w

Atf

%■

.&

i '

r m ' I

■'■>

*

I

i*5

t

v

4

1

E N D A M V S LECTOR DENVO RECOGNITOS

DIVI CLEMENTIS

EIVS INQ.VAM CVIVS S. PAVLVS AD PHILIP

penfes meminit, cuiusqj ea fertur magno Graxorum S>C Latinoru con

ienfuEpiftoIaquaead Hebraos uulgb infcripta eft, RECOGNi«

T I O n v m Iibros x. adiACOBVM fratrem domini,

Rufino Torano Aquileienfe interprete»

Q_v I B v S acceflerimtfeIedifnmaeuetiifl:ifIimorurnpKeruIumEpiftote,qii3e prsetercanera axi'omata,inpn'mis christi humanitatem diuinitatemcjj ua' rrjs iffdemqj ualidiffimis fcripturarum autoritatibus adftr uuntdiberi praeterea arbi' trrj uires declarant : tum Concilia qua ratione quibus ue autoribus inftituenda fint, edocent : haa-eticos item ubi hi conuicfti foerint, quo pacfto Ecclefia tradare debeat, oftendunt : necnon pleraqj alia compleduntur in primitiua ecclefia obferuata, ac ad comunem Chriftianorum ardificationem magnopere idonea,.

A D D I D I M V S HIS PRAETEREA

QV A T V o R Concilioriim,Niceni,ConftantinopoIitani,Ephefini,&TChaIce donenfis decreta,qua? ob infignem rerum in ipfis geftarum pietatem,iampridem ab omnibus Ecdefijs fimt approbataf

BASILE^AE

M» D, XXXV I*

~<utii*r!

r>ic-rtf

■ ti~r

* ^

CATALOGVS EORVM QVAE PRAETER

Recognitionum libros hoc opere continentur*

AegypnbrumpontificiimEpiftole- II»

Pag, 257. ws}

Alexandri III 177. 183, 184.

Anaderi I i<H

Antheri I 200

Athanafrj 1 *<*°

CarthaginenfisConcilrj I 287

Clementis 1 1 1 1

Damafi V I

280. 28C 287

Euarifti 1 1

Eufebrj III

Eutychiani I

Felicis I

Flauiani I

Hieronymi 1

iii

11

L

1

11

1

139, 152. 159. rO) 271, 27}. 27$.

171. 17+ 14.3. 251. 254. 204. 257 308 *7>

Hygini Epift. 11

Innocentrj

Liberfj

Leonis

Marcelli

Marcellini

Marci

MileuitaniConcilrj I

Pontiani * 1

QuinqueEpifcoporum I

Soteri 1

Stephani 1

Vicroris i

Vrbani I

xm 1

Zephyrini» 1

188. 19®' 290, 294. 3011

Zffl. 2ffS>

3ffo,tyfequent..

24<ff

242. 244- 258!

I 29*

198! 295" 19L

274. 192

19$

i8<r

'9}

2IS

rsNicenum

-, -. ^Conftantinopolitanum Concflium|^Ephefinum

C».Chalcedonen(e. De primitiua Ecclefia.,cV fynodo Niccna.

Martiani Imperatoris edictum in confirmatione Concilrj Chalccdonenfis; Conftantini Imperatoris confefflo.

Valentiniani & Martiani Impp.fancftio contra Euticianos haereticos. Eiufdem Martiani alia fandio contra eofdem haareticos, Synodus Romana fub Damafo Papa. Cceleftini Papx decreta. Qyod omncs de filio det.St" fpiritu fando, cV de unitate trinitatis male fenticntes, Ci' miles fint IudanV.cV de unitate trinitatis, 27»

224.

238 207 239 240 272 302

SVREVERENDISSIMO IN CHRISTO

PATRI, EIDEH Q_V E ILlVSTRISSIMO PRINCIPI

A C DOMINO D. BERNARDO EPISCOPO

TRIDENTINO, IO. SICHARDVS S. D.

Te l l e m cquidemReuercn.in christo pater,idemqj * I Illuftriffime Princeps, tam ciletmihifacileuirtutes tuas predica re, quam id tu es prolixe meritus diuinis tuis no modo crga me bcneficrjs, ucrumetiam ab uniuerfb hominum genere, dum ui' delicet hoc tanto tibi ftudio fumis,ut fis cV ipfc praeter uuJgarem ordinis tui capttim haud mediocriter docftus, cV literas in capitis

|| iam pridem difcrimen uocatas,quantuabuno prxftari potcft,

latiffime propages. Si enim meritis afcendimus ccelum,cY harc reliqua cft, ut ille di- cit,uia ad diuinos honores,iuuare mortales,quid fupereft quin te indigitemusfMe' ruitenimHerculesille «/61«'«««©" neicioobqtKe domitamonftra,immortalemno minis iui gloriam. Hippoaati uero litatum eft tanquam prafenti deo, ob unum at' que alterum quibus opem contra uulgatam iam tum contagionis luem tulit.Tuum uero quale dicam nunc fadiim, fi cum his conferatur ( aut quem animu erga honc ftiora inCTeniardum pcrpetuas illas curas,quibus die nocftuqj ob rerum adminiftra' tionem diftineris,pofthabes etiam literarii caufa?, agisq? ut non folum optimi quiq? autores deterfb fitu in luccm uindicentur,uerum uis hoc tibi deberi,uis hanc tibi efie famam fuperftitem, ut unus tu 8C efle 8C dici merearis, cuius comendatione, opera, autoritate,in eum poftliminio locum litera reftituantur, unde quorunda improbita te,non dico quanto rerum publicaru etiam detrimento,deciderunt.Incredibile enim didu eft,quam mihi profuerint literx R. P. T. quas ne quidem per fummam impu- dentiamoptarc in animum mduxiflemynifi hoc tu tibi, tanqua debitu officrj tui pen- fum,fponte popofcifles,ut tua intereflTe exiftimares,ne, quod in te eflet, diutius iace- rentrecfta ftudia. Tuis ergo adeoqj illuftriffimi principis Ferdinadi aufpicrjs egref- fus,non pcenitendam bonorum, eorumqj uetuftiffimoru autorum copiam mecum tanquam ex diutino uenatu,retuli,quos nunc de integro hoc maiore dodiffimorum quorumq? expecftatione parturio,quo magis illi praeter opinione contigerunt . Cui enim,ita comparatis hominum moribus,rale quicquam in mentem uenire, hoc pre.- fertim tempore potuitfubi eo temeritatis quorundam furor progreffiis eft,ut remc drjs quidem quoquo pado opus fit,nondumtamen fatis adpareatratio,qua inuetc rato iam morbo,atqj ob id tenaciori occurramus .Mihi fane uidetur hi rediffime ad recuperanda Germanig tranquillitatem ingredi, qui eos maxime in medium propo nunt libros, tanquam publicos fontes, unde hauriant uel adolefcentes fanioris mcn' tis initia, poftquam de quibufda iam natu grandioribus defperatum eft . Qiiamob' remmultumomnino,acnefcioannontotum quod uel animo confequi poffumus melioris fpei, fitum mihi uidctur in a-tate etiamdum tenera, quae in fatalia qua*dam huius temporis fcripta imprudens, tanqua tempcftate aliqua ad fcopulos,deIata cft, ad quos ne confenefcat,ex bonorum autorum xditione pendet. Sunt enim plerique noftratium, quibus faltem mica ingenn eft, ita alioqui affedi erga ftudia, ut non ita magno negotio opus effie uideatur ad abolendas quorundam narnias,quarum uidc mus ubiqj nunc gentium tantam oriri naufeam, ut prarter paucos quofda, eosqj in' dodos legere nemo fuftineat.Quemadmodum ergo literarum cafus,ueluti Carcias quifpiam nubes,traxit fecum omnium honeftaru artium fi non ftragem,at certe co ' cuffionem,ita inpofleffionem dignitatis reftitutis literis,conftantius, equiusq3 fe ha- bitur a funt omnia,quibus in medio uitat ufuq? comuni uiuitur,prefertim ad coruos quibufdamrelegatis,qui ut felicius infantiam fiiampalliarent,promifcux(|pleh fe infimiarcnt, idnobis calamitatisfeliteras innexerunt, utporius contempfifiequam

« z

EPISTOLA NVNCVPATORIA A D BERNAR- ignorafle uiderentur, Nimius fiim,fateor: at quis non pras indignitate rei totus in h' chrymas foluereturc' poftqua uidet non modo nullis in cos qui malum hoe orbi con . ciliant, animaduerti S enatuiconfultis, quod decebat fieri acerbiflimis, ied ociofe etii atqj de!icate,ob illa fcilicet in remp.Chriftianam benefada, nepotari, Vtina hoc mo ribus noftris aliquando recipiatur, ut cV ingemorum curam falcem fubciOiiam ad fe putcnt pertinere qui publica; faluti prafunt, eoqj nomine rerump, clauos tcnent , Si enim Crafliis cenior officio fuo no putauit indignum, imperitos quofdam rhecoras cogere in ordinem, atqj intcrdicere profeflionis munere, quod parum hoc icite ad' miniftrarcnt: cV philo fophis, quod nouam quandam ociandi ratione pratextu phi-- iolophiae introducerent, fi no modo ciuitatis itis, fed cV Italia tota adempta eft : qtncf demum de his noftratibus futtirum fuifle putamus,fi ex infperato, tanquam propi' tius aliquis Iupiter,Cr afliis quidam appareat, qui autoritatis ftKe gladium in cos di- ftringat f quibtis ludus eft fandiflirna quaeqj ftudia lancinafle, atque illotis pedibus concuIcaffe,uerum hoc infuper agunt,ne quicquam fit ufqtiam gentiu rerum, quod uel acumen refipiat aliquod, uel non prophanae etiam turbx fit obuium . Hec adeo caufa eft cur mathemaia etiam uulgo rideantur,tanquam fuperuacaneum fit in ea id temporis locare, quod nolimus uelimus cogimur parentes uiui uidentescp afpicere palam infumi in aleam , cV qtiardam non paulo his etiam deteriora , Eloquentia pii' tant eam fatis effe Chriftiano, qux utcuncp poflit adumbrare rem quam animo con ccperis, Atnon uident,ut uel hoc tantulum aflcquamur, opus efle longiufculo tem- pore,ne obfcuri fimus, Sc" demus fine mente fonii, ut ekgantiflimus poeta dicit. Vc cnim in Theologo fummam eloquentia anxie non requiro, fi defit, quam tame fim in lucro habiturus fi adfit, ita mediocrem cum dignitate coniundam omnino necef- fariam duxerim: eft cnim omnino etiam in facris fuus eloquentia- locus, eft fua ad' miratio. Veluti in matrona aliqua honeftiore, laudes ornatum eum qui aut fine im' penflorefumptuparctur, autnon abhorreat a perfonae decoro,itafordesoderi3,ut etiam omnibus iit numieris alioqui in fuo genere abfoluta . Aut dicant mihi ifti bar - bariei patroni,quid calumniatus eft in Iouiniano Hieronymus maiore apparatu,at' que contentione,ipfocp adeo libri ingreffu,quam orationem male fibi cohxrenterrr, ridiculuquendatumorie, atcpdemufpurcitieYutnonfcriptorefod <uviyi*x-ns(w Uo- cet. An non maximi ut quifcp precij habetur in re theologica, ita eloquentia: fuit fttl diofiflimusfut nunc Tertullianum,Ladantium,Cyprianu,atq? deniqp ipfum quem iam nunc adornamus Vidorinum Afrum taceam.Eft autem quicquam Augufti' no, Ambrofio puriusf quomm oratio tantum abeft a barbarie, quantum eft eorum inquinatior, qtii hodic 8C nomen cV lucellum ex literarum oppugnatione qiKerunt» Adde etiam fi libet,quo>d diuus Aurelius Auguftinus de rhctoricis cV diakdicis in tegros libros confcripfic,qui licet uulgo non extent, dabimus tamen operam ut prc pediem in manus homiiau ueniant.Quantus uero theologusf Denicp ut femdfinia' mus, ntillum homfnfr gcnus diutius florem eloquentia» tenuit ipfis Theologis.Cce' perunt enim iam tum caidere caufa iurecofulti, cum 8C Cicero in foro uerfaret . Mc dici autemadeo dedfcenunt latine,ut poft Plinium,quod faltem fciam,nihil in hoc ge nere ferme fcriptu fit toI>erabili eloquentia, Ob id pro uirili cuiq? pro fe annitendum cenfco, cui uel leuiter ille publicus rerum hominumcp ftatus doleat, ut quemadmo' dum noftra tempeftate tfcre opicos aliquo uidemus progreflbs in artis fiie myfterfjs qu6 fuperior illa xtas afpirare nequiuit, fic nos quoqj nihil de induftria remittamus, ut fi ad eum quem a maioribus accepimus cumulum nihil accedat, faltem a Gotho' itim incurfione afleratur.Id quo minus faciamus nihil caufe eft,quandoquidem ar' gumcntis iam aliquot dcprehenfum eft, nec ingenia noftris deefle,nec ad quoru imi tationem excitentur. Siquidem inter Germaniaj principes, quod nobis bene uertat, nec fere eft quifquam paiilo cordatior, quj non irgkr purpuratos illos aliquid etiam

loci

DVW EPISCOPVM TRICEKTIHVM. W,Ve1inuUatliberaliuseruditis. De R. p. T. ueroquiddicamfa.iusmmiaulauf

SnuanXT^^^ mSatSnererS^^

iammmparabaEtqa^

iumautDofflS

tem R. P.T, «™«V»j» ^ . ^ bf dcapocryphls fententia,queJifimtabi ci-

S&£ 3S ^habetur^uto^tuquodqua-daifthicexdiametrointerfe

£ S SS ^auXf.ntproautenticiSakenimloquitur)reccpta,nopoteftmi' fallit,quinquaginta,qiue u F lfmdon5 uel hoc nomine maxime, quod quae

fefquimeltremillamexcuruui i , C cmensipfelibros

rumSchon™ecu^dto

Origm5,Xiftuph.loop^ gnum,Pamphil«marty^

reftat,qIdquengtorqueatillaquo^rundano^ quamueriorcenfUra,dumodoconftetEufeb^ grisnomodomutuatu,ueiuquodparuetraattm^

pfiffcinlib.deEirang.praq^ Psnoftri,fortefortuna>ncito^ tionisanpietads,easquomaargume^

pis excufe effent,curauimus ut una form.s «^™jgjg f Jndo ufus uide-

batur,atcpargumetisilluftrauimus,quas R.^. munereapud R. p;.T.

^jdebeant^^

«naioremegratoinitiOTConhtoe,noe^ tiffimuconfeaare,quinomodofinguandpra,^

raturatanta,quataue^

asate in literis confumpferut. Bene uaUat R. p, i , qu* ^

Chriftus quamdiutiffime ferue^gicolumem.

ii4-i

iio. s 141,11 14.1.21

i*3-37

I N D

$*>INDEX RERVM

HEMORABILIVM VTRI-

ufqjpartis, tamCIcmentis quam

Epiftolarum,

r Aronis officium. 182,8

AbiliusEpifcopus. 217.5 Abrahamaftrologus. 12.14. lAbraham totum munduab interitu uindicauit. 12.9

Abraham ex ordine ftelIarum,condito

rem earum agnouit. u.15

Abfolutionum uiae difcendae. si.s Accufatoribusqbusnocredcdu.187.40 Aduetus domini duplex. 1c.20.cr 21.27 Adulteria licita apud Sufides. 11520 Adulterium apud Seres nullu. Adulteria in elementis. Adulterium uitandum. Adulterrj uarix fpecies. Adulteria louis. Aegyptiorumplagaexn. iuxta nume»

rum xn.patriarcharum. u.50

Aegyptiorumfacerdotesanimasdein»

fernoeducerenorunt. 4.4

Agricola:. 43.5C

Alexandri Epifcopt lenitas erga Arriu Alexandrina ecclefia fecunda (217.40

fedes a fando Marco cofecrata. 217.2 Alcmepn qd de principijs mudi fentiat Alleluia mentio. 274.1 (95.2

Amazonum mos in cogrediendo cum

uiris, 114.43

AmbireepifcopatnquaIepdrn.342.40 Amicusfidelishominiquairedus, 109.21 Amicifemperfimulfunt, 82.48

Amicitia dei quomS adipifcamur. 75,27 Anaxagorae opinio de mundo, 95,2 Anaximadriratio de principrjs mundi. Angelumpropriumunaquaeq? (95.2

gens habet. Angelideum uident» Anima Chrifti. Animarum quies. Animarum prxfides. Animaru uexatorcs poft mortem exofi

funtdco. 4.17

Animx g igne traduda:reparanf. 72.15 Animalia etiam contemptilTimaadeo

creatafunt, 105.17

54.28 47.28

17.10 20.40

Anfmushumaniuagro neglcdo ccn* fertur. 73 .j.er 159.27

Anfes a Mofepopulo prcjpofuus, 13.40 AntherusEpifcopus. 200.44.

Antichrifti mentio. 55.24.

Antiochena ecclefia tertia fedes. ii7.ff Apes ex putrefadiscarnib.bubulis.97. Apiu ex cornu cerui nafcit. 97.50 (48 Apis Aegyptiorum detts» ij.ij

Apollinarisdogma. J54-.18

ApoIIinariftat. 223.1 (re. 241.1

Apollinariftis denegaf teftamenta face Apollinariftaru libri prohibenf , 241.5* Apollinariftarum tria faifa. S".J9 Apoftatae qui. iso.io (210.5

Apoftoli quare fua in ludca uediderint, Appion Pliftonicenfis» 151.37

Aquacumfale, 180.47

Aquacorpusdiluendum. 80.25

Aqua marina ineflf abili prouidetia dci falfaeft. 9728 (11.4}

Aram qui primus ftat uerit demonibus Arabes circuncifione ludeoru funt imi Arbitrrj noftrieIigere.49.17 (tati. 100.5 Archiepifcopi, i^s.^s

Arcus in ccelo ex repercuftione folis, Aromatu flores ex Arabia, 1.20 (105,10 Arrrj blafphemia, 222.29 (218.19

Arrius multos fibi adharrentcshabuir. Arrio dece cV fepte fubfcripferut. 219.10 Arfacen Perfk habent. 15,27

Artul liberalium quis ufus, 10.20

Afparagi ex corn u capre_ nafcunf .97.50 Aftrologi taxantur. 112.14

A uaritia fedas inducit. 251,20

Auaritiej caufa clerici nihil agant.221.49 Auguftini laus. 303.15

Auxentitis Arrianierroris. 280,15 B

BAIfamuIudaeamittit, 1.19

Baptizandimos. 305,41

Baptizati no comedebat cu iII0tis.42.13 Baptizati ab haereticis per manus impo fitione reconciliantur ecclefiz. 570.3 j Baptizari uolentes quid faceredebeat, Baptizanditempus. 57,35 053-4-O

Baptizati hxreticorum. 374. 4.0

BaptifmusinIocufacrificioraceftlt.i4.j Baptifmus folu Pafchae dC Pentecoftes diedabatur, 304.15

Bapti*

I N D

Baptifmusquidprofit, 101,28

Baptifmumquicaffent, 295.1$

Baptifmus pueris neceffarius. 5 08.29 Baptifmum paruulis quare quidam ne

garunt dandum. 289.23

Baptifmus omnibus neceffarius, 79.4$ Bacchinomcn, 63.4.

Bar nabae oratio ad Romanos de Chri-

fto. 4.. 57 Bellaexpeccatis, 52.4-7

Bellumuerbidei, 51.17

Bellorumorigo. 12.)

Bonitas dei. 50C.5

Bonus nemo eft per feipfum, 304.1 Bonum omne a deo. 105.27

Bragmannorum innocentia, 114..8 C

CAefaris Iocum deu obtinere quida dicunt. 72.40

LaelaremRomanihabent. 15.27

Calamitates nobis in uindiclam data*

funt. 104.40

Calliftratiopinio deprinciprjs mundi. Canones patrum quando ince* (95.1

perint. nff. 17

Carnalis intelligetia corrumpit fcriptu=

ram, 4.2.4.5 Carnes putrefaclae corporis a conexio*

ne membrorum uiuentium feclione

feparantur. iffo.io.ejr 78.55

Carnis cVfanguinis Chrifii quomodo

participes efficimur. 220.4.2

Carolus Magnus. 207.24.

Caftimonixfpecies. 102.27

Catafrigae rebaptizati funt. 222,2

Catechumini lapfi tribus annis inter au

dientes uerbu collocabantur. 221,20 Charitas magifiraomnium bonorum,

174.48.cr 240.5 Chriftusnunquamabfuitpfjs. i7-ff Chriftus quomodo carne indutus.22ff.2 Chriftusmenterationalehabuit. 522.50 Chrifti diuinitas. 187.1.^228.4.4.

Chriftus quomodo a fpiritu fanclo fit

glorificatus. 229.5

Chrifiusquaredicatur. 15.2(7

Chriftuspatriaequalis. 245.10

Chriftifama. 4.20

Chrifiiani quibus modis ethnicos uin*

cere debeant. *» 81,7

E X.

Chriftiana ad uitatn exhortatio. roff.20 C hriiiiani hominis exercitium. 150 . s Chrifiiani hominis uita defci ibttur. 24$

4.. er 251.25 Chriftianiunde. 197.17

Chriiiianifmi principiii eft,credere pro

uidentiam diuinam. 02.4

CibScapit Petrusfeorfum a gentibus, Cibiabundantia. 04.5 (8.20 Circuncidutur Indi Sc" Aegyptij. 12,29 Clauesuerbi, 208.4.)

Clementisoratio, 5,27

Clemens in luda-am nauigat, ff.20 ClemensbaptizaturaPetro. 81.54. Clemens negotium fcribendi fufcepit

aPetro. 59,17

Clemens mathefeos fuit dodus, 107.27 Clementisprofapia. 85.4.5

Qementis dua- aeditiones. 1.30

Clerici nullum fecularem honorem ha

beant, 235.3

Climaclerici anni afirologorum. 112,13 Climatafeptem. 114,7,23

Coeleftrj uarrj errores, 289,9

Cozli duo. 4.1,20

Cceluquarerefoluendu. 4.0.50. c 47.J Ccelum uifibile refoluetur in nouiffi=>

mo die. 41.253

Cceli 8C tettx filfj. 120,20

Ccenxdeorumallegoric, 128.55

Ccenobia extrucla. 210.27

Columnae uitreae. 87.54.

Comparatto de duobus regibus, 29.44 Comparatio de medico. 290.23

Comparatiode radrjs folaribus cVpraes

dicatoribusuerbidei. 150,«;

Compofitum quid. 95.2*

Conciliumquarehabendumiit. 251,50 Concilrj Ephefini fymbolum, 225.1$ Concilium conuocare Imperatoris eft,

520.2.CT 520.2

Concilia quo tempore anni funt haben

da, 220.14 C oncilij Niceni fymbolum. 222.20 Conciltj Conftantinopolitani fymbos

lum. 223.20

ConciliumChalcedonenfe, 250.3(7 Conciliaduoinannofint. 220.3

Confeffiouera, «4i-'j

Confefliofecreta&fpublica. 309.}' x 4

t N D

Confirmationis mentfo. 151 .45

Coniedurx in rebus diuinis nihil ua*

lent. 109.38 Coniugifi inter aqua cV terra eft, 120.1 Coniugtum cum hgrericis fugiendum. Coiugia per bella diuifa,an re* (235.7

ftauraripoflinr. 573.4.0

Coniugia quae fint legitima. 171.45 Coniurationis crimen uitandu. 23(7.28 Cofcientia arguit delinquentes. 158.40 Coftantini Imperatoris cofeflio. 207.30 Conftantinus permifit patres conuenu

re propter hxrefes exortas. 21 c .20 Conftantinusleprainfedus. 208.43 Coftantinus Romam conflituit caput

ecdefiarum omnium. »4.27

Conftanttnus Iicentiam dedit prcdican

dtChriftum. 210.5

Coftantinusconuocatconcilifi. 217.47 Conftantinus querimoniarum libellos

ab Epifcopis allatos exuri iuflit.218.14. Coriflantinopolis noua Roma. 231.44. Confuetudo. 23.40

Corporis cV fanguinis Chrifli myflica

diftributio. jii.14.

Corporishumaniproportio. 99.2 Coruusperosconcipit; 97.43

Creatore a creaturis iudicari iniqua efl. Creatorishonor no de'bctcrea= (55.11

turxdeferri. 72.2

Creaturx fe ab imprjs ulcifcuntur. 75.2 Crucis inuentio. 257.25

C ultor dei uerus. 75.40

Cupiditas pernicioiiflimu peccatu. 31.3 Cyrillifynodicaeepiftolar. 235.28

D

DAemonesminiftrtpcenaru. 55.32 Daemones exhorrefcfic uere cre-

dentes. 57.10

Dxmones, quos inhabitent. 53 .20 Daemonescorporibus humanis quare

immergantur. 53.28

Daemones quomodo expellantab ho=

minibus. 53.35

Dxmones ad difcendum ueloces.54.35 Dxmonesquareinmundamifli. 55.8 DemonesmfidianturafFedioni noftre.

erga deum, 27.45

Daemonibus certa ratione a! iquid pers ' mittiturinhomines, 28.«

E £♦ -

Dajmonesquarepiosaffiigattt* s8.i» Dxmonum prxftigiar. 54.21

Damafi de Chrifto catholicafententia.

271,4,©- 271,1

Democritus ideas flnxtt principia reru. Dentes molares qui. 99.10 (95.$ Detrahere,quale peccatum, 195.10' Deusfpirituuidetur. 47.17

Deus pater fecreti facramenti uocabus

lumeft. H5-2$

Deus quare puniat. 115.30

Deus tribus modis quis dicitur, 34.25 Deus malorum non eft autor. 74.30 Deo flmiles erimus, fi opera eius imitaa

mur. 71.20

Deum infirmo Simon cauillatur. 37.17 Deunoirafciquorfum gtineat. 130.40 Deorum nomen in fcriptura, 54.17 Diaboli infidias qui uincant. 304.7 Diaconoruim officium. 57.24.er 140.44 Diaconorum ordo. 221.24,

Diaconi epiicoporum oculi. 142.14 Diaconi fepitcin qualibet ciuitate. 171.33 Diaconiffac 222.5

Diaconiflk quando debeant ordinari,

235.12 Didamnico>mamCretadat, i.io

Drj gentiurtn otiofi. 71.50

Drj Aegyptiotru, Apis, Hircus, Gattx,

IbiSjSerpens, Pifcis, Cxpae, Cloacae,

Crepitustuentris. 73.}

Diledtiocormmendatur. 150.2

DilerJtionis <dei cVmortiscoIIatio. 145.1 Dtodorus aimere dixit initifi reru. 95.) Dionyfius ai Titanisdifcerptus, 123.23 Diofcurierrror, 553.1

Difcendum eftordine. 4430

Difcentibus primo imperitia fuaeftags

nofccnda. 44.5;

Difputatio de lefu ex fcriptura fit. 21.2» Difputatioapoftolorum, 18.4

Difputatioraumfrudus. 289.3

Difputatioraismodus. 103.1$

Difputationtesapud uulgummodicam

utilitatem habent. 91.4(7

Diflenfiones cauendx. 184.15

Diuinis de rebus loqui humanis cona

iedurisfriiuolumeft. 151.20.

Diuitiaciniuftaeabrjciendac. 200.1

Doraoppidum. 50.5

Dofu

I N D E X.

DofitheusSt Simonautoresfedis Sad

duca:orum. l7'^

E

EBionitarumhzrefis. ^»

Ecclefiamimfteriaa Pj»*JgJ

Ejrfrumresquodebeaminfumt Ecdefeftatusnauimagn,^^-,

EcdeSminiftrinullisnegottjsfefeim, m?fceantsnifiPupillora «orphano,

Ecdefis bona diripere quale peccatu. ElS'HteofolymoraEptfcopus.ao.25 Ephefiniconcilrjdecreta. »b.m

Ephefini concili) improbatio. »10 « Epicurifentetiade pnncipns mud.. 95.3 Epicureorumcommenta. »ili

Ep.fcoPoruuoXinfubfcr.puone. 157.

EpJcSV^'1"^""^^ Epifcopisnoefttacenda.75.'7 O-»

Epifcopinotemerereprehendend.,nif

in fide errauerint. i?i.

Epifcopielecl.oni magnacuraadh.ben

Epifcopi difpenfatores fuerunt rerum

communium. .«J.JS

Epifcoporum accufat.o d.ff.crle admuu

tur. ' ,r J ,,' -

Epifcopi e fedibus fuis pu.fi. ^ Epifcopis ecdefiaru wntummodo cu-

ramdemandatur. ^*8

EpucoporSiniuriaadChriftumperu*

net. 174-40 Epifcopi&bonimariticollaao. .7^

Epifcopisuerisnemorefiftat. i^4»

Epifcopieledio cofenfu8ccler.corurn

&ciuiumfiat. }65-5°

Epifcoporuinauguratio. ^1»*9

Epifcopiqualeseffedebeant. JW» E?iftotec6mendatiti*quibusf.ntdan

Erroromnisundeoriginehabeat.«48

Errorumfontestres. . ll5-+°

EuageliacolonuscordisnoftrteR.78.7

Euchariftismentio. »f*f£ Euchariftiaefumptio. w7-+

Eudoxianiqui. . ^ " !*

Eufemiamartyr. M>°-44

Eunomiani dicuntur Anoimianuii.4-* Eufebius translatus Alexandna. 2-01.14. EufebiusCzfarienfis. »7.«»

Eutices Apollinariftas fecutus elt.239. ^ Euiicetiserror.5o8.44-er5i4-4,rC>'155-54- Excommunicatio. _ »»•»•

Excommunicati funt Epifcopieccleira

fuamdeferentes. .WI-5j>

Excomunicati ab alns ad comunionem

nonrecipiantur. "0,+

FAbasobtulerunt. i°6-47

FelixEphefumtranslatus. 101.15 Feftidiesgenulium. <n.i.cr7tf.B

Feftamartyrum quare inftituta. }«9.i7 Fideichriftiant:copediu.88.l8.cri+4'4. Fideifimplicitaslaudatur. "8.10

Fidelisdamombusimperat. «7-is>

Filrjdiaboli. ^

Filiorumdeiproprium. 198.«

FiliorQ impioru nulla uoluptas. a$«4t Flagitialouis. u£*>

Fotiniani. ''

Fridericustcrtius. 107, >

G

GAllinse nonnunqua uento conci* piet,interduetiapuluere.97.4« Gamalielquareapudfuosmanefeuo* luer^quamapertecuApoftolisfen, * 10,41

GamalieklanculufauitApoftolis.10.2S

Gelonumpopulus. "4'**

Genealogia deorum gentilium. m.jo

Genefisquid. s».* fijSJy

Genethliacorumuan.tasdeafpefl.bus

Geometrx principia rerum *»J

G?orfa patrlquare Pfaltnis adiuntfu. Gratiamaleintelleda a Pelagio. 29754. Gratia origo meritorum eft. 5«7-47 GytthorQ uicus patria Simonismagi.

HAerefis auxiliu dei negans.w4-.54 Hsrefesuari*. 9334

Hxrefesdeluceinacceffibih. 171.1° Herefespullulatesnofuntnegligende.

HxreticiextrafoliumRoma. (i«*J4

numexpelluntur. *4oa

Hserefiumorigo. 5+5-3«

* S

(ND Hxretld quomodocouereend/. j^.jo Hat reticat mfan/? exordiut^di/putatto

dcrcbusdiuinis. 2,8.+4.

Hatretidpcenitentes no fol g uera affirs

menr, fed fuas etiaerrores confiteans

tur. 225.3 Harreticospius magiftratus non ferat,

Harretici quomodo fufcipiend». 2+3.38 Hebrarorum genus ab Aforahamo.,*.8 Heliefdros filius Abrah*. „ 12ff

Hierofolymis nulla fedes. 2'17 8

Hilarnfuga ne hatreticis fubfcriberer Homicidntriagenera. ,49.+ff (,2,.29 Homo mendax defcribitur . 25 2.4.* Hominum transformatio. 12$.«

Homines ad fidem non funt urgendi h8.ij " *

Hominis caufaomnia creatafiint.79.27 Hofpitalitascommendatar. J«,

Hofpitalitas Tripolitarum. ff0'.,9

Humilitas Chrifti nofira nobilitas eft.

205.20

Hyenatmutantfexum. 97.4.7

IAcobitresfuerunr. l8.7

lacobus Epifcopus a Chrifto ordina=

tus. 15.1

jacobus de gradibus praxipiratur. 22.4 lacobus claudicataltcropede. 22 38 lanua prima adagnitionem dei. ,o,.'}ff Idolaproprie. '

jdolorum primi cultorcs. „ +4.

Idolacolentesexanima.funtidolisftu^ pidiores,

Jdolorum cultus ex dat monibus uenit!

ecurinhomine. 99.l8 (6 leiunium ante baptifmum. 89 J

{gnis cVcupiditatis collatio. ffff M

JgnisaPerfiscoIitur. 66?

IgnemcoIeredocuitNemroth. u.l9 Ignorantia mater omnium malorum.

ff2.8.erff9,4

[gnorantia non excufabit in die iudicri.

Ignorantiarpratfumptio,fcientia O2.2* refecandaeft. 6g *

Ignorantiaquid. , '

gnorantia darmonpeffimus. ,o.I4.

Ignoranturquaeda ab hominibuscum laude,

»00.7

E X,

ImagoddmuIt3fffu/,tutuinac,mone-

re aebet, ImagoPetri. «*-*

[maginem deicolere uerequid. *°J! 'Z Imaginemdeiuiolarequid; 1T,

mbrescalidipeftilentesfunt. -7» Immenfum quid.

Immortalitatiscupido. 9>'H

Impudicitia pccnam non erTugi«.9o!.7

Indorumquorunda crudel/taserga ho ■pites. "

[nfidelium damnatio /n hoc feculo.1 1^

22,?JS Cana dom'n,ca m'n«ftrabatur.

Infirmorum curahabenda. 14a 28 Ingratushomo. *?,'

Iniurianonfitfineira. J! I

nteftinaquarehumida. £,',

malum ^ddibus fac«do«buspeffimg

Inuid,7udforumergaChriftum.7o°^

Inuid^mexiuftitiaortamcontemnsc uerbideipratcones. „, "

onaU^rn,bUSmod/sdec'"n3da-^^

exlBCUS,',0an,5tQu/natl'»ft

loantiesEuangeliumfuum Ephefi fcri

IofescognominatuseftBarnabas!,,9;^

radominnuftainfilios. ,^

ranonfempermala, , Q' T

IracundiaPetri. 3 ,4J

Iracundiaiufta. $°*57

Iracundianeceftaria. ***

udati a Chriftianis inquodiflentfan,.

Iudasquaree\onfortiodifcipus fffn;

lorumnonfiteietfus. 2872*

ludicianoftranefint pra.c/pitata.IJ^ udiciafacerdotumfintmatura. ,07L lupiterundedidlusfit. U6Z:

uanU'UentCSpr°p,er foIum deum "3 luftitiadeiqusrenda. "'"'^

Iuuenalis ha:reticimalitia. ,,ff'.,"

[ Aic/inepifcoposeliguntur. l7,.« l^LaicIEp^fcoposnoaccufent.i^.^ Leporesmutantfexum. „!;.£

iJ Lex

I N D

Lex dei fine magifir o nori facile intelli»

gitur. J7.4-4-

Lex&gratiadiftinguenda. 297.15 Lex,tranfgreflionis gratia pofita eft. Lexuiucndiadeodataeftpoft (199.9

diluuium. e^-45

Lex domini quomodo Iegenda cu fru--

<Su. iffj.4.8 Legem ludaeorum admittitSimon ma»

gus, jj.jj- Legisperfediopaxeft. 32.48

LiberiusEpifcopusRomanus, 251.44 Liberumarbitrium. 154.48.cr 155.1 Liberi arbitrrj adfertores druinum auxi

Iium refpuunt. 291.19

Liberu arbitriu Adam perdidit, 291.28 Liberis multa uitia corporis hereditaria

aparentibus. 111.22

Liberum arbitrium definitur. 4545 Liberi arbitrrj uis fine gratia nullaeft.

288.35 Liberi arbitrfj Iocus infignis. 55.25 Liberiarbitrrj adfertio quot mala fecu

adferat. 29J.9.JOJ.41

Libertasarbitrrj infita perfpiritu. 114.27 Libertas uera unde. 288.25

Librorum incenfio. 25 8 .4

Linguaemalum, 199.30

Lucae locus,cap.i. Zacharia ambulafle

inomnibusiuftiftcationibus,declaras

tur. 300,17 Luna mulier. 25.14

Lunxutilitas. 104.10

M

MAcedonianorum haerefis.272,28 Magiaquidpoflit. 25.30

Magica in mare profjcit Simon, 55.20 Magicae illufiones unde natae, 55.44 Magufaei, "4-10

Maioruminftituta quatenus funtimi* . tanda. 75-4J

MaleficiiubentaCaefareperimi, 132.25 Mala prarterita boni confulenda, 55.4J Malos cur deus durare patiatur. 52.J0 Malusapuddeumqui. 5J.29

MalumeflenegantHebraei. 44.19 Malum bono tanquam ex focdere con iugali adhaeret. 105.3J

Mammonaquid. 70.1J

Mamillae mulierum, 99.34-

E X.

Manichaeorumerror. 320,40

Manuumimpofitio. 57.18. er2j7.33.cr

318.34 Marcelliani. 223.1

Marcionisinfania, J54-3°

Marcus Euangelifta Alexandrinagu*

bernauitecclefiam, 318.20

Martianilmperatoris edidum. 238.20 Matricesecdeftarum, 195.13

Matrimonium Perfaecum matribus,fo

roribus cVfiliabuscontrahunt. 114.15 Lucae.io.Iocus, Pax huic domui, cVc.de

daratur, 30.40

Matth.io, locus, Non ueni mittere pa«

cem,declaratur. jo.45

Ma ttli.r. loc us, de digno in ciuitate que:

rendo,declaratur. 24.9

Melchifedech menfe; dominicae protu*

litfacramentum. 299.$

Memoriamordoiuuat. 9.45

Mendaces. 202.27

Mendicantes interrogandi funtquam

ob caufam mendicent. 84.40

Mendicare nemo debet,nifi membro

aliquo debilitatus. 84.40

Menspuracolitdeum, 52,14.

Mentiendumnon eftingratiamproxi

mi. 51.39 Menftruatae ne mifcearis, 80.21

Mercedisfpe labores huiusuitaenobis

Chriftus edulcar. 31.}

Mileuitanum Concilium, 304,15

Milites Chrifti certamen palam facienr,

155.45 MineruaAtheng didapropterimmor

talitatem, 125.48

Miracula Simonis Magi, 17.2*

MiracuIaMofis&Magorum. 54.8 Miflae cekbrandae folum in Ioco epifco

pali. 157-10

Miflarum abufus quomodo irrepferit,

319.8 9 Monachia praedfcauone uerbi deiab*

arcentur. 3ff0<4

MonachiPalefiini haerefiinfecli. 348 i Monachoru olimEpifcopi curam ha»

buerunt. 234.43

Monachiqualesolim. 235.13

Morbi aliquando pro remedto inferun

tur. «•*«

I N D

Mortem deus non fecit. 202.54

Mortem fibiinferentes, infernr pcenas

fubibunt. 84.. 4.5.^7-85,1

Moies & Jacob typnm Chrifti tulerut.

70.21 Motus in duas partes diuiditur. 4.5.7 Mundus nobis pro hofpitio ell, no do=>

mo. m.ff Murmurationihilprodeft. 202.30 Muftelaperauremgenerar. 97,43 N

NArdi fpicarn feges ex India. 1.20 Naturacarnis infeChriftus ac» cepit, 205.4 Naturahominfscapaxboni. m.13 NaturarduaeinChrifto. 205.30

Naufragium muliercufce. 85.25

Neclanus epifcopus. 222.4.0

Negligentia nouerca eruditionis.1ff7.ff Negligentes in minifierio domini cul* pantur. 270,5

NemrothGrarciNinumuocant. «e.s Neophytusnon mox in epifcopum af fumatur. 219.3*

Neftortj error EphefiexcJufus. 239.18 Neftorfj blaphemia. 354.9

NiceniConcilfjaflacombufta funt,

25S.27

NiceniConciltj canones,

Niceni Concilfj caufa.

Nilus Aegyptum inundat.

Noe iuftus homo.

Nomen dei.

Nouatiani in cleros aiTumfitur. .,

Numidiac Conciliucontra Pelagianos,

293. 44. NuptiasfacitVenus. 120,2}

O

OCuIumeruerequidfit. 90.17 Oleoinbaptifmoufi funtinpris

mitiua ecclefia. 57,58

Opera mifericordiae requirunf , 182.35 Opera deus non refpicit, fed cor homi

nis. 180.8 Operum bonorum prarparatio.3ff7.4ff Opera Chriftianorum. 80.18

Operumhiclocus. 294.©- 151.42

Operandum dum in uita fumus.255.45 Opificium dei. 96,^

Orareftantes, 222lU

183.30

4.48 »47.23 300,24

300.42

CI.O

48.30

219.20 217.22 P7.24. 11.34 145.20 220.27

E X,

Orationemqufdam mutflcm efledixe

runt. 289.9 Orationum ufs, OratioPetri.

Oratio apoflolorum fimplex, Orationes bella fedanr. Orationis facrificium. Oratio omnibus neceftarfa. Ot do pracdicandi difcendus, Ordine omnia funt facienda. Ordines duo inter difcipulos domini.

281.44 Ordo fit in ecdefia. 555.28

Origcniserrordeanima. ,ij.j

P

PAphnutius Epifcopus Aegypii. 2t8, 49 ParalyticusaPetrofanatur, 85.44 Paretes aut uxores no facile relinquen

difuntcaufaEuangelfj, 58.44

Parentes diligendi qua de caufa, 79.9 Parentes miniftri ad uitam, nonauto*

res, ico.^ff Parentum reuerentia inutilis quando

Ixditur fides. 2Z+}i

Paria decem totius mundi collata inter

fe. 55.30 Parmenides te*ramdicit principiu res

rum. 95.3 PariimoniaPetfrf, 83.19

Paftorperfidus., l67tl

Patientiadeimalosexpertat. 75.U Patientia comemdatur. 257,25

Patietia opus iracollucSationtbus cum

aduerfarfjs. 270.48

Patientia Chriflfanorum. 22.7

Patientiadeiprolixa, 130.48

Patientia peftifera. 3,*.,

Patriarchae Chnfti typum geflerunt. 155.45

Pauliepiftolaedifficilesfuntfntellecftu.

170.30

Paulilocus 1. Timoth. 5. Manusneml ni citd impofuerisjdeclaraf. 371.35

Paulinianiftae r ebaptizati funt. 222.8

Paupertas Petri & Andreg Apoftolo* rum. 83.28

Paxredditapoft laboremdulcioreftcjj continuataperocium. #7.48

Pax odibilis. 280.7

Peccandi

I M D

Percandi liccntum pra-bet f nfidelitas,

«8.4.7 Peccatumunde, 573.21.

PeccatumSodomiticum. u»ij

Peccatum diluuio ultus eft deus, 105.1$ Peccati Adae caufam Simon deo impu

tat, 37.57 Peccata noftra perturbant aerem.io^.j Peccati caufa fimilis eft I tuppc oblite pi

ce. 111,4.0 Peccata parentum filfjsquandonoce*

ant, jcs.io Peccatis alienis comuntcare quid.571.57 Peccatorumprudentia. 151.58

Pelagfjerrordeliberoarbitrio, 288.10 Pcregrinifouendi. 14.1.50

Perfae incefta uitanr. 114,6.15

Perfecutionis tempore epifcopi no fu

giant de ciuitate in ciuitatem, »21.54. Petrinomenunde. 159.25

Petrihumanitas. ff.5ff.er 47-47

Pctrus Romam translatus. 201.12 Petrus tVPauIus fub Nerone paffi funt

nff.4.4. PharifWorumfchifma. 17.45

Philofophus ad fldem couertitur a fim

plici. 218.14

Philofophie. ftudia perdifcenda funt ad

refutandos haereticos. 89.7

Philofophorum&Chrifti inter praece

ptaquidinterfir. 150.50

Philofophorum ridiculas argutiae. 5.7 Philofophorumlabor. 550

Philofophitaxantur. 108,27

Phrcnctici. 4-o.is

Pioru affMio argumentoefi aliamcf»

feuitampofihanc. $0.20

Platodemundifadtura. 96,is

Plagaepiorum inChriflum reddunt.

244.54 Pluuia ex xquo fruges 8c" Iolium nutrit

49.47 Pluuias nullas cur Aegyptus habear.

97.11 Pluuiae rarae ad axem meridianu quare

fint. 97.17 Pneu matomachi qui. m.49

Penitetia fimuIataSimonismagi. 51.44 Pcenitentia trium aut feptem autdece

annorum. "n

E X.

Pcenitentiae fruclus obferuandi. iif.J Poznitentes benigne fufcipiendi 1 unt.

558. 11 Pcenitentiemoduslapfis coflitutus eft,

220.50 Pcenitentiaeforma. 209.1«!

Praedicatoribus uelutagricolis nonnul

lafeminapereunt. 45.5«

Presbytcrorum officium. 57.25.cn41.ff Principes creaturis omnibus ftatuit de

us. 75.15 Princeps huius mundiadultero flmilis.

109,49 Promifllones terrenas an Chriflus pro

miferit. 19.15;

Prophetiaeundeprobentur. iff.17 Prudentiahumana caecutit in rebus di

uinis. ios.s

PfallendimosnuIIustempore Damafii

in ecclefia Romana* 275-29

Pfeudoprophetseadiabolo. 67.52

Pfeudoprophetaead tentationem mit«

tuntur. 55.jff Pudicitia carent Mefopotamiae mulie

res. 114.6.25 Pudicitiaeexemplu in matrcCIcmens

tis. 85.9 Pugnamaterpacis. 29.39

Purgatorfjmentio, 17.1S

Pulcherrimae Auguflaeconflantia in f»

dc. 550.5*7 Pyrrhoniorum fcda. 95.8

Pythagore, fententia de principtjs mun

di. 95.1 Pythones diuinatorfj fpiritus. ^4.50

Q-.. . .. ,.

QVa:fiio,quare prj cum impns ali<» quando affligantur. 104.50 Quxftio,curdeus non perimat falfos deoscolentes. 74-2°

Quaftio, an deus malorum fit author.

74-55

Quaeftiones indifciplinatae. 502.55

Quaeftio,an paffiones iftae,nempe feip fum occiderc, cadcre in rabiem dC in fcedos afius c¥c. etia accidant his qui deumcolanr. 7ff-4°

Quaefiio,quomodo iuftu uidetur a pa* rentibusfcparari. 78.4*

Quaeftionesuanaeuitandae, 151.4»

Quafftio, baptifmus aqux qufd confe ratadcultumdei. 79<++

Quaft.o,quidpeccauerintAegyptnfi Moiinoncred.diftent. S4,28

Qua-ftio,curfatan fadtus,c* unde.ios.

Qua:ftio,an epifcopideciuitatead (4.0 ciuitatem tranfirepoftinr. 201.18 R

RAnx pracferendardnsgentium.

Rebaptizati quo fufcipiendi. }74. JO

Kegesungebaturapud ludaroscVpro pnetac. r

Regisboniofficium. J6$'*

Regnaduo. to.s.er^ljo

Kelig.o uera in qmbus fit fita. 76 20 Rehgionem ueram fufcipientibus mi*

iericordesfimus. ,„

Religionisfumma. I0 *8

Religionis myfteria poftbaptifmudo* centur.

Kelig.on. impn serumnas fuas adfcri* bunt. 84..2J

Refurrertionem mortuorum Saddu» canneganr.

Komanaecclefia prfina fedem habet.

217.1

S OAbbatumludarorum, 1K 0

OSabelliani. **

Sabellrjerror. zyl^7

Sacerdos uirginem ifl uxorem ducat

371.48

Sacerdotum Capitolrjcrudele conffliS

208.44.

Sacerdotum uitia quomodo corrigen*

da. J54..4. •

Sacrificiumdeogratum. 279.IO

bacrificufalutare, in mandatisdeiam* bulare.

Sadducarorumfchifma, 17*L

Samararumfchifma. ,7<?J

Sandh homines,impiorum dif, J.,* Sapientiacarnis. £*

batan omnia non poteft, IOff a

Satanarpropria.

Saturnus Rheam duxit. U2 +8

bcarabeiexnmoboumnafcuntW.^

Scnptura procufufq, ftudio uel clara,

uelobfcuraeft, 8

I M D E X.

Scripturatietf/o frequensomnemhx*

refim deuitat, }ff2

Scripturas diuinasnullus mtdJieetfi*

nefpiritufandto, *

Secularesquiappellentur. l8ff.lg

Seditio in ecclefia ab heretids fada mul

tospiosperdidit. „ff .

bedirionu incentores coercendi funt

j52.11

Seditioforumclamor. 2l,t

SenfusPraefc.entia:fextus. J.^

benumofficium. [. ,Q

Sepulch rum Indorum ignis. ltJ,lo Sepulchraduorum fratrum albefcen*

tla. 22.28

Sepulchiraillorumqmfulmfneinte,.,.

rant. ere.ij Sepulchrum Mofi ignoratur. „ 4! Sepultura Medorufuntcanes. uAZ berespojpuliinnocentes. 104.(49 -,

nj.+ff

Serpens quare condemnatus fitcome* uereterram. ,

Serpensdamnatur.quiadecepitEuam CCdeos nominauitprimus. » I7

Serpentu uenenacarminibus mit.gan tur. ios.ii

Seruitutis conditio. „ }S

Signa 6cxa 3 malo nihilprofunt. «.15

Signadiaboliqualia. " *

Silentiumftudijsfacrum. ,1 E

bimon Chananacus. I9,,7

SimonmagusPetro certamendenun* ciat. 22.45

Simonis magi defcriptio, 24 JO

Simonismag.fuga, ff0

bimonbtantefeuoluitnominari. 25 3

bimonma:gus eieclus Antiochia. m.&

bimonmajgus. \

Simonis adfertio de multis dr/s. 33 \a

bimon meintif feex uirginenatu. 27.<s

Simplexq.ua.

Soliscurfu:s. 10* *

Sororem fuam inuxoredaxit lupiter.

uj.2o r

Spiritus faratf us a patre & filio. 227.45 bpintus imimund.curoccupent homi nes. 4.2.S

Splenpurgatfanguinisfordes. 99.19 opyndion Cyprius epifcopus. 2.9.t Sufidae

1 N D

Sufidamulieres. x Ws

SymbolumApoftoIorum. 145.10 Syluefterfummuspontifex. 107.45 Svlueftercumclericis fuis in cauernis propter imminentem perfecutione

latitat. , A 109ff

Synodidusemannohabendae, 3*5.«

»-p AIps ex terraoriginem trahunt.

i^mphambitiofacceptacoftru*. 1549 Tentationes prjs nihil nocent. 190.50 Terrain lxxii. partesdiuuaelt.j45' Terrauuluaehabetfpeciem. 4818 Terra humorem tanqua uberibus con

cipit. 98. s Teftaouorum. +7*11

Thales aqua dicit prindpiarernm. 95.5 Thomas apud Parthoseuangelrzauit.

115,18

Timorhumanus. »S*'9

Trinitatismyfterium. ,8Xl1

Tumultusfpeciesuitanda. 81.4»

VErbudei rarius audientes admo* . nendifunt. '+1*18

Verbideifrucftus. 55*4*

Verbideiaudiendidefideriudeusiple

dat. 61.10 ■■ r i- r •

Verbiueritatisminiftri.radnsfolisfirm

lesfunt. • SI*5°

Verbideiaudtendiauiditas. 60.44- Veritas cu quiete & ordine requiren*

da. jo.z Veritasunderequirenda. $<17

Veritas ratione non caret. '¥< 28

Veritatenihilpreciofius. ll«*

Veritatisagnitio. . ff9-S

Veritatis patroni non femper obtmet,

Veritatis cognitio foli c6paratur.in.44 Veritatis uerbu diuidithomines. u.}9

E X.

Veritatis difputatio diffidlis apud ple*

bem promifcuam. 42-54

Veruma mendacioquomododifcer*

natur. «4-44

Vefpx ex putrefadis catnibus equmis

nafcuntur. 97-47

Veftis nuptialis gratiam baptiimi lignl

ficat. (J7.45 Vicarrj Chrifti funt facerdotes. 255.15 Vigilandiconfuetudo. 23-3i

Viperx ex cinere oriuntur. 9747 Virgines oppreflk a batbaris in humi litateuiuunt. J7)'M

Virgines uoto adftricte perpetuafer* uarecaftitatem no compellcbantur.

2J6.15

Virtusdeinoneftfublege. ^,10 Vitamilitiaeft. 7855

Vitamadrxternam fufficiunteaqusea

Chriftotraditafunt. n*-S

Vitia fi quis corrigere uult,qutd obier*

uaredebeat, ^*18

Vmbranubisquare. »♦"

Votumpaupertatisunde, 197.19 Vuluainmuliere. *>.*?

Vxorpetaturaparentibus. 17144 Vxorem unam Britanni multi habent

Vxor Petri una in peregrinatione fuit.

Vxorum multitudo efl Parthis. "4-« Vxores Indorum fponte feofterutad

incendium. "f*'1*

Vxoris caftitas probatur fi ad uiru pn»

oremredierit. W'l°

Z

ZAchxusordinatur pafior apud CxfareamaPetro. 57-7

Zenonis opinio de principrjs omnium

rerum. . 1 V«\

Zoroaftrislibridemagia. <w-i

Zoroaflres fulmincicftusinternt, ee.s

INDICIS FINIS.

PHILIPPVS ENGENTINVS POETA LAVREATVS IN AE D ! T I O N E M

E> I V I CiEHENTU,

S I tKterumpr<efhniueneraniauohmmapatrum,

Vtfideireddantfecula qu<eq;fhtum, tt<ecfuntecumulopropwjbeflanda,uetufi<K Qu<c pia commendat,poftcrit<tsq; pnbat. TaliaClementisfiquisftrateffediferti,

Hunqmmiudiciofa,UituriUemco. Aufomamtamenhincleclorcsponitelibraml &mperenimlanxh<ecnonfuit<equafatt\, Koceftittdiciopatresftaudarejuperbo,

Moc eftfxturM deterere ingenij: Scilicet h<ec nothafunt,ueteriq; inuifa repulfa.

Autorisftufira cefiit &■ iUe labor. ldnolmmanesClemtntk,zyiUiws<tqua

Sunt mutata togapaUia Komulea. HoluithocetiamcharimihicuraSicbardi} Erutauixtandem quimonumentadedit.

RVFINI TORANI AQVILEIENS I S

IN CLEMENTIS V E T V S T I S S I H O S

atqj eruditiflimos libros praefatio,ad gav- d e n t i v M epifcopum.

B i quidem Gaudentinoftrorum decus infignedo* !cftorum,tantus ingenrj uigor,imb tanta fpiritus gratia eft,ut R quid a te etia quoridiani eloqurj more dicitur, ifiquidinecclefiadeclamatur,idin libris haberi,&: ad linftruclionemtradipofteris debeat. Nos tamequos S& ingenij tenuitas minus promptos,&fenecT:a iam tardosredditacfegnes,opus quodolim uenerandae memoria? uirgo Syluiainiunxerat,ut clemente M noftracIingueredderemus:&: tu deinceps iure ha*reditario pofcebas,licet mulcas poft moras, tande aliquandoreftituimuspraedam:quam,utopinor,nonparuam,Gra?co rum bibliothecisereptam, noftrorum ufibus &utilitatibus conue&a* mus,utquosproprrjsnonpoflumus,peregrinisnutriamusalimonrjs, Nam & folent fuauiora uideri peregrina,interdu uero & utiliora.De* niq? peregrinum eft pene omne quod medelam corporibus confert, quod morbis occurrit,quod uenena depellit.Iudea balfami Iachryma, Cretacomam diclamni mittit, Arabia aromatum flores, & fpicaru nar di India fegetem metit:quaead nos etiamfialiquantuloquam proprius ager attulit,fractiora perueniunt,odoris tamen gratiam, uimcp meden diintegramferuant.Sufcipe igituranime mi redeuntemad te cle* HENTEM noftrum: fufcipeiam Romanum :necmireris, fi forcetibi in eo minus folito floridus eloqucntix uulcus appareat. Nihil intereft, dumodofenfus idefapiat. Peregrinas ergo merces multo inpatriam fudoretranfuehimus, &nefcio quam gratus me ciuiu uultus accipiat, magna fibigratia fpoliadeferentem.&occultos fapientiae thefauros noftraelinguaeclaue referantem ♦ Sed uotis tuis faueatdeus, utnullus nobis finifter oculus, nec cuiufquam liuidus occurrat afpeclus : ne ex* tremo prodigrj genere, cum nihilinuideant illi quibus aufertur, liue* fcant tamen idi quibus confertur. Aequum eft fane tibi, qui haecetiam graece legeris (ne forte inaliquibus minusa nobis feruatum transla* tionisordinemputes)interpretationisnoftreindicareconfilium. Pu» to quod non te Iateat, clementis huius in Graeco eiufdem operis (WK^ajo-iaj/jhoceftjRecognitionumjduasaeditioneshaberij&duocora pora efle librorum, in aliquantis quidem diuerfa, in multis tamen eiuf* dem narrationis.Denicp pars ultima huius operis, in qua de transfor* matione Simonis refertur,in uno corpore habetur, in alio penitus non habetur.Sunt autem & quaedam in utroqp corpore de ingenito deo, ge nitoqj diflerta, & de alrj s nonnullis, quae, ut nihil amplius dicam, ex* ceflerunt intelligentiam noftram . Haecergoego tanquam quae fupra

A

i2 RVFINI AQ_yiL. 1N L1BR0S CLEM. PRAEFATICn

uires meas effent5alns referuare malui,quam mfnus plena proferre . In

cajteris autem quantum potuimus,operam dedimus, non folum afen *

rentrjs, fed ne a fermonibus quidem fatis,eIoquutionibuscp difcedere.

Quajres quamuis minusornatu, magis tamen fidele narrationis red»

dtt eloquium. Epiftolam fane, in qua idem clemens ad Iacobum

fratrem domini (cribens,deobitu nuncians PETRi,&quodfereli*

querit fuccefforem cathedrae &C doclrinae fuae : in qua etiamde omni

ordine eccclefiaftico cotinetur:ideo nunc huic operi non premifi,quia

& tepore pofterior eft, & olim a me interpretata atq? acdita. Sed quod

in ea nonnullis fortaffe uidebitur inconfequens ,fi hic explanetur, non

puto abfurdum uideri. Quidam enim requirunt,quomodo cum Linus

& Cletus in urbe Roma ante clementem hunc fuerint epifco*

pi.Ipfe clemens adIacobumfcribens,fibidicataPetrodocendi

cathedram traditam :cuius rei hanc accepimus effe rationem, quod Li

Bpifcopi. nus & Cletus fuerunt quidem ante CLEMENTeM epifcopi in urbe

Apojloli. Roma,fed fuperftite Petro, uidelicet ut illi epifcopatus curam gereret,

ipfe uero apoftolatus impleret officiu. Sicut inuenitur etiam apud Cae»

faream feciffe,ubi cum ipfe effet pra?fens,Zacha?um tamen a fe ordina

tum habebatepifcopum : & hocmodoutrunq? u-erum uidebitur,ut bC

illiante Clementem numerenturepifco|pi,& clj=mens

tamen poft obitum Petri docedi fufceperit tfedem. Se<d iam

uideamus,fcribens Iacobofratridomin)«,operis fcu

Clemens ipfe quod fumat nafratio»

nis initium.

RECOGNITIONVM '

DIVI CLEMENTIS AD IACOBVM FRA TREMDOMINI, LIBER PRIMVS,

a Rufino Torano Aquileienfe e Grae* co in Latinum uerfus»

GO clehen s inurbieRomanatus,exprimaa:ta tepudicitia: ftudium geffi„ dum me animi intcntio ues Iutuinculisquibufdamfoliicitudinis dC mceroris innes ''M xumteneret. Ineratenimimihicogitatio(incertumfas " ne undeinitiumfumpferitt.)Crebr6cnimadmemoria meam conditionem mortalitatis adducens, fimulqj di= fcutiens, Vtrumhe fit milhi aliqua uita pofi morte, an nihil omntno pofiea fim futurus J Si non fuerim ante quaVmafcerer;uelfinullaprorfusuita?huius erit pofi obitum recordatio : cV ita immenfitas temporis cuncfla obliuioni, ac filentio dabit, ut non folum fimus,fed neque quod fuerimus,habea= tur in memoria.Sed 8C illud uerfabatur in pecftore, quando faclus fit mundus: aut fl omnino fadusfit: uel antequam fieret,quiderat:an uerofemper fuerit.Nam *o certum uidebatur, quod fi effet fadus, effet profedo foluendus : 8t" fi foluatur, quid iterum erit: nifi forteobliuio cunda SC filentium teget : aut forte aliquid erit, quod nunc fentire mortalium non potefi mens . Hxc & his fimilia, nefcio unde, indefinenteranimo reuoluens, nimietate mccroris incredibiliter tabefcebam ♦ Et quod efi grauius, fi quando refpueram huiufcemodi curas, uel ut minus utiles coa gitabam, ualidiores in me fludiusfoIicitudinS confurgebant.Inerat enim mihi co« mesoptirna,qugmequiefcerenonfineret, ihhortalitati s c vpiDo.Vt imMortalitatis enim poft rerum exitus docuit,8c" gratia dei omnipotentis ofiendit, hrec me animi cl!P>d°°ptim<t intetio ad inquifitione ueritatis,8C agnitionem uera: lucis adduxit . Ex quo fadum comcs- eft,ut lugerem poftmodS eos,quos prius ignorans,beatos credebam, Igitur cum a 30 primaaetatein huiufcemodianimoruintentione uerfarer, cupiensaliquiddifcere,

philofophoru frequentabam fcho!as,ubi nihil aliud quam dogmatu adfertiones,&! Inattut-hmt vfiiGCohd impugnationes, uidebaagifinefinecertamina:artefyIlogifmor3conclufionumqj f.<3 .. < J,l^( agitari uerfutias.Et fi quando quidem obtinebat hic fermo, quod immortalis effet yMjWM Cvtf*mvn# anima,gratuIabar:fiquandoueroarguebaturquafimortalis,cumtriftitiadifcedea bam:neutrumtameincordemeofirmitudinemueritatistenebat:fedhoctantum intelligebam,quod fententia: ac diffinitiones rerum non pro natura fui,ac ueritate caufarum,fed pro ingenrjs detendenti5,TaTfa7irnaginarentur,aut uerae:eocp magis in profundo pecfloris cruciabar, quod necp aliquid ex his qua: dicebantur, tanqua firmum tenere poteram,neqj abfj cere defideriu requirendi: fed quanto magis ne= 40 gIigereconabaracfpernere,tantoardentius,utfupradixi, uelutcumquadamuos luptatelatenter inrepens huiufcemodi cogitatio,mentem atqjanimu poffidebat» Coangufiatus igitur inuentione rerum, aiebam apud memetipfum : Qiiid inania ter Iaboramus,cum manifefius fit terminus rerUmrSi enim poft mortem non ero, nunc fuperfluo crucior: Si uero erit mihi uita pofi obitu, feruemus illi uita: fui tems poris motus,ne fortehis qua: nuc patior aliqua me ibi trifiiora excipiant, nifi pie ac fobrie uixero, cV fecundu nonnulIorS fententias philofophorS t nigri Phlegetons tp>n>We«* tis fluuio.uel Tartaro,ut Sifyphus cV Tityus,fed St" [xion,ac Tantalus eternis infer tont(s. no fupplicfjs tradar. Et rurfus mihfjpfi refpondebam,Sed ha-c fabula: funt:aut fi ita ■Fabutedcin* efiinrebus dubtfs, prafiatpie uiuere . Sed iterum rcputabam mecum, quomodo fcrti, poflem fub incerto lufticiae prxmio, i peccatt me libidine continere : tnaxime cum

A 2

4 RECOG, DIVI CLEMENTIS AD IACOBVM

etiam quaefit ipfa iuftitia,qu£ deopIaceat,apud me habeatur incertu:cVneqj ft inu>

mortalis fit anima,ac fit ea quac aliquid fperarepoflit,agnofcam, necp quid certi fu

turumfitnouerim:nectamenquiefcereabhuiufcemodt cogitationibuspoffum,

Hierophanu Quidigituragamrhocfacia: Aegypt5petam,atcpibi Hierophantisuel prophetis

jaccriotesAe ^ ^^ pracfunt)am,cus crBciar,cV pecunia ab eis inuitatu magum precabor,ut

W u educatmihian(madeinfernis,pereamquamNecromantiauocant,tanquade ali*

quo negotio cofulere cupienti. Mihi uero hacc erit confulatio, fi immortalts eft ani«

ma.Probatio autem anima: quod immorta!isfit,non exeo quod loquitur erit mih.

certa,uel exeoquod audio,fedexeoquoduideo,utoculis meis cernens eam,cer*

tiilimam de reliquo immortalitatis eius fententia teneam.Neque enim ultra pote* lo

rit ueritatem utfus,uerboru fallacia,8£ auditio incerta turbare. Veruntamen hanc

ipfam deliberatione meam retuliad quendam familiarem meum philofophu, qui

mihi confilium dedit,ne hocfacere auderem.Siueenim,inquft,euocanti mago no

obediat anima,tu poft hec tanqua nihil effe putans poft mortem,defperabilius ui*

ues : quippe qui 8c inlicita tentaueris , Si uero 8c" aliquid ibi uidere tibi uifus fueris,

quac tibi religiof aut qu£ pietas ex inlicitis trade tur Sc imptjsiCExofum nancp diuini

tati huiufcemodi negociu ferunt, 8f aduerfart de um his,qui anlmas poft abfolutio»

nem corporum uexan t. Ego uero his auditis,pigrior quidem fum redditus ad hoc

quodparabam,nectamenufquequaq?autdefidertumponerepoteram,autrnole4

ftiamcogitationisabrjcere.EtneIongautarnarratione,cumhis egocogitationis 20

Tiberius&e* meacaeftibus agitarer,famaquacdam fenfim inimpeirioTiberfj Cxfaris,initioex

!*■• Orientispartibusfumpto,peruenitadnos,8cpcrfingulac6ualefcens,uelutadeo

bonus quida nuncius miffus,uniuerfum replebat orbem, nec patiebatur diuinam

uoluntatem filentio tegi . Diffundebatur ergo per (irjgula loca, adnuncians quod

eflet quidam in ludaea, qui fumpto a tempore ueris exordio, regnum dei euange *

lizaret Iuda:is,idcj3 percepturos diceret eos,qui mandaeorum fuorum, cV dodring

inftituta feruaffent. Vt autem fermo eius fide dignus,a£ diuinitatis plenus eflie crc

deretur, uirtutes multas cV figna ac prodigia mira efficere iuffione fola, dicebatur:

ita ut tanquam a deo poteftatem habens, furdos facereit audire,6Y ca-cos uidere,cV

claudos erigere,atqj omnem infirmitate,cuncSosq3 darimones ex hominibus effu* 50

garet,fed & oblatos fibi mortuos fufcitaret, leprofos quioq? eminus uides, curam:

cV nihil omnino effet,quod ei impoffibile ufderetur.Haec 8C horum fimilia procef*

fu temporis,crebris iam non rumoribus, fed manifeftis; quodammodo aduentan*

tium ex illis partibus nuncrjs,firmabantur : 8£ ipfa iam per dies fingulos rei ueritas

patefcebat.Denieg in urbe per loca couentus fieri, 6Y dc hoc fermone tracflari, atq?

in admiratione res haberi ccepit : quifnam is effet, qui apparuerit, uel quid nunctj

a deo hominibus det uliffet: donec fub eodem anno uir quidam adftans in urbis lo

tm&xe oYd co ceIeberrimo,procIamaret ad populum, dicens: Audite me 6 ciues Romani: fi*

tio adpopiM lius dei in partibus adeft Iudex,promittens omnibus uolentibus audire fe uita gter

Romanum. nam:fi quis tamen fecundum uoluntate eius,a' quo miLTus eft dei patris,adus fuos 40

direxerit:propter quod couertimini a malis adbona,6Y a temporalibus ad xterna,

Agnofcite unum effe deum coeli terraq; reclore, in cuius iuftis afpedibus, uos irn

iuftimundueiushabitatis.Sedficouertimini, 8c" fecundu uoluntatemeius agitis,

ad futurum feculu uenientes, cV arterni effedi, ineffabiilibus eius bonis ac prarmrjs

Barnabas p perfruemini.Erat aute uir ifte qui bec loquebatur ad popuiu, ex Orientis partibus

fiierit. natione Hebra:us,nomine Barnabas , qui fe etiam unum ex eius difcipulis effe di<

ceret,miflumcp ad hoc,ut harc uolentibus indicaret. Quibus ego auditis,cum reli»

Simpkx ora* qua multitudine fequi eum ccepi,cV audire qu£ diceret. Intelligeba fane quod nihil

tioapojlolos dialecflice artis effet in homine/cd fimpliciter cV abfcp ullo dicendi fuco,quz audif*

rnm erat. Cet a filio dei, uel uidiffet,exponeret. Adfertiones enim fuas non argumentoru uir*

tutc

FRATREM-DOMIHI, LIBER PRIMVS, 5

tute muniebat,fed uerboru 8i mirabilium quae adnunciabat,teftes mu!tos,ex ipfo etiam circunftante populo,producebat. Veru quonia ad ea quas fy ncere diceban* tur,Iibenterannuere populus,cVampIec!ti fermonemfimp!icemcoepit;hiqui fibi eruditi uidebanturjuel philofbphi,ridere homine,ac fpernere ccepere/yllogifmo» rum in eum tendiculas uelut ualidiflima arma proferre . At ille intei ri tus, $C uelut deliramenta argutiaseoruducens, nerefponfionequidedignoseos ludicabat, fed ea quepropofueratexequebaturintrepidus.Deniqjcum loquentieijquidapropo fuifler,cur ita fadus eflet cu!ex,ut cum fit animal exiguu,8£ fex habea t pedes,infu* per ei additse flnt cV alx: elephantus uero cum fit immane animal,neq? alas habeat, •o quatuortantupedeshabeat. Adheci!Ienerefpiciensquidem,fermonefuu,quem vide ridicuhm importuna propofitio interruperat, continuata intentione peragebat : hac fola ad argUtum py0 monitioneper fingulas quafqjinterruptionesaddita:Noseiusquimifitnosuers fophorum. ba,faclacp mirabilia,adnunciare uobis in mandatis habemus,fidemcj eoru que. di» cimusnonex argumentisartequaefitis,fedexuobifipfisproduclis teflibus cofira mare. Agnofco enim plurimos adflare in medio ueftru, ex his quos una' nobifcum memini audifle quaeaudiuimus,8t"nidifle quae uidimus.Sit aute in ueflra poteftate uel recipere quae adn unciam us,uel fpernere.Nos enim quod uobis expedire noui mus,tacere non poflumus:quia nobis,fi taceamus,damnu eft: uobis uero qug dici mus,fi non recipiatis, pernicies . Sed 8C ftultis propofitionibus ueflris refpondere Zo perfacile poffim,fi ueritatis difcendae cauia quxreretis, de culicis dico atqj elephan tis differentia: fed nunc de creaturis dicere uobis aliquid, abfurda eft, cum a uobis ipfe omniu creator cV conditor ignoret .Haec aute cum dixiflet, uelut ex uno con= fenfujindifciplinato ore omnes (imul rifum dedere,incutere ei uerecundia,ac filen tium imponere cupientes,barbarumq3 cV minusfanajmentiseumadclamantes» Ego uero cum haec ita fieri cernerem, zelo quoda nefcio unde repletus, ac religioe fo furore fuccenfus,fi!ere non potui,fed cum omni libertate procIamanslRecSifli» ckmentisdiuii me,inquam, deus omnipotens abfcondit a nobis uoluntate fuam, quos agnitionc m furorc fw» fui praeuidit indignos,ficut ex his quc; nunc agitis fanii fapientibus palam eft.Nam cenfifirutio. cum uideatis praedicatores uoluntatis dei aduenifle, quia nulla fermo coru Gram * jo maticae artisfcientiaprofitetur, fed fimplicibus cVimpoIitisfermonibusperferunt ad uos diuina mandata, ita ut omnes qui audiunt, fequi poflint, St" intelligere quae dicuntur.'ridetis falutis ueftrae miniftros,8t" nuncios ignorantes: quia ueftra,qui uo bis periticVeloquentes uidemini,codemnatio eft,quodapudagrefles St barbaros habetur ueritatis agnitio,qua: cum ad uos aduenerit,nec quafi hofpita fufcipitvqug nifi intemperatia ueftra fit" libido obfifteret, ciuis efle cV uernacula debuifletiut ex his arguamini,quod n5 ueritatis amici Sc" philofophi,fed iactantiae fedatores,cV ua niloqui eftis : qui ueritate non in fimplicibus uerbis, fed in uerfutis 8t"callidis cres ditis habitare,fit" innumerabilia uerboru profertis,unius uerbi nequaqprecio pen « fitanda.Quid ergo putatis futuru de uobis,uos 6 omnis turba Grajcoru,fi erit iudi 4° cium dei ficut ifte dicitfSed nunc omittentes ridere tn pernicie ueftri uirum h unc, refpondeat mihi qui uult ex uobis,quoniam quidem folo latratu ueftroobturbatis etiameoruaures,quifaluiefleuoIunt:cVmentesquxadf!demparataefunt,adinfi* delitatis lapfum, ueftris obturbationibus dedinatis : quae uobis erit t unqua uenia, Yinqum quidiuinitatis nunciu,promittente uobis agnitione dei,ridetis,tV iniurrjs afficitisc' quem utiqj etia fi nihil 'ueritatis adferret, pro ipfo tamen benignitatis erga uos pro pofito,gratu acceptumqj habere deberetis.Harc Sc* his fimilia cu profequerer,plu« rimus adftantispopuli fremitus concitabatur,dum alfj uelut erga hofpite miferatio ne mouerentur,'meumcg fcrmone confequenter habitum probarent:alfj petulan vmilimtni «es,cV ftolidi in me quoq? pariter ut in Barnabam effrenati animi, iracundiam cons ckmentiscr citarent, Sed cum ad uefperum iam dedtnaret dies,apprehenfa Barnabae dextera, Bamaba.

A 5

6 RECOG. DIVI CLEMENTIS AD IACOBVM

ebluclantem licet cum,ad meam tamen adduxi domu,atq? ibi manere feci, ne q u.is forte ex indocili uulgo inrjceret ei manus. Aliquatulis igitur diebus una pofiti,diilfe rente eo paucis,fermone ueritatis iibenter audiebam : urgebat tame profedioncrn fuam,dicens fe diem feftu religionis fue-,qui immtneret,omnimodis apud ludararn celebraturQjibicpdereliquocumfuisciuibusacfratribuspermanfuru, euidentcr _, indicans inkir ix le horrore perculfum.Denique cum ego dicerem, tu mihi tantuni eius uiri, quem apparuifle dicis, expone doclrina, cV ego meis fermonibus tua di - da componens, omnipotentis dei regn5,iuftitiamcj3 praedicabo, cV poft haec fi uo ■» Iueris,etiam nauigabo tecum : ualde enim cupio uidere Iudxam, uobifcu fortaflls perpetuo permanfurus. Ad hec ilIe:Tu,inquit,fi quidem uidere uis patria noftra, ia tm&us. cV difcere quae defideras, iam nunc mecum pariter nauigalfi uero tealiquid tenet, figna tibi habitationis noftrarderelinquam, utcum uenire uolueris, inuenire nos facile poffis:ego enim crafiino ingrediar iter.Quem ubi immobilem uidi,defcendi cum ipfo ufq? ad portu m ,ac diligenter ab eo figna quc dixerat habitationis accepi , dicens ei { Quia nifi aliquantulu pecuniaeneceflario mihi eflet a debitoribus repo^ fcendum,nihilomninodirTerrem:uelocitertameninfequaritertuum.Cumhaec dixiflem,comendato eo attentius his qui nauipraeerant,regreffus fum triftis. Ha* bebat enim me recordatio cofuetudinisboni hofpitis,cV optimi amici . Diebus au« tem paucis remoratus,cV his quae debebantur ex parte aliqua profligatis : plurima enim feftinandi ftudio neglexi,ne 3 propoflto impedirer:enauigaui continuo in lu zo clemens in l«* daeam,cV poft dies xv.Caefarea Stratonis,quae eft Palaeftinae urbs maxima, adpul d<e<tmnmg«t. fus fum.Cumcjj naut egreffus,hofpitiu quaererem, rumorepopuli comperi, quod p E T R v s quida, illius qui in ludaea apparuit, cV figna multa ac prodigia diuinitus geftainterhominesoftendit,difcipulusprobatiflimus,craftinocumSimonequos dam Samaritano ex caftello Gethonum,habiturus effet uerborum ,quaeftionumqj certamen.Quibus ego auditis,rogabam demonftrari mihi eius holpitiu: quod cum reperiffem,atcp ante fores conftitifiem, ingerebam ianitori, quifnam effem,atque unde aduentarem: cV ecce Barnabas procedens, ftatim ut me uidit, in complexus meoscorruit,gaudiolachrymans, atque apprehenfum me manu,introducebatad petrvm. quemcummihieminusoftendiffet,hiceft,inquit, petrvs, quem 50 tibi maximu efle in dei fapientia dicebam : c uicp de te rurfus iinc ceffatione loquu* tus fum. Ingredere igitur tanquam bene ei cognitus . Omnia enim quae in te funt bona,ueriflime coperit,cV religiofum propofitu diligenter agnouit, ex quo 8C fum mo defiderio agitur,uidendi te. Vnde magnu ei hodie munus meis te manibus of> fero,fimuIq3oblatomeait,Hiceft clemens petre. At benigniflimus pe* Vetrushumani' TRVS audito nomine, adcurrens protinus inhaefit ofcuIismeis:cVpofthaeccum ttrexdpit cfe» federe feciffet me,ait:Bene kcilii prardicatorem ueritatis hofpitio recipere Barna* tnentem. ban, nihil ueritus populi infanientis furorem :beatus eris.Sicut enim tu legatfi uc- ritatisomnihonoredignumduxifti,itatequoq;peregrinante,cVhofpitem,ueritas ipfa fufcipiet,cV ciuem proprig urbis adfcribet,cV tunc tibi erit gaudium magnum, 4° quod exiguam nunc impartiens gratiam,aeternoru bonorum haeres fcnberis.Nfic ergo ne labores exponere mihi animum tuum : cuncla enim de te cV de moribus tuis Barnabas fidel 1 fermone perdocuit, quotidie pene cV indeftnenter bonorum tuorum memoriarn repetens. Et ut tibi breuiter tanqua unanimi iam amico quod in re efi definiam,fi nihil eft quod te impediat, iter age nobifcu, cV audi fermonem ueritatis, quem habituri fumus per loca fingula, ufquequo ad ipfam nobis perue* niendum fit urbem Romam : 8C nunc tu (i quid dcfidcras, dicito . Cumqj ei expo* fuiffem,quid ab initio propofiti gefferim,cV quomodo per inanes effufus fim quae* SMeftedeo ftiones, cV illa omnia quae tibi t domine mi lacobe in principtjs indicaui, uti ne ea a dem rcpetam ,!ibentcr promifi;c um ipfo me iter adurum ; hoc eft enim, aio, quod

cupi*

FRATREM DOMINh, HBER PMHVS, 7

cupidiflimeexpetebam.Veruntame priusmihicupiorationemueritatisexponi, qu* Clemem utfciamjfimortaliSjanimmortaliseftanimai&fiimmortalis^utrSprohisqushic tem folicitZ te* agit,ducatur ad iudiciu.Sed cV quae fit iuftitia.qug depplaceat,fcire defidero.Tunc nuerunt. prae tci ea , ii fadus eft mundus,uel quare factus ef t: au t fi foIuendus,cV an in melius renouandus : aut fi omnino pofi haec non erit mundus: cV neper fingula progres diar,haec atqj horum fimilia ut fe habeant,dici mihi uelim. Refpondit ad hxc p e» TRVs: Breuiter, inquit,tibio clemens rerumfcientiamtradam,cVaufcuIta iam nunc. Voluntas cV confiliu dei latuit homines multisex caufis.Primo quidem pro inftitu tionc mala,pro fodalitatibus pefflmis,pro confuetudine nequa, pro con

lo loqutjs non bonis,pro praefumptionibus minus redis:pro his, inquam, omnibus, primum error is.inde contempt us, tum infidelitas cV malitia,auaritia quocp, cV ua= na iac£antia,aliaq3 his ftmilia mala,uelut fumus quida immenfus, uniuerfam mun* di huius domum repleuir, cV habitantibus intrinfecus intuendi conditorem fuum, afpedum Iiberum non dedit,neqj que eieflent placita peruidendi.Quid igitur his vitkuekifu* qui funt intrinfecus conuenitfnifi ut ex intimis praecordfjs clamore prolato, auxi= mus quidum no lium inuocent eius,quem folum domus fumo repleta non claudit,cV accedens ape permittunt nos riat ianuam domus, quo poflit fumus quide qui intrinfecus habetur,excludi : lux uidere uolunte uero folis qux extrinfecus refplendet,induci. Hunc ergo qui ad auxilium domus, tntemdei. caligine ignorantiae,cV uitiorum fumo repletae,perquintur, illum efle dicimus,qui

2o appellatur uerus proph cta, qui folus inluminare animas hominii potefl, ita ut ocu lis iuis, uiam falutis euidenter infpiciant. Aliter enim impoflibileeft, de rebus diui= nis aeternisq3 cognofcere, nifi quis abifto uero propheta didiceritiquia ficutipfe pauld ante memorabas,fides rerum ,ca ufar umcp fentcn tia?,pro ingenns magis dea fendentiumponderantur.VndecV eademcaufa nunciufta, nunc iniufla putas tur:6V quod modo uerum uidebatur,alterius adfertione falfum uidetur:iflade cau fa,religionis ac pietatis fides,ueri prophetae praefentiam poftu!auit,ut ipfe nobis dt ceret de fingu1is,proutfe ipfa ueritashabet : cV doccret,quomodo oportcat de lin= gulis credi : cV ideo ante omnia fidem prophetae omni cum examinatione oportet »-i<m»:4» probari : quem cum cognoueris efle prophetam,de reliquo cunda ei credas,opor Probandi funt

50 tet:necultradifcutereeuperfingulaqua:docuerit,fedhaberefirma cVfanclaquae enmjpiritus, dicit,quaecj3 quamuis fide Cakipi uideantur,antehabita tamen probatione credun <*"exdeofmt. tur.Cum enim fcmel ex initio prophetae ueritas examinata conftiterit, reliqua des mum fide audienda fu n t dC tenenda,qua eum dodorem efle iam conftitit . Et ficut certumeft,cundtafecundum ueritatis regulamtenerioportere, quae addiuinam tfententiam fpeclant,ita indubitatum eft a nullo alio nifi ab ipfo folo t fcribi poffe, ifcicntim quod uerum efl.Et hisdidis,tam mihi aperte, cV tam Iucide,quis ifte eflet prophe= t/ort ta,cV quomodo inuenirei,expofuit,ut ego mihi ante oculos habere,cV manu con* treclare uiderer:probationes,quas de prophetica ueritate protuIerat,ingentiq?ftu pore deficerem,quomodo ea qug omnesquemnt,ante oculos pofita nullus uidet.

4° Vnde iubente eo, ea que ad me loquutus eft, in ordinem rediges, librum de uero

propheta cofcripfi,eumqj de Caefarea,ad te, ipfo iubente, tranfmifi . Dicebat enim Liber Ctemem mandatum fe accepifle abs te,ut per fingulos annos,fi qua eflenta fe di<fta,geftacjj, tisde ueroproa ad te defcripta tranfmitteret. Interea initip fermonis fui, quem primo die habuit ad phetano cxtttt me de uero propheta, cV de alfjs plurimis, cum me infrruxiffet pleniflime, addidit etiam haec: Vide,inquit,de reliquo,cV interefto tradatibus meis,quos,fi quado ne» ceflitas att ulcrit, habebo cum his qui con tradicunt :aduerfus quos difputans,etiam fi forte inferior uifus fuero,non uerebor, ne forte tu de his qua: tibi a' me funt tradi ta in dubiu uenias:quia etiam fi ego uifus fuero fuperari, non tame idcirco ea quae nobis uerus propheta tradidit, infirma uidebuntur . Spero tamen quod nec in di* fputauonibus fuperemur, fi modo rationabtles fint auditcres cV amici ueritatis,

A 4

8 RECOG. D I V I CLEMENTIS AD IACOBVM

qui difcernere ualeant uim,fpeciemcj5 uerborum : cV agnofcere, qui fermo ex arte iophiftica ueniat, non ueritatem conrincns, fed imaginem ueritatis ; cV qu i fit, qui iimp!iciter,ac fine fucoprolatus,omnem uim non in fpecie cV ornatu,fed in uerita te cY racione poffideat.

Ad hec ego:Omnipoten«',inquam,deo gratiasago, quia ut optaui cV defidera*

uijinflrudtus fum. Veruntamede mein tantu effe debes fecurus, quod de his qua:

didici abs te, in dubium uenire non poffim,ut fi tuipfe uelis aliquando fide meam

dj-Ct itm cC&mWfd auerop^ophetatransferre,omru'nononpoffis:quiaplenofpirituhaufi,quetradi

J1 difti.EtneputesmagnutibimeaIiquidpolIiceri,quodabhacfidenegemmepoffe

transferriicertum eit apud me, quia quicunque hominum h anc de uero propheta »o acceperit rationem,dubitare ultra de ueritate nullatenus poterir.Et ideo cofido de hoc diuino dogmate cceIitusdifFinito,in quo omnis ars rnalitiae fuperatur. Aduers fus prophetiam etenim neque ars ulla ftare fufficit,neqs fcphifmatum,fy!Iogifmo* rurnq? uerfutis.Sed omnis qui audierit de uero propheta,neceffc eft ut ftatim de« fideriumcapiatipfiusueritatis,necuItrafuboccafioneueriquxrendi,diuerfospas tietur errores . Propter quod domine mi 6 petre, nolo fis ultra folicitus, tan* quam deeoqui nefciat,quidacceperit,cVquanitumfibicomiffum fit muneris:cer* tus efto quod fcienti cV intelligenti gratiam con tuliifti,nec facile poflum decipi,pro eo quod quae diu defiderabam, cit6 uideor adeptus. Poteft enim fieri ut alius deiide ranscit6adipifcatur,a!iusnectardeaddefiderataperueniat.Et petrvs, hisa 2« me auditis:Gratias ago,inquit,deo meo,cV pro falute tua,cV pro requie mea:ualde enim deIeclor,quia intellexiffe te uideo, quata flt uirtutis prophetica: magnitudo, St" quia,ut ais,nec fi ego ipfe cupiam,quod abfit,potero te tranfuertere in aliam fi* dem, cVex hociamincipe effe nobifcum,cVcraftinodieintereftodifputationibus noftris:eritenimmihicertamencontra sihoneh magum.Cumcjs haecdixif» Petrusfeorfmt fet.feceflit ut cibum caperet cum fuis, me autem feorfim uefci iufflt : cV poft cibum i gentibus co« cum laudem dixiffet deo,cV gratias egiffet, etiam li uius ipfius facli mihi reddidit ra=> medebat. tionem, cV addidit, dicens : Det tibi dominus exajquari nobifcum in omnibus, ut perceptobaptifmatepoffisadeandemnobifcumconueniremenfam:cVhisdiclis, quiefceremeiuff!t:iamenimfomnum naturacorporis, cVratio temporis inuita* 50 bat. Poftera uero die matutinus ad nos ingrediebatur Zachxus, Sc" cum falutaffet, aitad petrvm: Differt simon certaminisdieminundecimammenfispra; fentis, quareft poft feptemdies.Tuncenimmagis uacuumfibi difceptandi tem* pus adfirmat . Sed dC mihi uidetur comperendinatio eius etiam nobis effe neceffa* ria,utp!uresconueniant,qut difputationis noflrx uel auditoresuel iudicesfiant, LegM hoc qui Veruntamen fi probabile tibi uidetur,inter moras ea, quaein controuerfiam ueni* ignaukfuiefti repoffeopinamur, inter nofmetipfos prius difcutiamus, ut unufquifq? noftrum ritupnetexunt. Cum qua: proponenda fint,cVquae refpodenda,cognouerit,apud femetipfum per tradet,fire(ftefehabeant,autfiinuenirepoteritaIiquidaduerfariusquodobfjc!at, aut quod obiecla fruftretur.Si uero ex omni latere,quae a nobis dicenda funt, cla* 40 rueruteffemunita,itademumconfidenterqueftionisineaturexordiu.cVquidem mea haeceft fententia ,quod ante omnia requirioporteat, quid fitomniuprimum, Mmmedktum. quid'uetimmaculatum3quodetiamcaufameffeomniumquaefunt5docenduefi: deinde cuncfta quae funt,fi faclia funt,cV a quo, uel per que, propter que, utrum ab uno,an exduobus,an a multis accepere fubftantiam : cV utrum exnullis fubftan« t ibus, an ex aliquibus fumpta fint,cV adornata : tum fi aliqua uirtus eft in altiffirnis, aut in inferis:Si eft,quid melius eft omnibus,aut cundis inferius:Si fint aliqui mo« tus,aut nulli:fi haecquae uidentur erant femper,cV erunnS i extitere nullooperan* tc,cV nullo foluete diIabentur.Si,inquam,ex his initium acceperit difputatio,puto quod ea quc quxretur diligenti examinatione difcufla,facile clarefcant , Cu autem

fazc

FRATREM DOMINI, LIBER PRIMVS» 9

feaec daruerint.eom quae fcquuntur ia promptu reperietur agnitio. Ego quid fen* ferim protuli,*quid etiam tibi uidetur,indicare nSpigeat, Ad haec p e t r v s ; Dic, inquit,interim S 1 M o n i, faciat ut libet,certus, quod diuina prouidentia largien te,femper nos inuenietparatos. Et Zachaeus quide quae audierat, cgreflus eit s u Moni nunciare. petrvs uerorefpiciensadnos,cVintelligenscontriftatume efleprodilationecertaminiSjait;Quicreditfummideiprouidentiadifpenfarimun dum,nondebetoamice clemens, defingulis quaequoquo modoaccidunr, afpernanteraccipere,certusquodiuftitiadei,etiameaquf fuperfluauidentur,aut cotrarla in unoquoqj negou'o,opportuno exitu.coirpetentiq} difpenfat,praecipue

*° tamen erga eos, qui eum famiharius colunt : cV ideoqui de his, ut dixi, certus ettfi quid eueniat c5tra fententiam,nouit pro eo mcerorem de animis expellere,melios refententia manifeflum habens,quod difpenfatione boni dei, etiam quod contra* D i- , , riumputatur,uertaturinmelius:propterquodo clemens ctiam nuc non te famhmLtat contriftet magi simonis iftadilatio.Credoenimquodperdeiprouidentiam operlturini03 geftumfitadutilitatetuam,utpoffimtibirationemfideinoftra;,inhacfcptemdies nm, Km g# rum comperendinatione,abfqj aliquo flrepitu,ordinemq3 cofequenter exponere fecundumtraditionemueriprophetat,quifo!usfcit,quaEfaclafunt,utfaclafint:cV quac fiunt,ut fiant,qua;qj erunt,ut erunt: quae tamen manifefle quidem dicla, non tamen manifefte fcnpta funt,in tantum, ut cum leguntur, intelligi fine expofitoi e

lo non poffint,propter peccatu quod coadoleuit hominibus, ficut fuperius diximus. Idcircoigiturexplanabunturtibipermeomnia,utinhisqua:fcriptafunt,di!uc!de quaefitfententialegisIatorisagnofcas.Cumqjhaccdixiffet, exponeremihilingula de hisquaein qugftioneeffeuidebaturlegis,capituIiscccpit, ab initiocreaturae ufqj ad id temporis, quo ad eum Caefaream deuolutus fum . Haec mihi, dicens, dilatio S 1 m o N is contulitjiit perordinem cuncla cognofcerem . Alias.inquit, fccundu ea quae opportunitas fermonis adtulerit,de fingulis quibufqj quae nunc compen* diofiusdiximus,latiusdifferemus,utfecundumeaqua:poIIicitusfumt(bi,pIenius deomnibus perfetftiusqg cognofcas.Quia ergo hodierrsa adhuc nobis fupereft dies,exhis tquxdiiata funt, uolo tibi rurfuseaquardicftafuntbreuiteriterare,ut iquidtM

50 magis tibi ad memoria reuocentur. Et exin cccpit hoc modo mentibus meis inno= uareque_dixerat.Meminifti6amice cleme n s, quaemihifueritde^ternofecu lo,actinenefciente,narratiof Tuncego,Nihil,inqua,6 petre aliquando reti* nebo,fihocomittere,autobIiuifcipotuero.Et petrvs libenterhacmearefpon fione fufcepta,gratulor tibi,inquit,quod ita refponderis,cV non quod haec ipfa faci !e dicas, fed te meminifle protuleris : quae enim fumma funt, filentio honorari uo- summ,fdetb !unt. Ad fldem tame eorum quae de ineffabilibus meminifti,dic qua: retines ex his honomittoliit. quae in loco fecundo a nobis dida funt,que proferri facile queunt,ut peruidens te« nacitate memoriae tuae,de quibus uoIo,promptius tibi indicem, tV libenter aperia. Tunc ego ubiaduerti eum auditoru memoria gaudere,no foIum,inqua,diffinitios 4.0 nis tua: memor fum,fed cV prarfinitionis illius, quarante diffinitionem pofita eft, 6V omnium pene' quae expofuifti,fenfum integrum feruo, etiamfi uerba non omma: quia tanqua uernacula animae meae,cV ingenita effedta funt quae dixifti . Nimium enim fitienti mihi dulciflimum poculum porrexifli.Et ne putes quod rerum imme mor,uerbis te occupem, iam nunc quae ditfta funt in memoriam reuocabo: in quo me plurimum iuuat ordo difputationis tuf.Etenim quia cofequenter direcla funt, cV Iibrate ordinata quae dicis, idcirco cV facile ad memoriam ordinis fui lineis reuo* cantur . Multum nanque ad recordandum prodeft ordo didorum : cum enim re« On-0 mertm colerefingulaperconfequentiam cceperis,ubi aliquiddeeft,ftatimfenfusinqui« rwnmit* rit.cV cum inuenerit,feruat : aut certe,fiinueftigarenequierit,a magiftrorequirere non pigebit. Sed ne moram facia in reddendo ea qu«e pofcis a me, retexa breuiter,

10 RECOG, DIVI CLEMENTIS AD IACOBVM

quae de ueritatis diffinitione tradidifti . Erat femper, cV eft, cVerit iliud a' quo prima

Aeternus udtii-- uoluntas genita fetnpiternitate conftat,tic"ex primauoluntateiterum uoluritasZ

tatesttppelktfi Polt haec mundus, exmundo tempus^ ex hoc hommu m uiciiudo , ex mufticudine

lium vfoiritu eleflioamicoru,exquorurnunanimitatepacificurnconftruiturdeiregnurn..Reli*

pmftum. qua uero quac baec coniequi deberent, alias te mihi didurum efle promiferais. Poft

hatc cum de ci eatura mundi expofuiflesldiffinitione dei, quam in cofpedu omniS

U eeflw**** conjhu-i fconjiHo primorum angeloru de fua t noluntate promifit, quamqj aeternam legem cundis

ut ticcon(uuu cCt&vy flatuit,intimafli;cVquodduoregnapofuit,pr2:fentisdicotepori3cV:futuri:S^£ern

^ *■ porautricpconftituit,ftatuitc^expedariiudicfjdiem,quamipfediffiniuitjinquaha

benda fit rerum,animarumcj5 difcretio, ut impfj quide pro peccatis fuis igni tradan <o

, . r . r turxterno:hiueroquifecunduuoluntateconditorisdeiuixerint,probonis;operi

aic wxiifif dic busbenedidionefufcepta,cIarifl]maIucefuIgentes,introdudiadaeternarnfedem

cV in incorruptione durantes, ineffabilium bonorum munera aeterna percipiant.

Haec me profequente,gaudio perfufus petrv s,tanqua fuper filio tripudia ns,ne

fortein reliquorS memoriatitubans,erubefceremproptereosquiaderant, fufft*

cit,inquit,6 clehens: euidentius enim haec quam a meipfo expofita fue:rant,

aedidifti.Et egoafo:Narrandiordinem, cV lucidius ea quae res expetit proferendi,

eruditio nobis cotulitliberalis, qua fi utamur in antiquitatis erronbus, in pernicie

ArfiKW liberw uitae uerboru decore,ac fiiauitate decidimus. Si uero ad adferendam ueritate,eru*

Huqnisdebcat ditionem fermonis, cVgiatiamconferamus,putoexhoc nonparum utilitatisad- zo

cjfc fcopus. quiri. Veruntamen mi domine petre, quanta me arbitraris gratulatione fubla*

tum,cumincauerisomnibus,tumpraecipueinillius dodrinae fententia, qua ais,

unus eft deus, cuius opus mundus eft, quiqj quia iuft us eft omnimodis, uni cuiqj

pro adibus fuis reddet. Et poft haec addidifti, dicens,Pro cuius dogmatis adfertio*

neinnumera uerboru millia mouebStuttfed in his, quibus ueri propheta: concet»

fa eft fcientia,omnis ifta uerboru fylua fuccifa eft. Et propter hoc cum mihitradide

ris de ucro propheta fermonem, oni ni me adfertionu firmitate roborafti . inde de*

niqj ego cum aduertiflem,in hocfummam totius religionis pietatiscp cofiftere,ilico

skimim* re\y refpondi:Optime profequutus es p e t r e ,propter quod de reliquo iam tanquam

ponis noflncin fcienti qux fint fundamenta fidei,cVpietatis,ueri prophetae traditiones incundan* 50

uno dcoconfiz terexpone:cuifoIicredenduefle,euidenterprobatumeft. Illam ueroexpofitione

flit. quaeadfertionibus cVargumentis indigeat,infideIibusferua,quibusnond5com*

mittere propheticg gratiar, indubitabilem iudicaueris fidem. Et cum haec dixiflem,

tu utrunqj,inquam,poIIicitus es:te hanc mihi fimplicem expofitione,ac totius erro

^quidem r/s expertem,cVillamquaeper fingulas quafc^ quarftiones explicatur, quae tcVa^te

mouebantur,in tempore traditurum.Et poft hacc expofuifti per ordinem, a prind

pio mundi,ufq? ad prefens tempus confequentiam rerum:cV fi placet pofliim me*

moriter uniuerfa retexere. Ad haec petrv s:Magnifice,inquit, deledor ocle

m e n s,quod tam tuto cordi uerba comittam:memorem nanqj effe eorum quc di

cuntur,indicium eft in promptu habere operum fidem . Cum uero malus dgmon 40

falutis uerba furatur,& de memoria rapit,etiam fi uelit,faluari non poterit . Perdit

enim uiam,qua peruenituraduita.*propter quodeomagtsrepetamus,quaedida

funr,cV confirmemus ea in corde tuo:id eft,quomodo,uel a' quo fadus fit mundus,

ut tendamus ad amicitia conditoris. Amicitia autem efficitur bene uiuendo,cV uo

luntatieiusobediendo, quae uoluntas omnium uiuentiumiexeft.Breuiterergo

tibi haec eadem firmioris caufa memoriae retexemus.In principio cum feciflet deus

ccelum cV terra, tanqua domum unam, ipfa quae ex corporibus mundi reddita eii

umbra,his quac intrinfecus claufa fuerant, tenebras ex fe dedit . Sed cum uoluntas

lux. deiintroduxiffet Iucem,tenebre illx qug ex umbra corporu fadae fuerant,cotinud

Toic&r*. deuorataefunt;tuncdeinde lux in diem,tenebr* deputantur tn nocfiem.Iam uero

aqua,

FRATREM D O M I N I, LIBERPRIMVS. H

aqua ,qua: erat intra mundum, m medio ptimi illius ccelijt err aq? fpatio,quafi gelu j^M. concreta,8t cryftallo folidata diftenditur,cV huiufmodi firmamento uelut interciu dunturmediacccliacterrcfpatia,idq5firmamentQc02lumconditorappeI!au!t;an^ calum. tiquioris illius uocabulo nuncupatu,cV ita totius mundi machinam, cum una do- mus effet,in duas diuidit regiones. Diuifionis autem hax ruii caufa, ut fuper na re- gio angelis habiracul5,inferior ueropraeberet hominibus.Poft hgc quod i eliquum fuit in inferioribus aquaru,iuflu uoluntatis a:ternae,locus maris cV chaos effedum m<ih<*. recipit,eiscp ad demerfa cV cocaua defluentibus,arida quide apparuit terra . Con^ gregationes autem aquarum,effeda funt maria.Et poft haec terra qug apparuerat, Tem.

lo herbaru&uirgultor5diuerfageneraproduxt't,fontesquocpcVfluuios,nofo!um imes. in planis, fed cV in montibus protulit : cV fic cunda praeparata funt, ut hominibus qui habitaret in ea,effet facultashis omnibus pro arbitrio uti,i'd eft,fi'ue ad bona ue lint,fiue etiam ad mala . Poft haec ftellis adornat coelum iftud uifibile . Solem quocg cVIunaponitineo,utalteriusIuminedies, cVnoxutereturalterius:fimulcp ateU fent indiciorerum preteritai Q,praefenti5,cV futuraru, Pro fignis enim temporum CaueinteUigai facla funi ac dieru, qug uidentur quidem ab omnibus, intelliguntur aute ab erudi We fuperflitio» tiscV intelligetibusfolis. CumqjpofihxcdeterracVaquisproduciiufiKTet animan /"«'" Aftrokgu tia,Paradifum fecit,quem cV deliciaru locum nominauit.Poft hec autem omnia ho ">",qua nonut minefecit,propterquemcundapra;parauerat,cuiusinternafpecieseftantiquior, Hberinfefiatur:

20 cV ob cuius caufam omnia quae funt,facla funt,minifterioeius concefla,cV habita- fedquodcxhu* tionis eius ufibus data . fgitur confummatis omnibus quae in ccelo cV in terris funt, Mm& p™di* atcj?inaquis,multiplicatoetiamhomin6genere,c<f{auagenerationehominesiufti Z'Mual'atepo qui angelorum uixerant uitam, inlecli pulchritudine mulieru, ad promifcuos, cV reEzcchk,io* inlicitos concubitos declinauerunt.cV indeiam indifcrete cV contra ordinem cun* /k>*fc«tttf er cia agentes,ftatum rerum humanaru cV diuinitus traditum uitz ordinem permuta M-lottii ff**" runt, ita ut omnes homines,ueI perfuafione,uel uipeccare in creatore fuum coge* £'' etu^lcild'c rent deum.Ex nona generatione nafc5tur Giga ntes, illi qui a feculo nominantur: Juturalmt>hce* hon <^f«wi"xi)V<)i/l«,utGrgcor5fabuleferunt:fedimmenfiscorporibus5diti,quo l! mnuream rum adhuc ad indicium in n5nul!isIocis offa immenfe/magnitudinis oftenduntur. ' ummm'

30 Sedaduerfumhosiuftadeiprouidentiadiiuuiummundointroduxit,utorbisqui5= V ' dem terrarum ab eorumcotagione dilueretur : omnis uero locus ab impioru nece uerteretur in pelagus. Vnus tame tunc inuctus cft iuiius,nomine Noe,qui in arra nos iuftus. cum tribus fiIrjs,eorumqj uxoribus liberatus.pofi aquaru decurfus,cum his anima libusquaefccumcIauferat,cVfeminibus,mundihabitatoreffecluseft.Duodecima generatione cum deus benedixiflet homines, cV multiplicari ccepiflent, accepcrut prxcepiu,ne fanguine deguftarenf.propter hoc enim etiam diluiiium faclurn eft. Tcrtiadecima generatione cum ex tribus filrjs Noe,unus quierat medius, patri fe« Gen.$. ciffet iniuriam,pofteritati fuae ex maledido conditione feruitutis induxit,cuius in« chamferuo* terim fenior frater habitationis fortem,eam quae eft in medio terrar, fufcepir, in qua rum pater. 4° cfircdioIudarae.IuniorueroOrientisplagamfortitus efbpfe autem Occidetisac- cepit. Quartadecimauerogeneratione ex malediciaprogenie quidapropterar- tem magicam primus aram ftatuit daemonibus, honorem fanguinis litans.Quinta decima generatione primo omm'5 homines idolu ftatuentes, adorauerunt: cV ufcp adi]ludtempusdiuinitushumanogeneridataHebra:orumlingua,tenuitmonars chiam.Sextadecima generatione mouerunt fe ab Orientefilrj homin5,cVueniens tesadterraspatrumfuora, unufquifqj fortis fuae locum proprrj uocabuli appella* tionefignauit.Septimadecimagenerationeapud BabyloniamNemrothprimus Gtn.u. regnauit, urbemcj} conftruxit, cV inde migrauit ad Perfas, eosqjignem coleredo* cuit.Oclauadecima generatione muratc urbes fadie; funt,cVexercitus inftituti,ara maqa cV iudices,!egesqj fancite\templa conftruda,cV principes gentium tanquam

II RECOG. DlVr CLEMENTIS AD IACOBVM

dijadoratifunt.Nonadecimagenerationcpoftcrhllius^quipolldiluuiummaledi»

ctus eft,proprios terminosexcedenr.es, quos in Occidentalibus partibus iorte fu-

tclloru origo. fceperant, eos qui medium terre; fuerant fortiti Iocum, in terras Orientis expel lut,

cV ufq? ad Perfidem fugant,ipficj$ in expulforum locis iniqua forte fuccedunr/Vis

cefima generatione ob incefticrimen primus morte propria filius ante patrem de*

func;tuseU.Viceiimaprimagenerationeextitituirquidamfapiens,exgenereeoo

Tumquifuerunt expulfi, ex (emine primogeniti filioru Noc,nomine Abraham, a

quonofirumHebrxoraduciturgenus.Hiccumuniuerfusiterummundusdiucr

fis erroribus eflet oppreffcs,cV pro immanitate fcelerum maturu eipararctur exci

Gtn.17. diumjnon tam per aquam,fed per ignem : cumcjj iam plaga initio a Sodomis fum« 10

pto,<m:n-aere:cVuniuerfoorbitcrrarum,proamicitrjs(quibuserateifamiIiarftas

(um deo) cui bCTep!acuer&t,uniuerfum mundum ne pariter pen'ret,eripuit . Ab

initio tamen carteris omnibus errantibus, ipfe cum arte eflet aftrologus, ex ratione

cV ordr/je fteiiarum agnofcere potuk conditore,eiuscj3 prouidentia intellexit ctm*

c • io.!crari. VndecVangeIusadfiftenseiperuifionem,pleniuseum de hisquai

Gf».t;. f :rcccjp":,edocuit.SedcVquidgenerieiusac pofteritatideberetur,oftendir,cV

ncn aMO eis danda h?;c loca quam reddenda promifitJgitur Abraham cum rerum

caufc. ■ defideraret agnofc?.e,idcj} fecum intenta mentc peruoIuerer,apparuit ei ue

ppl.7. rus propaetr,quifoIusomnincorda cVpropofitum nouit,cVomnia ei quar defide

Att.u rabat aperujr, diuinitatis fcientia docuit, mundi originem, finemcjj pariter indica; zo

uit.Animsimmortalitateacuiuendiinftituta,quibusdeopIaceretur,oftendit.Re

furrecluros quoojmortuos, aciudicium futuru, bonorum remujieratione% mafog

rum po:na^iufiocunda^moc!eranda iudicio^declarauit.Omnibuscp riteacfuffici=

enter edoclis, ad iedes rurfus inuifibiles feceflit . Verum cum adhuc Abraham in

fijbrnhm. ignorantia uerfaretur,ficut tibicV antca iamdiximus,natifunt ei filtj dut>,quorum

lfituel. unusIfmael,aliusHeIiefdrosappeIlatifunt.ExalioBarbaracgentes,exaIioPerfa=

Gf».i7- rumpopuli defccndunt: equibus nonnulli liracmanoru uitam, cV uicina inftituta

HeUefdros. feclati funt. Alrj apud Arabiam confederunt, ex quorum pofteris nonnulli etiam

in Aegypiu difperfi funt . Inde deniq? cV Indor um quidam cV Aegyptiorfi circun*

cidi didicere,ac purioris obferuantie; efle quam cseteri,Iicet proceffu teporis quam 50

plurimi eorum ad impietatem uerteretargumentu cV iudicium caftitatis . Verun»

tamen cum hos duos filios tempore quo adhuc in ignorantia rerum uixerat,fufce*

piflet,dei agnitione percepta petit ab eo,qui erat iufius,ut ex Sara,quac ei erat con

iunx legitima,cum eflet fterilis,habere progenicm mcrerctur: dC accepit :quem dC

jfddc. Ifaac nominauit,ex quo natus eft Iacob,de lacob aute x II. patriarchac, cV ex ipfis

Ucob. duodecim feptuagintaduo. Hi fame exorta Aegyptu ucniut cum omnidomo fua,

Xir.fwtri» Qc intra annos c c c c.benedicftione cV promiflione dei m ultiplicati, adfligebantur

arch* . ab Aegyptfjs. Cumcp affligeretur,apparuit uerus propheta Moyfi, cV Aegyptios

X.pkg<e. quidem refiftentes,ne Hebracoru populus exirct ab eis,cV rediret ad patria terram, a 0

Bxodi 7. decem plagis cceleftibusaffeciupopulum uero dei cduxit ex Aegypto.Sed qui fu«

perfuerant ex Aegyptrjs, confpirati cum animofitate regis fui infequuti funt He^

brxos:quoscumreperiflentfuperIittusmaris,tVintcrimereomnes,acdeIerecogi

Exodi 14 . tarent,Moyfes oratione ad deum fufa,mare in duas partes diuifit,ita ut aqua dexte

ra leuaq? quafi gelu concreta teneretur: cVpopuIus quidem dci tranfiret uelut iter

aridum,infequentes uero eos Aegyptrj temere ingreffi necarentur. Vbi enim ulti

musex Hebra:oru populo afcendit,Aegyptioru quocp ultimus defcenditin mare,

cV continuo aqua: maris,quae ut gelu conftritftg tenebant ur. pre cepto eius qui con

ilrinxerat, relaxatae, pcenade impiorupopulorecepta, naturaefuaelibertate fum=

tndefertoSur. pferunt.PofthaecMoyfes,deiomniaprouidentispra:cepto, Hebraroru populum

vfima "7- eduxit in deferto,cV iter breuiffimu,quod fcrt dc Aegypto ad Iudeam,relinquens,

per Ion<

FRATREM DOMINI, LIBER PRIHVS. 1?

per bngos eremi plebcm ducit snfracftus, ut q uadraglnta annoru exercitrjs, mal a qua eisex AegyptiorS moribus ufu longi temiporis inoleuerant,innouatione mu nxodi 10. cata confuetudinis aboleret .Interea uenitur adl montem S ina,cV: inde lex eis, uoci btis & uifionibus cceleftibus tracitur, decem confcripta praeceptis, quoru primum ~x..pr*cepu. 8C maximum fuit,ut ipfum folun colerent deum, nec ullam fibi aliam fpeciem uel forrnam ftatuerent ad colendurr.Sed cum Moyfes afcendiffetad monteybiqj die* busquadraginta moraretur,pcpulusqui decempIagispercuffamuideratAegy* Deut.s. ptum,8<: difruptum mare,acpedibus ingreflu m, manna quoq? fibipropane cculi- tus jatum,8c" ex fequenti petra poculum miniftratS, quae fpecies cibi per uirtutem

*o dei,in quem quifq? defideraffet uerteretur faporemicumqj fub plaga cceli ardentio re pofiti,ne seftibus coquerentur,nube obumbrabantur tn die,nocle uero colums na gnis'inluminabantur, ne ad eremi uaftitatem horror quoqj accederet tenebra* run.Cum.inquam^morareturMoyfeSjipfifecundSipeciemApidiSjquemcoIiinAfijAfgypHc» Aegypto uiderant, aureu caput uituli facientes adorauerunt . Et poft tot ac tanta, rumdeus. quz uiderant mirabilia,ueteris cofuetudinisfordes elimare a fe,atcp abftergere ne- Exod.32. quiuerut:8<: ob hocbreui fpado iter,quod ex Aegypto ducit ad ludaea relinquens, immenfoeremiambituegiteosMoyfes,fifortepoflit,utfuperiusmemorauimus, uetuftx cofuetudinis mala nouellae inftitutionis permutatione difcutere , C um in* 1« uitijs corri» tenm fidelis 8C prudensdifpenfator Moyfes peruidens populo ex Aegyptiorum gendis quidob*

\lo confortio altius inoleuifle uitium idolis immolandi, nec pofle de eis Tadicem mali feruandum. fiuius excidi, immolare quidem cis conceflit, fed deo foli hoc fieri permifit, ut mea 3iaiiquodamodopartemuitrialtiusinolitirefecaret.Alia\n uero media,peraliud £c" aliud tempus reieruaret emendanda, per tllum fcilicet,de quo ipfe dixicProphe Dwrf^s. tant uobis fufcitabit dominus deus ucfter, qucm ficut meipfum audi tc,fecund u m omnia quae dixerit uobis.Quicunqj non audierit propheta illum, exterminabitur an ma eius de populo fuo . Ad haec autem etiam Iocu ftatuit, in quo folo Iiceret eis immoIaredeo.Hocautemtotumeoprofpedtu gerebat,ut cum tempus opportu* num ucniffet, 8C didiciffent per propheta.quia deus mifericordiam uult, 8C non fa= ofe<e.6. criflcium : uiderent eum qui eos doceret locu m dei eleclum, effe fapientia eius, in Matth- 8- 50 quo conueniret offerri hoflias deo . Hunc autem Iocum, qui ad tempus uidebatur lnchrijtogm e!etfus,incurfionibus hoftiu cVexcidrjs faepe uexatum, 8C ad ultimum quoqj audi "?'T!1 ff rentpenitusexcidendumiadcuiusreifidemetiamanteaduentumueripropheta:, ms' °'tw° * qui eflet hoftias cum Ioco pariter repudiaturus, faepe ab hoftibus populatus eft, 8C tA e> igni incenfus,atqj in captiuitate populus abdu(ftus,in exteras nationes : 8C exinde cumadmifericordiadeiconfugeret,reuocatuseft:utperha:cdoceretur,quiafacri« ficia offerens expelIitur,cVin manus hoftiutn traditur. Mifericordia uero facies 8C iuftitiam,finefacrificrjsdecaptiuitateliberatur,c\: in terrampatriareftituitur . Sed hoc intclligere paucos admodum accidit.PIures enim etiam (i fentire haec cV aduer tere poterant,uuIgi tamen inrationali opinione tenebantur.Paucoru nanqj efi re *

40 dacumIibertatefententia.IgiturMoyfeshisadminiftratisAnfenquendamnomiA»K^"'cr10

ne praeponenspopulo.qui eos reuocaret ad patriam terra , ipfe ad montem quen » /Mt' *""*• dampraecepto deiuiuetis afcendens, illicdefundus eft : cuius tame talisfuit mors, DfMt-34. utufqjinhodiernumdiem fepulturaeius nullus inuenerit.VtergopopuIuspa* trium contigit folum per prouidentiam dei, primo ftatim ingreffu iniquarum gen «ium habitatores fugantur,8c" ipfi haereditate paterna iudices forte fufcipiunt, Tum deinde per aliquantum temporis iudicibus,non regibus gubernati,ftatu tranquil « lioredurarunt, Vbi uero tyrannos fibi magis quaefiuere,qua'm reges,tunc etiam in Ioco,quieisorationiscaufafueratpraedeftinatus, templS proambitioneregiacon Magnipcatem ftruxere:cV fic per ordinem regibus imprjs fibi inuice fuecedctibus, ad maiores im * Pj* cxPta con* pietates etia populus dedinauit , Vt autem lempus adefle ccepit,quo id quod de * fl™-

B

14 RECOG, DIVI CIEHENTIS AD 1ACOBVM

efletMoyfisinnitutis,utdiximus,imp!eret,8^pfophetaquerapra:c!nueratap>p3*

reret,quieos primo per mifericordia dei moneret ceflare a facr:ficfjs:cV ne foi teepu

Euptifmusinh tarent, ceffantibus hoftrjs remiflione fibi no fieripeccatoru, baptifma eis per a<qua

cwn facrijicioz ftatuit,inquoabomnibuspeccatis,inuocatoeiusnomine, foluerentur : &! de relis

rumcefiit. quoperfeclam uitam fequentes,inimmortaIitatedurarent;nonpecudufanguiine,

Kebr.ult. fedfapientiaedeipurificationepurgati. Deniqjetiamhocponitureuidens maigni

myfterfj huius indiciu, ut omnis qui credens prophetae huic, qui a Moyfe prasdis

tftus eft,baptizaretur in nomineipfius,ab excidiobelli, quod incredulae gentiiim*

minet,ac loco ipfi, feruaretur inlaefus : non credentes uero extorres loco cV regno

^, fiant,ut uel inuiti intelligat,cV obediant uoluntati dei. His igitur pra?ordinatis,.ad«

y^o ti^ efl qui expecjabjtur, indicia fui, quibus fieret manifeftus, figna cV prodigia defes

^T rens.Sed ne fic quidem populus credidit, qui ad haec credenda tot feculis erudi tus

eft:cV non folum no credidit, fed addidit infidelitatis blafphemiam, uoracem homi

lotm-7, nem,cVuentriferuientem,acda:moneagieum,quiobfa!utemfuamuenerat, dt=

cens:in tantum nequitia, maloraminifterfjs ualet: quod nifi fapientiadei adfuiflet

his,qui diligunt ueritate,omnes pene fimul impius error inuoluerat.Nos ergo pri»

mos elegit duodecim fibi credentes,quos Apoflolos nominauit.Poftmodum alios

feptuaginta duos probatiffimos difcipulos, ut uel hoc modo recognita imagtne

Moyfis, crederet multitudo: quia hic eft quem prxdixit Moyfes uenturu prophe*

tam. Sedfortaflis dicat aliquis, quia imitarinumerficuicunqjpoffibiIeeft,3tquid za

de fignis tV uirtutibus dicet,quae ifte faciebatrEtenim Moyfes uirtutes cV fanita tes

fecerat in Aegypto.fs quoqj quem ipfe praedixit ficut feipfum furrecluru prophe=

tam, cum omnem languore, cV omnem infirmitate curaret in plebe> uirtutes faces

ret innumeras,uitam euangelizaret eterna,ab impfjs adus eft in crticem; quodtas

men fadum, uirtute eius conuerfum eft in bonum. Deniqj cum ps»teretur,omnis

ei copaflus eft mundusinam cV fo! obfcuratuseft,cV aftra turbata funt: mare com*

motum eft, montesq? difrupti, cV fepulchra patefada funt J uelum templi fciffijni

eft,uelut lamentans excidium loco imminens.Et tamen cum ornnis munduscom

motus fit,ipfi etiam nunc ad inquifitionem tantarum rerum nultatenus comouen*

tur. Verum quoniam neceflariu erat, utin locumeorum, quiincredulipermane^ 5^

i« hcuiudceot bant,uocarentgentes,ut repiereturiI!enumerus,quidemonftratusfuerat Abra=

ru uociu funt hae,mittitur in uniuerfum mundu falutaris regni dei praedicatio , Perturbantur ob

gentes. hocmundanifpiritus,quiIibertatequaerentibusfemperobfifiunt,cVaddeftruen*

dam deiaedificatione errorum machinas quaerunt,quibus his qui ad falutis cVliber

tatis gloria tendunt,obfiftentes,cV agones aduerfum eos no minimos defudantes,

fortiores effecli, ad falutis corona ueniant, non fine palma uidtcriae . Interim cum

Tenebr<eChri> pafTuseffet,cVabhorafextaufc^adnonammundutenebraeprefliflent,foIeredua

flopMiente. do,ac rebus in ordine reftitutis,etifi homines nequa ad fe atcp ad mores fuos,metu

ceffante,regrefli funt. Na m quidam eoru cum omni cuflodia feruates locu, quem

nonpotuererefurgemetenere, magumdicebantlalfjfinxeruntfuratum.Verun* 4°

tamenueritasubiq?uincebat.Adindiciumenim,quodhafcdiuinauirtuteageren

tur,nos qui fueramus pauciflimi,proceflu dierum,adftipulante deo,multo plures

lodtt.u. qua'milliefFiciebamur:itauta!iquandopertimefcerentfacerdotes,neforteperdei

prouidentiam, ad confufioncipforum, in fidem noftram uniuerfus populus con=*

ueniret:frequenter mittentes adnos, rogabant, uteisdelefu difTereremus, fi ipfe

eflet propheta,quem Moyfes predixit,quieft Chriftus eternus.De hocenimjolq,

\uddchiftum nobis qui credidimus in Iefum,aduerfum non credentes ludaeos^uidetur effe diffe

nd credunt ad* fentia, Vgrum cum frequenter fuper hoc rogarent,nos autem opportunum tem«~

wniffe. pus requireremus , feptimana iam una ex pafTione domini complebatur anno*

rum,cV ecdefia dominiin Hierufalcm conftiuua,copiofiflimc multiplicata crefce*

batpet

FRATRE-OT D ''0 M I M T, LIBER P R I M V S. 1$

bat per Iacobum,qui a domino ordinatus eft in epifcopum,recliffimis difpenfatio* Ucobus aChri nibusgubernata. ftoordinatut

Cum autemnos duodecimapoftoIiaddiempafchx,cumingentimuItitudine tpifcopus. conueniflemuSjingreflleccIefiafiatrum,unufquifqjnoftrum lacobointerrogan* te,qux a nobis per loca fingula gefta ftnr , audiente populo, breuiter exponimus. In quibus Caiphas pontifex,miiiis ad nos facerdotibus,rogat uenire ad fe,ut aut ra tione doceamus eum,quia lefus c tcrnus eft C hrift us: a ut ipfe nos doceat,quia non eft, quoin utramlibet fidem uniuerfuspopulusconueniret: cVhocfacere nos fre* quenter exorat.Nos uero farpe diftulimus,tempus femper opportunius requiren * io tes.Etego clemens refpondiadhoc,putohocipfumquodqua:ritur, utrum ipfefltChriftus,muItumprofitadfidei rationem : alioquinunquam Pontifexpro hoc tam frequenter rogaret,ut de Chrifto uel difceret,uel docerct. Et petrvs: Rederefpondifti 6 clehens. Sicut enim fine oculis cernere nemo poteft,neC fine auribus capere auditum,uel abfcjj naribus odorat um, neqj flne lingua guftum fumere, au t abfqj manibus aliquid contrecfiare : ita impofllbife eft ab (q; uero pro- pheta, qua: deopfaceantnofcere. Etego refpondi:Quodipfefituerus propheta Chriftus,tedocente iam didici: fedquid fit hoc ipfum Chriftus, aut cur ita appelle* tur,uelim difcere,uti ne uaga mihi fitcV incerta res tantae notitiae. Tunc petrvS docereme hocmodo ccepit. Deus cuui feciflet mundum, tanquam uniuerfitatis Zo dominus,finguIis quibufqj creaturis principes ftatuit,ipfis quoqj arboribus,mon« litomtti genere tibusqj.ac fontibus, dC fluminibus, 8c" uniuerfis,ut diximus,qua: fecerat. Multum ueatumu fta* enim eft ire per finguIa.Statuit ergo angelis angelum principem,cY fpiritibus fpiri tuit deusprinci tum,fyderibus fydus,da:monibus da:monem,auibus auem,beftrjs beftiam,ferpen £"• tem ierpentibus,pifcem pifcibus,hominibus homine,qui eft Chriftus lefus.Chris ^hriftus 3«**tf ftus autem dicitur eximio quodam religionis ritu : nam ficut regum funt quzdam imtuY- comunia nomina,ita ut apud Perfas Arfaces,apud Romanos Ce/ar,apud Aegy* APudiud<eoi ptios Pharao, ita apud ludxosChriflus communinominerex appellatur.Caufa ^^^P*1 * autem huius appellationis haec eft . Quoniam quidecum eflet filius dei cY initium cltwcommm omnium, homo facluseft : hunc primum pater oleo perunxit, quod ex ligno uitae ' 50 fuerat fumptum:ex ilio ergo unguento Chriftus appellatur. Inde deniqj etiam ipfe fecundu praedeftinationem patris,pios quofqj cum ad regnum eius peruenerint, uelutquiafperam fuperauerint uiam, pro laborfi rcfcclione fimiliolcopcrunger, ut dC ipforum lux luceat, cV fpiritu fandto repleti,immortalitate donentur. Virgul ti uerohuius,ex quo fumptumeftiftud unguentum, uniuerfam naturam tibi fuf* ficienter expofuifle me memini . Sed 8c" nunc per breuiflimam fpeciem de omni* bus te in memoriam reuocabo, In prxfenti uita primus pontifex Aaron, chrifma= Chrifmateum tis compofitione perunduslquod ad imaginem illius, de quo fupra diximus,fpiri* gebantur regti taIisunguentifadueft:princepspopuli ruit,cVtanqua rex primitiasCYtributum Q-propheut* per capita accepit a popuIo,cYiudicandi plebemforte fufcepta, dc mundis, im- 40 mundiscp iudicabat. Sed cY fi quis alius ex ipfo unguento perunclus eft,tanquam uirtuteinde concepta, etiam ipfe rex, aut propheta fiebat, aut pontifex . Quod 17 temporalis haec gratia ab hominibus compofita, tantu potui t : in tellige iam tu quan tum fitillud unguentum,quoda'deodeuirguItouiteprolatumeft,cum hocquod ab hominibus faflu eft,tam eximias inter homines conferat dignitates. Quid enim in praefenti feculo propheta gIoriofius,pontifice clarius,rege fublimius f Et ego ad haec refpond i: Memini petre dixifle te de primo homine, quia propheta fuitt quod autem undus fuerit,'non dixifti. Siergofine unguento propheta nulluseft, quomodo primus homo cum non eflet undus fuit prophetarTum fubridens p e T R v. s: Si primus,inquit,homo prophetauit,certum eft quod cY unclus fit . Licet enim unclionem illius filuerit ille qui legem in paginis condidit: nobis tamen intel '

B 2.

16 RECOG. DIVI CLEMENTIS AD IACOBVM

ligenda haec euidenter reliquit . Sicut enim fi unclum eum dixiffet, non dub ita: e«

tur cV prophetam eum fuiffe,etiam fi fcriptum non effet in lege: ita cum certutm fis

eum prophetam fuiffe,fimiliter certum efi cV quod unclus fit, quia fine ungue nto

Sineungvxnto prophetare non poterat. Veru hoc magis dicere te oportuit, chrifma arte myropo

nemo prophe» iica compofitum efi ab Aaron,quomodo primus homo perungi potuit ungucn to

tabau antecopofitionis artibus nondu repertisC Et ego refpondi : Non me traducas P E*

T R E, non enim de unguenti compofiti cV temporali oleo loquor, fed de lllo fim*

plici cV aeterno,quod d deo fadum effe docuifii,ad cuius fimilitudinem ifiud corru

pofitum effeab hominibus dicis.Et petrvs ad haecut aidebaturindignans:

Quidputas clemens, quiaomnes omnia ante tempus fcirepoffumusrfed |3

nunc uti ne a propofito fermone recedamus, alias tibi, cum profecSus tuus manf=

fefius fuerit, de his apertius exponemus . Tunc autem unguento compofito per*

undus pontifex,uel propheta dei altarefuccendens,in omnimundodarus habe*

batur:fed poft Aaron qui ponttfex fuit, alius exaquis adfumttur, non Moyfen dU

co, fed illfl qui in aquis baptifmi, filius a deo appellatus efi. fcfus nanqj eft, qui ignc

illum quem accendebat pontifex pro peccatis , reftinxit per baptifmi gratiam : ex

quo enim hicapparuit,ceflauit chrifma,per quod pontificatus prsebebatur, uel

'Abrahamumin prophetia , uel regnum . Hunc igitur ante futurum prxdixit Moyfes, qui legcm

tetligit. dei hominibus tradiditifed 8C alius ante ipfum,iicut tibi cV ante iam tradidi , Ipfe er«

go indicauit eum uenturum,primo quidem aduentuhumilemifecundo ueroglo* z0

Dupkxaduem nofum . Et primum quidem iam impletum eft, cum uenit cV docuit, cV iudex om=

tusdomini. nium iudicatus eft,acperemptus.Secundoueroaduentuiudicaturusadueniet: cV

impios quidem condemnabit,pios uero in confortiu regni, focietatemcp fufcipier.

Fides uero fecundi aduentus confiat ex primo . Propheta* enim de primo loquuti

funt,cV praecipue lacob tV Moyfesinonnulla tamende fecundo . Sed magnificena

Tidcsprophez tja pr0p!ietiac in hoc maxime comprobatur,quod nihil fecundum confequentiam

tue unds proh rerum,dc futuris dixerunt :aiioqui aeftimaffe potius fapientes uiri, quod rerii con=»

tKr* fequentia dic?tauerat,uiderentur.Quod autem dico,ta!e eftlChriftum fufcipia lu*

deis,ad quos uenerat : cV credi ei,qui expedabatur ad falutem populi, f ecundu tra-

ditiones patrum confequens erat:gentes uero alienas ab eo fore,quibus neq? prc* 5<

miffum quicquam de eo, necp adnuciatum fuerat, imo quibus ne nomine quidem

ipfo aliquandoinnotuerat, cVtameprophetaecontraordinem cV confequentiatn

rcrum,dixere eum expedationem gentium,cV non ludaeorum futurum. Ita deni*

quecVgeftumeft.Cum enim ueniffet, abhis quieumexpedareuidebantur, ex;

traditionc maiorum,omnino agnitus non eft.Hi uero qui nihil de ipfo penitus au*

dierant,cV ueniffe credun t,cV uenturum fpera n r.cV ita in omnibus prophetia fidc*

lis apparuit,qua: dixit ipfum effe expedationem gentium, Erraucrunt ergo fudet,

vdda. ChrU de primo domini aduentu,cV inter nos atcp ipfosde hoc cft fblum diffidtum.Nam

fiianis in quo quod uenturus fit Chriftus norunt etiam ipfi, cV expedant : quod autem iam ue=

(Ujjentiant. neritinhumiIitate,hicquidiciturIefus,ignorant. Etinhocmaximeeius cofirms= 4°

tur aduentus,quod ei non omnes credunt.Hunc ergo deus deftinauit in finemui

di,quiaimpoffibileeratmortaliummalapurgariperaIium,integraduntaxatper'

mancnte humani generis creatura, hoc eft,falua arbitrfj libertate . Hoc igitur fiatu

incoiumi referuato, inuitareuenitad regnum iuftosquofque, cV eos quiplacere

ftud uerint ei, cV quibus bona ineffabilia praeparauit, cV Hierufalem ciuitatcm cce*

Ieftem,qu^fuperip!endoremfolisfulgebitinhabitationefanclorum.lniuftosue3

rocVimpios,cVquipronihi!ohabuerunt deum, commiffamcp fibi uitam,diuer*

fa ad flagitia con t ulcrun t,ac tempus operis iufti,exercitium fecere malitig ,compe«

ten tibus.ipfiscp dignis ultionibus traderet . Caetera uero qua: ibi gcren tur,profer -

ri SC eloqu i, ncqj angelis, necjj h ominib us fas eft : fed hoc tantum fcire nos fufficst .

quo4

FRATREM DOMINT, LIBER PRIHVS, IJ

c]uoubonis aeternam bonorum poffeffionem conferet deus. His ab eo didis,ego

i elpondi ; Si Chrifti regno fruentur, hi quos iuftos inuenerit eius aduentus : ergo

qui ante aduentum eius defuncli funt,regno penitus carebuntc' Tum petrvs:

Cogis me, inquit, 6 clehens, aliqua de ineftabilibus publicare . Verunta*

men quo adufque proferri licet,facere non pigebit. Chriftus qui ab initio, cV fenv* chriflus mn$

per erat,per fingulas quafque generationes pijs, latenter licet, femper tamen ades defuitpifs.

rat, his praecfpue, a' quibus expedabatur, quibusq? ftequenter apparuit : fed non

erat tempus ut tunc refolutis corporibus, fieret refurredio, fed harc magis rem u«

neratio uidebatur a deo, ut qui inueniretur iuftus,diutius permaneret in corpore:

» o aut certe ficut de quodam iufto euidenter refertur in literis legis, quod tranftulerit znoch intetligil eum deus . Simili exemplo etiam cum cxteris geftum eft, qui eius uoluntati pla* dequo Gcnc. $. cuerunt,ut ad paradifum translati,feruentur ad regnum . Eorum uero qui non ad er Eai.44. integrum potuere explerenormam uiftitiae, fed aliquas infuacarne malitixreli» quiashabuere, corpora quidem refoluuntur, animae uero feruanturinbonis,Iae« petrushicfen» tisqj regionibus, utinrefurre3ionemortuorumcumcorporafuareceperint,ipfa tit,animas de* iamrefolutione purgata,prohis quae bene geflerant, aeterna haereditate potian» funilorii detine tur.Et ideobeatifuntomnes,qui regnumChriflifuerintadepti,quianonfoIuin» rialicubiinloco fernipoznaseiFugient,fedcVincorruptib/les permanebut, cVprimideumpatrem la-too-bono, tiidcb unt,atq? inter primos apud deum honoris ordinem confequentur . Propter ufque in Mtif

lo quod non minima de Chrifto quaeflio habetur,cV infideles qufq; ex ludxis immen diem: iUamq; re fa aduerfum nos infania commouentur, uerentes ne forte ipfe fit in quem pecca* folutionem cor* uerunt.Et eo magis metus increfcit,quod fciunt ftatim ut eum cruci adfixere, uni* poris er anim<e uerfumeicompaffumeflemundum,corpusc^eius diligentia fecuftodiaconfer* quoddi effeex uatum, nufquam comparuifle, atq; ad fidem nominis eius innumeras m ultit ud U piationisgenus, nes conuenire, Vnde cV compulfi funt una cum pontifice Caipha, fkpius mittere 5"<"* nunc uu\* ad nos,ut de nominis eius ueritate quaereretur. Cumqj crebro depofcerent, ut de gopurgatoriU lefu aut difcerent, aut docerent, fi ipfe eflet Chriftus : uifum nobis eft afcendere «ppeUtmus. adtemplum, cVcoramomni populo proteflarideeo,fimulcVarguereiudxosde multis, quaeab eis abfurde gerebantur.In multas etenim iam partes populus fcin*

30 debatur, initio fumptoa Ioannebaptifta.Cumenim iam immineret ortus Chrift/, ad facrificia quidem reprimenda, baptifmi uero gratiam largiendam, inimicus,ex his quae praedirta fuerant, adeffe temp us intelligens,diuerfa fchifmata operabatur i n populo, ut fi forte prius peccatum potuiflet aboleri , fecunda corrigi culpa non poffet , Erat ergo primum fchifma eorum qui dicebantur Sadducsei,initio loannis Trimu fchifnut iam pene temporibus fumpto.Hiq?,ut caeteris iufliores, fegregare fe cccpere a po* Sadduca-orum, puli ccetu,cV mortuorum refurredionem negare,fdcj3 argumento infidelitatis ad- ferere,dicentes,no efTe dignum,ut quafi fub mercede propofita colatur deus. Au« toruero fententiae huius primus Dofitheus, fecundus Simonfuit. AliudSama* Dofitheuset si raeum fchifma eft,fcV ipfi enim refurredionem mortuorum negantes,adferut, non monprintipes

40 in Hierofolymis, fed in monte Garizin adorandS efle deu. Qui tame unu uerum Sadductorum. prophctamcx Moyfis uaticinationibus rede expedantes, prauitate Dofithei im= pediti funt , ne hunc quem expetftabant crederent effe Iefunt.Scribe; quoqj cV pha vharifeoru fc» rifaei in aliud fchifma deducuntur : fed hi baptizati a loanne, cV uelut clauem regni cundu fchifma. cozlorum, uerbum ueritatis tenentes, ex Moyfis traditione fufceptum,occuItarut ab auribus populi . Sed cV ex difcipulis Ioannis, qui uidebantur efle magni,fegre* viftipuli \oan* garuntfe apopulo, cVmagiftrum fuumuelutiChriftum prardicarunt . Haec au= tusiniquiores tem omnia praparata funt fchifmata, ut cV fides Chrifti per hfc impediretur cV ba« nM chriflo ptifma , Veruntamen ut dicere cccperamus , cum frequenter nos pontifex per fa« f*fuo prat» cerdotesrogaflet, utde lefufermonobis haberetur adalterutrum, ubiopportu* «Ptm>

B 5

»8 RECOG. DIVI CLEMENTlS AD IACOBVM

numuifutn eft,8£ omni ecclefiae placuit,afcendimus ad templum: cV ftantes ifl

sradibusuna cum fldelibus fratribus noftris,fado populi fummo filentto, prior

Pontifex ccepit adhortari populum, ut patienter cV cum quiete audiant, firnulqj

eorumquxdicenda funt, teftes cV iudices fiant.Tumdeindecum multis laudi*

bus efferrent facrificiorum ritum, qui ad remiflionem peccatorum humano gene*

taptifmmiw ri,diuinituselTetindukus ,caufabaturIefunoftribaptifma, uelut contrahax nu*

deosmiehn* per indudum . Sed propofitionibusoccurrens matthaevs, euidenteroften

buit. dit , Quod (i quis lefu baptifma non fuerit confequutus, is non folum ccclorum

regnofraudabitur,uerumcVinrefurredione mortuorum non abfque periculo

erit , etiam fi bona: uitar, cV redae mentis prxrogatiua muniatur . Hsec, cV his fimi* ia

lia profequutusjfiluit Matthxus. Sed Sadducarorum pars,quae negaret refur»

redionem mortuorum,indignataeft:itautquidamexipflsdemedio populiex*

clamaret , dicens multum errare, eos qui putant mortuos aliquando refurgere.

Contra hunc Andreas meus frater refpondens, docuit errorem non efle, fed cer*

tilTimam fidem, quod mortui refurgant, fecundum ea quae docuit is, quem Moy*

fes prxdixit uenturum prophetam, Aut fi non uidetur eis ipfe efle quem prasdixrt

Moyfes,de hoc , inquit, primo requiratur, ut cum euidenter ipfe fuerit proba»

tus,nihil dereliquofuperhis quxdocuit ambigatur , Haec autem,cV his fimilia

pluraproteftatusjfiluit Andreas . Samarams uero quidam contraria populo cV

deo loquens, cV neque mortuos adferens refurreduros, necp eum, qui eft in Hie« z<>

rufalem, cultum dei tenendum, fed montem Garizin uenerandum . Addidit eti*

amcontra nos haec,quod lefusnofter noneflet ipfe,quem Moyfes prophetam

uenturum efle praedixerit. Aduerfum hunc cV alium qui cum ipfo haec eadem pro

fequebatur , Zebedaei filrj, lacob, cV loannes uehementer obnifi funt . Et quams

uis haberent mandatum, ne ingrederentur ciuitates eorum , neque uerbum eis

prardicationis inferrent, tamen ne fermo eorum, fi confutatus non eiTet, aliorum

lxderetfidem,itaprudentercZfortiterrefponderunt, utperpetuumeisfilentium

darent.Nam lacobus de refurredione mortuorum cum totius populi fauorepers

orauit:Ioannes uero oftendit,quia fi ceflarentab errore montisGarizin,confe*

quenter agnofcerent ipfum efle lefum, qui, fecundum prophetam Moyfen, ex* J<a

pedatur efle uenturus : quoniam quidem figna cV prodigia ut fecit Moyfes,ita fe«

cit etiam lefus: cV dubium noneft,quin fimilitudofignorum ipfumeffeteftetur,

quem ficut fe, dixit effe uenturum . Hsec cV alia plura his fimilia proteftati, filuere:

cV ecce quidam de fcribis, de medio populi adclamans,ait:lefus uefler figna cV

prodigiaqua:fecit,utmagus,nonutpropheta fecit.HuicPhilippus uehementer

•n<tc~opinor, occurrit, oftendens, quia hac ratione accufarem etiam Moyfen. Cum enim Moy*

fuitcMJ)h,quur fes ffgna £V prodigia in Aegypto fecerit, fimiliter autem 8C Iefus in Iudaea : dubita*

Ammottius de rj non p0fl"et, quin quod de lefu diceretur , hoc etiam de Moyfe dici uideretur.

confbmnMici HxccV his fimilia plura proteftatus, filuit Philippus. Pharifkus autem quidam au-

fu a- mo>/i fe (jiens j1XC} jnfimulabat Philippum,quod Moyfen atqualem diceret Iefu. Cui Bar* 4°

brum confaibe thoIoma:us refpondens, conftanter edocuit, quia non dicimus Iefum folum arqu a

Kt,uttcjl<ttur iem]vioyfi,fedmaiorem:quiaMoyfesquidempropheta fuit,quodfuitcVIefus :

Kufehus. quodautemfuitIefus,Moyfesnonfuit,Chriftus.EtideomaioriIlefinedubio,qui

cV propheta cV Chriftus eft, qua'm ille qui folu propheta efi. Hatc cV his fimilia plu

TresfuijfeUco raprofequutus,filuit. Poft hunc lacobus Alphaef fermonem fecitad populum,

bos, Hnc intelli quo oftenderet, non ideo credendum effe Iefu,quia de eo prophetae praedixerint:

gwjMs. fed ideo magis credendum effe prophetis, quod uere prophetae fint,quia eis Chri*

ftus teftimonium reddat . Nam prafentia, cV aduentus Chrifti, illos uere prophe*

m

FRATREM DOHINI, LIBER P R I M V S. I?

€as fuiffe defignat.Decebatenimnonabinferioribus maiori, fedamaiore infe* rioribius fideiteftimouiumdari.HaxcVmulta his fimilia profequutus , ctiam Ia« cobus filuit.Poft hunc Lebbarus populum ccepit uehementer arguere,quod QBierTtud* non crederentlefu,quieistantum profueritdoccndoquacdeifunt,folandoads d*u$di{kseji> flidtos, medendo infirmos, pauperes confolando : fed pro his omnibus bonis,o* dia,mortemcRrcddiderint. Harc&hisfimiliapluracum effetpopuio proteftas tus' filuit.EtecceunusexdifcipuIis loannis adfirmabat Chriftum loannem fus iffe' 6V non Iefum : in tantum, inquit,ut 8C ipfe Iefus ornnibus hominibus 8C pro* phetis maiorem effe pronunciauerit loannem.Si ergo,inquit,maior eft om* , nibus,finedubio 8C Moyfe, &ipfo lefu maiorhabendus eft . Quod ft omnium maior eft,ipfe eft Chriftus. Ad haec Chananaeus simon refpondens , ad» f"ruitloannemmaioremquidemfuifleomnibusprophetis,&:omnibusquifunt filrj mulierum : non tamen maiorem efle filio hominis : 8fideo lefus quidem 8C Chriflus eft, Ioannes uero folum propheta : 8C tantum intereft inter (pium 8C le* fum, quantuminter prxcurforem , 8C eum cui praecurritur : 8C quantuminter cum qui legem dat,8t" eum qui legem feruat. Hxc autem 8C his limilia pro* fequutus,filuit etiam Chananaeus. Poft quem Barnabas,qui 8C Matthfas,qui in locum ludae fubrogatuseft apoftolus,monerepopukim cozpit, ne odioha berent lefum , neque blafphemarent eum . Multo enim effe redhus, etiam igno lo ranti,ueldubitanti delefu,amaree'im quamodiffe.Charitatienimdeuspraes» mium pofuit,odtjs pccnam. Hocipfum enim,inquit,quod ludaicumcorpus adfumpfit,&: inter ludaeos natus eft.quomodo non omnibus uobis incenti» ua fui amoris incuflltfHacc 8C his fimilia quum pcroraffet , dicendi finem fe» cit. TuncCaiphasdodrinam lefu culpare tentabat, dicens eum res uanas lo* quutum : beatos enimpauperesdixit,&: terrenas fore remunerationespromi* iit,ac fummam muneris in terrena hxreditate conftituit : cibisqpc potueos, qui iuftitiam feruarint , promifit effe faturandos . Et his fimilia multa docuiffe deprehenditur.CuiThomas refpondens, arguit eum fruftracaufantem,often* dens,quia prophetse magis,quibusetiam ipfe credit,ifta docuerint, nec tamen 50 quomodo erunt haec , aut quomodo percipientur,ollenderint : lefus uero qua* liter accipi haec debeant,demonftrauerit. Et quum harc atque his fimilia plu* ra dixiflet,fiIuitetiamThomas. Pofthaecrurfum Caiphasmeintuens,cY nunc ut monens , nunc uero ut culpans, dicebat, ceffare me debere de reliquo iptx* dicatione christi 1 e s v, ne in pernitionem mei hoc agerem,neue i* pfe errore deceptus , alios quoque meo errore deciperem. Tunc praeterea ar«= guebat me temeritatis , quod quum eflem ipfe imperitus pifcator , 8C rufticus, officium fubire dofloris auderem . Haec 8C alia plura his fimilia dicenti, ego quo* que in haecuerba refpondi:Mihiquidem minuseffe periculi,fi,utipfe ait,ifte non fit Chriftus,quia dodtorem legis receperim: ipfi uero ingens effe difcri* 40 men , fi hic ipfe fit Chriftus , ficut & certe eft . Ego enim credo huic qui appa* ruif.ipfe autem cui alfj fidem feruare fe credit,qui nullus apparuit t Si uero 8C idiota,ut ais,cV imperitus,ac pifcator , 8C rufticus , fuper presbyteros fapi* entes intelligam : hoc ttbi,inquam,magis metum debet incutere. Nam fi ex eruditione aliqua difputans,obtinerem uos fapientes 8C cruditos,uideretur uticp, dodrinamhocmihi longi temports, & non diuinx uirtutis gratiamcontuliffe: nunc autem cum,ut dixi,nos imperiti,uos fapientes conuincimus,& fuperamus, cui fenfum habenti non palam eft , quta hoc non humanae argutiae opus eft , fed diuinae uoluntatis 8C muneris ( Haec igitur cV alia h uiufmodi profequentes, con*

B 4

20 RECOG. D I V I CLEMENTISAD IACOBVM

fcquentcs proteflati fumus, ac docuimus nos imperitf cV pifcatores,facerdotes qul dem de uno folo deo cccli, Saddiucaeos de refnrredtione mortuorum, Samaritasde confecrationeHierufaIem:non tamen ingrefli ciuitate ipforum, fed publice difpu tantes: Scribas uero cV Pharifeos de regno ccc!orum:DifcipuIos Ioannis,ne fcan* dalum paterentur in loanne : Omnem uero popuIum,quiaIefus eft Chriftus e,ter nus , Ad ultimum autem monui eos, ut prius quam progrederemur ad gentes, praedicareeis agnitionemdei patris.ipfi reconciliarenturdeo,fufcipientesfiIium eius:aliterenim nullomodoeosoftendi poffefaIuari,nifi per fandi fpiritusgra* Bdptifnut. tiam, trinae inuocationis dilui baptifmate properarent,cVeucharifliam Chrifti do* Buchariftia. mmifumerent.cuifoIi,dehisqua:docuit,credcredeberent,utficaternam falu* tem confequi mererentur: aliter uero impoflibile prorfus efle reconciliari eos deo, etiam fi mille eiaras,cV altaria mille fuccendant . Nos enim,inquam,pro certo com perimus,quod fuper facrificrjs quae offertis, multo magis exafperatur deus,facrift* ciorum tempore etiam nunc expleto: cV quia uos non uultis agnofcere,emenfutn tnmel.9. cfle iam tempus hoflias offerendi, ob hoc deflruetur cVtemplum, cVabominatio defolationis flatueturin Ioco fando,cVtuncgentibus euangelium pradicabitu» adteflimonium ueftri,utex illotumfide ueftra infidelitasiudicetur.Omnisete* nim mundus diuerfis teporibus, diuerfas malidae zgritudines patitur, uel per onw Chrijlus medi» nes generaliter, uel per ftngulos quofque fpecialiter : fcV ideo indiget medico, quf tus e & eum uifltet ad falute . Nos ergo proteftamur uobis, cV quod unuquenq? ueftriim i*

latuit, nunciamus. Veftrum eft deliberare quid expediat uobis. His a me didfs in* gemuit omnis multitudo facerdotum, quod eis de templi fubuerfione prxdixe« rim . Quod cum uidiflet Gamaliel princeps populi (qui latenter frater nofter erat infide,fedconfilionoftro inter eoseraOquiaualde fremerent,cV ingenti aduers Gamliel cUi'- fum nos furore mouerentur,adfurgens,ait:Quiefc(te paulifper 6 uiriTfrae'Iit£,non tulum fkuebat enim aduenitis tentationem,quae im minet uobis, propter quod definite ab homf* <pq/tofo. nibus iftis:cVfi quidem humani eonfilrj eft quod agunt,cito ceflabitifi autem a deo Aii.s- eft, cur fine caufa peccatis,nec proficitis quicquam f deienim uoluntatem quis po* teft fuperare ( Nunc ergo quoniam quidem in uefperam iam uertitur dies,in cra* ftino hoc ipfo in loco audientibus uobis, ego ipfe cum iftis difputabo, ut omnem $« errorem pala'm arguam, dilucideqj confutem.Et his didis, repreffus eft eorum ali. quatenus furor, ea praccipue fpe, quod die craftino erroris nos publice arguendos fperaret : tV fic cum pace populum dimifit. Nos uero cum ueniffemus adlacobum noflrum, omnia quae dicla geftaqj fuerant, exponentes, apud eum cibo fumpto manfimus : omnipotentideo per totam nociem fupplicantes, ut futurae difputatio nis fermo indubitatam fidei noftraeoftenderetuerftatemjgiturpofteradielaco* bus epifcopus nobifcum fimul, cV cum omni ecclefia afcendit ad templum, ubi in« gentem reperimus multitudinem,a medio noclis expedtantem nos , Stetimus er* go in Iocis quibuscVprius,ut eminetius ftantes, ab uniuerfo populo cerneremur. G<tmM ex in Cumq? eflet fummum filentium fatfum, Gamaliel, qui, ut fupra diximus, noftrx 4ft duftria mluitui fidei erat : difpenfatione uero manebat inter ipfos, ut (i quando iniquum aliqufd deridijfentire aduerfum nos, aut impium molirentur, uel ipfos confilio reprimeret prudenter nbapoftolis. aptato : uel nos commoneret, ut aut curare, aut declinare poffemus : Is ergo tan« quam aduerfum nos agens,prior omnium epifcopum lacobum intuens, hoc modoadIoquutuseft:SiegoGamaliel neque eruditionis meae,neque fenecSu* tis opprobrium duco, difcerealiquid a paruulis, cVabimperitis, fi quid forte eft utilitatis.aut falutis acquirere, ( Qui enim rationabiliter uiuit,fcit quia nihil eft animaprecioiiusjquomodo nonomnibus hocamabileeft,cun(ftis'queexopta< tum, utquse ignorat,difcatf quse didicerit,doceatfCertiffimum nanqueeft,quod

accjf

FRATREM DOMINI, LIBER P R I M v S. 2t

fiecgamicitia,necjj propinquitas generis, necp regni fublimitas hommi dtebet effe VeriutcnihH preciofior ueritate.Et uos ergo fratres,fi quid amplius noflis, pop ulo dei qui adeft, precioftus ejl. idemcjj fratribus ueftris proferre non pigeat,omni populo libenter cV cota cum quiete qu? dicitis audiente.Quomodo enim no hoc faciat popu!us,cum meipfum uideat fecu pariter uelle a uobis difcere, fi qutd forte' amplius uobis reueiatjit deusf Si uero uos in aliquo indigetis, fimiliter etiam uos a nobis non pigeat doce ri, ut er* ga utranq? partem,fi qu.id deeft,adimpleat deus.Quod ii aliquis uos forte nunc fo * l(citatmetus,proptern5nulIosnoftrorum,quiprxiudicatisaduerfumuosanimis utuntur, cV infidias eorum uerentes, no audetis aperte dicere id quod fentitis,aper ' »o tius ego,ut uos etiamhuius occafione timoris abfoluam, iuro uobis omnipotecem deum, fcV uiuentem infe cula, quia nullum permittam intjcere uobis manus . Ha» bentes ergo huius iuramenti mei omnem hunc populum teftem, cV idoneurn pi* gnus,facramenti noftri foedus tenentes,abfque ulla cuncftatione unufquifque ue* iiriim quod didicit proferat,cV nos fratres intente,8£ cum filentio audiam us . Ha-c dicens Gamaliel,non ualde placebat Caiphae, 8C w uidebatur, fufpectum habens cum, ipfe magis inferere fe fubtiliter difputationibus ccepit ! fubridens enim ad ea qua: Gamaliel dixerat, lacobum epifcoporumprincipem, faceidotum princeps orabat,ut deChrifto non aliunde fermo, qua'm de fcripturis fieret : utfciamus, in=» quit,utrum lefus ipfe fit Chrifius, an non . Tunclacobus, Primo, inquir, rcqura=

2o mus,exquibusfcripturispotiffimumdifputationemhabereoporteat. Ati!ie,uix j C. . .S nriilL aliquando ratione ipfa fuperatus,refpondit, ex lege habendam : fcV poft hoc etiam ^ODU-f &&■ 'pOJMWm prophetaru addidit mentionem.Cui lacobus nofter ccepit oftendere; qu ia fcV pro t phetae quae dicunt,ex Iege fumpferint,fcV Iegi confona fint loquuti.Sed fcV de Iibris Regnorum differuit aIiqua,quomodo, &V quando,fcV a quo fcripti fint,&C quomo» do eis uti oporteat.Cumq? cV de lege pleniffime difputaflet, ac finguh qu£ de Chri fto fun t,p unffima expofitione protuliffet in 1 ucem, oflendit abundantiffimis pro* bationibus,quia lefus efl Chriftus,cV in ipfo uniuerfa qua: de h umili eius aduentu fuerantpraedicfta,complentur.Duos enim eius pra-didos cffe docuit aduentus. moaduentut Vnum humilitatis,quem adimpleuit : alium gIoriae,qui fperatur implendus,cum Chrifii.

30 ueniet dare regnum credentibus in fe,£V ferifantibus omnia quae przcepit. Cum= que de his omnibuseuideter populum docuiffet,addebat etiam hoc : quia nifi quis baptizatusfueritinaqua, fubappellatione trina: beatitudinis, ficut docuit uerus propheta, neque remiffionem acciperet peccatorum, neqj inrroiretin regna ccc- lorum : cVhanc efle dei ingeniti prafinitionem confirmauit. Quibus etiamhxc addidit:Nolite putare duos ingenitos dicere deos, aut unum diuifum efle in duos: vnitusdei. uel ficut impfjdicunt,eundem mafculum cVfceminam fui effedum : fed filium dei unigenitum dicimus, non ex alio lnitio, fed ex ipfo ineffabiliter natum . Simjg liter etiam de paracleto dicimus . bed &C de baptifmate , cum aliquanta dixiilet,per feptemcontinuosdiesperfuafit omni populo 6V pontifici, ut confeftim ad perci*

4° piendum baptifmum feftinarent . Cumcp in eo iam res effet, ut uenirent cV bapti* zarentur, homo quidam inimicus,tunccumpaucis admodum ingrediens tem* plum,clamare ccepit fcV dicereiQuid facitis 6 uiri Ifraelitaefcur uobis tam facile fub « ripiturfcurpraecipitesducimini abhominibusfnfeIiciflimis,cVa simone ma* godeceptisfCumcp haec diceret,cVadha:cadderet,acfuperareturabepifcopo Ia« eobo, conturbare popu!um,cV feditiones fufcitare ccepit, utineeaquaedicebana «ur plebs poiTet audire . Igitur exagitare cuntfa clamoribus, cV qux fuerant muU co labore ordinata conuellere, fimulqj incufare facerdotes,cV obprobrrjs atque increpationibus cccpic accendere, cV uelut furibundus, fingulos quofque ad cs- dcm concitare, dicens : Quid agitisfquidceffatiscOfegnes cVdefides,cur non rnanibus nofiris inuadimus , cV difcerpimus omnes hos i Etcum haec dtxiffet.

11 RECOG. DIVI CLEMENTIS AD IACOBVH

Tbrtecotn* primus rapto ex ara torre robiufto cardis fecit exordium. Tunc deinde 8C ea?tefi uk bujlo, dentes eum,fimili efferebantuir infania : fit omnium clamor, caedentium pariter 8C caeforum fanguis pl urim us fu;nditur,fuga permixta habetur : cuminterimilieini* micus homo lacobum aiggreiflus^de fummis gradibus praecipitem dedit : quem cum mortuum credidiliet,ultira riuMare neglexit, Noftri uero fublatumeum col ligabant : erant enim 8C numero plures quam iili, 8C uirtute maiores . Sed propter VatientiaChrU reuercntiam dei,ipfi magis incerimi fea paucioribus, quam interimere alios patiea fiianorum. bantur.Cum autem uefpera adfuiffet, templum quidem facerdotes daudunt:nos uero ad domum Iacobi regreffi,&! pernotfantes ibi in oratione,ante lucem defcen dimus Hiericho ad quinque millia uiri.Pofi triduum autem uenit ad nos ex fratri* io bus quidam a Gamaliele, de quo fupra' diximus, occultos nobis nuncios deferes, Vaulu fuiffe eu quod inimicus ille homo Iegationem fufcepiffet a Caipha pontifice, ut omn.es qui queminimicum crederent in Iefum, perfequeretur : 8C Damafcum pergeret cum epiftolis ei us, ut bominemappel etiam inibi auxilio ufus infidelium,fidelibus inferret exitiumudcirco autem praci* kuit,exijiimo: pueDamafcum feftinarer,quod&iIIucconfugiffe crederet petrvm. Etpoft namis diphma dies fere triginta digreffus eft per Hiericho,Damafcu tendens,cum per idem tern* ta impetrauit, poris progrefll effemus nos ad fepulchra duorum fratrum quorundam, quar fpon utchriftianis tefuaperannos fingulos dealbabantur: quo miraculo multorumaduerfum nos negociu exhibe repreffus eft furor,uidentium haberi noftros in memoria apud deum. Pofitis itaq? t(t. Afl..22j nobisin Hiericho, ibiqj orationibus&ieiuntjsoperamdantibus,Iacobusepifco- zo pus accerfitum me inde huc Caefaream mittit, dicens : quia Zachaeus de Csefarea fcripferit fibi,Simonem quendam Samaraeum magum plurtmos noftrorufubuers terc, adferentcm fe effe quendam Stantem,hoc eft afio nomine,Chriftum,8c" uirtu tem fummam excelfi dei,quae fit fupra conditorem mundilfimulq} mirabilia pluri* ma oftendens,aIios dubitare,a!ios declinare fecerit ad fe: cundtaqj diligenter coms perta ab his qui prius uel focfj eius, uel difcipuli fuerant, 8C poft hoc ad Zachaeum conuerfifunt,indicauit.Mukifuntergo, inquitl3cobus,6 petre, quorufalu* tiscaufaproficifciteoportet,cVargueremagum,acfermonemueritatisdocere:fed nihil moreris,neq? te contriftet,quod folus proficifceris,fciens comite tibi cV adiu* toremdeum perIefum,cVcit6pereiusgratiammuItostibifocios cVunanimesfo 50 re, Datofane operam, utper fingulos annos praecipuaquaequeex: didtisgeftisqj tuis fcripta mittas ad me, 8C maxime per feptimanas annorum.Et his diclis,dimiis fusab eo, fex diebus perueni Caefaream . Ingredienti autem mihi occurrit Za* chaeus dilediffimus frater nofter, cV inhaerens amplexibus meis, perduxit ad hoc, inquoipfe commanebat,hofpitium,requirens a me de fingulis quibufq? fratri* bus, praecipue tamen de honorabili fratre noftro lacobo, Cumcp audiffet a me, Ucolusaltero qU0Cj uno acjhuc claudicaret pede: percontanti,continuo caufam,omnia haec pede daudica- qU2 nunc tibi expofuimus,ei enarraui : quomodo euocati effemus a facerdotibus bat- SC pontifice Caipha ad templum : 8C lacobus archiepifcopus ftans in fummis gra*

dibus, per feptem cotinuos dies uniuerfo populo de fcripturis dominicis adfignas 4°

uerit,quod lefus effetChriftus:quouemodoomnibusiam adquiefcentibus, ut

ab eo baptizarentur in nomine Iefu,inimicushomo effccerit illa omnia quae fu=»

pra diximus, ut ne eadem iterum dicamus. Quibus cognitis Zachatus,rurfus mi*

hi quar a Simone agerentur, exponit : 8C inter haec, nefcio unde cognito aduentu

meo, ipfemandatad me Simon : Audiente, inquit, populo,die craftina difpute*

simonmagus mus.Cuiego: Fiat,inquam,ut Iibet.cVhaxpollicitatio meauniuerfxinnotuitcf*

Vetro certamen uitati, ita, ut etiam tu qui ipfa die adueneras, chfceres me die poftera cum Simone

demmciat. habiturum effe certamen,cV requifita manfione noftra fecundu indicia,qua: a Bar

naba acceperas uenires ad nos : ego uero ingreffu tuo ita gratulatus fum,ut nefcio

unde motus, feftinauerit animus meus exponere tibi cunda uelociter ; praecip ue

tamen

10

PRATREH DOMINI, LIBER PRIMVS, 2J

tamen quod eft in fide tnaximum de uero propheta t quod unum ad totius dotfris nae fundamentum fufficere pofle non ambigo:tum etiam fcriptae legis per fingula qua:qjcapituIa,quorum ratio pofcebat, fecretiorem tibi intelligetiam patefeci:non occultans a te,nec traditionum bona:quae uero fuperfunt incipiens a' die craft ina, exhisquae inqujeftionibuscum Simone mouebuntur.perdies finguiosaudies, ufquequo,deo fauente,perueniatur ad ipfam, quo iter noftrum dirigendum cre* dimuSjUrbem Roma.Cumq3 ad harc ab eo ditfa, omnem gratia me ei debere pro* fitererjfadiurumcpomniame^quaepraeciperet^promptiffimepollicererjCibofum* pto quiefcere nos iuffitjfibiqj ipfe quietem dedit,

RECOGNITIONVM DIVI CLEMEN

TIS AD IftCOBVM FRATREM DOMI NI, LIBER SECVNDVS, RVFINO

Torano Aquileienfeinterprete,

I v m autemdies,qua:addifceptand5cum Simoneftatutafue*

1 rat,inIuceiceret,Petrusprirnisgallornmcantibusfurgens, ex*

I citauit etiam nos : eramus enim in eodem conclaui cubitantes,

fimulomnes tredecim,in quibus primus poft Petrum Zache*

us,deinde Sophonias,[ofephus,cY Michaeas, Eliefdros 8c" Phi«

! nees,Lazarus Sc" HeIifaeus:poft hosego CIemens,cV Nicodes

_J mus:deindeNicetacY Aquila,qui fuerantprius difcipuli Si«

monis: cY docente Zachaeo, conuerfi funt ad fidem Chrifti.MuIierum fane' nulla

prorfusaderat. Cumqjadhucuefpertinum lumen duraret, omnesrefedimus : 5C

Petrus uidens uigilare nos,ac fibiintenderejfalutatiSnobis, continud dat fermonis

exordium, Mirari me equidem fateor fratres, humanae naturse uim, quam ad om >

nia aptam,abilemcj5 effe uideo.Hoc autem dicere in memoriam uenit, ex his quae

30 rebus ipfis expertus fum, ut cum tranfierit mediu noclis, ego fponte iam fufcitor,

cV ultra fomnus nequaquam uenit ad me:quod mihi accidit ex eo, quia in confue* Cottfuctudo. tudine habui,uerba domini mei,qua: ab iplo audieram,reuocare ad memoriam,cY pro ipforum defiderio, fufcitari animis meis, S>C cogitationibusimperaui t ut euigi» lans ad ea,8t" fingula quaeque recolens ac retexens,poflim memoriter retinere. Ex hoc ergo dum omni cum dulcedine fermones domini uerfare in meo corde defide ro,confuetudo obtinuit uigiiandi,etiam fi nihil fit quod cogitare uelim.ha ergo in* effabiliquadamratione, introdudaaliaconfuetudine, uetus cofuetudomutatur; SC id reuera fi non fupra modum cogas,fed quantum recipit menfura natur x. Ne* que enim penitus fomno carere poflibile eft, alioqui nec facla nox fuiffet ad q uie* 4° tem.Et ego cum audiflem:Optime,inqua,dixifti Petre, quia confuetudo confue* tudinecomutatur.NamcYegocumnauigarem,primoturbabar,cYintramemihi omnia uertebantur,ita ut fuggillari uiderer,nec ferre poffem bruma 6V moieftiam maris:poft paucos aute dies, ubi cofuetudo fada eft, tolerabiiiter ferre co*pi,ita,ut mane ftatim una cum nautis cibu fumere delecflarer, cum prius ante horam fepti* mam capiendi cibi cofuetudo non effet. Nunc ergo,ex ifta fola confuetud ine,circa illud tempus,quo comedere cum nautis foIeba,efuries admonet me : quod tamen rurfusdepelIendufpero,cumaliafueritc6fuetudofufcepta.Credoergoetiam tibi uigiliaru confuetudine,ut perhibes,inftitutam:cYopportune hoc nobis exponere uoluiftl, ut cV nos aliquantulu fomni a nobis abrjcere atcp effugare non pigeat, ut poflimus doclrinae uiuentis inftituta fufcipere . Vbi enim decotfi fuerint cibi.

24 RECOG, D I V I CLEMENTIS AD IACOBVM silctiumjludijs Sc" mens acceperit nodurna fi!entla,opportuniflime quse docentur infident. Et Pe facrum. trus libenter accipiens,quo<d inte!lexerim,praefationis eius caufam,ad utilitate no«

ftramproIatam,con!audan;sime,adhortandicVincitandifinedubiogratia,confe* quentem ccepit expedire feirraionem.Opportu nu mihinunc cVneceflarium uide* tur,de his quae imminent aliiqua difcutere,id eft de Simone.Scire enim uelim, qui» bus fit moribus,cV quibus aicT:ibus:quod mihi,fi quis fcit, indicare non ceflet;refert enim ifta pra;nofcere.Nam fi in mandatis habemus,ut uenientes ad ciuitate,difca* mtih.7. mus prius,quis in ea dignuis fit,ut apud eum cibum fumamus;quanto magis con* uenit nofcere,quis,qualis u<e fit is,cui immortalitatis uerba credenda funt f Soliciti enim, cV ualde foliciti effe d<ebemus, ne margaritas noflras mittamus ante porcos. i0 Sed cV alias ob caufas utile e:ft,uiri hulus habere menotitiam.Sienim fdam quia in hisjdequibus non poteftdubitariquodbona flnt,emendatuseft, cVinculpabilis: hoc eft,fifobrius,fi mifericors,fi'iuftus,fi'mitis cV humanus eft, qua: utiqj bona effe nullus ambigit:tunc confequens uidebitur, ut ei qui obtinet bona uirtutum,etiam quod deeft,fidei,cV fcientig coferatur,cV in quibus maculari uidetur eius uita, qua: te ganlhoc the eft in reliquis probabiIis,emendetur.Si uero in his,quae pala'm funt,peccatis inuolu obgi,quiutde tuspermanet,cVinquinatus,nonmeoporteteiaIiquiddefecretioribuscVremotis ftcMtosfajlidis diuinae fcientia: proloqui: fed magis proteftari cV conuenireeu, ut peccare definat unteosquipara & aftus fuos £ uitjjs cmedet.Quod fi ingefferit fe,£V prouocauerit nos dicere, qua: doxis fids non eumminusre<?teagentem,nonoportetaudire,prudentereumdebemuseIudere: z« f> rotmus affcnfi nam nin ,i omnino refpondere auditorum caufa, utile non uidetur, ne forte exiRU fuerint. mcnt nos refponfionis penuria declinare certamen,cV fides eorum Iaedatur,no in*

teIIigentiupropofitumnoflTum.Cumcpha!cPetrusdixifletadnos,Nicetarogat p ermitti fibi dicere aliquid:a:tctt indulgente Petro, cu uenia inquit : Obfexro te do * mine mi Petre, audias me ualde folicitum tui, fcV uerentem, ne forte in certamine, Konfemperdb qUOd tibi eft cum Simone,fuperari uidearis.So!et enim frequenter accidere,ut qui tinent ueritatis uerjt2te defendit, non femper obtineat : dum aut in aliquo pra-ucnti funt auditoe patroni. res,aut non grandem curam melioris fententiaegerunt. Super haec autem omnia,

Orator g^ jpfe Simon uehementiffimus eft orator,in arte dialeclica, fcV fyUogifmoru tendi* Simon. cujjs Cnutritus:quod autem eft omnibus grauius,cV in arte magica ualde exercita* 5© tus:cV ideo metuo,ne forte' tam ualide ex omni parte munitus,apud eos,quiigno* rant eum,falfa allegans,putetur uera defendere. Neq? enim uel nofipfi eum potu* iflemus effugere,cV conuerti ad dominum, nifi dum adiutores eius, fcV erroru foctj fumus,agnouiffemus quod deceptor effet,acmagus. Cumqj haec Niceta dixiffet, Aquila quoqj rogans fibi dic endi facultatem dari, hoc modo etiam ipfe profequu » tus eft:Sufcipe quefo fcV mei erga teamoris curam optime Petre,cV ego enim ualde folicitus fum pro te. Nec reprehedas nos in hoc: quia curam gerere alicuius ex af* feclu uenitinegligere aute n<5 minus eft,quam odifle.Teftem uero inuoco deum, quia non ut fegniorem te in .certamine fciens, metuo pro te, quippe quia nec un» quam tibi praefto fuerim difpmtanti: fed qui illius impietates bene nouerim, exifh; 4« mationem tuam cogito fimuil £V animos auditoru,fcV ipfius ante omnia ueritatis fti tum. Vehemens enim eft hic magus ad omnia quaecunq? uoluerit, cV fupra modri fceleftus:inomnibusenimeuimdiIigenteragnouimus,utpotequiapueromaIori1 eius auditores fuerimus fcV miiniftri,cV nifi nos dei amor abrupiffet ab eo,in cifdcm cumipfoetiamnuhcuerfare:murmaIis:fedingenitusquidanobisergadeumaffe« dus,fcelera quidem eius exofa, cultum uero dei amabilem fecit. Vnde cV arbitror opus fuifle diuinx prouidenriae, ut nos primo familiares eius effetfi notitiam cape* remus, quomodo, uel qualiairte, prodigia, quae facere uidetur,efficiat. Quis enim eft^quinonobftupefcatfuperrhis^quaifacit^mirabilibusfcVnonputeteumdeco** lis deum ad falutem hominutm defcendiflerEgo de meipfo fateor,nifi interius eum

fciffem,

FRATREM DOMINI, LIBER SECVNDVJ, 25

fciflremj&finteifuifTemadibuseiuSjfubripimihifacilepotuiflet^undenofuitma

gnum nos ab e us confortio feparari, fcientes eunn magicis artibus, cV commentis

fcelerS niti. Qcod fi uis etiam ipfe de eo cunda co>gnolcere, quis ipfe fit,qualis ue,

tV unde,ue! qualiter patrentur que gerit,aufcul tau Simon bic,patre Anconio,ma Simon magus

cre Rachel natuseft,gente Samararus, ex uico Gytthorum, arte magus, graccis ta= quisfuerit.

menliterisliberalibusadprimeeruditus,gloria:aciadantia:fupraomnegenusho

minum cupidus, ita,ut excelfam uirtutem,quae fupra creatorem deum fit,credi fe

uelit,cV Chriftum putari,atcrjStantem nominari., Hac autem appellatione utitur, Stmon stantem

quafi qui neget poflefe aliquadodiflolui,adferen,s carnem fuam ita diuinitatis fuse fcuoluituocari.

lo uirtute compai?tam,ut poflit in acternum durare, Hinc ergo Stans appellatur, tan quam qui no poffit ulla corruptione decidere, Interfeclo etenim, ficut fcis cV ipfe, baptifta Ioanne,cum Dofitheus haerefeos fuac iniflet exordium, cum alrjs triginta principalibus difcipu!is,cV una muliere qux Luna uocitata efhunde cV llli triginta tun* M<"nl"Z quafifecundumlunxcurfuminnumerodierupofitiuidcbantur.Simonhicma* vselm-nuaci lar,utdiximus.gIoria:cupidus,acceditadDofitheS,8<:fimuIatisamicitrjs,exorat, tdnt,ff4V^ ut fi quando aliquis ex illis triginta obiflet,in locum defundi fe continud fubroga* rummPr°l''b'i ret:quia necp flatutum numeru excedere apud eos fas erat,neqj ignotum aliquem ?eg'K ' E"^a inferere,aut nondum probatum : unde cV catteri ftudentes digni loco ac numero bmstci'atur- fieri,fecundfi fecftae fuae inftituta placere per omnia geftiunt,quo poftit unufquifqj

20 exhis,quiiIIumnumerumfequuntur,cumfortea!iquis,utdiximus,deceflerit,di5 gnus uideri.quiin Iocu defuncli fubftituf debeat.Igitur Dofitheus plurimis abhoc exoratus,ubi locus intra numerS fadus eft,introduxit Simonem.Sed hic no muU to poft incidit in amorem mulieris illius, quam Lunam uocant, nobisqj utpote fa* miliaribus fuis omnia concredebat, quod magus eflet, cV quod amaret Lunam, quodq5gloria:cupidus,noluitea!ngloriusfrui,'fedexpeclarepatienter,donecho nefte ea utt Iiceret:fi tamen etia nos cSfpiraremus eiad omnia quae uelit:ied cV mer cedemminifterfjhuiusdatur5fenobispollicebatur,fummisuthonoribusaffici,cV dfj efle ab hominibus crederemur, tantfi ut mihi, inquit, Simoni deferatis prima* tus, quipoffummagica arte muItafignacVprodigiaoftendere,perquxpoflituel

50 gloriae,ueI fedhe noftrae ratio coftare. Poflum enim facere ut uolentibus me copre

hendere,no apparea,'cV rurfus uoles uideri,pala'm fim.Si fugere uelim.motes per Quantacffecc* forem,£V faxa quafilutS pertranfeam : fi mede monte excelfo praecipitem,tanqua r'[ simoperm fubuedusadterrasinlacfusdeferar,Vincftusmemetipfumfolua,eosueroquiuin %'m- cula iniecerint,uindos reddam : in carcere conligatus, clauftra fponte patefieri fa» ciam:ftatuas animatasreddam,ita utputenturabhis quiuident,homines efle : no uas arbores fubito oriri (aciam,cV repentina uirgulta producam;in ignem memet* ipfum infjciens,non ardeam. Vultfi meum comuto,ut non agnofcar: fed cV duas facieshabereme,poflumhominibusoftendere. Ouisautcapraefficiaripuerispar uis barbam producanr.in aerem uo!andoinuehar:aurum plurimuoftendam : re^ Quoddefefe

<|jo ges faciam, coscp defjcia. Adoraborutdeus,pubIicediuinisdonabor honoribus, ejlpoUititusSi* ita, ut fimuIacrS mihi ftatuentes, tanquam deum colantjcV adorent. Et quid opus mon, idejlcon* eft multa diceref quicquid uoluero facere,potero . Multa etenim iam mihi experi» fequutus. Nam menti caufa confummata funt.Deniqj a!iquado,inquit,cum mater mea Rache! iu inribcri frnm* beret me exire ad agrum ut meterem:ego falcem uidens pofitam,precepi ei ut iret kcrumcrat, cui cV meteret:cVmeffuitdecup!oamp!iuscaeteris.Multaiamnoua uirgulta produxi wfcriptio juit, deterra,cVconualcfcereeafeci,cVfubmomentotemporisapparerefeci:cVmonte Simonideofan proximum,ego fecundo perforaui.Sed hgc curn diceret de uirgultis produclis,cV "°: ut EuIebtus monteperforato,ftupefcebamproeo,quodetiamnoscircumuenireuelit,quibus txautonateiu fecomendare cV concredere uidebatur : fciebamus enim quod a proauis harc fuif >tm m"r(?m,e fent,quae a fe nuper fa<fta perhibebat, Hsec ergo nos ab eo flagitia audientes,cV ho ' Atur'

C

Z6 RECOG. DtVI CLEMENTIS AD IACOBVH5

rum deteriora,fequebamu:r tamen cV ipfi eius fcelera, cV alios ab eo decipi patieba mu^multaetiammentienitesproeojethocpriufquamaliquidfacereteorumqua: promiferat,ita,ut nullis adlhuc geflis,a! nonullis tamen putaretur deus . tnt*nm in Hofnheus dero initio,cum adhuc inter triginta Dofithei difcipulos haberetur, ccepit ipfi Dofitheo gauitsimom. derogare,tanquam qui noin integre,nec perfetfe doceret, idq? eum non inu'dia fa cere,ledinfcientia.Verum DofitheusubifibiderogarifenfitaSimone,uerensne opiniofuaobfcurareturapiudhomines^quieumputabant.ipfumefleSranitemjfu rore comotus,cum ad fchoilam folito conueniflent, uirga correpta uerberare Simo nemcctpit^cVrepentepercorpuseius^quafiperfurnum.uifaeftuirgatrarafiretfu perquoobftupefaclusDotfitheus,aitadeum;DicmihifituesStans,utadoremte. i* Curnq? Simon refpondiflet,ego fumiDofitheus uidens ie non eiTe Stantenn,cecis ditcVadorauiteum, cVSirnoniquidemcedit principatu fuo, ipfiqj obedire omne triginta uirorum ordinem iubet : femetipfum uero in locum Simonisftatuit3 cV no Xiofithcusmos multo poft defuntfus eft . Tgitur poft obitu Dofithei Simon accepit Lunam, cutn tiutr. qua ufque ad prarfens circuit, ut uidetis,decipiens turbas, cV adferens femet ipfum

quidem uirtute efle quandam,quae fit fupra conditorem deum: Lunam uer o quac fecum eft,efle de fuperiorib us ccelis dedudam, eandemqj cundorum genitricem, Ijmam Simon adferit efle fapientia:pro qua, inquit,Greci cV Barbaric6fligentes,imaginenn qui* fapientumuo* dem ems ahqua ex parte uidere potuerunf.ipfam uero ut eft , penitus ignorarunt: iuuuidcri. quippe quae apud illum primum omnin, cV folum habitaret deum.Et harc, atrqj alia zo his fimilia cu uerboru pompa proferens,decepit muItos.Sed et hoc indicare debeo, quod ipfc ego uidifle me memini, cum eflet aliquido Luna illa eius in turre quada, multitudo ingens ad eam conuenerat peruidendam , cV undiq? circa turrim ftabat; at illa per omnes feneflras turris illiusomni populo proc6bere,acprofpicere uide* batur.Et mufta alia mirabilia fecit,cV facit,ita,ut ftupentes prohis homines,putent eum ipfum efle ftimmu deum . Nam mihi aliquando,cV Nicetx rogantibus,ut ex* poneret quomodo ha:c poiTint arte magica effici, cV qua: eflet huius rei natu ra:Si* Abfurdumcom montanquafamiliaribusfuiSjexpIanareitaccepitiPuerijinquit^ncorruptijcVuioa wcntu simoms lenter necati , animam adiuramentis ineffabilibus euocatam adfiftere mihi feci, SC dcpueronccato peripfamfitomnequodiubeo. Etego:Eft he,inqua,poflibiIeanimaeha:cfacerer' 59 etiam hodie re-- lllerefpondit:Hoc uos fcire uoIo,quia fecundum Iocum poft deum obtinetanirna ccptuapudnu* hominis,cumexuta fueritacorporisfuitenebris.Statimdeniqj cVpracfcientiam ha gos. bet,propterquodeuocaturadnecromantia. Etegorefpondi:Curergointerfedo

rum anim£ no ulcifcunturinterfedoresfuosf Atille:Non meminifti,inquit,quocl dixi, quia cum exierit de corpore, etiam praefcientiam habetcMemini inquam.Ot» hoc,inquit, cum exceditecorpore,ftatimpra:nofcitfuturuefleiudicium,cV unu* quenq? pro his, quac hic egerit malis, pccnas daturum : cV ideo nolunt ulcifci intet* fedorcs fuos, quia cV ipfac pro fuis malis ,quae hic comiferant, perferunt cruciatus, cVilIos fciunt iniudiciograuiora manerefupplicia. Superhatcautemomnia ,nec Genijprtfides permittitur eis cxire, aut facere quicquam ab angelis qui ei pre_ fu nt. Et ego refpon* 4* tnimarum. di:Si non permittitur eis ab angelis huc uenire, aut facere quod uolunt,quomodo mago euocanti obtemperat animaf Ipfis,inquit,animabus uenire uolentibus non indu!gent:cumuerohiquiprgfuntangeIi,adiuratifuerintpermaiorefuum,excu fationemhabentnoftr3e,quieosadiuramus,uiolentfae,utpermittantexireanimaj quas euocam us:non enim ilh peccant qui uim patiuntur, fed nos qui inferim us ne ceflTtatem. Ad harc Niceta,ultra non ferens, praepropere refpondit , quod cVego quidem faduruseram, fedpriuseumexpifcaridefinguliscupiebam:fed,ut dixi, Niceta praeuenicns:Et tu.inq uit,no times diem iudicfj,qui uim angelis facis,cV anl mas euocas , cV homines decipis , cV honore tibi diuinum ab hominibus mercarisf JEt quomodo nobis perfuades quod neq? iudiciutn erit, ut nonnulli ludaeotu faten

tur,

FRATREM DOMINI, LIBER SECVNDVS» V}

tur, neque animae immortales fint,quod u/det ur pluribus, cum ipie ocul/s tuis ui* deas eas,cV comonitionem diuini iudictj capias ex ipfis f His ab eo diclis impalluit Simon , cV tamen pofi paululum recolligens fe, ita refpondit : Ne putetis , inquit, quod generis ueftri homo fim ego, neqj magus fum,necp amator Luns,neq? An tonrj filius . Ante enim quammater mea Rachel conueniret cum eo, adhuc uirgo simonmctitut concepit me,cum eflet in poteftate mea,uel paruum efle , uel magnum , & homi* feexuirgine nem inter hominesapparere.Tentandiergo gratia uos primosaflumpfiamicos, natum. ut in cceleftibus cV ineffabilibus Iocis meis prirnos uos conIocem,cum probauero. Humana ergo de meipfo mentitus fum, ut uos manifeftius comprobarem,fi inte* to grum erga me feruatis affecSum.Ego uero harc audiens, ipfum quidem miferu iu» dicans,impudentiam tamen eius admirans,cV pro eo tpfe erubefcens,fi'mul dc ue* ritus ne quid in nos moliretur maIi,innuo Nicet&paulifper una mecum fimulare, c¥aioadeum:Nonnobis indignerishominibus corruptibilibus, incorruptibilis deus,fed fufcipe magis affecftum noftru,cVanimu uolentem fcire qui fit deus:non« dum enim fciebamus quis efles,cV nec aduertebamus quia tu es que quxrebamus. Hxc cV his fimilia uultu pro re aptato profequetibus nobis,uaniflimus credidit nos decep tos, &C eo magis elatus addidit euam hxc : Propitius uobis iam fum,pro affe* du quem erga me deum geritis:me enim diligentes, nefciebatis, cY me quaerentes, ignorabatis.Sed nolo dubitetis, quia hoc eft uere deu efle, cum poteft quis paruus 10 effici,ucl magnus, (i uoluerit ' nam quoquo modo apparere hominibus poteram, Nunc ergo incipiatn uobis aperire quod uerum eft . Ego uirtute mea quoda tem= pore aerem uertes fa aquam, cV aquam rurfum in fanguinem, carnemqj folidans, Miracuk Simo nouum hominem pueru formauij&opus, conditore deo multonobilius, protuli. nis. IHe enim creauit homiritem e" terra, ego autem, quod eft difficilius,ex aere,quemcjj rurfus refolucns aeri re ddidilfp eciem tame eius, imaginemcp depidam in interios re cubiculo conlocaui, ut eflet indicium ac memoria operis mei. Hxc autem intef= legebamus eum dicere propuero iIIo,cuius ui necati anima,ad ea quae uolebat mi* nifteria,utebatur. Petrus er g0 hxc audiens,cum lachrymis ait : Miror admodu im« mcnfam deipatientia, cV c contrario innonnullis humanae temeritatis audariam. 3° Qux enim ratio inueniri ultra poterit, qux Simoni fuadeat, quod deus iudicet inu> quos,cum ipfe fibi perfuadet, cjuod animaru obedientia ad fcelerum fuoru utatur minifteriu < re autem uera a dxsnonibus inluditur: tamen cum per harc ipfa certus fit, quod immortales funt anim x,c¥ iudicantur pro his quac geflerint : dC qui fe pu=> tet re ipfa uidere ea,quz nos fide credimus, quamuis, ut dixi, inludatur a dacmonio bus,tamen arbitratur fe ipfam anima uidere fubftantia, Quando hic,inquam,fate bit ur uel male fe agere in tanto malo pofit us,uel iudicandu fe pro his que gerit, qui fciens dei iudiciu contemnit,cV inimicum fe exhibet deo,8C audet tam nefanda co* mitterefVnde certum eft fratres mei, nonullos ueritati ac religioni deino ideo ad= TrUfuntqme uerfari,quod eis nequaqua ratio fidei coftare uideatur: fed quia aut nimietate qua* cogunt aduerft 40 dam peccatoru inuoluti, aut malis fuis praeuenti, cV tumore cordis elati funt, ita, ut ri nos chrifto, nec ea quidem credant,quae oculis fuis fe uidere arbitantur. Verum quonia ingeni ignorantia,pec ta erga conditorem deum fufticere ad falutem uidebatur affedio his qui diligerent catorum multU eum,ftudet inimicus hanc affecSione in hominibus peruertere, cV inimicos eos effi tudo,fuperbia. cere,atqj ingratos conditori fuo.Tefior autem coelum ac terram,quod fi quantum cupit inimicus defaeuire, permitteretur etiam a deo, olim omnes homines deperifs Afjvdionino* fentifed mifericordix caufa non finit deus . Quod Ci affedum fuum homines con* f™* "S* *•*• uerteret ad deum, omnes fine dubiofaluarentur, etiam fipro aliquibus delidisob Wdtotor dt* iuftitiamcorripiuiderentur.SednuncpIurimi hominum inimici effecfli funt dei, :*""• quorum malignus corda penetrauit, tV affedum quem eis conditor deus inferue* rat,ut erga fe habei ct,in femetipfum deflexit , Aliorum uero qui aliquantulu uigu

C z

RECOG. DIVI CLEMENTIS Ad iAcobVm IarcUidebantur,.nphania(iagIoriaf&fpIendorisapp,rcns cYm;ton,„, a~ .

CerUrationc quaaamenperpetrareenuftaquadampermittiturratione AdhxeAn.!fc r ^mom^a^du^Q^u.dergodelinquunthomines/imalignustransformansfein^nH Pr quid permttti- cis.maiora repromittit hominibus3qua m ipfe cond/tor deus ij Et Pemw " P • turin homincs. qu,t,hociniuflius nihil e(Te;cV quatenus iniuftufit,aud, c. fijL ,„., " * . > '"* nid,l.gentiaerud,tuseft,cVnum^

bifu,&re!inquenste)adaIium,quemfortediti0remude^^ t.b1debebat)il!ieXh,beat,acfpemaiorisIucrinaturamTc « & '^™ T/"

qu. fupra omnes hom.nes honore ab hominibus dignus eft ' X !! f 1 k »«M.fr,to.u«u»*ope^

placeamus mereb.mur ab eo,ut etiam acterni in bonis (,mus Vr «SM fl

D«»o»a«t. delibus, cVprj d.fcernantur ab impns, perm.ffum eft m IZ„n , .?£ T* e$iB

f g«*£ pr* busfingulommerga uemmpa«SL%^Sft^^hfi"1?ib,S<>,jf'

nojim. rat,redumneerat)reI,dopropriotranfireadalenum"EtK^

TUrnPetrus:Quomodoe^

hocperm.flbde.fiat .utper.pfumprobetur.cVindieiudicriarguant^ i h/qSS

jonbuspoII.c.tat.on,bus,nuitat.}ueriPauis&cond,tor,sfuir^

hi uero qui fidem cY char.tatem proprn patris, etiam cum paupertate, fi accSerTr'

cYcummbuIatione feruauerint, donis cceleftibus in regnoeius cV.mmorraS

muneribusper ruanturrSedhf aliaWi.igelius expone^ SSS

eger,tpofthXcfc.recup1o.EtNicetarefpond«t:VbiinteIlexiflreaft Jprehentaseffetanob^

&adZach«umuen,mussfaaCc.pfaei)qua:tibinuncprotuIimus)nd.cantes.AtiI- fb^igniffmenosfufap^

rr>^^s^ssss3ssssss^^&

&ha,ccumd,x,ffet)orat.onefada,proceffitadatriumdomulinquoeram^ doplunmapopuli congregata : quos ubi omnes fummo fi.ent3 fe ntenS t

K ; 5 omnibus qu. parati eftis dare dexteras ueritati : quicunque enm

ruifemUrqU'de? a"qU,d grat!f rcferredeo :Porroautem $?*£ 4» tQdZt^Znme"- COj}kWa™r> ,uft,«* «*■ femitis «ncedentes : proper quod| prunum eft omn,u5«uft«t«am dei,regnumcj eiUS inquirere.luflitiam quiden

no^s:^

nouc,,muS.mquoeftbon.squ«dematernorubonorumremuneratio:hisauten q ucon ra uoluntatem dei egerint, pro uniufcuiufq, geftis pccnarum digna r S

Sr?^^ cft>,nPracfent' "'« Pof«tos, oportet uosagnofcereuoluntaten

Sus^

i empus en.m breue eft, c* «ud.cium dei, geftoru caufa agetur. non qua-ftionun

'^anteommahocquarramu^quidn^

nm

FRATREM EOMINI, LIBER SECTN DVS, 2?

nam uitam confequi merramur. Nam fi exiguum hoc uitat tempus ; per inanes oc= cupemus,cV inutiles quaeltiones: inanes fine dubio 8£ uacui ab operribus bonis per gemus ad deum,ubi iudic ium,ut dixi, operum noftrorum fiet, Vnaaquaecp etenim res,fuum tempus habet 8-' locum.Operum hic Iocus,hoc tempus etft; meritoru fe* veniet eriinox culum futurum.Neergoinipediamur,ordinem Iocorum, ac tempcoru pcrmutan= ubi nemo ope* tes,primo quae fit dei iuftidarequiramus, ut tanquam iter a<fturi,abiundanti uiatico uripoterit. bonisoperibusrepleamur,quopoffimusadregnum dei, tanquamadurbemma* \otn.9. ximamperuenire.Deus cnm his,qui recle fentiunt,per ipfa opera imundi.que. fe- Rom.i. cit,manifeftus eft,ipfius creatura: fuae utens teftimonio:cV ideo cum de deo dubita*

10 tio effe non debeat,de foU nunc eius iuftitia requitamus QC regno.Quod (i aliquid nobis de fecretis 8£ reconJitts inquirendu fuggeritmens moftra.ant equam de ope* ribusiuftitia:requiramus,rationem reddere nobifraetipffis debemus: quiafibene agentes falutem confequi meruerimus, tanquam cafti QiC mundi euntes ad deum, fpiritufandorepIebimur^Stomniaquaefuntfecreta&cocculta, fiue ulla quaeftio* num cauillatione nofccmus : qua: nunc,etiam fi totum qiuis uitae fuae tempus in in* NiMprojicu quirendo confumat, no iblum non poterit inuenire, fed 8C maioribus fe errorib us tur '»M><"«j inferet, quia non per uiam prius iuftitiae incedens, ad poirtum uitae peruenire con* dMwsfmefriri tendit.Et propterea fuadeo,primo iuftitiam eius effe requirendam;ut per hanc iter tul<*na°' agenteSjcVin uia pofiti ueritatis,uerum prophetam inuenire poffimus, non ueloci

t0 tatcpedum,fedopcrumbonitatecurrentes:utipfoduceufi,nulIumuia:huiuspa3 t iamui' errorem.Si enim ipfum fequetes ingredi meruerimus illam,qu6 peruenire cupimusjciuitate, omni* iam de quibus quaeritur,oculis uidebimus, tanquam har* redes omnium fadi . Intelligite itaqj uiam effe hunc uitce rtoftrae curfum. Viatores vk. eos qui bona opera gerunt.Portam ueru prophetam,de quo dicimus, Vrbem re« vktores. gnum eUe,in quo refidec omnipotens pater,quem fo!i uidere poflunt hi qui mun= Voru. do funt corde»Non crgo nobis difficilis uideaf huius itinei-is labor ,quia in fine eius vrbs. requies erir.nam cV ipfe uerus propheta ab initio mundi,per feculum currens, fefti nat ad requiem. Adefi enim nobis omnibusdiebus, cV fi quando neceffe eft appaa ret dC corrigit nos,ut obtemperantes fibiad uitam perducat etcrnam.Mea ergo ifta

jo fententia eft,ficut cV uero prophete uifum eft,ut primo de iuftitia requiratur,ab his maxime qui deum fe noffe profitentur , Si ergo habet aliquis quod effe rediuspu=» tet,dicat:cVcum dixerit,audiat,fed cum patietia 8C quiete.Propter hoc enim ab ini* cio,faIutationis fpecie pacem cunclis precatus fum. Ad htec Simon refpondit:Nos simonis illud pace tua opus non habemus:fi enim pax fit cV concordia,ad inuenienda ueritatem buttcn'' in fcho nihilproficerepoterimus: habenteniminterfepacemcVIatrones, cVfcortatores, listheologomm cV o mnis nequitia cum femetipfa concordatlcV nos ergo (i ob hoc conuenimus, ut mire locwn h** pacis caufa omnibus qux dicuntur przbeamus adfenfum,nihil auditoribus confe ■- buit. remus:fed ecotrario inlufis eis,nos amici difcedemus : propter quod noli inuocare pacem,fed magis pugnam matrem eius,8t" fi potes expugna errores, Nec requiras Pugmnutcr

40 amicitia iniufiis adfentationibus paratam : hoc enim te ante omnia fcire uolo, quia fw» • duobusinter fedimicantibus,tunceritpax,cumalterceciderit fuperatus:cV ideo pugna ut pot€s,nec requiras pacem fine bello, quod impoffibile eft, aut fi poteft fie ri,oftende. Adhaec Petrus : Attentius audite, 6 uiri,qua: dicimus-Ponamus mun» dum hunc campum effe aliquem magnum, cV ex duabus ciuitatiibus, quaru reges fibi inuicem fint contrarfj, miffos efle fingulos ad dimicandum dmces: cV ill um qui- dem boni regis ducem,confilium dare,ut uterq? exercitus abf<$ fanguinis profufio ne, melioris in regis iura concedat,quo fine periculo omn es falui fiant:illu uero con crarium dicere : Non, fed pugnetur, ut non qui dignus eft, fed quii fortior ipfe cum his, qui euaferint, regnet. Quaefo uos,quid magis eligeretis i nom dubito, quin,ut cum incolumitate omnium,regi meliori manus dai entu r:cV cgo nunc non, ut Si*

C 5

jo RECOG. DIVI CL. EMENTIS AD IACOB7M

Vere mm di* mon ^ pacis cau(a ad fcnfum ^^ c5moa-ar/j hi's quae male dicuntur fcd ut carrt

l^candoTri qU,etC &,ordta5 uentas 'equ«"raiur..NonnuIli enim in difputationu certamine ubi

liMnantti V orcmfuumfenferint confutari, caufaperfugtjconturbarecontinudincipiunt,

cVmouerelites^nepalamfiatomnibusquodfuperatuncVproptereaegofrcqucnii

terexoro,utcumomnipatientia&:quietcindagodifputationishabeatur,utfifor3

tialiquid minus rede didtum uideatur,repetere id,8C apertius liceat expianare:fo

let enim interdum aliter dici quid,cV aliter audiri, dum aut minus lucidc profertur,

aut minus uigilanter aduertitur: & ob hoc patieter cupio haberi fermonem,ut ne*

que fubripiat alter alteri:necp fermone dicentis,intempeftiuus fermo contradicen*

tis interrumpat:necp reprehedendi ftudium geramus, fed liceat,ut dixi,minus pla* 10

nedicla repetere, ut examinatione iuftifllma clarefcat ueritatis agnitio ?Scire enim

debemus,quia fi quis a ueritate uincatur,non ipfe uincitur, fed ignorantia qux in

ipfoeft,quaeeftdaemon peflimus: quam qui potuerit effugare, falutisaccipitpaU

mam.Propofitum nancg nobis eft prodefle auditoribus,n5 ut male uincamus fed

utproagnitioneueritatisbeneuiuamus.Sienimueritatisinquireda: ftudiofermo

moueatur,etiam fi quid minus plene pro humana fragilitate dicemus,deus,pro ina

Pro cuiufcf; flu effabilifua bonitate,ea quaedefunt,latenterauditorum fenfibusadimplebit. luftus

dio ml clara, cft enim,& fecundum u niufcuiufq? propofitum,alfjs quidem in promptu facit efle

uelobfcurafunt quod quaeritur,alns uero obfcurum reddit,etiam quod palam pofitum eft, Quia er

myfleriadiuina go uia dei, uia pacis eft, cum pace quae dei funt requiramus: adhaecfiquishabet 20

quod profequatur,Iocus eft . Si uero nullus eft qui refponderc uelit, egodicere in«

cipiam,cVquaemihiabaIiopofluntobfjci,ipfeinmcdiumprolata,diflbluam.Cumi crgo Petrus coepiflet continuarc fermonem,Simon interrupta oratione eius:Cur inquit,feftinas ipfe tibi dicere,quae tibi uidenturf Intelligo uerfutias tuas : uis enirrt tibieaipfeproponere,quorum abfolutio bene tibi meditata eft, ut ignorantibus turbis,uidearis recfte aliqutd diccrc : fed apud me non tibi erit horum locus . Nunc ergo,quoniam ut uir for tis polliceris, te omni uolenti proponere refponfuru, mihi interim primo refpondeco.Et Petrus:Paratus,!'nquit, fum, tantum ut cum pace fic Vax Simotti lermo . Tunc Simon : N on uides,inquit,imperitifliime, quod contraria agis magie exofa. ftro tuo,pacem depofcens,quod uticp non conuenit ei qui exp ugnaturum fe pro* 30 Cotentiones Si» mittit ignorantiam f A uc fi tu recSc pacem ab auditonbus pofcis, non rede maois monprobareco ftertuusdixit: Quianonuenipacemmittereinterram,fedgIadium. Autenimtu tatur. bene dicis, 8t" ille non bene : aut fi magifter tuus bene,tu pefllme,qui no intellexifti

contraria te proferreei,cuius tedifcipulum profiteris. Ad h? cPetrusiNecp qui mia fitmemalefecit,gladiummitterein terram:neqj ego conrrariaeiago,auditorum pacem requirens . Sed tut & imperitc SC temere reprehendis ea qua: non intelligis; ctenimquia pacemnon uenit mittere interrammagifteraudifti:quodautemdi* mtth.s. xerit,Beati pacifici,quonia ipfi filtj dei uocabuntur,non audifti.Proptcr quod non egomagiftrodiuerfa fentio,pacem perfuadens, quam ille feruantibus beatitudi<= nem pofuit . Et Simon aicPro magiftro refpondere cupiens , 6 Pctrc, multo eum 40 grauius accufafti,fi cum ipfe non uenerit pacem facere,hanc alfjs feruarc prscepc* Katth.io. rit.Etquomodoalius illeeius fermo conftabit quemdixitf Quiafufficitdifcipu* lo,ut fit ficut magifter eiuis . Petrus ad haec : Magifter, inquit, nofter qui erat uerus propheta,cV fui in omnibus memor,neq? fibi contraria loquutus cft, neq? nobis ab his qua: ipfe gerebat diucr fa mandauit.Quod enim ait:Non ueni pacem mittet e in terram,fedgladium:cV: exhocuidebitis fepararipatrcma^filio^filiuma^patre^uia Gladius, mat* rum ab uxore,cV uxorem a uiro : cV matrem a filia,filiam a matre : fratrcm a fratrc, tbei 10. aliquid focrum a' nuru,amicum a.bamico:ha:c omnia contincnt dodtrinam pacis : & quo* faas habet. modo,audi . Inttio praedicationis fua:, utpote qui uelit omnes in uitare &Y adducere ad falutcm,acpau'entiam liaborum, tentationumc^ habendam fuaderet, pauperes

beati*

FRATREM DOMINI, LIBER SECVNDVS. 31

beatificabat, eosqj pro penurae tolerantia adepturos eflTe pollicebatur regna ccelo* rum, ut fub tantafpe zquanmiter paupertatis p>ondus, fpreta cupiditate, porta- spemereedit rent.EftenimunumcV maximumex pernitiofiUTimis peccatis,cupiditas.SedcV ckriftusLbo* efurientes, cVfitientesaeternisbonis iuftitiaefaturandoseflepromifir, utegeftatem nshtmmt* tolerabiliter ferentes, nihil pn hac iniufti operis rmolirentur . Mundus quocp cor, nobis edulc*, defirniliterbeatosdicebat, cVperhocdeum uifur<os,utunufquifqj adipifci tantum uiu cupiensbonum,femctipfum apeilimis cVpolIuitiscogitationibuscontineret. Sic ergomagifternofterdifcipulos adpatientiam uitrtutisinuitans,bonum pacis,eti« am cum labore patientiae,fuadebat efle ieruanduim.E contrario uero eos qui in di=» 10 uitijs ac luxuria uerfabantur, lugebat, qui nihil p auperibus Iargiebantur,arguens eosrationem redditurosiquia proximos fuos,quos diligere ficut feipfos debue» rant,ne in egeflate quidem pofitos miferatifunit.Haec autem dicens,aIios qui* dem obedirefecit,alios uero reddidit inimicos. Credentibus ergo cVobedientis bus pacem habere inter fe inuicem iubet , tV ipfis dicit : Beati pacifici, quia ipfi filrj Pax. dei uocabuntur . His autem,qui non folum noncredidere, uerum cVaduerfarfj doftrinae eius facfli funt, bellum uerbi cV confutationis indixit : quia ex hoc uidebi* BeUum uerbiin cisfepararifiliuma^patre^&uirumabuxorejSf: filiama matre,cVfratremafratre, telligendumin cVnuruma focru,cVinimici hominis domefticieius.Inunaquaqueenimdomo, ghdio. cum inter credentem, cVnon credentem ccepcrit efle diuerfitas, neceflario pu= zo gnafittincredulisquidemcontrafidem dimicantibus, fidelibus uero in illis erro« rem ueterem, cV peccatorum uitia confutantibus. Similiter quoqueetiam erga fcribas cV pharifaeos ultimo docftrinae fuae tempore bellum gerit, arguens eos fuper adibusnonboniSjcVnonredadotftrma^cVquodclauemfcientix.quama Moy* Luae.xt. fe traditam fufccperunt, occultarent, per quam pofltt ianua regni cceleftis ape* riri.SedcV nos ad prsedicandum mittens dominus nofter praecepit nobis,utin quamcunqueciuitatemueIdomumimroierimus,dicamus,pax huic domui: cV mtth.io; fiquidem, tnquit, fueritibi filius pacis, ueniet fuper eum pax ueftralfiueronon fuerit, pax ueftraad uosreuertetur . Exeuntes autem dedomo, ueldeciuitatcilla, utetiampuIuerem,quiadhaeferitpedibusnoftris,excutiamusiuper eos.ToIera^ 30 bilius autem erit terrae Sodomorum,cV Gomorrhaeoru in die iudictj, quam illiciui tati uel domui . Quod utiqueita demum prarcepit fieri, fi prius in ciuitate uei do= mo ueritatis fermo praedieetur . Ex quo uel reeipientes ueritatis fidem, filrj pacis cV filrjdeifiant,uel non recipientesarguantur, quafi inimici paciscVdei.ItaergocV nos magiftriinftituta feruantes, pacem primo proponimus auditoribus, utabfque ullaperturbatione poflituia falutis agnofci. Quod fi quispacis uerba non fufcis pit, neque adquiefcit ucritati : fcimus aduerfum eum pugnam uerbi mouere, tV arguere acrius confutando ignorantiam, cV redarguendo peccata . Neceflario igi= turpacem proponimus, ut fiquiseft filiuspacis, pax noftra ueniat fuper eum : ab eoautem qui fe alienum pacis etTecerit, regredietur ad nospax noftra.Noners 40 go,utputas,confenfu malorum paccm proponimus:nam utiquc continuotibi dexteram dediflemus : fed ut per quietem cV patientiam diflTercntibus nobis quifit fermo uerus,facilius ab auditoribus dinofcatur. Si autem diflideas cV difcordes a te metipfo^quomodoftabis^Necefleefiutcadat^quiinfemetipfodiuiditur. Omne mtth.ni enim regnum in femetipfum diuifum.non ftabit. Ad haec fi quid uidctur,dicito.Et Simon: Stuititiam tuam demiror.Sic nobis magiflritui uerba proponis, quaficers tumdeeo habeaturquod propheta fit, quemegoperfaciledemonftrarepoflum, rnulta fibicontraria loquutu.Deniqj ex his,quae ipfe protulifti,arguam te: ais enim dixifle eum,omne regnum, uel omnisciuitas diuifa in femetipfa,non ftabit . Et ali* biiterumaiseumdixifle,quia ipfe miferit gIadium,utfeparareteos,qui indomo funtj ita , ut diuidatur filius a patrc, cV filia a* mattre, fit" frater i fratre, ut fi fuerin»

C 4

32 RECOG. DIVI CLEMENTIS AD IACOBVM

in unia do mo quinq?,diuidantur tres aduerfum duos, 8C duo aduerfum tres . Si er*

go ormne quod diuiditur,cadit,ifte qui diuifiones facit, cadendi prxftitit caufas : SC

ii tal Jss eft, utiq? malus eft. Ad haec refponde fi potes . Et Petrus : Non temere dero«

ges 6 i Sim on his qux non int elligis.Primo ergo refpondea pro eo quod ais,me ma*

giftriimei uerbaproponere,atqjexipfisea,dequibus dubitatur,abfoIuere. Domi-

nus mofter mittens nos apoftolos ad praedicandu,prxcepit nobis ut doceamus om«s

nes g^entes, de his quae mandata funt nobis . Neque ergo dicere ea, ut ab ipfo dida

Apoflohru r# funt, poffumus . Non enim dicere, fed docere ea in mandatts habemus, & ex ipfis

docere, non di* oftenidere,quomodo unumquodqj eorum ueritate fubnixum fit . Necp rurfus pro

cm. priurm nobisaliquiddicerepermiflumeft.Sumusenim miffi,cV neceftario qui mif= 10

fus eflt,illud quod iuffus eft, nunciat, dC uoluntate mittentis exponit . Nam fi aliud

Apoftobrum dicarm,quam praecepit mihi ille qui me mifit,falfus ero apoftolus,qui non illud dico

opusqude. quod 1 iuflus fum dicere,fed quod mihi uidetur : quod qui facit,utiqj fe meliore uult

oftemdere,quam eft ille a quo miffus eft : c¥ eft fine dubio praeuaricator . Si uero ea

quceiiuffuseftprofequatur^eorumqjadfertionesmanifeftifllmasproferatjApofto

li opuss exequi uidebitur:quod ego nunc implere contendens,n5 tibi placeo. Non

ergo rreprehendas,quod eius,qui me mifit,proferam uerbaifed fi eft in illis aliquid,

quod . non fit integre diclum,inde me ut arguas,Iicet:quod tamen nullo modo fierl

potefti. Aut fi non putas eum propheta efle,hoc primo requiratur.Et SimonlNon

opus rhabeo hoc difcere abs te, fed quomodo fibi ifta conueniant . Si enim inconfb* *°

nans coftendetur,fimuI etiam propheta non efle docebitur.Tum Petrus:Sed fi pri«

us,inqiuit,oftendero eum prophetam, hoc quod uidetur efle inconfonans,n5 eritt

Cofomtk tio neq5emimexc5fonantiaquisprophetaefle probatur,quiahocmuItispoflibiIeetl

pfitpropheth facere : : quod fi confonantia prophetam non facit, multo magis nec inconfbnantia»

Quia tergo multa funt quas uidentur quidem inconfona effe nonnullis , habent ta*

men p>rofundiore ratione in femetipfis confonantiam : ficut bC aliqua uidentur ha*

berecconfonantia,difcufladiligentius,inueniunturinconfona: hac de caufaaliarn

non puuo rediorem effe uiam ad horum difcrimcn, nifi ut prius cognofcamus,fi is

qui locquutus eft ea quse uidentur inconfona,propheta fit.Si enim inuenit prophe*

ta efle„omnia illa qua: uidentur fibi efle contraria, conftat habere cofonan tiam,fed $0

no inttelligi.De his ergo probamenta redtius requirentur.Nos enim apoftoli illius,

qui no»s mifit,uerba exponere mifli fumus,cV adfirmare fententiaslproprium uero

NiM propriu dicere ;aliquid non habemus in mandatis,fed uerborum illius,ut dixi,aperire ueri*

dicere,Apojlo> tatem.lEt Simon ait J Doce ergo nos quomodo conueniat,ut is qui diuifiones facit,

Ueji. ' qu3cdiiuifionescaderefacianteosquidiuiduntur,ueIbonusuideatur, ueladhomi

num faalutem ueniffe . Et Petrus : Audi quomodo magifter nofter omne regnum,

8C ommem domum diuifam aduerfum femetipfam, dixit ftare non poffe. Hoc au«

tem cutm ipfe fecit, uide quomodo ad falutem cedat . In errore pofitum mundi re«

veriutiiuerbu gnum, , uel unamquancp in eo domum, uerbo ueritatis diuidit, proculdubio ut ca«

diuidithomines dat errror, & ueritas regnet . Quod fi alicui accidat domui, ut error introdudtus 4.0

per aliquem diuidatueritatem: cum error obtinuerit,certumeft uericatcm ftas

re nom pofle, Et Simon : Sed incertum eft, utrum magifter uefter errorem di*

uidat ain ueritatem . Et Petrus : Iftud alterius quaeftionis eft , Sed fi conftat apud

te,quiai omne quod diuifum fuerit,cadit : fupereftut oftendam,fi tantum cum

pace auidire uis,quod iesvs nofter errorem diuiferit, ac refoIuerit,docen*

do ueriitatem , Tum Simon : Omitte, inquit, fermonem pacis frequenter iterarc:

quid utero fit quod fentis,aut credis,breuiter expone. Et Petrus ait : Quid ti*

Verfitlio legit mes cresbro audire de pace C* an ignoras quia perfedio legis pax eft C ex peccaa

tfip 4X. tis enirm bella nafcuntur fcV certamina J ubi autem peccatum non fit, pax eft ani*

mac ; ubi uero pax eft, indifputationibus ueritas, in operibus iuftiiia inuenitur.Et

Simon:

PR.ATREM DOMlSl, LIBER SECVNDVS. 3J

Sfmon*. Videris mihi no poffe profiteri quod fent is.Et Petrus : Dica m ex arbitrio, tamennontuisuerfutrjscoadus.CupioenimquodfalutarecV utile eltomnibus adduci in notitiam,cV idco proferre quambreuiflirne n5 morabor : Vnus eft deu», idem qui conditor mundi,iuftus iudex, cV unicuiqj pro adtibus fuis quandocp refti tuens.Iam uero pro adfertionehorum, fcio innumera pofle uerborum millia com moueri . Et Simon ait ! Miror quidem uelootatem ingenfj tui, non tamen amples dor crrorem fidei tuar:prudentcr enim prxuidifti,quod tibi contradici poflet e tur ba:ideo ctiam ipfe profeffus cs,quod pro adfertione horu,innumera uerboru mil* lia mouebuntur: nulli enim concordat profeflio fidci tuat . Denique quod un us fic

10 deus,cuius fit opus mudus,hoc primum quls recipiat f puto quia neq? paganorum quifqua,quamuis illc fit idiota:philofbphoru autem omnino null us: fed ne ludg o* rum quidem imperitiffimus quifquam cV mifeirimus, necp ego ipfe qui eorum le* gembenenoui.EtPetrus:Omitte,inquit,opin:onesabfentium:tibiquiduidetur, praefens prarienti dicito.Tum SlmomPoffum, nquit,exponere quod uere fentio, ledpigriorem me facit illa confideratio:quia fi dxcro, quod neqj tibi fit confonum, neqj uulgo huic fmperito redum utdetur,tuquidemquafiobftupefa<fius,aures cotinuo obcludens, uelut ne blafphemia polluintur, uerteris in fugam,quia quod refpondeasnontauenfes.Populusauteminra:ionabilisadfentatustibi,tequidern amplerfetur,quafiea docentcm,quaein ufu eisfuntlme ueroexecrabuntur,ueIuti

10 nouaquxdam atcginaudita profitentem,meumqj crrorem alienis mentibusin» fercntem.Tum Petrus:Nunquid n5 tu, in quo nos accufabas,ipfe ambagibus utc ris,mhil habes quod adferas ueritatisfaut fi habes,incipe abfcp circuitionibus,fi tan tum confidislcV (i quidem non placuerint alicu auditorum que- dicis,abfcedet:qui ucro permanferint,cogentur adfertionibus tuit probare quod uerfi cft . Incipe igt* cur quod tibi retSum uidetur,cxponere . Et Sitnon ait : Ego dico multos effe deos, Adfcrtio sl* unum tamcneffe incomprehenfibilem, atqjonnibusincogmtum, horumcpoms monisdemlnhu nium deoram deum . Tum Petrus : Hunc, inquit, quem dicis effe tncomprehen* dijt, fibilem, cV incognitum omnibus deum, ex fcripturis ludaeorum, quarin autorita» te habentur, probare potes,an exalfjs aliquibus, quasomnesfgnoramusfanex

5° Grarcis autoribusfan extuis fcriptisproprijsfcerteexquibufcunqueuis, dicito, ita tamen ut oftendas eas pi ius effe propheticis : i»a enim fiet, ut earum indubita=» tahabeaturautoritas,EtSimonait:ExlegeIudatorumfolaadfertioncsadhibebo UgmlmUa* Inomnibusenim,quireIigioniscuramgerun:,manifeftum efttotiuseffe autori- rumadmittitsi tatishanclegem.^unumquenqjtamenfecuduTi propriumfenfum intelligentiam mon. legis h uius accipere.Ita enim ab eo,qui mundum condidit, fcripta eft, ut in ipfa re« rum fides habeatur. Vnde fiue quis uera,fiue ttiam falfa proferre uelit,abfqj hac Ic ge nulla rccipictur adfertio.Quia igitur fcienta mea pleniflime cu lege concordat, re&e multos cffe pronunciaui dcos, quoru unus eft eminentior,cV incomprehen* libiUs,ipfcquieftdeusdeoru. Quod autemu:tifintdrj,ipfameedocuitlex.Primo

4° quidemubi experfonaferpcntisdicituradEuam,primammuliercm;Quacunqj Gcn.j. die manducaueritis de Iigno fciendi bonfi cV malum,eritis ficut drj : hoc eft.ficut hi qui homine feccre.Poftea enim quam guftauere de ligno, ipfe deus tcftatur dicens ad reliquos deos:Ecce Adam fadus eft ficut unus exnobis . Sicergo c5ftat multos cfle deos, qui homfne fecerint, quia tV initio ita dicit deus ad caeteros deos : Facia* Gtn.u mus hominem ad imaginem cV fimilitudinem noftram.Sed cV quod ait:Erjciamus eum,cViterum:Venitedefcendentesconfundamuslinguaseoru. Omniahe;cmuI Gcn.n: tos effe indicant deos.Sed cV illud fcriptum eft: Deos non maledices, tV prinopem Exod.n, populi tui non maledices . Et rurfum quod fcriptum eft : Dominus folus ducebat Dtut.j»* eos,cVnon erat cum illis deusalienus, multos effeoftenditdeos. Sunt cValia plii- rima quac proferri poffunt ex lege tefiimonia, non folum obfcuriora, fed cV maj

34 RECOG. D I V I CLEMENTIS A D I A C O B V M nifefta,quibus multi effe doceantur drj . Ex quibus unus, ut ludzorS populo d/eus <;.-, efret,forteelecluseft.Bgoautemnonrumcadfero,fediIIumquietiam huiusdleus SortioMm <.-- ejj ' m ne lp(j qU,dem Iudati norunt . Necg entm ipforum eft deus, fed eoru qui monm n eos nouermt eum,His auditis Petrus:NihiI,inquit,uerearis Simon J ecce enim nseqf aures claudimus,neq? fugimus,fed ad ea quac falfo profequutus es,ueritatis fer mo nibus refpondemus:lllud primo adferentes,quia unus eft deus,hic ipfe ludepruim, qui eft folus deus, cccli creator ac terrae, qui dC omnium, etiam quos dicis deoruim, deus eft. Si ergo oftendero nullum effe hoc fuperiore, fed ipfum efle fuper ommia, fateberis errorem tuu effe fuper omnia JEt Simon : Quid enim,inquit,etfam fi ffgo nolim fateri, qui adfiftunt auditores, nonne arguent me nolentem quac uera ftunt >o profi tenV Auiculta ergo, ait Petrus, ut fdas primo,quod etiam fi multi fint dij, ut di* cisjludxorum deo fubdit i funt,cui neq? arqualfs quifquam, neqj maior efle pot<eft: De«t.to. fcriptSeft enim,quod itadicat ad ludaros Moyfes propheta : Dominus deus uefller hic eft deus deoro,cV dominus dominorS,deus magnus J ita etiam (i multi funt qui dicuntur drj,unus eft tamen maior omniumJudeorS deus,qui 8C deor um deus di* Koyfcdtus dus eft.Necp enim quicu nq? didus fuerit deus,continuo deus eft.Deniq? 8C M oy thtmnis f« deus dicitur Pharaonis,& certum eft eum homine fuiffe, Et iudices drj appeUad iiidicesdij. funt,cV conftat eos fuifle mortales.SimuIaaa quoqj gentiS drj appeIIantur,cVom* nes fcimus,quia non funt,fed imprjs quafi pro pcena hoc datum eft,ut quia uerum deum cognofcere noluerunt, qusccunq? eis forma dC imago occurriffet, haberetur i» ab eis deus,Quonia unius, ut dixi, qui eft omniu deus, agnitionem fufcipere recu» farunt,ideo ergo conceditur eis illos habere deos,qui prarftare fupplicantibus nihil poflunt.Quidenfm autexanimafimulaaaconferrehominibusqueant, aut ani* mantia,cum poteftas omniu apud unum fitf Tribus igitur modis deus quisdicitur, uel quia uere eft,uel qui ei qui uere cft, m in iftra t, cV ob honorem mittentis, ut plena fit eius autoritas,hoc dicitur ifte qui mifllis eft,quod eft ille qui mifit: ut fcpe fadum eft de angelis, qui tamen cum apparuerint hominf, fi fit prudens, 8C eruditus uir, interropat eius qui apparuit nomen, ut fimul 8C honorem miffl, 8C autorfiate mit* vmaiue^gens tentis agnofcat , Eft enim untufcuiufq? gentis angelus, cui credita eft gentis ipfius propriumha> difpenfatio a deo}qui tamen cum appar uerit,quam uis putetur 8C dicatur ab his qui jo betangelum. bus prareft deus,tamen int errogatus non fibi dabit ipfc tale teftimoniu. Deus enim Lxxn .pxt> excelfus, qui folus poteftatem omnium tenet, in feptuagfnta 8C duas partes diuifft testerr*. totius terrar nationes, eisqj principes angelos ftatuit.Vniueroquiinarchangelis erat maximusjforte data cft difpenfatio eorum,quiprac caeteris omnibus excelii dei Suntti homines cultum,atq? fcientiam receperunt. Scd 8C fandi homines,ut dixim us, fmpiorS effi dij. ciuntur dfj, tanquam qui poteftatem acceperint in eos uitar ac necis J ut de Moyfe,

Exod.n. 8C fudicibus fupra memorauimus. Propter quod fcriptum eft de eis: Deos non ma ledices,& principem populi tui no maledices.Principes ergo fingularum gentium drj appellantur . Principum autem deus Chriftus eft, qui eft omnium iudex, Vere ergoneq? angeli,neq? homines, neq? ullacreatura dij efle poflunt J quippe qui fub ^9 poteftate funt pofiti, tanqua creati cV mobiles : angeli quide ut qui no fucre cVfint, homines a ute ut mortales, omnis ucro creatura, u t quf folui poffit,fed reuera fi fo* luerit ille qui fecit . Et ideo il!e folus uerus eft deus, qui non folum ipfe uiuit, fed cv alrjs uitam preftat.quam 8C auferre poteft cum uuIt.Propterea ergo clamat faiptu nem.ii. ra ex perfona dei ludaroru, 8C dfcit. Vfdete,uidete, quoniam ego fum deus, 8C non eft alius prarter me ; Ego occidam 8C uiuere faciam : percutiam, cV ego fanabo, 8l noneftquieripiatde manibusmefs.Vfdes ergoquomodofneftabflf quadamuir* tute fcriptura occurrens futuris erroribus eorum qui alfum deum,prarter eum Dfltf.4. quieft Iudaroru,ueIincceIiseffe, uclinterris, adfirmarent,pronunciatdfcens:Do' minusdeustuus,deusunus eft,fn coelo furfum, bc in terra deorfum,& prxter

ipfum

FRATREM DOMINT, LIBER SECVNDVS. 5?

I Ipfum alius non eft. Quomodo ergo aufus es dicere alium efle deum , praeter eum

qui[udgor5eftdeusc'Etiteradicitfcriptura:Eccedominideituiccc!uJ&: ccelu cce vftlm.ss li, terra,cV omnia quae in eis funt. Veruntamen patres tuos elegi, ut diligerem eos, cV uos poft ipfos. Ita ex omniparte ab fcriptura munitur ifta fentetia, quia ipfe qui munducreauit uerus cV folus eft deus. Quod cV fi fint alij, ut diximus, qui dicutur drj,fubpoteftatefuntIudfor2dei,quiaitadixitfcripturaiuda:is:DominusdeusnoDfK;.to fter,hiceftdeusdeor5,&dominofQ:huncetiamfoIumcoIendu monetfcriptura, dicens: Domin5 deum tuum adorabis,cV illi foli feruies. Et : Audi Ifrae'I,dominus i««.4. deustuusdeusunuseft. DenicpcVfancftifpiritudeirepieti, cVguttismifericordiae ncut.6

,lo eius inroratiexdamabant,dicetes: Quis fimilis tibi in drjs domine, quis fimilis tibiV vfdm.i4, Et iterum : Quis deus praeter dominumf cV quis deus prarter dominum noftrumc Pflm.n Itaqj Moyfes ubi proficere populum uidit,paulatim eos ad intelligentiam monar* chiae,cV fidem dei unius initiauit,ut in confequentibus dicit. Nomin3 deoru aliora non commemorabis,recordatus fine dubio,quaIipcena damnatus fit ferpens, qui primusnominaueratdeos.Terramdenicpcomederecondemnatur, cVta!icibodi Serpens dmn* gnum iudicatur ob id, quocTprimum omnifi appellationem deorum introdnxit in turquiadecepit "mundum. Quod fcV fi tu multos deos uis introducere, uide ne exitum ferpentisfe i: um> w A:oi milem (ortiaris.Certus autem efto,quod nos huius aufi focios non habebf'y,nec de *iommMX $ru cipi nos patiemur abs tc. Necp enim proderit nobis ad excufatione in iudicio,fi di» mus'

V> camus quod tu deceperis nos, quia nec prima mulierem excufare potuit ma!e cre» didifie ferpentilied morte,quia male crediderit,condemnata eft. Hac ergo de cau=» fa cV Moyfes unius dei fidem populo comendans, ait : Obferua tibtjpfi ne fcduca* ris a domino deo tuo. Vide quia eodem ucrbo utitur, quo cV prim3 mulier in excu fatione utebatur,feducfiam (e dicens,fed nihil profuit.Super omnia autem fi uerus aliquis furgeret propheta,qui figna cV prodigia faceret,fuadere autem uelit,ut co* leremusdeosaliospr^terIuda:or5deum,nunqeicrederepouemus.Sicenimnos docuit lex diuina,fccretum fermonem purius ex traditione comendans. Ait ergo: Si furrexerit in te propheta,aut fomnians fomnium, cV dedetit figna uel prodigia, Dntf •»» cV euenerint figna illa,uel prodigia,cVdixerit ad te,eamus cV colamus deos alienos,

50 quos ncfcitis,non audietis uerba prophet^ illius,necp fomnium fomniatoris illius, quia tentans tentauit uos , ut uideat fi diligitis dominu deum ueftrum . Propterea ergo cV dominus nofter figna cV prodigia faciens,deum praedicabat Iudaeorum,cV ideo rede praedicationi eius crcditur. Tu autem etiam fi uerc propheta efles, cV fi= gna faceres ac prodigia, ficut promittis, dC alios adnundaresdeos prarter eum qui qui uerus eft,manifeftum eflfet te ad tentationcm populo dei fufcitatu, 8C idco cre» vfeudoprophe di tibi omnino non poteft. Vnus eft enim uerus,qui cft ludaeorum deus:cV ob hoc tte **' tenutio* dominusnofter IefusChriftusdocebatquaerendum efle,nondeumquem bene nemmittuntur. nouerant,fed regnum dC iuftitiam eius, quam fcribae 8C pharifaei, fufcepta fcientiae daue, non conduferant, fedcxcluferant. Nam fi ignoraflent uerum deum, nun=» |4° quam uticp huius rei fcientiam rclinquens, quae eratomnium caput, culparet eos deparuiscVminimis:ideft,quoddilatarent fimbrias fuas,cVprimos accubitus in conuiurjsuindtcarent,cVquodinquadriur)'sftantesorarent,cValiahisfimilia,qu^M^.H utiq? ex comparatione magnihuius capitis,ignorantiae dei,exigua uidentur cV par ua.Et Simon ad haec aif.Ex uerbis magiftri tui conuincam te,quia etiam ipfe igno* tumquendaomnibusintroducitdeum.CumenimcVAdamcreatoremfuumfcie rit deum,mu ndicp conditorem:cV Enoch quippe qui ab eo translatus eft, cV Noe, utpote ab eo iuflus arca conftruere:cumcp cV Abraham, cV lfaac,cV Iacob,& Moy fes,cV omnes patres,omniscp populus, atcp omnes gcntes nouerint codi tore mun di,cV fateant de5,Iefus uefter,quiIonge pofteriorpatrib.apparuit,dicit: Nemo no iw«.* uit ftiiu,nifi pater : necj? patrequis, nift filius, tV cui uol uerit filius reuelare. lta ergo

36 RECOG. DIVI CIEMENTIS AD IACOBVM

&C lefus uefter alium efle deum incomprehenfibilem omnibus, cV incogniturnfate

tur.Tum Petrus:Contraria, inquit,tibimetipfi tc proferre non fentis.Sieniin 8C le

fus nofter fcit iftum,que>m dicis incognitum deum, ergo iam non a tc folo eft cogni

tus.lmo fi lefus nofter eum nouit,Moyfes quoqj qui cV Iefum ucnturum efte pro«

phetauit,fine dubio nec ipfe ignorauit eum:propheta enim erat:cV qui de filk> pro

phetauit,finedubiocognoueratpatrem.Sieniminuoluntateeftfilrj,reuelarepas

trem cui uoluerit filius, iqui ab initio cV femper cum patre fuit per fingulas quafq?

generationes, ficut reudauit Moyfi patrem, ita cV alrjs prophetis.quod fi eft, nulli

patrumfuifleeumincogn!tumconftat,Ttbiueroquifiliumnoncrcdis,quomodo

potuit reuelari pater,qui: nulli notus eft,nifi cui uoluerit filius reuelaref Re uel at au

temfiltuspairemh<s,quiitahonorificantfiliu,ficuthonorificantpatrem.TumSi=

mon:Memento,inquit,quiafiIiumdKiftihaberedeum,quodcftiniuriae:quomo

eo enim habere fiiium poteft,nifi fimilia homimbus, aut animalibus patiaturr Sed

de his no eft nunc tempus argucre profundam ftultitiam tuam: feftino enim de im

menfitatefummaelucisexponere,cViamnuncaudi.PutoefieaIiquauirtuternims

menfar cV ineffabilis lucis,cuius magmtudo incomprehenfibilishabeatur, qga uir

Vtrtus incogni tutem etiam mQdi conditor ignoret, cV legislator Moyfes, cV magifter uefter kfus.

u Simonis. Tunc Petrus : Non tibi uidetur amentiae res effe, adferere uelle quempia, quod fit

aIiusdeus,quamdeusomnium,cVdicere,putoefleuirtutemquandam,&:priusg

ipfi certum fit quod loquitur,hoc uelle alrjs confirmare r Eft ne aliquis ita praeceps

aui uerbis tuis credat : in quibus teipfum uideat dubitantemf SC admittat efle ali>

quam uirtutem incognita creatorideo,cV Moyfi.fcV prophetis,cV Iegi,cV lefu etiam

magiftro noftroc' quae uirtus ita bona f t,ut nul ii uelit innotefcere,nifi uni tantum,

cV hoc tibi tali f Tum deinde fi noua eft ifta uirtus, quomodo nobis no da t nouum

aliquem fenfum, pratter hos quos gerimus quinque, ut ex ipfo ab eo nobis largito

nouo fenfu,ipfam quae noua eft,capere cV in telligere poffimusf aut fi no potelt lar

ciri,quomodo tibi largitaeflf aut fi tibireuelauit,cur no cV nobisf Si uero a' temet*

ipfo inteliexifti,qu2 ne propherat quide fentire, aut intelligere potuerunt, dic agc

nobis nunc,quid unufquifqj noftrum cogitat: fi enim tantus eft in te fpiritus, ut ea

o uibufW- °.u* fuPer ccc,os funMnc°gnita omnibus,cV omnibus incomprehenfibilia cogno 5«

mks Pi-trufdi, fcas,mu!to facilius cogitationes humanas,quae in terris habentur, agnofcis. Quod

uiniutm simo fi cogitationes noftras,qui hic ftamus,non potes fcire,quomodo ea qux nullis efle

nisprobmrit . cognita adfirmas, fcire te dicis f Crede autem mihi, quia nunquam fcires quid eft

Iux, nifi ab ipfa luce accepifles cV uifum tV intelleclu uidendi : fic cV in caeteris:hinc

accepta in telligentia,maius aliquid cV fublimius fomnrj inftar excogitas,occafionc

tamenexiftisquinquefenfibusfumpta,quoruIargitoriingratuses.Certusautem

efto,quod donec no inuenis nouum aliquem fenfum,qui extra hos quinqj fit,qui

busomnes utimur,nouum adferere ncn poteris deum. Et SimomCum quinque

fenfibusconftentomniaquatfunt,nihilnouumaddere,uirtusilIacun<fliseminen

tior,poteft.EtPetrusait,falfumeft.Eftenimetaliusfextusfenfus,ideftprgnofcen 4

Sextusfenlus di: ihi enim quincp fenfus fcientiae capaces funt, fextus a ute prarfcientiat eft, quem

prtfmtu. habuereprophetae.Tuergoquomodopotesdeumomnibusincognitunoffe,qui

nec propheticum fenfum,quiefl praefcientiae,meruiftifTum Simon cccpit dicere:

Hanc quam dico uirtutem incomprehenfibilem,cV eminentiorem cunclis, eriam

ipfoquimundumcondiditdeo,necpangelorumquifquam,neq?da:monunouif,

ne*Iudxorum,neq?ulIaomninoquaeaconditoredeofubflititcreatura.Quomo

do enim poterat, quam creator ipfe non nouerat , lex me ipfius creatoris edocere,

cum nec ipfa fciret quod doceret f Et Petrus : Miror, inquit, quomodo tu ex lege

* pluspotuerisdifcercquamdocereuelfcirelexpoteratfcVquomodohorumquas

adferere uis prebationes dicas tc ex lege proferre,cum nequc legem adferas nofli

ea quae

FRATREM DOMINI, LIBER SECVNDVS. 37

ea qux dicis,necp eum qiilege dedit,sd eft tnundi creatorerSed cV hoc miror,quo- modo tu qui folus hec noii, hic modo cum omnibus ftes,breuis atrfj huius ambitu Sc$m Petri ilt circundatus.Et Simon udens cum ornni populo ridente Petru, Rides,inquit, Pe= simonisdiuini* tre,cum fermo de tantis r:bus,&: tami eminentibus habeaturf Tum Petrus : Noli, utem. inquit,indignariSimon:iihilenimpira:terpromiffionernnofiramger!mus,neque aures noftras daudimus ut dicebas:necg ftatim ut audiuimus a te ineffabilia profer ri,in fugam uerfifumus,ed neloco quidem moti . Neq? enim uerifimilia faltem ali qua proferuntur abs te,cuae nos poffint aliquatenus deterrere : aut certe aperi no= bisintelligentiamdiclihiius,quomodotuexIege didiceris deum,quem lex ipfa .lo nefcit,cY quem ipfe qui I.-gem pofuit ignoret.Et Simon:Si inquit, ridendo ceffafti, euidentibus adfertionitus comprobabo . Et Petrus ait : Quin definam, ut poffim difcere a te,quomodo tu J Iege didiceris,quae lex nefcit, & quae ipfe deus legis igno* ret.EtSimon:Audi,inqjit,manifeftumeftomnibus, 8C ineffabiliquadam ratione compertum,unumeffeieum,quifitomniummelior,aquoomnequodeft,fum* pfit exordium, unde cY •leceflario fubiecla funt ei omnia quae poft ipfum funt, ue* iutprincipiomniumcV:minentiori.Egoergocumcognouiffemdeumhuncqui simSinprmm creauerat mundum, fecandum quod lex docet,in multis effeinfirmum:longe au* nojhu dcum « tem abhorret infirmitas i perfedo deo,cY hunc uiderem non effe perfedu, neceffa uStatur. rio aliiim effe intellexi, qui effet perfeclus. Hic enim, ut dixi, fecundum quod fcri*

20 ptura legis docet,in mu tis infir mus effe deprehenditur. Primo,quod homo quem plafmauit,non potuit permanere talis qualem ipfe uoIueratlcY quia nec bonus eft, qui primo homini pofuit Iegem,ut ab omnibus quidem lignis paradifi ederet,de li* gno autem fcientiae nor, contingeretlfed fi guftaffet,moreretur . Cur enim uetaret eum uefci,ut fciret quideffet bonu,ueI quid malum,ut fciens,mala quidem uitaret, bona uero eligeretrSedneq; ipfe hoc conceffitlcY quia ille praiter mandatum gufta TrMfgrefionit uit,& agnouit quid effei bonum,ac didicit honoris gratia uerenda contegere,inde= coufrni simoit corumenimfenfitreuelatispudendisfiareantecreatore fuum,iIIeeum,quihono imputitdeo. rem deo deferre didicerat,morte codemnat,cY ferpentiqui haec oftenderat,maledis cit.Sed uticp fi Icdendus ex hoc erat homo, cur omnino ledendi caufam in paradifo

30 pofuitfSi uero bonum crat quod in paradifo pofuit, no eft boni prohibere a bono. SicergocumisquihominemfecitcY mundum,fecundueaquadexreferr,imper== feclus fit,alium fine dubio dat intelligi qui perfedtus fit.Neceffe eft enim effe alique omniu praeftantiorem, propter quem cY omnis creatura ordine fuum feruat. Vn* decYegofciens,quiaomnimodoneceffe eft aliquem benigniorecYpotentiorcm eo, qui legem dedit imperfecto deo, ex comparatione imperfedi, perfeclu quid fit intelligens, ex ipfa fcriptura deum illum de quo fcrip tu non erat, intellexi . Et hoc

modo potui 6 Petre ex Iege difcere, quod nefciebat Iex.Quod cY fi lex no dediffet ? jiiawcnfaw-Mi*"1 • St indicia,quibus colligeretur imperfedus effe deus qui condidit mundu, mihi poffi* ^ • bile erat,etiam ex his que_ in hoc mundo geruntur malis,nec emendantur,coIIige* I ™

40 re:ueIquiaimpoffibilis eft creatoreius,qui maIegeflanoncorrigit,finonpoteft:f uel R no uult auferre mala,ipfe malus fit.Si uero necp poteft necp uult, nec potens, I nec bonus fit:cY ex his neceffe eft colligi, quod alius fit deus omnium praeftantior, 7 cY potentior. Ad haec fiquid habes dicere,no moreris.Petrus refpondit:Solentifla j 6 Simon abfurda aduerfum deum meditari, hi qui legem no magiftris tradentibus.^Lfxfmc nutgi* Iegunt,fed (emetipfos doclores habetit,cY putarit le intelligere poHe Iegem,quatr7 fko nbfs.dk im Itbi non expofuit i!Ie,qui a magiftrodidicerit.Veruntamen nunc, ut cV nos fecun* teUtgitw. dum tuum fenfum fcriptura Iegis fequi uideamur, quia cY impoffibiIem,& non bo num dicis oftendi conditore mundi, quomodo non uidifti quod rjfdem ipfis repre henfionibus fuccumbit,cY fubiacet etiam ifta uirtus tua,quam dicis effe eminentio rem omniufEode nanj modo de ipfa dici poteft,quia omnia quae hic male gerun*

J8 RECOG. DIVI CtEMENTIS A D IACOBVM

turjautimpofllbiliseftjqusjnoncorrrgitJautfipotenj&fnonuuItjmalaellSiuiero neqj poteft,neq? uult,6c" imipoiTtbilis tV imperfecla eft, Vnde non folum fimili ccul* pae uirtus ifla tua noua, fed 8C deteriori inuenif obnoxia, fi fuper harcom nia ettiam cum no fit,efle credatur.Nam is quimundum creauit, hoc ipfu m quod fubfiftnt ex opereeius,quomundumc(ondidit,palameft,ficutetiamipfecofiteris.Ifta ueroiuir* tus,quam te folu fcire dicis,, nullQ defe indiciupraT>et,perquodhocipfutmfalttem quodeft&fubfiftit,poiTimiusaduerterc.QuaIeeftergo,utderelinquamusdeuim, incuiusmundo uiuimus, 8C omnibus aduitamneceiTarfjsfruimur,cV fequannur nefcioquem,cuius nonfoliummhilconiequimurboni, fed ne hoc ipfum quidcem, quodfitjfcirepoflumusjfcilicetquia neceft: fiueenim eumlucem appelles, cVIiucc i ifta quam cernimus clariorie,nomen ipfum a mundi conditore mutuaris : fiue fiuba ftantiam dixerisfuper omn ia, intelligentiam hincproferscum fermonisaugm<en= to:fiue mentem,fiue bonitaitem,fiue uitam,fiue aliud quid memoraueris, hinc uio» cabula mutuaris.Cum ergo nihil noui de illa uirtute quam dicis, non folum ad in* telligendum, uerum ne ad nominandu quidem h abeas, quomodo introducis no* uum deum,cuius ne appellatione quidem inuenis nouamf Virtus enim no foliutn creator mundi dicitur,fed S*L miniftri gloriae eius,omniscj) militia coeleftis. Non cibl ergo melius uidetur efle,ut fequamur faclorem noftru deum,tanqua patrem er u* dientem nos,£V imbuentem ilcut ipfe nouitr Quod fcV fi fit aliquis,ut tu dids,be:nis gnior omniu deus,certum cft,quia non irafcetur nobts: d uero irafcitur, tnalus eft. zc luftweftdomi-- Nofter autem deus fi irafcitur cV uindicet,non eft malus,fed iuftus : propr ios enim tuis fi corrigit, filios corripit cV emendat. HJe uero qui nthil nobifcu habet negotrj, fi uind icare uea fumusenimfilij lic in nos,quomodo bonuseritf fupplicia fumens de nobis,quod non derelicfto pa= tre noftro ipfum fequuti furnus,inanibus fufpicionibus tradi : quomodo ergo ifte talis bonus a te adferitur,qui nec iuftus intelligi poteft c1 Tum Simon:Tantu 'ne er* ras Petre,ut nefcias,quia anima: noftrcj a bono deo funt tllo omniu prxftat iore, fed Animtedptiue captiuardeducla:funtinhuncmundurEtPetrus:Ergononeftomnibusincogni>a deduAce inmu-- tus,ficut pauio ante dicebas:cV tamen quomodo indulfit bonus deus captiuitatem dum. fieri animaru fuaru,fi erat fuper omnes potentior uirtusr' Et Simonifpfe mifit crea*

vnpudens men torem deum, ut conderet m undu, fed ille mundo condito femetipfum pronuncia 30 ittiu, simonif. uitdeu.EtPetrus:Ergonon ignoraturab coquicondiditmundu, utfuperiusdixe rastfedneqjanimacignoranteum, fiqutdeabipfoabducftarfiint.Cuiergoiamerit incognitus, ficVmundicreatornouiteum,utpoteabipfomiflus, fecudurneaqua; tu dicis,cV omnes anime tanquam ab ipfo h uc uiolenter abflraclarTum deinde di cas uelim,qui mittebat condntor mundi,no fciebat eum.qui mittebatur, fidem non feruaturumffi nefciebat,praefcius non erat:il uero praefcrjt cV pafliis eft,facfti huius ipfereuseft,qui non uetuit:quod finon potuit.omnipotens non eft. Si uero,quafl bonum id fciens,non prohibuit,inuenitur ille efle melior qui prefumpfit facere id, quodillequimittebatignorauitbonu.EtSimon: VoIentes,inquit,adieuenirefu=» fcipit^cVipfisbenefacit. EtPctrus:Nechocnouumeft,hocenimfacitcVhic,quem 40 mundi creatorem fateris. Et Simon : Sed bonus deus, tantu fi agnofcatur,fa!utem prajftat.Mundi autem condtitor exigit etiam legem impleri.Et PetrusJ Ergo cV ad* ulteros^cVhomicidasfaluatTicognouerinteumibonosautemcVfobrios^uelmtfe* ricordes,fi nullum de eo indi ciu capientes,ignorauerint eum,no faluat . Magnum bonum prardicas, quinotarn malos faluet, quamquibonisnullam mifericordiam pra-ftet.EtSimon: Magnus fanelaboreftagnofcere eumhominiincarnepofito. Omntbus enim tencbris tetrrus, cV omniluto grauius eft corpus hoc,quo circunda tur anima . Et Petrus : Ergo bonus ifte deus quat difficilia funt, quaerit . Quiautem ueredeus eft,faciliora expetit . Dimittatitaqj nos quafi bonus, apud patre cV crea* toremnoftrum, cVquando cflifceflerirmis ecorpore, cV iftas, quas dicis, tenebras

relique»

FRATREM DOMINI, LIBER TERTIVS, 39

reliqueiimus, tunceum facilius agnofcernus, cV uk magis anima conditore fuum effeintelligetdeum, cVapudipfum permanebit, necultradiuerfis cogitationibus fatig3bitur,necp uolet ad aliam confugere uirtiuem,qu£ nulli cognita eft, nifi Simo ni folCquae tant^ bonitatis eft:ut nifi quis prius impius extiterit tn parentem fuum, ad ipfam uenire no poffit. Nefdo quomodo haec uirtus uel bona,uel iufta appellan da fit,cui placere no poteft,nifi qu is impie fe geflerit in eum, a quo fadus eft.E t Si= mon;Non eft impium utilitacis gratia,cV lucri maioris,confugere adeum qui opu* lentioris eft gloriac.Et Petrus:Si,ut tu ais, non eft impium confugere ad ahenu,mul to magis pi um eft permanere apud propriu pat rem,etiam fi pauper fit . Aut fi non

jo putas effe impium, ut reliclo patre noftroconfugiamus ad alium, quafi meliorem, neqjindignari credis pro hoc creatorem noftrum: multo magis bonus deus no in* dignabitur,quod cum effemus ab eo aIieni,non confugimus ad eum,fed perman* fimusapudcreatoremnoftrum:cVputoquodexhocmagiscon!audabitnos,quia fidem feruamus creatori noftro deo : contiderans quia fi futjpfius fuiffemus, nun* quamrelinquentesipfum/educiinlecebrispotuiffemusalienis.Namfiquisopu* lentionbus inlecftus pollicitationibus,relido proprio parente,confugiat adalienu: poteftfieri.utiterum relicto eo,adaIiumpergat qui maiorapromiferit, eomagis quod ipfius proprius no erat filius:quippe qui etiam eum,qui ei natura pater erat, relinquere potuit.Et Simon: Quid U ab illo fint animac, cV ignoran t eum, cV ille efl

lo uerepateripfarumfEtPetrus:Satis,inquit,oftediseuminualidum.Namfipoten*

tior,utais,omnibuseft,nunquampotentiori inualidior fpoliadetraxiffecredens jj<c#.„, dus eft:aut fi potuit ui ab eo animas deducere in hunc mundum creator deus, quo modo eas corpore emiffas,cV captiuitatis uinculis refolutas,bonus deus uocabit ad pcenam,qux per ipfius uel defidiam, uel infirmitatem, abftrahi a d h u nc locu m , cV inuolui corpore quafi tenebris ignorantiz potueruntf Videris mihi ignorare quid fit pater cV deus,uerum cV animac unde fint.uel quado,cV quomodo fadar, poffem dicere:fed harc ndc tibi aperire fas no eft,in tanto errore pofito de fcientia dei.Tum Simon: Erit,inquit, tempuscum pcenitebit te, quod dicente medeineffabili uirtu te non intellexeris.Et Petrus ait: Da ergo nobis, ut faepe iam dixi, tanquam nouus

;o deus,aut quiab illodefcederis, fenfum aliquem nouum, per quem, nouum quem dicis deum, poffimus agnofcere : iRi enim quinqj fenfus, quos nobis dedit creator deus,creatori fuo fidem feruant,nec alium quenquam effe fentiunt deum, hoc eis ipfa fui prxftante natura. Ad hacc Simon: Adhibe,inquit,animum ad ea que diclu rus fum,£V facito eum inuifibilibus femitis incedentem,peruenire ad ea quf tibi de= monftrauero. Aufculta ergonunc : Nuquam he in cogitatione pofitus, extendifti mentem tuam in regiones uel infulasporropofitasfcVitain eisfixusanimoman* fifti, ut ne praefentes quidem uidere,aut temeripfum fcire ubi federes,pras fuauita * te eorum,quae habebantur in pculis,pofiesC Et Petrus ait: Verum eft Simon : hoc mihi frequenter accidit. Et Simomlta tV nunc fenfum tuum extende in ccclum, 5C

40 iterum fuper ccelum.*cV uide quia debet effe aliquis locus qui fit ultra mundum,uel extra mundum,in quo neque ccelum fit, neqj terra,ne umbra horum etiam ibi te» nebras operetur.Et ob hoc cum neqj corpora aliqua in eo fint, neq? ex corporibus tenebrar, neceffario fit Iumen immenfum : cV lumen confidera cuiufmodi effe pof* Lumenimmcn* fit,cui tenebrae nullae fuccedunt.Nam fi uniuerfum huncmundum, folis huius re= fumfupu cx* pletIux,quantum5ftimaseffeilludincorporeumlumen,cVinfinitumftantumfi= los. ne dubio,ut iftud folis Iumen,ad illud,tenebra:,cV non lux effe uideatur.Hec cum diceretSimon,Petrus refpondit:De utroq? ergo patienter aufculta.id eft,cVdeex» emplo extendendifenfus,cV de immenfitate luos.Scio meipfum 6 Simon aliquan do in cogitatione pofitum, extendiffe fenfum meum in regiones, ut ais, cV infulas procul pofitas}eascpmente non minus,quam oculis perfpexiffe:cum effem Caper

D *

4* RECOG. DIVI CIEMENTU A'D IAGOBVM

nautnincapturapifciumpofitus,8ifederemfuprafaxum,hamumfct§ innexum, cV decipiendis pifcibus aptatum,habens in manu,ita ut haerentem ei non fenieriiTi pifcem, dum mens mea per defiderabilem mihi Hierufale diftenta, percurreret, ad quamfane,obIationumgratiacVorationu,uigilansfrequeterafcenderam.Verum fcV Carfarea hanc mirari ab alrjs audiens,cV defiderare folebam; 8C eam,in qua non * dumfueram,uidere mihiuidebar, cVcogitabamdeeaquae conueniretdeciuitate magna cogitari,portas,muros, lauacra,plateas,angiportus, fora, cV horum confe* quentia,fecundum ea fcilicet que. in alijs urbibus uideram;cV in tantum intentione huiufcemodi intuitus deledabar,ut uere, ficut ipfe dixifti, nec praefentem a tc^ ad* ftantem uiderem,nec ipfe ubi federem noflem. Et Simon : Modo,inquit,recfte di= ic cts.EtPetrusdeniqj;Cumpifcemmaximumquihamoinhacferat,meteoccupatus habere minime fentirem; cV id quidem cum hami lineam de manibus meis uiolen* ter arriperet, ftupentem me uidens frater meus Andreas, qui mecu fedebat,ac pe* ne cafurum , latus fodiens cubitu, uelut dormientem excitat, dicens : Non uides Petrejquammagnumpifcemceperis^nunquidnammenteexcidiftijquodficatto nitus ftupesrquideft,quod paterisfdic mihi.Etegoindignatus eipaululum, quod me a dulcedine eoru quae intuebar,abftraxerit,refpondi nihil me malipati,fed ani* mo defiderabilem mihi intueri Hier ufalem,fimulcj} Cefaream: cV corpore quidem cum ipfo efle,mente uero illuc penitus auferri. At ille,nefcio unde infpiratus,reco« ditum cV fecretum ueritatis protulit uerbum: Define,inquit,Petre : quid eft quod 2© agisfhienimquidacmoneincipiuntrepIeri,uelmouerimente,huiufcemodiinitia habent,per phantafias primo ad iucunda quarque cV deleclabilia transferutur : de* inde ad ea qugnon funt,uanis cV inanibus motibus effunduntur.Hoc autem acci* ditexlanguore quodam animae,quodea qu(demquaefunt,nonurdet:defiderat uero adducere ad confpeclus fuos ea quac non funt.Sed cV illis ita accidit,qui phre* phrenetid. nefin patiuntur,cV uidentur fibi multas imagines uidere,pro eo quod nimietate fri goris uel caloris anima ipforum conuulfa cV emota locis fuis,errorem patitur mini* itertj naturalis.Sed dC hi,qui labovant fiti,cum in fopore uenerint, flumina cV fon» tes uidere fibi uidentur, ac bibere: hoc autem patiuntur, ariditate intemperati cor* poris laborantes.Propter quod certum eft,haec uitio quodam,ueI ammac,uel corpo 30 risfieri.DenicputaccipiasreifidemjdeHierufalem^quamfaepeuideramjdicebam fratri meo,qua: loca,quos ue conuen tus,uifus mihi fuiflem uidere . Sed cV de Cae* farea,quam nunquam uideram, nihilominus contendebam, quod eflet talis,qua» lem inente cV cogitatione coceperam.Cum autem ueniflem huc, nihil omnino R* mile refpiciens eorum, qux per phantafias uideram, reprehendi memetipfum, cV notaui ualde,quia ex alrjs quae uideram,portas ei,8C muros, aliascp acdes, reuera (u militudinemexalijscapiens,dederam.Necp enimquispoteftnouumaIiquid,cV cuius forma nulla unquam extiterit, cogitare . Nam cV (i uelit aliquis tauros, cum quiniscapitibus, ex fuacogitationeformare,exiftis quos uiditcum fingulis capiti* bus,iIIos quinis capitibus fingit.Et tu ergo nunc,fi uere aliquid tibi uideris tua cogi 4.0 tatione perfpicere,cV fupra ccclos intueri,non dubiu quin ex his ea confideres quae in terris pofitus uides. Aut fi putas facilem menti tuae acceflum effe fuper ccclos, cV confiderare te pofle quat illic funt, atq? immenfae illius lucis fcientiam capere: puto ei,qui llla poteft comprehendere,faci!ius efTe ut fenfum fuum,qui illuc nouit afcen dere,inalicuiusnoftruquiadfiftimus,corcVpeclusinrjciat,cVdicat,quasineocog< tationes gerat.Si ergo potes alicuius noftru, qui tamen non fit crga fauorem tuum occupatus, enunciare cogitationes cordis, poterimus tibi fortafle credere, quod cV ea quae fuper coelos funt,fcire potueris, licet illa multo fint celfiora. Ad haec Simon: Quiuero,inquit,multasneniastexuifii,audiiamnunc.lmpoflibileeftomnequod ad cogitatione hominis uenerit,no etia re ipfa ac ueritate fubfiftereiqua: enim non

fub*

FRATREM DOMINr, LIBER SECVNDVS, 41

fubfiftunt,nec fpeciem habent: qug aute m fpecie non habcnt,ncc cogitationt pof* funt occurrere.Et Petrus;Si omne,inquit, quod ad cogitatione uenire poteft iub* fiftit, iflum quem dicis extra mundum elTe lmmenfuatts locum, fi eum quis in cor* de fuo lumen effe cogitet,alius uerotenebras,quomodo poterit unus atcp idem lo* cus fecundum eos, qui diuerfa de eo cogitarunt, cV lumen efle, cV tenebrae f Et Sis mon: Omitte nunc ifta quae egodixi, tu quid efle putes fuper ccclos du ito. Et Pe* trus:Sideuero,inquit,fonteluminiscrederes,poflemtcdocere,quid,cV;quomo3 do efiet quod imtrenfum ert, fic" non phantafiam uanam, fed cY confequentem Qi. neceflariam rationem redderem ueritatis, nec adfenionibus fophifticis, fed legis 6C

lo naturx teftimontjs uterer,ut fcires quia immenfitatis fidem prarcipue continet Iex, Quodfiimmenfitatisrationonlatetlegem,nihilprofe<ftoaliudeamIatecepoteft: & ideo falfum eft,quod putafti efle aliquid quod ignoret lex . Multo autem ampli* usnihiIIatebiteum,quilegemdedit.NectamenpofltimtibiaIiquiddeimmenfita te,c\:hisquefinefinefunt,Ioqui,nifipriusdehis,quicertofineterminanturcceIis, ratione uel receperis noftram, uel ipfe protuleris tuam . Quod fi de his, quar certis finibus concluduntur intelligerenon potes: multo magis de his qua: fine fine funr, neq? fcire aliquid poteris,ncqj difcere. Ad hatc Simon: Melius,ait,mihi uidetur fim pliciter credere,quia deus eft,cY quia folum iftud quod uidemus fit ccelum in uni* uerfo mundo.Et Petrus:Non ita,inquit, fed unum quidem cofitericouenit deum

lo quiuereeft.Ccclosautemeffequiabeofa(!tifunt,ficutcVIexdicit:quorum unum TDuocceU. cccIumfitfuperius,quocontineturetiamuifibile firmamentum,illudeffeperpe^ tuum 8C aeternum,cum his qui habitant ibi.lftud autem uifibile in confummatione vifibilecalure (eculi refoluedum effe,cV tranfire, ut illud ccelum, quod eft antiquius & excelfius, foluetur in no» poft iudicium fancfiis 6V dignis appareat. Ad haec Simon refpondit: Haec ita effe,ut uif.imodie. tudicis,credentibuspoffentuideri.Eiautemquihorumexpedatrationes, impofli bile eft ex lege proferri, cV praecipue de immenfitate lucis . Et Petrus : NoIi,inquit, putarenos,quodexfidefolarecipiendae(redicamus,fedexrationeadfereda.Ne« queenim tutum eft nudae harc fidei,abfq? rationecommittere,cum utiqj ueritas ra* Vrritv» rdone tione noncareat.Et ideoqui haecrationemunitafufceperit, perdereeam niiquam muniendacft.

30 poteft:quiueroabfqueadfertionibuseafufcipitfimplicisiermonisadfenfu,neque feruare ea tuto poteft.neqj fi uera fint certus efl:quia qui facile credit3facile dC rece« ditiquiautem rationemquaefiuiteorum quae credidit,6Y accepit,quafi uinculis qui bufdam rationis ipfius conligatus,nunquam ab his que. credidit,diuelli,aut fepara 3 ti poteft.Et ideo quanto quis propenfior fuerit in expetenda ratione, tanto erit firs" mior inconferuanda fide. Ad haec SimonrMagnum eft, inquit, quod repromittis, ut immenfar Iucis arternitas ex Iege poflit oftendi . Cumqj Petrus dixiflet, quando uolueris: Simon ait, quoniam horaiam multa eft,craftino adflanti mihi 6Y reniten ti,fi probare potueris,faclum efle hunc mundum, 6Y animas effe immortales, ha* bebis meadiutorem praedicationis tuae. Etcum haecdixiflet, egrefluseft: fequuta

4° autem eft eum ex omni populo qui cfi ipfo uenerat pars tertia,qui erant quafi mille

uiri:carteriueroflexis genibus proftrahantfe Petro,fuperquos ille inuocatodei Vetrimamii.

nomine,aIios daemonia habentes curauit, aliosetiam languentes fanauit, cY ita lae»

tantem populum dimifit.mandans ei, ut in craftinum diem maturius conueniret.

Petrus uero cum receffiffent turba:, fterniiuflit humi fubere atrrj nudo ubi fuerat

difputatum,cVrecubuituna'cumillisundecim:egouerocumalrjsquibufdam,qui

cYipfi initia audiendi uerbidei acceperant, &Y erantchariflimi.recumbensfume*

bam cibum . Sed benigniffimus Petrus confiderans,neforte triftitiam mihi inferret clemensexclm

ifta fequeftratio.ait ad me: Non pro fuperbia 6 Clemens conuiuium non ago cum fuskmtnft.

Iiis,quinondum purificati funt.fed uereorne fortemihiquidem noceam, ipfis au=>

lem nihil profim , Hoc enim pro certo fcit e te uolo,quia omnis qui idola coluit alia

4* RECOG. DIVI CLEMENTIS AD IACOBVM

quando,cV eos quos pagani nominant deos,adorauit,ueI de immolatiseorurn de* guftauit,fpiritu immundo non caret : conuiua enim faclus eft da:monum,cV par* ticipium I iimpfit eius daemonis,cuius in rnente fua fpeciem,uel timore, uel amore, formauir.cV pcr hax mundus non efta fpiritu immundo, cV ideopurificatione in* digeibaptifmi,ut exeat ab eo fpiritus immundus,qui interiores animx ipfiusinfe* . . . „ ditaffeduSjcVqLiodeftdeteriuSjneCjquodintrinfecusIateatjindicaturjUtinepu* ^OTfw,mm"5blicatusfugetur.Amantenimiftifpiritusimmundiinhererecorpoiibushominu, duur occupcnt ut ,pforum minifterio cupiditates fuasexp!eant,cVad ea qua? ipfi defideranr, incli* bommes. nzntes anima: motus, fuis eos parere libidinibus cogant, ut efficiantur ex integro uafa dxmonum. Ex quibus unus eft Simon hic, qui tali quodam morbo compre* u licnfus,necfanariiampoteft,quiauoluntatecV:propofitoegrotat,Neccontra'uo« luntatem eius habitat in eo dacmon;cV ideo fi eum quis fugare uelit cV expellere ab co,cum fit infeparabilis, cV, ut ita dicam, anima iam eiuseffedus, uidebitur magis necare eum,cV homicidrj crimen incurrere.Nemo ergo ueftru contnftetur a' con= uiuio noftro feparatus, tcpore enim aliquo obferuare debet unufquifqj fane quar» to ipfe uoluerit.Paruo enim tcmporefequeftratur, qui cito uoluent baptizari:mul to autem,qui tardius, Vnufquifqj ergo in fua habet poteftate,breue aut longu pce nitentiaj fux tempus exigere:cV ideo in uobis eft, q uando uelitis ad noftram coues B^fi^rffiMottniremenfam^cVnoninnobis.quibuspermiffumnoneft/umerecumaliquocibu, comcdcbant cu nifi prius fuerit baptizatus. Vos ergo magis nos prohibetis a ueftro conuiuio,fi ad zq iUotii. punficandu moras habeatis, cV tardius baptizemini . His dicftis cum benedixiffet

cibum fumpfit, Et poft hax cum gratias egiffet deo, ingreffus quieuit, fimiliter au« tem cV nos omnes,erat enim iam nox.

Difficilceftd* pud promifcuii plcbemdeucri* W.edicere.

RECOGNITIONVM DIVI CLEMEN

TIS AD IACOBVH FRATREM DOMI- NI, LIBER TERTIVS, RVFINO

Torano Aquileienfeinterprete. -©

NTEREA Petrus gallorum cantibus furgens, cV excitare nosuoIens,inuenit uigilantes, uefpertinoadhuc Iuminepera durate: cumqj ex more falutauiffet,cV refediffemus omnes,ita exorfuseft;Nihileft d:fficilius, fratresmeijqua^m de ueritate apud permixti populi multitudinem difputare.Quod enim eft, omnibus, ut eft, dici non licet, propter cos qui malignc cV ■JbSfefai^ infidiofe audiunt : fallere uero non expedit, propter eos qui fyncere^udirc defiderant ueritatem . Quid ergo faciet cui ad indifcrctum popus lum fermo eft, occultet quod uerum eft ( Et quomodo inftruet eos qui digni funtC ^o Sed fi meram proferat ueritatem his, qui falutem confequi no defiderent,illi a'quo miffus eft, iniuriam facit, a quo cV mandatum accepit,ne mittat uerboru eius mar« garitas ante porcos cV canes,qui aduerfum eas, argumentis ac fophifmatibus relu» Cano carnJii dantes,ipfas quidem cceno intelligentia? carnalis inuoluant : latratibus autem inteBigeti* cor fuls & refponfionibus fordidis, rumpantcV fatigent praedicatores ucrbi dei. Pro* : y.mpitur fcri= prerqU0d cV cgo in plurimis circuitu quodam uerbi utens, tentare nitcbar,ne principalem de fumma diuinitate intelligentiam, minus dignis auribus publica» rem. Etpoftharc incipiens de patre,& filio, cV fpiritu fando, breuiter nobis cV euidenter expofu/t, ut omncs audicntcs mirarcmur, quomodo homincs derelida ueritate, conuerfi funt ad uanitatc . Sed cum inluxiffet dies, ingreffus eft quidam,

dicens;

4'WJ.

FRATREM DOHINI, LIBER T E R T I V S. 45

dicens : Multitudo plurima jxpedat in atrio, in quorum medio ftat Simon, per= Sccimim eon* fuafionibuspeflimispracuerire aurespopialiicupiens.EtPetrus ftatim egreflus, grejJusVetnd fteticin !oco in quo pridie difputauerat: omniisq} ad ipfum populus couerfus,cum Simone. gaudio intendebat in eum. Simon uero ubii ifenfit gauifum efle populum de con= fpectu Petri,cVerga affecftum eiusmoueri,ob>ftupefa<ftus ait:Miror hominum ftul titiam, qui me magum dicunt, 8C Petrum diliigunt : cum utiqj olim habentes no ti* tiam mei, me magis diligere deberent: dC idcto ex hoc indicio, qui habent fenfu m, polTunt intelligere, quia magis Petrus magu:s uideri poteft, cum mihi, cui ex c on* fuetudinedebituspropemodumeft,nondeferturafTedus:iIIiautem,cuinulloufu

.,»0 debetur,abundanterexpenditur.Etcum muItahuiufcemodiSimondiceret, Pe* crusfalutatoexmorepopuIo,itarefpondit:Sufficitunicuicp6Simonadcofutan» dumconfcientiafua:quodiihocmiraris, quod noti nonfolum tenon diligunr, fed cV oderunt, tui caufam difce a me. Cum fis fedu<ftor,ueritatem te prardicare pro fiteiis : ob hoc plures,defiderium gerentes difcenda: ueritatis, amicos habuifh.Sed hi ubi contraria in te qua^m profitebaris, uiderunt, qui amatores erant, ut dixi, ue* ritatis, non folum non diligere te,fed cVodifle cceperunt . Non autem ftatim ab eis defertus es,quia uel pollicebaris adhucte eis oftendere pofle, quod uerum eft. DonecergonondumaderatquipolTetoftendere,patiebanturte;ubiuerofpeseis dodrinae melioris adrifit, te contemnentes, quod melius intelligunt, nofle defide*

20 rant.Ettuquidemnefari]sartibusagens,ab exordio latere te pofle credidifti, fed non Iates:urgeris enim, BC conrra fpem publicaris, quia non folu ignorafti uerita* tem,fed necaudire uoluiftiab his qui eam fciebant.Sienim audirc uoluiffes,inno* tu iflet utiqj tibiille fermo eius,qui ait, quia nihil eft occuItu,quod non agnofcetur: Lttcx 3. neqj opertu,quod non reueletur . Hec &C his fimilia dicente Petro, Simon refpon* dit:Nolo me uerbis occupes Petre : repeto abs te,qux hefterno promiferas : dice* bas enim oftendere te poffe, quia Iex doceat de immenfitate lucis xterna?, cV quod duo tantum fint cccii, 8C ipfi creati ; fed fuperius efle Iucis illius fedem, in qua folus in aternum refidet ineffabilis pa ter . Ad illius uero cceli fimiiitudinem,facium efle etiam lftud uifibile ccclum, quod cV tranfiturum confirmabas . Vnumergo dixiftt

jo eflepatremomnium, quianon poflunt duoeffeimmenfi,alioqui neutereorum Vnmimmefas. immenfuserit,quiaineoquoaIter fubfifiit, alteri finem fubfiftendi facit. Si ergo ha:c nontantum polliceris, fed cVoftendere potesex lege, omittens plura loqui, hinc incipe . Et Petrus : Si propter te, inquit, qui ad contradicendum tantummo* do uenis, rogarerdchis dicere,nunquama me unumfaltem poffes audire fermo* nem . Sed quoniam necefle eft agricolam, qui uult bonam terram feminare,non- ^.tdtcatonbui nuila femina perdere, aut in petrofis, aut in his, quae ab hominibus conculcanda "™t aSrlc°ll,> funt,uel in dumofis acrepletis fentibus,locis,ficut cVmagifter nofter expofuit, nonnuU* /""»» diuerfitatem propofiti uniufcuiufque animae per haec indicans , non morabor. Mp™"1- Tum Simon : Videris mihi, inquit, irafci: quod fieft, non necefle eft inire confli*

4.0 clum . Et Petrus : Video te fentire quod arguendus fis, cV uis urbane fubterfuge* re certamen : nam quid uidifti me iratum fecifle in te hominem, tantum populum decipere cupientemf 8C cum nihil habeas quod dicas,modeftiam fimulantem,qui &C autoritate tua iubes,ut quomodo ipfe uis,8t" non quomodo ordo poftu1at,con* trouerfia moueatur.Et Simon : Imperabo nnihrjpfi fapientia uti ad imperitia tuam, ut ofiendam te quidem uelle populum feduicere,me autem docere qua: uera funt. Sed nunc omitto de immenfa I uce difcutere : quod interrogo te,hoc mihi refpon* de.Cum deus fecerit uniuerfa,ut tu dicis,uinde eft malum i Et Petrus : Hoc modo interrogarenoneftaduerfantis,fedinterrogantis.Siergouisdifcere,confitere,& prius te doceam, quomodo debeas difcere : fiCcum didiceris audire, tunc iam te jncipiamconfequenter docere.Si uero nonuis difcere, tanquam fciens omnia3

44 RECOG, D I V I CLEMENTIS AD IACOBVM

ego prius expono fidem quampra-dico.expone c¥tu,quodt(b!'uerumuide!ur.- E t cum manifefta fuerit utnufcjj profeflio,iudicetur ab auditoribus cuius nofirum fermofitueritate fubnixus.EtSimon ad bsec refpondit:Rifusmihieft,eccequ! promittit quod me doceat . Veruntamen patiar te, 8C imperitiam tuam aiq? arro* gantiam feram iconfiteor, difcere uolo, uideam quomodo me poteris docerc . Et vifcentibuspri Petrus : Si,inquit,uere dis difcere,difce hoc primum, quam imperite interrogaue* mo ipcritiafua ris;ais enim,cum deus uniuerfa creauerit, unde cfi maium f Anteenim quam hoc tjiagnofcenda. rogares,tres interrogandi fpecies prsecedebant . Primo,fi eft malum . Secudo,quid fit malum . Tertio,cui fit, 8C unde . Ad hacc Simon : O lmperitiflime, inquit ,& in* eruditi(fime,eft ne hominum quifquam qui non confiteatur,quia fit in hac uita ma 16 lum f Vnde cV ego putans te uel comunem omnium habere fenfum, interrogaut unde fit malum, non ut difcere uolens, qui omnia fciam, abs te prarcipue qui nihil noucris: fed utte oftendam ignarum efle omnium, cVne putes quia iratus fum quod ita tecum aufterius loquor: miferatio me habet horu qui adfunt, quos tu de=> cipcre conaris . Et Petrus ait : Muhum malus es, fi tantas iniurias non iratus facis: Tumus nuttqua fed impoffibile eft fumum confurgere, ubi ignis no cft . Veruntamen dicam,ne te tftfineigne. ucrbis uidear occupare, quo minus ad ea quac abs te incouenienter funt dicla, re« fpondeam . Ais omnes fateri,quia fit malu: quod utiqj falfum eft:nam primo om* Vthrti negant nium quia fubfiftat malum,uniuerfa Hebraeorum negat gens . Et Simon interru' tffemalum. ptofcrmone: Rcclc,inquit,faciuntquidicuntnon eflemalum.EtPetrus:Non i» de hoc nunc propofuimus dicere,fed quia non omnes dicunt efle malum . Secun» dum au tem erat in terrogare te, quid eft malum, fubftantia, an accidens, an acflusj* fed&:aliamuItahuiufmodi.Etpofthaec,ergaquid,uelquomodofit,autcuifitma» lum,utrum deo an angelis,an hominibusprjs,an imprjs omnibus,an aliquibus,an fibfjp(i,an nulli. Et tunc interrogarcs unde fit,utrum nam a' deo,an ex nihilo,fem« per ne fuerit,an extemporecceperit,utiIefit, an inuti!e,cV alia multa quar huiufce» modi propofitio exigit . Ad harc Simon refpondet : Ignofce mihi. erraui dc prfma interrogatione,fedputamenuncprimuminterrogarc,cftmaIumannonfEtPe<i trus ait : Quomodo interrogas,qua fi difcere uolens, an docere,an queflionis mo« ordine difcen* uendacgratiaf SiquidemquafidifcereuolenSjhabeoquodtepriusdoceamjUtper 30 iumeji. confequcntiam cV ordinem doclrinac uenicns,ex teipfo intelligas,quid fit malum.

Si uero ut docens proponis, non indigco abs te doceri, habeo enim magiftrum a quoomniadidici. Quodfiqua:flionismouenda:, cVdifputandi gratia, uterqjno» firumpriusquodfibi uidctur, cxponat, cV ita certamen habeatur.Nequeenim uerum eft ut interroges, quafi difcere uolens, cV contradicas ut docens,ut pofl re* fponfione meam in tuo iudicio fit, dicere, fi bene, an male dixerim . Proptcr quod non potcs in loco contradicentis ftans, iudex efle eorum quar dicimus : 8C ideo, ut dixi, ficertamen habendum eft, utercjj noftrum quod fcntit exponat, cVnobisin conflicftu pofitis, religiofi auditorcs hi iufti iudices erunt . Et Simon : Non tibi ui=» detur abfurdum ut imperitus populus de noftris didtis habeat iudiciu f Et Petrus: 40 Nonita eft:quodenimuni fortafleminus liquet,inueftigari a plurimis poterit: nam fxpe etiam fama uulgf.prophetiar fpecicm tenct. S upcr harc aute omnia,pre* fens hic omnis populus amore dei coftrid us,hic adftat, ucricp cognofcendi gratia: cV ideo omnes ifti,quafi unus habendus eft, pro uno eodemqj crga amorem uerita tis affeclulficut e c5trario duo inter fe fi diffentiant,multifunt,cV diuerfi . Siautcm uis indicium capere, quomodo omnis hic populus qui adflat,qua(i unus fit homo, cx filentio eius ipfo,cV quiete confidera : quomodo cum omnipatientia, ut uides, etiamantequadifcant, ueritatideihonoremdeferunt.NonduenimmaioremcuU tum,quem ei defcrre debea n t,djdicerut. Propter quod fpero de clemctia dei,quod religiofum propofitu mentis eorum amplecftetur erga fc, cV ueritatem prardicantf,

uiAorig

fRATREM DOMINI, LIBER TERTIVS. 45 .

uidon'5 palmamdabit, ut manifeftum eis faciat ueritatis prarconem. Tum Simon; De quo, inquit,uis haberi certamen f dic, ut 8C ego definiam quod mihi uidet ur, 8C ita quatftio incipiat.Et Petrus reipondit:Si quidem,ut mihi uidetur,facere uis,ego fecundum magiftri mei praeceptum fieri uolo, qui primo omniu Hebrxx genti, quamfciebathaberecognitionemdei,cVquodipfeeiTetquifeceritmundum, pre= cipit,nonuteumqugreretquemfciebat,feduoIuntatemeiusiuftitiamq3perquire» obfermreman ret;fciens, quiainhominiiarbitriopofitumeft, uthocqua:rentesinueniant,&fas data. ciant, atqj obferuent ea dequibusiudicandifunt.Etideoiuflitnosquaerere, non 'Jl / ,

undefitmaIum,uttupaul6anterequirebas,fediuftitiambonidei,regnumq5eius, / y d /f^~—

10 &omnia,inquit,haecadfjcienturuobis. EtStmon:Quoniam,inquit, Hebrxisifta ' mandantur, uelut rede fciennbus deum, cV opinantibus, quod unufquifq? in fuo -> arbitrio habeat,agere ea de quibus iudicandus eft:mihi autem ab illis difcrepat fen« tentia,unde uis utincipiamcTum Petrus:Bgo,inquit, fuadeo primo qua?rendum . eiTe,{i in poteftate noftra eft fcire unde iudicandi fimus.Ec Simon : Non ita,inquit, ' fed de deo : unde 8C omnes qui praefto funt, audire cupiunt.Et Petr us:Conftai er== go apud te,quia eft aliquid in arbitrfj poteftate faceref hoc tantum fi eft,&: requira* mus,ut dicis,de deo.Simon ad haec refpondit: Nequaquam. Et Petrus : Si ergo nu Argumcmii ve hil eft in noftra poteftate.fuperfluum eft nos quatrere aliquid de deo,cum in pote? tri, ejjearktriii ftatenon fit quarrentibus inuenire . Vnde bene dixeram, hoc primo quaerendum aUquotemsUbe

2.0 efle, fi eftaliquidin arbftrfj poteftate.TumSimon: Non poflum, inquit, nehoc "•"»• ipfum quidem intelligere, quod dicis, Sieft aliquid in arbitrrj poteftate . At Petrus uidensquod ad partem fe contentiofiore declinat,fuperari metuens,ut quafi in ins certum confundat om nia, refpondet : Quomodo ergo fcis, quia non elt in homis nis poteftate fcire aliquid,cu hoc ipfe fciasrEt Simo:Nefcio,inquit,fi uel hoc ipfum fciam:unufquifqjenimficuteifatodecernitur,ueIfapitaIiquid,uelinteIiigit,ueIpa simoneema titur.Tum Petrus: Videte,inquit,fratres in qua: abfurda deciderit Simon, qui ante hllri~ adfatum meum aduentum docebat,quod homines in poteftate haberent 8C fapere, 6C face* C0Mfc„(f re quae uellent.Nunc in anguftu redadus neceflitate uerboru,negat efle inhomf= nis poteftate,aut fciendi aliquid,aut agendi, &C tamen audet fe dodorem profirerr, \

30 Seddic,quomodoergo deusiudicat fecundumueritatemunumquencpproactis .— - «^-v- busfuis,ii agere aliquid in poteftate non habuit t hoc f( teneatur, couulfa funt om= *—».

nia, fruftra erit ftudium fedandi meliora, fed 8C iudices feculi fruftra legibus prae= sublato Ubcro fuht,"&: puhiunt eos qui male aguntinon enim in fua poteftatehabuerunt, ut non ^Utrio quanu peccarent.Vanaerunt&:iurapopuIorum,qu3cmaIisadibuspcenasftatuuni:mi-- fintjbaaperi*> feri erunt 8C hi qui feruant cum labore iuftitiam : beati uero illi, qui in delicfjs pofi* turpeccatis. ti, cum Iuxuria cV fcelere u iuentes, tyra nnidem tenent . Secundum harc ergo,nec iuftitia erit, nec bonitas, nec ulla uirtus, cV, ut uis, nec deus. Sedhaec, 6 Simon,cur dixeris fcio, uolens profedoeffugerequaeftiones,ne poflis manifeflius confuta* ri, 8C ideo ais non elTe in poteftate hominis fentire aIiquid,autinuenire.Sienim 40 uerehocitafenfiftes,nonutiq5etiamanteaduentummeumapud populumtepro .."■■• fitereris dodorem . Ego igitur dico fui efle arbitrfj hominem . Et Simon : Quid eftfuiarbitrfjrdicnobis.Petrusadhaec :Si nihil poteftdifci,cur 8C audireuisfEt Simon : Nihil habes ad hoc quod refpondeas f Tum Petrus : Dicam non a te compulfus, fed ab audiroribus rogatus < Arbitrfj poteftas efl fenfus animae, ha* uberuarbitriu bens uirtutem, qua poffit ad quos uelit acftus inclinari . Tum bimon ^conjaudans auid. Petrum iuper his qua:dixerat: Vere,inquit,magnifice 8C incomparabiliter exs" pofuifti,bene enimdicenti tibi debeoteftimonium dare : hoc tamen quod te in= terrogo nunc, fi expofueris mihi, in caueris omnibus obtemperabo tibi : quod

crgo uolo difcere, hoc eft : Si quod deus uult efle, eft : 8C fi quod non uult efle, wicttcqttfao SitHOnis non cft:dehocrefpondemihi.EtPetrus:Siignoras quod abfurde 8C incompe« ^

H^\

46 RECOG. DIVI CLEMENTIS AD IACOBVM

tenterinterroges,ignofcenstibiipfeexponamSiautemfcisquodinconfequenter

interrogas,non rede facis.Tum Simon;luro,inquit, ipfam quaecuncp illaeft,fum

mam diuinitatem, qua: habet iudicium cV uindicfiam in eos qui peccant, quia igno»

ro quid incompetenter dixerim, cV quid in uerbis meis habeatur abfurdum,in his

duntaxat quar propofui . Ad hxc Petrus : Quoniam, inquit, te ignorare confefliis

es,difce.[nterrogatiotuaduobusfibiinuicemcontrarrjs,unamfententiampoftu*

TiudipMtet 'au't: etenim omnis motus in duas partes diuiditur : ut quxdam neceflitate, quae*

motus. damuoIuntatemoueantur:cVeaquidem quat necefIitasmouet,femperinmotu

funt:quaruerouoIuntas,nonfemper:utuerb<gratiadicam. Solismotusneceflita»

teducitur,ut(tatutumcompleatcurfum:omniscp(tafuscceIi,cVminifterianecefla 1»

) rrjs moubus conftant.Homo uero aduum fuoro motus uoluntarios gerit. Et ideo

' alia funt,quae ob hoccreata funt,ut in minifterfjs fuis neceflitatedeferuiant,nec fa

7 cei e aliud quJppia poflint,nifi quod eis ftatutu eft.Cum autem expleuerint minifte

rium,creator omnium qui ita conftituit ea,prout uoluerit,conferuat ea . Alia uero

) funt ubi poteftas eft uoluntatis,cV in quibus agendi quae uelint,Iiberum habetur ar

1 bitrium. Ha:c,utdixi,n6 femper in eo ordine,quocreatafunt,permanent, fed pro

1 ut uoluntasduxerit,cV animi iudiciu declinauerit,fiue bonis.fiue malis ftudebunt:

1 cV ideo bene agentibus munera pofuit,male agentibus pccnas. Ais ergo tu,fl deus

uult aliquid efte,cV eft : cV fi non uult ,non eft : fcilicet ut fi refponderem,quia quod

] uult,cVeft:quod autem non uult, non eft: diceres, ergo ipfe uult efle mala quar in 20

hoc mundogeruntur,quiaomnequoduu!t,hoccV eft:quodautemnonuult,non

eft.Si uero refpondiflem non effe hoc, ut quod uult deus, fi't: cV quod no uult,non

' fit : tum retorto fermone diceres, ergo impoflibilis eft deus, fi quod uult, non po*

teft ,8c* exifteres petulantior,ut qui nibil recfium dixeris, uicifle te crederes . Et ideo

/ ignoras 6 Simon, cV ualde ignoras, quomodo in fingulis quibufqj uoluntas fit dei:

Brwta. quardam enim uoluit,ut diximus, ita efle, ut aliud efle non poflent, qua'm id quod

ab ipfo inftituta funtlcV his neqj praemia,neqj fupplicia ftatuit. Ea uero quac ita efle

Homincs. uoluit,utinfuapoteftatehabeant,agerequoduelint, hisproaciibusacuoiuntati*

bus fuis ftatuit, ut aut remunerationes mereantur, aut pcenas. Cum ergo in duas,

- -<' utedocui,partesdiuidanturcunclaqua*mouentur,fecundueamquamfupradixi 30

) musdiftindione,omnequoduultdeus,eft,quodautemnon uuIt,noneft.EtSi*

1 monadhaec: Nonne, poteratnosomnesfaceretalesuteflemusbcirji, cValiudefle

I non poflemusf Petrusrelpondetibt hocabfurde interrogas. Si enim nos inconuer

tibilis naturse teciflet, cV immobiJes a bono, non eflemus uere boni, quia aliud eflc

j nonpoffemuslcVnoneratnoftri propofiti, quod eramusboni,necnoftrumerat

quod agebamus,fed neceflitatis naturae . Quomodo ergo hoc bonu dicetur, quod

n*Hl ex propofito n5 agitur f Ob hocaute cV prolixioribus indiguit mudus ifte temporf

bus,donec animarum,qug pra*deftinate funt,ad expletionem eius numerus imple

retur . Et tunc lftud quidem uifibile ccelumreuoIuereturutliber.IIIudueroquod

de/p unitwnt-WUMtTf eftfuperius,appareret,cVanimxbeatorucorporibusfuisreddita?, inducerenturin 40

Iucem.Impiorumueroanimf,proimmundisadibusfuis,fpirituflammeocircun*

datar,inprofundum ignis inextinguibilis mergerentur, per feculum expenfurx

fupp!icia.Ha:c autem ita effe, uerus nobis propheta teftatus eft:de quo fi uis agno*

fcere,quia propheta fit, innumeris adfertionibus edocebo , Ex his enim quar ab eo

dicfta funt,cV nunc fingula quae dixit implentur,etiam ea quac futura dixit,creduna

tur implenda:fides enim futuris,ex his quac iam gefta funt,datur. At Simon cuico*

pertumerat,Petrumdepropheti5tituIodiIucideadf?gnareratione,exquoqueftio

omnis abfoluitur,fermone de hoc fieri declinauit.Et refpondes ait: Ad ea quae uo*

•■ -■>>■ lo,refpondemihi,cVdic:Si uifibiJeiftud, utais, ccelum refoluetur,curex initiofa»

dumeftfRefpondit Petrus;Propter hominum prefentem hanc faclum eft uitam,

ut eflfet

FRITREM DOMINI, LIBER TERTIVS. 47

utefi"etinterie<f:ioquaedamV diuiflojnequfsforteindignus habitationem cccle* ftium ,£V dei ipf us fedem uileret, quae his folis qui mundi corde funt,uidenda prgs parantur. Nurc autem, id <ft agoniis tempore, inuifibilia efle placuit, ea quae uina centibus ad premium deftnata funit.Et Simon ait:Si conditor bonus eft, cV m una dusbonus,qucmodobontsbonadiflbluetaIiquandocSiautemquafimaIumre* foluit cV deftrut,quomodonon uidebitur malus qui malum fecit f Petrus ad haec: Quoniam,inqjit,fpopondmustibi,neblafphemantetefugiamus,ipfeenimreds des pro his qus loqueris ra.ionem,patienter ferimus. Audi ergo nunclCcclQ iftud quod uifibile e;i, cV pertrar.fit,fiquidem propter femetipfum facftum efiet, haberet

10 fortafie quod cicis aliquid rationis, quia refolui minimedeberet.Siuero propter aliud quid fa<fl Jm eft,6V ncpropter fe,necefiano foluetur, ut illud pro quo fadum uidetur,appareat.Sicutuerbigratiadixerim,te(taouorumquamuispuIchrefatfta, cV diligenter formata uideatur, necefle eft tamen eam frangi, cV refolui,utinde pul lus procedar,& iIIud,pro quo totius oui forma exprefla uidetur,appareat. Ita ergo cV huius mundi necefle e.t tranfire ftatum,utftatusille fublimiorregni cceleftis efflilgeat . E t Simon ; Nor. mihi uidetur, quia refoluipoffit cccIum,quod a' deo fa« tftum eft. Ab aeterno enim jeterna fiunt,acorruptibili temporalia cV caduca.Et Pe* trus:Nonitae(i,fedamortalibusquidemomnimodiscorruptibiIiafiunt,cVtempo ralia:ab ^terno uero no femper corruptibilia,necp femper incorruptibiha, fed pro*

io utuolueritcreatordeuSjitacVerutillaqugcreat. Necpenimfub lege eft uirtus dei, virtusdeinon fed lex creaturis fuis uoluntas eius eft . Refpondtt S>C Simon : Reuoco te,inquit, ad cftfublegc. primamqua:fiionem:dixiftideumnuncquidemnulliefleuifibilem,cumuerore= folutum fuerit ccclum iftud,cV fupernus ille ftatus regni cceleftis obfulferit, tuc eos quimundifuntcorde,etiamdeumuifuros:qu€;fententiacontrariaeftlegi,ibienim fcriptum eftdeumdixiffeiNemouidebitfaciemmeamcVuiuet.EtPetrus refpon= Exorf.jj. dit:His qui Iegem,non ex traditione Moyfi Iegunt,cotrarius uidetur fermo meus: fedaudi quomodo non fitcontrarius.Deusuidetmente,non corpore:fpiritu,non carne.VndecVangeliquifuntfpiritus,uidentdeum:8<:hominesergo,donechomi nes funt,deum uidere non poflunt.Ex refurre<flioneaurem mortuorum, cum fa«

30 <fii fuerint ficut angeli,uidere poterunt deum.Et hoc modo non eft fermo meus le= gi contrarius; neqj illud quod magifter meus dixii:Beatimundo corde, quonia ipfi deum uidebunt . FuturS enim tempus oftendit, in quo ex hominibus angeli fienr, qui in fpiritu mentis deum uidebunt.Poft hec autem uerba multacp alia his fimiha, cumiuramentispIunbusadfirmareSimoncccpit,dicens:Dehoc mihi folo ratio* nemredde,fiimmortaliseftanima,8cobfequarinomnibusuoluntatituae,fedcra* ftino, inquit, nam hodie iam tardu eft. Vbi ergo ccepit dicere Petrus , Simon egref* luseftjcVcumipfoperpauciexfodalibuseius^oYhocpraeuerecundia.Caeteriuero omnes ad Petrum conuerfi, genibus pofitis profternebant fe ante eum, ex quibus Difdputi simo aliquantidiuerfis languoribus adftri<fti,autdaemonibus incurfati,oratione Petri fa= ws deficiuntai

40 nabantur, fcVdifcedebant gaudentes, quafi uerideido<ftrinam,fimuI 6C mifericor= vetrum. diam confequuti . Cum ergoabfcefTiflennurbae, cV foli familiares eius remanfifle* mus cum eo, ftratis humi redditis adcubuimus, folitum unufquifcprecognofcens Jocum:fumptocpcibo,cumgratiasegiflemusdeo,quieuimus.Sequentiuerodie, Petrus ex more ante lucem furgens, iam nos inuenit uigilantes, cV paratos ad au* diendum. Atqjitais exorfus eft:Deprecoruosfratres,cVconferuimei,ut fiquis fonc ueftriim non poteft uigilare,no fibi extorqueat, erubefcens prefentia meam, vide bummt* quia difficilis eft fubita permutatio.Longo autem tempore fi paulatim adfuefiat,la; tcmPctri. bori non erit quod ex ufu uenit.Non enimomnes eiufdem inftitutionis fuimus, !i* cet proceffu temporis in una temperari confuetudine poterimus;aiunt enim,quod fecundum naturx Iccum cbtineat confuetudo.Teftem aiuem deuminuoco,quod

48 RECOG. DIVI CLEMENTIS AD IACOBVM

nonindignor,fi quisfortenon poteftuigtIare:fedhocmagis,fi cum totam quis

nodem dormiat,per diem n5rep!et id quod omifit in node . Neceflarium nanqj

eft, doclrina: ftudijs intente cV indefinenter operam dare,utmensnoftra dei folius

memoria repleatur;quia mente quam repleuerit memoria dei,maligno in ea non

dabitur locus.CJum ha:c diceret ad nos Petrus^unufquifcg noftru folicite fatisfaciea

bat ei,quod olim breuifomno fatiati,uigilaremus,fed uereremur excitare eu, quia

nec deceret difcipulos magiftro imperare, quod tame pene,6 Petre,aufi fueramus

praefumere,dum cornoftrum, nimio uerboru tuorum defiderio tripudians, foms

num penitus fugaret ab ocu!is.Sed iterum affedus erga te nofter obftitit ,8c" uiolen

ter te a nobis non tulit excitari.Tum Petrus: Quoniam igitur audiendi, inquit,des io

fiderio Iibenter uos adferitis uigilare, uolo uobis ea tantum, quae hefterno fparfim

dida funt,repetens,diligentius cV cum fuo ordine expIicarcQuod & per fingulas

quafq? difputationes diurnas faceredifpono:ut per noclem ubi fecretu loci,cV tems

poris datur,fi quid forte,utpotein certamine,minus plene didu eft,id integro ordi

ne,c\: linea direflae explanationis apcriam.Et poft hgc cccpit nobis oftendere,quo^

modohefternohaberidebueritdifputatio,8(:proptercontentione,ue]imperitiam

contradicentis haberi non potuit: ck ideo fola profeffione ufus fit, atque ea quse ab

aduerfario dicebantur,tantum deftruxcrit : fua uero neq; omnia,neqj manifefte ex

pofuerit,&: fingula nobisrepetensintegroordine,c¥plena rationedifferuit.Cum

ueroiamalbefcerctdies,egreflusadturbaspoftorationem,folitoaddifputandum 20

To-fiMS confli* conftititloco,cVuidens Simonem in medrjs turbis ftantem,ex more priusfalutato

(3«jpetric«si. populo,ait:Dolorimihieflefateor,denonnullishominibus,quicumitaadnosue

mone. niut,ut difcant aliquid,ubi eos docerc cceperimus, ipfi rurfus magiftros fe effepro*

fitentur, 8t" interrogant quide, ut ignorantes, contradicunt autem u t fcientcs . Sed

fortaffe dicat aliquis,quia qui interrogat,ob hoc quidem ut difcat in«errogat:ubi ue

ro id quod audierit,non ei recfte didtu uidet ,necefle cft ut refpondeat: dchxcei uU

detur eiTe contradiclio,qug non eft contradidio,fedrei interrogatio. Audi ergo ad

hxc:totius doclrinac difciplina,certum habet ordincicV funt quarda qua; prima tra*

denda funt,alia uero quae fecundo in Ioco,cV alia tertio, 8C fic fingula quarqj per or*

Ordincomnk dinem,qua: utiq? fi per confequentia tradantur,manifefta fiunt.Extra ordine uero $0

focienda. {\ proferanf,etiam contra rationedida uidebuntur.Et ideoin primis ordo feruan=

duseft,fitamenhocpropofitoquaeramus,utpoffimusquodquajrimusinuenire:

Etenimquirecituminitiumuixacceperit, etiamfecundulocumconfequenterada

uertet5cVexfccundotertiufaciIiusinueniet:cVquantoultraprocefferit,tantoma3

gis ei uia agnitionis apertior fiet,ufquequo ad ipfam quo tendit cV defiderat urbcm

perueniat ueritatis.Qui ucro imperitus eft,8c" quaerendi uiam nefcit,ficut peregrt*

nus uiator,ignorans dC errans,fi ciue cV indigena nolit uti duce,fine dubio cu aber«

rauerit a' uia ueritatis,cxtra uitae ianuas remanebit,8c" ita nodis atrae tenebris inuo^

lutus,per femitas perditionis incedet . Quia ergo fi per ordine quae quaerenda funt

inquirantur, inueniri facillime poffunt : ordinem uero requirendi imperitus igno* 40

ordo quirendi rat,re<ftum eft ut fcienticedat ignarus,cV primo quaerendi ordinem difcat:ut ua de*

primodifcedus. mum interrogandi,8<: rcfpondendi inueniat difciplina.Et Simon ad haec:No ergo

omniu eft uentas,fed eorum tantumodo qui artem nouerint difputandi:quod utiqj

abfiirdu eft.cum arqualiter fit deus omniu,non omnes equaliter poffe uoluntatem

— <ciusagnofcere.EtPetrus:Aequa!cs,inquit,omnesabeofaclifunt,8c'gquaIitercun

aj.i b u idisdeditcapaceseffeueritatis.VerumquodnulIuseorum,quinatifunt,eruditus

{. natus fit,fed pofterior fit natiuitate eruditio,nullidubium eft.Cum igitur natiuitas

[ hominu in eo teneat equitate,ut omnes fimiliter percipiedse difcipline; capaccs fint,

1 noeftinnatura,fedineruditionediuerfitas.Autquisnefcit,quodeaqugunufquifa

que didirit,priufqua difceret3ignorabatf EtSimo; Vere,inquit,dicis.Tum Petrus:

Siergo

.FRATREM DOMINI, LIBER TERTIVS 49

Bi ergo inhfs artibus,quae ufus communis habet , primo difcitur, deindc docetur: quanto magis oportet eos qui eruditoresfe profitentur animarii;primo difcere,& ita docere,necum fint ipfiimperiti,ridiculu uideat,fialrjs fepraeftituros fcientiare* promittant.Tum Simomln artibus, inquit, his quae ufuscomunis habet,ueru eft, quod unufquifq* nifi didicerit,nefciat.ln uerbo uero fcientie; ftatim ut audierit quis didicit.Et PetruslSiquidem perordinem,8<: cofequenter audiat.poteftfcire quod uerum eft: fed quiemendatioris uitac regulam conuerfationiscp caftioris fufcipere rjecufat,quae utiq? fequela eft fcientiae ueritatis,fcire fe,quod (cit,non uult fateri. Bcne uiucrcfe* Sicuteiiam nonnullos uidemus,quiartibus,quasa,puero didicerant, derelidis, queke&fcicn*

»o ad alios feaclus coferunt:8£ ut excufatio fit eis defidix fuae, culpare incipiunt arte, tituaitm. uelut infruduofam. Et Simon : Deberentomnes audientes credere uerum efle, quod audiuntf Tum Petrus.Qui audierint per ordinem fermonem ueritatis, con tradicere omnino non pofllmt , fed fciiit uerum efle quod dicitur,fi tamen libeter etiam uit? inftituta fufcipiant.Hos uero quos audientes ad bona opera conferre fe piget,male agendi libido adquiefcere his quac reda iudicat,non finit. Vnde often*

ditur pofitum eflc in auditoru poteftate,eligere utrum malint.Quod fi omnes qui vMgere efl no* \\eh

audiunt,obedirent,naturac magis eflet neceflitas,que, una omnes ageret uia.Sicut jbd arktrij- *H

enim fuaderi quis non poteft,ut fiat breuior,aut Iongior,quia non finit uis nature: Ita 8c"ad ueritatem,fi omnes uerbo conuerterentur,aut omnes non conuerterena

^o tur,naturaeefletuis,quaccogebatuerboomnesconuerti,autnuIIumomninocon uerti.Et Simon : Doce ergo nos,quid primo oportet difcere eum,qui ueritate fcire defideratC Et Petrus: Ante omnia,inquit,quacri oportet, quid fit homini quacrentt $ inuenire poflibile.Necefle eft enim iudiciu dei in hoc ftare, fipotuit homo bonum 7 facere,&nonfecit: &ideoquaerendumefthominibus, fihabeantinpoteftarefua 7 quxrentes inuenire, quid eft bonum, 8C cum inuenerint facere, hoc enim eft pro j quoiudicandifunt. Amplius autem his folumfcirefaseftprophetam,cVmerit6: ' quidenimopusefthominibusfcire,quomodofacT:usfitm5dusf Haecerndifcen« da neceflario uiderentur,fi fimile ineundS nobis efler artificium.Nunc autem fufe ficitnobis ad cultum dei ut fciamus,quia ipfe fecit mundum : quomodo autem fe*

30 cerit,que.rendum non eft,quia ut dixi,non nobis imminet,tanquam fimile ahquid £a<Suris,artis ipfius fcientiam difcere.Sed neqj pro hoc iudicadi fumus,quum non didicerimus quomodo fadus fit mundus:fed pro hoc tantum,fi ignorem us condu torem eius.Sciemus autem conditorem mundi iuftum,&: bonum deum.fi eum fe mitis iuftitiac requiramus.Nam fi hoc tantum fciamus deeo quod bonus eft,huiuf* modi fcientia non fufficit ad falute. In pracfenti enim tempore, bonitate eius 6Y be* neficrjs perfru5tur,non folum digni,fed etiam indigni. Si uero non tantS bonum, fed etiam iuftum eum credamus, fit* fecudum hoc quod de deo credimus, in omni uita noftra iuftitiam teneamus,etiam bonitate eius in acternum fruemur.Denique Hebr«eis,quide deo ita opinabatur, quod fblum bonus eflet,dicebat magifter no«

40 fter,ut 8t" iuftitiaeius quaererent,hoceft,ut fcirent eum pracfenti quidem tempore MMb.6. bonu efle,ut omnes in bonitatc eius uiuant. Iuftum uero eum futuru in die iudictj, ut dignis pracmia aeterna reftituat,a quibus excludet indignos.Et Simo : Quomo* do poteft unum atqj idem, cV bonum efle, cV iuftuntf Petrus ait:Quia fine iuftitia, bonum quodammodo utdebiturlboni eft enim, folem fuum cV pluuiam,ex acquo Mattb.f. iuftis cV iniuftis prarbere:fed hoc uideretur iniuftu,fi bonos malosq} atquali femper forte cenferet, cV nifi frugS caufa hocfaceret, quibus perfrui acqualiter omnes,qui in hoc mundo nati funt,conueniret.Sed ficut data a deo pluuia,ex acquo cV fruges nutrit,cV: lolium : meflis autem tempore,frumenta quidem congregantur in hor« reum,paleae uero uel lolium igni confumuntur:Ita in dieiudicrj cum iuftiintrodu* cemur inregnu dei,iniufti autem abrjcientur foras, tunc etia luftitia dei oftendetur.

$cf RECO'6. blVl CLEMENTIS AD IACOBVtt

Nam fiacqualis permancrct perpet :uo imalis cV bonis, iam hoc non folum bonurn non eflet,fed cV iniuftum atcp iniqu um uideretur,u t iufii cV iniufti uno apud tutn haberenturordine meritorum. EtSirnon: Vnumeftdequomihiuelimfatisfieri, fiimmorta!iseftanima:non enim poflum onus iubire iuftitia:, nifipriusdeim» morcalitateanimaefciam:quaeutiquefi immonalisnoneft,necpraedicationistuae poterit ftare profeffio . Tum Petrus : Q_uacramus,inquit, prius, fi iuftuseft deust quodficIaruerit,integerprofe<ftoreligionis ordo conftabit. Et Simon : Videris mihi tu , qui te ladas difputandi ordinem nofle , nunc contra ordinem refpondif» fe : Me enim rogante ut oftendas , fi immortalis eft anima : tu ais, primo nos quae* rere oportet, fi iuftus eft deus . Et Petru s ait : Valde confequenter , cV redte fe ha« 10 bet. Simon: Velimdifcere.Petrus:Audi,inquit,nonnulli hominum blafphe* mantes deum,cV omnemuicam fuam iniuftitiae uoluptate ducentes, in Iectulis fuisdefundifunt,confequutifinemuitaeinterfuos,cVhonorabiIemfepulturam: alrj uero deum colentes, cV cum omniiuftitia cV fobrietate ,uitamfuaminpar(imo nia conferuantes, pro iuftitiae obferuancia, in defertis interiere, ita ut ne fepultura ( / quidemhabereturdigni.Vbieftergoiuftitiadei,fianimaimmortalis noneft,quae

* V uel fi impie egerit,pccnas in futuro, uel fi pie 8C iufte,premia cofequatur cEt Simon

ait : Hoc utiqj eft,quod nos incredulos facit,quia multi bene agentes,ma!e pereii t: Qaw honi ii-- cV rurfum,multiimpie agentes, longi temporis cumbeatitudine uitam finiunt. Et quadomakpc* Petrus:Hocipfum,inquit,quodteadincreduIitatem trahit,nobiscertamfidernfa lo reunt,argumen cit,quia iudicium erit.Etenim cum certum fit,deum iuftum efle:neceflariu & con to efl ejfe aUatn fequens eft,aliud efle feculu,in quo unufquifq? pro meritis recipiens,iuftitiam dei uit<tmpoftb<i<. probet.Quod fi nunc omnes homines pro meritis fuisreciperent,uere nos fallere uidebamur, dicentes futuru efle iudicium:cV ideo hoc ipfum quod in praefenti uita i non redditur unicuiq? pro adibus fuis,ftdem indubitabilem facit,fcientibus deum efleiuftum,quia iudicium erit.Et Simon:Quurergomihi n5 perfijadeturfPeirus uutth. 6 ait:quia uerum prophetam non audifti,dicentem:Qu£ rite primo iuftiiiam eius, 8i haecomniaadponenturuobis.EtSimon:Indulge,inquit,mihinolentiprimoiuftf» tiam quaerere, antequa fciam fi immortalis fit anima. Et Petrus:Et tu mihi hoc un3 indulge,quia n5 pofllim facere aliter qua'm me propheta ueritatis edocuit.Tum Si 30 mon : Certu eft,inquit,non pofle te adferere quod immortalis fit anima,cV ob hoc cauillaris,fciens quia fi mortalis probef ,radicitus cSuellatur religionis iftius,qtiam conaris adferere,tota profeflio : fcV tdeo laudo quidem prudentia tuam, non tamen probo pcr fuafionc: mukis enim perfuades fufcipere religionem, 8C Iibidinis fubire con tinen tiam ,fub fpe futuroru bonorum,quibus euenit, u t ncqj praefentibus pei . fruatur,cV decipiantur futuris. Simul enim ut mortui fuerint, etiam anima pariter extinguetur.Petrus uero hacc audiens,dentibus frendens,frontemcp adterens ma nu,cVprofundodoIorefufpirans,ait:Aftutiaferpentisantiqui,adhominumdeci* piendasanimas,armatusadflftis,cVideoutferpensfapientiorcxterisbefttjs,abini« cio doclorem te efle profeflus es.Et rurfus,ut ferpens multos introducere deos uo 40 lebas,fuper quo confuta tus,nul!ii omnino nuncefle adferis deum. Nam per occa fionem,nefcio cuius ignoti dei,conditorem mundideum negafti,fed eum uel ma= lum efle, uel multos habere fibiarquales, uel omnino, ut diximus, non efle deum cofirmabas. Poft hacc cum etiam in hoc fuperatus fuifles, animam nunc adfeueras eflemortalem, uti ne futurorum fperecte iufleq, uiuatur. Nam utiqj fi defperan curfutura, quidnifiabfcidatur mifericordia, luxuriaeindulgeaf, cVuoIuptatibusC ex quibus omnem confurgere iniuflitiann conftat. Et cum tantae impietatis dodri nam,miferehuicintroducasmortaIi5uitac,teipfumpium,meimpiumuocas,quafi qui homines non finam fub fpe futuroru bonorum arma corripere, cV impugnare feinuicem,diripereac fubuertere uniuerte, 8C moliri omnia quae Iibidodidauerir.

Et

FRATREM DOMINI, LIBER. TERTIVS. 5»

Et quis crit iftc uitae ftatus,qui a te introdudtur,ut pugnet homines,cV impugncn tur, utfrafcantur,cVperturbentur,cV fernperin metu uiuantf Neceflceftenim eos qui alrjs inferunt mala, etiam ipfos fperare fimilia . Vides ne te ducem pert ur- bationis,cV non pacis,iniquitatis &V non aequitatis exifterec' Verum ego,non quafl qui oftendere non poftlm immortalem efle animam/imulaui iracu ndiam,fed mi« fereor antmabus hominum, quas tu decipere conaris. Oicam ergo, fed non quafi tccogentc: fcioenim quomodo dicain,&fo!uscrisqui dehocnontamperfua= fione indigeas,quam commonitione : eos, hocqui uereignorant,docebo ut con* uenit.Tum Simon : Si irafceris,inquit,no interrogabo,nec audire uoIo.Et Petrus;

to TUjfiquidem nunc occafionem qugris fubterfugiendi,habes licen tiam, tV fine oc* cafionemcuiufquam.OmnesenimaudierunttenihiIredtedicentem,necpotuif« fe aliquid confirmare,fed ob hoc tantum interrogafle,ut contradiccres, quod qui» uisfacere poteft . Quidenim difficile eftpofteuidentes adfertiones refpondere, nihildixiftif Vtautem fcias quia poffum tibiunofermone oftendere, quod im* mortalis eft anima,interrogo te uerbum, quod omnes;norunt>: refponde mihi, fcV uno fermone irnmortalem efle coprobabo. Tum Simon, qui iam occafionem fibl uifus fuerat inuenifle ex iracundia Petri ut difcederet, reftitit, pro eo quod mirum ei aliquid promittebatur,cV ait: Interroga me,ut tibi refpondeam quod omnes no» runt, cV audi^m uno ut pollicitus es fer mone, quomodo anima immortalis fit. Et

to Petrus: Dicam ita ut prae caeteris omnib us tibi magis probetur.Refponde ergo mi

hi,quideftquodincreduIummagisfuaderepoteft,uifus,anauditusrEtfimon:Vi vifusmaxim fus. Tum Petrus ; Quomodo ergo a me uis difcere uerbo,quod tibi re ipfa proba* fidmficiu tur cV uifuf Et Sirnon : Nefcio, inquit, quomodo dicas. Et Petrus : Si nefcis,perge nuncin domum tuam.cVingreffus interiuscubiculum,uidebis imaginem pofi» tam, continentem pueri uiolenter neca ti effigiem, purpura coopertam, ipfum in« terroga cV docebtt te,'uel refponfione,uel uifu. Quid enim opus eft audire ab eo fi immortalis fit anima, cum adlftare eam uideas praefentemf Si enim n on effet, nec uideri uticp poterat.Quod (i nefcis quam dico imaginem, hinc e ueftigio cum alrjs decem uiris,ex h/s qui praefentesfunt,eamus ad domum tuam, At Simon ha-c au*

50 diens,cV cofcicntia percuffus ,colore mutato, exanguis effectus eft lextimuit enim ne forte fi negaret perfautaretur domus eius:aut ne indignans Petrus manifeftius eum proderet,cV omnibus quis effet,innotefceret:ita refpondit : Obfecro te Petre perilIumbonumdeumquiinteeft,utuincasmalicia quarinmeefi, fufcipemead pcenitentiam,cV habebis me adiutorem praedicationis tuae.Nunc enim uere rebus ipfis didici,quia dei ueri propheta es, cV ideo fecreta hominum folus atque arcana cognofcis.Et Petrus ait: Videtis fratres Simonem pcenitentiam qua-rentem, paulo poft uidebitis eum rurfus ad infidelitatem fuam reuerti. Putans enim me prophe* tamefle,proeoquod publicauimala eius, quae infccretis habebatcVinoccultis, pcenitentiam fe aclurum prornifit : Me enim mentiri fasnoneft:neqjutinfidelis Mentiendunoa

40 hicfaluetur.autnon faluetur, ego fallere debeo. Teftor enim ccelum cV terram, ejlingratiam quia non prophetice dixi,quae dixi,uel quac,quatum poflibile era t, t urbis audien« proximi. tibusindicaui.fedaquibufdam,quituncetfocijfuerantinoperibusfuis,nuncau* tem conuerfi funtadfidem noftram, quideiinfecreto geftumfit, didici:cognica ergo, nonpraecognitaloquutusfum.Simon uero uthacc audiuitmaledidishis, dC conuicrjs adgreditur Petrum,dicens : O nefandiflime omnium,cV dolofiflime, simuUti poeni cui uictoriam fortuna,non ueritas dedit. Verum ego non pro penuria fcientiae pce tentk simonis nitentiam pct i), fcd ut tu, putans me per pcenitentiam difcipul um tuu m fore, om= magi. nia feaeta profeflionis tuae concrederes mihi, utitademum te,cunclis agnitis, confutarem. Sedutcallidus intellexifti quamobcaufam pcenitudinem fimulafs fem ,cV adquieuifti, tanquam ineum non intelligens dolum, ut prius me apud po»

B 2.

jl RECOG. DIVI CLEHENTIS AD IACOB7M

pulum exponeres,quafiirnperitum,: tum deindeprsuidens, quodego ;ta popu* loexpofitus,necefle habeoindignari cVconfiterimenouerc pccnttudinemge« rere,praeuenifti ut diccres me adinfidelitatemmeam poftpcenitentiam regreflu* rum,utomni exparte uicifle uidereris , cV (i permanerem in pceuitentia quam profeflus fueram, cV fi non per mancrem, ut tu fapiens credereris, qui ifia prarui* deris % ego autem deceptus uiderer,quia tuum non preuidi dolumrtu uero meum praruidens , calliditate ufus circunfcripfifti me. Sed, ut dixi, fonunae ei f, non ue* ritatis ifta uicfioria : fcio tamenquur ego lfta non p»a uiderim, qui adftans loquu* tus ium tibi per bonitatem meam,cVpatientercgitecum. Nuncautem tibi olien* dam diuinitatismeatpotentiamjUtrepenteprocidas.cVadoresme.Egofumpru 10 mauirtus,qui fempercVfineinitiofum. Ingreffusautemuterum Rachel,natus fum ut homo ex ea, quo ab hominibus uideri poflem : ego per aerem uolaui, igni commixtusunumcorpuseffe(flusfum,ftatuasmouerifeci,an!mautcxanim3,la=' pidespancs feci,demontein montem uoIaui,tratifmeaui,manibus angelorum fuftentatus ad terras defcendi.Hatc non folu feci, fed dC nunc facere poflum,ut rc bus ipfis probem omnibus,quia ego fum filius dei,fians in aeternum, cV credcntes mihi.fimiliterftareinperpetuumfaciam.Tuaautem uerba uana funt omnia, ncc ullum potcsopus oftendere ueritatis,ficut cViIlequimifittemagus,quinecfei* pfum potuJt liberare de crucis pcena. His dicfiis a Simone, Petrus reipondit : Ne agas aliena,tu enim quod fis magus,ex ipfis quac geffifii,cofeflus es,cV man ifefta» io tus. Nofterautemagiftcr, quieftfiIiusdeicVhominis,manifc(iebonuseft.Quod autem uere fit tilius dei, quibus oportuit, dicftum eft, £V dicetur. Tu autem fi non uis confiteri, quod magus es,cum omni hac turba pergamus ad domum tuam,cV tuncapparebitquisfitmagus. Ha?cautemPetrodicente,SimonbIafpherntjs cV maIediclisagereccepit,utfeditionefacfta, perturbatisomnibus, arguinonpofTet; cVPetrus,quafibIaiph.:miarcaufa fecedens,uicfUisuideretur, Sedperftitit, cVar* simon defertus guere eum uehementius ccepit. Tuc populus indignatus, Simone atrio ciectum, abomnibuscij* cxtraianuam domuspepulit,eumq5depuIfum,unus fequutuseft folus. Facfio citur exatrio. autem fiientio, Petrusadloqui populum hoc modo ccepit : Patienter, fratres, ma»

fosferredebetis,fcientes,quiadeuscum pofliteosexcidere,patitur tamendurare 30

ufq? ad prxflituta diem,in qua deomnibus iudicium fiet: quomodo ergo nos non

patiemur,quos patitur deusf Quur autc non forti animo inlatas ab cis toleramus

iniuriaSjCum fuas ille,qui poteft omnia,non ulcifcat urf ut cV ipfus bonicas,cV ma<

lorum nofcaturimpictas. Verum fi non inueniffet Simonom malignus minifirii

Viit th. u fibj, inueniflet alium fine dubio. Necefle eft enim fecuio huic uenire fcandala,uae

tamen illi per quem ueniut. Et ideo magis deflendus eft Simon,quod uas electio*

nis facfluseftmaligno: quod uticpnonfuiffet,nifipoteftateineupropeccatisprio

Credidiffe dlia nbus accepiffet.Nam inde quid dicam,quod et lefu noftro crediderat,cV quod im

quando cbnfb mortaleseffe animas,fibi ipfe perfuafitf quauis in eo Iudatur a' dacmonibuSjtamen

Simonem, ex perfuafit fibi,quod pueri uiolenter necati habeat animam miniftrante fibi ad quar* 40

adis confhtn* cuncp uoluerit : in quo uerc,ut dixi, a dacmonibus inIuditur,cV ideo ego fecudum

poflohrum c& ea qU^ t-pf( uidebantur,Ioquutus fum ad euminam cV a ludaeis didicit,quia fit iudi»

fiteottnuo. cjUm,cV ultio proferenda aduerfum eos,qui contra uera fidem ueniunt,necpceni

tudinem gerunt : fed iRi funt quibus malignus, tanquam perfectis in fcelcnbus,

apparet,utdecipiateos,nea!iquandoadpcenitentiacouertantur, Vosergj,quia

addominumconuerriminiperpcenitentiam,curuateeigenua.Haeccumdxiflet,

omnis multitudo genua flexit deo. Et Petrus rcfpkiens ad coelum,cum lachrymis

orabatfupereos, utdeusprofuabonitate fufcipere eos dignaretur confugientes

adfe. Etpoftquamorauit,cVpraecepitutpofteradiematuriusconuenireni,muIs

titudinem miflamfecir, Cumdeinde,fecundum confuetudinem,cibofonpto,

quieumus.

FRATREM DOMINI, LIBER TERi.TIV$, 5$

quieuimus. lgitur Petrus foliia nodlis hora confurgens, inucenit nos uigflantes,&

cum ex more falutans confediflet, primus Niceta ait: Si perrmittis,mi domine Pee

tre,habeo quod rogem. Et Pctrus*. Permitto, inquit, non folum tibi,fed 8C omni* TctrificiliM.

bas:8C non folum modo,fed X femper,ut unufquifque quoid eum mouet,&: par=

tem quam dolet in animo, fateatur, ut poffit confequi meditcinam. Quae enim fi*

lentio conteguntur,nec innotefcunt nobis , uelutmulti temrporis uitia difficile cus

i ant u 1 : 8C ideo quoniam tacentibus non facile poteft medelia opportuni 8C necef*

fartj fermonis adhiberi, proftrre debet unufquifque, in quo> animus per ignoran*

tiam languet : tacenti uero dare remedium, folius eft dei:po>flumusautem 8C nos,

10 fed circuitu multi temporis.Necefle eft enkn ut fermo dochinae ab initio per ordi* nemcurrens,8«:finguIisquibufq?quacftionibusobuians,cuin(Saaperiat,cV:cunda diflbIuat,cV:perueniatetiamadhocquodunufquifqueinatiirnoiuorequirit :fed hoc,ut dixi, per multum tempusfieri poteft, Nunc autem quod defideras roga.Et Niceta ait : Vberes tibi gratias ago 6 dementiflime Petre, u erum hoc eft quod dt» cere cupio:Quur Simon,qui aduerfatur, facere tanta haec, 8c" talia potuitr Non e= nim men titus eft aliquid ex his, quae fe feciffe profeflus eft. Ad hxc beatus Petrus ita refpondit : Deus,qui unus 8C uerus eft, primo germini fuo amicos bonos 8C fi* deles inftituit prxparare: fciens autem, quia boni efle non poflunt, nifi habeant in ^

poteftate fenfum,quofiantboni,utexfuo propofito hocfintquoduolunr.alio* ^-p .dyl .

xo qui non poflunt efle uere boni,fi non propofito,fed neceffitate teneretur in bono: poteftatem dedit unicuicp arbitrrj fui, ut hoceffe poflit,quod uuIt.Et rurfum prae* uidens quia ifta poteftas arbitrrj, alios quidem faceret eligere bona, alios uero ma= la:cVperhocinduosordinesneceflari6propagandumeirethominumgenus,uni Vuoordinei cuiqjordiniconceffit 8C locum, dC regem, quem uelIet,eIigere:bonusenimrex, hominum. bonis gaudet : 8C maIignus,malis.Et quamuis haec tibi 6 Clemens in hoc tradatu, tu x bonorum quem de praefinitione dC fine diflerueram,plenius expofuerimltamen 8C nunc re* chrijhn, mdo* quirenti Niceta? manifeftaremeconuenit,quaefitratio,quodSimon,quicontra rumdkboks. deum fentit, tanta facere mirabilia potuit. Igitur primo omnium, malus efle iudis . caturapuddeumis,quirequirere nonuult, quodfibi expedit. Quomodoenim W

50 talis ifte ahu diliget,qui femetipfum non diligitf Aut cui non ifte inimicus erit,qui fibrjpfi amicus efle non potuitf Vt ergo diftinguerentur , qui bona,cY qui eligu nt mala,deus quodutile eft occultauithominibus,ideft poffeflionem regniccdo* rum, eamq? uelut thefaurum fecretum repofuit 8C abfcondit, ut ad eam non facu> le quis pofut uirtute,8£ fcientia peruenire propria:famam camen eius,diuerfis no* minibus cYopinionibus.pcrgcnerationes fingulas ad omnium perduxit audi* tum,ut fi qui f brte effent amatores boni, audientes quod fibi eflet utile 8C falutare, requirerenccYinuenirent. Requirerentautemnonafemetipfis, fedabeoquioc* vtuie «jjww» cultauit, dariqj fibi accedendi aditum, 8C uiam fcientiae precarentur, quae illis folis <k«m'f«« panditur,quieamfuperomnia mundihuius diligerentbona. Necalio quispa* 40 <So uel intelligere eam poffir,etiamfi prudentifllmus uideretur.Hi uero qui negle* xiflent, quod fibi utile 8C falutare eflet, inquirere, tanquarn feipfos odio habentes, 8C fibimetipfis inimici, fraudarentur eius bonis, uelut qui diligerent mala. Opor* tet ergo bonos diligere eam fuper omnia, id eft fuper diuiitias, gloriam, requiem, parentes,proptnquos, amicos, cYomnequod in hocmunido eft, Quiueroperfe* <fie diligit pofleffionem hahc regni cce!orum,abrjciet iine diubio omnem malae con fuetudinis ufum , negligentiam, defidiam, malitiam, iram., cundaqj his fimilia. Nam ti quid horum praruleris ei , tanquam quiplus dileexeris propriae libidinis uitia quam deum, ad pofleffionem regni cceleftis perueniire non poteris : quia Sc* uereftultumeft,aliquid plusamarequa'mdeum. Siuecmim parentesfunt,mo* riuntur : fiue propinqui, non permanent ; fiue amici, mutantur . Solus eft autem

B j

,54- R E C 0 G, DIVI CLEMENTIS AD IACOEVM'

deusajtefnus,8^indcmutabiIisparcns.QuicrgonoiiuItinqiiircrcquod.fibiu{i'e

cft, ma!us eft, in tantu ut malitia fua ipfum impietatts principem fuperet. Ille enim

bonitate dei abuntur ad propofitii maluiae fua>,cY fibi placet. Hic autem falutis fuae

bona neg! igir5ut perduione fui malo piaceat. Proptcr hos ergo,qui falutis fuae nc»

glecftu placet malo, cV eos qui ftudio utilitatis fuae placere cupiut bono,paria qua:*

yz.parkddnu dam ad tentationem praefcmi huic feculo flatuta funtdecem, fecudum numerum

ntertm x.pk= decem plagarum,quae inlatar funt Aegypto.Cum enim Moyfes fecundum praece

gintmconjht ptumdcipetcretaPharaone,utemitteretpopulum,8Cad teftitnonium cceleftis

tuu. imperfj figna oftenderet, proiccftam in terram uirgam, conuerfa eft in ferpen tem,

C umcp cb haec Pharao non uellet adquiefcere , utpote habens arbitrfj libertatem, to rurfum magifimilia fignafacere uift funt, permittente deo,utpropoiiium regis probaretur ex arbitrrj libertate,(i magis crederet (ignis Moy(i,qui a deo mifltis eft, quam his quae magi uidebantur potius facere , quam faciebant : quos ipfo utique nomine intelligere debuerat, nonefleoperartos ueritatis, quod non a deo m iffl, fed magi appellabantur , ficut & ratio indicat . Df nique ufque ad aliquem locum, uififunthaberecertamen,etpofthaecconfeffidefe5cefreremeIiori.Induciturergo txod. tp- plaga ultima, interitus primitiuorum, & tunc Moyfes iubetur populum confpers (ione fanguinis confecrare, atcg ita magna cumprece,oblatis ettam muneribus, cum populo rcgatur abfcedere. Simili ergo modo etiam nunc per me uideo geri, Sicut emm tunc Moyfe hortante regem,ut crederet deo,obfifteban t magi quafi o* io ftentatione fimilium fignorum,cY a falutc incredulos prohibebant:ita et nunc cum ego exierim docere omnes gentes,ut credat uero deo,Simon magus refiftit,eadem agensaduerfumme;quaecViIIituncegeruntaduerfumMoyfen,utfiquifuntex gentibus,qui non recfto iudtcio ututur,appareant : faluentur autem qui fignorum retftumdifcrimenhabuerint.HaecdicentePetrOjNicetarefponditiObfecrotejUt fi qutd ad memoriam uenit,per mittas mihi proferre.Tum Peu us deledatus fuper ftudiodifcipuIoru:Dic,inquit,c^oduis.EtN!cetaait:Q_uidpeccauere*Aegyptrj, . • .. finoncrediderutMoyfi.cumcVmagifimiliafignafecerint^etiamfiuiderenturpo*

f4t C(. tf IH fe l tojAft* ^ .ug gcr,)qUa'n1 ueritate fierentrNam & ii ego fuiflem tunc,ex eo quod magi fimi*

? fta faciebar,nonne aut Moyfen magum credidiflem,aut magos quae oftendebant,- -jo diuinitus facere putafiemf quia non mihi uerifimile uideref ,Iicet per phantafiam, eadem tamen effici a magu pofle,qu£ ille qui a deomiflus eft,perpetrabat.Et nunc ergo quid peccant hi qui Simoni credunt,cum uideant eum tanta facere mirabiliaf A ut non eft mirabile per aere uolaref igni admixtu,unum corpus efficiC facere fta* tuas ingredif canes aereos latraref & alia his fimilia,quae utiqj difcretionem nefcien tibus,fatis mira funt.Sed bC de lapidibus uifus eft panes facere. Quod fl peccat qui I figna facientibus credit,quomodo non peccafle uidebitur 8C is,qui domino noftro I pro fignis et uirtutibus crediditrEt Petrus air.Libenter accipio quod de ueritate ad amuflim requiris, 8C impedimentafidei tnanima tualatere nonpateris. Vnde 8C medelam confequi facile potes.Meminifti,quod peius omnium efle dixi,cum quis 4° negligit quod fibi expedit difceref Et Niceta refpondit:Memini. Petrus:Et rurfum quod deus occultauit ueritatem fuam, ut eam his qui fe fideliter fecflantur,aperiatf EtNiceta:Nehocquidem oblitusfum. Tum Petrus : Quid ergoputas,quiain terram defoflam abfconderit deus ueritatem,8t' montes ei fuperpofuerit,ut ab bis qui in profundum fodere ualent, tantummodo inueniri poflitf Non ita eft, fed fi* cut montes 8C terram cceli ambitu circundedit, ita & ueritatem charitatis fuae ue* famine contexit, utilleadeam (blusperuenire poflit, qui prius ianuamdiletfio* pttritt qurdm nis diuincj puIfauerit.Etenim quod prius dicere cceperam,paria quedam huic mun numdi. do deftinafle deum : ille qui primus ex paribus uenit, a malo eft : qui fecundus, a

bono . In quo unicuique hominum iufti occafio ludicti dattir, fiue fimplex ille fit,

(iuc

P R A T R E M D O H I N I, LIBER T E R T I V S* #

fiiie prudens. Nam fi fimplex eft,8t" crediderit illi quiprimus uenitlfignis enim 8C prodigrjs motus,necefle efi eadem ratione.ut ctiam illi qui fecudo uener it,credat: lignis enim 8C prodigfjs fuadebitur 8C nunc ficut prius. Cum uero cred:derit buic fecudo,dtfcetabeoquodprimoiIIiquiamaIouenit,crederen6debeat,cVitaprio* ris error fecundi emendatione corngitur.Si uero quia pr imo ci edidit,fecundu re* cipere noluerit, merito ut iniuftus condemnabiturriniufia enim cft,ut cum primo propterfignacrcdiderit, fecundoeademautetiapotioraferentifigna,noncredat. Si uero non credidit primo,confequens eft,ut uel in fecundo moueatur ad creden dum.Neqj enim in tanru animoftertit,ut ingeminatismirabilibus non ualeat fufci

10 tari. Si uero prudens e ft, diici c tionem poteft capere fignorum.Et fi quidem primo credidit,augmentis uirtutG mouebit ad fecundfi,&I ex coparatio ne quae fint potio radeprehendet,quamuismanifcftahabeanturindiciaapuderudiiosquofcp,ficut perordinisconfcquentiademonftrauimus.Siuerotanquafanusquis,cVquimed! co non indigeat, non eft comotus ad primum, rei ipfius perfeuerantia fufcitabitur adfecundum : diftincftionemcpfignoru 8C mirabiliumfaciet, in hunc modum.llle Amufiiudqui qui a malo eft,figna quae facit, nulli profunt : illa uero quae facit bonus,hominibus prodigu exigc profunr.Namdicquacfo.quaEUtilitaseftoftendereftatuasambuIantesflatrareacs reconuemt,an reos aut lapideos canesffalire montesf uolare per aetem?8C alia his fimilia,quae dic txdeofmu citis fecifle Simonem. Quae autem a bono funt,ad hominfi falutem deferuntur,ut

zq funt illa quac.fecit dominus nofter,qui fecit caecos uide.e, fecit furdos audire,debis Ies,claudoserexit,laguoresiVda?monesefFugauit,mortuosfecitrefurgere,oYa!ia bis fimilia,quacetiam per me fieri uidetis.Ifta ergo fignaquaead falutem hominum profunt,cV aliquid boni hominibusconferunt,malignus facere non poteft,nifi in fine mundi tantum.Tunc enim admifcere ei concedituraliqua etiam de dextris fi* siemdUhoU gnis,id efi,utuel daemones fuget,uel ajgritudinesfanet, 8C propter hoc,tanquam qudu. qui cxceflerit terminos fuos,8C in femetipfum diuifus fit, ac femetipfum impugna uerit,deftruetur. Et propterea dominus prardixit,in nouiflimis temponbus tenta» tionem futura,talem iri qua decipiantur,fifieri poteft,etiam eledi,confufis fcilicet uutth. 24. indicfjs fignorum, perturbari necefle eft, etiam eos qui in difcernendis fpiriiibus,

30 acdifiinguendis uirtutibus uidentur eruditi.Decem ergo,que.diximus paria,huic neceparU to» mundo deftinata funt ab initio feculCCain 8C Abel unum fuit par.Secundum ue= tiusmundi coU roGigantum,8C Noe.TertiumPharaonis 8C Abraham.Quartum Philiftinorum Utainterfe. 8C Ifaac. Quintum Efau 8C lacob. Sextum magorum 8C legislatoris Moyfi. Septis mum tentatoris 8C filf) hominis. Gdauum Stmonis 8C meum Petri. Nonum om=< nium gentium,8C illius qui mittetur feminare ucrbum inter gentes.Decimfi An* tichrifticYChrifti:dequibusparibusaIias uobis per fingula latius exponemus. Et cum hacc diceret Petrus, Aquila ait : Vere adfidua doclrina opus eft, ut de fin* gulis poffit quis fcire rationem . At Petrus : Quis eft, qui afliduus fit erga doclri* nam,8C ftudiofe fingula queq; perquiratrnifi qiii animamluam diiigit ad falutem, 40 6c omnibus renunciat huius mundi negocfjs, ut foli uerbo dei uacat,quem folum

prudentem tudicat uerus propheta, uenden tem omnia que. f ua funt,et emememlMatth. «4 unamueram margaritam, 8C intell/gentem quaefitdifferentiaatemporalibusadl aeterna,paruisadmagna,hominibusaddeum. Intelligitenimquacfitacternafpesl apud uerum 8C bonfi deum. Quis autem eft qui diligit deum, nifi qui fapien tiam j Ne mo rfi%Y eius cognouitf quomodo autem quis agnofcere poterit fapientia dei, nifi afliduus J *"« # 9"« fit ad audiendum uerbum eiusfex quo accidit,ut amorem eius concipiat,8C <Hgno\fdP'ettt'*eiu$ eum honore ueneretur,hymnis 8C orationibusadeumfufis,8C inhislibentiffimei^g"0"0*» rcquiefcenSjfummumqj deputans det rimcnt ili, fi quando aliquid aliud uel ad mo- 1 mentum temporis loquatur,aut agat:quia reuera nec poteft anima,qux dei amo> 1 rerepletaeft, aliiid aliquid intueri, nifi quod ad defi perttnet, nec fatiari poteft prat V - u 4

<j£ REtOG, DIVI CLEMENTIS AD I A C O B V M

amore eius, ea quae ipfi fcit cffe placita, meditando. Hi uero qui affedum eius mfc nimeconcepere, nec inluminatam charitatem eiusgeruntmente,uelut intene* bris pofiti, lucem uiderenonpoffunt. Etideoetiampriusquam incipiantrequia rerede deo,qua(ilabore oppreffi,ftatim deficiunt: ac tsdiorepIeti,continu63 propria confuetudine rapiuntur ad ea uerba quibus deleclantur. !Mam de deo au» dire aliquid talibus taediofumeftSt" moleftum , proeo, ut dixi ,quia mens eorurrt nullam dulcedinem diuinae charitatis accepit. Haec Petro dicentc,dies exortus cft, cx" ecce ueniens quidam ex difcipuIisSimonis clamabat,dicens : Obfecro te Petre, fufcipe memiferum, amagoSimonedeceptum,cuiegouelut cceleftideotnten* debam, pro his quae ab eo fieri mirabilibus uideba m, Auditis tamen fermonibus 10 tuis, cccpitiam mihi homo uideri,c¥ quidem malus. Veruntamen cum hincexis ret, ego eum fubfequutus fum folus : nondum enim ad liquidum impietates eius agnoueram. Cum autem uidiflet mefubfequcntem, beatum medicens,perduxit ad domum fuam : circa medium uero nodis ait ad me : Omnium te hominum f a« ; ciammeliorem,fiuoluerisufqueadfinemperfeueraremecum:cuicumpromifif«

fem,exigita meiuramentumperfeuerantia;, eoqjaccepto, impofuit mperhume* ros meos polluta quaedam dC execrabilia fecreta fua , ut portarem, SC fequi me iuf> fit. Vbi uero uentum eft ad mare,nauigium quod forte aderat, ingreffus, id a cer* simonartisfwe uicibusmeis quodportaremeiufferat,fumpfit, Etpaulopoft egreffus, nihil cx=> myfkrk in nut tulit, certum quodin mareidiecerat:rogabat autem me, utcumipfo proflcifce* £q reproietit. rer, dicens fe Romam petere, ibienim in tantum placiturum, ut deus putetur, 8C diuinis publice donetur honoribus. Tunc, inquit, te omnibus diuittjs r epletum, ii huc redire placuerit, cV pluribus fultum miniiterrjs, mittam. Ha-c ego audiens, 8£nihil ineo, fecundum liuncprofefTionem uidens,fedmagumcY deceptorem effe intelligens, refpondi : Quaefo te ignofce mihi,quia pedes doleo, 8C propterea exire a Caefarea non ualeo:praeterea eft mihi uxor, funt paruuli Iiberi,quos reiin-» quere omnino non poffum . At ille haec audiens, dC ignauiae me incufans, profe* clus eft contra Doram, dicens : Cum audieris quanta mihi gloria erit in urbe Ro* SimonRonum ma,pcenitebit te. Et poft haxipfe quidem, ut aiebat,Romam petit,ego autem con profidfcitwr. fcffrm redij huc, orans, ut me fufcipias ad pcenitentiam, quia ab eo deceptus fum, 50 Cum hxc dixiffet is,qui a Simone regreffus eft, iuffit eum Petrus in atrio refidere, Procedens autem ipfe, 8C turbas plurimasuidens,muItop!ures quam fuperiori» bus diebus , ftetit in loco folito , 8C oftendens eum qui a Simone uenerat , fermo* nem facere hoc modo ccepit : Ifte, fratres, quem oftendo uobis, pauloante uenii ad me, de Simonis mihi malis artibus nuncians, quo modo ipfam fceleris fui offici* nam proiecerit in profundum : non quafi pceni tentia duct us,fed metuens,ne de* prehenfus publicis legibus fubiaceret, Rogabat autem hunc,ut dicit, munera im* menfa pollicens,fecum manere, Querncum fuadereminimepotuiffet, tanquam ignauum incrcpans,dereliquit,ipfe uero Romam petens.Cumcp haec Petrus indi cafiet turbis, ipfe qui regreffus a Simone fuerat,publice ftans fingula quaeqj ccepit 40 populo exponere,de fceleribus Simonis.Et cum grauiter ferret,de his quae audie* MaUp rttcriu bat per artes magicas gefta a Simone,ait PctrusiNoIite fratres grauiter ferre de his bomcofidendit. quae tranfada funt,fed obferuate de futurisiquae enim tranflerunt,iam finita funt, quae uero imminent,pericuIofa funt his qui incurrerint: fcandala enim nunquam decrunt huic mundo, donec pcrmittitur inimico agcrc pro uoluntate fua, ut pru* dentes quique, 8C intellegentcs aftuttas eius , fufcitatos fibi ab eo fuperentago* nes. Hi uero qui negligunt difccre quaead falutem pertinent anima: fua?, iuftis ab eo dcceptionibus capiantur. Quia ergo, ut ipfi audiftis, Simon egrcffus eft, aures .gentilium quiadfalutem uocati funt,prxucnire,ncceffe eftcVme uefiigia cius J tnfequ/,

FRATREM DOM.INfj LIBER T E R T I V S» £7

infequi, ut fi quid forte ab illo diflipatum fuerit, corrigatur a ndbis, Sed quoniam iuftum eft de uobis maiorem folicitudinem geri, quiiam intra muros uitac contine mini,quia quod adquifitum eft,fipereat, damnum infert t quod autem nondum, fi quidem inueniri potuerit,lucrueft:fiminus, hoc fblum damni eft, quod lucrum fadtum non eft. Vt ergo cV uos magis ac magis in ueritate firmemini,cVgentes qug adfaIutemuocatur,nonufquequaqjpoftintnequitiaSimonis prxuemri,cogitaui Zachaeum uobis ordinare paftorem:ego uero ipfetres uobifcum permanere men Zachaus ordi* fes,cV ita proficifci ad gentes, ne amplius morantibus nobis,cV fceleribus Simonis natusepifcos ufquequaqjgraflantibus, infanabilesfiant. HarcilIodicente,uniuerfus populus pusapudcaft

10 fleuit,audiens quod profeclurus eflet. At Petrus compaflus eis,etiam ipfe Iachry= rcam iPrtro» mas fudit,cV in tcelum refpiciens,ait : Tibi deus qui ccelum terramcj} fecifti,cV oms nia quae in eis funt , precem fupplicem fundimus, ut confugientes ad te in tnbulaa 2 CLClQZ K/

tione fua foleris : propter affedum enim quem habent erga te,diligunt me,qui ue ritatem tuam adnunciaui eis : propter quod miferationis tuae dextera cuftodi eos: non enim Zachaeus, nec alius quifquam hominum cuftos effe eis idoneus poteft» Hac autem & his iimilia cum dixiftet Petrus, manibus fuperpofitis Zachxo.ora* M<<»««m im* uit ut inculpabiliter epifcopatus fui feruaret officium.Poft ha?c duodecim presby* P°f't'o. teros ordinauit, cV diacones quatuor, cV ait : Zachxum hunc uobis ordinaui epis fcopum.fciens eum timorem dei habere, cV eruditu efle in fcripturis : quem quafi Ojtaks deleU

zo ChriftiIocumferuantem,honoraredebetis, obedienteseiad falutemueftram,cV fficpifcopi. fcientes,quod fiue honor,fiue iniuria,quae ei defertur,ad Chriftum redundat,cV a Chriftoaddeum.Auditeergoeumadtentitis,etabipfofufcipitedodrinamfidei: momta autem uita: a presbyteris, a diaconibus uero ordine difciplinae. Viduarum Compcndum religiofam curam gerite, pupillos enixius iuuate , paupertbus mifericordiam faci? pr<eceptorum tc,iuuenes pudicitiam docete. Et ut breuiter totum dicam,alterutrum uos in quis Fetriaddifcu busres popofcerit, fuftentate, Deum colitequi creauit ccclum tV terram, Chrifto pulosfuos» credite,inuicem diiigite,mifericordes eftote ad omnes,non uerbo folo,fed £Vope= re cV rebus implete charitatem . Et cum harc atcp his fimilia praecepiflet,pronuncia* uitadpopu!um,'dicens:Quoniamtresmenfesftatuifacereuobifcum, fiquisue=

30 ftrum defiderat baptisetur , ut exutus prioribus malis , de reliquo pro bonis adi= bus ha:res bonorum cceleftiu.ex geftis proprrjs fiat. Accedat ergo qui uult ad Za* chaeum, cV ipfi det nomen fuum, atq? ab eo myfteria audiat regni coelorum.Ieiu* nns frequentibus operam impendat, ac femetipfum in omnibus probet, ut tribus hismenfibusconfummatis,indiefeftopoffitbaptizari.Bapti2abiturautemunufa quifq? ueftrum in aquis perennibus,nomine tring beatitudinis inuocato fuper fe, perundus primo oleo per orationem fandtificato,ut ita demum per haec confecra* oleoinhdptif* tus, poffit percipere de fanclis. Et cum multa dixiffetde ratione baptifmi, dimiffis moufifutttm turbis,adfolitamferecepitmanfionem:ibiq3adftantibusfibiduodecim,ideft,Zas primitiuttca chaeo cV Sophonia, Iofepho cV Michaea,Eleazaro cV Phinees,Lazaro cV Helifaeo, CHM*

£0 meCIementecVNichodemo,NicetacVAquila,hocmodoproIoquutuseft:Con fideremus fratres quod iuftum eft :debemus enim auxiliu aliquod ferregentibus, quaradfalutem uocataefunt. Ipfiaudiftis quodSimon praecedere uolens iter no* ftrum profeclus eft, quem oportuerat cV e ueftigio infequi, ut fic ubi aliquos fub= uertere tentaret, continuo confutaretur a nobis. Sed quoniam iniuftum mihi ui* detur, utderelidishisqui iamconuerfi funtaddeum, eoruquiadhuclongefunt curam praeferamus , redum puto , tribus menfibus permanere me cum his, qui inhacciuitate conuerfi funt ad fidem , 6V firmiores eos efficere:nec tamenillos, qui adhuc longe funt , penitus negligere , ne forte fi diu uenenis peffimae do* drinae inficiantur , difficilius reuocentur, Etideouolo, fitamen etiam uobisiu* Oum uidetur,utproZachaeo,quemhic ordinauimus epifcopum, fubrjciatur in

<8 RECOG. D I V I CLEMENTIS AD 1ACOBVM

numero Beniamin fllius Saba,cV p ro CIemente,quem decreui mecum fernper ef* fe,quia ex gentibus ueniens,audiendi uerbi deigrande deflderium gerit. Ananias filius Safra. Pro Niceta uero, 6V Aquila, qui nuper conuerfi funt ad fidem Chrifti, Rubelus Zacha:ifrater,cY Zacharias ftrucftor.Iflis ergo quatuor pro his quatuor fubftitutis , expleri uolo duodecim numerum, ut mein ipfis femper fecu efle fenc tiat Simon. Sequefti atis igitur meClemente, cY Niceta cY Aqulla, ad illos duode* cim ait : Volo uos poft diem craftinum proficifci ad gentes,cY ueftigia Simonis in* fequi, utomnia quacagit, manifeftamihf faciatisjfedcVpropofltum fingulorum diligenter requirite,cY me adfuturum fine mora eis adnunciate,cY ne multa uobis dicam, per omnia inftruite gentiles cxpecftare aduentum meum. Cumqj haec atcg t o his fimilia dixiflet,etiam uos,inquit,fratres,fi quid uobis ad harc uidetur,dicite : ne for te non fit recftfi quod nnhi foli placet. Tum omnes una uoce colaudantes eum, Rogamus magis, aiebant, ut pro arbitrio tuo cuncfia difponas, cY quod tibrjpfi ui« detur iubeas : hoc enim putamus effe opus integr um pietatis,fi quae tu iufferis,im pleamus. fgitur ftatuto die cum fteuffent ante Petrum, ne arbitreris, aiunt,Petre, paruum nobisindici mcerorem,quodfraudamur,nonaudientes tepermenfes tres,fed quoniam hoc expeditagere quod tu iubes,obediemus proptiffime : fem* per ergo uultu tuum in noftro corde retinentes,ficut iuflifti,alacres proficifcim ur, Xil. difdpdi Atilleorationeproeisaddominufufa,emifiteos.Etcumprofedifuiflentilliduoa Vetrimittuntur decim,qui praemifli funt,Petrus ingrefliis,exmore in locodifputationis ftetit.Co=. l0 tdpntdianda. uenerat autepopuli multitudo, copiofior numerus quam folebat, cY omnes cum lachrymis intuebantur eum, pro eo, quod pridie ab eo audiflent, profecfturum fe Simonisgraria.SedcYipfelachrymanteseosuidensfimiliapatiebatur, Iicetcona=> retur occultare,cY inhibere lachrymas:prodebatur tamen ex tremore uocfa,cY in* terruptione fermonis, quodfimili angeretur affecftu. Veruntamen manu confrf* cans frotem,«equo animo,tnquit, eftote fratres,cY mifericordesanimas ueftras con filri rationefo!amini,refcrentcsomnia addeum,cuiusfolius impienda, cY omnt* bus prxferenda uoluntas cft. Namfi uerbi gratia ponamus,quod pro affecftu quem erga uos gerimus, contra uoiuntatem eius agentes, refideamus uobifcum, nunquidnonpoteftmiflainmemorte,profecftionem mihiauobis inducerelons j© gioremC Etideo melius eft, ut hanc breuiorem cum uoluntate ipfius impleamus, utpotequibus definitumeft,in omnibusobedircdeo:undecYuosdebetis fimili obedientia parere ei,quippe qui etiam me, non alia ex caufa,nifi pro ipfius amore diligatis. Vtergo amici dei, uoluntati eius obtemperate,fed fcYuos ipfiprobate quod iuftum eft.N unquid non impiu uidebatur, fi cum uos Simon deciperet,cgo non ueniffem ad uos,detentus a fratribus qui crant in H(erufalem,et quidem cum haberetis apud uos Zachxum,uirum bonum,cY in fermonc expeditumrtta ergo fcY nunc impium iudicate , fi cum exierit Simon ad gentes impugnandas, quibus nullus omnino defenfor eft, ego non fubfequar, detentus a uobis . Propter quod obferuemus,ne forteaffecftu iniufto, uolutatem maligni fadamus. Interim tribus, 4.» ut dixi, menfibus permanebo apud uos : eftote aflldui ad audiendum uerburmcV confummatis his,fi qui poflunt,cV uolunt fequi nos,permittitur eis,falua pietatc. Quod autem dico falua pietate,hoc eft, ne quem difceflu fuo contriftet qui contrt tfenfMertlin ftari nondebet, uel parentesrelinquens, quosnonoportet, uel uxorem fidelem, quendifuntpti' uel fi quae funt huiufmodi perfon?,quibus propter deum deferri folatiu conuenit. rentes <mtuxo= \ nterea per dies fingulos difputans cY docens,propofitum tempus in docftrinae Ia» res Euangelij fc>0re compleuit. Et cum adueniffet dies feftus, fuper dccem millia baptizati funt. prtetextu. [n illis autem diebus epiftola mittitur a fratribus qui praecefferant, in qua Simo« nis fcelera continebantur,quomodo per ciuitates deciperct turbas,cV Pctrum Derfin2ulaiaceraret,utcum forte adueniflet,nuIluseiadcornmodaret auditum. * Adferebat

; :; _ F R A t R E M D O M I N I, L I B E R r E R T I V S* ty

Adfcrcbat enim eum magum effe, '& fine deo, iniiuriofijm,callidum, imperitum, 8C impoflibjjia profitcntem . Mortuos enim refuirrecluros adferit, quodeft, in= quit,impoffibile. Siquiueroeum confutareueIiit,occuItisab eoinfidfjsperimi» tur per fatel!iteseius:propter quod,inquit,cVego (cum eUmfuperaffem,cV: trium* jphaffem, infidsas eius ueritus, fugi, ne forte maleffictjs, me penmeret, aut mortem meamperinfidias elocaret : indicabant autem majxime eum apud Tripolimde* morari.IgiturPetrusepiffolamrecitaripopuloiulbetjcVpoftleclionemadloquu tus eos, de omnibus pieniffime inftruxit : prxcipuie tamen ut obedirent Zachxo, quemeis ordinauit epifcopum. SedSC presbyteros QC diaconos populo, cVipfis

»0 nihilominus populumcommendauit: fimulcpderiuncians,quodapud Tripolim hyematurus eliet. Commendo uos, inquit,gratia: dei,,aaftino cum uoluntatedo* miniprofedurus. Pcrtotosautem tres menfes quosapud Carfaream dodrina: caufa exegimusjqusecunqj apud populum differebat per diem, haec nobis fecreto Jucubrantibus fecum, plenius cV perfedius explanabat, tanquam fideIioribus,ac fibiliquido probatis. Simul cVimperatmihi,quia intellexitmeftudiofiusquxaus negocitmfcrl direm memoria commcndare , Iibris fingula quaeque qua: memoratu digna uide* lediiPetroin* bantur comprehendere , 8C mittere ad te mi domine lacobe , ficut t8i. feci, parens iun&uClemetu eiusprarceptis. Primusergo liberexhisquos priusmifiadte,continetdeuerbo Prophetae, 8C de proprietate intelligentiae legis , fecundum idquod Moyfitra* libriRecognU

io ditiodocet.Secundusdeprinc!piocontinet,utrumunumfitprincipium,anmuIs tiomm^ ta: 8C quod non ignoret Hebraeotum lex, quid fit immeniltas, Tertius de deo, 8C his qux ab eo inftituta funt.Quartus quod cum multi dicantur dfj, unus fit uerus deus fecundum teftimonia fcripturarum . QuintusquodduofintcceIi,quorum unum fit iftud uifibile firmamentum,quod 8C tranfibit: aliud uero arternum 8C in« uifibile. Sextus de bono cY malo , & quod bono cunda fubijciantur a patre: ma« lum autem quare, 8C quomodo , 8C unde fit , 8C quod cooperetur quidem bono, fed non propofito bono , 8C quae fint figna boni , quae uero mali , 8C quae fit diffe= rentia dualitatis 8C coniugationis.Septimus,quat ftnt quae profequuti funt duode* cim apoftoli apud populum in templo. Odauus de uerbis domini quefibi uidena

Jo tureffecontraria, fednonfunt,cVqua: fithorum abfolutio. Nonus, quialexa

deo pofita eft,iufta fit,&: perfecla,cV qua: fola poffit facere pacem. Decim us de na*

tiuitatehominumcarnalium^cVdegenerationequaeeftperbaptifmum^cVquaefit

i'n homine carnalis feminis fucceffio,c¥ quae animx eius ratio, 8C quomodo in ipfa

eft libertas arbitrfj: quae quoniam non eft ingenita , fed fada eft, tmmobilis a bono

effenonpoterar. Dehisergofingulisquaeapud Caefaream differta funtaPetro,

iubente,ut dixi,ipfo, decem confcripta ad te tranfmifi uolumina. Nos

autem die poftera, ut ftatutum fuerat, cum aliquantis qui

Petrum fequi decreuerant fidelibus uiris, a

Carfarea proficifcimur.

RECOGNITIONVM DIVI CLEMEN

TIS A D IACOBVM FRATREM D O M I- N I, LIBER Q.V ARTVS, RVFINO

Torano Aquileienfe interprete»

|ro f e cti a Cacfarea,utTripoIim pergeremus,apud DorS |breue oppidum,pritnam fecimus manfionem, quia nec longe |aberat.Etomnes pene,quiperfermonem Petricrediderat,dis Puelli ab eo fatis ajgrehabebantjfed pariter incedentes,dum ite* |lrumuidere,iterumcopleCliiuuat, iterumcoferrefermonem, i0 j! ad diuerforium peruenimus. Sequenti uero die uenimus Pto I! lomaidam, ubi decem dies demorati, cum aliquanti uerbu dei recepiflent,nonnulIi eoru qui adtentiores uidebantur,c¥ diutius detinere nos do* clrin* gratia cupiebant,TripoIim,fi hoc uelint,ut fequerentur indicauimus. Simi liter 8£ apud Tyrum ac Sydonam & Berythum fecimus, cV his quiplenius defide* rabantaudirefermonem,apudTripoIimnobishyemandfidenunciauimus.igitur cum ex fingulis ciuitatibus ftudiofe quiqj comitarentur Petrum,eleclorum mulri» tudo plurima ingredimur Tripolim.Continud autem ante portas ciuitatis fratres, quiprarmifli fuerant,occurrut,cV fufcipientes nos abducunt per hofpitia qux praw parauerant.Commotioautem & concurfus plurimus fiebat in ciuitate,defideran zo tium uidere Petrum. Etcum ueniflemusad domum Maronis,in qua Petrofuerat praeparatum,conuerfus ad turbas,poft diem craflinu ferrnonem fe ad eos promifit fadurum. Igitur qui prxmifli fuerant fratres, omnibus qui nobifcu uenerant ho* fpitia diuidunt.Petrus uero Maronis domum ingreflus,cum rogaretur cibum fu< mere,nequaquam fe faduru refpondit, nifi prius fciffet,fi omnes qui eum fueranc comitatijhofpittjsrequiefcerent. Comperit autem a fratribus quiprxmiflifunt, quia a ciuibus,pro deftderio quod erga Petrum conceperant,non folum hofpitrjs, fed cV omni humanitate fufcepti iint,in tantu,ut 8C cotriflarentur aliquanti,quibus defuere quos fufciperem. Ita enim omnes paratos fuifle, ut fi multo plures uenif* fent, adhuc tamem fufcipiendos magis qua'm fufcipientes fuifledefuturos. Super 30 his Petrus ualde deledtatus, conlaudauit, 8C benedixit eos, ac fecum manere iuflit. Ipfe uero cum lauiflet in mari,cibo fumpto, quieuit in uefpera.Et ex more,pullo» rumcantibusfurgens,uefpertinoadhuc!umineperdurante,cundosinuenituigi lantes:eramus aut omnes cum eo fedecim.Petrus et ego CIemens,Niceta SCAqui Ia,8c" illi qui preceflerat duodecim. Saluuns itaqj, ut folebat,Petrus ait :Hodie quia alrjs occupatt non fumus,nobis fimus.Et ego quidem uobis,qu£ apud Cxfaream, poft digreflum ueftrum gefta funt, enarrabo. Vos autem mihi quae hic a" Simone perpetrata funt,indicate.Et cum de his ab alterutro fermo cederetur,inlucefcente die,ingreflt quidam de familiaribus, nunriant Petro,quod Simon ubi eum didici£ Simonreformi* fetingreflum,per nodeproreduseflet, Syriam tendens. Turbejautem diemhac, 40 &m vetricotto inquiunt,quaminterpofuiftieis,defideriotui longiflimum fibiefle tempusopi* ftc ftum dihbi* nantur : denicp non ferentesftant ante ianuam, inter fe inuicem de his quae audire turin Syrim. cupiunt,confercntes,et te ante praefinitum tempus omnimodis fe uifuros fperant, quantoqj magis dies clarefcit, multitudines colligutur, 8C audituros fe fermcnem tuum,nefcio unde praefumentes, certiflime confidunt. Nunc ergo quod tibi uide* tur, iube ut dicamus eis : abfurdum nanqj eft tantam multitudinem conuenifle,SC diicedere cum mccftitia, quippe fi refponfa eis nulla reddantur. Non enim cogita» bunt, quod ipfi ftatutum non expeclauerint diem , fed quod a' temagis 'uideantur efle contempti.Tum Petrusadmirans ait: Videtis fratres,quomodo unufquifque mttb.? fermodominJpropheticediclus,impIet.MemuitenimdixiiTeeum:Meflisquide

rnulta

FRATREM DOMINI, L I B E R., QJT AKTVS.' 6l

multa,operarfj autem pauci.Rogate ergo dominum meflis,ut etjciat operar/os in meffem fuam. Ecce ergo nunc quae in myfterio pra:di(Sa funt,adimplecur. Sed cV quod dixit,multi uenient ab oriente,8£occidente,a feptentrione,Sc" meridie,cV re- MMh.8. cumbent in finibus Abraham, S>C Ifaac cV Iacob:etiam hoc pariter,ut uidetis,exp!e tur.Propter quod deprecor uos coferuos, cV adiutores meos, u t difcatis adtentius prjedicandiordinem.cVabfolutionumuiasjUtpoffttisfaluareanimashominum, quae occulta dei uirtute,quem debeant diligere,pri us etia quaVn doceantur,agno* fcunt.Videtisenimeos,quafibonosferuos,defiderareeumquemftbifperantad= uentumfuidomini nunciare, ut poflintuoluncate eius, cum didicerint,implere. lo Defideriumergoaudiendiuerbidei,cVuoluntate eius quaerendi,exdeohabent; cV hoc eft initium doni dei quod gentibus datur,ut poffint per hoc doclrinam reci pere ueritatis. SicenimcVHebrarorum populo ex initio datum eft, utdtligerent Moyfen,cVcrederetuerboeius.Quod ergofuitproprtjmunerisadeoergaHe^ p ,„."H t bra:orumgentem,hocnuncuidemusdarietiamhis quiexgentibuscouocantur Jr°Uy,™u ^tt ad fide. Operum uero ratio,poteftati cV arbitrio tmiufcuiufqj permittitur: cV hoc °Zm™ZTen ipforum eft proprium,hoc a' patrecceleftidonatu eft. Sed falus ineo eft,ut uolun* tibwcomune tatemeiuSjCuiusamoremcVdefideriumjdeolargicntejConceperiSjfaciaslnedicas tur ad te ille fermo eius quem dixit:Quid aute dtciiis mihi domine dominc,cV non Matth.7. facitisquaedicof Eft ergo proprf) muneris a deo (onceffi Hebrscis, utMoyficres ro dant : gentibus autem,ut lefum diligant. Hoc enin indicabat dC magifter, ubi ait:

Conflteor tibi pater domine cceli dC terrae,quia occultafti haec a fapientibus cV pru mtth.n. dentibus,cV reuelafti ea paruulis.per quod utiqj dcclaratur,quia Hebrarorum po* pulusqui ex lege erudituseft,ignorauiteum.Pcpulusautem gentiumagnouit Iefum cV ueneratur, propter quod cV faluabitur, non folum agnofcens eum, fed SaMturnociui cV uoluntatem eius faciens.Debet autem is qui exgentibus eft,& ex deo habet,ut agmuerint deu diligat Iefum,proprt) habere propofiti,ut credat & Moyfi. Et rutfus Hebrxus qui fedquiuolimt^ exdeo habet,utcredatMoyu;haberedebet, 8Cey. propofito fuo, utcredat (n le- teemsjicerint. fum,ut unufquffcp eorum habens in fe aliud diuit i muneris, aliud propriar indu= ftriae,fitexutroqjperfedus.DetaIienimdicebat cominus nofter uiro diuite,qui 50 profertdethefauris nouacVuetera.Seddehisfats didum:urgetenimtempus, Matth.u. cV populi religiofa deuotio inuitat nos, ad iplbs facere fermonem . Et cum hzec di* xiffet,requirebatuN opportunus effet locusad difputandum.EtMaroait:Efi mihi ardes ampliffima.quae plus qua'm quingetos recipiat uirosleft cV hortus intra domumlautfi in publico aliquo placet loco, hocmagis omnes defideranr,nemo enim eft,qui non cupiat uel faciem tuam uidere tantum.Et Petrus:Oftende mihi, inquit,<edem uel hor tum.Et cum uidiffet aedem ingrediebatur, ut dC hortum per* fpiceret, cV fubito omnis multitudo, quafi ab aliquo euocata, cum feftinatione in* greffa eft domu,atq? inde ad hortum prorupit, ubi iam ftabat Petrus, confiderans quisefletaptusaddiifputandumlocus. Vtautem uidit turbasuelutingentisflu* 40 utjinundaffe lenem meatum, afcendens fupra bafimquandam,quae forte iuxta horti parietem fiabat,primo,reIigionis more, populum falutauit:quidam autem ex his qui aderan t, cV multo tempore a daemonibus fuerant fatigati, in terra pro« ruuntjObfecrantibus fpiritibusimmundis, utuelunodieindulgeretureis inob= feflis corporibus perrnanere : quosPetrusincrepans,iufiitabfcedere,cVfinemos ra difceflerunt. Poft hos alrj Io ngis afflidi languoribus, rogabant Petrum,ut recis perent fanitatem:pro quibus fe liipplicaturu domino pollicetur, cum prius fermo doctrinae fuifTet exp! etus.Sed fiatim ut promifit, languoribus refoluti funt,& iufi fit eos feorfim refider e cum his quia daemonibus fueraru curati, quafi poft laboris fatigationem.Interea.dum harcaguntur, plurima muItitudoconuenit,quosnon folum defiderium Pctri,fed cV fanitatu,qua:perpetratae fuerant,fama pertraxerat.

F

61 RECOG. DIVl ICLEKENTIS At IACOBVM

At Petrusmanu quiefcerepopuilS docens,cY turbas in tranquillitate componens;

»• p • hoc modofecit exordium. Incipienti de uero dei cultu facere fermonem, necetfa»

w e • ^^ mjjjiUjdeturjeosquinondium dehoc aliquid fcieimx cofequutifunt,primo

Vtittdbiu cbri omnium docere,per omnia incuilpabilem ponenda eflediuinam prouidentia,per

(lianiLeil m quammundus regiturScgubeirnatur.Hunc autemnobis exordfj titulumdedit

dereprouidetii pra?fentisoperisratio,c¥coruqtuosdei uirtus fanauitoccafio.utoftedamusquod

diuinam eamq- reCtarationequamplurimia diiuerfisdarmonibusobtinetur, utperhocappareat

mdpnbiUm iuftitia dei.Inuenietur enim ominium pene malorum mater effe ignoratia.Sed iam

ueniamusad caufam. Deus curai feciltet hominem ad irnaginem cV fimilitudinem

fuam operi fuo fpiramenquodidam,8t" odorem fuaediuinitatis inferuit.ut per hoc »e

participes facfti mortales unigeraiti eius, per ipfum etia amici dei 8£ filfj adoptionis

exifterent:unde 8C qua uia id polTint adipifci3ipfe eos,ut propheta uerus,edocuit,

fciens quibus acfiibus hominQ deledaretur pater. Vnus itacp apud homines t unc

frteipum cuU dei cultus erat, mens pun 8C fpnritus incorruptus. Et ob hoc, omnis creatura hu*

tus deiconfi&it mano generi fcedus inuiolabile conferuabat.Ob reuerent ia nancp creatoris,nul!a

itsmentepm. jcgritudoineos,nuHumuitium corporis,nullaciborumdominata corruptio eft:

ex quo fiebat, ut mille annorum aetas in fragilitatem non inCideret fenecftutis.Sed

ubiuitalaborisexpers,bonorurnperfeuerantianonputauttdiuinalargitione,fed

rerumforteconcelTam, cV fine ulIofudorediuina:amoenitatisdel(cr)sperfrui,na«

turat debitum,cV non dei bonitatis munus accepit,in contrarias per haec hom» nes lo

8t* impias cogitationes, ocio docente, perueniunt, putantes deoru fibi uitam,nul»

lis Iaboribus,nullisq3 meritis natam. Hinc proficiunt in deterius,ut neqj prouiden

tia dei mundum regi crederent, necp uirtutibus effe alique locum,quandoquidem

femetipfos fcirent, nullis prius bonis operibus adfignatis, ocrj ac deliciarum furn*

mam tenere, 8t" amicos dei abfcp ullis laboribus haberi. IuftilTimo itacfc dei ludicio,

itn -n ««« in huiufmod'i cogitationum uanitate languentibus,Iabores bC adflicftiones pro re*

dZurl" medio conferuntur. Vbi ergo adfuit labor ac tribulatio, deliciarum 8C amcenitatis

duandopro exdufifuntloco.Terraautemcoepit nihileis fine laboreproducere,8tronccon*

remedio uerfa in hominibus cogitatio3creatoris fui requirere commonetur auxili6,8£ ora*

tionibusacuotisprxfidia inuitarediuina.Etitafacftueft,ut cultumdeiquempro 30 bonis neglexerant,recuperarent pro malis,8<: cogitationes in deum,quas peruer* terat indulgentia,emendaret adflicflio.Sic ergo diuina prouidentia hoc elTe utilius hominibus uidens, uias benignitatiscV abundantiac, tanquam quae Iaederent,fub* trahit ab hominibus,cV uexationis iter ac tribulationis inducit. Sed ut oftenderet, quia hsecpro ingratis agerentur,unum quendam ex illis, qui primitus cccperant Vnoch. efle mortaIes,quod eum gratiae fuae non immemorem uidit,8£ quia fperauit inuo care nomen domini,ad immortales tranftulit : caeteris, qui in tantum ingratl extf» tere,ut nec laboribuscVtribulationibus emendari 8t"corrigi pofllnt, grauiffima Koe. morte damnatis. Inuenit tamen cVinter ipfos unum quendamcumdomo fuaiu*

ftum,quem referuaret,pra>cepto ei dato, ut fabricaret arcam,8C in ea,cum diluuio 40

cuncfia necaretur,ipfe cum his quibus praeceptu fuerat,poffet euadere,quo impfjs

tnundatione aquarum peremptis, purificationem mundus acciperet, dC ts qui ad

profperitatemgeneris fuerat referuatus,peraquam munduseffe<ftus,tnundurn

denu6repararet.Sedhisomnibusgeftis,rurfushominesadimpietateuertuntur,

Uxuiuendik cVpropter hoca deo poniturlex qua uiuedimodum doceretlfed proceffu tempo

deodatapoH ris,deiquidemcuItus8Ciuflitia, ab infidelibus Sfimpfjs corrumpitur,ficutpaulo

diluuium. poft apertius oflendemus. Peruerfae autem cV erraticae religiones introducuntur,

quibus fe plurima pars hominu per occafione feriarum, 8C folennitatu dederunt.

Potus inftaurantes, &C conuiuia, tibiasq? ac fiftulas, 8t" citharas, ac diuerfa genera

muficorum fecflantes,&: femetipfos per omnia temulentiae3ac luxurtae propinan»

tes.

F R A T R E M DOMINI, IIBER QJV A K f V S; 6 J

tes.Hincomnis erroraccepicorigine,hinc lucos,c¥ aras,hinccoronas fit* uidlimas ie hidiei reperere.cV: poft ebrietate(n,quafi limphaticis motibusagi;ex hoc iam poteftas dae Bthnicoru. monfjsdata,ingrediendi huiufcemodi mentes, utchorosducere infanos, £¥ Bac* cho furerc uiderentur : hiAC ftemere dentibus, c¥ mugire de profundis uifceribus inuentumihinc terribilis uultus, cV ferus in hominibus afpeclus, ut is quem temu Bttcchi numcn. lentia fubuerterat5ac dxmon inftigauerat,numine replctus a deceptis cV erratibus crederetur.Vnde cum tammultae in huncmundum falfaecVerraticaereligiones effentintrodudae,miflifumus nos,deferentes uobis tanquam boninegociatores, a patribus traditurh cV conferuatum ueri dei cultum, cui us quafi femina quaedam 10 uobis haec uerba refpergimus, cV inueflro iudicio ponimus quod reclum uidetur cligere.Si enim recipiatis quae noftra funt,n5 folum ipfi incurfiones daemonis effu gere,fcd cV ex alfjs eas effugare poteritis,fimul cV aeternoru bonorum prscmia con fequemini.Qui aute cotempferint recipere quae dicuntur a nobis,in praefenti qui» dem uita diucrfis daemanibus cV aegritudinii uitfjs fubiacebuntlpoft cxceffum au temcorporis,etiamanimae eorum cruciabunturinperpetuum.Deusenim non folum bonus,fed dC iuftus eftmam fi femper bonus (itcV nunquam iuftus,utred=» dat unicuiqj pro geftis fuis, bonum inuenietur iniuftum. Iniuftum nanqj eft,fi ita apud eum habeat impius, ficu t cV pius. Igitur dxmones, ficut paulo ante diximus, cum occafionibus accceptis,ingerere fe potuerunt per malos cV turpes aclus cor« zo poribushominum,fimultotemporepermaneant ineis pernegligentiaipforum, quia animse fuae quod eft utiIe,non requirunt,neceffario cogunt cos habitantium in fe daemonum de reliquo facerc uoluntates. Quod autem eft omnium deterius, in confummatione feculi, cum daemon ille igni tradetur aeterno, neceflarid cV ani maquaeeiparuitjcum ipfo aeternis ignibus cruciabit,unacumcorpore fuoquod polIuit.Daemoncsaute haberedefideriumimmergendi fe corporibushominum Qumobride naeccaufaeft.Spiritusfunt habentes propofitum conuerfum ad malitiamiper ci== moncsgaudeit bosergocV potusimmoderatos,acIibidinemperurgent homines ad peccatum: immergihuma cos tamen qui peccandipropofitum gerunt:qui dum uidentur ncccffaria naturae nis corporibut; uclle complerc, non tenentcs modum per nimietacem, ingrediendi in femetipfbs 30 daemonibus faciunt locum. Donec autem naturae menfura feruatur,£V modus le=» gitimus cuftoditur,dei clementia ingrediendi in homines non eis tribuit facultate, Vbi uero aut mens ad impietate dedinauerit,aut corpus immoderatis cibis ac po« ttbus adimplebitur, tanquam uoluntate cV propofito eorum qui fe ita negligunt, inuitati, quafiaduerfumeosqui a deopofita legem foluerint, actipiunt facultatc. Videtis ergo quantu ualeat agnitio dei,cV diuinae religionis obferuantia,quae non folum defendit credentes ab incui fionibus daemonfj, uerum cV imperare eos facit his qui caeteris dominantur. Et ideo neceflariS uobiseft qui eftis ex gentibus,con« fugereaddeum, cVobferuare uosabomni immunditia, utexpulfisdaemonibus, deihabitatio fiatin uobis.Simu! cVorationibtrscomendate uosdeo,cVinterpelIate 40 cum aduerfum impudentiadxmonu:credentesenim,quxcuncp petieritis,accipie Mttttb*u tis.Sed 8C ipfi daemones quanto uiderint fide crefcere in liominc, tan to ab eo rcfu= giunt,in ea folii parte refidetes,in qua adhuc aliquid infidelitatis rcfedcrit :ab his ue ro qui pkna fide credun t,abfqj ulla remoratione difcedut. Anima cnim cum ucne rit ad fidedeijcceleftis aquae uirtute confequit,per quam daemone tancp fcintillam fgnis extinguat. Eft ergo fidei menfura, quae fi integra ftt,ex integro de anima daes fidcsdmo* mone fugaufi uero minus aliquid habeat, refidet adhucaliquid de portione dxmo nesjugttt. nisin portione infi'delitatis:& eft pIurimuslabor,ut incelligat anima,quando,aut qualiter,fi plene',aut minus plene' ex fe fugatus fit daemon. Si enim in aliqua parte refederit,cum tempusinueniet,cogitationesfubrjcit cordibus hominu,c¥ilIine= fcientes unde haec ueniant, fiiggeft ionib us dxmonu,quaft animae fuae fcnfibns crc

F z

64 RECOG. DIVI CLEMENTIS AD IACOBVM

dunt:fuggcmntergoalijs,oceafionecorporexnece(litatisdclicf3s{equi,ali6rum iracundiam excufant per abundantia fell is,aIiorum infaniam nigr: fellis uehemen tiacolorant,fedcVftuItitiaquorundam pro multitudine piilegmatisextenuant,. Quod cV fi ita efTet,tamen harc fingula molefta corpori effe non pofTent,nifi cx ci» borum potuumcp nimietate, qui cum iufto amplius fumutur,<abundantia eorum quamdccoquerenaturalisno fufficit calor, crudefcit rn uenenumquoddam,idcp uifceribusueniscpomnibusfentinxinmoduredundans^motuscorporisinfanos redditcVturpes. lJropterquodinomnibuseftobtinenda parfimonia,ut nccp dx* monibus locusdetur, nequeanimaabeisobfeffa, unacumipfistradatur aternis ignibus crucianda. Eft cV alius crror daemonu, quem fubijciunt fenlibus hominu, io ut putent fe ab his qui dicuntur drj, perpeti qux patiuntur, quo per hacc, facrificia offercntes cV munera,quafi repropitia nres eos,cuItum falfae religionis adfirmcnt, nos uero refugiant qui pro falute eoru fatagimus,ut ab errore liberentur J fcd hoc, ut dixi,faciunt,ignorantes quod daemones ifta fibi fuggerant ne ialuent ur.Eft en> go in poteftate uniufcuiufq?, quia hberi arbitrfj facftus eft homo,utrum nobis uelic audire ad uitam,an daemonibus ad interitum. Alfjs etiam daemones in uifu pef di* uerfasimaginesapparentcs,i«terdSminasintcndunt,interdumfanitatesincc3ma moditatibus pollicentur, ut his quos decipiunt, deoru nihilominus de fe infefant opinionem,cV quod fint daemones ignorctur. Sed nos non latent, fcientes myfte* rium creaturae,fcV quam ob caufam datmonibus hacc agerc in praefenti feculo per* 20 mit ta tur,u t uel transformari eis liceat in quas uolunt imagines, uel fuggerere pra« Dsemonum uas cogitationes,uel infererc fe per cibos cV potum fibi confecratum mentibus uel prt&igi*. corporibuseorum,quiexeofumpferint,uel ad idolialicuiusuenerationefomnia uana confingere. Et tamen quts ita fine fenfu inuenitur, cui perfuaderi debeat,ut rdolum colat,fiuc«llud ex auro, fiue ex quolibet metallo fadum fir, cui non pa!a'm eft id effeillud metallu quod artifex uoluitC Quomodo ergo inelTc ibi diuinitas pu tanda eft,quod fi noluiffet artifex,omnino no effetr aut quomodo inde futura fibi* adnunciari fperant,ubi nec praefentiu aliquis intelledus eftr Quamuis etiamfi ali* quid diuinarent, non contin 116 dtj haberi poffinttquia aliud eft diuinatio, aliud di ThytoHesdiui* uinitas.Nam tV Phytones diuinare uidenf, fcV no continuo dfj funt:deniq? a Chri 50 nntorijfyiriw. ftianis hominibus effugaturifcV quomodo deus cft, qui fugatur ab homineCScddi cis fortaflelquid quod fanitates efficiunt,cV quomodo quis curetur oftendutr' Hac ratione colendi funt etia m medici ut dfj,multos cnim fanant, fcV quanto quis peri* tiorfucrit.tantoplures fanabit. Vndeconftat,iftos cum fint dacmonici fpiritus,fcV multocitius fcire aliqua, fcV multo perfedius:no enim ad difcendu tarditatecorpo ris degrauatur.Et ideo quac medici longo tempore,tV labore plurimo adfequunf : hacc illi.tancp fpiritusjabfqj mora ulla, cVabfq? difficultate cognofcunt. Non ergo mirum eft,fi pl us aliquid qua'm homines fciun t: fed hoc intuendu eft,quod ea quac fciunt,nonadfalute,fedaddeceptioneproferuntanimarii,utperha:ccascuItum falfac religionis edoceant. Sed deus,ne tantac deceptionis error laetret,fcV erratibus 40 ipfe caufa uideref exiftere, qui tantu eis Iicere permifit, ut per diuinationes,fcV per curationes,per fomnia deciperehomines poflint,cIementiae fuac remediu proaidit hominibus,fcV diftindione falfi ueriqj fcire cupientibus,in propatulo pofuit.Eft er Verumhfklfo go ifta diftinclio: Quod a ucro deo dicitur,fiue per prophetas,fiue per uifiones di* quomododi" uerfas,femper ueru eft:quod autem a daemonibuspracdicitur,non femper uerum fcernatur. eft. Eft ergo euidentis indicfj, non a uero deo diciea in quibus aliquando menda* cium eft,in ueritatecnlm nunquammendaciueft: inhisautequimentiuntur,po* teft aliquando fcV ueritatis aliquid admifceri,per quod mendacia codiantur.Quod fi dicat aliquis:quid enim opus erat hoc ipfum, ut eis permitteretur,uel aliquando uerum dicere,cV per hoc tantu errorem mortalibus introducir Audi ad hacc:fi eis

nunquam

FRATREM DOMINI, LIBER QJV AKTVS. 6$

nunquam fuiffet indultu ueri aliquid dicere, omnino nec prxdiceret a!iquid:nort praedicentes aut.nec quod effent daemones, cognofcerenf .Quod fi ignorarentur efTe daemones in hoc mundo, agonis noftri cV certaminis nos caufa latuilTet, cV pa teremur palam qua- geruntur in occulto: quippe fi agendi tantu aduerfum nos, cV nihtiloquedifacultaseiscoceiTauideret.Nuncauteubialiquadouera,aliquando falfa dicut ur,deberr,us agnofcere,ut fuperius dixi,daemonu,cV no dei efle refpofa, apud quem mendaciu nunqua eft.Quod fi curiofiasquis progrediens dicat:Quid enim opus erat huiufmodi mala a deo fieri,quibus ad fubuertendas mentes huma nas tanta effetintentiocHaecproponenti refpondebimusjrequirenduefleprimo

to omnium,fi efl aliquid in fubftatia malu. Et quamuis fufllceret dicere ad eum,quia

non eft conueniens,ut creatura iudicet creatore,fed illius eft iudicare opus alienu, imquuejicre<a quiautfimilisartificfj,autfimiltspotetiaceft,tamencircuitionibusutamur:abfolu« toremicreatu* te dicimus in fuoftitia nihil effe mali. Quod fi ita eft,fubftantiaru conditor fruflra ra iudiatei. culpatur. Sed occurres mihi fcV dices : Etiamfi ex arbitrfj libertate in hoc uentii eft, Rom. 9. nunquid ignorabat ille qui creabat eos,quod in rnalu declinaturi eflent quos crea batf oportuitergoneccreari eos, quosdeuiaturos abitinere iuftitiae prasuidebat. Audiant ad haec qui ita proponut,c|d huiufcemodi adfertionibus illud uolut often dere,cur no malitia eoru quinondu erant,bonitate uicerit creatoris. Sienim uoles tmplere numeru cV menfura creationis fux, extimuiflet eoru qui futuri erant ma*

20 litiam,cV quafi qtii alia nulla inuenire uiam remedrj ac medicinae potuiffet,nifi hoc folumutretraheretfea^propofitocreadijnefibiadfcriberetmalitiaeoruquifuturi erant,quid aliud per haec doceref ,nifi fndigna paftio, cV indecora fragilitas condi* torisf quia ita pertimuit eoru adus qui nondu erai«,ut a propofita coditione ceffa rct. Sed his procul amotis,iIIudanimo cotemplemurtquia deus uniuerfitatis codis tor,coditionis fuae futuras differentias pracuidens, unicuiqj creaturae fecundu pro* prios motus, quos ex arbitrfj libertate proferebat, profpexit, cV praeuidit diuerfos ordines,atqj officia differetia,cV cum unius eflent fubflatiae omnes fecunds creatu rae ratione,effet tamen diuerfitas in ordinibus tV officfjs fecundu proprios animo* rum motus,ex arbitrfj Iibertate proferendos.Praeuidebat ergo futuras in creaturis

30 culpas,cV iuftitiareius ratio pofcebat,utemedationis caufa culpas pccna fequeref .

Oportuitergoefle cVpcenaruminiftros,quostantulibert3s arbitrfj inhuncordi* bmonetmini nemtraheretlprxterhaxaute^debuerunthaberequosuincerenthfquiagones ftripcxturum. fufceperat,cce!eftiu praemioru. Sic ergo nec ea quae putanf mala, uacant ab utilita te,dum uicli his a quibus uincuntur,licet inuiti,prarmia anerna c5quirunt.Sed de his ifta fufficiant,proceffu enim temporis etiam fecretiora pandentur.Nunc ergo quonia nondum intelligitis quanta uos ignoratiae caligo circunftet, interim uobis uolo exponere, unde colendi idola exordiu mundo huic datum fit. Idola aute dico idok. exanima fimulacra quaecolitis,fiuelignea,fiueficftiIia,iiuelapidea,uel a:rea,uel ex quibufcuncp alfjs fumpta funt metallis:horu ergo tnittu tale eft. Angeli quida,relia

40 flo proprfj ordinis curfu,hominu fauere uitfjs ccepere, 8C libidini eoru quodamo* doindignupraebereminifteriu,quoillotuopera, fuismagisuoluptatibusmorem . gererent:quiq3 ne fponte inclinati uiderenf ad indigna minifteria, docuerut homi M*g'c*i«"/'*f nes,quod da;mones artibus quibufda obedire mortalibus,id eft,magicis inuocatio nesun<ieMt*' nibus,poffent,acuelutexfornacequadacVofficinamalitia:totummundu,fubtra <So pietatis lumine,impietatis fumo repleuerunt. Pro his cV alfjs nonullis caufis di luuiummundointrodudtueft,ficutiaminalfjsdi(ftGeftcVdicemus:cVomnesqui erant fuper terras.deleti fant,excepta Noe familia,quicum tribus fi!fjs,eoruq5 uxo ribusfuperfuit:exquibusunusChamnomine,cuidaexfiIfisfuis,quiMefraimap pellabatur,a quo Aegyptiorum cV Babylonioru cV Perfarum ducitur genus,male No mrt°'KUt compertamagtcarartis tradidit difciplinaihuncgentes quae tunc erant Zoroaflre BOT;'tf /'nw*

F 5

C6 R.ECOG. DIVI CLEMENTIS AD IACOBVM

Zonw/rrisli* appelfauerSt, admirantes primum magicae artis autore, cuius nomine etia libri fu

bridemagk. P«hocpIuriimhabenf.Hicergoa(trismultuacfrequeterintetus,&uo'iensapud

homines uideri deus,uelut fci ntillas quafda ex ftellis producere 8C hominibus o*

flentare cccpit,quo rudes atcp ignart,tn ftupore miraculi traherenf : cupienscn au

gere de fe huiuimodi opinione, faepius ifta moliebacur, ufqjquo ab ipfo'da:mone

"ZoroasVesjul quem importunius frequaabac,igni fuccenfuscocremaretur. Sed ftultihomines

mineittusim qut tunc erat,cum debuiffent uticp opinione,quam de eo coceperat abrjcere quio

terijt. pe quam pccnalt morte eius uiderant confutata, in maius eum extollut. Extruclo

enim fepulchroad honore eius,tanql amicu dei,ac fulminis ad ccels uehiculo fub=

leuatum,adorareaufifum,cYquafiuiuensaftiucoIere.HincenimcVnomenpoft 10

morteeius Zoroafter,hoc eft,uiuum fidus appellatS eft, abhis qui poft unam ge*

neratione Graeca: Iinguae loquela fuerat repleti.Hoc deniqj exeplo ena nunc mul

ViAmineiftibd tieosquifuImineobierint,fepulchris honoratos tancj amicos dei coIut.Hicergo

bitipro dijs. cum quartadecima generatione ccepiflet,quintadecima defunclus eft,in qua tur*

risaedificataeftj&Iinguxhominumuliipliciterdiuifaefunt.Interquosprimusma

Ncmrotfc i« gica nihilominus arte quafi corufco ad eum delato, rex appellaf qmda Nemroth

hijlorijsNi* quem 8c" ipfum Gra:ci Ninu uocauerutjex cuius nomine Niniuc ciuitas uocabu=

muoatur. lumfumpfit. Sicergodiuerfat&erraticaefuperftitionesab artemagica initiSfums

Nimw. pfere.Etenim quonia diflicile erat humanu genus ab amore dei abitrahi cV abf ur«

daatcpexanimafimuIacradeduci,idcircoexcelfioribusufifuntmagimolitionibus lo> ut aftroru fignis ac motibus,tanc| ccelitus cV uolutate dei delatis,ad fuadendos cul tuserraticos uerterenf.Et eius quem fupra diximus indignatione da?monis,cu4 nimis moleftus fuerat coflagrafle, bufti cineres,tanc| fulminei ignis reliquias cola vndePcrfis-U Iigenteshi,quierantprimitusdecepti,deferuntadPerfas,ut abeis tancf diuinusc %nis,quet<tutos coelolapfus ignis,perpetuis conferuaref excubfjs,atcjj utcccleftis deus coleref.Sia fere coluerunt. mili exeplo etia per cauei a Ioca reliqui homines his, quos uel in artibus aliquibus uel in utrtute fuerant admirati, uel cer te in amore plurimo habuerat, templa cona ftruere.imagines c5Iocare.myfteria 8c" cerimonias,ac facrificia inftituet e, 6c per o* mnia deoru de his famam polteris tradere geftierat, e6 prscipue quod,ut fupra di ximus,phantafijsaliquibusmagicxartisfulti uidebanf,ut inuocatione da?monu 30 agi ab his aliquid addeceptione hominu,moueric£ uideretur.His adfjciut QL folen nitates quafda, ac temuleta couiuia,quibus cV. homines libetius indulgeret,cV dar* mones crapulis tanqp uehiculis inlati, ipfis eorS uifceribjis mifcerentur, in quibus conIocatiadomneuoluntatefuaadushominu,cogitationesq5defleclerent.Hu« iufmodi igitur ex initio erroribus introduclrfs, eiscp libidine cV temulentia,qua car nales homines maxime delecftanf ,adiutis,religio dei,qux per continentia fobrieta temq3Coflabat,rarefcereinterhomines,atcpaboIeripropemodScccpit.Namcum exinitiohomines,utpoteiuftum,&:omniacontuentedeScoIentes,necppeccare auderent,necp iniuriam fccere proxim is fuis.certi quod uniufcuiufq? adus cV mo tus afpiceret deus : ubi religionis cultus ad fimulacra exanima couerfus eft, tancp 40 de quibus certi eflent, quod neq? uiderent,necp audirent,necp mouerentur in ali* quo,liceter peccare,cV in omne facinus progredi co>pere:quippe qui nihil pati ue rerentur ab his,quos colebat ut deos. Hinc belloru rabies exarfit,hinc pra?da-,rapi na>,captiuitates, £V libertas in feruitute redacfia, prout quifq? potuir,libidini cV cu=» piditati fuae fatisfecit, quauis fatisfacere cupiditati nuila uis poffit. Sicut enim ignis quanto magis ligna acceperit, tanto amplius accendif,cV inualefcit:ita cV cupidita tis rabies,per ea qux adipifcif aucSior cV uehemetior efficif . Propter quod incipite iam meliore intelledu uobifmetipfis refiftere, in his quaj non rede cupitis,fi quo forte modo reparare in uobis ac reftituere poflltis illam, qua: ex initio mortalibus a deo tradita eft, religionis puritate, 6c" innocentia uitar, ut per eam uobis etia fpes

bonorum

FRATREM DOMINI, LIBER QJT A R T V 3. 6j

bonorum immortaliu rcparet :8c" agatis gratias Iargitori omniu patri,per eu qusm pofuit rege pacis,cV thefauru ineffabiliu bonoru, ut in prxfenti quide tempore di tuantur peccata ueflra per aqua fontis,aut fluminis,aut etia maris, inuocato fuper uos trino beatitudinis nomine: ut per hoc non folu fugent,fi in tra uos habitat fpiri tusmaligni, ueruetiacumdeftiteritisapeccatis, cVtotafide,totacp mentispuritate deo credideritis, etia ex alrjs uos malignos fpiritus cV daemones erFugctis,atq? a paf fionibus cV languoribus alios liberare poifitis. Ipfi enim daemones feiunt cV agno* fcunt eos qui fe tradiderint deo, cV interdS fola eorum praefentia propellunt, ficut paulo ante uidiftis,quomodo cum uoce tanta falutationis feciflemus ad uos,con*

10 tinuoda:monespropterhonorereIigionisnoftrae,excIamarecceperut,cVneparu Dtemonesexj quide temporis potuerunt ferre prxfentia noftra.Nunquid nos alterius fumus na horrefcuntue* tatx fuperioris alicuius, cV propterea nos daemones timetc' Vnius eiufde uobifcu re credentes. naturx fumus, fed religione differimus.Quod cV fi uos effe uu!tis,no inuidemus: quin potius 6C hortamur,certosq3 effe uos uolumus, quod cum fuerit in uobis ea= dem quse in nobis eft fides 8C reIigio,ac uitae innocetia,remunerate deo fide ueftra, erit par uobis atq? eadem etia co ntra daemones poteftas cV uirt us.Sicut enim is qui acceperic fub fe milltes,eriafi ipfe inferior,cVilli fuperiores fint uiribus,tamen dicit Utttth.8. huic uade,cV uadit :cV alrj ueni, 8C uenit:&: alrj fac hoc,cV facit, Hoc aut poteft non propria uirtute,fed Caefaris metu.Ita 8C fidelis quifqj daemonibus imperat,etiam (i

io uideant llli multo efle hominibus fortiores,non propter fuam uirtute,fed propter dei quieos fubiecit poteftati.Nam cV qood diximus,ut Cefar apud omnes miiites, 8C in omnibus caftris, atq? in omniregnotimeat, cum fit unus 8C fortaffis exiguus uiribus,no nifi poteftate dei agitur , qui timore dat omnibus ut uni obtemperent. Hoc ianefcireuosuolumus, quoddaemon, nifi quis uoluntatibus eius fe fponte fubdiderit,poteftateaduerfum hominenonhabet.Vnde cVipfe quieftprinceps maiitix,ad hunc quem diximus a deo deftinatu regepacis acceffit,tentans,cV pol* M4tth.+. ficerieiccepitomnegIoriamudi:quodcumaIrjsobtuIilTetdecipiedicaufa,adoratu fe nouerat.Impius 8C immemor fui,qaod eft propriu 8C fpeciale maliti&adoranda fe ab eo prafumebat,a' quo fe nouerat deftruedu. Dominus ergo nofter unius det

»o cultum cofirmans,refpodit ei:Script5 eft,dominu deum tuuadorabis,cV illi foli fer uies:qua refpofione deterritus,cV metuens ne unius 8C ueri dei repararef uera reli gio,feftinat corinuo emittere in hunc mundu pfeudoprophetas, 8C pfeudapofto= vfeudoprophei Jos,falfoscg dodores, qui fub nomine quide Chrifti Ioquerentur,daemonis aute fa txUMo. cerent uoIuntate.Propter quod obferuate cautius,ut nulli doctorum credatis,nifi qui lacobi fratris domini ex Hierufale detulerit teftimoniu, uel eius quicuncp poft ipfum fuerit.Nifi enim quis illuc afcenderit, 8C ibi fuerit probatus quod fit doclor idoneus,cVfdeIisadpracdicanduChriftiuerb5:niii,inqua,indedetuleritteftimo= nium,recipiedus omnino no eft:fed neq? propheta,necp apoftolos in hoc tempore fperetur a uobis aliquis alius praeter nos. Vnus enim eft uerus propheta,caius nos

40 duodecimapoftoli uerbaprxdicamus:Ipfeenimeftannusdeiacceptus,nosapos chriflusannui ftolos habes duodecim mefes.Qua aut caufa uel mudus ipfe facftus fit,uel diuerfita efi,cuius X 1 r, tes quae funt in eoacciderint.cV quur ad reparatione eius uenies dominus nofter, menfcsfuntttpo elegeritnos duodecimapoftoIos,cVmiferit,aIias latiusexplanabitur.lnterimnos M» iuflit exire ad praedicandu,cV inuitare uos ad cccna regis cceleftis, quam praepara» uit pater in nuptrjs filfj fui, 8C ut demus uobis indumeta nuptialia.quod eft,gra tia Vc&isnuptidii baptifmi.quam qui fuerit cofequutus,tanquam ueftimentu mundum,cum quo ei '" Buigelio grd ingrediendfi eft ad ccena regis:obferuare debet,ne peccato aliqua ex parte macu» tKimbaptifmijl Jetur, cV ob hoc tanqua indignus 8C reprobus abrjciatUr.Caufae autem quibus ma g»|P«f • culetur iftud indumentum hae funt, fi quis recedat a patre,£V coditore omniu deo, alium recipiens dodore praeter Chriftum, qui eft folus fidelis ac uerus propheta,

F 4

6$ RECOG. DIVI CLEMENTIS RT> IACOBVM

qui^ nos duodccim apoftiolos m ifit adpracdicandu ucrbum. Et fi quis dc fubflan* «a diuinitatis,quac cunda iprafccllit^luerqua^rn dignum efi: fcntiat.harc funt quae ufqj ad mortcm baptifmi poll u unt indumentu.Quae uero in adibus poiluant,ifta funt,homicsdia,adu!tcria,«>dia,auaiitia,cupiditasmaIa.Qua: auteanitnafimulcV corpuspolluunt,iftafunt.,participareda;monummenfae)hoceft,immoIatadegua' ftare,uel fanguinem,uel rmorticinra,quod eft fuffbcatum, fcV fi quid illud cft quod d.t m on ib lis oblatum eft.Hic ergo uobis fit primus gradus ex tribus,qui gradus tri gintacxfegignirmandatai.Secundusueroquifexagtnta.Tertiusquicentu, ficut alias uobis de his plenius exponemus.Et haec cum dixifiet,ac prarcepiffet ut dic po fteraadeundcm locum maturiusc6uenirent,turbasdimifit,quibusrecedere no= 10 lcntibus,ait Pen us : Donate mihi hancgratiam, propter hefterni itmeris Iabores, cV nunc difcedentes,die craftina maturius conuenite : fic" ita cum lactitia difceffere. A t Pctrus paulu! um mc fecedere prarcipiens orationis caufa, i ube t poft hsc in \o* co horti,quem umbra contegebat, accubitum fterni,cV unufquifcj? cx more reco* gnofccns proprrj ordinis locum, cibum fumpfimus.Tum dcinde quia fupererat adhucaliquantulumdiei,demirabilibusdominiconloquutusnobis,cumueipcre fado ingreffus in cubiculum quieuit.

VMth.-,

IQ

RECOGNITIONVM DIVI CLEMEN

TIS AD IACOBVM FRATREM DOMINI, LIBER Q_V INTVS, RVFINO

Torano Aquileienfe interprete.

E Q.V e N T i autemdie,pau!6ciuusquamfo!ebatconiur« gens Petrus, inuenit nos dormientes : quod ubi fenfir, quaii ipfeadhucdormireuolcs,filentiufibi fieri iuflit, utnobisquie fcendi facuIiaiedaret.Vbiauterefecti fomnoexurreximus, inuenimuseum oratione fada,intra cubiculum operientem nos.Et cum iam effetcrepufcuIa,faIutansexmore,breuiter 5» adloquutuseft,cVcontinu6adc6fuetum locumdocendi gra tia procedit :ubi cum uidiffet ad audiendu plurimos conueniffe, primo religionis ritu pace eis inuocata,dicere hoc modo ccepit : Deus creator omnium, ex initio ad imaginem fuam hominem fecu,eiqj dominationem terrae,marisq;,cV aeris ipflus dcd!t,ficutcVuerusnobisprophetanarrauit,cVipfarerumratiodocct:folusenim eft rationabilis, cV confequenseft, ut ratio inrationabilibus dominetur. Hic ergo ab initiocum adhuc iuftus eftet,cunclis uitfjs,cV omni fragilitate fuperior crat:ubi autem peccauit, ficut hefterno die docuimus, cV faclus eft feruus peccati, fimul cV fragilitatiefTiciturobnoxius.Quodidcircofcriptueft,utfcianthomines,quiaficut ex impietate pafiibiles fatfi funt,ita per pietate poffunt effe impaflibiles:uerum cV 40 perua in deum fide.alioru paiTionescurantes.Ita enim uerus prophetanobis pro= mifitjdicens : Amen dico uobis, quia fi habueritis fidem ficut granu fmapis,dicetis monti huiCjti anfi hinc,£V tranfibit. Huius uocis etam uos ipfi documenta accepi* ftis:hefterno enim die uidiftis quomodo adftantibus nobis,d aemones cum pafT.o* nibusquas hominibus inuexerant, tranfieruntcV fugatifunt. Quia ergoairj qui* demhominespatiuntur,alnpatientesfanant,caufaiinedubiouelpatiendi,uelcu randi nofcenda eft,qua: no aliaefle,quam patientibus quidem infidclitatis,curan* tibus uero fidei demoftratur. I nfidelitas enim dum no credit futurum iudtciu dei, pcccandi licentiam pracbet,pcccatu ucro homtne paffionibus obnoxium facit.Fi* des autem futurum effe dei iudidu credcns,continet homines a pect ato: non pcc*

cantes

■FRATREMDOMINIj L I B E R Q_V I N T V S\ 6?

calites uero non folum liberi funt a daemonibus cV paffionibus,uerum 6V aliorum daemonescVpaflionesfugarepofTunt.Exhisergoomnibuscolligitur,quodorigo lotius mali ab ignoratia defcendat, cV ipfa fit malorum omniQ mater, quae incuria \gnmnthm4 quidem cV ignauia gignitur,negligentia uero alrtur SC augetur, atqj in lenfibus ho tcr omniuma* niinumradicatur:quamfiquisfortedoceateffuganda.uelut antiquiscVhaeredita hrum. rrjs fedibus,mo!efte cV indignanter auellitur. Et ideopaululii laboi andu nobis cft, ut mdagantes ignorantiae praefumptiones fciencia: ratione refeccm us,in his prseci lgnor&iiepraa puequi inaliquibus minus reclisopinionibuspraeuentifunt,perquas,quafifub fumptio,Jaeti4 ipecie alicuius fcientiae, ignorantia in eis uehementius radicata efhnihil enim gra* rcfecamkeA,

lo uius quam fi id quod ignorat quis fcire fe credat, cV defendat uerum efle quod faU fum eft:quod taleeft, quale fi quis ebrius fobrium feputet, cV agat quidemcundta ut ebrius, fobrium fe tamen cV ipfe putet, cV dici a caeteris uelit. Ita funt ergo cV hi quiignorates quod uerum eft,fpeciem tamen alicuius fcietix tenent,cV mala qua* fibonagerunt,atqjadperniciem,quafiadfalutemfeftinant.Propterquodanteo» mnia properandum eft ad agnitionem ueritatis, utpoflimus quafi luminenobis Agnitioue inde fuccenfo, errorum tenebras depellere : grande enim malum eft,ut diximus, riutis, «gnorantia:fed quia fubftantia non habet, facile ab his qui ftudiofi funt,effugatur, IMon enim aliud eft quidem ignorantia, nifi non agnouiffe, quod expedi^ubiau* tem agnoueris,perit ignorantia.Quaeri ergo magnopere debet agnitio,quam ne*

ao mo alius poteft adfignare,nifi uerus propheta.Haec enim porta eft uitae, uoletibus ingredi:cV iter operum bonorum,pergentibusad ciuitatem falutis.Si quis fane au diens fermone ueri prophetae, uelit recipere aut nolit, fcV amplexiones eius, id eft, mandata uitx,habet in fua poteftate : liberi enim fumus arbitrn. Nam fihoc eflet, ut audientes eum iam no haberet in poteftate aliud facere quam audierat,uis erat quaedam naturae, perquamliberumnoefletadaliammigrare fententiam.Autfi rurfus ex audientibus nullus omnino reciperet,cV hoc naturx uis erat,qux unum aliquidfieri cogeret,cV alteri parti non daret Iocum, Nunc autem qu ia liberum eft animo in quam uelit partern declmare iudiciff fuum,cVquam probaueriteligere uiam,coftat euidenter ineffe hominibus arbitrfj libertate.Igitur priufquam audiat

50 quis quod ei expedit:certum eft quia ignoret, cV ignorans uult cV defiderat quod non expedit agere,propter quod pro hoc no iudicatur. Cum uero audierit caufas erroris fui, cV ratione ueritatis acceperit, tunc R permanferit in his erroribus,qui« bus dudum prxuentus,rede iam uocabitur ad iudicium pcenas daturus, cur uitae eius fpatium, quod ad bene uiuendum accepit, in ludibrrjs confumpfit errorum. Quiuero audiens h xc libenter accipit, cV gratulatur bonorff fibi docftrinam fuiffe delata,requint intentius, cV difcere non definit ufqjquo cognofca t,fi eft uere aliud feculum, in quo bonis praemia przparata fu n t:6V cum certus de hoc fuerit,gratias agensdeo,quodfibi ueritatis lumen oftenderit,decaeterodirigit acftus fuosino« mnibus operibus bonis, quoru fibiin futuro mercedem certus eft praeparata per 40 omnia,dernirans cV ftupens cxteroru hominum errores, cV quod ante oculos pofi tam ueritatem nemo uideat. Ipfe tamen gaudens fuper diuitrjs fapientiae, q uas in- uem ' t,i nfa tiabiliter eis perfr ui cupit, cV exercitio bonorfi operum deledatur,fefti> nans ad feculum futurum mundo corde, cV pura confcientia peruenire,ubi etiam uidere deum regem omnium poiTi t.His aute omnibus carere nos cV fraudari, fola facit ignorantia.Dum enim ignoranthomines quantfi boni habeat fcientia,igno* rantiae malfi de fe non patiuntur excludi, nefciunt enim quanta fit in horfi permu tatione diuerfitas.Propter quod confiliu do unicuiqj difcentin,libeter praebere au« rcmuerbodei, cVcff amoreueritatisaudirc quae dicimus, ut mens optimofemine fufcepto,per bonos aclus Iaetos adferat fruclus.Nam ft me docete ea qux ad falute pertinent,reciperequis abnuit, cVanimoprauis opinionibus occupatoobfiftere

JO RECOG. DIVI CLEHENTIS AD IACOBVM

nititur ,no ex nobis, fed ex femetipfo habebit pereundi caufam, Debet eninuufto ludictoexaminarequae dicimus,cYintelIiger£quia uerba loquimur ueritatisiut cognitfe his qu* funt,ut Aint,& in bonis acff ibus dirigens uiram fuam,regn. ccelo* rum poffit particeps inueniri5fubtjciens fibicar nis defideria, cV dominus eorum fa dus,utita demum etiam ipfe fiat dominatoris omniuiucunda poffeffio.Nam qui permanet m malo5& feruuseftmali, non potcftefficiportioboni, donecperma*

netinmalo:quiaabmitio5utantediximus5duoregnafiatuitdeus5&:poteftatem dedit unicuiqji hominum5ut illius regni fiat portio, cui fe ad obediendu ipfe fubie* cent.Et quia def in.tum eft apud deum,no poffc unum homfne utriufq? regni effe feruum5omniftudiodateoperam,inboniregisfccdusaciuraconcurrere.Propteric» hocdeniq? uerusprophetacum effetprsfensnobifcum^&quofdamexdiuittous mmh.6. negligentesergadeicultumuideret5huiusreiitaaperuitueritatem;Nemopoteft Mumo»rf5«<iinquit5duobusdominisferuire:nopotertfedeoferuire5cVmammona*mammona knijicet, patriaeorum uocediuitias uocans. Hicergoeftuerus propheta,qufinIuda:ano* bfe apparuit,ut audiftis : qui ftans publice fola iuffione faciebat cxcos uidere fur, dos aud.re,fugabat ctemones, aegrfe fanitate reddebat, 8C mortuis uit^.CumcB n.hrfe.effenmpoflib.Ie, etiam cog.tationes hominum peruidebat, qucni nullieft polT.b.le n.f. foh deojhic adnunciauit regnu dei.cui nos de omnibus qua; dicebat tanquam uero prophetae cred.dimus5fiimitatem fidei noftra;, no folum ex uerbis eius5fedcVexoperibusadfumentes,quia8<:didta legis,qua:ante multas genera- to M„vr«^ u »oncs_de Pracfcntia c'us expofuerant, in ipfo cofignabanmr, & imagines geftorS cobtlltctri M°yki& antc 'Pfurn P»ttfa'chat lacob, ipfius per omnia typu ferebant.Tempus (titulLnt quocp aducntus cius'hoc cft> 'Pfum ,n q"° uenerat)Prsdiclum ab efe conftat : 8C * • fuperomniaquodeffet a genttbus expc-dandus, facrisliterfecomprehenfumeft

quae in eo pariter uniuerfa completa funt. Quod aute ludaeoru propheta pradixit eurn 3 gentibus expedandum5fupra modum in eo fidem ueri conflrmat. Si enim dixiffetaIuda:isexpecftandum,noaliquid eximium prophetaffeuideretur auod a contribuli popuIo5cV: a propria gente fperaretur is cuiusaduentus ad falurl mun d. ftierat repromiffus:uideretur enim magis confequentiar ratio effe, ut hoc fierer quam magnificentia prophetalis. Nuncaute cum prophet* dicunt omnem illam 30 ?emaqUo mund' tePromitti™> &nouitate regni, quarinflituendaper

Chrifiu eft5atqj omnia quz de eo indfcantur5ad gentes effe transferenda5iam non iecunduconfequentiarerum5fedincredibiIiquodauaticinatfonfeeuentumagnifi centia prophetica coflrmatur. ludaei nanq? ex initio adfore aliquado hunc uirum per quem cuncfla repararentur5ueriflima traditione fufceperant58<: quotidie medi r«,„^„ tantcsacProfP'acntes'quandoei'"sfi««aduentus:ubiadeffeeumuiderunt8<:

c3 qul^

m nos °*u' ab eo clec1' fumus- H<* autem prouidentia dei faclum eft,ut agnitio boni huius etia gentibus traderetur,8<: hi qui nunquam de eo audierat,nec I prophetfe 40 d.dicerant,agnofcerenteum:illiueroqui quotidianis meditationibus agnouerat, <* ignorarent.bcceenimperuos nuncquiprarfenteseftis, cVdefideratis audiredo*

drina fidei e.us,8<: agnofcere quisA quomodo,8<: qualis fit eius aduetus^prophe ticaueritasadmipIetur.Hoceft enim quod prardixerunt prophet^quiauobis quxrendus^efTet5quideeonunquaaudiftfe.Etideouidentesinuobfe.pfisprophe t.ca dicfta copIeri,huic uni recle credit.'s5hunc recfte expectatis.de hoc refle inqui. r.t.s,utnonfoIumexpecftetis eum5fed&:ha:red.'tatemregnieiuscredentesconfe lcmis s. quamini, fecundfl quod ipfe dixit, quia unufquifcp illius fit feruus, cui fe «pfe fub, iecerit.ProptereaergoeuigiIate58<:dominum,deumcBnoftrumuobisadfcribite: dominum qm fccceliac terra: dominus eft, cV ad ipfius uos imaginem ac fimilitu.

dinem

F R A T R E M COBtlNt, IIBER QJT I N f V S, y%

dincm reformate,ficut ipfe uerus propheta docet,dices : Eftote mifericordes,ficut wtti, cVpater uefter cceleftis mifericors efi,qui oriri farit folem fuum fuper bonos cV ma los,cV pluit fuper iuftos iV iniuftos.Hunc ergo imitamini,cV hiic timete,ficut man datumdaturhominibus:DominSdeumtuum adorabis,cVipfiibli(eruies. Expe= Matth.4. ditenimuobishuicun(dominoferuire,ut peripfumcognofcentesunumdeum, a multis quos inutiliter timebatis,Iiberemini.Qui enim crcatorem omnium no ti= Colentcsfimua met deum, fed eos timet quos ipfe manibus fuis fectt, quid nifi uano fcV inutili fe= hcntexnmmd metipfum obnoxium facit timorif uilioremqj fe cV abiediorem rcddit,quam funt funtipfisft&tu* illa ipfa,quorum timorem mentecocepit. Quinpotius per bonitateeius,qui uos isftupidiores. lo inuitat,redite ad priorem nobilitate ueftram,cV ex bonis adibus,quod ipfius crea torisueftriimaginempo«etis,oftendite,utexcontemplationefimilitudinisipfius etiam filfj eius effe credaminijncipite ergo a fenfibus ueftris abfjcere uanas idolo* rum fpecies,atq? inutiles cV inanes timores,ut fimul et iam conditionem poffitis ini quae feruitutis effugere.Domini etenim ueftri effedi funt illi, qui ne ferui quidem utiIesuobiseffepotaiffent.QaomodoenimfimuIacraexanima,ueIadferuitutem uobis uiderentur idonea,cum neqj audiant,necp uideant,neq* aliquid fentiaritf ni fiquodipfa faltemmateria exquafadtifunt,fiueauri,fiueargenti, ueletiamxris aut lignijcum poffit uobisad ufusneceffarios prodeffe,uosexea formandodeoSj, ociofam per omnia eam atq? inutile reddidiftis. Nos ergo adnunciamus uobis ue=»

io rum dei cultum,fimulq3 monemus 8C hortamur culrores, ut per bonos acftus imf»

tentur eum quem colunt, cV ad imaginem ac fimilitudinem eius, ut fuperius dixi* Simileserimut mus,redirefeftinent.VelimautemdicerentmihihiquiidolacoIunt,fioptantfimi deo,fioper<t ]esfierihisquoscolunt,uulthealiquisueftrumficuidere.quomodoilliuidentfcV eiusimitmur. fic audire quomodo iii i audiuntf fic habere fenfum quomodo illi habetf Abfit hoc abunoquoqjaudientium:hocenim malediclumpotius&couiciumcredendum eft homini,qui imaginem dei in fe gerit, etiamfi fimilit udtncm perdidit.Quales er go dfj habendi funt ifti,quos imitari execrabile fit cultoribus fuis, quorum fimilitu dinem habere contumelia eftf Quid ergof foluite fimulacra inutilia,cV facite uafa utiliaifoluite ociofam pigramcjj materiam, cV facitehumano ufui apta minitteria.

30 Sed non finunt,inquit,leges humanae.Bene, quia humanae leges,cV non ipforum

uirtus.Quomodoergodrjfuntquihumanis legibuscVnon fijis uiribus defen* bijgenttfl dunturf ficcpcVafuribus,canum uigi!ijs,cVclauftrorum munitionibuscoferuan ociofu tur,cV hoc fi fuerint argentea,uel aurea,uel etiam atreainam lapidea 6V fic1ilia,ipfa fuiuilitatemuniuntur,nemoenimlapideumautficlilemdeumfuratur.Vndemi ferabiliores uidenturhi,quibuspreciofiusmetaIlum pericula uiciniora coquirit» Quiergofuraripofrunt,quiabhominibuscuftodiri,quicoflaricVappendi,cV:mal leis caedi,ifti hominibus fenfum habentibus dfj debent uiderif O in quantam mi* feriammortaliumdecidit.intelligentia.Nam fi mortuos timere fumma: ftultitiae ducitur, quid iudicemus de hisqui deterius aliquid quam funt mortui timentf Ifta

40 enim firnulacra nec inmortuorumnumero habenda funt, quia nunquam uixe* runt:praeferenda funt eisetiam fepulchra mortuorum, quoniam Iicet nunc mor* tuifunt,habueruntautem aliquandouitam. Iftiautem quoscolitis,neceam quis dem, quat eft omnibus teterrima, ranarum ac bubonum uitam aliquando gefle= &<M*pr*fiPtn runt.Sedquidopuseftdehis pluramemorare,cum fufficiat dicereeiquiadorat tetijsgintMi ea : Non uides quia quem adoras non uidetf audi,quia quem adoras,non auditf cV intellige, quia non intelligitf opus enim mortalis manus eft, cVneceffario fena fu caret.Tu ergo adoras infenfibilem,cum unufquifqj habens fenfum.nec ea qui» demcredatadoranda quae a deo fadafunt,cVhabent fenfum,ideft,foIem,cVlu« nam, uel ftellas, omniaqj quae in ccelo funt,cVfuper terram.Iuftum enim pu* tant, noneaquae pro mundi minifterio facla funt,fedipforum,cVmundi totiua

71 RECOG, D l V I CLEMENTIS AD IACOBVM

creatorem debere uenerari:gaudent enimetiam haec, cum ille adoratur & colituri

Uonorcreatoris nec libenter accipiut,ut honor crca toris creaturae deferatur. Exceptus enim teft det

nondcbct crea- folius cultus, qui folusincreatus eft,omniaautemcaeterafac1uraeiusfunt. Sicut

turedefim. ergo propriu m e(i eius qui folus non eft faclus deum effe, ita omne quod fa clum

eft,deus uere non eft. Ante omnia ergo intelligere debetis deceptionem ferpentis

antiqiji,cVcaIIidaseiusfuggcftiones,quiquafiperprudentiamdecipituos,a:ue5

lut ratione quadam ferpit per fenfus ueftros, atq? ab ipfo uertice incipiens,per in=

teriores dilabitur medullas, I ucrum magnum computans deceptionem uefiram.

Interferitergofenfibus ueftris opiniones quorumcunqjdeorum,tantu utuosab

uniusdeireuocetfde,fcienspeccatumueftrum,fuumeflefoIatium.llleenimpro !o

Qujreferpens nequitiafua,abinitioterram ederecondemnatuseft,proptereumquemde terra

condemnatusfit adfumptum,iterum refolui fecit in terram, ufcp ad tempus quo ani imae ueftrae per

terri comedere /gnem traducfiae reparentur, ficut alias de hoc plenius edocebimus. Ex ipfo ergo

funtomneserrores8iambiguitates,quibusabuniusdeifidecVcredulitate<6tur

bamini.Et primo omnium fubrjcit cogitationibus hominum, ut ne audiant uerba

ueritatis,per quae malorum ignorantia fugent.Et hoc facit quafi occafione alt erius

fcientia:,adfeuerans eis illam opirrionem qua utuntur plurimi, ut putent fe reos fu

turosnonefle, fiinignorantiafuerint,necredditurosefle rationem prohis qua:

nonaudierint,cVideoauerbodeclinareeosfuadetauditu.Sedaccipitec5tra hacc,

ipfa per femetipfam ignorantia,ualidiflim5 uenenum eft,quod fufriciat anirmam, *©

.tgttaridahS nulla extrinfecusquaefita adiecftione,perimere.Etidco nemoeftqui ignorans,per

txcufabitin hoc quod ignorat euadat,fed certum eft quod intereat. Naturaliter enim peccato*

diciudicij. rum uis interimit peccatorem. Sed quonia iudicium rationabile erit, tam ignoraa

tiar,quamuniufcuiufcppeccaticaufacVorigo requiretur.Isergo qui fcirenoluit,

quomodo poflit uenire ad uitam, fedmaluit ignorare,ne per hoc reus fieri uidere*

tur,ex hocipfoiamquafiquifcieritcVhabuerit fcientla,iudicatur. Agnouitenim

quid eflet quod nolebataudire,8t"nihil ei conferetad excufatione ferpentis artifi*

cio quxfiia calliditas, cum eo enim erit ei ratio quem non latet cor. Vt autem fcias

quia ignorantia per femetipfam generat interitum,anima cum difceflerit a cor po«

re,fi talis exeat quae ignoret eum a quo creata eft,a quo in hoc mundo omnia quae 3»

ufibusfuiserantneceflaria,c6fequutaeft,tanquamingratacV:infidelisaregni eius

luce protjcitur. Subtjcit iterum nequiflimus ferpens aliam hominibusopinione,

quam plures ueftrum proferre foIent.Vnumefle cY nos dicimus deum,quieft

omnium dominus :fed cV ifti,inquiunt,drj funt.Sicut enim unus eft Caefar,cV: ha«

bet fub fe multos iudices,uerbigratia,praefec7os,confuIes,tribunos, £V carteraspo

teftatestfimili arbitramur modo, cum unus fit maior omnium deus, etiam iftos ad

fimilit udinem earum, quas diximus, poteftatu ordinatos efle in hoc mundo deos,

illi quidem maiori fubicdos, nos tamen, cV quae in hoc mundo funt^difpenfantes.

Audite ergo ad haec,quomodo in his ipfis quae ad deceptione proponitis.ueritatis

uquidedeo rationibus c5futemini.D.icitis quia Iocum Caefaris teneat deus,iudicium uero eius 4a

pcr compara cV poteftatu fpeciem feruent hi qui dicutur drj:feruate ergo,ut propofuiftis, exem

tioneshuma-- plum Caefaris,&: fcitote quia ficut nulliex iudicibus, uel adminiftratoribus Caefa»

mnejisesT. ris,id eft,praefeciis,uel procofulibus, uel ducibus, uel tnbunis, fas eft Catfaris no*

men imponi,alioquin QC ille qui fufceperit, cV illi qui detulerint5 pariter interibut:

Ita cV de hoc debetis aduertere 5 quod fi quis nomen dei alicui qua'm praeter ipfum

impofuerir,cV: tlle receperit,unu eundemqj fortienf interitu.,muIto deteriore fortc

quam miniftri Caefaris.Hic enim quideliquit in C aefarem,interitu fufcipiet tempo

ralemrqui uero in unum, qui folus 8C uerus eft deus delinquit,in feculum luet pcc

nas,cVmerit6,ut qui nomen quodeft unicum, iniuriofa conditione uiolauerit.

Quamuis hocipfum deus,non nomcn fit dei, fed hominibus interim uocabulum

iftud

FRATREM D O M I N I", LIBER Q.VINTVS, 75

iftud quafi pro nomine eius coceflbm efl:quod tamen, ut dixi, cum contumelfofe traclatur,ad ueri eiusnominis refer tur iniuria . Deniqj ueteres Aegyptioru qui de ccelefti curfu,cV aftrorum natura rationem fibi uifi funtreperifle,obfidentefenfus eorumda:mone,om!iibusnihilomj'nuscontumelfjsnomeninc6municabilefub« iecerunt.Nam alfj eorum bouem,qui Apis dicitur colendu tradidere,alfj Hircum, alfj Gattas,nonnulIi Ibin,quidam Serpentem. Pifcem quoqj, cV Cajpas, cV Cloa* cas,Crepitusuentris.pronuminibushabendosefledocuerunt, cValia in numera« bilia,qux pudet etiam nominare.Hzc dicente P>etro,riferunt omnes qui audieba* mus.Et Petrus:Ridetis,inquit, uos alioru dedecora, quia longa confuetudine pro

«o pria non uidetis.Nam Aegyptiorii quidem ftultitiam merito ridetis,qui muta ani* mah'a,ipftcufintrationabiles,coIunt.AuditetamenquomodocVilliuosirrideant: aiunt enim : Nos uiuentia colimus animalia, licet moritura: uos uero que nuquam AnimdLqut omntno uixere,haec co!itis,cV adoratis . Addunt praterea etiam illud, figuras efle, fmtuirtutufym cV allegorias uirtutum quarundam, quibus adiutricibus regatur hominum genus, boU meUtu e& fed pudoris perfugio haec cV nonnulla his fimilia connedentes, errorem fuum ue- cokrequkmfid lare nituntur.Sed ni3 eft nuc tempus Aegyptfjs refpondere,cV derelida cura pr£= '"<« cxmmes. fentium,abfentiummedicariIanguores. Certumnanqueindiciumeft,uos ab hu* iufmodi aegritudinehaberfaIienos,quieam nondoluiflis utpropriam,fednfiflis ut alienam. Sed redeamus ad uos, quibus placet haberi deum ut Caefare, deos aus

io tem ut miniftros,cV procuratores Caefaris:fequimini me attentius, cV modo uobis oftendam latebras fcrpetis,in argumenti huius curuis anfradibus collocatas. Cer* cum apud omnes efle debet,SC indubitatum de deo,quia a' nullo fadus eft, fed ipfe fecituniuerfa,nihilex fadurisfuispofiecoa?quari:neq? enim ita quis inrationalis inueniripoteft,quiputetquodc6ferripoflitfacfturafadori.Siergohumanamens non fblum ratione, fed fcV naturali quodam motu, rede hanc opinionem tenet,il« lud.dicideum, cut conferriautexaequarinihil poteft: fed quod cundis emineat,cY cunda repellat : quomodo nomen illud quod fuper omnia efle creditur, rede his creditur dari,quos ad minifleriu cY procuratione humanac uita: putatis elTe difpo* fitosrSedcVi)ludaddemus:mundushicfinedubiofa(Suseft,cVeftcorruptibiIis,fis

?° cut etiam pof fmodum latius oftendemus:interim cY faclum eum cV corruptibilem conftat.Si ergo mundus deus dici non poteft,cV rede non poteft,quia corruptibi* lis eft, quomodo partes mundi dei nomen accfpientf quod enim totus non poteft efle mundus ,multo magis non erit pars eius.Igitur fl redeamus ad exemplum Cae faris, uidete cjuam Iongeerretis.Catfari,eiufdem licet narime hominem cuius ipfe efl(conferritamenneminemIicetdeo,quihocipfoquodanulIofactus,fedipfefea cit omnia,cunda fupereminet) conferri debere aliquem creditisc' Sed Cxfaris qui« dem nomen nulli alfj audetis imponere,quia reum fuum ftatim punit: dei uero au detis,quia reum fuum punire propter pcenitentiam diftertf Per alios item ferpens ille proferre uerba huiufcemodi folet: Nos ad honorem inuifibilis def imagines ui-

4° fibiles adoramus:quod certiflime falfum eft . Si enim uere uelitis dei imaginem co*

Iere,homini benefacfentes, ueram in eo dei imaginem coleretis.fn omni enim ho* Verecolerc mine eft imago dei,non in omnibus uero fimilitudo, fed ubi benigna anima eft,cV imZine dei> efi mens pura.Siergo uere uultis honorareimaginem dei,nos uobis quod uerum eft "omini benefa* aperimus,uthominiquiadimaginemdeifacftuseftbenefaciatis, honoremcVreue cerc' rentiamdeferatis,efurienticibum,fitieno'poculum,nudoindumentum,atgromi« nifterium,peregrino hofpitiu, cV in carcere pofito neceflaria minifiretis, cV hoc eft quod uere deo delatum reputabitur. Harc autem in tantum ad honorem dei ima* ginis caedunt,ut qui ifta non fecerit, contumeliam imagini diuinae intulifle creda- tur . Quis ergo ifte honor dei eft, per lapideas cY ligneas formas difcurrere, cV ina» nes atq? exanimes figuras,tanqua numina uenerari,cY hominem in quo uere ima .-

G

74 RECOG. DIVI CIEHEMIS A D IACOBVM

go dei eft fpernereCimo potius ccrti eftote,q uod q ui homicidium Facit, aut adulte*

riunij cV quicquid in hominum pccnam, uei imuriam geritur, in his omnibus dei

luiffe ergo imago uiolatur . Magna enim impietas in deum efi, lardere hominem \ omne ergo

Chifluntskge quoci ipfe pati non uis,cum facis a!rj,imaginem dei iniquis mccroribus fodas . ln=>

tOe pr.edpua, telifgite ergo,quia iatentis intrinfecus fei petis eft ifta fuggeftio.quat perfuadet pios

teficttur Aelius Uos uideripofle,cum infenfibiliacolitis; cVnonuideriimpios, cum fenfibiles cV ra*

limp.Quod ti tionabiles laditis . Sed ad harc alio nobis ferpens ore refpondet, cV dicit: Si nolebat

h non uisfieri, nec efle deus,utiq? non erant. NondQ uobis dico,quomodo ad uniufcuiufqj men»

alterineficeris, cis probatione,in hoc mundo permittuntur efle multa contrana:fed iliud eft quod

nunc interim couenit dici, fi fecundum uos omne quod adorandum erat, efle non 10

debuit,nihii pene futuru erat in hoc mundo. Quid enim eft quod reIiquiftis,quod

nonadoratisrfolem^lunam.ftella^aquam.terram^montesjarbores^lapidesjhomi*

nes, nihil horum eft quod non adoraftis. Oportuit ergo,iuxta uocem ueftram, ni*

hil horum fieri a deo, ne haberetis quod pofletis adorare: fed ne homines quidem

ipfos effe oportuit, qui adorarent. Vere hoc eft quod defiderat ille qui intra uos la=

tet ferpens,nulli ucftrijm parcit, nullum uuit effugere de interitu; fed non ita erit.

Audite enim quia non delinquit iliud quod adoratur, fed llie qui adorat . luftum

nanq? eft apud deum iudicium,cV aliter iniuriam patientem iudicat, aiiter inferen

tem.Sed dicis,oportebat ergo eos qui adorant,quod non licet adorari,ftatim peri*

Qgit Hilue mi a deo,ne cV alius hoc faceret. Sed nonne es tu prudentior deo ut ei confilia fug* zo

riuseiusfuit. gerasrfcit ille quid faciat.Omnibus etenim in ignorantiapofitis patientiam P«"|«at.

Rom. «. quia mifericors cV pius eft, tV pracuidet, quia ex impijs multi efficiuntur pr), « ex

ipfis qui impura figmenta,cV pollutas imagines uenerantur, nonnulli conuerli ad

deum, cV reuocantes fe a peccatis, 8C agentes bona opera, perueniunt ad falutem,

Sed debuimus,inquit,omnino nec ad cogitatione iftam uenire, ut haec faceremus.

Ignoratis quid eft libertas arbitrtj, cV latet uos quia ille uere bonus eft, qui fuo pro*

>. /f ) pofitobonuseftfQuiautemneceflitateretineturinbono,bonusnonpoteitci(ci,

- V ■ -A ■ \ quia non eft fuum quod eft.Quia crgo in unoquoq? iibertas efi in electione bono>

1 rum uel malorum,ipfe fibi uelpra:mia,uel interitum quarrit.[mo,inquit,quicquid

cogitamus,deusnobisadducitadmentem.Quidagitis6hominesCbiafphematis: 30

fi enim omne quod cogitamus ipfe nobis adducit ad mentem,ipfe ergo nobis cogt

Efiw nudorum tationes adulterrj fuggerit, cV auaritiar, cV blafphemiac, omniscp luxuriar f Defimte

nonejluutor. qU2fo ab huiufmodi blafphemrjs,cV qui fit deo dignus honor intelligite. Nec dica*

tis,utfoIentquidamueftrum, quiadeus mortaliumhonore nonindiget. Hlequi*

dem uere nullius indiget,fed uos debetis agnofcere,quia uobis prodeft honor,que

deo defertis.Quid enim tam execrabile, quam figratiam referre nefciat homo pro

prio conditoricSed me!ius,inquit,facimus nos, qui cV ipfi, cV omnibus cn ipfo gra=

tiasagimus.In hoc fubuerfionem falutis ueftra: non intelligitis fTaleeft enim hoc,

quale fi quis arger ad medelam fui, medicu pariter cV uenenarios inuitet, cum 1II1

! nocerequidem pofllnt,curarenonpoflint:uerusautemmedicus,uenenisillorurn 40

recufet fua medicameta mifcere, ne aut pernicies bono, aut fanitas nocentibus ad*

fcribatur.Dicis ergo:indignatur,aut inuidet deus,fi cum ipfe benefaciat,alfjs gratie.

referanturf Etiamfi non indignetur, non uult tamen erroris autor extftere, ut fui

operisbeneficioinani idolo fides detur. Quid certetamimpium,tamingratum,

quam a deo beneficium confequi, cV redderelignis ac lapidibusgratiam f Propter

quod expergifcimini,cV intelligite faiutem ueftram,deus enim nullius indiget,ne*

que aliquid requirit,necp in aliquo larditur.fed nos fumus qui aut iuuamur,aut law

dimur in eo quo grati,aut ingrati fumus.Nam deo quid confertur ex laudibus no*

ftrisf autquidauferturexblafphemfjsf nifi quod deus animamfibigratiasagen-

temjproximamfibicVfamiliaremfacitjingratamuero.maluspoffidetdemon.Sed

FRATREM DOMINl, LIBER Q.V INTVS, 7$

cV illud fcire uos uolo,quod aiuerfurr» h uiufmodi animas, non ipfe deus per fe uU , .,

tionem profert, fed uniuerfa creatura etus infurgit, tV pcenas de imprjs fum.t : cV « « » J quamuisinpra:fentifeculodcibonitasaequ;aliterptjscVimprjs,mudilucemacter. P1/5" J ne minifieria largiatur,tamen non abfos do.lore fui lueem fol impfjs prxbet, caue* racR elementa exhibent feruitutem. Denicp interdum etiam cotra bonitatem con=> ditoris, fatigata fceleribus impioru uincuntur elementa: cV inde eft quod aut terra: fruclus corr umpitur,aut aeris temperies temeratur,aut fupra modu ardor folis in* cenditur, uel imbrium, ac frigoru uis immenfa diffunditur . Inde lues cV fames, dC mortis facies diuerfa percun it, feftinat enim creatura in impios mouere uindida. to Dei tamen bonitas reprimit ea,cV ab indignatione impioru refrenat,ac fuae miferu cordie obedire cogit,magis quam peccatis hominu 8C fceleribus inflammari:expe= dat enim patientia dei,dum in hoc corpore funt.hominu conuerfionem . Quod fi qui ad exitum uitse in impietate perftiterint,tum iam difcedens anima qux immor* talis eft,pro impietatis fu x perfeuerantia Iuet pcenas.lmmortales nanq? funt etiam impioruanima:, quasipfi fortafleuelintparitercumcorporibus fuisfiniri: fednon ita eft,perfert cnim ignis asterni fine fine fupplicia, cV ad perniciem fui naturam no habetmoriendi.Sed fortaffe dicetis mihi.terres nos Petre. Et quomodo uobis dice mus qua: in re funtfnunquid tacentes adnunciare poffumus ueritatemrqua: funt, xpifcopis non aliterquam fijntproferre nefcimus.Quodfi taceamus,caufamuobis pernitiofae eftucendum. zo ignorantix nos dabimus, cV fatisfaciemus latenti intra uos, fcV obfidenti fenfus ue= ftros ferpenti.qui h arc uobis callide fuggerit,ut femper uos inimicos faciat deo.Sed nos adhoc mifli fumus, ut prodamus uobis latebras eius, cV abfoluetes inimicitias, reconciliemus uos deo, ut ad ipfum couenamini, cV placeatis ei in operibus bonis. Inimicitix nancft funt homini ad deum, inrationabilis cV impius fenfus, prauumcj} propofitum ,maxime cum uidetur fibi fcire aliquid,cV eft in ignorantia. Vbi autem Amicitumcum atadishis,ead™obisplacerecc*perint,c^deo^

bis atcfieacccperitisuelle,qua:uultdeus,tuncuereamic«eiusd.cem.n.. Sedfor* Adipifcmwr. taflls aliqui ex uobis dicentmihil curac eft deo de rebus human.s,cV cu.us ne ad no titia quide pofTumus peruenire,quomodoad amicitias perueniemusrQuod deus 50 curam gerat h umanarS rerum, ipfius mundi gubernatio teftis eft, cui fol quot.d.e deferuit cui «mbres miniftrant, cui fontes, flumina, uenticp, 8C omnia ramulantur elementa q uze quanto potiora ab hominibus uidentur, tanto curam dei effe erga homines incKcant . Nifi enim poteftate excelfi, nunqua potiora infenoribus mini* ftrarent ! cV per hoc non folum curam deus erga homines, fed cV grandem quen* dam habere docetur affertu, quorum minifterio tam praedara mancipauit elemen ta Ouodautemetia adamicitiasdei perueniant homines, exemplo nobis funt hi Diaumejlhoc quotu precibus tantum indulfit, ut clauderet imbribus coelum cum uellent,cV rur de Hehu,dequo fum cum peterent,relaxaret:cV multa alia uoluntatem fuam facientibus, prxftmt, j-Kegum. quz n5 nifi amicifllmis preftarentur.Sed dices,quid enim teditur deus fi cV ifta co* 40 lantur a nobis f Si quis ueftrum honore patri debitS, a quo plurima benericia con= fequutuseft,alfjdeferat,cx:aIienuatcRextraneuquafi patremcolat.nontibiuide* tur impius exiftere in patre, fcV exharredatione dignifllmus C Alti d.cunt, impiu ett finoncolamuseaquxnobistraditafuntapatribusnoftris^cVreligionepraeuarica* _

mur a maioribus datam.Hac ratione fi cuius pater latro fuit, aut ficuius Ieno,a pa* "««W tribus fibi traditam confuetudine mutare non debet, nec ad meliore u.am a pater, '< /"™"- nis erroribus reuocari:cV impiu ducitur, fi quis non cS parentibus peccet, aut cum *W™TM ipfis impius perfeueret. Alrj dicunt,n5 debemus molefti effedeo,cV ipfum femper W» aut miferiaru querelis,aut petitionS noftrarS neceffitatibus onerare . Quam ftuU ta tV abfcp omni fale refponfio:moleftum deo putas, fi ei pro beneficrjs fuis gratias agasCcuimoleftSnonpiuas.fiproipfiusmuneribus^IigniscVlapidibusgratiasre*

J6 RECOS, DIVl CLEMENTIS AD IACOBVM

feras^EtquomoidOjCUtnforteimberloagafereniiaiefufpenditurjOmnesadca-is oculos tendimus;, cV ab omnipoten te deo pl uuiaru muncra flagitamus, omnesqj cum paruulis ad deu fufis precibus, rniferauones ipfius exoi amus f Sed reuera in* grataanimaecumimpetrauerintjCitoobliuifcuntxoledisenimmelTibusautuins demt)s,cotinu6 ad furda cV muta fimulacra primitias frugu deferSt, cV pro his quse deusconceflit,in templis autlucis uotaperfoluunt, cV ibi facrificia dacmonrjsoifes runt,atcp accepta gratia,permutant gratia: Iargitorem.Sed quida dicunt, hacc laeti= TFefiidiesgenti'- tiargratia, tVadreleuandos animosinftituta.cVad hocinuenta,uthumanamens Imm. aliquantulucuris; 8C mccroribus relaxetur . Videte quomodoipfiaccufatoreseftis

eorum que; geritns.Si hxc leuandi mceroris cV tetitia: capiends caufa repei ta funt, iq quomodoin luciis cV fyluis inuocationes da;monu fiunt f quomodo infani rotatus hominS.fedionesq; membrorii, cV abfcifiones uerendoru f quomodoin his furor rabidus concipittiirrquomodo inuitatur infania f quomodo mulieres fparfis crini= bus furibundx iaclanturf unde ftridor cV fremitus dentium f unde mugitus cordis cV uifceru,cV omnia illa quae uel fimulata, uel etiam minifterio damonu compagi> nata,ad terrorem ftultoru,cV ignorantium hominS proferunturf hacc Ieuandi anis mi gratia fiunt,an potius opprimendifNodum fentitis necp intelligitis, latentis in= tra uos ferpentis ha:c efle confiliaf qui uos per inrationabiles erroru fuggeftiones, a rationeueritatisabducit, utuos libidiniscVconcupifcentiac,actotius dedecoris feruos teneat ac miniftros.Sed ego dara uos omnes praedkationis uoce conteftor, z0 verareligiodei qUOd e contrario religio dei ad fobrietate uos reuocat cVpudicitiam,a luxuria ac fu inquibmfuti. rore iubet efle continentes, 8C per patientia ac manfuetudine, reiecare lapfus ira* cundiat,proprrjs efle contentos,cV uirtutc parfimoni^ne egeftate quidem compul fos aliena diripere,fed in omnibus feruare iuftitiamub idol orum uos immolatione penitus remouere:per haec enim inuitatis dacmones ad uoftnetipfos,cV introeundi eis aditum fponte praebetis,cV ex hociam uel furoris caufas ,uel inliciti amoris acci= pitis.Hinc omnis impietat is origo defcendit,hinc homicidia,aduheiia, fui », cV fe« minariu malorum omniu flagitiorumqj concipitur, dum profanfc libaminibuscV odoribus indulge tis,ac locu dominandi in uos, cV ius quodamodo obtinendi ma« lignis fpiritibus datis.ingreffi enim fenfus ueftros,quid nifi quac libidinis, quae in* yj iuftitiac, quaecrudelitatisfunt operentur,cVad omnia uosquibusipfideiecftantur, fubigant obedire r permittente reuera hoc deo pati uos ab eis iufto quoda iudicio, ut ex ipfo dedecore acluum fenfuumqj ueftroru, intelligatis quam indignii fit dae=> monibus, 8C non deo effe fubiedos . Hinc cV ad indecoros 8C fcedos adus per ami citias daemonu per uenitur. Hinc ufqj ad ipfius uitg perniciem.uel per flamma libi« dinis accenditur, uel per iracundiae rabiem, aut nimietatem triftitiae peruenitur,ut facpe notum eft,etia manus fibi intulifle nonuIlos:quod,ut diximus, iufta quadam dei fententia fieri ab his non prohibetur, ut 8C quibus fe fubdiderint intelligant, 8C quem deferuerint recognofcant . Sed dicet aliquis, pafliones iftae interdS accidunt etiam his quideum colunt.Non eft uer3:etenim nos illum deidicamus efle culto* 40 rem,qui uoluntate dei facit,cV legis praecepta culiodit. Apud deum enim, non ille Rom.j. quiapudhominesIudeusdicitur,[udatuseft:necpquigentiIisuocatur,iIIegentiIis eft, fed qui deo credens legem impleuerit, ac uoluntate eius fecerit, etiamfi non fit circuncifus. Veru s dei cultor eft is,qui non folii ipfe a paflionibus liber eft, uerum 8C alios ab eis liber os reddit,etiamfi fint ita graues,ut montibus coacquenturtper fi« dem qua credit deo,transfert eas:fed 8C motes uere cu arboribus fuis, fi neceffe fit, per fide transfert. Qui autem uidetur quide colere deum, fed neq? fide plena, necp operibusmandatorumunitur,fedeftpeccator, propeccatislocumdeditin fcmet* ipfo paflionibus,q uae ad pccnam peccantium coftitutac funt a' deo, ut ab eis pcr in* lata fupplicia, exigant debita peccatotu, cV purgatiores cos ad iudicm iliud omnia

generale

FRATREM DOMINI, LIBER Q,V I N T V S. 77

generaleperducant, fi tamen cafligationem eorum nondeferatfides.Naminfi* mfideliu dam delium caftigatio in praefenti uita indicium eft,quo alien i exifiere incipiunt a futu natio inhocft* ris bonis:deum uero colentium caftigatio, cum pro peccatis qux acciderint eis in=> ctdo. fertur,comifllabeisexigitdebitum:utpra:uenicntesiudicium,inprsfentifecuIo peccati debitum foIuant,SC Iiberentur uel ex p arte media ab anernis, qua: iliic pres paratae funt,pccnis.Sed hax ita effe non recipit,qui non credit futuru efle iudicium dei,&: ob hoc prxfentis feculi uoluptatibus obligatus,ab aternis excluditur bonis. Et ideo nos non negligimus prsedicare uobis,quar faluti ueftra: fcimus effe necefla ria, diqai fituerus dei cultusoftendere, ut credentes deo, per opera bonapoflitis

10 una nobifcum futuri feculi harredes exiftere . Quod fi nondii apud uos certum eft, uera efle quae dicimus, interim pro hoc primo non debetis argre accipere cV infefti efle,qufaquaeputamusbona,haecuobisadnunctamus,cVquoduobisfaIutarecffe credimus,hocetiam uobis conferrenon inuidemus,omni,utdixi, ftudio laboran» tes,quocohaeredes uos bonorum, quae ipfi nobiseuentura credimus, habeamus. Vtrum autem pro certo uera fint qux adnunciamus uobis, non aliter fcire poterta tis,nifi ur obedientes his quae mandantur,ipfo rerum exitu, cV beatitudinis certiffis mo flne doceamini . Et ideo etiamfi latens intrinfecus ferpens, fenfus uefiros mille dcprauandi artibus occupet, cV impedimenta mille fubrjciat, quibus a falutari doa cuina ueftru declinet auditu,eo magis obfiftere ei debetis, & fpretis eius fuggeftio

20 nibus ad audiendum a' nobis uerbum,fufcipiendamq3 dodtrinam frequentius con uenire,quia nemo poteft difcere aliquid qui non docetur.Cumq; hac dixiflet,iuf=» fit fibi eos qui Ianguoribus,uel darmonibus urgebantur,offerri, QC impofuit eis ma nus cum oratione,atqj ita turbas dimifit,admonens,ut ad audiendum uerbo, die* bus quibus inibidem moraturus eflet,frequentarent.Ideo ubi turba:abfceflere,Pe trus aquis quae in horto fluebant corpus diluens, una cu ceteris uoIentibus,humfc fterni iuffit fub arbore quada,cuius umbra erat plurima,cV recumbere nos iecun* dum ordinem apud Caefaream ftatutum praecepit. Atqj ita cibo fumpto, Hebreo» rum ritu gratias agens deo,quia adhuc aliquantulu diei fupererat,iubet nos de qui busuelimuspercotari.Cumcpeflemusomnescueouiginti,unicuiq)dequoquae«

50 rere uoluit explanauit, quoru fingula quaeq? libellis coprehenfa ribi ante iam mifi. LibeUiijtinon Vefpere autem iam facSo ingrefli hofpitiu cum ipfo,fuis quiq? Iocis requieuimus. txtant.

RECOGNITIONVM DIVI CLEMEN

TIS A D IACOBVM FRATREM DOMI- NI, LIBER SEXTVS, RVFINO

Toran o Aquileienfe interprete.

B 1 uero rarefcentibus tenebris primum dies ccepit proferre cre pufculum,Petrus orationis gratia hortu ingreffus, exinde egre diens atqj tngredies,uelutexcufare nobis uidebatur,quod tar* dius folitoeuigilans ueniffet ad nos. Aiebat ergo: Vbi ueris te* pus longiore fecerit diem.neceffe eft ut nox breuior fiat: fi quis ergoftudiorum caufa nocftis aliquid occuparedefiderat,non in omni tempore eafdem horasobferuaredebet ad uigilandum, i ed eade remporis fpatia,fiue breuior,fiue longior fit nox,dormiendo c6fumere,8c" curaremagnopere,nepra:fumens exhisfpatrjs quaehaberead ftudendii folet, ad= dat fomno,cVuigiIandi tempus imminuat.Obferuandu nanqj cV tllud eft,neforte fi nondu decodis cibis interrumpant fomni,indigefti! corpus adgrauet mente, 8c" crudos adhuc exhalans fpiritus, interiorem fenfum cofufum reddat ac turbidum.

G 5

78 RECOG, DIVI CLEHEHTIS AD IACOBV. M

Rectu crgo eft,ut copetenti etiampars i fta quiete foueatur, quo pofiit fufficienter

his.qua:fibidebentur,corpusexptetis,iiiiftum inreliquismenti exhibere minifte»

riiLEt cum harc dixiffet,plurimis iam c5 fueto in horti ioco ad audtendu congregas

ConcioVetri. tis proceffit Petrus.cV fa!utatisexmoreiturbis,dicerehocmodocoepit.Quoniam*

quide ficut terra cultore negleAa, fpinas SC tribulos neceffario producit:ita fenfus

uefter longi temporis incuria,m uiras cV noxias opiniones reru,cV intelligentias fal

E«<mgrfiS coh (x (cientix germinauit . Opus efl nunc multa diligentia ad excolendu rus mentis

nmcordU m* ueftrx,utidfermo Uer!tatis,quieftueru;scVdIl^enscordiscolonuS,adnduisexco

ftrieft. latdifciplinis.VeftrumergoeftprxbereeiobedientiaAoccupationesacfolicitudi

nesfuperfluasamputare,nebonuuerbifemenenecetnoxiugermen.Poteftenim 10 fieri utmulti temporis negligemia,breuiscVadfiduareparetdi]igentia:incertum nancR eft uniufcuiufq? uite. tepus,& ideo feftinandu eft ad falute,ne fortecundtan* tem mors repentina prxueniat.Etob hoc acrius intendendueft,ut dum efl tempo ris fpatiu collecla mala: cofuetudinis uitia refecentur. Quod non aliter facere pote rtis nifi ut irafcamini quodammodo aduerfum uofmetipfos,pro his quae inutiliter geffiftis ac turpiter. Hxc enim eft iufta cV neceffaria iracudia, qua unufquifq? in bis quibus errauit cV perpera geffit,indignat,cV femetipfum incufat: ex qua indigna* tione accenditur in nobis ignis quida, qui uelut agro ftenli immiffus, cofumptis cV excodis radiobus peffima: uoluptatis, bono femini uerbi dei foecundiorem cordis pricparat glebam.Puto aute quod fatis dignas habeatis caufas iracundie.ex qutbus 20 ruftifiimusignisiftecoalefcat,ficofideretisinquantosuoserroresdeduxitignoran tix ma!u, quatoscn lapfus,cV quanta precipitia ad peccandu dedit,a quantis uos bo nis abftraxit, cVin qux prxcipitauit mala, cV quod eft fuper omnia grauius, quod uosinfuturofeculoxternis poznis obnoxios fecit.Nonneprohisomnibus,ubi uobis ueritatis lumen obfulfit,ignis iuftiffima: indignationis accenditur,cV tracuna dia: deo placitx intra uos cofurgit incendiuf quo confumatur, cV radicitus intereat omnegermen,fiquodforteintrauosmaIecocupifcentiacpulluiauit.Vnde&.'ipfe quimifitnos,cum ueniflet,cVomnemunduuidiffet admalitiadeclinaffe, nocon* tinuo pace ei in erroribus pofito dedit, ne eum cofirmaret in malis, fed ignorantiae eiusruinis fcientiamueritatisoppofuit,utfiforterefipifcerent, cVIumen ueritatis 33 afpiceret,deceptos fe,cV in precipitia erroris abftrados merito do!erent,cV iracun* dix falutaris ignem aduerfum deceptrice fui cociperent ignorantia. Ob hoc itaqj di cebat : Ignem ueni mittere in terram, cV quem uolo ut accendatur.Eft ergo pugna Viumilituteft. quedam,qua: gerenda nobis eft in hac uita:fermo enim ueritatis cV fcienti?,necefia rio feparat homines ab errore cV ignoratia,ficut farpe uidimus putrefacftas cV emor tuascorporiscarnes^conexione uiuentiumembroruferrofecantefeparari.Tale crgo aliquid eft quod agit ueritatis agnitio : neccffc eft enim, ut falutis caufa filius, uerbi gratia,qui fermone receperit ueritatis,a' parentibus feparetur incredulis : aut rurfum,patcr feparetura fiIio,autfiliaamatre.Ethoc modointerpropinquosSc" cofanguineos credentes,atqj increduIos,fcientia: cV ignorantiae, ueritatisq? cV erro 40 Mitth.xo. ris pugna cofurgit.Etob hociterumdicebat qui nos mifitlNonuenipacem mitte* re m terram,fed gladiu . Quod fi dicit aliquis, fcV quomodo iuftum uidet feparari 1 parentibusf Audi quomodo:quia (i cum ipfis in errore permaneant,neq? illis pro= GUiwieuM-. derunt, cV ipfi cum illis pariter interibunt . luftu igitur tV ualde iuftum eft, feparari gWf eum qui faluari uult, ab eo qui non uult . Sed cV illud aduerte, quia non ex ilhs qui

retfius intelligunt,uenit ifta feparatio,illienim uolunt effe,pariter tV prodeffe eis, cV docere meliora:fed eft iftud propriu ignorantiae uitiu, ut confutantem fe uerita- tis Iucem n5 ferat habere de proximo,& ideo ex illis ifta nafcif feparatio. Nam qui fcientia ueritatis accipiunt, quia bonitatis plena eft, tanqua a bono deodatam, cu- piunt eam,fi fieri poteft,cu omnibus haberc comuncm.etiacum his qui oderut eov

FUTREM-DOMINI, LIBER SEXTVS. 79

cV jerfequur.f : fciuntenim,quia pcccatiipforu caufa ignorantia eft.Propterea de- nitjj ipfc magifter c um ab h is qui igiorabant eum,duceretur ad crucem,orabat pa tremprointerfecloribusfuis,&diccbat:Paterremitteeispeccatum,nefciuntenim imc.i}. qud taciunt.Imitantes quoqj difcipuli magiftru, etia ipfi cum paterentur, fimili ter pr j infecfloribus fuis orabant.QuoJ fi dtfciplina nobis eft,orare etia pro interferto nbus,cV perfequutoribus noftris, cuomodo no etiam parentu cV propinquorum pefequutiones ferre,cV procouerlioneeoru orare debemus C Tum deinde etiam illud diligentius c5fideremus,quae ltt nobis caufa paretes diligendi . Pro eo,inquit, quod uit^e noftrae uidentur autores . Autores quide uitae noftrae parentes no funr,

Jo fecmtniftri: nonenim uitampraebent, fedingrediendinobisadhancuitamexhi; beitminifteriu:autorautemuita:,unuscVfoIuseftdeus.SiergoautoremuitgdiIii ge e uoluerimuSjillum nobis fciarnus efle diligendQ.Sed !llum,inquit,cognofcere nc potuimus,i(tos aute St" nouimus,cV in affeclu habemus . Efto,non potueris co- gnofcerequidfitdeus,quidtamennon fitdeus,perfaciIefcirepotuifti. Namquo= Uocej} quod modo latere potuit hominequodligna,autlapis ,aut aes, uel aliahuiufmodimate opinor impulit ria.deus no fitrQuod fi in hts quf facile deprehedere potuiftis,animu ad difcutien- Dionyfium fcri dumnoluiftisintcndere,certueftqutainagnitionedeitmpeditteftis,nonimpofli- heredeThcolo bi! tatis,fed ignauiae uitioinam fi uoluiffetis, ex his ipfis inutilibus fimulacris, pro* gianegatiuit. fecto accepifletis inteiligetiae uiam. Certueft enim quia per ferru facla funt fimuia*

2d cr£3ferrumueroperigneconfe<5tueft,quiignisaquaextinguitur,aquaautemper fpiritu mouetur.fpiritus autem a deo initium habet. Sic enim dicit Moyfes prophe ia:nprincipiofecitdeus ccclucVterram,terraautemeratinuiftbiliscVinc6pofita, Gen.t. cV enebrac erant fuper abyffum, cV fpiritus dei erat fuper aquas, qui fpiritus iuffu de ,quafi ipfa coditoris manu, lucem feparauit a tenebris, cV poft illud inuifibile cce lutn,iftud uifibile produxit, ut fuperiora quide habitaculu faceret angelis, inferios ra jero hominibus.Propter te ergo dei iullu, aqua quae erat fuper faciem terrae fes Vropter homU celfit,ut terra tibi produceret frudus: cui etiam humoru uenas latenter inferuit, ut niomnia crea* tibiexeaprofluerentfontes,cVflumina.Propterteproducereiuflaeftanimantia, tafunt. fcV omnia quae tuo ufui uoluntatiqj feruirent. Aut non propter te uenti fpirant, ut >

}° exipfis cocipiens frudus tibi terra parturiatrNon propter te imbres profluunt, cV tcpora uiciflitudines mutantdM5 propter te fo! oritur,cV occidit,cV mutationcs Iu= naperpetiturfProptertemareexhibetfamuIatufuum,uttibiingratocundafub* iaceant.Nonne pro hisomnibus ifta erit ultionis pcena, quia horu omnium largi« tore,quem ante omnia cV agnofcere cV uenerari debuiftis,fo!u pra: carteris ignora* ftis,"Sed cV nunc eifdem uos ad intelligentia urjs duco : uidetis etenim quod omnia gignuntur ex aquis, aqua uero per unigenitum exinitio facla eft,unigenitiuero omnipotens deus caput eft, per quem tali ordine, quo fupra diximus, peruenif ad paire:cumautemperuenerisadpatrem,agnofceshanc efleuoluntateeius,utper aquas quae primae creatae funt,denuo renafcaris . Qui enim regeneratus fuerit per

40 aqua.bonisoperibusadimpletiSjha-resefficif eiusaquoinincorruptione regene^ ratJseft.Propterquodparatisanimisaccedite,quafifilrjadpatre,utpeccataueftra diluanf, cV caufa eoru fola ignoratia fuiffeprobef apuddeu.Nam fi poft agnitione horum permanetis in incredulitate,uobis iam perditionis ueftrae caufa . cV no igno= rar.tiaereputabif.Necputes quod etiamfiomnepietatecolas^omnemcpiuftitiam, baptifmu uero no accipias, fpem poflis habere apud deum: tmo potius maiore pcc Baptifmusna na Jignuserit, qui bona opera non bene operatur: confertur enim meritu homi- ceffarius. ni cx bonis geftis/ed fi ita gerantur ficut deus iubet. Deus autem iuflltomnem co* operatumfunt lentemfebaptifmoconfignarilquod fi tu reniteris,cVtuaeuoIuntatimagisquam bonafifiuntita deiobtemperas,contrarius fine dubio cV inimicus es uoluntati eius . Sed dices for* <*t deus puce* taf.'e,quid confert aqua: baptifmus ad dei cultum i Primo quidem,quia quod Plt-

G 4

80 RECOG. DIVI CLEMENTIS AD IACOBVM

deoplacuit impietur: fecundo,qiuia regeneratoexaquis, cVdeo renato,fragi!ita*

prioris natiuitatis,quae tibi per hoimine facla eft,amputatur, 8i ita demu peruenire

poterisad falute,aliter ueroimpolflibileeft. Sic enim nobis c5 facramcto uerus pro

loan.i. phetateftatuseft,dicens:Amendiicouobis,nifiquisdenu6rcnatusfueritexaqua,

no introibit in regna ccc!or5.Et ideo adceleratc, cft enim in aquis iftis mifericordiae

uis quaeda,quae ex initio ferebaf fuper eas,cV agnofcit eos qui baptizantur fub ap*

peIlattonetriplicisfacrameti,cV:cripitcosdefupp!icrjsfuturis,quafidonumquod<

dam offerens deo,animas per baptifmu confecratas. Cofugite ergo ad aquas iftas,

folae funt enim quac pofllnt uim futuri ignis ex tinguere ad quas qui moraf accedc

re,coftat in eo infidelitatis adhuc idolum permanere, 8C ab ipfo prohiberi ad aquas »o

qugfalutecoferunt,properarc.Siueenimiuftusfis,fiueiniuitus,baptifmustibiper

omnia neceffarius eft. luflo quide, ut adimpleaf in eo perfedio, c* regenerat deo:

iniuftouerOjUtpcccatoruqu^geffitinignorantiaremiflToconcedatur.Omnibus

crgo feftinandu eft fine mora ren afci deo, quia incertus eftuniufcuiufcp exitus u w

tx.C um aute regeneratus fueris per aqua ex operibus bonis, oftende in te fimilitu

dine eius, qui te genuit patris . A gnouifli enim dea, honora pa tre: honor aute eius

cft,ut ita uiuas ficut ipfe uu!t. Vult aute ita uiuerc,ut homicidiu, adulteriu nefcias,

odi5,auaritia fugias,iram, fuperbia,iaclantia refpuas,cVexecrerisinuidia,cgteraqj

his fimilia penitus a te ducas aliena.Eft fane propria qua-da noftrae religionis obfer

uatia,quse no tam imponit hominibus,quam proprie ab unoquoq? deum colente t»

caufa puritatis expetitur.Caftimonia:dicocauf3,cuius fpectesmultaefunt,fed pris

moutobferuetunufquifqj,nemenftruatemulicrimifceaf,hoccnimcxccrabi!cdu

leuit.18. Cit ]ex dci.Quod etfi lex dehis no admonuiffet,nos ut cantari libcnter uolueremur

Vetus cxeplar ln ftercorefDebemus amplius aliquid habere anima)ibus,utpote rationabiles ho*

tatarihabebat, mjneS)& cccleftiu fenfuu capaces, quibus fummi ftudij effe debet,ab omni inquina

inalionon erat me-tocorcj(Sconfcientiacuftodire. Bon5eftautecVpuritatic6ueniens,etiacorpus

arnnino, ,t$i? a£jUa $j\aae , Bonu uerodico,no quafiprincipaleiilud in quo mens purificar, fed

cor aute kgen* qU0Q> fcqueia fit illius boni hoc in quo caro diluif . Sic cntm cV magiftcr nofter quof*

dmncanterij. ^m pharifa.or0 g^ fcribar5,qut uidebanf effe caeteris meIiores,8<: a uulgo feparati,

increpabat,diceseoshypocritas,quiacafolaqu^hominibusuidebanfpurificabat, $o corda uero que folus deus afpicit,inquinata rclinqueban t cV fordida. Ad quofdam UUtth.21. ergoexipfisnonadomnesdicebat: VaeuobisfcribaecV pharifaei hypocritae, quia mundatis calicis cV paropfidis quod deforis eft,intus aute plena funt fordibus.Pha rifaee caece, emuda prius quod intus eft,& quod defbris eft, crit mundu. Vere enim fi mens mundetur luce fcientiae,cum ipfa fuerit munda ac fplendida,tunc etia eius qui deforis eft hominis,ipfa neccffario curam gerit,id eft carnis fuae,ut dC ipfa puri* ficetur.Vbi autem ifta quaedeforis cft purificatio carnis negligitur, certum eft ibi neq? de puritate mentis,ac munditia cordis cura geri.Ita ergo fit ut is quide qui in =» trinfecus mundus eft,mundetur ftne dubio cV extrinfecus. Non femper aute is qui mundatur extrinfecus,etiam intrinfecus mundus eft, uidclicet cum agit harc ut ho <f» minibus placeat.Sed 8t" illa fpecies caftimoniae obferuanda eft,ut ne paffirn,cV libi- dinisfoliuscaufafoeminiscoeatur, fedpofteritatisreparadggratia.Queobferuan tia cum in no n ullis etia pecudibus inuenia tur, pudoris eft (i no ab hominibus ratio nabiIibus,cV deu colentibus obferuetur.In tantu aute caftimonia, uer5 dei cultum tenetibus, per has quas fupra* dixi mus, aliascj; horu fimiles fpccics ,cofer uanda eft, ut etia apud eos qui a diabolo adh uc in erroribus detinenf , adtentius obferuef : efi enim cV apud illos nonulla obferuantia caftimonix.Quid ergo quod errates cufto diebatis,hoc non obferuabitis cm endaticScd fortaffe dicet aliquis ucflr5:Oportet ergo nos omnia que. fecimus dum coleremus idola cuftodirecNon omnia,fed que* cunq; bene fiebant,haec etiam nunc couenit obfcr uari; quia fi quid redte fit ab his,

qui

FRATREN DOMINI, tlBER SEXTVS. 8l

qtii in crrorc funt,certurn eft id a ueritate fumipt5.Qtiia 8£ fi quid in uera religione non rede fit, non eft dubium quin ab errore mucuatu fit: bonum nanq? etiamfi ab crrancibusgefiumfucrit.bon5eft:&;malu)eciamfiabhisquiueritatemfequuntur geftu fuerit,ma!um eft. Aut nunquid ita defipiemus,ut fi uideamus eum qui idola colft,efle fobriS, nos quideum colimus, fobr rj efle recufemus, ne eade facere qua: il!e qui colit idola uideamurCNon ita eft,fed fut nobis ftudiu, ut fi ilii qui errant,ho-- cbriftianiqui* micidiumnonfaciut, nosne irafcamurquidemicVfiilliadulteriunonadmictunt, busmodts ethni not ne concupifcamus quidem alienam mulierenv.fi illi amant proximosfuos,nos cos mncert <k* diligamusetiaminimicosnoftros:fii!li mutuodanc hisquihabentundereddanr, beant- lo nos etiam his demusa! quibus recipere non fperamus.Er per omnia nos qui anerni fecuIihxreditatefperamus,debemuspraecellereeos qui praefenstantumieculum noruntjfcientes quia fiopera illoru noftris operibus colata,in die iudicn fimiiia in* ucnianturacparia,c6fufionobiserit,quodxqua!esinuenimurinoperibus,bisqui propter ignorantiam condemnantur, cV nullam fpem futuri fecu!i habuerunt . Et uere digna confufio eft,ubi nihil amplius geflimus ab his quibus ampfiusintellexi mus. Quod ii confufio nobis erit, arquales eis inu eniri in openbus bonis, quid erit nobis fi inferiores nos,ac deteriores examinatio fu tura reperiat f A uditc ergo quo= modo de his nos ipfe uerus prophecadocuerit: ad eosenimqui negliguntaudire uerba fapientig,ita ait; Regina auftri furget in iudicio cum generatione hac,8C con l«c. m.

20 demnabit eam,quia uenit a finibus terrae,audire fapientia Salomonis,cV ecce p!uf= quam Salomon hic,cV non audiunt . Ad eos uero qui de ma!is adibuSgerere pce* nitentiam detredabant, ita ait : Viri Niniuits furgent in iudicio cum generationc hac,3C condemnabunt eam,quia pccnicenciaeger unc in predicatione Iona:,cV ec* ce plus quam lona hic. Vides ergo quomodo eos qui erudiebancur ex lege, addu= disadexempluiliis qui exgentili ignorantiaueniebant, cVoftendenseosnecillis acqualesciTe,quiinerrorepofitiuidebantur,exipfatantumc6parationecondem= nat.Exquibusomnibusfermoquepropofuimusadprobatur,utcaftimonia,qua: aliquatenus etia ab his, quiin errore funt pofiti,cuftoditur,multo purius cV adten* tius per fingulas quafq?,fkut fupra oftendimus,fpecies a nobis, qui ucritate fequi*

30 mur, teneatur, eo magis quo apud nos obferuantig eius pr^mia ererna pofita funt. Haec & his fimilia cum dixiflet,curbas dimifit, dC ex more cum familianbus fuis cU bofumpto,quieuit.Hocautemmodopertrescontinuosmenfes,cumuerbumdei docerct, cV plurimos conuerteret ad fidem, ad ultimum ieiunare me iuflic, cV poft ieiuniuminfontibus,quicontiguihabenturmari,perennisaqugmihibaptifmum clemensbaptU dedit. Cumcp pro regenerationis gratia diuinitus mihi colata, feriati cum fratribus zatura Vetro. cVlaicisIactiegiflemus,Petruseosquiadpra:cedendumfuerantordinati,proficifci Antiochiam iubet, atque ibi tres alios expetftare menfestquibus profe<ftis,ipfe eos qui fidem domini plene receperant, deducens ad fontes, quos mari contiguos fu» pra diximus,baptiz:auit,8t" euchariftiam frangens cum eis,Maronem qui eum hor 40 fpitio receperat,perfedum iam in omnibus,conftituit eis epifcopum,cV duodecim Mimfteriaecdt cumeopresbyteros,fimu!cpdiaconosordinat.Inftituitetiamordin^muiduarum, fudijpofttaa atqjomni ecclefiac minifteria difponit. Vniuerfosq} admonet Maroni epifcopo, Petro. in omnibus que preciperet obedire,cV ita cunctis competeter difpofitis, cum trium menfium tempus fuiflet expietum, ualedicentes hisquierantapudTripoIim,Antiochiam proficifcimur.

8t

RECOGNITIONVM DIVI CLEMEN

TIS AD IACOBVM FRATREM D O M I' NI, LIBER SEPTIMVS, RVFINO

Toraino Aquileienfe interprete.

gre s s i tandemetiamTripoIimPhcenicisurbem,primam in Horto fiade,haud procui a Tripoli,facimus manfionenr.ubi fequenti quoqj die remorati, quia omnes pene qui domino cre dideranr, dum diuelli a Petro nequeunt, illo ufqj fequuti funt: inde Antharadum uenimus.Sed quod multi nos comitaretur, aitPetrusadNicetam fimul atq?Aquilam:Quoniamquidem plurima: fratrum turbae nobifcum funt, cV ingredientes fingu* las quafqj urbes,non parum inuidiaecontrahimus, uidetur mihiprouidendum, ut ncqj ipfis ingratu fit,fi prohibeantur fequi, neqj nobis pompae alicuius excitet ma« lignus inuidiam . Cenfeo itaq? te Nicetam atqj Aquilam praecedere nos cum ipfifst ita, utetiamuos in duaspartes diuifam multitudinem ducatis, ut fparfim magis quamfubunacongregationeiteragentes,finguIasquafqj introeamusgentiu ci» uitates. Scio autem quia trifte uobis uidetur, quod uidemini ame, duorum faltem dierum fpatio feparari:credite mihi, quia qua mefura diligitis me,decuplo amplior mihi quocjj erga uos affeclus eft: fed fi pro affedu, quemadinuicem gerimus,non faciamus quae conuenientia cV honefta funt, inrationabilis huiufmodi amor uides bitur.Et ideo nequaquam titulo charitatis imminuto, qui utilia uidentur ac necefs faria procuremus,maxime cum nullus dies poflit intercedere, quo non difputatio nibus meis intereffe poffitis.Pcr fingulas enim quafqj nobiliores prouinciarum ci* uitates,propofui,ficut etiam uos fcitis,tres nos docendigratia refidere mefes . Nuc ergo Laodiciam,qua:eft urbs proxima,praecedite me,cV ego poft biduum aut tri* duum, quantum ad propofitum meum fpeclat, infequar uos , Operiminiautem me ad proximum portae ciuitatis ftabulum : cV inde iterum fimiliter, cum dies ibi aliquot tranfegerimus, praecedetis me ad ulteriores ciuitateslcV hoc uos facere per jo fingulas cupio, declinandae quantum in uobis eft, inuidiac gratia, cV ut fratres qut nobifcum funt,ueftri prouidentia, per fingulas ciuitates parata inuenientes hofpi» tia,minus uagari uideantur.Haec dicente Petro, neceflario adquiefcunt, dicentes: Non ualde nos contriftat hoc agere quae a te iubemur, quia omnia cV bene agere, cV bene confulere, per Chrifti prouidentiam eledtus es: fed cV una die, aut fi muU tum biduo,quamuis grande fit, in hoc omni fpatio non uidere dominum noftrum Petrum,tamen tolerabile eft. Cofideramus enim quid patiantur illi duodecim fra« tres noftri,qui pr&ecedunt nos,cV menfem pene integrum ex tribus menfibus, qut busper unamquanq? urbem refides, tanto bonoauditus tui, uifioniscp fraudan- tur. Vt ergo iubes,quia rede omnia iubes,agere no morabimur.Et his didis,pre/ 43 ceffere,acceptis mandatis, ut extra urbem adloquerentur fra tres qui fecu iter age* bant,ne coftipati cV quafi cum tumultu, fed fparfim cV in binos diuifi, ingrediantur Cttttet vetrus ciuitates. Verum ubiilliprofecftifunt, egoCIemens ualdegauifus furn, quod me ne pmgritutio fccum efle fecit, cV aio ad eum:Deo gratias ago,quod me non prscmififti cum alrjs, fua fpedem ub> nam triftitia interiffem.Tum Petrus:Et quid fiet,inquit, fi neceffitas exegerit mitte htm tnmultusjd re aliquo doclrina: gratia,feparatus a me pro utilitate morieris ? nec tibimetipfi im* quodf&akpote perabis ferre patieter que necefliras impofueritrAut ignoras,quia amici femper fi* ratjieri,[>wbet mu\ funr,cVlicet corporibus feparent,memoria tame iungunf fficut e cotrario no* •*'• nullicorporibus una pofiti,animis diuidunf , Et ego refpodimo putes midomine,

hgc me inrationabiliter pat i, fed certa cVcaufa cVratio eft,huius erga te affecftus mei.

Teenim

PRATREM DOWINt, LIBER. SEPTIHVJ. 85

Te enim folum pro omnibtis meis affe dibus habeo, pro patre,pro matre, pro fra* tribus:fuper hxc aurem oimnia eftyquoi mibi falutis caufa, cV agnofcendae ueritas tis tufolusexiftis. Sed cVifllud non mihiin poftremohabcturloco, quodiuuenilis Detasqua:inmeeft,concupifcentiar3 iniidtjs fubiacet, cVuereoreffe finete,cuius fola m prxfentiam onnis 1 uxuria,quanuis rat Jone careat,erubefcit.Licet cofidam de mifericordia dei,cjuod etiam fenfus meus, ex his quar per dodrinam tuam con* cepit, aliud iam aliqcidadcogitationemrecipere nonpoflir.Praeterea memini te apud Cafarea dixiffc,ut fi quis uult me lalua pieta te comitari,comitetur.SaIua au* tem pietate dicebas,ut neminem contriltaret,cui fecundum deum deberet adhgre 10 re:uerbigratia,ne uxorem fidelem relinqueret,uel parentes, uel alias huiufcemo* di perfonas,a' quibusego ualdeliber fum, cVideo aptusad fequendum te, atq; uti* nam mihi concedas,ut tibt etiam ferui minifteriu exhibeam.Tum Petrusad hec ri* dens,ait:Et qutdputas Clemens,quodno te ipfa neceffitas mihi faciat ferufi f Nam quis mihi potcrit alius fterncre findones,cV ftragula pulchra componerer Quis fer uare anulos &.' indumenta,qua: aflldue mutare debeam^prajparabitfQuis etia co» cis imperabit,cV diuerfa atqj eleda pultnenta prouidebit, quae arte fcitiflima cV ua= ria prarparenturccV omnia iiia quae hominibus molliter inftitutis, imopotius cupi« ditatieoru uelut tmmaniflima: cuidambeftia: iniuftis queftta fumptibus couectan tur.Sed fortaffe quamuis mecum pofitus uidearis,non agnoueris uitam meam: pa Tcnuiusetp<tr } zo nismihifoluscumoliuis, cVraroetiamcumoIeribusinufueft.tndumentu autem fimonkvetri. hoc eft mihi quod uides,tunica cum pallio: cV hxc habens, aliud nihil requiro, hoc mihi fufficit,quia mens mea non ad hzc pra:fentia,fed ad iila que eterna funt afpis cit,8^ideonihilmererumpra:feritiu,uifibiIiumq3deIedat.Vnde tuumquideerga me bonum animuampledor 6V miror,ac temagis Iaudo,quomodocum fis uir,ex cofuetudine multaeabundantiae ueniens,tam cito transferre cV aptare tepotueris, ad hanc uitam noftra,quar folis neceflarijs utitur . Nos enim a puero, id eft,ego cV fratergermanusmeusAndr^aSjnofoluorphani^fedcVualdepauperescreuimus, vetrio-An* cV neceflitate operarrj effe cofueuimus. YT nde cV nunc facile uexationes itineru fe= ircepnupcrta rimus: fed potius fi mihi adquiefceres cV permitteres,ego|magis homo operarius,fa 30 cilius tibipoffem feruiimplereminifteriiim.Ategohaecaudiens,contremui,cVIa3 chrymae mihi continuo proruperunt, quod talem mihi fermonem dixerit uir tan* tus,quo omnis mundus habetur inferior.Tum ille lachrymantem me uidens,caus fam percontatur.Cui ego refpondi:Quid tantum in te peccaui,ut me tali fermone oneraresf Et Petrus : Si malu eft,inquit, quod dixi ut feruiam tibi,tu prior peccafti hocmihidicendo.Etego:Noneft,inquam,fimile:meenimdecethoctibifacere:tu aute qui dei fummi praeco ad faluandas animas hominu miffus es, graue eft ut hoc mihi dicas. Et Petrus: Adquiefcerem tibi,inquit,nifi dominus nofter,qui ad falute totius mundi uenit, cV qui erat omni creatura nobilior, feruire paffus effet, ut nos Mttthao. fuaderet, non erubefcere fratribus noftris feruoru exhibereminifteriu . Tum ego: 40 Si puto quod pofllm te uincere, ualde ftultus fum : ueruntamen ago gratias prouu dentiaedei,quod parentu uloco habere te merui.Tum Petrus:Nemo enim,inquir, uere ex genere tibi fupereftrReipondi:funt quidem multi potentes uiri ex Cefaris profapia uenientes: nam patri utpote propinquo fuo,cV unaeducato, nobilis ad* aeque familiae Cefar ipfe iunxit uxorem,ex qua duos geminos ante me filios fufce= clementispro» pit, non ualde, ut aiebat pater, fibiinuicc fimiles, ego enim eos non ade6 fciebam. /*/"'*• Sed ne matris quidem ualde memor fum,fed quafi per fomniu,ita tenuiter uultus eius fpecie recoIo.Mater ergo mea Mattidia,pater Fauftinianus uocitatus eft : fra* trumautemmeoruaIterFauftinus,aIterFauftusdicebaf. Interea cum ego quinqj uixdu effem annoru,mater ficuta patredidici fomniu uidit,quo moneref,nifi cum duobus filfjs fuis geminis^confeftim urbe fuiffet egreffa,cV abfuiffet annis decem,

84 RECOG, DIVI CLEMENTIS AD IACOBVM

ipfam pariier cum liberis interitu exitiabili perituram . Tum pater, qui tenere dfli*

geret fiIios,adiun<fiis feruis cV anoillis, ac fumptibus fufficientcr prxbitis, naui im*

pofitos cum matre fiIios,Athenas mittiterudiendos,me fibi fblum filiu ad folatium

retinens,& in hoc quidem gratias; agens,quia non etiam me imperauit fomniu pa

riter cum matre difcedere. Anno autem completo, pater mifit ad eos A thenas bo*

mities dC fumptus,fcire fimul cupiens quid agant.nec tame redeunt qui miffi funt.

Tertiorurfusanno,mccftiffimuspatermittitaIioscumpecuntjs,quiquartoanno

regreffi,nunciant neqj matrem fe,neq? fratres uidilie,fcd neqj Athenas eos omni*

no peruenifle, neqj ufquam alicuius faltem qui cum ipfis fuerant, ueftigium reper

tum.Paterhxcaudiens,cV:muItatriftitiaobftupefa(ftus,nefa'ensqu6tenderet,aut lo

ubi quarreret,una mecum defcendit ad portum,c¥ requirere a nautis ccepit fic, ubi

aliquis eorum uidiflet aliquando antequatuor annos corpus mulieris, cum duo*

bus paruulis eieclum . Cum multi multa diceret,nec aliquid nobis rati elucefceret,

tam immenfum pelagus perfcrutantibus, pro multo tame affecfiu pater quem er*

ga fuos gercbat,pafcebatur uanis fpebus,donec uifum eft ei,ut me fub procuratoa

ribus ordtnatum RomacreIinqueret,annoru cum eflem duodecim, & ipfeperge*

retadrequirendum:flensitaqjdefcenditadportum,&nauemconfcendenspro=<

fedus eft:ex eo ufqj in hodiernum,neqj literas eius accepi,neqj fi uiuat,aut defun»

<fius fit noui.Sed magis fufpicor,quia 8£ ipfeobierit,aut triftitia uitftus, aut naufra*

gio:annietenim uiginti elapfi funt,quibus haec geruntur, & ne nuncius quide de *o

eo ad me aliquis uenit.Petrus harcaudies,ex affecftu lachrymas fudit, cV ad eos qui

■Rdkioni enim aderant familiares aitlHa-cf? quisindeicultu pofituspertuliflet, quae huius periu»

Ocuto- boiie litpater,ftatim hominesreIigioniadfcriberent?rumnarucaufam:quaecumacci*

ipuMafuntin* dunt miferis gentilibus,maIorum caufam fato adfcribut . Miferos autem dico eos,

amodajtqwe quia & hic uexantur erroribus,&:ab fpe futura fraudantur:deienim cultores cum

tucnmnt. hec patiuntur,ad purgationem peccatorucedit eis, quod perferunt patienter.Pofl

hxc dida,unus ex adftantibus Petru rogare ccepit,u t die craftina maturius ad infii

jnuetuflifiimo lam proxima,quae fex non amplius ftadrjs aberat, Aradum nomine,pergeremus,

codicckgitur uidendi in ea gratia mii um aliquod opus,coIumnas uitreas magnitudinis immen*

Aradu, qucele* fatcui Petrus,ut erat clementiffimus, adquiefcit, fed monuit nos,ut cum naue de» 50

ftiomihiproU fcendifl*emus,non unaomnes concurreread uidendum:no!oenim,inquit, notari

tur. Quamuis uosaturba.Cumergodiepofteranauifub momento horae ueniflemusad infu»

mo« ignori, uel Iam,continuo ad locum in quo erant columnae mirabiles properamus . Erant au*

cx Hbro quinto tem in arde quadam pofit£,in qua Phidie, opera permagnifica habebantur, quibus

vlinij pojfe zj intento unufquifqj noftrum detinebatur afpecftu . Petrus uero ubi folas columnas

Anatttrctdiikgi miratus eft uitreas,nequaqua raptus puflurae gratia,egreflus uidit pro foribus mu*

lierculam quandam ftipem ab introeuntibus depofcentem,quam attentius confi*

derans ait:Dic mulier,quod tibi membru corporis deeft, quod huic te iniurtx fub*

iecifti,ut ftipem petas,cY non potius manibus tuis,quas a deoaccepifti,operans,ci=

bumquaeras^AtillafufpiransaitlVtinammihiquidemeflentmanusquaemoueri 40

poffent:nuncautemfpeciestantumferuataeftmanuum,namipfaefuntemortue,

cV meis morfibus debiles &C fine fenfu redditat.Et Petrus:Quf,inquit,fuitcaufa,ut

hoc tibi tantum mali ipfa conferres f Ignauia, inquit, nec aliud quicquam : (i enim

fuiflet ia me aliquid uirtutis, potui uel praecipitio uti, ue! profundo maris intjcerc

memetipfam,cVfinemdaredoIoribusmeis.TumPetrus:Ecquidputas,ait,muIier

quod qui femetipfos perimunt,a' fupplicns liberanturf nifi quia maioribus fubia*

ceantpcenisanimaeeorum,quifibripfisintuIerintmanus.AtiIIa:Vtinam,t'nquit,

iftud mihi certum fieret,quia uiuunt animae in inferno,libenter amplederer etiam

pcenas ferre mortis inlatx,tantum ut dulces mihi natos horam faltem unam uide*

rem.Et PetrusiQuid tantum iftud eft,quod te tam graui affic/t triflitia,fcire uelim.

Sienim

FRATREM DOMINI, LIBER SEPTIHVS, 85

Si enim docercs ne caufam,po Tem tibi cVego euidenter oftendere 6 mu!ier,quod ininferno uiuantanimae: 8t* pro pre.cipitio uelprofundo,poffem tibidaremedica* mentum aliquod,ut fine cruciatu ualeas uitam finirc. Tuc mulier promifllone hac gratanter accept£,ca-pit dic erc.Genus quidem mihi £V patria quae fit, nec credi fa* cile,necdicinece:fari8puto: fedcaufam tantum fufficitdoIorisexponere,curmor fibus meis,meas ipfa debiles reddiderim manus, Ego generofis orta parentibu&,8c" potentis adaequeuiri fortita matrimoniu,duos fufcepigeminos Iiberos,cV pofthos unum alium.Sed frater uiri mei,inIicito in me amore uehementer exarfitimihi au= ExentblupuJi, tem cum fuper omnia chara effet pudicitia, 8c" neq? tanto fceleri adquiefcere, neqj „•„> ,„ matre

10 uiro uellem flagitia fratris aperire, cogitaui quatenus ££ ego impolluta euaderem, ckmcntis. cVfratrem inimicum cV hoflemnon faceremfratri, negenusomne, quoderatno- bilis familix,in obprobriS darem , Patria ergo cV urbe, cum duobus meis geminis difcedereftatui,donec inceftus amor coquiefceret, quem forte prefentiae meae paU paret cV inflamaret afpedus. alius fane' filius, quatenus patri maneret ad folatium cogitaui.Sed ut haccita fieri poflent, fomniS finxi, quafi adfiftente mihi per uifum quodam numine, & dicente, ut confeftim cum geminis meis urbe difcederem, cV tandiu abeflem,donec redire me ipfeprg ciperet : quod fi non facerem,cum liberis omnibusmepariterperituram.cVitafadumeft.Statimenimutfomniuuiroenari raui, extimuit, cV fociatis mih i duobus filijs, feruis quoq? cV ancillis, prcunia etiam

zo abundantidata,nauigare Athenasiubet,ubifimul cV erudireIiberospoflem,man Athtiu. fura,inquit,ibiufquequouifumfueriteiquiprarcepitexire,utredeasadnos.[nte* rea nauigans una cum meis natis,uentorum uioletia ad hos infelix noclurno nau* fragio depulfa fum Iocos, &' cum omnes interiflent,adreptam me crudelem, fupra faxum quodda uehementior fludus eiecittubi cum federem ea fola fpe, qua meos Naufragiumm poflem forte natos inuenire, in profundum me non praccipitaui, tunc cum adhuc *«■-«'*. perturbata anima,cV doloribus ebria facere hoc cV audebat cV poterat, Verum ubi dies exortus efi, cV ego cum clamore cV ululatu infelicium natorum circumfpice= rem,ficubiuel eiecta poffim uiderc cadaucra, miferatione commotiquidam ex his qui me uiderant, pnmo per peiagus,tum etiam circa littora requirunt,fi quem for^

30 te de meis infantibus inuenirent . Sed ubi nufquam ullus inuen tus eft, miferantes me mulieres loci, confolari cceperunt, enarrantes fingulac fuas quacqj miferias, ut ex fimilitudine calamitatum folatium caperem: quod me magis contriftabat: non enim tale mlhierat ingenium,ut alioru mala,mea effe folatia ducerem. Etcum me multae hofpitio cuperent recipere,una quacdam paupercula hic habitans, extorfit mihi tugurio eius fuccedere, dicens, fuiffe ftbi uirum nautam, eum qj in mari ado j lefcentem defundtum, fibiq? ex eo die cum multi eam accipere in coniugium cupe rent,amore uiri uiduitate fuiffe chariorem.Erunt ergo,inquit,nobis comunia,qug cunqj manibus noftris opera tes,que_rere potei imus: cV ne longa ac minus utili nar ratione utar,libenter habitaui cum ea, propter affecftum fidei quam feruauerat ui=

4.0 ro.Sed non multo poft, mihi infelici laceratx dudum morfibus, refolutae funt ma* n us, cV illa quac me fufcepera t,incurrit paraly fin,cV domi in lecl o iacet. 1 1 Iar u m au« temmuIierumquacpriusmiferabantur,refrixitaffeclus:nosambacdebi!es,ego,ut uides,fedeo ftipem petens,cV R quid forte quaefiero,fit unus duarum infelicium cU bus.Ecceiamqu^meafunt,fufTicienteraudifti:tunuc,quidmorarisimpIerequod promiferas,cV dare medicament5,quo pofflt abfqj cruciatu,ut ais, utracp noftrum miferabilis uite; fortem finiref Hec dicente muliere,multa Petrus cogitatione diftra* cftus,uelutattonitusftabat:cVegoCIemensfuperueniens,dudSinquam, perom* nia difcurrens,querebam te,cVnunc quid facimusf At ille pr^cepit mihi ut ad naui culampraccederem,ibime,inquit,operire:cVquiacontradicieinonpoterat,quod iuffit impIeuUpfe uero,ut mihi cuncfla poflerius enarrauit, fufpicione quada puU

H

86 RECOG. DlVI CLEMENTIS AD IACOBVM

fatus,requirebat a rauliere genus,cV patriamfimul, fcV nomina filioru, qus fim#rf» inquit,dixeris,dabo continuomedicamentS. At iila,quaft uim fuftinens,quia neq? fateri hxc uolebat, fcV m edicamenti cupida erat, finxit alia ex alrjs, cV ait fe quidetn efTeEphefiam,uirurnautem SicuIum:fedcV filior5nomina,fimiliter immutauir. TumPetruSjpuianseamuerSrefpondiflejaitlHeumulierjputabam.fnquitjgran dealiquodgaudiumhodiernanobisdieorituru,fufpicabarenimteeflequandam mulierem,de qua ftmilia quatdam nuper ad fidem didici. At illa adiurabat eum, di* cens:Rogo te,ut indices mihi quae ifta fit,ut fciam, fi eft ulla inter mulieres me infe* licior.TumPetrus,falIerenefciens,cVmiierationec6motus,cccpitdicere:Eftqui» dam adolefcens inter eos, qui me fequuntur, religionis cV fedae gratia, Romanus 1 o ciuis,quimihi enarrauit, quodpatre habuerit, cV duos geminos fratres, ex quibis nullus ei fupereft.Mater,inquit,mea,ficut a patre didici,fomnium uidit,ut Roma naurbeadtempus excederet cumduobusgeminisnatis, ne fiWexitialiinteritu deperierentjqu? cum difceffiflet,nufqua terrarS ultra comparuit. Pater u«ro fuus, poft harc ad inquifitionenn uxoris ac filioruprofeclus,nec ipfe inuenitur.Hejc cum dixiffet Petrus,mu!ier ftupore percuffa conruit.Tum Petrus cotinere eam,cV con folaricccpit,ac requirerc quid eflet caufej,aut quid pateretur, At illa uix abquando Ipiritum reuocans, ac femetipfam ad gaudrj, quod fperabat,magnitudinem repa= rans,fimulq5adfricansiiuItum,hic,inquit,eftquemdicisadoIefcesf AtPetrus,ubi rem intellexit:Dic,inquit,mihi tu prior,na uidere eum non poteris. Tum illa.Ego 20 inquit,fum adolefcentis mater.Et PetruslQuod ei nome eft f A t ilIa,Clemens,ait. Petrus:Ipfe eft,cV ipfe era t,quipau!o ante mecum loquebatur, cV quem iuffi ad na uem pracedere.Tum iIIa,procidens ad pedes Petri,rogare ccepit, ut feftinaretad nauem.Et Petrus:Si mihi,inquit,feruas fidem,ut facias quod dico. At illa: Omnia, inquit,facio,tantum mihi,inquit,oftende unicu meum natum , puto enin^ me per ipfum,cV geminos meos uidere.Et Petrus:Cu uideris, inquit, eum, tnodio interim diffimula paululum,ufquequo egrediamurab (nfula.rta,inquit, fadam, Et teneiS manu eius Petrus,adducebat eam ad nauem. Qtiem ego uidens manum. danten mulieri,ridere coepi, accedens tamen honoris eius gratia, pro ipfo ccepi uelfe l ui>* fjcere manum meam,cV fuftentare mulierem:fimu! autem, ut manum eius co nriV jo gijululatii ingenti reddito,in amplexus meos inruit, &V maternis me cofeclariofcu lis ccepit. At ego ignorans omne negotium, quafi infanientem mulierem repelle» bam,fimul 6V, cum uerecundia Iicet,indignabar tamen quodamodo aduerfum Pe trum. At iIle:Define,inquit,quid agis 6 fili Clemens, noli repellere tuam matrem. Egouero,ubihafcaudiui,continuolachrymisfuffufus,concidifupraiacentemma trem,cV ofculari eam cccpi.SimuI enim ut audiui, paulatim uuItS eius reuocabatn ad memoriam,cV notior mihi intuenti tanto magis fiebat.Multitudo interim con= ueniebat plurima,audiens quod mulier que. ad ftipem petendam iedebat,recogrri ta effet a filio fuo,uiro quodam bono. Et cum uelimus cofeftim enautgare ex infijs !a,materaitadme:FiIiduIciflime,re<ftumeft,utuaIedicamuIiercuIac,quc;mefufce 40 pit,eft enim egens,cV paralytica,iaces in leclulo. Quibus auditis Petrus, 8C omnes qui aderant,admirati funt bonitatem,acprudentiam fcrminar,cV cotinuo iuffit Pe ■pttrusfmutpi trus abire quofdam,cV deferre mulierem in Ietftu!o,ubi iacebat.Cumq? fuiflet adla rdyiicum. ta,cV in medio turbae adftantis pofita,in confpecftuomnium Petrus ait: Siueritatis ego fum pratco,ad confirmanda fidem horum omniu qui adfiftunt,ut fcianr.cV cre dant,quia unus eft deus,qui ccelum fecir, ac terra, in nomine lefu Chrifti filij eius, furgat harcmulier . Et ftatim,ut hacc dixiflet,furrexit fana,cV prociditad pedes Pe# tri,atcp amicam fuam,ac familiare ofculis petes, percontabaf ab ea, quid iftud effet negotfj . At illa breuiter omnem ei ordinem agnitionis expofuit,ita,ut etiam turbar adftantesmirarent.TumPetrus:DefidedeiacreIigiontsinflitutis,quodadfeper#

linebatj

FRATREM D O M I N I, LIBER SEPTIMVS. 87

tinebat3inquantum tempuspatiebatur3Ioquurus;ad turbas3addit etiatn hoc ut fiquisueI!etdehisdiIigentiusnofcere5Antiochiau£eniret3ubJtribus.inquk men* fibusftatuimusref<dere3utquxadfaIutempertinemt5difcat.Sienim3inquitne2oa tiandi caufa3 aut militandi, patriam relinquut homitnes3acparetes &Iongas pere* grinationes fubire non metuunt: pro uita oeterna trribiis faltem menfibus peregri- nan3curonerofum uideaturacdifficiier Cum^hwc&aMahisfimiliadixiflet eSo muIieriquacfufceperatmatrem,cVfanitatereceferaatperPetrum,milledrachmas Q&'tfmm* donau^cVprxfentibuscundtis^comendauieamcuiVdamuirobono^primarioJlIius pMh plm "^ oppidi3qui cVfibenter fe facturum.quod imperabarmus fpopondit. Sed cV alrjs qui M * "' aM!0i

10 bufdamaliquantuIumpecunixdiftribuijcVillismulIieribuSjquxaliquandofoIata: RhaK"f"' dtcebantur in miferrjs matrem meam3quibus cVgraitias retu'li3cV poft hec una cum matre enauigabamus Antharadum . Cumcj ueniflremus ad hofpitium mater re* quirere ccepit a me3quonam deueniffet pater . C ui ergo; Ad te, inquam, requiren* dam profedtus,uItra non redrjt. At ilia audiens3fufpirauit tantu, grande enim pro megaudiumhabens, reliquos folabaturmo-rores. Dieautempofterafedensuna vxorVctriunl cumuxorePmuteragebatnob^

mde adceflimus Patho3cV poft hoc Gabala cV fic Laodiciam peruenimus3ubi ante natione. ponas occurrunt nobis Niceta & AquiIa3cV ofculames nos abducunt <n hofpitiu Petrus autem uidens amplatn ciuitatem & fplendidam;Dignum eftinquit, remo

20 rari nos m hac diebus decem3aut etiam amplius . Tum Niceta cum Aquila requt* rebant a me,qua: effet mulier hxc ignota.E t ego refpondi;mater mea eft, quam mi hi redonauit de us per dominu meum Petrum . Haec cum ego dixiffem, cuncla eis

Petrusperordinemcccpitexponere.cVaitlCumuenifremusAradum&esouos praccedere iuffiffem, profedis uobis eadem die Clemens, cum incidiffet fermonis occafio3genus fuum mihi expofuit ac familiam, & quod parentib us effet orbatus duoscp habuiflet priores fe geminos fratres : & ficut mihi, inquif, pater enarrauit' fomniS uidit aliquando mater3quo iuffa eft cum geminis fuis3ex urbe Roma pros ficifci.ne fubito cVpariter interirent.Cumq? fomnium patri indicaffet3ille qui tene ro filios diligeret affecft u, ne quid forte' mali paterentur3uxorem parite'r ac filios, na 50 uicum omnibusneceffarrjs impofitos3emittit Athenaserudiendos.Pofthxcmifit femelcV iterum quirequirerent3nufquam ullius ne ueftigium quidem reperit.Ipfe ad ultimum pater ad inquiredum proficifcitur, cV ufcp ad prxfens, ne ipfe quidem ufquam eft.Haec cum mihi Clemens enarraffet3acceflitad nos quidam, rogans3ut ad infulam Aradu3qua: uicina erar, accederemus3uidendigratia columnas uitreas mira; magnitudinis: adquieui, uentum eft ad locum, carteri omnes interiora ardis ingreffi3mihianimus3nefcio ob qua caufam,ingrediundi ulira non dedit.Sed dum illosforis operior, mulierem hancconfiderareccepi, quapartemembrorumeffet debilis, ut non labore manuum uicftum quarreret, fed mendicitatis pudorem fub= iretlrequiro ergo ab ea caufas.IIIa nobili fe ortam genere3cV nobili nihilominus ui=« 4° roinmatrimoniofuiffeiundam fatetur, cuius frater, inquiu, in me inlicito amore inflammatus,fraternumthorumpoIluerecupiebat.Quodegoabhorrens,cVrur* fumde tanrofcelereuiroindicarenonaudens,cVne bellum fratribus, cVobproa brium generi indicercm, magis ex patria difcedere iudicaui, cum duobus geminis filtfsmeiSjiuniore pueroadfolatium patrirelido . Et utharc, inquit, honefta fpecie fierenr, cogitaui fomnium fingere, cV dicere uiro, adftitifle mihinumen quoddam per uifum, cV dixifle ut cum duobus geminis meis o5feftim ex urbe proficifcerer, ufquequo ab ipfo audirem,quado redire deberem. Quibus auditis,credidiffe aie* bat uirum,cV Athenas fe geminis cum liberis emififfe inibi erudiendis : fed tempe* ftategraui ad hanc infula m fuiffe depulfos, ubi confirada naui, fe flucftu excuffam fuprafaxumquoddam,obhoc.folummortediftuliffie3donec3inquit,infeliciunato

H z

S8 RECOG. DIVI CLEMENTIS A D IACOBVM

rum meorum faltcm emortu.a membra cop! cderer^ac fepulturae mandarem . Sed

cum dies fuiiTet exot tus,S£ vutbx conueniiTent,miferatione moti proiecerunt mis

hiindumemu. Ategoinfelixfletibusmultisrogabam,utrequirerent,ficubtinfc*

licium natorum poilint inucnire corpufcula . Ego autem omne corpus men den«

t ibus lanians, plancbbus cV ululatibus nihil aliud clamabam, nifi,Vbi mihi infelici

Kicf u ct Aqid Fauftuseft,ubiFauftinuscf:ccumhaecdiceretPetrus,Nicetacv' Aquilafubftoad*

hfrttresclcmc fUrgunt,cV ftupefa<?tiperturbaricceperunt,dicenres: DominatordominecVdeus

th,cttrtcbjcdicli 0mnium,uei a ne hsec fu nt, an fomniS eft,quod agitur f Tum Petrus: Nifi,inquit,

funt Fauftinas nosiniani fumus,hec ueraiunt. At illipaululum remorati,cY confricantes faciem,

crfauftus. aiunt:Nos fumus Fauftinus & Fauftus. Sed cY ab initio, cum narrare cccpifti, fia« 10

tim in fufpicionem incidimus,ne fbrtead nos pertinerent,quae dicebantur: rurfus

tamen confiderantes, multa fimilia accidere in uita hominum,reticuimus, iicet cor

noftrum fpe aliqua pulfarctur: afpiciebamus ergo ad fmem fermonis, ut fiad inte*

grum de nobis effe conftaret,tum fateremur. Et cum harc dixiffent, Iachrymantes

ingrediebantur ad matrctrucum reperiffent quiefcentem,cY coplecfti uellent,pro*

Kortuos\emm hibuit Petrus, dicens : Sinite me prius pra-parare animos matris, cY ita uos afferre

lcgimus aliquot ci,ne forte m ulto cY fubito gaudio mente excidat, cY fenfus eius turbetur,ma xime

fubitogaudio. qUia nunc etiam fomno occupata ftupet.Igitur ubi mater exurrexit e fomno,3dlo«

quieam Petrus cccpit,dicens; Scire te uolo rnulier religionis noftrg obferuan tiam.

fidei chriftu* NosunumcoIimusdeum,quifecitmundum,huiuscYlegemferuamus,qua man zo

necompaidiu. dat jn primis,ipfum colendum,cY nomen eius uenerandS, parentes honorandos,

pudicitiam iuftitiamcp feruandam. Sed cY iliud obferuamus, menfam cum gentilis

bus non habere comunem, nifi cum crediderint, cY recepta ueritate baptizati fue*

rint,ac trina quadam beati nominis inuocatione confecrati, cY tunc cum eis cibum

fumimus. Alioquin etiafi pater aut mater fint,aut uxor,aut filn,aut fratres,no pof=»

iumuscueismenfamhaberecomunem, Quiaergoreligioniscaufapraecipuahoc

facimus,non tibi iniuriofum uidcatur,quod no potefi filius tuus una tccum furr.es

re cibu, ufquequo eadem tibi fit,quae illi fentetia fidei . Quibus illa auditis,Etquid,

inquit, uetat hodie me baptizari f qux etiam priufquam te uiderem, fllos quos di>

cunt deos,penitus auerfata fum,quod mihi frequenter &Y pene quotidie facnfican 30

ti fibi,praeftare potuerunt nihil . Nam de pudicitia quid dicam f cum me neqj tunc

delicix deceperint,neqmunc egeftas peccare compulerit, Satis autem puto inno»

tuiffe tibi,quantus mihiexinde fuerit amor pudicitig,qu£ ut euaderem inlicitiamo

risinfidias,fomniumfinxi,utcumduobusmeisgeminisperegrinarer,cVhuncfb*

lum filium meum C!ementem,ad folatium patri reliqui. Sienim mihi duo uix fuf*

ficiebant,quantomagiscotriftaffetpatrem,iinullumpenitushabuiiTetfEratenirti

mifer,grandi affedu erga filios,ita,ut uix ei fomni autoritas extorqueret, FauftinS

cY Fauftum Clementis huiusfratres, mihi concedere, cV ipfe folus contentus effet

Clemente.HgciIIacumdiceret,uItranonferentesfratresmei,inruuntincompIe*

xus matris,cum muItislachrymis,cVofculantuream.AtilIa,qui'd uult, inquit,hoc 40

effefTum Petrus:NoIo turberis mulier, conftans efto, ifti funt Fauftinus cV Fau»

ftus filij tui,quos in profundo periffe dicebas:quomodo autem uiuant,cVquomoa

doinillahorribilinocledeprofundocuaferintjcVquemadmodSaliusipforuNice

ta,cYaiiusAquiIadicatur, ipfitibiexponerepoterut, cYunatecum etiamnosau»

diemus.VbihaecPetruEdixit,maternim!ogaudiointerceptacorruit, cV tandeali*

quando reparata,atqj in femetipfam regreffa,ait : Obfecro uos dulciffimi filrj,dici*

temihi,qua:acciderintuobispoftiIlamreralem,cVcrudeliiTimano<5lem.TumNi*

ceta cccpit dicere:In illa node 6 mater,cum nauis fuiffet refblura.cY nos innitentes

fragmento cuidam tabularu,per pelagus iadaremur,uiri quidam.quibus per pro*

fondum latrocinari artificium eifyepei tos impofuerut nos nautculse fuat, cV remis

undarutn

FRATREM DOHINl, LIBER SEPTIMVS, 89

undarum uortices fuperantes,diuerfis itineribus Ce/area Stratonis perduxerunt, ibicB adfligetes nos fame, uerberibus,metu,uti ne quod ertet in uero proderemus: immutatis etiam noftris nominibus uendiderunt nos cuidam uiduse, honeftae ad* modumfcEminar,[ufta:nomine:quaecumemi(ret,habuitlocofilioru,ita, utetiam grxcis nos literis,£V liberalibus adtentiflime erudiret. Vbi uero adoleuimus,etiam philofophorfi ftudfjs operam dedimus, quo poffimus religionis diuina: dogmata, Pj,i}0ropye philofophicisdifputationibusadferenteSjCofutaregentiles.Simoniautemcuidam a,^ltPn\.c-et mago,qui nobifcum una educatus eft,pro amicitfjs cV puerili confuetudine adhe/ ^rmcL^ fa fimus,ita,ut peneab eo decipi poflemus, Fertur enim in religione noftra fermo de {^w ^^„1 10 propheta quodam,cuius ab omnibus,qui religioni huic dcfer u iunt, fperarct ur ad« uentus,per quem immortalis cV bcata uita,credentibusdanda promittitur. Hunc ergo nos putabamus Simonem.fed harc tibi mater,opportunius exponetur . Nos interim cum pcne iam deciperemuraSimone,quidam collega domini mei Petri, Zacbarus nominc,monuit ne falleremur a' mago, fed obtulit nos aduenieti Petro, ut ab ipfo qua: erant fana fcV perfcda doccrem uriquod £V tibi optamus euenire, fi* cut cV nobis conceflit dcus,ut poflimus etiam cibfi,cV mcnfam habcre comunem, hinccrgofiiit mater,quodnosa piratisraptos^uinmaridefundoscflecrcdidifti, Cfi hacc dixiffet Niceta,mater noftra procidit ad pedes Pctri, rogans cV obfecrans, ut cV feipfam 8C hofpita m fuam euocaret fine mora, ac baptizaret, uti nc una, in* zo quit,die damnum patiar confortfj cV focietatis natorfi meorum.Similiter autem 8C nosfilrjeiusrogabamusPetrii.AtilIe:Quidputatis,inquit,quiacgoimmifcricors fum foius,cV nolouosmatris conuiuio fociariffed neceffe eft eam uel una die teiu* nare prius,cV ita baptizari, & hoc quia fermonem ab ea qucnda audiui, per quem mihi fides eius claruiti cV qui indicifidedit credulitatis eius: alioqui multiseam die* bus oporteba t ante inftrui cV doccri . Et ego quaefo te,inquam, domine mi Petre, dic quis eft ifte fermo,quem dicis dediffe tibi indicium fidei eius? Et Petrusfllle fer* mo eft,quo rogauit, ut cV hofpita fua, cuius beneficfjs uicem redderc defiderac,fis mul baptizetur cum ipfa.Non autem rogaret, ut illi quam diligit praeftaretur haec gratia,nifi credidiflet quod magnum aliquod in baptifma te munus eflet. Vnde 8C 50 ego reprchendo plurimos,qui cum ipfi baptizentur cVcredant,nihil tamen dignu fide agunt cum his quos diligunt,id eft uxoribus,uel filfjs, uel amicis, quos non ad hoc hortantur,quod ipfi adfequuti funt.fi quide uerecredidcrint quod aeterna uita per hoc donatur.Denicp (i eos argrotareuideant,aut periculo alicui carnaliter fub» iacerc, dolent cV lugent, quia in hoc ccrti funt eis imminere perniciem . Ita ergo, fi iVdehoc certi eflent, quod qui deumnoncolunt,manet eospcena ignis aeterni, quando ceflarent monentes cV cohortantesrAut fi obfifterent, quomodo non lu* gerent eos cV plangerent,certi % terna eisimminerc fuppliciaf Nunc crgo illam qui dem mulierem euocabimus, poftmodfi cV uidebimus, fi amat fidem religionis no* ftrae,cV prout confcquens fuerit agcmus. Haec autem quonia fideliter fenfit de ba* 4° ptifmo, ieiunet uel una dieante baptifmum . At illa cum iuramento fatisfaciebat, praefente uxorc domini mei Petri,quuex quo recognouerit filium,praemuIto gaudio cibum capere omnino nequiuent,nifi hefterna die calicem aqug fblum bi* berit.Teftabatur autem cV uxor Petri,dkcns ita effe.Et Aquila ait : Quid crgo ob* ftat,curnon baptizeturcTum Petrusfubridens:Sed non eft,inquit, hocieiunium baptifmi,quod no propter baptifmum ieiunatum eft.Et Niceta:Sed forte, inquit, uolerw deus matrem noftram nec una die agnitis nobis feparari a confortio menfae noftrar.preordinauit boc ut ante ieiunaret.Sicut enim pudicitiam feruauit in igno rantia,ut proficeret ei ad baptifmi gratiam,ita ieiunauit antcquam fciret ieiunfj ra=» tionem,ut proficeret ei ad baptifmum,cV ftatim ab initio agnitionis noftre_ nobifcil paritcr menfa: cofortio frueretur.Tum PetruslNon nos,inquit, uincat malignus,

H 5

9» RECOG. DIVI CLEMENTIS LIB. VII.

occafione acccpta per affedum matris,; fed magis uos cV ego uobifcum,hodie kiae

Jriuniu anteba nemus cum ipfa,cVcraftino baptizabiturmeqj enim iuftum eftad gratiam perfcne;

pafnum. alicuius cV amicitiae,refolui & extenuari prxcepta ueritatis . Non ergo pigeat nos

magis laborare cum illa, quia omne mandatu praeterire peccatum eft . Doceamus

autefenfusnoftroscorporales, qui extrmfecusfunt, feruireinterioribusfenfibus:

cV non interiores fenfus, qui quae dei funt fapiunt, cogamus fequi exteriores, qui

qux carnis funt fapiunt . Propter hoc enim cV dominus mandatum dedit, dkens;

vutth.f. Quicunqj uiderit mulierem ad concupifcenda eam,iam mccchatus eft eam in cor#

de fuo. Et his addidit: Si oculus tuus dexter fcandaliza t te,erue eu,cVabfjce abs te:

expeditenimtibiutunum membrorutuorumpereat,quamtotumcorpustuum 19

mittatur in gehenam ignis. Non dixit . fcandalizauit te,ut pofteaquam peccaueris

tuncabrjciascaufampeccati:fedfifcandalizatte,hoceft,utantequampecces,cau<>

fampeccatiprouocantistecVinritantis,abfcidas. Nequisautemueftrumputetfra

tr cs, q uod membroru amputationem mandauerit dominus; propofi tu in hoc uult

refecari,non membra,cV caufas quae ad peccandum inliciunt , quo cogitatio noftra

afpedusuehiculo fubueda, ad amoremdeifenfibus corporeis inuifa contendat.

Zruere oculum Nec carnalibus oculis,uelut lalciuienubus equis, cVextra mandatorum uiam cur»

quidftt. rum declinare cupicntibus, relaxet frena, cV habenas indulgeat : fed reuocet afpe«

dum corporisad arbitrium mentis, cV oculos noftros, quos deus operis fui infpe*

dores effe uoluit cV teftes,non patiatur fteri lenonesmali defidertj , Et ideo cedant ao

legi dei,tam corporei fenfus,qua'm interna cogitatio, cV illius uoluntati miniftrent,

cuius fe opera effe intelligunt.lgitur ut ordo myfterrj pofcebat cV ratio, die poftera

to!i baptifmu baptizaturin mari,cVregreffaadhofpitium,omnibusconfequentermyfterfjsreli

imbidturMati* gionis imbuitur. Aderamus aute cV nos filfi fui, Niceta cV Aquila, cV ego Clemes.

dia religtonti Et poft haccfimul cum ea prandimus, cV fimul glorificauimus deu, referentes gra*

my^trm. tias ftudrjs,cV dodrinae Petri,qui nobis oftendit per occafionem matris,quomodo

pudicinc bonum non pereat apud dea ". ftcut c ccntraric impudicitia,i'nquii,etiarn

fi non ftatim, tame licet tarde,non effugit pcenam. In tantum autem pudicitia,in=

quit,deo placita eft,ut etiam his qui in errore funt pofiti, nonmhil gratiac in praefen

ti conferat uita . Nam futura beatitudo illis folum repofita eft, qui per gratiam ba? 3«

ptifmipudicitiam iufiitiamcj} feruauerint. Denicp exemploefthuicreietiam hoc,

quod erga matrem ueftram geftum eft,cuius falus hgc omnis pro mercede pudici*

tix reparataeft, adquamcuftodiendam8Cconferuandam,nonfufficitfoIacont(*

nentia.fed ubi fenferit quis infidias,cV deceptionem parari,continuo ficut ab ignis

impetu,autincurfucanisrabidirefugiat:neccofidatquodhuiufmodiinfidiaspof<

fitfacilealiquisphilofophando,autpalpandocohibere:fed,utdixi,effugiendueft,

6c longe abfcedendum,ficut fecit cV ueftra mater,uere cV integre bonum

diligens pudicitiar.Propter quod cV coferuata uobis eft,ac uos

iliijiiifupcr autem cVacternc uite agnitionedonata.

Cum ha:c cV multa alia his fimilia dixiffet, 4©

uefpere fado^requieuimus.

RECOGNITIONVM DIVI CLEMEN "'

TIS AD IACOBVH FRATREM D O M I- N I, LIBER OCTAVVS, RVFINO

Torano Aquileienfe interprete,

o s T E R A autemdie Petrusmaneadfumptisfratribusmeis umt inmari cV me,defcendit ad portum, ut in mari lauaremus, cV pofi hoc priufquamora* adlocumquendamfecretioremfeceffimuSjOrationisgratia.Se rcntdifcipuli. nex autem quidam pauper, cV ut apparebat ex habitu, opera* rius,curiofe ex occulto obferuare nos ceepit, utuideret quid ageremusin fecreto pofiti. Cumcp nos orantes uidiffet, expe*

| dauit donec exiremus,cV falutans nos, ait : Si non argreaccipi*

tis, cV quafi curiofum me, aut importunum notatis, uelrm uobifcum conferre fcr* monem: quia habes miferationem uefiri, fub fpecie ueritatis errare uos noIIem3cV haberemetumdehis,qufnonfunt:autfiputatiseffeaIiquidueri,traditeetiammi5 hi.Si ergo patienter accipitis, poffum uos paucis edocere, quae reda funt : fi uero molefium elt,pergam,&: meos acfius agam . Cui Petrus refpondic : Dic age, quod tibi uidetur bonum,cV liben ter accipimus,fiue id uerum,fiue etiam falfum fit ; am* pledendus enim es,quia quod tibi bonum uidetur, tanquam pater pro filrjs folici- 20 tus,commonere uoluifii. Tum fenior ccepit dicere:In mari uos lauiffe uidi,cV pofl hocad fecretum feceffiffe locumlobferuans ergo de occulto,quid in fecreto ageres tis, orantes infpexi: miferatus igitur errorem uefirum, operiri ccepi,ufquequo egreffos adIoquerer,cV docerem, ne erretis in huiufmodi obferuantia, quia neque deus efi,neq? cultus hic aliquis effncqj prouidentia in mundo, fed fortuitus cafus, 4V Genefis agunt omnia, ficut ego ex mcipfo manifeftiflime comperi, in difciplina Cenefts. Mathefeos prae caeteris eruditus . Nolite ergo errare,fiue enim oretis, fiue non ore tis, quodGenefis uetiracontinet,hocerituobis. EtegoCIemens,nefcioquid cor de pulfabar, multa quafi nota mihi recolens in eo : bene enim ait quida, quia quod ex aliquo natum efi,etiam (i multo temporeabfuerit, nuquam tamen fcintilla pro 30 pinquitatisextinguitur,Ccepiergointerrogareabeo,quis,cVundeeffet,uelquo modo ortus. At ille ad hasc refpondere nolens:Quid,ait,hoc pertinet ad ea que di* xi uobisC Sed primo, ii uidetur, fermo de his quae propofuimus habeatur, cV pofl haeCjfiitarespopofceritjnomenjcVgenuSjacpatriam^cVcacteraquae hxcfequun* tur,inuicem nobis,ut amici amicis, poterimus aperire . Mirabamur tamen omnes elequentiam uiri, cVgrauitatem morum, tranquillitatemqj fermonis . Petrus au* tem fenfim fermocinando incedens,opportunum ad conioquendum profpicit lo cum . Etcum peruidiffet iuxta portum receffumquendam fecretum,refidere nos fecit, cV ita primus ipfe incipit, nec contemptum fenis habuit, neqj defpexit, quod PffrMS nonde* uiliseiamiduseffetcVfordidus.Ait ergo:Quoniamquidem uiderismihiuireru* jpcxiteosqud 4° ditus effe, cV mifericors, ex eo quod adifii nos, 8C quod tibi bon um uidebatur, ce< P aru ido>K<i «* latum nobis effe noluifti:uoIumuscVnos tibi quae nobis bonacV recfia credun* fimnt- tur exponere,quae fi tibi minus uera uidebutur, etiam tu nofirum erga te bon um propofitum,libenter fufcipe,ficut 8C nos tuum.Etcum hecdiceret Petrus,plurima multitudo conuenit.Tum Senex: Fortaffis,inquit,contnfiat uos praefentia multis tudinis.Et Petrus:Nequaquam,inquit:nifi hoc folum uereor, ne forte difputanti= u<ec opinor fk bus nobis, cum palam facfia fuerit ueritas, tu uerecundiam patiaris, pro prarfentia it caufacuruuU muititudiniscedere 8C adquiefcere his, quacueradiciintellexeris. AdhaecSenex gucruditiidtft ait:Ego non ita fiultus confenui,ut intelligens quod uerum efi,abnuam id ad uuU putationib.ab* gi gratiam . Cccpit ergo Petrus dicere ; Videntur mihi hi qui loquuntur uers effe uoluernntf. bum ueritatis, cV qui inluminant animas homfnum. fimiles effe radrjs folis , qui ut

H 4

9* RECOG. D I V I CLEMENTIS AD IACOBVM

procefferint^apparuerintniundo.ceJariultraaiuoccuItarinulIatcnuspoflunf,

dnm non tam uidentur ab hominibus, quam uidere omnibus prarftant . Vnde £V

mtth.f. j3ene ^ qUOdam diclurn eft ad ueritatis praccones: Vos eftis lux m undi, cV non po*

teil ciuitas abfcondi fupra montem polita,neq? accendunt lucerna,cVponunt eam

fubmodio,fed fuper candelabru, utomnibusluceat quiindomofunt. EtSenex:

Bene ualde dixit,quifquis ille eft. Sed exponataliquis ueftrum, quod fibi fequen»

dum uidetur, ut adcertumprofpeclumemittamusfermonesnoftros.Nonenirn

fufficit ad inueniendam ueritatem deftruere ea,qua:e diuerfo dicunf ,fed cV ipfum

proferre in medium,quod poflfa,quiediuerfoeft,impugnare.Vtergopart«ium fit

acqua congrcflio,re<ftu mihi uidetur,ut prius,quid uterqj noftrum defendat,enun i •

ciet:cV fi placet,ipfe prtmus incipam. Ego dico, non fecundum dei prouidentiam

zpicureorum gubernart mundum,quia multa in eo iniufte cV inordinate geri uidemus: fed Ge*

funt bxc com* nefim dico efle, quac omnia agit SC continet . Ad hacc cum Petrus refpondere ueU

menu. Iet,Nicetapraeueniens,ait:lndulgeatmihidominusmeusPetrusadha:crefponde

re,2c* non uideatur proteruum,quod iuuems cum fene habear,fed ut fiJius cum pa

tre conloquar.Et Senex: Non foium tu,mquit, fili quod tibi uidetur ut profequa*

ris uolo, fed cV fi qui ex fodalibus :uis,fi qui etiam de adftatibus uidet fcire aliquid,

incuncftanter proterar,libenter accipimus:conlatio enim plurimoru facilius ea quc

ignorantur inueniet . Tum ergo Niceta relpondit : Non me aftimes pater temere

. fecifle, quod inferui me fermonibus domini mei Petri, fed magis pro honore eius z©

rctn eruditio. noc mih, facerc u,fus fum.Homo cnim dei eft plenus totius fcientiar, que ne Grae*

ca quidem latet eruditio,quia fpir tu dei repletus eft,quem nihil latet.Sed quia ipfij

de cccleftibus loqui conuenit, ego dehis qux ad Graccoru loquac/tatem pertinent

refpondebo.Pofteauero,qua'ma.iobis Graecorumore fuerit difputatum,atCBad

id uentum, ubi exitus nullus apf areat, tunc ipfie quafi fcientia repletus, aperte 8C

dilucide rerum nobis omnium patefaciet ueritatem,ut non folum nos,fed cV om«

VttrutnrHtcr nes qui pra?ft6funt auditores,uian ueritatis agnofc anrJBt ideo nunc ipfe quafi ara

intcr congrcdi* biter fedeat,ut cum unus aliquis ex nobis ceflerit, tunc ipfe fufcipies, indubitatam

tntes. fententia ferat.Harc cum dixiflet Niceta,hi qui conuenerant,inter femetipfos con

loquebatur: Hic ne eft ille quem audiebamus Petrus, illius qui in ludara apparuit, *a cV figna ac uirtutes plurimas fedt,difcipulus probatiffimus f Et intendetes in eum j cum timoreacueneratione ingenti ftabant, tanquam boniferuihonorem domi* no deferentes.Quod ubi Petrus fcnfit, ait ad eos: Attentius audiamus, recftum te* nentes iudiciumde his qux dicenur ab utrocp,cVpoft ipforg confli<ftum,quod ne ceflariu uifum fuerit,addemus cV los.Et cum hacc dixilTet Petrus, gauifa: funt tur. bae . Niceta uero dicere hoc modc adgreflus eft . Definifti pater, quod non per dei prouidentia mundus regatur,fedomnia Genefi fubiaceant,uel quar admores uni ufcuiufqj^uelquaeadgeftapertincnt.Adqugftatimquidempotuirefponderejfed quia iuftum eft feruare ordine,definimus cV nos quid teneamus, ficut ipfe fieri ro* AdfertionesNi gafti.Egodicoprouidentiadeigubernarimundu,hisdunraxarque^ubernatione 40 cettcontra Se* eius indigent. Vnuseftentm omraa tenens,qui cVmundum fecit,iuftus deus,uni* nem. cuiq? fecundu gefta fua quadoqj rtdditurus . Ecce habes cVnoftram definitionem,

nuncquod uis profequere,uel meadeftruens,uel tuaadferens, utcVegohisquga teprofequent,occurra.Autfimeji'sprioredicere,nomorabor.EtSenexrefpon- dit : Siue tibi placet fili prius dicere, fiue hoc magis placet ut ego dicam,nihilinter* eft,apud eos prxcipue,qui bona ucnia difputant. Dic tamen tu prior,Iibenter accJ pio,atcft utinam poflis etiam quaca me dicenda funt profequi, atcn his qux contra- ria funt,obijcere, cV ex utroruncp conlationeoftendere ueritatem. Niceta refpon* dit: Si uis,inquit,poflum etiam tuas partes dicere,cV ad hxc refpondere.Et Senex: Oftende mihi prius, quomodo pctes fcire ea quae nondu loquutus fum f cV ita tibl

credam,

FRATREM DOMINI, LIBEK. O C T A V </ S, 95

credam;qiiodpartcsmcasprofcquipoflris.EtN!ceta:S)cda,inquit,tua&!fententia quam definifti,manifefta eft his qui eruditi funt in huimfmodi difciplinis,certaq} efi cius confequentia.Et quia ego non fum ignarus quae (fint definitiones philofophos rum,exhisqua:propofuifti,quidconfequaturagnofc:o,maximequia prarcxteris philofophis,Epicurifcholasfrequentaui.FraterautermeusAquila,magisPyrrho' Mceta Epicn* nios fequutus eft. Alius autem frater nofter Platonicos & Ariftotelicos: itacp cum rem olim. cruditis tibi auditoribus fermo eft.Tum Senex:Ben«,;inquir, tV confcquenter do- Pyrrhonimfidt cuifti^quomodoexhisqua-propofitaefuntdefinitioiniibus^etiameaquc cofequun AquiUMejr, tutaduerteres.Sedegoampliusaliquidprofeffusfuirm,quamfentitEpicurus,quia Pyrrhonis affe

10 introduxiGenefim,eamq3caufamomniugeftorum hiominibuspofui.Cumqjhxc cU,qm dckdu fenex dixiffet,ego Clemens aio ad cii: Audi pater,fi ite frater meus Niceta obtm ue* remmfuflulit. rit,quia non fine dei prouidentia mundus agitur, in if fa parte quae fupereft de Ge= nefi, ego tibi potero refpondere, eft enim mihi notitia huius fcientiae . Et cum hsec dixiirem,fratermeusAquilatQuidneceffeeft,inquit^meumpatreuocemus,cum M<jtffc.jj. inmandatishabeamus,neminem fuperterrampatreim uocare i Etpoft haec refpi= ciens ad fenem:Non iniuriofe. inquit,accipias pater,quod ftatrem meum culpaui, quia te patrem uocaret: habcmus enim ta!e mandatu., ne aliquem nomine ifto uo* citemus.Cumcp hgc dixiffet Aquila,rifit omnium adiftantium ccctus una cum Se* nc.cV Petro. Aquila aute requirente caufam,cur omnes riferint,aio ad eum, quod

£0 tu in quo alios culpas,id ipfe facis,qui fenem appellaueris patrem . A t ii!e negabat, dices:Verenefcio fieum patrem uocaui.Interea Petrus mouebatur fufpicion;bus quibufdam,ficutipfenobisenarrauitpoftmodum,cVrcfpiciensadNicetam,cxpe di,inqu:'t,quod propofuifli . Tum Niceta hoc modo exorfus eft ; Omne quod eft, aut fimplex eft,aut compoiltum.Quod fimplex eft,caret numero,diuifione, colos simpkx. re^difFerentiajafpcritatejfenitate^ponderejleuitatejqualitatejquantitatejcVobhoc etiamfine.Quod uerocompofitumeft,autexduobus,autextnbus,autetiam ex Compofuum quatuorcornpofitumeft,autcerteexpluribus:cVqua:compofi'tafunt,neceiran6 etiam diuidi poflunt.Et Senex audiens haec:Optime^inquit,cV dodiflime dicis fili. EiNiceta:[gituri)iudquodfimplexeft,cV his omnibus caret, quibusfoluiquod

30 fubfiftit,poieft,fine dubio incomprehefibile cV immenfum eft, necp initium ullum neqj finem fc<ens,cV <deo unum fcV folum eft,cV finc autore fubfiftes.Quod autem compofitumeft,cVnumero,acdiuerf}tatidiuifion!cpfubiacet, neceflarioautoreali quo compofitum eft,atq? in unam fpeciem diuerfius congregata , Qiiod ergo ims immcnfum. menfum eft,bonitate pater eft,ui«ute conditor. Neqj ergo condendi uirtus in im» menfoceffarepotuir,necjpbonitasociari,fcdadfubftiituenda ea qua: funt, bonita« ce.ad componenda cV firmanda,uirtute prouocatur . Subfiituuntur ergo cV coms ponunturquaedam,utdiximus,exduobus,uelextrfbus,qua:daueroexquatuor, alia ex plunbus . Sed quoniam nunc nobis de m undli ratione quasriuir, cV de fub= ftantia c!us, quamexquatuor elementis elTe compofitam conftat, cuiomnes illae

4° decem differentiae,quas fupra comprehendimus acciidunt,ab his inferioribus inci* pientes gradibus,ad fuperiora ueniemus. Viaenim mobis ad intellectualia cV inui iibilia,ab his que uidemus cV contreclamus datur,ficiutcontinetur in Arithmeticis d:fciplinis,ubi cum de diuinis qu*rit,ab inferioribus ad fuperiores numeros afcen vcrinJrriorA ditur.Cum ucro de prarfentibus cV uifibilibus ratio erxponitur, de fuperionbus ad adfupcrim* inferiores numeros ordo dirigif. Aut noita eflrEt Se:nexait',Valdebeneprofeque peruenitur. ris.Et Niceta:Dc mundi nunc ergo ratione profequtendum eft, cuius prima quae* ftio induas partes diuiditur.Quarritur enim utrum fiadus fit,an non. cV fi quidem noneftfa<5tus,ipieent illud ingenitumex quo ornnria . Si uero fadius eft, de hoc rurfus quaeftio in duas parres fcinditur : Vtrum naim ex feipfo fatftus eft,an ab alio.cV f i quidem a femetipfo eft,excluditur fine dubiio prouidentta.Si prouidentia

94 RECOG, D I V I CIEMENTIS A D IACOBVM

non recipitur/ruftra animus ad uirtute prouocat, fruftra iuftitia cuftoditur, quip* pe fi non eft qui iufto pro meritis aliquando reftituat . Sed ne anima quide ipfa im* mortalis uidebitur,fieampoftabfolutionem corporis, nuilius prouidentiajexci* piat difpenfatio.Nam fi doceatur effe prouidetia,cV per ipfam fadus efle mundus, alia rurfus que;difcutiantur occut runtlrequiretur enim quomodo fit prouidentia, utrum generaliter erga omnia,an fpecialiter erga partes,an fcV generaliter erga par tes,an cV gencraliter erga omnia,cV fpecialiter erga partes. Generalis autem tnteili gitur hoc modo, quafi ab initio deus faciens mundum, ordinem dederitrebus, cV curfum ftatuerit,cV uhra eorum curam quac geruntur,habere ceflauerit . Specialis uero erga parses, hoc modo eft, ut quorudam quidem uel hominum,uel locorum to prouidentiam gerat,quorundam uero non gerat.Generalis autem omniu,cV fpe= cialis partium fimul, hoc modo eft, quafi cV ab initio omnia fecerit deus, cV ufqj ad fincm per fingulos quofqj prouidcntiam gerat, cV unicuiqj reddat pro adibus fuis. Prima ergo illa propofiiio quae dtcit, quia ab initio deus fecerit omnia, cV curfu atcg oi dine rebus impofito,de reliquo nihil ad fe reuocet, fecundum Genefim geri cun dtaconfirmat. Adhocergo primo refpondebimus, cV hisprarcipuequideosco= CotrttGencfun lUnt,cVGenefimdefendunt,quiutiqjcumimrnoIantdtjs,cVexoranteos, fin.edu* ratio. biocotraGenefimfeimpetraturos aliquid fperant, cV per hoc Genefim foItJunt.

Cum uero rident qui ad uirtute prouocant, fcV ad continentia cohortantur £V di* cunt,quianemopoteftfacerealiquid,autpati,nifiquodeifatodecretumeft,omne io profedo cultum diuinitatis abfcindunt . Quid enim colas eos, a quibus promerert nihil poflis, quod no patiaf ratio decretif Haec interim aduerfus illos dicfta fint.Ego ueromundudicoadeofaclum.cVabipfoquandoqjeflefoluendUjUtilleappareat, quiseternuseft,cVadhoc faclus,ut femper fit,cV dignos fe,recipiat iudicio dei. Quod autem fit alius inuifibilis mundus, qui hunc uilibilem intra femetipfum con tineat,poftca quam de uifibili mundo diicuflerimus,tunc cV ad illu ueniemus. Nuc Vhilofophietu interim, quia fadus fit mundus ifte uifibilis, teftanturetiam philofophoru plurtmi diquot mudum fapientes uiri . Sed ne uideamur quafi egentes adfertionibus, uti uoluifle teftibiis, rfle ma& con deprincipfjseiusfiuideturquarramus.Corporeueflemundumhuncuifibiiem,eo fitmtur. ipfo quod eft uifibilis, fatis conftat.Omne autecorpus duas recipit differentias: aut $o

enim c5nexum eft tV folidu,aut diuifumcV feparatum.Et (i quidem conexum fuit cVfoIiducorpus,exquomundusfacluseft,cVperdiuerfasfpecies partesqjfecun* dum differentias fui,corpus illud partitum eft cVdiuifum,necefle eft intelligi,fuifle aliquem,qui corpus quod erat conexum cV folidum dirimeret, atcp in partes mul* Atomos intett* tas duceret/ormascp diuerfas . Aut fiex diuerfis difperfisqj corporu partibus, om* git. nis mundi hxc moles compofita eft cV copaginata, neceffe eft nihilominus intelli*

gi,fuifle aliquem qui in unum difperfas coIligeret,cVdiuerfas rebus fpecies induce ret.Equidem plures philofophorum hoc magis fenfifle fcio, quod ex uno corpore mtcrid. quam illi materia uocant,diuifiones ac difcretiones conditor fecerit deus, quod ta*

men ex quatuor fimplicibus,cV in unu temperamento quodam diuina? prouiden* 40 tixadmixtis,coftaretelemeiis.Namilludfuperflu6aquibufdadicftumputo,quod fimplex corpus,id eft abfq? ulla coniundione, fit mundi, cum conftet nec corpus poffe effe quod fimplex eft, neqj mifceri pofle,aut propagari,ueI folui ; qua: omnia utiqj mundi corporibus uidemus accidere. Quomodo enim folueretur fi eflet fim plex, ncchaberet intra fealiuda quorefoluiacdiuidipofletf Quodfiexduobus aut tribus, uel etia ex quatuor conftare corpora uident, cui non etiam exiguS ha=» benti fenfum manifeftS fit,quod fuerit aliquis,qui in unu plura collegerit, cV tepe* ramentimoderationeferuatajexdiuerfispartibusfolidiicorpuseffeceritfHucigi* tur nos conditorem mundi dicimus deum,hunc agnofcimus uniuerfitatis autore. Nam Grxcorum philofophi de principfjs mundi qu a*rentcs,alius alia inceffit uia.

Denicj

FRATREM DOMINI, LIBER OCTAVVS. 95

<JcnfcpPythagoraselcmentapri'nciptorum3numcrosefrcdicit3CaIliftratusqualiia tes,AIcmeoncontrarietates,Anaximandrusimmenfitatem,Anaxagorasgqualis tates partium, Epicurus atomos, Diodorus amere, hoc eft,ex his in quibus partes nonfunt, AfcIepiadcsoncos,quodnos tumores uel elationes pofTumus dicere, Geomerraefines,Democritusideas,Thalesaquam, Parmenides terram, Zenon, ^jnpedocles,Plato,ignem,aquam,aerem, terram: Ariftotelesetiamquintuintro» ducit elementu, quod acatonomafton, id eft, incopellabile nominauit, fine dubio iIIumindicans,quiinunumquatuoreIementacoiungens,mundufecerit.Siueigi* tur duo, fiue tria, fiuequatuor,aut etiam plura fint,uel innumera,cx quibus mun

IO dus conftat,omni .x parte,qui plura in unum coIlegerir,cV rurfus colleda in diuer fas fpectesduxerit,oftcnditur deus;cV probaf per harc,non potuifle machinamun di fine opifice,cV prouifore conftare. Sed cV hoc ipfo quod in coiunclione elemen* torum deficiente aItero,aut abundante,caetera refoluuntur cV concidunt,oftendi« tur ex nihilo accepiffe principiu.Nam uerbi gratia,fi deficiat in aliquo humor, nec aridum ftabit,humore enim pafciturarid3,ficutcVfiigus caIido,in quibus,ut dixt» ximus,fialterudeficiat,penituscunclafoIuuntur,cVinhocoriginisfu£e,qugexnt3 hilo facla funt,produnf indicia.Quod fi materia ipfa probatur effe fada, quomo* do parres eius £¥ fpecies,ex quibus mundus conftat,uidebunf infecfte/Sed de ma« ter/a dC qualitatibus, non eft nunc dicendi Iocus: hoc folu docuifTe fufficiat, deum

*° efieomniuconditorem:quianeq?fifoIidumcVconexumfuitcorpus,exjquomun dus conftatjdirimi cV difcerni fine conditore,necp fi ex diuerfis cV difcretis partibus in unum colleclil eft,congregari cV mifceri fine artifice potuft.Igitur fi mundi con* ditor deus effe a me euidenter oftenditur,qui erit Epicuro locus introducendi ato* mos, cVadferendiquodexcorpufculisinfenfibiltbus,non folu fenfibilia corpora, fed cV metes intellecluales ac rationales fiantf Sed dices,ut Epicuro uifum eft,con=» tinuationes atomoru indefinenti curfu uent'entitt,per immenfa cV finc fine tempo ra mifcentiu fe,atqj in unum conglobantiu,corpora folida efflciuntur. Non uenio ad hec ut rem fabuIofam,cV inepte copofitam dicam:uideam us magis fi qualecun» que iftud eft,poteft ftare quod dicif . Aiunt enim corpufcula ipfa qug atomos appel

3° lant,diuerfis effe qualitatibus, cVa!iaquidehumida,cVob hocgrauia, acdeorfum tendetia:aIiaueroaridacVterrena,atq;obhocnihiIominusgrauia:aliaauteignea, cV ob hoc rurfum femper nitentialalta uero frigida, cV ob hoc pigra cV femper me* dia.Quomodo ergo cum alia femper furfum tendant,utpote ignea,cV alia femper Katiom cotr<t deorfum, utpotehumidacVarida,a!ia ueromedia, cVnon arqualicurfuincedant, atomosEpimi. coire fimul potuerunt,cV unu corpus efficeref Si quis enim de fuperioribus, uerbi gratia,mi'nutiffimaspaIeas,cVadeandemmagnitudineminutiffimiplumbiparti* culas deorfum iaciat,nunquid poterant,quamuis acquales fint magnitudine,leues paleaepartesplumbiparticulasconfequiclongeenimuelociusadimum grauiora perueniunt.fta ergo cV atomi etia,fi magnitudine arquafes fint,pondere tamen tn*

4° acquales,nunquapoterunt,qugleuesfunt,cofequigrauiotes:quodficonfequino pofTunt,finedubionecmifceri, neccorpusefficere. Tum deindefiindefineter fc« runtur,cV femper ueniunt,cVrebus quaru iam menfura integra conftat adduntur, quomodo ftare uniuerfitas poteft,cu tam immenfis pondenbus noua femper pon dera cumulenf f Sed 6V illud requiro: fi paulatim coeuntibus corpufculis ex trueba tur hic que uidemus ambitus ccc!i,quomodo no in eo ilico cum cofurgeret cor uitf fiquidem hians maching ipfius fummitas nullis fuffulta repagulis ftringeretur.Si» cut enim ht qui e_ dificioru tholos in circul um inftr uunt, nifi conclufione medrj uer ticis ftn'nxerint,uniuerfum pariter foluitunlta 8C mundi circulus quem tam deco » rafpeciecoIIe(ftumuidemus,finonfubit6cVfubunodiuin^u!rtutisrotatu,poten tia coditoris effedtus eft,fed paulatim conctirrenttbus atomis cV inftruentibus,non

46 RECOG. DIVI CLEMENTlSAD IACOBVM

ut ratio patebat,fed ut fortuitus incidiffet euentus,quomodo non prius quam col< ligi poffet cV condudi,dilapfus eft cV diffblutusf Ad harc etiam illud requiro, quod fit munimen/uper quod tam immenfac molis iacla fint fundametar1 Et rurfus illud ipfum quod dixeris munimen, fuper quid iaceatC Et ite illud aliud fuper qdfcV eo ufcp interrogando progrcdiar,donecrefponfio ad nihil cV inane perueniat. Quod ii dicat aliquis,quia atomi ignear qualitatis coniunclar, fibi corpus unum fecerunr, cV quia ignis qualitas no deorfum,fed furfum tendit, impofitam mundi molem, ad fuperiora femper nitens ignis natura fubueclat. Ad haecrefpondebimuslQuomo do potuerunt atomi ignea: qualitatis,quae femper ad fuperiora contendunt, in in* feriora defcendere,cV in profundo,ac (ub omnia demerfo inueniri locofC um itacp i » grauiores quaeqj,id efi terrenx uel h umidc qualitates praeuentant, ut diximus, le= uiores, unde fcV ccelum, uelut fuperiorem fabricam igneis atomis, qua: 8C leuiores funt,cV furfum femper fugiunt,adferunt ftrucla: neqj ergo fundamenta ignis,aut alia ulla habere mundus potefi, neq? atomis grauioribus cum leuioribus, id eft his quar deorfum femper praecipitanf ,8t" his qux femper furfum fugiunt, focietas aut compaginatio ulla coueniatJgitur quod impoffibtle fit ex atomoru coniunclionc, corpora mundi folidari,fufFicienter didum,cV quod non potuerint infenfibilia cor pora,etiamfiullaratione coirecVconnedi potuiffent, formas dare corporibus cV menfuras,uel membra fingere,uel qualitates efficere, uel exprimere quantitates, quar uticp omnia modulatione fut manu tefiantur aruficis, cV opus rationis often« io iJcttwa eflepa dunt,quam ratione ego uerbu cV deum appello.Sed dicet aliquis harc a' natura fte* rentem rerum, ri:iaminhocdenominecotrouerfiaeft.Cumenimconfietmentis effe cVrationis quomodointei* opus,hoc quod tu naturam uocas,ego deum conditore uoco,conftat nec potuiffe Ueendum. nec poffe uel corporum fpecies tam neceffarrjs diftinclionibus infiitutas, uel anis morum fenfus inrationabili opere, fcV quod fenfu careat effici . Quod (i idonei tibi VUoinTimeo tefies uidentur philofophi, Platode his tefiatur inTimaeo, ubi demundi fadura tnundum tejli* difcutiens requtrit,utrum nam femper fuerit,an initium fumpferit : St" pronunciat ii#crcatwr,. quiafacffusue: Viftbilis enim,tnquit,eft cVpaIpabilisatcj?corporeus:omniaautem quse huiufmodi funt, fada effe confiat : Quod autem faclum efi,aliquem habet fi» nedubioautorem,aquofadumefi:huncergo,inquit,fadorem parentemcp om* jo niu m , cV inuenire difficile eft,cV inuentum uulgo enarrare impotTibile . Hatc quu dem Plato dicit: fed cV (i ipfe altjc^ Graecorum philofophi, de fadura mundi filere uoluiffent, nonne omnibus intelledumhabentibus, palam effetf Quis enim efi exigui faltem fenfus homo, qui cum cernat domum, omnia quae ad ufus neceffa* riafunthabentem,cuiuscameraminfphaerargyrum uideat colledam, eamqs ua* riofplendore, cVdiuerfisimaginibus depicflam, lumtnaribus praecipuis cV maxi* mis adornatam : quis,inquam, efi,qui huiufmodi fabricam uidens, non fiatim pro nunciet, a fapientiffimo cV potentiffimo artifice effe confirudam f Et ita quis in« uenietur infipiens,cum cceli opus infpiciat,fplendorem folis cernat,ac Iunae,afiro* rum curfus,tV fpecies,cV uias certis rationibus cV temporibus uideat definitas,non 40 tam a fapiente haec artifice, cY rationabiIi,quam ab ipfa fapientia cV ratione clamet effeclaf Quod cV fi fecundum alios Grarcorum philofophos audire uis,cV mecha* nicis imbutus es difciplinis,de excelfis quae traduntur,non te fine dubio Iatent. Po nunt enim fphaeram aequaliter ex omniparte colle<ftam,cV adomnia fimiliter refpi cientem, atq? a centro terrae zquis fpattjs difiindam, ipfacj} fui aequalitate tta ftabi^ !em,uteam in nullam partemdeclinare undiq? aequalitas colleda permittat, cV ita a nullo fulcimento fubueda fuftentaturfphaera.Quodfi uerehanchabeatfimili* tudinem mundi machina, euidens efi opus in ea diuinum , Si uero, ut altjs uifum efi,fuper aquas pofita fphaera, uel fuper ipfas fertur, uel in ipfis uoluitur, etiam fic magni in ea artiftcis opus declaratur.Sed ne de his quar non omnibuspalam funt,

incerta

FRATREM D O M I N I, LIBER OCTAWS, $7

fnccrta uideatur adiertio,ad ea ueniamus quae neminem latent. Quis aftroru curs a curfuafhorS lus tanta ratione difpofuit,ortuscj3 eorum cV occafus inftituit, cer tisqj cV demenfis probat proui» cemporibus unicuiqj tenere cceli ambitu deditr Quis ad occafum alrjs etiam rcdire dentkm* in ortum permifitrQuis impofuit modum curfibus folis,ut horas, cV dies,cV men fes,cV temporu u ioiii t udines,diueriis motibus fignetrcV nunc hyemem,inde uer, aitatem.poit cV autumnu,certa curfus fui dimeniione difcei nat,cV femper eifdem uicibus anni orbem inconfufa uarietate conftringatr Quis inqua tanti ordinis mo deratricem, non ipfam deipronunciet fapientiamr Et haec quidem fecundum lila nobisdidailnt,quacdeexce]forumdifcipIinistradunturaGr^cis.QuidautemS£

fo de his quac uel in terris uel in mari uidemus,nonne euidenter edocemur,dei in his non folum opus efle,fed cV prouidentiamrNam quod in terra montes excelfi,cer tisquibufcphabenturinlocis,utexhisuelutcompreffuscVcoanguftatusaer,ordi natione dei cogatur cV exprimatur in uentos,ex quibus cV fruclus germen conct* piant,cV eftiuus ardor temperiem fumat,cum pliades ignite. folis ardoribus incan« duerint.Seddices:CurcVardorfoIisuttemperiesrequiraturrcVquomodofruges humanis ufibus neceflaria; maturefcerct rSed cV illud aduerte,quod ad axem me* Rstra-pluuiai ridianum, ubi pluseft caIoris,non multa datur nubium collipatio, necabundans adaxemmeri copia imbrium funditur,ne morb us habitatibus generetunliumida: cnim nubes, dianian <{ua» (i calore rapido coquantur,aerem corruptum cV peftiferum reddunt. Sed cV terra re fmt.

xo calidum imbrem fufcipiens,non nutrimenta fegetibus,fed pernicie praebet,in quo Calidi imbret quis dubitat opus efle diuing prouidetiarrDeniq? Aegyptus,quia Aethiopicis e ui pefidetesfunt cino flagrat ardoribus, ne infanabiles corruptelas aeris imbriu neceflitate fufcipe* re t,campi eius non pluuia nubibus miniftratam,fed terrenii quodammodo imbre NiIoinudantefufcipiut.Quiddefontibusdicemus,cVfluufjsrquipereniinmare fluunt meatu, cV per diuinam prouidentiam, nec iljis abundans deficit curfus.nec mare tantas aquarum recipiens copias,uIlum fentit augment5,fed in eadem men fura,cV ea quae conferunt,cV ea quat ibiconferuntur elementa perduranc. Sed di- Aquamarim cismihi,falfa aqua naturaliter confumit fluentum duIce,quod ei fuerit infufum.Et inejfabilipra «n hoc ergo manifeftum eft prouidentix opus, ut falfum faceret illud elementum, uidentiafalft

?o in quod curfus omnium aquarum, quas ad ufum hominibus pradtiterat,dec!ma= 'ft • uit,uti ne per tanta feculi fpatia,repletus maris alueus,inundationem pernitiofam terris cVhominibus redderet, Necitaquifquaminfipienserit, uthanctantamras tionem , tantamcp prouidentiam ab inrationabili natura arbitretur efle difpofitam. Quid autem de uirguhisrquid de animalibus dicamrnon ne per prouidentiam fa v- ^. cturn eft, ut cum feneda temporis refoluerentur,uirguIta quidem uel plantis,uel feminibus quaeipfadederint, animalia ueroper progeniem reparentur , cVmira quadadifpenfationeprouidentix,nafcituropecorilacpra:paraturinuberibus,ac ftatim ut natu fuerit,nuIlo docente, fcit ubi alimonic fuar horrea requiratrGign un turautem non folum mares,fed cV feeminac,ut ex utrocp poflitrurfus conftare po=

40 fteritas. Sed ne, utputanthomines, uiderentur haccnaturx quodaordine, cVnon difpenfatione fieri conditoris, pauca quatdam ad indicium cV documentum proui dentiarfuac, mutatoordinegenusferuareiuflitinterris,uerbigratia,utperoscon _ ,. ciperet Coruus,cV per aurem Muftela generaret,ut aues nonnuIIx,iicut Gallinac, ^^Z-^j^ interdum oua uel uento,ueI puluere concepta parerent, alia quacdi animalia ma* ^ ■ '

rem uicibus alternis in fceminam uerterent, cV fexum per annos fingulos commu taret,ut Lepores cV Hyaene;,quas Belluas uocant. Alia etiam ex terra orire nf ,atq? inde fumerent carnem,ut Talpac,alia ex cinere, ut Viperac,alia ex putrefaclis car* nibus,utVefpxquidemequinis,ApesautembubuIis,aIiaexfimoboum,utSca rabci,alia ex herbis,ut de ocimo Scorpius,cVrurfus herbe. ex animalibus,ut ex cor nuceruiuel capraeaprj cVafparagi, Etquidopuseft pluracnumerare,inquibus

tfi RECOG. DIVI CLEMENTIS AD I A C O BVM

dtuina prouidetia,mutato ordine eo, qui a natura datus putatur, multimodis dif*

fercntfjs natiuitatem animalium conftare uoluit, ex quibus non inrationabilis re«

rum curfus, fed ipfius di fpenfatus rationc doceref f A ut non cV in hoc pleniffimu

demonfiratur opus diuina» pi ouidentia»,ubiex terra cV aqua,ad uitam hominum

Terru kumorc femina iacta reparanturf Qux cum terrae fuerint mandata, uoluntate dei humo*

tanquam ubcri rem quem fufteperitgleba, uelut ubenbusfuisfeminibusimmulget: aquisenirrj

bmconcipit. ineft quaedam uis fpiruus a" deo dati ex initio,cuius opere,habitus futuri corporis,

m ipfo ftatim femine formari incipit, cV per culmum fpicamq? reftitui : turgefadto

etenim ex humore feminum grano, per anguftos quofdam uenarum meatus uis

illa fpiritus,qux inelle aquis data eft,utpoteincorporea trafcurrens,ad incremen* tb

tum femina fufcitat , cV crefcentium fpeciesformat. Minifterio igitur humidieie*

menti,cuiuita!isille fpiritusinfitus femper cVingeniiuseft,efficitur utnon folum

reparetur, fed ut per omnia fimilis fpecies cV forma his que iada fuerint feminibus

redeat. Quae ratio, cui uel breuem fcnfum habenti,per inrationabile naturam,cV

non per diuinam fapientiam conftare uidebiturf Deniq; etiam hatc ad fimilitudi*

Temuuluehct nem humanae natiuitatis formata funt:uidetur enim terra uulue locum tenere,cui

bttjfeciem. femen iniedu per aquae cV fpiritus uim,ficut fupra diximus,cV formatur,cV alitur»

Sed cV in hoc admiranda eft diuina prouidentia,quod uidei e nos quide cV agnos

fcere fecit,qua: fiunt : quomodo autem cV qualiter fiant,in fecreto pofuit cV m oc*

culto, ut non indignis ad agnitionem fubiaceant, (ed dignis cV fidelibus,cum me* *6

ruerintpatefiant. VcautemrebusipfiscVexemplis probemus, nihilomninoex

Bxperimenlum terrena fubftatia feminibus dari, fed totum ex elemento aquae cV fpiritus qui ineft

aqua er fpiritu eiuirtuteconftarelponemihiuerbigratiaincratere aliquoampliffimaemagnitus

omnkcZjhrc. dinis,inrjciterra:taienta centum, cVfeminentur ineodiuerfaefpeciesfemmurn,

ue!o!erum,ue! etiamuirgultotum, his praebeaturadrigandum aquafufficiens,cV

perannosplureshabeaturiftadiligentia:congregenturauremfeminaqua*colIe*

cla fuerint,uerbi gratia frumenti,uel hordei,aliarumcj5 fpecierum per fmgulos an

nos feorfim,donec uniufcuiuiqj femints aceruus, ad centum talentorum pondus

> afcendar,tumetiamaiboresauu!fae radicitusadpendanuir,cVhisomnibusexcra

terefumptis, fiadpendaturterra, centumfua nihilominusraienta faluareftituet. 50

Vnde ergo dicemus omne illud pondus,omnemq$ quantstatem feminum diuer^

forum atqj arboru furrcxiffef nonne euidenter apparet quia ex aquisf Terra enim

quodfuumeftintegrutenet,aquaueroqua?perfingulainieclaeft,nufquampror

fus eft,ob potente dtuinar condttionis uirtutem,qux per unam aqua? fpeeiem tan*

torum feminum uirgultorumcp cV fubftantias reparat,cV fpecies format,cV genus

fccnore mukiplicato cuftodit. Bx quibus omnibus fatis abundecp patei e puto,ar«

tifici fenfu, cVnon inrationabili naturaeopere cunda effici, cV uniuerfaconftare.

Sed ueniamus adhuc,fi uidetur,etiam ad noftram,id eft ad hominis fubftantia,qui

eftparuusinaliomundus,cVcofideremusquantafitrationecompofitus:cVexhoc

prxcipue fapientia conditoris intelliges, qui cum ex diuerfis ftibftantfjs conftet,id 4*

eft,morralicVimmort3l!,perartificeprouidentiacond;toris,rocietatcdiuerfitasnon

refugit,cVquidemIongeafefubftantf(s.AIiananq5dcterraadfumitui,cVacondi*

toreformatur:a!iaueroeximmortalibusfubftantrjsdatur,nectameneiperhuiu«

fcemodiconiuntftionem honor immortaliiatis infringitur, nec,utquibufdamui*

detur,affe<ftus quibus ad ha»c fingula moueri poffit.Nam corpus quod ex offibus

Semenexme* cVcarnibus conftat,initiumfumitex femtneuiri, quodemeduilis calor eliciens,

etoHw. uuluarquafiterraeconfignat: cui inhaerensex fontefanguinis,paulatimrigai3in

offtincorporc carnem cV offa producitur,atcp in fpeciem autoris iadi femtnis reformatur. Et ut*

hmnanofunt dein hoc artificisopus,quomodo offa uelut colunas quafdam,quibus caro fuften^

ro columnk. tetur ac portetur,inferuit.Tum deinde gquafis ex utracp pane,td efi dextera ac le*

ua,mena

FRATREM DOMINI, LIBER O C T A V V S. f$

ua menfura feruetur,ut cogruat pes pedi,cV manus manui,digiti quoqj digitis,ut proportidm» iinguii ad fingulos tota aequalitate concordent : fed cV oculus oculo,cV auris auri, pmi humanu quae non folu confona fibi cV concordantia,fed St* ufibus neceflarrjs apta forman= tur.Manus quidem ut operi comodae fint,pedes ut grcffib us, oculi ut uifibus fers uiant,fuperciiiorum excubfjs cuftodiu;aures ad audiendu ita formatae,ut cimbalo fim ilcs, fufcepti uerbi repercufTum fonitu altius reddant, 3C ufqj ad fenfum cordis emittant. Lingua autem ad Ioquendu inlifa dentibus, ple&ri reddat officium: ipfl uero dentes alij ut incfdat cV diuidant cibos, cVinterioribus tradat: interiores uero ldeopwifd ut in modii molac coficiant cV comminuant,quo opportunius ftomacho traditi co* resditli.

io quatur,unde cV molares appellati funt.Sed cV nares comeandi flatus, cV reddendi Mokrej. ac recipiendi gratia fade. funt, ut innouatione fpirit us,caIor naturalis qui ex corde eft,uel accedi uel refrigerari,cum res popofcent queat pulmonis officio,qui pedo ri inhaerere datus eft, ut mollicic fui palpet 8C foueat cordis uigore, in quo uidetur uitacofiftere:uitadico,nonanima.Namquiddicamdefubftantiafanguinis,quam uelut fluuius ex fonte procedens,&: uno prius alueo inueclus,tum deindeper in* numeras uenas, quafiper areas deriuatus,totam humani corporis terra, uitalibus rigat fluentis,iecoris opere miniftratus,quod ad efficacia digeftionis ciborum,atcp Jecur. in fanguinc mutandoru in dextro latere iacet. In finiftro uero fplenis eft Iocus,qui spkn. rrahere ad fe cV purgare quodamodo fordesfanguinis poflit.tnteftinoru quocp ra mtefamquM

2° tioquantaeftcquaeidcircolongis nexibusincircuIoruordinatafuntmodu,utfufce rebumid*. ptas digeftiones ciboru paulatim egerat, quo neqj ad fubituinanes efficiant locos, cV his qui fuperadditi fuerint non impediantur cibis. Membranae autem in modu idcircofacftafunt,utexipfiseaqugintrinfecusfunt,humorefenfimfufcipiant,quo neqj fubito effufus exinaniffet interna,neqj defiore cute prohibitus,arida quae exe trinfecus habetur efficeret,cV totam hominis fabrica fitis neceffitate turbaret.Por* r6 uero fccminea'pofitio,cVuuIu£ finus ad rccipiendugermen,cV confouendu ui« Vultu. uificadumqj comodiflim us,quem non rationc cV prudentia effeda effe,quae facla funt, fuadeat,quod in ea folu parte mebroru, a uirili fpecie fcemina difcrepat,qua pofteritas fata f ufcipitur, cV foueturC cV rurfus uirilis habitus ea tantu modo mcms

30 broru parte immutef ,qua ei uis feredi cV generadi hominis ineft. Et in hoc magnu quidemteftimoniuprouidentiaedatur,exneceflariadiuerfitatemembrom,fedibi maius ubi in habitus fimilitudine,ufus diuer(itas,cV officfj uarietas inueni t ' , Nam mam iile uiris acque funt ac fceminis,fed fozminarum folae funt,quc ladis munere replentur,ut ftatim ubi genuerint, apta fibi paruulus inueniat nutrimenta. Quod fi tanta ratione uidemus in homine membra difpofita, ut cum in caeteris omnibus fimilis habitus uideatur,in his tantumodo difcrepent, in quibus ufus diuerfitatem requirit, cV neqj in uiro aliquid fuperfluu aut egens,neqj in fcemina quod defit ufes deamus, uel quod abundet, quis ex his omnibus non euidenter agnofcat rationis opus,cV fapientia conditorisc His adflipulatur etiam cactcrorum animaliu rationa

40 bilis diuerfitas,cV fuo quodqj ufui minifterioqj coueniens.Haec teftatur cV arborS uarietas herbar umcp diuerf itas, tam fpecie uariata,quam fuccis. H.xc adferit cV per mutatio temporu,tn quatuor diftincla uiciffitudines,cV certis horis,diebus,menfi« bus, annum circulus claudens, cV ne unam quidem horam ftatutac rationis exce* dens:hinc denicj; etiam mundiipfius ztas certa cV ftabili ratione,concepto annoru numero cenfef .Sed dices,quando mudus fadus eft,cV quare tam tardef Hoc pof= QuteJKonesm fis obtendere etiamfi ante fadus fuiflet': diceres efn,cur non cV ante hotfcV ita im* utilesercurio* menfafecuIatrafcendens,femperpoflisrequirere,curnon cVantehotfSed nobis feomitttmtnr» nunc fermo non de eo eft, fed fi omnino faclus ert.Si enim faclfi coftat, neceflario potentis cV fummiartificisopus eft : quod fi conftat, quando eum facere uolnerit, fapientis artificis arbitrio iudicioqj relinquendum eft.Nifi uideatur tibi omnis hxe

I z

■IOO RECOff, DIVI CLEMENTIS A t> IACOBVM

fapientia, quse tam immane mundimachinl ftruxit,cV fingulis quibufcp rebus/or

mas cV fpecies dedit,quarum habitum non decori foium conuenientem,fed cV fu*

turis ufibus aptiffimu cV neceffariu poneret, hoc eam folum fugerit, quo tamma*

cnificecoditionisopportunum tempusadfumeret. Eftapudillumprofeclocerta

ratio funt eusdentes caufae,cur,cV quando, cV qualiter fecerit mundQ, quas homi*

nibus quibus hxc quae ante oculos pofita funt,cV de eius prouidentia coteftantur,

Itnorhur que inquirere &C intelligere pigru fuit, aperiri uticp non oportuit ! qux enim in occuko

cUnttb bomini habentur,cV intra fapientiae fenfus, uelut intra regios thefauros recodita funt, ne*

buscxm Unde. mini patent, nifi his qui ab illo didicerint, apud quem fignata funt harc cV repofita,

Deus ergo eft qui fecit omnia, cV ipfe a nemine fadus eft: qui autem naturam pro te deo nominant,cV per natura facla efle cuncla teftantur,Iatet eos appellationis fug error, Sienimnaturainrationabilem putant,ftultiffim5eft,rationabilefaduratn ab inrationabili fadtore progredi.Si uero ratio eft,id eft logos,per quam fada con=> ftat uniuerfa,fuperfluo nomertimmutant,ubide conditorisratione profitenf.Ad hxc fi quid habes pater,profequere, Haec cum Niceta dixiflet,Senex ita refpondit: Tu quidefili prudenter, cV fortiter profequutus es,in tantu ut melius dici pofle dc proutdentia non pucem.Sed quonia hora iam multa eft,craftino ad hasc quae perfe quutus es,refpodere aliqua uolo,de quibus fi mihi fatisfeceris,gratix me fateor de» bitorem. Et his a fene dicftis,furrexit Petrus.Quidam uero ex adftantiu Laodicen* fiu primas, rogabat Petru cV nos, ut Senis indumeta quae habebat fordida fcV fcifla 20 mutaret:quemPetruscVnosamplexi,cVconlaudantesprohoneftacVoptimauo lutate fua,dicebamus : Quia nec nos ita infipientes fumus38C imprj,ut cui tam pre* ciofa uerba cocredimus,non multo magis etia haec quae ad ufus corporeos funt ne* ceflaria prebeamus,que_ eum cV libenter fufcepturu credimus,tanqua a filfjs pati e, fed cV teclu nobis cV uitam communem fore credimus. Ha?c cum nos diceremus, &:illeprimariusciuitatis,fummaui,cVblandimentisplurimisauellere^nobiscua peret Senem, nos uero e6 uehementius retineremus, omnis populus adclamauit utiliudmagisfiat,quod ipfiplacet Seni: cVcumfilentium faclum fuiflet, Senex iuramento praeuenit, dicens : Hodie apud nullum manebo, necp ab aliquo quic* quamfufcipiam,utinea!teriusdeled:ioalteriustriftitiafiat,haecenimpoftmodum 30

fi uifum fuerit, fieri poffunt. Et cum haec dixiflet Senex , Petrus ait ad primarium ciuitatis : Quoniam noftri praefentia, bonam uoluntatem tuam oftendifti, tnftem te non oportet abfcedere, fed accipiemus abs te gratiam pro gratia, domum tuam nobis oftcnde, cV praepara eam ut craftino difputatio, quae futura eft habeatur, cV fi qui uoluntadelfead audiendum permittantur. Quxcum audiflet primas ciui* tatis, ualde gauifus eft, fed cV omnis populus libenter audiuit. Cumcp difceffiflenr. turba:, domum fuam oftendif.difcedere autem tV Senex ccepit.Ego tamen uni ex

Tedifeqtd Cle* pedifequis meis imperaui clam fubfequi ueftigium Senis, cV difcere ubi maneret.

mentU. Nos autem cum rediflemus ad hofpitium, enarrauimus omnia fratnbus,quae no*

biscumSenehabitafunt,cVitaexmoredbofumptorequieuimus.Dieautempos 40

ftera Petrus mature furgens, fufcitauit nos, cV perreximus pariter ad locum fecre»

tum,in quo et pridie orationis caufa fueramus,atcp inde poft oratione dum uenire«

musad conftitutam domum, initinere monebat nos dicens : Audite me conferul

dilediflimi, bonum eft ut unufquifcp ueftrum fecundum quod poteft, profit acce*

dentibus ad fidem religionis noftre,cV ideo non uos pigeat fecundum fapientiam,

qua: uobis per de/ prouidentia conlata eft, diflerentes inftr uere ignaros cV docere,

Tetrus femotd ita tamem u t his quae a me audiftis 8C tradita funt uobis,ueftri tantum fermonis elo

writmnM quentiam focietis. Nec aliquid proprium, cV quod uobis non eft traditum prolo*

uultaddinift quamini, etiam fl uobis uerifimile uideatur t fed ea , ut dixi , quae ipfe a uero pro=

tbqucntotn. pheta fufcepta uobis tradidi, profequamin i, etiam fi minus plenae adfertionis efle

r uidebuntur.

FRATREtt D O M I N I, LIBER OCTAVVS.' tot

uidebontur.Hinc cnim f$pe contingit declinare quofdami a ueritate,dum fpeciem fibi uerioris dC ualidioris ueritatis,proprijs cogitationibusi reperiffe fe credunt.His a Petrodicftis,libenter annuimuSidicentesei,nihil nos addturos , nifi quod ipfiui* deretur.Tum ille : Vt crgo,inquitjfine pcriculo exercearmini,me coram difputate finguli,ita ut unusalrj fuccedat, acfuas unufquifqj expliccetquaeftiones. Nuncers go,quoniam hefierno die Niceta fufficienter differuit,hocdie fermone faciat Aqui= la, &C poft Aquilam, Clemens, indc ego, fi tamen etiam rme res popofcerit aliquid addere. Interea dum huiufcemodi fermones cedimus, adi domum uentum eft, in qua fufcipiens nos paterfamilias, introducit ad locum qucendam,in fimilitudinem

to theatricolIeclum,6YpuIchre exaedificatu, inquo turbaspfiurimas ex tempore no* cfiis operientes nos reperimus, inter quos 8C Scnex qtii prridic nobifcum difputa* uerat. Itacp medium habentes Petrum, ingredimur etiam 1 nos, circunfpicientes fi* cubi cernercmus Senem: qucm prior Petrus uidcns in meedio turbae Iaticantem,es uocauit ad fe,dicens : C lariorcm multis animam poflldenis,cur in occulto lates,8c" uerecundiacontcgeris C accedchucmagis38i quaciiH ukdentur, exequere. Vbi haec dixit Petrus, ftatim turbae Iocum dare cceperunt Semi . C umcg acceffiffet, ita ccepit : Eor um quae diehefterno profequutus eftiuuenis,, etiam ii uerba non me= tnini, fenfum tamen&ordinem teneo,&Yideo neceflariuim puto proptereosqui hefterno non adfuerunt, Anacephalaeofin faccre eorum qmae dida funt, 8C breui*

lo ter cuncfta repetere,ut etiamfi mc aliquid effugerit,ab eo qiui profequutus eft praea fente, commonear. Hic ergo fuit hefternae dilputationis feenfus, quod omnia qux uidentur, quoniam certa menfura 8C artc , formacj} ac fpeccie conftant, finc dubio a fapiente uirtute facfta effe, ut rationis ipfius prouiaentia rmundus regatur,etiamfi nobis eaquae gerunturinmundo,minusredtegeriuideamtur. Confequitur au« tem, ut fi creator omnium deus eft ac mens, fit etiamiuftuss : quod fi iuftus eft, ne* ceffario iudtcat,fi iudicat,neccffc cft ut homines de fuis actiibus iudicentur:8f fi de atiib us fuis unufquifcp iudicatur, crit ergo inter iuftos 8C p>eecatores iuftum quan docp difcrimen. Haec fuit, ut opinor, totius uerbi cotinentiai.Si ergo oftendi poteft t quod mens ac ratio cuncfla condiderit, confequens e(t,cVf c:a quae fequuntur ratio*

$o nc 8C prouidentia geri, Si uero natura imprudens 8C caeca jgignit uniuerfa,perimi* tur fine dubio iudicrj ratio,nec difcuffio peccatorum, ac beinefacftoru rcmuncratio fpcrabitur, ubi iudex non cft. Quia ergo omnia in hoc pemdent, 6Y huic capiti ad« h3erent,nonindigncmini,fiforte'paul6latiusdifcutiha:ccVipertra<ftariuo!uero.[n hocenim mihiadomniaquae proponuntur,ue!utprimaiianua clauditur,8t"ideo vrinuunudd hanc mihiante omnia aperiri uolo.Nuncergo audite quae: dico,8c" refpondeat mi* agnitione dcL hi fi quis ucftrum uo!et:nonenim erubefcam difcere,fi audiiero quod uerum eft, 8C rccle diceti adquiefcerc. Igitur hefierno a te habitus fermo:,qui adferebat quod ar* te,8C menfu ra, 8C ratione cunda conftarcnt, non ualdc mee fuadet, mentem ratio* nemqj effequae fecerit mundu:multa enim habeo,quae oftcenda competenti mens 40 fura,acforma,6Yfpecicconftare,ncctamenpermentemc(onditaacratione.Tum praeterea uideo multa incondite, inc5fequenter,iniufte gerri in mundo,c¥ fine Ge* nefis curfu nihil fieri pofle,quod poft omnia etia ex meipfcb manifeftiflime adpro* babo.Haeccum Senex diceret, AquilarefponditlQuoniarm ipfe propofuifti,ut ad ea quae dicercs habcrct copiam refpodendi qui uelit, conccedit mihi frater meus Ni ceta hodie facere fermone. Et Senex:Profequere,ait,fili,utt uis. Et Aquila refpon* dit: Promififtiquodoftcnderes multaeffeinmundo quae:formam acfpeciemaf- quali ratione collecftam gerat, quae tamen coftetnon effici |per conditorem de um. Nuncergoquod promififtioftende. EtSenex: Ecce arcuim uidemus in ccelo cir« culum tenere omnimenfura collecftum , 8C habere fpecicem ueri , quam fortaffis nec mens codere,ncc cfefcribere ratio potuiffet,nec tamen 1 hic ab aliqua mentc fit.

I $

jOJ RECOG. D I V I CtEMENTIS AD IACOBVH

Ecce in breui totum propofui;refponde ad haec. Tum A quila : Noncontinuo,in* quit,fi quid ex typo cV for ma exprimitur, id intelligitur a ratione efle, ac fine men* te non rieripofle.quonia typus ipfe qui exprimit figuras ac formas,non fine men* te fadus eft. Verbicaufa,cera (i adfigaiurfculptoanulo, imaginem quidem cV figu ram fumit ex anulo, qui fine dubio fenfu caret, fed anulus qui exprimit effigiem, manu artificis fculptus eft, cV mens fuit ac ratio , quae typum anulo dedit . Ita ergo &Varcusexprimiturinaere,foIenimnubibusrarefcetibusradiosfuosimprtmens, cV humori nubilo uelut cerae molli adfigens orbis fui typum,arcus fpeciem reddit, Arcm inccelo & efficit hoc ipfa. ut dixi,repercuffio fplendoris folis in nubibus,atq? ex ili/s fuigos txrcpercufiio* remc/rculieiusreddens:fit autemhocnonfemper,fedcum opportunitatemfui, •<> nr/b/if. humedae nubes rarefcendo praeft/ter/nt. Vnde cV rurfus cum denfantur nubes cV

coeunt,arcus forma refoluitur,cV exolefcit : deniqj nunquam fine fole cV nubibus arcus apparetjficut nec fine typo fcV cera, cV alia huiufmodi materia exprimit ima= go. Non ergo mirum eft, fi conditor deus ex initio fecit typos,ex quibus nunc for« mae exprimantur ac fpecies. Simile autem hoc cV illi,quod ab initio deus el ementa infenfibilia creauk,quibus ad reliqua omnia formada,cV explicanda uteretur. Sed cVquiftatuas formant, typumpriusluci uel cera fingunt, cV ex ipfo redditur fta» tuaeeffigies:tum deinde cV umbra redditur ex ftatua,quae umbra per omnia forma ac fimiiitudinem ftatux ger/t.Quid ergo,dicemus infenfibilem ftatuaformare utn bram,tamdiIigenti,quamipfaftatuaeft,rationecolIe(5lam:anillifinedubioadfcri» 19 betur umbrae colIe<ftio,qui cV ftatuam finxitfSi ergo tibi uidetur hoc ita fe habere, cV fufficit quod de hoc didum eft, ad alia inquireda ueniamus, aut fi aliquid adhuc deefTe putas, repetamus. EtSenexait: VoIoutrepetasdehoc,funtenim cValia multa quae fimiliter fieri uideo : nam cV frudus arborum fimili modo pulchre for* mati,cV in rotundu mire collecli nafcuntuncV foliorum fpecies ingenti decore for» Cottmptif>imx "iatur,atcp exquifita arte uiridis membrana cotexitur.Tum practerea pulices,mu» „„.~, WamsU* res,Iacertas,cV his fimilia.nunquid cV hsec dicemus a deo fierif Vnde ex his uiliori* idcocrcmtur^ bus,coniectura capitur mehorum,quod nequaquam mentis arte tormentur.ries ne, inquit Aquila, de folforum textura, cV de paruis animaiibus colligis, quod ex his fides etia melioribus deroganda fit: fed non te ifta decipiant,ut putes quafi dua= 30 busfolismanibusoperantemdeum, nonpoffe uniuerfacomplere quaefiunt, fed memento quomodo hefterno tibi frater meus Niceta refpondit,cV myfterium ans te tempus aperuit,uere quafi cu patre loquens, cV cur cV quomodo fiant hacc,qua». inutilia uident,expofuit.Et Senex:Cur ifta inutilia, uoluntate illius fummae men= tisfiant, uelim a te aud/re.Si,inquit,Iiquido apud te conftat, quod mentis cV ratio* nisopus inipfiseft, tumdemum tibi etiam curfada funt,dicere non pigebit,cV quodiufte facfta fint edocere . AdhaecSenexrefpondit:Nonpoflum fili, eaqua: uidentur exarteformata,dicerepermentemfieri,propter caeteraquac intuftecV inordinate fieri uidemus /n mundo. Si te, inquit Aquila, ea quae inordinate fiunt, dicere quodper prouidentiam deifa<ftafintnonfinunt,curnoneaquae ordina* 4° te fiunt, dicere te quod i deo facfta fint coguntf cV quia inrationabilis natura, op us rationabile proferre non poflitf Certumeftenim, necomnino negamus, quia in hoc mundo quatdam ordinate, quatdam inordinate fiant : ea ergo quae rationabi* liter fiunt , credc quod per prouidentiam fiant : quac uero inrationabiliter cV inor* dinate,quia naturaliter eueniant cV fortuito accidant.Miror autem non aduertere homines, quia ubi fenfus eft , poflunt res ordinate fieri cV inordinate : ubi autem nullus eft fenfus, neutrum omninoeffici : nam ratio ordinem facit : ordinis autem curfus fi contrarium quid acciderit, quod ordinem turbet, neceflario inordina* cum aliquid profert. EtSenex:Hocipfummihiate oftendi uolo. Non,inquit, morabor Aquila. Duouifibiliafigna monftranturinccclo,unum fol/s, aliud lu«=

nae:haec

FRATREM DOMINI, LIBER O C T A V V 3, td$

ftise: ha* c fcquuntur cV aliae quinque ftellx, diuerfos cV proprios fingulae explican* tescurfus.Ha:cergodeuspofuicincccIo,quibusaerisiernpenesprora!ioneterns porum diipenfetur, cVordo uiciflitudinum permutationumcp feruetur . Horum autem ipforum miniflerio,cVfiquando propeccatis hominum plaga cV corre* ptio terris infjcitur,perturbaturaer,Iues animantibus,corruptio frugibus,pe« ftilens per omnia mortalibus annus inducituricV itafit,utuno eodemq? mini= fterio,cVferueturordocVcorrumpatur. Etenim palameft increduIiscVimpenV tis, quod curfus folis utilis cV neceflarius mundo, per prouidentiam datus femper ordmatushabeatur. Lunaeueroadcomparationemcurfusfolis, inaugmentiscV

id detrimentisfuisapudimperitosinordinaticurfusuidenturcV incompofiti. Nam foIcertisdiftinclionibuscVordinatismouetur:exipfoenimfunthorar,exipfodies cumafcenderit,exipfoetiamnoxcumocciderit,exipfo menfescVanninume- rantur,ex ipfo uiciftitudines temporum fiunt, dum ad fuperiora confcendens uer temperat : ubi autem ad fummum ccel/ uenerit, aeftiuos accendit caIores:decidens rurfusautumni temperiemreddit:ubiueroad inferiorem redierit circulum,ex glaciali compage cceli, rigorem nobis hyberni frigoris derelinquit. Sed de his alias )at ius diiTeremus. Nunc mterim,cum fit ifte minifter bonus,ad uiciflitudines tem* porummoderandasjtamenubi fecundum uoluntatemdei correptiomortahbus datur,incandefcitacrius,cVuritmundiim uehementioribus flammis. Similiter

to autem cV luna: curfus, atque hatc quaeimperitts uidenturinordinata permutatio, incrementis frugum3cV pecudum,omniumcj! animantium comoda eft : augmen= tisenimeiusdetrimentisc^miraquandamprouidenti5earte,omnequodgignitur, aIiturcVcrefcif.de quibus latius profequi poflemus,cVapcrire defingulisratio* nem, nifi nos propofitac quaftionis ordo reuocaret. His tamen ipfis eifdemc- mi* nifteriis,quibusgignunrur,alunrur,augenturuniuerfa,cumfueritiuftaa!iquaex cavifaordinis inftituti mutatatemperies, corruptio oriturcVintemperantia, utin homineSjficutfupradiximuSjCaftigatiodeiuoIuntateproccdat.Sedfortaffedices: quid^quodiniftacommunicaftigationefimiliaimpijpatiunturcVpijVVerumcft, etiam nos fatemur : fed pfjs caftigatio ad profedum cedit, ut in prxfenti uita adflis Q«dmojr£ p!:

30 cli, purgatiores ueniant ad futuram, in qua perpetua eis requies praeparata eft. cum impusdU Simul autem utcVimpfj aliquantulum exipforum caftigationeproficiant, aut iu* qumdoadfk* fta in eos feratur iudicrj futuri fententia, cumin eifdem caftigationibus, iuftiquis gnntur. dem gratias egerint deo, iniufti autem blafphemauerint. Igitur cnm in duas par* tes rerum diuidatur opinio , quod alia per ordinem, alia contra ordinem fiant : ex hisquidem qua: fecundumordinemfiunt,oportuit crediefle prouidentiam : de his uero qua: contra ordinem geruntur, caufas require ab his, qui eas per dodn> nampropheticamdidicere:quibus enim innoteiccrepotuit iermo propheticus, fciunt quando,et ob quam caufam erago,grando,peftilentia,cV horum fimilia per fingulas quafqj generationes exorta fint, cV ex quibus peccatis harc ad uindida da cMmitdtes m

40 ta fint,unde humano generi caufa triftitiac,unde gcmitus ac dolores acciderint,un biiinuindiftani de etia tremoris languor aduenerit, cV quod haec ab initio fuerit uindicla paricidfj. djtefitnt. Nam ab origine rhundi nihil horumfuit, fedeximpictate hominuminitium ma* la ifta fumpfere, cVinde femper crefcentibus iniquitatibus , cV malorum nume^ rus creuit. Sed idcirco diuina prouidentia iudicium erga omnes ftatuit, q uia prae* fens feculum non erat tale, in quo unufquifque poflit pro meritis difpeniari. Non ergo ex his,quae pro peccatis hominum mundo acciderflt,malis,illa contemplan» da funt, quae ab initiocum nullae malae caufae exifterent, bene cV ordinate inftituta funt : denicp ad indiciu eoru quae ab initio fuere,inueniuntur nonullae gentes alie» nae ab huiufmodi malis. Nam Seres quia cafteuiuunt, expcrtes habentur horu o* Seres innocetu nium, quia neq; poft conceptum adiri ultra apudeos fccminam fas eft, neque cum ttu

I 4

105 RECOG. DIVI CLEMBNTIS AD IACOBVM

purgatur,carnibus ibi immundis nemo uefcitur,facrificia nemo nouit, fecundum

iuftitia omnes fibrjpfis iudices fiunt. Idcirco igitur ncqj caftigantur iflis ptagis quas

fupra diximus, &Y plurimu temporis in uita durates, abfq; argritudine finiunt uita.

N osauiem miferi uelutcum ferpentibuspeffimis habitantes,cum hominibus di<

co iniquis,perferimus necefiario cum ipfis adfliclionum plagas in hoc mundo,fed

fpem gerimus, ex confolatione futuroru bonorum, Si propter iniquitates, inquit

Senex, aliorum crucianturetiamiufti, oportuitdeum tanquam prouiforem iube*

re hominibusjut non facerent ea,ex quibus neceffe effetcum iniuftis adfligi etiam

tuflos, aut facerent emendationem aliquam, aut punficationem mundo adhibe*

i en t. luffit.inquit Aquila,deus hxc,cV dedit prxcepra per prophetas,quomodo ho 10

mines uiuere deberen t: fed cV hxc contempferunt,im6 uero fcV eos ft qui forte ob»

feruare cupiebant, diuerfis iniurrjs adflixerunt, donec etiam ipfos a propofita ob*

feruationederjcerent,cVadincredulitatisnihilominusuerterentturbam,fibiq3ii'«

Teeatiidiluuio m iles efficerent.Propterea deniq? ab initio cum fuiffet omnis terra maculata pecca

uitmejldcM. tis,deus diluuium mtTdo induxit,quod uos fub Deucalione faclum dicitis, 8C tunc

unum quendam iuftum cum filrjs fuis in arca referuauit, cV cum eo omnium femi*

num,omniumcp animantium genus.Et tamen etiam qui ex ipfis nati funt, tempo*

re intercedente,rurfus fimilia prioribus aguntiobl iu ioni enim qux acciderant da*

ta fun<,ita, ut pofteri ne hocipfum quidem crederent, quod diluuium faclum eft.

Vnde fcV ftatu it deusin prefenti feculo ultra non fleri diluuium, alioqui fecundum ia

rationem peccatorum, necefle erat etiam per fingulas generationes hoc fieri infi»

delitatis gratia,fed magis indulfit per fingulas gentes, angelos quofdam agere prin

c ipatum,qui malis gaudent, quibus tamen ea conditione poteftasaduerfum unu»

que nq? mortalium data eft , fi prius fe ipfe quJs peccando eis feciflet obnoxium,do

nec adueniret ille qui bonis gaudet,et compl eretur per ipfum numerus iuftorum,

8C per omnem mundum crefcente multitudine piorum, aliqua ex parte reprime*

omncbonumk retur impietas, 8C innotefceret omnibus,quia omne quod bonum eft,a deo fit.Ex

ico. arbitrrj autem libertate unufquifq? hominu dum incredulus eft de futurii, per ma*

los aclus incurrit mala.Et hxc funt qux uidentur in mundo contra ordinem geri,

quibus caufas, uteffent,infidelitasdedit.Miradaigiturperomnia eftdiuinx pro- 50

uidentix difpenfatio , qux his qui initio fuerint, bonam quidem uiam uit x ince*

dentibus, bonis incorruptibilibusdeditperfrui; ubiuero peccauerunt, malioris

itdubonotan ginempeccatopariente fumpferunt. Etunicuiquebono quaflquodamconiugtj

quamexfcedo fcedere, exparte peccati fociatumeftmalum,quoniamquidemhumanofangui*

rerikfret. ne terra polluta eft, cV arar dxmonibus fuccenfae, aerem quoque ipfum inceflo fa*

crificiorum fumo temerarun t,cV ita demum corrupta prius elementa, hominibus

corruptelx uitium, uelut radices ramisacfrudtibus tradiderunt. Vide ergo in

hoc,utdixi,quam iufteuitiatis rebusprouidentia diuinafuccurrit,utquoniam

bonis dei,mala qux ex peccato originem fumpferant,fociata funt, duabus his par*

tibus,duosprincipes poneret, tVei quibonisgaudet,bonorum ordinem,quiad 40

fidem prouidentix fux,credentes adducere ftatuit:eiuero qui malisgaudet,ea

qux contra ordinem cV inutiliter geruntur,cx quibus fine dubio etiam prouiden*

tixfidcsin dubiumueniat, cVhabitaeftper hocaiuftodeoiuftadiuifio. Hincer*

goeftquodcumordinarusafirorucurfus, fidcfaciatmanu artificis conduumun*

dum, rurfum conturbatio aeris,aura peftilens,fulminum uagi ignes, prouidentix

opusrefellant. Habentenim,utdiximus,finguIaquxquebona,contrariacVcon

iunda fibi mala, ut fcccundis imbribus , grando inimica eft, ut rori placido, rubi*

ginis eft fociata corruptio,utuentis Ienibus,procelIarum turbines iuncli funt,

frucluofis arbonbus, infruduofx, herbis utilibus, noxix, animalibus mitibus,fe*

racVperniciofa connexafunt. Hxcautem omnia poficafuntadeo,proeo quod

homfc

PRATREM DOMINI- LIBER OCTAVVS, \a6

hofninibus uoluntas atbitrtj a bonoru propofito difceffit,et declinauit ad mala.tg tur in omnibus mudi rebus habet ur ifta diuifio:cV ficut funt pfj,ita cV imprj:ut funt propheta:, ita cV falfi prophetae. SedcVapudgenulesfunt philofopbi, luntcVfalfi . „ .

philofophi.IudaforuquocpcircuncifioneArabtcargenteSjalixci- pluumacad mini* ^" clfcuci fteriil fuac impietatis imitati funt. Sic et diuino cultui eft contranus demonu cultus, >lonm ludceoi ' & baptifmo baptifmus, cV legt Ieges,cV apoftolis pfeudapoftoli, cV doClonbus falfi m**"?**. doclores.Et inde eft unde apud phiIofophos,alfj adferant prouidentia,alfj negant, alij unudeu,alrj pluresdefendunt. Vfqj adhocresdenicpaccefiit,ut cum uerbodei Abufus multj* fugentur demones,per quod effe prouidentia declaraf ,inuenent ars magica ad in« rumnrum.

•o fidelitateconfirmancr3,quomodoettamhocexcontrarfjsimitef.Sicferpentumue nena mitigare carminibus inuentu,cV uerbo ac poteftati dei cotrarias inducere fa= nitates. Angelis quoqj dei contraria reperit ars magica minifteria,animaru fufcita= tiones contra hacc,£C figmenta de_monu ponens.Et ne multa enumerando,fermoa nem longius traha, nihil omninoeft quodfidem prouidentiacfaciat,cV non habcat e co ntrar jo aliud ad infidelitate paratuicV ideo qui ignorant iftam diuifione rerum, pro his quae a femet/piis difcordant in mundo, non putant effe prouidentiam.Sed tu pater, quafi uir fapiens, ex ifta diuifione elige partem quae ordinem feruat, cV fi= dem prouidentiacfacit, cVnonfoIum fequans illam partemqiia-contraordinem currir, cVprouidentiac derogat fidem. Ad haec Seriex refpondit : Da mihi uiam fili

zo qua poffim ex duobus iftis ordinibus,quorum alter adferit,a!ier refutat prouiden* tiam,unumaIiqueminmeisfenfibusconfirmare,Reclum,inquu Aquila,habens

titudiciumfaciledifcrimeneft:namcVhocipfum,quodais,ordo8<:inordinatio, •< s . . N ^

abartifice ficri poteft : nam uerbi gratia ponamus deexcelfa rupe abruptumfas xuminpraccepsferrijidcpinlifumfoloinmultafragmentacommtnuijnunquidesi uenire ullo modo poteft,ut in illa multitudine fragmentoru,inueniatur unum fal* tem fragmentum, in quo perfecta aliqua fpecies per omnia habeatur ac formac' Et Senexrefpondit:Nonpoteft.Quodfiadfit,inquitAquiIa,fignorumartifex,excis fum de monte faxum manu artifici cV fenfu rationabili formare in quam uelit fpes ciem poteft.Et Senex: Verum,inquit,iftud eft.Ergo,ait Aquila, ubi fenfus non efi

30 rationabi!is,nuIlafpeciesex integro formaripoteft:ubiautemfenfus eftartifex, ibi cV forma.cV informitas effe poteft;uerbigratia,fi excidat e mote faxtJ artifex cui formam uelitimponere, neceffe eft utidprimoinformecedatetbarbaru,tum deir» de paulatim excudens, 6V ad libram fuac artts exculpens, exprimat formam quam mente coceperit.Ita ergo ex informitate uel deformitate,artifict's manu peruenitur ad formam,cV utruq? ab artifice proceditjfimili igitur modo,6V ea quac in mudo gea runtur,per artificis prouidentiam fiunt,etiamfi minus ordinata uideantur.Etideo, quia tibi dug 1% innotuerut uig,earucj, accepifti diuifiones,fuge infidelitatis uiam, ne forte perducat te ad tllum principe,qui malisgaudet : fequere fidei uiam,ut per« uenire poffis ad regem illum qui bonis hominibus gaudet. Ad hacc Senex refpons

4.0 dit:Cur aute cV princeps ille qui malis gaudet fadtus eft,6V unde fadus eft,aut non

eftfadusrAquilaait: Alterius temporis eft ifte tradatus : uerum ne expers abeas ^ (~\

etiamhuisrefponfionis, paucatibide hocquoque infinuabo. Pracfcius omnium £.y#[vU-M ^1* '

deusanteconftitutionemmundijfciensquiafuturihominesalijquidemadbona, , ~*

alfj ueroad contraria dec!inabunt,eosquibona eligerint fuoprincipatui,cVfuas

curae fociauit , atque hacreditatem fibieos propriam nominauif reosuero quiad )

mala declinarent , angelis regendos permifit , his qui non per fubftantiam , fed )

per propofitum cum dcopermanere noluerunt , inuidiac cV fuperbiae uitio cor^ ,

rupti : dignos ergo dignorum principes fecit , Ita tamen eos tradidit, ut non ha*

beam poreftatem in eos faciendi quod uolunt , nifi ftatutum fibi ab initio termi* .

num tranfeant . Hic eft autem ftacutus terrrunus , ut nifi quis prius fecerit dx* 1

1<>7 RECOG. DIVI CLEMENTIS AD I A C O B V M

monutn uoluntatem,da:mones in co non habeant poteftatem.Et Senex ait : Ma»

gnifice profequutus es filf,fupereft nunc ut dicas unde eft fubflantia maliifi enim a

deo fa&a eft, f rucfius malus radicem culpabilem docet, uidctur enim 8C ipfa maias

naturanfi uero coauerna fuit haec fubftantia deo,quomodo poteft quod aequaiiter

ingenftum 8C coxternu eft,alter j efle fubiecftumdSIon femper fuit, inquit Aquiia:

fed neqj fi ex deo facfia efl,continuo necefle eft,etiam conditorem eius talem uide»

ri,quale eft illud, quod ab eo facftum eft : nam fubftatfas qufdem deus fecit omniu.

Sed fi rationabilis mens quae a deo facfia eft,nequaquam conditoris fui legibus ad*

quiefcir,cV modum Itatutac fibf temperantix exceditiquidhoc ad conditorem fpe*

ClatCuel fi aliqua eft ratio hac fuperior, ignoramus:neq? enim de fingulis ad perfe= i o

C ifimtjiMa f]um fCIre poflumus,cV de his praccipue pro quibus non fumus iudicadi cur igno-

itumi&a remus.Eaueropro quibusiudicandifumus,facillimafuntadinteIIigendO,etpene

; m <{iumm» unofermoneabfoIuuntur.Omnisenimpropemodumadtuumnoftrorumineo

wpgm. col!igiturobferuatia,utquodipfipatinoIumus,nehocaIrjsinferamus:ficutenim

ipfe occidi non uis,caueas oportet,ne aliuoccfdas. Et ficut tuu non ufs uiolari rna»

trimonium,nec tu alterius macules thomm:furtum pati non uis,nec fpfe facfas:8£

intra hanc regulam humanorum geftorum fingula quaccp concurrunt. Tum Se*

nex:Neaegre,inquit,accipiasfiIi, quoddfcfturusfum:fermones tuiquamuis ualidi

fint, non poflunt tamen flecflere me ut credam, fleri aliquid pofle extra Genefim.

/ Scio enim omnia mihi neceflltate Genefis accidifle,c¥ ideo fuaderi mihi no poteft, 2,9

, quia uel bene, uel male agere in noftra poteftate Gv.dCfi acfius noftros in poteftate

¥ t+ 1 hl'( nonhabemus,nonpoteftcredifuturumefleiudicium,perquoduelmalispoenje,

TtHih n* Hj * uelbonispra:miatribuantur.Denicpquoniamteimbutumuideoinhuiufcemodl

I difciplinis,pauca tibi ex ipfa arte proferam. Si,inquit Aqui!a,ex ipfa difciplina ad*

ftruere aliquid cupis,frater meus Clemens tfbi diligentius refpodebit,quf plenf us

tlmtmm* fcietiam mathefis adtigit:ego enim alfjs ufjs adferere poflum, quod aflus noftri in

thefcosfiiit noftra fint pofitf poteftate:ifta autem quae nondidici,prefumere non debeo.Cum

docks. h aec Aquila dixiflet,ego Clemens,craflino,inquam,dices pater ut uoles,c¥ audie*

mus Iibeter,nam cV te putograte habiturum,quod cum his tibi erit fermo,qui ex=»

pertes non funt eius quam protuleris difciplinat. Cum ergo placuiflet inter me 8C 3»

Senem,ut fequenti die difputatio nobis de ratione Genefis haberetur,utrum om*

nfa ex ea fieret,an eflet aliquid fn nobis,quod non Genefis,fed animi iudicium ge*

reret,Petrus furrexit, 8C fermonem facere hoc modo ccepft J Mirum mihi admodfi

eft,quod res qua: factle fnueniripoflunt, homines exquifitis cogitationibus ac uer

bisdifficiles faciunt,cVhimaximequf uidenturfibi fapientes, quiqj uolentesdei

uoluntatem comprehendere,quafi homineututur deo,imo dC fi quid minus:nam

hominis confilium uel fenfum fcire nemo poteft, nifi ipfe prodat quid cogttauerit:

fednecpartem quis difcere poteft, nifi multo temporea^magiflro fuerit imbutus:

quato magis inuifibilis 8C f ncoprehenfibilis dei, ncqj fenfum,ncq; opus fcire quis

poteft,nifi ipfe mittat prophetam,quienarret confilium fuum,et ufam conditionis 40

exponat,in quantum difcerehominibus fas eft. Vnde ridiculum puto,cum natu*

, ralibus ufjs de uirtute dei homines iudicant, 8C putant hoc quidem ei efle poffibi*

le, illud uero impoffibiIe,aut hoc mafus,fllud minus, ignari omniu m, qui cum fint

hcmines iniufti,iudicant deum iuftum,artificem f mperftf,incorrupt!biIem corru*

pti, faclura facfiorem. Et nolo putetfs, quia haec dicens iudicandi de rebus perimo

facuItatem,fedconfflfum doneperdiuina quisinccdens, finefine fncurraterro*

res.Et ideo non folum fapientibus,fed 8C omnibus hominibus,qui defiderium ge<

runt agnofcendi quod fibi expedit, fuadeo,ut requirat uerum propheta, quia ipfe

folus eft,qui nouit omnia, cVfcit quid,cV quomodo unufquifcp quaeratJneft enim

intra u niufcuiufqj noftrum mentem, fed in illis qutdem, qui defiderium dei agni-

tionis,

ERATREM DOMtNt, LIBEfl RON^S. log

rionfsj cV iuftitiae eius nullum gerunt, ociatur.In his uero qui quod animae fua: ex* chriftusinnoii pedit quaerunt, operatur cV fcientiae lumen accendit. Propter quod primoomniG nullts homtnia huncrequirite,quem finon inueneritis,ab alio uos agniturosahquid non fperetis, bus ociofmejl. Inueniturautem citoabhisqui ueritatisamoreperquirunt, cVquoiuanimapraes occupata non tenetur in malitia. Adeft enim his qui eum in innotentia fpiritus iui defiderant,qui per patientiam fuftinent,8C fufpina de profundo cordis,ueritatis a» moreproducuntlfugitautemmaleuolasmenies, quiautpropheta, cognofcitco* gitationes uniufcuiuiq? » Etideo nemoputet eum per prudentiam fuam inucnire Prudetiahumti pofle,nifi,ut fupra diximus,mentem fuam omni nequitia uacuam effecerit,arque nacxmtitinre lo agnitioniseiusdefideriupurumcVfideleconceperit. Vbienimtalemfequispracs bmdtuink. parauerit,ipfe,utpropheta,uidenspraeparatamentem, ipontefeadhibetadagno fcendum. Si quis igitur uult omnia difcere, non per fingula difcutiens, neqj enitrt poterit^cumfitmortaliSjdeiinueftigarecofilium^cVipfamimmenfitaiemperftrus tari:fedfidifcere,utdiximus,omniadefiderat,ucrum prophetam requirat. Quem cum inuenerit, non quacfiionibus cVdifputationibus, neq? argumentis cum eo a* gat,fed fi quid refponderit,fiquidpronunciauerit,hoccertum efle, non potcft du Ntari.Et ideo quaeratur uerus propheta ante omnia,cV eius uerba teneanf :in quu bus iliud tantummodo difcutiendum unicuicp eft.ut fatisfaciat fibi,fi uere propbe Habes alba,ut tica eius uerba funt,id ert, fi mdubitatam fidem continent futurorum, fi tempora itadixe, imjine

zo definua confignant, fi rerumordinem feruanr, fi non quae prima funt, nouiflima, amadquamexi etquajinnouiflimisgeftafunt,primanarrarunt,finihiluerfutii,nihil magica arte g^prophctMs. addecipiendB compofitii continent,autfinonquae alf)sreuelatafunr,adfetran= ftulerit,admixtis mendacrjs.Et cum his omnibus reclo iudicio difcuffis,uerba con ftiterit elTe prophetica,ita demum credi eis de omnibus quibus dixerint,cV refpon derint,debet.EtenimcofideremusdiIiget!usopusdiuinasprouidetiaE.Namquod philofophi introduxerunt uerba fubtiha quedam cV difficilia,ita ut ne ipia quidem uocabula fermonum, nota effe omnibus poffentcVinteIIigibiIia,deuseosquifibi Logottedatoi artiflcesuerborum uidebantur, peromniaimperitoseffeergaagnitioncm uerita* erarchitecbt tisoftendit.Simplexenimeft,cV manifefta, acbreuis rerQfcientia,quaeper uerum uerbomappel

30 prophetamtraditur,quamiftiperdeuiaincedentes,cVfcrupeasuerborudifflculta tatCuero. tes,tota ignorauerunt uia.lgitur uerecudis cV fimplicibus mentibus,cum uiderint fieri qua; pracdida funt,fatis abundecp fufficit, ut de ccrtiffima pra:fcientia,certiffia mam fcientiam capiant, cV de caetero requiefcant, euidenti agnitione ueritatis ad» fumpta: caneraomniaaeftimationetradantur, inquibusfirmum nihilelTepoteft. Quis enim fermo eft,qui non recipiat contradiclionemfcV quae argumen.atio eft, quaenonpoffitalia argumentatione fubuertif cVindeeftquodad nullumfinem fcientiae cV agnitionis per huiufmodi difputationem peruenire homines poffunt, priusc|: finem uitae inueniunt.quam quxftionu.Et ideo cum in his omnia habean tur incerta,ad uerum prophetam aeniendum eft:quem deus pater uolens ab om» 4° nibusdiligi,haecquaehominesinduxerunt,inquibusnihilpoteftadprehendi,uo* luit penitus extinguere,ut eo magis ifte quaereretur, cV quam illi obcIuferat,hic ho minibus uiam ueritatis aperiret. Propter hunc enim deus etiam mundum fecit,cV ab ipfo mundus rep!etur,unde cV quatrentibus fe adeft ubiq?,etiafi in ultimis terrg finibusqua:raf.Siuerononpure'eumquis,necfan<fte,neq5fideIiterqua:rat,intra ipfum quidem eft,quia ubiqj eft, cV intra fenfus omnium inuenitur : fed, ut fupra] diximus, infidelibus dormit, cV abfens habeturhis,a quibus effe non creditur. Cumcp haec cV alia huiufmodi Petrus de uero propheta profequutus efTet, turbas dimifit, Senem uero cum rogaflet plurimum permanere nobifcum,obtinere nort potuit, fed cV ipfedifceflit, alia die,ficut placuerat,rediturus. Etpoft haecnos uni cum Petro .ngreffi hoipitium cibo 8C quiete folito utimur.

<0* RECOGNITIONVM DIVI CLEMEN

TIS AD IACOEVM FRATREM DOMI- N I, LIBER NONVS, RVFINO

Torano Aquilcienfe interprete.

e q_v e n t i die Petrus una nobifcum mature ad Iocum,in quo pridie habita fuerat difputatio,properauit,aique ibi cum plurimas iam ad audiendu conueni Ife turbas, cV Senem cum eis uideret,ait ad eum:Heflernc die 6 Senex, cum Clemente placueratut hodiefermofieret,cVauttuoflenderesnihilex* to tra Genefim fieri,aut Clemes doceret Genefim non effe. Ad hxc Senex refpondit : Et quid placuerit memini,cV tua uerba teneo,quxpoft padiones loquutus es, quibus docuifti impoffibile effehomini fcire aliquid,nifi a uero propheta didicerit.Et Petrus:Nefcis,inquit,quomodo di* xerim, fed nunc te ego commonebo ; de uoluntate dixi, cV confilio dei, quam ha* buit priufquam mundus eflet,et quo confilio fecerit mundum,tempora (iatuerit, legem dederir, iufiis ad bonorum remunerationem futurum feculum promiferit, iniufiis pcenas ex iudicrj fententia ftatuerit:hoc ego dixi confilium, & hanc uolun tatemdei, abhominibusinuenirinonpofle,quianemohominumpoteftfenfum dei conieduris cV a:ftimatione colligere,nifi propheta ab eo miffus enunciet.Non j0 ergo de quibufcBcp difciplinis,aut ftudrjs dixi,quia inueniri fine prophet a, aut fciri non poffint : quippe qui fciam cV artificia, cV difciplinas fciri, cV exerceri ab homi* nibus, quas nona ueropropheta, fedamagiftrishominibusdidicerint. Quoniam ergo te profeffus es gnarum effe pofitionis fyderu, cV ftellarum curfus, ex quibus conuinceres Clemente,quod Genefi omnia fubiaceant,aut ab ipfo difceres,quod perprouidentiam regunturuniuerfa,cVe(l etiam aliquid in nobis, hocexpedire uos conuenit. Ad hxc Senex refpondir.Iam quidem neceffarium non erat huiuf* modi mouere quxftiones,fi poffibileeffet nobis a uero propheta difcere, cV audire definita (ententia,quia (it aliquid in nobis, cV in arbitrrj pofitum libertate : ualde e* nim me fermotuus mouit heflernus, (n quo de uirtuteprophetica difputa(ti:un« jo de cV ego affentio,cV confir mo fententiam tuam,quia nihil poteft ab homine cer* tum indubitatumq} cognofci, cui cV exiguum uitae tempus efl, cV breue ac tenue fpiramen, quo retineri uidetur in uita. Veruntamen quoniam priufquam de pro« phetica uirtute aliquid audirem, pollicitus uideor Clementi, ut ofienderem ,quia omnia fubieda funt Genefi,aut ab ipfo difcerem,quia eft aliquid cV in nobis,prara Oet mihi ipfe in hoc gratiam,ut primus incipiat,et quae obtjci poffunt,proponat cV abfoluat: ego enim, ex quo paucis a te audiui de uirtuteprophetia:, magnitudine Coiefturit non prxfcientiac confiderans,obflupui fateor,nec omnino recipiendum quicqua cen« rclinquitur b* feo,quod coniecfiuris tV xflimatione colligit.Et cum ha:c Senex dixifTet,ego Cle» tuun rebut mens dicere ita cccpt':Deus per filium fuum creauit mundum, tanqua m duplicem 4* diuinis. domum,interie(fiufirmamentihuius,quodcaelumappellatur,diflindtam,cVinfu

periori quidem angelicas habitare uirtu tes,in ifto autem uifibili mundo, nafci ho« minum multitudinem dedit,ex quibus eligeret amicos filio fuo,cum quibus Ixtaa retur,cV qui ei tanquam fponfo,diIeda fponfa pararentur. Verum ufcp ad nuptia» rum tempus,quod efl praefentia feculi uenturi,ftatuit uirtutem quandam,qua; ex his quac in hoc mundo nafcuntur, eligat cV cuftodiat mc!iores,ac feruet filio fuo,fe queftratos in loco quoda mundi,qui extra peccatum eft, in quo iam funt aliquati, qui lbi uelut fponfa, ut dixi,decora,ad fponfi praefentiam praeparantur.Nam mudi buius, cV pr xfentis temporis princeps, adultero fimilis eft, qui mentes hominum corr ump i t , ac uiolat, cV a defiderio ueri fponfi feduccns, inlicit ad aliena defideria .

Sed

LIBER NONVS, Uo

Sed dicit a!iquis:Quid ergo necefle erat iftum principem fieri, qui a uero principe mentes hominum declinaret f Quoniam deus qui, ut dixi, fi io fuo amicos uoluit

prarparare,noneosta!eseffeuoluit,quineceflitatenatura:,aliudquideflenopof* Jk. ^ f • ' fent,fedquiarbitriofuo,cVuolState,bonieiTedefiderarent:quianeclaudabileeft, i. • AivtrfM quod non eft defiderabile: nec bonum iudicatur, quod non propofito expetitur: ^_J

mhil enim Iaudis efl id efle,a quo te mutari natura? necefliias non finat.Prouiden* tia ergo dei, hominu multitudinem nafci in hoc mundo uoluit, ut ex pl uribus eli* gerentur qui iuftam diligerent uitam . Et quia prxfentem mundum praruidit nort aliterpoffe,nifidiuerfitatecVin^qualitateconftare:fecundumpr<efentiumrerurn /*/C (Li

lo diuer fitates, unicuicp menti libertate motuum dedit, fcV huc pnncipem pofuit, quo "^- ea quar contraria uidentur agitante, eledio melioru uirtutis opere conflaret . Sed 1 utplanius fiatquoddicimus,per fingula exponemus. Nunquid omnes, uerbi gra tia, oportebat effeinhocmundo reges,autprincipes,autdominos, autpardago* gos,autlegifperitos,autgeometras,autaurifjces,autpiftores,autfabros, autgram maticos,autdiuites,autagricoIas,autolitores,autpifcatores,autpauperesfheccer tum eft,quia omnes effe non poterant. Omnia tamen haec officia, fcV multo plura, praefens uita hominum requirit, fcV fme his tranfigi no potefi: eft ei go neceflaria ia hoc mundo inarqualitas.Non enim poteft efle rex,nifi habeat quos regat, fcV qui* busimperet:neq?potefteffedominus,niii habeatcuidomineturicVcarterafimili*

to ter.Sciens ergo conditor a nullo fponte ueniri ad agone.dum refugitur labor,hoc eft,ad exercendas artes iftas quas iupra' diximus, per quas uel iuftitia uniufcuiufcp, uel mifericordia manifeftari poteft, corpus hominifecit,quodfamem,fcVfitim, fcV frigusreciperet, utreficiedi corporiscaufa copulfi homines,ad omnes,quas iupra expofuimus,artes, uiclusneceflitatedefcenderent . Cibienim cVpotus atcg indu* v «»'«•«■&»« mentigratia, fingulas quafqj artes expetere edocemur . Et hic iam uniufcuiufque &ftereft* mentis propofitum declaratur,utrum neceflitate famis fcV frigoris,per furta cV ho* micidia,ac periuria farciat,percp alia huiufmodi fcelera : an iuftitiam,mifericordia, continentiamcp cuftodiens, artis ftudio 6V manuum labore, imminentis neceffita* tis expleat minifteriu. Si enim cum iuftitia fcV pietate, ac mifericordia, neceffitatem

jo corporistranfigat,ueIutpropofitiagonisuiclor,amicusfilfjdei,cVele<ftusabfcedit. Si uero per fraudes, periniquitates, fcV fceIera,cocupifcetfjsdeferuitcorporalibus, principibus mundi.atcpomniudarmonuamicusefficitur: aquibusetiam hocedo* cetur,ut fteilaru cur fibus malorum fuorum adfcnbat errores,quod non nifi propo fito ac uoluntatedelegit.Etenim artescogente,ut diximus, cibi ac potus uolupta* te,difcuntur tV exercentur: quar uoluptas, cum adcefferit unicuicp ueritatis agnt* tio.infirmior efficitur/uccedente parfimonia : quantus enim fumptus eft, aqua fcV Varfimom pane utentibus, fcV hunc a deo fperantibus f Eft ergo, ut diximus, neceffaria quar* Chnftianisma* dam in difpenfatione mundiinaequalitas, dum omnes quidem homines, nonom= gnuueftigalcfi nia poffunt fcire, uel implere artificia, ufu tamen fcV minifterio omniu, pene omnes

4° indigent: fcV ob hoc necefle eft alium operari, alium operanti prarbere mercedem, alium feruire,alium dominari,alium regi, alium regere: fed hanc inatqualitati que mortalium uitam neceffario fubfequuta eft, diuina prouidentia in occafione iufti* tiar, mifericordif , humanitatiscp conuertit, ut dum harc inter homines aguntur, fit unicuiqj caufa iufteagendicum eo,cui mercesoperis exoluenda eft,fcV faciendimi fericordiam cum eo,quidebiIitate fortaffis,aut penuria intercedente, debitum fol* ucre non poteft . Sed cV humane agendi cum his qui codnione uidentur obnoxfj; manfuetudinem quoqj conferuandi erga fubiedos, fcV omnia prorfus gerendi fe* cundum legem dci: dedit enim Iegem,iuuans per hoc humanas mentes, ut facilius erga un umquodqj qualiter agi deberet, aduerterent, qua uia efTugerent malum, fcV qua ad futura tenderent bona, cV ut in aqua regenerati per opera bona, ignem

K

111 RECOG. DIVICLEMENTIS AD IACOBVH

T)ut nthmu* uetuftaenatiuitatisextinguerent. Primaenimnoftra natiuitas,perignemconcu*

teshominum. pifcentisdefcendi^&ideodifpenfationediuina.Secundahafcperaquamintros

ducitiir,qugreftinguatignisnaturam,cVccele[iifpirituanimain]uminata,meturri

primae natiuitatis abrjciatlfi tamen ita de reliquo utuat. ut nullas omnino mirdi bu*

TMmdusnobis ius uoluptates requirat,fed fit tanquam peregrinus cV aduena, atqj alterius ciuita*

pro hofritio ejl tis ciuis.Sed fortaiTe dicas,quia in his quide,in quibus naturalis neceffitas,exigit ar

nondomo. tium operumcg minifterium, poteft unufquifq? habere in poteftate, feruare iufli*

tiam, cV modum,ueI defiderijs,uel adibus que uelit imponere : quid de aegritudi*

mbusdicemus,cVinfirmiratibus, quaeaccidunt hominibus,cVquod daemonibus

nonnulli urgentur,cV febnbus,cV frigoribus,n6nuIli etiam furore agunt, cV men ic

teexcidunt,8ComniailIa,quatinnumeriscafibuspremuntmortaIiumgenusrAd

ha:cdicemus,ficonfideretquistotiusmini(terrirationem,haccilIis,quacfupraex»

natura homU pofuimus, iuftiora efle pronunciabit : Deus enim hominibus naturam dedit, per

mcupax boni. qUarn dC doceri pofllnt de bono,cVobfiftere maIo,id eft,ut cV artes poffint difcere,

cV obfiftere uoIuptatibus,ac preferre in omnib us lege dei,cV ob hoc uirtutes quaf*

damcontrarias,oberraremunduhunCjcVobIu(Sartnobifcuperniifi't,proptercaua

fas quae iam fuperius ditfaefunt,ut ex earum certamine,oriatur iuftispalma ukSo*

r iac,cV meritum premiorum, Ex ift is ergo accidit interdum, ut fi qui incontinenter

egerint,cV non tantfi obfiftere,qua'm cedere atqj in femetipfis dare eis uoluerint lo

cum,noxia earum adfpiratione generef intemperata, cV uitiofa progenies , Dum zo

enim tot um hbidini indu!getur,cV obferuatio nulla coeundi eft,illorum fine dubio

Htreditttrii da:monu,quibushaecperurgentibusfiunt, uitia cV fragilitatesfufcipitimportuna

funtliberh mul generatio.Et ideo pro huiufmodi uitfjs natoru,obnoxrj erunt parentes, qu« legem

u uitk corpos feruare cocubitus noluerutllicet fint fcV aliae caufae fecretiores, quibus his malis ob«

ma-pttretibus. n0xiac efficiunt antmae,quas nuc proferre temporis no eft.Tamen oportet unum

quencp agnofcere legem dei, ut ex ea generandi obferuantia fumat, cV immundi*

tiae caufas declinet,ut poffit mundu efle quod gignitur, Neqj enim fas eft,ut no in

planundis quidem u>rgu!t>s,ue! in feminandis frugibus,opportunn remnus que*

ratur,terra purget,atq3omniaquaeconuenitpr£parentur,neforteYemeniadurn

laedatur cV pereat,cV in folo homine,qui eft fuper hec omnia,feredi obfer uatio nul 30

la habeamr, nulla cautela.Sed quid,quod nonu!li,inqult,cum in prima c tate abfqj

uitio fuerintcorporali, proceflu temporisincurrutbxc mala,ita utaliquantietiam

uiolenter prejcipitentur in mortemcEtiam de his uicina,cV peneeadem ratio eft:ila

la: enim,quas diximus contrarias humano generi poteftates, ad unuifcuiufcp cor,

per multas cV diuerfasconcupifcentias inuitantur quodamodo,cV ingrediendi ac*

cipiuntIocum:eftq?ha:cinillisuiscVpoteftas,quaehortetur&:incitettantum,noni

qux coga t . cV perficiat, Si ergo quis adquiefcat eis, ut etiam agat ea qux male defi*

derat,confcnfus fui cV acftus,mercedem perditionis cV peftimz mortis inueniet. Sl

uero futurii iudiciu cogitans, metu ipfo fuerit repreflus, cV reuocauerit fe, nc acftu

impleat,quod mala cogttatione concepit,effugiet non folu perniciem praefentem, 4©

Citufdptccdtifi fed 6V futura fupplicia. Omnis entm caufa peccati, fimilis uidetur efle ftuppae picc

mlisefijiupp^ obIitae,qua: ubicalorem ignisacceperit,ftatim inflamatunhuius uero ignts incen»

ob'at<epke. dium opera efle daemonu intelligantur.Si ergo inueniatur quis peccatis cV concu»

pifcentijs tanqua pice oblitus, ignisei facillimedominat , Si uero non peccatipice,

fed aqua purificationts SC regenerationis infufa fit f luppa.ignis in ea daemonu nor»

nonualebitaccendi,Seddicetaliquis:Etquidfaciemusiamnos,quoscotigitpecca

tis ficut pice oblitosf refpondebo,nih il aliud nifi ut feftinetis ablui, quo expurgef 4

uobis ignis materia,perinuocationem fancfhnominis, cV dereliquo futuri iudicrj

metu,cocupifcentiasrefrenetis,atcpaduerfariaspoteftates,cumforteadfenfusue*

ftros accdTcrinc, tou obftinatione pellatis, S ed dicis; fi in amore quis inciderit,qucw

CDodo

FRATREM D O M 1 N I, IIBER NONVS, UZ

tnodo fe potcrit continere,etiamfiante oculos fuos,ipfum ignis fliaiiuin,qiicm py riphlegetontanominant, uideatfHxcexcufatioefteoruquiconuertiadpceniten tiam nolunt. Deniqj nunc nolo pyriphlegetonta adducas in medium; hominii tibi propone pccnas,cV uide quantum ualeat metusipoteft ne quifqua,cum pro amo= ns crimine ad fupplicium ducitur,cY ad ftipitem conligatur urendus, in illo tempo re eius quam amau/c, uei defideriu capere,uel fpeciem ante oculos proponeref Ne quaqua, inquies .Videsergo,quiapraefensmetus, refecatiniquadefideria. Quod fi credentes deo,cY futurtl iudicium,pcenamcj5 ignis anerni confitentes, non fe con tinent a peccato,certum eft quod non plena fide credunt:fi enim certa fit fides,cer

«o tus fit cY timorlfi uero minus aliquid eft in fide,relaxatur tY metus, cY tunc locu in- Mctusfidei ci* ueniuntintroeundicontraria: poteftates,quarumperfuafionibuscumadquieue» iunftut. rint, neceiTe eft, ut cY poteftati earum obnoxrj fiant, cY ipfis perfuadentibus agan« tur ad praecipitia peccati. Igitur Aftrologi ignorantes huiufmodi myfteria, putant ftellarum curfibus ifta contingere: unde cYhis qui accedunt ad eos,ut de futuris a! i= quidconfulant,refponden(esfallunturinplurimis:necmirum,noenimfuntpro phetae,fed ufu multi temporis autores eorum perfugium quodda m, in his quibus decipiebantur, inueniunt, cY climateras quafdamintroducut,utderebusincertiv fcientiamfingant.Climaterasenimdicunt,quafipericuIitempus,inquointerdum Climaflerician perimatur quis, interdum non perimatur, ignorantesquod non flellarum curfus »' bjlrologorii

to na:c,feddatmonumgerftoperatio,quiadaftrologia:erroremconfirmandu, defer« uientes, calculis ma thefis decipiunt homines ad peccandu,ut cum uel deo permit= tente,uel legibus exigentib us,peccat i dederint pccnas, uerum dixifle uideat aftro* logus : tY tamen fallunturetiam inhoc:fienimcitoconuerfi fuerintad pcenitens tiam,cYfuturae pccnar recordationem conceperint ac metum, conucrfisaddeum pergratiabaptifmi,refoluiturpcenamortis.Seddicetquis*.MuIticVhomicidium, cY ad ui teriu m, & alia fcelera comifer un t,cY nihil mali paffi funt . Hoc quidem raro accidii hominibus,tamen nefcientibus confilium dei, frequenter uidetur accidere: deus autem qui nouit uniuerfa, fcit quomodo, cY quare peccet, qui peccat, cV qux Beusfolus no* unumquenq? caufa ducat ad peccatum . Hoc tamegeneraliter agnofcendum eft: uit quemadmo*

50 quodfiquinonitamente,utadtibusmaIifunt,propofitoincitatoad peccandude» dumfiantpccat uoIuunf,his uelocior fic" magis in praefenti uita redditur pcena,ubiqj enim cV fems ta,non ergo in per deus prout competere iudicat,unicuicp pro adibus iuis reddit . Eoru uero,qui ™ <ZM'C9"< te* propofito exercent malitiam, ita ut interdum etiam in eos faeuiant, a quibus bona merc "^ ^omu confequutifunt^cVnulIamrecordationemcapiuntadpoenitentiamjdifFertpccnas "edrfniendum in futurum,nonenim merentur ifti,fi'cut illi, de quibus fupra diximus, in praefenti eP' uita fcelerum fuorum finire uindiclam.fed permittitur eis prxfens tempus imples re,ut uolunt, quia emendatio eorum non efl iam talis, qux temporalibus indigeat cafligationibus, fed quae aeterni ignis in inferno exigat pcenas, quorum animae ibi pcenitentiam quaerent, ubi inuenirenon poterunt . Quod fi in hac uita pofiti, illas

40 quas ibi patienf pccnas,ante oculos pofuiflent, refrenaflent uticp defideria,cY nuU Iopadtodecidiflentinpeccatum.MuItumenimpoteftfenfusinanima,adrefecan» das omnes eius cupiditates, maxime cum cceleftium fcientiam cceperit, per quam lumine ueritatis accepto, ab omni obfcuritate maiorum aduum declinauit . Sicut Cognitiouerit* enim fol omnes ftellas fplendore fui fulgoris obtundit,cV contegit: ita cV mens per tisutfol,metem fcientixlucem, omnesconcupifcentias animac inefficacesredditcYociofas,futuri ftumitut, iudicr) memoriam fuper eas tanquam radios fuosemittens, ita utneapparerequi* dem ultra in anima queant . Quod autem timor dei mul tum ualeat ad deprimen* das concupifcentias, cape humani timoris exemplum . Quotufquifqj eft, qui non inter homines concupifcat aliena,cV tamen metu pcena: quz legibus ftatuta eft, re frenatur,cY contincntius agit f Regi proptcr metum gentes fubiacent, cV armatus

K i '

115 RECOG. DIVI CLEMENTIS AD IACOBVM

parct exercitus.Scrui cum fint ualidiores dominis fuis, propter metum tamen inw pcria perferunt dominoru.Befliar ipfix fcrae metu mheicunt . Tauri ualidi(Iimi,iu« gocoilafubmittunt, cVimmanes elephanti magiftris obtemperantpertimorem, Sed cur humanis utamur exemplis,cumetiam diuinanon defintf nonne terra ipfa fub prarcepti metu permanet, quod etiam motu fui cV tremorc teftatur fMa» re ftatutum teiminum ieruat, angeli pacem cuftodiunt, ftellac ordinem tencnt, cV fluufj meatus,da:mones quocp certu m eft timore in fugam ucrti. Et ne per ftngula fermonem longius producamus,intuere quomodo unumquencp timor dei conti« nensjcuncla in harmonia propria,cV ordinis fuicopagc cuftodiat . Quanto magis crgo certi effe debetis,quia cV demonu concupifcentiar,qu£ in cordibus ueftris ori= i o untur,admonitione timoris deiextingui pofl~unt,cVpenitus aboleri,cum etiam ipfi incentores concupifcentiae,metu fibi dominante diftugiant . Haec ita fe haberc fci* cns,fi quid tibirefpondendu uidetur,incipc . Tum SenexiSapienter, inquit, filius meus Clemens aptauit profequutione fuam, ita ut nihil nobis ad haecdicendum re liquerit:ueru omnis eius fermo,quem dc natura hominis differuit,hanc habet con tinentiam, quia cum eo quod ineft libertasarbitrrj, eft extrinfccus cV aliqua caufa mali,ex qua per diuerfas concupifccntias incitantur quidem homines,non tamen cogunturadpeccatu,proeo,inquit,quodmu1tohisualidioreiitimorquiobiiftat, cV impetus defiderioru refrenet,ut cum naturales motus deciderint, effugatis his, qui eos incitant cV inflammant daemonibus,peccatum non polltt admitti . Sed me zo hxc non adducunt ad fidem: confcius enim mihi fum quorunda, ex quibus bene noui,quiacompaginationeflelIaru, hominesauthomicida:,autadulterifiunt,caes teraq? perpetrant mala . Similitcr autem cV honeftae ac pudicae fceminae, ut benc CentthlUcoru agantindecoguntur.Denic£curnMarscentrumtenes,indomofuaex tetragono deajbctHbus refpexerit SaturnumcumMercurioad centrum,LunauenientefupereumpIe* tKoutas. n3j )n Gcnefi diurna, efficit homicidas, cV gladio cafuros,fanguinarios, ebriofos,

Itbidinofosjdarmoniofos, fecretoru perfcrutatorcs, maleficos, facrilegos, cV fi qua funt his fimilia, pi arcipue cum bcnaru ftellaru nulla refpexerit . Sed cV ipfe rurfus Mars ad Venerem fchema tetragonum habens,ex parte ad centru non refpicien» te aliquo bonorum,adulteros efficit,cV forores cV filias cV matres in coniugiu addu 30 cit.VenuscumLunainfinibus cVdomibus SaturnicumSaturno,fifuerit adte* ftante Marte, efficit mulieres quide uiragines,ad agriculturam, ad ftruduram, cV ad omne opus uirile promptas.mifceri quibufcuncp uoluerintjcV non argui a' uiris proadulteriOjnulIautimolIitiCjnoungucntis^nSueflibuSjnocalciamentismuIie* bribus,fed uiroru forte agentesJuiros autem cffc ut fceminas,nec quicquam uirile gerere.Cacodarmon Venus cum Marte fi fit in ariete, efficit c contrario mulieres, fifitin capraecornu aut aquario.Cumc]3multadehisSenexprofequutuseffet,cV unumquodcp fchema mathefis, ftellaru quocp pofitioncs enumeraflet, uolens per hxcoftendere,quiatimorn6fufficiatrefrenarecocupifcentias,egorurfusrcfpon« ditVerepaterdotfiffime cVeruditiflimeprofequutus es, cVipfameratioinuitat, 4© aliquid ad ea quae a te differta funt,refpondere, quoniamquide fcietia mihimathe fis nota eft,cV libcnter cum erudito uiro habeo fermonem . Accipcergo ad ea qux dixiftijUt euidenter agnofcas Gencfim ex ftellis omnino non effe,cV quia poffibi* lefitobfiftiaduerfumimpugnationedaemonum, ab hisquiconfugiuntaddeunr, ac ficut pi a-dixijiion folfl per timorem dei naturales cohibcri cocupifcentias pofle, Tnnet peccare fcd cVper timorem hominu, ficut iam nfic edocebimus, leges funt in unaquaejj re=> tnali fbrmidine gione uel regno ab hominibus pofitae,fiue fcript ura,fiue ctiam ufu durantes,qua$ pccnx. nemo facile tranfgreditur . Deriicp primi Seres,qui initio orbis terrae habitant, necp

homicidium,nec$ adulterium,neq? fcortum noffe, neq? furtum comittere, neque idola uenerari, cV in ilia omni regione qus eft maxima, neqj templum inuenitur,

neoj

FRATREM DOMINI LIBER NON7S, «4

neq? fimulacrum, ncque meretrix, neqj adultera, neqj fur ad iudicium deducitur, fed neq; occifus ibi homo fertur aIiquando,cV tamen nullius libertas arbitrrj fecun dum uos a itella Martis ignita, ut fetro uteretur ad hominis nece, nec Venus cum Marte pofita,alienum matrimonium compulit uitiari, cum utiqj apud eos,per fin gulos dies Mars mediu cceli circulum teneat.Sed eft apud Seres legum metus ue« Seres. hementior, quam Genefis conftellatio . Su nt fimiliter cV apud Barfras in regioni» Batlr*. bus Indorum immenfae multitudines Bragmanorum, qui fcV ipfi ex traditione ma Bragmani. iorum,moribus,Iegibusq; concordibus,nepj homicidium,necp adulterium comit tun t,neq? fimulacra co!unt,ncq? animantia edere in ufu habent, nunqua inebrian

to tur,n unquam malitiofe aliquid gerunt, fed deum femper timent : fcV quidem cum caeteri Indorum cVhomicidia,cV adulteria c6mittant,cV fimulacra colant, cV inebris entur,atq; a!ia huiufmodi flagitia exerceant.Sed cVin ipfius Indf? nihilominusoe* Scythotaurot ciduis partibus, regio quaedam eft, ubi hofpites cum inciderint, capti immolantur eoscjfeexlibro tY comedStur, fcV necg bonac ftellae uetuerunt eos ab huiufmodi flagitfjs, fcV ab exs quinto plinijad ecrandis cibis,neqj malignx ftellac copulerunt Bragmanas,ut aliquid agerent ma= parct. li. Et rurfus mos apud Perfas, matres accipere in coniugium, fcV forores fcV fiIias,fcV Perfe. fubilloomniaxeinceftaPerfeineuntmatrimonia.AcneforteMiceathtsquimathe fim fequutur,uti illo perfugio quo dicunt,certas quafdam efle plagas coeli, quibus propriaquxdamhabereconceditur,exipfaPerfarugentealiquantiad peregrina

2o profedi funt,qui Magufaei appellatur,ex quibus ufq? in hodiernS funt alfj in Me* Magufei. dia,alrj in Parthia,fed cV in Aegypto nonulIi,p!ures autem in Galatia, fcV Phrygia, qui omnes inceftx huius traditionis forma indeclinabilem feruant, ac pofteris cu= ftodiendam tranfmittunt,etiam cum plagam coeli mutauerint,nec tamen eos Ve» nus cum Luna in finibus fcV domibus Saturni, cum Saturno adteftante etiam Mar te,compulit habere tnter cxteros Genefim. Apud Gelos quoqj mos eft, ut mulie» Gehnum gent res agricoletur,a:dificent,cV omne opus uirile perficiant, fed fcV mifceri quibus uo* talis,qualisejl lunt licet,nec incufantur a uiris,aut adultere appellantur, paflim enim concubitus "P^ Soli.Pan* mifcent,cV precipue cum hofpitibus,unguenta nefciunt,non induuntur uefte fu* <*«. cata,non calceis: e contra uiri Gelonum ornantur, peduntur, indumentis mollis

50 bus cV uarfjs induunt ur,auro compofiti, unguentisq; delibuti,fcV baec non pro dif=» folutione uiriS,funtenimbeIlicofimmi,fcVuenatoresacerrimi: nec tamen uniuers fx Gelonum mulieres,in capraecornu aut aquario cacodaemone Venerem nafcen tes habuere,necj3 uiri eorS in ariete cum Marte Venerem pofitam,per quod fche« ma,effceminatos fcV diflblutos nafci adferit uiros Chaldaica difciplina . Porro uero Suftdxmutie» inSufis,muIieresunguentis, fcVquidcm optimis utuntur ornamentis, comptarex rts. Iapidibuspreciofis,minifterr|squoq;ancillarufult^procedunt,multomaioreams bitione qua'm uiri,nec tamen pudicitia colunt, fed indifrerens eis cum quibufcun * que uoluerint ufus eft,fcV feruis cV hof pitibus, tali licentia a uiris per m ifla: fcV no fo= lum non culpantur pro hoc,fed fcV dominantur in uiros. Nec tamen omniS Gene

40 fis muliern Sufidarum in medietate ccdi,cum loue cVMarte Venerem in louis do* mibus habent. In ultertoribus orientepartibus, fipuer muliebri fe fubfternat iniu=> rif ,cum agnitum fuerit,a fratribus,aut parentibus,uel quibuflibet proximis intera ficitur, nec fepultura donatur.Et rurfus apud Gallos lex prifca conftituit, nuptum tradi publice pueros,necobprobriu exhoc aliquod duci: fcVnunquid pofllbileeft, utomnesqui tam turpiter fuccumbut apudGallos, Luciferum cum Mercurioin domibusSaturni fcV finibusMartis habuerintClnBritannixpartibus, pluresuiri BritemwmwW unam habent uxorem,in Parthia multae mulieres unum habent uirum, fcV utracp unm uxorm orbispars,moribus fuis atcp inflitutis obfequitur , Amazones omnes non habent &"*««. uiros,fed ficut animalia, femel in anno circa uernale atquinocftiupropriosegrefla: termtnos, finitf tnae gentis uiris m ifcenf , folcnni tatc quanda per hoc obferuantes,

K 5

%

RECOG. DIVI CLEMENTIS A I) IACOBVM

tx quibus cum conceperint, redeunt., c¥ fi marem pept-rerint, abfjciunt,fceminas

nutriuru.Cumcpuniustemporisfitomniurripartus, abfurdumeftjUtinmanbus

quidem putetur Mars cum Saturno in tempore arquis efle portionibus, in fccmi*

narum uero Genefi nunqua.Sed necp Mercurium cum. Venere habuifle in domi

bus proprtjs pofitu, ut uel pidores fibi,uel fcuIptores,uel crapezitas efficiatiaut ir»

domibus Veneris,ut unguentarios,uel uocales,ueI poetas producat. Apud Sarra

Mtturi. cenos cY fuperiores Libes cY Mauros, dC circa ora maris Oceani habitantes, fed 8C

Gnmani. in extremis Germanig partibus,&: apud Sarmatas,cV Scythas,atqj omnes qug fub

Sarmata. axe Septentrionis iacent, pontici littoris gentes,cY in Chryfea infula,nunquam in*

uenicur trapezira,nec fculptor, aut piflor, aut architedus, autgeometres, aut tras io

gccdus,autpoeta:ergodeficitapudeosMercurfj,Venerisq}conftel!atio.JBxornnt

CrfnfjMc&orbeterraruMeditantumodofummaobferuantiajadhucfpiranteshommeSjCani*

fu.ni pro fepuU bus deuorandos abfjciunt, 8C non ob hoc Martem cum Luna per diurnam Gene*

tura. fim in cancro pofitos habent. Indi mortuos fuos incendunt, ctim quibus cY uxores

indi exurunt defunctoru,fponte fe offerentes exuBuntur.Sed non ideo omnes que uiua: incen*

mortuos. duntur Indorum mulieres, in noclurna Genefi fub terra habent folem cum Mar*

teinparubusMartis.GermanorumpIurimilaqueo uitamfiniunt,nec idcircoo*

mnes Lunam cum hora, Saturno cY Marte circucindas habent: fed non in omnl

gente,8<: in omni die per omnem diuerfitatem Genefis nafcuntur homines.Ex qui

bus omnibus apparer,quia metus legum in unaquacp regione dominatur, & arbi* 20

trfj libertas,qu£ eft hominibus infita per fpiritu,obtemperat Iegibus,nec cogere po

teft G enefis aut Seres homicidium comittere, aut Bragmanos carnibus uefci, aut

Perfas incefta uitare,uel Indos non exuri,autMedos non a canibus deuorari,Par*

thos non habere plures uxores,aut mulieres Mefopotamie; no feruare pudicitiam,

w Graecosno exerceri paleftris, Galloru pueros non pati muliebria,uel gentes barba

ras Grarcorumfludrjsinftitui, fed, utdiximus, unaquarqjgens fuis legibus utitur

pro libertatis arbitrio, & decreta Genefis legu feueritate depellit . Sed dicet aliquis

eoru qui in difciplina mathefis eruditifunt, Genefim in feptem partes dirimi, quae

Stpte cUmata, i\u climata appellant,dominari uero unicuiq? climati, unam ex fepte ftellis, Qc iftas

quas expofuimus diuerfas Ieges,nonab homintbus pofitas,fed ab iftis principibus 30

fecundum uniufcuiufq? uoIuntatem,cV: hocquodftelle-uifum eft,Iegem ab homi*

nibusobferuatam, Adhaecergorefpondebimus,quodprimoquidemn6eftinfes

ptem partes orbis terrx diuifusltum deinde, 8C fi ita eflet, in una parte cY in una re»

gione inuenimus multas differetias legum, SsC ideo necp feptem funt fecundu nu*

merum ftellarum, neq? duodecim fecundu numerum fignorn,necp x X X. cV v f .

fecundu numerum decanoru/ed funt innumerx . Meminifle autem debemus eo*

rum quac fupra enumerata funt, quod in una Indiae regione funt,cY qui hominum

Scythotauri. carnibus uefcantur: 1 8c" funtqui eriaapecudibus uel auibus, omnibuscBaniman*

iBragmanes tibusabftineant. Etquia Magufaei nonfolumin Perfidematresacfiliasaccipiunt

tos ejje conftat in matrimoniu, fed cV in omni gente, ubicuncp habitauerint,malorufuorumince* 40

exEufeb. Pw. f}3 inftituta cuftodiunc. Tum praeterea cYinnumerasgentes memorauimus, qua:

euang.lib.t.m penitus (hidia nefciunt Iiterarum,fed cYaliquanti fapientes uiri,ipfas leges in non*

queexdemete au\ns comutauerunt locis,alifueroetiafponteprofuiuelimpoflibilitate,uelin»

<td uerbum mul honeftate derelidta: funt, certe quod in promptu eft nofcere, quanti Imperatores

Utrar.jtuht. gent,g quas uicerant leges cV inftiiuta mutarunt, fit" fuis eas legibus fubiecerunt;

quod euidenter a Romanis faclu docetur,qui omnem pene orbem, omnesqj na*

tiones proprfjs primo cV uarfjs legibus inftitutiscp uiueces,in Romanoru ius cYci*

uilia fcita uerterunt.S upereft ergo ut cY ftelle gentiu,qua: a Romanis uicl? funt,cl<

mata fua partesq? perdiderint. Addam adhuc rem, qua: poflit etia ualde incredulis

fatisfacere, ludei omnes qui fub lege Moyfi uiuunt,fiIios fuos odaua die abfcp ulla

dilatiost

i

FRATREM BOMINT, LIBER N O N V S, Jt$

dilatione drcuncldunt,cV infarntis teneri fanguine fundunt:a feculo autem nullus ex gentibus hoc die odaua perpeffus efl,£V e cc ntra ludaeoru nullus omifit. Quo» modo ergo in hoc ratio Genefiis ftabit, cum per cunftas orbis terrae partes,omnes ludxi admixti gentibus uiuant , cV odaua ferrum perferant die, unius in mebri lo* co:£C nemo gentiliS,fed ipfi foDi,ut dixi,hoc faciunt,non ftella cogente,nec perfu» fionefanguinisperurgentc,fed lege religionis adducli, cV in quocunqj orbis loco fuerint, hocefteis infigne uernaculuf Sed&quodunum nomenomnibusineft vemaculumm ubicunqj fuerint, nunquid cV noc per Genefim uenit f cV quod nunqua apud eos f'Sne ludtisejl infans natus exponitur, cV quiod fcptimo quoq? die omnes ubicuncp fuerint,ociu circundfto.

io gcrunt,nec iter incedut,nec igni utuntur, Quid eft ergo,quod nulium ludaeorum sM<ttii ludxo iniIIadiecogitGenefi's,autiter agere,autaedificare,aut uendereaiiquid,auteme^ rm' ref QuinimocVmaioremfidemrerum prarfcntium dabo: ecce enim ex aduentu iufti 8C ueriprophetf ,uixdum fepte anni funt,in quibus cx omnibus gentibus co* uenientes homines ad Iud;ea. cV fignis ac uirtutibus quat uiderant,fed & docftrinx maieftate permoti,ubireceperunt fidem eius, abeuntes ad regiones fuas, inlicitos quofcp gentilium ritus,cV inoefta fpreiiere coiugia.Denicg apud Parthos,ficut no* rhomas aptd bis Thomas,quiapud illos euangeliu predicat fcripfit,non multi iam erga plurima parthoseuige* matrimoniadiffundunt,necmuItiapudMedoscanibusobrjciuntmortuosfuos, uZ(tuit. necpPerfxmattuconiugfjsjautfiliaruinceftismatrimonfjsdeledanturjnecmuIie

2o resSufides IicitaducuntaduIter(a,necpotuit adcriminaGenefiscopellere.quos religionis doclrina prohibebat. Ecce ex hoc ipfo confjce,cV de his de quibtts fumus Iocis,c5ieduram cape,quomodo fama tantum perferente ad aures hominu,quod propheta in Iudea apparuit, qui fignis cV uirtutibus doceret homines unum colerc deum,omnes paratis intentisq? animis expeclabant, etiam ante aduentum domi» ni mei Pctri,ut fibialiquis quae docuiffet illequiapparuit, nunciarct.Sed nemulta cnumerare uideamur, dicam quodebcantcunctacocludi,cum deusiuftusfit, cV ipfe fecerit hominu naturam, quomodo poterat fieri, ut ipfc poneret Genefim co» irariamnobis,qua:noscogerctadpeccatum,cVrurfusu]cifcereturipfepeccantcsf Vndccertumeft^quodnoaliamobcaufamdeusfiueinprgfentijfiueinfuturofes Qjtaredeus Kf fll__

30 culo peccatorem punit,nifii quia fcit eum potuilTe uincere,fed neglexilTe uicftoria: puntat. I H

infertenim tVinprafentifec ulo uindicftam in homincs,ficutineos fecit, qu<dilu= uio per(erunt,qui utiq? omnes una die,imo una hora extinclti funt, cum certum fit no eos efle fccundum Gene/is ordinem,una hora natostabfurdiflimu eft autc dice re,quia cx natura nobis acc idat pati mala,f( no prius peccata pracefferint . E t ideo fi falutis curam gerimus, anteomnia fcientia: debemus operam dare,ccrti quod fi mens noflra in ignorantia perfeueret,no folum Gcnefis mala,fed cV alia cxtrinfc* cus quae cunqj daemonibus uifa fuerint,perferemus, nifi metus legum cV futuri iu* dicfj,obfiftatomnibusdefiderfjs,cV impctum peccandirefrenet.Nam cVhumanus timor multa bona, multa etiam mala agit,qua Genefis nefcit, ficut fupra oftendi* 40 mus . Triplici igitur modo rnens noftra crroribus fubiacct, ex his quae per malam rreserrorm confuetudinem ueniunt, uel ex his quae corpu; naturalitcr fuggerit defiderfjs, uel fintesfunt. ex his quae contrariae potefta tes perurgent: fedhiis fingulis obfiftere cV rcpugnare habet in natura fua mens, cum e( olbfulferit uer iitatis agnitio,per quam fcientia ti* mor futuriiudicfj datur,qui fit idon.eus animae giubernator,cV qui eam poffit a con cupifcentiaru praecipitfjs reuocare.Quia crgo fint hgc in noftra poteftate,fufficien ter ditfiS eft.Nunc cV tu Senex,fi quiid habes qaod ad haec refpondeas,incipe. Ple. niffime,ait,oftendiflifiIi: fed ego, ficutdixiexhttio, omnihuicincoparabiliadfer* tioni tuae, a propria confcien tia p rolhibeor accomodare confcnfum.Noui enim cV meaGencfi'm,cVconiugismcar, & fcioeaquarunicuiqj noftrumdidabatGenefis accidiffe, 8C ab his quse rebus cV opieribus comp erta fum mihi, nunc uerbis tranf»

K 4

Xl6 RECOG. DIVI CIEMENTIS AD IACOBVM

ferri nonpoffum.Denicj} quoniS te adprime imbutum uidco in huiufcemod/ difci plinis, audi coniugis meae thema, 8C inuenies fchema, cuius exitus accidit: habuit enim Martem cum Venere fuper centrum, Lunam uero in occafum in domibus Martis,&: finibus Saturni,quod fchema adulteras facit, cV feruos proprios amare, in peregrinatione,8£ in aquis defungi, quod 8£ ita fatfum efl; incidit nanqj in amo rem ferui,8£ periculum fimul atq? obprobriu metuens, fugit cum ipfo,8£ peregre profecla,ubiamorifuofatisfecit,perrjtinmari.Et egorefpondi: Vnde fcis quia peregre feruo fuo fociata eft,8£ in eius confortio pofita defungiturrEt Senex;Cer tiffime,inquit, fcio reuera non quia nupferit feruo, quippe quineque hoc quidem quod eum amaret agnoueram,fed poflquam profeda eft, frater meus mihi enar-- io rauit, dicens, quod primo quidem ipfum adamaffet, fed ille quia erat honeftus ut=> pote firater, noluit thoru fratris incefti macula polluere . Sed illa me uerens, 8£ ob* probrium non ferens infelix ( neqj enim imputandu ei eft,quod eam Genefis face re copulit) finxit fomniu,8C ait ad me: Adftitit mihi quida per uifum, qui iuffit me cum duobus geminis meis fine mora ex urbe proficifci.Haec ergo cu audiffem,pro falute eius filiorumq? foIidtus,confeftim ipfam cV liberos exire feci: unum qui erat iunior mihi retinui : hocenim quirefponfa in fomnisdederat, permiftffedicebat. Senex iGe qi Tum ego Clemens intelligens quod ipfe fortaflis eft cV pater meus,Iachrymis op* taftttAtm di pletus fum: fratres quocp meos uolentes profilire QC aperire rem,prohibuit Petrus tcbaturjnueni' dices:Quiefcite quoadufqj mihi placuerit . Refpondes ergo Petrus,ait ad Senem: zo tttrptun cfc* Quod nomen erat iuniori filio tuof A t ille ait: Clemens, Et Petrus ; Si tibi,inquit, hodie coniugem tuam caftiflima cofignauero,cum tribus filrjs tuis,credis quia po* teft pudica mens motus inrationabiles fuperare,8C quod omnia quae a nobis dida funt uera fint,8C Genefis nihil fitf Et Senex: Sicut impoffibi!eeft,inquit,te exhibe re quod promififti,ita impoffibile eft extra Genefim fieri aliquid.Tum Petrus:Te* ftes, inquit, habere uolo omnes hos, qui praefentes iunt, me tibi hodie coniugem tuam,cum tribus ueftrisliberis uiuentem pudiciffime traditui ii:8C iam nunc accl» pc fidem rerum ex eo,quod omnem caufam multo diligentius fcio,quam tu,cur.e dacB tibi per ordinem quae gefta funt enarrabo,ut &V tu cognofcas.tV quipraefen* tes funt dtfcant.Et cum hacc dixiffet,conuerfus ad turbas,ita ccepit : Hic quem ui* $o detis 6 uiri in hac uefte pauperrima,Romanae urbis eft ciuis, ex genere ipfius Ce^ faris defcendens,nomenei Fauftinianus,uxore quoq? nobiliffima Mathidiam no mine fortitus eft,ex qua tresfilios fufcepit,quoru duogemini,unus autem qui erat iunior,cui nomen Clemens, hic eft. Et cum hoc dixiffet, digito me oftendit:gemi* ni autem filfj eius,funtifti,Niceta 8£ AquiIa,quoru aliusFauftinus uocabaturpri* us,&: alius Fauflus.Simul autem ut nomina noftra enunciauit Petrus, Senex refo lutis membris omnibus,quafi interceptus cocidit.Nos autem filrj inruentes fuper eum,copIedtebamur &YofcuIabamur,uerentes fimul ne fpirita reuocare no poffit. Et cum hxc fierent,popuIus quide admiratione ipfa obftupefadus eft.Petrus aute furgere nos a coplexibus patris,ne eum necaremus iubet, 8C ipfe adprehenfa ma* 40 nu eius, quafi de fomno quoda profundo eleuans eum, dCpauIuIu recreans, om< nia quae gefta fuerant fecundum ueritatem coepit exponere, quomodo frater eiu* in amorem inciderit Mathidiae,8£ illa cum effet pudiciffima,inlicitum fratris amo^ rem uiro indicare noluerit, ne uel belltt fratribus, uel obprobriu generi indiceret, fed fapienter fomnium finxerit, quo ex urbe iubetur excedere cum geminis filfjs, iuniore apud patrem relidto. Vtcp nauigantes naufragium ui te mpeftatis incurre* rint, &C ad infulam Antharadum nomineexpulfi, Matnidia quidem fupra faxum quoddam fluclu iaclante proiecla fit, gemini uero liberi rapti a piratis 8c" Caefarc* amperdu<fti,reIigiofaecuidam fceminaeucnundatifunt,qua:eos in filiorumloco habens,liberaliter edocuerit &C etuditi fecerit,eorumcj3 nomina pirate immutaue*

rinf

rintj

FRATREM DOHIHI, LIBER N O N V S. 117

t f nt,cVNicetam aliu^altum Aquilam uocitauerint. Vtq? poft haec ftudioru cV con* fuetudinis caufa Simoni adharferint, atqj ab eo ubi magum cV deceptore utderunt, auerfi accefferint ad Zacharum,cV ut poft hec fociati funt ftbi.Sed cVClemens quo modo ex urbe agnofcendar ueritatis caufa profe<flus,per Barnabx notitiam Carfa» reamueneritjfibicpinnotueritcVadhaeferitjUtqjabeoiitdefidereligionisedodtus. SedcVqualiterapud Antharadum mendicantem repereritcV recognouerit ma=» trem, utqj omnis infula in eius recognitione gauifa fit,& de pudiciffimx hofpite, co tuberniOjatqjeiusperfemetipfumconlatafanitatejcVdeliberalitateCIementisin eos qui erga matrem benefici extiterant. Vtqj pofi hacc Niceta cV Aquila requiren

10 tes quarnam effet peregrina mu1ier,cum audiffent a Clemente omne negotium,fe effegeminoseius filios Fauftinum exdamauerunt cVFauftum,omnernq,hifto* riam qua: eos egerit,patefecerint: utq? poft hacc matri cautius ne fubito gaudio in* terdperetur,ipfo infinuante oblati fint Petro . Sed cum harcin auditu Senis,narra* tione gratiflima turbis exponeret Petrus,ita ut audientes geftoru mtraculis,cV h u* manitatismiferationeIachrymarent,nefcio unde audiensmaterde recognitione patris,curfu concito inruit in medium noftricum damore,dtces: Vbieft meus uir, meus dominus Fauftinianus,quitam multis temporibus adfligitur, ambulans per urbesfinguIasjCVmequafrensrHeccumillaquafiamenscIamaretjcVcircumfpice re t,Senex accurrens cum multis lachrymis,ample<fti cV conftringere eam ccepit. Et

20cumharcgererentur,Petrusrogauitturbasutdifcederent,dicensinuerecundQcf- Quedmcmm fe ultra perfiftere, fed dandum eis locum familiarius inuice fe uidendi, craftino au * in mdtrimomo tem hic,inquit,fi qui ueftrn uolunt,conueniant ad audiendu uerbum . His a Petro UcetrtcTt,par$ dicftis,fecefreruntturbx,cVcuueIIemusnosquoqjireadhofpitiu,dominusdomus tamiutrtcudc, aic ad nos:Turpe eft cV impiu talesac tantos uiros manere in ftabu!o,cum ego om> ttdecoreinpub nem pene domu uacantem habeam,le<ftosq5 ftratosquampIur(mos,cV quac necef* licofiunt. fariafuntparata. SedPetrocontradicente,uxorpatrisfamiliasunacumliberisfuis proftrabat fe ante eum,cV exorabat dicens: Obfecro te,mane apud nos . Sed ne fic quide adqulefcebat Petrus.donec ftlia eorfi qui rogabant ab immundo fpfritu tem* ponbusmultis uexata, dC catenis uinfla, quaefucratintra conclaue claufa,effuga= PuetUkdtmo*

30 to a fe darmone,cV oftijs patefaclis cum catenis fuis ueniens, procidit ad pedes Pe «w ubtraiurtx tri ,dicens:Reclum eft mi domine.ut agas hodie hic falutaria mea , cV non cotriftes Pf'» mgrejju. neq?me,necpparentes meos.Petroautem requtretecatenaru fermonumcpeius caufam.parentes pra-ter fpcrn Isetf effecft i de f% fanitate,cV uelut ftupore quodam adtonidjipfi quidedicere nequeuntladftantes autem famuli aiunt: Ha-ca feptimo art atis anno demone occupata, omnes qui accedere tentaflent ad eam,fcindere,di» laniare morfibus,etiam difrumpere, cV hoc per uiginti annos ufq? ad praefens face* re nunqua deftitit,nec ab aliquo potuit curari,fed ne accedere ad eam quifqua uale bavt:muItoseniminutiles reddidit, alios cV peremit, omnibus entrn uiris ualidior erat,ftnedubiouiribusda:monisnifa.Nuncauteutuides,expra:fentiatuida:mon

40 quide fugit,oftia uero qua; fummo cum munimenioclaufa fuerant, aperta funt,cV

ipfa fana ftat ant e te rogans, ut diem falutariu fuorum Iactum cV ipfi, cV parentibus

facias,cV maneas apud eos.Harc cum ita unus exfamulis enarrafTet, cV ipfae catenas

demanibuseiusacpedibusfuiflentfponterefoIut?,Pctruscertusquodperipfuni 1

fanitas harc reddita fit puell?,adquieuit manere apud eos.Sed cV illos qui

remanferantinhofpitio, unacutn uxorefua tranfire iuflit, cV

unufquifqj acceptis feorfum cubiculis manfimus,atqj

ex more cibo fumpto, redditiscp laudibus

deo,fuis ftnguli requteuimus locis.

U8

RECOGNITIONVM DIVI CLEMEN

TIS A D IACOBVH FRATREM D O M 1« NI, LIBER DECIMVS, RVFINO

Torano Aquileienfe interprete.

;a N E autemexortofole,egoCIemenscV Niceta atcp Aquila una cum Peno,uenimus ad locum in quo pater fimul cum ma tre requiefcebat: cV cum adhuceos dormientes reperiffemus, pro fonbus confedimus, ubi Petrus talibus ap ud nos fermonis to busutitur:Auditemedilediffimiconferui,fcioquiagrandem habetis affedum erga patrem ueftrum, uereor ergo ne ante

|_ tempus eum perurgeatis iugum religionis fufcipere, nondum

Hominesnon adldparatum,ad quod forte pro ueflri gratia uideatur adquiefcere:fed hoc non eft

funturgendiud firmum:quodenim propter homines fit,probabi!e non eft,cVcit6 dilabitur.ldeoqj

fidem. uidetur mihi,ut cocedatis ei anno uno uiuere pro arbitrio, in quo poteft iter agens

nobifcum,dum nos alios docemus,etiam ipfe fimpljciter audire:cV audiens, fi qui*

dem agnofcendae ueritatis redum propofitum gerit, ipfe rogabic ut fufcipiat reli*

oionis iugum,aut fi non placet ei recipere,permaneat amicus. Hi enim qui nonid

ex corde fufcipiunt, cum coeperintferrenon poffe, non folum abijciunt quod fu- i©

fceperant,fed quafi pro excufatione infirmitatis fuar,incipiunt uiaro religionis bla»

fphemare,cV male loqutde his quos nequaquam fequiaut imitari potuerunt. Ad

ha:cNicetarefpondit:Noncontradicodominemi Petre redis cV bonis confiltjs

tuis, fed dicere aliquid uolo, ut per hoc difcam quod nefcio . Quid (i intra annum

hunc,quo differri eum iubes,moriatur pater nofter fdefcendet in infernum uacu»

us,6Y cruciandus in arternum.Tum Petrus: Ampledor,inquit,benignum erga pa

trem propofitum tuum,cV ignofco tibide his quae ignoras.Quid enim cenfes,quia

fiquis putatur iufte uixiffe,ifte cotinud faluabiturf Non putas eum difcutiendum

ab eo qui occulta hominum nouit, quomodo iufte uixerit, ne forte" ritu gentilium

inftitutis eorum cV legibus parens, uel pro amicitrjs hominum, aut pro fola con* jo

fuetudine,aut qualibet alia ex caufa,uel neceflitate, cV no propter tpfam iuflitiam,

Qiri propterfo necp propter deum f Qui enim propter folum deum, cV iuftitiam etus iufte uixe»

ludeuMJleitixc rint, ipft ad arternam requiem uenient, cV perpetuitatem regni cceleftis accipient.

rint,fduabutur Salus enim non ui adquiritur,fed libertate, nec per hominum gratiam, fed per dei

fidem. Tum praeterea cogitare debet,quia deus praefcius eft,cV nouit fi hic fuus eft;

quodfinouit eumnonefle,quid faciemus ad eaquxex initioftatutafuntabeoc'

In quoautem poflum, confilium do, cum euigilauerit, tV federimus nos quafi a!i*

quid difcere uolentes, proponiteexhis duntaxat quasilli expeditdifcere, cVdum

nos Ioquimur inter nos,ille inftruitur. Sed tame primo quiefcite, ut ii forte ipfe ui*

deat aliquid interrogare:quod fi fecerit,aptior erit iermonis occafio: fi uero ipfe ni 4.»

hil querit,nos ab alterutro,ficut dixi,difcerealiquid uoletes, rogemus uiciffim. mi«

h< ita uidetur,etia uobis quid placeat dicite.C umcj} colaudaffemus eius reclum co»

fllium, ego Clemes aio: In omnibus rebus plurima ex parte ad initiu refpicit finis,

fimilisq? principrjs reru exitus datur: fpero ergo etia circa patrem noftra, quonia

per te deus bonainitia dedit,his cogruum feqj dignu largiaf cV fine. Veruntamen

etiam illud fuggero, fi ut dixifti,cccperimus prefente patre, quafi inter nos aliquid

traclandi.uel difcedi gratia loqui, t u mi domine Petre n5 debes efi Iocu agere,qua«

fiquidifcerealiquiddebeaSjhocenimfiuideat, fortaffe magis offendetur, certus

eft enim.te omnia fcire diligeter,ficut cV uere eft : quale ergo erit,fi te uideat igno«

rantia fimulantertioc eu, ut dixi, magis latdere po ten t; nefciente conftliS t uu . Sed

noa

FRATREM DOMINI, LIBER DECIMVS, 119

nos quidem fratres inter nos habentes,fi in aliquo dubitemus,a te queftioni nofirg finiscongruusdetur:namcVfitecuncianteuideat,autdubitantem,tuncuerepu* tabit,quod apud nullum erit fcientia ueritatis.Et Petrus ad hacc refpondit : Omitta AduertMtheo mushaec, cVfiquidem dignumeft,ut ingrediaturianuamuitae,deusoccafionem '°g'- competentem dabit,eritcj3 initium ex deo,cVnon ex homine.Et ideo ficut prius di» xi, permittite eum iter agentem nobifcum,audire nos aliquid difputantes:fed quo niam feftinantes uos uidi,idcirco dixi opportunitate querendam,quam cum dede rit deus,uos quoqj ad ea quae dixero obtemperate mihi ♦ Hasc nobis)fermocinanti= bus,uenitpuerdicens,uigilare iampatrem, cVcum uellemusinsrediadeum,ipfe 10 uenit ad nos,cV ofculo nos falutans,cum refediftemus,ait: Licet ne percuncftari, (i quid uolet quis,an fecundum Pythagoricos tacendum femper eftcEt Petrus: Nos ne filere femper, neq? percudari cogimus accedentes ad nos,fed relinquimus ipfo rum Iibertati,facere ut uolunt, fcientes quod qui curam gerit falutis fua:, fi in parte aliqua fentit animae fuae doIorem,tacere no patitur.Qui uero negligit falute fiiam, fiinterrogarecogatur,nihiIexhocutiIitatieiusconfertur,nifihocfoIum,utftudio fus efle uideatur fcV diligens.Quamobrem tu (i quid difcere uis, require . Et Senex ait: Eftquidam fermoapudGra:corumphiIofophosuehemensualde,qui dicit,in niernnt adiit uita hominum,re ipfa neqj bonum efle aliquid,neqj malum,fed qua: uidentur ho- difftritian in* minibus,ufu cV confuetudine praefentis uitae,haec aut mala dicunt,aut bona, Nam uexmmt, auo* 10 neqj homicidiureuera malum eft, quia animam uinculiscarnis abioluit : denique, ru pmer altos aiunt,cV iufti quiq? iudices,peccantes perimunt. Quod fi homicidium fcirent ma= Cicfepemem lum effe,non uticp id iufiihomines facerent. Neqj adulterium malum effe dicunr, nit. (i enim ignoret uir,aut non curet,nihil aiunt mali eft.Sed neq; furtum malum efle, rurtum inter quod enim deeft alicui, aufert ab alio qui habet, quod quidem oportebat Iibere fu* chnftianos ap mi & publice:fed quia occulte fit, in hoc magis illius a quo clam aufertur inhuma* peUarinon de» nitas redarguitur.Communis enim ufus omnium quae funt in hoc mundo,omni= «*<tf. bus effe hominibus debuit,fed per iniquitatem alius hoc fuum dicit efle, cV alius iU lud,cV fic inter mortales diuifio fada eft.Deniqj Grgcorum quidam fapientiffimus hecita fciens efle, ait, Comunia debere effe amicorum omnia: in omnibus autem Amcoruomnid 30 funt fine dubio cV coniuges,cV ficut non potefl,inquit,diuidi aer,neq? (plendor fo tomtmmk, Pht JiSjita necreliqua qu^ c5muniterin hoc mundodata funt,omnibus ad habendum tonisuoxeft. diuidi debere,fed habenda effe comunia.Haecautem dicere uolui, quoniamquide cupio me indinare ab bene agendu,cV non poffum bene agere,nifi prius didicero quid fit bonulquod fi intelligere potuero, ex ipfo etiam quid fit malu, hoc eft, h uic contrariu,aduertam. Verii ad ha:c quae dixi,unQ e uobis refpondere uoIo,non Pe» tru: non enim dignum eft, ab illo uerba cV doclrina cum quaeflionibus capere, fed ilk (i quid pronunciauerit,hoc abfqj aliqua retradatione teneatur. Et ideo ipfe no bis feruet quafi arbiter, ut ficubi difputatio noftra exitum no inuenerit, ipfe quod fibi uifum fuerit pronuncians,indubitatu finem rebus dubfjs imponat . Et nunc er 40 go poflem fola eius fententia cotentus credere,fi quid ei uideretur,quod tV ad ulti* mum facia,uo!o tamen prius uidere,fieft poffibiledifputando inuenire quodqug* ritur.PIacet ergo ut Clemens primus incipiat , cV oftendat fi eft aliquid in fubftan* tiacVaclibusbon5ueImaIa.Adhaecegorefpondi:Quoniamquideameuisdifce* re,fieftaliquidnatura,autadubonuuelmaIum,anpotiusufupreuentishomini* bus^bona qua?da,cV alia uidentur mala, pro eo quod diuifione inter fe rerum fece* recomunium,qua:deberent,utais,itaeflecomunia,ut aercVfp!endorfoIis,puto quodnondebeam tibialiunde adfertiones adhibere, nifiexhisdifciplinisquibus ipfeuteris,cVquasipfeconfirmas,utindubitatatibifintquaedicuntur,OmniueIe* mentorucVftellarumcertos ponitis fines, quasqj flellas dicitis inquibufdam abf« quenoxiacoire,ficut in coniugtjs,in aIrjsueronoxiernifceri,ficutin adulterijs.

1Z0 RECOG. DIVI CLEMENTIS A D IACOBVM

Etdkitisquxdamgencrali'ae(reomnium,qu3edarnuerononomniii,nccpgcnera*

interaquam er lia.Sed ne prolixa difputatio fiat,breuiter cV de re dicam . Terra quae arida eft,con*

taram coniugi (ugiocVadmixtioneindigetaque^utpoffitgenerarefrucftuSjquifine uitahomini*

umeji. bus non eft: efi ergo harc legitima coniuncSio. E contra fi aut pruinae frigus terrae

mifceaturjautcaloraquis^huiufmodiconiuncSiocorruptelamfacittcVhocintali*

Adultcriain ek bus adulterium eft.Et Pater refpondit ; Sed ficut elementorQ uel fkilarum incon»

mcntis. fona:coniun(ftionisftat(mproditurnoxa,itadeberetcVadulteriumftatimoflendJ

quam mal u m eft . E t ego aio:hoc mihi primo cofirma,fi,ut etiam ipfe confeffus es,

cx incongrua cV inconfona admixtione efficiuntur mala, cV iftud in confequenti*

bus rcquiretur.Et Pater aic: ut fe habet rei natura, ita ais fi li. Tum ego reipodr.quia i»

ergo dtfcere cupis de his, uide quanta fint quat mala effe apud neminem dubitan*

tur.Non tibi uidetur malum efle febris, incendium, feditio,ruina,ca-des, uincula,

fuppIicia,doIores,Iucftus,cV his fimiltarEt Pater; uerum eft, inquit, fili harc mala e&

fe, cV ualde mala:aut certe qui negat hxc effe mala. pat m ea. Et ego refpondi : quia

ergo cu eo mihi fermo eft,qui in aftrologica difciplina eruditus eft, fecudum ipfam

tecum agam, ut de his qua: tibi in ufu funt,accipiens ratione,citius adquiefcas. A u»

di nunc ergo.Confeffus es mala effe ea quae fupra diximus,id eft,febres, tncendia,

Saturn9 quibic cVhis fimilia: harc fecundum uos a malitiofisftelIisfieridicuntur,ideft,abhumido

bumidusdicitur Saturno,cV calido Marteihorum uero contraria,a benignis fieri flellis, id eft,a tcm

unoommumv perato loue 6V humida Venere. aut non ita eft i Et Pater refpondit : Ita eft fili, nec lo

«jkologoru cr aliter ficri poteft.Tum ego:quia ergo a" bonis ftellis,Ioue dico cV Venerc,bona fie.

medicorumnos ri dicitis,uideamus unaqua;cp malarum ftcUaru cum adrnixta fuerit bonis,quid cfi

firattum ore,fc qUOd efficit: cV illud efle inteHrgamus mai um. Etenim nuptias facere Venerem po

tuspuutur. nitisiqua: fi louem habeat in fchemate fuo, pudicas efficiat: loue autem non refpi»

ciente,fi adfuerit Mars,corrumpi nuptias per adulterium pronunciatis , Et Pater:

Ita fe,inqu('t,habct.Ego refpondi; Ergomalum eftadulterium, quandoquidem ex

maiarum ftellarum admixtione c5mittitur;cV ut compendiofius expliccmus om»

nia,quae dicitis ex malaru admixtione ftellarum bonas perpcti ftellas,mala effe fine

dubio pronuncianda funt.Ifta: ergo ftellae quarum admixtione diximus febres,in»

cendia,cVcgtcrahisftmiliaefFicimala,ipf^fecunduuosetiamhomicidia,adulteri3, *o

cV furta operantur,proptcr uos ctiam cV ftolidos ipfae efficiunt. Et Pater; Verc,in»

quit, brcuiter cV incoparabiliter oftendifti, quia fint mala in aclibus: fed hoc adhuc

uelim, quomodo iufte iudicat deus eos qui peccant,ficut uos dicitis, fi peccare eos

Trafrtionehos Genefis cogitfTum ego refpondi: Vereor dicere tibialiquid pater,quia in omni tc

norisutiturde honorehaberia medecet,alioquin eratquodpoflimdicerefideceret. EtPateraitt

mens, cb quod Dicquod tibioccurritfili,etiamfiiniuriofum uidetur.*nonenimtu,fed quaeftionis

doceti qutdam ratio iniuriam facit, ficut pudica mulier intemperanti uiro, fipro falute indignetur

fnt afperius ii* & honeftate.Et ego refpondi : Si prima quaecp inter nos confirmata cV confeffa no

cenda, quim ttt bene retineamusjed femper quae definita funt refoluantur, per obliuionem uide*

pofiitbonicon-- birnur telam texere Penelopes,eaqua: texuimus refoIuentes:cV ideodebemusaut 40

fulifme eiufmo non facj|e adquiefcere,prius quam diligenter examinetur fermo propofitus: aut (i

diknodnio. ,am adquieuimus,cV confirmata fententia cft, feruare femper quod femcl diffinitu

eft, ut poffimus cV de alfjs quatrere. Et pater ait:Bene dicis fi!i,cV fcio quam ob cau

fam dicis, quia hefternodic de naturalibus difputanscaufis, oftendifti quiauirtus

quardam maligna , transformans fe in ordinem ftellaru,humanas concupifcentias

exagitat,diuerfis modis prouocans ad peccatum, non tamen cogens,autefficiens

peccatum.Cuicgo refpondi:Bene,quia cV meminifti,cV cum memineris errafti.Et

Pater:Ignofce,inquit,fili,nondiienimufummuItuminhishabeo:namcVhefi:erni

fermones tui ueritate ipfa concluferunt me,ut tibi adquiefcerem: in confcientia ta*

men mea funt,quafi qusdam reliquia; febrium,qu£ paululum me a fide quafi a fa*

nitate

FRATREM DOHINf, LIBER DECIMVS. 121

nitate retrahunt : difcrucior enim, quia fcio multa mihi, imo pene omnia accidifle iecundu Genefim.Et ego refpondr. Audi ergo pater quae fit mathcfis natura,cV fa cito fecundu ea quae dico tibi. Vide mathematicum cV dic ei primo,quia talia quae* dam mihi acdderunt mala in illo tempore, unde ergo,aut quomodo, aut per quas mihiaccidcrintftellas,difcereuolo.Rcfpondebittibifinedubio,quiatemporatua malitiofus fufcepit Mars, aut Saturnus,au t aliquis eorum apoftaticus fuit, aut ali* quis annu m tuum afpexit ex diametro, aut coniundus, aut in centro, uel alia his fimitia refpodebit:addes,quia in his omnibus aliquis aut afyndetus fuit cum malo, aut inuifibilis,aut in fchemate,aut extra haerefim,aut deficiens, aut no cotingens, to autinobfcurisfte!lis,cVmultaaliahisfimiiia, fecundu rationes proprias relpon» debit, cV de fingulis adfignabit. Poft huncalium adito mathematicum, cV dicito contraria,quia lllud mihi boni contigit in illo tempore,tempus autem hoc idem di cito, cV require ex quibus partibus Genefis hoc tibi euenerit boni, cV tempora, ut dixi,eadem quac de malis interrogaueras, cuftoduo.Cumcp tu fefelleris de tempo nbus,uidequantatibiinuenietfcbemata,perqua:oftedat quodtibiinillifipfistem poribus euenire debuerint bonanmpofilbile cnim eft hominum Gcnefim tradan tibus,non in omni quam dicunt regione ftellarum femper inuenire quafdam be« ne pofitas itellas, cV quafdam male : circulus enim eft aequaliter ex omni parte coU leclus iecundu mathefim, diuerfas cV uarias accipiens caufas, ex quibus occafione

zo capiant dicendi quod uoiunt. Sicut enim f eri folet ubi fomnia aliqua uiderint ho« mines,cVnihilcertiintelIigut,cumaliquisoccurrcritexitusrerum, tuncadeaqus accidennt,aptant etia fomnrj uifum.lta eft cV mathefis:antequam aliquid fiat,certi nihil pronuciatur:poftea uero qua'm aliquid acciderit, rei iam gefbc colligunt cau* fas.Deniqj fj equeter cum enarrauerint,cV aliter res acciderit,femetipfos increpat, dicentes,quia illa fuit ftella quat impediuit qux occurrit,cV no uidemus ignorates, quia error eoi u no ex artis imprudentia, fed ex totius caufx incouen leni la defcen dit:ignorant enim quac fint, qua? facere quidem concupifcamus,non tamen indul geamuscocupifcentijs.Nosautemquimyfterrjhuiusdidicimusrationem,fcimus cVcaufam:quialibertatemhabentesarbitrfj,interdumcocupifcentrjsobfiftimus,

50 interdumcedimus:8c"ideohumanorumgeftorum incertus eftexitus, quiainli* bertate pendet arbitrfj. Nam concupifcentiam quidem, quam operatur maligna uirtus, poteft indicare mathematicus J fed fi concupilcentia; huius aclus uel exitus impIeripofilt,necne,quiainarbitrfj Iibertateeft, fcirianteefTetfum reianullopo teft:6Vhoceftquod ignorantes aftrologi inuenerunt fibi utclimaderasdicerent, reifalicet incertae perfugia,ficut hefterno plenifilme oftendimus. Adhaec fiquid tibidicenduuidetur,dicito. Etpater: Nihil uerius,inquit,fili hisquxprofequutus es.Cumq3hacc Ioqueremurinternos,nunciauit quidam plurimrt ftarepopulum foris,qui audiendi gratia conuenerint, cV Petrus iufllt his ingrediendi copiam da« ri,erat enim locus opportunus cV amplus. Cumq; ingrefti fmflent, ait ad nos Pe* 40 trus:Si quis uult ueftrum, faciat ad populum fermonem, cV de idololatria dtflerat. Cui ego Clemens refpondi:muIta benignitas tua, cV erga omnes lenitas,ac patien tiaindulget nobis,ut audeamus Ioqui coram te,cVrogare quac uoIumuslcV ideo, ut dixijmorum tuorum manfuetudo inuitat omnes,cVadhortatur falutaris dodri nacpraccepta fufcipere:hoc ego ufq? ad prxfensapud nullum alium uidi,nifiapud te folum.apud quem inuidia nulla eft,neque indignatio:aut quid tibi uideturr Et Petrus : No folum harc ex inuidia aut indignatione ueniunt,fed interdum ineft ali quibus uerecundia,ne forte de his quae proponuntur,p!ene refpondere non pofs fint,cV refugiunt imperitiae notam. Sed non debet pro hocquis uerecundiam pa* ti. quia hec eft aliquis hominum,qui profiteri debeat omnia fe fcire : unus enim eft qui fcit omnia,ipfe qui cV fecit omnia, Si enim magifter nofter diem cV hora,cuius

L

121 RECOG. DIVI CLEMENTIS AD IACOBVM

jMc.it. etiam figna praedixit, nefeire fe profeflu,s cft, nt totum reuocaret ad patremiquo»

modonos turpe ducemus, fiahqua nos /gnorare fateamurf cum magiftri inhoc

habeamusexemplum, Hoc tamenunum profitetnurfcirc,quae a ueropropheta

Quefunttra didicimus:ea autem a uero propheta nobis effe tradita,qua: fufficere humanae fci*

ditaAChriRo entiae iudicauit.Tum egoCIemens dicere itaccepi: ApudTripoIimcumcontra

fufpciut adui gentiles difputares,domine mi Petre,ualde miratus fum te, qui a patribus Hebreo

Umxtema. jitu^obferuantfjspropria: legisimbutus,graeca:eruditionis ftudfjsinnulloins

quinatuses,quomodotam magnificc, cVtam incomparabiliter profequutusfis,

na tii etiam quaedam de hiftorfjs deorum quae in theatris decantari fo!ent,contin*

geres;uerum quonia fenfi tibi ipfas fabulas,&! blafphemias eorum minus efle no« 10

tas,dehisfiplacet,aliqua in auditu tuorepetens, abipfaoriginedifferarn.Et Pe=

trus:Dic,inquit,bene facis iuuareprxdicatione noftram.Tum ego:dicam igitur

quia iubes,no ut docens,fedquam ftultas de dijs fuis opiniones habeant gentiles,

in medium proferens. C umqj uellem dicere,Niceta labrum mordicus ftringens,

innuebat mihi ut tacerem;quem cum uidiffet Petrus,ait : Curingenium liberale,

cVgenerofam laedereuisnaturam,ut in honorem mei,quinulluseft, tacereeum

uelisf A ut nefcis quia fi omnes gentes poftquam audierint a me praedicatione ue

ritatis,cV crediderint, uelint fe ad doeendum conferre,mihi maiorem pariun t glo*

riam,fi quidem gloriae me cupidum putasf Quid enim tam gloi iofum,qua'm Chri

fto difcipulos praeparafTe,non qui taceant cV foli falui fiant,fed quiloquantur quae 20

didicerunt, dC multis profint : utinam quidem cV tu Niceta, fed cV tu dulciffime

Aquila iuuaretis me ad praedicandum uerbum dei, eo magis quo ea in quibus er»

rant gentiles, bene uobis comperta funt : cV non folum uos, fed cV omnes qui au«

diunt me,opto,ut dixi,ita audire cV difcere,ut cV docere poffint: multis nancp adiu

toribus indiget mundus, quibus homines ab errore reudcetur. Cumqj haec dixif=»

Clemetisoratio fet,ait ad me;Tu ergo Clemens exequere quae ccepifti.Et ego continuo fubiunxi:

degcmdogm Quoniam.ut dixi,apud Tripolim difputans,multa de dfjs gentium uti!iter,cV ne-

dcorugentiku. celTano differuifti, cupio de origine corumridicuia te coram exponere, ut neque

te Iateat uanac huius fuperftitionis commentum,cV auditores qui adfiftunt erroris

fuiprobracognofcant.Aiuntergoqui fapientiores funt intergentiles,primoos 30

cbdos poeti* mnium Chaos fuiffe,hoc per multum tempusexteriores fui folidans partes, fines

cumom^eci fibi cV fundum quendam feciffe,tanquam in oui immanis modum formamqj coU

emhahuit. Iec3um,intra quod multo nihilominus tempore, quafi intra ouiteftam,fotum ui*

uificatumqj effe animal quoddam, drfruptoq? poft haec im mani illo globo, procef*

Uafcuhfcmina f(ffe fpeciem quanda hominis duplicis formae, quam illi Mafculofccmina uocant:

tpou/io-Kui erii hunc etiam Phanetam nominarunt,ab apparendo, quia cum apparuiffet, inqui*

appartoeft. unt,tuncetiamluxeffuIfit,cVexhocdicunt progenitaefteSubftantiam,Pruden3

tiam,Motum,Coitum : ex his fadu Ccelum & Terram. Ex Ccelo fex progenitos

Titancs. mares,quoscVTitanas appellat:fimi!itercVdeTerra fex fceminas,quas Titanidas

uocitaruntlcVfunt nomina eorumquidemquiexCceloortifunt,haec,Oceanus, 4° Coeus,Crios,Hyperion,rapetos,Chronos,qui apudnos Saturnus nominatur. SimilitercVearumqugeTerraortaefunt nominafumhaec,Thya,Rhea,Themis, Mncmofyne,Thetis,Hebe.Ex hisomnibusqui primus fuerate'CceIonatus,pri mam Terrae filiam accepit uxorem,fecundus fecundam,cV caeteri fimiliter per or= dinem.Primusergoprimamduxerat, proptereamdeduduseftdeorfum:fecun* da ueroproptereum cuinupferat,afcendit furfum : cV ita finguliperordinem fa« cientes,manferut in his quieis nuptiali forte obuenerantlocis. Ex iftorum coniun tftionibus, alios quoque innumeros adferunt progenitos.Sed de illis fex maribus, Utumm. unus qui dicitur Saturnus,qui in coniugium acceperat Rheam, cV cum refponfo Khea. quodam commonitus effet, quod qui ex eo nafceretur fortior ipfo futurus effet,

regnoqj

FRATREM DOMlNl, LIBER D E C I M V S\ 1*3

regnoqseumdepelleret^omnts quiei nafcerenturfiIios,deuorarc inftituit, Huic

ergoprtmusnafciturfiIius,qu m Aide:nappeIIarunt,quiapud nosOrcus nomi* Ora#;

natur,quem pro caufis, quibis fupra diximus,adfumptum deuorat pater. Poft

huncfecundugenuit,quem Neptunutmdicunt,quemq}fimilimodo deuorauit, Ncptumti

Nouifllmugenuiteum,queiilouern appellant,fedhuncmatermiferansRhea, lupitcn

per artemdeuoratori fubtrahi patri,c¥ primo quidem ne uagitus pueriinnotefce*

ret,Corybantas quofdam,cynbaIa fecitac tympana percutere, ut obftrepente fo=

nitu,uagitusnon audireturirfantis.Sedcumexuteri imminutione intellexiffet

pater editum partum,expetetat ad deuorandum : tunc Rhea lapidem ei offerens

10 magnum, Hunc genui,inquf. At ille accipiens abforbuit, 8C lapis deuoratus eos

quosprimoabforbueratfilios trufitcx' coegitexire.Primusergoprocedesdefcen

dit Orcus,&Y inferiora,hoc eft inferna occupat loca. Secudus utpote illo fuperior,

fuperaquasdetruditur.isquenNeptunu uocant.Tertiusqui arte matrisRheae

fuperfuit,abipfa,capra;fuperpofitus,incoElumerni(ruseft,HadtenusaniIisgen»

tilium fabula 8C genealogia pioceflerit, fme fine enim eft, fi uelim omnes genera=

tiones eoru quos deos appellait,&: impia gefta proferre.Sed exempli gratia omif»

fis cxteris, unius quem maxirnu cVpraecipuu habent, quemcjj touem nominant,

flagitiofa gefta replicabo, Huiic enim ccclum dicunt tenere, tanquam caeteris me* vkgitklouia

liorem,quiftatim utadoIeuit.fororempropriam,quamIunonem dicunt,duxit luno.

lo uxorem,inquoutiquefiatimfitfimilispecude.IunoVulcanumparit,fed,uttra=

dunt,non ex loue conceptu. Ex ipfo autem loue Medeam genuit,quam refpon*

fo accepto,quod qui ex ea nafceretur fortior ipfo eflet,8£regno eum depelleret,af=

fumensetiam ipfe deuorat, S. rurfum genuit decerebroquidemMineruam,de Minerud.

femoreueroLiberum. Poft hxcThetidem cum adamaflet, aiunt Prometheum

pronunciaffe ei,quod fi conctbuiffet cum ea,qui ex ea nafceretur, fortior effet pa

tre,cY ob hoc ueritus, Peleo cudam dat eam in matrimoniu : dehinc Perfephone,

quaeeiexCerere fuerat fufceptamifcetur,exqua Dionyfiumgenuit,quiaTitas

nis difcerptus eftfed recordatus,inquic,ne forte pater fuus Saturnus alium filium

generaret,qui etiam fe fortior nafceretur, regnoqj depelleret, oppugnare adgre*

30 ditur patrem una' cum fratribus eius Titanis : quibus oppreffis, ad ultimum etiam

patreminuincula coniecit.deedaqjeiusgenitalia in mareprotjcit, fedcruorqui

defluxit ex uulnere fufceptus,fludibus 8C frequeti conlifione in fpumam uerfus,

procreauit eam quamdicunt Aphroditen, quamqj apud nos Venereappellant:

ex cuius concubitu quae erat u:ique foror, hunc ipfum Iouem ferunt genuifle Cy

prin,ex qua aiunt 6Y Cupidinun natum. Haec quidem de inceftiseius : audi nunc louisadultmt,-

8C de adulterrjs. Europam Octani coniugem uitiat, ex qua nafcitur Dodonaeus.

Helenam Pandionis, ex qua rafcitur Mufaeus.Eurynomen Afopi, ex qua nafci*

tur Ogygias.Hermionen Ocani,ex qua nafcuntur Charites,ThaIia,Euphrofys

ne,Aglaia.TheminfororefuaTi,exquanafcuturHora!,Eurinomia,Dice,Irene.

40 Themifto Inaci,ex qua nafcitu- Archas. Idean Minois, ex qua nafcitur Afterion.

Phaeniffam AIphionis,ex qua lafcitur Endymion.Io Inachi,ex qua nafcitur Epa=

phus. Hippodamiam 8C IfioneiDanai filias, quarum unam Hippodamiam Ole*

nus,Ifionen uero Orchomenis fiue Chryfes habuit. Carinean Phoenicis,ex quai

nafcitur Critomaris,qua: fuit fcdalis DianxXallifto Lycaonis,ex qua nafcitur Or

cas.LybeenMunanti, ex quatafcitur Belus. Latonam, ex quanafcitur Apollo,

8C Diana.Leanidam Eurymelontis^ex qua nafcitur Coron.Lyfithean Euen/,

ex qua nafcitur HeIenus,HitpodamiamBeIlorophontis,exquanafciturSarpe'

don. Megacliten Macarei,ex cua nafcitur Thebe,cY Locrus. Nioben Phoronei,

exquanafcitur Argus, 8C Pelfgus. Olympiadam Neoptolemi, ex qua nafcitur

Alexander, Pyrrham Promeuei, ex qua nafcitur Helmetheus, Protogeniam 86

L x

124 RECOG. DIVI CLEME.NTIS AD IACOBWM

Pandoram Deucalionis filias,ex quibus genuit Aetheliu,cV Dorum^SV Meleraiti, 8£ Pandorum.Thaicrucia Prothei, exqua nafcitur Nympheus. Salarmina Aifopi, ex qua nafcitur Saracon. Taygeten, Eleclran, Maian, Plutiden Athilantis fiilias, ex quibus genuit ex Taygete quidem Lacedacmoncm.ex Eledra Dairdanunrt,ex Maia Mercurium, ex Plutide Tantalum.Pthian Pherona-i, exqua ge:nuit Achac» um. Chalceam nympham, ex qua nafciturOlympus. Chandiam ny/mpham,ex quanafcitnrAIchanns.CIoridam,quaefuit Ampegi, exquanafciturrMopfusi.Co toniamLesbi,exquanafciturPolimedes.Hippodamiam Aniceti,Chiryfogeniam Penei,exquanafciturThifla:us.Sed&a!iafuntplurimaciusaduIteriia,exquiibus necprogeniemfufcepit,qua:enumerarefatis longum eft. Verume:x his ormnis to bus quas enumerauimus, nonnullastransformatus, utpotemagus,iuitiauit. De- nique Antiopem Mydei uerfus in Satyrum corruptt, ex qua nafcutuir Amplhion cVZethus. Alcmenam mutatus inuirum eiusAmphitrionem,ex crjua nafcitur Hercules. Eginam Afopi mutatus in aquilam, ex qua nafcitur Eacuss. Sed &- Ga nimeden Dardani,mutatus nihilominus in aquilam ftuprat. Mantheain Phoci.,mu tatus in urfum,exqua nafcitur Ardos.Danaen Achryfn,mutatusiinaurunn,ex qua nafcitur Perfeus.Europen Phcenicis, mutatus in taurum, ex qua nafciturr Mi noscVRhadamanrus,Sarpedonq}. Eurymedufam Achelai, mutatuis in foirmio cam,exquanafciturMyrmidon.Thalian Aetnan nympham mutatuis in uuiltu= rem,exqua nafcutur apud Siciliam Pahfci. Imandram Geneani apu<d Rhodium, lo mutatus in imbrcm.CafTiepiam,exquanafcitur Anchinos.LacdamiThefi, imu* tatus in cycnum, ex qua nafcitur Helena : cV iterum eandem mutatuis in ftelllam, ex quanafcuntur CaftorcV Pollux.Lamiammutatus in upupam.Minemofynen ExM«cmo> mutatus in paftorem,ex qua nafcuntur Mufac nouem.Nemefin mutaitus in a nfe= fyncMupe. rem.Semelen Cadmian mutatus in ignem,ex qua nafcitur Diony fius;,Ex filia au* tem fua Cerere, genuit Perfephonen, quam cV ipfam corrupit mutat ius in dracoa nem:fedcVEuropam patruifuiOceani uxorem,cV fororem eius Eurynonnen adulicrat, cVpatrem punit : cV Pluten Athlantis filrj fui adulterat filiiam. ex qua natum fibi filium Tantalum damnat. Ex Larifte etiam Orchomenrjj genuit Ti* tyonem,quem cV ipfum fupplicrjs tradidit. Dianam Ixionis filrj fui dirripiens uxo* 5« rem,ipfum perennibus fubrjcit pcenis, cV pene omnesquos exaduliterrjsgenutt filios, uioientac mortis conditione damnauit, quorum cV fepulchra perne ommium manifeftafunt.Ipfiusdeniqueparicidaf,quicVpatruosperemit,cVux:oreseoirum uittauit, fororibus ftuprum intulit, multiformis magi fepulchru euidiens eft aipud ■mbethocidcm Cretenfes, qui tamen fcientescVconfitentesinfandaeiusatque inceifta opera,cV t<t(iantiM,ex omnibusenarrantes,ipfieum confiteri deumnonerubefcunnundemirurrami* hoc opinorqu* hi cV ualdemirum uidetur,quomodo is qui fuper omnes mortales fcellere cV fflagte dimutuatut,nS, trjseminet,fan<?tum, cVquod eftfuperomnebonum, nomen accepterit, utpater feriesnrgumem deorum atque hominum uocaretur j nifi forte ille qui malis hominu gaudet, eum tiq;r<ttiohoco3 quem fceleribuseminere fupra carteros uidit, fupra caereroseihonorcemconferre 4° mninockmut. infelices animas fuafit, ut ad imitationem malorum inuitaret uniuerfbs. Sed flc" fis liorum eius, qui apud eos dtj putantur, fepulchra fingulis quibufcp m locis rrianic feftifllmedemonfiratur:Mercuri)apudHermopoIim,Cypriac Vene:risapudCy prum, Martis inThracia, Liberi apudThebas, ubidifcerptus tradituir : Her culis apud Tyrum,ubi igni crematus eft. In Epidauro Aefculaprj,*quiq} ormnes nom fo* lumuthomines defuncli, fed ut nequam homines puniti pro fcelerribus dcxcen* tur.cV tamen ab ftultis hominibus ut dij adorantur. Quod fiargumemtari uollunt, cV magis hacc Ioca ortus eorum quam fepulturac uel mortis adfirmamt, ex ui cinis cVadhucrecentibusgeftis,prioracVueteraconuincentur, cum docuterimus ado= rari ab eis eos,quos etiam ipfi homines cV defuncios,ue1 potius p unitos efte p rofi*

tentur,

FRATREM D O M I N I, LIBER DECIHVS. Ii«

teniruf, uer.bi gratia,utSyri Adonem, Aegyptrj Ofyrin,IIicnfes Hec?torem,apud LeuconefliumAchilIem,apud Pontum Patroclum, apud Rhodum Alexandru Maicedone:m,multoscj5 alios perdiuerfa loca, finguliut deos coluntcVadoranr, quoshomimesmortuos fuiflenondubitant.Vndeconfequens eft etiampriores iimilierroreprolapfos,mortuishominibus,qutforte uel potentiataIiquid,uel ar* tishabueruint,maximeq3ftpharftafijsmagicisinftuporem flolidoshominesaddu xerant,homorem contulifTediuinum. lam hincadditum eft,ut cV poetxelegantia ]tdfi{lue8,ut uerfoorum„commenta erroris ornarent, cVfuauitatedicendi immortaleseffeclcs deorti mmerus efle ex mortalibus perfuaderent:imo cV amplius aliquid, ex hominibus a/unt ftels frrme ultra ho*

to las fien,cV airbores,cV animalia,cV flores,6Y aues, fontesqj ac fluuios:cV ni uerbofi- ntinum increue tas uideretuir, omnes pene* ftellas, quas ex hominibus eftedas adferunt,enume» rit.vlin. rarc,uel arbores, uel fontes, ac fluuios poflem : exempli tamen caufa fingula faU Transformatio tem ex fingjulis memorabo. Andromedam Cephaei,in ftellam dicunt efle conuer neshominum. fam ,Danacn Ladonis fluurj filiam,in arborem commutatam,Hiacynthum Apol Ioniisdiledrium in florem,CaIlifto in fidus quod Ardon uocant,Prognen cY Phi* lomelamcuimTereoin aues,Thysben apud Ciliciaminfonte,&Piramuminibi in fluuium refolutos,omnesq3pene',utdixi,uelftellas,uelarbores,fontesq5acflu* uios;,florescq3 cV animalia, uel aues, aliquando hominesfuifle confirmant.At Pe* trus hacc audiens,ait:Ergofecundum ipfos antequam homines mutarenturin

io ftellas, uel craerera quae enumeras.oYccelum fine ftellis erat, cV terra finearboribus S>C amimalibius,nec fontes,nec flumina,necaueserant: cVquomodoipfihomines uixerunt fime his, qui in haec poftmodum mutati funt, cum conftet nec potuifle protrfus finie his uitamducere hominesinterrisCEtegorefpondi:Sed ne ipfum quidem culitum deorum fuorum obferuare cofequenter norunt,unufquifq? enim eorum quo.>s colunt, habet aliquid fibi dicatum, a quo debent fe cotinere cultores, utputa Mimeruaeoliuam, louicapram feruntdicatam,Ccreri femina, Libero ui« nunri, Ofyrii aquam,Hammoni arietem.Dianae ceruum,Syrorum dgmoni pifcem cVcoIumbaim, Vulcano ignem:8Cunicuiqj,utdixi, eftaliquid proprie dicatum, a quio oporttebat abftinere fe cultores,ad honore eorum quibus dicati funt. Nunc

3° autem fingiuli ab uno aliquo fe obferuantes,pro unius honore catteros omnes ira» toshabent, quosutique fi placare uelint, prohonoreomnium,abftinerefeabo« mniibusoportebat,ut antediem iudicrjiufta a femetipfis fententiacondemnati, morte miferrrima per inediam deperirent. Verum ad propofitu reuertamur.Quae, malium,rati(oeft,im6quatamentiamortaliumpoflidetmentes,uthominemquem impiium,fce:Ieftum, profanum, louem dico inceftum, patricidam , paricidam, non foluim fciunit efle, fed cVpublice in theatriscantant, huncutdeumcoIantcVado» rent^Autfi prohisgeftisdeuseflemeruit,ergocVfiquosaudiunthomicidas,adul tero!S,pariciidas,inceftos,etiam nunc debent ut deos adorare.Sed quod in alrjs exe cramtur, fcirreomnino non poflum,cur in illouenerentur.Et Petrus refpondit:

40 Quoniam tte nefcire dicis, difce a mecur in illo facinorofageftauenerentur:pri*

moquidem., utcum ipfifimilia egerint,acceptosfeeifuturos fciant, utpotequem vclunutTeren imitantur im flagitrjs. Secundo, quod haec Iiterisfciterecondita,cVuerfibusele* tianus cherea. gan«ur infeirta ueteres reliquerunt. Et nunc puerilis eruditionisobtentu,cum eo* fais hcupksc* rum notitia teneris cV fimplicibus adhaeferit mentibus, reuelli ex eis atque abrjci rit teflishocittt diffi>cuIterpioteft,Ha:ccumdixifletPetrus,Nicetarefpondit:Nonputesdomine effciseniquod mi Petre, ncon habere eruditos quofq? gentilium uerifimilitudiues quafdam,qui; inuirgincm fibi busadftruamthaecquaeculpabilia uidenturcVprobrofa,quaequidemegonon ut pmifu,iouis fe confirm ans errores eorum dico : abfit enim a me,ut hoc uel ad cogitatione meam exemplo ftciffe ueniiat:fed t;amen fcio efle apud prudentiores ipforum defenliones quafdam,qui= excufat. bus adftr ueire & colorare folent haec,qua: uidentur abfurda. Et fi tibi placet,ut alu

L 3

U6 RBCOG. D I V 1 CLEMENTIS A D IACOB VM

qua ex his proferam, qua: cx partc aliqua rctineo:ut iubes faciam, Cumqj Petrus permifiifet,Niceta hoc modo cccpit J Omnis fermo apud Grarcos,qui de antiqui* tatisorigineconfcribiiur, cum aliosmultos, tum duos prarcipuos autores haber, Orphcm. Orpheum cV Hefiodum. Horum ergo fcripta in duas partes intelligentiae diui» Hcfiodus. duntur,idelt,feaindum literam, cVlecundum aIlegoriam:8c"adeaquidemqua: fecundum literam funt, ignobilis uulgiturba co*nnuxit. Ea uero quae fecundum allegoriam conftant,omnis philofophorum Sceruditorum Ioquacitasadmirata eft.OrpheusigitureftjquidicitprimofuifleChaosfempiiernum^mmenfum^in* genu um,ex quo omnia iadta funt : hoc fane ipfum Chaos non tenebras dixit effe, non lucem, non humidum, non aridum, non calidum, non frigidum, fed ominia 10 fimul mixta, cV femper unum fuiffc, informealiquando, tamen quafi ad ouiam* manis modum, per immenfa tempora effecftam peperiffe, ac protuliffe ex fc dupli cem quandam ipeciem,quam illi Mafculofcemina uocant,ex contraria admix tio* ne huiufmodidiuerfitatis fpeciem concrctamicV hoc effe principiu omnium,quod primum ex materia puriore procefferit, quodcj procedensdifcretionem quat uor elemcntorum dederit, £V ex duobus quae ptima funt elementis,fecerit ccelum,ex alrjsautem terram, exquibus iam omniaparticipationefuiinuicemnafcidiciitcV gigni. Haec quidem Orpheus. Subiungit autem his & Hefiodus, pofi Chaos fta« tim Ccclumdicens fadtu effe,cVTerram:exquibus ait progenitosillos undecim, Ccctier Tcx* quos interdum 8C duodecim dicit:cx quibusfcx mares,quinq? fceminas poniuno 2© nefiUj. minaautemdatmaribus,Oceanus,Cccus,Chrius, Hyperion,Iapetus,Chronus, qui8£Saturnus.Item fceminas,Thya, Rhea,Themis,Mnemofyne,Thetis:qua: nomina per allegoriam hocmodointerpretantur.Numerum quidem undecim uel duodecim,iplam dicuntprimam naturam,quam cV Rheam a fluendodiclam uoluntlreliquosaute decemaccidentia eius dicunt, quasScqualitatesappellantJ duodecimum tamen addunt cV Chronum,qucm apud nos Saturnum dicunt, hunc pro tempore accipiunt. Saturnum ergo 8V Rheam tempus ponunt, 8C snas rcriam, qux ubi cum humido, £C arido, cV calido, 5>C frigido tempore fuerint ad* mixta,omniagcnerat.Harc ergo,inquit,primoomnium temporemultoconcre* tam genuit quandam quafi bullam, quarcx fpiritu qui in aquiserat,paulatim coU 30 lecla intumuit,cVaIiquanto temporecircumada per fuperficiem materiar, exqua quafi iex uulua procefferat, rigore frigorisobdurata,cVglacia!ibus augmentis fem per increfcens,abrupta tandem demcrgitur in profundum, ac podere ipfo pertra da, in infernum defcendit. Et quia inuifibilis facfia eft, Aides appellata eft, qui dC Orcus,uel Plutonominatur. Cumqjdefuperioribus mergeretur in inferna,lc«= cum con tluend i h umido prabuit eIemento,8c pars craffior,qua: eft terra,aquis ce dentibus patefacla eft.Hanc ergo aquarum libertatem,qux prius balla obtegente premebatur,poftquamiIIainfernifortitacftIocum,NcptunumeffeappelIatumt Poft hoc cum elementum frigidum per concrctionem glacialis bullae, ad infer iora fuiffetabforptum,cVaridumfuiflethumidumq}difcretum,nulloiamimpedien« 4° teelementucaIidumignis,utpoteuigorccVleuitateadfuperioraconuolauitaeris, fpiritu cV procella fubuedum. Hancergo procellam,quae xxiou.yis graeceappels latur,aegam, ideftcapramdixerunt:cVignemquiad fupernaconfcendit,IouemJ cVideoeumcaprafubuedumconfccndiffcOIympumdicunt.IpfumueroIouent lupitcrunde Graeci quidcm a uiuendo,ue! uitam dando:noftn a' iuuando nominatum uolunt. diilmfit. Hanccrgoeffe uiuentem fubftantiam ferunt, quarinfuperioribuspofita,uicalo* Minerua &Sy- risuclutcerebriambitu, ad fe trahens cuncta, cVcuiufdamtemperamentimode* f» propter im-- ratione componens,de c apite dicitur genuiffe fapientiam, quam Mineruam uo* mortditmemdi cant,quae a Grarcis ct&6u», propter immortalitatem nominataeft:quae quiapater fttefl. omnium per fapientiam fuam cuncla codidit, cV ex ipfo capite eius,cV principaH

omnium

frRATREM DOMlNI, LIBER DECIMVS, llf

otmniumgenitadicitur Ioco,cVtemperataadmixtioneeIementorum, uniuerfum fiormaffe mundum, cV adornaffe perhibetur, fgitur fpecies quae materia? inditae f unt, ut fieret mundus, quiauicalorisconftringuntur, louisuinbus contineridis cuntur. Qua: quoniam fufficienter fe habent, nec ultra addifibiindigentaliquid rnoui, fed unumquodq? feminis fut pofteritate reparatur, uinclac eife a loueSa* saturnimdnm tiurni manus dicuntur ; quia nihil noui iam, ut dixi, ex materia tempus producit, howuinfl*. fedcalor feminum, fecundum fuifpeciemcundareftituitinec ultraRheaepars tus,hoceft,propagomateriae fluentis afcendit, cV ideo ipfam pnmamelemento- r um diuifionem, abfcifionem Saturni nominant,quafi qui ultramundumgene=

«o rarenon poffit. Nam de Venere hoc modoaIlegoriamtraduntjubiaiunt,a;theri fubieclum eft pelagus, cum repercuffus aquis fplendor, cceli gratior refulfifler, uenuftas rerum quae ex aquis pulchior apparuerat, Venus nominata eft, quae venun Aetheritanquamfratrifuo fociata,quod concupifcibile decuseffecerit,Cupidis Cupido. rsemgenuiffe memorataeft. Hocergomodoper allegoriamChronumquidem, qjut eft Saturnus, tempus effe, ut d<ximus3traelunt:Rheam materia: Aiden,id eft, Saturnut. Orcurn, infcrni profundum.Neptunum aquam, louem anherem,ideft,caloris Neptuntm eIementum,Veneremuenuftatemrerum, Cupidinemconcupifcentiam,quaMn= eftrebusomnibus, per quam pofteritasreparatur,ueletiamrerumratio,quaefas p ienter infpeda delecflat. Hera,ideft Iuno,aer iftemedius quideccelo ulquead juno.

20 terramdefcendit,ponitur.Diana,quamipfam Proferpinam dicunt, aerem infer* Dknt. netradunt.ApoIIinem ipfumetiam Solem dicunt,circumeuntempo!um,Mer= curium uerbum,quo ratio de fingulis quibufqj reddatur.Martem intemperatum nicrmiuh ignem, qui cuncia confumat. Sed ne fingula enumerando immoremur, ad hanc alllegoria: fpeciem,de unoquoqj eorum quos coIunt,in quibus fecretior de talibus ineft peritia, honeftas fibi uidentur, tV iuftas reddere rationes. Haee cum Niceta diixiflet, Aquila refpondit: Valdemihiuideturquifquisilleeft autor fcV inuentor h«orum,impius extitifle, (i harcquaegrata cV honefta uidenturabfcondit,cV fuper* ititionis fuae ritum,in dedecorofis cV turpibus obferuantrjsconIocauit,cum ea quae fecundum literam fcripta funt, manifefta inhonefta fint, cV turpia,cV tota re*

$0 Iigioniseorumobferuantia,in ipfis conftet, ut perhuiufmodi fceleracVimpietaa tes, deos fuos quos colunt, doceant imitari. Nam in iftis allegortjs quat eis utilitas eritCqua: quamuishonefta fingutur, nullus tamen ex eis aut ufus ad cultum per« uenit,aut ad mores emendatio.Vnde magis conftat,quod prudentes uiricum ui derent communem fuperftitione tam probrofam effe, tam turpem, nec tamen corrigendi modum aliquem, uel fcientiam didiciffent, quibus potuerunt argu* m entis,cV iuterpretationibus conati funt res inhoneftas honefto fermone uelare, AUegorkde cV non, ut dictfnt, honeftas rationes , inhoneftis fabulis occultare ,* quod fi effet, dijsgentdiu> nunquamutique ipfaeorum fimulacra,atqueipfaedeeispitfurx,cumfuisuitfjs aduelidades iVcriminibusfbrma.rentur.Non cygnus adulter Ledae,nec taurus formaretur decoraeoruni

40 Europai, cVin mille monftraeum, quem putant meliorem omnibus, uerterent, uwcnufimt. Quod utique fi magni cV fapientes, qui funt apud eos uiri, fidum fcirent efle,non uerum,nonneimpietatisarguerentcVfacrilegn,eosquiadiniuriamdeorumhus iufmodiaut pieluram ponerent, aut feulperent fimulacraf denique regem tem« poris fui, depingant in bouis forma,ueI anferis, uel formicae, uel uulturis, cV fcri* bant fuper, regis fui nomen, atque huiufmodi uel ftatuam, uel imaginem conlos cenr, cV iniuriam facli fentient, cVuindidtae magnitudinemf Sed quoniamuera haec magis fu nt,qua? publica turpitudo teftatur, cV ad excufationea uiris pruden* tibus, fermonibus honeftis quaefita funt, cV concinnata uelamina, idcirco non fo» lurnnonprohibentur,fed cVipfismyfterf)sSaturnifiIiosdeuorantis,cVoccultati

L 4.

128 RECOG. D I V I CLEMENTIS AD IACOB VM

pueri,per Corybantum 8C cymbala, 8t* tympanorum fonittis, exprimuntur ima*

gines. Deabfcifione uero Saturni,quar maior erit probatio ueritatis, qua'm ut m

honorem dei fui,fimili infelicitatis forte abfcidantur etiam cuhoresrC um ergo hx c

manifefle cernantur, quis tam exiguifenfus, imo tam ftolidi inuenietur, cui nom

palam fit,hxc magis uera efle de infelicibus drjs, quar infeliciorescultores etia cor*

porumfuorumuulneribus,cVabfcifioneteftanturrQ.uodfi,utdicunt,hafcitaho

neftec¥piegefta,tam inhoneflo ritu mmiftrantur cV impio, facrilegus profe&o

eft,quifquisille,uelexinitio harctradidit,uelnunc male tradita perfilksmplene.

Quidautem cVdelibris dicimuspoetarum,n6nneoportuerat eos, fi honefta,Sc"

piadeorumgefta,turpibusfabulis infamarunt,abrjci protinus, atqj in ignem d«a* 10

ri,neperfuaderenttener3eadhuc artati puerorum,[ouemipfumdeorum princis

pem,paricidamergaparentes,inceftum erga forores &illias,impurumetiamiin

pueros extitiflef Venerem cum Marte,adukeros, & omnia illa quar iam fuperiius

. didafunt.AutquidtibiuideturdominemiPetrefTuncilIerefpodinCertuseflto

Trouidcntiadei dulcifllme AquiIa,quiaomniaper bonam deiprouidentiam gefta funt,ut non fco*

omntdpmtttpr lUfflinfirma,&:fragilis,uerumcVturpis efletcaufa quar futuraeratcontrariaute-

bmefta £1 ntat,,S- en'm uahd,or & uerifimilior fuiflet erroris adfertio, haud facile qusfquaim

rit"t H)"t ^Ul m C° c,ccePtus Cu~etjad iter ueritatis rediret.Si enim nunc cum tam mui ta pno^

aircpugna . t,ra Si dedecora dedfjsgentiumproferuntur,uix aliquis turpem derelinquiterr*

rorem, quanto magis fi eflet ibi aliquid honeftum & ueriftmilef Difficulter nain* ro

que transfertur anima ab his, in quibus a prima artate praruentus eft:&: ob hoc,m t

dixi,diuina prouidentia fadtum eft,ut erroris fubftantia, & infirma elfet 8C turpiis.

Sed cY castera omnia fimili modo,competenter dC commode dtipenfat diuina pno*

uidentia,Iicet nobis ignorantibus rerum caufas,bona: dC optimar dtfpenfationis dl

uinx no liqueat ratio.Cum hxc Petrus dixiflet, ego Clemens Nicetam rogabarm,

ut aliqua de allegortjs gentiliu, quas diligenter adtigerat, agnofcend» gratia exp>CM

neret:utileenim cft,ut cum gentilibusdifputamus,etiam ifta nos minime lateant.

EtNiceta:Si,inquit,permitti[dominusmeusPetrus,poiTumdicere.TumPcirus;

Hodie,inquit,permifi uobis dicere aduerfum gentiles ut noftis. Et Niceta ait .* Dtc

ergoClemens,dequibusaudireuelis.Cuiegoaio:Quomodotraduntdedeorujm 30

ccena gentiles,quam in Pelei nuptfjs habuerunt, 8C Thetidis,quem dicuntefle IPa

ridem paftore,cV quas ponunt inlunone,Minerua cV Venere,qua* apud eum ilu*

. dicantur,quem'ueMercurium,ueIquodmaIum,cVcatteraqua:perordinemc(on

Megorucic* ,-CqUunturf enarra nobis.Tum Niceta:Ccenar deorum caufa hoc modo fe hab-ec.

gantijtmacac Conuiuiummundumtradunt:difcumbendiordinemdeorum,fteIIarumpoflt[io*

"pJbT^T nem>cluosHcftodus ccelicVterrar primosfilios nom(nat,in quibusfexmares,,»:

dcfmbitur ^* *cem,nas>ac' duodecim fignoru numeru referunt,quar uniuerfum circumeutnt

' Mr* mundum:dapesautemconuiufj,rationeseflecVcaufasrerum tradunt,dulces;cX

Selcaifunthi concupifcibi!es,quarqualiterregaturcVguberneturhicmundus,exfignorum po

tefteAuguft. fitionejcVaftrorucurfibuscolliguntur.Adlibertatistamenconuiufjmodiljdicunt 40

dcauit.dei. iftaconftare, proeoquod poteftatc habeat uniufcuiufq? fenfus, fi uelit deguftare

aliquid ex huiufmodi fcientia,aut (i noIit:5C ficut in conuiuio nemo cogitur,fedl ue

fcendi libertas penes unumquenqjeft,itacVphiIofophandiratio,pendetin uolluin

tatisarbitrio.Difcordiam,concuptfcentiamcarnisdicunt,quarinfurgitaduerfium

propofitum mentis, cV philolophandi impedit ftudium : ideodeniq? &C tempus iil*

ludefleaiuntjinquodenuptfjsagitur.PeleumuerocVThetydem nymphamaari

dumoYhumiduponunteIementu,exquorumadmixtione fubftantia corportum

conftat.Mercuriuuerbuefletradant,perquodfenfuidodrinac6fertur.lunoniem

pudicitiam.Mineruam fortitudinem. Venerem libidine dicunt. Paridem fenfum.

Si

CRATREH DOMINI, LfBER DECIMVS. H$

Sii crgo aiunt, accidat in homtnc barbarum effe, fcV imperitum fenfum, tV recft um indeetiinomen iiuidiaum nefciente, fpreta pudicitia, fcV uirtute, libidini palmam,quod eft malum, quidamMercu^ dabit,per quod non folum fibi, fed fcV ciuibus fcV uniuerfae genti fubuerfio fcV per* rin immijfett* niiciesadent. Ha^cergolicct illiscomponere ex qualibetmateriauifumfit,tamen jhntur. aptari ad omnem hominem pofiunt,quia fi quis pafloralem fcV rufticum atque im peritum habeat fenfum, nec uelit erudiri, ubi corporis calor de libidinis fuauitate f'u!ggeflerit,continu6fpretisftudiorumuirtutibus,cVfcientiacbonis,aduoluptates corporum animum confert. Et hinc eft unde impacata bella confurgunt, urbes ruiunt,patriaeconcidunt,ficutcVParts,raptaHelena,admutuumGrarcoscVBar 10 baros armauit exitium.Et Petrus conlaudans profequutionem eius,ait:lVIultas ut uitdeo,ingeniofi homines5ex his quae Iegunt,uenfimilitudincs capiunt,fcV ideo dili ge:nter obferuandumeft, ut Iexdeicum legitur, non fecundum proprjj ingenfj imitelligentiamlegatur. Suntenimmultauerba in fcripturisdiuint^quaepoflunt Petrtttnequidi tirahiad fuum fenfum,quem fibi unufquifcp fponte praefumpfit : q^id fteri non cognitioncfi&ii oportet.Non enim fenfum quem extrinfccus attuleris aIienum,cVextraneum l«rudanat,fed de:besquaerere,quemexfcripturarum auroritateconfirmes.fed ex ipfis fcripturis uetatidfieriiit fiemfum capere ueritatis : tV ideo oportet ab co intelligentia difcere fcripturarum, fcriptumquod qimi eam a maioribus, fccundum ueritatem fibi traditam, feruat,ut fcV ipfe poflit ea mdulgemmno» qiuiaeredle fufcepit,copctenter adferere. Cum enim ex diuinis fcripturis integram bhetiacumgr* 20 qimis fufceperit,cV firmam regulam ueritatis,abfurdum non erit,fi aliquid etiam ex tumfibidht e:riuditionecommuni ac de ltberalibus ftudtjs,qua: forte in pucritia adtigit,ad adfer tiiomem ueri dogmatis conferatlita tamen ut ubi uera didicit,falfa fcV fimulata decli= nie:t. Et cum haec dixiffet,ad patrem noftra re(piciens,ait:Tu ergo fenex fi quidem faliuti animae tux confulis, utcumcorporefuerit refo!ura,pro breuthacconuer^ fiioine.requiem tnueniat fempuernam,requirede quibus uis,fcV confule utpoffis fl q mid in te eft dubitationis abfjcere : incertum enim eft etiam iuuenibus uitae tem« p>uts,fenibus autem iam nec incertu eft:non enim dubi(atur,quin quantumcunqj eft quod putatur fupereffe, breuc fit. Et ideo tam iuuenes quim fenes oportet de ciomuerfione,fcV pcenttetia ualdeefle foIicitos,fcV fatagere utdereliquo ornent ani* 5.0 rnam fuam ornamentis digniflimis,id eft,dogmatibus ueritatis, decorc pudicitiar, fpliendore iuftitiae,candore pietatis,alfjscj3 omnibus quibus comptam decct efle ra« tiiotnabilem mente.Tum praeterea declinarea confortfjs inhoneftis fcV infidelibus, dtC I focictates haberc fidelium,atcp illos frequentare conuentus, in quibus de pudi^ ciinia.de iuftitia,de pietate tradat ur. Orare femper deum ex corde, fcV ab ipfo pete* re quae decct a deo pofci,ipfi gratias agcre, ucram pcenitudinem gerere practerito» rurmgeftorum.AliquantuIumetiam,fipoffibiIeeft,permifericordias paupcrum iu 1 jare pccniten t;am,per hxc enim facilior uenia dabttur, cV indulgenti citius indul gcbitur.Quod ft prouedtioris actatis fit is,qui ad pcenitentiam uenit,eo magis gra* tiass agere debet deo,quod poftquam fradus eft omnis impetus cocupifcentiac car 40 naliis,fcientia ueritatis accepta,nulla ei imminet pugna certaminis,per quam infur gemtes aduerfum animam, reprimat corporis uoluptates. Supereftergo inagni» tiotne ueritatis,fcV mifericordiae operibus exerceri, ut adferat frudus dignos pceni* tc:nitiae,nec putet quia in temporis Iongitudine documentum conuerfionis often diitur,fcVnoindeuotionisacpropofitifirmitate:deoenim manifeftaefunt mentes, quii non temporum rationem colligit, fed animoruiipfe enim probat fiquis agnita ueritatispraedicationcnondiftulit,necptempusnegligendocofumpfit,fcdftatim, betrortjpictrtl fcV ffidici potefteodem momento, praeterita perhorrefcens,futurorum defidcrium ehmous texe* cce|pit,fcV in amorem regni cceleftis exarfit. Propter quod nemo ueftrum ultra dif= re,autc<mfaria* firmiulet,nec retro refpiciat, fed ad euangelium regni dei libeter accedat. Non dicat Uud qHprius te paiwper, quia cum diues facflus fucro, tunc conucrtar;non requirita te deus pecu «gereexptdutt.

130 RECOG. DlVl CLEMENTIS AD IACQBVM

niam,fed animum mifcricordem, cV piam mentem.Neque diues conuerfionem

fuam differat,pro folicitudine fccu!ari,dum cogitat quomodo difpenfet abundlan

namfrugum:nec^dicatintraremetiprum}quidfaciam,ubirecondafruclfisnieos^

neque dicat animae fua?, habes multa bona repofita in annos multos, epulare,fla:«

tareinam dicetur ei:Stulte,hac nocSe auferctur abs te anima tua,cV qua: pratpairas

fti cuius ei untr 1 1 aq? feftinet ad pccnitentia omnis ac ras,omnis fexus,omniscj3 con*

ditio, ut uitam cofequat ur aeternam. Iuuenes quidem in eo grati fint, quod m ipfo

impetu deftderiorum, ceruices fuas iugo fubrjciunt difciplinac. Senes cV ipfi lau«

dabiles,quia multi temporis confuetudinem, in qua male praeuenti funt, pro dei

timore comutant.Nemo ergo differat,nemo cuncleturlquae enim caufa cundain= 10

di eft ad bene agendumC aut times, ne cum benefeceris,ibi remuncrationem nton

inuenias ut p utaftir eV quid fenties detrimenti, fi benefeceris gratis,nonne eti;am

folainhisfufficeretconfcientia^Quodfiinueneris^utpraefumis^nonnepropiara

uis,magna,cV pro temporalibus,aeterna recipiesf uerum ego haec propter incrcdu

los dixi. N os aute quae praedicamus,ita fe habent : quia nec aliter eile poflunt,qiua;

prophetica uoce promiffa funt.Siquis uerocupit examufllm ueritatem nofttrae

praedicationis agnofcere, conueniat ad audiendum,cV quid fit uerus propheta ico^

gnofcat, &V tunc demum omnis in eo ceflabit ambiguitas; fi tamen non obftinatis

animisrefiftathis,quaeueraeffecompererit.Suntenim quidam qui quolibet rmo*

KonmUisnon do,adhoctantumrefpiciunt,utuincant,cVIaudem prohoc magis quam falutiem Zo

ftmtcomittak qusrant,quibus n5 eueniat uel dici aliquid,ne cV fermo nobilis patiatur iniuriaim,

ucrba uit<e, ne & jniuriae fuac reum acterna morte condamnet. Qutd enim eft in quo aduerifari

mimmpKtk pracdicationi noftracquis debeatf autinquo contra ueri honefticj} fidem ferimo

turprophetk. pracdicationisnoftra:deprehenditurfquidicithonorandumefledeum,cVpatr(em

omnium conditorem,eiuscp filium, qui folus eum cV uoluntatem eius nouit,cuiqj

foli de omnibus credendum eft, quae praccepit : folus enim eft lex,cV legisIator,cV

iudex iuftus,cuius lex difcernit,honorandum efle deum, dominum omnium,|per

uitam fobrianijcaftarnjiufia^j miferfcordem, cVin ipfo folo omnem colocandam

\nte r fihbrk fpem.Sed dicct aliquis,etiam a philofophis huiufmodi praxepta dari.Nihil eft fitmi

philofophorti le:namdeiuftitiaquidemabeis,cVfobrietatemandatur:fedremuneratoredeiam, 30

erc hriftipr<e geftorum bonorum malorumcjj non norunt,cV eo leges cV pi aecepta eorum,a<ccu

ceptttquidim (atorem tantummodo publicum uitant,confcientia uero puriftcare non poffuint.

terfu. Quid enim timeat inoccuItopeccare,quioccuItorumeffearbitrucViudiceminea

fcitrAddunt prxterea philofophi in praeceptis fuis,etiam deos,quifunt dacmones,

honorandos:quod fo!um,etiamfi in alrjs probabiles uideretur, grauiflimaeeos;po

teft impietatis arguere,cV proprfjs condemnare fententijs:quiunum quidem effe

pronunciant deum, pro adfentatione tamen erroris h um ani,plures mandent cos

T>eunoira= lendos.AiuntautecViIIudphilofophi,deumnonirafci,nefcientesquiddicant..Ira

fciquorfum enim mala eft, ubi mentem turbat, ut recuim confiliu pcrda t :il!a uero quae malos

pertineat. punit, perturbationem menti no infert : fed unus, utita dixerim, idemcp affedSus 4°

iranon fem eft,qui 6V bonis praemia,cV malis retribuit pcenam:nam fi bonis 6V malis bona re*

permM. ftituat,cV fimiliremuneratione erga pios utatur, cVimpios, iniuftus potius qmam

bonus uidebitur. Sed ais:nec deus debuit facere malum, Verum dicis : nequc fa«=

cit : fcd qui ab eo creati funt, dum iudicandos fe effe non credunt.indulgentes tuo*

Iuptatibus iuis,a pietatecViuftitia deuoluti funt. Sed diccs, fi iuftum eft punire

malosjftatim ut male agunt, puniri debent.Tu quidem bene fcftinas, fcd ille

Vrdlixdpctf quia acternus eft, cV quem nihil latet,cVquantonulIuseifmis,tantocVproIixapa

tientkdei. ticntia eft, cV non ad uelocitatem uinditftac, fed ad falutis refpicit caufas : deleida*

tur enim non tam morte, quam conucrfionc pcccantis.Idco denfcjj cV fandturrn ba

loan.u. ptifma largitus eft hominibas,ad quod ii quis uenjre feftinet,cV de reliquo maneat

ermen

FRATREM D O M I N I, LIBER DECIMVS. «3*

emiendatus,delenturexeoomniapeccata,qua:perignorantiam commiffa funt». N;am philofophi quid contulerunt uitae mortalium, dicendo hominibus no irafci deiumf nempe ut docerent eos nullu habere uindidae alicuius, uel iudicij metum, cV perhoc totapeccantibusfrenalaxarent. Autquid illi humanum genusiuua* r u:nt,qui dixerunt n5 effe deum,fed cafu omnia, fcV fortuito agif nonne ut haec au di<entes homines, cV arbitrantes nullum effe iudicem,nullum prouiforem rerum, adl omne facinus,quod uel furor,ueI auaritia,uel libido didtaflet,neminem ueren dca prxcipites agerenturr' Nam illi multum reuera iuuerunt mortalium uitam,qui di:xerunt nihil poffe fine Genefi fieri, fcilicet ut unufquifqj peccati fui caufam Gc= 10 ncfiadfcribens, femetipfuminfceleribusfuispronunciaretinnoxiu,dumcrimen fuium non pccnitendo diluit,fed facflum culpando congeminat. Nam de illis quid diicam philofophis,quideos colendos effe introduxerunt,& tales deos,qua!es pau 16 ante audiftisc' Quid fuit aliud decernere, nifi ut uitia,nifi ut crimina,nifi ut flagi vitkcutu tiai colerenturf Pudet,miferetq3 me ueflri, ii creditis quod indigna ha-c effe cV im= pro dijs. pi;a,atqjexecrabiIia,autnodeprehendiftishacftenus,autdeprehenfacVintellecla, m;aIaproboniscVoptimiscoluiftis»TumpraetereacViIludqualeeft,quodpra:fum pferuntnonulliphilofophorum,ueldedeoloqui,cum fintmortales,cVopinione foila de inuifibilibus dicere,uel de mundi origine,ubi no aderant cum fieret,uel de T>ercbusdiui* firne eius, uel de anfmaru in infernis difpenfatione cV iudicio, nefcientes quia praes nisloquihuma to fetntia quidem cV uiftbilia noffe,hominis eft rationabflisf Prauerea uero,cV futura, nisconieiluns, cV inuiftbilia fcire,foIi'usprophetica:praEfcienti£eeft.NonergohaccconiecluriscV inimfriuolii. op>inionibus colligenda funt5in quibus ualde falluntur homines, fed fide prophe* tic;ae ueritatis, ficut fe habet haxnaftradcxftrina.Nosenim nihtlex nobis loqut* mtur,nec humana aeftimationecolledaadiv.uxciarnus,hoc enimdecipereeftau» dittores : fed ueri prophetaeautoritate nobis tradita,cV manifefta praedicamus, De c uiius praefcientia cV uirtute prophetica,ft quis, ut dixi,ad liquidum nult documen ta ifufcipere, folicitus conueniat,cVimpfgerfft ad audfendum,cVeuidentesdabia muis probationes,quibus uim propheticx praefcientiae, no folum auribusaudire, fed cV oculis etiam uidere, ac manu contrecftare fe credat. De quo cum certam fi* 30 detm coceperit,iugum iuftitiae cVpietatfs abfcp ullo Iabore fufcipiet, tantamqj in eo fentiet fuauitatem, ut non folum nihil ei Iaboris ineffe caufetur, uerum cV amplius aliiquid addi fibi defideret,cV imponi.Cumqj ha:c cV alia hts fimilia dixiffet,cV non=> nuillos ex his qui aderant infirmos, cV datmonibus obfeffos curaffet, gratulantes, cV deum conlaudantes turbas dimifit, prarcipfens eis ut ad eundem Iocum,etiam coinfequentibus diebus audiendi gratia conuenirent. Cumqs domi iam inter nos effemus,ac praepararemus ad edendum, ingreffus quidam nunciat Appionem Appion. PIiiftonicenfem,cum A nubione nuper uenifle ab Antiochia,cVhofpitari cum Si* Anubioiu mone.Tum pater audiens, gauifus eft, cV ait Petro : Si permittis,uolo ire cV falu= tare Appionem,cV Anubionem,quia uakic amici mihi funt.Fortaflts autem Anu 4.0 bionemetia fuaderepoterodifputare cumCIementede Genefi. Et Petrus : Per« miitto,inquit, cV laudo quod amicos colis : ueruntamen confidera, quomodo per prtouidenttam dei omnia tibi ex fententia concurrunt : ecce enim non folum a& fecfliotibipropriadeopraefiantereparata eft,fed cV amicorum praefentia procu=» ratur.Et pater:Vere,inquit,aduerto ita effe.ut dicis.Et cum haec dixiffet, abtjt ad Anubionem . Nos autem cum Petro pofitt per totam nodem interrogan* do dediuerfis,cV difcendo ab eo, delectatione ipfa docfhinae , cV fuauftate uers boirum peruigiles manfimus . Et cum iam aurorefceret, Petrus intuens me ac fra tre:smeos,ait:Mirorquiduifumfitpatriueftro.Cumq3haecdiceretfuperuenitpa ter ,cVinuenit Petrum nobis defeloquentem. Cumcp falutaffet jfatisfacere ccc=« pit;,cV caufam exponere, ob quam foris manfiflet. Nos aute refpicientesad euro,

V,Z RECOG. DIVl CLEMENTIS AD IACOBVH

Tmjunutn expauimus, uultum in eo Simonis uidentes, uocem tamen patris noftri audieba* Smmmtmt mus.Cumc£refugeremuseum,c¥execrarernur,ftupebatpaterquodtarnauftere OmmmJHd* cumeoageremus Stbarbare. SolustamenPetruserat, quiuultumeiusnaturale tera tdithne uidebat,quiecaitadnos:Curexecraminipatremueftrnm^Cuinosunacumma qum Rufinus tre refp6dimus : Hic nobis Simon uidetur,uocem habens patris noftri. Et Petrus: utmeliorm [c> Vobis quidc uox eius quae maleftcrjs mutata non eft,fola nota eft;mihi aute etiam qmtui cR, non uultus eius, qui alrjs arte Simonis mutatus apparet, Fauftiniani patris ueftri notus continetur,er eft:8C intuens patrem ait:Caufa quaeconiuge tuam conturbat,ac filios,ha:ceft:fpe qutcnecmibipt cies uultusintenon uideturilla qusfuit, fed facies execrandi Simonis in teappa* tiffbctur.sed ret.Etcumhxcdiceret,ingreflusquidamexhisqui Antiochiam prarcefferunt,di 10 quiauetuftifc cebat ad Petrum : Scire te uolo domine mi Petre, quia Simon apud Antiochiam mutcodcx,qm publicemuItafaciensfigna,c¥prodigia,nihiI aliud populoperfuafit,nifi quaead Vtifileteftinbi tuiodium pertinent,magumtenominans,maleficum,homicidam,8c"in tantum bUothccn. cano eos aduerfum te odium cocitauit, ut magnopere defiderent,fi te ufquam inuenire mcorutfhabe* qUeant,etia carnes tuas deuorare : S>C ob hoc nos qui praemiffi fumus,uidentes ual bttjibuitpr** c]ecommotamcontrateciuitatem,occulte in unum conuenientes, confideraba- monereleHori. rnusquidfierioporteret.Cumcpnulluuideremusexitumrei.fuperuenitCorne* ComeUmcen lius centurio,miffusaCa:fare ad praefide Caefarex, publici negotrj gratia:hunc ad* turio isquia* cerfimus ad nos folu,caufamcj) ei qua mccfti effemus expommus, ac fi quid poffet, aorum x.i« utiuuaret,hortamur.Tum ille prompnffimerepromittit,feeum protinus fugatu* 2t> flutcrtimcm rum,fitamenconfiIio eiusetiamnos adniteremur^cumqsnospolliceremunmpi* demndtcitur. gre cunda gefturos,ait:Cxfar in urbe Roma, & per prouincias maleficos inquin iuflit ac perimi, ex quibus plurimi iam perempti funt. Ego igitur diuulgabo per amicos,me ut iftum magum caperem,uenifle,& obhoc miffum a Carfare,quo etiam hiccum carteris fuisfocijspuniatur.Veftri ergoquicum ipfofunt, occulte quaft undecuncp audierint,dicent ei quod ego ad ipfum capiendum miffus fim: 8c* certu eft. quod cum audierit,fugiat:aut ii uos aliquid melius uidetis,dicite. Quid plura.ita fadum eft a noftris, qui cum ipfo erant, explorandi gratia fimulati. Vbi didicit Simon uentum efle ad fe,tanquam ingens fibi beneficium conlatum ab eis accipiens,in fugamuerfus eft. Difcedens igiturex Antiochia,cum Athenodoro 50 hucuenit,ficutaudiuimus.hocergouifumeftnobisomnibusquipra:ceiTimus,ut interim nunc afcendas Antiochiam,ufquequo uideamus fi iljo difcedente,odium quoddetepopulo feminauit,aliquaexparteuacuet.Cum haec infinuaffetisqut de Antiochia uenerat,Petrus refpiciensad patrem noftrum,ait:Fauftiniane,aSi* mone mago transformatus eft uultus tuus, ficut apparet:putans enim quod a Cae farequxrereturadpcenam,tertiusfugit,cVfuumuuItutibiimpofuit,fifortetupro ipfo capereris,cV ad mortem duci poffis,ut filrjs tuis triftitiam moueret. Pater uero ubiharcaudiuit,cumIachrymisexcIamans:Re<fte,inquit,xftimaftiPetre,nam8t' Anubion,quia mihi ualde amicus erat,fubmyfterioquodam mihi indicare ccepes rat de infidijs eius,fed infelix non credebam, quia nihil in eum commiferam mali. 40 StmoniMu» Cumqp omnes una cum patre triftitia cV lachrymis ageremur,interea8C Anubion dtamfugit. uenit adnos,indicans nobis Simonem fugiffe pernodem,ludaeampetentem. Vi densautem patrem noftrum plangentem cVlamentantem fe,acdicentem,InfeIio cem me,qui eum magum audiens non credebam:quid mihi mifero accidit,ut una dierecognitusab uxore,cV filrjs.Iaetari non potuerim cum eis,fed ad prioresmife* rias quas in errore pertuli, reuolutus fumc' Mater aute multo grauius fparfis cV Ia« ceratis crinibus p!angebat:nos quoque in permutatione uultuspatrisftupentes, necquidreieflet intelligere poteramus. Sed & Anubion omnes nos ita uidens adfligi, uelut mutus ftabat.Tunc Petrus nos intuens filios eius,ait : Mihi credite, quod hic ipfe eft pater uefteripropter quod cV moneo uos, ut quafi patrem ferue»

FRATREM DOUINI, LIBER DECIMVS. IJj

tis eum. Dabit enim deus occafione aliquam,qua dlepofito Simonis uultu,euiden« rem patris ueftri,ideft fuam recuperare poffit effigiiem. Et ad patrem couerfus ait: Ego tibipermiferam falutare Appionem,cV Anubiionem, quos tibi amicos a pues ro fuiffe dixeras, non tamen ut cum Simone loqueireris.Et Pater : Peccaui,inquit, fateor.Tum Anubion:Et ego,inquit,cum ipfo rogio cV deprecor te,ut ignofcas fe* ni,uiro bono, cV generofotleduclus eft infelix, cV ludibrio fadus, a nominato ma= goldicam enim quomodo res gefta eft. Vbiuenit a<d falutandos nos, contigit ut in ipfa hora circunfiaremus Simonem, audientes eum dicentem quod fugere uelit, in ipfa nodcaudiffe enim fe,quod uenerint quidam etiam adhanc Laodicia: ciui^

»o tatem, qui eum ex praecepto imperatoris coprehen derent : uelle autem fe in h unc qui nuper ingreffus eft Fauftinianum,omncm conuertere furorem . Et ait ad nos: tantum,inquit,uosfaciteeumccenarenobifcum,cVegoungentumquoddacom= ponam,quo ccenatus perungat faciem fuam, ut ex €0 meum uultum omnibus ha bere uideatur:uos autem herba? cuiufdam fucco facies perungemim pnus,ut non falliminideimmutatione uultus eius,ttaut exceptisuobis,aIrjs omnibus Simon effe uideatur.Et cum ille haec diceret, aio ad eum : E t quid tibiex hoc facfto confer* tur lucrif Tum Simon:primo,inquit,ut ipfum comprehendant qui me qua:rut,cV medefinantqua:rere.SiueropunitusfueritaCgfafe,utIudummaximumhabes ant filfj fui,qui me dereliclo,confugerunt ad Petrum,cV funt modo adiutores ipfi*

20 us.Ego autem confiteor tibi Petre quod uerum eft: timut tunc Faufiiniano indica re harclfed necp fpatium nobis ipfc Simon dcdit,ut poffemui fcc;c«ur lo4ui,6V ple niuseicofilium Simonisaperire.lntereadrca mediam nodtem,Simon inludeam petens aufugere, deduxit autem eum Athenodorus cV A ppion, ego autem fimu* laui inequalitatem corporis,ut dormire manens,facerem hunc udocius ad uos re= dire, fi fortepoffitaliquo modo occultariapud uos, neab his qui Simone quxrunt comprehenfus,ad Cacfarem perducatur,cV pereat gratis3 cV nuc folicitus pro ipfo, ueni uidere eum,cV redire antequam fuperueniant illi qui deduxerunt Simonem. Et couerfus ad nos Anubion ait:Ego Anubion patris uefiri uerum uultum uideo reuera,quia perundusfumpriusab ipfoSimone,ficutnarrauitnobis, ut oculis

50 meis uera Fauftiniani facies appareret, unde fatis fiupeo cV admiror artem Simo= nis magi,quod uos ftantes modo no agnofcitis patrem ueftrum . Flentibus autem patre cV matre,ac nobis omnibus pro his quae acciderant,motus miferatione etiam Anubion flebat , Tum Petrus mifericordia permotus, reftituturu fe promittit fiu ciem patris noftri, dicens ad eumlAudiFauftiniane, cum nobisprius utilitatisali= quid contulerit error ifte transformati uultus tui,cV miniftrauerit ad ea qua: uolu* mus,tunc ego ueram tibi uultus tui imaginem redda m,fi tamen prius q u x a me il* bifuerintimperata,profligaueris.Cumq3patermeusimpIeturumfecundtaquar iuberet,omni promitteretpaclro, tantum ut propriarecuperaret effigiem , Petrus ita ccepit:Ipfe auribus tuis audifti quod unus ex his q ui prgmiffi fuerant,regreffus 4° ex Antiochia, nunciauerit quomodoSimonibipofitus,turbasaduerfum mecon citauerit,atcpinodiummeitotaminflammaueritciuiiatem,magummecVhomici* dam.ac deceptorem confirmans,in tantum ut defiderent,fi me uideant, etiam car* nes meas deuorare.Fac ergo quod ego dico tibi,relinquens apud me Clementem, Nec HU halen prarcede nos Antiochiam cum coniuge tua,cV Faufto ac Fauftino filfjs tuis. Sed cV torin nonnuUis alios mittam teca,quos mihi uidebitur,qui obtemper<ent his que praecepero.Cum codidbm,nec ergo una' cum ipfis Antiochiam ueneris, quandoquudem Simon uideris, publice mihiamdcnt. ftanspraedica poznitentiam tuam,cVdic: EgoSimon (denuncio uobis cV confiteor meomnia fefelliffe de Petro:iIIe enim neq? feduclor efit, neq? magus, neqj homici* da,necp horum aliquid quarcunqj contra eum loquurus fum,fed dixi illa omnia fii rore comotus , Obfecro ergo uos ipfe ego qui dudurni caufas odrj uobis cotra eum

M

154 RECOG. DIVI CLEMENTIS AD IACOBVH dederam,ut nihil tale de eo fentiatis:fed deponite odium, ceffate ab indignationc, quia uerea'deo ad falutem mundi, mifTus eft difcipulus ueri prophetae, fcY apofto* ius.Propter quod fuadeo, hortor, & moneo, ut ipfum audiatis, ipfi credatis prx* dicanti uobis ueritatem,ne fotte fi fpreueritis eum, ipfa etiam fubito ciuitas ucftra percat.Quamueroobcaufamha:cnuncuobisconritear,indicabo.Hacnoc1ean« gelus dei corripuit me impium,cV cur inimicus eflem ueritatis pra:coni,uehemen« tiflime flagellauit. Deprecor ergo uos,ut etiam fi egoipfe poft haec ueniens ad uos, aliquid tentauero aduerfum Petrum dicere, ne futcipiatis nec credatis . Confiteor enim uobis,ego magus,ego fedu<flor,ego deceptor fui,fed pcenitentiam ago,!icet enim per pcenitentia priora malegefta delere.Cum harc Petrus intimaret patri, ille t* refpondit : Scio quid uelis,ne labores ultra, intellexi enim cV noui, quid oporteat, cumadlocumuenero,profequi.EtPetrusiterumfuggerebatei,dices:Cum ergo ueneris ad locum,cV uideris popula exfermone tuo conuerti,cVdepofitis odfjs re* cipere defiderin noftri,mitte &C manda mihi,8c" ftatim ueniam. Cum autem uene* rOjfine mora alienum hunc a te uultum effugabo,cV tuum propriu qui tuis o mni* bus notus eft reddam. Et his didtis fratres meos proficifci cum ipfo iubet,ac Math i diam matrem noftram,8C quofda ex famiiiaribus fimul . Sed mater recufabat pro« ficifci fimul,cVaiebat:Quafi adultera mihifutura uideor,fi uultui Simonis coniuna da fim:quod etfi cogar fimul ire,impofllbiIe tame eft ut in eodem ledulo cum ipfo iaceam,fed nefcio (i proficifci fimul adquiefcam.Et cum ualde renueret, Anubion 20 hortari eam coepi> <*>«ns:Credeinihi& Petro,fed cVipfa uox non tibi Fauftinia* num effe perfuadet coniugem t«um, quem uere non minus ego diligo quarn tuC Denicg etiam egoipfe uobifcum ueniam , Et cum baxdixiflet Anubion,promifit mater fimul fe profecflurarrs.Tum ego,competenter,aio,deus negotia noftra c om ponit: habentes enim nobifcu & Anubionem aftrologu, cum quo fi Antiochiam uenerimus,de Genefi adtentius difputabimus ♦ Cumqj poft medium noclis pater nofter.cum his quos iuflerat Petrus,& Anubione profectus eflet, mane priufqua procederet ad difputandu Petrus, regrefli funt illi qui deduxerunt Simone, id eft, Appion & A thenodorus,&Y uenerunt ad nos requirentes patrem meum . Petrus ueroubicognouit,iufllteosintroire.Etcumconfediflent,ubieft,aiunt,Fauftinia« 3« nusfPetrus refpondit,nefcimus : uefpere enim poftquam ad uos uenit,ultra nulli fuorii uifus eftjheftcrno tamen die mane Simon uenit,qua*rens eum,& quia nihil illi refpondimus, nefcio quid ei uifum fit, Fauftinianum fe effedicebat: quod cum ei nemo crederet,flens &dolens cominabatur perempturum femetipfum,cV poft haec abrjt ad mareuerfus.Haeccumaudiffet Appion&quicum ipfoerant, ulula* tum dederunt grandem,dicentes:Quid hoc feciftis,cur no recepiftis eumrEt cum uelitAthenodorus dicere mihi, quia ipieeratFauftinianus pater tuus , A ppion praruenienseum:Coperimus,inquit,aquodaquicumSimoneprofecluseft,ipfo Fauftiniano deprecante eu,pro eo quod nollet filios fuos uidere, quia ludej erant, Nos ergo cum audiflemus harc, uenimus eum hic requirere: fed quia hic non eft, 40 apparet quia uere dixit, qui nunciauit eum cum Simone profecftu: hoc ergo nuna ciamus uobis.Ego aute Clemens ubi intellexi confiliu Petri,quia uoluerit eis fufpi* cionedare,quodabipfisqugrendusefletfenex,uttimerent6\:fugerent,cccpiiuua reconfi!iueius,oYaioadAppionem;AudichariflimeAppion,nosquodbonQcre dimus,etiapatritradereuolumus.*quodfinolueritrecipere,fedmagis,utdicis,exfl horrefcens nos fugit,afperu fit fortafle quod dico,nec nos de eo curamus , Et cum harc dixiffem, quafi execrantes crudelitate meam difcedunt, ueftigia Simonis, ut fequentidiecoperimus,infequentes.[ntereacum Petrusexmorequotidiepopu» lum doceret, & uirtutes multas ac fanitates efficeret, poft dies decem uenit quida noftroru ab Antiochia, miflus a patre, adnuncians nobis quomodo publice ftaret

pater,

FRATREM DOMINI, LIBER D E C I M V S, 135

u Jri?/. nP T C en'm ma8no P°faus,ueIocuer mifit me, ut fine mora

ter mgrelius efler,quafi ad S.monem,omnfs populusad eum collertus eft cV c>t lopuomn.buscofiteripublicefecundumeaqu^populireftauratir qu.cuncpomnesfimuInobiles^diuerfiLul^

^«fodmeS.moneminfelfciffi^^

qu.cqlHdmmem.r3t«eftis5nonueritatismyfterio,feddZmonumendacS busgeftumeftutueftrafidemeuerteremimeamanimacSe^ teor me omnia de Petrofu.fTemenntumiilfc enim nece mapus ™w«Kh

q^mfuu/edadeoadfaluremueftramomniaXH temnendu putauerim, certu fit apud uoS,quod ocXr S 1 « ~a T P-^.QuPauremcaufafit,uth£^^^^^^ lo uehementercorreptusfum^cureiinimkusextTr Hmnlu g ^' nac no?c tus.Deprecorergouos5utfieeoiDfcexS0^ prorjcfatfcmcabVpc^^ cus^perosmeumcontraipfumloquuurneDr^rn, ' faIu"hom,n3"nimJ

ltatuasmouere,fipurasmutarehomine &fnh;,A,i, r ii tarc'*

'u™n*t,&paralyticisfal^^^ 3° P^quente^ecraric^

m Pctrum,creaejes eum eflemagum,c*impiu\ Eodem uero d>ad , X «

ftitutaeftinFaufiinianofaciespfopr.a,&abfc;ffiS

AudiensautemSimonuu.tumPfuuPineoafpeui8«S

^^hftaxtaueAumapoftoI^

agentesdeo,noneumpermiferuntuIteriusadIoquipopuIum.SimonaSeSS pu,I.cetoccuItePeramicosfuos&famiIiaresamLlare!cVampCsS

Kr • ' reus mor£ls tu?>fi u,ten"s loquutus cotra Petrum,huc tibi cre- Antiochk

& uno ex hfequ. fequebant eum)0rdinato eis epifcopo,aIfis etfa presbyteris bao . ^t.squoqjplurimi^cVomnibus

mtat.reddu.s,demoratusibiaIiudtriduu,cundisritel6pofitisuaIedS fic.fcuuraLaod,ciamuItadefiderabfI.sAntiochenfiumpIebi:& am 5d Aqu.Iam itota ciuitasaudire5quia Petrusaduentaret. Omnis aS oodu-

ior« na tu cV nob.Ies,c.nere afperfi m capitcpcenitentia agentes,qui contra orsdi

-a«or£emssmagumStaoneTufcepiff^^^

runteiuexatoslanguorfbus, cVd.monfjs fatigatoS,paraIytfcoPquo^XS

M z

T>eorcfcrendu tcccptu fi quid gcjlu fuerit ab bomimbui pau Ibdiuimu.

C4thctra Petri

Vauflinianus quantupromo* uerit.

136 RECOG. DIVI CLEMENTIS L I B, D E C I M V S, periculapatientesl&eratinfinitamuItitudofimuHanguentkjm.Quosuidens Pe trusnonfolum pcenitudine^gere,quoddeeomaIefenfiffent perSimonem,uie» rumetiam cV iam integram fidem exhibere iubebat deo, ut etiam omnes, diuerfas aegritudines patientes,crederet per eum poflfe faluari,expandit ad ccelum mamus fuas,cVcumlachrymisorationeefFundens,gratiasreferensdeodicebat:Benediidc pater pra:dicande,qui omne uerbum fcV promiflum filrj tui adimplere dignaris3,ut cognofcat omnis creatura,quia tu folus deus in ccclo 8C in terra. Haec tV his firmilia dicens,afcendit in eminentiori Ioco,6V iuffit antefe poni omne multitudine f gro* tanti5,quos omnes hac uoce adloquutus efi:Similem uobis homine me effe undes tes,nolite putare quod a mepoffitis recuperare falute ueftram:fed per eum quii de ccelo defcendens,oftenditcredentibus fibi,integram anime cV corporis medic:inat unde uox ueftra teftem habeat hunc omnem populum,quia ex toto corde cretditis in domino fefu Chrifto,ut fciant etiam feipfos ab ipfo poffe faluari, Cumqj ormnis multitudo infirmantiu una uoce clamaret,hunc effe ueru deum, quem Petruss ad* nunciat, fubito immenfum lumen gratiaedei in medio plebis apparuit, cV caepe* runt paralyticicurrere ad pedes Petri fani,caeci recuperato uifu clamare, claudi re* ftaurato greffu gratiasagere,Ianguentesrecepta fanitategaudere:nonnuIIieitiam folo flatu uiuentes,iam fine fenfu cV fine uoce recuperati funtt omnes quoqj luma* tici^cVplenidemonijsliberatifunt.Tantamitaqjfpiritusfandtusinilladiegraitiatn fua: uirtutis oftendit,ut omnes a minimo ufqj ad maximum,una uoce confite:ren* tur dominunv.cVne multis immorer,intra feptem dies,plus qua'm decem milliia ho minum credentes deo,baptizati funt,6V fanclificatione cofecrati,ita, ut omnii aui» ditatis defideriOjTheophilus qui eratcundispotentibus in ciuitatefublimior, do* mus fux ingentem bafilicam, ecclefiae nomine confecraret, in qua Petro apoftolo coftituta eft ab omni populo cathedra, cV omnis multitudo quotidie ad audiiendu uerbum conueniens,credebat fanae dodtrinar,quam fanitatum eflficajcitas adlfirma ba t . Tum ego Clernens cum fratribus rneis fcV matre patrem adloquimur, uitrum al iquae infidelitatis in eo reliquiae remanfiffent . At ille ; Venite,ait,cV uidebinis co* ram Petro,quantum in me fidei creuerit incrementum. Tunc adcedens Faulflinia nus,procidit ad pedes Petri dicens:Semina uerbi tui qu? ager me£ mentis ac<tepit, iam nata funt,atqj ita ad fcecundam maturitatem prouecta funt, ut nihil defiit, nifl ut a paleis me fpiritali illatuadefeces fake,cVreponas meinhorreodominic:o,fa« ciens me menfie diuine participe.Tum Petruscum omni alacritate adprehemdens manum eius,tradidit eum mihiCIementi,cV fratribus meis,dicens: Sicuttibiipatri filios reftituit deus,ita cV patrem filrj reftituunt deo . Indixit autem ieiunium lomni plebi,cV uenientediedominica, baptfeauit eum, atqj in medio popuIo;, ex conuerfione eius materiam fumens, omnes cafus eius ex» pofuit,ita,utomnisciuitasquafiangelumeumfuf» piceret,cVnonminorem eigratiam quam apoftoloexhiberet.

BECOGNITIONVM DIVI CLEMENTIS LIBRB DECIMI ET VLTIMI FINIS.

IN ERVDITAS SIMVL ET CHRISTIA ,J7

N A S ALI Q_V O T EPISTOLAS VETERVM

pontificum,quiaChriftonatoannisCCC.Romana2 Ecclefia: praefuerunt, I O. Sichardi prscfatio.

|n t e r eos quorum egregia funt in noftra fecufa me rita,humaniffime Lector, hi mihi potiffimum uidens tur bene nobis confulere, qui huc operam fuam con* dicunt,utpietas,cuiusiandiu nenomen quidemfa* tistenuimus,quamproximehominibuscommendea !tur:&indehauriatur maxime, ubi de impofturane qiuidem tantula poffit in metem uenire fufpicio.Eiufmodi uero funt \\* biri quos nuncbibliacos uocamus, SC ut quifqj his propius accefTerit: qiuales fuiffe in animu nobis inducimus eos, qui ipfis partim apoftolo* rium temporibus uixere,partim tam fuere uicini,ut id quod ad Chrifti e(ccIefiam,mores^ pie formados pertineret,ab ipfis apoftolis,tanqua p,er manus acceperint.In quoru numero hauddubie antiquiffimi qut» qiue pontifices Rom.fuere, eos dico qui a Chrifto nato annis plus mi* nius c C c,fediprefuerunt,uiricum uitaj fan<ftimoniainfignes,tum Cin g-ulari eruditione praditi: in quoru uita,docflrina, moribus, ut non fit cuiiquam procliuequicquaarrodere, itauidenturmehercledigni,quo rium fcripta in huc ufq? diem,quod ego faltem fciam,orbi incognita,in manibus habeant: prajfertim cum pleraq? hodieecclefia: eiufmodi ui* dieantur,qua: cum ferri diutius non poffint,uix tamen appareat,ita re» biuspaffimexulceratis,ratioquapoffintcorrigi.Etquiidagereingre* diiantur,nonpaulofint S>C impudentiores & ftolidiores, quam illrjpfi q[ui uulgo creduntur,Iegibus in nos fuis plus fibi fatis indulfifTe,atqj in hiis omnibus & ferendis &antiquandis, magis in confilioambitione^ aiuaritiam,tyrannidisqiafFecT:ationehabuiffe,quamreiChriftiane be* me adminiftrandaj ftudium.Quod ut donem de nonullis,nec enim ob fcurum id eft, nec tale quod a quouis negari poffit,non tamen largiar, oimnibus fuiffe eandem mentem, fjsqj praecipue qui diuum Petrum fea ciuti,in extrema rerum omniu inopia,cum defperatiffimis hominu mo rribus confligentes,contrainfidias, infultus improboru, atqj exquifita t(ormentorugenera,in quac pro Chrifti gloria uolentes inciderunt,ni* htil animi habuiffe mihi perfuadeo, quam ut officiu, quod tot nomini* bus uiderant Chriftum Petro comendafie, pro dignitate adminiftra- rfent. Quos epiftolaj illse,locupIetiffimi animoru teftes, fatis uindicant atb his uitrjs,aquibus, fateor, non ita multum abhorruerunt f), qui an* ruis ab hinc aliquot, uicarios fe Chriftiprofeffifunt. Eosueronoftra artate cum quida in ordine cogere inftituun t, a ceremonrj s tanqua au» fjpicato exordiuntur, 8C quod minime oportebat, malaru caufam cum opcimis quibufqj coiungunt,utuideantur fruftraIaboraturi,quicunqj

M 3

<38 iam populo perfuaderc contendant,fuifTe unqua bonum pontifice, co quod quaeda cum effent antiquitus honeftis de caufis recepta, & libes re,eacocperintduriusexigeretanquapenfumnouitqpontifices.Nec interim cofiderant,quod ea quae tum funt a Chriftiana? religionis pro ceribus coftituta,adiftius aetatis geniuita rucriu attcperata,ut uel cerc monrjs,ue!affe(ftataetia pietatis fpecicpaucitati Chriftianoru duxe» rin t fuccurrcndu. Nunc uero cu huc uentu eft dei benignitate, ut leno cinqseiufmodiampliusnodebeatefielocus,quisneget,poffequacda iure optimo, adeoqj bono noftro mutari C Necenim hac una in re tam ftultc ueteru debemus effe tenaces,ut prae his, qua; humanitus ad hoc poterat feculu magis e re noftra accomodari,faftidiamus. Im6 hoc uel unicu debebat effe ecclefie antiftitib.ftudiu, ne quid hic inolefcere per negligentiafinerent.quodfideinoftrae remoraadferret,& inolitaper occafione abrogarct,fi qua modo eius efient generis, quibus iam cum ufus nullus eflet,fuperuacaneu nihilo tamen minus locu ufu cepiffent, ne cu fcedis nonullis abufibus patrocinamur, de his etia in dubiu ue*» niamus, finequibus nequideullo padoidquod Chriftiani dicimur, tueripoterimus.Naabrogandariiceremoniaru tanta nonnullos libt* do inceflltjUt in uniuerfum citraqj delectu omnes peflundare geftiant» Quod ut cofequantur,nunqua tame defuturi fun t,qui tanqua loco mo tis,alias fuccenturiat,easq»,utferefit,deteriores . Etenim intermultos hodie facra tra<ftates,quotus quaefo quifcp eft, qui no angue peius ode rit id omne, quod uel ceremonie fpecie habet C e6 quod alio funt forte detorta?,quam effent ab initio inftitutae. At quid no potius rem ad fon. tes reuocat,& in uiam redigut, quod fuapte natura frugi erat, at feculi uitio fermentatu eftcMea ergo in his,alrisqj id genus rebus hec eft fen tetia,utprincipio fpectandu putem, fitneuel micahoneftaefrugis in his:quod fi uel tantula deprehederis,non id tclli e medio,queadmodii ingreffi funt nonulli facere,fed quoad fieri poteft cjemendatiffirnu pro rogari cupia. Ad hoc uero utamur Epiftolis illis tanc| amufli,que,ut alia tacea fane plurima,tanta funt fcriptx eruditione ac prudentia,ut plane magna me a bonis omnibus gratia inituru cofida, nimiru ea proferes, quae citra inuidia, id quod futt mihi magnopere optandu, poterat pon tifices,epifcopos,presbyteros,demuomnes fuiofficrjadmonere,oY d* muluelutidigito uiaoftedercqua poflint,ipfis etiapontificibusautori bus, nonulla tollere, in quae tato uidemus quofda ftomacho uociferari: Sc definant tande reru imperiti impetu facere in ea,que funt tanto non modo feeuloru,fed & ecclefiaru inter fe confenfu aflerta . Nec interim puto quenqua effe paulo cordatiore, qui neget per ceremonias quafda ueIutinebuIasftare,neclareagnofcatChriftus,itautmaximeexpedie* bat.EastamefitoIIas,cogasplebeperfeanimi,iudicrjq5experte,plane obbrutefcere,dualtiffimarureru,utquasaflequinequeat,cogitatione

abrjcit,&illis quae utcuncj} Chriftueis adumbrant,intcrdicit, Vale,

v

ARGVMENTVM P R I M AE EPISTOLAE C L E* IJ? MENTIS, PER IO, SICHARDVM.

NOtt admodum his repugnauerim qui cpifiotam iflam Ctcmcntk , Kccognitionibus prnefigcndam cenfuc* runt,ut qu* a Kufino iatinitate donatafit ante recognitiones . Attamen cum in pr^efatione ad GaudaitiU tpifcopum^BMfinuseiusreiipfcmemineri^noUtqsUcrfiomstempuiobferuariiUifumfuitfubm^ tiamfoccre,priefertim huc nosferie hiflorie inuitante. Nam quid eflueriftmilius,qitam tum demum ad confliiuctt dium ecclefiarflatum Petrum animum adicciffe,cum iam uideretmortis diem adpcterefQuod uero Clcmcns hicfe (nrimum a Petro epifcopum Rom<* ordinatum afferit, A Bjufno ejifatkfuper^ excufatum,dum Apofioli er Epi fcopipeculiark munera,interfe diffirre dicit .

DIVI CLEMENTIS

AD IACOBVM FRATREM DOMINI EPIi STOLA PRIMA, RVFINO TORANO

AQ.VILEIENSE

INTERPRETE,

J-W /Oj H-

l E h e N s [acobofratridomini.cVepifcopoepifco porum, regenti Hebraeoru fanclam ecclefiam in Hie* rofolymis.Sed & omnibus ecclefrjs quae ubiqj dei pro uidentiafundatasfunt,cumpresbyteriscVdsaconibus, cY catteris omnibus t fratribus , pax fit femper . No= tyatribut tum tibi facio domine,quia Simon Petrus qui uerae fi* dei merito, cYintegrae praedicationisobtentu, funda* mentu efTe ecclefiac definitus efl,qua de caufa, etia do* miniore diuino cognominatus eli Petrus,qui fuit pri» Petrinomcn mitiaee!edionisdomini,apo(toIoruprimus,cuicVpri ««*• rno deus pater filium reuelauit,cui 8C Chriftus competenter bcatitudinem contu* Iiit,qui 8C uocatus eft, cYeledus conuiuadomini, 6Y comes eledus, tanquabonus 8«:probatifllmusdifcipuIus,quioccidentemobfcurioremundip!agam,uelutom<» ao nium potentior,inIuminare prarceptus eft,quiq? integre potuit implere preceptu. Sed quoufqj fermone protraho/ugiens indicare quod trifte eft,quod quidem ne* cefleeft, licettarde.proferrefHic deniqj ipfePetrus quipro immenfacharitate, quam erga omnes homines gerebat, palam cum omni fiducia, aduerfante etia ty* r anno totius mundi,bonum prsdicare non deftitit,cV regem omnium feculorum Nerottc inteUi* per orbem tcrra:, 8C ufqj ad ipfius Romanx huius urbis notitiam, ut etiam ipfa fal* git,fub quo etii uaretur,inuexit;hic inquam, pro pietate pati uolens prsefentem uitam finiuit . In pajjk e/J, ipfis autemdiebus, quibusuitae finem fibi imminerepracfenfit, in conuentu fra* trum pofitus,adprehenfa manu mea,repente cofurgens in auribus totius ecclefie;, bax protulit uerba: Audite me fratres 8C conferui mei,quoniam ftcut edodus fum jlo ab eo qui mifit me domino 8C magiftro meo lefu Chrifto, dies mortis meac inftat, Clementem huncepifcopu uobis ordino, cui foli mexpraedicationis cV doclrinae cathedra t credo,qui mihi ab initio ufcp ad finem comes in omnibus fuit,cV per hoc \trada uerirate totius meae prardicationis agnouit, quf in omnibus tentationibus meis fo« cius extitit, fideliter perfeuerans, que ex prxteritis expertus fum deum colentem, BC homines diligente,caftu,difcendi ftudrjs deditu,fobrium, benignG, iuftum, pa* tientem,fciente ferre nonullorum etia ex his qui in uerbo dei t inftruunt iniurias. Mnftkuuntur Propterquodipfi tradoadominomihitdata poteftate ligandi & foIuendi,utde itraditam omnibus quibufcuncp decreuerit in terris,hocdecretu fit cV in ccelis.Ligabit enim quod oportet ligari.cY foluet quod expedit folui,tanqua qui ad liquidu ecclefig re* gulam nouentJpfum ergo audite,fcientes quia quicunqj contriflauerit doclorem

140 EPlSTOtA D I V I CLEMENTIS

ueritatis,peccat in Chriftu,cV patrem omnifl exacerbat deum,propter quod cV uf«

Gttiunboprt ta carebit.Ipfum autem qui praeeft caeteris,oportet medici uicem agere^ cV non fes

funt,peritosme rac beftiae furore comoueri.Hgc eo dicente,ego procidens ad pedes eiuis rogabam,

dicosdebetimi* excufans me,cV declinans honore cathedre,fimul cVpoteftate. At ille r efpondens:

tari,id quodcr pro hoc,inquit,ne me rogaueris,hoc enim fieri ftatutfl eft mihi,cV eo rnagis quo te

x.Corin.t. Pau excufas, quia haec cathedra eum qui cupit eam cV audaciter expetit, non requirir,

luifcriptu re\i* fecj ornatu moribus,cV in uerbo dei eruditum.Quod fi eflet ahus melior, qui mihi

i«it- adiutor tam fedulusadftitiflet,auttam plenat dodrine; meerationem cccpiflet,fed

cV ecclefiafticas difpofitiones a me tam plene didiciflet,habens alium ta!em,non te

cogerem bonum opus fufcipere nolentem. Superfluu ergo eft aliu quaerere, cum 1»

primitias eorum qui ex gentibus per me faIuantur,cV prccipue huius urbis,tepris

mum obtulerim deo.Sed cV illud intuere,quia fi periculu peccati timens,fufciperc

refugis ecclefie gubernacula, cert us efto quia amplius peccas,quam fi populu de/,

uelut m fludibus pofitu cV periciitantem,cum poflis iuuare fubterfug«s,tui tantu*

modo habens confideratione,cV non quod in comune, cV omnibus expedit proui

dens.Sed ccrtus efto, quod necefle eft te fufcipere omne periculum, quia nec ego

pro falute omnifl,ab obfecrado ceflfabo.Quanto ergo citius mihi adquieueris, tar»

tl4&ora er tri to me c,tlus * rnCeror,s & tr'ftiti? labore releuabis.Noui etia hoc 6 Clernens,quod

fiituemetmoes **• taecI'a & rno,ert'as> pericula etiam cV obprobria ineruditi uulgMndociliscp con

rorf. ' ciliem,quf tutamefcioquodfortitercVc6ftanterferas,refpiciensadillaipem,qug z»

tibi apud deum patientiae prcparat coronam.Sed cV illud te cupio mecum iufta ra«

tione perfpicere,quando maxime opera tua indiget Chriftus, nunccum inimicus

aduerfum fponfam eiuscomouetbeIlum:nam in futuro tempore, quando iam

Chriftus poft uidoria triumphabit, nec ultra ullius ope indigebit. Quis n5 etiam

parui fenfusintelligat, quod iftud eft temporis, in quooperam tuam Chriftus re*

quiritf Totaigiturmentein praefenti neceflitatepraebe operamtuam,cVauxiliS

in praelfjs exhibe regi optimo,remunerationes magnificas poft uicloriamredditu*

ro; Libenter ergo fufcipe epifcopatus ofFicium, eo maxime quod ecclefiafticas di*

fpenfationes a me probabiliter dididfti, ut falus eorum, qui per nos confugerunt

addeum, nequaquam uacillet. Veruntamen cVbreuitertedeipfiusdifpenfatio* 39

nisordinecoram omnibusc5monereneceflariumduco.Tequidem oportetins

reprehenfibiliteruiuere,cVfummoftudioniti, utomnesuitaehuiusoccupationes

abfjcias, ne fideiuflbr exiftas,ne aduocatus Iitium fias, neue in ulla aliqua occupa»

tione prorfus inueniaris mundialisnegotfj cuiufcunq? occafioneperplexus : nccjj

enimiudicemaut cognitoremfecuIariumnegotiorflhodieteordinareuultChri*

ftus,utinepraefocatuspraefentibus hominumcuris, non poflisuerbodeiuacare,

cV fecundum ueritatis regulam, fecernere bonos i malis.Ifta nancp opera, que^ tibi

minusc5gruerefuperiusexpofuimus,exhibeantfibiinuicemdifcentes,ideftIai«

ci,cV te nemo occupet ab his ftudfjs, per quae falus omnibus datur . Sic ut enim tibi

impietatis crimen eft, negledis uerbi dei ftudfjs, folicitudines fufcipere feculares, 40

ita unicuicjj laicorum peccatum eft,nifi inuicem iibi etiam in his, quae ad commu»

nis uitae ufum pertinent, operam fideliter dederint.Te uero fecurum facere ex his,

quibus non debes uacare,omnes c5muniter elaborent . Quod R forte a femetipfis

nUcomru offi noc |aIcj non jntelligunt,per diaconos edocendi funt, ut tibi folius eccl efiae folicitu

cium. dinem derelinquant, quo ipfam, ut dignum eft, difpenfare fufficias, cV ueritatis

Epifcopti ecck uerb0 abundantius poflis cV ftudiofius deferuire . Si enim mundialibus curis fue*

furumtantums ri'SOCcupatus,cV teipfum decipies, cV eos qui teaudiunt: non enim poterisquas

modo cura de> acj (aiutem pertinent, plenius fingulis quibufqj diftinguere . Et ex eo tfit, ut cV tu,

mandtttur. tanquam qui non docueris quae ad falutem hominum pertinent, depo>naris,cV di*

fcipuli per ignorantiam pereant . Idcirco ergo tu quidem adhoc iblumuacato,

utiop*

AD IACOBVM FRATREM D O M I N I. H1

uri opportime,& fine intermiflione,doceas uerbum dei, per quod falutem confe* quipoflint. Illi uerocum tantareueretia tua uerbafufcipiant,ut qui fciantlegatuin te gcprzconem efle ueritatis^ quodcunqjligaueris fuper terram,efle ligatum in ccclo, cV quarcunqj folueris, etiam cV ibi elTe foluta: quandoquidem SC tu,ut dix., q'UXopo«etIigabTs)cVqusexpeditfolues.Adtequidemquiprxes.ftafintmoni

adolefcentesnuptrjsiungant^quocaloremferuentisxtatiscon.ugaklegepr^ue, mcck[M fitn, niant: fed ne in prouedioribus quidem curam habere huiufmodi negl.gant, qu.a fl«o. in multis,eriam cum fenuerit corpus,concupifcentia uiget. Ne forte ergo forn.ca* to tionis Iabes occafione accepta,tanquam uenenum peflimum ferpat m uob«s,caue

re cV anteu enire neceffariu eft,ne quod in uobis adultern occuhu coalefcat «ncen* dium.cVquodinomnibuspeccatisaduIteriograuius-fecundumnancp.np^n.sA^W.

obtinetlocum, quoniamquide primum illi habent,quiaberrant a deo, etiamli k>*

brie^ixerint. Propter quod uos 6 presbyteri ecdefiam exco ue, & adornate Ipon

fam Chrifti ad pudicitiam.Sponfam autem dico omnem ecclefiam,.d eft, congre,

gationemcredentiu,quXflpudicafueritmuentaabfponfofuo).nge^

donis U m unenbus honorab.tur,c* uos uelut m.mftn fponfeA am.c. fponf. «n*

eSuToacI*..^

Sccalipfa quidem tanquamindigna trudeturaregal.busthor.s Vosautem

io pLnasdabitis/.forteperueftramnegligentiamuel defid.amobrepfer.tcontagio fiuapeccatiJdcircoigituranteomniafobrietatiscVpud.c.t.aefo!ic.tud.nemger.5 «3eenimaPuddLmgrauecrimenduciturfornicatioJcuiusfpec.esqu.dem r« « runtpIures,f.cut&:ipfeuob.sClemensdiligenterexponet.Veruntamenpnma uduftws. fbecies adulterrj eft, uirum propria folumodo uxore non efle contentum, cV mu* 1 ierem non proprio tantum feruare fe uiro . Sl ergo caftus fuerit quifp.am, potelt SC humanus & mifericors ficri,Per quod 8c iPfe zternam a deo mifencordiam con fequatur l Sane ficut adulterium uenenum cuntfis malis Perniciof.us eft.ita amor fraternus 3C charitas totius boni faftigium tenet.Et ideo diligite omnes fratres ue. flros tVcu m religione ac mifericordia refPicite ad omnes.OrPhan.s exhtbete uoC*

30 metipfos parentes.Viduis uirorum curam imPendite,cum omnicaft.tate qu? ne ceffaria funt prebentes.Iuniores tamenuiduas nuPtns copuIate.His qui fgnorant artificia, exquirite honeftas aliquas occafiones, quibus uidum neceflarium quar* ranUartifiabus uero operam Prou.dete, debilibus mifericordia facite . Sc.o autem harc omnia fatfuros uos, fi charitatem prae csteris ante omnia «n ueftro corde de- fiBatis*cuiuscharitarisrectoiendaeahabend*maximumeritfomentu,(ifrequen

«e8rnteuofm«^ '^Sjg

unSSprsuVaebriuspanesac

ne confift. t. Vbi autem pax cV bonitas, ibi & falus. Propter quod comunes fac.te JJJg

4o Sosu ftroS,cumhisqvri fecundumdeumfratres

4 officia,pacis&:charitarisfru^ JJ*

dtiusefurientes reficitc, SC fitientibus Potum date, nud.s uefi.mentum, sgrotos <P« P uifitate)cVeosqui.ncarcerefunt)ProutPoffib.Ieeft.uuate,peregr.nosfat.sProm

pteindomibusueurisfufcfoite.Etneom rpfaperfef..nuobisfueritcharitas,facereuosdoceb.t.S.cutecotrar«oeosqu.afa

lute alieni funt, omne malum facere,odium docet . S. qui ex fratnbus negoca ha* bentinterfeapudcognitoresfeculinoniudicentur,fedaPudPresbyteroseccle.

fte,quicquid illud eft dirimat.Sc omnimodo obediant ftatutis eoru . Super omnia aut auariua fugite,qu? homines.occafione prefenris Iucab ?tern.s ^«bonfe. Podera,mefuras}ftaterasproIociSquibufq5*qu.lT.macuftod.te,depof.taf.del.tet

14* EPISTOLA D I V I CLEMENTIS

refiituitetquae omnia,cV fi qua funi his fimilia, ita demum folicite cV driigenter im**

plebitis, d futuru dei iudieium fine intermiffione inueftrocordeuoIuatis.Quis

enim peccarepoterit,fi femper ante oculos fuos dei iudicium ponat f quod in finc

mundi certum efl agitandu,ut tandem qui in hac uita beneegere,cofequantur re=»

pofita bona,peccatores autem ut confequantur pracparatas cV reconditas pcenas,

de quibus ita futuru dubitare omnino non pqffumusifiquidem haec omnia ita elTc

uentura, uerus nobis propheta praedixerit. Vnde cVuosquieftisueripropheta;

difcipuli,abijcite a cordibus ueftris ante omnia,difcordias cVanimorG diflenfiones,

ex quibus omne opus malum procedit,cV benignitate ac fimplicitatem tota mente

feruate . Quod fifortealicuius cor,uel Iiuor,uel infidelitas, uel aliquod malu ex his to

qua: fuperius memorauimus,!atenter inrepferit,non erubefcat qui anime. fue. cu»

CSfitm cjlcon ram gerit,confiteri haec huic qui praceft, ut ab ipfo per uerbum dei, cV confiliu falu*

filium pctere. bre curetur,quo poffit fide integra,cVoperibus bonis,pccnas £terni ignis effugere,

niaconcs epi* cV adperpetue uitg premia peruenire.Diacones ueroeccIefiae,tanquam oculi fint

fcopomm funt epifcopi,oberrantes cV circumluftrantes cum uerecudia, adtus totius ecclefie;, per*

octii. fcrutantes diligentius,fi quem uideant uicinum fieripraccipitio,cV proximum efle

peccato, ut rererant hacc ad epifcopum, ut comonen ab eo poffir is qui in prarcipi»

tium lapfurus eft,uti reuocetur cVn5 corruat in peccatum. Negligentiores quocp,

cV eos qui rarius ad audiendum uerbum dei accedunt, nec folicitead epifcopi tra*

datum ueniunt,ipfi comoneant cV hortentur.Si enim adfidui fint ad audiendum, *o

non folum uitar aeternaeex falubri commonitione capient Iucra,uerum cV quecurt

queill3cfunttriftitiaeueImccrores,quiex prefentis uitaeneceflitatibus,cV dadibus

temporumueniut, quaccpmalorumfermonibus^incordefuouelutiiaculadefixa

circunferunt,abrjcientur omnia pracdicatione ueritatis,cV uirg arterne; dodrina,cV

eruditione purgata . Alioquin (i multo tempore auditum fubtrahant a uerbo de/,

utremaneant in cultu uitiorum, fine dubiofpiniserunt acfentibus occupatticV

quid aliud nifi ad ignem talis hasc terra prarparabiturrDe his ergo,ut diximus, dia.

conibus cura fit.Sed cV eos qui fecundum carnem acgrctant/olicite perquirant,cV

plebi, fi forte ignorat, indicent de his, ut cV ipfi uifiten t eos, tV quac neceffaria funt

prarbeant eis,cum confcientia eius qui praceft, quod tamen etiam fi clam fecerint, jo

non pecccabunt. Sed cV de peregrinis fimiliter cpifcopo fuggerant refouendis, cV

cactera hisfimilia, quac ad cultum ecclefiae, cV difciplinam eius pertinent, diaconis

curae fint.Qui catechizant,hoc eft,qui uerbo inftruunt incipientes,hi primoopor

tet inftrudi fint;de anima enim agitur hominum, cV oportet eum qui docet,cV in*

ftruit animas rudes,efle talem, ut pro ingenio difcentium femetipfum poffit apta*

npifcopus tm rejCv: uerbi ordine pro audientis capacitate dirigere . Debet ergo ipfe adprime effe

ditus. erudituscVdodus,tnreprehenfibilis,maturus,impauidus,ficutipfiprobabitisfor

reCIementemhuncpoftme.MuItumeftautem,fiegonucdefinguIis,qua:unufi»

quifqjhaberedebeat,profequar.VeruntameniIIudeftquodpra:ca:terisabomni

bus uobis cupio in comune feruari,ut concordiam teneatis,per quam folam pote* 40

Nrfw er pacis ftis portum quietis intrare,cV ciuitatem regis fummi, quatpax nominatur, habita»

urbs Merufalc re.Similis nancp eft omnis ecclefig ftatus naui magne,que per undofum pelagus,

ttliquoticsinfai de diuerfis Iocis cV regionibus uiros portat, ad unampotentis regis urbem prope<

cris libris dici* rare cupientes.Sit ergo nauis huius portus dominus ipfe omnipotens deus,guber

<»". nator uero fit Chriftus.Tum deinde proreti officium epifcopus impleat, presbyte

rinautaru,diacones difpenfatoruteneant locum.Hi quicatechizant nautologis

conferanf ,epibatis aute totius fraternitatis multitudo fit fimilis,ipfum quoq? mare

hicmundushabeatur,uentoruuerouarietatescVturbinu,diuerfis tentationibus

conferanrur,perfequutiones ac tribulationes cVpericuIa fluflibus exequanf '. Ter

reni uero fpiritus, qui uel dc torrcnttbus, uel de conuallibus fpirant, pfeudopro*

phetarum

AD IACOBVM FRATREM DOHINl, 145

phetarum &V feduclorumfeuprauaedodringuerbaducantur.Promontoria uero cV loca confragofa,hi qui in poteftatibus feculi funt iudices, cV pericula mmantur acmortes.BithalaiTaueroloca,quaeduplicibusunda:faIlacisa:Itibusuerberantur, AtBimarU. dubrjs mente cV de promiffionu ueritate nutantibus conferantur, atq? his qui in= ra tionabili fidem noftram ratione difcutiunt . Hypocrita: uero cV dolofi, piratis fi« mileshabeanf.IamuerorapidusuortexcVtartareaCharybdiSjSCfaxisinlifanau» £ragia,ac mortifera: fubuerfiones,quid aliud eftimanda funt quam peccatarReftat iguur quo hgc nauis curfu profpero.tuta poffit portum defideratg urbis intrare,ita deo precem fundere conuenit,ut mereantur nauigantes audiri. Audiriaute a" deo

10 ita demum merebitur, ii orationes ipfe bonis moribus, cV bonis openbus adiuuen

tur. Sed anteomnia,cumquiete fcV filentioepibatae, id eft, laici, infuis unufquifcp zpibat*. refideantlocis,neforteperinquietudine&JincoditosinutiIes9difcurfus,fipa(Iim uagaricceperint,uelabofficiofuonautasimpediat,uelinaIterulatusperinquie= tudineeorumnauispreffademergat.NautologidemercedibuscomoneantjCVnia hil omnino quod ad diiigentia,uel difcipIinapertinet,diacones negligant.Presbyo teri ueIutnautx,aptentiingulaadinftrudionenauis diligenter, cVinftruant quae in fuotemporerequirendafunt.EpifcopustanquamproretauigilantcrcVfolicite gubernatoris uerba cuftodiat Chrifti.Saluator dominus, gubernator ecclefig fug, ddigatur ab omnibus,cV ipfius folius preceptis ac iuffis credat cVobediat omnis ec=

10 clefiatdeo quocp indefinenter fupplicetur a cundis de profperitatc uentoru, ut na= uigantes omnem tribulatione,cV omne periculum fuperent, tanqua in mare pros fundum mundi iftius,cV uitae humanae pelagus nauigantes,in quo cV efuriendum fit 8C fitiendu,nuditate quoq; ferenda,morbos etiam corporis,cV egritudines tole» randas : infuper cV hominu infidrjs ac dolis fxpe laborandu, quippe qui cV difper= gendos fe nonnunqna nouerint, fed aliquando etia congregandos. Vomitus quo que cV fuggillationes ferendas,cum ex confufione peccatoru, cV reieclione crimia num,ueIutmaIecongregatisin uifceribus feilis, iadura facienda eft.cV abrjcienda prorfus e corde,omnis intrinfecus latens amaritudo peccati, fi qua forte ex defide* rfjs iniquis, uelut ex cibis noxrjs congregata eft . Quam uticp cum euomuerit quis

50 cV abieceritjingentis aegritudinis Iiberabitur morbo, fi tamen poft uomitum, quae ad fanitatem pertinent fumat. Veruntamen fcitote cundi,quod fupra omnes uos laboretepifcopus,quiaunufquifqj ueftrum fuum propriu fert Iaborem, ille uero £pifcopns pro cVfuum 6V fingulorum.Propter quod 6 Clemens,tanquam quiomnibus praeeffe omnibusfolici» te noueris,fingulos prout potuens iuua,cV fingulos releua, qui cV finguloru onus twsfit. ac lolicitudinem portas . Vnde cV ego nunc tibi iniungens difpenfationem, fcio quod accipiam gratiam magis quam praefto. Sed efto confidens, cV fortiter ferens, certus quia laboris tui meritum recipies, cum ad portum quietis incolumem hanc prouexeris nauem, ubi mercedes cV pracmia pro omniO falute fufcipies, fi hic pro omnium incolumitate uigilaueris. lcaque fi te multi ex fratnbus, propter rigorem

4° iufiitiae odio habuerint, ex eo quidem non laederis, fed ex huiufcemodi odrjs amor muidiamexiu* tib i cociliabitur dei. Et ideo fatage, cV refuge ne Iauderis ab iniquis,cV ne a peffime ftitiaconflatam agentibus diligaris,fed potius ut propter iuftitiae difpenfationem cV aequiffimam re «5 magnifkciat gtilamdifciplinXja^Chiiftoconlaudarimerearis.Harccum dixiffet,cV his fimilia uerbi dcipneco quamplurima,rurfum refpiciens ad populum, dixit : Sed 6V uoschariffimi fratres ncs. cV conferuimei,huicquiprg fidet uobis ad ueritatem docendam,in omnibus obe« dite, fcientes quod fi quis hunc contriftauerit, Chriftum, qui ei docendi credidic cathedram, non recipit, cV tanquam qui Chriftum non fufceperit, nec deum paa tremfufcepiffeiudicabitur.cV ideo necipfe fufcipietur in regno ccelorS: propter quodfatagitc,adomnem colieclam congregationem femperconuenire, utinon uelut negligentes ftdefides, a Chrifto tudice condemnemini.Conuenientes uero

144 AD IACOBVM FRATREM DOMINI

femper ad Clementem, omnes date opera pro ipfb fentire, cV fummo ftudio fauo* rem ueftrum erga ipfum dependere,fcientes quod propter fingulos uos ipfum ma gis folum infeftat inirnicus,cV in ipfum maiora fufcitat bella. Oportet ergo uos fum mo ftudio niti,ut omnes erga iilum uinculo amoris innexi,pleniiTimo erga eum in* haereatis affeclu.Sed cV uos quoq? ipfi,unanimes in omni cocordia perdurate,quo facilius etia ilii obedire omnes pariter cofenfu fit" unanimitate poflltis,per quod 6V. uos falutem confequi,8t" ille obtemperantibus fibi, promptius impofiti oneris poti dus uehere queat. Etia ex uobifipfis intelligere debetis, fi qua fint quae ipfe propter infidias hominii maioru,n5 poteii euidentius cV manifeftius proloquituerbi gratia, Caufacurcfiex fiinimicuseftalicuimaloruproacftibusfuis, uos noliteexpedare,utipfeuobisdis io comunicatis no cat,cu illo nolite amici efTe:fed prudenter obferuare debetis.fit" uoluntatieius abfqj hquanturijqui communicationeobfecundare,cVauertere uosabeo,cuiipfumfenfiftisauerfum. chnfluni uo* Sed nec ioqui his,quibus ipfe non Ioquitur,ut unufquifq? qui in cuipa eft, dum cu* luntccnfcri. pit omnium ueftrum amicitias ferre, feftinet citius reconciiiari ei,qui omnibus pra: eft, cV per hoc redeat ad falutem fcV fanitatem, cum obedire cceperit monitis praefa denti.Si uero quis amicus fuerit his, quibus ipfe amicus non eft,fcV Ioquutus fuerit cum his quibus ipfe n5 loquit, unus eft fcV ipfe ex illis,qut exterminare dei ecclefia uolunt,fcV cum corpore uobifcum efieuideatur,mente fcV animocontra uos eft,fcV eft muito nequior hoftis hic,quamilit qui foris funt,£V euidenter inimici funt , Hic enim per amicitiarum fpeciem,quae inimici funt gerit,fcV ecclefiam difpergit ac uas Zo ftat.Etcumhaccdixiffetinmediocoramomnibus,manummihiimpofuit,cVinca thedrafuajingentiuerecSdiafatigatummecompuiit.Cumcpfediflem^hecadmei rurfum loquutus eft:Deprecor te Clemens coram omnibus qui prgfentes funt,ut pofteaquamjficutnaturaledebitueftjUitaiprxfentufinemfeceroJacobofratrido minidefcribasbreuiter, uel quac adinitium fidei tua: fpedant, uel etiam quosan» te fidem animos gefferis.Sed fcV qualiter mihi ab initio ufqj ad finem,comes itineris &C adtuu fueris,quaecp per fingulas ciuitates me difpu tante fblicitus auditor excepe rts:quippe qui in prgdicationibus meis uerboru fuerit ordo 8C ad uu,ied fcV qui me finis in hac urbe repererit,ficut dixi,omnia quam potes breuiffime c5prehenfa, ad ipfum te deftinare n5 pigeat . Nec uerearis ne forte multu de meo exitu c5triftan« $o dusfit,cummeidpropietatefuftineren5ambigat.EritautemeigrandefoIatium, cum didicerit,quod poft me n5 imperitus uir aliquis,aut indodus,aut ignorans di uini uerbi my fteriu,ecclefiaftici ordinis difciplina, uel doclrine regula nefciens,fu£ ceperitcathedrameam.ScitenimquiafiindocluscVinfciuSjofficiumdoclorisaccl piat,fine dubio difcipuli fcV auditores ignorantia; tcnebris obuoluti, in interitu de* mergentur. Vnde &C ego domine mi Iacobe,cum haec ab eo prarcepta fufceperim, neceffe habut implere quod iufferat,indicans tibi,fcV de h is ipfis fimuI,fcVde illis bre uiter coprehedens,quid per fingulas quafq? urbes digrcdiens, aut in prsedicationis fermone protulerit, aut in geftoru uirtute perfecerii: quamuis tibi, de his plurima iam, fcV plenius ante defcripta, ipfo iubente tranfmiferim, fub eo titulo quem ipfe 4^ praccepit adfigi.id eft,CIementis itinerarium,non pratdicationis Petri.Sed fcV nunc compendiolfi iam exponere quae praecepit incipiam. Pccnitemini, inquit, fcV ueram agite pcenis fideichriftitc tentiam . Omnes ergo homines qut Chriftiano cenfentur uocabulo, patrem cV fi* nt. lium £V fpiritum fandum, unum deum fcV dominum ueraciter credere tV confites

ri, eurnqj tota mente, fcV toto corde, cV tota uirtute diligere, cV proxtmos fuos tanquam femetipfosjdocibilesqjufquead perfedam docftrinam, ad haecperficu enda fummopereoportet. Fidesenim fcVdilecftio, totius bonitatiseftfundamen* tum,fine fide autem placere deo nemo poterit.Chrifto itaque refurgente, fcV afccn dente in ccelum,miflb fando fpiritu , conlata apoftolis fcientia linguarum ad* huc in uno pofitis,iyrnboIum;quod fideiis nunc tenet ecclefia,unufquifque quod

fenfit

DIVI CLEMENTIS EPISTOLA. 14$

fenfit dfcendo, condiderunt, ut difcedentes ab f nuicem, hanc regulam per omnes

gcntes prsdicarent.Summam ergo totius fidei catholicae recenfentes,in qua et in«

tegntas crcdulitatis oftenditur, cV unius dei omnipotentis, id eft fanclac trinitatis Summ* chH»

aequalftas declaraf , tV myfterium incarnationis filrj dei, qui pro falute humani ge* fi<tn*fideh

neris a patre de ccelo delcendens, de uirgine nafci dignatus eft : quocp ordine,uel

quando mortem pertulerit, quomodo fepultus furrexerit, cV in carne ipfa ad cces

los afcenderit, ad dexteramq} patris confederit, cV iudex uenturus fit : ac qualiter

remiflionem peccatorum, facro baptifmate renatis contulerit, cV refurreciionem

humani generfs in eadem carnein uitam xternam futuram, fic docuerunt o-t/ftSo- symbolti <tpo*

10 Ao(/ enimgra:ce,latinecolIecliodicitur,quodhocpraediclifan(ftiapoftoIiinterfe, MQrum per fpiritum fandum falubriter,ut didum eft, condiderunt. Dicitur cV indicium, quodper illud is qui recle crediderit,indfcatur.Ergo cuncftfs credentibus,quae con tinentur in praefato fymboIo,faIus animarum,cV uita perpetua bonis aclibus pr ae= paratur. Et quod in primordfo eiufdem fymboli praeponitur : Credo in deum pa= trem omnipotentemipraeclarum fidei teftimonfu cV fundamentum in prima fron te mon ftra t ur,quia faluus effe poterit, qui recle crcdider it, Credere enim oportet accedentem ad deum,quoniam corde creditur ad iuftitiam, ore confeffio fit ad fa« R°w.«a lutem.Vndeaitpropheta:Credidi,propterquodIoquutusfum.EtilIud:Iuftusex Pfd.nt fide uiuit.Et : Nifi credideritis,non inteliigetis.Ergo fane in rebus humanis n ullum

zo opus incipit ur,nifi Iabor omnis ad effedum uenire credatur: unde credendum eft

in deum,a quo tam praefens uita, quam futura tribuaf . Deus autem appellatio eft Vtinomau fubftantiae fempiternar, fiue timoris diuini:igit ur deus fine princfpio,fine fine,fims pIex,incorporeus,cV incomprehenfibilis.Pacrem autem cum aud(s,agnofce quod habeatfiIiumueracitergenitum:ficutpoffefTordicitur,quialiquidpoffidet:cV:doa minus,qui habet cui dominetur.Deus ergo pater, fecreti facramenti uocabulu eft, Dwpitet. cuius uere filius eft, uerbum,cV fpeculu,et characT:er,et imago uiuens patris uiuen tis,in omnibus patri fimilfs,eiufde naturae, cV in diuinitategenitus, fcV genitori per omniacoarqualis. Necquaeratur quomodogenuit fiJiu,quodtVangeIfnefcfunt, prophetis incognitum efhunde illud dftftum eft:Generationem eius quis enarra= Ep.»

3o bitcquam fecreta originem,cum proprio filfo nouit ipfe folus qui genuit.Nec a no bis deus difcutiendus eft, fed credendus, qui in nobifipfis nefcimus quod fapimus, quomodo fapientia, ingenium,aut intellecfl us,a u t confiIium,aut mens noftra ge» neratuerbum. Sedmffi'citnofle,quiaIuxgenuitfpledorem,ficutaitpropheta : fn Pfd.it>? fplendoribus fancflorum,ex utero ante I uciferu gcnui te.Et ilIud;Hic deus nofter, Xaueb.i cV non reputabitur alter ad eum,cV poft in terra uifus eft, tV inter homines conuer fatus eft. Diligere ergo deum unumquenq? ex toto corde, tV tota an(ma,ut praefi=» xu eft, tV tota fortitudine oportet, cV proximum tanqua femetipfum,refpondevi« te domino cuidam fcribaru, ac dicente:Primu omnium madatum eft : Audi Ifrael, neut.6 dominus deus tuus,deus unus eft.Et diliges dominu deum tuu ex toto corde tuo,

40 cV ex tota anima tua, cV ex tota mete tua, tV ex tota uirtute tua. Hoc eft prfmu man

datum.Secundu autem fimile eft illi: Diliges proximum tuum tanquam teipfum. mtth.t* Maius horumaliud mandatunoneft, quodmaiuseftomnibus holocauftomatf* bus tV facrificfjs . Vnde tV in ueteri teftamento fcriptum habetur : Quod tibi fieri non uis, alterine feceris. Etdominusait : Omnia quaecuncp uultis, ut faciant uo* Mdttfc.7 bis homines, fcV uos facite illis fimiiiter, Quibus utrifcp mandatis, per unum malis tiacompefcitur,cVperaIterubenignitaspropagatur,utnemaIumquisinferat,fed bonum impendat : primum ut caueat laedere, fecundum ut norit bonum prxfta* re.Si enim fratrem quem uides non diligis, deum quem non uides,quomodo po? tes diligerefSic ergo docet nos exercere curam noftri,tV fic diligere nos,ut non ne* gligatur diIedioproximi,quiadei dilccfiio morti comparatur, dicente Sapfentia.

N

»46 DIVI CLEMENTIS EPtSTOLA

cant. 8 Valida eft dileclio ut mors.Idcirco quia ficut mors uiolenter fcparat animam a cor.-=

pore,ita diledio dei uchementia fui,debet feparare animam a mundano dC carnali

amore: quienim, inquitdominus, diligitme,mandata mea feruabit, Nam quidei

lom.is praecepta contemnit,deum non diligit. Vnde fcriptum eftiNohte putare quod ma

neatisindi!ecSionemea,finonferuaueritispraeceptamea:neqjcnimregemdiligis

mus, fi odio leges eius habuei imus.Necp etiam ex toto corde poterit is deum dili*

1l« proximi gere, qainofcitar 1 erga proximam careredileclioneiqaia per dilecflioneproximi,

corruae dile peruenituradcharitatemChrifti:quoniam,utpra:mitTumeft,his duobuspraece»

Hione cepttSjtotalexpendetcVprophet^.Docibilesergo.qiiiperfecledoclinonfuxitad

haecperagenda,oportetomnesefle,utcVipfidocftifint,cValiosprudentcrJnftrue=xo T>m-9 re,cV perfecfte poflint doccre,iuxta Danielem prophetam qui ait : Populus autem fciensdeumfuum,obtinebitcVfaciet,cVdodiinpopuIodocebuntpIurimos.Om= nes docere promptos, ut etiam iam dicflum eft, qui dodi funt, effe oportet : fed fa= cerdotes docfiiores caeteris in populo neceffc efle dicebat,quia fi caecus caeco duca* tum praeftet, ambo in foueam cadunt. Sacerdotes uero fal terra:, cV mundilumen docens,praecipiebat ipfis prae caueris in fplendore operu patrem gforificare deum, Mrfftfo.j de quibus dominus ait: Reati eftis cum maledixerint uobis, cV perfequuti uos fue* rint, cV dixerint omne malum aduerfum uos mentientcs, propter me, gaudece 5C exultate,quoniam merces ueftra copiofa eft in cozIis;fic enim pcrfequuti funt pros phetas,qui fuerunt ante uos. Vos eftis fal terrae:quod fi fal euanuerit,in quo falte* lo turf id ad nihilu ualet ultra,nifi ut foras mittatur,cV coculcetur ab hominibus.Non poteft ciuitas abfcondi fupra montem pofita, neqj accendiit lucernam, cV ponunt eam fub modio,fed fupra candelabru, ut Iuceat omnibus qui tn domo funt,ut qui ingrediuntur, lumen uideant. Sic Iuceat lux ueflra coram hominibus, ut uideant bona opera ueftra,cV glorificet patrem ueftrum, qui in ccdis eft. Epifcopos autem per fingulas ciuitates, ad quas ille non miferat,cV docftos, 6V prudetes ficut ferpen* ies,fsmp!icescp ficut columbas, iuxta domini praeceptum nobis mittere prscepit, quodetiamfacereiamccepimus,&dominoopemferente,faclurifumus.Vosaus temperueftras dicccefes epifcoposfacite,cVmittite,quia nos adaliasregiones, quodipleiuflitagerecurabimus.A!iquosueroadGallias,Hifpaniasq3mittemus, 5» cV quofdam adGermaniam dC Italiam,atque ad reliquas gentes dirigere cupimus. Vbi aute ferociores cV rebellidres gentes fore cognouerimus,illtic dirigere fapiens tiores 8C feueriores necefle duximus, qui quotidie non ceflent diuina feminare fe* mina,cV multos Chrifto domino Iucrari,cV ad redam fidem,cV uiam ueritatisper^ ducere,ut plures manipulos domino ualeant pre/entare.In illis uero ciuitatibus in quibus olim apud Ethnicos Archiflamines eorum,atqj primi Iegis docftores erant, epifcoporumprimatesponi, uel patriarchasordinauit,quireIiquorumepifcopo=» rum iudicia, cVmaiora quoties necefle fuerit, negocia in fide agitarent,cV fecudum dei uoIuntatem,ficut conftituerunt fand;i apoftoli, 8C ita, ut ne quis iniufte pericli* taretur, definirent. In illis autem ciuitatibus,in quibus dudum apud praedicftos e* 4© rant Archiflamines (quos tamen minoris ducebant qua'm memoratos Primates) Archiepifcoposinftituipraecepit,quino tame Primatu,fed Archiepifcoporu frue rentur nomine.Epifcoporum quoqj iudicia,ut fuperius memoratum eft,cV maio ra Ecclefiarum negocia, fi ipfireclamauerint , aut fortaffis aliquem timorem, aut hos, aut illos fufpecftos habuerint, ad iam dicftos Primates feu Patriarchas, ne quis jnfingtdkciui' innocenterperiret,transferriiuffit. In fingulis uero reliquarum ciuitatum, fingu* tatibM maiufcu los,8c" non binos uel ternos , aut plures Epifcopos conftitui praecepit,qui non Pri* lis fmguli Epi* matu,aut Archiepifcoporum^autMetropoIitanorunomtne^quiamatresciuitata fcopifmt. non tenent, fed EpifcoporS tantum uocabulo potirentur , quonia nec inter ipfos ApoftoIosparinftitutiofuJtjfedunusomnibuspraefuit.Hoctamenpraeuidendg

inftituit,

AD IACOBVM FRATREM DOHINI, 147

fnllit u it,ne in uill>s,aut caftc!!is,aut modicis ciuicatibus inftituerentur Epifcopi, ne ufie nomen eorum fieret.Epifcopos ergo uicem apofioloru gerere, dom inu m do= cuifTe dicebat, cV reliquoru difcipulorQ uicem tenere presbyteros debere infrnua* bac.Et fiquisaliquemexhisfcadalizaret,grauiffimaillipoenainferrideberepi3edi cabat. Cuncfios ic inuicem diligere, 6V adiuuare debere, cV neminem ab adiutono fratris fefubtrahere docebat . Homicidas uero cV adulceros, cV cunclos criminali- bus nexibus implicitos,cV eos qui ipfis forte .rqualcs non effent,ab iiiorG uexauo=> ne cVaccufatione,iubentedominoprohibebat:cY nonifia coaequalibus aliquid eis inferri debere docebat, quia difcipulG fupra magifiru effe,aut ulla ei iniuria irro^a»

10 re, null atenus decet.Infames quoqj omnes,et quos admimfiratores legu fec uli non r ec ipiun t,fed 6Y Iaicos ab eorum accufatione,cY uexatione femper repellerc debe= re rogabat, 6Ycuncflos illis fubditos effeprsecipiebat, 6Y cuncftoru etiam facer dotu uitam,fuperiore, fancftioremq3,ac difcretaa fecularibus 6Y laicishominibus effe.Et ipirituales quofqj atqj facerdotes,fuper carnales aC laicos femper cofiituendos. do • cebat,quoniam pro minimonobiseffedebet, uta talibus arguamur cY iudicemur, uel ab aliohumanodie.Maiores ueroa minoribus,necacculari, nec iudicari tjliate t.Cort'8,4 nus poffe dicebat,quonia non folum diuinas, fed 6Y leges feculi hoc inhibere con* fiaret . Omnes ergo legum diuinaru fponte uiolatores, cY fact ai u infiitutionfi uo* luntan c perturbatores, ecclefiafiica indignos regula, 6Y fancfla comunicne iudsca*

xo bat.Operatoresueroearundem,eisq3 obedientcs, utrarunqjaccarteiorumhonos re dignos effe dicebat,unde &C prophetas in tefiimonium fumcbat; Auditecceli 6Y Ep.» auribus percipe terra,quoniam dominus loquutus efi ; Filiosenutriui 6Y exaltaui, ipfi aut em fpreuerunt me.Cognouit bos pofTefforem fuum,6Y afinus praefepe do» mini fuijlfrael aute non cognouit me,populus meus non intellexit. Vac genti pec» catrici,popuIograui iniquitate,femininequam,fi!rjs fceleratis.Dereliquerunt do=» minum,biafphemaucrunt fanctu [frael,aba!ienati funt retrorfum.Super quo per« CUtiauosuItraaddentespraEuaricat/oneVOrnnecaputlanguidu, cVomnecormce

rens;a planta pcdis ufcp ad uerticem non efi in eo fanftas. Vulnus &f Kuor.cV plaga tumens non efi circunligata, nec curata medicamine, necjj fota olco. Terra uefira

50 defcrta,ciuitates uefirae igne fuccenfae, regionem uefiram coram uobis alienideuo rant,&Vdefolabiturficutinuafiitatehofiili,cVdereIinquetur.Var,inquit,quidicitis ^.f bonum ma!um,cY malum bonum, ponentes tenebras lucem, &Y lucem tenebras, ponentes amarum in dulce,&V dulce in amaru . Propterea captiuus ducfius efi po« pul us rneus,quia non habuit fcientiam, cV nobiles eius interierunt fame, &Y mul ti* tudoeiusfiti exaruit. Propterea dilatauit infernusanimafuam, cV aperuit os fuum abfqj ullo termino, cV defcendent fortes eius cV populus eius, cV fublimes glorio* fiqj eiusad eum , cYincuruabitur homo, cV humiiiabitur uir , cVocuIi fublimium dcprimentur: cVexaltabiturdominusiniudicio, cV dominijsfancfius (anclificabt- turiniuftitia.Carnalesfpiritualibusrefifiereprohibebat,etdehisquiceruicesfuas

40 contra magiftros&Yfenioresfuoserigebant,inexempIumadducebat:Detracftaeft E/4.14 ad inferos fuperbia tua, cecidit cadaucr tuum, fubter te fiernetur tinea, 6V operis mentumtuumeruntuermes. QuomodocecidiftidecceloLucifer, quimaneorie barisCcorruifiiinterramquiuulnerabasgetesfquidicebasincordetuoJncocIum afcendam,fupra afira dei exaltabo fohum meum,fedebo in monte tefiamenti in la teribus aquilonis ;afccndam fi.peraltitudinem nubium,fimiliseroaItiffimo.Ve3 runtamen ad infernum traheris,in profundum laci. Qui te uiderint,ad te inclina* buntur,tecppro!picienr.Niinquidifieuirefiquiconturbauitterram, quiconcufi fit regna, qui poiuit orbem defertum, 6V urbes eius defiruxit, uincfiis eius no ape* ruit carcercmr Ebrietatem oppido prohibebat, cV ebriofos corpore cV animo mor tuoscffcdieensjdcquibuscV in exemplumaiebat: Vaquiconfurgitismanead Eft,i

N 1

4.48 , D I \TI ' CIEH^NTIS "EPISTOLA i A

cbrietatem fetftandam, tVpotandu ufqjad uefperam, utuino aeftuetis. Cithara„cV lyra,cV tympanu,cV tibia,cV uinum in conuiurjsueftris,cV opus domini non refjpi* citis,8c" opera manuum eius non confideratis. Etiterum. Vae quipotentes eftis acr bibendu u inu,cV uiri fortes ad mifcenda ebrietate,qui lui tificatis impium pro miu* neribus,et iuftitiaiufti aufertis ab eo.Propter hoc ficut deuorat ftipuia lingua igrnis, cV calor flammx exurit,fic radix eorum quafi fauilia erit,tV germen eorum ut piuU uisafcendet:abieceruntenimlegemdominiexercituum,cVeIoquiumfan&iIfr.ael blafphemauerunt.Ideo iratus elt furor domini in populo fuo, cV extendit manium fuam fuper eum,cV percuflit eum,cV contui bati funt montes, cV facfta fun j momi* cinia eorum quafi ftercus in medio platearum. In omnibus his no n efl auerf us ffu= i <a> ror eius, fed adhuc manus eius extenta. Nullum etiam presbyteru,in alicuius erpis fcopi parochia aliquid agere debere abfqj eius permiflu docebat, cV cudos pres>by terosproprrjsepifcopisinomnibusabfq?mora,inftituentedomino, obedire.Mul lum item alicna concupifcere aut praefumere eorum, fedunumquenq; fuisfibicjj commiflis cotentum abire oportere, Neminem etiam quicquam alteri facere, inilj quod fibi ucllet fieri,inftruebat.Sandam quoqj ecclefiam lmmaculata, omnes fer Ckues cahru. uare debere euangelizabat, cuius daues Epifcopos nominabat,ipfienimhabient funt pencs cpi* poteftate claudere ccelum,cV apcrirc portas eius,quia claues cceli facli funt. ArmO fcopos. uere autem eos,neminem debere docebat : quia oculi domini funt, cV qui eos t;an»

git, tangit pupilla ocuii eius. Et quanta pcena dignus fit is qui eos fcadalizat, ipfiu m 2q

NU/rfc.iS dominudocuiffcdicebat, ubiaitiQuifcandalizaueritunudepufiilisiftisquiin me

credunt,cxpedit ei ut fufpendaf mola afinaria in collo eius, fcV demergaturin piro*

funduinferni.Va:mundoafcandalis:neccfleenimeft ut ueniantfcandala, uer un

Muttb-s tamen ua: homini illi,per quem fcandalum uenit.Si autem manus tua uel pes tiuus

fcadalizat te.abfcide eum cV prorjce abs tc : bonu eft tibi ad uitam ingredi debiliem

«elclaudum,quam duas manus uel duos pedeshabente,mitti in ignem aeternuirfn

Etfioculustuusfcandalizatte,erueeumcVprofjceabste:bonuefttibiunumoicu*

lum habetem, inuitam intrare, qua'mduosoculoshabentc,mittiin gehennaigmis;

fHdtth.tS Videte ne contemnatis unU ex his pufillis. Amen dico uobis,quatcuncp alligaineris

tis fupcr terra,erunt alligata cV in ccclo,cV quarcunq? folueritis fuper terram,cnunt 3»

Mfir. n foluta 8C in ccclo. Iteru dico uobis,quia fi duo ex uobis confenferint fuper terram,

dc omnire quacunqj petierint,fiet illisa patre meo, qui in ccelis eft .' ubi enim fiunt

duo uel tres congi egati in nomine meo,ibi fum in medio eorum.Et iteru per piro*

phetam loquitur,dicens:Expauit,inquit,ccclum fuperhoc,cV horruitamplius ue«

hementer,dicitdominus.OintoIerabiIemalignitatem,6linguainiquitateloqu(ens

Ecc/f.18 tem cotra deum,cV mcntem in altitudine cornu extolIente.Et iterum:Impone Iho»

mo tuac linguaroftium 8C feram,ce(Ta cornu in altitudineextolIens,cV loquens rinu

quitatem aduerfus deum cV proximu tuum. Quoufq? infultas patienti Chriftco cV

fratnbusfSic autem peccantes ki fratres,cV percutientes eorum infirmaconfcKens

^. tia,in Chriftugrauiter peccatis,cV rci iudicio effecfti.infames efficiemini,cV iufte: re* 4©

Ep.6» pellemini.Et iterii pcr propheta loquitur,dicens: Vos aute facerdotcs domini iuo=

cabimini, min iftri dei noftri dicetur uobis.Fortitudine gentiu comedetis, £V in glo»

ria eoru fuperbietis. Pro confufione ueftra duplici et rubore,laudabun t patre ecoru.

Propter hoc in terra fua duplicia poffidebut,cV laetttia fempiterna erit eis, quia iego

dominus diligens iudiciu, fcV odio habens rapina ia holocauftu, fcV dabo opus e<om

in ueritate,cV fccdus pcrpetuum feriam eis,fcV fcictur in gentibus femen eorurm,£V

gcrmen eoru in medio populoru, Omnes qui uiderint eos cognofcent eos,quia> ifti

funt femen cui bencdixit dominus. Gaudens gaudebo in domino, fcV cxultabiit a»

nimamea indeomeo,quia induit me ueftimeto faIutis,fcV indumcto iuftitiae cincun

. dedit me, quafifpofum decoratu corona, cVquafi fponfam ornata monilibus ffuis»

Sifcut

A D IACOBVM FRATREM DOMINi. »4?

Siicut enim terraprofertgerme fuum, cV ficuthortusfemen fuum germinat,fic do nninus deus germinabit iuftitiam,cV laudem coram uniuerfis gennbus.Eos autem a Ifolo domino,aut iudicandos,aut remouendos,cV non ab alrjs,idcirco adftruebat, qiuiafui funt, cVnonalterius. Et quis eft, qui alteriusiudicet feruumf namfiifta Rom.«4 ncon patiuntur homines, nec deus deor um,et dominus dominantium ha-c ullate* ntus patitur . Vnde cV pro phetas eius rei teftes proferebat, per quos dominus lo=> qiuitur,dicens:Ecce excoxi te,fed non quafi argentum, elegi te in camino pauper? E/k.48 tams.Propter me faciam, ut non blafphemer,cV gloria meam alteri non dabo. Au* diimelacob, &IfraeIquemegouoco. Egoipfe, egoprimus,cVegonouiftimus.

lo Iv}lanusquoqjmeafundauitterram,cVdexteramea menfa eft ccclos. Ego uocabo Ep.ft eos cVftabuntfimul.Me infula- expe<ftabunt,cVbrachium meum fuftinebunt.Sa= luis autem mea in fempiternum erit,cV iuftitia mea non deficiet. Audite me qui fct* tiss iuftum, populus lexmea in corde eorum. Nolite timereobprobria hominum, &:blafphemiaseorumnemetuatis.Sicutenimueftimentum,ficcomedeteosuers miis, cV ficut lanam, ficdeuorabiteostinea. Salus autemmeain fempiternum erit, 8C'. iuftitia mea in generatione generationum.Et iterum: Abfcondita eft uita mea a! Efi.40 dcomino, cVadeomeo iudicium tranfibit . Nunquidnefcisautnon audiftif Deus fermpiternus,deus qui creauit terminos terre nondeficiet,neq? Iaborabit,nec eft in* ue:ftigatiofapientixeius.QuidatlafTouirtutem,cV:rjsquinonfunt,fortitudinem

20 cV roburmultiplicat. DeficientpuericVIaborabunt,cViuuenes ininfirmitateca= de:nt.Q^uiautemfperantindomino,mutabuntfortitudinem,cVafrumentpennas fictut aquilac, currentetnonlaborabunt,ambuIabuntcVnondeficient.Tranfeant adl me infuIa?,cVgentes mutent fortitudinem. Accedant,cV tunc Ioquantur,fimul adl iudicium propinquemus.Eosautemqui iJIos uetant,autamouere, aut damna- re nituntur, dominus per prophetam damna t, cV ufque ad fatisfacftionem eorum, etiiamecclefia: damnatos effe declarat,ubi per prophetam ait.Talia elegerunt E/i.fitf in urjs fuis,cV in abominationibus anima eorum delecflata eft. Vndc cV ego eligam illuifiones eoru,cV damnatione adduca eis, quia Iocutus fum eis cV non audierunt, feccerutcp malu in ocutis meis,cV qua: noluielcgerut, Audite ucrbil domini quitre

3o miitis ad uerbu eius,dixerut fratres ueftriodicntes uos, cV abrjcietes proptcr nome m<sum,gIonficeturdominus,cVuidebimusinIa:titiaueftra,ipfiauiemconfunden turr.Non enim laborabut fruftra in coturbatione prxfules mei,quia femen benedi c3i<onumdominieft,Antequaclamentegoaudiam,cVadhuciIIisloquentibusego ex:audiam, Ad glorificandu fc,et diuina mandata feminanda cV euangeIizada,eos doiminus elegit,8c" non ut prohibeatur aut perturbent, quonia qui eos Isedit, eum larcdit, cuius legatione fungutur , Praedicareaiebateosafiidue, cVmandata domini finie intermiffione annunciare rogabai :opera eoru bona, cora hominibus monftra re,,cV confcicntiam bonam coram deo habere infinuabat,omnescp principes terrae cV 1 cuncftos homines illis obedire, cV capita fua fubmittere, eorumcp adiutores exi«

40 fteire praccipiebat,utomnespariterfidelcscVcooperatoreslegisdei monftraren»

tur,ne dceis dicatur : Cofundentur cV crubcfcent omnes,qui pugnant aduerfum E/i.4t te,icV erunt quafi non fint,Et peribunt uiri qui cotradicunt tibi,querens eos,cV non inuienies uiros rebelles tuos,eteruntquafinonfint,cV ueluti confumptio hominis, belllantes aduerfum te. Omnes ergo quiillis contraueniunt, ita damnatos cV infa • me:s ufcp ad fatisfacftionem effe uoluit,cV fi non conuertantur,a liminibus ecclefiae extcorres efTc pra-cepit . Homicidiorum uero tria genera efte dicebat, cV pcena eo= Homicidij trid rurm parem efTe.Nam ficut homicidas interfecftores fratrum, ita cV detracftores eo« gcncrafunb rurmeoscj} odientes, homicidas efTe manifeftabat:quiacVqui occidit, cVquiodit frattremfuum, cVqui detrahit, pariter homicidam efle monftratfcriptura, Om= nesi etiam a carnalibus defiderfjs,quae militant aduerfum animam,abftinere, cV bo

N *

t$0 fclVt CUMENTlS"E?ISTOLA

namcorum conucrfationcm actnno/ccntem, omntbus monftrare poftsulabat, & excorde cuncflos attentiusfeinuicemdiligere,cY ueram iraternitatemiinterieha = bere docebat.Quotidiana uero lllius praedicatio, inter cartera diuina harc erat man Comunfoqu** daia,quaminexemplum,etiamtibifratercharin1mefignificarecuraui.B.onorum, damChnJHd* inquit,operuinterca:terafeminaacnegociafunr,quancu unufquifq; fafpit,cYpo* nsftdti. telt totius inumi cordis,ut prartadu eft,uifcenbus deum diligere,cV proxiimu uelut

feipfum:abnegare fcipfu m fibi,ut lefum ChrifiQ dominu noftru iequanur, dC nihil eiusamoriprarponere.VeritatecordecVoreprofiteri^cViotafpemiuarmdeofeme per comittere. Acfius uita- fuar omni hora cuftodire,cV eum in omni loco deum re* ipicere, famiter fcire. Cogitationes malas cordi fuo aduenientes, mox ad Chriftu 10 allidere,cYfacerdotibusdominimanifeftare.Osfuuma malouel prauo colloquio cuftodire, cV uerba uana aut mendacia non dicere : quia os quod mentntur occidit anima. Verba diuina libenter audire, & facerdotibus fuis obtemperare., obedien* tesqj effe docebat.Pra;dicationi S)C orationi ac lediont frequenter incum.bere,& e* leemofynas ueras perficere.Defideria carnis non amare,fed propnam fi angere uo luntate. Boni aliquid in fe cum uiderit,deo, non fibi aurtbuere. At malum,a fe fa= <fium cognofcere,ftbicpipfi imputare. MultG loqui non amare, fcd cuftodire labia fua,ne dolu aut malu loquatur:diem iudicrj timere,gehenna expauefcer e,iu tamcp :aernaomnic6cupifcentiadenderare.Nonoccidere,nonaduUerare,n<onfurtum facere,non rem proximi cocupifcere,non falfum teftimoniu dicere.fed omnes ho» 20 mines honorare.Corpus cuftodire,uanascp &C caducas non ampiecfit delici3s. leiu nium 8C uigtlias fancfias amare,pauperes recreare,nudos ueftire,infirm'Os uiiitare, fiticntes potare,monuos fepelire,ei diligenter eorum exequias perager e,pro eisqj orare, dC eleemofynas erogare, dolentes confolari, dC fuis bonis refouer e, cY a ma* lis acfiibus fe alienu efficere. Non effe fuperbu, non uinolentii, nec muluu edacem, nonfomno!entu,nonpigrum,nonmurmuratorc,nondetracftorc:quiaquideira!< hit,nonfolufe,fedcVmultosaliosoccidit.lranonperficere,neciracund!artempus referuare,dolu incordeno tenere,nec pacem falfam pra:tendere,charitatenondc» relinquere, nec iurare, ne forte in periuriu,quod abfit,incurratur. Malu pro malo noreddere,necintunafacere,fed faifiapatientertolerare.lnimicosdiligere, male« 50 dicentes fe non rurfus maledicere,fed magis benedicere, cV perfequutione pro iu* ftitia fuftinere. Charitate amare,cY nullu odio babere, quia qui od»t frat:rem fuum, ipfehomicidaeft.Elationemfugere, zelummalumnonhabere,inuidtianonexcr cere,nec cotentione diligere, cum difcordantibus ante foiis occafum m |gi atia redi» re,cY de dei mifericordia nunqua defperare,feniores uenerari, 8C tunioives diligere. Epifcopos.facerdotesfuos^accucftosreliquosecclcfiajminiftroSjatcrjoimnemplea bem fibi comiffam, uerbo diuino &C mandato inftruere, atqj amare, hoscj? omnes fuosEpifcopos,cumomniuirtute,utpropriosoculosamare,quiaoculi funtillorrJ. Eorum praceptis in omnibus obedire,ctiamft ipfi aliter(quod abfit)agant,memo* HUtth. zj res fancfii illius dominici praecepti : Quae dicunt, facite, quar autcm faaunt, facere 40 nolitc.lpfi autem Epifcopi fi exorbitauennt,ab iftis non funt reprchedendi uel ar<= guendi,fed fupportadi,nifi in fideerrauerint. Illi ergofuper lftos funt, non autem ifti fuper illos, quoniamaiora' minorenecargui,neciudicaripoteft. Nullusieexa tollat erga docfiores,ac magiftros fuos,quia difcipulus fupra magiftru e:ffe non de* bet,neqj poteft. Nullus uelit dici fancftus antequa fit,fed prius lit,quo uierius dicaf . Praxepta domini,doclorucp ac magiftroru, fadis quotidie adimplere,£t' in Chrifti nomine pro inimicis orare oportet:obedietia enim 8C humiliatio quae magiftris ex« Ecclc.t hibetur,dominoexhibetur. Timordominideledabit, cYdabitlajtitia&gaudrain Fongitudinem dierum. Timenti deum bene erit in extremis, fic" in die diefuncftionis fijajbencdicetur.VacdiffoIutiscordejquinoncredideruntdeo.cVrefiiftuntmana

datis

AD IACOBVH FRATREM DOMlKl. »5*

dacfe eius, cV inobcdientes ac contumaces funt fjs,qui eius legatione funguntur,cV ide^nonprotegunturabeo.Va£hisquiperdideruntfuffereniiam,quidereliques runt uias recftas,8t' diuerterunt in uias prauas : cV quid facient cum inipicere cccpe rti domi.nusr Qui timent dominu,non erunt increduli uerbo eius : cV qui diligunt Ecc/c .* ill um,ob.feruabunt uiam illius. Qui timent dominum, inquirent quac beneplacita funt illi:cV qui diligunt eum, replebuntur lege ipfius. Qui timent dominum,praes p-rabuiu corda fua, cV in confpecftu illius fanchficabunr animas fuas. Qui timent dominuim,cuftodientmandataipfius,cVpatientiamhabebuntufq?adaduencum ill«us,dicentes;Si pccnitentiam non egerimus, mcidemus in manus dei, cV non in io manuslvominum;fs:cundumenim magnitudinemillius, fic cV mifericordia eius

cum ipfo. cff. Venite, inquit, filrj audite me,timorem domini docebo uos. C urrite pp/m.ji dumuicaeIumenhabecis,netenebrxmortisuoscomprehendanr.Omnisquiuulc uiitam, S>C cupit dies uidere bonos, prohibeat Iinguam fuam a malo,cV labia fua ne loquantur dolum:diuertat a malo,cV faciat bonum,inquirat pacem cVperfequatur ea m, qui;a oculi domint fuper iuftos, & aures eius ad preces eorum. Vultus autem domini fuper facientes mala,ut perdat de terra memoriam eorum.Propterea noli* Ffalm.ii te fierificutequuscVmulus, quibusnoneftintellecftus, fedlxtaminiindominocV exultatiiuftijCVgloriaminiomnesredicorde.QuiamuItiuenientaborientecVoc M<«f?.8 cidente,dlomino dicente,atqj a feptentrione ac meridie, fcV recumbent cum Abra* io ham cV lfaac cV lacob.Propter quod deprecor te frater chariiTime,ut doceas atten» tius hunc praedicationis ordinem,cV abfolutionis diem,ut faluentur animar homt* num,quae occulta dei uirtute.quem debeant diligere,prius quam doceatur,agnos fcat.Ope:rumueroratio,poteftacicVarbitnouniufcuiufcgpermiftitur:ethocipfo* T>e\ibero<xrbii rumeft p>roprium.Defiderium uero habere erga doctorernueritatis,hocapatre trio. ccelefti donatum eft. Sed falus in eo eft, ut uol untatem eius, cuius amorem fcV defi* derium , deo largitore, conceperis, efficias, ne dicatur ille fermo eius ad nos, quem ipfedixit : Quid autem dicitis me domine domine, cV non facitis ea quac dico ( Eft i*f • 6 crgo proprrj muneris, ut fit unufquifque prout dominus nofter dedem,perfe<ftus in krcclefiii, m i ttensqj femina diuina,ut de nobis non praedidus fermo,fed llle dica» 50 tur quemi alibi dixit dominus nofter:Ideo,inquit,omnis (criba docftus in regno ccc MMh.it lorum,firmilis erit homini patrifamilias,qui profert de thefauro fuo noua cV uetera. NulIusetrgo,inquit,impediatordine,autlocumoccupctirratiOnabiliter,ueItem« po rum permutet uices, fed primo qua: fic iuftitia eius,quac uoluntas, requiramus, ut bonis openbus,ac dei gratia repleamur.Deus enim fjs qai recfle fentiunt,cV bo* naagunc„pra:ft6eft,quoniamillismanifeftatfeipfum:namfiquisuelitantequam acfi us fuos emendet, de rjs requircrc, quac non poteft inuenire, ftulta cV ineincax erit h uiufmodi inquifitio . Tempus enim breue eft, fic" in iudicio dei geftorum cau fa agitur,non quarftionum : ideoqj anteomrfia hoc quaeramus, quid nos, aut qua« lite r oporiteat agere, ut aeternam uitam confequi mereamur. Nam fi cxiguum hoc 40 uit;aetemp>us, perinanes occupcmuscV inutiles quacftiones, inanes fine dubiocV uacui ab .openbus bonis pergemus ad deum, ubi iudicium operum noftrorum fiet .Vnaquaequeetentmresfuum tempus habet,cVlocum.Operumhic Iocus, hoc tempuseft,mcri:orum feculum futurum. Currantigiturperuiam manda* tor um deii,cV ab eorum, cV prarceptor um domini inftitutis, cV a fpiritus fandi do* ctrtina noin recedatur. Quapropter praeparanda funt corda noftraac corpora, fancte mamdatorum eius, fuorumcp epifcoporumacpraedicatorum obedientiae mil itaturai, ut fuac gratiae iubeat nobis auxilium miniftrare, cV fugientes gehen* na: pccnatm, ad uitam ualeamus omnes peruenire aeternam . Hacc itaquc frater cha rifllme Iacobe, ab ore beatifllmi Petri iubentis excepi , tibiqj , ut optabas, in=> finuare ftudui,ut feruari omnia tmmaculata pre.cipias,quia ecclefiafiica non opor»

N 4

SECVNDAE EPISTOLAE PER IO. SICHARDVM.

\*X DIVl CLEMENTIS EPISTOLA

tet ncgligcter,fed diligder cxplcri negocia.Hxc crgo praccepta nemo credat abfcg fui periculo neghgenda, aut diffimulanda, quia iudicio dei ignis aeterni tormenta fuftinebit,qui ecdefiaftica decreta neglexerit, Qui uero te audierit,ut iuflerat mf * nifterChriftilefu^gloriamaccipiet.Quiautemtenonaudierit^imoloquentedomJ num per te, ipfe fibidamnaiionem accipiet. Curandum igitur 8i attendendum efi nobisomnibus, utquod perpetuumeftexpetat,cV Chrifti paffionibus per patien tiamparticipemus,atqjregmeiusmereamurefleconfortes, Amen.

ARGVHENT V M

M E N T I S, .

IO

Pofiquam ordines minijleriorum in Ecclefia,quospercapita,ut uifumfidt nafcenti Chrifiianifmo conuenire, Clemens digefferat , propius aliquanto nunc offcia docet, er fummam C hriftianx uita- totam compenddo completlitur. Vrtter alia tamen, eorum offcium quale cffe debeat ojiendit erga Epifcopos, qui uiUab his pr<e* cepta capiunt. Per occafwnem hicprincipes, magijiratus,pkbem ipfosq; adeo Epifcopos obtefhns, nefcriptm* rtfdiuuue itafeaccommodent,ut alienum aliquem fenfum, er Chrifto indignum aliunde affcrant, fedexipjft fcriptura, autorc uero Vropheta, exculpant . Vnde uidetur plane epiftola illa, praeter alias ficiem haberefym* certe iUius dothiiue primitiut ecckftx, quam tamen hac tempeRate, tantis errorum er difiidiorum fluftibus id* c~foAi,uixpcrtranfenna agnofcimusamplius.Vorr6admonenduseflkit\>r,eaquiehickguturpulcherrimecom:i* xta,tanquamcumulo,ha'ceademinKecognUionumlibmlparfimlegi,utuerifimileuideatm'mihi,banc.ijhidiofo diqwClementkcbfaipt~potius,quimabipfoCkmete:quodtamenecurgerenosmagnoperedebet,magisdc - refolicitos,quam autore,m extra cotrouerfiafit,eiufmodi hanc effe epijiol~,qu* uel publice in ecckfijs kgipofidt.

DIVI CLEMENTIS AD IACOBVM

FRATREM DOMINI EPISTOLA SECVN-

da,Rufino Torano Aquileienfe interprete.

L E me N s urbisRome^pifcopus,omnibuscoepifcopis,prel» byteris,diaconibus,ac reliquis clericis, cV cunctis principibus, maioribus, minoribus ueomnibusgeneraIiterfidelibus,bene JO didio,cIaritas cV gIoria,in gratia dei qug data eft nobis in Chris fto lefu domino noftro. Vrget nos fratres multus amor uefter, et religiofa inuitat deuotto, quia debitores fumus,ut queda uo

bis fcnbamus. Vobis ergo quifacerdotio domini fruimini et in

fpecula eftispoiiti,pIus fcire oportet, ut fubditbs uobis populos plenit er docere p of iuis,eiscj3 ad regna cceloru ducatu pracbere domino annuete ualeatis. Vnde cV ipfa Matth. 4 per fe ueritas ait : Vobis da tu eft nofle myfteriu regni dei, carteris aut in parabolis. Propter quod cofiliu do unicuiq? ueftru coftater docere uerba diuina,cV difcetibus libeter accomodare aure uerbo dei. VeftrG ein qui Iegatione Chrifti fungimini,eft docere popuIos,eoru uero eft uobis obedire ut deo.Si aut uobis epifcopis no obe= 40 dierintomnespresbyteri,diaconi,fubdiaconi,etreliquiclerici,omnesc^principesta maioris ordinis,cp et inferioris,atqj reliqua: populi tribus & lingue. no obtemper a* ucrint,non folu infames,fed extorres a regnodei et cofortio fideliu,a liminibus fan clas dei ecdefiajalieni erut.Nam ueftru efteos inftruere.eoru uero eft uobis obedis Utc.xo re,ut deo,cuius Iegatione fungimini, dicete domino : Qui uos audit, me audit : 8C qui uos fpernit, me fpernit J cV qui uos recipit, me recipit : 6C qui me recipit, reci* pit eum qui me mifi : t. Nihil enim iniuftius uel inhoneftius eft, quam filios patribus rebelles,aut clericos uel laicos,docloribus,feu difcipulos magiftris inobedietes uel proteruos exiftere.Nouimus ein primu homine per inobedientia cecidifle, idcir co \-Vct.s omneshoc uitiu fummopere cauere monemus. Etquiadominus fuperbis refifltit,

humilibus

■ A D I A C O B V M FRATREH DOHINl» »$5

fvumiTibus autcm dat gratiam,dominus nofter mittcns nos uicc fua Ioco apoftolos i.pttrti rum ad predicandum, praecepit nobisdocere omnes,omnesq3 nobis fideiuer obe* d.ientcs exiftere, quoniam nec aliter tcrra pariet frucftus fuos, nifi culta receperit fe^ men, 8c"inrigatagerminauerit, cVparietquaeeftparitura. SiccV omnishomo,qui libenternon receperit uerbumdei^illudqjincordefuo germinare nonfiuerir,ac minimccredideritdodoribusetepiicopisfuis^nobeneuoluSjfedrebellisatcpinobc diens extiterit,fru<ftum non germinabit,nec pariet,fed fimilis arbori ilii erit,de qua dominus ait : Omnis arbor quac non facit frudum bonum excidetur, cV in ignem M<tf th-t mittetur.Primus cnim pontifex Aaron chrifmatecompofitionisperun<fius,prin==

K> ceps populi fuit,et tanquam rex,primitias cV tributum per capita accepit a populo, iViudicandi piebem fortem fufcepit,demundis irnmundisq; iudicabar. Sedetft allius ex ipfo ungento perundus eft uirtute inde concepta,etiam ipfe rex,aut pro* p heta,aut pontifex fiebat.Quod fi temporalis gratia,cV ab hominibus compofita, tantum potuit, intellige iam quantum fit illud ungentum,quod a deo de uirgulto iritc; prolatum eft.cum hoc quod ab hominibus fatfum eft,tam eximias inter homi n cs conferat dignitates. Quid enim in praefenti fcculo propheta gloriofius,pon ti= fice clarius,rege iublimiusrOmnis cnim pontifex facro chrifmate peruncfius,et in ci uitate conftitutus,fcripturis facris eruditus, char us cV preciofus hominibus oppi do eiTe debet, quem quafi Chrifti Iocum tenentem, honorare omnes debent, eiqj

ib feruire,cV obedientes ad falutem fuam fideliter exiftere, fcientes quod fiue honor, fiue iniuria quac ei defcrtur,in Chriftum redudat,cV a C hrifto in deum. Audirc er= go cum attentius oportct, cV ab ipfo fufcipere docftrinam fidei, monita autem uitae a presbyteris inquirere, adiaconibus uero ordinem difciplinae. Propter quod de^ precor uos coferuos,&Y adiutores meosjiit difcatis attcntius animarum curam gea rere,cVproomnibusftare,maximetamenprohisquiincuItudiuinoIaborant.Ec c 1 efiai u o mnium curam habetote, feruisq? eorum adiutorium praebete, uiduarutn religiofam curam geritc, pupillos enixius iuuate, paupenbus mifericordiam facu te,iuuenes pudicitiam docetccV ut brcuiter totum dicam, alterutrum uos, in qui* busrespopofcerit,fuftentate.DeumcoIite,quicreauitcceIumcVterram,&Chria

5«» ftocredite,inuicem uosdiligite,cVmifericordes eftote in omnes, non uerbofoio, Mifericordes fi fed opere cV rebus replete charitatem . Agitote pro uiribus conferui dilecliffimij mm 0/w<; non quia bonum eft, ut< unufquifque ueftrum fecundum quod poteft, profi t acceden* «""&«• tibusjad fidem religionis noftrac . Et ideo non uos pigeat fecundu fapientiam, quas nobis per dei prouidentiam collata eft,inftruere ignaros cV docere.Defiderium er» gohabere omneserga docftorem ueritatis, eumqj ut oculos fuos amare oporter, quiacVipfum populum fibicommiffum ceupropriosfiliosamareetdocereeum decetihocenima^patre ccelefti eidonatumeft. SedcVfalusineoeft, utuolunta* tem eius, cuius amorem cV defiderium , deo Iargiente,conceperint,faciant. Si quisergofidelis uoluerit exiftere, cVdefideratbaptizari,exutus prioribusmalis,

40 de reliquo pro bonis atftibus hxres bonorum cceleftium ex geftis proprfjs fiat,

Accedetautemquiuultadfacerdotemfuum,cVipfidetnomenfuum,atqueabeo Ttttptizdri uo* aurdiat myfteria regni cceloru, ieiunijs frequentibus operam impendat, ac femet* kntesquid fku ipifum in omnibus probct,ut tribusmenfibus iam confummando,in die feflo pofs redebeunt. tit baptizari.Baptizetur autem unufquifq? in aquis perennibus,nomine trina; bea

„ Cttudinis inuocato fuper fe,perun<ftus primum oleo per orationem fan<flificato,ut ita demum per hoc confecratus, poffit percipere locum cum fanctis, Nuilus enim propter obprobrium fene<fiutis,uel nobilitategeneris,aut iuuentutis, j paruulis et miinus eruditis (fi quid forte eft)utilitatis aut falutis inquirere aliquid negligat.Qut ern rebeliiter uiuit, dC difcerc atqj agcre bona recufat, magis diaboli quam Chrifti membru effe oftendif ,cV potius infidelis quam fidelis moff rat ur. Quomodo ergo

IJ4 DIVI CLEMENTIS EPISTOLA

. nonomnibushocamabiIeeft,cundisc£Cxoptatum,utqua:ignoratdifcat,cVquat didiceritdoceatrCertiiTimumnancpcltjquodnecpamkitiajnecppropinquitasge neris,necg regni fublimitas homini debet effe preciofior ueritate, quia nihii eft pre GfMf.t ciofius anima.Dominus autem creator omnium,ex initio ad imagine fuam homi* nem fecir,cicj3 dominationem terr£,marisc£,cVaeris ipfius dedit,uei itatcmq? inqui rere pratcepit,ficut ucrus nobis prophcta enarrauit,cV ipfa rerum ratio docet. So* lus cnim homo eftrationabilis,et confequens eft,utratioinrationabiIibus domine tur.Hic enim ab initio, cum adhuciuftus effet, cundis uiribus, cV omni fragilit ate fuperior crat:ubi autem peccauit;fcV fadus eft feruus pcccati,fimul cV fragilitati cffi cit ur debitor obnoxius.Quod idcirco fcriptum eft.ut fciant homines,quia ficut ex t q impietate paffibiles facli fum,ita per pictatcm poffunt effe impaflibi!es,cV non fo= lum impaffibiles, uerum cV parua in dcum fide,alioru paffidnes curantes.Ita enim mtth.%7 uerus ipfe propheta promifit, dicens : Amcn amen dico uobis, fi habueritis fid em ficut granum finapis,dicetis montihuictranfihinc,cVtranfiet. Huiusuociseti* am uos ipfi documenta coepiftis,cV iam fafla qua-dam per magiftros noftros, ipfos uidelicet apoftolos non ignoratis,quia aftantibus nobis,eorum meritis, daemones cum paflionibus quas hominibus inucxerant,tranfierunt cV fugati funt.Quia er» go a!rj quidcm homines patiuntur.alrj patientes curat,caufa fine di.bio uel patien* di uel curandi nofcenda eft : quae non alia effe in patientib us,quam quidem inftde* Iitatis,c urantib us uero fidei demonftrat, Infidelitas enim dum non credit futur u m Z« dei iudicium, peccandilicentiam prxbetipeccatu uero hominem paflionibus ob* noxium facit : fidcs autem futurum effe dei iudicium credens, continet homines i peccato.Non peccantes uero,non folum liberi funt a daemonibus cV paffionibus, uerum cV aiioru dxmoncs cV pafliones fugare poflunt. Ex his enim omnibus col» Iigitur,quod origo totius mali,ab ignorantia defcendat, cx ipfa fit maloru omnium mater,quae incuria quidem cV ignauia gignitur, negligetia uero alitur cV augetur, atq? in fenfibus hominum radicatur,dum amatur, Quam fi quis forte doceat effu* gandam,ueiut antiquis cV h^e» editai ifs fedibus,mo!cfte cV indignantcr auellitur. Btidco paululum laborandum nobis eft,ut indignantes,ignorantie prarfumptioa nem fcientiae ratione refecemus, in his praedpue, qui in aliquibus minus redis opi 50 nionibus praeuentifunt,perquasquafifubfpecie alicuius fcientiae,ignorantiain his uehementius radicata eft.Nihil enim grauius, quam fi id quod ignorat quis,fci re fe crcdat,cV defendat uerum effe, quod falfum eft. Quod tale eft, quale fi quis e# brius,fobrium feputet, cVagat quidem cunda utcbrius, fobrium fe tamen cVipfe putet, cV dici a carteris uelit.Ita funt ergo cV hi qui ignorantcs quod uerum cft,fpc« ciem tamen alicaius fcientiae tenent, cV mala quafi bona gerant,atq; ad perniciem, quafi ad falutem feftinant.Propter quod ante omnia properandum eft ad agnitio* ncm ueritatis,ut pofllmus quafi lumine nobis inde fuccenfo,errorum tenebras de peliere.Grande enim malum eft,ut diximus,ignorantia, fed quia fubftantiam non jgMOMwii habct,faciIeabhisquiftudiofi'funteffugatur. Nonenimalkideftignorantia,nifi 40 quid, non agnouiffe quod expedit:ubi autcm cognoueris,perit ignorantia, Quaeri ergo in agone debet ueritatis agnitio,quam nemo alius affignare poteft,nifi uerus pro* pheta. Harc enim porta eft uitam uolentibus ingredi, cV uia operum bonora per* gentibus ad ciuitatem falutis. Si quis fane audiens fermonem ueri prophetae, uelit recipereautnolit,cVamp!eclionuseius,ideftmandatauitar,habctinfuapoteita9 tei, Iiberi enim fumus arbitrfj . Nam fi hoc eflet, ut audientes ca iam non haberenc inpoteftate aliud facere.qua^m audierant,uis erat quaedam naturae,per quam Iibe* rumnoneffet.adaiiammigrarefententiam.AutfirurfumexaudientibusnuIIus crnninorecipei et.cV hoc naturae uis erat, quac unum aliquid fiericogeret, cV alte» -ripartinondaretlocum i nuncautemquiaIiberueftanimo,in quam uelitpartem

declinarc

A D IACOBVH FRATREM DOHINI, t#

declinarc iudicium fuum, c¥ quam probauerit eligereuiam, conftat euidentcr in« efle hominibusarbitrrj hbertatem. Igiturpriufquamaudiatquis,qucdeiexpeditj certumeft,quiaignoret,&:ignoransuuItcYdefideratquodn6expedit3gere,pros pter quud pro hoc non iudicaf. Cum uero audierit cauias eiroris fui, & rationem ueritaus. acceperit, tunc fi permanferit in his erroribus,quibus dudum fuerat pre= uentus, re<fteiamuocaturadiudicium,daturuspcenas,quiauitachuiusfpacium, quod ad bene uiuendum accepit, in ludibrrjs confumpfit errorum . Qui uero au= ciiens haec hbenter accipit , cV gratulatur bonorum fibi dcdrinam fuifle delatam, n juirat inentius, cV difcere non definat, ufquequo cognofcat, fi eft uere aliud fe=

t0 i im,inquobonispra:miapra:paratafunt:cVcumcertusdehocfuerit,gratiasas Ueo,quod fibi ueritatis lumen oftenderit:de caetero dirigat aclus fuos in omni* i us opei ibus bonis , quorum fibiin futuro mercedem certus efl pra?parata:admi= i ans per omnia cV ftupens caeterorum hominum errores,cV quod ante oculos pofi tam ueritatem nemo uideat, ipfe tamen gaudens fuper diuittjs fapientiae quas in* uenir,inlatiabiliterhis perfruatur,cYexercitiobonorumoperumdelecletur,feftis nans ad feculum futurum mundo corde,SCpura confcientia peruenire, ubie* tiam uidcre deum regcm omnium poflit. His autem omnibus carere nos, cV fraup dare ibla facit ignorantia.Dum enim ignorant homines, quantu boni habeat fcien tia,ignorantiar malum de fe non patiuntur excludiinefciunt cnim quantafit in ho

io rumpermutationediuerfitas Jpropterquodconfiliumdounicuique difcentium, libenter prabere aurem uerbo dei,& cum amore ueritatis audire quae dicimus,ut mensoptimo feminefufcepto, per bonos acftus laetos afTerat frucftus.Namfime docente ea quead falutem pertinentrecipere quisabnuit,cV animo prauis opinio« nibusoccupato obfiftercnititur,nonexnobis, fedcxfemetipfohabebitpereundi cauiam.Debct enim iufto iudicio examinarc quae dicimus,cV intelligerc quia ucr* boloquimur ucntatis, utcognitishisquarfunt, cYinbonisaclibus dirigens uiam fuam.regm cceloru poflit particeps inueniri, fubrjciensfibi carnis defideria, & do» minuseorcm fadus,utitademumetiam ipfefiatdominatoris omniumiucunda pofteflio. Nam qui permanet in malo, cV feruus eft mali,non poteft efle portio bo

>?o ni,donec permanet in maloiquia ab initio,ut antea iam diximus,duo regna ftatuic Ewo re&*> deus,cVpoteftatemdeditunicuicphominu,utiIIiusregnifiatportio,cuifeadobes d.endum ipfe fubiecerit.Et quia definitum eft apud deum, non pofle unum homi nem utn uiqj regni efle feruum, omni ftudio date operam, ut in boni regis aulam ac iura poflitis concurrcre. Propter hoc deniqj uerus propheta cum eflet prarfcns nobifcum,cVquofdamexdiuitibusnegligentesergadeicuItumuideret, huiusrei ita aperu it ueritatem : Ncmo poteft,inquit,duobus dominis feruire.Et : Non po« M«ttb.a teftis deo feruire cV mammonae:Mammonam patria eorum uoce diuitias uocans. Hic ergo uerus Propheta,qui in Iudxa nobis apparuit,ut audiftis,quiftans publi* ce, fola iuffione faciebat cxcos uidcrc, furdos audire, fugabat daemones, argrisfa*

-40 nitatem reddebat, 8C mortuis uitam : cumqj nihil ci eflet impoflibile, etiam cogis tattones hominum praeuidebat, quod nulli eft pofllbile, nifi foli deo. Hic annuns ciauit regnum dei, cui nos de omnibus quae dicebat,ranquam ucro prophctae ,cre dimus, firmitate fidet noftrae non folum cx uerbis cius, fed ex operibus aflumetes i quia difla legis quae ante multas gcnerationes de praefentia eius cxpofuerunt,in i* pfoconfignantur, cVimaginem geftoruMoyfes,8canteipfumPatriarcha lacob, $*m*rch* ipfius per omnia typugerebant.Tempus quocjj aduetus eius,hoccft,ipfum in quo ^hrijHtypH uenerat, praediAu ab his c6ftat:8C fuper omnia quod eflet a gentibus expecftadus, gejfamht, facris Iiteris comprehenfum eft, quae in eo pariter uniuerfa complcta funt.Quod autemludaeoruprophetapredixiteuma'gcntibusexpecftanda,fupramoduinco fide firmat, Si enim dixiflet a ludaeis expeclandu, non aliquid eximiu prophetafle

Ij6 DIVI CLEMENTIS EPISTOLA

uideretur,quod a cotribuli populo, dC a propria gentc fperaretur,cuius aducmtus ad falute mundi fuerat repromiflustuideretur enim magis confequentie ratio eElTe, uthoc fieret, quam magniflcentia prophetalis. Nunc autem cumpropheta: diicat, omnem illam fpem quae de falute mudi repromittitur,8c" nouitatem regni quae: in* ftruenda per Chriftum eft , atcp omnia quae de eo iudicantur , ad gentes effe traanf* ferenda,iam non fecundum confequentiam rerum,fed incredibili quodam uauici* nationiseuentu5magnificentiapropheticaconfirmatur.IudxinacpexinitioaftTore aliquando hunc uirum.per quem cunda reparentur,uenfllma traditione fufccepe ranr, 8C quotidie meditates ac profpicientes,quando eius fieret aduentus,ubi a«def* fe eum uiderunt,8£ figna ac prodigia,ficut de eo fcriptum fuerat adimplenteim, in« 10 uidia excaecati,agnofcere nequiuerunt praefentem, in cuius fpe lastabantur ab>f en lis. Intellexerut tamen fancfii apoftoli qui a deo elecfti funt, cV nos qui p6ft ab etis e* lecli fumus.Hoc autem prouidentia dei facftu eft,ut agnitta boni huius, etiam ; gen tibus traderetur, dC hiqui nunquam decoaudierant, nec a prophetis didicer.-am, agnofcerent cumtilli uero qui quotidianis meditationibus euanueratjignora rr e nt. Ecce enim per uos nunc qui praefentes eftis, &C defideratis audire doclrinam ffidei eius, cV agnofcere quis,8t" quomodo, 8C qualis fit eius aduentus , prophetica ujert* tas adimpletur. Hoc enim eft quod praedixerant prophetae, quia a uobis quaerren* dus effet qui de eo nunq audiftis.Et ideo uidentes in uobis ipfis prophetica dicflia co pleri,huic unirecfiecreditis,huncrecfteexpecfiatis dehocretfeinquiritis,utno)nfo io lum expecftetis eum, fed Si harcd/tate regni eiuscredentes cofequamini, fecuindu quod ipfe dixit,quia unufquifq? illius fit feruus, cui fe ipfe fubiecerit. Proptereza er* go uigilate, dC dominu deumcp noftrQ uobis cofcribite dominu, qui &C ccclt a c : ter* rae dominus eft,8c" ad ipfius uos imaginem ac (imilitudine reformate,fi'cut ipfe: ue*

juc g ruspropheta docet,dicens:Eftoteboni8<: mifericordes,ficut &C parer ueftercccelc* ftis mifericors eft,qut oriri facit folem fuum fupcr malos dC bonos,cV pluit fupecr ia ftos 5C iniuftos.Hunc ergo imitam!'ni,cV: hunc timetc,8<: ficut mandatum dat tur ho> minibusjdominum deum tuum timebiSj&Yilli foli feruies.Infidelibus quidem cdor* mit dominus , dC abfens habetur hts a quibus eflenon creditur , 8C mandatis i eius non obediut,atq? ob id iliis uidet quafi dormiredominus,quia pro peccatis fuiss no $0 exaudiuntur.Quaproptercuncflisfidelibus,etfummopereomnibuspresbytceris, 8C diaconibus,ac reliquis clericis, attendendum cft, ut nihil abfcp Epifcopi prcoprtj licentia agant. Non uticp miffas fine eius iuflu quifq? presby terorum in fua p:aro= chia agat,no baptizet,nec qutcquam abfqj eius permiflu faciat.SimiIiter ct relliqui populi maiores fcilicet ac minores, per eius licentiam quicquid agedum eft, a g;ant, nec fine e;'us permiffu a fua parochia abfcedat, uel in ea aduentantes morari ptraefu mant. Anime uero eorum ei credite; funt:ideo omnia eius confilio agere debemt,8£ co inconfulto nihil.Quicuncp cnim obediunt Epifcopis fuis, uidentur quiderm alt* quid gratia: conferre deo. Quiautem cis non obediunt,indubitanter rei oYrcfpro* bi exiflunt . Porro ipfi a deo donum fummi muneris confequuntur, qui per iiufti* 4° tia: 8C praeceptorum eius femitas incedentes,fuis do<floribus,qui recfie epifcopi in* telliguntur, hbenter obediunt. De quibus 8C beatus Petrus, inftrucfior 8c" orcHina* tor nofter, princeps apoftolorum, manifefte cunclos audicntes inftruebat diccens: Videntur mihiqui loquuntur uerbu ueritatis, 8c" qui illuminat animas homimum, fim 1 1 cs efte radijs foIis,qui ut procefTerint et apparuerint mundo,celari ultra aiut oc cultari nullatcnus poflunt, dum nontam uidenturabhominibus,quam uide:rco=

Kdttb.f mnibus praeftant. VndccV beneipfa perfe ueritas, ad ueritatis prxconcsait : Vos cftis lux mundi,8<: non poteft ciuitas abfcondi fupr a mon tem pofita,neque acccen* dunt lucernam,8C ponunt eam fub modio,fed fuper candelabrum, ut omnibmslu ccat qui in domo funt, St quis ergo his obedierit, deo,ut didum cft,magnu miunus

clffert:

AD IACOBVM FRATREM DOHINI, I57

offerrt: qui autem his reftiterit,aut inobediens extiterit,non his,fed domino faluato ri ncoftro,cuius legatione funguntur,refiftir. Propter quod primu efi omniu,iufti= Mdtth.6. ciarm dei regnumq? eius inquirere, tV fuis iuffiombus obtemperare; iuftitiam qui« detm,ut recfte agere doceamur: regnu uero, ut qua: fit merces pofita laboris cV pa« tienuia?,nouerirnus,in quo eft bonis quidem auernoru bonorum remuneratio, his auteemquicontrauoluntatemeiusegerunt,prouniufcuiufqj aclispcenarudigna reftiitutio.Hic ergo,hoc eft in prefenti uita pofitis,oportet nos agnofcere uo!unta= tem 1 dei,ubi cV agendi cV facrificandieft Iocus 5 quoniam in alijs locis facrificare,cV mifllas celebrare non licet, nifi inhis inquibus epifcopusproprius iufferit, aut ab

10 epifccoporegulariter ordinato, tenente uidelicet ciuitatem ubi confecratus fuerir. Alitter enim non funt harc agenda,nec rite celebranda,docente nos nouo cV ueteri Tefliamento.HaccApoftoIiadominoacceperunt,cVnobistradiderunt:hxcnos doceemusjuobisq? cV omnibus abfqj reprehenfione tenere cV docere,qu ib us agen dutm eft mandamus. Vnaquarq? etenim res fuum tempus habet cV locu: operum hic kocus eft,tempus ueroeft meritorum feculum futurum . Ne ergo impediamur ordiinem locoru ac temporum permutantes:primo que fit dei iuftitia requiramus, cV taanquam iteradturi, abundanti uiaticoacbonis operibus repleamur, quo poffi mus! ad regnum dei, tanquam ad urbem maxima peruenire:deus enim his qui re== de fientiunt,per ipfa opera mudi quae fecit manifeftus efl,ipfius creatura: fug utens

20 teftirmon io . E t ideo cum de deo dubitatio efle non debeat, de fola nunc eius iufti= tia reequiramus tVregno.ldeo perfuadeo primum iuftitiam cius efle requirendam, ut p«erhanc iter agentes,cVin uia ueritatispofitiuerumprophetainuenirepofll= rousj,nonueIocitatepedum,fedbonoruoperum uelocitate currentes, ut ipfodus ce uffi,nullum uia; huius patiamur errorem.Si enim ipfum fequentes, ingredi me« rebiimurillam quo peruenirecupimus ciuitatem, omnia iam dequibus quxritur, oculiisuidebimus,tanquahaeredesomniufacli.IntelIigiteitaqjuiameflehuncui8 tx ncoftrarcurfum.uiatoreseos quinos inftruunt, uel quibona operagerunt,por« tamtueropropheta,dequodicimus,urbemregnuefle,inquorefidetomnipotens patetr, quem foli uidere poflunt hi qui mundo funt corde . Non ergo nobis diffici* i 30 Iis ukdeatur huius itineris labor,quia in fine eius requies erit,nam 6V ipfe uerus pro pheua,ab initio mundi per feculum currens feftinat ad requiem. Adeft enim nobis omnii die,cV fi quado necefle eft,apparet,cVcorrigit nos,ut obtemperantes fibi ad uitarm perducat aeterna.De his autem qui negligunt uiam fuat falutis,cVob hoc n5 bene: fideles, cV prxceptis eius fuorumq? pontificum iufliontbus inobedicntes uel contiumaceseisexiftantjdominusnofter lefus Chriftus mittens difcipulos fuos, preceepit nobis,dicens: In quancunq? ciuitatem aut domum introieritis,dicite, Pax Mttth.io. huic cdomui:cV fi quidem fuerit,inquit,ibi filiuspacis,ueniet fuper eum pax ueftra: fi uerr o non fuertr,pax ueftra ad uos reuertetur , Exeuntes autem de domo uel dc ciuitaatei}Ia,etiapulueremquiadha:feritpedibusnoftrisexcutiamusfupereos:to« o Ierabi ilius erit terrae Sodomorum cV Gomorrhaeoru in die iudicti,quam illi ciuitati uel dcomui.Quod uticj ita demum fieri pra:cepit,fi prius in ciuitate uel domo ueris tatis ffermo prardicetur, ex quo uel recipientes ueritatis fidem filrj pacis, cV filij dei fiant, \uel non recipientes arguantur quafi inimici pacis cV dei . Ita ergo cV nos ma* giftri 1 inftituta fectantes,pacem primo proponimus auditoribus,ut abfcp ulla per» turbauionepoflit uia falutis agnofci. Quod (i quis pacis uerba no fufcipit, necp ad« quiefccitueritati,fcimusaduerfuseumpugnamuerbimouere,cVurgereacriuscoi futancdoignorantiam.cVredarguendo peccata. Neceflarioigitur pacem proponi* mus,iut fi quis eft filius pacis,pax noftra ueniat fuper eum,ab eo autem qui fe alfe* nurn pacis effecerit,regredieturad nos pax noftra. Et fiiterum in mandatishabe* mus, utuenientesadciuitatemjdifcamuspriusquisineadignusfit, utapudeum

O

158 EPISTOLA DIVICLEMENTIS

BL»«/;,7. cibum fumamusiquanto magiscouenft nofcere,quis,qua!ifue fit fs,cuiimmorrta«» litatis uerba credenda funtf Soliciti enim cV uaide foliciti cffe debemus, nc manga* ritas nofiras mittamus ante porcos , Sed cV alias ob caufas utile efi uirihuiiis haibe* re notitia.Si enim fciam quia in his dequibus non potefi dubitari,quod bona ffint, emendatus efi cV incuIpabilis,hoc efi,fi fobrius,fi mifcricors,fi iuflus, (i mitis cV !i u manuseft,quacbonaeffenulIusambigit,tuncconfequensuidebitur,utciqui(obi tinet bona uirtutu, etiam quod deefl fidei cV fcientiae conferatur, cV in quibus rma* culari uidetur cius uita,quae eft in reliquis probabilis,emedetur.S i uero in his cque, palamfunt, peccatis inuolutus permanet, cVinquinatus, non meoportet aliqjuid de fecretioribus,cV remotis diuinac fcfentfae proloqui,fed magis obteftari,cV coiue* 10 nire eum ut peccare definat,cV adus fuos a* uitijs emendet. Quod fi ingefferit fte cV prouocauerit nos diccre,quat eum minus redc agentem, no oporteat audire,[pru denter eum debemus eluderc.Nam nihil omnino refpondere,auditoru caufa luti* le non uidetur,ne forte arftiment nos refponfionis penuria declinare ccrtamem,cV fides corum lacdatur non intelligentia propoiiti noftri. Magna contumelia iV gra* ue nobis erit peccatu, ili ita defipiamus ut uideamus eum qui idola colit,effe fob>riu, nos qui deum colimus fobrrj effc recufemus: non hoc fit inter nos, fed magnu i ha< beamus ftudiUjUt fi illi qui errantjhomicidiu non faciunt,nos nec irafcamur quiide. Et fi illi adulterin non comittunt,nos ncc concupifcamus quidem alienam muilie* rem.Si illi amant proximos fuos, nos diligamus etiam inimicos noftros . Si illi rmu* *o tu6 dant his qui habent unde reddant, nos etiam his demus a quibus accipere inon fperamus.Et per omnia nos quia xtcrni feculi haereditate fperamus, pnccellaimus cos qui praefens tantii feculu norunt X fcicntes quia fi opera illoru noftris opcriibus conlata,in die ludicrj fimilia inucniantur ac paria,confufio nobis erit, quod aecgua» les inuenimur m operibus, his qui propter ignorantia condemnantur, cV nulllam fpem futuri feculi habuerunt , Et uere digna confufio eft, ubi nihil amplius giefff* mus ab bis quibus amplius intelleximus . Quod fi confufio nobfs erit,a:quale:s his inueniri in operibus bonis,quid erit nobfs fiinferiores nos ac deteriores examiina* tiofuturareperiatfAuditeergoquomodo dehisnosipfeuerusprophetadoccue*

Httth.ii- rit,adeosautequinegligenter audiuntuerbafapietiasitaait;Reginaauftrifuirget 30 in iudicio cum generatione hac,cV codemnabit ea,quia uenit a finibus rerrg aiudia re fapfentia Salomonis,cV ecce plus qua'm Salomon hic,cV no audiunt, Ad cos; ue* ro qui de nialis adibus gercre pccnitentia detreclabant, ita ait : Viri Niniuitae fur* gent in iudicio cum generationehac,cV codemnabunt eam,quia pcenitentia (ege« rut in prardicatione Ionar,cV ecce plus quam lona hic, Videtis ergo quomodo eos qui erudiebant ex lege, addudtis ad exemplB illis qui ex gentili ignorantia uernie* bant,cV oftendens eos nec illis aequales effe qui in errore pofiti uidebantur, ex ipfa tantum coparatione condemnat.Ex quibus omnibus, fermo quem propofuiimus approbat ,ut caftimonia quae aliquatenus etia ab his qui in errore funt pofit(,c:ufto ditur,muItopuriuscVattentius,cVperfinguIasquafcp,ficutfupraoftendfmuss,fpe 4° cies a' nobfs quf ueritatcm fequimur teneatur,c6 magis quo apud nos obferuaintfae eius praemia aeterna funt pofita. Aliter enim nemo faluus effe poterit, nifi obfterua tionibus prouiribusoperamdederit.DeusuosinfuauoIuntate,unumquen(cpin fuo ordinc femper cuftodfat fratres,cV fibi placere in omnibus concedat, Amern,

IN TERTIAM EPIST. DIVI CLEMENTIS ARG. PER IOAN. SICHARDVM.

COntrainfidiMh*reticorum,quibusiamtumccepnantomniaef]einjijla,attentosiubctClcmcnscjjJeepm fcopos,utdo(irina ueritatk objhruaturaditus lupis, qui poterantper occafwncs in grcgem dommigrrafftt* ri , Eos nero qui M iamfuerant quorHndamperfHaftombHS tradufli, quam C hrijiian<e rcguUpra-fcriptuimfir*

AD I V L I V M ET IVLTANVM EPISCOPOS, 159

nt»&pi\am quorundampfeudoprophetarum decrctisfubfcripfcrant, obteftatur, ne tanquam transfug<e,ab co* rtmj(ientpartib:ti,qttorimtotaproftftio,igmranMnebulisadttmbrata,nuU6ptrtincat,nifiutfubuatanturqu^ iamt pulcbrc uidebanturftbi in cognitione ueri propbcU promouijje.Atq; bic in ignorantiam,ut qua uixfttpeftk uUat c.apitaltor, totis ttiribm inuehitur,eiq; deberi dicit,quod a uero,crga qttod noftroptcfumui ingenio meltut af* ftcliiyiabhorreamufjO- nojira cttlpa xtcrnis nosfupplicijs obnoxiosfttciamus . Vcrcotentionem uero cognittonem ueritattis nobk itacommendat,ut putet parentum,quibus alioqui uita debeatur,nftjeftum non tanti ejje oporterey ut im corum gratiam diutius quamftt noftrefduti integrum,in ignorantiapermaneamus. Ne uero habeant cotena tionutmftudiofi,quod morbofuopr£texant,addit,cam difidij anfam non eos,quiiam ucro prophetx nomen dede rint,qiuafituros,fedquiigmrantiampra:optantes?dijshocipfuminuident,undeinuitilicet,cogunturtamenpro* lo fiterijfalutempendere.

DIVI CLEMENTIS AD IVLIVM

ET IVLIANVM EPISCOPOS EPISTO- L A TERTIA,

jtEHEHS Romanae urbis epifcopus, chariflimis fratribus lulio cV IuIiano,ac rcliquis confodalibus noftris gentibuscp qua: circa uos funt.Oportet fratres omnesdodtores,qui ad fa* Iutemanimaruminftitutifunt,cVadlucrandasanimasepifco* '■?, T

pifuntconfecrati,procundis folicitudinem gerere, cV crrana ! tesaduiamueritatis,cVadportu falutisreducere.Etlicetproi j pter gentes quae circa uos funt, in modico uos errafle contige* rit,rneiius tamen eft redire ad ueritatis uiam,quam diutius in ipfo errore p erdura= re.Quofcunqj enim de his, qui uos errare fecerunt, uel de his, qui adhuc uerbum prasdtcationis non audierunt,poteftis,uobifcum adfumite,cV ad uiam ueritatis re« ducise,ne infruduofi, fed frudtuofi domino inueniamini, Quoniamquidem ficut Animus htimtt* terra cultore negleda,fpinas cV tribulos neceffario producit, ita fenfus uefter Ion= nusconftrtura» giterriporisincuria,muItascVnoxiasopinionesrerum,cVinteIIigentiasfalfafcien gro,quiincuria }o tiaegerminauit.Opuseftnunc muItadiligentia,adexcolendum rusmentisue* fordefcit. ftrae, ut hic fermo ueritatis, qui eft uerus 8C diligens cordis colonus, afllduis exco« latdi.fcipIinis,Veftrumergoeftpracbereobedientiam,cV:occupationes.acfoIicitu dines fuperfluas amputare, ne bonum uerbi femen, enecet noxium germen, Po= teft enimfieri, ut multi temporis negligentiam,breuisc¥afliduareparetdiligen== tia.Incertum nanqj eft uniufcuiufqj uitae tempus, dC ideo feftinandum eft ad falu=* tem,ne forte cundantes morsrepentina praeueniat: fiC hoc acrius adnitendum eft teir p oris fpatio,ut dum eft tempus,colIeda malae cofuetudinis dedifcamus:quod nonaliter facerepoteritis,nifi utirafcamini quodamodo aduerfum uofmetipfos, pro hisqux inutiliter gefliftis acturpiter,Haecenimeftutilisuita,c¥iuftacV:nes 40 ceffairia iracundia,ut unufquifqj in his quibus errauit cV perperam geflit indignea tur, &c" femetipfum accufet: ex qua indignatione accediturin nobis ignis quidam, qui u elut agro fterili immiffus, confumptis cV excoclis radicibus peflima: uolunta tis,bono femini uerbi dei fcecundiore cordis praeparct glebam . Puto autem quod fatis dignas habeatis caufas iracundiae, ex quibus iuftiflimus ignis concalefcat, ft confideretis inquantos uos errores deduxerit ignorantiaemalum^quantosqjla* pfus,.cV quanta prarcipitia ad peccandum dederit,a quantis uos bonis abftraxit, 8C in quae praecipitauit mala,cY quod eft fuper omnia grauius,quod uos in futuro fe* culo aeternis pcenis obnoxios fecit,Nonne pro his omnibus ubi uobis ueritatis lua meneffulfit,ignisiuftiflimae indignationis accenditur ( cY iracundiae deo placitae intra uosconfurgit tncendium, quo c5fummaturcYradicitusintereatomneger*

O z

»6° EPISTOLA D I V I CLEMENTIS

men,fi quod forte in terra malx concupifcentiar pullulauit. Vndc fcV ipfe qui rmifir nos,cum ueniflet,cV omnem mundum uidiflet ad malitiam decIinafie,non comts* nuo ei pacern in errorib us pofito dedit,ne eum confir marct in malis, fed ignorran* tixeius ruinis/ciemia ueritatis oppofuit,ut fiquifone refipifcercr,fcVlumen uieri* tatisafpicerent,deceptosfefcV in praxipitia erroris abftracfios merit6dolerentf,fcV iracundig falutaris ignem aduerfum deceptricem fuam conciperent ignoranti;am, IMtth.ii, Obhocitaq?dicebat:Ignemuenimittereinterram,quemuoloutaccendatur.,Eft ergo pugna quardam qusegerenda nobis eftinhacuita:fermoenimueritatiiscV fcientiaj,neceflari6feparathomi.nesaberrorefcV ignorantia . Sicut fa-pe uidermus putrefadas fcVemortuas corports carnes,a connexione uiuentium membroru fers to ro fecate feparari,tale ergo aliquid eft,quod agit ueritatis agnitio. NecefTe eft ernim ut falutiscaufa filius,uerbi gratia, quifermonem receperit ueritatis, a parentiibus fepareturincreduIis,autrurfumpaterfepareturafilio,autfiliaamatre.Ethoc:mo do mter propinquos fcV cofanguineos credentes atcp incredulos, fcientia? atq; iigno rantiar, ueritatisq? fcV erroris pugna cofurgit. Et ob hoc iterum dicebat qui nos; mu VUtth.io. fit:Non uenipacem mitterein terram,fedgladi5.QuodfidicitaIiquis,&: quoimo* doiuftumuideturfepararifiliosa^parentibusrAudiquomodoiquiaficumiplfisin errore permaneant, neq? illis proderut, fcV ipfi cum illis pariter intenbunt . lufftum igitur cVualdeiufium eft,fepararieum quifaluariuult, ab eoquinon uuIt.Sed fcV illud aduerte, quia non ex illis qui redius intelligunt, uenit ifta feparatio,iIIe e:nim lo uult intereffe pariter cV prodeffe his, fcV docere meliora: fed eft iftud propriu igno* rantixuitium,utconfutantem feueritatisIucem,nonferathaberedeproximio,fcV ideo illis ifta nafcitur feparatio.Nam quifcientiam ueritatis accipiunt,quia bomita* tis plena eft, tanquam a bono deo datam, cupiunt eam, fi fieri poteft, cum ormni* bus habere communem, etiam cum his qui oderunt eos, fcV perfequuntur : fc.iunt enimpeccatum ipforum caufam ignorantiac effe . Propterea idemipfemagiifter, cumabhis qui ignorabant eum duceretur ad crucem, orabatpatremproimter* tuc.2}. fectoribus fuis,cV dicebat ; Pater,dimitte his peccatu, nefciunt enim quid faciiunr. Imitantes quoqj difcipuli magiftrum, etiam ipfi cum paterentur, fimiliterpro in* terfedoribus fuis orabant. Quod fi difciplina nobis eft orare etiam pro interfeido* 30 ribusfcV perfecutoribus noftris, quomodo non etiam parentum,fcVpropinquo* rumperfecutionesferre^cVproconuerfioneeorumoraredcbemus^TumdeMnde etiamiIluddiligentiusconfideremus,qucjfitnobiscaufaparentisdiIigendi.Prcoeo, «nquiunt.quoduitxnoftraruidenturautores.Autoresquidem uitaenoftrepiaren tacntes mim* tes non funt,fed miniftrirnon enim uitam praebent,fed ingrediendi nobis ad Ihanc flnfimtuduitl uitamexhibentminifterium:autorautemuita:unuscVfoluseftdeus.Siautermau toremuitardiIigereuoIumus,iIIumnobiseflediIigendum fciamus. Sedillurm, in« quiunt,cognofcerenopotuimus,iftosautemcVnouimus,cVinaffeduhabermus. Efto non potuentis cognofcere quid fit deus.quid tamen n5 fit deus perfacile fcire potuiftis.* nam quomodo larere potuit hominem,quod lignum, aut lapis, auit aes, 40 ue! alia huiufmodimateria nonfit f Quod (i in hisquae facile deprehenderepiotu* iftis,animum ad difcutiendu noluiftis intendere, certum eft quia in agnitionie dei impediti eftis,non impoffibilitatis.fed ignauiac uitio . Nam fi uoluifletis,ex ipfiis in* utilibus fimulacris profecto accepifletisintelligentiseuiam.Certum eft qui;aper ferrum fada funt fimu!acra,ferrum uero per ignem confectum eft,qui ignis aqua extinguitur,aquaautem pcrfpiritumouetur,fpiritusautema'deoinitiumbaber. Cen.i. Sic enim dicit Moyfes propheta:In principio fecit deus ccelum fcV terram, tenra au tem erat inuifibilis, fcV incompofita, fcV tenebrx erant fuper faciem abyffi, fcV ffpiri* tus dei erat fuper eam. Spiritus iuflu dei quafi in ipfa conditoris manu lucem ffepa* rauitatenebris^poftilludinuifibilecc^IumjiftuduifibtleproduxitjUtfupeiriora

quiidem

AD IVLIVM ET IVLIANVM EPISCOPOS, 161

qsBkdemhabitacuIumfaceretangelis,inferiorauerohominibus.Propteruoscrgo iuffiu dei aqua quae eratfuper faciem terraefeceffit,utterra uobis produceretfrus ctuj s:cui etiam humorum uenas latenter inferuit, ut uobis ex ea profl ucrcnt fon« tes,<cVflumina.Propteruos producere iuffa eftanimantia,cVomnia quaeueftro ufuii,uoIuntatiq3 feruirent. Autnon propteruos uenti fpirant, utexipfisconcia piems fructus uobis terra parturiat c1 Non propter uos imbres perfluunt,cV tempo ra uiiciffit udines mutantrNon propter uos fol oritur cV occidit, cV mutationes lu« nap)erpetiturrNonpropteruosmareexhibetfamulatumfuum,utuobisingratis cunidta fubiaceantr' Nonne pro his omnibus iufta erit ultionis pcena,quia hor um

lo ominium Iargitorem,quem ante omnia cV agnofcere,cV uenerari debuiftis, folum prae: caeteris ignoratisf Sed cV nunc uos ad hanc intelligentiam eius duco. Videtis etemim quod omnia gignuntur ex aquis, aqua uero per unigenitum ex initio fa= <5laieft,unigenitiuero omnipotens deuscaputeft,perquemtali ordine, utfupni dixiimusjperuenitur ad patrem.Cum autem perueneritis,agnofcite hanc effe uo= lunttatem eius, ut per aquas quae primae creaturae funt, denuo renafcamini . Qui eninn regeneratus fuerit per aquam,bonis operibus repletus,haeres efficitur eius a quo in incorruptionem generatus eft.Propter quod paratis animis accedite quafl fiIq;adpatrem,utpeccataueftradiIuantur,cVcaufa eorum fola ignorantia fuiffe prolbetur apud deum.Nam fi poft agnitionem horum permanetis in incredulita*

10 te,uiobisiamperditionisueftraecaufa,cVnonignorantia:reputabitur.Necputea tis quied etiamfi omnem pietatem colatis o rnnemqj iuftitiam, baptifmu uero non acciipiatis,fpcm poffitis habere apud deum, imo maiori pozna digni eritis, qui bo= na coperanon bene operati eftis : confertur enimmeritumbonihominis,exbo» nis geftis, fed fi ita gerantur ficut deus iubet . Deus autem iuffit omnem colentem fe baptifmo confignari:quod fi renueritis,cV ueftrae uoluntatimagisquam dei ob* temipet etis,contt arij fine dubio cV inimici eftis uoluntati eius ♦ Sed dicitis fortaffe: Quiid confert aquat baptifmus ad dei cultum ? Primo quidem,quia quod deo pla« Baptifmmqmd cuit i impletur: fecundo, quia regenerati ex aquis cV deo, renouata fragilitas prioris p roflt , natiiuitatis, quae uobis per hominem facSa eft, amputatur, cVita demum peruenis

$° re ptoteritis ad falutem,aliter impoflibile eft . Sic enim nobis cum iacrameto uerus promhetatefiatuseftdicens: Amendicouobis, nifi quis denuorenatus fueritex io«n,t. aqu;a uiua,non introibit in regnum ccelorum.Et ideo accelerate, eft enim in aquis iftisimifericordia eius quaedam, quae ex initioferebaturfupereas, cVagnofciteos qui Ibaptizantur fub appellatione triplicis facramenti,cV eripit eos de fupplictjs fu« turiw, quafi donumquoddam ofFerens deo, animas perbaptifmumconfecratas, ComfugiteergoadaquasiftaSjfola: funt enimquaepoffunt uim futuri ignis ex« tingruere:adquasqui moratur accedere, conftat ineoinfidelitatis adhucidolum perrmanere, cV ab ipfo prohiberi ad aquas,quae falutem conferunt, properare.Sia ueeinim iuftus, fiue fit iniuftus, baptifmum per omnia neceffarium eft S lufto qui«

4° derm, ut adimpleatur in eo perfectio, cV regeneretur deo : iniufto uero, ut peccas toruim quaegefllt, remifiio concedatur . Omnibus ergo feftinandum eft finemo* ra reenafci deo, cV demum confignari ab epifcopo,id eft,feptiformem gratiam fpi* ritulflandti percipere, quia incertus eft uniufcuiufcp exitus uitae.Cum autem rege« iduulgohodie neraitus fuerit per aquam.cV poftmodum feptiformi fpiritus gratia ab epifcopo,ut appeUmutcon mermoratum eft,confirmatus (quia aliter perfectus effe Chriftianus nequaquam firmationem. poteerit,nec fedem habere inter perfedtos, Ci non neceflitate,fed incuria aut uolun taie : remanferit)ut habeat quod a Petro accepimus,cV caeteri fandi apoftoli praecu piemte domino docuerunt, Sc" demum ex operibus bonis oftendit in fe fimilitudi» hetmeius,quieumgenuitpatris. Pofthaec ueroagnofcatdeumhonorare:honor

O 5

161 E P I S T O L A DIVI CLEMENTIS

autemeiusef},ut ita uiuat,ficut ipfeuult. Vultautemunumquencp ita uiuerc, uthomicidiumcV adulterium nefciat, odium cVauaritiam fugiat,iram,fuperbi* am, iaclantiam refpuat, 8C execretur: inuidiam quoqj, [8C caetera his fimilia,peni* tus a fe ducat aliena . Efl fane'propria quardam noftrae religionis obferuantia,qua nontam imponitur hominibus,qua'm proprieabunoquocj deumcolentecau* fa puritatis expetitur . De caftimoniae dico cautela, cuius fpecies multae funt, fed prima, utobferuetunufquifcpnemenftruataemulierimifceatur,hocenimexecra bile dicit lex dei: quod etfi lex de his non admonuiflet,nos ut canterrj libenter uol» ueremur in ftercore f Debemus aliquid ampiius habere animalibus, utpote ra* tionabiles homines , Sc" cceleftium capaces fenfuum,quibus fummum ftudium lo efle debeat,ab omni inquinamento cordis confcientiam cuftodire.Bonum eft autem 8>C puritati conueniens,etiam corpus aqua dil uere . Bonum uero dico, non quafi principale illud in quo mens purificatur, fed quod fequela fit illius boni hoc inquocarodiluitur.Sic enimSCmagifter nofterquofdam pharifaeorum 8C fcri* barum, qui uidebantur efle carteris meliores, 8C a uulgo feparati, increpabat, di* cens eos hypocritas,quia ea folummodo quae hominibus uidebantur punfica* bant : corda uero, quae folus deus afpicit, tnquinata relinquebant 8C fordida . Ad MrftA.»?. quofdam ergo ex ipfis non ad omnes dicebat : Vae uobis fcribae 8C pharifaei hypo* critar, quia mundatis calicis 8C paropfidis quod deforis eft, intus autem plena umt fordibus:pharifaee caece munda prius quod intus eft,Sc quod deforis eft erit mun* *o dum . Vereenim fi mens mundetur lucefcientiae, cum ipfa fuerit munda ac fplcn dida, tunc etiam eius qui deforis eft hominis,ipfa neceflario curam gerit, id eft car* nis fuar, ut 8C ipfam purificet . Vbi autem ifta quae foris eft purificatio carnis negli< gitur, certum eft ibi ncq; de puritate mentis ac munditia cordis curam geri. Ita er* go fit uc is qui intrinfecus m undiis eft, mundetur fine dubio &C extrinfecus : non femper is qui mundatur extrinfecus, etiam intrinfecus mundus eft, uidelicet cum agit hec ut hominibus placeat.Sed 8C illa ipecies caftimoniae obferuanda eft, ut ne paftlm 8C libidinis folius caufa fceminis coeat quis,ied pofleritatis reparandar gra* tiaiquaeobferuantiacumetiam innonnullis pecudibus inueniatur, pudori efl fi non ab hominibus rationabilibus, 8C deu colentibus obferuetur:ergo omnes pec» J9 cauerunt,&egentauxiliodei.Propterquodchariflim( fertaminifempercharita* tem, 8C a:mulamini meliora 8C fpiritualia, 8C adiuuate uos inuicem, ut deo femper in omnibus placere ualeatis, Amen,

Mi

IN Q.VARTAM DIVI CLEMENTIS E P I S T O* LAM ARG. PER IOAN. SICHARDVM,

" \remur utro,filibet, qutedam tantofeculorum interuatlo aiib decidiffe, qmmfuntinjlituta,qutedam ue*

jopcnitutindefuetudinemabi]ffe,cumcxhac epiftohnonobfcureliceatcognofcere, itlammenfe,to* tT

tiusq; cuhus rationem,quam interfe Chriftittnipecuthrcm habucre,pauiatimfenuiffe, tpfis etiam Clementis tem

poribus:apparetq; eam obfoleuiffe citius,quam effetpauio propius cognita.magna enim epiflok parsin eo con

Hienfa enimiU fumitur,ut inmemoriamrcdigatiduiilitandigcnus,quodnontemere a diledione apudGracos nomeninuenitt

U Chriftianoru qua rcfrigcfcente fenftm prccia uitf peffumicre, cr ut quidq; fuit honefiius inftitutum . At deum immortalcm

«yirrHdicitur quantuhpoftapoftohstemporci EiufmodiautemtumfidtChriftianarumuita,quemadmodumindc~ikapoftcu>

litisdefmbitur,utfubhtdpriuatarummumnomcnchtura,inpubUcumquicquidufpiamcffeta

uifafuit cuiufq; necefitas poflulare, expenfum ab epifcopo tanquam ceconomo . Res fuit perfe honefta,ut uix

alia teque,fed qut lucri cupidioribusfincftram quodamodo aperuerit,qua ad diuitias, quas pro ruderibus ducere

debebant, pcrfaatq; nefks afhirarent . Difhe ruebant cmm nc tcres iUi pontificcs, ut de quorum fde nemim effi

dubiun

AD fCCUSUM HIEROSOLYMITANAM. %63

hium poffet,prout omnium rat.otulit,tartumq;at>lut, ut eorumquicquam abraderent.ut etiam uitamfmfl opuifMl)ct,impenderenibilejfentgrauativfifunt.remeftip^

mpium,^qHodinhmcuik\mpMicoaddiceretur,.co0tumeftprimodecimari,paul6poft,ubW M*iMautioranifa,Q-fardiuncospiguh,*biccl*ftmlcpdm

ommumdefinatum.Xihil adckmamplius,neargmn:ntumfcribens,imprHdentiushic,quod nolim,Camari> nam iftam commoueam .

DIVI CLEMENTIS EPISTOLA

aVA R T A A D ECCLESIAM HIE- ROSOLYMITANAM. jli v E c r i ss i m i s fratribus 6V condifcipul/s , Hferofofy- j nuscuchanif.mo fratreIacobocoepifcopohabitant.bus,Cle- mensepifcopus.CommunisuitafratresomnibuseitneceiTa. T-U) If 4lll I r.a , cV rnaxime his qui deo irreprehenf.biliter militare cupiunr, W&M% uitaaiaPoltolorurri= eorumcp difcipulorumimitariuolunt. * ^ > .; |jCommunis enim ufusomnium,quaefuntinhoc mundo,om* i ^ c "lbu^ef[eaho,mi«'bus debuit : fed per iniquitatem ,alius hoc Zo fuum d.c<c efle, cV ahus illud, cV flc mter mortales fada diu.fio eft . Denicg Greco* rum quidam faplenullimus, hzcitafaenseflea(t,Communia debere efleamico* rum omnia: cV ficut non poteft, inqui t, diuidi aer, necp fplendor folis, ita nec reli* qua quaecommun.ter in hoc mundoomnibus data funt ad habendum,diuidi de* bere,fcd habenda efie communia. Vnde cVdominus per prophetam Ioquirur,di* cens:Eccequam bonum,&quamiucundubabitare fratres in unum . Iftius enim vfaU»; confuetud.nis more retento, etiam apoftoli, eorumq? d.fdpu!.. ut pnedkftum eft unanobifcum 6V uobiifcum comunem uitam duxere . Vnde ut bene noftis, erat Ado 4. multitudinis eorum cor unum,cV anima una, nec quifquam eorum aut noftrum de his qux poflidebar, aliquid fuum cfle dicebat, fed omnia illis cV nobis erant - J- \ 30 commun.a,nec quifquam egens erat intcr nos.Omnes uero qui domos uel agros *" *

poflidebant, uendebant eos, cVpreciaeorum,cVreIiquasres quas habebant,affe » .

rebant,ponentesantepedesApoftoIorum,ficutnobifcumquidamueftrumco^ n '" N

gnouerunt, cV uiderunt, cV diutdebatur fingulis prout cuicp opus erat . Ananias aute uir aufterus, cV Z aphira uxor eius, qui mentiti fun t apoftolis de precio agro * Aflo s rum fuoruin quos uendiderant,nobis pracfentibus in confpetfu omnium circun* ftantium, a confpeclu apoftolorum, propter peccatum eorum cV mendacium quodfecerunc,momude!ati funtambo.Caetera quarde talibuscognouimuscV uidimus, necrecordatione, necdemonftratione digna funt: quapropter hxc uo» bis cauenda mandamus,cV doflrinis 6V exemplis Apoftolorum obedire pr» cfpfe 40 mus, quia hi qui mandata eorum poftponunt, non folum rei, fed extorres fiunt: quacnonfolumnobiscauenda,fed cV omnibus pra^dicanda funt. Relatum eft etiam nobis,quod quidam ueftris in partibus comorantes,aduerfanf fa nis dodri. nis,cVprouteisuidetur,nonfecundutraditionempatris,fediuxtafenfumfu5do* cere uidentur . Multas enim quidam, ut audiuimus,ueftraru partium, fecundum ingenium hominu,ex his quac legunt uerifimilitudines capiunt: cVideo diligenter obleruandumeft,utIexdeicum!egitur,nofecund5propriamingenrjinteIIigen* tiamIegaturueldoceat.*funtenimmuIcauerbainfcripturisdiuinis,qua:poflunt trahi ad eum fenfum, quem fibi unufqu ifcp fponte prafumpftt: fed fleri non opor tctinon enim fenfum que extrinfecus attuleris aIienu,cV extraneum debetis qux.

O 4

i*4

DIVI ANACLET! EPISTOLA

rere,aut quo modo ipfum fcripturarum autoritateconfirmare,fed exfcripturis fenfumcapereueritatis.Etideooportet ab eo intelligentia difcerefcripturarum, quieamamaioribus fecundumueritatemfibi traditam feruauit,SC ipfepoffitea qua: retfe fufcepit competeter afferere.Cum enim ex diuinis fcripturis,integram quis Sc" flrmam regulam ueritatis fufceperit,abfurdum non erit fi aliquid ex erudis t!onecommuni,acliberalibusfiudrjs,qua:forteinpueritiaauigit,adadfertionem ucridogmatisconferatjitatamenutubiueradidicitjfalfacVfimulatadecIinet.In* certumeftenim,etiam iuuenibus uitae tempus, fenrbus autemnecincertumeilt nonenim dubitaturquin quantumcuncpeft quod putaturfupereffe,breuefit. Et ideo tam iuuenes,quam fenes oportet de conuerfione cV pcenitentia ualde effe »o folicitos, 8C fatagere, ut de reliquo ornent animam fuam ornamentis digniffimis, id efi dogmatibus ueritatis, decore pudicitix, fplendore iuftitiae, candore pietatis, altjsqj omnibus quibus comptam decet effc rationabilem mentem . Vnde confi* lium dantesjueftram prudentiamhortamur,utabapofiolicis regulistion receda* tis,fed comunem uitam ducentes,8c" fcnpturas facras refle intelligentes, quar do* mino funt placita, uos ea falubre adimplere fatagatis, ut oratione affidua, cum dei gratiam merueritis, tunc fine fufpicione mali interitus,uota poffint celebrari fefti* ua.Deusautem pacis fit cum omnibus uobis, Amen.

I N DIVI ANACLETI EPISTOLAM ARGVMEN* TVM PER 10. SICHARDVM,

i<5

mc

MAgninfTmD.VauJusmntbreexiflimdt^mquifquefu^docTrinxhabeatautorem.^ecitamuU tofecus TerttdUanus, depra-fcriptionibut contra hareticos, hocplm effe cuiq; defirendum cenfet,quo faniore fu is, atq; meliore nixmfu&fententieprindpe . \ndeq; effe quod Clementem profe quifq; plurisfkcert dckeai: nam is ut dottnnefu* inflituta e Petro kaujit-Jtaprfrogatiuam quodammodo docendiab eo tulerit. At*

US que ita dcmum cuiuslibet ecclefta- dignitatem ejp cottigendamjt quamplurimos autorum habueritftmiles. ~Ea itt

f&ifrvlrt' rcqu'isnonui<kt,AMcktumcffe,quicumClementcfuantiquior,quenthocnomineuelmaximefufficeredebea* mustEiusemmepifcopatM,cuimagniinnoccntiaXu.annispr£lwt,cuminDomitianicruentifiimilmperas »9 toris tempora incidiffet, qui hancfibi operam popofcerat, utjirro igneq;, quod infe erat, C hrifhanorum pcnw riam ad internitionem redigeret, effentifc nonpauci dcfittionem iam,ob diutinum pcriculorum metum, cogitan* tes : eos adpatientiam Anadetus animat, adftrmans eam efje, qua ueluti militari tcjfera,eius nos lmperatoris cffe tmlitcstcflmur,arfcuiusfumusimaginmcreati.vbiwtmhocfccuiciffeputat,ddeftionemproximi,utqua-p4 Uentitumbrafit^lliscommenda^exemploCbriftitiiuicumfiatmmnomenunicenobiicondiarefludere^ex teqta uoluit er dici,er effe omniumparens.

*n*|M*K'

J-UJ?. , H \l

DIVI ANACLETI EPISTOLA

OMNIBVS ECCLESIIS

SCRIPTA,

NACLETVS feruus Chriftilefu.infede apoftolica domi* no feruiens,epifcopis omnibus &C caneris cunclis fidelibus, quicoaequalem nobifcum fortiti funt fidem . Gratia uobis, 8C pax,atq? confolatio multiplicentur a domino in ecdefia, Bene didus deus, 8C pater domini noftri lefu Chrifti, qui fecudum magnamiiericordia fua,regenerauitnosinfpem uiuam, per refurreclione Chrifti Iefuexmortuis,inha;reditatemincor»

ruptibi*

OHNIBVS ECCLESIIS SCRIPTA, itjj

ruptibilem, cV incontaminatam, cV inmarceflibilem, confcruatam in ccrfis, in uos

bisquiinuirtutedeicuftodiminiperfidemcVfalutem,paraiamreueIariintempo=

re nouifiimo, in quo exultabitis, etfi modicum nuncoportetcontriftari inuarijs

tentationibus, utprobatio ueftrae fidei multopreciofior fitauro, quodperignem

probatur: fi tamen in tribulationibus experti,probati inueniamini.Patientes cfto* Kont.f.

tedilecliilimi,quia patientu probationem operatur, probatio uero fpem, fpes au*

tem nonconfundit.Ecce agricola expedat preciofum fruclum terrae,patienter fe«

rcns donec accipiat temporancum cV ferotinum.Si agricola: hafc patienter ferunt

protemporalibusfruclibusiquantomagisuosproa;ternispatientesefredebetisc' ,0 Efiote ergo patientcs cV confirmate corda ueftra,ut aduenientc iudice Chrifto,le=

ticVprobatieireuaIeatis.NoIiteingemifcereinaIterutrum,nciudicemini:ecceiu*

dex antcianuam afiifiit:cxemplum capite charifiimi laboris cV patientia:,propbe*

tas,qui Ioquuti funt in nomine domini,etenim beatificamus qui fuftinuerunt.Suf>

ferentiam fob audiftis, cV f/nem domini uidiftis, quoniam mifericors cV miferator

eftdeus,TribuIationesueftrasaudiuimusfratrestamperueftros,qua'mcVperalio

rum apocrifiarioSjfuper quibus ualde doIernus,uobisq3 compatimur,& auxilium

ferrc,prout ipfe largitus fuerit, qui pro nobis non folum tnbulatus, fed etiam pafi

fuseft,paratifumus. Nolitemirariclwiflirni, quiperfequutionespatimini, quafi

nouiuobisaIiquidcontingat,fedcommunicantesChriftipafiionibusgaudete,ut zo cVinreueIationeglorixeius,gaudeatis exuItantes.Si exprobramini in nomine

Chrifti,beatieritis,quoniam quod eft honoris,gloria:,cV uirtutis dei,cV qui eft eius

fpiritus,fuper uos requiefcet , Nemo autem ueftrum patiatur quafi homicida, aut

fur,aut maleficus,aut alienorum appetitor: fiautem ut Chriftianus, no erubefcat,

glorificet autcm deum in ifto nomine,quoniam tempus eft ut incipiat iudicium de

domo dei . Si autem primum a nobis, quis finis eorum qui non credunt dei euan* i.Prt.4.

gelio f cV (i iuftus uix faluabit ur.impius fcV peccator ubi apparebuntr ftaq; cV fj qui

patiunturfecundumuoluntatemdei, fideli creatori commendantanimasfuasin

benefadis.Nam cV ait Clemens beatus anteccffbr noiter,fimiIis eft omnis ecclefia: l-ibro nono re* #t\H.e*94&'

ftatus naui magnac,quae per undofum pelagus,diucrfis e locis cV regionibus uiros cogmtionum. 30 portat,ad unam potentis regni urbem properare cupientes , Sit ergo nauis au tor

huius, dominusipfcomnipotensdeus,gubernator uerofit Chriftus, tum domi»

ni prorg offici5 epifcopusimpIeat,presbyteri nautaru,diaconi difpenfatoru locum

teneantjhiquicatechizantnautologis conferantur, epibatis autem totius fraterni

tatis multitudo fit fimilis . Ipfum quoqj mare hic mundus habeatur, uentoru uero

uarietatescVturbinu,dtuerfis tentationibus coferantur. Perfequutiones, tribulas

tiones,fiuepericu!a,fludibus exequentur. Terreni uero fpiritus, qui de torrentis

bus uel couallibus fpirant, pfeudoprophetaru, cV feduiftoru, feu praux doclrina:

uerba docentcs. Promontoria uero cVIocacofragofa,hi qui inpoteftatibusfunt,

fecuIiiudices,cVpericulaminanf acmortes.Bithalaflaueroquaeduplicibusunda: 40 fallacisa:ftibusuerberantur,dubf)s mentecVrepromiflionB ueritate nutantibus

coferantur,atq5 his qui irrationabili fidem noftram ratione difcutiunt. Hypocritae

uerocVdoIofipiratisfimiIeshabcant.Iamuerorapidusuortex,cVtartareacharyb

dis,cV faxis illifa naufragia, ac mortifera: fubmerfiones, quid aliud aeftimanda funt

qUampeccatacReftatigituruthccnauiscurfuprofperotutapoflitportumdefide

ratx urbis intrare,cV ita deo precem fundere,ut nauigltes mereantur audiri . Au=

diuimus fratres quodquidamtV detrahunt cVaccufantfacerdotesdei, cupientes

eos damnari,n5 intelligentes forfitan,quod iniuria facerdotum,ad Chriftum pers

tinet,cuius uice fungunturtnec hoc afpiciunt,quod beatus princeps apoftolorum

inftru<ftor nofter ait : Deponentcsigitur omnem malitiam, cVomnemdolum,cV ><Pffr<*»

fanuiattoneSjCVinuidiaSjcVomnesdetradtioncSjficutmodogeniti infantesratio»

1^5 DIVI ANACLETI EPISTOLA

nabiles,fine dolo lac concupifcite,ut in eo crefcatis in falutem.Et dominus per pro

Pp.33. phetaminquit:Qui uuhuitam diligere,&:uiderediesbonos,coerceat!ingiU2m

fuam a malo,& labiaeiusneloquanturdolum . Quiautem ifta tranfgrediuntur,

profeclo tranfgrefTores legisdei,&:contemptores, atcpinobedienteseiusprzce*

Uco.z. ptis exiftiit, Vnde & beatus Apoftolus ait:Si diligitis proximos ficut uofmetipfos,

f / y, benefacitis:fiautemperfonasaccipitis,peccatuoperamini,redargutiaIegequa*

WU4 1 nettKW /, fi tranfgreiTores . Et beatus apoftolus ac praeceflbr nofter Clemens, uir apoiitoli*

/■ ■ cus,& fpiritu dei plenus,cum reliquis fandis collegis fuis ftatuit dicens:Accuifan*

Alht \th ■ d . ucI tcnjfican£N ijcentia denegetur omnibus, qui Chriftianat religionis dt momi<=

nisdignitatem,& fua:legis,uel fuipropofiti normam, aut regulariter prohibica,ne lo

Apojltt*. glexerinturanfgreflores enim fponte legis fuae, eiuscp uiolatores, apoftatae niomia

nanturtomnis enim apoftata refutandus eft, 8C ante reuerfionem fuam non iin ac*

Vrouer.e. cufatione recle agentium, aut teftimonio fufcipiendus, quia uir duplex anirmo in«

uco.i. conftanseftinomnibusufjsfuis.Quicuncpautem,utaitIacobusapoftoIus,totam

legem feruauerit,oftendit autem in uno,faclus eft omnium reus. Quienim dixir,

non mccchaberis, dixit cV non occides : quod (i non mcechaberis, occides auitem,

factus es tranfgreflbr Iegis.Sic Ioquimini,8C fic facite ficut per Iegem libertatis inci*

pientes iudicari:iudiciumenim finemifericordia,ilIi quinonfecit mifericordiiam:

Evch.n- fuperexcellit autem mifericordia iudicio . Et dominus ait : Nolo mortem peccato*

ris,fedutconuertaturcV uiuat.&multaalia horum fimilia.Nemoenim,iniquit io Rom.14. ApoftoIus,noftrumfibiuiuit,cVnemofibimoritur:fiueergouiuimus,fiuermori9 mur,dominifumus. Inhocenim Chrifiusmortuuseft,&reuixit, ut&mortuo* r um & uiuorum dominetur : tu autem quid iudicas fratrem tuum f aut tu qiuare fpernis fratrem tuum f omnes enim ftabimus ante tribunal dei , Scriptu eft emim, Viuoego dicit dominus, quoniam in eoflecletur omnegenu,&:omnis lingua confitebitur deo . Itaqj unufquifcp ueftrum per fe rationem reddet domino . lNon ergoamplius inuicem iudicemus, fed, hoc iudicatemagis,neponatis offendicu* !um fratri ucl fcandaium , Scinius enfen quia multum derogatio praeualet, quan* do derogator creditur fide dignus . Idco fratres uarrjs detracftationibus non o por* tetlabefadi:ariiudices,&:primatesecclefiac,fedmagis apoftoIorum& dodorum j® regulis informari 8C roborari . Vnde iuftum eft, omnes in uniuerfo Romanorum orbe dotfores legis, ea quae legis funt, rede fapere, & operari, & non regulas na* fcentis ecclefix confundere, aut fidem, ac dodrinam apoftolorum uarrjs macula* redodrinis, nec fratresinfeftare.Siautem omnia inhoc feculo uindicataeiTent, locum diuina iudicia non haberent : fuperuacuis enim adbeneficia laborat impen dfjs,qui folem certat facibus adiuuare.Ideo fl aliquis putat deo inhocplacere, quod feruosfuosaccufat, &ut melioresfiant, dicit fehocagere, in uanum labo* ratj&^plusitiuidiaeftimulisagitaturjqua^m charitatis, quoniam gratiae pleniitudo adiedione non indiget,nec ulla requirit commendationis augmenta . Erigunt er= go dofloresconfcientias fuas, &! fiquandoincertistemporum flatibusoppomun* 40 tur,fuftinent mala,quae feculis magis funt adfcribenda quam meritis.Datam enim fcimus fatanae poteftatem, ut feruos Chrifti cribraret, ut quod detritico inueniri pofllt,horreis ingereretur,8t" quod de paleis ad ignium alimenta tranfiret. Ad uos Ua. fpecialiter diflum eft: Nolite timere pufillus grex,quia complacuit patri ueflr o,da re uobis regnum. Venit inter uos gladius perfidorum, ut marcida ecclefiae mem* bra refecaret, 5>C ad cceleftem gloriam perdaceret . Quos habeat Chriftus mihtes, Miteschrijii certamen oftendit:qui triumphu mereantur, per bella cognofcuntur. Scimus au=« cerume pMm tem multos ob id infeftare doflores,ut eos perdat,& propriae uolutatis placita ad* firist. imp!eant.N5 propterea tame docftores,in quantu uires fuppetut,a reda cmu latio

ne &bona intetione reccderedebet,fcietes quia beati pauperes quiperfequut ione

pattun*

OMNIBVS ECCLESIIS SCRIPTA. I(>7

paitiiuntur propter iuftitiam. Nihil autem paftore miferius, qui luponim Iaudibus glorriaf ,quibus fi placere uoluerit, atqj ab his amari delegerit, erit hinc ouibus ma« gnia pernicies.NuIlusergopaftoruplacerelupiscVgregibusouium poteft, perdit eniitm laboris memoria, mens terrenis obligata carceribus.Sicut artiu in fuo quaeqj opierre inuenitur mater inftantia,ita nouerca eruditionis eft negligentia.Nullus er- Nfg/ige/w no* go> praeiudicium alteri faciat,neqj quod fibi fieri non uult,exerceat. Nemo didum mu eruditio* de ailiquo inueniat,quodin eius aclibus non agnofcat. Ego autem labefaiftata non nis. folluim quietem meam,fed cV falutem iniquoru ualetudine, cV rumorum proceliis agmofco:potenseftdiuinitas,immenfa:tempeftatisincerta,bonoferenit3tisamo=

10 ue;r<e. Et quid aliud Chriftus paflus eft pro nobis, nobis relinques exemplum,nifi i.prf.*, ut fequamur tam dodrina eorum, quam cV exemplum f cV patiamur ad uerfa pro Chrrifto,cV cum patribus atqj cum fratribus erucem portemus,eorumcj3 tribulatio nibtus compatiamur,ut Chrifti ueridifcipu!iinueniamur,qui dicit: Qu< uult ueni* Uc.g> re p<oftme,abnegetfemetipfum,cVtolIatcrucem fuam, cV fequatur me. PrxCum- ptiio>eft,fidominorubeneficiafamuIin5fequantur:obfequiumergoa;ftimandum puuo,quodpariturus impendo. Quid eft hoc, quodpluscreditur filrj uocabulum ua.lere, quam obfequium r/ cV non quatritur quid in amoris lance promoueas, fed quaJe ad preiudicium eftimanti nomen apponas,cum apud prudentes fruftra fo* boJem dicimus,nifi exhibeat quod uocatur. Ego uero uolo errore meo alienas cijl

2o pais aflerere,ut fadu quod doleo,admififle conuincar. Odifti, inquit dominus per rpd.su. pr<ophetam,omnesoperantesiniquitatem,perdesIoquentesmendarium.Virum fanguinumcVdoIofum abominabiturdominus,egoautem inmuhiiudine mife» ricardiae tuae introibo in domum tuam, adorabocp in templo fando tuo in timorc tuio . Domine deduc me in iufiitia tua, propter inimicos meos, dirige ante faciem meamuiamtuam.Noneftinoreeorumredum,interiora eoruminfidiae.SepuI» chtum patens eft guttur eorum,linguam fuam lenificant,codemna eos deus.De* cidant a confilrjs fuis iuxta multitudine fcelerum eo*um, & expelle eos, quoniam prouocauerunt te. Et laetentur omnes qui fperant in te, in feculum laudabunt te. Et p>rotegeseos,cVIa:tabunturintequi diligunt nomen tuum, quia tu benedicis

30 iuOo.DomineuthaftapIacabilitatiscoronabiseum. Deoenimperfeclefacrifscan tes:,rion debent uexari,fed portari,confolari,atq? ab omnibus uenerari.ipfi autem qu;a ndo domino iacrificant, non foli hoc agere debent,fed teftes fecum adhibeanr, ut id«omino perfede, in facratis deo facrificare locis probentur: ait nancp autoritas legis diuinan Vide ne offeras holocaufta tua in omni loco quem uideris, fed quem elegit dominus deus tuus.Epifcopus deo facrificans,tefles,ut prajfixum eft, fecum halbeatj&pluresquamaliusfacerdos.^ficutenimmaioribushonorisgradibusfun gitur,iicmaioriteftimonijincremetoindiget.lnfolennioribusquippediebus,aut vi 1 ,aut v.aut 1 1 i.diaconos, qui eius oculi dicuntur, cV fubdiaconos atq? reliquos T>kconi,ahocu mi:n iftros fecum habeat,qui facris induti ueftimentis,in fronte cV a tergo, cV preO Hs funt epifcoa 40 by teri e'regione dextra leuaqj, contrito corde cV humiliato fpiritu, ac prono ftent porum. uu;lt:u,cuftodientes eum a' maleuolis hominibus,cV cofenfum eius prarbeant facii* flciio .Peracla autem c6fecratione,omnescomunicenr, qui noluerint ecclefiaflicis omnes commu carexeliminibus, ficenimcVapoftoliftatuerunt.Seruite,inquitdominusperpro* nicent. phiecam Dauid,in amore cV exultateei cum tremore. Adorate pure,ne forte irafca rftlm.2. tur cV pereatisde uia:ille enim no perit de uia,qui rede graditur,cV precepta cufto dit maiorum.Doceriergoomnesoportet,quidominifacerdotiofunguntur,utcV ceteros inftruant,cV fibi proficiant.Scriptu eft autem.Qui dodi fuerint,fulgebunt D<«. "• quaifi fplendor firmamenti:cV qui ad iuftitiam erudiunt muItos,quafi fteUe in per^ pettuasa?ternitates.EtaIibi:PopuIusautemfciensdeumfuu,obtinebitcVfaciei, cV Dit/Mfc dotcTtiinpopuIodocebut multos, Ipfa enim ueritas per fe infert, cV dicit; Beatus eft

168 DIVI ANACLETI EPISTOLA

Mrfttb.it. quinofueritfcandalizatus inme.Illeproculdubio fcandalizatui indeo;qurirecle

non docet,SCqui eius fcandalizat epifcopum,ueI facerdotenr.impienanqj aigentes

funt imprj:neqj intelligent omnes imprj, porro docli intelligct, omnes eninn in in*

t.io<(«.4. uicemhumi!uateinfinuate,quiadeusfuperbisrefiftit,humilibusdatgratiam,Nos

lite, inquit loannes apoftolus, omni fpirituicredere, fed probate fpii itus fi ex deo

fint, quoniam pfeudoprophetae exierunt inmundum . Et idem ipfealibi aiit; Vos

quod audiftis ab initio,in uobis permaneat:fi in uobis permanfent, quod alb initio

audiftis,cV tios in filio cV patre manebitis; cV hax eft repromiiTio,quam ipfe pollici»

tus eft nobis,uita aeterna. Ffacc fcripfi uobis de his qui feducut uos,3t" uncftio quam

accepiftisabeo,maneat inuobis.Etnonneceflehabetisutaliquis doceat uios, fed io

ficut undioeiusdocet uos de omnibus,cV uerum eft,cV non eft mendaciu,ick ficut

docuit uos,manete in eo,ut cum apparuerit,habeamus fiduciam, cV non comfuru

damur ab eo in aduetu eius . Scitis quonia iuftus eft, fcitote quonia cV omniis qui fa

cit iuftitia,ex ipfo natus eft. Videte quale charitate dedit nobis pater,ut filfj <dtei no^

minemur,cV fimus:propter hocmudus no nouit nos,quia no nouit eunxCIharifTi

mi nuc fiifj dei fumus,cV nondu apparuit, quid erimus.Scimus quoniam cum apa

paruerit, fimiles ei erimus, quoniam uidebimus eum ficuti eft,cV omnis quii Ihabet

fpe hanc in eo,fanc5tificat fe, ficut cV ille fandus eft.Omnis qui facit peccatu.,£V inia

quitate facit, cV peccatu eft iniquitas, cV fcitis quia ille appar uit,ut peccaca to Iei ct,

cV peccatum non eft in eo » Omnis qui in eo manet, non peccat, cV omnis qu ipecs zo

cat,non uidit eum,nec cognouit eum.FiIioIi,nemo uos feducat:qui facit iuiilntiam,

loan.s. iuftuseft,ficutcVilIeiuftuseft.Quifacitpeccatu, exdiaboloeft, quoniam alb iniiio

diaboluspeccat:inhocapparuitfiliusdei,utdiftbluatoperadiaboli.Omnis quina

tus eft ex deo, peccatum non facit,quoniam femen ipfius in eo manet, cV nton po*

teft peccare,quonia ex deo natus eft , In hoc manifefti funt filrj dei, cV filrj diaboli:

omnis qui non eft iuftus,non eft exdeo, cV qm no diligit fratrem fuum: quioniam

viorftt.3. haec eft annuciatioquam audiftis ab jnitio,m diligamus alterutru.Non ficuc Cain,

qui ex maligno erat, cV occidit fratre fiiu, & propter hoc occtdit eu, quonia opera

eius maligna erant, fratr/s autem eius iufta . Nolite mirari fratres, fi odit uos; rn uns

dus: nos fcimus,quonia translati fumus de morte in uitam,quoniam diligirmius fra 30

tres:qui non dil'git, manet in morte . Omnis qui odit fratrem fuum, homiciicSa eft:

cV fcitis, quonia omnis homicida no habet uitam aeternam in fe manentem. Iin hoc

cognouimus charitate dei,quonia ut ille pro nobis anima fuam pofuit.ita cVn os de

bemus pro fratribus animas ponere.Qui habuerit fubftantia mundi, cV uidorit fra

trem fuum neceflitate habere, cV clauferit uifcera fua ab eo, quomodo charatas dei

manet ineorFilioli mei,no diligamus uerbo necp lingua, fed opere cV uericaite. In

hoc cognofcimus quoniam ex ueritatefumus,cV in confpeclu eius fuademus cor*

di noftro:quoniam fi reprehenderit nos cor noftrum,maior eft deus corde noftro,

Confcietk no* & nouit omnia.ChariiTimi,fi cor noftru non reprehederit nos, fiduciam habemtis

fird ttrguit nos ad deum:cV quicquid petierimus, accipiemus ab eo, quoniam mandata eius tcufto 40

dctinqmntcs. dimus,cV ea qua: funt placita coram eo,facimus.Et hoc eft mandatu, ut credamus

in nomen filfj eius lefu Chrifti, cV diligamus alterutrum, ficut dedit mandaitfll no«

bislcV qui feruat mandata eius,in illo manet, cV iple in eo, cV in hoc fcimus qtnonia

manct in nobis,de fpiritu quem dedit nobis.Et ficut deus creator,qui homiraem ad

fimilitudinefuam creauit,charitas eft,bonus,iuftus, patiens, atcg mitis, cV rn.iferi*

cors,cV reliqua uirtutum fancftarum infignia,qug de ipfo Iegunturjita homo crea*

lmgodeinuds tuseftutcharitatemhaberet, utbonuscViuftus,utpatiensatqjmitis,mundus, cV

tarumnosuirtu mifericors foret . Quas uirtutes quanto plus quifqj in feipfohabet, tantopiropior

tuadmonere de eft deo,£V maioreft,atcg fuiconditorisgerit fimilitudinem.Si uero, quodab fiit,alt»

hrbtu, quisperdeuiauitiorQj&dtuortiacnminumjabhacnobiliflimafuicoditoris fimi*

litmdine

OMNIBVS ECCLESIIS S C R 1 P T A, 169

litmdline deuius aberrat, tunc fiet de eo quod fcriptum eft :Homo cum in honore ppi.4J. eflet:,non intellexitjcVcomparatuseftiumentis infipientibus, cVfimilisfaduseft illisi. Quis maior honor potuit homini efle, qua'm quod ad fimilitudine fui f asftoris condereturCcVeifdemuirtutumueftimentisornaretur,quibus&rcoditorfdequo Iegit:ur:Dominusregnauit,decorem indutuseft,ideft, omnium uirtutum fplen* vfd.91. dore :,8C totius bonitatisdecore ornatus. Vel quod maius homini poteft efie dede= cus,aut infeltcior miferiajqua^m ut hac fimilitudinis gloria fui conditoris amifla,ad infoirmem 8C inrationabilem brutorum iumentorumcjjdelabaturfimilitudinemC Quaipropter quifq? diligentius adtendat primae conditionis fuae excellentiam, 8C

lo uenerandam fandae trinitatis in feipfo imaginem agnofcat,honoremq5 fimilitudia nis diiuinae,ad quam creatu eft,nobi;itatemorum,executionem uirtutu,dignita* tem tmeritorumhaberecontendat, utquandoapparueritqualisfit, tuncfimilisej appaireat,quifemirabiliterad fimilitudinem fuam inprimo Adamcondidit, mira biliiuisqj in fecudo reformauit.Omnis igitur homo qui adimagine dei faclus eft,ils lum idebet imitari,cuius ad imagine coditus efl:illius debet fequi uefiigia, qui eum ad 1 maginem fuam condidit . Confiliariu uero ac protedorem meliorem reperire non poterit, quam illum qui eum ad imagtne fui condidit, qui eum preciofo fan* guinie fuo redem it, 8C propter eum homo fiert non eft dedignatus . Quem procul dubiio inueniet, fi in eum totam fpem fuam, iuxta Pfalmiftae uocem proiecer it: ait

ic nancf:Profjcefuperdominumcuramtuam,cVipfeteenutriet,necdabitinaeters vfd.f*. nunn flucluationem iufto . Omnis enim homo fua caufa deficiens, 8C in fuis haefi* tans confilfjs,quaerit fibi amicum fidelem,in cuius confilfjs confidat,qui in fuis dif* fidelb;at,cV talem fiduciam habet in illo, ut omne fecretum fui pecforis ei pandat 8C apeiri;at.Quiddulciuseft,quam habereillum cum quo omnia poflis loquiutte* cum ^Si ifta cum hominibus fiunt, quanto magis cum deo hoceft agendum, qui omnies uult faluos fieri,cVnemine periref Nam fi ueraciter deum credimus,eumqj diligi mus ut debemus, Qc proximu ficut nofmetipfos, in eumqj totam fpem pros teceriimus noftram, ipfe nos eripiet, 8C confolabitur ♦ Et flcut per angelum f uum, T>nn.\^i Abacuc prophetam cum prandio in lacum leonum ad Danielem uatem mifit, 8C

5° Philippum unum de feptem diaconibus,ad eunuchum:ita dabit uobis liberatione Aft. s. &C cotnfoIationem.Hec fedamini chariflimi,cV nulli unquam nocete.Fratres eftis, tnuioem uosdiligite, ut ueri deidifcipuli dici cYefle mereamini : nam quirancida cOrda uiuoru inficit, malitiam inter homines fpargit : cVqui detrahit fratri fuo,ho« miciidia efi:cV qui abftulerit aliquid patri uel matri,dicitcj3, hoc peccatii non eft,ho* miciidlae particeps eft. Pater nofter fine dubio deus eft,qui nos creauit i mater uero noftra ecclefia,quae nos in baptifmo fpiritaliter regenerauit.Ergo qui Chrifti pecu nias ,cV ecclefiae rapit,aufert,uel fraudat,homicida eft, atqj homicida ante confpea durai iudicis efle deputabitur. Qui rapit pecuniam proximi fui, iniquitatem ope* ratu r"qui autem pecuniam, uel res ecclefiae abfiulerit, facrilegium facit , Priuilegia 4° enim ecclefiaru 8C facerdotum,fancli apoftoIi,iuflu faIuatoris,intemerata 8C inuio Iata otmnibus decreuerunt manere temporibus . Leges ecclefiae apoftolica firma^ mus aiutoritate,cV peregrina iudicia fummouemus. Vnde 8C dominus metionem Gen.19. facie nis Loth, per Moyfen loquitur, dicens: Ingreflus es,inquiut,ut aduena,nun« quid ut iudicesc1 Vnaquaeq? enim prouincia tam iuxta ecclefiafticas qua'm iuxta fe cuIiBerges, fuos debet iuftos, 8C non iniquos habere iudices: 8C non externos,nifi apofl olicae huius fedis decreuerit autorftas, quatenus q uicuncp caufam habuerit, apud fuos iudices iudicetur,8c"nonad alienos caufa uagandi ftimulante proter* xij.iudices cu* uia, : aam defpiciens patriam tranfeat, fedad duodecim eiufdem prouinciae iudi- uifyprouincU ces,ad quorum iudicium omnescaufx ciuitatum referutur, deferatur negocium. Si aut;em fuerit ecclefiafttcu,apud epifcopos,interueniente primate,fi maior caufa

P

170 DIVI ANACLETI EPISTOLA

fuerittfiuerominor, metropolitano : fi uero fuerit feculare, apud eiufderrs oxdv nis uiros,iudicio tame Epifcoporum : cum apoftolus priuatorum C hriftianiorum caufas, magis ad ecclefias deferri, cV ibidem facerdotali iudicio terminari uoluir. Omniscmmoppreflus,liberefacerdotum,fiuoluerit,appelletiudicium,cV anu!» lo prohibeatur ,ied ab his fulcia tur,cV Iibcretur.Si aute difficiles caufac,aut rmaiora negocia orta fuei int,ad maiorem fedem referantur.Et fi illic facile difcerni mon po« terint,autiufteterminari,ubifueritfummorum congregatio cogregata, quiodper fingulos annos bis aut ter flert folet cV debet, iufte tV deo placite coram patrtiarcha, aut primate eccIefiaftico,cV coram patritio,fecularia iudicentur negotia in commu ne. Quod fi difficiliores ortac fuerint quxftiones, aut EpifcoporG uel maioruim iu< to trefcrantur dicia, aut maiores caufte fuerint,ad fedem apoftoiicam, fi appellatu fuerit t appeb letur: quoniam hoc apoftoli ftatuerant, iufllone faluatoris,ut maiores fcV diffficilio» res quxftiones femper ad fedem referantur apoftolica, fuper quam Chriftus unt* uerfam conftruxit ecdefiam,dicente ipfo ad beatum principem apoftoloruim Pe<

M<ttih.i6 trum:Tu es,inquit,Petrus,cV fuper hancpetram aedificabo ecclefiam meam.Sit ec go fratres conftantia ueftra aduerfus contentiones eorum, qui aduerfa fapi unt,&

Mttth.io non qua:dei funt,cV erit fortior petra,coftantia ueftra,licutfcriptumeft:Ne' timue riiisabcis, cVnecpterreaminiafacie eorumquicorpus occidunt, animam autem non poffunt occidere.Quod autem in aure auditis, prardicate in lumine, ill um ti*

».Cor.to mentes qUj p0teft anima £V corpus occidere, cV mittere in gehcnam. Fratres mei, io incarneenimambulantes, nonfecundum carnem miiitamus, armaenim militiae noftrar, non carna!ia,fed potentia ad defiruclione munitionu,c6filia deftruentes, cVomnem exaltationeextollentem feaduerfum fcientiamdei,cVincaptitaitaterr» redigentesjomnem cogitationem in obfequium Chrifto perducentes. De cactero fratres confortamini in domino,utin potentia fortitudinis eius, cV pax uobiis muU ta,cVgratia a deo fcVdomino noftro fefu Chrifto miniftref . Ampledimur S* ofcu» lamur,ac fi praefentesjcharitatem ueftram,in unitate fpiritus,cV in uinculo pacis et charitatls Chrifti: propter ouod cbariflimi expetfJantcs fatagite immacuIat:i,fcV in* uiolati inuemri m pace,cV domini noftri longanimitatem falutem arbitramiini. Si* Cf ifioltVttuU. Cut fcV chariffimus frater nofter Paulus,fecundum datam fibi fapientia fcripfit uo* 30 bis, ficut in omnibus epiftolfs Ioquens in cis de his,in quibus funt quacda dtifficilia intelle<?tu,que_ indo&i fcV inftabiles deprauant, ficut fcV caneras fcripturas aid fuam perditionem. Vos tgitur fratres prarfcientes cuftodite, ne infipientiu errore tranf* ducli_excidatis a* propria firmitatetcrefcite uero in gratia fcV cognitione dorninino* ftri Iefu Chrifti fcV faluatoris. Vos autem chariffimi, mcmores eftote uerboru quae praedicla funt ab apoftolis domini noflri lefu Chrifti,qui dicebant uobis,quoniatr» 1» cpijl. m nouiffimo tempore uenient illufores, fecundu fuadefideria ambulantcs in im«

*"**• pietate^hifuntquifegregantfemetipfoSjanimaleSjfpiritiinonhabentes.Vosaua tem chariflimi fuperedificantes uofmetipfbs fandifllmae ueftre fidei,in fpiritu fan* c1oorantes,ipfosuosindilec1ionedei feruate,expedantesmifericordiam<dominf 40 noftri lefu Chrifti,in uitam xternam.Et hos qoide arguite iudicatos, illos uiero fal« uatc de igne rapientes,alfjsaute mifereminiin timore, odientes eam, quarirarnalfs eft,maculatam tunicam . Ei aute qui potens eft uos coferuare fine peccato, fcV con* ftituere ante confpeclu glorfa: fua: immaculatos, in exultatione foli deo faluatori noftro,pcrIefumChriftumdominumnoftrum,gIoria,magnificentia,cVirmperiiJ9 fcV poteftas ante omnia fecula,fcV nunc fcV in omnia fecula feculorum, Amen.

D

I N PRIHAM EVARISTI EPISTOLAM A R G VT* MENTVM PER IO. SICHARDVM.

lumultumc];derecei>tisecclcfiieinjlitutiscogiUntem,torfit mealiquandiu illa infyeciemttmihitioftt,dt diwmsccrm>nu,p*fertim,cH\mulkw(erisiUMfHnftiiniinU

" ftiot

D I V I E V A R I S T I EPIST. I.

17'

libuit indiith caufa condemnare, ita uifa eft infolentior, quamut credi a quoquam ficile pofiit apofiolos habuiffe

ttutores. R\.eliqua enim ecclefia> ex \aagna parte eimfunt loci,ut etiamfi otiofaplerifij; uidcantur, ipfie tamen qua*

lefcunq; rtwmefatis declarant,quam ab honefio principio degenerauerint. Ua-c autemfola,cxtra cxteraruprope

omniumfibrtem,regium quendam imitata apparatum, in eo tantum occupata efi, ut non modo cpifcoporum, eos

dico quiimccc\efi]shodiefacrificant,iuffacapeffant,uerum er ad nutuminferuiant.Deofiulanturcnimmanus, Leuit^hodie

mouentc«tpita,deducunt,reducuntada\taria,atq;demumhicomnialicetconftjicere,qu£uelinpotcntifiimiregk uocantur.

tula poterrant accidere .Anacleti autem epifiolam cum legiffem, ©" eam qut nunc in manibm efi Euarifti,ftatim

aniimduerrticircadiaconosufuueniffe,quodnufquamnon,nimirumabhonefiispartibm,reminmoUitiemquan3

dam decidiffe,®- d loco quempoterat cum dignitate tueri,in nugasquafdamplm quampueriles uocatam. Pra-tcr

lo alia cnim que effent diaconoru cure credita,hocerat nonpoftremu, ut obfcruarent tanquam excubitores,epifco pos omniWm modis rebm facris intentos, atq; hacde caufa defeparumfolicitos, ne aduerfariorum incurftone,id qmdf^dmmftdffemrifimi\eefi,facraturbarltm,auta\iquaipfisreifan^

modi infidlijs cum effent omniafufbec~ht,fuere aliquandiu ab oculk epifcoporum . Nh«c cum altifiimafit,quod huc pcrtinet,jfecuritas, poterant iUapulchre abrogari, ne, quodfolct fieri, dum iUapaulb acutioribus rifum moucnt, dent etiami occafwnem,qua de maximk quibufq; nihilo meliusfentiant. Haclcnus de diaconis . Cieterum quod ad matrimomium pertinet,docet Euariftus ea tantummodo rata effe debere,que tcftepopu\o,fo\enniritu effentpcr* atta,oblattione anteafktta. Hic nondubito exorituros, qui tanquam anile,hoc quicquid efi rei,putent abijciendu. Hw uelim in memoriam ueniat noftrorumficculoruftnifteritas,quo uix utcunque durant nuptU his aufbicijs qu£ *b Huarifttopnefcribuntur exorfie . Qttid ergofuturum exiftimamus,fi clandeftinoidfiat affenfu, remotk arbis

,0 trk?cumfacilecuiqueeffet,quodrcccpiffetuxoriinfiaari,autprorenataexdudereomninoquamhabuiffetufu* rariasn.OibUtionum uero eiufmodi qwefiebant nuptiarum die,meminit etiam TertuUiamts in eo UbeUo cui titulu ficit,de corrona miiitk,cumfciiicctqu£dam confirrent in menfam,qu£ in ecclefta tumpublicepauperibusfcruie» bat,utcr><tddlostanquampartescelebritatkhuiuspcruemrent,undercftccrentur.Eiusnimirumreifuntinhunc iifquedicmt,mfijMlor,inGermania,exipfauetuftatedurantUueftigia.Afacrocnimutprimumfuerintcum no» ua nupta neuerfi domum,pro ipfisfbribus,mifiilia qua-dam in confluentem turbam, que officij gratia comitatur, procutufifiucfacultatibus mittunt.

PRIMA EVARISTI EPISTOLA AD

ECCLESIAM AFRICANAM.

ilectissimis fratribus,uniuerfisAfric£regionisepts

fcopis,Euariftus.ConfuIentibusuobisfratres chanflimi, quid -r--.ii) 2-3 \\ 1.5 fuper His quac in ueftris continebantur fcriptis, uifum nobis efe fet,uel quitj docilis ratio perfuaderet,aut quid a beatis apoftolis nobis traditum,aut cuftoditum remaneret, optantes,ut retuli* ftis,noftris inflrui documentis . Siquidem dilecftioueftranor* __ mam fequuta prudentium, ad fedem apoftolicam referre ma« !uit,quaifi ad caput, quid deberet de rebus dubrjs cuftodire, potius quam ufurpa* tione prarfumere. Diaconi,qui quafi oculi uidentur efle epifcopi,in unaquaqj ciui vn.<few>»'t» 40 tate,iux;ta apoftolorum conftituta, feptem debent effe, qui cuftodiant epifcopum sM**' ««f* prxdicaintem, ne aut ipfe ab infidiatoribus quoquo modo infeftetur,aut laedatur a te' fuis,aut uerba diuina detrahendo,aut infidiando polluantur, uel defpiciantur,fed ueritas iTpiritali redoleat feruore,pax praedicata labtjs, animi cum uoluntate cocor . . det.Simiiliter cuftoditum cV traditum habemus,ut uxor Iegitime uiroiungatuoli Co"'"2w?"<e terenirnlegitimum,ut a patribusaccepimus,cVafanclisapoftolis,eorumcgfuc= l'mle&t'mt cefforibius iraditu inuenimus,non flt coniugiQ,nifi ab his qui fuper ipfam faemina dominaitione habere uidentur,cV a quibus cuftoditur ,uxor petatur, cV a parentt* bus,prc>pinquioribus,fponfetur,cV legibus detur, cV fuo tempore facerdotaliter, ut mos eft,cum precibus cV oblationibus a* facerdote benedicatur, cV a paranym» phis,ut cofuetudo docet,cuftodita, cV fociata aproximis,tempore congruo peti*

P z

tyz PRIMA EVARIST! EPISTOLA

ta.legibus dctur, &C folenniter accipiatur, 8C biduo ucl triduo orationibus uacenr,

&C caftitate cuftodia nt,ut bonas foboles generentur,cV domino fuis in ad ibuspla*

ceant . Taliter cnim &C domino placebunt, &C filios non fpurios, fed legitirmosaicp

harreditabilesgenerabunt. Quapropterfilfjcharilfimi, &C meritoilluftres,,fideca*

thoiica fuffraganie, ita peracla iegitima fcitote effe coniugia : aliter uero pirarfum»

pta,nonconiugia,fedautadulteria,autcontubernia,autftupra,uelfornicaitiones,

potius quam legitima coniugia effe non dubitate, nifi uoluntas propria fulffragata

fuei it,cY uota fuccurrerint legitima:nam frutflus diuinus eft, praecepta diuiina cu*

ftodire,eaquocpdefererepra:fumptionefierinuliidubiumeft. Curergoiindignu

eft unitatc ecclefix cuftodire,cum idem omnes pariter &C fentiamus &C prfonucie* »<>

musfSi aliterenim praefumptafuerint,perdunt profecfto ipfi tranfgreffforesfe»

ipfos,quifemetipfosdecipiunt.Ha:ccun(fta,recitandaperomnesAfricantasecc!e

fias,fcnpta dirigite, 8c" iftis connectite quas adiunximus literas pre_fedorurm,utde

his quae inique laudantur,fi quid tale probari poterit, iudiciu fiat, &C inbibiita cocr*

ceantur,& prxterita mala,& illicita coniugia fi doceantur admiffa,digna fteuerita»

tecorripiantur.Deca-terouerocaueanturtaIiaperomneseccIefias,neecc:Iefigfan

ditas,per noftram fatigata negligentiam,perdat priuilegia,quse eft per uinos ucne

rabiles confequuta . De his uero quibtts ab infidiatonbus fatigamini, undle &C nos

cofulere,cV a nobis edoceri inter caetera uoIuiftis,eo quod fint quida qui airbitran=

tur de patre folo didum effe, quia ipfe folus habet immortalitate, &C luceim habu ;

VtrtefuAdute tat inacceffibilem, ita eos apoftolicis repercutite ferulis, & diuinis redarguiite prae*

iiuccefibili. ceptis.Nonenim foIuspaterfinefiIio,luceminacceffibilemhabitat,quia uibipater

eft,ibi etia filiu effe indubitabili fide credendu eft:nam fi fb! us pater fine filiio, quod

dicerenefaseft,Iucemhabitatinaccefllbile,neceffeeftutfequeftratampaiteraftlio

habeat manfione . Quod Ci ita eft,quona modo idem filius ad dextera patrris ftans,

A(t .7. a beato martyre Stephano dicitur confpiciffi fecundB eos fblus dicitur fedlibus Iu*

ciscotineri . Abfithocafenfufideliu, Chrifto in unitatefideiadhxrentiuU quonia

ficutnonobeft filio,cum folus paterdicitur Iucemmaccellibiiehabitare.,itanon

obeft patri,cum fapienua,quae efl filius, gyru cceli fola dicitur circuire . Pater itaqj

cum lit inuifibiiis,cV ingenitus in fe, in filio uifus apoftoli teftimoniocoprrobatur,

&C in filio,a fe inenarrabiliter genito, manfiffe ac requieuiffe monftratur , iipfo filio

Ecd.24- inpropheta !oquente:Quigenuitme,requieuitintabcrnaculomeo.Etiineuan*

io<t».>4gelio:Paterinmemanensfacitoperaha:c.Et:Deumnemouiditunqua,niifiunige

io««.t. nitus filius,qui eft in finu patrisvSi in finu patris eratfiliusab initio,cV ex corde pa

pp.44. trisuerbubonumeructatSeft,quomodo nonex cordepaternoc6fiftenis,Iucem

cum eodem inacceffibilem habitaffe credendus cft f Nunquid pater abfqj? ulia lu*

ce in fiiio potuit comanere, aut in tabernacuio filfj fine eadem potuit requiiefceref

cum idem filius candor fit aeterna: lucis, &C fpeculu fine macuia deitatis, qiuam Sas

lomon fuperfalutem fuam dilexiffe fedicit, in cuius fpecie femper delecl.arigeftu

Up-i7- uit:Super falutemcVfperieVnquit,diIexiillam,cVproIucepropofui habtereeam,

quonia inextinguibile eft lumen eius.Hanc igitur I ucem Dauid propheta defide*

pp/.4i. rans,anxius proclamabat dicens:Emitte lucem tuam &C ueritate tuam. Et: iterum:

In lumine tuo uidebimus lumen.rn hutus igitur luminis claritate,filius feiipfum in

joan.17. montetnbus difcipulispraeoftendit,quimetumortispertcrriti, proftratiqjjinfaci*

em,finem fibiumeadeffe fenferunt. Hancinquam lucem in fe fuiffedemconftrans

lo««.ti. filius procIamabat,£V ut in eade incederent,difcipu!os prarmonebat : Durm lucem

habetis,inquit,ambulate inluce.Et iteru: Ego fum lux huius mundi, qui ilequitur

ionn.i. me,no ambulat in tenebris,fed habebit lumen uita: ajternat . Et Euangelilfta : Erat

lux uera quae illuminat omnem hominem uenientem in hunc mundu.Sn harc lux

quae credentibus promitMiir, in fiho effe probaf, cV cum aeterno aeternaeffe dict*

tura

ECCLESIAE AFRICANAE SCRIPTA, 175

tur,qtuomodo a uobis ab inacceffibili Iucc patris filius feparaf ? Si enim filius deus ueruss, 8C uitaartcrnaeft,finedubioinhacIuce fimulcumpatrehabitarecreden* dus e:(l, quam nullus modo nofirQjin hoc mortali corpore coftitutus,potis cfi ali* quatenus cotueri, fedcuapparuerit,tuc uere illu uidebit ficuti eft,quieius cofpedi bus dlignus fuerit coaptariJcV no ficut Moyfes,cauericj3 prophetar per e_ nigmata 8C figur:am,fedipfamucraciterinfiIio,fccunduapofl:olu,contuebiturdeitatisimagu nem„Namfihunceundem6^prophetaeteftimonio fubfequenter fercno mentis intutiu inuefiigare uolucris, inuenies filium no pofle ab hac luce patris penitus fe« parari : quoniam cum folum filium dixerit in terra cum hominibus conuerfatum,

lo patre:m ab illo non eft credendum fieri alfenum.Si teftimonium enim hominfi ac*

cipirmus , teftimonium dei maius efhquoniam hoc eft teftimonium dei quod maius \.lo<tn.s. eft,qan'ateftificatuseftdeftliofuo.QuicreditinfiIiumdei,habetteftimoniuquod teftifiicatus eft dc filio: cV hoc cft tcftimonium, quoniam uitam arternam dedit nos bis dcus,& haec uita in filio eius eft.Qui habet filium,habet uitam : qui non habet filiurm dei,non habet uitam.Hazx fcribo uobis,ut fciatis, quoniam uitam aeternam habe:bitis,quicreditis in nomine filfj deC&hgc cft fiducia quam habcmus ad eum, quia iquodcuncp pcticrimus, fecudum uoluntatcm eius,audit nos, 8C fcimus quia audit: nos quicquid petierimus.Scimus quoniam habemus pctitiones quas poftua lemuis ab eo . Qui fcit fratrem fuum peccare peccatum non ad morte,petat,cV da«

20 bitur eiuitapeccanti nonadmortcm. Eftpeccatumadmortem,nonproillodico ut rosget quis : omnis iniquitas peccatum eft, cV cft peccatum ad mortem . Scimus quiaiomnisquinatuseftexdeo,nonpeccat,fed gencratiodei conferuat eum, 8C malignus no tangit cum.Scimus quia ex deo fumus,c¥ mundus totus in maligno pofitius eft.Et fcimus quoniam filius dci uenit,cV dedit nobis fenfum, ut cognofca* musiuerudeum,&fimusinuerofilioeius:hiceftucrusdeus,cVuitaa:terna.Hacc uero fratrcs prardicate,ha:comnibus nunciate,uos uero inuiceexhortamini,per« feclieftotc,fempercpgaudete: pacemautemfeclaminiinomncs, cVdeus pacis&r dilecliionis erit uobifcum . Deo autem 8£ patri noftro gloria in fecula feculorum, ugo dodifU Aracn. Dataix.Calcnd.ApriliSjValcntc&Veterevv. cc. coss, moruuimum

3° iudicio,Virii

IN ALTERAM EVARISTI EPISTOLAM A R G V clarifiimiscoit*

M E N T V M, PER IOAN. SICHARDVM» [ulibus.

ECclefi<e,cuiusfaniiimodulatifimd interfeproportione memhnfunt, Chrijlum conftituit h<ec epijloU cda pmt <<yfponfum-jcuius diih itdperomnidiubetfponfam effe <mdientem,ut in animum nihilftbifacere indw cdt,mftlidexfummdmdritiHoluntdtefidt.Zimuerofponf<ep<a-dnymphosquoddmmodo,epifcoposfrcit,quibut hoc dattum eh negotii,dent operam ne uU<e adulterij fpeciei obnoxiafiat.Adulterif autem tum defepr<ebetfufpU cionemt,cum pr<e nugis quibufdam hominum,fegnius obit quod <\ uero marito in mandatis habet, aut cum pajloe rumpatrteshisaedas,quorumfidminleuiufcuusnonftsadplenumantepericlitatm.Qtticumhocmaximejpe* ftnrediebebat,utiprocorumlemcinijstutdeffetjponfd,uolentesdccerfuntdifaimind,expernicieom *\° fiiAcoinmgeconfiuprataprecium^atq^fidijSplacet^popularcmetiamplaufumjperantes.Cxterumdccufdtioa nis epij(coporum,quonidm nuUa epifiold non meminit, er propediem aliis erit opportunior locus,quo id trdilent txqui(utius,fatis fuerit ft in prtfentia rem uelutifujhenfa manu attingam . Non quilibet temere efl ad eorum in* feilaticonem admittendm, nift illujlria qu<edam bcne dii<efupcrioris uit<e extent excmpld, ne litem dliqui male* kolentiia non re ipfa adduili,intendcre malint,qum iufiofacramento contendere . Quod autem circa epifcopos obferu<driuultEudrijim,uelimpoffeteddemoperdperfuaderiomntbusiudicibus:quemddmodumcniminnoceni tffc nulUuspotcrit,dicente luliano C<efare,ft accufaffcfufftciet, ita trdnquiUe uiuerc nunquamfatis licebit,ft quU luslibeupromifcueftt pr<ebitum hocaccufationis tanqum telum, quoi impune in optimos quofquepro libidiw Metorqtucant.

, tf IU>

t7+ ALTERA EVARISTI EPISTOLA

AD FRATRES AEGYPTI,

v A R i s r v s urbis Romac epifcopus , omnibus per Aegy

ptumconglutinatis fratribus in dominofalutem. Vnumnos

fratres fentire oportet cV agere,ut ficut Iegimus,in nobis unum

cor,cV unaanimaeiTeprobetur. Scimusnancpficuta^paitribus

accepimus,Chriftum efle caput,cuius cV membra fumus ; ipfe

enim fponfus, cV ecclefia fponfa, cuius filrj nos fumus, 8f ideo

unum patrem habemus deum in ccelis . Sacerdotes uerouice

Chrifti legationefunguntur in ecdefialcVficut ei fuaeftconiuncftafponfai,fdeft ta

ecdefia,fic epifcopiiunguntur ecclefiae unicuiq? proportione fua. Etficut uiir non

debetnegligereuxoretnfuam,feddiligere,cVcafte cuftodire,ficcVepifcopiusde<

CoHatio cpifco betecdefiamfuamcVamare, atqjprudenterregere.Etuelutuxorquaefubimanu

pier honiitu* cftuiri.obediredebetuirofuOjeumcpamarc, cVdiligere: itadebetetiaecclefiiaepi*

ntu fcopofuoinomnibusobedire,eumq} amare,cV diligereutanimam fuamdebet,

quiailludfitcarnaliter, iftud fpiritualiter . Et ficut uir non debet adulterare uxo*

rem fuam,ita nec epifcopus ecdeiiam fuam,id eft, ut illam dimitta t,ad quarn facra

tus eft, abfqj ineuitabili neceflltate, aut apoftolica uel regulari mutatione, 8cT alteri

fe ambitus caufa coniungat . Et ficut uxori non licet dimittere uirum fuumM ut al*

teri fe,uiuete eo,matrimonio fociet,aut eum adulteret,licet fornicatus fit ui.r eius, i»

fed iuxta apoftoIum,aut uiro fuodebet reconciliari,aut manereinnupta; ita eccle

fie nonlicet dimittere,aut ab ea fegregare epifcopum fuum,ut alterum uiuente eo

accipiat,fedaut ipfum habeat,autinnupta maneat, id eft, nealterum Epifoopum

fuo uiuente accipiat, ut fornicationis aut adultertj crimen incurrat . Nam fn adul*

terata fuerit, id eft, fi fe alteri epifcopo iunxerit, aut fijper fe alterum epifcopu ad<

duxerit,aut efle fecerit, uel defiderauerit, per acerrimam pccniccntiam aut fuo re*

concilietur epifcopo,aut innupta permaneat . Vnde &i dominus ta cuangelio lo*

Kdtth.s quitur, dicens : Si quis uiderit mulierem ad concupifcendum, iam mcccha tus eft

eam in corde fuo.Epifcopum uero oportet opportune cV importune, atqj ft ne iru

termiflione ecdefiamfuam docere,eamq3piudenierregere,cVamare, utauitrjs 30

fe abftineat ,8f falutem confequi poftit x ternam. Et illa cum tanta reuerentfa, eius

do<Srinamdebetfiifcipere,eumq3amatecVdiIigere, utlegatumdeicVpraeconem

t/iitth.16 ueritatis : quia atteftante ueritate, quodcunq? ligauerit fuper terram, erit ligaturn

8C in ccelo,cV quodcuncg foluerit fuper terram,erit folutum cV in ccelis , Nimis tf*

menda eft fratres haec fententia,cVpra:uidendum uobis,neofFendatis eos,quitan

tam a domino habent poteftatem.Et ideo potius obediendi,diligendi, cV fummo*

perefunt uenerandi,non detrahendi,uel lacerandi,aut eijciendi, fed amandi, ipfo

Imc.io dicente domino: Qui uos audit,me audit,cV qui uos fpernit, me fpernft . Ideo hxe

uobis omnibus fidelibus fcribimus fratres,ut ab his uos caueatis,cV pofteris ueftrfs

non malum,fed bonum exemplum relinquatis,quoniam fniuria epifcoporum ad 40

Chriftum pertmet,cuius uice tunguntur . Audiuimus enim quofdam a uobis in»

famatos, cV dilaceratos epifcopos, a ciuitatibus propulfos, quia alibi epifcopi con*

ftituinonpoffunt, nifi inciuitatibus non minimis, cValiosineisipfisuiuentfbua

conftitutositdeo harc uobis fcribimus, ut fciatis hoc fieri n5 licere,fed proprflos re«

uocari,cV integerrime reftitui deberelillos uero qui adukerina fccdicate fuas fpon

fas,quas cV uxores eotum praefixo tenore effe intellfgimus,tenent, erjci ut adulte*

ros atqj infames fieri,eosq3 ab ecclefiafticis hononbus arceri iubemus.Sf autemadn

ChmtMopti* uerfus eos aliquam querelam habueritis,his pera<ftis,inquirendum erit 6V autori*

mmbonorum tate huius fancla- fedis terminandu. Et ne omnia nunc fingillatim dfcamus, omne

prtceptor* bonu,fi ipfa pcr fe ki uobfs fuerft, cbaritas facere uos docebf t, ficut c contrarfo eos

quj

AD FRATRES A E G Y P T I, »75

4 ii a ialute alfeni funt, omne malu facere odium docet . Vnde cV uos qui ueri dei cftis difcipuli,abtjcite a cordibus ueftris ante omnia difcordias,cV animoru diflen» fiones, cxquibusomne opusmalum procedit, cV benignftate ac fimplfcitate tota mentie feruate. Veruntamen fcitote cundf,quia fupra omnes uos laboret epifco* pus:qjuia unufquifqj ueftrum fuum propriu fert labore,ilIe uero cV fuum,cV fingu lorurn , Et ideo ficut ille pro uobis omnibus, ita cV uos omnes pro eo fummopere Iabor are debetis,in tantu ut fi etiam necefle fuerit, animas ueftras pro eo ponatis, ficut cV ipfe anima fuam pro uobis,fi necefle fuerit,ponere debet, ipfo dicente fal* uatore;Bonus paftor anima fua dat pro ouibus fuis. Vos uero obedite eis,cV ufgf s iom.io

10 Iateproefs,quiafpfiperufgflant,quafiratfoneproanimabus ucftris reddituri, ut cum gaudio hoc faciant,non gementes. No eft ftaq? a plebc,aut uulgaribus homi nibus arguendus,uel accufandus epifcopus,Iicet fit inordinatus, quia pro meritis fubdittoru,difponitur a deo uita docftoru,exempIo Dauid peccantis,ad coparatio« nem prfncipB,quf ex merito plebis pneuaricatur . Saccrdotes enim exquirere de= bentpeccatapopuloru, cV fagaci folicitudine unumquenqj probare, iuxta tefti* monia domini ad Hieremia dicenti3:Probatore,inquir,dedi te populo mco robu* Htere.6 ftum, utfcias cV probabis uiam eorfi.Ideoifla dico, quiainfidiator bona fsfpifllmc folet couertere in malii, cV in elecftis pontt macula. Vnde fi qui funt uituperatores, aut accufatores epifcoporfi, uelreliquoru facerdotu, no oportet eos a iudicibus ec»

io clefiat audiri,ante quam eorg difcutiaf aeftimationis fufpicio,ueI opinio, qua inten tione,quafide,quaueritate,quac5fcientia,qu6uemerito,flprodeo,autpro uana g!oria»aut inimicitia,uel odio,aut cupiditate ifta fumpferint nec ne.Hatc omnia fis deliter funtperfcrutanda^cVdiligenterpertraclanda.Nam funtnonulli quiprga pofitos fuos peruerfe reprehendfit,fi uel paru ipfis molefti extiterint:idcirco reclo oculo primatibus ecclefiaru pracuidendu eft, ne quifqua eoru innocens uexetur, aut fcaindalizetur,intendcntes fententfat domini, quar ait J Si quis fcandalizauerit M^ -9 * unum de pufillis iftis, melius eft illi ut fufpendaf mola afinaria in collo eius, cV de* mergat in profundfi maris,cV reliqua. Deus omnipotens ut nos a praecipitatac fen tentiz prolatione copefceret, cum omnia nuda cVapertafintoculiseius,ma!ata»

3° menSodomaeno!uitauditaiudicare,priusquammanifefie agnofceret, qu^dice* bantur. Vnde ipfe ait: Defcenda cV uidebo utrum damore qui uenit ad me opere Gcn.ig copleu erfnt,an no eft ita,ut fciam . Deus omnipotens cui nihil abfconditu eft, fed omnia ef manifefta funt, etia ante quam fiant, non ob aliud harccV alia multa,qua: hic prolixftate uitantes, non inferuimus,per fe inquirere dignatus eft,nifi ut nobis exemp 15 daret,ne prajcfpites in difcutiendis cV iudicandis negotrjs eflemus,cV ne Hcfimusadm mala qworunda prfus prefumamus credere,quam probare, Cuius exeplo mone- dicandu preci* mur,ne ad proferendafententfa unqua precipites fimus,aut temcre, indilige terqj /"'"• indifcu fla quaeqj quoquomodo iudicemus, dicente ueritatis uoce: Nolite iudica=> Mitf A.7 rc,ut no iudiceminilfn quo enim iudfcio iudicaueritis,iudicabimini. Na mala audt

40 ta nulla moueant,nec pafllm dicta abfqj certa probatione quifqua unqua credat, fed ante audfta,diligeter inquirat,ne praecipitando quidda aliquis agat.Si enim do minus omnifi Sodomoru mala, quorQ clamor ad ccclum ufqj peruenerat, omnia fciens, prius nec credere, nec iudicare uoluit, quam ipfe ea cum fidelibus teftibus diligete.rinueftfgans,quaeaudierat,opereueracitercognofceret:multomagisnos humanicVpcccatoreshomines,quibusincognitafuntoccuItaiudiciadei,hgcpr^= cauerc, cV nullii ante uerl iuftamqj probatione iudicare,aut danare debemuSjtna* nifcfte apoftolo dicete Paulo,qui ait:Tu quis es,quf iudicas alienfi feruuf fuo enim Row.14 domino ftabit aut cadet. Vnde per propheta Daufd dominus Ioquif,dices:Nolite P/i'-74 «xaltane in excelfum cornu ueftru, loquetes in ceruice ueteri.Quia neq? ab Orien te,necf ab Occidente,necjj i folitudine montifi; f cd deus iudex hfic humiliabit, cV

P 4

Ij6 EVARISTI EPIST. II. AD FRATRES AE G V P T T.

hunc exa!tabit,quia ca!ix in manu domini, 8C uino meraco ad plenum mixtus,8c propinabic ex eo . Veruntamen feces eius pot abunt bibentes omnes iroprj terrar. Ego autem annunciabo in fempiternum, pfallam deo lacob. Et alibi idem ait pro*

vfu.TS. pheta: Ab increpatione tua deus Iacob,confopitus eft 8C currus 8C equus.Tu terri bilis,8c quis flabit aduerfum tefextuncira tua . Oe ccclo auditum fecifti Iiudicium, tcrra timuit 8C tacebit . Cum furrexerit ad iudicandu deus, ut faluos faciatomnes

Rom.u. mites terrac.Et Apoftolus ait:Mihi uindi(ftam,egoretribuam,Et alibi idem inquit

i.Cor.t. Apoftolus:Sufficit unicuiqj obiurgatio, quac fit a pluribus, ita ut magis donetis 8C

confoIemini,ne forte abundantiore triftitia abforbeatur is qui in anguftia cft. Pro*

pter quod obfecro uos, ut confirmetis in illo charitatem.Et dominus in euangelio ta

IMth.zi. air.Diliges dominC deum tuum ex toto corde tuo, 8C ex tota anima tua, 8C ex oms

nibus uiribustuis, cVproximumtuum ficut telpfum : dilecftio enim proximi ma«

Rom.*. Jum non operatur.Propter quod,iuxta Apoft o! tim,inexc ufabiiis es 6 homo om* nis qui iudicas:in quo enim iudicas alterum,teipfum codemnas:eadem en im agis qux iudicas . Scimus enim quoniam iudicium deieft fecundum ueritatem in eos qui talia agunt. Exifiimas autem hoc 6 homo omnis qui iudicas eos qui talia agut, 8C facis ea,quia tu effugies iudicium deiVan diuitias bonitatis eius, 8C patientiar, 8C longanimitatis contemnisf!gnoras,quoniam benignitas dei adpcenitentiamte add ucitr Secudum duritiam autem tuam,cV impcenites cor, thefaurizas tibi iram, in die irae 8C reuelationis iufti iudicrj dei, qui reddet unicuiq? fecudum opera eius: to bis quidem qui fecundum patientiam boni operis gloriam 8C honorem, dC incor ruptionem quaerentibus uitam aeierna : his autem quiex contentione,cVcjui non acquiefcunt uerita ti,credut autem iniquitati, ira 8C indignatio, tribulatio 8cangu* ftia in omnem animam hominisoperantis malumjudoriprtmum cV Graeci.Glo*

Rflm.j. ria autem 8C honor 8C pax omni operanti bonu . Et altbi idem Apoftolus: Caufa* ti enim fumus omnes fub peccato, efife ficut fcriptum eft,quia non eft iuftus quife quam,noneftinteIligens,noeftrequirensdeum.OmnesdecIinauerutfimuIin* uttles facti funt,non eft qui fitciai bonum}ncn eft ufq; ad unum. Sepulchr um pa* tens eft guttur eorum,lingufe fuis dolofe agebant, uenenu afpidum fub labijs eo« rum.QuorumosmaledidionecVamaritudineplenumeft, ueloces pedes eorum jo adeffundendum fanguinem: contritio cV infelicitasin urjseorum,cVuiampacis non cognouerunt,non eft timor domini ante oculos eorum. Scimus autem quo* niam quaecuncg lex Ioquitur,his qui in Iege funt Ioquitur, ut omne os obftruatur 8C fubditus fiat omnis mundus deo, quoniam ex operibus Iegis non iuftificabitur omnis caro coram fl!o:per legem enim cognitio peccati.Nunc aute fine lege iufti* tia dei manifeftata eft,cV teftificata a lege 8C prophetis. i uftitia autem dei per fidem Iefu Chrifti fuper omnes qui credunt. Non enim eft diftindio : omnes enim pec* cauerunt 8C egent gloria dei, iuftificati gratis per gratia ipfius,per redemptionem quaeinChriftoIefu,quem propofuit deus propitiatorem per fidem infanguine ipfius ad oftenfionem iuftittae fuae propter remiflione prxccdcn tiu delicl orum in 40 fuftcntatione dei, ad oftenfione iuftitie_ eius in hoc tepore, ut fit ipfe iuftus 8C iufti*

H.om.l. ficans eum qui ex fide eft lefu Chrifti.Item idem : Quis accufabit aduerfus eledos deifdeus qui iuftifica t. Quis eft qui codemnetcChriftus lefus qui mortuus eft,imo 8C refurrexit, qui eftad dexteram dei, qui etiam interpellat pro nobis . Quis ergo nos feparabit a charitate Chrifti? Tribulatio,an anguftia, an perfecutio, an fames, an nuditas, anpericulum, an gladiusrficut fcriptum eft: Quia propter temorti* ficamur tota die, aeftimati fumus ficut oues occiiionis.Sed in his omnibus fupera* mus propter eum qui diiexit nos. Certus fum enim quia necp mors,necp uita,ne<« queangeli,nequeprincipatus,nequeuirtutes,nequemftantia,neq?futura,neq) foniiudoj neqj a!titudo,neqj profundum,ncq? creatura aIia,poterit nos feparare i

chart*

OMNIBVS ECCLESIIS SCRIPTA. 177

charitate dei,quaeeftinChrifloIefudomino nofiro. Debemus autemnos(uta(t idem apoftoIus)firmiores imbecillitates infirmiorum fuftmere,cVnon nobis piace re. Vnufquifqj ueftrum proximo fuo placeat in bonum ad edificationem.Etenim Chriftusnon iibiplacuit, fed ficut fcriptum eft , improperia improperantium ttbi ceciderunt fuper me . Benedidus deus cV pater domini noftri lefu Chrifti. pater mifericordiarum & deus totius confo!ationis,qui confolatur nos in omni tribu!a= tione noftra,ut poflimus 8t ipfi confoiari eos quiin omni preflura funt,per exhor tationemquaexhortamuripfia^deoiquoniamficutabundantpafllonesChrifliin nobts,itacVperChriflumabundatconfolationofira.SiueautemttibuIamur,pro jo ueftra exhortatione cV fa!ute:fiueexhortarnur,pro ueftra exhortatione quae ope« ratur in uobis tolerantiam eorundem paflionum quas cV nos patimur,cV fpes no» ftra firma eflpro uobis,fcientes quoniam ficut focfj paflionum eftis,fk eritis & co* foIationis.Fidelis autem deus qui non patietur uos tentari fuper id quod poteftis, fed facietcum tentatione etiam prouentumut poflitis fuftinere. Propter quod chariflimifeclaminicharitateminuicem,cVaemulamini meliora cVfpiritualia, 8t" adiuuate uos inuicem, utdeo femper inomnibus placere ualeatis . Deusautem pacis fitcum omntbus uobis, Amen. Data CaIend.Nouembris,GalIio cV. Bra=> dua Confuhbus.

EPISTOLA PRIMA ALEXANDRI DE

SACERDOTIBVS NON VEXANDIS, NEC SCRI- PTIS AB EIS PERMETVM A V T ALI

quam fraudem exigendis : de paffione Domini in con fecratione corporis eius mifcenda:de aqua cum fale populis benedicenda : de fide fancfta: Trinitatis»

jlexander epifcopusomnibus orthodoxis per diuer» I fas prouincias, Chnfto domino famulantibus . Cogitantibus J~- 10 %A nobismetud(uiniiudicr),fratrescharifllmi,cVpofl uitam hanc unumquenq? prout geflerit recepturum, quid ueniat in que* relam,tacere non licuit, fed nobis uobis loqui neceflitas impe rauit,dicentepropheta:Exalta uttuba uocem tuaicVcuiom* Ep.40. nium ecclefiarum comilTa eft cura, ft diflimu!em,audiam, do= mino dicete : Reteciflis mandatum dei, ut flatuatis traditiones ueflras.Quid enim Matthif. aliud eft retjcere mandatum dei,'quam priuatoconfilio,iudicio humano nouis re* busconflituendisliberiusdeleclarif VndecValibifcriptumeft: Ne tranfgredia= Vrouer.zz, 40 ristcrminosantiquos quos pofueruntpatrestui.Terminosindubitantertranf= greditur qui ftatuta patrum poftponit atque confundi t. Peruenit nanque ad con» fcientiam apoftolicx fedis , quod nonnulli funttam ftolidiqui dominica pra*ce* ptatY apofto!orum,eorumcjpfucceflbrum ftatuta minimeobferuanr, cV eosde qtiibus dcminusaitlQuiuos tangit, tangitpupillam oculi mei: non folum tan= ZucR.z. gere minime dubitanr, fed etiam perfcquinon formidant. Etlicet nos perfequans tur,quia necnos fine tllis,nec iilos finenobis petfequi pofllint, quoniam iliius fu* mus difcipuli qui animas pro fratribus precepit ponere,tamen eis pericula 8C per* dtioneseorunofumusauficelare,neprophetica(quodabfit) damnemurfenten tia,que ait:Si annunciaueris iniquo iniquitatefuam,anima tua liberafli. Siautem Esecfc.j* no annunciaueris ei,fanguine eius de manu tua requira , Eft etiam & hoc ad hanc

178 D I V I A LE X A N D R I E P I S T. I,

fandam fcdcm pcrlatum (quod pudetdicere) 8C non folum facerdotaTi,fedetiam omni chrilliano nomini eft mimicum,id eft,quod nonnullos epifcopos uel facer* dotes aut metu compelIunt,aut ui ex torquen t,aut fraude dectpiunr,aliquas con» fefiionis fuac in aiterampartem quamdebeant,autprofuarumn5requifitionere» r um, au t quod deterius efi alieni erroris fecla, fcripturas facere 8C proprrjs mani* bus roborare, 8C coram populis recitare atcp confitcri . Aliquos dicunt carcenbus 8C ergafiulis rccludi, ut faltem his territi infidrjs deuient domini facerdotes, 8C fuis faueant uoluntatibus.Relatum infuper efi ad huius fanda- cV apofiolicae fedis api cem, cui fummaru difpofitiones caufarum 8C omnium negotia eccleilaru ab ipfo domino tradita funt,quafi ad caput, ipfocj} dicente principi apoftolorumPetro: o W4tth.i6 Tu es Petrus, Sc" fuper hanc petram ecclefiam meam ajdificabo : quod quidaaemu li Cht ifiijCiuscrj fandae ccdeda: infidiatores, facerdotes dei ad iudtces publicosao» cufare praefuman t,cum magis apofiolus chrifiianorum caufas ad ecdefias deferri, cVibidem terminari praccipiar . Taliter praeuaricantes prauiaricati funtin domi» num fuum, 8C non obediunt praeceptis eius, de qutbus dominus per prophetam

ojrr.4 Ofecloquitur,dicens:QuafiuaccacIafciuientesdecIinauerunt,&dilexeruntarTer

Cap.7. te ignominiam protecfloribus fuis.Et idem: Vae eis quoniam recefferunt a* me,ua» ftabun tur,qt;h prcjuaricati funt tn me,tV ego redemi eos,& ipfi locuti funt contra me mendacia, &.' non clamauerunt ad me in corde fuo, fed ululabant in cubiltbus fuis,fuper triticum cV uinum ruminabant cV recefferunt a me.Ego erudiui 8C con £0 fortautbrachiaeorum.cVinmecogitaueruntmalitiam.Rcuerfifuntuteffentabfa que iugo,fa<fii funt quafi arcus dolofus. Abfjciet eos dominus (ait idem propheta) quia non audierunt cum,cV erunt uagi in nationibus.Dc his enim clericis uel lai- cisquiepifcoposucl reliquos facerdotes prius tam ad primates eorumquam ad reliquos accufant iudices,qua'm auribus eorum a quibus fe Iarfos acfiimant,incul< cent,ut ab eis aut ius fuum aut iufiam recipiantapologiam . Item per eundem ait

Cap-t dominus prophetam: Audi domus [frael,&r domus regis aufcuita,S<r atcendite fa= cerdotes, quia uobtfcum iudicium efi, quoniam iaqueus facii eftis fpeculationi Sc 8C rete expaffum fuper Thabor,uiclimascj5 declinafiis in profundum. Et ego eru

Cap.s ditor omnium ueftrum. Et alibi : Omnes calefadi efiis quafi clibanus, quia deuo« 50 ratis iudices ueftros.Ipfi autem declinant uiclimas domini in profundum,qui eos deuorant uel iniufte Iacerant,quia oculi domini dicutur . Nam fi modo quifquam principis fecularis oculos Iaccraret aut amouerct , effet rcus maieftatis annonc* profecfto aut morti traderetur,aut perpetua notaretur infamia . Si pro feculi pote» ftatibus talia ab hominibus fiunt,quid pro his fieri putatis, de quibus dominus ait: Qui uos tangit, tangit pupillam oculi mei . Proculdubio hi qui eos perfequuntur cVamouerenitunturiniufte,contraapoftoIicamautoritatem, fia'morteprohiben tur,dicente domino,noIo mortem peccatoris, fed ut conuertatur 8C uiuat, perpc* tua tamen notantur infamia, 8C exilio digni iudicantur finitimo, de quibus a tem* portbus apoftoloru 8C infra ifta tcnemus,atq; decreta habemus,eoru accufandiepi 40 fcopos,uel teftificandi in eos uocc obftruimus,quosnon humanis fed diuinis aclt» Cap-s bus mortuos effe fcimus;de quibus dominus loquitur per eunde propheta^Calu* niampaticsEphraimfra(fiuseftiudicio,quoniacCEpitabirepoftforde,cVcgoqua fi tinea Ephrain,6? quafi putredo domui luda.Et uidit Ephrain languore fuum 8C Iudas uinculu fuum,cV abrjt Ephrain ad AiTur,8t' mifit ad rege ultore, fit" ipie non poterit fanare uos, nec foluere poterit a uobis uinculu . Qui enim facrilega perfe* quuntperfuafione,cVlacerarenitunturepifcopos,ucIeosquidominorediefacri* ficant,indubitantereumperfequuntcVdilaniantcuiusuicefungunt,utaitdomii

Cap .3. nus per Iohel propheta:Nuquid ultionereddidiftis mihi^Et fi ulcifciminiuos coa tra tne, cito uelociter reddam uiciflltudine uobis fupercaputueftru.EtperOfee

prophe*

OMNIBVS ECCLESIIS SCRiPrA. IJ9

prophetam dominus inquit : Quis fapiens,cV intelliget ifta, intelligens 8C fciet eaf ofce .14. Quiaredeuiae domini,cViuftiambulabunt ineis,pra-uaricatoresuerocorruent in eis.Et ipfa per fe ueritas ait: Qui uos audit me audit,cV qui uos fpernit me fper* lhcio niuHiscValrjsfuIti quamplurimisdominicis pracceptisuetanteshominumper= di ttiones,ci7 omnibus huius fandtae fedis,quam domimis caput totius ecclefie. con* ftituitmembris,talia fieriprohibemus, necofundatur populusdominiin ^ternu. Naim cV a prxdeceflbribus noftris inhibitum legimus, ut nemo contriftet dodoa resBnecpaccufationemaduerfuseosfufcipiat.[pfenanqjapoftoIorumprincepsin ordlinatione beatiCIementis populum inftruens ait: Quicuncp contriftauerit do=

10 doirem ueritatis peccat in Chriftum,cVpatrem omnium exacerbat deum,propter quod uita carebit.Et dodtor gentium inquit : Si pracoccupatus fuerit homo in alf- GuU.a. quo deliclo, uos qui fpirituales eftis, fuftentate illum, in fpiritu lenitatis, confide= ra n;s teipfum,ne cV tu tenteris:alter alterius onera portate, cV fic adimplebitis lege Chirifti.Hasconfiderantespietates,cVpericuIauitantesanimaru,unacumomni=» bus; domini facerdotibus, qui uobifcu in hanc facram conuenerut urbem, cV cum om.nibus huius capitis membris, ficut a beatis apoftolis, cY i reiiquis fandis patria bus;,cYaYuccefforibuseorumaccepimus,ftatuentesdecreuimus, omnes quifan» clospatresperfequuntur,autamoaere,ueldilaceraiemanifeftenituntur,infames e(Ie,c\: alienos a liminibus ecclefig,ufcp ad fatisfaclione fieri:quia fic odit deus eos,

4o qui aduerfus patres armantur, ut patrum inuafores,uel deftrudores: qui ideo in=» f airaes efficiuntur,quia patres perfequutur . Quod fi nec loqui eis licet, quibus do=» ctoires uimmi(quosepifcopos uocamus) proptereoru fceleraaduerfantur,quans to rmagis eis,qui eos infeftant,nec confentiendu eft,nec loquendum, ne participes corum inueniantur fceleribus,quia non folum qui faciunt, fed qui cofentiunt fa* cientibusreifunt. VndecYbeatusprinceps apoftolorum Petrus in ordinationc faneftipraedeceffbris noftri Clcmentis inftruensclerum cY populum ait : Siinimi* cus fuerit Clemens alicui pro a&ibus fms.uosnolite expedare ut ipfe uobis dicat, cunn illo nolite amici effe: fedprudenter obferuaredebetfej Sc uoluntati eius abfcp communicatione obfecundare,cY auertere uos ab eo cui <Pfum fentitis aduerfum,

30 fed aiec Joquihis quibus ipfe no Ioquitur, ut unufquifcp qui in culpa eft, dum om* niutmueftrum cupitamicitiasferre,feftinetcitiusreconciliariei quiomnibusprae eft,8c" per hoc redeat ad falutem, cum obedire cceperit monitis prarfidentis . Si ue* ro q uis amicus fuerit his quibus amicus non eft, cY locutus fuerit his quibus ipfe nor» Ioquitur,unus eft 8c" ipfe ex illis qui exterminare ecclefiam dei uolunt,cY cum corpore uobifcum elTe uideatur, mente cY animo contra uos eft, tY eft multo ne* quior hoftis hic, qua'm illi qui foris funt,cYeuidenter inimici fiint. Hicenimper amicitiarum fpeciem quaeinimica funtgerit,cYecclefiam difpergit,ac uaftat.Simu Iiterfihuiufmodiperfonis,quardamfcriptura:quoquomodopermetum,autfrau dem,aut per uim extorte fuerint,uel ut fe liberare pofTent, quocunqj modo ab eis

40 confcriptaruel roborata: fuerint ingenio, ad nullumeis pranudieium, aut nocu=» mentumperuenire cenfemus, ncq; ullam eiusinfamiam, uel calumniam,aut a fuis fequeftrationembonisunquam,autoredominocVfanclisapoftoliseorumqj fuccefToribus,fiiftinere permittimus.Confeffio uero in talibus non compulfa,fed fpontaneafieridebet,ipfoatteftantequi ait:Excorde enimprocedunt homicf mtth.it dia, adulteria, fornicationes, blafphemiac , 8C cartera quae funt ad haec pertinen* tia.Nec tantum attendenda funt quae fiunt, quantum quo animo fiant : quor um exernpla,fi omnia fcribere cceperimus, ante dies quaVn exempla deficient. Vn* de 8>C illud eft quod dominus ad munera Abel refpexit , &C non ad Cain , quia magis intendit ad offerentes animum, quam adeaquaeofferuntur.fnde cYdo* minus per Prophetam inquit : Dominus fcit cogitationes hominum , Et per Pp/-«>

1$0 DIVI ALEXANDRl E P I S T. I.

c<<p.8. Okt atV.ln gutture tuo fit tuba quafi aquila fupcr domfi domini.cV reliqua.Et do« Udtth.6. minusinquitineuangeHo:Tuautemcumoraueris,intraincubiculum,&cIauf(» ofiio ora patrem tuum.Omnis enim confeffio quae fit ex neceffitate,fides non e(i, Kom.io. Et Apoftolus ait : Corde enim creditur ad iuftitiam, ore autem confeifio fit ad fa* lutem. Amplius autem refpicit deusadcogitationes,cVfpontaneas iioluntates, quamadadusquiperfimplicitate^autperneceffitatemfiunt. Cofeffioenimjion extorqueri debet in talibus, fed potius iponte profiteri: peffimu eft enim de fufpfe» cione,aut extorta confeffione quenqua iudicare,cummagisinfpecftorcordlisiit dominus quam operis,cV potius requirit dominus cogitationes puras,cV uolunta tesbonas,quamlabiamendacia.VndecVdominusperprophetaIoquensaitrPo* ia E-ft.i^. pulus ifte labijs me honorat,cor eoru autem longe eft a me . Peius malum fbr e n5 afiimo, cp chnfiianos fuis inuidere facerdotibus.Nouit enim dominusqui funt eius.Non poreft autem h umano condem nari examine,quem deus fuo referuauit iudicio.Si omnia na nq; in hoc feculo uindicata eftent,locum diuina non h abe:rcnt iudicia.Quod aute ad alios iudices prius non debeant,quarn ad facerdotes,ueil au* ditorcs ccclefix accufare, ita a temporeapoftoloru cV infra obferuatum 8C diffini* tum inuenimus . Si quis erga epifcopu uel adores ecdefiae qualibet querelam aut aclionem iufte habeie crediderit,ipfe redemptoris fui (cuius aclio noftra eftinftu tutio)uiarunonimmemor,fedfec1atoregregius,quicummalediceretur,n6ma* ledicebat,fed tanqua ouis coram tondente fe obmutuit, ac pro fuis perfecutor ibus zo in cruce pendens apud patrem interceffit,non prius primates,fuperiores,aut alios iudices adeat,quam ipfos a quibus fe Ixfum aeftimat conueniat famiIiariter,cV non femel,fed fepiffime,ut ab eis aut fuam iuftitiam accipiat,aut iufte excufatione.Bo* ni nempe cV uere chriftiani hominis eft rem ipfam omnibus amicitia?,ac pacis legi bus prius tentare quamin iudicio(ubi frequenteramariffimusanimzrancorin* nafcitur) fuum ius pertinaciter experiri.Si quis enimcum deo,qui pacis eft autor, habitare cupiat, ei neceffe eft ut pacem inquirat . Si ergo fecus cgent,ab ipfis & ab alfjscomunione priuetur}tanquam apoito!orS,patrumc|saliorumcontempror- dequibus ait propheta;Eruntquafinonfint,8c peribuntuiri,quicontradicunt uobis. Inracramentoruquocpoblationibus,qua:intermifrarumfolenniadomi= 50 no offeru ntur,paffio domini mifcenda eft, ut eius, cuius corpus cV fanguis confi» citur,paffio celebretur : ita ut repulfis opinionibus fuperftitionu,panis tantum cV uinum aqua permixtum,in facrificio offerantur.Non debet enim, u t a patribus ac cepimus,cV ipfa ratiodocet,in calice domini aut uinum fo!um,aut aqua fola offer ri,fedutrunq?permixtum,quia utruncjexlatere eius in paffione fuaprofluxif* felegitur. Ipfa uero ueritasnos inftruitcalicemcVpanem in facramento offerre, quandoait:AccepitIefuspanemcVbenedixit,deditq5difcipuIisfuis,dicens: Acci pite cV manducate,hoc eft enim corpus meum,quod pro uobis tradetur.Sim iliter poftquam ccenauit,accepit calicem,deditcp difcipulis fuis,dicens: Accipite tV bibi te ex eo omnes,quia hic eft calix fanguinis mei,quipro uobis fundetur in remiftio 40 nem peccatorum.Crimina enim atcp peccata,oblatis his domino facrificfjs delen* tur:idcircocVpa(Tioeiusinhiscommemorandaeft,quaredemptifumus,cVfatpi=« usrecitanda,ati^haccdominoofferenda:talibushoftrjsdeIeclabitur,cVplacabitur dominus, cV peccata dimittet ingentia . N ihil enim in facrificrjs maius effe p oteft quam corpus cV fanguis C hrifti.Nec ulla oblatio hac potior eft,fed hacc omnes prc. cellit.Que pura confcientia domino offerenda eft,cV pura mente fumcnda,a rque ab omnibus ueneranda.Et ficut potior eft carteris,ita potius excoli cV uenerari de* bet. Aquamenim fale confperfam popuIisbenedicimus,uteacundiafperfi fan* cltificentur acpurificentur,quod cV omnibus facerdotibusfaciendumeffeman* damus.Nam fi cinis uitulac afperfus fanguine populum fandificabat atqj mur. da*

bat

OMNIBVS ECCLESIU SCRtPTA tSi

bat atque mundabat : multo magisaquafaleafperfa diuinisq* precibusfacrata, populum fanclificat atquemundat» Etfifaleafperfoper Helifarum prophetam, ftenilitasaquae fanataeft,quanto magisdiuinis precibus facratus, fterilitatem re« rumauferthumanarum, cVcoinquinatos fanctificat,atque mundat,cVexpurgat, cV caeterabona multipIicat.cVinfidias diaboli auertit,cVa phantafmatis uerfutris Iiominum defendit. Nam fi taflu fimbriae ueftimcnti faluatoris, faluatos infirmos eflTe non dubitamus, quanto magfs uirtute facrorurn eius uerborum diuinitus facrantur elementa,quibus fanitatem corporis cV anims humana percipit fras gifitas. HisergocValrjs inftrucfti documentis, uota fingulorumdominifacerdo» 10 tes refpicite,cV in uirtute fpiritus faucli diuinis precibus,per minifterium uobis di« uiniitus collatu perficere certate.Elementa quoque tam ea qua: prardiximus,quam ce.ee ra diuinis apta ufibus fcV humanis neceffaria infirmitatibus facrate,infirmos cu rate,tV caetera quae ad uos pertincntdiligenter perficite, ipfe em faluator tribuen* doraobis exemplum,difcipulisfuisait:ln nominemeodaemonia erjcite, infirmos ^*1» cu rate, aegros fanate leprofos mundate fcV c. Super infirmos etiam manus impo* nitefcVbene habebunt. Fidemquoquefandae trinitatisfic docendama'patribus accepimusjuobisqj tradendam fubditis deftinamus.Efaias nanq? propheta ait: Vi* Ef*-* didominum fabaoth fedentem fuper thronum excelfum, fcV feraphim ftabantin cir cuitu eius, fex alae uni, fcV fex alae alteri, duabus uelabant faciem, duabus autem £o ueilabant pedes,fcV duabus uolabant, fcV clamabant ad aIterutru,dicentes:Sandus, fanc5tus,fanclus dominus deus fabaoth.Si trinitas non efl,quare tertio fandus di* xerntrAutfi unitas non eft, quare fub trina repetitione unum deum ac dominum intimaruntrSi trinitas non eft,cur in Genefi dicitur,dixit deus, fecit deus36C bene dixiit deusr Si un/tas non eft, quare tertio deus, fcV deos plurali numero non com* meradauitcSi trinitas non eft, quare <n Exododidum eft tertio:Domine,domine, Exorf.14 domine miferator et mifericorsrSi unitas no eft, quare dum tertio domine dicerer po ft ea miferator cV mifericors, fingulariter dicit, fcV no miferatores,ut plures oftert deret, intimauitr Si trinitas n5 eft,cur Abraha ad ilicem Mambrae fedens, tribusqj Gcncig occurrens,uni dominedixit,fcV non ut uiderat, tribus falutationis obfequium red» 50 didicrSi unitas non eft,cur cum Moyfi deus Abraha,deus lfaac,fcV deus lacob ter* tio dliceretur,unitate oftendens,hoc mihi nomen eft dixir,non hec funt noftra no* mina defignauitC Si trinitas non eft, quare Dauid tertio dixit : Benedicat nos deus vfdm.66 deus nofter,benedicat nos deusr Si unitas non eft,quare cum deu tertio nominafe fet,benedicat dixit, fcV non benedicant adiunxitr Si trinitas non eft, cur Efaias de« nuo dicit, dominus deus fabaoth, deus Ifrael, qui fedes fuper cherubimr Si unitas noneft,quarequifedesdixit,etnonquifedetisaftruxitrSitrinitasnoneft,quarein Regnorumlibrodicitur,dominusdeusomnipotens,dominusdeusIfiael,fermo* nes rui fideles funtrSi unitas non eft,quare tui dicitur,cV non ueftri potius intimas turrSi trinitas non eft,cur in pfalmo cantatur:Domine deus uirtutum deus Iftael, pfc/»» ># 2po intendeaduifitandasomnesgentesrSiunitasnoeft^quareintendepofuit.fcVnon intendite intimauitrSi trin/tas non eft,quare in Apocalypfi tertio dicir,fan<3us do minus deus omnipotens, qui eft,fcV qui eratrSi unitas non eft,quare non qui funt, cVquierantpIuraliterdefignaturf Si trinitas non eft, quarein Deuteronomiodi* Draf.4 dum eff:Dominus deus tuus mifericors eft,cV audiet uocem tuamr Si unitasnon eft,quare audiet,cV non audient intimauitf Si trinitas non eft,quare in Hiefu dici* tur Iibro,deus deus eorum eftr Si unitas no eft, quare eft dixit,fcV no funt,more Io quurionis induxitrSi no trinitas eft.quare Helias adorando,domine domine deus j. r».,* lfraeJ,oRendequiaiuesdeusmeus,dixitrSiunitasnoneft,quareoftende,£Vnon oftendite pofuiirSi trinitas non eft,cur Mardochaeusorado domine domine deus omnipotcnsjomnia in poteftate tua funt,dixitf Si unitas non eft, quai e in tua po»

Q.

f8i DIVl AtEXAKDRI EPIJTt I,-

fuit38dttonihuenrafignifiC3uitfSitrinitasnonefi3curetiam[udithorando(Sixit, tudith.6 dominedominedeusomnipotens omniam uirtutu refpiceinorationemeatmif Si unitas no eft,quarerefpice,cV non reipicite defignauitcSi trinitas non eft, quiare in Kint.io Hieremia dicitur,dominus deus uefter deus ueraxeftfSiunitasnoneft,quare ue* raxeftdixitjCVnonueracespotiusintimauitfSitrinitas noneft,curinApocarypfi!

Afoc.t fcriptum eft, dominusdeuscVfpiritusprophetarummifitangeIumfuum,o>ft:en<> dere feruisfuis qug oportct fieri citorSi unitas non cft,quare cum patrem cV fiiliium cV fpiritum fanclum nominaftet,mifit dixit, & non miferunt,fub praetaxato triium perfonarumcVnominum numeroimroduxitf Sitrinitasnoneft,quareinDeute

Dntf.tf ronomio dicitur,dominus deus uefter hic eft deusf Si unitas non eft, quare hiiceft, jo cVnonhifunt,pluraIinumerodefignauitfSitrinitasnoeft,quareineodemdiicitur libro, dominus deus tuus,deus magnus cV potens eftfSi unitas non eft,quareima»

Tob.7- gnus et potens fingulariter nominanturf Si trinitas non eft,cur Tobias cum ffiliium iuu in Rages ciuitate,cum Raphaele angelo mitteret,benedicens eos ita dixiiflte do cetarlDeusAbrahamjdeusIfaac^deuslacob^ipfeimpleatbenediclionemfuatmin uobisf Si unitas no eft,quare ipfe impleat dixit,£V no ipfiimpleat intimauitf Piofltrea M<<t*.Hff. mo fi trinitas no eft,quare dominus difcipulos fuos in nomine patris , fcV filrj cV fpi* ritus fandi uniuerfasgentes mifitbaptizarefSiunitas non eft,quare in nomiime di xit,fcV non nominibus prxcipiendo perdocuit f Si trinitas no eft,quare Apoiftiolus

Rom.ii. Paulus ait: Ex ipfo,fcV per ipfum,8C in ipfo funt omniaf Si unitas non eft,quar e ex zo ipfo pofuit,fcV non ex ipfis aftruxitf Si enim certo certius uolueritis unitatenn itrini tatis agnofcere,a f^pe diclo dotflore gentiS apoftolo poteritis uniuerfa condnfc ere, t,idCor.ult. fcV fequi catholicam fidem,£V horum refpuere prauitate.Gratiadomininoftiri Iefu Chrifti, inquit, fcV charitas dei, fcV comunicatio fpiritus fandi, ipfe eft patris <&.' filrj cV fpiritus fancii gratia,cV fic fidem fandae trinitatis,cV intelligere,cV difcere„domi no adiuuate,pleniter poteftis. ldcirco ergo chariflVmi, fidei regulas iuxta huiiu.-s epi ftola; finem pofuimus,ut in eius cofeflione fideliter perfeueremus,& domimo au* xiliante bonam fidem habere mereamur.Qukuqj ergo uoluerit amicus efle fecuU huius,inimicusdeiconftituitur.Autpuratis,quiainaniter fcriptura dicitf A d inui diamconcupifcitfpiritusquihabitatinuobis,maiorem autedatgratiam :proprer 50

i.?tt.$. quoddicitur:Deusfuperbisrefiftit,humilibusautedatgratia,Subdi(iigitur eiftote deo,refiftite autem diabolo, cV fugiet a uobis. A ppropinquate domino,cV appro» pinquabit uobis : cV mudate uobis manus peccatores,& purificate corda uolbiis du plicesanimo.Miferi eftote,cV Iugete,cV plorate, rifus uefter in ludu conuertaitur, cVgaudiu in mcerorem.Humiliamini in confpcciu domini, cV exaltabit uos;.No- Ucob-4. lite detrahere alterutrS fratres mei, quia quidetrahit fratri, aut qui iudicat frarrem fuum,detrahit Iegi,cV iudicat Iegem:fi autem iudicat legem, no eft facftor ieg;is .,fcd iudex. Vnus eft enim legislator cV iudex , qui poteft perdere cV liberareuu aiuitem

Ucob.s quis es qui iudicas proximuf Agite nunc diuites , plorate ululantes in mifer rjs ue»

ftris,quac aduenient uobis : diuitix ueftra? putref acta» funt , & ueftimenta ueftra a 44 tineis comefta funt. Aurum & argentum ueftrum £ ruginauit,cV erugo eorutm in teftimoniS uobis erit, fcV manducabit carnes ueftras ficut ignis.Thefaurizaffcis 110- bis iram in nouiffimis diebus.Ecce merces operariorum, qui meffuerunt regiones ueftras, quae fraudata eft a uobis clamat , cV clamor eoru in aures domini Saibaoth introibit. Epulati eftis fuper terram , cV in luxurtjs enutriftis corpora ueftra, in die occiftonis condemnaftis cV occidiftis iuft u m,cV no refiftit uobis. Vae fratres his qui tribulant , uos uero quanto amplius tribulamini , tanto purgatiores atcp beaitiiores efficiamini, fi tamen ipfa tribulatio patienter fuerit fupportata. Vnde fcV ipfai ueri=»

Nkttb-f tas per fe dicit : Bca ti qui perfecutionem patiuntur propier iuft itiam. Et alibi : Bea ti eritis cum uos oderint hom ines,cV perfcquuti fuerint,cV eiecerint nomen ue:ft:rurn

tanquS

DI VI ALEXANDRI E PISTOIA, 1U 18$

tanirffj malu:gaudete in illa die cV exultate,quonia merces ueftra multa eft in ccclo. Dmta ix» cal. AVGVstl, Traiano 4V Eiiano vv. c c. c o s s.

IN SECVNDAH ALEXANDRI EPISfOlAM ARGVMENTVM PER lO. SICHARDVM.

ORationum quantifint fruttus,declarat hec epifioU, ad quu magnopere nos inuitttt : eam tamen magiscia \ebrat,que communi multorum interfeadfiilionefit .Sienim Chrifiianis debent omnia ejfe comunia,uotii etiam communibus,quibus impetremus quod uolumus, opus effe doce t. Si qui uero, ut neceffe eji in promifcuamul titutdime aliquando accidere,epifcopos in minifkrio importunius interpeUat, aut turbant , eos arcendos aUquandiu *° aClhmftianorucommmioducit,utue\ifihocpachadcorreuerft,Cbrifiolucrifiant.Proindeaddikilionemmita tuam \hortatur,cum alios,tum ipfos maxime epifcopos,ut communibus auxilijs,fcutofidei, tjgiadio uerbihojki proflijsrant,aut in ditione redigant. meo certamine,ut humanitusfermefit,fiquem exfratribus uiderint durius ac ccpttum,autab aduerfarijsprteualentibusprofcriptum, iubet eos qui integri etiam dumfuntcondolere,ut ethnicos, fi nuiUiis alijs machinis debeUarepofJmt , patientu tamen er concordi* interfe glutino labefkttent. No« enim raro patiiemtia plus proficitur,quamft uel omnia omnium generum tormenta adhibeas, pnefertim fi animus nuUius mali fibi<comfciusjnnocentiapro muro utipoterit*

SECVNDA ALEXANDRI EPISTO

LA OMNIBVS FRATRIBVS SCRIPTA.

lo

ilectissimis fratribus, omnibusepifcopis,perdiuer* fasconftitutisregiones,AIexaderepifcopus.Nullifratresdu=» J-[0 2 bium eft, quiabonisimalis femper perfecutionepatiuntur tV tribulatur, propter quod nos humiliari oportet fub poteti ma* nudei,uthberet nosintempore tribuIationis:Namficut!eo t-Vetrit. rugiens circuit,quxrens quem deuoret ,fic diabolus no ceflat __ circuire cV quaerere5quos ex fidelibus perdat,cV maxime illos, quiosardentioresin feruitio faluatoris, eiqjfamiliartoresinuenerir. Familiariores dic o eos quos fibi facrari,cV in ordine apoftolatus conftitui uoluit.lpfi enim pro po pulot interpellant , fcV peccata populi comedut , quia fuis precibus cV oblationibus 50 ea delent atqj confumunt: qui quanto digniores fuerint,tanto facilius pro neceffi= tatiibius quibus clamantexaudiuntur.Multum enim , ut ait beatus apoftolus Iaco== bus, ualet deprecatio iufti affidua :qui enim uos perfequitur,ipfum,cuius uice lega Ucobi^ tiomiefungimini,perfequitur. Quiaficutipfefdiusdeimediator fuit dei cVhomi- nu., itta cV uos eius uice, in ecclefia eftis con ft it u t i,ut tn ter deu cV homines Iegatione fungimini. Si quis autem ueftra legatione impedit, non unius,fed multor um pro fecSuim auertit.Et ficut multis nocet,ita a multis arguendus eft, cV bonorum focie* tate coercendus: cV quia dei caufam impedit, 3c ftatum conturbat ecclefiaz , idcocp ab eiius liminib us arceatur. Ab omnibus hominibus quoq? talis eft cauedus, cV no Bxcomunicati<$ in comunionemfideliu,ufqueadfatisfa(ftionem recipiendus.Eftenim ftatutum 40 olirn ., ut qui ftatum conturbat ecdefiar,ab eius liminibus arceat , nec cum fidelibus corntunicet,qui eoru bona auertit. Vos ergo fi diledione habueritis ad inuicem, cV un animes fueritis,facile tales fuperare poteritis.Si uero,quod abfit,difcordes fueri tis, cVi canino dente uos derodere cccperitis,no folu eos n5 fuperabitis,fed cV uobis Caninodltear* ipfls nocebitis , atqj ab eis fuperabimini , fcV innocenter forte peribitis. Qui aute ex rodere . ueflr o collegio fuerit , cV ab auxilio ueftro fe fubtraxerit , magis fchifmaticus quam facendos efle probabitur. Ecce,inquit propheta , quam bonu fcV quam iocundum habitare fratres in unum.IIIi uero non in unum habitant, quia fratru fe folatio fubs trahmnt, fcV quod deterius eft , fratribus infidias praparant , aut laqueos ponut.De his enimcVeorumfimilibusdominusper Ofeamprophetaloquitur dicens: Pro q/re 4, p te r tuos lugebit terra,fcV iniirmabit" omnis qui habitat tn ea.In ea beftia: agri,cV uo*

«4 .'bi-vi Atrex ANDRir episi\ in,

lucrcs cceTlf -fed cV pifccs tnaris congregabuntur. Vtruntamen unufquifcjj non iu

dicet, cV no narguaturuir . Popiulus enim tuus ficut hi qui contradicunt facerdoti,

et corrues hodie,cV corruet etiaim propheta tecu.Node tacere feci matrem tuam,

conticuit populus meus,eo quod non habuerit fcientiam. Quia tu fcientiam repu

lifti,repella te,ne facerdotio fungaris mihi. Et quia oblita es legis dei tui , obliuifcar

filiorumtuorumquipeccauerunt mihi;gloriameorumcV ignominiam cotnmu*

tabo,peccata populi comedent,et ad iniquitatc eorum fubleuabut animas eorum,

fiCeritficutpopuIus^cfacerdoSjCVuifitabofuper eum uias eius,cY cogitationes

eius reddam ei,8t comedent,8c non faturabutur, fornicati funt , dC non ceffauere,

quoniamdominumdereliqueruntin noncuftodiendo.Hxc cauete fratres,8£ bo* jo

na femper agere f eftinate,quia i n hoc cognofcet omnes,dicit dominus , quoniam

kmb.ij. meieftisdifcipuli,fidiledione babueritisadinuicem. Bonumeftnanqueprocul

dubiOjCVomnibustimentibusdeumdefiderabile.cohiberediffenilonescValtera

cationes,fratnbusq}fubuenire,cVinuiccm non ridere,fedadiuuare.Nosergo qui

difcipuIidomint,cVdicicVeffecupimus,portarecruceChrifti,a:compatifratrJ*

bus debemus, 8c non quafcunqueeis infidias aut foueas prarparare,quia tale no»

eakt.6. mennonmeretur,qu'fratrlt>usf°ueamparat.NoIiteerrarefratresquiadeusnon

irridetur.Huiusreigratia uobis dominus commifit ecclefia fuam, ut pro omnibus

laboretis,8C cudis oppreffis opem ferre no negligatis. Vnde S>C dominus per pro*

Kicrt.il. phetamloquiturdicens:Haccdicitdominus,iudicatemane iudicium,8Ceruiteui j0

oppreffos de manu calumniantis , ne forte egrediatur quafi ignis indignatio mea,

& fuccendatur, 8Cno fit qui extinguat. Vos ergo qui in fumma fpecula a' domino

conftituti eftis,attendere eos, 8£ opprimere oportet , qui inter fratres feditiones 8C

fcandala excitant , ne fimul cum eis pereatis. Salutate omnes qui recSe laborant in

euangelio Chrifli,8C iufte gubernant nauem eius , ne cohabitantes in ea mcrgans

tur,autfuffocetur,SaIutatuosomnisapoftoIicaecdefiaindomino,Ame, d at A

ix. cal, n o v E M B R. Traiano 8C liliano v v» c c. coss,

IN T E R T I A M ALEXANDRI EPISTOlAh AR GVMENTVM,PER I O. S I C H A R D V M.

QVale debeat cj]'e epifcoporti ojficium,docct ha-c Alexandri epijbla, nempe utomne uita- tempus in cogni* tiontdiuinarumfcripturarumcoUocent,atq-exealegesuit£homimbuspraifcribant.Sicuticnimutcre': dam jkcile adducor, ex infcitiafcripturaru qutcda tn ecclefiam redundaj]e,no ita exprrfcripto Chriftt,iia inffem uenio rem chriftianam er melius er conjhntius habituram ,ftidjhtdium quod in prophams quibufdam rebus con fenefcitjncipiantepifcopiatqspresbytmkgidiuintaddicere^utquichrijhkgatimejunguntursiusetiamnuin* data inprocinttu habeant,cuius tituhprce ca-teris apud homines conjbicuijunt.

tXor.tr.

J-uJ 2^, H/9

TERTIA ALEXANDRI EPISTOLA *°

OHNIBVS PRESBYTERIS SCRIPTA,

lexander epifcopus omnibus diuino facerdotio fun» gentibus,pax8Cmifericordia multiplicetur, 8C fapientiaatqj bona uoluntas in omnibus augeaf ,8C fruclificetur a domino. Gratiadeifumus, fratres chariflimi, id quod fumus, idcirco nobis prouidendum eft, 8C oppido decertandum ,ne in ea ua cuiinueniamur,fedeademnobiscooperantegratia, frudtum domino plurimum reportemus : quod aliter fieri non poteft, nifi fapientiam fcrutando, eius cp praecepta ledionibns cY hymnis meditando,atqj

coad*

OMNIBVSPRESBYTERISSCRIPTA, lg$

eo adrninfculante implendo,orando,uigiIando,et uoluntate cius in quan tu m ip fe largitusfueric,perficereftudeamus. Necenimnegligendamgratiamnobisdomis nusdedit,fedfideliterexercendatribuit. Dilertioenimfinefimulatione in nobis effe cV apparere debet : quia omnis qui odit fratrem fuum,homicida eft : qui uero diligueum,indeomanet, cVdeusineo.Vnde ApoftoIusait:Noliteiudicarefra-- Rom u tres in inuicem,fed hoc iudicate magis, ne ponatis offendiculum fratribus uel fcari dalum.Et dominus inquit : Quod tibi non uis fieri , alteri nc facias, Et alibiiln hoc JOttn ti cognofccnt omtles, quia mei eftis difcipuli , fi diledtionem habueritis ad inuicerm EtSalomonait:SacrificiumfaIutareeft,attenderemandatis,cVdifcedereabomni ip iniquitate.Summa enim iniquitas eft fratres , detrahere cV accufare. Vnde fcriptu

eft:Omnis qui detrahit fratri fuo,homicida eft,cV omnis homicida non habet par* xaom.j, tem,aut haereditatem in regno dei.Et alibi:Cauete uos fratrcs chariffimi, ne partici* nPhef.St pes cfficiamini,quod abfit, malis corum : cV non folum uos cauete a talibus , fcd & alios cauere ab eis.et auertere docetc.De his enim dominus ait per prophetam Mi chaeam : Vae qui cogitatis inutile , cV operamini malum in cubilibus ueftris,in lucc Nichtlt matutina faciunt illud, quoniam contra deum eft manus eor u m. Et concupierunt agros,£V uiolenter tulerunt,cV domos rapuerunt,£V calumniabantur uirum cV do mum eius, uirum cV hzreditatem eius.ldcirco haec dicit dominuslEcce ego cogito fuper familiam iftam malum, unde non auferctis colla ucftra , 4V non ambulabitis

j0 fupcrbi,quontam tempus peffimum cft.In die illa fumetur fuper uos parabola , cV cantabitur canticB, cum fuauitate dicentium : Depopulatione uaftati fumus , pars populi mci commutata cft. Quomodo recedet a' mecum reuertatur qui regiones noftras deuoratrPropter hoc non erit tibi mittens funiculum fortis in ccetu domi* ni, Ne loquamini loquentes : Non ftillabit fuper iftos , non comprehendet confu* fio,dicit domus lacob . N unqmd abbreuiatus eft fpiritus domini, aut tales funt co» gitationes eiusC Nonne uerba mea bona funt cum eo qui redte graditurf Et e'con» trario populus meus in aduerfarium confurrexit.Dcfuper tunicam pallium fuftus liftis,eos qui tranfiebat fimpIiciter,conuertiftis ad bellum, Et contra de his qui accu fanturueltribulantur, per Naum prophctamconfortanseos,ficIoquiturdomi*

?0 nus:EtconfortansindietribuIationis,cVfciensfperantesinfe.Etdiluuiopr2te* N(W , reunte cbnfummationem faciet loci eius, cV inimicos eius perfequentur tenebrar, QuidcogitatiscontradominumCconfummationemipfcfaciet.Nonconfurgetdu plex tribulatio, quia ficut fpina: fe inuicem compleduntur, f ic conuiuium eorum pariterpotantium. Confumenturquafi ftipula ariditateplena. Ex te exibit cogi* tanscontradominumalitiam,mentepertraclansprzuaricationem. Haecdicftdo* minusiSiperfecfti fuerint cVitaplurcs,ficquoqueattondentur cVpertranfibit.Af* flixi te, cV non affligam te ultra . Facile eft fratres uerbo fallere hominem , fed non deum:fapiens non eft qui nocet,nec uir linguofus in malum fe diriget in terra .Nis hiIueromaliuultquifideliseft,maloenimcVprauoingenio fidesalienaeft,Aita*

.0 poftolus de infideliu ignorantia: Sienim cognouiffent, nunqua dominum gleria*

crucifixiffen t j crucifigunt enim dominu qui eum in facerdotibus fuis perfequun*

tur:quia crux a cruciatu dicitur:magnumuerocruciatum fuftinetqui uim patitur,

Sed tamen beati qui perfequutione patiuntur proptcr iuftitiam, ecce,ait ludas apo

ftolus , uenietdominusin fancftismilIibusfuisfacereiudiciu,cVperdere omnes im

pios ,tV arguere omnem carnem de omnibus operibus impietatis eorum.Haec fra

ires ualde timenda funt, cV perpendenda, ne ueniens unufquifq? ad iudiciu , pces

nam cum imprjs recipiat,fed cum iuftis gloria.'quod pius dominus prac»

ftare dignetur,qui uiuit cV regnat per fecula cuncla. d a r A

c a u haii, Eliano cV Vetereo v V, c c,

CONSVLIBVS,

Q. 5

t$6 * X ! S T I EPISTOLA • '

I N XISTI IEP1STOLAH A R G V M E N T V M} '

P E. R 1 O. SlCHARDVM.

X]jtusabapojiolisfexiusR.om.>cpifcopus,trirtiUtismy]hri;ump4ucisatt^^ quam rciperuulgat&,ty qii* textra conttoucrfttaleam ejje debcat,ab omnibm,quotquotChrtlliano cen* femur uocabulo,ajjentiendum docet, aipcrtc hocpr<efcfrrens,u/.t de rebus, quarum agtutio non ad plcmm nojhe imbeciUiiaticonjhrepojfu,potiuspie <cr Beraliterfu]piccmur,quam utcurioftusa-ob id incautiusinuejbgemus- c^odcmmnojlrtfalutisintncftjdjxrme^otufitumejllocoMuftr^ iusprofiifionisUmeninzre(fifumnt.J'tinitatiautemfacrofanclx,indiuidttacom de)vraturfilio,quantumpatri,necfitqt*icqMmbonorijicumpatris,quodnonidcmfilio Ebionitarum uiftmeliindigmmEbionitis,utgudibusaliquotfupcrioremjicmn:patrem,fliun^ bxrefts. ^Hentcm.porr6necdefuntalij,quidumanxiemagisqmmpiehmcreitnf!dant,inaiimirab^

tanquam infcopulos impcgerunt, wdtciom ucro quia butifqttt cx indujhia nonmemimmus , e? nufU efi omni*

no eptjbla,qu£ no obiterfaltem eorunt mcntionc m:jciar,dicam(cmel,fcdptolixiuspaul6. Afccularibus,it<t tnim

loquuntur,no donant alicutus crimtms inftmulan cpt[cepu,nifi de accufa oris iam anteafde,integrttate , ftt apud

■ nos tejbtum. EJi boc equtdem uel maximum uetcristnnocentia: argumcntttm , qtiod cum k bonorum ejfent crtmi*

nationibusfuapte innocentiafatis munithfecularibus uero tantum occttrrcnduduccrcnt. Nf uero bic quenqfecu*

Secukresctui l<triuwmentorqutat,uideoeosbocuoc*bulodicmuoluiffc,quosftrifycopba

ttppeuentur. cfoijiianaejfentremoti,magmquiJdifeconfeqmtosexijttm4bant,ftconfc^

fcoptsjkejferent, er tanqui temoftm inijcetent, quo minuspoffent ex animifentcntta mtnijkno mbt mfcrmrc.

XISTI EPISTOLA DE VNITATE

dei omnibvs fratribvs scripta.

jm n i b V S indeopatrick' dominonoftroIefuChriflo dile»

cftis fratribus ,in charitate domini noftri lefu C hr ifti,Xiftus Ro

' manx urbis archiepifcopus, falutem. Chariffimi fideliter agite

^ |j in omnibus,ut fidelescV non infideles inueniamini.NoItte tmt*

m WJm P*J« tarimaIQ,fedquodbonumeftagite,quiaqui beneagitexdeo

eft,qui autem male,non ex deo.fed ex diabolo eft.Fidem enim

| reclamuostenereoportet,ut dtflentientesabapoftolicanofi* 50

tis dodrina. Vnum enim ueru deum, paire 8£ filium a' prophetis cV apoftolis oflen

dimusprardicatu, a quibusetiam fpiritumfancftum credimus non efle difcretum,

zfd*. AS Efaia propheta dcente:Ego fum deus, cV noneft alius prcrer me. Et per meipfum

iuro,quia exiutt ex ore meo ueritas, S>C fermo mcus non reuertetur,quia mihi incli

nabiiur omne genu, cV omnis lingua confitebitur per dominum,dicens: Uiftitia cV

gloria ad eum ueniet. Et ut in hoc teftimonio patrem iimul cV filium fuifle cogno=

PmMpp i. fcatiSjPauIumapoftolumauditedicentem: Vtinnominelefuomne,inquir,genu

fledatur,cccleftium, terrefirium , cV infernoru , cV omnis lingua confiteat ur,quia

dominus lefus Chriftus in gloria eft dei omnipotentis .Quod fi fecundum aliquos

filius minor eft patre fuo, ergo minorata eft cV gloria patris in filio. Et ubi eft quod 4°

in Salomone fcriptura loquif ,dicens:Sicut etiam in confpeclu corum.inquit, mas

gnificatus es in nobis,ita inconfpedu noftro magnificaberis in illis,ut cognofcant

te ficut cV nos cognouimus,quoniam non eft deus pratter te domine.Diligenter at*

tende,cV agnofce filium efle , qui magnificabitur in iudicio , dum uenerit uiuos 8c"

tfaU.4-6 mortuos iudicare. Item Efaias : Audite domus Iacob cV refidui domus Ifrael , qui

egredimini ex utero , cV erudimini a puero ufque ad fenedute , ab initio ego fum,

cV quoufq? fenefcatis ego fum,ego uos feci,cV ego fuftineo, ego remitta,ego fufci*

piam dicit dominus.Et iterumtEgo fum deus,pra:ter me non eft alius deus,annun

E&.41. cians nouiflima priufq fianr Audite me Iacob cV Ifrael quem ego feci, ego fum do*

minus deus tuus,8t no eft alius preter me . Item alibi;Ego fum dominus primus,8c"

- i » ego

r DE VNITATE f> E U V i8f

f go nouiffimus,cV «n ea qu^fuperuentura funt in nouiffimo ego fum.Ite ibi: Ego fum dcus qui te creaui,qui te adiuui,fcV comuniui dextera mea.L t unitate patris cV ftlrj affignans, loquit dicens:Ego tefiis uefter dicit domsnus deus,fcV puer meus tu E/i.Aji quem ego e!egi,ur fciatistV credatis,quia ego fum, fcV ahte me no fuit alius deus,et pofi me n,5 erit. Vnfi hi,qui non fane fapiut,eligant e duobus: aut fateatur patre cV filiu unum defi,aut fi folfi patrem defieffe contendut,ergo illis dominus lefus Chri flus deus filius,non erit deus,quia fcriptfi eft: Ante me no eft aiius deus.fcV poft me non crit.Si fecundfi tales ita eft,cur apoftolus talia pracdicat,cV eunde filiurn deum fuper omnia benediclfi lnfinuatrquorupatres, inquit, ex quibus Chriftus fecun* Vi.0m.9i

10 dumcarne3quieftfuperomnt'adeusbenedi(ftusinfecula.ItemEfaiasdicit:Domi» nus deus ifrael qui liberauit efi de Aegypto : ego fum primus, cV ego poli harc, fcV preter me no eft deus ficut ego fum,qui ftet fcV uocer.fcV prarparet mihi,ex quo ho* mine feci in fccuio. Item alibi.*ln te eft deus,et nefciebamus,et no eft aiius prgter te* Tu em es deus , fcV nefciebamus , deus Ifracl faluator . Vnus deus no funt parer cV filiusfQuis eft hic deus, in quo effe dicif deus pater , que alium deum no effe pro* pheta farpenumero proteftatur f Et Hieremias: Hic deus nofter,ait,fcV non adplica bttur alterad eu,quiinuenitomneuiam fcienti^, fcVdediteam lacob puero fuo,fcV Ifraei diledo fuo,poft hgc in terris uifuseft , fcV inter homies couerfatus eft.Et in Sa lomone habet: Miferere nobis deus omnifi,et oftende nobis lume miferationis,fcV Ecrfr.jtfi

lo immitte timore tuum fupergentes , quaeno exquifierfiire, utcognofcant quonia

noneftaliusdeus,nifitu.ItemaIibi:DominedeusIfrae),noefttibifimilisincccio DfMf.4. furfum.Et in pfalmo: Quonia quis deus preter dominfi,aut quis deus ptzter deu pfdm.i7i notlrufEtin GenefhEt pluitdominus a dominoigne fcV fulphur fuper Sodomaet Qm^, Gomorrha,cV euertit ciuitates illas.SifoIus pater deus eft,quis pluit ignem cV fuU phuraMominofuperprardicftasciuitates,ue!easeuertitrqujeforefpode.EtinDeu teron.Dominus foius deducebat eos,fcV n5 fuit cfi illis deus alicnus.Et Paulus apo Deut.jz* ftolus: Vnus deus qui iuftificat circuncifione ex fide,£V prarputifi per fidem. Ei ad Rom.3. Corinth. Deus erat in Chrifto , mundu reconcilians fibi. Et iterum : Non eft deus i.Cor.s* nifiunus.Et ad Gal.Mediator aute uniusnon eft,deus aute unus eft. Et unitatem Gd.j. ■

50 parris fcV filrj fcV fpiritus fancli demonftrans , Ephefns fcribens , ita c5firmat! Suffes Ephe.+m rentes inuicem in charitate, foiiciti feruai e unitatem fpiritusin uinculo pacis, unfi corpus fcV unus fpiritus,ficut uocati eftis in una fpe uocationis ueftrar,unus domi» hus,unafides,unubaptifma,unusdeus.Sinonfanefapientes,unitatefideiuoIue» rint fimplici corde recipere,ex hoc itacjj teftimonio,in uno fpiritu poterut fimul pa tris fcV filtj unitatem c5difcere. Patre igitur,ut fuperius coprehenfum eft, tn diuinis literis genitum proprie pofitfi, nec legere poflunt penitus,nec probare:fed quia id ipfum fides exigit Chriftiana , abfqj ulla dubitatione ingenitus crcdif , qui tamen fecundfi feriem fcripturarum , in filio a fe genito t uifus effe monflratur. Cgterum t«««» placuitproptermalorumhomine infeftatione,utinaccufationedomini miniftro ituccufantitui

4.0 r5,primoperfona,fides,uita,fcVcouerfatioblafphemantiuenucleatimperfcrutct. qutfmtfpn Nam fides omnes adus hominis prarcedere debet,quia dubius in fide infidelis eft, clattda, nec eis omnino eft credendfi, qui ueritatis fidem ignorant, nec rede c5uerfationis uitaducunt,quoniamtaIesfaciIeetindifferenterlacerat, fcVcriminaturredefcVpie *

uiuentes.Ideo fufpicio eorfi difcutienda efl primum fcV corrigenda, neq- accufatori bus fufpectis uel de inimicorfi domo,pdeuntibuseft credendu.Erat enim quidam qui prius uidebant effe ex nobis, fed n5 erat ex nobis: ti uero effent ex nobis, man fiflcntutiqjnobifcfi,cVn5c5turbaffentfratres.Exacuerfitern,utaitpropheta,Iini Pfd.$u guas fuas ficut ferpentes,uenenfi afpidu fub Iabrjs eorfi. Quapropter hi refpuendi funtji incorrigibiles apparuetint,cV uitandi,ne domino decipi.it famuIantes.State ei go dilertiffimi fuper uias, afpicientes fcV interrogates de femitis domini antiquis^

Q. 4

m

PRIMA HYGltfl EPISTOLA

8C uidefe quae eft uia domini bona t¥ recla , &C ambulate in ea , 8C inuenfctis rcqui? animabus uefiris. data xvi i. cal. mai, fub Adriano 8C Vero,

IN EPISTOLAM H T G I N I ARGVMENTVM, PER lOANNEM SICHARDVH,

COmmcndaturus nobis humilitatcmjanimiqjubmifiioncm Uygims,ut aujbicatius idfrciat,a capite Chri* flo rcmrcpetit,quicumejfetinfirmadei, nonrapinamarbitratusefi,uteffctdeofimilis,fedfemetipfum inaniuit,firmafcruifumpta,infimilitudiiK bominum conftitutus,vfigura repertus ut homo,humitiauitfeip[um, faiJus obediens ufq- ad mortem,mortent autem crucis : dicentr diuo Paulo ad Vhilippenfes: Eius auiem cum omnit uita,rmm^gcjtammferies,fitmbisidimitationempropofita,tamentgrerepcriesaliud,inquopropiuserga nos diuinx- uolunatis affrftum agnofcas,quam quod extra omnem huius mundi iniuriam pofitus,uolens tamenpro l o hominumfalute, omnes calamitatesfubierit,fuo nos exempla imdtans , «t quo[imusfuperiores,hoc nos geramns fubmifiius. w, ,„ _, .

PRIMA HYGINI EPISTO

LA CATHOLICA.

j:uJ35, H23

y G i N v s in Chrifli nomine almae urbis Romae epifcopus,

cunclis Apoftolica fide 8C dodrina uigentibus,falutem. Chas

riflimijDeus filium fuum miiit in fimilitudinem carnis peccati,

&C de peccato damnauit peccatum in carne,ut iuflitia Iegis im*

pleretur.Filiusnon fecundu deitatem folam a patre miflus eft,

fed fecundum carnem, quam clementer dC pie pro nobis aflu' 20

mere nonded(gnatuseft,Namquodfemeupfum(exinanita

ThMip.z. maieftatisfuarpotentia) ideft5fefiliusmiferit, Apofiolus teftatur, qui ait: Semet=

ipfum exinaniuit/orma ferui accipiens,&Y humiliauit femetipfum , facftu s obedies

nfaie. 3$ . ufcp ad mortem,morte autem crucis , Et Efaias:Non legatus neq$ angelus,fedipfc

nfaia;.6s. dominus ueniet, dC faluabit eos . Item alibi : Palam apparui non quaerentibus me.

Hiere.20. Et Hicremias: Dereliqui domum meam, 8C dimifi ha-reditatem meam, ueni 8C fa*

tflus fum illis in obprobrium.Et in Michaea : Ecce dominus ueniet, cV comouebun

Zach. 1. tur montes fub eo.Et in Zacharia:Gaude et exulta filia Sion,quia ecce uenio ego,

».Tim.i. SCcommorabor inmediotui,dicitdominus.Et Apoftolus adTimoth. Humanus

fermo,etomniacceptionedignus,quoniaChriftusIefus uenitinhunc mundum, 50

peccatores faluos facere.Et Michaeas: Ecce fubito ueniet in templo fanrto fuo do*

minus quem uos qua-ritis , 8C angelus teftamenti que uos uultis. Et in euangelio:

L«c*. s N6 ueni uocare iuftos,fed peccatores in pccnitentia. Ite alibi: Quid nobis,et quid

Matth.8. tibi lefu fiii dei, uenifti ante tempus perdere nosC Item aIibi:Ego ueni ut uitam ha*

lo<<«. 10. beant,cVabundantius habeant.Item alibi:Nemo afcendit in cce!u,nifi qui de ccelo

defcendit, filius hominis qui eft in ccelo . Nunquid in his tantis ac talibus teftimo *

nrjs , quibus ie filius dei a femetipfo uenifle tefiatus efl,poterit quis dicere, ab alio,

8C non aTemetipfo ueniflef dum manifefta efteumquicarnemnoftradignanter

aflumpfit,uolutarie 8C no > ab alio miflum aduenifle:nam qui in patre manes,ubicj3 ^.0

potentia fua cofiftit,qno a patre mitteret omnino non babuit. Quonia nulla pars

cccloru ac terr£,a cofpedu patris excipit ur,ubi fecundu uos a patre filius mitteref ,

Zpbef. 4- Et Paulus:Renoua miui,inquit,fpiritu mentis ueftra?,cV induite nouu hominem,

Kebr.z. qUj feCundum deum creatus eft,in iufiitia dC fanditate ueritatis.Et ad Hebraosfln

eo enim in quo paflus eft , ille tentatus eft,nam potens eft ei qui tentatur auxiliari.

Vnde fandae uocationis femper cceleftis participes, confiderate apoftolu , 8C pon«

tifice confeflionis noftre lefum fidele exifientem ei qui creauit eum . Et ad Colofl*.

Colof.3. Nunc autem deponite 8C uos uniuerfa,iram, indignationem,malitiacj3 ex ore ue*

flronon procedat . Nolite mentiri inuicem,expoIiantesuosueteremhominem

cumadibusfuis,cVinduitenouum, eumqui renouaturin agnitione fecundum

imaginem

OM N I.B VS E CCLES I S S C R I P T A, igc>

tmaginem eiusqui creauiteum.Nunquidis qui uniuerfamcreaturam.uifibilia cVinuifibilia, propria potefhtis uirtuteprocreauit acfecit,feipfumanteautpoft= modu,quod dicere nefas eft, creauit uel facere potuitf Et dominus in Euagelio aitt Qui me uidet,uidet 8C patrem.Et iterum; Qui me odit,cV patrem meu odit.Et ite* \oan. 14^ rum: Vt omnes honorificet filiu,ficut et honorificat patre\Et iteru: Vt fint in nobis i0Mi tJi unum,(icutcVnosfumusun5:tuinme,etegoineis.Etiteru:Omniameatuafunt. ioan.s! Etiterum:Egoinpatre3cVparerinme.Etiterum:Paterinmemanens,facitopera ioan.i\, ha:c. Ei loannes Euangeliiia ait : fn principio erat uerbum , cV uerbum erat apud ioan.u * deum,cVdeuseratuerbum.EtiterumipfeaIiolocO:Tresfunt, inquit,qui teftimo \.iom.$i

10 nium perhibent in terra,aqua,fanguis,et caro.Tres in nobis funt qui teftimonium perhibent in ccelo,pater,uerbum,cV fpiritus,cV hi trcs unum funt. Nos itaqj in na tura deitatis,quia unum funt pater cV filius cV fpiritus fandus,hec patre credimus aliquo tempore prarceflifle, ut maior fit filio, nec filium poftea natum efle,ut deita tepatris minoretur. Catterum fratres,fa!uo in omnibus Romanaiecclefia-priuile: gio,nulIus metropolitanus abfqjcarteroruomnium coprouincialium Epifcoporu inftantiaaliquorumaudiatcaufaseorum,quiairritgerunt3litera(ftgqua'mincon fpeclu eorum omniu uentilat&cV ipfe fi fecerit coerceatur a frajribus. Criminatio* nes maiorum natu per alios non fiant, nifiper ipfos qui crimina ir)tendunt,fi tame ipfi digni cV irreprehenfibiles apparuerint,cVacftis publicis docuerint, omni fe fu*

io fpicione carerc &: inimicitia,atqj irreprehenfibilem fidem ac couerfationeducere, necnon cVperegrina negotia cViudicia prohibemus: quia indignum eft, ut abex* ternis iudicentur,qui prouinciales cV a fe clectos debent habere iudices.Nos qUi* dem ex omnipartecarpendo occafiones abfcidimus . Nos enimfupernarmemo* res difciplihae, quibufcunqj cadentibus dexteram porrigimus,cV a' ruinx pra-cipis tio quos pofliimusreleuamus , cV defenfiones atqj adminiculum totis uiribus pra; berecupimus.Certeuelfimens fic rerti confcia , uindicfta dignuseftquialrj exi* ftit caufa periculi : qui uero innocentem uel fratrem quocunq? ingenio perfequi* tur,ipfe in iugulum mortis impingit,ut ait diuinus cVbeatus prarco: Nolidetrahe* re ne eradiceris : noli accufare , ne accuferis: noli iudicare, ne iudiceris: quia in quo

50 iudicio iudicaueris,iudicabitur de te.Nemo crediturnos odifle,quorum relatione non la-ditur. Dicit enim dominus : Omne regnu in fc diuifum,no ftabit.*cV omnis fcietia cV regula aduerfum fe diuifa,non ftabit.ideoqj necefle eft ut cocorditer falu bresfufcipiatishortatus,nihiIpercontentionemagentes,fedadomneftudiumde uotionis,unanimes diuinis fic" apoftolicis coftitutionibus pareatis. DATaxvii. calend. octobris, Magno cV Camerino c o s s»

4»

IN ALTERAM HYGINI EPISTOLAM A R« GVMENTVM, PER IO. SICHARDVM.

AT henienfes,quos etia dum circa idolapueriliter ineptire uidit,fimiliariter admonet Hyginus hac epiftola, uttand£mdcdifcantidolorucultm,&kputribus,utlAftantius*ppeUat,dijsgentium,adunudeumani* mos adplicent.Quos uero eoufq; in fidepromouiffe cognouerat, utpne uero deo idola contemnerent,certo conft» lio ab eorum commercio,qui admoniti ad ueri propbettc cognitionem proficere noUent ,fibi temperare iubet, nt mah huius contagio ex conuiilus fkmiliaritate danculuferpens, eos etiam inficiat,quiChri[ium quidem amplexi* quauistamenperfuafionepoterantaUorfumin$eUi.Sienimablutibapttfmo,exproftfiiomsprtefcripto cumiUo* tisnon ucfcebantur -.etftcommiffum eft apofiolis, utprtdicationis gratia uenientes in ciuitates,uideant quifint di gmapudquos cibum capiant : quanlo magis conuenit , ab eorum communione effe nos immunes , quibus gratum effe mhilplanepoteji,niftquodmoremfuum reftpiattBtquiaplerique Chriftianorum grauiterobidaudirent, atq; afpems in idola loquuti, paftim etiam exularent, iubet bono animo diem iudicij expeftare , ut txnta mercedk jfe,lcMorafiant,qu<eethnici,ridicdisfuisdijscxciecattinChriftianosftatucbanti

*JK> D I V I H r G I M I E P f S T« ! I»

ALTERA HYGINI EPISTOLA

ATHENIENSIBVS SCRIPTfl.

Yginvs episcopvs Athenienfibus falutem, MuU

B {^^«1 KSi ,a m'ni "ducia clrt aPud uos fratres , & multa gloriatio pro uo»

bis : repletus furn confolatione , fuperabundo gaudio m omni

tribulatione noftra. Tribulor enim quandode uobis audiO

quod non oportet.Confolor uero quoties ea inter uos fieri co

gnouero,qu£bonosChriflianosdecerimpIere.NoIi:efratresio

lugum ducere cum infidelibus . Vnde docftor gentium loqui*

2. Cor.6. tur^dicens: Quat participatio iuli it i-x cum iniquitate? quis autem templo dei con»

fenfus cum idolis f" Vos enim eftis templum dei uiui,ficut dicit dominus,quoniam

inhabitabo inilIis,8t"inambuIabo,&eroiiIorum deus,cVipfieruntmihi inpo*

*.Pciri<*. pulos. Sienim deus angelis peccantibus nonpcpercit,fed ca tenis nodisin in*

fernum detrados , in tartarum tradidit ad iudicium cruciandos refer uari, cV otigi»

nalimundo non pepercit, fed oclauum Noe iuftitix prarconem cuftodiuit , diiu*

uiummundo impiorum inducens,cV ciuitates Sodomorum cV Gomorrheorum

in cinerem redigens,euerfione damnauit,exemplum eorum qui impie acturi

funt pones: quid putatis iniquis 8C imptjs perfeuerantibris in nequitia eorum eritC Zo

Iuftum uero Loth oppreflum a nefandoru iniuriacVconuerfetione eruit, afpe-

clu enim cV auditu iuftuserat,habittnsapudeosquiindiemdedieanimarniu«

ftam iniquisoperibus cruciabant. Nouitdominuspiosdetentationeeripere,ini

quos uero in diem iudicrj cruciandos referuare , magis aatem eos qui poft carnem

in cocupifcentia immuditiaeambuIant,dominationemcp contemnut,audaces, fibi

placentes,fedas non metuunt facere, blafphemantes. Vnde alienierroris focium

a fui propofiti tramite recedente, aut Apoftolicae fedis iufliombus inobedientem

fufcipere non pofllimus inter fideles,nec impeuire re&e credentes, uel fancrorutn

patrum fuorum iuffionibus obtemperantes,permittimus:quia inter fideles dC in*

fideles magna debet effe diftindio.Si deus,fratres,iuftis n5 pepercit,quid de nobis j0

peccatoribus fieri putatis t Cuftodite uos ab omni inquinamento carnis 8C corpo*

ris ut falui fitis in aduentu domini.Illud aute hoc non lateat uos , ut ait Apoftolus,

t.Vetri$. chariflimi,quia unus dies apud deum ficut mille ann(,et mille anni ficut unus dies:

non tardat dominus promilTis , fed patienter agit propter uos, nolens aliquos peri

t.Thelfs. re,fed omnes ad pccnitentiam reuerti. Adueniet autem dies domini ut fur, in qua

cozlimagnoimpetu tranfient,elementauero calore foluentur . Cumharc igitur

omnia diflbluenda funt, quales oportet uos efle in fandtis couerfationtbus, cV pie«

tatibus f expedtantes fit" properantes in aduentu diei, per quem cccli ardentes ioU

uuntur, cV elementa ignis ardore tabefcent . Nos uero ccelum cV nouam terram,

cV promifla ipfius expeclatnus, in quibus iuftitia habitat. Oeus autem omnis gra* 40

tiae, qui uocauit nos in aeternam fuam gloriam in Chrifto lefu , modicu paffos ipfe

perficiet,cofirmabit,foIidabitcj3,ipfi gloria cV imperiu in fecula feculor um, A men,

Data x. cal. mar. MagnocV Camertno coss.

IN SOTERI EPISTOLAH, ARGVMEN» TVM PER IO. SICHARDVM.

Dluerfitas natttrarum in Chrijlo efficit, utproprie loquentes alio atq; alio modo de humana natura, atifc dU uina dicant . Eo enim quod dcus cjl , in fcripturis gcnitus, homo uerofaftus dicitur. Ea auiemprtdicata, utfcholafiicorum more loquar,maximc huc conducunt,ut intcUigamus dc rehus diuinis circumfyetiepronuncun* dHmejfe.Sunttnimomniumprofej[tommufyadcarbonarum,{olcmesdicendiritus,quosmi^^

cuimn

EPISCOPIS CAHPAKfAE. SCRIPTA, t^t

culum.Ztfiqu^libet^setimmechmcjconfecruuqu£ditmcrpeculii(ritthubetnomina,quibus interfeijfdent ernbusimtiatiutuntur,multoreligiofiusprojich obfcru4ndumeliinftcris,nedum iUoto dc tttntisrebusore loqui mur,ipftSMdemuretiamcerdonibusjlultiores,quideurtisfuxmyfierijs,nonnifiucrecunde loquiconfttcuerunU

SOTERI EPISTOLA EPISCO

PIS CAMPANIAE SGRIPTA,

ote k apoftoIicafedisarchiepifcopusjCampanisomnibus falufe in domino. Gaudere uos oportet fratres , qiiod diuina T-U^ 6 largiente gratia,familiaresdomini uocamini, eiuscpfacerdotfj I dignitate fungimini. N unc aute rogo uos , ut circa plebes uo* bis commifTaslaboraredighemini,cVfrucftuofosrnanipulo8 domino reportare nitamini. Paulus enim apoftolus de fide lo ^quitur, itadicens: Quodanrepromiferatperprophetasfuos,, Rom,i, infcrip turis fancftis de filio fuo,qut facflus eft ei ex femine Dauid fecund3 carnem, Item ipfe ad GalatastPoftquam autem uenit plenitudo temporis,mifit deus filium Gd*,4. fuumJnatumexmuIierc,&clumfubfcge.EtadPhilippenfcs:Infimilitudinemho VbrDl mfnum faclus , cV habitu inuentus ut homo. Et Pfalm.Infirmata cft in paupcrtate vrJm\'0i tiirtus mea,cV ofla mea conturbata funt,cV fuper omnes inimicos meos facftus fum 20 obprobrium.Item : Obfiuioni traditus fum tanquam mortuus a corde,facftus fum

tanquam uas perditum.Et idemtTanquam prodigiu fadus fum muftis, £V tu adiu Ffaim.70i tor fortis.Et idem: Vt iumentu facflus fum apud te, cV ego femper tecum. Et idem: Jum.7z[ Mater Siondicethomo.cV homofacflus cft in ea , & ipfe fundauitcamaltifllmus. Tam,sg[ Et idenv.Facflus fum ficut homo fine adiutorio,inter mortuos liber.Ex idem : Et fa« pfa}m.87. cftus fum obprobriu illis,uiderunt me,£V mouerunt capita fua.Et idem : Vigilaui, vfilm-\o^ cV facftus fum ficut pafTer folitarius in tecfto. Et in euangelio : Verbum caro facft um vfcdm.iou eft,cVhabitauit in nobis. Filius igitur fecundum carnem dicitur facluslnam fecun* iom.i. dum diuinitatem,a' patre nufquam Iegitur facftus, fed genitus. Dum enim pater lo quitur,fifius f oquitur,cV cum filius Ioquitur,patcr in illo loquens documentis cce* 30 leftibus comprobat,PauIoatte(tante,quiait:MuItispartibus,muItisq3modisoIim aeb.t. deus loquutus eft patribus in prophetis,nouiffime autem loquutusefi nobis in fia lio.Et ut cundem fifium,excepto patris pra:cepto, doceam fuifle locucu , ex Efaiae prop h ctae uolumine proferimus documentum.Hxc dicit dominus, in illa die fciet populusmeus,quoniamegofumipfequiloquebarinferuismeisprophetis,euan gelizans auditum pacis, fit" ecce adfum. Item alibi: Cogitaui tV Iocutus fum;cV acl> duxi,cVcreaui,cV feci.Et apoftolus: An experimentum quarritis eiusqui in me Io« i.cor.if. quitur ChriftifEt in pfalmo: Loquebar in teftimonrjs tuis in confpedu regum,8C pfdm.utt non confundebar. Et ipfe dominus in euangelio cacco a fe inluminato dicit : Et uu difti eum,cVqui loquitur tecum ipfe eft. Ec Samaritanx mulieri ait: Ego fum qui lo 40 quor tecum.Et ad difcipulos inquit : Verba qua: ego locutus fum uob is, Ip iritus cV ioim.6. uita funt. Etad patrem : Ego ad te uenio , fcVhoc loquor in mundo . Etiterum Iu* daeis dicit.*Loquor uobis.cV noaudiftis,fi autem uenerit alius,illum audietis.Etite runv.Haec foquutus eft dominus in gazophylacio , docens in templo, fit" ncmo ap nw». 9* prehendit cum ,quia nondum uenerat hora eius . Ecce in his omnibus quae fupes rius iam enarrata funt, non docctur filius prarccpto patris fuifle Ioquutus,fed mul magis proprium exercuifTe in foquendo fermonem, Efaias quocp propheta ait: Haccdicit dominus, cgo fcci terram fenfu mco, fcV hominem fupcr eam,cgo folida £jii* 48 < ui ccelum manu mea , ego omnibus fyderibus mandaui ut lucerent in ccclo. ftem ibi: Ego omnc confiliu meum ftatui,cV omnia quaecunque cogitaui, ego feci . Item «bi lic dicit dominus : Qui conftituit ccelum & terra,cV fecit eam , cV funda uit eam,

jtfl. ' DIVI VICTORfS EPlSfOLA

Item alibi :Egoprimus: & cgoin a:ternum,manus mea fundauitterram, dextera rrieafolidauit ccclum.ltem ibi:Ego feci terram in fortitudine mea magna,cV iri bra ttiere-*1 chio meo excelfo.Et in Hieremia : Dominus fecit terram in uir tute fua magna,cV erexit orbem terrar in fapientia tV prudenda fua,extcndit ccelum ct pofuit fonum aqux in cccIo.Defendite chariflimi rogamus contra maleuoloshominesincocuft fumecclefiarftatum.utuos Chriflidexteradefendat inacuum. data n o n» maii, AquiIino,cVAquilino iiii. v v. c c. coss.

1 N EPISTOLAM V I C T O R I S ARGVMEN TVM. PER 1 O. SICHARDVM.

DEfa<rmcittorvmadminiflrationemHfdiifconuenndtnpifcopUAfHc£,obidpofilongi<edsq;cdpit4» lcsdit]enfmesresuidebaturinapertumbeUumcruptura.r3eceffeejlcnimquotiefcunq;derebuffummit ' eonlrouertitur, &-qweuenerarinosdecebat,fcurriUterdcridendapropincmus, utquod mututeinterncsconcor* (Ua-caufa donalumfit,fimultatumfiatfeminarium. Nam cum pcr baptifmi,corporisq} dominici, atq}aUarum rc* mmcommmionm,Chrifhisamicma<ueIUtcoalcfcm,dtqucinomnempofkritdtcmpropagari,K piMumodiorumfierentinitia. Qupdtummaxime foktconnngcre,quandodeadmimjbrationepugnatur,(r ufus rei in dubio efl . Qnamobrem eos quiproprium fibi quendxm adminiflrationis facramentorum modum tx» emtauerant,dbhorrentem ab Zuangehj rcgula,hortatur v iaor,ueluti in nuUam orbis partem,pro hominumfa* lute non intentm,ut depofitis co tentionibus in gratii redcant,potiusq} cogitentfacramentorum commoda, quim to toimfMofiaueupenturcaufaquibMcxinduftriadiftdcant,

VICTORIS EPISTOLA EPISCO

pIS AFRICANIS SCRIPTA»

=li CTO RRom.ecc!efiaccVurbfsarchiepifcopus,uniuerfisep£*

imJ^i fcopis per Africa conflitutis,in domino falutem. Semper enim

li^^SM^^fe] ina:ternoconfiliodeimanfit,humanigenerisincomutabiliter

prarordmata reparatio, fed ordo rerum per dominum lefum 5«

Chriftum temporaliter gerendarum, difpofitione uetbi diuini

fumpfit exordium.Quapropter oportet uos fratres unanimes

effe 8C adminiculum uiciflim ferre : in recta ergo fide, cVin fa«

cramentis diuinis non difcrepare,fed concordes efle: quia licet pauci fitis, malorii

comparationc, fi tamenconcordesfueritis,faciIe auxiliantedomino ueflrosinfi*

diatores fuperabitis:fi uero difcordcs,quod abfit, fucritis, non fupcrabitis, fed fu»

perabimini. Pcrlatum eft enim ad noftram fedem aliquos ueflrum noccre fratres

uel!e,cV ut cadant decertarc, fimiliter in facramentis difcrepare, cV ob id conten»

tiones cV armulationes interuosfieri:a'quibus diffenfionibus uos auerterecVin

hisomnibusconcordare,cVopemferreuicifllmmandamus.Namfihocagereci== +o

to negIexcritis,cV uicifltm reconciliari no fluducritis, ab apoftolicac fedis,fcV totius

r ecclefiaccomunione uos pellere non dubitetis. Nec adtenditis charifllmi, qualiter

"/*;*+ dominustalibusperEfaiamprophetamcominatusefljdicestDominusenimlo^

quutus eft uerbum boc:luxit 8C defluxit tcrra, tV infirmata cft : defluxit orbis, &

infirmata eft altitudo populi terrar,cVterra interfeda eft ab habitatoribus fuis,quia

tranfgrefll funt leges,mutauerut ius,dtflipauerunt foedus fempiternum . Propter

hocmaJedidiouorabitterram,cVpeccabuthabitatoreseius. Ideocpinfanientcul

toreseiuscVrelinquenturhominespauci. Luxit uindemia, infirmataeft uitis,tn*

gemuerunt omnes qui lactabantur corde.Ccffauitgaudium tympanorum, quie»

uit fonus lactantium,conticuit dulcedo citharz. Cum canttco non bibent uinum,

amara

EPISCOPIS AFRICANIS SCRIPTA I95

ama ra crit potio bibentibus illam. Attrita efl ciuitas uanitatis, claufa eft omnis do« mus,nullointroeunte,clamor erit fuper uino in plateis,defcrta eftomnisla-titia, 8C tr anslatum eft gaudium terrse . Relicla cft in urbe folitudo, & calamitas oppria mct portas : quiahxceruntinmedioterrae,cVinmediopopulorum. Quomodo fipaucaeoliuae quaeremanferunt excutianturexolea,cVracemi cum fucrit finita uindemia.Hi leuabunt uocem fuam atqj Iaudabunt,cum glorificatus fucrit domi nus hinnient de mari.Propter haec in dodrinis glorificate dominum,in infulis no« mendominideilfrael.Etdominusinorationequam difcipulos fuos docuit ora* re,ait:Pater nofter qui es in ccelis,fanclificetur nomen tuum.In bonis cV iuftis hos mtth.6 10 minibus fandificaturnomendomini, cVmmalisblafphematur.Etipfaperfeucs

ritasait:SioftersmunustuumadaItare,cVrecordatusfueris,quiafratertuushas mtth.f beta!iquidaduerfumte,relinqueibimunustuumantealtare,cVuadepriusrecon ciliari fratri tuo,cV poftea offeres munus tuum.NulIis uero liceat doclrinam euan gelicamdefererc,cViacerdotalihonoregaudere. DataCalend.Septemb.Latera nocVRufino xnii. vv. cc. coss.

IN ZEPHYRINI EPISTOLAM ARGVMEN» T V M PER IOAN. SICHARDVM.

IN kgibus nonfohm ueteribus,fed er noflratibus cautum efl,ne quicquam nobk autin rem,aut in dignitatem hominkpermittamusliberius,priusquamfitiudiciodehkpronunciatum.Btcuminprimkhocfttkgumini genium, ut uno ore omnibtts loquantur, erantqui Chrijlianis hoc negari contcnderent,tanqua hk quos,cum no* uam er infbcciem rtdiculam religionc inueherent,meritofuo dij hominesq) odiffent. Atq;ob id 4 nummarijs qui bufdam iudicibus,pned<einhiantibus,conduttiti] quidamaccufatores, &■ circumfiranei alkgabantur, qui ftmul atq; in uulgus abfurdum aliquodcommcntum, domiperinftdiasconfitbmfyarfiffent de Chrijlianis,in eoritfir* tunas moxfiebat impctus,qui non modo criminum nonfierant conuiili,fed ne litis quidcm effet dies denunciata. Appcilat Zephyrinus kges diuinas ac humanas,quibus tanquam uinculk cumpublica tranquUlitas confirmetur, nonlicereait,uteijcianturmalismodis,mulclenturfirtunk,conijcianturincarceres,quaksquaksfiterintprofili ftone, nifi de criminibus iam ante conftiterit . Bt quia tot effent ubiq; paratx inftdiicpresbyteris etiam innocentis buscr cruditk,ficilefujpicans quid dcmum effet futurum de indoilk,crquorum uite ratio non conflaret, admo 3° net idem ut in ekilione nouorum presbyterorufmt circumfbcili,adhibeantq; iudtcium, neparum eruditos huclo ciprouehant,autindignos.VeUemequidemuelferdpaterenturfibiepifcopinoflrietempeflatisperfuaderi,utad* uigtlarent quoadficripoffct,neftne dekilu obuium quenquc inpresbyterorum numerum refirret, quibus,dicam iibere, cum dcbemusoplimarum quarunq-, rerum interitu,tum er ipft epifcopi contemptum,durius hocfirtafik cfl,atuerum,inquem,dumgratiofifludcntuiderierclcmcntesnimium,inciderunt. Quodergoprotemporisrct tione a "Zephyrino de eruditione ey uit £ innocentia efl diftum, quidprohibet quo minus noflrifeculi ratione con fiderantes,dcnumeroflatuaturtQukenimnonuidetminiftrorumnumerumthocenimefleorumnomeninfacris receptum,propemodum creuiffe ultra eorum numerum quibtis infcruiredebebant. At hic intcrim ufqueadeo nihil efl uidereferuile, ut ipftsftnt aliquando tyrannis nocentiorcs, mentiar ucro nifi fatis hoc ille fiatus rerum perfe clamet. Olim multitudoprincipum Cariam,hodiefacrificulornm indoilorum, totumfirme orbcm in bella conie* i^.0 ce rat,.i quibus ita nosaffiruit bonus quidam genius,utuideanturde integro capitalius exoritura,nift tandem epi» fcopi hoc effe incipiant,quod nomine pncfcfirunt.

ZEPHYRINI EPISTOLA DE PA

TIENTIA CATHOLICA,

ephvr 1 n vs Romanie urbis archiepifcopus, omnibus fratribus

per Aegyptumindominomi!icannbus,faIutem.Tantamadomino [~-i0 %{ t -ff 3/f

huiusfandx fedis cV apoftolicae ecclefiaefundatore, cV beato Petro

principe apoftoIorum,accepimus fiduciam,ut pro uniuerfaIi,Chrifli

fanguine redempta ecdefia,impigro Iaboremus affecltijCV omnibus

R

I?4 DIVI ZEPHYRINI EPISTOLA

domino famulantibus fuccurramus,cV cundis pie uiuentibus apoftolica autorrta te opem feramus.Omnesquiin Chrifto uolunt pie uiuere,neceffe eft ut ab imprjs cV dilTimilibus patianturopprobria,cVdefpiciantur tanqua ftulti cV infani, utrae* liores cVpurgatioresefr7ciamur,quitemporaIiabonaperdunt,utpercipiantarteT* na.Eoru m uero defpeclio cV irrifio in ipfos retorquebitur qui eos affligunt,cV con tumelrjs afficiunt, cum cV abundantia eorum in egeftatem, cV fuperbia tranfierit inconfufionem.Nunciatumeftenimnobisperapocryfiariosueftros,quofdafra* trumnoftrorum,epifcoporuuidelicet, ab eccleffjs cV fedibus proprrjspellffuaqj ab eis auferri fupellecftilia, cV fic nudos cV expoliatcs ad iudicia uocari, quod oronf ratione caret,cum ftatuta Apoftoloru,eorumcj} fuccefforum,cV prarcepta impera torum, ac conflitutiones iegum idtpfum prohibeant, cV apoftoiicae fedis autor itas Accufandi,funt idipfum fieri nolit , Pricceptum eft ergo in antiqiws ftatutis, epifcopos eiedos atqj inintcgrumre- fuisrebusexpoliatosineccleftjs proprfjs recipi, cVprimo fuaomnia eisreddi, cV (titmndt. demum fi quis eos iufle accufare uoluerit,aequo periculo facere: Iudices effe decer nentes epifcopos recla fapientes, cV in ecclefia conuenientes, ubi teftes effent iln* gulorumquioppreflluidcbantur, necpriuseosrefponderedebere, qua'momnia fua cis cV ecclefrjs eorum legibus tntegerrime reftituantur . Nec mirum fratres,fi uos perfequuntur, cum caput ueftrum Chnftum dominu noftrum, ufqj ad mor* tem fint perfequuti: ipf«e tamen perfequutiones patienter portandae funt, ut eius Kattb.f difcipuli effe cognofcamini,pro quo cV patimini. Vnde cV ipfe ait:Beati qui perfe= quutionem patiuntur propter iuftitiam , His fuffulti fuffragfjs non multum debe mus timere obprobrium hominu, necp eorum exprobrationibus uinci,quoniam Bfa-si hoc nos dominus iubet, per Efaia m prophetam dicens : Audite me qui fcitis iudu cium populus meus,in quorum cordibus lex mea eft. Nolite timere obprobrium Ppi.43 hominum,cV blafphemias eorum ne timeatis. Confiderantes quod in pfalmo fcrj ptumeft:N6nnedeusrequirctiftaripfeenimnouitabfconditacordis,cVcogitatio nes talium hominum,quoniam uanat funt . Vana autem loquuti funt uftufquifqj adpiOXiiriufuurn,Iabiadolofa,cVin corde loquutifunt mala, fedd:ipeidetdeus untuerfa labia dolofa cV linguam magniloquam . Qui dixerunt,Iabia noftra a no« bis funt, quis nofter cfl dominus f Nam fi hac in memoria retinerent, minime ad tantam profilii ent iniquitatem.Non enim pi opter probabik m cV paternadocflris nam hoc faciunt,fed ut fuam exerceant in (eruos dei uindicfram.Scriptum eft nan proK.»» que: Via ftultireda in oculis eius,&: funt uiat qua: uidentur hominiiuft£e,nou;ffi»» maautemearum deducunt admortem.Nosenim qui haTpatimuriudiciodei, hxc referuare debemus, qui reddet unicuicp fecundum opera eius, qui etiam per miniftros fuos intonuit dicens:Mihi uindiclam,ego retribuam. Vos cnim in reda fide cV operibus,bona uoluntate fuccurrite uiciflim,nec aiiquis a fupplemento fra I0.rn.13. trifubtrahat manum, quoniam in hoc, ait dominus, cognofcentomnesquia mel eftisdifcipu!i,fidiIeclionemhabueritisad inuicem . Vnde cV ipfe per prepheta lo* quiturdicens.EccequaVibonumcVquamiocunduhabitarefratresinunum.Spf ritali dico habitaculo, cV concordia qua? in deo cft cV unitate fidef huius deieclabi* lis fccundum ueritatem inhabitaculi, qui uidelicet in Aaron magis decorabatur, atq? facerdotalem induentibus dignitatem,ficut ungentum fuper caput principa» lemintellecfrumirngans, cVufqjadipfam extremamfcientiamdeducens.Inhoc enim habitaculo benedidionis acterna uiram promifit dominus . Huius igitur pro pheticxuaticinationismeritumampleclentes,pratfentemfratern2mfyl!abamex» pofuimus,noftra proptercharitatem minimequarrentes, autquarfituri : noenim detrahentibusbonumeftdetrahere,autpalo,fecundumuulgaremfabuIam,excu terepa!um.Abfit,nonfuntnoftraifta,hecenimauertatdiuinitas.ruftoiudiciodei pleruncp datur pecca tonbus poteftas,qua fanctos ipfius perfequantur,ut qui fpi*

ritu

FRATRIBVS AE G Y P T I I S SCRIPTA, 195

rit u dei iuuantur cV aguntur;fiant per laborem exercitia clariores, ipfis tamen qui eos perfequuntur, aiqj detrahunt, erit proculdubio, uac ux ua: illis quidetrahunt ler uis dei, quia detradio eorum ad eum pertinet, c uius minifterium agunt cV uice funguntur.Oramus autem,oftium circunfiantia:, qui neminem perire, aut labtjs fuis pollui uolumus, eorum moribus imponi,c¥ uerbum minime nociuum conci pere,nec ore proferre . Vnde cV dominus per prophetam loquitur, dicens : Dixi tfalit cuftodiam uias meas ut non delinquam in lingua mea. Dominus omnipotens, cV huiusunigenitusf(Iius,cVfaIuatornofterIefusChriftus,hocuobistribuatincitaa mentum,utomnibusfratribus,quibufcuncj5 tribulationum moleftrjs laboranti* »c bus,uiribus quibus poteflis fuccurratis,c¥ eorum,ut dignum eft, iniurias, ueftras aeftimetis, maximum adminiculum eis uerbis 8C fadis praebeatis, ut eius difcipuli inueniaminiueri,qui fratres ut fe,omnibus diligere praccepit . Ordinationes uero presbyterorucVIeuitarumtemporecongruo,c¥muItiscoramaftantibusfoIennts t er agite,cV probabiles ac docftos uiros ad hoc opus conftituite,ut de eorum foctes tate cV adiumento plurimum gaudeatis.Ponite indefinenter corda ueftra in uirtu te dei,cV enarrate hgc cV caetera diuina ue rba in progenies aheras,quoniam hic eft deusnofterinauernum,c¥ ipfereget nos infecula. data viii. CAL, NO* VEMB.SaturninocVGallicano cc.

20 1N EPISTOLAM VRBANI ARGVMENTVM

PER IO. SICHARDVM.

IN hunc ufque diemjiiere C hrifliank interfe omnia communia,eo modo quem Acla apoflolorum prxfcributl nempe ut uendentes agros acpoffef.ionesjd precij quodex rebws diuenditis coflauerant, profe quifque in me dimn proftrret,ne effet uffiam gentium quod cogitationes Chriflo per omnk deftinatas auerteret . Aufus eft vrs ^nm,qumflliciteripfcuiderit,nonnihilimmutarehic,idtamenquodexiftimauitbomfuturumChriftianis,0' «onpreciumdgroruminc5munemufum,utfolitumeftfieri,defmi,fedagrosipfosfatiusputatincorporari,hoc enim uerbo utar,eccleftjs,ut nofolum dturnos ex bis capercmpui7us,fcd cr contra ingruentem rerumpenuria, quodfortepoterat accidere, cjfent annuo proucntu fecuri . Epifcopos autem tanquam patresfkmilias conftitue* runt,qui diuiderent ea qua: annub prouenircnt pro cuiufque ufu. Hic, ut opinor,non e& dijflcile coniecTntu, qui J° ficTumfueritutfenftm ueteri obliterato more, omnia iUa apudpaucos quofdamfubfederint, atque eiufmodiple* runqueadquosftreclcagercnturomnia,nequidemeorumminimaportioperueniredebebat.Appareto-hic,nift fattor,ratio,quafbcsfiatpoj[e qua-dam longe latecfc a ueteri inftttuto delapfa,rcuocari adfrugem.

VRBANI EPISTOLA DE RE

RVJM COHHVNIONE,

rb an vs epifcopus, omnibus Chriftianisin fandificatfone fpiritus,inobediemiam cVafperfionem fanguinisChrifti,fas Iutem.DecetomnesChriftianos,charifl7mi,uteumimitetur T-W Sf , -H 3f cuius nomen fortiti funt . Quid prodefi, fratres mei, ait Apo* ftolos Iacobus, fi fidem quisdicat fe habere, opera autem non Uc .j. habeatf Nolite plures magiftri fieri fratres mei, fcientes, quo* niam maius iudicium fumpturi fimus: in multis enim offendi mus omnes.Qui fapiens 8C difciplinatus eft inte r uos, oftenda t ex bona couerfa a tione opera fuam in manfuetudine fapientig.Scimus uos no ignorare quia hade nus uita comunis inter bonos Chriftianos uiguit,cV adh uc gratia dei uiget,cV mas xime inter eos qui in forte dei funt elecli, id eft clericos, ficut in aflibus Iegit apo* fiolorum : Multitudinis autecredentiu erat cor cVanima una, necquifqua eorum A<ff.4 qug pofltdebat3aliquid fuum effe dtcebat3fed erant illis omnia comunia,cV uirtute

R z

196 VRBANIEPiSTOLA

magna reddebant apoftoli te Rimoniu reffurrecnonis lefu Chrifti domin/,cY gratfa magna erat in omnibus iliis . Neq? enim quifqua egens erat inter llios . Quoiquoc enim poffeffores agroru aut domorum e rant, uendentes afferebant precia eoi um qua:uendebant,cVponebantantepedes apoftoloru. Diuidebaturautemfingu* lis prout cuiq? opus erat . lofes autem qui cognominatus eft Barnabas ab apoito* lis,quodeftinterpretatum,filiusconfolationis,Leuites,Cypriusgenere,cumhas beret agrum,ucdidit illum,cV attulit precium, cV pofuit anie pedes apoftoIi,cY reli qua.VidentesautemfacerdotesfummijSCalfjjatcpIeuitaf^cVreliquicofideles^plus utilitatispaffeafferre,fj he/editafescVagrosquosuendebant,eccieftjs,quibuspic fidebantepifcopi,traderent,eoquodexfumptibuseorum,tam prefentibus quam 13 futuris temporibus, plura cY elegantiora poffent miniftrare fidelibus, comunem uitam ducentibus,quam cx precioipforu,cceperuntpra;dia cY agros,quos uendc re folebant,matricibus ecclefrjs tradere,cY ex fumptibus eorum uiuere . Ipfae uero res in ditione fingularu parheciarum epifcoporu, qui locum tenent apoftolorum, Bpifcopidijpen erant cY funt ufcp adhuc, cV futuris femper debent effe teponbus. E quibus epifco fitores erant re pi cV fideles difpenfatoi es eoru, omnibus comunem uitam degere uoIentibus,mi ru comunium. niftrare cunda neceffaria debent,prout melius potuerint, ut nemo in eis egens in=> ueniatur. Ipfie enim res fidelium oblationes appellantur, quia domino offerutur. Non ergo debent in altjs ufibus q ecclefiafticis, cY prxdidorn Chnftianoru fratru, uel indigentium couerti, quia uota funt fideliu,cY precia peccatoru,ac patrimonia Zo pauperu,atcp ad praedicftu opus explendum domino tradita . Si quis autem,quod ~R.es ecdefictru abfit, fecus egerit, uideat ne datnnationem Ananiae &V Saphirae percipiat, ut reu& quodcbetntin* facnlegrj efficiatur,ficutil!ifuerunt,quiprecia prediclaru rerS fraudabant,de qui- fumi. buslegiturinApoftoloruaclibustVirautemquidanomineAnaniaSjCumSaphi

A£l.5 ra uxore fua, uendidit agrum cY fraudauit de precio agri,confcia uxore fua, cV af* ferenspartemquandajadpedesApoftoIorupofuit.DixuaLitemPetrusAnani^: Curtentauitfatanas cortuummentiri fpiriiui fando, cY fraudare de precio agrif Nonne manenstibimanebat, Qc uenundatuintuaeratpoieftateinoesmentitus hominibuSjfed deo , Audicns autem Ananiashaec uerba, cecidit cY expirauit, cY facluseft timormagnusinomnesquiaudierant.Surgentes autem iuuenesamo* jo uerunt eum,cV efferentes fepelierunt.Fadum eft quafi horaru trium fpacium, cY uxoripfiusnefciens quod fadtum fuerat,introiuit.Refp6ditautem eiPetrus:Dic mihijfitantiagrum ue\iidiftisfAtiIladixit:Etiam,tanti.Petrusauteadeam:Quid uticp couenit uobis tentare fpiritu domini ? Ecce pedes eorum qui fepelierunt ui= rumtutnnadoftium,cYefferentte.C6feflimceciditantepedeseiuscYexpirauit. Intrantesautemiuuenes,inuenerut il!ammortuam,cYextuleruntaduir5fuum. Et factus eft timor magnus in uniuerfam erclefia, cV in omnes qui audiebant hf c. Haecfratresualde cauenda funtcVtimenda, quiaresecclefiaenonquafipropriar, fed ut c5munes,cV domino oblatae,cum fummo timore non in alios qua'm in prae= fatos ufus funt fideliter difpenfandae,ne facrilegrj reatu incurrant, qui eas inde ab- 40 ftrahunt quo traditat funt, ne pcenam cY mortem Ananiae cV Saphirar incurrant. Et quod peius eft,anathema maranatha fiant,cV fi non corpore ut Ananias cV Sa* phira,qui mortui ceciderunt,anima tamen quae potior eft corpore, mortua cV alie nata a c5fortio fideliu cadat, cV in profundu barathri labatur . Vnde attendcdum eftomnibus,cVfidelitercuftodiendum,cVilIiusufurpationisc5tumelia depellen* da,ne prcdia ufibusdecretorum cceleftium dicata,aquibufquainruetibus uexen* tur, Quod fi quis fecerit, poft debitat ultionis facrimonia, quac erga facnlegos iui e promenda eft,perpetua damnetur infamia,cV infernali carceri tradatur, aut exilio i.Cor.s perpetuasdeportationisuraturiquonia iuxta Apoftolum, tradereoportethuiuf* modi homine fatanae,ut fpiritus faluus fit in die domini, Memoi atis ergo augmen

tationu

DE BONIS ECCLESIARVM. 197

tauonibusaccultibusjintantumccclefixjquibuscpifcopiprxfrdentjdominoadi miniculante creuerunt, cV in tantis maxima pars earum abundat rebus, ut nullus fit in cis comunem uitam agens indiges, fed omnia neceffaria ab Epifcopo, fuisqj miniftris percipit.Ideo (i aliquis extiterit, modernis aut futuris tcponbus, qui hoc aueIIerenitatur,iamdi(ftadamnationeferiaturdefedecpifcopi.Q.uodautefedes Epifcoporu ft* m epiifcoporum ecclefijs excelfaj conftituta; cV prarparate inueniuntur in throno, desqukaltiores fpeculationem cV poteliatem iudicandi cV foluendi atq? ligandi, a domino fibi da-- f»nt> tdmoneit tam materiem docent, Vnde ipfe faluator in euangelio ait : Quxcunq? ligauericis 'osftecuLe. fuper terram,erunth'gata cVin ccelo.EtalibnAccipiiefpiritum fan<fium,quorum

10 remiferitispeccata,remittutureis,cVquorumretinuentis,retentaerunt. Ideoifta practulimus chariffimi,ut intelligatis poteftatem epifcoporu ueftroru, in eiscp do« minum ueneremini,cV eos ut animas ueftras diligatis : 8C quibus illi non com uni» cant,non comunicetis'.cV quos eiecerint, non recipiatis . Valde enim timenda eft fententiaepifcopi, licet iniufteligetaliquem,quodtamen fummopere pra-uide» re debet . Vos autem hortantes monemus omnes qui chnftianitatc fufcepiftis, 8C a Chrifto uocabulum chnftianu fufcepiftis,ne in aliquo chriflian;tatc uefiram irri* tam faciatis,fed defponfione,quam domino in baptifmo feciftis, firmiter teneatis, ne reprobi,fed condigni coram eo inueniamini , Et quicuncp ueftrum comunem uitam fufceptam habet, cV uouit fe nihil proprium habere, uideat ne pollicitatio « Votu ptuperu

20 nem liiarn irritam faciat,fed hoc quod domino eft pollicitus, fideliter cuftodiat,ne tis hinc habeti damnationem,fed pracmium fibi adquiratlquoniam fatius eft non uouere, quam presbyterisorU uotum prout melius poteft, non perficere : grauius enim puniunt ur, qui uotum ginem. fecerunt,aut fidem perceperUnt,cV uotum non perfecerunt,aut male uitam finie runt, qua'mi!Ii quifineuotoaut fidemortuifunt, cVtamenbonaegerunropera. Ad hoc enim fenfum rationabilem naturae munere cV fecundum natiuitatis repa rationem fufcepimus, utfecundutn Apoftolum, magis qus furfum funt fapia= AdColoff,} mus,non quae fuper terram, quia fapientia huius mundi, ftultitia eft apud deum. Quid autem fuadet,charifllmi,fapientia huius feculi,nifi nocitura que/ere,cV ama sapietUcmis. re peritura,negligere fa!utaria,pro nihilo reputare perpetua f Cupiditatem com=

30 mendat, de qua dicitur,radix omnium malorum eft cupiditas, quae in primis hoc malum haber,quod dum ingerit tranfitoria,abfcondit aeterna, cV dum foris pofita confpicit, intra fe Iatentianonintrofpicit,cVdum altenaquarrit.feclatorifuofe* metipfum redditalienum.Ecce quid fuadet feculifapientiaf uiuere in delitrjs. Vn« dedicitur:Viduaquaeindelitriseft,uiuesmortuaeft.SuadetergomoIliffimisfuas i.rim.f. uitatibus,peccatis,uitrjs,cV fiammis nutrirecarne, cibi cV uini intemperantia ani« mam premere, ac uitam fpiritus intercludere, cV contra fe hofti fuo de fe gladium miniftrare . Ecce quid fuadet feculi fapientia f ut qui boni facfti funt, mali effe ma* lint,cVpererroremmentis, fierietiamftudeantpeccatoreSjCVnoncogitantillam terribilemdeiuocem,cumexurenturpeccatoresficutfcenum.Omnesenimfidc 40 les per manus impofitionem epifcoporum,fpiritum fancftum poft baptifmum acs ciperedebent,utpleniChriftianiinueniant. Defpiritufantftoaccipimusutfpirii talesefficiamur,quia animalis homo n5 percipitea quas funt fpiritus dei,quia cum fpiritus fancftus infunditur, cor fidelead prudentiam, adcoftantiam dilatatur.De fpiritu fan<ftoaccipimus,utfapiamus interbonum malumcpdifcernere,iufta dili* gere,iniuftarefpuere, ut maliria: ac fuperbiae repugnemus, utluxuriaeacdiuerfis illecebris, cV fccdis indignisq; cupiditatibus refiftamus . De fpiritu fando accipi* mus,ut amore cV gloriae ardore fuccenfi, erigere e teti enis men tem ad fuperna cV diuina ualeamus, data nonis Septemb, Antonio cV Alexandro v v. cc. c oss,

R 5

I98 DIVIPONTIANI

IN EPISTOLAM PONTIANI A R G V M E N« TVM PER IOAN, SICHARDVM,

PAck commoda cnumerat in hac epifloh Vontianus,atq; ttd eam nosfummofludio hortatur, eo <{uod M[e\o rum hanc fuiffe uocem infacrk legamus,Ghria in excelfis deo,& in terrapax hominibws boneuolunutis, utqua.iC hrifius uoluerit nobis unice comcndatam.Vreterea de officio epifcofi infme pauca qutedctm dicit,"u& *bumledechrant,quMfmtdidingrefiiw4uetercsiUio-gmnanipontificesyatq;noflri.

PONTIANI EPISTOLA

CATHOLICA,

r- Lv n . 4 3?

LUc.t.

o N T i A n v s fandae&uniuerfalisecclefixepifcopusjom* nibus rede deum coien tib us, cV diuinum cultum amantibus, falutem . Gloria in excelfis deo, cV in terra pax hominibus bos naeuoluntatis.Haccuerba,chariflimi,nonhominumfunt,fed angeIorum,cVnonhumanofenfuexcogitata,fedabangeIisin ortu faluatoris adnunciata . Quibus indubitanter abomnibus !, intelligi poteft,quod non malac uoIuntatis,fed hominibus bos

nae,pax fit a domino data. Vnde cV dominus per propheta loquitur,dices: QuaVn io

Vfa\.-ji bonusdeuslfrael,hisquiredofuntcorde.Meiautempenemotifuntpedes,pene effufi funt greflus mei, quia xmulatus fum contra iniquospacem impiorum uie

ttetth.s dens.De bonis uero ipfa per fe ueritas air.Beati mundo corde, quoniam ipfldeum uidebunt . Mundi enim non funt corde, qui mala cogitant, aut nociua aduerfus fratres fuos,quianihil mali uultquifideliseft. Fidelisergohomo magisamataudi re qua; oporrer,quam dicere quar non oportet.Et (i quis fidelis eft, uideat ne rnale loquatur,autcuiquaminfidiasponat.Inhocergodifcernunturfilrjdei,&:fili)dia«= boliifilrj nanqjdeijfemper cogitantcV agerecontenduntquaede/funt, cVfratres indefinenter adiuuant,cV nulli nocere uolunr.cV filrj diaboli econtra mala cV noci uafempermeditantur,quiaoperaeorummala funt.De quibusloquiturdomi* jc

Hirr.iJ nus per Hieremiam prophetam,dicens: Loquereiudicia mea cum eis fuperomni malitia eorum, propterea iudicio adhuc uobifcu,ait dominus, cV cum filns ueftris difceptabo.Ecceegofingocontrauosmalum,cVcogitocontrauoscogitationem. Ha?c, fratres, ualde funt timenda, cV ab omnibus cauenda, quoniam fuper quem iudiciumdeiceciderit,nonexietimpunitus.Etideounufquifcppra;uideat,nehoc machineturautagatinfratrem,quodipfepatinoluerit,cVnecinfufpicionemue< niat homo fidelis,ut dicat aut faciat ea qu^ pati no uult. Vnde fufpedos aut immi* cos,autfaciIeIitigantes,cVeosquinonfuntbonaeconuerfationis, autquorumuu taeftaccufabilis, cV qui redam non tenent cV docent fidem accufatores, cVante* ceffores noftri apoftolica repulerunt autoritate,cV nos fubmouemus,atcp tempo^ 40 ribus futuris excludimus, ne libenter Iabi poflint,quos nos tenere cV fa luare debe bus,ne,quod abfit,pra;dicitum det /udicium,non tantum fuper utrofqj ueniat,fed

Ecd.32 nos eorum uitio,quod deus auertat, pereamus . Scriptum eft enim : Reclorem te pofuerunr,curam illorum habe, ut laeteris propter illos, cV ornamentum gratie ac cipias coronam,cV dignationem confequar/s correcftionis:uerbum enim neqiiam /mmutabitcor,ex quo quatuor partes oriuntur, bonum cV malum, uita cV mors, cVdominatrixefiaflidualingua. Pro talibus pracdicli uitandi admodumfunt,cV priufquam predicfta: enucleatim examinenturopiniones, cVab eisalieniinuenian lur,non funt fufcipiendi : quoniam facrificium falutare eft attendere mandatis,cV difcedere ab omni iniquitate; beneplacitum eft dom/no recedere ab omni iniquU

EPISTOLA CATHOLICA, I99

tate.,S^Iaudatio,fccedercabiniuflitia.Quoniamfcr«ptumeft:Dil)gcproximum, Ecc/27 cVooniungefidem cum illo, quoniam fi denudaueris abfconfa illius, non profe* queris pofi eum . Sicut enim homo qui perdit a micum fuum, fic qui perdit amici* «iatn proximi fui . Et ficut qui dimittit auem de manu fua, fic qui dereliquifti proxi «nutm tuum,cV non cum capies . Non illum fequaris, quoniam longe abeft ; effus git cnim quafi caprea de Iaqueo, quoniam uulnerata eft anima illius . Vltra eum nom poteris colligare, cVmaledicftaeftcocordatio. Denudareautem amici myfte^ ria,defperatio eft animae infidelis . Annuens oculo fabricat iniqua, cV nemo eum abnciet . [n confpeclu oculorum tuorum conculcabit os fuum,cV fuper fermones

»0 tuosadmirabitur.Nouiffimeautemperuertetosfuum,cVinuerbistuisdabitfcan dalum.Multaaudiui, cVnoncoaequauiei, cVdominusodietillum.Quiin altum mittit lapidem,fuper caput cius cadit,cV plaga dolofi diuidet uulnera. Qui fodit fo Ecc/. 17 ueatm,decidet in iIlam:cV qui ftatuit lapidem proximo,offendit in eo,cV qui laque= um alrj ponit,peribit m illo . Facienti nequiflimum confilium fuper ipfum deuoU uetur,cV non agnofcet unde adueniat illi . Illufio cV improperium fuperbor um cV uindida, ficut leoinfidiabitur 1II1. Laqueo peribunt, qui oblecftanturcafu iufto= rum: dolorautemcofumetiilosantequammoriantur, IracVfuror utraqj exccra^ ecc/.*8 bilia ,& uir peccator continens crit illorum . Qui uindican uult,a deo inueniet uin diclam,cV peccata illius feruans feruabit.Relinque proximo tuo nocenti te, cV tiic

10 deprecanti tibi peccata foluetur. Homo hornini feruat iram,cV a deo quacrit mede lamdn homine fimilem fibi non habet mifericc)rclia,cV de peccatis fuis deprecatur aItifirimurnfIpfedumcaroflt,feruatiram,cVpropitiationempetitadominofQuis exorabit pro deliclis illiusf Memento nouiflimorum,cV define inimicari, tabiuido enirrtcV mors imminent in mandatis. Memor^rc timorem domini, cV non irafcas risp roximo.Mcmorare teftamentialtifllmi,cV defpiceignorantiam proximi. Ab* Rinc tc a lite,cV minues peccata. Homo enim iracundus incendit litem, c¥ ulr pec» catoirturbabitamicos,cVinmediopacemhabentiumimmittetinimicitiam.Secun dutnenim lignafyluae,ficignis exardefcet, cVfecundum uirtutem eius hominis iracundia illius erit,cV fccundu fubftantiam fuam exaltabit iram fuam . Certamen

30 feltinatum incendit ignem, cVIis feftinans effundit fanguinem, cV lingua teftifis cans adducet mortem . Si fufflaueris quafi ignis exardebit, cV fi fpueris fuper illam extinguetur,cVutraqjexoreproficifcunt.Sufurro cV bilinguis malediclus, muU tos e nim turbauit pacem habcntes.Lingua tertia multos commouit,cV difperfit il» losdiegentc.«ngentem.Ciuitatesmunitasdiuitumdeftruxit,cVdomosmagnato« toruim effodit , Virtutes populorum cocidit,cV gentcs fortcs diflbluit.Lingua ter* tiamiulieres t uiratas eiecit,cV priuauit illas de laboribus fuis. Qui refpicit illam no iunit<tt habebitrequiem,nechabebitcumquorequicfcat.FlagellipIagaIiuoremfacit,pla gaautemlinguaecomminuitofla. Multicecideruntinoregladrj, fednonficquo- mocHoquiinterieritperlinguamfuam.Beatusquitectuseftalingua nequam,cV

4.0 qui in iracundiam illius non tranfiuit, cV qut non adtraxit iugum eius ,cV uinculis illius; non eft Iigatus,tugum cnim illius iugum ferreu.Quia cV uinculum illius uin culumacreumeftjmorsilliusmorsnequifllmajCVutilispbtiusinfernusqua^milla. Pcrfteuerantia illius no permanebit,fed obtinebit uias iniuftorii, cV flamma fua n5 comiburetiuftos.Quidere]inquuntdeuminciduntinilla,cVexardcfcetinillis,cV no e:xtinguetur,cV immittef in illos quafi Ieo,cV quafi pardus laedet illos . Sepi au» res tuas fpinis,cV noli audire lingua nequa,cV ori tuo fac oftia, cV feras auribus tuis, A urum tuum cV argentu confla, cV uerbis tuis facito ftatera, cV frenos ori tuo rc* c*tos, cV adtcnde ne forte labaris in lingua tua,cV cadas in cofpectu inimicoru infi* diamtium tibi,cVfit cafus tuus infanabilis in morte. No tardes couertiad dominu, cV ne differas de die in diem.Subito enim ueniet ira illius, cV in tempore uindida»

R 4-

2oo DIVI ANTHERI EPISTOLA

difoei det te . Noli anxius efle in diuitrjs iniuftis, nihil enim proderut tibi in die ob* du'cl lonis &.' uindiclg.Non uentiles te in omnem uentum,cV non eas in omni uia, fic enim peccator probatur duplici lingua.Efto firmus in uia dei,cV in uentate fen fus tui cV fientia, cY profequatur te uerbum pacis cV iuftitiar , Efto manfuetus ad audiendumuetbumutintelligaSjCVcumfapientiaferrefponfumuerum.Sieftti* bi intelicdusjrefponde proximo:fin autem,fit manus tua fuper os tuum,ne capia ris in uei bo indifciplinato cV confundaris.Honor cV gloria in fermone fenfati,lin* gua imprudentis fubuerfio ipfius . Non appelleris fufurro, c¥ in Iingua tua ne ca=» piaris,cV confundaris.fuper furem enim cofufio cV pcenitent'ia,cV denotatio peflfi ma fuper biiinguem. Sufurratori autem odium cV mimicitia cV contumelia, iuftf i« ficapufillumcVmagnumfimiliter.Nolifieriproamicoinimicusproximo, impro* perium enim cV contumeliam malus haereditabit,cV omnis peccator inuidus cV bi* linguis.Non extollas te in cogitatione anime_ tue. ficut taurus, ne forte'elidatur uir tus <ua per ftultitiam, cV folia tua comedat, cV fruclus tuos perdat, cV relinquaris uelut lignum aridum in heremo . A nima enim nequam difperdet qui fe habet,cV ingaudiijminimicidatillum,cVdeducetinfortemimp:orum.Chariftlmioppref» fos erigere ftudete,cV neceffe habentes femper adiuuate: quoniam qui fratrem de relidum!euat.adprehenfumeripit,mo2rentemconfolatur,abillofibiretnbuicui mtth if totum impendit non dubitet,qui ait:Quod uni ex minimis meis feciftis, mihi fcd*

ftis.Talia enim bona indefinenter agere ftudete,u t frucftum boni operis cV hic co* zo fequamini, cV in futurogratiadciperfruamini, quatenuscceleftisiegniaulamin- troire poftea mereamini, DATA IH. calend, maii. Seuero cV Quintia* novv. cc, co ss,

IN EPISTOLAM A N TH E R I ARGVMENTVM

PER IO. SICHARDVM.

QVemadmodumnoncftfitumincuiufuispoteftate,feipfumultroproepifcopoecclcfijsobtrudere,itafiui* t<t fantiimonia,cr eruditionis adiumento,demum populifuffragifsftelm quifpiam in hunc locum peruc JO nerit non poterit, inlegra faltem officij femelfufcepti dignitate,ftatione tfta uelutideferta, miferiarumfatietate, autampliorisfte lucrifolicitatus, aliam ambire ecdefiam , nifi id publica- uttlitatisratto, cui tota epifcopum uita feruire dcbetSuaferit Qutfl adparet rc ipfa,non modo abitionis donanda erit gratia,uerumetiam nojirapte uos hntateJi uel nullum ea de re prtccptum Euangelij extaret, id agere debemws, ut fi nosftliciter iam inChrifto ado'cuerimm,eum pcr quem in tantum proficerimm cognitionis profecTum,a>quifiimis animispatiamuralib etii properarc,pr<tferl im fi caufa fit,curff>eremm non uulgare alibi poffe eius pnefentiam operfprecium adftrre: id efl,tibimefiis iamiam maturefccns,plenafbei,manm opcrariorum nobis defiderare mdeatur.Eim enim rei no de* funt exct.ipla grauiftimorum uirorum, quandoquidem inter omnes conftat,D.Petrum ab Antiocbia,cui annti ali quotegregiamoperam nauafje uifmftbi erat,Romam Uerinftituifle,utejriftbicprouirilifuaatiquotChrifto lucrifhceret. a^

ANTHERI EPISTOLA DE TRANS

LATIONE EPISCOPORVM.

—sHARissiMiS atcpdiledifRmisfratribusperBeticam atcjj ToIetanS

w^ff^M Pr°uincias epifcopisconftitutis, Antherusepiicopusindominolalu

I (%£#" 'Iff tem.Qptarem fratres chanffimi femper diledionis cYpacis ueiire fyn

lceriiatisgaudia audire3ita utuiciffirndifcurrentibus litens,fofpitatis

i mdicia i u uar etit ur,(i quietos nos ab incurfione fua uacare hoftis atni*

quus

B E T I C AE P R O V I N C I A E S C R I P T A. io?

quusfineret, quf ab fnftfo mendax, inimicus ueffitatis, amiulus hominfs,quem ut deciperetjfeamedecepitjpudiciti^aduerfariusjluxuriacmagirter^crudehtateparci tur,abftinentfa punitur,odit ieiunia, mfniftris fuis prardicantibus quadam fuper* flua,fpem non habentibus de futuris,apoftoli fententia repercuffit dicentis:Man «Com/ ducemuscVbibemus,crasenimmoriemur.Oinfeltxaudacfa,6defperatamentis aft utia: ipfe enim hortatur odia,cV fugat concordiam, cV quia facile ad deteriorem partem mens humana tranfducitur, uolens magis per fpatiofam uiam ambulare, qua'm arclar uiac iter cum labore trafire.Quare fratres dilecliflimi fecframini melio i a, fit" femper relinquite deteriora,bona agite,mala uitate, ut ueridifcipuli domini

'o effe inueniamini. De mutatione ergo epifcoporum,undefancftam fedem apofto* licam confulere uoIufftis,fcitoreeam communi utiiitate atq; neceffitate fieri licere, fednonlibitucuiufquam, autdominatione.Petrusfancftus magiftercVprinceps VefrusahAn* apoftolorum,deAntiochia utilitatiscaufa translatus eftRomam,utib.<dempos tiochutramk* tiusproficerepoflet.Eufebiusquoq?dequadamparuacfuirare,apofto!fcaautoris tusKomameji. tate mutatus eft Alexandriam.Similirer Felix, de ciuitate qua ordinatus erat,ele« (fiione ciuium propter doclrinam cV bonam uitam quam habebat, communi epia fcoporumcVreliquorumfacerdotum,acpopulorumconfilfo,translatuseftEphe fum . Non enim tranfit de ciuitate ad ciuitatem,qui non fuo libitu aut ambitu hoc facit, fedutiIitatequadamautneceffitate,aIioruhortatucV:confiIiopotior5tranf=:

*o fertur . Nec transfertur de minoi e ciuitate ad maiorem, qui hoc non ambitu, non propriauolutatefacir, /cdautuia propriafedepuIfus,autneceflltatecoadus,aut Utilitatelod, autpopuli, nonfuperbe, fed humiliterabalrjstranslatuscVfnfroni» Zatus eft,quia homo uidet in facie,dcus autem in corde . Et dominus per prophe- tam loquitur, d;cens : Dominus fcit cogitationeshominum quoniam uana? lunt. Pf«l ■?* Non ergo mutat fedem quf non mutat mentem,nec mu tat ciu itatem qui non fua fponte, fed confilio cVekclionealforum mutatur.Non igiturmigratdecfuirate ad ciuitatem,qui non auaritfxcaufa,non fponteditnittit fuam, fed, ut iam ditftum eft^autpulfusaTua^autneceffitatecoaclus^auteledionecVexhortationefacerdoa tum cV populoru translatus eft ad alteram ciufrate.Nam ficut epifcopi hab^nt po«

30 teftatem ordinare regulariter epifcopos, cV relfquos facerdotes, fic quoties utilftas aut neceflitas expopofcerft, fupradicfto modo tV mutare cV intronizare poteftare habent.Haec ut petiftis, licet uobis ignota non fint,tenenda mandamus, ne igno« rantia quorunda,meliora cV utiliora uirentur,SCinutiIiora fumantur, ficutfn fan=- (ftolegitureuagelio:V^uobishypocritae,quiadecfmatismentam,cVanerhum)cx' Matth.xj cyminum,cV reliquiftis quargrauiora funt legis,iudfcium, cV mifericordfam,3c" fi« dem.Harc oportuit facere,cV illanon omfttere, ducescatciexcolantescuIfcem,ca» melum autem gkitientes:quod licet, non Iicet,6c" quod non licet, licet . Quemad=> modumlamnes cVMambres reftiterunt uerirati, ficcVilli menrereprobi, aman» nxod.7 tes uoluptatem magis qua'm dcum, quod Iicet,docent non licere, id eft,epifcopos x.Tim.j 40 mfgrare de ciuirate ad cfui tatem,pra? raxato modo. Et quod no licet, docenr licere, id eft,miferf£ordia no agere cfrca patfentes neceffitate . Hoc tame eis qui epffcopu non habent,cV facro epifcopali indigent minifterfo,epifcopum de aiia ciuitare cau fautilirarfsuelneceflirarfstribui, &V epifcopisperfequutionemaut neceflitatc pa= tientibus,aliam cathedram dari neganr. Contradicunt etiam facra: fcriptura?, qux teftatur malle deum mferfcordiam qua'm facrfficfurn.Que precor maior chariras, ofee.a autefficacfuspietatispatrociniumpotefta'quoquamalicuiimpendi,qua'mfiigno 1 antiae tenebras,&V imperitia: cahginem ab eo repcllat r" Demum uerar fidci dodru nx pabuIo,non ad qua-ftum,non ad ambftione,fed eruditione,cV ^dificationc re« ficere: tanquam enim mutilo fir manus, claudo pes,oculus caeco, qui ignorantfae tenebrfs obuoluto fapientiae cV fcfentfat th efauru referat cV candorem i ucfs, ufascp

ioi ANTHERIEPISTOLA

cfee,6 dominibenigniteraperit. Vtrifq? autem, id eft, cV famem uerbi dei patientibus, cV epifcopis neceffitatem quandam,quando intronizantur propter communem utilitatem in alrjs ciuitattbus,no modica exhibetur mifericordia . Negantes autem ha*c,Iicet fpeciem habeant pietatis,uirtutem tamen eius abnega n t: nam in tali nes gocio profapiam non agnofco.Si quis tamen fapientium, quos infipientibus tem peftatis huius procella fociauit, alfjs autoribus facinorum participatione macula* tur,fp!endor fapientis etfi communionemcriminumincurrir,nefcit tamen du* cem fe praebere peccantibus. Alia eftquocp caufautilitatiscVneceflitatis, cValia auaritia: cV prasfumptionis, atqj proprise uoluntatis . Auarstia: uero caufa cVprae* fumptionis,autpropria:uoluntatis,nonfuntEpifcopimutandideciuitateadciui io tatem, fed utilitatis dC neceflltatis, quod nemo negat, nifi hi de quibus fcripttr eft:

E/4.J8 Erraueruntin ebrietate,nefcieruntuidentem,ignoraueruntiudiciu,Nam fi enara randoconareraperiretranfa(fta,oftenderem uobis nullum euenire folatiumde comparatione facftorum.Ceterum ftate chariflimi fuper uias,aipicientes cV in ters rogantes de femitis domini antiquis,cV uidete qua* eft bona cV recfta uia,cV ambu» late in ea,cV inuenietis requiem animabus ueftris. Et ut iuxta Sapientix uocem di- Sap.i camus : Diligite iuftitiam quiiudicatis terram, fentite de domino in bonitate,£V in fimplicitate cordis querite i!Ium,quoniam inuenitur ab his qui non tentant i lium, apparet autem eis qui fidem habent in illum . Peruerfa* enim cogitationes feparat adeo,probataautemuirtuscorripitinfipientes.Quoniaminmaliuolamanimam 20 no introibit fapientia,nec habitabit in corpore fubdito peccatis.Sanclus enim fpia ritusdifciplina;effugietficftum,cVauferetfeacogitationibus qua*funt fine intel* lecfiu, cV corripietur a fuperueniente iniquitate.Benignus eft enim fpiritus fapien tia*, cV non liberabit maledicftum a labtjs fuis,quoniam renum illius teftis eft deus, cV cordis eius fcrutator eft uerus,cV lingua* illius auditor. Quonram fpiritus domi ni repleuit orbem terrarum, cV hoc quod continet omnia, fcientiam habet uocis. Propterhocqui ioqurtur iniquanonpoteftIatere,necpraeterietilIumcorripiens iudicium . In cogitationibus enim impfj interrogatio erit, fermonum autem illius auditioaddominumuenietjCVadcorreptioneminiquitatesillius.Quoniamauris zeli audit omnia, cV tumultus murmurationum non abfcondetur . Cuflodite ers 5° go uos a murmuratione,qua: nihil prodeft,cV a detradione parcite !ingua\Quo= niam fermo obfcurus in uacuum non ibit,os quod mentitur occtditanimam. No lite zelare morte m in errore uitae ueftra*,neqj adquiratis perditionem in openbus manuumueftrarum.Quoniamdeusmortemnonfecit, necla-taturinperditione uiuora.Creauitenimuteflentomnia,cVfanabiIesefleuoIuitnationesorbemter rarum. Non eft in illis medicamenta extermintj, nec inferoru regnum tn terra ut* uentiu.Iuftitia perpetua eftcV immortalis,iniuftitia autem mortis eft adquifitio.Im pfjautemanibuscVuerbisaccerfieurtilIam,cVa:ftimantes illamamicamdefluxes runt,cVfponfionespofueruntadilIam,quoniamortedignifuntquifuntexparte illius, Dixerunt enim apud fe cogitantes no recfte:Exiguum cV cum tatdio eft tem» 4.0 pus uitae noftra*, cV non eft refrigerium in fine bominis, Sc" non eft qui agnitus fit reuerfus ab inferis . Quia ex nihilo nati fumus, cV poft hoc erimus tanquam non fuerimus.Quonia fumus cV flatus eft in nanbus noftris,cV fermo fcintilla: ad cotns mouendumcornoftrum.QuiaextindumeftueIutciniscornoftrum,cVfpiritus diffundetur tanquam mollis aer . Et tranfibit uita noftra tanquam ueftigium nu* bis,cV ficut nebula diffundetur,qua: fugata eft a radfjs folis,cV a calore illius aggra* uata Et nominis noftri obliuionem accipiet per tempus, cV nemo memoriam ha« bebit operum noftrorum. Vmbrat enim tranfitus eft tempus noftrum, cV non eft reuerfio finis noftri,quoniam confignata eft,8c" nemo reuertetur . Propterea un = cuique prxuidendum cft, ut fummoperc fe cuftodiat, cV utiliter fe praeuideat, ut

BETI.CAE PROVINCIAE S C R I P T A. 20$

cum dies extrema finiscp uitse aduenerit, non tranfeat ad perpetuam mortem, fed ad uitam aeternam . FaCia enim fubditoru iudicantur a nobis, nofira uero iudican tur a deo.Ex merito uero plebis nonnunqua epifcopi deprauantur,quatenus pro cliuiuscadantquifequunncapitelanguefcentecgteracorporismembrainficiuns tur.Deteriores funt qui uitam moresqj bonorum corrumput, his qui fubftantias aliorum,pr%diaq3diripiunt,Caueatunufquifq?,neautlinguam,autauresbabeat prurientes:ideft,neautipfealtjsdetrahat,autaliosaudiatdetrahentes.Sedens,in« Pftl^p quit,aduerfus fratrem tuum loquebaris detrahedo , cV aduerfus filium matris tuae ponebas fcandaIum,cVc. Parcant finguli detracftioni lingua*, cuftodientes fermos

*Q nes fuos,cV fciant, quia cuncla quac de alfjs loquuntur, fua fentetia iudicabuntur. Nemo inuito auditori libenter refert officfj minifteriu: fic dilecfiiffimi non folu ocu loscaftosferuate, fedcVlinguam: necquidin cuiufquadomo agatur,aliadomus pereosunquanouerit. HabeantomnesfimpIicitatecolumba%necuimachinens tur do!os:cV ferpentis aftutiam,ne aliorum fupplantentur infidfjs. Non eft humi= litatis mea? neq? menfura: iudicare de caeteris,cV de miniftris ecclefiarum finiftrum quippiam dicere, Abfit ut quicquam finiftrum de his loquar,qui apoftolico gradu fuccedentes,Chrifticorpus facrooreconficiunt, perquos nosetiam Chnftiani fu mus,qui claues regni ccelorum habentes,ante iudicfj deum iudicant. Veteri qui« dem Iege habetur,quicuncp facerdotibus non obtemperaffet, aut extracaftra po= Deut.17

Xo fitusIapidabaturapopuIo,autgIadioceruicefubiedtacontentumexpiabamcruo rem, Nuc uero inobediens fpirituali animaduerfione truncatur, aut eiedus de ec« clefia rabido dxmonumore decerpitur.Oportetenim, ut qui deumha-reditate poflident,abfqj ullo impedimento feculi deo feruiant,ut dicere poffinuDominus sap.tx pars ha-reditatis mea», O quam bonus cV fuauis eft fpiritus tuus domine in omnis bus : parcis autem omnibus, quoniam tua funt domine qui animas amas . Ideocp

llOSquierrantexpartibuscorWpiSjcVde quibuspeccantadmones cV alloqueris, utrelidamalitia credant intedomine.Tuautemdeusnofierfuauis&ueruses, sap.tf patiens, cV in mifericordia difponens omnia: etenim G peccauerimus, tui fumus, faentesmagnitudinemtuam,cVfi nonpeccauerimus, fcimus quoniamapud te ?° fumus computati: fpiritus rimenttum deum quarrenturab eo, cVin refpedu illius benedicentur.Quapropter fratres charifllmi omnis fermo malus ex ore ueftro no procedat,fed fi quis bonus eft fpedtet ad aedificationem opportunitatis,ut det gra* tiam audientibus.Et nolite contriftari fpiritum fanclum dei, in quo fignati eftis in dte redemptionis . Omnis amaritudo, cV ira,cV indignatio, cV damor, cV blafphe* miatoilaturauobiscumomnimalitia.Eftoteautem inuicem benigni, mifericor* des, donantes inuicem ficut cV deus in Chrifto donauit uobis . Eftote ergo imitato resdei ficutfilfj chariffimi, cVambuIate indiledioneficutcVChrifiusdilexituos, tVtradidit femetipfum pro nobis, oblationemcVhoftiamdeoinodoremfuauita» tis. FornicatioautemcV omnisimmunditiaaut auaritia non nomineturinuobis 4.0 fcut decet fancftos;aut turpitudo,aut ftultiloquium, aut fcurnlitas quej ad rem no pertinet,fed magis gratiaruacftio.Hoc enim fcitote, intelligetes quod omnis fornt cator aut immundus aut auarus, quod eft idoloru feruitus,no habet hacreditate in regno Chrifti cV dei.Nemo uos feducat inanibus uerbis,propterea enim uenit ira deiinfiliosdiffidetig:noIiteergoefTiciparticipeseoru. Eratisenimaliquandotene brcj,nuc autelux in domino,ut filf) lucis ambulate. Frucfius enim lucis eft in omni bonitate, cV iuftitia,cVueritate,probantes quid fit beneplacitu deo. Et nolite comu nicare openbus infrud uofis tenebraru,magis aute redarguite.Qug enim in occul to fiunt ab ipfis turpe eft dicere. Omnia aute que_ arguutur a lumine manifeftant, omneenimquodmanifeftaturlumeeft:propterquoddicit, furgequidormis, cV cxurge a mortuis, cV illuminabit te Chriftus, Videte itaqj fratres,quomodo caute

204

EVTVCHIANI EPISTOLA

ambuletis,non quafi infip(entes,fed ut fapientes,redimentes tempus,quonia dics malifunt.ProptereanolitefienimprudenteSjfedintelligetesquacfituoluntasdci: cV nolite inebriari uino,in quo eft luxuria: fed implemini fpiritu fando loquentes uobifmetipfis in pfalmis, hy mnis, tV canticis fpiritualibus, cantantes cV pfallentes in cordibus ucftris domino, gratias agentes femper pro omnibus, in nomine do« mini noftri lefu Chrifti,deo cV patri,fubierti inuicem in timore Chrifti . State itacp fratres,tVtcnete traditiones apoftolorumcVapoftoIica:fedis,ut dominus nofter lefus Chriftus,8C pater nofter,qui dilexit nos,cV dedit confolationem e;ternam,cV fpem bonam in gt atia, exhortetur corda ueftra, &V confii met in omni opere 8C in fermonebono. Decxterofratres oratepronobisutfermodominicurratcVclari* to ficetur ficut SC apud uos,8C ut liberemur ab importunis cV malis hominibus.Ncn enim omnium eft fides . Fidelis autem deus eft qui confirmabit uos, fcV cuftodiet a malo.Quapropter ponite indefinenter corda ueftra in uirtute dei,£V refiftite fem» per malis,8C enarrate hatc,iuxta uocem prophetac,in progenies aIteras,quonia bic eft deus deus nofter in arternum,cV ipfe reget nos in fecula . Vnde uos qui in fpe« cula a domino eftis conftituti,coprimere 8C repellere eos fummopere debetis,qui frairibus infidias prarparant, aut in eos feditiones, cV fcandala excitanufacileeft enim hominem uerbo fallere,fed non dominum.Ideo hos reprehendere,cV ab his uosauertereoportet,quatenusextincla funditus huiufmodi caligine Iucifer eis refplendeat,cV lauitia oriatur in cordibus eorum. Confidimus autem de uobis fi a* lo tres in domino,quoniam quae praccepimns 8C facitis,8C facietis. Quanto enim be* neficia ueftra his amplius exhibetis,tanto maiorem uiciffitudinem ab omnipoten ti deo, cui feruiunt, expeflatis . Omnipotens deus fua uos protecftione cuftodiat, honoremqj prxceptumqj feruare concedat, cV gloria honorcp deo patri omnipo* tenti,eiuscp unigenito filio faluatort noftro cum fpiritu fandlo fit in fecula feculo» rum,Amen.

IN evTTCHIANI EPISTOUH ARGVMENs TVM PER. IO. SICHARDVM.

SV& Telicepontifice Kom.quem ntox Eutychianusfequutus eji,orta eji Manichteorum htrefis,nefciofurio jo fior ne anjiultior,de C hrijii diuinitate,er p ermixtione naturarum. \nquos quantum ejl perexiguum itlud uitftempustfuopriefuitKom.ecclcfia-Ucitum^quodfuit^ufebiotcflc^.menfiumjtaEutychianusinuchitur, utappareat hoc quajiffe maxime optimum uirum, ut abiecloprijHno errore, ad unitate ecclefit reuertercntur, doccns quxdm a Chrijio iU dici,ut uideantur magis noftro captuiadcommodata, quam quodratio diuiniutii ineoitatulerit.

J-U» I^S, MS(*

EVTYCHIANI EPISTOLA BETICAE

PROVINCIAE SCRIPTA.

H A R i s s i m i s fratribus Ioanni, cV omnibus per Beticam pro 43 uinciam conftitutis epifcopis, Eutychianus epifcopusin domt no falutem.Hortatur nos acquitas poflulationis, defiderio fra« ternitatis tuae gratanter annuere, cV confultis tuis breuiter re* fpondere.Et quamuis diledionem tuam fciam ad omneopus bonum efle deuotam, u t tamen efficacior fiat, ad illos qui fane* nonfapiunt,qualiterde incarnatione faluatoris noftri infor*

riwedebeas,mandamus.Vnum igitur hoc immobile fundamentum,una hec fe*

mtib.16 lixfideipetraPetriorecofeffa,Tues, inquitChriftus,filiusdeiuiui,tanta infear*

gumenta fuftinens ueritatis,quantar peruerfitatis queffrones cV infidelitatis calum

nue mouebuntur , lam in cacteris difpenfatio uoluntatis paternat fit erga partus 8C,

corpus,

BETICAE PROVINCIAE S C R I P T A. 205

corpus, poftquam crux, mors, inferi, falus noftra eft, Humani enim gcneriscau* fa, dei fiiius naeus ex uirgine eft 8C fpiritu fancfto, ipfo fibi in hac operatione famu^ lante, 8C fua, dei uidelicet inumbrante uirtute, corporis fibi initia confcuit, 8t"cxs ordia carnis inftituit, ut homofadus exuirgine, naturaminfe carnis acciperet, perquamhuiusadmixtionis focietatem, fandificatuineouniuerfigenerishuma nicorpus exiiieret.Et quemadmodumomnesin ipfo per id quod corporeum fe uoluit conderentur,ita rurfum inomnes ipfe per id quod eius inuiftbile erat, t reformaret . Dei igitur imago inuifibilis, pudorem humani exordrj non recufa* \tcftmwt uit,cV per conceptionem,partum,uagitum,cV cunas,omnescj3 naturac noflrac con

10 jumelias tranfcurrit . Quid tandem dignum a nobis tanto dignationis affedui re» pendeturC Inenarrabilis a deo ergooriginis unus unigenitusdeus,in corporis humani formam fandfce uirginis utero infertus, adcrefcicquiomnia continet, in=» traquem,cVperquecundafunt,burrtani partus lege profertu:adcuiusuocem archangeIitremunt,coeIumcVterra,cVomniahuiusmundirefoluuntureIemens ta. Vagitusinfantig auditur.Qui inuifibilistV incoprehenfibilis efl,non uifu,fen* fu,taducp moderandus,cunis eft obuolutus.Hatc fi quis indigna deo recolit, tan« to fe maioris offictj obnoxium confitecur,quanto minus hxc dei conuenerut ma- ieflati.Num ille indiguit homo effici,per quem homo fadus eftffed nos eguimus, utdeuscarofieret,8t' habitaret in nobis:id eft, affumptione carnis, unus interna

f.o uniuerfaccarnisincoleretthumilitaseius noftra nobiIitaseft:contumeIiaeius,ho« numititMChri nor nofter.Quod ille deus in carne confiftit, hoc nos uiciflim in deum ex carne re fti f°ftr<t nobili nouati: nam is plane uitam fuam nefcit, qui Chriftum Iefum ut uerum deum, ita tMeft- eY uerum hominem ignorat : 8C eiufdem pericuIieft,IefumChriftuf, uelfpiritum fandu deum,non credere, uel carnem noftri corporis denegare.Omnis ergo qui Matth.xo cofitebitur me coram hominibus, confitebor 8C ego eum coram patre meo, qui in CCelis eft . Qui autem negauerit me coram hominibus, negabo & ego eum coram patre meo qui eft in ccclis . Hasc uerbum caro fadum loquebatur, tVhomo Iefus ChriftuSjdominus maiefta tis docebat. Mediator ipfe in fe ad falutem ecdefiar cons ftitutus, 8C ipfo illo inter deum 8C hominem mediatoris facramento utrinqj unus

30 exiftens,ex unitis in idipfum naturis. Natura: uero utriufqj res eadem eft,ita tame ut neutra careret in u troqj, ne forte deus effe,homo nafcendo defineret, 8C homo rurfumdeus manendo non effet.Haec itaqjhumanaebeatitudinisfidesueraeft, deum 8C hominem pra:dicare,uerbu 8C carnem confiteri,neqj deum nefcire quod homo fit, neqj carnem ignorarequod uerbumfit.Natus igiturunigenitus deus ex uirgine homo, 8C fecundu plenitudinem temporuin femetipfo profuturusin deumhominem, huncperomniaeuangelici fermonis modum tenuit, utfedeifU lium credi doceret, 8C hominis filium predicaret 8C admoneret, Ioquens 8C gerens homoquxdei funt,Ioquens8c"gerensdeindedeus uniuerfa quae hominisfunt, ita tame utin ipfo illo utriufq? generis fermone,nuquam nificum fignificatione 8C

4.0 hominis loquutus 8C dei fit . Hacc itaqj fallendi fimplices atqj ignorantes,haereticis occafio eft,ut quae ab eo fecundu hominem dida funt,dida effe fecundum diuing natura: infirm itatem mentiantur . Et quia unus idem eft loquens omnia, quaeIo= quiturde femetipfo,omniaeum de diuinitateloquutumefle cotendant.Nec fane negamusjtotum illum,qui ei manet,naturac fuae effe fermonem.Sed fi Iefus Ghris ftus,8£ homo 8C deus, 8C neqj cum homo fit,tum prirnum deus, neq? tum cum 8C homo fit 8C deus,tum non etiam deus, neqj per hominem in deo,n5 totus homo, totus deus unu atq? idem eft, neceffe eft dicatur eius facramentu effe totius gene* ris. Et cum in eo fecundu tempus difcernis hominem adeo, dei tunc atq? hominis difcerne fermonem:cY cum deum arcp hominem in tempore confiteris, dei atque hominis in tepore dtda dfjudica , C um uero ex homine 8C deo rurfum totius ho*

106 EVTYCHIANI EPISTOLA

mtnis,totius iam dei tempora intelligis,fi quidem illud ad demonftrationem tem* poris didtum eft,tempori coaptato quac dicfta funt, u t cum aliud fit ante hominem deus, aliud fit homo cV deus,aliud fit poft hominem cV deum,totus homo & totus deus,nonconfundastemporibuscVgeneribusdifpenfationisfacramentum,curn pro qualitate generu,ac naturaru, alium cum facramento hominis neceffe efi fer« mone fuiffe no nato, alium adhuc morituro,aliumetia cV non. Noftri igitur caufa hxc omnia lefus Chriftus gerens, cV corporis noftri homo natus,fecundu confue tudtnem natura: noftrae loquutus eft, non tamen omittens naturx fuae effe quod deus eft.Nam etfi in partu,cV paffione,cV morte,naturx noftra: rem pet egerii,res tamen omnes uirtute naturae fuae geffit ♦ Vides ne ita deum cV homine pracdicari, 13 ut mors homini, deo uero carnis excitatio deputetur ( Non tamen ut alius fit qui mortuus eft,cV alius fit per quem mortuus refurgit, Spoliata enim carne Chriftus cft mortuus, & rurfum Chriftu a mortuis excitans, idem Chriftus carne fe expo* lians.Natura dei in uirtute refurredtionis inteIIige,difpenfatione hominis in mor* te agnofce.Et cum fint utracp fuis gefta naturis,unum tame Chriftum lefuro eum memeto efle,qui utruncp eft.Hacc igitur demonftranda a me paucis fuere,ut utri* ufcj naturae forma tracSart in domtno lefu Chrifto meminiffemus:quia qui manes tn forma dei,formi ferui fufcepit,ipfe diuinitatem nequaqua amifit.Ca:terum fra*

%uU treshortamuruos,utmoneatiseosconuertiaddeum;undefcriptueft:Filinotar* des conuerti ad dominu,8c" ne differas de die in diem.Subito en/m ueniet ira illius, zo cVin tempore uindicftae difperdet te. Noli anxius effe indiuittjs iniuftis,nihil pro= derunt tibi in die obduclionis & uindidae.Non uentiles te in omnem uentum,cV non eas in omni uia.Sic enim peccator probatur duplici lingua. Efto firmus in uia dei,cV in ueritate fenfus tui 8C fcientia, cV profequatur te uerbum pacis cV iuftitiae. Efto manfuetus ad audiendu uerbum dei,ut intelligas, & cum fapientia proferes refponfum ueru.Sieft tibi intelledus refponde proximolfin autem,fit manus tua fuper os tuum,ne capians in uerbo indifciplinato,cV cofundaris.Honor cV gloria in fermone fenfari,iingua imprudentis fubuerfio lliius.Non appeilens iufurro3cV lingua tua capiaris cV cofundaris. Super furem enim eft cofufio cV pcenitentia, cV denotatio peflima fuper bilinguem.Sufurratori autem odiu cV inimicitia cV contu 30

Ecd.6 melia.Iuftifica pufilIu,cV magnum fimiliter . Noli fieri pro amico inimicus proxts mo, improperiuenim cVcontumelia malus haereditabit, cVomnispeccatorinufa dus cV bilinguis. Non te extollas in cogitatione animae tuae uelut taurus, ne forte* elidatur uirtus tua per ftu!titiam,cV folia tua comedat,cV frucftus tuos perdar, cV re linquaris uelutlignuaridum ineremo. Animaenim nequam difperdit qui fe ha» bet,cV in gaudiu inimici dat illum, 8c*deducit in fortem impiorff , Talibus uos ex« hortationibus fratres uiciffim monete, 8C bona femper fecftamin (, malacp uitate. Magnisenim ftudrjs,fecundubeatum apoftolu, prarcauendu eft, nefides SCdtfci* plina domini blafphemetur,etfiilla nonnunqua finenda funt,qug fi cfteroru con» ftet integritas, fola nocerenonualeant,illatamen funt magnoperepraecauenda 44 qu£ recipi fine manifefta decolorattone no poffunt. Et fi ea ipfa quc; nullo detrime 10 aliquoties indulgenda creduntur, rerum temporumcp cogit intuitus,uel accele rataeprouifionisrefpedus accufat, quanto magis illanullatenusfuntmuttlanda, quac nec ulla neceffitas,nec ecclefiaftica prorfus extorquet utilitas f Idcirco fratres ifta prartulimus, ut hae fpecies quas non licet offerri fuper altare iuxta conftitutto* nem ApoftoIoru,eorumcpfuccefforu,addomumfacerdotudeferantur,cVafacer dotibusbenedicantur,cVperfimpHc? benedidione benedidademnpopulis fu* mantur.FabaetantumcVuuae,8t"caeteraqua: Apoftoliconftituerunt,fuperaltare offerantur.Optamus igitur fratres chariflimi,cV totis omnipotente dominu precu bus cxot am us,ut dileclionem ueftram in amoris fut conftantiam factat magis ma«

gisoj

BETICAE P R 0 V I N C I AE S C R I P T A,

107

giscp feruefcere,atcg in pace ecclefiae in una uos concedat manere concordia. Ad* monemus etiam fraternitatem ueftram, ut in commiffis uobis animabus, folerter inuigiletis, animarumcjj magis Iucris,qua'm comodis uitx praefentis intendatis . In continendis ueroacindifponendisrebuseccleflafticis diligentes cuftodes exifta» tis,ut omni ex parte,fufcepcum uos condigne gefllire paftoris officium,uenturus iudex cum ad iudicandum uenerit, debeat approbare . Omnipotens autemdeus fua uosprotedionecuftodiat, honoremcpadomino uobiscollatum, moribusfer uare concedat,atcp cum multiplici frucftu animas uobis comiffas ad pafcua eterna adducere,cVfibicodignereprxfentareadiuuet,uohcpinterfancftoscVeledosfuos io collocare dignetur. data pridie idus Aprilis, AurdianocV: Marcello vv* cc, coss.

IN CONSTANTINI I M P. CONFESSIONEM A R- GVMENTVM PER IOANNEM SICHARDVM.

SVpmtacaneumcsT:hic,pofl totegregiosrerumfacrarumfcriptorcs, admonere cuiufmodi antiquitusfumt Conftfiot confifiio:tamenquodhuitislocieft,obiteruclutdigitooftendam.Solebantenimcrlmperatorespalamtefta . rifententiamfuam,idquodexEuangelijsagcreiubcmur.Qjiicnin,inquitChriftus,meconfitebiturapudhomia nes,cregoconfiteboreumapudpatrcmmeum,quieftincoelk.?icbantautemablmperatoribusmaioreadpar4 m,utquohngimitludentanarct,hocejfentpluresquinondubitarenthuicfideinomendare,quamuidiffentiani io impcratoremipfumamplexum.Etquiainalijstalesftyefumus,qualcsuidcmusprincipesquirebicspr*-funt,fi2 cit hic quoq; iUa defide C hriftiana profifiio uulgo animum, ut effe principibus quamftmiliimi uellen t, impunita* teprafcrtim iam data, erpra-eunteipfo Imperatore. I tapaftim in antiquis bibliothecislicct uidere confiftiones \uftiniani,Carli Magni,zy Eriderici tmij,qmbus tanquamftgno dato,adfidcm Chriftianam uocarentur,quibu; Carlus Ma* pcrprincipum tyrannidem hoc nonfatis tutb antea licebat. gnus.

CONFESSIO CONSTANTINI

IMPERAT Oris.

n N o m i N E fanclac 8C indiuidua: trinitatis, patris fcilicet, 8C filrj,&: fpirituffancfti, Imperator Ca:far Flauius Conftantinus, in Chrifto lefu,uno ex eadem fancfia trinitate,fa!uatore domi* nodeo noftro,fidelis,mafuetus,maximus, beneficus, Alama* nicus,Goticus,Sarmaticus,Germanicus,Britanicus,Hunni* fflcus,pius,felix,uidor,actriuphatorfemperauguftus,Sandiffi hJ1I|1|| mos ac beatiffimo patri patrum Sylueftro urbis Rome epifco* po,atq? omnibus eius fuccefforibus,qui in fede beatiPetri ufcg in fine feculi feffuri funt pontificibus,necnon 8C omnibus Reueren.cV deo amabilibus catholicis epi=» fcopis eidem facrofanclx Romanac ecclefiac, perhanc noftra Imperialem conftitu 4.0 tionemfubie<ftis,inuniuerfoorbeterrar5,nunccVinpofterumcuncftisretrotem r ponbus conftitutis,Gratia,pax,charitas, gaudiu,Ionganimitas,mifericordia a deo patre omnipotete,cV lefu Chrifto filio eius, & fpiritu fancflo cum omnibus uobis. EaquxfaluatorcV: redemptor nofter dominus nofter lefusChriftusaltiffimi pa* tris filius,per fuos fancflos apoftolos Petrum cV Paulu, interueniente patre noftro Sylueftro fummo pontifice,mirabiliter dignatus eft, liquida narratione per huius noftra: Imperialis inftitutionis paginam,ad indaginem omnium popu!oru,in uni uerfo orbe terraru,noftra ftuduit propagare manfuetiffima ferenitas.Primum qui dem fidem noftram,quam a pracfato beatiffimo patre & oratore noftro Sylueftro uniuerfali pontifice edocfti fumus, intima cordis confeffione, ad inftruendas om=» nium ueftrum mentes,proferentes,cV: ita demum mifericordiadei fuper nos diffu

O 1

T-W

•*oS CONSTANTINt IMPERATORIS

fam annunciantcs.Nos enim uos fdre uolumus, ficut per anteriorem noftram f* cram pragmaticam lufllonem fignificauimus, nos a eulturis idolorum, fimulacris rnutis&:furdis,manufaais}diabolicis compofitionibus,at9 ab omnibus fatanae pompis receiTiiTe,&: ad integramChriftianoru fidem, quae eft uera Iux,&: uita per petua,perueniffe : eredentes, iuxta id quod nos idem almificus fummus pater, 8C doflor nofter Syluefter inftruitpontifex,in deum patrem omnipotente\faclorem cccli cV terrx, uifibilium omniS & inuifibilium, & in lefum Chriftum filium eius, unicum dominu noftrum,per quem omnia fada funt, cV in fpiritS fanflum domi num &: uiuificatore uniuerfae creatura::hoceft,patrem,&: filiu, & fpiritS fancfturn confitemur,ita ut m trinitate perfecla,&:plenitudo fit diuinitatis,cV unitas potefta io tis,patcr deus, filius deus, &: fpiritus fantfus deus,&: tres unu funt in Chrifto lefu; tres itaqj for mar,fed una poteftas. Nam deus femper fapiens,edidit ex fe per quod effent gignenda fecula uerbum. Et quando eodem folo fuae fapientiae uerbo,uni* uerfam ex nihilo formauit creaturam,cum eo erat,cunda fuo arcano componens myfterio.Igitur perfedis ccclorS uirtutibus, &: uniuerfis terrae materrjs, pio fapier» tiae fux nutu.ad imaginem &: fimilitudinem fuam primu de limo terrg fingens ho minem, hunc in paradifo pofuit uoluptatis, quem antiquus ferpens,&: hoftis in* uidens diabolus, per amariffimum ligni uetiti guftum.exulemabeifdemerrecit gaudrjs,eocpexpulfonondefinitfuauenenofamultis modisprotelareiacula.aut a uia ueritatis humanu abftrahens genus, idolorum culturar.uidelicet creaturx SC to non creatori deferuire fuadeat,quatinus per hoc eos quos fuis uoluerit trretire in* fidrjs.fecum auerno afficiat cocremandos fupplicio. Sed deus nofter mifertus pla* fme fug, dirigens fanrtos fuos prophetas,per quos lumen futurae uitae ad aduentu uidelicet fili) fui domini dei &: faluatorisnoftri lefu Chnfti annuncians, mifit eun* dem filium fuum unigenit3,&: fapientiae uerbu, qui defcendens de ccelis, propter noftt a falutem,natus de fpiritu fando,ex Maria uirgine, uerbum caro faflum eit, &: habitauit in nobis:non amifit quod fuerat,fed ccepit effe quod non erat.Deum pe-Odum &: hcmineperfedum ut deus.mirabilia perhciens, &: uthomo, huma nas paffiones fuuinensrtta uerum hom<ne,c* uerum deum,uerum homine futffe nullomodoambigamus.EIefliscgxn.apoftoIis^miracultscoram eis&innume 30 rabilis populi multitudine corufcauit. Confitemur eundem dominS noftrum le* fum Chriftum,&: impleffe legem &: prophetas, paffum, cruofixum fecundu fcri* pturas,tertia die a* mortuis refurrexiffe,affumpt5 in cccIos3atq? fedentem ad dexte rampatriSjindeuenturumiudicareuiuosSfmortuoSjCuiusimpernnoneritfinis. Hxc eft enim fides noftra orthodoxa, a beatiffimo patre noftro Sylueftro fummo pontifice nobis prolata.Exhortantes idcirco omnem populum,&: diuerfasgentiS nationes,hanc fidem tenere,colere,ac praedicare,&: in fancle. trinitatis nomine ba» ptifmi gratiam confequi,&: dominu lefum Chriftum faluatore noftrum, qui cum patre & fpiritu fanclo per infinita uiuit &: regnat fecula, quem Syluefter beatiffi* mus nofter pontifex in uniuerfali pre_dicar,corde deuoto adorare.Ipfe enim dorni 40 nus deus nofter mifertus mihi peccatori,mifit fandos fuos apoftolos ad uifitandS nos,&: lumen fui fplendoris infulfit nobis, &: abflradum a tenebris, ad ueram Iu« cem &: agnitionem ueritatis me peruenire gratulamini.Nam dum ualida fquallo* ris lepra totam mei corporis inuafiffet carnem,&:multor5 medicorum conuenien tiumcuraadhiberetur,necuniusquidempromeruifaIutem.Adhsecaduenerunt facerdotes CapitoIrj,dicentes mihi debere fieri fontem in Capitolio, & copIerihSc innocentium fanguine calente,&: in eo loco me poffe mundari.Et fecundu m eo* rum didta aggregatis plurimis innocentibus infantibus, dum uellent facrilegi pa* ganorum facerdotes eos madare, &:ex eorum fanguine fontem repleri, cernens fcrenitasnoftralachrymas matrumeorum,ilicoexhorrui facinus,mifertuscp eist

proprios

CONFESSIO. lo?

propriosillis reftitui praecepimusfiliosfuos,datisq5 uehicuIis,c¥donisconcefTis, gaudentes ad propria relaxauimus . Eadem igitur rranfacfta die, notfurno nobis fado filentiOjdum fomni tepus adueniffet,adfuntapofioli,fandus Petr us &C Pau« lus,diten tes mihi: Quoniam flagitfjs pofuifti terminum, 8C effuiionem fanguinis innocentis horrurfti, miffi fumusaChriftodominodeo noitro, dare tibi fanitatis rccuperandx confilium . Audiergomonitanofira, cV facquodcunqj indicamus tibi.Sylueft er epifcopus ciuitatis ad tnonte Soratflen perfequutiones tuas iugiens, in cauernis petranim cumfuisclericislatebras fouet,hunc curnadteadduxeris, ipfe tibi pifcinam pietatisoftendat, in quadum te tertio merferit, omnis te uaiitu*

lc do iftadeferatleprae: quodcum fa<fiumfuerit,hanc uiciffitudinem tuo faluatori compenfa.Te autem ipfum in hac parte purifica, ut relicla omni fuperftirione ido lorum,deum uiuum uerum,quifolus eftc¥uerus,adoresc¥excoIas,cV ad eius uo luntatem attingas.Exurgens igitura fomno protinus iuxta id quod a fanclis apo=» ftolis admonitus fum peregi, aduocatoc^ eodem prarcipuo cV magnifico patre, 8C illuminatore noftro Sylueftro,omnia a fancfiis apoftolis mihi prgcepta dixi uerba, percuncfhtiqj eum fumus,qui iftidfj cffent Petrus fcV Paulus.llle uero ait,non eos deos uere dici,fed apoftoios faluatoris noftrilefu Chrifti.Et rurfus interrogare ccc pimuseundcmSyUieftrum,utrumipforumapoftoIoruimagincmexpreffamha3 beret, ut ex ptclura difceremus,hoc cffe quod reuclatio docucrat . Tunc idem ue«

zo nerabilis pater imagines eorundem apoftoloru per diaconem fuum exhiberi pre* cepit,quas dum afpicerem,cV eoru quos in fomno uideram figuratos in ipiis ima^ ginibuscognouiiTemuultus,ingenticlamorecoraomnibusfatrapibusmeiscon* feffus fum eos effe, quos in fomno uideram. Ad harc beatifs. Syluefter indixit no« bis pccniten ria* tempus intra palatium noftrum Lateranefe, in uno ciiicio, utoms nia quae a nobis impie peracfla,atcp iniufte difpofita fuerant,uigi!fjs,ieiunif s,atque lachrymis, cVorationibusapud faluatorem noftru lefum Chnftuimpetraremus. Deindepermarlusimpoiitionem clericorumufcpad ipfum praefufem ueni,ibicjj abrenuncians fatane; pompis,cV operibus eius,uel uniucrfis idolis manufadis.cre dere in deum patrem omnipotentcm,radorem cceli ac terra:,uifibilium cV inuifibi

$o Iium,cV in lefum Chriftu filiurn eius unicum dominum noftrum, qui natus eft de fpiritu fancfio, ex Maria uirgine, fpontanea uolutate coram omni populo profefi fus fum. Benedidoq; fonte sllic me trina merfione unda falutis purificauit . Leuaa toqjmede uenerabili fonte, indutus ueftibus candidis, feptiformis fpiritus fandi conffgnationem adhibuit,beati chrifmatis uncflione, cV uexillum fancflae crucis in mea fronte Iiniuit,dicens : Signat te deus figillo fidei fuac, in nomine patris, cV filii, cV fpiritus fancfti, in confignatione fidei. Cuncflusq? clerus refpondit, Ame.Et ad« iedt praefuI:Pax tibi.Prima itacp die poft perceptum facri baptifmatis myfierium, 8C poft curationem corporis mei a leprae fquallorc, agnoui non eiTe alium deum, nifi patrem, cV fi!ium,cV fpiritum fancflum,quem beatiffimus Syluefter prardicat,

40 trinitatem in unitate,unitatem in trinitate.Nam omnes dfj gcntium, quos ufq; ha denuscoIui,dxmonia,opcrahomin5manufacfiacomprobantur. Etenimquana tam poteftatem idem faluator nofter fuo apoftolo beato Petro contulerit in ccclo ac tcrra, lucidiilime nobis idem uenerabilis pater edixit, dum fidelem eum in fua interrogatione inueniens,ait:Tu es Petrus,cV fuper hanc petram aedificabo eccle* ftam meam, 8C portar inferi non prxualebunt aduerfus eam . Aduertite potentcs, 8C aurecordis intcndite, quid bonus magifter 8C dominus fuo difcipulo adiunxir, inquiens:Et tibidabo claues regni cccloru, cV quodcuncp Iigaueris fuper terram, eritIigatuminccclis,cVquodcuncp folueris fuperterram,erit folutum in ccelis.Et dum hejc predicante beato Sylueftro agnofcere,ex be* nehcijs ipfius beati Petri integrg me fanitati coperi redditu.

S 5

H

»o

DE PRIMITIVA ECCLESIA ET

SYNODO NICENA.

E h o qui fcr jpturas diuinas legit, ignorat, quod in principio nafccn* tisecclefiardifcipulisinunum congregatis cummuititudine credens tium,in quibus erat cor unum,cV anima una, quicp uendentes predia cV potfeffiones fuas afferebant, 8C diuidebatur hngulis proutcuiqt opus erat.Futurl nancp ecdefiam in gentibus apoftoli praeuidebant, maximeq? quia dominus illis praedixerat, euntes in mundum uniuerfum prxdi* dicate Euangelium.Vel quia expellendi eranta Iudaea, nouerantfeingentibus io difpergendos,eccIefiamq3 congregandam ex rudi populo.ldcirco predia tn ludga minime funt adepti, fed precia tantummodo ad fouendos egentes . At uero cum interturbinescV aduerfamundi fuccrefceret ecclefia, eoufcp peruenit utnonfo» lumgentes,fedetiamRomaniprincipes(quipenetotius.orbis monarchiamtene bant)ad fidem Chrifti cV baptifmi facramenta concurrerent. Ex quibus uir religio filTimusConfiantinusprimusfidemueritatispatenteradeptus,licentiadeditper uniuerfum orbem fuo degetes imperio non folum fieri Cht iftianos, fed etiam fa* bricandas ecdefias,cV praedia tribuenda coftituit. Deniq? idctn prafatus princeps donaria immenfa,cV fabricam templiprima: fedis beatiprincipis apoftoloru inftis tuit,adeo ut fedem imperialem quam Romani principes poffederant, relinques 2o ret,cV beato Petro fuisq? praefulibus profuturam cocedei et . Idem uero praefidens in fancftafynodoquacapudNicenum congregata eft,cum querelam quorundam cofpicerer coram fe deferendam,ait : Vos a nemine drjudicaripoteftis,quia folius dei ludicio referuamini,df) etenim uocati eftis ; idcirco non poteftis ab hominibus iudicari. Ab illo etenim tempore cV deinceps uiri religiofiffimi non folum poffef* fiones,cV praedia quae poffederant,fed etiam femetipfos domino cofecrarunr,edi* flcantes bafilicas in fuis fundis in honore fandioru martyrum, per ciuitates ac mo< nafteria innumera,in quibus ccetus domino feruientium conueniret . Denicp re* ges cV praefides acmagiftratus nonfolumhanc licentiam tribuere,fed etiamipfi propria largiti funt per uniuerfa regna terrarum, undealerenturegentesquinis 30 hil in mundo poflidebant,ecdefia:q} dei fabricare nt atqj reftaurarentur, deoqj cV ecclefia: eius rite famulantibus feruisq? illius fupplementa (ut abfq? neceffitate ef* fent) tribuerentur, uthaec accipientes poffent fecundum monitaapoftolioratio* nes,poftulationes,obfecrationes,gratiarum acliones facere pro omnibus homini* bus,pro regibus, cV qui in fublimitate funt, ut quietam cV tranquillam uitam ha* beant.EthocbonumcVacceptumeffe coram deoidem magiftergentiumpro»» teftatur,cui folicitudo omnium ecdefiarum incumbit, quiqj epifcopos regere pcr t.fet.) fpiritum fandum conftituit ecclefiam dei.Quibus ait:Pafcite qui in uobis eft grc« gemdei,prouidentesnoncoadtefedfpontefecundudeum, necpturpislucrigra» s.Tim.2 tia,feduoluntarie. CumenimdicatlNemomilitansdeoimpIicatfe negotfjs fecu* 4*0 laribus '. quae enim funt negotia fecularia fandi canones manifeftant,cVinhibent perfpicue,quod quida qui in clero uidentur eledi, propter lucra turpia conducflo res alienarum poffeflionu fiant,cV fecularia negotia fub cura fua accipiant, dorni» niquidemminifterium paruipendentes, fecularium uero difcurrentesdomos, cV propter auaritiam patrimoniorum folicitudinem fumentes:decreuit fanda fyno* dus,nullum deinceps clericum aut poffeffiones conducere, aut negottjs feculari* bus fe mifcere,prauer pupillorum cV orphanorum, aut fi forte epifcopus ciuitatis ecclefiafticaru rerum folicitudine habere praecipiat, ut liquido patet, quia alia funt negotia fecularia alia ecclefiaftica. Nonne Moyfes in feculo erat cum crebro taber naculum intraret cV exiret, qui intus contemplatione raptus, forts infirmantium

negotijs

CONSTANTINI I M P. EDICTVH, 2(1

tiegotfjs urgebaturf intus dei arcana confiderans, foris onera carnalium portabat? Cuiuis typufacerdotes in ecclefiia agere debent, ut dum foras exeunt ad exequen danegotia pro neceffitatibus fubditorum, intus ad feredeantpercontemplatios nem mandatorum:ficut Paulus qui cceleftibus fecretis inferitur, cVtamen per condefcenfionis uifcera carnalium cubile perfcrutatur.SiccVIacobafcendentes cV defcendentes angelos uidit, quia uidelicet redores ecclefiae non folum deo con tempEando fuperna appetunt, fed deorfum quoque ad membra illius miierando defcendunt . Et dum facerdotes horum facfta imitantur,cV fe cuftodiunt,cV fubdi* torum onera portant, uidentur taleseffe, quales idem egregius praedicatordicif, jo ut qui utuntur hoc mundo tanquam non utantur,cVquiga:tdent tanquam non gaudentes,cV qui emunt tanquam non poffidentes,

EDICTVM DOMINI CONSTAN

TINI IHPERATORIS,

n NOMiNEfantfaecVindiuidua: trinitatis, patris fcilicet cV r>i''i*L? -ti / /5

fi!fj,cV fpiritus fandi, Imperator Carfar FJauius Conflantinus

in Chrifto lefu uno ex eadem trinitate fancla faluatore domi*

no deo noftro,fidelis, manfuetus, beneficus, aIemanicus,go*

thicus,farmaticus,germanicus, britannicus,unicus,pius, fe*

lix,uidor,ac triuphator femper auguftus, fandiffimo ac bea=»

tiffimopatri Sy!ueflrourbisRomaeEp(fcopocVPapae,atque omnibuseiusfucceifonbus quiinfedebeatrPetri ufq? in finem feculi fefluri funt pontiftcibus, necnon cV omnibus reuerediflimis cV deo amabilibus catholicis epi* fcopis, eidem facrofandae Romanae ecclefiae per hanc noftram imperialem confti tutionem fubiedis, in uniuerfo orbe terraru nunc cV in pofteris cundtis retro tem ponbus conftitutis , gratia, pax , charitas, gaudium, longanimitas, mifericordia a> deo pa treomn;potente,cV lefu Chrifto filio eius, cV fpiritufando, cum omnibus 30 uobis.Ea quae faluator cV redemptor nofter dominus nofter [efus Chnftus altiffts mi patris filius per fuos fanclos Apoftolos Petrum cV Pauln, interueniente patre noftro Sylueftro fummo pontifice cV uniuerfali Papa,mirabiliter dignatus eft ope rari, liquida narratione per huius noftrat imperialis inftitutionis pagina ad cogni= tionem omniumpopulorumin uniuerfo orbe terraru ftuduit propagare noftra manfuetiflimaferenitas, Primum quidem noftram fidem quam a praefato beatiflii mo patre cV oratorenoftro Sylueftro uniuerfali pontifice docli fumus,intima cor disconfeffione ad inflruendas omnium ueftrum mentes proferentes, cVitade* mum dei mifericordiam fuper uos diftufam annunciantes . Noffe enim uos 110= lumuSjficutperanterioremnoftramfacrampragmaticam iuffionem fignificaui» 4o mus,nos a culturis idoIorum,fimulacris mutis cVfurdis, manufaclis,diaboIicis co* pofitionibus,atcpabomnibusfatana:pompisreceflifle,cVadintegramchriftiano rumfidemquaeeftueraluxcV uita perpetua perueniffe,credentes,iuxta idquod nosidemalmiflcusfummuspatercVdodtornofterSylueflerpontifexinflruxif,in deum patre omnipotente faclorem cccli cV terrae, uifibiliu omniu cV inuifibilium. Et in (efum Chriftum filium eius unigenitum dominum noftrum, per qucm crea ta funt omnia, Et in fpiritum fancftum dominum cV uiuificatorem uniucrfae crea* turx.Hos patrem cV filium cV fpiritu fandum confitemur ita, ut in trinitate perfe» <3a cV plenitudo fit diuinitatis cV unitas poteftatis:pater deus,fi!ius deus,cV fpiritus fantfus deus,cVtres unum funtin lefu Chrifto.Tresitaepformae,fed una poteflas. Nam fa pies retrofemper deus^ edidit ex feper quod femper erant gignenda fecu«

S 4

XIZ CONSTANTINI IMPERATORIS

la uctbum . Et quando codcm folo fuae fapientiac ucrbo uniuerfam ex nihilo fon* mauit creatura, cum co erat, cunda fuo arcano componens myfterio. Igitur per» fecfhs ccclorum uirtutibus, 8C uniuerfis terrae materrjs, pio fapientiae fuat nutu ad imaginem cV fimilitudinem fuam primum de limo terrae fingens homine, huncirt paradifo pofuituoIuptatis.Quemantiquus ferpens fcV hoftis inuidens diabolus per amariflimum ligni uetiti guftum, exulem ab eifdem fecit gaudrjs, eoqsexpul* fo non definit fua uenenofa multis modis protelare iacula, ut a u ia uer uatis huma num abftrahens genus, idolorum culturae, uidelicct creaturar, cV non creatori dc* fcruire fuadcat,quatenus per hos eos,quos fuis uoluerit irretire mfidrjs,fecu eter» no efficiat contremandos fupplicio . Sed deus nofter mifertus plafmatis fui, diri* t» gens fanclos fuos prophetas, per quos Iumen futurae uitae,aduentum uidelicet fia Irj fui domini dei fcV faluatoris noftri lefu Chrifti annuncfans, mifit eundem unige nitum filium fuum fcV fapientiae uerbu.Qui defcendens de ccelis propter nofiram faIutem,natusdcfpiritufant^o,exiVIariauirgine,VerbumcaroiacSumcft,cVha3 bitauit in nobis,non amifit quod fuerat,fed cccpit efle quod non erat . Deum per* fetfiumfic: hominem perfeclum,utdeus mirabiliaperficiens,tVuthomohumas nas paffiones fuftinens,ita uerbum hominem fcV uerbum deum prardicante patre noftroSylueftro fummo pontificeintclligimus,utucrum deumueruhomiinem fuifle nullo modo ambigamus . Elecftiscp duodecim Apoftolis, miraculis coram eisfcVinnumerabilispopulimultitudinecorufcauit.Confitemureundemdomis z© numIefumChriftumadimplefleIegemcVprophetas,paflum,crucifixumfecun* dum fcripturas,tertia die a mortuis refurrexifle, affumptum in ccclos, aiq? feden=» tem ad dexteram patris,inde uenturum iudicare uiuos fcV mortuos, cuius imperfj non erit finis,Hec eft enim fides noftra catholica fcV orthodoxa,a bea tiffimo patre noftro Sylueftro fummo pontifice nobis prolata. Exhortans idcirco omnem po* pul um fcV diuerfas gentium nationes hanc fidem tenere,coIere,fcV pracdicare,fcV irt fandae trinitatis nomine aptiflime gratiam confequi, £V dominum noftrum f efutn Chriftumfaluatorem,qui cumpatrecVfpiritu fancfioper infinita fecula uiuit, 6C regnat, que Sylueftcr beatiffimus pater nofter uniuerfalis pontifcx pracdica t,cor* de deuoto adorare . Ipfe enim dominus nofter mifertus mihipeccatori,mifitfan« $• dos fuos Apoftolos ad uifitandum nos, fcV lumen fui fplendoris infulfit nobis, fcV abftraclum a tenebris adueram IucemfcV agnitionem me ueniffe gratulamini. Nam dum ualida fquallorislepratotam meicorporis inuafiffet carncm.cV multo* rum medicoru conuenientium cura adhiberetur,nec ullius quidem cura prome^ f uiflemus falute. Ad hoc uenerunt facerdotcs Capitolfj dicentes,mihi debere fierl fontem in Capitolio,fcVcopleri hunc innocentiu fanguine,cV in eocalente loco me poffe mundari . Et fecundu eorum dicfia aggregatisplurimisinnoccntibusinfan* tibusjdum uellcnt facrilegi paganoru facerdotes eos macSari,cV ex eorum fangui* ne fontem replcri,cernens ferenitas noflra lachrymas matrum eorum,ilicoexhor rui facinus,miferatuscj) eas proprios illis reftitui prxcepimus filios fuos, datisqj ue? qa hiculis fcV donis conceifis,gaudentes ad propria relaxauimus. Eadem igitur tranf* acfta die,nodurna nobis facfia filentia,dum fomni tempus adueniffet,affunt Apo* ftoli fancftus PetrusfcV Paulus dicentes mihi : Quonia flagitfjs pofuifti terminu,cV effufionem fanguinis innocentis horruiflt,mi(fi fumus a Chriflo domino deo noftro dare tibi fanitatis recuperandae confilium . Audi ergo monita noftra, fcV fac quodcunqj indicamus tibi. Syluefter epifcopus huius ciuitatis ad montem Soracften perfecutiones tuas fugiens, in cauernis petrarum cum fuis clcricis late* bram fouet, hunc ad te cum adduxeris, ipfe tibipifcinam pietatis oftendet, in qua dum te tertio merferit, omnis te ualitudo ifta deferet Jeprat . Quod dum facftum fueritjhanc uiciflitudinem tuo faluatori compenfa, ut omnes iuffu tuo per totum

orbem

EDICTVM. ZI5

orbem rcfiaurentur ecdefiae.Te autem ipfum in hac parte purifica, ut relida om* ni fuperftitioneidoloru, deum uiuum cV uerum, qui folus eft cV uerus, adores iV excolas,utaduoluntateattingas.Exurgesigiturafomno,protinusiuxtaidquod afanclisapoftoIisadmonitusium,peregi:aduocatoqKodempraecipuocVmagni fico patre cV illuminatore noftro Sylueftro uniuerfali Papa, omnia a fandis Apo* ftolis mihi praecepta dixi uerba.Percontati fumus ab eo qui ifti drj effent Petrus cV Paulus. Ille uero non eos deos uere dici,fed Apoftolos faluatoris noftri domini dei IefuChriftirefpondit.EtrurfuminterrogareccepimuseundembeatiffimumPa» pam, utrum iftorum apoftolora imagines expreflas haberet, ut ex pidura difcere

10 mus hos efle quos reuelatio docuerat . Tunc idem uenerabilis pater imagines eo* rundem Apoftoloru per diaconu fuum exhiberi praecepit: quas dum afpicerem, cV eorum quos in fomno uideram figuratosin ipfis imaginibus cognouiffem uuU tusjingenticlamore coramomnibus fatrapis meisconfeflusfumeoseflequosin fomnouidera. AdhxcbeatiffimusidemSyluefterpaterncfterurbis Romarepi* fcopus indixitnobis pcenitentiae tempus intra palatium noftrum Lateranenfe, in uno ci!icio,ut omnia quae a nobis impie peratfa atq? iniufte difpofita fuerant,uigi* lfjs,iei'unijs atqj lachrymis 8C orationibus apud dominu noftrum lefum Chrittum faluarore impetraremus . Deinde per manus impofitione clericoru, ufqj ad ipfum prgfulem ueni,ibicj3 renuncians fatang pompis cVoperibus eius,uel uniueriis ido

10 lismanufaelisjcrederemeindeum patrem omnipotentem facflorem cceli cVter* re-,uifibilium cV inuifibiIium,cV in lefum Chriftum filium eius unicum dominum noftrum,qui natus eft de fpiritu fando,ex Maria uirgine, fpontanea uolutate co* ramomnipopuloprofeflusfum.Benedidtocjpfonteillicmetrinamerfioneunda falutispurificauit. Pofitocg mein fontiSgremio,manumde ccelomecontingen* temproprfjsoculisuidi:dequa mundusexurgens,ab omnime Ieprse fquallore mundatum agnofcite, leuatocp me de uenerabiIifonte,indutus ueftibus candi* dis feptiformis gratix fancfti Ipiritus confignationem adhibuit beati chnfmatis un* (ftionejCV uexillum fancflat crucis in mea fronte Iiniuit dicens:Signettedeusfi* giiVo fidei fuar, in nomine patris, cV filfj, cV fpiritus fancfll, in confignatione fidei.

30 Cuniftuscjj clerus refpondit, Amen.Et adiecit preful,pax tibi.Prima ftscjj die poft perceptum facri baptifmatis myfterium, cV poft curationem corporis mei a Jcprae fquallore, agtjoui non efle alium deum nifi patrem cV filium cV fpiritum fandum, quem beatus SyJuefter Papa predicat,trinitatem in unitate,unitatem in trinitate. Nam omnes dfj gcntium quos ufq? hadenus coIui,daemonia, opera hominu ma* nufacta comprobantur. Etenim quanta poteftate idem Saluator nofter fuo Apo* ftolo beato Petro contulerit in ccelo ac terra,lucidiffime nobis idem uenerabilis pa ter edixit,dum fidelem eum in fua interrogatione inuenies ait:Tu es Petrus,cV fu* per hanc petrarri acdificabo ecclefiam meam,cV portae inferi non pratualebunt ad* uerfus eam . Aduertitepotentes,cV aurecordisintendite,quid bonusmagifter cV

40 dominus fuo difcipulo iniunxit,inquiens S Quodcuncp ligaueris fuper terram,erit ligatum &Y in ccclis . Mirum eft hoc ualde cV gloriofum,in terra 'ligare cV foluere, cV in ccclo Iigatum cV folutum efle.Et dum haec prardicante beato Sylueftro agno* fcerem,cVbeneficfjs ipfiusbeati Petriintegerrimefanitati mecomperireftitutum. utile iudicauimus unacum omnibus noftris fatrapis 6V uniuerfo fenatu, optima» tibusmeis,etiamcVcun<fto populoRomanogloriacImpertjfubiacentuitficutin terrisuicariusfilfjdeiefleuideturconftitutus,etiam cV pontifices qui ipfius prin* cipis Apoftolorum gerunt uices, principatus poteftatem amplius qua'm terre* na Imperialis noftrae ferenitatis manfuetudo habere uidetur,conceflam a nobis noftrocp Imperio obtineant, eligentes nobis ipfum principem Apoftolorum uel eius uicarios firmos apud deum effe patronos , Et ficut noftra eft terrena Im#

214 constantini imperatoris

perialis potcntia eius facr ofandam Romanam ecdefiam decreuimus ueneranter honorare 8C amplius quam noitrum Imperium, &Y terrenum thronum fedem fa» cratiiTimam beati Perrigloriofe exaltari, tribuentesei poteftatem cVgloriae dignia tatem atcp uigorem QCho norifkentiam Imperialem;atqj decernentes fancimus,ut principatum teneat tam fuper quatuor praxipuas fedes, Antiochenam, Alexana drinam,Conflantinopolitanam,&HierofoIymitan2,quamcj5etiamfuperomnes in un iucrfo orbe terrarum dei ecclefias . Et pontifex qui pro tempore ipfius facro fancla: Romanae ecdefie extiterit,ce!fior cV princeps, cundis facerdotibus totius mundi exiftat, 8C eius iudicio quaecp ad culium dei uel fidei Chriftianorum ftabili* tatemprocurandamfuerint,difponantur.!uftumquippeeft,utibi Jexfanda ca« fo put teneat principatus, ubi fandarum legum inftitutor faluatornofterbeatum Petrum apoftolatus obtinere prxcepit cathedram, ubi 8C crucis patibulum fufti* nens beatae mortis fumpfit poculum, fuiqj magifti I di domini imitator apparuit. Et ibi gentes pro Chrifti nominis cofeffione colla fledant,ubi eorum dodor bea» tusPauIusApoftoIus proChriftoextenfocolIomartyrio coronatusefl:illic ufqj infinemqua?rantdocftorem,ubifan<ftumdo(Sorisquiefcitcorpus:cVibiproniac humiliati ccdeftis regis dei faluatoris nofiri lefu Chrifti famulentur officio, ubi fu» perbiterreniregisferuiebantimperio. Interea noffeuolumusomnempopulum uniuerfarum gentiumacnationum per totum orbem terrarum, conftruxifle nos intra palatium nofirum Lateranenfe eidem faluatori noftro domino lefu Chrifto to ecdefiam a' fundamentis, cum baptifterio: &C duodecim nos fciatis de eius funda= mentis, fecundum numerum duodecim apoftolorum, cophinos terrae onuftatos proprfjsafportaffe humeris,quam facrofandamecclefiam caputcV uerticem om* nium ecdefiaru uniuerfo orbe terrarum did,co!i,uenerari ac praedicari fancimus, ficut per alia noftra Imperialia decreta conftituimus. Conftruximus itaqj ecclefias beatorum Petri 8C Pauli primorum apoftolorum, quas auro 8C argento Iocupleta uimus, ubi 8C facratiflima eorum corpora cum magno honore recondentes, the* cas ipfcrum ex eledro,cui nulla fortitudo praeualet elementorum.conftruximus, 8C crucem ex auro puriflimo cVgemmispreciofiffimis per fingulas eorum thecas pofuimus, 8C clauis aureis confiximus . Quibuspro concinnatione luminarioru, $• poffeflionum praedia contu!imus,cV rebus diuerfis eas ditauimus, cV per noftram Imperialem iuflionem facram,tam inoriente quam in occidente, uel etiam fepten trionali cV meridiana plaga,uidelicet in ludaea, Graecia, Afia, Thracia, Aphrica dC Italia, uel diuerfis infulis noftra Iargitate eis conceifimus, ea prorfus ra tione, ut per manus beatiffmi patris noftri Sylueftri pontificis fucceflbrumc| omnia difponan* tur , Gaudeat enim una nobifcum omnis populus cV gentium nationes uniuerfo orbe terrarum,exhortantes omnes,ut deo noftro 8C faluatori Iefu Chrifto immen fas una nobifcum referatis gratias, quoniam ipfe deus in ccelis defuper 8C in terra deorfum,quinosperfuosfandos apoftolos uifitans, fandumbaptifmatis facra* mentum percipere, dC corporis fanitate dignos eftecit, pro quo concedimus ipfis 40 fandis apoftolis dominis meisbeatiffimisPetrocV Pau!o,cV pereosetiambeato Sylueftro patri noftro fummo pontifici, 8c" uniuerfalis urbis Romae Papae, cV om« nibus eius fuccefforibus pontificibus qui ufquein finem mundi in fede beati Pe* tri erunt feffuri, atqj de prsefenti concedimus palatium Imperfj noftri Lateranen* fe,quod omnibus in toto orbe terrarum praefertur atque pra:ce!!it palatfjs, deinde diadema,uidelicet coronam capitis noftri,fimu!q} pallium, ue! mitram phrygiam, necnon Sc" fuperhumerale,uidelicet lorum quod imperiale circundare aflblet coU lum, uerumetiam 8C chlamidem purpuream atqj tunicam coccineam,cVomnia Imperiaha indumenta, fed 8C dignitatem Imperialium praefidentiu equitum,con* ferentesetiamcVImperialia fceptra,fimu!q5cVcunda fignaatque bannaetiam,

cVdiuerfa

E D I C T V M, 2I-

& diuerfa ornamenta Imperialia, cV omnem proceflionem Imperialis culminis cV gloriam poteftatis noftr<e. Viris enim reuerendiflimis, clericis diuerfis ordinibus eidemfacrofanc1fRom.eccIe%feruientibus3ilIudcuImen,iingularitatem,poten tiam cV prerellentiam habere fancimus,cuius ampliffimus nofter fenatus uidetur gloria adornari,id eft,patritios atcp confuleseffici, necnon cV caueris dignitaiibus Imperialibus eos promulgamibus decorari.Etficutimperialesmilitia,itacVcle=> rum fandae Romanae ecdefiae ornari decernimus. Et quemadmodum fmperialis potentia officrjs diuerfis,cubicuIariorum nempe, oftiariorum, atcp omniumj exs cubiarum ornatu,ita cVfanclam Romana ecclefiam decorari uolumus . Et ut arru

io pliflimepontificale decus praefulgeat,decernimus cV hoc, ut derici eiufdem fancfte. Romanac ecdefia: manipulis cV Iinteaminibus,id eft, candidiffimo colore decora* r i equos, cV ita equitari. Et ficut nofter fenatus calciamentis utitur cum udonibus, id eft,candido linteamine illuftrati, ut ficut cceleftia,ita cVterrena ad laudem dei de corentur.Prxomnibus autem licentiam tribuentes ipfi fancliffimopatrinoftro Sylueftro urbis Romg Epifcopo cV Papg,cV omnibus qui poft eum in fucceffum cV perpetuis temporibus aduenerint beatiffimis pontificibus, pro honore cV gio= ria Chrifti dei noftri, in eadem dei magna catholica dC apoftolica ecclefia,ex noftro iudicio, quem placatiis proprio confiJio clericare uoluerit, cV in numero religiofo* rumclericoruconnumerarenullum exomnibus prxfumentem fuperbe agere.

ao Decreuimus itaq?cVhoc,ut idem uenerabilispaternofterSyluefter fummus po= tifex, uel omnes e;us fucceffbres pontifices diadema,u. ielicet coronam quam ex capite noftro illi conceffimus,ex auro puriffimo cV gemn.is preciofis uti debeant, cVeorum capiteadlaudemdeiprohonorebeatiPetri geftare.Ipfe uero beatifli* musPapafupercoronamcIericatusquam gerit adgloriam beati Petri,omnino ipfa ex auro non eft paffus uti corona.Phrygiu quoq? candido nitore fplendidam refurredtionedominicam defignans eius facratiflimo uerticimanibusnoftris ima pofuimus, cV tenentes frenum equi illius pro reuerentia beati Petri, ftratoris offia ciumilliexhibuimusjftatuentes eodemphrygio omneseius fucceflbres fingulas riter uti in proceflionibus, ad imitationem Impertj noftri. Vnde ut pontificalis

30 apex non uilefcat, fed magis amplius quam terreni Imperrj dignitas cV gloria; po* tentia decoretur,ecce tam palatium noftrum,ut praedicftum eft,quamque Roma* na: urbis,cV omnes Itaiiae feu occidentalium regionum prouincias, loca cV ciui* tatesprxfato beatiflimo pontifici noftro Sylueftro uniuerfali Papae concedimus acque relinquimus,cV fucceflbrum ipfius pontificum poteftati cVditioni firma Imperialicenfuraperhancdiualemnoftram facram poteftatem 6V pragmaticum conltitutumdecernimus difponendum, atque iurifandigRomanxecclefixcon* cedimus permanfurum . Vndecongruum profpeximus noftrum ImperiumcV regnipoteftatem orientalibus transferricVtranfmutariregionibus,cV in Byzan* tia: prouinciac in optimo loco nomini noftro ciuitatem xdificari, cV noftrumillic 40 conftituiImperium,quoniamubi principatus facerdotum cV Chriftianxreligio* nis caput ab Imperatore ccelefticonftitutum eft, iuftum non eft ut illic Imperator terrenus habeat poteftatem. Hacc uero omnia quae per hanc noftram Imperialem facram, cV per alia diualia decretaftatuimus atque confirmauimus,ufque in fi= nemmundiiilibatacVincocufla permanendadecernimus. Vndecoram deoui» uo,qui nos regnare prscepit,cV coramterribilieiusiudicioobteftamurperhoc noftrum Imperiale conftitutum,omnes noftros fuccefTores,Imperatores,ueI cun» clos optimates,fatrapasetiam,ampIiffimum fenatum,cV uniuerfum populumin toto orbe terrarum ,nunc cV in pofter um, cunflis retro temporibus Imperio nos ftrofubiacentem,nuIIi eorum quoquomodo Iicere hatc quae a nobis fmperia* li fancftione facrofancftajRomana: ecclefise, uel eius omnibus pontificibus con»

H

1>

216 NICENI CONCILII PRAEFATIO.

cefla funt refragari aut cofringere ue! in quoqua conuellere. Si quis autem (quod non credimus) m hoc temerator aut contempcor extiterit, aeternis condemnatioa nibus fubiaceat innodacus,cV fanclos dei principes apoftoloru Petrum cVPaulum fibi in praefenti cV futura uita fentiat contrarios,accjj in inferno inferiori concrema tuscumdiabolocVomnibusdeficiacimptjs. Huiusueroimperialisdecretinoftri paginam proprrjs manibus roborantes,fuper uenerandu corpus beati Petri prin* cipisapoftolorumpofuimus, ibicpeidem cumapoftolofpondetes nos cunclain* uiolabiliter coferuare,cV noftris fucceflbnbus imperatoribus coferuanda in man« datis relinqui,patri noftro Sylueftro fummo potiiici cVuniuerfali Pape,eiuscp cun dis fucceflbnbus pontificibus domino deo cV faluatore noftro lefu C hrifto annu ' ente tradimus perhenniter atcp feliciter poflidenda. Et fubfcriptio imperialis,di ui= nitas uos conferuet per mulios annos fancliflimi ac beatifllmi patres.Datum Ro* mx fub tertio die Calend. Aprilium, domino noftro Flauio Coflantino Augufto quarto,cV Gallicanoquarto, uirisclariflimisconfulibus. Q«o tempore aflumfit Nicenwn Concilium.

CA nones generalium cociliorum a' temporibus Conftan tini cccperut. In pre. * cedentibusnanq}annispcrfecutioneferucntedocendar5plebium,niftqua: a Romana procefferunt fede,minime dabatur facultas. Inde chnftianitas in diuer fas harrefes fciffa eft, quia non es at Iicentia epifcopis in unum conuenire nifi tem» porefupradicftilmperatoris, ipfe enimdeditfacultatem Chriftianishberecongre to gari . Sub hoc etiam fandi patres in concilio N iceno de omni orbe terrarum con uenientes,iuxta fidem euangelicam fcV apoftolicam fecundum poft apoftolos fy m bolum tradiderunt.

NICENI CONCILII PRAEFATIO.

e A t 1 s s 1 M o Syluano in urbe Roma Apoftolice fedis antifti te, Conftantino AuguftocVLicinioCadare, confulatu Palini cV luliani uirorum clanflimoru, ab Alexandro c C c. xxxvi. annomenfeIulio.xui.CaIend.Iulrj,propterinfurgentesheie 5° fesfides catholica expofita eft apud Nicaram Bythinix, quam fandacVreuerendifltmaRomana complediturcVueneracur

Ecdefia, quippe quam trecenn decem cV odo pa trcs, median*

tibusViCtoreaiqj Vincentio religiofiflimisRomanaefedis presbyteris,infpirante deo,ad obftruenda Arrrj uenena protulerunt . Nam cV nonullat regulae fubnexac funt,quas memorata fufcipiens confirmauit Ecclefia.Sciendum eft fane ab omni* bus catholicis, quoniam fmcta Ecclefia Romana nullis fynodicis decretis praelata eft,ied euangelica uoce domini,cV faluatoris noftri primatu obcinuit,ubi dixit bea* mtih.16 toPetroapoftoloiTuesPetrus^cVfuperhancpetram^dificaboEcdefiammeam,

cV portar inferi non praualebunt aduerfus eam. Et tibi dabo claues regni cceloru, 4* cV quaecuncp ligaueris fuper terram, erunt ligata fcV in ccelo, cV quarcunq? folueris fuper terram,erunt foluta fcV in ccelo. Adhibica eft etiam focietas in eadem Roma* na urbe beatiflimi apoftoli Pauli uafis elecli'onis,qui uno die, unocp tempore glo* riofa morte cum Petro fub principe Nerone agonizans coronatus eft,cV ambo pa riterEcclefiamfandamRomanamChriftodominoconfecrauerunt,alrjscpom« nibus urbibus in uniuerfo mundo fua prxfentia, atcp uenerando triumpho prae* tulerunt.Etlicetproomnibus aflidua apuddominumomnium fandorum fun* datur oracio, his tame uerbis Paulus beatiflimus Apoftolus Romanis proprio chi Rom.i rographo pollicecur,dicens: Teftis enim mihi eft deus,cui feruio in fpiritu meo,in Euangelio iilij eius,quod fine mtermiffionc memoriam ueftri facio in orationibus

meis.

NICENICONCILIIPRAEFATIO, XI?

me/s. Prima ergo fcdes ccelefti beneficio Romanae ecclefix, qua bea tifffmi Petrus atque Paulus fuo martyr io dedicar unt. Secunda autem fedes apud Alexandriam beati Petri nomine a Marco eius difcipulo atq; Euangelifta confecrata eii , quia eV ipie in Aegypto primus uerbu ueritatis directus a Petro prardicauit, cV gloriofum fufcepit martyrium, Cui uenerabilis fucceiTit Abilius. Tertia uero fedes apud An tiochiam eiufdem beati Petri apoftoli habetur honorabilis, quia illic priufqua Ro* mam ueniret,habitauit,cV Ignatiumepifcopumconftituit,cVillicprimum nomen Chriftianorumnouellaegentisexortumeft.NamcVHierofolymitanusepifcopus pro tanti loci reuerentia ab omnibus habetur honorabilis , maxime quod illic pn=

lo mus beatifllmuslacobus quidicebatur Iuftus, quietiam fecundum carnem fratef domini nuncupatus eft,a Petro,Iacobo, cV loanne apoftolis eft epifcopus ordina* tus , Itaque fecundum antiquoru patrum diffinitionem fedes prima in Hierofolys mis efle minime dicitur , ne forte ab infidelibus aut idiotis fedes domini noftri lefu Chrifti(quae in ccclo eft)in terra efle putaretur.Etenim fedes eiusccelum,terra au» tem fcabellum pedum eius , quoniam ipfecft, per quem omnia fadafunt,cVfine quo fadum eft nihil,quoniam ex ip/b, cYt>cr ipfum,cV in ipfo funt omnia,ipfi glo» ria in fecula feculorum, Amen, Apud Ephefum uero beatiffimus Ioannes apofto IuscVcuangeliftamuItotemporepoftdominirefurredionecVafcenfioneinccei 1 os,diuina infpiratione euangeliu confcripfit,atque requieuit.Et ob hoc epifcopus

20 Ephefinus pro tanti Apoftoli cV Euangeliftae memoria,cxteris epifcopis metropos Iitanisin fynodishonorabilioremobtinet fedem,

Sed quoniam de concilio Niceno diflerendum eft, qua: haec fecit caufa , ut pofi illam apoftolorS gloriofam pra:dicatione,qua; in omnem terram mirabiiiter diflua faeft,fubConftantinoAuguflo,tanticongregarentepifcopifRufininobisdecid mus Iiber ,qui coniuncftus eft noue libris Ecclefiafticae niftoriar, quos uir eruditiffi» musEufebius Caefarienfisa:didit,neceflari6proferturad medium, utpaucaqua: eiusinterinitiadeArrrjperuerfitateconfcriptafunt,memoretur:quiadubiumno eft, ideo trecentos decem cV oclo fancftiflimos patresex uniuerfo orientali orbe in Nicea Bythiniae congregatos,ut Arrfj impium dogma Chrifti auxilio funditus

3o damnaretur,cVfaIubriprouidentiaconftitueret, quidinfandacatholica Ecclefia debeat obferuari. lam ad locum ex lib.x, Rufini: Igitur cum apud Alexandriam poft Achillem qui Petri martyrio fucceffit,fufcepiflet Alexander facerdotiu, quia pax noftris cV quies a perfecutionibus erat,atqj Ecdefiarugloria confeflbrum me* ritis gaudebat,profperitas reru noftraru domeftica contentione tutbabatur.Ete* nim presbyter quidam apud Alexandria nomine Arrius, uir ipfe cV forma magis quam uirtute religiofus, fed gloriac laudisqj cV nouitatis improbe percupidus,pra* ua quada de Chrifti fide proferre, cV quat arte inquifitionis inuenerat ccepit. Ab* fcindereenim acfeparare abillaaeternacVineffabilidei patrisfubftantiauelnatus ra,filium conabatur. Quae res in Ecclefia plurimos conturbaba t.cVa dulci mentis 4o tranqutllitate dimou ebat.Sed cum Alexander epifcopus natura lenis , cV quietus, aflldue comonitionibus Arrium cuperet a prauo incepto cV aflertionibus impfjs reuocare, nec tamen res ex fententia procederet, cV quod plerofque quodam con tagio peftifera: aflertionis infecerat, non folum apud Alexandriam, uerum cV per alias prouinciae difperferat urbes , perniciofum fore credens, fi diflimularet a tali- bus,pIurimisconfacerdotibusfuis remindicat.Quaeftio Iaicis innotefcit. Sermo ufquead aures religiofi principis(quippe qui omni ftudio cV diligetia curaret quac noftra funt)peruenit.Tum ille ex fententia facerdotum apud urbem Nicxam epi fcopale concilium conuocat,ibique Arrium trecentis decem cV odto epifcopis re« fidentibus adefle iubet , ac de eiuspropofitionibus'cV queftionibus iudicare. Sed ineoconcilioadmirabile faclum principis nonputo reticendum.Etenimcumex

T

*»S .; NI.CENI CONCILII PRAEFATIO,

otnnibus pene locis epifcopi conueniffent , 8C(ut fieri fo1et)diuerfis ex caufis inter fe quaedam iurgia detuliflent,iiuerpellabatur frequenter a f ngulis,offerebantur It beili,cuipa;proiercbantur,cVmagisadhatcquamadidproquofueratuentu,ani* mosdabat.Atilleuidensquodperhuiufmodiiurgiacaufafumminegociifruftra? retur,dtem certum ftatuit quo unufquifque epifcoporum,fi quid querimoni? ha* bere uideretur,deferret. Cum refedilfet/ufcepit a iinguhs libelloslquos fimul om nes in finu fuo continens,nec in eis quod contineretur apenens , ait ad epifcopost Deus uos conftituic facerdotes, cV poteftate uobis dedit de nobis quoque mdican* di:cV ideo nosa uobis redeiudicamur, uosautem non poteftisab hominibus iudi can.Propter quod dei folius inter uos expedate iudicium,ut cV ueftra iurgia qua*- 1 <-» canque funt , ad iilud diuinum referuentur examen, uos etenim nobis a deo dati eftisdtj. Conueniens non eft,ut homo iudicet deos ,fed ille folus de quo fcriptum ppl.gi. eft:Deusftetitinfynagogadeoru,inmedio autedeos difcernit.Etideohisornifiis aliaquxad fidemdeipertinent,abfqueulla animorB contentionedifcutite.Cum haec dixiffetjomnes querimoniaru hbelL.i iuffit exuri , ne innotefceret illi odium 8£ fugillatio facerdotum. Verum cum p '**«•«« multos in epifcoporu concilio de fi=> de quaeftio uerteretur,cV nonnulli diuerfa (entiient ac uehementer cceptis A" •) fa uerent,plurestamenerantquiimpiuexecrarenturincceptUm.Cumqueineodem concilio effetconfefforum magnus numerus facerdotum , omnes Arrrj nouitati* busaduerfabantur.FauebantueroeiuiriinquaeftionibuscaHidi,cVobidfimplici= zo tati fidei aduerfabantu .Quanta ucro habeat uirtutem fidei fimplicitas,etia ex. his quaeibigeftafunt,cognofcimus. Etenimcuproftudiore!igiofiimperatorisexom= niterrafacerdotesdiiconueniffent,opinionecommotipmIofophiquoquecV dia ledici ualde nobiles cV opinatiffimi conuenerunt.In quibus quidam infignis in ar te dialedica per dies fingulos conflidum fummi certaminis cum epifcopis noftrts uiris aeque in dialedica non improbabiliter eruditis mouebat. Et fiebat ingens fpe* daculumconuenientibusad audtendum dodiscVliteratis U!ris,nectamenu!Io generephilofophus condudiaquoquapoterat autconftringi. Tantaenimdicen diarteobiedisquaeftionibusoccurrebat,utubimaximeputareturaffndus,uelut anguis lubricus elaberetur.Sed ut oftenderet deus , quia non in fermone regnum 50 dei , fed in uirtute confiftit , quidam ex confeflbribus fimpliciffima: naturae uir,cV nihil aliud fciens nifi Chriftum lefum , cV hunccrucifixum,inier cazteros auditores epifcopos aderat.Quicum uidiffet philofophum infultantem noftris , cV callida fe difputationis arte iadantem,pofcit ab omnibus locum,uelle fe paucis cum philofo» phofermocinari. Tum ueronoftriquifimplicitatem uiri cVimpcritiam infermone duntaxat noffent,pauere,cV uelut pudorem quendam pati,ne forte apud callidos homines rifui efficeretur fanda fimplicitas.Perftitit tamen fenior cV hinc mouit fer monis exordium.ln nomine,inquit , lefu Ghrifti,philofophe audiquaf uera funt. Deus unus eft qui fecit ccelum cV terram , quiqj homini que de limo terrae forma* uerat fpiritumdedit, uniuerfa quat uidentur fibi uirtute uerbi fui creauit , cV fpiri» 4» tus fui iandificatione fir mauit :hoc uerbum ac fapientia quam nos filium dicimus, humanos miferatus errores,ex uirgine nafeitur,cV per paffionem mortis a perpe* tua nos morte liberauit,ac refurredione fua zternam nobis contulit uitam, quem expedamus iudicem omnium quar egerimus effe uenturum, Credishec itaeffe philofophefAtilleacfinunquamulIumfermonecontradicendididiciflet, itaob* ftupefadus uirtute didorum mutus ad omnia hoc folum potuit refpondere.fta fj* bi uideri,nec aliud uerum efle quam dixerat.Tunc fenior:Hec,inquir,fi ita elfe cre didifti, furgecV fequeremead dominicum ,cV huius fidei fignaculfi fufcipe . Etita philofophus chriftianuseffedustandefegratulatuseftuidum. In illo etiam concilio fuit Paphnutius homo dei epifcopus Aegypti,in quo tanta

uirtute

CANONESNICENICONCILII. llp

uirtute merat gratia,ut figna per eum non minus qoam dudum per apoftolos fie* rent.Quo etiam in temporeSC SpyridionCypriusepifcopusinfignishabebatur, Tales igitur in illis adh uc temporibus multi uiri in ecclefijs domini refulgebant,ex quibusplurimi in illo concilio fuerunt.lntereaperdiesfingulos agitabaturcon* uentus,nec facile aut temere tanta ftatuere audebat,& uocabatur Arrius frequen ter /n concilium,8t" afliduo tradatu aflertiones eius difcutiebantur, SC quod aduer fum hxcteneredeberentacftatuffummacumdeliberatione querebant. Verum poft diutinum multumqj traclum , placuit omnibus ac uelut uno cundorum ore &cordedecerniturHomoufionconfcribidebere,ideft,eiufdecumpatrefubftan* 10 tix filium confiteri , atque firmiffima omnium fententia pronunciatur. Decem dC feptem fbli tunc fuifle dicuntur quibus Arrrj magis fides placeret,extrinfecus crea tum dei filium ex nullis fubftantibus,c¥ non ex ipfa patris deitate progenitum con firmantes.Defertur ad Conftantinum facerdotalis concilrj fententia , ille tanquam adeo prolatam ueneratur. Cuifiquis tentaffetobniti,uelutcontradiuina ftatuca uenientem,in exilium fe proteflatur aclurum.

CANONES NICENI CONCILII Q_V O D

aclum eft fub Conftantino Imperatore,Paulino & Iuliano Confulibus fratribus, c C c l x 1 1 1. 10 iii. Calendas Iulrj.

\ v m conueniflet hoc fanctum &C magnu concilium apud NJ cxam ciuitate prouinciae Bythinia>,ftatuta funt ab eis haec que infra fcripta funt, ex grarco in Iatinum uerfa fermonem.

Si quis in xgritudine uel a medicis fcdus eft, uel a barbaris caftratus, placuit ut iftepermaneat inclero. Siquis autem fa» nus feipfum abfcinda t,e tiam fi eft in cIero,ceflare debet, dC ex hocmillumtalemoportetordinari.Sicutautemdehisqui uel affedauerint ha?c,uel aufi funt feipfos abfcindere,ha;c quxdicimus ftatuta funr, ita fi qui a barbaris uel a dominis fuis fecli cV probabilis uita: fint, tales fufcipit eccle jo fiaftica regula in clerum.

2 Quoniam multa fiue per neceflitate, fiueex quacunque caufa contra regulam gcfta funt, ita ut homines cx uitagentili nuper adhuc catechcati ,uel infticuti,ftas tim ad fpiritualem baptifmum ueniffent,8<: continuo cum baptizati funt,etiam ad epifcopatum,uel ad presbyterium prouecli funt.Redeigitur uifum eftde caetero nihil tale debere fieri. N am cVtempore opus eft ut fit catech uminus,cV poft bapti* fmummuItaprobationeindiget.Euidensnanq^eftapoftolicQprxceptumdicens: Non neophytum, ne forte elatus in iudicium incurrat dC Iaqueum diaboI/.Si uero procedente tempore aliquod peccatuadmiferit, 8C conuicftusduobus ueltribus 40 teftibusfuerit,ceffetacIeroquihuiufmodieft.Siquisuero prxterhaecfacit tancj contraria ftatuiis fancfti concilrj gerens,ipfe periclitabitur de ftatu fui cleri. j Omnibus modisinterdixitfancla fynodus,nequeepifcopo,nequepresbytero, neque diacono,neque ulli clericoru omnino licere habere fecum mulierem extra* neam,nifi for te mater,aut foror, aut auia , aut amita , uel matertera fit : in his nanqj folis perfcnis,cV harum fimilibus,omnis quf ex mulienbus eft fufpicio declinatur: qui autem prauer ha-c agit,periclitatur de clero.

4. Epifcopum oportet ab omnibus epifcopis,fi fieri poteft , qui funt in prouincia eius ordinari.Si uero hoc difficile fuerii,ucl aliqua urgente neceffitate , uel itineris longitudine,certetresepifcopidebentinunumeflecongregati,itautetiamca;te* rorum qui abfentes funt , confenfum literis teneant , dC ita faciant ordina tionem,

T x

£2o C4N0NES NICENI CONCILIl

Poteftas fatieuel confirmatiopertinebit perfingulas prouinciasad metropolita* num epifcopum.

5 Serueturiftafententia3uthiquiabaIrjsexcomunicantur,aba1fjsadcommunio nemnonrecipiantur.RequiraturfaneYifortea!iquaindignatione,autcontentio* ne,autqualibetcommotioneepifcopifuiexcommunicatifint.Vtergodignahaec poiTmtexaminationeperquiri^recleuifumeftperfinguIosannosinfinguIispros uincrjs bis in anno epifcoporum concilium fieri , ut fimul in unum conuenientes. ex communi prouincia huiufmodi examinent qua?ftiones,ut ita demum hi qui ob c ulpas fuas epifcoporum fuorum offenfas merito contraxerunt,digne etiam a csc* teris excommunicati fimiliter habeantur,quoufque in communi uel ipfi epifcopo i*> iuouifumfuerit humaniorem circaeos ferrefententiam. Habeatur autemfemel concilium aruediesquadragefimac, utomnibusfiquatfuntfimultatibus amputa tiSjmundumfoIcnnedeomunus polTitofferri.Secundum ueroagatur circatems pus Autumni.

e Mos antiquus perduret in Aegypto,uel Libya.cV Pentapoli,ut Alexandrinus epifcopushorumomniuhabeatpoteftate%qUoniamquidemcV Romanoepifco- po parilis mos eft. Similiter autem cV apud Antiochiam cxterascg prouincias ho* nor fuus unicuique feruetur ecclefiae.Per omnia autem manifefta eft,quod fiquis praueruoIuntatemcVconfcientiam metropolitaniepifcopifueritordinatus,hunc concilium magnum cV fanclum cenfuit non debere efle epifcopum. Sane fi com* io muniomniumconfenfurationabiliterprobatofecundumecclefiafticamregulam duoueltres animofitatedudi percotentionem contradicant, obtineatplurimo= rum fententia facerdotum.

7 Quoniam mos antiquus obtinuit,cV uetufta traditio,ut Elia: Hierofolymorum epifcopo primus honor deferatur,habeatconfequenter honorem,manente ta* mcn metropolitanacciuitatispropriadignitate. %

8 Si qui uoluerint uenire ad ecclefiam catholicam ex Nouatianis, placuit fando concilio utordinentur,cVfic maneantindero. Anteomniaautemhanc habeant confeiTionemquamperfcripturam exigioportet,utfateanturfe communi con* fenfucathoIicaeecclefia:ftatuta obferuaruros,ideft,communicaturosfecV hisqui j0 fbrie fecundas nuptias expertifunt,ueihisquiperfecutionistempore Iapfifunt, quibus tamen lapfis pcenitentia: modus cV tempus alTcnptum eft , ut in omnibus fequantur ea quae in ecclefia catholica obferuanf . Et ficubi fjdem ipii fuerint inuen tifiueinuicisfeuini;rbibuscIericiordinatiacatholicis,ficetiamincIeroperfiftant, unufquifque tamen in fuo ordine. Si uero epifcopus uel presbyter catholicareccle fijefueritadquemaliquiex hisaccedunt,certumeftquod epifcopus quidem ca« tholicusfuamhabeatdignitutem.Similiter autemprcsbyteri cVdiaconi habeant.

H i uero qui ab iftis ueniunt,fi fbrte eptfcopus fuerit habeat facerdotfj dignitatem, nifi forte'placeat epifcopo catholico concedere ei etiam epifcopalis nominis hono rem.Siuerononplacueritjinueniateilocumutfitin parochia coepifcopus,autin ^0 clero presbyter , St" in ciuitate una non uideantur duo epifcopi effe , cV ille omnis mode in clero permanere uideatur.

9 Si qui examinatione promoti presby teri funt,cV poftea examinati confefli funt peccatafua,cVcum confeffl fuiflentcontraregula uenientes,hominesmanuseis temere impofuerunt , hos ecdefiafticus ordo non recipit . In omnibus enimquod irreprehenfibile eft defendit ecclefia .

to Quicunque ex lapfis per ignorantiam funt ordinati,uel contemptum eorum qui eos ordinauerunt,hoc non praeiudicat regulx ecclefiafticac,cum enim comper tum fueritdeponantur. u Placuit fanrfx fynodo,Iicet indigni flnt mifericordix, tamen aliquid circa eos

huma»

CAMOMBS NICEM ! CONCltt! zf*

tiumanltatis oftendi. Si quos ergo ex animo pcenitet, tribus annis inter pcenitemes habeantur, Si tamen fideles funt, feptem annis alijs inter pcenitentes fint , duobus autemannisrjdemfineoblatione inoratione folaparticipent popuIo.Siquiuero per dei gratiam uocati primo quidem oftenderunt fidem fuam,depofito militix citi guk>,poft haecautemadproprium uomitumreuerfifunt,utcVpecunias darcnt, c¥ ambirent redire rurfum ad mi!itiam,ifti decem annis flnt inter pccnitentes, poft primum triennium quo fuerint inter audientes, Ab omnibus uero illud preripue obferuetur,ut animus eoru &C frudus pcenitentiae obferuetur. Quicunque enim cum omnitimorecViachrymisperfeuerantibuscV operibus bonis conuerfatione

10 fuam non uerbis folis,fed opere 8C ueritate demonftrant, cum tempus ftatutum e« tiam ab his fueritimpIeta,cV orationibusiamcceperuntcommunicare,!icebiteti=> am epifcopo humanius circa eos aliquid cogitare. Qui uero indifferenter habue* rintIapfum,cV:furricerefibiquodecclefiamintroieruntarbitrantur,iftiomnimodo tempora ftatuta complebunt.

ii Dehis ueroquireceduntexcorpore,antiquactegisreguIaobieruabitur etiam nunc, ita ut fi forte quis recedit ex corpore neceflario uitas fua: uiatico non dcfrau datur,Quod fi defperatus aliquis recepta com u nione fuperuixerit,fit inter eos qui fola oratione communicant.De omnibus tamen his qui a' corpore recedunt,in tra den do eis communionem tV cura fcV probatio flt epifcopi,

lo 13 Piacuit hoc fando fcV magno concilio decatechuminis qui Iapfifunt , ut tribus annis inter audientes uerbum fint tantummodo, pofthasc uero orent cum cate* chuminis.

i+ Peruenitadfanflum concilium quod in locis quibufdam fcVciuitatibus , prefc by teris facramenta diaconi porrigant,hoc neque regula, ncque confuetudo tradi* dit,ut hi quiofferendi facrificfj non habent poteftate,his qui ofFerunt corpus Chrw ftiporrigant.SedfcViIIud innotuit,quod quidam diacones etiam ante epifcopos facramenta fumunt.IHtajc omnia amputentur,fcV accipiant fecundum ordine poft presbyteros ab epifcopouel apresbytero facram communionem.Quod fi non fuerit in prefenti uel epifcopus uel presbyter,tunc fpfi proferat fcV edant.Sed nec fei

jo dere quidemlicetin medio presbyterorumdiacones.SiquisautemnonuuIthis fufficiens efle,poft hanc diffinitionem ceffet effe diaconus, 15 Proptermultas perturbationes fcV frequentestumultusfeditionum quxfieri foIent,placuit omnimodo iftam abfcindi confuetudinem quac contra regulam eft, ftcubt tamen fit,id eft,ne de ciuitate in ciuitatem tranfeat uel epifcopus,ue) presby* ter,uel diaconus.Si quis uero poft haec ftatuta fandi huius concilrj tale aliquid age re tentauerit , infringet omni genere huiufcemodi conatus,fcV reftituatur propria: ecclefiae in qua ordinatus eft.

ic- Si qui uero timorem dei ante oculos non habentes, neque ecclefiafticaftatuta cuf todien tes, recefierint ab ecelefia fua,fiue presbyter fiue diaconus,ueI in quocun

40 que ecclefiaftico ordine pofiti fuerint,non debent fufcipi in ecclefia, fed cum omn i neceffitate cogantur ut redeant ad ecclefiam fuam:quod fi permanferint , excom= municarc eos oportet.

17 Si quis aufus fuerit aliquem qui ad alterum pertinet ordinare in fua ecclefia, cum non habeat confenfum epifcopi ipfius a quo receffit clericus , irrita erit huiuf* modi ordinatio.

18 Quoniam multi clerici auaritia: caufa turpia Iucra fecTantes,obIiti funt diuini precepti,quodidumeft;, Quipecuniam fuamnondeditad ufuram,fcenerantes centefimas exigant:ftatuit hoc fandum conciliS , fi quis inuentus fuerit poft hanc diffinitionem ufuras accipere uel ex quolibet tali negocio turpia lucra i cclari , uel ctiam fpeciesfrumentoraadfextupIumdare,omnis quitalealiquid conatusfue*

T 5

H?3>

f*Y'

22Z CANOMES N I C E N I C O N C I L 1 1.

rit ad quaftum derjciatur a clero, fcV alienus ab ecdefiaftico habeatur gradii,

19 SiquisconfugitadeccIefu>mcatholicamcePauIianiftisfcVCatafngis,ftatutum cft rebaptizarieos debere.Siqui uerodericierantapud eos, fiquidem inculpati fuerint3cVirreDrehenfibiIes,rebaptizatirurfjsetiamordineturabepifcopoEccIe fia; cathoIicg.Si uero examinati minus fueri ni apti deprehenfi,deponi eos oportet, Similiter autem fcV circa diacones,fcV de omnibus qui in eodem clero inueniuntur, eadem forma feruabitur. Commemorauimus autem diaconiffas quae in hoc ordi« neinuente/unt,qU3:necm3nusimpofitionealiquam habeant,utomnimodoin< ter laicas habeantur. Simiiiter autem diaconifla: quae in catholico canone non ha* bentur,fimili loco.id eft laicae fcV tanquam non confecrat? deputentur. 1<S

20 Quoniam funt in die dominica quidam ad ora tionem genua fleclentes , fcV in diebus pentecoftes, propterea eft itaque ftatutum a fanda fynodo,quoniam con* fona fcV conueniens per omnes Ecclefias cuftodienda confuetudo eft,ut ftantes ad orationem domino uota reddamus.

SYMBOLVM EIVSDEM NICENt CONCILIl.

CRedimusinunum deumpatrem omnipotentem,uifibilium<V inuifibilium conditorem.Etinunum dominulefum chriftum filiumdei,natumde patre unigenitum,hoceftdefubftantiapatris,deumdedeo,IumendeIumine,deumuea rumdedeouero,natum,nonfac!tum,confubftantialempatri,ideftuniusfubftan« zo tix cum patre (quod Greci homoufion dicunt)per quem omnia facla funt quae ia cCelofcVinterra.QuipropternoshominesfcV propternoftramfalutedefcenditde ccelis,fcV incarnatus eft,atque homo fa(ftus,paflus,mortuus eft, fcV refurrexit tertia. die,afcedit ad cglos, uenturus iudicare uiuos fcVmortuos.Et in fpiritu fancfium.Eos autem quidicunt,eratquandononerat,fcVantequamnafcereturnoerat,fcVquod ex nullis exiftentibus facftus eft , aut ex aliqua fubftantia uel nat ura , eum dk entes eflc mut3bilem,fcV conuercibile filium dei perhibendo;hos anathematizat cV con== demnat catholica fcV apoftolica Ecclefia. Harc eft fides quam expofuerSt patres pri mum quidem aduerfus Arrium blafphemu , dicentem creaturam efie filium dei, cV aducrfus omnem ha;refim,SabeIIrj , Fotini,Pauli Samofatcni , Manichaei, Va* «^ lentinijMartioniSjcVaduerfusomnemomninohgrefimjfiquainfurrcxeritcontra catholicam fcVapoftolica ecclefiam.quamomnescondemnauerut Nicaea congre* gatiepifcopitrecentidecemfcVoclo»

CONCILIVM CONSTANTINOPO

LITANVM, HABITVM AB CL. EPI

fcopis,fub Theodofio maiorc,Siagrio SC

Eucherio confera.c cccxix,

aduerfus Macedoniu.

' AE regulaefiue diftinit/ones funt expofitae ab Epifcopis CL. quiinunumConftantinopolim conuenerunt,quando bea« tus Nedarius epifcopus ordinatus eft , damnato Maximo Ci* nico,quorum nomina fcV prouincia: continentur in Graeco.

Canon primus: Non fpcrnenda efle fidem patrum trecen torum decem fcV ocflo, qui in Nicxa By thinia: conuenerut,fed manereeam ratamoportet:fcV anathematizarc omnemhae» refim,fpecialiterautemEunomianorum,im6Anomianorum,quilatinefinelege dicun tur,cV Arrianorum fiue Eudoxianorum femina Arrianorum,nec non Pneu matomachorum , id eft qui corura fpiritum fanclu m pugnant : fcV Sabellianorum

4 >

CANONESCONCILII C 0 N S T A N T I N O P. 42$.

cVMarcellianorumcVFotinianorumcVApoIlinariftarum.

EpiTcopi qui extra diaecefim funt, ad ecclefias qu x extra terminos eorum funf , non accedant, neque confundant cV permifceant ecclefias fecundum rc gulas con Aitutas . Alcxandr i ae quidem epifcopi folius Orientis curam gerant , feruatis ho* noribus primatus ecclefiae A ntiochenx , qui in regulis Nicenae fynodi continen* tur. Sed cV Afianae diozcefis epifcopi ea quae funt in Afia, cV quae ad Afianam tans tummodo dicecelim pertinent , gubernet . Ponti autem epifcopi,Ponticse tantum dicecefishabeantcuram.Thraciaeuero,ipfiustantummodoThraciae. 3 Non inuitati epifcopi ultra diozcefim accedere non debent fuper ordinandis alia

%& quibus, uel quibufcunq; difponendis ecclefiafticis caufis, feruata regula quae fupra fcripta eft , de unaquacp dicecefi : manifefium nancp eft , quod per fingulas quafqj prouincias prouincialis fynodus adminifirare fcV gubernareomnia debeat,fecun^ dum ea quae funt in Nicara definita.

4. Ecclefias autem dei quat fu n t in Barbarrfcis gentibus conftitutat,regere atcp ad* miniftrare oportet fecund um confuetudine que, i patribus obtinuiffe dinofcitur* 5 Gonftantinopolitana: ciuitatis epifcopum habere oportet primatus honorerri poft Romanum epifcopum,propter quod fit noua Roma. c? Propter totius indifciplinationis eius doctrina qu£ Confiantinopoliorta eft,ut necjj maxim us fuiffe aut effe etiam putetur epifcopus flatutum efi , neq? hi qui ab

lo eo funtordinati qualemcuncp gradum clericatus obtineant , omnibus fcilicet quas circa eum uel ab eo gefla funt in irritum reuocatis.

SYMBOLVM EIVSDEM CONCILII CONSTAN- TINOPOLITANI.

CRedimus in unum deum patrem omnipotentem facftorem ccelifcV terrae, u£* fibilium omnium tV inuifibilium conditorem , £V in unum dominum lefum Cimflum filium dei unigenitum ex patre natum ante omnia fecula,deum cx deo, lumen ex lumine,deum ueru ex deo uero, natum non fac*tum, homoufion patri, hoc eft, eiufdem cum patre fubftantiae, per quem omnia fatfa funt quae in ccelo cV »0 quae in terra , quipropter nos homines , cV propter noflram falutem, defcenditde ccelis, fcV incarnatus eft de fpiritu fantfto, ex Maria Uirgine homo facftus, paffus efl fub Pontio Pilato,ac f cp u! tus, et tertta die rclurrexit, alcen dit in ccclos,fedet ad de* xtram patris, inde uenturus eft cum gloria iudicare uiuos fcV mortuos,cuius regnl non erit finis. CredimUs in fpiritum fanclum dominum cV uiuificatorem ex patrd procedentem ,cum patre cV filio adorandum cV conglorificandum,qui locutus eft per prophetas,unam catholicam cV apoflolicamecclefiam.Confitemur unum baa ptifma in remiflionem peccatorum , expedtamus refurrecfiionem mortuorum, cV uitam futurifeculi, Amen. Nomina cl. Sectarius Conftant.Timotheus AIexandrt£,Dorotheus i Corirt *o tho , Cyrillus Hierofolymitanus, Calafius Caefarien . Macer Hiericotius, Diony* DiofpoIitanus,PrifcianusNicopolitanus,Saturninus,Sebaftien.Auxeti* tius Afcalo.EIianus Ranienfis, Zenon Tyrius, Paulus Sydo. Deisbus a PtoIomatda,PhiIip.Damaf. Varachus Pe* neacIenfis,Timotheus,Bafilides,Abbibo,Mo« chinius Aradenfis,cV cajteri.

T 4

M""

"4 SYNODVS EPHESINA PRIMA DV

CENTORVM EPISCOPORVH, HABITA ADVERSVS NB

ftorium Conftantinopolitanum Epifcopum, quipurum hominem ex

fancta uirgine Maria natum afferuit ,ut aliam perfonam carnis , aliam

faceret deitatis, nec unum Chriftum in uerbo dei & carne fentiret,fed

feparatim atcp feiundim alteru filium dei, alteru hominis praedicaret»

Couenit autem haec fynodus Theodofio iuniore tertiodecimo,8d Va*

lentiniano tertio cofulibus , era . cccclxviii . Cui fynodo prajfedit

beatifs.quondam Cyrillus AlexandriaeEpifcopus.quicurn

omni concilio adeundemNeftoriumha:cfy»

nodalia decreta tranfmifit.

E PIST O L A E PH E SI N I CONCILII

ad Neftorium.

E l i G I o s o & deoamabili confacertoti Neftorio Cyrillus, uelquicuncJjfuntapudEphefi fynodum. Cumfaluatorno* fter aperte pronunciet , qui diligit patre aut matrem fuper me, non eft me dignus: & qui diligit filiu aut filiam fuper me , non eft me dignus:quid nos patiemur qui depofcimur a tua religio to ne uttcfuperChriftum faluatoreomniumdiligamusCQuid enim nobis in die tudicij proderit,aut quam fatisTafftione rrpe- rire poienmus propter tam diuturnum filentium de prolatis a' te contra eum bla* fphemns f Et fi quidem te tantummodo Ixderes , docens ifta uel fentiens,foIicitu* do nobis minor exifteret . Cum uero totam fcandalizauer is eccIefiam,cV fermen» luminfolita; prauttatis SC nouae haerefis mifcueris inpppulis.nectantumibidetn pofitis,fed ubiqj confiftentibus ( nam tuarum expofitionum !ibr i per cunda uul* gatifunt)pro noftro filentio quac oratio ultra uel excufationis fermo fufficiatf Aut quomodononneceftefitmeminifleChriftidominificdicentis:Nonputetisquod uenerim pacem mittere in terram : non ueni pacem mittere fed gladiu : ueni enim $9 feparare hominem aduerfus patrem fuum,SC filiam aduerfus matrem fuam.Nam cum lejditur fides , parentu reuerentia uelut inutil is cVpericulofa defpicit,8£ amor ergafiliosfratresqjuitatur , ad poftremum etiam fuper ipfam uitam morspotiusa pi)s uiris eligitur, ut meliorem refurredionem ( ficut fcriptum eft ) confequantur, Ecce itaqj te fimul cum fancla fynodo que- apud amplam urbem Romam cogrega ta eft,prefidente fandiffimo et reuerendiflimo patre 8C cofacerdote noftro Ccelefti no epifcopo,his fcriptis fynodicis te etia tertio couenimus, confiliu dantes ut a tam prauis abftineas dogmatibusquac Sffentire cognofceris fcV docere : recipias uero fidem redam ecclefijs per beatifllmos apoftoIoscVeuangeliftas ab initio traditam, qui SC oculis infpexerunt,cV miniftri uerbi fuiffe monftrantur.Quod fi hoc religio 4° tua facere diftulerit,iuxta dilationem Iiteris praefinitam fancliffimi cV reuerendiffis mt confacerdotis noftri Romanae pracfulis ecclefig Cceleftini,fcias te nullam forte habere nobifcum,nec locum aut conuiuium cum dei facerdotibus cV epifcopis ob tinere. Non ein fas eftconteri non folu ecclefias ita turbatas & fcandalizatas popu lis,fidemcp rediflima uiolata diffipatamcp, quinetia gregem que cuftodire debuea ras, fi quide iuxta nos amator redi dogmatis extitiffes , fandorQ patru ueftigia pia cofedans. Omnes itaqj quos propter fidem tua religio a comunione remouit^aut ab ordine fuo depofuit laicos cV clericos in noftra comunione recipimus,no em iu fta eft eos tuis decretis opprimi qui noueriit reda fentire: qui etia benefacientes tt* bi prudentiffime reftiterut, hoc idem nant^ in epiflola quam mifimus ad prxfulem

amplae

CONCILIVMEPHESINVM* fcij

ampjlae Romae fancft um iV coepifcopu noftrum Cceleftinu fignificare curafii , No autem fufficit uel tuae religionis tantummodo fideifymbolum cofiteri,quod expos fitum efi per idem tempus, fpiritu fancfio largiente, cV uenerando cV magno cocis lio a|pud Nicaeam cogregato. Hoc enim no intellexifti , nec recfie intcrpretatus es, quinimo peruerfe , licet fono uocis eade uerba protuleris . Sed confequens eft etia iureiurado fateri te quod anathematizes quide tua polluta et prophana dogmata, fentiias aut cV doceas quaenos uniuerfiper oriente feu per occidente epifcopi cV ma giftri, praefulesq) populorum credimus cV docem us. Epiftolis aute ab Alexandria tua: Jeiigionis direcfiis ecdefia cofenfum praebuit, tam eaquae apud urbem Roma* lo narra couenit fancfia fynodus, quam etia nos omnes uelut recfie irreprehefibiliterqj confcriptis.SubdidimusautemhisnoftrisquaefentireoporteatcVdocere^cVaqui* bus abftinere conueniat,haec eft enim fides cathohcae ecclefiae,cuicuncfticonfenti* untorthodoxiperorientemoccidentemcppontifices.

CRedimus in unum deum patrem omnipotente, omnium uifibiliu cV inuifibi !ium conditore, cV in unum dominii noftrum lefum Chriftu filium dei, natu de patre unigenitu,hoceft,ex fubftantiapatris,deumexdeo, lumcde luminc,deu ueru ex deo uero,natum non facfiu,Homoufion patris,hoc cft,unius cu patre fub* ftatig,per que omnia facfta funt in ccelo 8C in terra,qui propter nos homines cV pro pter moftra falutcdefcendit de ccelis.Et incarnatus cii,cV homo factus paffus eft,cV *P refur ges tertia die afcend/t in ccdos , inde uenturus iudicare uiuos cV mortuos . Et in fpi ritu fancfiu.Eos aute qui dicunt, erat tempus quando no erat, cV antequa na* fceret non erat,et quia ex nullis exiftetibus faclus eft,aut ex alia fubftatia uel effen tia efle dicunt, autcouertibile uelcomutabile deifilium , anathematizat catholica cV apoftolica eccleiia. Sequentes itaqj omniu fancfioru patru confeffiones,quas lo* quente in eis fancto fpiritu protulerut , cV intentioni quae eft in eoru inteilecflibus ^quis ueftigrjs inhqrentes,atcp iter ambulantcs regtu, profitemur cjd ipfum unige» nitu dei uerbu natfi ex ipfa patris effentia de deo uero deus uerus,lume de lumine, per queomnia facfla funt, fiuc in ccelis fiue in tcrra,faliitis noftre caufa defcendes ad exinanitione fefe dignatus eftinclinarematusaut cV homo facfius,id eft,carnem de Jo uirgine fancfia fufcipiens,eamcj3 propria facies,natiuitate nofira ex uulua fufiinuit, homo de muliere procedens,nec quod erat abrjciens.Nam licet facfius fit in affurn ption e carnis cV fanguinis,tame etia quod erat deus natura fcilicet cV ueritate per » fifiens.Nec carne itaq; dicimus in natura deitatis efle couerfam,nec in fubft antiam carnis infeparabile dei uerbi effentia comutatam . Incouertibiliseft enim cV incom mutabilis,idemcj3 ipfe iuxta fcripturas iugiter permanes. Vifus eft aut cV paruulus, pofiu iscp incunabilis , cV finibus genitricis uirginis coftitutus uniuerfam creatura replcbat,ut deus genitori fuoindiuifus exifterecQuod diuinu eft enim, fine quara titate, cV fine molecognofcitur. Nec ullis terminis cotineri uerbum deifecundum fubfiftentiaconfitentesjunu adoramus filium cV dominulcfum Chriftu,non feor= 40 fum p onentes,et determinantes homine deum uelut inuice fibidignitatis cV autori tatis u nirati coniuncftu, hoc enim nouitas uocis eft, cV nihil aliud:nec item Chrift um fpccia iccr nominantes dei uerbu quod ex deo eft, nec alteru fimiliter Chriftu ipe - cialiteir qui de muliere natus eft,fed uniT folummodo Chriftu deipatris uerbu cum propriacarnecognofcimus. Tuncenimetiamiuxtanosuncftuseft,quamuisfpiri9 tum degnis ipfe cotuIerit,cV non ad menfura, ficu t beatus loannes Euangelifta affe ruit.SednccilIud dicimus,quod dciucrbuueluthomine comunem quidcfanda uirgine natus eft habitauerit, nec deu homo Chriftus habita torc poftldere credat . Quamuis enim habitauerit in nobis,cV dicfium fit in Chrifto habitare omneplenfe tudinem deitatis corporaliter, attamen intelligimus uerbum qnod caro factum eft, non ficut in fanclis habitare dicitur, nec talem in ipfo habitationem facfiam difFmire

,Xl6 CONCILIVM EPHESINVM,

tcntabimusjfcd unus iuxta naturam nec in carnem pcnitus commutatus talem fi> bi fecit habitationem,quaIem cVanima hominis habere creditur,ad proprium cor pus. Vnus igitur elt Cbriftus cV dominus, non uelut coniundione qualibet in uni tate dignitatis fit" autoritatis hominis habentis ad deS . Non efn poteft unire nai \m ram fola dignitatis arqualitas. Deniqj Petrus cV loanes arqualis iunt ad alterurru di gnitatis,propter quod apofloli 2C fandi difcipuli efle moftranf , ueruntame uterqj non unus eft.Nec iuxta collatione uel connexione modum coiundionis aduerti* mus3hoc efh ad unitatem non fufficit naturale:nec fccundum participationis effe* clnm nos etiam ficut adhaerentes dominb unus cum eo fpiritus fumus, imo potius coniunclionis nomen euitamus,tanqua non exiflens idoneu quod fignificat unita lo tis arcanS . Sed neq$ deum aut dominu Chrifli uerbu dei patris afferimus.ne i teru manifeftius in duo diuidamus,unum Chriftu filium 8C dominS, 6V in crimen facri legrj recidamus , deuilli feipfum facientes cVdominum. Vnitus quippe ficut fupea rius diximus deus uerbS carni fecundum fubftantia, deus quidem eft omniS 8C do minator uniuerfitatis. Veruntame nec feruus eft fibfjpfi necdominus,quonia ine» ptu eft uel pot ius impiu hoc fentire uel dicere . Quamuis efn dicat deum fuS patre, cum fit deus cV de fubftantia eius,tamenullatenus ignoramus quod manens deus homo quoqj faclus eft,qui fub deo debtta lege naturg humanitatis affumeret.Ipfe uero fibi quomodo ucl deus poterit efle uel dominus f ergo ficut homo quantu de center exinanitionis menfur^ cogruit fub deoefle, nobifcu effe decreuit.Hocetia zo quomodo fub lege factus eft, quamuis ipfe promulgauerit legem,cV legislator ut deus exifteret , cauemus de Chriflo dicere. Propter affumente ueneror affumptu. Et propter inuifibile adoro uifibile.HorrendS uero fuper hoc efl etia illud dicere,is qui fufceptus eft cu eo qui fufcipit nuncupat deus.Qui efn hgc dicit,diuidit iterS in duos Chriftos eu qui unus eft,homine feorfum in partc, & deu fimiliter in par te co ftituens.Euidenter efn denegat unitate/ecundum qu a non alter cum altero coado ratur,autnuncupat deu§,fedunusintelligif uhriilus lefus filius dei unigenftus, una feruitute cum propria carne uenerandus ♦ Cofitemur etia quod idem ipfe qui ex deo patre natus eft filius unigenitus deus,licet iuxta natura fuam expers paflio» nisextiterit,pro nobis tamen fecundS fcripturascarne percuffus uel perpeflus fit, 50 cV eratincrucifixo corporepropriecarnis impaffibiliteradfereferenspaffionem. Gratia uero dei pro omnibus guftauit morte,tradens et propriu corpus,quauis dC naturaliter ipfe uita fit , cV refurredio mortuorS. Nam ut morte ineffabili potentia proculcaret, ac prius in fua carne primogenitus deus licet iuxta natura fuam mor« tisexpers,exmoriuisfieretprimiti^dormienti5,uiamcrjfacerethumanenaturgacl incorruptionisrecurfum, gratiadeificutfupradiclumeftprohominibusgufiauit morrc,et tertia die refurges expoliauit infernS.Idcirco quis dicat quod per homine facfta fit refuredio mortuoru,tamen intelligim us homine facftS uerbS quod ex deo eft,et per ipfum mortis imperiS fuiffe deflruclu. Veniet aut teponbus prjefinitis (i* cuteftunusfilius8c"dominusingIoriapatris,utiudicetorbeterrar5in^quitate,fi 4J cut fcriptura teftat.Neceflario igitet hoc adfjcimustannunciantes em ficut fecun* dumcarnemmorteunigenitifilfj dei, ideftjIefuChrifticVrefurrccftioneeiuSjcVin cojlis afcenfione pariter cofitentes, incruenta celebramus in eccleffjs facrificfj ferui tutem : ficetiam ad myflicasbenedic1ionesaccedimus,cV fanclificamur participes fancli corporis cV preciofi fanguinis ChrifliomniS noflrS redemptoris effedi, non ut comune carnem percipientes (quod abfit)nec ut uiri fandificati cV uet bo coiun di fecundu dignitatis unitate,aut ficutdiuina poflidentes habitaiione, fed uere uk uificatrice cV ipfius uerbi propria fada . Vita efn naturaliter ut deus ex iftens , quia ,pprie carneunituseft,uiuificatriceeam efle profeffuseft.Etideo quisdicatad nos, 194»,«. Ame amc dico uobis, nifi manducaueritis carnefilfj hois,et biberitis eius fanguine

non

CONCILIVH EPHESINVM, IZf

tio tameeam uthominisuniusex nobisexiftimare debemusiquomodoefh iuxra narura fuam uiuificarrix efle caro poterit hominis f fed ut uere propria cius facfa., qui propter nos filius hominis ell fadus 8C uocatus. Eas aur uoces,quas faluator in euangelijs proru!ir,non in duabus fubftanrfjs aut p erfonis omnino patimur. Non enim duplex eft unus Chriftus dC deus folus , quamuis ex duabus diuerfisq? rebus adunitatem cognofcitur indiuiduam conuenifle,ficur homo quoqueex anima c5ftatcVcorpore,n6 duplex unus,fedporiuseft ex utrocg. Humanasergo &diui nas tnfuper uoces abuno Chriftodidas animaduertentes recle fentimus . Cum enim de duobus digniffi me loquitur de feipfo : Qui me uidet, uidet 8C parrem:8C,

lo egocVpaterunumfumui.:diuinameiusintel!igimusinefTabilemq5natura,fecuntf dumquamunuseftcumpatre fuo propterunameandemqj fubitantiam,imago 8C charader fplendor gloriar eius exiftens.Cum uero humanx naturaj menfuram nuIIatenusignorans!uda:osalIoquitur:Nuncmequa!ritisocciderehominemqui ueritatem loquutus fum uobis:item non minus eum qui in fimilirudinem 8C ^qua litatem patris eft deum uerum etiam in menfuris humanitatis eius agrtofcimus, Si aute necelfario creditur quod natura deus exiftens, fadus fit caro, imo potius ho« mo ani.natus anima rationali , quas caufa eft ut in eius quilibet uocibus erubefcat, fi eashominedignaseffarusefifQuodfifermoneshominicongruentesabfjcit,iu» xranos hominem fieri quid coegit f Cum ueiofe propternosadexinanitionem

to fpontaneam mifericorditerincIinauerit,quamobcaufam dignosexaminatione fermones effugeritf Vni igitur perfonae cunda eiusin Euangelio afcribimus, unifubftanriaeuerbifcilicerincarnari,quiaunuseftdommusIefusChriftus,urfcri prum eft . Appellatum uero ab apoftolo ponrificem confeffionis noftrcj ranquam facrificanrem deo 8C parri fidei noftrae confeftionem, qux a nobifipfis ipfi deo pa» rriinceffanter offertur,iterum ipfumefle dicimusexdeofecundum naruramfis lium unigenirumjnechominipraerereumalterifacercVotijnomencVofficiumde* putamus, faduseft enim mediator deicVhominum,8creconciIiatorad pacem, femetipfum deo cV patri pro nobis offerens in odorem fuauitaus . ldeocp dicebat: Sacrificium 8C oblationem noluifti,holocauftapropeccatonontibi placuerunr, ^fd au

50 corpus aurem perfecifti mihi , runc dixi, ecce uenio . In capire Iibri fcriprum eft de me , ut facerem deus uoluntatem tuam , Obtulit enim proprium corpus non pro fe, fed pro nobis in odorem fuauitatis . Nam qua profe uel oblatione uel facrificio indigeret,omni peccato liber ut deus exiftens f Quod fi omnes peccauerint, cV e« gentgloriadeifecundum hoc quod fumusad mutabilitatis excefflim proniores effedi peccatis,f grotauit humana natura. Ipfe uero non ita:ideocj5 nos gloria eius egem us . Cur erit ultra iam dubium , quod agnus uerus pro nobis fit immolarusf Qui autem dicit,quia feipfum ram pro fe quam pro nobis obruIerir,nuIIatenus im pietaris crimen effugier , cum nihil prorfus iftedeliquerir , nec ullum fecerir omni no peccatum. Qua igitur egeret oblatione nullo fuo exiftente facinoref pro quo fi

j.o effer faris admodum conuenienter offerrer.

Defpiriruquoq?cumdicir,IIIemeclarificabit,hocrediii]mcfenrientes,unum Chriflum dominu 8C filiumnonuelutalrerius egentem gloria c5firemur afpiriru fando gloriam confecurum,quia eius fpiritus, nec melior nec fuperior ipfo eft.Sed quia humana opera facies ad demonftratione fue_ deitatis uirrure^pprrj fpiritus ure bat,ab ipfo glorificari dicif ,quod uirtus fua uei difciplina quejibet unuqucncp cla« rificet. Quamuis efh in fua fit fubftantia fpiritus eius, 8C intelligat in perfona pro* prietas iuxta id quod fpiritus eft 8C non filius,arramen alienus ab illo non eft.Nam fpirirus appellarus eft ueriraris,cV ueriras Chriftus ell,unde dC ab ifto fimilirer ficut exdeo parre^pcedir.Deniq? hic 8C ipfe fpiritus eria per fandoru manus apoftolorS miracula gloriofa perficies dominu glorifica uit lefum Chriftu, poftq afccdir in coj

IZ8 CONCILIVM EPHESIRVM,

lum.Nam credttus eft ChriRus natura deus exiflens,per fuum fpiritu uirtutes effi ciensiideoqj dicebat,de meo accipiet, fic" annunciabit uobis. Nequaqua uero par« ticipat ione altei ius idem fpirit us fapiens aut potens dfcitur, quia per omnia perfe* clus eft,cY nullo prorfus indigens bono.Nam paternae uirtutis dC fapientiay d eft, filrj fpiritus creditur , SC ideo ipfe re & fubfiftente uirtute uirtus 8C fapientia copro batur. Igitur quia deum carne unitum iuxta fubfiftentia fancla uirgo corporaliter peperit,idcirco eam dei genitricem efle profitemur,no quod uerbi natura exiftert di principium de carne fortita fit.Erat enim in principio uerbum,& deus erat uer* bum. cV uerbum erat apud deum , cV ipfe conditor fecuiorum patri coxternus &C uniuerfitatis condi tor: fed quod fuperius diximus , iuxta fubfiftentiam fibimet u- * Q niens humana naturam,natiuitate fuftineret ex ipfa uulua corporea . Non quod egueritneceflariopropterfuam naturamnatiuitate quaeeftinextremis feculiia- <Sa temporib us , ied u t ipfas benediceret fubflantiae noftrae primitias .Et dum deu carne unitum mulier aedidiflet, llla quae aduerfus omne genus humanum maledi* tftio fuerat prolata defineret , nec iam morti noftra corpora deflinaret.Illud quocn quod didum eft,in triflitia paries filios,ipfe diflblues uerum efle monflraret quocj prophetc uocepraedixerat, Abforpta eftmors in uidtoria.Et iterum: Abflulit deus omnem lachryma ab omni facie.Propter hanc enim caufam dicimus eum difpen* fatorie, cV ipfis tunc benedixifle nuptns, cum in Chana Galilxx cu fandis uocatus fuit Apoftolis . Harc fapere edocfti fumus tam a fandis Apoftolis quam Euageliftis, *» cV ab omni fcriptura diuinitus infpirata , necnon cVa beatis patrum cofeffionibus ueritate fubnixis.His omnibus etiam religtonem tuam concordare, £V prarter alu quem dolum confentire conoenit . Quae uero huic religioni mx anathematizare necefle eft,huic epiftolae noftrx fubiccla funt.

CONCILIIEPHESINIDECRETA. I,

|F|||||jj|lI quis no confitetur deum efle ueraciter EmanueJ.et propterea dei ge m nitricem fandtam uirginem , peperit enim fecundu carnem , carnem «deifadum uerbum,fecunduquodfcriptumeft, uerbumcarofadum 30J r>|eft,anathemafit.

Si quisnonconfitetur carni fecundum fubftantia unitum deipa* tris uerbnm , unumcp efle Chriftum cum propria carne eundem, fcilicet deum fi* mul 8C hominem, anathema fit.

j Si quis tn uno Chrifto diuidtt fubftantias pofl unitatem,fo!a eas connexione coniungens ea, qux fecundum carnis dignitatem fit, uel etiam autoritatem cV po teftatem,ac non potius couentu quiper unitate facuis eft naturale,anathema iit.

4 Si quis perfbnis duabus uel fubfiftentrjs eas uoces quaein apoftolicis fcriptts continentur cV Euangelicis diuidit,uelquaede Chrifto dicuntur afandisuelab ipfo,cV aliquas quidem ex his uelut homini qui prarter dei uerbum fpecialiter intel 45 iigatur aptauerit , illas autem tanquam dignas deo foli dei patris uerbo deputaues rit, anathema fit.

5 Si quis audeat dicere homine Chriftum theophoron, id eft , deiferum,ac non potius deum efle ueraciter dixerit, tanqua filium per naturam fecundu quod uer* bum faclu eft caro,cV comunicauit fimiliter ut nos carni 8C fanguini,anathema fir, g Si quis dicit deum efle uel dominum Chrifti dei patris uerbum,8C non magis eundem ipfum c5fitetur deum fimul cV hominem, propterea quod uerbum caro fadum eft fecundum fcripturas,anathema fit .

7 Si quis uelut hominem lefum operante deo uerbo dicit adiutum, cVunigenid gloriam tanquam alteri preter ipfum exiftenti tribuit, anathema lir .

Siquis

CONCILIVM EPHESINVM. 12^

a S« quis audet dicere,affumptum bominem coadorandum deo uerbo, cV coglo rificandumcV connuncupandum deum tanquamalterumcumaltero:nam cum fylJaba fuperadieda haec cogit intelligi: ac no potius una fupplicatione ueneratur cmanuel, unamq3 ei glorificationem dependit, iuxta quoduerbumcarofadum eft,anathemafit,

9 S i quis unum dominum lefum Chriftum glorificatu dicit a fpiritu fando, tan* quam qui aliena uirtute per eum ufus fuerit,cV ab eo acceperit efficacia contra im» mundos fpiritus,po(Te cV coram hominibus diuina figna perficere, ac non potius proprium fatetur eius fpiritum per quem diuina figna expleuit,anathema fit,

lo 10 Pontificem cV apoftolum confeifionis noftra: fadum efle Chriftu diuina fcrf» pturacomemorat.ObtuIitenimfemetipfumpro nobisin odorem fuauitatisdeo cV patri, Si quis ergo pontificem tV apoftolum noftrum dicic fatftum no ipfum del uerb um,quando caro fadum eft Sc" homo iuxta nos homines,fed uelut alteru prae ter ipfum fpecialiter hominem ex muliere, aut qui d/cit quod pro fe obtuliflet fe* metipfum oblationem,cV non potius pro nobis folis, no enim eguit oblatione qui peccatum omnino nefciuir,anathema fit.

h Si quis non confitetur carnem domini uiuificatricem efle, cV propriam ipfius uerb i dei patris,fed uelut alterius prauer ipfum coniundi eidem per dignitate,aut quafidiuinam habentis habitationem,ac non potius uiuificatricem efle,quia fada

2o eft propria uerbi uiuificare ualentis,anathema fit.

ii Si quis non confitetur dei uerbum paiTum carne,cV crucifixum carne,cV mor* tem carne guftafle,fadum primogenitum ex mortuis fecundum quod uita eft, dC uiutficator ut deus, anathema fit.

i} Ait igitur magna cV fanda fynodus,ipfum qui efl ex deo patre naturalitcr na* tus.filium unigenitum deum de deo uero,lume de lumine, per quem cV cum quo omnia fecerit pater,hunc defcendifle, incarnatum efle, cV hominem fadum,pafi fum efle,cV refurrexifle tertia die,afcendifle rurfus in ccelos. Hacc nos fequi uerba debemus,his nos conuenit obtemperare dogmatibus, cofiderantes quid fit incara natum efle,cV hominem fadum dei uerbum. Non enim dicimus quod dei natu*

jo ra conuerfa uel immutata fit, fed magis quod carnem animatam anima rationali fibi copuIauerit,uerburnq3 fubftantialiter ineffabiliter cV incomprehenfibiliter fa^ dus fit homo,cV nuncupatus fit etiam filius hominis non nuda tantumodo uolun tate,fed nec affumptione fola perfonac,fed quod diuerfae quidem naturg in u num conUenerunt,unus tamen ex ambobus Chriftus cV filius non euacuata uel fubla* tadiuerfitatenaturaru percoiundiones, fedquia fimulnobiseffecerut, utunum deum cV Chriftum cV filium, ideft, diuinitas tV humanitas per arcanam illam in= effabtlemqjcopulationemadhumanitatem.ltaqueisquiantefeculaomniaeftna tus expatre,etiam ex mulierecarnaliter eft procreatus.Non quia diuina ipfius na tura de facra uirgine fumpfit exordium, nec propter feipfum opus habuit fecun* 40 do nafcipoft illam natiuitatem quam habebat ex patre.Eftenim ineptum cV ftuU tumhocdicerequodisqui anteomnia fecula cVconfempiternus patri, fecundx generationis eguerit,ut efle inciperet:fed quia propter noftram falutem naturam fibicopulauithumanam,cVproceflltexmuliere, idcircodicitureflenatuscarnas liter . Neq? enim primum natus eft homo comunis de fanda uirgine, cV tunc de* mum inhabitauit in eo uerbum,fed in ipfa uulua uteroqj uirginali fecum carnem coniunxitcVfuftinuitgenerationemcarnaIem,carnisfua:natiuitatemfac!ens. Sic illum diximus paffum efle iV refurrexifle, non quia deus uerbum in fua natura paffusfitautplagas,autclauos,cVtransfixiones,autaliauulnerafufceperit:Deus nanq? incorporalis cV extra paffionem eft ,' fed quia corpus illud quod ipfius pro* prium faclu eft,hoc fuftinuit , Ideo haec omnia pro nobifipfis dicitur paffus,inerat

Z50 CONCILIVM EPHESINVM.

cnim in eo corpore quod patiebat,deus,qui pati non poierat.Simifi modo cV mor tem ipfius inteiligimusjimmortale enim cV incorrupcibile eft naturaliter 8C uiita SC uiuificansdeus uerbum:fed quiacorpus ipfiuspropriugratiadei,iuxta Pauluuo* cem, proomnibus mortegultauit, idcirco ipfe dicitur mortem paffuspro nubis, Non quod ipfe mortem effet expertus, quantu ad ipfius naturam pertinet (iinfas nia enim eft hoc uel fentire uel dicere) fed quod (ut diximus) uera caro ipfius mor tem guftauit . Ita &.' refurgente carne ipfius rurfus refurredionedicimus,n5 quia in corruptionem ceciderat (quod abfit) fed quia eiusrefurrexitcorpus.ItaChri* fium unum,cV dominum confitemur, non tanquam homine cum uerbo co;ado= rantes,ut diuifionis qugdam fpccies inducatur,fed unum iamcV eundem ade ran < tes,quia no eft alienu a uerbo corpus fuum cum quo ipfe etiam aflidet patri.Nec hoc ita dicimus quafi duobus filfjs aflidentibus, fed una cum carne per unit aitem; quia fi talemcopulatione facftaper fubftantia,aut quafiprepaflibile, autquafii pa* rum decora uoluerimus accipere, in id incidemus,ut duos filios effe dicamus..Nes ccffe eftenimdifcernere,cV dicerehominem feparatim fuiffc,foIa filij appellattionc honoratu:cV rurfus uerbum quod eft ex deo in homine in ucritatc filium dei .. Sed difcernereinduos filios nondebemus unumdominQlefumChriftu.Neqjtfntrrt adiuuat reclam fidei ratione, Iicet nonnulli copulatione nefcio quam perhibeant perfonaru. Non enim dicit fcriptura, uerbu de«perfonam fibi hominis affuropfif» fe,fed carne facftum effe.Id autem eft oftendere dei uerbum fimiliter ac nos princi» zo pium habuifle carnis cV fanguinis,cV corpus noftrum proprie fuum feciffe, &c" ho= minem ex muliere proceffiiTe, non abiecla uel depofita deitate, ut generationem illam amitteret, quam habebat ex patre, fed manfiffe etiam in affumptione carnis dcum quod erat. Hoc itaq? redae fidci ratio proteftatur . In tali fenfu fanctos pa* tres fuiffe comperimuSjideoq? illi non dubitauerunt fanctam uirgine dicerc cheo» tocon, n5 quia ucrbi natura deitasq; in fancfta uirgine fumpfit exordiu, fed quod ex ea natum fit facrum illud corpus animatum anima rationali, cui fubftantialiter adunatum dei uerbu,carnaliter natu cfle dicitur.Haec igitur pro charitate in Chri* fto fcribo tibi, quarrens tanqua fratre cV coteftans coram dco cV elecftis eius ange* lis,ut hxc nobifcum fentias fimul cV doceas, ut Ecclefiarum pax faluetur, cV con« 50 cordiae tharitatiscp uinculum indiflblubile maneat facerdotibus.

CONCILIVM CHALCEDONENSE

DCXXX, EPISCOPORVM, VALEN-

tiniano V i. BC Ahino confulibus, era. cccc, lxix. aduerfus Euticen & Diofcorum.

|onsvlatv prjffimicVamatorisChrifti,F!aufjMartianl perpetui Augufti, die Idus Oe"tobris,fynodus facla in C halcc 4», donenficiuitate metropoliprouincig Bythinie, exdecretofy= nodoru cV fideliflimoru uerborum ImperatorS Valentinianl cV Martiani, c5uenientibus in ecclefia fancfig ac triumphatri* cjs martyris Leufemie^gloriofiflimis principibus,id eft,magnl

j ficentiflimo cV gloriofiflimo magiftro militum ex pracfeclo cV

ex cofule patntio Anatholio, cV magnificentiflimo cV gloriofiflimo praefedtQ facri prartorrj prafecfiurae Palladio,cV magnificetiflimo prxfeclo urbis Tatiano, 5C ma« gnificentiflimo cV gloriofiffimo magiftro diuini ofticrj Vincema!o,cVmagnificen« tiflimo cV gloriofiffimo magiftro Martiali, cV gloriofiflimo cV magnificetiflimo co mite domefticoru Sporatio,cV magno comite rerum priuatarii Genetliolio3appo*

fitis

CONCILIVM CHALCEDONENSE. 2JI

fitis c ti;am cx gloriofo fenatu, id eft,magnificentiflimo 8C gloriofiflimo exprefedo practor rj fexies exconfule ordinariocVpatritioFlorentio, cVmagnificentiflimocV gloriolfiifimo exconfule ordinario cV patritio fenatore,cV magniricentiflimo fcV glo riofiffiimo magiftroexconfuIeordinariopatritioNomo, cV magnificentiflimo cV glori offiffimo exprafedo tV exconfule ordinario cV patritio Protogenio,cV magni ficen tilffimo fcV gloriofiflimo magiftro expraefedo Zoilo, & magno cVgloriofo ex prgfe6tourbisApoIlonio,cVmagnificentiffimoexpr^pofitourbisArtaxerfe.Co* cilio atatem totius orbis fecundudiuinu praeceptu in Chalcedona ciuitatecogrega to,idelft,PafchafinofcVLucentioepifcopis,cVBonifaciopresbytero,conuenienti3

«o bus legatis uenerabilis fcV fandi archiepifcopi antiquae Romae Leonis,conuenien* tefcV fa.ndo Anatholio archiepifcomagnificentiflimo Conftantinopolitano no« uae Rouni, fcV reliquis fancliflimis cV reuerendiflimis fexcentis triginta epifcopis: Ecce aduenientibus omnibusante cancellos fandi altaris cum magnificentiffimo fcV eximio fenat u,aduenien te etia prjffirno Imperatore Martiano in fupradiCta fan diffnma Bafilica,prxfente etia zelo diuino,calore fideiaccenfa,prjffima fcV fidelifll maregina AuguftapuIcherrima,fanclafynoduaIIocutuseitfic:Ctimprimuper elediopnein regnum de fecreto dei prouecli fumus, intertantas publicas utilitates nullu mag/s nos c5itrinximus ad negotiu,qua'm redam dC ueram fide Chriftiano rum^qiuc; fanda fcV ueneranda confiftit, indubitata omnibus declarare.Manifeftu

lo eft enim quod ex auaritia uel uano ftudio, hi quipra-cedentibus teporibus diuerfa fapuer unt,cV docuerunt populuprout eis p!acuit,no prout conuenit, necB quod ueritas.,autdodrinapatruexquirit,muItiaderrorefeducT:ifunt:undefandafyno dum fcilicet ad iftam fieriperfedione properamus,cV Iabore uobis arbitrati fumus imponiere,ut omni errore caliginis deterfo,fecundum quod ipfa diuinitas homini bus fe tfieri manifefta efle uoIuit,cV patru demoftrauit docTrina,fic fides noftra que pura 8c:fanda cofiftit,in omniu ingrediens animas proprig ueritatis effulgeat luce, De catero audeat nemo de natiuita te domini fcV faluatoris noftri lefu Chrifti aliud difputare,praeterquodapofto!icuprocemiu cccxvm.fanCtorupatruconfonans huicdodrine,tradidiffenofcif,ficutfandiffimiPapgLeonis,quiapoftolicuguber

50 nat thr onu,ad fandae memorig Flauianu regiae urbis Coftantinopolitang quonda epifcopu teftanf literar.Nos enim ad confirmanda fidem,no ad oftendenda uirtu* tem, exeplo Imperatoris Coftantini, adefle fynodo excogitauimus, ne in pofteru multitudo populi inftitutionibus prauisattraclainueniatdiflentienslfacileenim fimplicitas quor unda comentis ceu locuti fumus ufcp nunc delufa eft,quonia maa nifefte diuerforu prauis dodrinis difcordia: fcV haerefes oftenfa: funt . Nobis autem omnef!tudiuadhibendueft,populum propter uera fandamqsdodrinaidipfum fentierate uni reda: applicare ecclefia::fcV ideo uera fidem catholicamq; etiam expo nere fecundu patru dodrina,concordantibus animis ueftris,ueftra properet reue rentia, ut qualiter in Nicena fynodo ufqj in hoc tempore abfciffo errore uera fides o eft honninibus cognita,fic fcV nunc per hanc fanda fynodu depofita nebula qua: in eis pauicis annis (ut fuperius diximus) ex prauitate fcV auaritia quorundam uifa efl exoririi,femper feruent qua: ftatuta funt. Erit quide diuinse prouidentia:,quod pie fieri uolumus in fecula hoc conferuare firmiflime. Et poft regis harc uerba,omnes epifcopicIamaueruntMartianonouoCoftantino,muItianniregi,muItiannirea ginae,onhodoxis muiti anni, Martiani amatoris Chriftiregnum in fecula permas neat,dHgni orthodoxe fidei a matoris Chrifti.Sit a nobis procul inuidia.Et poft h>jc Etius archidiaconus Conftantinopolis nouxRomac, cVprimiceriusnotariorum dixit : Nutu fupernatgratiae,zelochuinoferenitatisueftra:, prjflimi, quibus a'deo omne iregnu coceflum eft,Imperatores,circa fancftione ueftra cogregata haec fan* da cVmagna totius mundi fynodus,ficut cum plurima multoru dierum uocatione

V z

ZJi CONCILIVM CHALCEDONENSE,

fcV dfuina diligentia omnem quide in praeterito quomodo exorta efl contra rcclam fcVinuiolabilem catholica noltram fide uerbo ueritatis difcordia effugauit,omncm abigedo innouatione,ficut infcriptis per fecula que fubfequunt acfta demSftrant. Termmu uerofimpliceftatuit diumaru fci ipturaru uirtute munitum, fcV fandoru ac beatiffimoru in ipfo conferuat fententia, ad ueram quide fcientia fyncere legen tium,cV ad longeuam corona ueftrt Imperrj.Et habeo ipfum prae mantbus,fcV fi ui» deturnutuiuellracferenitatisperlegam.PrjffimuscVfldelilTtmusImperatordixit, perlege . Etius archidiaconus perlegit . Sancla tV magna fcV uenerabilis fynodus quae fecundum gratiam dei ex decreto prjffimoru Imperatorum Valentiniani fcV Martiani auguftorumcogregataeftinChalcedonenfi ciuitatemetropoliprouin ta cix By ihinia% in bafilica fandae ac triumphatricis martyris Eufemiae, ftatuit quae fubter comprehenfa funt. lotin.14- T~"\Om'nus fcV Saluator nofter Iefus Chriftusfidei agnitione proprios confir* I ymansdifcipulos ait:Pacem meam do uobis,pace mearelinquo uobis,ut nul« la tidei diftentio in proximos oriatur,fed ex equo ueritatis predicatio oftendaf.Sed quia non definit malignus in ipfis pietatis feminibus zizania fua inferere, dC noui aliquid aduerfus ueritate femper excogitare, idcirco dominus nofter humano ge« neri folito cupiens prouidere,pr)ffimu hunc fcV fideliffimu Imperatorem erexit ad zelum,quiundiq?facerdotumpontiflcesadfecouocauit, ut gratia domini noflri lefuChrtfti cooperante,omnemmedacfjpeftiIentia abouibusChriftiremoueat ^ eascp ueritatis germinibusreficiat, quod excommuni decretoperegrinaserroris quide fcclas abrjcientes,tVpatrum reclam fidem renouantes,trecentorudecem £V odo fymbolu omnibus prardicantes. Et uelut horum domefticos centu quinquas ginta patres qui Conftantinopolim couenerunt, huic prjffimo titulo afcribimus, quonia fcV ipfi eandem fidem fubfignauerunt . Statuimus igitur ordine, fcV omnes fidei formulascuftodientes,etiam fandiamfynodGEphefi fadam, cuius autores fuerut uenerabilts memoria: Cceleftinus Romanse urbis, fcV Cyrillus Alexandri* nz ecclefiae facerdotes,ut praefulgeat quidem recftar fcV inculpabilis fideiexpofitio trecentorum decem &: o<flo fan<5torum patrum qui in Nicea fub Conftantino pig memoriae Imperatore conuenerunt, contineatur fcV centu quinquaginta fanc?to« rum patrum in urbe Confiantinopolitana decretum ad peremptionemquidem fecftarum tunc pul lulantiu m, confirmationem uero ipflus catholicae atcjj apofto* licaenoftraefidei.

SYMBOLVM NICENI CONCILII,

CRedtmus tn unum deum patrem omnipotentem,omnium uiftbilium fcV in* uifibilium conditorem . Et in unum dominu lefum Chriftu filium dei,de pa* tre natum unigenitu,hoceft,defubftantia patris, deum ueru de deo uero,natum non faclGjHomouflon patris, hoc eft,eiufdem cum patre fubftantiar, per que om« nia facla funtqua: inccelofcVquaein terra, quipropter nos fcVpropter noftram fa* lutem defcendit,cV incarnatus eft. Homo facfius paffus eft, fcV refurrexit tertia die, fcV afcendit in ccclos, inde uenturus eft iudicare uiuos fcV mortuos. Et in fpiritum fandu.Eosautemquidicunt,eratquandon5erat, fcVantequa nafceref nonerat, fcV quia ex nullis exiftentibus fadus eft, a ut ex alia fubflftentia uel fubftantia dicut efle, aut couerttbilem filium dei,anathematizat catholica fcV apoftolica ecclefia,cV idipfum centu quinquaginta patrum fymbolu: Credimus in unum deum patrem omnipotente,facloremc02licVterra:,uifibiIiumcV inuiftbiliumconditorem.Et in unum dominum lefum Chriftum filium dei unigenitu, ex patre natum anteom* nia fecula,deumde deo,Iumen delumine,deum uerum de deo uero,narum non faclu ,Homouflon patri,id eft,eiufde cum patre fubftanti?,per quem omnia facla, funt, qui propter nos fcV propter noftram falutem defcendi t , Et incarnatus efi de

fpiritu

CONCILIVM CHALCEDOHENSE, Zjj

fpfritu fanflo cx Maria uirgine,cV homo fadus,paffus cft fub Pontio Pilato, fcpul tus eft, tertia die refurrcxit a mortuis,afccndit in ccelos, fedet ad dexteram dei pa« m's,iterum uenturus iudicarc uiuos cV mortuos,cuius regni no erit finis. Et in fpi* ritum fanclum dominum cV uiuificantem, ex patre proccdentem, cum patrecV filio adorandum cV glorificandum, qui locutus eft per prophetas. Vnam catholi* cam & apoftolicam ecclefiam . Confitemur unum baptifma in remiffionem oma niumpeccatorum . Expetfamus refurreclionem mortuorum, cV uitam futuri fe* culi,Amen. /SuftlceretquidemadpIeniffimampietatisagnitionemcVconfirma» " J^ uonem,cautiflimnm cV falutare diuinx gratie. fymbolum;de patre enim cV filio,cV fp,r'tu fando docSrinam pcrfeda edocet, cV incarnationem dominicam fideliter fufcipientibus manifeftat . Scd quonia hi qui prardicatione ueritatis deftruere co= nantur, quafdam proprix herefeosnouitates parturiut: quidam enim myfterium pronobisaclumdiuinae dilpenfationisaudenrcorrumpere,cVuocemillamdiuis nipatris faclam ad uirginem denegant: alrj temperamentu confijfionemq; indu* centes,cVunameffenaturam carnis 8C deitatis mfenfate coponentes, paflibilem unigenitidiuinam naturam taliconfufioneprodigiofediuulgant. Idcirco omnem aduerfus ueritarem opponenda ab ipfis machinatione uolens excludere fancla cV magna uniuerfalis fynodus, hanc predicatione immobile docens flatuit,preapue trecentoru decem cV ocfto fandorg patrum fidem incontaminata manere.Et pro» 20 pter eos qui fpiritui fancfto aduerfantur,centum quinquaginta patru paulo pofte* rioretempore in urbe Conftantinopolitana couenientium, de fubftantia fpiritus fandi traditam docftrina corroborat,quam etiam illi omnibus infinuauerunt,non quod in praecedentibus aliquid deeffet adrjcientes, fed de fpiritu eorundem inteU ledum,aduerfus eos qui deitatis eius dominatione nituntur demergere,fcriptura rum teftimonrjs plenius manifeftantes. Proptereos fane qui difpenfationis myfte

riumtentantcorrumpere,cVpurumhomineeffe,quiexfanclaMariauirginena* tus eft,imprudenter diuulgant,beatiffimi quonda Cyrilli Alexandring Ecclefie fa cerdotis fynodicas epiftoIas,tam ad Neftoriu quam ad carteros per orientem con* gruascVfibicofentientes, fufcepit,adconfutationequidemNeftoriangamentie 5° cVadinterpretationemeorumquireligiofozelo falutaris fymboli cupiuntintels lecftum . Quibus cV epiftola fancfti ac beatiffimi primae fedis archiepifcopi Leonis fcriptam ad Flauianum fancfhe recordationis archiepifcopu,ad perimendam Euti* cetis malignitate, quxqj magni Petriconfefffoni concordantem,comunem quan dam pugnam cofiftentem cotra eos qui non recfre gIorificant,ad conhrmationem catholicae religionis euideter fubiunxit . Nam eos quiin duos filios difpenfationis dominicae myftenu fcindere moliutur execrati, cV eos quipaffibilem diuinitatem unigeniti filij audent afferere,de concilio facerdotu repeIIit,cVeis qui in duabus na turis Chrifti permixtione,ueI confufioneargumentantur,aduerfatur. Et qui cce* leftem autalteriuscuiufqjfubftantia exiftereformamferuiquamex nobisaffum 4° pfitjinfaniendoafferunr, procul abtjcit. Eteosquiduasanteadunatione naturas dominideIirant,unam uero poft adunatione confingunt,anathematfeat. Cofen* tientesfancftispatribus, unum eundemqjfiliumconfiteridominunoftrum lefum Chriftumcofonauoceedocemus, pariterperfecftumeundem indeitatedeum,cV homineuerumeundem exanima rationalicV corpore.fecundudiuinitateunius cumpatrenaturae,fecunduhumanitateeundeuniusnaturaenobifcum,peroma niafimilem nobis abfcp peccato,ante fecula quide ex parte natum fecundu diuint tatem,in nouiffimis uero diebus eunde propter nos cVpropter noftrafalutem ho» minem fadu.hunc unum eundemqj Chriftu filium dominu unigenitu in duas na turas,tnconfufe, immutabiliter, indiuiTe, infeparabiliter cognofcendum,in nullo naturarii differetias propter unitate perimendas,magis aute falua utriufcp nature;

V 5

134 CONCILIVM CHALCEDONENSE.

proprief ate cV in una coifunte perfona, unoqj ftatu cocurrente n5 in duabus per« fonis partiendfi,uel diuidendfi, fed unum cundcmcr, fihum unigenitu deum uer* bum dominu lefum Chrift5,ficut ab exordio Prophetg de eo,cV ipfe nos erudiuit, cV nobis tradidit fymbolum . His itaqj cum omni undiq: fubtilitate cV diligentia a nobis ordinatis, ftatuit fancla cV uniuerfalis fynodus alia fide nulli licere profiteri, autfcribere,autdocere,autdicerealiter,QuiauteaudentexponereaIiamfidem, aut proferre,aut docere aliud fymbolum, uolenttbus conuerti ad fcientiam ucr ita tis,ex gentilibus,ex Iudacis,uel hxreticis quibufcuncp,fi quidem epifcopi aut cleri* ci fuerint, alienos effe epifcopos ab epifcopatu, cV dericos a clero . Si uero mona* chi ue! laici fuerint anathema flcri. *»

CONCILII C H A LC ED O NENSIS D E C R E T A. I.

Egulas fandis patribus in umquaqj fynodo ufq? nunc proIatas,pro*

|l prium robur obtinere fiatuimus.

Si quis epifcoporu accepta pecunia ordinatione fecerit, cV fub pre

jjciu deduxerit impreciabilem gratiam, atqj ordinauerit per pecunias

lepifcopum,fiuecoepifcopum,fiuepresbyterum,fiuediaconum,aut quemcuncpaliumqu(connumeraturintercIericos,autacceptapecuniaordinaue rit ccconomum,id eft,defenforem fiueparamonarium: quicunqj ergo harc medi* zo tatus fuerir,fiue conuiclus fuerit,ipfe quidem fubeat gradus fui periculum:cV qui ficordinatusfuerir,nulIumhabeat frucftumexhuiufmodi mercimonio cVcrea* tione probrofa,fed fit alienus cV dignitatis cV folicitudinis eius quam per pecunias intrauit: fed cV ille qui tam turpibus cV illicitis interceffor apparuit,fi quidem cleri» cusfuerit, de proprio difcedatgradu, fiuerolaicusfiuemonachusfuerit,anathe* ma fit.

; Peruenit in fanclam fynodum,quia de his quiin clero conumfrantur,quidani propter turpisIucrigratiamaiorumpoffeffionuconduclionescVcaufasfecuIares fufcipiunt,cVfeipfosquidea,minifterfjsfanclisperdefidiafeparant,addomosaute feculariuconcurrunt, cVfubftantiarueorum gubernationes auaritiaecaufa iaki- 30 piunt.DecreuitergofandiacVmagnafynodus,neminedeinccpseorii, hoceft,no epifcopu,fiue clericu, aut monachu coducere poffelliones, aut mifceri fecularibus procurationibus, nififtWqui legibusadminorututelasxtatum, fiuecurationes inexcufabiles attrahuntur, autcuiipfiusciuitatis epifcopus ecclefiafticaftrrerum comiferit gubernacula, uel orphanoru, aut uiduaru quae indefenfie funt, aut earu perfonarum quxmaxime ecclefiaftico indigentadminiculo, proptertimoredei. Si quis uero tranfgreffus fuerit ftatuta,correptioni ecclefiafticae fubiaceat. 4. Quiuere'cVpuieYoIitariaeIiguntuitam,dignifuntconuenientihonore.Quia tamen quida monachi habitu utentes indifferenter, per ciuitates, necnon cV mo* nafteria,feipfos propria prcefumptione c6mendant,placuit nemincm,aut edificas 40 re,aut conftituere monafteria,aut oratorfj domum fine confcientia ipfius ciuitatis epifcopi . Oos uero qui per fingulas ciuitatesfeu poffefiiones in monafterfjs funr, fubicclos effe debere epifcopo,cV quieti opera dare,atqj obferuare ieiunia cV oras tiones in locis in quibus femel deo fedeuouerunt permanentes, cV neqj comuni* care ecclefiafticas neqj feculares aliquas attredare acftionesrelinquentespropria monafteria, nifi forte iubeanturpropter urgentes neceflitates ab ipfius ciuitatis epifcopo:cV neminem feruorum fufcipiin monafterium utfit cum eismonachus, nificumdomini proprfj confcientia. Praetereuntem uero hafc,decreuimusextra comunionem efle,ne nomen domini blafphemetur. Conuenit ergo ciuitatis epi* fcopo,curam folicitudinemcj} neceflar iam monaftcrijs exhibere,

S Pro*

CONCILIVM CHALCEDONENSE. Xtf

<J Proptereosepifcopos fiueclericos qut deciuitateadciuitatcmtranfeunt,pla<» cuit definitiones datas a fandis patribus habere propriam firmitatcm. c Neminem abfolute ordinari presbyteru uel diaconum, nec quemlibet in eccle fiaftica ordinatione conftitutu, nifi manifefie inecclefiaciuitatis fiue pofleflionis, autinmartyrio,autin monafterio hicquiordinatmereaf ordinationispublicarc uocabulu.Eoru quiabfolutc ordinantur, decreuit fancla fynodus uacuam haberc manus impofitione , 8C nullum tale faclu ualere ad iniuria eius qui eum ordinauit.

7 Eosquifemelinclerotaxatifueruntjfiucinmonafterfjsdeputatijdecreuimus neqjadmiIitiam,neqjadhonorcsfecuIaresuenire.Eosautemquihocaufifuerinc

lo facere,8t* n5 acflum reipcenitere maluerint,ut ad hoc idem reuertantur, quod an* te obtentum deipropofuerunt fibi, anathematfzari.

8 CIericiinparochrjs,monafterfjs,autmartyrfjsconftituti,fubpoteftatefinteius qui in ca eft ciuitare epifcopus,fecundum traditionem fandoru patrum, nec per prxfumptionem recedanta fuo epifcopo.Eos uero qui aufi fuerint refcindere hu* lufmodi inftitutionem quocunc^ modo,ueI finoluerint fubiacere proprio epifco* po,fi quidem fuerint clerici, pro perfonarum ordinationc fubiaceant condcmna* liombus canonum: fi uero monachi feu Iaici fuerint,communione priuentur.

s> Siclericusadiierfusdericumhabeatnegotiu, nonrelinquatfuumepifcopum, & ad fecularia /udicia cocurrat,fed prius negotium agitetur apud propriu epifco»

lo pum: uel certe fi fuerit iudicium ipfius epifcopi, apud arbitros ex utracp parte ek* dtosaudiaturncgotium,Siquisuerocontrahafcfecerir,canonumfubiaceatcor* reptionibus. Et fi clericus aduerfus fuum uel alium epifcopu habeat caufam,apud audientiamfynodi prouinciae conqucratur. SiuerocontraipfiuSprouinci£eme* tropolitanum epifcopum, epifcopus fiuc clericushabeat controuerfiam, pergat adipfiusdicccefis primatem,.autcertead Conftantinopolitana: regiae ciuitatis fe* dem,ut eorum ibi proprium negotium exquiratur,

to Non licere clericum in ecclefrjs duarum ciuitatum ordinari,fed in ea in qua ab initio ordinatuseft,cV cuius expetitio erat ante profugium.Et fipropter uanae glo riardefideriumcontigerit, utpoftadmaiorem ecclefiam confugerir, eum indubi*

30 tanterreuocari debereadeaminquaabexordioordinatuseft, &ibi tantummo* do miniftrare.Siquis ueroiam translatus eft ab alia in aliam ecclefiam.nihil habeat commUne cum priore ecclefia,fiue fub ccclefia conftitutis martyrfjs, fiue io paro* chfjsuel xenodoclujs, auteorum negotfjs. Eos ueroquiaufi fuerintpoftord/na* tionem huius magnac 8C uniuerfalis fynodi agere quae prohibita funt, ftatuit fan* cfta fynodus cadere de proprio gradu.

11 Omnespauperes 8C indigentes eccIefiafticisauxilfjs,cumproficifcuntur,fub probationc epifto!fj,fiue pacis,qux dicuntur ecclefiaftica?, tantummodo comen* dari ftatuimus, 8C non commendatitijs epiftolis, quia commendatitias epiftolas quas dicimus, eos tantum accipere conuenit quiin operc funt c!ariorcs,ut eis tan

4° tummodopraebeantur,

ii Peruen:tadnos3coquodquidampra:tereccIefiafticosordincsafTeclantespo* tentia , per pragmatica formam unam prouinciam in duas diuidant, ita ut ex hoc inuentanturduometropolitaniepifcopi tneademunaefleprouincia.Statuiter* gofandafynodusdeinceps nihil tale attentariaquoIibetepifcopo.Eosueroqui talealiquid tentauerint, de proprio graducadere . Siquae ueroante ciuitates per pragmaticam imperialem metropolitani nominis honore decorata; funt, nominc folo perfruantur: 8C qui ecclefiam eius regit cpifcopus, priuilegio metropolitano, «pifcopoiureproprio referuato.

r; Extraneum clericum 8C leclorem extra ciuitatem fuam fine commendatitrjs literis proprij epifcopi nufquam penitus Iiceat miniilrare,

V 4

V$6 CONCILIVM CHAICEDONENSE.

14 Qufa in quibufdatn prouincfjs conceditur pfa! miflis tV lecfloribus uxores ac

cipere,ftatuit fanda fynodus prorfus non licere cuiquam ex his alterius fecftx acci

pere uxorem . Si quis uero prxucr.it, dC habet iam de tali connubio filios, (i forte

praeuenerit cos iam apud haereticos baptizari,debet eos offerre fanclc ecclefic ca*

tholicae,ut ibi comunicent . Qui uero adhuc baptizati non funt, omnimodo non

poffe eos in haeretica ecclefia baptizari, nec in matrimonio iungi haeretico, ludaeo

uel pagano,nifi forte' fpoponderit fe ueniread orthodoxam fidem, dum comungi

tur fponfae orthodoxae.Si quts uero hanc diffinitionem fancfla: fynodi prattertertt,

regularum condemnatiombus fubiaceat,

1$ Diaconiffam nodebereantequadragintaannosordinari, cVhoccumdiligen i9

ti probatione.Siuero fufccperit ordinationem,cx quantocunqj temporeobferuas

ueritminiflerium, cVpofteafe nuptrjs tradiderit,iniuriam faciensdeigratiae,hacc

anathema fit,cum eo qui in illius nupttjs con uenit.

i<r Si qua uirgo fe dedicauerit deo, fimiliter mdnachus, non licerc eis iungi mi=

ptfjs,Siueroinuentifuerinthocfacientes,maneantexcomunicati.Statuimusue

ro poffe in eis facere humanitatem,fi ita probauerit loci epifcopus,

17 Perflngulas ecclefias rufticanas,parochias,ftuepofieffiones,manereimrnobi les apud eos qui eas retinent epifcopos, & maxime qui eas ilne uiolentia iam per triginta annos tenentes gubernauerunt.Si uero intra triginta annos tam facfia fue rit,aut flat de hisaltercatio, licere eis qui fe dixerut Ia:fos propter eas mouere apud zo fynodum prouinciae certamen.Si quis uero putauerit fe a proprio metropolttano grauari,apud primate d/cecefeos, aut apud Conftantinopolitanae ciuitatis fedem, agat iudicium,ficut diclum eft . Si ucro quaelibet ciuitas perautoritatem imperia* lem renouata efl, aut fi renouetur in pofteru ciuilibus cV publicis ordinatiombus, etiam ecclefiarum parochianarum fequatur ordinatio.

18 Coniurationu m 8£ confpirationum crimen (quod apud Graecos dicitur fra* iria) publicis etiam legibus certutn eft penitus inhiberi;hoc roulto magis in fanda dei ecclefia ne fiat, conuenit abdicari . Si qui uero clerici uel monachi inuenti fue* rintconiurantes,aut fratriasuel fadiones coponentesaliquasfuisepifcopis, aut alijs dericis,omnino cadant de proprio gradu. $0

19 Peruenitadaures noftras,quod in prouinctjs conflituta epifcoporum concflia minime celebretur. Ex hoc probatur, quod multx quzcorrerfione opus habeant ecclefiafticae res negligantur.S tatuit igitur fancfta fynodus hacc fecundum patrum regulas,bis in anno in unum couenire per fingulas prouincias epifcopos,ubi fin« gula quat emerferint.corrigantur.Qui uero noluerint couenire epifcopi, conftitu tiinfuisciuitatibus,8c"hoc maxime cumfui corporis fanitate confiftentes, etiam omnibusalrjs urgentibuscV inexcufabiltbus negottjs liberifunt, licereeosfrater* nx charitatis admonitionibus corrip i.

20 Clericos in fuis eccleftjs coflitutos, ficut iam definiuimus, no licere in alterius ciuitatis eccleffjs ordinari, fed adquiefcere in ea in qua ab initio miniflrare merue* * Q runt, exceptisillisqui propriasciuitatesperdiderunt,&exneceflitateadaliasecs clefias migrauerot . Si uero quicunq? epifcopus pofl diffinitionem iflam ad alium epifcopum pertinentem dericum fufceperit,placuitfandae fynodo & huncqui fufceperit, cV eum qui fufceptus efl,tandiu excommunicatos manere, quandm ipfeclericusadpropriamreuertaturecclefiam.

21 Clericos fiue laicos qut accufauerint epifcopu aut clericos temere, atqj indiffe* renter, no debere fufcipi in accufatione,nifi prius eoru opinio fuerit perfcrutata. ai Non licere clericis poft mortem epifcopi rapere pertinentes ad eum res, ficut iam prarceden tibus regulis ftatutu habet ur ♦ Si uero haec fecerint, periditari fe no* uerint a proprio gradu.

»j Per

CONCILIVM CHALCEDONENSE, 237

ij Peruenit ad aures fandac fynodi, quia clericiquidam cV monachi nihi! fibi ba= bentesiniunduma proprio epifcopo, interdum ueroetiamilliquiabeofuerant excommunicati, ueniant ad regiamciuitatemConftantinopolitanam, fie" multis temporibus in ea confiftentes perturbationes tranquiilitati ecdefiafticae ferant,& diuerforum domoscorrumpant.Statuit fandafynodus hos quidem primu com* monere per defenforem Conftantinopolitanac fandx ecdefiae, ut exeant de regia ciuitate . Si autem in eodem propofito improbe perdurauerint, etiam inuitos eos ipfe expellat defenfor,ut ad fua loca perueniant.

24 Quae femel confecrata fuerint monafteria, cum iudicio fui epifcopi maneant 10 perpetua, cV pertinentesad ea res conferuari ipfis monafterns decreuimus, nec

ulteriuspofteea fieri fecularia habitacula.Qui ueropermiferintha:cfieri,fubias ceant his condemnationibus,quae per canones conftitutae funt.

25 Quonia quidam metropolitanoru, ficut ad nos perlatum eft,negligunt credi* tum fibi gregem,cV: differunt ordinationes facere epifcoporu, placuit fanclx fyno» do intra tres menfes fieriordinationes epifcoporu,nifi forte'inexcufabilis neceffi= tas coegerit tepus ordination/s amplius prorogari. Si aute quis epifcoporu hgc no obferuauerit, ipfum debereecclefiafticarcondemnationi fubiacere, redditus uero eiufde uiduate. ecdefia: integros referuari apud ccconomu eiufde ecclefia- piacuit. 20 Quiainquibufdamecclefrjs,ficutadnosperuenit,fineccconomoeptfcopires

zo ecdefiafticastracftant, placuitomnesecclefiasepifcopos habentes,habereaccono=

mosdeproprioclero,quigubernentecclefia:rescumarbitriofuiepifcopi, utnon v

fine teftimonio fit gubernatio ipfarum rerum ecdefiafticarum,&: ex hoc deueniat

difpergi eiufdem res ecclefiar, & facerdotali dignita ti obtredatio generetur. S i ue*

ro quis non obferuauerit haec,diuinis fubiaceat regulis.

27 Eos qui fibi rapiunt uxores,uel eos qui eis auxilium preftiterint,ftatuit fanda

fynodus, fi quidem clerici fuerint, cadere de proprio gradu , Si uero laici fuerint,

anathemafint,

SVBSCRIPTIO EPISCOPORVM. Pafchafius epifcopus ciuitatis Lihbitanar,uicem agens beatiffimi epifcopi Leo»

30 nis,definiens fubfcripfit.Lucentius epifcopus ciuitatis Aufculitana:, id eft, uicem ' : -; agens fancliffimi Leonis epifcopi, definies fubfcripfit. Bonifacius presbyter urbis Romae,uicem agens apoftolicae fedis,definiens fubfcripiit . Anatholius epifcopus ConftantinopoIitanaeciuitatisnoua:Romgdefin(ensfubfcripfit.Iuuenculusepi» fcopus Hierofolymitanus definies fubfcripfit . Maximus epifcopus Antiochenus definiens fubfcripfit.Quintilius epifcopus Cappadociae Ce/arienfis definiens fub fcripfit.Palafindus epifcopus Eradee^ Macedonienfis,uicem agens fancliflimi uiri Anaftaftj definiens fubfcripfft.Stephanus epifcopus Ephefinus definiens fubfcrta pfit.Lucianus epifcopus Bizenfis uicem agens fanctiflimi epifcopi Quiriaci Era» cliaeTracienfis, definiens fubfcripfit. Eufebius epifcopus Galatiae Anquirienfis

40 definiensfubfcripfit.Diogenesepifcopus Quirenfisdefiniensfubfcripfit. Petrus epifcopus Corinthienfis definiens fubfcripfit. Fiorus epifcopus Sardinienfis defi»

niens fubfcripfit. Eunomius epifcopus Nicomedienfis definiens fubfcripf t. Ana* . /

ftafius epifcopus Nicenfis definiens fubfcripfit. Eleutherius epifcopus Chalce* , q -^^M^ ' donenfis definiens fubfcripfit. Idem omnes epifcopi dcxx x.definientes fub* fcripferunt.

POftqua recitata eft,pt]'ftimus Imperator ad fanftu conciliu dixit : Dicat fanclS conciliu,fi ex cofenfu omniu epifcoporu definitio que; nuc leda eft,prolata fit. OmnesreuerendilTimiepifcopirefponderut:Omnesficcredimus,unafides,una fentetia.omnino idefaciamus.Omnes cofentientes fubfcripfimus. Omnes ortbo doxt fumus,h|c fides patru,hec fides apofto!oru,hajc rede credentiu,haec e ft fides

138

MARTIANI IMPERATORIS EDICTVM.

qux orbem tcrraru faluat . Mattiano, nouo Conflantino,nouo Paulo,nouo Da* uid, ImperatoriprjfTtmodominoAuguftouitaeius.Et pofthasuoces pijflimus cxfiddiflimuslmperatoradfandamiynodumdixit: Vencrandacatholicaiidesa fanda dC uniuerfali fynodo fecundS patrum expofitionem manifeftata eft.Et fi la borem reuerentiae ueftrae cV conuiciu fecimus, maximasagimus gratias omnipo» tentideo faluatori noftro,quia multoruerrantiScircafidemamputatadifcordia, in unam eandemq; fidem omnes nuc couenimus, fperantes ceiebre ueftris preci* bus,cV meliore fuper omnes parte a dco donari.Sancta fynodus iteru exclamauit: Hec digna ueftri lmpertj,haec propria ueftri lmperrj,h aec correcSio ueftri Imperfj, digna Chrifto,digna Imperrj fidcpropterea pacificaf orbis terrae . Et poft has uo* to ces pijflimus 8C fideliflimus Imperator adfancram fynodum dixit: Venerandaca« tholicam fidem fanclae uniuerfalis fynodi fecundS patru expofitione manifeftam, iuxta Iegem & conueniente efle ueftra tranquillttas probet,cV omne in pofterum contentionis occafionem circa fuam fidem amputari . Si quis igitur idiota,uel mili taris, feu clericus,publice turbam cogregans fub obtentu difpofitionis tumuttum feceritjfi quidem idiota, profcriptus expellatur a regia urbe,militaris uero fcu deri cus gradus fui periculum fuftt'nebit,cV altjs pcenis fubiacebit. EDICTVM MARTIANI impERATORIS IN

confirmationcConcilti Chalcedonenfis. m

iiMPERAroRES Valentinianus, Martianus A ugufti, uniuerfis po I pulis. Tandem aliquado quod fummis uotisatqj Hudijs optabamus euenituemota eft de orthodoxa ChriftianorS lege coientio: tandem remedia culpabilis erroris inuenta funt, dC difcors populoru fentctia. I in unum confenfum cocordiamqj conuenit: ab uniuerfis etiam proa uinctjs religiofiflimi facerdotes Chalcedona uenerunt, iuxta noftra prsecepta, SC quid obfei uai i m religione dcbcst perfpicua diffinitione docuerunt.Difceflit igte turiamprophanacotentio.Namuereimpiusatcf facnIeguseft,quipofttotfacera dotum iententia opinioni fux aliquid traclandu reliquit. Extrcmc quippe demen tiaeeft,inmcdiocVperfpicuodiecomentitiumIumequerere.Quifquisenimpoft $0 ueritaterepertaaliquid ulteriusdifcutit,medaciuquxrit. Ncmo itaq? uel clericus, uel miIitans,8C alterius cuiushbet conditionis,de fide Chriftiana publice terminata coadunatis dC audietibus tradare conetur in pofteru, ex hoc tumultus cV perfidiae occafionem requirens. Nam iniuriam facit iudicioreligiofiflimae fynodi,fi quis fe* meliudtcata, rede difpofita reuoluere, &V publicedifputare cotendit,cum eaquae nQcdeChriftianafideftatutafuntiuxtaapoftolicasexpofitiones,cVinftitutafana clorum patru c c c. x.oclo &CL. definita efle nofcunf . Nam in cotemp toribus huius legis pcena non deerit,quia no folurn contra fidem bene copofitam ueniut, fed etiam ludei 6Y pagani &Y huiufcemodi certamine prophanant ueneranda my* fteria.Igiturficlericuseritquipublicetraclaredereligioneaufusfuertt, acofortio q& clericorum remouebitur.Si uero militia praeditus fit, cingulo expoIiabitur.Caeteri etiamhuiuscriminisrei dehacfandiflima urbe pellentur prouigoreiudiciario, etiam competentibus fupplicrjs fubiugandi.Conftat enim heretice. infaniae ex or* diafomitemc^nutriri,dumpubIicequidamdifputantatcpcontendunt.Vniuerfa ergo quae a fanda fynodo Chalcedonia conftituta funt, cuftodire debebunt, nihil poftea dubitaturi . Hoc itaq? commoniti noftrae fynceritatis ediclo, obfiftitepro* phanis uocibus,ulterius definite de diuinis difputarequod nephas eft,quia no lb* lumdiuinoiudiciopeccatumhoc(proutcredimus)punietur,uerumetiamIegum cV iudicum autontate coercebitur.Propofita v i i.Calend. Februartj Confiantino

poIiPatritioconfuIe,

Sanclio

r

\A

SANCTIO SACRA VALENTINlANl ET MARTIANI AuguftorumpoftConciIiumChaIcedonenfe,inconfirmationeeiuf* demConcilfj&damnationehaereticorum.

Mperatores ValetinianuscV Martianus Augufti,PaIladio praefecfto praetorfj . Diuinae femper potentix referendae atq; agendae funt gra* tiae,quae autores hxrelis, quaeoccultaneclatereconcedit, necdurare impunita permittit . Quorum unummalorulegendi habetplenam facultatem,alteru praecauendi caeteris praeftat exemplum . Curae igi» tur effe diuinitati hominum acflus, cV maxime reuerentiam religionis,proxime m confirmanda catholica fide euidenter apparuit,cum nec Euticen fceleratorum do* 10 gmatum fectatorem negligere quod diu la tuerat fciuit, nec patefacfio fcelere pafla eftpcenamfceleriseuitare.Sententfjsitaqjdiuinishumaniscpdamnatus, fynodi» cumdecretum (utmerebatur)accepit,reus diuinitati,cui faciebat iniuriam, reus hominibus,quos decipere conabatur.Proxime etenim mnumerabiles ex toto or* be beatiffimi Epifcopi Chalcedonecongregati, improbapredicfti Euiicetis una cfi fynodoeiuscaufahabita,expulerecomenta,ficutfan(ftorumdefiriitamaioruquae uel apud Nicaeama trecenns decem arocftoconftituta funt,uel in hac poftea alma urbe a centu quinquaginta funtepifcopis declarata, uel apud Ephefum,cum Ne= ftorti eft error exciufus,praefidentibus Romana: urbis Cccleftino,cV Cyrillo Ale* xandrin* ciuitatis epifcopis , Ea igitur quae funt iuxta priftina difcipiina a uenera* 10 biii fynodo Chalcedoncnfi definita, illafide quadeum colimus per omnia feruan» da cenfuimus atqj cenfemuslquia ualde confequens eft, ut facerdotum pura men te deum colentiu definita,qu£ pro orthodoxoru fide facrofancla fecundu pairum regulas praeceflerut,una cu ueneratione coferuare.Quonia pnncipalisprouidena tig eft, omne malu inter initia opprimere,cV ferpente morbu legum medicina refe tare.Hac lege decernimus eos qui Euticetis errore decipiunf,ad exemplu Apalli* narioruquosEuticesfecutuseft,quosuenerabilespatruregu]ae,tdeft,eccIefiaftici canones cV diuoru principu facratiffimae fancftiones condemnant,nullQ epifcopu, nullum presbyteru,nullos creare uel appellare clericos, ipfumcjj Euticen nomine presby teri quo indigne utens expoliatuseft,in totucarere.Siqui tamen cotra defi 30 nita noftra epifcopos,presbyteros,q:terosq3 clericos aufi fuerint ex his creare,tam facfios q facientes uel praefumentes fibi cuncftoru bonoru amiffionipericulocp fub iacere exilii perpetui prgcipimus.Cogreoandi aute monachos,aut gdificandi mc* nafteria nullu eoru iubemus habere licen tia, loca forte in quc aufi couenire aliqua* do tentauerint cofifcari,fi tame domino Ioci fciente couenerint. Quod fi ignoran* te autore couenerint, coducflores loci fuftibus cefos deportatione fubire cefemus. IpfospraetercanihiIexteftametocuiufcuncpcapere,nihileisquieiufdeerrorisfint relinquere per teftamenta,ad nulla eos patimur fpirare militi.i, mfi forte ad cohor* talina uel limitanea, Siquisetiaextra praedicfiamilitia inuentus fuerit militare, uel quia eius in religione ign oraba f per uerfi tas, uel qu ia poft adep tu cingul u ad h unc <f° deuenit errore,folutus militia infidelitatis fu£ fruclu bQc habeat,ut opiimoru cV pa latfj comunione priuef ,necalibi q in quo natus eft uico uel ciuitate uerfef . Quod fi qui eoru in hac alma urbe,quod credi nephas eft, geniti funt, tam de hac ciuitate uenerabiliqfacratifllmocomitatu,cVexomniexcIudanturmetropolitanaciuita* te.Et hocquide generaliter circa omnes c6ftituimus,qui hac clade pollutionis pol* luti funt uel polluunf .Eos aute qui ante clerici orthodoxoru fidei.cV monachi qui da qui Euticis habuere diuerforiu,qd neqj monafteriu dicendu eft, eo c]d in fe reli» gionis habuit inimicos, q adhuc ufqj in tanta infania recefferuc,ut relido uenerabi lis cultu religionis in fynodicodecreto Chalcedonico, cjd totius pene orbis aduna* ti definiere facerdotes,infaufta"Euticetisfecuti funt affertione,q uera luce deferta te nebras eligedas efle crediderut,omnibus penis que prccedetibus legibus aduerfus

/aj.

24°

HARTIANI IHPERATORIS

*rv

1«

?•-

■/

heretfcos definite funt,iubemus teneri,imd ex tra Romanum expelli foli'um,Hcut prarcedentes religiofiflimae conftitutionesdeManicha:isconftitucrc, neeoruue= nenatis fraudibus fceleratisq; comentis innocentum uel infirmoru animidecipian tur.Comperimus praeterea quardameos in contumelia religionis 8C muidum ue_ nerabi! is fynodicas diffinitionis fuiffe mentitos, confci ip tiscp hbris fic" chartara to» mis plura finxiffe, quae eorum infaniam aduerfus ueram fidem aperte fignarent: atq? ideo prxcipimus ubicunqj huiufmodi fcriptura reperta fuerit,ignibus cocre= mari.Eos uero qui fequendi ft udio audierint fic fcelerata differentem,denarum Ii=> brarum auri muldatione copefcimus. Eos uero qui uei fcripferint uel alfjslegen;* da tradiderintdocendi fludio uel difcendi, cenfemus deportatione puniri: delen* da efi enim haec infaufta hxrefis,ficut pridem edicfiis ferenitatis noftrx continetur. Omnibusautemadimimusfacultate,quiaultimofuppliciocoercebunturqutillid cita docere tentauennt:ita enim materia fubtrahetur erroris, (i peccatorum 8C do« clordefuerit&auditor,PaIladiparenschariffimeatcpamantiffime.[liufirisitaque & magnifica autoritas tua edkftis propofi tis omnibus faciat nota quae iuffimus, ut cognofcentibus moderatoribus prouinciaru eorumcpofficiarrjs,defenforibus etia ciuuauim.quod fandamueramqjfidemfancflopropofito cuftodiendameffecen femus. Quam fi neglexennt aut permiferim temerari, denaru librarum aurimul- datione percufii, ut religionis Jegumcp proditores, ctiam de aeftimatione laboras bunt. data xv.Calend.AuguftiCoftantinopoIijAlpiratOjcVquifuentnuns i ciatus,confuIibus.

ALIA SANCTIO MARTIANI IHPERATORIS CONTRA EOSDEH HAERETICOS,

m P E R A T o R Martianus A uguftus Palladio pretorf.Licet iam facra Itiffima conftitutione manfuetudinis meaecautum acdefmitum fir, jquia in eos feueritas exercenda fit,qui Euticetis uel Appollinaris hae* reticam peruerlitatem fecuti a religionecx: fidecatholicadeuiarunt, lAlexandrinactameurbisciuesatqjhabitatorestantisApolIinarisins fecfii funt uenenis,ut neceffarium fuerit ea qu£ ante fanximus, repetita etiam lege J nunc decernere . Quicuncg er8° uc' ,n bac facra urbe,uel in Alexandrina ciuita» te,uel in omni Aegyptiaca dicecefi cVdiuerfis alrjs prouinctjs,Euticetis profanam peruerfitatem fequuntur,cV ita non credunt ut trecenti cV ocfio fancfii patres tradi derunt,cathoIicam fancfiam fidem in Nicaea ciuitate fundantes, uel ita ut cl. aliiuenerabilesepifcopi,quiinhac almaurbeCoftantinopolitanapofteaconue» nerunt,ficut Athanafius cV Theophilus cV Cynllus fancftar recordationis epifcopi Alexandrinx ciuitatis crediderunt,quos etiam Ephefina fynodus (cui beatae me* moriasCyrillusprxfuit)in qua Neftorrj error expulfus eft, uniuerfos fecuta eft, quoscVnuperuenerabilisChalcedonefynoduseftfecuta.prioribuscociltjsfacer dotum ex omni prorfus parte confentientibus,nihilq3 adimens a facrofancfio fym bolo, necjp adrjciens,fed Euticetis dogmata funefta codemnans, fciant fe efle here ticos. ApoIIinaris enim facinorofiffimam fecflam Eutices cV Diofcorus funt fecuci. Ideoqjomneshiqui Apollinaris uel Euticetis peruerfitatem fequuntur, illis pcc* nis quas diui retro principes contra Apollinanftas uel ferenitas noftra poftmodii cotra Euticianiftas fanxit,nonerint feeffe plecfiendos. Idcirco Apollinariftas, hoc eft Euticianiftas,quibus etfi eft in appellatione diuerfitas, eft tamen in hxrefi con* iuncftio,8t*difpar quidem nomen, fedidem facrilegium, fiue in hacalma urbe, uel in Alexandrina ciuitate,feu intra Aegyptum funt, neqj ita credunt ficut praedicfii uenerabiles credebant,neqj uiro Reuerendtffimo Alexandrinae urbis antiftiti Pro therio fidem ortuodoxfi tenenti comunicant, fecundumdiuoru retro pnnciputn

confti»

SANCTIOCONTRA HAERETICOS, t^t

conftitutiones quae de Apollinariftis promulgatae funt, non habeant poteftate fa* ciendi teftamentum,neq; id acquirant quod ipfis ex teftamento cuiufquam fuerft reiidum,nihil etiaex donatione aliqua confequantur,(fed (i quid ipfis uel liberali* tate acciderit, uel uiuentis uel morientis fuerit uolutate collatum, id protinus fifco noftro addicat ur: ipfi uero in nullos aliquid ex rebus fuis donare poflint , Epifcos pos q uocp uel presbyteros aliosqj clericos illis creare cV habere non liceat: fcientes tamEuticfaniftaequa'mApolIinarifta: quiaufi fuennt cuiquam epifcopi uel prefs byteri uel clerici nomen imponere, quam hi qui conati fuerint impofitum nomen facerdotale retinere,exilio, rerumcp fuaru amiflione ple&endos . Eos uero qui de hac catholica Roma ecclefiaru clerici, ucl orthodoxx fidei monachi fuerunt,dere* liclo uero dei cultu, ApoIIinaris uel Euticetis harrefim fecftati fiint, uel poft he;c fe* dabuntur, omnibus poznis qux uel prioribus legibus aduerfus haereticos confti* tutae funt f ubemus teneri,cV extra lpium quoqj Romani Imperrj folum pelli. Vnf uerfi praeterea Apollinariftx uel Euticianiftx non ecclefias, no monafteria fibi co* ftruant, neqjfynaxes, neq? couentfcula contrahant,nec^addomum,necjpadpof« feflionem cuiufcuncp,necp ad monafterium, neq* ad quemcuncp alterius locu ope ratores fecftae funeftiflima: congregentur.Quod (i fecerint,cV hoc fadum fuifle do mino uolente c5fiiterit,poftrcmo uidfcialiter notum, domus uel pofleflio fn qua conuenerint,fifco focietur,monafterium uero eius ciuitatis orthodoxae ecclefix f n b cufus territorio eft,iubemus addici.Si uero ignorante domino,fcfentc uero qui dfs fpenfationes domus exigit,uel c6du<flore,uel procuratore,ueI prgdrj parafynaxis conuenticula fnterdicfta conucnerint,codudor uel procurator ff ue autor uel qui* cunqj in domum uel pofTeflionem uel monafteriu receperint,uel paffi fucrint illfa citas parafynaxcs, couentuscp celebrari, fi uilis £V abiedae coditionis fint, fuftibus publicecVinpccnamfuam,cVfnaIiorumcxerccanturexempIum.Sihoneftaeuea ro perfonae funt,decem Iibras auri fifco noftro cogantur inferre.NuIIum prxterea Apollinariftam uel Euticianiftam ad aliqua iubemus afpiraremilitiam, nifi ad cos hortalcm uel limitaneam: ff qui uero contra fecerint,foluto cfngulo honeftoru ho mfnum cV palatrj comunione priuentur, nec in alfqua,nifi in ea qua nati funt ciuf tate uel uico ac regione uerfenf ♦ Si qui uero in hac alma urbe nati funt, tam facra* tiflimo comitatu, quam omni per prouincfa metropolitana ciuitate pclian f , NuU liinfuperEuticianiftae uelApolIinariftaepubliceuel priuatim aduocandi ccctus, aut peruerfitatem facinorofi dogmatis aflerendf fitfacultas. Nullietfam cotra uc- nerabilem Chalcedonenfem fynodum Iiceat aliquid ueldicftare, uelfcribere, uel !egere,atcg emittereinemo huiufmodi habere libros audeat . Quod fi in his crimi* nibus fuerint inuenti, perpetua deportationedamnenf . Hi uero qui difcendi ftu* dio audierint de infaufta hxrefi difp u tanr es,decem Ifbrarum aurf quae flfco noftro applicabuntur, fubeant difpendium.Omnes uerochartae aclibriqui funeftum Euticetfs dogmafuerint compIexi,c5crementur,Parens chariflime,tua illuftrfs igf turautoritas,quaehacfacratiflimaconftitutionedecreuimusinhacaImaurbe,di^ uerfiscp prouincfjs,ac praecipue in Alexandrina ciuitate,cV per uniuerfam A egy* ptiacam dicecefim,edi(ftis ex more propofitis,ad omnium notitiam faciat peruenf re,utcuncfiaquaeftatuimus, ineosqui rei fuerint deprehenfi, feuerftas protinus exerceatur, fcientibus moderatoribus prouinciarum eoriimcp apparitoribus qui legishuiusqu?reIigiofiflimafandionecuftodiendadecreuimus,autnegIexerint, autaliquapermiferinttemeritateuioIari,denarumlibraruaurimuIcf)amfifconod ftro cogant inferre,infuper etiaexiftimationis fuae periculu fuftinebunt.Ea quoqj quae de paganis per omne RomaniT Imperfuaequaliter ualitura clegimus, inftan* tiflime in eos exerccantur quos conftitcrit prophanos ritus celebrare.Data fub die CaIend,Augufti,Conftantinopoli,Diuo vm.cVAntemio iiii.coconcefl*. .

X

•'•

14* ATTICVS EPISCOPVS, Q_V A L I T E R FORMATA

EPISTOLA FIAT,

GReca elementaiiterarum numcros etiam exprimere,nullus qui uel tenuiter graxifermonis notitiam habet,ignorat,Ne igitur in faciendis epiftolis cano« nicis,quas mos latinus formatas appellat,aliqua fraus falfitatis temere prxfumere* tur,hoc a patnbus trecentis decem cV odto Nice_ a congregatis faluberrime inuen* tum eft dC conftitutum, ut formatac epiftolx hanc calculationis feu fupputationis habeantrationemtideftjUtaflumanturinfupputationemprimagrgcaelementa, patris cVfilrj cV fpiritus fandti, hoc eft, n n «.quaeelementa cV octogenarium 6V quadrigemefimum cV primum fignificant numerum, Petri quoque apoftoli prfe ma litera,id eft,7r,que; numerum 8o.fignificat,Eius quoq? qui fcripiit epiftola pri= ma litera, cui fcribitur fecuda litera, accipientis tertia Iitera, ciuitatis quoqjde qua fcribitur quarta,tV indiclionis quaecunqj eft temporis,idem qui fuit numcrus afTu matur,atq? ita his omnibus graccis literis,qu£ (ut diximus) numeros exprimut, in unum dudis,unam quaccunqj fuerit collcda fumma epiftola teneat:hanc quifuf* cipit,omni cum cautela rcquirat cxpreffe, addat practerca feparatim in epiftola no nagenarium SC nouum numerum qui fecundum greca elementa fignificant. Va» leteindomino.

MARCELLINI PAPAE EPISTOLA PRI |

MA AD SALOMONEM COEPISCOPVM,

in qua filium aequalem patri oftendit*

g a |PFW£gPlPft arcellinvs epifcopus fan<% ecclefie, catholicac urbis Ro WAV m^smi ^man^jSalomonicoepifcopoindominofalutem.Quamlauda biliterpro catholicae fidei ueritate mouearis,cVc]jfolicitedo* j minico gregi deuotione officfj paftoris impendas, tradita no* bis per dsacona tuum fraterpJtatis tuae fcripta demoftrant.qui bus notitiae noftrx infinuare curafti qui erroru morbi in regio J) nibus ueftris modo cxorti funt. Nam epiftole, fermo,cV como nitortj feries,cV iibelli tui textus eloqui t ur, quod quida errore decepti dicunt ideo patrem maiore filio effe, quia iili foli facrif iciu immolat ur,cV quod filius nulla cum patre comunionis opera habeat.cV quod illud propheticu de folo patre didum fit; Sciant gentes quonia nome tibi deus,tu folus altiffimus fuper omnem terra . Siue quod ideo minor eft filius,quia ipfe in cruce pendens dixit: Deus deus meus quare medereliquifti.Quibus copetens cVcongruureddatrefponfum: quia ficut patri, ita etiam filio non folu chriftianis temporibus, uerumetia a prifcis teporibus laccr* dotibus uarfjs multiscp modis probamus facrificiu fuiffe obIatu,DanieIe propheta dicente:Non eft Iocus (inquiunt tres pueri) ad facrificandu nomini tuo, cV in ueni re mifericordia,fed in anima contrita cV in fpiritu humilitatis fufcipiamur . Et ficut holocauftcmata arietu cVtauroru agnorumcp pinguiu,ita fiat facnficiu noftrum in. cofpeclu tuo hodie ut placeat tibi.Et ut filiu fuiffe agnofcas, cui hi tres pueri facrio ficiu fe cofeffi funt obtuliffc,ex ipfius regis ac tyranni qui eos in fornace ignis mitti pra;ceperatconfeffioneaddifce,quifecumtribus,quartuinipfoa?ftuantiscamini incendio fociatu prodidit c6fpexiffe.Nonne,inquit,tres uiros mifimus in fornace uindtosrEt dixcrut ei, Vererex. Et dixit:Ecce ego uideo quatuor uiros foIutos,£V deambulantes in medio ignis,cV afpedus quarti fimilis filio det eft . Idem dei filius per propheta loquif, dicens: Tibi offerent reges munera . Et ut harc de filio dei fc dixiffe doceret,dixit: Reges Tharfis cV infula: munera offer'ent,reges Arabum dC Sabadona adducent, cV adorabunteumomncsreges, orones gcntesfcruientci.

Etut

MARCELLINI PAPAE EPISTOLA» Z45

EtutfisccomniafuperiusdefignataChriftofiliodeidoceamusfuiflcoblata^nnad uttate eiufde dei qua: fecundu carnem facfia eft, probamus fuiffe copleta,euagelio coprobante; Cum natus eflet lefus in Bethleem lud* in diebus regis Herodis,ec« ce magi ab oriente uenerunt Hierofoly ma, dicentes { Vbi efi qui natus eft rex lu* dxorumrEtinfralBtintrantesdomuminuenerunrpuerucumMariamatreeius, £C procidentes adorauerunt eum, QC apertis thefauns fuis obtulerunt ei munera, auru,thus,8Cmyrrham.Sacrificifi itacp quod a chriftianis facris altaribus admouef , non folum deo patri, fed etiam filio cotnuni deuotione offertur, quonia nec patri fine filio poteft offcrri,necp a ftlio finc patrcfentiri. Quod autem tomunem ope* p ram habeant pater SCfiIius,hoc modo docetur,dum primi hominis plafma deus ad imagine dei comuni operationis uirtute feciffe fcrtur,fcriptura dicente : Faciamus homine ad imaginem SC fimilitudine noftram.Uem ibi; Defcendamus & cofunda musibilinguameoru.EtiPiuitdominusa^dominoignemcVfulphurfuperSodos mam.Et in euangelio: Pater meus ufcp modo operat cV ego operor . Similiter cV, opera que. ego facio non funt mea,fed eius qui mifit me patris.Que. omnia no difc cretam patris dC filtj potentia monftrant,fcd unam diuinitatis operatione annun» ciant. Et is qui paternum opusexequftur^ patcrnis operibus alienus effe n5 crc« ditur,SiautemexEuangeliofilifideicognofceresaltiflimununcupatfi,nunquam fllio derogans hoc de folo deo patrc didum poneres teftimoniu,cum fcriptum fit; 0 Tupuer propheta altiffimi uocabcris. Et ut filius cum patre indifcretcin altifTimis habitaffe credatur,Salomonis teftimonio coprobatur: Ego (fapientia inquit) habt taui in altiffimis, SC thronus meus in columna nubis.Et in Pfalmo <n. Tu aute al* tiflimus cs in xternum domine,quonia eccc inimki tui peribunt.Nam cum diabo lus thronfi fuum cotra crcatoris fui thronfi in altiflimis collocarct elatus fuperbia, hax aufus eft nephando ore depromerelPpna fedem meam ad aquilone (inquit) afccndam fuper fydera cceli,fedcbo fupcr montcs exceIfos,8C ero fimilis altiflimo. Item in Salomone:Ne dixeris,peccaui,8C quid accidit mlhi trinerAUiftimus enim | patiens eft rcdditorfi. Si auditfi cordis tui fcripturis non uis accomodare diuinis, qua:filium doceantaItiffimfinuncupatum,uel diabolocrede,quicotra opificis fut P thronfi fedem fibi uoluit collocare. Vt eum agnofcatis filifi a patre (ut uos fufpica» mini)nofuiffepenitusdereliclu,hocde fc inEuangeliopofuitteflimoniuiPater qui me mifit mecu eft,6C no rcliquit mc folfi, quia qua: placita funt ei facio femper» Vnde pro furrcptione mandam us, ut omnis cura atque folicttudo inuigilet,ne fi* des temeretur aut uioletur. lam nullus eft ignorantiae locus, nullus utatur fimpli* plicitatis excufatione prarterita.Scienti peccare neccffaria eft cofufio, 8C quod erro re contraxit fcientia reformetur. Ifta frater tene cV hxcdoce. Vtinam ad plenioris affatus fatietate prxfentia: tuae nobis gaudia contigiffent, ut gratularemur nos 8£ colloquio dC praffentia tui frui,quam fumus antc fcripta coplexi. Veruntame pro bafli dilecliffime frater quo chriftiana fidem ueneraris affecftu, dum ea qux ad re* •o gulas patrfi pertinet,8C ad mandata catholica,finealiqua culpae tranfgreflione fer uare,8c"fpreta erratica 8C nociua dodrina,catholica cVapoftolica tenereprgcepta, 6C recta: f.dei regulas docere atcp feruarc fatagis.Haec frater chariffime 6Y alia quae patrum regulis continentur,in labfjs dC cordibus noflris indiuifa retradatione me ditemur,8C ficut fcriptum eft, narrem us ea filfjs noftris,ut ea meditcntur in cordi* bus fuis,fedentes in domo.ambtilantes in itincre.dormientes atcp furgentes, quia beatus ia domino qui in legc eius meditabitur die ac node.Hoc 8C magift er gen* tium fecutus,difcipulum fuum inftruens admonet, hxc meditare.in his efto, fub« fjciens plenitudinem,attende tibi tV docfrtna^quonia fi fidelibus fine tntermiflio* neincumbimusinftitutis,feparamurauitijs,d(imimpenfacuradiuinooperi,hu« mano Iocum non relinquit errori.Quod fi ea qua; praedXta funt ualid is teneantur

X z

r-u) /59, +i 6*

144 M A R C E Ll I N I P A P AE E P I S T, 1 1.

fixa radi'cibus,nec a' patcrna traditione receditur,cV coftanter qucftionibus obufa* turacprauorumintentiocaflatunbonorumcpndescVcoftantiaroboratur.Data v 1 n.ldus Septemb.Diodetiano cV Conftantmo confuiibus,

ALTERA MARCELLINI AD ORIEN*

TALES FRATRES EPISTOLA ADHORTATO*

ria, docens nulli presbytero licere in foro publico contra fra»

tre litigare , fed potius omnia iuxta charitatis regula

inter Chriftianos eflecomponenda*

Iilectissimis fratribus uniuerfis epifcopis per orientales prouincias c5ftitutis,MarceIlinus epifcopus.Quid tam dulce folicito,cjj quod mihi de uobis innotefcut illa qu£ cupiorQuid tam religiofis coueniens inilitutis,quam ut inter fe facerdotes pace (quam neceffe eft alrjs pro officio annuciare) coferuentt* Plenafateor gratulatione ftifcepi,quod uotiua mihi de chari*

I tate quae inter uos eft ecclefiaru pa«.e in iiteris indicaftis: fpon«

te m ih i quicquid hortari poteram, quicquid monet e,delatu eft:c6firmet hoc deus quod eft operatus in nobis,cV quat prarcepit pro animaru falute facienda,haec ipfe qui prgcepit pro ea qua nos redemit pietate faciat.Et his ta bonis nuctjs nos quoq; religiolam fancloru uicem reddimus nuncioru.Qufcquid cS orientalibus quos ad ccclefiatcorpus unitatemqj reuocatos,dudum dei noftriope liieris ftgnificauimus demnatiSjdenuocumapertufueritrepetitisuobifcuparticipamusindicrjs.Mox pro nofiroediclo ab orientalibus miffa legatio eft,certa fperauit,certa cofuluit:fed iacimus de his quae fuerunt dicenda copendia, ipfius potius ad inftruendam noti* tiam ueftra qux a nobis funt refponfa dirigentes,ne quid fibi fub fpacio prolixiorc

terraruautopinio uindicet aut criorafrlim.it. .cum adreru fidem ipfam tenerifu& ficiat uerttate . Quid aute ad continentia noftraru pertinet Iiteraru,oportuit quide tkfideria plenius expedire. Quapropter fcitote uos a perfecutione fratrum 6Y ab j omni luigio abftinere debere,dicente fcriptura , Seruum dei non oportet litigare; nec quicqua nocere, fedomnes perfecutores ecclefix feruorumcp eius ueftr is re« dargutionibus corrigere,teftante apofloIo,arguc,obfecra,increpa,Quecunc£ era go cotentiones inter Chriftianos orta; fuerint,ad ecclefia deferanf, cV ab ecdefiafli cis uiris terminenf .Maior aute no poteft a' minore iudicari,nec epifcopi pontifici a quo cofecrari probantur,pra:iudiciu inferre ullum poffunt . Quod fi praefumptS fuifrecognofcif,uiribuscarerenodubi5eft,necpofTe interecclefiafticaullomo* doftatutaceferi.CIericusuerocuiusIibetordinisabfcppontificisfuipermiiTunuIs lum pracfumat ad feculare iudiciu attrahere,nec Iaico quemlibet clericu liceat accu farejdetradiones tame cV accufationes atqj perfecutiones inter Chriftianos oppt* do uitanda; funt, quia licet pauci fimus tn coparatione alioru, fi tamen unanimes fuerimus, facilius aduerfarrjs refiftemus . Sandus enim protomartyr Stephanus lapidabaf , fed lefus fufcipiebat plagas: ideo unicuiqj proufdendu eft, ne aliquem iniufte iudtcet aut puniat,ne lefum iudicctaut puniat.Et dominus in euagelio ait; NoIite!udicare,utnoniudicemini:inquocnimiudicioiudicaueritis,iudicab:minf. Vnde cV docftor gentiuloquitur dicens:Hoc igitur dico cV tefiificor in domino,ut iam n5 ambuletis ficut gentes ambulant in uanitate fenfus fuit,enebris obfcuratS habentesinteilciftu,alienatiauitad?iperignorantiaqua:eftinillisproptercarcita« temcordisipforu:quidefperantesfcmetipfostradideruntimpudicitiar,inopera« tione immunditiae omnisc^ auaritix. Vos autem non ita didiciftis Chriftu, fi tamcn

illum

AD ORIENTALES FRATRES SCRIPTA 245

illu a udiftis, cV in ipfo edocfti eftis,ficut eft ucritas in fefu, deponere uos fecundum pnftinaconuerfatione uecerem homine,qui corrump.f fecundu defideria erroris. Reuouaminiautefpiritumentisueitrx,cVindui(enouuhorninequifecundudeu creatus eft,in iufiitia SC fancftitate ueruatis. Propter quod deponenres mendacium loquimini ueritateunufquifqjcuproximofuo,quonia fumusmuicemebra. Irafci mini cV nolite peccare. Sol no occidat iuper iracundia uetti a: nohte locu dare du« bolo:quifurabaf iamn6furef,magisautelaborctopeiadoirianibusfuisiqdbonu eft,ut habeat unde tribuat neceffiiate patienu . Omnis fei mo malus ex ore ueftro noprocedat. Sedfiquis bonuseftadaedificaiioneoppoifunitaii», utdetgratiam

o audientibus.Et nolitecotriftare fpiritu fancfiu dei, in quo fignaii eftis in dte icdein ptionis.Omnis amai it udo,cV ira,£V indignaiio,cV clamor,cV biafphemta toiiatur i uobis cum omni malitia. Eiiote aute inuite benigni,cV mifericorde.*,donanies iria uicem, ficut cV deus inChriftodonauituobis .Eftoteergoimitatoresdeifuucfi tj charilTimi,cV ambulate in dilecfrione ficut cV Chnftus dilexit nos,cV tradid«t femet» ipfum pro nobis oblatione cV hoftia deo in odore fuauitatis . Fornicatio autem cV omnis immunditia,autauariiia,necnominef in uobis,ficutdecet fancftos.autcura pitudo,aut ftu)ciioquiu,aut fcurriiitas quc ad rem non pertinet,fed magis gra: a» i! acfiioriocenimfcitoteintelligentes,quodomnisfornicator,autimmudus,aucaua rus,quodeftidolorQferuitus,nonhabethaereditateinregnoChrifticVdci,Nemo

0 uos feducat inanibus uerbis,propter hacc enim uenit ira dei in filios diffidentie;:no* liteergoefFiciparticipeseoru.Eratisenimaliquandotenebrac, nuncautemluxin domino,ut filrj lucis ambulate . Frudus enim lucis eft in omni bonitate cV luftma cV ueritate, probantes quid fit beneplacitu deo. Et nolite comunicare operibus in« frucluofis tenebraru,magis aut redarguite. Qti£ enim in occujto fiunt ab iplis, tur pe eftdicere.Omnia aute que arguunf a lumine manifeftanf ♦ Ocnne enim quod manifeftaf lumeeft^propterquoddicitlSurgequidormiSjCVexurgeamortuis^cV illuminabit te Chriftus. Videce itacp fracres quomodo cauce ambulecis, non quafi infipientes,fed ut fapieces redimentes tepus,quonia dies maii funr. Propterea nos lite fieri imprudentes/ed intelligentes qucj fit uoluntas dei. Et nolite inebriari uino

io in quoeft luxuria,led implemini fpiritu,Ioquetes uobifmetipfisin pfalmis 6V hym niscVcanticisfpiritualibus,cantantescVpfallentesincordibusueftris,dominogta tias agentes femper proomnibus in nomine domini noftri lefu Chnfti deo tV pas tri,fubiecfti inuice in timoreChrifti.Omne enim qd irreprehefibile eft,cathoIica de fenditecclefia.NolicetergoImperatoriuelcuiquapietatecuftodientialiquidcon tra mindatadiuina pratfumere, necquicqquod euangelicis propheiiciscj cV apo* ftolicis regulis obuiat agere.Iniuftii enim iudiciu cV definitio iniufta regis metu uel iulTu i iudicibus ordinata n5 ualeat,necquicqua quod cotra euingelicar, uel pro« pheticac,aut apoftolica; docftring conftitutione fucceirorum ue eoru fiue fancloru patruacfium fuerit,ftabit. Etquod ab infidelibus aut hgreticis facftu fuentomnino

0 caiTabif.Vosauteftateinfide, uiriliter agite,cVomniaueftracumcharitatefiant: huiu< rei gratia (ut ait Apoftolus) flecfto genua mea ad patrem domini noftri lefii Chrifii,ex quo omnis paternitas in ccclis cV in terranominatur,ut det uobis fecun dum diuitias gloriac fuar uirtutem corroborariper fpiritum eius in interiore homis ne, habitare Chriftd per fidem in cordibus ueftris in charitate radicati cV fundari, ut pcffitis comprehendere cum omnibus fancftis quaefit latitudo, longitudo 8C proftndum cV altitudo, fcireetiam fupereminentem fcientia? chariratem Chnfti, ut impleamini in omnem plenitudinem dei. Eiautem qui potens eft omnia facerc fuperabundanterqua'mpetimus aut intelligimusfecundum uirtuiequaeoperas tur in nobis,ipfi gloria in ecclefia tV in Chrifio fefu in oirmibus ge nerationibus fe* cuIifecuIorum,Amen,Datav,ldusDecemb.Diocletiano vi,cVMaximo vi 11, 11 11, cc.Concefs.

X 3

*4* DIVI MARCELLI EPISCOPI CON

TRA MAXENTIVM TYRANNVM EPISTOLA

inuec"h'ua,qua boni regis officiuprarfcribitur, & omnes fub mul

tftascternaepcenaeadmonentur.ne Chriftianos iimplici»

tate fumma prazditos a uera Hde abducanr.

arcellvs epifcopus fancla: & apoftolicar St" catholice; ur* ■ bis Romae IVlaxcntio . Magiftra bonoru omniu charitas3quac nihilrapitextraneu,nihilagitafperu,nihiIconfufurn nihilfa* ctiofum,nihilquodhcnoridiuino repugner,animaepropriae nocear,aut proximi commodo deroget, obhta fui, no qu x fua u funt,fedquc;deiuelproximiquaerens,nemtniinuidens,omni |J bus cofulens,n5 fxuiens,fed t6patiens.no rapies,fed largies, n5murmurans,ied omnia cquanimner tolerans: fi in te perfede habitaret, terpera resanimuamaliSjfaEuiredefineresindeiecclefiajacfandoseiusperfequicefliares, iyranidimoduimponeres,furorecohiberes,humanitatiinuigiIares,modeftiaam» p!ecT:ercris,cV bonis potioribus frui fatageres.Charitas enim exercet corda,fenfus corroboratjUt nihil grauc,nil difficile,fed totu fiat dulce quod ag'f , dii eius fit pro« priiinutrirepacificajferuarecopofita.diflbciatacoiungere^prauadirigerejCVuirtu tes reliquas perfedionis fuae munimine folidare.De ipia ergo omnes mones apo^ f iolus, ita loquif ,dtces:Si linguis hominu loquar cVangelot u,charitate aute n 6 ha* la bea, facl us fum uelut xs fonans aut cymbalu tinnies:cV fi habuero omne prophe* tia,cV nouerim myfteria omnia cV omne fcientia,cV habuero omne fide,ita ut mo* tes transfera,charitate aute no habea, nihil fum . Et fi diltnbuero in cibos pauperu omnes facultates r»eas,cV fi tradidero corpus meu ita ut ardea, charitate aut no ha bea^nihilmihiprodeft,Charitaspatieseft,benignaeft.Charitasr>5e^nulaf,noagit peipera,noinnaf,noeftambitiofa,n6qu5ritqua:fuafunt,noirritaiur,n6cogiiat IDa!u,no gaudet fuper !n!q'.u'tateJcogaudet aut ueritaii-Omnia fuffert, omnia crc dit.omnia fperat,omnia fuftinet . Charitas nuncj excidit . Quifquis ergo in eius fe radiceinferit,neca'uiriditatedeficit,necafrudibusinanefcit, quiaamotefcecundi tatis opus efficax n5 admittit.Licet modo charitas in perfecutoi ibus ecclefie_ feruo rumcjj dei arefada fit,uiget tame inamatoribus eius, 6V in eis quipatiunf propter iuftitia, de quibus ipfa per fe ueritas teflaf dicens, Beati qui perfecutione patiutur propter iuflitia.Et alibi: Si me perfecuti funt, cV uos perfequenf : potius ctfi nos 8c" omnes domini facerdotes,qui eius uidelicet fun t ueri facet dotes,e!eg!m us propter iuftitia.cV uera fide perfequi,cV pro Chrifti nomine pati,q multis diuutjs ditari,ho noribuscpcopiofiffimisabundare,cVcccIeftiregnocarere. Iftaemteporaliafunt, il!a acterna,ifta caduca, cV ad hora tranfeuntia, illa uero perpetua cV fme fine man- fura.Tu ergo qui nos fuades cultu dimittere diuinu,cV a" recla fide recedere, drjscjj immolare,me!ius tibi foret,ut tu prius mutabile te prajberes, omnescp exliortai e- ris fidei documenta cV diuini cultus minifleria ita tenere, flcut patres noflri fancli 41 apoftolifibi tradita predicauetut cVdocuerut.Bonienim pnncipis ac regiseft eccle fias cotritas a rq; fciflas reftaurare, nouas aedificare, cV dei facerdotes honorare atqj tueri . Vnde fandos apoftolos eorumcp fucceflbres fub diuina coteflatione c5fti» tuiflelegimu5,nodcbereficriperfecutiones,necinfcrriflucluationes,necinuide* re laborantibus inagro dominico,necp expellere aeterni regis difpenfatores, fed fi quiexpulfifuerintautfuisrebusexpoIiati,primoomnialeg3literreddi,queeisab inimicis aut a perfecutoribus ablata funt, cV fedes proprias cum otnmbus ad fe per tinentibusregulariterreftitui,cVpofteateporec6gruouocariadfynodureguIari* tercongregata:nec licetei,priufquafiatha:cdefeiuxtaftatutapra;dicloruiefpor» dere,axitdefuisimpetitiombusfifeuideritpra;grauarireddererationem.Sedhis tite pet aclis,fuiicp omnibus libere difpofitis, fi tutn luiie uidef fuis refpondeat ac*

cufa*

MARCELL! EPISCOPI E P I S T O L A. 24-7

cufatottbus,cV inducias fi ei necefle fuerit acc/p/at no modicas, ut explorare ualeat ea quse obrjciunt ei, ne aliqua delufusfraude innocenter ruat,quonia no oportet queaqiudicareueldanarepriusq Iegitimos habeatpre/entesaccufatores, locuqj defcndendi accipiat ad abluenda crimina. Vndc ait Propheta: Priufqua agnofcas, n5iudicesquenq.InhocergoquodcpifcopicVrcIiquiferuideiperfequunt,non tantu ipfi perfequunf ,quantu ille cuius uice fungunf ,ficut fcriptu efi: Qui uos ta= git,tangit pupilla oculi mei,Et alibi:Qui uos c5triftauit,me c6triftauit:cV qui facit iniura,recipiet id quod inique geffit. Vos ergo,Iicet corpora noftra poffitis occide re,animas tamen no poteftis occidere,nec gradus nobis diuinitus coliatos potefiis

»o auferre.Synodu crgo abfq? huius fancftac fedis autoritate epifcoporu,quanq quof» dam epifcopos poffitis c5gregare,non poteftis regulariter facere,nccg ulium epi* fcopu qui hanc appellauerit apoftolica fede damnare,anteqhinc fententia finitiua procedat. Nam fi ieculares in publicis iudicfjs Iibellis utunt appellatorijs, quanto magis facerdotibus haec eade agere Iicet,qui iuper illos funtrde quibus dicftum eft: Ego dixi dfj cftis cV filfj excelfi omnes ; cV ideo nullus epifcopus nifi in legitima fy* nodofuoteporcjapoftolicaautregularrautoritatecouocata.fuperqbusiibeipula fatuscriminibusaudiatueIiudicef,neinnocesdaneturautperdatc6munionem. Quod laiciaut fufpecfii epifcopos no debeant accufare, neqj accufatoribus de ini* mici domoprodeuntibus credendu fit,cVa beato Glcmente, ipfis eum inftruentfs

io busapoftolis,Icgimusdefinitu:cVnoseadefirmamus,quoniaijdemodiomu!toti* ens incenfi, rede uiuentcs atcp credentes perturbare nitutur . Propterea perfona^ <ides,uita,cV coucrfatio atcp fufpicio accufantiu enucleatim primo inquirenda eft, deindequg obrjciuntur fideliter pertra<ftanda,quia nihil ante fieridebet quarn ima petitoru uita cV fufpicio,atcpodiuinquiratur. Et fibonaecouerfationisnofuerinf, autlaici,uelmanifeftiinimici,autodiorefperfifucrint,nequaqinepifcoporureci« pianturaccufatione.HarcuobisaquibusminisinfefteperfequimurfcKndaman* damus,ut ab his uos caueatis,cV ceffetis perfequi eos q deo minift rant,quor u ora» tionibus fit" terrena bella fedantur, cV deus peccatoribus conciliatur: cV fi.amphus nos elegeritis perfequi q deo placere,cV nos magiscligimus fuftinercperfecutione

30 quam regula cofundi eccIefiafiica,hortante nos ipfa ueritatis uoce, atcp ita teftan* te'.NoIitetimereeosquiocciduntcorpus,animaautnopofflintoccidere.Etiteril: Siquis uult ucnire poft me, abneget femetipfum cV tollatcruce fua cV fequaf mc, Quienim uolueritanima fuam falua facere, perdet eam. Quiauteperdident ani* mam fua propter mc,inueniet ea. Quid enim prodeft homini, (i mundti uniuer* fumlucref,animaruerofuacdetrimentupatiafcAutquamdabithomoc6mutatio ne pro anima fuarFilius enim hominis uenturus eft in gloria patris fui cu m ange* lis fuis,cV tuc reddet unfcuiqj fecundu eius opus.Ifta uobis ualde timeda cV cauen* da funt,a quibus ccclefia dei eiusqj miniftri uexanf cV perfequunf , quibus domia nus per propheta minando loquif dicens:Homo in honorc n5 cSmorabit ur,aiTis

4o miiatus iumetis exaequatus eft . Hxc cft uia coru,infipictia eoru, cV pofi eos iuxt<« os eoru curret: quafi oucs in inferno pofiti funt, mors pafcet eos, cV fubijcient eos retfti in matutino, & figura eorum conteretur in inferno poft habitaculum fuum, ueruntamen deus redimet animammeamdcmanu inferi curnaflumpferit me, Noli timerc cumditatus fucrit uir,cum multiplicata fuerit gloria domus eius, neq? enim moricns tolletomnia, necdefcendct poft eum gloria eius.Quia anime fuas in uita fua benedicet . Laudabunt te cum benc fuerit tibi . Intrabit ufcjj ad ge* nerationem patrum fuorum.ufcpin finem non uidebit lumen.Homo cum in ho* norecfTct,n5comouebitur,afTimilatusiumentiscx3;quatuseft.Eta]ibi:Quidglo riarisinmalitiajpotensininiquitaterTotadie infidias cogitauitlinguatua, quafi nouaculaacutafaciensdolum.DiIexifiimalitiammagisqua^mbonumjmendacia magis quam Ioqui iuftitiam , Dilexifti omnja nerba ad deuorandu, lingua dolofa,

X 4

j-#l&tHC3

24.5 DIVI EVSEBII EPISTOLA

Seddeusdcflructtcinfcmpitcrnu.tcrrcbit&eucIlettcdetabernaculOjiVcrad/* cabit te de terra uiucntiu.Et uidebSt iufti cV timebunt,cV fuper eum ridebut. Eccc uir qui no pofuit deu fortitudine fua,fed fperauit in multitudine diuitiaru fuarum, cSfortatus cft in infidrjs fuis.Ego aute ficut oliua uires in domo dei fperaui lin mife* ricordia dei in fecuIu,cV in seternu cofitebor tibi in feculu quonia fecifti, cV expecla bo nome tuu quonia bonu in confpcdu fantftorS tuoru.lfta uobis omnia ad inte=» ritum,nobisauteadconfortatione,nepercamus,diclafunt. Vobisergoideohaec fcribimus,qufa debitores uobis fumus,dicente domino, diligite inimicos ueftros, bcncfacite eis qui uos oderat . Et alibi fcriptura loquif dicens.Si efurierit inimicus tuus,ciba illuifi fltit, potudailli:hocenimfaciens,carbonesignis congregasfuper t» caputeius.HisfuItiautoritatibusbelluquodaducrfumnosexcitatis,adcofeliciter dexteradomini protegente nos atcppronobis pugnantc, pacificeportairecupi* tnus,ut triuphante Chnfto omniu uerorfl fiat una uicftoria faccrdot3,cVchorufcaa te Iumine, uer itatis fole erroris tenebrae cu fuis autoribus pellanf ,quia no eft in ho minis poteftate confilium dei. luftus eft enim dominus,cV omnia iudicia e»us iufta funt,atq? omnes uiae eius mifericordia cV ueritas cViudiciS.In manu domimi potc* ftas tcrrx, cui execrabilis eft omnis iniquitas, in manu dei poteftas hominis, cV uw pcr facie fcribx imponet honore fuu.Perdidit deus memorta fuperborS,c¥ iniquc agentiu,&nodcreIiquitmemoriahumili5,abonoruhominu.Hocautpirocerto habet omnis qui rede colit dVG.quia ft uita eiusin probatione fuerit,corroborabif , zo tV fl in tribulatione libcrabitur . Si ucro in correptione fuerit, ad mifericordia pero ueniet.Tu ergo ne delecleris in perditionibus noftris, quia poft tempeftat em facit deustranquillitatcm,cVpoftlachrymationemcVfletumexuItationeinfunidit.Be* nedkftus dominus deus patrum noftrorum, qui cum iratus fuerit, mifericordiam faciet, cV in tempore tribulationis peccata dimittit . Magnus eft dominus tn aeter* num,cV ipfe regct nos in fccula,quonia rcgnS eius permanet in fecula fecuior u m, Amcn.Dat3X.vi.CaIend!Febr«arrj,Maxentio,cVMaxtmo 11 11. cc.ConceiT.

EVSEBII PAPAE EPISTOLA PRIMA

AD GALLICANAS ECCLESIAS, VBI DE 3<>

hjereticis fufcipiendis,8<C accufatione EpifcoporuaLai- cis,cV uera charitate,multa aguntur.

I H A r 1 s s 1 M 1 s fratribus domino fcV deo dilecftis epifcopis om« nibus per Gallicanas prouincias conftitutis Eufebius. Scripta fanditatis ueftrc cu magna gratiarSacfiione fu fcepi,ga uifus fci licet de ueftra fofpitate,fed cotriftatus nimis de ueftra opprefa fione.Quod fignificaftis enim quid de conuerfis hxreticis fiert debuiffet, fcitote nos eos qui in fancflce trinitatis fide baptizati funt,perimpofitionemanusfufcipere. Deaccufationibusues ^.a ro clericorS fuperquibus madaftis, fcitote a tepore ApoftoIorSin hacfanda urbe feruatu effe,accufatores cV accufationes quas exterae confuetudinS leges no afcii* cunt,a clericorum accufatione fubmotas . Similiter laicos non accufaffe epifcopos hadenus obferuatum cV conftitutu eft,quia eiufde no funt couerfationis. Et oppi d6eisquideinfeftiexift5t,quippecum uita tV fecreta eor5,a laicorSadibusdebe* ant effe remota,nec ab his impeti debeant,quoru caftitatem cVgrauitatem nolunt imitan,maxime cum nec hi cos in fuis uolunt recipere accufationibus.De ipfis ue» ro fuis, uidelicet agriculroribus atcp miniftris,dominus laicis cV cundis eos perfe* quentibus ait: Nolite tangere Chriftos meos, cVin prophetis meis nolitemaligna ri.Et ipfa facra fcriptura dicit:Qui uos tagit,tangit pupilla oculi mei . Talia enim cV bis fimilia fandi patres prouidetes pericuIa,Iaicos feculo militantes ab accufatione

facer*

AD SALLICANAJ ECCLESIAS 24$

facerdotuprohibuere,fimi!iter feruos cV libertos, atcp cenfibus publicis uel priua* tis fubiugatos^omnescp infames ab eade accufatione uel tergiuerfatione fubmoue runt. No enim oportet ut permittanf carnalcs/pirituales perfequi: nec.fceleribus irretiti3uclfeculomilitantesjepifcoposinfamare,uellacerare,auttrimenoppone» re.Nam fi hocapoftoli autiuccefforeseor5permitterent,perpaucirernanfitrent, quidominoinfacerdotaliordinemilitaffent.ldcircocVnos fequentes patru uefti* gia,pro faluatione feruoru dei,quafcuncp ad accufationem perionas leges publice, n5adrnittunt,hisimpugnandiaIter5,cV;nosIiccntiafubmouemus,cVnulla:accus fationesaiudicibus audiantureccIefiaiticisquacleg1busfecul1prohibentur.Q1.1a3

10 propterilli quibus inditaefladunguem poiitaperfe<ftio,taliafileredebent,ita ut nec mutilentur, nec prxponantur: necilliqui aut in fidecatholica, aut inimicitia fufpcc^ifuntadpuIfationepracdidoruadmittantur,quiaueritatisprofeiTbresinfis delitas cV inimicitia impedire folet.Nec illi credendi iunr.aut admutendi, qui alio^ rumfpontecriminacofitenturicVideoreplicandaeitfoiiciteueritasiquamfpona te prolata in illis uox habere no potefl,hancdiueriis cruciatibus e latebns fuis re!i* giofus tortorexigeredebet,utdumpceniscorporafo!uuntur,quacgeflafuntfide* liter SC ucracitcr exquirantur. Vnde quarfo primS ad Ieges pub!icas,dcindead iu* dicesorac6uertitc,quipo(TuntcV:uo!untindefenfioneomniumiuiteloqui. Nos enimquosdeiferuiriupofr. iftarurerumabiedionefecitingenuos,quitaliuinfuU

io tationes,aurcotumelias,autdefpicimus,autderidemus,quibusfcriptumeftdefa» mulis, 8C uulgi hominibus per Apofto!u:Mementote quia uefler cV alioru domi* nus in ccelis eft:ad harc feculi mala reuocabimur f FaciendS a nobis eft,quod laci* entemalteruprofanSeffe cotendimus C Quod per minifteriu iuffioniscV manus alienu inceftaret afpedu, noftro peragef imperio f Nolite hac per unsuerfas eccle fias mente rapaciu luporu more cV natura feruare, quia poftqua nos macu!at,for* teprodefidertjseorucruenta difcuflioeffecftu inhis quotendunt nohabeb5t,di* centenobispropheta:Ponamus circulu in naribus eorfi, cV frenuin Iabtjs,8Credu camuseosinuianirecfta.Quiaeodempropheta alTerentc impugnanf quidicut, erunt quafi no fint,cVperibunt uiri qui cotradicunt nobis.Infamcs enim funt pro

30 culdubioimpugnatoresepifcoporujomnesqjqui aduerfuspatresarmanf,cVcon culcatores ecclefiaru facerdotumcp eius,cVqui de publicis fugiut preJrjs.cV manda ta dei c6temnunt,cVqui aliqua culpa infamiae afpergunf maculis.Omnibus impu gnandi epifcopos,patru fequetes inftituta, cV nos licentia fubmouemus, quia odit deuseosquipatresperfequunf, utpatru inuafores, qui inomni mundoinfamia notanf ,cV ideo iufte cV regulariter refpuunf.Nunc longa no opus cft admonitio* nc, iam pcrditis odiS debemus apcrire, dc quibus iam non fupereft quod danetur autoribus, de quibus dominus per Propheta loquif ,dices: Reprobates uerbu fpe raflis in caIumnia,cV in tumultum,cV eftis in eo:proptereaerit uobis iniquitas hxc ficutinterruptio, RurfusetiadetalibusprophetacIamatdices:Acceditehucfeme

4° adulteri) cV fornicartj.Super quem Iufiftis,fuper quem dilataftis os cV eieciftis lin* guarnr Nunquid n5 uos filtj fceleflieftis femcn mendaxfCeffent imprj commen* titiaaduerfus fimplicesiam fraude mentiri.Cuftodi(inquitpropheta)linguam tuamamaIo,cVIabia tua neloquantur dolum.Recede a malo, cV fac bonum, qua?re pacem cV perfequere eam . Oculi domini ad iuftos,8c* aures eius ad ciamo* remeorum. Vultusautem domini fuper facientes mala, utperdat de lerrame* moriam eorum. Etpaulo pofblnterficiet impium malitia, cV odientes iultum cul* pabuntur.Nos quanquam multa patiamur a talibus,diligamus nos chanlTmi in« utcem,quoniamcharirasexdeoeft.Etomnisquidiiigit, ex deo natuseft, cVco* gnofcit deum. Qui non diligir, non nouit deum,quia deus charitas eft. In hoc ap* paruit charitas dei in nobis,quoniam fiiium fuum unigenitum mifit deus in mun*

250 DIVI EVSEBII EPISTOLA

dum ut uiuamus pcr eum.In hoc eft charitas, no quafi nos dilexerfmus deum,fed quoniamipfe dilexitnos,cVmifit filium fuumpropitiationepro peccatisnoftris» ChanffimijfideusdilexitnoSjCYnosdebemusalterutrudiligere.Dcumncmouia dit unqua.Si d!l!gamusinuicem,deus in nobis manet,cV charitas eius in nobis per fecfla efl:in hoc intelIigimus,quoniam in eo manemus,cV ipfe in nobis, quonia dc fpiritu fuo dedi t nobis,cV nos'uidimus,cV teflificamur, quoniam pater mifit filium fuumfaluatoremmundi.Ciuifquisc5fefrusfuerit,quoniaIefuseftfiIiusdei,deus incomanet,cV ipfeindeo.Etnosagnouimus cVcredimus ueritati, quam habet deus in nobis.Deus charitas eft,cV qui manet in charitate in deo manet, cV deus in eo.In hocpei feda eft charitas nobifcum,ut fiduciam habeamus in die iudicfj,quia lo ficut i!Ie eft,cV nos fumus in hoc mundo . Timor non efi in charitate, fed perfeda charitas foras mittit timorem,quia timor pcenam habet . Qui autem timet,non efi perfedus in charitate.Nos ergodiligamus deum,quoniam deus prior dilexit nos. Siquisdixerit,quoniadiIigodeum,cVfratremfuumoderit,mendaxefi.Quiaud tem non diligit fratrem fuum quem uidet, deum, quem non uidet,quomodopo« tefi diligere i Et hoc mandatum a deo habem us, u t qui diligit deum, diligat cV fra* tremfuum.Omnisquicredit,quoniamIefusChrifiusexdeonatus,cVomnisqui diligiteum quigenuit,diligit eumqui natus eftex eo.In hoccognouimus, quo* niam diligimus natos dei,cum deum diligamus.cV mandata eius faciamus:ha:c eft enim charitas dei,ut mandata eius cuftodiamus. Et mandata eius grauia non funt, Jo quia omne quod natum eft ex deo,uincit mundum.Et ha;c cft uicloria qua: uincit mundum fides noftra.Quis eft qui uincit mundum,nifi qui credit, quoniam Iefus eftfiliusdeifHiceftquiuenitper aquam cV fanguinem lefus Chrifius, no in aqua folum,fed inaqua cV fanguine. Et fpiritus eft qui teftificatur, quonia Chrifius eft ueritas,quoniamtresfuntquiteftimoniudant,fpiritus,fanguis,cVaqua,cVhitres unum funt. Si teftimoniu hominum accipimus, te(t monifl deimaius eft,quia tefii ficatus eft de filiofuo.Qui credirinfilium dei,habet tefiimoniu deiinfe . Qui non credit fi!io,mendace facit eum.quia no credit in teflimonio, quod teflifica tus eft de filio fuo deus.Et hoc teflimonium efl, quoniam uitam xternam dedit nobis deus, E t hacc uita in eius filio.Qui habet filium,habet uitam:qui non habet filiu dei, non >o habet uitam, Hxc fcribo uobis,ut fciatis,quoniam uitam habebitis % terna,qui cre* ditis in nomine filfj dei. Et hcc efl fiducia quam habemus ad eum,quia quodc unq; peuerimus fecundum uoluntate eius, audiet nos . Et fcimus quia audit nos, quic« quid petierimus . Scimus, quoniam habemus petitiones quas poflulamus ab co. Quifcit fratrem fuumpeccare peccatum non ad mortem,petat,cV dabitur eiuita peccanti non ad mortem.Efl peccatu ad mortem, non pro illo dico ut roget quis. Omnis iniquitas peccat um eft,cV efi peccatu ad mortem. Scimus, quia omnis qui natus efl ex deo non peccat,fed generatio dei conferuat eum, cV malignus no tan git eum . Scimus enim quoniam ex deofumus, cV mundus totusinmaligno pofi* tuseft.EtfcimusquoniamfiliusdeiuenitjcVdeditnobisfenfumutcognofcamus 40 deum uerum,cV fimus in uero filio eius:hic eft uerus deus,cV uita xterna . Propter malafuamuliipotentesopprefilfuntualde,cVgloriofitraditifuntinmanusaltero rum . Benediclio autem dei in mercede iufti feftinat, cV in honore boni procefTus illius frudificat.Beatus uir qui non eft Iapfus uerbo ex ore fuo, cV non eft ftimula« tusintrifiitiadelidi. Scitotechariffimi,proeapietatequce uobis dcifamulis im<* pendenda eft,omnes fuggefliones ueflras fidei catholica? profu turas , me dignan* ter fufcepiffe,ut ipfarum quocp opere,cVpax Chrifliana reparari, cV error impius pofflt aboleri . Et fi amplius de talibus aut his fimilibus aliquid fuerit deliberandu, celeriter ad nos relatio dirigatur, ut pci traclat a qualitate horum , noflra quid ob« feruari debeat folicitudo conftituat.Data v 1 . Calend. Auguft.C onftante Cos.

Akera

ALTERA EVSEBII EPISTOLA ADMO

NITORIA, AD FRATRES PER ALEXANDRIAM

ckAegyptum Chriftum fyncere praedicantibus,ne fe a uera fide per aftutias falforuprophetaruauellerepatiantur.

v s E b i v s Romanx* cV Apoftolicae Ecclefia; epifcop us, dile* ••*" ^ dilTimfs,incharitateChriftiunanimis,charitatis glutino con* nexis,fratribusper Alexandriam cV Aegyptum domino mi« Iitantibus,cVredamfidemtenentibus,indominofaIutem.Be* nedidusdeuscVpater domininoftrilefuChrifti, patermiferu cordiarum, &£ deus totius confolationis, quiconfolatur nos in omnitribulationenoftra,utpoffimuscVipficofoIarieosquiin omni prellura f unt,per exhortationem qua exhortamur ipfi a deo; quoniam ficut abundant paffiones Chrifti in nobis, ita cV per Chriftum abundat confolatio no* ftta . Siueautem tribuiamur.pro ueftra exhortatione cVfalute: fiueexhortamur, pro uefira exhortatione cV falute,qua: operatur in tolerantiam earundem paffioa num quas fcV nos patimur,cV fpes noftra firmaeft pro uobis,fcientes, quoniam (is cut focrj paffibnum eftis, fic eritis cV confolationis. Vetera dilecliffimi tranfierunt, fiC ecce fada funt noua. Omnia autem ex deo,qui reconciliauit nos fibi per Chri* ftum, cVdedit nobis minifterium reconciliationis,quoniamquidemdeuseratin io Chriito,mundum reconcilians fibi,non reputans illis delidta ipforum,cVpofuit in nobis uerbum reconciliationis. Pro Chrifto ergo legatione fungimur tanqua deo exhortantepernos.Obfecramus proChnfto reconciliamini deo.Eumquinon nouerat peccatu, pro nobispeccatum fecit, ut nos efficeremur iuftitia dei in ipfo. Adiuuantes autem exhortamur, ne in uacuum gratiam dei recipiatis . Ait enim, tempore accepto exaudiui te, cV in die falutis adiuui te . Eccenunc tempus acce* ptabile, ecce nuncdies falutis, nemini dantes ullam offenfionem, ut non uitupe* retur minifteriu noftrum, fed in ommbus exhibeamus nofmetipfos, ficutdei mi* niftros in multa patientia, in tribulationibus, in necelfitatibus,in anguftijs,in pla* gis,in carceribus, in feditionibus, in labonbus, in uigiiijs,in ieiunrjs,in caftitate,in 30 fcientia,in longanimitate , cV fuauitate, in fpiritu fando,in charitate non fida, in uerbo ueritatis,in uirtute dei, per arma iuftitixadextriscVafiniftris,pergIo=< riam 6C ignobil/tatem, per infamiam cV bonam famam, ut feduclores cV ueraces, ficut qui ignotitV cogniti,quafimorientes,cVecce uiuimus,utcaftigati cV non mortificati,quafi triftes,femper autem gaudentes,ficut egentes,mu!tos autem Io= cupletantes,tanquam nihil habentes ,fcV omnia poffidentes . Os noftrum pa tet ad uos chariffimi,cor noftrum dilatatum eft. Non anguftiamini in carnahbus, angu* ftiamini autem in fpiritualibus . Eandem autcm habentes remuneratione,tanqua filrjs dico dilatamini fcV uos.NoIite iugum ducere cum infidelibus.Qux aute parti cipatio iuftitiae cum iniquitateCaut quae focietas luciad tenebrasr Quae autem con 4° uentio Chrifti adBelialf Aut quae pars fidelicum infidelif Quis aute cofenfus tem plo dei cum idolisf Vos enim eftis templa dei uiui, ficut dicit dominus : quoniam inhabitabo in illis, fcV inambu!abo,cV ero illorum deus,fcV ipfi erunt mihi populus, propter quod exite in medio eoru, fcV feparamini de medio eorum dicit dominus, cVimmundumnetetigeritis,cVegorecipiamuos,cVerouobisinpatre,cVuoscri* tis mihi in fiIios,fcV filias,dicit dominus omnipotens.Has igitur habetes promiffib* nes cha r iffimi; mCidem us nos ab omni inquinameto carnis cV fpiritus,perficicntes fanclificatione in timore dei.Orrore ueftru corrigite fratres,fcV ab omni eroris ma» cula uos cuftodite, ut puru dei munus offerre ualeatis.Seruos dei nolite perfequf. Epifcopos nolite infamare necp accufare,quia deus eos fuo iudicio uoluit referua» ri.Quod em no ab humanis,au t praua- uita: hominibus eos deprauari,aut accufari

Zp. DIVI EVSEBII EPISTOLA * i

uoluit ipfe dedit exempIu,quando per feipfum cV non pcr a1ium,negotiantes eie* cit facerdotes de tempk>,fcV menfas numulariorum proprio euertit Hagei. :o,cV eie cit de templo: fcV ficut alibi ait, Deusfietitin fynagogadeorum,inmedioautern deos difcernit . Dei ergo ordinationem accufat,qui epifcopos accufat uel condem - nat,dum minus fpiritualia quam terrena feclatur. Caufa enim fidei cY dii edionis quibusfalusChrifiianaconfifiit,muItamefolicitudinelaborarecopellit;metuend temneprauitasqu^infuisfueratamputandaprincipijs,proceffutempori'scVper t inacioi fiat fcValtior.Nam inimicum nimis efi atq? incongruum,eos qui epifcopos uelreliquosuerosfacerdotesfuaperfecutioneuexant.catholicorunominibusfine difcretionemifceri,cumiamnatamimpietatem non deferentesipfi fuaprauitate g» condem nantur,quos conuenit percelli pro perfidia,aut liberari pro uenia :quia iU cutplenupietatiseft oppreffis charitatemdominicamreddi,itaiufium efiomnia perturbantis autoritate amputari.Miror chariffimi,quare tam cito mouemini,atqj a uefiro fenfu transferimim,cum fcriptum fit: Pofi cocupifcentias tuas no n eas,cV a uoluntate tua auertere.Si preftes anima- tu? concupifcentias eius,faciet t e in gau dium inimkis tuis . Ne obleclerisin turbis, nec in modids: adefi enim comiffio iU lorum.Ne fueris mediocris in contentionejex fccnore, &V non efi tibi nihil in fecu* lo:eriseniminuidustua:uitae.OperariusebriofuSnolocupletabitur,cVquifper» nit modica paulatim decidet, cV mulieresapofiatare faciunt fapientes, 6V arguunt fcnfatos,8c qui fe iungit fornicarrjs,erit nequam,putredo cVuermis hxrediwb unt zo illum.fcV extolletur in exemplu maius,cV tolletur de numero anima eius.Quicrea dit cito,Ieuis corde eft,cV minorabitur, &V qui delinquit in anima fuam infuper ha» bebitur. Quigaudetiniquitate denotabitur ; cVquioditcorreptionem mmuetur uita: cVquioditIoquacitatem,extinguitmalitiam, Quipeccatinanimafuam pcc» nitebit,cV qui iocundatur in maIitia,denotabitur. Ne iteres uerbu nequam cV du* mm,cV non minoraberis . Amico cV inimico noli enarrare fenfum tuum, cV fi cft tibideIicw,noIi denudare: audiet enim te, cV cufiodiet te, 6V quafi defendens pec* catum^odiette^cVficadhgrebittibifemper.Audiftiuerbumaduerfusproximum, comoriatur in te fidens, quoniam non te difrumpet, a facie uerbiparturit fatuus, tanquam gemitus partus infantis . Sagitta infixa femori carnis, fic uerbum in cor* jo de fiuIti.Corripe amicum ne forte cum fecerit iniuriam, fcV non intellexerit, dicat, non feci,aut fi fecerit,ne iterum addat facere. Corripe proximum ne forte'no dixe rit.Etfidixerit,neforteiteret.Corripeamicum,facpeenimfitcomiffio5fcVnoomni uerbo credas, Eft qui labitur in lingua fua, fed no ex animo. Quis efi enim qui no deliquerit in lingua fuacCorripe proximum antequam commineris, cV da locum timoria!tiffimi,quia omnis fapientia fcV fcietia timor dei, fcV in illa efi timere deum, £V inomnifapientiadifpofitiolegis. Noneftfapientianeqpfcientia,cV noneftco* gitatus bonus,nifi in illa.Peccatoru prudentia eft nequitia, fcVin ipfa execratio, fcV efi infipiens,qui imminuitur fapietia. Melior efi homo qui deficit fapientia, fcV de* ficiensfenfuintimore,qua'mqui abundat fenfu,fcVtranfgreditur Iegem altiffimi. ^ Efi folertia certa,cV ipfa iniqua, fcVefi quiemittit uerbum certum enarrans uerita* tem.Efi qui nequiter humiliat fe,fcV interiora eius plena funt doIo.Et efi iufius qui fe nimium fubmittit a multahumiIitate,fcVeftiuftusqui incIinatfaciem,cVfingit non uidere fe quod ignoratum efi . Et fi ab imbecillitate uirium uetetur peccare, fi inuenerittempusmalefaciendi,malefaciet. Exuifucognofcituruir,cVaboccurfti faciei cognofcitur fenfatus:amiclus corporis fcV rifus dentium, fcV ingreffus homi* nis enunciat de illo. Efi correptio mendax in ore contumeliofi, fcV efi iudiciu quod nonprobatureffebonum.cVefitacenSjcVipfeefiprudens.Qua^mbonumefiarj guere,quam irafci, fcV cofitentem inoratione n5 prohibere. Cocupifcentia fpado nis deuirginauit iuuenculam,fic qui facit pcr uim iudicium iniquum . Qtiam bo*

ALEXANDRINIS ET AEGYPTIIS SC RIPTA, ICJ

num efi correpto manifeftare pcenitentiam,fic enim effugies uoluntarium pecca^ tum, Eft tacens quiinuenitur fapiens,cV eft odibilis qui procax eft ad loquendum, Eftautemtacens non habens fenfum loquelxteft cVtacens,tempus icicns apti temporis. Homo fapiens tacebit ufque ad tempus , lafciuus autem cV imprudens non fer uabit tempus.Qui multis utitur uerbis,ledit animam fuam, cV qui potefta tem fibi afliimit iniufte,odietur. Eft proccffio in malis uiro indifciplinato, cV eft in* uentio in detrimentum.Eftdatum quod non eft utile, cVeft datum, cuius retribu« tio dup lex. Eft propter gloriam minoratio , cV eft qui ab humilitate leuabit cap u t, Eft qui multa redimat modico precio,cV eft reftitues ea feptupIu.Sapiens in uerbis

10 feipfum amabilem facit,gratiae autem fatuoriieffundentur.Datum infipientis non er it util e tibi , oculi enim illius feptemplices funt.Exigua dabit,cV multa imprope* rabit,8t" apertio oris illius inflamatioeft.Hodie fceneratquis,cVcras expetit,cV odi* bilis homo huiufmodi. Fatuo no erit amicus,cVno erit gloria bonis illius.Qui enim edunt panem i!lius,t'al (x Iinguae funt:quotiens et quanti irridebunt cumrnequc e* nim quod habendu erat diredo fenfu dulribuit , fimiliter cV quod non erat haben dum. Lapfus falfae Iinguar quafl qui a pauimeto cadens,fic cafus malorum feftinan ter uenient.Homo ingrarus quafi fabula uana in ore indifciplinatoru affidua erit. Exore fatuireprobabitur parabo!a,no enim dicit illam in tempore fuo.Eft qui ue=» tatur pcccare ab inopia,Sc in requie fua ftimulabitur.Eft qui perdet animam fuam

jto prf confufione, cV ab imprudenti perfbna perdet eam,perfonae autem acceptione perdet fe. Eft qui prae confufione promittit pro amico, cV Iucratus eft eum inimicu gratis.Opprobrium enim nequam in homine mendacium , cV in ore indifciplinas torum affidue erit. Lauda t furem afliduitas uiri mendacts, perditionem autem am bo hacreditabunt. Mores hominum mendacium fine honore, cV confufio illorum cum ipfis fine intermifllone. Vos fratres admonemusprofutura hominibusinui cem indefinenter feclari in charitate Chrifti.Similiter obfecramus uos in domino, ut digne ambuletis uocatione,qua uocati eftis,cum omni humiIitate,cV manfuetu dine,cum patientia inuicem fupportantes in charitatc,foIiciti feruarc unitatem fpi ritus in uinculo pacis, unum corpus , &V unus fpiritus , ficut uocati eftis in una fpe

$0 uocationis ueftrae,unus dominus,una fides, unum baptifma,unus deus , cV pater omniuim , qui fuper omnes cV per omnia,cV in omnibus nobis. Vnicuique autem noftrum data eft gratia fecundum menfuram donationis Chrifti,propter quod di cit : Afcendens in altum captiuam duxit captiuitate,dedit dona hominibus.Quod antemafcendit,quideftnifiquiacVdefcenditprimum in inferiorespartes terraeC Quidefcenditipfeeft,cVquiafcenditfuperomnescceIos,utadimpIeretomnia.Et ipfe dedit quofdam quidem apoftoIos,quofdam autem prophetas,alios uero euan geliftas 3 alios aurc paftores cV dodores ad confummatione fandorum in opus mi nifterrjjin aedificat ionc corporis Chrifti, donec occurramus omnes in unitatem fi* dei,6V agnitionis filfj dei in uirum perfeelum,in menfura ctatis plenitudinis Chri« 40 fti,ut iarn non fimus paruuli fluclua n t es , cV circunferamur omni uento docftrinae in nequf tia hominum , in aft utia ad circumuentione erroris J de occultis enim cor* disalieni temere indicane iniquum eft,cVeum cuius non uidentur nifiopera bona, peccatu eft ex fufpitione reprehendere.Oues ergo quae paftori fuo commiflg funt, eum nec repreli cndcre nifi a recfta fide exorbitauerit)debet, nec ullatenus accufa^ repoiTunt,quiafaclapaftorumorisgIadioferiendanonfunt, quanq rede repre* hendenda uideantur. Ideo ifta dicimus,quia in fcripturis ueftris reperimus quof* dam eptfcopQf noftris in partibus a proprrjs ouibus accufatos, aliquos uidelicet ex fufpicione,cV aliquos ex certa ratione.Et idcirco quofdam efle rebus fuis expolias tos,quofdam uero a propria fede puIfos.Quos fcias ,nec ad fynodum comprouin» cialem , nec ad generalem poflfe uocare , nec in aliquid iudicare,antequam cunda

154 EPISTOLA E VSEBII PAP AE

quaeeisfub1atafunt,Iegibus poteftatieorum redintegrentur. Prius ergo oportet omnia illis legibus reUntegrari , cV ecciefias quae eifublatae funt, cum omni priui* legio (uo reft itui,cV poftmodum non fub angufti temporis fpacio,fed tantum tem poris fpacium eis indulgeatur , quantum expoliati uel expulfi effe uidentur ante* quam ad fynodum conuocentur , cV ab omnibus quibufqj fuac prouinciae epifco* pis audiatur, Nam nec conuocari ad caufam , nec dijudicari poteft cxpolia tus uel expulfus , quia non eft priuilegium , quo expoliari pofflt iam nudatus, Vnde cV antiquitusdecretS eft,ut omnes poffefftones, 8C omnia fibi fublata , atque frucftus cundtosantelitemconteftatam pracceptor uel primas poiTeflbri rcftituat.Et aiibi fcriptum habct uj :!l:c qui uiolentia pertulit,uniuerfa in ftatu quo fuerant recipiat, 10 cxqtixpoiTidet fecurus teneat.Etalibiinfynodalibus patrumdecretis,cVreguin edidis iegitur ftatutum : Redintegranda funt omnia expoliatis uel eiedis epifcos pis praefentialiter ordinatione pon tificu,cV in eorum unde abfcefferunt I oca fundi* tus reuocanda,quacunque conditione temporis,aut dolo, aut captiuitate, aut uir» tutemaioru,autperquafcunqueiniuftascaufasresecclefice,uel proprias , autfub» ftantias fuas perdidifle nofcuntur,ante accufationem aut reguiarem ad fynodum uocationem eorum.cV reliqua.Eft etiam in antiquis Ecclefiae ftatutis decretum,ut qui aliena inuadit, non exeat impunit us, fed cum multiplicatione omnia reftftuat. Vnde 6V in Euangelio fcriptS eft:Quod fi aliquid defraudaui,reddo quadruplum. Et inlegibus feculi cautum habetur : Qui rem fubripitalienam , illicuius res dire» to pta eft,in decuplu quae fublata funt,reftituat. Et in lege diuina legitur: Maledidus omnis qui i ransfert terminos proximi fui, cV dicet omnis populus, Amen.Taliaer go non prefumantur abfque uItione,necexerceanturabfque fuadamnatione. Pa cem cV non'damnS ,aut iniuftitia alicuius fectamini inuicem cV in omnes . Verita* tem autem facietes in charitate crefcamus in illo per omnia qui eft caput Chriflus, exquototum corpuscompaclumcVconnexSperomnem iuncluram fubminu» ftrationis fecundS operationem in menfura uniufcuiufqj membri augmentu cor» poris facit in aedificationem fui irteharitate.De cactero chariffirni gaildete , Bi per* fecli eftote, exhortamin/, idem fapite,pace habetc , 8c deus pacis cV diieclionis erit uobifcum .Dominus cuftodiatuoscVnunc,cV(ndieatternitatis, Amen. d a r A $» ix. CAi. 0<3obris,Conftante, c c. conceflT.

5-v) ik-5>

TERTIA EVSEBII EIPSTOLA AD EPI

SCOPOS ET DIACONES THVSCIAE ET C AM

pania?, ut non folum diligentiores fintcircaea gerenda,quaeadminu

ftratio reIigiofadefiderat,fed etiam bonis operibus in hoc feculo

fint diuites ,nc aeterno gaudio priuentur. lit nonnulla alia

de fefto inuetionis crucis,de haereticis fufcipien*

dis,dc impofitione manuu habebitis.

ilectissimis fratribusuniuerfisepifcopisperCapa niam cV Thufciam conftitutis, Eufebius. Benedictus do mi* nusdeus nofterquiper mifericordiam fuam Romanam Ec* cieilam beati Petri Apoftolorum prindpis facerdotio ditauie, nob iscp uiam monftrandam circa nos propter uniuerfalem cu* ram quaenobis proprer priuilegium eiufdemEccIefiae chari^ tasindulfit, quicohaeremusfirmitate fidei,iungamur quoque uotiua iocunditate colloqurj, quo facilius dum per IiterarS minifteria ad uos ufquc pertedimus,etiacorda ueftraad religiofum cuItS apoftolicis admonitionibus in«=

citemus,

,<

AD EPISCOPOS THVSCIAE ET CAMPANIAE, 155

citemus,cV dum dilecfiionis noftrc fpci reddimus uelut quoddam debit5,plenum circadeummonftremusaffecfium. [ungamusergodiletiiffimifratres,continuas tV h u miles preces, cV deum noftrum oris &V cordis lachry mis fupplicantes iugi de* precationepofcamus,utinliitutionecVopereilIicuiuseiremembracupimus,hae« ream us, nec unquam ab illa uia quae Chrifius efi deuio tramite declinemus , ne ab eo iufte quem nos impie relinquimus,deferamur infideles. Quod cum fuperni fa= uoris auxilioeanobis potefi ratione contingere,fiapoftolicadogmata, fipatrum madata feruamus.Dicit enim dominus nofter:Qui diligit me,fermone meum fer uabit, cV pater meus diliget eum,cV ad eum ueniemus, cV manftone apud eum fa»

ic ciemus.Et licet hxc poffint generaliter dicfia fufticcre, ut uel dedinemus errata,uel cuftodiamuscamoiica, abapoiiolistameeorfiqifuccefibnbusnouimus confiitutu criminationes aduerfus docfiores no debere fufcipere , nec peregrina iudicia fieri, nec queng alterius iudicis gfui fentetia debere confiringi. Caput enim ecclefiae Chrillus eft, Chrifii autem uicarrj facerdotes funt, qui uice Chrifli legationc fun* guntur in ecclefia , Idcirco quicquid ad eorum fit iniuria, ad Chrifium pertinet qui dixit: Qui uos audit,me auditlcV quiuos fpernit,me fpernit: cY qui fpernit me,fper niteumquimifitme.Ifiafratrcsterribiliafunt,cVoppid6diIigenter confideranda cV cauenda , cYtam propter eos qui feipfos aut cupiditate, aut auaritia , aut inuidia perdere mo!iuntur,ne in profunda labantur , aut in talia incidat mala, quam pro=

lo pterperfecurores EccIefiaeferuorumq?eiusquiiuxtaueritatisuoce oculoshaben lesnon uident.cY aures habentes non audiunt, necintelligut quae placent deo, fe* quentes in omnibus apoftolica regulam, cV pratdicantes e:us omnia confiituta ob cuftodiam epifcoporu, qui columnx ecclefix adeodicfii funt,&V caeterorum uero=» rum facerdotS firmantes cana patrum ftatuta,ftatuimus iterum cum omrtibus qui nobifcum funt epifcopis,ficut dudum decretum reperimus, uthomicidx, malefici, fures,facriIegi,raptores,aduIteri,incefii,uenefici,fufpecfii,criminofi,doIofi,periuri 8c" qui raptum fecerunt,uel falfum teftimonisdixerunt, feu qui ad facrilegos diui* nosqs concurrerunt, firnilesqjeorurn nullatenusadaccufatione ueladteftimoni* um erunt admittendi,quia infames funt 6V iufte repellendi,quia funefta eft uox eo

30 rum. Vocem enim funefta in Omnibus interdici potius qua'm audirioportet.Peri* culumergo quoddocfioribusimminet,fummoperefempercauend5eflcVdecIia nandum,cY illi funt a cuncfiis portandi cY cufiodiendi,dicente domino: Quod uni ex minimis meis fecifiis,mihi fecifiis. Prima enim falus eft recflae fidei regulas cufto dire,&V a conftitutis patrS nullatenus deuiare. Nec poteft domini noftri lefu Chria fti prae termitti fententia dicentis:Tu es Petrus, &V fuper hanc petra ardificabo eccle flam meam, Et hxc quae dicfia funt, rerum probantur effecfiibus,quia in fede apo* ftolicaextramacula fempcreft catholica feruata religio. IdeochariflimicV uosiua xta fancta fcripturi difcite bene facere &V mala declinare, cV patrum regulis imbui, ficutfcriptS eft:FiIi fi habes bene fac tecS, cV deo dignas oblationes offer . Memor 40 efto quonia mors no tardat, cV teftamentS inferorS,quia demonftratS eft tibi. Tc * fiamentS huius mundi morte moricf . Ante mortc benefac amico tuo,cV fecundS uires tuas exporrigens da pauperi. No defrauderis a die bona,cV particula boni do ni no te prctereat. Nonne altjs relinquis dolores 8C Iabores tuosrln diuifione for« tis da &Vaccipe,iuftifica anima tua. Ante obitS tuu operarc iufiitia,quia no eftapud inferos muenire cibS.Omnis caro ficuc fenS ueterafcet, cV ficut foIiS frucftificans in arbore uiridi. Alia generanf ,cV alia defjciunt.Sic generatio carnis cV fanguinis alia finitur,6V alia nafcif .Omne opus corruptibile in finc deficiet, cV quiillud operatur, ibit cS 1 pfo.Et omne opus elecfiS iuftificabif ,cV qui opcra f illud honorabitur in illo Beatus uir qui in fapietia fua morabitur, cV qui in iufiitia fua meditabi t , cV in fenfu cogitabitcircumfpedionedei, Quiexcogitatuiasillius incordefuocV inabfcofis

1$6 EVSEBIIPAPAEEPISTOLA

illius intelligcns erit,uadens pofl illam quafi inueftigator ,& in utjs illius confiftes» Qui refpicit per feneftra eius,cV m ianua iliius audiens.Qui requiefcit iuxta dcrriS lHiUS , cV in pai ietibus iSlis figens palum.Statuit cafula fuam ad manus illius,cV rc* quiefcunt in cafula iilius dona per aeuu.S tatuet filios fuos fub tegminc illius, cV fub ramis illius morabitur, protegit fub ramis illius a feruore, cY in gloria eius requie* icet.Q_ui timet dominS faciet illud, cV quicontines efl iuftitiac apprehendet illa,fcV ob uiabit illi quafi mater honorificata, dC quafi mulier a uirginitate fufcipiet illS. Cl babitillupane uita:8c"inteIle<ftus,cVaqua fapientix falutans potabit iliu.Etfirmabi tur in ilIo,et non flectet,et continebit ill5,cV non confundetur, cV exaltabit eum a* pud proximos fuos, cV in medio ecclefia: aperiet os eius, cV implebit eu fpiritu fapi ic» entiae cV intelledus, cV ftola gloriae ueftiet illS, iocunditate & exultationem thefau rizabit fuper ilIum,cV nomine aeterno ha-reditabit illu.Homines fiulti non appre* hendent illa,cV homines fenfati obuiabut illi , homines fiulti no uidebSt illam.Lon geenim abeftafuperbiacVdoIo. Virimendacesnon erut illius , cV uiri ueraces ia uenient in illa, &C accefium habebunt ufque ad infpedione dei. Non eft fpeciofa laus in ore peccatoris , quonia adeo perfetfta eft fapientia. Sapietia enim dei ftabil laus,cV in ore fideli abudabitjtV; domtnator dabit eam illi.Non dixeris per dominS abeft,qua:oditno feceris,no dices illemeimplatauit. Non enim neceflarrj funt illi homines impfj.Omne execramentu crroris odit deus,cV no erit amabile timetibus eum. Deus ab initio confiituit homine , cV reliquit illS in manu confilfj fui , adiecit z» niandatacVpra:ceptafua.Siuoluerismadata,conferuabutte,cVinperpetuufidem placitaferuare.AppofuitibiaquamcVigne,adquoduoluerisporrigemanum,an* te homine uita cV mors,bon5 cV malum,quod placuerit ei,dabitur illi, quonia mul tapatientiadei,cV:fortisinpatietia,uidensomnes fine intermifiione. Oculi domia niadtimeteseum, cVipfecognofcit omneoperamhominis. Neminimadauitims* pie agere,cV nemini dedit fpaciu peccadi. Non enim concupifcitmultitudines fili* orum infideliS cV inutiliu. Ne iocSderis in filfjs impfjs fimultiplicent, nec obiecftea ris fupcr ipfos,iinoll efi limor uei cum iilis. Non credas uita&tffotS,tY non refpexe ris in labores eorum.Melior eft enim unus timens deum,c{j mille filtj impfj.Et utile morifmefiIfjs,quam relinquerefiliosimpios.Abunofenfatoinhabitabitpatria, jo fcV a tribus impfjs deferetur. Multa alia uidit oculus meus, & fortiora horS audiuit auris mea. In fynagoga peccantiu m exardebit ignis,in gente incredibili exardefcet ira, Non exorauerSt propeccatisfuis aniiquigigantes,)quidefiruxerSt confiden^ tes fuac uirtuti, cV no pepercit peregrinationi iiloru,fed percufiit eos , cV execratus eft illos pras fuperbia uerbi illorS.Non mifertus eft illis tota gentem perdes, cV ex« collentes fe in fuis peccatis. Et ficut fexcenta millia peditS , qui cogregati funt in du ritia cordis fui.Et fi unus fuiflet ceruicatus, mirS fi fuiflet im munis. Mifericordia e= nim cV ira eft cum illo potens exoratio , cV effundens iram fecundS mifericordiam fua.Sic correptio iilius homines fecundu opera fua iudicabit. Non effugiet in rapf* na fua peccator , fcV non retardabit fufterentia facientis mifericordia. Omnis miferi 4« cordia faciet locS unicuicp fecundum meritu operum fuoru , cV fecundS intclicclu peregr inat ionis. No dicas a deo abfcondar , cV ex fummo quis mei memorabiturC in populo magno no agnofcar. Quae efl enim anima mea in tam immenfa creat u= nt Ecce ccelS cV cccli ccelor5,abyflus, uniuerfa terra,cV quae in eis funt, in confpes duiiliuscomouebunt , motesfimul cVcoiles & fundameta terrar. EtcSconfpexe rit illa dcus, tremore cocutient, cV in omnibus his infenfatu efl cor. Et omne cor in celligitur ab iilo , cV uias illius quis in telligitr E t procella qua nec oculus uidit I iomis niscN am plurima opera illius funt in abfconfis, fed opera iuflitix illiue quis enarra bit, aut quis fullineb 1 t:L arge enim efl teflamentS a quibu fd.l , cV interrogatio ho^ minu in cofummatione ert. Qjii minoratur corde, cogitat mala , cV uir imprudens

>4

AD EPISCOPdS THVSCIAE ET CAMPAHIAE; lp

fcV errans cogitat ftuIta.Omnis ergo fratres fermo malus de ore ueftro no procedat fed fiquis bonus e(t ad edificatione opportunitatis,ut det gratia audietibus.Et no lite cotriftare fpra ianclu dei,in quo fignati eflis in die redeptionis. Omnis amari* tudo ,cVira,cVindignauo,cVclamor,cVblafphemia tollatura uobiscuomni malfe tia.Efiote aute inuicem benigni,mifericordes,donates inuice ficut & deus in Chri* flo donauit uobis.Eflote ergo imitatores dei ficut filrj chariflimi, fcV ambulate in d i* leclione , ficut fcVChriftusdilexitnos,fcVtradidit femetipfum pronobisoblatio^ nem fcV hoftia deo in odorefuauitatis. Fornicatio autem cV omnis immunditia,aut auari tia,nec nominet in uobis, ficut decet fanclos,aut turpitudo , aut ftultiloquiu,

10 aut fcurrilitas, quae ad rem non pertinet, fedmagis gratiarum atftio, Hoc enim fci« tote i ntelligen tcs, quod omnis fornicator aut immudus,aut auarus (quod eft idolo rum feruitus) no habet haereditate in regno Chrifti fcV dei. Nemo uos feducat ina« nibus uerbis. Propter harc enim uenit ira dei in fllios diffidetiae . Nolite ergo effici partidpes eoru. Eratis enim aliquado tenebrae,nunc aute lux in domino ut filtj Iu« cis arnbulate. Frudus efh lucis eft inbonitate, fcV iuftitia,fcV ueritate,probates quid fit beneplacitu deo, tV nolite comunicare operibus infruduofis tenebrarum,ma« gis aiite redarguite.Quae enim in occulto fiunt ab ipfis, t urpe eft dicere.Omnia au tem q uae arguutur a lumine manifeftatur ; omne enim quod manifeftaf , Iume efr, Propter quod dicit:Surge qui dormis,fcV exurge a mortuis, fcV il lu minabit te Chrfc

*o ftus. Videte itaqj fratres quomodo caute ambuIetis,non quafi infipientes,fedut fa pientes,redimetes tempus,quonia dies mali funt, propterea nolite fieri impruden res,fed intelligentes qus fit uolutas dei.Et nolite inebriari uino, in quo eft luxuria, fed <m plemini fpiritu fanclo Ioquetes uobifmetipfis in pfalmis et hymnis in cordib» ueftris, domino gratias agetes femper pro omnibus in nomine domini noftri lefu Chrifti deo fcV patri,fubiecli inuicem in timore Chrrffti. Crucis ergo domini noftrl IefuChriftiquae nuper nobis gubernacula fandae Romanae ecclefia: tenentibus quinto nonas Mafj inuenta eft,in praediclo calendarg die inuetionis feftii uobis fo* lennitercelebraremfidamus.SimilitercVhgreticosomnes cjuicfiqjdeigratiacouer tunf , in fandae trinitatis nomine credetes baptizati funt , Romane_ ecdefic regula

jo tenentespermanusimpofitionereconciliariprxcipimus.Manusimpoiitionisfas cramentumagnauenerationetenendueft,quxabalfjsperficinopoteft, nifiafum mis facerdotibus. Nec tepore apoftolorn ab altfs g ab ipfis apoftolts legif aut fcitur peracta effe , necp ab altjs ( ficut iam diclii eft) q ab illis qui eoru Iocu tenent,unqua perfici poteft , aut fieri debet . Nam fi aliter prarfumptu fuerit , irritum habeatur fcV uacuff ,nec inter ecclefiaftica unq reputabitur facrameta, De cetero fratres gaudere fcV exultate in domino, u t fancli fpiritus gratia illuminati fcV cofortad , uos ueflroscn adpafcua aeternae uitxperuenireatcpperducere adminiculante domino ualeatis. Gratiadomini noflri lefu Chrifli fcVcharrftasdeifcVcomunicatio fpiritus fancli fit fempercuomntbusnobis, Amen. data vin.CaIen.Sept.Conftante.C.cofuIe.

lo

EPISTOLA AEGYPTIORVM P ON

TIFICVM ADMARCVMPAPAM

proexemplaribusNiceniConcilij,quia rf /3

Arriani eorii exeplaria incederat,

»^s A N c T o cVapoftoIicicuIminis ueneradodominoMarcofandf Romanae cV apoftolicae fedisatqj uniuerfalis Ecclefiai papae , Atha» nafius fcV uniuerfi Ae gyptioru epifcopi. Ad uos perueniffe no dubi tamusquanta cVqualiaabhaereticis , fcV rnlfxTme ab^Arrianis quod diepatimur,quonia in tantu ab eis perfequimur , ut etta uiuere nos taedeat,Nam inftati tepore fubito cV infperate tn nos irruetes,noscp

</j"

«yf ,EPISTOtA AEGYPTIORVM PONTIFrcVM*«

iuxfaprafc-cptudomini, quiait,fi uos perfecuti fuerintin unam ciu/tate, fugiteifi aliam : fugiedo propter cladem populi decl!nates,nos comprehedere no ualuerut, Xed omnia noftra depopulati funt,in tantu em noftra uafiauerur, u t nec libros,nec ueftimenta ecclefiaftica,aliaq) ornameta,nec reliqua utenfilia nobis dimitteret.Li» bros uero noftros ufqj ad mtnimu incendetes , nec iota unum relinquetes propter ueritatis fide Nicena iynodu , qua derus cV populus imbuebatur , S>C maximeiam imbutierant,tncontumelia nofte%cVomniu^hriftianoru,incenderut. Quapro* pter precamur pater beatifiime, quia no dubitamus apud uos plenaria effe Nice* ni Conciltj exemplaria, ut nobis illa quae fandae recordationis pratdecefforis ueftri Sylueftri fuerunt,fub tuta mittatis ftipuIatione.Nam quando praedidae fynodo cu ip beatacmemoriaeAlexandrodignodeopontificenoftro,ideft,A!exadrin5magns ciuitatis epifcopo in diaconatus interfuimus officio, fub noftrcj pre/entiae teftimo? nioperbeatosuirosVidore, Vincentiu presbyterosapoftolice; fedis apocrifarios miffafuntpracdiclopapaeSyluefirocumaftipulationefubnexacapitulalxx. Sane prefentibus nobis Ixxx.capitula in memorata tractata funt fynodo,xl.a grecisgrg ca lingua atdita, &C xl.a Iatinis fimiliter Iatina sdita lingua : fed uifum eft trecetis de cem cV ocflo patrib.in praedido fanclo fpiniu repletis Cocilio cogregatis, cV maxif meiamdic!toAIexandro,cV:apoftolica:fedisapoenfarrjs,utx.capitulaadunarens tur,alrjs atqj cogruis in locis infererentVt ad forma LX.difcipuloru uel totstis orbis terr* hnguaru, Ix.tati cV tam excelletis concilij fieret capitula, quae omne Chriftia* 2* noru informarct orbem, cV omnes fub facerdotalicV Chriftiano nomine degentes pna fides, SC una facerdotalis atqj clericalisregeret norma, nec quifcj a fuo diflides ret capite. Nuncergo, ut praedidtu eft,inimici fancfte dei ecdefiae,cV maxime Arria ni iquibus quotidieexpugnamur, conterimur, cVopprimimur, praefata Ixx.Ni* ceni Conciltj capitula qijae de praefata fynodo iam facfta,iubete domino meo Ale* xandro,decretoomniuepifcoporuattgli,quafetiacoramomnibusreciiauiatquc tranfcripfi, funtigne cobulla , optamus uta ueftrae fancftae fedis ecclefieautoritate

qugcftmater5icaputOmn!lJfnB<-c!efi'3r5,ca-adcorrept!one8^recrcauonefideIfa um orthodoxoru percipere per prefentes legatos mereamur. Vere nouimus apo* ftolatus ueftri cor gratia fancfii fpiritus in tantu efle accenfum , ut omnibus oppref* ja fis fuccurratis, quanto magis nobis quilicet exiguiordinis ,tame ueftri fumus,uo= biscp obedientes,cum omnibus nobis comiffis,cV effe femper uolumus.Ideo decet cVoportetuosnobishaec qua-rogamus,cValiaque^eceflariaiuxta fapientia quii uobis praeftitit altiffimus efle cognoueritis , abfq? tarditate praeftare, ut tanta; mife* riae fqualores a fidelia metibus detergatur, cV quafi uulnus corpori infixii aditu tan tae nvferia: obferato , falutari curetur antidoto , ut diuino freti iuuamine, ueflraqj autoritate atcp auxilio roborati, aduerfantiu tergiuerfationes euadere ualeamus, atqjincofufo uultunofraudecuiufqperculfi affiftere £terno iudici mereamur,et uoceaudire Chrifti, Euge ferue bone et fidelis,quiafuper pauca fuifti fidelis,fupra multa te coftitua, intra in gaudiu domini tui.

'3^RESCRIPTIO MARCI PAPAE DE MIS

,.d5Z SIONE CAPITVLORVH NICENI CONCILII ATHA

nafio SC omnibus Aegyptiorum Epifcopis .

j o M i Ni s uenerabilib.fratribus Athanafio,c¥uniuerfisAegyptio rumEpifcopis,MarcusS.Ro.EccIefi?epifcopus.DoIeofratieset nimiacontriftorfuperaffliclioneueftra, fed oppid6c5foIor,quod j ucnto agitata non eftis harundo,fed rcctiin fideinteromnes pros \ cellaru 8C turbinu coIIuctati5es inceffanter perduratis. Leiftis ergo -'frat. ueftraliteriSjiiigorc coftantic queolimnoueramus,agnouid

faARCt PAPAE EPISTOtA, Z$£

rhus,coAgratuIantesuobisquodadcuflodiend5gregempaftoraIecuramuigilat* ter i nfequimini , ne lupi quiiub fpecie ouium fubmtrarut,beftiali faeuitia (uppiices quafqj dilacerent, qui non ad hoc fubintrarSt, ut aliqua corredione proficiant,fed uteaquaefuntfanacorrumpant. QuaproptermoneocVhortor dilectionem uea ftra m,ut bonu quod incepiftis adminiculante diuina gratia ufcp in fine perducere fatagatis,ueritatisuocemonente;Beatusquiperfeueraueritufq?infinem:undee« nim beata perfeuerantia nifide uirtute patientiaer Nam iuxta apoftoI5,omnes qui uoluerint pie uiuerein,Chrifto perfecutione patienf :quae non in eo tantu compu tanda eft, quod contra Chnftiana piecatem,aut ferro,aut ignibus agif ,aut quibuf=

jo cuncp fupplicfjs cum perfecutionu faeuitia fuppleant , (ed diiftmilitudines moru cV comumacie. inobedientiu , cV malignaru tela linguarQ,quibusqj conflidationibus comunia femper membra pulfanf, ita ut nulla piorS portio a coflidtatione fit libe» ra,periculis nec ocio careant nec Iabore,nam hec 8C omnia incrementa probabiliS ftudiorS.cV in eis ufcg in finem perfeuerantia, a tcj? bonc uoluntatis incrementa,ad Chrifti gfatia (emper fut refereda, ut in omnibus que_ agimus deus omni perfecle laudef tepore, Oe capituIorS nancp uerorS Niceni cocilrj,quibus nos interfuifle li teris ueftrae fraternitatis fignincaftis,a' noftris qui tina nobifcfi interfuerunt diligen tioribusrequifiuimus coIIocutionibus,qui ita ut ueftrae teftatae funt Iiterae,omnem nobis ordine expofuer unt , cV ueftram epiftolam per omnia ueram efle teftiftcarf

£o fun t, non ux nos aliqnid finiftru ueftra ex parte arbitraremur, (ed nos tV uos illosqj abfqj ulla in pofterum titubationeunum fentireoptaremus,cVfanda Romana ec clefia qua: femper immaculata permanuc, cVdomino praeuidente , cV beato Petro apoftolo opp m ferente in futuro manebit,fine uila hsereticorum infultatione firma fcV immobilis omni tempore perfifteret.Hisita peradis diligenter requiretes in fan do noflrae cV apoftolica? fedis fcrinio eade quae fandae recordationis pracdeceflbri meo Sylueftro funt direda,feptuaginta (ut fignificaftis) capitula illefe tnuenimus.

Ipf» enim uobis propter autoritatc er fubfcripcione tantorum patru &C eius magni concilij minime mifimus, fed pertadem coram apocrifarfjs ueftris alia fimilia eun* dem numerir eademqj uerba, 8C ipfam fubfcriptione continentia, uobis refcribere 50 cV fub certa ftipulatione cV confirmatfone mittere curauimus. Et quis eft qui fratri busfuis talianegare audeatc' Nam non negligendanobishaecperfaneli fpiritus gratiam dominus docuit ,fed fideliter exercenda cV fratribus cotradenda $C docena da diftribuit.Hgc apoftoloru uiua traditio,hex eft uera charitas que_ prasdicada eft, 8C preripue diligeda ac fouenda,atq? fidudaliter ab omnibus teneda:he_c (ancla cV apoftolicamateromniu eccIefiaruChriftieccIe(ia,queper omnipotetisdeigratiad tramiteapoftolicgtraditionisnun6^errafleprobaf,necharreticorSnouitatibusde prauadafuccubLiit,fedutinexordionormafideiChriftianepercepitabautoribus fuisapoftolorSChriftiprincipibus,illibatafinetenusmanet,fecundSipfiusdomini faluatoris diuina pollicitatione, qui difcipulorS fuoro principi (n fuis fatus eft euan 40 gelfjs : Petre,inquiens, ecce Satan expetiuit ut cribraret uos ficut qui cribrat triticu, ego aSt pro te rogaui utno deficiat fides tua , 8C tu aliquando cofirma fratres tuos. Cofideret itaq; ueftra excellens prudetia quam bonS fit fuperfiftere in difpenfatio ne uobis credita,cVin fide reda,atcp hereticis cV acmulis Chrifti repugnare,cV nun qua a ueritatis tramite declinarr ,quonia dominus et faluator omniu cuius fides eft, qui pro nobis mori non dubitauit,cV proprio nos fuo redemit fanguine,qui fidem beati t|pri no defeclura promifit.cV cofirmare eS fratres fuos admonuit,quod apo ftolicos pontifices meg exiguitatis praedeceflbres cofidenter fecifle femper cunctis eft cognit5,quoru cV pufillitas mealicet impar fit cV infirma, pro fufcepto tame diui na dignatioe miniflerio, pediffequa cupit exiftere: ue efn erit nobis q huius minifte nj onus fufceptS habemus, fi ueritate faluatorisnoftri lefu Chrifti, qua apoftoli pre dicauerut,prcdicare neglexerimus ; uf erit nobis fi filentio ueritate oppreflerimus,

Y 4

tfo

ATHANASII EPISTOLA

H I5f

.n

qui erogare fiummularfjs iubemur, id eft C hrifi ianos populos (mbuere fcV docere. quid inipfius Chrifti futurodiduri fumus cxamifie3fi!ermonis eius ueritate cofun dimurpr^dicarerquideritdenobiscSdecomiflisnobisanimabusjcVdeofTiciofu fcepto ratione iuftus iudex Chriftus deus nofter diflrict a exegeritddeo fratres bor tor dilcclione ueftra, obteftor 8C m oneo ,ut qua debetis cV poteftis folicitudine uigi letisad inueftigandos hxreticos cV inimicos fandae dei ecclefiae, cVa fuismentibus ne peflis haec latius diuulgef ,feuericate qua poteftis pro uiribus extirpetis : quonia ut habebit a dco digne remunerationis premium qui diligentius quod ad faiutem com mifla? ilbi plebis proficiat,fuerit executus.ita ante tribunal domini de reatu ne gligentise fe non poterit excufare quicunqj plebem fuam contra facrilcgc perfaafio »0 nis autores noiueritcuflodire.Data xx.CaIendasNouembris,NepotianoetSe* cundo inris clanffimis confulibus,

EPISTOLA ATHANASII ET AEGYPTIO

RVM EPISCOPORVM AD LIBERIVM PA»

pam, de oppreflionibus Arrianorum. omino beatifs. cV honorabili fandopatri Liberiopapar Atha» nafius, cV uniuerfi Aegyptiorumepifcopi,in unum fynodice apud Alexandriam cogregati. Veftrac beatiftlma: paternitatis iura penes deufuntmanifefta, dumpr^Tauom^busfcilicetapoftolicis^cVdos *0 drinis uerat fidei cultura uniuerfa repleta fit ten a: per diufnor 5 ca* men eruditione eloquioru ueftra inftruete admonitione exhortato ria fuperatdtficat orthodoxa Chrifti ecclefia apoftolica infticutione fundata , cV a ft* delibus patribus firmiiftmc roborata,ad quaomnes beatiftlmi apoftoli pari hono* ris etpoteftacts cofortio prediti popuIorS agmina couertcntes.pie fandeqj de tene bris ad lume,de lapfu ad ueram fide,de morte ad uica homines diuin e_ predeftinatio nis gratia preceptis ac monttis perduxerSt,quoru fanclorum apoftolorS ueftra fra ternitas honor sda feques iner ita,et perfcdius irnpies cxepis,cccieiia dei morn pro bicace,ec atftuu fanclicate codecorat,c¥ flde facra chriftianis moribus uiges,qu£ fie* ri deo placita precepit ftudrjs potificalibus indefineter operat cV perficit,feruas le* 30 gis diuinc madata, quia no Iegis auditores iufti funt apud deu, ficut narrat apoftoa lus,fed faclores Iegis iuftificabunf.Nos efft hec meditari cupietes,et ea quga fanela fede ueftra apoftoIorS,eor5cp fucceflbrS predica tione fufcepimus, atq* que_ in Ni« cena fynodo roborata cognouimus pracdicare,et ArrianorS blafphemias,a*tcp alio rS h cre t icor 5 repellere cupientes qtidie ab his perfequim ur, cV danationi tradimur a tqj morti dcflinamu r.Qua de re precamur,ut ueftris exhortacioibus,ca per uos q? tV per apocrifarios ueftros adiuuemur, ne dS illi crefcunt cV nos minuimur, uera tl des deftruat,et eorS h a rcfis ultra fide noflra crefcat: quonia timemus, ut poftcjj a» budaueritiniquitas,refrigefcat charitas muItorS.ProquaremuIca ueftrg facraedo <ftrine_ tam apud deu q apud cuclos fidelcs merces et laus repofita efi,{i ueftra hec re 40 cenfet autoritatelnoftra em fidemqua a fandis patribus accepimuset tenemus acqj docemus fubter inferuimus, utfialiquisuobis aliternoscredereaut docere,autac=» cufando , aut muflitando retulerit , uel detrahendo fcripcis mandaueric , per hanc manifefle nos ita credere et docere agnofcatis. Credim us nan$ in unS deum patre omnipotentem,otnni5 uifibiliu necnon inuifibilium fadtore , cV in unum dominu noftru lcfum ChriftS filium dei natS ex patre unigenitS,hoc eft, ex fubftati^atris, deum ex deo,Iumen ex lumine,deum ueroex deo uero,natum,non creatum,ho« moufion,hoc eft, eiufdem cum patre fubftantiar, per quem omnia fada funt, cce* Jeftia.terreftria.QuipropternoshominescVpropternoftram falutemdefcendic deccelis , cVincarnatuseft, cVhomo faclus,paffus eft,fcV refurrexit tertia die,afcen dit in ccclu,uenturus eft iudicare uiuos cV mortuos.Ec in ipiritS fanclu, Eos aut qui

dicunt

A D t I B E R I V M P A P A M. Ui

dicunt,erat tempus quando no erat, 8C priufqua nafceref non era t, cV quia ex nul lis fubfiftentibus fadus eft,aut ex aiia fubftantia uel effen tia,dic3t efle trepton,ho£ eft.couet -tibilcatqj mutabile filiSdei;hosanathematizat catholica 8C apoliolica eo> defia. Hanc uenerabile fidem trecenti quide decem 8C odo patres agnouerunt, & amplexirunt,cVcofonantescVunanimesfcriptisexpIanauerut.Sedmodoquonia cotra hatc (ut nofiis) talia exurgut, qualia no debent,uenitc 8C nos dilecliffimi fra- tres cu deo defcendamus ad uifitatione,id eft, inquifitione fermonu eorum,cV con fundamus per approbatione ueriffima ibidem Iinguas eoru eleuatas conira fcien* tiam unigenitifilrj dei,et iniquitate in altitudme humanitatis eius loquetes,difrum

lo pamus uincula eoru per gladiil fpirituale, quod eft uerbu dei,£Y prorjciamus a no* bisiugumipforuperexpugnatione profanifenfusillorS.Tuncenim ipfe quocp dominus irridebit eos, cV fubfannabit,cV tunc loquef ad eos in ira fua,cV in furore fuo conturbabit eos, fecundu beatum Hieremia dicens : Falfo prophetae ifti uatici* nanf in nomine meo,no enim m ifi eos,cV non precepi eis,necp locutus fum ad eos uifione mendacem,c¥ diuinatiene cVfrauduIentia dC fedutfione cordis fuiprophe tantuobis.Ideohgcdicitdominuscleprophetisquiprophetatinnominemeome* daciS : Erunt proiedii in ur/s Hierufaie, 6V coculcatio omniu pie confitentiu me,5C non erit qui fepeliat eos . Nemo enim ab/condere poteft quibufda fnbreptionem comentitr/s, ficutinec foltjs ficiantiquis tran/g.relibr prxcepti Adapotuit, quiper

2o propriamlingua inuerecundenudaf ,Iaqueuscm ftJ<-tisuiroIabiaeius,cVcaptus proprtjs fermonibus,cY opera manuu e i us,retr ibutio auilabiorum eius dabitur ei dC impietatis reprehenfio. Arguam te,inquit,8C fiatua contra faciem tua,exiftima* fti inique quod effem tibi fimilis . Propterea ficut dicit dominus ad Gedeon, depo* namus eos adaqua uerac difcretionis , 8C probemus eos ibi regulari examinatione inidipfumpronos corruentesperollenfionem praui intellecluseoru, utrumne fint apud eos fapientes diuini uerbi fcientia ignorantes,quonia dicentes eiTe fe fapi en tes ftulti facli funt, et mutauerSt gloria catholicg ecclefie propria nouitate et uo« !un ta t e. fiue per ea quse illicite in eius defenfione gefta funt, heretica turbulentiarr» introducentes, illudcopetenter ad nosretinentes quodbeneadlefum filiS Siracb

50 dicftu eft: Vfy ad morte certa pro ueritate, 8C dominus pugnabit pro te. Huius rei gratia uniuerfalis uobis in Chrifio lefu comiffa eft ecclefia,ut pro omnibus Jabore tis,et cuncftis opeferre nonegligatislquiadS fortis armatus cuftodit atri5fu3,in pa ce funt omnia qu£ poffidet.Ideoqj tata urgete neceffitate fummopere coprimite ue ftrafummaautoritateinfeftos,releuateoppreflbs,utabfqjgrauidamno,opitulan te facultate,ipfi gratater omni tempore facriflcare mereamur illefi. Et fubfcriptio: Aeterna te feruet diuinitas per multos annos fanrjtiiflme patrum pater. Amen.

LIBERII PAPAE AD ATHANASIVM ET

AEGYPTIORVM EPISCOPOS EPISTOLA, IN QVA FI-

4«> demeorumcornmenda^&facrsefcripturaeteftimonrjsinntxus, [3^ p^9^

aduerfus Arrianos herarticos animat.

I (leclifflmo fllio A thanafio, cV omnibus in unS cogregatis,cY de tr i*

Q nitatis fide recle fentietibus A egyptiorS epifcopis, Liberius pap a .

I Olimet ab initio tanta percepimus a beato Petro apoftolorSprinci

I pe fiducia , ut habeamus autoritate pro uniuerfali ecclefia ad reda

I defendenda fidem, quatenus nulli liceat ftatS fantfte ecclefic como

uere ad laefioncm rccte credentiS abfcp fui periculo honoris.EpiftoIam fiquidc ue*

ftram nobisq? direclam ante nos recitarifecimus, tribulationes cV perfecutiones

quas pro recta fide patimini intelleximus , Super quibus 8C nos una uobifcum

codolemus,

X&. LIBERII PAPAE EPISTOtA

condonemus.&laborare prouobis utpaterprofilrjs parari fumus.Fidermuero Niceni cociltj in eadc epiftola recfta reperimus , fuper qua QC deo gratias ubernmas retulimus, pro qua no folummodo perfecutiones £¥ paffiones fuftinere uobiifcu pa rati fumus ,fcd etia ii ncceffe fuerit,mori pro Chrifti nomine, inquamu noftrra finit fragilitas, n5 refpuimus. Igif predidu fanclum conciliu (ut Iegimus)definium Nice num, aliafidem nullilicere proferre, aut confcribere, uel coponere,aut fape:re,uel docere alit er, nec quicqua in fide fentire.aut proferre,quod his patru regulis poflit obuiare. Qui aut prarfumpferit coponere alia fidem, aut proferre, docere,uieI tra* dere altud fymbolu ad uiam ueritatisconuerti defiderantibus de quaeunq? herefi, uel ex Iudxis, uel ex paganis Chriftianos fe fieri uolentibus, hi fi epifcopi fuiertnt, 10 aut clerici3alienari quide epifcopos ab epifcopatu, cleros a clero. Si uero moinachi, aut laici fuerint, anthemate feriri , Proteftatur ctenim beatus apoftolus dicems : Si quis certat,non coronatur,nifi Icgitime ccrtauerit. Et iteru dominus ait: Qun aute perfeuerauerit ufqs in finem,hic faluus erit:uidelicet certaminibus facns propofitis nobis pro defenfione catholicx ecclefiae , magnaq? falute ex hoc fperata ab ©mniu bonoru datore deo.No deficiant manus noftr? dilecuflimi fratres per occafione cu iuslibet,defidia diffolut? , fed forteseffkiamur per gratia domini atcp uirtute poten tie eius quonia perfecit pedes noftros tanquo ceruorG,8<: fuper excelfa firmiius fta tuit intdletfus fummx eius hiananitatis propter noftra falutem.maxime tamtu ha bentes impofita fanfloru tcRium nube.Deponetes ergo omne pondus,&: ciircum». *o ftante aduerfarioru no*rtate,per patientia curramus,afpicientes in autore fidei, 5C c5fumma»r2kfum,qu'taPropofitonobfaproP«eUmnegotio,^ fue ueritatiscon Jonet,Ioquente in nobts atqj prohibente magnalta fidei per doclri nam fanclortf patru quos aduerfarrj calumnianf quotidie. In prophetis nan qj ha* beturPropter Sion no tacebo, c¥ propter Sion non quiefca, donec egrediatur ut folendor iuftus eius,&: faluator cius ut lampas accendaf . Profeclo catholica eccle* fla a«c uera coftftit Sion.cV ciuitas Chrifti cceloru regis per tot annorg fpatia expti enata ab auerfantibus uerbafidei,qui neq? deu timent, neqj homine reuerenf ,fed tncaffum perducentibus pias dC canonicas de hoc uerbo dodrinas , dum ad uerfis tantiscn fcripto c¥ fine fcripto coteftationibus inuitati fuiffcnt corrigerepropriam, 50 ec fepelirehxrefim.ficuti&perameriore cogmtionem luculentius demonftratu cft tam per libellos quam per fuggeftiones reuerendiffimoru facerdotu , cV uene* rabilium abbatu,apoftoIo protettante nobis,ut hominem hgreticu poft primam et fecundam correptione euitare debeamus , fcientes quia huiufmodi fubuerfus eft, cV delinquit proprio iudicio condemnatus , nullo modo oportet nos deinceps tace re aut quiefcere, ne quomodo iniqui iudicemur odibilem deo pacem ampleden* tes: quoniam fcriptum eft, Zelauiin peccatoribus pacem peccatoru uidenslcVdi* catur etiam de nobis,Sacerdotes mei contempferunt legem meam, dC pollu erunt fanduaria mea, inter fandum dC prophanu non habuere diftantiam, inter pollu* tum fcV mundum non intellcxerunt: fed confurgere in deo,8c" confiftere prompte 4« ei , cVinduentes arma fpiritus aduerfus malignantes contrafidem eius, utappro* bemus fpiritus fapienter,ideft,uerbaeorumfiexdeofunt. Scriptumeftenimin Hieremia : Probatorem dedi te in populo meo robuftum , fcies SC probabis uiam eorum.Multa nanque nobis neceffaria eft uigilantia, cV tanta diuinae fapientiac ri* matio quae occulta tenebrarum reuelat ad requifitionem huiufmodi rei, cV fcrutae tionem,quonia latet quodammodo cV abfcondif ,uixqj coprehenditur,do!ofa exu ftens maliria,pro eo quod fibi pietate callide blandiaf ,ut ualeat fcrutantiu mentcm latere.Quod utiq? fciens beatus apoftolus ait : Nam huiufmodi pfcudoapoftoli, bC operartj fubdoli transfigurant fe in apoftolos Chrifii.Sed non mirum.quoniam 6C ipfe Satanas transfigurat fc uelut angelus lucis; S>C ideo non mir um,fi miniftri eius

AD AEGVPTIORVM PONTIFICEJ. 16$

tranisfigurafur uelutminiftri iuftitiae, quoniam finis fecundum operaeorum,fed fcV d oiminus in hoc pracmuniens nos , ait : Attendite a falfis prophetis qui uen iunt ad u o s in ueft imcntis ouium, intrinfecus funt lupi rapaces,a frudibus eoru cogno fcetis eos.Ergo in idipfum ex toto cordereferentes anteomnia fuper tali qu;vltio= ne deprecatione,cV dicentes cum Dauid:R euela oculos meos,cV cofiderabo mira bilia cie lege tuatluccrna cnim pedibus meis uerbum tuum domme,cV lumen femi tis me:is:quo nifi ipfius efl(ficut ait beatus Daniel propheta) fapientia,fortitudo:dat fapiemtiam fapientibus, cV fcientiam intelligentibus difciplina. Ipfe reuelat profun da cV abfcondita, cV nouit in tenebris conflituta, cV lux cum eo eft. Quia fapientia

fo inqui t,cV fortitudinem dedifti mihi,cV oftendifti mihi quac rogaui te.Cum opera di uina uniufcuiufqj perfonac defcripta,eorum qui pro nouftatis commento accufati fun i de uenerabili noftro fcrinio obfecundanubus , cV nobis ordinabiliter ofteren ubus.pfblcrtiusintcndamusjitautquihaccprefumpfcrintpracuaricar^primumqui dem fubiaceant iudicio terribili omnipotentisdei,deindeautem qualemcunque regaliemindignationemrcuereamurjperquamquidemfieptfcopiautclericifunt, afuifacerdotfj,fiueafufcIeri ordjnemodisomnibusexcedant. Siautem mona* chi fun t,fegregentur dC alieni fint de fuis locis.Si autem dignitatem, aut cingulum, aut rnilitiam habeant , nudentur de eis. Sin autem funt priuati , fi quidem nobiles exifiunt fuarum fubftantiaru profcriptionem patiantur.Sin autem ignobilescon»

Xo fiftunt,nonfolum incorporenerberentur, fedexilioperpetuocaftigentur, utom nes tiimoredei compreffi , cV cominata eis digna fupplicia, reuerentes immobilem cV fin c turbatione pacem fanclarum deiecclefiarum cuftodiant , Data odaua Ca= lendairumlunrjjAfcIepiocVDeodatoiin. cc.confu,

EPISTOLA AEGYPTIORVM PONTI

FICVM AD FEHCEMPAPAM DE

infeftationibus Arrianorum.

Omino beatiffimo cV honorabili fando patri Felici,fancftae fedis z» u . poftolicc urbis Rome papac, Athanafius,cV uniuerfi Aegyptiorum /> Thebaidorum cV Libyorum epifeopi in fanda Alexandniiafyno* p do,gratia deicongregati. Veftro fandc fuggerimus apofto!atui,ut noftri more folito folicitudinem gerere dignemini,iuxta ueftra pru dentifs. fa pientia quac omnibus luce clarius manifefta eft: quia apo* flol icis ueflra beatitudo uifceribus comota,per tribulationem noflram nos omnes hortata efl ad tuitione catholicac cV apoftolicac ecclefiac in unu conuenire,cV de no* ftra canonice oppreftlone , cV unanimiter tradare,dum coftat nos una cum beato Paulo apoftolo eadem compaflibiliter dicere,Quis infir maf ,cV ego non infirmorf1 Quis fcandaIizatur,cV ego non uror <: fatagentes ne aliqua de eis quc nobis creditg 40 fun t rationabilibus ouibus a beftfjs capiatur.Ideo Pater beatifllme,quia femper an teceffbres noftri , cV nos a ueftra apoflolica fanct a fede auxiliu haufimus , cV noftrl uos cura habereagnouimus, prefeta apoftolica cVfummaexpetimus,tuxta cano« num decreta, fede,ut indeauxiliucapiamus,undepracdecefToresnoflriordinatiod nes cV dogmata atqj fubleuationes ceperut : ad eam quocp quafi ad matrem recur* rimus, ut eius uberibus nutriamur, quonia non poteft mater obliuifci infante fuu: fic dC uos nolite obliuifci nos uobis c6mtfTos,quoniam non leuibus nos inimici no flri irn pl icauerut,cV quotidie facere moliuntur afflidionibus,et apprehendere aut ferro nos conftringi minantur, nifi eorum confentiamus erroribus, quod nequa* qua rn uobis inconf u I tis agere pr cfumimus ,ca nonib us quippe iubent ib us, abfquc Romano nos de maioribus caufis nihil debere decernere pontifice ; ideocp ad

&4 AEGYPTIORVM PONTIFICVM EPISTOLA

propofitum recurrentescVadbrauium properantes, ueftracapoftolicarfedisim* ploramus auxiliu : quia ut credimus , non defpexit deut preces cum lachrymis libi bblatas feruorum fuorum, fed ob id uos praedeceflbrescp ueftros apoftolicos uidc licet praefules in fummitatis arce conftituit,omniumcj3 ecciefiarum eis curam habc reprasceplt, utnobisfuccurratis, nosqj tuentes, cuiomneepifcoporumiudiciura eft commiflum,liberare ab hoftib us noftris non negligatis: nam Icimus in Nicena magna fynodo trecentorum x vi II, epifcoporum abomnibus concorditerefle i-oboratum, non debere abfq? Romanipotificis fententia cocilia celebrari, nec epi fcopos damnari: licet hax cV alia quamplura neceflaria ab hacreticis, qui nos quoti die infeftant cV perdere nituntur, ut facilius nos capere poflint , fint fynodica capi* t* tuIaincenfanobisc^fublata.Quaderehacinuentaoccafioneindifterenteromni canonica cV apoflolica poftpofita autoritate,nos ui a proprrjs uobis inconfultis illis cite expellunt fedibus ,ouescp nobis a Chrifto domino apoftolica commiflas gra* tia inuadunt,gradibus priuant,cV quod peflimum eft cV omnibus Chriftianis legi* bus inimicu,perficeredecertant. Vos ergo,ut femper ueftrae fedi fande confuetu* do fuit,periclitantibus fubuenite, oppreflbs roborate,tribuIantibus manum por« rigite, taliacpprohibete, tV legesimponite, utapoftolicadodrinaquacindeoeft, cito ad uiftoriam iudicium perducere ualeat noftrum, noscp apoftolorum princi* pe fuffragante Petro,ab imminentibus periculis liberare . Nouimus nanqj in iam priEfata N icenafynodogenerahtcr efle decretum, utnulluspaflim uagecn epifco io pos aut praefumptiue Iacerare,aut accufare, fcV qui non eft reclac fidei uel bone; ui=> rae uel clarae conuerfationis,aut infamare praefumat: fed prius fi erga epifcopos uel autores ecclefiae quifqua caufam habuerit, eos cum charitate manfuete conueniat, ut ab eis uulnus unde agitur recle fanetur , aut ipfe fi fecus egerit accufator excom municef . Quod fi ab eis nihil ualueritretfle percipere , tunc primo fummos adeat primates, cV ipfi temporecongruocanonice eosconuocare debebunt: qui fiaut fuis rebus expoliati , aut a proprijs fedibus eiedi , aut exulantes , uel opprefll , aut inique tradati fuerint, piimoeruantuf,cVcanoniee reftituantur, atque omnia fibi fublata, integerrime eis Iegibus reddantur, quoniam priufquam hecfiant,ut in pracdido conftitutum eft conci!io,nec canonice conuocari,nec diftringi a quoqua $» poflunt , quoniam nec feculi leges haccfieri permittunt , quanto magis eeclefiafti* cae . Similiter cV i fupradiflis patribus eft definitum confonanter , ut fi quifquam epifcoporum aut metropolitanum, aut comprouinciales, uel iudices fufpecSos ha bueritjueftram fandtam Romanaminterpellet fedem,cui ab ipfodominopoteftas ligandi ac foluendi fpeciali eft priuilegio fuper alios concefla, Ipfa enim firmamen* tu m a' deo fixum cV immobile percepit , quoniam ipfam formam uniuerforum ti* tulorum lucidiflimamdominus lefus Chriftusueftramapoftolicamconftituitfe* dem, ipfa eft enim facer uertex in quo omnes uertuntur,fufientantur,releuantur: cV ficut in Chrifto Chriftiani,cV in petra,id eft,Chrifto,Petrus,renouatur ecclefic*. Tu es(ficut diuinum ueraciter teftatur eloquium) Petrus,cV fuper fundamentum 4« tuum ecclefiaccolumnacjid eftepifcopi,qui ecclefiam fuftinere,cVproprfjs humes risportaredebent,tibifunt confirmatac: tibicp claues regni ccelorum commifit, atq? ligare cV foluere poteftatiue quac in terra , cV quac in ccelis funt , promulgauir.. Tu prophanarum haerefium , cV impetitorum atcp omnium infeftantium depofi* tor,utprincepscVdoclor,caputcjomniumorthodoxaedocT;rin3cimmacuIat»fi* deiexiftis. Igiturne defpiciaspatertuorumpatrumpietatem, bonamcp intentio* nem, cVficutillipatrescVpracdeceflbres noftros a' multis liberauerunt oppreflio* nibus 8C angufttjs,ita nos Iiberaredigneris.Nam fuit femper ueftrac fancla: cV apo ftolicac fedi licentia,iniufte damnatos, uel excommunicatos,poteftatiue fua autori tante reftituere,cV fua eis omnia reddere, cV illos qui eos condemnauerut, aut ex*

comuni*

AD IELICEM PAPAH, Z6$

c5municaucrunt3apoftoIicopunirepn'uiIegio,ficutetiamnoftr«s,&antcrioribus cogrnouimus adum temporibus.Porro &C ipfi primates,qui epifcoporu cVfummo rum lecclefiafticoru negotiorum caufas fufcipere debent, in prxfixa Nicena fynoa do funt dinumerati,ne in pofterum cotentio ex hoc oriretur . O fancftiflime pater patrum abfcinde blafphemias,cV iadantiam uaniloquoru, &C infidiantium infefta tioncs, nos &C fratres noftros opprimentiu atq? perdere uolentiu, qui ad uos quaa fi ad caput confugimus, ut ueftro fulTulti auxilio liberemur,8t" uobis nobiscj, com miflas Chrifli oues a luporQ ore domino adminiculante antequam deglutiantur, eripiamus.Nec enim phas eft fupplicu apoftolicae fedis fcripto,aut fine fcripto pre

io ces oIbIatasdeipt'cere,fed utcondecet &C priuilegiu ueftrae (edis eft,fit" nos &C i!Ii ca« noniicaliter conuocemur, &C ante uos de noftris obiecflionibus canonice curaciiw ni probitate concertemus, ficut praedeceflbresnoftri penes ueftros feceruntana teceffores, &C ficutcanonica inpraedidafancla fynododocentinftituta,cVueluti paleaiti uerbi peruentilabrum canonicx examinationisplenampurgationemin comtuni confiftentes auditorio,de maturis dC nutrientibus catholicae ecclefiae do« gmaribus quc confirmanccor hominis,participationepaternarum confequatnur inftit utionu. Antiquis emm regulis cenfitum eft,ut quicquid,quamm's in remotis aut longinquis pofitis prouinctjs,fuper epifcoporum querelis, aut accufationibus ageretur,non prius tradandu uel accipiendum eflet,qu Jm ad notitiam almcj fedis

Zo ueftrae fuiflet pronunciatio proIata,qux infirmaret, aut firmaret,indeq} fumerent normam, unde ecclefix fumpfere praedicationis exordium,ne paflim ab infidiato ribus columnae euerteretur ecclefiae. Certum eft enim eidem fandae fedi uefirg in honorem beatiffimi Petri.patrum decreta peculiarem decreuifTe reuerentiam,del pro r ebus inquirendis atqj determinandis quas folicite decet,iuftecp ab ipfo praefu lum examinare uertice apoftolico, cuius folicitudo femper fuit cV eft tam mala da* nare, ,q; probare laudanda.Quocirca humillimu ueftroapoftolico cuIminiperfoU uentes obfequium, ut ipfe dominus praecepit, 4V fandoru decreta patrum ftatues runt9 cum Iachrymis fuggerimus, quod fine gemitu cordis reticere non ualemus. Nam in tantu a perfecutonbus fandx dei ecclefix,nofiriscp inimicis perfequimur,

$o ut magis nos taedeat uiuere quam mori . Vnde prae omnibus fatemur in tantn cor eflenoftrumuuIneratum,utpropheticumilIumplandumexoptemus,dicentes; Quis dabit capiti noftro aquam, aut oculis noftris fontem Iachrymaru, ut fedens tes plloremus die ac nodeC Ecce enim ecclefia dei non leuiter perturbatur,co!uma nxcjpeiusnimisinfeftanturjatcpa^prauisamouerihominibusnitunturjChriftiano rumuerouocesac gemitus epifcoporum longe lateqj refonant,nouitates infur=* gunc,calumnicjcrefcunt3perfccutiograflatur,perditiofitpopulorum:uefirumeft enim nobis manum porrigere,quia uobis comiffi fumusHieftrum eft nos defende re atqj liberare, noftrumqj eft a uobis auxiliu expetere, ueftris parere iuflionib tis. Prae mimio ergo dolore &C gemitu omnia que nobis inftant, &C nos infeftant,necef< 4° fario recordari^uobisqjfignificarenequimus.Ideoalmu ueftrumexoramusapoa ftoIatum,utfuperius,IegemquaeinmemorataNicenafynodoeftpromuIgata,Iia cetpiraediclorum infidiatoru &C aliorum malorumhominu, utfaciliusepifcopos, deiqj miniftros ualeat illaqueare, deprauatione fit fuffbcata, reparetis,cV quae ne« ceflaria fore cognofcitis ueftrae fandej fedis autoritate,nos cundoscp fratres infon» metis,ut malorum infidias hominu ueflra fulti autoritate illaefi domino opitulante euadlere ualeamus, quia non eft infidias luporum praeuidere ouium, fed paftoru. Scimusenim utfemperueftra: fedis praefulesprimoapoftoIi,deindefucceflbres eorum fecerunt uos uniuerfalis ecclefiae,8c" maxime epifcoporu qui oculi propter cont emplatione &C fpeculatione uocantur domini, curam gerere,ac de reuelatio* ne &C lege noftra affidue cogitare debere,ficut fcriptum eft : Beatus uir qui medi*

Z

266 AEGYPTIORVM PONTIFICVM EPISTOLA

tatur in lege domini die ac nocficquae meditatio non lecftione per figuram lfterai 8 tantumconfpecfta,fcdexuberanteinuobis Chriftigratiainueftracognofcitcor» fcientia immobiliter infita,cVnulIatenus de uefiro corderecedente lege Chrifti dei domini facrofancfia, ficut in pfalmo dicit propheta : Os iufti meditabitur fapientia, cV lingua eius loquetur iudicium,lex dei eius in corde ipfius,no atramento, fed fpi ritu dci uiui uefira in arcana mente confcripta, neq? in tabulis Iapideis, fed in tabu* Iiscordiscarnalibus,ficutbeatiffimi apoftoli Pauli adCorinthios miffanosdocet epiftoIa.Quibus praemiffis fignificamus deo placitar patcrnirati ueftra:,die vn.Ca lendarum Auguftarumindicfiionis quartaenoftram humilitate diuinagratiafuo, ut prgcepit,munere praeueniente, ueftris fancftis ac deo dignis precibus in fancfta tc» Romana ecclefia pontificalis honoris accepiffe confecrationem 5C fiolam, in quo dignitatis fafiigio, ut a deo omnipotente regamur aItiffimo,cV a malis omnibusli» beremur, ut non facerdotale nomen tantum, fed Chrifti domini dei noftriprote» gente auxilio,cV meritu habeamus, uefiris fanctis ac deo acceptabilibus nos com* mendantcs orationibus pofcimus, quatinus £V uefiris deprecationibus prono* bisaddeumeffufismuniti,&eruditionibusbontsinftru(ai,digniefficiamurcum omni nobis populo Chriftiano commiffo illaefi protegi uelamento diuino. Ad fas lutationem ergo ueftrae fancftae cV honorandae paternitatis,uice noftra BenedidS humilemnofirumfratrem, ueftrumepifcopum,cV Alexandrum presbyterum, Crifpinum quoqj diaconem uefiros famulos deftinauimus, quos poftulamusce* *® leriusnobis a uefirabeatitudineperfolui, ut ueftris cohortationibus roborati,cV uefiris regulis informati,inimicis uidelicet compreffis,ad proprias prudenter con» folati ualeamus ecclefias ante hyemem deo propitio remeare. Veftrilm eft quippe pater fancfliiTime canonica difiricftione fblicite ecclefiafticae reguta aduerfantibus, cV fratrum infidiatoribus obuiare,nec permittere nouiter dici quod patru uenera» bilium autoritas omnino non cenfuit.Nos enim humiles corde,que. recla funt ad^ iuuante domino fapientes,uno uinculo charitatis uobifcum fumus conflricffyue* ram fidem ac religionem cathclicam ir. omnibus fortiter defenfantes . Studiofius itacp a catholicis improbis probe refiftere innitendum efl,ne torpentes defidia op* prefficulpae taciturnitatisteneamurobnoxrj,cVquafifauorem impendentesiudi 30 cemur,dum aduerfa catholicae fideipropulfare negligimusjunde dicftum eft ;Ne« gligcre quippe dum poffis conturbare peruerfos,nihiI aliud efl quam fouere : nec caretfcrupulofocietatis occuhe,quimanifeftofacinoridefinitobuiare.Liquetdo* dor fancfiiffime uenenofa ferpentiu finefimplicitate aflutia,dum manifeftaefl do lofa inimicoru fallacia.Succurrite quaefumus oppreffis,! ibcra tc nos de manu per* fequentiiijUt cum beato lob cantetis:Benedicftio perituri fuper me ueniebat,cVcor uiduf cofoIatusfum,iuflitiaindutusfum,cVueftiuimeficutueftimetocVdiadema<i te iudicio meo : oculus fuicaeco cVpes daudo,patereram pauperii,cV caufam qua nefciebam diligentiffime inueftigabam. Conterebam malas iniqui,cV de dentib us earum aufereba prcdam,cV reliqua.Nos enim quos tua maxima expecftat cura,id 44 eft,omnesepifcopi,praecipue tuum mereridebemus iudicium, cV non abalrjsde* uorari.Merito ergo nos dominicaufa refpicit facerdotes,fi filentio faueamus erro* ri : fiquidem corripiantur h uiufmodi,nec fit liberumeis pro uoluntate facere iudi* cium:definatnouitasinceffereuetuftatem,definateccIcfiarumquieteminquietu« do turbare:na ut omnes metropolitani uel reliquiepifcopi fua odia, aut uindida» in reliquos epifcopos exercere no uaIeant,ideo nominatim in Nicena fynodo ex* preffi funtprimates,qui reliquos epifcopos audire cV iudicare debeant, ne ulla frausiniudicioepifcoporumpoffitirruere.Vosergoquiinfummofpeculogratia dei eftis pofiti,attendere eos cVopprimere oportet,qui in fratres feditiones,cV fcan dala cxcitan t; ideocjj exoramus,ut minime dcfpiciatis h umilitatis noftrae cVomnid

orier*

AD JELICEM PAPAM, x$y

oricntaliumonhodoxorutnfecerdotum&popuIorumaffliWoftcs&dcprecatio nes cinm Iachrymis obIatas,fed ficut luminaria uniuerfo mundo uerbum u/tg reti* nentes, introdudas extinguitetenebras nefandiflimorum infidiatorum,tempori buseuam noftris procaciter germinatas, quatenus funditusextinclahuiufmodi caligine, Lucifer nobis refpledeat per uos fandtiffime pater.&dogmatu definitio* omnes Ie.tificans, quam gloriofe; ecdefig fandipatres per propria prjffime dogma* ta in asternae uitae firmam harreditatem pratdicaffe nofcuntur. Subfcriptio:Incoa lumem te cV beneplacitu deo fandiflime pater patrum orantem pro nobis domi* nuscuftodiatinaeuum,Amen.

FELICIS PAPAE EPISTOLA DE

OPPRESSIONE ARRIANORVM,

3-. \j) 2. 3

E l i x fanclae uniuerfalis ecclefia: Papa, atcp per gratia dei ca» thoIica:c¥apoftoIice^cdei7aturb/sRomeepifcopus,unacurn fandoconcilionoitro reuerendiflimoru facerdotum hucnoa bifcum conuen/entium in confirmatione prjflimorum catho=» Iicaeecde/iatdogmatum, 8C releuationeoppreflbrumfratrum coepifcoporumuidelicet noftrorumqui redam Niceni con* cilrj tenent fidem, 8C fratres non infeftant, uniuerfis fpirituali* busfratribusnoftris,cVreIiquisinfacerdotaIi coliegio domino confecratis atquc omni plenitudini ecclefiae cathol/cae, gratia uobis cV pax multiplicetur in confora A / a9 ^ tationie Sc" fancfti fpiritus communione, quatinus in eo proflcientes i gloria in elo* ria, uiirtutes annaciemus eius qui de tenebris nos uocauit in admirabile lume fuu apudquemnon eft tranfmutatio, nec uiciflitudinis obumbratio. Portate fratres hortaimur perfecutiones 8C tribulationes patienter, ut eius inueniaminifilrj quem quotidiepatremuocatis deumincccIis,cVineouincatis omnia,qui propternos uicit oimnia, qui etiam proprio filio fuo non pepercit, fed pro nobis omnibus tras didit ifllu.Imitatores quoqj dei conuenit in omni uerbo 8C opere imitar/ deu,/deocB jo illudoportetnos dicere,ejd ipfedefeperhibuitdominus: Venietprincepshuius mundi,cV in me nihil inueniet . Venerunt 8C illi qui uos 8C nos perfequutur, quia uos fiine nobis perfequi no poflunt,quoniam unius dei membra fumus,cV unum illius ffacerdotium per eius fancftificationem retinemus, 8C in nobis de fuis nihil /n* uenerunt, quia quicquid fumus,gratia dei fumus: licet propterea calumniari nos irrationabiliter ftuduerint quod facerefolentinimici, fuam exhoccooperirede* mentiiam properanres, quatinus per mendacium ueritatem ualeant obumbrare. Scripifienim uobis, inquit Apoftolus,per multas lachrymas, ut non cotriftemini, fed ut: fciatisquam charitatem abundantius habeo in uobistetenim detrahentibus detralhere non eft bonum, ut non ad ea quae fcripta funt, commoti iniuria: certa* 4° mine„defic/amus.Non debemus omnino timere opprobrium hominum,necR eo* rum exprobrationibus uinci,quoniam hoc nobis dominus iubet per Efaiam pro* phetaim dicens: Audite me qui fcitis iudicium populus meus,in quorum cordibus lex miea eft,noIite timere opprobrium hominum.cV blafphemias eorum ne timea tis . Confiderantes etiam quod in pfalmo fcriptum eft; Nonne deus requ iret iftaC ipfe einim nouit abfcondita cordis 8C cogitationes talium hominum ,quoniam ua* ne. fuinttuana autem Iocutus eft unufquifcp ad proximum fuum^cV labia dolofa in corde, 8C corde locuti funt mala : fed difperdet dominus uniuerfa labia dolofa, 8C linguiam magniloquam.Qui dixerunt, labia noftra a' nobis funt,quis nofter domi nus elftYNam fl ha:c in memoria retinerent, minime ad tantam profilirent iniquita tem: non entm probabili 8C paterna dodrina hoc faciunt, fed ut fuam exerceant in

Z z

168 FELICIS PAPAE EPISTOLA

feruos dei uindidam : fcriptum nancp eft: Via ftulti reda in oculis eius,£V fiunt ulx qua: uidentur homini iuftg, ncuiffima autem eoru deducunt ad morte.Nos enim quihocpatimur,iudici referuare debemusqui rcddetunicuicpfecundutrrropera fua,qui etiam per miniftros fuos intonuit dicens: Mihi uindidam,cgo rctr:(buam, Vosenitninredafide,cVpuraacbona fuccurrite uoluntate uiciffim, nec: aliquis a fupplemcnto fratris fubtrahat manum,quoniam in hoc ait dominus cognofcent omnesquiameieftisdifcipuIi,fidileclionehabueritisadinuicem:undecViipfeper prophetam Ioquitur dicens:Ecce quam bonum cV quam iocundu habitarc fraties in unu:fpirituali dico habitaculo, &V cocordia qua: in deo eft, fcV unitate fideihuius deledabilis, fecundu ueritatem inhabitaculi,que; uidelicet in Aaron magis dccora batur atcp facerdotalem induentibus dignitate,ficut unguentu fuper capuit, prin» cipalem tntelledum irrigans,£V ufcp ad ipfam extrema fcientiam deducens;:in hoc habitacuIobenediclionecVarternauitampromifitdominus, Huiusergopirophe* ticac uaticinationis meritQampIedentes,fraternapra:fentem fyllabaexpofuimus, noftra propter charitate minime quarrentes aut quaefituri . Non enim detr ahenti* bus bonum eft detrahere, aut palo fecundu uulgarem fabula excutcre palium:ab* fit:nonfuntnoftraifta,quapropterhocauertatdiuinitas.Nonfuntedodi fliabitus noftriita uincere,fed in patietialonganimitatiscV fpiritu humilitatis:quia fiicutper duritiam minime (ut prophetice dicamus) purgatur nigella, ita nec pacis tfopora* tus frudus intelligentiae per afperitatem exprimitur:proptcr hoccnim uer borum zo fupportauimuscolaphos,utautpaulatimualcamuseumimiiaii,quipropternos fehumiliaredignatuseft^cVextremgilliusultionisperhancplagamuerbadecline mus.AudiamusergocVconfentiamuseccIcfif oratori,quipcrlinguafpirituscIas ra uoce excJamat dicens:Omnia uobis in charitate fiant. Ergo fiue quacnmus,fiue tantumodo dicimus,fcV tantumodo aud mur, charitas intercedat,ars aliqua exiftat ad copofitionem concordiae boni &V coniunclione.Oportet cnim de dco que; ren* tibus nobis fpiritu reditudinis mentis noftr^ dinume rantes intcntiones templum pacifice inhabitarc propter deum, qur per prophctam locutus eft : Quarre-ns qua: re fcV apud me habita:fpeculu enim dedit nos deus populo fuo, &V oportet cos qui adeofuntdeputatifacerdotiSadipifci, itain humilitategreffummetisadinuicem tendere,utinmeliusaedificenf hiquiadnosrefpiciunt,quam(quoddiccrepiget) per noftram difcordia femitam pedum eoru concuterc . Ad concordia iudiiccmus nos ipfos,fcV unum in charitate fapiamus,humilitate uencremur,per quarn appre hendi folet altitudo fpiritus.Si enim uerborum amplius ufcp nunc taciturniiatem qua"m garrulitate diIexerimus,hoc quidem bene habere arbitrati fumus,ne fcriptis ueftris reciproce refpondentibus iniuriaefomitem excitemus, fcV pufillanimitate dfjudicemur ab eo qui omnia ad charitate dirigere promulgauit . Orauimus uero cV tunc oftium circunftantiejabfjs noftris imponi,uerb5 infonitum concipere po* tius qua'm uerbS fonabile: fcV hoc tamen mihi donum eft a domino, fcV fad us fum ficut homo no audiens fcV no habens in ore fuo redargutioncs . Scd quia tepus eft 4* loquendi 6V tempus tacendi,operio ucrbu,fcV claudo oftiu,per taciturnitate com* pctenterexorans:DomineIabiameaaperies,fcVrefpondeaexprobrantibusmiht uerbu:Iicct enim tacuiffemus, no femper tacebimus aperiente nobis domino cla* ues uerbi. Igitur diredis in pre^ fenti beatitudini fratcrnitatis ueftre^ apocrifarfjs,qui poftmultasfadasintei nosdeecclefiaftica requifitionediiTonantesfermocinatio* nes,in fine ad hoc peruenerunt, admonetes nos atcp hortantes interpretari unius ucridei noftri uoluntatisintelIedQ,atcphuiufmodiinterpretationedeftinareue* ftrat facratifTime uenerationi:nos acccpta habentes bonac confcientia: predidoru uenerabiliu uirorSadmonitione,cognofcentes autem fcV quat principatus apofto lorum fummitas docer, paratos effe ad fatisfadione omni pofcenti uerbum de fpe

quz

DE OPPRESSIONE ARRIANORVM. 269

qax i'in nobis eft fecundum dei timorem, manfuetudinemcp ad bonam fcientiam ternp.erantes,fuper ta'itantummodo requifitione mentem noftram per has fyila* basexcponimus/uperfluamexercitationem&altercationemuerborumproptef fitiet;atem,cYprgfentis temporis incongruitatem deciinanies,ac pr^ cauentes,nis hil ortnninoaliudintelligentcsacproferentesuel dicentes quamquodaudiuimus cVcognouimusaTancftis uniuerfalibus magnisapoftolis,eorumcj} fucceffonbus, cV pattresnoftrienarraueruntnobis,8t" audientes praedicauimus ad fupernam ten dentes uocationem. Noftrum eft ftudiu ubi pacis conftitutio manet his qui in fta<= dio piietatis funt. Bene unica gloria interceffori tribuitur cVcoronaideo manifeftatJ 0 futnu.s quiiudicat omnfa 8C comprobat.Non iurgialiter ftamus,non ad contradU cli oruem refpicimus.necfauorem inanem ample<ftimur,fed in uerbo dei propofu ti huiufmodirequifitionisrefolutionem feciffedignofcimur confitentes,quoniam pacis «dominus deus ad alterum noftrorum unitatem cV diledione conferuauit in gloriai eius benfgniffimae maieftatis.Omnecum ueftra beatitudine in Chrifto ex« iftent<em fraternitatem tam nosquam quinobifcufunt multum falutauimus. Da* »a xuii.CaIend.Nouemb.PbiIemone&:AtticouiriscIariffimisconfuIibus.

LIBERII PAPAE EPISTOLA VT NVL'

20 LVSPRO PERSECVTIONIBVS DVH X*U) £ Z +

durarepoteftfuamrelinquatecclefiam.

o M 1 N 1 S fantfiffimis cV deo amantiffimis uniuerfis epifcopis Liberiusepifcopus falutem.Nihil eft quoddiu ftarepoffit nili / ■> deigratia.CarterunequitiadiabolicontemptibilemalumpIe* ' num ueneno mortifero fguit,qui furfum atcj? deor fum circuit quaerens quem deuoret. Vnde uigilare 8t" fobrij effead oratio nes,& deo propinquare debemus, & fatuas domino auxiliart te hominum infidias, prout dominus poffe dederit,refpuere, 5° cVpatiresfequijiV non tranfgredi terminos patrum,non ut noftras relinquamus dum im eis perfiftere aliquo modo ualebimus ecclefias,ut ad alias properemus,aut populos commiffos negligere, ut quietem amplius quam pro eiselaborare,pro quibuisetiam animas ponere debemus,ftudeamns:quanqua multi nos perfequa* tur, 8C oues Chrifti dilacerare defiderat, qui quafi ueftibus ouium apparentjint us autem funt lupi rapaces,quos ex fruclibus cognofcimus.Ifti primo quidem uiden tur ex nobis effe, fed non funt ex nobis: (i enim fuiffent ex nobis, manfiffent utics nobifcu.Quando uero fuam euomuerint impietatem, dolum qui in eiseft erurn* petes 8C apprehedentes infirmiores, cV eos qui ad eloquia diuina fenfus inexercia tatos habent, fecum eos contrahunt ad perditionem, fubuertentes quos oportet 4° pracfcientescauere, nemalitia eorumquidam feducfti abfcindantura'propriafir« rnitate.Exacuuntenimlinguasfuas, iuxtaprophetaeuocem.ficutferpentes, uea nenum afpidum fublabijs eorum . Necuospigeatpertemporalescruciatuspro Chrifti nomine laborare,fed emolumenta futurae remunerationis huius feculi uexationes tolerare perfuadeant.Scriptu nanq? eft : Quid retnbuam domino pro omnibus qux retribuit mihif Calicem falutaris accipiam & nomen domini inuos cabo. Tantumenimanobisexigiturquantum poffumusfamulatus noftriobfe* quiocommodare . Vnde quidem tanto nobis necefTe eft importunis pra?dicatio* nibustinfiftere, quantonobis perfeclaenegotiationis credirurdupIicatatalentorQ affignatio, atcp dominica nobis ad fufcipiendam eius requiem,perfuadet affertio. Suggefium nanq? nobiseft, quod pro praeteritis iaboribus cV infeftationibus no*

Z 5

170 LIBER.II PAPAE EPISTOLA

nulll ueftrum afTignatas fibimet cV a deo comiffas relinquunt plebes, cV in fimire» plures relinquere uelint eas quas tueti debent ecclefias,cV pro ouibus fibi cormiffis Jaborarenegligut,cVmonafteriorufe quieti contradere feftinent, cV jacatione ab epifcopatus iaboribuse!igere,cV filenttoatqj otio uitamdegeremagisappe:tant, quam in his qua: fibi comifla funt permanere : dicentedomino:Beaius qui perfe* uerauerit ufq? in finem. Vnde nanq? eft beata perfeuerantia,nifi de urtute patien* tix i quoniam fecundu apoftolicam praedicatione,omnes qui uolucrfnt in Chri* flo pie uiuere perfecutione patiuntur.Ideocjj fratres chanffimi non uos affli(ffaon3 amarttudo a' pio mentis ueftrat propofito coartet recedere.Cofideratc nanqj quan tapro abfolutionenoftri 8C liberatione,creatordominusq5cVredemptorniofter 10 pertulerit,quibus ue fe contumelrjs afficiendum tradiderit, ut nos i uinculis pote* ftatis diabolicat liberaret . Attendite itaqj uobis cV omnigregi ,in quo uos fpiiritus fandus conftituit epifcopos regere ecclefiam dei,quam acquifiuit proprio fanguu» ne, ut non fit qui uos decipiat aut feducat in fubtilitate fermonis, ut uobis pllebes comiffas relinquatis, cV alicuf propter malorum opprobrium hominu quieni uos cradatis,ut uos folumodo faluetis,cVfilios orphanos relinquatis. Apertiffime enim fpiritus fanclus per apoftolum dicit, quia in nouitTimis temporibusrecedeno qui* dama fide cV charitate,attendentes fpiritibus fedudonbus, cV dodrinis darrraonio rum,hypocrifi mendaciloquorum,cauteriatam habentium fuam confcientiai. Pro pterquodhortamurueftramcharitatemexemploeius qui pronobispati uoluit, ua promptos uos in cunclis eius permanereferuitrjs,necquidemquoquornodoa commiffa cura recedere, fed totis uiribus in comiffis uobis negotfjs fortiter ufcp in finem perdurare:quoniam beatus eft qui perfeuerauerit ufq? in finem:neclauda« tur initium.fed finis.Nemo uosfeducat inanibus uerbis. Propterea enim uenitira deiinfiliosdiffidentiac.NoIite ergoeffici comparticipes eorum dogmatum, neqj communicetis infruduofis uetbisillorum, magisautemcVredarguite,quoniam ccetus pracuaricatorum funt, cV extenderunt Iinguam fuamquafiarcum menda* cfj, cV non ueritatis: completum eit in eis, quia de m alo ad maium egreffi fu nt, 6c me non cognouerunt,dicit dominus. Veritatem enim non Ioquentur:docucrunt enim linguam fuam perfecutores ecdefiarum, eorumqj facerdotu, loqut menda* 30 cium,ut impie agerent laborauerunt, tVrenuerunt fcire me,dicit dominus . State ergo uos dilediffimi fuper uias, fcV uidete, interrogate de femitis domini antaqufs, cV uidete qua: eft uia bona fancloru m patrum, fcV ambulate in ea, fcV inuenietis re» quiem an imabus ueftris . Sed fcV fi patimini propter Chriftum,beati eritis: m etum autem eorum ne timueritis, neqj conturbemini, dominum autem deum fandifi* cate in cordibus ueftris, ipfo dicente : Nolite timere eos qui corpus occidunr, ani* mam autem non poffunt occidere,fed potius eum timete qui poteft anima dC cor pus perdere in gehennam. Nonne duo pafferes affe ueneunt,cV unus ex illi s non cadet fuper terram fine patre ueftror' Veftri autem fcV capilli capitis omnes n ume* rati funt, Nolite ergo timere,multis pafferibus meliores uos eftis.Rememoramini 4* ergo fratreseumquitalemfuftinuita% peccatoribus aduerfusfemetipfumcontra* didionem, utnefatigeminianimisueftrisdeficientes,nondumenimufqjadfan* guinem certauimus aduerfus peccatum repugnantes.Confidimus autem de uo* bis fratres chanffimi meliora fcV uiciniora falutis,quia neqj mors,neqj uita,neqj at» geli,necp principatus, neqj poteftates, neqj inftantia, neq? futura, necp fortitudo, necp altitudo, necp profundum,neqj creatura a!ia,magiftro gentium docente,po* terit nos feparare a charitate domini noftri tefu Chrifti, fcV quac in ipfo eft retfta fi* de . Nolite itaque amittere confidentiam ueftram,qua; magnam habet remu nera* tionem.PatientiaenimnobisneceffariaeftadcoIIudationesaduerfariorum,qua* lenus fidem intemeracam ufque ia finem conferuantes repromiffionem per cipia^

mus3

VNIVERSIS EPtsCOPIS SCRIPTA

17«

mus, quam repromifit his qui Icgitime certare deproperant . Adhuc omnino mo» diciiixi aliquantulum, qui uenturusefi ueniet, cV non tardabit , Ecce enim iudex ante ianuam aififtit, coronas hilariter promittens his qui pro eo paflionibus fuba mittuntur. Quod (i fubtraxerit fe quis,non placebit animae iux, fed cadet de pro« mifliione propter negationem . Nos autem non fumus fubtratftionis filrj in perdk tionem,fed fidei in acquifitioneoi anunae.Propter quod aflumite arma dei, ut pof= fitisrefiftere indie malo aduerfusomnesinimicos fanclse dei ecdefiarcV ueftros, cV induite uos lorica iuftitix,calciati pedes in prxparatione euangelr) pacis,m om= nibus aflumentes fcutum fidei,in quo poflitis omnia iacula nequifllmi ignita

10 extinguere, cVgaleamfalutis accipite, cVgladium fpiritusquodeft uerbudei, per omniem orationem cV obfecrationem radicati cV fundati in folatio fratrum pro Chn.fto Iefu domino noftro . Sed cV nunc fratres commendamus uos omnes do* mino cV uerbo gratiac eius, qui poteft perficere fcV dare hacreditatem uobis cum omruibus fanclis . Ipfeautem deus pacis cV diledionis det uobisidipfum fapere in alter utrum, ut uobis inuicem fuccui ratis,cV non fitis diuifi, ut unanimes uno ore, cV unocordehonorificemuseum in concordiacVconfoIatione fratrum, qui po* teft c onfirmare nos fecundum euangelium eius iuxta reuelationem myfterij ^ter* ni, temporibus fcilicetperpetuis, quibus uobis futurorum gaudiorum largienda funt munera. Summopere etiam confiderare debetis, quodhiquifratribusinuis

•ao dent,eosqj damnare aut perdere cupiunt, per fe fua dogmata deftruut: dicit enim dom.inus,Omne regnum in fe diuifum nort ftabit, cV omnisfcientia cV lex aduer» fum fe diuifa non ftabit.Ideoq; neceiTe eft, ut concorditer falubres fufcipiatis hor« tatus,cVnihilpercontentionemagentes,fedadomneftudiumdeuotionisunani« mes diuinis cV apoftolicis coftitutionibus pareatis,cV in nullo patiamini prouiden- tiflima canonum decreta uioIari,quatenus cV Nicenorum canonum conftituta, cV quac a nobis uel a prardeceflbribus noftris funtprouide 8C falubriter decreta, inte* tnerata permaneant in futuro.

3°

EPISTOLA DAMASI PAPAE AD PAV

LINVH ANTIOCHENVM EPISCOPVM,

quod Chriftus integrum hominem fufceperit fine

peccato, & quod unus Rt Chriftusantefe-

culaexpatrenatus,& intempore

exuirgineeditus,

ilectissiho fratriPauIino Damafus . Perfiliumme* um Vitalem ad te fcripta direxeram,tug uoluntati cV tuo iudi* cio omnia derelinquens: cV per Petrum presbyterum indica* ueram me in articulo iam perfecSionis eius aliqua ex parte co* motum . Vnde ut nullus tibi fcrupulus refideret, ne uolentes forfitan ecclefiae copulari tua cautto praeblanda differret fidem, Jljmifimusnoftram tamtibiqui eius fidei communionicp focia- ris,qiuamhisquiinea fubfcribentes tibi cV nobis per te uoluerunt fociari diledtiffi* tni frater. Quapropter fi fupraditfus filius meus VitaIis,cV hi qui cum eo funt,tibi uolu erint aggregari, primu debent in ea expeditione fidei fubfcribere,qua: apud

Niceam piapatrum uoluntate firmata eft.

Z 4

17*

SYNODVS ROMANA SVB DAMASO.

"35

7*0

i Dcindc quoniam nemo poteft futuris uulneribus adhibere medicinam, Iharte* fs eradicanda eft,quae poftea in oriente dicitur pullulaffaid eft,cofitendus e.ii ipfe fapientixfiliusdeifermohumanumfufcepiflecorpus,animam,fenfimi,idie(tiiia tegrum Adam, cV ut expreflius dicam, totum uetere noftrum fine peccato homu nem. Sicut enim confitenteseum humanu corpus fufcepiiTe,non iiatim ei QC ha» manas uitiorum adiungimus paiTiones: ita fcV dicentes eum fufcepiffe fcV hoiminis animam cV fenfum,non ftatim dicimus cV cogitationum humanarum fubiaicuiire peccato.

2 Si quis autem dixerit uerbum pro humano fenfu in domint carne ucrfiatum, hunc catholica ecdefiaanathematizat: necnon cVeosquiduosinfaluatoreefilios *o confitcntur,id eft,unum ante incarnationem,cV alteru poft alfumptiouem icarnis ex uirginc, fcd eundem dei filium, cV ante cV poftea confiteantur quicunqute h uic epiftola? fubfcriberc uo!uerint,itatamenut fi cV m ecclefiafticis canontbussquos optime nofti,cV in Nicena ftdem ante fubfcripfcrint, hunc debeas abfqj aliqiua am biguitate fufcipere.Non quod hasc ipfa quae nos fcripfimus, non poterimus; con* uertentium fufceptioni proponere, fed quod tibi confenfus nofter ltberu in. fufci* piendo tribuat cxemplum.

SYNODVS ROMANA SVB

DAMASO PAPA,

lo

iO.st N/cenum concilium aliudinurbe Romana poftea congrega» tum eft, quo ca tholici cpi fcopi addiderunt de fpiritu fando, quiia po« [ftea iserrorinoleuit, ut quidamorefacrilego auderetdicere Ipiiritum | fandum fadum effe per filium. Vndeanathematizamus omnies qui . non tota libertate prodamant eum cum patre cVfilio unius potieftatis cfleatcp fubftantia?. Anathemati-amusquoq; eos qui Sabellrj fequuntur erro» rem, eundem dicentes parrem effe quemcV fiiium. Anathematizamus Airrium atqj Eunomium, qui pari impietate,licet fermone diffimili, filium cV fpiriturai fans dumafferunt effe creaturas. Anathematizamus Macedonianos, qui de Arrrj jo ftirpeuenientesnonperfidiammutauerunt,fednomen. Anathemat!zamusFo« tinum,qui Haebionis haerefim inftaurat, quidominu lefum Chrifta tanta ex: Ma« ria uirgine confitetur. Anathematizamus eos qui duos filios afferunt,unumi ante fecula.cValterumpoftaffumptionem carnisex uirgine. Anathematizamtuscos qui pro hominis anima rationali cV intelligibili,dicut dei uerbum in humana car* neuerfatum,cumipfefiliusf]tuerbumdei,cVproanimarationaItcVintclligiIbiliin fuo corpore fuerit,fed noftram,id eft,rationalem cV intelligibilem fine peccaito anf mam fufceperitatcp faluauerit . Anathematizamus eos qui uerum dei filiuim exs tenfioneautcolIedionejcV a'patrefeparatum in fubftantiuum cV in finem habi» turum effe contendunt. Siquisnon dixeritfemperpatrem, femperfilium.,fem* *o per fpiritum fanclum, anathema fit. Si quis non dixerit ftlium natum de pa tre,id eft,de fubftantia diuina ipfius,anathema fit.Si quis non dixerit uerbum dornini fi« Iiumdei,deum,cVomnia pofle.cV patri arqualem,anathema fit.Siquiscflixerit quod in carne conftitutus filius dei cum effet in terra,in ccelis cum patre nora erar, anathemafit. Si quisdixerit quodin paflionecrucis dolorem fuftinuit filiuis dd deus,cV non caro cum anima quam induerat in forma ferui, quam fibi acceperat, ficutait fcriptura,anaihema fit. Si quisnondixerit, quod in carnequamaffu rr.pfit Chriftus,fedet ad dextcram patris,in qua uenturus eft iudicare uiuos cV mor tuos, anathema (k.Si quis no dixerit fpiritum fancfta de patreeffe uere ac proprie, ficut filiu de dtuina fubftantia 8C deu ueru,anathema fit . Siquis no dixerit omnia poffe

ipirt*

DAMASI PAPAE E P I S T O L A,

*75

fpfriitum fandum, omnianofTe, tV ubicp efle ficut patrem cV filium, anathema fir. Si qiuis dixerit fpiritum fandu faduram aut a filio fadum,anathema fit.Si quis no dixerit omnia per filium cVfpiritum fandu patrem fecifTe,id eft,uiftbilia cVinuifibi iia,ainathema fit.Si quis no dixerit,patris,cVfilij,cV fpiritus fandi una m diuinitate, pote:ntia,unam gIoriam,dominatione, unum regnum atqj unam uo!untatem,ac ueriitatem,anathema fit.Si quis tres perfonas non dixerit ueras patris cV filrj cV fpi rituss fandi,a:quales femper,iubentes omnia,cV continentes uifibilia iV inuiftbilia, ommipotentes,omnia iudicantes,omnia uiuificantes, omnia facientes, omnia fals uanttes,anathema fit . Si quis non dixerit fpiritum fandu adbraridu ab omni crea» 10 t ura.,ficut cV filium cV patrem, anathema fit . Si quis de patre fcV filio bene fenferit, de fpiritu autem fando non rede habuer it , h xreticus eft.

EPISTOLA DAMASI PAPAE AD HIE

RONYMVM PRESBYTERVM,

a m a s v s Epifcopus fratri 6V compresby tero H/erony mo in domino falute , Dum multa corgpra iibroru in meo arbitrio oblatafuifTent, contigiturcV librumpfalmoru inmeoanimo feftinus cognofceremdetinerijCV memoriam capacitatismea: imbuere cogitaui.Frater amantifiime cV in Chrifto femper fa« cerdos rogo te, ut fecundum feptuaginta interpretes, fcV pref»

fbyteros,ideft,Matthiam,cVPtoIemaeum,Muchium,Caliurn,

Hydlronium,Ciatrem,Simonem,cVceteros,inquantumtuapoteritcofcientiade: Lxx:. inuenire ueftigia nobis tranfmittas . Peto etiam tuam charitatem, ut ficuta reclore tuo Alexandro coepifcopo didicifti Graccoru pfallentiam, ad nos dirige* retuiafraternitasdeledetur: quiatantaeapud nosfimplicitatisindagoeft, uttanta in diie dominico Apoftoli epiftola una recitetur,cV Euangelij capitulum unum di* caturr,nec pfallendi mos tenetur,nec hymni decus in noftro ore cognofcitur. Peto 30 ergo per fratrem compresbyterum noftrum Bonifacium,ut libeat fraternitati tua: nobi;s aperire ueftigia. Mifla quinto Calend, Nouemb.per Bonifacium presbyte* rum IHierofoIy mam.

HIERONYMI PRESBYTERI AD DA

MASVM PAPAM EPISTOLA, VBI SVGGERIT

de Gloria patri,& alleluia , in fine pfalmorum apud Roma» nam Ecclefiam concinendo.

• I Wh W

r*MAi

lE A T 1 s s 1 m o Papae Damafofedis ApoftoIicaturbisRo* i ma:,Hieronymus fuppIex.Legi literas apoftolatus ueftri,po< fcentes fecundum fimplicitatem lxx, interpretum canens, Ppfalmographum interpretari feftinem, propter faftidium Ro manorum, utubiobfcuritasimpedit, apertius cV graxecV la» tine trahatur fenfus . Cliens ergo precat tuus,ut uox ifta pfal=>

I lentium in fede tua Romana die noducp canatur, cV in fine

ipaimii cuiusiibet ftue matutinis uel uefpertinis horis coniungi prxcipiat Apoftola tus tuii ordo, Gloria patri cV filio cV fpiritui fando, cV reliqua . Iftud carmen laudis omni i pfalmo coniungi pr«ecipias,ut fides trecentorir decem cV odo Epifcoporum

274 STEPHANI ARCHIEPISCOPI EPISTOLA Niceni concilrj in ueftro ore pari confortio declareturtubi autem deus cV homo ho norabili uoce cantatur, alleluia femper cum omnibus pfalmts aitigatur,utomni loco communiter refpondeatur nodurnis temporibus , In eccleiia autem poft re* furredionem ufcp fancftam pentecoftenfiniatur,interdierumuerofpatiatibifc« li quinquagefimae propter nouitatem fandti pafchae, ut uox ifta laudis canatur ia Aleph, quod prologus grxce,latine autem praefatio dicitur.

EPISTOLA STEPHANI ARCHIEPI

SCOPI, ET TRIVM CONCILIORVH

Africae,ad Damafum Papam,de priuilegio Romane fcdis.

I Eatiflimo domino cV Apoftolico culmine fublimato fanclo pa tri patrum Damafo Papae,cV fummo omnium prarfulum pon tifici Stephanus archiepifcopus Concilrj Mauritantae, cV unts uerfi epifcopi de tribus Coctltjs Aphricanae prouinciae .. Notu ueftrg facimus beatitudini,quod quidam fratres in cofinio no bis pofiti, quofda fratres noftros uenerabiles uidelicet epifco* Jpos uobis incofuhis a proprio derjciunt gradu,uel detjcere mo xo liuntur,cum ueftrae fediEpifcoporum iudicia,8c fummorum finemEcclefiafticos rum negotior3,in honore beatiifimi Petri,patrum decreta omnium cundam re* feruare fententiam inquirendi reuerentia de dei rebus, quas omnt cura cV folicitu dine obferuaredebemus.Maxime uero debent ab ipfo praefulum examinari uer» tice apoftoIico,cuius uetufta folicitudo eft, tam mala damnare, quam reuelare lau danda. Antiquis enim regulis ceniitum eft,ut quicquid horum quamuis tn remos tis uel in Ionginquo pofitis ageretur prouincrjs,non prius traclandu uel accipien<» dum fit,niti ad notittam almae fedis ueftrac fuiflet deduclum, ut eius autoritate ius xta quod fuiftet pronunciatum firmaretur: 8t" reliqua multotiens talia cVhis fimfc lia,quae fuper his conftituta funt: quibus fi illicite faclum eft, ut femper ueftrae fedi $0 confuetudo fuit, feftinanter occurritecV his uinliter, utpaterpro filrjs certantes, ftate, ficut bene a lefu filio Syrach dicfiiim eft : Vfqp ad morte certa pro ueritate,cV femper dominus deus tuus pugnabit pro te. Accipere enim perfonam imprj non eft bonum,ut declines a ueritate iudicrj.Sin minus iilicita funt hec,pateat nobis ta* lis omnibus licentia beatiftime pater : aut fi liceat hos uel aliquos etiam minorum graduum clericos ntficanonice tempore legitimo uocatos,aut fine Iegitimis accu* fatoribus,aut abfqj ueris tV innocentibus teftibus,uel ntfi manifefte canonice con* uictos aut fponte confeftbs,ueI a fuis fedibus eiecftos aut fuis expoliatos rebus;uoa caread fynodumueldamnare, quia legimus eos non pofle canonicead fynodum ante fuam diu tenendam cV gubernandam uiribus fcilicet pleniter refamptis refti a& tutione, fuisqs omnibus fibi legaliter reftitutis integerrime uocari, aut ut ueniant adfynodum, nififponte uoluerint imperari.Deusergocreatoromniumconfer» uet long^uum apoftolatum ueftrum ad ftabilitatem ecclefiarum fandrarum, cV orthodoxaefidei,uosq3 paftorem bonum,qui fpiritualibus pro ouibus ueftram po nitis animam, atqj baculo paftorali lupos rapacesexpellitis, omnibuscp oppreflis auxilium fertis,quod tV iftis atqj omnibus uos fem« per facere optamus fancliflime Papa. Subfcriptio, cValia manu:Ora pro nobis chariflime pater.

*7$

EPISTOLA DAMASI PAPAE AD STE

PHANVM ARCHIEPISCOPVM, ET AFRI«

canos Epifcopos,de autoritate fedis apoftolicae, & epifcoporum accufatoribus.

ijAMASvs feruusferuorumder,at(5pergratiaeiusep!fcopU3 T-LO 2f-5 fanclae catholicae eccleiiae urbisRomae,Stephanoarchiepifco po conciltj Mauritaniae, & uniueriis epifcopis Aphricang pto uinciac.Letfis fraternitatis ueftraeliteris, primo gratias agoqd tantorum fratrum merui benediclione frui: deinde qitod cir* ca fratres folicitos uos reperi,c¥ cum eis cruce domini deferre, qui ait : Qiti uult uenire poft me abneget femetipfum,8£ tol* crucem fuam fcV fequaf me.cV reliqua ad huc modu m pertinentiaJgt tui quans doin prgfentiopportunegeftorS confultatione, apoftolicis ueftra beatttudo uifce ribus comota nos hortata eft,tuitionem fratrum apoftolica impendere autoritate, cV eorum iniurfjs fubuenire, dum conftet eadem uos cum apoftoJo compailibilia ter dicere,Quis infirmatur,cV ego non infirmorc' quis fcandalizatur cV non uror? fatagentes ne aliquis de his qui uobis crediti funt,a faeuis befttjs Iaceretur aut capia io tur.Proquare oportet iuxta ueftram prudentem comonitionem, magisautem fecundum dominidiuinam praeceptione,nos quifupradomum eius,hoceft unt» uerfalem ecdeiiam catholicam epifcopale fufcepimus minifterium, folicite uigilaa re,ut ne quid de facris eius munenbus,id eft, apoftolicis uiris, apoftolorumcp fuc* ceflbribus atqj mintftris quifquam nobis inconfultis damnetur, Scitis fratres chaa riflim i firmamentum a deo fixum cV immobile,atqj titulum Jucidifllmu m fuorutn facerdotum, id eft, omnium epifcoporum apoftoiicam fedem efle conftitutam, cV uerticem ecdeiiarum : Tu es enim (iicut diuinum pronunciat uerbum ueraciter) Petrus,cVfuperflrmamentCituumeccleiiaecolumnae,quiepifcopiinteIIiguntur confirmata: funt: Sc" tibi claues regni coelorum com mifi, atcp ligare cV foluere po= 30 teftatem quac m ccelis funt cV quse in terris promuIgaui.Tu prophanatorum homi num cV membrorum meorum, maximeqj difcipulorum meorum exiftis ut prin=* ceps cV dodor orthodoxa: cV immaculate^ fidei, cuius uice hodie gratia dei legatio ne pro Chrifto fungimur, cV omnes huius fancfhe fedis praefules eius uicem gefle* runt,gerunt cVgerent:ideoomnia quaeinnotuiftis nonlicere mandarem,nift uos tam pleniter inftruclos efle fcirem, quod cundla fuper quibus coiulitis illicita eflc non dubitetis. DifcuterenanqjepifcoposcV fummorum ecdefiafticorum nego« ciorum caufas metropolitanos una' cum omnibusfuiscomprouincia!ibus,itaut nemoexeisdefit, cVomnesinfinguIorum concordent negotrjslicet: feddefinire eorumatqueecdeiiafticarum fummas querelas caufarum, uel damnare epifco* 4° pos,abfquehuius fanclaeiedisautoritateminimelicet, quam omnesappellare (ii necefle fuerit) cV eius fulcii 1 auxilio oportet.Nam ut noftis,fynodum fine eius au« toritate fieri non eft ca thoIicum:ncr epifcopus in legitima fynodo,cV fuo tempore apoftolica uocatione c5gregata,definite damnari poteft: neqj ulla unqua concilia rata leguntur,que non funt fulta apoftolica autoritate, Accufatores aute epifcopo ru,cV teftes fuperquibus rogaftis,abfq?uIlainfamiaautfufpicioneueImanifefta macula,cV uere fidei pleniter inftrudi efle debet,cV tales quales ad facerdoriu elige reiubetdiuinaautoritas:quoniafacerdotes(utantiqua traditautoritas)criminari no po ffiint, nec in eos teftificari qui ad eundem non debent nec poflunt prouehi honore: uocatioenim adfynoduiuxtadecreta patrucanonica,eiusqui impetitur tamfuapraefenti3,qj cVfcriptis atqj apocrifarrjs,per fpatiu fieri debet congruu atqj

176 DAMASI PAPAE EPISTOLA

canonicumiquia nifi canonice uocatus fucrit,fuo tcmpore tV canonica ordinatib* ne,iicet uenerit ad conuentu quacunqj ordinatione, nifi fponte uoluerit,nuilate» nus fuis refpondebit infidiatoribus,quoniam nec feculileges hoc permittunt fier/, quantomagisdiuinae, Deieftis uero atqj fuis rebusexpoliatisnihil uobisuerius fignificare queo,qua'm fandi patres diffinierunt,cV noftri prasdeceffores apoftoli* ca autoritate roborauerunt. Ita enim haec fe habent, epifcopos eiedos atcp fuis re* bUs expoliatos,ecc!efiaspropriasprimo recipere,cV fuaeisomnia legaliter reddi fancli canones decrcuerunt, cV poftea fi quis eos accufare uol uerit,aequo periculo facerc fanciuerunt,iudiccs efle decernenres cpifccposlrede fapientes cV iufte uo* lentes, adtempusdiucp illis refumptisuiris,cV fuis poteftatiuefruentibus rebus, »» amicisq; cV dei feruis fapientibus confulentibus uiris in ecclefia conuenientes,ubi teftes effent finguloru qui oppreffi effe uidentur , Scimus enim homines inermes non poffe cum armatis rite pugnare: fic nec tlli qui eiedli uel fuis bonis funt expo* liati,cum illis qui in fuo ftant gradu, cV fuis fruuntur amicis atcp bonis,!itigare rite poflint . Nec feculi quoqj leges haecfecularibus ficri permittunt, fed prius eieclos ue! oppreflbs aut expoliatos cum fuis omnibus reftitui iubent,cV poftea fuo tem* pore ficut lev eorum continet ad placita uenire prarcipiu n t,nec ulla carceris cufto* dia appellantcm arceri per mitt un t.Docen t enim ex pa«e,ficut noftis,tcrrcna qu£ funt cccleftia. Accufatores ucro cVaccufationes quos fecult leges non afcifcut, nul latenusfuntinhorum admittendgcaufis,quia omnequodirrepreheiibileeficas io tholica defendit ecclefia.Dccet enim domini facerdotes fratrum caufas pie tradtaa re.cV uenerabiliter intendere,atcp eorum iudicia fuper facrificia ordinare,nec pro« terua aut tyrannica dominatione (ut de quibufda refcrtur) fed charitatiue pro deo cV fraterno amore cunda peragere,cV quod fibi quis fieri fecundum dominica uo cem non uult,alrj inferre non pre. fumat,cV in qua menfura menfi fueritis, remetie tur uobis.Ea ucro quae apoftoloru prxdicatione, cV patrum inftrucftione praccepi mus,femper teneredebcmus, ne aliqua noua cudere, aut ad noxam fratru inten* dere uideamur, fcd alterutrum onera portemus, ut iuxta apcftolu legern domini adimplere ualcamus . Tempus enim congruu pracuideri oportet, quando uniuf* cuiufcp accufatac perfona: caufa recliffime in medio producatur, quatenus grauita J«J tem eius cV confonantia quaccontra patrum decreta uel fynodorum cofeffionem prodi minime cognofcatur,qua'm ordinabiliter omnes intendat, ut ad eam in om* nibusrationabiIiterrefpondeant,cV iufte fe uellemanifefteoftendant.NuIIus au* tem introducatur perfonaliter,fed accufatores cVaccufa t i aequa audiantur ratione, iuxta quod geftoruordo exigit . Accufatorcs uero cV iudices no idem fint,fed pcr fc accufatorcs,per fe iudices,per fe teftes,per fe accufa ti,unu(quifq; in fuo ordina* biliter ordine . Nam infcriptio primo femperfiat, uttalionecalumniatorrecipiat: quiaante infcriptionem nemo debet iudicari,uel damnari,cum cV feculi leges haec eadem retineant: dequibus omnibus uera femper fiat aequitas, quatenus accufas tionistV iudicfj ac teftimonfj mcrcedem per ueritatem geftoru confequi ualeant. 44 Scriptum eft cnim,abominatio domino labia mendacia, cV teftem fallacem profe* rentem mendacia, cV feminante inter fratres fcandala.atcp Iitigia,ipfo moneteatcp dicente,Non facies calumnia proximo tuo,nec ui opprimes eum:non facies quod iniquum eft,nec iniufte iudicabis: n5 confiderabis pcrfonam pauperis, nec hono* res uultum potentis:iufte iudica proximo tuo,cV quod tibi non uis fieri alterine fa cias,cV reliqua. cV maxime pracceptum habentes apoftolicum attendere nos ipfos cV gregi,in quo nos fpiritus (anclus pofuit cpifcopos, regere dei ecclefia quam ac« quifiuit per fanguinem fuum propriu : conuenit cV iterum attendere lupos,atten* dere malos operarios,quiperuerfa faciunt,cV aduerfa !oquutur,ut detrahere fem« perdifcipulisdominijC^infamarequatrant, quoscorrigcre uos cVomnes domini

facer*

AD STEPHANVM ARCHIBPISCOPVM, 277

facerdotes fummo ftudio oportet, quia peius maiu non eft, quam ut cfues ciuibus inuideantjcV facerdotes uel clerici facerdotibus uel pontificibus infidietur,teftans teetiamueritatisuoce;Quiuostangit,tangitpupillaoculimei:cVquifcandalizai ueritunudepufiliis iflis, mehuseftutfufpedaturmola afinariain collum eius,8c* demergaturinprofundummaris.Etitem:BeatusquinonfueritfcandaIi2atusin me, ille procuidubio fcandalizatus eft in deum, qui eius fcadalizat epifcopum uel facerdotem.cV multa talia quae bicnon inferuntur, ne nimis prolixa efFiciatur epis ftoia,Monentes quoqj inftruere debetis memoratos uicinos ueftros,ut a talibus fe fubtrahant,c¥quaeilIicitecontra pracfixos fratresegerunt cito corrigant, 8c" quos

10 nobis incofultis laefenmt, nobis incofultis piena fatisfadione fanent, cV citd recon cilientjfi noluerint apoftolicae fedis fufcipere cenfurarn.Nam fi quid fortafle meis aut contra eos cmerferat,noflrum fuerat expedandu examen, ut noftra (ut fem* perhuicfuitfediconcefTumpriui!egiu)aut condemnarenturautoritate,autfu!ci* rentur auxilio . Necp enim fuo pro libiui noftra debueran t iura peruadere abfque apoftolicae fedis difpofitione mandante»Atalibus deinceps omnesfeabflineant facerdotesquinoIuerintabapofloIica:petr»,fuperquamChriftus(utpredi(rtunt eft)uniuerfa!emcoftrux<tecclefiam,cuiepifcopotufummaiudiciaatcpmaiorum caufae,ficutpauI6 fuperius memoratum eft,referuatje funt atq? foli date; ,cenfura a facerdotalihonorefecludi.lnduciac enim accufatis incriminalibus epifcopis fex

o menfium, uel eo amplius G neceffe f»«*« •* concedend* fimt, quoniam 8C Iaicis hoc permiffum nullus fecularibus imbtr:us difcipUnis iguorar.qu.,,,^ ma&i8 ftccrdo* tibus qui fuperiores effe eia n5 dut.it antur f Habetur quoqj in decretis fanelorum patrum fancitum, no forecanonicum quenqua facerdotum iudicare uel damna* re, antequam accufatorescanonice examinatos pracfentes habeat, locumcp defen dendi accipiat,ideft,inducias ecdeOafticas ad ablueda crimina,cVc.Nec extra proa priamfiatprouinciam primo difcuffionis accufatio fine apofiolica praeceptione, cui in omnibus caufis debetreuerentiacuftodiri,quoniam&antiqua docethoc patrum regula,in qua & imperialia pariter ftatuta concinunt.Criminu, inquiunt, difcuflio ibi agenda eft, ubi crimen admiflum efl: nam alibi criminum reus prohi*

|o betur audiri,cV alibi in canonibus praecipit, quaecuncp negotia in fuis Iocis ubi or« ta funt,finienda funt,c¥ reliqua talia S>C his fimilia,falua in omnibus apoftolica auto ritate, ut nihil in his definiatur priufqua ei placere cognofcatur,quia omnes fultos effe oportet,8c" fi quid eis graue intoleradumcjj acciderit,eius eft femper expedart da cenfura . Neque enim proterue aut fiimulo fuac cogitationis impulfus (ut fa?pe actum agnouimus) detrahere aut accufare praefumat quenquam facerdora, quia iniuriaeorumadChriftumpertinet,cuiusuicelegationepropopu!o,Chrifiifans guine redempto/unguntur, Caufas enim eorum quia dei caufi funt,eius efle iu* dicioreferuandas,qui ualetcorpusoccidere,& animam mittereingehennam:qui dicit,mihi uinditflam.cV ego retribuam : apud quem confcientia nuda eft,cui non

■o abfconduntur occulra.lnflruendi etiam omnes funt, quonia per nos illis Chriftus intonuit,non efie ouium lupi infidias praruidere,fed paftoris . Monet ergo beatus apoftolus Paulus ne de his temere leuiterqj pracfumatur iudicium, de quib us ne* mo poteft uerius uel melius iudicare quam deus. Tu,inquit, aiit quare iudicas fra tremtuumjautcurfperniseumromnesenimftabimusantetribunal.^fcriptumeft enim, uiuo ego dicit dominus, quoniam mihi flecftetur omne genu, cV om nis Iins guaconfitebiturdomino.itaqjunufquifcpnoftrumperferauonemreddetdeo.fn hocergon5 fibiquifpia temerariosaufusufurpet,utpracterqucdadconcordiam pertinetaliudagat,undeunitaseccIefiacficdiflipetur.Nonergoleuiterquifquam afTentiatin detradione.uel iudicatione,ueI damnatione fratrum,maximecj5 facen* dotu quiproximiores funt deo,cV qui proprio ore corpus Chrifticonficiu nt, quia

Aa

a78 DAMASI P A P AE E P I S T O L A.

obhocuenit iradei infiliosdiffidentiaequiChriftum perfcquuntur fa fuis mem* bris.Nolite fratres,nc!ite effici participes eorum,nec comunicetis peccatis talium aut infruduofis uerbis illoru, magis aute rcdarguite taliu ccctus, qui extedere mo liutur quafi arcu in fratres h'nguas:defendite ergo fratres, cV omnes monete ut ar* menturcotrafratruperfecutores.CofidimusautemdeuobismelioracVuiciniora faluti,quia neqj mors.neqj uita,neq? angeli,neqj principatus, neqj inflantia, necp futura,neq?fortitudo,neqjaltitudo,necpprofundum,neqjcreaturaalia,magiflro gentiu docente, poterit nos feparare a* charitate domini noftri lefu Chrifti,que_ ma xime in facerdotibus fcV reliquis perficit membris eius, Noliteitaq? amittere confi* dentia ueftra,quae magna habet rcmuneratione. Ecce enim iudex ante ianua affi* ftitjccironas hilariter promittens his qui pro eo fratribus auxiliu ferunt,£V oppref* fis fuccurrunt,atcp in charitate collaborant. Quod (i fubtraxerit fe quis, non place bit deo,fed cadit,quia no fubleuauit cadente fed emarcuit.Non autem fimus fub* traclionis in oppreffione, fed adminiculi in acquifitione cV fupplementu fra trum. Propter quod affumite armaturam dei, ut poffitis refiftere omnibus taliter praefu* mentibus,cV induite uos loricam iuftitiac.cV calciatipedes in preparatione euange Ifj pacis, in omnibus fumentes fcutum fidei, in quo poffitis omnia tela nequlffimi ignea extinguere,cV galea falutis affumite, cV gladiu ipiritus,quod eft uerbum dei, peromneorationecVobfecratione radicati cV fundati, utidipfum dicatis omnes, cVno fint in uobis fchifmata diuidentes cof pus ecclefiae bonu cV integru in tortuo* fas nouitate» ivroict ergo Apoltoius non amplius nos inuice temere iudicare: te* mere enim iudicat, fi quis epifcopum abfcp fedis apoftolicae autoritate codemnar, cum ei,ut pauld fuperius prehbatu eft,hoc fpecialiter priuilegium referuatu fitlfed hociudicatemagis,inquit,neponatis offendiculu fratri uel fcandalum, patenter enimhiscValtfsinnumerabilibusdecretoruteftimonrjs ommbusmanifeftumefl, non debereepifcopu damnari, licet eius perfcrutetur opinio, donec iudiciude ore noftra: apoftolici autoritatis,hoc eft principis apoftoloru cognofcaf ,utpote quo* niam folus cV pra: omnibus creditus eft, atq? percipere meruit a rege regu Chriflo deo claues regni cceloru ad aperiendO fidelibus fcV beneuolis hominibus in eunde dominu noftru,cV claudendu infidelibus cV maleuolis,atq? fuis facerdotibus,cV fan j ctxecciefiaefuopreciofo fanguine redempta: impugnatoribus fiue nocentibus. Quod utiq? £>£ nos facerepofluIauit,no quodnouialiquid nuncimperatur, fed il* lud quod per defidia aliquoru aut fcienter aut negligenter tranfgreditur,deinceps obferuet ab omnibus, ut illa femper quae apoftolica fcV patru traditione conftituta funt, fub metu irrefragabili autoritate teneantur.Scriptum nanqj eft in fecuda ad Theffalonicefes epiftola,cV ad Timotheu, apoftolo monente:State, cV tenete tra* ditiones ueftras quas didiciftis feu per uerbu, feu per epiftolam.ltem alibi per pro« pheta : Expedaui quoq?,ficut beatus Efaiasintonuit,ut facerent iudiciu, fecer unt autem iniquitate cVno iuftitiam,fed damore,omnes pios coturbanteslcV hoc fcire debeant,quonia iudiciu dei eft fecundu ueritate in eos qui talia agunt,Iicet diuitias bonitatis dei, cV fuftentationis, cV patientiae ignorantes, quonia benignitas deiad poenitentia eos adducit : fecundu duritia autem eoru,cV cor impccnitens thefauri zant fibi iram in die irae cV reuelationis iufti iudicfj dei, qui reddet unicu/q? fec un» dum opera eius . Et alibi fcriptu eft: Ego fum dominus deus uefter,no facietis ini* quitatem,in iudicionon accipies perfona hominis, neqj mireris uultum potentis, ab omni iniquo uerbo recedes,innocentem cV iuflum non oppugnabis, necp in* terficies,il!e proculdubio facit iniquitatem in iudicio qui ea fibi uindica t qurc ei uirt dicare non Iicet . Ideoq; huic fanclae fedi conceffa funt . Nullus ufurpare fine eius confuliuprxfumat,quinonuuIthonoreecclefiafticoindignusutcontemptoriu» dicari , Itacp oportet negligentes propuIfare,fed ita ut nocentes no roborentur, cV

bonos

AD STEIPHANVM ARCHIEPISCOPVM. ZJ9

bonosimprobisautinfidliatoribus fratrum refiftere,ne torpore defidiae oppreffi tacitunitatisteneamurolbnoxij.ItacpquipotettobuiarCjcVperturbareperuerfos, cV non facic,nihil aliud eiil quam fauere eorum imptetati.Nec enim carec fcrupulo focietatis occulte:,qui maintfefto facinoridefinit obuiare.Sitis autem perfedi cV in* tegri in eodem fcn f u, cV iin eadem fcientia firmati, ut per eam uias ueftras dirigena tes, in eundem inflexibiliiter omnibus occurratis oppreftis,quia uobis creditur do minus,ad quem accedemtes lapidem uiuum ab homimbus quidem reprobatum, cV propter talium impiet;atem, a deo autem elecflum, cV honorificatu, iuper quem uos tanquam Iapides uiuiiatdificamini in domum fpintualem,in facerdotium fans

■o dum,offerentesfpirituaileshoftiasipfiinodorem fuauitatis. Gratumenimadmo dumeft facrificium dormino oppreffis omnibits fubuenire,quantomagisillisde quibusaif.Qui uos auditt,meaudit:cV qut uos fpernit,me fpernit,cVc,Libat quide domino profpera,qui ab> afflicftis cV oppreflis pellit aduerfa. Sed cV nuc fratres co* mendamusuos deocVuerbogratia: eius,quipoteftperficere,cVdarehaeredita3 tem in omnibus fandificatis.lpfe autem deus pacis cV confola tionis, det uobis id= ipfum faperein alterutrui, & in ipfo femper SC «n orrinibus, ut unanimes uno ore, cVunocorde honorificeitis eum inconcordiamcVauxiliumfratrum,qui potens eftconfirmareomnes,cVconfoIarifecundumEuange!iumeius,cViuxtareueIas tionem myfterfj temporiibus aeternis taciti, patefadi autem per fcripturas fandas,

20 cV patrum orthodoxoru doclrinas,fecundum prarceptum aeternidei, ad obedien* dum fidei in omnibus coignitis nobis foli fapienti deo domino noftro lefu Chrifto, cum quo patri cV fpirituii fanflo,gloria, honor, cV imperium, cV poteftas in fecula feculorum,Amen, Domiinusuoscuftodiatdilecliffimifratresincolumesfemper. Data viu.NouembrisFIauianocVStilicone mi.Conf,

QVOD OMNES DE FILIO DEI ET

SPIRITV SANCTO, ET DE VNITATE

trinitatis rmale fentientes fimiles fint Iudaeis, S>C de unitatc trinitatis.

voD'fiquispatiaturdeumpatre,cVdeumfiIiu,cVdeumfpiri ~£< <¥& » tum Hanctum deos dici, cV non deum,propter unam diuinitas tem SVpotentiam quam credimus efTe,cV fcimus,patris,cVfilrj, cVfpiiritus fanc1i:fubtrahens autem filium,autfpiritumfan* dumi.ita folum cftimct cfTe deum pa trcm . dici aut credi unum deurm,anathematizamus cum omnibus ludxis : quod nomen _ deortum in angelis, fcV in fandis omnibus a deo eft pofitum 6V donatum : de patre auterm cV filio cV fpiritu fando propter unam cV aequalem diui r° nitatem, non nome deoru,fed dei nobis oftenditur,atq; indicat,ut credimus:quia in ftlio cV fpiritu fando folummodo baptizamus,cV non in archangelorum nomi nibusaut angeloru,quormodo hxretici,aut ludaei,aut Gentiles dementes faciunt. Hacc ergo eft falus Chrifltianorum,ut credentes trinitati,id eft,patri,cV fi!io,cV fpi« rituifan<fto,in ueram folaimqj diuinitate,unam potentia cV maieftatem cV fubftan» tiam eiufdedeitatis finedtubiocredamus . Dicit quoq?beatus Efaias : Propter Sion nontacebo, cVpropterHierufalem nonquiefcam,donecegrediaturutfplendor iuftus eius.cV faluator eiuis ut lampas accendatur. Profedo catholica Ecclefia qux ueraconfiftitSionciuitas;Chrifticce!orumregis,pcrtot annorafpatiaexpugna* ta abaduerfantibus uerbio fidei, qui neqj deum ttment,neqj hominem reueretur, fed incafTum producenttibus pias cV canonicas de hoc uerbo dodrinas, dum cV

Aa z

ti ISI

28o DAMASI PAPAE EPISTOLA

aduerfis tamiscrj que in fcripto cV fine fcripto conteftationibus inuitati fuifient eor rigere propriam cV fepelire haerefim, ficuti 5f per anteriorem cognitione Iuculeu* rius demonftratum eft3 tam per libellos quam per fuggeftiones reuerendifTiimoril facerdotum,&:uenerabiliuabbatum,Apoftoloproieftantenobis,homineha:r£* licum poft primam & fecundam correpcione euitare debeamus.fdentes quia fub» uerfusefthuiufmodi,&deIinquitproprioiudiciocondenatus.NuIlomodoopor tet nos deinceps tacere aut quiefcere, ne quoquo modo iniqui iudicemur, oclibiie deo pacem ampleckntes : quonia fcriptum eft, Zelaui in peccatoribus pace pec* catorum uidens: cY dicatur etiam de nobis,Sacerdotes mei contempferunt !*gcm meam,&:pollueruntfancluariamea,interfan(ftum&:prophanumnonhabuere 10 diftantiam.interpollutum&mundum non intellexerunt, fed confurgcre cum deo,8cconfiftere prompte,induentes arma fpiritus aduetfus malignantes coitra 6> dem eius, ut probemus fpiritus fapienter,id eft, uerba illorum fiex deo funt-Scri* ptum eft enim in Hieremia:Probatorem dedi te in populo meo robuftum,£«:fcies cV probabis uiam eorum,multum nancp nobisneceflaria eft uigiIantia,cV tamtum diuinum fapientia: difcretionis quae occulta tenebraru reuelat ad requifitiorae hu« iufmodi rei & fcrutatione, quoniam latet quodamodo &: abfcondii ur uixcp com= prehenditur dolofa exiftens malitia, pro co quod fibi pictatem callide blandiatur, ut ualeat fcrutantiu mentem Iatere.Quod uticp fciensbeatus Apoftolus ait : Nam huiufmodipfeudoapoftoli operartj fubdoli transfigurant fe in Apoftolos Clhrifti'; icj fednon mirum,ipfe cnim fatanas transfiguratfe uelutangelum lucis . Et non mi* rum, fi miniftrieius transfigurentur uelut miniftriiuftitie,quorum finis fecudum operacorum.Sed & dominus in hoc praemuniens nos ait : Attenditc a falfis pro* phetis qui ueniunt ad uos in ueftimentis ouium, intrinfecus autem funt Iupi ra* paces, a frudibus eorum cognofcetis cos . Ergo in idipfum ex toto cordereFeren* tes ante omnia fuper taliqueftione deprecationem,& dicentcs cum Dauid:Reue !a oculos meos,&: confiderabo mirabilia de lege tua.Lucerna pedibus mcis uerbu tuumdomine, &: lumen femiris meis: quoniam, ffcut art beatus Daniel propheta, Sapientia cV fortitudo eius funt,dat fapientiam fapientibus, & fcientia intell igen* tibus difciplinam,ipfe reuelat profunda tV abfcondita, QC nouitin tenebris confti* tuta, & Iux cum eo cft, quia fapientiam &: fortitudinem dediftimihi, &,' oftendifti mihiqua:rogauite.Cumopediuinauniufcuiufcppcrfonaeconfcriptapcrnouita* tatiscomentumaccufatifuntjdeucnerabilinoftrofcrinioobfecundantibusnobis ordinabiliter ofterentibus folertius intendamus,

DE COEPISCOPIS ET QVI IDEM SINT

AVT SI ALIQ.VID SINT AVT NIHIL.

o m l N 1 s uenerabilibus fratribus,Profpero Numidiae prime fed!sepifcopo,Leoni,Reparato,AIexandro,Benedic?tOjRu 4a fo, &omnibus caeteris ubiqj in recla fancfta 8C apoftolica fide confiftentibus orthodoxis cpifcopis,Damafus.Licet firatres charijTimi uobis fint nota patrum decreta, mirari tamennon pcfTumusueRramfoIertiam circainftitutamaiorum, utcun*

cfta quae poflunt aliquam recipere dubitationem, ad nos quafi

ad caput,ut femper fuit confuetudo,deferre non definatis, ut inde capiatis refpon fa,unde acccpiftis inftitutioncm &: normam redte uiuendi. Vnde cV uos no rmme mores canonum effe recordamur,qui&:ipfum fieripraecipiunt,n5 ut uobis fcien tia: ecclefiafticae regulae aliquid defit,fed ut autoritatc fedis Apoftolicac fulti,in nul* lo ab eius deuiecis tegulis , Igitttr de coepifcopisde quibus nos confulere, quale fit

eorum

DE COEPISCOPIS, ig,

eorum minifleriiim, aut quid eis agcrc liceat, aut quam autoritatem habeam, uel ii lioet eos fieri an non,quia audiuimus eos iam efle prohibitos,aut quid de eis' qui lam ordinatireperientur,agendum fit,nil uobis certius refpondere uidetur,qua'm olimapraedeceflbribus noitrisdecretum reperimus, uteisadueniamnihilprors fus aliud referuetur, quam priuatio facri mmifterrj quod illicite aflumpferunr quiat prohibiti tam ab hacfacra fede quam a totiusorbis fuerantEpifcopis . Nimfs ergo eorii infticutio improba, nimis eft praua: quia ut hi de fummo facerdotn mu nifterio aliquid prefumant omni autoritate caret, cV facris canonibus inuenif efle conttrarium,atqj ad totiasEcclefiat perturbauonem fuperba cVfuperfluatendit

io ela tiio, cV uacuum eft cV inane quicquid in praidrffio facerdotrj fummi egerunt mi. mfterio.Quod ipfi idem fint, qui cV presbyteri, fufficieter inuenitur, qui ad formS cVexemplum feptuaginta inueniunturpriusinftituti: fedquiadeo gratia modo neceflarrjficutinprimitiua Ecclefiapropter ftudiumquod ergapauperesexige» bani non funt, cV quia illicita prarfumebant, cV quod agebant aclum non erat, cV propterea multi in fecuritate lapii ecclefiaftico fraudabantur cV fruftrabantur mi* nifterto, rfdeo tam ab hac fantfa fede (ut fuperius memorauimus) quam ab omnfe bu s totius orbis epifcopis a" pontifical ibus funt remoti officrjs ♦ Nam ut nobis rela* tum eft, quidam epifcoporum propter fuam quietem eis plebes fuas committere non formidant,cV ut illicita atq? prohibita agant,id eft, ea quac rolis pontificibus de

20 benitur fibi ufurpant, cV ipfi in fua quiete torpent, cV curam fibi a' deo commiflam negHigunt, cum dominus dicat : Bonus paflor anima fuam ponit pro ouibus fuis cV u.ocat eas nominatim, 8«: cognofcit fuas, cV fuae agnofcunt eum . Et item:Sicm nount mepater,cV ego agnoicopatrem, cVanimam meam ponoproouibus meis, De rnercenario autem quid ipfe dicat, bene noftis, quia uidet lupum uenientem, cV dimittitoues, cVfugit, cVIupus rapit, cVdifpergitoues, cVreliqua. Protalibus

Ueronegllgiturcura ecclefia^cVe.usrtatus perturbatur, 8C «deofuntprohibiti in tantum ut fi aliqui ex his reperti fuerint, a' proprio decidant gradu: illi nancn Epia fcop i qui talia fibi praefumunt, uidentur mihiefle meretricibus fimiles,qua: ftatim utpariunt infantes fuos, altjsnutricibustradunteducandos, utfuamcitiuslibidi* 50 nem explere ualeantific cV ifti infantes fuos,id eft,popuIos fibi comiflbs altjs edus candos tradunt,ut fuas libidines expleant,id eft,ut fuo pro libitu fecularibus curis inhient, cV quod unicuiqj uifum fuerit liberius agant: pro talibus enim anim* ne« gligtuntur, oues pereunt,morbi crefcunt, haerefes fcV fchifmata prodeunt,Ecdefiae deftruuntur, facerdotes uitiantur, fcV reliqua mala proueniunt.Non taliter domia nus docuit,nec ApoftoIiinftituerunt,fed ipfi quicuram fufcipiunt, ipfiperagant fcV ipfi proprios manipulos domino reprarfentent . Nam ipfe ouem perditam dili* geneer qua:fiuit,ipfe inuenit,ipfe proprrjs humeris reportauMoscjs idipfum face* re perdocuit . Si ipfe pro omnibus tantam curam habuit, ipfe docuit, ipfe cura* uit,ipfe fanauit.ipfe proprrjs humeris reportauit,atque in tantum dilexit ut etiam 4° animam fuam multasfuftinens iniurias,multa opprobria,multasqj pafllones,pro nobis traderet,quid nos miferi fcV defides dicSuri fumus,qui etiam pro ouibusno* bis commiflis curam impendere negIigimus,tValfjs eas educandas tradimusfCor riganturhaxfratresnecefle eft,quiaqui plus laborat maiorem mercedem acci* piet..Nam non amplius quam duos ordines inter difcipulos domini efle cognoui» mus, id eft, duodecim Apoftolorum, fcV feptuaginta difcipulorum : unde ifte ter* tius proceflerit funditus ignoramus, fcV quod ratione caret, extirpare necefle efi; quod enim Epifcopi nofint quiminus quam a' tribus funt ordinati Epifcopis, om* nibu? patet, quoniam ut bene noftis prohibitu a facris eftpatnbus, ut qui ab uno ue! a duobus funt ordinati Epifcopis,nec nominentur Epifcopi. Si nomen non ha bent, qualiter officium habebunt ? Quicquid enim inter Epifcopos, aut de rebu»

Aa 5

agl D A M A S I PAPAE EPISTOLA

ad eos folummodo pertinentibus egerint,neceffe eft,ut fupcrius iam pralibatun» eft,ut irritum fiat, quia quod non habent, dare nequaquam poffunt, pracfertim cumnullum exfeptuagintadifcipuIis,quorum fpeciem ifti antequam prohibe» rentur,utfuperiusmemoratumeft,inEcclefiagerebant,nildehocquodApofto lis eorumcp fucccfforibus fpecialiter debebatur,legitur affumpfiire, nec in Icge do mini quse Moyfi ab ipfo domino legitur dicftata, de his quat fummis facerdotibus, id efi,Moy fi cV Aaron erant fpecialiter conceffa,filrj Aaron quicqua prxfumant. JM ulli enim dubium eft,quod Moyfes 8C Aaron foli praecipiente domino in taber naculo dei erigebant aitare, foii ungebant, foli facerdotes facra undione inftitue* bant, cV alia quac ad fummum facerdotium pertinebant, de quibus fufflcienter in I» diuinis legitur literis, agebant,quoniam fummi domini facerdotes erant, ficut de cis icnptum eft i Moyfes cV Aaron in facerdotibus eius. Sic cV modo,quia umbi a legis tranfnt, cV luxEuangelfj innos dei gratiamanifeftecorufcat,dehisquaein fummis facerdotibus,ideftEpifcopis,quorum figuram Moyfes cV Aarontenue* runt, illi qui feptuaginta difcipulorum formam geftant,inquorum uidelicetty* po fiifj Aaron erant, nihil praefumere debent,(icut nec illi quicquam de fummi fa= cerdottj minifterio attingebant . Nam quod coepifcopi antequam pracfito prohi» berentur tenore ad formam feptuaginta inftituti erant, Canon fufficienter manis feftat, ubi ait : Corepifcopi quoque ad exemplum cV formam feptuaginta uiden» tureiTe.cVreliqua.Necilludpraetereundumnobisuidetur,quodalibiinCanonis lo bus expreflum eft : Qui in uicis dC poffeflionibus coepifcopi nominant, quamuis manus impofltionem Epifcoporum perceperint, tV ut Epifcopi cofecrati fuerin t, 6C caetera.Nec ab re dicftum perpendo, quanquam manusimpofitionem Epifco» porumperceperintjCumEpifcoporumnomenpIuralem in fecontineat nume* rum, cVapud grammaticos pluralisfit genitiuus : uideturenim mihi quod tunc non ab uno,fed a pluribus ordinabantur,quia nullatenus diceret Epifcoporum,fi

ab uno fteret talium ordinacio, cum Epifcoporum pl ui ali ter dicfium fit . Cum aUs"

t em dixit coepifcopum, pi ofeclo uillauum uoluit inielligi Epifeopum : cV li uiila* nus, quid agit inciuitate, cum in una ciuitate duo omnino prohibeantur effe Ep u fcopir^ Et fi in uilla cV in eo loco ubi antea Epifcopi non fuerunt,cum cV in modica 39 , ciuitate,uel in uilIa,autcaflelIo Epifcopus fieri prohibeatur,cV inomnibus omni* no locis ubi antea Eptfcopi non fuerunt, ne uilefcat autoritas,cV nomen Epifcopi, fuerint coftituti,quid rogo er untcEcce nec locus cum ordinatione concordat,nec ordinatio cum Ioco: quoniamfiEpifcoporummanus impofitionem perceperut, fcVut Epifcopi funt confecratijUbifuntconfecrauYad uillam, quiachoreuillaefi apud graecos.Et quaiiter ad uillam finec in caftello, aut in modica ciuitate Iicet fe* ri,rogo ut promatis:cV fi promere non poteftis,quia fcio per rationem aut plenam autoritatem minime poteftis,digitum ori imponite,cV eos omni autoritate carere nondabitate, (ciiicctquiatria obftantquibuseorum ceflatur actio uel inftitutio: unum quod ab uno Epifcopo ordinari folent Jn quo eorum ordinatio a Canonfe 4* bus difcoipdat, qui per manus Epifcoporu eos inftitui iubent . Aliud, (i a pluribus Epifcopis funt ordinati, cV aut in uilla, aut caftello, fcu in modica ciuitate, aut oiw nino non in eo loco pnefixi, quoiufte Epifcopi fieri debent, aut dudum non fue* runt,ubi non uilefcat autoritas cVnome Epifcopi,aut fi in ciuitate cum altero Epi* fcopo,cum ut pracdidum eft in una ciuitate duo non debeant confiftere Epifcopi. Tertium, fi abfolute fuerint inftituti, ficut de quibufdam audiuimus, quae omnia epifcopali omnino carent autoritate, cV illud adhuc reftat, quod eorum ordo nom habet in diuinis literis autoritatem,quia ut prafixum cft,ordines funt duo tantum primi in Ecclefia, id eft, Apoftolorum, & feptuaginta difcipulorum . Sane ii nrc

Epifcopi

DE COEPISCOPIS, 2gj

Epifoopi funt, quia pr o praefatis caufis Epifcopi effe non poffunt, nec presbyteroi fe noinuinari uolunt, quia ampliusefle ambiunt, ac fiplus quam feptuagintadu fcipuHt feciflent, ad quorum formam, ut paulo fuperius prdibauimusjhi ante* quam prohiberentur,a quibufdam (tultis,cV fua quaerentibus, cV non qux L ht ifti lefu, liniftituebantur, pre/umere tentant,cV illicita atqj prohibita agereprefumunr, nechioicdici fe uolunt quodfunt,rogoutmanifefteprodatisquidfinr, quoniarn aut aliiquidfnnt.aut nihil, Nam maniteftepatet, quoniam Epifcopinon fur.t:cV ii Epiico|pinonfunt,cVpresbyterieffedefpiciunt, quideruntraut aliquid prorfus erunir,aut nihil;quia nihil poteft e(Te,nifi habeat unde fit,cV (i non habeat unde fic,

t o a u t u ndc originem ducat, nec autoritatem habet, nec ftare rite porerit, q uia inane cftjcV uit deftruaturcV cadat neceffceft, quoniamnihil eft,cV in nihilum reputabi* tur. Si ueronihilex hisfuntquaefuperiusmemorauimus,tuncnecefleeft,utni* hil (int ex his quae facerdotibus debentur, cV ideo nec in facerdotali catalogoha* bcanitutr, nifi tantum ut primocomemorauimus, utpromifericordiaillisquihu* militer hoc ferre uoIuerint,nec amplius ambierint, cV per fcriptum propi ia manu fubter icorroboratum idipfum confirmauerint,hocfolumodoconcedatur, utin* ter faiccrdotes locum habeant, cV minifterio presbyterorum contenti fint, atque menfa: dominitantummodoparticipesexiftant. Ampliusautemquiambireuo* luerint^nechocretineant, utfacerdores finr, fed omrn ecclefiaftico fundituspri*

io. uentur honore. Quod uero eisnon liceat facerdotes confecrare, nec diaconos, aut fubdiaconos, nec uirgines, nec altare erigere,nec ungere, aut facrare, nec ec* clefias <dedicare,nec chrifma conficere,nec chrifmate baptizatorum frontes ft* gnare, nec publice quidem in mifla quenquam pcenitentcm reconciIiare,nec for matas epiftolas mittere,nec pop ulum benedicere, nec ante Epifcopum in baptifte rio, autt in facrario introire, nec praefente Epifcopo infantem tingere, aut fignare, necpcenitentemfineprarceptioneEpifcopifuirecociliare, neceopraefente,nifiiI» lo iube.nte facramentum corporis cV fanguinis Chrifti conficere, nec eo coram po fito p opulu docere,aut falutare, nec plebem exhortari,quae omnia folis pontifici* bus d cbcre tam ex fuperioribus quam ex alfjs patrum conftitutis, aut facris Cano

30 nibusedodieftis,cVfi neceffeeftquibufdam munus fcientibus doceri pleniter, &in(iruipoflunt,utperhoccV:difcretio graduum, cV dignitatis faftigium fum* morurn pontificum demonftretur . Similiter cVde presbyteris haec habeantur, cVfineiiuflu proprrj Epifcopi niIagant,quiaquodrarumefthoccV pulchriusef* feuideirur,cVi1l nomen uilefcit pontificum, omnis ftatus perturbatur Ecclefiae. Triplexitaquein hac parte reatuseft,quodcVprohibitaagunt,cVquodfacrum minifterium talis confbrtrj uilitatepolluitur,cVEpifcoporumquantum adillici* tae ufur pationis temeritatem pertinet iura (bluuntur. Quod autem folis Apofto* liseorumcK fuccefforibus proprrj fit officfj tradere fpiritumfandumjiberaclu* um Apoffolorum docet, praefertim cum nullus ex feptuagintadifcipuIis,quo*

40 rutn i&i in Ecclefia fpeciem gerunt, legatur donum fandi fpiritus per manus im* pofitiionem (ut praedidtum eft) tradidifle.Haec ergo quia omni carent ratione,nul lus deinceps ufurpet aut confentiat facerdotum qui noluerit a noftro facerdo» talicollegio feparari.Nec quod a nobis extinguitur , fcV a" praedeceflbribus no* ftris ac reliquis, utdie1umeft,totius orbisEpifcopis iam cxtincftum eft, apud ali* quos tenebrofis feminetur radicibus, fed quae male pullulaffe nofcuntur, radi* citusieuellantur,nemeffem dominicam ulla corrumpant zizania . Ita enim fru* tftumi uberem domini facerdotes praeftabunt, fi ea quae natam (egetem enecare confuerutradicitusamputentur. CeffetergototiudicibusprohibitacVdamnata praefuiaiptio,necim(centur fummi facerdotes mulieresmeretrices,quaeinfantes

Aa 4

284 DAMASI p a p ae epistola

fuos prxfata uoluptate alrjs ad nutriendu tribuunt, fcd ipfi domino fuo nutriam, ipfi frudum cum ufura reddant,fru<?iuofosqj manipulos, 8C cum gloria reprafen tenc . Nam fi dominus leprofos inter cxteras ouium fuarum cur&stetigit cV mun* dauit, cur noseadem agercdedignamui faut cur nofipfi qui paftorafe ofTicium fufcepimus, aitjs alendas tradimus ? maxime cu dominus Pctro preceptori noftro dixerit:Si diligis me,pafce oues meas.cV multa talia cV his fimilia.Nam benediclio quam prxdicli coepifcopi ante fuatn prohibitionem per manus impofitionem da bant,magis nobis uidetur uulnus inferre quatn falute; cV illi qui pontificatus api« cem no habebant,quomodo ea que_ n5 habebant,dare poterantf quonia nihii dan te erat quod ipfe pofTit accipere. Aut quis hominu,Iicet more humano Ioquamur, ta dare poteft quod non habetrpratfertim cum pontifices no erant,ea quc iblis p on* tificibus debentur,dare no poterant, Et propterea magis uulnerabant capita quae per manus impofitionem tangebant,cum ea quas eis collata no erant,per aliquam benediclionem darent. Et ideo quicquid ex fupradidis minifterijs pontificalibus pracfumebant irritum erat,cV nihil tadis perficiebant,fed magis iuxta prophctam maiediclionem probenedidione,firatum eft dicere,coferebant,Quapropter per iilam illicitam manus impofitione, utpaulofuperius praclibauimus, uulneratum caput illi qui uidebantur aliquidaccepiftc,habebant. Et ubiuulnusinfixum eft, necefle e(i medicinam adhibere,qua inflxa fanetur macula: id eft, reiterari necefle eft,quod legitime aclum, aut collatum minime approbatur, fl perfedum effe de* t» bebit . Nam quomodo honorem poffitretinerequi ab illo acceperit, quipotefta* temdarelegitimenonhabuit,inuenirenonpoflum: cum ille quihonoremponti ficalem non habuit,pontificaIia non poteft iura tribuere, nec hoc fibi poterant uin dicare,cuius capaces per hoc quod illis obftiterat non fuerunt,Huius ergo difcuf» fionis curam nobis fpecialiter uindicantes, ita mifericordia rogamus, ut fi qua for- fttan his commiffa funt corrigantur,ne talia liceat ultra committi, cV ne qua excu* fatio de ignoratione nafcatur; quia ut nobis gratularionem facit Ecclefiarum fla* tusfalubri difpofitione attributus,ueladornatus,itanon!eui nosmcerorecon* triftat quotiens aliquid contra inftituta Canonum uel Ecclefiafticam difciplinam prxfumpta,aut commiffa cognofdmus: qux fi non qua debemus uigilantia refe* $© cemusjiilos qui nos fpeculatores effe uolunt excufare non poflumus,fi eius Eccle. fiam que, nobisgeneraliter commifla eft in quantum prxualemus puram a tam il* licitis fuperftittonibus non cuftodiamus:quia non aliter unus grex,cVunus paftor fumus, nifi quemadmodum Apoftolus docet idipfum dicamus omnes,fimusau« tem perfedi in eodem fenfu,&V in eadem fapientia,Nec aliter ueri difcipuli domfni erimus, nifi radicem amaritudinis furfum germinantem,ficut hacc ut afleritis mo* dofacit,nenocereualeat,utepifcopaIeminifterium uilefcere faciat pereorune* giigentiam,id eft, omniu facerdotum qui euellere mala, &V meliora plantare, funt ab eo prarpofiti, unufquifqj pro uiribus extirpare feftinet, fic" ipfe quipro fuis oui* bus eft a-terno iudici rationem redditurus, eas fouere cV educare decertet . Si 4© domini defideramus efle difcipuli,ipfiusimitemurueftigia,utde nobis dicatur, Ego fum paftorbonus, fcV cognofco oues mcas,cV uocoeasnominatim, cVco* gnofcunt me meae, cV reliqua . Et iterum monente dominicae uocis imperio, quo beatiffimus Apoftolus Petrus trina repetitionemyfticae famSionis imbuitur,ut Chriftioues,quiChriftum amat diligenter,cVcum magna cura pafcat, quoni* amipfius fancSxfedis, cuiper abundantiam diuinae gratiae prxfumus, amorecV reuerentia coartamur, ut tantae fuperftitionis qux nulla (ut fupra dictum eft) ful * citur autoritate,pericuIum quantum poffumus declinemus, ne beati magiftrt noftri, cV fummi Apoftoli diledio , qua fe amatorem dei cffe teftatus eft, uana in» ueniatur in nobis ; quontam otnnis negligenter pafcens totiens fibi commenda*

tutn

DE COEPISCO PI S. 28l

tu m dominicumgregem conuincitu: fummumnonamarepafiorem,neceius Ce ue:IIe difcipulu fieri, cuius exempla ncgligit imitari: nam gratia prorfus maior ac« qiairetur,fi de comiflis ouibus lucrum offerat domino folicitudo paftoris, Nam 8C be:acu [acob qut pro uxoribus diu feniierat,dixiffe meminimus: Viginti annis fui tecum, oues tuae cV caprae fteriles non fuerunt, arietes gregis t ui non comedi, nec ca pcuma beftia ofiendi tibi,ego damnum omnereddebam, cV quicquid furto pe« rieratameexigebaSjdienodtecpacfiu urebarcV gelu,fugiebat fomnus ab oculis meis.Si ergo Iaborat cV uigilat qui pafcit oues Laban,quato Iabore^quantisq? uigi Itjsdebet intenderequi pafcit oues dei C Sed inhisomnibusipfenos infiruat,qui

lo pr o fuis dedit ouibus anima m,cV adiuuet nos ut de his qui nobis comiffi fun t,fru« tfiurn multiplicem ac menfuramfupereffluentead aeternagaudia reportare con» cedat, tantusq? uosbeati Petri Apoftolorum principis amor incendat, ut in ouili ip fius,cui omnes creatura: funt traditx.omnes taliter errantes, Sc" illicita atq? pro= hibita praefumentes,fanclis ueftris ftudrjs fummo reintegrare cum defideno fefii* netis,qualiteranimaepreciofoChrifiifanguineredemptaeeorumnoperearitde=« ceprione. Reftatenimquodperoftium hi nequaquam fubintrarunt, quia norc ha bebant oftium per quod mgrederenruriquia ut didum eii,ft nec Epifcopi funt, cV plufquam presbyter» effe ambiunt, per quod ofitum intrabunt ( cum hi tantu duo ordines in Ecclefia iegurctur,nec amplius ad pafiorale officium aliquod patet

ao ofiium per quod pafior tntret. Audite fratres non mc,fed ipfam dicentem '.ierita=

1 tem :Qui non intrat per oftium in ouileouium, fed afcendit aliunde, htc fur efi cV lacro.fcV reliqua.Cum etiam egregiUs praedicator dicat J Fundatnentu enim aliud nemo poteft ponere practer id quod pofitum efi. Cum prgedicfia duo fundamenta in Ecdefia tantum inuenianturpofita,quicquid amplius pofitum in hisinuenitur, ftare nullatenus poterit,cV ideo cum omnibus fuis fundametis cV adionibus, atqj radicibus, uteuellatur neceffe efi,itautampliuspullularenecgerminareuale*r. Non crgo generet,cV non faciat uobis fratres totiensrepetita locutio faftidiu,quia fumma neceffitas efifaepius prohiberiquod totiens a uobis ut cognouimus iilicite ufurpatur, fcV quoniam ueritas faepius cxagitata magis fplendefcit utlumen, &C

y, quo d totiens repetendo admonetur,nimis ufurpatur . Super his cnim multa iarn ab antecefforibus nofiris dida funt,a quibus ipfi ficut nunc a nobis, ita oiim ab eis damnatacV prohibita funt.ldeofaepius repetentes omnes monemus ut uitentur huiufmodi,cV a talibus fe abftineant,qut noluerint una cum eis a facerdotali minis fterio:ut rebelles fieri alieniiquod ita demum probare poterimus, fi tales extirpa* re„cV non eis fauere decertaueritis: 8C ita in pofimodum de tali re querela ceffabit, quiacontumeliaeftudiofit, quicquid interdictum totiens ufurpatur. Omniahaec decrctalia 8C cundorum decefforum nofiroru confiituta quae de Ecclefiafticis or* dinibuscVcanonum promulgata funt difciplinis,itauobiscVomnibusepifcopis ac cunclis generaliter facetdotibus cufiodirideberemandamus, ut fi quis in illa

4.0 commiferit,ueniamfibideincepsnouerit denegari, quoniamoccurreretueritas, fifalfitasdifpIiceret:cVmerit6nosquifummaEccIefiaeteneredebemusguberna* cula,caufarefpidt, (i filentio faueamuserrori.Data CaIend.lunrjJLibio8C Theo* dofio mi.cc.Conf.

DefacerdotibuiqmdeEcclefijsfniiadaliMmigrttntUcckftM. . t

* /t jb S / C/

Eos autemfaccrdotesqui deEcclefnsfuisadalias migraueruut,tandiuacom '/ ' munionenoftrahabcmus alienos, quandiu adeasredierintciuitates inqui* bus primum funt confiituti:quoniam fi alius alio tranfmigrante in iocum uiuentis ordinatus eft, tandiu uacet facerdotrj dignitate qui fuam deferuitciuitatem,quan* dtu fucceffbr eius quiefcat in domino.

tiisb

W EPISTOLA DAMASI ET EPISCOPO*

R V M Q_V I AD EVM IN ROMANAM V R-«

bem ex Italia & Gallia conuenerant.

amas vs cVcaeceri Epifcopi Romaecongregati,di!edtiflirnii fratribusin lllyrico conftitutis Epifcopisin dominofaluitem, Credimus fanditate ueftram, fidem in Apoftolora erudliao» ne fundatam tenere,&:harrc populis uniuerfis cxponerc^qu? uidelicet a conftitutis patrum nulla ratione diiTentit,per tquos iuftumeftcacteroserudiri:fcdreIatione Gallicanorum8tf ue* i» __ nerandorii fratrum,quofdam haerefibus fauere cognouiimus, quod malum non folum cauere debent Epifcopi, fed etiam reludari cotra eai quae geftafunr imperitiaaut fimplicitate quorundamprauisinrerpretationibusdeces ptorum.Varrjsergododrinisn5decerIabefacftari,fedmagispatrumnoftro>rum Iaborarefentencr>.AuxenriumergoMediolanumpraecipueinhaccaufadaimna tum efle liquet: unde iufium eft uniuerfo Romanoi u orbe docflores legis ea quae legis func fapere,c¥ non fidemdoclrinis uarrjs maculare.ttaq; dum primum fhgre* ticorum ccepilTet nequitia pullulare, ficut etiam nunc blafphcmia pullulare jpatet Arrianorum,tunc patres noftri trecenti decem Stocfto elecfli hat»to tradatu i;n ur» be Nicena hunc murum fortiflimum contra arma diabolica ftatuerunt,cYhoc re- j» medio uenena mortifera funt depulfa,ut pater SC filius unius diuinitatis,unius uir tutis.uniuscB magnitudinis debeat credi,uniusqj eflentia: fiue fubftantiae,fim ul di. fpiricus fandus. Alicer enim fapiences alienos elfe a noftra communione tudacaue i unc.Quem cerminum falucarem adorabilemcp deliberationem corrumperc qui» dam alrjs cogitationibus,atqj temerare uoluerunt,fed in ipfo principio ab his ipfis qui tn Arimtno reuocare,aut retradare compellebantur.ufq? ad hoc caufa corre* pta eft, ut confiterentur aiia fibi circumuentione fubreptum,aut certe quia n o m? tellexerunr patrum fentencia: in Nicena coflicutae hoc effe contrarium:neqj enim prxiudicium aliquod fieri potuit, pernumerum Ariminocongregatum,quando conftat necp Romanum epifcopum,cuius ante omnia decebac eos expedare des $o crecum, neq; Vincencium qui cancis annis epifcopacum inuiolabilicer cuftodiuir, necB alios calibus prabuifle confenfum, maxime dum (ficuci praediximus) tfti iptl qui per conuentionem declinalTe uidebantur, ipfi denuo utentes meliort confilio hxc fibi difplicere teftati funt . Perfpicit itaque ueftra falubricas hanc folam fidem quarNicea: Apoftolorum aucoricacefundaca eft,efle perpecua firmicaceferuan- dam,2C fimul oriencaleshoc facere nobifcumquifecatholicoseffecognofcunt, occidencales eciam gloriari.Credimus autem languentes in ifto conamine no> tar* de a noftra feparandos efle comuntone.fic" ab eis epifcopatus nomen auferri,qua* tenus populi eorum liberati errore refpirent . N ullo enim modo a deceptione po* terunt corrigere populum, qui deceptionis laqueo detinen tur . Concordet e tiam ^ cum omnibus dei facerdotibus etiam charitatis ueftrat fententia, in qua uos fixos ac firmos exiftere iudicauimus.Si ergo nos uobifcum recfte credere de* bemus,ueftrae nos charicatis literis Jertficace reciprocis. Va« lece fratres chariflimi. Data X vr 1 1. Calend. No» uembris, Siritio $£ Ardabure 1 1 1 u cc.ConfuIibus.

f.n<)

EPISTOLA DAMASI AD EPISCO 2H

POS ITALIAE.

N i v E R s i s Epifcopis per Italiat proufncias conftitutis Dama fus Epifcopus in domino falutem.Optaueram diledtiflimi p i p noftri charitate collegtj omnes domini facerdotes ficut in priml tiua fuit Ecclefia, unum effe cor,8C animam unam, atqj in una deuotione perfiflere, nec quenquam facerdotu gratia, aut for* midine fecularium deprauari, auta uiaueritatisquoquomos do abfcedere , Sed quia multa quae corrigipoffunt,proueniut, «o exmperat culpas delinquentiu mifericordia dei, a tq; ideo fufpendi tur ultio, ut pof= fit locum habere correclio . Relatum efi enim ad fedem Apoftolicam uos accufa* tioraes fratrum per fcripta fufcipereabfcp Iegitimoaccufatore:quoddeinceps in omint orbe terraru fieri Apoftolica autoritate prohibemus,cV quod nuper fadum eft aibfqj ulla retardatione corrigere rogamus, nec unqua prius per fcnpta eor um qui accufantur caufam difcutere,nifi perquerelarum infticutiones uocaticano» nice ad fynodum ueniant,cV praefens per praefentem agnofcat ueraciter, cV intelli gatiqua:eiobrjciuntur.Quodbene&rperfapienriamSa/omonisdicitur:Antequ5 lcruiteris ne reprehendas, intell/ge prius cVtunc increpa,antequam audierisne refpondeas.Et licet apertiflima fit contrariorum reprehenfio,ueruntamen oportet 2o hisquielatifuntadeorumexaminationemordinemferuariabhisquifecundum deu m perfcrutari deputatifunt,quatenus ita cum operatione cooperanteinuenia mus,cV confeflbrem deum qui dicit : Vbi duo funt uel tres congregati in nomine meo, ibi fum in medio eorum . Nam Sc" dominus nofter lefus Chriftus ludam fu* renn effe fciebat,fed quoniam non eft praefentialiter accufatus, ideo no eft eiedus. Nec uos ullo modo agere oportet,quod ille noluit facere, Ieges enim feculi accufa tores prasfentes exigunt, cV non per fcripta abfentes . Vnde canonica patrum con ftitmta non femel,fed faepiffimeclamant,nec accufationes, nec teftimonia ulla pec fcripta poffe proferri,nec de alrjs ncgotrjs quicunqj teftimonium dicant,nifi de his quae fub prarf entia eorum effe nofcuntur. Similiter cV qui alium accufare elegerit, 30 praefensperfecV nonperaliumaccufet.fcriptioneuidelicet praemifla: necp ullus unqjuamiudicetur,antequam legitimos accufatores praefenteshabeat, locumqj defendendiaccipiatadabluendacrimina.Curandumquoq? eft, neitaquifquatn fubrepat.faciatcp citius quod non licet.Omnipotens deus hax uos cVcunda diai* na nnandata tV Apoftolica praecepta cuftodientes,in cunclisadtibus ueftris cccle* ftis brachrj extenfione protegat,atqj ad cccleftis remunerationem patrie cum mul tipliiciantmarumfruduperducatjAmen.Datani.IdusApriltSjSiritiocVArdabu re l.ii.cc.confulibus.

40

H 1 ■;

EPISTOLA CONCILII CARTHAGI-

NENSIS AD INNOCENTIVM PAPAH.

ohino beatiffimo cVhonoratiflimo fratrilnnocentiouniuer falis ecclefiae Papae, A urelius, Numidius , Rufticianus, Fiden* tius, Euagrius, AntoniuSjPalatinus, Adeodatus, Vincentius, ^ J'j Publianus, Thealius, Tutus, Pannonius, Vitftor, Reftitutus, alius Refiitutus, Rufticus, Fortunatianus, Ampelius, Auini* us, Felix, Donatianus, Adeodatus, Oclauius,Serotinus, Ma* _ iorinus, Porturianus, Crifpolis, Viclor,aIius Vidor, Leutius, Marinus,Fruc?tuofus, Fauftinianus, Qu oduultdeus,Candorius,MaximuSj Ma* garius, Rufiicus, Rufinianus , Proculus, Thomas, lanuanus , Odauianus , Prat*

ISS CONCILH CARTHAGINENSIS epistola

textatus,Sixtus,Quoduultdeus,Pentadius,C)prianus,SeruiIius,Pel3gius.Mar

Ceilus,Venantius,Dydimus,Saturninus,Bazecenus,Germanianus,Gcrmame=*

nus,Iuuetius,Maiorinus,Iuuentius,Candidus,Cyprianus,cVAemiiianusRoma

nus', Aphricanus, cV Marcellinus, qui in Condlioecdefia: Canhaginenfis affui*

mus. CumexmoreadCarthaginenfem ecdefiam foIenniterueniremus,atc£ex

diuerfis caufis cogregata ex nobis fynodus haberetur,compresby ter nofler Oro»

fius nobis literas fandorum fratrum,cVconfacerdotumnoftroru dedit Auerothis

& Lazari,quarum formam his confiituimus effe fubdendam.His ergoledis Pela

gium cV Cccleftium autores nefarrj prorfus cV anathematizandi ab cmnibus no*

bis erroris aduertimus . Vnde fatSum eft, ut recenfendum peterem us quid ante

quinquenniu fuperCceleflrj nominehic apud ecdefiamCarthaginenfemfuerit

exagitatu . Quo recitato, ficut ex fubditis aduertere poterit fanclitas tua,qua muis

iudicatio manifefta conftaret, quia in illo tempore epifcopali iudicio excifum hoc

tantum uulnus ab ecdefia uideretur, nihilominustamenid comunideliberatioa

ne cenfuimus,ut huiufmodi perfuafionis autores quamuis & ad presbyteriu idem

Cceleftius poftea perueniffe dicatur, nifi hi apertiflime anathematizauerint,ipfos

quocp anathematizari oportet, ut fi ipforum non potuerit, faltem eorum qui de*

cepti funt ab eis,uel decipi poffunt, cognita femetia que in eos lata eft, fanitas pro

curetur.Hocitaq? geftum domine frater fandac chariutiiua int.mandum duxi*

mus utftatutisnoftra: mediocritatis,etiamapoftolic3efedisadhibeaturautoritas, l»

pro tuenda falute muItoru.cV quorundam etiam peruerfitate cortigenda. ld enim

agunt ifti damnabilibus difputationibus fuis,ut non defendendo, fed potius in fa»

crilegam fuperbiam extollendo liberum arbitriu, nullum reliquant locum gratiae

deiquaChriftianifumus,qua tV idipfum noftrae uoluntatisarbitriumuerefitli*

berum duma carnalium concupifcennarudominationeliberatur,dicentedomi*

notSi uos filius Iiberauerit tunc uere liberi eritis.Quod auxiliu fides impetrat,quac

eHin Chrifto lefu domino noftro.Ifti autem afferunt (ficut a* fratribus qui eorum

Sibros legerunt cognouirr.us) in eo dei gratia putandam, quod talem hominis in»

ftituit creauitm naturam, quae per propriam uoluntatem legem dei poffit im plere

fiuenaturaliterincorde confcriptam,fiueinliterisdatam:eandem quocg legem 5»

ad gratiam pertinere,quod illam deus in adiutorium hominibus dedit.lllam uero

eratiam qua,ut didumeft,Chriftianifumus,cuiusApoftoIuspra:dicatoreft,dis

cens: Condeledor enim legidei fecudum interioremhomine,uideo autem aliam

legeminmembrismeis repugnantemlegimentis mex,cVcaptiuantemme inle»

ce peccati,qua: eft in membris meis,mifer ego homo quis me Iiberabit de corpore

mortis huiusfgratia dei per Iefum Chriftum dominunoftrunv.nolunt omnes co»

gnofcere omnino, nec aperte quidem oppugnare audent. Sed quid aliud agunc

cum hominibus animalibus non percipientibus quae funt fpiritus deif perfuaderi

non ceffantadoperandam perficiendamc£iuftitiam,cVdeimandata complenda

folam fibi humanam fufficere poffe naturam,non attendentes quod fcriptum efl: 40

Spiritusadiuuatinfirmitatenoflram:cV,nonuolentisnecpcurrentis,fedmiferens

tiseftdei:cVquod unum corpusfumusin ChriftoIefu,finguIiautem alteralterius

membra,habetes dona diuerfa fecudum gratiam quat data eft nobis : cV,gratia dei

fum id quod fum,cV gratia eius tn me uacua no fuit,fed plus omnibus illis labora*

ui,no ego autem,fed gratia dei mecum:tV,gratias ago deo qui dedit nobis uitftoria

per dominu noftrum lefum Chriflu, quia idonei no fumus aliquid cogitare quafl

ex nobifmetipfis, fed fufficientia noftra exdeoeft:cV,habemusthefaurumifturn

in uafis ficftilibus, ut eminentia fit uirtutis dei, cV non ex nobis. cV innumerabilia

qux de fcripturis omnibus ficolligere uolumus,tomus non fuff)cit,cVueremur ne

apud te tepora ifta comemorando quae maiore gratia de fede apoftolica pra?d icas,

incon*

AD INNOCENTIVM PAPAM. i«9

incoltuenfentcrfacereuidcamur.fedideofacimus.qu/aineoquodinfirmiorcsfu

^uXsVmurinLsaudacius^^^^

ft qu^inorientcconfedtadicun^omniatusuenerauon.mfteu.iusfuer.tabfolu

perfos,etiam apoftolica: fed.s autoritate anathemauzanda eft. Couderct enrni fan S tastc ^^&paft0raI.busnobiScompatiaturuifceribuS)quamf.toeft.feru&ex,fl

Seou.busChriiii5quodiftorufacr£^

orare debeamussneLremuSintentat,one:quoddominuSd,fc.pulosmonu t,&

.oScTnorationequadocuitutnodefidatfidesnoft^quodpro^^

SaTeVfeteftatuscft.Sienimpoffibilitatcnatura, &arb.tr.ouoluntat.Sinp0tc3

ftafcL^conftjuta ^j^^^S^JSS^S^

gau,prote,fedm^

"dTa^

r«m uel illaquaTpro f,delibuSprecatur apoftolus d,cenS : Fleflo genua meaad

LDaacdomininoftrto

11 natur utdetnobiSfccundadiuitiaSglori?fua:uirtuteJcorroborar,perfp,ntue,us. Siereouoluerimusbenedicendofuperpopuludicere,dailliu,rtutedom,ncc0rro borari per fpiritum tuum.iftorum nobis difputatto contradfcjt, affirmans libe* rumnegariarbitrium.fihoca^eopof^

nim corroborari fi uolumus,inquiunt,poffumus ea poffibtlitate natur* no mife* ricordiaquanuncaccipimus.fedquacumcrearemuraccep.mus.Paruuloset.am prcpter falutemqusper faluatore Chriflum datur,bapt,ZandOSnegant,f,ceOS LrtiFerad0<Wamzternunecant,pr0mto^

I rosuittmaternamjnecpertinereadeosdcqu.busdommusa.ttVen.ten.mfihus

L hommisqu?rerecYfaluare quodperierat:quia,inqu,unt,,ft,non penerant nec

'* eftquodme,sfalue,ur,ueltantoprecioredim^^^

tenltur fubdiabolipoteftate captiuum,necproeis fufus effefangu.smrerruff.o» nemIegiturpeccat^um.Cluanquaperbaptifm5Chrift,etiatnparuuIorud,cant fleriredemprionem.Libellouerofuo Ccdeftiusin Carthagmef. lEcdefia.amcon fefruSeft.SedmuItieorumquiperh,bentureffeuclfuifredifcipuIj,h«maIaqu,S

bus fundameta Chriftianx f.dei conantur euertere, quacuncp poffunt aflutra arhr maren5ceffant:undeetiamfiPeIagiuSCcCIeftiuS9corre<ftifun^ueI,ftanunqua

fenfiffe fe dicunt, cYquecunq? fcripta contra eoS prolata fuermt,fua effe negabut. neceftquemadmodudemendaciocouincantur:gencralitertamcnqu,cuncgdo3

, ematizat cV affirmat humanam fibi ad uincenda peccata 8C de, mandata facenda fufficere poffe naturam,c¥ eo modo gratis dei qux fanrtoru euident,uS orat,on,* buS declaratur, aduerfariuS inuenitur: fcVquicunqj negatparuulosperbapufrna Chrifti a perditione liberari & falutem percipere fempiternam,anathema i.t.Que. cunaautemaliaeisobriciuntur.nondubitouencrationetuacumgeftaepi fcopalia perfpexerit, qua: in oriente eade caufa confeda d,cuntur,,a in== dicatura,unde omnes in dei mifcricordia gaudeamus.Ora pronobisdomincbeatiffimcpapa.

B b

"* INNOCENTII PAPAE EPISTOLA AD

<*>'

CONCILIVH CARTHAGINENSE,

nnocentivs Aurelio 8C omnibus fancftis cpifcopis, 6C caueris qui in concilio Carthaginenfi affuerunt Ecdefiar diie* cliflimis fratribus indomino falutem. Inqulredo de bis rebus quas omni cu folicitudine decet a facerdoubus, maxime a ue* ro iuftocp et catholico tracSari Cocilio,antique. traditionis ex* empla feruantes,cV Ecclefiaftica: memores dilciplinx, noftrae m religionis uigore mentis no minus nunc in confuledo quarra aTitea^uln^ronacTaretis ueraratione firmatis3qui ad noftrum referendu approba tisefleiudiciu,fcientesquod apoftolicae fedi(cu omnes hoc iocopofitiipfumfequt K> defideremus Apoftolu)debeatur,aquoipfe Epifcopatus 8C tota autoritas huius nominisemerfit.Quem fequ^tes curnmalatamdamnarecauemus,quam proba* relaudanda, uelidueroquod patrSinftituta facerdotaji cuftodientes officionon cenfetis eflecalcanda, quod illi no humana,feddiuina decreuere fentetia, utquic quid quamuis de difiunifiis remotisqs prouincrjs cogeretur;no prius duceret fini» endumnifiadeiusfedisnotitiaperueniret,uttotahuiusautoritateiuxtaquatfue* rit pronuciatio firmaretur,indeqj fumerent cacterx Ecclefie.,uelut de natali f uo fon te aque cuncfte procederent,cY per diuerfas totius mundi regiones puri capitis in* corrupti manarent,quid precipere,quosabluere,quos uelut. incceno immudabiU fordidatos mudis digna corporibus unda uitaret. Gratulor igitur chariffimt rratres » quod per fratre 8C coepifcopu noftru lulium literas ad nos deftinaflis,8£ cum pro il fis curam geritisquibuspr§fidetisEcclefrjs,foIicitudineueftramproomniu utilita te monftratis 8C per cundas totius orbis Ecdefias omnibus una quod prolit decer nendum effe depofcitis,ut fuis coftabilitac regulis Ecclefiar, 8C hoc quod illos caue* at pronuciationis iufte firmata decretalibus petere non poffit,qui peruerfis mftr a* cfti .mo deftrudi uerborum arguttjs,fub imaginecatholicaefidei difputantes uelut peftiferum exhalantes uirus, 8C ut hominu recle fentientium in detenore partem cord i corrupant, tutam ueri dogmatis querunt euertere difcipltnam. Sanandum ergo celerius, ne longius execrandus animis morbus inferpat, ut fi medicus cum uiderithuius terrenicorporisaliquemeffelanguore,magnufuaeartis eftimatdo:» Jo cumentu,fi cito quis illius interuentu defperatus euadat: uel cum poft fe jputre uu nus afpexerit,adhibet fometa uel ce.tera quibus illud poffit quod natum fuerat uul nus obduci : ac fi id manens fanari no poterit, ne corpus reliquum fua tabe cor* rumpat,ferro amputet quod nocebat,quod relfquum,mtegru 8C feruet intaclum. Praxidendum ergo id eft ,quod uelut puro fanocp nimium corport uulnus obre=» pfit necum tardiusabftergitur,inipfispeneuifceribushuiusmali nonhaunendi poft fentinacofidat. Namquidnosdehispofthaxredum mentibus aeftimemus quifibifeputantdeberequodbonifunt^necillumcofiderant^cuiusquotidiegras tiam confequunturf Sed iam iiii qui tales funt,nullam deigratiam confequuntur, quifineillo tantumaffequifepoffeconfidunt,quantumuixilIiquiab illopoftula 4" bant &C accipiunt.promerentur.Quid enim tam iniquum effe poteft, tam barba* rum tamtotius religionisignarum,tamChriftianis mentibusinimicu,quamhuic deneearc debere,quicquidinquotidiana gratia confequeris.cuiteipfe confiteris debere quod natus esrErgo eris tibi in prouidendo preftantior quam poteft is elle, qui te ut efles effecitr Et cum te putes ei debere quod uiuis.quomodo te non putas illi debere quod non quotidiana eius confequendogratiam taliter uiuiscEt qui nos adiutorio negas indigere diuino,quafi ex noftra poflibilitateex toto perfedos, quo modo adiutorium in nos cumtales anobis etiam effe poffumus, prouocamus. Qui enim adiutorium det negat,uellem interrogare quid dicat, nos non te meere*

EPISTOLAINNOCENTII P A P A B %9l

rcri, anfllum boc non poffe praeftare, an nihil cfTe propter quod unufquiTque hoc debeat poftulareCPoffe hoc deum opcra ipfa teftantur. Adiutorio quotidiano nos gerre,negarenonpoflumus,hoc cnim feubene uiuimus,prouocamus,ut me* liuisfantSiuscg uiuamus, feu praue fcntientes a bonis auertimur, uc ad redam re* deamus uiam eius auxilio plus cgcmus.Nunquid tam mortiferu , tam pre_ceps uis deaturadcafum,tam expofitum adomniapericula,fihoc folum nobisputantes poffefufficerequodliberumarbitrium cumnafceremur accepimusf' Vkra iama dosnino nihil quaeramus,id eft,autoris noftri obliti eius potentiam, ut nos oftenda muis hberos, abiuremus, quafi lam ampiiusquod dare poffic, non habeat,qui te in,

10 tuo> ortu liberum fecit,nefcientes quodnifimagnisprecibus gratia innos implos rata defcendar,nequaq terreni cV mudani corporis uincere conem ur errores,cum par es nos ad reiiftendum non liberum arbitrium, fed dei folius facere polfit auxi» Iiurn.Nam fi ille clamat adiutorio fibiopuseffediuino,qui digne hoc no quaereret ficubiliberu arbicriumplusprodeflet,quippe cumuirbeatus 8f iameleCtusado* minonihilegerit, tamenita dominum deprecaturpoftulans,Adiutormeusefto, nederelinquasme^neqjdefpiciasmedeus falmaris meus. Nosnobisliberum arbt triumjilledominumpoftulatadiutorem.QuodnatifumuSjpoflefufficerenobis, diciimus: ille deum ne derelinquat, exorat. Nonne rogo manifefte difcimus quod ore:mus;cumilIetantopere beatusficutfupradiximusuir,nedefpiciaturexoptat:

lv illi eftim neceffe cft ifta arguant, qut illa confir mat. Dauid enim orationis ignarus, dCfax nacurae nefcius accufetur, qui cum fciat tantu in fua natura efle adiutorem, fibi dominu,cV afliduS adiutore,necilli fuftkit afllduu, fed ne aliquando illum de<= fpiciat,orationibusprotinusexoptat,cVpercorpus omnispfalterrj hoccV pradw cat,letclamat.SiergohociIleitamagnufcit,utafliducdiceret,itaneceflariuconfen! fus eftutdoceret,quemadmodu Pelagius Cekftiusqj fepofitaomnirefponfione pfa lmoru, taliq> abdicata doclrina fuafuros fe aliquibus efle c5fidut nos adtutoriu dei necdebere que-rere,nec egere,cum omnes fancli nihii fe fine hoc agere pofle te ftanf rLiberoenim arbitrio olimiileperuerfus dum fuis inconfuitis utitur bonis ta dens in preuaricationis profunda,demerfusqj nihil quemadmodaexinde furgerc

10 poflet,inuenit,fuacpin?ternuiibertatedeceptus,huiusruinaeiacuifletoppreirus, nifieump6ftChriHiperfuamgratiareleuaiTetaduentus,quipernoua:regenera iionis purificatione prartericu omne uitiu fui baptifmatis lauacro purgauit, 8C eius confirmans ftatum quo retfius coftabiliusqj procederer,tamen fuam gratia in po» fterum non denegauit. Nam quamuis hominem redemifleta praetentis ille pecca tis, tamen fciens iterum poffe peccare,ad reparationem fibt, quemadmodu poffet illu et poft illa corrigerc,multa feruauit. Quotidiana preftat ille remedia,quibus ni fi frettconfificpnitamur,nulIarenusuincerehumanospoterimus errores. Necefle cft enim ut quo auxiliante uicimus, eo iterum non adiuuante uincamur.Sed pof= fernpIuradicere,nifiuosconftaret cuncfta dixiffe.Quifquisergo huic affenties ui

40 det ur effe fententiae qua dicat, adiutorio nobis non opus effe diuino,inimicum fc catholica: fideicVdeibeneficio profitetur ingratum. Nam nec noftra comunione furtt digni, quam praedicando taliter poIluerunt.Sic enim fua fponie dum fequun tur illa quae dicuntur,Iongius auera reiigione fugerut.Cum enim hoc totum in no ftra profeflione confiftat, quotidianiscp precibus nihil agamus, nifi quemadmodii dei mifericordia cofequamur, quemadmodu ferre poflumusiftaiaclanresf Quis rogotantus illorumpecloraerrorobca:cat,utfi ipfinullam deigratiamfentiunt, quia nec digni funt,nec merentur,nec dealijs confiderant, quid quotidic fingulis gra tia diuina largiaturfSunt quidem iili omnes ca:citate digniffimi,qui nec hoc iU bireliquerut,utfeauxiliocredanceuocaiiab erroribuspoffediuino.Negantesc» nim dei adiutoriu,non alrjs,fed fibi hocpenitus abftulerunt,qui euellendi funt Ion

Bb 1

191

INNOCENTIT PAPAE EPISTOLA,

gius cV ab ecdefiae procul remouendi uiTceribus,ne diutius muha occupans infa» nabilis pofi error increfcat. Si enim diu fuennt fub hac impunitate feruati, neceffe efimultasinhac fuaprauitatementesinducant,decipiantcj}innocetes uel pottus imprudetes qui fidem catholicam no fequuntur, putabant enim cos recle fentire, quosadhuc uidentin ecclefiaperdurare. Separetur ergo a fanocorporeuulnus tnfanum,rcmotocpmorbi(xuientisafria[u,cautiLis quac funtfyncera perdurent, cVgrexpuriorabhacmalipecoriscontagionepurgetur.Sictotiuscorporisilhba* ta pcrfecitio, quam uos fequi 8C tenere hac in illos pronunciationc cognouimus, 8c" una uobifcum pari affenftone feruamus.Qui fi tame aliquando in fe dei adiutoriu, quod hucufquenegauerunt,prouocauerint,cVcpuseius fibi auxilioeffecognos «o uerint, ut de hac labein qua fui cordis incuruatione corruerant liberentur,cV quafi inlucemdefcedatraclicaligine,remotis abdicatisejjomnibus quibustotus neue* rum afpiceret fcedabatur &C caligabat afpedus, damnent hacc que, hucufque fenfe* runt, 8C aliquando animum reclis difputationibus commodantes,ab hac aliquan* culum labe correcli, ueris fe fanandos confilrjs tnbuant atqj fubmittant. Quod (i fe cerint, erit inpotefiate pontificum ifiisaliquatenusfubuenire.cVtaiibusaliquarn curam praeftare uulneribus,quam folet lapfis cumrefipuermt &C ecclefia non nega re, ut a fuis precipitrjs intra ouile domini redigantur,ne foras pntfenti fcV tanto p?e: iidio a fide munitionis exdufi pcriculis omnibus exponantur,deuorandi luporum dentibusatcjj uexadi, quibus obfifierehac quaillosinfeirritaueratdodrinaepers lo uerfitate no poffunt. Sed talibus uefiris monitis,8C fic fatis abudan tibus noflre^ legis cxemplis probatur effe refponfum, nec quicquamfupereffedicimus quod dica* mus, cum nihil pre.(crmiffu«n a uobis,nihtl conftat effe fuppreffum quo illinfutati 8C penitus cognofcantur effe conuidi. Ideoanobis tefiimonianulla ponunrur, quiacVhisplenarelatio eft, cVfatisconfiat utdodiffimos facerdotescudadixiffe, nec decet credere uos aliquid quod ad caufam poffit fufficere pre,tenlfe, Bene uale tefratres in domino chariffimi.

EPISTOLA CONCILII MILE

VITANI AD INNOCEN

TIVM PAPAH,

50

omino beatiffimomeritoqjuenerabili^cVinChrifiouene rando papf Innocetio Siluanus fenex, Valentinus.Aurelius, Donatus,R.efiitutus,Lucianus,AIippius,Augufiinus)PIace* tius,Seuerus,Fortunatus,Poffidius,Nouatus,Secudus,Mau rentius,Leo,Fauftinianus,Crefconius,Lucius,Honorius,A» deodatus.Proceffus^Secundus.FeliXjAfiaticuSjRufinuSjFau ___ ftinus,Malchus, Lidorius, Fortunatus,Donatus,Pontianus, 40 Saturnius,Crefconius,Lucius, Honorius,Seruius, Therentius, Crefconius, Spe rantius,Quadratus,Lucillus,Sabinus, item Sabinus,Crefconius, Vidor, Hono» ratus,Donatus,Petrus, Praefidius, Crefconius, Lampadius,DeIphinus,ex conci* lioMileuitanoindominofalutem. Quiatedominusgratiar fuac preripuomune- reinlcdeapoftolica, talemcj} noftris temporibus prarftitit, utnobispotiusad cul* pam negligentiae ualeat, (i apud tuam uenerationem qua: pro ecdefia funt fugge» renda tacuerimus,quam ea tu poffis uel fafiidiofe uel negligeter accipere, magnis pericuIisinfirmorummembror5ChrifiipafioraIemdiligentiamqua;fumusadhia bere digneris. Nouaquippehatrefis&nimium perniciofa tentat affurgereinimis corum gratiacChrifti,quinobisdominicam etiam orationemimpfjs difputationis

bus

CONCILII MILEVITANl EPISTOL4 1?$ , / /

busconanuiraufertcXumcnimdoiTiinusdocueritjdimittcnobiscJcb/fanonrajfl bonn. a4vy m tWa &m cutSfnos dimittimus debitoribusnoftrisriftidicuntpoffehominemin hac uita L^/^awL prg ceptis dei cognitis ad tantam perfedtionem iuititixfineadiutoriogratiarialua» p

co riSjper folum liberc uoluntatis arbitrium peruenire,ut etiam no fit neceffarium dice re,dimitte nobis debita noflra.Iilud uero quod fequitur, ne nos inferas in ten* tacionem,non ita intelligendum tanquam diumum adiutoriu pofcere debeamus, ne in peccatu tentati dccidam us,fed hoc in noftra pofitum effe poteftate, cV ad hoc im p kndum folam fuflficcre hominis uoIuntatem,tanquam fruftra apoftolus dixe ritsNo uolentis neq? curretis,fed miferentis eft dei.cV,Fide!is deus qui uos no per* tc mi tt.it tentari fuper id quod poteftis,fed faciet cum tentatione etiam exitum, ut pof fitis fuftinere. Fruftra enim dominus dixerit apoftolo Petro,rogaui pro te ne defi*

ciat fides tua: cV omnibus fuiSjVigilate cV orate ne intretis in tentationem: ti hoc /• ^-x /~

cotumeftpoteftatishumangJPucrosquoqueparuulosiinuIIisimbuantur chriftia IpMJfot AMfLf*xirMMJU> nae gratig iacrametis, habitucos uitam aeterna,nequaquam chriftiana prgfumptioa C /, y & -\

necontendunt,euacuantesquoddicitapoftolus;Perunumhominempeccatum fu-'n''f**** vi* «r^s-\ intrauitinmundum,cV:perpeccatummors,cViiainomneshominespertran(r)t,in quo omnes peccauerunt.Et alioin !oco:Sicut in Adam omnes moriuntur, fic cV in Chrifto omnes uiuificabuntur. Vt ergo alia omittamus qua: contra fcripturas fan claspIurimadiflerunt,ha:cinterimduoquibusomnlnototumquodchriftianifu« to mus conantureuertere,qua?fideliacordafuftineant, non efle rogandum deum, ut contra peccati malum atque ad operanda iuftitiam fit nofter adiutor, fcV non opi tulariparuulisad confequendam uitam aeternam chriftianae gratiae facramentu? Hacc infinuantes apoftolico pedori tuo no habemus opus multa dicere,fcV tantam impietatemexaggerare,cum proculdubio te ifta permoueat, ut ab eis corrigendis ne latius ierpant,muItoscj3 contaminent, uel potius interimant, dum fub nomine Chriflia^gratiaChriftipenitusalienantjOmninodiffimuIarenonpoflis.Huiusau tem perniciofiflimi erroris autores effe perhibetur Pelagius fcV Cceleftius, quos qui dem in ecclefia fanari maluim us,quam defperata falute ab ecclefia refecari,fi necef* fitas ulla compellat. Quorum unus, id eft Cccleftius , etiam ad presbyteriu in Afia 50 peruenifle dicitur.de quo ante paucos annosquidgeflum fuerit,fantfitasruade Carthaginenfiecclefiameliusinftruitur.Pelagius uero,ficuta quibufdam fratrfe busnoftris miffgloquunt epiftoIar,Hierofo!ymisconftitutus nonullos fallere affea ritur : ueruntamen multo pluresquieiusfenfus diligentius indagare potuerunc, aduerfus eum pro Chriftigratia,fcV catholice; fidei uentate c6fligtlt,fed preripue fan tf u s ril ius tuus frater fcV compresby ter nofler Hieronymus. Sed arbitramur adiua uate mifericordia dominidei noftri lefuChrifli,qui teregere,confulente tVorante exaudiredignatur, autoritati fancftitatis tuae declaro fcripturarum luminedeprom ptae,facilius eos qui tam peruerfa fcV tam perniciofa fentiunt effe ceffuros, ut de cors retfione potius eorum gratulemur,quam cotriftemur interitu,domine bea tiflime. 40 QuamIibetautemipfieligant,certeuelaIiospIurimos quospoffuntfiab eis diffis mulettir,fuis laqueis implicare,cernit uenerabilitas tua inftanter fcV teleriter proui dendum. Haec ad fantfitate tuam de concilio Numidia: fcripta direximus,imi tantes Carthaginenfem ecclefiam fcV Carthaginenfis prouincix coepia fcopos noftros,quosad fedem apoftolicam,quam beatus illuftras, de hac caufa fcripfiffe comperimus . Et alia manu : Memor noftriin dominigratia augearis domine beatiflime, meritd uenerabilis,fcVin Chrifto honorans de fantf iflirnepapa,

Bb 5

2^RESCRIPTVM INNOCENTII PAPAE

A D MILEVITRNVH CONCILIVH,

fl*^^p|;N nocentivs Siluano feni, Valentino , & cxtens §j$S0M ^^ffl qui inMileuitana fynodo interfuerunt dilecfiiifimis iratnbus prSy lillnlj 'n domino falutem. Inter caueras ecdefia: Romanae curas SC WjW^ fp^i apofto!icarfedisoccupattones,quibusdiuerfbrumconfultafi !t»1h JMnfl del' 3C rnoc"ca difceptatione tra<ftamus,frater 8£ coepifcopus 1J' ° fireJtfl llM.» nofterluliusdiledionisueftr^ literasquasex Mileuitanono

||^l^ggPPglPj ftra authoritate conciliocura fideipropenfiore mififiis, mihi inopinanter ingeffit, Carthaginenfis etiam fynodi querela parili fcripta fubiuns i® gens.Nimirum exultat ecclefia tantam folicitudinem commiflTis gregibus exhibe» re paftores, ut non folum neminem ex his patiantur errare, fed (i quas magis oui* umfiuedeleclationisherba feduxit,acfiineriorepermanferint,autfegregaripea nitusuelint,autillicite pectta uitantesdudum cuftodiae priftinae circumfpecftione tuiari,inutraqueparteuidelicetconfuIentes,ne uelfufcipiendo talesfimili ce_tere_ ducanturexemplo, uelfpernendoredeuntesluporummorfibus uideanturinge* Qx. Prudens admodum 8C catholicae fidei plena confultaiionisuoluntas.Quise* ntmatu tolerare poffit errantem, aut non recipere corrigentemrNamutdurum arbitror conniuentiam praebere peccantibus,ita impium iudico manu negare con* uerfis. Diligenter ergo dC congrue apoftolicae cofulitis honoris arcana. Honoris in *o quam illius quem praeter illa quae funt extrinfecus,foIicitudo manet omniu ecclefia rum fuperanxrjsrebusquaeficcenendafententiauntiquaefcilicet regulae formam fecuti, quam toto femper ab orbe mecum noftis effe feruatam. Verum hec mifla fa* cio. Nequeenim haccueflram credo latere prudentia, qui idetiamacftionefirmaa ftis, nifi tcientes quod per omnes prouincias de apoftolico fonte petctibus refpon» fa femper emanet, praefertim quotiens fidei ratio mutilatur, arbitror omnes fratres cVcoepifcopos noftros, nonnifi adPetrum,ideftfuinominis £t"honoris autorem referredebere,uelutnunc retulit ueftra dilecftio, quod per totum mundumpoflit ecclefrjs omnibus in commune prodefle. Fiant enim necefle eft cautiores, cum uv uentores malorumad duplicisrelationem fynodifententiaenoftreftatutisuiderint 50 ab ecclefiaftica communione feiuncftos. Gemino igitur bono charitas uefira funge tur, nam cV canonum potiemini gratia feruatorum,cV beneficio ueftro totus orbis tutabitur. Quisenim catholicorum cum aduerfarrjs Chnlli uelit ulterius mifcere fermonem ^Quis faltemipfam uitarlucem communione partiriCnouae haerefeos nimirum fugiantur autores. Quid enim acerbius in dominum fingere potuerunr, quam cum adiutoria diuina caffarent, caufamque quotidianx precationis aufer* rentfHoc eft dicere,Cur mihi opus deof Merito in hos Dauid hymnum dicit:Ecce homines quinon pofueruntdeum adiutorem ilbi. Negantes ergo auxiliumder, inquiunt hominem fibi poffe fufTicere,nec gratia hunc egere diuina, qua priuatus neceffe eft diaboli laqueis irretitus occumbat, dum ad omnia uite perficienda man datafola tantummodolibertate contendat. O prauiflimarum mentium peruerfa * docSrinaladuertatid tandem quod primum hominem ita libertas ifta decepit,ut dum indulgentius frenis utitur eius, in prcuaricationis praefumptione concideret: Neque exhacpouiterui, nifiprouidentia regenerationis ftatum priftinas Iibertao tis Chrifti domini reformaflet aduentus.Audiat Dauid dicentem: Adiutorium noftruminnominedomini.cV,Adiutormeusestu,nederelinquasme,neqjdefpi* cias me deus falutaris meus.Qug incaffum dixerit, fi tantu in eius erat pofitu uolun tate,quod i domino flebili fermone pofcebat. Qug cum ita fint, cu mcp in ommbus diuinis paginis uoluntati liberat non nifi adiutorium dei Iegamus efle necften* dum, eamque nihil pofle cceleftibus prarfidrjs deftitutam, quonam modo huic

foli

rNNOCENTII PAPAE EPISTOLA» i^

fol* pciTibilitatemhanc pertinaciter (ut afferitis)defendentes,fibimet,im6quod cir digniusdolori communi,pIurimis Pelagius Cceleitiusq} perfuadentr Mul« tifarirjs equidem ad inltruendum tale magiftenum utipolTemus exemplis , niii kh remius dC fanditatem ueftram ad plenum fcripturas omnes fcire, in telligere, calle= re, d iuinas prafertim, cum ueitra relatio tantis ac talibus teftimonijs fit referta,ur his folis ualeat prarfcns dogma refcindijopusqjnoneflerecognitis, cumhisquas facileuobisoccurrentiapoiuiftis,necaudeantobuiare,necpoiIinttErgodeigras tiam conantur auferre , quam necefle eft erga inftitutam ftatus priftini iibertatem

qua^ajTHis,quippcnecaisasdiaboIimachirias,nifieadempolIumusiuuanteui- r />» <

ic tare]TiTu3 uero quod eos ueftra fraternitas aiTerit prxdicare,paruuios auernx uitas <H£n44 4M vdiU~ fwrimu premrjsabfcpbaptifmatisgrau'apoiTedonari,perfatuue(t.Nifienimmanducaues / L^JL^nJ/ 'Q nntcarnemfili}hominis& biberint fanguinemeius,nonhabebunt uitaminfes Am^bynm^KjAUU^i ^ metipfis,Qui aute hanc in eis fine regeneratione defendunt, uidentur mihi ipfum baptifmum uelle caflare, cum pracdicant hos id gratia: habere quod in eis credunt non niftbaptifmateconferendum. Siergonihil uoluntofficere,nonrenafci, fate* antur neceiTe eft nec regeneraiionis facra fluenta prodefle . Verum ut fuperfluo* rum hominum praua docftrina celeri ueritatis poflit ratione diftingui , prociamat dominusin Euangeliodicens: Sinite infantes , cV nolite eos prohibere ucniread me,t alium eft enim regnum ccdorum. Quare Pelagium Cccleftiumcp, id eft , in* lo uenroresuocumnouarum,qua»(ficutdixitApoftoIus)aedificat!onisnihiIum,fed mag isuaniffimas confuerunt parare quxftiones, ecclefiaftica comunione priuari apofiolici uigoris autoritate cenfemus,donec i cfipiican t a diaboli laqueis, i quo ca ptiui tenentur fecundum ipfius uoIuntatem,eoscp interim dominico ouilinon re* cipi,quoad ipfi peruerfac uig fecuti tramitem deferere uoluerint. Abfcindendi funt enim qui uos conturbant,cV uolunt euangelium Chrifti perdere.Simul ante pra** cipimus,ut quicuncj? ad id pertinentia fimiliter defenfarenituntur, cV par eos uin« dicla conftringat. Non folum enim qui faciunt,fed etiam qui confentiunt facienti^ bus,dignifuntmorte:quia non multum intereffearbitror intercommittentisani* mum & confentientis fauorem. Addo cV amplius,plerunq? dedifcit errare,cui ne* 30 moconfentit.H?cigiturfratreschariiTimiinfupradi<ftamaneatiixafententia,abfl fint atrrjs domini, careant duntaxat cuftodia paftoraIi,ne duarum ouium dira con tagia ferpant forfitan per uulgus incautum,rapacicp lupuscordelxtetur intra oui« le do mini,cum per tantas ouium fufas cateruas,dum a cuftodibus diiTimulatur,ha betur uulnus duarum . Profpiciendumeft ergone permittendo lupum merce* narrj magis quam paftores uideamureffe. lubemusfane, quiaChriftus dominus nofler propria uoce fignauit,nolIe fe mortem morientis ,fcd tantum reuertatur QC uiua(,ut fl unquam ad fanum de propofito praui dogmatis errore refipucrin t,dam nauerintqj ea quorum feipios prxuaricatione damnauerunt,eismedicinam fo« litam, id eft,receptaculum fuum ab ecclefia no negari , nedum eos redeuntes for* 40 litanprohibemus, uereextraouileremanentes &expecftantes,hoftis

rapidi faucibus gl utiantur,quas in femetipfos fpiculis male, difputationis armarunt. Bene ualete fratres. Data fextoCalend.Febru. Honorio &C Conftantio confulibus,

Bb 4

**■ EPISTOLA FAMILIARIS Q.VIN

v,t

Q.VE EPISCOPORVMAD INNOCEN*

tium Papam de Pelagio haretico, & fuae opinionis aftertoribus,

o m i N o beatifTimo mentocp honoratiflimo fratri Innocens tio papae Aurelius, Alipius, Auguftinus, Euodius,6<: Poflidi* us,in domino falutem.De conciltjs duobus prouinciae Cartha ginenfis atq? Numidiac ad tuam fanclitate a non paruo epifcos porum numerofubfcriptas literas mifimus , contra inirmicos gratiae Chrifti qui confidunt inuirtute fua , cV creatori nioftro lo __ quodammododicunt,tunoscreaftihomines, iuftosauiteipfl nosfecimus: quinaruram humanaideo dicuntliberam,ne quaerantliberatcorem, ideofaIuam,utiudicentfuperfluu faluatorem.Tantum enim dicunt ualentcem ut fuis uiribus femel in origine fug creationis acceptis poflint per libetu arbitriuim,ni« hil ulterius adiuuante ilhus gratia qui creauMomare cV extinguere omnes ciupidi ditates,tentationesqj fuperare. Multi eorum infurgunt aduerfumnoscVdiicunt animae noftrae,non eft falus illi in deo eius. Familia Chrifti quae dicit,Quandco infir mor tunc fortis fum : St" cui dicit dominus eius , Salus tua ego fumifufpenfo <corde cum timore cV tremore adiutorium dei etiam per charitatem tua: ueneratiomis ex

pedat.AudiuimusenimefleinurbeRoma,ubiilIediuuixit,nonnuIlosqui diuer j0 fis cauliseifaueant. Quidam fcilicet qui nobis talia perfuafifle perhibentur ., plu* res uero qui eum talia fentire non credunt,praefertim quia in oriente ubi degit gea fta ecclefiaftica fada efle credendum eft,nifi quibus putatur efle purgatus: ulbi qui dam fi epifcopi eum cathoIicS pronimciarun t,non ob aliud fatfum efle crediendo" eft, nifi quia dixit fe dei gratiam confiteri, S>C ait', pofle hominem fuo labore aic uo* luntateiufteuiuere,utadhoc adiuuarideigratia non negaret. Hisenimaaiditis uerbis catholici antiftites nuilam aliam dei gratiam inteiiigerepotuerut, nill quam in libris dei legere cV populis dei praedicare confuerunt : eam utique , de qua didt ApoftoIus:Nonirritamfaciogratiamdei.NamfiperIegemiuftitia,ergoChiriftui gratis mortuus eft. Sinedubiogratiam qua iuflificamur abiniquitate,8c"qua iTalua» 5° rriur ab infirmitate , non qua creati fumus ea propria uoiuntate ♦ Nam fi intelllexif* fentilliepifcopi eam illum dicere gratiam quametiamcumimpfjs habemus^cum quibus homines fumus,negari ueroeam qua Chriftiani £V filtj dei fumus3quis eum patienter catholicorum facerdotu non dicimus audirct , fed anteoculos fuos ferretrQuapropternoncuIpandifuntiudicesquieccIefiafticaconfuetudinegras tiae nomenaudierunt,nefcientes quid huiufmodi homines uel fusdoclrine; liibris, uel fuorum folent auribus fpargere. Non agitur de uno Peiagio, quia fortafle cor# reduseft(quod utinamitafit)feddetammuitis quibosloquaciter contemden* tibus,8C infirmas atque ineruditas animas uelut coniuncias trahentibus, fiirmas autemcVinfideftabilesipfacontentiore fatigantibus,ufquequaq?iamplena funt 4° omnia . Autergo a tua ueneratione accerfendus eft Romam, cVdiligenter iinter* rogandus , quam dicat gratiam , quam fateatur , fi tamen iam fatetur non adl pec» candum , fed iufle uiuendum homines adiuuari,aut hoc ipfum cum eo per Iiiteras agendum. Et cum inuentus fuerit hanc dicere quam docet ecclefiaftica cV apioftoa lica ueritas , tuncfine ullo fcrupulo ecdefiar, 8C fine latibulo ambiguifatis illims ab* foluendus eft , tunc eft reuera de eius p urgatione gaudendum , Siue enim diixerit gratiamefleliberum arbitrium,fiue gratiamefieremiflionem peccatorum ,fiue gratiamefle Iegispracceptum,nihil corum dicitquod per miniftrationem tfpiri* tus fancli perunet ad concupifcentiam tentationefque uincendas, quem diitifli*

meieffus

ADINNOCENTIVMPAPAM» ±97

me cffudit fupcr nos , qui afccndit in ccelum , 8C captiuauit captiuitatem , dedit* que donahominibus. Hinc enim oramus utpeccatorum tcntationem fuperare pofl7imus,ut fpiritus dci (unde pignus accepimus) adiuuet infirmitatem noftram. Quii autcm orar, 8C dicit, ne nos infcras in tentationem, non utiq? id orat ut homo fit qtuod eft natus; neque orat id quod habcat liberum arbitrium, quia iam accepit cu m» crearetur ipfa natura : neqj orat remiffionem peccatorum, quia hoc fuperius dicit.ur,dimitte nobis debitanoftra:neque oratutaccipiatmandatum,fedpIane orat ut faciat manda tum , Si enim in tentationem induclus fuerit,hoc eft,in tenta* tiome defecent, facit utiqj peccatu quod eft contra mandatum. Orat igitur ut non ic peccet.hoc eft,ut ne quid faciat mali; quod pro Corinthfjs orat Apoftolus dicens: Oraimus autem ad dominum , ne quid faciatis mali. Vnde fatis apparet quod non ad pteccandu, id eft, non ad malefaciendum : quamuis efTe non dubitetur liberum arbicrium uoluntatis , tamen eius poteftas non fufficiat , nifi adiuuetur infirmitas. Ipfa ngitur oratio dariffima tcftificatio eft, hanc ille cofiteatur, cV eum gaudebimus due irecftum fiue corrertum. Diftinguenda eftlex 8C gratia : lexiubere noutt , gra* tia imuare. Nec lex iuberet,nifi eifet uoluntas:nec gratia iuuaret,fi fatis effct uolun tas . Lubetur ut habeatur intelledus , ubidicitur : Nolite cffe ficut mulus 8C equus, quibiusnonefi«nteIIeclus:8<:tamenoramusuthabeamusinteIlcc!tum,ubidicitur: Da miihi intelledum ut difcam mandata tua. lubetur ut habeamusfapientiam,ubi xo dicitiur: Stulti aliquando fapite: 8C tamenoratur ut fapientiam habeamus, ubidi* citur : Si quis autem ueftrum indiget fapientia poftulet a deo qui dat omnibus af* fluenter,8c' non improperat, 8C dabitur ei. Iubetur ut habeamus cotinentiam,ubi dicit;ur: Cum fcirem quia nemo poteft effe cotinens, nifi deus det, 8C hoc ipfum e* rat fapientg fcire,cuius effet hoc donum ,adtj dominu cV deprecatus fum ill um.Po ftrermo ne nimiii Iongum fit cunda percurrere, iubef ut nonfaciamusmalu,ubi di citur:Dedina a malo; 8C tamen orat ut non faciamus malu, ubi dicif : Oramus aur, ad dominO ne quid faciatis mali. lubemur ut faciamus bonu, ubi dicitur: Declina 3 malo 8C fac bonu;cV tamen oratur,ut faciamus bonu.ubi dicif : Non ceffamus pro uobiis orantcs 8C poftulantes;atcf intcr cetera que, illis orat dicit,ut ambuletis dignc *o deo iin omne beneplacitu,in omni opere 8C fermone bono.Sicut crgo agnofcimus uoluintate cum hec prscipiunf ,fic cV ipfe agnofcat gratia cum petunf . Mifimus rc ueremtie. tua: Iibru quem dederut religiofi 8C honefti adolefcentes ferui dei , quoru etiaim nomina no tacemus,nam Thimafius 8C lacobus uocanf :qui, ficut audimus, &eti;am noffe dignaris , ipfius Peiagfj exhortatione fpem qua habebant in feculo reliqiuerunt, 8C nunc continentes deo feruiunt.Qui cum errore eodcm aliquando per qiualemcuncp opera noftram domino infpirante caruiffent , pertulerut eunde libruim.Pelagfj effe dicentes,8c" ut ei refponderef impendio rogauerut.Faclu eft ad eofde dum refcripta eft ipfa refponfio, agetes gratias refcripferut; utruncp mifimus, et cuii refponfum,8C quod refponfum cft. Et nc nimium cffemus onerofi, figna feci i 40 muslhislocis,ubipetimus infpicere nograueris,queadmodufibiobiedaqueflio* ne quod gratia dei negaret,ita rcfpondit,ut eam effc non diccret, nifi natura in qua nos c ondidit deus.Si aut hunc cffe fuu libru negat,aut eadem in libro loca,non con tedirmus,anathematizet iHa,ct eam cofiteatur apertiffimegratia qua dodrina Chri ftian;a demonftrat, 8C predicat effe propriam Chriftianoru.quae non eft natura, fed qua faluatur.Qux natura non aunbus dodrina fonante uel aliquo adiumento ut=* fibili ifouef , ficut plantatur quodammodo 8C irrigatur extrinfecus, fed fubminiftra tione fpiritus , &C occulta mifericordia,ficut illc facit quidat incrementum deus . Si enim quadam no improbanda ratione dicitur gratia dei qua creati fumus,ut non* nihil effemus,necitaeffcnus aliud,autcadauer quod nonuiuit ,aut arbor quae non fentit , aut pecus quod non imelligit , fed homines , qui ut effemus , 8C u.u«

2?8 EPlSCOPORVM EPISTOLA

remus, 8c" fentiremus, fcV intelligeremus, tVde hoc tantum benefkio crcatorf no* ftro gratias agere ualeamus:unde cV meriiogratia ifta dicipoteft, qjuia non praece» dentium aliquoru operum meritis, fed gratuita bonitate dei donaita efl: alia eft ta» men qua prardeftinati uocamur, iuftificamur, glorificamur, ut dicere poffimus,fi deus pro nobis , quis contra nos f qui filio fuo proprio non peper cit , ied pro no* bisomnibus tradiditillum. Dehacgratia queftio uertebatur, quamdoabhisquos Pelagius grauiter offendebat atque turbabat , dicebatur ei quod e:am fuis difpura* tionibus oppugnaret , quibus affereret , non folumad facienda, uerumetiamad perficienda mandata diuinaperliberumarbitrium fibihumanarnfufficerenatu* ram. Hanc Apofiolica dodrina gratiam non immeruo iflonomine appellat, qua 19 faluamur, & iufiificamur ex fide Chrifti: de hac fcriptum eft,Non itrritam facio gra tiam dei, nam fi per legem iuftitia, ergo Chriftus gratis mortuus eftt.De hac fcripiS eft: EuacuatieftisaChrifto,quiinIege iuftificaminiagratiaexcidiftis. Dehacfcri* tum eft:Si aut gratia iam no ex operibus,a!ioquin gratia iam non e ft gratia.De hac fcnptumeftiEiautem qui nonoperatur,credentiautemin eumquiiuftificatim* pium, deputatur fideseiusad iuftitiam : eiautem quioperatur merces nonimpu* tatur fecundum gratiam , fed fecundum debitum . Et multa alia quar mclius po* tesipfememiniflecVintelligereprudentiuscVilluflriusprxdicare.IIlamuerogra* tiam qua creati fumus homines, etiam fi illam appellandam non immerito intelligi mus,mirum eft tamen,(i ita appellatam in ullius legitimis propheticis,euangel icis, ze apoftoliciscpIiterisIegimus.Cum itacpdehacgratiaa Chriftianisfidehbus catholi ciscp nouiflima illi obrjceret queflio,ut eam oppugnare defineret,quid eft quod cii hcc fibi in libro fuo,ue!ut aduerfante perfona,idem ipfe obieciflet, ut k refponden do purgaret, nihil aliud refpondit, nifi naturam creati hominis referre gratia crea* toris,atc£ fe ita dicere finepeccato impleri pofle iuftitiam per hb.arb.cum adiutorio diutnar gratiac , quod deus hoc dederit homini ipfa poflibilitate nat ure; .C ui meritd refpondetur:ErgoeuacuatumefifcandaIumcrucis,ergoChriftusgratismortuus eft.NonenimfinonmorereturpropterdeIidanoftra,8c'refurgeretp»opteriufti* fica tione noftram,necafcendiflet in aItum,cV captiuans captiuitate darer dona ho* minibus, ifta nature; pofllbilitas qua defendit, non eflet in hominibus. An forridei $0 mandatu deerat, cV ideo Chriflus mortuus eft f Imo etia cV hoc erat fanclu 8C iuftu cVbonum. lamduftumfuerat, non concupifces:iamdi<ftumfuerat,diIigesproxi* mum tuu ficut teipfum. In quo fermone apoftolus omnem Iegem dicit impIeri.Et quonia nifi diligat deum,nemo diligit feipfum,ideocj3 dominus in his duob us pre. . ceptis tota legem dixit prophetasqj impleri.Qua: duo prarcepta iam erant homini bus diuinitus data,at arternu premium iuflitix promiffum nondum erat. Hoc ipfe non dicit, qui in fuis literis pofuit,etia in ueteri tefiamento regnu cccloru effe pro* miffum.Siergoadfaciendaperflciendamc^iuftitiaiameratnatur^poffibilitasper lib, arbir.iam erat legis dei fandu,iuftum,benignumcp mandatu,iam erat promifs fumpremiumfempiternum.ErgoChriftusgratismortuuseft.Ergonecppcrle* 4* gem iuftitia,necp per naturar poflibiIitatem,fed ex fide ac donodei per lefum Chri ftum dominfi noftrum unum mediatorem dei 8C hominum. Ex quo enim per unu hominc peccatum intrauit in mundum , 8c" per peccatu mors , cV ita in omnes ho* mines pertranftit,in quo omnes peccaueriit.proculdubio a corpore mortis huius, ubi lex alia repugnat legi metis,nemine Iiberauit aut liberat fti£ po flibilitas naturg, qu£ perdita redeptore indiget,fauciata fa!uatore,fed gratia dei per fide unius homi nis mediatoris dei cV hominu,hominis lefu Chrifti, qui et deus cu effet,homine fe* cit,&:manensdeus,homofa(ftus, refecitipfequod fecit.Puto aut quod no lateat fi* des Chrifti, que poftea in reuela tione uenit in occultis fuifle temporibus patru no* ftroru,per qua tamen etia ipfa dei gratia hberati funt,quicuq? omnibus generis h u*

mahi

A D i N N O C E N T I VEI PAPAM X$$

marai teporibus libcrari potuerut occulto dci iudicio,no tamcn uituperabili. Vnde dicm apo(ioIus:Habcntesa5teundemfpiritufidei, utiqjcunde quecViilifecunda quoid lcriptu efi, Credidi propter quod locutus fu, dC nos credimus,propter quod &C loquimur, Inde efi quod ait ipfe media tor ; Abraham cocupiuit uidere die mcu, uidiit cV gauifus eii. Inde prolato facrameto Melchifedech menfae domini cae, nouit £ter nueiusfacerdotiu figurare. Lamuerodatainliteris lege quam dicit apoftolus fubiintraffe,ut abundaret deliifium,cV de qua dicit,fiex Iege haereditas,iam non ex proimiffione,Abrahae anteper repromiflionem donauitdeus. Quid igitur lexC iraniigreffionis gratia pofita cfi , doncc ueniret iemen cui promiffum cft , difpofi*

i0 tumi per angelos in manu mediatoris. Mediator autem unius non efi , deus autem unuisefi,LexergoaduerfuspromiffadeiVAbfit.Sienimdataeffetlexqua:poffet iuftiificarCjOmnino ex lege eflet iuftitia:fedconclufit,icriptura dicente,omnia fub» peccato,utpromiffioexfideIefuChriftidareturcredentibus. Nonnefatisoftendi t ur hoc acfium effe per legem, ut peccatum cognofceretur & pracuaricatione auge returrVbi enim lex non efi,nec prasuaricatio: cV fic aduerfus uicfioriam peccati ad diui nam gratiam quae in promiilionibus efi, cofugeretur, atq? ita Iex non effet ad« uerifus promiffa dei , quia ideo per illam fit cognitio peccati , cV ex prar uarica tione legis abundantia peccari,ut ad liberationem quejrantur promiffiones dei,quod eft graaia dei, fcV incipiat effe in homine iufiitia,non fua,fed dei,hoc efi,data dono dei<

io Quam etiam nunc quidam ficut cV tuncde ludaris dictum eft,ignorantesdeiiuftis> tiarn,cV fuam uolentes confiituere, iuftitie^ dei non funt fubiedi: per legem quippe 8C illi iufiificari fe arbitrantur, fufficiente ilbi ad eandem cufiodiendam libero arbi trio, hoc efi, iufiitia fua,pro!ata ex natura humana, non donata ex gratia diuina, propter quod iufiitia dei dicitur. Vnde fcriptum efi: Per legem enim cognitio pec cati. N unc aute fine lege iuftitfa dei manifefiata efi, teftificata per legem fcV prophe tas.Cum dicit manifeitata eft,ofiendit quia dC tunc erat,fed tanqua illa pluuia qua Gedcon impetrauit, tunc uelut in uellere occulta , nijnc aQt uelut in area manife* fia. Cum ergo lex fine gratia, non mors peccati potuiffet effe,fed uirtus j fic enim dicl ■ um efi: Aculeus mortis peccatum , uirtus autem peccati lex: ficut confugiunt

50 mulitiafacte repugnantis peccati adgratiam uelutin aream nunc patcntcm ,ita pau ci ad eam confugiebant, uelut in uellere tunc Iatentem, Hacc uero temporum diftribu tio refertur ad altitudinem diuitiarum fapientix, fcV fcientiae dei,de qua di* cftu efi:Quam infcrutabilia funt iudicia eius fcV inueftigab lles uic eius.Quapropter fi ante tempus legis, cV tempore lpfolegis iufios patres ex fide uiuetes,non poifibi litas naturae infir mc 8C indignx ac uitia ta?, cV fub peccato uenudatae , fed dei gratia per fide iuftificabat, cV nunc eadc in apertfi iam ueniens reuelata iuftificat. Anathe» ma t hizet ergo Pelagius fcripta fua,ubi contra eam, etfi non per contumaciam.ta* men ignorantiamdifputat, poffibilitatem defendendo naturx, ad uincenda pcc* cata fcV implenda manda ta:aut fi ea fua eife negat, aut fcriptis fuis, aut inimicis fuis 40 dicix immiffa quae fua effe negat , anathemathizet ea cV damnet paterna exhorta* tior.e cV autoritate fantft imonic tue. Si ergo uu!t,onerofutn fibi cV perniciofum di* fcat ccclcfic fcandalu auferre, quod fcandalu auditores cV in peruerfum dileclores eius ufqjquact) fpargere 110 quiefcut. Si enim cognouerint eunde Iibru quem illius uel putanteffe,uelnorutepifcoporucathoIicoru autoritatecVmaximefanclitatis tuc qua apud eu effe maioris poderis minime d ubita m us,ab eodc efie ipfo anathe* macizatu atqj damnatu , no eos ulterius eftimamus auiuros loquedo contra gratia dei q uc reuelata eft per paffione fcV refurreclionc Chr ifii, nec pedora fidelia cV fim pliciter Chriftiana turbare,fed potius adiuuate mifericordia deicertatibus nobifcii piecatecVcharitate flagrantibusetiaorationibustuis, nonfoluutin cternObeati, uerumetiam iufiicV fancfii fint, non in fua uirtute, fed in eadem gratia confifuros;

•JOO ATHANASII EPISTOLA

undeajadipfumfcriptamabunohomincepiRolamjadqucmpcrqucndaorfcn* talem diaconum,ciuem autem Hiponienfem,tanquapurgationis fieri quxda fcri* pta tranfmifit, tua beatitudini potius credidimus dirigenda, melius iudicantes, SC petentes ut eam ei mittere ipfe digneris,fic enim ea m legere potius non dedignabi tur,magis tn illa eum qui mifit, quam qui fcripfit attendens . Illud uero quod dicut poffehominem effe fine peccato , cY mandata dei facile cufiodire fi uelit, quamuis cumhocperadiutoriumdeigratix,qua:tamenperincarnationem unigeniti eius reuelata atqj donataeft,dicitur,tolerabiIius dici uideatur : tamen quonra merito quari poteft , ubi dC quando per eandem gratiam id efficiatur in nobis , ut fine illo prorfuspeccatofimus,utruminhacuita quandocarococupifcit aduerfus fpiritu, 1° an uero in illa , cu fiet fermo qui fcriptus eft, ubi eft mors uidoria tuar' ubi eft mors aculeus tuus.^aculeus enim mortis peccat um eft,diligentius pcr tracla ndum, pro« pter alios quofdam qui inique fenferunt, atqj in fuis literis memoria mandauerur, etiam in hac uita efle pofle hominem fine peccato,non ab initionatiuitatis fua?,fed conuerfione a' peccatis ad iuftitiam, fcV a uiareproba ad bonam uitam.Sic enim in« tellexerunt quod de Zacharia cVHelifabeth fcriptum eft, ambulafie eos in omnu bus iuftificationibus dei fine quercla . Hoc quod didtum eft fine querela, fine pec* catodicftum acceperunt,non quidem negantes,imd ctiam quodalrjslocis in literis eorum inuenitur, pie cofitentes adiutoriu gratig domini noftrt non per naturalem fpiritum hominis,fed per principalc fpiritum dei.Qui parum uidentur cofiderafle lo ipfum Zachariam fuiflfe etiam facerdotcm. Omnes autem tunc facerdotcs necefle. habe bant cx lcge dei primitus pro peccatis fuis offerre facrificf um,deinde pro po* pulo . Sicut crgo nuncper orationis facrificium couincimur non efle fine peccato, quoniam iuffi fumus dicere , Dimittenobis debita noftra: ita &C tuncper facrificia uiclimarum animalium conuincebantur facerdotes fine peccato non effe, qui pro fuis peccatis iubebantur offerre. Quod fi res ita fe habet, ut per gratiam faluatoris proficiamus quidem in hac uita deficiente cupiditate, charitatc crefcente,perficia* mur autem in illa uita cupiditate extincla, charitate tompleta, profecto iiiud quod fcriptumeft,Qui natus eftex dco non peccat/ecundum illam charitatemdiclum eft,quar fola non peccat:ad natiuitatem quippequae ex deo eft,augenda fic" perfici* 5« cnda charitas pcrtinet,non ea quae minuenda eft & confumenda cupiditas, que ta men quandiu eft in membris noftris,Iege quada fua repugnat legi mentis: fed naa tus ex deo, nec obediensdefidertjs eius, necexhibens membra fua arma iniquita* tatis,peccato poteft dicere,Iam non ego opcror i!Iud,icd id quod habitat in me pec catum. Sed quomodofehabeatiftaqua:ftio,quiaetfi noninueniturhomoinhac uita fine peccato , id tamen dicitur pofle fieri per adiutorium gratia & fpiritus dei, quod ut fiat conandu atqj pofcendS eft.ToIcrabiliter in hoc quifq? fallif ,nec diabo lica impietas, fed error humanus eft elaboranda cV optanda affirmare,etia fi quod affirmat, nonpoffit oftenderc. Idenfm crcditfieri polTe,quod certc laudabilecft uelle. Nobisautem fufficitquodnullusinecclefia deifideliumreperiturinquolfe 49 betprofecftuexcellentiatc^iu(titia,quiaudeatdicerefibinonneceflariam precati^ onem orationis dominic a-,dimittc nobis debita noftra,6C dicat fe non habere pc c- catum, ncfeipfum decipiar, cVineoueritasnonfit,quamuisiamfinequerela ui« uat.Non enim quakfcuncp , etiam tcntationcs humanx , fed graue peccatum efi quodin querelam uenit.Det ueniam tua fanditas, fi prolixioi cm epifiolam forraf fis quam uelles tua- mifimus fandtitati.Non enimriuulum noftrum tuo largo io:n* tf augendo refundimus,uerumetiam nofter,Iicetexiguus,ex codem quoetia tuus abundans emanat capite fluentorum:hoc aperte probare uoluimus tuis refcripais de communi participa tionc unius gratic confolari.

Refcria

RESCRIPTVM INNOCENTII PAPAE 301

DE PELAGIO HAERETICO.

nnocentivs Aurelfo, AIipio,Auguftfno, Euodio, Paf* fidio Epifcopis falutem.Fratcrnitatis ueftrae Jiteras plenas fidei totoqj religionis catholicae uigore firmatas,a uobis miflas cV co cilns ueftris per fratrem &.' coepifcopu noftru lulium, pergra* / /'

to fufcepimus animo, quod earum tenor omnisqj contexio m c6fiderationequotidianaegratixdei,cVineorumcorre<ftione _J quicontrafentfunt,integrarationeconfiftit, cV utillis omnem lo tolliere poftit errore, cV idoneo dato quouis noftrae legis exemplo, quem fequi des beantdignumpoflit praebere dodorem. Sed de his ut arbitror tam fatis fupra dixi m uis.Sed fubinde contra eos fubuenit, cV fuppeditat quod dicatur, nec poteft ali« quando deeffe quod uincat, cum tam miferu impiumqj fitquod noftre uirtute fi> dei cV ipfa plenius ueritate uincatur. Qui enim omne m uitae fpem refpuit atq? co« ternpfit,inimica damnabilicp corfuum difputatione confundens,cum credit mhil efle quod a deo accipiat,nec aliquid fuperefle quod petat ad fanandu : fed qui fibl hoc abftulit, ulterius quid reliquit i Si ergo funt aliqui,quos in fut defenfione per* uerfiras tanta defixit, quihuicfedogmatidedantatqj coiungant, fperantes hoc ad catEioIicam pertinere dotfrinam, quod abhorrens longius cV penitus approba* 20 tur aduerfum, infecli illoru cV monitis cV uerbis ut haberentur indudi, quatenus ad recftum uitae tramitem redeant,feftinabunt,ne diutius mentem obfidens,ue!ut peftfs eorum fenfibus error inuadat . Nam fi Pelagius quocuncp reftitit loco,eor5 anitnos qui facile uel fimpliciter crederet, difputandi hac -< ffir ma tione decepit,feu hic illi in urbe funt,quod nefcientes nec manifeftare poflumus,nec negare cum cV fifuint Iateant,necaIiquandoaudeantuel illum praedicamem ifta defendere, uel talia aliquo noftrorii pracfente iadare, cV in tanta populi multitudine deprehendi aliq uis facile nec alicubi poflit agnofci,fiue in quouis terrarum loco degan t dei no» ftrimifericordia gratiaq? credimus quod facile corrigantur,audita eius damnatio* nequi fuerit pertinax,cV refiftenshuiusdogmatis autor inuentus,nonintereft, jo ubi iRi fuerint, dum ubicunq? inueniri potuerint, funt fanandi; nobis tamen nec fuaderi potefleum efle purgatum,quamufs ad nos a nefcio quibus laicis fint gefta perlata,quibus ille cV auditum fe crederet,cV abfolutum. Qua: utrum uera fint du bitamus, quod fub nulla illius concilrj executione uenerut, neceorum aliquas ac* cep imus de hac re Iiteras,apud quos iftius reiprejftitit caufas.Quod fi de fua illepo tuifTetpurgationecofidere, hocmagis credimusquodegiflet, quodmultouerius eflepoterat,utilloscogeretepiftolisfuisquid:judicauerantiudicare:uerumcum fint aliquain ipfis pofita geftisquaeobiedapartimmuflitandoilIefuppreflir,par3 tim multa in fe uerba rctorquendo tota obfcuritate cofudit, alfqua magfs falfis ara gunnentfs, qua'm uera ratione ut ad tempus uidere poterat, purgauit, alia negan* 4° do,alia falfa interpretatione uertendo.Sed utinam,quod magfs optandu eft,etiam ille fe ad ueram catholicarfidei uiamabillofui tramitiserroreconuertat, utcupiat uelitcp purgari, confiderans quotidianam dei gratiam adfutorf umqj cognofcens, ut uideatur uerum, cV approbetur ab omnibus manifefta ratione corredus, non geftorum iudicio,fed ad catholfcam fidem corde conuerfo. Vnde no poflum illo* rurnnecapprobareneccuIpareiudicium,cumnefciamus utrum uera fintgefta, aut fi uera funt, illum fubterfugifle cofter magis qua'm fe in tota uirtute purgaffe. Qu i fi confidir,nouitqj non omni dignS efle indignatione quod dicat,aut iam hoc totum fe refutafle quod dfxera t, non a nobis accerffri,fed ipfe debet potius feftina re,utpoflit abfolui . Nam iiadhuc taliter fentit,quado fe noftro iudicio quibufuis acceptfs Iiteris cum fciat damnandu fe cffe comittet ? Qu od fi accerfend us effe t ab

Cc

30Z I N N O C E N T I I PAPAE E P 1 S T O L A

his melius fleret qui magis proximi & non longo terrarS fpatio uidentur efie ffi* iundi.Sed non deerit cura (i medicine prxbeat lile materia.Poteft enim damnare que. fenferat,ac datis Iiteris erroris fui,ut regreffum ad nos decet ueniam poftulare fratres chari iT. mi . Libru fane qui eius efTe dicebatur,nobis a ueftra charitate tr anf= miflum euoluimus, in quo multa blafphema erat, nihil quod placeret, nihfl q uod penitusnondifpiiceret, a quouis damnandum atq; calcandum, cuius fimilia nifi qui ifta fcripferat, nemo alter in mentem reciperet atqj fcntiret . Nam hoc Ioco de lege latius difputare uelut coram pofito repugnanticp PeIagio,neceffariu effe non duximus, cum uobifcum totam rem fcientibus, pariqj nobifcumaffenfionegau* dentibuSjCoIloquamur.Tunc enim melius hacc exempla ponuntur,quando cum to his quos harum conftat rerum prudentes efle tradamus. Nam de natura? poflibi litate, ac de libero arbitrio, cV de omni dei gratia, cV quotidiana gratia, cui non fit rede fentienti uberrimu difputaref Anathematizet ergoifta qux fenfit, ut illiiqui eius fermonibus fuerant praeceptisqj collapfi, quidtandemhabeatfidesueraco» gnofcant.Facilius enim reuocari poter unt,cum ifta a fuo fenferint autore dannna* ri. Quod fi ille pertinaci in hac uoluerit impictate perfiflere, eft agenduquattenus uel his poflit fubueniri,quos non fuus fed huius magis error induxit,ne dC illis harc medicina pereat ,cuius ifte talem non admittit,ncc poftulat curam.Deus uos cufto diatincolumesfratrescharifllrni.Data vi.Calend.Fcbruanj.

20

COELESTINI PAPAE DECRETA*

ilectissimis fratribus Venerio,Marino,Leontio, Auxo nio, Archadio,SilIucio, 6c caeteris Galliarum epifcopis Ccclefti nus. Apoftolici uerba praxeptifunt, apud ludxosarque gena tiles fine offenfione nos effe debere : hoc quifquis Chrift ianus eft,tot3'3nimi uirtute cuftodit. Quod cum ita fit,no paru peri* culi illi manere poterit ante dominum, qui hoc detrecftat ctiam fidelibus exhibere. Nam qualiter nos qui neminem perire uo* himus,iftacontriftentquae autoribusChrifiianispercelluntanimosChriftianoSj 30 dominicus in euangelio fermo teftatur:ait enim ipfe faluator, quod expediac fcan dalizanti unum de pufiilis.in marisprofundum demergi.Ideo quc fitiam eius pce na quarramusjcui tale fupplicium Iegimus expedire.

1 Filrj noftri praefentes Profper cV Hilarius, quorum circa dominum nofirum folicitudo iaudanda eft, tantum nefcio quibuspresbyteris,illiciicerequidiffen* fioni ecclefiarum ftudeant, funt apud nos profecuti, ut indifciplinatas queftiones uocantesin mcdium,pertinacitereos dicant prardicare aduerfantia ueritati . Sed ueftrxdileclioni iuftius imputamus, quandoillifuprauoshabentcopiamdifpu* tandi. Legimus fuper magiftru non effe difcipu!um,hoc eft, non fibi debere quen quam ad iniuriam docloru uendicare docftrinam . Nam cV hos ipfos a' deo noftro 4* pofitos nouimus ad docendum,cum fit docente apoftolo eis tertius Iocus intra ee* clefiam deputandus . Quid illic fpeciei eft ubi magiftris tacentibus hi loquunturf qui,fi ita eft,eoru difcipuli non fuerunt . Timeo ne conniuere fit hoc tacere : timeo ne magis ipfi Ioquantur qui pcrmittunt illis taliter Ioqui . In talibus caufis nonca» ret fufpicione taciturnitas,quia occurrerct ueritas,fifalfitas difpIiceret.Merito naV» quecaufanosrefpicit,fifiIentio faueamuserrori.Ergo corripiantur huiufmodi, non fit his liberum habere pro uoluntate fermoncmtdefinat fi ita res funtinceffea re nouitas uetuftatem,definat ecclefiarum quietem inquietudo turbare . Conara* tur farpe naufragio emergere, quos intraportum ftantes ftatio facit fida fecuros. Fida quippe eil omnium ftatio, quor um perfeclis greffibus ueftigia non mouerw

tur,

COELESTINI PAPAE DECRETA. 305

tur, Recurrerunt ad apoftolica prxdidi fedem,ha:c ipfa nobis qux tentatpertur* batio conquerentes.Habete fratres chariflTimi pro catholice plebis pace tradatum, Sciamt fe, fitamecenfeanf presbyterrj dignitate, uobisefie fubiedos. Sciantoms nes qui male docent,quod fibidifcere magis acmagis copetat quam docere. Nam quid in ecclefns uos agitis, fi illi fummam teneant praedicandir Nifi forteillud ob» fiftat quod non autoritate,non adhuc ratione coIligitur,ut aliqui e fratrum numea roninperdelaicorum confortioin collegium noftrum fortaflis admiffi, nefciant quid fibidebeantuendicare.Super his multa iamdida funteotemporequoad fratris tuendi dedimus fcripta refponfum, nunc tamen repetentes fatpius admone

10 mus, uetentur huiufmodi qui Iaborant per terras aliud quam ille nofter iuflit agri» cola (Teminare . Nec tamen mirari poflumus, fi haec erga uiuentes hi nunc tentare aude nt,qui nituntur etiam quiefcentium fratrum memoriam diflipare. 2. Auguftinum fandae recordationis uirum, quem pro uita fua atq? meritis in noftr a communionefemper habuimus,nec unquam hunc finiftrg fufpicionis fal« temrumorafperflt, quemtantae fcientiatolim fuifle meminimus, utinter magia ftros optimos etiam ante a meis femper prgdeceflbribus haberet.Bene ergo de eo omnes in communefenferunt, utpote qui ubiqj cundis cV amori fuerit & honos ri;ur»de refiftatur talibus quosmale crefcere uidemust nefas eft hxcpati religiofas animias,quarum afflidione,quia membra noftra funt,nos quoqj conuenit maces

io rari:quamuismaneathos beatitudopromiffa, quicuncgprobantperfecutionem prop teriuftitiam fuftinere, quibus quid promittat dominus in futurum fequens ferm o declarat. Non eft agentium caufa folarum, uniuerfalis ecclefia quacunque nouiitate pulfatur , Intelligamus haec ipfa uobis quae nobis non placent difplicere. Quo d ita demum probare poterimus, fi impofito improbis filetio de tali re impo« ftorum querela ceffabit. Dominus incolumes uos cuftodiat fratres chariftimi, ) Quia nonnulli catholico nomine gbriantur,in damnatis hcreticor um fenfibus feu p rauitate fiue imperitia demorantes,prjflimis difputationibus obuiare prxfu^ mun t.Et cum Pelagium atqj Cccleftium anathematizare non dubitent,magiftris tamen ueftris tanquamneceflariummodum exceflerintobloquuntur,eaqjtana

50 tummodo fequi cV probare profitentur,quae facratiflima beati Apoftoli fedes con tra inimicos gratiae dei per minifteritl prxfulum fuorum fanxit cV docuit.Neceflaa rium igiturfuerit diligenterinquirere quid redores Romanae ecclefiaede haerefi quae eorum temporibus exorta fuerat iudicauerint, cV contra nocentiflimos Iiberl arbitrrj defenfores,quid de gratia dei fentiendu efle cenfuerint, ita ut etiam Aphri canorum conciliorum quafdam fententias iungeremus, quas utiqj fuas fecerunt apofiolici antiftites cum probarunt . Vt ergo plenius qui in aliquo dubitant, ins ftruantur,conftitutiones fanclorum patrum compendiofo manifeftemus indicua lo.Quod fiquis non nimium eft contentiofus, agnofcat omnium difputationum conraexionem ex hac fubditarum autoritatu breuitate pendere, n ulla mqj fibi con

4° tradidionis fuperefle rationem,fi cum catholicis credat cV dicat;

4. In praeuaricatione Adae omnes homines naturalem poflibilitatem, fcV innocen tiam perdidifle,cV neminem de profundo illius ruinx per liberum arbitrium pofle confurgere, nifi eum gratia deimiferentis erexerit,pronunciante beatae memoriae Innocentio, atq? dicente in epiftola ad Carthaginenfe concilium . Liberum enim arbitrium ille perpeflus dum fuisinconfultius utitur bonis, cadens in praruarica^ tionis profunda demerfuseft, cV nihil quemadmodum exinde refurgere poiTet inuenit, fuaqj inxternum libertate deceptushuiusruina latuiffetoppreflis, nifl eum poftea Chrifti per fuamgratiam releuafTetaduentus, quipernouaeregene* rationis purificationem omne pratteriti peccati uitium fui baptifmatis Iauacro purgauit.

Cc z

$04 COELESTINl PAPAE

5 Neminem efTeper femetipfum bonum,nifi participationem fui illedonec qul folus eft bonus . Quod in eifdem fcriptis eiufdem pontificis fententia proteftatur, dicensiNunquidnosdeeorupofthaecredumentibusarftimemus^quifibifepus tant deberi quod boni funt,nec illum cofiderant,cuius quotidie gratia confequun tur,qui fme tllo tantum fe aflequi pofle confiduntr'

6 Neminem etiam baptifmatis graua renouatum idoneum efle adfuperandas diaboli infidias,cV ad euincendas carnis concupifcentias,nifi per quotidianum ad« iutorium dei perfeuerantiam bona- conucrfationisacceperit: quod eiufdem anti* llitis in eifdem paginis dodrina confirmatdtcens : Nam quamuis hominem redi* meret a prctcntis ille peccatis.tamen fciens iterum pofle peccare,ad reparationem fibi, quemadmodum poflet illum cV poftifta corrigere, multa feruauit, quotidia* na pre.ftans iHi remedia, quibus nifi freti confifiqj nitamur, nullatenus humanos uincere poter tmus errores . Necefle eft enim, ut quo auxiliante uincimus, eo ite* rum non adiuuante uincamur.

7 Quod nemo nifi per gratiam libero bene utaturarbitrio. Idem magifter in epi* ftola ad Mileuitanum concilium data praedicat dicens: Aduerte tandem 6 prauifli marummentium peruerfa dodrina, quodprimumhomuiemitalibertasiipfade* cepit, ut dum indulgentius freniseius utitur,in prxuaricationem prxfumptionis incederet, necexhacpotuiterui, nifi eiprouidentiaregenerationisftaturnpriftif nadibertatisChriftidominireformafletaduentus.

8 Quodomnia ftudia cVomniaoperaacmerita iancftorumad dei gratiam lau* demcj5 referenda funt, quia nemo aliunde ei placet, nifi ex eo quod ipfe donaue* rit.Inquamnosfententiadirigitbeata: recordationispapaeZozimireguIarisau* toritas, cum fcribens ad totius orbis epifcopos ait : Nos autem inftind u dei (om- niaenimbonaadautoremfuum referenda funt unde nafcuntur)ad fratrumcV coepifcoporum noftrorum confcientiam uniuerfa retulimus. Nunc autem fermo nemfynceriflima: ueritatisIuccradianterntantoAphriepifcopihonoreuenerati funt, ita ut ad eundem uirum refcnberent. Illud uero quod in literis quas ad uni* uerfasprouinciascuraftieffemittedaspofuiftidicens, Nostameinftindudei,cVc. ilc accepimus dicftum,utillosqui contradei adiutorium extollunt humaniarbi* trij libertatem, diftricfto gladio ueritatis uelut curfim tranfiens amputares , Quid enimtam libero feciftis arbitrio, quam quod uniuerfa in noftra: humilitatiscon* fcientiam retuliftisf cV tame inftincftu dei faifium efle fideliter fapientercg uidiftis, ueraciter fideliterqj ut dixiftis, ideo uticp quia praeparatur uoluntas a domino, 8C utbonialiquidagantpaternisinftjirationibusfuorumipfetangitcordafideIiumk Quotquotenimfpiritu deiaguntur,hifilt)funtdei,utnecnoftrumdeeffefentia< musarbitrium, cVinbonisquibufq? uoluntatishumanaefingulis monbusmagis illius ualere nondubitemus auxilium.

9 Quod ita deus in cordibus hominum, atqj in ipfo Iibero operetur arbitrio, ut fancfta cogitatio,pium confiIium,ommscp motus bonae uoluntatisex deo fit, quia perillumaliquidbonipoflumus,finequonihilpoflumus.Adhancenimnospro fefllonem idem dodor inftituit, qui cum ad totius orbis epifcopos de diuins gra* tiae opitulatione loqueref ,Quodergo tempus,ait,interuenit, quo eius non egea* mus auxtlio f In omnibits igituracftibus, caufts, cogitationibus, motibus, adiutor cV protedor orandus eft:fuperbum eft enim ut quicqua fibi humana natura prx* fumat,clamanteApoftoIo:NoneftnobiscollucftatioaduerfuscarnemcVfangui« nem, fed contra principes cV poteftates aeris huius, contra fpiritualia nequitiar in cceleftibus.Et ficut ipfe iterum dicit:lnfelix ego homo, quis me liberabit de corpo* re mortis huius r1 Gratia dei per Iefum Chriftum dominum noftrum . Et iterum: Gratia dei fum id quod fum, cV gratia cius in mc uacua non fuit, fed plus illis otn<

riibua

D E C R E T A» 505

nibuslaboraui,nonegoautem,fedgr3tiadcimecum.

io Hlud etiam quod intra Carthagincnfis fynodi decreta conftitutum eft, quafil proprium Apoftolica; fedis ampiedtimur, quod fcilicet tertio capitulo definitu eft, utquicunqj dixeritgratiam dei qua iuftificamurper lcfum Chnftum dominum noftrum,ad folam remiftionem peccatorum ualere quac iam commiffa funt, non etiam ad adiutorium ut non committantur,anathema fit , Et iterum quarto capis tulo ait,ut fi quisdixeritgratiam deiper lefum Chriftum,propter hoc tantum nos adiuuare ad non peccandum, quia per ipfam nobis reuelatur, cV aperitur intelli* gentiamandatorum,utfciamusquidappetere,cVquiduitaredebeamus, nonau»

»0 temperilIamnobispra*ftari,utquid faciendum cognouimusetiamfacerediligas mus atqj ualeamus,anathema fit . Cum enim dicat Apoftolus, fcientia inflat, cha* ritas uero acdificat , ualde impiumeftut credamus ad eamqua: inflat nos habe* re gratiam Chrifti,cV ad eam quac a*dificat non habere,cum fit utruncjj donum de/, cV fcire quid facere debeamus,cV diligere ut faciamus,ut aedificante charitate fcien tia non pofllt inflare . Sicut autem de deo fcriptum eft, qui docet hominem fdens ciam: ita fcriptum eft etiam, charitas ex deo eft . Item quinto capitulo, ut quifquis dixeritideonobisgratiam iuftificationis dari,utquod facereperliberuarbitrium iubemur,facilius poflimus implere per gratiam, tanquam etfi gratia non daretur, non quidem facile,fed tame poffimus etlam fine illa diuina implere mandata, ana«

20 themafit,DefrucftibusenimmandatorumdominusIoquebatur,ubinonait,finc me difficil ius poteflis facere,fed ait,fine me nihil poteflis facere. 1 1 Prxter eas autem beatiffimae 6V apoftolicx fedis inuiolabiles fantfiones, qui« bus nos pfjffimi patres peftifera: nouitatis elatione deieda,cVbona: uol untatis exfl ordia, cV incrementa probabilium ftudiorum, cV in eis ufqj in finem perfeueran* iiam,adChrifti gratiam referre docuerunt, obfecrationum quoqj facerdotalium facramenta refpiciamus,quae ab Apoftolis tradita in toto mundo,atq? in cotnmua ni ecclefia catholica uniformiter celebrantur,ut Iegem credendi,Iex ftat uat fuppltd candi.Cumenimfancftarum plebium prxfulesmandata fibimet Icgatione fun= guntur,apud diuinam clementiam humani generis agunt caufam, cV tota fccum

$0 congemifcente ecclefia poftulant cV precantur,ut infidelibus donetur fides,ut ido Iolatre ab impietatis fuac Iiberentur erroribus,ut Iudaeis ablato uelamine lux ueria tatis appareat,ut hxretici cathclicac fidei perceptione refipifcant, ut fchifmatici (pu ritum rediuiuae charitatis accipiant,ut lapfis pcenitentix remedium conferatur, u t denique cathecuminis ad regenerationis facramenta produclis, cccleftis aula mi=s fericordig referetur.Hec autem non perfun<ftorie,neqj inaniter a domino peti,re* rum ipfarum monftrat effecftus: quandoquidem ex omni eorum generepluri* mosdeus dignatur attraherc, quos erutos depoteftatetenebrarum transferat in regnum filtj charitatis fux, cV ex uafis irac faciat uafa mifericordiac: quod adeo to= tum diuini operis effe fentitur, uthacc efficientedeo, gratiarum femperadiolau* 40 disqjconfeffio^proilluminationetaliumuelcorredionereferatur.

iz Illud etiam quod circa baptizandos in uniuerfo mundo fanda ecclefia unifor* miter agit, non otiofo co templamur intuitu, cum fiue paruuli,fiue iuuenes ad re* generationis ueniunt facramentum, non prius ad fontem uitac adeunt quam cx=> orcifmis cV exufflationibus clericorum fpiritus ab eis immundus abigatur,ut. tunc uere appareat, quomodo princeps mundi huius mittatur foras, cV quomos doprius alligetur fortis, cV deinceps uafa eius diripiantur in pofleffionem tranO lata uidoris, qui captiuam ducit captiuitatem,cVdatdonahominibus.Hisergo ecclefiaflicis ex diuinafumptis autoritate documentis, ita adiuuante domino con* fortatifumus,utomniumbonorumaffeeluum,atcpoperum,cVomniumftudio« rumomniumq* uirtutum,quibusab initio fidei ad deum tenditur, deum fatea»

Cc 5

/"•

"506 IEOSU PAPAE

mur autorem,8t' non dubitemus ab ipfius gratia omnia hominis merita prar uenfc ri,per quem fit ut aiiquid boniSc' uelle incipiamuscV facere . Quo uticp auxilio Q£ munere dei nonaufertur liberum arbitrium, fed liberatur,utdetenebrofoluci* dum, deprauoredum, delanguido fanum,deimpudentefitprouidum. Tanta enim erga omnes homines eft bonitas dei,ut noftra uelit efle merita que; funt ipfi* usdona, cVprohisquae largituseft acterna pnemia fit donaturus:agitqutppein nobis ut quod uult 8£ uelimus & agatnus, nec otiofa in nobis effe patitur quac ex« ercenda non negligenda donauit, ut cV nos cooperatores fimus gratiae dei : ac fi quid in nobis cx ncftra uidcrimus remiffionc languefcere, ad illum folicite recur-": ramusqui fanatomnes languoresnoftros,&redimitdeinterituuitamnoflram, 13 cV cui quotidie dicimus,ne inducas nos in tentationem,fed Iibera nos a malo. 15 Profundiores uero difficiliorescp partes occarrenttum quxftionum quas Ia* tiuspertraclarunt qui haereticis reftiterunt,ficut non audemus contemnere, ita non neceffe habemus aftruere, quia ad confitendum gratiam dei, cuius operi ac dignationi penitus fubtrahendum no eft, fatis fufTicere credimus quicquid fecun« dum pra:didtas regulas Apoftolicae fedis fcripta docuerunt,utprorfus non opine mur catholicum quod apparuerit praefixis fententrjs efle contrarium.

LEONIS PAPAE EPISTOLA PRL ^

MA AD EVTICETEM CONSTANTIs

nopolitanum abbatem aduerfus Nefto» rianam hacrefim,

Diledtiflimo filio Euticeti presbytero Leo Epifcopus,

d n o t 1 t 1 A m noftram tuacdilecftionisEpiftoIaretulifli, qucdNeftorianahserefis quorundam rurfusftudrjspul!u!a« Jji ret.SoIicitudinem tuam ex hac parte nobis placuiflerefcripfl* fl mus, quoniam index animi tui eft fermoquemfumpfimus. -o M Vndenonambigimusautoremcatholicxfideidominumtibi m in omnibus affuturum.Nos autem cum plenius quorum hoc

g) improbitate fiat,potuerimus agnofcere,neceffe eft auxiliante

dominoprouidere,quatenusnefandumuirus dudumcpdamnatO., radicitus pofc fit extingui. Deus te cuftodiat incolumem diledifllme fili,

EPISTOLA SECVNDA LEONIS PAPAE

AD THEODOSIVM AVGVSTVM, QVA EV ticetem presbyterum immeritoab Rauiano commus nionepriuatum exifhmat.

• &

40

*-4Ji*Mv A N t v m prarfidrjdominusEccIefia:fua:infideueflra:cie

■ -'- mcn ux praepararit,his etiam Iiteris quas ad me mififli oftendi*

tur, ut uobis non folum regium, fed etiam facerdotalem ani*

mumineflegaudeamus.Siquidem prarter ImperialescVpu*

?M blicas curas,prjffimam folicitudinem Chriflianx religionis ha* |f«^ betis, ne fcilicet tn populo dei, aut fchifmata, aut haerefes, aut j^gf ulla fcandala conualefcant: quia tunceftoptimusregniucftri ftatus,quando fempiternae& incommiitabili trinitati uniiwdcitatis confefllone

feruitur.

B P l S T O V AE 307

fer uitutr.Quid aute in Confianrinopolitana Ecclefia perturbationis acciderit,quid ia fratremcV coepifcopum noftrum Flauianumpotuerit commouere, utEuti* cen presbyterum communione priuaret , nondum potui euidenter cognofce* re . Q,uamuisenimpra:dicluspresbyteradfedemapoftolicamperIibeIlumdoloa ris fui querimoniam miferit, breuiter tamen aliqua praelibauit, aflerens fe Nice* nae fynodi confiituta feruantem, fruftra in fidei diuerfitate culpatum. Eufebij au* tem Epifcopi accufatoris eius libellus, cuius exemplaria ad nos praedidus presby* ter miiitjde obiedionis euidentia nihil habebat . Sed cum presbytero haerefeos cri m en in tenderet, quem tamen noftrum fenfum arguerit, non euidenter expreflit,

10 quamuis cV ipfe Epifcopus Nicenae fynodi profiteatur in hacre fe effe decretis: propterquodnonhabuimus,undealiquiddiceremus,Etquiacaufa:meritumfi* dei ratio cV laudabilis folicitudo uefirae pietatis exegit, necefle eft iam locum fub* reptionibus non patere, fed prius de quibus eum aeflimat arguendum inftrui nos oporte t, ut pofllt de bene cognitis congrue iudicari. Ad praediclum autem epifco pum dcdi literas, quibus mihi difplicere cognofceret, quod ea quae in tanta caufa geftafuerantetiamnimiofilentioreticeret,cum ftuderedebueritprimitusnobis cuncla referare, Quem credimus, uel poft admonitionem omnia ad noftram no« titiam irelaturgjUt in lucem dudtis his qux adhuc uidentur occulta,id quod Euan* gelicae cVApoftolicaedodrina: conuenit, iudicetur . Data ad CalendasMartias,

2o Afterio cV Protogene confulibus.

EPISTOLA TERTIA LEONIS PAPAE (3

AD FLAVIANVM CONSTANTINOPO*

litanum Epifcopum, ubi quaerit, cur Euttces ab Eccleiia fuerit feparatus.

Dilediflimo fratri FIauiano,Leo Epifcopus.

v m Chrifiianiflimus 8C clementiflimus Imperator fanclae 8C laudabilis fidei pro Ecdefic/ cathoiice pace folicitus ad nos fcri* pta tranfmiferit,de his qui apud uos perturbationis ftrepitum mouerant, miramur rraternitatem tuam, quicquid illud fcan» dali fuent, nobis filere potuifle, cV nonpotiusprocurafle, ut primitus nos infinuatio tuae relationisf inflrueret, ne de rerum geflarum poflemus fide ambigere, Accepimus enim libellum Euticetis presby teri, qui fe queritur accufante Eufebio epifcopo immerito comu» nione priuatum,maxime cum euocatum fe affuifle teftetur, nec fui praefentia de* 4° negafle,adeo ut in ipfo iudicio libellum appellationis fuaeafferatobtulifle, nec ta* m en fuifle fufceptumtqua ratione compulfus fit, ut conteftatorios libellos in C on ftantinopolitana urbe proponeret . Quibus rebus intercedetibus,necdum agno* fcimus quaiufiitiaacomunioneEccIefiaefueritfeparatus : fedrefpicientesadcau* fam facti tuinofie uolumus rationem, 8C ufqj ad nofiram notitiam cuncla deferri, Quoniam nosqui facerdotumdominimaturauolumuseffeiudicia, nihil poflu* musincognitisrebus in cuiufquam partis praeiudicium dcfinire,priufquam uni* uerfa qug gefta funt ueraciter audiamus.Sed ideofraternitas tua per idoneam ma» ximeaptamcpperfcnam, piemffima nobis relatione lignificet, quid contraanti* quam fidem no uitatis emerferit, quid feueriori fentenua dignum fuerit uindicari, NamSC Ecclefias moderatio cVreligiofiffimiprincipis fides multam nobis folicitu»

Cc 4

WL ***'

308 F L A V I A N I E V I S T O L A

dincm Cliriflianx pacis indicunt, ut ampitaitis diiTenfionibus fidcs catholica in* uiolata feruetur,cV his qui prauadefenduix atb errore reuocatis, noftra autoritate, quorum fidcs probata fuerit,muniiantur, Nerc aliqua poterit ex hac parte difhcuU tas afterrijCum memoratus presbyter libelo iproprio fit profeftus, paratum fe efle adcorrigendum,fiquid infe inuentum fceirit, quod reprehenfione fitdignutru Decetenim intalibus caufis hoc niaximearoufderi, ut fineftrepituconcertatio» num,cV ch aritas cuftodiatur, cV ue:ritas defrnida t ur frater chariflim e . Et ideo quia diieclio tua de tanta caufa nos uidet ncceiT.rio efle folicitos, quampleniflime cV Iu cide uniuerfa nobis quod ante facere debut, indicarefeftinet, ne inter aflertiones partium aliqua ambiguitate fallamur, fcV cVftenfio quae in fuis initfjs abolenda eft, io nutriatur, cum in corde noftro ea cbferuait:ia deo infpirame permaneat, ne con» (titutiones uenerabilium patrum diuinitu: r oboratc,cYad foliditatem fideiperti* nentes, praua cuiufqua interpretatione ublentur . Deus te cuftodiat incolumem fraterchariflime.

uL H FLAVIANI AD LEONEM PAPAM EPI

STOI/A, DE FRAVDVI/ENTA SVBTILI*

tate hajreticorum,8c" de blafphemtjs Euticetts, ze

o h i N o beatiflimocVdeoamabiliLeoniFIauianusindomi no aeternam faiutem. N ulla res diaboli uenena compefcit,nec continet mortiferas eius fagittas, Surfum enim atque deorfum peruolans quacrit quos poflit occidere, quos poilit fuperare, quos poflit deuorare , Propter quam rem uigilandu eft in ora^ tionibus, atq? id operandum eft, utfatuas inquifitiones euitare pcflimus . Decet autem fcqui patres noftros, nec commutarc

detinitionem eorum perpetuam, quorum fecundum facrasfcripturasdidicimus regulam. Depofitis ergo fletibus cV Iachrymis,quia fummo clericus degens gradu jo inuafus eft a iero dxmone,cV non potui eum ! iberare, nec auferre de tali lupo, qut animam meam pro illo paratuseram ponere. Quomodo raptus fit,quomodo re* filiuit a propofito diuino,cV ad illum cucurrit qui perdere confueuit, prarcepta pa» trum declinans cV conftituta eorum defpiciens,iam incipio enarrare. Sunt enim quidamueftefuaoues fignificantes tnterius Iupi raptores,quosexfrudibuseo* rum debemus agnofcere.lfti primafronte uidentur efle de numero noftro,fed no funtdenumeronoftro.Si enimdenumero noftroeflent, nobifcum manfiflenr. Quantam autem cccperint aflumere impietatem, illud quod occultabatur in illis aperit, cVdolus omnis fit omnibus manifeftu s . Inueniuntur autem infirmx fidei homines, cV qui diuinas Iedtiones nefciant, cV fecum eos tn perditionem prxcipi* ^, tant diflipantes, cV uituperantes patrum difciplinas, eV reliquas fandas fcripturas ad fuam perditione,quos debemus praeuidene, cVa quibus multn cauere,ne in ma litia fua aliqui occupati concidant de fua firmi tate . Exacuerunt enim Iingua fuam quafi ferpentes, cV uenenum in labrjs habenit quafi afpides . De his hxc Propheta ciamaui t. Talis nobis Eutices emerfit quondlam presbyter cV archimandrites,qui quafi noftraereligionis fedam fapiebat,cV hanc pratferebat, Neftorfj autem impie tatemconfirmabat,cVfuccingebaturpro Neftorio militare in pugna, quae con* tra Neftorium parabatur.Trecentorum aute:m decem cV oclo fancfrorum patrum defideexpofitionem facSam,cV fanctae memoriac Cyrilli epiftolam fcriptam ad Neftorium, uel ad fimiles eius quibus omnes aflenferunr, tcntauit euellere,anti*

quam

AD LEONEM PAP AM. j09

quamimpfj Valentini tV ApoIIinarisreparansfedam,cVnontimuitpr»ceptum ueri dei dicentis.*Quicuncp fcandalizauerit unum de pufdlis iftis,expedit ei ut mo la afinaria alligctur collo eius, cV demergatur in profundum maris. Verecundiam autem omnem abiecit,cVquam gerebat infidelitatis pellem excutiens, in fanda fy* nodoafferebatinftanterdicensiDominumlefumChriftumnonoportereconfla teri de duabus naturispoft humanam fufceptionem, cum a nobis unius fubftan* tiae, cV unius perfonse cognofcitur.* neqj carncm domini coeflentialem nobis fub* (iftere tanquam ex nobis fufceptam ,& coadunatam dci uerbo fecundum fubftan tiam : fcd dicebat uirginem quidem quae eum genuit fecundum carnem confub* lo ftantialcm nobis effe, ipfum autem dominum nofufcepiffe ex ea carnem confub* ftantialemnobiSjfedcorpusdomininoneflequidemcorpushominiSjhumanum uero corpus effe quod eft ex uirgine. Sed ne multa dicens longam faciam epifio lam, oiim quicquid egerimus, mifimus ad beatitudine ucftram: quibus literis do» cuimus,cV presbyterioillum cffe nudatum,quiafic captuseft,cViuflimus eum cum monaftcrfjs nuliam habcrc rationem, cVexdufimuseumacomunioneno* ftra.utfancSitas ueftra hoccognofcens quodcirca illum acflum eft, omnibus Epis fcopisfubbeatitudine ueftra degentibus manifeftaredigneturilliusimpietatem ne nefcientes aliqui qmd ille fentiret, quafi ad orthodoxum uel per literas,uei per aliquam coniundionem loquantur.

ZQ

EPISTOLA QVARTA LEONIS PA (S)

PAE AD FLAVIANVM CONSTANTIi

nopolitanum Epifcopum contra Eutice- tis hzerefim»

e cti s diIedionistua:Iiterisquasmiramurfu(flctamfcias,cV geftorum Epifcopalium ordine reccnfito, tandem quidapud uos fcandali contra integritatem fidei exortum fuifler,agnoui* mus.cV quae prius uidebantur occu!ta,nunc nobisreferata pa* tuerunt:quibus Euticesquipresbyterrj nomine honorabilis uidebatur,multumimprudens,cVnimisimperitusoftenditur, utetiamdeipfodidumfita'propheta:NoluitinteIligereutbe» ne ageret,iniquitatcm meditatus eft in cubiii fuo. Quid autem iniquius quam 1 im* piafapere,cV fapientioribus docftioribusqj non crederc f Scd in hac infipientia ca* dunr, quicum ad cognofcendam ueritatem aliquo impediuntur obfcuro, non ad propheticas uoces,no ad apoftolicas literas, nec ad euangelicas au toritates, fed ad femetipfosrecurrunt.Sed ideomagiftri erroris cxiftunt, quia ueritatis difcipuli non fuere . Quam cnim eruditioncm dc facris noui cV ueteris teftamenti paginis 40: acquifiuit, qui nec ipfius quidemfymboli initia comprehenditf cVquodperto» tum mundum omnium regenerandoi um uoce depromitur,iftius adhuc fenis cor de non capitur.Nefciens igitur quid deberct de uerbideiincarnatione fentire,nec uolensadpromerendum intelligentiarlumen in fandarumfcripturarumlatitu* dine Iaborare, illam faltem comunem cV indifcretam confeflionem folicito appre* hendiflet auditu,qua fideliu uniuerfitas profitetur crcderc fc in deum patrem om» nipotentcm, cV in lefum Chriftu filium eius unicum dominfl noftrfl, qui natus efi de fpiritu fando ex Maria uirginc . Quibus tribus fententfjs omnium ferehacreti» coru machinatdeftruuntur . Cum enim dcus 8C omnipotens credit, cV pater fem* pitemus,eide filius dcmonftraf in nullo a' patrc differes, quia dc deo deus,de omnt potcnte omnipotensjdc anerno natus eft cof tcrnus, non pofterior tempore,non

HL 4.4:

310' EPISTOLA LEONIS PAPAE

inferior potefiate, non diflimilis gloria,non diuifus elTenda. Idem uero fempiter* ni genitoris unigenitus fempiternus natus c(t de fpiritu fanclo cV Maria uirgine. Qua: natiuitas temporalis illi natiuitati diuinxcV fempiterna: nihil minuit, nihil contulit, fed totam fe reparando homini qui erat deceptus, impendit, ut mortem uinceret,8c" diabolum qui mortis habebat imperium,(ua uirtute deftrueret . Non enim fuperare poflemus peccati cV mortis autorem,nifi naturam noftram ille fuf* ciperet, cV fuam faceret, quem nec peccatum contaminare, nec mors potuit deti* nerc.Conceptus quippe efi de fpiritu fanclo mtra uterum matris uirginis,quae ita illum falua uirginitatexdidit,quemadmodum falua uirginitateconcepit.Sedfide hacChriftiana: fidei fontepuriffimofyncerumintelle&umhaurirenonpoterat, i» quia fplendorem perfpicuae ueritatis obcxcatione fibi propria tenebrarat, dodru na: fe Euangelicae fubdidiflet, cV dicenti Matthxo '. Liber generationis lefu Ch ri« fiifilrjDauidjfilrjAbraham^apofioIic^quocpprgdicationisexpetifietinftrucfturn, cV Iegens in epifiola ad Romanos:Paulus feruus lefu Chrifti uocatus Apoftolus, fegregatusinEuangeIiumdei,quodantepromiferat per prophetas fuosin fcri= pturis fandlis de filio fuo qui faclus eft ei ex femine Dauid fecundum carnem : ad propheticas paginas piam iolicitudinem contuliiTet, cV inuenifTetpromiffionem dei ad Abraham, dicentis : In femine tuo benedicentur omnes gentes . Sed ne de huius feminis proprietate dubitaret, fecutus fuiflet Apoftolum dicentem : Abra* hzdiiftefuntpromiffiones,cVfeminieius.Nondicitinfeminibus,quafiinmuItiSj £a fed quafi in uno:8£ femini tuo,quod eft Chriftus , Efaia: quoqj pr«edicationem in» teriore apprehendiflet auditu,dicentis : Ecce uirgo in utero concipiet, cV pariet fi» Iium,cVuocabitur nomen eius Emanuel,quod eft interpretatum,nobifcum deus. Eiufdemqj prophetae fideliter uerba legiflet : Puer natus eft nobis, filius datus eft nobis,cuius potefias fuper humerum eius, cV uocabitur nomen eius magnicon* filfj angeIus,admirabilis,confiIiarius, deus fortis, princeps pacis, pater futurifecu* li, Nec frufiratorie Ioquens,ita uerbum dtceret carnem facftum,ut editus utero uif ginisChrifiushaberetformamhominis,6Vnonhaberetmaterni corporisuenta* tem . An forte ideo putauitdominum nofirum lefum non noftrac efle natura?, quia miflus ad beatam Mariam angelus ait : Spiritus (anctus fuperueniet in te, cV ?c* uirtus altifilmi obumbrabit tibi, ideocjj cVquodnafceturextefanclum, uocabt> tur filius dci:ut quia conceptus uirginis diuini fuit operis,no de natura concipien=» tis fieret caro concepti f Sed non ita intelligenda eft illa generatio fingulariter mi« rabilis, fit" mirabiliter fingularis, ut per nouitatem creationis proprietas remota fit generis, fcecunditatem enim uirgini fpiritus fanclus dedit, ueritas autem corporis fumpta de corpore eft, cV xdificante fibi fapientia domum uerbum carofadum eft,&V habitauit in nobis,hoc efi,tn ea carne quam fumpfit ex homine,cVquam (pi ritu uitae rationalis animauit. Salua igitur proprietate utriufqj naturae cV in unam coeunte perfonam, fufcepta eft a maieftate h umilitas.a uirtute infirmitas,ab aeter* nitate mortalitas, cV ad refoluendum conditionis noftras debitum, natura inuio^ aq labilis naturae eft unita paflibili, ut quod noftris remedrjs congr ueba t, unus atque idem mediator dei cV hominfl homo Chriftus lefus cV moripofletex uno, cV mo* rinonpofletexaltero.Inintegra ergouerihominis perfecftaqj natura ucrusna* tusefideustotusinfuis, totus in noftris . Noftra autemdicimusquannnobisab initio creator condidit, cV quae reparanda fufcepit.Namillaquaedeceptorintu* lit, cV homo deceptus admifit, nullum habuere in Saluatore ueftigium . Nec quia communionem humanarum fubfjt infirmitatum,ideo nofirorum fuit partfc ceps delidorum . Affumpfit formam ferui fine forde peccati,humana augens,di* uina non minuens . Quia exinanitio illa qua fe inuifibilis uifibilem praebuit, cV creatorac dominus omnium rerumunus uoluit efle mortalium, inclinatio fuit

tnifera*

AD FLAVIANVM EPISCOPVM. 3»

miferatfonis, non defeclio poteftatis.Proinde qui manens in forma dei fecit cVho* minem,idem in forma ferui fadus eft homo . Tenet ergo fine defeclu proprietate fua rn u tracp natura, cV ficut formam ferui dei forma non adimit, ita forma dei fer- ui fo rmam nonminuit . Nam quia gloriabatur diabolus homine fua fraude dece* ptutn diuinis caruifle muneribus,cV immortalitatis dote nudatum,duram mortis fubrj fle fententia, feq? in malis fuis quodda de pracuaricatoris confortio inuenifle folariS, deum quoqj luftitiae exigente ratione erga homine quem tn tanto honore condiderat propria mutafle fententia,opus fuit fecreti difpenfatione cofiirj, ut in» com utabilis deus (cuius uoluntas non poteft fua benignitate priuari) prima erga

lo nospietatisfuaedifpenfetionefacramentooccultiorecoplerer, cVhomodiaboIicae iniquitatis uerfutia aclus,in culpa contra deipropofttum non periret, Ingreditur ergo hacc mundi infima filius dei de ccelefti fede defcendes, cV a paterna gloria no recedens, nouo ordine, noua natiuitategeneratus . Nouo ordine, quia inuifibilis in (u is , uifibilis fadus eft in noftris.incoprehenfibilis uoluit coprehendi. Ante tem poramanens,efleccepitextempore. Vniuerfitatisdominusferuileformaobum* brata maieftatis fuse immenfitate fufcepit, impaflibilis deus no dedignatus eft effe homo paflibiIis,cVimmorta!is mortislegtbusfubiacere. Noua aute natiuitate ge= nera tus,quiainuiolata uirginitas concupifcentia nefciuit,carnis materia miniftra» uit, Aflumpta eft igit de matre domini natura no culpa, nec in domino lefu Chris

lo fto ex utero uirginis genito,quia natiuitas eft mirabihs,ideo noftrac eft naturg difll rnilis :qu«. enim uerus eft deus,ide uerus eft homo, cV nullu eft in hac unitase men* daciu,dum inuice funt,8C humilitas hominis,cV altitudo deitatis , Sicut enimdeus no mutatur miferatione,ita homo n5 confumitur dignitate.Egit enim utraqj for* ma c um alterius comunione quod propriu eft, uerbo fcilicet operante quod uers bi eft,cV quod carnis eft carne exequente, Vnu horS chorufcat miraculis,aliud fuc cumbit iniurfjs:cV ficut uerbu ab aequalitate paternas gloriae no receflit,ita caro na= tura noftri generis no reliqutt, Vnus enim idemcp eft,quod farpe dicendu eft,uere dei fitliuSjCV uere hominis filius. Deus per id quodin principioerat uerbii, cV uer* bum erat apud deu,cV deus erat uerbS : homo per id quod uerbu caro faclum eft,

30 cV habitauit in nobis.Deus per id quod omnia per ipfum fada funt,cV fine ipfo fa* cT:um eft nthil:homo per id quod fadus eft ex muliere,faclus efi fub Iege . Natiuis tas carnis manifefiatio eft humanae nature.Partus uirginis diuinae efi uirtutis indi» cium.Infantiaparuuliofiendif humilitatecunaru.MagnitudoaltifllmidecIaratur uocibus angelorS.Similis eft rudimentis hominS, quem Herodes impius molitur occidere ! fed dominus eft omniu,que magi gaudent fuppliciter adorare. lam cum ad praccurforis fui loannis baptifmn ueniret, nec lateret quod carnis uelamine te» geretur,uox patris de ccclo intonans,dixit:Hic eft ftlius meus dilesfius, in quo mi= hi bene coplacui . Quem itaq? ficut hominem diabolica tentat aftutia, eidem ficut deo angelica famulantur offlcia, Efurire,fitire,Iafrefcere,atqj dormire euideter hu *

40 manS eft,Sed cV de quinqj panibus,quincp millia hominu fatiare, cV largiri Sama* ritanae aquam uiuam cuius hauftus bibenti praeftat ne ultra iam fitiat,cV fupra dor fum maris plantis no fubfidentibus ambu!are,cV elationes flucr uu increpata tem* peftate conftcrnere, fine ambiguita te diuinum eft . Sicut ergo (ut multa practere* am) non eiufdem nat urc eft flere miierationis affeclu amicum mortuum,cV e un* demremotoquatriduanaeaggere fepulturae ad uocis imperium excitare redtuis uum, aut in ligno pendere, cV in noclem Iuce conuerfa omnia elementa tremefa* cere,aut clauis transfixum efle,cV paradifi portas fidei Iatronis aperire: ita no eiuf* dem naturac efi dicere, Ego 6V pater unum fumus : cVdicere, pater maior me efi. Quamuis enim in domino fefu Chrifto deicV hominis una perfona fit, aliud tame eft undecontumeIia,aliud unde comunis eft gloria . De noftro enim illi eft minor

$11 EPISTOLA LEONIS P A P AB

pacrc humanitas,de patre illi cft aequalis cum patre diuinitas. Propter hanc unita tem perfonae in utraqj natura intelligendam, 8C filius hominis legitur defcend ifie de ccelOjCum filius dei carnem de ea uirgine, de qua eft natus,aflumpferit . Et rur* fus iilius dei crucifixus dicitur ac fepultus,cum harc non in diuiniute ipfa qua uni* genitus confempiternus 8C confubftantialis efl patri, fed in naturx human c fit in» firmitate perpelfus. Vnde unigenitum fllium dei crucifixum 8C fepultum omnes etiaminlymboloconfitemur,fecunduilIudApoflolt:Sienimcognouiflent,nurt quam dcminu maieflatis crucifixiflent . Cum autem ipfe dominus nofler atcjj faU uatorfidemdifcipulorufuorumfuisinterrogationibuserudiret^Quemjinqui^di cunt homineseflefiliumhominis CCumcp tlli diucrfas aliorum opiniones rete« V$ xuiflent,uos autem,air,quem me efle dicitisc Vbt beatus Petrus diuinitus infpira» tus,cVconfefl*ionefuaomnibusgentibusprofuturus,Tues,inquit,Chri(tustilius dei uiui.Nec immeritd beatus ei t pronunciatus a domino, 8C a principali petra fo* liditatem cV uirtutis traxit Sc" nominis, qui per reuelationem patris, eundem 8C (i* lium dei efl confeflus 8C Chriftu,quia unum horum fine alto receptum no prode* rat ad falutem.Sed ejqualis erat periculi.dominu lefum Chriftu aut deum tantum* modo fine homine, aut fine deo folum hominem credidifle . Poft refurredionem uero domini,quc u ticp ueri hominis fuit, quia alter non eft refufcitat us ,quam qui fuerat crucifixus, cV mortuus, quid aliud quadraginta dieru mora geftu eft, quam ut fidei noftrat integritas ab omni caligine madareturrColIoquens enim cum difci Z» pulis fuis, 8C cohabttans atq? conuefcens, 8C pertradari fe diligenti curiofocg cona taclu ab eis quos dubietas perftringebat admittes, ideo claufis ad difcipulosianuis introibat,cV flatu fuo dabat fptritum fanclii, Scdona to intelligentix Iumine fancla rumfcripturaruoccuItapandebat.Etrurfus,idemuuInusIateris,ftxurascIauora, 8C omnia recentiflimx paflionis figna monftrabat,dicens: Videte manus meas 8C pedes,quia ego fum,palpate 8Cuidete,quia fpiritus carnem 8C ofia non habet ficut me uidetis habere,ut cognofceretur in eo proprietas diuinae humanecp nature. ia* diuidua permanere, 8C ita fciremus uerbum non hoc efle quod carnem,ut unum dei filium 8C uerbu confiteremur 8C carnem.Quo fidei facramentoEutices ifte ni» miumxftimanduseftuacuus,quinaturamnoftraminunigenitodeinecperhu2 jo militatem mortalitatis, nec per gloria refurredtionis agnouit . Nec fententia beata Pauli.cV Euangelift^ loannis expauit dicentis:Omnis fpiritus qui cofitetur lefum Chriftum in carne uenifle,exdeo eft,6c"omnis fpiritus qui foluit Iefum,ex deo no eft,cV hic eft Antichriftus. Quid autem eft foluere Iefum,niii humana ab eo fepa* rarenaturam,cVfacramentufidei perquodfaluati fumus,imprudentiflimis cua=* cuare figmetis C Caligans uero circa naturam corporis Chrifti, necefle eft ut etiam in paflione eius eadem obcaxatione defipiat. Nam fi crucem domini non putat fal fam,3c fufceptum pro mundi falute fuppliciu uerum fuifle non dubitat,cuius cre* dit, agnofcat 8C carnem . Nec diftiteatur noftri corporis homine, quem cognofcit fuifle paflibilem : quoniam negatio uere^ carnis, negatio eft etiam corporeac paflio <*o nis.Si enim Chriftiana fufcepit fidem,cV; a prardicatione Euangeltj fuum no auer* tit at?ditum,uideat qug natura transfixa clauis pependerit in crucis Iigno,6Y aper* to per militis lancea latere crucifixi, intelligat unde fanguis 8C aqua effluxerint, uc Ecclefia dei lauacro rigaretur 8C poculo. Audiat beatum Petrum apoftolupraedi* cantem,quod fanclificatio fpiritus per afperfione fiat fanguinis Chrifti . Nec tran» fitorie legat eiufdem Apoftoli uerba dicentis : Scientes quod non corruptibilibus argento 8C auro redempti eftisde uana ueftra conuerfatione paternae traditionis, fed preciofo fanguine quafi agni incontaminati lefu Chrifti . Beatiquoq? loan* nis Apoftoli teftimonio n5 refiftat,dicentis: Sed fanguis lefu filtj dei emundat nos ab omni peccato.Iii ucrumiHeccft uidoria quae uincit mundum,fidcs noftra.Er,

Quia

AD FLAVIANVM EPISCOPVM.

5"5

Quis eft qui uincit mundum, nifi qui credit quonia Icfus eft filius dci CHic eft qui uenit per aquam 8C fanguinem Iefus Chriftus , Non in aqua foIum,fed in aqua 8C fanguine,Et,fpiritus eli qui te(iificatur,quoni<i C hriftus cit ueritas , Quia tresfunt qui teftimoniu dant,fpiritus,aqua,8£ fanguis: 8C hi tres unum funt. Spiritus utiqj ianclificationis, 8C fanguis redemptionis, 8C aqua baptifmatis, quat tria unu funt, 8C indiuiduamancnt, nihilqj eorum a fui connexione feiungitur : quia catholica ecclefia hac fide uiuit ac profieit, ut in Chrifto lefu nec fine uera diuinitate humani tas,nec fine uera credatur humanitate diuinitas. Cum autc ad interlocutionem examinis ueflri Eutices refponderit,dicens:Cofiteor exduabus naturis fuifle do«

lo m inum noflrum ante adunationem, poft adunatione uero unam naturam con» fiteor:miror tam abfurdam tamq; peruerfam eius profeffione nulla iudicantiu ina crepatione reprehenfam, cV fermonem nimis infipientem, nimisqj blafphemum ita omiflum,quafi nihil quod offenderet eflet auditum, cum tam impie duaru nas turaru ante incarnatione unigenitus dei filius fuifle dtcatur quam nepharie: poft* quam uerbum caro fadum eft, natura in eo fingularis afTeritur.Quod ne Eutices ideo uel recle,uel tolerabiliter aeftimetdi<3um,quia nullanoftra eftfententia con« futatus.SolicitudinistuediligentiamcomonemusfraterchariflimejUtfiperinfpi* rarionem mifericordiae dei ad fatisfaclionem caufa perducitur, imprudentia homi nisimperiti etiam ab hac fenfus fuimacula per tepurgetur.Gj[uia quide,ficutgefto

lo rum ordo patefecit,bene cceperat a fua perfuafione difcedere,cu ex ueftra fen tena tiacoanftatusprofitereturfe dicerequod antenondixerat,6xei fideiacquiefcere cuius prius fuiflet alienus.Sed cu anathematizando impio dogmati uoluiflet pra:» bere cofenfum,intellexiflet eum fraternitas ueftra in fua manere perfidia,dignuqj eflfequi iudicium condemnationisexciperet:dequofi fideliteratqjutiliterdoler, cVquamredemotafitepifcopalisautoritaSjUelfereum cognofcat, uel (i ad fatif* fadionis plenitudinem omnia quae ab eo male funt fenfa uiua uoce,cV in prsfenti fubfcriptione damnauerit, non eritreprehenfibilis erga correptum quantacunqt miferatio.Dominus nofter uerus 8C bonus paftor qui anima fuam pofuit pro oui== bus fuis,cVqui uenit animas hominu faIuare,non perdere,imitatores nos uult efle

50 fuae pietatis,utpeccantesquidemiuftitiacoerceat,conuerfos autem mifericordia no repellat . Tunc enim demu fruduofiffime fides uera defendit ur, quando etiam afedatoribusfuisopiniofalfadamnatur.Adomnemuerocaufampieacfideliter exequendam fratres noftros lulianum Epifcopum cYRenat urri presby terum titu li fancfti Clementis, fed 8C filium meum Hilarium diaconu uice noftra direximus: quibus Dulcitium notarium noftrum, cuius fides nobis eft fatpe probata,fociauis mus, confidentes affuturum diuinitatis auxilium, ut is qui errauera t damnata fen fus fui prauitate faluetur, Data Idus lunfj.AfteriocVProtogene Confulibus, Era.ccccLXXxvr.

40EPISTOLA QVINTA LEONIS PAPAE

AD IVUANVH EPISCOPVM COENSEM,

DiIediffimofratriIuIianoEpifcopo,LeocVc.

c E T per noftros quos ab urbe pro fidei caufa diteximus,ples niflimas ad fratrem Flauianumliteras miferimus, contra ni=» miaz: impietatis errorem, tamen quia per filium noftrum Bafis Iium diaconem fcripta tuc; dileclionis accepimus,que multum nobiscatholici fenfus feruore placuerut,etiam hjm.c paginam quae illis epiftolis cofonaret adiecimus,ut unanimq|(atc|t cpn ftanterhis qui EuangeliuChrifticorrumperecupiiiritrefifta*

( Q

lU

5>4 LEONIS PA.PAE EPISTOLA

tis, quoniam fandli fpiritus in nobis atqj uobis una eft eruditio eademcjj dodtr/na, quam quicunq? non r ecipit, non eft membrum corporis Chrifti,nec poteft eo capi te gloriari in quo natura fuam afferit non haberi. Quid autem prodeft impruden* tiiiimo feni Neftorianf hxrefeos nomine eorum lacerare opinione, quoru pfjffi* mam couellere no po teft fidem f cum quantum Neftorius a ueritate difcefli t, dei* tateuerbi ab affumpti hominis fubftantia feparando,tantum a redo tramiteetia ifte defcifcat qui unigenitum dei filium fic de utero beatz uirginis predicat natum, ut humani quidem corporis fpeciegefferit, fed humanae carnis ueritas uerbo uni* ta non fuerit. De quo prodigio falfitatis quis non uideat quae opinionum monftra nafcanturr Negator enim mediatoris dei 6C hominu hominis Jefu Chrifti, neceffe eft ut multis impietatibus impleatur, eumcp Apollinaris fibi uendicet, aut Valens timanusufurpet,aut Manichauis obtineat, quorum nulius in Chrifto humanat carnis credidit ueritatem. Qua utiq? non recepta,non (blum quod fecundum car* nem aiq? anima rationalem qui erat in forma dei manens, idem in forma fer ui ho* mo natus denegaf , fed etiam quod crucifixus eft, &f mortuus,ac fepultus, quodqj die tertia furrexic,& quod ad dextera patris ad iudicandos uiuos 8C mortuos in eo corpore fit uenturus, in quo eft iudicatus,abnuitur . Quia hsec redemptionis no« ftrae facramenta uacuan tur, fi Chriftus ueram ueri hominis totamq) natura fufce* piffe non creditur . A n quia manifefta erant figna diuina,falfa dicentur doc umen ta corporea,£c" teftimonia utriufq? naturat ualebunt,ut creatura faluetur f Quod z» deitatis eft.caro «o minuitlquodcarnis eft,deitas non peremit.Idem enim $C fem= piternus ex patre.&Y temporalis ex matre,ln fua uirtute inuioIabih's,in noftrainfir mitatepaffibilis.Indeitatetrinitatiscumpatre cVcum fpiritu fando unius eiuf* demq? natura*. tn fufceptione autem hominis no unius fubftantiae,fed unius eiuf* demcp perfonae, ut idcm effet diues in paupertate, omnipotens in abiediione,im* pafllbilis in fupplicio,in morteimmortalis . Nec enim uerbum aut in carnem, aut !'n anirm aliqua fui parte couerfum eft, cum fimplex & inc5mutabilis natura deia tatis tota fit iemper in fua effentia,necdamnum fut recipiens,nec augmentu,8f fic affumpta naturam beatificans ut glorificata in glorificante permaneat. Cur autem inconueniens aut impoflibile uideatur, ut uidelicet SCcarofiC animaunuslefus 3» Chriftus, cV u nus dei h omin iscj fit filius, fi caro cV anima quc; diflimilium na tur z- rumfunt,unamfaciuntetiamlineuerbiincarnationeperfonamfcummultofacis cilius fit,ut hanc unitate fui atq? hominis deitatis preftet poteftas, quam ut eam in fubftantrjs fuis obtineat folius humanitatis infirmitas . Nec uerbum igitur in car* nem,nec in uerbu caro mutata eft,fed utraq? in uno manent, cVun us in utroqj eft, non diuerfitatediuifus, n5 permixtione confufus, nec alter ex patre,alter ex ma» tre,ied idem aliter ex patre ante omneprincipium,aIiter de matrein fine feculoru, ut eftet mediator dei dC hominu,homo Iefus Chriftus, in quo babitaret plenitudo diuinitatis corporaliter, quia aftumpti n5 affumentis prouedio eft, quod deus il* lum exaltauit,a: donaiiit illi nomen quod eft fuper omne nome,ut in nomine Ie« 40 fu omne genu fleclatur,cceleftiu,terreftrium, cV infernoru, fic" omnis lingua con« fiteatur,quonia dominus lefus Chriftus in gloria eft deipatris . In eo quod Eutices in epifcopali iudicio aufus eft dicere,ante incarnatione duas in Chrifto fuifle natu« ras,poft incar natione autem unam, neceffariu fuerat ut ad reddendu ratione pro fefltonis fuac crebris atqj folicitis iudicum interrogationibus urgeretur,ne tanqua inane aliquid prxterfiueret,quod no nifi de hauftu uenenatoru dogmatum appa» rebat effufum . Arbitror enim talia Ioquentem hoc habere perfuafum,quod ani« ma quam faluator affii mpfit prius in ccclis fit commorata quam de uirgine nafce* retur, camcjj iibi uerbum in utero copularet. Sedhoccatholicaementesauresq) nontoIerant,quia nihil fecumdominusde ccdoueniensnoftraeconditionisex*

hibuiu

AD IVLIANVM EPISCOPVM. 515

hibuft . Nec animam cnim qua: anterior extitiffet, nec carnem qua: non matcrni corporiseffetaccepit. Naturaquippe noftranon fic affumpta eft, ut prius creata poit affumeretur,fed ut ipfa affumptione crearetur. Vnde quod in Origene meri 16 damnatum eft, qui animarum antequam corporibus infererentur, non folum uitas,fed cV diuerfasfuifle aflerit acliones, necefle eft ut etiam in ifto, nifi maluerit fententiam abdicare,pled:atur . Natiuitas enim domini fecundum carne, quams uishabeat quardampropria quibus humanar conditionis initia tranfcendat, fiue quod folus ex fando fpiritu ab inuiolata uirgine fine concupifcentia eft coceptus cV natus,f(uequoditauifceribusmatriseftaeditus,utcV fcecunditaspareret,£V uir

io ginitas permaneret, non alterius tamen naturx erat eius quam noftra, nec alia illt quam caeteris hominibus anima eft infpirata principio, quac excelleret non diuers fitate generis, fed fublimitate uirtutis . Nihil enirn carnis fuae habebat aduerfum; nec difcordia defideriorum gignebat compugnantiam uoluntatum , Senfuscor* porei uigebantfine legepeccati, cVueritasaffedionum fub moderamine deitatis cV mentis. Nec tentabatur illecebris, nec cedebat iniurrjs . Verus homo uero unfc» tus eft deo, nec fecundum exiftentem prius animam deduclus e ccelo, nec fecuns dum carnem creatusexnihiIo,eandemgerens indeouerbideiperfonam,cVtes nens communem nobifcum in corporeanimaqs naturam.Nonenim effet dei ho minumqj mediator, nifi deus idemcphomo inutroq?unuseffet cVuerus.Incitat

20 equidem nos ad latitudine differendi materiae magnitudo. Sed apud eruditionem tuam non eft copia laborandum, prxfertim iam cum per noftros ad fratrem Fla* uianum fufficientes literas miferimus ad confirmandos animos non fblum facer^ dotum,fed etiam laicoru . Praeflabit ut credimus mifericordia dei, ut abfq? cuiufqj animaedetrimentopoffintaduerfum diaboli dolos cVfanadefendi,cV uulnerata curari.Data Idus lunrj, Afterio cV Protogene confulibus»

EPISTOLA SEXTA LEONIS PAPAEk QHLWf-

Csfari Theodofio religiofiffimo 6V ptjffimo Augufto,Leo 50 Papa Ecclefia: catholicae urbis Romar.

II v A »T VM rebus humanis cofulere prouidentia diuina digne tur,foIicitudo clementig ueftr^ fpiritu dei incitata demonftrar, ! qux in catholica ccclefia nihil impacatum, nthil uult effe diuer ] fum,quoniam fidesquac non nifi unaeft,in nullopoteftefle fuidiffimilis.VndelicetEutices, quantumgeftorum epifcopa I iiumordopatefecit, imperiteatqj imprudeter errare detetftus ! fit, debueritqj a fua merito reprobabili perfuafione difcedere,

quonia tamen pietas ueftra q ua- in honorem dei religiofiflima catholica diligit ueri tatcm,apud Ephefum conftituit fynodale conciliu, ut imperitus in quo nimis cali 4° gat,incalefcat,fratres meos lulianum epifcopum,cVRenatum presbyterum,cV fi» lium meum Hilarium diaconum mifi, quiad uicem praefentiae meae pro negotfj qualitate fufficerent,cVqui eum fecum deferrent iuftitiae cV benignitatis affeclum, ut quia dubitari no poteft quae fit chriftiana: confefllonis integritas,cV totius erros ris prauitas damnaret ur, 6V refipifcens qui deuiaueratfi pro uenia fupplicaret,fa* cerdotaliseibeneuolentia fubueniret,cuminIibel!ofuoquemadnos mifit,hoc faltemfibiadpromerendam ueniam referuauit,utcorreclurum feeflepromitte* ret quicquid noftra fententia de his quae male fenferat improbaffet . Quid autem catholica ecdefia uniuerfaliter de facramento dominicg incarnationis credat cVdo ceat,adfratrem cVcoepifcopunoftrum Flauianumplenius continent fcripta quae mifi.Data Idus Iunri, Afterio cV Protogene Conf.

Dd x

g) 5i6EPISTOLA mi> LEONIS P A P AE AD

PVLCHERRIMAH AVGVSTAM, I N Q. V A

Neftorfj uefana doctrina deChriftofiliodeitaxatur, & quare dominus permittat haerefes in eccle» fiapullulare.

vantvh pracfidtj dominus ecdefix fuae in ueflra clementia !pracpararit,muItisfarpeprobauimusdocumentis:cVquicquid i noftris teporibus contra impugnatores catholicae ueritatis in= jduftna facerdotalis obtinet,ad ueftram maximegloriareduns %■$ dabi t,dum ficut a fpiritu fandto didiciftis,illi peromniapotefta j tem ueftram fubt)citis,cuius munere cV protedione regnatis. Vndequiacontra integritatem fideichriftiana-diflenfionem quandam in Conftantinopolitanaecclefia Euticeautoregeneratam,fratriscVco* epifcopi noftri Flauiani relatione cognoui,ut totius caufaefpecies fy nodaliu gefto» r um textus oftenderit, dignum gloriae ueftrae eft, ut error qui (ut arbitror) de im* peritia magis quam de uerfutia natusefi,aureraturpnufqua ullas ftbi uiresde con fenfii imprudentium,cV pertinacia prauitatis acquirat: quia etiam ignorantia gra^ uesnonnunquaminciditIapfus,cVpIeruncpindiaboliruitfoueasincautafimpIr citas, per quam in fupradido fubrepfifle intelligo fpiritum falfitatis, ut dum a-fii» jo mat fe religiofius de filrj dei maieftate fenttre, fiei natura: noftrae ueritatem inefle non dicat, totum illud quod uerbum caro faclu eft, unius atcp eiufdem putet efle fubftantiae . Sed quantum Neftorius a ueritate excidit, dum Chriftum qui de ma= tre folum hominem afferit natumuantum etiam hic a catholico tramite deuiat,qui deeadem uirginenon noftramcreditacditameffefubftantiam,noIens utiqteam folius deitatis intelligi,ut quodinforma feruigeffit, cVquod noftrifimilisfuitatcp conformis^quacdamnoftrenaturacfueritimago.nonueritas.Nihilautemprodeft dominumnoftrumbeatae Maria: uirginisfiliumuerumperfeclumqjhominedi* cere,fi non illius generis homo creditur,cuius in Euangelio predicatur.Dicit enim Matthaeus:Liber generationis lefu Chrifti, filrj Dauid, filij Abraham . Sed ita hu- 50 mana: originis 01 dinem fequitur, ut generationum lineas ufq; ad lofeph, cui ma= ter domint erat defponfata, deducat . Lucas uero retrorfum fucceftionum gradus relegens, ad ipfum humani generis principem redijt, ut Adam primu, cV Adam nouifiimum, eiufdem oftendat effe naturae . Potuerat quippe omnipotentix ffltf dei fic ad docedos homines apparere, quomodo cVpatriarchis cV prophetis in fpe* cie carnis apparuit, cum aut luctamen infjt,aut fermonem conferuit,cum uel ofti cia hofpitalitatis habuit,uel etiam appofitum cibum fumpfit.Sed riiae imagines hu ius hominis erant indicia, cuius ueritatem ex praecedentium patrum ftirpe fumen dam fignificationes my fiicc nunciabant . Sed ideo facramentum reconciliationis noftrae ante tempora aeterna difpofitum milleimplebant figurse,quia nondum ue 4.0 nerat fpiritus fanctus in uirginem, ncc ufrtus altiflimi obumbraueratei, ut intra intemerata uifcera aedificante fibi fapientia domum,uerbum caro fieret, cV forma dei,ac forma ferui in unam conueniente perfonam creator temporum nafceretur a'ntempore,cVperquamfadafuntomnia,ipfeinteromniagigneretur. Niiienim nouus homo fadus in fimilitudinem carnis peccati,noftram fufciperet uetufta* rem, cVconfubftantialispatri.confubflantialis efle dignareturcV matri, naturam fibi noftram folus a peccato Iiber uniret,fub iugo diaboligeneraliter teneretur hu- manacaptiuitas, nec aliterpoflideremustriumphantis uiclona, fiextranoflram effet confedta naturam . De hac autem participatione mirabile facramentum no- bis regenerationis induliit, utper ipfum fpiritum per quem Chrifius coceptus eii

cVnatus

ADAVGVSTAM 517

tY natus^ctia nos quiper concupifcentia carnis fumus geniti,ipiritualiirerum ori* gine nafceremur.Propter quod ab Euangelifta de credentibus dicitur: Qui no ex fanguinibus,neqj ex uoluntate carnis,necp ex uoluntate uiri,fed ex deo nati funt. Cuius ineffabilisgratiaeparticepsnon eft, nec poteftfiliorum deiadoptionecon* fequi, quifquis a fide fua hoc quod nos principaliter faluat, excludit , Vnde muU tum doleo mul t umcp contriftor,quod hic qui ante de humilitatis propofito lauda bilis uidebatur,contra unicam fpem noftram patrumq; noftrorum,uana nimis SC fiolida audet aftruere : qui dum uiderit infipientiae fuae fenfum catholicis auribus difplicere, reuocare fe a fua opinione debuerat, nec ita ecclefiae prarfules commo-

lo uere, ut damnationis fententiam mereretur accipere, quam uticp fi in fua fenten* tia uoIueritpermanere,nulIuspoterirrelaxare. Sedisenim apoftolicae moderatio hanc temperantiam obferuat, ut feuerius agat cum obduratis, 5C ueniam cupiat przftarecorredis.QuiaergomuItamihi fiducia eft de pietatistua» fynceriffima fide,obfecrogIoriamcIementia:tuae, ut ficut fando ftudiotuocatholica praedica* tio femper adiuta eft, ita nunc quoq? eius faueat libertati, quam forte ideo permifit dominus hac tentationepulfari, ut quales intra ecclefiam lateant, poffit agnofci: quorum plane non eit negligenda curatio, ut nec epifcoporum nos contriitet amiffio . Auguftiffimus uero c¥ chriftianiffimus fmperator cupiens quam celerri» me turbata componi,cpifcopaIi concilio quod Ephefi uult habere,nimium breue

20 fiCanguftum tempus indixit, diem Calendarum prarftituendo conuentui, cum al tertio die Iduum Maiarum,quo ferenitatis eius fcripta fufcepimus, rnaior pars reli qui fit temporis abfumenda, ut profeclio facerdotu qui negotio fufficiant, ualeat ordinari.Nam illudquod pietaseiusetiammecredidit debere intereffe concilio, etiam fi fecundu aliquod praecedens exigitur exemplum, nunc tame nequaquam poffit impleri, quia rerum praefentium nimis incerta conditio tantae urbis populis ine abeffe non fineret: cV in defperationem quandam animi tum ultuantiu mittes rentur, fi per occafionem ca ufae ecclefiafticae uiderer patriam, 8C apoftolica fedem uelle deferere. Quia igitur ad publicam hanc utilitatem pertinuiffe cognofcitis,ut falua clementix ueftrae uenia, charitati mcx, cY precibus ciuium non negarem, iri

50 his fratribus meis quos uice mea mifi,me quoq? adeffe cum ccteris cftima te,q ui fe» cundum caufam, fatis mihi ex geftorum ferie, cV ipfiius de quo agitur profeftlone patefadam,euidenter cV plene quid feruandum effet, oftendi. Non enim de pors tiuncula fidei noftrae quae nimis lucidc clarefcat quaerit ur, fed hoc ftultiffima rcfuU tatio audet inceffere, qu od dominus nofter in ecclefia neminem fexus urriufq? uo* luit ignorare . Siquidem ipfius catholici fymboli breuis cV perfeda confeffio, quae duodecim apoftolorum totidem eft fignata fententrjs, tam inftruda fit munitione cceleftijUt omnes haercticorC opiniones folo ipfius poffint gladio detruncari . Cu« ius fymboli plenitudinem,fi Eutices puro 8C fimplici uoluiffet corde concipei e,in nullo a decretis Niccni concilrj deuiaret : cV hoc a fandis patribus intelligcre t con* 40 ftitutum, ut contra apoftolicam fidem quae non nifi una eft, nullum fe ingenium, nullum eleuaret eloquium.Sed ideo pro ueftrae pietatis confuetudine Iaborare di* gnemini,ut quod conrra fingulare facramentum falutis humanae blafphema infi* pientiaprotulit,abomniumanimisrepe!Iatur : acfiipfequi in hanctentationem incidit,refip ifca t, ita ut per Itberalem fatisfadionem proprium damnet errorem,comunio ei fui ordinis reformetur.Quod etiam fans do Flauiano epifcopo me clementia tua fcripfiffe cognofcat,ut charitas non negctur/i erroraboletur.

Dd 5

3i8

EPISTOLA VIII* LEONIS PAPAE AD

DIOSCVRVM ECCLESIAE ALEXANDRINAE

Epifcopum,inaugurationis modum miniftrorum ecclefise praefcribens,quae fieri debet frequente populo. Inue» nies etiam in ea Epiftola unde tot MiiTae priuataeirrepferint.

V A N T v Mdilcclioni tuadominicajcharitatisimpendamus to affecflum, ex hocpoteris approbare, quod tua firmius defides ramus fundare initia, ne quid charitati tuae ad perfetftione de* eiie uideatur,cum tibi fpecialis gratiae merita,ut probauimus, fuftragentur, Paterna igitur tV fraterna collatio debet fandita tituaeeffegratiffima, cV ate taliterfufdpi, quemadmoduma ^ nobis eam lntelligas proficifci . Vnum enim nos fentire opors tet cV agere, ut ficut legimus ,in nobis quocp unum efie cor, 8C anima comprobes tur.Cum enim beatiffimus Petrus apoftolicum adomino acceperit principatum, fcVRomana ecclefiaineiuspermaneatinfiitutis, nephas eftcredere^quodfancftus difcipulus eius Marcus,qui Alexandrinam primus ecclefiam gubernauit, alijs re 20 gulis traditionum fuarum decreta formauerit,cumdeeodem fontegratiaeunus fpiritus fuerit, cV difcipuli, cV magifiri, nec aliud ordinatus tradere potuerit,qua'm quodab ordinatore fufcepit . Non ergo patimur,utcum unius nos corporiscV fidet fateamur,in aliquo difcrepemus,cValiadoeloriSjalia difcipuli inftituta uidear» tur . Quod ergo a patribus noftris propenfiore cura nouimus effe feruatum,a uo* bisuolumuscuftodiri, utnonpaffimdiebusomnibus facerdotalis uel Ieuitica or« dinatio celebretur, fed poit diem fabbati eius nodis in prima fabbati qiiat lucefcie exordia delegancur, in quibus Iiis qui confecrandi funi ieiunis, &.' a ieiunantibus facra benedidio conferatur . Quod eiufdem obferuantiae erit, fi mane ipfo domi« nico die continuato fabbati ieiunio celebretur . A quo tempore praecedentis no* 3° clis initia non reccdun t,quam ad diem refurredionis, ficut etiam in pafcha domi=> ni declaratur, pertinere non dubium eft . Nam prxter autoritatem confuetudinis quam ex apofiolica nouimus ueniredoclrina, etiam facra fcriptura manifeftat, quodcum Apoftolum Paulum cV Barnabam expraeceptofpiritusfandiEuan* gelium mitterent ad prxdicandum, ieiunantes Sc" orantes impofuerunteisma* nus, utintelligamus quanta fcVdantium, fcV accipientium deuotione curandum fit, ne tantac benedictionis facramentum negligenter uideatur impletum, Et ideo piefcVlaudabiliterapoftolicismorem gefferis inftitutis, fi hancordinandorum fa« cerdotum formam per ecclefias,quibus dominus praeefle te uoluit, etiam ipfe fer* uaueris, ut his qui confecrandi funt, nunquam benedictiones, nifi in dierefur* 4° rectionis dominica: tribuantur, cui auefpera fabbati tnitium confiat affcribi,fcV tantisdiuinarumdifpofitionum myfterrjs confecratum, ut quicquid efta domi» no infignius confiitutum, in huius diei dignitate fit gefium . I n hac mundus fura* pfit exordium . I n hac per refurredionem Chrifii, fcV mors interitum, fcV uita ac* cepitinitium . InhacApoftoliadominopracdicandiinomnibusgentibus Euan* gelfj tubam fumunt,fcV ferendum uniuerfo mundo facramentum regeneratio* nis accipiunt . In hac, ficut beatus lohannes Euangelifia tefiatur, congregatis in unum difcipulis ianuis claufis, cum ad eos dominus introiffet, infufflauit cV dixit; Accipite fpiritum fandum, quorum remiferitis peccata, remittuntur eis, fcV quo* rum detinueritis, detenta erunt.Inhac deniquepromiffusadominoApoftolis

fpiritus

LEONIS PAPAE EPISTOLA

H9

fpiritus fandius aduenit, ut ccelefti quadam regula infinuatum cV traditum no-

uerimusinilladiecelebranda nobiseffemyfteriafacerdotaliumbenedicftionum,

in quo collata funt omnia dona gratiarum . Vt autem omnibus obferuantia 110=

firaconcordet,ilIudquoque uolumus cufiodiri,ut cumfolennior feftiuitas con*

uentum populi numerofioris indixerit, 8C ad eam tanta multitudo couenit quam

recipi bafilica fimul una non poffit, facrificrj oblatioindubitanteriteretur,nehis

tantum admiffis ad hanc deuorione qui primi aduenerint, uideantur hi qui poft«

modum confluxerint non recepti, cum plenum pietatis atqj rationis fit, ut quos

tiens bafilicam in qua agitur praffentia noua: plebis impleuerit, totiens facrificium

10 fubfequens offeratur , Neceffe eftautemutquardam pars populi fuadeuotione

priuetur, (i unius tantum miffi more feruato facrificium offerre non poffinr, nifi

qui prima diei parte conuenerint. Studiofe ergo diledionem tuam cV familiariter

ammonemus, ut quod noftrae confuetudini ex formapaternx traditionis infedit,

tua quoqj cura no negligat, u t omnia nobis ex fide cV adibus congruant. Propter

quod remeanti filio noftro Poffidonio presby tero hanc ad fraternitatem tuam epi»

ftolam dedimus perferendam,qui noftris proceffibnibus atq; ordinatio

nibus frequenter interfuit, cV totiens admiffus quid in omni«

bus apofiolice autoritatis teneremus,agnouit,

Data Calendis fuhjs.

EPISTOLA IX* LEONIS P A P AE AD

EPHESINAM SYNODVM SECVNDAM, IN

quaprouocatepifcopos, Euticetis blafphemias condemnare.

.

Leo Epifcopus fandae fynodo quae apud Ephefum conuenit.

eligiosa excellentiffimi principis fides,fciens ad fuam gloriam maxime pertinere, ft intra ecclefiam catholicam nul- liuserroris germen exurgeret, hancreuerentiamdiuinis dc* tulit inftit utis,ut ad fanclx difpofitionis effedum autoritatem apoftolicae iedis adhiberet, tanquam ab ipfo beatiffimo Petro cuperet declarari quid in eius confeffione laudatum fit, quan -

dodicentedomino,Quem meeffedicunthomines filiumho*

minisf uarias quidem diuerforum opiniones difcipuli memorarunt . Sed cum ab eisquidipficrederentquxreretur,princepsapoftolorumpIenitudinemfideibre* 40 ui fermone complexus , Tu es,inquir,Chriftus filius dei uiuiihoc eft, tu qui es ue* re filius hominis, idem uere es filius dei uiui . Tu, inquam, uerus in deitare, uerus in carne, &C falua geminae proprietate naturae, utrunq? unus . Quod fi Eutices in= telligenter,ac uiuaciter crederet,nequaquam ab huius fidei tramite deuiaret,pro» pter quam eirefpondetur a' domino, Beatus es Simon Bar Iona, quia caro fcV fan= guis non reuelauit tibi, fed pater meus qui eft in ccelis . Et ego dico ttbi, quia tu es Petrus, cV fuper hanc Petram ardificabo ecclefia meam,cV portae inferi non prg* ualebunt aduerfus eam . Nimis autem a compage huius aedificationis alienus eft, quibeatiPetriconfeffibnenon capit, cVChriftiEuangeliocontradicit, oftendens fenullumunquamftudiu cognofcendae ueritatishabuiffe,c¥fuperflu6honora* bilem uifum qui nulfa autoritate cordis ornauit caniciem fcneclutis. Verum quia

Dd 4

5lo

LEONIS PAPAE EPISTOLA

etiam talium non eft negligcnda cura, pie ac religioie chriftianiffimus Imperator habereuoluit epifcopale concilium,ut plenioreiudirioomnispoffiterroraboles ri, fratres noftros, lulianum Epifcopum,Renatum presbyteru,fit" filium nofirum Hiiarium diaconem , cV cum his Dukittum notarium probata: nobis fidci mifi, qui uice mea fanclo conuentui ueftrae fraternitatis interfint,cV communi uo» bifcum fententia,quae domino fint placitura confiituant ': hoc efi,ut primitus peftifero errore damnato,etiam de ipfius qui imprudeter errauit, refiitutione tra* detur,fi tamendoclrinamueritatis ampleclens fenfus hacreticos quibus imperis t:a eius fuerat irretita, plene apertecj) propria uoce, tV fubfcriptione damnauerit: quod etiam in Iibello quem ad nos miferat efi profeffus,fpondens per omnia no* lo flramfecuturumfeeffe fententiam, Acceptis autemfratris cVcoepifcopi noftri Flauiani literis,plenius ad eum de his quae ad nos uidetur retuliffe refcripfimus, uc abolito hoc qui natus uidebatur errore, in laudem cV gloriam dei per totum mun» dum una fit fides,cV una eademqj confeffio, cV in nomine lefu omne genu fleda* tur,ccelefiium terreftrium,cV infernorum,cVomnis lingua confiteatur,quia domi nus Iefus Chrifius in gloria eft deipatris.Daia Idus luni), Afterio cV Protogene u« risclariffimisconfuIibus,aeraquafupra,

EPISTOLA X* LEONIS PAPAE AD»

MONITORIA, MISSA EX ROMA, CLERO ET

plebi Conftantinopolitane, quae non folum conftantia uerae fidei prae

dicat,fed etiam facerdotalem infcitia non immerito taxat. Addit etiarn

myfticam diftributionem corporis cV fanguinis Chrifti.Simili»

termuItaaliaoVutilia 6V neceffaria fcitu Euagelrj miniftro>

cum ratio fidei coram aduerfarrjs reddendaeft,

proponuntur»

jo

i C E T de his quae in concilio facerdotum apud Ephefum gefta

memorantur, multus nos mceror afficiat, eo quod ficut con=

fonans famadifperfir, cV ipfo rerum monftratureffedu, nec

iuftitiae iIlicmoderatio,nec fideieft feruatareligio, ueftrarta=>

men deuotionis pietate gaudemus, cVinfanc7aeplebisaccla=

mationibus,quarum ad nos exempla delata funt,omnium

ueftroru probamus affedum, quia cV uiuit ac permanet apud

bonos iiiios optimi patris iufta dileclio,cV catholicae doclrinac eruditionem in nuW

!a patimini parte corrumpi.Non dubie enim,ficut uobis fpiritusfandus referauit,

Manichaebrum confccderantur errori,qui ab unigenito dei filio, uer um cV noftrae 4°

natura; hominem negant effe fufceptum, omnesqj eius corporeas acliones fimu«

latorrj uolunt fuiffe phantafmatis.Cui impietati nein aliquo preberetisaffenfum,

iamper filium meum Epiphanium, cV Dionyfium Romanae ecclefise notarios,

cohortatoria ad diledionem ueftram fcripta direximus:quibusconfirmationem

quam expetiiiis ultro praebuimus,ut nos paternam uobis curam no dubitetis im-

pendere, ac modis omnibus laborare, ut auxiliante mifericordia dei, omnia quac

ab imperitis cV ab infipientibus excitata funt fcandala deftruantur, nec quifquam

iibiaudeatdefacerdotalihonoreblandiri, quipotueritinexecrandi fenfusimpiea

tateconuinci. Nam fiuixin laicis tolerabilis uideturinfcitia,quantomagis ineis

quipraefunt, nec excufa tione eft digna,nec ueniaf maxime cG etia defendere per*

uerfa»

:--:S:"		H^
'"'	"r%	^mgm
5 -j		SIrI
	. i	'"\/\ (";

AD CONSTANTINOPOLITANOS. 3*1

uerfarum opinionum commenta prajfumunt, cV inconfenfum fuum,aut errore, autgrauainfanabilesquofquetraducuntrSeparenturhuiufmodiafancftismem- briscorportsChrifti, necp fibicatholica libertas infidelium iugum patiaturimpo= ni ♦ Extra enim donum diuinae gratix, cV extra facramentum habendi funt falutis humanae, qui negantes naturam noftrat carnis in Chrifto: cV Euangelio contras dicunr,cVfymbolo relutftantur, necfentiunt fe inhocpraei uptum fua obcxcatio» nededuci, utnecin paflionis dominicat, nec in refurreclionis ueritateconfiftant, quia utrunqj in faluatore uacuatur,fi in eo noftri generis caro non creditur.In qui busifti ignorantias tenebris,in quo hacftenusdefidia: torporeiacuere,utnecau=

lo dita difcerent, uel Iedione cognofcerent, quod in ecclefia dei in omnium ore tam confonum efi, utnecab infantium linguis ueritas corporiscVfanguinisChrifti intercomrnunisfacramentafideitaceaturf Quiain illamyfticadiftributionefpi* myfliat diflri* ritalis alimonig hoc impartitur,ut accipientes uirtute cceleftis cibi,in carnem ipfius butio corporit qui caro noftra facfius eft, tranfeamus . Vnde cVad confirmationem char/tatis ue» wfmguinit (irasquaelaudabili fideinimicis ueritatis obnititur, apte atcp opportune feimone chrijii. affecfiuqj apoftoli utar, cV dicam, propterea cV ego audiens fidem ueftram qoar eft in Chrilio fefu,cV dlleclionem inomnes fancfios, non ceflb gratias agens pro uo*- bis,memoriam ueftri faciens in orationibus meis, ut deus domini nofiri pater glo* riar det uobis fpiritum fapientia: cV reueIationis,in agnitione eius illuminatos ocu*

20 los cordis ueftri, ut fciatis quae eft fpes uocationis eius, quae diuitiae gloriae haredita tis eius in fanclis eius, fcVqua: fitfupereminens magnitudo uirtutiseius in nobis qui credidimus fecundum operationem potentiae uirtutis eius quam operatus eft in Chrifto.fufcitans illum a mortuis,cVconftituens illum ad dexteram fuam in ccc* leftibusfupra omnem principatum, cV poteftatem, cV uirtutem,cV dominatio» nem,cVomne nome quod nominatur, n5 folu in hoc feculo,fed in futuro,cV om« niafubiecitfubpedibuseius, cVipfumdedit caput fupra omnemecclefiam, quae eftcorpusipfius,plenitudo eiusquiomnia inomuibusadlmplet. Dicanthiaduer farij ueritatis,quando omnipotens pater,uel fecundu quam naturam fdium fuum fuper uniuerfa prouexeritr uel cui fubftantiac cuncfia fubiecerit f deitas enim uer»

20 bipar in omnibus,cVconfubftantialis eft patri, cV fempiternae atque intemporali* ter unaeademcjj potentia eft genitoris cVgeniti.Creator quippe omnium natura» rum,quoniamper ipfumomnia facfia funt, cVfineipfofacftumeftnihil,fupereft omnibus quae creauit,nec unquam creatori fuo non fuerunt fubiecfla quae condi= dit . Cui proprium cV fempiternum eft, nec aliunde quam de patre, nec aliud efle quam pater eft . Huic f i addita cfi poteftas, fi illuftrata dignitas, fi exaltata fubiim i= tas,minor erat prouehente qui creuit,nec habebat diuitias eius naturae cuius indi* guit largitate.Sed talia fentientem.in focietatem fuam Arrius rapit, cuius peruer» fitati multum haec fuffragatur impietas, negans uerbo dei humanam ineffe n atu -• ram,utdumhumilitatemin dei maieftate faftidit, aut falfatam in Chrifto affcrat

40 imaginem corporis,automnes acftiones eius paffionesqj corporeas deitatis po» tius futfle quam carnis.Quodlibet autem defendere audeat, prorfus infanum eft, quia necpietas fidei, necratio recipit facramenti, ut aliquid pafla fit deitas, aut in ullo mentita fit ueritas . Impaflibilis igitur dei filius deus, cui cum patre cV fpiritu fanclo unaincommutabilis trinitatis eflentia, hoc quod eftefleperpetuum efi,in ea plenitudine temporis quae fempiterno confilio fuerat preftituta, cV prophetica ditfloru atcp geftoru fignificatione promifla,facfius filius hominis, non fug conuer* fione fubftantif ,fed noftre; affumptione naturg uenit que/ere cV fatuare quod pe* rierat.Venit autem n5 Iocaliacceflu,nec monitione corporea tanq prefens fadus unde abfuiflet,aut illinc receffurus unde ueniffet,fed uenit per hoc quod erat uifi» bile cV comune cerncntibus declaradus, humanafcilicet carnc atqj anima in uifce

312, LEONIS PAPAE EPISTOLA

ribus uirginis matris accipiens, ut manensinformade^formamferuifibimetcX flmilitudine peccati carnis uniret,per quam no minueret diuina humanis, fedau* geret humana diuinis. Talis enim erat omnium a primis duda genitoribus csufa mortaliu,utoriginalipeccatotranfeunte,perpofierosnulluspanamdamna:ioa nis euaderet,nifi uerbum caro fieret,cV habitaret in nobis,in ea fcilicet natura quae noftri 8C fanguinis eflet cV generis.Propter quod dicit ApofioIus:Sicut per ur.ius delidum in omneshomines in condemnationem,fic cVper unius iuftitiam in cm= nes homines ad iuflificationem.Sicut enim per inobedientiam unius hominis pec catores confiituti funt multi,ita cV per unius hominis obedientiam iufii coftiti en=> tur muki.Et itcrum: Quia enim per hominem mors, cV per hominem refurreftio l» mortuorum,cV ficut in Adam omnes moriuntur, ita cV in Chrifto omnes uiufica buntur.Hi uticp omnes qui licet in Adam funt nati,in Chriflo tamen inueniuntur renati,habentes fideiteftimonium, cVde iuftificationegratia: cV decommunione natura:,quam qui fufceptam ab unigenitodei filio in utero Dauidicat uirginis dife fitetur,ab omni facrameto chriftiana; religionis alienus eft,cV nec fponfum agnos fcens,nec fponfam intelligens,nuptiali non poteft intereffe conuiuio . Caro enim Chrifti uelameneft uerbi, quo omnis qui Chnftum confitetur, integre induitur. Erubefcens autem ilIud,cV quafiindignum refutans, nullum ex eo habebit ornaa cu : ac licet fe regio inferat fefto, facrisqj fe epulis importunus immifceat, difcretio* nem tamen regis fallere improbusconuiua no poterit,fed ficut ipfe dominus pro* ; teftatus eft,tolletur IigatismanibuscVpedibus,cVmittetur in tenebras exterio* res,ubierit fletuscV ftridordentium. Vnde quicunq?inChriftononconfi'tetur corpus humanum,nouerit fe myfierio incarnationis indignu, nec eius facramen* ti habere confortium,quod Apoftolus predicat dicens:Quia membra fumus cor=> poris decarne eius &Y ofllbus eius.Propter hoc relinquethomo patremcVmas trem,cV adhscrebit uxori fu$,cV erunt dao in carne una.Et exponens quid per hoc f!gnificetur,adiecit:Sacramentumhocmagnumeft.EgoautemdicoinChrifiocV inecclefia. Ab ipfo ergo pWncipio generis humani,Chriftus eft denunciatus in car ne uenturus, in hoc ( ficut didum eft) Et erunt duo in carne una . Vticp duo funt deuscV homo, Chriftus cV ecdefia, quae de fponfi carne prodrjt,quandoex latere 39 crucifixi manantefanguinecVaqua, facramentumredemptioniscVregeneratioa nisaccepit.tpfaeftenimnouaconditiocreaturaehumana:,qu5inbaptifmate,non indumentouera?carnis,fedcontagiodamnataeuetuftatisexuitur,uteftlciaturho mo corpus Chrifti,quia cV Chriftuscorpuseft hominis, Vnde non deum tantum dicimusChriftum,ficutha:reticiManicha:i:nechominemtantum,ficutha:retici Fotiani:necita hominem, ut aliquid eidefitquod ad humanam certum eft perti» nere naturam, fiue animam, fiue mentem rationabiIem,fiue carnem,quam no de fceminafumpfitjfedfadamdeuerboincarnemconuerfoatcpmutato^qugtriafal fa cV uana A pollinariftaru hacreticoru tres partes uarie protulerunt . Nec dicimus quod beata uirgo Maria hominem fine deitate coceperit,qui creatus a fpiritu fan^ 4* do,poftea fit fufceptus a uerbo,quod Neftorium prxdicante merito iuftecp dam« nauimus . Sed dicimus Chriftudei filium deum uerum, natum de deo patre,fine ulloinitiotemporis,eundemcjhominemuerum, natum dematre homine certa plenitudine temporis,nec eius humanitatem qua maior eftpater, minuerealia quid eius natura: a qua acqualis eft patri. Hocautem utrunqj unu eft Chriftus,qui uenflime dixit, cV fecundum deum,Ego cV pater unum fumuslcV fecundum hoa minem,Pater maior me eft.Hanc fidem dilecfiiflimi ueram cV indiffoIubilem,quac folaueros efficit Chriftianos,quamq3Ut intelligimuscVprobamuspioftudio,cV laudabili amore defenditis, perfeueranter tenete, cVconlianter afferite. Et quo= niamoportet uos poft diuinum auxiliumetiamcatholicoruprincipumgratiarn

pro»

AD THEODOSIVM AVGVSTVM.

*J

		^^HV^-
	.. ■ /	rfSi^i
20	M	isKS??' '; s

promereri.hamiliter cV fapienter expofcite, ut petitioni noftrx qua plenar/am in* dicifynodumpoftulamus.clementiffimus Imperator digneturannuere, quoci* tiusadiuuante mifericordia dei,cVfanis fortitudoaugeatur,cVmorbidisficurarl acquiefcant,medicina praeftetur.

EPISTOLA XI» LEONIS P A P AE AD

THEODOSIVM AVGVSTVM PLENA QVERI

rnonrjs, in qua Hilarrj fuga, ne fubfcriberet hxreticis, finiftrum iudi»

cium eorum qui infedi dogmatibus partis fuae erant, & alia no»

nullahabentunfimiliterqj Theodofius Imperator, quo fi*

dem tueatur aduerfus haerettcos fcriptura diuina

conuicl:os,admonetur.

i te ris clementixueRrajquasdudumadbeatiPetriapoflo li fedem pro catholicac fidei amore mififlis,tantamfiduciam fumpfimus defendendx per uos ueritatis cV pacis, ut in caufa tamiTmpIicijtamq) minuta,nihilputaremuspofle exiflere cjd noceret, praefertim cum ad epifcopale concilium quod habe» riapudEphefum pr»cepiftis,tam inftrudi fintmifli,utfifcris pta quae uel ad fanclam fynodum, uel ad Flauianum epifcopfi detuierutjtipiicoporu publicari auribus Alexandrinuspermififlet antiftes, ita ma nifeftationepuriffimae fidei quamdiuinitusinfpiratam&accepimuscVtenemus, omnium congreflionum ftrepitus quieuiffet, ut nec imperitia ultra defiperet,nec occaiionem nocendi semulatioreperiret . Sed durnpriuata: caufae religionis exer* centurobtentu, commiirumeflimpietatepaucorum quod uniuerfam ecclefiam uulneraret.Comperimusenim non incerto nuncio, fed fideliflimo rerum quae geftae funt narratore Hilario diacono noftro,qui uix ne fubfcribere cogeretur ef« 30 fugit,conuenifle ad fynodum plurimos facerdotes, quorum utiqj frequentia col* lationi cV iudicio profuiflet,fi is qui fibi locum principalem uendicabat,facerdota« lem moderationem cuftodire uoluiflet, ut(ficut moriseft)omniumfententrjsex libertate proIatis,id tranquillo cV atquo conftitueretur examine quod cV fidei con* grueretjCVerrantibusfubueniret.Inipfoautemiudiciononomnesquiconuene» rant interfuifle cognouimus . Nam alios reiedos, alios didicimus intromiflbs, qui profupradidi facerdotis arbitrioimprjs fubfcriptionibus captiuas manusdede* rant,cV nociturum ftatui fcirent,nifi imperata feciflent.Talemcj} ab ipfo prolatam efle fententia,ut dum homo unus impetitur, in omnem ecclefia faeuiretur .Quod noftri ab apoftolica fedediredi adeo impiumcV catholicar fidei contrarium efle 4^> uiderunt,utadconfentiendum nulla potuerint oppreflione compelli, conftan« terq? in eadem fynodo (ut decuit) fuerunt proteftati, nequaqua id quod coftitue* batur fedem apoftolicam recepturam, quoniam reuera omne Chriftianarfidei fa* cramentum (quod abfit)a temporibus ueflrx pietatis excinditur,nifi hoc fceleftif* fimumfacinus quod cuncla facrilegia excedit,aboIeatur, Quia uero diabolica ne* quitia fubtiliter fallit incautos, cV ita quorundam imprudentiamperfimilitudi* nempietatis illudit,ut pro falubribus perfuadeat nocitura , remouete quaffu* mus aurem a ueftrx pietatis confcientia in periculum religionis cV fidei : quod fecularibus negotrjs legum ueftrarum zquitate conceditur, iri rerum diuinarum pertradione praeftate, ut ChriftiEuangelio uimnon inferat humana pracfum* ptio.Ecce chriftian>iTimecV uenerabilis Imperator, cum confacerdotibus mei»

@> '

M^'1 ©

314 LEONIS PAPAE

implens cr ga reuerentiam demen tiae ueftra: fynccri amoris offidff,cupienscj} uos placere per omnia deo,cui pro uobis ab ecclefia fupplicatur,ne ante tribunal Chri (tidominireidefilentioiudicemur.Obfecramuscoramuniusdeitatisinfeparabi* litrinitate,qu3EtaIifadoIaeditur,cumipfaueftrifitcuftos&:auc1riximperrj,8(;coa ramfandisangelisChrifti, utomnia in eoftatumanere iubeatis, in quo fuerunt ante omne iudicium, donec maior ex toto orbe facerdotff numerus congregetur. Nec alieno peccato patiamini uos grauari, quia quod necefle eft nos dicere, uere* mur ne cuius religio diflipatur, indignaao prouocetur . Prae oculis habete cV tota mentisaciereuerenteraccipite beatiPetrigloriam, cVcomunes cum ipfoomniu apoftolorff coro nas,cu rulor umcp martyru palmas,quibus alia non fuit caufa pa- lo tiendi,nifi cofeffio uerac diuinitatis cV uerac h umanitatis in Chrifto.Cui facramens to quia impie nunc a paucis imprudentibus obuiatur,omnes partium ecclefie; no« ftrarum,omnes m anfuet udini ueftrx cff gemitibus cV Iachry mis fupplicant facers dotes,ut quibus cVnoftri fideliter reclamar unt, Sc eifdem libellff a ppella tionis Fla -> uianus Epifcopus dedit,generalem fynodum iubeatis intra Italiam celebrari, quas omnes ofFenfiones ita aut repellat aut mitiget, ne aliquid ultra fit, uel in fide dubiS, uel in charitate diuifum. Couenientibus utiqj orientaiium prouinciarS epifcopis, quorum fi qui fuperati minis atcp iniurfjs a ueritatis tramite deuiar unt,fa!u taribus remedfjs in integrum reuocentur, ipficp quorum eft caufa durior fi confilfjs melio ribus acquiefcant, ab ecdefiae unitate non difcedant . Quam autem poft appella* io tionem interpofitam hoc neceffariepoftuletur, canonS Nicarac habitorum decres ta teftantur,quae a totius mundifunt facerdotibus coftitu ta,quatcj5 fubter adnexa funt. Fauetecatholicisueftromore,parentumcpueflrorum:datedefendcnda;fi« dei libertatem, quam falua clementiae ueftrae reuerentia, nulla uis, nullus poterit mundanus timor auferre.Cum enim ecclefiae caufa ftatum regni ueftriagamus cV falutis,utprouinciar5 ueftrarum quieto iure potiamini, defenditecontrahaereti« cos inconcuflum ecclefiac ftatum, ut cV ueftrum Chriftidextera defendatur impe* rium. Data tertio ldus Odobris, Afterio cV Protogene uiris clariflimis cofulibus, Era qua fupra.

EPISTOLA XII* LEONIS PAPAE AD PVL*

CHBRRIMAM AVGVSTAM, MONENTIS, NE EPHE

finaz fynodi fidem adhibeat, in qua non modo non extincta eft haere*

fis Euticetis,fed etiam approbata a quibufdam. Coftat ex his,

quibus tn locis,quibus ue Epifcopis fynodus Chriftia

na celebranda fit,ne plus orthodoxae fidei de»

trahatur quam acccdat.

1 E P I s t o l AE quae infidcicaufaad pictatem ueftram di= 4<J redae funt, per noftros clericos perueniflent, certum eft rcme dium uos his rebus quas contra fidem facffce funt, afpirante uo bis domino,praeftare potuiffe.Quando facerdotibus,quando Chriftiariae religioniaut fidei defuiftisc' Sed cum ad manfuetu dinem ueftram adeo no potuerint peruenire qui miffi funt, ut adnos uix unus illorS Hilarius diaconus nofler fugiens fit rea uerfus,iteranda fcripta credidimus. Vt ualidiores preces noftrg effe mereanf,ipfo rum quae ad clementia ueftram non peruenerunt exempla fubiecimus,ampliori* busuos obteftationibus obfecrantes, ut quantoacerbiorafaclafunt,quibuspro fede regia uos conuenit contrahere, tanto maiorc gloria curam eius in qua cxccU

litis

EPTSTOLAAD AVGVSTAM. $15

litis religionis habeatis, ne catholicx fidei integritas ulla humanarum concertatio* num occaiione uioletur. Que enim congregata apud Ephefinam fynodum fopien da eV fananda pacis remedia credebantur, haec non folum in maiora pacis difpen* dia,fed (quod nimis dolendum eft) etiam in ipfius fidei qua chnftiant fumus,exci» dia proceflerunt. Et rj quidem qui miffi funt,quoruqj unus uim Alexandrini epi* icopifibiomniauendicatiseffugiens,rerumgeflarunobisordinem fideliternuns ciauit,reclamauerutinfynodoficut oportuit unius hominis notamiudiciocp fu= rori,proteftates ea que per uim met umq? gererentur,facrametis ecclcfic et ipii fym bolo ab apoflolis inflituto prxiudicare non pofle, nec fe ab ea fide ulla iniuria fepa

10 randos,quam pleniffime expofitam atqj digeftam a fede beati apoftoli Petri ad fan clam fynodumdetuliffent.CuiusrecitatiopofcentibusEpifcopisnonfitadmifla, uti fcilicet remota ea fide quae patriarchas,prophetas, apoflolos,cV martyres coro* nauit,generatio lefu Chrifti domini noftri fecundum carnem,cV uerc mortis ac re furrc clionis cius confeffio (quod horremus dicere) folueretur. Scripfimus de hac re ut potuimus ad gloriofiffimu principem,cV quod eft maximfl, chr iftianii, cuius epiftolat pariter exempla fubiecimus, utfidemqua renatus per deigratia regnar, nulla fineret nouitate corrumpi : quonia Flauianus epifcopus innoftraomnium communione perfiftit, atqj hocquod fadum eft, fine c6fiderationeiuftitie,cVcon tra omnium canonum difciplinam ratum haberi ratio nulla permittit. Etquia dif* p fenfionis fcandalum non abft uluTet Ephefina fy nodus, fed auxifTet, habendi intra Italiam concilium cV locus conftitueretur,cV tempus.omnibus querelis cV prgiudi cfjs partis utriufcp fufpenfis, quo diligentius uniuerfa quae offenlionem generaue* rant, retra(3entur,cVabfcp uuInerefidei,abfqjreIigionisiniuria, inpacem Chrifti redeant,fint facerdotes, £V foli auferantur errores. Quod ut obtinere meream ur, probatiffimg nobis fidei pietas tua qux labores ecclefiae femper adiuuit,fupplicatio nem noftra apud clementiffimS principem,fiue fpecialiter a beatiffimo Petro apo» ftolo IegationemcomifTamdignetur afTerere, utpriufquamciuilehoccVexitiale bellum intra ecclefiam conualefcat, redintegrandx unitatis copiam deo auxilian te concedat,fciens imperfj fui uiribus profuturum,quicquid catholicae Iibertati be

jo nigna ipfius fuerit difpofitione colIatS.Data pridie Idus Odobris, Afterio cV Pro* togene uiris clarifTimis confu!ibus,era qua fupra\

EPISTOLA XIII>- LEONIS PAPAE AD

PVLCHERRIMAM AVGVSTAM, IN Q.V A

Niceni conuentus fidem fummo in honore ha» bendam eile prajfcribit.

A v D e r e meplurimum cVexuItareindominopietatistuat fcriptafecere,quibuseuidenteroftenditur,quant6catholicarn diligas fidem,cV quantum hereticum detefteris errorem.He.re fis quippe eft nimis impia, cV euangelio ueritatis inimica, quat nonportionem aliquamlaedere,fedipfareligionis chriftianx conaturfundamentaconuelIere,negansfempiternipatrisfis

liumfempiternumdeuterobeatxuirginismatrisueram car»

nem noftrae fumpliffe naturae,cV eos damnatione percellens, qui ab e uangelica cV apoftolica fide nullo deduci errore potuerunt,illudq} fruftra praetendens quod Ni cen g fynodi fidem tenea t,cuius eum conftat efle alienu gloriofiffi ma Augufta. Vn de quia non deferit ecclefiam fuam diuina protedio, dicen te domino: Ecce ego uo bifcumfumomnibus dicbus ufcpad confummationem feculi: eodemqj operecV tcmporefpiritus deicVdementixueftrxfoIicitudinemcV curamnoftri cordisac»

Ee

Ji6

LE0NIS: PAPAE EFISTOLA

cendit, utderemedqsprocurandis, eadem utriq? cuperemu!S,qua:prius popofci. Nuncquoqueinftantiuspeto,maioreutensfiduciadeprecandi,pcfteaquampre* fidium uenerandac exhortationis accepi, fperans affuturam rnifericordiam dci, ut cooperante uefira clemetia,peftiferi erroris poflit morbus auferri.ut quicquid ipfo tnfpirante atqj auxilfate potuerit falubriter fieri,cum uefirae fiidei laude peraga tur, quoniam reshumana:alitertut£efle nopoflunt,nifiquaeadduiinam confelfone pertinent^SCregia 8C facerdotalis defendat autoritas. Data decimofexto Calendas Aprilis, Valentiniano Augufto feptimo, St"Anienouiris clauflimis confulibus. Eracccc lxxxviii.

EPSTOLA XlfV LEONIS PAPAE AD

MARTIANVM ET FAVSTVM PRESBYTEROS

quibus perfuadet,ut in hscrefim Ephefiadiutapenitus fe non patiantur; inuo!ui,cui fancftorunn pa trum fcripta repugnent»

ioNORVH operum cYfpiritualiumftudorumdeum auto

remeflenondubiumeft,quiquorumincitatmentes,adiuuat

adiones.QuodnobispreJentiexperimentoeuidenterappas

ruit, fiquidem inter difcretarum ipatia longinqua regionum tt

unumfumpferuntcordanoftraconfiIium,iitquodanobisde

fiderabatis, eo uobis tempore quo epiftols teftrae mittebaturj

J occurrerit . Si tamen dileclioni ueftrac tradi "cripta noftra po^

tuere,qu£ non folum apoftolics fedis auton'tate,fed etia fancle- lynodi que ad nos

frequensconueneraf,iinanimitatedirecftafunt, utinhisquanta:ncuramrotiusec

clefiae habeamus,appareat,hortando fcilicet omnium fidelium mentes,& clcmera

tifllmorumprincipumpra:fidiaaddefeniionemfideipofiulando,quorumpios8^

catholicosanimosnondirTidimusopematque autoritatem fuainiufiis petitionu

bus prefiituros,quo citius auxiliante domino perniciofa haerefis :Sf dudum fanclo

rum patrum autoritate damnata,qu$ nuper Ephefi male adiuta cft,auferatur.Inre 50

rim uerodetoperamquantumfieri poteft ueftra dilectio, utomnibus ecdefiacfu

Ifjsinnotefcat,quodimpium fenfum fecundum doctrinam euaigelicam cVapo«

ftoIicamprgdicamus.Quialicetplenequefemperfuiflet,atquee{Ietcatholicorum

fentemiafcripferimus,tamennuncquoqueadconfirmadasomriummentes,non

parum exhortationis addidimus. Memor enim fum me fub illiisnomine prcfide

re,caius a domino lefu Chrifto eft glorificata cofeffio,et cuius fidts omnes quidem

haerefes deftruit, fed maximeimpietatem praefentis erroris expugnat; cV intelligo

mihi aliud non Iicere, quam ut omnes conatus meos ei cau tx in qua uniuerfalis ec

defiaefalus infeftatur, impendam, Ne autem aliqua negliger.tiac occafione

fcripta noftra ad uos non potuerint peruenire,exemplaria corundem

nunc mittenda credidimus,ut nullo modo fideiquain de-

fendimus,pracdicatio noftra: notitiac fubtrahatur.

Data decimofexto Calendas Aprilis, Valen

tiniano Augufto. v i i.c¥ Anieno

v.ConfuIibus.

«

EPISTOLA XV^LEONIS EPISCOPI SA&

TIS DOCTA, ADMONENTIS THEODOSIVH

Auguftum, epifcopu ConftantinopoIitanii,&alios coepifcopos,ut fe

(fiam Neftoriana facpius iam damnatam a fan&is patribus,fugiant.In«

fuper Theodofium Auguftum, quo concilium inltalia concedat cele*

brari,orat, propterillos quiautignorantia,utfit,fcriptura

rum,aut timore profcriptionis Iapfi,utiterum reuo*

centur ad ecclefiae unitatem.

M n i b vs quidemueflraepietatisepiftolisintereasfolicitus dines quas pro fide patimur, fpem nobis fecuritatis maximam pracftitiftis, Nicenum commendando conciliu, adeo ut ab illo (ficut faepe iam fcribitis)no patiamini facerdotes domini deuia^ re. Sgd ne ajiquidin praeiudicium catholicaedefenfionis uide« rer egifle,de ordinatione eius qui Conftantinopolitanae ccepe ritecclefiae prxfidere, nihil interim in alterutram partem teme re refcribendum putaui, non diledionem negans,fed manifeftationem catholicae ueritatis expectans. Quod arquanimiter ferat obfecro ueftra c!emeritia,ut cum tas lo !em fe erga fidem catholicarn qualem cupimus approbarit,de fynceritate ipfius co piofius tV fecurius gaudeamus. Ne uero aliqua illum de noftro animo mordeat (U niftra fufpicio,occafionem totius difficultatis amoueo,nec aliquid exigo quod aut arduum u idea tur,aut dubium, fed ad id quod nullus catholicorum refutet inuito, Notienim funt per uniuerfum mundu atcp manifefti qui ante nos,fiue graeca, fiue latina lingua in catholicae ueritatis praedicatione fulferut,ad quorum fcientiam ar= que dodrinam quidam etiam noftrae attatis cedun t,de quorum fcriptis par cV muls tiplex proferturinftrucftio:qugficut Neftorianaherefimdeftruxit, itaetiamhunc qui nunc repullu!at,abfcidit errorem. Relegat itaqj folicite quae a fanclis patribus incarnationis dominicae fides fuerit cuftodita,femperqj fimiliterpraedicata: cVfan= 50 cflae m emoriae Cyrilli A Iexandrini epifcopi epiftolam qua Neftorium corrigere cV fanare uoIuit,prauas praedicationes ipfius argues, cVeuidentius fidem Nicenx dif finitionis exponens, quanquam ab eo miflam apoftolicae fedis fcrinia fufceperant, precedentiu fenfui perfpexerit confonantem.Ephefinae etiam fynodi gefta recen* fent,qua: contra Neftorrj impietatem cV a fandae memoriatCyrillo inferta,cValIe gata funt de incarnatione domini catholicoru teftimonia facerdotum. Non afper* netur etiam meam epiftolam recenfere, quam pietati patram per omnia concorda re rep eriet.Cumqj a fe hoc quod eidem profuturum fit expeti,defiderariqj cogno uerit, catholicorumfententrjs toto corde confentiat,itautfynceram communios nis fidei profeflionemabfolutiflima fubfcriptionecoram omnicIero,cV uniuerfa 40 plebe decIaret,apoftoIicae fedi tV uniuerfis domini facerdotibusatque ecdefrjs pu« blicandam, ut pacificato per unam fidem mundo,poflimus omnes dicere quod an geli nato de Maria uirgine faluatore cecinerut,gloria in excelfis deo,et in terra pax hominibus bonx uoluntatis. Quia uero &.' nos cV beati patres noftri, quorum do* tfrinam cV ueneramur cV fequimur,in unius fidei concordia fumus, ficut prouin= ciarum omnium proteftantur antiftites, agat clementiae ucftrae deuotiffima fides, ut quamprimum ad nos Conflantinopolitaniepifcopi,quaIia debent probati cV ca tholici facerdotis fcripta perueniant, aperte fcilicet atcp dilucide proteftantia,quod fiquisde incarnatione uerbideialiud aliquidcredatautaflerat,quam catholico- rum omnium cV mea profeflio proteftatur, hunc a fua comunione fecernat, ut ei fraternamin Chriftocharitaternrnerito poflimus impendere. Vtautcm falubru»

Ee 2.

8*3 LEONIS PAPAE EPISTOLA

bus curis uelocior pleniorcp auxiliante domino per ueftr? clementfae fidem pratfte tur affeflus, ad pietate ueftram fratres SC coepifcopos noftros Abundium bC Aftc rium, fed cV Bafilium 8C Senatorem presby teros,quorum mihi deuotio eft proba ta, direxi,per quos quae noftrac forma fit fidei manifeftatis inftrudtdnibus quas mi fimus,poiTitis dignater agnofcere, ut fi Conftantinopolitanus antiftes in eandem confeffionem toto corde confentit, fecuri (ut dignum eft) de ecclefiaftica pace Izte mur, neqj aliud refidere uideatur ambiguu m, ut de fuperfluis forfitan fufpitiont* bus laboremus. Sin uero aliqui a puritate noftrae fidei atq? patru autoritate dilfc n- tiunt,conci!iu uniuerfaleintraltaliam.ficutfynodusquaeobhanccaufam Romx couenerat meca petit, ueftra clementia concedat,ut in unum couenientibus omni lo bus his qui aut ignorantia, aut timore prolapfi funt, corredionis remedrjs confula tur,nec cuiqua ultra fit liberum ita Nicenae fynodi facere mentionem, ut eius fidet inueniatur efle contrarius : quoniam uniuerfae &ecclefiae,cV ueftro bocimpe* rio profuturum eft, fi unus deus, cV una fides, unum facramentufalutis humane, uniustotiusmundicofefiioneteneatur. DatadecimofeptimoCalend.Augufti.

EPISTOLA XVI»- LEONIS EPISCOPI

ADHORTATORIA IN O^V A PVLCHERRIMAE

Auguftaeinfideconftantia,&: Concilti Niceniautoritas contra infanam Neftorij haerefim pr£cdicatur.

A v de o fidei clementiae ueftrae,quodre'igiofum ftudium

dignanterimpenditis,utpax ecclefiaftica renouetur, qugeo*

rundem diflentiontb, uidef efle turbata .Debetur enim hoc ue

f h c fpecialiter glorif , uc ablatts omnibu s fcandalis qug contra

catholicamfidem inimicusexcitauerat, una eademqj fit per to

tum mundum confeflio uerttatis,quae facilius certiuscp repara

b!tur,fi prauorum fenfuum nulla femina, nulla ueftigia rclins

quantur.C2.uod tamen mearum partium eft, pre.terire non debeo,ut fcilicet quid

de mcarnattone filrj dei a Conftantinopolitano epifcopo teneatur, agnofcam,pre/ $o

fertimcuminordinationeipfiusdura praeceflerint,taliaqsadnos debuerit fcripta

dirigere, quae illum a contagione huius qui nuper emerfit erroris alienum euiden

ter oftenderent, Optans itaq? fecura cum eo habere concordiam, gratiamqj illi fra

ternae charitatis impendere, fcnbere ei interim diftuli, non dilect ione negans, fed

manifeftationemcatholica:ueritatisexpe(ftans.SimpIexenimeftatq:abfolutum,

quod pofco,ut remoto Iongarum difputat ionu labore, fande, memoriej Cyrilli A*

lexandrini eptfcopi epiftole. quam ipfe ad Neftorium miferat,acquiefcat,in qua 8C

errorem Neftorrj arguit, 8C fidem Nicenae definitionis expofuit, 8C epiftolf: meg

quc ad fantfae recordationis FlauianS epifcopu eft direda,confentiat.Quibus uigt

lanter infpeflis, Conftantinopolitanus antiftes repudiandum fibiquodaufus eft 49

contrapuramcVfingularemfidem imperita infipientia definire, incundanter a<=

gnofcat,quia 8C mea,c¥ fandorum patrum deincarnatione dominiconfors,per

omnia 8C una confeffio eft: quam fi quis acftimauerit non fequenda, ipfe fe a com*

page catholicac ueritatis abfcindet,cum tamen nos ut in integrum omnia reuocen

tur optemus, Ad effedum uero falubrium difpofitionu ueiocius obtinendum.fras

tres 8C coiepifcopos meos Abundium 8C Afterium, fed dC Bafilium 8C Senatorem

presbyterosprobatiffimosuirosmifi, quiclementixueftre. formafidei fecundum

dofirinam uenerabilium patrum predicatam ofterrent,cV remotis circumlocutio

mbus quibus obfcurari ueritas folet,quid de incarnatione filtj deia tctius orbis pro

batis facerdotibus defenfum fuiflet,oftenderent,Quos poft diuinam gratiam f an=

flo

3*3

A D A V G V S T V M. 324

fto ueftrsepietatisauxilio dignum eft adiuuari, ne in totius ecclefia: perturbatio* hem imprudens procedat contentio, quu corredione adhibita omnes oponeat in uniusconfefllonisredirecocordiam,a'quafiforfitanabaliquibusdifcrepatur,uni uerfale concilium facerdoru haberi intra Italiam clementia ueftra annuente iubea tur,quoremotaartefallendi, tandempateat quidaltiore tradatu autcoctccri de« beat,autfanari. Data tertiodecimo Calendas Augufti, Valentiniano Augufto V 1 i.cV Anieno uiris clanftimis confulibus .era qua iupra,

loEPISTOLA XVII* LEONIS EPISCOPI

RESPONSORIA AD AVGVSTAEi PVLCHER

rimae epiftolam deloco fynodicelebrandae.inquatum haereticorum

mores,tum infidieexponuntur: 8c" quid de rjs agendum,qui

cum uicfli funr,nihilominus in errore femel

conceptoperftant.

E l 1 g 1 o s a h dementia: ueftrae folicitudinem, quam ca* tliolicae fidei indefinenier impenditis, per omnia recogncfco, iV deo gratias ago,quod tantam uniuerfalis ecclefix cui am ha bere uos uideo,ut quod iuftitia: tV beneuolentiat congruere ar bitror confidenter infinuem,qu6 celerius quat propitio Chri= fto pietatis ueftre^ ftudio irreprehefibiliter haclenusgefta funt, ad gratulandum producatur effeclum. Quod ergo fy noduin

Chalcedonekm haberi dementia ueftra praecepit,cum ame ut in fialia haberetur manfuetudo ueftra retineat poftulatum, ut omnes noftrarum partium conuocati an tiftitcs,fi fecuritas temporis fuppeteret conuenirent:adeo tamen non afpernan ter accepi,ut binos de coepifcopis meis cV copresby teris ordinare, qui uicem mea implere fufficerent, datis ad uenerabilem fynodum congruetibus fcriptis, quibus fraternitas aduocata cognofceret,quarh formam feruare in hac drjudi; ationc debe

30 ret,neullatcmeriras autfideiregulis,autcanonumftatutis,autbenignitatisreme» dtjs obuiaret.Sicut enim a principio huius caufac frequentiftime fcripfi, hanc inter difcordes fenfus cV carnales aemulationes moderatione uolui cuftodiri, ut integrita tiquidem ftdeimhil euelli,nihil liceret apponi,ad unitatem uero pacemqj redeuns tibus,remedium uenia: prxftaretur:quia tunc operumdiaboli potentiae deftruun tur,cum ad deicV proximi diledione hominum corda reuocantur. Sed quam con traria tunc his monitis atcp obferuationibus meisaclafint,multum eft explicare, necopuseft epiftolari pagina coprehendi, quidin illo Ephefino noniudicio,fed iatrocinio porutt perpetrari.Ibi primates fynodi nec refiftentibus fibi fratrtbus nec confentientibusperceperunt,cumad infringendam catholicam fidem,iV ad exe«

40 crabilem haerefim roboranda alios priuilegio honoris exuerim, alios confortio im pietatis infecerint,famiores profeclo in eos quos perfuadendo ab innocentia /epa rabant, quam inillosquosbeatos confeflbres perfequendo faciebant. Verunta* men quia tales fibi maxime fua iniquitate nocuerunt, cV maioribns uulneribus di* ligentior eft adhibenda medicina,nulIisunquamepiftoIis definiui etiam talibus (i refipifcerent ueniam denegandam. Et quamuis mcommu tabiliter inimiciftimam Chriftiang religionis hacref im deteftemur,ipfos tamen fi corrigantur,cV digna fe fa tisfadione purificent,ab ineftabili mifericordia dei non iudicamus alienos,fed po* tius cum gemetibus gemimus,cum flentibus flemus, cV fic utimur iuftitia commo tionis,utn5amittamusremediacharitatis.Q_uodficutpietasueftracognofcitnon uerbis folis prornittitur,fed etiam fadis docetur ; fiquidem pene orones qui in con

Ee 5

■?$' L.EONIS PAPAE EPISTOLA

fenfum praefidentium aut tradudi fuerant,autcoac1i,refiftendo eiquod ftatimim fuerat a b il!is,cV; codemnando quod fcripferant, perpetuam culpe abolitionem SC apoftolicg pacis gratiam funt adepti.Siergo clementia ueftra propofitum noftrum cofideraredignetur,probabitineoconciliocundageffiffe, utfine cuiufquamanj ma: detrimento haerefeos tantum obtineretur extindio,cV ob hoc circa autores fae uiffimoruturbinumquiddamcofuetudinis minuiffe, utadindulgentia poftulan* dam compunclione aliqua poffit eorum tarditas excitari.Qui etfi pofi illud iudiciS fuum tam impium quam iniufium,non funt catholicat fraternitati ita honorabiles ut fuerunt, fuas tamen adhuc obtinent fedeSjSc" epifcopatus fui honore potiuntur, autperueramcV neceffariam fatisfaclionem pacem ecclefiae recepturi, autfiha;* i© refim;quodabfit)tuebuntur,profeffionisfuemeritoiudicandi.Datadecimotcrtio Calendarum Augufti,Helpidio v.c.confule.

EPISTOLA XVIII* LEONIS EPISCO

PI A D H O.RT A T O R I A, Q.V A M S C R I»

pfit qub commodius ac benigm'us,lapfos per imperi*

tiam fi pcenituerint,in ecclefie unionem

fufciperepoflint.

jA v s A fideiinquafaluschrifliana confiflit,muItame folicitu xo dine Iaborare co mpellit,metuente ne prauitas quae in fuis fue* rat amputada principrjs,proceflu temporis &C pertinacior fiat 6C latior. Nam cum clementiflimus imperator talta ad nos fci i= pta direxit,quibus foHcitudinem fuam pro pace uniuerfalis ec* clefiaz demonftraret, cV ipfe Conftantinopolitanus epifcopus, cV rj qui eundem confecrarant,praeter id quod ad ordinem no=» ui antiftitis pertinebat,nihjl nobis de copreflis uel abdicatis erroribus indicarunt, quafi in illa ecclefia nullum icandalft.ntiila extitiffet offen(io,aut non precipue fue rint ordinati ad meritum demonftrandum,fi aliena a' fe que^ catholicorum fenfibus funt aduerfa,docuiffet.Neergo quod inter longinquas regiones accidere fo!et,ut 30 nimias dilationes tenderent ueritatis examina/ratres & ceepifcopos noftros Has bundium fcV Afteriu, fed tV Bafilium fenatorem, presbyteros probatiffimos uiros cVprobatiffimum principem cumfufficientipaternarBautoritatum inftrudione direximus:quos in omnibus, fratres chariffimi,diligentia ac folicitudine ueflra cupimus adiuuari,ut impietas quae caecis aufibus in exitialia abrupta proceffit,fim plices quofqj decipiendi ulterius n5 habeat poteftatem, cum aptiore medicina e« tiamilliscupiamuspercorreclionis remediafubueniri,quiauttmperitiafuntlapfi auterroretradudi. Etideouos quiiuftificamini perfidem, qui catholicamdiligu tis ueritatem, 8C de fingularifacramento falutis humanae perfpiritum fan-

dum eftis edocli,collaborate nobifcum , cVquata poteflis deuotione 49

id agite,ut falfitate defiructa,cY fidei foliditate defenfa,fecura per totummundumdeipacepotiamur. Data xvi. Calen das Augufti, VaIentiniano,cV Augufto vi. & Anieno uiris clariflimis confulib. eraquafupra'.

2:' '-,

EPISTOLA XIX» LEONIS EPISCOPI

Q.V A MARTIANI AVGVSTI PIVM ANIMVM

& pacis ftudiofum in congregando concilio laudat.

A N c t v m clementia: ueftre. ftudium quo ad reparationetn pacrs ecclefiaftica: fynodum habere uoluiftis, adeo libenter ac cepi,ut quamuis eam fieri intra Italiam popofciffem, 6V aptius expeclari tempusoptalTem,quofciIicet plurimipoffentepi* fcopietiamde Ionginquis prouincrjseuocari,mox tamenut mihi pietatis ueftrg fcripta funt tradira,cV Bonifacium de com _ presbyteris meis ab urbe direxerim, & de epifcopis fratrem meunTPaTchafiumde Sicilia fecerim nauigare,qui nicem meam fufficienter imple rent,datis per eofdem epiftolis ad eos qui legationem snte fufceperanr, ut ipfi quo queprxdidis adimplendaspartesmea: praTentiae iungerentur. Vnde cuamuis nimis ardus dies fynodo fuerit conftitutus, fpero tamen affuturum omnipotentis auxiIium,quoomnesuaIeantadprefinitumtempusoccurrere,etunanimitercum fande fraternitatis affenfu que uniuerfali ecdefia: congruant definire. Compreffa enim uel remota inquietudine ac prauitate paucorum,faciIe firmabitur probanda concordia fi in eam fidem quam euangelicis c¥ apoftolicis praedicationibus decla= ratam per antiquos patres noftros accepimus cVtenemus, omnium coi da concur ^g rant,nullapenitus difputationecuiufquam retradationisadmifla,neperuanatn fallacemcp uerfutiam aut infirma uideantur aut dubia, qua: in ipfo lapide anguia» riChriftofundata fum.cV fineftne manfura. Hocnobisindefinenterorantibus, ut a facrameto fingularis fidei nemo inueniatur alienus,fed damnata impietate ha: refeos nullumde pcrditione cuiufcjj catholica ecclefiafentiatdetrimentS.Quod autem pietate uefiram de his per quos meas mifi epiftolas obfecraui,nunc quoqj R milifiducia precor, ut uice mea aduros commendatos per omnia habcre dignemi ni, quofaciliuscV diligentius quacoptimofideiueftrae ordinata funtftudio,falu* briimpleantur affedu. Data quartodecimo Calendas Augufti, Adelphio uiro cla riffimo confule.

,0EPIST» XX^ LEONIS EPISCOPI AD

MARTIANVM A V G V S T V M, Q.VA CONC.OR

diaepifcoporum&principumquid ualeatadaedificandam deieccle»

fiam,infinuatur: necno quid uarise queftiones de fide ortho

doxa,damni adferant,& quomodo illae

fintfueiendae.

I T s i P E R Conftantinopolitanos clencOs ad pietatcmue«

ftram ante' refcripferim, fumptis tamen clementiz ueftre literis

peruirum illuftrem praTedu urbis filiummeum Tatianum,

| magnam materiam gratulationisaccepi ,quia ftudiofifllmos

uos ecclefiaftica: pacisagnoui.Cui fando defiderio digna ^qui

J tate confertur, ut quem ftatum effe cupitis religionis, eundem

^Sfllhabeatis cV regni.Nam inter principes chriftianosfpiritudei

contirmante cocordiam.gemina per totum mundum fiducia roboratur,quia pros

fedus charitatis cV fidei utroruncp armorum potentiam infuperabile facit, ut pro

pitiato per unam confeffionem dco,fimul cV heretica falfitas cV barbara deftruatur

hoftilitasgloriofiflimeimperator. Auda igiturperimperiale amicitiafpecozleftis

auxilrj,confidetius pietate ueftra pro facrameto falutis humana: incitare prefumo,

ne cuiufquam procaci impudemicg uerfutia, quafi de i ncerto quid fequendu fit fu

Ee 4

321

'

V / '

332-

EPISTOLA LEONIS PAPAE

r/

natis inquiri.Et cutn ab cuangelica apoftolicaq? doictrina, nec uno quidem uerbo liceat dilftdere, aut aliter de fcnpturis diuinis fapere, quam beati apoftoli cV patres noftrididicereatquedocuerunt, nuncdemumindiiiciplinata: moueatur cV impix qu?ftiones,quas olim mox ut eas per apta fibi corda diabolus excitauit, per difcipu los ueritatis fpiritus fandus extinxit. Nimis autem iniquum elt, ut per paucorum infipi'entiamadconiedurasopinionumcVbelIareuacemur,tanquamreparatadif ceptationctrac?tand5fit,utrum Euticesimpiefenferit, cVutrum lmpie Diofcurus iudicarit,qui in fan&ae mcmoric Flauiani condemna tione fe percuIir,cV fimplicios res quofque ut in eandem ruinam prouoluerentur impegit: quoru multisiam (ut cognouimus) ad fatisfaclionisremediaconuerfis, cV ueniam de inconftanti trepi= dat.one pofcentibus, non cuiufmodi fitfides traciandum eft, fed eorum precibus qualiter annuendum. Vnde prjflima; folicitudini ueftrae quam de indicenda fyno do habere dignamini,per Iegationem quae confeftim ad dementia ueftram deoan nuente perueniet,quicquid ad caufac utilitatem arbitror pertinere,plenius atqj op« portunius fuggeretur, Data nono Calendas Matj, Adhelefio uiro clariffimo con* fule, era qua fupra.

EPISTOLA XXI> LEONIS EPISCOPI

AD MARTIANVM AVGV?TVM, Q.VA

Ephefinae fynodi decretuprobat,quod Euticis etNeftorij doclrinam condemnat, tanquam haereticam,8i fcripturis diuinis contrariam.

ioposcERAM quidema^gloriofa clementia uefira, ut fy* 1 nodum quam ad reparandam orientalis ecclefiae pacem, a no* bis etiam petitam,neceffaria iudicafiis,aliquantifper difTerri aid [ tempus opportunius iuberetis, ut liberioribus ab omniperr* | turbationeanimis,ijquoqueepifcopi quos hoftilitatis meius idetinet,couenirent.Sedquiapioftudiohumanisnegotrjsdiui ?0 Ijna pra;ponitis,cV rationabiliteracreligiofe regni ueftri uiribins creditis profuturum, fi nulla fit in facerdotS fenfibus diffonantia,nulIa fit in cuan = gelrj prardicatione difcordia, ego etiam uefiris difpofitionibus non renitor, optan;s utomniiicordibus catholica fidesquaenon poteftnifiunaeffe,firmetur. Acuius integritate cV Neftorius antea,cVnuncEutices,diuerfis quide callibus,fed impieta te no impari deuiar5t,abominadiprorfus perfuafionibus fuis,quas contra fynceri cV ueri 1 uminis fontc,deccenofis)acubus diabolicc falfitatis haufci u t. Prior itaq? fy * nodus Ephefina NefioriS cum dogmatefuomeritoiufteqjdamnauit, cVquilquiis in illo errore perfiftit,ad nullius poteft fpem remedtj peruenire.Seques uero in prig dicla ciuitate no poffum uocare concilium, quod in euerfionem fidei fuiffe confta t 40 agitatu,quodcp ueftra clementia amore ueritatis catholicis affutura aliud ftatuen^ do qua(Iauit,gloriofiffime imperator. Vndc per ipfum dominunofiru lefum Chri ftum qui regni ueftrieft autor cV re<3or,obteftor cV obfecro clementiam ueftram , ut in prefenti fynodo fidem qua beati patres nofiri ab apofiolis fibitradita prardica runt, nopatiaminiquafidubiaretraclarijcVqugoIimmaiorufuntautoritatedana ta,rediuiuis 110 permittatisconatibus excitari:illudcp potius iubeatis ut antique Ni ceng fynodi coftituta remota ha:reticor5 interpretatione permaneat.Nec me quo que,ut uoluit ueftra clemetia,ab illo credatis abeffe coci!io,cum in fratrib.quos di* rexi,id eft PafchafianocV Lucetio epifcopis, BonifaciocV Bafilio presbyteris,fed 8C fratre meo Iuliano,quem eoru uolgi effe participe,etia mea fit aftimuda prefen tia :

quoa

AD MARTIANVM AVGVSTVM 555

euos atrxiliante Chriftotta facuiros efleconfido,uteaquae domino noftro pla* ceant,decer nantur,accedente pietatis ueftrae ftudio, quod cV paci profit,c¥ religio ni fit cufiodia uenta tis, Data v i.Calendas lunfj, Adelphio uiro clarillimo confule, Era qua fupra".

EPISTOLA XXII^ LEONIS P A P AE

AD EVNDEM MARTIANVM AVGVSTVM

de eadem re,qua fupra5qub conftans fit in fide defendenda contra hacreticos.

V L T A m mihi fiduciam fcribendi ad clementiam ueliram Sc" li* terae ueftrae, quas ueneranter accepi, 8C cocpifcopi mei reuer tentes Coftantinopoli praebuerut, n5 fola aflenione uerboru, fed ipfis operum effeciibus demonftrantes,ad defenftonem ca tholicae fidei diuinum in uobis uigere praefidiu : quo utiqj non foIumecclefiaeflatus,fedetiam ueftrirobur muniturimperfj,

utmerito eius expe&etis protecfiione, cuius colitis ueritatem

gloncVfiiTimeimperator.Nam utfratris mei Anatholfjcitiusmanifeftareturintes gritas,cV olim damnati erroris rediuiuus affertor locum in Chrifti ecclefia non ha* i0 beret, u t catholici epifcopi, quos nuper haereticoru perfecutio degrauare non po« tuit,ab i niuftis reuocarentur exilfjs,atque reliqufjs beatx memonc Flauiani digno honore fufceptis, impietatem fuam condemnator eius agnofceret, ueftrae uirtutis titulus,ueftr£ pietatis eft frucflus,cui conftdo etiam aliarum infigniaaccumulanda palmarum, ut ficut Conftantinopolitana ecclefia recepta apoftolicaefideihbertate laetatur, ita omnes regni ueftri prouinciae emundatas fe a diabolici dogmatis con* tagione glorientur. Vt ergo prgcedentibus literis indicaui,fratres meos Lucenfem epifcopum cV Bafilium presbyterum qui folicitudinis meg partes poflint implere direxi,fauori eos pietatis uefirae in omnibus quc. funt agenda commendans.Nam cumcVfratrismei AnatholfjfcriptiscVnoftrorum fermone cognouerim, multos 5° dehisquiapud EphefumDiofcurifa<ftionecompuIfi,de ftabilibusftatutispeni» tendumprebuereconfenfum,inconftantieTuaeueniampoftuIare,cVcommunio=' nem catholicam per fatisfadionem corretfiionis expetere,no fuit talium negligen daconuerfio,quinonpropriofenfu,fedimpfj prefumptoris impulfu inhaec inci» difTe nofcuntur, in quibus liberum no habuere iudiciu. Ne itaque refipifcentium defideria mora longior fatigaret, uel incuriofa facilitas temereaiiquos cYiinedif- cretionefufciperet,iniundum eft ab apofiolicafedc dtrccns ut inconfortium fua: deliberationis accito Confiantinopolitane urbis antiftite, 6Y peftilentie contagia non admittatur,c¥ fanitatis remedia no negentur. Quae induftria in omnibus qug nequitergeftafuntemendandisceleremiuuantedominoconfequetur effecftum, 4° fi reparationi pacis ecdefiafticae opem fuam ueftra pietas dignetur adiungere,ut uobis in terra regnantibus &V dei regnum intra uos habere mereamini, & catholi» camfidemnulIafaIfitasuio!et,nuIlah5refisinquietet,neccuiqualiceatdo(ftrinam euangelicam deferere, cV facerdotali honore gaudere.Synodum uero fieri ut mec minit ueftra clementia etiam ipfi popofcimus. Sacerdotes prouinciarum omnium congrei.;ariJprcfentistcmporisncceflitasnullarationepermittit,quoniam iliepro uin cicj d c quibus maximc funt euocandi, inquietate bello ab ecclefrjs fuis eos non patiunturabfcedere:undeopportunioritempori propitiato dominocum firmior fueritreflituta fecuritas,iubeat ueftra clementia referuari.DequarepIeniusinter cetcraapudpietatemucftrampoteruntallegarcquosmifi.Datav.iduslnnfjjAdcI phio uiro clariffimo confule,Era qua fupra.

55+ EPISTOLA XXIII>- LEONIS PAPAE AD

ANATHOLIVM EPISCOPVM DE HIS Q.VI

metuinhaerefim lapfi funt ,utficonuerfi fuerint reci*

piantur : deqj nominibus hereticorum ad

altare non recitandis .

AVDEMVSin domino S>C in dono gratie ipfius gloriamur,qui ficut diledionis tuae liter is & fratrB noftrorum, quos Conftan tinopolim miferamus relatione cognouimus/equacem euan« gelicae eruditionisoftendit,utper facerdotis probabile fidem «> meritopraefumamus, quod totaeccIcfiacidecreditaeftneru= gam cuiufqua fiterroris habitura uel macula,dicente Apoftos lo;Defpondierhuosuniuirouirgine cafia exhibere Chrifio: itla enim uirgo ecclefia.fponfa unius utri Chrifti,que. nullo fe patif errore uitiari,in qua focietatem tuae dileclionis ampledimur,& geftoru que. fumpfimus ferie necef farrjs (ficut oportuit)munitam fubfcriptionibus approbauimus. Vt ergo inuicedi ledionis tuae animus noftris confirmaretur alloquns,filios noftros Cafterium pre* fbyterum,Patricium SC Afclepiadem diaconos,qui ad nos tua fcripta detukre,cS epiftolis noftris poft uenerabile diem fefti pafchalis emiiimus,indicantes nos(ut fu pra diximus)de Conftantinopolitang ecclefig pace gaudere,cui hanc cura femper lo impendimus, ut eam nulla uelimus haereticorS fraude uiolari . De fratribus uero quos in epiftolis tuis 5C Iegatorum noftrorS relatione comunionis noftrae cupidos effe cognouimus, eo quod doleant fe contra potentiam, contraq; terrores non te* nuiffe conftantia, in alieno fcelere praebuiffe confenfum, cum ita eos formido tur= baffet, ut in damnatione catholici atqj innocentis antiftitis, cV in recep tione detefta bilis prauitatis trepido famularentur obfequio: illud quidem quod praefent ibus 2t agentibusnoftrisconftitutSeftapprobamus,utfuarum interimecdefiarSeflent ccmmunione contenti , fed cum legatis nofiris, quos mifimus , participata tecum folicitudine uoluimus difponatur, quatenus hi qui plenisfatisfaclionibus male ge fta condemnant,cV accufare magis fe eligunt,quam tueri,pacis 8C comunionis no j0 ftra: unitate letantur , ita ut digno prius anathemate quae contra fidem catholicam funt recepta damnentur,aliter enim in ecclefia dei quae corpus eft C hrifti, nec rata funt facerdotia,nec uera facrificia,nifi in noftrae proprietate naturae uerus nos pon tifex recociliat,uerus immaculati agni fanguis emundat,licet in patris fit dextera co ftitutus,ineade tame carne qua fumpfit ex uirgine,facramentS propitiationis exe« quif ,dicenteapoftolo:Chriftus lefus qui mortuus eft,imoqui dC refurrexit,qui eft in dextra dei,qui etia interpellat pro nobis. Neqj erh poteft in altquo benignitas no ftra reprehendicS fatisfacientes recepimus,quosdoluimus efle deceptos.Nec afpe re igif comunionis noflre^ gratia denegada efl,nec temere largieda,quia ficut plenS pietatis eft oppreflis charitatem dominica redhiberi , ita iuftum eft omnia perturba ^ tionis autorib. imputari. De nominibus aSt Diofcuri,IuuenaIis 6Y Euftathrj adfa= crum altare recitandis, diledtione tuam hoc decet cuftodire,quod noftri ibidecon* ftituti faciendS effe dixerunt , quodqj honorandae fanclo Flauiano memoriae non repugnet,8t" a gratta tua chrifliang plebis animos no auertat. Nam iniquS nimis eft atqjincongruSeos qui innocetes St" catholicos fua perfecutioeuexarSt,fancT:orS nominibus fine difcretionemifceri, codemnata impietate non deferentes ipfi fe fua prauitate codemnat, quos couenit aut percelli pro gfidia', aut laborare pro uenia. Fratre uero et coepifcopS noftrS IulianS,uel clericos qui fandg memorif Flauiano fidelib usoffictjs adhaeferunt , dileclioni quoqj tuae uolumus adherere , ut que fidei fug meritis uiuere apud dominS noftrS nouimus,in te fibi eum praefente agncfcat,

illudqj

ADANATHOLIVM B P I S C O P V M*. JJJ

fi!udq} dilecSionem tuam noffe uoIumus,fratrem cV coepifcopum noflr um Eufe» bium,qui caufa fideimulta difcrimina laborescp tolerauit , nobifcu imerim demos rari &: m nofira nunc comunione perfiftere, cuius ecciefiam tua folicitudine uolu mus efle defenfam , ut nihil eodem abfente depereat, cV nullus ei in aliquo prxiu» dicare pratfumac,donec cum liceraru noftrarum ad uos profecutione pcrue niar.Ec utmaiorcircate, ucl noftra uel totius Chriftianxplebis afTedio prouocetur,hoc quodad dileclionemtuamfcripfimus,inomniuuoIumus notitiam pcruenire,uc quidconondeferuiuntjdeconfirmataapudtcpacefedis Apoftolice-gratulentur» L)e carterisuerocaufisatcp perfonis dileclio tualiteris quaspcr noftras accipiet, plemusinftruetur, Dataldus Aprilis,eraquafupra,

EPISTOLA XXIIII^ LEONIS P A P AE

QVA ANATHOLIO EPISCOPO DEPINGIT HAERETI*

coru apud Coftantinopolim aduerfus Martianu Auguftum infanias

ckfurores^&quomodoexulesobuere fideicofeffione fufcipiendi &£

fouendi: quidqj de fjs fentiendum.qui haereticoru errori*

bus coniuenc:& alia ledu dignaoccurrent.

i L i G e n t i A M nece(Tari£ folicitudinis qua fraternitas tua in dirigcdis ad nos literis exequif ,approbamus:cV acccptis per fis lium noftru Olimpiu paginis tuis,facerdotale in te curam uige refentimusicuinosquoqjquantudominusdatpoffenodefu* mus,exorantes dileclione tnam,utquia tempus laboris indici* mus,in fancla uigflatia perfeuercs, donec dextra domini faciac uirtute,cY fub pedibusecclefif fuac coterat tentatore*. Confola turetenimnosperomnia prarpararadiuinitus clementiflimi principis fides,que in eo rurfus ficut oportuit fum cohortatus alloquio,utimpfjflimorum latronu au* fibus dittricliore conftantia faciat obuiari,qucs nephas eft tantu de fuo fauore prg fumere,ut etiam apud Coflantinoplim audeant infanire . Sed hoc eis ideo diuinac ?° prouidentiaj ratione permittitur , ut magis ac magis quo fpiritu agitenf apparear, nedub!taripoffitinquaniameffentaudaciamprorupturi,fipoftdamnationeims pfjflima- herefis difceptandi contra fidem acciperent poteftate , ut quantu in ipfis eft lacius hoc furore feuirent, quem fratres cV coepifcopi noftri , qui ad nos nuper ex Aegyptipartibusc5fugere, fc perculiffe deplorant ; quibus cV a chriftianiffimo principe cV a tua fraternitate deo placita charitate folatia pietatis impendinon am - bigere,etiam fi ipfenon fcriberes. Opportunu aut credidi ut ad ipfos quoq? fcripta dfngere,qug illos poffint in cSmunis fidei propofito roborare, ut quid pro patien= tia fua fuperna remuneratione mereantur, agnofcerent , ficutbeatusapoftolusdo cet,dicens:Excipite itacp illos cum gaudio in domino, cV huiufmodicu honore ha« 4° bete, quoniaproptcrfidem Chriftiufqjad morteaccefferunt.llludfaneplurimu mihi difplicere fignifico, quod inter dileclionis tug dericos quidam efle dicuntur, qui adtierfariorum conniueat prauitati, & uafa irej uafis mifericordia: mifceantur: quibus inueftigandis Sc" feueritate congrua coercendis , debet diligentia tua uigi« lanterinfiftere, itauthis quibusprodeiTenon potuerit correctWo,nonparcatab* fciffio, Oportuit etenim nos Euangelici meminifTe mandati,quod ipfa ueritate precipitur , ut fi nos oculus,aut pes , aut dextra fcandalizauerit , manus a compas gecorporis auferatur , quia melius fithis in ecclefia carere membrisjqua^m cum ipfis in acterna ire fupplicia, Nam fuperflue extra eccleiiam pofitis refiftimus, fi ab his quiintus funt,in eis quos decipiunt uulneramur, Abfjcienda prorfus peftifera

55* LEONIS PAPAE EPISTOLX.

harcfacerdotaliuigore patientia eft , quac fibimet peccatis aliorum parcendo nori parcu.SicutHely quondam facerdosfi!iorafuorumde!ic3atolerando,cum ipiis diuine. iuftitiae fententiam meruit experiri,quia fegnt indulgentia diffimulauit p!c* dere peccatores. QuantS iuq, opponunitas inuitat cfficrj religiofiftimum princs* pem dileclio tua fiudeat frequentare , cV non folum regiam , fed cV facerdotalem iplius mentem prf cibus meis obfecrare perfifie, ut memor communis fidci, quam ipiritufanClodocentefufcepimus, omniumhcreticorumachinamentacofringat, neqt quicquam illis <n ecclefrjs Chrifii licere patiatur,ne in eorum poteflate fin t di« aina myfleria,quibus in domo dei pro fcelerum fuoru magnitudine nec habitandi ius refidet nec orandi, Data pridie Idus Oclobris,Coniiantino cV Ruffo uirts cla« io riffimisconfulibus.

|3	~r *■ X
	nut~\	sSsh
■ - (

EPIST> XXV^ LEONIS PAPAE AD ANA

THOLIVM EPISCOPVM, ADMONENTIS NE CREDAT

habite fynodo,in qua Diofcuri eV Iuuenalis malitia ui&oriam ob* tinuit. Addttur etiam exhortatio,ut fumma fide,fyncera do<ftrtna& diligentia fuis praefit.

icet fperem diledionem tuamad omneopusbonueffede* uotam ,ut tamen efficacior tua fieripoffit indufiria,cV hoc con *• gruum fuit fratres meos Lucentium cpifcopu et Bafillum pre* sbyterum(utpromifimus)deftinare,quibustuadilec1iofociet, ut mhil in his quae ad uniuerfal is eccleiiae flatum pertinent,aut dubieaut fegnitercum refidentibus uobis quibus executione

noftrae difpofitionis iniunximus, peragatur, fed ea cunda mo»

deratione, ut nec beneuo!entie_ partes nec iuftitie. negliganf , cV abfcg perfonarum acceptionediuinuin omnibus iudiciu cogicetur. Quodutrecia obferuatia ualeat cu Aodiri,catholiC£ primitus fidei feruetur integritas,ut quia per omnia angufla ££ ardua uia efl quae ducit ad uitam , neqj in iiniflram , ncq? ad dextra ab eius tramite deuiet . Et quia euangelica cV apoflolica fides omnes expugnat errores , cV ab uno '° latere Neftortum derjcit, abalio Euticem 6V participes eiuselidit,hancregulam mementoteferuandam,utquicunqrinillafynodo,quaenomenfynodinechabere potuit nec meretur , cV in qua maleuolentiam fuam Diofcurus,imperitiam autem luuenalisoftendit, dolent, utdilectionis tuaerelatione c5perimus,femetuuidos cV terrore fuperatos ad cofenfum fceleftiffimi iudictj potuilfe copeIli,cV comunio* nem catholica obtinere defiderant, fatisfadioni eorum pax fraterna praeftef , ita ut non dubrjs profefiionibus Euticem cum fuo dogmate cumcp cofor tibus fuis ana« thematis execratione codemnent.De hisautquiin haccaufa grauiuspeccauere,cV ob hoc fuperiore fibilocum in eade infelici fynodo uindicarut,ut humiliorum fra* trum limplicitatem arrogantiae fit£ preiudicrjs aggrauarent,fi forte refipifcunt cV a 4° fadi fui defenfione ceffantes in cddemnatione proprrj conuertunf errons,horum fi fa tisfadio talis accedit, que non refutanda uideaf , maturioribus apoftolicae fedis confilrjs referuetur, ut examinatis omnibus atq; perpeniis, de ipfis eorum agnitio nibusquid coflitui debeat eftimef .Neqj prius in ecclefia,cui te dominus uoluit prg fiderc,cuiufqua talium(ut anteiam fcripfimus) nomcadaltarerecitet , quamquid de eis coftitui debea t,rerum proceflus oflendat. De comonitorio uero a clericis di - iedionis tuae nobis oblato,neceffariu non fuit epiflolis quiduideret inferere , cum fufficeret legatis cu ncla committi, quoru fermone ex omnibus diligentius inflrue reris. Annitere igitur fratcr chariflimc , ut qux eccleiic dei congruunt,fideIitercV

cfficaciter

A D ANATOLIVM EPISCOPVM, 557

8£ efficaciter cum his fratribus,quos tantx rei idoneos autores elegmms,exequas ris,prae fertim cum ipfa uos caufe ratio,fpesq3 diuini auxilrj cohortentur,c¥ clemcn tiflimonim principum tam fantfa fit fides, tam reiigiofa deuotio, ut in cis non fo* lum Chnftianum, fed etiam facerdotalem experiarriur affedum.Quiuticppro pietate qua fe dei famulos efle gloriantur,omnes fuggeftiones ueftras fidei catho* Iicxprofuturasdignanteraccipiant,utipforumquocpopecV paxchnRianarepas rari,cV crror impius poflit aboleri . Ac fi de aliquibus amplius fuerit deliberanduf, celeriter ad nos relatio dirigatur,ut pertraclata qualitate caufarum,nofira quid ob feruari debeat folicitudo conftituat. Data quinto Idus lunrj, Adelphio uiroclariili to mo confule,era qua fupra,

EPISTOLA XXVI>- LEONIS P A P AE

ADMONITORIA AD SYNODVM CHALCEDO

na? congregatum,ne formidine poteftatum a ui'a ueritatis de*

fle<ftant;8£difpur.andi cum hscreticis modus,etiam no mul

tum exercitato in fcripturis diuinis,praefcribitur»

ptaveram quidem dilecftifiimipronoftricharitatecolles grjjomnesdominifacerdotesin unacatholicgfideideuotione /

perfiftere, nec quenqua gratia aut formidine potefiatum fe* culariu deprauari,ut a' uia ueritatis abfcederet , Sed quia muU ta faepe quac pccnitudinem poflint generare proueniunt,cV fuperat culpas delinquentiu mifericordia dei, atqj ideo fufpen ditur ultiOjUtpoffit Iocum habere corredio, ampleclendurn eft clementiflimi principis plenum religioneconfilium, quo fanda fraternitatem ueftram ad deflruendas infidias diaboli, cV ad reformandam ecclefiaiticam pacem uoluit conuenire.beatiflimi Petriiure atq? honore feruato, adeo ut nos quocp fuis 30 ad hoc literis inuitaret, ut uenerabili fynodo noftra prarfentia prarberemus: quod quidem nec neceffiras temporis,nec ulla confuetudo poteratpermittere. Tamen in his fratribus Pafchafiano & Lucentio epifcopis, Bonifacio cV Bafilio presbyte* ris,qui ab apoftolica fede direcli funt, me fynodo ueftra fraternitas acftimet praefe dere, non ab iniuncla auobis praefentia mea,qui nuncin uicarrjsmeisaflum,cV, iamdudum fidei ca tholicac praedicatione non defum, ut qui non poteftis tgnorare quid ex antiqua traditione credamus, non poflitis dubitare quid cupiam . Vnde fratres chariflimi reicct a penitus audacia difputandi contra fidem diuinitus infpi« ratam, uana errantium infideiitasconquiefcat,necliceatdefendi,quodnonIiceat credi, cum fecundum euangelicas autoritates, fecudum propheticas uoces, apos 4.0 ftolicamcp doclrinampleniflime cVlucidiffimeperIiteras,quasadbeata:memo* riaeFIauianumepifcopum mifimus,fuerit declaratum, quacfit defacramentoin* carnationis domini noftri lefu Chrifti pia cV fyncera confeflio.Quia uero no igno ramusperprauas aemulationes multarum ecdefiarum ftatum fuifle turbatum, plurimosqjepifcoposqui hafiefimnonreciperent fedibus fuis pulfbscVinexilia deportatos, atcp in locum fuperfiitum alios fubftitutos, uulnenbushisprimitus adhibeatur medicina iuftitia:, nec quifquam ita careat proprijs,ut alter utatur alie* nis, cum fi,ut cupimus,errorem omnes relinquun t, nemini qu.'dem perire honor debeat, fed illis qui pro fide laborauerunt,cum om ni priuiiegio oporteat ius pro* priumreformari.Prioris autem Gphelina: fyuodi, cuifancla: memoria;Cyri!Ius epifcopus tuncpraefedit,in Neftonu fpecialuer fiatuta permancant,ne tunc dam«

Ff

$58

LEONIS PAPAE EPISTOLA

nata impietas ideo fibi in aliquo blandiatur, quia Eutices iufta execratione percel* litur.Puritas enim fidei atcp docftrine;,quam eodem quo fan&i patres noftri fpiritu prxdicamusjSCNeftorianamcVEuticianamcumfuisautonbuscondemnatpari» ter cVperfequiturprauitatem , Dataquinto Calendas lultj, Adelphiouiro clariffi* tnoconfule.

EPISTOLA XXVII» LEONIS PAPAE AD

ANATHOLIVM EPISCOPVM, Q.VA PARTIM

fuac inaugurationis, quam dolo affecutus erat, admonetur,par«

tim quodNicenae lynodi conftitutiones reijciatculpatur»

Similiter ne altum fapiat,fed timeat,ne aures princu

pum improbis petitionibus oppIeat,admonet»

anifestato ficut optauimuspergratiam dei lumine euangel kc ueritatis,cV ab uniuerfali ecclefia perniciofiffimi er rorisnodedepulfa,inefrabilitergaudemus indomino quod creditg nobis difpenfationis labor ad defideratum peruenit ef> iecl um,ficut etiam epiftole t uc textus eloquitur, ut fecundum za apoftolicam dodrinam idipfumdicamusomnes, cV nonfint

in nobis fchifmata, f;mus autem pcrfedi in eodem fenfu, cY

in eadem fententia . In cuius operis deuotione gratulamur dileclionem tuam effe confortem,ut cY corrigendis tua prodeffetinduftria,cY ab omni te deuiantiu par* ticipationecVfaclionepurgares: pracdeceffore enimtuobeatae memoriae Flauia* no propter defenfionem catholice. ueritatis eieclo,no immerito credebatur,quod ordinatores tui contra fancftoru canonum conftituta uideientur fuifimilcm con* fecraflfe.Sed affuit miierirordia dei,in hoc te redigens atq? cofirmans,ut malis prin cipijsbeneutereris, dc non te iudicio hominum, feddei proueclum benignitate monftrares . Quod ita accipiendum eft, fi hanc diuini muneris gratiam alia offen* fione non perdas . Virum etiam catholicum cYprarcipuedomini facerdotem ficuc nulloerroreimplicari,itanullaoportetcupiditateuiolari,dicentequippefcriptu* rafancta,Poftconcupifcentfas tuas non eas,cY a uoluntate tua uetare.MuItis mundihuiusillecebris, rnultis uanitatibus refiftendum eft,ut uerx cotinentic ob» tineaturintegritas,cuiusprimaeftlabesfuperbia,initiumtranfgreffionis,cVorigo peccati . Quoniam mens potentiae auida, nec abftinere nouit a uetitis, nec gaude» re conceffis, dum inordinato prauoqj proceffu impunitarum tranfgreffionurrt augentur exceffus, cY crebrefcunt culpae, quae toleratae funt ftudio fidei reparan« da: cY amore concordia?. Poft illa itacp ordinationis tuxnon culpata principta,poft confecrationem Antiocheni Epifcopi quam tibimet contracanonicamregulam 40 uendicafti, doleo etiam in hoc diledionem tuam effe prolapfam, ut facratiffimas Nicenorum canonum conftitutiones conareris infringere, tanqua opportune fe tibihoctempus obtulerit, quo fecundi honoris priuilegium fedes Alexandrina perdiderit,cY Antiochena ecclefia proprietatem tertiae dignitatis am iferit, ut his Io cis iuri tuo fubditis omnes metropolitani Epifcopi proprio honore priuenf . Qui* businauditiscYnunquam ante* tentatis ita priueris exceftlbus, ut fanclam fyno* dum ad extinguendam folum haerefim fcY confirmationem fidei catholicac,ftudt'o Chriftianiffimi principis congregatam,in occafionem ambitus trahas, tYutcon* niuentiam fuam tibi det impellas,tanquam refutari nequeat, quod illkite uoluerit tnulu'tudo,cY iUa Nicenomm canonum per fandum uere fpiritum ordinata corw

ditio

AD ANATHOMVM EPISCOPVM. 539

ditio aliqua cuiquam fit parte folubilis , NuIIa iibimet de multiplicationc congres gaitionis fynodalia concilia blandiantur,neqj trecentis xllis decem atqj odo copioa iloir numerus facerdotum, comparare fe audeat cV praeferre, cum tanto diuinitus priiuilegioNicenafitfynodusconfecrata.utfiueperpauciores, fiueperplureseca de:fiaftica iudicia celebrentur,omnipenitus autoritate fit uacuum quicquid ab illo rucn fuerit conflitutione diuerfum. Nimis ergo haec improba, nimis funtpraua quiae facratiffimis canonibus inueniuntur efTe contraria: in totius ecclefiae pertura bacionem fuperbahaec tenditeIatio,quaeitaabuti uoluitconciIiofynodali,utfra* tre:s in fidei tantummodo negotium conuocatos,ad confentiendum fibideprauan

lo do compelleret.Indeenim fratres noftri abapoftolica fede direcli,qui uice mea fya nodo praefidebant,probabiliter atqjconftanter illicitis aufibus obftiterunt,aperte claimantes, ne contra inftituta Nicena praefumptio reprobae nouitatis afturgeret: nec poteft de eorum contradi&ione dubitari, de quibus in epiftola tua etiam ipfc conquereris,quod conatibus tuis uoluerint obuiare. In quo eos quidem multum miBii haec fcribendo commendas, fed temetipfum, quod eis parere nolueris, dum illicita moliris accufas, fuperflue no concedenda appetens, 8C falubriter contraria concupifcens , quae nullum unquam potuerunt noftrum obtinere confenfum» Abfit enim a confcicntia mea ut tam praua cupiditas meis ftudrjs adiuuetur, ac no potius 8C meo 8C omnium qui non alta fapiunt, fed humilibus confentiunt opere

lo fubruatur.Sancliilli cV uenerabiles patres qui inurbe Nicena facnlego Arrio cuen fua impietate damnato manfuras ufqj in finem mundi leges ecclefiafticorum canonumcondiderunt,c¥apud nosintotoorbe terrarum infuis conftitutionis bus munierut, et fi quid ufquam aliter quam illi ftatuere prcfumitur, fine cunda* tio ne caflatur, ut qua- ad perpetuam utilitatem generaliter inftituta funt,nulla co« mutatione uarient ur, ncc ad priuatum trahantur commodum,quae ad bonu funt commune pra:fixa: 8C manentibus terminis quos conflituerunt patres, non inua* dat alienum, fed intra fines proprios atque legitimos prout quis ualuerit in lati» tudine fe charitatis exerceat,cuius fatis uberes fr udus Conftantinopolitanus poa teflt antifles acquirere, (i magis humilitatis uirtute nitatur, quam fi fpiritu ambitioa

30 nis infletur . Nolifrater altum fapere,fed time, 8C Chriftianiffimorum principum pfjiTimas aures improbis petitionibus inquietare deiiftc, quibus certum habeo modeftiate magisquamelatione placiturum ♦ Perfuafioni enimtuaeinnullope* nitus fuffragatur quorundam epifcoporumante fexaginta (ut iadas) annos faa cta fubfcriptio, nunquama praedecefforibus tuisad apoftolicae fcdis tranfmifla no titiam, cui ab initiojfui caducae dudumcp collapfae, fera nunc 8C inutilia fubfjce* refomentauoluifti.eliciendoa fratribus fpeciem confenfionis quamtibi infuam iniuriamuerecundiafatigataprzberet.Mementoquid dominusei qui unumde pufillis fcandalizauerit comminatur, Sc fapienter intclligequalefit iudicium del fubiturus,qui tot ecclefns, tot facerdotibus fcandalum inferrenonmctuit: fatcor

4° eniim itame dileelione uniuerfae fraternitatisobftringi, ut nemini prorfus inhis quae contra fe pofcit aflentiat, poflisq? euidenter agnofcere me dileclioni tuae bea neuolo animo contraire, ut faniore confilio ab uniuerfalis te ecclefiae perturbatio* ne contineas . Non conuellantur prouincialium iura primatum, nec priuilegfjs aneiquitus inftitutis metropolitani antiftites fraudentur . Nihil Alexandrinae fcdi eiu.s quam per fancium Marcum euangeliftam beati Petri difcipulum meruit pea r ea.t dignitatis . Nec Diofcuro impietatis fuae pertinacia corr ue n te,fp!endor tantae ecclefiae tenebris obfcuretur alienis. Antiochaena quoqj ecclefia, in qua primum praedicante apoftolo Petro Chriftianum nomen exortum eft,in paternae conftitua tionis ordine perfeueret, 8C in gradu tertio collocata nunquam fe fiat inferior, Aliiudenimfunt fedes,aIiudprsfidentes,cYrnagnusunicuiqj honor eft integrfr

Ff z

54« tEONIS PAPAE EPISTOLA

t as fua,quae cum in quibuslibet locis propria ornamenta non perdat,quanto ma* gis in Ccnftantinopolitanae urbis magntficentia potef i effe gloriofa, fi per obfer* uantiam tuam 8C defenfionem paternos canones St" exemplu probitatis multi ha» beant facerdotesf Harc tibi fcribens frater in domino hortor ac moneo, ut depofi* to ambitionis defiderio, fpiritu potius ferueas charitatis,eius quocp uirtutibus fecu dum docirinam apofiolicam proficienter orneris ! efi enim patiens,& benigna,8£ nonaemuIatur,non agit perperam,non inflatur,non eft ambitiofa, non quaerit quae fua funt . Vnde fi charitas non quaerit propria, quantum peccat qui concu* pifcit alienaf A quibus uolo ut te prorfus abftineas,memor fis fententiae quae dicit: Tene quod tenes, ne aiius accipiat coronam tuam , Nam fi inconceffa quaefieris, 10 ipfe tuo opere atqi iudicio uniuerfalis ecdefiae pace pr iuaberis. Frater autem 8C co> cpifcopus nofter Lucianus 8C filius nofter Bafilius diaconus,quantum in ipfis fuit ftudiofe his quae eis iniunxeras affuere, fed aclioni eoru iuftitia negauit effeclum, Data x iXa!endJuIr],Hercu]ianouirocIariflimoconfuIe,2;raquafupra\

EPISTOLA XXVIII* LEONIS PAPAE

MARTIANO AVGVSTO PER LVCIANVM

Epifcopum 8C Bafilium diaconum tranfmifla, de am- zo

bitu Anatholrj«

ijA G N o munere miiericordiae dei totius ecclefiae catholicae

multiplicata funt gaudia,cum fando cVgloriofo clementiae

ueftrx ftudio perniciofiflimus error extindus eft,ut labor no*

fter citius ad defideratum perueniret effe<ftum,quam deo fen*

uiensprincipatumcV fidemcV poteftatemiuuiflet.Quiaetfi

in uirtute fpiritus fanrti inter quaslibet diflenfiones per fedis

apoftolicae famuiatum euangeltj erat defendenda Iibertas,ma

nifeftior tamen apparuit gratia dei quae praeftitit mundo, ut in ukfioria ueritatis au -p

tores tantum uiolatae fidei deperirent, 8C fua integritasecclefiae redderetur . BeU

lum igit quod nofter inimicus excitauerat, a deo feliciter dextera dominipugnan

teconfedumeft, ut triumphanteChriflo omnium facerdorueftetuna uicloria,

6C corufcante lumine ueritatis, erroris tenebrae cum fuis affertoribus pellerentur.

Na ficut in ipfa domini refurredione credenda ad corroboranda initia fidei mul*

tum fecuritatis acceffit.quod quida Apoftoli de corporea domini noftri lefu Chri*

ftiueritatedubitauerej&uifuatqjcontadu fixuras dauorum, cY uulnuslanceae

perfcrutando,ambiguitatem cunclis dum ambigunt abftulerunt : ita nunc quocg

cum aliquorum infidelitas confutatur, omnium haefitantium corda firmata funr,

8C profecit uniuerfis ad illuminatione,quod quibufdam intulit caxitatem . In quo 40

opere digne 8C iufte exultat ueftra clementia, quae fideliter proprieqj profpexit,ut

orientalibus ecdeffjs diabolicae infidiae non nocerent, fed ad propitiandum deum

efficaciora ubicj offerrentur holocaufta, quando per mediatore dei 8C hominum

hominem Chriftumfefum eadem confeflio plebium, eadem facerdotum, eadem

effetcVrcgum.His autempropter quxtanta fa<fia cft congregatio facerdotum,

benecYoptabili finecompofitis,mirorcY doleoquodpacem uniuerfalisecdefiae

diuinitus reformatam,ambitionis rurfus fpiritus inquietat.Quamuis enimne*

ceflariefibi fratermeus Anatholius confuluiffe uideatur, utordinatorufuorum

crrorem deferens in aflenfum catholicae fidei falubri corredione tranfiret, cufto*

dire tamen debuir,ut quod ueftro beneficio nofcitur confequutus, nuliius praui*

utm

AD MARTIANVM A V G V S T V M, 341

tatls cupiditate turbaret . Nos enim ueftrae fidei cV interuentionis habenres intui*- tum^cumfecundumfu^confecftationisautoreseiusinuiaturbarentjbenigniores circaipfum quam iuftiorcs eiTeuoIuimus,quoperturbationesomnes quaeope* rantediabolo fiierant excitatae,adhibitis remedns leniremus, quac illum modeflu magis quam immoderatum facere debuere . Qui etiam (i prxcipuis meritis, opti* moqj iudicio Iegitime fuiffetac folenniter ordmatus,contra reuerentiam tamen canonum paternorum, contra fancflifpiritus inftituta, contra antiquitatis exems pla,nullis poflet fuffragrjs adiuuari . Apud Chriftianum cV uere religiofum, ue« recjj orthodoxum principem Ioquor. Multum Anatholius Epifcopus proprio

10 detrahitmerito,fi illicito crefcere optat augmento . Habeat ficut optamus Con* ftantinopolitanacuncftamgloriam fuam, acprotegente dextera dei, diuturno cle menticc ueftrae fruatur imperio . Alia tamen ratio eft rerum fecularium, alia diui* narum,necpraeter illam petram,quam dominus in fundamento pofuit, ftabilis erit ulla conftrucfiio . Propria perdit, quiindebita concupifcit . Satis fit quod prac* dido ueftrac pietas auxilio, cV mei fauoris aflenfu , epifcopatum tantae urbis ob ti« nuit . Non dedignetur regiam ciuitatem, quam apoftolicam non poteft facere fe=* dem:nec ullo fperet modo, quod per aliorumpoffitoffenfionesaugeri.Priui* legia enim ecclefiarum fandorum patrum canonibus inftituta,cV uenerabilis Ni=» cenae fynodi fixa decretis, nulla poflunt improbitate conuelli, nulla nouitate mui

20 tari.In quo opere auxiliante Chrifto fideliter exequendo, neceffe eft me perfeue* ranter exhibere famulatum,quoniam difpenfatio mihi creditaeft: 8C ad meum tendit reatum, fi paternarum regulae fandionum qu£ in fynodo Nicena ad totius ecclefiaeregimen fpiritudei inftruente funtcondit»,me(quodabfit)conniuens te uiolentur, cVmaior (it apud me unius fratris uoluntas, quam uniuerfac domus domini communis utilitas . Et ideo fciens gloriofam clementiam ueftram eccle* fiafticx ftudere concordiae, tVhis qux pacificae congruunt unitati,pijflimum prx= ftareconfenfum, precorcV fedula fuggeftione uos obfecro, ut aufus improbos unitatiChriftianaepaciq;contrarios,ab omni pietatisueftrxabdicetis aflenfulcV fratris mei A natholrj nocituram ipfi, (i perftiterit, cupiditatem falubriter compri*

Jo matis.neeaquxueftracgloriacatqjtemporibus inimica funt cupiens, maior fuis uelit efleprioribus: libcrumcp illi fit quantis potuerit fplendereuirtutibus,qua« rum non aliter particeps erit, nifi charitate magis uoluerit ornari, quam ambitio - nediflendi.Hancautem improbi defiderfj conceptionem, nunquam debuitin» tra cordis fui recipere fecretum, fed cum illi fratres cV cocpifcopi mei, qui uice mca aderant, obuiarent, ab illicito appetitu eorum faltem falubri contradicfiione cefs faffe. NamcVueftrx pieratisapices,cVipfiusfcripta declarant, legatos fedis apo* ftolicae (ficut oportuit) contradicfiione iuftiflima reftitifle, ut inexcufabilior effet praefumptio,quaefe nec increpata cohiberet. Vnde quia conuenit fidei ueflra: uel glorix, ut ficut haerefis deo per uos agente deftrucla eft, ita etiam omnis am= 4° bitus retundatur.Agite quod cVChriitianaeeftprobitatis cVregiae,'utpraedicfius Epifcopuspareat patribus, confulat paci, neque fibi xftimet licuifle, quod An* tiochenum fine ullo exemplo contra ftatuta canonum Epifcopum ordinare prac* fumpfit, quod amore reparandac fidei, cV pacis ftudio retracfiare ccflauimus . Ab* ftineat ergo ab ecclefiafticarum iniuria regularum, cV illicitos declinet exceflus, ne fe ab uniuerfali ecclefia, dum inimica paci tentat, abfcindat . Quem opto ma* gis irreprehenfibiliter agentem diligere, qua'm in hac prxfumptione quac illum ab omnibus poterit feparare, perdurare . Frater autem cV coepifcopus meus Lucia* nus, qui cum filiomeoBafilio diacono clementiac ueftrae ad me fcripta portauit, omni deuotione partem fufceptae Iegationis impleuit, quia noneftatftimandus

Ff 5

34-t LEOSlJ PAPAE EPISTOLA

negotiodefuifle,quem potius caufa deferuit. Data xi. Calendaslunrj, HercuJa* no uiro clariffimo Confule,

EPISTOLA XXIX»- LEONIS PAPAE AD

MONITORIA AD PVLCHERRIHAM AV

guftam,de ambitu Anatholfj,8c' deautoritate Concilij Niceni.

anctisS: deoplacitis clementfaeueflraeftudrjsdefenfam 10 contrahaereticos catholicam fidcm, cV uniuerfae ecdefiae red* ditam pacemineffabiliter cum ueftrapietate gaudemus, gra* tias agentes mifericordi^ omnipotentis dei,quod exceptis his, qui magis dilexerunt tenebras,qua'm i ucem, neminem paffus eft euangelica ueritate fraudari, ut abflerfa erroris caliginc, in omnium cordibus puriflimum Iumen oriretur,necdeinfir= misquorundam animis tenebrofus illeexultaret inimicus, quem non folumhi quiillefifteterant, fed etiam quos fecerat nutare,fuperauerunt,uterroreabolito, per totum mundum fidesuera regnarct, cV omnis !inguaconfiteatur,quoniarn dominus lefus Chriflusin gloria eftdeipatris. Confirmato autem in unitate euan £o gelrj uniuerfo mundo, cV in eodem fpiritu fenfus directiscordibusomniu facer* dotum, optimum fuerat fupra illa propter quae fantfta eft fynodus congregata,cV quae fecundum pietatis ueftrae ftudium probabilt funt fine condufa,nihil quod tantobonocontrariumeffetinferri, necper occafionem cpifcopalis concilrj id in communeappeti,quod non licuit concupifci: fratcr enimtV coepifcopus meus meus Anatholius parum confiderauit quanto pietatis ueftrac beneficio, cV mei fauorisaffenfu,Conflantinopolitana:eccIefia;facerdotiumfueritconfecutus,non t3mdeadeptisgau<fus,quamde!mmodicis appetendis fupra menfuramfuihoff noris abiceflus efl, credens huic tam imperanti cupiditatipoflc prodeffe quorun damconfenfum,quemeiprxbuiflediciturextortafubfcriptio,cumtamdeflruen 30 dis mox conatibus contradictio fratrum, cV coepifcoporum meorum uicem me- amagentium,fidcIitercV laudabilitcr obuiaret. Quoniam contra ftatuta pater* norumcanonum quaeantelongiffimaeaetatisannosinurbeNicenafpiritualibus funt fraudatadecretis,nihil cuique addereconceditur,itautfiquisdiuerfumaIia quid decernere uelit, fe potius minuat quam illa corrumpat : quae fi (ut oportet) a cunctis pontificibus intemerata feruentur, per uniuerfas ecclefias tranquilla erit pax, tV firma concordia, nullaedemenfurisharumdiffenfiones,nullaedeordina« tionibus lites, nullaede priuilegfjsambiguitates,nulla erunt dc alieni ufurpatio» necertamina, fed ea qux iurecharitatis rationabilis efl, cV morum, cV officiorum fcruabiturunanimitas. Et iile uereeritmagnus,qui fuerit totius ambitionis alie* 40 nus, dicente domino ! Quicunqj uoluerit inter uos maior fieri, fit ueftcr minifler. Et quicunque uoluerit inter uos primus effe, erit uefler feruus , Sicut filius hos minisnon uenit miniftrari, fed miniftrare.Ettamen haec illis tunc infinuaban* tur,qui de pufillo uolebant crefcere,cVde infimis ad fumma tranfire.Coftantinos politanae uero praeful ecclefiae, quoniam amplius quam affecutus efl concupifcit, quidnam illi fatisfaciet cui tantae urbis magnificentia cV daritudo non fufficitr Su* perbum nimis efl cV immoderatum ultra fines proprios tendere,cV antiquitate cal cata alienum iusuelle praei -iperc,atqj ut uniuscrefcat dignitas.rot merropolitano» rum impugnareprimatus,quietiscpprouincrjs,cVolim fandaefynodiNiceng mo

deratio*

AD AVGVSTAM 54-

«!erationedifpofitis,bellumnouae perturbationis inferre, atque ut uenerabiliunn patrum decreta foluantur, quorundamEpifcoporum proferre confenfum,curi totannorum feriesnegauitetTedum.Namfexagefimus fereannus huiusiadian tiae efle iadatur, qua ie prxdiclus Epifcopus aeftimat admuari, fruftra cupiens id fibi prodeffe,quod etiam fi quifquam aufus eft uelle, nulius tamen potuit obtinc*» tc. Agnofcatcui fucceflit uiro, cVrepuIfoomni fpirituelationis, Fiauiani mode* fttam, Flauiani humilitatem, quae illum ufque ad confeflbris gloriam prouexit. imitetur.Cuiusfi ueIitfplendereuirtutibus,Iaudabiliserir,cVinomni IocopIu= rimum diledtionis acquiret,non ambiendo humana,fed promerendo diuina»

«o Haecautemobferuantia eumquoqueillianimumfpondetcopulandum, cVapo» ftolicae fedisdileclionem, quamConftantinopolitanae ecclefiae femperimpendi= mus,nulla mobilitate uiolandam . Quia fi interdum immoderatipraefules aliquas incidunt culpas, ecclcfiarum tamen Chrifti integra gratia perfeuerat . Confenfio* ncs uero cpifcoporum fandorum canonum apud Nicenarn conditorum regu* lis repugnantes,unita nobifcum ueftrae fidei pietate in irritum mittimus, cV per au«- toritatem beati Petriapoftoli, generaliprorfus definitione caffamus, in omnibus; ecclefiafticis his legibus obfequentes,quasad pacificationem ornnium facerdo* tum, per trecentos decem cV odo antiftites fpiritus fandus inftituit,itaut etiam fi multo plures alrj quam illi ftatuere decernere, in nulla reuerentia fit habendum,

2c quicquid fuerit a prsediclorum conftitutione diuerfum . Prolixitatem itaqj cpifto lae meae qua neceffe habui cxplicarc quid fentiam, rogo ut per fratrem &V coepifco pum meumLucianum,qui(quantum in ipfoeft) folicitudinem fufcepta: legas tioniseftfideliterexecutus, cVperfilium meum Bafilium diaconem pietasueftra dignanteraccipiat. Etquiamorisueftrieft propace cVunitateecclefia: labbrare, fratrem meum Anatholium Epifcopum ex ueftrainfinuationediledum, fclubri tcr in his quae ipfi profutura fint continete, ut gloria clementia: ueftrae,ficut magni ficatur de fide reparata, ita praedicetur de ambitione comprcfla. Data x 1, Calen* das Iuntj, Herculano uiro dariffimo Confule.

3°EPISTOLA XXX»- LEONIS PAPAE QVA

MARTIANVM AVGVSTVM ADHORTATVR,

quo fua autoritate interpofita, fynodi Chalcedonenfis eonftitutiones

per uniuerfas Chriftiani orbis ecclefias confirmet : hoc

enimgaudiumprjs,triftitiamautem imprjs &tu

morem inferre, ut deinceps nihil

contradicant his conftitu»

40 tionibus.

il v l T A mihi in omnibus demetig ueftrg Iiteris caufa gaudij eft,

dumex magna prouidentiae diuinae mifericordiaprxftitum

humanisrebusexperior,quodecclefiafticapacem,(qiignon

nifi unitate praedicationis euangelicx cuftoditur) prjflimo ftu

j dioiuuare dignamini,ut fidei ueftre; gloria non folum utilitas

I te re/publicae, fed etiam rcligionis profeclibus augeaturglo*

. — 1| riofifllme Imperator. Vnde inefTabiliter deo gratias ago,qut

temporibus quibus obortura haereticorum fcandala praefciebat,uos imperp fafti*

Ff 4

544 LEONIS PAPAE EPISTOLA

gio co!locauit,in quibus ad totius mundi falutem,c¥regia potenria,c¥ facerdotate uigeret induftria. Nam ueftro praecipue opere eft effedum, ut per fy nodale con* cilium damnatis imprj dogmatis defenforibus,omnes uires facrilegus error amit* teret: ad eiufdem deuotionis pertinet palmam,fimaIumquodin fuisducibusefi oppreffum, etiam in quibufcunqjreliqurjs deleatur. Quod facilius clemenria uea ftra arbitretur implendum,fl pcr uniuerfas ecclefias definitiones fanclae fynodi C halcedonenfis apoftolicac fedi placuiffe doceantur: de quo quidem ratio no fuit ambigendi, cum ei fidei omnium fublcribendi confenfus accefferit, quaead me fecundum Apoftolicam do<3rina,ac paternas traditionis emiffa eft,£Vper fratrem meumLucianumEpifcopumtalia ad gloriam ueftram, BC adConftantinopoli^ 19 tanumantiftitemfcnptadirexerim, quae euidenter oftenderent meeaquaedefe decathoIicainpraedicWynodo definita fuerant, approbare . Sed quia in eifdem literiseaquaeperoccafionem fynodi male funt attentata reprehenderam, maluit prxdi<3us antiftes meam gratulationem tacere, quam fuum ambitum publicare. Mihi autem multum fiduciae deo peruosoperantecolIatumeft,quodprobaffe uosobferuantiamde cuftodiacanonum paternorum pietatisueftraeaffatibusind dicaftis:8c"merito geminatur gaudiummeum,cum uobis religiofiffime placere cognofco,utfidesNicenafuam teneat firmitatem, dC prtuilegia ecdefiarum illi* bata permaneant.Quamuis autemdepraedaro fidei ueftrae opere,nihiI ueftra pietas indicarit mihi, tamcn perueneratorem una mecum fpiritualiter ueftram Zo pietatem per fratrem meum lulianumEpifcopum innotuiffe fignifico, quam pio dignati fueritis refponfo imperitorum monachorumanimoscohiberepariterSt! docere,utfi illos nonpenitus deferuerit diuina miferatio, fentiant fe fic" didiciffe quod credant,&agnoutffe quodtimeant. Quia ueroomnibusmodisobediena dum eft pietati ueftrac, religiofiffimaecp uoluntari, conftitutionibus fynodalibus quacmihi deconfirmatione fidei catholtcae,&he^eticorumdamnatione placuc* runt, libens adieci fententiam meam , Quae fi ut in notitiam omnium facerdotum Ecclefiarumq; peruentat, ueftrae dernentise praeceptic ordsnare dignabitur, affas turam credo, cV fpero gratiam dei, quac tam fanclam tanti principis curam pleniffi mi defiderrj fui frudum faciat obtinere,ut omnibus diffentiendi occaiionibus am* jo putatis, Apoftolicac ubicp dodrinaecVpax regnet, dC ueritas , Fratri autemmeo luliano Epifcopo nouerit ueftra clementia hocme proprie delegaffe,ut quicquid illicadcuftodiam fideipertinere probauerit, meonomine ueftracfidu« cialiter fuggerat pietati, quoniam certus fum uos ad hcc om= nia emendanda uel defendenda ( Deo auxiliante) fufficere.DataduodecimoCalendasApris Iis,Opilione uiro dariffimo con= fule,Era,ccccxvr.

EPISTOLA XXXI^ LEONIS PAPAE AD *5

MART IANVM AVGVSTVH, COMMENDATI-

tia,in qua etia hacrefes fugere, pacem (eruare,& a patrum con ftitutionibus temere non debere difcedere,docet»

J v R i t A t E m fidei C hriftianae,qua clemetia ueftra prefulget» etiam hisliteris, quas frater & coepifcopus meus Neftorianus detulit demoftratis, iuftiflimQ fratri meo Proterio Alexandri* nae urbisantiftiti impendentes fauorem, quo mihiperomnia eflet acceptior,eft uidere.Nam cui ueftra pietasteftimoniu per J hibere dignaf,indubitanter effet probandus etia fi taceret, Sed lacceditadgratia,quodproprioquoquefermonecognofcit,8L" quam iyncerus fit catholici dogmatis predicator, ipiius profeflione clarefcit . Vn« depleniftlmo affecftu diledioneorthodoxifratris amplecfror, cVdeogratiasago, quod amoto eo qui Euangelio Chrifti uoluit contraire, 8C a fancftoru patr um intel ligentia diflentire,talem profpexit Alexandrinae Ecclefiae facerdotem qui praece* dentibusrecloribuscVfideconcordaret cVuita.NamcumampIecfti fe epiftolam meam quam ad beatg memoriae Flauianu contra Euticem impium mifi toto corde profitetur, quidaliud quam Apoftoloru fe difcipulum oftenditf quonia dodrina ueritatis in lumine fur> permanet,&: non poteft efle diuerfum quod unum eft atq? 10 diuinu.Refcripfi itaq? predido fratri quod debui,atqj in fancfto ftudio ut perfeue* raret,admonui. Qui fine dubio conftantior erit,fi etiam clementiae ueftrae cohorta tionibus adiuuet.Nec in aliquo eu terreat quorunda imperita diflenfio, quos pau corum hxreticoru inftigationibus ignorantia facit obnoxios . Quod fua ergo dilis gentia aflequi nequeunt,opportune eoru infinuetur auditui.Et ne memoratus no uainferre, 8c"propria uideaturaftruere,uenerabilium patrum qui eidem Ecclefiae praefuerut,fcripta reIegantur,8Cquid beatus Athanafius.quid Theophylus, quid Cyrillus,quid etia Orientales magiftride incarnatione domini fentiant,recogno* fcant . Necrepullulantibus decipiaturerroribus, qui olim Euangelici fermonis funt uirtute proftrati.Quoniam omnes fere hatrefes quae diuerfis temporibus ex= 30 titerunt,dum facramentu corporea: natiuitatis S)C paflionis ac refurrecftionis Chri- ftinon intclligunt,ab Euangeliodeuiarur, Etpofiumus minus laborare in hacrcti cis repellendis,fi rudes animos ipfa non turbarent mendacia, quae peremit antiqui tas.Sed nunc(ut dixi)hic docendi optimus modus eft,ut paternoru fenfuum linea Alexandrinae plebis cV cleriauribus innotefcat,ac fi qui funt qui noftra fcripta de« fpiciant,illis faltem qui nobifcum Apoftolicis fenfibus congruunt,acquiefcant . fn quo opere multum confacerdotis mei deuotione gaudebo, cV femper ipfius una= nimitateIaetabor,quiafraterna pax nonnifiunafideiconfeflione feruatur. Quia ueroquorunda hxreticoru uerfuta nequitiaad conturbandamaliorufimplicita= tem,epiftolameamquamadbeata:memori^FIauianudedifalfafreperhibctur,ut 40 comutatis quibufdam uerbis uel fylIabis,receptorem me Neftoriani erroris aflcrc rem,obfecrouenerabiIecIementiaueftra,uteandeepiftolaperfratremmeumfu= lianu Epifcopn, uel eos quos idoneos ad opus pietas ueftra delegerit, in graecum fermonem iubeatis integre diligentercjj translatam per idoneum latore fub ueftri fignaculiimprefllone deferri, tradenda iudicibus Alexandrinis,quieamcIerocV plebi ipfius ciuitatis cum prardidoru epifcoporu praedicationibus, qui 8c" meo fcri* ptoconfentiunt,faciantrecitari, ut agnofcant fe faliacium hominumfraudiuIte= rius non deberi, cVprobentur Apoftolicae fedisfynceriefledifcipuli, apudquam nec Eutices nec Neftorius ullfi obtinent locu ! quia ficut alios harreticosita,S(.' iftos Ecclefiauniuerfalis damnauit.Data vi.IdusMartif, Etio&Stu* dio uiris clanflimis confuI.Era, ccccxcn.

346

EPISTOLA XXXII* LEONIS P A P AE

Q_VA LAVDAT MARTIANVM AVGVSTVM, OB

diligentem curam, quo pax ecclefiaz conftet, & admonet Eu*

ticem in fecretiorem locum detrudi debere,ne alios fuo

errore inficiat,adhibitis doctis in diuinis fcriptu*

ris quieum inftruere poffint.

I v o d (xpiffime per multa iam experimenta fanftum pietatis ! ueftrae ftudium circa religionem Chriftianam gloriolisperfes ia uerat cV crefcit augmentis, cV haec ftdes ueftrae clementiae non folum me, fed cV omnes domini facerdotes confolatur cV robo I rat,dum in Chriftianiftimo principe facerdotalem experimur I affeclum, quem fi Orientalium partium facerdotes ftudeant | imitari,nihil fcandalorum, necp pax, neqj fides Chriftiana pa* tietur.yndecumCoftantinopolitanusEpifcopusadomnempietatisprofecSum praefenti clementie. ueftre doceatur exemp!o,ii fideliter ueftris acquiefcat hortati* bus, habet in me fyncerx gratiae animum, tantum ut quod uerbis fpondet corde perficiat . Si uero quae deo cV pietati ueftrae difplicent pertuuci intentione dclege* rit,falua manfuetudinis ueftrae reuerentia, u tar cum omnibus cVpro omnibus uo« io bis quocp annitentibus aduerfum fuperbientem liberiore conftantia,quem (quod farpe dicendum eft) mallem pro fanclis aclibus fraterna charitatecompledi glo* riofiftime Imperator.Quia uero fuggeftiones meas pro tranquillitate catholicx fi= deilibenteraccepifiis, fignificatumihifratriscV coepifcopimei luliani fermonem cognofcite,Euticem impium pro fuis quidem meritis exulare,fed in ipfo fii£ dam« nationis Ioco multa aduerfus integritate catholicam blafphemiarum defperatius uenena profundere, cV quod in illo totus mundus horruit atqjdamnauit, impu* dearia ma:ore,ut innocentes dccipere poflit,euornere. Plenuta itaq? rationis afii= mo,u t ueftra dementia ad Ionginquiora eum iubeat cV fecretiora transferri . Mo* nafterio ueroeius Conftantinopoli conftit uto, in quo habitatores ipfius monachi 3a euangelica apoftolicaqj dodtrina crebrius funt cV plenius roborandi,fa!ubriter (ut arbitror) fiet, fi is qui ipfi monafterio prarpofitus efle dicitur, a focietate uenerato* ris ueftri luliani Epifcopi quem in fpeculis propter fidem illic efle conflitui, non re cedat,cuius aflldua uifitatione profeclus feruorum dei illic habitantium poflit au^ geri. Petitionem autem de feftiuitatepafchali gaudeo ita a ueftra pietate fufcepta, ut confeftim agentem in rebus Aiexandriam mitteretis de errore remouendo, quem fandtae memoriaiTheophyli conftitutio uidetur inferre:de qua re,ficut fcn> beredignamini,quicquid ad pietatis ueftrar notitiam perlatum fuerit,iubeteme nofle,ut de obferuantia quam non licet efle diucrfa m,qu id potiflimum fit tenen» dum ecclefia uniuerfalis agnofcat. Precor aute,quod ueftrae noui clementia: con* <fo uenire, uteosmaximetueaminicontraomnesinfidias, quosmihicV ueftraeman» fuetudini propter amore dei placere cognofcitis,ut eos Conftantinopo* litanus Epifcopus ledendi non habeat facuItatem.Data xvn ♦ Calcnd, Maij. Etio cV Studio uiris clariflimis confu» Iibus.Era qua fupra'.

547

EPISTOLA XXXIII^ LEONIS PAPAE :

CONSOLATORH AD IVLIANVM EPISCO»

pum Choenfem de Etio & Andrea, de haerefi Neftoriana &

Euticiana repullulante,& de alrjs nonnullis rebus,quse

Euangelrj miniftrum,quiafliduo uigilare debec,

inftructiorem redduntad omnes fata»

nacinfultus. *

| G n o v i in diledionis tuae literis fraterne. charitatis affedum, Iquodde multfs malis quaemultacVfaeuapertuIimus,piono:» bifcumdolore compateris . Sed ha:c quae perpetinos dorni» nusautpermifit,autuoIuit,aTcorrec5ionem proficiantmuU torum, fcVut definant aduerfitates,finianturoffenfar. Quod utrunqj de magna erit mifericordia dei,fi tVflagella remoueat, cVad (e fuorumcordaconuertat.Sicutautem fraternitatem ea qux apud nos fuit contnftauit hoftilitas, ita me anxium facit quod in Conftan* tinopolitana Ecclefia (quantum tuae indicant litera?) haereticorum infidia: no qut* efcunt, cV quaefitis occafionibus hi qui catholicae fidei defenfores fuere uexantur» 20 NamdumEtiusabofficio archidiaconatus perfpeciemprouecflionisamouetur, cV i n locum eius Andreas qui ob haereticorum focietatem fueratabiedus, affumi» tUr, dum beatae memoria: Flauiani accufatoribus honor redditur, cV prjflimi con* fcflforis participes, aut difcipuliconteruntur, nimis aperte qui Chrifto cV Ecclefia: ipfius pIaceat,demonflraturJn quempro caufae merito differo commoueri , cV quid ipfe mecum fuis epiftolis agar, quas miffurum eum filius nofter Etius indica* uit, expedo,dans locum uoluntariae cmendationi,qua dolorem meum cupio mt* tigari.CIementifflmotamenprincipi cVptjflimaeAuguftaede hisquaead cufto* diam pacts Ecdefiafticae pertinent,fcripfi,quos deuotione fue fideiprouifuros effe nondubi'to,necontragloriamoperis ipforum damnata harrefisqueatpullulare, 50 Studeatergodiletfiiotua frater chariffime, piam cV neceffariam curamiolicitudi* ni Apoftolicae fedis impendere, quae tibi apud fe nutrito catholicam contra Nefto rianos cV Euticianos haereticos adionem materno iure commendat, ut diuino ful tusauxilio, fpecuIarideConfiantinopoIitanae urbis opportunitate nondefinas, cV praedicftorum dogmatum impius nunquam turbo confurgat. Et quia tanta eftglorioforumprincipumclementia, utconfidentereispofllsquaefuntinfinuan dafuggerere,pietateipforumadutilitatemEccIefie,uniuerfaIisutaris.Confulente autem dileclione tua de his in quibus putaueris ambigendum, non deerit rela* ttonibus tuis meae refbonfionis inftruclio, ut fequeftrata earum adione, caufae quae inquibufcunqj Ecclefijs praefulum fuorum debentcognit(onefirmari,hac 40 fpeciali cura uice mea funcfius utaris, ne herefis Neftoriana uel Euticiana in aliqua parte reuirefcat, quta in Epifcopo Conftantinopolitano catholicus uigor non eft, nec multum aut pro facramento falutis humanae, aut pro fua eft aeftimatione foli* citus.Cum fi quid illi inefletfpiritualisinduflriaj, itacVaquibus ordinatusfit,cV cui utro fucceflerit, cogitaredeberetjUt magis beatumFlauianumjqiwmfuihoa noris fequereturautores.Et ideocumprjflimi principes fecundum obfecratio* nes meas dignati fuerunt fratrem Anatholium de his quaemeritoin querelam ueniunt increpare, uigeat charitas tua diligentia fua, ut uniuerfa fcandala adhibi* ta pleniflima correflione refecentur, fcV ab filrj noftri ac tua ceffet iniuria . Nam apud catholicum Epifcopum, etiam fi erat utcunque decus facerdotale, facerdoti archtdiaconus propter fidei reuerentiam debuit praemittipotius , quam Iocum

343

LEOKIS PAPAE EPISTOLA

3t<>

catholki nequiffimus harreticus obtineret . Cum itacg quae fequantur agnouero, t unc manifeliius quid agi oporteat sftimabo.Nam interim dolore cohibito,roalim indul2erepatietie,ut!ocuseiTetueniar.DePal?ftinisueromonachisquiiampride in tumultu diffenfionis efle dicuntur, quo adhucanimo moueantur ignoro : ne* que cuiufqua fermone mihi patefadum eft, quas caufas uideanturantefartae prae ferre difcordiz.utrum fcilicet Euticiame peruerfitati tali furore famulentur,an im=> placabiliter doleant ipfum in hanc fua impietaten5 poffe traduci,quae contra ipfo rum Iocorum fandoru teftimonia,quibus totus mundus inftruitur,ab incarnatio nis domiAca: ueritate defciuerit,cV quod in alrjs per indulgentiam curare placuit, in illo putent non effe ueniale. Vnde cupio me fuper his plenius edocen,ut etiarn i» taliumcorredioni congrue ftudeatur, quia aliud eftcontrafidem impiearman, aliud in errore quempiam detineri.Chartas etiam quas Adius presbyter ante mdi cauit effe diredas, 8C breuiariu fidei quod te mififfe flgnificas,necdum ad me noue t is perueniffe : unde fi expeditior occafio fe praebuerit per latores, libenter habeo, ut fi qua eft quae utilis uideatur,quamprimu ad me mittatur inftrurtio . De Aegy» ptfjs monachis quam quieti, aut cuius fint fideifcire defidertf: cV.de Alexandrinat Ecclefiajpacequidaduos ueris nuncijsperferatur,adcuiusEpifcopumuel ordu natores ipfius, feu dericos, quod alia fcripta direxerim, miflis exemplaribus fcire te uolui . Ad clementiffimum quoqjprincipem, SC religiofiflima Auguftam quiiV nunc meus fermo fit.mifla exemplaria docebunt. Vtrum aute epiftola mea de im zo carnationisdominic2Efide,quaincolumi adhuc fanclae memoriae Flauiano ad di» leclione tuam per Bafilium diaconum miferam, fraternitati tuae tradita fit,fcire de fidero:quoniam fufpeclum habeo,quod de eius textu nullum unquam iudiqjwm reddidifti.Geftorum fynodalium quae omnibus diebus conciltj in Chalcedonen» fi ciuitate confetf a funt,parum clara ob linguae diuerfitate apud noshabet inftrus <fiio,c\: ideo fraternitati tuae fpecialiter iniungo, ut in unum codicem uniuerfa fa* ciascongregari,inlatinumfermonem abfolutiffima interprctatione translata,ut tn nulla parte adionum dubitare poflimus,ncqj ulio modo efle poflit arnbiguum quodadpIenamintelligentiamtefueritftudenteperdudum,Data v.IdusMar* trjjOpilione uiro dariffimo confule. 50

/^ EPISTOLA XXXIIII» EIVSDEM LEO-

N I S P A P AE, MARTIANVM AVGVSTVM AD*

monentis de AndreaEurichianifta,netam fubir.6 in Epifcopi mu nus alTumatur,ne quahdo azdificare debeat, deftruat: &C alia quaedam utilia, I v a h excellenti pietate dC quam glqriofo clementiae ueflrae ftudio in integrum nuperfides Chriftiana reuocata ft t, totus 4° I mundus agnofcit, dC faluti fuae fingulare pra-fidium per uos a I domino effe reparatum: ac fi quid aduerfum tanti oper is cona I fummationem de cotrario fpiritu fentitur oboriri, necefle eft utadueflrae reuoceturpietatis auxilium, quodadcuftodiam __ | catholicae ueritatis diuina prouidentia praeparauit,ut cum po» teftatis ueftra: fitTfcandala etiam inlonginquunatarefecare, multomagis eaqua: fub ueftris audent oculis furgere, hon finatis accrefcere , Ariatholrj Epifcopi ordi* nationem (ficut fcientia dei teftis eft) fufpeiftam,quod fatendum eft,mihi fecerant confecrationis eius autores,nec dtffim iicm ab eligentibus arbitrabar eled um, fe* cutumcjj eft, ut dum comunione Apoftolicae fedis exifteretalienus, diu dandis ad

AD MARTIANVM AVGVSTVM. 549

eumepiftolis pacis meabftinerem , Sedcumiilipietatisueftrxteftimomufuffras garetur, cum de flde atqj unanimitate eius optanda quarq; cV placitura promitte* ret, profeflionem eius ita credidi efle fynceram, ut tandem qua obferuantia fe age re deberetjnon definerem comonere,fedulo ipfiac diligenter inculcans,ut de per fecutoribusbeatae memoriaeFlauiani neminem auderet infuohabereconfortio, cV Euticianae haerefeos defenforem a fe indicaret efle deiecftum . Secutumqj eft ut de his quae pro catholica fide in fynodali Cocilio fuerant definita, talia ad me fcru pferit,qualia catholicu facerdotem fcriberecongruebat.Cum ergo ad comendan* da ipfius primordia ifta prgceflerint,quid caufe; aut occafionis emerferit,ut uirum

lo catholicae fidei, cV Neftorianis atqj Euticianis hgrcticis coftanter etiam aduerfum, archidiaconu fub honoris fpecie degradaret,cV difpenfationem totius caufe dC cu« rae ecclefiafticae in Andream Euticianiftam repente transferret, adeo nimia como tioneturbatusut confecratione quampro iniuriadabat, fextafabbatitraditionis Apoftolicae ut nefcius aut ob!itusinferret,quafi no ad Epifcopum magis quam ad presbyterum ordinationis illius uitium pertineret,qui non inueniens quid argue* retinfide, quodimprobaretinmoribus deiecftione innocentisper fpeciem pros uedionis impleuit, addens fententiae illud iniuriae,ut eum cccmiterio deputando condemnaret exilio.Quem tamen pietati ueftra: comendare prefumo,ne ullis uU terius noxrjs ingrauari poflit aut infidrjs, quem dominus (ut comperi) fub ueftra

20 defenfioneconftituit. Adtjcio autem etiam hanc obfecrationem, ut predkftu Epis fcopum a profeflione fua diflbnum^cV nimia teftimonrj ueftri ac fauoris obhtum, neceffarie increpare dignemini . Ceffetcatholicos infeftare, ceflet eos qut fanclae mcmorin.' Flauiano placuere contererc,cV eorum focietatem quos improbauit eli* gere: iraternam enim illi charitatem non aliter poterimus impendere, quam ut fe ab inimicis catholicae fideiapprobet execrari, eorumqj a feconfortiumatqjcom* merciu abfcindat ' quietiam (i imagna fuiflet fatisfacSione purgatus, poft dubium tamenreuerfuserrorem,catholicisdiaconibuspoftponidebet, non prarponi. \U lud quoqj clementiae ueftras beneuolentia peto, ut ueneratoi em noftrum fratrem meum lulianum Epifcopu in ueftro, ficut facere dignamini, habeatis affeClu, cu*

50 ius obfequfjs praefentiae meae uobis imago reddatur . Nam cV de fidei eius fynceri* tate confidens,uicem ipfi meam contra temporis noftri haereticos delegaui, atque propter Ecdefiarum pacisqj cuftodiam.ut a comitatu ueflro no abeffet exegi, cua ius fuggeftiones pro concordia catholicae unitatis, tanquam meas audire dignemi ni,placentes deo,quiuobis praeterregiam coronaetiam facerdotalem conferat pal mam.Data vi.Martij,Opilione uiro clariflimo Confule.

EPIS-.^OLA XXXV* LEONIS PAPAE . /1LZ\

AD PVLCHERRIHAM AVGVSTAM, IN QVA

4-° inconftantiam Epifcopi Etrj depIorat,admonens diligenti ex* aminationeopus efle,antequam quis in Epifco» pum eligatur.

vlti S extantibusdocumentisquibus indiledtionemEcde* fia: dei pietatis ueftrae manifeftatur affeclio,merito quotiens ali quidnafciturfcandaloru, ueftrum defideraturauxilium, ut fi= des qua: annitentibus uobis contra harreticom comentadefen faeft,fecuraepacisperpetem obtineat firmitate.Nam quid pro deftforisaduerfarios ueritatisoppreffos, fieofdemhabeamus intra dominicafeptarediuiuosf Qiiod itaqjcircaperfona filrj

35°

LEONIS PAPAE EPISTOLA

ML2/5?

mei Etij geftum effe cognoui, nimium me anxium facit, 5C metuerecerta ratfone compellit,ne pccnitendum mihi fit, quod de Epifcopo Lonftantinopolitano, qui ab impugnatoribus fuerat ordinatus fidci, uobisadhortantibusacquieuimehora fentire,cum tanco pietatis ueih e teftimonio iuuaretur,ne illum grauaret fuae ordi nationis mfirmi tas, ubi ueftra interuentio prarftaretur. Vndegratulari cceperam, quod beati Fiauiani honoraret memoria, cV haereticora conatibus obfiftere dicere tur,Seddoleoillum,ficutpradiclilachrymabiIisquerelademonftrat,indeteriora mutatum,c¥ eum nunc coftituifte archidiaconem,quem ipfe profeflus eft a fe ellc reieclum, qui Euticianae harrefis fe apud nos prodiderat defenforem : qucm quta nunc ecdefiafticis negotrjs prsepofuit, propter harreticam peruerfitate eidem fa* 10 uorem fuum praeftare conuincitur.Qui etiam fimagna fatisfadione potuifTet in« dulgentia promereri, nequaquam debuit his qui in fide permanferant, anteferrt. Vnde quia non latet clemen tia ueftram,quantum periculi, aur per pudendam fos cordiam,aut per dolofam nequitra nutriarur, dignamini Epifcopu ad profeflione fuae fidei autoritate ueftracclementiar reuocare, ne fibi hasmaculas fuperducat,ne aeftimatione fuam quam ueftro acquifiuit fauore, contemnat, focietatem hatretici quem dudu a fe remouit, abfcindat . Cuius innocentiae ita afFuiffe uos gaudeo, ut mcerori eius dignacofolationeueftra pietasfubueniret.Circafratremmeumue* neratorcm ueftrum lulianum Epifcopu,quantum debeat crefcere ueftra dignatio apoftoluae fedisexiftimateiudicio,cumincaufafidei,cui gloria ueftra famulatur, 10 uicem ipfi meam eatenus delegaram,utab ea quae uobis debetur obferuantia non recedens, pietati me ueftrae praefentare non deiinat, exequens in cuftodia fidei 5C in ecclefiafticis difciplinis peromnia folicitudinem,cVopportunisfuggeftionibus quod uniuerfali ecclefia: profitinfinuans, utinipfo neccatholicis ueftrumprxfia dium quibus uolumusfiibiienire,nec uobismeumdefit obfequiu, Data v i, Idus Martrj.Opilione uiro clariflimo Confule,

EPISTOLA XXXVI^ LEONIS PAPAE IN

QVft PVLCHERRIHAM AVGVSTAM MIRIS

laudibus celebrat, non folum quod non infecla fit Neftoriano errore, fed etia perpetuo reftiterit, & innocetes Epifcopos fouerit.

~4Pas, v o d femper de pietatis ueftrae mente prafumpfimus, id ple*

\s|j niflimeexperiendo cognouimus, Chriftiana fidem quamuis

'M % diuerfis prauoru appeteretur infidrjs,uobis tame prxfentibus,

I cV in defenfionem eius a domino pra?paratis,non poffe turba*

-ja

J?fjjj ri.Non enim deus aut fuar mifericordiae facramentum,aut ue* Yfgjk ftr» laboris deferit meritum, quo dudum fubdolum fan(% Teli ~^M: gionis hoftem ab ipfis uifceribus ecclefia: depuliftis, cum haere fim fuam tueri impietas Neftoriana no potuit,quia non fefellit famula cY difcipula ueritatis,quantu fimplicibus infunderet ueneniper illa loquacis homints colorata mendacia,dequouirtutumagoneproceftit,utperfoIicitud/nemueftram,eaquae per Euticem diabolus molitus eft non laterent, ut qui fibi fingulas partesgeminae impietatis elegerant,una catholkaefidei uirtute procumberent.Secunda ergo hec uobis de perempto Euticetis errore uidtoria eft,quem fi quid fani cordis habuifler, dudum in autonbus fuis perculfum, olimqa proftratum facile potuerat declinare, ne de fepultis cineribus rediuiua tentaret incendia comouere, ut ineoru tranfiflet confori iu,quoru fecutus eifet exemplu gloriofiffima Augufta . Libet igitur exul* tare cu gaudio,cV pro ueftrae clemetiae profperitate digna deo uota perfoluere,qui

tibi

AD AVGVSTAM, ?5»

tibipcr omnes mundi partes, in quibus domini Euangelium pr acdicatur, duplice •am 8C palma contulit cV corona. Clementia igitur ueftra agnofcat omnem Roma nam ecclefia uniuerfisfidei ueftrae opibus plurimu gratulari, fiue quod Iegatione noft ram pio per omnia adiuuiftis affecftu, 8c" quod facerdotes catholicos qui de ec* clefrjs fuis iniufta fuerunt eiedi fententia,reduxiftis,fiue quod reliquias fande, mc moria: Flauiani innocentis cV catholici facerdotis, ad ecclefia (cui bene praefuit) fe* ciftis cum honore debito reuocari.In quibus utiq? omnibus gloriac ueftrae multipli catur augmentum ,dum 8£ fandos pro fuis meritis ueneramini, cV ab agro domi* ni fpinas cV tribulos uultis auferri . Quofdam fane Epifcopos de his qui rebus inw

10 prjs uidentur praebuiffe confenfum,reconciiiatione repofcere,cV catholicoru com munionem defiderare,tam noftroru qua'm fratris cVcoepifcopi mei AnathoIrj,cui teftimoniu ferre dignamini,relatione cognouimus,quoru deflderrjs fic prebemus effedum,utcorrecliscVquaemaIefuntfac!tapropriafubfcriptionedamnantibus, participata noftroruquos mifimus cura cumjupradido Epifcopo,pacis gratia tri* buatur,quia deuotionis utrunqj eft Chriftianac,ut cV pertinaces ueritas iufta coer ceat,cV conuerfos charitas non repellat . Quia uero nouimus quantu piae folicitu* diniscatholicis facerdotibus manfuetudo ueftra digneturimpendere,indicandS effe curauimus fratrem cVcoepifcopumnoftrumEufebium nobifcum degere, cV noftrejcomunioniseffe cofortem.cuiuscomendamus ecclefia,quamdicit uaftaa

zo re qui illi iniufte afferitur fubrogatus. Illud etiam a tua pietate pofcetes, quod uos fpontaneo facere non dubitamus arbitrio, ut tam fratrem cV coepifcopum meum lulianum,quam Conftantinopolitanos clericos, qui fandae memoriae Flauiano fi* delibus officrjs adhxfere,ea qua debetis gratia faueatis . De omnibus uero pietate ueftram per noftros,quid fieri aut declinari deberet,inftruximus,Data Idus Apri lis, Adelphio uiro clariflimo confuIe,Era cccclxxxviii.

EPISTOLA XXXVII»- LEONIS PAPAE

AD IVLIANVH EPISCOPVM CHOENSEM, Q.V A

5° ne patiatur fe ab ulla hxrefi a fimplicitate fidei abducere : & Im» peratoris effehaereticos,quipacemecclefiaepertur* bant,comprimere,docet.

1 1 t E R A s diledionis tux quas per filium meum uiru illufirem

Ificium direxifti,eo tepore accepi,quorecenrioribusepiftoIis

tuis iterata iam occafione refponderam . Vnde quia etiam in

hisalloqurjstuis eadem de imprjffimisharreticis iuftodolore

conqueftus es, congruum fuit,quoad fcribendi opportunitas

extitit,non tacercln caufa itaqj fidei quicquid pro noftro offi»

^j ciooportuit,acpoffumus,iuuantedomino,cVfoIicitec\: Iiben

er exequimur)Ut Euangelio cV irreprehefibiliter feruiamus,ne per defidia noftra

ulla pars ecclefia: catholice negleda uideatur.Propter quod,ficut omnibus notum

eft,non deftiti Iaborare, ut manifeftata atcp defenfa incarnationis dominicae uenta

te, omnis fraternitas, quid ubiq? fecundu dodtrinam Apoftolicam cV tenendu cV

docend5effet,agnofcerer,accedentegloriofiffimoru principum ftudio diuinitus

infpirato,ut inciuitate Chalcedonenfifynodocongregata, hacretica damnaretur

impietas,ne uel quifqua fedator Neftorrj,ueI ullus difcipulus Euticis hberu poflit

cum catholicis habere confortiu, cum (quod ad fan<3i Conciln autoritatem pertt*

net) nulla ufqua remanferit difcordia . Si qui autem fua obduratione caecati,ua in

reprobifenfusamentia tranfierunt,ut mallent furere, quam fanari,adimpenalem

35*

LE0NIS PAPAE EPISTOLA

(S

pertinet poteflate, ut perturbatores ecdefia*,pacis, fcV reipub!icae,quas Chriftianis principibus merito gloriatur,inimici folicitius coprimantur. Vt autem irnperialis eft (ut diximus) poteftatis, tumultus publicos ac feditiones facrilegas feuerius co» ercere: ita autontatiseft facerdotalis, monachis predicandi aliquam cotra fidem li« centiam non praebere, tV omni uirtute refifiere,ne ea qug ad facerdotes pertinent, fibi audeant uendicare. Vnde miramur fratremThalafium Epifcopu,quod Geor gio(nefciocui) quipraefumendo illicita, fcYpropofitumonachi, fcV nomenamifir, fcribendi ucl prardicandi aliqua permiferit facultatem. Ad quem Epifcopu, fi dile* dioni tuacuifum fuerit, ex hac parte competentia fcripta mittamus. Agat itacp fra ternitas tua opportunis fuggeflionibus, utclementiffimus princeps quac domino 10 iint placitura praccipiat, fcV mcentores cruentarum feditionu iubeat competentius coercerijUt nec illi impuniti fint quoru manus fcelera perpetrarunt, nec illiqui ta* iium utuntur infania.Siautem inquifitio iudiciaria,fcV confefllo reorum ad eas per fonas peruenit, quarum uel cofilio uel impulfu mala tantum comifla funt,nullius fauoris eis praeftanda funt folatia . Quantu enim meliora de ipfis funt credita, tan* tum funt a mplius deteftandi, quoru nunc impietas que per hypocrifim fuerat uela ta detegitur . Et ideo agat Chriftianiflimus fcV prjffimus Imperator, quod paci ec* clefiafticxintelligitprofuturumtquemfuperna infpirationeitainftruendumefle confide,ut fcV difciplina inquietos reuocare,fcV a fanguinc eorum iubeat abftineri: quamuisnilultionumnonmereanturfubire,quiaufifuntfcVdiuinisfcVhumanis w conftitutionibus repugnare,

EPISTOLA XXXVIII» LEONIS PAPAE AD

EVDOCHIAM AVGVSTAM, DE ERRORE MO

nachorum Paleftinorum, qui Euticianam imbiberanthaere» fim fcribens,&conuerfionem eorum cx corde petens.

VANTA mihi catholica; curafitfidei,fcVquafolicitudine(in*

quantu dominus adiuuat) dcbeat pra:caueri,ne unqua ab im«

peritisfcV inimicis uentatisEuangeliorefiftat.pietateueftram

fcire non dubito. Et ideo cum fal utationis officio, quo femper

mihi eft oranda dementia,obfecro dominu, ut me tuam inco»

lumitatem incaufafidei, inqua quorundaintra paleftinapro

uinciam monachoru fuerantcordaturbata,magismagisq}fa=

ciat adiuuare,ut tantum quod pietatis tuae ftudio fieri poteft,haereticae peruerfitati

omnis fiducia fubtrahatur.Quos enim nec ratio facramentoru, nec autoritas fcri*

ptorum, nec ipfa facratoru locorum teftimonia comouebant, quid eis nifi abrup tQ

pericuIumtimereturfProfitergoeccIeirjSjficutfauetedeofcVprodeftjfcVprofitge»

nerihumano, in uerbisdei ueftram ibieffe uoluntate, ubidominunoftrumlefum 40

Chriftu uobis ficut deum uerum,fcV uerum quocp homine in unitate perfona:, fcV

mirabiliu iudicia,fcV paflionu documenta Ioquuntur . Si ergo pracdicli nomen ca*

tholicum ueneranf fcVdiligunt, fcVinterdomini corpusfe uoluntmembranomi»

nari,prauoserroresquostemereadmiferant,deteftentur,fcVagantpccnitentiaim

piarum bIafphemiaru,cruentorumcp facloru : fuccumbant pro falute animarum

luaru fynodalibus qua; in ciuitate Chalcedonenfi funt cofirmata decretis ♦ Et quia

adintelligendu facramentu falutis humanae,nififides uera, fcV humilitas quieta no

peruenit, credant in Euangelio, quod confitent in fymbolo, nec imprjs dogmatifl

bus mifceantur.Fides enim catholica ficut damnat Neftorium qui in uno domino

noftro Icfu Chrifto duas aufuseftpraedicareperfonas, itadamnatetiaEuticecum

Diofcu-

AD PALAESTINOS.

555

Diofcuro, quod ab unigcnito dei uerbo negant in utero ufrgmis matris ueritatem carnis humanae fufceptam . Si quid autem erga prardufioru conuerfione exhorta* tio ueftra profecerit,quod gloria uobis preftabit aeterna, peto hoc mihi clementia: ueftrg literis indicetis, ut tV in uobis bonioperis frucftu,cV illisgaudea mifericordia domini non perfjffe.Data feptimo CaIend.IuIij,Opilione uiro clariffimo confule.

EPISTOLA XXXIX»- LEONIS PAPAE

ADHONITORIA AD Q.VENDAM FIDVM FRA

trem,ut diligenter uigilet,ne quid erroris fubnafcatur,8t* fubna* tum in tempore indicecquo poffit extirpari.

reqventissime diledionem tuam ad hanc curam cVdi» o p.LlSS, >u e Iigentia meis fum literis cohortatus, ut de his quae circa fidem aguntur,foIicirudincmmeamindefinenterinftrueres.Etcum ' i to^e^ \

omnibus occafionibus fcnbere non quiefcam, quibufdam ta« menfcriptismeisper filium noftrumRodanumdomefticum filij noftri uiri illuftrifTimi Afpiratfjdatis,nullurefponfum tuse \Ujh /«CxX^ fraternitatis accepi, tancj ratio temporis non habuerit, ut quid l0 poit mea icnpta iit geftum potueris indicare, cV ideo per filium meum Rodanum hfs literis faluto, 8C ut opportunitate fcribendi non negligas, in quo queftus folict* tudinis mex reuelatur admoneo.Cum enim in te quanda mei Conftantinopolita ni habeant portione,dignu pro comuni amicitia eft,cV pro totius ecclefiae diledio= ne,incefTabili te uigore profpicere,ne quid poflit de ftatu fidei me latere. Qua: er« go per pratdidos uel ad glpriofiffimu principe, uel ad tuam diledione fcripfi,ut ce lerrime tradantur effecfiui opportunis fuggeftionibus elabora . Et quicquid fuerit (deo a uxiliante) difpofitu fcire me facito,ut perdudis in effedum his quae rationa» biliter ordinata funt,pax fidei,canonumcj5 cuftodia, cV fecurior ubicjj habeatur tV fortior.Data vii,CaIend.Iulri,Opilione uiro clariffimo confule» 5o

EPISTOLA XL* LEONIS PAPAE AD P A* ' ML .

LAESTINOS, Q.VA DB INCARNATIONE VBR

bidei contra Neftorianam haerefim multaagitexfcripturis, epiftola fane digna le ft u ob uarias dodxinas quibus fcatet.

jOLiciTVDiNi mex qua uniuerfali ecclefia: omnibusq; eius

filrjs debeo, multoru relatione patefadu eft, ddedionis ueftrae

animisquiddaoffenfionisiIlatu,dumautimperiti(utapparet)

interpretes,aut maligni, quacdauos aliterintelligere, quam a

me funt praedida fecerunt, non ualentes in grxcu eloquium

| apte tVproprie latina transferre,cum in rebus fubtilibus cVdifc

S ficilibus explicandis, uix ftbi etia in fua Iingua difputator quif*

que fufficiat . Quod tamen apud me eo profecit, ut dum ea qux catholica fides re=

fpuit improbatis, intelligamus uos ueris amiciores effe quam falfis, cV id meritd

refutare,quod ex antiqux inftitutione dodrinae etia ipfe Eutices dctef iat . Qua m »

uis enim epiftola mea ad fandae memoriae Flauianu Epifcopu daca,fatis fibi ad ma

nifeftationem fui ipfa fufficiat, necp in aliquo aut purgationis aut expofirio nis in=>

digeat,cV alia tamen cum eadem mea fcripta cocordant, in quibus fimiliter pr aedi -

cationis meae fenfus in aperto eft . Neceffitatc enim habens contra haereticos, qui

Gg 5

354 LEONIS PAPAE EPI STOLA.

muItosChrift/populosconturbaucrant^diflercndij&cIemcntifnmisprincrpibiw, fit" fanclo Cocilio fy nodali, dC Conftantinopolitanae Ecdefice, quid de incar natio» ne uerbi fecundum Euangelica Apoftolicamcp dodirina deberemus fapere ac fea tire,patefeci,cV in nulllo a fancfloru patru confelTione difceffi,quia una eft uera fin gularis perfecia inuiolabilis catholica fides, cui nihil addi, nec minuipoteft,quam Neftoriusprius,&nuncEuticesdiuerfaquidemaffertione,fedfimiIiimpietateim pugnare conati funt,8C Ecclefiae dei duas haerefes fibimet contrarias inferre rcnta= r unt,ut uterq? a difcipulis ueritatis merito damnaret, quia infanu nimis 8C facriles gum fuit quod uaria faifitate ambo fenfere. Anathematizet ergo Neftorius qui beatam uirginem Mariam hominis tantumodo credidir genitricern, utaliamper (© fonam carnis,aliam faceret deitatis,nec unum Chriftum in uerbo dei 8C carne fen tiret,fed feparatim ac feiunctim alium filium dei,aliu hominis praedicai et,cum ma nente illa incom mu tabilis ucrbi efTe n tia,quc ei cum patre 8C fpiritu fanrto intem* porahs atcp coxterna eft, ita intra uirginea uifcera uerbum caro fit faclum,uti uno conceptu, unoqjpartueadem uirgofecundum unionem utriufqj fubftantiae, Sc" ancilla domint effet, 8C mater . Quod etiam Elizabet ( ficut Euangelifta declarat) intelIexit,cVdixit:Vndehocmihi,utueniatmaterdominimeiadmefEuticesquo que eodem percellatur anathemate, qui per impios ueterum hxreticorum uolu^ tatus errores, tertium Apollinarisdogma delegit, ut negatahumanaecarnisatcp animae ueritate, totum dominum noftrum lefum Chriftum unius afTerat efle na« 10 turae, tanquam uerbi deitas ipfa fe in carnem animamqj conuerterit, 8C concipi ac nafci, nutriri accrefcere,crucifigi ae mori, fepeliri ac refurgere, dC afcendere ir» ccclum, cV in patris dextera, unde ad iudicandos uiuos 8C mortuos ueniet, confi= dere,eius tantum efTentiae fuerit, quae nihilhorum in fe fine cai nis ueritate recea pit:quoniamnaturaunigeniti, natura eftpatris,naturaeftfpiritusfandi,firnulcjj impaflibilis, fimul eft incomutabilis, fempiternae trinitatis indiuifa uniras. 8C con* fubftantialis aequalitas . Vndefeab Apollinarisperuerfitate haereticus iftedefcif' cit,ne conuincatur deitatem paflibiiem fentire atq? mortaiem,cV tamen uerbi \m carnati, ideft, uerbi cVcarnis unamaudens pronunciare naturam, non dubie in Manichaei cV Marchionis tranfit infaniam,cV mediatorem dei & hominum homi 30 ne lefum Chrifiil fimulatorie credit egiffe, nechumanu in ipfb corpus, fed phanta ftica corporis fpecic oculis apparuifle cernentiu, Quae impietatis mendacia, quo« niam olim fides catholica deteii abaf ,8C talia facrilegia concordibus per totu mun« dum bcator 5 patrum fun t damnata fententfjs, quicunq,' illi funt ita obcaecati, 8C i lumine ueritatis alieni, ut uerbo deia temporeincarnationis humana, id eft nofirat negent inefle naturam,oftendant in quo fibi ChriftianS nomen ufurpent,c¥ cum Euagelio ueritatis, qua ratione deitatis, aut deitas eft orta fine carne.Si enim nega ri non potef t, quod uerbum caro fadum eft,cV habitauit in nobis,ita negari no po teft,quod deus erat in Chrifto,mundum reconcilians fibi.Qux autem reconcilia* tioeftepoteftquahumanogeneripropitiareturdeus, nifiomniumcaufammedia 4° tor dei nominumcjj fufciperetf Qua uero ratione ueritatem mediatoris impleret, nifi qui in forma ferui parriceps eflet 8C noftrif ut per unum nouum hominem fie* ret renouatio uetuftatis, 8C mortis uinculum unius praeuaricatione contracftum, unius mortc,qui ' folus morti nihil debuit folueretur.EfFufio enim pro iniuftis fane guinis iufti, tam potens fuit ad pi iuilegium, tam diues adprecium,ut fi uniuerfitas captiuoruin redemptoremfuumcrederet, nullum tyrannica uincula retinerenU quoniam ficut Apoftolus ait,ubi abundauit peccatum, fuperabundauit 8C gratia: 8C cum fub peccati praeiudido nati,poteftatem acceperint ad iuftitiam renafcendi, ualidius faclum eftdonum libertatis quam debitum feruitutis . Quam itaq? fibiin hutus facramentipraefidio fpem relinquur, qui in faluatoris noftri corpore negant

humanc;

A 6 ' P A L AE S T I N O S. 55J

humanx fubftantia: ueritatem^Dicantin quo facrificioreconciliati,dicantquo fanguine fint redempti.Quiseftqui tradidit femetipfum pronobis oblationem cV hoftiam deo in odorem fuauitatisfaut quod unquam facrificium facratius fuir, quam quod uerus pontifexaltari crucisperimmolationemfuae carnisimpofuitf Quamuis enim multorum fandoru in confpeclu domini preciofa mors fuerit,il* lius tame infontis occifio,propitiatio fuit mundi . Accepere iufti,no dederunt co* ronas,cV de fortitudine fidelium exempla nata funt patientiar,n5 dona mftit ic.Sin gulares quippe in fingulis mortes f uere,nec alterius quifqua debitum fuo fine per foIuit,cuminterfilioshominumunusfoIusdominusnofterIefusChriftusextite»

t'o rit,in quo omnes crucifixi,omnes mortui,omnesfepulti, omnes funt etiam fufci* tati,dcquibusipfedicebat:CumexaItatusfuero,omniatrahaadme.Fideseteniin uera iuflificas impios.cV creans iuftos, ad humanitatis fuc tracla participem,in iU lo exquirit falu tcm,in quo folo homo fe inuenit innocentem : liberu m habens per gratiam dei de eius potentia gIoriari,qui contra hoftem fuperbum in carnis noftrg humilitate congreflus, his uicloriam fuam tribuit, in quorum corpore triumphaa uit . Quauis ergo in uno domino noftro lefli Chrifto uero dei atcg hominis filio, uerbi cV carnis una perfona fit,cV utraqj eflentia communes habeat adiones, intel ligendattamen funtipforumoperumquaIitates,cVfyncergfideicontemplatione eernendumeft,adqua:prouehaturhumilitasinfirmitatis,cVadqu£indinecuraI=

*Q" titudo uirtutis : quid fit quod caro fine uerbo no agit, cV quid fit quod uerbum fi* ne carne non efficit . Sine uerbi enim potentia nec conciperet uirgo, nec pareret, cV fine ueritate carnis obuoluta pannis infantia no iaceret . Sine uerbi potentia n5 adorarent magi pueru nouo fydere declaratum, cV fine ueritate carnis n5 iubere» tur transferriin Aegyptu puer,cVab Herodis perfecutione fubduci.Sine uerbi po tentia no diceret uox patris miffa de ccelo,hic eft filius meus dilecl us, in quo mihi complacui: cV fine ueritate carnis non proteftaretur loannes : Ecce agnus dei,ec» ce qui tollit peccata mundi.Sine ucrbi potcntiaredintegratio debilium,cV uiuifica tio mortuorum,cV ftne ueritate carnis,nec cibus ieiuno,nec fomnus eflet neceffa* rius fatigato.Poftremo fine uerbi potentia non fe dominus patri profiteret aequa*

50 lem: fine ueritate carnis non idem diceret patrem effe maiorem, cum caiholica fi=» des utrunqj fufcipiat, utrunqj defendat,quae fecundu proprietatem diuinaj huma nacqj fubflantiae, unum dei iiiium cV hominem credit cV uerbum , Quamuis ergo abiiio initio,quo in utero uirginis uerbum carofadum eft,nihil unquam inter di» uina humanamqj fubftantia diuifionis extiterit, ut per omnia incrementa corpo» rea unius perfonae,fuerint totius temporis achones, 6V ipfa tamen quae infeparabj liter fada funt nulla permixtione confundamus,fed quid cuius formae fit ex ope*> rum qualitate fentimus,nec diuina enim humanis praeiudicant,nec humana diufc» nis,cum ita in idipfum utraqj concurrant, ut in eis nec proprietas abfumatur,nec perfona geminetur . Dicant igitur ifti phantaftici Chriftiani,quae fubftantia falua* 40 toris affixa fit Iigno,qua: iacuerit in fepulchro,cV reuoluto monumenti Iapide,que tertia die caro furrexerir, uel quale corpus lefus difcipulorumuifuiclaufisadeos oftrjs ingreflus intulerit, cum ad abigenda cernentiu diffidentia infpici oculis, di« gitisqj tractari,patentes adhuc fixuras clauorum,cV recens compundti lateris uul=» nus exigeret . Ac fi in tanta luce ueritatis tenebras fuas hxretica obdura tio non re« linquit,oftendant unde fibi fpem uitac polliceantur aeternae , ad quam nifi per mediatorem deicV hominum, hominem lefum Chriftum non poteft perueniri. Non eft enim aliud nomen datum hominibus fub ccelo in quo oporteat faluos fieri,neceftredemptiocaptiuitatishuman3;,nifiinfanguineeiusquideditfemet= ipfumredemptionem proomnibus,qui(ficutpracdicatbeatus Paulus Apoflo* (us)cumin forma deieiTet,non rapinam arbitratuseft eflefe azqualem deo,fed

Gg 4

556 LEONIS PAPAB EPISTOLA

femetipfum exinaniuit for mam ferui accipicns, in fimilitudine hominum fadus; cV habitu inuentus ut homo, humiliauit femetipfum,facftus obediens ufcp ad mor tem,morteautem cruds. Propter quod cV deus illum exaltauit, cV donauit illi no< menquod efi fuperomnenomen, utinnominelefuomnegenufle(ftatur,cccIe< ftium,terreftri5,cV infernorS,cV omn/s lingua confiteat, quia dominus IefusChri ftus in gloria eft dei patris. Quamuis ergo unus fit dominus lefus Chriftus, cV ue* re deitatis ueretq? humanitatis in ipfo una prorfus eademcp perfona fit, neqj huius unitionisfoIiditasulIapoflitdiuifionefeiungi,exaItationetamenquailIumexaU sauit deus,8c donauit illi nomen quodeft fuperomnenomen,adeaminteIligk mus pertinere formam,que. ditanda erat tantae glorificationis augmento.In forma to quippe dei acqualis erat filius patri, cV inter genitorem atcp unigeniiu nulla erat in eflentia difcretio, nulla in maieftate diuerfitas, nec per incarnationis myfteriu ali= quid deceflerat uerbo, quod ei patris munere redderef . Forma aute ferui per qua impaflibilis deitas ftcramentu magnae pietatis impleuit, humana humilitas eft, cV in gloria diuinae poteftatis euecla eft in tantam unita tem,ab ipfo coceptu uirginis deitate cV humanitate conexa, ut nec fine homine diuina, nec fine deo agerentur humana:propter quod ficutdominus maieftatis dicit crucifixus,ita quiex fempi* ternitate acqualis eft deo,dicitur exaltatus . Nec intereft ex qua Chriftus fubftantia nominetur,cum infeparabiliter manente unitate perfonac,idem fit cV totus homi» nis filius propter carne,8C totus dei filius propter unam cum patre deitate . Quic* *» quid ergo in tempore accepit Chriflus, fecundu homineaccepit, cuiqj quod no ha buit cofertur . Nam fecunda potentia uerbi indifferenter omnia quae habet pater, etia fllius h abet: dC quat in forma ferui a patre accepit, eadem in forma patris e tiam ipfe donauit:8c" idem ipfe cV diues cV pauper:diues,quia in principio erat uerbum fit" uerbu erat apud deum,cV deus erat uerbu,hoc erat in prindpio apud deu.Oma nia per ipfum fada funt,cV fine ipfo faclum eft nihil.Pauper uero,quia uerbum ca ro faclu eft^cV habitauit in nobis.Quac aute eft eiusexinanitio, quae ue paupertas, nifi formac feruilis acceptio, per quam uerbi maieftate ueiata, difpenfatio humanc. redemptionis impleta eftrNam quia captiuata noftrg nattirc refolui originalia uin cula non poterant,cVab hoftis imperio relaxari,nifl exifteret homo noftri generis, $9 noftraeq? natur£,quem ueteris debiti praciudicia non tenerent,cV qui immacuiato fanguine fuo chirographum Ietale dilueret, ficut ab initio erat diuinitus praeordi» natum,cVprophetar5oraculispraenunciatum,itaeftinpIenitudinepraefinititem poris facfium, ut multis modis fignificata promiflio in diu expecftatum ueniret ef* feiftum, nec poflet efle ambiguum, quod continuis figniflcationibus femper fue* rat nunciatum . Dcft r uclis iiacp tot hacrefibus,qux per fantfam deuotionem prac* fidentium patrum a corpore funt cathol icac unitatis abfciflae, quaecp ideo extorres a Chrifto efle meruere, quia uerbi incarnationem, quac fingularis eft recte creden tium falus, fcccrunt fibi lapidem offcnfionis, cV petram fcandali, miror dilecftio* nem ueftram in difcernendo ueritatis lumine laborare: cV cum multis manifefta= 4« tionibus dedaratum fit, quam recle cV Neftorium cV Euticem cumDiofcurofia des chriftiana damnauerit,nec chriftianus poffit uocari, qui uel illius, uel horum impietati prxbet aflenfum, doleo uos Euangelicac cV Apoftolice doclrine (ut au* dio)refultare,exagitando feditionibus ciuitates,conturbando ecclefias,nec folum iniurias,fed etia cacdes presbyteris atqj Epifcopis inferedo,ut prac furore cV fguitia propofitiueftri cV profeflionis fitis immemores. Vbi eft regula manfuetudinis cV quietis,ubiIonganimitaspatientiac,ubitraquiIIitaspacis,ubiflrmamentadileclio nis cV toleratiae fortitudocQuac uos ab Euagelio Chrifti aut perfuafio abdi ixitf aut perfecutio feparauitf uel quac tanta extitit decipientis aftutia, ut obliti prophetaru 6C apoftolor 5,obli it i fymboli fal utaris, cV cofefliorus qua pr onucian t cs cora multis

teftibus

A D P A L AE S T I N 0 S, 557

teftibus facramentum baptifmi fufcepiftis, diabolicis uos illufionibus fubderetis;1 Qj-iid apud uos acflurae fuerant ungulae,quid faeua tormenta,fi ad expugnanda fi> dei ueftrae integritatem tantum uana haereticorum comenta ualuererPro fide uos agere creditis,cV fidei contraitisiccdefiae nomine armamini,cV contra ecclefia dimi catis.Hocaprophetis,hocabEuangeliftis,bocab Apoftolisdidiciftis,utnegantes Chrifiicarnem^cVipfamuerbieffentiampafllonimortigjfubdentes, alienamfaa ciatis noftram a fuo reparatore naturam, totumqj quod crux intulit, quod lancea uulnerauit, quodfepuIchrilapisfufcepitcVreddidit/olumfuiffe opusdiuinarpos tentiae,non etiam humilitatis humanaerPropter quam Apofiolus dicit;Non enim

lo erubefcoEuangeliuiquoniamnoueratqualechriftianisobijcereturopprobriuab inimicis.EtideodominusproteftabaturdicenslQuimeconfefTusfueritcorahos minibus,cVegoconfiteborillumcorampatremeo.Hienimnoneruntdignicon* felTione filrj cV patris, quibus nuc caro Chrifti uerecundiam facitiprobabuntqj fe nullam deligno crucis fumpftffe uirtutem,quiquod praeferendum frontibus acce perut,promereIabrjs erubefcunt . Declinate filrj ab his diabolicis perfuafionibus, declinate. Veritatem dei nulla res uioIat,fed ueritas nos nifi in nofira carne no faU uat. Veritas quippe (ficut propheta ait) de terra orta eft,cV fic uerbum Maria con* cepit, ut uniendam fibi carnem de fua fubftantia miniftraret, nec cum adiedionc perfonae,neccum euacuationenatura:,quoniam quierat in forma dei, ita accepit

2o tormam ferui,ut unus atcp idem in forma utraq? fit Chriftus,inclinante fe deo ufqj ad infima hominis,cV proficiente homine ufq? ad fumma deitatis,dicente Apofto* IotCXuorumpatres,cVexquibusChriftusfecundumcarnem,quieftfuperomnia deus benedi&us in fecula. Amen,

EPISTOLA XLI> LEONIS PAPAE AD 1 •) A/i- •

MONITORIA AD THEODERICVM EPISCO.

pum, de perfeuerantia in uera fide, tam cotra Neftorianam impietatem,quamEuticianamperfidiam»

^eheantibvs ad nos fratnbus cVconfacerdotibus noftris quosadfanduconciliumfedesbeatiPetridirexit, agnouimus dilecflionem tuam fuperno adiutorio nobifcum tam Neftoria» nx impietatis^qua^m Euticianx uefaniar extitiffe uiclricem. Va degloriamur in domino cum propheta cantantes : Adiutoriu noftru in nomine domini, qui fecit ccelum cV terram : qui nul* lumnosin noftris fratribus detriment5 fuftinere permifit, fed quar noftro prius minifterio definierat, uniuerfx fraternitatis irretradabili firmauit affenfu, ut uere a fe prodijffe oftenderit, quod prius a' prima omniu fede formatS 40 totius chriftiani orbis iudicium recepiffet, u t in hoc quocp capite membra concor* dent.In quo amplior nobis in hac re fit gaudendi materia,dum cV tanto magis per culitinimicus,quanto c5traChrifti miniftrosferuusinfurrexit. Nam nealiarufes diumab ea quam caeterisomniudominusftatuitpraefidereconfenfusabfentatio uideretur, autalia qua:Iibet fubrepere poffet aduerfafufpicio,inuentipriusfunt qui de iudicrjs noftris ambigerent. Et dum n5nulli ad diffenfiones incitati ab auto recontradidiionisadinfanabellaprofiliun^admaiusbonumjmalumeiusautore totiusbonitatis difpenfante, prouentumconuertitur.Dulciusfiquidemmunera gratiaediuinaeproueniunt, quotiensnon finemagnis fudoribusacquiruntur. Et minus bonum uideri folet paxcontinuata per otium,quam reddita poft labo* rem ♦ Ipfa quoque ueritas cV darius renitefcit3cV fortius retinetur, dum quae fides

558 LEONIS P A P AE EPISTOLA

prius docuerat, h*c poftca examinatio confirmaret , Multum den/cp facerdotaTis officrj meritum fpiendefcit, ubific fummor 5 feruatur autoritas5uc in nullo inferio rum putetur imminuta libertas.E t ad maiorem glorta proficit finis examinis quan» do ad hoc fe accepit exercendi fiduc ia,ut uincatur aduerfitas, ne quod per fe pro* batur,reprobumfilentrjpra:iudiciouideaturoppreffum,ExuItaigiturchariflime frater, in unico filio uidor exulta . Vicit per nos ille, cuius carnis ueritas negabat: uicit per nos, fcV pro nobis ille cui uicimus . Secunda eft poft aduentu domini hacc orbi feftiuitas. Redditum feculo eft predone proftrato incarnationis diuing myfte rium,quod humani generis inimicus, quiarebus ipfts auferre non poterat,calum nrjsobfcurabat.Quinimdabincredulorumcordeperierat immortale myfterin, to quia nihil prodeft tanta falus incredulis, ipfa ueritate fuis dicece difcipuhV.Qui cre diderit fcV baptizacus fuerit,faluus ericiqui autem non crediderit,condemnabitur. Solis iufticiae iubar,denfis per orientem Neftorrj fcV Euticetis nebulis impeditum, pure ab occidente refplendutc, ubi comercium in apoftolis fcV dodoribus principa liter collocauit: quamuis nec illic unquam defuifle credendus fit, quo confeflbres fibiegregiosreferuauit,itautdumdenuo conaretur hoftis antiquus perfecundl Pharaonis impcenitens cor, fidet Abrahae femen fcV fllios extinguere, deo miferan te Ianguefcens,nifi fibi nocere nihil pofltt . Dequo fcV illud omnipotens mirabilius egitjquia fcVquos fibiconfcios ad Ifraelitici populi fedes afciuerat,non cum tyranni dis autore fubmerfit, fed cum fuo populo congregauit, cV ficut reuera fe dignum io 8C(o\i fibi poflibile fons miiericordia:nouerat,uiclosa nobisnobifcumfecitefle uicluros . Nam dum folus uere fit humani generis hoftis fpiritus falfitatis, omnes de illo iam triumphare non dubium eft,quos fibi ueritas uendicauit.Nunc prorfus illa redemptoris noftri dicla quam fint diuinx autoritatis apparet,dum contra ho* ftes fldei fic aptantur,ut de ipfis dubitare didis no Iiceat: Vos,inquit,ex patre dia* bolo eftis,cV defideria patrisueftri uultis implere. Ilie homicida fuit ab initio, cV irt ueritate non ftetit, quia ueritas ineo non ett . Quando loquitur mendaciu,ex fuis proprrjs loquitur, quia mendax eft cV pater eius . Nihil ergo mirandum eft,quod hi qui in ueritate dei noftrx naturac mendacium crediderunt, patri fuo cV circa ifta concordant:quicquid uifum,quicquid auditum, quicquid deniq; tefte Euangelio 50 taclumeftatcppalpatum inunico dei fllio,noneiuscuiusprobatumeftafleren» tes,fed coacternx cV coeflentialis patri fuifli fubflantiac, quafl aut diuinitatis natu* ra, crucis Iigno transflxa iit, aut inconuertibilis crefcere per xtates, cV in fapient/a proficere,fapientia fempiterna uel fpiritu deus,qui fpiritus eft/ubinde repleri po« terit. In hoc quoq; fe acerba uefania,ex quo autore proceflerit,prodit, quod quan* tum in fe efl,uniuerfls nocere molita . Nam qui nos perfequendo afHixit, cxteros ad confenfum fceleris impellendo deprauauit. Sed nec nos,licet in fingulis fratri* bus (quia membranoftrafunt) uulneraflet, a fpeciali dolore fecit exceptos, qui* bus noua cV inaudita,atque incredibili audacia inferre contra fuum caput eft mo litus iniuriam . Sed utinam uel poft totpefllmareflpifcens,non nosetiamdefuo aq aeternae damnationis interitucontriflaret.Quam menfuram fceleris practermi* fit, cui nec hoc fuflicerepotuit,quod nec uiuis parcendo,necmortuisetiam,ia fanguine innocentis cV catholici facerdotis pollutas iampridem abdicata uericate atqueapprobata falfitate manus intinxitf Etcum fcriptum fit, Qui odit fratretrt fuum, homicida efl : ille quod odio iam feciflet, addiclus efl, impleuit operibus, quafi nec audiffet:nec aliud quoddominus ait: Difcite ame,quia micts fumSc Immtlis corde, cV inuenietis requiem animabus ueftris . lugum enim meum fua* ue eft, fcV onus meu leue eft . Dignus diabolici praedicator erroris Aegyptius uafta torinuentuseft,quiatanquamfaeuiflimustyrannuseccIefiaenephandasbIafphe* mias per uiolantem feditioforum turbam, fcV per cruentas manus miltcum, uene-

randfs

ADi THEODERICVMEPISCOPVM. jj9

randisfratribus irnpoiiebat, cV cum uoce noftri redemptoris firmatum fit unum eundemcp homiciidtj cV falfitatis autorcm, ille pariter utrunq? compleuit,quafi no ut caueantur, fed ut perpetrentur fcripta fint, ad perditionis iua- cumulg trahens, quc dei ftlius monuit ad falutem.IIIud quoqj furda nimis aure preteriens quod ab eodem domino duftu efi: rigo quod uidi apud patrem meum,loquor:cV uos ergo quod uidiftis apud patrem ueftrum facitis. [gitur dum fancfix memoriae Fiauiano uitain pre/entis feculi moliref auferre,fe icrene uiteJuce priuauit. Dum uos ab ec* clefrjs ueftris cona retur expellere,fea chriftianorum collegio fegregauit. Dum tra hit plurimos cV im pellit ad erroris aflenfum,multiplici animam fuam uulnere fau

10 ciauit:fo!us ultra omnes cVper omnes,ac pro omnibus reus,qui caufa reatus omni bus fuit. Sed licet his tua fraternitas folido cibo firmata indigere minime uideatur, t amen qaod noftr i loci eft implemus circa uocem dicentis Apoftoli: Prerer ea quae extrinfecus funt,inftantia mea quotidiana,folicitudo omnium eccIefiarum.Quis infirmaf cVego no infirmorfquis fcandalizaf cVego no uror f Hoc precipue pre= fenti occafione credimus admonendumfraterchariffime, utquotienfcunqjdiui* na gratia miniftrante,iIlos qui foris funt fonte docftrineaut fubmergimus,aut pur* gamus,in nullo ab illis quas fpiritus fancli diuinitas in Chalcedonenfi cocilio pro* tulit fidei regulis recedentes, inter utrunq; hoftem nouellae perfidiac fermone noa ftrumcutn omni cautela liberemus : non iam(quodabfit)tanquamdedubrjsdi=

2o fceptantes,fedautoritatefuaquf bene definita funtaftruentes,cumcVinapoftos licae fedis epiftola uniuerfali fan&at fynodi aflenfu firmata,tanta diuinae autorita* tis teftimonianouerimuseflecongefta, utnullusqueat ulterius dubirare, nifi qui fibimetipfi errorum tenebras inferre maluerit, cum fynodalia gefta uel quibus pri mum definitio fidei legitur elTe formata, uel quibuspraeiatae literae apoftolica; fe» dis, etiam tuae fraternitatis ftudio defenfae funt, cVmaximeadpnflimosprincipes totius cocilfj allocutio ,tot fit praecedentiu patrum teftimonfjs roborata, ut quam* uis imprudenti ac pertinaci animo, fi tamen non iam cum diabolo proiua imp \z- tate damnatus eft, ualcant fuadere , Vnde hoc quocp contra hoftes ecclefiej pro ui= derecondignum eft,ut eis nullam calumniandi occafionem (quod ad nos attinet)

30 penitusrelinquamus, necunquamcontra Neftorianosaut Euticianos agetes, a!» terieorumuideamurtergauertilTe:fedutrofq?Chrifli hoflesequalanceuitemus atqucdamnemus.ita utnosquotiens audientium quamlibet pofcitutilitas, cum dogmatibus eoru digno anathemate promptiffimeatqjeuidentifTimeferiamus, nefianobishocquodobfcuriusfieri uideaturaut tardius, putetur inuiur. Qiiod quamuis prudentia tuam res ipfa ammonere fufficiat,nunc tamen cV experimen* ta docuerunt.Sed benedidus deus nofter cuius inuincibilis ueritas ab omni harre leos macula mundum te fecundu fedis apoftolicciudiciumonfirauit: cuidignam retribuis pro tot Iaboribusgratia,fitaIemte,qualeprobauimusacprobamus,pro uniuerfalis ecclefie defenfione feruaueris.Na quod deus cmniii calumnioforu fal»

4° lacias foIuit,maxima beatiflimi Petri cura pro nobis cuncfiis agnofcimus,quipriuf» qua fug fedis iudiciu in fidei definitione firmauit,neccirca cuiufqua ueftrQ qui no« bifcuprocatholica fide laboratis perfona reprobu uideri permifit, quianecpote* rat ipiritu fancfto indicante quifqua no uicfior exire,quor5 iam uicerat fides.Quod fupereftexhortamur, utquia illic nonnulIasEuticianiacNeftoriani erroris reli* quiascognouimusremanfifle,nuncetiafediapoftolica:coIlabores.Vidoriaenim quamdeusnofterfuaedonauitecclefiae, quandiuin hocmundouerfamur, licetfl duciam maiorem tribuat,non tamen in totum folicitudinem perimit, nec ut dor* miamus donata eft ,fed ut fuauius Iaboremus. Vnde in hoc quoq? tue; uigilantie; fo licitudinem uolum us adiuuari, ut tua relatione currente, quid apud illos religio» nisdodtrina domimica proficiat, apoftolicam fedem feftines inflruere, quatenus

3<$o L E O N I S PAPAE E P I S T O L A

illius religioftis faccrdotcs in quocuncp ufus excgerit,adiuuemus. De hfs uero qug in fupradi<fto concilio illicita contra ucr.crabiles Nicenos canoncs praefumptione tentata funr, ad fratrem cV coepifcopum nofirum Antiochenae fcdis praefule fcris pfimus,adrjcientescViIlud, quodnobispropter improbitatem monachoru quos runda religionis ueftrae uerbo mandafti, per uicarios nofiros cV fpecialiter ftatuen tes, utprauerdomini facerdotes, nullus audeat praedicare, feu monachusillefit fiue laicus,cuiuslibct fcieti^ nomine glorietur.Quas tame literas pro utilitate uni« uerfalis ecclefiaeperprxdiclufratremcs.' coepifcopum noftrum Maximu adom* nium uolumus peruenire notitiam, cVob hocnolumus earum exemplar adrjce» re,quiaqua:prediclofratriiniunximus, nodubitamusimplenda. Etaliamanu, Deus te incolumem cuftodiat frater charifiime , Data quano Idus lunrj. Opilione uiro clariffimo confule»

EPISTOLA XLII^ LEONIS PAPAE GRA

TVLATORIA AD IVLIANVM EPISCOPVM,

quod Ilxennecontra haerefes pugnauerit:8t" mentionem de fefto

pafcha^cV Imperatoris facit, quiperfidiam hacrcticorum

fuaautoritateextinxit. ,„

zo

[hristianissimi principis fidem fgpe euidentillimis pro9

|bauimusdocumetis,acdeonoftrograiiasago qui taledigna*

tuseftrebushumanisconcedereprofuapietateredorem,qui

fidei caufas cV reipub.fummx uigil <ini ic itudio tueretur,hgre*

[ ticorum aufibusfemper obfiftcns, cV nihil eorum infaniaead*

! uerfum catholicam fidetn licere permittens: cuius poft deum

Ijbeneficrjs hoc debef ,quod Hierofolymitanus Epifcopusefi re

ccptus, cV monachos qnos perfidia harretice; falfitatis inuaferat.ad fanitatem augu*

ftaautoritasrcuocauit, Moxitaqueutaccepiepiftolas tuasta)iacontinentes,non

folum eade die, fed prope eadem hora refponfum redderc maturaui,ut certior de 5°

omnibus quae fcripieras reddereris. Fratrcm Protcriu Alexandrinae urbis Epifco»

pum gratulor fatisfadionisplenasde fidefuaadnosliterasdirexiffe,cV manifefte

quidnam teneat indicaffe,cui me dignam gratia pro fidei ipfius fynceritate neceffe

eft praeftare,ut honorem in nullo fuae perdat ecclefisc, (cdis fu a? priuilegia paternae

antiquitatis exemplo, iuxta canonu illibata iura poffideat . De prefentis anni paf*

fcha, nulla dubitatioeffe nobis potuit. Sedde futuro quod fciuimus,quod Theos

philus Alexandrinae urbis Epifcopus nono Calendaru Maiarum die, quod nun*

quam ita a tempore dominicg refurreclionis celebratum cft, credidi adfcribendur.

Vnde folicitius congruit inquiri, ut omnis occafio tollatur erroris . Nam in noftris

annalibusCa!endaruMaiarumdie,aptiffimea patribusnoftriscVconftitutus Ie- 40

gitur cV celebratus. Ac ne uel apud nos, uel apud orientales nafcatur cx hac parte

diuerfitas, hoc inftantius noftro nominecumChriftianiffimoprincipeageretua

dignetur dilectio.Quamuis cV ipfe clementiffimus princeps fe inquifitione folici*

tiflimacuram hanc Aegyptrjsdelegaffe,fuis epiftolis dignatus fitindicare.Epi*

ftolamfanemeam ad Chalcedonenfem fynodumdatam, praefentibus Epifcopis

cVclericis ledam fuiffe, tuaeepiftolgretulernt. Sed ufqj ad illudcapitulum quoea

quat de fide acla funt,meus uidetur firmaffe confcnfus. Vnde miratus fum, quod

reliquaqua: fecuta fuerunt,non pariterin notitiameorum quibusfuntle<?ta,pro3

lata fint,cum maxime omnibus innotefceredebuiffet, improbu a nobisambitum

notatum fuiffe,cV nouis ufurpationibus coflituta,inuioIata(ut femper fcripf/mus)

ferua*

AD IVLIANVM EPISCOPVM. }6l

feruarentur , Etiam presby teru quem afferis fuiffe difcuffum, gratulamur cogni* tione habitainomnibus fuiffe purgatum, Epiftolam quoq? ad Chriftianiffimum principe noueris me mififfe, in qua illi gratias egi, quia curam mihi fuam tam pro fidei caufa,quam pro fecuritate reipublicae dignatus eft indicare . Aliam quoqj ad nosepiftoIamdeditinterueniensproAnatholioEpifcopo,utnoftriillianirnigra» tia prebeatur,quoniam correcftionem eius promittit,cV in omnibus fatisfadurum effe quac ad fidei obferuantiam pertinent, pollicetur. Data quinto Idus lanuarfj, Etio cV Studio uiris clariflimis Conf.

S9EPISTOLA XLIII» LEONIS PAPAE AD @

IVVENALEM HIEROSOLYHITANVH ET CAE

teros Epifcopos,qua Concilium Chalcedonenfe approbat,

Niceni concilrj canones confirmat, 8c haereticos

Neftoriani erroris damnat.

jlM n e m quidem fraternitatem ueftram noiTe non ambigo,de

jlfinitionem fandx fy nod i,quae ob confirmatione fidei in Chal. cedonefi ciuitate celebrata eft,toto corde me fuiffe coplexum;

|quianullafinebatratio,utqui unitatem catholicae fidei dole« bam ab hereticis fuiffe turbatam,non exultanter in integru re* dijffegauderem. Hocautem non folum ab ipfo beatiffime co«

1| fenfionis effedu,fed etiam ex epiftolis meis quas poft reditum meorumad Conftantinopolitanae urbis antiftitem dedi, potuiifetis agnofcere, fi uobis refponiionem fedis apoftolicae manifeftare uoluiffet. Ne ergo per malignos interpretes dubitabile uideatur,utrum quae in fynodo Chalcedonefi per unitatern ueftra de fide ftatuta funt,approbcm ,hec ad omnes fratres cVcoepifcopos noftros qui pra:dido concilio interfuerut, fcripta direxi, quae gloriofiffimus cV clementiffi mus princeps (ficut popofci) in notitiam ueftram mittere pro catholicae fidei amo* jo re dignabitur,utcV fraterna un(uerfitas,cVomnium filelium corda cognoicantme non folum per fratres qui uicem meam executi funt, fed etiam per approbatione" gefioru fynodalium propriam uobifcu infjffe fententiam,in fola uidelicet fidei cau «,quod faepe dicendueft,propter quam generale conciIiu,cV ex praecepto chriftia norum principum, cV ex confenfu apoftolicae fedis placuit congregari, damnatis hxreticis;quificongruieffeuoIuiffent,nulIapenitusrefideretdeueradominino« ftri lefu Chrifti incarnatione dubitatio. Vnde fi quis unquam aufus fuerit uel Ne« ftoriani perfidiam tueri, uel Euticetis ac Diofcuri impium dogma defendere, cVa catholicorumcomunionerefecetur^nechabeateiuscorporisparticipationem^cua iusabnegat ueritatem . De cuftodiendiseorum fancloru patrum ftatutis, quae in 4° fynodo Nicena inuiolabil ibus funt fixa decretis,obferuantia ueftre; fancftitatis am moneo, ut iura ecdefiaru ficutab illis cccxvm. patribus diuinitus infpirata funr, ordinata permaneant.Nihil alienum improbus ambitus concupifcat, nec per alte rius imminutione fuum aliquis qucrat augmentum, Quantumlibet enim exortis affentionibus fe inftruat uanitatis elatio, cV appetitus fuos concilioru aeftimet no* mine roborandos, infirmum atqj irritum erit quicquid a' praedidorum patrum ca* nonibusdifcreparit, quoru regulis apoftolica fedes quam reuerenter utatur, fcri* ptorum meor5,quibus Conftantinopolitani antiftitis conatus repuli , potcrit fan« ditas ueftra ledione cognofcere,me auxiliante domino noftro,cV catholicae fidei, cVpaternarum traditionum effe cuftodem, Data duodecimo Calendas Aprilis, Opilione uiro dariffimo Confule.

Hh

5fc EPISTOLA XLIIII> LEONIS NON TAM

GRATVLATORIA Q.V A M REPREHENSORIA,

admonentis Iuuenalem epifcOpum Hierofolymitanum ab haereticoru

dogmatibus refipifcentem5ad ueramq? fidem reuertentem,

qub diligentius fcripturae loca,Chrifti humanita

tem adftruentia,expendat.

c c E P T i s dileclionis tuajIiterisquasadmefilfjnoftriAn* dreas presbyter, SC Petrus diaconus detulerunt,gauifus quide fum,quodad epifcopatustuifederedirelicuiflei:fedconnuen (3 tibus in recordationem omnibus qug te per quofdam excefTus Iaborarefecerunt,doluiaduerfitatumtuarumtemetipfumtibi fuiflemateriam,&refiftendiha:reticis conftantiam perdidiffe,

quieftimantno effetibiliberuuteosaudeasredarguere, quos

libi profeffus fis in fuo errore placuiffc.Beatg enim memorie. Flauiani condenatio, 8t"impijffimiEuticetisreceptio,quidnifi domini noftri lefu Chrifti iecundum car nemnegatiofuitrquam ipfegrandi mifericordiafua fecit refolui,cum deteftandu illud Ephefine fynodiiudicium ita fancla Chalcedonefis fynodi autoritate deftru* xtt,ut nullum deprauatorum a remedio correcftionis arceret. Vnde quia in tempo re indulgentiac refipifcentiam magis quam pertinaciam dclcgifti ,ita gaudeo te ccc* : 0 leftem expetiffe medicinam,ut fidei ab hacreticis impugnatx tandem poffis effe de fenfor. Quamuis enim nulli facerdotum liceat nefcire quod praedicat , quoniarn qui ignorat ignorabit ur,incxtufab ilior tamen eft omnibus imperitis quilibet Hie rofolymis habicansChriftianus,quiadcognofcendam uirtutcm euangclrj nonfb lum paginarum eloqufjs,fed ipforum locorum teftimonijs eruditur, cY quod alibi non licet non credi,ibi non potefl non uideri.Quid laborat tntellecftus,ubi eft ma* gifter afpeduscEt cur lecla uel audita funt dubia,ubi fe uel uifui cY tatflui tot huma nac falutis ingerunt lacramentarquafi ad finguios quofqj cundantes dorninus ad* Imc uoce corporea utatur cY dicat: Qiiid turbati eftis, cY quare cogitationes afcen duntincordaueftrarVidetemanusmeas,cYpedesmeos, quiaipfeego fum.Pal* jo pate cY uidete,quia fpiritus ofla tY carnem non habet,ficut me uidetis habere. Vte re ergo frater chariflime inuuftiffimis catholicac fidei documentis, cY euangeliftaru praedicatione fancftorum locorum,inquibus degis,teftificatione defende. Apud te eft Bethleem in qua falutifer Dauidicc_ uirginis partusilluxit, quem obuolutum panis inter anguftias diuerforfj prefepe fufcepit. Apud te eft dcclarata ab angelis, adorata a magis, cV per multorum infantium mortes ab Herode qucfita faluatoris infantia.ApudteeftubipueritiaeiusadoIeuit,ubiadolefcetiamaturuit,cVperom nia incrementa corporea in uirum pcrfeclum ueri hominis natura profecit,non B? ne cibo eruditionis,non fine fomno quietis,non finc fletu miferationts, nec fine pa uore formidinis. Vnus enim atque idem eft qui cY tn dei forma operatus eft miras a0 cula magna uirtutis,cY in forma ferui fubfjt faeuitiam pafllonis. Hoc tibi ipfa crux indefinenterloquitur,hoc!apisdamat fcpulchri,inquodominushumanacondi* tione iacuit, tY de quo diuina potentia refurrexit. Et cum ad monte Oliuetilocum afcenfionis ueneraturus accedis, non illa uox angelica in tuo refultat auditu, qua eleuatione domini ftupentibus dicitur : Viri Galilari quid ftatis afpicientes in ccc* lumrhic, lefusqui affumptuseftauobis, ficueniet quemadmodum uidiftiseum euntem in coelum. Veram igitur Chriftigenerationem crux uera confirmat,quo« niam ipfe in noftra carne nafcitur quiin noftra crucifigitur,quenuIIo interuenien te peccato,nifi fuiffet noftri generis,non potuiflet efle mortalis. Vt autem repara* ret omnium uitam, recepit omnium caufam, iY uim ueteris chirographi,quod fo*

lus

AD IVVEMALEM EPIST. 5$

Iusfat«omnesnodebuff,proomnibusfoluendouacuauit, utficutper unius rca tum omnes fa<Si fuerant peccatores, ita pcr unius innocentiam omnes fierent in* nocentes,fndefnhominesmananteiuflftfa,ubiefthumanafufceptanatura.NuU laenim ratione cxtra noflri eft corporis ueritatem: dc quo Euangelifta praedicatio nem inchoans dicft:Liber generationis Iefu Chrifti filrj Dauid filrj Abraha, Et qui Samaritana: mulieri proteftatur,quoniam falus ex Iudseis eft, beati Pauli Apoftoli confbnante doclrfna cum dicft:Quorum patres £¥ex quibus Chriftus fecundum carnem,qui eft fuper omnia deus beneduftus in fecula.ltemq? ad TfmotheQ:Me* mento,inquit,IefumChrift3refurrexiffea mortuisexfemine Dauid fecundum

«o carnem. Harc autecharitas quantis cV noui c¥ ueteris teftamenti autotitatibus dc= claretur, pro antiquitate facerdotrj tui euidenter agnofcis, cum fides patrfi cV fcri* ptameaad fandac memoriae Flauianum data, quorum mentione ipfe fecifti,ada tecfta uniuerfalis fynodi coflrmatione fufficiant. Vnde profpicere oportet diiedio» nem tuam ne contra redemptionis ac fpei noftrx ineffabile facramentS ullus ob* murmuret.Sed fi qui funt qui adhuc aut fgnoratfa caligant,aut peruerfitate dilcor dant,eorum quoru in ecclefia dei apoftolica fuit cVeft dara dodrina,autoritatibus inflruantur,c¥deincarnatione uerbidei hxcnoscrederequodilli credidere coa gnofcant, neqj fe extra corpus Chrifti in quo comortui & corefufcf tati fum us,fua obdurationeconftituant, quianecpietas fidei, necratio recipitfacramenti, utaut

2o tnfuaeflentia paflibilis fueritdeitas,aut innoflraenaturarfufceptione mentita fit ueritas.Particulam dominica? crucis cum eulogtjs diledionis ueftrae ueneranter ac cepf,Data pridfe Nonas Septembrfs,Etio & Studio uiris dariflimis Conf,

EPISTOLA XLV* LEONIS PAPAE R E-

PREHENSORIA AD ANASTASIVM EPISCO*

pum ThefTalonicenfem,t'n quaquomodo tam fenes quam iuuenes, 8C

praecipue Epifcopi corrigendi fint,oftendit:detegensinterim fub*

jo dolum Anaftafrj animum.quod Epifcopum hyemis tempore perfecu*

tus fit . Addit deniq? regulam de fubftituendis Epifcopis, de

Epifcopalibus concilrjs: & alia nonulla habet,ad con

cordiam ecclefiae maxime fpeftantia.

vanta fraternftatftuaeabeatiflimo Petroapoftolofintcom

milfa, dC qualia etfam noflro tfbf fauore fint credf ta, fi uera ra*

j tfone perfpfceres, dC iufloexamine ponderares, multu poffea

I mus de fnf unda tibi folicitudf nis deuotione gaudere, Quoma

| ficut prxceflbres mei praeceflbribus tuis,ita etiam ego diledio*

j ni tuae, priorum fecutus exemplu, ufces mef moderamfnfs de«

i| legauf, ut cura quam uniuerfis eccleftjs prfncfpalf ter ex diuina

inflftutfone debemus, fmftator noftrc mafuetudfnfs adfuuares, cV Ionginquis ab

apoftolfcafedeproufncrjs praefentiam quodamodo noftra: uifitationis impende=

res,quia de cotfnentf opportunoqj profcdu, promptum tibi eflet agnofcere qufd

uel fn quibusrebus uel fludio coponeres,ueI noflro iudicfo referuares.Nam cum

tnaiora negotiacV dffffciliorescaufarumexitusliberum tibi eflet fub noftra: fen*

tentiac expeclationc fufpendere, nec ratfo, nec neceflitas fuit in id quod menfura

tuam excederet deuiandf. Abundat enfm apud te mon imentorS fcrfpta noftrorS,

quibus te de omnf um adionS temperantia frequenter inftruximus, ut comenda*

tastibf ecdefiasper exhortationem charftatfs adfalubritatemobedientia prouoca

Hh 1

3*4 LEONIS PAPAE EPISTOLA

res.Quia etfi plcraque exiftunt inter negligentes uel defides fratres,quae opcrteat maioreaufteritatecurarijfictamenefiadhibendacorrecftio^utfemperfitfaluadtle» dio . Vnde cV beatus apoftolus Paulus ad ecclefiafticum regimen Timotheil im» buens dicit : Seniore m ne increpaueris, fed obfecra ut patrem, iuuenes ut fratres, anus ut marres,iuuenculas ut forores in omni cafiitate.Qu^ moderatio ti quibufe cunq? inferioribus membris ex apoftolica inftitutione debetur, quanto magis fra* tribus Sc" coepifcopis fine offeniione reddenda eft f ut licet nonnunqua accidant, qu? in facerdotalibus fint reprehendanda perfonis,pIus tamen erga corrigenda fc agat beniuolentia quam feueritas, plus cohortatio quam commotio, plus cbaritas quam poteftas.Sed hi qui qug fua funt que_runt,non quc; lefu Chrifti,facile ab hac ta !egedifcernuntur,cVdumdominarimagisquamconfuIerefubditisqu3crunr,pU cet honor,inflat fuperbia, fcV quod prouifum eft ad concordiam,tendit ad noxam, Quod,ut neceffe habeamus ita dicere, non de paruo animi dolore procedit . Me* ipl um enim quodamodo in culpa fentio ,c um te a traditis tibi regulis in modico de« uiaffe cognofco: qui fi tuae eftimationis parum diligens eras,mee faltem fame; pars ceredebuifti, nequaetuotantum facftafuntanimo,noftrouiderenturgeftaiudia« cio.Relegat fraternitas tua paginas noft ras,omniacp ad tuos miffa maiores apofto licae fedis praefulum fcripta decurrat,cV uel a me uel a praecefforibus meis tnueniat ordinatum,quodatecognouieffepraerumptum.VenitnancpadnoscumEpifco pis prouinciae fuae frater nofter Atticus ueteris Ephiri metropolitanus antiftes, cV zo de indigniffima aftriclione quam pertulit, lachrymabili actione conqueftus eft co ram aftantibus diaconibus tuis, qui querelis flebilibus nihil contra referendo ca quae nobis ingerebantur tide non carere monftrabant . Legebatur quoqj in literis tuis, quas fjde diaconi detulere, quod frater A tticus Theffaionica ueniffet, quod» queconfenfumfuum etiam fcripturae profeflionefignaflet,utdeillononaIiud £ nobis intelligi poffet, quam proprrj arbitrfj & fpontaneae deuotionis fuiffet quod uenerat, quodcj} chartulamde obedientiae fponfione confcripferat , in cuiusta* men chartula: mentione fignurn prodebatur iniurig ,Non enim neceffarium fuc* rat ut obligarctur fcripto, qui obedientia fuam ipfo iam uoluntarfj aduentus pros babat officio. Vnde deplorationibus fupradiclis,haec uerba epiftolae tuae teftimos jo nium praetulere. Et per hoc quod non eft tacitum,nudatum eft iilud quod filentio fuerat adopertum, adhibitam fcilicet II lyrici praefetfuram, fcV fublimiffimam inter mundanosapices poteftatem inexhibitioneinfontis antiftitis incitatam, ut miffa executione terribili quae omnia fibi officia publica ad eflrcctfi praeceptionis adiun* geret, a facris ecclefiae abditis nullo uel falfo infimulatus crimine extraheretur fa* cerdos, cui nonob moleftiam egritudmis obftantishyemisdarenturinducix, fed iter afpidum fcV pcriculis plenum perinuiascautesagerecogeret. Quod tantilas boris tantiq, difcriminis fuir.ut ex his qui Epifcopu comitati funt quidam defeciffe dicantur. Multum ftupeo frater chariffime, fed cV plurimum doleo, quod in eum de quo nihil amplius indicaueras quam quod euocatus adeffe differret,fcV excufa* 4° tioneminfirmitatis obtenderet, tamatrociter, fcVtamuehementerpotueriscoma moueri,praefcrtimcumetfi talealiquid mereretur, expeclandumtibifueratquid ad tua confulta refcriberer. Scd ut uides bene de moribus meis aefiimafti,fcV quatn ciuilia pro conferuanda facerdotali concordia refponfuruseffem, ueriflimepra:* uidifti, fcV ideo motus tuos exequi fine dilatione properafti, ne cum moderationis noftraealiuddifponentis fcripta fumpfiffes, faciendi idquod fadtumeftlicentiam non haberes. An forte aliquod tibi facinus fratris innotuerat, fcV metropojita* num Epifcopum noui apud te criminis pondus urgebat f quod quidem alicnum abillo etiam tu nihil ei obfjciendoconfrrmas , Sed etiam G quid intolerandum gefluTer, noftra erat expedanda cenfura,ut nihil prius ipfe dccerneres , quam

quid

AD ANASTASIVMEPISC, $6$

quld nobisplaceretagnofceres. Vices enim noftras ica tuae credidimus cliaritati, ut inpartem fis uocatus folicitudinis, non plenit udinem poteftatis . Vnde ficut multum nosea quae a tepie funt curata laecificant, ita nimium ea quaeperperam funt gefta conct iftatit. Et necefle eft poft multaru experimenta caufarum folicitius profpici cY diligentius praecaueri, quatenus per fpiricum charitatis &C pacis omnis materia fcandalorum de ecdeftjs domini quas tibi comendauimus a uferatur,prc* eminentequidemin illis prouincfjs Epifcopatus tui faftigio, fed amputatotocius ufurpationisexceffu. Igitur fecundu fanclorum pacrum canones fpiritu deicona ditos,cYcociusmundireuerentiaconfecratos,mecropoIicanosfinguIarumprouin jo ciarum Epifcopos,quibusexdelegatione noftra fraternitatis cura praetenditur, ius traditae fibi antiquicusdignitacis intemeratu habere decernimus,ica uca'regua IispraefticucisnuIIaautnegligentia,autprapfumpcionedifcedant. In ciuitacibus, quaru reclores obierint, de fubftituendis Epifcop is hax forma feruetur, ut qui or« dinandus eft,etiam fi bonae uitae habeat teftimoniu,non laicus fit,non neophy tus, nec fecundae coniugis maritus,aut qui unam quidem habeat uel habuerit, fed quamfibiuiduamcopuIarit.SacerdotuenimtamexcellenseftelecliOjUthaecquae in alijs Ecclefig membris non uocantur in culpam,in illis tamen habeant ur illicita. Nam cum extra clericorum ordinem conftitutis nuptiaru focietati cVprocreationi liberorum ftudere fic Iiberum,ad exhibenda camen perfedf continentiae puritate, 2o nec fubdiaconibus carnale conubium conceditur, ut qui habent fint tanqua non habences, £V qui non habent, per maneanc fingulares . Quod fi in hoc ordine qui" quartuscapiteeft,dignum eftcuftodiri, quanco magis in primo, autfecundo, uel tercfo feruandum eft, neaut Leuitico minifterio,aut presbyterali honore,aut epia fcopali excellentia quifqua idoneus aeftimecur,qui fe a uolupcate uxoria necdum frenafle detegicurf Cum ergo de fummi facerdotis elcdione traflabitur,ille om« nibus przeponatur, quem cleriplebisqjconlenfusconcorditerpoftulauerit: itaut ii in aliam forte perfonam partium fe uota diuiferint, metropolicani iudicio is alte* r i prarferatur, qui maioribus cV ftudrjs iuuacur cV meritis : tantum ut nullus inui= tis cYnon petentibus ordinetur,ne ciuitas Epifcopum non optatum aut conteme 30 nac,aut oderit, ut fiat minus religiofa quam couenit, cui no 1 icuerit habere quem uoIuit.De perfona autem confecrandi Epifcopi, 8C de cleriplebisqj confenfu me* tropoIitanusEpifcopus ad fraternitatem tuam referat, quodqj in prouincia bene placuit,fcire te faciat, utordinationem ricecelebrandamtua quoq? firmet autorfe tas : qux rectis difpofitionibus nihil morae,aut difficulcacis debet afferre,ne gregis b us domini diu defit cura paftorum. Metropolitano uero defunclo,cum in loco eiusaliusfueritfubrogandus,prouinciaIes Epifcopi adciuitate metropolitanam conuenire debebunt, ut omnium clericorum, atqj omnium ciuium uoluntate di« fcufla,ex presby teris eiufdem ecclefix,uel ex diaconibus optimus eligatur, de ca* ius nomine ad tuam noticia prouincialcsreferant facerdotes, impleturt uotapoa 40 fcentium, fi quod ipfis placuit,tibi quoq? placuifle cognouerint. Sicut entm iuftas elediones nullis dilationibus uolumus fatigari, ita nihil permitcimus te ignorante prasfumi. De concilfjs autem epifcopalibus non aliud iudicamus quam fanclipa tres falubriter ordinarunt,ut fcilicet bini couentus per annos fingulos habeantur, in quibus de omnibus querelis quae inter diuerfos ecdefiae ordines nafci aflblent, iudicetur.Et fi forte inter ipfos qui prcfunt,de maioribus (quod abfit) peccatis cau fa nafcatur, quat prou inciali nequeat examine diftiniri, fraternitatem tuam de to= tius negotrj qualitate metropolicanus curabic inftruere:cVficorampofitisparcis bus,nectuofueritresfopitaiudicio,ad noftram cognicionem quicquid illud eft, transferatur. Si Epifcopus mediocricate ciuicacis fug dcfpecta,admin iftra tionem loci celebrioris ambierit, cV ad maiore fe plebem quacunqj occafione tranftulerir,

Hh 5

$66 tEONTS PAPAB EPISTOLA

a cathedra quide pellatur aliena, fed carebit cV propria, ut nec illis prxfideat quoa per auaritiam concupiuit,neciIlis quos per fuperbiam fpreuit.Suis igitur terminis contentus fit quifqj, nec fupramenfuramiurisfuiaftecletaugeri. Alienumde«= ricum inuito Epifcopo ipfius nemo fufcipiat,cV nemo folicitet, nifi forte ex placito charitatis id inter dantem accipientemq-, conuenerit . Nam grauis iniuriae reus eit qui de fratris ecclefia id quod eit utilius aut preciofius,audet uel allicere, uel tene» re. I taqj fi intra prouinciam res agatur, transfugam clericu ad fuam ecclefiam me« tropolitanus redire compellat. Si autem Iongius proceflit, tuipraecepti autoritate reuccabitur, ut nec cupiditati, nec ambitioni occafio relinquatur. 1 n euocandis autem ad te Epifcopis,moderatiflimum te eiTe uolumus, ne per maioris diiigentix io fpeciem,fraternis uidearis gloriari iniurrjs. Vnde fi caufa aliqua maior extiterit, ob quam necefTarium fit fraternum aduocare conuentum, binos de fingulis prouin» crjsepifcopos, quos metropolitani crediderint eife mittedos, ad fraternitatetuam uenire fufficiat,ita ut in pracftituto tempore non ultra quindecim dies quo conue* nerint, retardentur . Si autem in eo quod cum fratribus traclandu definiendumqj credidcris,diuerfa eorum fuetit a* tua uoluntate fententia,ad nos omnia fub gefto* r um teftificatione referantur, ut remotis ambiguitatibus quod deo placeat dccer- natur. Adhuncenimfinem,omnem effedum nofirum curamqj dirigimus, ut quod ad unitatem concordix,cV quod ad cuffodiam pertinet difciplinae,nulla di u fenfione uioIetur,nuIla defidia negligatur . Et te igitur frater charifTime, cV eos fra^ to tres nof tros qui de tuis offenduntur exceffibus, cum tamen no fimilis fit omnium materia quere'aru, hortor dC moneo,u t quac pie funt ordinata, falubritercp dtfpos fita,nulla cocertatione turbentur.Nemo quod fuum efi qugrat,fed quod alterius, ficut Apoftolus ait : Vnufquifq? ueftrum proximo fuo placeat in bonoad acdifica» tionem.Nec enim poterit ueritatis noftrac firma eflecompago,nifi nos ad tnfepara bilem foliditatem uinculum charitatis aftrinxerit: quia ficut in unocorpore multa membra habemus, omnia autem membra non eundem adum habent, ita multi unum corpus fumus in Chrifto,finguli autem aiter alterius mernbra.Hsc connc< xio totius quidem corporis unanimitatem requirit, fed praecipue exigit concor* diam facerdotum : quibus cum dignitas fit communis, non eft tamen ordogene* 30 ratis:quoniam dC inter beatiflimos Apoftolosinfimilitudinehonorisfuit quedam difcretiopoteftatis;cVcumomniumparefleteleclio,unitamend3iumeft,utcgtefl ris pracemineret: de quaformaEpifcoporum quoq?eft orta diftincftio; cV magna difpofitione prouifum eft, ne omnes ftbi omnia uendicarent, fed eflent in fingulis prouincfjs finguli, quorum inter fratres haberetur prima fententia: 8C rurfus qui* daminmaioribus urbibus conftituti, folicitudinem fufciperent ampliorem, per quos ad unam Petri fedem uniuerfalis ecclefiae cura confiueret,cV nihil unquam a fuo capite diflideret.Qui ergo quibufdam fcit fe efle pra? pofitum, non molefte fe* rat aliquem fibi efle praelatum,fed obedientiam quam exigit, etiam ipfe dependat, 8C ficut non uult grauis oneris farcinam ferre, ita non audeat alfj tmportabile pon 40 dusimponerc. Difcipu!ienimfumus,humiIiscVmitismagiftridicentis:Difcitea me,quia mitis fum cV humiIiscorde,cV inuenietis requie animabus ueftrisnugum enim meum fuaue eft, 8C onus meum leue eft . Quod quomodo experiemur, nifi 8C illud in obferuantiam ueniat,quod idem dominusait J Qui maior eft ueftrum,erit minifter ucfter :q ui autem fe exaltat, h umiliabu tut ;cV qui fe humiliat,exaltabiturr

EPISTOLA XLVI^ LEONIS PAPAE PRAE *67

CIPIENTIS VT NVLLI PELAGIANA AVT

Coeleftiana hazrefi infecii, in communionem catholicam recipiantur»

nifi prius eorum errorum autores damnauerintltem bapti*

fmatis regenerationem neceflariamefleparuulis

ad uttam aeternam confequendam.

E L a t I o N e fratris cV coepifcopi noftri Scptimi, quae in fcriptis habetur, agnouimus quofdam presbyteros, diacones, | ac diuerfi ordinis clericos,quos Pelagiana, uel Cccleftiana hae= refis habuerit implicatos,ita in ueftram prouinciam ad comu=> nionemcathoIicamperueniiTe,ut nullaab eis damnatio pro« prrjexigereturerroris, utpaftoralibus excubrjs nimiu dormis tantibus, lupus ouiumpellibus teclus in ouile dominicG non depofitis beltialibus animis introiret . Et per autoritatem canonum dccretoi umqj noftrorum,ne infontibus quidem conceditur ufurpare, ut relidis ecclefrjs in qui* bus clericatum aut acceperant,aut receperant,inftabilitate fua per diuerfa circun* ferantur,amantes femper errare,cV nunquam in fundamento Apoftolico perma* nere.Quonia quod nullo difcufli examinc,nullo funt praeiudicio fuaeprofeflionis lo obftricfti, hunc maxime frudu producunt, ut fub uelamentocomunionisplures domos adeant,cVper falii nominis fcicn tia,mul torfi corda corrupant . Quod utiq? efficere non poflen t,ii ecclefiaru praefules neceflariam diligentiam in talium rece* ' ptione feruarent, nec cuiqua eorum euagari licuiflet . Ne ergo ulterius audeatur, neueperquorundam negligentiamintroduclaperniciesadeueriionemultarum tendat animarum,hac noftri autoritate pratcepti induftriae tuae fraternitatis indici* mus, ut congregata apud uos fynodo prouincialium facerdotu, omnes iiue pref* by teri, fiue diaconi, fiue cuiufqj ordinis clerici,qui de Pelagianorum Cceleftiano* rumcjjconfortio in communionem fui catholicam imprudentia funt recepti ut non prius ad damnationem coardarentur erroris,nunc faltem pofteaquam hypo jo crifis eorum ex quadam parte detegitur, ad ueram corredionem quae cV ipfis pro* defle,cV nullis poflit nocere cogantur: damncnt apertis profeflionibus fuifuper* bi erroris autores,cV quicquid in dodrina eorum uniuerfalis ecclefla exhorruit,de tcftentur,omniacp decreta fynodalia qux ad excifionem herefeos apoftolicae fedis confirmauit autoritas ampledi fe, cV in omnibus approbare plenis cV apertis ac propria manu fubfcriptis proteftationibus eloquantur.Nihil in uerbis eorum ob» icurum, nihil inueniaturambiguum . Quoniam nouimus hanc iftorum efle uer» futiam, quacunqj particu!adogmatisexecrandi,quafea damnatorum focietate difcreuerint,nihil fibi fenfuum fuorum aeftiment efle non faluum . Cumqj omnes diffinitienes fuas ad tantam facilitatem improbare fe iimulent, a tq,* deponere, hoc 4° fibi tota arte fallendi,nifi intelligatur,excipiunt,ut gratia dei fecundum merita dar i accipientium fentiatur:qux nifigratis datur, no eft gratia,fed merces retributioqj meritorum,dicente beato Apoftolo : Gratia falui fadi eftis per fidern, hoc non ex uobis,fed dei donum eft.No ex operibus, ne forte quis extoIIatur.*ipfius enim fu* mus figmentum,creati in Chrifto iefu,in operibus quae praeparauit deus,ut in illis ambulemus.Omnisitaq; bonorum operum deuotio diuina praeparatio eft, nec propria quifquam iuftificaturuirtute, quoniam gratiaunicuiqjprincipiuiuflitiae cV bonorum fons,atcp origo meritorum eft. Sed ab iftis ideo per naturalem indu* ftriam dicitur perueniri, ut quae ad gratiam proprio clara Ot ftudio, nullo uideatur peccati originalis uulnere fauciata. Ideo etia paruulos dicunt,fi fine baptifmo hinc de feculo exierint,non pofle danari,neq? reos in peccato Adc teneri,fed ad regn9

Hh 4

(g)ML3/4-

5$S LEONIS PAPAE EPISTOLA

dei,uel ad uitam aeternam fine ulla cundatione uenire, cum Apoftolus dicar, per unum hominem peccatu intrauit in mundum, fcV per peccatu mors, cV ua in om* nes homines pertranftjtipropter quod cV ipfiparuuli baptizantur.Quamuis jn iU lo unopoffint intelligi plura peccata, fi unum ipfum in fua quafi membra fingula diuidatur.Nam cV fuperbia eft illic,quia in fua homopotius effe quam in dei pote* ftate dilexit: 8C facrilegium,quia deo non credidit:cV nomicidium,quia fe predpfe tauit in mortem: cV fornicatio fpiritualis, quia integritas mentis humana: ferpentf» na fuafione corrupta eft:6V furtum, quia prohibitus ufurpatus eft cibus : fcVauarie tia,quia pl us quam fufticere illt debuit,appetiuit:cV fi quid aliud in hoc uno admik fo diligenti confideratione poterit inueniri. Parentum quoqj peccatis paruulos ob lo ligari non folum primorum hominum,fed etiam fuorum de quibus ipfi nati fiint, non improbabiliter dicitur , Illa quippe fententia, Redda peccata patr um in filios, tenet eos utiq? antequam per regeneratione ad teftamentS nouum incipiant per» tinere:quod teftamentum prophetabatur, cum dicereturper Ezechielem, no ac« cepturos filios peccata patrum fuorS, nec ulterius futuram in [frael parabolam iU lam,Patres manducauerunt uuam acerbam, cV dentes filioru obftupefcunt . (deo enim quifq; renafcit, ut foluatur in eo quicquid peccati eft cum quo nafcit . Nam peccataquxmaIeagendopofteacomittuntur,poffuntcVpoenitendofanari,ficut etiam poft baptifmum fieri uidemus . Ac per hoc non eft inftituta regeneratio, nift quia uitiofa eft generatio, ufqueadeo ut etiam de Iegitimo matrimonio procrcatus £o dicat, In iniquita tibus conceptus fum,cV in peccatis mater me in utero aluir . Neqt hic dixtt intquitate,uel in peccato,cum hoc rede dici polTet,fed iniquitates cV pec- cata dicere maluit, quia cV in illo uno quod in omnes homines pertrafiuit, a tq; tam magnum eft, ut eo mutaretur cV conuerteretur in neceftltate mortis humana na« tura,ficut fupra' differui, reperiuntur plura peccata cV alia parentum, qux no pof» funt mutare natura, reatu tamen obligant filios, nifi gratuita gratiacV mifericordia diuina fubueniat . A paruulo enim recens nato, ufcp ad decrepitu fenem, q ualibet corporis xtatem geranr, ficut nullus prohibendus eft a baptifmo, ita nullus eft qui no peccato moriatur in baptifmo. Sed paruuli originali, maiores autem etiam his omnibus moriunt peccatis quxcuncp male uiuedo addidere ad illud quod nafceji jo do traxere.Cauendum ergo diledioni tuse eft magnaq; diligentia prouidendum, ne per huiufmodi homines extinda dudum fcandala fufcitentur,cV de excifo olim dogmate aliquid in prouincia eiufdem mali germen oriatur, quod no folum in ra» dicibus fuis crefcat,fed etia fandae ecclefie foboles ueneno fui odoris inficiat . Qui correclos fe uideri uoIunt,ab omnifufpicione fe purgent,cVobediendo nobisjpro bent fe effe noftros. Quorum fi quifqua falubribus prxceptis fatisfacere detredra» rit,fiue illeclericus fiue fitlaicus,abeccIefizfocietatepellatur,neperditoranima: fux faluti iniidietur alienx . I llam quocp partem ecclefiaftica: difciplinae qua olim i fa ndis patribus cV a nobis fcpe decretum eft,ut nec inpresby teratus gradu,nec in diaconatus ordine,nec in fubfequenti officio clericorum ab ecclefia cuiquam tran> 4° fire fit hberum, ut in integrum reuoces,admonemus : cV unufquifq; non ambitio* ne illeclus,non cupiditate fedudus,no perfuafione hominum deprauatus,ibi ubi ordinatus eft perfeueret, ita ut (i quis fua quaerens, non cjuas lefu Chrifti,ad eccle» fiam fuam redire neglexerit,cVab honoris priuilegio,cV a comunionis uinculo ha« beatur extraneus . Non autcm dubitet diledio tua nos fi (ut non arbitramur) ne« glerta fuei in t,qu c pro cuftodia canonum,cV pro fidei integritate decernimus,ue« hementius comouendos: quia inferiorS ordinum culpaead nullosmagis referen» dx funt,quam ad defides negligentesqj redores,quimultam farpe nu» triuntpeftiIentiam,dumaufterioremdifiimulantad« hiberemedicinam.

EPISTOLA XLVII> LEONIS PAPAE ADJ"

EPISCOPOS CAMPANIAE, ARGVENS EOS

quod pre ter apoftolicam traditfonem fn natalibus martyru rudes ad«

modum 8C imperitos,nulla fpiritualieruditione prxuia, regeneratio*

nis myfterrjs initiarent, quae non nili in pafchali 8c penteco*

ftes die conferenda eflent : deq? pcenitentium con*

feftione publice non redtanda.

I A G N a indfgnationecomoueor,8^multock>lorecontrffror,

quodquofdam exuobiscomperieffc Apoftolicae tradiiionis

oblitos, cV ftudiofuierrorisintentos,urpra:ter pafchxfeftum

cui fola pentecoftes folennftas comparatur, audeant iibimet

non aliqua humanae innrmitatisnecefTiratecogente,fed fola

indifcipi inati arbftrrj libertate, fus baptffmatfs uendicare, &Y in

_ 1 na talibus martyrum, quoru finis aliter bonorandus eft quam

dies domintca: paffionis, regeneratfonis celebrare myfterfa, ac fine ullfs fpirit ualiiS

cr uditionibus praeparationum, f ta rudibus cV impet itis tradere facramentum, ut

circarenouandosnihildoclrfnaecclefiafticajnihflexorcifmisfmpofitfomanuum,

«o nihilfpfa ieiunia qufbus uetushomodeftruitur,operenf,neq*intantomyfterfo

falutis humance nulla efus dief habeatur exceptio, quo fpfum donum efi codftum

renafcentibus. Admonemus igitur,8C non fine perkulo ftatus eorum quf haec fa*

ciunt,proteftamur,ut ab hac praefumptfone ceffetur,cV fummam hanc potentiffi*

mamcpdci gratfam non nfft inpafchalicVpentecoftesdiedefideiantibuscVcre*

dentibus conferatis, manente quolibet tempore grauium neceflitatum ac pericu*

lorum confideratfone fecundum quam oporteat fubuenfri, ne conditione mortali

coardata fnfirmitas neceffarfa liberatione fraudetur, cum feruata (ficut przlocuti

fumus)duarumtantumodofeftiuitatumreuerentia,proptermultapericulafitca*

ucnd um , ne cuiquam aut fn defperata aegritudine,aut in hofiil itaris incurfu,aut in

10 timore naufragfj,per facerdotes dommi regeneratio denegetur , Si quis uero poft

interdicftum fn eadem fuerft ufurpatfone deteclus,dignam pertinacfae fuz in*

cidetuitfonem,quoniam oftenditfe turpe potfus lucrum,qua'm religionfs cuU

tum eiTe feclatum.lllam etiam contra Apoftolicam regulam praefumptionem,

quam nuper agnoui i quibufdam illicita ufurpatfone commfttti, modfs omnfbus

conftituo fubmoueri: de poznitentia uidelicet quae a fidelibus poftulatur, nede

fingulorum genere libellis fcripta profelTio publice rccitet ur,cum rcatus confcien

tiarum fufficiat folfs facerdotibus indicare confeffione fecreta.Quamuis enim ple«

nitudo fidei uideatur efle laudabf lis que propter dei timorem apud homines eru«

befcere non ueretur,tamen qufa no omnia peccata hufufmodf funt,ut ea ficut pce

40 nitentia publica pofcit uelfnt pubIicare,remoueatur improbabilis confuetudo,

ne multi a pccnitentiae remedfjs arceantur,dum aut erubefcunt, aut metuunt ini*

mtcis fuis fua fadta referare,quibus poffunt legum conftitutiones percellf,Sufficit

enim illa confeflio quae primum deo offertur,tuncetiamfacerdospro

delidis pccnitentiu precator accedit . Tunc enim demum plu

res ad pceniten tiam poterunt prouocari, fi popul f au*

ribus nonpublicetur confcientia confitentis.

,70 episTOLA XLVIII* LEONIS PAPAE NEO

NIO EPISCOPO RAVENNATI DE HIS QV I RE

deuntes de captiuitate,incertum habent,utrum antecaptiui tatem baptifma confecuti lun r.

g||j re qve nter qukiemin diuerfaru ambiguo quaeftionum ritubantiafratrumcordafpiritudeiinftituentefoIidauimus,re» lj fponfionis formam uel ex fandarum fcripturarum difciplinis, uelexpatrumreguliscolligenres. Sednuperinfynodonouu, &.' inauditB antea genus confuirationis exortum eft.Nam quo 19 rundam fratrum fuggeftione comperimus aliquos captiuoru

y ad fedes fuas lihertatemcp redeStes, qui fcilicet in captiuitatem

tlla ctate peruenerint qug nullius rei firmam potuerit habere notitiam,remedium quidem implorarebaptifmi. Sed utrum eiufdem remedrj ante facramenta perce* pet intjinfantte infcientia non poffereminifciicV ideo fub hoc latentis recordatio- nis incerto animas fuas in difcrimen adduci, dum fub fpecie cautionis negatur his gratia,quae ideo n5impenditur,quia putatur impenfa. C um itacp tribuere talibus dominici facramcnta myfterrj non immerito quorundam fratrum formido dubi* tarer,in fynodali (ut diximus) ccctu formamhuiufcemodi confultationis accepi* mus,quam diligentius difcuti, & pro uniufcuiufcp fenfufolicitauoluimusratio-- to netraclari, quod adueritatem adhibita cogitatione multorumcertiusperuenire polTemus . Eadem ergo quac in fenfum noltr um diuina infpiratione uenere, fre* quensetiamfratrumfirmauitafIenfto.[nprimisitaq;prouideredebemus,nedum fpeciem quanda cautionis tenemus, damnum regenerandarS incidamus animaa rum.Quis enim ita fit fufpicationibus fuis deditus,ut ueru efTe definiat,quod om* nimanifeftatione ceffante ex opinioneambigua fufpicatur r^Cum itaqj baptizatu fe nec ille recordetur qui regenerationis eft cupidus, nec alter arteftari de eo poflit quod nefciat. confecratum nihil cft in quo peccatum pofTit obrepere, cum in hac parte confc icn t ic fue nec ille reus fit qui confecratur,nec ille qui confecrat.Scimus quidem inexpiabiIeeflefacinus,quotiens iuxtahaereticorudamnataa'fancuspa= 50 tribus inftituta cogitur aliquis lauacrum quod regenerandis femel tributu eft, bis fubii e,apoftolica reclamante dodrina,qux nobis unam praedicat in trinitate deita rem, unam in fide confeffionem,unum in baptifmate facramentS.Sed in hoc nihil flmile formidatur,quonia non poteft in iterationis crimen deuenire, quod faclum effe omnino nefcitur. A tq; ideo quotiens perfona talis inciderit,folicita primS ex* aminationedifcutite, cVlongo tempore,nififortefupremus finisimmineat,inda» gate, utrum nemo fit penitus qui teftimonio fuo iurare poffit ignorantia nefcien* tis.Et cum confliterit huncqui baprifmatis indiget facramento, fola inaniter fufpi cione prohiberi,accedat intrepidus ad confequendam gratia m,cuius in fe nullum fciteffeueftigium . Necuereamurhuic falutisianuamapenre, quam nunquado« 4° cetur ingreflus . Quod fi ab harreticis baptizatum quempia fuifle conftiterit, erga hunc nullatenus facramentum regenerationis iteretur, fed hoctantumquodibi defuit,conferatur,ut per epifcopalem manus impofltionem uirtutem fandi fpiri» tusconfequarur.Quamrem frater chanflime ideo generaliter ad orn< nium ueftru uolumus peruenire notitiam,nedumplusiufto metuitur, mifericordiadeifaluaricupientibus de» negetur.Data nono Calendas Nouembris, confulatu Martiani Augufti.

EPISTOLA XLIX» LEONIS P A P AE AD W

VNIVERSOS EPISCOPOS PER APHRICAM C O N-

ftitutos,qua docet quomodo Epifcopieligendi,anaplebe,uel Epifco*

pis alrjs . Additetiam quaedam fub finem,quomodo heretici,

an uere pccnituerint explorandi fint: 8C de uirgini*

bus per barbaricam uiolentiam corruptis >

ijvm in ordinationibus facerdotum quaedamapud uosillidtc j!ufiirpatacrebriorfamanarraret,ratiopietatisexegit,utprofc> I licitudinequamuniuerfae ecclefix ex diuina inftitutione de* pendimus,rerfi fidem ftuderemus agnofcere, uicem curae no* ftrae proficifcenti a' nobis fratri cVconfacerdoti noftro Potentio iniungentes,quifecundum fcripta quf per ipfum ad uos dirc*

ijximus,deEpifcopisquorumculpabilisferebatureIe<3io,quicl

ueritas haberet inquireret, nobiscp omnia fideliter indicaret . V nde quia idem plea niflime notitiae noftrae cunda referauit,cV: fub quibus qualibusqj recloribus quas* dam C hrifii plebes in partibus prouinciae Caefarienfis habeaf, f yncera nobis rela* tione patefecit,neceflarifi fuit ut dolorem cordis noftri quo pro dominicoru gregS periculis aeftuamus, datis ad uos literis promcrem us, mirantes tantu apud uos per io occafionemtemporis impacati,autambientiupracfumptione,auttumultumua* luifle popuIarem,ut indignis quibufcp,cV longe extra facerdotale merttu conftit u=> tis,paftorale faftigifi cV gubernatio ecclefiae crederetur, Non eft hoc confulere po* pulis,fednocere,necpraeftareregimen,fedaugeredifcrimen.Integritasentmprg» fidentium falus eft fubditorum: &: ubi eft incolumitas obedientiae, ibi fana eft for» madocftrina;,Principatusautemquem3iitfeditioextorfit,autambitusoccupauit, etiamfi moribusatqjaclibusnon oftendit, ipfius tamen initrj fui eft perniciofus exemplo: & difFicile eft ut bono peragantur exitu, quae malo funt inchoata prin= cipio.Quod fi in quibuslibet ecclefiae gradibus prouidenter fcienterqj curandum eft, ut in dominidomo nihil fit inordinatum,nihilcp praepofterfi:quanto magis ela* 30 borandu eft,ut in elecfiione eius qui fuper omnes gradus conftituitur, no erreturf Nam totius familiae domini ftatus cV ordo n utabit,fi quod fequif in corpore no in* ueniatur in capite. Vbi eft beati Pauli apoftoli per ipiritfi dei emifla prgceptio,quai in perfona Timothei omnifi facerdotfi Chrifti numerus eruditur, cV perinde unia cuicp noftrum dicif : Manus cito nemini impofueris,neqj comunicaueris peccatis alienis f Quid eft citd manus imponere, nifi ante aetate maturitatis, ante tepus ex* aminis,ante meritfi laboris,ante experientia difciplinae,facerdotale honore tribue* re no probatis f Et quid eft comunicare peccatis alienis, nifi talem eflici ordinante qualis ille eft qui no meruit ordinar ir Sicut enim boni operis fibi coparat fr uclum, qui redfi fedatur in eligendo facerdote iudicifi,ita graui femetipfum afflcit damno 40 qui ad fuae dignitatis collegium fublimat indignum. Non enim in cuiufqua perfo» na praetermittendfi eft quod inftitutis generalibus continef : nec putandus eft ho» nor ille legitimus,qut fuerit de pre.uaricatione collatus . Dicente enim apoftolo, u t inter eleclionis regulas is Epifcopus ordinef ,que unius uxoris uirfi fuiffe, aut efle conftiterit : tam facra femper habita eft ifta praecept io,ut etia de muliere facerdotis eligendieadem intelligatur feruanda coditio, ne forte illa priufqua in matnmoniil eius neniret qui aliam non habuiflet uxorem, alterius uiri eflet experta coniua gium. Quis ergo diflimulare audeat quod in tanti facramenti perpetratur iniuriaf cumhuicmagno uenerandoqj myfterio ne legis quidem ftatuta defuerint, qui- bus euideter eft definitum, ut uirgine facerdos accipiat,8c" alterius thorum nefciat coiugis quae uxor eft futura pontificf s, lam tunc enim in facerdotibus figurabatur

37* LEONIS PAPAE EPISTOLA

Chrifii cV ecclefiae fpirituale coiugium,ut quonia uir caput eft mulier/s,diicat fpon fa uerbi non aliu uirum noffe quam Chriftu, qui eam unam quam legit, una di\u> git,cV aliam prarter ipfam fuo cofortio no adiungit.Si ergo etia in ueteri teftamens to hec facerdotalium coniugioru forma feruata eft,quanto magis fub reuelata iam gratia c5fiituti apoftolicis debem us feruire pr^ceptisf ut quomodolibet quis bonis moribus prarditus, fcV fanclis operibus inuemat ornatus, nequaqua tamen uel ad diaconrj gradu, uel adpresbyterrj honore, uel ad epifcopatus culmen afcendat, 11 aut ipfum n5 unius uxoris uiru,aut uxore eius n5 unius uiri fuifle claruerit. Mo« nente uero apofiolo atcp dicente, Et hi aut probenf primu, cV fic miniftrent : quid aliud intelligendu putemus, nifi ut in his prouedtionibus n5 folu matrimoniorum |Q priuilegia,fed etia laboru merita cogitemus,ne aut a baptifmo rudibus, aut a fecu= lari atfht repente conuerfis officium paftoralecredatur, cum omnis gradus militia* chriftianae de incrementis profecluum debeat atftimari. An poflint cuiqua maiora c^mittirMeritofandorupatrumuenerabilesfandionescumdefacerdotuelecftio ne loquerentur,eos demum idoneos facris adminiftrationibus cenfuere,quorum omnisxtasa' pueriiibus exordrjsufqjadprouecftiores annosperdifciplinaeecdea fiafticac ftipendia cucurriflet,ut unicuiqj teftimoniu prior uita pra:beret,necpoflet de eius prouecftione dubitari,cui pro laboribus multis,pro moribus cafiis,pro atfti busftrenuis, celfioris loci prxmium deberetur.Sienim adhonoremmundifine fuffragio temporis,fine merito laborisindignum eft peruenire, cV notari ambitus i0 folent,quos probitatis documenta n5 adiuuant,quam di!igens,cV qua'm prudens habenda eft difpenfatio diuinorn munerum, cV cceleftium dignitatum,ne in alt* quo apoftolica 6V canonica decreta uiolentur, Sc" his ecclefia dominiregenda cre* datur quilegitimaru inftitutionum nefcrj, St" totius humilitatis ignari, non ab infia mis fumere incrementu,fed a fummis uolunt habere principiu f cum ualde iniquu fit cV abfurdu ut imperiti magiftris, nouiantiquis,8c" rudes praeferant emeritis . In domo quidemmagna necefie eft(ficut Apoftolusait)uafadiuerfafint,qua:dam aurea,argenta,quaedam uero Iignea,cV ficlilia: fed horum minifierium pro matc« riae qualit ate difcernitur,nec qui eft precioforu,idem ufus eft uilium . Nam inordi* natafunt omnia fificftilia aureis.cV lignea pracferantur argenteis.Sicut autem inlis 30 gneis cV fkftilibus eorum omniu fpecies figuratur, qui nullis adhuc uirtutibus ni« tent, ita in aureis iV argenteis hi fine dubio declarantur, qui per Iongum eruditioa nis ignem,cV per fornacem diuturnilaboris excocfti,aurum probatu,cV argentum purum efle meruere.Quibus fi merces pro deuotione non redditur,om nis eccles fiaftica difciplina refoIuitur,omnis ordo turbatur, dum in ecdefia qui nullu fubie* reminifterium,peruerfo eligentiumiudicio debitum obtinentprincipatu.Curn ergo inter uos tantum ualuerint, autfiudia populariu, aut ambitus fuperboru,ut non folum laicos, fed etiam fecundaru uxorum uiros,aut uiduaru maritos ad ofR» cium cognofcamus paftorale proue<ftos,n6nne aptiflime. exigunt caufa», ut eccle fixinquibus ifia comifla funt, iudicio feueriorepurgentur,cVnonfoIumt'ntaIes 40 prsefuleSjfed etiam in ordinatores eorum ultio competens proferaturf Sed circun* ftant nos hinc manfuetudo clementiae,hinc cenfura iuftitiae. Et quia uniuerfae uia: domini mifericordiacVueritas,cogimurfecundum fedis apoftoIicaepietatem,ita noftram temperare fententiam,ut trutinato pondere deIicftorum,quae conftat n5 unius efle menfurae, quaedam definiamus utcunq? toIeranda,quedam uero pent* tus amputanda. Eos enim qui uel fecundas nuptias tnierunt, uel uiduaru fe c5iu* gio fociarunt, nec apoftolica, nec legalis autoritas facerdotu obtinere permittit, cV multo magis ill um ,fi fuerit ueftro iudicio c5futatus,qui ficut ad nos relatu eft dua« rum fimul eftmaritus uxoru,uelilIumquiaprimauxoredimiflus,aIteraduxifle perhibetur.Cauerosueroquoruprouetfiiohoc tantum reprehenfionis tncurrit,

quod

AD MARTIANVM AVGVSTVM 575

quod ex laicis ad officiu epifcopale deledi funt,neq? ex hoc quod uxores habeant poffunt cile cu1pabiles,fufceptu facerdotiu tenere permittimus,no prariudicantes apoftolicx fedis ftatutis, nec preceffor u noftroru noftrisqj decretis, quibus falubri ter ftatutii eft, ne primu uel fecundu aut tertiu in ecdeiia gradu quifqua lai or um qurbuslibet fuffi agijs fultus afcendat, priufqua ad hoc meritum per legitima au« gmetaperueniat: quod enim utrunq? patimur eiTe ueniale, multu poftmodu efle no poterit, fi quifqua omnino id quod interdicimus ufurpare praefumpferit, quia remiffio peccati no dat licentia delinquendi, nec quod potuit aliqua ratione con* cedi,phas erit amplius impune comitti. DonatuautemSalicinenfem ex Nouatia

•° no cum fua (utcoperimus) plebe couerfum, ita dominico uolumus gregipraefide re,utlibellu fidei fuaeadnos memineritdirigendu,quodcVNouatianidogmatis damnet errore,cV pleniffime confiteat catholica ueritate , Maximu quoqj ex laico licet reprehenfibiliter ordinatu, tamen fi Donatifta iam no eft, cV a fpiritu fchifma* ticac prauitatis alienus, ab epifcopali quam quoquo modo adeptus eft no repella* mus dignitate, ita ut Sc" ipfe libelto ad nos aedito catholicum fe effe manifeftet . De Aggar o St" Tyberiano, quoru a cxteris qui ex laicis ordinati funt in hoc caufa di* uerfaeft,quodeoruordinationi atroces tumultus, cV fxux feditiones memoranc effe famulatg , ueftro iudicio cuncta comifimus, u t relata habiti apud uos examinis fidc,quid de fupradiclis ftatuendu fit fcire poffim us, Il!c_ aute famulx dei quae inte«

20 gritatempudorisoppreffionebarbaricaperdidere,!audabilioreseruntinhumilita te ac uerecundia,fi fe incontammatis n5 audeant coparare uirginibus . Quamuis enim omne peccatu ex uoluntate nafcat, cV potuerit corruptione carnis mens in« uita no pollui, minus tamen eifdem oberit,fi quod potuerint animo no amittcre, doleant fe uel corpore perdidiffe.Cum itacp de omnibus fere qug fratris noftri Po tentrjrelatiocotinebatpleniffime dileclione ueftra per Dauid fratre cV coepifco* pum noftrum, q< li cV facerdotfj merito nobis eft probat us cV moribus,uideatis m* ftrucla,fupercft fratres,ut concordi obedientia falubres fufcipiatis hoi ta t us,cV nis hiIpercontentioneagentes,fed ad omneftudiu deuotionis unanimesdiuinisSC apoftolicis coftitutionibus pareatis, cV in nullo patiaminipia canonu decreta uio*

jo lari.Quacenim nunccertarum remifimusconfideratione caufarum, antiquisde* inceps cuftodienda funt regulis, ne quod ad tempus pia lenitate coceffimus, iufta poft haec ultione pledamus,

EPISTOLA I> LEONIS P A P AE AD NI

CETAM EPI5COPVM A Q_V ILEIENSEM, DO*

centis quid de confugijs agendu fit eoru qui bello capti,& ad longum

tempus detenti tandem domu redierunt,cum uxores interim ipforum

alrjs uiris nupferint.Etquid deillis qui immolatitijs cibis ufi funtin

^0 captiuitate,pranerea an baptifmus iterandus fit, edocetur.

EGRESSvsad nosfilius meus Adeodatusdiaconus fedis noftrzjdiledtionetuampopofciffe memorauit, utdehisanoa bis autoritatem Apoftolicx fedis acciperes, quac quidem ma* gnam difficultatem drjudicationis uidentur anerre,fed pro in« fpectione temporaliu neceffitatu adhibenda curatio eft,ut uul« neraquarhoftilitatisaduerfitate illata funt, religionis maxime ratione fanent.Cum ergo per bellica dade,cV per grauiffimos hoRilitatisincurluSjitaqu^dadicatisdiuifaeffecoiugiautabduflisincaptiuitatem uirisjfccminae eoru remanferint deftitutc, que uiros proprios aut interemptos pu*

574 LEONIS EPIST. ADNICETAM EPISC.

tarint,a5t nunq a dominatione credfderint Iiberandos,cV ad alioru coniugiu fol/d tudine cogente tranfierint, cumq} nuc ftatu rerum auxiliante domino in meliora couerfo,n6nuIIieoruquiputabanturpertjfleremeauerint3tTierit6charitastuaui* detur ambigere quid de mulieribus quar alfjs iundae funt uiris, a nobis debeat ow dinari.Sed quia nouimus fcriptu,quod a deo iungitur mulier uirolcV iterum pra* ceptu agnouimus, ut quod deus iunxit,homo no feparet : necefle efi ut legitima* ru fccdera nuptiaru redintegrada credamus, cVremotis malis que^ hofiilitas intulit, unicuicg hoc quod legitime habuit, reformetur:omniq; ftudio procurandu eft,ut recipiat unufquifqj quod propriu efi , Nec tamen culpabilis iudicef ,cV tanq alieni iuris peruafor,qui perfonam eius mariti qui iam non elfe aeitimabat,aflumpfit,Sic 19 enim multa quae ad eos qui in captiuitate dudi funt,pertinebant,in ius alienu tran firepotuerunt,cV tamen plenu iuftitiae eft,ut rjfdem reuerfis propria reformentur. Quod fi in manciprjs uel in agris,aut etia in domibus ac pofleflionibus rite feruaf, quato magis in coiugioru redintegratione faciendu eft, ut quod belhca neceftitate turbatu eft,pacis remedio reformef ,Et ideo fi qui poft longa captiuitate reuerfi, tta «n diledione fuaru coniugu perfeuerant, ut eas cupiant in fuu redire confortium, omittendu eft cV inculpabile iudicandum quod neceflitas intulit,cV reftituendurn quod fides p ofcit.Si aute aliqux mulieres ita pofierioru uiroru amore funt cap tc ut malint his cohaerere,qua'm in legirimu redire confortium,merito funt notande,ita ut etia Ecclefiafiica comunione priuent ur,quia inexcufabiliter con taminatione cri zo minis eIegerunt,oftendentes fibimet pro fua incotinen tia pIacuifle,quod iufla re« miffio potuit expiare.Redeant ergo in fuu fiatum uoIuntariaYedintegratione co* iugia,necp ullo modo ad opprobrium malae uoluntatis trahatur,quod coditio ne* ceffitatisextorfitiquia ficut haemulieres quaereuertiaduirosfuosnoIunt,impiz habendg funt,ita illae quae in affecnl initum ex deo redeunt,merito funt laudandae iudido. De his autem Chrifiianfsquiintereosaquibus fuerantcaptiuati immos latittjs cibis aflerunt ur polliiti, conful tationi charitatis tuae hoc etiam refponden* dum efle credimus3ut pccnitentiae fatisfadtone purgentur: quae non tam tempcw ris Iongitudine quam cordis compundionepenfanda eft : cV fiue hocterrorexs torferit, fiue fames fuaferit, non dubiteturabolendum, cum huiufmodi cibus pro jo metu,aut indigentia. non pro religionis ueneratione fit fumptus. His uero de qui» bus diledio tua fimiliter nos credidit conf ulendos, qui ad iterandum baptifmum uel metu coacli funt,uel errore traducfii, cV nunc fe cotra catholicse fidei facramen tum egiffie cognofcunt.ea cufiodienda eft ratio, qua in focietatem nofiram no nifl per pcenitentiae remedium, cVper impofitionem epifcopalis manus, coniunionis recipiant unitatem, temporis poznitudinis habita moderatione,tuo confiituente iudicio, proutconuerforuanimosperfpexeris efle deuotos: pariter etiam habens fenilis aetatis intuitum, cV periculorum quorunq? aut aegritudinis refpiciens ne* cefiltates, in quibus fi quis ita grauiter urgeatur, ut dum adhuc pcenitet de falute ipfius dcfperet ur,oportct ei per facerdotale folicitudinem comunionis gratia fub* 40 ueniri . Nam hi qui baptifmum ab hxreticis acceperunt cum baptizati antea non fuiflen t,foIa inuocatione fpiritus fandi per impofitionem manuum confirmandi funt,quia formam tantum baptifmi fine fanclificationis uirtute fumpfere. Et hanc regulam ut fciatis feruandam,omnibus Ecclefrjs praedicamus ut lauacrum femel initum nuila iteratione uiolef,dicente Apoftolo: Vnus dominus,una fidcs,unum baptifma,cuius ablutio nulla iteratione tentanda efi, fed (ut diximus) fola fanclic ficatio fancftifpiritus inuocanda efi, ut quod ab haereticis nemo accipit, a catholi* cfs facerdotibus confequatur.Hancautem epifiolam nofiram quam ad cofultatio nem tue fraternftatis emifimus, ad omnes fratres coprouinciales Epifcopos facies peruenire, ut omnf um obferuantiaedata profst autoritas.

EPISTOLARVM PINIJ.

'■**,

*<

"»1 ■♦. io

I*

as,'5^ J

V

< -

\