Rr confirmationis J) confirmationie d nominationes] terminationes G
16 ex abnegatione rdk ex obnegotione R ab exnegatione DHGLK est om. LK
* V I
17 feminini Rr non add, r 20 discritione L 21 reppertum GLK 22 se-
n
cumdum Rr 24 adiungi] h adiun H 25 id] hoc R dfistdparov] r aketaboit
T
B ametabaiOR R ^6 f/^tccpazinoi] k MEPàbATiKA Rr metaba*ika £i mezabatiia 6
uel ad i ■
ad] in G 28 mesereor G miseor ff moderator B hic] r Hoc R
LIBER XI 7 -10 553
p. 915. 16 P. ' ' p. 520. -M K.
Cum igitiir sunt intransitiva, quia non possunt obiiqhi casus liis ad- iungi, loco verbi subit participium, ut ^bonus bomo loquebatur', *boni ho- minìs ioquentis orationem audivi', ^bono homini loquenti dedi', ^bonum hominem loquentem audivi% ^bono homìne loquente delectatus sum' ; ubi- 9
sque enim participium loco verbi intransitivi accipitur. vocatiyus quoque, quomodo nominati vus, in transiti vis adiungitur, ut ^doctus loquens proficis' et *docte loquens proficis* vel 'profice'. sicut igitur pronomen ideo ^t ioientum, ut adiungi primae et secundae verbi personae possit - nomina enim tertiae personae coniungi volun]; absque vocativo casu, qui semper
10 secundae adiungitur personae ., sic participia inventa sunt, ut quod deest verbis, id est casus, compleant coniuncta nominibus.
Nec solum per obliquos casus est utile participium, sed etiam per nominativum. diversa enim verba absque coniunctione adiungere non po- les, ut *lego disco' vel ^doceo discis' non est dicendum, sed *lego et
13 disco' vel *doceo et discis' : nam lioc proprium est tam transitivorum quam intransitivorum ; participium autem si proferas prò aliquo verbo et adiun- gas ei verbum , bene sine coniunctione profers , ut | * legens disco ' prò 'lego et disco' et * docente me discis' prò ^doceo et discis'. contra autem 10 nomina diversa, si ad unum referantur, sine coniunctione oportet ea pro-
ioferre, nisi si adiectiva geminentur, ut *pius Aenéas', ^Marcus TuUius Ci- cero'; si enim dicas ^pius et Aeneas' vel ^Marcus et Tullius et Cicero', quasi de alio et alio dicis. accidentia vero sive adiectiva si geminabuntur, necesse -est interponi coniunctionem, ut ^bonus et pius et iustus et fortis Aeneas'. verba quoque et participia si sequantur sese, egent coniunctione,
25 ut Uegit et scribit doctor', Moquens et currens fecit'. nec mìrum, pro- pria, quae insecabilem substantiam demonstrant, ut ^Socrates', ^Scipio', nec non appellativa, quae secabilem [id est] generalem || vel specialem [quae dividi potest] substantiam indicant, ut ^animai', ^corpus', ^homo', ^taurus', *equus', *aurum', 'lapis', non egere coniunctione: diversae enim
poB b i '
1 non sunt Uh oliqni Rr 2 nerbo Dd subit] r subiit R loqu^balur D hominis] r homiues R homini B 3 Ioquentis] h ♦♦quentes H bono] rd
boni RD bonono K 4 hominem in litura k audiui add. r ' homini R de-
in V
lectatus] k dilectalus GLK 5 e«im(n) H ' loco K Vocatiuis Dd 6 doc- ci ^ n s
tns loquens ff 7 igitur] enim G ideo oro. OLK 9 coniugi Dd abque
Rr casu add. g 12 utile est B etiam per ex etiam prò corr. D 13oon- nc
iugatione Dd potes] h et in litura l potest RBHGK 14 posi discis sqq. usque adi
et
disois add, rd 15 vel] «t r Nam proprium hoc est K 16 prò aliquo nerbo
del h 19 refferantur L 20 nisi si] d nisi DH adiectatiua G verba post
e Cicero sqq. — Cicero add. g 22 geminabuntur] k geminabantur K 24 ^^tìì H r 25 curens Dd 26 verba post insecabilem sqq. — secabilem add, r socratis GK 27 nec non] r nec rell. apellatiua D msecabilem G i^^^secabilem (in) ffLK 29 ^quus D equs K aurum ea: iterato taurus, coir. K
554 PKISGIANI INST.
p. 916. 17 P. p. 521. 23 K.
' substantiae in uno coniungi non possuni. itaque cum dicam ^Publius Cor- nelius Scipio Africanus', non egeo coniunctionlbus: unam enim his indico esse omnibus substantiam. simìliter ^homo est animai rationale, mortale, disciplinae capax', cum unam substantiam significo quamvis multonim communem, non egeo coniunctionibus , quae diversas solent res coniim- s
11 gere; diversae enim substantiae in eodem esse non possunt accidentia a\item, quae substantiae iam ante suppositae accidunt, possunt esse diversa in eadem substantia, ut si dicam 'Marcus TuUius Qcero', quia una €st subslantia, non egei coniunctionibus ,^ sin autem dicam ^sapiens et doquens et felix Cicero', diversa ostendo accidentia in una substantia, itaque egent io coniunctione. illud quoque admonendum, quod, quemadmodum conìuDgi- tur adverbium verbo, sic etiam participio, nec mirum, cwn prò verbo ponitur, ut 'bene legens delectat' prò 'bene legit et delectat'.
Et quamvis ab indicativis derivantur verbis participia, potestate tamen et vi signiilcationis omnes continent modos hoc pacto: 'exponens doce' prois 'espone et doce', 'utinam exponens docerem' prò 'utinam exponerem et I docerem', 'cum exponens doceam' prò 'cum exponam et doceam', 'ex- ponens docere volo' prò 'exponere et docere volo', er^o eius obtinet vim modi, cuius verbo coniungitur; et in hoc quoque quantam habeat cum infi- nito coniunctionem ostenditur. infinita enim similiter cum ab indicativo» nascuntur, prò omni accipiuntur modo: dico enim 'scribere me indico' prò 'scribo', 'scribere te impero' prò 'scribe', 'scribere me opto' prò 'utinap scribam', 'scribere volo, tum legere' prò 'cum scribam legere'. nec mirum in his una voce tam diversas inveniri significationes , cum in multi's aliis quoque dictionibus hoc invenitur, ut 'circum' nomen et adverbium, 'eo' prò- ^ nomen et verbum et ad||verbium et coniunctio. similiter in aliis plurimis hoc invenis, sicut supra dictum est.
12 Igitur participium inventum est, ut nominativus quidem sine cob-
1 substanciae Rr coniugi D dicom fìr piiplius cornilius GLK 2
affricanus K hi» enim J) 3 rationale] r ralionabile RBDHK 5 res solent
O coniungere] dh coniugere D contigere H 6 dluersa Rr enim] antera
BDHLK in eodem — substantiae post substantiae om. G 7 *"^po8ÌUe Kk
d . 8 nt] ,dX OL 0 egent L sin] si L eloquens] d loquens DGLK 11. amo-
d nendum Kk ammonendnm BDL, quemamodum Kk quemammodum BL coniun- gitur] adiungimur G 12 nerbo, sic ex nerbo sic corr. B participia R prò add, r 13 ben^ d dilectat GLK . dilectat GLK 14 uerbis deriuantur B potesUte* (s ?) B 15 ui i? doceo" B 16 doceo B docerem , utinam G 17 doceam, exponens] doceam. cum exponens G 18 Eius ergo DH obtinet] rk optinet RBHGLK 19 coniunctionem cum infinito GLK 20 ostenditur po«/ infinita enim repetiit D del. d 21 omnia B 22 scribe] scribe*» K utinam scribercm GLK 23 scribere volo] r scribere me nolo R reti, legere nolo. Nec
noce K 24 unam tam Rr iouenire GLK aliis om. K 24 et nomen et K prò- nomen] pronom R 27 inuenies B 28 nominativus] scripsi Inm (qcum K) nomi- natiuo ^BDHGLK ut cum nominatiuus sit k vX in nominati no edd.
LIBER XI 10^13 555
p. 917. 18 P. p. 5M. *23 K.
iunctione proferatur cuoi alio verbo , ut Megens doceo^ prò 4ego et doceo', quae compositio intraDsitiva est, hoc est ipsam in se manere ostendit per- sonam; obliqui vero casus partìcipiorum ad hoc siint utiles, quod non siAwan sine coniunctione proferuntur cum obliquis casibus nominum, sed
5 etiam ad alias transeunt personas, ut ^docentis potior' et ^docenti respon- deo' et ^docentem audio' et Milo docente didici', ergo nominativus et vo- cativus intransitivus solet esse, ut Megens ego homo facio' prò Mego ego homo et facio', et similiter vocativus: ^o homo bene legens fac', id est ^o homo bene lege et fac'; ceteri vero magis transitivi sunt, ut praedictum
IO est, ut ^bellantis hominis misereor' prò ^bellat homo et eius misereor', imperanti homini oboedio' prò Mmperat homo et ei oboedio', ^docentem hominem audio' prò ^ docet homo et eum audio', * lucente sole video ' prò Mttcet sol et video', nisi si ipsa in sese faciat, id est nazà I8uma&€i€cv proferatur: tunc enim utimur consuetudine transitivorum , | quae ikkomc-
13 6-fMrv significant, ut ^misereor mei legentis', ^praebeo mìhi legenti', ^ac- cuso me legeùtem', ^fruor me legente', et ad eum casum maxime coniun- guntur, quem verba desiderant, ut supra dictum est: ^misereor tui', ^mise- rens tui'; ut Mnvideo tibi', ^invidens tibi'; ^accuso te', ^accusans te*; *dig- nor te illa re', ^dignans te iUa re'.
tn DE ACCIDENTIBVS PARTICIPUS SED PRIMVM DE GENERIBVS.
Accidunt autem participio sex: genus, casus, significatio, tempus, 11113 nomerus, figura. •
Genus masculinum, ut ^amatus', femininum, ut ^amata', neutrum, ut ^amatum% commune trium generum, ut ^hic' et ^haec' et *hoc amans'; a$ nam commune duum generum et epicoenum in participio inveniri natura ipsa prohibet cum enim verba, ex qnibus nascuntur participia, pariter omnibus adiun||guntur generibus: Megit vir*, Megit muUer', ^legit mancipium', necessario participium, quod ex eo proficiscitur, eisdem generibus associa-
qu
1 proferatur] r proferuntur Rb proferuntur B 3 sunt add. d 4 oblicis G
o * eMe
5 patior Rr 6 docente] loquente G didici] k dedici K T^se] etiam Dd
0
^ est homo Rr 9^ fac et '^lege Dd 11 imperanti] r imperatiui R oboe- dio] oboedio Gg obaudio LK posU oboedio : prò — oboedio add. r oboedio]
uelau
oboedio Gg obaudio LK docentem — eum audio om. DLK add* d 12 homi-
KATA. lAlOTTAOI
nem et audio Rr 13 si om. HGK est. an. proferatur Dd iaiottaoian RBH
TI
lAioHAeiAN GL 14 AAAOTTATTAN Rr AAAOTTAeiAM B allopathia DGL allo pathia H
ere allopadiam K 15 significat B ut om. G mei] r me /{ lentis Hh 16 causum Rr
i? ^ 18 tui *t inuldeo H tui. Et inuideo h acuso G donor Rr% 19 et dig-
nans D 20 de ACCiDEiiTiBys i$tscr, BHGK 23 femininum amata, neutrum amatum G
25 epicenum GL epice K epykoenù B inuenire H 26 proibet D - 27 iunguntur K ut legit uir. BGd 28 proficiscitur ex proficiscatur corr, H ad- sociatur B
556 PMSCIANI INST.
p. 918 P. p. »33. 24 K.
tur. et siquidem in *ns' desinat, quod fit in praesenti tempore, quod est etiam praeteritum ìmperfectum , sine dubio trìum est genenim commune ad formam nominum adiectìvorum , quae cum in* duas desinunt consonan- tes, trìuih siint geneinim comnmnìa. sin vero in ^u&' finiantur masculina, pariter ad similitudinem adiectivonim in a finiunt feminina-et in ^um' neu-s tra, quod fit in omni praeterito tempore et futuro, nec mirum ad formam adiectivonim haec dirigi, cum paene vim habeant partìcipia quoque nomi- num adiectivorum ; accidentia enim propriis vel appellativis nominibus signi- ficant, velut iUa,«ut ^bonus homo', *scribens homo', et iUud accidit et hoc 14 accidit: ^fortis Scipio', Megens Scipio', nec nos moveat, quod sunt quae- io dam verba, quae naturaliter ad mares pertinent vel ad feminas, quae vi- deiitur exigere, ut participia vel masculina sint solum vel feminina, ut ^futuo, nubo', ^futuens, nubens' - nam iUud ad mares, hoc ad feminas pertinet solum >, sed illud attendamus, quod adeo | natura ipsius verbi et participii communis est trium generum , quod sive vituperationis causa sive 13 figurate licet maribus aptuin verbum vel participium feminis quoque adiun- gere et contra facere, utputa ^bona anima futuit ilkim feminam' prò ^bo- nae animae vir'. . ergo et ^bona anima futuens feminam gignit bonam ani- mam' et ^bonum corpus futuens gignit bonum corpus', nec vitiosam facio orationem, adiungens et feminino et neutro generi hoc verbum et partici-» pium, quod ad mares solos videtur attinere. et contra vituperationis causa possum dicere, ut luvenalis in I:'
nubit amicus, et ^nuptus vir', et figurate ^ bonus mulieris animus nubit mihi' et ^nuptus est mihi'. ergo sine dubio omne participium vel in duas desinens conso- a nantes trium est generum vel mobile, id est in ^us^ masculinum, in ^a' femininum, in ^um' neutrum terminat ||
f est
1 quoditit Dd quod etiam Rr 2 inperfectum B dubio trium tfi lU. B
V n
4 comraonia Dd Si* (n) H liniatur H 5 in] ^ in , in mg. ^ ad , (r 6 ^^ad- iectiuorum ^adiformam Gg 7 dirigi decUnari Dd nominum quoque G 8 acci-
in d •
dentia — homo add, d enim propriis Rr apellatiuis D 9 iUut Dd occi*
a i
dit Dd 10 occidit Dd 11 nalu^^raliter*/; 12 ut add. k sunt Rr fe-
mina RG 13 futuro R fotuo GLK futtuo B fotuens GLK fultuens B 14
adtendamus B adeo in liiura k 15 participiis Rr uitupaerationis B 16 iìguratae] d iìgurae DGL liqet L femininis Brgl adiungire K 17 ut potè
L fùtu Rr fotuit GLK feminam] mulierem GL bonae animae] d bono
r
animo D 18 animae. Vir ergo ff Ego Dd fotnens GLK 19 fùtuens ex
i futiens corr, ni^ ree. in B fotuens GLK 20 femino G genere RrD 21 solos
mares G uidetur solos B 22 luv. sai. I 2, 134 24 figuratae B 25 in
8
duardinens consonantes Rr 26 est add, d monile G in a femininnm add, r 27 neutrum terminal] d terminù m*#*#*« D
LIBER XI 13-16 557
p. 919 P. p. 534. 35 K.
DE TEMPORIBVS.
Tempora coniuncta habent praesentis et praeteriti imperfecti, praeterìti ITU 15 perfecti et plusquamperfecti tam participia quam infinita verba ad similitu- dinem optativonim. nascitur autem participium praesentis et praeterìti
simperfecti a prima persona praeteriti imperfecti in omni coniugatione. nec mirum, cum prima persona honestior est ceteris. ipsa enim sine illis esse potest, illae autem sine hac esse non possunt, et ea illas sibi coniungere poteste illae autem minime, ^ego' enim *et tu et ille facimus' licet dicere, ^tu' autem ^et ego facitis' vel ^ego et ille faciunt' nemo dicit. Virgilius
loin II Aeneidos: ^
divellimur inde Iphitus et Pelias mecum. Fit autem particìpiunx mutatione extremae syllabae supra dicti tempo- ris et personae, id est ^bam' in ^ns', ut ^amabam amans% ^docebam do-
iscens', Megebam legens', ^faciebam faciens^, ^muniebam muniens', exceptis in ^eo' desinentibus quartae coniugationis verbis, quae contra aliorum re- gulam i habent ante ^bam' productam - quam tamen antiqui diphthongum scrìb^ntes transmutationem vocalium factam ostendebant: ^adeibam, quei- bam' prò ^adiebam, quiebam' _, quod etiam in aliis verbis saepe solet
20 fieri, ut ^polibam' prò ^poliebam', ^insignibam' prò |/insigniebam'. nec tameh id prohibuit participia ad perfectorum regulam nasci; dicimus enim *iens, adiens, quiens, poliens, insigniens'. haec tamen e^dem parti- 16 cipia, quae a verbis in ^eo' desinentibus quartae coniugationis nascuntur, anomale per obliquos casus prò ^ie^ ^eu' babuerunt: ^iens euntis', ^quiens
2squeuntis'. futurì vero temporis participia, si'sint a verbis activis vel neu- trìs vel deponentibus , fiunt ab extremo supinorum addita *rus': ^amatu amaturus', ^doctu docturus', Mectu lecturus', ^auditu auditurus', ^statu sta- turus', Mocutu locuturus'. a communi quoque verbo, quod in futuro tem- pore duo habet participia, unum quidem activum in *rus', alterum vero
1 De natiaitate hoc est de formatione participiorum. L inscr. om. DBG 2 in- perfecti B et praeteriti D praeteriti perfecti add. r 3 participia] r partici-
pio R particia H 5 inperfecli È a prima persona praeteriti perfecti bis scripsii R alterum del. r inperfecti B 7 ilkis] / ilia«* L 8 autem eam minime D
hiinim^ B enim in litwra H tu iile G ill«e(a) K liquet K 9 ille et ego H Verg. Aen. II 434 sq. 10 III. GK tertio L 11 Deuellimur GLK
er
inde in liiura K 12 pelieias Tir 13 mutationém R 17 antiqui diptongum
mulaiionem H 18 trans R trausmutatione LK transmotatione G facta GLK ad-
ìbam qaibaro GLK quaeibam H^ 19 prò adiebam p^-o quiebam D adiebam]
ex corr, h adeibam ni f, H quebam G sepe uerbis G 20 polibam] polibam
* d
(e) U poleibam a insignibam] insignibam (e) H insigneibam a 21 it Rr 22
e prò adiens 1^ adiciens Rr particia H partipia K 24 ^nomala Rr anomalae A' i * a '*
25 queuntes H quieuntis G a add, b 26 ab om. GLK additnriis Rr
28 loquutu B loculu loculurus om, HGLK add, h commouio R cummoni r
29 iu rus actiuum B
558 PWSCIAM INST.
p. 919. 20 P. p. 635. 96 K.
passivimi in ^dus', illud, quod in/rus' desinit, secimdum praediclam fit regulam: ^criminatu criminaturus ', ^osculatu oscidaturus '. passiva vero eius||dem tenytoris participia fiunt a genetivo participii praesentis temporìs His' finali in *dus' conversa:- ^amans amantis amandus', ^docens docenlis docendus', Megens legentis legendus', ^audiens audientis audiendus', *prae-3 terìens praeterenntis praetereundus', Uransiens transeuntis transeundus'. praeterìti vero temporis participia, quae in *tus* vel *sus' vel *xus' desj-
17 nunt, similiter a supino extremo fiunt, addita s et correpta u. nascuntuf autem a verbis passivis et communibus et deponentibus et neutropassivis et quibusdam neutris: a passivis, ut ^amalb amatus', *domitu domitus', ii ^dpctu doctus', ^deletu deletus', ^mersq mersus', ^pexu pexus', ^auditu au- ditus'; a communibus: ^criminatu criminatus', ^osculatu osculatus'; a de- ponentibus: *for fatu fatus*, *reor ratu ratus', 'vereor veritu veritus', 'lo- quor locutu locutus', ^molior molitu molitus'; a neutropassivis: ^gavisu ga- visus', ^factu factus'; a neutris vero paucis praeteritum nascitur: ^caenatuis caenatus', ^pransu pransus', ^placitu placitus', ^nuptu nuptus'. excipìlur ^mortuus' a ^morior', cuius supinum cum secundum analogiam 'morìUi' et bine ^morìturus' Tacere futurum debeat et praeteritum ^morìtus', ^mortuus', non ^morìtus' facit. praeterea dubitatur, utrum ^potatu potaturus' et | *po- tatus' secundum analogiam, an ^potu potus polurus' per syncopam meUiis2o dicatur, quae in usu non sunt. Virgilius in bucolico:
Hùc ipsi potum venient per prata iuvenci. idem in IIII georgicon:
Quoque modo potis gauderent intiba f fibris. Lucanus in V: ^
Strymona sic gelidum bruma pellente relinquiint
Poturae te, Nile, grues,
18 ex quo ostenditur *potus' quoque participium esse; nec mirum, cum Mau-
tus' et Mauturus' prò ^lavatus' et Mavaturus' in usu est nam secundum
I
* 1 dus] D ndus d supractictam K 2 creminatu creniinatanis OLK 3
faciunt Rr temporìs praesentis HL 4 ftnalis D ut amans d 6 praetere- untis] k praetereunles ni f, H 7 "temporìs "uero K uel in sus BDOr ne!
▼ bus I
in xus BGr 9 a uerbis add, h commonibas Od 10 quidam Hh 11
u ductn ductas GLK 12 commonibus Vd ut creminatu creminatus GLK osca-
e ▼
latu] d osculo D 14 logutu G loquutu loquutus D ioquitu loquutus B gra-
ut . a ^
uisu grauisus G 15 caenatu caenatus Bd cenatu cenatus BK 17 morior K
18 iiinc] d hic B 19 non morì^u**s (ru) B dubitatur] bk dul^tor K dobit*** B 21 in usu] r lausu R non] om, GL auctonira h Ferg. ed, 7, U 22 ipsi ad potum BGL per] prae B per petrata Hh 23 Verg, georg. UH 120
q.
cf. Uh. Vini $ 38 24 quomodo Rr intiba] r intìma RB 25 Lue, Phcart. V 711 sq, 26 strìmona H strìmo«a(i) R strìmonia K strymonia B bruma] h br«nia
V ▼
B 27 potura«(e) K 28 latus Rrff 29 iaturus H
' LIBER XI 16-19 559
p. 920. 21 P. p. 590. 37 K.
Terentiom Mavatiis* et Mavatiirtt&' debet proferri, qui supiniun protulit ^avatum' in eunucho:
Vii elocuta est hoc, foras simul omnes proruunt se, Abeunt lavatum, perstrepunt. 5 unde Ovidius in III fastorum:
Silvia Vestalis - quid enim vetat inde moveri? - Sacra lavaturas mane petebat aquas. (quaeritur ^ortum ortu', unde *ortus', an ^orìtum orilu', unde *oriturus* - Horatius in II epistularum: 10 Nil oriturum alias, nil ortum tale fatentes .,
'parluTO partu', unde |ppartus', an ^paritum parìtu', unde *pariturus% ^eratum erutu*, unde ^erutus', an ^eruitum eruitu% unde ^eruiturus* - Lucanus in IIII:
ruituraque semper 13 Stat, mirum, mples .,
Vassum cassu', unde *cassus% an ^caritum caritu', unde *cariturus' - lu- venalis in II:
tollere dulcem Cogitai heredem, cariturus turture magno. 2oVirgilius in II Aeneidos:
Demìsere neci, nunc cassum lumine lugent -? * quibusdam tamen hoc, id est ^cassus', magis nomen esse yidetur, ut Mas- sus'.) in anomalis quoque supra dictae regulae servantur: Matu laturus latus', 'ferens ferentis ferendus', 'esu esurus esus*, 'edens edendus*. 23 Et sciendiun, quod, si deficiant supina, defìciunt | etiam participia tam 19 futuri temporis in ^rus' desinentia quam praeterìti, quae ex ipsis nascun- tur, quod invenis in omnibus medìtativis et inchoativìs, in quibus deflciunt supina duo extrema, quibus deficientìbus supra dictorum quoque temporum defìciunt participia. rarissime invéniuntur supra dieta supina in usu a
1 Ter. eun. III 5, 51 sq. proferi R * 2 eunocho G 3 ^lo'quuta D elo-
unt cutast Bemb. 4 habeunt D habeunt RK perstrepuunt G perstreper Dd 5
Ovid, fast. Ili 11 sq. v, lib. VIIU $ 38 UI. K IIII. D 6 Silvia] d'ailua DGL t a
ueta Rr 7 lauaturus B lauatarus K 8 unde ortus <m. G unde ortus an
hil orilum oritu in mg. add. K 9 Bor. epp. II 1, 17 e/*, lib. X $ 9 10 NI flr
nihii B nUiii RBBK 11 partus] parturas L 12 nitum G vù <m. H
ur
eniilu om. OLK ernitus Hh 13 Lue. Phars. IIII 455 sq, lacanus. Inruilu- raq; B lucanus irruitaque GL lucanus ermitaque K in IIII om. B IIII] om. D
a •
IH. r 16 oasum casu L casu RrB unde om. G casus L Ino. sat. II 6, 38 $q. 17 U. K 20 Ferg. Aen. II 89 U. AT 21 Oemisseie K nunc]
8
d^ D casum Rr casum LK lugent* B 22 casus RLK lassus] r lasus
R 23 lautu laiiturus Rr 24 essu essunis essus G essu essurus essurus essus K
edens edentis edendus d edendus in liiura B 26 desinenlia add. r prae-
0
tariti] b praeterìti (o?) B 27 inchoatiuitis /i^ 29 rarissime] d rarìs8ixn<» Rr raris- simo BDGLK
560 PMSCUNI INST.
p. 931. 22 P. p. 5-27. 2K K.
neutris secundae coniugationis vel tertiae in ^uo' desinentibus, quae in *ui' divisas facilini prflfeteritum perfectum, ut Mectiirio% ^parturio', ^esurio', *horresco*, *calesco', *fervesco% ^amasco', *iniseresco% Mabasco', Musco', Mioireo', Uepeo', *egeo% *caleo', Merveo\ *slupeo% Maleo', *candeo*, ^ni- teo% ^albeo', ^luo'. rarissime tamen, ut diximus, inveniuntur ex quibus-s dam huiuscemodi verbis supina vel futuri temporis participia, ut ^doleo doliturus*, ^careo cariturus'. et alia tamen multa inveniuntur deficientia in aliis quoque significationibus vel generibus verborum tam supina quam ex eis nascentìa, ut 'urgeo', *spuo', *metuo% *timeo', ^medeor*, 'disco', *posco% *compesco% *crcsco% et quocumque tempore defecliva sint verba, io deOciunt etiam participia, ut 'ambigo', 'scando', 'niteo', *vergo% 'arceo', 'mando mandis', 'strìdeo', quamvis apud vetustissimos eorum quoque prae- terita inveniuntur. 'ferio' quoque et Sescor' quia praeteritum tempus non habent, deficiunt etiam parlicipiis eiusdem temporis. 'coepi' non habet praesens ^t futurum nec participium , sed tantummodo ^coeptus'. similiter is 'odi% 'novi', 'osus%. ex quo 'perosus* et 'exosus', 'notus' - Plautus in Amphitrione: Il
Inimicos semper osa sum optuerier. et verbale | tamen nomen ex eo protulit idem Plautus in a si nari a:
Madidum, nihUi, incontinentem atque osorcm uxoris»
suae -, et 'memini meminens'. Laevius erotopaegnion in IIII:
meminens Varrò corde volutat, quia 'memini' tam praesenlis quam praeteriti vim habet, qnomodo 'odi', unde et 'osus' prò praesenti, et 'meminens* prò praelerito licet accipere, 23 y20nam 'novi' praesens 'nosco noscens* facit. similiter impersonalia defi- ciunt in supinis et participiis, quae ex supinis nascuntur, ut 'piget', 'pu- del', quamvis quidam 'puditum' posuerunt, ut Plautus in Baccbi- dibus:
2 diuisas om. GLK "parturio 'leclurio G essurio GL 3 horrcsco] r
horesco RG labasco] h lauasco H reti, 5 albico r ante luo : stilo add. B es- tuo DGL aestiio H exuo ffd (idem post luo add. m. ree. in R) spuo r renno A 6 doleo om, L 9 ut uergeo L spupo H 10 cresco. Ex quocumque G di- ti fectatiua K 11 nideo RDH 13 ferio] H Ferior relU fescor K non ha-
etiam beat tempus GLK 14 quoque L 15 sed tantum, sed tantummodo Rr praeteriti
0 ante coeptus add. BDHGLv et sup, lin. K ceptus H 16 exosns et noui notus B Plaut. Amphitr, III^, 19 (». 900) 18 inimico D optuerier] B cvm VeL
Plaut. obtuerier reti. 19 nomen spscr. K . Idem B Plaut. asin, V 2 , 9
m in
(v. 859) asainaria K 20 nihili Plautus nihil libri Prisc. continentem Rr
22 et memini] r Enemini R Lciiius BDHGK Liuius Rh Laevii erotapaegn.
- Uh, mi fr. Laevii IV ap. H'eichertum poet, Lat. relL p. 44 in IIII] r in ini R
mi. BH un. GLK 24 quam p praesentis tam K liqet L liquet A* 25
et memiminens prò R liquet G 20 noscens] noscis h inpersonalia B 27
Plaut. Bacchid. IH 1, 12 (w. 379) cf. Uh. Vili § 62 in Baccliidibus om. G ba- chidibus BDHLK
LIBER XI 19—21 561
P. »i2 P. p. 638. 29 K.
Neque mei neque ftui te intus puditum est factis,
quae facis _, *tacdet% *paeiiitet% niquet% 'licet', «libet% ^oportet'; sed compositum *per- taesuin' invenitur et ^paenitens', unde ^paenitentia', et Mìbens' et *licens% 6 linde *licentia% et Micitus*. VirgiliusìnVllI:
et licito tandem sermone fruuntur. Horatius:
licentum satyrorum greges. sciendum tamen, quod haec omnia inveniuntur perfectorum declinationem lohabentia in usu vetenim leste Capro: epigeo', *taedeo% *pudeo% ^paeni- teo*, ^liqueo', ^liceo', *libeo*, *oporteo', quomodo ^placeo', ,*contingo', ^eve- nio^, *vaco*, 'attineo', *accido', *iuvo', ^delecto', quorum tertiae personae impersonalìum vice funguntur: *placet% *contingit*, *evenit% *vacat', *acci- dit% ^attinet'. non tamen etiam si participia deficiant, deficiunt et verba; 15 Illa enim ex eis, non ista ex illis nascuntur. sunt tamen quaedam parti- 21 cipia, quorum quamvis deficiant verba in usu, ratio tamen analogiae quod dici possimt ostendit, ut Uriumphatus % ^erratus', ^regnatus', Maboratus% *de|cursus'. Virgilius in VI:
Ille triumphata capitolia ad alta Gorintho. SD idem in VI:
regnata per arva Saturno quondam, et in I:
Arte laboratae vestes. «idem in HI:
errata retrorsus ^ Litora Achaemenides, comes infelicis Vlixi. Terentius in adelphis:
mei 1 mei] d me Hh me RBDGLK est om. K 3 licet liqiiet G libet — libens am, L pertessum K 4 invenitur et] iaaenitur ut GK licens et libens D liquens K 5 Ferg. Aen, Vili 468 6 sermoni Rom. 7 apud fforaitwn haec non legurUwr: man memoriae Prisdani obversabaniur nympharum leues cum saty- rÌB chori (carm. I 1 , 31) ? at potius cum Fleckeiseno posi Horatìi nomen lacuna staiu- enda videltar, ut exdderit unus ex iis locis HoratianiSy ubi voc, licentia invenitur (v. indicem voce. Hor.^, et eius poetae nomen, a quo haec Hoc senarii iambici sive septena- rU trochaici dausula licentum satyrorum greges profecia di 8 satirorum K 9 omnia gpscr, K «fectorum K profectorum k 10 Capro] ap, Osamtum de Capro p. 16 11 liceo liqueo ff continguo GLK 12 dilecto GLK 13 inpersona- lium ^ continguitiC 14 post Aiiìnei: iuuat delectat ad(7. A dehcìwii add, r .t 17 ntriumphatus Dd 18 Verg, Aen. VI 836 19 Ille] r, ir. alt. add. Rom. Illa
'' 0
H capitolia] ex capitalia eorr, B ex capotolia H cap Italia K choriato D 20 Verg. Aen. VI 794 sq. VI Krehlius VII. libri 21 per annos Rom. 23
Verg. Aen. I 639 24 ueste' Dd 25 Ferg. Aen. Ili 690 sq. 26 errata et
retrorsus B 27 littora H Achaemenides] d cum Rom. Fer. achemenides RH
(Bf) cum Med. achamenides D achimenìdes GLK infelices fir ullxis RBD nlìxi Pai. 28 Terent. adeìph. V A, Q cf. lib. Vili $ 10> aldelphis 0 ORAMMATICI LATINI II. 36
562 PRISCIANI INST.
p. 922. 23 P. p. 529. 30 K.
decurso iam spatio, quid enim prohibet verbis quoque eonim uti, nisi auctorìtas deOcerel? nec mirum hoc fieri in participiis: in nominibus quoque inveniuntur et in ver- bis quaedam derivativa [vel composita], quorum primitiva [vel simplida] in usu non sunt, ut dicimus ^puella' diminuti||vum, quod videtur a pueras nasci - ut enim Hener tenera tenelia', sic ^puer puera puella' debuitdici., quo tamen, quia auctores, quorum maxime usus regnavit, non sunt usa, nec nos utimur, licet inveniantur vetustissimi protulisse et *haec puera' et ^hic' et ^haec puer*; ^ocior* quasi ab oco, quod in usu non est, licet a Gracco est anécug; ^offendo' quasi a verbo Sfondo' componitur, quod io non est lectum, sicut ^aspicio', ^inspicio', ^despicio', ^suspicio', ^conspicio' a *specio' [non est in usu]. simìliter hoc idem in plurimis aliis invenies. 22 Sunt quaedam, quae cum formam habeant participiorum, tamen ca-
rentia tempore nomina esse ostenduntur, ut ^gaieatus', ^scutatus', ^pilatus', Hunicatus% ^manuleatus', ^caligatus', ^baccatus', *paludatus% ^togaUis', is *praetextatus% *trabeatus% 'comatus% *braccatU8% ^paenulatus', *soleatus*, *cristatU8% ^hastatus', ^lunatus', *8tellatus% ^literatus% *cerritus% Hurrilus', ' ^pellitus', ^comutus', ^astutus', ^hirsutus^. quaedam enim primae coniuga- tionis participiorum formam | obtinent, id est in ^atus' desinentia, quae- *dam vero tertiae, id est in *itus' vel *utus' terminantia. sunt aUa eadem^o et nomina et participia: *armatus* *6 oitha^slg^ xal *o ojcA/ri/g', *doctus' '6 Ttaidevd'slg' nai *6 evTtaidsvtog^, ^sanctus' 'o ^sonta&ilg' nal *o &&5ni' aiog* ijroi ^Syiog^y *acutus' *6 ò^vv&sig^ xcri *6 ò^vg', ^sapiens' * o tpfjovév*
2 uti Disi in ras. b 3 in nominibus] r in omnibus R cum in nominibus LKh in] add. r om. R 4 deriuatiua (diriuatiua r) nel simplicia quorum prìmitina
composila ^
in usu Br deriuatiua nel simplicia quorum (.Quorum ff) primiliua in usu Ddm diri-
i iiatiua uel simplicia in usu R 6 tenella add. K 8 uetuslissime Rr puera et hic] d puera ìiìcDK 9 puer o takytkpoc toyta Ocior B o^co D 10 ©xfffls]
isp
om. D OKEuc DGr okoiuc R oxeoc K okeocxsiuc baahrikoy ocosoc B 11 defido
Rr conspicio despicio suspicio K 12 a specio] K om. RBDHG respicio a nerbo spicio add. d a uerbo spicio Lh . in usu non est BDHLK n usu n est G quod in usu non est dh cf. lib. UH § 14 plurimis ùi mg. add. K 14 tempora B
uel pilatus
piiieatus Bd 15 tonicatus K manuiiatus G bacchatus Rr paiudatus] rd parudatus R plaudatus D 16 bracatus RH bracc#atu8 (h)* B penulaius RBBGLK
"cristatns "soleatus L 17 cristatus ocreatus hastatus B hassatus H tnr- ritus cerritus BBHGLK 18 liastutus Br hastatus R 19 optinent BBHLK 20 uel in utus^ K disineutia, in mg. nei terminantia, G 21 Graeca per toium A. l. om. B 6 om, B ònlia&eig] l otiaicoeic R ohaio^eic L onAicEsic K ò om. B 2 ònlCTTis] de XII vss. Aen. § 20 p. 1222 P. 18 L. (ònlitrjg 2) onAiTic
n AEC
B OHAiCTHC HGLK oTTAiQeEG R ÒTtXiexrlg a 22 nAiABYOKic Rr iTAiAETecic B ttai-
• Y
AEYTEic K xal] K B svncct&svTog] r hayarveiuc R eittai . aeytoc G eyh**-
AEYToc B eHCTTicoBic R ^sonsffiog] r gecitecioc R eBcnioc HGLK 23
RBTOi /{ HTOY B BToi GK o add. 2 (6) , om, libri oifNOEic R ozynbbic GLK %ccì 6 ójtig] fi (itai 0 ojvff), om. R kai ozio A> bai osyc BHGL 4>pìi;nor R
^POHOII B <^PONHU)N H 4>P0NIUI A'
LIBER XI 21—24 563
p. 933. 94 P. p. S.ÌO K.
xal *ó q>Q6vi(U)g* ìjxoi *aog>()g% ^luooìtus' *o inofAvrio^elg' xal *^ VTfófAvti- cig% ^iudìcatus' *ó X4fi^£k* xal *»} if^icig', ^armatura' '17 bnXlóovaa' xal *4 oitXt6is% 'scriptura' *ij y^a'^wa' xai 'ij yQncqyq^ «usura* ^fi xiftfioiiévif xal *6 Toxog*, «litura* ?^ a7sa^/i/;ot;(ra' xal ^ti a7tukoig>ii\ «factum' *rò yevó-
6 ^tóvov' x«i «tÒ Sifyov'j «dictum' «ri iU;i;^iv' xai «ó Aóyo^', «visum' «irò ópa-^iv' xal «tÒ o^«ftcy% «legendus' «0 ivayvcoa^ffióiuvog' xal « 6 avayvwszéog % «amàn- dus* *ó <piXfi&ria6(uvog' xal «6 g^Ui^io^'; sic et alia plura, quae cum tem- 23 porìbus participia sunt, absque his nomina.
lllud quoque attende, quod, cum a nominibus nomina et verba et
10 adverbia et coniunctiones soleant per derivationes vel compositiones proli- cìsci, ut ab Aenea «Aeneius% a patre «patrisso% a claro «dare', a «qua' et «re' «quare', et a verbis similiter nomina et verba et participia et adver- bia. Il ut a *iego, lector, lecturio' et «legens', a «curro, cursim', ab adver- ,biis nomina et adverbia: ^ ultra, ulterìor ulterius', a participiis participia
isnonpossunt nasci nec verba, sed vel nomina, ut «indulgens, Indulgen- tia', vel adverbia, «indulgenter'.
DE CASIBVS PARTICIPIORVM. Casus quoque participia sex habent, quomodo nomina, nec sunt in VI 24 ipsis deOcientia aliquo casu. nec mirum, nam in eo quoque imitantur nadiectiva, quae nullo deficiunt casu, sive sint mobilia sive in duas conso-
1 <f)PONiMiuc R <t>PONituoc // RTiui R co<t>poc G co<t>tuG R munitus B
N E
TTTOMHHceBic Rr YiTOMNEceBic KAHYNONNTCBTC B ^] N R/JG vnófiVTjoig] l mo-
lesiG MNHCic Lr irTTOMNEcic K moMNEcic G 2 iudicatus — x^Cttig om. G KPr Rr
ra TIA
KPiooEic K vii ^ ^ armatu« R onAicoTCA H ottaicoica K oitaicoica Rr
1 ka B iuà — yQCP^ovaa] in mg, add. K 3 ^] n i7 ohaaicic B ttaicbc Q
IT .A
nAicic H TTAYCic K TTAAicin Rr • yQaìffOvca] in litura ri ppavova GM tpav.oyca ff TTPAVOTCA KARrpA<|>T B ^ Y9^^] nrpA(|>B K NriTA<|>H in litura r kphco-
MKNH B XPICOMBNH H XPIGOMHNH GL KPICOMHNB K 4 BAI TOXOC G 0 Om, B
V . ^ n Y
TiuKOC R litora Rr ri\ n RB ahaaivoyca jff attaaivoy-cbaZT mitaaivoca
Rr ATTAAIVOtPEA G AMAAIVO(|>EA K AHOArVOYCA in liturO l EAHNATTAAI<f)I B ^] N.
RH dnaKoKprj] de XII vss* Aen, § 20 /. /., « attaai(|>h RDG ahoak^h H attoai<|>b K ATTOAivB VI Utura rsiriuiiBNON R tbnoicbniun G oynombnoh K b tw R o G
A BPTON G ABXTBd R AEXOBN H ABKOBN GLK KATOAOrOC B 70 R AprOC
Rr OPAOBN RGLK 6 OffttfMc] r apaha R opoha in litura l ANAniiucéBCOMB-
HOC B ANArNOCeBCOMBNOC RK ANArNOCOHCOMBNOC GL ANAr.MOCOSC.OMBNOC ff ìud]
C K RBtì ANArNOCTBOC GL ABfAmOTEOC Rr ARArNOCeBQC B 7 <t>IAH6HC0MHN0C G
H ^lAXeHCOIIBNOC ff ^lABOHCOMBIlOC L ^lAIOICOMBNOCKi^^IAReBOC B <t>IAITBÒO
G 4>iAHeHoc ^ <|>iABTBoc LK in <|>iAiCTBOC naU. L ahalia R 8 post nomina:
lilnd — nomina add. r 9 et adnerbia add, r 10 coniunctiones] h cooiugatlonea
e ni f. ff 11 aena Bd 12 re et quare Rr 13 lecturio] r et lecturio RDffQLK 14 uHerius participiis G participia om, G 17 db casibvs participiorvm] om. G particlpium L 18 quoque om, G 19 emitantur K omittantur 0 20 * casu B
36*
564 PWSCIANI INST.
p. 934. 96 P. P* SaO. 31 K.
nantes desinenza, quae enim deficiunt, fixa sunt, ut *fas% ^dìcione',
*Iuppiter% Movis% 'iter*, 'preci' et 'prece', 'vicem' et 'vice% 'tabi' et
. 'tabo', 'maria', 'aera', nam 'frugi' et 'nihili' et 'mancipi' et 'huiusce-
modi' et similia non deficiunt aliquo casu certo , sed prò omnì casu eadem i
terminatione funguntur, quamvis possunt haec eadem figurate magìs prò- s i lata, ut dictum est, per genetivum vel dativum quam indeclinabilia esse videri, ut si dicam 'cordi homo | est mihi', 'cordi hominis', hoc est 'ho- minis qui mihi est cordi', 'cordi homini', 'cordi hominem', et possum cum omnibus casibus figurate iungere dativum. sic 'firugi homo', id est |
'qui frugi est', hoc est 'utilitali', similiter omnibus. casibus adiungitur figu- io \ rate et est magis dativus. sed haec etiam de nomine latius tractavimus. |
Deciinantur autem participia ad simililudinem et regulam nominum in 'ns^ desinentium vel in 'us' mobilium, exceptis, ut supra dictum est, j
illis, quae nascuntur a verbis quartae coniugationis in 'eo' desinentibus, quorum genetivus vocales nominativi 'ie' mutat in 'eu': 'iens eunlis', i9 'quiens queunlis', quamvis Plautus 'abiendi' dixit prò 'abeundi' in Amphitryone:
abiendi nunc tibi etiam occasio est
DE TEMPORIBVS. VII 25 Tempora participiis accìdunt eadem , quae et verbis infinitìs , id est w
praesens, quod est etiam praeteritum imperfectum, ut 'osculali' et ^oscu- ;
lans', praeteritum perfe||ctum, quod est etiam praeteritum plusquamperfec- tum, ut 'osculatum esse' vel 'fuisse' et 'osculatus', fiiturum, ut 'oscula- tum iri' et 'osculaturus'.
Et sciendum, quod non ex omni significatione omnia tempora inve- as | niuntur. nam cum quinque sint significationes , id est activa, neutra, pas- siva, communis, deponens: ab activa quidem et neutra praesentis et futuri veniunt pailicipia, ut 'amans', 'amaturus'. in quibus quia praeteritum deficit, loco participii verbo utimur et nomine inAnito, ut 'qui amavit', og l(plXfiaBv , id est 6 gìil'qaag, quomodo enim loco verbi participium ac- 3o
i 1 dicione] r ditione RDH decione G decione K 2 iupiter L pr^ci et in /i-
tìtra h 3 ♦ aera(&) R huiuscemodi Rr 4 et is similia R 8 quid
mihi D possum] b possunt B 9 figuratae H ^ datiùum sic; frugi RB lÓ flguratae H 11 de add. k lalius de nomine bLK 12 similitutidem B in ns] In s 72 15 genitib; L uocalis B ie] .i.in.e. G mutant D ut iens G 16 quieuntis G Plautus] d platus G plautum D Plmtt. Atnph. fr. Il
p. 422 Botìi. ante abiendi: supinum (sopinum GLK) eius add. RBHGLK gerun-
dium eius B habeundi D habenodi R 17 amphytryone R ampbytrione G am- phitrione BBK 18 tibi etiam occasio est add, r 19 db temporibvs om, G 20 accidunt ont. G 21 qi^ etiam G 23 ut ante osculatum iri add, r om, RDHGLK
V
24 osculaturìs Rr 25 omnia] r omni R inueniuntur — deponens add, d
n
26 quique K sint] r suol R id est] om, B id LK passina neutra B /. pasiua communis deponens /. neutra G 27 depones L quidem] r quid est R 29 defecit r 30 oo s<^iabcbn R og^- (ptlijcag] om, B oc b4»i/vscbn id est
LIBER XI 24—27 565
p. 631. 3'i K.
cìpìUU'.neC^^.àil^tis' causa ciim verbo subsiantivo, sic etiam, ubi participium
deficit, uécé^s^iò' verbum infinito nomini substantivo iunctum participii
ofitóò.'fùhgitUi*.-;%\
,\ È^s^Hin.'^)ikoque praeterìtum et futarum habet, ^amatus', ^amandus';
5 in ^^^sQtìii*Wienix)eflcit, prò quo similiter verbum cuoi praedicto nomine
profèri^i^9 [diceifies^ 'qui amatur', og q>tl£trcci, prò 6 (pilovfiBvog. ex quo
.quoque òètjÀi9ituh:>ijBfnifìcatio participii, quod tam nominis quam Verbi vìm
' obtìnét[,';^f&ìi)^6;^.rhoc prò illis et illa prò hoc ponuntur. dicimus enim
, *Ieg^iì9 .e^t^i.quiHègit' et ^qui legìt, est legens% 'caeoatus est, qui eaeaa**
•wVit'-t^/^lfiJ(JBié^5^, caenatus est\
.'.>'V IBnA'ffiofl^ quod saepe et praesenti prò praeterito et 26
.ppRBtenbó'iÓ'o P utuntur auctores necessitatis causa, cum deficiant
.et in *.òr.*'desineiitia praesenti et in o terminantia praeterito. praesentis
. Uméil 'paittcipHHd'f quod etiam praeterìtum imperfectum significat, solet
15 coqiangi verbìs praeterìti perfecti et plusquamperfectì et significationem
éonìòdem temporum compiere, quomodo verba praesentis temporìs, si ad-
: 'iunganitur participikr praeterìti, praeterìtum significant, ut ^caenatus sum,
ca<^àtu9 eà., caenatus est' prò ^caenari, caenavisti, caenayit'. sic ergo,
sì dù;ain'^t^i^.an^*'fuì, fuisti, fuit' prò ^caenavi, caenavisti, caenavit',
■M %aeiìans riièk*ain,''fueras, fuerat' prò ^caenaveram, caenavèras, caenaverat'
potest*. accipj. •itjqife quod deest Latinitatis linguae naturaliter, completur
iuncturae ratÌQtié.^- ifiulta tamen in bis quoque, quae regula exigit dici,
sive eullphoniae c^usa deficiunt sive quod in usu non sunt, sicut et in
. aliis paftibHs <)rar(ionis.
25 ,''VA neitlris, ut diximus, sicut ab activis, duum temporum participia ' vàifCint', j)i:qesénti«, 'stans', futuri, ^staturus'. inveniuntur tamen quaedam 2'Hl ; /et Qii&«étmi9 j)ra*eteriti temporis, ut ^caeno caenatus', ^prandeo pransus',
^^^ateàplacitus',* ^nubo nupta', ^pateo passus' - et a ^patior' tamen ^passus'
....-■ • *•'*■ i" •
. 0<Ì>1AECAC-^ 0f\^l\ECAC GLK OC E<|>IA«AC# ^ OC B4>IABIACT k B<|>IAICBN B <|>).
' AicÀc B '{is^Cìpiqm K 1 posi substantiuo sqq, — substantiao add, g 2 no-
• niinis R •'. ^^ officipj* d ofiìcii D 4 quoque] spscr. K uero D 5 deficit add. r
-6- pferiAÌti^ B:i\ 8g — (pUovfiBvog] om, D oc <t»^BiTAi prò o<^iaoimbnoc add. d
' '■< .*. ' 'l « P*"®
* pc<^ABl'TAi<^ii,Af |«Kpcf. G ^iKEìTKi H pfo o om. K 4>iA0TMENOc L 7 quo-
V^.. quel' mìbo ^^ \ ostfeiiÀtor quoque H 8 opti net BDHL illa] d ille D 0 iegens est D . . .le^ens * •*• * #
•eBL'* ., fi.f ■ » todd, per totum h. L ìnier caenandi et cenandi formai fluciuantur 10 et ^< : :'.••.*. prelerilo
qui ceai^tt aé^. r li et prò psenti Dd 12 prò add. r deficiant] r deficiunt R •*■•'*•• %.f '. • ' ; a
I5«p.effebtis: 72r'/ .*.éi significationem om. G 16 adiungintur Rr 17 cenatus sum .àdd^.r» * ÌS'caénasti G cenasti K sic] r si /2 sic ergo si] h si ergo H 10
'.praom.. (? i cleqAsti- (r cenasti K 20 Caenan fuerà Z^ cenaueras cenaueras JST .^- # ^* }' • • »* talis
•» 21 *po$tè|t'Zf \ Latini Hh 22 tamen] r tnen R quae add, r 23
eophoiriaa Ji^ ^phonij^ D ephoniae li sicut in R 26 ut stans RB 28 & ex
^ .-'*• te li ;/'' *■ ;■' :0 '*■;• preti .<|ftfe.-.- prideo B 29 pasus LK a om, B paius LK
566 PWSCIANI INST.
p. 926 P. p. 532. 33 K.
facit -, ^assuesco assuetus', quod quibusdam nomen esse magis \idetur,
sicut ^quiesco quìetus'. Muro' etiam Muratus', quod etìam in passiva sig-
nìficatione invenitur, quippe etiam verbum ipsum Lucanus in V protulit:
Et laetae iurantur àves bubone sinistro:
Stati US etiam in VII: ... 5
captìvis etiam iurabere Thebis. ' *
•coniurato' Virgilius in II georgicon: . • '
Aut coniurato descendens Dacus ab Hislro. .•'. - «
addunt quidam etiam a *careo' *cassus', qxiod si esset, deberet /cassunis' facere futurum, non *cariturus% quod luvenalis in II protulil:* [ ., i«
tollere dulcem
Cogitat heredem cariturus lurture magno, . *. ut supra memoravimus. ergo ^cassus' magis nomen est, sicut Massus', et maxime cum vanum signifljcat, ut:
Cassa fraudo parat. »
'titubo' quoque *titubatu8' facit. Virgilius in V:
vestigia presso
Haud tenuit titubata solo, et in aliis multis neutrorum praeteriti participia vetustìSsinv prptulisse in- veniuntur, ut *discessus% *interitus', *obitus', 'occasus', 'polus', *senectus'. »
Neutropassiva quoque, quae sunt quinque, trium temporum habent participia, ut 'gaudeo gaudens gavisus gavisunis', 'audeOr audens ausus au- surus', 'soleo solens solitus soliturus', 'fio fiens factus fdturus' dìfTerenliae causa, ne, si 'facturus* dicamus, simile sit participio, qilbd venit a 'facio' verbo, quod vim actìvam possidet 'Oo' verbi, unde a supino eius nascitar25 passivum praeteriti participium et futuri activum: 'factiun f^ctq, factus facturus'; 'lido' quoque 'fldens fisus fisurus'. , .• .
A communi verbo quattuor nascuntur participia , praesentls sive prae-
facit pasus G 1 asueto asuetus Rr aidsaesco adsuetus B è^se uidetur ma-
s *
gis LK "'uidetur magis ''esse Gg 2 quietur Rr quod] r qup lì ■' in passioa etiam B 3 Lue. Fhars, V 396 4 iurantur] h iurant^^' ff. aur^s K ' seuis- tro K 5 Siat. Theb. VII 103 VII. thebaìdos dh 0 iurauerife .4bebis d iura-
uerat aeuis GLK iaranerat huius BDH 7 .coniurato] coniurato. GLKjì coniuraiio D Verg, georg, II 497 8 Aut] A K coiurato K dosccndèns] * disceB-
s • ' .
deus GLK 9 etiam om. G casus Rr casus LK esse deberet cateurus face-
• * . . ; '
ret B . casurus Rr casurus L 10 /uv. sai, li 6, 38 sq. in II protulit] profert
8 .* * ' '
in II. B 12 haeredem GLK turturae H 13 casus Rr casus LK " est on. R sicut] ut L iasus LK 14 Lue, Pkars. V 130 15 casa*/. 16 Ti- tubo ex Tituuo corr. B Verg. Aen, V 331 sq. V. Aeneidos h H. aeneidos B
17 ^praesso Rr pssa G 18 haud] aut GLK 20 intuserilus K \ •21-Neulro-
passiua ex Neutrapassiua corr, FI Neutrapassiua B participia habent ì? 22 par-
V • * ,
ticipia gaudeo DGLK audìens K asus Hh 23 futurus] d facturuffZ> 25
ss V
possedei K 26 factus et facturus G 27 fixus flxurus Rr 28 commoni Rr
LIBER XI 27—29 567
f \ p. «26. 27 P. p. 5S3 K.
'Bk^ teriti imperfecti, quod activam solum habet significalioncm , ut ^criminor
iD|.^. criminans', *6 diapalXojv oÌtUtì^ xal ^o StafiaklófAevog^^ praeteriti perfecti
IDI- et plusquamperfectì, quod communem habet significatiopem tam passivi
quam || activì, ut ^criminatus' *6 duc^akciv^ Kal ^o duxpXti^slg*, futuri unum
sactìvuin in ^rus' desioens, ut ^crìminatuni»', et unum passivum in ^dus'*
ut ^criminandus'. omnia tamen in ^dus' desinentia participia eadem etiam 29
nomina esse possunt, cum amittunt tempus, ut ^amandus' ^6 tpiXri&riaófie'
i . rog* xai *o g)iXfjftiog^^ ^docendus' '6 ÓLdax^rfiófievog* %al 'o óidccKTÌog*^ ^legen-
H'. dus' ^0 ivayvcDO^fióófAivog^ nal ^o ivayvtoatiog^,
(: 10 A deponenti trium temporum veniunt participia, praesentis vel prae*
,.i teriti imperfecti, *sequens% praeteriti perfecti vel plusquamperfecti , *secu-
tus', futuri, ^secuturus'. multa tamen ex huiuscemodi verbis inveniuntur
). apud antiquissimos participia praeteriti temporis tam actìvam quam passi-
vam significationem habentia , ut ^meditor' fieXerm^ ^meditatus' ^(uXexi^aag'
ì$xal ^ fiskstfi^ilg' ' Terentius in Phormione:
Meditata mihi sunt omnia mea incommoda _, ;; ^auxilior auxiliatus' */3oi^^/<rag» xai ^pori^rfielg', Lucilius:
a me auxiliatus. sic et ^amplector amplexus' xal ^jteQinXaxelg' x«i ^mqmXex&el^ -Petronius:
1 solam OLK * creminor creminans OLK 2 crìminans baiabaaauin. Non
A
ellain oaiabaaaomenoc B àiabaaic^n RK aiabaaaan G aiab4>aujn LI Chraeca
h. l. et in proxinte sqq. usque ad àvayvtùGzéog om, D add, d aiabaaon.oy.kbtii /^
oykbtti Gr «oyketi L oikktti K aiaba^caomenoc (a) R aiabaaombnoc HL aia-
baaonbmoc K aiabaabnonoc G 3 tam actìui quanti passlui B 4 quam et aclìui
A
DGK ut om, D creminatns GLK oaiabaaaonkoaiabahobic B oaiabaaaon
A BAI O AIABANOKIC Rt OAIABAAON bai 0 AIABANeBIC H OAIABAABCBCIlf BAI 0 AIABAHBIC G
c OA°e
OAiABAAiu# BAI 0 AiABA**Bic LI AiABANeBic K ' 5 Ut crìmiuaturus om, H add. h creminaturus GLK 6 creminandus GLK 7 esse non possunt G amit- tani Hr <|>iah6BCombhoc R «^lAnecoiiRNOC G poit tpiXrj^aóiuvog : noi — Si- iax^rjaófiBvog om. B 8 <|>iah6Boc R <|>iabthoc G <|>iabtboc L èiSax^cófis- vog] l AiAAxeHco H aiaaztbco G aiaax*hco L niAAxeBCO K BOAiAAsesoc B
T AIAABOBOC R AIAAS^tBOC LI AIAABTBIG K 9 ANArNOCeBCOMRNOC G ANArNOCOBCOMB-
Al
Noc K ♦NArNOceECOMBNOC Rr NArBWceHMeBiuc B ò om, GK ANArNOCTBoc BHLK ANArNOGTHOC G ANArENOCTBtiJC R 10 A odd, T particìpìa ueniunt G 11 im- ; perfecti — plusquamperfecti] r perfecti uel plusquamperfecti R ut sequens h
I Tel] et K sequutus B 12 sequuturus D niuseemodi Rt hniusmodi H
t t
14 medi tj ter Rt medior D mbabud r meabto K MCAeTo B medita* us Kk 1IBAB6CAC R 1IBAB6ECAC T meIbtbcac G mbabtbc K MeAHTHCAC B 15 \i^X^xri^BÌg\
ÒpLsXttrid'BlS 2 MB4iMBAHTHeEIC L MBIMEAHeHTBIC RD MBlMElETHeCIC G MEI'MEAHTH-
OBic H mbimbIhtbaac K MeiMeAHTHeeic B Ter, Phorm. II 1, 18 16 sunt mihi
BDG 17 auzilior] d Àusilior D jSoij^ijffa^] r aoiieecAC B BOHBeECAC R
0 .eE
BBeneBic K BoneRAiBic G BOHenic R boeic D LucUiua: v. Ub, Vili § 15 19
«m t
Et sic et GLK sic etiam B plector Rt amplexor Dd Graeca add. d m-
^inXtcnklg] om, B nBpnrAABABic D TTBPmAABBic HLK nApnrAAXBic G luà] bici L
568 PRISCIANI INST.
p. 927. 28 P. p. 533. 34 K.
aaimam nostro ainpiexam pe|ctore. Cicero prò Roselo: quo uno maleficio scelera omnia videan- tur conpiexa esse ., ^adminiculor adminiculatus' ^p<yq^iì^g* lud ^fioff- 20 ^Tj^ilg*, Varrò: tribuniclo auxillo adminiculatus. sed sden- dimi, qiiod verbis quoque plurimis, quae nunc in usu deponentia sunl^s veteres sicut communibus usi sunt, de qui])u$, cum de verbo tractabamus, docuimus.
A verbo ^sum', quod est anomalum, veteres praesentis temporis prò- ferebant participium ^éns', unde componitur ^potens'; nam ^futurus' magis a ^Qo' verbo videtur nasci, potest tamen etiam a ^fui' esse exlstimarì. n
DE NVMERO. Numerus participiis accidit uterque, singularis, ut *currens% pluralis, ut ^currentes'. et sicut non deficiunt casibus, sic nec numeris defectÌYa inv^nies participia.
DE FIGVRIS. 15
Vili 31 Figuras habent, quas a verbis accipiunt. nam per se numquam com- ponitur par||ticipium, nisi prius verbum eìus componatur. ergo vel sim- plicia sunt vel decomposìta plerumque, quae Graeci naqaùvv^&ca vocant, id est a compositis verbis derivata, ut ^efiìcio efficiens', ^intellego intelle- gens'; si enim ipsa per se componantur non prius verbis compositis, trans- n eunt in nominum vim, sicut etiam, si comparentur: ^nocens innocens^ ^sapiens insipiens'. simplicia enim eorum possunt et participia esse et nomina, composita vero sine dubio nomina sunt. ideo autem addidimus ^plerumqUe', quod sunt quaedam, quae non servant compositionis verbo- rum compaginem, unde apparet, ea ex se composita, ut ^effiringor eflrac-» tus% ^contingor contactus' et similia. (^indulgens', *amans% ^acceptus', si
<|)ICI G NAI K ÌTBPnTAHXeEIC R nePHTTAexeeiC B TTEPIITABXeBlC LG TTEPTTAKZeEIC H HA-
piTTABxeErc K Petronius] cf. lib. Vili §16 1 nostrani BGL in pectore Ubri Ub. VIU /. /. 2 Cic, prò Rosdo Am. or. 13, 37 roscio ex nucio eorr. B uno in Htura H conpiexa esse uideantur Uh, VIU § 16 cum libris Cic. 3 complexa RBDHLK ni admiculatus Dd amminiculatos GLK adminiculatus — anxilio adminiculatus] r adminiculatus R p07}d"ijffag %al porjd'rjd'sis] posi auxiiio adminiculatus sup, Im.
add, D BOHiecAC ki BOReHecHC B i de Varronis fr. w. lib. Vili $ 15 tribu-
nitio H amminicnlatus DHGLK 6 uaeteres G commonibus G 7 documns Rr 8 Veteres] r uaeteres G ueteris R 10 nerbo fio A^ 11 db nymbro] om. G DB NVHERis DL de numeris incipit K 12 pluralis ut add. r 13 sic] sic ff aìR numèris ex numerus corr. H defectatiua G 14 ioenientes G 15 de fi- ovRis. om. G 17 /eius /.uerbum H eius om, K 18 ttapacihoeta RB ita-
TTAPACINOETA
PTNeETA L T1APIGHTA GK uocant Bd 19 ut ab eflìcio d 20 prìas
a uerbis H 23 post nomina sunt: indulgens — acceptior (/in. 26), om, sunt, co/-
locant GLK addidimus] r addimus-/?Z 24 compositiones B opossionis G
.r
25 compaginem om, B ex se ea IT ea opossita esse ex se G ut infinger
in
effractus Bd 26 et contingor B acceptus add, d
LIBER XI 29-a3 569
p. 938. » P. p. 8S4. 35 K.
comparentur, nomina sunt: Mndulgentior', ^amantìor', ^acceptior';^ sic et similia.) ^ •
De diversis quoque consonantibus, quae ante *us' in praeterìti tem- poris participiis inveniuntur, quamvis per singulas verbi terminationes , cum
5 de supinis tractabamus, docuimus, tamen hic etiam generaliter comprehen- dere non incongruum videtur.esse. omnia ìgitur participia praeterìti tem- 32 porìs yel in Uus' desinunt, ut | *amatus% *adiutus', *datus% *domitus% ^solitus', 'cultus*, *munitus% *cionventus' ; velin *ctus*, ut *sectus*, *doctus% Mectus', ^sanctus'; vel in *ptus', ut ^raptus', ^captus', ^sumptus'; vel in
IO *stus', ut ^quaestus' ; vel in *sus*, ut *rìsus% ^morsus', Husus', Mussus' ; vel in ^psus', ut ^lapsus'; vel in *xu8*, ut ^fluxus', ^flexus', 'pexus*.
In Hus* desinunt omnia, quae praeterìtum in *vi' syUabam tenninant, mutatione ^vi' in Uus% ut ^amavi amatus', ^oravi oratus', *adiuvi adiutus', *delevi deletus', ^cupivi cupitus', Macessivi lacessitus% ^decrevi decretus',
15 ^stravi stratU8% ^munivi munitus', ^audivi auditus'. excipiuntur dìfferentiae causa tria a longam in ^au' convertentia: *làvi lautus', *favi fautus', *càvi cautns', ne, si Matus', ^fatus'f *catus' diceremus, alias signiflcationes ba- bere putarentur.
Et sciendum, quod baec omnia paenultimas productas babent tam in
2overbis praeterìti quam in participiis, exceptis ^sevi satus' et ^sivi sTtus', quae in participiis paenultimas corripiunt, et ^lìni' vel *livi Utus'. a *civi'|| quoque ^citus' licet et corrìpere et producere paenultimam; ab *ivi^ quo- que vel ^ìi' composita et * quivi' vel *quii' corrìpiunt in participiis i ante Hus*, ut ^adìtus', 'obitus', 'praeterìtus', ^nequttus*. * solvi* enim ^solùtus'
25 et ^volrì volùtus' abiecta i produxerunt tamen u. a vero correptam ante 33 Hus' in quattuor solis participiis invenì , duobus prìmae coniugationis , quae duplicant in praeterito prìorem syllabam, Medi dàtus' et ^steti status', quod participio simile nomen est, unde futurum ^staturus'; secundae quoque unum inveni a deponenti *reor', ^ràtus', et tertiae unum, de quo saprà
aodiximus, *sevi sàtus'. unde Virgilius in II georgìcon:
ìodulgens — acceptior h. l. om. QLK v. /in. 23 1 comparentor] h compar^n- tar(af) B sic et similia om. GLK 3 De tna, H add, h 5 de sopinis cum
ba G tractaujmus Hh (5 esse uidetur G 8 cultas] occultus GL occiilatus K 10 stus] d tus D questus DGL lusus iussus] lussus lassns K 11 xus] pxus D pexus] plexus r 12 syllabam] h syLlaba H 13 audiui aaditus ante ad-
V
inai adiutus add, B 14 cnpitis lacessiui lacessiui lacessitus Rr tria differen-
a tiae causa B 16 trea G a longa R 18 puterentur Rr 19 babent produc-
in tas /> Um uerbis Rr 20 saeui HL 21 liui uel Hai BDHGLK 22 acl- tns R 23 uel ab ii B composita uel qniui G quii] d qui D U in parti-
0 r
ciplis ante (n) K 24 additus D abitua Rr enim] quoque G solitus K
25 correpta R ante tus] antus K 26 inueni participiis BDHGLK in-
uenii Rr 27 et ante steti om, BDR del, r & status Rr quod in participio
G 28 participio] d participium D nomea est participio simile K est add, r
30 B^ui B Ferg, georg. Il 33 $q.
570 PMSCIANI nVST.
p. 939. » P. p. 536. 38 K.
muiatamque ìnsita mala
Ferre pirum. ^sepelivi' etiam notandum, quod ^sepultus' facit - antiqui tamen et *sepe- litus' dicebant _, et ^sallivi sallitus' et ^salsus'.
Praeterea notanda sunt a ^salivi' vel ^salii' ^saltus' et ^salturus'. abs *halo halas baiavi' ^halitus' nomen participiale, non *balatus% et a * spiro spiras spiravi' ^spiritus' similiter nomen participiale factum [non ^spiralus' facit]; a *pavi pastus', non ^patus', ab ^ ambio ambitus' cor|repta paenul- tima, quando nomen est; nam in participio producitur. Ovidius in 1 metamorphoseon: ■•
lussit et ambltae circumdare litora terrae. quod autera ^baiavi' est ab *halo', ostendit usus. luvenalisinlIII:
et omni
Bellorum pompa animam exhalasset opimam, prò ^exbalavisset'. is
34 ] vero correptam habent ante Uus' omnia, quae praeteritum in *ai'
divisas terminant , nisi sint ex praesentibus in ^lo' vel ^uo' divisas desinen- tibus, ut ^domui domitus', ^vetui vetitus', ^attonui attonìtus', *babui habi- tus', ^elicui elicitus', ^genui genìtus', ^strepui strepitus'.
Excipiuntur prìmae quidem coniugationis duo , quae per synaeresin i » proferuntur, *secui scctus' et *fricui frictus'. a *neco' quoque verbo *ne- catus' et ^nectus' inveni||tur participium. sed ^necatus' proprie dicitur ferro, ^nectus' alia vi. illud quoque est notandum, quod H orati us ponit in epodo:
Non me Lucrina iuverint conchylia %
Magisve rhombus aut scari,
Si quos Eois intonata fluctibus
Hiemps ad hoc vertat mare,
4 ci
1 insiti B 3 sepilìui 0 et sepilitos L 4 ^^ salsns et salii lus G
5 salii] B et ex corr. r sala R? salui rell. cf, lib. X J 51 6 alo Z> alatus
B alatus R 7 spiritns] r spiratus R 8 facit om. HGLK 9 Omd, melamorpk. 1 37 in I metamorphoseon om, G 10 metaphorphoseon L 11 iasit L
circiindare GLK 12 alani D aliaui Rr alo Z> ostendit] boc ostendit L hic
or
ostendit K hic ostendit G iuv. sai, IIIl 10,- 280 «9. 14 bellanum A
. ael haec
h m h
exalasset RD opina B 15 ezalauisset B ezalauisset H 16 in ui diuisas
praeteritum GLK 17 Io] io BB(K?) uel in *uo BffGr deuisas L 18
ti ui
uetiui B uentus Rr 10 gen*^ L 20 synheresin B sinheresin RBH syncrìsin
c&c e
G sincrysin L sincrisin K \\ ^ (i?) Hk 21 sec^^tus (u) B ne<]uo Rr 22
propriae RrB 23 nectus] r natus R nectus uero alia GLK est oxa, K
notandum est BG oratius Bà oratius HL Hor. epod. 2, 49 sqq, 25 ioue-
rint in lU, b conchilia i9Z>^r conclylia LK tolchilìa fi' conci R 26 magìs uero. in. b; LK roagis ueronibas aut sacris quo^ B magis ueronibus aut carisi quos G rom-
.i bus H rombus aut scarsi Bd scarisi quos LK 27 eo4<is (h) R 28 \i\tmsHGLKr
LIBER XI 33—36 571
p. 930 P. p. 536. 37 K.
^intonata' diiit, non Mntonita', cum Virgilius:
Adtonitus magno imperio*monituque deorum. ^sonaturus' quoque prò ^soniturus' Horatius in I sermonum proUdit: Ingenium cui sit, cui mens divinior atque os
5 Magna sonaturum, des nominis huius honorem.
Virgilius in VI:
Dum flammas Io?is et sonitus imitatur Olympi. In secunda quoque coniugatione excipiuntur in *ui' divisas praeteritum desinentia, quae paenultimam i in participiis non habent, haec: ^docui
10 doctu8% ^tenui tentus', ^censui census'; tertìae quoque *i*apui raptus' et ex eo composita, *corripui correptus', *praeripui praereptus*. similiter a villi 35 canendo composita absque i faciunt participia secundum primitivi formam : *canor cantus', ^occinor occentus', *accinor accentus', quamvis *occinui', ^accinui' faciant praeteritum. in ^rui' etiam et in *xui' per idem tempus
is exeuntia non habent i in participiis : ^deserò desenii desertus', ^dissero dis-
serui dissertus*, ^insero inserui insertus', *aperio aperui apertus% ^nexui
nexus', *pexui pexus*. ^messui' quoque *messus' facit, ut ^censui census'.
In Hui' vero desinentia *ui' in Hus' convertunt in participio, ut ^colo
colui cultus', ^occulo occu|lui occultus', ^consulo consului consultus', ^alo
2oahii altus' et ^alitus'. unde etiam ^volo volui' ^vultus' facit, quod nomen est participiale, quomodo *cohii' ^cultus', quando quartae est dedinationis, quae etiam o verbi in u convertunt quae vero in praesentiin *uo* desi- nunt, i extrema praeteriti in *tus' conversa faciunt participia: ^polluo poi- lui poUutus', ^acuo acni acutus\ ^suo sui sutus', ^tribuo tribui tributus',
!5 ^eruo erui erùtus', quod solum paenultimam cprripit. apud antiquiores tamen etiam ab hoc compositum producit paenultimam, ^diruo dirui dirù- tus'. a *do' quoque composita i brevem habent ante Uus' in participio 36
1 Verg, Aen, IIII 282 Attonitus tanto monitu (munitu Med. m, pr,) imperìoque deorum 2 attonitus BDHGr imperio nominatuque B 3 sonaturus] bk soni-
tU4tni8 K son*turu8 (i ?) B soniturus] r saniturus R Hor. serm, I 4, 43 sq,
i 4 diainor Bd 4>os (h) B hos BG 5 sonaturum des in Ut, B des] de GLK s deaominis li honorem] h honore DHGLK 6 Verg, Aen. VI 586 7
a it
flammis Rr flammam Pai, ìquìs ex ioa« coir, B sonas Med, imitantnr D i
omittatur G emitatur K olimpi RGLK 8 praeleri B in praeterito d 0 ter- minantia G docui in litvra H 10 doctus ex ductus cfyrr. B et arfrf. r
b 11 prjeripui B a caenando Rr 12 apsque Rr ' 13 accinor accentus add. r V et a nt
occini occìnui facia Dd 14 et acclnui GLKh faciat RII facit B et
xui BDH 15 ut deserò BHGLK deserò add. r dissero disserui dissertus om, GLK 16 insertus add. d 10 cuiui B ocultus G post occullus: con- sulo — cultus oné^ add, d alo om. K 20 fecit GLK 22 in u] om. G in iim B coouertunt in u iT in uo in praesenti GK 23 pulluo pullui puUutus GLK pullui D 25 apud sup, lin. add, K 26 ab] r ad R 27 habent] ùtn. n
G habet D
572 PRISCIANI INST.
p. mo. 31 P. p. 537. 3ft K.
praeteriti, ut Veddo Vedditus% ^credo cre||dTtii8% ^prodo prodiUi8% Spento perditus', 'vendo vendìlus'.
In *ctus' faciunt participia praeteriti passiva, quae verba per lìlem tempus activorum in 'xi' faciunt, ut MnteUexi intellectus', 'duxi ductus', *vexi vectus% *auxi auctus', *traxi tractus', *pexi pectus', Sunxi iunctus';i excipìtur ^flexi', quod ^flexus' facit participium. simiJiter in ^ci' vel 'qui' vocali longa antecedente desinentia in praeterito: *féci factus% ^icci iactus', S'ìci victus% *rellqui relictus' ; similiter in *gi', ut *legi lectus', Hetigi tac- . tu8% 'fregi fractus'.
In 'ptus' exeunt participia praeteriti passiva , cum activa eiusdem teni- >• poris in *pi' vel in *psi' vel *nii' tenninantur, ut 'cepìcaptus\ *coepi coep- tus% ^rupi ruptus', 'scalpsi scalptus', 'compsi comptus', 'suinpsi sumptus', 'prompsi promptus', 'denipsi demptus', 'scripsi scriptus', 'nupsi nupta' - 'nuptus' enim naturaliter siletur nisi per irrisionem vel figuram dicatur, quamvis vetustissimi 'novus nupUis' protulisse inveniantur, quod nunc in» usu non est ., 'emì emptus', 'ademi ademptus\ 'redemi redemptus'. 'rapui' quoque 'raptus' et ex eo composita, ut 'corripui correptus', 'prae- ripui praereptus'. 37 In^'stus' unum inveni deponens, 'queror questus', et passivum, 'pas-
cor pastus', cum alia eiusdem formae soleant abicere s: 'nascor natus', 20 'irascor iratus', 'oblìviscor oblitus', 'paciscor pactus', 'nanciscor nactus', 'proflciscor profectus', 'ulciscor ultus', 'expergiscor experrectus' ; 'defetis- cor' solum duplicavit s in participio, 'defessus'. x | quoque antecedente unum invenio in Hus', a 'texui' 'textus'.
In 'sus' desinunt participia, quae ex verbis veniunt in 'si' vel in 'di' 25 praeteritum actìvi terminantibus, nisi sint a 'do' composita, de quibus superius diximus, vel quartae coniugationis , quae nuliuni participium in 'sus' terminant, ut 'laesi laesus', 'mersi raersus', 'iussi iussus', 'mordeo momordi morsus', 'prandeo prandi pransus', 'tondeo totondi tonsus', 'obsi- deo obsedi obsessus', 'video vidi visus', ^fodio fodi fossus', 'tendo te-ao
1 perdo perditus prodo proditus GLK 3 idem] d diem B 4 in xi finiunt r
V
in xi flunt H intellectos Rr dactus rexi rectus uexi K 5 ancxi G auxi
i i — iunctus del, r uinxi uinctus BGLK iinxi unctus H 6 ExcipU*tur (un) D
1 nel
fexus H ci et qui Kk 11 vel in pai] r uel pai RDHGLK cepi] coepi H coepi r caepi DL coeptus] ceptus H 13 proptus R AA inrisioneni B
irriaitionem K 15 quamvis} quam R inueniuntur K 17 et om, BDLK add.
d ut om. HGLK praeripui] om, H praerepui D 19 tua Hh qu^ror B
.». ci
questua D quesittus (i ?) H 20 aliae G a habicere B abicere D 21 pascor Rr 22 defetiscor] rd defeciscor Hh deflciscor RBGLK et vel ^ vel deficircor w
ras. D 23 s] rd om. RD 24 texui] textui K 25 uel. òì.^LK 27 par-
ticipium] r participiunt R terminant in aua G 30 obsesua L' nidi uidi
d te "^
nisus L ulsai uisaus K fosus RL tendo] r tendeo RB tendi Bb
LIBER XI 36—39 573
p. MI. 32 P. p. 538. 39 K.
tendi II tensus', Uundo tutudì tunsas', ^preliendo prehendi prehensus', ^scindo scidì scissus', ^flndo fidi fissus'; excipiuntur ^ussi ustus', ^ gessi gestus% Uorsi torsus' et ^tortus' antique; a Uoireo' quoque ^tostus' fit. similiter faciunt participia, quae in Hi' ?el Vi' vel ^ti' terminant praeteri-
stum activonun, ut Velli' vel Vulsi vulsus', ^fefelli falsus', ^pepuli pùlsus', ^perculi perculsus'. ^sustuli' anomalum est et ^suhlatus' facit ^decucurri 38 decursus', *verri versus', Verti versus', excipitur ^peperi partus' differen- tiae causa; ^peperei' enim ^parsus' facit
«Quartae coniugationis in ^si' vel ^ri' praeterìtum termìnantia in ^tus'
10 non autecedente i faciunt participia : ^farcio farsi fartus', ^sarcio sarsi sar- tus', ^fulcio fulsi fultus', ^haurio hausi haustus', Veperio repperi repertus', ^comperio comperì compertus'.
In *psus' unum invenio a deponenti ^labor': * lapsus'.
In *xus' tria invenio passiva: *nexu8' a *nexui', *pexus* a ^pexui',
is^flexus' a *flexi'. similiter faciunt participia *amplector ampléxus', *coih-- plector complexus'.
Supra dictas formas servant in participio praeterìti communia et de- ponentìa, quae facile ex simili terminatione passivorum dinosci possunt, quomodo faciant per singulas coniugationes participia praeterìti temporìs.
30 neutra pauca habent praeterìtum, ut supra dictum est: ^caeno caenatus', ^prandeo pransus', *iuro iuratus', *careo cassus', quod et nomen est, *pas- sus' a ^pateo', Hitubo titubatus', * placco placitus', ^quiesco quietus'. a 39 neutropassivis quìnque sunt: ^gaudeo gavisus', ^audeo ausus', ^soleo soli- tus', Tio factus', *fido fisus'. vetustissimi tamen et ex aliis plurimis neu-
26 trìs inveniuntur protulisse participia praeterìti , quomodo j su^erìus ostendi- mus, quae nunc in usu non sunt.
Participium quoque futuri activum vel neutrale a supino fit: *amatu amaturus', ^domitu domiturus', *doctu doctiirus', *flexu flexurus', *fultu
n
1 tutandi Rr tusus Dd tussus 6L prendo prendi prensns B 2 acidi
Bcissus] d scissi scisus D Bcisus L fissus] d fixus D fisus L ussi] al, tn. in H carr, usi R gessi gestus] add, edd, praeter n, om, libri mei onmes 3 tor- i .1
♦US et torlus (s) R a pr, m. ni f, mui. tortus et torsus DffLK tortus G antiqua Rr antiqui B Antique torreo d Antiqui a terreo ni f,D 4 sic simUiter BLKr
♦♦* similiter (sic ?) D participia] d praeterita D nel in ri DHr tiel in ti D
5 ut] k om^ K ut nello uelli uulsus fallo fefelli B pulsus om. R 6 A suffero sustuli B sultuli R 7 verri versus verti versus] uer*« (ri? tu uerti corr.
g) uersus ♦♦♦♦«♦*4i* G tuerli K Excipi*«tur (un) D pepiri G 9 uel in
i h
ri D 10 non add. r 11 fulcp D ausi D *repperio BLK reppertus
BLK 12 comperi om. RK add. r 14 trea G pexus — flexi add* d 17
form^rs L participia B et om, G • 18 facili G • passiuorum om, GLK 19 faciunt RDGLR coniugationes] r coniunctiones R participia] r participi! R 20 est om, B ceno cenatus HK cenatus B 21 cassus] r casus RL
pasus GLK 23 neutrapassiuis H 24 fixus Dd tamen ex G 25 protulisse inueniuntur G 27 uel a neutrale Rr ut amatu h 28 domitu domiturus om, K fùUu fulturus] r fluctu flucturus R
574 PRISCIANI INST.
p. 932 - 34 P. p. 5» K.
rulturus', ^factu facturus', ^sanctu sàncturus'. pleraque tamen neutronim secundae conìugationis in ^uì' divisas desinentia praeterìto deficiunt io su- pinis, Il ut *hoiTui% *rubui% Uepui', *ferbai% *8enui% *egui% *frigui% *rigui', ^durui', ^stupui' et similia. et quia superius diximus, quod verba activa vel neutra carent praeteiiti temporis participio , sicut et passiva et coni-> munia et deponentia deficiunt in participiis instantis temporis, sed prò liis substantivo nomine et verbo utimur, ut ó q>iXìJ6ag 'qui amavit', ó q>i' loviievog 'qui amatur', sciendum, quod antiqui in activis et neutris verbis , prò praeteriti temporis || participiis etiam instanti tempore ulebantur: *ó iq%6iuvog' %al '6 iX&fóv* Weniens' dicentes, simiiiter 'ó naQoyBvóiuvog^ a xal *ita(Kxytv6(uvog' 'adveniens'. Virgilius in X:
Gaeculus, et veniens Marsorum montibus Vmbro, hic enim 'veniens' ó ik^tiv significai Terentius in Phormione:
offendi adveniens,
Qiiicum volebam et ut volebam fcollocatam filiam, » hic enim quoque 'adveniens' nagayerófievog significaU Stati us in 1 Thebaidos:
Et caligantes aArupto sole Mycenas, 'caligantes' prò 'caligatas' dixit |1 |
1 factii facturas om. BDHGLK sanctus B sancta sanctnrus] scAntii .ras
G Plaeraque R 2 deuisas L 3 tepui rubui G feruui' B 5 praeieri G
a
et communia et deponentia] lUura viffinH fere iiterarum in Z>, om, K communi Rr 7 Graeoa h, L add, d <|>iaicao B <f>iANCAC d (|>iaomenoc R <|>iau)iienoc d 4>YA0YMBN0C H 4>iA0iMHN0C G 8 quod '* ÌH actluìs et neutris uerbis *acliui prò G
uerbi Dd 9 prò om, G temporis prò participiis K 10 epxohhnoc G eagon
BG EAEOnD EAHIUN li H\EU)N R BA6£AeiUN A" HAPArelieNOC ^ HAPATHNOC G li
TTAPAriNlUMENlUC R HAPriNOMENOC II TTAprENOMBNOC h nAPAflNOMENO K nAPAriN*Mt*«
(oMENO?) L TTApAfiNiuN / HAPATiNOHEno G FcrQ. Aen. X 544 12 morsorum L
Vmbro, id est qui uenit. Mie R 13 6 èld^oiv] aeaoiun K o bpxomeiioc
significat in lU. l /•e\qwn Rr oAeoN B eaeon D ut terentius K Ter. Phorm. y \y Z\ sq, 15 quocum H Bemb. et] sic etiam Bemb, atque Bas. et collo-
catam ùr coUocatam fliiam] sic etiam Bob. conlocatam amari Bemb. conlocatom eam iri los. Krauss mus. pML VIH 542 fitiam locatam Bentleitis 10 hapatenombnoc G nAPArsMiuiiiENiuc R Stat. Theb. I 325 17 teba? G tebaidos L 18 abruto B
m •
mycoenas B micenas K et sic Stai, Cass. nicenas D myenas G 10 dlxit prò caligatas G
Explicit liU. XI de participiis. | Primitiua — erat gloriosus (v. p. sq.). | Incipit ■ lib XII de pronoroine R artis prìsciani uirl disertissimi grammatici caesariensìs docio- ria urbis romae constantinopoii lib XI. explicitus in mg. r artis prisciaiti viri diser- tissimi GRAMMATICI CBBARIBNSIS DOCTOR VRBIS ROMB CONSTANTINOPOl L1BBR XT. EXPLICIT.
Incip lib XII DB PRONOMINB. B FiNiT DB PAR | PrimitiuR — ego non addebat (v.p.sq.) flnit arstis prisciani uìri desertissimi grimatic caesariensis doctor urbis rome constan- tinopoii. liber .XI. explicitus. incipit. liber. XII. de prooomine. JI Explicit liber .xi.
DB PARTICIPIO, incipit LIBER XII. DB PRONOMINB. D ArTIS PSCIANI VIRI DISERTISSIMI GRAMATICI LIB. XI. EXPE. | INCIPIT XII DE PRONOMINB. L ArTIS PSCIANI VIRI DISERTIS- SIMI GRÀMATICI CAESARIENSIS DOCTORIS VRBlS ROMAE CONSTANTINOPOLI LIB. XI EXPLICITVS. AMBN.. ro | INCIPIT LIBER XII. DB PRONOMINB .. .rW K inSCT. Om, G
LfflER XI *39. 575
In R et pìenius in H Damut.* (J) lacis wpra indieaiu extat addUamentum a Krehlio ex ff in add. voi. I p. XXT sq, prolatum, a Frìderico RUschelio ex cod, Vind, n. 349 ($) th mus. phil. I 315 sqq,, ex By ubi ad calcem lib, XVI reperitur, ibidem IIIl 579 sq. editimi, restitutum^ illustratum:
^ [Primitiva sunt pronomina odo, derivativa aeptem : *ego, tu, sai, ille, ipse, iste, liic, is' ; ^meus, tuus, suus, noster, vester^ ; ^nostras, vestras', ó riftsSanógy ò vftsdanóg, 'quis' oveCag %aì ÌQ(ùr7jfUxxi%6v , ^qni' dó(^nftov; ^qiialis' noiótriTOg, 'talis' àvranoSoti- xdv; *quantus' Tcoeótrjtogy 'tantus'; *quot' à^i^'iiov, 'tot'; fquotus» òaaatiog, 'qiio- tus venit?' òcXXà nóatog; 'lotns'. zavtd tivsg dvzmwiiiag ivóft^iaav flt^at, sCelv ài òvóftata, ,
'Cuius cuia cuium' noiónrritog ucci noióntriTOv, Virgilius: cuium pecuB? Terentias in eunacho:
Quid virgo, cuia est? Plautus 'hic cnias, huius cuiatis' declinavit in Bacchidibus:
Scio spìritum eius maiorepi esse multo
Quam foiles taurini fhabeant
Praenestinum opino esse, ita erat gloriosus. 'Eqnidem' coniunctio est et non compositum ab eo, quod est 'ego quidem%* quamvis ita esse quidam putaverunt, sed male: nam 'equidem facio, equidem facis, equidem facit' dicimus, 'ego' autem 'facis' et 'ego facit' nemo dicit, sed ad primam personam tantum refertur 'ego facio'. et 'equidem' simplex esse etiam Sallustius ostendit in Catilinario: equidem ego sic existimo, patres conscripti. quod si esset compositum 'equidem' ab eo, quod est 'ego quidem', postquam 'equi- dem' dixisset, 'ego' non addebat.]
Pronomina prìmitiua sunt B diriuatiua R^d semptem R sui sibi se a sé ille RBHd iste om. à nostras noslratis uestras uestratis RH nostras uestras Mostratis uestratis Bd ó] om, R onmeà\ noe H . onmeaaitoc cyMEAATroc B
.A ON MEAAnOCOY ME AATTOC $ Ó] C -i^ O V\i,%ìiitn6g\ COVMEAAITOC Rr OT. ME A ATI OC
// oiciAC ^ %tà iQtozrjfiazmóv] kepiuthmatieon BJ kepluohmatiko. R k7 epiu- tnmatikon/TKGc^od/HEMATIKON ^ xal èazlv èQa}zrifiazi%òv Ritsckelius AOPiceoN
H
R AOPiCTON B noiOTTOc Rr noionHTOc z/ itoiothtoc B noTOTNxoc II noTo nii
TOC" ^ TaLis ^ ANTAIA0TIK0N B ANTATTOAOTOKON ff aNTaTIO.aOToNoN. ^
• IH T10C0T1T0C B TTeC0.TOC Rr TTOCOTNTOC H nOCO Tu TOC <P nOCOPtUNTOC J TANTVC
Y H . APIEHOI Rr APIBMOT H AflEUOì.B APIEMOITOT d Apt«MOYTOT. ^
TI
occAOC Rr occATToc JIJ occalloc $ zd^eag Ritschelius àUtXà nóazog ; scripsi ATTAno- CToc R ANATTOCTOc Bli ANAHOC TOC. ^ ANATioc.Toc d ccvalvzanódozov xò] nóozog
RUgekeUus tkìt\ R TalTA ^ haita^ì taitah-nec B ♦♦nec Rr tinecan
TU) NTMIA CBNOMICAN ^ ANTlUNT'MAC II ANTiUNIMIAC d ANTOMINIAC B Ci.NAL. $
BioiNA.EONOHATA B Ei.CINE ONOMATA. $ 9h] \E d cuia] cui d
nOrOET^HTOC R TOITOKTHTOC XAl TTIOKTHTON d TIOIOKTNTOC KATinOETNTON ff HOIOK-
TMToc KA HAOKiNTON. ^ noioKTiTON B noiKTHTw^. Rr Vcrg. ecL 3, 1; 5, 87
e Ter. eun. II 3, 29 eunucho H - Plaut. Bacchid. fr. ef. Philarg. et Servii
additam. Burtnarm. ad Verg, georg, IIII 171 Plautus: quam foHes taurini habent, cum iiquescunt petrae ferrum ubi (ibi Serv.) fit. Non, p, 474, 32 Plautus Bacchidi-
576 PRISCIAISl TSST. LIBER XI
bus: PraenesliDiuii opino ewe ita ent glorìosas {BatMéL fr. 11 p. 429 Baik.}. ie- irameiroi baccMaeoi restituii RiUcheHuM l. /. IIII 579 sq. coO. p 148 s^. «< I 318 *qq.
e
uias Rr declinabit J bachidibns RBff^J el J molu # Qiuiro] e qiif B qnod J habeant] habanl ffh halitant God. fferwuamms probéPOe RiUckeiio
L L llll 570 haliUDt, quom llquéscunt | Pet'raé, femim ubi fiu B. coiatis [iib%
iiiMist?] I A. Praen<^8tioam opino RUMcheliuM ibidem p. 580 opino] Noiómm opinor
RBH^d erit B^ in glorìosus dennit R composita # qnod ego ^ quid^amputaueruDt J facis] facit ^ et quidem simplex est- etiam. J salos- tius BdÒ Sali. Cai, 51, 15 calillinario BHJ qnid si erunt ^ conpo-
situm ff si] sic B adderei 0 finii add, à
LIBER DVODECIMVS.
p. »33. 34 P. p. 540. 41 K.
DE PRONOMIiNE.
Pronomen est pars orationis, quae prò nomine proprio unìuscuiusqne i i accipitur personasque finitas recipiL
Pronomini accidunt sex: species, persona, genus, numerus, figura,
5 casus. ^
Species pronominum bipertita est; alia enim sunt primitiva, alia de- rivativa, primitiva: *ego', *mei', Hu% Hui% *sui'; derivativa: *meus% *tuu8% ^suus'. et primae quidem* personae prìmitivum est ^ego' et reliqui casus sequentes; secundae *tu' et eius obliqui; tertiae vero *ille*, *ipse*, ^iste',
10 *hic', *is', ^sui', quod nominativo caret, qnomodo ^iavtov' apud Graecos. et ea quidem octo pronomina sunt primitiva vel simplicia. derivativa sunt septem: *meus% 'tuus', *suus% ^noster*, ^vester*, *niostras*, *vestras*.
In bis igitur quindecim pronominibus nulla fit controversia, quin om- nes fateantur, ea esse pronomina, quaeritur tamen, cur prima quidem ||
15 persona et secunda singula habeant pronomina, tertiam vero sex diversae indicent voces? ad quod respondendum , quod prima quidem et secunda persona ideo non egent diversìs vocibus, quìa semper praesentes inter se sunt et demonstrativae, tertia vero persona modo demonstrativa est, ut *hic% *Ì8te*, modo relativa, ut *is% ^ipse% modo praesens iuxta, ut *iste%
20 modo absens vel longe posita , ut *ille'. si enim super omnes alias partes 2 orationis finit personas pronomen , rectissi|me tertiarum quoque personarum differentia distincte profertur, quae plurimas habet diversitates. unde non
nel i 3 personas quoque L 4 Pronomina B accedunt G 6 bibertita GLK
e .TTOT
sant add. r 9 eius ìh Utura h Tertia Br 10 kamov] ex corr, l ea. Dà EATTWY k àiTWN O BATTO Y apud grecos in lit. b 11 octo] VII. D uero post deri- natiua add, RBD del. r 12 semptem Rr ISflt] d sit D contraaersia K quin] d qui D 14 post pronomina : quaeritur -^ pronomina offi, R add. r et secunda qui
a dem persona 0 15 habent H habent B 16 indicent a indicant ìibri uooes* ex
uocem, m /*., corr. B respondendum quod B 17 ideo om. L sup, /tu. add, K .a 18 . Terti. Rr demostratiaa G 19 is in Utura h 20 supra B 21
orationes Rr persona nim diflferentia] in lit, et ad mg, h personarum B 22 dif-
a e
ferenti^ Dd distinlae H quae] r qui R
GRAMMATICI LATINI II. 37
578 PRISCUMI INST.
p. !k34. 36 P. p. 641 K.
inrationabiliter tertias verbonim personas infinitas Apollonius didt, cuoi nulla in eis certa finiatur persona et profundae multitudinis sint capaces, quomodo et pluralis numerus nominum, nìsi adiungas eis vel nomen ve! pronomen, cum prima et seconda persona eis nop egeat. si enim dicam ^scribo' ve] ^scrìbis', in ipsa voce definivi etiam personam scribentis ets ostendi; sin || dicam^^cribit', incertum quis, donec addam vel nomen Tel pronomen. et prìmae quidem personae pronomen et secundae et tertiae cum non discemunt genera, inaequalem habent etiam casuum dedinatio- nem tam in singulari quam in plurali numero, ut *ego' *mm' vel ^mis' *mihi' *me' *a me', *nos* ^nostrum' vel 'nostri' 'nobis' *nos' 'a nobis'; io similiter secunda; nam tertia, quae est 'sui' ^sibi' *se' ^a se' non solum genera, sed ettam numeros confundit; nec mirum: nam cum relativa sit, ex antecedente cognitione possumus ad quod genus vel numerum refertur scire, quod facit in genere primae et secundae personae ipsa demonstratio 3 et praesentia utriusque. illa vero, quae distinguunt genera, certam babentis et aequalem per utrumque numerum declinationis et casuum regulam, ut *ille% 'iste', 'ipse' et reliqua novem.
Sunt autem eorum alia demonstrativa, alia relativa, alia et demonsira- tiva et relativa, unde notabiles et certàe fiunt personae. et primae quidem et secundae personae pronomina sunt semper demonstrativa - utraque» enim, ut dictum est, praesens ostenditur persona, et eius, qui loquitur, et illius, ad quem- loquitur., tertiae vero alia sunt demonstrativa, ut ^hic', 'iste', alia relativa, ut 'is', 'soi', alia modo demonstrativa modo relativa, ut 'ille', 'ipse'. 'ille' demonstrativum Terentius in eunucho:
Viden tu illum, Thais? 2S
relativum Virgilius in VII: /
sic luppiter ille monebat
1 inrationabiliter B personas uerbonini K infinitas esse D. Apollonins] de 8yia. I 3 p. 12, 20 Bk, de pron. p. 10 0 3 Bk.; quem. Ubrwn in sqq. ibi tantm commemoravi, ubi vel Priscianus eum affert vel uhi ad ipsa eius verba constituenda critieae quid opis videtur praesiarc. ad rem cf. etiam lib. VIJI § 101. appolloutus OLK
2 sint] sunt GLK 3 eis nomen D 4 dicam] r dicat R 5 scribo scribis r 6 incertum est quis B addam nomen r 7 personae pronomiùum HK? prono
D
secundae G 11 similiter et secunda H sibi ex siui corr, B 12 confudil Dd reuelatiua 0 sit] flt L 13 ad] d 9X D uel ad quem nnmerum K 14
6t
scire quod] r scire quo R 15 distingunt BDHGLK 16 casuum Dd 17
ipse /
iste ipse] Bdh ipse iste GK iste L iste RDH 18 alia- Telatiua alia demoostratioa (nc^ om* et) in marg. add. K re4>4>Iaiiua (uè) L alia demonstratiua HG 19 reuelatiua GK re^^latiua (uè) L 21 enim add, r praesens (presens S) esse osten- ditur Br loquitur et] d loquitur ut Z> 22 alia sunt^-taodo relativa] rh aliae snnt demonstratiuae , ut hic, iste, aliae (<;? alia />) relatiuae, ut is, sui, aliae (alia AT) modo (aliae nero modo B) demonstratiuae , modo relatiuae (relatiue B) RBHGLKDd 24 Ter. eun. UH 6, 16 iunucho K 25 uides tu GLK illum m. ree. ex
illam corr. in Bemb, tais R 26 Relatiuum est uirgi Bb f^g- ^^- ^^^
110 Vili. LK 27 iupiter L ille] Prisc, sic etiam lib, XVII § 59. de Xll w». Aen, § 172 cum Med. m. alt, ipse Afed. m. pr. Pai. Rom,
LIBER XII 2—5 579
p. 935. 36 P. - p. 541. 42 K.
'ipse' vero, si per se | proferatur in tertìa persona / relativum est - Vi r- . gilius in III:
ipse arduus altaque pulsai • Sidera .,
5 si vero cum aliis pronominibus iungatur, eorum accipit significationem , ut ' idem poeta in V:
Ipse ego paulisper prò te tua munera inibo; est enim hic demonstrativuni , quoniam et ^ego% cui adiungìtur, est de- monstrativum. invenitur tamen saepissime absque aliis per ellipsin prola- 4
letum et tamen eorum habet significationem, quae cum eo subaudiuntur, ut Virgilius in II Aeneidos:
, quaeque ipse miserrima vidi; subauditur enim *ego', quamvis verbum ipsum prìmae personae, |j [id est vidi] habet in se intellectum pronominis eiusdem personae.
15 Interest autem inter demonstrationem et relationem hoc , quod demon-
stratio interrogationi reddita primam cognitionem ostendit -^quis fecit?' ^ego' -, relatio vero secundam cognitionem significat: 'ìs', *de quo iam dixi'. iure igitur ^hic', quod primam cognitionem indicat, praeponitur, unde et ^praepositivum' nominatur, *is' autem, quod secundam cognitionem significat,
20 subiungitur , unde et * subiunctivum ' prò merito nuncupatur, quod redigat in memoriam primae cognitionis, ut si dicam: ^Aeneas fdius fuìt Veneris; is est qui vicit Tumiun.' ^ipse' quoque in tertia persona, ut dictum est, 5 per se positum ad recordationem personae refertur iam cognitae; recte igitur demonstrationem, quae sìgnificatur per ^iUe' et *iste' pronomina,
2s reparat memoriae pronomen, quod est ^ipse*; non tamen etiam ^ille' et ^iste' referrì ad pronomen *ipse' possunt: prima enim cognitio est per demonstrativa pronomina, secunda vero per relativa, hoc idem pronomen, hoc est Mpse', quidam commune existimaverunt, quia tribus adìungitur personis: *ego ipse', Uu ipse', *ille ipse'; non est tamen verum; figurate
30 enim vel discretionis vel significantiae causa primae et secundae adiungìtur. quod autem tertiae est, ostenditur ex eo quod dicimus *ego feci^, *tu fé-
1 nero om, Q Verg, Aen. Ili 619 ftq, 2 VI. Z 5 iungantar
DHO 6 Verg, Aen. V 846 * 7 munera] r numera R 8 hic àdd.
r et] * R Se r 9 ellypsin B elìpsin J) eciipsin RBd illipaia L illim-
ain G 11 Ferg. Aen, II 5 12 ut queq; B ipse] b Ipsa RB misserrima K vidi] r dido R 14 habet inter se 6 intellectum tam R pronominis
quamque RBH pronominis quoque Dà 15 demontrationem L 16 redditaip K o ut quis d 17 Relatiiium Rr "cognitionem 'secundam G ut is GLK 18 quod] d quia 2> indicat cognitionem B 19 quod om. D add, d 20 Vnde et et G 8ubiunctatittum*JSr nunc cupatur D redigatur d 21 memoriam] d memoriae B cognitionis primae GLK dioat L fuit sup* Un, add, K 22
tra per se ut dictum est G 23 recordationem tertiae personae K 24 demonstionem K
a 25 repparat L ille im««« iste G 26 refferri L possunt (i) K 29
tnì K ipse ; Non est r ipse; Nomen est R Figurae L 30 discritionis L
37*
580 PRiSCIANI INST.
p. 936. 37 P. p. 642. 43 IL
. cisti', Mpse fecit', efquod tertiae personae in id transferrì possimi, quod maxime in inten*ogationibus animadlverti potest numquam enim interro- gante aliquo ^quis diiiit?', ^quis fecit?% *quis audivit?' respondemus ^ipse' 6 prò ^ego' vel prò Hu', sed prò aliqua tertia persona, quidam etiam oomen hoc putaverunt, quia est quando prò ^soius' accipitur, ut Virgilius inVIis
Ipse ratem conto subigit velisque ministrat sed hic quoque per significantiam vei discretionem profertur. nam cum prò nomine accipitur, quod suum est pronominis implet.
Verba primae et secundae personae adiuncta pronominibus perfectio- nem faciunt: || *ego scrìpsi', *tu docuisti', nominibus autem non, nisi sint io verba substantiva vel vocativa , ut *Trypho dicor% 'Cicero sum* ; *ipse' vero omnibus verbis adiunctum perfectionem habet: Mpse dedi', *ipse dedisti'. ergo hoc pronomen [id est 'ipse'] Ì7tiTay(Mctt%ov j hoc est impositivum vel subiunctivum , vocant Graeci, quod vel subiungit vel subiungitur alteri pronomini. * is
Il 7 Derivativa septem diximus. a prima persona derìvantur tria; a singu-
lari genetivo unum, 'mei meus', a plurali duo, 'nostrum' vel 'nostri', 'noster' et 'nostras'; a secunda quoque xtrìa, a singulari unum, 'tùi tùus', unde et corripitur paenulUma, quomodo in primitivo, a pliu*ali pariter duo, 'vestrum' vel 'vestri', 'vester' et 'vestras'; a tertia vero persona unum,» 'sui suus'. et quia prìmitivum tam singularis quam pluralis est numeri commune, derivatìvum quoque intrinsecus, ex qua parte possessoris per- sona significatur per genetivum primitivi, ex quo nascitur, utriusque est numeri commune, ut 'suus' illius et 'suus' illorum; in omnibus enim de- rivativis pronominibus duae intelleguntur personae, intrinsecus possessoris, % extrinsecus possessionìs. unde intrinsecus personae, in quibus genetivi primitivorum , sicul dictum est, intelleguntur, ex quibus et derivantur,
s prò
1 tranferri H tranferri D 5 quando solus K quando solus GL Verg,
Aen, VI 302 V. ìiff II. BLr IIII. K 6 ra*tem Z? 7 discrilionem L 8 suum est nominis DGLKrh suum nominìs ni f, B 9 Verba quoque primae B
perreccionem Rr 11 verba substantiva] r perfeccionem (tn perfectionem hoc quoque l. mut. r) faciunt repetierat R uel subuopatiua K uel subuocaiiua RL trìpho
I- BDLK tripo G 12 uerbis omnibus G là BrrrTATArMATiKON G EirrTAriiATicoH H
e TA
BTru*TArHATUON LI EHiTArifATicoN K BniTAmATicoN uocant Dd etiam p09t ìm-
iuom
tayiuxtiìióv add. libri, uncis ind, r impositum Rr inpositinura B 14 prono-
mini alteri B 16 septem] pronomina septem esse BDGr dicimus G trea G
V ì
17 mei] r met R plarali K 18 trea G tu Rr 10 plurali piuralUer D plurali riter d 21 sui suus et quia prìmitiuum om, GL • est ojr. G 22 iutrìn- secusj ai. m. in R extrinsecus R parte %*^4> (parte) H persona signiiicat B
o 23 primitiuam GK qua Rr numeri est K numeri commune est G 24
suus hoc est iliius et suus hoc est illorum. r 26 et extrinsecus GLK posses-
sionìs] h possessoris H //.primiliuorum /.genitiui GL 27 sicut] ut L quibus
deriuantur Hk
LIBER XII 5—9 581
p. 937. 38 P. . p. 943. 44 K.
confundunt genera, quomodo et primitiva eoruin, extrìnsecus vero distin- guunt ea prò generìbus nominum, quibus adiunguntur: ^meus servus', ^mea ancilla', ^meum mancipiam'. numerus vero intrìi^ecus hic intellegi- tur, quem habent geoetìvi prìmitivorum, ex quibus deri|vantur. genera setiam possessorum demonstratio ostendit, quemadmodum in prìmitivis. extrìnsecus vero terminatio distinguit numerum, quomodo et genera et ca- 8 sus possessionum ; in quibus regula eorum consequentiam servat mobilium nominum. (quaeritur cur ^nostras' et ^vestras' a' plurali tantummodo nu- me||ro derivantur? ad quod responàendum, quod patriam seu gentem sig- io nificant, patria autem vel gens unius esse non potest, sed semper multo- rum possessio. itaque ^nostras' dicimus, qui est a nostra patria vel gente, quam multi possidemus, hoc est tam mea quam meorum civium.) et possessiva quidem egent adiectione nominum ad plenam signifìcationem, primitiva vero non semper. itaque perfectum ad discretìonem est ^ego 15 quidem affui, tu autem non aderas', deficiens vero quantum ad dìscretio- nem ^ affui quidem , non aderas autem '. iure igitur apud Graecos prima et secunda persona pronominum, quae sine dubio demonstrativae sunt, ar- ticulis adiungi non possunt nec tertia , quando demonstrativa est : nam 6 aixóg quando dicunt, relativo utuntur, non demonstrativo. cum igitur et 9 M articulus relationem et pronomen relationem habet, bis eundem ad cogni- tionem referri ostendunt. erga illos secuU nos quoque declinando prono- mina non addimus bis articularia. quid enim absurdius quam, cum Graeci articulos pronominibus non praeponant, nos pronomina pronominibus prae- ponere in declinatione, ad quam dumtaxat ^hic ^haec hoc' loco articu- 26lorum accipiuntur: nam in onmi oratione pronomina sunt; nihil enim aliud nisi ovxoq ccvxti rovto significanU nec mirum, loco articulorum ea nos accepisse in declinatione, cum apud Graecos quoque isdem vocibus et in
1 dislingunt liòriy quod probari possit coli. lib. X § 33. at v, lib. Villi S' 11
bus '2 at meus i? 3 ancella 6LK 4 geaitiui habent ZJT genitiui hi G ex qui Uh 5 possessorum] in Ut. h possesorum LK possessiuorum RG quemammodam BL 6
ess
dislingit BL 7 possionum Rr 8 qnur R plurali in lihira h numero om, D 9 seu add, r 10 multorum semper G 12 possedemus K quam multorum ciuium B ess 13 possiua Rr adiunctione BDHGK 14 discritionera L ego quidem
f non
afui D 15 autem aderas H 16 Iure autem igitur Rr 17 demonstrativae] 1
TOTC
demonstratiua RBDBL demostratiua GK sunt spscr. K . 18 oayowc Rr o.I-ay-
o , TOC G Kytoc L 0 Haytoc K 20 articuli RGh arliculis B pronomen] prono-
mìna d habent BDHGLK eundem vel eaodem in litura D idem d 21 ref-
ria
ferri L sequuti B 22 addimus in litura K articula Dd absordius GK
cum add, rdh 24 ad quam] d atque D hic et haec et hoc D 26 acci-
r „ ^ TO
piantur] h accipitur BDHGLK 26 ovzog avtrj tovto] om. D «aytoc ayth ♦yto
(o - a) H 04YT0C AYTH TOITO (a) B AYTOC AYTH AYTO T YOOC AYOH TOYTO d KOYTOC.
Hayth. ho YTO. G ho YTO LK loco add. r 27 apud ♦♦* graecos (nos) R hisdem BGLK
582 PWSCIANI INST,
p. 938. 39 P. p. 544. 45 K.
articulis et io pronoimnibus solent uti, op ^ o, ex quibus apud nos *hÌG haeo hoc ' nascuntur pronomìna articularia. itaque quìa iUa apud Graecos aspirantur, quae a vocali ìncipiunt, ea | quoque apud Latinos et a vocali 10 Ìncipiunt et aspirationem habent. possessivis solent praeponi articuli , sed ad seqiientia nomina necessario intelleguntur. 6 i^g òovXog^ id est o Sov- s Xóg (lov; sic ^hìc meus servus', hoc est *hic servus oieus'. et prìmiti- vorum quìdem nominativi, si cum verbis iunguntur, perfecti sunt: ^ego scribo% *tu vides', *ille facit'; possessiva vero transitiva sunt semp^*: ^meos scribit', Uuus dicit'. || quemadmodum autem nomina tertiae sunt personae absque vocativo, tunc vero etiam primae et secundae, quando io M^rbis substantivis vel vocativìs ìimguntur, sic etiam ea, ut 'meus es ami- cus^ *meus diceris cognatus', Huus sum filius', 'tuus nominor pater', Muus vocor socius', Uuus nuncupor patronus'. et sciendum, quod voca- tìvum non habet alìud pronomen nisi secundae personae primitivum: ^o tu', 'o vos', et primae possessivum, quando ad secundam transit per- 15 sonam; nam possessio est, quae vocatur ab ipso possessore, ad quam lo- quitur prima persona, ut Terentius in eunucho:
0 mea tu, idem in Andria:
o noster Chremes, »
uno enim eodemque pronomine tam prima quam secunda in hoc significa- tur persona.
Et primae quidem personae possessivum tam ad secundam quam ad tertiam transit persona^), secundae vero ad'primam vel ad tertiam, ut ^tuus sum', Uuus est'; ipsa enim sese possidere non potest, quomodo» nec prima ; nam possessiva necessario in duabus diversis intelleguntur per- sonis et sunt transitiva, si ìgitur transit a secunda persona possessivum, necesse est, cum separatur ab ea, vel primae adiungi vel tertiae, qiiae ca-
<v rv a».
1 0$ 17 0] rd et in ipso contexiu (hoc hh ho) h om. D oc h 0* 72 * 0^*^*0 H
in u
Hoc He Ho ad marg, k nos om. B' 2 Ita & 3 accipLunt Rr incipiaat L
ea quoque apud Latinos et a uocali ìncipiunt ea quoque apud Latinos et a uocali Ìncipiunt K 4 «aspirationem (h) D articuli praeponi GLK 5 ó] hoc K
B
ó ^fiòff — {Lov add, d kamaoc GK emaoc L amoc / hoc K 6 mot Rr
EMAOC GLK SMOC hi, ai v. Bekkerum ad Apoilon, de pron. p, IS A 2 cf, KrehUum in
hoc add. t, I p. XXII hoc] r hìc R id L 7 iuogantur B 8 cribo R 9
o Quemammodum BL nomina ***** L 10 tunc etiam ♦ (u) L ,,iierq .^etiam G etiam uero K 12 fllius sum G 13 noncupor DGK 14 aliud add, b 17
persona om. G Terent. eunuch, IIII 3, 22 mea tu; 0 mea tu Umdatur etiam lib.
XIII % 2 et lib. XVII S 109. 129. 206 eunocho G iunucho K 19 Ter. Andr.
V 2, 5 20 Cliremes] al. Chreme ap. Ter.; Bemb, et Bas. lectiones ad h. l. eno-
tatas non kaheo, quod locum perperam a me olim quaesitum ttmi demum inverà ^ atm haud amplius apud me esset Hbrorum illorum collatio 21 enim om. B prono-
e ' se
mina Dd 24 uero om. G 25 se Rr possedere K 27 transit ad secna-
ab dam personam GL a secunda persona a secunda K 28 ea Hh caret B
LIBER XII 9-12 583
p. 989. 49 P. p. 545. 46 K.
rent vocativo, qui semper inter primam et secundam invenitur personali): prima enim vocat,- secunda vocatur. et quaeritur, cur, si prima non pò- 11 test possidere primam nec secunda secundam, tertia possidel t^aro? in quo parìter osténditur multitudo diversa , quae significatur per tertiam per- 5 sonam , unde et varias habuit voces et loca , sicut do|cuimus. quamvis ergo alia sit possidens et alia, quae possidetur, et in diversis personis et transìtivis intellegatur, tamen potest in tertia simul utraque inveniri in di- versis, quod in prima et secunda non potest, ut ipsa habeat et possesso- rem una et possessionem , nisi figurate dicamus ^meus sum' et *tuus es',
19 hoc est ^meae potestatis' et Uuae', vel prò reciprocis, quae apud Grae- cos compositae sunt: ifunnov fpllog bI^Ì^ ^meus amicus sum', ut Persius:
Vindicta postjjquam meus a praetore recessi, et Terentius in Phormione:
ego roeorum solus sum meus.
15 nec mirum, cum etiam tertia persona solet figurate prìmae adiungi, ut Virgilius:
Ille ego, qui quondam gracili modulatus avena, et Cicero in IIIl invectivarum: ego sum ille, patres con- scripti, cui non forum, in quo omnis aequitas continetur. et
wpriroae quidem possessivum personae transit tam ad secundam quam ad tertiam, sicut supra dictum est, ut Uu meus es' et *ille meus est'; se- cundae quoque possessivum tam ad primam %citur quam ad tertiam, ut ^ego tuus sum' et ^ille tuus est'; tertiae vero ad primam vel secundam 12 transire non potest nisi figurate, ut *suus illius sum' vel *suus illius es
2sfilius', sed ad aliam tertiam, *suus illius iste' vel ^suus istius ille'. et attendendum, quod, quomodo *sui, sibi, se, a se', quod est primi- tivum, ad omnes voces tertiae personae potest esse relativum, ut ^sui
causa facit iste' et *ille' et Mpse' et ^hic' et Ms', sic ^suus', quod ab
•
t 2 secunda uocntar — oec secunda in mg, add, G potes Hr ' 3 possedere
K secundam add, d secunda Cur tertia possidet tertia È possedei K 5 docuimas] diximus GLK 6 possedens K 7 transiuis R intellegantur BH
ae
potest] possant GK 8 et in secunda BHGLKr 10 me Dd meae potestatis et tuae potestatis GLK 11 iiutvtov fpUog eifii] add. d emat <|>iaoc bimai G
BMoc 4>iAoc, Bi, cm in Htura l Kbmat <|>iaoc eia mi K bimy R himi h Pera,
saL b, 88 13 Ter. Phorm, 1111 1, 21 in Phormione om, G 15 soleat K
Ille 16 Verg. Aen, I init. in libris deU,, om. Med. Rom, Ver, deficU Pai. 17 Ego
Rr graci R modolalus K \% Cic. in Cadi. or. IIII 1, 2 in IIII inuecti-
in uarum om. G uectinamm Dd uectiuarum LK «ille] ille consul libri Ciceroniani
patres] h patris HGLK consscripli R 19 cuius B omnis] rdh omnes
RDHG aequitas omnis Oc. Lagom. 10 contioetur] . uarìatur do, BonnensiM
et» 20 possiuum Rr 21 sapra om, G meus. Secundae GL 23 sum om.
DHGLK tuus. Tertiae DGLK tuus. Tertia H uel ad secundam BDL 24
figurai^ D figurate dicatnr r 26 adtendendam B adtendum L sibi ex siui
eorr. B est Rr primitiuum est (? ' 28 hic is suus G quod *abeo (h) D
584 PRISGUNI INST.
p. M0.4IP. p.«8. 4TK.
eo derivatur, possessiviifn est omnis teriiae personae, ni ^siius iUias, is- tiu8f ipsios, huias, eius'. illud qupque sciendiun, qued ^8ui' non solum hnnov vel lov, sed etiam ainov vel ov significat, id est non so- lum Ulne refertur ad tertiam personam, quando ipsa in ée agit per reci- procationem, id est xor' avxava»ìiaafiiv \el avxoita^iccv ^ ut ^ille sui mi- s seretur' vel ^sibi prodest' vel ^se custodii', sed etiam cum ipsa agit et sic alia in ipsam, id est cum retransitive dicitur, ut Terentius in Andria:
Orare iussit fera, si se ames, ut ad se venias.
DE PERSONiS. 10
IH 13 Personae pronominum sunt tres, prima, secunda, tertia. prima est, cum ipsa, quae loquitur, de se pronun|tiat; secunda, cum de ea, ad quam directo sermone loquitur; terlia, cum de ea, quae nec loquitur nec ad se directum accipit sermonem. nam si dicamus, prima est, quae loquitur, potest nihii de se loquì, sed de secunda vel ter||tia, et fit dubitatio; si- is militer de secunda si dicamus, ad quam loquitur, potest intellegi et ad primam et ad tertiam : nam locutio ipsa pertinet non solum ad secundam, sed etiam ad primam et ad tertiam; de tertia quoque si dicamus, de qua loquitur, commune invenitur trium personarum: nam et de prima et de secunda et de tertia loquitur. melius igitur Apollonius, quem nos, 3o quantum potuimus, sequi dSstinavimus , praepositis personarum definitioni- bus est usus.
Enucleatim lamen in singularì numero prima dicitur persona: nam in plurali conceptionem facit aliarum personarum, hoc est secundarum vel lertiarum; secundarum quidem, quando ad ipsas praesentes loquitur, uts
1 ut illius R snus illius suus istìus L 3 post iavtov uel: iov sed etiam
avxov uel om. A, posi id est: sed etiam attoy uei ot siguificat id est add. r BOY 4>M>^ H ♦oy(e) L bHoy K ^ avtov v. Bekkerum ad Apollon. de prati, p. 100 B 2 4 tunc] d 1L D 5 %ax' ] kata libri xara àvzaveniXaaftóv add, d dvtava7ilaaft.6v] l antanakaacmon R antan.kaaacmo. G antanakaaacmoii ff amtana-
e KAA«#iio K «*MNAK*AACMON L vcl avtondd'eiav] add, d aytohateian Rr aito- TTAeEiAN G AYTOHAeiAN in Hturo h 7 cum retransilive] rd et in litura h cam se
transitiuo R cum retransit quae BDGK cum relransi«« ( ti) L cum retraositiua l Ter, Andr, UH 2, 4 orare iussit, si se ames, era (hera Bas.), iàm ut ad sese
vénias 9 orare] b orate B era Rr aera ffL era* B uenias ex uenies
corr, H 10 De personis] om. LlG De personis pronoùm K 12 verba post loqui- tur sqq, usque ad loquitur add, r de ea proDuntiat ad r (?) de persona ea ad
de Bd adqnam in mg. L 14 sermonem] d ♦*** D 15 de se nihil B sed
sì secunda Bd 16 dicamuR Rr 17 loquutio D 18 tertiam ut dido locata est. De B 19 comm^une L nàm et de prima et de secunda nam et de prima et de
de secunda K et secunda B 20 appollonius RffGLK v. Apollon. de pron. p. 22
A 9 sqq, Bk, coli, eiusdem ann, ad lin, B Z v. edam de syni. I 3 p. 13, 19 sqq. II 10 p. 113, 15 sqq. Ili 25 p. 254, 4 sqq, et 27 p. 259, 14 sqq. Bk. 21 se*quì (d)
H distinauimus K definicionibus Rr 22 usus enucleatim. Tamen H usos.
enucleatim Tamen k 23 Knuclialim G dicilur] it, ex dicatur corr. H dicatur Kb
LIBER Xn 12—15 585
p. «41. 49 P. p. B4T. 48 K.
*ego et vos facimus', teiiiaruiB vwo, quando ad alios ioqueus, ìd est ad secundam personam, alios sibi vel praesentes adìungit Tel absentes, ut ^ego et isti facimus' rei *ego et ilJi fecimus'; potest tamen* et utrasque simul sibi adiungere, ut ^ego et vos et ìlli fecimus'. secunda vero ter- 14
5 tiam coDcipit solam, *tu et ille' vel Wos et ilJi fecistis'^ teriia autem ter- tiam solam Msti et illi fecerunt'. itaque etiam in hoc ostenditur late pa- iens tertiae personae copia, quae omnibus adiungi potest quid igitur *quod multi simul loquentes dicunt, dos fecimus'? non est supra dicto contrarium: unusquisque enim loquentium conceptionem facit eorum, qui
IO una secum loquuntur, quippe cum unusquisque pars est totius, qui si ve- lit ceteros indicare secum loquentes, necessario secundae vel tertiae eos atlrìbuit personae. idque tam in pronominibus quam in verbis contingit, in quibus et finìuntur personae.
Et sciendum, quo«l in prima quidem et secunda persona pronomen
15 ponituTy in tertia vero non,nÌ8Ì demonstratione egeat vel relatione. nam
plerumque nonien in eius locum ponimus, ut si Pompeius dicat ad Caesa-
rem ^ego et tu et Crassus | teneamus rempublicam ' ; sin autem egeat de-
. monstratione vel relatione, tunc ponimus pro||nomen, ut ^ego' jsl Uu' et
^iUe, quem vides' vel ^^ego' et Uu' et Ms, de quo dixi'; nam omne 15
*jonomen tertiae est personae absque vocativo, sicut supra dictum est, nisi substantivo vel vocativo verbo coniungatur, et iure, quia ipsa positio prima nominum non ad aliquem, sed de aliquo habét locutionem; dicimus enim ^nominetur hic, qui natus est, Virgilius', nominativum proferentes; prima enim et secunda, nisi figurate, adinnctione nominis non egent, cum et
35 substantiam et qualitatem tam suam ìpse qui loquitur, quam eius, ad quem ^ praesens praesentem loquitur, videtur scire vel aspicere. tertiae vero per- sonae ideo congrue adiunguntiu* nomina, quia potest vel abesse persona vel spatio eius qualitas obscurari. itaque pronomine quidem substantia per se, nomine vero etiam qualitas manifestatur, de. qua saepe fit dubium in
30 ea persona, ut Virgilius in VI:
Quis, pater, ille, virum qui sic comitatur euntem? cum ignoratur propria eius qualitas, quaeritur nomen. solam enim sub-
1 et uos faciamus RL ad alU^i B ad alia h 2 sibi praeseoles GHLK
3 fecimus BDHLK vel] et GLK 4 adiungutre K 5 ille fecisti nel ff 9
enim add, r faciunt L 10 locuntur RDH Quipe L cum add. b 11
cetero R e^teros r necessarìo uel secundae (s^cund^ Ò) nel BDHGLK 12 ad-
♦ W q ' al N wT" prae
tribuii B Id ' tam Rr 14 prima] r primo A 15 preponitur Rr proponitur
el et
B ralione Hh 16 nomen] noi ^ 17 tu crassus Rr rempuplicam G 20
tertiae est] ex corr. r tertia ée* ni f, R est om. G uocatiuo casu B 21 sub-
tanliuo H uerbo otn. B, in mg. yost suhstautiuo add. b oooinngantur Rr 23
qui] quia R 24 enim <m, K figuratae H cum enim et K 25 qui om. G
qaam ,
tam eius Kk 27 congrue] r 'congruae RE adiunguntur congrue B 28 i as a
spacio Dd qualit Dd 29 manifestetur D demonstratur BGLK 30 Vera. Aen. VI 864
586 PRISGIANI INST.
p. 942. 43 P. p. MS. n K.
sianUam, non etiam qualìtatem signìficant pronomina, quantnm est in ip- sius prolatione vocis.
DE GENERIBVS PRONOJHNVM. VI 10 Gen»^ pronominum suni quinque: masculiniun , ^hic', femininum, *haec% neutrum, *hoc% conunune, ^nostras% ^vestras', trìum genenun, » ut *ego% *tu'. cum igitur omnia pronoraina, ut supra docuiraus, sint quindecim, alia omnia mobilia sunt, id est ex masculinis feminina et neu- tra faciunt, absque tribus primitivis primae et secmidae p^^onae, *ego' et Uu% in quibus demonstratio ipsa secum genus ostendit, et *sui', quod cum sit relativum, ut docuimus, tam genus quam numerum non vocis io discretione, sed priore cognitione subidt relatio enim est cognitionjs ante latae repraesentatio , ut ^scrìbit Virgilius ad tandem sui', ^rogat te ille, ut sui causa facias'. quodsi quis dicat ^cur ergo etiam *is', cumi sit semper relativum, non est commune trìum generum?', respondemus, quod II * sui, sibi, se a se', non solum relationis causa, quod supra» diximus, sed etiam ipsius terminationis singulorum casuum, qui consimiles sunt primae et secundae, hoc habuit, ut confundat genera, quomodo enim Graeci per tres personas prìmitivorum obliquos casus simiiiter habent terminantes, qui et communes sunt omnium generum: ì/iaov tfov ov, lltoi aol ol, ilei ci F, sic nos quoque illorum auctorìtatem in» plerisque secuti per tres personas habemus pronomina simiiiter t^mi- nantia per obliquos casus et omnis communia generis: ^mei tui sui, nubi Ubi sibi, me te se, a me a te a se'; alia vero omnia, sicut apud Grae- cos, mobilia sunt, ut *ille illa illud, iste ista istud, hic haec hoc, is ea 17 id, ipse ipsa ipsum'; derivativa quoque : *meus mea meum, tuustua tuum, ^ suus sua suiun, noster nostra nostrum, vester vestra vestrum'. duo tan- tum inveniuntur communia ^nostràs' et Westràs', quorum perfecta ^nos- tràtis' erant et ^vestràtis'. unde quia *ti' syUabae syncopa facta est,
1 est] r esse R 3 db oenbrr toois pronominv B db genere **m** pronohin.
ni
(i ex E corr,) H De generibus LK inscr. om. DG 4 ut hic D femi^um H
5 ut haec D commnne — pronomina add, r Commuue Jiic et h^ nostras B 6 docuimus] diximus G sint] add. r sunt L 7 alia] rh alia autem RDU
masculinis] b masculis B 0 ipsa add, G 10 ut ùm, B 11 subiecit Rr
o relatio] r Ratio R est om, G 12 ragat H rogate ille R 13 ut] d ti D
r causa sui DHL facies spscr, K ego Dd 10 qui] J qne R qu^ BDHr cum similes B 18 ca«sus(u) B 19 terminantes] r terroinaiiones RK qui] quae RDLK commune B emat LK iftov — i] om. B a\. d, quae ipsa voce, in mg, add, bmai. coy. hoY. eaaot. cot. hoY. emrce. He. G oV\ add, r
I I I
20 Ìfi,o£] h Eliot B BMOY coy OY B EMO* CO* h04i(Y-Y-Y?) ZA EMOY COY hoT
K ot] r OY R iiii] l eI*(ii?) L bmh K illorum] illorum auctornm Rr eo-
s ▼
rum D auctorilatem illorum G 21 implerisque B 22 obliquo Rr cornino- Dia B mei] r me A 23 a me add, d 24 isle] istae B 25 ips^e K 26 tantum] tamen K 27 et om, GK 26 et om, G tis b
LIBER XII 15-19 587
p. M3. 44 P. . p. SI9. 50 K.
mansit in a accenius perfecti, quomodo et in aliis multis, ut ^Arpinàs' prò ^Arpinétig', *fumàt' prò *fumàvit*, *cuplt' prò *cupivit*, *illlc* prò MUtce'; itaque neutnim quoque eorum in e finitur: ^nostrate', * ventrate', ex quo ostenditur iìlorum quoque nominativus in Uis' secundum analogiam
sa vetustissimis prolatus esse. Cassius Emina 'in III annalium: hos libros si quis nostratis sapiens. M. Cato in legis Meviae suasione: rei Seleucus arma nostratia facit Plautus in Sticho:
Ergo oratores populi summates viri
■• Summi accubent, ego infimatis infimus,
prò ^ittfimas'.
Necesse est autem omnia pronomina tria habere genera vel in una 18 eademque voce confusa vel in dìversis distincta termìnationibus ideò, quia prò uniuscuiusque rei propriis accipiuntur nominìbus, quae tam in mascu*
islinis et femininis quam in neutris inveniuntur generìbus, quae in prono- minibus quoque necesse est ostendi, seu demonstratione sive relatione.
Quaerìtur tamen, cur habeat genus neutrum prima et secuuda persona, cum naturaliter senno nonnisi inter || mares aut feminas exercetur, quo- rum sunt prìmae et secundae personae, id est a quibus profertur et ad
10 quos dirigitur loquella? ad quod dicemus, quod possunt equidem etiam hominum inveniri «nomina neutri generis, ut in maribus ^hoc Basion, IIeliconion% quomodo etiam in feminis ^Glycerium, Dorciùm'. pos- sumus tamen etiam ad res, quae non habent naturam loqoendi vel au- diendi, per conformationem, id est nQoaamoTtottav ^ primas et secundas ad-
tisìungere personas, etiamsi sint generìà. neutri, ut foro, mari, cado, illud 19
i 1 quomodo et] r quomodet R 2 prò om. K arpioaUs Hh fumàt] fu-
mànt Rr WW'B 3 illicce RBDHL 5 Cass. Hem. ann. lib. Ili fr. p. 161 Kr.; lib. mi Krehlium seeuhts assignavU Roikius 1. 1. Cass. fr. 38 p. 294 ITI inter III et lill fluciuans H Emina] D v. lib. VII $ 11 Hemina RBHLK Emina in III annalium om, G annalium] r analium RD 6 M, Catords suasio legis Metnae: Cai, or. 88 p. 124 «^. ap, Meyerwn /. l. Meviae] d maeuiae BD meae uiae GLK Maeniae Popma
7 Piavi, Stick. III 2, 36 sq, (v. 402 sq,) cf. lib. VII % 61 in Sticho] om. G in
islìcho R V. Osannum de taÒ. paironatus Lat. p. 17 Lachmannum ad Gai. l 100 et ad Lucret. IIII 283 coli, eùudem cod. o. /. ad lib. II § 17 VI 81: istrimoniae, istoici
V
9 oratores ex hòrtores corr. D 10 accumbent RBDHLK inflmis RrB infl- mis BK 12 habere trìa A habere trea G 13 terminalionibus ex termioationebus corr, K quia] r om. K que R 14 post nominìbus : qaae tam — pronominibus in mg, add, d maaculinis et] maaculinis quam in G 15 quam inentrìs B quae add. g 16 quoque add. g sive] su K seu G rc^^latione (uè) R raelatione B
18 sermo] se ÌUeris extr. aòscissis B nonnisi om. GLK aut] r ei R 19 secondae B 20 loquella] BDM v. Lachmanni ad Lucr. Ili 1014 ann, loquela
n« RGLKdh et ad K quod possuit K quod posunt r quo posunt R aequidem DG 21 hominum add. d bassion BDHGL 22 hoc ante Heliconion repet..
o DHGLKr eliconion BHG elicenion B elicomon K femininis BH gligerium GK gliggerium L 23 habeant BGLr 24 nsiOiifùito%oitav\ om, D or. et m mg,
7T o
GR. ITPOC.UinOTTOIEAll d TTPOCUmOIBIAH H TTPlOCOmUTTOIBIAN Rr T1TUIC01T0IBIAN L TTPOC^
orroiBAX G npoconoiewii K prosopeià B
588 PRISCIANI INST.
p. M4. 49 P. . p. no. 51 K.
quoque notandum, quod derivativa pronomìna, quae sunt septeni, ui su- pra ostendimus: *meus, tuus, suus, noster, vester, nostras, vestras', al* terius sunt ìntrinsecus generis, hoc est communis trium generum, in quo possesMMT ostenditur, et alterius extrìnsecus, hoc est mohilis, in quo pos- sessio denuntiatur, quod tenninatione consequenti discernitur, quomodo els numerus, sicut supra docuimus, quamvis qualitatem ipsius possessionis non declaranl, nisi adiungas nomen. et sciendum, quòd ìntrinsecus proprii foco funguntur, extrinsecus vero magis appellativi.
Nec solum in pronominibus derìvativis, sed etiam in nominibus pos- sessivis et quae a propriis derivantur, infinìtae possunt intellegi possessio- io nes, nisi adiectione nominis alicuius discernantur , ut *meus filius% *Tela- 20 nuonius natus% ^Euandrius ensis', et vide, quod appellativa magis ascis^ cunt, quae communis sunt qualitatis. tam autem possessiva pronomìna quam nomina in genetivum prìmitivorum resolvunlur. quid est enim ^meus fllius'? *mei filius'; ^Euandrius ensis'? ^Euandri ensis'. 15
Commune habent possessiva pronomina cQm possessivis nominibus, quod in utrisque | possessio.subauditur, quod binae intelleguntur personae, quod in genetivos prìmitivorum similiter resolvuntur cum possessione; non commune, quod pronomìna possessiva || omnis sunt communia pos- sessoris, nomina vero possessiva non omnis - ^Hectoreus' enim ^clipeus' 30 unius est proprium possessoris; nec non ab appeliativis quoque derivata, quamvis sint multonim communia possessorum, non tamen sic possunt esse communia, quomodo pronomina, ut ^humanus', ^marinus'., et quod no- mina tertiae intelleguntur personae, nisi adiungantur verbis substantivis vel vocativis, pronomina vero et primae et secundae invcniuntur personae. ss
3 generis Ìntrinsecus G 5 denunciantur Rr denuntietur K § sicut add. r Q a
nu Rr 7 diclirant K 8 extrinsecns] «««««nsecus lUeris primoribus absduis B
e apeilatiui D 9 nominibus] b omnibus B / 10 possessionis Br 11 adiec- tione] k adiunctione K adiunctione aiicuius nominis II filius nieus GLK llicla- monius Q 12 Eoadrius D Verg, Aen. X 394 Euandrius abstuiit ensis apeU
oel i
latina D adsctscunt BDHr 13 commonis D oommunes G 14 quam] tam LK
s. nisi s
quam nomina add, r 15 mei Rr nisi mei DGLh ensi LI ensis nisi eu-
ses
andrì GL Euandri ensis add. d 16 possiuis Bb 17 utrisque] k utrìusqne H subaudiatur Rr ' quod] . Quod D ti R ti quod r ; copulam omisi coli. ApoUomo
le de pron. p. 133 A 10 Bk. uin^ B intelguntur Rr 18 quod cf. ApoU. l. /. p, 134*^ 1 et quod R ; Cum possessione non R possessione non commane.
Quod BD possesione. non commune quod d * non commune] v, ApolL l, l. B 2
non <5ommiine habent R 19 omnis] rd oms D omni R commonia Bd 20
uero am. G Hectorens] r hectorìus RGK haectoreus BDff enim] autem D
i a
clypeus B d'epeus K 21 est om, G possessores ff t^> om, G derioatina
a V Y
Dd derinati Bh 22 commonia Bd non] nec L 23 commonia Bd qnod
add, g 24 adiungunlur B subtantiuis R 25 Promina H
LIBER XII 19—22 589
p. MB. 46 P. P. MI. M K.
dubitatur numenis posses&oris in nomiDÌbus possessivis, quae ab appeUa- tivìs derivantor, ut, sì dicarn * taurina vestigia', possuot et unius etmulto- rum intellegi tauronim, in pronominibus vero non, quia tam per singula- rem quam per pluralem numerum positiones sunt, excepto *suus', cuius sprìmitivuni, id est *sui% commune est utriusque numeri, possessiva no- mina ascendentibus non solent adiungi, ut ^Hectoreus pater' non dicimus, ^frater' vero vel ^servos' dicimus; pronòmina vero adiunguntur, ut ^meus pater '.
DE FIGVRIS.
IO Figura pronominum duplex est; aut enim sìmplicia sunt pronomina V21
aut composita, simplicia sunt omnia alia per nominativos, tria tantum componuntur unam interpretationem apud Graecos habentia ovrog: *iste', •bic', Ms'. componuntur igilur 'iste' et *hic' secum, ut Mstic istaec isloc'; Ms* vero cum adverbio Mdem', quod significat Ms demum', ex
15 quibus et componitur [hoc est Mterum is']. eius femininum *eadem', neutrum 'idem* ì correpta, quae in masculino producitur. Virgilius in mi Aeneidos:
Idem ambas Terrò dolor atque eadem bora tulisset. luvenalis in I:
n et tamen alter
Si fecisset idem, caderet sub indice morum. in neutro tamen praeterca geminatur composito : dicimus enim 'identidem', id est Mdem | et idem', cuius obUqui deficiunt casus, et nomi||nativus quidem tam masculini quam neutri ex duobus est comiptis nec non accu-
25 sativus tam masculini quam feminini : mutatur enim m in n ante d eupho- niae causa, ut ^eundcm, eandem', quod in aliis quoque compositis fieri so- let propter eandem consonantem, ut ^quendam, quandam; quorundam, quarundam', quae tamen possunt et per adiectioncm habere extremam syllabam. ceteri vero casus supra dictorum pronominum, hoc est 'eadem, 22
3oeiusdem, eidem, eodem, eadem, eisdem, easdem, cosdem', ex integro et
1 namerus] om, R uero numeniB r, at cf, Apolh l, L C l numerus "in omoi- bus "possesoris possesiuis K in nominibus] b in omnibus BffOL apellatiuts
D' appelatVuis 0 3 nero etdd. d 4 quam pluralem DK possitioues G posse- siones D 6 haeclorens Brh heclorìus GLK haectorius RDH 7 uero adiunganUir om, GLK add, k 9 db piovra BHL inscriptionem om' DG 10 Figura quoque
pronominum K sunt omnia prouomina GLK 11 nominatiu^os H .Trea G
12 interpretiouem B ùvxog] a {ovzoa 3) avtoc d aytoc B reti. 13 is hic
o GLK isthic isthaec K isteo D 14 istuc Rr islhoc K 15 et om, GLK 16 correpta] r correplam RB Verg. Aen. UH 679 (deficù Rom.) 17 IIII] d
VII. B 18 ferre R bora] sic etìam Verg, Fr. ora LK Pai. 19 luv. sai. I 4fMsq. in I om. G 21 caderci] rh cadere RBHGLKd cadarei B 23 tX B ca^us(u) B 24 duobus] d duabus BLr et ex duabus effeelum H cor-
▼ V
reptis Rr accussatius L 28 quarundam] h qtiarandam H 30 eadem] e^dem B eosdem easdem G
590 PRISCIANI INST.
P. •« P. p. W K.
Gomipto invenitinUir. itaque regula exigit per duas i vd per e el i (am nominathrum pluralem roasciilini qaam dativoa et ablativos omnioiii pliira- les scribi, id est ^iidem' vel ^eidem' et ^iisdem' Tel ^eisdem'. lure- nalis in V saturarum:
dat eisdem ferre cinaedis. 6
solent autem auctores etiam per synaeresin unam i ponere prò duabus, iil Virgilius in I:
et crudelia secum Fata Lyci,
prò ^Lycii', et io
ille urbem Fatavi, prò *Patavii% luvenalis in IIII:
Antoni gladios potuit contemnere, si sic, prò *Antonii^ Mste' vero et Miic' non componitur nisi per eoe casus, qui in e desinunt, absque dativo, id est per noniinati\iim, accusativuni, is ablativuni singularem, per pluralem vero nullum nisi nominativiim neutri, qui est et accusativus. nam hic solus in plurali numero e habet finalem - ut *hic istic, haec istaec, hoc istoc, hunc istunc, hanc istanc' (Teren- tius in heautontimorumeno:
Suspicionem ìstanc ex iUis quaere), io
*hoc istoc, hac istac, haec istaec' ., qui semper singularem sequitur fé- minini. quidam tamen haec quoque per metaplasmum finis quam coropo- sìtionem proferri confirmant, unde nec aspirationem servant, quomodo nec 23 MUic illaec'; quod autem composita servant, ostendunt adverbia ^adhuc', * abbine ^. 2s
Nam ^egomet' et cetera, quibus adiungitur *met', magìs per porrcr- tionem vel assumptionem , quam Graeci vocant Ininzucvv vel na^yatyijvj
1 daas il RBB ii Dd 2 plaralium scribi GLK 3 iidem et eidem D iisdem] ex eisdem corr. B Iw. sai» V 14 , 30 4 iu V satoranim om. O V
Krehiius II 538; li. libri saturarum Rr saturarum D satiranim G saturamm Iro- plet et ad moechos dat B; versus integer affertur lib. VII { 15 XIII 15 XVUI 28ds
5 cinedis II cenaedis G aeneidis Kk 6 pone Rr 7 Ferg. Aen, I 221 sq. in l om. D 8 crudilia K crudeli G 9 fatalici ff liei BD 10 prò Ly- cii om. D lidi R Ferg. Aen. l 247 11 ile R ille arbem om. B pe- Uui G 12 prò pataai R prò petauii G Ittv, sat. UH 10, 123 III. RBDHK tertio L 13 gladios] r gladius RDH potuit contempnere posset si B con- tempnere RKd contenere D possit post contemnere add, DHGLK del. dk 15
• et
et accussatiuum K 16 nominati vum] h nomina B 17 est accusatiuus Rr 18 isthic K istaec] st^c R isthaec K isthoc K isthunc K isthanc K Terenl. heauUmiim, V 2, 41 19 h^utontimommeno RD eaytonlimoruroeno B «eatontimo-
rumeno (b) L eaaulontimoro meno K phormione G 20 Suspicionem] sic Bemb, Bas. suspitionem DB istà Bm, qrere G 21 isthoc K istl^ac K isthaec K semper per singularem B feminini sequitur K femini D 24 illaec] illnc m /itera
h illac K autem] b atem B adhunc Rr 25 et abbine GLK 26 adiungi- tur] h adiunguntur H 27 adsumptionem B uocanl add, h ixhixaetv vel
naQoyaYrjv] om, D qk et in mg, BnsKTAGiN uel TTAPAriuriN d paragogen R hapa-
E
roruii BK rTAPArorHN G
LIBER XII 22-34 591
p. MS. 47 P. p. H3. S3 K.
solent proferrì. et primae quidem personae omnibus | adiungitur || casibus: ^egomet, meimet, mihimet, memet', secundae vero personae obliquis soiis: ^Uiimet, tibimet' - Statius in Villi Thebaidos:
Ceu iibimet scep'tra et proprios laiurus honQres -, 6* temei'; nominativo aulem ideo non additur, ne dubitationem faciat, cum etiam verbum inteilegi possit, si dicamus Uwnet'. itaque brevem *te' syllabam prò *met' ei addere solent auctores vel *temet'. Lucretius in primo:
Accipe praeterea, quae corpora tutS necesse est. IO idem in eodem :
Tutèmet a nobis iam quovis tempore vatuni. Ennius:
0 Tite tutS Tati tibi tanta tiranne tulisti. Alphius Avitus in II excellentiura: 15 Seu tute malis hospites,
Seu tute captivos habes; . sunt enira dinietrì iambici. unde neque in alio casu eandem ^te' syllabae adiectionem invenies. nec non pluralis numeri casibus additur *met' aliis absque genetivo: ^nosmet, nobismet' et ^vosmet, vobismet' - Cicero 20 de domo sua: vobismet ipsis pontifices., tertìae quoque personae 24 trìptoto, id est ^suimet, sibimet, semet'.
Tte' quoque ablativiim [trium] pronominum possessi?orum invenio as* ciscere: ^meapte, tuapte, suapte, nostrapte, vestrapte'.
Sciendum tamen, quod *met' et Me' adduntur supra dictis pronomi- 25nibus vel discretionis causa plerumque vel significantiae, ut Terentius in adelphis:
3 ut tuimet GLK Sua. Theb. Villi 67 in Villi Thebaidos om. Q Vili.
y ^
RB tebaidos L 4 screpta B latnros G honores tenet. Nominatioo B 5 iddeo Dd 6 uerbum ut mg, post iiUellegi add. k 7 solent addere GLK Lueret. I 200 8 prima DHL 9 Accipere B qnae] aie etiam Lucr» oblongus,
i ^corrector oblongi qnod, quadratuà et schedae omithmt* Iute Rr • est om, G
10 Lueret, l i02 11 Tulemet] r tu autem et R quouis edam eorr, ood, Lucr. oblongi qnoduis libri Lucr. opt, rell. 12 Enn. ann. I 151 £. S. 40 Rbg. lxxi
p. 18. XXXVIII rahl. 13 tiranne] R lyranne relL 14 auilius K Alpfdi Aviti
▼ ' exceilentium lib. II /r. v. Il, lib. Vili $ 44 //. 15 tote Rr manis Falesius in
adttot, ad excerpt. Peiresc. p. 82 ospites Rr ospites GL obsides Faletàus l. L 16 captiuos, habes Andr, Schottus in {Aur, Vici.) de vir, ili, e, 23 habe Fole-
sius l, l. aues Slewechius ad Apuleium p. 150 17 demetrì Sk iambi Z> 18 numeri* (s) ff additur met casibus G 10 nobismet uosmet et B Cic» de domo 9ua or, 17, 45 20 domu GK uosmet G 22 trium] in mg, add. K quinque edd, et tic seripsiaaet Prisóianus ef, § 1. 20 posesiuonim pronominum G posBeaiuonim
d pronominum K asciscere Rr adsciscere BDH 23 tuapte om, D 24 quod et
et pie met et LK et met et te et pte B et met et te Dd pronomluibns snpradictis
prò
D nominibus Rr 25 uel prò discretionis B Ter, adelph. IIU 4 , 20 20
in adelphis om. G
592 PRISCIANI INST.
p. M7. 48 P. p. BS3. 54 K.
Egomet rapui, intellegimus enim *ego et non alias'. Cicero prò Murena: quid? qùod, cum admoneris, tamen quasi tute noris, ita salutas? Unte' dixit prò Hu ipse per te et non per alium'. nam *tèté' utraque producta accu&ativus esse gemìnatus ostenditur vel ablativus, quod et ins prima et in tertia solet fieri persona, ut ^ménie% ^sése'; composita ta- men ostenduntùr aecentu paenultimo acuto, nec mirum, eam composiUo- nem in bis solis cusibus inveniri, qui soli inter obliquos supra dictorum pronominum singulares. sint monosyllabi: supra dieta enim gemiuatio in 25 aliìs casibus fieri non solet et sciendum , quod hoc quoque ad Gracco- n rum imitationem facimus, ut inveniantur quidam casus adbibentes com|{- positionem vel adiectio|nem , alii vero cibnegent solent enim apud illos Attici fycoye, Ifioiys per duos casus, id est nominativum et dativum, addere, quae itccQccy<oyiì per alios casus non invenitur; ifiavrov^ eav- Tov deficiunt nominativo. is
*Ce' quoque solebant per omnes casus vetustissimi addere articulari- bus vel demonstrativis pronominibus, hoc est ab aspiratione incipientibus, ut ^hicce, huiusce, haecce, bocce', unde ^hoc' quasi duabus consonao- tibus sequcntibus solent poetae producere, ut:
Hòc erat, alma parens, quod me per tela, perhostes»
Eripis? et sic in antiquissinùs codicibus invenitur bis e scriptum, quomodo est apud Terentium in Andria:
Hoccine est credibile aut memorabile?
2 et ego et DG Cic, prò Murena or. 36, 77 3 quod cum] cum Cir. plerì- gue quod HeImsU quaeso Oxon. T ammoneris DHGLK admoneres B tamen]
.tanien
e^difù Cic, Oxon, T tamen quesi tute Rr ita %i*GLK sahites Cic, Monac. 68
5 quod in prima G 6 compositamen Rr tamen haec ostenduntùr G 7
t compoBsisionem K 9 sunt d 10 et sciendum, quod hoc quoque ad om. GLK
ab sciendum hoc quoque ad add. l 11 emltationem K 12 negant K illos] gr^-
B
eoe B 13 Graeca per totum h. l. om. D nurE H Erors B Eru>rK Emurs
E I N
add. d .et. etiutb eamoytb G et efu^te «mo^tb Li et te BrorB eaymotre K bvoi
d TE Rr casus add. d 14 adere Rr «a^aymyif] om. D nAPAriurE Rd hapa- rorE P TnpATU^THN. G inueni«*tur (un) L èiiavtov, cotvtov'} add. à emattiut
T CAYTIUT R BMAAYTOY CATOY G EMA<iYTOY CATOY (a) L EMAIPOY CAYFOY B CAITOY B
» eaytot K 10 arddere K 18 hocce haecce K 19 Consequentìbus R ce se-
qucntibus Bd e sequentibus DHGLK Verg, Aen. II 664 sq. 20 Hoc] sic etìam
e uel e Med. Pài. Ver. (deficit Rom.) hocc dh cf. sqq. et Uh. Xlli % 9 hoc L hoc Kk hocce
per ig-nis per
R tela hostis Hh tela hostes Bb hostes] ignes Priscianus Uh. Xlfl $ 9 rf
tic vel ignis (Med,) coda. Verg. (m Pai. h. l. lacuna ^ de Rom. v. supra); hostes vi- detur gloss. ad tela pcrtincns, cui genuina ìectio ignes cessit 23 Ter, Andr. IIII
1,1 24 est 8up. Un. add, Prisc, vet. cod, Cantgbrig. a Benileio ad hmc Ter. L l. est. credibile * aut(§) L
LIBER Xn 24-27 593
p. 948. 49 P. p. 5S4. 65 K.
nunc vero eorundem pronominum bis casibus frequenter addilur ^ce', qui 26 in s desinunt, euphoniae causa: ^huiusce, kisce, hosce, hasce'. nec so- limi poetae, sed etiam oratores bis utimlur supra dictis adiectionìbus. Ci- cero in II inyectiyaruin: bosce ego non tam milites acrìs
5 quam infitiatores lentos esse arbìtror. inveniuntur tamen etiam nominativiim pluralem * bisce' proferentes antiqui, ut Terentius in eu- nucbo:
bisce boc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,
IO in quo videntur eupboniae causa s interposuisse. nec non similiter ^illìcce', unde MUfc' quasi apocopa facta in fine servat accentum. Terentius in Andria:
illfc est buie rei caput. 'illiusce% 'istìusce', *illuccc% Mstucce* veleres drcebant teste Papi-
isrìano, qui de ortbograpbia hoc ostendit Terentius in beauton- timorumeno:
mancine muliercm alere cum illa familia. Haec igitùr, boc est *met te pte ce' adiecUones esse ipse sensus arguii, qui nulius in bis separatis potest inveniri: nibii enim compositum
wdividitur, quod cum sèparetur, quamvis sit ex corruptis, non tamen liaec eadcm» corrupta ab integris esse ostendat, ut ^expers' ab *ex' praeposi- tione et ^pars', ^coniicio' a ^con' et ^facio', Mdem' *i$ demum'. ergo ^egomet, tute, suapte, buiusce' minime dicenda sunt composita, quia additìo, si separetui*, nibil significare possit per se. ||
•25 Quaeritur, ^eccum, eccani, ellum, ellam, eccos, eccas, mecum, te- VI 27 cum, secum, nobiscum, vobiscum' pronojmina sint composita an adver- bia? ad quod dicendum, quod adverbia personas simul et numeros et ca-
o 1 erundem Rr qui] quae B 3 ntuntur bis adieclionibus supradictis. G subpradictis ^ Cic. in Catti, or, U 10, 21 4 milite sacris B aceris OLK
tato acres h'M Cic. 5 inAciores Rr ioficiatores GLK lentos om. Cic. Rhenaug, 6 bisce] o. Ritschelòtm monum. epigraph, tria p. 20 * Ter. eunuch. II 2, 38 sg. in euQucbo om. G iunucbo K 8 bisce etiam Bemb. bijce Bob. arbitrènU*
ntnm
Bemb. 10 interposuisse] d interpotuisse D illice GL 11 accen Rr Ter,
Andr, li 6, 27 ./... illic est buie (bai Bas.) r^ caput 13 illicce bnius ff buie] B buius reti *et aie certe Donatus* FI. caput] r capud RB 14 illuce LK istucè LK paperiano GK 15 boriograpbia R ortograpbia BK ortagrapbia GL ortografia H in frustìdis Paptriani a Cassiodoro excerptìs haec non servata sunt boc dìd. r Ter. heau- tontim. mi 5, 3 in beautontimorumeno om. G eaytontimorumeno B beaulantimoru- ineuo L eaauton K 17 illanccine Rff muliere malere GL mulierem malere K
hoc alere ex corr. h 18 id L pte ce te K 19 nuUis H bis] dht D 20 quod] r quo R quod *** cum B quod non cum LK . Quod non cum H quod ^^cum
s ^non G quam uix Dd non om. DGLK del. h 21 ostendit GL expers] r
expres/2 positione Hh 22 confido ex coniicia corr. L is et demum BGd
23 quia] quae B 24 posset B 25 ellam] add. r om, R rell. 26 sint] r sunt ff sunt RBDK an] r in A
ORAMMATICI LATINI II. 38
594 PRISCIANI INST.
p. MO. IO P. p. 6Bft i^.
ftUft in eodem habere non possunt sunt enìm quaedam pereonas tantum sìgniflcantia , ut ^meatim facis' et *facitis% quaedam casus yìdenUir certos Dominum' habere, carent autem personìs, ut ^domi, domo, dmnum', quaedam numeros, ut ^ semel, bis'; omnia autem simul supra dieta nisi in pronoroinibus, invenìri non possunt sunt igitur sine dubio pronomina. 5 adeo autem non est idem dicere *ecce' et ^eccum', quod *ecce' ad?er* bium licet tam mares quam feminas et unum et plures demonstrantibus di- cere, ^eccum' autem non nisi marem et unum et ^eccam' non nisi fnni- nam et unam, ^eccos' et *eccas' non nisi pinres. quid est enim aliud ^eccum' nisi *ecce eum'? *eccam' nisi *ecce eam'? ^eccos' nisi ^ ecce io eos'? ^eccas' nisi *ecce eas'? ^eilum' nisi 'ecce illum'? quae omnia tam genera diversa quam casus habent accusativos utriusque numeri, quos exìgit verbum 'vide' vel 'aspice' vel 'cerne', quod saepe per eUipsin so- let intellegi.
'Mecum' autem et 'teciun, secum, nobiscum, vobiscum' per anastro- is phen cum pronomine praepositio est, unde et casus, qui serviunt prae- positioni 'cum', id est ablativi, in utroque numero trium personarum com- 28 ponuntur; quomodo igitur, si dicam 'propter te' et Uè propter', idem significo et 'cum quibus' et 'quibuscum', sic 'cum me' et 'mecum'. nam antiquissimi utrumque dicebant, sed in plurali primae personae ca- se cemphati causa solebant per anastrophen dicere 'nobiscum' prò 'cum no- bis', itaque propter hoc reliquanim quoque personarum ablativos simili- ter praepostere proferre coeperunt teste Plinio, qui hoc in II sermo- nis dubii ostendit, et Cicerone, qui de oratore bis utitiu* verbis: noluimus 'cum me' et 'cum te' dicere, ne eadem conputa-as tionc adiungendum esset 'cum nobis', sed potius 'mecum' et 'te||cum' et 'nobiscum' diximus, ^cum' praepositione,
1 eadem K sìgniflcantia tantum G 6 et eccum] et haeccum R xA eccnm
a r 7 mores Rr unum plui'es G demontrantibus L 8 EccQ ex Ec€« corr.
si B mai>em H et non nisi* unum G 0 plurales G quidem Rr 10 ni»i ecce eum add, d et eccam G ecos G 11 omnia] r communia R 12 accu-
satiuos ex accusatiuus corr. D nnmeri* B quos] r . Quo Hh quem RDG q LK um e
13 uerbo D eUypsin B elipsin D eclipsin ff eclypsim R 15 et tecum et se- eam ine
cum D uobis H uobiscum cum per K 16 cum pronomeo Hh qui add^
o r 18 propter te et propler B 10 significatio D 20 Nam et antiquissimi R
cacenphati RBHGLK cacenphalin B 23 plenio K Plinii dub. serm, iib» II /r. CI ap. LerscìUwn SprachphUosophie d. Alien I 200 24 in Ciceronis de or. KbrU kaee hodie non leguntwr: idem argumentum tractatur in or, 45, 154 cf. epp. ad M, Terem- tium rarronem (vg. epp, ad fam. Uh. Villi) «p. 22, 2. haec Pliniana esse loco moia, ipsa Ciceroniana periisse arbitratur KrehlU censor lenensis l. /. p, 423 de oratione L \ ei
25 nolumus K eadem computatione GLK eidem conpulationi DH n^^tm corn- uta positioni Rr neceidem computatione B 26 adingendum D 27 diximns cum
cum B
LIBER XU 27-90 595
p. 9S0 P. p. 6SS. {W K.
quae facil obscenum, assidue postposita. anliqui taraen absque 29 observatione naturali ordine haec protulisse inveniiulur. nulla tamen mo- nosyllaba praepositio anastrophen patitur Disi | ea, et Tortassis ideo encli- tici vice fungitur, quia enclitica monosyllaba sunt: ^que, ve, ne'. 6 Nec mirum, supra dieta pronomina unius causa idem pati, cum in
aliis quoque quibusdam structuris baec eadem sola communes habent quas- dam {NToprietates. interest' et ^refert' genetivo solent adiungi omnium casualium absque supra dictis quinque pronominibus , prò quorum geneti- ris ablativos ponimus possessivorum , ut ^interest' et ^refert mea, tua, IO sua, nostra, vestra'. ^cuia' quoque infiniti possessivum cum supra dic^ tis verbis prò genetivo jnrimitivi ponitur - Cicero prò Vareno: ea cae- des sì potissimum crimini datur, detur ei, cuia interfuit, non ei, cuia nihil interfuit ., cuius gentile non solum ^cuias% sed etiam ^cuiatis' proferebant communi genere. Plautus in Poenulo: 19 Quid sit, cuiatis, unde sit, ne parseris. -
Quid est? cuiates estis? aut quo ex oppido? ^pte' quoque ea sola in eodem ablativo assumere solent: ^meapte, tuapte, 30 suapte, nostrapte, vestrapte'.
Sed si quem forte tangit, quod in fine sit ^cum' praepositio, in corn- eo positione autem plus dicatur valere ea pars, quae in fine sit, sciat, quod coniunctiones et praepositiones et adverbia vim nominuni vel pronominum ante se positorum in compositione non mutant, ut ^uterque, quisque, quicumque, qualiscumque , totìdem, idem ? tantundem % cuius genetivus solus ex obliquis in usu invenitur, ^tantidem' -Terentius in adelphis: 25 tantidem emptam -,
quod quamvis videatur prò ^eiusdem' poni, tamen significat quantitatem, quae in pronomine esse minime potest, quod sidoslanUam solum, ut saepe dixìmus, significat. est igitur nomen, quomodo et simplex eius, ^tantus tanta tantum', usus quoque hoc confirmat. Uautidem' dixìt ^emptam',
b
I oscenum O assidnae Rr acUidnae H 2 obsseniatione R 3 nisl ea fortassia G enclitici] r encliaci R enclytici D encletici K 4 encletica DK
ce o_ •
que ne LI "ne 'uè G 6 quoque] d coque D cuniunes D communas H
s habeant L quadàsproprìaetates Z><2 " proprietates 'quasdam G 7 propriaeiates R
II primitiui add, d Cic. prò f^areno or. fr. 9 p. 443 Or. mureno K caedes Rr 12 si crimini datur y detur ei potissimum Patricius cremini LK ere- mina G datur datur detur r ei] r et 72 aei II post interfuit: non — inter- fuit add. r 13 nibil spscr. in L 14 commune B Plaul, Poen. V 2, 33 aq. cf. Ha. XVII S 23 in Poenulo om, G p^nulo Dff pennlo RBLK 15 Quid] 8ic libri edam Ub. XVII l. L qui Plautus quopatis Plaut. Pali. cuiatis ut desit B parseris] d passeris RBDHGLK parleris Pali. 16 Quid est] r quidem RB Ano Pali. qnolates PaU. ^stls D estis unde aut quo4t(d) R ex qno B lO.fii quem] rh si quidem RB post fine sit sqq. — fine sit add. r 20
se non
ea pars ualere G sit] fit GK 22 ante positorum /{r compositione mutant Rr
24 in usu om. G Ter. adelph. II 1 , 46 in adelphis om. G adelphys R
25 emtam H 26 poni] r prono R 27 substantiam ut sepe diximus signifi* cat solam K solam GL 29 eptam G
38*
596 PRISCUNI INST.
p. 990-62 P. p. 556. 57 K.
quantitatem simileni preUì ostendens. *tan||tUDdein' ergo nihil aiiud sigoifi- cat nisi relationem et simìlitudinem quanlitatìs, quod eiiam sì posset prò ^idem' accipi, non tamen iam et prònomen esset non enim id, quod prò aliquo accipitur, omnimodo eliam ex eadem specie aclcipìendum est
31 Componuntur nomina cum pronominibus , ut ^huiusmodi, istiusoiodi, 5 huiùscemodi', sicut et apud Graecos avroKaófyvritog^ avvodlóaxrog ^ tpC- Xctvzog^ et sunt omnia nomina, etiam quae in fme prònomen habuerìnl: cum enim qualitatem significant, pronomina esse non possunt componun- tur etiam cum advcrbiis pronomina: ^eccuni, eccam, eccos, eccas, ellum';
. ciim praepositione etiam secundum Donatum: ^mecum, tecum'. nec 10 mirum, per singulos quosdam casus ea componi, quomodo et ^mcme, tete, scse', cum nomina quoque supra dieta per genetiyos composita sint solos; quos enim casus separata per appositionem habere exigebat slructura^ eos in compositione servavere. quid est enim ^eiusmodi' nisi •modi eius'? •eccum' nisi *ecce eum'? *mecura* nisi *cumme'? quod ve- 15 tustissimis erat in usu, sicut supra dictum est.
DE NVMERO.
32 Numerus pronominibus accidit, qui et nominibus et veriiis et partici- piis , id est singularis et pluralis. sola enim declinabilia possunt habere ex eisdem vocibus tam singidarem quam pluralem numerum , id est quae sub 20 personas fìnitas cadere solent, sine quibus niuneri declinabiles , id est sin- gulares et plurales, inveniri non possunt. itaque si careat yerbum per- sona, quod dictum est iam, caret necessario etiam numero, ut infinita et impersonalia et gerundia. || princìpales igitiu* duae partes, nomen et ver- bum, et quae loco eorum funguntur, hoc est participium et prònomen, 25 supra dictos numeros habent in declinatione. aliae autem quattuor partes, hoc est pracpositio, coniunctio, adverbium, interiectio, declinatione caren- tes numeros supra dictos habere non possunt quamvis igitur adi-erbia sunt
i
1 pr^lìi B praecii Rr ptii ex ptea corr. G 2 posali D 3 quod aliquo G 5 buiusmodi ] eìusmodi L haiuscemodi huiusmodi istius modi (huiusmodi in mg,^ K istiusmodi add, r tt ATTOKATCìriiRTOc B AYxoKACirHNxoc N aytkacicnhtoc gLK
TAKH a se diindicatas H
AYTiuKA«**4iT0c (a 86 diiudìcatus spscr, r) Rr om, D gr. et in mg. aytukatakpitoc d AYTOKATACWHTOC / avzocQBxog Apoll. de pron, p. 79 C 2 Bk, avrod^daxtog] add, d tpiXavxog'] add. d <|>iaaytoc HGLK <|>iAAYTtuc R ayto<|>iaattiuc r at v. ApoUon, nomina |>
/. /. C 3 7 omnia cum pronominibus quae Gg finem D nomen Hh nomea
e
b 9* ellum et cum B prapositione Rr Donatus li 13, 2 p. 1759 P. 21 Lind.:
(adnerbia) persoualia, ut mecum, tecum, secum , uobiscum, uobisciim 11 et] r
om, R 13 sint] sunt B enim om. GLK 14 servavere] h seruarè RDHGLK
huiusmodi K 17 De numeris GK finii de figura. Incipit de numero L 18
ponominibus H 19 dicliaabilia K 20 isdem Rr hisdem GLK isdem^ sìn- gularem numerum quam pluralem GL numerum sing:ularem qum pluralem K 21
Blue infinitas flnitas] finitas siue infinitas BHGLrd flnitas K diclinabiles K 22 non
possunt inueniri G si add, r careant D 23 nti B 24 inpersonalia B 25 earum GLKd hoc] id L 26 autem om. L partes orationis hoc G 28 sint K
LIBER XII 30-33 597
p. 952 P. p. 597. 58 K.
quaedam numeroruin, tamen non ex eadein voce singulai*em et pluraieni significant nec ad personas vel sìngiilas singularem vel phires pluralem, quoniodo supra dìctae parles, reddunt nunieros, sed similiter vei uni vel phiribus eadem adiunguntur, sive singularis sint nu|meri sive pluralis, ut
s^semel facto, facis, facit, facimus, facitis, faciunt', similiter *bfs, quater, saepe% cum declinabiles partes necessario sibi adiunctae eosdem numeros servant, ut ^facimus qos, faciunt homines, faciunt scribentes' : ecce omnes plurales. et iterum ^facio ego, facit homo, facit scribens': en ubique sin- gularibus utimur. cum igitur duo in pronomine quoque, quomodo in no- 33
tornine, sint numeri, singularis et pluralis, sunt quaedam numero commu- nia , ut ^idern', dicimus enim Mdem vir' et 'idem viri' ; sunt alia non solum numero, sed etiam diverso genere communia, ut *haec mulier' et ^haec mancipia'. possessiva autem, quemadmodum iam diximus, duplicem signi- ficant numerum. et intrinsecus quidem eundem habent, quem primitiva
t5eorum, extrinsecus autem prò terminationis forma singularem et pluralem: ^rneus mei, noster nostri', imde 'suus', quia et prìmitìvum eius utrius- que est numeri commune, id quoque iutrinsecus utriusque est numeri commune tam per singularem quam pluralem declinationem : dicimus enim 'suus Ulius' et *suus illorum'. | ||
n e
1 singularem uel et R 2 significai H ne ad Rr sìngulas ex singulares
i ael faclant
carr. D plurales K 4 siue singulares D sunl G 7 facimus homines K facimus ho- mines 6^Z» poff/ scribentes: ecce — scribens a//^/. <2 9 quomodo om. L 10 ^^numero ^quaedam 6 commonia D 12 commonia D ut haec haec mulier DH haec
a ut haec muliei* K 13 quemammodum BL signitìcent L 15 prò « tcrmioalio- nis(p) R f#rmà(i?) ^' forma b singuralem G pluralem numerum K 16
V
quia et Rr 17 8q, numeri commune e&i K 18 commone tam D quam per plu- ralem BHGLKr diclinalionem K 19 et suus illorum] illorum G suus illorum g
Explicit lì ber XII. | Tncip lib. XIII de pronomine (de casibus in mg. add. r) Theodorus u d memortalis ss epistolarum et adiutor u m questoris spi scripsi manu
mea in urbe roma constantiuopoli nonas febroarias mauortio u d consule. db casib; Rr EXPLiCfT LIB XII. DB PRONOMiNB INCIPIT LIB. XIII. DB CA8IBVS. Theodorus mcmorialis .ss. sacri scrinii epistolarum et adiutor questoris spT scripsi manu mea in urbe roma con- stantioopoli nonis febroariis mauortio consule. B Explicit lib. XII de pronoi. | Theo- dorus memortalis ss. epistoiaf et adutor (sic) quaestoris spiriti scripsi manu mea in urbe roma constantiuopoli nonis februariis martio constile. | iNcipit .xiii. lil> de casi- bus G expli liber xii | Theodorus sr epistolarum et adiutor qstoris spiriti scripsi manu mea in urbe roma constantiuopoli nonis februariis martio consule. | incipit lilT. ziii de pronomine K bxplicit lib .xii. incip xiii. | Theodorus memorialis ss eptarum et adiutor questoris spi scripsi manu mea in urbe roma constantiuopoli nonis feb ma-
uortio consule. D explicit lib. xii de pronohin. incipit liber. | thbodorvs. me-
morialis. ss. epistolarvm et adiftor questoris spi. scripsi. manumea. inurberoma.
constantinopoli. nonis. februaris. martio consule. | de casibvs B Explicit xii lib | In- cipit xiii de pronomin eiusdé casibus. Sed primum de uocatiuo L
In B. 6. Tenbner^s Verlag in Leipzig sind ferner erscbienen:
Additamci^U ad ciTitalifl Platonllsac llbroB X, Upsiae A. MDCCCXXX.
XXXL XXXIIT. edìlos a C. E. Chr. Schnbidero. gr. 8. 1854. geli. 15 Ngr. . ItS' ^i® Ansgabe dea Platonischen Staats von Schneider, su welcher diese Addiiamenta gehdren, babe ich imPreige von 6% Thlr. auf 2 Thlr. herabgeselzl.
Alciphronl* rheioris epistolac cam adaotaUoae erlilea edltae ab Avgasto
Mbinekio. gr. 8. 1853. geh. 1% Thlr.
ilpolI#iill Argonaaiica« EmeadaTU* apparaina critlcaa et prolegameaa
adjecit R. Merkel. Scholia vetera e codice Laureutiano edidit Hbnricds Kbil. gr. 8. 1854. geh. 5 Thlr.
DcmBtela* O. H.» das hellige ETàagellan dea JohaniiM. 0yrÌBcli ia Har-
kleusischer Uebersetzung mit Vokalen uad den Ponkten Kuschoi niid Rucoch nach einer Yaticanischen Handschdft nebst krilischeii Anmerkungen. Gedruckl mit neuen syrischen Typen. gr. 8. 1853. geh. 2% Thlr.
BionU Smyniael Epitapbin* Adonidi*. Edidit Henricas Ladolfafl Ahrena.
8. 1854. yeh. 15 Ngr.
Boecklit A.t aur Geichichle der IHondcyelen der Helienen. gr. 8. 1855*
geh. 22% Ngr. (Siehe auch Jahrbùcher f. Phil.)
BredOTlaB* F. I. C, qaaesiloBvm criilearam 'de dialecio Herodoiea libri
quattuor. gr. 8. 184(5. geh. 2 Thlr.
Bacai icarani Graccoran Theaeriii Bionis et Mosclii reliqalae accedenti-
bu8 iiicertorum ìdyliiis edidit HbnricuS Luoolfcs Ahrbns. Toinus prinius texluin cunti apparati! criticò conliuens. gp. 8. 1855. geh. 2 'fhlr. 12 Ngr.
Catoalanae poeais reliqaiae. Ex reeenalone Alfredi Vieekeisenl. gr. 8.
1854. geh. 6 Ngr.
Caaicoram Latinaram praeter Piaataai et Tereatiaa reliqalae. Reeensalt
Otto Ribbeck. gr. 8. 1855. geh. 3 Thlr.
Cornlflci Rbetarieoram ad C. Herenaiam libri UH. Recentait et iaterper-
talus est C. L. Kayser. gr. 8. 1854. geh. 2 Thlr. 20 Ngr.
BidaBcalU apoitoloraoi Syriace. gr. 8. 1855. 4 Thlr.
BIdjriai Chalceatcri graauBatlci Alexandrlal fragaieata qaae sapersaat.
Collegit et disposuit Mauricius Schmidt. gr. 8. 1854. geh. 3 Thlr.
Eaaiaaae poesia reliqalae. Receneait loanaes Tahlen. gr. 8. 1854.
geh. 2 Thlr.
Vieckeisea, Alfred « aar Kritik der altlateiniichen Diebterfragnieiite bel
Gellius. Sendschreiben an Dr. Martin Hertz in Berlin, gr. 8. 1854. geh. 0 Ngr.
VriederichSt Br. fi., Praxiteles aad die IHIobegrappe aebat Erklftrang
ciniger Yasenbilder. Mil einer Kupfertafel. gr. 8. 1855. geh. 1 Thlr.
Q,, Horatii Flacoi ■ermonam libri dao. Geraiaaice reddidit et trlginta codi-
cum recens collatorum grammaticorum veterum omniumqne Msstorum adhuc a variis adhibltorum ope libronimqne potioràm a prìmordiis arti» typographicae usque ad hiiuc (liem editorum iectionibns excnssis recensuit apparalu critico inatruxit et commen- tario illustravit G. Eirchner. Pars I. Satiras cum apparatu critico continens. gr. 8. geh. 1854. 2 Thlr.
, ToiaminlB li pam 1 commeatariaai la aatiras libri primi eoati-
nens. gr. 8. 1855. geh. 2 Thlr.
(Voi. II pars II, den Commentar zum IT. Bnch der Saiiren enthaltend, wird von Herrn Professor T e a f f e 1 in Tùbìngen mit Benutzung der vom Herrn Rector Kirchner hinterlassenen Vorarbeiten bearbeitet.)
GraaiBatiei I.atiai ex receaaioBe Hearici fieilii. Voi. II. faac. I. A ll.f
Prisciani institntionam ex recensione Martini Hertzii. Voi. I. continens.
E. 8. t. PrlBolaai Grammailei C:aeBarÌeBBiB iaBtitatloaan drammatlearaai libri
XVIIl. ex recensione Martini Hbrtzii. Voi. I, libros I — XII continens. gr. Lex.-8. 1855. geh. 6 Thlr. 10 Ngr.
Jahrblchcr, Deve» fir Philologie nnd Pftdagoirlk. Begrfindet ▼•n M. Jl«-
liaim Christian Jaim. Gegenwàriig heransgegebrn von R. Klotz., lì. Dietsch nnd Alfred Fleckeisen. Ersclieint seit 1820. Jiihriidi in 12 Heflen. Prcts 0 Thlr. Dazu als Supplement: Archi T ffir Phllologie vnd Pftda^oglk. HeraatigegebeB tob R. Klofs «ad II. Dietsch. lu Bànden von 4 zwanglos erscheinenden ileften. ìm Gauzeu 19 Bande. Preis eiues Bandes 2 Thlr. 20 Ngr. Ferner: • Jahrbacher. fUr Philologle nnd Plidagpoglk. Ertt« Abthellnngi IBr ria»* sische Philologle, herausgeg. von A. Fleckeisen. Supplemcnic. Neue Folge. Ersier Band. 1. u. 2. Heft. gr. 8. 1855. geh. à 16 Ngr.
1C^ Einige noch vorhandcne voUstàndige Excmplare der Jahrbncher t. Phi- lologie mii den Supplemenibauden (von 182(5 bisDecennber 1852) ini Ladenpreise von circa 300 Thlr. liefere ich fùr 60 Thlr. baar pr. Exempl.
NaCTlt Cb. , de bello Panico rellqnlae. Ex recensione loannla Tahleal.
gr. 4. 1854. geh. 12 Ngr.
Prltclanl Inai* gramm. libri ed. Herfa , t. nnter Grammatici Latini.'
R0M9 Lndwlft archilolofltcbe AnCflAtae. Erste Sammlnny : Grlechiacbe
Graber — Ansgrabungsberichte aus Àthen — znr Eunstgeschicliie nnd Topographie von Àthen und Attika. Mii 8 farbigen uud scchs schwarzcn Tafein nnd cinig«>u Holzschnitleu. gr. 8. 1855. geh. 4 Thlr.
'elae alte lolcrlflche latchrlft tou Chaleloa oder Oeanthela* mlt dea
Bemerknngen von J. N. Oekonomides. Mtt 1 lithogr. Tafcli gr. 8. 1854. geh. 15 Ngr.
Rofitbach. Angp.t nnd R. Westpbalf Sletrlk der ^lechlschen Dramatiker
nnd Lyriker nebst den begleitenden musìscheri Kiinstcn. Erster Tlieil : Griechlsche
Hhythnìik.
Auch unter dem Titel: Rossbach, Ang., Griechlsche Rhjrthmlk. irr. 8. 1834. ffch. l^i Thlr. Salnstt, C, Crlspl Catlllna et Ing^rtha. Allornm snlsqne notis Hlnstravlt
Rddolfds Dietsch. Voi. I. CATILINA. 1 Thlr. Voi. II. lUGURTHA. 1 Thlr. l.^> Ngr. Sallnstt* C, Crlspl opera qnae snpersnnt. Ad lldem codicum mann scrÌpto«
rum recensnii, cum selectis Cortii notis suisque commenlnriis edidit, indicem accura-
tum adiecit FridericdsKritzius, professor Erfurtensis. Voi. HI. Historìariim fragmenta
continens. Auch unter dem Titel:
Hlstorlamm frammenta. Plenlora, emendatlora et novo ordine dispo- sila suisqne commentariis illustrata edidit et indices accuralos adiecit Fridericis Krttzios. Àccedit codicis Vaticani et Palimpsesti Toletani exemplum lapidi inscriptnm.
1853. gr. 8. geh. 3 Thlr.
Scenleae Romanomm poesis frammenta recensvit Otto RIbbeck. 2 ▼oli.
gr. 8. geh. 6 Thlr.
Voi. I. Tragicorum reliquìae 3 Thlr. Voi. II. Comicorum reliquiae 3 Thlr. Sophoclls traifoedlae. Graece et lAtlne. Ex recensione Gnll. Disdori I.
2 voli. 8. 1850. 2 Thlr. 9 Ngr. Auch jedes Stuck einzeln à 7% Ngr. StroTe* €aroU Lodovici, directorls quondam Gymnasil Vrbld Refpimon-
talli, opuscula selecta edidit Iacobus * Thbouords Struvb. 2 voli. gr. 8.
1854. geh. 5 Thlr.
SnsemihI, Dr. Frana, die ar^netische Entwlckelnnir A®' platonlschen Phl« losophie eiiileitend dargestellt. Erster Thcil. gr. 8. 1855. geh. 3 Thlr.
Tragicorum Latinorum reliquiae. Recensult Otto Rlhbeck. IMS. ^» 9. geh. 3 Tlilr.
Das classlsche Alterthum In der Geirenwart. EIne veschlcbtllche Betrach-
tnng von Dr. Wilh. Hbrbst. 8. 1852. geh. Preis 1 Thlr.
Znr Geschlchte der auswltrtlgen PoUtlk Sparta*s Im Zeitalter des pelo-
ponnesischcn Kriegs. Von Dr. Wilh. Herbst. I. 8. 1853. geh. 12 Ngr.
I i
i
THE NEW YORK PUBUC LIBRARY BEFERBNCB DEfABTMBNT